iDF.

\r

& tt'''iztcHTnnt

Waarom Marx een filosoof is

Dat er een diepere logrca v;erkzaam is in de geschiedenis, Met d t idee gaat Marx aan de haal. De knecht is een voorloheet Marx van Hegel. De Duiise f losoof (1770-i831) had per van de stadse burger, de ondernemende koopman, die met de hele geschiedenis, van de Griekse stadstaat tot en met hei kapitaal dat hij maaki het einde zal beiekenen van het feNpoleons veroveringen, beschreven a1s een dialectische cdale stelsel. Met de geboorte van het kapitaal komt ook Heontwikkeling: een logica van stadia die uitmonden in hun gels systeem zelf op zijn kop te staan: nu zullen de materile tegendeel en zich vervolgens verzoenen op een hoger plan. verhoud ngen de loop van de geschiedenis voortstuwen. Het is De Franse Revolutie was bilvoorbeeld nret zomaar een toede staaiharde logica van het kapitaal dat het de wereld zijn

-))

vallige gebeurtenis, maar een manrfestatie van de idee van vrilheid. De Terreur die volgde op de omverwerping van de monarchie is op zijn beurt niet toevallig, maar een logisch gevolg van de ontoombare vrilheid die omslaat in zijn tegendeel Een ander beroemd voorbeeld, dat de sleutel was voor Marx' ideen, is de heer-knecht verhouding. Hegel beschreef de middeleeuwse wereld van kasteelheren en lijeigenen. 0p

w I oplegt en binnen enkele eeuwen volledig verandert (zie hel schema op de volgende pagina's). Marx is onder de indruk van de productieve power van het kapitaal: molens, trekschuiten, bruggen, kanalen, fabrieken, spoorwegen, evenals van de enorme migraties van land naar de stad, de steeds verder urtdijende beschaving en de snelle globalisering. Marx is ook lovend over de de bourgeoisie, want 'zij heeft als eerste bewezen wat menselijke activiteit teweeg

het eerste gezicht lijkt de heer onaf hankelijk en vrij. Maar-:7kan brengen'. Maar, zoals in Hegels dialectiek, slaat iedere productieve krachtom in zijn tegendeel. Het kapitaal leidt het enige dat de heer kan doen is genieten van de arbeid van zijn onderdanen. De knecht daarentegen bewerkt met ook tot destructie, ontwrichting en uitbuiting. En zoals de eigen handen de akkers en verwerft zo een concretere vrijbourgeoisie de middeleeuwse heer verdrong, zo zal heid dan de heer: de een is een passieve consument, de an- zijzel ook verdwijnen door hettegendeel datzij der een actieve producent. heeft opgeroepen: het proletariaat.

FVt

5 I 2010

_L.._

het oog gehouden moet wor-

een interessant 'handboek voor

den'. Dit is de belangrijkste aanbeveling van Locke, die hij vele malen in zijn essay herhaalt.

non-conformisten'. Kars is alleen veel praktischer ingesteld,

zoals de

titel van zijn boek

al

aangeeft. Onder het lemma

'lezen' schrijft hij: 'Het gaat er

5i*w-denk*n
Ongeduld leidt tot zelfbedrog. Wie haast heeft, neemt name-

niet zozeer om veel boeken te

lezen als wel een beperkt aantal boeken vaak te herlezen', na-

lijk genoegen met gebrekkige

redeneringen en wankele bewijzen. 'Mensen zien iets,

melijk de boeken die je het

meest aanspreken.
I

veron-

Locke voegt daaraan toe dat je

derstellen een heleboel.n

nu- \

weinig aan al dat leeswerk hebt als je niet over je lectuur nadenkt. Veel lezen is als jezelf volstoppen zonder te kauwen, meent hij; dat levert 'alleen maar een hoop onverteerbare brokken op'. Hij houdt dan ook niet van boekenwijsheid. Mensen die uitgebreid citeren en

men dan een grote ,prong nuut, de conclusie. Deze weg leidt rechtstreeks naar inbeelding en. eigenwijsheid. ".Locke houdt meer van s/ow-denken: reguleer de begeerte naar informatie. Wanneer een zaak ingewikkeld is, moet de geest zich erop wer-

i
i

gIl'
::nte. zodat je
ze voortaan op

ht-t'l"i{l "\ i i*rl i i r-' ucr"sr,.:l:.i kiru."h Ir';", t{}t v{} lrn :uiktir eit-l'

()L'lr'ttttt g

ltr

pen met grote aandacht en vasthoudendheid, en pas

telkens verwijzen naar gezaghebbende auteurs, zulke types

opblijft

.:-

natuurlijke manier kunt

Ook voor het juiste van je verstand is het

houden wanneer hij de waar-

::egassen zonder erover na te

heid rn bezit heeft. Helaas

de geest aandringen op

::i'ken,

nieuwe

;::ruik

-::
-:

g cm veel te oefenen. Veel aas op principes die niet

ontdekkingen en onderwerpen (denk aan de Homo zappens). eigen ogen te gebruiken en een
is van nature

verwijt Locke dat ze vertrouwen op 'tweedehands kennis'. Het is zaak om niet door de bril van een ander te kijken, maar je
onafhankelijk oordeel te vormen
over de waarheid of onwaarheid van een betoog. Als we lezen,

I
i.

,,iit:::wille- -

-::,sen baseren hun ideen -i 'Het verstand

:

-: er zelfs
:-

niet waar zijn.

geduldig', schrijt Locke; wil snel zijn gezichtsvelo

-:

onhet ueu

;i

S echts

weinig mensen

groten en vervalt daardoor in algemene en oppervlakkige observatres, zonder de

zegt Locke, moeten we de moeite nemen om 'elk argument naar zijn oorsprong te herleden om te zen op wat voor basis en hoe sterk het

- .:- .:-gs af aan gewend '':::':leneren en na te

-=::rwaarheid via een

details onderzocht te hebben. Het lijkt

wel also de kennis vergroot

::.
-

s {an gevolgtrekkin-

-: -: :'nc

pes, Jong bevOOrtdu-

--

:':::- :
:-ge
;en
u

-e: oeenen van het =- -a-. :-S,,','aarb j

wordi, 'maar dan met hersen- staat'. Je leert niets van een schimmen, niet met realiteiboek, tenzij je de samenhang ten'. tussen de ideen bestudeert. lockes Leidraad voor het het in 2003 verschenen
tisch verstand van Theo

ver-

Zoiets kost natuurlijk

ken grondig

tijd.

Daar-

sland doet soms denken aan

reeks van gevolgtrekkin-

om ls he beter een paar boe-

vaste fundamenten in

PrakKars,

te lezen dan

een

heleboel boeken vluchtig. !

6l

FN,r

5 r2o1o

,/