APRE HATALARI Apre hatalar apreleme ilemlerinde ortaya kan hatalardr.

Kaynaklar ise; -Reete ierii, -Mamul zerinde daha nce kalan artklar, -Apre maddelerindeki bozukluklar, -lem koullarnn doru ayarlanamamas gibi nedenlerden kaynaklanrlar. 5.4.1. APRE HATALARI Apre ilemi ile ilikili olarak ortaya kan hatalar olup, en ok rastlanlan rnekleri unlardr: 1- Dzgnsz apre 2- Apre lekeleri, silikon lekeleri 3- Krklk izi, kat izi, buruukluk izi, 4- Basn izi, 5- Diki yeri izi, 6- Tahtams (sert) tutum, 7- Kuman yazmas, 8- Gritllenme, tozlanma, 9- Kt koku, 10- Klor art, 11- Kumata zayflama, 12- Formaldehit art, 13- Hare, 14- Burumazlk ilemi ile haslklarda dme, 15- Renk deiimi 16- Germe hatalar eklinde sralanabilir. 5.4.1.1. Dzgnsz Apre Hatann tanm: Kumata grlen apre hatasdr. Kuman her yerinde apre etkisinin ayn derece ve karakterde olmamasdr. Hatann sebebi: Skma basncnn tm yzeyde eit dalmamasndan kaynaklanabilir. Hatann nlenmesi: Basn dalm kontrol edilmeli ve dzeltilmelidir. 5.4.1.2. Apre Lekeleri, Silikon Lekeleri Apre maddesinin kuma yzeyinde leke oluturmasdr. En fazla karlalan sorun silikon lekeleridir. Silikon lekeleri; silikon emlsiyonunun faz oluturmas, silikon apre zeltisinin hassas bir ekilde hazrlanmamas ve silikon emlsiyonunun doyanm sresinin bitmesidir. Silikonun doru koullarda depolanmamas da emlsiyonun bozulmasna ve lekelenmeye yol aar. Silikonlu apre zeltileri hazrlandktan sonra, ayn gn tketilmeli, ertesi gn iin tekrar hazrlanmaldr. Silikon emlsiyonlarnn kullanmnda en emin yol, batan flotteye konulmas ve flotede iyi bir dalmn salanmasdr. Marapa marapa yaplan ilaveler, direkt kumaa ge lmesi halinde silikon lekeleri oluumuna neden olabilecektir. Silikon lekeleri, effaf ve kktr, ya halde kesinlikle belli olmaz. Kurutmada da hatann

yakalanmas olduka gtr. Kuma kontrolde lekeler saptandnda ise,olduka ge kalnm olacaktr. Oluan silikon lekesinin giderilmesi mmkn deildir. Hatann nlenmesi: Tankerin sklkla temizlenmesi gerekir. [10] Hatann giderilmesi: Orta iddette gelmi ise 1-A Kaliteye ok bariz ve btn yzeyi etkileyecek ekilde ise 2-A Kaliteye lokal bir blgede ise paraya verilir. [8] 5.4.1.3. Krklk zi, Kat zi, Buruukluk zi Buruukluk giderildikten sonra bile hala kumata kalan iz hatasdr. Bu; kat yerinde elyafa verilen mekanik zarardan, sktrma dolaysyla oluan ilem farkll veya kuma yapsnn bozulmasndan oluabilir. Katlama, sarma veya terbiye ilemlerinin herhangi bir safhasnda, hatta dokuma ileminin bir safhasnda oluabilir. Dokuma ilemi srasnda buruukluk ve kat izi, genellikle kuma sarma tertibatlarnda, kauuk silindirler arasnda, kuman hatal olarak yerletirilmesinden ve silindir ayarlarnn iyi olmamasndan kaynaklanr. Ayrca; hatal sarmdan, hatal depolamadan ve kuma topu zerine fazla basn uygulanmasndan kat izi oluabilir.[10] Hatann nlenmesi: -Aclarn almas kontrol edilir, -Roliin kta dzgn sarmasna dikkat edilir.[8] 5.4.1.4. Basn zi Apre ilemleri srasnda uygulanan basncn, yeknesak olarak uygulanmam olmasndan meydana gelen, kuman zerindeki normalden fazla parlaklktr. Hatann giderilmesi: -Bask drlr, -Banyoda mevcut kimyevinin iyi zndrlmesi gerekir Hatann giderilmesi: 3 cm kadar gelen hatalar Temize verilir. 3 cm ' den daha ierde hafif grnmde ve uzun aralklarla gelmise 1-A Kalite bariz ve sk sk gelmise 2-A Kaliteye kesilmeler varsa paraya kartlr. .[8] 5.4.1.5. Diki Yeri zi Diki yerinin kaln olmas yznden ykama, boyama veya apreleme ilemleri srasnda kumata basnla oluan izdir Mangllama, ezing kalandr, dekatr, krablama gibi ilemlerd e nemli bir hata kaynadr.[10] Hatann Giderilmesi: Hafif olanlar genellikle 1A Kaliteye verilir 7 m az ve ok belirgin ise kesilerek kartlr. .[8]

5.4.1.6. Tahtams (Sert) Tutum Kumata grlen apre hatas olup, tuenin oksert, kadms, gevrek,dkmsz ve kaba

olmasdr. Kimyasal apre maddelerinin dzgnsz aktarm ya da ar kullanm ile oluur. Hatann nlenmesi: Bunu nlemek iin, zellikle niasta kullanlrken, apre zeltisine yumuatc ve kayganlatrc ilave edilir. Bu, dier sertletirici maddeler iinde geerlidir.Bunun amac; niastann veya sertletiricinin verdii gevrek ve krlgan sertlemenin nlenmesidir. Bu sayede kuma daha kibar ve dolgun bir sertlik kazanr. 5.4.1.7. Kuman Yazmas Dolgunlatrma apresinde kaolin miktarnn, niasta ve dekstrin miktar ile orantl olmamas durumlarnda ortaya kar. Kaolin miktar ok ise; liflere balanma iyi olmadndan kaolin, kullanm srasnda beyaz toz olarak dklr, kuma izildiinde izgi izi kalr buna kuman yazmas d enir. [10] Hatann nlenmesi: Banyodaki kimyevilerin iyi zndrlmesi gerekir. .[8] 5.4.1.8. Gritllenme, Tozlanma Niasta apresi, reine ile burumazlk ya da kalc t apresi gren kumalarda ortaya kar. Bu trdeki film oluturucu maddeler, boyamann rengini gizleyebilir. Kulanm srasnda giysinin belli bir blmnde dklme olur ve bu durum renk deiiklii eklinde grlr. Hatann nlenmesi: Konsantrasyonu yksek, iyi kvaml maddeler kullanlmal iyi bir emlsiyon oluturulmal. 5.4.1.9. Kt Koku Reine esasl baz apre maddeleri ierdii formaldehit nedeniyle kt bir koku verirler. Klor artklar kt kokuya neden olurlar.rnein, kalc t apresi grm kumalarda balk kokusu vardr. 5.4.1.10. Klor Art Tekstillerin, bilhassa sellozik hammaddelerden oluanlarn burumazlk ilemlerinde olduu gibi, klorlu ykamalarda klor tutma zelliidir. Bunun sonucunda, maln dayankll azalr, tde sararma olur. Bu zarar, lifte tutunen kloraminin tlemede aktif hidrojen ve hidrojenklorr aa karmasndan meydana gelir. 5.4.1.11. Kumata Zayflama Olmas gereken yapda (tutumda) olmayan kumatr. Kimyasal aprelerin ar ve yanl aktarm ile tekstil malzemelerinin elyaf makromolekllerinin paralanmas sonucu zarar grmesidir. rnein; burumazlk ilemi grm kuman kopma ve srtme dayanmlar der. Hatann nlenmesi: zel mukavemet dmesini nleyici apre maddeleri konulur. Ayrca silikon, silikon elastomerler gibi yumuatc maddeler hem mukavemet kaybn nler, hem de tueyi gzelletirirler.

5.4.1.12. Formaldehit Art Zehirli etkileri nedeniyle kuma zerinde apre ilemlerinden gelen formaldehit niceliinin belli oranda tutulmas nemlidir. Formaldehit bileikleri zellikle burumazlk ve yka -giy aprelerinde kullanlmaktadr. Burumazlk maddelerinin birou formaldehit aa karrlar. Formaldehit sala zararldr. Ayrca, bu maddeler metilaminleri oluturarak ya da hipoklorit ieren ykama maddeleri ile ykandnda kloraminleri oluturarak mamule zarar verirler. Son durumda hafif bir tleme ile bile hidroklorik asit meydana gelir. Lifte istenmeyen koku, sararma ve rme oluturur. Eko-tex 100 standartlarnn uygulanmaya girmesiyle kumata formaldehit nicelii daha nemli bir boyut kazanmtr. Buna gre; -Bebek giysilerinde bulunabilecek maksimum formaldehit miktar 20 pmm, -Deri ile temas eden tekstillerde bulunabilecek maksimum formaldehit miktar 75 pmm, -Deri ile temas etmeyen tekstillerde bulunabilecek maksimum formaldehit miktar 300 pmm'dir. 5.4.1.13. Hare Kumata bir leke olarak grlen, apre maddesi kalntsdr. Bu kalnt, temizleme zeltisinin dald alann kenarlarna doru gider. Hatann nlenmesi: Tekne ykanr ve iyi bir emlsiyon oluturulur. 5.4.1.14. Burumazlk lemi ile Haslklarda Dme Ya burumazlk apresi, baz direkt boyarmaddeleri olumsuz ynde etkiler. Renk tonunda deiiklie yol aar ve k haslnn dmesine neden olur. 5.4.1.15. Renk Deiimi Apre ilemlerinde, mamul renginin deiiklie uramasdr. rnein; su iticilik ileminde ya asidi-krom klorr kompleks bileikleri mamullerin rengini yeile boyar. Ya hasl iyi olmayan boyarmaddeler kullanlmas ya da iyi ard ilem yaplmam olmas durumunda, ya apre zeltisine akan boyarmadde nedeniyle mamuldeki renk tonu deiebilir. Sublime olan dispersiyon boyarmaddeleri ile boyanan mamuller, kurutma scaklnn iyi ayarlanmamas sonucu renk deiimine urayabilirler. [10] Hatann nlenmesi: Makine ssna dikkat edilir. Fazla s renkte varyasyonlar oluturabilir. .[8] 5.4.1.16. Germe Hatalar Bu hatalar, ine izi, pene izi, dalgal yzey, atk arpkl, en fark, kenar yrt eklinde olan hatalardr. (Bkz. EK-14) Hatann sebepleri: Germe makinelerinde kuman usulne gre gerilmemesidir.[11] 5.4.2. TERBYE LEMLERNDEN KAYNAKLANAN APRE HATALARI n terbiye, boyama, ykama, kurutma gibi eitli terbiye ilemleri srasnda ortaya kabilen genel hatalar olup, balcalar unlardr.

1- Erilik, 2- Halat izleri, 3- Buruuk kuma, 4- Matlama, 5- Muare, anjanllama, 6- Kavrulma, 7- Degredasyon, 8- Mukavemet kayb, 9- Okside ya lekesi, 10- Katalatik rme, 5.4.2.1. Erilik Kumata grlen terbiye hatasdr. Mamul son olarak apre ileminde fulard, ram ilemlerinden getii iin daha nce ilemlerde oluan hata giderilmemi ise apre hatasna mal edilebilir. Ayrca, bu erilik; kalandr, dekatr, presleme gibi apre ilemlerinde de ortaya kabilir. Atk ipliklerinin kuma zerinde doru gitmedikleri, erildikleri durumdur. Atk iplikleri ile zg iplikleri dik a yapmazlar. ki durumda ortaya kar: Birincisi; makineden geirilite bir kenardan dierine kayma sonucu ortaya kar, kincisi; mamuln orta ksmanda kavislenmesi eklindedir. Bu, bazen dzgnsz gergefli kurutma ilemi, bazen de kurutucunun ok hzl altrlmas esnasnda oluur. Her ikisi de zellikle ekose ve izgili desenlerde nemli hatalardr. nk giysi retiminde desen tutturulmasna engeller. Giderilmesi iin mekanik ve optik kontrol dzenekleri ieren atk dzelticilerden geirilirler ve bu durumda ramzde fikse edilirler. Ramz ya da egalize ramz giriinde bu hatalar giderilir. 5.4.2.2. Halat zi Boyanm ya da aprelenmi kumalarda, genellikle zg ynnde oluan uzun buruukluk izleri ve izgilerdir. Kuma pastal veya halat durumunda ya ileme tabi tutulduu zaman, ilem banyolarnn yetersiz sirklasyonu veya nfuzu sonucunda, kuma zerinde ypranma veya keelemeye neden olabilecek buruuklardr. 5.4.2.3. Buruuk Kuma Yeknesak olmayan geveme veya ekmeden (keeleme) kaynaklanan, kuman buruuk grndr. Bu hata; -Dokuma ilemi srasnda zg veya atk ipliklerinin gerginliklerindeki deiikten, -Daha nceki ilemler esnasnda ipliklere verilmi olan germe derecelerindeki farkllktan, -Kumata istenmeden veya isteyerek kullanlan bir ya da daha fazla iplik eidindeki bzlme farkllklarndan dolay oluabilir. Geni bir kuma yzeyine dalm olabilecei gibi, izgiler, kolonlar veya lekeler eklinde de kendini gsterebilir. 5.4.2.4. Matlama Ya ilemlerde liflerde istemeden oluan nemli parlaklk kaybdr. Bu durum,

muhtemelen fiziksel yapdaki deimeler ya da lif zerinde ( veya etrafnda) boyarmadde veya k datc dier partikllerin olumas ile ortaya kmaktadr. Hatan nlenmesi: Bez ileme kuru girmelidir. 5.4.2.5. Muare, anjanllama Kuman istenmeyen dzgnszldr. In deiik derecelerde yansmas olarak ortaya kar ve ya halde iken rulo haldeyken rulo haline getirildiinde dzgnsz basn nedeni ile oluur. Bu artlar kontrol edilerek, selloz asetat rayonu ve ipek kumalarn zel bir efekt almas salanr. (muareli efekt, anjanl grnm) 5.4.2.6. Kavrulma, Yanma Kavrulma, s oksidasyonuna bal olarak kuman fiziksel karakteristiklerinde meydana gelen deiiklik derecesidir. Oksidasyon, mekanik ya da kimyasal kaynakl slar nedeni ile meydana gelebilir. Yanma, kuman btnyle zarar grmedii bir karakter deiimidir. Yanma artka kuman dayankllk karakteristii azalr. Bronz, kahverengi, ve siyah lekeler yanmann en belirgin gstergeleridir. Ancak, yanma sonucu plak gzle grlebilir renk deiimleri olmayabilir. Yanma; mekanik, kimyasal ya da radyasyon nedeniyle gereklemi olsa da, hassas deerler elde edilmek isteniyorsa kimyasal olarak test etmek gerekir. Hatann nlenmesi: Kuman iyi bir fikse ilemine tabi tutulmas gerekir. 5.4.2.7. Degradasyon Maddenin kimyasal ve/veya fiziksel zelliklerinin bozulmas, zayflamas eklinde kendini gsteren kimyasal paralanma olaydr. rnein; selloz makromolekllerinin a sitlerde paralanarak polimerizasyon derecesinin dmesi. Hatann nlenmesi: Kuma iyi bir nterbiye ilemine tabi tutulmu olmas gerekir. Ayrca ilem srasnda s varyasyonlar oluturlmamal. 5.4.2.8. Mukavemet Kayb Tekstil liflerinin, zellikle gerilme dayanmna ilikin fiziksel zelliklerinin zayflamasdr. Zayflamaya aadaki etkilerden herhangi biri sebep olabilir; -Lif iersinde bulunan bir boyarmadde ya da kimyasal maddenin varl ile n etkisi. rnein; yn elyafnda optik beyazlatclar gne nlar ile kurutmad bu tr zayflamaya neden olurlar. - Tekstil lifini bozuturabilen kimyasal bileiklerin oluumunu arttran, kismi boyarmadde ya da dier madde paralanmalar. - stenilen efektleri elde etmek iin gerekli, ancak uygulanmalarnn kontrol edilebilmesi ve doru uygulanmasna bal olarak zararl da olabilen, kimyasal maddelerin yanl artlarda kullanm. - Bakteri etkisi. 5.4.2.9. Okside Ya Lekesi Tekstillerde, ilem srasnda uygulanan veya alnm olan yan oksidasyonundan oluan

lekelerdir. Okside olmu yan mevcudiyeti rengi giderebilir, rengi bozabilir veya tektsil maddesinin boyanma zelliini etkileyebilir. Hatann Giderilmesi: 7 m' ye kadar olan hatalar paraya verilir. 7 m' nin stnde gelmise genellikle 2 -A kaliteye verilir. 5.4.2.10. Katalitik rme Genelde tekstil materyalinin herhangi bir zelliinin, katalizr etkisi yapan bir ara madde tarafndan zayflatlmas anlamnda kullanlr. rnein; selloz esasl materyal zerinde, belirli ortamlarda katalizr etkisi gsterdikleri ortaya kan belli baz boyarmaddeler, bu tr materyallerin a duyarl (ktan zarar gren) hale gelmesine neden olurlar.[10] 5.4.3. DEPOLAMADA OLUAN ZARARLAR Bu ekilde oluan zararlar; 1- Azo-slfit oluumu, 2- Katalitik rme, 3- Yalanma, eklinde sralanabilir. 5.4.3.1. Azo-Slfit Oluumu Boyanm bir materyalin, bazik artlarda kkrtdioksit etkisine maruz kalmas sonucu baz azo boyarmaddelerinin azo balarnda alkali metal bislfitlerle ek bileikler oluturmasdr. Bu hata, izgi eklinde orjinal renkten daha ak renk olarak grnr ve amonyak ya da sulu bir bazla yaplan ilemle ve arkasndan scak tyle dzeltilebilir. zellikle yn ve ipekte karlalan bu hata, sadece belli artlar altnda kkrtle scakta bekletilme yoluyla deil, rnlerin depolama srasnda ve hatta maazalarda raflaar konulduktan sonra da ortaya kabilir. 5.4.3.2. Katalitik rme Genelde tekstil materyalinin herhangi bir zelliinin, katalizr etkisi yapan bir ara madde tarafndan zayflatlmas anlamnda kullanlr. rnein; selloz esasl materyal zerinde, belirli ortamlarda katalizr etkisi gsterdikleri ortaya kan belli baz boyarmaddeler, bu tr materyallerin a duyarl (ktan zarar gren) hale gelmesine neden olurlar. 5.4.3.3. Yalanma Yalanma; maddelerin k, s, oksijen etkisi ile zamanla deiiklie uramasdr. Depolama esnasnda veya k altnda nemli bir oksidasyona maruz kalan tekstil mamulleri zerinde, baz yalayclarn, plastik kaplamalarn ve kauuun yalanmas, kuru hallarn ve apre maddelerinin havaya maruz kalmasyla oksidasyonu yalanmaya rnektir.[10]