Heywood, Andrew

Siyasetin Temel Kavramlar

Key Concepts in Politics
eviren: Hayrettin zler
ISBN 13: 978-975-250-033-4
Adres Yaynlar / 32
1. Bask: Kasm 2012 (3000 adet)
2011, Adres Yaynlar
2000, Andrew Heywood
Bu kitap ilk olarak ngilizcede, Macmillan Publishers Limitedin bir markas olan Palgrave
Macmillan tarafndan, Key Concepts in Politics ismiyle baslmtr. Trke eviri ve basks
Palgrave Macmillann izniyle yaplmtr. Bu Eserin mellifi olarak yazarn haklar mahfuzdur.
Yayna Hazrlayan: Seluk Durgut
Tashih: Ceren Yldz ve Seluk Durgut
Sayfa Dzeni: Liberte Yaynlar
Kapak Tasarm: Muhsin Doan
Montaj: Merkez Repro
Bask: Tarcan Matbaas

Adres: Zbeyde Hanm Mah. Samyeli Sok. No: 15, skitler, Ankara

Telefon: (312) 384 34 35-36 | Faks: (312) 384 34 37 | Sertifika No: 25744

Adres: GMK Bulvar No: 108/16, 06570 Maltepe, Ankara

Telefon: (312) 230 87 03 | Faks: (312) 230 80 03
Web: www.liberte.com | E-mail: info@liberte.com.tr
Sertifika No: 16438

Adres Yaynlar Liberte Yayn Grubunun tescilli bir markasdr.

Andrew Heywood, nde gelen bir siyaset bilimi ders kitab yazardr.
Britanyal olan Heywood, Croydon Collegen yardmc mdrl
ve Orpington Collegeda yneticilik grevlerinde bulunmutur. 20
yl akn bir sre Siyaset Bilimi blmlerinde dersler verip blm
yneticiliklerini ifa etmitir. u anda yaynevlerine danmanlk
yapmaktadr. Heywoodun dnyada ve Trkiyede ok satan ders
kitaplar unlardr:
Key Concepts in Politics (2000)
Siyasetin Temel Kavramlar, 2012, Adres Yaynlar
Political Theory: An Introduction (3rd ed., 2004)
Siyaset Teorisine Giri, 2011, Kre Yaynlar
Politics (3rd., 2007)
Siyaset, 7. bask, 2012, Adres Yaynlar
Essentials of UK Politics (2nd ed, 2011)
Global Politics (2011)
Kresel Siyaset, 2012, Adres Yaynlar
Political Ideologies: An Introduction (5th ed, 2012)
Siyas deolojiler: Bir Giri, 4. Bask, 2012, Adres Yaynlar

NDEKLER

SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE KULLANIMI VE SISTML

TEMEL KAVRAMLAR
Devlet [State]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Dzen [Order]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Egemenlik [Sovereignty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
Hukuk/Yasa [Law] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
deoloji [Ideology] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
ktidar/G [Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
nsan Doas [Human Nature] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
Meruiyet [Legitimacy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Mutabakat (Oydama) [Consensus] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Otorite [Authority]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Politika (Siyasa) [Policy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Sol/Sa [Left/Right]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Sivil Toplum [Civil Society] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Siyaset [Politics] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Ynetim/Ynetiim [Government/Governance] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

3 DEOLOJILER
Anarizm [Anarchism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Ekolojizm [Ecologism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Faizm [Fascism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Feminizm [Feminism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Hristiyan Demokrasi [Christian Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Irksalclk/Irklk [Racialism/Racism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Komnizm [Communism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Kkten-Dincilik [Religious Fundamentalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Liberalizm [Liberalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Liberteryanizm [Libertarianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Marksizm [Marxism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Muhafazakrlk [Conservatism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Nazizm [Nazism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Sosyal Demokrasi [Social Democracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Sosyalizm [Socialism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Toplulukuluk (Cemaatilik) [Communitarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Toryizm [Toryism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
nc Yol [Third Way]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Yeni Sa [New Right] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Yeni Sol [New Left] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

4 YAKLAIMLAR
Aklclk (Rasyonalizm) [Rationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Davransalclk [Behaviuoralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Deneyimcilik [Empiricism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Diyalektik [Dialectic]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Faydaclk [Utilitarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
dealizm [Idealism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
levselcilik [Functionalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Kurumsalclk [Institutionalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Post-Modernizm [Postmodernism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Pozitivizm [Positivism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Rasyonel Tercih [Rational Choice] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Realizm (Gerekilik) [Realism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Sistemler Teorisi [Systems Theory]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

Siyaset Bilimi [Political Science]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

Siyaset Felsefesi [Political Philosophy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Siyaset Teorisi [Political Theory]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Sylem [Discourse]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Tarihsel Materyalizm (Maddecilik) [Historical Materialism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
topyaclk [Utopianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

5 DEERLER
Adlet [Justice]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Anayasaclk [Constitutionalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Bireycilik (Ferdiyetilik) [Individualism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Cemaat [Community]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Demokrasi [Democracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Eitlik [Equality] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Gelenek [Tradition]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Haklar [Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Hogr [Toleration] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
nsan Haklar [Human Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Kolektivizm (Ortaklaaclk) [Collectivism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Liderlik [Leadership] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Meritokrasi (Liyakt Sistemi) [Meritocracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Mesliyet (Hesap Verebilirlik) [Accountability]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Mlkiyet [Property] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
zerklik [Autonomy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
zgrlk [Freedom]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Refah [Welfare] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Rza [Consent]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Sivil zgrlk [Civil Liberty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Sorumluluk [Responsibility] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Tarafszlk [Neutrality]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Temsil [Representation]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Vatandalk [Citizenship] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Ykmllk [Obligation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

6 SISTEMLER
Ataerkilcilik [Patriarchy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Bakanlk Sistemi (Ynetimi) [Presidential Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Cumhuriyetilik [Republicanism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Devrim [Revolution]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Diktatrlk [Dictatorship] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
Elitizm (Sekincilik) [Elitism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
E-Toplumsalclk [Consociatonalizm] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Halklk [Populism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Kamulatrma [Collectivisation]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Kapitalizm [Capitalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
Korporatizm [Corporatism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Liberal Demokrasi [Liberal Democracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Militarizm [Militarism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Mutlakyet [Absolutism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Otoriteryanizm [Authoritarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Parlamenter Ynetim [Parliamentary Government]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Plralizm (oulculuk) [Pluralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Totaliteryanizm [Totalitarianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

7 YAPILAR
Anayasa [Constitution] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Bask Grubu [Pressure Group] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Babakan [Prime Minister] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Bakan [President] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Brokrasi [Bureaucracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
ift-Meclislilik [Bicameralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Haklar Bildirgesi [Bill of Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Hegemonya [Hegemony]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Irk/Etnisite [Race/Ethnicity]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

Kabine [Cabinet]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279

Kitlesel Medya [Mass Media]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Koalisyon [Coalition] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Kurul [Committee] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Kuvvetler Ayrl [Seperation of Powers] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Monari [Monarchy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Muhalefet [Opposition]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
Parlamento [Parliament] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Piyasa [Market] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Referandum [Referendum] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
Seim [Election] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Siyasal Kltr [Political Culture]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
Siyasal Parti [Political Party] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Toplumsal Hareket [Social Movement] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Toplumsal Cinsiyet [Gender]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Toplumsal Snf [Social Class] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
Veklet [Mandate] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
Yarg [Judiciary] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
Yrtme [Executive]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

8 DZEYLER
Blgeselcilik [Regionalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Devletlerarasclk [Intergovernmentalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
Emperyalizm [Imperialism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
Federalizm [Federalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
Kreselleme [Globalisation]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
Merkeziyet/Adem-i Merkeziyet
[Centralisation/Decentralisation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
Milliyetilik [Nationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Ulus (Millet) [Nation]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Uluslararasclk [Internationalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Uluslarstclk [Supranationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Ulus-Devlet [Nation-State] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

Vatanperverlik [Patriotism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349

Yerel Ynetim [Local Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Yetki Devri [Devolution]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
Yetki kmesi [Subsidiarity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
SIYAS DNRLER SZL

358

KAYNAKA 366
DIZIN 376

1
SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE
KULLANIMI VE SISTML

Takdim

iyaset rencileri iin kavramlar1 husus neme shiptirler. Siyasal tartmalarn genellikle, terimlerin doru anlam zerinde verilen bir mcadeleye indirgeninceye kadar suyunu ekip souduunu sylemek bir
abart deildir. Dman taraflarn her biri zgrlk, demokrasi ve adlet iin mcadele ettikleri iddiasnda bulunarak
tartr, kavga eder ve hatta savarlar. zgrlk, demokrasi
ve adlet gibi kelimeler farkl insanlar iin farkl anlamlara
geldiinden, kavramlarn bizatihi kendilerinde problem varm gibi alglanr.
Kavramlarn siyasal analizde mstesna nemini izah etmek iin en az gereke sunulabilir. Birincisi, siyasal analiz
kendine zg bir biimde genelletirmelerle megul olur. Bu
gerekenin anlamll, rnein, siyaset ve tarih arasndaki
farkllklar dikkate alnarak kendi balamnda izah edilebilir.
Bir tarihinin (rnein, Fransz, Rus veya 1989-91 Dou Avrupa Devrimleri gibi) belli bir vkaya akl erdirmek istemesi
tabi iken, bir siyaset tahlilcisi bu vkalar, devrim gibi, geni
veya daha genel bir fenomene akl erdirebilmek iin tetkik
eder. Devrim kavramnn husus olarak tetkik edilmesi tarihiler iin marjinal bir deere shiptir nk tarihilerin ncelikle ilgilendikleri ey belli bir olaylar setinde farkl ve hatta
benzersiz olandr. Siyaset tahlilcisi iin ise devrim kavram
tetkik edilmesi gerekli olduu kadar, siyasal bir aratrmann
ilerleme srecinin kendisidir.

1 Concept kavram, word kelime, term terim olarak evrilmitir (.n.).

ANDREW HEYWOOD | SIYASETIN TEMEL KAVRAMLARI

15

16

BIRINCI BLM

kinci gereke, siyaset rencilerinin kulland dilin siyaset uygulayclarn (practitioners), zellikle profesyonel siyasetilerin, kullandyla byk lde ayn olmasdr. kinci
hizip, siyasal kavraytan ziyde siyasal yandalar kazanmakla
ilgilendiklerinden, dili maniple etme ve bazen yanltma amacyla kullanmak iin gl zendiricilere shiptirler. Bu da, siyaset rencilerini, zellikle dili kullanrken, dikkatli olmaya
zorlamaktadr. Terimleri, gndelik siyasal ekimelerde genel
bir eilim olan yanl kullanmlara kar korumann yolu terimleri apak bir biimde tanmlamak ve kavramlar hassas
bir ekilde belirginletirmektir.
Son gereke ise, siyasal kavramlarn genellikle ideolojik
inanlar ile sarma dola olmasdr. Ge 18. Yzylda ve erken
19. Yzylda modern siyasal ideolojilerin douuyla beraber
siyasal sylem, sdece yeni bir dile kavumakla kalmam siyasal ekimelerin terim ve kavramlar da etrefilli ve genel
olarak elien anlamlarla doldurulmutur. Bu yzden zellikle siyasal kavramlar meydan okuyucu yaratlardr: genellikle
mphemdirler, ekseriya rekabet ve ekime konusudurlar ve
kullanclarn bihaber olduklar deer yarglar ve ideolojik
mnlar ile yklenmi olabilirler.

Kavram Nedir?
Bir kavram genellikle tek bir kelime veya ksa bir tmcecik ile
ifade edilen bir ey hakknda genel bir fikirdir.2 Bir kavram
zel isimden veya bir eyin adndan daha fazlasdr. rne2 Idea fikir, phrase tmcecik olarak evrilmitir.

SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE KULLANIMI VE SSTML

in, bir kedi (belirgin veya benzersiz bir kedi) hakknda konumakla bir kedi kavramna (bir kedi fikrine) ship olmak
arasnda fark vardr. Kedi kavram bir ey deil fakat belirli
sfatlardan oluan ve bir kediye ayrt edici karakter kazandran
bir fikirdir: krkl bir hayvan, kk, evcil, san ve fare
yakalar vesaire. Bakanlk kavram, ayn ekilde, herhangi
zel bir bakana deil, yrtme gcnn organizasyonu hakkndaki fikirler setine iaret eder. Kavramlar bu yzden belli
saydaki nesneye ve hakikaten genel bir fikre uyan herhangi
bir nesneye isnat edildiklerinden geneldirler.
yleyse, kavramlarn deeri nedir? Kavram oluturma
akl yrtme srecinin asl bir admdr. Kavramlar, kendileri
vastasyla dndmz, eletirdiimiz, tarttmz, izah
ettiimiz ve tahlil ettiimiz aralardr. Sdece alglamann
kendisi, bize d dnya hakknda bilgi vermez. Dnyaya akl
erdirebilmek iin bir anlamda ona anlam yklememiz gerekir
ve biz bunu kavramlar ina etme yoluyla yaparz. En basitinden, bir kediye kedi muamelesi yapmak iin nce onun ne olduuna dir bir kavrama ship olmamz gerekir. Siyasal akl
yrtme iin de tam olarak ayn ey geerlidir: sdece izleyerek siyasal dnya hakknda bilgi shibi olamayz, ancak kavramlar gelitirip belirginletirerek ona akl erdirebiliriz. Kavramlar, bu mnda, insan bilgisinin yap talardr. Mamafih,
zellikle siyasal kavramlar sz konusu olduunda kavramlarn
gvenilmez eyler olduu bir vkadr. Deer-ykl olmalar,
anlamlarnn tartma ve ekime konusu olmas ve bazen gerekte ship olduklarndan daha fazla ierik ve anlam ile donatlm olmalar siyasal kavramlarn tekil ettii problemler
arasndadr.

17

18

BIRINCI BLM

Normatif ve Deskriptif Kavramlar

Normatif kavramlar genellikle deerler olarak tanmlanr
ve gerekletirilmesi gereken moral prensiplere veya ideallere iaret ederler. Bu balamda siyasal kavramlarn uzun bir
listesi deer ykldr hrriyet, haklar, adlet, eitlik,
hogr vesire. O hlde deerler veya normatif kavramlar,
vka ve gerekleri trif etmekten ziyde belli davran formlarn tyin veya terfi ettirirler. Siyasal deerleri bazen, netice
itibariyle, onlar terfi ettirenlerin moral, felsef ve ideolojik
inanlarndan zp karmak zordur. Buna karn, deskriptif
veya mspet kavramlar nesnel ve ak bir varolua ship olduu varsaylan gereklere, ne olduuna, iaret ederler. ktidar, otorite, *dzen ve *hukuk gibi kavramlar bu mnda
normatif olmaktan ok deskriptiftirler. Var olup olmadklarn
sorgulamak mmkndr.
Olgular ve deerler arasnda ayrm yapmak, doru dnmek iin, genellikle gerekli nkoullar olarak deerlendirilirler. Deerler bir gr meselesi olarak deerlendirilebilirken,
olgular doruluu veya yanll ispatlanabilir eyler olarak
muhakeme edilirler. Bylece deskriptif kavramlarn ntr
veya deer-bamsz olduklar dnlr: onlar merakl bilimsel baklar altnda ylmadan durabilirler. Hakikaten 20.
Yzyln ortalarnda pozitivizmin etkisi bir siyaset bilimi
gelitirme basks yaratm, normatif kavramlar ekseriya metafiziksel, dolaysyla anlamsz, olduklar gerekesiyle aa
alnmlardr. Oysa siyasal kavramlarla ilgili bir problem olarak olgular ve deerler her zaman i iedirler, yle ki zhiren
deskriptif olan kavramlar bile ahlk ve ideolojik mnlarla
ykldrler. Bu sorun rnein otorite kavramnda kendini

SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE KULLANIMI VE SSTML

gstermektedir. yet otorite bakalarnn davranlarn etkileme hakk olarak tbir edilirse, kimin otoriteye ship olduunu veya olmadn ve hangi esaslar zerine tatbik edildiini deskriptif olarak ifade etmek kesinlikle mmkndr. Ama
otorite neden, nasl ve ne zaman tatbik edilmeli eklindeki
deer yarglarn kavramn ieriinden tamamen ayrtrmak
mmkn deildir. Ksacas otorite hakknda konuan kimse
ntr (tarafsz) deildir. rnein bir dzenin yukardan aaya empoze edilmesi gerektiini vurgulayan muhafazakrlar,
hakl ve salkl olduu iin otoriteyi savunurken hkmet ve
hukukun kt olduuna inanan anaristler, otoriteyi istisnasz
ve aka baskc bulurlar. Bu yzden, normatif veya deskriptif
her siyasal kavram, kullanclarnn ideolojik perspektifleri altnda anlalmaya muhtatrlar.
zellikle 20. Yzyln sonlarndan bu yana etkili olan ve
siyasal kavramlarn deer-ykl karakterine verilen bir tepki, dilin kullanmnda siyas doruluk (political correctness)
zerinde srar etme akmdr. Bazen ksaca PC (political correctness) olarak anlan siyas doruluk, dilin kendisini rk,
cinsiyeti ve dier alaltc ve aalayc ifadelerden temizlemeyi arzulayan feministler, sivil haklar savunucular ve genel olarak aznlk gruplarnn temsilcileri tarafndan mdafaa
edilmektedir. Bu akm, dilin toplumun genel iktidar yapsn
istisnasz bir ekilde yanstt ve bylece yadsnan gruplarn
baskn gruplar lehine ayrmcla mruz braklmalarna hizmet ettii inancna dayanr. nsan rkn kastetmek iin kullanlan man veya mankind (dem veya demolu), etnik
aznlklar kastetmek iin kullanlan negroes veya coloureds
(zenciler veya renkliler) ve gelimekte olan dnya lkelerini kastetmek iin kullanlan third world veya underdevelo-

19

20

BIRINCI BLM

ped (nc dnya veya az gelimi) gibi kavramlar briz

rneklerdir. (Gelimekte olan lkeler kavram da Bat tarz
gelime modelinin tm dnyada geerli olduunu im etmesi
hasebiyle eletirilmektedir). Siyasal sahihliin amac, nyargsz bir terminoloji gelitirerek siyasal tartmann ayrmclk
iermeyen bir dille srdrlmesini salamaktr. Ancak siyasal
sylemin nyargsz ve objektif bir dili olabileceini mit etmenin bir yanlg olmas bu duruun en temel zorluudur. En
iyi ihtiml negatif terimlerin pozitif terimlerle yer deitirmesidir; rnein diasabled (engelli) yerine differently abled
(baka biimde engelsiz), negroes (zenciler) yerine blacks
(siyahlar) kullanlabilir. Siyasal sahihlik akmn eletirenler
ise, dilin deskriptif kabiliyetini zayflatan ve sahih olmayan
grlerin ifade edilme hakkn inkr eden bir deli gmleinin
dil zerine giydirilmeye alldn sylemektedirler.

htilfl Kavramlar
Siyasal kavramlarn genelde entelektel ve ideolojik ihtilf konusu olmas bir baka problemdir. Yukarda belirtildii gibi,
siyasal tartmalarn ayn prensibi veya ideali savunduunu
iddia eden insanlar arasnda srmesi ender rastlanan bir ey
deildir. Bu yzden kavramsal anlamazlklar bizatihi siyasetin atma alanlarndan birisidir. Bu durum, hakik demokrasi, hakik zgrlk, hakik adlet gibi kavramlarda olduu
gibi, bir kavramn belli bir kavrayn objektif olarak doru
klma abalarnda yansmasn bulmaktadr. ktidar, adlet,
zgrlk gibi kavramlar zerindeki ihtilf o kadar derinlere
inmektedir ki, ntr veya yerlemi tanmlarn asla gelitirile-

SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE KULLANIMI VE SSTML

meyeceini ne sren W. B. Gallie (1955-6) bu ikilemden

kmak iin yle bir yol nermektedir. Bu kavramlar ihtilf
esas kavramlar (essentially contested concepts) olarak kabl
edilmelidir, demektedir Gallie. Her bir terim belirli sayda rakip kavramlar kapsar ve bunlarn hibiri hakik meal olarak
kabl edilemez. Bir kavramn ihtilf esas olarak kabl edilmesi, onun anlalmasna dnk gayretlerden vazgemek demek deil, sdece kavramn rakip nshalarnn eit derecede
geerli olduunu kabl etmek demektir.
Her kavram deilse de ou kavramn ok-ehreli veya
ihtilf esas olduu mefhumu zellikle Terence Ball (1988)
tarafndan tenkit konusudur. ki tartma gzergh ileri srlmektedir. lki, Gallienin nazarndan bakan pek ok teorisyenin (rnein iktidar ile ilgili olarak Luke [1974]), kavramlarn kendi tercih ettikleri yorumlarn rakiplerine kar
savunmaya devam ettiklerini not eder. Bir kavramn tm nshalarnn eit derecede (mtesaviyen) makbul olduunun bu
reddiyesi gelecekte bir gn zerinde anlama salanan tek bir
kavramn zuhuruyla sona erecek sregiden bir tartmaya ve
ekimeye yol amaktadr. Bir dier deyile, tabiat gerei rekabet ve ihtilfl olma anlamnda hibir kavram ihtilf esas
deildir. Tartmann ikinci gzerghna gre Gallienin tahlili tarihsellikten yoksundur. Bugn ihtilf konusu olan baz
kavramlar bir zamanlar alabildiine yaygn bir mutabakat konusuydular. rnein, bugn demokrasiyi evreleyen derin
ve geni apl ihtilfn 18. Yzyldan sonra zuhur eden yeni
ideolojik dnce biimleri ile yan yana gelimesi dikkate ayandr. Netice itibariyle, ihtilfl kavramlar cr durumda ihtilfl (Birch, 1993) veya belli artlarda ihtilfl (Ball, 1997)
kavramlar olarak ele almak daha doru olabilir.

21

22

BIRINCI BLM

Kelimeler ve eyler
Kavramlarla ilgili son problem, kavram fetiizmi olarak adlandrlan eydir. Bu, kavramlarn onlar kullanan insanlardan ayr,
bir anlamda onlar zerinde g ve etki shibi olan, somut bir
varla shiplermi gibi dnlmesinin bir sonucudur. Ksacas kelimeler, eyleri anlamak iin ara olarak deil kendinde
eyler olarak dnlrler. Max Weber (1864-1920) belirli kavramlar ideal-tipler olarak snflandrarak bu problemi amaya
almtr. Bir ideal-tip, baka trl neredeyse snrsz derecede
karmak olan gereklikten bir anlam karma abas vererek
mantksal bir ekstremi zihinde ina etmektir. deal tipler, bu nedenle, gerekliin kestirimleri deil aklayc aralardr; gerekliin inceden inceye tetkiki olmadklar gibi ahlk bir ideal
de deildirler. Demokrasi, insan haklar ve kapitalizm gibi
kavramlar trif etmeye altklar mnharif (ok biimli, arpk) gerekliin yuvarlatlm ve tutarl hle getirilmi biimleridir. Belirli kavramlar ideal-tipler olarak kabl etmenin nemi,
kavramlarn sdece tahlil edici aralar olduklar gereini vurgulayarak sylemesinden kaynaklanr. Bu bakmdan kavramlar
veya ideal-tipleri doru veya yanl olarak deil yle byle
yararl olarak dnmek daha dorudur.
Siyasal kavramlarn balamsal (contingent)3 tabiatn ne
karc katksal abalara post-modern olarak adlandrlan teorisyenlerce de giriilmitir. Onlar, bilgiye dnk tm deer ve
iddialarn muhakeme edilebilecei ahlk ve rasyonel bir st
nokta olduu varsaymna dayand gerekesiyle herkes tarafndan kabl edilebilir evrensel deerler arama geleneine
3 Contingent kelimesi bazen olumsallk olarak Trkeye evrilmektedir

SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE KULLANIMI VE SSTML

kar ktlar. Bu st noktann mevkisi hakknda esasl ihtilflarn ayak diredii gerei, meru ahlk ve siyasal grlerin
oulculuu (plralizmini), dilimizin ve siyasal kavramlarmzn sdece retildikleri ve ie koyulduklar balam (context) iinde muteber olduklarn telkin etmektedir. Bununla
birlikte kavramlarn belki de en radikal eletirisi Mahayana
Budizmi felsefesinde gelitirilmitir. Bu felsefe, insanlarn istekliliinden g alp kavramlar belli bir ekilde kullanan ve
edeb bir gelenei oluturan konvansiyonel gerek (hakikt)
ile dorudan tecrbe edilerek kavranan ve bylece kavramsallatrmaya akn olan mutlak gerei (hakikti) birbirinden
farkllatrr. Bu nazarda, dnmenin her trls, gereklik
(reality) zerine tutulan ve bylece bir vesvese formu oluturan izdmdr.

Kitap iin Bir Kullanm Klavuzu

Bu kitabn amac, rencilere siyasal tahlilde karmza kan
temel kavramlar takdim etmektir. Her bir kavram iki blmde tartlmaktadr. lk blmler tanmlamalar ele alr:
sorgulanan kavramn nerede ve nasl tatbik edildiine dir
eklerle beraber en nemli anlamlarn ve kullanmlarn tartr. htilfl kavramlar veya farkl balamlarda anlam deien
kavramlar italik puntolarla gsterilir. Tartmalarn ikinci blmleri Yeri ve nemi alt balnda, sorgulanan kavramn
siyasal anlay ina etme konusundaki nemini daha geni bir
ekilde aratrmaktadr. Kavramn kkeni ve geliimi ile beraber rol ve konumunu etkileyen tarihsel, ideolojik ve dier faktrler bu blmlerde ele alnmaktadr. Tartma hibir ekilde

23

24

BIRINCI BLM

inceden inceye tetkik etme niyeti tamamaktadr. renciler

bu kitaptan kavramlarn anlamlar, kullanmlar ve tatbikine
dir yeterli bilgiyi karabilirler fakat daha detayl bir kapsam
veya daha eksiksiz bir aklama iin, her ana blm sonunda
verilen ek okuma nerilerine bavurma konusunda cesaretlendirilmektedirler.
Kavramlar yedi ana blmde Temel Kavramlar, deolojiler, Yaklamlar, Deerler, Sistemler, Yaplar ve Dzeyler sralanmtr. Bundaki gayemiz, bir kavramn genel karakteri ve
ilevine dikkati ekmek ve benzer karakter ve ilevlere ship
kavramlar arasnda kyas ve karlatrma yapmay kolaylatrmaktr. Her ana blmn genel vurgular aadaki gibidir:
Temel Kavramlar siyasetin tabiat ve siyasal tahlilin parametreleri ile hemhl olan kavramlar ele almaktadr.
deolojiler siyasal dncenin engin geleneklerini temsil
eden ve genellikle siyasal anlaya belli bir bak as kazandran kavramlar ele almaktadr.
Yaklamlar ideolojik geleneklerin pek ok durumda yap
ta olan normatif prensipleri veya siyasal idealleri olan kavramlar ele almaktadr.
Sistemler siyasal iktidarn organizasyonu veya hkmetin
geni kurumsal tertibini adlandran kavramlar ele almaktadr.
Yaplar sistemlerin genel olarak tamamlayc vasflar olan,
belirli kurumlar veya hkmete ait gvdeleri simgeleyen kavramlar ele almaktadr.
Dzeyler siyasal riyasetin (rule) farkl coraf birimlerine
veya siyasal otoritenin kullanlan veya kullanlmas gereken
dzeylerine ilikin kavramlar ele almaktadr.

SYASAL KAVRAMLARIN YERNDE KULLANIMI VE SSTML

Siyasal kavramlar bu ekilde tertip etme yntemi hakknda

iki ekincemiz olduunun da burada hatrlatlmasnda yarar
vardr. lki, kategoriler kavramlarn belli vasflarn aydnlatmada faydal olabilirler fakat yanl ynlendirmelere de yol aabilirler. Bilhassa farkl blmler arasndaki ayrmlar, en azndan,
geirgendirler. rnein ideolojiler, birok durumda ayn zamanda birer yaklamdrlar; dzeyler baz alardan sistemlerle
akrlar; sistemler ve yaplarn her ikisi de her zaman deerlerle i iedirler. kinci problem tabiat gerei birinciden trer.
Belirli kavramlarn blmler iindeki yerleri bazen tartmaldr veya son tahlilde tamamen keyfdirler. Komnizmin bir
deer, bir ideoloji ve bir sistem olduu meru olarak dnlebilir; demokrasi akas hem bir deer hem de bir sistemdir; elitizm burada bir sistem olarak ele alnmtr ancak ayn
derecede bir deer veya ideoloji olarak da grlebilir. Listeyi
uzatabiliriz. Burada nemli olan ey, rencilerin farkl blmleri (genellikle) faydal birer klavuz olarak kullanmalar ve her
kavram tek boyutlu bir karakter veya ilev atanabilen ayr birer
kompartman olarak ele almamalardr. Dorusu kavramlarn
kendileri tartlrken bu tr akl karkl ve karmaklklara
yeri geldike deinilmektedir.
apraz bavurular kolaylatrmak ve gereksiz tekrarlardan kanmak amacyla kitabn baka bir yerinde tanmlanan
terimler her bir kavram tartmasnda grldkleri ilk anda
yldz iaretiyle (*) belirlenecektir. Bu terimler, ya iindekiler
ksmnda ya da indeks ksmnda kaln punto ile yerleri tespit
edilebilir. Kavramlarn anlam ve nemi zerinde istikrarl bir
odaklanma salamak iin, bavurulan balca siyasal dnrler hakknda tarihler hri metin iinde bilgi verilmeyecektir.
Ancak kitabn sonunda hayatlar ve fikirlerine dir bilgilerin

25

26

BIRINCI BLM

verildii bir Siyasal Dnrler Szl bulunmaktadr. Son

olarak, metin iinde alnt yaplan ve kaynaka ksmnda listelenen almalar sdece Siyasal Dnrler Szlnde atfta
bulunulan almalardr.

Ek Okuma Listesi
Ball, T., Farr, J. ve Hanson, R. L. (der.), Political Innovation and Conceptual Change
(Cambridge: Cambridge University Press, 1989).
Bellamy, R. (der.), Theories and Concepts in Politics: An Introduction (Manchester
ve New York: Manchester University Press, 1993).
Birch, A. H., The Concepts and Theories of Modern Democracy (Londra ve New
York: Routledge, 1993).
Gallie, W. B., Essentially Contested Concepts, Proceedings of the Aristotelian Society, 56, 1955/6, pp. 157-97.
Heywood, A., Political Theory: An Introduction (Londra: Macmillan, 1999).
Rorty, R. (der.), The Linguistic Turn (Chicago: University of Chicago Press, 1967).
Williams, P., Mahayana Buddhism, (Londra ve New York: Routledge, 1989).

2
TEMEL KAVRAMLAR
Bu blm, siyasetin tabiat ve siyasal analizin parametreleri hakkndaki temel kavramlar incelemektedir.

Devlet[State]
Devlet en basit ekilde tanmlanm toprak snrlar iinde egemen yetki alan kuran ve kalc kurumlar vastasyla *otorite
uygulayan siyasal bir birlik olarak tanmlanabilir. Devletin be
kilit zelliini belirlemek mmkndr. Birincisi, devlet *egemenlik shibidir bir toplumdaki dier btn birlik ve gruplarn zerinde olduundan mutlak ve kstlanmam bir *iktidara shiptir. Thomas Hobbes (1588-1679) bu nedenle devleti
leviathan, dev bir canavar, olarak resmetmitir. kincisi, devlet kurumlar *sivil toplumun mstakil kurumlarnn aksine
kamusal olarak kabl edilir, devlet yaplar kamu tarafndan
finanse edilirler ve kolektif kararlarn alnmas ve toplumda
uygulanmasn salamakla ykmldrler. ncs, devlet
bir merulatrma almasdr toplumun dim menfaatlerini
yanstt iddiasna dayanan devlet kararlarnn genellikle (muhakkak deilse de) vatandalar zerinde balaycl kabl
edilen bir vkadr. Drdncs, devlet bir hkimiyet (nfuz)
salama aygtdr *yasalarna boyun eilmesini ve ihllcilerin
cezalandrlmasn gvence altna alan cebr gce shiptir: Max
Weberin (1864-1920) belirttii zere devlet meru iddet
aralarnn tekeline shiptir. Beincisi, devlet blgesel (teritoryal veya mevzi) bir birliktir coraf olarak tanmlanm snrlar iinde yasal yetki uygular ve uluslararas siyasette zerk bir
varlk olarak (en azndan teoride) kabl edilir.
Bununla beraber devletler farkl ekillerde ve boyutlarda
karmza karlar. Klsik liberalizm ve Yeni Sa tarafndan
mdafaa edilen minimal devletler veya gece bekisi devletler yalnzca birer koruyucu yaplardr nk yegne grevleri
vatandalarnn yaamlarn kendilerince en iyi bir biimde
ANDREW HEYWOOD | SIYASETIN TEMEL KAVRAMLARI

29

30

KINCI BLM

geirebilecekleri bir bar ve sosyal nizam ats salamaktr.

Japonya ve Dou-Gneydou Asyann kaplan ekonomilerindeki kalknmac devletler nemli lde dev iletmeler olan
temel iktisad karlar ile devlet arasnda yakn ilikiler kurmak
yoluyla uluslararas rekabet ortamnda zenginleme stratejileri gelitirmeyi amalarlar. Modern liberalizmin ve demokratik
sosyalistlerin ideali olan sosyal demokratik devletler bymeyi
srdrmek ve tam istihdam salamak, yoksulluu azaltmak
ve toplumsal dllerin daha eit bir datmn salamak iin
iktisad ve sosyal yaama geni lde mdahale ederler. Ortodoks komnist lkelerde bulunan kolektivist devletler zel
mlkiyeti ortadan tamamen kaldrdlar ve iktisat bakanlklar
ve planlama kurullar ile ynetilen merkez olarak planlanan
ekonomiler kurdular. Hitler Almanyasnda ve Stalin Sovyetler Birliinde ina edilen totaliter devletler (geri Saddam
Hseyinin Irak gibi modern rejimler de tartmasz benzer
nitelikleri gsterirler) kapsaml tkibt ve korkutma politikas
ile ve yaygn ideolojik maniplasyon ve kontrol yolu ile beer
varoluun her zerresine nfuz ederler.
Genellikle birbirinin yerine kullanlan devlet ile *ynetim
(hkmet) terimleri arasnda bir ayrm yaplmaldr. Devlet
ynetimden daha kapsamldr. Devlet kamu alannn btn
kurumlarn ihtiva eden ve topluluun tm yelerini kucaklayan (vatandalk kapsamnda) kapsayc bir birlik iken ynetim (hkmet) devletin sdece bir parasdr. Bu anlamda
ynetim devlet otoritesinin eyleme geirildii bir vastadr;
devletin beynidir. Bununla beraber devlet sreklilii ve hatta devamll olan bir yap iken ynetim geicidir. Kalc bir
devlet sisteminde ynetimler gelip giderler ve ynetim sistemi reform ve yeniden yaplandrma srecinden geirilebilir.

TEMEL KAVRAMLAR

Dahas devlet kiisellikten uzak bir otorite tatbik eder; devlet

kurumlarndaki personel seim ve atama ilemlerinin brokratik bir tarzda gerekletirilmesi personelin genellikle siyasal
olarak tarafsz olmalar ynnde ve bylece devlet kurumlarnn mevcut hkmetin ideolojik heveslerine direnmeleri ynnde bir beklenti dourur. Nihyet devlet en azndan teorik
olarak kamu karn veya ortak fayday temsil eder. Ynetim
ise belli bir zamanda iktidara gelmeyi baaranlarn partizan
anlaylarn temsil eder.

Yeri ve nemi
Devlet her zaman siyasal analizlerin merkezinde olmutur,
yle ki *siyaset genellikle devlet zerine almak olarak anlalmaktadr. Bu hakikat iki kilit tartmada aka grlmektedir. Bu tartmalardan ilki ve en temel olan devlete neden
ihtiya duyulduu ve siyasal *ykmlln temeli nedir
sorular zerinde younlar. Devletin klsik hakllatrmas
doa durumu olarak adlandrlan devletsiz bir toplumda hayatn nasl olacana dir bir tablo izen toplumsal szleme
teorisi tarafndan sunulur. Hobbes ve Locke (1632-1704)
gibi dnrlere gre herkesin herkese kar bitmeyen bir i
sava ile karakterize edilen doa durumunda, dzenli ve istikrarl bir var olu iin elzem olan egemen bir yapy yaratmak
amacyla, insanlar zgrlklerinin bir ksmn feda ederek bir
anlama yapmaya (toplum szlemesi) istekli olacaklardr.
yleyse, son tahlilde, bireyler kargaa ve kaosa kar tek gvenceleri olan devlete boyun emelidirler. *Anarizm tarafndan ne srlen alternatif gr *insan doas hakknda
daha iyimser varsaymlara dayanmaktadr ve bireyler arasnda
kendiliinden gerekleen ibirliine ve doal *dzene vurgu

31

32

KINCI BLM

yapar. Anaristler bir devletin yokluunda sosyal istikrarn

olabilirliini desteklemek iin ortak mlkiyet veya piyasa mekanizmas gibi bir dizi sosyal kuruma bavurmaktadrlar.
Tartmann ikinci alan devlet iktidarnn doas ile ilgilidir.

*Siyaset teorisinin nemli bir ksm bilhassa rakip devlet te-

orileri ile ilgilenir. Bu tartmada nemli pozisyonlar aadaki

gibi zetlenebilir. Liberallere gre devlet, toplumdaki yaran
menfaatler ve gruplar arasnda tarafsz bir arabulucu ve toplumsal dzenin en nemli gvencesidir; devlet en kt ihtimlle
bir zarur fenalktr (necessary evil). Marksistler devleti snf
basksnn bir aygt, burjuva devleti, olarak resmeder ya da
devletin hkmeden snftan nisb bir zerklie ship olduunu
kabl ederek, snf iktidarna dayal bir sistemde istikrar salama rolne parmak basarlar. Demokratik sosyalistler genellikle
devleti, ortak faydann cisme brnm hli olarak sayarlar ve
onun snf sisteminin adletsizliklerini dzeltme kifayetine deinirler. Muhafazakrlar ise devleti, genel olarak muhtemel bir
kargaadan toplumu korumak iin ihtiya duyulan otorite ve
disiplin ile ilikilendirerek geleneksel olarak gl bir devleti
tercih ederler. Yeni Sa ise daha geni toplumsal kesimlerden
farkllaan ve genel olarak ekonomiye zarar dokunan kendine
zg karlar olduunu iddia ederek devletin meru olamayan
karakterine deinir. Feministler devleti erkek iktidarnn bir
arac olarak deerlendirirler, patriarkal devlet kadnn yaamn kamusal veya siyasal alanndan dlanmasna hizmet eder.
Nihyet, anaristlere gre devlet, gl olann, mlk shiplerinin ve ayrcalkl olann karlar dorultusunda ileyen yasallk
kazandrlm bir baskdan baka bir ey deildir.
Ancak 20. Yzyln sonlarna gelindiinde devletin genel
olarak iinin oyulduuna ve bazlarnn tartt zere modern

TEMEL KAVRAMLAR

dnyada devletin artan yersizlii argmanlarna tank olmaktayz. Bu gelimeler arasnda en bata gelenler: hibir devletin
kontrol edemeyecei bir ekilde ulusal ekonomilerin kresel
olana doru ak olarak *kreselleme, devlet idaresine kar
piyasa rgtlenmesinin gittike daha fazla tercih edilmesi olarak zelletirme ve son olarak blgesel-cemaati siyasetin g
kazanmas ve cz *milliyetiliin ykselmesi sonunda merkezka basklarn serbest kalmas anlamnda yerelleme.

Dzen[Order]
Dzen (nizam), her dilde, dzenli ve derli toplu rntlere
iaret eder, askerlere nizam durmalarnn sylenmesi veya
evrenin bir nizam olarak tanmlanmas gibi. Toplumsal yaamda dzen; olaan (dzenli), istikrarl ve ngrlebilir davran biimlerini ifade eder ve bu nedenle toplumsal dzen bir
sreklilik ve hatta kalcl akla getirir. Toplumsal karmaa bir
tezat olarak kaotik, rastgele ve saldrgan davran im eder ve
tabiat gerei istikrarsz ve srekli deikendir. Bir siyasal prensip olarak nizam, dolaysyla; hem tehdit, iddet ve bunlarn
korkusundan zade olmak anlamnda fiziksel gvenlik, hem de
sdece dzenli ve alkn olduumuz koullarn neden olduu
rahatlk ve istikrar anlamnda psikolojik gvenlii ihtiva eder.
Ancak nizam ya siyasal ya da tabi olan bir olgu olarak anlalr. Siyasal dzen bir *hukuk veya *ynetim sistemi vastasyla
yukardan empoze edilen toplumsal kontrol anlamna gelir. Bu
anlamda nizam disiplin, dzenleme ve *otorite fikirleri ile balantldr. te yandan, doal dzen, birey ve gruplarn gnll ve
kendiliinden eylemleri ile aadan gelir. Bu anlamda nizam
toplumsal henk ve kararllk gibi fikirler ile balantldr.

33

34

KINCI BLM

Yeri ve nemi
Bat *siyaset felsefesinin en temel ve dim ilgilerinden birisi kargaa ve sosyal istikrarszlktr. Dahas dzen siyaset
teorisyenlerinin neredeyse koulsuz en azndan u ana kadar kimse kargaay savunmaya kalkmad iin onayn
almtr. Fakat nizam ile alkal sorunlarn en mnasip zm
yollar zerinde derin farkllar bulunmaktadr. Kamusal dzen
- tabi dzen ayrm ynetim iin derin imlar (implications)
tamakta ve *insan doas hakkndaki farkl grleri yanstmaktadr. Bir ar uta Thomas Hobbes (1588-1679) mutlakyeti ynetimin dzeni salamann yegne yolu olduunu
savunur nk asl insan temayl ancak lmle sona eren
bitmez tkenmez iktidar arzusudur. Dier ar uta Peter
Kropotkin (1842-1921) nizamn zgrlk ve kardee itina
ile salanabileceini ve suun aylaklk, hukuk ve otoritenin
sonucu olduu gerekesiyle *anarizmi savunmutur.
Modern siyasette dzenin muhafazakr yorumu hukuk ile
o kadar alkaldr ki, hukuk ve nizam deta tek ve birleik bir
kavramdr. Yurtii dzen ancak hukukun msamahasz tatbiki ve caydrc yaptrmlardan kaynaklanan cezalandrlma
korkusu ve toplumun ahlk temeli olarak grlen geleneksel
deerlere sayg ile salanr. Buna karn modern liberaller ve
sosyalistler teden beri korku ve saygya bel balamann yetersiz olduunu nk kargaann ounlukla yoksulluun
ve sosyal yoksunluun bir sonucu olduunu iddia ederler. Bu
adan dzenin hakkyla salanmas iin sosyal reformlar, rnein barnma koullarnn iyiletirilmesi, isizliin azaltlmas ve kentsel bozulmayla mcadele gerekir.

TEMEL KAVRAMLAR

Egemenlik[Sovereignty]
Egemenlik en basit anlamda mutlak ve snrsz *iktidar prensibidir. Ancak genellikle yasal egemenlik ile siyasal egemenlik
arasnda bir ayrm yaplmaktadr. Yasal egemenlik en yksek
yasal *otoriteye, yani hukuk tarafndan tanmlanm ve kar
konulamaz bir itaat talep etme hakkna iaret eder. Siyasal egemenlik ise tersine snrsz siyasal iktidara, yani zgn olarak zorlayc g kullanma tekeline ship olmann verdii gvenceyle
itaati emretme becerisine iaret eder. Egemenlik kavram iki
farkl ama birbiriyle balantl mnda kullanlr, i egemenlik
ve d egemenlik. D egemenlik bir *devletin uluslararas dzendeki yeri ile bamsz ve zerk bir varlk olarak eylemde bulunabilme kapasitesine iaret eder. mill egemenlik ve bamsz devlet gibi terimlerle kastedilen mn budur. egemenlik,
en yksek iktidar/otorite anlamnda bir lke snrlar iindeki
tm vatandalar, gruplar ve kurumlar zerinde balayc kararlar alan bir bnyede sakldr. Meclisin bamszl ve halk
egemenlii gibi durumlarda kastedilen mn budur.

Yeri ve nemi
Egemenlik kavram 16. ve 17. Yzyllarn Avrupasnda modern devletin geliiminin bir sonucu olarak ortaya kt. Katolik Kilisesi ve Kutsal Roma mparatorluu gibi uluslar-st
kurumlarn otoritesinin kaybolmasyla ngiltere, Fransa, spanya ve dier yerlerdeki merkez monariler iktidarn en
yksek tatbik edici makam olduklarn iddia edebilir hle
geldiler ve bunu yeni bir egemenlik sylemiyle yaptlar. Jean
Bodin (1530-1596) ve Thomas Hobbesun (1588-1679) yazlarnda egemenlik *mutlakyeti monarinin merulatrc

35

DIZIN

319, 329
Bell, D. 43
Abacha, General 244
Bentham, J. 130, 168, 359
adlet 15, 18, 20, 38, 92, 96, 103, 105, Berlin, I. 197
115, 132, 136, 153, 163-165,
bilimcilik 148
175, 183, 189, 263, 314
bireycilik 71, 78, 92, 96, 117, 166-169,
adem-i merkezleme 332, 335-337
211
Adorno, T. 248, 359
bireysellik 170, 186, 196, 363
aklclk / rasyonalizm 76, 92, 123-125 bireysel sorumluluk 61, 202, 206
Almond, G.A. 301303
Birlemi Milletler nsan Haklar Beanarizm 7173, 74, 111, 159, 185,
yannamesi 184
198, 359
Bismarck, O. von 227
anayasa 125, 165, 226, 247, 259-262, Blair, T. 115
275, 290, 301, 304, 314, 330,
Bloch, E. 160
331, 354
Bodin, J. 35, 36, 245, 359
anayasaclk 36, 93, 102, 109, 165Boulding, K. 44
166, 224, 246
blgeselcilik 323-324
anomi 169
Brzezinski, Z. 255
anti-Semitizm 77, 83, 103
Buchanan, J. 142
Aquinas, T. 151, 359
Budizm 23, 360
Arendt, H. 62, 308, 359
Bull, H. 144
Aristo 38, 63, 66, 112, 127, 136, 151,
Burke, E. 60, 101, 102, 177, 209, 210,
164, 169, 359, 361
360
Aryanizm 77, 83, 103
brokrasi 65, 135, 202, 270-272, 293,
Augustine, Hippolu 151, 359
304, 317
Austin, J. 36, 38
C
Avrupa Adlet Divan 314
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi 314
Avrupa nsan Haklar ve Temel zgr- Caesar, August 226
Caesar, Julius 226
lkler Szlemesi 184, 275
cemaat 60, 105, 107, 111, 168, 169170, 198, 230, 255, 340, 341,
B
348, 359
Bakunin, M. 185, 359
Chamberlain, H. S. 84
Ball, T. 21
Churchill, R. 113
bask gruplar 60, 75, 146, 147, 262Cicero 222
265, 303
Clinton, B. 115
babakan 220, 249, 265-268, 280,
Comte, A. 140
281, 288, 318
coup dtat 223
bakan 219221, 265, 266, 268-272,
Cromwell, O. 226
281, 317, 318
bakanlk sistemi 218-221, 268, 293,

ANDREW HEYWOOD | SIYASETIN TEMEL KAVRAMLARI

377

378

ANDREW HEYWOOD | SIYASETIN TEMEL KAVRAMLARI

evrecilik 73
ift-meclislilik 165, 253, 272-274

dmanca siyaset 291

dzen 18, 33-34, 36, 40, 47, 58, 85,
114, 136, 143, 144, 152, 169,
177, 259, 269, 338, 354

Dahl, R. 253
Darwinizm 84
davransalclk 125-126, 148
delege 209
demokrasi 15, 20, 25, 36, 50, 76, 81,
82, 83, 92, 105107, 111115,
126, 166, 170-174, 187, 196,
197, 209, 210, 222, 227230,
233, 240, 241, 242, 247, 250,
253, 256, 281, 299, 327
deneyimcilik / ampirisizm 127-128
Destutt de Tracy, A. 41
devlet 29-33, 3540, 50, 53, 5962,
68, 71, 72, 77, 82, 86, 88, 90,
9396, 99, 101, 105, 106, 109,
110, 115119, 127, 134137,
141148, 168, 171, 176, 184,
185, 192196, 211, 214, 220,
227, 233, 234, 238, 239, 246,
249, 254256, 259, 261, 266
275, 282, 288, 289, 292, 295,
303305, 315319, 324338,
342, 347355, 360363
devletlerarasclk 323, 324-326, 345,
346
Devlin, P. 40
diktatrlk 174, 182, 226-227, 246,
256
Disraeli, B. 101
diyalektik 97, 98, 128-129, 157
diyalektik materyalizm 86, 98, 129,
157
doal haklar 38, 93, 178, 184
Donne, J. 108
Durkheim, E. 169

Easton, D. 63, 125, 137, 146

egemenlik 29, 35-38, 103, 246, 324,
327, 329, 345, 346, 350, 353, 359
ekoloji 73, 74
ekolojizm 43, 60, 73-76, 120, 155, 159
elitizm / sekincilik 25, 46, 137, 227230, 364
emperyalizm 84, 125, 185, 326-328,
345
Esping-Andersen, G. 200
eitlik 18, 71, 72, 76, 79, 81, 87, 92,
95, 103107, 111, 152, 153, 159,
165, 174-176, 180, 183, 186,
201, 224, 240
e-toplumsalclk 230-232
Etzioni, A. 112

F
faizm 42, 43, 76-78, 84, 103, 111,
227, 255, 256
faydaclk 56, 127, 129-131, 148
federalizm 37, 68, 165, 222, 230, 326,
328-332, 362
felsef materyalizm 132
feminizm 43, 60, 74, 79-81, 120, 152,
154, 186, 309
Foucault, M. 155, 360
Franco, General 247
Friedrich, C. 255
Fromm, E. 199, 308, 360
Fukuyama, F. 94, 241, 242, 360
fundamentalizm 89-92

DIZIN

G
Gallie, W. B. 21
Gandhi, M. 133
gelenek 58, 71, 77, 95, 96, 100102,
112, 113, 116, 136, 143, 154,
176-178, 192, 232, 341, 345
Gemeinschaft 169
genel irade 222, 232
Gentile, G. 77
Gobineau, J. A. 84
Goodman, P. 160
Gramsci, A. 42, 276, 277, 360
g dengesi 46, 143

H
Habermas, J. 50, 361
Hailsham, Lord 250
haklar bildirgesi 165, 204, 274-276
halklk 232-233
Hall, S. 248
Hamilton, A. 328
Hart, H. L. A. 39
Hegel, G. W. F. 60, 128, 129, 132, 361
hegemonya 42, 156, 262, 276-277,
360
hesap verebilirlik 126, 188, 191-192,
205, 206, 246, 300, 347
Hristiyan demokrasi 81-83
Hinduizm 90
Hitler, A. 30, 77, 78, 103, 104, 227, 244,
255, 296, 349
hiyerari 58, 65, 102, 113, 144, 175,
188, 189, 272, 289
Hobbes, T. 29, 31, 3436, 46, 49, 136,
141, 151, 168, 214, 245, 361
hogr 18, 78, 181-182
hukuk 18, 33, 34, 35, 36, 38-41, 71,
89, 132, 134, 155, 156, 163, 174,
178, 204, 259, 271275, 315,
342, 359

Hume, D. 127
hkmet 19, 30, 5055, 65-68,
83, 141, 165, 166, 171, 178,
179, 203206, 219226, 232,
235, 243251, 254, 262272,
279, 280284, 290292, 296,
299305, 312, 316318, 329,
335, 354, 361

I
rklk 77, 83-85, 103
rk / etnisite 103, 218, 277-279, 334,
342, 348
rksalclk 77, 83-85, 148, 186, 339

idealizm 128, 131-133, 143, 345, 361

ideoloji 25, 41-43, 48, 72, 74, 79, 87,
92, 95, 99, 100, 111, 114, 156,
159, 228, 238, 277, 303, 304,
337, 338
ihtilf esas kavramlar 21
iktidar 19, 21, 3436, 39, 44-46,
52, 53, 63, 64, 67, 76, 81, 88,
133, 137, 138, 163, 178, 187,
226, 227, 230, 231, 243246,
253, 254, 268, 272, 277, 288,
304310, 318, 326, 335, 352
inkrementalizm (kademe kademe
ilerleme) 56
insan doas 31, 34, 40, 47-49, 100,
149, 158, 167, 229
insan haklar 22, 131, 133, 183-185,
203, 275, 344, 345
nsan Haklar Kanunu 275
irtica 58, 59
slm 334
ilevselcilik 133-135

379

380

ANDREW HEYWOOD | SIYASETIN TEMEL KAVRAMLARI

K
kabine 219, 220, 249, 266, 268, 270,
279-281, 290, 317, 318
kamulatrma 105, 106, 116, 185,
233-234
kamu mallar 141
Kant, I. 131
kapitalizm 22, 48, 57, 72, 75, 9597,
105, 106, 115, 218, 223, 234237, 242246, 294, 310
Kautsky, K. 97
kavram 1525
Keynescilik 82, 106, 115
Keynes, J. M. 106, 214, 215, 237, 361
King, M. L. 133
kitlesel medya 269, 277, 282-283, 293
koalisyon 75, 230, 265, 283-284, 290,
300
kohabitasyon 221
kolektif sorumluluk 206, 280
kolektivizm 57, 165, 167, 185-186
komnizm 42, 43, 72, 83, 85-89, 98,
227, 234, 246, 255, 256, 294
konfederasyon 276
korporatizm 115, 237, 237-240, 264
kkten-dincilik 43, 89-92, 339
Kropotkin, P. 34, 71, 112, 361
kurul 244, 285-286
kurumsalclk 135-137
kuvvetler ayrl 165, 196, 218, 222,
248, 268, 286-287
kreselleme 33, 37, 77, 110, 332-335

L
laissez-faire 94, 96, 101, 112, 237
Leninizm 87, 99, 315
Lenin, V. I. 157, 188, 306, 327, 361
liberal demokrasi 61, 92, 93, 147, 166,
172, 182, 238, 240-243, 253,
259, 286, 334

liberalizm 29, 30, 42, 43, 71, 73, 92-95,

96, 101, 111, 112, 116, 118, 123,
130, 139, 152, 154, 166, 182,
184, 202, 343, 362, 364, 365
liberteryanizm 40, 93, 95-97, 364
liderlik 76, 186-189, 227, 232, 244,
247, 270, 293, 317, 319
Lijphart, A. 230
Lindblom, C. 56
Locke, J. 31, 39, 49, 127, 136, 151, 168,
182, 194, 214, 253, 286, 362, 364
Lukes, S. 45
Lyotard, J.-F. 139

M
MacCallum, G. C. 197
Macdonaldslama 332
Machiavelli, N. 136, 362
MacIntyre, A. 111
Madison, J. 253, 328, 362
Maistre, J. de 247, 362
Marcuse, H. 160, 256, 362
Marksizm 46, 74, 79, 86, 89, 97-99,
108, 129, 139, 148, 157160,
186, 229, 315, 339
Marx, K. 41, 42, 64, 8588, 9799, 119,
128, 129, 152, 153, 156159,
236, 276, 311, 360362
Mazzini, G. 347, 362, 363
McLuhan, M. 283
meritokrasi 92, 174, 189-190
merkezleme 285, 331, 335337, 351
meruiyet 49-50, 52, 203, 299, 348,
351
Michels, R. 228, 229, 305, 363
militarizm 78, 243, 243-245
Millett, K. 64, 217, 363
milliyetilik 33, 37, 58, 77, 91,
102104, 117, 143, 186, 244,
278, 279, 323, 328, 334, 337341, 342344, 348, 349

DIZIN

Mill, J. 363
Mill, J. S. 40, 131, 151, 178, 182, 199,
352, 363
Mills, W. 228, 230
monari 35, 113, 135, 221, 222, 245,
287-289
Montesquieu, C. L. 127, 253, 363
More, T. 87, 158, 159
Mosca, G. 228, 229, 363
muhafazakrlk 42, 43, 73, 82, 100103, 111118, 124
muhalefet 43, 107, 247, 256, 289-291,
296, 300, 305
Mussolini, B. 77, 78, 114, 238, 244
mutabakat 21, 40, 50-52, 64, 231,
252, 284, 300
mutlakyetilik 36, 245-246
mlkiyet 32, 39, 41, 72, 87, 96, 159,
186, 192-195, 204, 208, 223,
234, 254, 276, 298, 311, 364
msamahakrlk 181

N
Napoleon Bonaparte 227
Napoleon, III. 227
Nazizm 74, 77, 84, 103-105, 170, 278
neo-liberalizm 116
neo-Marksizm 98
Neustadt, R. 287
Nietzsche 124, 188, 363
Nozick, R. 154, 364

O
Oakeshott, M. 42, 364
orantl temsil 231
otorite 18, 19, 2935, 50, 52-54, 61,
65, 92, 95, 100, 102, 118, 168,
186, 187, 196, 202, 206, 247,
250, 267, 272, 352
otoriteryanizm 54, 226, 246-248
Owen, R. 112, 364

zel/kamu ayrm 60, 67, 158

zerklik 71, 182, 195-196, 230, 352,
353
zgrlk 15, 20, 34, 54, 61, 71, 76, 79,
92, 103, 105, 111, 118, 136, 151,
153, 163, 183, 186, 195, 197199, 222, 223, 247, 261

P
Papadopoulis, Albay 244
Pareto, V. 228, 229, 364
parlamenter hkmet 220
parlamento 113, 205, 206, 218, 220,
248250, 265, 266, 267, 289,
290, 291-293, 306, 316318
parti sistemleri 135, 284
paternalizm 111
Peronizm 247
Peron, J. 247
Pinochet, General 244
piyasa 32, 33, 51, 57, 59, 65, 67, 72,
82, 86, 9396, 101, 105110,
115118, 142, 159, 165, 167,
213, 230, 233237, 240, 283,
294-295, 328, 335, 360, 365
planlama 30, 86, 88, 116, 233, 234,
294, 351
Platon 38, 87, 128, 131, 136, 151, 153,
164, 214, 228, 364
plralizm 46, 78, 9093, 137, 182, 229,
241, 251-254, 328
Popper, K. R. 148, 364
post-Fordizm 312
post-modernizm 137-139
post-yapsalclk 138, 360
pozitivizm 18, 38, 125, 140-141
pragmatizm 100, 304
Proudhon, P. J. 71, 328, 364

381

382

ANDREW HEYWOOD | SIYASETIN TEMEL KAVRAMLARI

R
rasyonel tercih teorisi 98, 137, 141142
Rawls, J. 154, 189, 215, 365
Reaganizm 115
realizm 132, 143-145, 345
refah 82, 88, 93, 96, 105, 106,
113119, 143, 145, 163165,
174, 179, 186, 198, 200-202,
212, 235, 312
referandum 171, 295-297
rza 50, 53, 93, 109, 173, 202-203,
240, 246, 276, 289, 324
Rousseau, J.-J. 36, 136, 151, 214, 232,
365
rlativizm 181

S
Saddam Hseyin 30, 227, 244
Saint-Simon, C.-H. 140
Salazar, A. de 238
Sandel, M. 111
Sartre, J.-P. 48
Schattschneider, E. E. 45
Schumpeter, J. 229
seilmi diktatrlk 250
seim 135, 172, 191, 206, 240, 241,
270, 298-301
seklarizm 90
sistemler teorisi 134, 146
sistem teorisi 145-147
sivil zgrlkler 178, 183, 203-204,
222, 261, 274
sivil toplum 29, 39, 60-61, 171, 185,
234, 241, 247, 255, 265, 277, 305
siyasal kltr 168, 250, 264, 276, 300,
301-303
siyasal parti 51, 72, 146, 298, 303-306
siyasal sahihlik 20
siyasal spektrum 57

siyaset bilimi 18, 49, 66, 125, 140, 146,

147-150, 151154
siyaset felsefesi 34, 49, 66, 140, 148,
150-152, 153, 159, 253
siyaset teorisi 141, 151, 152-155, 160,
199, 217, 229, 252, 343
sol/sa 57-60, 175, 236
sorumluluk 48, 61, 106, 107, 114, 167,
201, 202, 205-207, 209, 249,
280, 317, 356
sosyal Darwinizm 103
sosyalizm 43, 7174, 86, 89, 97105,
107-111, 119, 159, 160, 186,
193, 228, 343, 350, 364, 365
sosyal piyasa 82, 235
smrgecilik 91, 278, 326, 327,
338340
sylem 16, 138, 139, 155-156, 222,
253
Stalinizm 87, 99
Stalin, J. 30, 121, 227, 234, 255
Sula 226

T
tarafszlk 150, 207-208
tarihsel materyalizm 97, 132, 133,
156-158
Tawney, R. H. 190, 199, 365
Tek Millet muhafazakrl 101105,
113
temelcilik 139
temsil 208-211
teokrasi 90
Thatcherizm 115, 118
Thatcher, M. 117, 167, 304
toplulukuluk 71, 111-113, 154, 167
toplumsal cinsiyet 80, 81, 217, 218,
309-310, 344
toplumsal hareket 120, 263, 303,
306-308
toplumsal snf 185, 186, 218, 310-

DIZIN

312
toplumsal szleme 31, 49, 66
Toryizm 113-114
totaliteryanizm 61, 77, 254-256, 308
Tnnies, F. 169
Tullock, G. 142

yasama 36, 38, 65, 126, 218 221, 245,

248251, 260, 267, 269, 272
275, 280, 285287, 290292,
318, 319, 323, 329, 330, 354
yeni-muhafazakrlk 177
Yeni Sa 29, 32, 40, 43, 73, 80, 83, 96,
102, 107, 114, 116-118, 154,
U
164, 168, 179, 195, 198, 201,
213, 223, 237, 240, 253, 254, 265
ulus-devlet 143, 279, 323, 324, 338,
Yeni Sol 73, 119-120, 154, 160, 307
340, 342, 345, 347-349, 355
yerel ynetim 126, 323, 350-352,
uluslararasclk 58, 144, 343-345, 347
353, 356
uluslarstclk 67, 323, 345-347
yetki devri 68, 353-355
ulus / millet 37, 65, 72, 117, 143, 279,
ynetim 30, 33, 3739, 4954, 6271,
323, 324, 332340, 341-343,
87, 101, 106, 127, 134, 146,
345349, 355
148, 165, 166, 171, 174, 178,
191, 195, 209, 217, 221, 224,

229253, 259266, 271, 272,

bermensch 188
286292, 300303, 306, 314,
nc yol 60, 114-116
322324, 329340, 348356,
362
V
ynetiim 36, 65-68
vatandalk 30, 80, 183, 211-213, 223, yurttalk kltr 301
ykmllk 44, 49, 66, 167, 202,
302, 337, 342, 347, 348
213-214
vatanperverlik 222, 243, 289, 338,
yrtme 17, 65, 218221, 230, 248
341, 349-350
251, 266268, 280, 285287,
veklet / manda 171, 209, 211, 250,
303, 316-320, 329, 330, 335
300, 312-314, 332
Verba, S. 301
Vlksmeinschaft 170

W
Weber, M. 22, 29, 4952, 272, 365

Y
yabanclama 302
Yahudilik 77, 90
yarg 39, 65, 128, 135, 164, 183, 196,
204, 207, 275, 286, 304, 314316, 318

383