ve Sosyal Gvenlik Hukuku

ve iveren kavram ne zaman ortaya km ise i hukuku kavram da ozaman ortaya kmtr. hukuku kamu hukukunun alt daldr. * Osmanl dneminde rgtl olarak alan iiler yoktur, bu dnemde insanlar rf ve adetlere gre ilerine devam etmektedirler. lerleyen zamanlarda Osmanlda Zaviyelik kuruldu, burada rak, kalfa ve usta kavramlar ortaya kt. Osmanlnn ilerleyen dnemlerinde ise zaviyelerin yerlerini Loncalar almaya balad bu tekilatlanmalarda daha ok el sanatlarna dayanan ilerin bulunduu bir tekilatlanma idi. lerleyen dnemler ile beraber loncalarn yerini ahilik tekilatlanmas bundan sonraki Tanzimat dneminde ise bunun yerinede mecelle ald. Osmanl imparatorluunun yklmasndan sonra kurulan Trkiye Cumhuriyeti dneminde ise geri kalm ve ilemeyen mecelle kaldrlmtr.

Ftvvetname: i hukuku anlamnda Osmanl zamannda kullanlyordu. Masonluk: Avrupada ii kurulu anlamnda kullanlyordu. Bu masonlar loca loca rgtlenerek toplanrlard. Bu rgtlenme ise o dnemde bir sendika gibi ilerdi.

Osmanldan Cumhuriyetin ilanna kadar ara bir dnem bulunmaktadr. Bu dnem de iilerin paralarn demek iin kmr nizamnamesi karlmtr. Cumhuriyetin ilk dnemde ise sanayi yoktur. 1924 anayasasnda alanlar ile ilgili olarak maddeler yer almtr. 1961 anayasasnda ise bu maddeler bulundu. u anda ise 2003 ylnda yaplan 1475 sayl i yasas kanunu yrrlktedir. Bamsz alma ile ilgili deil baml alma ile ilgilidir. zel hukuka ait bir szlemeye dayanan baml almay dzenleyen kurallar btndr.

Bireysel i Hukuku Toplu i hukuku

ii grevler

iveren lokavtlar

Hukukunun zellikleri 1 i hukuku iinin korunmasn salar. nk ii ekonomik adan gszdr, bu adan da iverene kar korunmaldr. 2 Kurallar emredicidir. Bu kurallar ancak ii lehine olmak art ile deitirilebilir. 3 i lehine olan yorum geerlidir. 4 iinin kimlii nem tar. i ile iveren arasndaki edimlerin transferi sz konusudur. 5 ilerin ynetime katlma hakk vardr. Bunu ii temsilcileri aracl ile yaparlar. 6 Karma nitelikli bir hukuk daldr. Yer yer zel hukuk yer yer kamu hukuku kurallar geerlidir.

Kanuna Yne Veren Temel lkeler

Sosyal devlet ilkesi: 1982 Anayasas derki T.C demokrat ve sosyal bir hukuk devletidir. Sosyal adalet yani ulusal gelirden herkesin belirli bir dzeyde pay almas esasna gre kurulmu bir devlettir. alanlarn sosyal ve ekonomik durumunu dzeltmek iin sosyal sigortalar kuruldu ve yaplan bu alma ile bir sosyal refah oluturulmaya alld.

Temel Haklar ve devler Herkes kiiliine bal dokunulamaz, devredilemez ve vazgeilemez haklara sahiptir. Eitlik, kii dokunulmazl, haberleme, zel hayat, alma ve szleme yapma hrriyeti, sendika ve toplu i szlemesi yapma hakk, grev ve lokavt hakkna sahiptir. Hukukunun Temel Kavramlar 1 i; i yasasnn 1. maddesine gre bir hizmet akdine dayanarak herhangi birine bir ite cret karl alan kimseye ii denir. i tanmnn unsurlar;

A Bir iin yaplmas; ii iverene i yapma ile mkellef biridir. Bu almasn bedenen yada fikren olmas nemli deildir. Bir kimsenin ekonomik ynden i olarak deerlendirirken her trl almasdr.

B iin hizmet akdine dayanmas her eyden nce bir hizmet akdine dayanmasdr. Yani ortada serbest irade ile kabul edilmi bir bor ilikisi bulunmas gerekmektedir.

C in cret karl yaplm olmas; inin yapt i karl i iin cret akdinde aka kararlatrlm olmas yada cret belirlenmemesi hizmet akdinin cretsiz olduu anlamna gelmez. Yaplan iin hizmet akdine dayandnn saptanmas alann ii olduunu kabule yeterdir. Fiilen alm olma szlemenin varln ortaya koyar, her hizmette bir cret gerektiinden cret sonrada istenebilir.

2 rak; raklk meslek eitim yasas vardr. Bir meslek eitim alannda meslein gerektirdii bilgi, beceri ve i alkanlklarn i ierisinde gelitiren kiiye rak denir. raklk szlemesi i yeri sahibi ile kiinin veli yada vasisi arasnda yaplr. raklar rgenci statsndedir, dolays ile i yerindeki ii saysna eklenmez. rak olanlarda toplu i szlemesi grev ve lokavt hakkna sahiptir. raklk sresi 3 4 yldr. 13 yan doldurmu ve 19 yandan gn almamm olmak gerekir. Eer raklk sresi 118 yanda bitmi ise artk i yasas hkmleri uygulanr. Ancak raa yana uygun asgari cretin %30undan aa cret denemez. Bu cretten vergi alnamaz her .. cretli izin verilir.

3 Stajyer; retime hazrlk yada retim srasnda bir iyerinde yaplan pratik almalardr. Bu durumda ii ve iveren ilikisi olmadndan stajyere cret denmek zorunda deildir. Bir iyerindeki genel olarak renmek bilgilerini bir yada birok ynden gelitirmek iin i yerindeki iverene bal ve cretsiz olarak alan kiidir. Yani ev geindirmek iin deil bilgi ve beceri gelitirmek iin alan kiidir.

4 veren; yasasnn 1. maddesine gre bir hizmet akdine dayanarak bir ite ii altran kiidir. inin nasl itaat(iverenin taleplerine uyma) edeceini belirleme, bunun karlnda iverende iiden i yapmasn istemek ve gerekli talimat verme haklar bulunmaktadr. Bu iki hak ayn kiide olabilecei gibi ayr ayr kiilerde de olabilir.

veren Vekili; iyerinde iveren adna hareket eden ve iyerinin ynetiminde grev alan kiidir. veren vekili temsil yetkisinin kayna hizmet akdidir.

Ders II

28.02.2008

Alt veren: Bir iyerinin baka bir iyeri ile yapm olduu anlama ile kendi iilerini dier iverenin iyeri veya eklentilerinde altrmay taahht eder. Alt iverenin kendi iilerine kar o iyeri ile ilgili ykmllklerden asl iverende sorumludur. Bu durumda alt iverenin herhangi bir zarara urayan ii alt veya asl iverene bavurarak zararnn giderilmesini isteyebilir.

yeri ve iyeri kavram: yasasnn 1. maddesi iin yapld yer kavramna aklk getirmitir. Buna gre iin nitelii ve yrrl asndan iyerine bal yerler ile dinlenme, muayene, revir, emzirme, eitim vs gibi eklentiler ve aralar iyeri saylr.

yerinin unsurlar: Arsa, bina, makine, tezgah, patent ve alacak haklar, hatta mteri ilikileri maddi olmayana kavramlarda iyerinin unsurlarn oluturur. Bir iletmeye bal iyerinin amac(fabrika kast ediliyor) dorudan doruya kar salamak deil ayn zamanda retim yapmaktr. Yani bir teknik amac vardr. Buna gre; iyeri bir iverenin maddi olan ve olmayan aralar ile belli bir teknik amac gerekletirmesine yarayan ve sreklilik gsteren organize bir btndr.

yerinin snrlar: in nitelii ve yrtlmesine bakmndan iyerine bal olan yerler iyeridir. Bir yerin bamsz iyeri olabilmesi iin gerei olarak bal olmakszn allan yer niteliinin olmas lazmdr. Mesela bir ilacn retildii yer ile satld yer ayrdr. Bir iyerinin iyeri olarak blge alma mdrlne kaydedilmi olmas bamsz iyeri olmas iin yeterli deildir. Bunu tam anlam ile saptamak iin baka unsurlara da bakmak gerekir. Bamszln saptanmasnda o yerin alma alanna giren ilerin ve ilemlerin orada yaplmas ve iilerin almalar cret ve bordrolarn ayr dzenlenmesi ie giri klarn ayr belgelenmesi gibi noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir.

Bir iyerinin almas: Bir iyerinin almasna izin verenler belediyelerdir. yeri aldktan sonra blge alma mdrlne iveren bavurusu yapar.

yerinin devri: yeri her trl faaliyetlerini sona erdirir, iverenin lm halinde miraslarna geer, devletletirme olursa devlete satlr, sat yaplr ise zel kiilere geer.

 yerinin deimesi, birlemesi, i alann deimesi mmkndr. Bu takdirde iyerinin aktif ve pasifi ile devir alan iveren bunu bir ulusal gazetede ilan ederek alacakllara duyurur. Hak iddia edenlere kar yeni iverende sorumlu olur. Ancak eski iveren zamannda istenen baz haklar olabilir. Bundan ise yeni iveren sorumlu olmayacaktr.

Bir yerinin Kapatlmas: Bu iki trl olabilir. 1veren tarafndan: veren diledii zaman kural olarak bir neden gstermeksizin kapatma karar alabilir. Eer toplu i szlemesi yaplyor ise ve sendikaya bal olarak yaplyor ise kapatlma yaplamaz. Ancak iletme iveren tarafndan kapatldnda durum 1 ay ierisinde blge alma mdrlne bildirilmelidir. ine son verilen ii says 10 dan fazla ise iveren yeni bir ie yerletirilmeleri iin karlan iilerin isim ve niteliklerini i ve ii bulma kurumuna bildirmek zorundadr. Ayrca 6 ay ierisinde yine ayn anlamda retim yapan yeni bir iyeri aar ise bu durumda karlan iilerine noter kanal ile davet gnderilir. Bu daveti 15 gn ierisinde kabul edenler yeniden ie kabul edilirler. 2yerinin idarece kapatlmas: yasasna gre i kurma izni ve iletme belgesi olmadan alan geici belgeyi ald halde artlar yerine getiremeyerek normal iletme belgesi alamayan iletmeler, iilerin hayatn tehlikeye atan bir durum saptanrsa o yerin en byk mlki amiri tarafndan iletme kapatlr. letmenin 6 gn ierisinde iptal iin bavurma hakk vardr. mahkemeleri ise 6 gn ierisinde bu davay karara balar. veren bu durumdan sorumlu olduundan dolay iilere cret ve ayn cretle baka bir i bulmak durumundadr.

kanuna tabi olmayan iler: Deniz tama ileri ( deniz tamacl kanunu) Hava tama ileri ( hava tama yasasna tabidir.) 50 den az ii altran iletmeler (Borlar kanuna tabidir.) Evlerde i yapanlar i yasasna tabi deildirler. Esnaf ve zanaatkrlar i yasasna tabi deildirler. Basn ve yayn organlar i yasasna tabi deildirler.

Sreksiz iler: 30 gne kadar olan iler sreksiz ilerdir ve bu tr ilerde alan iiler i yasasna tabi deildirler. in nitelii 30 gnden fazla ise ve iveren 30ar gnlk anlamalar yapyor ise yasa koyucu bunu zincirleme ve bir tek anlama gibi kabul eder. Buna ise zincirleme szleme hakk denir.

Hizmet Akdi: Bir mukaveledir. Bununla ii belirli olan veya olmayan bir zamanda hizmet grmeyi, iverende ona bunun karlnda cret vermeyi taahht eder. Ancak i akdinin en nemli zellii bamllk ilikisi yani bir i akdinin 3 unsuru vardr. unsuru, cret unsuru, bamllk unsurudur.

 Akdinin Nitelikleri: akdi bir zel hukuk akdidir. Hukuki ehliyete sahip olan 2 kii serbest iradeleri ile yapm olduklar akdidir. inin ahsna sk skya baldr. Karlkl olarak taraflara bor ykler. Edimler ve hizmetler. Devaml bir akittir. Bir sre boyunca akitte geen hizmet verilir ve bunun karlnda cret alnr.

akdi bamllk ilikisine dayanr. Zir ii ii grrken iverenin talimatlarna uyarak bu ii grmek durumundadr. Eer bamllk olgusu yoksa cret alsa dahi i akdinin unsurlar olumadndan yasa bunu i akdi olarak kabul etmektedir. Koullar iverene ait iyerlerinde veya eklentilerinde iin grlmesi lazmdr. Bu nedenle i yerinin snrlarnn saptanmas nemlidir.

Hizmet Akdinin stisnas 1 stisna Akdi 2 Veklet Akdi

1 Hizmet akdinin istisna akdinden ayrlmas; stisna akdinde bir taraf belirli bir cret karl bir eyin yaplmasn taahht eder. Konu cret karl bir eserin yaplmasdr. Taaht veren iin sonucundan da sorumludur ve i yapma borcu altndadr. Bu borcu yerine getirirken alma yntemini kendisi seer. 2 Veklet akdi:

Hizmet Akdinin Taraflar

Her szleme gibi hizmet aktide birbirine uygun irade aklamalarna ile kurulur. Bir szlemenin hukuka uygun olmas iin baz koullar aranr. Bir szlemenin hizmet szlemesi olmas iin gerekli artlar; 1 Taraflarn ehliyeti: Hizmet szlemesini geerli bir ekilde doabilmesi iin szlemeye taraf olan kimselerin ilke olarak fiil ehliyetine sahip olmas gerekmektedir. Ancak sezgin olup da ergin olmayan kiilerin szlemeleri yasal temsilcileri ile yaplr. 2 Szleme art: Her szleme gibi hizmet aktide serbeste yaplabilir. Ancak emredici hkmlere aykr olamaz. 3 ekil ynnden: Hizmet akdinde ekil serbesti vardr. Ancak baz szlemelerin geerli olabilmesi iin yazl olmas art gerekir.

4 Sresi: Serbeste saptanabilir. Yalnz alma hayatnda esas olan sresiz olmasdr. Ancak yasa baz hallerde szlemeyi sreye balayabilir. Hakl nedenler var ise szlemenin sreli yaplmasn isteyebilir. Ancak hakl bir neden olmadan dreli yaplan akitler birbirini izler ekilde bir den ok yaplr ise burada zincirleme hizmet szlemesinden sz edilir. Akas belirli sreli zincirleme szlemeler hakl bir neden olmadan st ste koyulamaz. Yaplr ise yasa koyucu bunu sresiz tek bir szleme olarak kabul eder. 5 Akdin serbeste kabul: Hizmet akdini yapp yapmama konusunda taraflar serbesttir. Ancak baz durumlarda akit yapma zorunluluu vardr.

51 ten topluca karlan iilerin yeniden ie alnabilmesi: Toplu ii karan iveren bunun kesinletii tarihten itibaren 6 ay ierisinde ayn nitelikte i iin ii almak istediinde topluca iten kard iilerden niteliklerine uygun olanlar tercihli olarak ie armak zorundadr. 6 ay sreden sonra bu zorunluluk ie verilen ilan yaynland tarihten itibaren 15 gn ierisinde yant veren ii yeniden ie alnmak zorundadr.

52 Askeri ve dier kanuni grevleri nedeniyle i akdi sona erenlerin yeniden ie alnmas: Askerlik yda dier kanuni grevleri nedeni ile i akdi sona erenlerin grevi son bulduu tarihten itibaren 2 ay ierisinde bavurulduunda bunlar ile akit yaplr. Bu 2aylk sre hak drc bir sredir koullar saland halde ie alnmayan iiye 3 aylk tutar tazminat olarak denir.

53 Sakat, sabkal ve terr madurlarn ie alma zorunluluu: Toplam ii says 50 ve daha fazla olan iyerleri %6 s kadar sakat, sabkal ve terr madurlarn ie alr. Ancak o iyerindeki kontenjan hesaplanrken iverene ait ayn il snrlar ierisinde birok iyeri varise bunlardaki toplam ii saysn da dikkate alr. Kontenjan fazlas zrl altran yada kontenjan iinde de olsa alma gcn %80den fazlasn kaybetmi zrl altran iletmelerin bu alanlarna ait olan SSK primlerinin %50 sini devlet karlar. Ayrca bir iyerinde alrken malul olan ve malulyeti getikten sonra ie alnmayan iiye 6 aylk creti tazminat olarak denir.

54 Hekimi ve i gvenlii altrma: Devaml olarak 50 ii ve daha fazla ii altran iverenler bu iyerlerinde SSKca salanan tedavi hizmetleri dnda belirli sayda iyeri hekimi altrmak zorundadr. Ayrca en az 50 ii altran sanayiden saylan ve 6 aydan fazla sren ilerin yapld yerlerde mhendis ve teknik eleman altrma zorunluluu vardr.

55 Sendika yneticilerinin ie alnmas: Sendika yneticilik grevi iin iten ayrlanlar bu grevleri bittiinde 3 ay ierisinde bavururlar ise yeniden greve alnmak zorundadrlar.

Sreleri

1 Belirli- Belirsiz sreli alma: Normal bir hizmet akdi belirsiz sreli hizmet akdidir. Belirli sreli akit ancak iveren tarafndan szleme hakknn ktye kullanlmad istisnai durumlarda geerlidir.

2 Ksmi sreli alma: inin normal haftalk alma sresinin tam sreli alan iiye gre nemli lde daha az belirlendii almay anlatr. Bu alma trnde iveren nemlidir. Bu ary alma gnnden 4 gn nce yapmaldr. Szlemede ne kadar alaca belirlenmemi ise arld her gn iin 4 saat altrlr. arlmad zamanlarda ise ii arlm gibi ilem grr, arlmad her gnn i cretini alr.

3 dn i ilikisi: Bir iverenin kendi iisinin de rzas ile ynetime bal biimde yerine getirmek zere nispeten geici yada ksa bir sreliine baka bir kiiye devridir. iye kar cret deme ii kabul ve iiyi gzetleme hkmleri dn verendedir. Ancak dn alanda iinin kendi yannda alt srece denmeyen cretlerinden, gzetme sorumluluundan, SSK primlerinden dn verenle beraber borludur.

4 Takmla Kurulu i ilikisi: Hizmet szlemesinin kendiside ii olan bir grup bakann dier iileri temsilen kurulan i ilikisidir. Takm lideri hem kendi adna hemde dier elamanlar adna alacan ngren 2 anlama yapar ve bununda yazl olmas gerekir.

5 Evde alma ilikisi: verenin iyerinde deil evde iin yaplmasdr. Bununla daha ok kuyumculuk ve tekstil iletmelerinde karlalr. 6 Devam sresi- Deneme sresi: Kiinin i iin deneme sresi bitince i ilikisi devaml hale gelir.

Hizmet Akdinin Geersizlii

Hizmet akdinin yapld srada mevcut bir olgu ile kesin bir hkm dourmad durumlarda vardr. Baz durumlarda kesin bir geerlilii olduu durumlar vardr. Hata, hile, ikrah. Bu durumlarda irade batan sakatlanm olsa da taraflar 1 yl ierisinde icazet vererek anlamay devam ettirebilirler yada 1yl ierisinde anlamalarn iptal ettirebilirler.

Hizmet akdinin kesin geersizlik nedenleri;

1-Emredici hukuk kurallarna aykrlk; Nisbi emredici olanlar ii lehine olmak kouluyla emredici hukuk kurallarna aykr szleme yaplr, fakat kural ii aleyhine ise emredici hukuk kuralna aykr szleme yaplamaz. Mutlak emredici olanlar kamu dzeni ile ilgili olan kurallardr, mutlak ve emredicidir. rnein kalpazann yapt ii anlamas geersizdir. 2 Ahlaka aykrlk: Szleme yapld anda o lkedeki mevcut ahlaka aykr ise szleme geersizdir.

3 mkanszlk: Objektif olarak bir anlamann imkansz olmamas gerekir. 4 Muvazaa(ike): Szleme taraflar bir hukuki ilem yapm gibi grnmelerine ramen geerli hibir ilem yapmamak veya grnrdeki ilemin dnda baka bir ilem yapmak konusunda anlamalardr. Muvazaann ortaya kmas ile yasa gerei taraflarn gerek ve ortak iradelerine itibar edileceinden grnrdeki ilem geersizdir.

Hizmet Szlemesinden Doan Borlar

inin borlar; a-alma(i grme) borcu; Hizmet szlemesi unsurlarndan biriside almadr. alma ekonomik bir deer tar. i ii grdnden borcu ahsen bizzat yerine getirmesi gerekir, miras olarak geemez. Bu borcu ii iverene ait olan bir yerde yapmaktadr. Hemen yapmaz hizmet akdi sresince yapar. Ya fiilen alr yada alm saylr(hafta sonu, resmi tatiller vs). hukukunda ii, gereinden fazla almaya zorlanamaz ancak ii bu borcu zenle yerine getirmek zorundadr.

verenin Borlar 1-cret deme borcu: inin hizmet szlemesinden doan borcu karsnda yer alan ve kaynanda hizmet akdinden alan bir bortur. Ekonomik bir kavramdr ve dendiinin ispat yk iverene aittir. cret deme ekilleri: 1-a Zamana gre cret: Eer cret deme alma sresinin uzunluu ve ksalna gre hesaplanyorsa bu zamana gre crettir. rnein aylk, haftalk cret gibi. Eer i para ba olarak hesaplanmyorsa eitlilik ve deiiklik gsteriyorsa yine zamana gre cret var demektir. 1-b Akort cret: Her birim iin saptanan cretin, birim says ile arplmas sonucu bulunur. Para says, byklk, kklk, arlk gibi birimlere gre hesaplanr. Her iiye dendii gibi belirli bir gruba da denir. Bu cret ekli zamana gre cretin kabuln gerektiren bir neden olmamas halinde ortaya kar. iye i verilmeyebilir, buda iinin aleyhinedir. inin aleyhine olan bu ksm ie asgari bir saat creti denir ise saknca giderilebilir. 1-c Gtr cret: in sonucuna gre hesaplanr. Ama akorttan ayrlr. Eer birim creti hesaplanmyor ise ve bir sre sonra bitiyorsa buda gtr cret gerektirir. 1-d Yzdeye gre cret:

1-e Prim: inin bireysel olarak veya bir grup iersinde stn aba gsterip baarl yapt i iin dllendirilmesidir. Primde budur. 1-f kramiye: verenin iin yaplmasndan memnunluk duymasndan dolay iilere tevik edici olarak bunun karln vermesidir.

1-g Kardan pay datma: Hizmet akdi ile bir ba olduu iin o dnemki kardan iiye pay aktarlmasdr.

cret deme zaman: cret deme zaman hizmet akdinde yazan tarihtir. inin avans alabilmesi iin ise bunu hak etmesi ve ihtiyacnn olmas gerekmektedir.

cret zaman am: crete ilikin zaman am borlar kanunda dzenlenir. 5 yl sre ile geerlidir. Alacan doduu an ilemeye balar ve bu sre her cret iin ayr ayr hesaplanr.

cret Korunmas: yasas ve icra iflas yasasna gre cretin nden fazlas haczedilemez yani iinin ailesinin geimini salayacak kadar ksm alnamaz. inin creti ncelikli alacaklardandr. veren iflas ettiinde cretin ncelikli denmesinin salamak iin iflastan 1yl nce iinde ileyen kanun ve szlemelerden doan cret ve para ile llebilen menfaatler(yakacak vs gibi) ihbar ve kdem tazminatlar kamu alacaklarndan hemen sonra denir.

2 iyi Koruma Borcu: verenin iiyi korumasyla ilgili borlarn kapsayan kanun, ynetmelik ve tzkler emredicidir. Yeterli gvenlik nlemleri alnmamas sonucu ii lr veya sakatlanr ise veya meslek hastalna tutulursa iverenden maddi manevi tazminat talep edebilir. Alt iverenin iisinin urayaca zarardan asl iveren sorumludur. Kaza geiren ii maddi zarara urasa dahi cismani zarara uramas sz konusudur, manevi tazminatta isteyebilir.

Destekten yoksun kalma tazminat; Bir kimsenin kaza sonucu lmesi ile destekten yoksun kalanlara lm yznden uradklar zararn tazminini isterler. Bunun yan sra yine i kazas geirip bedensel zarar grenler i alma gcn kaybettii iin tazminat isterler.

3 verenin eit ilem borcu: ada yaam eitlik ilkesi, iverenin eit ilerde alan iilerine eit ilem yapma borcu getirir. Ancak farkl alma koullarnda eitlik ilkelerinden bahsedilemez.

4 alet, tat ve hayvan verme borcu:

Hizmet Akdinin Sona Ermesi

1 Taraflarn Anlamas; Belirli bir sre iin yaplan hizmet akdi belirli bir sre sonunda taraflarn anlamas ile devam ettirilmiyor ise hizmet akdi son bulur.

2 lm; Eer ii lr ise hizmet akdi miraslarna gemez kendiliinden son bulur.

3 Fesih Bildirimi; Taraflarn birinin akdi sona erdiren irade beyandr. Tek tarafl ve bozucu yenilik douran bir hakkn kullanlmasdr. Kar tarafa vard andan itibaren geerlidir. Yazl ve imzal olmas gereklidir.

A sreli fesih ile hizmet akdinin sona erdirilmesi; sresi belirli olan hizmet akidlerinde kullanlr.

* Nedensiz Fesih; Sresi belirsiz hizmet akdini yapanlar, hizmet akdini zgrce sona erdirebilirler. Hukukumuzda hakkn bir nedene dayandrlma zorunluluu yoktur. Ancak bu serbestlik baz hkmler ile kstlanmtr. veren fesih haklarn ktye kullanamaz ve ii bunu ispatlarsa tazminat alr.

Fesih kar tarafa varm ise mesela 3 yl alm bir iiye 8hafta i bulmas iin zaman verilir.

Fesih Hakknn Ktye Kullanlmas Baz durumlarda iveren fesih hakkn ktye kullanabilir. Eer bu kantlanr ise fesih edilen srelerin 3 katn tazminat olarak der

B sresiz fesih nedenleri i asndan; 1 salk nedenleri; Akde konu olan i yaplrken balangta bilinmeyen bir zarar doarsa yani iin nitelii hastalk yaptysa veya iverenden hastalk kaparsa olur. 2 Ahlak, iyi niyet kuralna uymayan durumlar; Akid yapld srada akdin esasl noktalar iverence saklandysa iinin eref ve namusuna dokunan noktalar varsa iinin sresiz fesih hakk vardr.

3 Zorlayc (mcbir) nedenler; Kanlmayan, nceden grlemeyen( deprem, sel vs gibi) durumlarda olur. Byk teknik arzayla i durursa iveren her gn iin iiye yarm gn creti der, ii ise akdi feshedebilir.

veren asndan; 1 salk nedeni; i eer kendi kusurlar ile hastalanr ise ve 3 i gnnn den fazla ie gelmez ise veya 1 ayda 5 gn gelmez ise iveren i akdini bildirimsiz feshedebilir.

2 Haksz ve izinsiz devamszlk; i iverenden izin almadan ve hakl bir neden olmaz ise bu fesih nedeni olur. Hakl neden iin u koullar gerekir. inin alma borcu bulunmaldr.

Fesih iin ard arda 2 gn, 1 ay ierisinde 2 kez, herhangi bir tatilden sonraki ign veya ayda 3 ign devamsz olursa. Yaplan bu devamszlnda izinsiz olmas gerekir.

Zorlayc nedenler: ii yznden olmas ve 1 haftadan fazla devam engellemesi gerekir. Tutuklama ve gzalt nedeniyle devamszlk, bu yzden iinin devamszl fesih bildirim sresini ayorsa bu fesih nedenidir. inin bu suu iyeri dnda ilemesi ve beraat etmesi fesihe engel deildir.

Fesih Sresi: Hakl bir nedene dayanan fesih olaynn gerekletii tarihten itibaren 1 yl ierisinde kalmak koulu ile renildii tarihten itibaren 6 ign ierisinde fesih edilebilir. Haksz fesih ise karmza u 3 ekilde kar;

12-

Fesih yaplmtr ancak ortada hakl bir neden yoktur. Hakl neden vardr ancak fesih sresi karlarak edilmitir.

3Hakl bir neden vardr, ancak fesih disiplin kurulundan geirilmeden uygulanmtr.( Disiplin kurulu uygulamalar toplu i szlemelerinde sz konusu ise uygulanr)

Toplu Fesih: verenin belirli bir sre ierisinde belirli sayda iinin szlemesini fesh etmesidir. Bu yle gerekleir.

12-

Toplu ii karmay gerektiren olgu olmaldr. veren toplu ii karm iin gerekli ilemleri yapm olmaldr.

veren bu durumu 30 gn nceden konuyu blge mdrlne bildirir ve ii karmn ilan eder. 3- Bu ilevler yapldktan sonra 1 ay ierisinde ii karm zorunludur.

yerinde ii says 20 ile100 arasnda ise en az 10 ii, ii says 101 ile 300 arasnda ise %10 orannda, ii says 301 ve daha fazla ise 30 ii kardnda bu toplu iten karma saylr.

04.04.2008

Kdem tazminat

1 kanuna tabi bir szleme olmaldr, yani ilk koul hizmet szlemesine dayal bir almann varl. 23Szleme kdem tazminatna hak kazandracak ekilde son bulmaldr. inin kdem koulunu gerekliyor olmas gerekir. Yani 1 yldr orada alyor olmas gerekir.

*i ynnden kdem tazminat almaya hak kazandran fesih halleri;

1-

Szlemenin kendiliinden sona ermesi.

lm; eer kii lr ise kdem tazminat yaknlarna denir. 2Fesih ile sona ermesi,

i tarafndan fesih kurallarna uyularak yaplan fesih kdem tazminatna hak kazandrr. 21 salk nedeni ile iinin akdi fesh etmesi. 22 muvazzaf askerlik nedeni ile fesih 23 yallk, emeklilik, malulk nedeni ile fesih

*alan, alrken evlenen kadnlar 1 yl ierisinde bavurur ise ii brakmak iin kdem tazminat alrlar.

veren tarafndan ahlak ve iyi niyet kurallarna aykrlk dnda yaplan fesihler kdem tazminatna hak kazandrr. 1 stat deiiklii: i statsnde alan bir kii memur statsne geti ise kdem tazminatna hak kazanr. 2 muvazzaf askerlik nedeni ile grevi brakp giden ii iten km saylmaz. En az 1 yllk hizmetli olmak koulu ile szlemesi 2 ay sonra fesh edilir. Her bir yllk sre iin bu sreye 2 gnlk sre eklenir. Bu sre 90 gn geemez. Bu durumda askere gidenin akdi 90 gn devam edip sonra bitmi saylr. Bu durumda akid iverence fesih edildii iin ii kdem tazminat almaya hak kazanr.

Kdem Tazminat Miktar

inin her bir yl iin 30 gnlk creti tutarnda para olarak hesaplanr. Bu kdem tazminat tabann en az miktarn oluturur. Miktar arttrmak mmknse de en yksek devlet memuruna denecek emeklilik ikramiyesini geemez. Buna da kdem tazminatnn tan denir. Kdem tazminatnda baz alnacak cret iinin 1 gnlk son hesaplanan cretidir. Buna para ve para ile llen yardmlar da katlr. Bu yardmlarn yasa ve szlemelerden domas gerekmektedir. Sonu olarak normal cretin ve cret eklerinin 1 gnlk tutar toplanarak en son 1 gnlk giydirilmi cret bulunur. Bu brttr ve esas alnr. Daha sonra iinin hizmet sresinin her bir yl iin giydirilmi cretin 30 kat bize yllk kdem tazminat miktarn gsterir. Buradan damga vergisi, veraset intikal vergisi kesilebilir ama SSK primi kesilemez. Hizmet szlemesi bittii anda kdem tazminat denmek zorundadr. Bunun sahibi kiinin kendisidir, lr ise kii tazminatn miraslar alr. Kdem tazminat kiiye yerleim yerinde denir.

Gecikme faizi; kdem tazminatnn denmesi gecikir ise eer, borlu temerrt faizi demesi gerekir. Mevduata uygulanacak en yksek faiz uygulanr.

Zaman Am; denmesi gereken tarihten balayarak 10 yl ierisinde denmeyen kdem tazminat zaman amna urar, ancak bu sre kesilebilir. Kdem tazminat almaya hak kazanan kii iverenin yannda almaya devam ediyor ise 10 yllk zaman am sresi kesilir. Hizmet szlemesi devam ettii srece zaman am ilemez.

alma sreleri; sresi alma sresi deyince bundan iinin kendisini iverenin emrine hazr tuttuu sre anlalr. Yani stlenilen ite fiilen allmaldr. 1Normal i sresi; srelerinin gnlk, haftalk, aylk vs gibi alma srelerine blnp, blme gre dikkate alnr. Eer blnemiyor ise denkletirmeye gidilir. * Gnlk ve haftalk i srelerinde blnebilen ve denkletirmenin yaplmad iler haftann her gn alan iiye haftada 1 gn hafta tatili verilir. Buna gre haftada en ok 45 saat allr. lke olarak haftann dier gnlerine eit olarak blnmesi gerekir ama szleme ile ayrca iinin 6 gn almas zorunlu deildir. Gnlk alma sresi ise en fazla 11 saat olabilir. Haftalk alma sresi almyor ise denkletirme uygulanmaz. Ancak denkletirme uygulanacak ise haftalk alma sresi alabilir(maden, sanayi iileri gibi) imdi 7,5 saatten az alan ilerde uygulanmaktadr.

115 yan tamamlamayan ama temel eitimini tamamlayp okula gitmeyen ocuklarn alma sresi gnde 7 saat hafta 35 saattir. 215 yan ve temel eitimini tamamlayp okula gitmeyen ocuklar gnde 8 haftada 40 saat alrlar

3Okula devam edene ocuklar ise; okul ak ise gnde en ok 2 saat haftada ise 10 saat, okul kapal ise gnde 8 saat alrlar. Yasal alma sreleri balangta hizmet akdi yaplrken kararlatrld gibi daha sonrada kararlatrlabilir.

Denkletirmenin Uyguland Durumlar Birok haftadan oluan birok zaman diliminde iinin ortalama haftalk alma sresinin normal haftalk alma sresini amyor ekilde uygulanan esnek alma sresidir. stee bal olabildii gibi toplu i szlemesinde de ngrlebilir. Yasa denkletirmenin 2 aylk bir sre ierisinde yaplmasn ngrr. Bu 4 aylk sre ierisinde de yaplabilir. rnein 2 aylk bir sre ngrld ise, ii bu dnem iinde 45 saat baz haftalarda aan ve amayan ekilde alr. Bu durumda somut olarak her bir hafta ka saat altna baklmaz. Denkletirme dnemi alma sresi hafta saysna blnr eer varlan ortalama normal hafta alma sresini amyor ise ii bu srede normal alm saylr. Bylece ii baz haftalar youn alrken baz haftalarda almayabilir.

Blnemeyen lerde alma Sreleri Baz i kollarnda iin nitelii gerei iin sresini gnlk ve haftalk olarak belirlemek imkansz olabilir. Mesela tamaclk, nk yasa bu tr i ve iyerlerindeki yasal alma srelerini amayacak ekilde en ok 6 aylk denkletirme sresini amayacak ekilde ngrr.

Hareket Halinde yerlerinde alma Sreleri alma sresi alma dnemine gre bulunur. Bu durumda alma sresi saptanrken belirlenene dnemin haftalk blnp blnemediine baklr, eer tam blnebiliyor ise alma sresi o dnemdeki hafta saysnn haftalk i sresinin arpm sonucu oluacak sreyi aamaz. Eer blnebiliyor ise gn baz alnr. Hergn 7,5 saat olarak hesaplanr.

Fazla alma trleri Bunlar haftalk 45 saati aan almalardr. Bunlardan ilki Olaan fazla alma; lkenin genel yarar iin nitelii ve retimin arttrlmas gibi nedenler ve iinin rzas ile yaplr. Bu istee baldr ii zorla fazla altrlmaya zorlanamaz. Toplu i szlemesi ile izin alnr yllk ve gnlk sreler ile snrldr. Bu tr almalar yllk 270 saati geemez, eer bu snr alr ise hukuka aykr bir fazla altrma yaplm saylr.

Zorunlu Fazla altrma; Bir arza ktnda yada kma olasl halinde acil nedenler ile yada zorlayc nedenlerden dolay iyerinin normal alma dzenine ulaana dek fazla alma srer.

Zorunlu fazla almaya kar kan iinin i akdi feshedilir. Bunun iin herhangi bir makamdan izin almaya gerek yoktur. Ancak byle bir almaya izin verilmesi gerekir. Olaan st bir duruma bakanlar kurulu karar veriri. Bu durumda olaanst bir alma iin bakanlar kurulundan izin alnarak yaplmas gerekir. Seferberlik srasnda seferberlik sresini aamaz. Avrupa Birlii standartlarna gre 13 saati amamas gerekir.

Fazla allmas Yasak ler.

123-

Gece almas Kklerin altrlmas Salk kurallar asndan gnde 7,5 saat ve daha az allan ilerdir.

Yinede fazla allr ise bu hukuka aykr olmakla birlikte %50 fazla cret alnr. Normali aan almalarda normali aan iin doal olarak normali aan bir karl olur. Normali aan her bir saat srenin normal karlnn %50 fazlasn hak eder.

Ksa alma

Bir ekonomik kriz veya zorlayc nedenler gibi bir sre iverenin ii durdurmas veya nemli lde alma srelerinin ksaltlmasdr. Bu durumda i akdi bitmez ii ve iverenin borcu bir sre askya alnr.

Koullar 4verenin keyfi davranmasn engellemek iin ksa altrmay gerektiren bir olgu bulunmas lazmdr. 567veren bu yzden iyerini tatil etmeli veya altrmay durdurmaldr. Durum ilgili makamlara bildirilmelidir.( blge alma mdrlne) alma ve sosyal gvenlik makamlnn uygun grmesi gerekmektedir.

Ksa alma denei

Ksa almada iiye cret denmez ancak, koullar salandnda -Kur tarafndan ksa alma denei denir. Bunun iin ksa alma belirli bir sre devam etmelidir. Ksa almann en az 4 hafta srmesi arttr ancak 3 ay aarsa aan sre iin denek denmez.

inin isizlik deneine hak kazanma koullar yani iinin ksa almaya geilmeden nceki 3 yl iinde en az 600 gn sigortas primi demeli ve ksa almadan nceki son 120 gnlk sreyi alarak prim demelidir. -Kura bavurmaldr.

Ksmi sreli alma yerindeki genel ve dzenli uygulanan alma sresinin altndaki bir sre ile almaya denir. Bu tr almalar rgenciler ve kadnlar tarafndan benimsenir.

Vardiyal alma Ayn gnn deiik zaman dilimlerinde ayr ii gruplarnn altrlmas biimindeki almalardr. Telafi almas bu yzden iinin ekstradan ald tatili veya izni alarak almad gnlere ait alma sresinin anlalan ile belirtilen gnde alarak giderilmesi

Telafi almann zellikleri

1Telafi altrmay gerektiren bir olgu olmas gerekmektedir. Zorunlu nedenler, bayram, genel tatil ncesi iyerinin tatil edilmesi, almann iyeri tarafndan tmden tatil edilmesi. Telafi iin iinin izin vermesine gerek yoktur. 2En ok 2 ay ierisinde telafi almas yaplmas lazmdr. in yaplmad tarihten itibaren en ok 2 ay iersinde allarak giderilmesi gerekir. Bu yzden 2 ay iersinde yaplmam ise yaplm saylr. alma sresi yasal sreyi aamaz, tatil gnne denk gelememelidir. Bu alma iin ayr bir cret denmez zaten creti denmitir.

Tatil ve Dinlenme Zamanlar alarak yorulan iiye gnlk haftalk yllk(cretli izin) verilir. Gnlk ii 11 saat altrlr ama bir ii bunu dinlenmeden yapamaz.

Haftalk dinlenme; Hafta tatili iiye cret denir yasal olmad halde allr ise 2,5 gnlk cret denir. Ulusal bayramlarda ise allmad halde cret denir. Ama allr ise 2 gnlk cret denir.

Yllk izin; cret alarak izne kar. Eer ii izne kmayp alyor ise cretini alr. spat iverene aittir. cret 5 yllk zaman amna tabidir. i izinde iken baka ite alr ise i akdi fesh edilir.

24.04.2008

Sendikalar

i ve iverenlerin ortak hak ve menfaatlerini korumak gelitirmek iin serbeste kurulan, kuruluunda ve ileyiinde demokratik kurallarn hakim olduu zel hukuk tzel kiisidir.

Unsurlar Ortak ama, Bamszlk, Serbeste kurulabilme, Demokratik kurallara uygunluk, zel hukuk tzel kiisi

1Ortak ama; Yasaya gre ortak, ekonomik ve sosyal haklar ile menfaatlerin korunmas ve gelitirilmesidir. Bu durumda ticaret yapamaz, ticari ama gdemez, siyasi amalar olamaz. 2Serbeste kurulabilme; Sendika ve konfederasyonlar izin almadan da kurulabilir. Gerekli belgeleri valiliklere teslim ettiklerinde dernek olarak kabul edilirler. 3Bamszlk;

3.1 Devlete baml deildirler bu yzden serbeste kurulabilirler. Ynetim ve faaliyetlerinde devlet ve kamu kurulularndan batan

3.2 i ve iveren sendikalarna kar; Sendikalar birbirine kar bamszdr. Dolays ile karlar farkl olduundan birbirlerine ye olamazlar ve yardmda bulunamazlar. Buna sendikalarn safl denir. 3.3 Siyasi partilere kar bamszlk; sendikalar ii menfaatlerini korumak amacyla siyasi partilere ye veya yardmc olamazlar. 3.4 Dier kii ve kurumlara kar bamszlk; Sivil toplum kurulularn, dernek ve vakflara karda sendikalar yardmc ve ye olmazlar.

4Demokratik esaslara uygunluk; Tzk, ynetmelik, kurulu ve ilkeler yrrlkte olan yasa ve demokratik ilkelere aykr olamaz. yelie katlm, yelikten karma, oy kullanma ve seimler bu esaslara gre yaplr. 5zel hukuk tzel kiisidir.

Sendikalarn Kurulmas

 kollarna gre sendikalama; yerinde yrtlen iin niteliine gre i kollar belirlenir. Bunlarn lke apnda faaliyet gstermesi gerekebilir, bir i kolunda birden ok sendika olabilir.

Sendikalara ye olma; 123456i yada iveren olmak Kurucu olma yasa bulunmamak(mfetti, kontrolr, asker vs) Sendikalarn kurulaca i kolunda fiilen alyor durumda olmak. Ehliyete sahip olmak(kamu haklarndan yasaklanmam olmak) Belirli sulardan mahkum olmamak. Ayn i kolunda baka bir sendikaya ye olmamak

Hak ve Borlar

Haklar; sendikalarn ynetim ve faaliyetlerinde katlma hakk yeliin korunmasna ilikin haklar ve sendika tesislerinden yararlanma hakk vardr.

Borlar; Sendika dzenine uyma ve yelik aidatn deme borcu vardr.

Sendika yeliinin sona ermesi 1- Kendiliinden sona ermesi; yenin lm, iyerinin iflas, stat deiiklii, iyerinden ayrlma ve sendikann sona ermesi vs gibi sebepler ile yelik kendiliinden sona erir. 2- yelikten karma; stifa ve ekilme ile olur. ekilme noter ile bildirilir. Bildirildikten 3 ay sonra yelik sona erir. hra; Eer ye zerine den borlar yerine getirmez ise yelikten karmaya genel kurul karar verir. karma karar iyeri blge alma mdrlne bildirilir. ye 30 gn ierisinde i mahkemesine dava aabilir.

Sendika Hukukuna likin Teminat

i teminat; Mevcut anayasa tarafndan dzenlenmitir. Anayasa herhangi bir iyerinde altrmak iin ii sendikalarndan birine ye olmak yada olmamak koulu aramaz. Dolaysyla da hizmet akitlerine bu maddeye aykr koullar konulamaz. ye veya semen olmasna engel olunamaz.

veren sendikaya ye olan ve olmayan iiler arasnda alma koullar asndan bir ayrm yapamaz. Yani ii, sendikalarn faaliyetlerine katld iin iten atlamaz. Bu iverenin eit ilem yapma borcunu gsterir. Eer buna aykr bir davran var ise iiye tazminat deyecei gibi para cezasna da arptrlabilir.

i sendikas yneticisi teminat; Sendika ve federatif ynetim kurulu ve bakanlnda grev almak iin grevinden ayrlanlar belirli koullar gereklemesi ile yeniden iine dnemsinin salanmasdr. Bu teminattan yararlanabilmenin de koullar vardr.

12-

i sendika ynetim kurulunda grev almak iin kendi isteiyle grevinden ayrlm olmas lazmdr. Ynetim grevinden de kendi isteiyle aylm olmas lazmdr.

3Ynetim kurulu yelii yada bakanl srasnda olan olaylardan dolay hkm giymemi olmas gerekir. 4Kii yneticilik grevi bittikten sonra 3 ay iersinde bavurur ise ie alnr.

Bu koullar var ise ynetim grevi sona erdikten sonra ie alnmak iin bavurmas gerekir. 3 aylk sre hak drc bir sredir. Ynetici(iveren) ise 1 ay iersinde dnerek ya ayn ise yada ayn koullarda farkl bir ie yerletirir.

inin kdem ve haklar sakldr. ten almad srede salanan haklardan ie dndklerinde yararlanrlar. Bu teminata uymayan iveren tazminat ve para cezasna mahkum olur.

yeri sendika Temsilcilii

yeri sendika temsilcisini tayin yetkisi toplu i szlemesine taraf olan sendikalarndr. yeri sendika temsilcisi o iyerinde sendikaya ye olan iilerin arasndan seilerek atanr.

Sendika temsilcisinin grev ve yetkileri; iilerin ikayetlerini dinleyerek bunlara zm bulmak iveren ve ii birliini oluturmak ve bar ortam salamak iilerin menfaatlerini gzetmek i kanunu ve toplu i szlemelerinde artlar ve kurallarn olumasn salamak

Sfatn sona Ermesi

Temsilcilik grevi sendikalarn yetkisi devam ettii srece srer. Yani toplu i szlemesi bitene dek srer. Ancak iyeri iveren tarafndan deiebilir, lmle sona erir, i akdi sona erebilir, sendika yelii bitebilir, temsilci kendi isteiyle ayrlabilir. Teminat: veren, sendika temsilcisinin hizmet akdini hakl bir nedene dayandrmadan ve ak bir neden gstermeden fesh edemez. Ama iverenin bildirimsiz fesih hakk vardr. Eer temsilci haksz nedenle iten karld ise 1 ya ierisinde sendika i mahkemesine dava aar. Bu davay i mahkemesi 2 ay ierisinde bitirmek zorundadr. Eer temsilci iine iade edilir ise 6 gn ierisinde ise balamaldr. Aksi halde ie gidemez. Ayr kald zaman ierisindeki haklar sakldr. Yani zam ve dier eklentilerden yararlanrlar.

01.05.2008 Sendika ve Konfederasyonlarn Denetimi

Sendikalar idari ve mali denetim altndadrlar. Bu anayasada hkm altna alnmtr. Ancak sendikalar olaanst genel kurul dneminde maliye bakanl ve alma bakanl tarafndan denetlenir. Denetleme gelir ve giderler ile bunlar ile ilgili olarak yetkili makamlarn ald kararlar konusundadr.

Sendikal Faaliyetlerin Durdurulmas Sendikal faaliyetlerin durdurulmas iin baz koullarn varl gerekmektedir. Bu koullar; 1Tzk ve belgelere aykrlk; Sendikalar tzel kiilik kazandktan sonra belgelerde kanuna aykrlk saptanr ise bu savcla bildirilir. Ayrca genel mahkemelere de dava alr. Savcla su duyurusunda bulunulur. Belgelerde aykrlk saptanr ise sendikal faaliyetler 3 gn ierisinde durdurulur. 2Sendikalarn d kaynaklardan izinsiz yardm almas; Sendikalar uluslar aras kurululardan ve d kaynaklardan Bakanlar kurulu karar olmadan yardm kabul edemez. Eer kabul ederse yelerden birinin yada bakanln bavurusu ile faaliyetleri 3 aydan 6 aya kadar durdurulur. Alnana yardm ise Devlete aktarlr. 3Belirli sulardan mahkum olanlara sendikada yer verilmesi; Devlet aleyhine ilenen ve yz kzartc sulardan dolay mahkum olduysa ve bu kiilere sendika organlarnda yer verildiyse, ayrca kii alrken bu sulardan dolay mahkum olduysa bu taktirde grevi kendiliinden sona erer. Sendikalarn kapatma davalarn da tedbir alnr. Grevli mahkeme her aamada mahkeme bitene kadar faaliyetleri durdurabilir. Buna tedbir(yrtmeyi durdurma) denir.

Sendikalarn Sona erme Hkmleri

Sendika eer sona erdiyse tasfiye edilir. Aktif ve pasif mallar hesaplanarak sendikann bu mallar ile ilgili hukuki ilikileri kesilir. Tahsis ve tasfiye sonucu bu mallarn nereye devir edilecei belirlenir. Sendikalar yasasna gre ayn anlamda kurulmu baka bir kurulua devir edilir. Eer bu kurum mallar kabul etmez ise mallar i ve ii bulma kurumuna devredilir. i ve ii bulma kurumu adna mallar milli bankalardan birisine verilir.

Toplu i szlemesi i sendikas ile iveren sendikas yada iveren sendikas yok ise iveren ile hizmet szlemesi yaplmas, ierii ve sona ermesi ile ilgili hkmler bulunur. Taraflarn karlkl hak ve borlar szlemenin uygulanmas denetim ve sona ermesi ile ilgili hkmlerin bulunduu bir anlamadr. Bu anlamann yazl olarak yaplmas zorunludur. Ayn dnem ierisinde birden ok toplu i szlemesi yaplamaz ve uygulanamaz.

Toplu i szlemesi yapma yetkisi i sendikalar toplu i szlemesi yapma ehliyetine sahiptir. Bu ehliyet iin 2 koul gerekir. 1Sendikann kurulu bulunduu i kolunda alan iilerin %10 ile

2Sendikalarn toplu i szlemesi yapmak istedii i yerindeki iilerin yarsndan fazlasnn bu sendikaya ye olmas zorunludur.

Yetki tespiti iin bavuru

Bavuru yeri Sosyal Gvenlik Bakanldr. yelik fileri bakanla verilir. Yetki belgesi ise bakanlk tarafndan sendikaya verilir. Bu ilemler yrrlkteki toplu i szlemesi bitmesinden nceki 120 gn ierisinde yaplr.

Toplu szlemesinin Hkmleri

1Emredici etkisi vardr; Hizmet szlemeleri toplu i szlemesine aykr olamaz. Eer aykr bir durum var ise eer yerini hemen toplu i szlemesi alr. 2Toplu i szlemesinin dorudan etkisi; Hizmet szlemesi ile dzenlenen konular aslnda toplu i szlemesi ile dzenlenir. Ancak dorudan etkisinin olabilmesi iin hizmet szlemesinin toplu i szlemesi yrrlkte iken yaplm olmas gerekir.

Sona Eren Toplu szlemesinin hizmet szlemesi zerine etkisi

Hangi nedenle olursa olsun biten toplu i szlemesinin yenisi yrrle girene kadar geerlidir. Toplu i szlemelerinde taraflar sre koyarak sreyi kendileri saptayabilirler. Bu sre kural olarak 1 yldan az 3 yldan fazla olamaz. Yrrle girme zamannda taraflar kendi aralarnda kararlatrrlar. Eer byle bir tarih kararlatrlmam ise szleme imzaland tarihten itibaren yrrle girer. Ancak bu srada toplu i szlemesi hala bitmemi ise bu szlemenin sresinin bitmesi beklenir. Szleme yetki belgesinde belirlenen i yerinde uygulanr. Karalatrlan sre sona erdiinde baka ihtar ve ihbara gerek kalmadan toplu i szlemesi biter.

Toplu i szlemesinin Butlan Butlann devreye girmesi ile szleme hkmsz hale gelir. 1Ehliyetsizlik; Toplu i szlemesi yapma yetkisi ii ve iveren sendikalar yada iverene aittir. Eer sendika ehliyetsiz ise yetki belgesi alamaz. Yetki belgesi yok ise ve buna ramen toplu i szlemesi yapyor ise bu batldr. 23ekle aykrlk; Toplu i szlemesinin yazl olmas gerekir. Aksi halde ekle aykrdr. Ahlaka aykrlk;

4mkanszlk; toplu i szlemesi hukuka aykr olamaz. nk Anayasann yrrlkteki mevzuat emredici hkmlerine aykr olamaz. Butlan hakim kendiliinden dikkate alr. Toplu i szlemesinin iptali Eer toplu i szlemesi yaplm ise ve yaplmas srasnda iradeyi sakatlayan nedenler var ise(hata, hile, ikrah) szlemenin iptali olasdr. Sakatlk yada hilenin renilmesinden sonra 1 yl ierisinde iptal edilebilir. ptal gemii deil gelecei etkiler.

Yetkisizlik Yetkisiz kii ve sendikalarca yaplmas halinde toplu i szlemesi iptal edilir. Bu durum alma ve Sosyal gvenlik bakanlna 45 gn ierisinde i yerinin bal bulunduu blge alma mdrlnn bulunduu yerdeki Mahkemelerine dava alr. Bu sre hak drcdr.

Uyumazlk Uyumazlk 2 ye ayrlk 1 Hak ve menfaat uyumazl A Hak uyumazl; i ve iveren ilikilerinde taraflardan birsi yasa, toplu i szlemesinden kaynaklanan haklarn ihlal edilmesi ve uygulanmamas nedeniyle oluan uyumazlktr. rnein, toplu i szlemesinde belirtilen ikramiyenin denmemesi.

B Menfaat uyumazl; mevcut haklarn deitirilerek yeni haklarn ortay karlmasdr. rnein, ikramiye orannn 3ten 1e drlmesi gibi.

2 Bireysel uyumazlk; bu tr uyumazln zmnde hukuk devreye girer.

* Bireysel uyumazlkta zm organ mahkemelerdir. mahkemeleri yetkilidir.

* Toplu uyumazlklarda; bireysel i uyumazl toplu i uyumazlna geliyorsa bu taktirde farkl zm yollar vardr. Toplu i uyumazlnn zmnde yarg yoluna bavurularak zlr. Bunun dndaki zmler geersizdir.

Yarg Yolundaki zmler A Yorum davas; uygulanmakta olan toplu i szlemesinin yorumlanmasdr. Zira uygulanmakta olan toplu i szlemesinin yorumu gerekebilir. B Eda davas; Taraflardan birinin szlemeden doan borlarn yerine getirmemesi halinde dier tarafn dava ama hakk vardr. Ayrca tazminat isteme hakk da sakldr.

Toplu menfaat uyumazl zm yollar.

1Arabulucular; Toplu menfaat uyumazlndaki bavurulmas zorunlu bir zm yoludur. Ancak arabulucunun uyumazl dorudan zmleme yetkisi yoktur. Sadece neri ve teklifte bulunabilir. 2Olaan arabuluculuk; Arabuluculuk zaten barl bir zm yoludur. Arabuluculuun amac uyumazln greve gerek kalmadan barl yollarla zlmesini salamaktr. 3Zorunlu arabuluculuk; Toplu i szlemesi iin saptanan gn ve saatte taraflardan birinin gelmez ise yada gelir ama grmeye balamaz ise durum 6 i gn ierisinde yetkili makamlara bildirilir. Yetkili makam yazy aldktan sonra zorunlu arabuluculuk balar. Toplu grmeler baladktan sonra 60 gn gemesine ramen anlama salanamazsa yetkili makamlarn bavurusu ile yine zorunlu arabuluculuk balar bu sre 15 gndr. 4Olaanst Arabuluculuk; olaan arabuluculuk olumsuz sonulanr ise grev ve lokavt karar verildikten sonra olaanst arabuluculuk balar. 5Tahkime Bavurma; Anlama ile yargya gitme yoludur. Buda arabuluculuk gibi taraflar arasnda uyumazln zm iin 3. kiinin mdahalesidir. nk arabuluculuk sonular balayc deildir, tahkim sonular ise balaycdr.

Tahkim trleri; 1htiyari(seimlik); Taraflarn iradeleri ile sorunu zmn mahkemeye brakr.

2Zorunlu tahkim; Uyumazln taraf iradesi ile deil kanun hkm gerei mahkemelere braklr. Tm dier barl zm yollar bittiinde taraflar bu yollara bavururlar. Bu birka durumda sz konusudur; grev ve lokavtn yasak olduu uyumazlkta zorunlu olarak hakeme bavurulur.

Geici olarak grev ve lokavtn yasak olduu yerlerde yasak 6 ay doldurduunda 6 i gn ierisinde taraflardan birisi yksek hakem kuruluna bavurur.

 Grev ve lokavt ertelendi ise ve olaanst arabuluculuk yoluyla anlama salanamadysa bu takdirde alma bakanl yksek hakem kuruluna bavurur. iler oylama sonucu grev istemezler ise taraf olan ii sendikas ya kar taraf ile anlamak zorundadr yada yksek hakem kuruluna bavurmak zorundadr, aksi halde yetki belgesi geersiz hale gelir.