GR Avrupada yaanan 2. Dnya Sava ve sonrasnda ortaya kan hzl sanayileme sreci, ata !

ederal Almanya "umhuriyeti olmak zere Avrupa devletlerinin i#c ihtiyacn ortaya karmtr. $o%un sanayileme ve sonrasnda #elen i#c tale ini karlamak iin ata &talya ve $unanistan #i i lkeler seilmi, u lkelerden sa%lanan i#c yeterli olmaynca yeni i#c pazarlarna y'nelim alamtr. &te u yeni i#c pazarlarnn anda (rkiye #elmektedir. )*+) ylnda imzalanan ikili anlamalarla (rkiyeden Avrupaya i #c #' alamtr. ,zellikle !ederal Almanya ile alayan i #c #' daha sonra di%er sanayileen lkelere de yaylm, Avusturya, !ransa, -ollanda #i i lkelerinde talepleriyle (rkiyeden Avrupaya uzun soluklu ir d #' sreci alamtr. .u #' sreci olduka hzl #ereklemi ir sre olarak de%erlendirile ilir. Almanyada )*+)de +/00 olan (rk ii says )*/1de +00.000 kiiyi #emitir. 2', ii #' ad altnda ksa sreli olarak alasa da, eklentilerin ok dnda sonular do%urmutur. 3sa vadeli i#c olarak dnlen #'men iiler #ittikleri lkelerde kalclamaya alam ve ireysel sorunlar #iderek sosyal hayat il#ilendiren skntlar haline #elmeye alamtr. 2idenler, #eride raktklar, yeni lkeler ve yeni yaamlar iki lke arasnda 40 yl sreyle konuulan ve elki 40 yl sre daha konuulacak alklar rakmtr. (rkiyeden .at Avrupaya yaanan #' oldu%u #i i olumlu5olumsuz etkiler rakm, era erinde di%er #' srelerinde u etkiler 'zellikle )*/0 yllarda #'

ol#usunun lke #eneline yayld% zaman diliminde (rk sinemas tara6ndan 6ilme alnmtr. (rk sinemasnn #' servenine ak ir anlamda srece y'nelik sosyal sorunlar ortaya koymaktan 'te, dramatize edilmi kopuk ilikilerin ireyler zerindeki ne#ati6 etkilerinin #'steriminden 'teye #itmemitir. .urada kiilerin #'ten nasl etkilendi%i, #eride kalanlarn #' ile il#ili al#lar, Almanya ve #ur et 6enomenleri, ayrlk 6akat sonrasnda #elen zen#inlik elikisi #i i temel konular ilenmitir. 2', anlamalar eklinde alayp doyuma ulatktan sonra, artk yasal #' yollarnn kapanm olmasndan dolay, yasad #'ler s'z konusu olmaya alam u

srete yasad olarak Avrupaya ulamaya alan #'menlerin hayatnn dile #etirilmesi (rk Sinemas iin u al%n alt konusunu oluturmutur. -an#i adan toplumsal aklrsa aklsn (rkiyeden Avrupaya yaanan ii #' aka ir ey de%ildir. .u travmann etkileri ir travmann di%er adndan

#'len lkelerde sosyal sorunlar olarak, #'n kurumsallamasyla ortaya kmtr. .u almada (rk Sinemas asndan #' 6ilmleri ve #' al#s anlatlmtr. 2' nasl alad, nasl devam etti ve u sre (rk sinemasnda nasl al#land sorularnn ceva aranm, #' srecinde yaplm 6ilmler incelenmitir. 1.G OLGUSU 2' 7ekonomik, toplumsal, siyasi se eplerle ireylerin veya topluluklarn ir lkeden aka ir lkeye, ir yerleim yerinden aka ir yerleim yerine #itme ii, tanma, hicret, muhaceret8) olarak tanmlanmaktadr. .ireylerin veya kitlelerin herhan#i ir ehir, lke veya lkeler aras, ekonomik toplumsal veya siyasi nedenlerden dolay kalc veya sreli olarak hareketlili%i olarak aklaya ilece%imiz u terim, i#c ile a%lantl olarak de%erlendirildi%inde o%u zaman ekonomik nedenlerin yol at% toplumsal de%iimler olarak karmza kmaktadr. 2' konusunda yaklamlar ir irini tamamlamaktadr. $alna #'re 7 az

6arkllklara ra%men ortak unsurun 9yer de%itirme9 oldu%u #'rlmektedir. .u yer de%itirme, ka aca, ayn mahalle iinde ok ksa mesa6eli ola ilece%i #i i, lke snrlar dna uzanacak ir eksende uzun mesa6eli de ola ilmektedir :k'y, kasa a ve kentler aras #'ler ve snr 'tesi #'ler;. (eknolo<inin a d'ndrc ir hzla artt% ve #elecekte u hzn artarak devam edece%i dnlecek olursa, elli ir #elecekte #eze#enler aras #'lerin de #erekleece%ini karsamak zor olmayacaktr82. $alnn 6uturistik yaklam aslnda #'n han#i oyutlarda ele alnmas #erekti%inin izlerini tamaktadr. .u aklamalar ekseninde #', ekonomik, siyas=, ekolo<ik veya ireysel nedenlerle, ir yerden aka ir yere yaplan ve ksa, orta veya uzun vadeli #eriye d'n veya srekli yerleim hede6i #den co%ra6ik, toplumsal ve kltrel ir yer de%itirme hareketidir 1.
)

http>??@@@.tdk.#ov.tr :2ncel (rke S'zlk;

Yaln C. , G Sosyolojisi, s.13

A.#.e., s.)1

(oplumsal ir de%iim yer de%itirme olarak adlandra ilece%imiz #' sreci kendi iinde #' edilen yerin co%ra6i veya sosyal 'zelliklerine #'re sn6landrla ilir. .una #'re temel olarak i #' ve d #' olarak iki ana sn6a ayrlmaktadr. & #' ve d #' olmak zere iki #' tr, n6us ilim s'zl%nde 'yle tanmlanmaktadr> & #'A .ir lke iinde 'l#e, kent, k'y ve kasa a #i i ir yerden di%erine yerlemek amacyla yaplan n6us hareketleridir. 3entleme hareketleri de i #'lerden saylr. D #' ise uzun sre kalmak ve almak ya da yerlemek amacyla, ir lke snrlarn her iki y'nden aarak yaplan n6us hareketleridir.B. & #' yurt iinde e ve daha yukar yalardaki n6usun, iki #enel n6us saym arasndaki d'nemde ikamet#Chnn 6arkl olmas durumunda #erekleen #'lerdir. &kamet#Ch ilinmeyenler, mevsimlik #'ler, ikamet#Ch de%iikli%i yurt d olanlar ve saymlar arasnda de%ildir4. & #' kapsamnda iller aras #' ve il ile daha kk yerleim merkezleri arasnda ortaya kan #'ler de%erlendirilmektedir. &ller aras #', ir ilin idari snrlar iinden di%er ir ilin idari snrlar iine olan #'lerdir. Daha da 'znel olarak de%erlendirildi%inde il ii #', ir ilin idari snrlar iindeki il merkezi, ile merkezi, ucak ve k'yler arasndaki #'lerdir. + .u noktada #' e%er yerleim yerleri az alnarak sn6landrlacak olunursa, yerleim yerleri arasndaki #', kentten kente, kentten k'ye, k'yden kente, k'yden k'ye olan #'lerden olumaktadr/. $aln #' eitlerini ilkel #', zorlama ile yaplan #', ser est #', kitlesel #'lerD olarak eitlendirmektedir. !arkl tanmlamalarla irlikte #' ol#usu, siyasal, ekonomik, toplumsal, dinsel v . nedenlerle, ister zorunlu, isterse #'nll olarak yaplsn, sosyo 5 ekonomik yapda 'nemli toplumsal sonular do%urmaktadr. $alnzca, n6us hareketlili%i olmas nedeniyle de%il, ol#usuyla u ol#uya yol aan 6akt'rler :nedenler; ve #' akmndan da 'nemli irlikte dnlmesi #ereken sonular :durumlar; irden 6azla ikamet de%iikli%i yapanlar i #' kapsamna dahil

Ener, S. )*/2. F6us ilim S'zl%, -. E. $aynlar, D5)/,Ankara. 3entleme GHrasi, 3entsel $oksulluk, 2' ve Sosyal Iolitikalar Japoru, s.D + A.#.e., s.D
4
/ D

Yaln C. , G Sosyolojisi, s.13-21

olmas nedeniyle, hem #' veren, hem de #' alan toplumlar akmndan irdelenmesi #ereken ir ol#udur*. Fedenleri 6arkllamakla irlikte #' aklayan teorilerde ortak yaklamlar nedenleri ve sonular zerinde durmaktadr. 2.DKG 2,L MN2OSO Elke veya elirli ir snr dahilinde #erekleen #'ler i #' olarak adlandrlmakta iken, lkeler aras herhan#i ir amala #erekleen #'ler d #' olarak isimlendirilmektedir. D #'ler elli ir sre veya devaml kalmak zere almak veya yerlemek amacyla yaplan n6us hareketleridir. )0 D #'lerde en ok dikkat eken husus ii hareketlilikleri yani i #c #ereksinimleri sonucu ortaya kan hareketlerdir. .u adan 2'ler insanlk tarihi kadar eskidir. !etihler ve s'mr#eletirme #iriimleri hep az halklarn yerlerinden edilmesi, yeni yerleimlere zorlanmasyla irlikte olmutur. .unun #erisinde #venlik #erekeleri kadar altrlacak insan #cnn temini de yatmaktadr. Ancak i#c temininin ,n plana kmas esas olarak )+. yzyln ortalarndan iti aren ke6edilen yenidnyann #ney ve kuzey ktalarnda kahve, eker, pamuk plantasyonlarnda altrlacak k'lelere ihtiya duyulmasyla irliktedir)). 2enelde #' az #elimi veya #elimekte olan 'l#elerden #elimi 'l#elere do%rudur. Natin Amerika ve 3arayip9lerden 3uzey Amerika9ya do%ru )*/09lerden iti aren yo%un ir #' yaanmaktadr ve )**09larda #'men says yllk ortalama 400 in kii olarak hesaplanmaktadr. Asya lkelerinden #', ata petrol zen#ini Mrtado%u lkeleri olmak zere tm dnyaya y'neliktir. .unun dnda lke ve 'l#e temelindeki #' hareketlerinde (rkiye9den .at Avrupa lkelerine, -indistan9dan denizar lkelere ve &n#iltere9ye, Lin, -indiin9den ve !ilipinler9den hem denizar hem Avrupa lkelerine do%ru #'ler dikkat ekmektedir. )**09larda Asya lkelerinden #' eden kiilerin says yllk yaklak ).B milyondur. A6rika #'n ir di%er kayna%dr. A6rika lkelerinin kendi aralarndaki #' hareketlerinin yan sra kuzey A6rika lkelerinden Avrupa ve petrol

2'nll P., D 2', Iamukkale Eni. Q%itim !ak. Der#isi, Say>l s.*4 Ener, S., F6us ilim S'zl%, s.// )) (oks'z 2., Oluslararas Qmek 2', s.))
)0

zen#ini Mrtado%u lkelerine #' olmutur. .u say )**09larda ylda B00

in kii

civarndadr. 2'n hede6i olan 'l#eler Avrupa, 3uzey Amerika ve Mkyanusya9dr.)2 2'n i#c ile a%lants ve kapitalist sistemin i#c ihtiyacn karlamada ir y'ntem olarak seilmi olmas dnya apnda i#c kaynakl #' hareketlerinin temelini oluturmaktadr. .u adan (rk d #' 2. Dnya sava sonras sanayileen toplumlarn i#c ihtiyacnn ir nevi karl%n oluturmaktadr. 1. (EJ3 DKG 2,LE 2' sreci incelendi%inde insanlarn re6ah araynn #' srecinde 'nemli ir neden oldu%u ortaya kacaktr. .u adan (rk d #' #enel olarak de%erlendirildi%inde daha iyi alma koullar arayan daha iyi artlarda daha yksek cretlerle almak isteyen kitlenin lkeler aras yapm oldu%u #' karmza kmaktadr. 2'n tarihsel olarak #emiteki ve 20. yzyldaki nedenlerine kapitalist akld%nda, kapitalizmin dnya apnda e#emenli%ini kurma srecinde u #eliimin asli unsuru olarak irikim srecinin yaylmac niteli%inin ve iverenlerin i#c maliyetlerini dk tutma iste%inin uluslararas dzeyde i#c tale ine, dolaysyla emek #'ne yol at% #'rlr. &kinci Dnya Sava ertesindeki d'nemde #elimekte olan lkelerde kapitalist piyasa ilikilerinin # kazanmasna a%l olarak kendine yeterli yerel #eimlik ekonomilerin piyasalara almas ve piyasalarla reka et edememesi sonucu ulunduklar k'y veya kentte #einme imkCn ulamayan #iderek artan sayda insan lke iinde veya lke dna #' etmek durumunda kalmaktadr. 2elimi sanayi lkelerinin 'nceleri emek yo%un sanayi dallarnda ve madencilikte, sonralar hizmet sekt'rnn vas6sz ilerinde istihdam etmek zere i#c talep etmesi lke dna #' mmkn klmtr)1. Qkonomik anlamda (rkiyeden ilk da #' )*4D de alam ve az sayda iinin 'zellikle 6ederal Almanya Rya #itmesi eklinde #' sreci alamtr. .u aslnda irka yl sonra alayacak srecin ayak seslerinden aka ir ey de%ildir)B.

)2

OP, STorkl l9opularion IrospectsS, (he 2000 Jevision, Volume IH: Analy al !e"o#$, Onited Fations Iu lications, 2002, s.)1*5)B).dan aktaran (oks'z 2., Oluslararas Qmek 2', s.2
)1 )B

(oks'z 2., Oluslararas Qmek 2', s.))

Yaln C. , G Sosyolojisi, s.121

(rk iilerinin kitlesel olarak .at Avrupa lkelerine almak zere #itmelerinin alan# tarihi olarak #enellikle !ederal Alman -kmeti ile imzalanan 1) Qkim )*+) tarihli S(rk Alman &i P adele Anlamas Snn yrrlk tarihi ka ul edilir. !ederal Almanya u tarihten sonra (rk iilerinin en ok #' etti%i lke olmutur. -alen )*DB ylnda, ii stats ile yurtdnda ulunan )4 in (rk vatandandan yzde 419 u lkede almaktadr. &i ailelerini de dahil edecek olursak ulamaktadr)4. Genel olarak bakldnda Trkiye den Almanya ya gerekleen Trk d g be ana balk altnda incelenebilir. Bunlar; 1. 1 !"larn banda balayan #e genellikle bekar erkekler tara$ndan gerekletirilen ilk ii g akmlar% &. 1 '"lerin banda gerekleen aile birleimi yoluyla Trkiye de kalan elerin #e ocuklarn g% (. 1 '"lerin ortalarnda tek)til% gda% elektronik gibi )ektrlerde ucu* i gcne duyulan i+tiyatan kaynaklanan Trk kadnlarnn g% ,. /. 1 -" 1 a)keri darbe)inden Almanya )onra gerekleen Trkler .olitik ara)nda )nmaclarn g% "larn banda yaayan gerekleen it+al gelin #e damatlardan kaynaklanan e#lilik g 1!% olarak ))n$landrlabilir. Bu )n$landrmada gerekleen glerin +e.)i &. 0nya 1a#a #e )onra)na dayanmaktadr. Sava sonras Almanya9ya #', elirli sanayi dallarndaki ihtiyac karlamak zere i#c alm olarak alad. )*44 ile )*+D arasnda, !ederal Almanya "umhuriyeti sekiz Akdeniz lkesiyle hkmetler aras s'zlemeler imzalad &talya :)*44;, &spanya ve $unanistan :)*+0;, (rkiye :)*+) ve )*+B;, !as :)*+1;, Iortekiz :)*+B;, (unus :)*+4; ve $u#oslavya :)*+D;. !ederal Almanya &#c .rosu il#ili lkelerde ie alm o6isleri kurdu. &i arayan iverenler u roya avurmak ve elli ir cret 'demek zorundaydlar. Daha sonra, !ederal Almanya &#c .rosu, uy#un iileri seiyor, i yeteneklerini test ediyor, sa%lk taramasndan #eiriyor ve adli veUs&ya5si kaytlarm
)4 )+

u oran yzde %&'e

Qrder S., Je6ah (oplumu ve 2etto, s.D0 T2134 A. 5.% Almanyada 6aayan Trk 6netmenlerin 5ilmlerinde Gmen 2lgu)u% ). 71"

inceliyordu.) 2'menler ilk olarak tarm ve inaat sekt'rne y'nlendirildi, daha sonra #enellikle snrl yetenek #erektiren, kol #cne dayanan &lere di%er sanayi dallarna y'nlendirildiler :"astles ve 3osack, )*/1;. Pisa6ir ii pro#ramlan, ksa d'nemli oturma ve atma iznine sahip iileri ie alarak Almanya9nn acil i#c ihtiyacn karlamak zere tasarlanmt :"astles e$ al, )*DB;. !ederal Al5manya9daki (rk n6usu, )*+)9den )*/19e kadar +,/009den +04,0009e kt)/ .at Avrupa lkeleri arasnda uluslararas #'ten en yk pay alan .at Avrupa lkesi olan Almanya KK. Dnya Sava sonrasnda ihtiyac olan i#cn &talya, $u#oslavya ve (rkiye #i i lkelerden karlam, )*/19te i#c almn durdurdu%u halde #' edilen lke olma 'zelli%ini kay etmemitir. (rklerin Almanya9da ii olarak almalar )*4/9de )2 kiilik sanatkCr #ru unun Almanya9ya #itmesi ile alam, unu ok sayda aka iilerin de izlemesi zerine Almanya9ya #idii resmen 'r#tleye ilmek amacyla 1) Qkim )*+)9de (rk5Alman &i P adele Anlamas imzalanmtr. Almanyann sanayilemesi ile irlikte ortaya kan i#c a%nn enzerleri 6arkl nedenlerle di%er .at Avrupa lkelerinde #ereklemitir. &svireye almak zere #iden Avusturyallarn yerine istihdam edilmek zere ya anc ii alm unlardan iri olmutur. -er ne kadar nedenler ir irine yakn ve enzer olsa dahi hem kendi i#c piyasasnda ykselen ii maalarn den#elemek, hem de ak i#c pozisyonlarn kapatmak amacyla ii almlarnn #erekletirildi%i #'rlmektedir. Di%er .at Avrupa lkelerinde de i#c a%n kapatmak zere, il#ili lkelerin iste%i zerine )*+B9de -ollanda, .elika ve Avusturya, )*+4de !ransa ve )*+/de ise &sve ile enzer ii m adele anlamalar imzalanmtr. (rklerin u anlamalar #ere%ince .at Avrupa9ya #'leri )*/09lere kadar artarak srm, )*/19deki petrol krizinin yol at% ekonomik olumsuzluklar sonrasnda ya anc ii almlar yavalatlm, )*D09lerden sonra ise tamamen durdurulmutur. Ancak de%iik vesilelerle #' halen devam etmektedir. .alan#ta #ittikleri lkelerde Smisa6ir iiS olarak anlan ve #eici olduklar dnlen (rkler, zamanla S#'menS ve #nmzde ise Saznlk #ru uS olarak varlklarn srdrmektedirler. Avrupa9ya ilk #iden (rkler o%unlukla maden, inaat, temizlik, tekstil #i i sekt'rlerde olmak zere a%r ilerde istihdam edilmilerdir. .u
)/

3aya A., 3entel !., Quro (rkler, s.)+

yzden i kazalarna u%rama ve iin neden oldu%u

az hastalklar (rkler arasnda a%lar temelinde, #enellikle

yay#nlk kazanmtr. 2enel e%itim dzeylerinin dkl% ve #ittikleri lkenin dilini ilmeyileri uyumlarn #letirmi, hemerilik ve aile sosyo5ekonomik dzeyi dk 'l#elerde yo%unlamaya alamlardr. .u durum zaten o%unlukla #eleneksel ve kapal ir yaam sren evrelerden #iden (rklerin Almanyada daha iine kapank ir yaam srdrmelerine neden olmutur. Durumun de%itirilmesi veya d'ntrlmesine y'nelik #erekli ve yeterli ted ir ve uy#ulamalarn hayata #eirilmeyii nedeniyle vatandalarmzn durumunda da uzun yllar oyunca yk oyutlarda de%iiklikler #ereklememitir. Daha dramatik olan ise, Alman toplumuna uyum sorunu yaayan vatandalarmzn (rkiyede yaanan d'nm ve de%iimden de uzak kalmalar nedeniyle kendi anavatanlarna da uyum sorunu yaayacak hale #elmi olmalardr. .elli d'nemlerde vatandalarmzn uyumu ve durumlarnn dzelmesi yolunda #'sterilen a alar ve elde edilen sonular hep snrl kalmtr. Dolaysyla, #' sonras yaanan sreci sorunlarn zamanla 'zlmesi sreci olarak de%il, sorunlarn ertelenmesi sreci olarak tanmlamak daha #ereki olacaktr)D. (rk d #' denildi%inde ilk akla #elen lke Almanya olmaktadr. 2'n akla Almanyay #etirmesindeki temel se ep (rkiyeden #' edenlerin yarsndan 6azlasnn Almanyaya #' etmi olmasndandr.A adana #'reA )*409li yllarn ikinci yarsndan iti aren Avrupa9ya y'nelen (rk d #' hareketi elli al e aamadan #emitir. )*409li yllar> .ireysel 2iriimler ve 'zel Araclar, )*+M9l yllar> &kili Anlamalara Dayanlarak Devlet Qliyle Dzenlenen SArtan &#c &hracS )*/09li yllar> Qkonomik 3riz, $a anc &i Almnn Durdu rulmas, S(uristS :ille#al; 2'menlere $asal .ir Stat 3azandrlmas, Ailelerin .irlemesi, Locuk Iaralan )*D09li yllar> Locuklarn Q%itim Sorunlar, 2etto $aam, Dernekleme -areketleri, S%nma &steklerinin Artmas, Vize Worunlulu%u, D'n 'zendiren $asalar )**M9l yllar> $a anclar $asas, $a anclarn 3imlik 3azan mas, Artan $a anc Dmanl%, Qtnik &letmelerin $ay#nlamas )*, Qtnik ve Dinsel Derneklerin $ay#nlk 3azanmas, Siyasal -aklarn &stenmesi u sreleri oluturur

)D
)*

!ederal Almanyada $aayan (rklerin Aile $apisi Ve Sorunlari Aratirmasi, s.+5/

A adan O.F., .itmeyen 2', 3onuk &ilikten Olus ,tesi $urttal%a, s.1D

(a lo )> $urtdndaki Vatanda ve &ilerimizin Elkelere 2're Da%lm Elkeler ANPAF$A -MNNAFDA !JAFSA AVOS(OJ$A .QNL&3A DAF&PAJ3A &F2&N(QJQ FMJVQL &SVQL &SV&LJQ AVOS(JAN$A S. AJA.&S(AF N&.$A 3OVQ$( AWQJ.A$"AFX 2EJ"&S(AFX 3AWA3&S(AFX 3KJ2KW&S(AFX ,W.Q3&S(AFX JOS$A !QDQJAS$MFOX (A"&3&S(AFX (EJ3PQF&S(AFX O3JA$FAX A.DX 3AFADAX &(AN$AX !&FNAFD&$AX Vatanda Says ).*)2.)+* 1B).B00 14*.01B )10./01 B4.D++ 10.B40 )00.000 )0.*)4 11.0*B /D.24+ 4+.2+) )00.000 1.200 2.//0 )2.000 2.100 +.000 1.200 /00 )D.000 B00 4.000 440 220.000 B0.000 4.2DB ).*D) &i says +/D.2*0 )00.000 D/.**2 41.+)+ )B.D+1 )D.1)0 B0.000 5 )1.100 1D.*/B 20.)00 *4.000 2.D00 2.//0 )0.000 400 ).012 4B1 +10 5 224 B.400 2*+ 5 5 2./D0 +4*

&SIAF$AX ).2D* 5 EJDEFX ).+00 244 &SJA&NX 22.000 +.000 YAIMF$AX 2.B2B 5 D.EN3QNQJ B.+*D 2.)D/ 555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555 (oplam 1.44).4BB ).)*4.+)220

20

(.". Dileri .akanl%2002 yl istatistikleri

(a lo2> !ederal Almanya9daki (rk ve D&%er $a anc Vatandalarn F6us 2eliimi ve Mranlar $llar )*+0 )*/0 )*/4 )*D0 )*D4 )**0 )**2 )**B )**4 )**+ )**/ (oplam $a anc +D+.200 2.*/+.B*/ B.0D*.4*B B.B41.10D B.1/D.*B2 4.1B2.412 +.B*4./*2 +.**0.4)0 /.)/1.D++ /.1)B.0B+ /.1+4.D11 (oplam (rkler 2./00 B+*.200 ).0//.)00 ).B+2.B00 ).B00.B00 ).+*B.+B* ).D4B.*B4 ).*+4.4// 2.0)B.1)) 2.0B*.0+0 2.)0/.B2+ (rklerin Mran
0,B

$a anc F6usun Mran

),2

)4,D 2+,1 12,D 12,0 1),/ 2D,+ 2D,) 2D,) 2D,0 2D,+

B,*
+,+ /,2 /,2 D,B D,0

D,+
D,D

D,*
D,*

3aynak> !ederal &statistik Dairesi, (rkiye Aratrmalar Perkezi verilerinden derleyen,. A adan O.F., .itmeyen 2', 3onuk &ilikten Olus ,tesi $urttal%a, s.1D

B. (EJ3 DKG 2,LE &NQ MJ(A$A LK3AF SMJOFNAJ 2'n alad% )*+0l yllarda #' ile il#ili skntlarn daha ok ekonomik oldu%u, sonraki yllarda ise u sorunlarn kitlenin de%iimiyle irlikte tamamen de%iti%i #'zlemlenmektedir. A adann )*+B ylnda yaynlad% eserde elirtilen yllar iin trk iilerinin dile #etirdi%i sorunlar unlardr.

).

Almanya9da almak zere &stan ul ve Ankara9daki D &rti at Eniteleri tara6ndan Almanya9ya sevk edilen (rk iilerin ahs= soru ve pro lemleriyle il#ilenen memur kadrolar son derece dardr.

2.

Lalma s'zlemelerinin imzalanmas )0Z)4 kiilik #ruplar halinde yaplmaktadr. &iler s'zlemedeki 'zel artlar, alacaklar cretler, altrlacaklar sekt'r, iyerinin ulundu%u ehir, oturacaklar konut nevi #i i hayat= meseleler hakknda tam il#i alamamaktadrlar.

1.

.irok hallerde mesle%e #'re ii seilip #'nderilmemektedir, .u durum #erek ii, #erekse iveren akmndan 'nemli anlamazlklara yol amaktadr. (rk iilerine iyi muamele yapmayan 6irmalara kar direnme imkCnndan yoksundur.

B.

9(renle olan ii sevkyat #enellikle s'zlemenin imzalanmasndan )Z1 #n sonra yaplmaktadr. &ilere ksmen verilmekte olan aydnlatc rorler ortalama il#i sahi i vatandan anlayamayaca% terimlerle yazlmtr. Dolaysyla iilerin yk o%unlu%u sadece s <ekti6 ve ksmen rivayet, tek tara6l ahs= ya da vastal ahadete dayanan il#ilerin esledi%i ir psikolo<ik ruh ortam iinde d lkelere #' etmektedirler.

4.

&verenlerin 'nemli ir ksm tercman ulundurma mkelle6iyetini art saymamalar se e iyle, iiler elde ettikleri kazan konusunda kesin il#i sahi i de%illerdir.

+.

Alman iverenlerin ya anc i#cn 'zellikle 6azla sevilmeyen, e%enilmeyen, # alma artlan kapsayan ilerde nispeten yksek cretler karl%nda altrmalar se e iyle, kali6iye ir endstri ii #ru unun yetitirilmesi nevinden ek kl6etler anlamna #elen pro lemlerle me#ul olmay reddetmektedirler. Alman ivereninin taknm oldu%u u men6i davran, daha 'nce eitli alanlarda il#i ve tecr e kazanm iileri ksr alanlarda altrma%a se ep oldu%u kadar iilerde psikolo<ik ir tecrit edilme tepkisi oluturmaktadr.

/.

Alman sendikalar #enel olarak ya anc i#cne kar 6azla yakn ir il#i #'stermemektedir. Sendikalarn #ttkleri siyaset hukuken yerli, ya anc iiyi eit saylmas prensi ine dayanmaktadr.

D.

$a anc

ir lkede alma halinde iinin uzun sre

oyunca

ailesinden ayrlp kopmas, #erek yeni evresinde inti ak, #erekse #eri kalan aile 6ertleri asndan 'nemli pro lemler yaratmaktadr. (rk iiler ahs= ve direkt mracaat halleri hari aileleriyle alamamaktadrlar. *. (rk iilerinin anavatandan 2000 3m. uzakta ulunmalar, (rk radyo verici istasyonlarnn teknik #azetelerinin da%tm ile il#ili iileri #eni ,lde akmdan yetersiz olmalar, (rk ir merkez= tekilCtn Demirperde ulunmamas, #erisi radyo irlikte i

mnhasran

istasyonlarnn (rke yaynlarn taki e zorlamaktadr2). 2enel olarak 2'rlyor ki (rk iileri, Sosyal ilerleme ve ykselmeleri, !aydalana ilecekleri meslek= '%retim ve hizmet ii e%itim yollar, Pisa6ir ulunduklar topluma itirak imkCn, 3anun= haklarnn savunulmas, Sa%lk durumlarn il#ilendiren 'zel artlar, 3onut ve #da inti ak sorunlar, Direkt Cmirleri, iletme idarecileri, haklarn savunmak zere kurulan teekkller ve anavatanla olan a%lantlarla il#ili ha erleme kanallar amak nevinden son derece Ccil ve 'nemli meseleleri vardr. )*+B ylnda sorunlar u ekilde i6ade edilirken aradan 40 yl #etikten sonra ve #' yaps tamamen de%itikten sonra, sorunlar ve isimleri de #iderek de%imeye 6arkllamaya alamtr. .alan#ta ekonomik artlar , alma artlar, ha erleme ve unun #i i sorunlar dikkati ekerken zaman #etike, kltrler aras sorunlar, ya anc dmanl%, asimilasyon #i i sorun alklar karmza kmaktadr. )*+B iti ariyle sorun olarak #'rlen irok ey sorun olma hviyetini kay etmitir. ,rnek olarak uydu yayncl%nn #elimesi ve (rk (elevizyonlarnn saysnn #'den ir sre sonra saysal anlamda artmas *. maddede elirtti%imiz i6adeyi #eersiz klmtr. &letiim teknolo<isinin
#eliimi neredeyse tn (V kanallarnn ve #azetelerin A. lkelerine #irmesini sa%lam. .erlin9deki (rk medyas, (rk diasporas zerinde 'nemli 'lde ir kltrel he#emonya oluturdu. .unu anlamak iin, her iki lkede ve di%erlerinde yaayan (rk n6usu arasnda (rk medya endstrisine artan il#iyi incelemek #erekir. .elli al (rk (V kanallarnn hepsi, Avrupa9da yaayan (rkler iin 'zel pro#ramlar yapan
2)

A adan F., .at Almanyadaki (rk &ileri ve Sorunlar,s. 22/522*

Avrupa irimlerine sahiptir. (J( Knternational :Oluslararas; unlarn &lkiydi. Di%er kanallar, Quro Sho@, Quro Star, Quro D, Quro A(V, (2J(, 3anal / ve Ni# (V9dir. (J( Knt hari, u kanallarn hepsi uydu anteniyle izlene ilmektedir. (J( Knt.9e zaten ka lolu yayndan ulala ilir22.

3onunun daha iyi anlala ilmesi iin 2004 ylnda yaplan ir alan aratrmasna #'re (rk vatandalarnn sorun sralamas ve al#lamas u ekildedir. ). &sizlik Sorunu> Almanyada yaayan ve ii statsnde ulunan /04.4B2vatandamzn )+/.4)*u isizdir. .u durum vatandalarmz arasnda [21.Dlik ir isizlik oran oldu%unu #'stermektedir. Aratrmann 'rneklemini oluturan ).424 kiinin [22.4i isiz oldu%u tespit edilmitir 2. Oyum Sorunu> .tn uluslar aras #'lerde oldu%u #i i 6arkl kltrel 'zellikleri ve de%iik sosyal ilikileri olan vatandalarmz yeni ir sosyal yapya ve kltrel ortama #irmeleriyle irlikte eitli alanlarda uyum sorunlar yaamlardr. Qlde edilen verilere #'re vatandalarmzn o%unlu%u :[++; u veya u iimde uyum sorunu yaam, hala da yaamaktadr. .unlarn iinden dil konusunda uyum sorunu yaad%n elirtenlerin oran [++ ile ilk srada yer almaktadr. .unu [+1,2 oran ile kltrel tutum ve davranlar, [4B,* oran ile i hayat takip etmektedir. Vatandalarmz Alman makamlaryla ilikilerde [41.4 orannda, din konusunda ise [40.+ orannda uyum sorunu yaadklarn elirtmilerdir. 2ndelik ilikilerinde uyum sorunu yaayanlarn oran [B).*dur. Di%er seene%ini iaretleyerek uyum sorunu yaad% konuyu elirtenlerin :sayca olduka az; zerinde durduklar konularn sralanan konu alklarndan 6azlaca 6arkllamad% #'rlmtr. 1. Q%itim Sorunu> Almanyada yaayan vatandalarmzn ocuklar ok ciddi ir e%itim sorunuyla kar karyadrlar. .u sorunun ir aya%n (rk ocuklarn Almanyann e%itim sistemine yeterince katlamamalar olutururken di%er aya%n da e%itim sreci iinde kendi dil ve kltrlerini '%renememe sorunu oluturmaktadr. Alman #enleri arasnda yaklak [/0 olan mesleki e%itime devam etme oran (rk #enleri arasnda sadece [10dur. .u oranlar di%er e%itim kurumlarna katlm asndan da (rk #enlerinin aleyhinde ir #'rnm arz etmektedir. B. Dil Sorunu> Almanyada yaayan vatandalarmzn isizlikten sonra [)1lk ir oranla yaadklar en 'nemli sorun alan olarak ikinci srada yer verdikleri Rdil

22

3aya A., 3entel !., Quro (rkler, s.)02

sorunu, ocuklarn e%itiminden yetikinlerin i

ulmalarna, vatandalarmzn Alman

toplumuna uyumundan (rkiye ile ilikilerine kadar irok konuyu il#ilendiren 'nemli ir sorun alan olarak 'n plana kmaktadr. -an#i konularda uyum sorunu yaadklaryla il#ili soruya vatandalarmzn [++.B Rlk #i i yksek ir oranla Rdil konusunu elirttikleri de hatrlanrsa konunun Almanyada yaayan (rkler asndan 'nemi daha kolay anlalacaktr. Vatandalarmz hem Almanca hem de (rke konusunda sorun yaamaktadrlar. Almanca konusunda o%unlukla yetikinler sorun yaarken :[B2; (rke konusunda da ocuklarn yaadklar sorunlar 'n plana kmaktadr :ocuklardan sorun yaayanlar ve ksmen sorun yaayanlarn irlikte oran [4Ddir;. 4. $a anc Dmanl% ve Ayrmclk> Almanlarn 'n yar#larn ve ya anc dmanl%n en 'nemli sorun alan olarak #'ren (rklerin oran srasyla [)0 ve [Ddir. .u konularn tn sorunlar iinde en 'nemli sorun olarak al#lanld% dnlrse Almanlarn 'n yar#larnn ve ya anc dmanl%nn vatandalarmz asndan 'nemli sorunlar oldu%u #'rlecektir. $a anc dmanl% ile il#ili olarak vatandalarmzn dncelerinin alnmas iin sorulan soru ile alnan cevaplardan vatandalarmzn [/,Blk ir kesimi hari di%erlerinin 'yle ir sorununun varl%n ir ekilde ka ul ettikleri #'rlmektedir. [4/.*luk ir kesimin ya anc dmanl%nda son yllarda art oldu%u kanaatini elirtmesi ya anc dmanl%nn sorun olarak 'nemine iaret etmesi asndan 'nemlidir. [12.1lk ir kesimin ya anc dmanl%nn sadece mar<inal #ruplarda var oldu%unu s'ylemesi de%iik ekilde de ortaya konsa konunun sorun olarak al#land% eklinde i6ade edile ilir. Ancak yine de ya anc dmanl%nn sadece mar<inal #ruplarla snrl ir sorun olarak #'rlmesi yay#n ir sorun olarak al#lanmad% anlamn da iermesi etkilendi%ini akmndan 'nemlidir. $a anc dmanl%ndan #enel olarak elirten vatandalarmzn oran [+1,2dir. & hayatnda ya anc

dmanl%ndan etkilendi%ini i6ade edenlerin oran [4),D, #nlk hayatnda rahatszlk hissedenlerin oran [41.+, ailesi konusunda endielerinin artt%n s'yleyenlerin oran [ 4+.4, yaknlar konusunda endielerinin artt%n i6ade edenlerin oran [42.) ve (rkiyeye d'nme konusunu artk daha ok dnd%n s'yleyenlerin oran ise [4D.4dir.
Ya(an )*manl+ (rk ii toplulu%unu daha #eni apta il#ilendiren #elime, 'zellikle )**09da iki Almanya9nn irlemesinden sonra ata Almanya olmak zere Avrupa9da yay#nlaan \enopho ie :ya anc

dmanl%; akm olmutur. Daha )*D09li yllarda a#'steren u olumsuz tutumlarA kltrel 'zelliklerine, inan sistemlerine ve yaam iimlerine sk skya a%l kalmaya kararl (rklerin kamu yaamnda #iderek daha 6azla #'rnmesiyle irlikte artmtr. &svireli toplum ilimci Yo5 han -o66man5Fo@otny9ye #'re S#'menler nereye #iderlerse #itsinler yerletikleri lkenin toplumsal yapsnda yeni ir Onterschichtun# :alt ta aka] olutururlar. .u ta aka yadr#anmakta ve eletirilerin hede6 tahtas haline #elmektedir.S 12
1) * (emmuz )**0 tarihinde yrrl%e #irmi olan Auslaendcr#esetz 5 $a anclar $asas ve )D Aralk )**0 tarihli Ve#o#,nun- .u# )u# /0(#un- ,es Ausiaen,e#-esel. 5 Ya(an la# Yasasna 1li*2in 3.24 ayrntl ve di%er Avrupa lkeleri ile kyastamah il#i iin k. .lent Liekli, 3/e 5e-al 6osi$ion o03u#2is( Immi-#an$s in 7/e 8u#o" an 9nion, 3armap, Ankara, )**D, s.))B.

trk d gnn aamalar: konuk iilikten ulus-tesi yurttala 63

Qkonomideki i#c a%n kapatmak iin )*+M9l yllarda sevin ve 'vnle karlanan Skonuk iilerS, )*/19teki ii #'n durdurma kararndan sonra lkelerine d'nmeyip, Almanya9ya yerlemeye alaynca, Alman kamuoyu tara6ndan yadr#anmaya ve eletirilmeye aland. Daha )*D29de .at Almanlarn [ +29si SAlmanya9da #ere%inden ok ya ancS ulundu%unu dnyor, [ 409si ise Sya anclarn #eldikleri lkelere #eri #'nderilmesiS #'rn paylayorlard.11 (rk #'men n6usunun Almanya9ya kesin olarak yerlemesi de durumu 6azla de%itirmedi. Fitekim, )**09larda yaplan ir kamuoyu yoklamasnda SAlmanya9da do%mu ve ym ir (rk sizce Alman saydr m^S sorusuna ancak [ 1B SevetS yantn vermitir. $a da%lmna aklnca SevetS diyenlerin o%unlu%unu :[ B+9s; )+52* yandaki #enler oluturmutur.1B )*D09lerde yay#nlaan olumsuz tutumlar, kendini (rkleri konu alan akalarda da elli ediyordu. .ir yandan irok kentin sokak duvarlarnda S(rken9rausS :(rkler dar; ya da daha vahim olarak SQrschla#t die (rkenS :(rkleri 'ldrn; trnden slo#anlara rastlanmaya, di%er yandan Fazi d'nemindeki anti5 semitik, $ahudi dman akalar (rklere d'ntrlerek tekrarlanmaya aland. 2iderek #lenen ar sa%c partiler ve Skinheads :dazlak ka6allar; #i i etelerin yardm ile kamuoyunda k'kleen u 'nyar#lar, s%nmac saysnn aniden artmas ve ardndan 1*D*9da .erlin Duvar95mn yklarak iki Almanya9nn irlemesi, #ndeme etnik k'kenli tartmalar #etirdi. .at Almanlar, Mssie olarak adlandrdklar Do%u Almanya yurttalar ile di%er sosyalist lkelerden #elenlere kar sert tavrlar #elitirirken, 6arkl ir kltre sahip (rk ve Asya k'kenlilere kar daha ak ir dlama ve istememe e%ilimini enimsemeye ala5
np, :a$ional$y an, ;i-#a$ion in 8u#o"e, Jouded#c, Nondra, )**+A Jiva 3astoryano, 5a <#an e, l'Allema-ne = ieu#s immi-#es: ne-o ie# 0'i,en$i$e, Armand "olin, Iaris, )**+. 11 Yohan -o66man5Fo@otny, SA Sociolo#ical Approach (o@ard a 2eneral (heory o$ Pi#rationS, Pary P. 3ritz, "harles .. 3eeiy, Silvano P. (omasi, eds. Glo(al 3#en,i in ;i-#a$ion iinde, "enter 6or Pi#ration Studics, Fe@ $ork, )*D), s./B5/4. 1B Fora Jaerscl, S2ermayr one race, one narion^S, !a e an, Class, :12;1, )**), 1)5BD, s.1D. \il\ ikinci blm

dlar. .'ylece ya anclara kar oluturulan politika, yk siyasal partilerin seim plat6ormuna da #irdi. Demokratik Alman "umhuriye5ti9n&n ideolo<ik temelli 6arkl =r ulus kavram yaratma a asnn eklenen sonucu vermemesi, u tartmay daha da #eniletmitir. Do%u Almanya9daki komnist re<imi demokratik ir dzene d'ntrmeye alan ar hareketi tara6tarlar ile di%er muhali6lerin tekrar ettikleri STir sind ein VolkS :.iz tek ir halkz; parolas Alman ulusulu%una yeni ir ne6es kazandrmakla era er Mssie9lerle Tessie9ler arasndaki #er#inli%i #iderememitir. .'ylece, kimlik sorununun tekrar tartma masasna #etirilmesi, 6arkl ir etnik #ru a mensup olup Almanya9nn en kala alk ya anclar kmesini oluturan (rklere kar husumeti tmden alevlendirmitir. )*D*9da -essen eyaletinde -ristiyan Demokratlar :"DO; kendilerine verilen her oyun, ya anclarn seim hakkna kar verilmi ir oy oldu%u tarznda ir kampanya yrtmlerdir. $a anclarn, ,zellikle s%nmaclarn Alman topraklarna yerlememesi iin yo%un a alar sar6eden -ristiyan Demokrat Iarti9nin lideri 3ohl u konuyu her vesileyle #ndeme #etirmeyi #'rev ilmitir. Dolaysyla, )**29de Alman kamuoyu 3'r6ez Sava ve iki Almanya9nn irlemesinden ok s%nmaclar durdurmak zere yaplmas istenen anayasa de%iikli%ine 'ncelik tanmtr.

3a a iddet olaylarnn alan#c da, u tarihlere rastlamaktadr. )**)9de eski Do%u Almanya9da ulunan -oyersvverda9ya yerletirilen Asya k'kenli s%nmaclara kar yerli halkn e #n :)/522 Qyll )**); sre ile, #venlik #lerinin pasi6 davranndan da cesaret alarak, onlarn kaldklar yurdu talayarak atee vermeleri, daha sonralar ise ayn olaylarn )**29de :215 2/ A%ustos )**2; Jostock9da tekrarlanmas, kamu makamlarnn ise u asklara oyun e%ip s%nmaclar aka yere nakletmesi, sa%c #'r paylaan de%iik #ruplarn eylemlerini ola%anst oyutlara ulatrmtr. )**) ylnda ya anclara y'nelen iddete dayal eylemler on misli artp 2.B2/ olaya ulamt. .u olaylardan 21*9u do%rudan do%ruya ireylere y'nelikti, 11+9s ise kundaklama #iriimleri iimindeydi. )**29de iddet olayla5 ra er yo%un 'lde iten duyulan memnuniyetsizli%i de yarata ilir .undan aka (rkiye9de Sstat tutarszl%S :status inconsistency; da kendini duyurmaktadr. .u kavram, kiinin kendisini toplumda ulunan ta5 akalardan han#isine mensup oldu%unu ilmemesini nitelemektedir. ++:++
&smail Ayduio%lu, SPanpo@er and Qmployment Iolicies under tle !ive $ear Ilans and Qmi#5rationS, F. A adan5Onat, ed. 3u#2is/ >o#2e#s m 8u#o"e iinde, Q. Y. .rill, Neiden, )*/+, s.)0*5))0 ve Fermin A adan5Onat, S(urkish Q_terna` Po ility and Social Po iliryS, I. .ene5 dict, Q5 (mertekin, Q Pasur, ed. 3u#2ey: Geo-#a"(y an, So ial 6e#s"e $i?es, Q. <. .rill, Ne5den, )*/B, s.1*/; :say6a D0.5D2

A adan O.F., .itmeyen 2', 3onuk &ilikten

Olus ,tesi $urttal%a, s.D2

+. Pevzuattan veya Pevzuatn Oy#ulanmasndan 3aynaklanan Sorunlar> Almanyada yaayan vatandalarmzn yukardaki 'lmlerde ele alnan sosyal oyutu 'n planda olan sorunlarn yannda mevzuattan veya mevzuat uy#ulamalarndan dolay da yaad% irok sorun ulunmaktadr. Li6te vatandalktan aile .u sorunlar da ieren tn iletirmelerine, ikili dnda yaayan sosyal #venlik s'zlemelerinden vize ilemlerine kadar irok konuda vatandalarmz sorun yaamaktadrlar. yurt vatandalarmzn yaad% sorunlar ve 'zm 'nerileriyle il#ili (rkiye .yk Pillet Peclisi 3omisyonunun hazrlad% ir Peclis Aratrma 3omisyonu Japoru az sorunlarn 'lmde ulunmaktadr. .u aratrmada s'z konusu raporda da yer alan neler oldu%u hakknda veriler elde edilmitir :detayl veriler

vatandalarmz arasnda ne dzeyde sorun olarak yaand% ve karlalan sorunlarn ir 'nceki

de%erlendirilmitir;. Qlde edilen verilere #'re s'z konusu konularda 'nemli sorunlarn yaand% s'ylene ilir. Ayrca sorunlarn Alman ve (rk makamlarna ulatrlmasnda da :Alman makamlarna sorunlarn ulatrmada sorun yaad%n elirtenlerin oran [)2,2 iken u oran (rk makamlar s'z konusu oldu%unda [ 1),1e ulamaktadr; 'nemli sorunlarn yaand% tespit edilmitir21. Verilerin de%erlendirmesinden de #'rld% #i i,)*+Bde trk radyolarn dinleyemeyen #r etilerin skntlar yllar iinde irok etkeninde de%imesiyle irlikte de%imi, 6arkllamtr.

4. DKG 2,L SEJQ"&FDQ (EJ3 S&FQPASK Sinema sosyolo<isi almalarnda en sk dile #etirilen ol#u, sinema5toplum ilikisinin olduka kat paralelli%idir. Sinema toplumun aynas olma vazi6esini o kadar arpc iimde yerine #etirir ki, ir 6ilme akarak o 6ilmin retildi%i d'nemin ve toplumun ir ok ayrntsn #'re ilir ve ayn ekilde ir toplumsal yapdan ne tr 6ilmler kaca%n aa% yukar tahmin ede iliriz. $ani Par_n SJz#Crla alan yel de%irmeni ize 6eodal dere eyini, uharl makine ise sanayi kapitalistini verir.99 eklindeki altyap5 styap ilikileri tanmlamasn oldu%u #i i sinemaya da uyarlaya iliriz. Sinema sosyolo<isi alannda yapt%mz 6ilm analizlerinin ir aka amlayc tanmn da Pevlanann ir s'znde ulmak mmkn> S3p, iinde ne varsa dna onu szdrr 2B.99 3rn ii toplum, szanlar o toplumdan yansyanlar olarak de%erlendirilirse, sinema szanlar anlatan yl sren ve ir alan olarak karmza kar. (oplumda yaanan de%iimler ve ir karmak yapya uzak sorunlar u adan sinemann ana konularn oluturur. .u a%lamda (rk sinemasnn 40 alan#taki yapsndan olduka uzaklaan kalmas dnlemez. +. DKG 2,L 3MFONO (EJ3 !&NPNQJ&
21 2B

!ederal Almanyada $aayan (rklerin Aile $apisi Ve Sorunlari Aratirmasi, s./*5D1 3O(A$ O., Dehet Elkesi,

@Almanya A Va$an@ XXX !eji: Geri6 2'ren Ayun ula#: -lya 3oyi%it, Jahmi Saltuk, Pine (ek#'z, Suavi Qren, !ikriye 3orkmaz. 07g olgu)unu *aman *aman gndeme getiren Almanya konulu $ilmler Trk )inema)nn #a*geemedii bir tr olarak karm*a kar. Ama genelde gerek )orunlar dlayan% derinlik)i* denemelerdir bunlar. 8eri$ Gren i)e yurt dndaki iilerin yaam #e giderek yabanclama)n y*ey)ellikten bir lde kurtarmay baaryor. Byk blm Almanya9da #e gerek $abrika mek:nnda% gerek iilerle ekilen ;Almanya Ac <atan;% derinlii a)ndan trn en baarl). Bata ;$ormalite e#lilii; gibi kla)ik bir ablon *erine oturtulan Gldane (Hlya Koyiit) ile =a+mut9un (Rahmi Satuk) yk)% Almanya blmlerinde da+a gerek bir btnle dnr. >yne i*inli olarak gelen Gldane% Almanya dleriyle yaayan =a+mut9la .ara #e ara*i karlnda e#lenir. Anlamal bir kar7koca olarak Almanya9ya gittiklerinde gereki ii man*aralar grr*. 2toma)yon d*eni% makineleen in)anlar% namu) anlaylar% birbirleriyle atan kltrler #e yabanclama... <e )onunda Gldane% in)anlan robotlatran teknolo?iye kar k. i)yan eder. @lya >oyiit ii k* rolnde yine duyarl #e baarl A1 ' B&/.

@A$o(s@ aXaXa, !eji: (un Mkan

Oyuncular: Tun 2kan% Tuncel >urti*% Bi?rn Gedda% Ara Cren% 4uri 1e*er% @a)an Gl% Dnal 4urkan. 1an)rn ya)aklad #e 0antay kararyla g)terim i*ni alan bir d7g $ilmi. 6urt dna yerlemeden nce bir dolu )radan )alon #e a#antrlerde kiilik)i* oyunlar )ergileyen Tun 2kan% bu ilk ynetmenlik deneme)iyle artc bir aama )ergiliyor. 6urt dndan eitli dller alan $ilm% uygar ama tketim to.lumu iinde yabanclaan% giderek .anie urayan Trk iilerinin yk)n% mi*a+ duygu)u ar ba)an bir dille grntlyor. Tmyle E)#e9te ekilmi. 6urt dna +urda bir otob)le kaak olarak gtrlen doku* Trk ii)i. 1tock+olm meydannda terk edilen iiler akndr. G* kamatrc aydnlk #itrinleriyle .orno7)+o.lar% tele$on kabini iinde )e#ien i$tler% tu#aletlerde e arayan +omo)ek)eller... Bu gari.
24

,z# A., )00 !ilmde .aln#cndan 2nmze (rk Sinemas, s./D

kentte kimi yaamn yitirir% kimi E)#e .oli)i taranndan tutuklanr. 1rreali)t bir ya.da bir $ilm olarak tanmlanan% olumlu eletirilerinin yan)ra abartl yanlaryla da tartlan ;2tob);% te.ki ald kimi grlere gre de Trk in)ann kt bi.mlerde g)terdii% aalad iddia edilir A1 ',B.

!ilm, (rkiyeFden derme atma ir oto s ile yola kan dokuz kaak ibinin csveFde ir meydanda #etirildikleri kibi tara6ndan terk edilmesi ve sonrasnda #eliben olaylar anlatmaktadr. .u dokuz ibi aday, yakalanma korkusuyla uzun sre oto sten dbarya kamazlar. clerinde hastalananlar olur ancak 'ksrmeye ile korkarlar. chtiyalar dayanlmaz ir hal alnca etra6 kollayarak oto sn yaknlarna rakld% metro istasyonunda yiyecek ir beyler ararlar. -er halleri ile ya ancs olduklar u yerde #'rdkleri yeni beyler karbsnda babknlklarn #izleyemezler. .u #ezintilerinden iri srasnda polis tara6ndan yakalanacaklarn anlaynca etra6a kabrlar. .ir tanesi donarak denize dber. .ir di%eri tuha6 cinsel #'sterilerin yapld% ir ara #'trlr ve oradakilerin yiyeceklerine saldrd% #erekesi ile d'vlerek 'ldrlr. Di%erleri ise s%ndklar oto sn iinde yakalanarak polis merkezine #'trlrler. !ilm onlarn teker teker oto sten alnb, oto sn paralanmas5hayallerin yklmas sim#esel ilibkisini kuran sahne ile iter. )*/B yl, (rkiye yapm olan 6ilm (un MkanFn ilk 6ilmidir. MkanFn ir #azete ha erinden yola karak senaryosunu yazp ekti%i u 6ilm uzun yllar (rkiyeFde yasaklanmbtr. 3aak ibi olarak StokholmFe hurda ir ara ann iinde #'trlen dokuz (rk ibisinin babknlklarn ve aresizliklerini Do%u5.at ekseninde arpc ir bekilde anlatan u 6ilmin y'netmeni de ir sre yurtdbnda #'men olarak yabambtr. !ilmde kendi #'menlik
deneyimlerinden de i*ler bulunmaktadr &!.

ISSN:1306-3111 e7Gournal o$ 4eH Iorld 1cience) Academy &"1"% <olumeJ /% 4umberJ 1% Article 4umberJ ,K""&/ /-7!1 )ay$a

2+

SQJAJSNAF P., ,W2EJ ,., Sinema ve 2'> $eni -ayat Araylarnn Sinemato#ra6ik Sunumu

TRKYEDE G VE TRK SNEMASINA YANSIMALARI: 1960-2009 '. DI G OLG S N N TRK SNEMASINA YANSIMALARI: 19!0-2009 "RE#LE$TIONS O# EMIGRATION ON T RKIS% $NEMA: 19!0-2009& 1 /"lerde Bat igc an ka.atmak iin gelimekte olan lkelerden ii almaya balar. A#ru.a Lkonomik to.luluunun kurulma) da igc ana *m getirmemektedir. Genellikle o dnemde Batya #a)$)* ii #eren Trkiyede d g olgu)uyla ilgili $ilmler ya.lr. 6lma* Gneyin MBabaN A1 '1B $ilminde Kemal aile)ine bakabilmek iin Almanyaya gitmek i)ter)e de )alk nedenleriyle kabul edilmeyince .atronunun olunun iledii bir cinayeti )tlenmek *orunda kalr. Bylece kendi)i +a.i)teyken aile)ine baklacaktr. Ancak $ilmlerde g etmeyi baaranlar da ou kere mutlu olmay baaramamaktadr. 1*gelimi Trkan 8orayn M0nN A1 '&B $ilminde Almanyaya giden kocann kltrel deiimi #e geride brakt in)anlarla beraber aa kyl atma) anlatlmaktadr. 5ilm k)aca bir yaam deiimi% Almanya gnn getirdii derin ko.malarla olum)u*laan #e lmle )onulanan bir ak yk)n anlatr. 2r+an Ak)oyun MAlmanyal 6arimN $ilmindey)e A1 ',B *engin Alman ailenin k* =ariayla e#lenen =uratn yk) #e k*n baba) tara$ndan =urata +a*rlanan tra?ik )on ilenir. Bu $ilmle g olgu)u $onunda 0ou #e Bat a)la u*laamayacak iki un)ur olarak g)terilmektedir.
e-Journal of Ne !orl" Science# $ca"emy Humanitie#% &'(()*% *% (+)% &*-,*.i/kin% 0-

/ 8eri$ Grenin MAlmanya Ac <atanN A1 ' B $ilminde Almanyada yaayan bir kadnn ru+)al k anlatlr. Almanyada ii olarak alan Gldaneyle ekonomik nedenlerle Almanyaya giri +akk elde edi. almak iin e#lenmek i)teyen =a+mut )onunda amacna ular. 0a+a nce Trkiyede )atn ald tanma* mallarn borlarn kolayca demek amacyla Gldane )a+te nika+ kabul et)e de bu e#lilik gerek bir e#lilie dnr. Ancak e#lilikde aradn bulmayan Gldane yanl*lyla baedemeyerek bunalma der. Tun 2kann 2tob) A1 ',B $ilminde d g olayyla beraber kaak ii )orunu irdelenir #e $ilmde Trk gmenlerin )orunlarndan ok btn kaak iilerin )orunlar )* konu)udur. MBalangtan beri ya.mak i)tediim% bir atmay% bir byk uyum)u*luu% aykrl ortaya koymakt. Tekniiyle% ar gelimi tketim to.lumuyla a* gelimi to.lumun in)anlarn kar karya getirmek. Bunlarn birbirleriyle olan #e kendi ilerindeki elikiyi% aralarndaki korkun atmay #urgulamak i)tedimO 6ok)a )an)rn #e ba* aydnlarm*n iddia ettii gibi% ne Trk ii)ini% ne Trk in)ann kk drmek deildi amacm. 5ilmdeki iiler Trk deil% +er+angi bir a*gelimi to.lumun in)anlar olabilirdi. Trk olmalar bir ra)tlantdr. Etalyan ya da E).anyol ol)alard $ilm bildiri)inden bir ey kaybetmeyecektiN A1cognomillo% 1 --J 1- B. Bu $ilm Trk gn e#ren)el bir boyuta tamaktadr. Tuncel >urti*in MGl @a)anN A1 ' B $ilminde% E)#ete alan bulaklktan .le o$rlkten $abrika iiliine dek eitli iler ya.an% re)mi kanallardan gelmi ya da kaak olarak almakta olan yurttalarn ya.makta olduklar bir $ilmde oynatmak #aadiyle kandrarak dolandran drt kiinin yk) anlatlr. Burada Trk gmen iilerin )adece yabanc lkeye uyum )reci anlatlma*. >endi in)anlar da bu in)anlar kandrabilmektedir. >or+an 6urt)e#er M>ara

>a$aN $ilminde A1 ' B% yurt dndaki ii ailelerinden biri)ini ele alr #e bu yeni to.lumda onlarn deer #e kltr deiimlerini incelemeye alr. >adn kendi)i iin da+a *or olan alma *elliklerinin deime)i yolundaki abalara katlr #e yeni d*ene da+a abuk uyum )alamaya alr. Ancak kadnn bu tr abalardan alkonulma)yla beraber $ilmde kadn )orun)al da gndeme gelir. 0 g )onra) yaanan kadna dair birey)el tra?edilerin anlatld $ilmler ara)nda Te#$ik Baerin M1a+te Kennete <edaN A1 --B $ilmi nemli yer tutar. 5ilmde Almanyada kltr $arkll y*nden bunalma giri. koca)n ldrnce +a.)e giren ii Lli$in dram yer alr. Grld gibi 1 -"lerin )onundan "larda da de#am eden )rete de d g olgu)u da genelde kadn )orun)alyla rtmektedir. @elma 1ander) Bra+m)n M8irinin 0nNA1 '!B $ilminde >lnde ii olan nianl)n aramaya giden #e bu aray )ra)nda $a+ielie kadar u*anan ileli bir dnem yaayan #e )onunda ldrlen gen bir kadnn dram anlatlmaktadr. 2r+an Llma)n MLl >a.)N A1 ',B $ilminde E)tanbul Almanyayla yer deitirir #e namu) *erine ya.lan $ilmlerdendir. >oca)na ameliyat .ara)n temini iin Almanya ya giden bir kadnn yk) anlatlr. Batyla *ellikle Almanyayla uyum)u*luk .roblemlerinin yaand $ilmler '"ler #e -"lerde ya.lmaktadr. Bunlarn ara)nda yer alan T+oma) 0raegerin M=etinN A1 ' B $ilminde $ilmle ayn ad tayan karakter 1- yandadr #e binlerce Trk ii ocuundan biri)idir. @oland Alman k*la arkadal g*e batmaktadr. Burada gmenlerin kabullenilememe)i )orunu da yer almaktadr. Ayn ekilde >omumu* Balta Aile)i A1 -(Bnde Almanyadaki rkla doru ynelen de#inimler realty )+oHla anlatlmaktadr. 6u)u$ >urenlinin MClme* AacN A1 -,B $ilminde gle gelinen to.luma kar da+a u*lamac bir tutum )* konudur. Ba+ar #e abi)i Almanyada ii olarak
e-Journal of Ne !orl" Science# $ca"emy Humanitie#% &'(()*% *% (+)% &*-,*.i/kin% 0-

!" almaktadrlar. Ba+ar einden ayrlan bir 6unanlyla e#lenmeye karar #erir. Etan atlan >emal yurda dnmek *orunda kalacaktr. 0 gle ilgili $ilmlerde yabanc lkeye da+a abuk uyum )alayanlar kadnlar olmaktadr. Te#$ik Baerin M>rkmetrekare AlmanyaN A1 -!B $ilminde kynden +i kmam bir Trk kyl k*n tanmad bir adamla e#lendirilerek% Almanyaya getirilme)i #e burada te+likelerden korunma) iin e#e bir ne#i +a.)edilme)i anlatlr. G #e gle ilgili )orunlar bu $ilmde de kadn )orun)alyla btnlemekte #e gelenek yine bo*ulmamaktadr. 1 '( Petrol kri*inden )onra a*al)a da g olgu)u nemini yitirme*% entegra)yon .roblemleri% radikal )iya)i +areketin gelime)i% aile birlemeleri #e )u oranlar% *ellikle A#ru.ada gmenlere kar gelien $keyi be)ler% dolay)yla da de#letlerin bu $keyi yattrmaya ynelik .olitikalar gelitirme)ine neden olur. Bu durumla beraber gmenlerin yaadklar uyum)u*luk birleir. Qou $ilmde Alman to.lumundan )oyutlanm gmen Trklerin yaamlar anlatlr. 8eri$ Grenin MPoli*eiN A1 --B $ilminde ba*en ar ba)an ba*en de +ede$ini bulan bir talama +a#a) iinde iki kltr ara)nda bocalalayan . Ali Lkber anlatlr. Ali Lkber .oli) kya$eti giyerek klk deitirir. Bu durum Ali Lkberin )e#dii k*n g*ne girme)ini )alad kadar r#et% anta? gibi bir di*i ya)ad *orlamalarla% kendi)ini tanmayan #e km)eyen arkadalarn da arayarak ka*ancnn artma)n )alar. Bu ke* >emal 1unaln 8aban karakterli $ilmlerinde

grlen kk in)ann baar) Almanyaya tanmaktadr. E)met Llinin M0nN $ilminde A1 -1B Almanyada yaayan% da+a )onra Trkiyeye arl. *orla e#lendirilen bir gencin #e gerdek )aba+ kendini #uran kiinin yk) anlatlmaktadr. @ark Ba+m M6a)eminN A1 --B $ilminde @amburglu nc kuaktan bir Trk k*yla ona ak bir Alman gencin yk) anlatlr. Alman gen% ak y*nden tamamen yabanc) olduu gelenek #e greneklerle karlar. Ra#ier >ollierin M3muda 6olculukN A1 1B $ilmi t.k Tun 2kann 2tob) gibi kaak ii olgu)unu% bu ke* =aran bir kynden yola karak E)#ire cennetine ulama dleri gren ailenin )er#enini anlatr. Bu $ilmde uyum )orunlar yerine ekonomik nedenlerin *orlama)yla gerekletirilen g olgu)u ele alnmaktadr. Tun 2kann M1ar =ercede)75ikrimin Ence GlNnde A1 -'B Bayram .ara ka*an. dnte nianl)yla e#lenmek *ere yurtdna gider% ancak Balk* adn #erdii =ercede)iyle kyne gittiinde nianl)nn baka biriyle e#lenmi olduunu grr. 6olculuunun )onunda =ercede)i de +urdaya dnecektir. Bu iki $ilmde de yine gn nedeni olarak ekonomik )orunlar #e bireyin lke)inde #e gle gittii lkede yaln*l konu edilmektedir. "larn banda +emen tm )inema )alonlarn @ollyHooda ka.tran Trk 1inema)nn yeniden canlan $ilmi olan #e geni bir i*leyici kitle)ine ulaan 1inan Qetinin MBerlin in BerlinNA1 (B $ilmi de yurtdnda yaayan #e kendince Almanyaya uyumlanm bir aileyle e#in gelininin )er#enini birletirir. 3yumlu grnmekle beraber bu aile #e tutumlar Almanyann ok u*andadr. Trk ii)i =e+mete +er gn yemek getiren ei 0ilberi beenen Alman m+endi) T+oma)n kadnn re)imlerini eki. oda)nn du#arlarna a)ma)yla #e adamn bunu grnce )inirleni. m+endi)le ka#ga etme)i #e itii. kakma )ra)nda Trk iinin du#ardaki demire ka$a)n #uru. yaamn kaybetme)i treyle balantl kan da#a)n da Almanyaya tar. Alman m+endi) bu Trk ailenin e#inde k)l. kal)a da ailenin en yal) kadn adamn ldrlme)ine kar kar% nk bu adam bir Tanr mi)a$iridir. Qetin bunu ya.makla trelerin )adece acma)* yan olmadn Trkiyede yaayan in)anlarn Batda artk )* konu)u olmayan mi)a$ir.er#erlik #e +atrina)lk gibi *elliklerinin olduunu
e-Journal of Ne !orl" Science# $ca"emy Humanitie#% &'(()*% *% (+)% &*-,*.i/kin% 0-

!1 *gn bir ironiyle #urgular. Burada uyumlanma )recini )rdren len ii)inin kar)dr. 1onunda Alman m+endi)inin akna karlk #ererek #e artk Almanyada yetimi olan kaynbiraderinin de tre cinayetinden #a*geme)iyle kendi )etii bir yaama doru adm atar. 8eri$ Grenin MAmerikalN A1 (B $ilminde yllar nce Amerikaya gidi. *engin olduktan )onra intikam almak iin geri dnen bir adamn yk)nde ba* @olyHood $ilmlerine gndermeler ya.larak .arodik ima #e kola?larla dolu bir $ilm ortaya konulmaktadr. 5ilmde .o)tmoderni*me *g metinlerara)lk )* konu)udur. Burada g olgu)u arka .landadr ancak Trk i*leyici)inin oktan kank)ad @ollyHood $ilmlerini alaya almaktan geri kalnma* #e t.k MBerlin in BerlinN gibi u*un bir aradan )onra Trk i*leyici)ini )inemaya ekmeyi baaran bir $ilm olarak Trk 1inema Tari+inde yerini alr. @andan E.ekinin M1akl 6*lerNA&""'B $ilmiy)e kadn tre )orun)alnn gle *lmeye alld gerek bir olaydan yola klarak e#rilen bir $ilmdir. 5ilm S+renin tre cinayeti kurban olmaktan kurtulma) iin yurtdna karlma yk) *erine kuruludur

#e bir dnem kamuoyunu olduka megul eden #e medyada geni yank uyandran tre cinayetleriyle ilgilidir. Tre yerine terr nedeniyle gerekletirilen bir ka yk) olan Tei) Qelikin M=lteciN A&""'B $ilmiy)e Almanyadaki mlteci kam.larnda yaanm olan gerek bir yky kaynak alr. 0ilini bile bilmedikler bu lkede in)anlar bambaka *orluklarla karlamaktadrlar. 1on dnemde ekilmi $ilmler ara)nda 5ati+ Aknn M0u#ara >arN A&"",B #e M6aamn >y)ndaN A&""'B $ilmleri artk Almanyada domu ya da ok kk yata gelmi #e bu lkede bym Trklerin )rad yaamlarndan ke)itler )unmaktadr. 5ilmde Almanyada artk nc kuak olan #e birey)el uyum)u*luklaryla anti)o)yal yaamay terci+ eden #e iddetle iie gemi yaamlar )rdren ba* genlerin yaamlar anlatlmaktadr. Bu genlerin artk gle gelen ebe#eynlerinden da+a $arkl )orunlar #ardr #e Alman to.lumunda kendilerine mar?inal de ol)a $arkl bir yer edinmektedirler.

3#2 3o"lumun,a Yeni Bi# C+e: @Almanyal@ ,nce Avrupa sonra Mrtado%u9ya #nmzde ise A.D, 3anada ve Avustralya9ya kadar y'nelen (rk d #' hareketi, (rkiye9nin demo#ra6ik yapsnn devaml ir ,%esi haline #elmitir. .u #' hareketi ayn zamanda yeni tip insanlar oluturmutur. Avrupa9da yaayan (rklere, yk o%unlu%unun Almanya9da ulunmalar nedeni ile SAlamanyalS ad verilmektedir. :2000 istatistiklerine #'re yurtdndaki (rk vatandalarnn [ D+9s Almanya9da yaamaktadr.; Mrtado%u, Jusya !ederasyonu ve (rki cumhuriyetlere #iden iilere ise S#ur eti vatandaS ad verilmektedir. .unlarn saysnda )**4 den u yana art #'rlmektedir.. Bu iki ti.% +er iki lkeye kar ballklar oluturmaktadrJ Bu lkelerden biri% kendine i olana #e geim )alamaktadr. 0ieri i)e dou. byd #e gnl yolu ile bal olduu ana#atandr. >uku)u*% 2rtadou9ya )reli bir muka#ele ile gidenlerde bu ballk da+a *ay$tr. Buna karlk A#ru.a9da yaayan iilerin ounluu yurtdnda iken% end)tride almalarna karlk anayurda dndklerinde kk bir giriimci olarak ya da )abit gelirleriyle geinen emekliler gibi yaamaya terci+ etmektedirler&'.

2/

A adan O.F., .itmeyen 2', 3onuk &ilikten Olus ,tesi $urttal%a, s.D2