Professional Documents
Culture Documents
. A razo hisrrica orienrada, assim, para o fulro, cono lis o a f, por causa d sua dimenso escatolglca. I(azio e f, les .le sra disti1,oj mostre que esto em continuidde, e no en conlste. A conrirudde est no fto de !ue zio e f ro, e a disiino est ro fato d que a f esti esto orient.is pa o odertd ! o fturo scaiogico, !oleldcmente surgido n hislria de Jesus. l pod assin "rconhecer como erddeir" a rzo, porqu l leva expresso do nexprimvel pela rzo. A reiao entre rzo e l es!era, pois, ser retbrluldq contra a razo moderna, que zo hjsrdca berla busc de signilcdos. Inostr-L ind como relo de recionaldde [razoJ con irrrcioaidade U). Para Pannenberg, l que poile
IX
Teologia da esperana
.lr
enquanto odentao p,1r o fuiuro deradeiro. escitogico. qlle e l tode confirr se conD critdo da rcjonlidde d zo"i't Tnbn lrojetad T,:o10!ad. ttz, e\1t nida como n enfoqe rodeno d rco entre f rzo histca, se ton !rei decorrente de uma progremlice assuno, po prte d teoogia crist, do deso lendo pe1 ilumdsmo. Nesse sen tido, o emprcerdimento de Wolflrart Pannenb1g, com sua constante relernci histri, presen se como um rm!] e sisremtic tnttjv mo d:na, ps-mirlsta de relundanentao l.liexbryndan!) d,a alas crist, em rista de amr nrcorcilina etrtre l crist e .azo criica.
raod o -'re.
,.r pr
'
Um dos os cractersricos d reologir do sculo XX redescober do crier escatolgico do cdsrinjsno A scaloogi. estava reduzidr e um "dotdne dos royssirnos,,, como doutdna ds reaiiddes liixrs. que dla ser reaiizxda setoriamenre e na m.jori das rezes cono apnce final delois da abordrgen das outrs verdarLes cd*s.
1.
redescobe.ra da esctologi
redescobea do cartr esctogco dr nensrg!r crist coneqr n tinl do t0tl r'lx e inr'cio !o scDlo X. primejro por obfa de Johnns
respeito de
Jess"
gico", qe nunclav LLm Renro fLrturo e supr mrndrno. Segumlo Schutitzer. qc persr estu posiao de roCo coerenie. clrnseoie:rte l.scrn)t.o-tj
lida de Jess conhecido cono .,pesqs sobre ,1. d (.1.e .Jttt Fa^ch&/l lavlan subsdt|ido o "sus tjco.d ieo, d,,r . ,i"n.-"r,.. po I .. ..
. .'
:..,.
\ r,1.dL (,
I \l
r''
,, o o,.I
,". o,"
ro
lesus ""s.,_
rlg., de esrlrnho, cl]ldiconrdo ronro peia yis;o rrcaipLica rc iuLlasmo lnrdjo. I entrtro t!] estraohez. qur dize, o ito de qud Jcsrs nos fle partir dc urn nlxdo.once!tual djlerente do iosso, turnr sur pgjo nrjs tscirarte e ficaz. Essr prcgao tros rica !e nossl mundo, jus
o.
50
w Ptrctriid!, Iergi,[.idQk,i,rr,rt{,1autr,lttlirr]air:;a,riti,
do Sero da Nlontanh:, perlassado como pelo chejm de qui;1noa ao iminenre catsir1 csmic, mis rpta qLre o ernpolado dogmr d, teoo!
ar
prr nn!lsionr-nos para a radiconel or : domesticda reoog 1ibl coln qe Schweiizer pa1vres tt*;; ;*", tivo. So significtivas as
i:^: l ,;;"";;
.'
no salam ";"i;" t"i* a" rrgo. se ap!\imou daquees homens -que "o dra ro p o.o n': pJl.,J ""e cu" - ,-, . .ir-, ,' ma ' _ "u'-,' "-." af EPe DU od o l a0 'e dl,rrrrasoueao-.aepoclpr(c;r'Pd: :.'no an ,b'os ou : . ;" ;;;;;, ;" ,'s " o "rr IDod'oo vpen oni':1 ru J s *"1" n"Ju"r' rcro "rlLLrJ" .,;;; ;;;; io'.t. ..t.".p'"nc ',o oo "- ind' rv"sr"do o "" "i', ***g". do Jesus histrico era uma mnsgem escto1gica' od Is"'aroos''r'o ''t'r 'l'to.ot't'll" poF -ir'3 1D:e''o " - di '-o "".," ."".r*"4", \'h\\eir(' Lr o i"i*o*",e d( -,,"r,";" ec ^ ,o'o-'ra, pPr'eologi dir 'cr' Lr'jr p'ra nF )dt " " ",i" \Js u p;n-uro .;,,,"..; ;i''-.'"" .";,,o os,cr r-,i," croo'ir'' oos- e "1e :;;""::; ;;;';;., "';o, -e'c" olo! 'r oo p 'r "o -ao rrgurJ ,;"r,", as-m ,", ':":".::;:':;; ",1""i"'L:;;,;t ,;i *'" "a' ,." esc ' oi 's'' "{o e' a "s r" " a, -\(Eo-logi con:'qPn'( ' e c"ro og " do o e "cr " l" ""'1,.", d p ","-..'", 'or rdr nj '"ologir dra'"r'! ".'p;.",'."'; r n" r ;o'" iso "r ""i.a" mrF "olo" a ' ,; d ro2.r ' l" ..' "dJ "d R" 0' '" """'i"" .""', E ;' "-;:.; ','s'Io ^omo '".;; P, l:. :{'. noi r\bn.aL eoJ' om..ro .... f," "t*'"" , perJn-e od o r"-' d od r' ar".. ' ,, ;,:" ;;; '' " ',0"n -': *o poc Lun del's e l;;'"; -... t','.1'. rr:" :':, c ieredo rr! rr:\'l'rqiD 'ir
l e e
"'
'odo
a se. o onrento scrolgico- Copete e t despeL"i q o sarorr a possibilidade. oitcd pela f, de tlnsfor]nar cada momerio d eis.nci:r em momento esciogico. Sob:etudo I posio radica da Bulftnnn, scarologi bsorYe his!ria e eslena sotue jsohd Como orsen'a lrma contaco privtjzan!e como espernca da rm3 (19iisJ, so religioso" de l.ir,r io drst,4]?LJrrr 'belo Bloch efl Ernst 'o do spao erplosivo isio , 'removida desi!'d, escrologi Buftnann hislrico-csmico e do Cristo que ai se e.conr. cor1lo u calge de dinn1iie. pra ser introduzidr m an isolada"r. Um rlnrlca rccuperqo da escologi brbllca sign:cf: recoloc l ro "espo epiosio" d histri. s leNpeclivas ce Culmann sobre a ''risid da salyno", e solrreud s de Ptrenber sobe a "reelao como hisl1a" e sobre ressurr,io coro "proepse" im ness diro. Ns sea o iogo vanglico]rgen MorDanll qe hateia de apresentr u riic :o pojto de teologi escogica entendid colro escaloog:e hht c. que ee desnioLvellj con1o dout,i d?.srr,: e ds prxis d espernn. biidade de
ir
'..',.r,,lij..,j. .,'",, i" ,,"." e\isi'..ill h c\isinciir scalolgic' Bulrr'rnn concnia palrrr':s: 'o h . il' '"1,'. ris,itt t t.r'at',aat lrtiTl col 3j1s e!0rrrn his:i' ". na r"...., xuo losigc rer u signiicaCo .*',
,ol
P'-, b
),".,;,:r,"
i".:*
';a"..t" ;tr^ olhando ro pau I risrLia '1n'errLl .*,",'i"""r, 'i' t' 'eoor -do rr cr ro "1 " i o ;,,:; ,: ;"; ,," r''. o'., L,' o, o ne se 'd r L ro .';; .; .;, t'" ""''. rr rro pud cada moento dorme lossirm a*i'-s responiveis '
dtstilu;d! de Jigircto"'
brrrhi:no e o :r!:nr:nirno -. cri:.ior ' siurio poiieiii sr. lusiL:tt: dsra fbfu, l n:.r edint) ni r.. r"i, ' J:, -rr'. 8-r b : J . .. - r" lnutus ie 3\pi.xo nrr cl:rterreaie,ltsesu.'s.t, un:r tenrr,i h.resla. 1'risrez :o.i se Lilta crrr' Bd screir su! \. ',sperr ! N.rrr, junarn ro retrrinisal. .1 x;:izri. e 1'r d, rt. El. con1]tr! Blihm.nn 'i:rxio e si meso a unt brli. e J un:le::rrc, q:'l: n.rr irerq:ia pli, do fa,riiilo oih,r m pnn c ouiro.o: n espanlo itrexsc; a !im.i esgui
qrrc L':lii]o
cr
pos leogicos
"r.....,i'*
il.
t'''t"
R. Bunrntr. 5,'i'.1 tajai,rni (l-r5;i, Ltil.o- Aoniiari l92 p li 4 3d.i. -\ra'. ) ,,l .;riaksre il96s)- vilo, Fenllj, 9;1, fp i6
79
o;'u,,. ,i ,
.n.t
il rir.llrr
Enemntrs
lo6aipndtci bi pubedr:
d Lai arth
Bt.ltc.irl (19221966)..tg
24-12.19;r,
rtnil J".li.o;,r",,t
","",,'j
i2. ed re2rl.
\ito, reili'eri
!!
195-201
231
- -'r'i?_-
'-.or
<r I, ,r Lru
.o\o
ch no ar um poderoso jo d'gua. enquanto o outro b com sue trom b. Our'm um o outro e se observam, ms no se nlendemi fan ]ngs dlerentes'1 "O que pensar de tudo isso? lnos reflelir: esses homens erm coe_ tneos. Enconirvm-sa em um mesm situaeo de tt. Havim esidado os fless udversidades. com os mesmos pmfsso1s Flvm , mesn ]ngua Inrern, e un estuda a ob do ouro luz de trdo isso' no podemos ce;*rr 3 imgern- ao mesmo renpo cmic e angustinle, da ba_ ieia e do eefant. Pensando bem. sso penoso e h rr1lhate" Ttalgt 4 dsrcT?,?c4 Loqo velv sua capcidde de bar as posiiles en1o conso_ idadas d reologi e!. gic. e. sob esle especto. su to I smelhanle e\ercia pa Re',eLaala cD1a hi::tra (l96rJ do c'cuLo de Hei.eLberg A orra enun.iva o pri.cipio reoigico dlr prhazia d espranle traqva as iihs {e um .nstoogi esca.olgic e de u1r eclesiologia nessii'
nado re enc esperanqa, a t se er.pnde em espemn e somenie por meio da esper que el aiinge seu horizodte que tudo abrca.
2lCrisror.ore s,.cr.-or.ocrcr. Pa.n r os eimnlos de uma teologin d esne.en crst, Nlonnn pafte do lrgo Testmeito, lercor rendo um caxinho hisrco que passpel experincir vererctestrmenrijria.
r"
profers, de esperana escaolgic. A rligio de Israe no religjo de epiiair. e siln !.eligio d p,omess. Os arcs. eao, no mrfestem a lresen do:bsouro. como ns rel;gies d epiia'ia ms so lecebjdos cono a frente do tempo que avana dner:menre para Inere d promessa. A rereao trr cxrter promissrjo_ e isso jus.jc que as reveloes de
-o-.,-.""rorrlrdode.ulor:, I
r.
.rc"'.n..op'ir'ldo.:".per...:o'e-d:le
rn dr l e no o contio; e, poftanto.
'o"
nd - "'p' | ' -t.. rl.oor'"(n n',r.nlsJi poCi d' e'p .f ".pe rri. -c'nr'*nrorr\rri,:olomoB'r I '.o r')o"r"aee grej; Refomda) o-tomprnheio insepr\'e d l e d l o ho.rizote oniab.tgenle do iruro de Cristo
Nno tci epressar concepiutlmnre distno eiue pioidade e prmado. P'irls e pndo so iermos que Emsi Bloch i us:: e Di'tit' tntmt e l d'. 14 1tt r- o fiso io vl: corno taref do presnt o estaree.inento ! trmr re1o re.'Jrcca enue socislismo . de ocrncia "se.'r.snr qrie sr:rro LrL prirrs ncorii;o: -rr) f,;,'rrl'r Ixrrlisr:r"r: !jf. dr sn.i.J,de r!'!! do e'o!nldzr:r !Lre r r':cejsii.ir reesnri!.rJ. . pois. lomrL noLtnaraiane rjnnu: prr',r ro h!:rrr:o e:ipgndir'se co irpliclrD Tr3i, se d. umx cnlirirtr' e 3re.ilmenie enrc bLoch,rnr
estN
aqui urr futuro universa eCicrl ;rd)rruzrl o o ftrio hitr;co es!ecfico de um povo, e sim um futuro que se esrende a todos os lovos: tudjd,?l: um futu:o no apenas en rernos r1e virr.ia sobre a fome e pob.eza, sobft a hunilho e as ofenss. sore ,s guerrcs e sobre o poljres o. e sim um lutxro qLr se esrnd $mo ,ttt ,ut plus ul. a. camo nn nttul tt;m|
Se hstda vereolestrer:ie mardr Dla enperjnci da presna de Deus. prgnt se: quando un promessa se roma escarolgic? Nloknunn v n:r mens-eerr rios prcs o ponro em que p.omss ver rciestmenri sssume a dimenso escrolgic, n rrdiC em qe ssme uml universaizco . um intensicao, ssim fol1rlads: . unjr.ers lino da lrolness .inge seu israrto, n promess do seniorjo de Jsv so|re iods os poros. inrensificao da plonessa ercarinh se lara a relidde escaolgic medni a negao morre"e. Etctlt\lltica silr]ifrc
se
tn
prrl
autu
'ti r' I (r'' rr '. _ :i o 'L'..i rl. \: ..t, c'r rnfrrqece.Ji r i! el Csic st esper'ri, prodrzjr uII co'hci irriu_ r: r^ II rrer.r 'l r P' : plicx l: sem . espern:r eidlatnc e se ronarie utopi! leldendo assin sua dinenso teolgia (coo:rco4tece ei Blochl E, nesjr reo dirlic. a proddade pertence i, esperana slelanlr da i; o !ri . _. .,,
6
s152.
o tuiro da sairao escarogi: :rolidade do EvatBelho no , "t. fJrrb o E!.rigciho reln crier promjssr.io: e oi,r cup'icllo ile pronresss, e snn rii6cao de promessns e cle mesiro promess alefia acerc do lur';ro tie Crislo. A escarolog: c.isr
iatfa-hlsrrico ou uo 'iu:uro rbsoiric-:orrr:rposo hisrijr sln un Iut!ro hisrrico s:idido x toJos os poros r i:lrrnsi.rdo e.rdicalizdo rra os .onns mris rcd:oroi d t!idade. Est: erura dr Bibl Jo1o iit'ro irs prcsj's d Deus ]evd a coi, clur q ! o Eirngeho n,r.uprc p.o.:sias. nls !s rjfica. pontndo
un
r!1Iro
!a
i196ii.
pp
I \lolimrnt itl.4. /.rii rv,",r:r l:9ijll. r' i1 I a Bdrh, &x,r?j r tr.i ,u,.'titnl. !'d. l alu1 : \'!
7
S SLi:acp, 961
1.
\llrrtrr. Ltlqia
n.ii
*ar:6. pp li3lll
13' 2S3
..*iqr*:_..: !.
r :,1,
'i' .: !' ii
A igj e o crisdanisrlo pcem para !onnn sociamnie mar giraizados. nquanro t.o eligioso, na sociedde noderna. O cdstitrjsino
do
el
p-.o" d.r1, i !.ea.ealrncoDre.,puad-ris.:od" o.,eo;o",d", . lallir,s, que exenera desde os tenpos de Co sranino t mis lllr merde
cio Yadcro II, obsen NlormnnJ.
det
..',.Lt,aoturr;'Lldaspone).. p"-d"-Fs.n"
e.'"-
ponessa uni'erslizd e rdicalizada ern pe$pectiva escetolgical ,roniss q ita que ro encotrir repous no se n ress eio dos moos e n tonlidde do no!'o ser. pe4unt essencil de K!ni: "Que
posso espl?"'2 responde o fo histnco da ressurreio de Cisto. qe rr'e as inten!es de Dus a respeilo do futuro d humanidade e descordn um lLltlrro Ce id e de essureio para a h anidnCe. Cdstologia em perspecriv escarolgic signic2: n "ssueo de Cdsto so anedas ns
bases do futr-rro da humaridade
s.!lo passado iiis, na douirina oficiri . Igrej Carlice at o Con.Is, se Igrej e cristianisno so
exrsos do centro inleg?dor da socidede nodema e no so mais eco nhe.idos como coro d sociedade codrudo sociedade ainda lhes lede que execam funes e rarctas soci;s de alr'io securd;irias e mr - ponro, ginis _ que podem ser descr;es srmiimerre coma .]ltt prytus. D' caso, por exepo, da uro de consolar dianre d ngsria existencja, d der s pessoas. no ionimato da socidCe sec!l:r, o senrido de peen o caor da fateraidade, de dr ceezs no gnosdcismo geral. So tunes
eqd, r iife.nr 9r'"!: a teoogle d, irislf e !s r osohas de hisrri;. s filosoas de histri ieo zrm. no Inxino, um qrili!'no da hista, n nedida e que sitam o fin1 d.r hstra ro lnt.ior aa histria; a ieologja di hist.ia- ao contrrio. orient a htria pe1-a tn furunnz como noru,n, e demonstra ter um conceito hisrrico da hislria. .{ sc:rtologi hisrodcj 3 hlsrria. enquanto lnq ner aquela luz messinic de +re la o lero finl de Mi??rl1 r7ralta de Th. W. Adomol 'A fioso, que s pode.ia encon'a. justifictiv dinte do deseslem, a tertariva de considerar rodns as coisas te cono es se rrcsentian do
PoCe-se percebe.,
d, nurgi!.ljzao
soclal gerl do cisknismo"',' n socidade plraisr e secuar No se tmt de pap1s dn lgrej d"'.ivaios ro Novo Test3menro, e sin de paps que socied.de pede Igrej e nonr de sua eshbilizo insl;rucion1. O1, na anljse de NIolinan. os iepos rrorsinrininos qu
. en o ca-
potrro de vist d redeno- O conhecime'io no tem outra luz seno qlle l "d. n.:o svbri o |u'rdo r Ll^ o --,i. "" prrtrril,i e fz prte dr !c ica Trai3 J? de.stlelecer pelslecdl,as t:s
".
se al;ne rerelc surs fra:ur:s e flssrirs. tal .rir. 11.r'ornrrio r ii:?iuosri, i iz 1cssjini.r. ldn gir essas :,_:;p..lxas selx ir;ii.ios e sen riolncir. cornl] .. 0drtrto L:r. dos orj.trs. riir. . sonr.rre estr- , !.re. do pcrtrlr:nro 3. Ecl.ji')l)!!;a !,r.irai,ri:. - llrrl :. enio. n irrcfx i. crnutriihdc oistal pro..!;rx gr r nis:to: - l,t riisit, do Reiro a o :undlmcto d:t rriir-r', do anol peo munrio :': : ,\ mss,1o i r espeLarr i.a l E ,qo" :. qas o unrio sr romo elr ipr:..ei
iniquil.
L.rrLrnidrilc rfi,rr;: dr soc:eirdi rD..::u. niilizardo urrx sirgll!r ixrge trcg.lix.!. Sire.se q(.. ro :ui:.io j a.i,r,iJ l:r:ri.lflei.j.{ /ir i;irs'r r l, ,,drr, Hegil quxit.. a :3zo.oo asr nr rrz do presen rr. L:sscu inrc!niorL es.e si::Lolo h,rg.irr .Jc rir rel,cjor,rdo r,rm r sjLr
tianisrno funcioni' co o c! r publiLi e.oo trd /,t,r;/dJir d sociedade. j passa|arn. e col:rudo o crisda sno no pode ser reduzido a ! qes superivas e de aivio repesenveis como &lr&r t/ir'airls. A conlnj: drde dos cios no exise p:a si. no exisie em funo d ua,,ece silizano' do ullCo. as tmpouco exise em irn da esabilizao d sociededej ea vive de uma pronexa. qle descoriina un orizonre de ss perrnqa para todr r h!:::niijde: er. tei. !ois, u ir misso pbc.. Enbo no sei n sllro do u:rdo. rsri sio Ca adveniente salrrijo do mLrndo e cno r rlec; lrtd no !.s.o !r!.a indicr ! it,Jro,,'i. i.u. rnsei J iriii !r,c rdrecirr , penpecinr clesoigi.r dc )t.l,At th c:p1nn1 !l9i+j - \tcirrai:r .\irressrrr :r n]ssa rbica da
\2
lJ. i5id
1 KattSo
Citi
a. 19;
tiiilt
r-nr d,?.
I l0!
Prllo. Edioutu,
tttio t!,.
voi 2.3rr.
trzr.l|i9. p
t2S i?d
5r Cnii.,
/1,
r:e,0...
senl;do d. qre. r: rril.r.. [ros). a rlzo reco]npel] cjso [.:2,] d .eaidade presente Liih co!.
olo
r.1lr
1979,
ros: n crlrz do p.eseire poqxe iod cso lcrxzJ. Dor sur prpri, niu
14.
li I,i.
sJ l l.ri<ti .ii. ; a':a p. 22t. i. Ii!:nm . in La,a,\liti? ),ii::ir: Zntrt;ar. 1,1965. pp 1.1.l.quj:
O , F A.gel. r-i,.nrrra
1i
i:rii:t 1il.:ri.r,
Bri. i:tez.
195,{.
:r :7
'Iftr!.1\
eza, terde pa unificao [rosa), n1s porque a dor da ciso e a conclLlo se 1,ericm originrimene no softimento de Deus na cruzL!. hgelina , gej l1 Molrmann - por nalogi a sta inagen nsn crrz do pesenie, porque, como colnnjdade d esperana, assue solre si a cz d:rs lensaes das conlrdies do lresnte, levando_as ao econto drr ansforno promelide e eslerada, dando dst.rte socedade o poder do esprito d eslerana, sem o qu:l se desencderi "firi: do des!recmento" (Hegel): "raLa nlig! ooncepo rigio$, a rgreja
eev!o do hulnno. Alnde hoj tjs ldtias os so lailiares. ,{ autntic!
Dr pjdtr^
flLD:.o o^ eaLLrra
corfig'rmse como "escloogi do prcsenle" ou "esctoogi na figr do present": o lrrlrdrr, o sig ificado tNcendentll de todos os irstantes
,"
po.a\ e 0
.".ti
e.'l
cristdadc, porm, se eflcontrai com seu mo se1llal, no meo da t 1: d, sociedade e justerle nisto que ea s ior!! 3 .trtraatd p i sociPd de, espe.ana de qe res!onsvel o !esente":0. o rr da misso da igrja (Monn lL freqeDternenle, este rcspeiro, rlc "orislndade' cono connidare lios clsros, t.. ressit. qle. misso larei de odOs os crists, e no s dos qe delm rm cargo de guia n IgreJJ ser retomado por Noltnn con rnaior am!ilude ironcre|ljde n obra menor A ttpt rin s\tnnd (1974) . slrbrerud em Utefu M jrya a Esptin 11973) qlie ju tmenre co a Terlin L cspctma (',96a) e t)an a D:us tr.itc,da i1t72) ionstilui un esi cie de trilogia: a niogi da espera're.
ellninda, ms .lestronad tnto contedo", o que significa que a linha do terpo salvfico sobe en djreQo ao futuro d pledtude inal. mas tem se cenro decisjo nos .con!cimentos do pssdo. Danilou interlreta a posio de Cllmann cono 'lescatologa antecjpada ' e qulilc, o inrs, a posio catica .oo "esctologi icd", urna yez que enfdz:r m:is o '!' !o tenpo C igrcja. A posio de lioLhnr)n decisir.nent loLrulr] como "escatooga do frturr", 13 rnedid. ern que interpreta o rento de Cristo no como reaizao. ms cono ratjlca:o d: lroness. que se sbre adini paE o tutr1lo de Ctisto, quer dizer !a u tuturo ni,'ersl e radica de rcsslLrreiqo e de yid.
oblr
como
r\
r esperrn: elr espemD jltuLsiLrn: risso. 0 prpli Uolimnr aprdseri slr Josi. .oro -escaiol{rgi.r do iLrrto" l.iiri/!ri!.// Eirr,id'r,/r' rosi.o de Brlth e rhrrhrdo I rc BLtmanr di\'
urj ll protr]ess.r rimertr
Brbli o livro
olo"
i0:!tt!
tttila rLl)!)nt sdLr L96l)e r!68, e :!rr r ftse p1ep{ri, d. Itul,rinrn.qrdf, ! r lis. imcdirtxnlnrt irdti..r ela oL,r, pon. dev. *..onsnl.ndl srfl) drcunl,t do 3rdn.r.i.en[J, k Jomo gilddo on tomo dr Lrlr4ra rr.rlritl, prcprrrir e i dNsorolvimlnto nr s. to*ctior, dos lexs l. l trla[ia la .rytut
[1963) p 272 o
t ):it:tlt fu,t. EnrIdi, 1!1!, i,l 3 3, ct. pp 39'!10 20 j. ooanr, .r roe rdl, clor! dcL ptsnte" i.t96..). i\1 Ptx:t!:L
rlafu
eco. Dsr.rigos
escrils
i'1. Sobre o
\ignilidd ! sE
I(.
Ldth. D,
d! rrldrrr ri$ red.rs ttlinsrrrs di frese rc. q1r o mrrr11) (r rlLn)bjii ricnrltll, m$ r:Jr;,r dr Llos,riir da .st0mr. N! .ntx!ro, llrnLir tidrlljn !!de lndir l]rirr!r'lr, a r,rrjr ressc cxso.;igrllilt:LqL:ib que !en, quer.iizer o quc dd r;l. luir:o roo rC!if | = solrr,:rirl, ZtLulli .r,n \lnji. tsi. 1nr:o .onreciCo po1'r ri,r;r. qurnllo go J lcyo lh;,tnuroiLr,r vioL.r. Nn tri\irj do:Lgir ',isrfi0o, os tois m,rdDs dc redfi.rla (o l:Lrtro sc ntegran eniii: si. Iis i.tegiaa p0d ser p;jriJi t.rrbrL no 0r1rpl] da escaologi,r .Ls. O o;rjedo T Lr!;a tla rstrlor!',i er abrit ao rcs:tri!r,"rsr:r.ogi1r.ri.ro",ir\ia)hr1[DLg.],D?tr!tirtt,rt,ljrntL.tnL
1965-1967 tribui! se a N{olr rnn ur dsdqui!'bdo en rel;io ao iro, que Lera lr subestiDa com se e$ri rne C. SauceL':, auror t1e Fun, t pnn,::s!a (1965 rlrenso de cumpnenro acontecido en Csto' : x espsrn! cfisi ao contr{n se move entre Ll{ 'lutuftsmo pocailtiff" que eacLi dimerso do prcsente, e umi 'trnsfig,lni. do presente" q're ecllj u restriag .]jre:sno pomissiv. lm resposa. Moltnann lterio:nente delmu neLhor su po siqio inorLzindo ur distirAno tro conceho de "iui!ro'l FuLLr'o, no sctid (.Jrrl7rn. o qr. rm I ser a lurtir dir riJr.jis tlttlu,.rjt) seio eicmlmc rc Lcudo . grrllo1 pode ser projelido no mto, con rrn1. e.qirrnro perenerrc serr s.us iilhos, m:s rrnlr cLrnr r?,1,l1. cnrl.rjrnr. e13ri:ncnt os P.jd,: sc rr.v.r t.l rtrr. '."-oN. riiz:rdo li !r;nido
na Elrop de lngrta aem em
r& i!i). fp
L:u 1j
2t7
11,...i
presenre o luturo da jusria, da vidt. do Rejno de Deus e da iberdde do homen. ni esper:rca, que enconrra garantii e fndsmento n ressurei 0, j crecide, de Crlsto: do presnte de Cisto se etnpoLra o futuro do Reino de Deus em reos de escaiologia do iuuro,.omo co.r'efjv da escatoogie .o !rescnre Pedilr se Nlolrt:rrnn qrle .esse corsist!cia ro pesenle de Cristo e. en rcspost. ele dlnensao do frluro coin a do advenio nt.s, pa,s dirnso do dveni cono furdanento da d enso do iuro, q\ie en Ttu|ltt t1 e:terrd esrrs em pmelro !la no: r lez que o lturo de Deus d vm 10 preserte do vnto'crisro, ntao, a rartir do presere d evenro Cisto, pode de ri luturo de Desj s o evenlo Crsto anlecip, tx rr o luLrro do Reino de DrLs, enio tossive. r parii deste t. sfr, extrapohr o luo do Rei o dc Des. 'Se compreendemos o fouro co o tLiro-rer, ento dele os enren!er o presente como dye lo-rerl. E a reside, a nell rer, a possibiljdde Le ferr1or . terrrt)ci da ?0!0!tii ta i:srtrana, qre, nn espran, abriu o
D,r
:!,Lh\ci I
.or
Ner muito nenos concorrer cor ele. persi anlcs:run,r ao parel fi]osofia dr esperala n inh Cs .adies teogjcas e cdsts,:r. guns crricos forqaln o conftonro enln reolog dr.srejarca e ilo
o. r,
"
un
:o1llrJosiIo, aloir'd se na brihrnre citrqro dts T,te:) ne il:;aftd tttj ,;rrr'/tu de r:lter Benjnjr "Djz se que lva rm rutto consrudo es-
. o f
rod
pcjalnente p respond.r n cia noyinento de unjogador de x.drez com ortro rrovm.nlo qe lhe ginntia a vina. Dite lo bbireio de xNJrez. colocado run: grande resi, fio:va scrrrdO Lrl1 funtochc vesrjdo de lLlrco.
con un rachimbo
d leus, su advenlo nr listrir r nr no de Cdsio parr o presenr. prrtindo lrssjm do 1turo par.hegr o x.h'enro. do futuro que ajnda nio aconteceu o futuro qe ji cortceLr, d esperr i. de unn toagia da ressurreino uma leoogil da cruz e. portrnio. d,r iurro de redeo ao presenae de reconcliro"r?. 'llaLjllh dd esl1rflr1la co o ldiite seu rltor rm te.ido poduzjdo por djfernts fLosi a ftnovao da teotogi biblic rclizdx po Grhai vor R..1 pra o Anligo'feslamento e lor [rnst Ksern pa o Noyo Tesiarenro: d reoogi; hoLrndes,r do nrqrstohdo, de auiori, dc Arrold lrn Rrer, que Ltijzava em tnlogir r ctgori d Reno Le Deusj e a ilslir: :. r.-r,:l)i(h tlr llbrr flostca dc Fsr Fio.l eTeciriner. d. o rrprrrrrrrir iL9+! l!591 illrj\ trrde. vt. rrr.r dese'cL: -rrtr .n..nrr n).r a
oLo.ro .
Pode se naginar xlo semehenie a esre a!elho nn ilosoia elr dcre rncer senpe o t'rnro.le ch.ado,nr.dallsro ljsrrico e lode sobrepore quen qLrer qre seja se roma a seu sertiqo a teoogj qu hDje,
rioce
1.L boca. Un jogo d esrdhos dara a iuso de $1e a Inesr era Drrs erte de Lo.los os ados. N yerd.le. m al]aD cocd., que era iL bihirle nxrdrisrx. cevl rgachr.lo e, lor llcio de ios, guiva. no do
co'no se ,!be. pqrir.r e ler e de! tssl1 despercebid.,'ir. is o conen tdo de Clr: li.zl "Porl. se e.rerier . 1l:t)h!J! ttu p)ajeta,1 pat ^t)(t,t;LicxDsrd, de ser Nloilrn! co ro m Legirlmo proresb dx reoiogia eargtc. rst da col]ro um irro fciso, jogida sor mesa, Lrsada e ilctad! eln her clr"] E o nno que se pftsenn. di{ se ver quer snrc-se nijsa para logr
lemo
flh1ll,
tlos.i ii .s)r rq.] Crsr. f,rrl: 'tln seglrlf dillgi inr rlenlo pr:r Blocl Ncssr porJ, ele ard, lcion!!'r .nr l-dipzig c0ro iisolo :rri,tr. LcLrblo r. uilo benr dc qfc pdssci rmls i;is i.rcrrs ao Ticino cn ctnDirlrir di A t)irtipit t,flr :l, indiierenie beez,r dxs norlhrl.s sri:s. Nl(ir 'r1icm i[DrssJ. ii L sguint {is rono pCe rc]a
Jo1ro ssre scirt
peFrccrivt escrt.ljgjcr. l cEorir dc lLrtlrru. que Bo.ir Frnirrnhi.orno Lrrcgnr'ir tosrlci..irn1. A tjosolr d! i:srctN ci t!j, rn cs. tnr.. rr l. insprrao !rn : rcrDr.rqar e5Ja'otidj" ,jr ieot.cir iris!j e /rarlrr. DLtrilgjrdr rijlo{.,. r0., r1os;il .omo dcrronsill, jldnl '1. 'l..r.fror:LLi dx rl)rN (c Iiltun. r;nrbd r d. tiarl:cttr.rg e ,ic c2. -\ fil.,sot.r d. esperr de Rlo.h illi.r]isc err dojs trir.pjosjJ
Alerl ociderrx. n'rritUr11, lssinr o te,rgo :posirr 1u! rerori0 da Leolog..sla e d! prixis dr conrnn.r1c crisrj apljcn.jo. nlma
eomo se v pelr) iero alrolnrs.fico cirdo pe:sv nais irjinr io parsle: co]o Boch jnh em mi1'I umr rero'ao d tradlcio n:rlsrj do ponro Ce visla de h',unrismo rel [e pof isso rcb,ri co]o exitx.to n
o -O \:.gc'o ",ri
.o-
er '
o "o
90
Im;r odtoogi. Llrncrsri .lD riio sei rind.r, qe rlnge !rnr:ez; r tistrii:
e
ar
t crisl,
qu
ieto? Orde fo prr:r nc csrirrisno irur o spriio crlsro pnidvo dx es rn!? Foi enio qu .orecei eu pfmeirD abalho a r'espeiro da ?r, la.qa da efl.rtt11...). No tve a pretenso de ser o herdeiro de Ernst Bloc.
oa. rurr
rl r[ rsrjrdolir lrL! jrros ]rrrLjr;]l J.r rnDirro Jr rlicrJrio lr!r.r!iirla dx iderijdrCe, r dr s!Dcrano do rirtrncn) hunrno.f!
.r
.'o:.a
Mritnntr.
1e0og de!
sp.nzt r W-D
Ntus.h
x':,! lilrtq.r lrltrn! \.tti;t, \i l:)\. ,.1. 1 Ncnl,min, ,r4dd tnr la/rr ?,,;1)rD'.rli. .tuim. Ju:Ji. ilij2. 0 i:
2s chl 1i.:. n
:3
Id. "Sgurrio
rrro\irr
rrrj..ltgi0) i l. Oihc:li),
Ln
r D itu6d
,rdtr,, p
r72
Dr rrooc\ oi r?ERa\c\ i ::olocr r.\ . pguntou: "Todos os gndes lsofos conse$1jram rcfl1mjr seu pensmento nume nica p.oposio- Qul sua prcposio fundamental?" e Boch eslonde: "S n inda P"'zs. Quer dizer: o Sujeiro no ind o Pidicdo. I 0,ofi2 0e B o.h r odr vorrd pam a pr.. ru,r\"o d3" rnla< dr
-\ds da
justemente por isso, est empenhada em rccuper ago do passado, quer dizer, a Lceber por herana todos os r''estgios d espeana tenrs nos
devneios, n arre, ns uropis e n eigio. O maxismo d Boch epresenia, -se assim. em nome do "pincpio espern" ldas Pri,lzp H|ffwry) e do 'futuo no indnorndo r:a\'' (nge.n ene kiunf, ca'a herdiro uni resal ds erperns humns, e. portanto, rambr como nela,reiglo. pergunta que o teogo az a Boch seguinre: "1...l qis elemenros .a escaiologi crisri opem resistnci ser pssdos em hen o 'princlio espn'poi niejo d meialtLgio?"27 dscsso soLe herna no nov: na niiguiCde Dnstic. cristianjsmo |ecebeu por herana os Ill spernltihi d 1r&de do pensanenro clssico, na l.iade Mdia a fllosoia serailr de airtld ieoogia; o pensannto oderno, o conrrro, dsd o Lessing de l{,12.y4.7e do! en itl,na etndanrq pretende hedr, sob a tn de verdrle racior1, s verdades d evelo. inrerco de Blch explcitei o pssdo. e ;u /r ,rjs o conrcdo utpico d regjo e do cristinismo, rrr?atdr.,rrl, nierial qe deve pss por heEra na mta
".-r.-." olde{o5ui(iroJpa.ac:purrr nCn ir re; dgr :d"detu o loPredicado). ,\ osoa de Boch ndicrenre volrada lam o furo. nui,
grnllda pe ressu.reiLlo de Crjsro_ d) Bloch, nnalmenre. julga qe sonen.e a esperna Co pnncpio espe lina cap:z de comp.o.,1er o homem n tenitivr, lrpiet de riscos, do hlbat ntntn! pat:;',blis :nlzrrr do u1do. e no espemn retigios. qe se prece nais com um ilcerteza con,ane, (Zoersicht), qur dizer co1n s.gurn supeNiicios. nirDgic, segurdo q al a jpsrase Deus fa tudo, seja cono for . por isso, pecis se. incolrorada a ! m escxtooqis,no
Mohnann assemelha a poso blochian dou!1.ia d inorralidade na verco fichtian (que disrngue enire o eu nrp.ico e o du h"!,rcendnrt), 3 rai o '"/ I a .eno 1 r.,alicrdc dr mor:F p ",0.o- nr"di I ( " qurl s quif,ds da moie irirram rdo: lr casca o ncleo. difern.ia .,i..;.o,. "cpi.a a :, lltiddLF d, -or (-.n-s.pe.r p... lm d note, a creliD e:. nihilo ri .essur.eio pronerid por De;s
mo.e" tdturam pens a casc da exjsncia do hon1en, quer dizer o ser que existe, rs no o ncleo orscro. qler dizer o ser e r"g ro.\.,"r,rlr-o,;,dd \,sr;ni,a.:n ,rg .. p.,nro:,e
o_"'.
co.nate
e sl1n
proreslo contr misi. injusti. o pecado e moej decidid ss1]-ir corn colqgea a'icrz d.e:1id:de" ( ufla espenn, que es junto
t rz rl
ar 'io.o,'J c e)pe 1n\d. Nloinlrnn Jpr )rr r. I. .o .o o I. "i;o clstjanlsmo qle se recusm passar como hern u scatoogismo teu: l SegmC0 esctologi cst, o haln1i absca d.],lt ser reveldo !o
obr do Drur lrrso,r/its; esDna enco:rm assim furdamenro na ro rness de Delrs e ro fu|uro de Cristo. No escrologisnD te de Bloch. o i:',ds. . lr,r,,r'r nrrr.r,lnls co:r.i.!: coq D4rJ rrr.rrdirll!: a rs.reo ris ririosr DcLrs xi oul.x ioi:x s:rio o:irdr ster;osD d. ffprlo ho '1 Irr.! qo Eo tind se rfel.rdo. \as. ies!. clso. o finrdrmnrc da es|emnc. esr nn pr!.i espe:rn. b) O Rti Dt:. objero dr lrcrcn]l cristi. o R.nD c1r que nox ser: denirirnele rrcir. e no s l] rtia dn ilerijdide. quaL Blo. prererde leg:r o corceiro reigioso de Reino Ce Deus. dl sreioi0gi! crisin esie n rcss.tjt4tb tr; r'rrj. j.redLrrilel 'i extrteriitor;idrd. da riorte anunciad por Eloch. Pxr 'u! Bocr, s "q!ei
ro'n r
pincpio espern, sem poim leode se ee a qu:quer p.o, pojs isto. em , -o,1.o. red :ro.o nes,ni.mo Jo ndrxi.mo. llosoa.a espe.an consiliu Dends uln desfio. que a teoiogia \:ao 1r'. :i.iu.: F Dnliri.dm.n: . ,. p(jr r ri- T L:n projelo d '!es da spemnqa" d cnsirndie. que s lorretn .r:sponsrirels peo iirrI. di hlil]lrliird: \1:i prrre.j lrrnr dit ren.r essnrjrl enft a
oro pro\(n\' ..mpri in"arisf.rr po,.l'_, cm:-Lr .r d.r o od /p D-,:-. \'q{. jsso. eb dr!p . co,i.r a in :n ir, do -dr r fa e.
jml ,'..
'.
,l.
ser canhecrlo por rr.,24r41,i..//j I rrr.iir' .s nndrcirs ininser::is dr relidr d nutr: d sgfnd:r, i inys. conhecr $'rb: oJ,nD.
r,
!:
;,.q:
opo
conro C,:to por Drus e + coi1cido pat ettutijr: aa evnro do Cristo, rntecp:do D tuiuro de rssuu.eirio e i1. vi,li que Deas do ? humar.ladei ,qui uropia e irsce.did como escatoogj tsoigica.
ruro qre
,.n
t...tI ,alu-
26 L.!. _s. i$ nai dchr Pi Ei..e Fi4e h E sr Brch . iI S. Unkld iorgl,l'16r ak h.rtht n B.;.ttii$ :a itt ,',:. Fdn:Jn I \1 Surlnp. 1965, pp. lus 1.13j.q!i:p 1l5 27 J Nohr.,. n pdn.ipi, sperrDa e a ieoog drl. spernz (963J, aiso p!bl. ..io depois on:.p,,!iin tr.ein ediio de bior d/lzJrrrae, (rl ed. i963l. pp 1.19 :liul
290
:!i
prece esrar se fstndo de lgo que ee olha con reno. Tem os olhos aregLdos, boc abeta, as asas prcparadas para o \.o. O anjo d. his!ria deve ter ess aspcro. Seu ohr est voido pa o lrssdo. L onde p' ce uma srie d eventos, ele !, una r;ca caistfe, que cum1e sem trgue rune e mis ruina, laando-as a ses ps. Ee ben1 que desejada par, cordr os noos e rccompor a ftula. \as cai do c un rormen ia, que se ernh el:l suas ss, e to fote qe ee no consegue fechs. Ess ie!-oestade o inpele ir.esistivemeote pai? o fuluro. o quL volt s costs. nqunio o lnonte de uras sobe djanie dele i o cu. ssa tempestade o qle chnos de pogrcsso ''?8-
nicipao do
O njo da
hisrri pos
ftuo do Des que vem e do fun d his!ri- Todr'i. o ponto de visi proprico insuficienre pra cptar tod r"rt! do evenio Csio. Surg, cor efiro, a pergunta: se, com a rssuneo.'j coneaou" o fturo de Deus. que sntido tm ento se solimeo e su orre? E ots piavrs: raquele m se anrecip o fuuo de Deus. ms por qe pftcismente naqele Un?,{ resposre, sobre e qu reere a reologia ds cruz, e: qem resslrscitou loi quee que ioi c1cificdo. 'A cruz 1...1 i:o.ific .esslreio "3' ressureio niecipao do lutum de De s. \,Is. co1ro a Essurcio ressunnio do crucificalo,
ess xrricipaio lorn se rtcipo do fuIro de Deus para aqueles que vitin se esperen e sIn dftiro. A cz !on3-se assin o significado da
oh utpico v gnese e progrsso- leologia d craz. Foposta por Nlolhnarn i ahta O DaN cnciitl, [972). aprcsella se como a letiiva de frzr cDn que leologil 2ss,-ro1 a cuid?de e 3 lrotuadidade do oh do enjo
': da hsri, iordo- iniryrc|e da hist.ia do sofrimenro hmano. As ' primis fts in de 'ivo inespendo", de '\ato morrI", e s qelluntam: Por aue se que }loltnann, da irlssonne nsic Ce Blo.h,
Em lcrloJda d espera !. o relogo dalog,rva c4n a ilosofia d: esperrca de Emst Boch e di.igi s medio pam o tururo p revithz. esDern crist- noia obra. ao ccnrio- esva e.l dilogo coln a dialrlc negtv .d teod clic d sociedde e con teoogia hebraica do Holocusto, ou sej, com a modem ienrica do soiineito do mundo. Trr! se, no fn' do, d {nt :prol'lrdamento da espelle crist. qle s brseia na ressur.eio
'?e
rcssu.eio signicad csso, e Jesls de Deus. Nzar' nao sdri o Cdsio de LIma ressureieo sem crz soari eprolepse absrni do lro. ngloifico. nrs cof,o nilag, :retamorfose para os sem-esirerrne. .o e esper'a ressurreio ctucicrdo oeps
se
d, r.,.0 -.rj..:J ?z r r\r,jfe pr.-i i- | .r. Sc en: Tcolqid lo. tr.,n n erm desenvo\,iCas .s inh.s de un! .iisiiOgi.i .jr.:ol-rij. t O Lj.t5 ':r!t:it,ttt re.za se .r e.essiL;r irltig!io.o. un.s.r:Dl-qiir cr'is:oi,!ca: ...l crisrologi.r escrtogica ir-
:.,1ror
csctolgiJi. , pafir de Ct'isro. s. ollr. lrll . rentc. n"r dreio dD rirdra,r. e erio o Dnto pri.;ilgildo de obserao ! r ressrlrciq.o ie Cr':sio. que rord:r possirc rislunrbr o tutuLo ptor;rerido poL Deusi n: es::r,ro_qi3.i,:tligirl :,) ir\t. r prrtir d0 isiirlrrrlr. nlh!i:os lnm irs, per o erenro Cio. e pssros a nos pequnr. como o futuo Reno de Deus se nni"es n relidde do lresenta Os dois camnhos teorticos deve ser iguelmen pe.corddos.
23.
Nr crislolo3ia
'..rI:lr:..
i,
,-ol
9i
ir .1.5,iir'"-.1 r!'n!r ':r'..r. "r.iridi ilr Iis 3ti ql'tr forr'Lr rr. crrllr:'S.ti irr i-e:,i::ct]::oi:t:l O rlLr.-.r:i. i,rtel:.t!. qur se miisl..!i .r.rij:rngi. r..irs rs r;zes .!c csr: qr.j:i,r n lerrrdi tjnhr o genr no r.rctD:losi.,r S::e3. dr Dr!r\: o j.r Jjril. i u)rprssei.o .iiro. se tbsse prsii!'el. n:.i' .of.lr':l : i praeiro e tio sci, L:is Deus. O orit:iiln e conimd,r co:r:r (:oriFr Ll! d!xs r:Iurez.s c con r:utnttmnt nlrnnnn. drido .ulo ioili):etio Cc Cr!o, Li!: :cDrrec3
, hjsln
cristogi0 como reoogie da cuz: "l eolog;a da craz ouir cosa no se no o vesso d! ieoogi c.isr da espt!nq":r:. A cisrojogia escatolgica d,e Tealalh da espcJtLnu d ppectil espen rrisr, anpli 1o assin os ir.os do hoiizont. do Reino, ,rs poie.ia lev3r 0 .isirsnro ! saliar o movimento d encarn:o; i sctologi cristogica de O Dtr .n"irddo coriee profundidde e !diclidde eslemn. irhoduzindo no Irromeiio nessinico hisr da p!i\o runzna. tologi. .t. crZ, n: E.sio d-' \Iolmnn. p,: o segujnle proirlena s
nn neruleza :lrar d o Iigi,r r |::urez djvna ixrpssilel. podia ser aribuido pessoa dn in. +ri o ds;': ie \lonrn:r .i:nrdo j.dusn'e co a tendnli .isioiqic de ou!:os .ebgos {H. Ml er, E. Jrngel)ri 31 Id.,
!: Brrjrnnn. .i,q.lb
C:
ILi..
29
3r
_T.oog(
Iotnrnn,
i, ap c\r. pp 76
77
D, ..a!46r,
:12
Id, ibd.
com:,ogir '
33
cl
p :
I2r:
arN
crr
LJ lthlen.
i, ,:lztrlit iDn
Jt2
2,qJ
ppio
sofiiirento e morie, e o lilho como aquee que bandondo o sofimn_o p I o ,e -: rtrrpo 5 io u do. no mooo ai. n :.ro la ft!!1 o Pi como aquele que entrega o Filho gonia do bandono e sofre con isso, e o Filho como aquele que enrrcgue e volurtarlmen1e
se
llediante ma nlise kogic dns frnulss neoiesirerrds da "et.ega" e do "abandono", Moltmaqn chega .onc1uso de qre o rnonotesmo no pode funcionai como chave interpreradva d clzj a cruz deve se. entendia em terrnos rrinirios: no aconrecinento da cr z, as lessoi '. rr . on.rituim cm .ur .?do r.. rlro.a: no..on.,e od. fl,.. 4d.." " b',rn'ir de D"r,s: E na crrr qu" o Pr,e o f;.ho. como tis, n: medidr m que sio dsrinros e seprados no odo mais profundo: no tdno o Pi como aquee que bndon o Fjtho o
.ar;rcra re ef " "\.urd r rodr rapac:dad" de -ofrimrnro or compo imperfeio, mas no cepcidaCe d sofrimnro que nsce do mor. s, j:_ . ;o cp oe\e coinpr.endFr imu-rbil:cadF de D- c o-10ra.inr 'o:. id"o. rb.olu_r. . sin como Lma ruirbi ioaoe F.. .\'d. o ro Fr'l .,0 | :.3d( dL um qorr:mcnto drrvo. o soirin-nlo oo . nor. . "" oe r,n la o conceio de Deus do pincdo netafslco grego da inpassibjidde/aplia oo ..r d.rino. " possr!. bl dp hi.ror', de DF-.
Deus n hjsr'ia do Glgot. Por isso no existiro muto nenos 1,id. felcidie e egd que no sejm integ?ds. medinte su hjsta, na hisrri ete.n. n gda infini de Deus"3j. cmz qu interpretd como "contecimento de Deus', com "hisrria de Deus''. e porno coro 'hisrri da histri3" hmana, donde se sgL1e que : histria huna est em Deus! no, hegeinanenie Ders n histriai mas, cristnrnte, a hisri em Deus. histri do homem que histia de esperna e de sorinenio recrpeada na "histria d-cl Deus", que acontece n crrz. teologia da c.uz. ra ve$o Inoltmaniiana. esl preocup:d m Densar a cruz. de ial form que hisli do sofijnenro humno possa ser persd eln Deus. teoogi d cftz torna-se en!o roogj initria da c:xz. Nessa renrrir' sislemrida de inrroduzir o so lrimnto em Deus de l. assim hisria do sofrmento humno n 'histri de Deus", Nlotna'r estrbelece m corfroto nt teoLogia cis-.. .ala a.ryn i4 ,\n.igurdri" g.Fgr" n do mxis recenre pensmerto hebtrico. d oto. teooga do livro I da ,c]z-fi,r4 de dsltes. rue l1 do tcis dpartir, incorruptrel e impssi!, corresponde na toso heenstic, e especmente no esticismo, a tic do sbio, cuj vitte 2apthei, qe d o sbio liberCade e suleioidde sobe o mndo. en anaogia con LiberrtCe leriea e plene. prp!a d iivindade. Ojdsmo. esDecialmenie coln Flcn. e o c:slacis:ro rssunir::x Cr -l.g.ridrCe i ieoogia xpti, com s rslective anr.opologja aptica, se bem que com as opo1ns inoaes pra dp l ao conceiio de gape d Ders dos.rnles. hrehaln Heschei ibi o p'imelro. eln poluic coln o helenisno e con fiosot, judic dr reigio eloC por Jehuda Halerl. uarnnides e Spn.zi.: 0uaifi:.r: c a.cio u. de Dcls fiz.fxr' Ds lroleas coro Or !r:;ix. ta p,rs,\!.r reh!'r,r ",dr'ile Ders. '!qj rrs .orr.cndiftn r i rsnrrs e 30 polo na -siillro cc De!i". qu les chxnr!.n d o lr'.lrj5 .ie Dei. -\ proi'e.ilr. r se nucl.o. no I r!'isao
d.
Loo.
entg goni e noe- O que brora desse concimento enre o pai e o Fjlho na cftz o Espiio que jusiifice. que abre pai o futuo c.ie vida. O sujero dess "hisrri de De1rs" no pode ser o Deus im!ssi\l/ a!dco d merafsica gregx. mas Deus enreidido con1o,.a xnidrde d his rri! dialdc e.ic Ce lenses que loi I'i..'jda pelo Pai. plo Fitho e pelo
Esprito na cruz do GIgotu"1. Essr ''histri3 d? Deus". que acorie|e : cNz. mosrrdn col., ,.his irtu Ca histi, . qur diz.r. coio his!.ia r.ansceL1entrl, qLre er sj ilcLri . lisrdn io honer nrrerp.t.ndo redj lndo:r: . ,hjs!! de Deus . concrers n. morie .e JsuJ io !lo rio clgora. conrlrl, pis, lods .s p.ofuEdidrdes . bisnlos dr hisrlj: hurn!ra poder ser compreedi.L, como:L hisrie., his!i. To.t, l,srria hxnaia. por l]js nrcda que 3st.jr p.ir .u:p.r e lti]l ncfie. J s-,!er!a nissa hisiri: dr Deus', qur
ltlrtilt!.
do lrrro, e sinr o olh rlixdo !a..r o trir'i,J nrrrl de Ders, prn selr s0incdro pet.r lrtdedxr1 i Isdl. pirr sa tpreesao pDr seu dileiLo e
por su.
e
hor!r
no mundo. E
r ?tilar
nue se
!.d!.reil,
erx
tur ibrd
lil -. ,,rnCJJr
.:.
nenhum soflimenro que nessa hisrn de Deus no sejx sofrimenro de DeLN, colo !o eriste nenhume orte qe no se tenh ronado molte de
Clrtomadriosdianri.J.\totJn..,nrGrjrri,r.ddt,iiitGatBtttru.
hnari.r,.4 Ir?riar;e, irchen. X:na. t990 il J. uoknrnl t ot.',.aiiJ,_ p 236.
profudo inietsse de Deus, llm in,eressc que o lz soiier pelo honem e pof se munnc. Nr :si io Deus ap,itic, o homen se rcdiza cmo hr,n. atttltljt;.i,s. ao passo que. n siIuno do pl1rs dliro, o homem se rome r3mlztitti./{J na amizde con Deus. qu ecorlt. ex_ prcsso na esperanl e r o:o. Ieschel desnloveu sua teologi do
coiicide co
CR'i,
!s,1. : !rrr:r_sr.
rrrirljr dyi o en termos de reologi bipoar: o lnNr de Deus corr.esponde a tmrlth do hone].." A teolog;a cis. pode utilizer o conhcjrnento e sadade presenres 1, a oei ?tut;.t do hel,ni.ro,ono p.Fy Do,o f, I on; "r.. , iire.dade de Des e a ibero fiu do hordemr ms sorretud poder assuni teologi puLiiica da judesa par com!eender e pio e e on arx,o de Deu p u \;np.rrr oo (-1" | oo:. 0"i.. . h- rr ., pod- "r rl:.1rpridr n Lnr,.ulod:r r': : I:ro. rr ". ru o op. ogia enpca universl no Espriro. ieolog;i d c,rz apEsenta-se ssim cono a cortipaiida d leoogja da espen!:, tu nedda en que inregra a crisroiogi escatologj com uma escrtoogra cisrolgicr, pensd de maneira conscoiiente cono reolorlia trinia da cruz e conn) reoogi pilica.
A IgeJ l|reja ne Cris1o: a ecesioogi, pois. deve sr desenvoLvid:i patir da crisoogir coo se conseqnci e coo coespondnci
t- Cristi:r sno e nessinisno { -u n , r-rr-,'er'dn.r'J... ,;o ooro. o r.".pr" ies do iurLro; somos colsbordos do luruo, cujr forQa, ranro u espeen, a collo n, il?o. Desr. Depois da I'eolagi , est)cna (lgtat). NoLtnrno ade.iu ponimenre. po i'olr de 1968 ao p.ogm. de..ieologia
potic', p dr concltude esperrnc crisr (c X) Nesia perlectiva, ajologi d espern plojera s'es da es!ran" da crisrandde; e ! reoogi da cruz inchi ns es da esierana es aes de rsjallci e tre .- Jo., (rdi,.r r.;coe.1. r' i c.e.. .o .,q, f..ri decidida r peseverrr ('o g.ande flego da esperlce"l. .{ esiratgi ds !qes dx csperarca.onsirri o -erer:ico C rperancaii, I ufela nrais ur gente ri..om!'nidrde cris:a.c!ro -rDruniij.de dessijnicr" e,,yrxgfnfda do r:drdr iiberrldo: o tenra que Nlol!:a n:rbordt rr' .bm renDr, ])nt) O t:ttt.!, LLu .st\\1!;/!?r ii9;.11. e robrtrdo no orudo ccusDgico I lrtL ilr l r!! dt Etttu | 9;5 i . q .. jLrr mcnie c! I'.alNttir lLu
: rendri:; pioiesinle de dissol.er clesiologia 4, cjsroogi, ao passo que a endncia cari. a de dissoler: cisloogia ne eciesoiogir. A lg.eji de C.lsro Iltrcy dn Reixa. o gllo vjs1lal.lortin ioda su vasddo. . histril p o to. n misso d:.ristndde. no hoizolte do Re:no, porque vire Reino. A Igrej de Crisio r'e Estnt, Sr.r-.\ Igiej se coEtreend n lrcstra trst e lbt da ^2 povo para o Reino que est lor r, nessinico da Esttiia Suwt) como qlndo eir escuta d l.gu do ienpo nessinico. e no bxiisrno e na c] do Senhor clebr os sineis do p se cri:ho e da espemnQa Nr fesl essinc. el ton conscincia rle sa liberdade e de seu andaio. grej s elperinenra itt !a Jr1|io Satl, como a comunidde messiinica se1jo do Re;no de Dus no nundorT. O conceto de messinico tliza ulna mediao erlre o escatolgico e o histiiio. ernt o Reno de Deus e hislr: no sepio no senido di metafica, de ,rcordo co a qual a eie idde anscende o tenpo: nen idenricao no serrido dls iiosotas hjsioricisias, pr s quais o sentido d hjsrri enconh! r"'alizao tor no inteior d h;srri; e sinl nedio: ''Se o scrolgico se ior0a hisirico. o histrico se rorna escrogico":s Na vinda do Cnsro e e sua ss!r?io. o escatoCico fz sue entnd n hsr; hist s pe assil- a cainho d su pie.itud tnEl:'A espernr se ton reaiisra, e relidede se to ra pnnhe ie tsperana"r'g.
el. E, no enr1to.
r:
Tlil(''olJF..',n:.--e'.tlim''Jnl'.Jrlloo'i"Ulni tl ter:pntu- qe iio ri:rir pr.j.:1.li llrs s'reite fagrle.io dc n)dc .ue es rxr: !r'i Lsso se s?-Sue i::e i.r{ e{clicoi trni o etLrsso
LrnitcD coro
.esignao r|i3ca
\in
ri:r{a dsti,r em rq:LJ r L o qc t:d. i cr:r'se c 5i lrislr c rDir: ,ii 11..:. .ri.jrrr1n c ir:s:;iJ.:i ritir rir.u-ri.rs is tgrrris
: .l .:o-. 'xr)ntca : i. ..
dr
reo :.
"conienpco rh cruz.s Sexi. Fei Sen e daqui voli, a pair plr misso do Espriro ie Penrecosres; em rerinos reolgcos: da crjsroogi earogice a ! a escrologia crjstolgca at ecsioLogjr mssinic, que reloma e desen!'ove o capiulo fi] de Teola!a ra esptranea.
:l . \Ioltm n. -loloqir cone 6c.rolgi3"
1,..., :r .. i-
, : o ' iall1 . si flsnrs. r':!rtes.ir!:: .tuio rue iel' tir e irigen errpe ro ! .idi.!o do lresenrr !rrr1 qu,re si rbrr prri o lurc do Rer!. \! ,.. .{r 7r,,r,
,m!r-prC-n i a:.rr: \i i."':? roDr. a: porianro, vdr, cracteiz:' p pespecr' essinic Sr hist]ia r.
.ni3ripa.l:, xrciir!:t.'r :3:ris::i.::. .l.i;::a,. . r!r.:serr!!rD. : ihirirr -!r .rn!m rbe par o iltuo .sIolgco: ' ig.i, o .risrarisn e
o.
r o
,..
iri Ii., t,
iri.t (9;jl. r.
ltt
rn
cir.,
?0,1
2!:
Cr sr
\N.'r
lArriJ!!
se Uea nrec!lro, peia lesisincia. pela dedico e pelx represenrqo. . \ is"i _1 lor do p r. o r"o;..n:J o .-ino r. e s-- -nL c:paqo n hisi.ia. O cdsrianisro no aind a nov crio, a sn, ao do Espilo da nov crio. crisrendade no ainda a nova hurnanirtadi.
l'
oCo
- -
omord
nidde idea. v em Jesus o !recimento do verddeio home]n Nls se. com pmcedi:reto hislrico e o dedtiro, se prte da Biblia corro Sirllnr,?r d hjsrd d.s promesss, d_esperana e d l\bett!.:ra pit tcelltllu, a pergn deve ser a segujnter "s tu eque que h rLe r?", fornu do ir l;,ri,lr no r questo da dvirdrde de Cristo. ell ui ssirn
questo antropolgico..eristencial,
tcoogi messinca.
'rro o.pc .oo r .a .d F."t.po.-.N1 o po .r F :. t" I oo . i" .no."n. ....o0- - - o drisn.; crjsroogi mssinl.a , sol,o do cristi!smo. A cListotou;r ir' Pr D ". iJ . o.:.r. '\...olog . .r.to"..r.o p n. b. d .oo- o o rzor ' , ,:roog,r: p.t ". .e I .:oo..bo Fnp" l..".ooCi ( .r:, I, -o d"l tro--o.,, a. iq-o'-br.i..a.:.,oo"
reslosta, que Les ouvem, !recen estar di.i!idos do malei nxis Drot,n
deve anres levar ao horizonte berto da esleran escogjcr. +j A opo fundalnenr.t em cristoogia !or um cristooe escarolgl.
llessidntsna hebtdica t mcsstnis:.r.a crst;a (1974). Molirnnn esrbete.e ,,m epaironado cotejo con1 o jurirsno a respeiro do rer do cr!r ressinjco deJems: "Ao pr perguntn messinc sob]e,aqlLele que hli de yir,. iurtis
especific do gentno, nas cono pro-ieto ie re,rlogi. escalogic em pers o Icriva messi c..1 mrnn eln tenso o esr:tolgico e o histrioo, teoLogi. pcltic! d. retiravolta est, n Lr.se d Deus e a tistrir. Ro de Lelz.1x nos anos 60, que encoiroll srt:s erpresses mds evjdentes n, ieologia ptioa (cl. )il e n teologi d libermo icl -Xl Depois do cico
te01og1 da
dr teoloei. d. esperada (1964 1975), cor a adeso ao lrograra de leologla poitic {a prrlir de 19631, J8en MDlt!.rn eapreerrdelr rm projeto :istu D1titrs t ti u de rsologir sistenrtc. (con un. sde de Cdr l 'iruet ,rirJir4h a parlir dc 1980){; cono teoogi, diaogxl, que se desenlove eri
corrlnho ecum.ire corr s reoogias dxs lgres .risis e pensr de ane; ra.cu!nie iodos os grrndes iens da tradio cris: Bli te:r sui:s.o.r adrs de rferca, alln dr "Escri.ura" corno lblt crist, Ea collu
togic
relilo
ostologi
,"
'
oD oro o.o.
<d" r"l1
'.
o.g
,:..
o".r.
.r:-, t
:
ourm coi* sni, messologj.'l A pcr-ilfn decjsjrr qlre deve ser l!i!r I Cri,rti) sen esLtrjecer qr nrf.r Dr!:r ro"rsn ,eru sedpr.c oLecedjdr por. verdrdeiro Derjs?" rj ,.li\ n . !rlrdeno homenl,,'. e si I pe{rnra messi,.ic.l "15 ru rq ele qui] hj dr yjr:," lvt lt.3) A5 duxs urrn.;r.s
,J
:lro.o.:
.ir .
r-, I
o..
r,"
..
drserormeto .
clNrologit d.LILt\.:. qLre, prrirdo .1. irli. dc Deus. v em Crisri) enrar:o re De!s, ou. r).lindo dtL idi: de umr_
r!rr
;-
.l
[],r74,
p!
) ejr
ar c
79 88
42 kL, !rid, p
!qri:
nEssirNm. lrisitu
,. j L
p. 79
ttt. ittr):txt r!
pp 3 jl)
32
-i J
1l ftl.
r pririr, in
Dinl,J,,
r,,n/,r, ir (tgi+l !
.t5 n , T i,rin . tu!, l]i D! Iiitnlrl l19i0l. ls.ir, Qujnnlfu 193J lrir LitrL.i,tDnntr.,;i)!tnulllr,t"tr:i"1[ils3l.BLcs.O-!din]r.l936rliri'Ilic'{ tjjii crjbait ii t1,rtLlt)ri,.rri nr'r (199!). 8rslr, Q!e1ir.. r9i lr ('ir l]'J
l:1.
It:Lnr
!tut.r..
ltuiser.
r99l .d bl:
Edies J'nr!Lr'
lrtirJ