II.

Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Murat HANLE*
zet: Bu yl Trk tarihinin dnm noktalarndan biri olan II. Merutiyetin yznc yln kutluyoruz. 23 24 Temmuz 1908den 30 Ekim 1918 Mondros Mtarekesine veya 20 Ocak 1921 tarihli Tekilat- Esasiye Kanununun neri ya da saltanatn kaldrld 1 Kasm 1922ye kadarki dneme kinci Merutiyet dnemi denmektedir. Bu dnem Trk tarihi asndan ok nemli olaylarn meydana geldii dnemdir. Bu sebeple bu makalede ilannn yznc ylnda, II. Merutiyet dnemi hakknda yaynlanan hatrat ele alnacaktr. Anahtar Kelimeler: Hatrat, kinci Merutiyet, Bibliyografya

Giri Hatrat, bir kimsenin kendi hayatn, yaad devrede ahidi olduu veya duyduu olaylar anlatt yazlarn ortak addr (Ktkolu 1991:24). Edebiyat ve tarih sahasnn yaygn trlerinden biridir. Bu trde verilen eserlerin ok deiik sahalarda oluu, ona belli bir snr izme imknn zorlatrr. Hatratn nde gelen zellii yazarnn hayatnn belli bir kesitini de iine almas ve ok sonra yazya dklmesidir. lerinde hatra zellii bulunabilecek seyahatname, sefaret-name, muhtra, tezkire, menkbe, gnlk, mektup, otobiyografi ve tarih trleri ile kartrlmamalar gerekir. Bu trlerin her birinin kaleme aln gayeleri ayrdr. Ortak zellikleri ise yaanm olaylar zerine kurulmu olmalardr. Ancak bu zellik, onlar birbirinin yerine koyma sebebi olamaz.
Hatrat bir bakma hayat tecrbelerinin ve intibalarnn bakiyelerinin sonradan tespitidir ve bu ynyle gnlklerden ayrlmaktadr. Gnlk, gnn tespiti ya da fotorafysa, hatrat btn bir hayatn veya bir safhann, bir tarafnn hafzadaki kalntlarnn sonradan ekilmi fotorafdr. Hatrat kiinin kendi hayat anlay ve zihniyet yapsndan geerek kda yansm bir tasvirdir. Bunun iindir ki insan ruhunun karmakark ve bilinmeyenlerle dolu ruh halinin rn olan hatrat ayn zamanda tarihin en hassas ve tehlikeli malzemesini tekil eder (Birinci 2001: 19). Anlar ve yaam ykleri

Gazi Osman Paa niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yakna Tarihi / TOKAT murathanilce2002@hotmail.com

bilig Gz / 2008 say 47: 147-166 Ahmet Yesevi niversitesi Mtevelli Heyet Bakanl

bilig, Gz / 2008, say 47

bakmndan Osmanl Devletinin son eyrek yzyl ve milli mcadele yllar daha ok rnee sahiptir (Berber 2007: 135). Yakna tarihi ve zellikle kinci Merutiyetin ilan (1908) sonrasna dair tarih aratrmalarnn en nemli kaynaklarndan biri de hatrat trnden eserlerdir. Edebi bir tr olarak hatrat kavram ve terimi yeni olmakla beraber yazl en eski metinler arasnda hatralarn da yer ald bilinmektedir. Sezarn Gallia Sava, Bilge Kaann kendi ifadesiyle kaleme alnm Gktrk Kitabeleri, Babr ahn Babr-name isimli eserleri devlet adamlarnn yazd ilk hatrat rnekleri arasnda zikredilebilir (Okay 1997: 445). Kiilerin anlar yazma nedeni birbirinden ok farkl olabilir. Bu nedenlerden yaygn olanlar unlardr: Unutulma korkusundan kurtulmak, kaybolup gitmesine raz olamayaca bir gerei ortaya koymak, yazma alkanl, birlikte yaad kiilerden kimilerine kar duyduu hayranl belirtmek, tarih ve kamuoyu karsnda hesap vermek, gelecek kuaklara ders vermek, siyasal hasmlarn ktlemek ya da kendini savunmak (Akar-Karako 2004: 385). Hatrat trnn Osmanl Devletinde asl gelimesi ve yaygnlamas kinci Merutiyetin ilanndan sonra olmutur. Bilhassa Sultan kinci Abdlhamid devrinin devlet ricali eski devrin hatalarndan kendilerini darda tutmak ve sorumluluklar olmadn gstermek amacyla bir ksm alelacele bir ksm ise sonradan hatralarn kaleme almlardr (Birinci 2001: 20). Bu ynyle kinci Merutiyet dneminde ortaya konan hatrta yazl sebeplerine gre bakmak gerekir. Bu dnemin hatrt Birinci tarafndan grupta tasnif edilmitir:

1. Sultan Abdlhamid devri devlet adamlarndan hatralarn yazanlar Kamil Paa, Said Paa, Maarif Nazr Haim Paa, Bahriye Nazr Hasan Rami Paa, Serasker Rza Paa, Mekatib-i Askeriye Nazr Mustafa Zeki Paa, Paris Sefir-i Kebiri Salih Mnir Paa, Selim Melhame Paa. Bunlardan Kamil ve Said Paalar birbirlerinin hatratna kar birer de reddiye yazmlardr. 2. kinci Merutiyetin ilannda bir emei ve eref pay olduunu ifade etmek iin yazanlar Leskovikli Mehmed Rauf (Kpak), Mehmed Reid (ahingiray), brahim Temo, Kazm Nami Duru, Midhat kr Bleda, Krt erif Paa ve dierleri. 3. Byk savalardan sonra ekilen aclar tasvir eden ve harplerdeki baarlarn ifade etmek iin yazanlar Bu trn ilk rnekleri 93 Harbine aittir. A. Muhtar Paa, Mehmed Arif ve Zara Mfts Raci Efendi ve dierleri. Balkan ve Birinci Dnya Savalarndan sonra hatralarn yazanlar: M. Muhtar Paa, Ali Fuad Cebesoy ve dierleri.
148

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Osmanllarda 18761922 arasnda sren anayasal saltanat dnemine Merutiyet Devri denmektedir. Trke literatrde Kanun- Esasinin ilan edildii 23 Aralk 1876dan Meclis-i Mebusann geici olarak tatil edildii 13 ubat 1878e kadar geen srece Birinci Merutiyet, meclisin yeniden toplanmaya davet edildii 2324 Temmuz 1908den 30 Ekim 1918 Mondros Mtarekesine veya 20 Ocak 1921 tarihli Tekilat- Esasiye Kanununun neri ya da saltanatn kaldrld 1 Kasm 1922ye kadarki dneme de kinci Merutiyet dnemi denmektedir (Haniolu 2004:388). Bu dnemde Osmanl Devleti, ok partili yaama gei, 31 Mart Vakas, Bab- Ali Baskn, Trablusgarp Sava, Balkan Savalar ve bir de Birinci Dnya Savana sahne olmu ve onu yka gtren olaylara tanklk etmitir. Bu sebeple ilannn yznc yln kutladmz II. Merutiyet Dnemi ile ilgili yaynlanan hatrat bibliyografyas hazrlamaya karar verdik.

kinci Merutiyet Dnemi Hatrat Bibliyografyas Abdurrahman eref, Sultan Abdlhamid-i Saniye Dair, Sultan Abdlhamid-i Sani; Suret-i Hali, Hilal Matbaas, stanbul 1918.
Abdlmecid Fehmi, Manastr'n Unutulmaz Gnleri, Yayna Hazrlayan: Ali Birinci-Aye en, Akademi Kitabevi, zmir 1993. Ahmed zzet Paa, Feryadm, Yayna Hazrlayan: Yksel Kanar, Cilt: I-II, Nehir Yaynlar, stanbul 1993. Ahmed Niyazi, Hatrat- Niyazi, stanbul (1326) 1919. Ahmed Rza Bey, Meclis-i Mebusan ve Ayan Reisi Ahmed Rza Beyin Hatralar, Sadeletiren: Blent Demirba, Arba Yaynlar, stanbul 1988. Ali Cevad, kinci Merutiyetin lan Ve Otuzbir Mart Hadisesi, Yaynlayan: Faik Reit Unat, Ankara 1960. Ali Haydar Midhat, Hatralarm (18721946), Gler Basmevi, stanbul 1946. Ali Haydar Midhat, Menfa-y htiyar- Hatrat, Souvenir de Mon Exil Volontarie,Imprimerie Internationale, Cenevre 1905. Ali Kemal, mrm, Hazrlayan: Zeki Kuneralp, sis Yaynlar, stanbul 1985. Ali Kemal, Yldz Hatrat- Elimesi, kbal-i Millet Matbaas, stanbul 1326. Ali Said, Saray Hatralar-Sultan Abdlhamid Hann Hayat, Minber Matbaas, stanbul 13381340 (Hazrlayan: Ahmet Nezih Gltekin, Nehir Yaynlar, stanbul 1994). Altay, Fahrettin, Grp Geirdiklerim, On Yl Sava 19121919 Sonras, nsel Yaynlar, stanbul 1970.
149

bilig, Gz / 2008, say 47

Altnay, Ahmet Refik, Kafkas Yollarnda (Hatralar ve Tahasssler), Kitaphane-i slam ve Askeri, stanbul 1919. Amiral von Tirpitz, Tirpitzin Hatralar, eviren: Sait Talat, Deniz Matbaas, stanbul 1932. Apak, Rahmi, Yetmilik Bir Subayn Hatralar, Erkan- Harbiye-i Umumiye Basmevi, Ankara 1957 (TTK Yaynlar, Ankara 1988). Arkolu, Damar, Hatralarm, Tan Gazetesi Matbaas, stanbul 1961. Atay, Falih Rfk, Atatrkn Hatralar, 19141919,Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, Ankara 1965. Atay, Falih Rfk, Ate ve Gne (Suriye ve Filistin Sava Hatralar), stanbul 1918. Atay, Falih Rfk, ankaya, Atatrkn Doumundan lmne Kadar (18811938), Doan Karde Matbaas, Ankara 1969 (Bate Yaynlar, stanbul 1984). Ayni, Mehmet Ali, Hatralar, Trkiye Yaynevi, stanbul 1945. Aziz Samih, Byk Harpte Kafkas Cephesi Hatralar, Byk Erkan- Harbiye Basmevi, Ankara 1934. Balkr, S.Edip, Eski Bir retmenin Anlar (1908-1914), stanbul 1968. [Basireti] Ali, stanbulda Yarm Asrlk Vakayi-i Mhimme, Hseyin Enver Matbaas, stanbul 1325 (1909) (Sadeletiren: emsettin Kutlu, Hayat Tarih Mecmuas-ilave-, stanbul 1972). Bayar, Celal, Ben de Yazdm, Milli Mcadeleye Giri, VIII Cilt, Baha Matbaas, stanbul 19651972 (Yayn Ynetmeni: Serpil Demirta, Sabah Kitaplar, stanbul 1997) Baykal, Bekir Stk, bretnma, Mabeynci Fahri Beyin Hatralar ve lgili Baz Belgeler, TTK Basmevi, stanbul 1942 (TTK Basmevi, Ankara 1968). Baytn, Arif, lk Dnya Harbinde Kafkas Cephesi 29. Tmen III. Alay Sanca (Hatralar), Vakit Basmevi, stanbul 1946. Belen, Fahri, Birinci Cihan Harbinde Trk Harbi, 4 Cilt, Genelkurmay Basmevi, Ankara 19641967. Belge, Mustafa Asaf, 1909 Adana Ermeni Olaylar ve Ankara, Yayna Hazrlayan: smet Parmakszolu, TTK Yaynlar, Ankara 1982. Berkman, A. Tevfik, Engelli-Engebeli Uzun Yollar: Merutiyet ve Cumhuriyet Dnemi Bir Hayat Anlar19001987, stanbul 1987.

150

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

[Beyatl], Yahya Kemal, Yahya Kemalin Hatralar, Yayna Hazrlayan: Nihat Sami Banarl, Yahya Kemal Enstits Neriyat, stanbul 1960. Beyatl, Yahya Kemal, ocukluum, Genliim, Siyasi ve Edebi Hatralarm, stanbul Fetih Cemiyeti, Yahya Kemal Enstits Yaynlar, stanbul 1986. Beyatl, Yahya Kemal, Siyasi ve Edebi Portreler, , stanbul Fetih Cemiyeti, Yahya Kemal Enstits Yaynlar, stanbul 1976. Biren, Mehmed Tevfik, Bir Devlet Adamnn Mehmed Tevfik Beyin kinci Abdlhamid,, Merutiyet ve Mtareke Devri Hatralar1-2, Hazrlayan: F. Rezan Hrmen, Arma Yaynlar stanbul 1993. Bleda, Midhat kr (ttihad ve Terakki Katib-i Umumisi), Bir mparatorluun k, Yayna Hazrlayan: Turgut Bleda, Remzi Kitabevi, stanbul 1979. Bolayr, Ekrem Namk, Osmanl Ordusuna 10 Temmuz Hatras, Sene 1324, Ruen Matbaas, stanbul 1327. Bolayr, Enver, Talat Paann Hatralar, Gven Yaynevi, stanbul 1946. Butbay, Mustafa, Kafkasya Hatralar, TTK Yaynlar, Ankara 1990. Blkat, Esat,, Esat Paann anakkale Hatralar, Baha Matbaas, stanbul 1975. Cebesoy, Ali Fuat, Snf Arkadam Atatrk (Okul ve Gen Subaylk Hatralar), nklp ve Aka Kitabevleri, stanbul 1967. Celaleddin Paa (Sadrazam Avlonyal Ferid Paann Olu), Madalyonun Tersi, Hazrlayan: Samih Nafiz Kansu, Gr Kitabevi, stanbul 1970. Cemal Paa (Bahriye Nazr ve 4. Ordu Kumandan), Hatralar: ttihat ve Terakki, Birinci Dnya Sava Anlar, Hazrlayan: Behet Cemal, ada Yaynlar, stanbul 1977.(Hazrlayan: Alpay Kabacal, Bankas Kltr Yaynlar, stanbul 2001.) Cemal Paa, Hatrat 19131922, Ahmed hsan ve reks Matbaas, stanbul 1922. Cemaleddin Efendi, eyhlislam Cemaleddin Efendinin Hatrat- Siyasiyesi (1330da Msrda tahrir edilmitir.), Dersaadet 1336/1920 (Yeni Harflerle: Siyasi Hatralar,19081913,Hazrlayan: Ziyaeddin Engin, Tercman Yaynlar, stanbul 1978). Cevat Bey, II. Merutiyetin lan ve 31 Mart Hadisesi, Hazrlayan: Faik Reit Unat, Ankara 1985. akr, Fahri, Elli Yl nce Anadolu ve ark Cephesi Hatralar, nar Matbaas, stanbul 1967.

151

bilig, Gz / 2008, say 47

allar, zzeddin, On Yllk Savan Gnl, Balkan, Birinci Dnya ve stiklal Savalar, Hazrlayan: smet Grgl-zzeddin allar, Yap Kredi Yaynlar, stanbul 1997. elik, Recep, Klemen Abdullah Paa, 1328 Balkan Harbinde ark Ordusu komutan Abdullah Paann Hatrat (Tahlil ve Metin), stanbul niversitesi Baslmam Doktora Tezi, stanbul 1991. okay, Mustafa, 1917 Yl Hatra Paralar, Ya Trkistan Neriyat, ParisBerlin 1937. Deliba, Nizamettin, Hatralarm, Canl Tarihler, Cilt:4, Trkiye Yaynevi, stanbul 1946. Djemal Pahsa, Ahmad, Memoirs of a Turkish Statesman(19131919), Londra 1922. Duru, Kazm Nami, ttihat ve Terakki Hatralarm, Sucuolu Matbaas, stanbul 1957. Duru, Kazm Nami, Arnavutluk ve Makedonya Hatralarm, stanbul 1959. Ebuzziya Tevfik, Yeni Osmanllar Tarihi, Sadeletiren: Ziyad Ebuzziya, 3 Cilt, Kervan Kitaplk, stanbul 19731974. Ee, Ragp Nurettin, Babamn Emanetleri: Ragp Nurettin Ee'nin Birinci Cihan Harbi Gnlkleri ve Harbin Sonras Hatrat, 19151919, Hazrlayan: Gne N. Ee-Akter, Dergh Yaynlar, stanbul 2006. Enver Paa, Enver Paann Hatralar(18811908),Hazrlayan: H. Erdoan Cengiz, letiim Yaynlar, stanbul 1991. Erden, Ali Fuad, Birinci Dnya Harbinde Suriye Hatralar, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, stanbul 2003. Erkin, Behi, Atatrkn Selanikteki Askerlik Hayatna Ait Hatralar, TTK Basmevi, Ankara 1958. (Belleten, Cilt:20, Say:80den ayrbasm.) Esat Paa, Esat Paann anakkale Anlar, Baha Matbaas, stanbul 1975. Falkenheim, Eric von, General Falkenheimin Hatrat, eviren: Mehmet Nihad, Erkan- Harbiye Mektebi Matbaas, stanbul 1340. Felek, Burhan, Yaadmz Gnler, Milliyet Yaynlar, stanbul 1974. Foch Mareal, 19141918 Harbinin Tarihine Yarayacak Hatralar, 2 Cilt, eviren: Hseyin Rahmi, Askeri Matbaas, stanbul 1939. Gndz, Asm, Hatralarm, Hazrlayan: hsan Ilgar, Kervan Yaynlar, stanbul 1973.

152

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Goltz, Comlar von Der, Goltz Paann Hatrat, eviren: Salih Erku, Askeri Matbaa, stanbul 1932. Grey, Edward, Twenty five years, 18921916, Londra 1925. Gralp, erif, Bir Askerin Gnlnden anakkale Cephesinden Filistine, Gncel Yaynclk, stanbul 2003. Halil Paa, ttihat ve Terakkiden Cumhuriyete Bitmeyen Sava-KutlAmare Kahraman Halil Paann Anlar, Hazrlayan: Taylan Sorgun, Yedign Yaynlar, stanbul 1972. Halilefendizade Cemaleddin Efendi, eyhlislam Merhum Cemaleddin Efendi Hazretlerinin Hatrat- Siysasiyyesi, stanbul 1336. Hardinge, Charles, Old Diplomacy, Londra 1947. Hasan Amca (Hasan Vasfi Kzta), Domayan Hrriyet, Akm Yaynlar, stanbul 1958 (Domayan Hrriyet/Bir Devrin Yz 19081918, Arba Yaynlar, stanbul 1989). Hasan Rami Paa, Hatrat, Artin Asadoryan Matbaas, stanbul 1908 (II.Abdlhamidin Bahriye Nazrlarndan Hasan Rami Paann Hatrlar, Hayat Tarih Mecmuas Eki, stanbul 1972.) Hseyin Hsn Bey, Doktor Hseyin Hsn Bey'in Not Defterinden Trablusgarp Sava, Yayna Hazrlayan: Mebrure Deer, stanbul 1988. Hseyin Kazm Kadri, Merutiyet'ten Cumhuriyet'e Hatralarm, Hazrlayan: smail Kara, letiim Yaynlar, stanbul 1991. brahim Temo, ttihat ve Terakki Cemiyetinin Kurucusu ve 1/1 Nolu yesi brahim Temonun ttihat ve Terakki Anlar, Sadeletiren: Blent Demirba, Arba Yaynlar, stanbul 1987. hsan Latif Paa (zmir Valisi), Bir Serencam- Harb: Harb- Umumi Safahatna Ait Hatrat, Sadeletiren: Burhan Gksel, Kltr ve Turizm Bakanl, zmir 1988. hsan Paa, I. Cihan Sava ve Sarkam Sibiryada Esaretten Ka, hsan Paann Anlar, Bilgehan Basmevi, zmir 1985. lden, Kprl erif, Sarkam, Hazrlayan: Sami nal, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, stanbul 2001. nan, Afet, Atatrkn Viyana Karlsbat Hatralar(Karlsbatta Geen Gnlerim),TTK Basmevi, Ankara 1970. nn, smet, Hatralar, Hazrlayan: Sebahattin Selek, Bilgi Yaynevi, stanbul 1987

153

bilig, Gz / 2008, say 47

nn, smet,nnnn Hatralar, Gen Subaylk Yllar(1884-1918), Hazrlayan: Sebahattin Selek,Burak Yaynlar, stanbul 1969.. smail Kemal, The Memoirs of smail Kemal Bey, Editr: Sommerville Story, Londra 1920. Kadri, Hseyin Kazm, Merutiyetten Cumhuriyete Hatralarm, Ekicigil Yaynevi Matbaas, stanbul 1957. Kala, Ahmed Hilmi, Kendi Kitabm, Ankara 1960. Kamil Paa, Hatrat- Sadr- Esbak Kamil Paa, Matbaa-i Ebzziya, stanbul 1329/1913. Kamil Paa, Belgelerle Msr, Ermeni, Krt-Dou Rumeli Meseleleri, Kamil Paann Anlar, Hazrlayan: Gl aal Gven, Arba Yaynlar, stanbul 1991. Kanald, kr, Irak Muharebelerinde 3. Piyade Alay Hatralar, stanbul Askeri Matbaas, stanbul 1945. Kazm Karabekir, Cihan Harbine Neden Girdik, Nasl Girdik, Nasl dare Ettik, Tecelli Basmevi, stanbul 1937 (Cihan Harbine Nasl Girdik, Emre Yaynlar, stanbul 1994./Cihan Harbini Nasl dare Ettik, Emre Yaynlar, stanbul 1994). Kazm Karabekir, ttihat ve Terakki Cemiyeti, Emre Yaynlar, stanbul 2005. Kazm Karabekir, ttihat ve Terakki Cemiyeti Neden Kuruldu, Nasl Kuruldu, Nasl dare Olundu?,Trdav Ofset Tesisleri, stanbul 1982. Kazm Karabekir, Hayatm, Hazrlayan: Faruk zerengin, Emre Yaynlar, stanbul 2005. Kazm Karabekir, Kazm Karabekiri Anlatyor, Hazrlayan: Uur Mumcu, Uur Mumcu Vakf Yaynlar, stanbul 1996. Karay, Refik Halid, Bir mr Boyunca, letiim Yaynlar, stanbul 1990. Karay, Refik Halid, Minelhab lelmihrab, 1918 Mtarekesi Devrinde Olan Biten lere ve Gelip Geen nsanlara Dair Bildiklerim, nklp ve Aka Kitabevleri, stanbul 1964. Karay, Refik Halid, Nesil, Hayat, S. Ltfi Kitapevi, stanbul 1937. Kerkk, Mahmud Nedim, Hatratm 1334 (1918): Mazinin Karanlklarndan stikbalin Aydnlklarna Doru Diyarbekir, Hazrlayan: Ali Birinci, Altnkre Yaynlar, Ankara 2002. Kestelli, Raif Necdet, Osmanl mparatorluunun Bat (Uful): Edirne Savunmas, Hazrlayan: Veliye zdemir, Arma Yaynlar, stanbul 2001.

154

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Krhan, Celal, Mondrostan Lozana (Kurtulu Yllarnda Gemi Gnler), Srlar Matbaas, stanbul 1963. Kocatrk, Kenan, Bir Subayn Anlar:19091999, Kasta Yaynlar, stanbul 1999. Kuran, Ahmet Bedevi, Harbiye Mektebinde Hrriyet Mcadelesi, eltt Matbaas, stanbul 1957. Kuuba, Eref, Hayberde Trk Cengi-Tekilat- Mahsusa Arabistan, Sina ve Kuzey Afrika Mdr Eref Beyin Hayber Anlar, Arba Yaynlar, stanbul 1997. Leskovikli Mehmed Rauf, ttihat ve Terakki Ne di, Hazrlayan: Blent Demirba, Arba Yaynlar, stanbul 1991. Madanolu, Cemal, Anlar (19111953),ada Yaynlar, stanbul 1982. Mahmud Muhtar Paa (Katrcolu), 1328 Balkan Harbinde ark Ordusu Kumandan Abdullah Paann Hatratna kinci ark Ordusu Kumandan Mahmut Muhtar Paann Cevab, Matbaa-i Emin, Kahire 1930. Mahmud evket Paa, Sadrazam ve Harbiye Nazr Mahmud evket Paann Gnl, Arba Yaynlar, stanbul 1988 Mayakon, smail Mtak, Mebusan Hatralarm, Nmune-i Tbaat Matbaas, stanbul 1324/1908. Mehmed Arif, Miralay Arifin Hatrat, 191323, Sadeletiren: Hseyin Fevzi Ayberk, stanbul 1970. Mehmed Asaf, 1909 Ermeni Olaylar ve Anlarm, Hazrlayan: smet Parmakszolu, Ankara 1982. Mehmed Emin, Gelibolu Hatrat, Mekteb-i Harbiye Matbaas, stanbul 1327. Mehmed Emin, Harb-i Umumide Irak Cephe-i Harbine Ait Hatratmdan Bir Safha (Selmanpak Meydan Muharebesi), Matbaa-i Askeriye, stanbul 1337. Mehmet Kadri Nash, Serayih,Kanun- Esasi ve Havatr Hatrat, Paris 1912. Mehmed Murad (Mizanc), Enkaz- stibdad inde Zrdn Tesellisi, Matbaa-i Amidi,stanbul 1329/1913 (Hazrlayan: Celile Argt Eren (kten), Marifet Yaynlar, stanbul 1997). Mehmed Murad (Mizanc), Hrriyet Vadisinde Bir Pene-i stibdat (Harbiye Nezaretinde Tevkifim ile Netayic-i Garibesi), Mahmut Bey Matbaas, stanbul 1326/1910 (Hazrlayan: Celile Argt Eren (kten), Marifet Yaynlar, stanbul 1997)

155

bilig, Gz / 2008, say 47

Mehmed Murad (Mizanc), Tatl Emeller Ac Hakikatler yahut Batn- Mstakbel Adab- Siyasiyye Tarihi, Nereden: Tahazade mer Faruk, stanbul 1330 (Hazrlayan: Celile Argt Eren (kten), Marifet Yaynlar, stanbul 1997) Mehmed Selahaddin, ttihat ve Terakkinin Kuruluu ve Osmanl Devletinin Ykl Hakknda Bildiklerim, nklap Yaynevi, stanbul 1989. Mehmed Tevfik Bey, Abdlhamid Merutiyet ve Mtareke Devri Hatralar, Hazrlayan: F.Rezan Hrmen, Arba Yaynlar, stanbul 1993. Mehmed Tevfik Bey, Mehmed Tevfik Beyin Hatralar 1,Hazrlayan: F. Rezan Hrmen, Arba Yaynlar, stanbul 1993. Mentee, Halil, Eski Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteenin Hatralar, Hazrlayan: smail Arar, Hrriyet Vakf Yaynlar, stanbul 1986. Mevlanazade Rfat, 31 Mart Bir htilalin Hikyesi, eviren: Berire lgenci, Pnar Yaynlar, stanbul 1996. Muhiddin Vecihi, Cihan Harbine Dair Hatralarmdan (Filistin Ricat), Askeri Matbaa, stanbul 1317. Mustafa Ragp, ttihat ve Terakki Tarihinde Esrar Perdesi, Akam Ktphanesi Neriyat, stanbul 1933. Mustafa Ragp, ttihat ve Terakki Cemiyetinin Frldaklar yahut Tarih-i Matem, Arak Garoyan Matbaas, stanbul 1328. [Biren,] Naciye Nevval, Mnevver Bir Trk Hanm: Ressam Naciye Neyyal Hanmefendi'nin Mutlakiyet, Merutiyet ve Cumhuriyet hatralar, Hazrlayan: Fatma Rezan Hrmen, Pnar Yaynlar, stanbul 2000. Naciye Sultan, Ac Zamanlar, Hazrlayan: O. Gazi Aliirolu, Burak Yaynlar, stanbul 1992. Nadi, Yunus, htilal ve nklab- Osman, stanbul 1909 (1326). 31 Mart21 Nisan 1959 tarihli Cumhuriyet gazetesinde de yaymlanmtr. Niyazi Resneli, Hatrat- Niyazi yahut Tarihe-i nklab- Kebir-i Osmaniden Bir Sahifa,Sabah Matbaas, stanbul 1326/1910 (Balkanlarda Bir Gerillac, Hrriyet Kahraman Resneli Niyazi Beyin Anlar,Gazete, Dergi, Kitap Basm ve Yaym A.., stanbul 1975./Hrriyet Kahraman Resneli Niyazi Hatrat, Hazrlayan: Nurer Uurlu, . Anda Uurlu, rgn Yaynevi, stanbul 2003) Nur, Rza, Cemiyet-i Hafiye, Selanik Matbaas, stanbul 1330. Nur, Rza, Gurbet Daarc, 19131919, Matbaa-i Hindiyye, Msr 1919. Nur, Rza, Hayat ve Hatratm, Altnda Yaynlar, 4 Cilt, stanbul 1967 1968.

156

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Nur, Rza, Hrriyet ve tilaf Frkas Nasl Dodu?Nasl ld?, Hazrlayan: lhami Yalnkl, Kitapevi, stanbul 1996. Okday, smail Hakk, Yanyadan Ankaraya, Sebil Yaynlar, stanbul 1975. Okday, efik, Bykbababm Son Sadrazam Ahmed Tevfik Paa, Marsan Matbaaclk, stanbul 1986. Okday, efik, Osmanldan Cumhuriyete: Padiah Yaveri ki Sadrazam Olu Anlatyor, Sema Matbaaclk, stanbul 1988. Okyar, Fethi, Devirde Bir Adam, Hazrlayan: Cemal Kutay, Tercman Yaynlar, stanbul 1980. Orbay, Kemalettin kr, Mtareke Aclar (stanbulda Mtareke Arifesinden gale Kadar Geen Kara Gnlerin Ac Hatralar), Selamet Matbaas, stanbul 1930. Orbay, Rauf, Cehennem Deirmeni, Siyasi Hatralarm, 2 Cilt, Emre Yaynlar, stanbul 1993. Orbay, Rauf, Orhan Kemalin Babas Abdlkadir Kemalinin Anlar, Hazrlayan: Ik t, Epsilon Yaynlar, stanbul 2005. Osmanolu, Aye, Babam Sultan Abdlhamid (Hatralar),Gven Basmevi, stanbul 1960. Osmanolu, adiye, Hayatmn Tatl ve Ac Gnleri, Bedir Yaynlar, stanbul 1966. ge, Ali Rza, Merutiyetten Cumhuriyete Bir Polis efinin Gerek Anlar, Gnlk Ticaret Gazetesi Tesisleri, Bursa 1957. ktem, Haydar Rt, Mtareke ve gal Anlar, TTK Yaynlar, Ankara 1991. Pears, Sir. Edwin, Forty Years in Constantinople, Londra 1916. Ramsay, Sir W. M., The Revolution in Constatinople and Turkey: A Diary, Londra 1909. Rey, Ahmed Reid, (H. Nazm), Grdklerim-Yaptklarm (18901922), Canl Tarihler, Trkiye Yaynlar, Yeni Matbaa, stanbul 1945. Rey, Ahmed Reid, (H. Nazm), Hayat ve Hatratm, Cilt: 12 Altnda Yaynlar, stanbul, 19671968. Rdi Paa, Yemen Hatras, Matbaa-i Osmaniye, stanbul 13251327/1909. (Ah O Yemendir (Yemen Hatrat),Hazrlayan: Faruk Ylmaz, Berikan Yaynlar, Ankara 2004.) Ryan, Sir Andrew, The Last of The Dragomans, Londra 1951.
157

bilig, Gz / 2008, say 47

Sabis, Ali hsan, Birinci Dnya Harbi, 5 cilt, Yayna hazrlayan: Turgay Sabis, Nehir Yaynlar, stanbul 19901993.(I. bask, 1953) Sabuncu, Luis, Yldz Saraynda Bir Papaz ( Luis Sabuncunun Hatralar) (18881911), stanbul 1952. Sadrazam Sait Paa, Sait Paann Hatrat,2 Cilt, stanbul 1328. (Anlar, Sadeletiren: emsettin Kutlu, Hr Yayn ve Ticaret A, stanbul 1977) Sadrazam Sait Paa, Sait Paann Kamil Paann Hatratna Cevaplar(arki Rumeli, Msr ve Ermeni Meseleleri), Tanin Matbaas, stanbul 1327. Sanders, Liman von, Five Years in Turkey, Annapolis 1927. Savakan, Cemal, Yzba Cemalin Anlar, Arnavutluktan Sakaryaya Komitaclk, Hazrlayan: Kudret Emirolu, Kebike Yaynlar, Ankara 1996. Sazanov, Serge, Fateful Years, Londra 1928. Sertel, Zekeriya, Hatrladklarm (19051950), Yaylack Matbaas, stanbul 1968. Simavi,Ltfi (Bamabeynci Ltfi Bey), Sultan Mehmed Reat Hann ve Halefinin Sarayda Grdkleri, Kanaat Matbaas,stanbul 1342/1924. (Osmanl Saraynn Son Gnleri, Hrriyet Yaynlar, stanbul, tarihsiz) Sylemezolu, Galip Kemali, Hariciye Hizmetinde Otuz Sene: MutlakiyetMerutiyet ve Milli Mcadele Yllarnda Grdklerim ve Bama Gelenler 18921922, aka Matbaas, stanbul 1950. Sylemezolu, Galip Kemali, Hatralar, Atina Sefareti 19131916, Canl Tarihler, Trkiye Yaynlar, stanbul 1946. Sylemezolu, Galip Kemali, 30 Senelik Siyasi Hatralarmn nc ve Son Cildi( I. Ksm 19181922),lk Basmevi, stanbul 1953. Sylemezolu, Galip Kemali, Bamza Gelenler( Yakn Bir Mazinin Hatralar, Mondrostan Mudanyaya 19181922), Kanaat Kitabevi, stanbul 1939. Sylemezolu, Galip Kemali, Siyasi Daarcm, Eskicigil Matbaas, stanbul 1957. Sultan II. Abdlhamid, Siyasi Hatratm, Hareket Yaynlar, stanbul 1974. Sylemezolu, Galip Kemali, Abdlhamid Anlatyor, Karde Matbaas, Serdengeti Neriyat, Ankara tarihsiz. Sylemezolu, Galip Kemali, Abdlhamidin Hatra Defteri, Hazrlayan: smet Bozda, Pnar Yaynlar, stanbul 2000. Sylemezolu, Galip Kemali, Abdlhamid Anlatyor( Abdlazizin ldrlmesini, Hrriyetin lann, Midhat Paa Meselesini, 31 Mart Vakasn, Bal158

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

kanlar ve Ermeni Meselesini, Saltanattan Drlmesini), Karde Matbaas, Ankara 1964. Sylemezolu, Galip Kemali, Abdlhamidin Hatra Defteri (Belgeler ve Resimlerle),Hazrlayan: smet Bozda, Kervan Kitaplk, stanbul 1975.( Pnar Yaynlar, stanbul 2000.) Sylemezolu, Galip Kemali, Hatrat- Sultan Abdlhamid-i Sani, Hazrlayan: Vedad rfi (Beng), Cihan Biraderler Matbaas, Cihan Kitaphanesi, stanbul 13381340/1922. Sylemezolu, Galip Kemali, kinci Abdlhamidin Hatra Defteri ve Midhat Paann Taif Zindanndan Gnderdii 8 Mektup, Bozda Kitabevi, Bursa 1340/1924. Sylemezolu, Galip Kemali, Sultan II. Abdlhamid Hann Notlar, Hazrlayan: Alaeddin Yalnkaya, Sebil Yaynevi, stanbul 1996. erafeddin Mamumi, Seyahat Hatralarm, 3 Kitap, Kahire 13261327.( Anadoluda ve Suriyede Seyahat Hatralar, Kahire 1969. erif Paa, Merutiyete Doru Ben ve Hayatm, stanbul 1911. erif Paa, Bir Muhalifin Hatralar ttihat ve Terakkiye Muhalefet (1908 1911 Ekim, Islahat- Esasiye Frkas Program),Nehir Yaynlar, stanbul 1996. evki Baslu, Harbi Umumide Mstakil Svari Livas Harektndan Bir Yaprak (Paaeli, Irak- Arap ve Acemde ve stiklal Mcadelesinde Bln Mektebi), Harbiye Matbaas, stanbul 1924. eyhlislam Cemaleddin Efendi, eyhlislam- Esbak Cemaleddin Efendi Merhumun Hatrat- Siyasiyyesi, Dersaadet 1336 (Siyasi Hatralar (1908 1913), Sadeletiren: Siyaeddin Engin, Tercman 1001 Temel Eser Serisi No. 119,Kervan Kitaplk, stanbul 1978) Tahsin Paa, Abdlhamid Yldz Hatralar, Ahmed Halid Kitaphanesi, stanbul 1931. Talat Paa, Talat Paann Hatralar, Hazrlayan: Enver Bolayr, Bolayr Yaynevi, stanbul 1946. (Hazrlayan: Mehmet Kasm, Say Yaynlar, stanbul 1986./Hazrlayan: Alpay Kabacal, 2. basm, letiim Yaynlar, stanbul 1990.) Talat Paa, ehit Sadrazam Talat Paann Gurbet Hatralar, Derleyen: Cemal Kutay, 3 Cilt, Kltr Matbaas, stanbul 1983. Tansu, Samih Nafiz, ki Devrin Perde Arkas, Anlatan: Hsamettin Ertrk, 3. bask, stanbul 1969.
159

bilig, Gz / 2008, say 47

Tansu, Samih Nafiz, ttihat ve Terakki inde Dnenler, Anlatan: Galip Vardar, stanbul 1960. Tarcan, Selim Srr, Hatralarm, stanbul 1946. Tekin, Metin, Sarkamtan Sibiryaya: Birinci Dnya Sava Anlar, Tima Yaynlar, stanbul 2007. Tokgz, Ahmet hsan, Matbuat Hatralarm (19081914), cilt: 2, stanbul 1931 (Hazrlayan: Alpay Kabacal, letiim Yaynlar, stanbul 1993) Tongu, Faik, Birinci Cihan Harbinde Bir Yedek Subaynn Hatralar, Ankara 1960. Topuzlu, Cemil, stibdat, Merutiyet, Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yllk Hatralarm, Gven Yaynevi, stanbul 1951 (stanbul niversitesi Cerrahpaa Tp Fakltesi Yaynlar, stanbul 1982./Hazrlayan: Hsrev Hatemi ve Aykut Kazancgil, Arma Yaynlar, stanbul 1994./Hazrlayan: Cemalettin Topuzlu, Topuzlu Yaynlar, stanbul 2002) Topuzlu, Cemil, Operatr Cemil Paa Hatralar, Canl Tarihler, Cilt:2, Trkiye Yaynlar, stanbul 1945. Townsend, A.F., A Military Consule in Turkey,Londra 1910. Tugay, Emine Foad, Three Centuries, Londra 1963. Tunapa, akir, anakkale Harbi Hatralarm, Deniz Basmevi, stanbul 1958. Trkgeldi, Ali Fuad, Grp ittiklerim, TTK Basmevi, Ankara 1951. (3. basm, TTK Yaynlar, Ankara 1984.) Us, Asm, Grdklerim, Duyduklarm, Duygularm; Merutiyet ve Cumhuriyet Devirlerine Ait Hatralar ve Tetkikler, Vakit Matbaas, stanbul 1964. Uaklgil, Halit Ziya, Saray ve tesi (Son Hatralar), nklap ve Aka Kitabevleri, stanbul 1965.(zgr Yaynlar, stanbul 2003.) Uaklgil, Halit Ziya, Bir Ac Hikye, nklap Kitabevi, stanbul 1991. Uaklgil, Halit Ziya, Krk Yl, nklap ve Aka Kitabevleri, stanbul 1969. naydn, Ruen Eref, Anafartalar Kumandan Mustafa Kemal ile Mlakat, Hamit Matbaas stanbul 1930. naydn, Ruen Eref, anakkalede Savaanlar Dediler ki, Ankara 1960. naydn, Ruen Eref, ki Saltanat Arasnda ( Altnc Sultan Mehmed Hann lk Muayedesi ve Kl Alay) ,Kanaat Matbaas, stanbul 1334/1918. nvar, Safiye, Saray Hatralarm, Caalolu Yaynevi, stanbul 1964.

160

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Sunata, smail Hakk, Gelibolu'dan Kafkaslar'a Birinci Dnya Sava Anlarm, Trkiye Bankas Yaynlar, stanbul 2003. Sunata, smail Hakk, The Story of My Struggles, Londra 1913. Vahdettin, Nevzat, Yldzdan Sanremoya (Vahdettinin Drdnc Kadnefendisi Nevzat Vahdettinin Hatralar ve 150liklerin Gurbet Maceralar), Arma Yaynlar, stanbul 1999. Vardar, Galip, ttihat ve Terakki inde Dnenler, Hazrlayan: Samih Nafiz Kansu, nklap Kitabevi, stanbul 1960. Waugh, Sir Telford, Turkey, Yesterday, Today and Tomorrow, Londra 1930. Whitman, Sidney, Turkish Memories, Londra 1914. Yaln, Hseyin Cahit, Siyasal Anlar, Sadeletiren: Rauf Mutluay, Bankas Yaynlar, stanbul 1976. Yetimzade M. Tevfik Hamdi, Brokrat Tevfik Biren'in Sultan II. Abdlhamid, Merutiyet ve Mtareke Anlar, Hazrlayan: Fatma Rezan Hrmen, Pnar Yaynlar, stanbul 2006. Zeki Paa, 1912 Balkan Harbine Ait Hatratm, Matbaa-i Askeriye, stanbul 1337. Zeki Paa, anakkaleden Hatralar, Hazrlayan: Kadri Ener, Sucuolu Basmevi, stanbul 1954.

Gazete ve Dergilerde Yer Alan Hatrat Bibliyografyas Akar, Mehmet efik, anakkale Arburnu Savalar ve 27. Alay, Askeri Mecmua Tarih Ksm, Say: 40, stanbul 1935.
Akelsoy, hsan, I. Dnya Harbinde Bir Trk Subaynn Afrika Hatralar, Hayat Tarihi Mecmuas, Say: 5, Haziran 1970. Balkan, Ethem Ruhi, ttihatln Temelini Atanlar, Yakn Tarihimiz, Cilt:1. Baar, Ahmet Hamdi, Merutiyetten Cumhuriyete, Bar Dnyas Dergisi, Hatralar. Cavit, Mehmet, Merutiyet Devrine Ait Cavit Beyin Hatralar, Tanin, 3 Austos 194322 Aralk 1946. Cemal Paa, Mahmut evket Paann Katli Olay, Yakn Tarihimiz, Cilt:4. Cevat Paa, anakkalede Mehmetik General Cevat Anlatyor, Yakn Tarihimiz, Cilt: 1. Conk, Cemil Cahit, Abdlhamidi Merutiyete Dndrmek in Ne Yapacaktm, Yakn Tarihimiz, Cilt: 4.
161

bilig, Gz / 2008, say 47

avuolu, eref, ttihat ve Terakkinin Gizli Plan, Yakn Tarihimiz, Cilt:1. Dr. Fethi, Sadrazam Tevfik Paann Byk Gafleti, Yakn Tarihimiz, Cilt: 4. Deliorman, Necmettin, Atatrkn Sofya Hatralar, Hergn, stanbul Eyll-Ekim 1955. Duman, Cevat, Birinci Dnya Harbinde Bir Erin Hatras, Anlatan: Mehmet Nuri, Hayat Tarihi Mecmuas, Say: 2, Mart 1970. Erdal, Rfat, Bir Yedek Subayn Birinci Dnya Harbi Hatralar, Hayat Tarihi Mecmuas, Say: 1, ubat 1970. Erkin, Behi, Atatrkn Selanikteki Askerlik Hayatna Ait Hatralar, Belleten, Cilt: XX, Say: 80, 1956. Giray, Muharrem, Halit Paadan Hatralar, Yakn Tarihimiz, Cilt: 2. Gkberk, kr Naili, anakkalede Mehmetik, General kr Naili Anlatyor, Yakn Tarihimiz, Cilt:1. Galip Paann Hatralar, Hayat Tarih, Say: 7, Austos 1966. Hurit Paann Kabine Hatralar, Hayat Tarih, Say:15, Ocak 1964. Hayriye Hanm, Ei Hayriye Hanm Talat Paay Anlatyor, Yakn Tarihimiz, Cilt: 2. demir, Ulu, Atatrkn Anafartalar Muharebelerine Ait Hatralar, Belleten, Cilt: VII2,Say: 28, 1943. nan, Afet, Trablusgarpta Hrriyete Kar syan (Atatrk Dinlerken), Belleten, Cilt: VIII, Say: 31, 1944. Said Paa, Yakn Tarihten Sesler, Abdlhamidle Merutiyetin lk Selamlnda Ayn Arabada, Yakn Tarihimiz, Cilt: 2. Said Paa, Abdlhamidin Kararszl, Yakn Tarihimiz, Cilt: 2. Sedes, .Halil, htilalin Mukadderat ve Canl Bir Hatra, Tarih Hazinesi, Say: 15, Ocak 1952. Sultan Hamidin Selanikteki Muhafz Rasim Beyin Hatralar, Hayat Tarih, Say: 10, Kasm 1966. Talat Pahsa, Posthumous Memoirs of Talat Pahsa, Current History, Cilt: V, New York 1921. Wambery, Armin, Personel Recollections Of Abdul Hamid and His Court, The Nineteenth Century, Cilt: LXVI, Temmuz 1909, s. 6988.

162

Hanile, kinci Merutiyet Dnemine Dair Hatrat Bibliyografyas Denemesi

Kaynaka
ALKAN, Ahmet Turan (2001), kinci Merutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, stanbul: Ufuk Kitaplar. AHMAD, Feroz (1971), ttihat ve Terakki (19081914), eviren: Nuran lken, stanbul: Sander Yaynlar. AKAR, evket Kamil- Karako, rfan (2004), Siyasi Tarih Kayna Olarak Hatrat ve Gezi Notlar, Trkiye Aratrmalar Literatr Dergisi, Cilt 2, Say 1, stanbul : Bilim ve Sanat Vakf Yayn. AKN, Sina (1977), Trkiyede Anlar ve Biyografiler, Felsefe Kurumu Seminerleri (Trkiyede Tarih Eitimi), Ankara: Felsefe Kurumu Yayn. (1970), 31 Mart Olay, Ankara: ASBF Yaynlar. ALTINOVA, Banu (2001), 19081918 Aras Trk Edebiyatnda Hatra Trnn Edebi zelliklerinin ncelenmesi, Danman: Prof. Dr. Alemdar Yaln,Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi, Ankara. BERKES, Niyazi (2007), Trkiyede adalama, Yayna Hazrlayan: Ahmet Kuya, 7. bask, stanbul: Yap Kredi Yaynlar. BERBER, Ergin (2007), Trk D Politikas almalar- Cumhuriyet Dnemi in Ulusal Rehber, stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar. BRNC, Ali (2001), Tarih Yolunda (Yaykn Mazinin Siyasi ve Fikri Ahvali), stanbul: Dergh Yaynlar. BAYUR, Yusuf Hikmet (1966), Trk nklb Tarihi, Cilt: I-II, 3. bask, Ankara: TTK Yaynlar. HANOLU, M. kr (2004), Merutiyet, TDV slam Ansiklopedisi, Cilt: 29, Ankara: Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar. KARAL, Enver Ziya (1988), Osmanl Tarihi, Cilt: VIII, 3. bask, ,Ankara: TTK Yaynlar. KODAMAN, Bayram; nal, Mehmet Ali (1996), Son Vakanvis Abdurrahman eref Efendi Tarihi, Ankara: TTK Yaynlar. KORAY, Enver (1959), Trkiye Tarih Yaynlar Bibliyografyas (17291955), 2. bask, Ankara: Maarif Vekaleti Yaynlar. KTKOLU, Mbahat, S. (1991), Tarih Aratrmalarnda Usul, stanbul: Kubbealt Neriyat. LEWS, Bernard (1991), Modern Trkiyenin Douu, ev.: Metin Kratl, 4. bask, Ankara: TTK Yaynlar. MARDN, erif (1983), Jn Trklerin Siyasi Fikirleri 1895 -1908, 2. bask, stanbul: letiim Yaynlar. OKAY, M. Orhan (1997), Hatrat, TDV slam Ansiklopedisi, Cilt: 16, stanbul: Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar.

163

bilig, Gz / 2008, say 47

OLGUN, brahim (1972), An Tr ve Trk Edebiyatnda An, Trk Dili/An zel Says, stanbul. (1972), An Kaynakas, Trk Dili/An zel Says, stanbul. ORTAYLI, lber (2007), Son mparatorluk Osmanl, 6. bask, stanbul: Tima Yaynlar. ZELK, smail (1993), Tarih Aratrmalarnda Yntem ve Teknikler, stanbul: Gndz Eitim ve Yaynclk. ZDEMR, Emin (1972), An ve An Dilimiz zerine, Trk Dili/An zel Says, Cilt: 25, Ankara. Seyfettin zege Ba Kitaplar Katalou (1978), Yayna Hazrlayan: Ali Bayram-M. Sadi enli, Erzurum: Atatrk niversitesi Yaynlar. STANFORD, J. Shaw-Stanford, Ezel Kural (2006), Osmanl mparatorluu ve Modern Trkiye, eviren: Mehmet Harmanc, Cilt:2, 2. bask, stanbul: e Yaynlar. TEKEL, lhan (2001), Bireyin Yaam Nasl Tarih Oluyor, Toplumsal Tarih, Say: 95, Cilt: 16, stanbul:Tarih Vakf Yaynlar. TOGAN, Zeki Velidi (1985), Tarihte Usul, 4. bask, stanbul: Enderun Kitabevi. UAROL, Rifat (1995), Siyasi Tarih (17891994), stanbul: Filiz Kitabevi. YALIN, E. Semih (2003), Trkiye Cumhuriyetinin Kaynaklar, Ankara: Berikan Yaynlar. YAVUZ, Yusuf evki (1997), Havatr, TDV slam Ansiklopedisi, Cilt:16, stanbul: Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar. http://seyhan.library.boun.edu.tr/screens/opacmenu_tur.html (01.05.2008). http://www.library.hacettepe.edu.tr/ (05.05.2008). http://mksun.mkutup.gov.tr/F (10.05.2008). http://www.devletarsivleri.gov.tr/dokumantasyon/ (15.05.2008). library.ircica.org/ - 26k (16.05.2008). http://www.kutuphane.istanbul.edu.tr/library/default.htm (17.05.2008).

164

An Essay on the Bibliography of Memoirs on The Second Constitutional Era

Murat HANLE*
Abstract: This year is the centenary of the Second Constitutional Era, which is one of the most significant turning points in Turkish history. The period of the Ottoman Empire's final dissolution, the Second Constitutional Era, began with the 1908 Young Turk Revolution, shortly after which Sultan Abdlhamid II restored the constitutional monarchy, with reduced powers for the imperial dynasty, and a series of elections resulted in the gradual ascendance of The Committee of Union and Progress's (CUP) domination in politics.In our study we give examples from the memoirs of the statesmen and commanders of the Second Constitutional Era. Key Words: Memoirs, The Second Constitutional Era, Bibliography

Gazi Osman Paa University, Institute of Social Sciences, Program in Modern History / TOKAT murathanilce2002@hotmail.com

bilig Autumn / 2008 Number 47: 147-166 Ahmet Yesevi University Board of Trustees

 2-
*
2- ( 2- )- . 2 23-24 1908 . , 30 1918 , 20 1921 1 1922 . . . : , 2- ,

- , , . / . murathanilce2002@hotmail.com

bilig osen# 2008 Vpus: 47: 147-166 Popeitel#skiy Sovet Universiteta Axmeta Wsavi