ME KUSHTETUT KUPTOJME: Aktin me te larte juridiko politik me te cilin percaktohen dhe mbrohen vlerat themelore te nje shteti.

ELEMENTET E KUSHTETUTES JANE: eshte akt juridik, akt politik, akt i sovranitetit te popullit, akt i lirive dhe te drejtave te qytetarit, akt me te cilin behet ndarja dhe kontrolli i pushtetit etj. PIRAMIDA JURIDIKE E NJE SHTETI SIPAS HIERARKISE JURIDIKE DUKET KESHTU: Kushtetuta, Aktet kushtetuese, Ligji kushtetues, Amandamentet kushtetuese, Ligjet, Aktet nenligjore urdheresat, Dekretet, Udhezimet, Aktet e pergjithshme juridike statutet dhe Rregulloret. QFAR DOMETHENIJE KA E DREJTA KUSHTETUESE? Termi e drejte kushtetuese ka domethenie te dyfishte. Perdoret per te shenuar njedege te vecante te sistemit te se drejtes pozitive te nje vendi, sistem normashjuridike qe kane vlere kushtetuese, si dhe per te shenuar disiplinen shkencore e cilamerret me studimin e sendertimit te normave, perkatesisht te se drejtes kushtetuesepozitive ne praktike. E DREJTA KUSHTETUESE KONSISTONNE: Rolin dhe misionin qe ajo ka ne shoqeri. Ajo cakton rregullat e sjelljes dhe percakton kufirin midis te lejueshmes dhe te ndaluares. QKA ESHTE DRAFTIMI I KUSHTETUTES? Draftimi i kushtetutes eshte proces i shkrimit te kushtetutes, perkatesisht i ndryshimit te saj permes amandamenteve kushtetuese. EMRIMIN E DREJTA KUSHTETUESE NXJERR BAZEN DHE KUPTIMIN NGA: Filozofia juridike natyrore dhe kontrat shoqerore. CILAT JANE AKTET QE BEJNE NDRYSHIMIN APO PLOTSIMIN E KUSHTETUTES: ligji kushtetues dhe amandamenti kushtetues KUR ESHTE PARAQITUR E DREJTA KUSHTETUESE SI DEG E SE DREJTES? E drejta kushtetuese paraqitet nga shekulli XVIII ne Evrope dhe me pas edhe neAmerike, kur u paraqiten kushtetutat e para te shkruara. E drejta kushtetuese neesenceeshte paraqitur atehere kur jane paraqitur edhe shtetet e para dheeshte njender deget me te vjetra te se drejtes sepse ka te beje: me ato rregulla, adete,konvencione qe ndikuan ne paraqitjen e pushtetit politik dhe te organizates politike. KUSHTETUTA E OKTRUAR ESHTE: Kushtetuet e e imponuar psh. E Qipros marveshja e Cyrihut, Bosnjes marveshja e Dejtonit, munde te thuhet edhe e kosoves Pakoja e Ahtisarit. QKA NENKUPTOJM ME DREJTEN KUSHTETUESE SI DISIPLIN SHKENCORE JURIDIKE? E Drejta kushtetuesesi disipline shkencore merret me studimin e se drejtes kushtetuese si dege e se drejtes, me sqarimin, interpretimin e normave te cilat rregullojne materien kushtetuese, me formulimin e instituteve juridike. KUR U PARAQIT E DREJTA KUSHTETUESE SI DISIPLIN SHKENCORO JURIDIKE ? E drejta Kushtetuese si shkence paraqitet shume me vone, krahas paraqitjes sekushtetutave te para te shkruara nga fundi i shek.18 dhe 19, fillimisht ne Itali,France, Angli, SHBA etj. E DREJTA KUSHTETUESE, EMERTOHET NE DISA EMERTIME, CILAT JAN ATO ? Mvaresisht nga vendi ne vend, e dr. Kushtetuese si shkence juridike dhe politiko juridike emertohet ndryshe-ndryshe. Ne historikun dhe teorine e se dr. Kushtetuese prej koheve me te hershme kjo e drejte eshte emertuar sipas dy termeve: 1. E drejte kushtetuese 2. E drejte shteterore, 3.ne disa vende edhe si e drejte publike. EMERTIMI I SE DREJTES KUSHTETUESE, SI E DREJT KUSHTETUESE, BAZOHET? E drejta kushtetuese e fitoi bazen e vet teorike nga filozofia juridiko-natyrore dhe nga pikepamjet demokratike te lidhura me popullin dhe kombin e vecmas me individin. EMERTIMI I SE DREJTES KUSHTETUESE, SI E DREJTE SHTETERORE, BAZOHET? Termi E drejte shteterore eshte sajuar nen ndikimim e teorise se Hegelit neGjermani. Perfaqesuesit e teorise juridike gjermane qe e perqafuan

kete teori ishin :L. Laband Jhe Georg Jellinek, profesor te se drejtes shteterore. Sipas kesaj teorie, esenca e rregullimit politik eshte pushteti dhe organizimi I tij. DALLIMI MES TE DREJTES KUSHTETUESE DHE DREJTES SHTETRORE? Dallimi mes te drejtes kushtetuese dhe drejtes shtetrore qendron aty sene te drejten shteterore kushtetuta konsiderohej si akt i rendomte juridik e jo ligj themelor i shtetit. Ajo nuk e njihte te drejten natyrore sikur tek e drejta kushtetuese, dhe sovraniteti nuk i takonte popullit, por shtetit. NE CILIN FAKULTET U PARAQIT EMERTIMI E DREJTA KUSHTETUESE PER HERE TE PAR SI LENDE MESIMORE? Per here te pare emertimi i kesaj disipline shkencore u paraqit ne Fakultetin Juridik ne Ferare te Italise ne vitin 1797 " Dirito constituzionale " edhe ate, nen ndikimin direkt te teorise juridike frenge. CILI ESHTE KUPTIMI I SE DREJTES.KUSHTETUESE SI SHKENCE DHE SI DEG E SE DREJTES POSITIVE TE NJE VENDI TE CAKTUAR? Kuptimi i se dr. Kushtetuese si shkence dhe si dege e drejtes pozitive, eshte kuptim pozitivo-juridik, materialist ose sociologjiko-politik dhe teorik apo shkencor. QKA NENKUPTOJME ME KUPTIMIN POZITIVO JURIDIK? Kuptimi me i pergjithshem i se dr. Kushtetuese si shkence dhe si dege e drejtespozitive, eshte kuptim pozitivo-juridik. Sipas kesaj teorie E drejta kushtetuese nenkupton sistemin e rregullave (normave) juridike me karakter kushtetues te cilat rregullojne marredheniet shoqerore e politike te pushtetit shteteror qe jane te kodifikuara ne nje dokument te perbashketqe e quajmeKUSHTETUTE. QKA NENKUPTOJM ME KUPTIMIN MATERIALIST? Sipas ketij kuptimi E drejta kushtetuese nenkupton te drejtat ekzistuese qe materializohen ne jeten e nje vendi,si dhe edrejta pozitive me te gjitha raportet realo-formale e normative, pavaresisht se kto norma a jane ose jo te kodifikuara ne nje kushtetute.Ky kuptim eshte karakteristik per Angline, per teorecientet dhe shkencen juridike QKA ESHTE MARDHENIA KUSHTETUESE JURIDIKE? Mardhenia kushtetuese juridike konsiderohen raporti mes subjekteve te autorizuara ne jeten publike. KUSH ESHTE SUBJEKT I MARDHENIEVE KUSHTETUESE JURIDIKE? Subjekt kryesor i mardhenieve kushtetuese juridike jane shteti dhe qytetari. SUBJEKTET SHTETERORE TE MARDHENIEVE KUSHTETUESE JANE: shteti, organet e shtetit, parlamenti, qeveria, presidenti, gjykatat, ombduspersoni, gjykata kushtetuese, forcat e rendit dhe sigurise etj. SUBJEKTET JOSHTETERORE TE MARDHENIEVE JURIDIKO KUSHTETUESE JANE: qytetaret, partite politike, shoqatat e qytetareve, mediat, organizatat joqeveritare etj. QKA ESHTE NORMA JURIDIKE? Norma kushtetuese eshte dispozite juridike qe percakton rregullat e sjelljes, te drejtat dhe detyrimet e subjekteve ne nje mardhenie konkrete juridiko kushtetuese. PJESET E NORMES KUSHTETUESE JANE: Pjesen percaktuese, dispozitivin dhe sanksionin. NORMAT KUSHTETUESE nuk percaktojne sanksione penalepor ato administartive dhe politike. Kushtetuta percakton tri lloje sanksionesh politike: 1.Shkarkimi, 2.Revokimi, 3.shperndarja. QKA ESHTE PARIMI ENUMERACIONIT TAKSATIV? Eshte metode baze e draftimit kushtetues. Ne ndertimin e normes kushtetuese faktet e kerkuara duhet te jene shprehimore, te numrohen nje nga nje dhe te menjanojne qdo referim te terthorte. QKA ESHTE RENDESIA E SE DREJTES KUSHTETUESE? Rendesia e saj buron nga disa faktore te ndryshem qe kesaj discipline i sigurojne nje vend qendror ne sitemin juridik e kushtetues. -Kjo dege bene mbrojtjen e vlerava me te rendesishme te qyteterimit sic eshte: qeverisja e drejtesise, bashkejetesa paqesore permes lirive te njeriut dhe pushtetit, rregullon maredhenjet themelore politike, si nje lemi paresore e maredhenjeve shoqerore ne pergjithesi etj. -E drejta kushtetuese paraqet dege themelore te se drejtes, sepse normat kushtetuese i nxjerr organi me i larte shteterore (Kuvendi) e qe kane fuqine me te larte juridike, si dhe eshte baze per te drejtat tjera sepse burim i saj themelor eshte

kushtetuta. -E drejta kushtetuese si disipline shkencore ka rendesi te vecante politiko-juridike.Rendesia e saj eshte e dyflshte: teorike dhe pedagogjike, si dhe ajo mesohet neshume shkolla dhe universitete per arsimimin e kuadrove profesionale dhe specialene lemine e shkencave shoqerore. CILI ESHTE OBJEKTI I SE DREJTES KUSHTETUESE? Si objekt i se drejtes kushtetuese mund te jene normat pavaresisht se a jane te shkruar-kodifikuara, te pa shkruara CILAT JANE METODAT E SE DREJTES KUSHTETUESE? Ne teorine e se dr.kushtetuese jane te njohura disa metoda si: 1.Metoda normative ose dogmatike 2.Metoda politikologjike 3.Metoda aksiologjike QKA NENKUPTOJME ME METODEN DOGMATIKE? Metoda dogmatike eshte metode themelore dhe me e vjeter e studimit te se drejteskushtetuese si dege e se drejtes. Permes saj pasqyrohet permbajtja e normave dhe erregullave juridike me te cilat rregullohen raportet politike dhe institucionet e saj nenje vend. QKA NENKUPTOJM ME METODEN POLITIKOLOGJIKE? Metoda politikologjike ka te bej me analizen e funksionimit te institucioneve dhe proceseve politike. Permes saj studiohet zbatimi konkret i normave dhe rregullave kushtetuese ne praktike. QKA NENKUPTOJM ME METODEN AKSIOLOGJIKE? Metoda aksiologjike-Me ndihmen e kesaj metode zbulohet permbajtja e vleravejuridike te sanksionuara me norma dhe rregulla kushtetuese si dhe sendertimi i tyrene praktike. QKA NENKUPTOJM ME BURIMET FORMALE? Burimet formale te se drejtes kushtetuese jane aktet e pergjithshme juridike teformes se shkruar qe jane ne fuqi, me te cilat rregullohet materia kushtetuese dhenga te cilat burojne aktet individuale, CILAT JANE BURIMET FORMALE? Burimet formale mund te jene ekskluzive dhe te perziera. QKA NENKUPTOJM ME BURIMET MATERIALE? Burimet materiale te se drejtes kushtetuese jane faktore qe ndikojne dhe kushtezojne formimin e normave kushtetuese. Burimet materiale jane ne lidhshmeri te ngushte me ato formale. CILAT JANE BURIMET MATERIALE? Burimet materiale mund te karakterizohen ne dy menyra: a). Doket kushtetuese, konventat, normat e pergjithshme nderkombetare, praktika gjyqesore dhe faktet juridike. b). Teoria juridike, doktrinat politike, programet e partive politike etj. QKA NENKUPTOJ ME ANEKSIN KUSHTETUES? Aneksi kushtetues eshte shtojce e posacme e kushtetutes, i cili bashke me tekstin normativ te kushtetutes paraqet nje teresi. QKA NENKUPTOJME ME AMANDAMENTIN KUSHTETUES? Amandamenti kushtetues eshte akt i cili paraqitet ne kushtct e ekzistimit tekushtetutes ne nje vend. Me te behet plotesimi i kushtetutes ekzistuese osendryshimi dhe zevendesimi i normave te caktuara te saj. QKA PARAQESIN BURIMET FORMALE EKSKLUZIVE DHE QKA ATO TE PERZIERA? Burimet formale ekskluzive paraqesin aktet kur ne teresi rregullojne materien kushtetuese ndersa burimet formale te perziera paraqesin aktet te cilet pervecmateries kushtetuese regullojne edhe materie tjeter juridike QKA PARAQESIN KONENTAT KUSHTETUESE? Konventat kushtetuese jane rregulla te pashkruara te parlamentit dhe qeverise tenje vendi qe mbeshteten dhe dalinnga pikepamjet e pergjithshme dhe praktikashumevjecare.Konventat kushtetuese jane vecori e Anglise, e SH.B.A, dhe pjeserishte Frances. NUMERO KUPTIMET E KUSHTETUTES? Ne shkencen juridike jane te njohura disa kuptime te kushtetutes: a). Formal b). Material c). Politik d). Filozofik dhe e). Teorik KUSHTETUTA NE KUPTIMIN FORMAL, NENKUPTON? Ne kuptimin formal kushtetuta eshte akt juridik i shkruar dhe i kodifikuar, me fuqi me te larte juridike, i miratuar nga organi me i larte shteteror sipas procedures se vecante, e cila dallohet nga procedurat e tjera te nxjerrjes se ligjeve

KUSHTETUTA NE KUPTIMI MATERIAL, NENKUPTON ? Ne kuptimin material vjen ne shprehje esenca shoqerore e kushtetutes.Ne ketekuptim kushtetuta paraqet teresi normash juridike me te cilat rregullohen bazat erendit shoqeror, shteteror e juridik te nje vendi. KUSHTETUTA NE KUPTIMI POLITIK, PARAQET ? Ne kuptimin politik kushtetuta paraqet deklaracion te proklamuar solemnisht, qe permban rregulla per kufizimin dhe kontrollin e pushtetit politik. Perfaqesues i ketij drejtimi eshte amerikani Karl Levenshtajn. KUSHTETUTA NE KUPTIMIN FILOZOFIK, PARAQET ? Ne kuptimin filozofik kushtetuta eshte shprehje e vullnetit me te larte me te cilat vendoset rendi brenda shtetit dhe kosmosit Perfaqesues eshte Aristoteli. CILAT JANE LLOJET E KUSHTETUTAVE? Llojet e kushtetutave jane: a). Kushtetuta te shkruara b). Kushtetuta jo te shkruara c). Kushtetuta te kodifikuara d). Kushtetuta jo te kodifikauarae). Kushtetuta te forta dhe J). Kushtetuta te buta(fleksibile, elastike) g). Kushtetuta te dhuruara, pakte kushtetuese h). Kushtetuta te miratuara nga kuvendi kushtetues j). Kushtetuta reale k). Kushtetuta fiktlve l). Kushtetuta realoprogramatike ll).Kushtetuta programatiko-deklarative dhe m) kushtetuta normative, si dhe nominale dhe semantike CILA ESHTE KUSHTETUTA E PARE E SHKRUAR? Kushtetuta e SH.B.A-ve e miratuar ne vitin 1787 cila filloi te zbatohet ne vitin 1789 pas marrjes se detyres se presidentit te pare G. Washington-it, paraqet kushtetuten epare te shkruar ne historine bashkekohore. QKA JANE KUSHTETUTAT E FORTA? Kushtetutat qe i miraton dhe ndryshon organi i posacem apo ai i rregullt, por imiraton sipas procedures se posacme dhe me shumice votash e cila eshte me emadhe se ajo e nxjerrjes se ligjeve konsiderohen kushtetuta te forta. QKAJANE KUSHTETUTAT BUTA? Kushtetutat qe miratohen nga organi i cili nxjer ligje te rendomta, ose sipas procedures per nxjerjen e ketyre ligjeve konsiderohen kushtetuta te buta QKA JANE KUSHTETUTAT REALE? Kushtetuta reale konsiderohen ato kushtetuta qe shprehin gjendjen ekzistuese reale ne shoqeri. QKA JANE KUSHTETUTAT FIKTIVE? Kushtetuta fiktive konsiderohen ato kushtetuta qe nuk zbatohen ne praktike, qe e fshehin gjendjen ekzistuese dhe u sherbejne partive ne pushtet per ta maskuar pushtetin e tyre autokrat. CILAT JENE VETIT E KUSHTETUTES? Se pari Kushtetuta eshte ligj themelor i nje vendi. Me kushtetute caktohet organi dhe procedura e nxjerjeve te ligjeve dhe permban rreguila juridike te pergjithshme. Dispozitat e saj kane fuqi me te larte juridike ne raport me dispozitat ligjore. Se dyti, ku'shtetuta ka vetin e aktit me te larte juridik, ku nga kushtetuta buron dhe mbeshtetet i tere rendi jurldik i nje shteti. Se treti kushtetuta ka vetin e aktit ideo-politik. Se katerti paraqitet si akt programoro-deklarativ QKA, REGULLON PERMBAJTJA E KUSHTETUTES? Se cfare permbajtje do te kete kushtetuta mvarret nga vullneti i kushtetutvenesit Aiehte i lire te caktoj permbajtjen, strukturen, vellimin dhe ceshtjet tjera qe do t'irregulloje me kushtetute. Kushtetuta permban lirite dhe te drejtat e njeriut dhe shtetasit, te gjitha kushtetutat permbajne dispozita kushtuar pushtetit shteteror. PREJ QKA PERBEHET KUSHTETUTA? Shumica e kushtetutave perbehen nga preambula dhe pjesa normative NE SA FORMA MIRATOHET KUSHTETUTA? Ne praktiken kushtetuese jane te njohura tre forma te miratimit te kushtetutes per nga aspekti i sovranitetit popullor, ato jane : a). Miratimi i drejteperdrejte nga populli permes referendumit b). Miratimi nga ana e organit (kuvendit) kushtetutvenes c). Miratimi nga ana e organit te rendomte (legjislativ) perfaqesues. PREAMBULA ESHTE: Tekst parahyres ne kushtetute, ne te cilen kushtetutedhenesi shpjegon qellimet e nxjerrjes se kushtetutes, kontekstin e saj historik si dhe objektivat qe ajo synon ti ralizoj. PREAMBULA ESHTE: Frymzimi ideor, shpirti i kushtetutes, dhe paraqet vellimin dhe qendrimin e kushtetutevenesit.

CILAT JANE MENYRAT PER NDRYSHMIN E KUSHTETUTES? Ekzistojne tre menyra sipas te cilave mund te ndryshohet kushtetuta, ato jane : a). Ndryshimi me ane te referendumit kushtetutvenes b). Nga ana e kuvendit kushtetutvenes c). Nga ana e organit te rregullt legjislativ NGA E KA PREJARDHJEN KUSHTETUTA? Elementet e para te kushtetutes ne kuptimin formal paraqiten ne Greqine dhe Romen e Vjeter. Aristoteli ne vepren e tij " Politika " i pari perdor termin "politeia "- kushtetuta. CILAT JANE KUSHTETUTAT E PARA TE SHKRUARA? Anglia eshte vendi i pare ku eshte paraqitur dokumenti i quajtur " Instrumenti Qeverisjes "- " The Instrument of Government " ne vitin 1653, i cilikonsiderohej si kushtetute e pare e shkruar, Kushtetuta e pare ne Evrope paraqitet ne France ne vitin 1791, ajo e dyta e pastaj edhe e dyta e njohur si Kushtetuta e Montanjarit ne vitin 1793, Kushtetuta e SH.B.A-ve e miratuar ne vitin 17871 cila filloi te zbatohet ne vitin 1789 CILAT ISHIN SHKAQET E PARAQITJES SE KUSHTETUTAVE TE SHKRUARA? Disa mendojne se ne zbatimin e kushtetutave te shkruara ne Ameriken Veriore kane ndikuar mendimtaret e shek.XVIII, sipas te cileve normat duhet formuluar ne dokument te shkruar-kushtetute dhe ajo te trajtohet si Kontrate shoqerore per formimin e shtetit. KUR U PARAQIT KUSHTETUTSHMERIA? Kushtetutshmerm paraqitet nga fundi i shek.XVIII dhe gjute shek.XIX, kur uparaqiten kushtetutat e para te shkruara. QKA NENKUPTOJM ME KUPTIMIN POZITIVO JURIDIK TE KUSHTETUTSHMERIS? Sipas kuptimit pozitivisto-juridik me kustetutshmeri nenkuptojme pajtueshmerine me kushtetute te te gjthe akteve me te ulta nga ajo me e larte kushtetuta. QKA NENKUPTOJM ME KUPTIMIN POLITIK TE KUSHTETUTSHMERIS? Ne kuptimin politik me kushtetutshmeri kuptojme zbatimin e kufizimeve dhe te masave mbrojtese ne ushtrlmin e pushtetit politik. QKA NENKUPTOJM ME KUPTIMIN POLITIKO-JURIDIK TE KUSHTETUTSHMERIS? Ne kuptimin politikojuridik, me kushtetutshmeri nenkuptojme ekzistimin erregullave themelore kushtetuese-shoqerore ne baze te se cilave organizohet,ushtrohet dhe kufizohet pushteti politik.. QKA NENKUPTOJM ME PARIMIN E LIGJSHMERIS? Per nga permbajtja , parimi i ligjshmerise eshte parim politiko-juridik,ai formalisht nenkupton pajtueshmerine e akteve materiale me te gjitha aktet juridike me te uleta me ligjin. QKA NENKUPTOJM ME SUNDIMIN E SE DREJTES? Termi sundim i se drejtes perdoret ne dy kuptime : Te ngushte Te gjere - Ne kuptimin e ngushte Sundimi i se drejtes nenkupton parimin dhe praktiken e nenshtrimit te te gjithe akteve te legjislativit dhe ekzekutivit, Ne kuptimin e gjere meSundimin e se drejtes ose me iigjshmeri nenkuptojme venien e te gjitha organeve tepushtetit, cdo individ nen kushtetute dhe ligj. CILAT JANE TRI SISTEMET E KONTROLLIT TE KUSHTETUSHMERISE, LIGJEVE DHE AKTEVE TJERA JURIDIKE: 1. Legjislativi (Parlamenti, Kongresi), 2.Egzektuvi )Prsidenti, Qeveria), 3. Gjyqesori )Gjykata supreme). PUSHTETI EKZEKUTIV KONSISTON NE? Te shpall gjendje lufte, dhe te nenshkruaj traktatin e paqes Te konvokoj dhe shperbeje parlamentin, Te emertoje anetaret e qeverise. PUSHTETI GJYQESOR,KONSISTON NE? Pushteti gjyqesore konsiston ne Normat juridike, Vleresimin e sjelljeve te njerezve ne shoqeri sipas normave juridike dhe Zgjidhja e kontesteve qe paraqiten ne shoqeri CILAT JANE PARIMET KRYESORE TE USHTRIMIT TE PUSHTETIT SHTETEROR? 1.parimi i unitetit te pushtetit shteterore 2.parimi i ndarjes se pushtetit shteterore PARIMI I UNITETIT TE PUSHTETIT SHTETEROR NENKUPTON? Uniteti i pushteti eshte forme e rregullimit te raporteve midis pushtetit legjislativ, ekzekutiv-administrativ dhe gjyqesor, sipas te cilit: 1. Qe te tre pushtetet i ushtron

nje organ i vetem. 2. Secilin nga tre pushtetet e ushtrojne organet e vecanta, por organi perfaqesues e ka epersine mbi dy te tjeret. PARIMI I NDARJES SE PUSHTETIT, NENKUPTON? Kjo teori se pari vjen ne shprehje ne Angli, qe ngushton pushtetin e pakufizuar temonarkut. Sipas parimit te ndarjes se pushtetit organet e asnjerit pushtet nuk mundte perzihen ne veprimtarine e organeve te tjere te pushtetit , pushteti shteterorbazohet ne ndarjen si: legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqesor. CILAT JAN SISTEMET E USHTRIMIT TE PUSHTETIT SHTETEROR TE BAZUAR NE PARIMIN E UNITETIT? 1. Sistemi i Konventes 2. Sistemi i Kuvendit SITEMET AUTOKRATIKE NENKUPTOJNE DHE TREGO FORMAT? Sistemi autokratik eshte forme e organizimit dhe ushtrimit te pushtetit ku i tere pushteti gjendet ne duar te nje individii cili e ushtron ate ne menyre te pakufizuar. FORMAT E QEVERISJES AUTOKRATIKE JANE: Aristokracia,Oligarkia,Plutokracia,Tirania,Despotia,Diktatura etj. SISTEMI I KUVENDIT NENKUPTON? Sipas sistemit te kuvendit, organi ligjdhenes-Kuvendi eshte organ me i larte i pushtetit, ai eshte bartes i te gjithe funksioneve te pushtetiti cilii zgjedh organet e tjera apo i emeron per nje kohe te caktuar. Puna e organeve administrativo- ekzekutive dhe gjyqesore eshte e bazuar ne aktet te cilat i nxjerr organi me i larte - kuvendi dhe natyrisht se per punen e vet i pergjigjen Kuvendit. SISTEMI I KONVENTES NENKUPTON? Ky eshte sistem i organizimit horizontal te pushtetit ku pushteti legjisiativ dheekzekutiv eshte perqendruar ne ate legjislativ (konventin ), ndersa ai gjyqesoreshte i ndare. Ky sistem per here te pare eshte paraqitur gjate RevolucionitFrancez (1789) gjate kohes se Jakobineve. Konventi ka zgjedhur Keshillin eShpetimit Publik, i cili ka udhehequr pushtetin ekzekutiv. CILAT JAN SISTEMET E USHTRIMIT TE PUSHTETIT SHTETEROR TE BAZUARA NE PARIMIN E NDARJES SE PUSHTETIT? Kemi tre sisteme te ndarjes se pushtetit:Sistemin presidencialSistemin parlamentarSistemin e perzier SISTEMI PARLAMENTAR, NENKUPTON? Sistemi parlamentar eshte sistem i ushtrimit tepushtetit mbeshtetur ne parimine ndarjes se pushtetit,sistemi cili eshte karakteristik per nga raportispecifik midis parlamentit pushtetit legjistlativ dhe te qeverise pushtetit egzekutiv. Parlamentarizmi per here te pare u paraqit ne Anglime qellim qe te kufizohet pushteti i monarkut dheparlamenti shendrrohet ne faktor kryesor te pushtetit politik. SISTEMI PRESIDENCIAL, NENKUPTON? Ky sistem eshte sistemi me konsekuent i mbeeshtetur ne parimin e ndarjes se pushtetit , Sistemi presidencial eshte forme e rregullimit dhe organizimit te pushtetitne te cilen eshte zbatuar ndarja rigoroze pushtetit legjislativ dhe atij ekzekutiv. Separi eshte zbatuar ne SH.B.A. me Kushtetuten e vitit 1787.pushtet duhet t'i punoje ato pune qe i takojne, dhe duhet te jete sa me i pavarur ngady pushtetet tjera. SISTEMI I PERZIER (PARLAMENTAR-PRESIDENCIAL), NENKUPTON? Ky sistem paraqet nje sistem hibrid te organizimi dhe ndarjes se pushtetit shteteror.Ky sistem shquhet per nga kombinimi i parimeve dhe rregullave te sistemitparlamentar dhe atij presidencial.Ky sistem njihet edhe si parlamentaro-presidencialose anasjelltas. Zbatimi i saj eshte si rezultat per krijimin e qeverive stabile dhe eliminimin ekualicioneve te gjera e cila ka shkaktuar kriza politike te shpeshta. Ky sistem meshume zhvilohet si forme e presidencializmi te crregullt se sa parlamentarizmitracional. Ne raport me dy sistemet e meparshme, ky eshte i ri. Per here te pare uparaqit ne Finlande me Kushtetuten e vitit 1919, pastaj ne Austri -1934, France 1958, etj. KU DHE KUR LINDI PARLAMENTI? Parlamentarizmi per here te pare u paraqit ne Angli per te kufizuar pushtetin e monarkut. PARLAMENTI PARAQET? Eshte organ me i larte perfaqesues ne shtetin bashkekohor, i cili ushtron pushtetinlegjislativ dhe ne disa raste edhe ate ekzekutiv.Ne vende te ndryshme, ky organ perfaqesues, emerohet ndryshe si: kuvend, konvent, sovjet, kongres, sejm, megjlis, sabor, sobranje. Parlamenti paraqitet me paraqitjen e

kushtetutave, per arsye se kushtetuta shenon kalimin gradual te pushtetit nga aristokratet dhe autokracia ne borgjezi nacionale. Fjala parlament vjen nga gjuha latine "parlare " qe d.t.th. me fole CILAT JANE FUNKSIONET E PARLAMENTIT? -Funksioni kushtetutevenes -Fubksioni i rregullt legjislativ -Funksioni normativ SHEFI I SHTETIT, PARAQET? Shefi i shtetit eshte institucion i cili perfaqeson shtetin brenda dhe jashte. CILET JANE LIRITE DHE TE DREJTAT PERSONALE? a)E drejta ne jetese b)Liria e personalitetit te njeriut c)E drejta e jetes personale dhe private d)Liria e qarkullimit dhe e zgjedhjes se vendbanimit e)Pacenueshmeria e baneses f)Pacenueshmeria e fshehtesise se letrave CILET JANE LIRITE DHE TE DREJTAT POLITIKE? a)E drejta e zgjedhjes b)Liria e bashkimit c)Liria e te menduarit d)Lirla e ndergjegjes (percaktimit) te njeriut e)Liria e besimit f)Liria e shtypit CILET JANE TE DREJTATSOCIALO EKONOMIKE? a)E drejta e pronesise b)Liria e punes c)E drejta per pune d)E drejta ne orar te kufizuar te punes e)E drejta per shkollim NORMAT E PARA JAN PARAQIT: ne kohen e sistemit feudal KUSHTETUTA E PAR FEDERATIVE NE BOTE ESHTE : kushtetuta e Shba-ve. EMERTIMI E DREJTA KUSHTETUESE NCJERR BAZEN DHE KUPTIMIN NGA :folozofia juridike-natyrore dhe kontrata shoqerore. NUMERO TRI SISTEMET E KONTROLLIT TE KUSHTETUTES SE LIGJEVE DHE AKTEVE TJERA JURIDIKE Organi I rregullimit legjislativ, Organi special ose politik, Gjykatat e regullta apo politike GJYKATA KUSHTETUESE SI MBROJTESE E KUSHTETUTES PER HER T EPAR ESHTE PARAQIT NE : Austri. EMERTIMI E DREJTA PUBLIKE : me I vjeter se e drejta kushtetuese . KU QENDRONTE RENDESIA E KUSHTETUTES SE FRANCES VITI 1793? Rendesia e kesaj kushtetute qendron se me kete kushtetute zbatohen per her te pare sistemi repoblikan ne france . gjithashtu per her te pare juridikisht e ka parapare dhe shprehur konceptin dhe sistemin e qeverisjes se kuvendit ne baze te teorise mbi unitetin e pushtetit duke e likuiduar qeverin si bartese ekzekutive. SIPAS TEORIS JURIDIKE GJERMANE KUSHTETUTA PARAQET : aktin me te lart te nje vendi. SI U EMERUA DHE NE CILIN VEND U APROVUA KUSHTETUTA E PARE E SHQIPERISE ? Kushtetuta e shqiperis u aprovua ne vitin 1914 dhe u emerua si statues organic. CILI ESHTE KUPTIMI MATERIALIST OSE SOCIOLOGJIKO-POLETIK I SE DREJTES KUSHTETUESE ? Nenkupton te drejtat eksistuese qe materializohen ne jeten e nje vendi si dhe e drejta positive me te gjitha raportet realo-formale e normative pavaresisht se keto norma jan ose jot e kordinuara ne nje kushtetut. Ku kuptim eshte karakteristik per angline. KUSHTETUTA E FRANCES E VITIT 1958 PERCAKTON QEVERISJEN SHTETRORE NE FORME KUSHTETUESE. Kjo kushtetute eshte e njihur si kushtetuta e Gaulleit u miratua kur ai ishte ne postin e kryetarit te qeveris se ne vitin 1958. KONTROLLIMIT E KUSHTETITES SE SHBA-SE E USHTRON : gjykata supreme.

QKA ESHTE METODA DOGMATIKE E SDUDUMIT TE SE DREJTES KUSHTETUESE ? Metoda dokmatike e studimit te se drejtes kushtetuese eshte metode themelore dhe e vjeter e studimit te se drejtes kushtetuese. Per mer saj pasqyrohet permbajtja e normave dhe rregullave juridike me te cilat regullohen raportet politike. QKA ESHTE METODA AKSIOLOGJIKE E STUDIMIT TE SE DREJTES KUSHTETUESE E SHBA-VE ME 1792? Metoda alsiologjike me ndihemen e ksaj metode zbulohet permbajtja e vlerave kuridike te sanksionuara me norma dhe regulla kushtetuese si dhe senderitmi I tyre ne praktik. BURIME FORMALE TE SE DREJTES KUSHTETUESE JAN : aktet e shkruara juridike te nje vendi kan fuqi me te larte se ligjet e rendomta. E DREJTA KUSHTETUESE SI DEGE E POSITIVE-JURIDIKE PERFSHIN: tersin e rregullave mbi bazat e sistemit politik,ekonomik per funksionimin e pushtetit,litite, drejtat e njeriut. Etj. E DREJTA KUSHTETUESE KA RENDESI: Teorike,edukative dhe pedgogjike. KUPTIMI MATERIAL I KUSHTETUTES MERR PER BAZE? Natyra juridike te kushtetutes. NUMERO BURIMET E TE DREJTES KUSHTETUESE NE AGLI? Jan disa dokumente te vjetra politike juridike si: karta e madhe e lirive. Peticioni mbi te drejtat , ligji mbi te drejtat. NUMERO BURIMET MATERIALE TE KSUHTETUTES? Jan doket(zakonet)kushtetuese,konventat kushtetuese. Praktika gjygjsore. Faktet juridike dhe teoria juridike. PREAMBULA KA KARAKTER: ideor PRAKTIKA GJYGJSORE DHE ZAKONORE ESHTE BURIM KRYESOR I SE DREJTES KUSHTETUESE NE; Angli. PJESET KRYESORE KUSHTETUTES JANE: preambula,pjeset normative dhe dispozitat kalimtare THEKSO MENYRAT E NXJERRJES DHE NDRYSHIMIT TE KUSHTETUTAVE? Menyrat per ndryshimin e kushtetutave jan : ndryshimi me an te refendumit kushtetues, nga ana e kuvendit kushtetues, nga ana e kuvendit kushtetues, po ashtu ndryshohet edhe me akte siq jan ligji kushtetues dhe amandamentet kushtetuese. THEKSO REZERVAT KRYEOSRE TE KUSHTETUES TE VAJMARIT? Rezervat kan te bejn me te drejten kuvendit qe te nxjerr dispozita me te cilat autorizohet shefi I shtetit qe ne raste te jashtzakonshme tem und te nxjerr ligje. Dektretligje, sipas neovjes me te cilen mundet ta emeroj perkatesisht per kryetar qeverie dhe personin I cili nuk fiton shumicen en kuvend ose me te cialt mund te suprimohen te drejtat shtetasve te garantuar me kushtetute. CILAT ISHIN DY QESHTJEJT KONTESTUESE ME RASTIN E MIRATIMIT TE KUSHTUTES SE FRANCES TE VITIT 1958. Dy qeshte kontestuese ishin se projektin e saj e kish pergaditur qeveria e jo parlamenti siq parashikohej me k.e.v 1946 MAGNA KARTA LIBERTATUM PARAQET (KARTA E MADHE E LIRIVE): Aktin e pare te shkruar per te drejtat e njeriut KUSHTUTA E PAR E SHKRUAR NE BOTE: Kushtetuta e Shba-ve e viti 1787. KONGRESI AMERIKAN PERBEHET NGA DY DHOMA? Dhoma e perfaqesuesve dhe senati CILA ESHTE KUSHTETUTA MA E GJAT NE BOTE? Kushtetuta me e gjat ne bote eshte kushtetuta e Indis 39 nene dhe 9 shtojca. CILI PARLAMENT KA PAS NE EVROPEN JUG-LINDORE PERBERJE DY DHOMSHE? Parlamenti I frances ka pasur perberje 2 dhomshe nga kuvendi kombetar dhe senati.

EMERIMIN E DREJTA KUSHTETUESE SI DICIPLIN SHKENCORE E PARAQET SE PARI NE: Fakullteti juridik ne ferare te italis 1797. QKA QUAJM BURIME FORMALE TE SE DREJTES KUSHTETUESE? Burimet formale te se drejtes kushtetuese quajm akte te pergjithshme juridike te formes se shkruar te cilat jan me fuqi, me te cilat rregullohet material kushtetuese dhe nga te cilat burojn drejt per drejt aktet juridike individuale. CILI EMERTIM PERDORET SOT ME SE SHUMTI NE GJERMANI? E drejta shteterore. QKA ESHTE LIGJI KUSHTETUES? Ligji kushtetues eshte akt kushtetues I cili ne vend dhe periudha te ndryshme parqitet ne forme te ndryshme ai paraqet ne rastet kur eksiston kushtetuta e shkrar si akt me te cilin behet ndryshime rrenjesore te kushttutes eksistuese. AKTET LIGJORE SI BURIME TE SE DREJTES KUSHTETUESE KAN: Kan fuqi me te dobet ne krahasim me burimet tjera formale te se drejtes kushtetuese. E DREJTA KUSHTETUESE SI SHKENC: ka permbajtje shum me te gjer se e drejta kushtetuese si deg e se drejtes. SA ANETAR E PERBEJN GJYKATEN SUPREME TE SHBA-VE DHE CILAT ORGANE SHTETRORE BEN ZGJEDHJET E TYRE: E perbejn 9 anetar dhe zgjedhjen e tyre e ben senati. PJESA NORMATIVE E KUSHTETUTES PARAQET: Pjesen kryesore te sjaj, perkatesisht kushtetuten e caktuar. ME LIGJ KUSHTETUES BEHET? Qdo ndryshim kushtetuese. KUSHTETUTA E FRANCES E VITIT 1958 PERCAKTON QEVERISJEN SHTETRORE NE FORME TE: Precidesncial dhe gjysmepresidencial. CILAT JAN RAPORTET THEMELORE POLITIKE QE JAN OBJECT STUDIMI I SE DREJTES KUSHTETUESE? Objekt I te drejtes kushtetuese jan raportet qe hyjen ne procesin e sendertimit te pushteit shtetror me te cilin rast keto raporte perfshijn ne ter ate qe e cakton kushtetuten e BRSS. CILEN PJES ESENCIALE TE KUSHTETUTES NUK E KA KUSHTETUTA E FRANCES E VITI 1958? deklarata mbi te de njeriut. CILI SISTEM TE QEVERISJES SHTETRORE E PERCAKTON KUSHTETUTA E BELGJIKES E VITIT 1831? Rendesi a e kesaj kushtetute qendron ne zbatimin dhe regullimin e modelit optimal te monarkis kushtetuese. Si monarki e kufizuar e mbeshtetur ne sistemin parlamentar klasik. Ku sipas saj I ter pushteti del nga populli. QKA QUAJM BURIME FORMALE TE SE DREJTES KUSHTETUESE? Burime formale te se drejtes kushtetuse quajm aktet e pergjithshme juridkike te formes se shkruar te cilat jan me fuqi me te cilat rregullohet material kushtetuese dhe nga te cilat burojn drejt per drejte aktet juridike individuale. QKA ESHTE LIGJI KUSHTETUES. Ligji kushtetues eshte akt kushtetues I sili ne vend dhe periudha te ndryshme paraqitet ne formea te ndryshme . ai paraqitet ne raste kur eksiston kushtetuta e shkruar si akt me te cilin me te cilin behet ndryshime rrenjesore te ksuhtetutave eksistuese. AKTET LIGJORE SI BURIME TE SE DREJTES KUSHTETUESE KAN? Kan fuqi me te dobet ne krahasim me burimet tjera formale te se drejtes kushtetuese.. CILI ESHTE DALLIMI MIDIS KSUHTETUTAVE TE SHKRUARA DHE JOT E SHKRUARA? Kushtetutat e shkruara te gjith normat e ksuhtetutave jan te shkruara ne nje document kurse kushtetutat e pa shkruara jan bazuar ne shum ne norma zakonore. KUPTIMI POZITIV-JURIDIK I SE DREJTES KUSHTETUESE NENKUPTON? Normat juridike me karakter

kushtetues pavaresisht se a jan te kodifikuara ne nje document te veqant a jo. KONTROLLIMIN E KUSHTETUTSHMERIS NE SHBA. E KONTROLLON: Gjykata supreme. PSE U MIRATUAN 10 AMANDAMENTET E PAR NE KSUHTETUTEN E SHBA-VE ME 1791? U mitatuan sepse kushtetutes origjinale I mungonte nje ligj mbi te drejtat.. LIRIT PUBLIKE I REFETOHEN KRYESISHT? Shtetasve . E DREJTA POSITIVE E VOTES NENKUPTON? Te drejten e votimit. QKA ESHTE KONFEDERATA? Eshte forme e bashkimit te shteteve te cilat krijohen ne baze te kontrates konfederative midis shtetve sovrane .rregullim te realizimit te interesave te perbashketa ne leminje te caktuar. Ne ket forme te bahskimit te shtetet e ruajn sovranitetin e tyre. KRIZA KUSHTETUESE SHFAQET KUR? Kur nuk mund te zbatohet kushtetuta. QKA QUAJM BURIME FORMALE DHE MATERIALE? Burimet formale jan aktet e pergjithshme juridike te formes se shkruar me te cilat regullohet material kushtetuese dha nga te cilat buojn drejt per djret aktet juridike individuale, burimet formale jan ekskuzive dhe te perziera. Burimet formale paraqesin bazen juridike per krijimin dhe funkionimoin praktik te rendit kushtetues. BURIMET MATERIALE: kuptojm faktor te caktuar te cilet kushtezojnedhe ndikojn ne formimin e normave kushtetuese dhe te se drejtes. Numeri I burimeve materiale eshte I madh, jan dy grupe: doket, normat e pergjithshme te se drejtes nderkombetere, praktika gjygjsore dhe faktet juridike, toria juridike , doktrinat politike etj. CILI ESHTE DALLIMI NE MES AMANDAMENTEVE KUSHTETUESE DHE ANEKSIT KUSHTETUES ? Eshte se amandamenti paraqitet gjithmion ne kushtet e eksistimit te kushtetutes ne nje vend. Me te behet plotesimi I kushtetutes ose ndryshimi dhe zevendesimi I nirmave te caktuara te saj. Kurse aneksi kushtyetues eshte shtojc e posaqme e ksuhtetutes. CILAT JANMNYRAT E NDARJES APO PRCAKTIMIT T MANDATEVE? Egzistojn dy sisteme t ndarjes s mandateve:a) Sistemi i shumics - mazhoritar b) Sistemi i perfaqsimit proporcional CILT JAN ELEMENTET E NOCIONIT T SHTETIT? 1,populli, 2.territori, 3.pushteti sovran. N SA MNYRA REALIZOHET SOVRANITETI? Sovraniteti zakonisht realizohet n dy mnyra :1 Nprmjet formave t t vendosurit t drejtprdrejt t shtetasve dhe2 Nprmjet prfaqsimit politik t trupit zgjedhor n organet e caktuara shtetrore. CILT JAN FORMAT E SHEFIT T SHTETIT?1 Shefi individual i shtetit2 Shefi kolegjial ose kolektiv i shtetit QKA PAREQET QEVERIA? Qeveria e Republiks s Kosovs sht bartse e pushtetit ekzekutiv.T drejtat dhe detyrat e veta Qeveria i ushtron n baz dhe n kuadr t Kushtetuts dheligjeve.Qeverin e prbjn Kryetari dhe ministrat.Kryetari dhe ministrat nuk mund t jendeputet n Kryetari gzon imunitet. Pr imunitetin e tij vendos Kuvendi. Kryetari dhe ministrat nuk i nnshtrohen n forcat e armatosura.Funksioni Kryetar i Qeveris dhe ministr sht i papajtueshm me ushtrimin e t tjerafunksioneve profesioneve publike. Organizimi dhe mnyra e puns s Qeverisrregullohet me ligj. N SISTEMET POLITIKE DEMOKRATIKE BASHKKOHORE SI VLERA JURIDIKE JAN?Rendi, qetsia, liria, drejtsia, dinjiteti i njeriut, e vrteta, siguria etj. CILAT KUSHTETUTA M T RNDSISHME ISHIN T PERIODES PAS LUFTS SDYT BOTRORE? Kushtetutat m t rndsishme t ksaj periode jan :1.Kushtetuta e Italis e vitit 1948, 2.Kushtetutu e Itulis e vitit 1949, 3.Kushtetuta e Francs e vitit 1958, 4.Kushtetuta e Kins e vitit 1982, 5.Kushtetuta e Federats Ruse e vitit 1993.

QKA NNKUPTON PARIMI I LIGJSHMRIS? Ligjshmria nnkupton qeverisjen e drejtsis, garantimin e lirive dhe t drejtave tshtetasit, akteve individuale, normave t ligjit, etj. Ligjslimria mbshtetet nnnshtrimin e t drcjts pozitive n fuqi, pra t ligjit. Instrumentet juridike pr sigurimin e ligjshmris jan : ekzistimi i pushtetit t institucionalizuar, ekzistimi igjykatave t pavarura dhe autoritative, etj. QKA PARAQET INSTITUCIONI I LIRIVE DHE T DREJTAVE T NJERIUT DHE SHKNDIJAT E PARA? Institucioni i lirive dhe t drejtave t njeriut paraqet institucionin m t rndsishm juridik, dhe paraqet bazn e s Drejts Kushtetuese. Nga ky institucion vrehet sa sasht demokratike nj shtet dhe nj shoqri dhe sht institucion mjaft i ri ndoktrinn e s drejts.Shkndijat e para t proklamimit dhe garantimit t disa t drejtave t shtetasve ihasim n Kartn e Madhe t Lirive t shpallur n vitin 1215 nga mbreti i Anglis JohnLackland, dhe n disa ligje q nxirren n Norvegji, eki, Poloni,etj. E DREJTA E ZGJEDHJEVE NNKUPTON DISA T DREJTA DHE ATE: T drejtn e shtetasve t zgjedhin prfaqsuesit e vet q njihet si " e drejtaktive".1T drejtn e shtetasit q t zgjedhen pr prfaqsues q njihet si e drejt pasive".2T drejtn e shtetasit q t kandidohet pr prfaqsues.3T drejtn e shtetasit q t vendosin prqshtje t rndsishme prmesreferendumit. SI BN NDARJEN FILOZOFI FRENG MONTESKIE T SISTEMEVE POLITIKE? Republik, Monarki, Despoti. CILAT JAN ATRIBUTET E PUSHTETIT SHTETROR? 1.pavarsia, 2.kontinuiteti, 3. pandashmria. EKZISTOJN DISA LLOJE T PROCEDURS GJYQSORE? 1. Penale, 2.Kontestimore, 3.Jashtkontestimore, 4.Prmbarimit. KUSH E USHTROJN PUSHTETIN GJYQSOR N RKS? Pushtetin gjyqsor n RKS e ushtrojn gjykatat Gjykatat jan t mvetsishme dhe t pavarura. Gjykatat gjykojn n baz t Kushtetuts e t ligjeve dhe t marrveshjevendrkombtare t ratifikuara n pajtim me Kushtetutn.Jan t ndaluara gjykatat e jashtzakonshme. Llojet, kompetencat, themelimi,suprimimi, organizimi dhe prbrja e gjykatave, si dhe procedura paratyre, rregullohen me ligj, i cili nxirret me shumic prej 2/3 t votave nganumri i prgjithshm i deputetve. GJYQTARIT I NDRPRITET FUNKSIONI I GJYQTARIT: Nse at e krkon vet; nse e humb prgjithmon aftsin pr ushtrimin e funksionit t gjyqtarit, t ciln evrteton Kshilli Gjyqsor i Republiks s Kosovs; nse i plotson kushtet pr pension t pleqris; nse sht dnuar me vendim t plotfuqishm gjyqsor pr vepr penale me dnimt pakusht me burg prej s paku 6 muaj dhe4nse sht zgjedhur ose emruar n funksion tjetr publik, prvese kur funksioni igjyqtarit pushon nn kushtet e caktuara me ligj; GJYQTARI SHKARKOHET; pr shkak t shkeljes s rnd disiplinore q e bn t padenj pr ushtrimin efunksionit t gjyqtarit t parapar me ligj dhe pr shkak t ushtrimit jo profesional dhe jo t ndrgjegjshm t funksionit t gjyqtaritnn kushtet e caktuara me ligj. KA NNKUPTOJM ME BURIMET STANDARDE? Jan aktet e prgjithshme juridike me karakter t ndryshm t cilt I hasim ndo vend si psh.aktet kushtetuese, aktet ligjore, rregulloret e pyuns t organeve prfaqsuese, dekretligjet etj. QKA PARAQESIN KUSHTETUTAT REALO-PROGRAMATIKE? Paraqesin realitetin egzistues dhe njkohsisht prcaktojn kahjen e zhvillimit tmtejm CILT JAN T DREJTAT DHE LIRIT E NJERIUT DHE SHTETASIT DHE ME QKAMBROHEN ATO? 1.Lirit dhe t drejtat personale, 2.Lirit dhe t drejtat politike, 3.T drejtat sociale dhe ekonomike ato mbrohen me kushtetute s pari nga kushtetutat e brendshme pastaj Karta e OKB gjithashtu Komisioni Evropian pr t Drejtat e Njeriut, Gjykata Evropiane pr tdrejtat e njeriut. N HISTORIKUN E S DREJTS S ZGJEDHJEVE JAN PARAQITUR DY FORMA TVOTIMIT DHE ATE? 1.Votimi i hapt publik, 2.Votimi i fsheht NUMRO TEORI T NDRYSHME MBI SHTETIN? 1.Teorit biologjike organistike, 2.Teorit idealiste-objektive, 3.Teorit e dhuns, 4.Teorit funksionaliste, 5.Teorit Marksiste.

LIRITE DHE TE DREJTATT PERSONALE JANE: E drejta e jetes, liria e personalitetit te njeriut, e drejta endalimit te diskriminimit,e drejta e ankeses , e drejta ne liri, liria e te menduaritt dhe ndergjegjes, liria e besimit. NOCIONI I SOVRANITETIT- sovraniteti I shtetit paraqet nje cilesi esenciale te shtetit me ndihmen e se ciles shteti behet i pavarur nga faktore e jashtem si dhe nje faktore me I larte ne raport me subjektet e mbrendshme. Ndekaq sovraniteti ne shtet, percakton se kush eshte bartes I pushtetit shteteror ne planin e mbrendshem: individi,grup I njerzve apo populli. FOMAAT E DRJTEPERDREJTA TE REALIZIMIT TE SOVRANITETIT- jane: referendum,inisiativa e popullit dhe ubimi I popullit nderkaq, forma themelore e te vendosurit te terthort eshte sistemi perfaqsues qe realizohet pemes perfaquesve te zgjedhur te qytetareve. REFERENDUMI- shte institute me I perhapur I demokracise se drejtperdrejt e bote,, referendum paraqet fomen e te vendosrit te drejteperdrejt te qytetareve per ndonje akt te rendesisem juridik ose ndonje vendim me me rendesi te vecante shteteror ose locale. E DREJTA E ZGJEDHJES E PERGJIHSHME - sot e drejta e zgjedhjes e pergjithshme paraqet nje nder parimet themelore te procesit te zjedhjeve dhe, me te nenkuptohet e drejta e pergjithshme per te marre pjese ne zgjedhje perkatesisht te drejten e te gjithe qyttetareve qe kane mbushur moshen madhore pa dallim racebesimi gjinie etj. NOCIONI I PROCEDURES SE ZGJEDHJEVE procedura e zgjedhjeve perben palcen e sistemit te zgjedhjeve sepse nga ajo varet karakteri I trupave te zgjedhur si dhe sendertimi I te drejtave plitike te shtetasve.Me procedurete zgjedhjes nenkuptojme tteresine e veprimeve dhe instrumenteve lidhur mezbatimin e te drejtes se zgjedhjes pergjat procesit zgjedhor. PERBERJA E GJYKATES KUSHTETUESE sipas kushtetutes se RKS gjykatene perbejne 9 gjygjtaret. Kuvendi I zgjedh gjygjtaret e saj.mandati I gjygjtareve zgjat 9 vjet pa te drejt rizgjedhje.Gjykata kushtetuse zgjedhe nga rradhet e veta Kryetarin per kohen prej tre vjetesh dhe pa te drejte Rizgjedhje . KOMPETENCA E GJYKATES KUSHTETUSE - sipas Kushtetutes se RKS Gjykata kushtetuese : Vendos per pajtueshmerine e ligjeve me Kushtetuten,vendos pajtueshmerine e dispozitave te tjera dhe te kontratave kolektive me kushtetuten dje em ligj,mbron liite dhe te drejtat e njeriut dhe qytetarit ,mendimine shprehjes publike te menimeve bashkimin dhe veprimin politik dhe me ndalimin e diskriminimit ne baze te gjinise races fese perkateise kometare,vendos per konfliktin per kompetencen midis batesve te pushtetit ligjvenes,ekzekutiv dhe gjygjsor etj. PERBERJA E KESHILLIT GJYGJSOR ESHTE PERCAKTUAR SI VIJON: Keshillin e perbejne 15 antaret. Sipas funksionit antaret e keshillit jane Kryetari I Gjykates Supreme te RKS dhe ministry I Drejtesise . 8 antaret e keshillit I zgjedhin gjygjtaret nga rradhet e veta. 3 nga antaret e keshillit jane pjestare te komunitetit qe nuk jane shumice ne RKS . 3 antaret e kesillit I zgjedh kuvendi em shumice te votive nga numri I pergjithshem I dpeuteteve, dy antaret i propozon kryetari I shtetit. Mandati zgjat 6 vjet em te drejt zgjedhje edhe nje here. KUSHTETUTSHMERIA nekuptojme pajtueshmerine e te gjitha akteve juridike dhe veprimeve material me kushtetuten si akt me I larte juridik . KUPTIMI Material I kushtetushmerise perfshine disa elemente edhe ate pajtueshmerine e pembajtjes se ligjeve dhe te akteve nen-ligjore me pembajtjen e kushtetutes ,pajtueshmerine e veprimeve material te organeve hteterore me pembajtjen e ksuhtetutes, garatimin kushtetues te lirive dhe te drejtave themelore te njeriut dhe te qytetarit si dhe ekzistimin e pushtetit te kufizuar shteteror. KUPTIMI FOMAL I KUSHTETUTSHMERISE PO ASHTU PERFSHINE DISA ELEMENTE EDHE ATE: nenshtrimin hirearkik I ligjeve dhe I akteve tjera juridikenen kushtetuten, pajtueshmerine e fomees se ligjeve dhe te akteve tjera juridike ne pajtim me procedure e percaktuar me ksuhtetute,miratimi I ligjeve dhe I akteve juridike nga subjektet me kushtetute si dhe jyrja ne fuqi e ligjev dhe kateve juridike ne pajtim me dispozitat e ksuhtetutes. PARIMI I KUSHTETUTSHMERISE NE RKS SENDERTOHET MBI BAZEN E KETYRE PARIMEVE: supremacioni I kushtetutes, kushtetutshmeria statusore, kushtetutshmeria e garantuar,

PARIMI I LIGJSHMERISE NE RKS SENDERTOHET MBI BAZEN E KETYRE PARIMEVE: publikimi I ligjeve, ndalesa per efektin prapaveprues te ligjeve, percaktimi me ligj I veprave penale dhe I denimeve, te bazuarit ne ligj te akteve dhe masave individuale, zgjidhja e kontesteve ne procedure te parapere me ligj , e drejta e ankeses dhe kontrolit gjygjsore I ligjshmerise se akteve te organeve shteterore dhe institucioneve publie. SI U EMRUA DHE NE CILIN VIT U APROVUA KUSHTETUTA E PARE E SHQIPERSISE: U emruat Statusi oragnik dhe u aprovua me 10 prill 1914 nga princi Vid, qe shpallte Shqiperine si principate kushtetuese nen mbikqyrjen e fuqive te medha. QKA NENKUPTOJME ME PRESIDENTIN PROTEMPORE? Presidenti tempore zgjidhet at'her kur zevendes presidenti i shtetit del si president i shtetit apo largohet nga detyra per tjera arsye. MODELIN KRYESOR T KUSHTETUTS S NGURT E PARAQET AJO E SHBA-VE, sepse pr ndryshimin e saj krahas plqimit me 2/3 t t dy dhomave t kongresit, krkon mbshtetje t njejt nga 50 legjislaturat e shteteve federale. KUSHTETUTA E INDIS njhet si kushtetuta m e gjat n bot me afr 500 nene dhe 15 anekse. KUSHTETUTA T SHKURTA SI JAN PSH, SHBA-T, ku kushtetuta ka vetm 7 nene n form parimeve
kushtetuese, t cilat m von jan plotsuar me 27 amandamente.

SHUMICA E KUSHTETUTAVE NE BOTE JAN T SHKURTA dhe rregulloj vetm materien kushtetuese, si psh;
Kushtetuta e Francs ka 89 nene, Kushtetuta e Italis 139 nene, Ligji Themelor i Gjermanis 141 nene, Kushtetuta e Turqis 160 nene, Kushtetuta e Spanjs 169 nene, Kushtetuta e Sllovenis 174 nene, Kushtetuta e Federats Ruse 137 nene, Kushtetuta e Norvegjis 112 nene, Kushtetuta e Maqedonis 134 nene, Kushtetuta e Kroacis 142 nene, Kushtetuta e Holands 142 nene, Kushtetuta e Austris 148 nene etj.

KONTROLLIN E KUSHTETUESHMERISE NE SHBA E USHTRON: Gjykata supreme. AKTET PARAPARKE QE I KANE PARAPRI KUSHTETUTES SE SHBA-se JANE: deklarat e pavarsise dhe artikujt e konfederates PARIMET THEMELORE TE KUSHTETUTES SE SHBA-se JANE: 1. Sovraniteti popullor, 2. Sundimi i ligjit, 3. Ndaraj e pushtetit, 4. Kontrolli dhe ekuilibrat, 5. Rishikimi gjyqesor, 6. Federalizmi, KONGRESI I SHBA-se: Perbehet prej 2 dhomave, Dhoma e perfaqesuesve dhe Senatit. Dhoma e perfaqsuesve ka 435 perfaqesues, kurse Senati ka 100 senator. INSTRUMENTET QE PRESIDENTI MBROHET NGA KONGRESI JANE: Fjalimet vjetore apo mesazhet, Vetoja suspenzive dhe vetoja e xhepit. QAK ESHTE E DREJTA SUSPENZIVE E VOTES: eshte e drejta e presidentit qe projektiligjin e nxjerre nga kongresi ti ja kthej kongresit bashke me verejtjet brenda 10 diteve pas dorzimit pa i llogaritur te diellat. KUSHTETUTA E SHBA 1787: eshte kushtetuta e pare e shkruar ne bote, eshte kushtetuta me e shkurte me 7 nene dhe 26 amandamente, poashtu eshte shteti i pare federativ ne bote. PARIMET E DEMOKRACISE AMERIKANE? Sovraniteti popullor , sundimi i ligjet , te drejtat e njeriut , ndarja e pushtetit , kontrolli dhe ekuilibri etj. DISA NGA BURIMET E SE DREJTES KUSHTETUESE NE SHBA? Burimet e se drejtes ne Shba jan : kushtetuta bashk me amadamentet , vendimet e gjykates supreme dhe disa gjykatave te tjera , disa ligje qe i nxjerr kongresi etj . KARAKTERISTIKAT E KUSHTETUTES SE SHBA-VE ? Eshte kushtetuta e pare e shkruar, eshte kushtetut e shkurt, kushtetuta e pare federative etj. SHTYLLAT QE MBAHET KUSHTETUTA NE SHBA? Mbeshtetet ne iden e Xhon Lukut Filozof.

SENATI KA TE DREJT te marr pjes ne emerimet qe i ben Presidenti ( funksion ekzekutiv ). KONGRESI KA TE DREJT te pushoj nga puna zyrtar ndaj te cilve eshte ngre padi .etj SA HERE ESHTE AMANDAMENTUAR KUSHTETUTA E SHBA-se: 27 her dhe i ka 7 nene. CILI ESHTE INSTRUMENTI QE KONGRESI KONTROLLON PRESIDENTIN? Ja rezon veton presidentit. Buxhentin e propozon Presidenti por miratimi i duhet nga Kongresi , presidenti raporton her pas here per gjendjen e pergjithshme, edhe per taksa fjalen e fundit e ka kongresi ... etj ROLI I PRESIDENTIT: mund te propozoj projektligje , ai ka te drejten te therras kongresin kur te doj ai , ai mund te kerkoj te behen ndryshime qe atij i duken te rendesishme etj KONTROLLI I KONGRESIT NDAJ PRESIDENTIT - rezon veton presidentit. Buxhentin e propozon Presidenti por miratimi i duhet nga Kongresi , raporton presidenti her pas here per gjendjen e pergjithshme , edhe per taksa fjalen e fundit e ka kongresi,etj. RAPORTI MES PRESIDENTIT DHE KONGRESIT TE AMERIKES? Barts i pushtetit legjislativ sht Kongresi. Kongresi prbhet nga Dhoma ePrfaqsuese, si dhom e shtetasve dhe Senatit si dhom e njsive federale. Barts i pushtetit ekzekutiv sht presidenti i zgjedhur nga populli, sht organ individual me autorizime t gjera ekzekutive. Prgjegjsia e tij sht e drejtuar nga elektorati e jo nga organi prfaqsues-legjislativi, pozita e till ka ndikuar n teorin kushtetuese tzbatohet emrtimi sistem presidencial. 5 FAZAT E ZGJEDHJES SE PRESIDENTIT NE SHBA , 1.gara mbrenda partis, 2. emrimi i zv presidentit, 3.fitorja ndaj kandidatit te partis kundershtare, 4.demokrat apo republika te ciles i takon tash, 5. fitimi i votave te elektoratit te mbrendshem, dhe i fundit eshte inagurimi qe behet me 21 janar. PERGJEGJSITE E PRESIDENTIT TE AMERIKES? Presidenti mund te ndikoj ne kongres permes Vetos, mund te propozoj projektligje , ka te drejten te therras kongresin kur te doj ai, mund te kerkoj te behen ndryshime qe atij i duken te rendesishme, etj. QYSH NDIKON PRESIDENTI NE KONGRES PERMES CILIT INSTRUMENT? Presidenti mund te ndikoj ne kongres permes Vetos. CILI ESHTE ROLI I PRESIDENTIT NE KONGRES? Presidenti harton dhe zbaton politikn e jashtme amerikane. Gjasht veprimet e Presidnetit n politikn e jashtme jan kryesisht ekzekutive, 1) Prgjigje ndaj ngjarjeve t jashtme 2) Propozimet legjislative 3) Negociimi i traktateve ndrkombtare 4) Deklaratat politike 5) Implementimi i politikave, dhe 6) Veprim t pavarur. KONGRESI I SHBA N LIDHJE ME PRESIDENTIN DHE GJYKATA SUPREME KA ROLIN E ORGANIT LEGJISLATIV KRYESOR T SHTETEVE T BASHKUARA. Por hartuesit e Kushtetuts s ndrtuar nj sistem n t cilin tri deg t fuqishme t qeveris duke prdorur nj seri t kontrolleve dhe balancave mund t kufizoj fuqin e njri-tjetrit. Si rezultat, ajo ndihmon pr t kuptuar se si Kongresi ndrvepron me presidencn si dhe Gjykats s Lart, n mnyr q t kuptojn se si ajo funksionon si nj institucion. KARAKTERISTIKAT E KUSHTETUTES AMERIKANE? karakteristikat ekushtetutes amerikane jan: eshte kushtetuta me e shkurt ne bot eshte e perber prej 7 nenesh 27 amandamente prej te cilave 24 jan ne fuqi. ROLIN E GJYKATES NE SHBA e ben Senati , dhe ate ne kete rast e udheheq gjykatesi i gjykates se lart . Presidenti mund te largohet nese senati voton 2/3 . IMPEACHMENT / PADI KUNDER PRESIDENTIT KA TE DREJT TE NGRIS VETEM: dhoma e perfaqsusve. ME IMPEACHMENT KUPTOHET procesi , apo padia te cilen e ben dhoma e perfaquesve kunder presidentit. KUR PERDORET IMPIQMENTI? Procesi , apo padia te cilen e ben dhoma e perfaquesve kunder presidentit .. Presidenti mund te paditet dhe te denohet ne raste se ka bere krime , ryshfet, apo edhe kundervajtje. MAGNA KARTA LIBERTATUM QKA PERMBAN ? 1. peticioni mbi t drejtat 1628 2. ligji mbi t drejtat (bill of right) 1688 3. habeas corpus act 1690. T drejat me kryesore tdeklaruara dhe t mbrojtura nga ky dokument jan: e drejta e pronsis private, e drejta e privatsis,e drejta e liris personale nga shteti kryesisht nga pushteti i Mbretit etj. magna charta ishte nje marrveshje kushtetuse ndermjet mbretit dhe feudalve qe, feudalet te kishin te drejta formale mbi

tokat e tyre, pastaj kerkonin haraq te arsyeshem qe do ja jepte kuvendi i pergjithshem i mbreteris pastaj te mbrohen nga sulmet qe do i beheshin nga mbreti etj TEORIA JURIDIKE GJERMANE CILEN TE DREJTE E ZHVILLOI? Te drejten shteterore. PROKLAMIMI I KUSHTETUTES NE MENYRE SOLEMNE? Proklamimi i kushtetuses behet nepermjet kuptimit Politik , pasi sipas kuptimit politik kushteta paraqet nje deklaracion te proklamuar solemnisht i cili perman rregulla ne kufizimin dhe kontrollin e e pushtetit , e sidomos ne te drejtat dhe lirit e njeriut . ARSYET E KUSHTETUTAVE TE SHKRUARA? Disa arsye te kushtetutave te shkruara : Bejne interpretimin apo sqarimin e normave kushtetuse , qytetaret i njohin te drejtat e tyre , pastaj keshtu krijohet nje shtet me i sigurt etj! PSE KUSHTETUTA ESHTE AKTI ME I LARTE? Kushtetuta eshte ligji themelor i nje shteti dhe akti me i lart juridik i nje vendi . Ka epersi mbi te gjitha pasi ajo siguron dhe mbron interesat e pergjithshme te qytetareve . Pastaj ajo ka epersi ndaj degve te tjera , dhe te gjitha normat e tjera duhet te jene ne pajtueshmeri me kushtetuten. KUPTIMI MATERIAL I KUSHTETUTES MERR PER BAZE: Qeshtjet (Objektin) qe e rregullon kushtetuta. ME QKA NDRYSHON KUSHTETUTA? Me ligj edhe me amandament. SHTESA QKA PARAQET NE KUSHTETUTE?-Aneksin kushtetues. DEKLARATA ESHTE? Akt politik KUPTIMI ME I NGUSHTE I TE DREJTES KUSHTETUESE? Dege e sistemit juridik. NE QFARE FORMA NDRYSHOHET KUSHTETUTA? me referendum, me organ te veqant te kushtetutes edhe me organ legjislativ. MARRVESHJET NDRKOMBTARE T RATIFIKUARA DHE NORMAT JURIDIKISHT T DETYRUESHME T S DREJTS NDRKOMBTARE: kan eprsi ndaj ligjeve t Republiks s Kosovs. E DREJTA PASIVE E VOTES: Paraqet te drejten e kandidimit personal. KRIZA KUSHTETUESE SHFAQET KUR: Skilet kushtetuta, kur deshton nxjerrja e saj dhe kur nuk munde te zbatohet ajo. NDRYSHIMI FAKTIK I KUSHTETUTES ESHTE: Pa u bere ndryshimi formal i kushtetutes. SA ANTARE E PERBEJNE KESHILLIN KUSHTETUES NE FRANCE DHE CILI ORGAN KUSHTETUES I ZGJEDHE ATA: E perbjen 9 antare dhe kane mandate 9 vjeqar pa te drejte rizgjedhje, 3 antare i zgjedhe presidenti, 3 antare i zgjedh kryetari i asamblese kombetare dhe 3 antare i zgjedhe senati. MAGNA KARTA LIBERTATUM? E ka kufizu pushtetin e monarkut dhe I ka dhen te drejta klasave tjera. MAGNA KARTA LIBERTATUM 1215? N vitin 1215 nxirret Karta e Madhe e Lirive me t ciln rregullohen shum qshtje veqmas kufizohet pushteti I monarkut n disa sfera. Si dokument me t cilin zbatohet supremacioni I drejtsis n raport me pushtetin e monarkut,me kt document parishikohet edhe e drejta e popullit n kryengritje po qe se monarku nuk I prmbahet ktij dokumenti. KUSH E GARANTON SIGURINE KUSHTETUESE NE KOSOVE? Gjykata kushtetuese e Kosoves. KUR GJYKATA KUSHTETUESE KA TE DREJT TE BEJ KONTROLLIN E PROJEKT AMANDAMENTEVE NE KOSOVE? Gjykata Kushtetuese e ben kontrollin e projekt - amandamenteve, atehere kur kryetari i Kuvendit te Kosoves i dorezon projekt - amandamentet ne Gjykaten Kushtetuese per vleresimin e ligjshmerise dhe kushtetushmerise para miratimit te tyre ne Kuvend.

KUR PRESIDENTI KA TE DREJT TE NIS INICIATIVEN LEGJISLATIVE NE KOSOVE? Nismen per te propozuar ligje, mund ta merr Presidenti i R. te Kosoves ne fushveprimtarine e ti, Qeveria, Deputet e Kuvendit, ose me se paku 10000 qytetareve, sipas menyres se percaktuar me ligj. Ligji i miratuar ne Kuvend nenshkruhet nga kryetarit i Kuvendit dhe e shpall Presidenti i Kosoves pasi te kete nenshkruar brenda 8 diteve. Nese Presidenti i R. te Kosoves brenda 8 dite, pas marrjes se ligjit, nuk ka marre asnje vendim per shpalljen apo kthimin e tij, atehere ligji konsiderohet i shpallur pa nenshkrimin e tij dhe publikohet ne gazeten zyrtare. Ligji hyn ne fuqi 15 dite pas publikimit ne Gazeten Zyrtare, nese me ligj nuk percaktohet ndryshe. SHKARKIMIN E GJYQTAREVE KUSH E BENE DHE PER QFARE ARSYE? Shkarkimin e Gjyqtarve e bene: Presidenti i R. te Kosoves me propozimin e Keshillit Gjyqesor te Kosoves, nese kryen ndonje veper penale te rende ose mos respektimi i detyres keto jane shkaqet apo arsyet e shkarkimit te gjyqtareve. CILI SHTET KA KUSHTETUTE TE BUTE ?Kushtetute e bute konsiderohet ajo e cila miratohet nga organi i cili i nxjerr ligje te rendomta, sipas procedures per nxjerrjen e ligjeve te rendomta. Si Kushtetute e bute (fleksibile) konsiderohet Kushtetuta e Anglise. PROCEDURA E EMRIMIT TE SHEFIT TE POLICISE SE KOSOVES? Komisioni pr Emrime t Larta dhe Disiplin n Polici i propozon Ministrit te MPB-se kandidatt pr emrim n pozitn Drejtor i Prgjithshm i Policis, ndrkaq Ministri i MPB-se i rekomandon Kryeministrit kandidatt e mundshm pr kt post. Drejtorin e Prgjithshm t Policis e emron Kryeministri, bazuar n propozimet e paraqitura nga Ministri i MPB-se. Drejtori i Prgjithshm i Policis emrohet pr nj periudh kohore prej pes (5) vjetsh, me mundsi vazhdimi pas do pes (5) vjet, nga autoriteti q i ka emruar. Nse Drejtorit t Prgjithshm i prfundon mandati n vitin kalendarik t zgjedhjeve t prgjithshme, ather qndrimi i tij n detyr do t zgjatet n mnyr automatike pr nj (1) vit pas certifikimit t zgjedhjeve. CILI ORGAN E BEN MBIKQYRJEN E RUAJTJES SE MONUMENTEVE TRASHEGIMORE NE KOSOVE? Mbikqyrjen e bene Ministria e rinise dhe kultures, kurse ruajn KFOR ne bashkpunim me Policine e Kosoves. MENYRAT E MIRATIMIT DHE NDRYSHIMIT TEKUSHTETUTES? Kushtetuta mund te ndryshohet permes dy akteve kushtetuse, ato jane: Me ligje Kushtetuse dhe Amandamentet Kushtetuse. BURIMET E SE DREJTES KUSHTETUESE NE KOSOVE? Burimet formale te se Drejtes Kushtetuese ne R. e Kosoves jane: Deklarata e Pavaresise; Kushtetuta e Republikes se Kosoves; Aktet Kushtetuese; Ligjet e Kuvendit te Kosoves; Vendimet e Gjykates Kushtetuese te Kosoves; Konventat Evropiane per tedrejtat e Njeriut e specifikuar ne Kushtetute. GJYKATA KUSHTETUESE E KOSOVES KUR U HARTU PER HERETE PARE? Per te here te pare u hartua ne vitin 1972. POZITA E KOSOVES NE BAZE TE KUSHTETUTES SE VITIT 1974? Kosova me dispozitat e kesaj kushtetuese u percaktua si njesi autonome politike territoriale dhe si element konstituiv I federalizmit. Pozita kushtetuese juridike e kosoves sipas kushtetutes se ish RSFJ-se se vitit 1974 ne shum sfera ishte e ngjashme me poziten e republikave socialiste. Kushtetuta e RSFJ-se se vitit 1974 sikurse edhe kushtetuta e KSA te kosoves te vitit 1974 percaktojn Kosoven: a) njesi te mvetesishme politike territoriale, b) element konstituiv te federalizmit jugosllav. KOSOVA SI NJESI E MVETSISHME TERRITORIALE? Sipas kushtetutes se ish RSFJ-se te vitit 1974 kosova ka pasur kufijt e vet territorial qe kan pasur cilsin e kufive shtetror. Si I till ky teritor eshte I pa ndashum dhe nuk mund te jet objekt I kurfar ndarjesh dhe coptimesh territoriale. Per ndryshimin e kufive ka mundur te vendos vetem populli dhe organet legjitime te kosoves. KOSOVASI ELEMENT KONSTITUIV I FEDERALIZMIT JUGOSLLAV? Sipas zgjedhjeve te kushtetutes se RSFJ tevitit 1974 dhe kushtetutes te KSA te te njejtit vit, kosova ishte subjekt dhe element konstituiv I federalizmit jugosllav me te drejtat e ngjashme me njesit e tjera federale. Parimet kushtetuese te cilat percaktonin kosoven si element konstituiv te federalizmit jugosllav bazohen ne: Perfaqesimin e saj ne te gjitha organet e institucioneve federative, pjesmarrjen e saj ne realizimin e funksioneve legjislative dhe funksioneve te tjera ne nivel te federates etj.

CILI SHTET KA HARTU KUSHTETUTEN ME MARRVESHJEN DERKOMBTARE? Qiproja QFAR ESHTE ROLI KUSHTETUES I KESHILLIT GJYQESOR TE KOSOVES SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES? Keshilli gjyqesor I kosoves eshte organ plotesisht I pavarur ne kryerjen e funksioneve te tij me qellim te sigurimit te nje sistemi te pavarur, te drejt, professional dhe te paanshem te drejtsis ne Kosove. QFAR ESHTE UDHEZIMI ADMINISTRATIVE? Udhezimi eshte akt juridik normative dhe nxjerret me qellim te drejtimit, keshillimit ose dhenies se instrukcioneve te ndryshme lidhur me zbatimin e ligjit apo dispozitave tjera. Udhezimi administrative ka karakter detyrues por ne mas me te dobet se urdheresa apo rregullorja, egziston udhezimi fakultativ apo I pa detyrueshum, udhezimi nxirret nga organet me te larta qe iu drejtohen organeve me te ulta. QFAR ESHTE DEKRETI PRESIDENCIAL SIPAS LEGJISLACIONIT NE FUQI NE KOSOVE? Dekreti eshte nje shkres apo dokument te cilen kryetari I shtetit e leshon per qellime te ndryshme qe duhet zbatuar nga organet shtetrore psh. Dekreti per emrimin e ambasadorve ne shtetet tjera etj. SIPAS CILES FORMUL DHE NEN CILAT KUSHTE MUND TE SHKARKOHEN NGA DETYRA PROKURORET E KOSOVES? Prokuroret mund te shkarkohen vetem ne rast se: a)shkaktojn veper penale, b) nese bejn shkelje te rendit te detyres zyrtare. Propozimin per shkarkim ebene keshilli prokurorial kurse shkarkimin e bene presidenti. PROCEDURA PER SHPALLJEN E GJENDJES SE JASHTZAKONSHME NE VEND? Kushtetuta percakton se gjendjen e jashtzakonshme e shpall Presidenti i Republiks s Kosovs, n konsultim me Kryeministrin, mund t shpall Gjendjen e Jashtzakonshme. Me shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, Presidenti i Republiks s Kosovs shpall menjher nj dekret, i cili prcakton natyrn e gjendjes s emergjencs dhe fardo kufizimi mbi t drejtat dhe lirit. Brenda dyzet e tet (48) orsh, Kuvendi mund t jap plqimin me dy t tretat (2/3) e votave t deputetve t pranishm dhe q votojn. Nse nuk jepet plqimi, dekreti i Presidentit nuk ka forc as efekt. Gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, Kushtetuta e Republiks s Kosovs nuk suspendohet. Kufizimet mbi t drejtat dhe lirit e garantuara me kt Kushtetut, bhen vetm deri n shkalln e nevojshme, pr sa m pak koh q t jet e nevojshme dhe n prputhje t plot me kt Kushtetut. Gjat Gjendjes s Jashtzakonshme, ligji pr zgjedhjet e Kuvendit dhe t Komunave nuk mund t ndryshohet. NE CILAT RASTE SHPALLET GJENDJE E JASHTZAKONSHME? Presidenti i Republiks mund t shpall Gjendjen e Jashtzakonshme, kur: (1) ka nevoj pr masa emergjente t mbrojtjes; (2) ka rrezik t brendshm ndaj rendit kushtetues ose siguris publike; (3) ka fatkeqsi natyrore, e cila prek tr territorin e Republiks s Kosovs ose nj pjes t tij. CILAT JAN FAZAT E SHPALLJES SE GJENDJES SE JASHTZAKONSHME (AFATET) ESE? Gjendja e Jashtzakonshme zgjat pr aq koh sa vazhdon t krcnoj rreziku dhe nuk mund t zgjat m shum se pr nj periudh prej gjashtdhjet (60) ditsh. Me plqimin e shumics s deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn, Gjendja e Jashtzakonshme, nse sht e nevojshme, mund t zgjatet pr periudha pasuese prej tridhjet (30) ditsh, por jo m shum se pr nntdhjet (90) dit shtes gjithsej. Kuvendi mund t vendos kufizime t tilla, sipas nevojs, pr sa i prket kohzgjatjes dhe shkalls s Gjendjes s Jashtzakonshme. Kur Presidenti konstaton se rreziku ndaj Republiks s Kosovs sht i natyrs s jashtzakonshme, Kuvendi mund t vendos q Gjendja e Jashtzakonshme t zgjas m shum se njqind e pesdhjet (150) dit, vetm nse pr t votojn dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve t Kuvendit. KUR GJYKATA KUSHTETUESE KA TE DREJT TE BEJ KONTROLLIN E PROJEKT AMANDAMENTEVE NE KOSOVE? Gjykata kushtetuese kontrollin e projekt-amandamenteve e ben ateher kur kryetari I kuvendit I dorzon projekt-amandamentet ne gjykaten kushtetuese per vlersimin e ligjshmeris dhe kushtetutshmeris para miratimit te tyre ne kuvend. QFAR SISTEMI TE ORGANIZIMIT TE EGZEKUTIVIT PERCAKTON KUSHTETUTA E KOSOVES? Kosova eshte sistem bicefal. PJESA HYRSE DHE KONSTITUIVE E DEKLARATES SE PAVARSIS SE KOSOVES? Pjesa hyrse, pasi qe ne hyrjet e deklarates riafirmohet deshira per integrime euroatlantike theksohet se kosova eshte nje rast special qe del nga

shperberja jokonsensuale e jugosllavis dhe nuk paraqet prosedan per cilendo situate tjeter. Pjesa konstituive e deklarates permban elementet thelbsore te deklarimit te pavarsis dhe percaktimit te vlerave kryesore te shtetit te ri. PARIMET NE KUSHTETUTEN E KOSOVES (NJEREN PREJ TYRE ME FOL GJERSISHT)? Kushtetuta e kosoves proklamon keto parime kryesore: a) parimi I supremacis se kushtetutes, b) parimi I sundimit te ligjit, c) parimi I enumeracionit taksativ te juridiksionit kushtetues, d) parimi I demokracis kushtetuese dhe parlamentare, e) parimi I ndarjes dhe kontrolleve te pushteteve, f) parimi I diskriminimit pozitiv etj. PARIMI I NDARJES DHE KONTROLLIT RECIPROK TE PUSHTETEVE ndarja dhe kontrolli I pushteteve perben nje nder parimet krysore te demokracis. Ne kosove ndarja e pushteteve behet ne ket menyr: pushteti legjislativ bartes I te cilit eshte parlamenti, pushteti egzekutiv bartes I te cilit eshte qeveria e kosoves, pushteti gjyqesor bartes te te cilit jan gjykatat e kosoves. RAPORTI I KUSHTETUTES ME PAKON E AHTISARIT? Perfundimisht ne relacionin ne mes te pakos dhe kushtetutes eshte me rendsi fakti se kushtetuta e kosoves eshte e shkruar e tera ne frymen e pakos se Ahtisarit duke ju nenshtruar ne mas te madhe asaj. KUSHTETUTA E REP.SE KOSOVES DEFINOHET SI: republike parlamentare E DREJTA E RIKTHIMIT TE LIGJIT NE PARLAMENT BEHET NGA PRESIDENTI BRENDA AFATIT PREJ: Tete (8) diteve nga data e dorzimit te tij ne presidence. CILAT NGA SHTETET NE VIJIM NJIFET QE MIRATOI KUSHTETUTEN PERMS REFERENDUMIT: Franca. CILAT NGA SHTETET NE VIJIM NIFET PER KUSHTETUTE TE FORTE (RIGJIDE): SHBA QDOKUSH QE AKUZOHET PER VEPER PENALE, GEZON TE DREJTA MINIMALE NE VIJIM: (1) T njoftohet menjher n gjuhn q kupton, pr natyrn dhe shkakun e akuzs kundr saj/tij; (2) T njoftohet pr t drejtat e tij/saj sipas ligjit; (3) T ket koh, mundsi dhe mjete t mjaftueshme pr t prgatitur mbrojtjen e vet; (4) T ket ndihmn pa pages t nj prkthyesi, kur nuk flet ose nuk kupton gjuhn n t ciln zhvillohet gjykimi; (5) T ket ndihmn e nj mbrojtsi q e zgjedh, t komunikoj lirisht me t dhe, nse nuk ka mjete t mjaftueshme, ti sigurohet mbrojtja falas. GJYKATAT E RREGULLTA NE KOSOVE: Jane kushtetutshmerisht te detyruara ti permbahen praktikes gjygjsore te gjykates europiane per te drejtat e njeriut. GJYKATA KUSHTETUSE E KOSOVES BENE RISHIKIMI E KUSHTETUTSHMERISE SE AMANDAMENTEVE KUSHTETUSE: Per pajtueshmerin me te gjitha dispozitat kushtetuse te kushtetutes se kosoves EMRIMI FILLESTAR I GJYQTARVE SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES BEHET PER NJE MANDATE: (3) trevjear. N raste t riemrimit, mandati sht i prhershm deri n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar m ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me ligjin. KOMPETENT PER TRANSFERIMINE GJYQTARVE SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES ESHTE: Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht prgjegjs pr transferimin dhe pr procedurn disiplinore kundr gjyqtarve. QFARE EDHTE ROLI KUSHTETUES I KSHILLIT GJYQSOR TE KOSOVES SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES? Kshilli gjyqesor I kosoves eshte organ plotesisht I pavarur ne kryerjen e funksioneve te tij me qellim te sigurimit te nje sistemi te pavarur, te drejt, te qasshem, professional dhe te pa anshem te drejtsis ne kosove. CILAT ISHIN DEFEKTET (MANGESIT) E REZULUTES 1244? a) me shum eshte marr me pasojat e krizes se sa me burimet e saj, b) ka sanksionuar gjendjen e status quos, c) nuk e ka njohur gjendjen e me parshme te shpallur me referendum. RATIFIKIMI I MARRVESHJEVE NDRKOMBTARE: Kuvendi i Republiks s Kosovs me votat e (2/3) e t gjith deputetve ratifikon marrveshjet ndrkombtare pr kto shtje:

(1) territorin, paqen, aleancat, shtjet politike dhe ushtarake, (2) t drejtat dhe lirit themelore, (3) antarsimin e Republiks s Kosovs n organizata ndrkombtare. (4) marrjen prsipr t detyrimeve financiare nga ana e Republiks s Kosovs. CILI ORGAN KUSHTETUES NE KOSOVE EDHTE KOMPETENT PER RATIFIKIMIN E MARRVESHJEVE NDERKOMTARE PER TRANSPORT NDERKOMTAR RRUGOR DHE MALLRA? Keto lloj marrveshje ndrkombtare, ratifikohen pas nnshkrimit nga Presidenti i Republiks s Kosovs. NJE MARRVESHJE E RATIFIKUAR NDERKOMTARE SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES: Ka epersi ndaj ligjit po jo ndaj kushtetutes. RAPORTI I KUSHTETUTES ME PAKON E AHTISARIT ? Perfundimisht ne relacionin ne mes te pakos se Ahtisarit dhe kushtetutes eshte me rendsi fakti se kushtetuta e rep. se kosoves eshte e shkruar e tera ne frymen e pakos se Ahtisarit duke iu nenshtruar ne mas te madhe asaj. CILI ORGAN KONTROLON DHE MBIKQYRE POLITIKAT E INSTITUCIONEVE TE SIGURISE SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES? Kuvendi i Republiks s Kosovs mbikqyr buxhetin dhe politikat e institucioneve t siguris, sikur rregullohet me ligj. JANE TE NJOHURA DISA FORMA KUSHTETUESE TE MBROJTJES SE KUSHTETUESHMERISE DHE LIGJSHMERISE: 1. Mbrojtja e kushtetutes nga organi perfaqesues psh. Parlamenti, 2. Mbrojtja e kushtetutes nga gjykatat e rregullta psh. Gjykata supreme ne (SHBA), 3. Mbrojtja e kushtetutes nga nje organ i veqante kushtetues psh. Keshilli kushtetues ne (France), 4. Mbrojtja e kushtetutes nga ana e gjykatave kushtetuese, 5. Mbrojtja dhe interpretimi i kushtetutes nga institucionet dhe mekanizmat nderkombetare qe zbatohet ne vendet me administrim nderkombetar, ku prezenca nderkombetare ka te drejtat perfundimtare ne interpretimin e kushtetutave te orkestruara te ketyre shteteve, psh. Bosnje dhe ai i Kosoves me kornizen kushtetuese. CILI ESHTE ROLI I KOMISIONEVE FUNKSIONALE NE KUVENDIN E KOSOVES NE PROCEDUREN E SHQYRTIMIT TE PROJEKT-LIGJEVE? Rregullorja e Puns e Kuvendit t Kosovs parasheh q komisionet parlamentare duhet t takohen s paku dy her n muaj. do komision brenda fushs s tij t prgjegjsive ka autoritet pr t mbikqyrur zbatimin e ligjeve nga Qeveria e Kosovs respektivisht nga ministrit prkatse. KUORUMI sht numri i domosdoshm i antarve t komisionit q duhet t jen prezent pr t mbajtur mbledhjen. Shumica (50%+1) e antarve t komisionit prbjn kuorumin. PERKUFIZIMI I KUVENDIT SIPAS KUSHTETUES SE KOSOVES: Kuvendi eshte institucioni me i larte perfaqesues dhe ligjevenes i R. Kosoves, Kuvendi ka strukture njedhomeshe (Unikamerale) dhe perbehet nga 120 Deputet te zgjedhur me votim te fshehte, bazuar ne sistemin prporcional me lista te hapura. 100 Deputet, te partive, koalicioneve, iniciatives qytetare shqiptare, 10 Deputet te partive, koalicioneve, iniciatives qytetare serbe, 10 Deputet komunitetev tjera, 1 Rom , 1 Ashkali, 1 Egjiptian, 3 Boshnjak, 2 Turq, 1 goran dhe 1 Deputet ai kumunitet qe ka me shume votues. N FRANC PUSHTETI ekzekutiv sht bicefal. Qeveria sht heterogjene dhe funksionon si qeveri e koalicionit. N ANGLI QEVERIA ZGJEDHET nga Dhoma e Komunave me propozim tKryeministrit dhe sht homogjene. Ndr sa n Franc Presidenti e zgjedhkryeministrin, i cili m pas e prpilon listn e ministrave t tjer, liste cila pas prpilim it ratifikohet nga preidenti Republiks. N Anglikryeministri zgjedhet drejtprdrejt nga populli. PUSHTETI EKZEKUTIV MONOCEFAL sht kur shefi i shtetit sht barts i vetn i trpushtetit ekzekutiv dhe
njkohsisht sht shef i qeveris si p.sh SHBA.

PUSHTETI EKZEKUTIV BICEFAL sht kur dy organe t larat shtetrore e ushtrojn paralelisht funksionet ekzekutive. N kto shtet roli i shefit t shtetit sht formal ndrsa barts i vrtet i pushtetit ekzekutiv sht qeveria. (sistemet parlamentare) si
psh. Kosova.

PUSHTETI EKZEKUTIV i przier ekziston n ato shtet ku shefi i shtetit dhe qeveria paralelisht ushtrojn funksionin ekzekutiv
p.sh Franca.

NE ZVICR SHEF I SHTETIT SHT kshilli federal prej 7antarve. (Kolegjial) GJYKATA KUSHTETUESE E KOSOVES sht organ i pavarur i mbrojtjes s kushtetutshmris dhe bn interpretimin prfundimtar t kushtetuts. Ajo sht nje organ i veant kushtetues, t cilit i besohet mbrojtja e kushtetutshmris dhe igjshmeris. A KA KOMPETENCA GJYKATA KUSHTETUSE E KOSOVES TE SHIKOJ KUSHTETUTSHMERIN E PROJEKT-AMANDAMENTEVE KUSHTETUSE. NESE PO CILAT JANE PARAMETRAT E KETIJ KONTROLLI TE KUSHTETUTSHMERISE. 1. Kontrolli i kushtetshmris dhe ligjshmris dhe vlersimi i ekzistimit t pajtueshmris s akteve juridike me kushtetutn dhe ligjin, 2. Kontrolli i ekzistimit t shkeljeve, cenimit, ose mos rrespektimit t kushtetuts nga organet dhe institucionet shtetrore, prfshir ktu edhe shkarkimin e zyrtarve t lart shtetror, 3. Kontrolli i kushtetutshmris dhe ligjshmeris s zgjedhjeve, referendumeve dhe akteve tjera juridike e politike OBJEKT I PADIS KUSHTETUESE MUND T JEN: Aktet ligjore, aktet nnligjore, aktet e prgjithshme normative t parlamentit, Aktet nnligjore t qeveris, dekretet, urdhresat, udhzimet, rregulloret, Aktet nnligjore t presidentit, dekretet, urdhresat, rregulloret, Aktet e prgjithshme t organeve dhe agjencioneve ekzekutive, Aktet e prgjithshme t pushtetit lokal, statutet, rregulloret, etj, Shkeljet dhe mosrespektimi kushtetuts nga zyrtaret e lart, shefi i shtetit, antart e parlamentit n procedurat e revokimit dhe zyrtarve t tjer shtetror, Vlersimi i kushtetutshmris s procesit t zgjedhjeve, zgjedhjes dhe shkarkimit t presidentit nga parlamenti, respektimi i procedurave kushtetuese, vlersimi i kushtetutshmris s referendumeve dhe proceseve tjera t rndsishme, etj. QFARE ESHTE DEKRETI PRESIDENCIAL SIPAS LEGJISLACIONIT NE FUQI NE KOSOVE? OFRO SHEMBUJ PER KETE. - DEKRETI SHT nj dokument apo shkres t ciln kryetari i nj shteti e lshon pr qllime t ndryshme e q duhet zbatuar nga organet shtetrore. Psh. Amnistimi i te denuarve, emrimi i gjykatesve, prokuroreve, ambsadoreve etj. Te gjitha keto behen me dekret. KOMPETENCAT E KUVENDIT: (1) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme; (2) vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov; (3) shpall referendum, n pajtim me ligjin; (4) ratifikon traktatet ndrkombtare; (5) miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs;(6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit; (7) zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim me kt Kushtetut; (8) zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj; (9) mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit; (10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut; (11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese;(12) mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris; (13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme; si dhe (14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj. SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES KUSH KA AUTORITET TE NENSHKRUAJ TRAKTATE DHE KONVENTA NDERKOMTARE? Presidenti dhe Kryeministri. SIPAS DISPOZITAV TE KUSHTETUTES SE KOSOVES A JAN ENDE NE FUQI MARRVESHJET E UNMIK-UT TE NENSHKRUARA NE EMER TE KOSOVES? PO,derisa te zavendesohen me marrveshje te reja. CILI ESHTE INSTITUCIONI ME I LARTE NE REPUBLIKEN E KOSOVES SIPAS KUSHTETUTES? Parlamenti KUSH E SHPRENDAN PARLAMENTIN E KOSOVES? Presidenti i republikes, pas mosbesimit te qeveris. QKA KONSIDEROHEN BURIME MATERIALE DHE FORMALE TE SE DREJTES?

APROVIMI I KUSHTETUTAV BEHET: a) permes referendumit, b) permes parlamentit, c) permes asamblese kushtetutvenese. Propozim pr ti hyr ndryshimit t Kushtetuts mund t paraqesin Kryetari i Republiks, Qeveria, s paku 30 deputet ose 150.000 shtetas. RACA GJERMANE KONSIDEROHET SUPERIORE NDAJ TE TJEREVE DHE KJO ISHTE E GARANTUAR ME: Ligjin themelor te kushtetutes se Vaimar-it WELLS-I, IRLADA E VERIUT, SKOCIA DHE ANGLIA PERBEJNE: Nje federat me 4 njesi CILI AMANDAMENT I KUSHTETUTES AMERIKANE NDALOI SKLLAVERIN PERGJITHMONE: Amandamenti i 13 paragrafi 1. KOFEDERATA E ZVICRS PRBEHET PREJ: 26 kantoneve prej t cilve 3 quhen edhe si gjysm kantone. Secili kanton e ka kushtetutn e vet, qeverin, parlamentin, gjykatat dhe ligjet e veta, edhe pse ato duhet natyrisht t jen t pajtueshme me ato t Konfederats. Kantonet gzojn nj autonomi t madhe administrative dhe lirin e vendimmarrjes. Ata kan kontroll t pavarur mbi sistemet e tyre t arsimit dhe shrbimeve sociale, dhe secili ka forcn e saj policore. do kanton gjithashtu prcakton nivelin e vet t taksave. QEVERIA E ZVICRRES: Politika e Zvicrs zhvillohet n kuadrin e nj sistemi shumpartiak si republik federale demokratike, ku KSHILLI FEDERAL I ZVICRS SHT KREU I QEVERIS. Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga qeveria dhe administrata federale dhe nuk sht prqendruar n ndonj person. Fuqia legjislative federale sht dhn n qeveri dhe dy dhomat e Asambles Federale t Zvicrs. Gjyqsori sht i pavarur nga ekzekutivi dhe legjislatura. Pr do ndryshim n kushtetut, nj referendum sht i detyrueshm, pr do ndryshim n ligj, nj referendum mund t krkohet. Qeveria e Zvicrs me sistemin e qeverisjes politike daton q nga viti 1848 me themelimin e kushtetutes dhe shtetit modern. Konfederata e Zvicrs qeverisjn e bn n 3 nivele politike, Qeveria Federale, Kantonet dhe Komunat ANTARET E GJYKATES KUSHTETUSE NE KOSOVE I EMRON: Presidenti i Kosovs, me propozimin e Kuvendit, pr nj mandat nntvjear, pa mundsi vazhdimi. KUSHTETUTA E GJERMANISE ME 23 Maj 1949 e njohur si ligji themelor behet kushtetuta e gjermanis me 3 tetor 1990 gjat ribashkimit t Gjermanis dhe kjo mirret zyrtarisht si dita kombtare e shtetit (dita e pavarsis). KANCELARIN GJERMAN e propozon partia e cila fiton m s shumti vota gjat zgjedhjeve dhe pastaj kancelari ka t drejt t zgjedh vet ministrat. Kancelari ka autoritetin m t lart politik. KANCELARI GJERMAN KA FUQINE TI PROPOZOJE PRESIDENTIT TE EMROJE DHE SHKARKOI MINISTRANT E KABINETIT QEVERITAR. Pa konsultuar parlametin fare. HISTORIKU I KUSHTETUTES NE SHBA: Kushtetuta e SHBA-ve u miratuar nga Kuvendi Kushtetutdhns n Filadelfi, m 17 shtator 1787. Hyri n fuqi n qershor t viti 1788, pas ratifikimit t shtetit t nnt (dy t tretat e njsive federale). Me kushtetut sht zbatuar sistemi republikan i bazuar n ndarjen e pushtetit. FUSHA E LEGJISLATIVIT USHTROHET NGA: Kongresi i cili prbhet nga Senati dhe Dhoma e Prfaqsuesve. SENATI: Senati prbhet nga dy senator pr do shtet (t gjitha shtetet kan prfaqsim t njejt). Senatort zgjidhen prms zgjedhjeve t drejtprdrejta dhe Mandati i tyre sht 6 vite. DHOMA E PERFAQESUESVE: Dhoma e prfaqsuesve prbhet nga antar q zgjidhen do dy vjet nga populli i shteteve t veanta. Mandati i prfaqsuesve sht 2 vite. EKZEKUTIVI: Ushtrohet nga Presidenti, cili njkohsisht sht edhe shef i shtetit. Zgjidhet pr nj mandat 4 vjecar nga elektort. Numri i elektorve sht 538, nevojiten 270 vota pr tu zgjedhur. Nuk i jep prgjegjsi legjislativit, por elektoratit. GJYQSORI NE SHBA: 1. Pushteti gjyqsor ushtrohet nga Gjykata Supreme, 2. Bn interpretimin e ligjeve dhe t Kushtetuts, 3. Bn mbrojten e Kushtetuts, 4. Gjyqtart federal i emron Presidenti me plqimin e Senatit.

AMANDAMENTET: Jan shtojca plotsuese q i jan br kushtetuts, mirpo nuk e kan ndryshuar prmbajtjen thelbsore t kushtetuts. Kushtetuta e SHBA-ve prmban 27 amandamente. Mund t propozohen nga dy t tretat e cdo dhome t Kongresit ose nga nj Kuvend kombtar q mund ta thrras Kongresi. 10 amandamentet e para prbhen nga dispozitat e Ligjit mbi t drejtat, si garanci e t drejtave themelore qytetare. (1791). Amandamenti i 14 prbn bazn e t drejtave individuale t amerikanve. NDRYSHIMI I KUSHTETUTS NE SHBA: Kushtetuta konsiderohet si kushtetut e fort, ndrsa pr ndonj ndryshim eventual t kushtetuts nevojtet plqimi i tri t katrtave t shteteve. ATRIBUTET E KUSHTETUTS S SHBA-VE: Kushtetuta n Shtetet e Bashkuara paraqet aktin m t lart juridik dhe q nga miratimi formalisht ka mbetur e pandryshuar. Konsiderohet si: kushtetuta e par moderne e shkruar n bot, kushtetuta e par federative, kushtetuta m e shkurtr n bot. CILAT JANE HAPAT E ZAKONSHEM PARA SE NJE AMANDAMENT KUSHTETUES BEHET PJESE E KUSHTETUTES NE SHBA? Ato mund t propozohen nga 2/3e do dhome t Kongresit ose nga nj kuvend kombtar q mund t thrras Kongresi. Nj amendament bhet pjes e Kushtetuts pasi t jet ratifikuar nga legjislaturat e t shteteve ose nga kuvendet po n 3/4 e shteteve. Kongresi vendos formn e ratifikimit q duhet prdorur dhe cakton kohn gjat s cils shtetet duhet t shgyrtojn do amendament. PRESIDENTI I SHBA-VE ZGJEDHET NESE: Fiton votat e shumices se shteteve te SHBA-ve. DEGA EKZEKUTIVE E QEVERIS KOMBTARE PRFAQSOHET zakonisht nga Presidenti, DEGA LEGJISLATIVE nga Kongresi, ndrsa DEGA JURIDIKE nga Gjykata e Lart. KOMPETENCAT FEDERATIVE T RENDITURA N KUSHTETUT PRFSHIJN t drejtn pr t mbledhur taksat, pr t shpallur luft dhe pr t kontrolluar tregtin. GJYKATA E LART KA PUSHTET T PRER N SHPJEGIMIN E KUSHTETUTS. Ajo mund t shfuqizoj fardolloj ligji, federativ, shtetror apo lokal, q bie n kundrshtim me ndonj pjes t Kushtetuts. GJYKATA E LARTE NE SHBA ka pushtet t prer n shpjegimin e kuptimit t Kushtetuts pr fardo rasti t veant. Ajo ka t drejtn e rishikimit juridik, d.m.th. ajo mund ta shpall nj ligj si jokushtetues. SI KA QENE STATUSI I QESHTJES ME POSHTE, PARA SE TE RATIFIKOHEJ AMANDAMENTI I 19 I KUSHTETUTES SE SHBS-VE NE VITIN 1920? Grate ne disa vende kane pasur mundesi te votojne NORMAT E PARA KUSHTETUSE JANE PARAQITUR? (Ne Romen e vjeter) CILA ESHTE KUSHTETUTA E PARE FEDERATIVE NE BOTE? (Kushtetuta e SHBA-ve.) EMERTIMI E DREJTA KUSHTETUSE NXJERR BAZEN DHE KUPTIMIN NGA: (Filozofija juridike natyrore dhe Kontrata Shoqerore. NUMRO TRI SISTEMET E KONTROLLIT TE KUSHTETUTSHMERIS SE LIGJEVE DHE AKTEVE TJERA JURIDIKE: Organi i rregullt legjislativ, Organi special ose politik dhe Gjykatat e rregullta apo politike. GJYKATA KUSHTETUSE SI MBROJTESE E KUSHTETUTES PER HERE TE PARE ESHTE PARAQITUR NE: (Austri) EMRIMI E DREJTA PUBLIKE: eshte me i vjeter se emrimi e drejta kushtetuse. Ku qendrone rendesia e kushtetutes se Frances vitit 1793 (Montanjarit ): Rendesia e kesaj Kushtetute qendron se me kete Kushtetute zbatohen per here te pare sistemi republikan ne France. Gjithashtu per here te pare juridikisht e ka parapare dhe shprehur konceptin dhe sistemin e qeverisjes se kuvendit ne baze te teorise mbi unitetin e pushtetit duke e likuiduar qeverin si bartese ekzekutive. SIPAS TEORIS JURIDIKE GJERMANE, KUSHTETUTA: Paraqet aktin me te larte te nje vendi

SI U EMRUA DHE NE CILIN VITE U APROVUA KUSHTETUTA E PARE E SHIPERISE? Kushtetuta e Shqiperise u aprovua ne vitin 1914 dhe u emerua si statues organik. CILI ESHTE KUPTIMI MATRIALIST OSE SOCIOLOGJIKO-POLITIK I SE DREJTES KUSHTETUESE? Kuptimi materialist apo Sociologjiko-politik sht kuptimi sipas t cilit me t drejt kushtetuese nnkuptojm t drejtn ekzistuese q materializohet n jetn e nj vendi, e drejta positive me t gjitha raportet reale e formale, t realizuara e normative pavarsisht nga fakti se ato norma a jan t kodifikuara n nj document m t lart apo jo. KUSHTETUTA E FRANCES E VITIT 1958 PERCAKTON QEVERISJEN SHTETRORE NE FORME KUSHTETUSE: Presidenciale dhe gjysmepresidenciale. Kuptimi pozitiv juridik i se drejtes kushtetuse nenkuptone? Normat juridike me karakter te kodifikuar ne nje dukument te quajtur kushtetute. NUMRO DISA NGA FAKTORET QE PERCAKTOJNE DALLIMIN NE MES KUSHTETUTAVE TE FORTA DHE BUTA: Mbshtetet n kuptimin e kushtetuts n elemente procedurale. Autor i saj ishte Xhejms Brajsi. Faktort q ndikojn q nj kushtetut t jet e fort ose e but jane: 1. Ograni i cili e miraton kushtetutn apo ndryshimin e saj, 2. Procedura pr ndryshimin ose miratimin e saj, 3. Shumica e votave pr miratimin e kushtetuts apo ndryshimin e saj. -Kushtetutat q i miraton dhe i ndryshon organi i posacshm apo i rregullt, por i miraton sipas procedurs s posacme me shumic votash konsiderohen KUSHTETUTA T FORTA. -Kushtetutat q i miraton organi i rregullt i cili nxjerr ligje apo sipas procedurs s nxjerrjes s ligjeve konsiderohen KUSHTETUTA T BUTA. BURIMET KRYESORE TE DREJTES KUSHTETUESE NE SHBA, KONSIDEROHEN: Kushtetuta e vitit 1787; vendimet e Gjykates Supreme te SHBA dhe gjykatave tjera federative dhe njesive federale. Ne SHBA, burime te se drejtes kushtetuese jane edhe disa ligje qe i ka nxjerr Kongresi, etj. KONTROLLIMIN E KUSHTUTSHMERIS NE SHBA E USHTRONE: Gjykata supreme QKA SHTE METODA DOGMATIKE E STUDIMIT TE SE DREJTES KUSHTETUSE: Esht metod themelore dhe m e vjetr e studimit e s drejts kushtetuese si deg e s drejts. Nprmjet saj pasqyrohet dhe zbulohet prmbajtja e normave dhe rregullave juridike me t cilat rregullohen raportet politike themelore dhe institucionet politike n nj vend. CILI EMERTIM PERDORET SOT ME SHUME NE GJERMANI: e drejta publike 18. Perse u miratuan 10 amandamentet e para ne kushtetuten e SHBA-ve me 1791? U mitatuan sepse kushtetutes origjinale i mungonte nje ligj mbi te drejtat. QKA ESHTE METODA AKSIOLOGJIKE E STUDIMIT TE SE DREJTES KUSHTETUSE: Zbulon dhe pasqyron prmbajtjen e vlerave juridike t sanksionuara me normat dhe rregullat kushtetuese si dhe sendrtimi i tyre n praktik. BURIMET FORMALE TE SE DREJTES KUSHTETUSE JANE: Aktet e shkruara juridike te nje vendi kane fuqi me te larte se ligjet e rendomta . QKA QUAJME BURIME FORMALE TE SE DREJTES KUSHTETUSE? Jan aktet e prgjithshme juridike t forms s shkruar t cilat jan n fuqi dhe me t cilat rregullohet materia kushtetuese. Ato mund t jen ekskluzive (kur n trsi e rregullojn materien kushtetuese) dhe t prziera (kur prver materies kushtetuese rregullojn edhe materie tjetr juridike. QKA QUAJME BURIME MATRIALE TE SE DREJTES KUSHTETUESE? Jan faktor q kushtzojn dhe ndikojn n formimin e normave kushtetuese dhe t drejts kushtetuese si deg e s drejts shkencore u paraqit se pari ne Fakulttin Juridik ne Ferare te italis 1797.

CILI SISTEM TE QEVERISJES SHTETRORE E PERCAKTONE KUSHTETUTA E BELGJIKES E VITIT 1831? Rendesi a e kesaj kushtetute qendron ne zbatimin dhe regullimin e modelit optimal te monarkis kushtetuese. Si monarki e kufizuar e mbeshtetur ne sistemin parlamentar klasik. Ku sipas saj I ter pushteti del nga populli. CILI SHT DALLIMI MES AMANDAMENTEVE KUSHTETUSE DHE ANEKSIT KUSHTETUSE? AMENDAMENTI KUSHTETUES sht akt kushtetues q paraqitet n kushtet e ekzistimit t kushtetutave t shkruara. Me t bhet plotsimi i kushtetutave t shkruara. Me t bhet plotsimi i kushtetuts ekzistuese ose ndryshimi dhe zvendsimi i normave t caktuara t saj, ndersa ANEKSI KUSHTETUES sht shtojc e posacshme e kushtetuts, e cila s bashku me tekstin normativ t kushtetuts paraqet nj trsi. Nxirret tok me kushtetutn dhe nuk mund t qnroj si akt i pavarur. CILA NGA KUSHTETUTAT VIJUSE NUK PERMBANE KAPITULL TE VEQANT MBI LIRIT DHE TE DREJTAT E NJERIUT? Frances E drejta kushtetuse si dege pozitive-juridike ka: Tersin e rregullave mbi bazat e sistemit politik ,ekonomik per funksionimin e pushtetit lirte, drejtat e njeriut etj. E DREJTA KUSHTETUSE KA RNDESI: Teorike, edukative dhe pedagogjike KUPTIMI MATRIAL I KUSHTETUTES MERR PER BAZE: Natyra juridike te kushtetutes. NUMRO BURIMET E TE DREJTES KUSHTETUSE NE ANGLI: Burimet m t njohura prej tyre jan: 1.Magna Charta Libertatum 1215, 2.Peticioni mbi t drejtat, 3.Habeas Corpus Act, 4.Billi (ligji) mbi t drejtat 1688, 5. Akti mbi themelimin (Act of Settlement) 1700. NUMRO BURIMET MATRIALE TE SE DREJTES KUSHTETUSE: Burimet materiale ndahen n dy grupe: a) doket kushtetuese, konventat kushtetuese, normat e prgjithshme t s drejts ndrkombtare, praktika gjyqsore dhe faktet juridike dhe b) teoria juridike, doktrinat politike, programet e partive politike etj. Qka shte amandamenti kushtetues? Esht akt kushtetues q paraqitet n kushtet e ekzistimit t kushtetutave t shkruara. Me t bhet plotsimi i kushtetutave t shkruara. Me t bhet plotsimi i kushtetuts ekzistuese ose ndryshimi dhe zvendsimi i normave t caktuara t saj. PREAMBULLA KA KARAKTER: ideor. PRAKTIKA GJYQESORE DHE ZAKONORE ESHTE BURIM KRYESOR I SE DREJTES KUSHTETUSE NE: Angli PJESE KRYESOR TE KUSHTETUTES JANE: preambulla pjeset normative dhe dispozitat kalimtare. THEKSONI MENYRAT E NXJERRJES DHE NDRYSHIMIT TE KUSHTETUTAVE : JANE TR I F O R M A T MIRATIMIT T KUSHTETUTS, T BAZUARA N SOVRANITETIN POPULLOR: Miratimi i drejtperdrejte nga populli permes referendumit; Miratimi nga ana e organit (kuvendi) kushtetutvenes; Miratimi nga ana e organit te rendomte (legjislativ) perfaqesues. TRI FORMAT E NDRYSHIMIT T KUSHTETUTS JANE: Ndryshimi me ane te referendumit kushtetutvenes; Ndryshimi nga ana e kuvendit kushtetutvenes; Nga ana e organit te rregullte legjislativ. THEKSONI REZERVAT KRYESORE TE KUSHTETUESE TE VAJMARIT: Perpos zgjidhjeve demokratike, kjo kushtetute ka permbajtur edhe disa zgjidhje jo demokratike, qe jane shfrytezuar per ta rrezuar demokracin gjermane dhe zhvillimin e diktatures fashiste, kjo i jep te drejte kuvendit qe te nxjerre dispozita qe e autorizojne shefin e shtetit, qe ne raste te jashtzakonshme te nxjerre dekretligje sipas nevojes, me te cilen mund te emeroj perkohesisht kryetar shteti edhe personin qe nuk ka fituar shumicen ne kuvend, kjo ishte ne kundershtim me parimin e kesaj kushtetute sipas te ciles kushtetuta eshte akti me i larte, dekretligji i nenshtrohet ligjit, etj.

CILAT ISHIN DY ESHTJET KONTESTUSE ME RASTIN E MIRATIMIT TE KUSHTETUTES SE FRANCES TE VITIT 1958? Dy ceshte kontestuese ishin se projektin e saj e kish pergaditur qeveria e jo parlamenti sic parashikohej me Kushtetuten e vitit 1946. MAGNA KARTA LIBERTATUN PARAQET (KARTA E MADHE E LIRIVE): Aktin e pare te shkruar per te drejtat e njeriut. KONGRESI AMERIKAN PERBEHET NGA DY DHOMA? Dhoma e perfaqsusve dhe Senati. CILI PARLAMENT KA PAS NE EVROPEN JUG- LINDORE PERBERJE DY DHOMSHE? Parlamenti i Frances ka pas perberjen 2 dhomeshe nga Kuvendi Kombetar dhe Senati. NGA TEMAT E PROPOZUARA SHKRUANI NJE ESE TE SHKURTER? Kushtetuta e SHBA-ve e vitit 1787 - konsiderohet si kushtetut e par e shkruar e nj shteti bashkohor dhe nj shteti federal. Kushteuta sht miratuar ne Konventn kushtetutvns t Filadelfis 1787, ku kan marr pjes prfaqsuesit e 12 nga 13 shtetet e pavarsuara t Ameriks Veriore, dhe ka hyr n fuqi m 4 qershor 1788. Prej vitit 1791, koj kushtetut sht plotsuar me 26 amandamente, prej t cilave 24 jan n fuqi. Numri i njsive federale sht shtuar dhe tani ka 50 njsi federale shtete. Rndsia ksaj kushtetute prvec asaj q e prmendm, qndron edhe n faktin se miratimi i saj shnon fitoren e kushtetutave t shkruara, fitoren e ides se pushteti nuk mund t jet i pakufizuar, fitoren e ides s sovranitetit popullor dhe t kontrats shoqroreKushtetuta e SHBA ve shquhet pr parimin e: parimin e federalizmit dhe parimin e ndarjes s pushtetit (Kongresi, Presidenti dhe Gjykata). Me kt Kushtetut sht zbatuar sistemi republikan i bazuar n parimin e ndarjes s pushtetit n formn e pastr, Kongresi (Dhoma prfaqsuese dhe Senati), Ekzekutivi-Presidenti, sistemi presidencial dhe Gjykata Supremefunksioni i mbrojtjes s kushtetutshmris. E DREJTA KUSHTETUSE SI SHKENC: Ka permbajteje me te gjere se e drejta kushtetuse se dege e se drejtes. SA ANTARE E PERBEJNE GJYKATEN SUPREM TE SHBA-VE DHE CILI ORGANE SHTETROR BENE ZGJEDHJEN E TYRE: 9 gjykates, zgjedhjen e bene presidenti dhe e miraton senati. KUPTIMI MATRIALIST OSE SOCOLIGJIK POLITIK I SE DREJTES KUSHTETUSE NENKUPTONE: Normat juridike me karakter kushtetus pavarsisht se a jane te kodifikuar ne nje dukument te veqante ose jo. CILAT JANE RAPORTET THEMELORE POLITIKE QE JANE OBJEKT STUDIMI I SE DREJTES KUSHTETUSE? Objekt i se drejtes jane raportet qe hyn ne procesin e sendertimit te pushtetit shteteror me te cilin rast keto raporte perfshin ne tere ate qe e cakton kushtetuta e BRSS. CILEN PJESE ESENCIALE TE KUSHTETUTES NUK E KA KUSHTETUTA E FRANCES E VITIT 1958: Te drejtat dhe lirit e njeriut. SA ANTARE E PERBEJNE KESHILLIN KUSHTETUES TE FRANCES DHE CILI ORGANE SHTETROR BEJNE ZGJEDHJEN E TYRE? Keshilli kushtetues perbehet prej 9 anetareve te cilet emerohen me mandant 4 vjeqar. Nga 3 anetar te Keshillit i emeron Kryetari i Republikes, Kryetari i Kuvendit Kombetar dhe kryetari i Senatit. CILI SISTEM TE QEVERISJES SHTETERORE E PERCAKTONE KUSHTETUTA E BELGJIKES E VITIT 1831? Sistemin monarki kushtetuese parlamentare. CILI EMERTIM PERDORET SOT ME SHUME NE GJERMANI: E drejta shteterore. QKA SHTE LIGJI KUSHTETUES: Esht akt kushtetues i cili paraqitet n rast kur ekziston kushtetuta e shkruar si akt me t cilin bhen ndryshime rrnjsore t kushtetuts ekzistuese poashtu n mnyr originere rregullohet materia kushtetuese dhe ka karakterin e aktit me t lart juridik t vendit. AKTET LIGJIORE SI BURIME TE SE DREJTES KUSHTETUSE KANE: Kane fuqi me te dobte ne krahasim me burimet tjera formale te se drejtes kushtetuse KUSHTETUTA E VITIT 1942 PERCAKTON INDIN SI SHTET: Federativ.

CILI SHTE DALLIMI MES KUSHTETUTAVE TE SHKRUARA DHE JO TE SHKRUARA DHE TEORIS MBI KUSHTETUTAT TE KODIFIKUARA DHE JO TE KODIFIKUARA: Nocioni i saj caktohet sipas dy kuptimeve, n at formal dhe n at material: a) Kuptimi formal paraqet aktin m t lart juridik t organizimit t pushtetit shtetror dhe organeve t tij dhe b) Kuptimi material q sht akt juridik i cili prmban n vete normat m t larta juridike. N KUSHTETUTN E KODIFIKUAR: Si sht edhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs, paraqiten aktet e shkruara dhe t prmbledhura n parime themelore lidhur me rregullimin shtetror. KUSHTETUTA E PAKODIFIKUAR paraqet forma t cilat nuk jan t prmbledhura n akte t kompletuara, pra parimet e saj jan t shkaprderdhura npr shum akte t tjera, si bie fjala Kushtetuta Angleze q prbhet nga dy pjes: n at t kodifikuar dhe n at t pakodifikuar. PJESA NORMATIVE E KUSHTETUTES PARAQET: Pjesen kryesore e saj perkatsisht kushtetuten e caktuar ME LIGJE KUSHTETUS BEHET: Ndryshimet e vellimshe te kushtetutes PROPOZUSE PER NDRYSHIMIN E KUSHTETUTES JANE: Numri i caktuar i deputetve, kryetari, qeveria si dhe numri i caktuar i zgjedhsve. SI MUND T PRKUFIZONI T DREJTEN KUSHTETUSE: Termi e drejt kushtetuese ka domethnie t dyfisht. Prdoret pr t shnuar nj deg t veant t sistemit t s drejts pozitive t nj vendi, sistem normash juridike q kan vler kushtetuese, si dhe pr t shnuar disiplinn shkencore e cila merret me studimin e sendrtimit t normave, prkatsisht t s drejts kushtetuese pozitive n praktik. PERAMBULA KA KARAKTER: Ideor. KONCEPTI I SHTETIT LIGJOR KONSISTON N: Sundimin e ligjit n shoqri. LIRIT POLITIKE I REFEROHEN KRYESISHT: Shtetasve. PRKUFIZONI T DREJTEN E BARABART T VOTES: E drejta votes eshte ku cdo qytetar qe mbush moshen mbi 18 vjeq ka drejt te dal te votoj. E DREJTA PASIVE E VOTES NNKUPTON: T drejten per tu zgjedhur FEDARATA SI SHTET I PRBR SHT: Bashksi e shteteve. QKA SHT KONFEDERATA? Eshte forme e bashkimit te shteteve te cilat krijohen ne baze te kontrates konfederative midis shteteve sovrane. Rregullimin e realizimit te interesave te perbashketa ne leminje te caktuar. Ne kete forme te bashkimit te shteteve e ruajne sovranitetin e tyre. DEFEKTET E KUSHTETUTES SE VAJMARIT? Ka leju qe presidenti te zgjidhet edhe pa shumicen e votave dhe ket rast e ka shfrytezu hitleri dhe ka ardhur ne pushtet. MANGESITE E KUSHTETUTES SE VAJMARIT: Perpos zgjidhjeve demokratike, kjo kushtetute ka permbajtur edhe disa zgjidhje jo demokratike, qe jane shfrytezuar per ta rrezuar demokracin gjermane dhe zhvillimin e diktatures fashiste, kjo i jep te drejte kuvendit qe te nxjerre dispozita qe e autorizojne shefin e shtetit, qe ne raste te jashtzakonshme te nxjerre dekretligje sipas nevojes, me te cilen mund te emeroj perkohesisht kryetar shteti edhe personin qe nuk ka fituar shumicen ne kuvend, kjo ishte ne kundershtim me parimin e kesaj kushtetute sipas te ciles kushtetuta eshte akti me i larte, dekretligji i nenshtrohet ligjit, etj. REZERVAT E KUSHTETUTES SE VAJMARIT Neni 43 i kushtetutes ku parlamenti mund te kerekonte nga presidenti qe ai te dekretoj per kryminister nje person edhe pse nuk e kishte fituar shumeicen ne parlament kjo ka ndodh ne raste te jashtzakonshme. Kte me se miri e ka shfrytzuar Hitleri ku pas ardhjes ne pushtet shpall diktaturen naziste. RASTI SEJDIU? Eshte qe presidenti ne at koh ka mbajtur dy poste edhe si president edhe si kryetar partie qe dmth. se kjo bie ne kundershtim me kushtetuten e se Kosoves.

MENYRAT E MIRATIMIT DHE NDRYSHIMIT TE KUSHTETUTES? Menyrat e miratimit tekushtetutes: Permes referendumit , Permes orgatin legjislativ dhe Kuvendit Kushtetutdhenes. DEFINICIONI I DREJTES KUSHTETUESE SI DEGE E SE DREJTES? E drejta kushtetuese perdoret per te shenuar nje dege te veqant te sistemit te se drejtes pozitive te nje vendi,sistem normash juridike qe kan vlere e rendesi kushtetuese, si dhe per te shenuar disiplinen shkencore e cila merret me studimin e sendertimin e normave. prkatsisht t s drejts kushtetuese pozitive n praktik. VREJTJET KRYESORE NDAJ REZOLUTS 1244 JAN: 1.Prmban formulime t prgjithsuara t cilat nuk japin nj prkufizim t qart pr mandatin e UNMIK. 2.Rezoluta prmban parimin kontradiktor pr vendosjen e nj vetqeverisjesubstanciale t Kosovs brenda RF t Jugosllavis. 3.Rezoluta referohet tek Marrveshja e Rambujes. 4.Merr pr baz pasojat e krizs e jo burimin. 5.Rezoluta nuk ka nj prcaktim kohor. 6.Rezoluta nuk prcakton mekanizimin e zgjedhjes prfundimtare t statusit politikt Kosovs. 7.Autorizimet e gjra t Prfaqsuesit special t sekretarit t prgjithshm, q jan t karakterit mbretror sepse ai paraqet autoritetin prfundimtar pr shumshtje. 8.Mosdefinimi i konceptit t vetqeverisjes substanciale. 9.Rezoluta nuk ka br prkufizimin e qart t kompetencave n mes organeve tUNMIKut dhe organeve vendore si n nivelin lokal dhe qendror. 10.Nuk prmban dispozita pr lirimin e t gjith pengjeve dhe burgosurve lufts, politik dhe t tjer. 11.Rezoluta lejon nj numr t caktuar t personelit ushtarake t Serbis (Aneksi 1 pika 6 e Rezoluts 1244). QDOKUSH QE AKUZOHET PER VEPER PENALE GEZON TE DREJTA MINIMALE SI NE VIJIM? a) Qdo person I ngarkuar me veper penale duhet te njoftohet menjeher ne gjuhen net e cilen e kupton.b)i akuzuari ka te drejt ta zgjedh perfaqesusin e tij ligjor,ose te kerkoj ndihm ligjore pa pages.c)Ne veqanti ati duhet ti ofrohet ndihma e nje perkthyesi pa pages per kontaktet me administraten.d) I dyshuari nuk duhet te detyrohet ta fajsoj veten ose ta pranoj fajin ne asnje koh dhe asnje rrethan,e)qdo personi te pandehur duhet ti ofrohet ndihm praktike nepermjet nje mbrotesi ligjor. QFAR ESHTE ROLI KUSHTETUES I KESHILLIT GJYQESOR TE KOSOVES SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES? Keshilli gjyqesor I kosoves eshte organ plotesisht I pavarur ne kryerjen e funksioneve te tij me qellim te sigurimit te nje sistemi te pavarur,te drejt, te qasshum,professional dhe te pa anshum te drejtsis ne republiken e kosoves. CILAT ISHIN DEFEKTET (MANGSIT) E REZOLUTES 1244?a) me shum eshte marr me pasojat e krizes se sa me burimet e saj,b)ka sanksionuar gjendjen e status quos,c)nuk e ka njohur gjendjen e me parshme te shpallur me referendum. QFAR ESHTE UDHEZIMI ADMINISTRATIVE? Udhezimi eshte akt juridik normative dhe nxjerret me qellim te drejtimit,keshillimit ose dhenies se instrukcioneve te ndryshme lidhur me zbatimin e ligjit apo dispozitave tjera.Udhezimi administrative ka karakter detyrues porn e mas me te dobet se urdheresa apo rregullorja, egziston udhezimi fakultativ apo I pa detyrueshum,udhezimi nxirret nga organet me te larta qe iu drejtohen organeve me te ulta. QFAR ESHTE DEKRETI PRESIDENCIAL SIPAS LEGJISLACIONIT NE FUQI NE KOSOVE? Dekreti eshte nje shkres apo document te cilen kryetari I shtetit e leshon per qellime te ndryshme qe duhet zbatuar nga organet shtetrore psh. Dekreti per emrimin e ambasadorve ne shtet tjera etj. SIPAS CILES FORMUL DHE NEN CILAT KUSHTE MUND TE SHKARKOHEN NGA DETYRA PROKURORET E REP.SE KOSOVES? Prokuroret mund te shkarkohen vetem ne rast se: a)shkaktojn veper penale, b)nese bejn shkelje te rendit te detyres zyrtare. NE CILAT RASTE SHPALLET GJENDJE E JASHTZAKONSHME? Ne rast nevoje per masa emergjente te mbrojtjes,ne rast rreziku te brendshum ndaj rendit kushtetus dhe siguris publike,ne rast fatkeqsie natyrore e cila prek teritorin e rep.se kosoves ose nje pjes te tij. KUR GJYKATA KUSHTETUESE KA TE DREJT TE BEJ KONTROLLIN E PROJEKT AMANDAMENTEVE NE KS? Gjykata kushtetuese kontrollin e projekt-amandamenteve e ben ateher kur kryetari I kuvendit I dorzon project-

amandamentet ne gjykaten kushtetuese per vlersimin e ligjshmeris dhe kushtetutshmeris para miratimit te tyre ne kuvend. MENYRA E MIRATIMIT DHE NDRYSHIMIT TE KUSHTETUTES? Kushtetuta mund te miratohet perms referendumit dhe organit legjislativ ndersa Kushtetuta mund te ndryshohet perms dy akteve kushtetuese : a) me ligje kushtetuese, b) amandamente kushtetuese. QFAR SISTEMI TE ORGANIZIMIT TE EGZEKUTIVIT PERCAKTON KUSHTETUTA E REPUBLIKES SE KOSOVES? Kosova eshte system bicefa, pasi ka kompetenca thuajse te njejta edhe kryeministri edhe presidenti I ka disa kompetenca vendim marrse: si rikthimi I ligjeve, emrimi I gjyqtarve,nenshkrimi I ligjeve e shum te tjera. PJESA HYRSE DHE KONSTITUIVE E DEKLARATES SE PAVARSIS SE KOSOVES? Pjesa hyrse,pasi qe ne hyrje te deklarates riafirmohet deshira per integrime euroatlantike theksohet se kosova eshte nje rast special qe del nga shperberja jokonsensuale e Jugosllavis dhe nuk paraqet prosedan per cilendo situate tjeter. Pjesa konstituive- e deklarates permban elementet thelbsore te deklarimit te pavarsis dhe percaktimit te vlerave kryesore te shtetit te ri. RAPORTI I KUSHTETUTES ME PAKON E AHTISARIT? Perfundimisht ne relacionin ne mes te pakos dhe kushtetutes eshte me rendsi fakti se kushtetuta e rep. se kosoves eshte e shkruar e tera ne frymen e pakos se Ahtisarit duke iu nenshtruar ne mast e madhe asaj. NJE MARRVESHJE E RATIFIKUAR NDERKOMBTARE SIPAS KUSHTETUTES SE KOSOVES: Ka epersi ndaj ligjit po jo ndaj kushtetutes. CILI SHTET KA KUSHTETUT TE BUT? Kushtetut e but ajo kushtetut e cila miratohet nga organi I cili nxjerr ligje te rendomta sipas procedures per nxjerrjen e ligjeve te rendomta. Si kushtetut e but (fleksibile) konsiderohet kushtetuta e Anglis. MAGNA KARTA LIBERTATUM? E ka kufizu pushtetin e monarkut dhe I ka dhen te drejta klasave tjera.

Presidenti I republikes se kosoves zgjidhet nga: Me prezencen e 2/3 e te gjithe deputeteve ne perberjen e parlamentit Zgjidhet me prezencen e shumices se thjeshte te deputeteve Drejteperdrejte nga votusit Asnjera nga keto Kush e ushtron pushtetin gjyqesor ne republiken e kosoves? a) gjykata e sakt b) gjykatat dhe prokuroria c) oda e avokateve,gjykatat,prokuroria 13) Ligji themelor i gjermanise ne vitin 1949 filloj se aplikuari pasi: U aprovua nga 3 fuqite aleate,parlamenti dhe 2/3 e landeve (16)te gjermanise U aprovua nga franca,britaniae madhe dhe SHBA U aprovua nga bundestagu 14) Presidenti I gjermanise ka funksione kryesisht ceremoniale dhe zgjedhet nga: Te dy dhomat e parlamentit,ne pajtueshmeri Bundestagu Bundestrati Konventa federale,si institucion I krijuar vetem per ket qellim e sakt Qdokush qe akuzohet per veper penale gezon te drejta minimale si ne vijim :? 1.a)Qdo person I ngarkuar me veper penale duhet te njoftohet menjeher ne gjuhen net e cilen e kupton. b)i akuzuari ka te drejt ta zgjedh perfaqesusin e tij ligjor,ose te kerkoj ndihm ligjore pa pages. c)Ne veqanti ati duhet ti ofrohet ndihma e nje perkthyesi pa pages per kontaktet me administraten.

d) I dyshuari nuk duhet te detyrohet ta fajsoj veten ose ta pranoj fajin ne asnje koh dhe asnje rrethan, e)qdo personi te pandehur duhet ti ofrohet ndihm praktike nepermjet nje mbrotesi ligjor. 2.Qfar eshte roli kushtetues I keshillit gjyqesor te Kosoves sipas kushtetutes se kosoves ? 2.Kshilli gjyqesor I kosoves eshte organ plotesisht I pavarur ne kryerjen e funksioneve te tij me qellim te sigurimit te nje sistemi te pavarur,te drejt, te qasshum,professional dhe te pa anshum te drejtsis ne republiken e kosoves. 3.Cilat ishin defektet (mangsit) e rezolutes 1244? 3.a) me shum eshte marr me pasojat e krizes se sa me burimet e saj, b)ka sanksionuar gjendjen e status quos, c)nuk e ka njohur gjendjen e me parshme te shpallur me referendum. 4.Qfar eshte udhezimi administrative? 4.Udhezimi eshte akt juridik normative dhe nxjerret me qellim te drejtimit,keshillimit ose dhenies se instrukcioneve te ndryshme lidhur me zbatimin e ligjit apo dispozitave tjera.Udhezimi administrative ka karakter detyrues porn e mas me te dobet se urdheresa apo rregullorja, egziston udhezimi fakultativ apo I pa detyrueshum,udhezimi nxirret nga organet me te larta qe iu drejtohen organeve me te ulta. 5.Qfar eshte dekreti presidencial sipas legjislacionit ne fuqi ne Kosove? 5.Dekreti eshte nje shkres apo document te cilen kryetari I shtetit e leshon per qellime te ndryshme qe duhet zbatuar nga organet shtetrore psh. Dekreti per emrimin e ambasadorve ne shtet tjera etj. 6.Sipas ciles formul dhe nen cilat kushte mund te shkarkohen nga detyra prokuroret e rep.se kosoves ? 6.Prokuroret mund te shkarkohen vetem ne rast se : a)shkaktojn veper penale, b)nese bejn shkelje te rendit te detyres zyrtare. 7.Procedura per shpalljen e gjendjes se jashtzakonshme ne vend ? 7.Kushtetuta percakton se gjendjen e jashtzakonshme e shpall presidenti I repu. Se kosoves pas konsulltimit me kryeministrin e rep. se kosoves.Pas shpalljes te kesaj gjendje presidenti nxjerr menjher nje dekret ku percakton gjendjen e rrezikshmeris dhe kufizimet e caktuara gjat kohes sa zgjat gjendja e jashtzakonshme.Brenda 48 oresh kuvendi I rep. se kosoves duhet te jap pelqimin per ket dekret me shumic votash te deputetve te pranishum nese nuk jepet pelqimi dekreti nuk ka forc dhe efekt. 8.Ne cilat raste shpallet gjendje e jashtzakonshme ? 8.Ne rast nevoje per masa emergjente te mbrojtjes,ne rast rreziku te brendshum ndaj rendit kushtetus dhe siguris publike,ne rast fatkeqsie natyrore e cila prek teritorin e rep.se kosoves ose nje pjes te tij. http://www.facebook.com/fakultetijuridikdegagjilan 8.Cilat jan fazat e shpalljes se gjendjes se jashtzakonshme (afatet) ese ? 8.Gjendja e jashtzakonshme ne rep. se kosoves zgjat po aq sa zgjat edhe rreziku I caktuar qe ka rezultuar me ket gjendje por jo me shum se 60 dit,afati prej 60 ditve eshte afat fiks I percaktuar me kushtetut per te cilin nuk ka nevoj me u votu ne kuvend.Ne rast nevoje kushtetuta le hapsir qe gjendja e jashtzakonshme mund te zgjas ne nje periudh prej 30-90 dite ne rast se presideti konsideron qe rreziku per vend eshte I jashtzakonshum. Gjendja e jashtzakonshme mund te zgjas edhe 150 dit,por kohzgjatja prej 150 ditve duhet te votohet ne kuvend me 2/3 e votave. 9.Magna karta libertatum? 9.E ka kufizu pushtetin e monarkut dhe I ka dhen te drejta klasave tjera. 10.Defektet e kushtetutes se vajmarit ? 10. Ka leju qe presidenti te zgjidhet edhe pa shumicen e votave dhe ket rast e ka shfrytezu hitleri dhe ka ardhur ne pushtet. 11. Kur gjykata kushtetuese ka te drejt te bej kontrollin e projekt amandamenteve ne KS? 11.Gjykata kushtetuese kontrollin e projekt-amandamenteve e ben ateher kur kryetari I kuvendit I dorzon projectamandamentet ne gjykaten kushtetuese per vlersimin e ligjshmeris dhe kushtetutshmeris para miratimit te tyre ne kuvend.

12.Cili shtet ka kushtetut te but ? 12.Kushtetut e but ajo kushtetut e cila miratohet nga organi I cili nxjerr ligje te rendomta sipas procedures per nxjerrjen e ligjeve te rendomta. Si kushtetut e but (fleksibile) konsiderohet kushtetuta e Anglis. 13.Kur presidenti ka te drejt ten is iniciativen legjislative ne KS ? 13.Nismen per te propozuar ligje mund tam err presidenti I rep. se kosoves ne fushveprimin e tij,qeveria,deputetet e kuvendit ose me se paku 10.000 qytetar, sipas menyres se percaktuar me ligj. Ligji I miratuar ne kuvend nenshkruhet nga kryetari I kuvendit dhe shpall presidenti I kosoves pasi te ket nenshkruar Brenda 8 diteve, pasi te ket marr ligjin. Nese presidenti I kosoves Brenda 8 diteve pas marrjes se ligjit nuk ka mar asnje vendim per shpalljen apo kthimin e tij,ateher ligji konsiderohet I shpallur pa nenshkrimin e tij dhe publikohet ne gazeten zyrtare. Ligji hyn ne fuqi 15 dit pas publikimit ne gazeten zyrtare,perveq nese me ligj nuk percaktohet ndryshe. http://www.facebook.com/fakultetijuridikdegagjilan 14.Menyra e miratimit dhe ndryshimit te kushtetutes ? 14.kushtetuta mund te miratohet perms referendumit dhe organit legjislativ dhe nga kuvendi kushtetutdhenes dersa Kushtetuta mund te ndryshohet perms dy akteve kushtetuese : a) me ligje kushtetuese , b) amandamente kushtetuese. 15.Cili shtet ka hartu kushtetuten me marrveshje nderkombtare ? 15.Qipro. 16.Gjykata kushtetuese kur u hartu per her te par ? 16.Ne vitin 1972. 17.Ne parlamentin e kosoves a ka vende te rezervuara dhe te garantuara ? 17.Po ka keto vende I perkasin pakicave ne kuvend. 18.Qfar sistemi te organizimit te egzekutivit percakton kushtetuta e rep se kosoves ? 18.Kosova eshte system bicefa, pasi ka kompetenca thuajse te njejta edhe kryeministri edhe presidenti I ka disa kompetenca vendim marrse: si rikthimi I ligjeve, emrimi I gjyqtarve,nenshkrimi I ligjeve e shum te tjera. 19.Rasti Sejdiu ? 19. 20.Karakteristikat e kushtetutes se SHBA-ve ? 20.Eshte kushtetuta e par e shkruar,eshte kushtetut e shkurt,kushtetuta e par federative etj. http://www.facebook.com/fakultetijuridikdegagjilan 21.Pjesa hyrse dhe konstituive e deklarates se pavarsis se kosoves ? 21.Pjesa hyrse,pasi qe ne hyrje te deklarates riafirmohet deshira per integrime euroatlantike theksohet se kosova eshte nje rast special qe del nga shperberja jokonsensuale e jugosllavis dhe nuk paraqet prosedan per cilendo situate tjeter. Pjesa konstituive- e deklarates permban elementet thelbsore te deklarimit te pavarsis dhe percaktimit te vlerave kryesore te shtetit te ri. 23.Raporti I kushtetutes me pakon e Ahtisarit ? 23.Perfundimisht ne relacionin ne mes te pakos dhe kushtetutes eshte me rendsi fakti se kushtetuta e rep. se kosoves eshte e shkruar e tera ne frymen e pakos se Ahtisarit duke iu nenshtruar ne mast e madhe asaj. 24.Pozita e kosoves ne baz te kushtetutes se vitit 1974 ? 24.Kosova me dispozitat e kesaj kushtetuese u percaktua si njesi autonome politike territoriale dhe si element konstituiv I federalizmit.Pozita kushtetuese juridike e kosoves sipas kushtetutes se ish RSFJ-se se vitit 1974 ne shum sfera ishte e ngjashme me poziten e republikave socialiste. Kushtetuta e RSFJ-se se vitit 1974 sikurse edhe kushtetuta e KSA te kosoves te vitit 1974 percaktojn Kosoven : a)njesi te mvetesishme politike territoriale, b)element konstituiv te federalizmit jugosllav. 25.Kosova si njesi e mvetsishme territoriale ? 25.Sipas kushtetutes se ish RSFJ-se te vitit 1974 kosova ka pasur kufijt e vet territorial qe kan pasur cilsin e kufive shtetror.Si I till ky teritor eshte I pa ndashum dhe nuk mund te jet object I kurfar ndarjesh dhe coptimesh territoriale.Per

ndryshimin e kufive ka mundur te vendos vetem te kosoves ka mundur te vendos vetem populli dhe organet legjitime te kosoves. 26.Kosova si element konstituiv I federalizmit jugosllav ? 26.Sipas zgjedhjeve te kushtetutes se RSFJ te vitit 1974 dhe kushtetutes te KSA te te njejtit vit, kosova ishte subject dhe element konstituiv I federalizmit jugosllav me te drejta te ngjashme me njesit e tjera federale.Parimet kushtetuese te cilat percaktonin kosoven si element konstituiv te federalizmit jugosllav bazohen ne : Perfaqesimin e saj net e gjitha organet dhe institucioneve federative, pjesmarrjen e saj ne realizimin e funksioneve legjislative dhe funksioneve te tjera ne nivel te federates. Etj. 27.E drejta e rikthimit te ligjit ne parlament behet nga presidentibrenda afatit prej : a) 6ditve nga data e dorzimit te tij ne presidenc b) 8 ditve ---( SAKT)--------------------------c)15 ditve ------------------------------------------http://www.facebook.com/fakultetijuridikdegagjilan 28.Cilat nga shtetet ne vijim njifet miratoj kushtetuten perms referendumit : a)Anglia b)Gjermania c)Franca (sakt) d)Austria 29.Cilat nga shtetet ne vijim njifet per kushtetut te fort : a) Anglia b)ShBA (sakt) c)Izraeli 30.Emrimi fillestar I gjyqtarve sipas kushtetutes se kosoves behet per nje mandate: a)2 vjeqar b)3 vjeqar (sakt) c) 5 vjeqar 31.Kompetent per transferimin e gjyqtarve sipas kushtetutes se kosoves eshte : a)Presidenti b)kshilli gjyqesor (sakt) c)kshilli prokurorial 32. Cili organ kushtetus ne kosov eshte competent per ratifikimin e marrveshjeve nderkombtare per transport nderkombtar rrugor dhe te mallrave : a)Kuvendi b)presidenti (sakt) c)kryeministri d) asnjeri 33.Nje marrveshje e ratifikuar nderkombtare sipas kushtetutes se kosoves : a)ka epersi ndaj kushtetutes b) ka epersi ndaj ligjit po jo ndaj kushtetutes (sakt) c)ka epersi ndaj akteve nenligjore 1.Gjykatat e rregullta ne rep. e Kosoves: a) jan kushtetutshmerisht te detyruara ti permbahen praktikes gjyqsore te gjykates evropjane per te drejtat e njeriut e sakt b) Nuk jan kushtetutshmerisht te detyruara c) Jan pjeserisht te detyruara KUSHTETUTA E R. KOSOVES U CERTIFIKUA NGA PCN ME 2 PRILL 2008, KURSE U MIRATUA NE KUVENDIN E KOSOVES ME 9 PRILL 2008 DHE HYRI NE FUQI ME 15 QERSHOR 2008.

CILAT JANE TRI MISIONET E KUSHTETUTES SE KOSOVES? -Misionin histrik te themelimit te shtetit Sovran dhe te pavarur te kosoves, -Misionin e promovimit te vlerave ten je shteti demokratik te bazuar ne nje demokraci kushtetuesefunksionale dhe -Misioni per percaktimin e qarte te kosoves per tu rreshtuar ne agjenden e integrimeve euroatlanike. CILI ESHTE ROLI I KUSHTETUTESNE PROCESET E SHTETKRIJIMIT DHE REFORMES POLITIKE TE SHTETIT? Nje rol historik kane te ashtuquajturat kushtetuta konstituive ose themeluese. Me keto kushtetuta krijohen shtete te reja dhe ato realizojne lirine dhe pavarsine duke implementuar vetvendosjen e popullit. KUSHETUTA SHTET KRIJUESE MIRATOHEN NGA: Ana e popullit me referendum, duke qene nje akt legjitim e demokratik i percaktimeve politike dhe shprehjes se aspiratave afatgjata per zhvillimin e tije. CILAT JANE TIPARET E KUSHTETUSTES SE R. KOSOVES TE CILAT E DALLOJNE ATE NGA KUSHTETUTAT TJERA? -Karakteri i saj konstituiv, perkatesisht themelues i shtetit, -Karaktri i saj qytetar dhe mbrojtja speciale e te drejtave te komuniteteve pakice - diskriminimi pozitiv dhe Kufizimet nderkombetare qe lidhen me parimet e percaktuara ne pakon e Ahtisarit. CILAT JANE PARIMET E KUSHTETUTES SE R. KOSOVES? Parimi i supermacise se kushtetutes, -Parimi i sundimit te ligjit, -Parimi i enumeracionit taksativ te juridiksionit kushtetues, -Parimi i demokracise kushtetuese dhe parlamentare, -Parimi i ndarjes dhe kontrollit te pushteteve, -Parimi i diskriminimit pozitiv, -Parimi i rishikimit gjyqesor te legjislacionit, -Parimi i prezumpcionit absolut te lirise se qytetarit dhe shtetasit, -Parimi i pavarsise se gjyqsorit. QKA ESHTE INTERPRETIMI I KUSHTETUTES? Interpretimi i kushtetutes eshte nje proces juridiko politik i percaktimit te domethenies se normes kushtetuese. ARSYET KRYESORE QE KERKOJNE INTERPRETIMIN KUSHTETUES TE DISPOZITAVE KUSHTETUESE JANE: 1. Ekzistimi i vakumit kushtetues, 2. Paraqitj e krizave kushtetuese, 3. norma kushtetuese jo e plote, 4. Norma kushtetuese jo koncize, 5. Norma kushtetuese me dy kuptimsi. KUSH E BENE INTERPRETIMIN E KUSHTETUTES? 1.Organi cili ka bere miratimin e kushtetutes kushtetutedhenesi, 2.Komisioni kushtetues qe ka hartuar kushtetuten, 3.Komisioni parlamentare per qeshtje kushtetuese, 4.Gjykata kushtetuese ose Gjykata supreme, etj. Psh. Gjykata kushtetuese ne Bullgari bene interpretimin te detyrueshem te kushtetutes. EPERSIA E KUSHTETUTES: 1. Kushtetuta eshte akti me i larte juridik i kosoves, ligjet dhe dhe aktet tjera juridike duhet te jene ne pajtim me kete kushtetute, 2. Pushteti qeverises buron nga kushtetuta, 3. R. e Kosoves respekton te drejten nderkombetare, 4. Secili person dhe organ ne R. e Kosove u nenshtrohet dispozitave te kushtetutes. NENI I KUSHTETUTES: Paraqet nje norme te plote kushtetuese qe rregullon teresishte nje institucion kushtetues. Preambula parahyrja e kushtetutes se R. Kosoves eshte tipike per tekstet kushtetuese dhe shpesh adhe ato ligjore. Ne preambule theksohet vendosmeria per ndertimin e kosoves si vend i lire, demokratik dhe paqedhashes, atdhe i te gjithe qytetareve te vete, perkushtimi per krijimin e shtetit te qytetareve te barabarte qe do te garantoj te drejtat dhe lirite e qytetare dhe barazine e tyre para ligjit. Cilat jane dispozitat themelore te kushtetutes se kosoves? -Perkufizimi i shtetit, -Caktimi i sistemit qeverises, -Sovranitethi dhe integriteti teritorial, -Simbolet dhe shenjat tjera identifikuese.

Sa kategori te parimeve themelore ka kushtetuta e kosoves dhe cilat jane ato? Ka (21) qeshtje te caktuara, ato jane: Perkufizimi i shtetit, sovranitteti, barazia para ligjit, forma e qeverisjes dhe ndarja e pushtetit, simbolet, vlerat, raporti i shtetit me fene, trashegimia fetare dhe kulturore, ekonomia, valuta, pushteti lokal, kryeqyteti, shtetesia, shtetasit jashte vendit, epersia e kushtetutes, mareveshjet nderkombetare, ratifikimi i marveshjeve nderkombetare, zbatimi i se drejtes nderkombetare, bartja e sovranitetit. Pekufizimi kushtetues i R. se Kosoves? Sipas kushtetutes se kosoves, R. e Kosoves perkufizohet si shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik dhe i pandashem. Kosova eshte shtet qytetare, perkatesisht shtet i shtetaseve te vete. Cilat jane (5) atributet kushtetuese te shtetit tone? Pavarsia si status kushtetues, Sovraniteti i shtetit, Shteti demokrtaik, Shteti unitare, Pandashmeria e shtetit. Perkufizimi i sovranitetit? Sovraniteti i popullit paraqet nje nga parimet themelore te qdo sistemi kushtetues dhe shteti demokratik. Sovraniteti percaktohet si nje nga shtyllat kushtetuese te ndertimit dhe te funksionimit te shtetit. Normat e para kushtetuse jane paraqitura Ne Romen e vjeter Cila eshte kushtetuta e pare federative ne bote Kushtetuta e SHBA-ve.e Numro tri sistemet e kontrollit te kushtetutshmeris se ligjeve dhe akteve tjera juridike: nga ana e organit legjislativ, nga ana e organit kushtetutdhenes ose politik, dhe nga ana e gjykatave Gjykata kushtetuse si mbrojtse e kushtetutes per here te pare eshte paraqitur ne : Austri Emrimi e drejta publike: Me i vjeter se emrimi e drejta kushtetuse Ku qendrone rendesia e kushtetutes se Frances vitit 1793 (Montanjarit ) Per here te pare ne franc zbatohet sistemi republikan Si u emrua dhe ne cilin vite u aprovua kushtetuta e pare e Shiperise U emerua Statuti themeltar I mbreteris shqiptare viti 1928 Cili eshte kuptimi matrialist ose sociologjiko-politik i se drejtes kushtetuse Me te drejt kushteues kuptojm te drejten ekzistuese ecila materializohet ne jeten e nje vendi e drejta ozitive me te gjitha raportet formale a reale pa marre parasysh se ajane te kodifikuara ne nje document me te lart apo jo. Kushtetuta e frances e vitit 1958 percakton qeverisjen shtetrore ne forme kushtetuse : republik parlamentare Kuptimi pozitiv juridik i se drejtes kushtetuse nenkuptone: Normat juridike me karakter te kodifikuar ne nje dukument te quajtur kushtetut Numro disa nga faktoret qe percaktojne dallimin ne mes kushtetutave te forta dhe buta. Per ndryshimin e kusht. te forta nevojitet procedures se veqant, Kusht.e buta I miraton organi I rregullt

Kontrollimin e kushtutshmeris ne SHBA e ushtrone: Gjykata supreme Cka shte metoda dogmatike e studimit te se drejtes kushtetuse: Eshte metod themelore dhe me e vjeter e studimit te se drejtes kushtetuese si deg e drejtesis Cili emertim perdoret sot me shume ne gjermani: e drejta shtetrore Perse u miratuan 10 amandamentet e para ne kushtetuten e SHBA-ve me 1791? Per arsye se me nenet e kushtetutes nuk mbroheshin te drejtat dhe lirit e njeriut ndersa 10 amandamentet e para I mbrojne mu keto te drejta Qka eshte metoda aksiologjike e studimit te se drejtes kushtetuse: Zbulon dhe pasqyron permbajtjen e vlerave juridike te sanksionuara me normat dhe rregulla kushtetuese dhe sendertimi I tyre ne praktik Qka quajme burime formale te se drejtes kushtetuse: Jane aktet e pergjithshme juridike te formes se shkruar me te cilat rregullohet materja kushtetuese Qka quajme burime matriale te se drejtes kushtetuse: Jane faktoret qe ndikojne dhe kushtezojne ne formimin e te drejtes kushtetuese si dege e se drejtes E drejta kushtetuese si dege shkencore u paraqit se pari ne : Fakulttin Juridik ne Ferare te italis 1797 Cili sht dallimi mes amandamenteve kushtetuse dhe Aneksit kushtetuse Dallimi qendron se amandamentet kushtetuese nxirren ne kushtet kur ekziston kushtetuta, kurse anekset kushtetuese nxirren se bashku me kushtetuten dhe nuk mund te qendroi si e ndare E drejta kushtetuse si dege pozitive juridike : Tersin e rregullave mbi bazat e sistemit politik ,ekonomik per funksionimin e pushtetit lirte,drejtat e njeriut etj. E drejta kushtetuse ka rndesi : Teorike dhe praktike Kuptimi matrial i kushtetutes merr per baze: eshtjet (objektin) qe rregullon kushtetuta Numro burimet e te drejtes kushtetuse ne Angli : magna karta libertatum,habeas corpus act bill of right Numro burimet matriale te se drejtes kushtetuse : doket kushtetuese, konventat kushtetuese, praktika gjygjesore, dhe faktet juridike Qka sht amandamenti kushtetus: Eshte akt kushtetues me te cilin behet plotesimi I kushtetutes ekzistuese ose zevendesimi apo ndryshimimi I normave te caktuara te saj. Preambulla ka karakter: ideor Praktika gjygjsore dhe zakonore eshte burim kryesor i se drejtes kushtetuse ne: Angli Pjese kryesor te kushtetutes jane: preambulla pjeset normative dhe ne sisa raste edhe dispoazitat kalimtare

Theksoni menyrat e nxjerrjes dhe ndryshimit te kushtetutave Miratimi I drejt per drejt nga populli per mes referendumit, Miratimi nga ana e kuvendit kushtetutdhenes, Nga ana e organit te rendomt legjislativ Theksoni rezervat kryesore te kushtetuse te Vajmarit: Kuvendi ka mund te nxjerr dispozita me te cilen e autorizon shefin e shtetit qete nxjerr dispozita ligjore sipas nevojes me te cilat mund te emeroi perkohesisht krytar qevrie njeriun I cili nuk e ka shumicen ne parlament e shfrytezoi kete Hitleri perte ardhur ne pushtet Kushtetuta e pare e shkruar ne bote : Kushtetuta e SHBA-ve e vitit 1787 Kongresi amerikan perbehet nga dy dhoma b. Dhoma e perfaqsusve dhe senati Qka shte e drejta suspenzive e vetos: Eshte e drejt te cilen e perdore kryetari I shtetit ne rastet ku kur nuk I nenshkruan ligjet te cilat I dergohen per nenshkrim dhe mbrenda 10 diteve I kthen mbrapasht ne parlament per rishikim Cili parlament ka pas ne evropen jug - lindore perberje dy dhomeshe : Parlamenti I SHQIPERIS E drejta kushtetuse si shkenc: sht e ngjajshme me te drejten kushtetuse si dege e se drejtes E drejta kushtetuese si shkenc: sht displin shkencore e cila merret me studimin e s drejts kushtetuese si deg e s drejts, prkatsisht merret me sqarimin dhe interpretimin e normave t cilat rregullojn materien kushtetuese, me formulimin e institutive juridike t cilat i zbaton n degt e s drejts si trsi koherente pastaj n mnyr kritike nga aspektet e filozofiz juridike i vlerson normat kushtetuese, studion funksionimin e sistemit kushtetues dhe efektin e tij n praktik etj. E drejta kushtetuese si shkenc politiko-juridike: Karakteri i saj si shkenc politike qndron n faktin se numri m i madh i normave juridike, me t cilat bhet rregullimi i materies kushtetuese kan t bjn me pushtetin politik, prkatsisht me formimin dhe organizimin e organeve shtetrore, autorizimet e tyre.

Sa antare e perbejne gjykaten suprem te SHBA-ve dhe cili organe shtetror bene zgjedhjen e tyre: 9 gjykatse zgjedhjen e bene presidenti dhe e miraton senati Kuptimi matrialist ose socoligjik politik i se drejtes kushtetuse nenkuptone: Normat juridike me karakter kushtetus pavarsisht se a jane te kodifikuar ne nje dukument te veqante ose jo Cilen pjese esenciale te kushtetutes nuk e ka kushtetuta e Frances e vitit 1958: te drejtat dhe lirit e njeriut Cili sistem te qeverisjes shtetrore e percaktone kushtetuta e Belgjikes e vitit 1831? Monarki kushtetuese parlamentare Cka quajme burime formale te se drejtes kushtetuse:

Jane aktet e pergjithshme juridike te formrmes se shkrusr te cilat jane ne fuqi dheme te cilat rregullohet materja kushtetuese 14. Cili emertim perdoret sot me shume ne gjermani: E drejta shtetoere e sakt Qka shte ligji kushtetues : Eshte akt kuhtetues qe paraqitet ne rastet kur egziston kushtetuta e shkruar si akte me te cilin behen ndryshime renjesore ne kushtetuten egsistuese e sakt Aktet ligjiore si burime te se drejtes kushtetuse kane: E kane fuqi me te dobte ne krahasim me burimet tjera formale te se drejtes kushtetuse Pjesa normative e kushtetutes paraqet: pjesen kryesore e saj perkatsisht kushtetuten e caktuar Me ligje kushtetus behet: Ndryshimet e vellimshe te kushtetutes Propozuse per ndryshimin e kushtetutes jane: Numri i caktuar i deputetve ,kryetari , qeveria si dhe numri i caktuar i zgjedhsve Kushtetutat e ngurta: Ndryshohen vshtir Koncepti i shtetit ligjor konsiston n : ndarjen dhe kufizimin e pushtetve, sundimin e ligjit n shoqri, rrespektimin e lirive dhe t drejtave t qytetarve Kriza kushtetuese shfaqet: Kur deshton nxjerrja e kushtetuts E drejta kushtetuese si shkenc: sht e ngjajshme me t drejten kushtetuese si deg e s ka prmbajtje m t ngusht se e drejta kushtetuese si deg e s drejts Kushtetuta e Francs s vitit 1958 prcakton qeverisjen shtetrore n form: T qeverisjes gjysmpresidenciale Emrtimi e drejta kushtetuese nxjerr bazn dhe kuptimin nga: filozofia juridike- natyrore dhe Kontrata Shoqerore Emrtimi e drejta publike sht: M i vjetr se emrtimi e drejt kushtetuese Sa antar e prbjn gjykaten Supreme t SHBA-ve dhe cilat organe shtetrore bjn zgjedhejn e tyre : E prbjn 9 antar dhe zgjedhjen e tyre e bn senati Kuptimi matrialist ose sociologjik-politik i s drejts kushtetuese nnkupton : Normat juridike me karakter kushtetues t kodifikuara n nj dokumet t quajtur kushtetut Ciln pjes esenciale t kushtetutave nuk ka Kushtetuta e Frncs e vitit 1958 dhe cilit dokument i referohet kjo kushtetut prkitazi me kt: Nuk e ka pjesen per te dejtat e njeriut dhe I referohet deklarates per te drejtat e njeriut dhe shtetasit 1789 Sa antar e prbjn kshillin kushtetues t Francs dhe cilat organe shtetrore e bjn zgjedhjen e tyre: I ka 9 anetar, tre I zgjedh kryetar republikes, 3 senati, edhe 3 kuvendi

Cilin sistem t qeverisjes shtetrore e prcakton Kushtetuta e Belgjiks e vitit 1831 E prcakton sistemin q qeverisjese monarkike, e kufizuar me kushtetuten paralmentare Emrrimin e drejta kushtetuese si diciplin shkencore e paraqet s pari n : Fakulteti Juridik n ferar t Italis 1797 Cili emrtim prdoret sot m s shumti n Gjermani: E drejta shtetrore Aktet ligjore si burim t s drejts kushtetuese kan: Kan fuqi m t dobt n krahasim me burimet tjera formale t s drejts kushtetuese Kushtetuta e vitit 1949 Indin e shpall: SHTET federativ Propozues pr ndryshimin e kushtetuts jan: Numri i caktuar i deputetve , kryetar, qeveria , si dhe numri i caktuar i zgjedhsve.

Lirite dhe te drejtatt personale jane: E drejta e jetes, liria e personalitetit te njeriut, e drejta endalimit te diskriminimit,e drejta e ankeses , e drejta ne liri, liria e te menduaritt dhe ndergjegjes, liria e besimit. Nocioni I sovranitetit- sovraniteti I shtetit paraqet nje cilesi esenciale te shtetit me ndihmen e se ciles shteti behet i pavarur nga faktore e jashtem si dhe nje faktore me I larte ne raport me subjektet e mbrendshme. Ndekaq sovraniteti ne shtet, percakton se kush eshte bartes I pushtetit shteteror ne planin e mbrendshem: individi,grup I njerzve apo populli. Format e drjteperdrejta te realizimit te sovranitetit-jane: referendum,inisiativa e popullit dhe ubimi I popullit nderkaq, forma themelore e te vendosurit te terthort eshte sistemi perfaqsues qe realizohet perms perfaquesve te zgjedhur te qytetareve. Referendumi- shte institute me I perhapur I demokracise se drejtperdrejt e bote,, referendum paraqet formen e te vendosrit te drejteperdrejt te qytetareve per ndonje akt te rendesisem juridik ose ndonje vendim me me rendesi te vecante shteteror ose locale. E drejta e zgjedhjes e pergjihshme- sot e drejta e zgjedhjes e pergjithshme paraqet nje nder parimet themelore te procesit te zjedhjeve dhe, me te nenkuptohet e drejta e pergjithshme per te marre pjese ne zgjedhje perkatesisht te drejten e te gjithe qyttetareve qe kane mbushur moshen madhore pa dallim racebesimi gjinie etj. Nocioni I procedures se zgjedhjeve procedura e zgjedhjeve perben palcen e sistemit te zgjedhjeve sepse nga ajo varet karakteri I trupave te zgjedhur si dhe sendertimi I te drejtave plitike te shtetasve.Me procedurete zgjedhjes nenkuptojme tteresine e veprimeve dhe instrumenteve lidhur mezbatimin e te drejtes se zgjedhjes pergjat procesit zgjedhor. Kushtetutshmeria nekuptojme pajtueshmerine e te gjitha akteve juridike dhe veprimeve material me kushtetuten si akt me I larte juridik . KUPTIMI Material I kushtetushmerise perfshine disa elemente edhe ate pajtueshmerine e permbajtjes se ligjeve dhe te akteve nen-ligjore me permbajtjen e kushtetutes ,pajtueshmerine e veprimeve material te organeve hteterore me permbajtjen e ksuhtetutes, garatimin kushtetues te lirive dhe te drejtave themelore te njeriut dhe te qytetarit si dhe ekzistimin e pushtetit te kufizuar shteteror. Kuptimi Formal I kushtetutshmerise po ashtu perfshine disa elemente edhe ate: nenshtrimin hirearkik I ligjeve dhe I akteve tjera juridikenen kushtetuten, pajtueshmerine e formes se ligjeve dhe te akteve tjera juridike ne pajtim me procedure e percaktuar me ksuhtetute,miratimi I ligjeve dhe I akteve juridike nga subjektet me kushtetute si dhe jyrja ne fuqi e ligjev dhe kateve juridike ne pajtim me dispozitat e ksuhtetutes.

a) Kushtetuta e Kanades . b) Kushtetuta e BRSS. c) Kushtetuta e Zvicres E DREJTA KUSHTETUSE Testi i I1. Normat e para kushtetuse jane paraqitura) Ne Romen e vjeterb) Me paraqitje e istuticioneve dhemelore shtetror dhe rregullat per funksionimi e tyre .c) Ne kohen e sistemit feudal. d) Nga fundi i shekullit XVIII dhe fillimi i shekullit XIX. E SAKT e) Me paraqitjen e kushtetutave te para te shkuara .2. Cila eshte kushtetuta e pare federative ne bote d) Kushtetuta e SHBA-ve.e e sakt ) Kushtetuta e Indise .3. Emertimi e Drejta Kushtetuse nxjerr bazen dhe kuptimin nga filozofia idealiste e Hegelit .b. nga teoria juridike frenge c. filozofija juridike romake d. filozofija juridike natyrore dhe Kontrata Shoqerore e sakt e kushtet e pergjithshme. shoqerore qe mbretronin ne ate kohe .4. Numro tri sistemet e kontrollit te kushtetutshmeris se ligjeve dhe akteve tjera juridike __ 1 nga ana e organit legjislativ 2 nga ana e organit kushtetutdhenes ose politik 3dhe nga ana e gjykatave 5. Gjykata kushtetuse si mbrojtse e kushtetutes per here te pare eshte paraqitur ne : a. Spanje b. BRSS. c. Austri e sakt d. Cekosllavaki e. Gjermani . 6. Emrimi e drejta publike a. I njejte me emerimin e drejta kushtetuse b. Me i vjeter se emrimi e drejta kushtetuse e sakt c. sht m i ri se e drejta kushtetuse d. Nuk ka te beje me te drejten kushtetuse e. shte nocion qe edhe sot perdoret ne vend te emrimit e drejta kushtetuse 7. Ku qendrone rendesia e kushtetutes se Frances vitit 1793 (Montanjarit ) Per here te pare ne franc zbatohet sistemi republikan e sakt 8. Sipas teoris juridike Gjermane , kushtetuta : a. Paraqet aktin me te larte te nje vendi b. Eshte akt juridik me rendesi me te vogel se ligji c. Paraqet nje ligje te rendomte sikurse ligjet tjera e sakt d. Eshte nje akt me cilin perkufizohen te drejtat e njeriut e. Eshte akt me te cilin percaktohet se sovraniteti i takon popullit 9. Si u emrua dhe ne cilin vite u aprovua kushtetuta e pare e Shiperise U emerua Statuti themeltar I mbreteris shqiptare viti 1928

10. Cili eshte kuptimi matrialist ose sociologjiko-politik i se drejtes kushtetuse ?Me te drejt kushteues kuptojm te drejten ekzistuese ecila materializohet ne jeten e nje vendi e drejta ozitive me e gjitha raportet formale a reale pa marre parasysh se ajane te kodifikuara nenje document me te te lart apo jo . Kushtetuta e frances e vitit 1958 percakton qeverisjen shtetrore ne forme kushtetuse . republik parlamentare_ e sakt____________ _12. Kuptimi pozitiv juridik i se drejtes kushtetuse nenkuptone : a. Normat juridike me karakter te kodifikuar ne nje dukument te quajtur kushtetut e sakt b. Gjitha normat juridike te nje vendi c. Normat juridike me karakter kushtetus pavarsisht se a jane te kodifikuara ne nje dokumnet te veqant ose jo . d. Disiplin shoqerore e cila mesohet ne fakultete e.Nje dege te veqant te se drejtes ..13 . Numro disa nga faktoret qe percaktojne dallimin ne mes kushtetutave te forta dhe buta. Per ndryshimin e kusht. Te forta_ nevojitet procedures se veqant Kusht.e buta I miraton organi I rregullt 14. Cka konsiderohet objekt studimi i se drejtes kushtetuse ne SHBA? __________________________________________________________________15. Kontrollimin e kushtutshmeris ne SHBA e ushtrone : Presidenti Dhoma e perfaqsusve c Senati d Gjykata supreme e sakt e Gjykata federale 16. Cka shte metoda dogmatike e studimit te se drejtes kushtetuse Eshte metod themelore dhe me e vjeter e studimit te se drejtes kushtetuese si deg e drejtesis 17. 17Cili emertim perdoret sot me shume ne gjermani a. e drejta publike b. e drejta kushtetuse c. e drejta mbi kushtetuten d. istuticionet politike dhe e drejta kushtetuse f. e drejta shtetoere sakt 18. Perse u miratuan 10 amandamentet e para ne kushtetuten e SHBA-ve me 1791? Per arsye se me nenet e kushtetutes nuk mbroheshin te drejtat dhe lirit e njeriut ndersa 10 amandamentet e para I mbrojne mu keto te drejta 19. Cka eshte metoda aksiologjike e studimit te se drejtes kushtetuse . __ Zbulon dhe pasqyron permbajtjen e vlerave juridike te sanksionuara me normat dhe rregulla kushtetuese dhe sendertimi I tyre ne praktik 20. Burimet formale te se drejtes kushtetuse jane a. aktet e shkruara juridike te nje vendi kane fuqi me te larte se ligjet e rendomta .e sakt b. gjitha rregullat te cilat rregullohet materiali kushtetuse c. gjitha aktet ligjore te nje vendi d. zakonet ose doket kushtetuse e. ato burime qe kane ndikuar ne formesimin e se drejtes si dege e se drejtes .21. Cka quajme burime formale te se drejtes kushtetuse Jane aktet e pergjithshme juridike te formes se shkruar me te cilat rregullohet materja kushtetuese 22. Cili sistem te qeverisjes shtetrore e percaktone kushtetuta e Belgjikes e vitit 1831? _____monarki kushtetuese parlamentare e sakt _ 23. ka quajme burime matriale te se drejtes kushtetuse jane faktoret qe ndikojne dhe kushtezojne ne formimin e te drejtes kushtetuese si deg e se drejtes _ e drejta kushtetuese si deg shkencore_ u paraqit se pari ne : a. SHBA (1776)

b. Fakultetin juridik ne paris me 1834 c. Angli pase revulicionit te vitit 1688 d. Fakulttin Juridik ne Ferare te italis 1797 e sakt e. Ne france pase reformave te studimeve juridike me 1954 .25. Cili sht dallimi mes amandamenteve kushtetuse dhe Aneksit kushtetuse Dallimi qendron se amandamentet kushtetuese nxirren ne kushtet kur ekziston kushtetuta Kurse anekset kushtetuese nxirren se bashku me kushtetuten dhe nuk mund te qendroi si e ndare 26. Cila nga kushtetutat vijuse nuk permbane kapitull te veqant mbi lirit dhe te drejtat e njeriuta. Gjermanise b. Shqiprise c. Kroacise d. Frances E DREJTA KUSHTETUSE Testi i II3. E drejta kushtetuse si dege pozitive juridike a) Perfshine teresine e normave kushtetuse mbi bazat e sistemit ekonomik b) Tersin e rregullave p er te drejtat e njeriut .c) Tersine e rregullave kushtetuse per kufizimin e pushtetitd ) Tersin e rregullave per shtetin ligjore ) Tersin e rregullave mbi bazat e sistemit politik ,ekonomik per funksionimin e pushtetit lirte,drejtat e njeriut etje sakt 4. E drejta kushtetuse ka rndesi: a) Praktike b) Teorike dhe praktike e sakt c) Teorike , edukative dhe pedagogjike d) Funksionale dhe aplikative e) Shkencore , pozitivo-jurike dhe historike 3. Kuptimi matrial i kushtetutes merr per baze a) Organi i cili miraton kushtetuten b) eshtjet (objektin) qe rregullon kushtetuta e sakt c) Menyra e nxjeerrjes se kushtetutes d) Natyra juridike te kushtetutese ) Qellimet qe pretendon ti arrije kushtetuta 4. Numro burimet e te drejtes kushtetuse ne Angli magna karta_ libertatum, Habeas corpus act bill of rajts 5. Numro burimet matriale te se drejtes kushtetuse A.doket kushtetuese_ konventat kushtetuese praktika gjygjesore dhe faktet juridike B.teoria juridike ,dokrina politike ,programet e partive politike 6. shte amandamenti kushtetus Eshte akt kushtetues me te cilin behet plotesimi I I kushtetutes ekzistuese ose zevendesimi apo ndryshimimi I normave te caktuara te saj.

___ 7. Preambulla ka karakter : a. ideor e sakt b. teorik c. historik d. pragmatik e. pozitivo-juridik 8. Praktika gjygjsore dhe zakonore eshte burim kryesor i se drejtes kushtetuse ne a. SHBA b. Fances c. Shqipris d. Angli sakt e. Gjermanise. 9.Pjese kryesor te kushtetutes jane: a. dispozitat kalimtare b. preambulla dhe amandamentet kushtetuse c. preambulla pjeset normative dhe dispoazitat kalimtare sakt d. hyrja dispozitat per lirit dhe te drejtat e njeriut dhe anekset kushtetuse . e. amandamentetkushtetuse dhe ligjet kushtetuse . 10. Theksoni menyrat e nxjerrjes dhe ndryshimit te kushtetutave Miratimi I drejt per drejt nga populli per mes referendumit Miratimi nga ana e kuvendit kushtetutdhenes Nga ana e organit te rendomt legjislati____ 11. Theksoni rezervat kryesore te kushtetuse te Vajmarit : _ kuvendi ka mund te nxjerr dispozita me te cilen e autorizon shefin e shtetit qete nxjerr dispozita ligjore sipas nevojes me te cilat mund te emeroi perkohesisht krytar qevrie njeriun I cili nuk e ka shumicen ne parlament e shfrytezoi kete Hitleri perte ardhur ne pushtet _12.Cilat ishin dy eshtjet kontestuse me rastin e miratimit te kushtetutes se Frances te vitit 1958 13 Magna Karta Libertatun paraqet (karta e madhe e lirive a. kushtetuta e pare e shkruar b. aktin e pare te shkruar per te drejtat e njeriut c. aktin e pare me te cilin perkufizohet pushteti apsolut i monarkutd. akti i fitores se parlamentarizmit ne angli akti per te drejtat e qytetarve ne procedura gjygjsore .. 14Kushtetuta e pare e shkruar ne bote a) Kushtetuta e SHBA-ve e vitit 1787 E SAKT b) Magna Karta Libertatun e vitit 1215 c) Nenet e konfederates te vitit 1778 d) Ligji i XII tabelave e) Istrumenti i qeverisjes i vitit 1688. 15. Kongresi amerikan perbehet nga dy dhoma a. Presidenti b. Dhoma e perfaqsusve e sakt c. Senati e sakt d Gjykata supreme e Gjykata federale 16. C shte e drejta suspenzive e vetos Eshte edrejt te cilen e perdore kryetari I shtetit ne rastet ku kur nuk I nenshkruan ligjet te cilat I dergohen per nenshkrim dhe mbrenda 10 diteve I kthen mbrapasht ne parlament per rishikim 17. Cila eshte kushtetuta me e gjate ne bote _ e shte kushtetuta eIndis_ 395 neneme 9 shtojca__ 18. Cili parlament ka pas ne evropen jug- lindore perberje dy dhomeshe parlamenti I Rumanis_________________ 19. Nga temat e propozuara shkruani nje ese te shkurter a. Roli i kushtetutes ne shoqeri

b. Kushtetuta e SHBA-ve e vitit 1787 c. Veshtrim kritik i rezulutes 1244 .E DREJTA KUSHTETUSE Testi i III5. E drejta kushtetuse si shkenc a) sht e ngjajshme me te drejten kushtetuse si dege e se drejtes b) Ka permbajteje me te ngushte se e drejta kushtetuse se dege e se drejtes c) Ka permbajteje me te gjere se e drejta kushtetuse se dege e se drejtes d) Keto dy terme jane plotsishte te ngjajshme pra jane sinonimee ) Nuk egziston e drejta kushtetuse si shkenc. 2. Kushtetuta e Frances e vitit 1958 percakton qeverisje shtetrore ne forem te sistemit gjysem presidenciale e sakt 3. Emerimi e drejta kushtetuse nxjerre bazen dhe kuptimin nga a) filozofia idealiste e Hegelit .b) nga teoria juridike frenge c) filozofija juridike romake d) filozofija juridike natyrore dhe Kontrata Shoqerore e sakt e) kushtet e pergjithshme shoqerore qe mbretronin ne ate kohe 4 . Emrimi e drejta publikef) I njejte me emerimin e drejta kushtetuse g) Me i fjeter se emrimi e drejta kushtetuse h) sht m i ri se e drejta kushtetuse i) Nuk ka te beje me te drejten kushtetuse j) shte nocion qe edhe sot perdoret ne vend te emrimit e drejta kushtetuse 5. Sa antare e perbejne gjykaten suprem te SHBA-ve dhe cili organe shtetror bene zgjedhjen e tyre 9 gjykatse zgjedhjen e bene presidenti dhe e miraton senati e sakt 6. Kuptimi matrialist ose socoligjik politik i se drejtes kushtetuse nenkuptone :a) normat juridike me karakter kushtetuse b) gjitha normat juridike te nje vendi c) normat juridike me karakter kushtetus pavarsisht se a jane te kodifikuar ne nje dukument te veqante ose jo e sakt 7. Cilat jane raportet themelore politike qe jane objekt studimi i se drejtes kushtetuse _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________ 8. Cilen pjese esenciale te kushtetutes nuk e ka kushtetuta e Frances e vitit 1958 __te drejtat dhe lirit e njeriut e sakt 9. Normat e para kushtetuse jane paraqiturb ) Ne Romen e vjeter c) Me paraqitje e istuticioneve dhemelore shtetror dhe rregullat per funksionimi e tyre . ) Ne kohen e sistemit feudal. e) Nga fundi i shekullit XVIII dhe fillimi i shekullit XIX .f) Me paraqitjen e kushtetutave te para te shkuara d 10. Sa antare e perbejne keshillin kushtetues te frances dhe cili organe shtetror bejne zgjedhjen e tyre __ Perbehet pej 9 anetareve 3 I zgjedh kyetari I republikes 3 I zgjedh kryetari I kuvendit 3 I zgjedh kryetari I senatit 11.Cili sistem te qeverisjes shtetrore e percaktone kushtetuta e Belgjikes e vitit 1831? Monarki kushtetuese parlamentare 12. Emertimi e drejta kushtetuse si diciplin shkencore u paraqit se pari ne :

a) SHBA (1776) b) Fakultetin juridik ne paris me 1834 c) Angli pase revulicionit te vitit 1688 d) Fakulttin Juridik ne Ferare te italis 1797 e) Ne france pase reformave te studimeve juridike me 1954. 13. Cka quajme burime formale te se drejtes kushtetuse Jane aktet e pergjithshme juridike te formrmes se shkrusr te cilat jane ne fuqi dheme te cilat rregullohet materja kushtetuese 14. Cili emertim perdoret sot me shume ne gjermani a) e drejta publike b) e drejta kushtetuse c) e drejta mbi kushtetuten d) istuticionet politike dhe e drejta kushtetuse e) e drejta shtetoere e sakt 15. ka shte ligji kushtetues Eshte akt kuhtetues qe paraqitet ne rastet kur egziston kushtetuta e shkruar si akte me te cilin behen ndryshime renjesore ne kushtetuten egsistuese e sakt ___ 16Aktet ligjiore si burime te se drejtes kushtetuse kane : a. kane fuqin me te madhe juridike se aktet tjera kushtetuse b. nuk jane burime formale te se drejtes kushtetuse c. jane burime matriale te se drejtes kushtetuse d. jane te njejtat si ligjet kushtetusee. E,kane fuqi me te dobte ne krahasim me burimet tjera formale te se drejtes kushtetuse e sakt 17. Kushtetuta e vitit 1942 percakton indin si shtet Konfederativ Federativ Union personal Monarkist 18. Cili shte dallimi mes kushtetutave te shkruara dhe jo te shkruara dhe teoris mbi kushtetutat te kodifikuara dhe jo te kodifikuara . _______________________________________________________________________ 19. Pjesa normative e kushtetutes paraqet __________pjesen kryesore e saj perkatsisht kushtetuten e caktuar e sakt 20. Cfare forme e miratimit te kushtetutave mbizotron sot ne bote a. nga organi kushtutdhense b. nga organi legjistativ por nevoitet edhe pelqimi i popllit me referendum c. miratimi nga organi i rendomt legjistativ d. me referendume. nga organi kushtutdhens por nevoitet edhe pelqimi I popllit me referendum 21. Me ligje kushtetus behet : a. do ndryshim i kushtetutes b. vetem ndryshime me rendesi te vogel c. ndryshimet e vellimshe te kushtetutes e sakt d. nuk mund te behe ndryshimet e kushtetutes e. vetem bashke me amandamentet mund te bejme ndryshimin e kushtetutes 22. Propozuse per ndryshimin e kushtetutes janea. vetem deputet ne parlament b. deputet e parlamentit si dhe qeveria c. qeveria kryetari dhe parlamentid. nje numer i caktuar i zgjedhsve dhe deputetete. numri i caktuar i deputetve ,kryetari , qeveria si dhe numri i caktuar i zgjedhsve. esakt

E drejta kushtetuese

testi IV1. Si mund t prkufizoni t drejten kushtetuse ______________________________________ ________________________________________________________ ______________ 2. Kushtetutat e ngurta a) Mund t ndryshohen vetm nga organi i posaqem b) Mund t ndryshohen n procedur t vecant c) Ndryshohen vshtir e sakt 3. Numro burimet e s drejts kushtetuese n SHBA ______________________________________ ________________________________________________________ ______________ 4. Vendimet e Gjykats kushtetuese a) jan burmie formale t s drejts kushtetuese e sakt b) nuk jan burime formale c) mund t konsiderohen si burime formale 5. Perambula ka karakter a) ideor e sakt b) teorik c) normative 6. Koncepti i shtetit ligjor konsiston n :a) ndarjen dhe kufizimin e pushtetve b) sundimin e ligjit n shoqri c) rrespektimin e lirive dhe t drejtave t qytetarve 7. Theksoni disa mangsi(rezerva) t kushtetuts s Vajmarit : 8. Kushtetuta e par e shkruar ishte :a) Mangna Carta Libertatem e vitit 1215 b) Kushtetuta e SHBA-ve e vitit 1787 E SAKT c) Kushtetuta e Kramvelit 1653 9 . Si do ta prkufizonit ju lirin e bashkimit politik _____________________________________ _________________________________________________________ ________________________ 10. Numro disa raste t kufizmiti t liris s menduarit : 11. Numro detyrat kryesore kushtetuese t shtetasit : _______________________________ _______________________________________________________________ __________________________________________________________________________ ___ 12. Lirit politike i referohen kryesisht :a) Shtetasve b) Qytetarve c) T gjith banorve t nj shteti E SAKT 13. Prkufizoni t drejten e barabart t votes : ____________________________________ _____________________________________________________ _________________ 14. E drejta pasive e votes nnkupton : a) T drejten e kandidimit prsonal b) T drejtene votimit c) T drejten e zgjedhjs 15. Fedarata si shtet i prbr sht : a) bashksi e shteteve b) shteti i prber nga dy ose m shum etnitete E SAKT c) shtet i decentralizuar 16. ` sht konfederata

_________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 117. Numroni disa funksione t prgjithshme n shtetet federative : Ushtrohen n mnyr t prbashkt ________________________________________________________________________ 18. Numroni tri sistemet kryesore t mbrojtjes s kushtetutshmris n bot : 19. Kriza kushtetuese shfaqet : a) kur shkilet kushtetuta b) kur deshton nxjerrja e kushtetuts e sakt c) kur nuk mund t zbatohet kushtetuta 20. Numro burimet aktuale t s drejts kushtetuese n Kosov: Kushtetute e kosoves

E drejta kushtetuese si shkenca) sht e ngjajshme me t drejten kushtetuese si deg e s ka prmbajtje m t ngusht se e drejta kushtetuese si deg e s drejts e sakt b) ka prmbajtje shum m t gjr se e drejta kushtetuese si deg e s drejts c) keto dy terme jan plotsisht t ngjajshme, pra jan sinonime d) nuk ekziston e drejta kushtetuese si shkenc 2. Kushtetuta e Francs s vitit 1958 prcakton qeverisjen shtetrore n form tQeverisjes gjysmpresidenciale e sakt 3. Emrtimi e drejta kushtetuese nxjerr bazn dhe kuptimin nga : a) filozofia idealiste e Hegelit b) nga teoria juridike frenge c) filozofia juridike romake d) filozofia juridike- natyrore dhe Kontrata Shoqerore e sakt e) kushtet e prgjithshme shoqerore q mbretronin n at koh 4. Emrtimi e drejta publike sht : a) i njejt me emertimin e drejt kushtetuese b) m i vjetr se emrtimi e drejt kushtetuese e sakt c) sht m i ri se emrtimi e drejta kushtetuese d) nuk ka t bj m drejten kushtetuesee) sht nocion q edhe sot prdoret n vend t emrtimit e drejta 5. Sa antar e prbjn gjykaten Supreme t SHBA-ve dhe cilat organe shtetrore bjn zgjedhejn e tyre E prbjn 9 antar dhe zgjedhjen e tyre e bn senati e sakt 6. Kuptimi matrialist ose sociologjik-politik i s drejts kushtetuese nnkupton a) normat juridike me karakter kushtetues t kodifikuara n nj dokumet t quajtur kushtetut E SAKT b) gjitha normat juridike t nj vendi c) normat juridike me karaqkter kushtetues pavarsisht se a jan t kodifikuara n nj dokument t veant ose jo d) diciplinen shkencore e cila msohet n fakultet e) nj deg t veant t s drejts. 7. Cilat jan raportet themelore politike q jan objekt sundimi i s drejts kushtetuese: _____________________________________________________________________________________ ________________________________________________ 8. Ciln pjes esenciale t kushtetutave nuk ka Kushtetuta e Frncs e vitit 1958 dhe cilit dokument i referohet kjo kushtetut prkitazi me kt

nuk e ka pjesen per te dejtat e njeriut dhe I referohet deklarates per te drejtat e njeriut dhe shtetasit 1789 : e sakt 9. Normat e para kushtetuese jan paraqitur : a) n Romn e Vjetr b) me paraqitjen e Instutucioneve themelore shtetrore dhe rregullave pr funksionimin e tyre c) n kohn e sistemit feudal d) nga fundi i shek.XVIII dhe fillimi i shek.XIXe) me paraqitjen e kushtetutave t para t shkruara. 10. Sa antar e prbjn kshillin kushtetues t Francs dhe cilat organe shtetrore e bjn zgjedhjen e tyre ? ____ I ka 9 anetar__ tre I zgjedh kryetar republikes ,3 senati, edhe 3 kuvendi 11. Cilin sistem t qeverisjes shtetrore e prcakton Kushtetuta e Belgjiks e vitit 1831 E prcakton sistemin q qeverisjese monarkike .E kufizuar me kushtetuten paralmentare. E SAKT 12. Emrrimin e drejta kushtetuese si diciplin shkencore e paraqet s pari n a) SHBA (1776) b) Fakulteti Juridik n Paris me 1834 c) Angli pas revulucinit t vitit 1688 d) Fakulteti Juridik n ferar t Italis 1797 E SAKT e) Franc pas reforms s studimit juridik 1954 13. ka quajm burim formal t s drejts kushtetuese ? ______________________________________________________________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________________ _________________________ 14. Cili emrtim prdoret sot m s shumti n Gjermani a) e drejta punlike b) e drejta kushtetuese c) e drejta mbi kushtetuten d) instutucionet politike dhe e drejta kushtetuesee) e drejta shtetrore E SAKT 15. ka sht ligji kushtetues ? _____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________ __ 1Aktet ligjore si burim t s drejts kushtetuese kan a) kan fuqi m t madhe juridike se aktet e tjera kushtetuese b) nuk jan burime formale t s drejts kushtetuese c) jan burime materiale t s drejts kushtetuese d) jan t si ligjet kushtetuese e) kan fuqi m t dobt n krahasim me burimet tjera formale t s drejts kushtetuese E SAKT 17. kushtetuta e vitit 1949 Indin e shpall b) unioni personal c) federativ E SAKT d) union reale) monarchist 18. Cili sht dallimi mbi kushtetutat e shkruar dhe jo t shkruara dhe teoris mbi kushtetutat e kodifikuara dhe jo kodifikuara? _____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________ __________________________________________ ________________________ 119. Pjesa normative kushtetuese paraqet ? a ) pjesen kryesore t saj, prkatsisht kushtetuten e caktuarE SAKT b) pjesen e kushtetuts ku prcaktohen qlimet t cilat duhen t sendertohen me kushtetut c) pjesen q prshkruan kohn dhe rrethanat n t ciln sht miratuar kushtetuta d) nuk sht pjes e secils kushtetute) pjesa normative dhe prambula nuk jan t ndara. 21. Cfar forme e miratimit kushtetues mbizotron sot n bot?

a) nga organi kushtetutdhns b) nga organi legjlislativ por nevojitet edhe pelqimi i popullit pr referendum c) miratimi nga organi i rndomt legjislativ d) nga organet kushtetutdhnse por nevojitet edhe pelqimi i popullit prreferendum 22. Me ligj kushtetues bhet ? ) do ndryshime kushtetues b) vetm ndryshime me rendsi t vogl c) ndryshimet e vllimshme t kushtetutsE SAKT d) nuk mund t bhet ndryshimet e kushtetuts e) vetm bashk me amandamente mund t bjn ndryshimin e kushtetuts 23. Propozues pr ndryshimin e kushtetuts jan: a) vetem deputetet n parlament b) deputetet e parlamenti si dhe qeveria c) qeveria kryetari dhe deputetetd) nj numr i caktuar i zgjedhsve e) numri i caktuar i deputetve , kryetar, qeveria , si dhe numri i caktuar i zgjedhsve E SAKT . 24. Ndryshmi faktik i kushtetuts sht a) pa u br ndryshimi formal i kushtetutsbE SAKT ) bhet ndryshimi formal i tekstit t kushtetuts c) ndryshimi q bhet duke miratur ndonj ligj kushtetues

7. Kushtetuta e rep se ks definohet si A.republik parlamentare, B.republik semi-presidenciale, C.asnjera? 8. Qfar esht roli kushtetetuese i keshillit gjyqesor ne ks sipas kushtetuese se ks? 9.Cili esht roli i komisioneve funksionale ne kuvendin e ks ne proceduren e shqyrtimit te projekt-ligjeve? 10. A ka kompetenc gjykata kushtetuese e ks te shikoj kushtetushmerin e projekt-amandamenteve kushtetuese. 11. Nese po cilat jona parametrat e ketij kontrolli te kushtetushmeris? 12. Cili organ kontrollon dhe mbikqyr politikat e institucioneve te siguris sipas kushtetuese se ks? KUVENDI I kOSOVES 13. Sipas kushtetuese se ks kush ka autoritet te nenshkruaj traktate dhe konventa nderkombetare, A.presidenti dhe kryeministri, B.Presidenti,kryeministri dhe MPJ. C.Presidenti,Kryeministri dhe kabineti i tij. D.Kryeministri dhe ambasadoret. 14. Sipas dispozitave te kushtetuese se ks a jan ende ne fuqi marrveshjet e UNMIKUT te nenshkruara ne emer te ks? A.PO.derisa te zevendesohet me marrveshje te reja. B.JO,keto marrveshje konsiderohen jo valide pas hyrjes ne fuqi te kushtetues se ks. 15. Cilat jan institucinet e ftuara nderkombetare nga presidenti i rep se ks? 16. Qka konsiderohen burime materiale dhe formale te se drejtes?

17. Aprovimi i kushtetutave behet? N praktikn kushtetuese jan t njohura tre forma t miratimit t kushtetuts, pr nga aspekti i sovranitetit popullor, ato jan : a). Miratimi i drejtprdrejt nga populli prmes referendumit b). Miratimi nga ana e organit (kuvendit) kushtetutvns c). Miratimi nga ana e organit t rndomt (legjislativ) prfaqsues. 18. Raca gjermane konsideohet superiore ndaj te tjerve edhe kjo ishe e garantuar me? KODIN E NUREMBERGUT DHE E MBESHTETUR FUQISHEM NGA MJEKET NAZIST. Racizmi prbnte bazn e botkuptimit t Hitlerit. Ai besonte se raca ariane, elementi baz i kombit gjerman, ishte superiore ndaj t gjitha racave t tjera dhe duhej t sundonte mbi to. Ai ndrronte q raca ariane t ndrtonte nj perandori q do t zgjaste 1000 vjet. Mbshtetja shkencore q Hitleri gjeti pr kto teori raciste ishte teoria e Darvinit. 19. QEVERIA E ZVICRRES QUHET? Qeveria e Zvicrs prbhet nga shtat antar dhe quhet Kshilli Federal. Kshilli Federal zgjidhet nga parlamenti dhe prbhet nga prfaqsuese dhe prfaqsues t partive t mdha politike. Nj antar i Kshillit federal prcaktohet nga parlamenti pr nj vit si presidente ose president. Parlamenti prbhet nga dy dhoma: Kshilli Nacional, i cili prfaqson popullin, dhe Kshilli i kantoneve, i cili i prfaqson kantonet. T dy s bashku formojn Mbledhjen e Prbashkt t Federats. Zvicra prbhet nga 26 shtete t federats, t ashtuquajtura kantone. Zvicra sht shtet juridik. Kjo do t thot se jo vetm banoret dhe banort e vendit ton duhet t i respektojn ligjet, por edhe shteti vet sht i lidhur n t drejtn n fuqi. Gjykatat jan t pavarura nga qeveria dhe parlamenti. Cilat t drejta dhe detyrime themelore jan ktu n fuqi dhe si sht e organizuar Zvicra, kjo shkruhet n kushtetutn federale t Zvicrs. Forma e shtetit e Zvicrs sht demokracia e drejtprdrejt. Popullsia me t drejt vote nuk mund t zgjedh vetm rregullisht deputett n parlamente n nivelin e federats, t kantonit prkats dhe n komun, por mund t votoj pr shum shtje - pr shembull pr lartsin e taksave dhe tatimeve, traset e rrugve ose shrbimet e posts, por edhe pr aderimin n organizata ndrkombtare ose marrveshje me shtete t tjera. Zviceranet dhe zvicerant q nga mosha 18 vje/e mund t zgjedhin dhe votojn pr shtje q i takojn gjith Zvicrs. 20. Numero 3 raste te rendesishme qe trajton tematiken kushtetuese te cilat ka diskutuar dhe vendosur gjykata kushtetuese? 21. Cilin sisetem zgjedhor e aplikon MB? 22. Kancelari gjerman ka fuqin ti propozoj presidentit te emroi dhe shkaroi ministrat e kabintit qeveritar? 23. Kush mund te inicoj amandametim te kushtetues ne ks? 24. Kush e ushtron pushtetin gjyqesor ne rep e ks?" ELEMENTET E SHTETIT LIGJOR JAN: a)Parimi i kushtetutshmris dhe ligjshmris, b)Barazia para ligjit dhe Parimi i mosdiskriminimit c)Lirit dhe te drejtat e qytetarit dhe minoriteteve d)Ndarja dhe kufizimi i pushtetit, e)Gjyqsia e pavarur, f)depolitizimi i shrbimeve publike t shtetit dhe g)Shoqria Civile etj. PREAMBULA E KUSHTETUTES SE R. SE KOSOVES - Ne, Populli i Kosovs, T vendosur pr t ndrtuar nj ardhmri t Kosovs si nj vend i lir, demokratik dhe paqedashs, i cili do t jet atdhe i t gjith qytetarve t vet; T prkushtuar pr krijimin e nj shteti t qytetarve t barabart, i cili do t garantoj t drejtat e secilit qytetar, lirit qytetare dhe barazin e t gjith qytetarve para ligjit; T zotuar q Kosova t jet shtet i mirqenies ekonomike dhe i prosperitetit social; T sigurt q shteti i Kosovs do t kontribuoj n stabilitetin e rajonit dhe t mbar Evrops, duke krijuar marrdhnie t fqinjsis dhe t bashkpunimit t mir me t gjitha shtetet fqinje; T bindur q shteti i Kosovs do t jet antar i denj i familjes s shteteve paqedashse n Bot; Me synimin q shteti i Kosovs t prfshihet n proceset integruese Euro-Atlantike; N mnyr solemne, miratojm Kushtetutn e Republiks s Kosovs. KUSHTETUTA NE KUPTIMIN POLITIK: Kushtetuta kufizon dhe institucionalizon pushtetin dhe demokracine. Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit sipas kushtetutes. 1. Kosova sht Republik demokratike e bazuar n parimin e ndarjes s pushteteve dhe kontrollit e balancimit n mes tyre, sikurse sht prcaktuar me kt Kushtetut. 2. Kuvendi i Republiks s Kosovs ushtron pushtetin legjislativ. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs prfaqson unitetin e popullit. Presidenti i Republiks s Kosovs sht prfaqsues legjitim i vendit brenda dhe jasht dhe garantues i funksionimit demokratik t institucioneve t Republiks s Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut.

4. Qeveria e Republiks s Kosovs sht prgjegjse pr zbatimin e ligjeve e politikave shtetrore dhe i nnshtrohet kontrollit parlamentar. 5. Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat. 6. Gjykata Kushtetuese sht organ i pavarur i mbrojtjes s kushtetutshmris dhe bn interpretimin prfundimtar t Kushtetuts. 7. Republika e Kosovs ka institucionet e veta pr mbrojtjen e rendit kushtetues dhe t integritetit territorial, rendit dhe qetsis publike, t cilat funksionojn nn autoritetin kushtetues t institucioneve demokratike t Republiks s Kosovs. PRESIDENTI I REPUBLIKS S KOSOVS - Presidenti sht kreu i shtetit dhe prfaqson unitetin e popullit t Republik s Kosovs. -Presidenti i Republiks s Kosovs zgjedhet nga Kuvendi, me votim t fsheht. -Zgjedhja e Presidentit t Republiks s Kosovs duhet t bhet jo m von se tridhjet (30) dit para prfundimit t mandatit t Presidentit aktual. -Zgjedhja e Presidentit bhet me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. -Nse asnjri kandidat nuk merr shumicn prej dy t tretave (2/3) n dy votimet e para, organizohet votimi i tret n mes t dy kandidatve t cilt kan marr numrin m t lart t votave n votimin e dyt dhe kandidati q merr shumicn e votave t t gjith deputetve, zgjedhet President i Republiks s Kosovs. -Nse n votimin e tret, asnjri kandidat nuk zgjidhet President i Republiks s Kosovs, shprndahet Kuvendi. KOMPETENCAT E PRESIDENTIT TE KOSOVES: Jane gjithsejt (30) kompetenca: Prfaqson Republikn e Kosovs brenda dhe jasht; garanton funksionimin kushtetues t institucioneve t prcaktuara me kt Kushtetut; shpall zgjedhjet pr Kuvendin e Kosovs dhe thrret mbledhjen e par te tij; (4) nxjerr dekrete n pajtim me kt Kushtetut; shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi i Republiks s Kosovs; ka t drejtn e kthimit pr rishqyrtim t ligjeve t miratuara, nse konsideron se jan t dmshme pr interesat legjitime t Republiks s Kosovs ose t nj a m shum komuniteteve t saj. T drejtn e rikthimit t nj ligji mund ta shfrytzoj vetm nj her; nnshkruan marrveshjet ndrkombtare n pajtim me kt Kushtetut; propozon amendamente pr kt Kushtetut; mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese; udhheq politikn e jashtme t vendit; pranon letrat kredenciale t shefave t misioneve diplomatike t akredituar n R. e Kosovs; sht Komandant Suprem i Forcave t Siguris t Kosovs; udhheq Kshillin Konsultativ pr Komunitete; cakton mandatarin pr formimin e Qeveris, pas propozimit t partis politike ose t koalicionit, q prbn shumicn e Kuvendit etj. Parlamenti: Parlamenti sht institucion ku shqyrtohen apo diskutoje shtje t ndryshme( kuptimi etimologji) dhe parlamenti nnkupton trupin prfaqsues politik q ushtron funksionin ligjdhns( kuptimi politik). Parlamenti sot n bot paraqet organin shtetror t cilit I sht besuar nxjerrja e ligjeve dhe paraqitet n forma t ndryshme si parlament, kuvend, senat, kongres etj. Parlamenti gjenezn e ka n Angli pas pushtimit nga nomadt dhe paraardhsi I tij sht institucioni CURIA REGIS apo kshilli mbretror q I kryente funksionet ekzekutiv, legjislativ dhe gjyqsor. Parlamenti sht paraqitur si shprehej e prpjekjeve t aristokracis pr t kufizuar pushtetin e monarkut. Dokumenti I par si rezultat I ktyre prpjekjeve ishte MAGNA CARTA LIBERTATEM-me t ciln ju kufizua mundsia monarkut pr caktimin e tatimeve pa plqimin e kshillit mbretror. Ndrsa q nga shek. I XIV vendoset emrtimi parlament n vend t CONCILIUM dhe CURIA . N fillim ky parlament kishte vetm nj dhom dhe m von dy dhoma. Dhoma e Komunave e cila prbhej nga prfaqsuesit e qytetarve dhe fshatarve dhe dhoma e Lordve e cila prbhej nga prfaqsuesit e shtress s pasur aristokrate. Pra n fillim parlamenti nuk merrej me nxjerrjen e ligjeve por n dhnien e plqimit pr caktimin e lartsive t tatimeve. Ndrsa teoria mbi parlamentin si organ legjislativ paraqitet n shek. XVIII nn ndikimin e filozofit Monteskies sikur ligjet do t nxirrte monarku nuk do t kishte liri dhe shumica m mir e ushtron funksionin legjislativ se sa vetm nj njeri. Kjo ide u materializua pr her t par me kushtetutn e SHBA n vitin 1787 dhe me von me kushtetutn e Francs n vitin 1791. Nga aspekti I realizimit t demokracis parlamenti paraqet formn dominonte te realizimit te demokracis ,ku qytetaret n pa mundsi t marrin pjes n mnyr t drejtprdrejt n jetn politike ata me votn e tyre zgjedhin prfaqsuesit e tyre t cilve ju besohet ushtrimi I funksioneve qeverisse. -Fillimisht parlamenti ishte instrument prkufizimin e pushtetit t monarkut dhe bartjes s disa funksioneve t tij n organet prfaqsuese -Krahas aplikimit t sistemit parlamentar si form e qeverisjes parlamenti merr atributet e organet ligjdhenes dhe prfaqsues .

- Aktualisht parlamenti n sistemet demokratike paraqet institucion kryesor politik q mundson funksionimin e demokracis parlamentare dhe pluralizmit . Funksionet e parlamentit mund t ndahen n : a) legjislativ ,b)zgjedhor dhe c) mbikqyrs KRIZA PARLAMENTARE nnkupton pamundsin e parlamentit pr te ushtruar funksionet e veta kushtetuese. Ne radhe te pare kjo pamundsi shprehet ne bllokimin e parlamentit ne ushtrimin e funksionit legjislativ dhe ne zgjedhjen qeverise. Shkaqet me te shpeshta ne shfaqjen e krizave parlamentare jan: 1. Mungesa e mazhorancave stabile parlamentare. 2. Konfliktet ne mes te parlamentit dhe presidentit rreth zgjedhjes se kryeministrit dhe qeverise. 3. Dshtimi i koalicioneve parlamentare dhe qeveritare dhe pamundsia e ndrtimit te koalicioneve te reja 4. Mosvotimi i buxhetit ne parlament. 5. Obstruksioni parlamentar nga ana e opozits. INTERPELANCA PARLAMENTARE NENKUPTON seancen apo diskutimin qe ngritet nga nocioni I numrit te caktuar I deputeteve dhe qe I adresohet kryministrit ,ministrit apo titullarit tjeter public lidhur me pergjegjesite e tyre eventuale. FUNKSIONIT E PARLAMENTIT JANE: 1. Funskioni legjislativ 2. funksioni zgjedhor 3. funksioni mbikqyres I parlamentit PLEBISCITI- sht form e realizimit t demokracis s drejtprdrejt kur vendoset pr shtje t rndsishme si forma e regjimit politik, bashkimi ose ndarja me nj shtet tjetr, dhnia e besimit ndonj lideri partiak etj. Pra por dallim pre referendumit pr deklarim nuk ka ndonj akt juridik konkret por shtje q jan t lidhura me strukturn e shtetit dhe mnyrn e qeverisjes. Dallim tjetr sht se referendumi ka t bj me deklarim pro ose kunder nj akti juridik kurse plebishiti deklarim ndaj nj individi. Zbatimi i kombinuar referendum dhe plebishitit bhet kur qytetart krahas deklarimit pr ndonj akt juridik deklarohen edhe me at se i japin besimin nj individi pr qeverisja. KUVENDI I KOSOVS sht organi m I lart prfaqsues dhe ligjvns n Kosov dhe ka tri atribute kryesore:a)sht organ ligjvns q miraton ligje b)sht organ me I lart dhe shtyll kryesore e demokracis parlamentare c) sht trup prfaqsues I zgjedhur drejtprdrejt nga qytetart n zgjedhjet e drejtprdrejta. Kuvendi nuk ka autorizim q t nxjerr ligje pr t ndryshuar kornizn kushtetuese, pra kuvendi ka t drejt vetm t marr iniciativ pr ndryshimin e kornizs, ai me dy t tretat e antarve mund t propozoj pr fillimin e procedurs. KUVENDI I KOSOVS USHTRON TRI FUNKSIONE KLASIKE: legjislativ, zgjedhor dhe t kontrollit politik. Funksioni ligjvvnes prfshin t drejtn n nxjerrjen e ligjeve, t drejtn sa I prket funksionit zgjedhor e ka n zgjedhjen e kryeministrit dhe antarve t tjer t qeveris si dh n zgjedhjen e kryetarit t kuvendit dhe t kryetarit t Kosovs.. ndrsa sa I prket kontrollit politik nprmjet instrumenteve t kontrollit parlamentar mund t shtroj prgjegjsin politike t Kryetarit t Kosovs sipas procedurs t parapar. Kuvendi i Republiks s Kosovs: (1) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme; (2) vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov; (3) shpall referendum, n pajtim me ligjin; (4) ratifikon traktatet ndrkombtare; (5) miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs; (6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit; (7) zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim me kt Kushtetut; (8) zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj; (9) mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit; (10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut; (11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese; (12) mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris; (13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme; (14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj. KUSHTETUTSHMRIA- sipas kuptimit politik juridik me kushtetutshmri kuptojm procesin e harmonizimit t gjitha akteve juridike n mes veti dhe pajtueshmrin e tyre me kushtetutn si dhe kufizimi dhe institucionalizimi i pushtetit shtetror. Pra kushtetuta n kuptimin pozitiv-juridik nnkupton harmonizimin e t gjitha akteve juridike me kushtetutn ndrsa n kuptimin formal kushtetuta nnkupton respektimin e kushtetuts dhe harmonizimin e t gjitha akteve juridike me aktet me fuqi me t lart.

QEVERIA- sht organ I pushtetit ekzekutiv q zbaton ligjet e miratuar n kuvend. Si organ ekzekutiv qeveria merret me zbatimin e drejtprdrejt t ligjeve te kuvendit dhe t politikes s prcaktuar nga ai. Qeveria e Kosovs sht qeveri parlamentare pasi q buron nga kuvendi. QEVERIA PARLAMENTARE-zgjidhet sipas rregullave parlamentare pas zgjedhjeve t rregullta parlamentare , ku krahas konstituivit t parlamentit zgjidhet edhe qeveria si organ ekzekutiv. Mandatin pr formimin e qeveris e ka partia e cila i ka fituar zgjedhjet. N rastet kur asnj parti nuk e ka shumicn ather formohet qeveria e koalicionit nga dy apo m shum parti. N sistemet politike ku zbatohet parimi i unitetit t pushtetit e sidomos ato kuvendare qeveria n tersi i nnshtrohet kontrollit t kuvendit. Ndrsa n sistemet bashkohore qeveria paraqet organ kryesor parlamentar dhe kjo qeveri udhheq me pushtetin shtetror. QEVERIA si organ i pushtetit shtetror ka autorizim t organit t pavarur vetm n sistemet parlamentare t pushtetit. N sistemet presidenciale dhe kuvendar qeveria sht organ formal q ushtron pushtetin ekzekutiv n emr t parlamentit. Qeveria sht organ aktiv politik q prve zbatimit t vendimeve t organeve t tjera shtetrore, ajo qeveris edhe me pushtetin , n prcaktimin dhe krijimin e saj. Krahas funksionit ekzekutiv dhe operativ qeveria ka funksione zgjedhore, ajo zgjedhe dhe shkarkon bartsit e funksioneve shtetrore q nuk zgjidhen nga shefi i shtetit dhe parlamenti. N gjendje t jasht zakonshme politike dhe ekonomike shumica e shteteve prcaktojn mundsin e bartjes s disa autorizimeve t parlamentit n qeveri. PRGJEGJSIT E QEVERIS-n sistemet ku zbatohet parimi i unitetit t pushtetit dhe n ato kuvendare qeveria zgjidhet dhe kontrollohet nga kuvendi. Pozit t njjt qeveria e ka edhe n sistemet presidenciale ku formohet dhe kontrollohet nga shefi i shtetit. Prgjegjsia sht me e theksuar kur ajo funksionon n form t qeveris parlamentare duke u formuar nga shumica parlamentare apo koalicioni politik ku qeveria i nnshtrohet kontrollit si: instituti i interpelancs, instituti i votbesimit dhe shkarkimi. Prgjegjsia mund t jet individuale dhe kolektive. Individuale sht kur ministri prgjigjet pr gjendjen dhe problemet n resurse t caktuara ku ai kryeson apo udhheq ndrsa prgjegjsia kolektive sht kur qeveria nuk mund t zbatoj programin e saj. Ndrsa qeveria e kabinetit ka m pak prgjegjsi ndaj parlamentit. PRBRJA DHE MANDATI I GJYKATS KUSHTETUESE 1. Gjykata Kushtetuese prbhet nga nnt (9) gjyqtar, t cilt do t jen jurist t shquar dhe personalitete me moralin m t lart, jo me m pak se dhjet (10) vjet prvoj profesionale prkatse. Kualifikimet e tjera prkatse rregullohen me ligj. Parimet e barazis gjinore do t respektohen. 2. Gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kuvendit, pr nj mandat nntvjear, pa mundsi vazhdimi. 3. Vendimi pr t propozuar shtat (7) nga gjyqtart, varet nga miratimi i dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn. Vendimi pr t propozuar dy (2) gjyqtart e tjer, merret me shumicn e votave t deputetve t Kuvendit, t cilt jan t pranishm dhe q votojn, por q mund t bhet vetm pas plqimit t shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt i mbajn vendet q jan rezervuar ose garantuar pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 4. Nse mandati i gjyqtarit prfundon para mbarimit t mandatit t rregullt, emrimi i gjyqtarit t ri bhet n pajtim me kt nen, me mandat t plot, pa t drejt rizgjedhjeje. 5. Zgjedhja e Kryetarit dhe Zvendskryetarit t Gjykats Kushtetuese, bhet nga gjyqtart t Gjykats Kushtetuese me votim t fsheht t gjyqtarve t Gjykats, pr mandat trevjear. Zgjedhja n kto funksione nuk e zgjat mandatin e gjyqtarit. SHBA - SISTEMI PRESIDENCIAL- Esenca e sistemit presidencial konsiston n organizimin dhe pozitn e pushtetit ekzekutiv. I tr pushteti ekzekutiv sht I koncentruar n institucionin e kryetarit I cili sht shef I pushtetit ekzekutiv. N sistemet presidenciale shefi I shtetit ushtron njkohsisht dy funksione: 1-Funksionin e shefit t shtetit dhe 2funksionin e shefit t qeveris. Si shef I shtetit ka t bj me prfaqsimin e shtetit Brenda dhe jasht shtetit dhe ushtrimin e funksioneve t tjera sipas kushtetuts. Si shef I pushtetit ekzekutiv presidenti emron dhe shkarkon qeverin dhe eprort e tjer t organeve shtetrore t cilt pr punn e tyre I prgjigjen drejtprdrejt atij. Presidenti n sistemet presidenciale parqet institucion zgjedhor I cili zgjidhet ne zgjedhjet presidenciale nga ana e trupit zgjedhor. Ai pr punn e tij nuk I prgjigjet parlamentit prkundr ksaj ai ka instrumente t kontrollit t aktivitetit legjislativ t parlamentit. Por kjo nuk do t thot se presidenti mund t ngritt mbi parlamentin sepse ai sht I obliguar ti prmbahet ligjeve t parlamentit. N kto sisteme parlamenti nuk e ka t drejtn e shkarkimit t qeveris dhe nuk mund t krkoj prgjegjsi nga presidenti. SISTEMI PRESIDENCIAL N SHBA-Bazat e sistemit politik n SHBA jan prcaktuar me kushtetutn vitit 1787 e cila sht plotsuar edhe me 26 amendamente dhe edhe sot e ksaj dite sht n fuqi. Ky sistem bazohet n rregullat e qeverisjes shtetrore t sistemit presidencial. Dallimi nga format e tjera t qeverisjes sht n faktin e ndarjes s pushtetit shtetror n legjislativ, ekzekutiv, gjyqsor. Pra institucionet kryesore jan t ndara sipas ndarjes horizontale t pushtetit shtetror n : legjislativ, ekzekutiv , gjyqsor. Pra parimi themelor I ktij sistemi sht se nj pushtet e

kufizoj pushtetin tjetr. Pushtetin legjislativ e ushtron Kongresi., pushtetin ekzekutiv e ushtron presidenti dhe ai gjyqsor q ushtrohet nga gjykata supreme. KARAKTERISTIKAT DOMINANTE T SISTEMIT PRESIDENCIAL JAN: Parlamenti dhe kryetari I republiks paraqesin organe t pavarura t cilat si rregull nuk mund ta kufizojn njra tjetrn. Parlamenti ushtron n mnyr t pavarur pushtetin legjislativ dhe kryetari po q sht shef I shtetit sht edhe shef I pushtetit ekzekutiv. N sistemet presidenciale qeveria zakonisht organizohet ne form t kabinetit t cilin e formon dhe e kontrollon kryetari I republiks.. Sistemi presidencial sht paraqitur pr her t par n SHBA ku q nga miratimi I kushtetuts s vitit 1787 funksionon nj model specifik I qeverisjes shtetrore. KONGRESI I SHBA-ve-Kongresi amerikan prbhet nga dy dhoma : dhoma prfaqsues dhe senatit .Puna dhe struktura e kongresit sht e rregulluar me nenin 1. Dhoma e prfaqsuesve sht dhoma e lart e kongresit t ciln e zgjedhin n mnyr t drejtprdrejt qytetart me t drejt vote. N parim t dy dhomat e kongresit kan fushveprim t njjt. Dhoma prfaqsues ka tri grupe themelore t funksioneve q I ushtron n mnyr t pavarur nga senati: Ajo shqyrton numrin m t madh t ligjeve t cilat pas miratimit nga ana e saj shqyrtohen edhe ne senat. Ajo s pari deklarohet pr vendimet q jan t lidhura me tatimet dhe ajo s pari ka t drejt ekskluzive q t filloj procedurn kundr funksionarve t lart shtetror duke prfshir ktu edhe kryetarin e shtetit t ashtuquajturin IMPEACHMENT. SENATI- sht aplikuar n sistemin amerikan si zgjidhje kompromisi n mes t tendencave centraliste dhe federaliste me rastin e miratimit t kushtetuts s vitit 1787. Formimi I senatit, mnyra e zgjidhjes s tyre sht n favor t shteteve t vogla. N fakt sipas kushtetuts sht prcaktuar q senati t prbhet nga dy senator nga do shtet t cilt I zgjedh trupi ligjdhns I shtetit., n qdo 6 vjet dhe do senator ka nj vot me at q do dy vite zgjidhet nj e tretat e senatorve t ri. Pasi q SHBA kan 50 shtete senati I ka 100 antar. Senati ka ndikim m t theksuar n kongres: Senati e ka rolin e gjykats s KASACIONIT( t instancs m t lart gjyqsore) pr shqiptimin e dnimeve ne baz t t institutit t impeachemntit. Instituti I impeachmentit e ka origjinn nga Anglia. Ai sht nj procedim gjyqsore kundr nja antari t dhoms s lordve ose t dhoms s komunave q akuzohej pr nj kundrvajtje politike. N kt procedim akuzues ishte dhoma e komunave ndrsa dhoma e lordve ishte instanc gjyqsore e shqyrtonte shtjen. Ndjekja fillon nga deputett por nuk sht prdorur gjykimi I t pandehurit kurr n kongres. Senati ka t drejt t formoj komision hetues pr do shtje t ciln e vlerson t arsyeshme. Senati jep mendimin pr zgjedhjen e disa funksionarve t lart shtetror( ministrat , ambasadort) t cilt I emron kryetari SHBA-ve dhe senati karakterizohet me modelin dypartiak t bazuar n dominimin dhe rivalitetin n mes t dy partive kryesore politike Partis demokratike dhe partis republikane. Senati ne SHBA ka fuqi te balansuar me Dhomen e perfaqesuesve PRESIDENTI I SHBA-ve-Kryetari paraqet institucion kryesor ne ShBA n baz t rolit the t ndikimit politik t tij edhe quhet sistem presidencial .Funksionet m t rndsishme t tij jan sht shefi I shtetit ,sht komandant I forcave t armatosura ,shef I pushtetit ekzekutiv etj. Ai zgjidhet pr prudhen prej 4 viteve dhe mund t zgjidhet m s shumti pr 2 mandate radhazi. KRYETARI ZGJIDHET DREJTPRDREJT NGA ANA E ZGJEDHSVE DHE KJO PROCEDUR KALON NPR 5 FAZA : a) partit politike bjn marrveshje Brenda partiake pr nominimin e kandidatit t tyre n garn presidenciale b)bhen zgjedhjet brenda partiake n t cilat caktohen kandidatet e partive q do t hyn n garat presidenciale (kto zgjedhje bhen vetm n kuadrin e partis republikane dhe demokratike ) c) qytetaret zgjedhin prfaqsuesit e partive por edhe njrin nga kandidatet presidencial d)bahet n mesin e dhjetorit ku zgjedhsit n do shtet federal me vota t fshehta deklarohet pr zgjedhjen e kryetarit e)inaugurimi I presidentit q bhet me 3 janar Raporti I ktyre 2 organeve mund t prmblidhet si n vijim :a)Kongresi nuk mund ta shkarkoj presidentin e as ministrin b)Presidenti nuk mund t shprndaj kongresin c)As presidenti e as ministrat nuk asistojn n seancat e kongresit e) pushteti ekzekutiv nuk ka iniciative legjislative Presidenti I ka kto institute t ndikimit n punn e kongresit: a)ai I drejton kongresit mesazh mbi gjendjen e federats b) I drejton mesazhe kongresit pr buxhetin c)do 6 muaj mund t I drejtoje mesazhe t tjera d) ka t drejtn e vetos ndaj ligjeve t miratuara nga kongresi. E drejta e vetos ndaj ligjeve t kongresit paraqet institutin kryesor t presidentit ndaj kongresit dhe jan t njohura dy lloje : a) vetoja suspenzive dhe b)vetoja e xhepit. Vetoja suspenzive sht e drejta e e presidentit q t mos e nnshkruaj ligjin e miratuar n t dy dhomat e kongresit dhe q ta ktheje srish n shqyrtim. Ky ligj I kthyer prap pr shqyrtim pr t hyr n fuqi duhet t miratohet nga dy t tretat e deputetve. Duke e pasur parasysh strukturn dypartiake t kongresit sht vshtir q t realizohet kjo.. ndrsa vetoja e xhepit sht form specifike e s drejts s vetos me t ciln presidenti mund t parandaloj miratimin e ndonj ligji n parlament. Kjo do t thot se n rast se ligji sht dorzuar jo m par se 10 dit para mbylljes se sesionit presidenti mund t mos e ktheje fare ligjin kongresit dhe t mos e nnshkruaj pa dhen shpjegime. Si rezultat I ksaj kongresit I mbett q n legjislacionin e radhs t rifilloj nga fillimi procedurn e re legjislative. Ndonse kryetari I SHBA-ve sht politikisht jo prgjegjs ai sipas kushtetuts sht penalisht prgjegjs. Dhe kjo prgjegjsi e tij mund t fillohet nga kongresi n baz t institutit t impeachmentit. N rastet kur dyshohet s presidenti ka kryer vepr t rnd penale procedura kundr tij fillohet nga dhoma prfaqsuese

ndrsa e gjykon dhe dnon senati. Kjo ka ndodh vetm nj her kundr kryetarit Xhonson I cili me at rast sht liruar nga akuza. GJYKATA SUPREME E SHBA-VE-ajo e ushtron n mnyr t pavarur pushtetin gjyqsor. Ajo prve ksaj ushtron edhe funksionin e kontrollit t kushtetutshmris . Ajo prbhet nga 9 gjyqtar t cilt I emron kryetari I SHBA-ve pas konsultimit dhe marrjes s mendimit nga senati. Mandati I tyre sht I prjetshm. Prve shtjeve penal dhe civile ajo shqyrton edhe konfliktet e kompetencave ndrmjet federats dhe shteteve federale. do shtetas ka t drejt t marr iniciativ pr fillimin e procedurs para ksaj gjykate. GJERMANIA sht republike parlamentare SISTEMI PARLAMENTAR N GJERMANI-Pas prmbysjes s fashizmit m mbarim t lufts s dyt botrore edhe n gjemani aplikohet regjimi parlamentar. PARLAMENTI- edhe ktu ka sistem bikameral dhe prbehet nga dy dhoma; Bundestagu ( dhoma federale) dhe Bundesrati ( kshilli federal). DEPUTETET E BUNDESTAGUT zgjidhen n zgjedhjet e prgjithshme t drejtprdrejt dhe t lira , t fshehta me mandat prej 4 vetve. Ndrkaq Bundesrati prbhet prej 3,4.5 prfaqsuesve t qeveris s do landi n varsi nga madhsia e popullsis. Prpos ktyre dy dhomave n gjermani ekziston edhe asambleja federale e cila sht e autorizuar q do 5 vjet t zgjedhe kryetarin e republiks federale. Ndrsa s ai prket dhomave t parlamentit eprsi ka dhoma e Bundestagut q shprehet n t drejtn e saj q t ushtroje kontrollin politik ndaj qeveris dhe ne fushn e legjislativit. Edhe n gjermani sistemi parlamentar sht shum partiak por roli I partive sht m I vogl pasi q pushtetit politik sht I koncentruar n qeveri prkatsisht ne kancelarin. PRESIDENTI FEDERAL- Paraqet institucion me ndikim t kufizuar dhe sht I ngjajshmme at t monarkut n Angli. Ai zgjidhet nga asambleja federale me mandate 5 vjetaq i cili nuk mund t shprndaj parlamentin pa vendim nga partit politike e sidomos t kancelarit. QEVERIA FEDERALE-prbhet nga kancelari federal dhe nga ministrat federal. kancelari propozohet nga presidenti I republiks dhe zgjidhet nga Bundestagu me shumicn absolute. N qofte se nuk zgjidhet ky kandidat parlamenti ka t drejt q me shumicn e njjt t zgjedhe nja kandidat vet. Pas emrimit t tij presidenti federal sht obliguar q n afat prej 7 ditve t emroj kt kandidat pr kancelar federal. Kancelari paraqet figurn kryesore politike I cili qeveris me pushtetin shtetror. KONTROLLIN POLITIK NDAJ PRESIDENTIT DHE KANCELARIT KA T DREJT TA USHTROJ BUNDESTAGU. Ku n rast se Bundestagu me shumic t votave voton mosbesimin ndaj kancelarit ather presidenti duhet t bj shkarkimin e tij. Ndrsa n ann tjetr nse propozimi pr marrjen e besimit t kancelarit nuk fiton shumicn e nevojshme ather kancelari ka t drejt ti propozoj presidentit q t marr vendim pr shprndarjen e parlamentit brenda 24 ditve. Britania e madhe sht republike parlamentare. ANGLIA - SISTEMI PARLAMENTAR N ANGLIAnglia sht vendi ku sht paraqitur pr her t par regjimi parlamentar dhe rregullat e qeverisjes shtetrore t demokracis prfaqsuese t bazuara n parlamentarizm. Institucionet kryesore t sistemit politik n Angli jan: kurora mbretrore ( mbretresha) ,parlamenti dhe qeveria. Kurora mbretrore- sht institucion q funksionon me shekuj mirpo kjo pozit ka evoluar prej forms MONARKIS ABSOLUTE, NE AT PARLAMENTARE e deri ne form e sotshme ku ajo m shum paraqet institucion formal. Kompetencat e saj jan si n vijim:a) ajo formalisht konvokon dhe shprndan parlamentin, ajo jep plqimin dhe bn firmosjen formale t ligjeve dhe akteve t tjera t miratuara nga parlamenti.b) Ajo emron ministrin e par( kryeministrin) duke I besuar kt mandate liderit partiak t partis dominuese n dhomn e ult. Ajo I nnshkruan aktet e rndsishme te qeveris pas firmosjs nga ministri prkats ose kryeministri dhe c) Sa I prket politikes s jashtme dhe t brendshme roli I saj eshte mjaft I kufizuar. PARLAMENTI ANGLEZ- sht paraqitur pr her t par me emrtimin Magnum conzulium. Parlamenti anglez sht I prbr prej dy dhomave : a)Dhoms s lordve dhe b)dhoms s komunave.: - Dhoma e lordve prbhet nga 1100 antar nga t cilt shumica zgjidhen sipas parimit t trashgimis. ndikimi I saj ka rn me kalimin e kohs. -Dhoma e komunave paraqet dhomn e prfaqsuesve e cila paraqet shtylln kryesore t sistemit parlamentar . Kjo dhom ka 659 deputet ku shumica e tyre 90 prqind jan nga dy partit kryesore Konservatore dhe asaj laburiste. Kjo dhom ka kompetenc t gjra legjislative , ajo zgjedh dhe kontrollon punn e qeveris miraton vendime lidhur me financa dhe politikn monetare etj. Punn e saj e udhheq spikeri. I cili sht jasht-partiak. FRANCA - SISTEMI PARLAMENTAR N FRANC-Pr dallim nga sistemi I Anglis q ka pasur nj zhvillim stabil , n Franc sistemi parlamentar ka pasur transformime te shpeshta. Bazat e sistemit bashkohor jan t prcaktuara m kushtetutn e vitit 1958. Pr dallim prej sistemi anglez Franca ka pasur ndryshime dhe reformat shpeshta politike , pastaj ka sistem shum partiak ku dhe shpesh vjen deri te formimi I qeveris s koalicionit dhe I nnshtrohet kontrollit parlamentar dhe shpesh q t rrzohet si pasoje e marrjes s besimit nga parlamenti., dhe me fund edhe roli I kryetarit sht m I avancuar se ai I monarkut n Angli.

KRYETARI I REPUBLIKS- sht shef I shtetit dhe zgjidhet prmes zgjedhjeve t drejtprdrejta nga ana e trupit elektoral. Dhe ka autorizime t gjra : ai kujdeset pr sigurimin e respektimit t kushtetuts dhe t kontinuitetit t funksionimit t pushtetit shtetror. Kryetari nuk sht politikisht prgjegjs por mban prgjegjsi penale pr veprimet e inkriminuara. Hetimet eventuale ndaj tij I zhvillon gjykata e KASACIONIT ndrsa gjykimin eventual t tij e bn gjykata e lart e cila sht e prbr nga 12 deputet dhe senator q I emron parlamenti. Kryetari nuk mund t ndrroj dhe shkarkoj qeverin. QEVERIA E FRANCS- parqet organ ekzekutiv I cili zgjidhet nga ana e kryetarit t shtetit. N fakt ai zgjedh vetm ministrin e par I cili m von prpilon listn e t gjith ministrave t tjer dhe e ofron pr miratim kryetarit. Qeveria formalisht I prgjigjet parlamentit ndrsa realisht I prgjigjet kryetarit. Mbledhjet e qeveris I kryeson kryetari I shtetit dhe vetm n munges t tij I kryeson kryetari I qeveris. PARLAMENTI-prbhet nga dy dhoma; nga asambleja nacionale dhe Senati. Asambleja paraqet dhomn e ult me karakter prfaqsues popullor me mandate 5 vitesh. Senati parqet institucion me ndikim t theksuar t cilt zgjidhen ne baz t parimit t prfaqsimit territorial te t gjitha viseve ne Franc dhe mandate I tyre zgjat 9 vite. ndrsa struktura e parlamentit francez sht multi-partiake ku prfaqsohet nj numr I madh I partive politike me orientime t ndryshme programore.

Neni 1 [Prkufizimi i Shtetit]

1. Republika e Kosovs sht shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashm. 2. Republika e Kosovs sht shtet i shtetasve t vet. Republika e Kosovs ushtron autoritetin e saj bazuar n respektimin e t drejtave dhe lirive t qytetarve t vet dhe t gjith individve brenda kufijve t saj. 3. Republika e Kosovs nuk ka pretendime territoriale ndaj asnj shteti ose pjese t ndonj shteti dhe nuk do t krkoj t bashkohet me asnj shtet ose pjes t ndonj shteti.

Neni 2 [Sovraniteti]
1. Sovraniteti i Republiks s Kosovs buron nga populli, i takon popullit dhe ushtrohet, n pajtim me Kushtetutn, nprmjet prfaqsuesve t zgjedhur, me referendum, si dhe n forma t tjera, n pajtim me dispozitat e ksaj Kushtetute. 2. Sovraniteti dhe integriteti territorial i Republiks s Kosovs sht i pacenueshm, i patjetrsueshm dhe i pandashm dhe mbrohet me t gjitha mjetet e prcaktuara me kt Kushtetut dhe me ligj. 3. Republika e Kosovs, me qllim t ruajtjes s paqes dhe mbrojtjes s interesave shtetrore, mund t marr pjes n sisteme t siguris ndrkombtare.

Neni 3 [Barazia para Ligjit]

1. Republika e Kosovs sht shoqri shumetnike, e prbr nga shqiptart dhe komunitetet tjera e cila qeveriset n mnyr demokratike, me respektim t plot t sundimit t ligjit, prmes institucioneve t veta legjislative, ekzekutive dhe gjyqsore. 2. Ushtrimi i autoritetit publik n Republikn e Kosovs bazohet n parimet e barazis para ligjit t t gjith individve dhe n respektimin e plot t t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, t pranuara ndrkombtarisht, si dhe n mbrojtjen e t drejtave dhe n pjesmarrjen e t gjitha komuniteteve dhe pjestarve t tyre.

Neni 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit]

1. Kosova sht Republik demokratike e bazuar n parimin e ndarjes s pushteteve dhe kontrollit e balancimit n mes tyre, sikurse sht prcaktuar me kt Kushtetut. 2. Kuvendi i Republiks s Kosovs ushtron pushtetin legjislativ. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs prfaqson unitetin e popullit. Presidenti i Republiks s Kosovs sht prfaqsues legjitim i vendit brenda dhe jasht dhe garantues i funksionimit demokratik t institucioneve t Republiks s Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut. 4. Qeveria e Republiks s Kosovs sht prgjegjse pr zbatimin e ligjeve e politikave shtetrore dhe i nnshtrohet kontrollit parlamentar. 5. Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat. 6. Gjykata Kushtetuese sht organ i pavarur i mbrojtjes s kushtetutshmris dhe bn interpretimin prfundimtar t Kushtetuts. 7. Republika e Kosovs ka institucionet e veta pr mbrojtjen e rendit kushtetues dhe t integritetit territorial, rendit dhe qetsis publike, t cilat funksionojn nn autoritetin kushtetues t institucioneve demokratike t Republiks s Kosovs.

Neni 5 [Gjuht]

1. Gjuh zyrtare n Republikn e Kosovs jan Gjuha Shqipe dhe Gjuha Serbe. 2. Gjuha Turke, Boshnjake dhe ajo Rome kan statusin e gjuhve zyrtare n nivel komune ose do t jen n prdorim zyrtar n cilindo nivel n pajtim me ligj.

Neni 6 [Simbolet]
1. Flamuri, stema dhe himni jan simbolet shtetrore t Republiks s Kosovs t cilat pasqyrojn karakterin shumetnik t saj. 2. Pamja, mnyra e prdorimit dhe mbrojtja e flamurit dhe t simboleve t tjera shtetrore rregullohen me ligj. Mnyra e prdorimit dhe e mbrojtjes s simboleve kombtare rregullohet me ligj.

Neni 7 [Vlerat]
1. Rendi kushtetues i Republiks s Kosovs bazohet n parimet e liris, paqes, demokracis, barazis, respektimit t t drejtave dhe lirive t njeriut dhe sundimit t ligjit, mosdiskriminimit, t drejts s prons, mbrojtjes e mjedisit, drejtsis sociale, pluralizmit, ndarjes s pushtetit shtetror dhe ekonomis s tregut. 2. Republika e Kosovs siguron barazin gjinore si vler themelore pr zhvillimin demokratik t shoqris, mundsi t barabarta pr pjesmarrje t femrave dhe meshkujve n jetn politike, ekonomike, sociale, kulturore dhe n fushat t tjera t jets shoqrore.

Neni 8 [Shteti Laik]

Republika e Kosovs sht shtet laik dhe neutral n shtje t besimeve fetare.

Neni 16 [Eprsia e Kushtetuts]

1. Kushtetuta sht akti m i lart juridik i Republiks s Kosovs. Ligjet dhe aktet e tjera juridike duhet t jen n pajtim me kt Kushtetut. 2. Pushteti qeveriss buron nga Kushtetuta. 3. Republika e Kosovs respekton t drejtn ndrkombtare. 4. Secili person dhe organ n Republikn e Kosovs u nnshtrohet dispozitave t Kushtetuts.

Kapitulli IV Kuvendi i Republiks s Kosovs Neni 63 [Parimet e Prgjithshme]

Kuvendi sht institucion ligjvns i Republiks s Kosovs i zgjedhur drejtprdrejt nga populli.

Neni 64 [Struktura e Kuvendit]

1. Kuvendi ka njqind e njzet (120) deputet t zgjedhur me votim t fsheht bazuar n listat e hapura. Vendet n Kuvend ndahen midis t gjitha partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, n prpjestim me numrin e votave t vlefshme, t fituara prej tyre, n zgjedhjet pr Kuvendin. 2. N kuadr t ksaj ndarjeje, njzet (20) prej njqind e njzet (120) vendeve jan t garantuara pr prfaqsimin e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosovs, si vijon: (1) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin Serb, do t ken numrin e vendeve n Kuvend t fituar n zgjedhjet e hapura, me minimumin dhjet (10) vende t garantuara, n rast se numri i vendeve t fituara sht m i vogl se dhjet (10); (2) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetet e tjera, n Kuvend do t ken numrin e vendeve t fituara n zgjedhjet e hapura me minimumin e vendeve t garantuara si n vijim: komuniteti Rom nj (1) vend; komuniteti Ashkali nj (1) vend; komuniteti Egjiptian nj (1) vend; dhe nj (1) vend shtes do ti jepet komunitetit Rom, Ashkali, ose Egjiptian, q ka numrin m t madh t votave t prgjithshme; komuniteti Boshnjak tri (3) vende, komuniteti Turk dy (2) vende dhe komuniteti Goran nj (1) vend, nse numri i vendeve t fituara nga secili komunitet sht m i vogl se numri i vendeve t garantuara. Neni 65 [Kompetencat e Kuvendit] Kuvendi i Republiks s Kosovs: (1) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme; (2) vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov; (3) shpall referendum, n pajtim me ligjin; (4) ratifikon traktatet ndrkombtare; (5) miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs; (6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit;

(7) zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim me kt Kushtetut; (8) zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj; (9) mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit; (10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs, n pajtim me kt Kushtetut; (11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese; (12) mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris; (13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme; (14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj.

Neni 66 [Zgjedhja dhe Mandati]

1. Kuvendi i Kosovs zgjidhet me mandat katrvjear, duke filluar nga dita e sances konstituive, q mbahet brenda tridhjet (30) ditsh nga dita e shpalljes zyrtare t rezultateve t zgjedhjeve. 2. Zgjedhjet e rregullta pr Kuvend mbahen m s voni tridhjet (30) dit para prfundimit t mandatit, kurse n raste t shprndarjes s Kuvendit, jo m von se dyzet e pes (45) dit pas shprndarjes. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs e thrret seancn e par t Kuvendit. N rast se Presidenti i Republiks s Kosovs nuk sht n gjendje t thrras seancn e par, Kuvendi mblidhet pa pjesmarrjen e Presidentit. 4. Mandati i Kuvendit t Kosovs mund t vazhdohet vetm n raste t Gjendjes s Jashtzakonshme pr masa emergjente t mbrojtjes ose n rast t rrezikut ndaj rendit kushtetues ose siguris publike t Republiks s Kosovs, dhe vetm pr aq sa zgjat Gjendja e Jashtzakonshme, si sht prcaktuar me kt Kushtetut. 5. Kushtet, zonat dhe procedurat zgjedhore, rregullohen me ligj.

Neni 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nnkryetarve]

1. Kuvendi i Kosovs nga radht e veta zgjedh Kryetarin dhe pes (5) nnkryetar. 2. Kryetari i Kuvendit propozohet nga grupi m i madh parlamentar dhe zgjedhet me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 3. Tre (3) nnkryetart t propozuar nga tri grupet m t mdha parlamentare, zgjidhen me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 4. Dy (2) nnkryetar prfaqsojn komunitetet q nuk jan shumic n Kuvend dhe ata zgjidhen me shumicn e votave t t gjith deputetve. Njri nnkryetar do t jet nga radht e deputetve t Kuvendit q mbajn vendet t rezervuara ose t garantuara t komunitetit Serb, dhe tjetri nnkryetar nga radht e deputetve t Kuvendit q mbajn vende t rezervuara ose t garantuara nga komunitetet tjera q nuk jan shumic. 5. Kryetari dhe nnkryetart e Kuvendit shkarkohen me votn e shumics prej dy t tretave (2/3) t numrit t prgjithshm t deputetve. 6. Kryetari dhe nnkryetart formojn Kryesin e Kuvendit. Kryesia sht prgjegjse pr funksionimin administrativ t Kuvendit n mnyrn e prcaktuar me Rregulloren e Puns t Kuvendit. 7. Kryetari i Kuvendit: (1) prfaqson Kuvendin; (2) prcakton rendin e dits, thrret dhe kryeson seancat; (3) nnshkruan aktet e miratuara nga Kuvendi; (4) ushtron edhe funksione t tjera, n baz t ksaj Kushtetute dhe Rregullores s Puns t Kuvendit. 8. N rast mungese ose pamundsie pr t ushtruar funksionin, Kryetarin e Kuvendit e zvendson njri nga nnkryetart.

Neni 68 [Seancat]
1. Mbledhjet e Kuvendit t Kosovs jan publike. 2. Mbledhjet e Kuvendit t Kosovs mund t jen t mbyllura me krkesn e Presidentit t Republiks s Kosovs, t Kryeministrit ose t nj t trets (1/3) s deputetve, n rastet e prcaktuara me Rregulloren e Puns t Kuvendit. Vendimi miratohet n mnyr t hapur e transparente dhe krkon votn e dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn.

Neni 69 [Orari i Seancave dhe Kuorumi]

1. Kuvendi i Kosovs punimet vjetore i zhvillon n dy sesione. 2. Sesioni pranveror fillon t hnn e tret t muajit janar, kurse sesioni vjeshtor fillon t hnn e dyt t muajit shtator. 3. Kuvendi ka kuorum kur jan t pranishm m shum se gjysma e t gjith deputetve t Kuvendit.

4. Kuvendi i Kosovs mblidhet n seanc t jashtzakonshme me krkes t Presidentit t Republiks, t Kryeministrit ose t nj t trets (1/3) t deputetve.

Neni 70 [Mandati i Deputetve]

1. Deputett e Kuvendit jan prfaqsues t popullit dhe nuk i nnshtrohen asnj mandate detyrues. 2. Mandati i deputetit t Kuvendit t Kosovs fillon ditn e certifikimit t rezultatit t zgjedhjes. 3. Mandati i deputetit mbaron ose bhet i pavlefshm, nse: (1) nuk bn betimin; (2) jep dorheqjen; (3) emrohet antar i Qeveris s Kosovs; (4) prfundon mandati i Kuvendit; (5) mungon gjasht (6) muaj rresht n seancat e Kuvendit. N raste t veanta, Kuvendi i Kosovs mund t vendos ndryshe; (6) dnohet me vendim gjyqsor t forms s prer pr vepr penale me nj ose m shum vjet burgim; (7) ajo/ai vdes. 4. Vendet e liruara t deputetve n Kuvend, plotsohen menjher, n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligjin. Neni 71 [Kualifikimet dhe Barazia Gjinore] 1. Secili shtetas i Republiks s Kosovs i cili sht tetmbdhjet (18) vje ose m i madh dhe prmbush kriteret ligjore, mund t jet kandidat pr deputet. 2. Prbrja e Kuvendit t Kosovs do t respektoj parimet e barazis gjinore t cilat jan t pranuara n pajtim me parimet ndrkombtare. Neni 72 [Papajtueshmria] Deputeti i Kuvendit t Kosovs nuk mund t mbaj ndonj post ekzekutiv n administratn publike ose n ndonj ndrmarrje n pronsi publike, dhe as t ushtroj ndonj funksion tjetr ekzekutiv, sikurse sht prcaktuar me ligj.

Neni 73 [Pamundsia e Kandidimit]

1. Nuk mund t kandidohen dhe as t zgjidhen deputet t Kuvendit, pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre: (1) gjyqtart dhe prokurort; (2) pjestart e Forcs s Siguris t Kosovs; (3) pjestart e Policis s Kosovs; (4) pjestart e Doganave t Kosovs; (5) pjestart e Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc; (6) udhheqsit e agjencive t pavarura; (7) prfaqsuesit diplomatik; (8) kryetart dhe antart e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve. 2. Nuk mund t kandidohen pr deputet personat e privuar nga zotsia juridike pr t vepruar, me vendim prfundimtar t gjykats. 3. Kryetart dhe zyrtart e tjer, t cilt mbajn prgjegjsi ekzekutive n nivel komune, nuk mund t zgjidhen si deputet t Kuvendit pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre. Neni 74 [Ushtrimi i Funksionit] Deputett e Kuvendit t Kosovs ushtrojn funksionin e tyre n interesin m t mir t Republiks s Kosovs dhe n pajtim me kt Kushtetut, ligjet dhe rregullat e procedurs s Kuvendit.

Neni 75 [Imuniteti]
1. Deputett e Kuvendit gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi prveprimet dhe vendimet e tyre brenda fushveprimit t prgjegjsive t tyre si deputet t Kuvendit. Imuniteti nuk pengon ndjekjen penale t deputetve t Kuvendit pr veprimet e ndrmarra jasht fushveprimit t prgjegjsive s tyre si deputet t Kuvendit. 2. Deputeti i Kuvendit nuk mund t arrestohet dhe as ndalohet prderisa sht duke kryer detyrat e tij/saj si deputet i Kuvendit, pa plqimin e shumics s t gjith deputetve t Kuvendit. Neni 76 [Rregullorja e Puns] Rregullat e Puns s Kuvendit miratohen me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij dhe prcaktojn organizimin e brendshm dhe mnyrn e puns s Kuvendit.

Neni 77 [Komisionet]
1. Kuvendi i Kosovs emron komisione t prhershme, komisione funksionale dhe komisione ad hoc, q pasqyrojn prbrjen politike t Kuvendit. 2. Kuvendi, me krkesn e nj t trets (1/3) s t gjith deputetve t tij, cakton komisione pr nj shtje t veant, duke prfshir edhe shtje hetimore.

3. S paku nj zvendskryesues i secilit komision parlamentar, do t jet nga radht e komunitetit tjetr nga ai i kryesuesit. 4. Pushtetet dhe procedurat e komisioneve prkufizohen me Rregulloren e Puns t Kuvendit.

Neni 78 [Komisioni pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve]

1. Komisioni pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve sht komision i prhershm i Kuvendit. Ky komision prbhet nga nj e treta (1/3) e antarve q prfaqsojn grupin e deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetin Serb, nga nj e treta (1/3) e antarve q prfaqsojn grupin e deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetet e tjera q nuk jan shumic, dhe nj e treta (1/3) e antarve nga komuniteti shumic, t prfaqsuar n Kuvend. 2. Me krkesn e cilitdo antar t Kryesis s Kuvendit, do ligj i propozuar do t dorzohet n Komisionin pr t Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve. Komisioni, me shumicn e votave t antarve t tij, do t vendos nse do t bj rekomandime n lidhje me ligjin e propozuar brenda dy javsh. 3. Pr t siguruar q t drejtat dhe interesat e komuniteteve jan adresuar si duhet, Komisioni mund ti bj rekomandime komisionit tjetr prkats ose Kuvendit. 4. Komisioni, me nismn e vet, mund t propozoj ligje dhe masa t tilla t tjera Brenda prgjegjsive t Kuvendit, t cilat i konsideron se jan t duhura pr t adresuar interesat e komuniteteve. Antart e Komisionit mund t japin mendime individuale. 5. Nj shtje mund ti referohet komisionit pr mendim kshillimor nga Kryesia e Kuvendit, nj komisioni tjetr, ose nj grupi t prbr nga t paktn dhjet (10) deputet t Kuvendit. Neni 79 [Nisma Legjislative] Nismn pr t propozuar ligje, mund ta marr Presidenti i Republiks s Kosovs nga fushveprimtaria e saj/tij, Qeveria, deputett e Kuvendit, ose m s paku dhjetmij qytetar, sipas mnyrs s prcaktuar me ligj. Neni 80 [Miratimi i Ligjeve] 1. Ligjet, vendimet dhe aktet tjera miratohen nga Kuvendi me shumicn e votave t deputetve t pranishm dhe q votojn, prve n rastet kur sht ndryshe e prcaktuar me kt Kushtetut. 2. Ligji i miratuar nga Kuvendi nnshkruhet nga Kryetari i Kuvendit t Kosovs dhe shpallet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pasi ta ket nnshkruar brenda tet (8) ditsh pasi t ket marr ligjin. 3. Nse Presidenti i Republiks e kthen ligjin n Kuvend, ai/ajo duhet t theksoj arsyet e kthimit t ligjit. Presidenti i Republiks s Kosovs t drejtn e kthimit t nj ligji n Kuvend, mund ta ushtroj vetm nj her. 4. Kuvendi, me shumicn e votave t t gjith deputetve, vendos pr miratimin e ligjit t rikthyer nga Presidenti i Republiks, dhe ligji prkats konsiderohet i shpallur. 5. Nse Presidenti i Republiks s Kosovs, brenda tet (8) ditsh pas marrjes s ligjit, nuk merr asnj vendim pr shpalljen ose kthimin e tij, ligji konsiderohet i shpallur, pa nnshkrimin e saj/tij dhe publikohet n Gazetn Zyrtare. 6. Ligji hyn n fuqi pesmbdhjet (15) dit pas publikimit n Gazetn Zyrtare t Republiks s Kosovs, prve nse, me vet ligj nuk prcaktohet ndryshe.

Neni 81 [Legjislacioni me Interes Vital]

1. Pr miratimin, ndryshimin ose shfuqizimin e ligjeve n vijim, krkohet vota e shumics s deputetve t Kuvendit t cilt jan t pranishm dhe q votojn, si dhe t shumics s deputetve t Kuvendit q jan t pranishm dhe q votojn, t cilt mbajn vende t rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e Komuniteteve q nuk jan shumic: (1) ligjet t cilat ndryshojn kufijt e komunave, themelojn ose shuajn komuna, prkufizojn shtrirjen e pushteteve t komunave dhe pjesmarrjen e tyre n marrdhniet ndrkomunale dhe tejkufitare; (2) ligjet t cilat zbatojn t drejtat e komuniteteve dhe pjestarve t tyre, me prjashtim t atyre t prcaktuara me Kushtetut; (3) ligjet pr prdorimin e gjuhve; (4) ligjet pr zgjedhjet lokale; (5) ligjet pr mbrojtjen e trashgimis kulturore; (6) ligjet pr lirit fetare ose pr marrveshjet me komunitetet fetare; (7) ligjet pr arsimin; (8) ligjet pr prdorimin e simboleve, prfshir simbolet e komuniteteve dhe pr festat publike. 2. Asnjri nga ligjet me interes vital, nuk mund ti nnshtrohet referendumit. Neni 82 [Shprndarja e Kuvendit] 1. Kuvendi shprndahet n kto raste: (1) nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e caktimit t mandatarit nga Presidenti i Republiks s Kosovs, nuk mund t formohet Qeveria;

(2) nse pr shprndarjen e Kuvendit votojn dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve, shprndarja bhet me dekret t Presidentit t Republiks s Kosovs; (3) nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e fillimit t procedurs s zgjedhjes, nuk zgjedhet Presidenti i Republiks s Kosovs. 2. Kuvendi mund t shprndahet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pas votimit t suksesshm t mosbesimit t Qeveris.

Kapitulli V Presidenti i Republiks s Kosovs Neni 83 [Statusi i Presidentit]

Presidenti sht kreu i shtetit dhe prfaqson unitetin e popullit t Republik s Kosovs. Neni 84 [Kompetencat e Presidentit] Presidenti i Republiks s Kosovs: (1) prfaqson Republikn e Kosovs brenda dhe jasht; (2) garanton funksionimin kushtetues t institucioneve t prcaktuara me kt Kushtetut; (3) shpall zgjedhjet pr Kuvendin e Kosovs dhe thrret mbledhjen e par te tij; (4) nxjerr dekrete n pajtim me kt Kushtetut; (5) shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi i Republiks s Kosovs; (6) ka t drejtn e kthimit pr rishqyrtim t ligjeve t miratuara, nse konsideron se jan t dmshme pr interesat legjitime t Republiks s Kosovs ose t nj a m shum komuniteteve t saj. T drejtn e rikthimit t nj ligji mund ta shfrytzoj vetm nj her; (7) nnshkruan marrveshjet ndrkombtare n pajtim me kt Kushtetut; (8) propozon amendamente pr kt Kushtetut; (9) mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese; (10) udhheq politikn e jashtme t vendit; (11) pranon letrat kredenciale t shefave t misioneve diplomatike t akredituar n Republikn e Kosovs; (12) sht Komandant Suprem i Forcave t Siguris t Kosovs; (13) udhheq Kshillin Konsultativ pr Komunitete; (14) cakton mandatarin pr formimin e Qeveris, pas propozimit t partis politike ose t koalicionit, q prbn shumicn e Kuvendit; (15) emron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; (16) emron dhe shkarkon gjyqtart e Republiks s Kosovs me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; (17) emron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit t Republiks s Kosovs, me propozimin e Kshillit Prokuroial t Kosovs; (18) emron dhe shkarkon prokurort e Republiks s Kosovs, me propozimin t Kshillit Prokurorial t Kosovs; (19) emron gjyqtart pr Gjykatn Kushtetuese, me propozimin e Kuvendit; (20) emron Komandantin e Forcave t Siguris t Kosovs, pas rekomandimit t Kryeministrit; (21) s bashku me Kryeministrin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Intelegjenc; (22) vendos pr shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, n konsultim me Kryeministrin; (23) mund t krkoj mbledhje t Kshillit t Siguris t Kosovs dhe i kryeson ato n kohn e Gjendjes s Jashtzakonshme; (24) vendos pr formimin e misioneve diplomatike e konsullare t Republiks s Kosovs, n baz t konsultimit me Kryeministrin; (25) emron dhe shkarkon shefat e misioneve diplomatike t Republiks s Kosovs, me propozimin e Qeveris; (26) emron Kryetarin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve; (27) emron Guvernatorin e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs i cili shrben edhe si Drejtor Menaxhues dhe emron antart e tjer t Bordit t Banks; (28) jep medalje, mirnjohje dhe mime, n pajtim me ligjin; (29) shpall falje individuale, n pajtim me ligjin; (30) s paku nj her n vit i drejtohet Kuvendit t Kosovs prkitazi me fushveprimtarin e tij/saj. Neni 85 [Kualifikimi pr Zgjedhjen e Presidentit] President i Republiks s Kosovs mund t zgjedhet do shtetas i Republiks s Kosovs, i cili e ka mbushur moshn tridhjet e pes (35) vjeare.

Neni 86 [Zgjedhja e Presidentit]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs zgjedhet nga Kuvendi, me votim t fsheht.

2. Zgjedhja e Presidentit t Republiks s Kosovs duhet t bhet jo m von se tridhjet (30) dit para prfundimit t mandatit t Presidentit aktual. 3. Secili shtetas i Republiks s Kosovs mund t nominohet si kandidat pr President t Republiks s Kosovs, nse ajo/ai siguron nnshkrimet e t paktn tridhjet (30) deputetve t Kuvendit t Kosovs. Deputett e Kuvendit mund t nnshkruajn vetm pr nj candidate pr President t Republiks s Kosovs. 4. Zgjedhja e Presidentit bhet me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t Kuvendit. 5. Nse asnjri kandidat nuk merr shumicn prej dy t tretave (2/3) n dy votimet e para, organizohet votimi i tret n mes t dy kandidatve t cilt kan marr numrin m t lart t votave n votimin e dyt dhe kandidati q merr shumicn e votave t t gjith deputetve, zgjedhet President i Republiks s Kosovs. 6. Nse n votimin e tret, asnjri kandidat nuk zgjidhet President i Republiks s Kosovs, shprndahet Kuvendi dhe shpallen zgjedhjet e reja, t cilat duhet t mbahen brenda dyzet e pes (45) ditsh.

Neni 87 [Mandati dhe Betimi]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs fillon mandatin pasi t ket dhn betimin para Kuvendit t Kosovs. Teksti i betimit rregullohet me ligjin. 2. Mandati i Presidentit sht pes (5) vjet. 3. Pas prfundimit t mandatit t par, Presidenti mund t rizgjedhet vetm edhe nj her.

Neni 88 [Papajtueshmria]
1. Presidenti nuk mund t ushtroj asnj funksion tjetr publik. 2. Pas zgjedhjes, Presidenti nuk mund t ushtroj asnj funksion n parti politike. Neni 89 [Imuniteti] Presidenti i Republiks s Kosovs gzon imunitet nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet dhe vendimet brenda fushveprimit t prgjegjsive t Presidentit t Republiks s Kosovs.

Neni 90 [Mungesa e Prkohshme e Presidentit]

1. N rast se Presidenti i Republiks s Kosovs prkohsisht nuk sht i aft pr t prmbushur prgjegjsit e tij/saj, ajo/ai mund tia kaloj vullnetarisht detyrat e postit t tij/saj, Kryetarit t Kuvendit, i cili do t jet ushtrues i detyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs. Urdhri i Presidentit pr kalimin e prgjegjsive duhet t prmbaj veanrisht arsyet dhe kohzgjatjen e kalimit t prgjegjsive, nse ka njohuri pr to. Presidenti i Republiks s Kosovs do t rifilloj ushtrimin e prgjegjsive kur t jet n gjendje ti ushtroj prgjegjsit, dhe kshtu Kryetarit t Kuvendit i pushon posti i ushtruesit t detyrs s Presidentit. 2. N rast se nuk ka ndodhur kalimi vullnetar i prgjegjsive, Kuvendi i Republiks s Kosovs, pas konsultimit me konsiliumin mjeksor, me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve vendos nse Presidenti i Republiks s Kosovs sht prkohsisht i paaft pr t ushtruar prgjegjsit e veta. Kryetari i Kuvendit t Kosovs do t shrbej si ushtrues i detyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs derisa ajo/ai t bhet i aft q t rifilloj ushtrimin e prgjegjsive t Presidentit. 3. Posti i ushtruesit t detyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs, nuk mund t ushtrohet pr nj periudh m t gjat se gjasht (6) muaj.

Neni 91 [Shkarkimi i Presidentit]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs mund t shkarkohet nga Kuvendi nse ai/ajo sht dnuar pr kryerjen e krimit t rnd ose nse ajo/ai nuk sht i/e aft pr t ushtruar prgjegjsit e ktij posti pr shkak t smundjes s rnd ose nse Gjykata Kushtetuese ka prcaktuar se ajo/ai ka br shkelje t rnd t Kushtetuts. 2. Procedura pr shkarkimin e Presidentit t Republiks s Kosovs mund t iniciohet nga nj e treta (1/3) e deputetve t Kuvendit, t cilt nnshkruajn nj peticion, i cili shpjegon arsyet pr shkarkim. N rast se peticioni supozon smundjen e rnd, Kuvendi do t krkoj mendimin e konsiliumit mjeksor pr gjendjen shndetsore t Presidentit. N rast se peticioni supozon ndonj shkelje t rnd t Kushtetuts, peticioni duhet ti dorzohet menjher Gjykats Kushtetuese, e cila vendos pr kt shtje brenda shtat (7) ditsh nga marrja e peticionit. 3. Nse Presidenti i Republiks s Kosovs sht dnuar pr ndonj krim t rnd ose kur nse Kuvendi, n pajtim me kt nen, konstaton q Presidenti nuk sht i aft t ushtroj prgjegjsit e tij/saj pr shkak t smundjes s rnd ose nse Gjykata Kushtetuese konstaton se ajo/ai ka br shkelje t rnd t Kushtetuts, Kuvendi mund t shkarkoj Presidentin me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij. Kapitulli VI Qeveria e Republiks s Kosovs

Neni 92 [Parimet e Prgjithshme]

1. Qeverin e Kosovs e prbjn Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat.

2. Qeveria e Kosovs ushtron pushtetin ekzekutiv n pajtim me Kushtetutn dhe ligj. 3. Qeveria zbaton ligjet dhe aktet e tjera t miratuara nga Kuvendi i Kosovs dhe ushtron veprimtari tjera brenda prgjegjsive t prcaktuara me kt Kushtetut dhe me ligj. 4. Qeveria merr vendime n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligje, propozon projektligje dhe amendamentimin e ligjeve ekzistuese e akteve t tjera, si dhe mund t jap mendimin rreth projektligjeve t cilat nuk jan t propozuara nga ajo.

Neni 93 [Kompetencat e Qeveris]

Qeveria ka kto kompetenca: (1) propozon dhe zbaton politikn e brendshme dhe t jashtme t vendit; (2) mundson zhvillimin ekonomik t vendit; (3) propozon Kuvendit projektligje dhe akte t tjera; (4) merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, t nevojshme pr zbatimin e ligjeve; (5) propozon Buxhetin e Republiks s Kosovs; (6) udhzon dhe mbikqyr punn e organeve t administrats; (7) udhzon veprimtarin dhe zhvillimin e shrbimeve publike; (8) i propozon Presidentit t Republiks s Kosovs emrimet dhe shkarkimet pr sheaf t misioneve diplomatike t Kosovs; (9) propozon amendamentimin e Kushtetuts; (10) mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese; (11) ushtron edhe funksione t tjera ekzekutive, t cilat nuk u jan caktuar organeve t tjera qendrore ose vendore.

Neni 94 [Kompetencat e Kryeministrit]

Kryeministri ka kto kompetenca: (1) prfaqson dhe udhheq Qeverin; (2) siguron q t gjitha Ministrit t veprojn n pajtim me politikat qeveritare; (3) siguron zbatimin e ligjeve dhe t politikave t prcaktuara t Qeveris; (4) ndrron antart e Qeveris, pa plqimin e Kuvendit; (5) kryeson Kshillin e Siguris t Kosovs; (6) emron Drejtorin e Prgjithshm t Policis s Kosovs; (7) kshillohet me Presidentin e Republiks s Kosovs mbi shtjet e Inteligjencs; (8) s bashku me Presidentin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc; (9) kshillohet me Presidentin pr zbatimin e politiks s jashtme t vendit; (10) kryen edhe pun t tjera, t prcaktuara me Kushtetut dhe me ligj.

Neni 95 [Zgjedhja e Qeveris]

1. Pas zgjedhjeve, Presidenti i Republiks s Kosovs i propozon Kuvendit kandidatin pr Kryeministr, n konsultim me partin politike ose koalicionin q ka fituar shumicn e nevojshme n Kuvend pr t formuar Qeverin. 2. Kandidati pr Kryeministr, jo m von se pesmbdhjet (15) dit pas emrimit, paraqet prbrjen e Qeveris para Kuvendit t Kosovs dhe krkon miratimin nga ana e Kuvendit. 3. Qeveria konsiderohet e zgjedhur nse merr shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit t Kosovs. 4. Nse prbrja e propozuar e Qeveris nuk merr shumicn e votave t nevojshme, Presidenti i Republiks s Kosovs, brenda dhjet (10) ditsh emron kandidatin tjetr sipas s njjts procedur. Nse as hern e dyt nuk zgjidhet Qeveria, ather Presidenti i Kosovs i shpall zgjedhjet, t cilat duhet t mbahen jo m von se dyzet (40) dit nga dita e shpalljes s tyre. 5. Nse Kryeministri jep dorheqjen ose pr arsye t tjera, posti i tij/saj mbetet i lir, Qeveria bie, dhe Presidenti i Republiks s Kosovs, n konsultim me partit politike ose koalicionin q ka fituar shumicn n Kuvend, mandaton kandidatin e ri, pr t formuar Qeverin. 6. Antart e Qeveris pas zgjedhjes, japin betimin para Kuvendit. Teksti i betimit rregullohet me ligj.

Neni 96 [Ministrit dhe Prfaqsimi i Komuniteteve]

1. Ministrit dhe organet e tjera ekzekutive themelohen, sipas nevojs, pr kryerjen e funksioneve brenda kompetencave t Qeveris. 2. Numri i antarve t Qeveris prcaktohet me aktin e brendshm t saj. 3. N Qeveri do t jen s paku nj (1) Ministr nga komuniteti Serb dhe nj (1) Ministr nga ndonj komunitet tjetr joshumic n Kosov. Nse jan m shum se dymbdhjet ministra, Qeveria do t ket edhe nj ministr t tret, i cili prfaqson nj nga komunitetet joshumic n Kosov.

4. Do t jen s paku dy (2) zvendsministra nga komuniteti Serb i Kosovs dhe dy (2) zvendsministra nga komunitete t tjera joshumic n Kosov. Nse jan m shum se dymbdhjet (12) ministra, Qeveria do t ket edhe nj zvendsministr t tret, i cili prfaqson komunitetin Serb, dhe nj (1) tjetr zvendsministr, i cili prfaqson nj nga komunitetet e tjera joshumic n Kosov. 5. Zgjedhja e ktyre ministrave dhe zvendsministrave do t vendoset pas konsultimit me partit, me koalicionet ose grupet q prfaqsojn komunitetet q nuk jan shumic n Kosov. Nse caktohen kandidat jasht deputetve t Kuvendit t Kosovs, pr kta ministra e zvendsministra krkohet miratimi formal i shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt u prkasin partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, t cilt jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin n fjal. 6. Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat e Qeveris mund t zgjidhen nga deputet t Kuvendit t Kosovs ose nga persona t kualifikuar, q nuk jan deputet t Kuvendit. 7. Papajtueshmria e antarve t Qeveris lidhur me funksionet e tyre rregullohet me ligj.

Neni 97 [Prgjegjsia]
1. Qeveria, pr punn e vet, i prgjigjet Kuvendit t Kosovs. 2. Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat mbajn bashkprgjegjsin pr vendimet q merr Qeveria, dhe prgjegjsin individuale pr vendimet q marrin n fushat e prgjegjsive t tyre. Neni 98 [Imuniteti] Antart e Qeveris s Kosovs gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile dhe shkarkimi pr veprimet dhe vendimet brenda fushveprimit t prgjegjsive t tyre si antar t Qeveris. Neni 99 [Procedurat] Mnyra e puns dhe procedurat e vendimmarrjes n Qeveri rregullohen me ligj dhe me rregullore.

Neni 100 [Mocioni i Votbesimit]

1. Mocioni i mosbesimit ndaj Qeveris mund t ngrihet me propozimin e nj t trets (1/3) t t gjith deputetve t Kuvendit. 2. Votbesimin e Qeveris mund ta krkoj Kryeministri. 3. Mocioni i mosbesimit vihet n rendin e dit t Kuvendit, jo m von se pes (5) dit e as m hert se dy (2) dit nga data e parashtrimit t tij. 4. Konsiderohet se mocioni i mosbesimit sht pranuar, nse pr t kan votuar shumica e t gjith deputetve t Kuvendit t Kosovs. 5. Nse mocioni i mosbesimit dshton, mocioni tjetr i mosbesimit nuk mund t ringrihet gjat nntdhjet (90) ditve t ardhshme. 6. Nse mocioni i mosbesimit votohet pr Qeverin n trsi, Qeveria konsiderohet n dorheqje. Kapitulli VII Sistemi i Drejtsis

Neni 102 [Parimet e Prgjithshme t Sistemit Gjyqsor]

1. Pushteti gjyqsor n Republikn e Kosov ushtrohet nga gjykatat. 2. Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur, i drejt, apolitik e i paanshm dhe siguron qasje t barabart n gjykata. 3. Gjykatat gjykojn n baz t Kushtetuts dhe ligjit. 4. Gjyqtart gjat ushtrimit t funksionit t tyre duhet t jen t pavarur dhe t paanshm. 5. Garantohet e drejta pr ankes ndaj nj vendimi gjyqsor, prve nse me ligj sht prcaktuar ndryshe. E drejta e prdorimit t mjeteve t jashtzakonshme juridike, rregullohet me ligj. Me ligj mund t lejohet e drejta pr t referuar nj rast n mnyr t drejtprdrejt n Gjykatn Supreme, dhe pr t tilla raste nuk ka t drejt ankese. Neni 103 [Organizimi dhe Jurisdiksioni i Gjykatave] 1. Organizimi, funksionimi dhe jurisdiksioni i Gjykats Supreme dhe i gjykatave t tjera, rregullohen me ligj. 2. Gjykata Supreme e Kosovs sht autoriteti m i lart gjyqsor. 3. T paktn pesmbdhjet prqind (15%) e gjyqtarve t Gjykats Supreme, por jo m pak se tre (3) gjyqtar, do t jen nga radht e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 4. Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs e emron dhe shkarkon Presidenti i Kosovs, nga radht e gjyqtarve te Gjykats Supreme, pr mandat shtatvjear, pa mundsi t riemrimit, pas propozimit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs pr emrimin ose shkarkimin e saj/tij. 5. Kryetart e t gjitha gjykatave t tjera emrohen n mnyrn e prcaktuar me ligj. 6. T paktn pesmbdhjet prqind (15%) e gjyqtarve nga cilado gjykat tjetr, e themeluar me jurisdiksionin e apelit, por jo m pak se dy (2) gjyqtar do t jen nga radht e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 7. Gjykata t specializuara mund t themelohen me ligj kur kjo t jet e nevojshme, por n asnj mnyr nuk mund t themelohen gjykata t jashtzakonshme.

Neni 104 [Emrimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarve]

1. Gjyqtart i emron, riemron dhe shkarkon Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs. 2. Prbrja e gjyqsorit pasqyron shumllojshmrin etnike t Kosovs dhe parimet e pranuara ndrkombtarisht t barazis gjinore. 3. Prbrja e gjykatave pasqyron prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial t gjykats prkatse. Para dhnies s propozimit pr emrim ose riemrim, Kshilli Gjyqsor i Kosovs kshillohet me gjykatn prkatse. 4. Gjyqtart mund t shkarkohen nga funksioni pr shkak t dnimit pr nj vepr t rnd penale ose pr mosrespektimin e rnd t detyrave. 5. Gjyqtart kan t drejt t ankohen ndaj vendimit mbi shkarkimin drejtprdrejt n Gjykatn Supreme t Kosovs. 6. Gjyqtart nuk mund t transferohen kundr vullnetit t tyre, prve nse sht parashikuar ndryshe me ligj, pr shkak t funksionimit efikas t gjyqsorit ose masave disiplinore.

Neni 105 [Mandati dhe Riemrimi]

1. Mandati fillestar pr gjyqtart sht trevjear. N raste t riemrimit, mandati sht i prhershm deri n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar m ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me ligjin. 2. Kriteret dhe procedurat pr riemrimin e nj gjyqtari, prcaktohen nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs dhe ato mund t dallojn n shkall nga kriteret e prdorura pr shkarkimin e gjyqtarve. Neni 106 [Papajtueshmria] 1. Gjyqtari nuk mund t ushtroj ndonj funksion n institucionet shtetrore jasht gjyqsorit, t jet i prfshir n ndonj aktivitet politik ose ndonj aktivitet tjetr t ndaluar me ligj. 2. Gjyqtarve nuk u lejohet t marrin prgjegjsi ose t jen barts t funksioneve, t cilat n fardo mnyre, do t ishin n kundrshtim me parimet e pavarsis dhe paansis s rolit t gjyqtarit.

Neni 107 [Imuniteti]

1. Gjyqtart, prfshir edhe gjyqtart porot, gzojn imunitetin nga ndjekja penale, padit civile dhe shkarkimi nga funksioni, pr vendimet e marra, votimin e br, mendimin e shprehur dhe pr veprimet e tjera t ndrmarra q jan brenda fushveprimit t detyrave dhe prgjegjsive t tyre si gjyqtar. 2. Gjyqtart, prfshir edhe gjyqtart porot, nuk gzojn imunitet dhe mund t shkarkohen nga funksioni, kur t ken shkelur ligjin me qllim. 3. Kur nj gjyqtar akuzohet ose arrestohet, duhet t njoftohet pa vones Kshilli Gjyqsor i Kosovs.

Neni 108 [Kshilli Gjyqsor i Kosovs]

1. Kshilli Gjyqsor i Kosovs siguron pavarsin dhe paansin e sistemit gjyqsor. 2. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht institucion plotsisht i pavarur n ushtrimin e funksioneve t tij. Kshilli Gjyqsor i Kosovs siguron q gjykatat n Kosov t jen t pavarura, profesionale e t paanshme, dhe t pasqyrojn plotsisht natyrn shumetnike t Republiks s Kosovs e t ndjekin parimet e barazis gjinore. Kshilli do tu jap prparsi pr emrim si gjyqtar, antarve t komuniteteve t nn prfaqsuara n mnyrn e prcaktuar me ligj. 3. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht prgjegjs pr rekrutimin dhe propozimin e kandidatve pr emrim dhe riemrim pr pozita gjyqsore. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht po ashtu prgjegjs pr transferimin dhe pr procedurn disiplinore kundr gjyqtarve. 4. Propozimet pr emrimin e gjyqtarve duhet t bhen n baz t procesit t hapur pr emrime, n baz t meritave t kandidatve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazis gjinore dhe prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial t gjykats prkatse. T gjith kandidatt duhet ti plotsojn kriteret e prcaktuara me ligj. 5. Kshilli Gjyqsor i Kosovs sht prgjegjs pr inspektimin gjyqsor, administrimin gjyqsor, prpilimin e rregullave pr gjykatat n pajtim me ligjin, punsimin dhe mbikqyrjen e administratorve t gjykatave, hartimin dhe mbikqyrjen e buxhetit pr gjyqsorin, prcaktimin e numrit t gjyqtarve n secilin jurisdiksion dhe bn rekomandime pr themelimin e gjykatave t reja. Themelimi i gjykatave t reja bhet me ligj. 6. Kshilli Gjyqsor i Kosovs prbhet nga trembdhjet (13) antar, me kualifikime dhe ekspertiz profesionale. Antart emrohen pr nj mandat pesvjear dhe zgjedhn n kt mnyr: (1) Pes (5) antar do t jen gjyqtar t zgjedhur nga antart e gjyqsorit; (2) Katr (4) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e fituara gjat ndarjes s prgjithshme t vendeve. T paktn dy (2) nga katr (4) antart duhet t jen gjyqtar, dhe nj (1) do t jet antar i Ods s Avokatve t Kosovs; (3) Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e komunitetit Serb n Kosov, dhe t paktn njri prej ktyre t dyve, duhet t jet gjyqtar;

(4) Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve t tjera, dhe t paktn njri prej ktyre t dyve, duhet t jet gjyqtar; (5) Papajtueshmria e t qenit antar i Kshillit Gjyqsor rregullohet me ligj. 7. Kshilli Gjyqsor i Kosovs, nga radht e antarve t vet, zgjedh kryesuesin dhe zvndskryesuesin me mandat trevjear. Zgjedhja n kto funksione nuk e zgjat mandatin e antarit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs. 8. Kryesuesi i Kshillit Gjyqsor t Kosovs i drejtohet Kuvendit t Republiks s Kosovs s paku nj her n vit lidhur me Sistemin Gjyqsor. 9. Kandidatt pr pozita gjyqsore, t cilat jan t rezervuara pr pjestart e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov, mund t rekomandohen pr emrim vetm nga antart e Kshillit t zgjedhur nga deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr pjestart e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. Nse ky grup i antarve t Kshillit nuk e propozon kandidatin pr kt pozit gjyqsore pas dy seancave t njpasnjshme t Kshillit, ather cilido antar i Kshillit ka t drejt t rekomandoj kandidatin pr at pozit gjyqsore. 10. Kandidatt pr pozita gjyqsore t gjykatave themelore, nn jurisdiksionin e t cilave prfshihet ekskluzivisht territori i nj a m shum komunave, ku shumica e popullsis i takon komunitetit Serb t Kosovs, mund t rekomandohen pr emrim vetm nga dy (2) antart e Kshillit q i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t garantuara pr komunitetin Serb n Republikn e Kosovs t cilt veprojn bashkrisht dhe n mnyr unanime. Nse kta dy (2) antar nuk rekomandojn kandidat gjyqsor pr kt pozit, gjat dy seancave t njpasnjshme t Kshillit Gjyqsor t Kosovs, ather cilido antar i Kshillit Gjyqsor t Kosovs ka t drejt t propozoj kandidat pr at pozit.

Neni 109 [Prokurori i Shtetit]

1. Prokurori i Shtetit sht institucion i pavarur me autoritet dhe prgjegjsi pr ndjekjen penale t personave t akuzuar pr ndonj vepr penale ose pr ndonj vepr tjetr, sikurse sht rregulluar me ligj. 2. Prokurori i Shtetit sht institucion i paanshm, dhe vepron n baz t Kushtetuts dhe t ligjit. 3. Organizimi, kompetencat dhe detyrat e Prokurororit t Shtetit rregullohen me ligj. 4. Prokurori i Shtetit pasqyron prbrjen shumetnike t Republiks s Kosovs dhe respekton parimet e barazis gjinore. 5. Mandati fillestar pr prokuror sht trevjear. N rast t riemrimit, mandati sht i prhershm deri n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar me ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me ligjin. 6. Prokurort mund t shkarkohen nga funksioni pr shkak t dnimit pr nj vepr t rnd penale ose pr mosrespektimin e rnd t detyrave. 7. Kryeprokurori i Shtetit emrohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, n baz t propozimit t Kshillit Prokurorial t Kosovs. Mandati i Kryeprokurorit t Shtetit sht shtatvjear, pa mundsi riemrimi.

Neni 110 [Kshilli Prokurorial i Kosovs]

1. Kshilli Prokurorial i Kosovs sht institucion plotsisht i pavarur n kryerjen e funksioneve t tij, n pajtim me ligjin. Kshilli Prokurorial i Kosovs siguron qasje t barabart n drejtsi pr t gjith personat n Kosov. Kshilli Prokurorial i Kosovs siguron q Prokurori i Shtetit t jet i pavarur, profesional, i paanshm dhe pasqyron natyrn shumetnike t Kosovs dhe parimet e barazis gjinore. 2. Kshilli Prokurorial i Kosovs do t rekrutoj, propozoj, avancoj, transferoj, disiplinoj prokurort n mnyrn e rregulluar me ligj. Kshilli do ti jap prparsi emrimit pr prokuror t antarve t komuniteteve t nn prfaqsuara n mnyrn e prcaktuar me ligj. T gjith kandidatt duhet ti plotsojn kriteret e prcaktuara me ligj. 3. Propozimet pr emrimin e prokurorve duhet t bhen n baz t procesit t hapur pr emrime, n baz t meritave t kandidatve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazis gjinore dhe prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial prkats. 4. Prbrja e Kshillit Prokurorial t Kosovs, si dhe dispozitat pr emrimin, shkarkimin, mandatin, strukturn organizative dhe rregullat e procedurs, rregullohen me ligj. Neni 111 [Avokatura] 1. Avokatura sht profesion i pavarur, e cila ofron shrbime sikur sht e rregulluar me ligj. 2. Mnyra e fitimit t s drejts pr t ushtruar profesionin e avokatit, si dhe marrja e ksaj t drejte, rregullohen me ligj. Kapitulli VIII Gjykata Kushtetuese

Neni 112 [Parimet e Prgjithshme]

1. Gjykata Kushtetuese sht autoriteti prfundimtar n Republikn e Kosovs pr interpretimin e Kushtetuts dhe prputhshmris s ligjeve me Kushtetutn. 2. Gjykata Kushtetuese sht plotsisht e pavarur n kryerjen e prgjegjsive t saj. Neni 113 [Jurisdiksioni dhe Palt e Autorizuara] 1. Gjykata Kushtetuese vendos vetm pr rastet e ngritura para gjykats n mnyr ligjore nga pala e autorizuar. 2. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs, Qeveria dhe Avokati i Popullit jan t autorizuar t ngren rastet n vijim: (1) shtjen e prputhshmris s ligjeve, t dekreteve t Presidentit e t Kryeministrit dhe t rregulloreve t Qeveris, me Kushtetutn; (2) prputhshmria e Statutit t Komuns me Kushtetutn. 3. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs dhe Qeveria jan t autorizuar t ngren shtjet n vijim: (1) konflikti n mes t kompetencave kushtetuese t Kuvendit t Kosovs, Presidentit t Republiks s Kosovs dhe Qeveris s Kosovs; (2) prputhshmria e referendumit t propozuar me Kushtetutn; (3) prputhshmria e shpalljes s Gjendjes s Jashtzakonshme dhe veprimeve t ndrmarra gjat Gjendjes s Jashtzakonshme me Kushtetutn; (4) prputhshmria e nj amendamenti t propozuar kushtetues me marrveshjet e detyrueshme ndrkombtare, t ratifikuara sipas ksaj Kushtetute dhe rishikimi i kushtetutshmris s procedurs s ndjekur; (5) nse sht shkelur Kushtetuta gjat zgjedhjes s Kuvendit. 4. Komuna sht e autorizuar t kontestoj kushtetutshmrin e ligjeve ose t akteve t Qeveris, t cilat cenojn prgjegjsit komunale ose zvoglojn t hyrat e komuns, n rast se komuna prkatse sht prekur nga ai ligj ose akt. 5. Dhjet (10) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, brenda nj afati prej tet (8) ditsh nga dita e miratimit, kan t drejt t kontestojn kushtetutshmrin e fardo ligji ose vendimi t miratuar nga Kuvendi, si pr prmbajtjen, ashtu edhe pr procedurn e ndjekur. 6. Tridhjet (30) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, jan t autorizuar t ngren shtjen nse Presidenti i Republiks s Kosovs ka kryer shkelje serioze t Kushtetuts. 7. Individt jan t autorizuar t ngren shkeljet nga autoritetet publike t t drejtave dhe lirive t tyre individuale, t garantuara me Kushtetut, mirpo vetm pasi t ken shteruar t gjitha mjetet juridike t prcaktuara me ligj. 8. Gjykatat kan t drejt ti referojn Gjykats Kushtetuese shtje prkitazi me prputhshmrin kushtetuese t nj ligji, nse ajo prputhshmri sht ngritur gjat procedurs gjyqsore dhe gjykata referuese nuk sht e sigurt pr prputhshmrin e ligjit t kontestuar me Kushtetutn dhe nse vendimi i gjykats referuese pr rastin e caktuar, varet nga prputhshmria e ligjit n fjal. 9. Kryetari i Kuvendit t Kosovs duhet t referoj amendamentet kushtetuese t propozuara para miratimit n Kuvend, me qllim q t konstatohet nse amendamenti i propozuar i zvoglon t drejtat dhe lirit e garantuara me kapitullin II t Kushtetuts. 10. Jurisdiksioni shtes mund t rregullohet me ligj.

Neni 114 [Prbrja dhe Mandati i Gjykats Kushtetuese]

1. Gjykata Kushtetuese prbhet nga nnt (9) gjyqtar, t cilt do t jen jurist t shquar dhe personalitete me moralin m t lart, jo me m pak se dhjet (10) vjet prvoj profesionale prkatse. Kualifikimet e tjera prkatse rregullohen me ligj. Parimet e barazis gjinore do t respektohen. 2. Gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kuvendit, pr nj mandat nntvjear, pa mundsi vazhdimi. 3. Vendimi pr t propozuar shtat (7) nga gjyqtart, varet nga miratimi i dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn. Vendimi pr t propozuar dy (2) gjyqtart e tjer, merret me shumicn e votave t deputetve t Kuvendit, t cilt jan t pranishm dhe q votojn, por q mund t bhet vetm pas plqimit t shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt i mbajn vendet q jan rezervuar ose garantuar pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov. 4. Nse mandati i gjyqtarit prfundon para mbarimit t mandatit t rregullt, emrimi i gjyqtarit t ri bhet n pajtim me kt nen, me mandat t plot, pa t drejt rizgjedhjeje. 5. Zgjedhja e Kryetarit dhe Zvendskryetarit t Gjykats Kushtetuese, bhet nga gjyqtart t Gjykats Kushtetuese me votim t fsheht t gjyqtarve t Gjykats, pr mandat trevjear. Zgjedhja n kto funksione nuk e zgjat mandatin e gjyqtarit.

Neni 115 [Organizimi i Gjykats Kushtetuese]

1. Gjykata Kushtetuese prcakton organizimin e vet t brendshm, rregulloren e puns, proceset e vendimmarrjes dhe shtje t tjera organizative n pajtim me ligjin. 2. Gjykata Kushtetuese publikon raportin vjetor. Neni 116 [Efekti Juridik i Vendimeve] 1. Vendimet e Gjykats Kushtetuese jan t detyrueshme pr gjyqsorin dhe t gjith personat dhe institucionet e Republiks s Kosovs. 2. Prderisa procedura t mos prfundoj para Gjykats Kushtetuese, ajo mund t suspendoj prkohsisht veprimin ose ligjin e kontestuar, derisa t merret vendimi i Gjykats, nse konsideron q aplikimi i veprimit a ligjit t kontestuar, mund t shkaktoj dme t pariparueshme. 3. Prve nse sht prcaktuar ndryshe me vendim t Gjykats Kushtetuese, shfuqizimi i ligjit, i aktit ose i veprimit hyn n fuqi n ditn e publikimit t vendimit t Gjykats. 4. Vendimet e Gjykats Kushtetuese shpallet n Gazetn Zyrtare. Neni 117 [Imuniteti] Gjyqtart e Gjykats Kushtetuese gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit civile dhe shkarkimi nga detyra pr vendimet e marra, mendimet e shprehura dhe veprimet e marra Brenda fushs s prgjegjsive si gjykats t Gjykats Kushtetuese.

Neni 118 [Shkarkimi]

Gjyqtart e Gjykats Kushtetuese mund t shkarkohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs me propozimin e dy t tretave (2/3) t gjyqtarve t Gjykats Kushtetuese, vetm pr kryerjen e krimeve t rnda ose pr mosprfillje t rnd t detyrave. Kapitulli XI Sektori i Siguris

Neni 125 [Parimet e Prgjithshme]

1. Republika e Kosovs ka pushtet mbi zbatimin e ligjit, sigurin, drejtsin, sigurin publike, inteligjencn, organet civile emergjente dhe mbi kontrollin e kufijve n territorin e vet. 2. Institucionet e siguris n Republikn e Kosovs mbrojn sigurin publike dhe t drejtat e t gjithve n Republikn e Kosovs. Institucionet veprojn me transparenc t plot dhe n pajtim me standardet demokratike e me t drejtat e njeriut t njohura ndrkombtarisht. Institucionet e Siguris duhet t pasqyrojn shumllojshmrin etnike t popullit t Republiks s Kosovs. 3. Republika e Kosovs respekton plotsisht t gjitha marrveshjet e aplikueshme ndrkombtare dhe ligjin prkats ndrkombtar dhe bashkpunon me organet ndrkombtare t siguris e me homologt rajonal. 4. Kontrolli civil dhe demokratik mbi institucionet e siguris garantohet. 5. Kuvendi i Republiks s Kosovs mbikqyr buxhetin dhe politikat e institucioneve t siguris, sikur rregullohet me ligj.

Neni 126 [Forca e Siguris e Kosovs]

1. Forca e Siguris e Kosovs sht forc kombtare e siguris pr Republikn e Kosovs, dhe mund t drgoj pjestart e saj jasht vendit n prputhje t plot me prgjegjsit e saj ndrkombtare. 2. Forca e Siguris e Kosovs mbron qytetart dhe komunitetet e Republiks s Kosovs n baz t kompetencave t prcaktuara me ligj. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs sht Komandant i Prgjithshm i Forcs s Siguris t Kosovs, e cila gjithmon i nnshtrohet kontrollit t autoriteteve civile t zgjedhura n mnyr demokratike. 4. Forca e Siguris e Kosovs sht profesioniste, pasqyron shumllojshmrin etnike t popullit t Republiks s Kosovs dhe rekrutohet nga shtetasit e Republiks s Kosovs. 5. Komandantin e Forcs s Siguris t Kosovs e emron Presidenti i Republiks s Kosovs, n baz t rekomandimit t Qeveris. Organizimi i brendshm i Forcs s Siguris t Kosovs rregullohet me ligj.

Neni 127 [Kshilli i Siguris i Kosovs]

1. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs, n bashkpunim me Presidentin e Republiks s Kosovs dhe Qeverin, prgatit strategjin e siguris pr Republikn e Kosovs. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs ka edhe rol kshillues n t gjitha shtjet q kan t bjn me sigurin n Republikn e Kosovs. 2. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs kryesohet nga Kryeministri me mbshtetje nga Qeveria, prve gjat periudhs s Gjendjes s Jashtzakonshme, sikurse sht parashikuar me kt Kushtetut. 3. Presidenti i Republiks s Kosovs mund t krkoj takime t Kshillit t Siguris t Republiks s Kosovs, dhe Kshilli sht i obliguar t bashkrendoj punn e tij ngushtsisht me Presidentin. Kshilli i Siguris i Republiks s Kosovs do t bashkpunoj

ngushtsisht me autoritetet ndrkombtare. 4. Antart e Kshillit t Siguris t Republiks s Kosovs emrohen dhe shkarkohen n mnyrn e prcaktuar me ligj. Kapitulli XII Institucionet e Pavarura

Neni 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit t Popullit]

1. Avokati i Popullit mbikqyr dhe mbron t drejtat dhe lirit e individve nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme dhe t parregullta t autoriteteve publike. 2. Avokati i Popullit sht i pavarur n ushtrimin e detyrs dhe nuk pranon udhzime e ndrhyrje nga organet, institucionet ose autoritetet e tjera, t cilat ushtrojn pushtetin n Republikn e Kosovs. 3. do organ, institucion ose autoritet tjetr, q ushtron pushtet legjitim n Republikn e Kosovs, sht i detyruar tu prgjigjet krkesave t Avokatit t Popullit dhe ti paraqes atij/asaj t gjitha dokumentet dhe informacionet e krkuara n pajtim me ligj.

Neni 133 [Zyra e Avokatit t Popullit]

1. Zyra e Avokatit t Popullit sht e pavarur, dhe propozon e administron buxhetin e vet, n pajtim me ligj. 2. Avokati i Popullit ka nj (1) ose m shum zvends. Numri, mnyra e przgjedhjes dhe mandati i tyre, rregullohen me ligjin pr Avokatin e Popullit. T paktn nj (1) nga zvendsit e Avokatit t Popullit sht pjestar i komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.

Neni 134 [Kualifikimi, Zgjedhja dhe Shkarkimi i Avokatit t Popullit]

1. Avokatin e Popullit e zgjedh Kuvendi i Kosovs, me shumicn e votave t t gjith deputetve t tij, pr nj mandat pes (5) vjear, pa t drejt rizgjedhjeje. 2. Avokat i Popullit ka t drejt t zgjidhet do shtetas i Republiks s Kosovs, me arsim t lart, me karakter e moral t lart, i ndershm, me eksperienc dhe njohuri t dalluara n fushn e t drejtave t njeriut. 3. Avokati i Popullit dhe zvendsit e saj/tij nuk mund t jen antar t asnj partie politike, as t ushtrojn veprimtari politike, shtetrore a private profesionale dhe as t marrin pjes n organizmat drejtues t organizatave civile, ekonomike dhe tregtare. 4. Avokati i Popullit gzon imunitetin nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet ose vendimet q jan brenda fushs s prgjegjsive t Avokatit t Popullit. 5. Avokati i Popullit mund t shkarkohet vetm me krkesn e m shum se nj t trets (1/3) s t gjith deputetve, dhe n kt rast Kuvendi vendos me shumicn e dy t tretave (2/3) t t gjith deputetve t tij. Neni 135 [Raportimi i Avokatit t Popullit] 1. Avokati i Popullit paraqet raport vjetor para Kuvendit t Republiks s Kosovs. 2. Me krkesn e Kuvendit, Avokati i Popullit duhet t dorzoj raporte periodike ose tjera Kuvendit. Me krkesn e Avokatit t Popullit, Kuvendi duhet tia lejoj q t dgjohet. 3. Avokati i Popullit ka t drejt t bj rekomandime dhe t propozoj masa, nse vren shkelje t t drejtave dhe lirive t njeriut nga ana e organeve t administrats publike dhe organeve t tjera shtetrore. 4. Avokati i Popullit ka t drejt t referoj shtje n Gjykatn Kushtetuese, n pajtim me dispozitat e ksaj Kushtetute.

Neni 136 [Auditori i Prgjithshm i Kosovs]

1. Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs sht institucioni m i lart i kontrollit ekonomik e financiar. 2. Organizimi, funksionimi dhe kompetencat e Auditorit t Prgjithshm t Republiks s Kosovs, prcaktohen me Kushtetutn dhe me ligj. 3. Auditori i Prgjithshm i Republiks s Kosovs zgjidhet nga Kuvendi, me shumicn e votave t t gjith deputetve t Kuvendit, n baz t propozimit t Presidentit t Republiks s Kosovs. 4. Kuvendi vendos pr shkarkimin e Auditorit t Prgjithshm t Republiks s Kosovs me shumicn e dy t tretave (2/3) t t gjith deputetve t tij, n baz t propozimit t Presidentit ose me nismn e nj t trets (1/3) s deputetve t Kuvendit t Republiks s Kosovs. 5. Mandati i Auditorit t Prgjithshm t Republiks s Kosovs sht pes (5) vjet, me t drejt rizgjedhjeje vetm edhe pr nj mandat.

Neni 150 [Procesi i Emrimit t Gjyqtarve dhe Prokurorve]

1. Shqyrtimi gjithprfshirs mbarkosovar pr prshtatshmrin e t gjith kandidatve pr emrime t prhershme pr gjyqtar dhe prokuror n Kosov, deri n moshn e pensionimit t prcaktuar me ligj, do t vazhdoj t bhet n pajtim me Urdhresn Administrative 2008/2 dhe nuk do t ndikohet nga prfundimi i mandatit t UNMIK-ut, ose nga hyrja n fuqi e ksaj Kushtetute.

2. T gjith kandidatt e suksesshm, t cilt jan emruar ose riemruar pr gjyqtar dhe prokuror nga ana e Prfaqsuesit Special t Sekretarit t Prgjithshm, si pjes e procesit t emrimit, do t vazhdojn t shrbejn n postet e tyre deri n skadimin e natyrshm t mandatit t tyre, ose deri ather kur ata t shkarkohen n pajtim me ligjin. 3. Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial do ti paraqes me shkrim Kshillit Gjyqsor t Kosovs rekomandimet pr kandidatt pr emrimin dhe riemrimin e tyre si gjyqtar dhe prokuror, i cili ushtron pushtetin prfundimtar, q tia propozoj Presidentit t Kosovs kandidatt pr emrim dhe riemrim si gjyqtar dhe prokuror. 4. T gjith kandidatt e suksesshm, t cilt jan emruar ose riemruar nga Presidenti i Kosovs si gjyqtar dhe prokuror, sipas propozimit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs, si pjes e procesit t emrimit, do t vazhdojn t shrbejn n kto poste deri n skadimin e natyrshm t mandatit t tyre, ose deri ather kur ata t shkarkohen n pajtim me ligjin. 5. Pavarsisht nga dispozitat e nenit 105 t ksaj Kushtetute, mandati i t gjith gjyqtarve dhe prokurorve q n mnyr t suksesshme e kalojn procesin e emrimit si sht prcaktuar n kt nen dhe t cilt kan ushtruar funksionin s paku dy vjet para emrimit, sipas ktij neni, sht i prhershm deri n moshn e pensionimit sikurse sht prcaktuar m ligj, prve nse shkarkohen n pajtim me ligjin.

Neni 151 [Prbrja e Prkohshme e Kshillit Gjyqsor t Kosovs]

Deri n fund t mbikqyrjes ndrkombtare t zbatimit t Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, t dats 26 mars 2007, Kshilli Gjyqsor i Kosovs do t prbhet si vijon: 1. Pes (5) antar jan antar kosovar t Komisionit t Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial, q jan verifikuar nga Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial, si pjes e fazs s pare dhe t dyt t procesit t emrimit, n pajtim me Urdhresn Administrative 2008/02. Prej ktyre pes (5) antarve, nj (1) gjyqtar dhe nj (1) prokuror t zgjedhur sipas metods s rastsis, do t shrbejn n Kshillin Gjyqsor t Kosovs deri n skadimin e natyrshm t mandateve t tyre ekzistuese, kur do t zvendsohen me nj (1) gjyqtar dhe nj (1) prokuror t verifikuar nga Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial dhe q jan zgjedhur nga ana e kolegve t tyre, duke iu prmbajtur metodave q kan pr qllim sigurimin e prfaqsimit sa m t gjer t shrbimit t Gjyqsorit dhe Prokuroris. Dy (2) gjyqtart e mbetur dhe nj (1) prokuror nga radht e pes (5) antarve kosovar t Komisionit t Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial, do t shrbejn n Kshillin Gjyqsor t Kosovs pr nj mandat plotsues njvjear pas skadimit t natyrshm t mandatit t tyre, kur ata do t zvendsohen me procedur t njjt sikur edhe ish-kolegt e tyre t Komisionit t Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial. N rast t themelimit t nj subjekti prgjegjs pr shtjet e emrimit, disciplines dhe shkarkimit t prokurorve, t gjith antart e tjer t Kshillit Gjyqsor t Kosovs do t jen gjyqtar. 2. Tet (8) antart e tjer t Kshillit Gjyqsor t Kosovs do t zgjedhen nga Kuvendi i Kosovs n mnyrn e prcaktuar me kt ushtetut, prve dy (2) nga katr (4) antart e zgjedhur nga deputett e Kuvendit q mbajn vende t fituara gjat ndarjes s prgjithshme t vendeve, duhet t jen ndrkombtar, t przgjedhur nga Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil, sipas propozimit t Misionit Evropian pr Politika t Siguris dhe Mbrojtes. Njri nga antart ndrkombtar duhet t jet gjyqtar. Neni 152 [Prbrja e Prkohshme e Gjykats Kushtetuese]

Deri n fund t mbikqyrjes ndrkombtare t zbatimit t Propozimit Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs, t dats 26 mars 2007, Gjykata kushtetuese do t prbhet si n vijim:
1. Gjasht (6) nga nnt (9) gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kuvendit. 2. Nga gjasht (6) gjyqtart, dy (2) do t shrbejn pr nj mandat trevjear, pa mundsi t rizgjedhjes, dy (2) do t shrbejn pr nj periudh gjashtvjeare, pa mundsi t rizgjedhjes, dhe dy (2) do t shrbejn pr nj periudh nntvjeare, pa mundsi t rizgjedhjes. Mandatet e gjyqtarve fillestar do t zgjidhen me short, nga Presidenti i Republiks s Kosovs, menjher pas emrimit t tyre. 3. Nga gjasht (6) gjyqtart, katr (4) do t zgjidhen votat e dy t tretave (2/3) t deputetve t Kuvendit, t cilt jan t pranishm dhe q votojn. Dy (2) do t zgjidhen me shumicn e votave t deputetve t Kuvendit, pas plqimit t shumics s deputetve t Kuvendit, t cilt mbajn vendet q jan rezervuar ose garantuar pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.

4. Tre (3) gjyqtar ndrkombtar do t emrohen nga Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil pas konsultimit me Kryetarin e Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Tre (3) gjyqtart nuk do t jen qytetar t Kosovs dhe as t ndonj vendi fqinj. 5. Prfaqsuesi Ndrkombtar Civil do t prcaktoj se kur skadon mandati i gjyqtarve ndrkombtar, dhe gjyqtart do t ndrrohen sikur sht e parashikuar me Kushtetut.