Professional Documents
Culture Documents
Ku
yerflekillerine ba¤l› olarak ortaya ç›kan özellikleri-
ze
ne denir. 60°
y pa
Kuzey Yar›mküre
ral
40°
e lle
ÖRNEK: 1 Ekvator
ri
0°
Türkiye’nin afla¤›daki co¤rafi özelliklerinden
KAVRAM DERSHANELER‹
ri
40°
lle
hangisi özel konum ile ilgili de¤ildir? Güney Yar›mküre
le
ra
pa
60°
ey
80°
ün
A) Üç taraf›n›n denizlerle çevrili olmas›
G
Güney
B) Do¤usu ile bat›s› aras›nda yerel saat fark›n›n
kutbu
76 dakika olmas›
1. Bafllang›ç kabul edilen Ekvator çemberi, Dün-
C) K›y› kesiminin, iç kesimlere göre daha fazla
ya’y› Kuzey ve Güney Yar›mküre olarak ikiye
ya¤›fl almas›
ay›r›r. Kuzey paralelleri yukar›, güney paralel-
D) Asya ve Avrupa k›talar›nda yer almas› leri afla¤›ya do¤ru büyür.
E) Farkl› ekonomik düzeydeki ülkeler aras›nda yer 2. 90 tanesi Kuzey Yar›mkürede 90 tanesi Güney
almas› Yar›mkürede olmak üzere 180 paralel vard›r.
(ÖSS Sorusu) 3. Paralellerin boylar› Dünya’n›n flekli nedeniyle
Ekvatordan uzaklafl›ld›kça k›sal›r.
ÇÖZÜM:
Ülkemizin do¤usu ile bat›s› aras›nda 76 dakikal›k
90° Kuzey
yerel saat fark›, olmas› meridyen fark› ile ilgili ol- Kutbu
du¤undan matematik konum sonucudur. 49° Kuzey
paraleli
Yan›t : B 80°
70°
KAVRAM DERSHANELER‹
60°
50°
40°
30°
20°
10°
0°
10° Ekvator
20°
Matematik Konum: Dünya üzerindeki bir yerin
enlem ve boylam dereceleriyle ifade edilmesine
“matematik konum“ denir. Bir yerin matematik
4. Ard›fl›k iki paralel aras› uzakl›k 111 km’dir. Ay-
konumu paralel ve meridyenlerden yararlan›larak
n› meridyen üzerinde bulunan iki paralel ara-
belirlenir.
s›ndaki uzakl›k hesaplan›rken; merkezlerin
her ikisi de ayn› yar›mkürede ise birbirinden
ç›kar›l›r ve 111 km ile çarp›l›r. Merkezler farkl›
Paraleller ve Özellikleri: Ekvatora paralel olarak yar›mkürelerde ise toplan›r ve 111 km ile çar-
1° aral›kla çizildi¤i varsay›lan çemberlere paralel p›l›r.
denir.
31
Co¤rafi Konum ve Etkileri
A ÇÖZÜM:
• 50° Kuzey ‹ki paralel aras› uzakl›k 111 km oldu¤undan,
(A–B) x 111 = 50° – 30° = 20° x 111 = 2220 km
B 5328 : 111 = 48° A ve B aras›nda 48° lik paralel
• 30° Kuzey
fark› vard›r. A noktas›ndan 48° güneye do¤ru gi-
(B+C) x 111 = 30° + 10° = 40° x 111 = 4440 km
dildi¤inde ise 8° güney paraleline ulafl›l›r.
0° Ekvator
C Yan›t : A
• 10° Güney
5. Baz› paralel dairelerinin özel isimleri vard›r.
(D–C) x 111 = 40° – 10° = 30° x 111 = 3330 km
D
• 40° Güney Yüksek
KAVRAM DERSHANELER‹
enlemler 90° Kuzey Kutup Noktas›
32
Co¤rafi Konum ve Etkileri
90° K
KAVRAM DERSHANELER‹
Yukar›da konumlar› gösterilen A ve B merkez-
lerinde; 80°
I. Yerel saat 75°
II. Dünya’n›n dönüfl h›z› 26 km
65°
III. Ekvatora olan uzakl›k
IV. Gündüz süresi 60°
55 km
V. Yaflan›lan mevsim 40°
gibi özelliklerden hangisi kesinlikle farkl›d›r?
35°
90 km
A) Yaln›z V B) II ve III C) I ve IV 20°
D) Yaln›z I E) Yaln›z II
15°
107 km
0° Ekvator
ÇÖZÜM: 111 km
Yerel saatin ayn› olmas› için enlemin de¤il, boyla- 0° 1°
m›n ayn› olmas› gerekir. fiekilde B merkezi A’ya ‹ki meridyen aras›ndaki paralel yay›
göre daha do¤uda oldu¤undan yerel saati ileridir. Ekvatordan kutba do¤ru giderek k›sal›r,
alan ise küçülür.
Yan›t: D
5. Dünya ekseni etraf›nda 24 saatte döndü¤ün-
Meridyenler ve Özellikleri: 1° aral›kla Ekvatoru den; Günefl’in önünden 24 saatte 360° , 1 sa-
dik kesip, kutup noktalar›nda birleflen yar›m çem- atte 15°, 4 dakikada ise 1°’lik meridyen yay›
berlere meridyen denir. geçer. Ayn› meridyen üzerindeki tüm noktala-
r›n yerel saatleri ayn›d›r.
KAVRAM DERSHANELER‹
Kuzey
Kutbu
Bir noktan›n bafllang›ç meridyenine olan aç›sal
uzakl›¤›na boylam denir. Boylam fark›, yerel saat
farkl›l›¤›na yol açar.
Do¤u Yar›mküre
Bat› Yar›mküre
Güney
Kutbu
33
Co¤rafi Konum ve Etkileri
ÖRNEK : 5 ÖRNEK : 7
1° 0° 1° 2° 3° K
1
0°
2
1° 23°27'
3
2° 0° A
4
3°
5 23°27'
KAVRAM DERSHANELER‹
4° B
G
Yukar›da iflaretli do¤rultulardan hangisinin do-
¤usu ile bat›s› aras›ndaki uzunluk daha azd›r? Yukar›daki flekilde verilen merkezlerin konum-
lar› ile ilgili afla¤›daki yarg›lardan hangisi yan-
l›flt›r?
A) 1 B) 2 C) 3
D) 4 E) 5 A) A merkezi Kuzey Yar›mkürededir.
B) A ve B’nin Ekvatora uzakl›klar› ayn›d›r.
ÇÖZÜM: C) A ve B’nin yerel saatleri ayn›d›r.
Dünya’n›n flekli nedeniyle ard›fl›k iki meridyen ara- D) B merkezi O¤lak Dönencesi üzerindedir.
s› uzakl›k Ekvatordan uzaklafl›ld›kça k›sal›r. E) A’daki dönüfl h›z› B’dekine eflittir.
fiekilde Ekvatora en uzak merkez 5 numara oldu-
¤undan ÇÖZÜM:
Yan›t: E Ayn› boylam üzerindeki merkezlerde yerel saat
ayn›d›r. A ve B merkezlerinin boylamlar› farkl› ol-
du¤undan yerel saatleri de farkl›d›r.
Yan›t: C
ÖRNEK : 6
Afla¤›daki yarg›lardan hangisi yanl›flt›r? ÖRNEK: 8
24° 12° 0° 12° 24°
A) Paralel dairelerinin çevre uzunluklar› birbirine 0°
KAVRAM DERSHANELER‹
eflittir.
10°
B) Ayn› enlem üzerindeki noktalar›n çizgisel dö-
nüfl h›z› eflittir. 20°
C) Ayn› boylam üzerindeki noktalar›n yerel saat-
30°
leri ayn›d›r.
D) Ekvator üzerinde ard›fl›k iki meridyen aras› 40°
uzakl›k 111 km’dir.
E) Meridyenlerin çevre uzunluklar› birbirine eflittir. fiekilde matematik konumu verilen taral› alan
ile ilgili afla¤›daki yarg›lardan hangisi do¤ru
ÇÖZÜM: de¤ildir?
Paralel dairelerinin boylar› Dünya’n›n flekline ba¤-
l› olarak Ekvator’dan kutba do¤ru k›sal›r. A) Bafllang›ç meridyeninin do¤usundad›r.
B) Kuzeyi ile güneyi aras›ndaki kufluçuflu uzakl›k
Yan›t : A 1110 km'dir.
C) Güney Yar›mkürededir.
D) O¤lak Dönencesinin güneyindedir.
E) Do¤usu ile bat›s› aras›nda 48 dakikal›k zaman
fark› vard›r.
34
Co¤rafi Konum ve Etkileri
ÇÖZÜM: yanl›flt›r?
O¤lak Dönencesi Ekvatorun 23°27’ güneyindeki
enlemdir. Oysa taral› olarak gösterilen bölgenin A) A ve C merkezlerinin yerel saati ayn›d›r.
en güneyinden 20° güney paraleli geçmektedir. B) 21 Mart tarihinde Günefl’in en erken do¤du¤u
Bu nedenle bölge O¤lak Dönencesinin güneyinde merkez E’dir.
de¤il kuzeyinde yer al›r. C) D merkezinde Dünya’n›n ekseni etraf›ndaki
Yan›t : D dönüfl h›z› C merkezinden fazlad›r.
D) B merkezi 30° do¤u boylam› ile 60° kuzey en-
KAVRAM DERSHANELER‹
ÖRNEK : 9 lemi üzerinde yer al›r.
30° 15° 0° 15° 30° 45° 60° E) A ve B merkezleri aras›nda iki saatlik zaman
A B
60° fark› vard›r.
40°
ÇÖZÜM:
20° A merkezi 30° Bat› , B merkezi 30° Do¤u boyla-
D E
0° m›nda yer ald›¤›ndan aralar›nda 60°’lik boylam
C 20° fark› vard›r.
15° lik boylam 1 saatte 60° ‘lik boylam ise 4 saate
40°
eflittir. Bu nedenle A ve B merkezleri aras›nda iki
saatlik de¤il dört saatlik zaman fark› vard›r.
Yukar›da enlem ve boylam dereceleri verilen
Yan›t: E
merkezlerle ilgili afla¤›daki yarg›lardan hangisi
Ö⁄LE : 12.00
13 Gü
› 11 ne
l›fl fl’
A lça 14 7 6 10
in
8 5
n
Yü
15 09
fl’i
9 4
ks
ne
elifl
Gü
16 10 3 08
i
11 2
17 15°15°15° 07
15° 15°15°
30°
15° 15°
AKfiAM : 18.00 15° 15° 06.00 : SABAH
(BATIfi) (DO⁄Ufi)
Tarih : 21 Mart - 23 Eylül
Günefl’in Görünen Hareketi ve Saatler
0°
Greenwich
7° 6° 5° 4° 3° 2° 1° Bat› 1° Do¤u 2° 3° 4° 5° 6° 7° 8°
11.32 11.36 11.40 11.44 11.48 11.52 11.56 12.04 12.08 12.12 12.16 12.20 12.24 12.28 12.32
Saat 12.00
Bat›ya do¤ru zaman her bir derecelik meridyen için 4' GER‹D‹R
35
Co¤rafi Konum ve Etkileri
0° 30° Do¤u 60° Do¤u 90° Do¤u 120° Do¤u 150° Do¤u 180° Do¤u
Meridyen
10.00 12.00
ÖRNEK : 10
45° Do¤u boylam›nda yerel saat 15.00 iken, A B
0° Ekvator
45° Bat› boylam›nda yerel saat kaç olur?
45° 45°
D) ‹ki merkez aras›nda 30°’lik boylam fark› vard›r.
E) Her iki merkez de do¤u boylamlar›nda yer al›r.
90°
36
Co¤raf Konum ve Etk er
ÇÖZÜM: ÇÖZÜM:
A ve B merkezleri aras›nda 2 saatlik zaman fark› 0° 30° Do¤u 90° Do¤u
vard›r ve B merkezinin saati A dan ileridir.
Baflmeridyen
2 saat = 30° Buna göre A , B ,C ve D seçenekle-
A kenti B kenti
rindeki bilgiler do¤rudur.
E seçene¤indeki bilgi kesinlik göstermez.
Yan›t: E
30° 60°
KAVRAM DERSHANELER
ÖRNEK : 12 90°
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
› › ›
@@@@@@@@@? ?W2@@@@@@@@@@@@@5? V'@@@@@@@@@@@@@)X? @@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@@? W&@@@@@@@@@@@@@(Y? ?V'@@@@@@@@@@@@@)K ?J@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@@? ?W&@@@@@@@@@@@@@(Y V'@@@@@@@@@@@@@@6X ?7@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? ?7@@@@@@@@@@@@@(Y?
J@@@@@@@@@@@@@(Y ?V4@@@@@@@@@@@@@@)K?
?I'@@@@@@@@@@@@@@6X? ?3@@@@@@@@@@
?N@@@@@@@@@@ ?
?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? ?W&@@@@@@@@@@@@0Y?
?7@@@@@@@@@@@@ V'@@@@@@@@@@@@@@1?
?V4@@@@@@@@@@@@@@L @@@@@@@@@@
@@@@@@@@@@ ?
?
@@@@@@@@@? J@@@@@@@@@@@@5 ?I'@@@@@@@@@@@@)X? ?J@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@@? ?W&@@@@@@@@@@@(Y V'@@@@@@@@@@@@)X ?7@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@5? ?7@@@@@@@@@@@(Y? ?V'@@@@@@@@@@@@1 ?@@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@
@@@@@@@@1? J@@@@@@@@@@@0Y
?W&@@@@@@@@@@? V4@@@@@@@@@@@@L?
I'@@@@@@@@@@)X ?@@@@@@@@@@@
?@@@@@@@@@@@ ?
?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? W&@@@@@@@@@@5?
7@@@@@@@@@@@H? ?V'@@@@@@@@@@1
N@@@@@@@@@@@L? ?@@@@@@@@@@5
?@@@@@@@@@@H ?
?
@@@@@@@@@? ?J@@@@@@@@@@@5 ?3@@@@@@@@@@1? ?@@@@@@@@@@? ?
@@@@@@@@@? ?7@@@@@@@@@@(Y ?V'@@@@@@@@@@L ?@@@@@@@@@@? ?
@@@@@@@@@? J@@@@@@@@@@(Y? V'@@@@@@@@@1 ?@@@@@@@@@@? ?
@@@@@@@@@? ?W&@@@@@@@@@@H ?N@@@@@@@@@@L? ?@@@@@@@@@@L ?
@@@@@@@@@? ?7@@@@@@@@@@5? 3@@@@@@@@@1? ?@@@@@@@@@@1 ?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? ?@@@@@@@@@@@H?
?@@@@@@@@@@5 O2@@@@@@@@@6X?
W2@@@@@@@@@@@@)K O2@@@@@@@@@@@6K?
W2@@@@@@@@@@@@@@@6X? O2@@@@@@6K V'@@@@@@@@@L
?N@@@@@@@@@1 ?@@@@@@@@@@5
?@@@@@@@@@@? ?
?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? ?@@@@@@@@@@H
?@@@@@@@@@@L ?O&@@@@@@@@@@@@@@@6X 7@@@@@@@@@@@@@@@@@)XhfW2@@@@@@@@@@6X
?W2@@@@@@@@@@@@@@@@@@)X?he?J@@@@@@@@@@@@@@@@@@@1he?W&@@@@@@@@@@@@1 @@@@@@@@@@
3@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@1
?@@@@@@@@@@@ ?
?
@@@@@@@@@? J@@@@@@@@@@)K? ?7@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@)XheW&@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@L?hW&@@@@@@@@@@@@@@L? N@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@@? 7@@@@@@@@@@@@@@@@6K? J@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@1he7@@@@@@@@@0MI4@@@@@@@@1?h7@@@@@@@@@@@@@@@1? ?@@@@@@@@@L? ?@@@@@@@@@@@ ?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? 3@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@6K
N@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@6K 7@@@@@@@@0M?e?I'@@@@@@@L?g?J@@@@@@@(M?f?I'@@@@@@Lh@@@@@(M?eI'@@@@@?
@@@@@@@(M?gV'@@@@@@1?g?7@@@@@@(YhN@@@@@@1h@@@@@Hf?N@@@@@L ?3@@@@@@@@1?
?N@@@@@@@@@L ?@@@@@@@@@@5
?@@@@@@@@@@H ?
?
@@@@@@@@@? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@6K @@@@@@@Hh?N@@@@@@@?g?@@@@@@@H?h?3@@@@@@L?g@@@@@?g@@@@@1 3@@@@@@@@1 ?@@@@@@@@@@? ?
@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@? ?3@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@6K
?V'@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@6K ?J@@@@@@5?he@@@@@@@?g?@@@@@@5he?N@@@@@@1?g@@@@@?g@@@@@@
?7@@@@@@H?he3@@@@@@?gJ@@@@@@Hhf@@@@@@@?g@@@@@?g@@@@@@ N@@@@@@@@@L?
?@@@@@@@@@1? ?@@@@@@@@@@L
?@@@@@@@@@@1 ?
?
37
Co¤rafi Konum ve Etkileri
KAVRAM DERSHANELER‹
ÇÖZÜM: 23 Eylül’de gece - gündüz süresi eflittir.
X Z
26° Do¤u 45° Do¤u
Türkiye'nin Türkiye'nin
en bat›s› en do¤usu
3 saat
38
Co¤rafi Konum ve Etkileri
KAVRAM DERSHANELER‹
tamam›nda tek saat kullan›l›r. Ocak ay›nda ülkemizde k›fl mevsimi yafland›¤›n-
Yani ulusal saatlerde ülke s›n›rlar› içerisindeki ye- dan ortak saatimiz 30° do¤u meridyenine ayarl›d›r.
rel saat fark› yok say›l›r. 30° Do¤u Mardin
Türkiye
3. Boylam› istenilen yer daha do¤udad›r.
30° do¤u boylam›ndan 11° do¤uya do¤ru gidil-
di¤inde ise 41° do¤u boylam›na ulafl›l›r.
23. Saat dilimi
22. saat dilimi
1. Saat dilimi
2. Saat dilimi
3. Saat dilimi
Yan›t B’dir.
39
Co¤rafi Konum ve Etkileri
ÖRNEK : 19 ÇÖZÜM:
26° Do¤u 45° Do¤u Türkiye’nin en kuzeyinden 42° kuzey paraleli, en
42° Kuzey bat›s›ndan ise 26° do¤u meridyeni geçti¤inden;
Yan›t: A
KAVRAM DERSHANELER‹
Akdeniz ile çevrili bir yar›madad›r denildi¤inde ül-
Yukar›da Türkiye’nin matematik konumu veril- kemizin özel konumu ifade edilmifl olur.
mifltir. Ülkemizin matematik konumundan;
I. Yerel saat fark› Ülkemiz özel konumunun sonuçlar›:
II. Ekvatora uzakl›k • Üç taraftan denizlerle çevrili olmas› sonucunda
III. Yerflekilleri – K›y›larda deniz tafl›mac›l›¤› yap›labilir.
IV. Bulundu¤u yar›mküre – Su ürünleri avc›l›¤› ve bal›kç›l›k yap›l›r.
V. Bulundu¤u iklim kufla¤› – K›y› turizmi geliflmifltir.
gibi özelliklerden hangisi hakk›nda bilgi elde – K›y› bölgelerinin iklimi ›l›man özellik kazan-
edilemez? m›flt›r.
• Da¤l›k ve engebeli olmas›, yükselti fazlal›¤›
A) Yaln›z II B) III ve V C) Yaln›z IV nedeniyle:
D) I ve V E) Yaln›z III – Ekili-dikili arazi oran› azd›r.
– S›cakl›k ortalamalar› düflüktür.
ÇÖZÜM: Mikroklima alanlar› ortaya ç›km›flt›r.
Matematik konum bir yerin enlem ve boylam dere- – Ulafl›mda güçlükler ortaya ç›km›flt›r.
celeriyle ifade edilmesidir. – Tar›m topraklar› parçal› ve da¤›n›k bir gö-
Enlem ve boylam ise yerflekilleri hakk›nda bilgi rünüm kazanm›flt›r.
vermez. – Erozyon fazlad›r.
Yan›t: E – Yüksek ova ve plâtolar genifl yer tutar.
• Ülkemiz Avrupa, Asya ve Afrika k›talar› aras›n-
da bir köprü durumundad›r.
KAVRAM DERSHANELER‹
ÖRNEK : 20
Bu nedenle:
– Tarihteki önemli ticaret yollar›n›n önemli bir
k›sm› ülkemizden geçmifltir.
– ‹ki önemli bo¤aza sahip olmas› stratejik
önemini artt›rm›flt›r.
Türkiye'nin uç noktalar›na flekildeki gibi te¤et
olarak çizilen dikdörtgenin kuzeybat›daki kö-
flesinin koordinatlar› afla¤›dakilerin hangisin-
de do¤ru olarak verilmifltir?
(ÖSS Sorusu)
Paralel Meridyen
A) 42° Kuzey 26° Do¤u
B) 42° Kuzey 36° Do¤u
C) 36° Kuzey 26° Do¤u
D) 36° Kuzey 45° Do¤u
E) 26° Kuzey 42° Do¤u
40
Co¤rafi Konum ve Etkileri
mada saat farkl›l›¤›n›n gözlenmemesi ortak saat lerinin çeflitlili¤i) ile ilgilidir.
kullan›m› ile ilgilidir. •
• Ülkemizde k›fl mevsiminde 30° Do¤u (‹zmit) boy-
Do¤u-bat› do¤rultusunda genifl yer kaplayan ülke-
lam›n›n saati, yaz mevsiminde ise 45° Do¤u (I¤-
lerde:
d›r) boylam›n saati ortak saat olarak kullan›l›r.
– Yerel saat fark›,
• Günefl’in önünden bir günde 360°, 1 saatte 15°’lik
– Meridyen say›s›,
meridyen yay› geçer. 1°’lik meridyen yay› ise 4 da-
kikada geçer. – Ortak saat say›s›,
– Üç taraf›n›n denizlerle çevrili olmas› – Saat dilimi say›s› fazlad›r.
– K›y› kesiminin, iç kesimlere göre daha fazla • Kuzey-güney do¤rultusunda genifl yer kap-
ya¤›fl almas› layan ülkelerde;
– Asya ve Avrupa k›talar›nda yer almas› – Enlem fark›,
– Rize’de çay ve turunçgillerin yetiflmesi – Gece-gündüz süresi fark›,
– I¤d›r’da pamuk yetifltirilmesi – ‹klim tipleri çeflitlili¤i,
– Marmara Bölgesinde sanayinin çok geliflmesi – Bitki örtüsü çeflitlili¤i,
– ‹ç Anadolu Bölgesinin az ya¤›fl almas› ülkemi- – Tar›m ürünleri çeflitlili¤i fazlad›r.
zin özel konumu ile ilgilidir. – Yerel saat fark› azd›r.
41
TEST 3 Co¤rafi Konum ve Etkileri BÖLÜM 2
KAVRAM DERSHANELER‹
B) Dünya’n›n eksen e¤ikli¤i
A) 1, 5, 13 ve 19 B) 7, 11, 17 ve 19 C) Dünya’n›n yörünge hareketi
C) 7, 9, 13, ve 15 D) 1, 11, 17 ve 19 D) Dünya’n›n merkezkaç kuvveti
E) 3, 5, 15 ve 17 E) Dünya’n›n eksen hareketi
A) 84° Kuzey B) 0° C) 2° Güney 7. 21 Aral›k ö¤le vakti Günefl ›fl›nlar›n› dik alan
D) 44° Güney E) 62° Kuzey bir merkezin Türkiye'nin en kuzey noktas›na
olan kufluçuflu uzakl›¤› yaklafl›k kaç km'dir?
42
Co¤rafi Konum ve Etkileri
9. Bir bölgenin afla¤›daki özelliklerinden hangisi, 13. Türkiye'nin Kuzey Yar›mkürede yer ald›¤›n› söy-
o bölgenin Ekvatora olan uzakl›¤›ndan etkilen- leyen biri bu düflüncesini afla¤›dakilerin hangi-
mez? siyle destekleyemez?
KAVRAM DERSHANELER‹
E) Yeralt› zenginlikleri D) En k›sa gündüzün 21 Aral›k'ta yaflanmas›yla
E) 21 Mart'ta ilkbahar mevsiminin yaflanmaya
bafllamas›yla
10. Ayn› gün ve saatte ayn› boylam üzerinde ölçü- 14. Erzurum – Ankara ve Çanakkale illerimizin ay-
len gölge boylar›n›n Ekvator'da k›sa, kutuplar- n› enlem üzerinde olduklar›n› afla¤›dakilerden
da uzun olmas›, afla¤›dakilerden hangisiyle il- hangisi kesinlikle aç›klayamaz?
gilidir?
A) Y›l boyu gündüz sürelerinin ayn› olmas›
A) Yerflekillerinin farkl›l›¤›yla B) Ö¤le vakti Günefl ›fl›nlar›n› ayn› aç›yla almala-
B) Dünya'n›n geoid flekliyle r›
C) Dünya yörüngesinin elips fleklinde olmas›yla C) Kuzey kutup noktas›na eflit uzakl›kta bulun-
D) Kara ve deniz da¤›l›fl›yla malar›
E) Yükselti farkl›l›¤›yla D) Yerel saatlerinin ayn› olmas›
E) Dünya'n›n dönüfl h›z›n›n ayn› olmas›
11. Bir yerleflim merkezinde en so¤uk ay›n ocak 15. Afla¤›daki paralel ve meridyenlerden hangisi Tür-
oldu¤u belirlenmifltir. Bu bilgiden yararlan›la- kiye’nin matematik konumunu belirtmede kulan›-
rak bu merkezle ilgili hangi özellik kesinlikle lamaz?
tesbit edilebilir?
A) 42° Kuzey paraleli
KAVRAM DERSHANELER‹
43
Co¤rafi Konum ve Etkileri
17. Afla¤›dakilerden hangisi enleme ba¤l› bir da¤›- 20. Afla¤›dakilerden hangisi Türkiye'nin matema-
l›fl göstermez? tik konumuna ba¤l› bir sonuç de¤ildir?
KAVRAM DERSHANELER‹
D) Do¤u Anadolu’da ekili-dikili alanlar›n az olmas›
E) Ayn› meyve a¤açlar›n›n Antalya'da ‹zmir'den
önce çiçek açmalar›
19. 2
3
4
1
22. 60° Do¤u boylam›yla aras›nda 4 saatlik zaman
5 fark› olan bir yerin boylam› afla¤›dakilerden
Bat› Do¤u hangisidir?
A) 5 B) 4 C) 3
D) 2 E) 1
44
BÖLÜM 2 Co¤rafi Konum ve Etkileri TEST 4
1. 5. 20° Bat› Yandaki parelel da-
0° irelerinden hangisi
C 15° Kuzey 0° Ekvator
• üzerinde 500 km
KAVRAM DERSHANELER‹
D) 4 E) 5
A) A noktas›nda Günefl, B'dekinden 1 saat sonra
do¤ar.
B) AB aras›ndaki kufluçuflu uzakl›k 1665km'dir.
C) A ve B noktalar›nda gece - gündüz süresi
uzunlu¤u ayn›d›r.
D) C ve B noktalar›n›n yerel saatleri ayn›d›r.
E) Dünya'n›n dönüfl h›z› C noktas›nda fazla, A ve 6. 21 Mart günü afla¤›daki flehirlerin hangisinde
B noktalar›nda ise daha azd›r. Günefl en erken batar?
45
Co¤rafi Konum ve Etkileri
9. Türkiye'de yerel saat farklar›n›n en az oldu¤u 13. 68° Bat› meridyenindeki bir merkezde yerel saat
co¤rafi bölgemizin Marmara olmas›nda afla¤›- 12.28 iken ayn› anda o merkezin yer ald›¤› saat
dakilerden hangisi temel etkendir? diliminde ortak saat 12. 00'dir.
Buna göre bu merkezin kulland›¤› ortak saat,
A) Ortalama yükseltisinin azl›¤› hangi meridyene göre düzenlenmifltir?
B) Ekvatora uzakl›¤›n›n fazla olmas›
C) Do¤u – bat› do¤rultusunda az yer tutmas› A) 50° Bat› B) 75° Bat›
D) Yerflekillerinin çok sade olmas› C) 50° Do¤u D) 60° Bat›
KAVRAM DERSHANELER‹
E) Denizlerle çevrili olmas› E) 45° Bat›
5 10°
11. Haziran'da ‹stanbul'da gölge boyunun en k›sa Yukar›da do¤u - bat› yönündeki uzunluklar› ay-
oldu¤u bir anda kolumuzdaki saat 13. 04'ü n› olan befl ülkenin hangisinde yerel saat fark›
gösteriyorsa ‹stanbul'un boylam› afla¤›dakiler- en fazlad›r?
den hangisidir?
KAVRAM DERSHANELER‹
A) 1 B) 2 C) 3
A) 38° Do¤u B) 26° Do¤u D) 4 E) 5
C) 40° Do¤u D) 29° Do¤u
E) 35° Do¤u
46
Co¤rafi Konum ve Etkileri
KAVRAM DERSHANELER‹
¤›dakilerden hangisidir? D) IV E) V
21.
A) Rize B) Van C) Kars
KAVRAM DERSHANELER‹
D) Edirne E) A¤r›
Bat› Do¤u
Gün içerisinde bir cismin gölgesi flekildeki gi-
bi görünüyorsa, Günefl'in ufuktaki konumu
afla¤›dakilerden hangisi gibidir?
A) B)
18. 40° Do¤u boylam› üzerindeki Erzincan flehrinden
ayn› parelel boyunca hareket eden bir kifli vard›¤›
yerin yerel saatinin Erzincan'dan 3 saat geri oldu-
Bat› Do¤u Bat› Do¤u
¤unu gözlemlemifltir.
Buna göre ulaflt›¤› noktan›n boylam› afla¤›da- C) D)
kilerden hangisidir?
Bat› Do¤u
47
TEST 5 Co¤rafi Konum ve Etkileri BÖLÜM 2
1. 30° Do¤u boylam›nda yerel saat 13.00 iken 30° 6. 0° 8° 16° 24° 32°
Bat› boylam›nda yerel saat kaç olur? •K 30°
L
• 25°
A) 08.00 B) 11.00 C) 17.00 M
D) 09.00 E) 07.00
• 20°
N
•
O • 10°
0°
2. Yerel saatleri 1 saat 36 dakika farkl› olan iki Yukar›daki flekilde gösterilen merkezlerden
nokta aras›nda kaç derecelik boylam fark› var- hangisinin yerel saati Greenwich'den 64 daki-
d›r? ka ileri ve Ekvatora uzakl›¤› 2775 km'dir?
KAVRAM DERSHANELER‹
A) 12° B) 15° C) 20° A) K B) L C) M
D) 24° E) 36° D) N E) O
3. Ülkemizin en bat› noktas›na göre yerel saati 1 7. 44° Do¤u boylam›nda yer alan A¤r›'da yerel
saat ileri olan bir merkezin boylam› afla¤›daki- saat 09.36 iken, yerel saatin 08 .44 oldu¤u Bo-
lerden hangisidir? lu kaç nolu boylam üzerindedir?
48
Co¤rafi Konum ve Etkileri
10. 20° 30° 40° 50° 60° 13. 30° 15° 0° 15° 30°
10° 10°
1 2
0° 0°
3
10° 10°
4
20° 20°
30° 30°
5
KAVRAM DERSHANELER‹
40°
Yukar›da koordinatlar› verilen taral› alan ile il-
gili afla¤›daki yarg›lardan hangisi yanl›flt›r?
Yukar›da verilen taral› yerlerden hangisinin ger-
A) Y›l içerisinde ö¤le vakti gölge boyu s›f›r olabi- çek alan› en küçüktür?
lir.
B) Greenwich'in do¤usundad›r. A) 5 B) 4 C) 3
C) Kuzeyi ile güneyi aras›ndaki uzakl›k 1110 km'dir. D) 2 E) 1
D) Dört mevsim belirgin olarak yaflan›r.
E) Do¤usu ile bat›s› aras›nda 40'dakikal›k zaman
fark› vard›r.
11. 0° 10°
50°
L
•
3663 km
0°
14. Günefl ›fl›nlar›n›n düflme aç›s›
1998 km
A B
Yukar›da gösterilen L noktas›n›n matematik ko- 90°
numu afla¤›daki seçeneklerin hangisinde do¤-
ru verilmifltir? 60°
KAVRAM DERSHANELER‹
30°
A) 18° Bat›, 60° Kuzey
0°
B) 15° Do¤u, 30° Kuzey 6 8 10 12 14 16 18 20 22 Saatler
C) 28° Bat›, 33° Güney
D) 28° Do¤u, 33° Kuzey Yukar›daki grafikte Ekvator üzerinde yer alan iki
E) 10° Bat›, 25° Do¤u farkl› merkezin günün de¤iflik saatlerinde günefl
›fl›nlar›n› alma aç›lar› verilmifltir.
Grafikteki bilgilerden hareketle hangi yarg›ya
var›lamaz?
12. Farkl› yar›mkürelerde bulunan iki noktada Dün-
ya'n›n dönüfl h›zlar›n›n eflit olmas› bu iki nokta-
n›n hangi yönden kesinlikle benzer olduklar›n› A) A merkezi B merkezine göre daha do¤udad›r.
gösterir? B) A ve B merkezlerinin ö¤le vakti günefl ›fl›nlar›-
n› alma aç›lar› ayn›d›r.
A) Yükselti B) ‹klim özellikleri C) A ve B merkezleri aras›nda 30°lik boylam far-
C) Boylam D) Denize uzakl›k k› vard›r.
E) Ekvatora uzakl›k D) B merkezinin yerel saati A'ya göre 120' geridir.
E) Her iki merkez ayn› boylam üzerindedir.
49
Co¤rafi Konum ve Etkileri
30° 30°
Bat› Do¤u A)
A 25°D 40°D B) 30°D 45°D
06.00
KAVRAM DERSHANELER‹
C) D)
Buna göre Günefl X'den Y'ye ulafl›nca kaç sa- 75°B 60°B 0° 60°D
at geçmifl olur?
A) 8 B) 4 C) 6 E)
40°D 55°D
D) 12 E) 7
A) Fransa B) ‹talya
A) 4995 B) 14985 C) 9990 C) Japonya D) Türkiye
D) 8880 E) 3330 E) ‹ran
21. 1
2
Bat› Do¤u
17. 23 Eylül tarihinde bafllang›ç boylam›nda gü- ‹zmit flehrimizde Günefl'in konumu 1. flekilde-
nefl do¤makta iken, hangi boylamda batmak ki gibidir. Ayn› anda Günefl'in 2. konumdaki gi-
üzeredir? bi görüldü¤ü merkez afla¤›dakilerden hangisi
olabilir?
A) 30° Bat› B) 90° Bat› C) 120° Do¤u
A) Edirne B) A¤r›
D) 180° do¤u E) 150° Bat›
C) ‹zmir D) Manisa
E) Ayd›n
50
BÖLÜM 2 ÖSS SORULARI - Co¤rafi Konum ve Etkileri ÖSS
1. Günefl, yandaki gibi, 4. Yeryüzünde birbirinden farkl› konumlara sahip
Kars boylam› üzerin- iki noktan›n yerel saatlerinin ayn› olmas› neyi
deyken Edirne'den gösterir?
hangi konumda gö-
Bat› Kars Do¤u
rünür? A) Günefl ›fl›nlar›n›n ayn› e¤imde geldi¤ini
B) Ayn› enlem üzerinde bulunduklar›n›
C) Ayn› boylam üzerinde bulunduklar›n›
D) Ayn› yar›mkürede yer ald›klar›n›
A) B) E) Yükseltilerinin ayn› oldu¤unu
KAVRAM DERSHANELER‹
B D B D
Edirne Edirne
C) D)
2. Bir ülke içinde, her yerin kendine özgü "yerel sa- 6. Günefl Ekvator üzerindeyken biri Kuzey di¤eri
ati” vard›r. Ancak o ülkede bunlardan sadece biri Güney Yar›mkürede olan iki noktada Güneflin
ya da birkaç› ortak saat olarak kullan›l›r. ayn› saatte do¤mas› afla¤›dakilerden hangisi-
Bir ülkede birden çok ortak saat kullan›lmas›- ne ba¤l›d›r?
n›n nedeni afla¤›dakilerden hangisi olabilir?
KAVRAM DERSHANELER‹
51
Co¤raf Konum ve Etk er
KAVRAM DERSHANELER
10° E) Ekinokslardaki gündüz uzunlu¤u
12.
?
?
?
@? ??
??
?
??
?
?
A) 1 B) 2 C) 3
D) 4 E) 5
10.
13.
80°
75°
•M
• L •P
Türkiye'nin uç noktalar›na flekildeki gibi te¤et
olarak çizilen dikdörtgenin kuzeybat›daki kö-
flesinin koordinatlar› afla¤›dakilerin hangisin-
de do¤ru olarak verilmifltir? P noktas›nda yerel saat 17.00 iken M ve L nok-
talar›nda yerel saat kaçt›r?
Paralel Meridyen
M L
A) 42° Kuzey 26° Do¤u
A) 18.40 17.00
B) 42° Kuzey 36° Do¤u
B) 16.10 17.20
C) 36° Kuzey 26° Do¤u
C) 17.20 16.40
D) 36° Kuzey 45° Do¤u
D) 17.00 16.40
E) 26° Kuzey 42° Do¤u
E) 17.00 17.00
52
Co¤rafi Konum ve Etkileri
14. Ayn› meridyen üzerinde bulunan X ve Y noktalar› 18. Ekvator'dan 1665 km kuzeyde olan Y noktas›n›n
aras›ndaki uzakl›k 6438 km'dir. yerel saati, bafllang›ç meridyenindeki bir yerin ye-
X noktas› Ekvator üzerinde oldu¤una göre, Y rel saatinden 72 dakika ileridedir.
noktas› hangi paralel dairesi üzerinde yer al›r? Buna göre, Y noktas›n›n koordinatlar› afla¤›da-
kilerden hangisidir?
KAVRAM DERSHANELER‹
C) 15° Kuzey 36° Do¤u
D) 15° Kuzey 18° Bat›
E) 10° Kuzey 72° Bat›
16. Afla¤›dakilerden hangisi farkl› konumdaki iki Buna göre, bu ülkelerin hangisinde yerel saat
yerin ayn› boylamda oldu¤unun kesin kan›t›- fark› en az gündüz uzunluklar› aras›ndaki fark
d›r?
KAVRAM DERSHANELER‹
en fazlad›r?
17. Yerel saatleri bir saat farkl› olan iki nokta ara-
s›nda kaç derecelik boylam fark› vard›r? A) Ya¤›fl biçimi
B) Ya¤›fl düzeni
C) S›cakl›k düzeni
A) 4 B) 10 C) 15 D) Yeralt› zenginlikleri
D) 16 E) 20 E) Tar›msal etkinlikleri
53
Co¤rafi Konum ve Etkileri
@?e?@
@?V40Y
@?(Y?@ ?@ ?@ ?@e(R+Y
?@e@@@@
?@?.MI+Y @@0Y
3@@U
@@@?
?@@@f@?@?e?@
@?@?e?@h
?@?@ ?@ ?@?@ ?@@?f
?@@?V+R/
?@@?@Me
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
?@@?e@@
?@6KO2@@
W26T2@e
@?hg
@@@@e@??3@@(Me
?@@??@e&@@@<?e
@@f
?V40Y?e
?I4@f
@?e@?e
@?e
@?e@@@??@e@@@@
@?e@@@??@e@@@@
?@@??@@??@@?e@@
)X )X)X
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
?@f?@?@?@?/K?
?@f?@?@?@?/K?
?@f?@?@?@?/K?
?@e@@?@?@?@?V4@
?@e@@?@?@?@?V4@
?@e@@?@?@?@?V4@
A) Boylam derecesini
@? @?@?
@@e?@@@
@@e?@@@
@@e?@@@
?@ ?@?@
?W26?2@?
?W2(?@@?
?W2(?@6X
?7(YJ@V1
?7R'@@H?
?7(Yf
?@YO&@?@
?@?S@@W@
?@YO2@?@
?@@0R4@@
?@@@@@e
?@@@@@@@
@?@?e?@h
@(e?@e@@f
@@f@?@?e?@?@ ?@?@
@?(Ye?@h ?@@??@
?'@?e
?'@?e
?V'?e?'@?e
?V'?e
?V'?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
?@@?e@@
?@6KO2@@
W26T2@e
@?hg
@@@@e@??@@@@Ue
?@@??@e*@@0M?e
?@e?@e
?@M?I/e
V+M??@e
?@W&@)e
?@@Uf
@? @?@?
?@?W-X?@
?)X?@??@
?@ ?@?@
?@1?f
?@@?f
?@@)?@@@
?@@@@?@@
@@f@?@?e?@
@?@?e?@h ?@ ?@
?'@?e
?'@?e
?V'?e
?V'?e
)X )X
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
KAVRAM DERSHANELER‹
?@f?@?@?@?/K?
?@f?@?@?@?/K?
?@f?@?@?@?/K?
@? @?
?@e@@?@?@?@?V4@
?@e@@?@?@?@?V4@
?@e@@?@?@?@?V4@
?@ ?@
@@e?@@@
@@e?@@@
@@e?@@@
D) Yükseltisini ?@?@@@@?
@(e?@e@@f
?)T2@@@?
?)T2@@6X
?@?@@@H?
?@@Uf
?@@U?@V1
?@@)X@?@
?@@@?@W@
?@@)?@?@
?@@@?@@@
?@@@@@e
?@@@@@@@
@@f@?@?e?@
@?@?e?@h
@?(Ye?@h
?@ ?@?@
?'@?e
?V'?e
@@@@@@@@@@@@@?e
?@@??@
?'@?e
?'@?e
?V'?e
?V'?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@?hg
W26T2@e
?@@?e@@
?@6KO2@@
@@@@e@??@@@@Ue
?@@??@e*@@@U?e
?@@?@@e
?@0?4)e
V40R4@e
@?e @?e
@?e
)X )X)X
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
?@f?@?@?@?/K?
?@f?@?@?@?/K?
?@f?@?@?@?/K?
?@e@@?@?@?@?V4@
?@e@@?@?@?@?V4@
?@e@@?@?@?@?V4@
@? @?@?
@@e?@@@
@@e?@@@
@@e?@@@
?@ ?@?@
?@@6KO.?
?@@(e@?
?@@(?W-X
J(?'@(Y?
J@0Yf
J@0YW.R1
*U?O&Y?@
*U?S@UO@
*U?O)X?@
V4@@@@@@
V4@0R4@@
V4@@@)e
@(e/Xe@@f
@@f@?@?e?@
@?@?e?@h ?@ ?@?@
@?(YeV/h ?@@??@
?'@?e
?'@?e
?V'?e?'@?e
?V'?e
?V'?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@?hg
W26T2@e
?@@?e@@
?@6KO2@@
?@@??@e7@@0M?e
@@@@e@?J@@@0Me
@?g.Mg
@Mg
@?e @?e
@?e
@?e@@@??@e@@@@
@?e@@@??@e@@@@
?@@??@@??@@?e@@
)X )X)X
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@? @?@?
?@ ?@?@
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@@@@@@@@@@@@@?e
@?hg ?@e@?
O)T2@?
O2(?@@
@@@@e@??@@@@Ue
?@@??@e@@@0Y?e
@?hg @?@?@?
?W&?2@@?
?O2@e@@
@@@@e@??&@@@Xe
?@@??@e@@@@f
@?hg ?@f@@
?@K?O2@@
W&KO2@e
@@@@e@??@@@@Ue
?@@??@e&@@0M?e
?@e ?@e
I/e ?@e ?@e
I/e ?@e ?@e
I/e
@?e@?e
@?e @?e@?e
@?e @?e@?e
@?e
?@@??@@??@@?e@@
@?e@@@??@e@@@@
@?e@@@??@e@@@@ ?@@??@@??@@?e@@
@?e@@@??@e@@@@
@?e@@@??@e@@@@ ?@@??@@??@@?e@@
@?e@@@??@e@@@@
@?e@@@??@e@@@@
)X )X)X
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@?e?@@?@) )X )X)X @?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@?e?@@?@) )X )X)X
@?e?@@?@)
@?e?@@?@)
@? @?@? @? @?@? @? @?@?
?@ ?@?@ ?@ ?@?@ ?@ ?@?@
?@f?@?@?@?/
?@f?@?@?
?@f?@
?@e@@?@?@?@?V
?@e@@?@?@?
?@e@@?@?
@@e?@
@@?
?
?
?W2@
?
?/T.Y@
?/T
?S@HJ@
?S@
?&@?@@
?&@
?
@?@?e?@?
@(e?@e@@e
@@f@?@
@?(Ye?@g ?
KAVRAM DERSHANELER‹
?
?'@?
?
?V'?
?
?
?
?
?
?@f?@?@?@?/K?
?@e@@?@?@?@?V4@ @@@@@@@@?
@@@@@@@@@@@@@?
@@@@@@@@@@@
?
?@?@@?
?@?
@@e?@@@ @?hf ?@@??@e
@@@@e@??@@
?@@?
I
?
?
?@@?W.
J@5?*U @?
?
7@H?V/
@@?@e ?@@??@@??
@?e@@@??@e@@
@?e@@@??@? ?
54