‹KL‹M ÇEfi‹TLER‹ BÖLÜM 8

90°
KUTUP ‹KL‹M‹
S›cakl›k her zaman 0°C’nin alt›nda,
toprak kar ve buzla kapl›, bitki yok, yerleflik hayata
rastlanmaz. SO⁄UK ‹KL‹MLER
70° En s›cak ay›n ortalamas›
TUNDRA ‹KL‹M‹ 10°C’den düflük
En s›cak ay›n ortalamas› 10°C’yi geçmez. S›cakl›k çok düflük.
Uzun gündüzlerin yafland›¤› dönemde kar ve buzlar erir. Toprak batakl›k halini al›r.
Bitki örtüsü Tundrad›r. Yerleflmeye elveriflsiz.
60°
OKYANUS ‹KL‹M‹ SERT KARASAL ‹KL‹M
S›cak ak›nt›lar ve Bat› rüzgârlar›n›n etkisinde K›fllar uzun ve sert, yazlar k›sa ve s›cak.Y›ll›k s›cakl›k
Ya¤›fl rejimi düzenli. Yazlar serin, k›fllar ›l›k. Bitki fark› çok fazla. En fazla ya¤›fl yaz›n. Bitki örtüsü tayga
örtüsü kar›fl›k orman. Bat› Avrupa k›y›lar›nda görülür. Orta Kuflak karalar›nda (Sibirya, Kanada
ILIMAN ‹KL‹MLER
40° ve ABD’de görülür)
Y›ll›k s›cakl›k ortalamas›
AKDEN‹Z ‹KL‹M‹ MUSON ‹KL‹M‹ 20°C’den düflük
Yazlar› s›cak-kurak, k›fllar ›l›k ve ya¤›fll›. Kar ya¤›fl› ve
donma olaylar› seyrek görülür. Bitki örtüsü maki, tan›t›c›
bitkisi, zeytin. Genelde Akdeniz k›y›lar›nda görülür. Yaz› bol ya¤›fll›, k›fl› kurak. Bitki örtüsü muson
30° ormanlar›. Güneydo¤u Asya da (Japonya, Çin,
Seylan, Hint Yar›madas›) görülür. Muson rüzgârlar›n›n
ÇÖL ‹KL‹M‹
etkisindedir.
Nemlilik ve y›ll›k ya¤›fl çok az. Günlük s›cakl›k fark›
çok fazla. Bitki örtüsü kurakç›l ot ve çal›lar. Yerleflmeye elveriflsiz.
20° SICAK ‹KL‹MLER
SAVAN ‹KL‹M‹ Y›ll›k s›cakl›k ortalamas›
Yaz› ya¤›fll›, k›fl› kurak. Ekvatoral ‹klime oranla ya¤›fl az, s›cakl›k fark› belirgin. Bitki örtüsü savanlard›r. 20°C’den yüksek
10° EKVATORAL ‹KL‹M
Yüksek s›cakl›k. Bütün y›la da¤›lm›fl bol ya¤›fl. Y›ll›k ve günlük s›cakl›k fark› çok az. Bitki örtüsü ya¤mur
ormanlar›. Yerleflmeye elveriflsiz. Yerleflme için yüksek yerler seçilmifl. (Amazon ve Kongo Havzalar›, Endonezya)
0° Ekvator
‹klim Çeflitleri ve Özellikleri
S›cakl›k
Ya¤›fl Ya¤›fl S›cakl›k
mm °C
400 40

300 30

200 20
Ekvator

100 10
Amazon
Havzas› Kongo
Güneydo¤u
Havzas› 0 0
Asya adalar› O fi M N M H T A E E K A
Aylar

Ekvatoral ‹klim

Ya¤›fl (mm) S›cakl›k S›cakl›k (°C)

500 Ya¤›fl 30

400 25
20
300
15
Ekvator 200
10
100
5
Brezilya
0 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar

Savan (Subtropikal) ‹klimi

Taklamakan
K›z›lkum
Gobi

Ekvator

Kuzey
Atacama Afrika Arabistan
Namib Avustralya

Çöl ‹klimi

155
 ‹klim Çeflitleri

Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C) S›cakl›k (°C)

Ya¤›fl (mm)
500 35
30
400
25
300 20
Ekvator 200 15
10
Hindistan 100
5
0 0
O fi M N M H T A E E K A
Aylar
Muson ‹klimi
Akdeniz
k›y›lar›

Ya¤›fl S›cakl›k
mm S›cakl›k °C
150 35
Ya¤›fl
125 30
100 25
Kaliforniya
Körfezi
20
Ekvator 75
15
50
Orta
10
fiili 25 5
Kap Bölgesi Güney 0 0
Avustralya 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
Akdeniz ‹klimi

Ya¤›fl S›cakl›k S›cakl›k

mm °C
Ya¤›fl

150 30
100 20
Bat›
rüzgâr› 50 10
Ekvator
0 0
O fi M N M H T A E E K A
Aylar

Il›man Okyanus ‹klimi

S›cakl›k
Ya¤›fl (mm) Ya¤›fl S›cakl›k (°C)
Sibirya
120
30
90 25
60 20
15
30 10
5
Ekvator 0 0
OfiM NM H T A E E K A –5
Aylar –10
–15
Sert Karasal ‹klim
Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C)
Kuzey S›cakl›k
Kanada
Grönland ‹skandinavya Asya 50 25
Alaska Ya¤›fl
40 20
30 15
20 10
10 5
0 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011 12
–5
Ekvator –10
Aylar –15
–20
–25
–30
Tundra ‹klimi
KUZEY BUZ DEN‹Z‹
Kuzey Grönland

S›cakl›k
Ya¤›fl mm Ya¤›fl
S›cakl›k °C
40 40
30 30
20 20
Ekvator
10 10
0 0
OfiMNMH T A E E K A
–10
–20
–30
–40
ANTARKT‹KA Kutup ‹klimi
Kutup ‹klimi

‹KL‹M ÇEfi‹TLER‹NE A‹T SICAKLIK VE YA⁄Ifi GRAF‹KLER‹

(GRAF‹KLER KUZEY YARIMKÜRE’YE A‹TT‹R.)

156
 ‹klim Çeflitleri

‹klim Çeflitleri ve Ya¤›fl Rejimleri • Ekvatoral ve Muson, en fazla ya¤›fl alan iklim
tipleridir.
• Ekvatoral iklim : Bütün y›l düzenli ve bol ya-
• Bir bölgede görülen iklim özellikleri hakk›nda
¤›fl al›r.
en do¤ru bilgiyi do¤al bitki örtüsü verir.
• Savan iklimi : Yaz mevsimi ya¤›fll›, k›fl mevsi- – Do¤al bitki örtüsü,
mi kurak geçer.
– Yetifltirilen tar›m ürünleri
• Muson iklimi : Yazlar ya¤›fll›, k›fllar kurak geçer. – Toprak türleri
• Akdeniz iklimi : Yazlar› s›cak ve kurak, k›flla- – Akarsu rejimi

KAVRAM DERSHANELER‹
r› ›l›k ve ya¤›fll›d›r. – Konut tipleri
• Okyanus iklimi : Her mevsim ya¤›fl al›r. bir bölgenin iklim tipi hakk›nda bilgi verir.
• Çöl iklimi : Belli bir ya¤›fl rejimi yok. • ‹klim;
• Tundra iklimi : S›cak devresi ya¤›fll› – Do¤al bitki örtüsü
• Kutup iklimi : Ya¤›fl çok az ve kar fleklinde – Tar›m etkinlikleri
– Toprak türleri
ÖZETLE – Akarsu rejimleri
– Ekonomik faaliyetler
• Farkl› iklim tiplerinin ortaya ç›kmas›nda enlem
– Konut tipleri
en önemli etmendir.
– Nüfus da¤›l›fl›
• Bir ülkede de¤iflik büyük iklim tiplerinin görül-
– Hayvan da¤›l›fl›
mesi enlem fark›n›n fazla olmas› ile ilgilidir.
– Giyim kuflam flekli üzerinde etkilidir.
• Y›ll›k s›cakl›k fark›n›n en fazla oldu¤u iklim tipi
• ‹spanya ve Fransa’da Akdeniz, Karasal ve Ok-
Sert Karasal’d›r.
yanus ikliml tiplerinin üçüde görülür.
• Ekvatoral iklimde hep yaz, kutup ikliminde ise
• Farkl› iki ülkede ayn› tar›m ürünlerinin yetifltiri-
hep k›fl mevsimi yaflan›r.
lebilmesi iklim tiplerinin benzerli¤ine kan›tt›r.
• Ya¤›fl rejimi en düzenli olan iklim tipleri Ekva-
• Sert karasal iklim tipi, karalar›n az yer tutmas›
toral ve Okyanus ‹klimleridir.
nedeniyle Güney Yar›mkürede pek etkili olmaz.
• Savan, Muson ve Sert karasal iklim tipleri en
• Ekvatoral, Il›man Okyanus ve Sert Karasal ik-
fazla ya¤›fl› yaz mevsiminde al›rlar.
lim tiplerinde ormanc›l›k önemli bir ekonomik
KAVRAM DERSHANELER‹

• Avrupa k›tas›nda çöl iklimi görülmez. faaliyettir.

• Günlük s›cakl›k fark› çöl ikliminde en fazlad›r.
• Akdeniz, Okyanus ve karasal iklim tiplerinde
dört mevsim belirgin olarak yaflan›r.
• Kutup, Çöl, Ekvatoral ve Tundra iklimleri yer-
leflmeye uygun de¤ildir.
• Ekvatoral iklimde insanlar yerleflme için yük-
sek yerleri seçerler.
• Enlem fark› fazlal›¤› nedeniyle iklim çeflitlili¤i-
nin en fazla oldu¤u k›talar Amerika ve Asya’d›r.
• ‹klim koflullar› aç›s›ndan yerleflmeye en elve-
riflli k›ta Avrupa’d›r.
• Dönencelerin geçmesi nedeniyle çöl ikliminin
en yayg›n oldu¤u k›ta Afrika’d›r.
• Akdeniz ‹kliminde kar ya¤›fl› ve donma olay›
ender olarak görülür.
• Çöl ve karasal iklim tiplerinde kerpiç evler,
ekvatoral, savan, muson ve okyanus iklimle-
rinde ise ahflap evler yayg›nd›r.
• Kutuplara gidildikçe düflük s›cakl›k nedeniyle
tar›m ürünlerinin yetifltirilemedi¤i s›n›ra “tar›-
m›n kutup s›n›r›” ad› verilir. Bu s›n›r kara-de-
niz da¤›l›fl› ve ak›nt›lara ba¤l› olarak sapmalar
gösterir.
• Tropikal karalar›n bat› k›y›lar›ndaki so¤uk su
ak›nt›lar› k›y›larda çölleflmeye neden olmufltur.
• Kuru tropikal hava kütlelerinin etkisi nedeniyle
Akdeniz ülkeleri yaz›n ya¤›fl almaz.
• Kurakl›k ve düflük s›cakl›k insanlar›n ekono-
mik etkinlik alanlar›n› s›n›rlar.
• A¤aç türlerinin yatay ve düfley yönde de¤ifl-
mesinin nedeni s›cakl›k ve ya¤›flt›r.

157
 TEST 23 ‹klim Çeflitleri BÖLÜM 8

1. Afla¤›daki iklim tiplerinden hangisinin y›ll›k ya- 5. Afla¤›da verilen iklim tipi ile tan›t›c› tar›m ürün-
¤›fl miktar› en azd›r? leri aras›ndaki efllefltirmelerden hangisi yan-
l›flt›r?
A) Akdeniz B) Savan C) Muson
D) Il›man okyanus E) Tundra A) Muson – Pirinç
B) Akdeniz – Zeytin
C) Çöl – Hurma
2. Muson iklimi ile ilgili afla¤›daki özelliklerden han- D) Il›man okyanus – Pamuk
gisi yanl›flt›r?
E) Sert karasal – Bu¤day

A) Do¤al bitki örtüsü muson ormanlar›d›r.

KAVRAM DERSHANELER‹
B) Muson rüzgarlar›n›n etkisiyle ortaya ç›km›flt›r.
C) Y›ll›k s›cakl›k fark› en az olan iklim tipidir.
D) Yaz mevsimi bol ya¤›fll›d›r. 6. Afla¤›daki iklim tiplerinin hangisinde yerleflik
hayata rastlan›lmaz?
E) K›fl mevsimi kurak geçmektedir.

A) Ekvatoral iklimde
3. B) Muson ikliminde
C) Çöl ikliminde
D) Kutup ikliminde
E) Sert karasal iklimde
Ekvator

Yukar›daki Dünya haritas›nda etki alanlar› be- 7. Afla¤›daki iklim tiplerinin hangisinde günlük s›-
lirlenmifl olan iklim ile ilgili afla¤›daki yarg›lar- cakl›k farklar› en fazlad›r?
dan hangisi yanl›flt›r?
A) Çöl B) Muson C) Savan
A) Do¤al bitki örtüsü makidir. D) Ekvatoral E) Il›man okyanus
B) Ya¤›fl maksimumlar› k›fl mevsimindedir.
KAVRAM DERSHANELER‹

C) Kar ya¤›fl› ve donma olaylar› seyrek görülür.

D) Yazlar s›cak ve kurakt›r.
E) Alize rüzgarlar›n›n etkisindedir. 8. Afla¤›daki ülkelerden hangisinin k›y›lar›nda "Ak-
deniz iklim özellikleri" görülmez?

4.
A) Fas B) Portekiz C) ‹ngiltere
1
2 D) Yunanistan E) ‹talya

Ekvator
2 3
5 9. Afla¤›dakilerden hangisi Ekvatoral iklimin özel-
likleri aras›nda yer almaz?
Yukar›daki Dünya haritas›nda iflaretlenmifl mer-
kezlerin hangisinde k›fl›n akarsular›n donma ola- A) Günlük s›cakl›k farklar›n›n çok az olmas›
s›l›¤› en fazlad›r? B) K›fl mevsiminin kurak geçmesi
C) Alize rüzgarlar›n›n etkisinde kalmas›
A) 1 B) 2 C) 3
D) Sürekli alçak bas›nç alan› durumunda olmas›
D) 4 E) 5
E) Bitki örtüsünün çok gür ve zengin olmas›

158
 ‹klim Çeflitleri

10. Afla¤›dakilerden hangisi ›l›man okyanus iklimi- 13.

S›cakl›k S›cakl›k Ya¤›fl
ne ait bir özellik de¤ildir? (°C) (mm)
Ya¤›fl
30 240
A) Bitki örtüsü kar›fl›k ormanlard›r.
25 200
B) 40° – 60° enlemleri aras›nda görülür.
20 160
C) En genifl etki sahas› bat› ve kuzey bat› Avrupa
15 120
k›y›lar›d›r.
10 80
D) S›cak su ak›nt›lar› ve bat› rüzgarlar›n›n etkisin-

KAVRAM DERSHANELER‹
5 40
dedir.
E) Toprak tipi terra-rossalard›r.
O fi M N M H T A E E K A

Yukar›daki grafikte ayl›k ortalama ya¤›fl ve s›-

cakl›k de¤erleri verilen bölge ile ilgili hangi
yarg› do¤ru olur?

A) K›fl ya¤›fllar› kar fleklinde düflmektedir.

11. A B) Fiziksel parçalanma çok belirgindir.
• 20°
C) Akarsu rejimi düzenlidir.
D) Yazlar› s›cak ve kurak, k›fllar› ›l›k ve ya¤›fll›d›r.
Ekv. 0° E) Yaz mevsiminde bol ya¤›fl isteyen ürünler ra-
hatl›kla yetiflebilir.
B
• 20°
Yukar›daki flekilde savan iklimi etkisindeki iki fark-
l› merkez verilmifltir.
B merkezi y›l içerisindeki en bol ya¤›fll› dönemi
yaflarken, A merkezi kurak dönemi yaflamaktad›r. 14. I. Akdeniz iklimi
Bu durum afla¤›daki aylar›n hangisinde gözle- II. Muson iklimi
nir? III. Il›man okyanus iklimi
IV. Ekvatoral iklim
A) Haziran B) Aral›k C) Eylül
KAVRAM DERSHANELER‹

Yukar›daki iklim tiplerinin hangisinde tar›mda

D) Temmuz E) May›s sulama önemli bir sorun durumundad›r?

A) Yaln›z I B) II ve IV C) Yaln›z III

D) Yaln›z II E) I ve III

12. Afla¤›daki iklim tiplerinin hangi ikisinde y›ll›k

15. I. Ekvatoral ‹klim
s›cakl›k fark› en azd›r?
II. Muson iklimi
III. Akdeniz iklimi
A) Ekvatoral – Karasal IV. Il›man okyanus iklimi
B) Muson – Akdeniz Yukar›daki iklim tiplerinden hangi ikisinin etki-
C) Savan – Karasal li oldu¤u alanlarda akarsu rejimleri düzenlidir?
D) Il›man okyanus – Akdeniz
A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV
E) Ekvatoral – Savan
D) II ve III E) I ve III

159
 ‹klim Çeflitleri

16. Afla¤›daki ülkelerden hangisi iklim özellikleri 19. Afla¤›daki bölgelerin hangisinde çöl iklimi gö-
yönünden ülkemize en az benzerlik gösterir? rülmez?

A) ‹talya A) Arap Yar›madas›’nda

B) ‹spanya B) Kuzey Afrika’da
C) Güney Afrika Cumhuriyeti C) Orta Asya’da
D) Yunanistan D) Bat› Avrupa’da
E) Brezilya E) Bat› Avustralya’da

KAVRAM DERSHANELER‹

17. Savan, Muson ve Karasal iklimin benzer özel- 20. ‹lkbahar ya¤›fllar›yla yefleren yaz kurakl›¤› ile sa-
li¤i afla¤›dakilerden hangisidir? rar›p kuruyan kurakç›l ve seyrek ot topluluklar›na
"bozk›r" ad› verilir.
A) Ya¤›fl flekli Buna göre afla¤›daki ülkelerin hangisinde do-
B) Bitki örtüsü türü ¤al olarak bozk›ra rastlamak mümkündür?
C) Y›ll›k s›cakl›k fark›
D) En ya¤›fll› mevsimleri A) ‹ngiltere B) Endonezya C) Ekvator
E) Y›ll›k ya¤›fl miktarlar› D) ‹ran E) Hollanda
KAVRAM DERSHANELER‹

18. En s›cak ay›n ortalamas› 10°C'yi geçmez. Ya¤›fl 21. Afla¤›daki bitki örtüsü türlerinden hangisinin
miktar› 250 mm'nin alt›ndad›r. Topraklar uzun sü- yayg›n olarak görüldü¤ü bir merkezde dört
re donmufl durumdad›r. mevsimin belirgin olarak yafland›¤› söylenebi-
Yukar›daki özellikleri verilen iklim tipi afla¤›da- lir?
kilerden hangisidir?
A) Savan B) Muson ormanlar›
A) Tundra B) Savan C) Karasal C) Maki D) Tundra
D) Muson E) Akdeniz E) Ya¤mur ormanlar›

160
 BÖLÜM 8 ‹klim Çeflitleri TEST 24
1. 4. Afla¤›dakilerden hangisi Ekvatoral iklim tipi-
nin görüldü¤ü bölgelerin özelliklerinden de¤il-
dir?

A) Amazon ve Kongo Havzalar›nda etkilidir.

Ekvator B) Y›kanm›fl verimsiz topraklara sahiptir.
C) Ya¤›fl bütün y›la da¤›lm›flt›r.
D) Yüksek yerler yerleflmeye daha uygundur.
E) Fiziksel parçalanma fazlad›r.
Yukar›daki haritada taral› olarak gösterilen ik-
lim tipi ile ilgili yarg›lardan hangisi yanl›flt›r?

KAVRAM DERSHANELER‹
A) Ya¤›fl rejimi düzenlidir.
5. Il›man okyanus iklimi hangi özelli¤i ile Ekvato-
B) Bitki örtüsü kar›fl›k ormanlard›r. ral iklim tipine benzerlik gösterir?
C) Y›ll›k s›cakl›k fark› azd›r.
D) Bat› rüzgarlar›n›n etkisindedir. A) Yetifltirilen tar›m ürünleri
E) Y›ll›k s›cakl›k ortalamas› 20 °C'nin üstündedir. B) Y›ll›k s›cakl›k ortalamalar›
C) Ya¤›fllar›n bütün y›la düzenli da¤›lmas›
D) Ayn› rüzgar sisteminin etkisinde kalmas›
E) Y›ll›k ya¤›fl miktar›

2. Afla¤›daki iklim tipi, etkili oldu¤u bölge efllefl-

tirmelerinden hangisi yanl›flt›r? 6. Afla¤›daki tabloda befl farkl› merkezin en s›cak ve
en so¤uk ay s›cakl›k ortalamalar› verilmifltir.
A) Ekvatoral iklim → Amazon ve Kongo havzala-
Temmuz s›c. Ocak s›c.
r› Merkez (°C) (°C)
B) Muson iklimi → Kanada ve Sibirya'n›n kuzeyi I 27 23
II –35 –2
C) Akdeniz iklimi → Akdeniz k›y›lar›, Kaliforniya,
III –5 26
KAVRAM DERSHANELER‹

Avusturalya ve Afrika'n›n güneyi

IV 28 25
D) Sert karasal iklim → Sibirya, Do¤u Avrupa, V 25 20
Kanada ve ABD'nin iç k›s›mlar›
Buna göre bu merkezlerin hangisinde dört mev-
E) Çöl iklimi → Büyük Sahra, Arap Yar›madas›, sim daha belirgin olarak yaflan›r?
Orta Asya
A) I B) II C) III
D) IV E) V

3. – Yazlar› ya¤›fll› geçen

7. Afla¤›dakilerden hangisi karasal iklimlerin te-
– Bitki örtüsü Tayga ormanlar› olan
mel özelli¤idir?
– Akarsular› y›l›n bir bölümünde donan
– Fiziksel parçalanman›n etkili oldu¤u
A) Y›ll›k s›cakl›k ortalamas›n›n yüksek olmas›
iklim tipi afla¤›dakilerden hangisidir? B) Ya¤›fl maksimumlar›n›n k›fl mevsimine rastla-
mas›
A) Muson B) Akdeniz C) Y›ll›k s›cakl›k fark›n›n fazla olmas›
C) Kutup D) Orta Kuflak Karasal D) Ba¤›l nemlili¤in yüksek olmas›
E) Savan E) Ya¤›fl rejiminin düzenli olmas›

161
 ‹klim Çeflitleri

8. Afla¤›da do¤al bitki örtüsü ile yetifltikleri or- 11. Günlük s›cakl›k farklar›n›n en az ve en fazla ol-
tam efllefltirilmifltir. Hangisi yanl›flt›r? du¤u iklim tipleri hangi seçenekte do¤ru efl-
lefltirilmifllerdir?
A) Orman – Y›l boyu ya¤›fll› ortam
B) Savan – Y›l boyu yüksek s›cakl›k, yaz ya¤›fl› A) Akdeniz – Muson
C) Maki – Il›man k›fl, s›cak ve kurak yaz B) Muson – Karasal
D) Çay›r – Az ya¤›fll› serin yaz, so¤uk k›fl C) Ekvatoral – Çöl
E) Step – Çok ya¤›fll› s›cak yaz, so¤uk k›fl D) Savan – Akdeniz

KAVRAM DERSHANELER‹
E) Tundra – Çöl

12.
9. Yerflekilleri gözönüne al›nmad›¤›nda afla¤›da 2
ya¤›fl ve s›cakl›k grafikleri verilen iklim tipleri-
nin hangisinde akarsular tafl›mac›l›¤a en elve- 3 5
rifllidir? 1
Ekvator 4

S›cakl›k
A)Ya¤›fl (mm) B) Ya¤›fl Ya¤›fl S›cakl›k
S›cakl›k S›cakl›k (°C) mm °C
400 40
500 Ya¤›fl 30

400 25 300 30 Yukar›daki Dünya haritas›nda numaralarla

20
300
15 200 20 gösterilen yörelerin hangisinde kurakl›k en be-
200

100
10
100 10 lirgindir?
5
0 0 0 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 O fi M N M H T A E E K A
Aylar Aylar
A) 1 B) 2 C) 3
C) Ya¤›fl S›cakl›k D)Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C) S›cakl›k (°C) D) 4 E) 5
mm S›cakl›k °C
150 Ya¤›fl (mm)
Ya¤›fl 35
500 35
125 30
30
25 400
100
25
20
75 300 20
15
50
25
10 200 15
13. En düzenli ve en düzensiz ya¤›fl rejimine sahip
5 10
100
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
0 5 iklim tipleri hangi seçenekte do¤ru efllefltiril-
Aylar 0 0
KAVRAM DERSHANELER‹

O fi M N M H T A
Aylar
E E K A
mifllerdir?
S›cakl›k
E) Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C)
120
Ya¤›fl
A) Ekvatoral – Çöl
30
90 25 B) Akdeniz – Kutup
60 20
15 C) Muson – Savan
30 10
5
0 0 D) Orta Kuflak Karasal – Akdeniz
OfiM NM H T A E E K A –5
Aylar –10 E) Ekvatoral – Akdeniz
–15

14. Yeryüzündeki büyük iklim tiplerinin ortaya ç›k-

mas›nda afla¤›dakilerden hangisi etkili olma-
m›flt›r?

A) Enlem
10. Afla¤›daki ülkelerin hangisinde Il›man Okya-
B) Yerflekilleri
nus iklimi görülmez?
C) Sürekli rüzgarlar
D) Kara ve deniz da¤›l›fl›
A) Hollanda B) ‹ngiltere C) Fransa
E) Bitki örtüsü
D) ‹ran E) Norveç

162
 ‹klim Çeflitleri

15. Afla¤›daki yörelerin hangisinde Akdeniz iklimi 19. Afla¤›daki yerlerin hangisinde Ekvatoral iklim
görülür? görülmez?

A) Sibirya B) Kap Bölgesi A) Güney Amerika'da Amazon havzas›nda

C) Hint Yar›madas› D) Japonya B) Güneydo¤u Asya'da Malezya yöresinde
E) Arap Yar›madas› C) Afrika'da Kongo havzas›nda
D) Avusturalya'n›n güneyinde
16. Yüksek enlemlerde yer almas›na ra¤men Norveç E) Endonezya tak›madalar›nda

KAVRAM DERSHANELER‹
ve ‹skoçya gibi ülkelerde ›l›man iklim görülür.
Bu durumun temel sebebi afla¤›dakilerden han-
gisidir? 20. Yaz mevsiminin s›cak ve kurak, y›ll›k ya¤›fl mikta-
r›n›n 600 mm’den az oldu¤u yörelerin do¤al bitki
A) Yerflekillerinin sadeli¤i örtüsü bozk›rd›r.
B) Gulf – Stream s›cak su ak›nt›s› Buna göre afla¤›daki s›cakl›k ve ya¤›fl grafik-
C) Kuzeyden gelen ›l›t›c› rüzgarlar›n etkisi lerinden hangisi do¤al bitki örtüsünün bozk›r
D) Bak› durumu oldu¤u bir yöreye aittir?
E) Günefl ›fl›nlar›n›n düflme aç›s›
S›cakl›k
A)Ya¤›fl (mm) B) Ya¤›fl Ya¤›fl S›cakl›k
S›cakl›k S›cakl›k (°C) mm °C
17. S›cakl›k (°C) S›cakl›k Ya¤›fl (mm) 500 Ya¤›fl 30
400 40

400 25 300 30
35 Ya¤›fl 20
300
15 200 20
30 200
10
300 100
100 10
25 5
0 0 0 0
20 225 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 O fi M N M H T A E E K A
Aylar Aylar

15 150 S›cakl›k (°C)

C) Ya¤›fl (mm) D)Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C) S›cakl›k (°C)
10 100
S›cakl›k (°C)
30 Ya¤›fl (mm)
Ya¤›fl (mm)
75 500 35

5 400
30
20 25
0 0 50 300 20
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 10
200 15

Aylar 100
10
0 0 5
A O fi M N MH T AE E K
Yukar›da ya¤›fl ve s›cakl›k grafi¤i verilmifl olan 0
O fi M N M H T A E E K A
0
KAVRAM DERSHANELER‹

Aylar
–10 Aylar
iklim tipi ile ilgili yarg›lardan hangisi yanl›flt›r?
S›cakl›k
E) Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C)
Ya¤›fl
120
A) Ya¤›fllar bütün y›la da¤›lm›flt›r. 90
30
25
20
B) S›cakl›k farklar› azd›r. 60
15
30 10
C) Ya¤›fl minimumlar› sonbahardad›r. 0
5
0
OfiM NM H T A E E K A –5
D) K›fl mevsimi ›l›kt›r. Aylar –10
–15
E) En ya¤›fll› mevsim yazd›r.

18. Karadeniz Bölgesi k›y› iklimine uyum sa¤lam›fl

bir bitki, afla¤›daki yörelerin hangisinde do¤al
olarak yetifltirilebilir?

A) Fas - Cezayir K›y›lar›’nda

B) ‹ngiltere K›y›lar›’nda
C) Basra Körfezi K›y›lar›’nda
D) ‹talya K›y›lar›’nda
E) Suriye - Lübnan K›y›lar›’nda

163
 TEST 25 ‹klim Çeflitleri BÖLÜM 8

1. 3. Libya, M›s›r, Arap Yar›madas› ile Avustral-

ya'n›n orta ve bat› k›y›lar›nda etkili olan iklim
tipi afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Muson B) Akdeniz C) Ekvatoral

Ekvator D) Sert Karasal E) Çöl

4. I. Çöl iklimi
II. Ekvatoral iklim
Yukar›daki Dünya haritas›nda taral› olarak gös- III. Step iklimi
terilen çöl sahalar›n›n oluflumunda; IV. Muson iklimi

I. Dinamik yüksek bas›nç
II. Denize uzakl›k
III. S›cak su ak›nt›lar›
IV. Yükselti fazlal›¤›
V. So¤uk su ak›nt›lar›
gibi faktörlerin hangileri etkili olmufltur?
A) II ve IV B) I ve V
D) I ve III
KAVRAM DERSHANELER‹
Yukar›daki iklim tiplerinin hangisinde kerpiç
evlerinin bulunma olas›l›¤› yoktur?
A) Yaln›z II B) II ve IV C) Yaln›z IV
D) I ve III E) Yaln›z I
5. Daima yeflil ve s›k, balta girmemifl ormanlar bu ik-
C) III ve IV lim bölgelerinde geliflmifltir. Ormandaki a¤açlar›n
boyu 40 – 60 metreyi bulur.
E) II ve III
Yukar›da özellikleri verilen do¤al bitki örtüsü
afla¤›daki iklim tiplerinin hangisine aittir?

A) Çöl B) Akdeniz C) Ekvatoral

D) Tundra E) Sert Karasal

6. Afla¤›daki yörelerin hangisinde Ekvatoral ik-

lim görülmez?
2. S›cakl›k (°C) Ya¤›fl (mm)
A) Endonezya tak›madalar›nda
KAVRAM DERSHANELER‹

30 300
B) Gine Körfezi k›y›lar›nda
25 250
C) Amazon havzas›nda
20 200 D) Kanada'n›n kuzeyinde
15 150 E) Kongo havzas›nda
10 100
5 50
7. Kuzey kutup noktas› 6 ay sürekli ayd›nlanmas›na
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ra¤men, y›ll›k s›cakl›k ortalamas› hiç bir zaman
Aylar
0°C'nin üzerine ç›kmaz.
Ya¤›fl S›cakl›k
Bunda;
Yukar›daki grafikte ayl›k s›cakl›k ve ya¤›fl de-
I. Is›t›lan alan›n geniflli¤i
¤erleri verilen bölge ile ilgili hangi yarg›ya va-
II. Günefl ›fl›nlar›n›n düflme aç›s›
r›lamaz?
III. Gündüz süresi uzunlu¤u
IV. Günefl ›fl›nlar›n›n fazla tutulmas›
A) Akarsu rejimi düzenlidir. V. Bitki örtüsü
B) Ekvatoral ‹klim kufla¤›ndad›r. faktörlerinden hangisi etkili olmam›flt›r?
C) Kar ya¤›fllar› görülmez.
D) Mart ve eylül ay›nda ya¤›fllar en fazlad›r. A) Yaln›z I B) II ve III C) Yaln›z IV
E) Bat› rüzgarlar›n›n etkisindedir. D) I ve V E) III ve V

164
 ‹klim Çeflitleri

8. 11. Afla¤›daki iklim tiplerinin hangisinde kurakl›k

en belirgin özelliktir?
Kal›c› Kuzey Güney
Kal›c›
kar s›n›r› kar s›n›r›
A) Akdeniz B) Çöl C) Ekvatoral
D) Savan E) Muson
Güney Kuzey
I. bölge II. bölge

12. Afla¤›daki efllefltirmelerden hangisi yanl›flt›r?

Yukar›da iki farkl› bölgede kal›c› kar s›n›r›n›n yük-

KAVRAM DERSHANELER‹
seltisi verilmifltir.
A) Libya – Çöl iklimi
Buna göre bu iki bölgenin afla¤›daki özellikle-
B) Bangladefl – Muson iklimi
rinden hangisinin kesinlikle farkl› oldu¤u söy-
C) Yunanistan – Il›man okyanus iklimi
lenebilir?
D) Antartika – Kutup iklimi
E) Endonezya – Ekvatoral iklim
A) Ekvatora uzakl›klar›n›n
B) Yerald›klar› yar›mkürelerin
C) Özel konumlar›n›n 13.
D) Ekinokslardaki gece sürelerinin
E) Denize uzakl›klar›n›n

Ekvator
9.

1 Yukar›daki Dünya haritas› üzerinde taral› ola-

3
rak gösterilen alanlarda, afla¤›daki iklim tiple-
2
Ekvator rinden hangisi görülmektedir?
4
A) Akdeniz B) Muson C) Savan
D) Il›man okyanus E) Ekvatoral
KAVRAM DERSHANELER‹

Yukar›daki Dünya haritas›nda iflaretlenen böl-

gelerin hangisinde bulutluluk oran› en azd›r?
14. S›cak kuflakta yer alan bir bölgede "Tundra ikli-
A) 1 B) 2 C) 3 mini an›msatan özellikler" görülüyorsa bu yer ile
D) 4 E) 5 ilgili nas›l bir yarg›ya var›labilir?

A) Çok yüksekte yer almaktad›r.

B) Denizden uzakt›r.
10. – ABD, Kanada, Orta ve Do¤u Avrupa ile Sibir- C) So¤uk su ak›nt›lar›n›n etkisindedir.
ya'da görülür. D) Ba¤›l nemlilik oran› yüksektir.
– Y›ll›k s›cakl›k fark› çok yüksektir. E) Gece süreleri çok uzundur.
– K›fllar çok sert ve uzun geçer.
Yukar›da baz› özellikleri verilen iklim tipi afla-
¤›dakilerden hangisidir?
15. Afla¤›daki ülkelerin hangisinde y›l›n büyük k›s-
m› kurak geçer?
A) Sert karasal B) Akdeniz C) Muson
D) Savan E) Kutup A) ‹ngiltere B) Brezilya C) Japonya
D) Cezayir E) Almanya

165
 ‹klim Çeflitleri

16. 19. Afla¤›daki grafiklerde iki farkl› merkezin aylara gö-

re s›cakl›k ve ya¤›fl grafikleri verilmifltir.
3
1
Ya¤›fl Ya¤›fl
5 S›cakl›k S›cakl›k
Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C) Ya¤›fl (mm) S›cakl›k (°C)
4
160 30 30
2
Ekvator 140 25
120
25
120 100
20 20
100 80
80 15 15
60
60 10

KAVRAM DERSHANELER‹
40 10
40
Yukar›daki Dünya haritas›nda numaralarla 20 5
20 5
0 0 0 0
gösterilen iklim tiplerinden hangisinin oluflu- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011 12
munda "s›cak su ak›nt›lar› ve bat› rüzgarlar›" bü- Aylar Aylar

yük etkiye sahiptir? I. Merkez II. Merkez

Grafiklerle ilgili bilgiler gözönüne al›nd›¤›nda

A) 1 ve 5 B) 3 ve 4 C) 1 ve 3 bu merkezlerle ilgili
D) 5 ve 4 E) 2 ve 3 I. Yar›mküreleri farkl›d›r.
II. Ya¤›fl rejimleri düzensizdir.
III. K›fl mevsimleri ›l›kt›r.
17. IV. Denize uzakl›klar› ayn›d›r.
V. Yerflekilleri benzerdir.
bilgilerinden hangileri do¤rudur?

Ekvator
A) Yaln›z I B) II ve V C) I, III ve IV
D) Yaln›z II E) I, II ve III

Yukar›daki Dünya haritas›nda etki alan› belirti- 20. Afla¤›daki grafikte bir yörenin ya¤›fl ve s›cakl›k
len iklim tipinin özellikleriyle ilgili afla¤›daki grafi¤i verilmifltir.
yarg›lardan hangisi yanl›flt›r?
°C mm

A) K›fllar çok uzun ve so¤uktur. 20 200

KAVRAM DERSHANELER‹

B) Yazlar ya¤›fll›d›r, k›sa sürer.

C) Do¤al bitki örtüsü i¤ne yaprakl› ormanlard›r.
10 100
D) Y›ll›k s›cakl›k fark› çok yüksektir.
E) Muson rüzgarlar›n›n etkisindedir.
0 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

18. Alçak enlemlerde olmas›na ra¤men tropikal böl-

gelerin denizden iki üç bin metre yüksekte kalan –10
platolar›nda orta kuflaktakine benzeyen iklim ko- S›cakl›k Ya¤›fl
flullar› görülür.
Bu yöreyle ilgili afla¤›daki yarg›lardan hangisi
Bu durum iklim ile hangisi aras›ndaki iliflkinin
yanl›flt›r?
sonucunda ortaya ç›km›flt›r?

A) Y›ll›k ya¤›fl miktar› 1000 mm’den fazlad›r.

A) Enlem
B) Y›ll›k s›cakl›k fark› 30°C’dir.
B) Bak›
C) Ya¤›fl ile s›cakl›k ters orant›l›d›r.
C) Yükselti
D) Kuzey Yar›mkürede yer al›r.
D) Kara ve deniz da¤›l›fl›
E) K›fl mevsimi so¤uk geçer.
E) Okyanus ak›nt›lar›

166
 BÖLÜM 8 ÖSS SORULARI - ‹klim Çeflitleri ÖSS
1. Akdeniz ikliminin görüldü¤ü bölgelerin karak- 6. Ya¤›fl (mm)
teristik bitki örtüsü afla¤›dakilerden hangisi-
dir?
3000

A) Bozk›r B) Savan C) Maki

2000
D) Tundra E) Çay›r
1000

Aylar
O fi M N M H T A E E K A

Yukar›daki grafikte, Ekvatoral ikliminin görüldü¤ü

2. Yazlar› ›l›k, k›fllar› so¤uk ve her mevsimi ya¤›fl- bölgelerdeki y›ll›k ya¤›fl da¤›l›fl› verilmifltir.

KAVRAM DERSHANELER‹
l› geçen bir bölgenin, do¤al bitki örtüsü afla¤›- Bu bölgelerde y›ll›k ya¤›fl miktar›n›n y›l içinde
dakilerden hangisine uyar? iki kez yükselmesi ne ile aç›klanabilir?

A) Savan B) Orman C) Bozk›r A) Nemli hava kütlelerinin etkili olmas›yla

D) Tundra E) Maki B) Sürekli rüzgar kufla¤›nda bulunmas›yla
C) Günefl ›fl›nlar›n›n Ekvator'a dik gelmesiyle
D) Akarsu seviyelerinin yükselmesiyle
E) Sürekli alçak bas›nç alanlar›nda bulunmas›yla

3. Savan, hangi iklim tipinin do¤al bitki örtüsü-

dür?

A) Ekvatoral B) Subtropikal
C) Karasal D) Il›man
7. Ege bölgesinin k›y› iklimine uyum sa¤lam›fl
E) So¤uk olan bir bitki, afla¤›daki yörelerin hangisinde
do¤al olarak yetiflebilir?

A) ‹spanya – Portekiz k›y›lar›

KAVRAM DERSHANELER‹

4. "K›fl erken gelir, çok so¤uk olur kar ortalama 80 B) Belçika – Hollanda k›y›lar›
gün toprak üstünde kal›r. Yaz da erken gelir, çok C) Danimarka – Norveç k›y›lar›
s›cak olur; karlar h›zla erir.
D) ‹rlanda – ‹skoçya k›y›lar›
Yukar›da hangi iklim tipinden söz edilmekte-
E) Finlandiya – ‹sveç k›y›lar›
dir?

A) Tropikal B) Akdeniz
C) Orta kuflak karasal D) Okyanus
E) Muson
8. Afla¤›dakilerden hangisi, ‹ngiltere'nin her mev-
sim ya¤›fl almas›n› sa¤layan etkenlerden biri-
dir?
5. Topra¤›n derinlerdeki k›sm›n›n y›l boyunca
donmufl olarak kald›¤› ve ancak yaz aylar›nda
A) Yüzey flekillerinin az engebeli olmas›
üst k›sm›n›n çözüldü¤ü bir bölgede ne tür bit-
B) Akarsu a¤›n›n s›k olmas›
ki örtüsü görülür?
C) Orta kuflakta yer almas›
D) Bat› rüzgârlar›n›n etkisinde kalmas›
A) Savan B) Step C) Tayga
D) Tundra E) Maki E) Do¤al bitki örtüsünün gür olmas›

167
 ‹klim Çeflitleri

9. 12. Afla¤›dakilerden hangisi, Hint yar›madas›n›n

büyük bir kesiminde k›fl›n kurak geçmesinin
II
nedenlerinden biridir?
III I
A) Karalar›n iç kesiminde yüksek da¤lar›n bulun-
Ekvator mas›
B) Muson rüzgarlar›n›n karadan denize do¤ru es-
IV V mesi

KAVRAM DERSHANELER‹
C) Ekvator'a yak›n olmas›
D) K›y›lar›nda derin körfezlerin bulunmas›
Yukar›daki haritada numaraland›r›lm›fl alanla- E) Akarsu havzalar›n›n genifl olmas›
r›n hangisinde kurak iklim görülür?

A) I B) II C) III 13. Afla¤›daki yerlerden hangisinde Akdeniz iklimi

görülmez?
D) IV E) V

A) Afrika'da Kap bölgesi

B) Kaliforniya yöresi
C) Avustralya'n›n güney bat›s›
10. D) ‹talya'n›n güneyi
E) M›s›r'›n güneyi
Volga

Tuna
Obi

14. Amazon ve Kongo nehirlerinde ak›m›n fazla ol-

mas›n›n nedeni afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Havzalar›nda bitki örtüsünün gür olmas›

B) Okyanusa dökülmeleri
Haritada gösterilen Tuna, Obi ve Volga nehirleri- C) Boylar›n›n uzun olmas›
nin afla¤› kesimlerindeki donma süreleri birbirin- D) Ekvatoral bölgede olmalar›
den farkl›d›r.
E) E¤imlerinin az olmas›
Bu nehirler, donma süresi en uzun olandan en
KAVRAM DERSHANELER‹

k›sa olana do¤ru nas›l s›ralan›r?

15. I. Ekvatoral
A) Tuna – Obi – Volga II. Muson
B) Volga – Tuna – Obi III. Okyanusal
C) Obi – Tuna – Volga IV. Savan
D) Obi – Volga – Tuna V. Akdeniz
Yukar›daki iklim tiplerinin hangilerinde belir-
E) Volga – Obi – Tuna
gin kurak dönem vard›r?

A) I ve III B) III ve V C) I - II ve IV
11. Bozk›r, a¤ac›n bulunmad›¤› ve otsu bitkilerin ha- D) II - III ve V E) II - IV ve V
kim oldu¤u bölgelerin do¤al bitki örtüsüdür.
Buna göre, afla¤›daki bölgelerden hangisinin
do¤al bitki örtüsü bozk›r olarak nitelenebilir?
16. Afla¤›daki ülkelerin hangisinde muson iklimi
A) Bat› Andolu B) Akdeniz etkili de¤ildir?
C) Karadeniz D) Marmara
E) ‹ç Anadolu A) Hindistan B) Japonya C) Malezya
D) Irak E) Endonezya

168
 ‹klim Çeflitleri

17. Afla¤›daki haritada bir do¤al bitki örtüsünün 19. Step, (bozk›r) ya¤›fll› mevsimde yeflillenirken, ya-
co¤rafi da¤›l›fl› gösterilmifltir. ¤›fls›z geçen yaz mevsiminde sarar›p kuruyan ot
topluluklar›ndan oluflan bitki örtüsüdür.
‹klim koflullar› göz önüne al›nd›¤›nda, afla¤›da-
ki ülkelerin hangisinde do¤al olarak step gö-
rülmesi beklenemez?

A) ‹ran B) ‹spanya C) ‹ngiltere

Ekvator
D) Türkiye E) Kazakistan

KAVRAM DERSHANELER‹
Bu da¤›l›fla dayanarak, bu bitki ile ilgili afla¤›- 20. Afla¤›daki ülkelerin hangisinde,
– Akdeniz iklimi
daki yarg›lardan hangisine var›labilir?
– Okyanus iklimi
– Karasal iklim
A) Il›man iklimde yetiflir. tiplerinin üçüde görülür?
B) Her mevsim bol ya¤›fla gereksinimi vard›r.
C) K›fl so¤uklar›ndan etkilenmez. A) Fransa B) ‹talya C) Yunanistan
D) So¤uk rüzgarlardan olumsuz yönde etkilenir. D) Portekiz E) Hollanda
E) Her mevsim bol ›fl›¤a gereksinimi vard›r.

21.

1
2
18. Karasal iklimin özelliklerinden biri, yaz mevsimi ile
k›fl mevsimi aras›ndaki s›cakl›k fark›n›n fazla ol- 4
mas›d›r. Ekvator 3
Buna göre afla¤›daki ayl›k ortalama s›cakl›k 5
grafiklerinden hangisi karasal iklime ait olabi-
lir?

Yukar›daki haritada numaralanm›fl yerlerden

A) B) hangilerinin iklimleri aras›ndaki fark›n temel
KAVRAM DERSHANELER‹

S›cakl›k (°C) S›cakl›k (°C)

30 30 nedeni karasall›kt›r?
25 25
20 20
15 15 A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) 1 ve 4
10 10
5 5 D) 2 ve 5 E) 3 ve 5
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112
–5
Aylar Aylar
C) D)
S›cakl›k (°C) S›cakl›k (°C) 22. Afrika K›tas›’n›n hem kuzeyinde hem de güne-
30 30 yinde, Akdeniz iklimi görülen yerlerin olmas›
25 25
20 20 afla¤›dakilerden hangisine ba¤lanabilir?
15 15
10 10 (2002 ÖSS)
5 5
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112
–5
Aylar –10
Aylar A) Ortalama yükseltisinin fazla olmas›na
E)
S›cakl›k (°C) B) Her iki yar›mkürede, orta kuflakta topraklar›-
30 n›n bulunmas›na
25
20 C) Akarsu havzalar›n›n genifl olmas›na
15
10 D) Okyanus k›y›lar›nda hem s›cak hem de so¤uk
5 su ak›nt›lar›n›n etkili olmas›na
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112
E) K›y›lar›nda girinti ve ç›k›nt›lar›n az olmas›na
Aylar

169