-TÜRKÇE-
Sözcükte ve Söz Obeklerinde Anlam
"Sözcük" Nedir?
Kendi başına anlamı olan ya da kendi başına anlamı
olmamasına karşın cümİ9d9 anlam ilişkil^ri kuran anlatım
aracına sözcük denir.
Burdan da anlayacağımız gibi sözcükler ikiye ayrılır:
a) Kendi başına anlamı olan sözcükler; ayakkabı, silgi,
tabak, hasret...
b) Kendi başına anlamı olmayan sözcükler; ile, kadar,
gibi, veya, için...
Kendi başına anlamı olmayan sözcükler bulundukları |
cümlede anlam kazanırlar. | 1.GERÇEKANLAM
Senin kadar güçlü değii. (karşılaştırma)
Altın gibi bir kalbi var. (benzerlik)
ANLAMLARI AÇISINDAN SÖZCÜKLER |
SÖZCÜKLERDE ÇOK ANLAMLILIK
Sözcüklerin, yansıttıkları temel anlamın yanı sıra yeni
kavramlar da anlatır hale gelmelerine çok anlamlılık denir.
Sınavda çıkan sözcükte anlam sorularının büyük bir kısmı
çok anlamlılıkla ilgilidir. Bunun için soruları çözerken
sözcüğün kafamızdaki kalıplaşmış anlamını değil; cümle
içinde kazandığı anlamını esas almalıyız.
"Kesmek" sözcüğünü ele alalım:
Bir seyi parçalara ayırmak: Elindeki ipi makasla kesti.
İlişkiyi bitirmek: Onunla ilişkimi kestim.
Bakmak: Adam saatlerdir beni kesiyor.
Son vermek: Artık sesini kesmelisin.
Kapatmak, engellemek: Polis yolu kesti.
Bu anlamları çoğaltmak mümkündür.
Örnek:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "almak" sözcüğü-
nün anlamıyla kullanımı uymamaktadır?
anlam kullanım
A) ele geçirmek, fethetmek: bu şehri biz aldık, biz koruyacağız
B) Yolmak, koparmak: kaşını sıkça aidırıyor.
C) çevirmek kuşatmak: onu evden ben alırım
D) içeri sızdırmak: gemi su almaya başladı
E) içine sığdırmak. Bu araba on kişiyi alır.
S
C seçeneğindeki çevirmek sözcüğü ile kullanımı birbirine
uymamaktadır. Cümledeki kullanımına göre bir yerden
alıp başka yere götürmek anlamındadır.
(Cevap C)
i
a) Temel Anlam S&te
;
J Bir kelimenin herkes tarafından bilinen ilk anlamına denir.
Bir kelime söylendiğinde "i!k anda" herkes aynı şeyi
anlıyorsa, bu o kelimenin gerçek anlamıdır. Örnek: "Suya
büyükçe bir yem attı." Bu cümlede "atmak" kelimesi "bir
cismi bir yöne doğru fırlatmak" anlamıyla kullanılmıştır.
Bu anlam sözcüğün ilk (gerçek) anlamıdır.
Örnek:
- Duvarın üstünden güçlükle atiadı.
- Son bomba büyük bir gürültüyle patladı.
- Çok kayganmış yere düştüm.
- Gülhan diş sağlığına önem veriyor.
- Bu mevsimde başını soğuktan korumalısın.
- Paketlerin her biri 25 kg'dan daha ağır olmamalı.
- Yeni aldığım kunduraayaklarımı incitti.
- Yeşii gözleri ona gurur veriyordu.
- Düğmeyi diktim ama iğneyi kaybettim.
Altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır.
b) Yan Anlam
Bir sözcüğün temel anlamına bağlı olarak kazandığı yeni
anlama yan anlam denir. Yan anlam ile temel anlam
arasında bir benzerlik ilişkisi vardır.
- Şirketin başında oğlunu görmek istiyordu.
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU

- İki saat yürüyerek suyun gözüne ulaştık. Ornek:

- Çekmec9nin gözlerinde kalemi bulamadım. Sevincini aözlerinden I (Temel | Gerçek
okuyabiliyordum. \ anlam) \
- Kravat iğnesi takıım elbisesine uymuyordu. Kalemlerini çantanın gözü-ne İ (Yan anlam) anlam
yerleştirdi.
Altı çizili sözcükleryan aniamlarıyla kullanılmıştır. Sen benim iki gözümsün. 1 (Mecaz i Mecaz
Sözcükİ9re yan anlam kazandırmanın yoltarından biri de İ anlam) \ anlam
Elmanın yere düşmesini ilk i (Temel ; Gerçek
insan organlarını doğadaki kavramlara aktarmaktır. Şu :
gören kimdi? : anlam) anlam
örnekleri inceleyelim Yılın ilk karı Erciyes'e düştü. i (Yan anlam) i
- Dağın sırtı - Yorganın yüzü

- Küreğin beli - Ayakkabının burnu Bu derde düşeli yüzü ; (Mecaz \ Mecaz

gülmüyor \ anlam) ! aniam
2005 KPSS "Bakmak" sözcüğünün anlamca türlenişini inceieyelim:
Bir eleştirmenimiz şöyle diyor: "Şu da bir gerçektir ki, şiirin
avagına köstek olan uyağı atmakla, Orhan Veli şiirimize - Her tarafa baktım; ama onu göremedim. (Temel
çok büyük katkıda bulunmuştur." Anlam)
Bu cümlede altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağı- - Güneye bakan pencereden denizi görebilirsiniz.
dakilerden hangisidir? (Yan Anlam)
A) Şiirin anlaşılmasını zorlaştırmak
- Yaşlılık yıllarında anneme ben bakmak isterim.
B) Şairteri birbirini taklit etmeye yönlendirmek
C) Şiirin benimsenip sevilmesini eng^llemek (Mecaz Anlam)
D) Şiiri, belirli sınırların içine haps9tmek
E) Şiirde, bilinen konuların işlenmesine yol açmak 3. TERİM ANLAM

Bilim, sanat, spor ya da meslek dallarından birinde kav-

"Köstek olmak" deyımi bir işin yapılmasında engel teşkil
etmek, daraltmak anlamındadır. Açıklamaya en uygun
ifade "şiiri, belirli sınırların içine hapsetmek" ifadesidir.
(CşyapD)
ram oluşturan sözcüklere terim denir. Terimler kesin
anlamlıdırlar V9 tanımiarı evrenseldîr.
Örnek:
- Bu oyun iki perdeden oluşuyor. (Terim)

- Kutuplar buzullarla kaplıdır. (Terim)

2.MECAZANLAM
Bir sözcüğün gerçek anlamından büsbütün kayarak
başka bir anlamı karşıiayacak biçimde kullanılmasıyla
mecaz anlam oluşur.
| M^caz anlam kelim^ye bizim yüklediğimiz anlamdır.
- Tatlı diliyle bize mutluluk verdi.
- Onurumu kırmana izin veremem.
- Takımımız üç gol_yedi. (Terim)
- Açıortav problemlerini çözüyorum. (Terim)
- Bu gazel çok güzelmiş. (Terim)
- Üçgenin açılarını bulamadı, (Terim)
- Benim açımdan sorun yok (Terim Değil)
|
BiloiNolu/
Bir sözcüğün terim anlamlı olabilmesi için cümle ö-
nemlidir. Sözcük cümle içinde tanım yapılabilecek

- Yüreğindeki inçe sızı ile yaşayacak. 4. SOYUT-SOMUTANLAM

Somut: Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algıladı-
- Konuyu ann^me açmaktan başka çarem yoktu. ğımız kavramlardır.
- Soğuk havada dışarıdaydık. (somut-
- Öğretmenin gözünden de düştü.
deri-^dokunma duyu organı)
Altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır. - Güzel sesini dinledik. (somut-kulak—»işitme duyu
organı)
Sözcüğün temel ve yan anlamı o sözcüğün gerçek anla-
mı olarak değerlendirilir.
 -TÜRKÇE-

- Mavi kazak giymiş. (somut-göz—>görme duyu or- Eş anlamlı kelimeler genellikle birbirlerinin yerine kullanı-
ganı) labilirler. Ancak bazı durumlarda anlamdaş sözcükler
birbirinin yerini tutamaz. Buna en güzel örnek deyimlerdir.
Soyut: Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılaya-
Örnek:
madığımıztüm kavramlardır.
Rüya gördüm. (soyut-beyin —>beyin bir duyu - Ben bu işi kafama koydum.
organı değil)
- Ben bu işi başıma koydum. (Diyemeyiz. Çünkü
Hasret zordur. (soyut-kalp —> kalp bir duyu or- anlatım bozukluğuna yol açarız.)
ganı değil)
Eş anlamlı kelimeler dahi oisa deyimlerîn ya da ata-
|şomutlamâl[Soyut kavramların anlatılması biraz zordur.
BLT nedenle biz daha kolay anlaşılan ve anlatılan somut
sözcükleri kullanırız. Buna somutlama denir. Örnek:
Adamın kafası taşla yarılmıştı.
Örnek:
Çocuk başını doğrultamıyordu.
- Geçen yıl ka]j) ameliyatı oldu.
Örnek:
somut
- 0 kalpsizin biridir. (Somutlama) Serhat düzenbazın birisidir.
Böyle hilekâr adam olmaz.
soyut (Gerçekten kalbi mi yok?)
Dikkat edilirse bu sözcüklerin söyleyiş ve yazılışları farklı,
5. NİTEL-NİCEL ANLAM anlamları ise aynıdır. işte böyle sözcüklere eş anlamlı
Nitel: Bir kavramın ya da varlığın özelliklerini anlatan sözcükler denir.
sözcüklere nitel anlamlı sözcükler denir. Bu sözcükler
Bir sözcüğün eş anlamiısını bulurken cümle içindeki
"Nasıl?" sorusuna cevap verirler.
anlamına bakılır.
- Büyük adam olacağım. Nitel (ölçülemez) -
tc b) Yakın Anlamlı Sözcükler / Sözler
Tath sözler etti. Nitel (ölçülemez) m
n Eş anlamlı gibi görünmelerine karşın aralarında az çok
c
Nicel: Bir kavramın ya da varlığın azalıp çoğalan, sayı- o
w anlam ayrılıkları bulunan sözcükierdir.
lan, ölçülen, tartılan özelliklerini anlatan sözcüklere nicel
anlamlı sözcükler denir. Örnek:
- Büyük bir ev. Nicel (ölçülebilir) öğüt
nasihat Yol gösterici söz
- Uzun yol. Nicel (ölçülebilir)
akıl
Dar pantolon. Nicel (ölçülebilir) Ortak Anlam

6. GENEL VE ÖZEL ANLAM

Aralarındaki ortak özelliklere göre daha çok varlığı kap-
sayan, aynı kavramları topluca düşündüren sözcüklere
genel; anlamları sınırlı olan, kavramları tek tek düşündü-
ren sözcüklere de özel anlamlı sözcükler denir.
Örnek:
Türkiye - Ankara - Sincan (genelden özele)
Ses. hece, sözcük, cümle, paragraf (özelden genele)
SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İÜŞKİLERİ
a) Anlamdaş (Eş Anlamlı) Sözcükler:
Yazılış ve okunuş bakımından farklı, fakat anlamca aynı
olan sözcüklerdir. Anlamdaş sözcüklerden biri genelde
yabancı kökenlidir.
Kıymet- değer, cevap- yanıt, misafir- konuk
Yakın anlamlı Sözcükler
nilgiNotuf
| Aynı anlama gelebilecek sözcükleri cümle içerisinde \
| bir arada kullanmak anlatım bozukluğuna yol açar. [
Örnek: Önümüzde saglıklı ve sıhhatli nice yıllar var. (Altı
çizgili sözcüklerin biri gereksizdir.)
c) Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler
Anlam bakımından birbirine ters düşen, birbiriyle çelişen
sözcüklere karşıt (zıt) sözcükler denir. Sözcüklerin olum-
suzları, karşıt anlamları değildir.
Örnek:
» gel X git (zıt anlamlı)
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

» gel-gelme (zıt değil) AKTARMALAR

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükleri inceleye-
a) Ad Aktarması (Düz değişmece)
lim. Hepsi zıt anlam oluşturmuştur.
Örnek: Bir sözcüğün benzetme amacı güdülmeden, herhangi bir
ilişkiden ya da çağrışımlardan yararianarak başka bir
- "Gönlümü alan siz, vermeven siz." sözcüğün yerine kullanılmasıyla oluşturulur.
- "Ağlarım aklıma geldikçe gülüştüklerimiz."
Örnek:
- Eski düşmandan dost olmaz. - İçeri girerken ayaklarını çıkar. (ayakkabılarını)
- Kah ağlayıp kah gülmüşüm kimin umurunda. Ayaklarını kelimesinden hepimiz çağrışımsal olarak ayak-
d) Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler kabımızı anlıyoruz. Burada iç-dış ilişkisi kurularak ad
aktarması yapılmıştır..
Yazılışları ve söylenişleri aynı, anlamları tümüyle farklı Ayak —> Ayakkabı
olan sözcüklerdir.
dış
Sözcükler arasındaki gerçek-mecaz anlam ilişkisi sesteş-
lik oluşturmaz. Ad aktarmasının bir adı da Mecaz-ı Mürsel'dir.
Örnek: Örnek:
Niçin kondun a bülbül Orhan Pamuk'u okuvorum. (kitap)
Kapımdaki asmava. (üzüm çardağı) "Çatma kaşlarını ey nazlı hilâl!" (bayrak)
Ben yarimden ayrılmam Gökten bereket yağıyor. (yağmur)
Götürseler asmava. (idam etme eylemi)
b) Deyim Aktarması
SÖZCÜKLERLE İLGİLİ ANLAM Ad aktarmasından farklı olarak benzetme amacı güdüle-
rekyapılır.
OLAYLARI
1) İnsandan Doğaya Aktarma: Organ adlarının, insana
a) Dolaylama ait özelliklerin doğaya aktarılmasıdır.
Bir sözcükle anlatılabilecek kavramları başka sözcüklerle İnsan dışındaki kavramlar Türkçe'de doğa şeklinde ad-
aynı anlama gelecek biçimde anlatmaya denir. landırılır.
Örnek: - ölü deniz (deyim aktarması) (insandan doğaya)
- Yavru vatan—»-Kıbrıs - kel tepe (deyim aktarması) (insandan doğaya)
- Beyaz altın—►Pamuk 'Ç
2) Doğadan İnsana Aktarma: Doğayla ilgili
- Meşin yuvarlak—>Futbol topu özellikler
- Minik serçe—>Sezen Aksu insanlara aktarılabilir.
- sert adam (deyim aktarması) (doğaya ait bir özel-
- Güneyin incisi—♦ İzmir
lik)
- Kara elmas—> Köımür
3) Duyular Arası Aktarma: Bir duyu organının yapabile-
- Bacasız sanayi—>Turizm
ceği bir görevi başka bir duyu organının üstienmesidîr.
b) Güzel Adlandırma: Tatlı S9S
Duyulduğu zaman korku, nefret, tiksinti gibi duygular tatma işitme
uyandıran kavramları daha güzel sözcüklerle anlatmaya
güzel adlandırma denir. Burada dilin yapabileceği işlevi kulak üstlenmiştir. Buna
duyular arası aktarma denir.
Örnek:
- Vefat 9tmek—> öimek
- İstifra 9tmek—* kusmak
- Defnetmek—> gömmek
- İşitme engelli—> sağır
 -TÜRKÇE-

KALIPLAŞMIŞ SÖZCÜK GRUPLARI (SÖZ - Başarmak için terlemeyi göze almalısın. (Bir şeyı
ÖBEKLERİ) yapabilecek cesareti göstermek)

- Ocağına düşmek
DEYİMLER
- Dört elle sarılmak
Deyim, en az iki sözcüğün kalıplaşarak yeni bir anlam
- Yüreği ağzına gelmek.
kazanmasıyla oluşan mecaz sözlerdir.
- Hükümet bu ay yine kemerleri sıktı.
» Deyimlerde, kelimelerden biri veya kelimelerin tümü
anlam kaybına uğrar. - Bu teklife aklı yatan var mı?

» Deyimler kalıplaşmış söz gruplarıdır. - Olanları aklım almıyor.

» Deyimler yargı bildirmez, öğüt vermezler. - Atı alan Üsküdar'ı geçti. (Cümle şeklinde deyim)

» Deyimi oluşturan kelimeler değiştirilemez. - Çoğu gitti azı kaldı. (Cümle şeklinde deyim)

» Az sözle çok şey anlatılmasını sağlar.

» Bir dilin en zengin ve renkli malzemesidir; dilin gücü-nün
göstergesidir.
» En az iki kelimeden meydana gelen söz gruplarıdır. »
Mecaz anlamlı, kalıplaşmış söz öbekleridir.
Gelelim senın şıırierıne... Senin şiirin ne renk? Onlar ^
şiirimizin neresinde duruyor? Sen bu şiirieri yazarken p
kimlerden el aldın? Bunlar, öteki şairlerin şiirlerinden
%
hangi yönleriyle ayrılıyor?
%
Aşağıdakilerden hangisi, bu parçada geçen "el al-
mak" deyiminin anlamını içermektedir?
A) Senin şiirlerinin, öteki şairlerin şiirlerinden farkı nedir?
B) Senin şiirlerinin edebiyatımızdaki yeri nedir?
C) Şiir alanında beğenip etkilendiğin şairler hangileridir?
D) Şiirlerinde ne gibi yenilikler gözleniyor?
E) Başka hangi şairler senin gibi şiir yazıyor?
Deyimlerin anlamları doğru olarak bilindikten sonra bu tür
soruiarın çözümü çok daha kolay olacaktır. "El almak"
deyimi daha önceden var olan bir geleneği, alışkanlığı,
yeteneği devam ettirmek demektir. Bu bilgiler ışığında
doğru yanıtın C seçeneği olduğu açıktır.
(CeyapC)
Örnek:
ATASÖZLERİ
Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını genel
kural, bilgece düşünce veya nasihat olarak anlatan, kalıp-
laşmış biçimleri bulunan ve toplum tarafından benimsen-
miş özlü sözlerdir.
» Anlam derinliği vardır. »
Yargı bildiren cümlelerdir.
» Kalıplaşmış ve halk diline, kültürüne yerleşmiş cümle-
lerdir. (Sözcükler değiştirilemez)
» Anonimdir, kimin söylediği belli değildir.
» Çoğu mecaz anlamlıdır.
Örnek:
- "Bir elin nesi var, iki elin sesi var." (Birlikteliğin
önemi)
- "Sakla samanı, gelir zamanı." (Tutumlu olmak)
- "Su uyur, düşman uyumaz." (Dikkatli olmak)
- "Acı patlıcanı kırağı çalmaz." (Hayatta bir çok so-
runla karşılaşıp bunlardan başarı ile çıkmış oian-
iar, bundan sonra karşılaşacakları zorlukları da
atlatabilirler.)
- "Babadan mal kalır, kemal kalmaz." ( Maddi var-
lıklar çocuklara miras kalabilir, ama olgunluk ve
fazilet miras yoluyla kazanılmaz.)

- Dünya başına yıkılmak (Umutlarını yitirmek.) [ Deyimler kavram ve durum bildirir, yargı bildirmez.
- Dünya başına dar olmak. (Büyük bir çaresizlik i- |
I Ataşözleri yargı bildirir, nasihat eder.
çinde kalmak.)
- Bir an ondan gözümü alamadım. (bakmaya do- j
yamamak)
İKİLEMELER

Sözcüklerin anlam gücünü arttırmak ve anlamı pekiştir-

mek için aynı ya da benzer sözcüklerin ya da karşıt an-
lamlı sözcüklerle benzer sesli sözcüklerin bir
arada
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
kullanılmasıyla oluşan sözcük gruplarına ikileme denir.
Değişik yollarla ikileme oluşturulabilir.
» Aynı sözcüklerle;
- Yavas vavas geldi.
- Hızlı hızlı konuştu
» Karşıt anlamlı sözcüklerle;
- Asağı vukarı elii milyon eder.
- Evde irili ufaklı bir çok eşya var.
» Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle;
- Para mara istemem.
- Yırtık pırtık olmuş,
» Yakın anlamlı sözcüklerle;
- Doğru dürüst konuşmuyor.
- Hısım akrabavı ziyaret etti.
» Yansıma sözcüklerle;
- Zangırzangır titriyor.
- Gümbür gümbür geliyor.
» İkisi de anlamsız sözcüklerle:
- Abur cubur yemek yeme.
- Ivırzıvır ne varsa almış.
2005 KPSS
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözlerden han-
gisi "ikileme" degildir?
A) Gördüklerini iki gözü iki çeşme anlattı.
B) Duyduklarını gûle oynava anlattı.
C) İçine karıştığı olayları isteksiz isteksiz anlattı.
D) Başına gelenleri, enine bovuna anlattı.
E) Düsündüklerin açık secik anlattı.
"iki gözü iki çeşme "ikileme değil; deyimdir.
(CevapA)
ÇOZUMLU ORNEKLER
Aşağıdakilerin hangisinde mecaz anlamıyla
kullanılmış bir sözcük vardır?
A) Ankara-Adana arası sanırım yedi saattir.
B) Babam gözlerini kısmış bize bakıyordu.
C) Müdür Beyi uzun zamandır tanıyorum.
D) Çamaşır makinesinin kolu kırılmış.
E) Bu işte senin harcanmanı istemem.
Ç&2ÖM8
E seçeneğindeki "harcanmanı" sözcüğünü inceleye-
lim. Bu sözcüğün gerçek anlamıyla kullanıldığı yer
para harcamaktır. E seçeneğinde ise anlatılmak is-
tenen "ziyan olmak"tır.
(Cevap E)
o ço
Ui
Aşağıdakilerin hangisinde "perde" sözcüğü "belir-
sizlik, sır" anlamında kullanılmıştır?
A) Yolsuzluklar üstündeki perde hâlâ aralanamadı.
B) Eve geldiğinde ilk iş perdeyi kapatmaktı.
C) Oyunumuz gelecek hafta perde diyecek.
D) Perdeden süzülen ışık odayı dolduruyordu.
E) Olanları nasıl görmezsin, gözüne perde mi çekti-
ler?
Böyle sorularda, sözcüklerin cümle içindeki kullanım-
larına göre kazandıkları anlam esas alınmalıdır. Bu-
na göre "perde" sözcüğünün belirsizlik, sır anlamın-
da kullanıldığı cümle A seçeneğindeki cümledir.
(Cevap A)
 -TÜRKÇE-

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz-
vardır? cükler arasında sesteşlik ilişkisi kurulamaz?

A) Karşılaşmada kalecimiz büyük alkış topladı.
B) Çukurova beyaz altın üretiminde ilk sıradadır.
C) Zonguldak, Türkiye'nin kömür deposudur.
D) Büyük bir kuş gölde kaygısızca süzülüyordu.
E) Futbol takımımız yine yüzümüzü güldürdü.
Dolaylamayı hatırlayalım. Bir kelimeyle anlatılan bir
kavramı, iki kelimeyle anlatmaya denirdi. Beyaz ai-
tın; pamuk (Dolaylama).
(Cevap B)
A) Hakem tag atışının yanlış kullanıldığını beiirtti.
Prens taç giydikten sonra kral olacak.
B) Her sabah kalkar kalkmaz süt içerdi.
içerde seni bekleyen bir bey var.
C) Dün Jokey Klubü'nde ata bindim,
Byıkere söyledim hala beni dinlemiyor.
D) Yüzünü buruşturup hediyeyi beğenmediğini söy-
ledi.
Geçen sene Antalya'ya yüzmeye gittim.
E) Sanat yaşamı zorluklarla doluydu onun.
Bardağın hep dolu tarafını görenlerden misin?

Sözcüklerin yan ve mecaz anlamlarıyla sesteşlik

oluşturulamaz. Sesteşlik olması için arada hiçbir an-
lam ilgisi bulunmaması gerekir.
A) Taç —> Futbolda terim
Taç —> Kafaya takılan nesne
B) İçer —> Eylem
İçer (i) —> yer
m C) bin -> Eylem
"(3
€£
LU Bin —> Sayı
a D) Yüz —> surat
Yüz —> Eylem
E seçeneğinde verilen cümlelerde ise "dolu" sözcük-
leri arasında anlam ilişkisi vardır.
Q (Cevap E)
ıtı
>■

4. Aşağıdakilerin hangisinde duyular arası aktarma söz

konusudur?

A) Yaşadıklarının izi yüzündeki derin çizgilerdi.

B) Ay, olanca güzelliğiyle odaya doluyordu.
C) Bereketli yağmur her yana can vermişti.
D) Akbabalar sert çığlıklarla avlarına yaklaşıyordu.
E) Sıcak havalarda caddeler bile tenhadır.

"D" seçeneğindeki "sert çığlıklar" ifadesini inceleye-

lim "sert" dokunma duyu organıyla algılanabilen bir
kavramdır. Çığlık ise işitme duyu organıyla algılana-
bilen bir kavramdır, burada dokunma duyu organının
işini işitme duyu organı üstlenmiştir.
(Cevap D)
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL

4. Aşağıdakilerin hangisinde "aramak" sözcüğü

ÇOZUMLU KONU "Üniversiteye geldiği ilk günden annesini aramaya
KAVRAMA TESTİ başlamıştı." cümlesindeki anlamıyla kullanılmış-
tır?

A) Bir hayli zaman evin içinde bir şeyler aradı.

1. Kalite açısından baktığımızda ...... sayılabilecek B) Ben insanlarda güzellik aramam, önemli olan dü-
çaiışmalar sergüenmiştir. rüstlüktür.
C) Memlekete gittiğimde Ankara'nın kalabalığını bi-
Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden learadım.
hangisi getirilirse cümle olumsuz bir anlam içe-
rir? D) Büyükannemi uzun zamandır neden
aramıyorsun?
A) mükemmel
E) İnsan bir kez düştü mü ne arayan olur ne soran.
B) pürüzlü
C) harika
D) iyi 5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin
E) kusursuz hangisi gerçek anlamında kullanılmıştır?

A) Çocuğun gözlerinden zeka fışkırıyordu.

2.
ö
Aşağıdaki cümleierin hangisindeki ikilemeyi > 5
oluşturan sözcükler tek başlarına kullanılamaz? ğ
A) Aşağı yukarı iki saattir çalışıyorum.
B) Beni az çok tanıyormuş.
C) Yalan yanlış sözlerle bizi oyalama.
D) Abur cubur yersen kızarım.
E) Kılık kıyafetine dikkat et.
B) Sütü süzdükten sonra iyice kaynatmalısın.
C) Bu kadar şaf olabilmene şaşırıyorum doğrusu.
D) Yaşlı adamın söyledikleri buiunmaz bir haziney-
di.
E) Kadın bu altın kalpli adama bir türlü
kızamıyordu.
§ 6. "Elbiseni mağazaya sipariş verdim, yarın getirirler."
£■ Cümlesinde mağaza sözcüğü mağazadaki satıcı an-
lamında kullanılmıştır.
Aşağıdakilerin hangisinde böyle bir kullanım
vardır?

A) Ne tilkidir o, kolay kolay yaş tahtaya basmaz.

B) Ferhat'ı dün bu evden sormuştuk.
C) Usul usul kar yağıyor, bak ne güzel.
D) Dükkanın önünden geçerken onu gördüm.
E) Keşke bu sözlerinle beni yıkmasaydın.

7. "Unutmak" sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde

3.
Aşağıdakilerin hangisinde "gündüz" anlamı "gün"
sözcüğü ile sağlanmıştır?
A) Çocuklar gün batmadan evvel evde olmalıydı.
B) Kuzey Yarım Küre'de en kısa gün 21 Ara-
lık'tadır.
C) Birkaç gün sonra yeni eve taşınabiliriz.
D) İki gün evvel İstanbul'da geziyordum,
E) 24 saat bir güne denk gelmektedir.
"Bana yaptığın kötülükleri unuttum" cümlesindeki
anlamıyla kullanılmıştır?
A) Üniversiteyi kazanma fikrini unutsan iyi olur.
B) Yarınki pikniğe gelmeyi sakın unutma,
C) Öğretmenime ne söyleyeceğimi unuttum,
D) Hatalarımı unut geleceğe umutla bakalım.
E) Unuttuğu isimlere ajandadan tekrar baktı.
 -TÜRKÇE-

8. "Baş" sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde 12. I. Bugün mağaza erken açıldı.
deyim içinde kullanılmıştır?
II. Taiihim günden güne açıiıyor.
A) Başından boynuna dek uzanan bir yara izi var- III. Benimle konuşunca biraz açıldı.
dır.
IV. Titanic son yolculuk İçin denize açıldı.
B) Bu saatten sonra başhekim açıklama yapmaz.
V. Kardeşimle aram açıldı, moralim bozuk.
C) Beni başından atmak istediğini anladım gözle-
rinden. "Açılmak" sözcüğü, yukarıdaki cümlelerde kaç
değişik anlamda kullanılmıştır?
D) Herkes başını deliğe sokup orada dua ediyordu.
E) Bu başım neden ağrır biliyor musun? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

9. Cumhuriyetin ilk yıllarında Kayseri'den gelmişler;

ama Adana'da kök salmışlar.
13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde 'düşmek" söz-
Altı çizili sözün bu cümleye kattığı anlam, aşağı-
cüğü "Yüzüklerimizi takmak sana düşer." cümle-
dakilerden hangisinde vardır?
sindeki anlamıyla kullanılmıştır?
A) Babamın hastalığı, böbreklere iyice yerleşmiş.
A) Babam ölünce evin geçimi ablama düştü.
B) Bu şehre taşınalı sanırım dört yı! oldu.
B) Rüzgarda masanın üstündeki kağıtlar yere düş-
C) Her şeye önem vermezdi; onun için radyo gibisi tü.
yoktu.
C) Eminim bu işten onun payına çok az düştü.
D) Asiye bilmiyorum nasıl birden zengin oldu.
D) Ağaçların koyu gölgesi geçtiğimiz yola düşüyor-
E) Arkadaşları onun bu dünyadaki her şeyiydi. du.
o E) Çocuğun ateşinin düşmesine annesi çok sevindi.
tt
10. I. Takım elbise erkeği gösterir.
w
w a.
II. Öğretmen soruların çözümlerini gösteriyor.
14. I. Şirketten çıkınca size uğrayıp geçeceğim.
III. Bir evi gösteren içindeki eşyadır. o
UJ II. Böyle hakaretlere uğrayacağımı bilseydim hiç
>
IV. Bu hareket onun niyetini gösterdi. konuşmazdım.
III. Onun gazabına uğramaktansa ölmeyi yeğlerim.
V. Yolu bize o gösterdi.
IV. Eve uğramadan arkadaşlarının yanına gitme.
"Göstermek" sözcüğü yukarıdaki cümlelerin han- V. Arkadaşının sitemine uğrayacağını bilmiyordu.
gilerinde "güzelliğini ortaya çıkarmak" anlamında
kullanılmıştır? "Uğramak" sözcüğü yukarıdaki cümlelerde kaç
B) l-lll değişik anlamda kullanılmıştır?
C) ll-lll
A) l-ll D) III-IV
E) IV-V A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde

15. I. Buaracanımçoksıkılıyor.
altı çizili sözcük terimsel anlamda kullanılmıştır?
II. Sıkılmış portakalları çöpe attı.
A) Kurşun kaiemlerin ucunu açmak için öğrenciler III. Boynundaki ip biraz daha sıkılıyordu.
sıraya girdiler.
IV. Sıkıldım artık, hadi gidelim!
B) Oyuncular topu kaleye sokmak için uğraştılar.
V. Meyveler daha yeni stkılmıştt.
C) Eskiden beri hayatını kalemiyle kazanırdı.
Numaralanmış cümlelerde "sıkılmak" sözcüğü kaç
D) Bugün geçmişte yaptığım hatalardan dolayı piş- farklı anlamda kullanılmıştır?
manım.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) Dünya malına önem vermeyen bir kişiydi.
10- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-
16. I. Ilk anda soruları çok merak ettiler.
II. Onun iyi bir yazar oluşu her zaman doğruyu
yazma merakındandır.
III. Merak etme, bu işin altından da kalkacaktır.
IV. Her şeyi bilmek istiyor, merakını yenemiyordu.
V. Kitap merakı onu gözlerinden edecekti.
"Merak" sözcüğü yukarıdaki cümlelerde kaç deği-
şik anlamda kullanılmıştır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
17. Aşağıdakilerin hangisinde insana ait bir özellik
insan dışındaki bir varlığa aktarılmamıştır?
A) Fırat nehri yıllardır bana sırdaş olmuştur.
B) Su damlası yere düştü, bir daha ayılamadı.
C) Kapının kırık kolunu tamir etmem lazım.
D) Yağmur gülersin; taşlar bile filizlenir.
E) Rüzgarın hızının yarın azalacağı belirtildi.
o>-
m
18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı "o
UJ
sözcük ya da söz öbekleri bir arada kullanılmış-
tır?
A) Geri döneceksen eğer geldiğimiz yolu kullanma-
lısın.
B) Hep yarın diye diye hepimizi oyalıyordu.
C) Alçak gönüllüydü ama bazen burnundan kıl al-
dırmazdı.
D) Elimden geleni yapıp sınavı kazanacağım.
E) Verdiğim emaneti ona iletirsen sevinirim.
19. Bir kavramı benzetme amacı gütmeden başka kav-
ramlarla anlatmaya mecaz-ı mürsel (ad aktarması)
denir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu tanıma uygun bir
kullanım vardır?
A) Evdekilerin dırdırından bıktım artık.
B) Çatısı akan bir evde oturmak istemem.
C) Apartmandaki dört numaralı daire kiralanmış.
D) Sobayı yaktığında Rahime'ye haber ver.
E) Güneyden esen rüzgarlar daima sıcaktır.
20. Aşağıdakilerin hangisinde insana ait bir özellik
doğaya aktarılmıştır?
A) Ayakkabım iyice aşınmış, kullanılmaz hale gel-
miş.
B) Sen ne korkak bir adammışsın, şaşırdım kaldım.
C) Bu vadi Fırat'ın kolları ile hayat bulur.
D) Ben de herkes gibiyim; acımasız, gelecek düş-
künü.
E) Geceler her zaman seni hatırlatır bana.
21. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük
diğerlerine göre daha genel anlamlıdır?
A) Bu roman; realist açıdan kaleme alınsaydı daha
başarılı olurdu.
B) Şu elma diğerlerine göre daha kırmızı görünü-
yor.
C) Karşıdaki adam sanırım bize gelmemiz için el
sallıyordu.
D) insan doğaya zarar veren tek canlı olma özelli-
ğini gösterir.
E) Zavallı kadın, şimdi kim bilir ne çok acı çekiyor-
dur.
22. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut anlamlı
bir sözcük soyut anlam kazanmıştır?
A) İşe girdiğinden beri havasından geçilmiyor.
B) Kalbimizde her zaman dostluğa yer vermeliyiz.
C) Zaman ne de çabuk geçiyor, Mona.
D) Başı zorda kalınca hemen yanıma gelir.
E) Dün gece güzel bir rüya gördüm.
23. Aşağıdakilerden hangisinde soyut bir kavram
somut bir sözcükle anlatılmıştır?
A) Gözlerim gözlerinde erisin, unut dünyayı.
B) Örümcek kafalı adamın tekisin sen.
C) Bir hüzün masalı sanki sözlerin.
D) Güzellik kişiden kişiye değişmektedir.
E) Doğru olanı herkes onaylar.

24. I. Bu şarkıyı oldum olası sevmem.
II. Ara sıra balık tutmaya gitmeye bayılırım.
III. Oradan buradan duyduklarınla hava atıyorsun.
IV. Öteden beri bu yazar benirn favorimdir.
V. Öteden beriden değil biraz bizden bahset.
Bu cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözler bir-
birine yakın anlamlıdır?
A) l-ll D) B) IV-V
ll-lll E) Il-V
25. "Çala kalem yazdığım şiirler bile beğeniliyordu."
Bu cümlede geçen "çala kalem" sözü yerine aşa-
ğıdakilerden hangisi getirilemez?
A) gelişigüzel
B) üstünkörü
C) rastgele
D) özenerek
E) karadüzen
26. I. Soruları bir çırpıda cevapladı.
II. Dağıttığı odasını çabucak topladı.
III. Birdenbire dışarı çıkıp koştu.
IV. İşlerini el birligiyle bitirdik.
Yukarıda numaralandırılmış cümlelerin hangile-
rindeki altı çizili sözler anlamca birbirine en va-
kındır?
A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.
D) II. ve IV. E) III. ve IV.
27. Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde deyim açıkla-
masıyla birlikte verilmiştir?
A) 0 herkese her zaman kafa tutar.
B) Bu evdeki herkes yumuşak başlıdır.
C) Memur işi yokuşa sürdü bize güçlük çıkardı.
D) Yine iki ayağımı bir pabuca sıkıştırmaya başladı-
lar.
E) Beni görünce adeta dilini yuttu.
-TURKÇE- 11
28. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde mecazlı bir
söyleyişi yoktur?
A) Köpeğin ahmağı baklavadan pay umar.
B) İtle yatan bitle kalkar.
C) Sirkeyİ sarımsağı hesap eden paçayı yiyemez.
D) Taş yerinde ağırdır.
E) Son pişmanlık fayda vermez.
C) I-IV
29.
"Bir tek kelimeyle belirtilebilecek bir kavram, birden
çok kelimeyle anlatmaya dolaylama denir."
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama yok-
tur?
A) Bu yıl bacasız sanayiden beklenen gelir elde e-
dilmedi.
B) Istanbul'da yapılan seminer çok faydalı oldu.
C) File bekçimiz yine çok başarılıydı.
'ü
LU
D) Yavru vatandaki sorunların bir an önce çözüime-
Q
si gerekiyor.
W
E) Büyük kurtarıcıyı hepimiz çok özlüyoruz.
Q
Ui
30. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük
mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A) Misafirler gidince ortalığı ben topladım
B) Bedenimizi yeterince koruyabildiğimizi söyleye-
meyiz.
C) Bu yoldan sonra sağa dönelim,
D) Yeni gelen çocuk birden açıldı.
E) Şert bir yastıkla uyumuş kalmışım.
31. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
hangisi nitelik bildirmemektedir?
A) Be§ kilo muzu kime aldın?
B) Küçük hayaller insanı küçültür.
C) En güzel armağan saygıdır.
D) İş ararken uzun uzun düsündüm.
E) Eski halıları dün sattık.
12- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
32. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aitı çizili deyim
"çok dikkatle dinlemek" anlamındadır?
A) Söylediklerimiz kulak kabarttığını fark ettim.
B) Evdeki dedikodular onunda kulagına çalındı.
C) Oturanların hepsi kulak kesilmig yaşlı adamı
dinliyordu.
D) Onun kadar kulağı delik birini tanımadım.
E) Böyle kulaktan dolma bilgilerle bu işi başarama-
yız.
33. Aşağıdakilerden hangisinde bir duyuya ait bir
özellik başka bir duyuya aktarılarak kullanılmış-
tır?
A) Güzel gözlerinden yaşlar süzülüyordu.
B) Etrafımızda kurumuş ağaçlar vardı.
C) Bu uzun yola birlikte girdik
D) Uykusuzluktan gözleri kızarmıştır.
E) Keskin bir koku bizi rahatsız ediyordu.
34. Aşağıdakilerin hangisinde "çevirmek" sözcüğü
"kötü bir duruma getirmek" anlamında kullanılmış-
tır?
A) Annesi onları çevirip doğruca okula götürmüş.
B) Bu konuda sözü işine geldiği gibi çevirdi.
C) Kızdığı arkadaşına başını çevirmeden cevap
verdi.
D) Yeni aldığım kazağı paçavraya çevirmişsin.
E) Küçücük yaşına rağmen evi o çekip çeviriyordu.
ÇÖZÜMLER
1. Anlam akışına göre "pürüzlü" sözcüğü soru kökündeki
boşluğa getirilirse cümle olumsuz bir anlam içerir.
(Cevap B)
2. D seçeneğindeki "abur cubur" sözcükleri tek başlarma
kullanılamaz.
(Cevap D)
3. A'da gün, güneş anlamıyla kullanılmıştır. C, D ve E
seçeneklerinde ise yirmi dört saatlik zaman anlamıyla
kullanılmıştır. Fakat B'de gün sadece gündüz anla-
mındadır.
(Cevap B)
"Aramak" sözcüğü soru kökünde özlemek anlamıyta
kullanılmıştır. Aynı anlam C'de kullanılmış A'da ger-
çek, B ve E'de yan, D'de ise telefon etmek anlamıyla
kullanılmıştır.
(Cevap C)
ı5-
ço
A'da fışkırıyordu gerçekten tamamen uzak mecaz
anlamıyla, C'de "saf" masum anlamıyla kullanılmıştır.
Sözcüğün gerçek anlamı "katıksız "arı" dır. D ve E
UJ
seçeneğindeki "altın" ve "hazine" sözcükleri de ger-
çekten tamamen uzak, mecaz anlamlarıyla kullanıl-
mıştır.
(Cevap B)
6. Örnek cümtede ad aktarması yapılmıştır. Yer-insan
ilişkisiyle yer söylenip insan kastedilmiştir. B'de de
"evden" derken evdeki insanlardan bahsedilmiştir.
(Cevap B)
7. "Unutmak" örnek cümlede gerçek anlamıyla kullanıl-
mıştır. D seçeneğinde de sözcük gerçek anlamıyla
kullanılmıştır.
(Cevap D)
8. Başından atmak, kalıplaşmış bir söz öbeğidir yani
deyimdir.
(Cevap C)
9. "kök salmak" örnek cümlede yerleşmek, yayılmak
anlamıyla kullanılmıştır. Bu tip soruları gerçek hayatı-
nızdaki kullanımlardan yola çıkarak çözün.
(Cevap A)

10. t ve lll'de göstermek, güzelliğini daha da belirginleş-
tirmek anlamıyla kullanılmıştır. ll'de öğretm^k, açık-
lamak; IV'te ise beili etmek anlamayı sağlamak anla-
mındadır. V'te ise tarif etmek anlamındadır.
(Cevap B)
11. Terim anlamı, sözcüğün herhangi bir alanda, bir
tanım karşılığı kullanılan anlamıdır. B seçeneğindeki
"kale" sporda kullanılan terim anlamlı bir sözcüktür.
(Cevap B)
12. Bu tip sorular yanlarına hangi anlamda kullanıldığı
yazılarak çözülebilir. l'de işe başlamak, ll'de iyiye git-
mek, lll'te iyileştirmek, IV'te yolculuğa çıkmak, V'te
küsmek, darılmak anlamıyla kullanılmıştır. Yani söz-
cük beş farklı anlamda kullanılmıştır.
(Cevap E)
20. İnsan organlarını veya vücuttan bazı kısımların adını,
13. Örnek cümlede düşmek vazife anlamıyla kullanılmış- .ss
tır. Aynı anlam A seçeneğinde de vardır. B'de yer çe- g
kimi kuvvetiyle yere düşmek, C'd9 pay, D'de yan, °
E'de ise azalmak anlamıyla kullanılmıştır.
(Cevap A)
14.11 de kısa süreliğine ziyaret etme, II, III ve V'te maruz
kalma, IV'te ise gitme anlamında kullanılmıştır. I ve IV
aynı gibi görünse de aynı değildir. Üç farklı anlamda
kullanılmıştır.
(Cevap C)
15. "sıkılmak" sözcüğü l'de can sıkıntısı, ll'de suyu sıkıl-
mış, lll'te gerçek anlamıyla kullanılmıştır. IV ve I aynı
anlamdadır.
II ve V de aynı anlamdadır.
IIIisefarkh anlamdadır.
(Cevap C)
16.1 ve IV'te merak g^rçek anlamlarıyla aynı anlamda
kullanılmıştır. II V9 V'te o alanla ilgisi olmak anlamın-
da kullanılmıştır. lll'te ise üzülmek kaygılanmak an-
lamıyla kullanılmıştır. Yani üç farklı anlam vardır.
(Cevap C)
-TÜRKÇE- 13
17. Sırdaş olmak, ayılmak, kol, gülmek bu kavram ve
eylemler insanlara aittir. Biz bu duruma insandan do-
ğaya aktarmak diyoruz.
E seçeneğinde cümlede insanlara ait bir özellik başka
bir kavrama aktarılmamıştır.
(Cevap E)
18. Karşıt anlamlı olmayı her zaman siyah-beyaz gibi
düşünmeyeceğiz, söz öbeklerinde de anlam karşıtlığı
söz konusu olabilir. "Alçak gönüllü olmak" ve "bur-
nundan kıl aldırmamak" karşıt anlamlı iki deyimdir.
(Cevap C)
19. Sobayı yakmak dendiğinde yakılan soba değil, soba-
nın içindeki odundur. İç-dış ilişkisinden yararlanarak
ad aktarması yapılmıştır.
(Cevap D)
başka kavramlara aktarmak, sözcüklere yan anlam
kazandırmanın bir yoludur. Fırat'ın kolları derken in-
sandan doğaya aktarma yapılmıştır.
(Cevap C)
21. A, B, C ve E seçeneklerinde belirli bir nesneden söz
ediliyor; D seçeneğinde ise belirli bir insandan değil,
tüm insanlardan bahsediliyor. Dolayısıyla D seçene-
ğindeki insan kelimesi daha genel anlamlıdır.
(Cevap D)
22. "hava" gerçek anlamıyla somut bir sözcüktür. Yani
beş duyu organıyla algılanabilen bir sözcüktür. A'da
ise bu sözcük soyut bir anlamla kullanılmıştır.
(Cevap A)
23. "kafa" görme duyu organıyla algılanabilen somut bir
sözcüktür. B'de ise zihniyet anlamıyla yani soyut bir
anlamla kullanılmıştır.
(Cevap B)
24. "oldum olası" ve "öteden beri" yakın anlamlıdır.
(Cevao C)
14- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

25. "Çala kalem" sözü çok fazla özenmeden, ayrıntılara

dikkat etmeden anlamındadır.D seçeneği dışındaki i-
fadeler bu anlamda söylendiği için soru kökündeki i-
fadenin yerine kullanılabi!ir."özenerek" ifadesi kullanı-
lırsa cümlenin anlamı değişir
(Cevap D)
26. "Bir çırpıda ve çabucak" sözleri anlamca birbirine en
yakın söz gruplarıdır.
(Cevap A)
ÇIKMIŞ SORULAR
ve ÇÖZÜMLERİ
1. (I) Evimizin önüne haftada iki kez eşeğiyie bir satıcı
gelirdi. (II) 0 satıcıdan alışveriş ederdik. (III) İki ya-
nına iki küfe yerleştirdiği, eşeğiyle sokak sokak dola-
şırdı. (IV) Bağdan getirdiği üzümlerini göz açıp ka-
payıncaya değin satardı. (V) Boş küfeleri eşeğine
yükleyip köyünün yolunu tutardı.

27. "işi yokuşa sürmek" deyimi güçlük çıkarmak anlamın-

dadır. Diğer cümlede kullanılan deyimlerin açıklama- Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin
hangilerinde deyim vardır? (99 DMS OÖ)
ları verilen cümlede yoktur.
(Cevap C) A l.vell. B) l.velll.
) II. ve III.
C D) III. ve IV.
28. "son pişmanlık fayda vermez." Atasözünde mecazlı )E IV. ve V.
anlatım yoktur.
)
(Cevap E)

29. B seçeneğinde dolaylama yoktur. IV numaralı cümledeki "göz açıp kapayıncaya kadar"
Bacasız sanayi —> turizm gündelik hayatımızda da kullandığımız bir deyimdir. V
numaralı cümledeki "yolunu tutmak" da bir deyimdir.
File bekçisi —> kaleci Yavru
Doğru cevabımız "E" seçeneğidir.
vatan —> Kıbrıs Büyük kurtarıcı "ZL
O
—> Atatürk
</} (Cevap E)
(Cevap B) 'o
UJ

30. D seçeneğindeki cümlede "açıimak " sözcüğü mecaz

anlamdadır.Diğer sözcükler ilk anlamlarıyla kullanıi-
mıştır.
(Cevap D)

31. Nicelik: sayılabilen, ölçülebilen

Nitelik: sayılmayan, ölçülemez 2.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aynı anlama
(Cevap A)
gelen iki sözcük birlikte kullanılmıştır? (99 DMS
32. Deyimlerin anlamı şöyledir: ÖL)
Kulak kabartmak: gizlice dinlemek
Kulağına calınmak: kendisini duyurulmak A) Bu hadiseden sonra başka olay olmadı.
Kulagı delik: olaylardan çabuk haberi olmak B) Konuyu bir başka açıdan inceleyelim.
Kulaktan dolma: Güçiü dayanağı, temeli olmayan C) Arkadaşım dalgın ve dağınık bir insandı.
(Cevap C) D) Eskiçantam büyükve kullanışlıydı.
E) Anlattıklarımı ömekler vererek pekiştirmek iste-
33. "Keskin koku " ifadelerinden duyular arası aktarma
rim.
yapılıştır.
(Cevap E)
34. Bu tip sorularda cümleyi çok dikkatli okuyup verilen
"A" seçeneğinde hadise ve olay sözcükleri aynı an-
sözcüğün cümleye kattığı anlama bakmalıyız. "A" da
lamda kullanılan sözcüklerdir. Doğru cevabımız "A"
yoldan döndürmek, B'de değiştirmek C'de bir yöne
seçeneğidir.
bakmak, E'de geçindirmek, idare etmek anlamında
kullanılmıştır.
(Cevap D) (Cevap A)
 -TURKÇE-
3. (I) Aptalca övgülerin, alçakça yergilerin bile üzerimde
etkisi olmuştur. (II) Çünkü nice art niyetle, ne denli
haksız yapılırsa yapılsın her eleştiride bir doğruluk
payı görürüm ben. (III) Eleştirilerden, önerilerden ya-
rarlanırım. (IV) Ama şimdiye değin bana yapılan hiç-
bir eleştiri, özeleştirilerim kadar sert, kırıcı olmamış-
tır. (V) Kendimin en acımasız eleştirmeni yine ken-
dim olmuşumdur.
Yukarıdaki parçada numaralandırılmış cümlelerin
hangisinde karşıt kavramlar birlikte kullanılmış-
tır? (99 DMS ÖL)
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
ilk cümlede kullanılan övgü ve yergi kelimeleri karşıt
anlamlı kelimelerdir.
(Cevap A)
4. Verecek yanıt bulamayınca, ne anlama geldiği belli
olmayan sözler söylüyordu.
Bu cümle aşağıdaki deyimlerden hangisinin
anlamına en vakın bir açıklamayı içermektedir?
(99 DMS ÖL) 'b
A) Laf dokundurmak
B) Lafı ağzında çiğnemek
C) İpe un sermek
D) Kem küm etmek
E) Karnından söylemek
Laf dokundurmak; iğnelemek
Lafı ağzında çiğnemek; lafı dolaylı yönden anlatmaya
çalışmak
İpe un sermek; inandırıcılıktan uzak bahaneler sun-
mak
Kamından söylemek; uydurmak, asıl fikrini saklamak
anlamında kullanılan deyimterdir. Açıklamaya uygun
deyim "D" seçeneğinde verilmiştir.
(Cevap D)
5. "Tutmak" sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde
"beğenmek" anlamında kullanılmıştır? (99 DMS L)
A) Ben hiçbir zaman takım tutmadım.
B) 0, verdiği sözü her zaman tutar.
C) En sonunda, ilk gördükleri evi tuttular.
D) İzlediğimiz bu filmi pek tutmadım.
E) Buraya diktiğimiz ağaçların hepsi tuttu.
15
ÇOZUM:
Tutmak kelimesi A seçeneğinde desteklemek, B
seçeneğinde yerine getirmek, C seçeneğinde kiraia-
mak, E seçeneğinde yeşermek anlamında kullanıl-
mıştır. D seçeneğinde ise beğenmek anlamında kul-
lanılmıştır. Filmin beğenilmemesi söz konusudur. Bu
sebeple doğru cevabımız "D" seçeneğidir.
(Cevap D)
6. I. Uzun yıllar kentte yaşadığı için dili düzeimişti.
II. Dili pek anlaşılmayan, buraların yabancısı bir
adamdı.
III. Çağdaş bir yapıtın dili böyieslne kılçıklı olma-
malı, diyordu.
IV. Gözlerin de kendine özgü bir dili olduğuna
inanırdı.
Yukarıdaki cümlelerin hangilerindeki "dil" sözcü-
ğü anlamca birbirine en yakındır? (99 DMS L)
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
f&M&Sâs
Q
III. cümlede "dil" kelimesi "anlatım" anlamında, IV.
oo
cümlede "ifade" anlamında kullanılmıştır. I. ve II. cüm-
lelerde ise "lisan" anlamında kullanıldığı için doğru
cevabımız "A" seçeneğinde verilmiştir.
"Q (Cevap A)
ince, uzun dallı badem ağaçlarının koyu gölgeleri,
kıyıya inen keçi yoluna düşüyordu.
Aşağıdakilerden hangisindeki altı çizili sözcük,
bu cümledeki "düşüyor" sözcüğüyle aynı anlamda
kullanılmıştır? (99 DMS L)
A) Aynı saatte yola çıkan iki otobüs burada karşıla-
şıyor, şoförler birbirine korna çalıyorlardı.
B) İri kar taneleri gökten ağır ağır iniyor, toprak üze-
rinde beyaz bir örtü oluşturuyordu.
C) Kasım dedi mi, buradaki dağlara, ovalara kar
yağar, her taraf bembeyaz kesilirdi.
D) Başka bir uçakla göklere yükseltilen planör, bir
süre uçtuktan sonra aşağı doğru süzülür ve ala-
na inerdi.
E) Perdenin aralığından sızan güneş ışınları yüzü-
ne vuruyor, onu rahatsız ediyordu.
16- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
Verilen cümledeki "düşüyor" kelimesinin anlamı "ak-
setmek"tir. A seçeneğinde "karşılaşıyor" kelimesi,
"karşı karşıya gelmek", "buluşmak" anlamında, B se-
çeneğinde "iniyor" kelimesi "yağıyor" anlamında, C
seçeneğinde "yağar" kelimesi "düşer" anlamında, D
seçeneğinde "süzülür" kelimesi "inişe geçer" anla-
mında kullanılmıştır. E seçeneğindeki "vuruyor" keli-
mesi, cümledeki anlamıyla yani "aksetmek" anlamıyla
kullanılmıştır. Güneş ışınlarının yüze aksetmesi söz
konusudur. Bu sebeple doğru cevabımız "E" seçene-
ğidir.
(Cevap E)
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yakın anlamlı
sözcükler bir arada kullanılmıştır? (99 DMS L)
A) Ben becerikli, çalışkan insanları severim.
B) Türlü zorluklar, yoksulluklar içinde çalışan biri-
yim.
C) Böylesi insanların horlandığını, aşağılandığını bi-
lirsiniz.
D) Dünya nimetlerinden, uygarlığın sağladığı kolay-
lıklardan gereği gibi yararlanamıyorlar.
E) Öykülerimde onların sorunlarını, özlemlerini an-
latmaya çalışıyorum.
Horlanmak ve aşağılanmak kelimeleri anlam bakı-
mından birbirine yakın kelimelerdir. Bu sebeple doğru
cevabımız "C" seçeneğidir.
(Cevap C)
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı
sözcükler vardır? (99 DMS L)
A) Yazılarında zaman zaman toplumsal ve ekono-
12. Onun bu hali bana dokunmadı dersem, inanma.
mik sorunlara da değinir.
B) Burada yapaylıkla doğallık iç içe girmiştir.
C) Bu kente bundan birkaç yıl önce de gelmişti.
D) İşi o denli çok ki kendine ayıracak zamanı yok.
E) Derslerinde hem görsel hem de işitsel araçlar-
dan yararlanıyor.
Yapaylık ve doğallık kelimeleri karşıt anlamlı kelime-
lerdir. Bu sebeple doğru cevabımız, bu kelimelerin
kullamldığı "B" seçeneğidir.
(Cevap B)
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili söz,
cümleye süreklilik anlamı katmamaktadır? (99
DMSL)
A) Uzun yıllardan beri aynı kuruluşta çalışıyoruz.
B) Yıllaryılı onunla bu mahallede oturduk.
C) Yıllardır görüşmediğim arkadaşlarımla buiuşa-
cağım.
D) 0, yılın sekiz avını burada geçirir.
E) 0 bölge yılın on iki avı hep vağıslıdır.
Yıllardan beri, yıllar yılı, yıllardır, yılın on iki ayı söz-
cükleri süreklilik bildirmektedir. Ancak "yılın seklz ayı"
süreklilik bildirmiyor. Çünkü yılın belli bir bölümünü i-
fade etmektedir, kesinti söz konusudur.
(Cevap D)
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı
sözcükler vardır? (99 DMS L)
A) Sorunlar çözüldükten sonra tatile çıkmak
istiyordu.
B) Sorulara verdiği yanıtlar hiç akla yatkın değildi.
C) Gördüklerini nasıl anlatacağını düşünüp duru-
yordu.
D) Bu üzücü olayları bir daha yaşamak istemiyordu.
E) İstekleri vardı; ama nasıl üstesinden geleceğini
bilemiyordu.
Soru ve yanıt sözcükleri karşıt anlamlı sözcüklerdir.
(Cevap B)
"Dokunmak" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangi-
sinde, bu cümledeki anlamıyla kullanılmıştır?
(2000 DMS)
A) Bu konuda bana çok yardımı dokundu, inkâr e-
demem.
B) Faturaları tarih sırasına göre dizdim, sakın do-
kunmayın.
C) Bugün bana dokunmayın, çok çalışmam gerek.
D) Mektubunda bu konuya da dokunmuş.
E) Anlaşılan sana çocuğun hıçkırıklarından çok,
bakışları dokunmuş.

"Dokunmak" sözcüğü cümlede, etkilemek anlamında
kullanılmıştır. Bu etkileme duygusal anlamda bir etki-
lemedir. Yani etki sonucu üzüntü söz konusudur. Ce-
vapiarı incelediğimizde "A" seçeneğinde "dokunmak"
yardım sağlamak anlamında kullanılmıştır. "B" S9çe-
neğinde "dokunmak" sözcüğü bozmak şeklinde kulla-
nılmıştır. "C" seçeneğinde rahatsız etmek, "D" seçe-
neğinde ise değinmek anlamında kullanıldığını görü-
yoruz. "E" seçeneğini incelediğimizde ise "dokunmak"
sözcüğü cümledeki anlamıyla yani etkilemek şeklinde
kullanılmıştır. Doğru cevap "E" seçeneğidir.
(Cevap E)
13. Şarlo bir klasiktir. Onun oynadığı filmler, tarihin
hangi döneminde seyredilirse seyredilsin, insanları
hep aynı biçimde etkileyecektir.
Bu parçada. "klasik" sözcüğüyle anlatılmak iste-
nen aşağıdakilerden hangisidir? (2000 DMS)
A) Geçmişine sıkı sıkıya bağlı olan
B) Alışılagelmiş konuları tekrar tekrar işleyen
C) Sanatına yenilik katmaktan kaçınan
D) Zamana karşı değerini yitirmeyen
E) Yapıtlarını kuralcı bir anlayışla oluşturan
"o
Şarlo'nun oynadığı filmlerin, tarihin her döneminde
insanları aynı biçimde etkileyeceği söyleniyor. Bura-
dan anlıyoruz ki bu filmler zamanın her kademesinde
aynı değere sahiptir. Bu sebeple Şarlo bir klasik ola-
rak nitelendirilmiştir. 0 halde klasik kelimesinde anla-
tılan, zamana karşı değerini yitirmeyendir. Cevap "D"
seçeneğidir.
(Cevap D)
14. Aşağıdakilerden hangisinde "yapmak" sözcüğü
yerine "olmak" sözcüğü getirilirse cümlenin an-
lamında değişme ya da bozulma olmaz? (2000
DMS)
A) Dünkü toplantıda ne yaptıklarını soralım.
B) Geçen kış çok ılık geçti, hiç soğuk yapmadı.
C) Bu meyve artıkları sinek yapar.
D) Böyle davranarak ona kötülük yapıyorsunuz.
E) Ne yaptı da ona kızdın?
-TÜRKÇE- 17
A, C, D ve E seçeneklerinde "yapmak" yerine "olmak"
fiilini kullanamayız, kullandığımızda anlam değişmesi
veya bozulması olmaktadır. B seçeneğinde ise "hiç
soğuk yapmadı" yerine "hiç soğuk olmadı" diyebiliriz.
"Yapmak", özne gerektiren etken bir fiildir, "olmak" ise
özne gerektirmeyen edilgen bir fiildir.
(Cevap B)
15. Bazı şairlerin yanarız(ll), ancak onların
şiirlerini(lll) yıllar(IV) sonra tekrar okuduğumuzda bu
şiirlerin gene içimizi ısıttığını(V) görürüz.
Yukarıdaki cümlede altı çizili sözcüklerin hangi-
leri mecaz anlamıyla kullanılmıştır? (2000 DMS)
B) l .v e l l l .
A) l.vell. C) ll.veV.
D) III. ve IV.
E) IV.veV.
Ölüm kelimesi "hayatın son bulması" anlamında
iD
tr kullanıldığı için temel anlamdadır. Yanarız kelimesi
Uî ise üzülmek anlamında kullanılaraktemel anlamını yi-
Q
tirmiştir. Şiirlerini ve yılları keümeleri de temet anlam-
da kullanılmıştır. Ancak ısıttığını kelimesi ise "duygu
yüklemek" anlamında kullanıldığı için temel anlamda
değil mecaz anlamda kullanılmıştır. M9caz anlamda
UJ kullanılan "yanarız ve ısıtmak" kelimeieri "C" seçen9-
ğinde verildiği için doğru cevap "C" seçeneğidir.
(Cevap C)
16. I. 0 yer buraya hayli uzaktır.
II. Biz görmeyeli burası egeyçe değişmiş.
III. Toplantıya herkes katılmış.
IV. Ann^si en büyük elmayı ona verirdi.
V. Hastanın durumu gittikçe düzeliyor.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerin-
deki altı çizili sözler anlamca birbirine en yakın-
dır? (2001 KMS)
B) ll .velll.
A ) l .v e l l . C) III, ve
D) IV.veV.
IV.
E) ll.v eV.
18- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-
3, 4, ve 5. cümleierdeki altı çizili sözcükler anlam
bakımından tamamen farklıdır. 1. ve 2. cümlelerdeki
hayli ve epeyce kelimelerinin anlamları birbirine ya-
kındır. İkisinde de oldukça anlamı vardır, kelimeler-
den birini diğerinin yerine koyduğumuzda aynı anlamı
verir.
(Cevap A)
17. "Kesmek" sözcüğü aşağıdaki cümleierin hangi-
sinde "ara vermek" anlamında kullanılmıştır?
(2001 KMS)
A) Çocuk kamışı yontarken elini kesmiş
B) Konuşmacı sözlerini kesti, gürültü yapanları u-
yardı.
C) Ampulü takmak için elektriği kesti.
D) Eli para görünce eski dostlarıyla ilişkisini kesti
E) Filmi sansüriemek için kimi sahnelerini kesmiş-
ler.
"A" seçeneğinde "kesmek" kelimesi "yaralanmak"
anlamında, "C" seçeneğinde "kapatmak", "D" seçene-
ğinde "bitirdi", "E" seçeneğinde "yok etmek" anlamın-
da kullanıimıştır. "B" seçeneğinde ise "ara vermek"
anlamında kullanıldığı için doğru cevabımız "B"dir.
(Cevap B)
18. "Çökmek" sözcüğü aşağıdakî cümlelerin hangi-
sinde "inerek kaplamak" anlamında kullanılmış-
tır? (2002 KPSS)
A) Genç yaşta olmasına karşın avurtları çökmüştü
B) Geceleyin yanmaya başlayan tarihi evin önce
tavanı çöktü.
C) Mangalın başına çöküp ellerini ısıttı
D) Köprünün çökmesiyle, köy yolu trafiğe kapandi.
E) Şehrin bu bölümüne yoğun bir sis çökmüştü.
ÇÖZÜM:
"A" seçeneğinde çökmek "içe geçmek" anlamında
kullanılmıştır. "B" ve "D" seçeneğinde "yıkılmak", "C"
seçeneğinde ise "çömelmek" anlamlarında kullanıl-
mıştır. "E" seçeneğinde ise "sisin yukarıdan inerek bir
bölümü kaplaması" söz konusudur. Yani "çökmek"
sözcüğü, "inerek kaplamak" anlamında kullanılmıştır.
(Cevap E)
19. Aşağıdaki dizelerin hangisinde yakın anlamlı iki
sözcük vardır? (2002 KPSS)
A) Hiç deveyie îakas etmedik
Acılardan oluştu hörgücümüz
B) Her yer şuracıkta, her yer yakın
Ge! gör ki uzaklık büyümede yüreklerde
C) Bir çîçek dermeden sevgi bağından
Huduttan hududa atılmışım ben
D) Ne aldımsa onu doğadan aldım
Neyim varsa yine vereceğim doğaya
E) Aşkı sulara saldım, yürüdüm ayrılık köprüsüne
Yalnızlığı suladım, hüznü ben yaratmadım
"Şuracıkta" ve "yakın" kelimeleri anlam bakımından
birbirine yakındır, her iki kelime de mesafe azlığını i-
fade ettiği için doğru cevabımız "B" seçeneğinde ve-
rilmiştir.
(Cevap B)
20. Ahmet Mithat Efendi'nin "Felatun Bey ile Râkım
Efendi" adlı yapıtı, Avrupa uygarlığı çevresıne gir-
meye başlayan Türkiye'de bu yeni uygarlığı hazme-
demeyen "züppe" tipini anlatmaktadır. Feiatun Bey,
Avrupa uygarlığının yainızca kabuğunu görüp süs ve
giyiniş yönünü taklit etmiştir. Yazar, bu tipi daha iyı
canlandırabilmek için, Felâtun Bey'in karşısına, Av-
rupa kültürünü kavramış Râkım Efendi tipini çıkar-
mıştır.
Bu parçada "yalnızca kabuğunu görmek" sözüyle
anlatılmak istenen, aşağıdakilerden hangisidir?
(2003 KPSS)
A) Kültürü önemsemeyen
B) Öze inemeyen
C) Gösterişi seven
D) Gününü gün eden
E) Aşırılıklardan hoşlanan
Kabuk varlıkların dış yüzüdür. Öz bunun içindedir.
Yalnız kabuğu görmek özü fark etmemek anlamına
geldiğinden, doğru cevap B seçeneğidir.
(Cevap B)
 -TÜRKÇE-
21. Çeşitli uygarlıklardan kalma yapıtları barındıran İznik
sokaklarında gezerken çini ustalarının atölyelerini
görebilir, İznik çiniciliğinin geçmişten bugüne dek izi-
ni sürebilirsiniz.
Bu cümledeki "geçmişten bugüne dek izini sürmek"
sözüyle anlatılmak istenen, aşağıdakilerden han-
gisidir? (2003 KPSS)
A) Tarihsel gelişimini izleyebilmek
B) Yeniden canlandırmayaçalışmak
C) Özgün ömeklerini belirlemek
D) Gizli kalımış yanlarını ortaya çıkarabilmek
E) Turistik açıdan değerini ortaya koymak
ÇÖZÜM:
Bir şeyin geçmişten bugüne izini sürmek onun gelişi-
mini takip etmek demek olduğundan, doğru cevap "A"
seçeneğidir.
(Cevap A)
Û
22. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "hiçbir biçimde, m
hiçbir zaman" anlamı vardır? (2003/2 KPSS) ın
a.
A) Bilginin, salt tüketicisi değil; bir o kadar da üreti- : s
cisi olmak gerekir. >•
B) Yeni bilgiler edinerek daha özgür, daha güçlü o-
lacağınızı asla unutmayınız.
C) Öğrenmenin kolay olmadığı; alın teri ve disiplin
gerektirdiği herkesçe bilinir.
D) Olay ve olguları değil, onların arkasındaki temei
kavram ve geneilemeleri anlamaya çalışmalısı-
nız.
E) Bilgiden daha çok, gereksinim duyulan bilginin
nereden, nasıl edinileceğini öğrenmelisiniz.
"Hiçbir zaman, hîçbir biçimde" anlamını veren cümle
"B" seçeneğinde verilmiştir. Bu cümledeki "asla" keli-
mesi "hiçbir zaman" kelimesiyle eş değer anlamda
kullanılmıştır. "Asla" kelimesini çıkarıp bu kelimeyi
koyduğumuzda anlamda değişme olmaz. Çünkü bu
kelimeler "asla" gibi pekiştirici görevinde kullanılırlar.
(Cevap B)
19
23. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözler
anlamca birbirine en yakındır? (2003/2 KPSS)
A) Dil, kitleleri birleştiren ve düşünce alışverişini ko-
lavlastıran araçların başında gelir.
B) Türkçe'mizin korunması ve güçlendirilmesı ko-
nusunda gereken titizliği göstermeliyiz.
C) Anlatımda vabancı sözcükleri kullanmamaya, dil
yanhgları vapmamaya özen göstermeliyiz.
D) Dilimizin geliştirilmesine, zenginleştirilmesine
katkıda bulunan araştırmacılara teşekkür ederiz,
E) Ulusal birliğimizin yapıtaşı olan dilimizin vozlas-
masını engellemek, iletisim gücünü artırmak bir
yurttaştık görevidir.
Dilin geliştirilmesi ve zenginleştirilmesi anlamca bir-
birine yakındır. Her ikisinde de dile katkı sağlama,
onu büyütme söz konusu olduğu için doğru cevabı-
mız"D"seçeneğidir.
(Cevap D)
24. Aşağıdakilerden hangisinde, açıklaması yapılan
sözcük cümlede bu açıklamaya uygun olarak ku^
lanılmamıstır? (2003/2 KPSS)
A) Oymak: Kumaş gibi bir şeyi girintili bir biçimde
kesmek,
Terzi gömleğin koltuk altını biraz daha oydu.
B) Ovmak: Bir şeyin üzerine bastırarak el gezdir-
mek.
Ninem sızlayan dizini sık sık ovardı.
C) Oturmak: Benimsemek, yerleşmek, kökleşmek.
Her akşam aynı saatte yemeğe otururlardı.
D) Oynamak: Değişiklik göstermek.
Bunların fiyatı 3 milyon ile 4 milyon lira arasında
oynar.
E) Oyalanmak: Boşuna zaman harcamak.
Bir süre kuyunun başında oyalandılar.
ÇÖZÜM:
"C" seçeneğinde "oturmak" eylemi açıklamasına uy-
gun olarak kullanılmamıştır. "benimsemek, yerleş-
mek" anlamındaki oturmak eylemi cümlede; "yemek-
te hazır bulunmak" anlamında kullanılmıştır.
(Cevap C)
20- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-

25. Bu kitabıyla, tomurcuğa dovmus genç bir öykücünün
çiçek açtığını gösterdi.
Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir? (2004 KPSS)
A) Kısa sürede tanınmaya çalışmak
B) Yazar olmaya hazırlanmak
C) Ünlü yazarlara benz9meye çalışmak
D) Değişik konuları işleyerek ün kazanmak
E) Öykücülüğümüzün en güçlü temsilcisi olmak
Soruda verilen cümlede altı çizili söz "çiçek açmaya
hazır hale gelmek" anlamındadır. Bu sözle anlatılmak
istenen ise yazar olmaya hazırlanmaktır.
(Cevap B)
27. Clnlü Macar besteci ve piyanist Franz Liszt istanbul'a
geldiğinde, hem sarayda padişahın huzurunda hem
de Boğaziçi'nde verdiği konserde, Batı müziğinin ül-
kemizde filizlenmesini sağladı. 1847'de İstanbul'a
gelen Liszt, bu görkemli kentten, haval ettiğinin çok
ötesinde etkilendi.
Yukarıdaki altı çizili sözcüklerin anlamı, aşağıda-
kilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir? (2004
KPSS)
A) öğretilmeye başlamak - düşündüğü gibi
B) uygulamaya karar vermek - söylendiği gibi
C) olgunlaşmak - hiçbir şeyde olmadığı kadar
D) ilgi görmeye başiamak - düşündüğünden fazla
E) özenmek - duyguları yoğunlaşarak
"Filizlenmek" sözcüğü "Batı müziğinin ilgi görmeye
başlaması" anlamında kullanılmıştır. "Hayal ettiğinin
çok ötesinde" sözü "düşündüğünden fazla" anlamında
kullanılmıştır.
(Cevap D)

2:
o>-
ço
O
lii

26. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "kurmak" söz- —

cüğü "oluşturmak" anlamında kullanılmıştır? S 28. Bir eİ9ştirmenimiz şöyle diyor: "Şu da bir gerçektir ki,
(2004 KPSS) > şiirin ayağına köst9k olan uyağı atmakla, Orhan Veli
şiirimize çok büyük katkıda bulunmuştur."
A) Gittiği yerlerde yeni dostluklar kurmuştu.
B) Gece yatarken saatin zilini kurmayı unutmadı.
Bu cümlede altı çizili sözle anlatılmak istenen
C) Okulun bahçesine büyük bir çadır kurdular. aşağıdakilerden hangisidir? (2005 KPSS)
D) Yeni aldığı bilgisayarı babasıyla berab^r kurdu.
A) Şiirin anlaşılmasını zorlaştırmak
E) Konuklar gelmeden sofrayı kurduk.
B) Şairleri birbirini taklit etmeye yönlendirmek
C) Şiirin benimsenip sevilmesini engellemek
Kurmak sözcüğü A seçeneğind9 oluşturmak anla-
D) Şiiri, belirli sınırların içine hapsetmek
mında kullanılmıştır.
Diğer seçeneklerde ise; E) Şiirde, bilinen konuların işlenmgsine yol açmak
B'de "çalışmaya hazırlamak" anlamında
C'de "yapmak" anlamında
"Köstek olmak" deyimi bir işin yapılmasında engel
D'de "parçaları bir araya getirmek" anlamında
teşkil etmek, daraltmak anlamındadır.Açıklamaya en
E' de "hazırlamak" anlamında kullanılmıştır.
uygun ifade " şiiri, belirli sınırların içine hapsetmek "
(Cevap A)
ifadesidir.
(Cevap D)
 -TURKÇE- 21

29. Gelelim senin şiirlerine... Senin şiirin ne renk? Onlar

şiirimizin neresinde duruyor? Sen bu şiirleri yazarken
kimlerden el aldın? Bunlar, öteki şairlerin şiirlerinden
hangi yönleriyle ayrılıyor?

Aşağıdakilerden hangisi, bu parçada geçen "el

almak" deyiminin anlamını içermektedir? (2005
KPSS)

A) Senin şiirlerinin, öteki şairlerin şiirlerinden farkı

nedir?
B) Senin şiirlerinin edebiyatımızdaki yeri nedir?
C) Şiir alanında beğenip etkilendiğin şairler hangile-
ridir?
D) Şiirlerinde ne gibi yenilikler gözleniyor?
E) Başka hangi şairler senin gibi şiir yazıyor?

Deyimlerin anlamları doğru olarak bilindikten sonra

bu tür soruların çözümü çok daha kolay olacaktır."el
almak" deyimi daha önceden var olan bir geleneği
alışkanlığı, yeteneği devam ettirmek demektir. Bu
bilgiler ışığında doğru yanıtın C seçeneği olduğu a-
çıktır.
(Cevap C)

30. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözlerden hangisi

"ikileme" degildir? (2005 KPSS)

A) Gördüklerini iki gözü iki çesme anlattı.

B) Duyduklarını güle oynaya anlattı.
C) İçine karıştığı olayları isteksiz isteksiz anlattı.
D) Başına aelenleri, enine bovuna anlattı.
E) Düsündüklerin açık seçik anlattı.

"İki gözü iki çeşme "ikileme değil; deyimdir.

(Cevap A)
22- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

MATEMATIK Temel Kavramlar

RAKAM ÖRNEK:

Sayıları meydana getiren sembollere rakam denir. a ve b sayma sayısı olsun.

Rakam = {0,1,2,3, 4,5,6,7, 8, 9}
a + b = 11 ise, a . b çarpımının en küçük değeri kaç-
Bu kümenin elemanlarının her biri bir rakamı ifade eder. tır?

ÖRNEK:

a ve b farklı rakamlar olmak üzere a+b'nin alabilece-ği en a . b nin en küçük olması için a ve b arasındaki fark
küçük ve en büyük değerleri bulunuz? en büyük olmalıdır.

a + b = 11 rr> a = 1 veb = 10 alırız.

a ve b için en büyük iki rakamı aldığımızda, a+b'nin 0 zaman; a. b = 1 .10 = 10 olur.

alabileceği değer 8+9= 17 olur. z
>- 2- DOĞAL SAYILAR
a ve b için en küçük iki rakamı aldığımızda, a+b'nin •§
alabileceği 9n küçük değer 0+1 = 1 olur. £J Tanım: N = {0, 1, 2, 3, ..... } kümesine doğal sayılar kü-
o mesi denir ve bu kümenin her bir elemanına da doğal
SAYI sayı denir. N ile gösterilir.
?
N + = Sayma sayısı = Pozitif Doğal Sayı= {1,2,3,....}
î
o
N a = a ile başlayan doğal sayılar kümesi (a, a + 1, a +
Rakamların bir araya gelerek oluşturduğu ifadeye sayı > 2, .... } biçiminde belirtilir.
denir.
ÖRNEK: x, y
- — , -1, 0, 5,11, —, 10 5 birer sayıdır.
y
99 17 +
GN ise
ÖRNEK: x+y= 18 olduğuna göre x.y'nin alabileceği en bü-
vük ve en küçük değerler toplamı kaçtır?
1010 onluk sayma sisteminde bir sayıdır. Fakat ra-kam
değildir. 9 ise hem sayı hem de rakamdır. A)90 B)96 C)98 D) 112 E) 125

fîilgiNotuf

SAYI KÜMELERİ x+y=18 bu iştemde x ve y sayıları birbirine yaklaştık-

ça çarpım büyür.
1-SAYMASAYILARI Dolayısıyla x = 9 ve y = 9 seçilirse

Kişileri, cisimleri ya da eşyaları sayarken kullandığımız x. y = 81 en büyük değer x =

sayı çeşidine sayma sayıları denir. 1 vey = 17 seçilirse x . y = 17
N+ = {1, 2, 3, ...} kümesinin her bir elemanına sayma en küçükdeğer
sayısı denir. 81 +17 = 98
(Cevap C)
 -MATEMATİK- 23

3- TAM SAYILAR y = 1 alırsak x = -10 ve z = -5 olur.

Tanım: Z= {...,-3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, ...} kümesine tam x . y. z = (-10). 1 . (-5) = 50 en büyük değeri alır.
sayılar kümesi denir ve Z harfi ile gösterilir.
4- RASYONEL SAYILAR
Özellikleri:

Z+ = N+ = {1, 2, 3, ......} Pozitif tamsayılar ve x ve y tamsayılar ve y -t- 0 olmak üzere — şeklinde yazı-
y
Z- = { ...., -3, -2, -1} Negatif tamsayılar olmak üzere, Z labilen sayılara rasyonel sayılar denir.
kümesi sayı ekseninde şu biçimde gösterilir.
0 Q = {— : x, y ç. 1 ve y*0} şeklinde gösterilir.
y
...-4 - 3 - 2 - 1 12 3 4... 1000 n . 3 5 1001 . .. .
» 0. "I. — .T .-TTT sayılar bırer rasyonel sayılar-
Z- Z' 1001 8 '2 '1 0 0 0
Q}KJ Z+ biçiminde belirtilir. dır.

nilgiNotv/ Her tamsayı aynı zamanda bir rasyonel sayıdır. \

Sıfır bir tamsayıdır. Fakat pozitif ya da negatif tamsayı
değildir. Yani işareti yoktur. 5- İRRASYONEL SAYILAR

ÖRNEK: Rasyonel olmayan sayılara irrasyonel sayılar denir. irras-

yonel sayılar Q' ile gösterilir. Virgüllü sayıların, virgülden
a, b, c tamsayılardır. sonraki sonsuza kadar giden sayılarda irrasyonel sayılar-
çg
a . b = 12 'o dır. V2,V3,^/37 , e, n ve -3, 13579286... sayıiarı birer
tr.
LSJ Q
irrasyonel sayıdır.
b . c = 36 m
w
olduğuna göre, a + b + c en fazla kaç olur? 6- REEL (GERÇEL) SAYILAR

Rasyonel sayılar kümesi ile irrasyonel sayılar kümesinin

5 İU
İki çarpımda b ortaktır. b tamsayısı 12 ve 36 yı tam birleşiminin oluşturduğu kümeye reel (gerçel) sayılar
bölen sayı olmalıdır. b en az değerini aldığında a ve c en kümesi denir. Reel sayılar kümesi R = QuQ' ile gösterilir.
büyük değerlerini alırlar. Reel sayıları şema halinde yazacak olursak;
b = 1 içina = 12 ve b = 36 olur. Reel Sayılar: R

Ohaldea + b + c = 12 + 1 +36 = 49 Zl \~
ÖRNEK: irrasyonel Savılar: Q'
Rasvonel Savılar: Q
x, y, z tamsayılardır.
i
x . y = -10 Tam Sayılar: Z
+
y. z = -5 a. Pozitif Tamsayılar: Z
b. NegatifTamsayılarZ'
olduğuna göre x . y . z çarpımının en küçük ve en c. Sıfır: {0}
büyük değerleri kaçtır?
l
Doğal Savılar: N

Çarpımın en küçük değerini bulmak için çarpımlar i +

Sayma Savılar: N
negatif olmalıdır. Yani;

y = -1 ise x = 10vez = 5olur.

x. y. z = 10 . (-1). 5 = -50 en küçük değeri alır.

24- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

SAYI ÇEŞİTLERİ 5. a = b v e c * 0 = ^ > a . c = b . c (Çarpmada sade-

leştirme özelliği)
Çift Sayı: 2'nin katları olan veya 2'ye tam bölünen tam
sayıtara çift sayı denir. Pozitif Sayı, Negatif Sayı
Tek Sayı: 2'nin katları olmayan ya da 2'ye tam bölünme- Sıfırdan büyük sayılara pozitif sayılar denir. Pozitif bir a
yen sayılara da tek doğal sayılar denir. sayısı a > 0 ile gösterilir. Sıfırdan küçük sayılara negatif
sayılar denir. Negatif bir a sayısı ise a < 0 şeklinde göste-
T = {... s -3,-1,1, 3, 5,...} Ç =
rilir.
{..., 4, 2, 0,2,4, 6,...}
ÖZELLİKLERİ a>0veb>0=>a , a . b > 0 ,- > 0 b
<
ÇxÇ =Ç T+T= Ç ç- v - v Q
, - >0, a . b < 0 b
2
TxT = T T+Ç= T T- T = Ç
ıu 3. a > 0 v e b < 0 = > a . b < 0 , - < 0
T xÇ =Ç Ç+Ç= =ç Ç=T
O b
+ n
ne "ı l , T = T, =ç n
Çr 4. a < 0 ve n tek sayı ^> a < 0
o
CC
UJ
5. a < 0 ve n çift sayı => an > 0
Q
ORNEK: 6. a > 0, n tek veya çift sayı ~^> arı > 0
Aşağıdakilerden hangisi tek sayıdır?
9 21 5
ÖRNEK:
A) 25 + 3 - 1 B) 10 -8
C) 3 55 + 7 . (5 8) D) 9 51 - 45 E ) a.b< 0
3 9- 5 b.c> 0

a.c2 < 0

Tn=T => 9 51 -> Tektir. olduğuna göre a, b ve c nin işaretleri sırasıyla ne-
lerdir?
Çn=Ç=> 45 -> Çifttir.
T-Ç=T olduğu için doğru cevap D seçeneğidir. ««
( C e v ap D ) &
a.c2 < 0 => c2 > 0 daima pozitif olacaktır. 0
ÖRNEK: zaman a < 0 olur. a.b < 0 => a<0

a, b ve c birer doğal sayı, a . b = 48, a . c = 76 ise olduğuna göre b>0 olur. b.o 0 => b>0
a'nın alacağı en büvük değer kaçtır? olduğuna göre c>0 olur. a,b ve c'nin
a = 4olur.
işaretleri -, +, + olur.
a-c 76 c 19 c=
a-b48 Ardışık Sayılar
191 Doğal Sayıların Bazı

Özellikleri: Belli bir kurala göre ard arda gelen sayılara ardışık sayılar
denir. n birtamsayı olmak üzere;
V a, b, c G N için aşağıdaki özellikler geçerlidir.
a. Ardışık doğat sayılar
1. a = a (Yansıma özelliği) 0,1,2,3, ...n, n+1, n+2
2. a = b ise b =a dır. (Simetri özelliği) b. Ardışık çift tamsayılar
3. a = b ve b = c ise a = c dir. (Geçişme özelliği) .. 2n-2, 2n,0, 2n+2, 2n+4,...
4. a = b = > a + c = b + c dir. (Toplamada sadeleş- c. Ardışık tek tamsayıiar
tirme özelliği)
..... 2n-3, 2n-1,2n+1,2n+3, ...
 -MATEMATIK- 25

ftilgiNotu/ ilkterim + SonTerim

Ortanca Terim:
Ardışık doğal sayılar birer birer artar. Ardışık tek tamsa-
yılar ve ardışık çift tamsayılar ikişer ikişer artar. ÖRNEK:
» Ardışık iki doğa! sayının toplamı daima tektir. 13+17+21+25+....77 toplamının sonucunu bulunuz?
» Ardışık iki doğal sayının çarpımı daima çiftir. »
Ardışık üç doğal sayının çarpımı daima çiftir.

Dizide ortak fark 17-13 = 4 tür. (Artış miktarı)

ÖRNEK:

Ardışık 5 doğal sayının toplamı 100'dür. Bu sayı- T • c 77-13 ,

Terım Sayısı= ----------1-1
ların en büyük olanı kaçtır?

= 16+1 =17dir.
I.yol:
77).17
Toplam= 90.17 = 765
Sayılar; n, n+1, n+2, n+3, n+4 şeklinde olsun. '-— =
n + (n+1) + (n+2) + (n+3) + (n+4) = 100
5n +10 = 100
5n = 90 FAKTÖRİYEL
n = 18 bulunur. 1'den n'ye kadar olan n tane doğal sayının çarpımına "n
en büyük doğal sayı n+4 = 1 8 + 4 faktöriyel" denir ve n! biçiminde gösterilir.
= 22 dir.
♦ n! = 1.2.3.4 ....... (n-1).ndir.
2. yol:
=;
5 tane doğal sayı olduğu için toplamı 5'e bölersek or- "5 Buna göre, 2! =
tanca sayıyı buluruz. Ortanca sayı: — = 20
1.2 = 2 31 = 1.2.3
5.
1. sayı 2. sayı 3. sayı 4. sayı
= 6 41 = 1.2.3.4 =
sayı
18 19 -^20_*+ 21
Ardışık Doğal Sayıların Toplamı 24 Dikkat

» n terim sayısı olmak üzera a) edilirse;

Ardışık doğal sayıların toplamı .2.g;4 = 3!.

3! 5! = 1.2.3.4.5 = 4!.5 =

b) Ardışık çift doğal sayıların toplamı 120'dir.

2+4+6+8+...+2n = n(n+1) 4!
c) Ardışık tek doğal sayıların toplamı
Bu özellik genelleştirilirse n! = (n-1)!.
2
1+3+5+7+..... +(2n-1) = n dir.
n veya n! = (n-2)!.(n-1).n oiarak
» Ardışık terimler arasındaki fark aynı olan sayı dizilerin-
de,
yazılabilir.
(Son terim)- (İlk terim)
Terim Sayısı=- ----------- —---------- - + 1 Faktöriyel sayılar üzerinda işlemler yapılırken özellikle
Ortak fark
toplama, çıkarma ve sadeleştirmelerde bu özellik kullanı-
(İlk terim + Son terim). Terim Sayısı
Terimlerintoplamı= -----------------------------------------
26- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

ÖRNEK: fîilOİNolu/

= 10A +
——'- işleminin sonucu kaçtır?
v
8!+7! = 100A + 10B + C
ABCD = 1000A + 100B + 10C

101-9! _ 10.91-9! 9!(10-1) _ 9!.91 9! 9.8.7 ÖRNEK:

8!+7! ~ 8.7İ+7! ~ 7! (8 + 1) ~ 7!.9-, ~ 7 ! ~ 7!
İki basamaklı bir sayının rakamları yer değiştirilip
= 9 . 8 = 72 olur. sayıdan çıkarılınca aradaki fark 54 oluyor.

İlk sayının rakamları arasındaki fark kaçtır?

Basamak ve Sayı Değerleri: Sayı
A)4 B)5 C)6 D)7 E) 8
değeri:
a b c d
Birinci sayıya ab diyelim.
Birler basamağı = d
Onlar basamağı = c ab = 10 . a + b olur. O halde ab sayısının rakamları
Yüzlerbasamağ, = b
yer değiştirilirse;

-* Binler basamağı = a
ba=10.b + a

ORNEK: < ab'den ba'yı çıkartırsak;

Q
12 6 0
<
ab - ba = (10.a + b) - (10b + a) = 54

UJ
CD 10.a + b - 1 0 b - a = 54
o
3=.
© 9a - 9b = 54
"çn
'o
tr 9(a - b) = 54
Basamak değeri: uı
a
a b c d | a -b = 6İ
Birler basamağı =d (Cevap C)
Onlar basamağı = 10c

Yüzler basamağı = 100b BilgiNotu'

Binler basamağı = 1000a İki basamaklı bir sayının rakamları yer değiştirilip ilk
sayıdan çıkartılırsa elde edilen fark daima 9'un katıdır
ORNEK: veya 9'a tam olarak bölünür.

2 4 8 0
ÖRNEK:
' 0 -80

■400 -
İki basamaklı bir sayının rakamları yer değiştirilip
sayıyla toplanırsa sonuç 143 oluyor.
2000

Bu sayının rakamları toplamı kaçtır?

ftilgi Notu /
A)72 B) 17 C) 15 D) 13 E) 9

Taban belirtmeden kullanılan sayıların hepsi onluk

tabandadır. En küçüktaban 1 den büyüktür. Birinci sayıya ab dersek, ikinci sayı ba olur.

ab + ba=> 10a + b + 10b + a = 143

 -MATEMATIK- 27

11a + 11b =143 ORNEK:

= 143 Xyz ve zyx üç basamaklı sayılardır.

a + b-13 0 halde xyz = zyx + 495 ise x - z kaçtır?

(Cevap D)
A)4 B)5 C)8 D) 10 E)11
nilgiNotu/
Rakamları yer değiştirilen iki basamaklı bir sayı ilk
sayıyla toplanırsa toplam daima 11'in katıdır veya 11 'e
100x + 1Q/+ z = 10Oz + 1Q/+ X + 495
tam bölünür. 99x - 99z = 495

ORNEK: x - z - 5 olur.
ab iki basamaklı bir sayıdır. a ile b arasında a = 2b (Cevap B)
şeklinde bir orantı vardır.
Doğal Sayılarda Dört İşlem
Bu orantıyı sağlayan sayılardan en büvügü ile en a) Toplama İşlemi:
küçügü arasındaki fark kaçtır?
a —> I. terim + b—
A) 21 B) 63 C) 84 D) 42 E) 32
> II. terim c —>
Sonuç

ÖRNEK:
Bize verilen a = 2b orantısına uygun sayıları en kü-
çükten itibaren yazalım: İki basamaklı birbirinden farklı 4 tane pozitif doğal
sayının toplamı 319 ise en küçüğü en az kaç o-
Eğer b = 1 ise a=2 lur?
0 halde ab = 21 => En küçük sayı
b=2 ise a=4 Ohalde ab = 42 A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 35
b=3 ise a=6 Ohalde ab = 63
b=4 ise a=8 99 + 98 + 97+x = 319
0 halde ab = 84 => En büyük sayı
x=319-294 = 25Enküçük sayı
Burada; en büyük sayıdan (84) en küçük sayıyı (21) olur.
çıkartırsak; 84-21 = 63 olarak sonuç bulunur.
(Cevap C)
(Cevap B)
ÖRNEK:
A ve B farklı rakamlar olmak üzere;
BilgiNotu/
AB
b yerine rakamları sıra ile koyarken 4'ten sonrasını BA
denemedik. Çünkü 4'ten sonrası bize verilen orantıya /\j\ Yandaki toplama işlemine göre AB
göre, a ile ifade edilen rakam değerini aşmaktaydı. Ve 0 RR sayısının en küçük değeri nedir?
rakamını kullanmadık. Çünkü 0 çarpmada yutan ele-
man olduğu için orantıda yerine konulduğunda da sıfır 264
değerini alır.
A) 28 b)13 C) 17 D) 39 E) 43

lîilgiNotu/ 10A + B + 10B +A+ 11A + 11B = 264

Rakamları farklı, en büyük iki basamaklı sayı 98, 22A + 22B = 264
en ı ise 1O'dur.
28- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

A ve B'nin rakam olduğu göz önünde bulundurula- d) Çarpma İşlemi:

rak, AB sayısının en küçük değerinin,
a —> I. Çarpan x b —
A + B=12=>A = 3veB = 9 için sağlandığı görülür. > II. Çarpan c —>
Çarpım
(Cevap D)
ÖRNEK:
b) Çıkarma İşlemi:
En büyük iki basamaklı çift sayı ile en küçük iki
a----- Eksilen basamaklı pozitif tek sayının çarpımı kaçtır?
b ---- Çıkan A)1036 B) 1078
c ---- > Fark C)2006 D)1532 E) 986

ÖRNEK: 98
x 1 1 En büyük iki basamaklı çift sayı = 98
Ardışık iki pozitif tek sayının karelerinin farkı 120
98
ise bunlardan küçük olanı kaçtır?
+ 98 En küçük iki basamaklı pozitif tek sayı = 11
A) 11 B)30 C) 19 D)17 E) 29
(Cevap B)

1 .sayı 2.sayı TABAN ARİTMETİĞİ

xolsun x+2
Herhangi bir doğal sayı, başka sayma sistemlerine (taba-
na) göre de yazılabilir. Bu sistemde yazılmış bir sayının
(x + 2)2 - (x)2 = 120 => x2 + 4x + 4 - x2 = 120 4x
hangi sistemde yazıldığı sağ alt köşesinde belirtilir. Eğer
= 120-4 4x = 116 sistem belirtilmemişse taban 10 demektir.
(475)l0 =475->10'luksistemde yazılmış
Küçük olan sayı
x = 29 (313)4 —>4' lük sistemde yazılmış (15)6 -
(Cevap E)
c) Bölme İşlemi: >6' lık sistemde yazılmış (a b c d)t= a.t3 +

AIB A: Bölünen b.t2 + c.t + d.1

B: Bölen K: Kalan
C: Bölüm K -»1'lerbasamağı -
>t'ler basamağı -
A = B. C + >t2'ler basamağı -
K şeklinde bir bağıntı vardır. Bölünen = >t3>ler basamağı

Bölen x Bölüm + Kalan Buna göre (abcd), =a.t3 + b.t2 + c.t + d dir.
» Herhangi bir tabanda verilmiş sayı çözümlenirse
ÖRNEK: 10 tabanındaki karşılığı bulunmuş olur.
48 | H Yandaki bölme işleminde bölünen 48, ÖRNEK:
= __ I x bölen 11, kalan 4 ise bölüm (x) kaç- (312)4 sayısını çözümleyiniz? (312)4
4
tır? 2
=3.4 +1.4 + 2.1 =48 + 4 + 2 = 54
Bölünen = Bölen x Bölüm + Kalan formülünde değer-leri
» On tabanındaki bir sayıyı başka bir tabana çevir-
yerine koyarsak; 48 = 11 . x + 4 11 x = 48 - 4 11 x = 44 |x = mek için, verilen sayı istenilen tabana ardışık ola-
4İ rak bölünür. En son bölümden başlayarak tüm ka-
lanlar sağdan sola doğru sıra ile yazılır.
 -MATEMATIK- 29

Rilgi Notu /

(ab)n ifadesi, n tabanında bir sayıyı göstermek üzere; ÇOZUMLU

1. n > a, n > b, n > 1 dir. KAVRAMA TESTİ
2. 10 tabanında kullanılan rakam sayısı nasıl ki 10
tane ise, n tabanında kullanılan rakam sayısı da n
tanedir. a,b GN
3. En küçük rakam 0 ve en büyük rakam n - 1
dir.
a. b = 24 olduğuna göre
ÖRNEK:

99 sayısını 3 tabanında yazalım. a + b'nin en küçük değeri kaç olabilir?

(99),0 =99= (11200)3 A)25 B)24 C)14 D) 11 E) 10

a, b G Z + pozitif tam sayılardır. a + b = 48 oldu-

Taban Aritmetiğinde Dört Işlem ğuna göre a.b'nin en küçük değeri kaç olabilir?
» Ayn ı tabandaki sayı ları n toplam ı
A) 0 B) 47 C) 50 D) 9 E) 576
Birler basamağı toplanır. Topiam tabandan
(433)6 küçükse aynen yazılır. Toplam tabandan
- küçük değilse tabana bölünür. Kalan yazı-lır,
(2De
(454)6 bölüm elde olarak sonraki rakama ekle-
nır.

» Aynı tabandaki sayılarda çıkarma £T 3.

UJ Q a, b, c e Z ilk duruma göre, a'yı 4 azaltıp, b'yi ve
(44)6 Çıkarma yapılırken, onluk sistemde olduğu c'yi 3 artırırsak 2a + 5b + 7c toplamı kaç artar?
Q
(22)e gibi, çıkan rakam büyük olursa, önceki (22)6 UJ

basamaktan taban kadar alınmış olur. A)36 B)34 C)32 D) 30 E) 28

» Aynı tabandaki sayılarda çarpma

(32)4 Rakamların çarpımı tabandan küçük değil-
x 03)4 se, çarpım tabana bölünür. Kalan rakam
222 yazılıp, bölüm elde olarak çarpıma eklenir.
x 32

(1202)4
x, y e N x.y=17 olduğuna göre
Değişik Tabanda Tek ve Çift Sayılar
x + y toplamı kaçtır?
1) Taban çift ise, birler basamağına bakılır. Birler
A) 16 B) 17 C) 18 D) 19 E) 20
basamağı çift ise sayı çift, birler basamağı tek ise sayı
tektir.
(614)8 — Çift (353)6 —Tek

Çift Tek
5. a, b ve c e N
2) Taban tek ise, parantez içindeki rakamlar toplanır
V9 sonucuna bakılır. Toplam çift ise sayı çift, toplam tek a.b = 24
ise sayı tektir. b.c = 16 olduğuna göre,

(1233)5 sayısı 1+2+3+3=9 olduğu için tektir.

a + b + c toplamı kaç farklı değer
(5342)7 sayısı 5+3+4+2=14 çift olduğu için çifttir. alabilir?

A)1 B)2 C)3 D)4 E) 5

30- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

6. 11. a, b, c ardışık üç çift sayı ve a < b < c dir.

B
olduguna gore, y+— aşagı-
_ .. c - a a -
dakilerden hangisine eşittir?
b-a b-c b.. ..
Buna gore -—----- ---------- ışlemın
A) A-B B) A + - C) -
2 2 ı-1 C) 0 tır?
E ) A -B E)2

A)-2

7. x - 3 sayısı x + 5 sayısından kaç eksiktir?

12. a, b, c ardışık tek doğal sayılardır. a < b < c
A) 2 B)4 C)6 D)8 E) 10
(c-a)(b-a) + (b-c)(b-a)
olduğuna göre işleminin a-b
sonucu nedir?

8. x, y, z pozitif tek sayılar olduğuna göre aşağıda- A)-3 B)-2 C)- D) 0 E) 1

kilerden hangisi çift sayıdır?
<
A) x + y + z B) Q

C) x + y-z D) x . y . z <

E) 2x + y ilî
o
X 13. a ve b aralarında asal doğal sayılardır.

'o
CE a 28 . . . .. 3b 2a . , . .
Ui
9. a pozitif reel sayı olduğuna göre aşağıdakilerden Q — -— olduğuna gore, ışlemının
hangisi negatiftir? so-
b 21 a-1
A) a3 B) a-2 + 3 nucu kaçtır?
4
C) (-a) D) A) 1/27 B) 3/27
HD'
C) 5/27 D) 7/27
E) -a 3 E) 9/27

14. x, y, z tam sayılardır.

10. x < y < 0 < z 3 2
x .y >0"
x2. z < 0
olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi daima
negatiftir? y3. z > 0

A x+y+z B) x-y + olduğuna göre, x, y, z'nin işaretleri sırasıyla

)C y-z D) zx.y.z nedir?
) X
B) (+,+,-)
x.y A ) ( -,-,-)
x-z C) (+ ,-,-)
E) (+ ,-,+)
 -MATEMATIK- 31

15. a, b, c e Z ÇOZUMLERI
a.b = 18İ . . „ .. . Çarpımları veriien iki sayının toplamlarının en küçük
o ld u ğ u n a g ore , a + b + c n ın en olması için sayıların değerlerinin birbirlerine en yakın
değerler olması gerekir. 24 sayısının çarpanlarına
büyük değeri kaç olabilir? bakarsak
A )1 3 B) 17 C)30 D) 31 E) 35 24 = 1 . 24 => 1 + 24 = 25
= 2 . 1 2 - ^ 2 + 12 = 14
= 3 . 8 = ^ 3 + 8=11
= 6.4 => 6 + 4= 10
Toplamlarının en küçük değeri 6
16. a, b, c birbirinden farklı pozitif tam sayılardır.
+ 4 = 10 olur.
3a + b + 5c = 49 olduğuna göre, a'nın alabileceği (Cevap E)
en büyük deger nedir?

A) 15 B) 12 C )1 4 D) 13 E) 11

Toplamları verilen iki sayının çarpımları en küçük

değeri alabilmesi için sayıların değeri arasındaki far-
17. 3 basamaklı en büyük sayı ile, 3 basamaklı ra- kın en fazla olması gerekir. a + b = 48=>a.b =
kamları farklı en küçük doğal sayının toplamı
1 + 47 = 48 => 1 . 47 = 47
kaçtır?
2 + 46 = 48 => 2 . 46 = 92
Q
A 1089 B 108 o
cc
C 1101 D 109 Ui 24 + 24 = 48 => 24 . 24 = 576
) 1110
E ) 9 Q
En küçük değer 1 .47 = 47 olur.
*a ve b pozitif sayı olduğu için 0+48 alınmadı.
ÎE (Cevap B)
18. Uç basamaklı en büyük pozitif tek sayı ile, iki
basamaklı en küçük negatif tek sayının toplamı, :ğ
üç basamaklı en büyük sayıdan kaç eksiktir? >!

A) 109 B) 90 C) 100 D) 99 E) 89
3. llkdurum Sondurum
a a-4
b b+3
c c+3
19. x ve y sayıları tabanını göstermek üzere; 2a + 5b + 7c 2(a - 4) + 5(b + 3) + 7(c + 3) =>
2a- 8 + 5b + 15 + 7c + 21 = (2a + 5b + 7c)+ (-
(12)x + (34)y = 26 2x + 3y = 25 ise x
8+15+ 21) = (2a + 5b + 7c) + 28 2a + 5b + 7c
aşağıdakilerden hangisine eşittir? toplamı 28 artar.
(Cevap E)
A)4 B)8 C)7 D)5 E) 6

4. 17 bir asal sayı olduğuna göre çarpanları 1 ve 17'dir.

20. (25)6 sayısının, 12 katının 7 eksiği aynı tabanda x . y = 17=>x + y = 1 +17 = 18 olur.
aşağıdakilerden hangisine eşittir?
(Cevap C)
A) 529 B) 512 C) 425 D) 525 E) 293
32- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

5. 24 ve 16 sayılarının ortak bölenlerini bulalım. 11. x = Çift sayı olmak üzere;

24 OBEB(24, 16) = 23 = 8
16 b sayısı 24 ve 16 sayılarının ortak b = x + 2 j^olsun
12 8 çarpanı olduğuna göre b'nin a-
c=x+4j
6 4 labileceği farklı değerleri bula-
3 2 lım. c - a a - b _ x + 4-x x - (x + 2)
3 1 "b^â~^c"~ x + 2 - x ~ ( x + 2)-(x + 4)

2 x+2-x-4
= 2 . 2 = 4=>a = 6, c =
(Cevap D)

4 farklı değer alabilir.

12. x; tek sayı olmak üzere;
(Cevap D)

6. x+y =A
+ x-y = B c = x + 4 olsun (c-a)(b-a) +
A-B B A-B B A (b-c)(b-a)
Oı ı A Q __ ». \ı __ ________ ____ »t \/ ı __ __ _________ _ı_ ., ,., __ ___

^y=A-d =>y- 2 = ^ y + 2 - ^ 2 ~ 2 a-b

(Cevap D) 2-(x-4)](x+-2-x)
x-(x + 2)
7. (x + 5)-(x-3) = x + 5-x + 3 = 8eksik
(4.2) + (-2).2 8-4 4
(Cevap D) < = -2
Q
-2 -2
<
8. Kurallar: II. yol
UJ
T±T = Ç T . T = TF = T Ç±Ç £D (b-a)[c-a + b-c] (b-
O
=Ç T.Ç-ÇTÇ = T x+y+z= a)(b-a) (b-a)2 (a-b)
T+T+T=Ç+T=Tx +y- 2 a-b
S2 (a-b) (a-b)
"ö
z=T +T-T=Ç-T =T x.y.z = oc = (a-b)
yj
Q
a-b
T.T. T =T.T =T
(Cevap B)

(Cevap B) 13. a V9 b aralarında asal sayılar ise a ve b'nin tek ortak

çarpanı 1 sayısıdır. Buna göre,
a _ 28 _ 7.4 _ 4
9. (P = Pozitif, N = Negatif)
PT.Ç = p( p + p = p, (-P)ç = P, -
bu durumda a = 4 ve b = 3 olur.
(Cevap E)
3b - 2a 3.3 - 2.4 9_-_8 _ _ _ _9_
~3~~~^~27
10. x = -3, y=-1, z = 5 olsun, a a-1 4-1
seçeneği: x + y + z = 1 (Cevap E)
b seçeneği: x - y + z = 3
.. y.z -5 5 c 14. Herhangi bir sayının çift kuvveti daima pozitiftir. x3y2 >
seçeneğı: ^— = — = —
A O \J 0 olduğuna göre, y2 > 0 ^> x3 > 0 => x > 0 x2.z < 0
dseçeneği: x.y.z= 15 olduğuna göre, x2 > 0 => z < 0 y3 z > 0 olduğuna göre,
z < 0 olduğundan y3 < o => y < 0 (x, y, z) işaretleri
e seçenegı: x.y 3
x-z -3-5
(+, - -) olur.
(Cevap C)
(Cevap E)
 -MATEMATİK- 33

15. a.b= 18 ise a.c = 12 ise

3.6 6.2 ÇIKMIŞ SORULAR

9.2 4.3 ve ÇÖZÜMLERI
6.3 2.6
2.9 3.4 1. Beş basamaklı en büyük doğal sayı, dört basa-
18.1 12.1 maklı en büyük doğal sayıdan ne kadar fazladır?
1.18 1.12 (99 DMS OÖ)

a+b+c'nin en büyük değeri istendiği için A) 99 900 B) 99 000

a=1 b=18 c=12 a+b+c=31 C) 90 000 D) 89 990
(Cevap D)
E) 89 900

16. 3a + b + 5c = 49 olduğuna göre a'nın en büyük değeri çeas&m

alabilmesi için b'nin ve c'nin en küçük değerleri alma-
ları gerekir. c'nin katsayısı daha büyük olduğu için
c'nin değerinin de b'den küçük olması gerekir. Bu du-
rumda c = 1 b = 2 olur. 3a + b + 5c => 3 . a +2 + 5 .1
= 49 3a = 49 - 7
Beş basamaklı en büyük doğal sayı ■-> 99999 Dört
basamaklı en büyük doğal sayı -> 9999 Bu iki
sayının farkı: 99999 - 9999 = 90000 bulunur.
(Cevap C)

(Cevap C) Ardışık üç tamsayının toplamı 93'tür. Buna göre,

ortadaki sayı kaçtır? (99 DMS OÖ)
17.EnbÜyÜk:9 "İ999 + 102 = 1101 En A)36 B)34 C)33 D) 31 E) 30
küçük:102 I m
'o
tz
(Cevap C)

I. Yol:
18. Üç basamaklı en büyük tek sayı —> 999
Küçük sayıya x dersek; ardışık olduğu için diğer
iki basamaklı en küçük negatif tek sayı ---> 99 sayılar x + 1 ve x + 2'dir. Bu üç sayının toplamı;
999 + (-99) = 900 999 - 900 = 99 x + x + 1 + x + 2 = 3x + 3 = 93 -> 3x = 90 ^> x = 30
(Cevap D) bulunur.
x —> en küçük sayımızdır. Ortadaki sayı 30 + 1
19. Çözümlersek
= x + 1 =31 olur.
II. Yol:
- / x + 3y = 20
Ardışık üç tamsayının toplamının 93 oiduğu veriliyor.
93 O
x=5 halde ortadaki sayı: — = 31
(Cevap D)
(Cevap D)

İki basamaklı ve birbirinden farklı dört pozitif

tamsayının toplamı 338'dir. Bu sayıların en kü-
cügü kaç olabilir? (99 DMS OÖ)

A)40 B) 41 C)42 D) 43 E) 44

İki basamaklı en büyük tam sayıların toplamı

197 = 99 + 98 + 97 = 294'tür.
(525)
(Cevap D) 338 - 294 = 44 ==> en küçük olanıdır.
(Cevap E)
34- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-

4. Çarpımları 168 olan ardışık iki pozitif çift sayıdan

m np
küçük olanı kaçtır? (99 DMS OÖ)

B) 10 C) 12 D)26 E) 18
A)8 + mnp

5. 5797
168 sayısını çarpanlarına ayırırsak;
Yukarıdaki çarpma işleminde her harf farklı bir
168 rakamı gösterdiğine göre, m harfi hangi rakamın
2 168 = 2 3 . 3 . 7 yerine kullanılmıştır? (99 DMS ÖL)
84
2 Çarpanlarının ardışık iki çift sayı olması
42 A)3 B)4 C)6 D)7 E)9
2 isteniyor.
21 3
3 168 = 2 . 3 . 7 = 2 . 4 . 3 . 7
7
=14.12 mn
P Çarpma işleminde ikinci çarpımın onlar
7 Küçüksayımız 12 bulunur. x _ Pl basamağındaki p ye dikkat edilirse
(Cevap C) • • • • çarpmış olduğu mnp'yi hiç değiştirmemiş.
5797 Ohaldep = 1 dir.
Üç basamaklı ABB sayısının, iki basamaklı AB
sayısıyla çarpımı 25 000 olduğuna göre, B hangi
rakamı göstermektedir? (1999 DMS OÖ)
5797
A) 0 B) 2 C)5 D) 6 E) 8 mnp =------ = 341 olur.
17
1
ABB m = 3 bulunur.
x AB < (Cevap A)
Q
000
_2500
25000 _J O Üç basamaklı ve birbirinden farklı 5 tane doğal
İJÜ ö.
sayının toplamı 710'dur. Bu sayıların en büyüğü
İşlemin sonucuna dikkat edilirse birler basamağı sıfır m o
kaç olabilir?(99 DMS ÖL)
(0) dır. Birler basamağının sıfır olabilmesi için B ra- ©
kamının sıfır olması gerekir. Diğer durumlarda birler o B) 252
A) 240 C) 293 E) 305
cc
basamağı sıfır olamaz. ili D) 304
o
(Cevap A) U)
v>

A B 6. A, B, C
birer doğal sayı ve— = — = 3 , A = B + 30 Beş sayının toplamı 710 olarak veriliyor. Bize bu
B C sayıların en büyüğü soruluyor. O halde diğer dört sa-
olduğuna göre, C kaçtır? (1999 DMS OÖ) yıyı en küçük üç basamaklı sayılardan alırız. 100 +
A)45 B)30 C)20 D) 15 E) 5 101+102 + 103 = 406 710-406 = 304
(Cevap D)

A B
— = — = 3 ve A = B + 30 ise önce B yi bulalım. 9. a, b pozitif tamsayılar ve; 3a + 2b = 199 ise a'nın
B C alabileceği en büyük değer kaçtır? (99 DMS ÖL)

A)66 B)65 C)64 D) 63 E) 62

— = 3 => A = 3B'dir. Eşitlikte yerine yazarsak;
B
a ve b pozitif tamsayı ise, a nın en büyük değerini
bulmak için, b ye en küçük değerleri veririz. 199^b =
1 için 3a + 2 .1 =199

(Cevap E) b = 2 için 3a + 2 . 2 = 199 => 3a = 195 ==> a = 65

(Cevap B)
 -MATEMATIK- 35

10. Üç basamaklı ABC sayısı, üç basamaklı CBA 7. 3 + 6 + 9 + 12 + ... + 45 toplamı kaçtır? (99 DMS
sayısından 594 fazladır. Buna göre, A + C'nin a- ÖL)
labileceği en büyük değer kaçtır? (99 DMS ÖL)
A)360 B)390 C) 420 D) 450 E) 480
A) 15 B) 14 C) 13 D) 12 E) 11

Burada toplam formülünü yazarsak;

ABC = CBA + 594
100A + C = 100C + A + 594 => 99(A - C) = 594 İlk terim -> m
• (m + n)(m-rn-x) T .
=> a - c = 6 bulunur. Sont terım -> n
P
------- —------—- =- Toplam
a + c'nin en büyük değeri için A ve C rakam olmak Artış miktarı -> x
şartıyla en büyük değerini almalıdır.
A->9 2.3 2.3
C -> 3 olursa eşitlik sağlanır.
(Cevap A)
A + C = 9 + 3 = 12
(Cevap D) 13. a, b, c pozitif tamsayılar ve 3a = 2c 3b = 4c oldu-
ğuna göre, aşağıdaki kesirlerden hangisi en kü-
çüktür? (99 DMS L)

£ B)î
11. n tamsayısı için, n! = 1 . 2 . 3 . ... n olduğuna a b
göre, ——- işleminin sonucu kaçtır? (99 DMS
6.(2!) m a, b, c pozitif tamsayılar ise, a
ÖL) "o
tc
UJ
2
Q
QA oi -ıt; İQ 21 3a = 2c
A)— B)- 0- D)— a 2 1 ........
7 6 6 E)— :=> _ = _ = _ en kuçuk kesır
b 4 2
Q c3
3!+5!_3!(1 + 4.5)_ 2.3.21 _ 21 tu
olur.
6.2! 6.2! 6.2 - - - 2
(Cevap E)
(Cevap E) 14. a, b birer tamsayı ve, olduğuna göre,
aşağıdakilerden hangisi 5a her zaman
doğrudur? (99 DMS L)
B) a çift sayıdır.
A) ateksayıdır. C) a. b tek
sayıdır. E) b çift sayıdır. D) bteksayıdır.
a b 12. a, b pozitif
tamsayılar ve — = - a + b = 63 oldu-
ğuna göre, a kaçtır? (1999 DMS ÖL) — = b + 3 =i>5a = 4b + 12
4
A)22 B)24 C)28 D) 30 E) 32 Bir sayının çift sayıyla çarpımı yine bir çift sayı eder.
Yani; 4. b = çift sayı
a b .
— = - = k osun.
4 5

ı = 5k 5a = Çiftsayı olmalıdır.
5 tek sayı olduğu için a çift olmalıdır ki 5 . a çarpımı
çift sayı olsun.
(Cevap C) (Cevap B)
36- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

15. q bir tamsayı olmak üzere p dir. p'nin de 17. A B C D Toplama işleminde her harf
M N P R fark'ı bîr rakamı gösterdiğine
bir tamsayı olması için q kaç farklı değer alabilir?
9 gore, ı DU
(99 DMS L) fazla kc îçtır?
(î
D) 4 E) 3 A 18 395 B) 18
C) 5 ) 400
A) 7 B) 6 C 18 425 D) 19
ÇÖ2ÜM: )E 19 485 150
p ve q tamsayı ise 5 )
ise q —> 3 için p = —= 1 Ç&g&ifa
q+2 ABCD
+ MNPR
q --> -3 için p = — = -5 9753

-7 için p = —=
u + 8642
q -> -1 için p = — = 5 q, 4 18 3 9 5 bulunur.
Toplama işleminde en büyük değer soruiduğundan
tane değer atır. binler ve yüzler basamağındaki rakamlar daha büyük
(Cevap D) oimalıdır
(Cevap A)

<
Q
>-
<£.

UA
mo

M N P Çarpma işleminde her harf farklı bir rakamı

x ___ 3_K gösterdiğine göre, K & hangi rakamın
Q
• • •
yerine kullanılmış-tır? (99 DMS L)
f 372
4 3 4 0 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
18. a, b, c negatif tamsayılar ve olduğuna
16.
göre, aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğru-
dur? (99 DMS L)
MNP İşleme dikkat edilirse MNP 3 ile A)a<c<b C)b<c<a
x __ 3K çarpılmış 372 sayısı bulunmuştur.
• • •
E) c < a < b B)a<b<c
rno
372 — = 124 = MNP bulunur. 3
4340
—> K yerine 5 gelmeli ki işlemin
12 4 a b c . . —=—
sonucunun birler basamağı sıfır (0) = — = k olsun. 5 2 3
_x __ 3_K
olsun. a, b, c negatif tamsayılar ise; k = -1 alırsak,
. 372 a = -5
7340
(Cevap E)
b = -2 b>c>aolur.

(Cevap A)
 -MATEMATIK- 37

19. Rakamları toplamınm 4 katına eşit olan iki basa- 22. Üç basamaklı beş tane sayı toplanırken sayılar-
makiı kaç tane sayı vardır? (99 DMS L) dan birinin onlar basamağındaki 1 rakamı, 7 ola-
rak görülmüş ve bu sayılar bu şekilde toplanmış-
C)5 D)6 E)7 tır. Bu durumda elde edilen toplam doğru sonuca
göre kaç artmıştır? (2000 DMS)
A) 3 B) 4
A)70 B)60 C) 10 D) 7 E) 6
iki basamaklı sayı ab olsun.
4(a + b) = ab => 4a + 4b = 10a + b
-r> 3b = 6a Sayılardan birinin onlar basamağındaki rakamı 1 olsa,
b = 2a değeri 10 olurdu, 7 olarak görüldüğüne göre değeri 7
a = 1, 2, 3, 4 rakamlarını alabilir. Ancak bu şekilde ab x 10 = 70 olarak toplanmıştır. Bu durumda, toplam,
iki basamaklı sayı olur ve 4 tanedir. gerçek değer olan 10 dan 70-10=60 fazla bulunmuş-
tur. ,
(Cevap B)
(Cevap B)

20. Üç basamaklı ABC sayısı, üç basamaklı CBA 23. a,b,c birer pozitif tamsayı ve
sayısından 396 fazladır. Buna göre A + C nin en
büyük değeri kaçtır? (99 DMS L) a.b=18 b+c=25

A)12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16 olduğuna göre, c'nin en küçük değeri kaçtır?

(2000 DMS)
ÇOZUM: A) 3 B) 5 C)7
ABC = CBA + 396 99(A - C) = 396 ö

Q
D)9 E) 16

A ve C rakam olduğu için A + C nin en büyük değerini

alabilmesi için a -> 9 , c -» 5 olmalıdır.

(CevapC) g a.b=18 c'nin en küçük değerini bulmak için, b'nın

değerinin alabileceği en büyük değer olması
b+c=25
gerekir. b en büyük değer alarak 18 alırsa.

= 25-18-» =
(Cevap C)

21. Yandaki toplama işlemine göre iki KL

basamaklı KL sayısının en küçük
değeri kaçtır? (2000 DMS)

A) 38 B) 49 C) 58 D) 67 E) 78

10K + L + 10L+K=143
11 (K+L) = 143

K + L= 13
4 g —
(Cevap B)
38- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

4. Birbirinden farklı üç pozitif tamsayının toplamı

ÇIKMIŞ SORULAR 56'dir. Bu sayıların en büyüğü en az kaçtır? (2000
DMS)
ve ÇÖZÜMLERİ
A)16 B) 17 C) 18 D) 19 E) 20
Rakamları birbirinden farklı olan üç basamaklı en
büyük çift sayı, aşağıdakilerden hangisine kalan- 18 bize ortanca terimi verir. Hala 2
sız bölünebilir? (2000 DMS) 56 3 fazla(kalan) oiduğuna göre onarlı 1.
_54h terime veririz. 18+2 = 20 olur. Diğer
A)32 B)31 C)29 D) 25 E) 24 terimler de farklı olmaları için sırasıyla
2
19 ve 17 değerlerini alırlar. En büyük
sayı en az 20 değerini alır.
986 rakamları birbirinden farklı, üç basamaklı, en (Cevap E)
büyük çift sayıdır. Buna göre 986 = 2 x 493
= 2 x1 7x 29
= 34 x 29
986 sayısı 29 ile tam bölünür.
(Cevap C)

1,
2. Ardışık beş çift sayının en küçüğünün - 'ünün 7 a,b gerçek (reel) sayılar ve

fazlası, en büyüğünün yarısına eşittir. Bu sayıla- < a 2<a

rın en küçüğü kaçtır? (2000 DMS) ,...:
a.b<0
A)12 B) 15 C) 18 D) 21 E) 24 _J
L
U
£
Q olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi doğru-
O
dur? (2000 DMS)
©
x sayısı çift sayı olsun. Buna göre "55 A) a < 0
x, x+2, x+4, x+6, x+8 ardışık 5 çift sayıdır. "o
cr B) b > 0
UJ
x _ x+8
— + 7 =------: 42=3x + 24 K C) b < 0
3 2 D) a < 0
E) a = b
(Cevap C)

3. Birbirinden farklı, üç basamaklı dört tane pozitif a 2 <a->a 2 >0 ->a>a 2 >0 --> a > 0 ......... (1)
tamsayının toplamı 848'dir. Bu sayılardan biri en a > 0 olduğundan eşitsizliğin her iki tarafını a'ya
fazla kaç olabilir? (2000 DMS) bölebiliriz.
A)548 B)545 C) 542 D) 538 E) 536
— < - - > a < 1 ...... (2)
a a
(1), (2) - » 0 < a < 1
Sayılardan birinin en fazla olabilmesi için diğerlerinin
en az olmaları gerekir. Buna göre a.b <0->-^<—>b<0 --> c şıkkı b < 0 her zaman
a a
100 + 101 +102 = 303 doğrudur.
848 - 303 = 545 en büyük sayıdır. (Cevap C)
(Cevap B)
 -MATEMATIK- 39

6. Karesi ile 3 katının toplamı 10'dan küçük olan KK ve LL iki basamaklı dogal sayılar olmak üze-
2 2
tamsayıların en küçüğü kaçtır? (2001 KMS) re; (KK) + (LL) = 1573 olduğuna göre, K + L top-
lamı kaçtır? (2001 KMS)
B) -
A) -5 C) -3 E) 3 8.
4 D) A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E)
9

4- onluk açılımı yazarsak

Sayımız "x" olsun. 2
2 (11L) =1573
Karesi = x
2 2
3 katı = 3x 121(K +L ) 1573
2
Karesi + 3 katı = x + 3x < 10 eşitliği için çözüm yapa- 121
2 2
lım. 121K + L = 13
2
x + 3x<10 i i
x2 + 3x-10<0 3 2 sağlar.
K+L=3+2=5
2 -5 (Cevap A)
(x - 2). (x + 5) < 0 x - 2 < 0 x +
5 > 0 x < 2 ve x < -5 -5<x<2 olur. En
küçüğü istediğinden x = -4 kullanırız.

9. c pozitif bir tek tamsayı olduğuna göre, aşağıda-

kilerden hangisi bir çift tamsayıdır? (2001 KMS)
(Cevap B) tcö
İÜ A) 2c2 + 5 B) 3c - 8
Q CO
3
cn C)c + 20 D) 2c + 3
E) c2 + 1

"5 c>0 , c teksayı ise bu soru çözümünde herhangi bir

ÜJ
pozitif tek tamsayı alıp deneyerek çözebiliriz. Yani c =
1 için c2 + 1 = 1+1 = 2 olur.
(Cevap E)
7. x ve y tamsayılar olmak üzere;

2<x<6 3 < y< 9

olduğuna göre, 3x - 2y nin alabileceği en büyük

10. Ardışık 6 tane pozitif çift tamsayının toplamı
değer kaçtır? (2001 KMS) 560'dır. Bu sayıların en küçüğü kaçtır?
A) 6 B)7 C)8 (2001 KMS)

D) 9 E)11 A)90 B)94 C)98 D) 102 E) 106

3x - 2y'nin en büyük değeri alması için x'in en büyük <8

x'in en büyük y'nin en küçük değerini alması gerekir. x pozitif ve çift tamsayı olsun. Ardışıkları (x, x +2, x +
O zaman x=5 ve y=4 alırız. 3x - 2y = 3.5 -2.4 = 15-8 4,x+6, x + 8, x + 10) 6x + 30 = 560 6x = 530
= 7 olur.
x = 90 olur.

(Cevap B) (Cevap A)
40- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU

11. — ve — birer tamsayı olduğuna göre, aşağıdaki-

8 12 a = 9 ve b = 0 için;
lerden hangisi her zaman bir tamsayıdır? (a e Z) 5a b 1
(2001 KMS) 1ba5
4 8 0 6 değeri sayılar arasındaki en büyük fark oiur.
A) ± B) ^ C) A
72 24 48 (Cevap A)

72 96
14. 4 tane ardışık çift sayının toplamı 60'tır. Bu sayı-
a b ların en küçüğü kaçtır? (2002 KPSS)
— ve — tamsayı olıması için a 8 ve 8'in katları
8 12 A) 12 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20
olmalıdır. b'de 12 ve 12'nin katları olmalıdır.
ah

24 8.12 24 a'nın ve b'nin diğer değerleri içinde tamsayı x çift bir sayı olsun. Ardışıkları: x, x + 2, x + 4, x + 6 4x
olur. = 4 olur. + 12 = 60 4x = 48 x= 12
(Cevap B) (Cevap A)

her zaman tamsayı olması için a=8, b=12 olursa

12. a ve b birer tamsayı b * 0 — = 5 olduğuna göre, >;

15. 12 tane tamsayının toplamı tek sayı olduğuna
b 5
göre, bu sayılardan en çok kaç tanesi tek sayı-
aşağıdakilerden hangisi her zaman doğrudur? ıû
dır? (2002 KPSS)
(2002 KPSS) o
A) ateksayıdır A)7 B) 8 C)9 D) 10 E)
'o 11
B) bteksayıdır ec
UJ Q
ÇÖZÜM:
C) a, 3 ile tam bölünür w 12 tamsayının toplamı tek sayı ise
a.
D) açiftsayıdır En çok kaç tanesi
E) a, 5 iie tam bölünür

a, b G Z , b ^ O v e — = 5 = > a = 5b
11 tanesi tek, 1 tanesi çift olursa sayı tek olur. En çok
b istediği için 11'i alırız.
Bu verilenlerden her zaman a 5 ile tam bölünebileceği (Cevap E)
çıkarılır.
(Cevap E)

16. a < 0 a . b < 0

a. (c - b) < 0

olduğuna göre, aşağıdaki sıralamalardan hangisi

13. Dört basamaklı 5ab1 ve 1ba5 sayıları arasındaki doğrudur? (2002 KPSS)
fark en çok kaç olabilir? (2002 KPSS)
A)a<b<c B)b<a<c C)a<c<b
B)4716 C)4486
A)4806 D)4086 D)c<b<a E)c<a<b
E)3996
 -MATEMATIK- 41

19. Rakamlarının sayı değerlerinin çarpımı 60 olan

kaç tane üç basamaklı pozitif tamsayı vardır?
a < 0 a = (-)
(2003 KPSS)
a.b<0 b = (+)
a(c - b) < 0 c - b > 0 ~> c > b c = (+) A) 6 B) 9 C) 12 D) 18 E) 27

c> b > a Ç&Z&Ms abc üç

(Cevap A) basamaklı sayı;
4 . 3 . 5 = 60 bu rakamları kulianarak 3! = 6 farklı
şekilde abc sayısı yazılabilir. 2 . 6 . 5 = 60 bu
rakamları kulianarak 3! = 6 farklı şekilde abc sayısı
yazılır.
Bu şartı başka sayılar sağlamadığından 6 + 6= 12
sayı yazılabilir.
17. Çarpımları 140 olan iki tamsayının toplamı en çok (Cevap C)
kaçtır? (2002 KPSS)

A)24 B)27 C) 33 D) 39 E) 141

x . y = 140
1 I
1 14ı *
2 70

► Ençok £2
"o
4 35 cr
LU
Q
5 28
7 20
10 14 j

(Cevap E) "_g

20. AB ve CD iki basamaklı sayılar ve

18. Yandaki çarpma işleminde her harf A B C
C=A+5D=B+4
farklı bir rakamı gösterdiğine göre, A x CD
+ B + C + D toplamı kaçtır? (2003 A BC olduğuna göre, CD - AB farkı kaçtır? (2003
KPSS) KPSS)
9072
C) 11 D) 12 E) 14 A) 34 B) 44 C) 54 D) 60 E) 70
A)9 B) 10
ÇÖZÜM:
D = 1 dir. C = 2 olur. CD C - A = 5 ve D - B = 4 tür.
sayısı 21 bulunur. CD-AB = 10C + D-10A
9 07 2İ21 _ = 10(C-A) + (D-B) =
. . . .İ432 1 0 . 5 + 4 = 54
ABC sayısı 4 3 2 dir. A + B (Cevap C)

+C+D=4+3+2
=10
(Cevap B)
42- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

ÇIKMIŞ 50RULAR • a b c
3.
ve ÇÖZÜMLERİ
a 120 160

b 192
1. a < b < O < c

olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi daima Yukandaki çarpma tablosunda a, b ve c birer

negatiftir? (2003 KPSS) pozitif tamsayıyı göstermektedir. Buna göre, c
kaçtır? (2003 KPSS)
A) a . b ( c - b )
B) a . c ( a - b ) A) 42 B) 36 C) 32 D) 24 E) 16
C) (b-a)(c-b)
D) (c-a)(c-b) a . b = 120, a . c = 160, b . c = 192
E) ( c - b ) ( a - b )
a.b.a.c.b.c=120.160.192
(a . b)2. c2 = 120 .160 .192
.02 = 120.160.192
160.192 120
a<b=>a-b<0 b
<c =^> c- b> 0 (a - b)
(c - b) < 0 olur. < 8 = 16 olur.
Ya da a, b ve c'ye değerler veririz. A=-2, b=-1 ve c=-3
(Cevap E)
Q alalım.

(CevapE) g

m
"o
c
co

4. Üç basamaklı sayının, rakamları toplamına bö-

lünmesiyle elde edilecek sonuç en çok kaçtır?
2. a, b, c birbirinden farklı pozitif tamsayılar ve a. b = (2003 KPSS)
36 b . c = 12 B) 101 C) 111
olduğuna göre, a + b + c toplamının en küçük A)100
değeri kaçtır? (2003 KPSS)

A) 14 B) 16 C) 19 D) 21 E) 23

Toplamın en küçük değerini istiyorsa çarpanlar ara- ABC 100A + 10B + C

sındaki fark en küçük olmalıdır. 36 ve 12 nin ortak A+B+C A+B+C
çarpanları b dir. ifadesinin en büyük değerini veren rakamlar;
b = 4 alırsak c = 3 ve a = 9 olur. A = 9, B = 0,C = 0dır.
= 16 olur. O halde;
(Cevap B) 900
100

(Cevap A)
 -MATEMATIK- 43

5. x = A3 B5C y = 7. İki sayının toplamı 7, çarpımı 12 ise bu sayıların

karelerinin toplamı kaçtır? (2004 KPSS)
A2B7C
A)9 B) 16 C)25 D)36 E) 81
sayıları beş basamaklı sayılar olduğuna göre,
x - y farkı kaçtır?(200312 KPSS)
Sayılarımıza ve bolsun
B) 980
C) 1020 a + b = 7 ............. (1)
E) 1980
A) 920 D) 1080 a . b = 12 .............(2)
a2+b2 = (a+b)2 - 2ab formülü kullanılır. a2 +
Ç&M&Ms b2 = (7) 2-2.12 =49 - 24 =25 bulunur.
(Cevap C)

x = A3B5C = 5 + 50 + 100B + 3000 + 10000 A

±y = A2B7C = ±C±70±100B±2000±10000A 8. p,n,a, A ve B farklı rakam olmak üzere
x _y = -20 + 1000 = 980 BB A.B=? (2004 KPSS)
.AAB
+ .MB
x = A3B5C y =
A2B7C 2.30B A) 16 B) 21 C)24
x-y = 00980 olur.
(Cevap B) D) 25
E)27

6. x, y, z pozitif tamsayılar olmak üzere, er

1 = 3 veya A + A + 1 = 13
7 + Eğer A= 1 olursa B = 9 olur. A. B = 9
" bulunur.
LU
2 2
Q
(/)
\?
m
olduğundan göre, x + y + z toplamının en küçük o.
değeri kaçtır? (200312 KPSS)
= 10 - 6 = 4
= 6ise Eğer2A = 12 =>
A) 9 B) 13 C) 16 D) 21 E) 25
olur.
A . B = 6 . 4 =24
(Cevap C
7z x y z . .. ,
= y = y =>- = i = - = k ( k e z ) 9. Büyüklük sırasına bakıldığında aralarmda 7 şer
2 1 fark bulunan 6 doğal sayının toplamı 207'dir. Bu
x -k, y = k, z -7 ^ k sayıların en büyüğü kaçtır? (2004 KPSS)
=
1 A)30 B) 31 C)38 D) 52 E)69
ı , 2. y + z = -
x k + k+— k
+
2 7
Sayılarımız sırasıyla aşağıdaki gibi olsun.
7k + 14k + 4k
1 2 _3 4 5 6
14 x —14 x-7 x x+7 x + 14 x + 21
25k (x-14) + (x-7) + x + (x+7) + (x+14) + (x+21)
14 = 6x + 21 olur.
k 14 alınırsa toplamın en küçük değeri 25 olur. 6x + 21 = 207 ise 6x = 207-21
= (Cevap E) 6x=186
x = 31 En büyük sayı x + 21 yani 31 + 21 =
52 olur.
(Cevap D)
44- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-

5. a bir doğal sayıdır.

CEVAPLI ONU
KAVRAMA TESTİ
çift sayı olduğuna göre, aşağıdakilerden hangi-
si tek sayıdır?
1. ab Yandaki işlemde aa, bb, ab ve ba iki 9 2
ba A) a -1 B) a +a+2 C) afa -a
basamaklı sayılardır.
bb D) a4 + E) 2a
bb
154

Buna göre ab sayısı en fazla kaçtır?

A) 70 B) 61 C) 52 D) 43 E) 34

6. x, y, z pozitif tamsayılardır.

xy = 12 zx = 18 yz = 24

olduğuna göre, x+y+z toplamı en az kaçtır?

abc
2. Yandaki işlemde her nokta bir x A) 13 B) 11 C) 9 D) 6 E) 5
•2 rakam belirttiğine göre abc
15.
sayısı kaçtır?
.
9180
B) 645 C) 675
UJ
E) 765 o©
A
) 576 D)
685
o
cc
m
a

7. a, b ve c birer rakam olmak üzere

3. x, y, z sırasıyla ardışık tek sayılardır. aa+bb+cc

ab+ba+cc
z < y <x
işleminin sonucu kaçtır?
olduğuna göre, (y-z) + (z-x) (y-x) işleminin
sonucu kaçtır? A) 1 B) 10 C) 11 D) 100 E) 110

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

8. a, b ve c farklı rakamlardır. a + 2b
4. Kareleri farkı 17 olan iki doğal saymın toplamı
kaçtır? + 3c = 46 olduğuna göre, a en az

A) 1 B) 17 C) 18 D) 36 E) 72 kaçtır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
 -MATEMATIK- 45

9. A, B, C ve D birer tamsayıdır. A 14. K ve L beş basamaklı sayılardır. K =

+ B = 2C + D 8abc3 ve L = 3cba8 ise (K-L) farkının

olduğuna göre A - D + B + C toplamının sonucu en büyük değeri kaçtır?

aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) 50805 B) 52905 C) 55905
A) 2 B) 4 C) 14 D) 25 E) 36 D) 58905 E) 58995

10.2(0! + 1! + 2! + 3! + 4! + ... + n!) 1 5 . a , b , c e Ra5.b2<0,

n = 20 için, bu toplamın birler basamağındaki 3 2 7

b .c <0, a.c <0 ise
rakam kaçtır?

A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 0 a,b, c nin işaretleri sırasıyla aşağıdakilerden

hangisidir?

A) -,-,- B) - , +, - C) + , + , + D) -
,+,+ E) - ,- ,+

11.2x - 3 ile 3x + 5 sayıları ardışık iki tamsayı ol- a

duğuna göre, x'in alabileceği tamsayı değerle- gj
rin toplamı kaçtır?

A) 16 B) 15 C) 0 D) -15 E) -16

Q
16. Üç farklı tamsayının toplamı 64'tür.

Bu sayıların en büyüğü enaz kaç olabilir?

12.5 tane doğal sayıdan 2 tanesi 10 dan büyüktür.
A) 19 B) 20 C) 21 D) 22 E) 23
Bu sayıların toplamı 50 ise en büyüğü en çok
kaçtır?

A) 40 B) 37 C) 31 D) 24 E) 15

CEVAPANÂHTÂRl
13. ab ve ba iki basamaklı sayılardır.
1.B 2. P 3. C 4. B

ab + ba = 121 ise
5. D 6. A 7. A 8. C

ab biçiminde yazılacak iki basamaklı birbirin- 9. E 10 A 11 E 12. B

den farklı çift sayıların toplamı kaçtır?
13. D 14 D 15 E 16. E
A) C) 212
B) 202 E) 234 . .
200 D)
46- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
TARİH I İslamiyet Öncesi Türk Devletleri ve Medeniyeti
TÜRKLERİN ANAYURDU VE GOÇLERİ
Türk kelimesi ilk kez Göktürkler zamanında kullanılmış
olup, zamanla Türk soyu içinde olan ve Türkçe konuşan
toplulukların genel adı olmuştur. Türk kelimesinin anlamı
ile ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.
Birincisi; türeyen, çoğalan
İkincisi; güçlü, kuvvetli, olgun.
Türklerin anayurdunun Orta Asya olduğu bilinmektedir.
Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısı, Tanrı dağlarının
kuzeyi, Aral gölünün çevresi ve Hazar denizinin doğusu
Türklerin anayurdu olarak söylenmektedir.
Buralarda yapılan araştırmalar sonucunda M.Ö. 4 bin
yıllarına kadar uzanan kültür kalıntılarına rastlanmıştır.
Bunların başlıcalarına kısaca değinirsek;
Afanesyovo Kültürü (M.Ö. 3000-1700): Abakan
bölgesinde görülen Türk kültürüdür. Bu kültür çevresini
geniş bir alanda etkileyerek Orta Asya uygarlığının
temelini oluşturmuştur.
Andronova Kültürü (M.Ö. 1700-1200): Tanrı dağları,
Baykal gölü ve Yayık nehrine kadar uzanan bölgede
görülen Türk kültürüdür.
Karasuk Kültürü (M.Ö. 1200-700): Yenisey ırmağı
çevresinde görülen Türk kültürüdür.
Tagar ve Taştık Kültürü (M.Ö. 700-100): Abakan ve
Minusinsk bölgelerinde görülen Türk kültürüdür.
Anav Kültürü (M.Ö. 4000-1000): Batı Türkistan'da
Aşkabad yakınlarında görülen Türk kültürüdür.
Türklerin Orta Asya'dan Göçleri
Türkler çeşitli sebeplerden dolayı anayurtlarından
aynlmışiar ve bu göç hareketleri binlerce yıl devam
etmiştir. Türklerin göç hareketlerini milattan önce ve
milattan sonra diye ikiye ayırdığımızda:
Millattan önce;
Altaylar, Tanrı Dağları, Kazakistan ve Harezm'in
güneyine yayılan Türkler, daha sonraki yüzyıllarda Çin'in
batısına ve Türkistan'a gelmişlerdir.
Millattan sonra;
Türkistan'a, Asya'nın güneyine ve Avrupa'ya göçler
olmuştur.
Türklerin Orta Asya'dan göç etmesinin sebepleri;
» Toprakların geçimi sağlamak için yetersiz kalması
» Kuraklık ve doğal afetler başta olmak üzere, nüfus
artışı ve otlakların azalmasıyla ortaya çıkan ekonomik
sıkıntılar
» Türk topluluklarının kendi aralarındaki iç çekişmeler
» Yabancı kavimlerin ağır baskıları (Yabancı kavimierle
yapılan savaşlarda yenilen Türklerin, başkasının
hakimiyeti altına girmeyip, yurtlarını terk etmeleri)
» Türklerin yeni ülkeler fethetmek istemeleri
» Salgın hastalıklar ve bu hastalıklar nedeniyle hayvan
ölümlerinin başlaması.
Göçlerin sonucunda;
» Hunlar, Oğuzlar, Avarlar, Peçenekler Orta Avrupa ve
Balkanlar'da güçlü devletler kurmuşlardır.
» Bizans ve Roma İmparatorlukları baskı altına
alınmıştır.
» Orta Asya kültür ve medeniyeti değişik yerlere
yayılmıştır.
» Türklerin değişik kültür çevreleriyle etkileşim içine
girmelerine neden olmuştur.
» İran ve Anadolu'ya gelen Oğuzlar Selçuklu ve
Osmanlı devletleri gibi büyük devletler kurmuşlardır,
» Batıya giden Türkler Kavimier Göçü'ne neden
olmuşlardır.
İLKTÜRKDEVLETLERİ
HUN DEVLETLERİ
1. Asya Hun Devleti
Orta Asya'dan göç etmeyen Türk toplulukları tarafından
güçlü devletler kurulmuştur.
Orta Asya'da Türkler tarafından kurulmuş olan ilk teşkilatlı
devlet Asya Hun Devleti'dir.
Asya Hun devleti Orhun-Selenga ırmakları ve Ötüken
bölgesinde kurulmuştur. İlk bilinen hükümdarı
Teoman'dır. Çinlilerin Türk akınlarını durdurmak için
yaptıkları Çin Seddi, Teoman Dönemi'nde
 -TARIH- 47

tamamlanmıştır. Teoman'dan sonra başa geçen » Batı Roma imparatorluğu yıkıldı.

hükümdar Mete Han'dır. » Kavimler Göçü ilk Çağ'ın sonu Orta Çağ'ın başlangıcı
Mete Han Dönemi'nde; kabul edilmiştir.

» Devleti ve orduyu teşkilâtlandırdı. » Feodal rejim, Avrupa'da siyasal düzen olarak oluştu.

» Türk topluluklarını bir bayrak altında birleştirdi. » Avrupa'nın bugünkü siyasal haritası oluştu.

» Tunguzları ve Yüeçileri hakimiyeti altına aldı. » Krallıklar siyasal etkinliklerini kaybettiler.

» Çinlileri mağlup edip, bu ülkeyi yıllık vergilere bağladı.
iİifİİİii
Mete Han zamanında Hun devleti, kendinden sonraki
Türk devletlerine temel oluşturan askeri ve sivil
teşkilata, siyasi prensiplere, kültür ve sanat değerlerine
sahip bir deylet haline gejdi.
Mete Han'ın ölümünden sonra yerine geçen hükümdarlar
bu üstünlüğü devam ettiremediler. Türk toplulukları için
ekonomik yönden çok önemli olan İpek Yolu'nun Çinlilerin
eline geçmesi Hunların ekonomik yönden zayıflamasına
ve iç karışıklıklara neden oldu.
» Avrupa'da kilise ve papalık etkinlik kazandı.
» Dine dayalı düşünce gelişti.
» Htristiyanlık barbar kavimier arasında yayıidı.
2. Avrupa Hun Devleti
Kavimler Göçü sonucunda Avrupa'da Hun Devleti
kurulmuştur. Hunlar kısa zamanda Volga nehri ile Tuna
nehirleri arasındaki topraklara sahip oldular. Hunlar,
Bizans'ı baskı altına aldılar. Bizansı vergiye bağladılar.
Atilla zamanında Bizans'a iki kez sefer düzenlendi.
Atilla'nın ölümünden sonra devlet zayıflamış Hunların bir
kısmı Avrupa'da kalarak Latin ırklarıyla kaynaşmış, bir
kısmı tekrar Orta Asya'ya dönmüştür.

(Kuruluş Yerlerine Göre)

Asya Hunları ile Çinliler arasında yapılan -^

mücadelelerin temel sebebi İpek Yolu'na egemen 'g
olrnakt ı r. o
Hun Devleti (M.O. 58) Batı Hun Devleti ve Güney Hun «
ASYA'DA
KURULANLA
R
■1 AVRUPA'DA
KURULANLAR

Devleti olarak ikiye bölündü. ^

Batı Hun Devleti; Tanrı dağları ile Issık Göl bölgesinde ,|j 1. Asya Hun Devleti 1. Avrupa Hun Devleti
kuruldu. S 2. Macarlar
a. Batı Hun Devleti
Güney Hun Devleti; Çin'in kuzeybatı bölgelerinde
b. Güney Hun Devleti 3. Bulgarlar
kuruldu. Güney Hun Devtetinde Çin baskısı ile Kuzey ve
Güney Hunları olarak ikiye ayrıldı. Kuzey Hunları güney 2. Göktürk Devleti 4. Kumalar
Sibirya ve Çungarya bölgesinde bağımsızlıklarını
sürdürürken Batı Hunlarına katıldı. Çin sınırında yaşayan 2. II. Göktürk (Kutluk) Devleti 5. Avarlar
Güney Hun Devleti Çinliier tarafından yıkıldı. 4. Uygur Devleti

KAVİMLER GÖÇÜ 5. Kırgızlar

Asya Hun Devleti'nin parçalanmasından sonra Hun 6. Hazarlar

topluluklarının bir kısmı IV. yüzyılda Hazar Denizi ile Aral
7. Oğuzlar
Gölü arasındaki toprakları ele geçirdiler. Batıya doğru
yürüyüşlerini sürdürüp, Volga nehrini geçtiler. Tuna 8. Türgişler
boylarına kadar geten Huniarın önünde duramayan
9. Pecenekler
kavimler Avrupa'ya doğru göç etmeye başladılar.
Hunlar'ın sebep olduğu bu göç hareketine Kavimler
Göçü denir.
GÖKTURK DEVLETİ (552-630)
Kavimler Göçü'nün sonuçları:
Orta Asya'da kurulan ikinci büyük Türk devleti, Göktürk
» Avrupa'nın etnik yapısında köklü bir değişiklik Devleti'dir. Türk adını ilk defa bir devlet adı olarak
meydana geldi. kullanan Göktürklerdir. Kurucusu Bumin Kağan'dır.
» Sınırlarını koruyamayan Roma imparatorluğu, 395'te Başkentleri Ötüken'dir. Bumin Kağan Türk devlet
ikiye ayrıldı. geleneğine uygun olarak, devletin batı bölgelerinin
yönetimini kardeşi İstemi Yabgu'ya verdi.
48- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-
İstemi Yabgu, Akhun Türk Devleti'ni yönetimine alarak
tarihi ipek Yolu'nu ele geçirdi. Bizansla siyasi ilişkiler
kurdu. ipek Yolu'nun açılması için Sasanilere karşı
Göktürk - Bizans ittifakı yapıldı.
Ekonomik bakımdan büyük önem taşıyan ipek yolu
hakimiyeti, Göktürkier, Sasaniler ve Bizans arasında
devamlı bir rekabet konusu olmuştur. Bizans Sasanileri
sıkıştırırken Göktürkler de sınırlarını Harezm, Buhara
ve Taşkent'e kadar genişlettiler. Böylece, Bizans
saldırıları ile zayıflayan Sasani Devletinin, bir süre
sonra Müslüman Arap orduları tarafından kolayca
yıkılmaları sağlandı.
Çin'in içişlerine karışması sonucu Göktürk Devleti Doğu
Göktürkler ve Batı Göktürkler olmak üzere ikiye ayrıldı.
Doğu Göktürkleri 630 yılında, Batı Göktürkleri ise 659
yılında Çin egem^nliğine girerek yıkılmışlardır.
Tarihte bütün Türklerin tek bir bayrak altında toplandıkları
ikinci dönem Göktürkler dönemidir.
II. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ (682-745)
Göktürkler 681 yılına kadar Çin esaretinde yaşadılar.
Kutluk İlteriş Kağan'ın İkinci Göktürk Devletini kurmasıyla
esaret hayatı sona erdi. Kutluk Kağan - Göktürkleri bir
idare altında topladı. Devleti Türk töresine göre yeniden
düzenleyip teşkilâtlandırdı.
Milli birlik duygusunu sağlamlaştırmak ve devleti
ekonomik bakımdan güçlendirmek için Çin'e başarılı
seferler yaptı.
Kutluk Devleti'nin en güçlü olduğu dönemler Bilge Kağan
ve Kardeşi Kül Tigin dön^mleri olmuştur. Devletin
kurulmasında önemli rol oynayan Tonyukuk ise onlara
yardımcı olmuştur.
Tonyukuk'tan sonra Kültigin ve Bilge Kağan'ın ölümleri ile
devlette çöküş belirtiteri ortaya çıktı. Taht ve
ayaklanmalar y9nid9n başladı.
Basmıllar, Karluklar V9 Uygurlar birleşerek Göktürk
hakimiyetine son verdiler.
Göktürk devrinde Orhun nehri kıyılarında dikilmiş olan
ve Orhun Abideleri olarak bilinen kitabeler, Türkçe ilk
yazılı kaynaklar olması bakımından büyük bir önem
taşırlar. Bu kitabeler, 727'de büyük devlet adamı
Tonyukuk, 732'de Kül-Tigin ve 735'te Bilge Kağan
adına dikilmişlerdir. Devlet adamlarının miliete karşı
görevieri, Türk kültür ve medeniyeti, toplum hayatı
[ EyİÎ hâkimdir.
UYGUR DEVLETİ (745-840)
Uygur Devleti'nin ilk hükümdarı Kutluk Bilge Kağan'dır.
Ötük^n bölgesinde kurulmuştur. Daha sonra
Karabalgasun Uygurların başkenti olmuştur.
Uygurlar yerleşik hayat düzenini benimsemiş olmaları
dolayısıyla Hunlar ve Göktürklerden farktı bir özelliğe
sahiptirler. Uygurlar siyasi başarılarından çok kültürel ve
med^ni faaliyetleriyle tanınırlar.
» Yerleşik hayata ggçmeleri ile tarım, sanat ve ticarette
ilerlemişlerdir.
» Uygurlar ilk defa din değiştiren Türk koludur. (Böğü
Kağan Çin'e yardım için gittiğinde ülkesine dönerken
berab^rinde dört Mani rahibi de getirmişti. Türkler
arasında bundan sonra Mani dini yayılmaya başladı.)
Maniheizmin, hayvansal gıdalar yenmesini yasaklaması
savaşçılık duygusunu zayıflatıp, Uygurların hayat
anlayışında büyük değişiklikler meydana getirdi.
» Ticaretle uğraşan Uygurlar, Hint, Tibet ve Mave-
raünnehir halkı ile sıkı ilişkiler içinde bulunmuşlardır.
» Mani ve Buda dinine ait tapınaklar yapmışlardır ve
mimaride gelişme göstermişlerdir. Bu alanda Hint ve
İran sanatı etkisinde kalmışlardır.
» Kanallar açarak modern tarım yapmışlardır.
» Moğolların Türkleşm^sinde önemli rol oynamışlardır.
» Kitap basma tekniğini ve kağıt yapımını bilen
Uygurtar dünya kültür tarihinde önemli bir yere
sahiptir.
» Bilge Kağan'ın kendi adına diktirdiği Karabalgasun
adlı anıtları bulunmaktadır.
Kırgızlar 840 yılında Uygur Devleti'ni yıktılar. Bu
yenilginin ardından dağılan Uygur toplulukları güneye
doğru harak9t ederek Yeni Uygur devletlerîni kurdular. Bu
devletler,
» Kansu Uygur Devleti »
Turfan Uygurları
AVARLAR
IV. yüzyılda Orta Asya'da bir devlet kurdular. Bu devletin
Göktürkler tarafından yıkılmasıyla batıya göç ettiler.
Kafkaslara gelip Bizans'la mücadele ettiler. Romanya ve
Macaristan'a yerleşip Orta Avrupa'da güçlü bir
imparatorluk kurdular. Frankların saldırılarıyla
yıkılmışlardır.
KIRGIZLAR
Kırgızlar Göktürk V9 Uygurların idaresi altında kaldılar.
Uygur devletini yıktıktan sonra burada kendi devletferini
kurdular. Fakat bu yerde de fazla kalamadılar. Ötügen
bölgesini terk edip eski yurtlarına geri döndüler.
 -TARIH-
HAZARLAR
Vll-X. yüzyıllarda Kafkaslar ve Karadeniz'in kuzeyinde
güçlü bir devlet kurmuş olan bir topluluktur.
Müslüman Arap ordularının Kafkasiarı aşmalarına engel
olmuşlardır. Museviliği kabul eden Hazar yöneticileri,
diğer dinlere de hoşgörülü davranmışlardır. Hazar devleti
Rus saldırılarıyla yıkıldı.
KARLUKLAR
Göktürkler'e bağlı olarak yaşayan Karluklar, Göktürk
devletinin yıkılmasında önemli rol oynadılar. Uygur
devletinin yönetiminde önemli görevlerde bulundular.
Orta Asya hakimiyeti için Araplarla Çinliler arasında
yapılan Talas Savaşı sırasında Arapların yanında yer
aldılar. Böylece Çinlilerin yenilmesini sağladılar.
BilgiNotuf
İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğudur. Ilk
m üsl üm an Tü rk d evl eti ola n Kar ah anl ılar 'ın
ku ru I mas ı n da etkj I i ol m uşlardı r.
BULGARLAR
Milâttan önceki yıllarda Oğuzlardan ayrılıp batıya giden
bazı kabileler Oğuz adıyla anılmışlardır. Kafkasya'nın ve
Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan Oğurlar, Avrupa Hun
Devleti'ne ve Avariara bağlı olarak yaşadılar.
Avarların Göktürkler tarafından yıkılmasıyla bağımsız bir
devlet kurdular. Fakat bu devletin kurucusunun ölümüyle
devlet parçalandı.
MACARLAR
Volga Nehri ile Ural dağları arasında yaşayan Macarlar,
Avar ve Sabirlerin baskısıyla, Kuban nehri kıyılarına göç
ettiler. IX. yüzyılda Peçenek saidırıları yüzünden tekrar
göç etmek zorunda kaldılar. Bugünkü Macaristan'a
geldiler. Hıristiyanlığı kabul edip kültürel değişikliğe
uğradılar.
PEÇENEKLER
Göktürk devletine bağlı bir topluluk olan Peçenekler,
Göktürk Devleti'nin yıkılmasıyla Batı Sibirya'ya göç ettiler.
Macarları yerlerinden atarak Rusların Karadeniz'e
inmelerini engellediler. Rusların baskısıyla Bizans
topraklarına girdiler. Başka bir Türk Kavmi olan
Kumanların saldırısı ileyıkılmışlardır.
KUMANLAR (KIPÇAKLAR)
Asya'nın doğusunda yaşayan Kıpçaklar X. yüzyıl
sonlarında Karahıtaylılar tarafından batıya göç ettirildiler.
Doğu Avrupa'ya gelip Ruslarla mücadele ettiler. Moğol
istilasıyla Macaristan'a gittiler. Yurtlannda kalanlar
Moğolların Türkleşmesinde etkili oldular.
49
OGUZLAR
X. ve XI. yüzyıllarda Hazar Denizi'nin doğusundan
Seyhun Nehri'ne kadar uzanan bölgede yaşarken, bir
kısmı Karadeniz'in kuzeyinden batıya gittiler. Oğuzlarm
ana kolundan ayrılarak batıya gidenler kuzey ve güney
diye ikiye ayrılmışlardır. Kuzey yolunu takip edenler, Oğur
adıyla anılmışlardır. Butgar devletini kurmuşlardır. Güney
yolunu takip edenler; İslamiyet'i kabul edip Selçuklu
Devletini ve Osmanlı Devletini kurmuşlardır.
TÜRGİŞLER
Batı Göktürklerin bir kolunun boyudur. Göktürk Devleti
yıkılınca, diğer boylarla birleştiler. İkinci Göktürk Devleti
kurulunca tekrar Göktürk hakimiyetini kabul ettiler. Daha
sonra tekrar bağımsız hale geldiler.
» Emeviler'in Orta Asya'ya hakim olmasına engel
oldular.
» Türk tarihinde ilk defa para basmışlardır.
Türgiş Devleti'ne Karluklar son verdiler.
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE
MEDENİYET
A-DEVLET YÖNETİMİ
Eski Türk toplumiarında millet çeşitli alt birimlerden
oluşmuştur.
Oguş -> Aile Urug —> Soy
Bod —> Boy Bodun -> Boylar Birliği
Siyasi örgütlenmenin kademesini oluşturan devlet "İl"
deyimi ile ifade ediliyordu. Devletin başında Şanyu,
Kağan, Han, Hakan gibi ünvanlar taşıyan hükümdarlar
bulunurdu. Hükümdarların bir takım özellikleri ve görevleri
vardır. Bunlar bilgelik ve kahramanlıktır. Hükümdarlara
devleti yönetme yetkisinin Gök - Tanrı tarafından
verildiğine inanılırdı. Bu yetkiye "kut" adı verilirdi. Bu
sebeple hükümdar ailesinin toplumda büyük bir saygınlığı
vardı. Hükümdarların eşlerine Katun (Hatun) ünvanı
verildi.
Töre denilen ortak idari ve hukuki düzene göre devlet
yönetilirdi.
Yönetimle ilgili olarak askeri, siyasi, iktisadi ve kültürel
sorunlar "toy" veya "kurultay" adı verilen meclislerde
görüşülür ve karara bağlanırdı. Bu meclise katılma
hakkına sahip olanlara "toygun" adı verilmiştir.
Devlet teşkilatı ikili sisteme göre kurulmuştur. Bu
teşkilatlanma Sağ-Sol, Kuzey-Güney, Doğu-Batı şeklinde
olmuştur. Genellikle sağ kolun üstünlüğü tanınmıştır.
Hükümdar burada otururdu. Diğer bölümün başında Şad,
Yabgu gibi ünvanlar taşıyan idareciler bulunurdu.
50- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL

Devlet yönetiminde buyruklar (bakan), iç buyruklar (saray görevlendirilir ve dünyayı onun adına yönetirdi, Türkler;
işleri ile ilgili bakan), tarkan, apa (saray görevlileri) tudun Tanrı'yı eşi benzeri olmayan ve insanlara hükmeden ulu
(vali), tekin (şehzade), subaşı (ordu komutanı), bitigciler varlık olarak görmektedir. Onu herhangi bir şekilde
(katip), yargucı (tercüman, elçi, yargıç), agılıg (hazine tasavvur etmedikleri için putlar da yapmamışlardır. Tanrı
görevlisi) göreviileri sorumluluk alan ve çalışan tektir.
memurlardır. Türklerde ölümden sonra yaşam inancı bulunmaktadır.
Bir kişi öldüğü zaman atı bütün takımiarıyla yanına
İSLAMİYETTEN PNÇiKİ TURK PEyLETLpRİNPI
gömülürdü. Mezarın üstüne hayatta iken öldürdüğü
KULLANILAN BAZİ TERİMLER VE ANLAMLARI
Oguş İAile
düşmanlarının sayısı kadar onları temsilen "balbal" adı
II İDevlet verilen heykelcikler dikilirdi.
Urug ISoy a
Ölen kişi için "yuğ" dı veriien törenler düzenlenirdi.
Bod IBoy Ölenlerin gömüldüğü yerlerin belli olması içın "kurgan"
Bodun I Boylar birliği
adı verilen tümsek mezarlar yapılırdı.
Otag İHükümdar çadın
Orgin İTaht Şamanizm bir din olmayıp Türklerin inanışlarının sihir ve
Tuğ ISancak büyü ile ilgili bir kısmıdır. Şamaniznf de bütün dünya iyı ve
Toy İDevlet meclisi kötü ruhların etkisi aitındadır. Şaman yapılan ayinlerde bu
Kurultay İMeclis ruhlarla temasa geçip, iyi ruhların faydasının devamını
Buyruk İBakan sağlayan, kötü ruhların zararını önleyen kişidir. Şamanlık
Iç buyruk iSaray işleriyle ilgili bakan
bilgisinin genetik olduğuna ve babadan oğula geçtiğine
Tudun İVali
inanılırdı.
Subaşı İOrdu komutanı
Şanyu,kağan, han, |Hükamdara verilen ünvanlar Din adamları ayrı bir sınıf olmayıp bunlara Şaman, Kam,
hakan, idikut Baskı adları verilirdi.
Katun (Hatun) IHükümdareşi
Toygun
Türkler arasında bu inançlardan başka diğer dinler de
|Toy ve Kurultaya katılma hakkına
(sahip olanlara verilen ad yayılmıştır. Budizm, Manihaizm, Taoizm, Hıristiyanlık,
Tarkan, apa İSaraygörevlileri Musevilik gibi dinler çeşitli dönemlerde kabul edilmiştir.
Tekin IŞehzade
Bitigciler ı Katip GökTanrı İEski Türk toplumlarının dini inanışlarına göre tek
Yargucı ;Tercüman, elçi, yargıç (yaratıcı
Agılıg İHazine görevlisi Balbal Ölen kişinin mezarının başına öldürdüğü insan
sayısınca dikilen heykelcik
Yuğ
B-ORDU
Kurgan Ölen kişi için düzenlenen töreniere verilen ad Ölen
Türk devletlerinin devamlılığı teşkilatlı ve kuvvetli ordular
Şaman kişi için yapılan mezar
sayesinde olmuştur.
Kam jDin adamlarına verilen adlardan birtanesi İDin
İlk düzenli Türk ordusu Mete Han döneminde
adamlarına verilen adlardan birtanesi
kurulmuştur. Ordu on'lu sisteme göre teşkilatlandırılmış
Baskı |Din adamlarına verilen adlardan bir tanesi
olup en küçük birliği on kişiden meydana geliyordu. En
büyük birlik 10 bin kişi olup tümen adı verilirdi. Ongun jTotemlere verilen ad

Türkler at sayesinde hareket kabiliyeti yüksek ve disiplinli,

kendi döneminin en güçlü ordularını kurmuşlardır. Türkler
silah yapımında da gelişmişlerdir. Başlıca kullandıkları
silahlar ok, yay, mızrak, süngü ve kalkandır. Türkler
savaşlarda Turan taktiğini kullanırlardı. Ordu her zaman
savaşa hazır halde bulunurdu.
C-DİN VE İNANIŞ
Türklerin en eski inançları Totemizm'dir. Totemlerine
"Ongun" adını vermişlerdir. Eski Türkler doğada bir takım
gizli kuvvetlerin olduğuna inanıyorlardı. Dağ, tepe, kaya,
su, ağaç, orman, demir güneş, ay, yıldız, gök gibi
unsurlar "kutsal varlıklar" olarak kabul edilmiştir.
Eski Türk toplumlarında Gök Tanrı dinine inanılırdı. Gök
Tanrı inancına göre hükümdar, Gök Tanrı tarafından
D-BILIM VE SANAT
Türkler "On İki Hayvanlı Takvim" adı verilen bir takvim
düzenleyip kullanmışlardır. Hicri Takvim'in
yaygınlaşmasına kadar bu takvim kullanılmıştır.
Türkler ileri bir astronomi bilgisine sahiptirler. Çin ve Hint
eserlerinin Türkçe'ye tercüme edilmesi Türklerin bilimsel
ve kültürel çalışmalara önem verdiklerinin kanıtıdır.
Türkler bilim adamlarına çok büyük önem vermişler,
Kağan bilim adamlarını daima yanında bulundurmuştur.
Göçebe hayatın gereği olarak sanat eserleri çoğunlukla
deri, ahşap, metal işçiliğine dayalı olan taşınabilir
eserlerdi. Halı, kilim dokumacılığı ve çadır sanatı
 -TARIH-
yaygındı. Eğlencelerde "kopuz" adı verilen müzik aleti
çalınırdı.
Türkler Uygurlar Dön^mi'nde büyük çapta yerleşik hayata
geçtiği için evler, tapınaklar, s araylar ve ş ehirler
kurulmaya başlamıştır. Uygur mimarisinde Maniheizm ve
Budizm dinlerinin etkis i görülmüş tür. Uygurlarda
mimarinin yanı sıra heykelcilik ve resim sanatları da
gelişmiştir.
Çinliler, Moğollar, İranlılar ve Araplarla ilişkileri olan
Türklerin bu toplumların kültürleri üzerinde etkisi olmuş ve
onlardan da etkilenmişlerdir.
E-SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
Eski Türkler göç ebe toplum özelliği gösterirlerdi.
Toplumun temel unsuru ailedir. Türklerde babaerkil aile
tipi görülür. Türk ailesi baba, eş V9 çocukların aynı yerde
oturduğu küçük aile tipindeydi. Evlenerek ayrı 9V kuran
çocuklar hisselerini alarak ayrılırlar, en küçük çocuk baba
evinde kalırdı. Tek eşlilik yaygındı. Ailenin yaşadığı
çadırda aile fertlerinin ve eşyaların belli yerleri vardı. Bu
yerler değiştirilemezdi. Çadırın ateş yakılan yeri kutsal
sayılırdı.
* Türkîer ilk kez Uygurlarla yerleşik hayata geç meye
başlamıştır.
Eski Türklerde ekonomi büyük ölçüde hayvancılığa
dayanıyordu. Hayvan; bir çok ihtiyaçları karşılamada
önemli bir yere sahipti. Çin başta olmak üzere Türkler
hayvanlarını satarak kendi ihtiyaçlarını karşılıyorlardı.
Çinliler ile Hunlar arasında başlayan ticari ilişkiler
çerç^vesinde Çin sınırlarında at pazarları kurulmuştur.
Hayvanlarını otlatmak zorunda olan insanlar her zaman
yer değiştirmek ve göçebe olarak yaşamak zorunda
kalmışlardır.
Göktürkler zamanında Çin ile ticari ilişkiler gelişmiş,
Uygurlarda ileri bir seviyeye gelmiştir. Çin ile yapılan
ticarette en önemli takas malları hayvan ve ipekti.
Orta Asya Türk devletleri içinde ekonomik faaliyetlerin
diğerlerine göre daha öne geçtiği dönem Uygurlar
pönerni olrnuştur.
* Türkler İpek yolu ticaretinden pay almışlardır.
Hayvancılıktan sonra tarım ekonomide önemli bir yere
sahipti. Hunlar ve Göktürkler devrine ait tahıl ambarlarının
bulunması, Türklerin yaşadıkları bölgelerde yapılan
incelemelerde sulama kanallarının olması bunun
kanıtıdır. Altaylar çevresindeki dernir ve altın yatakları
Türkler tarafından işletilmiştir. Demirin önemini
kavrayarak silah sanayisini geliştirmişlerdir.
51
F-HUKUK
Sosyal hayatı düz^nleyen ve idare edenlerle, idare
edilenlerin karşılıklı hak ve sorumlulukları konusunda
uymaya mecbur oldukları hukuk kurallarına "töre"
denilirdi. Törenin uygulayıcısı hükümdar ve ona bağlı
oiarak çalışan "yargucı"tardı. Törede; özel hukuk, ceza
hukuku ve kamu hukuku alanlarında uyulması gemken
kurallar vardı.
Uygurlarla birlikte hukuk daha sağlam ve şekilci bir nitelik
kaz anmış tır. Tic aret hayatının geliş mes i, kiş iler
arasındaki ilişkilerin kanıtlanabilir olması için yazıiı
sözleşmeler önem kazanmıştır.
G-YAZI, DİL VE EDEBİYAT
Yazılı edebiyata ait eserler, Göktürk ve Uygur alfabesi ile
yazılmıştır. Göktürk alfabesi 38 harfli iken Uygur Alfabesi
18 harflidir. Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun Kitabeleri
yazılı edebiyatın en güzel ömekleridir.
Orhun Kitabeleri: Orhun nehri civarmda bulunan Orhun
Kitabeleri Tonyukuk (727) Kül Tigin (732) ve Bilge Kağan
(735) kitabeleridir. VIII. yy.'da yazılmıştır. Bu kitabe;
- Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin
- Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar
- Türk edebiyatının en iyi edebiyat örneklerini
oluşturması yönünden önemlidir.
Kitabelerde Türk medeniyeti, yasalar, siyasi olaylar
hakkında bilgi verilir. Ayrıca yöneticilerin ve halkın
karşılıklı görevlerinden bahsedilmesi, o devirlerde ileri bir
devlet anlayışının var olduğunu göstermektedir.
Uygur alfabesi ile yazılmış önemli hukuk vesikaları vardır,
Bu vesikalarda ticaret, para ve ölçü sistemlerinden,
kişilerin bireysel veya toplu olarak yaptıkları işlerden
bahsedilir. Kitap basma tekniğini de bilen Uygurlar,
çağdaş matbaanın temelini oluşturan hareketli harf
sistemini bulmuşlar ve bu sistemde kitap basmışlardır.
Yenisey Yazıtları Kırgızlar
Karabalgasun Yazıtları iUygurlar
Orhun Yazıtları ıGöktürkler
Sözlü Türk edebiyatının önemli ömekleri "sav"lar
(Türklerin yaşayışlarını anlatır) "sagıT'lar (ölen büyükier
için söylenir) ve "koşuk" (ziyafetlerde, av ve akınlarda
söylenen çoşkulu şiirler)lardır.
Sözlü edebiyatın en z^ngin olduğu alan destanlardır, Bu
destanlar:
Göktürk Destanı: Birbirini tamamlayan Ergenekon
Destanı ve Bozkurt Destanı'ndan oluşur. Bunlarda
Türklerin tarih sahnesine nasıl çıktıkları ve hangi soydan
geldikleri üzerine efsaneler anlatılır.
52- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-

Uygur Destanı: Türeyiş Destanı ve Göç Destanı olmak
üzere iki destandan oluşur. İlki Uygurların var oluşunu,
ikincisi yurtlarından göç etmek zorunda kalışlarını anlatır.
Saka (İskit) Destanı: Saka Türklerine ait bu destan da,
Şu Destanı ve Alp Er Tunga Destanı olmak üzere iki
parçadan oluşur. Bunlar Şu ve Alp Er Tunga adlarındaki
komutanların hayat hikayeleri üzerine kurulmuştur.
İlk Türk devlet teşkilatlanması ve askeri teşkilatlanma
Mete Han tarafından yapılmıştır.
Oğuzların yerleşik yaşama geçmelerini sağlayan en
önemli etken İslamiyeti kabul etmeleridir.
Türklerde ilk düzenli orduyu Mete Han kurmuştur.
Bilinen ilk Türk kadın hükümdar Tomris'tir.

Hun Destanı: Oğuz Kağan Destanı diye bilinir. Büyük bir Kırgızlar Moğol hakimiyetini kabul eden ilk Türk
ihtimalle, Hun hükümdarı Mete'nin hayatını konu alır; kavmidir.
ancak onu olağanüstü niteliklere büründürerek anlatır. Bu En uzun Türk destanı Manas Destanfdır ve
destan, daha sonra değişikliklere uğrayarak İslami bir Kırgızlar'a aittir.
nitelik kazanmıştır. Göktürkler kendi adları ile anılan ilk Türk alfabesini
ÖNEMLİTÜRKDESTANLARI % ; Hf bulmuşlardır.
Destan Ait Olduğu Millet Orta Asya Türkleri'nin bir tek bayrak altında
Oğuz Kağan Destanı Hunlar toplandıkları ikinci dönem Göktürkler dönemidir.
Alper Tunga Destanı Sakalar(İskitler) Türkler ilk kez Uygurlar'la yerleşik hayata geçmeye
Bozkurt Destanı Göktürkler başladılar.
Ergenekon Destanı Göktürkler Sözlü Türk edebiyatının en zengin olduğu alan
Türeyiş Uygurlar "destanlar" dır.
Göç Uygurlar Tarihte bilinen büyük Türk devletleri Oğuzlar
Şu iskitler tarafından kurulmuştur.
Manas Kırgızlar Türk boyları içerisinde en aktif ve en etkili boy
Oğuzlardır.
Eğlencelerde "kopuz" adı verilen bir müzik aleti çalınırdı.
o Hazarlar Hz. Osman Devri'nde Müslümanlarla
ç/3 'a
LU karşılaşmışlar ve ilk Türk - Müslüman savaşlarını
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE
yapmışlardır.
ENLER VE İLKELER
Tarihte bilinen ilk atlı göçebe topluluk iskitler'dir.
» Türk adı M.S. VI. yüzyılda ilk defa Göktürk
Devleti'nde kullanılmıştır. Tarihte bilinen ilk Türk Devleti Hunlar tarafından
kurulmuştur.
» Hunların bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır.
» Hunlar tarihte ilk defa bütün Türkleri bir bayrak altında
toplamışlardır.
» Türk tarihinde bilinen ilk topluluk İskitlerdir.
» Avrupa Hunlarının ilk hükümdarı Balamir'dir.
» Avrupa Hunlarının en güçlü dönemi Atilla dönemidir.
» Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da
Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun Yazıtlarıdır.
» İlk defa din değiştiren Türk devleti Uygurlardır.
» Avarlar İran'daki Sasanilerle birlikte iki defa İstanbul'u
kuşatmışlardır.
» İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğu Karluklardır.
» Türgişlerin bilinen ilk hükümdarı Bağa Tarkan'dır.
Kendi adına para bastıran ilk Türgiş hükümdarıdır.
» Türk tarihinin ilk bağımsızlık savaşını Göktürkler
vermişlerdir.
» Avrupa'da kurulan ilk Türk devleti Avrupa (Batı) Hun
devletidir.
 -TARIH- 53

3.
Osmanlı devletinde padişahlar bir karar verirken
ÇOZUMLU DRNEKLER veya kanun koyarken, şeyhülislamdan yaptıkları bu
işin din açısıdan sakıncası olmadığına daîr fetva
alırlardı. Yapılan işlerin dine aykırı olmaması
gerekirdi.
1. İslam öncesi Türk devletlerinde yöneticilere,
danışmanlık yapan kişilere ne ad verilirdi? Buna karşılık Eski Türk devletlerinde hakanlar
yaptıkları işlerin hangi hukukî dayanağa
A) Kenetçi temellendirilmesine dikkat ederlerdi?
B) Kurgan A)Yuğ
B) Apa C) Yorgan E) Kurgan
C) Tarkan D) Töre
D) Bitikçi
E) Toy Eski Türk devletlerinde yöneticiler töreye
göre
hareket ederlerdi. Yapacakları iş töreye aykırı ise
Eski Türk devletlerinde yöneticilere gerek idari
bunuyapmazlardı.
konularda gerekse askeri ve sosyal konularda
Apa - yorgan: Devlet işleriyle uğraşan bir çeşit devlet
danışmanlık görevinde bulunan memurlar mevcuttu.
memuru.
Bu kişiler ilmî açıdan dönemin ileri gelen kişilerinden
Yuğ: Ölü gömme törenlerine verilen addır.
seçilirdi. Bu kişilere kenetçi adı verilirdi. Kurgan:
Mezar-türbe. Tarkan: Askeri işleri yöneten komutan. (Cevap D)
Bitikçi: Yazışma ve dış ilişkilerle iigilenir.
(Cevap A)
Türk edebiyatının ve tarihinin bilinen en eski
yazılı belgeleri aşağıdakilerden hangisidir?
RGIS

A) Yenisey Kitabeleri
ıu B) Orhun Kitabeleri
co
Û
ifi
o. C) Türeyiş Kitabeleri
D) Manas Destanı
13 E) Göç Destanı
YEDİI

9* ÎZĞMs
Yenisey Kitabeleri VI. yy.da yazılmıştır. Orhun
Kitabeleri ise VIII. yy.da yazılmıştır.
(Cevap A)
2. Eski Türk devletlerinde, Osmanlı devletindeki
defterdarların görevini yerine getiren devlet
görevlilerine ne denirdi? Eski Türk devletlerine bakıldığında devlet
B) Tekin C)Kam yönetimiyle alakalı aşağıdaki düşüncelerden
A) Tarkan D) Todun hangisi yanlıştır?
E)Şad
A) Ülke toprakları padişahın malıdır.
Osmanlı devletinde devletin gelir ve B) Ülke toprakları ordunun ortak malıdır.
giderleriyle C) Ülke toprakları hükümdar ve ailesinin ortak
ilgilenen divan görevlilerine defterdar denirdi. Eski malıdır.
Türk devletlerinde de gelir-gider işleri ve vergi işlerine D) Ülke toprakları padişahın en büyük çocuğunun
bakan görevliye Todun (tudun) denirdi.
malıdır.
Kam: Din adamlarına denir. E) Ülke toprakları halkın malıdır.
Şad: Hükümdar çoçuklarına ve vezirlere verilen isim
Teğin: Prens, şehzade anlamlarına gelir.
Eski Türklerde "Ülke toprakları hükümdar ve ailesinin
(Cevap B)
ortak malıdır." anlayışı hakimdir.
(Cevap C)
54- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-

6. Hakkında bilgi sahibi olduğumuz ilk Türk devleti 9. -745 yılında Doğu Türkistan'a yerleşerek devletlerini
aşağıdakilerden hangisidir? kurdular.
A) Kutluk -Mimari, tarım ve ticari alanlarda gelişmeler
B) Uygurlar göstermişlerdir.
C) Avrupa Hun Devleti
D) Göktürk -Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
E) Asya Hun Devleti
Yukarıda hakkında bilgi verilen devlet
aşağıdakilerden hangisidir?
Asya Hun Devleti (M.Ö. 1000) A) Uyguriar
Avrupa Hun Devleti (375-496) B) Göktürkler
Göktürk (552-630) Kutluk (682- C) Kutluklar
745) Uygurlar (745-840) D) Asya Hun
E) Kırgızlar
(Cevap E)
Türk tarihinde yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti
Uygurlardır. Yerleşik hayata geçişle birlikte mimari ve
7. Türk tarihine bakıldığında birçok Türk devleti kısa bir tarım alanlarında çok büyük gelişmeler katetmişierdir.
dönem sonra ikiye bölünerek zayıflamışlar ve başka
(Cevap A)
devletler tarafından yıkılmışlardır.

Türk devletlerinin böyle kısa bir sürede

yık ılma la rına se be p ola n a na uns ur 10. I. Roma imparatorluğu ikiye ayrıldı.
aşağıdakilerden hangisidir?
II. Orta çağın başlangıcı olmuştur.
A) Ülke ordusunun zayıf olması
B) Çin Baskılarının artması III. Feodalite rejimi ortaya çıktı.
C) Devlet işlerine Hatunların karışması
D) "Ülke hükümdar ve ailesinin ortak malıdır" IV. Rönesans hareketi başladı.
anlayışı V. Sömürge imparatorlukları kuruldu.
E) Türkierin savaşçı özelliklerinin olması
Yukarıdakilerden hangileri kavimler göçünün
sonuçlarından degildir?
Ülkenin hükümdar ve ailesinin ortak malı olması,
hükümdar çocukları arasında taht kavgalarına sebep A) l-ll
olmuştur. Bu taht kavgaları neticesinde Türk devletleri B) ll-lll
kısa sürede yıkılmışlardır. C) l-lll
D) l-ll-lll
(Cevap D)
E) IV-V
ÇÖZVM:
8. Aşağıdaki kavram ve karşılıklarından yanlış olan Rönesans hareketi İstanbul'un fethinin sonuçlarıdır.
hangisidir? Sömürge imparatorluklarının kurulması ise coğrafi
keşiflerin sonucudur.
A) Tuğ = Sancak
B) Otağ = Hükümdar Çadırı (Cevap E)
C) Toy = Meclis
D) İdikut = Katip
E) Teğin = Şehzade

idikut, Eski Türk devletlerinde hükümdara verilen

ünvanlardan bir tanesidir.
(Cevap D)
 -TARIH- 55

5. I. Mimari ve şehirleşmede ileriemesı

ÇDZUMLU KONU II. Tarım ve ticaret alanında gelişmesi
KAVRAMA TESTİ
III. Ötüken ve çevresinde kurulmaları

Uygurlar hakkında yukarıda verilen bilgilerden

1. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde, Uygurlar'a kadar hangileri onların yerleşik hayata geçtiklerine
gelen dönemde, mimari eserlere pek kanıt olarak gösterilebilir?
rastlanmamaktadır. A) Yalnız! B) Yalnız II E)lvelll C) Yalnız III
Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet'ten önceki D) I ve II
Türk devletlerinde mimari eserlerin
gelişmemesinin temel nedenidir?
Türkfer, ölen kimse için kurgan denilen
A) Hayvancılıkta ilerlemeleri mezarlar kazar, ölüleri eşyaları ile birlikte
B) Gök-tanrı dinini benimsenıeleri gömerlerdi. Bu durum aşağıdakilerden
C) Mimarinin yasak olması 02 hangisiyle açıklanabilir?
D) Sürekli savaş yapmaları
A) Göktanrı inancının olmasıyla
E) Göçebe hayat yaşamaları a
c B) Eşyalara büyük önem vermeleriyle
o
c C) Mani dinini kabul etmeleriyle
o
D) Göçebe hayatı yaşamalarıyla
2. Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Türk dili ve E) Öldükten sonra dirilme inancının olmasıyla
edebiyatının ilk önemli yazılı metinleridir. Türk
A)
tarihinin önemli Türkçe belgeleridir.
B) I. ilk Çağ'ın sonu Orta Çağ'ın başlangıcı kabul
Hakkında bilgi verilen eser aşagıdakilerden edilmiştir.
C)
hangisidir?
D) II. Roma imparatorluğu ikiye ayrılmıştır.
A) Karabalgasun Yazıtları
III. Avrupa'da derebeylik rejiminin kurulmasına
B) Orhun Kitabeleri
neden olmuştur.
C) Göç Destanı
D) Yenisey Kitabeleri Yukarıda verilen gelişmeler hangi olayın
E) Manas Destanı sonucudur?

Haçlı seferleri
İstanbul'un fethi
3. I. Toy
Kavimler göçü
II. Toygun
Coğrafi keşifler I.
III. Kam Dünya Savaşı

Yukarıdakilerden hangisi İslamiyet'ten önce

kurulan Türk devletlerinde din adamlarına verilen
ad değildir?
B) Yalnız İslamiyet'ten önceki Türk toplumlarında sanat
D) I ve II eserleri çoğunlukla deri, ahşap ve metal işçiliğine
A) Yalnız I C) dayalı olan taşınabilir eserlerdi. Halı kilim
II ve III dokumacılığı ve çadır sanatı yaygındı. Uygurlarda
E) Ivelll ise mabetler, saraylar yapılmış mimari ve
süslemecilik gelişme göstermişti.
4. destanla Türklerde sanatta görülen bu gelişme,
rdan aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Komşu devletlerle ilişkinin geliştiğinin
Aşağıda verilen B) Ticaret anlayışının gelişmesinin
Göktürkler'e aittir? C) Göçebe hayattan yerleşik hayata geçildiğinin
D) Askerliğin gelişme göstermesinin
A) Manas Destanı
E) Ülke sınırlarının genişlediğinin
B) Türeyiş Destanı
C) Ergenekon Destanı
D) Oğuz Kağan Destanı
E) Göç Destanı
56- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

9. Tarihte Türk topluluklarını ilk defa bir bayrak 13. İslamiyet'ten önceki Türk toplumlarında Türkler
altında toplayan devlet aşağıdakilerden arasında hakimiyet yetkisinin hükümdarlara tanrı
hangisidir? tarafından verildiğine inanılırdı. Hakimiyetin bir
soyda, hükümdar ailesinin bir üyesinde Tanrı
A) Uygurlar tarafından tayin edildiği kabul edilirdi.
B) Göktürkler
C) Asya Hun Devleti Yukarıda verilen bilgilere göre Türk
D) Avrupa Hun Devleti topluluklarındaki bu inanışa verilen ad
E) Seiçuklular aşağıdakilerden hangisidir?
A) Toy B) Kut E) C) Budun
D) İl Töre

10. İslamiyet'ten önceki Türk Devletleri'nde devlet

toprakları hükümdar ailesinin ortak malı kabul
edilirdi. Bu durumun;
14. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi
I. Devlet topraklarını bölüşme uğruna taht
örgütlenmenin en üst kademesi, aşağıdakilerden
kavgalarının başlamasına
hangisidir?
II. Merkezi otoritenin zayıflamasına A)Boy B) Bodun E) Oğuş C)Toy
D)İI
III. Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına.

Sonuçlarından hangilerine ortam hazırladığı

söylenebilir?
A) Yalnız C) I ve II E) I, B) Yalnız II 2:
II ve D) I ve III o
>- 15. Aşağıdakilerden hangisi Avrupa'ya göç eden
m Türk toplulukları arasında ver almaz?
'a
A) Avarlar C) Oğuzlar E) B) Kıpçaklar
UJ

11. Hunlar D) Kırgızlar

Aşağıda verilen bilgilerden hangisi Uygurlar için
söylenebilir?
A) Avrupa'dadevletkurmuşlardır.
16. İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğudur. İlk
B) Orduyu onluk sisteme göre ilk kez
Müslüman Türk Devleti olan Karahanlılar Devleti'nin
düzenlemişlerdir. kurulmasında etkili olmuşlardır.
C) Siyasi varlıklarına Göktürkler son vermiştir.
D) Orhun Kitabeleri Uygurlar'dan kalma ilk yazılı Yukarıda haklarında bilgi verilen Türk topluluğu
Türk belgeleridir. hangisidir?
E) Moğollar döneminde kültürel etkinlikleri olmuştur. A) Göktürkler C) B) Karluklar
Hazarlar E) Türgişler D) Avarlar

12. I. Askerlik
II. Halıcılık 17. İslamiyet'ten önce Türk devletleri arasında yer
III. Tarıım alan Türkistan bölgesinde yaşarken Göktürklerin
Çin egemenliğine girmesiyle bağımsız olan ve
IV. Mimari Müslümanların Orta Asya'ya hakim olmasına
engel olan devlet aşağıdakilerden hangisidir?
Uygurlar, Orta Asya'da kurulan diğer Türk
A) Avarlar C) B) Türgişler
devletlerine göre y ukarıdaki alanların
hangilerinde daha başarılı olmuşlardır? Karluklar E) Sibirler D) Oğuzlar

A) I ve II B) II ve III
C) III ve IV D)l, II, III ve IV
E) I ve IV
 -TARİH- 57

18. İslamiyet öncesi Türk devletlerinden hangisi 23. İslamiyet öncesi Türk Devletlerinin kısa sürede
askeri ve siyasi başarılarından çok kültürel yıkılmasında aşağıdakilerden hangisi daha etkili
alandaki başarıları ile tanınmışlardır? olmuştur?
A) Göktürkler C) B) Türgişler A) Çin'in baskıları
Uygurlar E) Bulgarlar D) Avarlar B) Kardeşler arasındaki mücadeleler
C) Askeri teşkilatın zayıf olması
D) Diğer devletterle olan mücadeleler
E) Ekonominin güçsüz olması
19. Aşağıda İslamiyet öncesi Türk devletlerine ait
devlet ve destan eşleştirmesi yapılmıştır. 6u
eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
24. Aşağıdakilerden hangisi Çinlilerin entrikaları,
A) Göktürkler - Ergenekon Destanı bağımsızlığın önemi, Tiirk Devletleri'nin
B) Uygurlar - Manas Destanı parçalanmasında etkili olan faktörler ve geleceğe
C) İskitler-Şu Destanı yönelik öğütleri konu alan ve Göktürkler
D) Hunlar - Oğuz Kağan Destanı dönemine ait olan eserdir?
E) Sakalar - Alp Er Tunga Destanı
A) Manas Destanı
B) Kutadgu Bilig
C) Orhun Yazıtları
D) Karabalgasun Yazıtları
20. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde ilk devlet ve E) Yenisey Yazıtları
ordu örgütü, aşağıdaki hükümdarlardan hangisi
tarafından kurulmuştur?
o tr
A) Teoman C) B) MeteHan UJ

Balamir E) Bilge D) Kutluk w 25. Aşağıdaki terimlerden hangisi İslamiyet öncesi

Kağan w Türk Devletleri ile ilgili bir terim değildir?
a.
A) Kağan
B) Cizye
Q C) Kurultay
D) Şaman
21. İslamiyet öncesi Türk devletleri ile Çin arasında
yaşanan mücadelelerin temelinde yatan sebep E) Töre
aşağıdaki alanlardan hangisidir?
ÇÖZÜMLER
A Din B) Ekonomi
C Kültürel D) Hukuki 1. Türkler göçebe bir hayat tarzını benimsemişlerdir.
)E İdari Büyük hayvan sürülerinin peşinde yaylak ve kışlaklar
) arasında göçebe bir hayat sürüyorlardı bu yüzden
mimari gelişmemiştir. Türkler, ilk kez Uygurlar'la
birlikte yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır. Bu
yüzden Uygurlar'da mimari gelişmiştir.
22. (Cevap E)
İslamiyet öncesi Türk Devletlerinde hükümdarlar
devleti yönetmenin kutsal bir görev olduğuna ve bu 2. Soru kökünde verilen bilgiler Orhun Kitabeleri'nin
görevi gök tanrı tarafından kendilerine verildiğinde özellikleri arasındadır. Orhun Kitabesi Göktürk
inanırlardı. Buna rağmen hükümdarların yetkileri alfabesi ile yazılmıştır. Türk Dili ve edebiyatının ilk
sınırsız değildi. önemli yazılı metinleridir. Kitabeler aynı zamanda
İslamiyet öncesi Türk tarihinin önemli Türkçe
Aşağıdakilerden hangisinin hükümdarın belgeleridir. Vezir Tonyokuk (727), Kül Tigin (732) ve
yetkilerini kısıtlayan en önemli unsur olduğu Bilge Kağan (735) adına dikilen kitabelerin son ikisi
söylenebilir? Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır.
B)Kut C)İI (Cevap B)
E)Boy
A
) Ordu D)
Töre
58- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
3. İslamiyet'ten önce kurulan Türk devletlerinde din
adamları ayrı bir sınıf olmayıp bunlara Şaman, Kam,
Baskı adiarı verilirdi.
Toy -> Siyasi, ekonomik, kültürel işlerin görüşülüp
karara bağlandığı meclistir. Toygun -» Toy ve
Kurultaya katılma hakkına sahip olanlara verilen
addır.
(Cevap D)
4. Verilen destanlardan Ergenekon Destanı Göktürklere
aittir.
Manas Destanı -> Kırgızlar'a Türeyiş
ve Göç Destanı -> Uygurlar'a Oğuz
Kağan Destanı -> Hunlar'a aittir.
(Cevap C)
5. Verilen bilgilerden I ve II Uygurların yerleşik hayata
geçtiklerine kanıt olarak gösterilebilir.
(Cevap D)
6. İslamiyet'ten önceki Türk toplumlarında öldükten
sonra dirilme inancının olmasmdan dolayı ölüleri
günlük hayatta kullandıkları eşyalarıyla birlikte
gömerlerdi.
(CevapE)
7. Verilen gelişmeler Kavimler Göçü'nün sonuçları
arasındayeralır.
Kav im ler Göç ü: Büyük Hun Devleti'nin
dağılmasından sonra batıya yönelen Türkler IV.
yüzyılda Hazar Deniz'i ile Aral Gölü arasındaki
bölgede yaşamışlar M.S. 375 tarihinde Volga nehrini
geçerek bir göç hareketi başlatmışlardır. Hunlar'ın
önünde duramayan German Kavimleri batıya doğru
göç etmişlerdir. Hunlar'ın neden olduğu bu harekete
Kavimler Göçü adı verilir. Kavimler göçünün
sonuçları;
- Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma
İmparatorlukları olarak ikiye ayrıldı.
- Avrupa'da feodalite rejiminin oluşmasında etkili
oldu.
- Kilise, papalık ve skolastik düşünce güç kazandı.
- Kavimler Göçü ilk Çağın sonu, Orta Çağın
başlangıcı kabul edilir,
(Cevap C)
8. Türkler göçebe hayatı yaşadıkları için sanat eserleri,
deri, ahşap, metal işçiliğine dayalı taşınabilir
eserlerdir. Uygurlar Dönemi'nde büyük çapta yerleşik
hayata geçildiği için bunun sonucu olarak mabetler,
saraylar, mimari ve süslemecilik göze çarpar.
(Cevap C)
9. Asya Hun Devleti, Türkier'i bir bayrak altında
toplayarak Orta Asya'da Türk birliğini ilk kez
sağlamıştır.
(Cevap C)
10. Türk devletlerinde ülke toprakiarı hükümdar ailesinın
ortak malı olarak kabul edilirdi. Bundan dolayı,
- Kağan ölünce çocukları bu geleneğe uyarak devlet
topraklarını bölüşme uğruna taht kavgaları
yaşanmıştır,
- iç mücadeleler Türk devletinin zayıflamasına ve dış
müdahalelere ortam hazırlamıştır. Türk devletleri kısa
sürede yıkılmıştır.
(Cevap E)
11. E seçeneği doğrudur. Uygurlar XIII. yüzyılda
Moğolların egemenliğini kabul etmişlerdir. Bundan
sonra Moğollar Uygur Türklerini önemli görevlere
getirmişlerdir. Uygur yazısı moğollarında yazısı
olmuştur. Uygurlar diğer Türk toplulukları ile birlikte
Moğolların Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.
Diğer seçeneklere baktığımızda,
A -> Uygurlar Orta Asya'da kurulmuştur. Başkentleri
Karabalgasundur.
B -> Türklerde ilk düzenli orduyu Asya Hun Devleti
döneminde Mete kurmuştur. Mete'nin bulduğu onlu
sistern günümüz modern orduiarının temeüni
oluşturmuşlardır.
C -> Uygurları Kırgızlar yıkmıştır.
D -» Orhun Kitabeleri Göktürkler dönemine aittir.
(Cevap E)
12. Verilen bilgilerden III ve IV doğrudur. Uygurların en
önemli özelliği yerleşik hayatı benimseyen ilk Türk
topluluğu olmalarıdır. Bu nedenle tarım, sanat ve
ticarette ilerlemişlerdir.
(Cevap C)
13. İslamiyet öncesi Türk toplumlarında hükümdarlara
devleti yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarafından
verildiğine inanılırdı. Bu yetkiye "kut" denirdı. Bu
yüzden kanında kut olan herkesin devlet yönetiminde
hak sahibi olduğuna inanılırdı.
(Cevap B)
14. Siyasi örgütlenmenin en üst kademesini oluşturan
devlet islamiyet öncesi Türk devletlerinde "N"
kelimesl ile belirtilmiştir. Seçeneklerde verilen diğer
terimleri de incelediğimizde;
Boy -^ Aile ve soyların bir araya gelmesiyle oluşur.
Bodun -» Boylar birliğine verilen addır.
Toy -> Devlette siyasi, askeri ve ekonomik kararların
alındığı meclise verilen addır.
Oğuş -» Aile anlamına gelmektedir.
(Cevap D)

15. Verilen devletlerden Kırgızlar Avrupa'ya göç
etmemiştir. IV - IX yüzyıllarda Yenisey bölgesinde
yaşayan Kırgızlar Göktürkler ve Uygurların idaresi
altında kaldılar. Uygur Devletini yıktılar ve Ötügen
bölgesinde kendi devletlerini kurdular.
Kıpçaklar: V - VII yüzyıllarda Asya'nın doğusunda
yaşayan Kıpçaklar X. yüzyıl sonlarında Karahıtaylılar
tarafından batıya göç ettirildiler. Doğu Avrupa'ya gelip
Rus prenslikleriyle mücadele ettiler. Avarlar: IV.
yüzyılda Orta Asya'da bir devlet kurdular. Bu devlet
Göktürkler tarafından yıkılınca Bizans'la mücadele
ettiler. Daha sonra Romanya ve Macaristan'a
yerleşip Orta Avrupa'da güçlü bir imparatorluk
kurdular.
Oğuzlar: X. ve XI. yüzyıllarda Hazar Denizi'nin
doğusundan Seyhun Nehri'ne kadar uzanan bölgede
yaşayan Oğuzlar Kıpçaklar, Hazarlar ve Karluklarla
yaptıkları mücadeleyi kaybedince, bir kısmı
Karadeniz'in kuzeyinden batıya gittiler. Oğur adını
alan bu grup XI. yüzyılda Tuna Nehri'ni geçip
Balkanlara ulaştı.
Hunlar: Asya Hun Devleti'nin parçalanmasından
sonra başsız kalan Hun topluluklarının bir kısmı IV.
yüzyılda Hazar Denizi ile Aral görü arasındaki
toprakları ele geçirdiler. Batıya doğru yürüyüşlerini "m
sürdürüp Volga nehrini geçtiler. Hunlar kısa zamanda §
idil (Volga) nehri ile Tuna nehri arasındaki topraklara o
sahip oldular. V. yüzyıl başlarında hakimiyet alanları g>
Macar ovasına kadar ulaştı. ^ böylece devlet kısa sürede yıkılırdı.
(Cevap D). j
16. İslam dünyasına en yakın Türkler Karluklardı. 751 S
Talas savaşında Çinlilere karşı, Müslümanları
desteklemişler ve bundan sonra İslamiyet ilk defa
Karluklular arasında yayılmıştır. Orta Asya'da ilk Türk
İslam devleti olan Karahanlıların kurulmasında bu
Türk boyu, önemli rol oynamıştır.
(Cevap B)
17. Soruda verilen bilgilere baktığımızda bu devletin
Türgişler olduğunu görürüz. Türgişler Emeviler
döneminde Maveraünnehirde fetihlerde bulunan
İslâm ordularının karşılarına dikilerek Orta Asya'nın
Araplaşmasını önlediler.
(Cevap B)
18. Uygurlar şehirler kurarak yerleşik hayata geçmişler ve
sanat, ticaret ve tarımla uğraşmışlardır. Uygurlar din
değiştirerek savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir.
İslamiyet öncesi Türk devletleri arasında kültürel
alanda başarıları ile tanınan devlettir.
(Cevap C)
-TARIH- 59
19. Verilen seçenekler incelendiğinde B seçeneğinın
yanlış olduğu görülür. Manas Destanı Uygurlar
dönemine ait değil Kırgızlar dönemine aittir.
(Cevap B)
20. Mete Devri'nde, Türkler ilk defa bir bayrak altında
toplanmıştır. ilk Türk devlet teşkilâtlanması ve askeri
teşkilatlanma Mete Han tarafındarı yapılmıştır.
Mate'nin askeri alanda meydana getirdiği "On'lu
Sistem" teşkilatı. daha sonra kurulan Türk
devletlerince örnek alınmıştır.
(Cevap B)
21. Orta Asya Türk devletleriyle Çin arasında yaşanan
mücadelenin temeli ipek Yoluna sahip olma
mücadelesidir. İpek Yoiu, Çin'den istanbul'a kadar
uzanan çok önemli bir ticaret yoiudur. İpek Yolu'nun
ticari amaçlı olduğu düşünülürse mücadelenin
ekonomik olduğu anlaşılır.
(Cevap B)
22. İslamiyet öncesi Türk Devletieri'nde hükümdarın
yetkileri sınırsız değildi. Töre denilen ortak idari ve
hukuki düzene göre devlet yönetilirdi.
(Cevap D)
23. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde devlet toprakları
hükümdar ailesinin ortak malı olarak kabul edilirdi.
Kağan ölünce çocukları bu geleneğe uyarak devlet
topraklarının paylaşımı için taht kavgasına başlar ve
(Cevap B)
24. Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adlarına dikilen
Orhun Yazıtları'nda; Türklerin devlet anlayışı, devlet
görevlilerinin sorumlulukları ve vatan sevgisı gibi
konulara değinilmiştir. Ayrıca yazıtlarda Çinlilerin
entrikaları, bağımsızlığın önemi, Türk devletinin
parçalanmasında etkili olan faktörler ve geleceğe
yönelik öğütler yer almaktadır.
(Cevap C)
25. Verilen seçeneklerden B seçeneği İslamiyet öncesi
Türklerde kullanılan bir terim değildir.
Cizye -» Müslüman olmayan halktan askerlik
yapmamalarından dolayı alınan vergidir.
Kağan -> İslamiyet öncesi Türk devletlerinde
hükümdarlara verilen unvan
Kurultay -» İslamiyet öncesi Türk devletlerinde
yönetimle ilgili olarak askeri, siyasi, iktisadi ve kültürei
sorunların görüşülüp karara bağlandığı meclis.
Şaman —» Sihir ilmini bilenlere verilen ad.
Töre -» Türklerin âdet, gelenek ve görenaklerinden
oluşan yazısız hukukuna verilen ad. (Cevap B)
60- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

3. islamiyetten önceki Türk devletlerinde, önceleri

ÇIKMIŞ SORULAR ekonomik etkinlikler yalnız hayvancıiığa
dayanıyordu. Daha sonra bu durum değişmiş, tarım
ve ÇÖZÜMLERİ önem kazanmıştır.

Tarım hangi Türk devleti zamanında önem

1. Çin'den başlayarak Ön Asya'ya ulaşan İpek kazanmaya başlanmıştır? (99 DMS OÖ)
Yolu'nun geçtiği yerler zaman zaman değişmiştir.
A) Hunlar
Bu gelişmelerde aşağıdakilerden hangisi etkili B) Göktürkler
olmuştur? (99 DMS OÖ) C) Uygurlar
D) Karluklar
A) Gereksinim duyulan maddelerin çeşitlilik
E) Hazarlar
göstermesi
B) Dünya nüfusunun artması
C) Coğrafi keşiflere ara verilmesi Eski Türklerde iktisadi hayat büyük ölçüde
D) Doğu ile Batı arasında siyasi ilişkilerin hayvancılığa dayanmaktaydı. Bu göçebe hayatın
başlaması tabi bir sonucuydu. Uygurların yerleşik hayata
E) Güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında değişme geçmesi ile Türkler tarımla uğraşmışlar tahıl, meyve
olması ve sebze yetiştirmişlerdir.
(Cevap C)

İpek Yolu; Çin'den başlayıp Orta Asya'dan geçerek

Hazar Denizi'nin kuzeyinden Kırım'dan Karadeniz'e, Uygurlar, Orta Asya'daki diğer Türk devletlerine
İran üzerinden de Anadolu kıyılarına kadar ulaşan göre;
ticaret yoludur.
I. Halıcılık
İpek Yolu'nun geçtiği güzergahın zaman zaman
değişmesinin nedeni; bu yol üzerindeki güçlü devlet II. Demircilik
ve kabilelerin tutumlarında değişiklik olmasıdır. III. Tarım
(Cevap E) IV. Resim ve heykel
alanlarının hangilerinde daha başarılı
olmuşlardır? (99 DMS ÖL)

A) Yalnız I B) Yalnız II
C) II ve III D) II ve IV
E) III ve IV
2. Uygurların Budizm ve Mani dinlerini kabul
etmeleri aşağıdakilerin hangisine yol açmıştır?
(99 DMS OÖ) Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Bu
A) yüzden tarım ve sanat alanında daha başarılı
Sanat alanında gelişmelerine olmuşlardır.
B)
Bağımsız devlet kurmalarına İki ayrı
C) (Cevap E)
devlet halinde yaşamalarına Orta
D)
Asya'dan batıya göç etmelerie
E)
Askerlik açısından güçlenmelerine
Türkterin Orta Asya'da dış tehlikelerle karşı
karşıya kalmaları ve topraklarının doğal sınırlarla
korunmamış olması, aşağıdakilerin hangisinde
Uygurlar Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri ile yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur? (99
yerleşik hayata geçmişler, bu dinlerin etkisi ile DMS ÖL)
mabetler, saraylar yapmışlar, mimari ve B) Ticaret D)
A) Askerlik C) Tarım E)
süslemecilikte ilerlemişlerdir. Dokumacılık
Hayvancılık
(Cevap A)
 -TARIH- 61

Türkler Orta Asya'da komşu devletlerin oluşturduğu Orta Asya'da kurulan Türk devletierinde yönetimie
tehdit ve tehlikelerle karşı karşıya kaldıklarından ilgili olarak, askeri, siyasi, iktisadi ve kültürei sorunlar
kendilerini korumuşlardır. Bu da askeri Toy veya Kurultay adı verilen meclislerde görüşülür
yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur. ve karara bağlanırdı. Bu meclise herkes katılmazdı,
Katılma hakkına sahip olanlara Toygun adı
(Cevap A)
verilmiştir.
(Cevap A)
6. Türklerin geleneksel dini olan Şamanizm'in diğer
dinlerin etkilerine açık olması, aşağıdakilerden
hangisine ortam hazırlamıştır? (99 DMS ÖL) 9. Türklerin tarih boyunca değişik ülkelerde
yerleşmeleri, çeşitli alanlarda gelişmeler
A) Şamanizm'in yaygınlaşmasına göstermelerine neden olmuştur. Aşağıdaki
B) Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına alanların hangisinde, bu farklılığın en az olduğu
C) Devletin resmi bir dini olmasına savunulabilir? (99 DMS L)
D) Türk törelerinin uygulanmasından A)Din C) B) Ekonomi D) Sosyal yaşam
vazgeçilmesine Askerlik E)
E) Diğer dinlere inananların sayısının azalmasına Sanat

Şamanizmin diğer dinlerin etkilerine açık olması,

Türkler tarih boyunca değişik ülkelerde yerleşmişler,
Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına ortam
bu da onların dini, ekonomik, sanat ve sosyal
hazırlamıştır.
hayatlarında birtakım değişikliklere yol açmıştır.
(Cevap B) | Askerlik alanındaki değişiklik diğerlerine göre en
m azdır.
<n
a.
(Cevap C)
Aşağıdakilerden hangisi yazıyı ilk kullanan Türk
7.
devletidir? (99 DMS ÖL)
'5
ıu
A) Hazarlar B) Uygurlar E) Karluklar C) Göktürkler
10. Orta Asya'da kurulan
D) Akhunlar
Türk devletlerinde;
En eski Türk alfabesi Göktürklerin kullandığı I. Kağan
Orhun alfabesidir ve Kuzey lehçesiyle yazılmıştır. II. Tudun
Orhun alfabesi sağdan sola veya yukarıdan aşağıya
doğru yazılmaktadır. 4 sesli, 3 birleşik ve 31 sessiz III. Han
harften oluşan 38 harfli bir alfabedir. IV. Hakan
(Cevap C) unvanlarından hangileri hükümdar ıçın
kullanılmamıştır? (99 DMS L)
A) Yalnız I C) Yalnız III E) B) Yalnız II
I ve IV D) I ve III

8. Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya'da kurulan

Türk devletlerinde yönetimin özelliklerinden biri Orta Asya da kurulan Türk Devletleri'nde devletin
değildir? (99 DMS L)
başında çeşitli unvanları taşıyan hükümdarlar
A) Herkesin kurultaya katılma hakkının olması bulunurdu. Bu unvanlar Şanyü, Kağan, Han, Hakan,
B) Ülkenin bölümler halinde yönetilmesi İdikut'tur. Tudun ise iktisadi ve mali işlerle uğrayan
C) Devlet yönetiminde törelere uyma yüksek dereceli devlet görevlisine verilen addır.
zorunluluğunun olması (Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü,
Ötüken Yayınları)
D) Hatun'un (hükümdarın eşi) kurultaya katılması
E) Devlet yönetme yetkisinin hükümdara Tanrı (Cevap B)
tarafından verildiğine inanılması
62- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

11. Aşağıdakilerden hangisi Göktürklerde devlet 13. I. Karluklar

adamlarının millete hesap vermesi devlet ve
II. Hazarlar
halkın karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi
konularını içermektedir? (99 DMS L) III. Avarlar
A) Orhun Yazıtları IV. Hunlar
B) Karabalgasun Yazıtları Yukarıdaki Türk topluluklarından hangileri Orta
C) Oğuz Kağan Destanı Avrupa'da teşkilatlı bir devlet kurmuşlardır? (99
D) Şehname Manas Destanı DMSL)
E) A) Yalnız I B) Yalnız II E) II! ve IV C) Yalnız IV
D) II ve III
Orhun Yazıtları Türk Tarihini aydıniatan ilk yazılı
kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Verilen bilgilerden Avarlar ve Hunlar Orta
Orhun yazıtları'dır. Avrupa'da
- Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin Devlet kurmuşlardır,
- Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar Avarlar: Göktürk egemenliğinden kaçarak
- Türk edebiyatının en iyi edebiyat örneklerini Macaristan'a yerleşip bir Orta Avrupa devleti
oluşturması yönünden önemlidir. kurmuşlardır.
Hunlar: Avrupa Hun Devleti Avrupa'da kurulan ilk
Karabalgasun Yazıtları: Uygurlar dönemine ait olan Türk devletidir. Kavimler göçü ile Avrupa'ya gelen
bu yazıtlar Türkçe, Çince, Sogdca olarak üç dilde Hunların kurmuş olduğu devletin ilk hükümdarı
yazılmıştır. Uygur tarihi ve hakanları için önemli Balamir'dir.
bilgiler içermektedir. (Cevap E)
Oğuz Kağan Destanı: Hunlar dönemine ait olan
Oğuz Kağan Destanı eski Türk Devlet gelenekleri ve 14. İslamiyet'ten önceki Türk Devletlerinde
sosyal davranışlarını yansıtan destandır. Şehname: hükümdarın egemenlik hakkı ile ilgili olarak
Firdevsî tarafından yazılmıştır ve Türk -iran aşağıdakilerden hangisine inanılırdı? (2000 DMS)
Savaşlarını ve ilişkilerini anlatmaktadır. Manas A) Halk tarafından verildiğine
Destanı: Kırgızlara aittir. En uzun Türk B) Kurultay tarafından verildiğine
destanıdır. C) Büyük devletler tarafından verildiğine
(Cevap A) D) Başkalarından zorla alındığına
E) Tanrı tarafından verildiğine

Eski Türk topluluklarının dini inanışlarına göre Gök-

12. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyetten önceki tanrı, tek yaratıcı olarak görülmektedir. Bütün Türk
Türk Devletlerinin dini inanışları arasında yer toplumlarında kurban sunulan varlıkların başında ve
almaz? (99 DMS L) hepsinin üstünde Göktanrı vardır. Hükümdar
A) Göktanrı tarafından görevlendirilir ve dünyayı
Göktanrı'ya inanılması
B) yönetirdi.
Ölümden sonra yaşama inanılması
C) (Cevap E)
Dinsel inançlara saygı gösterilmesi
D)
Kendilerinden olmayanlardan cizye vergisi
alınması
E)
Ölen kişinin mezarının yanına, öldürdüğü
düşman sayısı kadar balbal (heykel) dikilmesi 15. Aşağıdakilerden hangisi Orhun Kitabeleri'nin
tarihi açısından önemini belirleyen özelliklerden
biri değildir? (2000 DMS)
Verilen seçeneklerden D seçeneği dışındakiler
A) Türk adının geçmesi ve Türkçe yazılmış olması
İslamiyet öncesi Türk Devletleri'nin dini inanışları
B) Hun tarihi ile ilgili ayrıntılı bilgi vermesi
arasında yer alır. Cizye vergisi, Müslüman
olmayanlardan askerlik yapmadıkları için alınan C) Türk yazısının en eski alfabesi ile yazılması
vergidir. D) Siyasi bir beyanname olması
E) VIII. yüzyılda yazılmış olması
(Cevap D)
 -TARIH- 63

18. Orhun Kitabeleri için,

Türk tarihi aydınlatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da I. Türk edebiyatının ilk yazılı örneği,
Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır. II. En eski yazılı hukuk kuralları,
727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de
Kül Tigin ve 735'te Bilge Kağan adına dikilen bu III. Türktarihiyle ilgili belge
anıtlar en iyi edebiyat örneklerini oluştururlar. Türk nitelemelerinden hangileri geçerlidir?(2003/2)
adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk devlet
adamlarının ulusa hesap vermesi. devlet ve halkın A) Yalnızl B)
Yalnız II ve II!
karşılıklı görevlerinin belirtilmesi. Türk uygarlığı ve
yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu C) I ve II D)
anıtlar çok önemlidir. Türklerde sosyal devlet E) II ve III
anlayışının ilk ipuçlarını vermesi bakımından da bu
anıtlar ayrı önem taşır.
(Cevap B) Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar Göktürk
alfabesiyle yazılan Orhun yazıtlarıdır. 727'de
Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül tigin
16. I. Duvar Resmi ve 735'te Bilge Kağan adına dikilen bu anıtlar en iyi
edebiyat ömeklerini oluşturur. Türk adının geçtiği ilk
II. Dokuma Türkçe metin olması, Türk uygarlığı ve yasaları
III. Mimari hakkında bilgi vermesi bakımından bu yazıtlar çok
önemlidir.
Uygurların yukarıdaki sanat alanlarının
hangilerinde etkinlik göstermeleri, onların En eski yazılı hukuk kuralları Sümerlere aittir.
yerleşik hayata geçtiklerine bir kanıt sayılabilir? Dünyanın ilk yazılı yasaları Urukagina yasalarıdır.
(2001 KMS) (Cevap D)
A) Yalnız I B) Yalnız II LU
C) Yalnız III D) l-lll
co
E) I- ll-lll a.

19. Güney Sibirya'da Altay Dağları eteklerinde Pazırık'ta

UJ
Verilen sanat alanlarından duvar resmi ve mimari >■ MÖ III. - II. yüzyıllardan kalma kurganda Hunlara ait
mumyalanmış ceset, at iskeleti, dört tekerlekli araba
yerleşik yaşama geçişin kanıtıdır. Dokumacılık ise
ve halı bulunmuştur.
göçebecilikte gelişmiştir.
Buna göre Hunlarla ilgili olarak;
(Cevap D)
i. Ölümden sonra hayatın devam ettiği inancına
sahip oldukları,

17. Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatı II. Yerleşik hayata geçtikleri,
düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara ne denir? III. Dokuma eşya kullandıkları
(2002 KPSS)
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri
A) Yargu B) Töre D) Budun C)Kün söylenebilir?( 2003/2)
D) Oğuş A) Yalnız I B) Yalnız II
C )l vell l D) II ve III

Yargu: Tercüman, elçiler, yargıçlar

Budun: Boylar topluiuğu
Oğuş: Aile ve
Kün: Halk Soruda verilenler göz önüne alındığında
Töre: Sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan bilgiler Hunlar için söylenebilir.
kurallara denir. Yerleşik hayata geçen Türk devleti Uygurlardır.

(Cevap B) (Cevap C)
64- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-

20. I. Orhun Kitabeleri 22. Uygurlar döneminde ticari ilişkiler kişiler arasında
yazılı anlaşmalarla düzenlenirdi.
II. Manas Destanı
III. Karabalgasun Yazıtları Bu durum Uygurlarda aşağıdaki hangi sistemin
geliştiğini gösterir? (2005 KPSS)
Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler'e
aittir?(2004 KPSS) A) Hukuk
A) Yalnız I C) Yalnız III B) Yalnız II B) Siyaset
E) II ve III D) I ve II C) Sanat
D) Edebiyat
E) Askerlik

Uygurlarda ticaret hayatının gelişmesi, kişiler

Orhun Abideleri: II. Göktürk dönemine aittir.
arasındaki ilişkilerin kanıtlanabilir olması için yazılı
İslamiyet öncesi Türk tarihinin önemli Türkçe
sözleşmeler önem kazanmıştır.Böyiece Uygurlar'la
belgeleridir.
birlikte hukuk daha sağlam ve şekilci bir nitelik
İskitler: Şu Destanı
kazanmıştır.
Hunlar: Oğuz Kağan Destanı
(Cevap A)
Göktürkler: Ergenekon Destanı, Orhun Kitabeleri
Uygurlar: Türeyiş ve Göç Destanı
Kırgızlar: Manas Destanı
Uygurlar: Karabalgasun Destanı
(Cevap A)

21. I.Toy II. Kurultay

Yukarıdakilerden hangileri
İslamiyet'ten önce •— ekonomik,
kurulan Türk devletlerinde siyasi, bağlandığı
kültürel işlerin görüşülüp karara
meclistir? (2004 KPSS)
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Yalnız III D) I, II
E) I, II ve III

İslamiyetten önceki Türk devletlerinde Türk

meclislerine Toy, Kurultay veya Kengeş denilirdi. 23. İslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki
Kurultay; Devletin önemli kararlarının alındığı insanlarla birlikte yaşamışlardır.
meclise verilen addır. Kurultay danışma meclisi idi.
Bu durum Türklerin hangi özelliğini gösterir?
İl; İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi
(2005 KPSS)
örgütlenmenin en üst kademesi "il" ya da "devlet"
tir. Mete devrinden başlayarak, devlet işleri ve dini A) Kararların alındığı bir meclislerinin olduğunun
törenlerle ilgili olarak üç ayrı toplantıdan B) Ülkeyi iki koldan yönetmelerinîn
bahsedilmiştir. Bunlar arasında ilkbaharda yapılan C) Hoşgörülü olmalarının
en önemlisidir. Bu toplantıda hükümdarlıklar tasdik D) Yerleşik hayata geçtiklerinin
edilir veya yeni tanhu seçimi yapılır. Gerektiğinde
E) Birçok devlet kurduklarının
idareye geniş icrai yetkiler verilir ve bütün ülke
meseleleri üzerine umumi müzakereler açılarak
görüşülüp karara bağlanırdı. Bu meclise toy, meclise İslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki
katılma yetkisine salip olanlara toygun adı verilmiştir. insanlarla birlikte yaşamışlardir. Bu durum Türklerin
(Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul, hoşgörülü olduğu gösterir.
1996, sf: 246-253)
(Cevap C)
(Cevap D)
 -TARIH- 65

24. Aşağıdakilerden hangisi ilk Türk İslam

devletlerinde toprak yönetimi ile ilgili bir kavram
değildir? (2005 KPSS)

A) ikta C) B)Has D)
Zeamet Ocaklık
E) Ulak

Ulak: Türk İslam devletlerinde bugünkü postacının

karşılığı olarak haberci, haber veren kimse
anlamında "ulak" terimi kullanılmıştır.
İkta: Ordu görevlilerine ve devlet memurlarına
hizmet ve maaşiarına karşılık verilen toprağın
geliridir. İkta sahipleri getirlerin bir kısmını
kendilerine ayınrlar geri kalanıyla da "sipahi" denilen
atlı asker beslemek zorundaydı.
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu.
Zeamet: Yıllık geliri 20 bin ile 100 bin akçe
arasındaki topraklardır. Eyalet merkezlerinde
bulunan hazine ve tımar defterini tutanlara,
sancaklardaki alay beylerine, kaie komutanlarına,
divan katiplerine, eyalet askerlerinin subaylarına ve
kadı gibi ikinci derece memurlara verilirdi.
Ocaklık: Gelirleri kale muhafızları ve tersane -g
giderterine ayrılan topraklardı. g
Q
(CevapE) <g
a.

o
ÜJ
66 -COGRAFYA-

DEPREM

COĞRAFYA | Coğrafi Konum

itibaren birer derece aralıklarla çizilir.

COĞRAFİ KONUM Paralel
Herhangi bir yerin Dünya üzerind9 bulunduğu alana 1 Enlem
coğrafi konum denir. Derecesi
çizgisi
COĞRAFİ KONUM
Ekvator
Matenıatik Konum

tnienı Boylam Kara ve Denizlere Jeopolilik Yerşekillerı ve Yüksekliğe » Ekvator'dan

Göre Konunı Konum
A. ÖZEL KONUM
Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran, sahip olduğu
kendine has özelliklerin tümüne özel konum denir. Özel
konum bir çok konuyu kapsamaktadır. Bunlara kısaca.
değinirsek:
a) Denize göre konum: Dünya üzerindeki bir yerin Q
çevresindeki deniz ya da denizlere göre konumudur. w
Deniz etkisinde bulunan yerlerde; yıllık ortalama sıcaklık S
yüksek, sıcaklık farkları az ve yağış miktarı fazladır. -~
Bunun sonucunda tarım ürünleri daha fazla çeşitli, nüfus :5
yoğun, ticaret canlı ve ormanlık arazi fazladır. >-
b) Jeopolitik konum: Dünya üzerindeki herhangi bir
noktanın ekonomik, siyasi, askeri, ticari ve kültürel
etkilerini ortaya koyan özelliklerine denir.
c) Yerşekilleri ve Yüksekliğe Göre Konum: Bir yerin
yerşekillerine ve yükseltiye göre konumu; iklimini, bitki
örtüsünü, tarımsal faaliyetlerini, beşeri ve ekonomik
özelliklerini etkiler.
B. MATEMATİK KONUM
Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın, enlem ve boylam
dereceleriyle belirtilmesine matematik konum denir.
PARALEL
Ekvator'a paralel olarak iği varsayılan hayali
çemberlere paralel denir.
Paralellerin Özellikleri
» Ekvator'un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak
üzere, toplam 180 paralel bulunur. » Başlangıç
paraleli Ekvator'dur. » En büyük paralel dairesi
Ekvator'dur. Ekvator'dan
Göre Konum
kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları
kısalır. Buna karşılık paralei numaraları büyür.
» Matematik konumu daha ayrıntılı olarak
belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60
dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmüştür.
» 90° paralelleri nokta halindedir. Bunun nedeni;
Dünya'nın şeklinin geoid olmasıdır.
» Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birieşmezler.
Paraleller doğu - batı doğrultusunda uzanırlar.
» Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak
111 km'dir. Paralellerin bu özelliğinden
yararlanarak kuzey güney doğrultusunda ve aynı
meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki
uzunluk hesaplanabilir.
Paraleller arası uzunluk işlemlerinde şu yol takip
edilir:
- Aralarında uzaklığı sorulan noktalar arasındaki
enlem farkı bulunur. İstenilen merkezlerin her ikisi de
aynı yarım kürede ise, numarası büyük paralelden
küçük parale! çıkarılır. Farklı yarım küredeler ise
paraleller toplanır.
- Bulunan paralel farkı sabit uzaklık olan 111 ile
çarpılır. (Ardışık iki paralel arası 111 km olduğu için)
ENLEM
Paralel çemberlerinin (Boylamların), Başlangıç paraleline
(Ekvator) olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem
denir.
Alçak Enlemler; ekvator ile dönenceler arasında kalan
enlemlere denir.
Orta Enlemler; dönenceler ile kutup daireleri arasında
kalan enlemlere denir.
Yüksek Enlemler; kutup daireleri ile kutup noktaları
arasında kalan enlemlere denir.
 -COGRAFYA- 67

İki paralel arası uzaklığa bir enlem derecesi denir. meridyendir.

Enlem Derecesil Koordinatlarla bir yeri daha iyi belirleyebilmek için, her
meridyan derecesi 60 dakikaya: her dakika 60
saniyeye bölünmüştür.
Başlangıç Kuzey Kutbu

Ekvator

ENLEMİN ETKILERİ
Meridyeni
» Dünyanın dönüş hızı enleme bağlı olarak değişir. Güney Kutbu

Kutuplara gidildikçe dönüş hızı azalır. (Çizgisel hız en
fazla ekvatordadır.)
» Güneş ışınlarının düşme açısı, sıcaklıklar ve iklim
özellilikleri anlamlere göre değişir. Buna bağlı olarak;
- Bitki örtüsü
- Tarım ürünleri
» Ekvator üzarinde iki meridyen arası uzaklık 111 km'
dir. Kutuplara doğru gidiidikçe bu uzaklık azalır.
Bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
» Aynı maridyen üzerinde bulunan bütün noktaların
(Güneş karşısından aynı anda geçtiklerinden) yerel
saatleri aynıdır.

- Toprak yapısı » Meridyen deraceleri Greenvvich'ten doğuya ve batıya

- Hayvan türleri
- Akarsu rejimleri değişiklik gösterir.
» Atmosferin kalınlığı anleme göre değişir.
» Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe yerçekimi
artar. (Dünyanın merkezine yaklaşıldığı için)
>> Gece-gündüz süreleri enleme göre değişir. Ekvatorda
bütün süreler birbirine eşittir. Kutuplara yaklaştıkça
gece ve gündüz süreieri daha fazla uzayıp kısalır.
» Deniz ve okyanusların sıcaklık ve tuzluluğu kutuplara
gidildikçe azatır.
» Cisimlerin gölge boyları enleme göre değişir.
Kutuplara gidildikçe artar.
» Kuzey yarımküre'de güneyden, Güney yarımkürede
kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.
» Yerlaşma özellikleri ve yaşam biçimleri eniemlere
göre değişir.
* Kısaca enlem; yerel saat va yer altı kaynakları
dışında, dünyadaki hemen haman her şeye etki eder.
gidildikçe büyür. Meridyenler kuzey - güney
doğrultusunda uzanır. Bütün meridyenler kutuplarda
birleşirler.
» Meridyenler bir paralel boyunca birbirlerinden eşit
uzaklıkta bulunurlar.
» Ardışık iki maridyan arasındaki yeral saat farkı 4
dakikadır. (Bu durum açısai hızın her yerde aynı
olduğunu gösterir.)
BOYLAM
Meridyenlerin, başlangıç maridyenina (Greenvvich) olan
uzaklığının açı cinsinden değerine boylam denir.
Meridyen ve boylam birbirlarinin yerine kullanılırlar. İki
meridyen arası uzaklığa bir boylam derecesi denir.
Başlangıç Kuzey Kutbu
Meridyeni

MERİDYEN Ekvator
Meridyen
Bir kutuptan diğer kutba ulaşan, paralalleri dik açıyla B
kesen hayali yarım çemberlere meridyen denir. oylam
Dereceleri
Güney Kutbu

Meridyenlerin Özellikleri
» Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda, 180 de
batısında olmak üzere, toplam 360 meridyen yayı
vardır. Başlangıç meridyeni İngiltere'nin
başkentindeki Greenwich istasyonundan geçen
Boylamın Etkileri
Boylamın Dünya üzerindeki en belirgin etkisi, yerel saat
farklarını oluşturmasıdır.
YEREL SAAT
Aynı boylam üzerindeki noktalar ekinoks durumunda
güneşin önünden aynı zamanda geçerler. Bu nadenle her
68- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
meridyenin kendine özgü bir saati vardır. Buna yerel saat
denir.
Yerel saat farkları, meridyenlerden faydalanılarak
hesaplanır. Yerel saat hesaplarını yapabilmek için şunları
öğrenmekte fayda vardır:
Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların öğle
vakitleri aynı anda olur ve yerel saatleri birbirine eşittir.
Aynı meridyen üzerinde bulunan noktaların yerel saatleri
birbirine eşit olmasına rağmen (21 Mart ve 23 Eylül
tarihleri hariç) Güneş'in doğma ve batma saatleri farklıdır.
Bunun nedeni, Dünya ekseninin 23° 27' eğik olmasıdır.
YEREL SAAT PROBLEMLERİ
Yerel saat problemlerinde şu yol takip edilir:
a. İstenilen merkezlerin her ikisi de Greenvvich'in
batısında ya da doğusunda ise, boylam numarası büyük
olandan küçük olan çıkarılır. istenilen merkezlerden birisi
Greenvvich'in doğusunda diğeri batısında ise boylamlar
toplanır.
Buna göre; Boylam farkı bulunur. Bulunan boylam farkı
sabit zaman farkı olan 4' ile çarpılarak yerel saat farkı
hesaplanır.
b. Dünya batıdan doğuya doğru döner. Bu nedenle,
doğuda yerel saat batıya göre daima ileridir. Batıda ise
yerel saat doğuya göre daima geridir.
Buna göre; Batıdaki bir noktanın yerel saati verilecek,
doğudaki bir noktanın yerel saati sorulacak olursa,
doğuda yerel saat daima ileri olacağından aradaki yerel
saat farkı toplanır, Doğudaki bir noktanın yerel saati
verilir, batıdaki bir noktanın yerel saati sorulursa, batı
daima geri kalacağından aradaki yerel saat farkı çıkarılır.
GÜNEŞ PROBLEMLERI
Güneş'in doğma ve batma saati ile ilgili problemlerde şu yol
takip edilir:
a. Yerel saat problemlerinde anlatıldığı gibi iki nokta
arasındaki yerel saat farkı bulunur.
b. Dünya, batıdan doğuya doğru döndüğü için, doğuda
Güneş batıya göre daima erken doğar. erken batar.
Batıda ise Güneş, doğuya göre daima geç doğar, geç
batar.
Buna göre; Batıdaki bir noktada Güneş'in doğma saati
verilir, doğudaki bir noktada Güneş'in doğma saati
sorulursa, doğuda Güneş erken doğacağından aradaki
yerel saat farkı çıkarılır. Eğer tersi sorulursa, batıda
Güneş geç doğacağından aradaki yerel saat farkı
toplanır.
TARİH DEĞİŞTİRME ÇİZGİSİ
Dünya'nın doğu ve batı yarıım kürelerinin uç noktaları
arasında bir günlük zaman farkı vardır. Bu nedenle,
Başlangıç meridyeninin devamı olan 180° meridyeni,
tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir.
» 180° boylamının batısına doğru gidildiğinde,
Doğu Yarım Küre'ye geçildiği için, tarih bir gün ileridir.
» 180° boylamının doğusuna doğru gidildiğinde,
Batı Yarım Küre'ye geçüdiği için, tarih bir gün geridir.
» Tarih değiştirme çizgisi denizlerden geçirilmiştir.
Hiçbir karanın üzerinden geçmemektedir. (Tarih ve
saatlerde yanlışlık olmaması için) Bu yüzden diğer
meridyenler gibi yanlı değil, yamuktur.
TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ KONUMU
ıu
g
îi
S
^
Türkiye'nin Dünya Üzerindeki Konumu
Türkiye'nin Özel Konumu ve Sonuçları
» Üç tarafı denizlerle çevrilidir, bunun sonucunda
iklim çeşitliliği, dolayısıyla bitki örtüsü, tarım
ürünleri, turizm faaliyetleri de çeşitlenmiştir.
» İstanbul ve Çanakkale boğazları vasıtasıyia
Karadeniz'i Akdeniz' e bağlayan yollar Türkiye'nin
kontrolü altındadır.
» Petrol ülkeleri ile sanayileşmiş ülkeler arasında
yer alır.
» Eğim ve engebenin fazla olması gerçek alanıyla
iz düşüm alanı arasındaki farklılığı arttırmıştır.
» Türkiye'de dağların doğu-batı yönünde uzanması
denizsel iklimin iç bölgelere sokulmasını
engellemiş (Ege Bölgesi hariç), ulaşımı doğu batı
yönünde kolaylaştırmış, kuzey ve güney yönünde
zorlaştırmıştır.
» Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının
birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur.
» Farklı kültürlerin kurulduğu, Dünya'nın en eski
 -COGRAFYA- 69
kültür hazinelerine sahiptir.
» Türkiye'nin ortalama yükseltisi fazladır. (Yaklaşık
1132 m.) Ayrıca yükselti genel olarak batıdan
doğuya doğru artmaktadır. Bunun sonucunda
doğuya doğru gidildikçe sıcaklık azalır.
» Zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir.
Türkiye'nin Matematik Konumu ve Sonuçiarı
» Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° 45°
Doğu meridyenleri arasında yer alır. Diğer bir
ifadeyle, Türkiye Ekvator'un kuzeyinde ve
Greenvvich'in doğusunda buiunan bir ülkedir.
Türkiye'nin matematik konumunun sonuçları
şöylece sıralanabilir:
» Aynı anda tek ortak saat kullanılır. Çünkü doğu -
batı yönünde fazla geniş değildir.
» Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
(Dönencelerin dışında kaldığı için)
» İki meridyen arası uzaklık yaklaşık olarak 85 - 86
km dir.
» Kuzey Yarımküre'nin Orta kuşağında yer alır. »
Dört mevsim belirgin olarak görülür. » Kışın
cephesel yağışlar fazladır. 'CD
tU
» Güneyden kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının Û
geliş açısı küçülür. Bunun sonucunda: Kuzeye
gidildikçe sıcaklıklar azalır, gölge boyları uzar,
deniz sularının tuzluluğu azalır, güneşlenme gün
süresi azalır. „=£•■ '5
UJ
5-
» Güneyden kuzeye gidildikçe cisimlerin gölge boyu
uzar.
» Güneyden kuzeye gidildikçe gece - gündüz
süreleri arasındaki fark artar. (Ekinoks tarihleri
hariç)
» Kuzeyden esen rüzgârîar sıcaklığı düşürürken,
güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı yükseltir.
» Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. Buna
bağlı olarak güney yamaçlarda yerleşmeier
fazladır.
» Bir cismin öğle vakti gölgesi daima kuzeydedir. »
Batı rüzgarları kuşağında yer alır.
» Haziranda yaz dönümü, Aralıkta kış dönümü
yaşanır.
» Başiangıç meridyeninin doğusunda yer alır.
» Türkiye'nin doğusuyla batısı arasında 45° - 26°=
19 boylam, 19.4' = 76 dakikalık zaman farkı
bulunur.
» 2. (30° Doğu) ve 3. (45° Doğu) saat dilimleri ortak
saat olarak kullanılır.
70- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

A ve B şehirleri aynı meridyen üzerinde

bulunmaktadır. A şehri 50° kuzey, B şehri ise 30°
ÇOZUMLUORNEKLER güney paraleli üzerinde bulunmaktadır. Buna
göre bu iki merkez arasındaki uz aklık kaç
km'dir?

1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin matematik A)5600 B)2220 C) 8880 D) 7200 E) 2200

konumuyla ilgili değildir?

A) Ekvatorun kuzeyinde yer alması Bu iki şehir farklı yarım kürede olduğu için paraielleri
B) Orta kuşakta yer alması toplarız. 50 + 30 = 80 iki paralel arasındaki uzaklık
C) Aynı anda farklı iklim özellikleri görülmesi 111 kmolduğu için; 80.111 =8880
D) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması
(Cevap C)
E) Güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açıyla
almaması

a, b, d, e şıkları Türkiye'nin matematiksel konumuyla

ilgilidir. Aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesi 4. 60° Doğu meridyeni üzerinde bulunan bir yerde
özel konumuyla (yeryüzü şekilleri vb.) ilgilidir. yerel saat 11.30 iken, aynı anda 67° doğu
meridyeni üzerinde yerel saat kaçtır?
(Cevap C)
B)11:02 C)11:56
E) 10:58
A
) 11:25 D)
11:58

iki meridyen arasındaki meridyen farkı,

o>
67°- 60°- 7°
Q
tii
7°'nin zaman karşılığı 7.4=28 dakika
67° Doğu meridyeni daha doğuda olduğu için zaman
farkı 60° Doğu meridyeninin yerel saati ile toplanır.
11:30 + 0:28= 11:58'

(Cevap D)

2. Aşağıdakilerden hangisi enlemin etkisine örnek

olarak gösterilebilir? 5. 45° Doğu boylamında güneş yerel saatle 6:30' da
doğar. 15 Dogu boylamında güneş saat kaçta
A) Doğuya gidildikçe sıcaklıkların düşmesi
doğar? (Aynı gün içerisinde)
B) İş Anadolu'da buğdayın yaygın olarak yetişmesi
C) Hasat vaktinin Kars'a göre Şanlı Urfa'da daha A) 8:30 B) 11:00
erken olması C) 10:30 D) 7:30

D) Karadeniz kıyılarının bol yağış olması E) 4:30

E) Doğu Anadolu'da kış süresinin uzun olması ÇOZUM:

Önce iki nokta arasındaki yerel saatfarkını bulalım,
45°-15°=30°
a, b, d, e şıkları özel konumla ilgili maddelerdir. C
30°.40=120=2s aat
şıkkı ise matematik konumla ilgilidir. Türkiye'nin
güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklıklarının düşmesi Güneş 15° Doğu meridyeninde daha geç
enleme bağlıdır. doğacağından 6:30 +2:00= 8:30

(Cevap C) (Cevap A)
 -COĞRAFYA- 71

COĞRAFYA | Dünyanın Şekli ve Hareketleri

A. DÜNYA'NIN ŞEKLİ Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı

Dünya, kutuplardan hafifçe basık ekvatordan şişkin -Ekvator'dan kutuplara gidildikçe azalır.
kendine has şekline geoid denir. Dünya'nın geoid şekli,
Ekvator'dan kutuplara gidildikçe, paralel boyları
kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan, merkez
ve meridyenler arası mesafe azalır.
kaç kuvvetinin etkisi sonucu meydana gelmiştir.
Kutup yıldızının görünüm açısı
bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir.

tn
'o
C£
m
O
m
m
a.

Dünya'nın Şeklinin Sonuçları

Qi
Ekvator'un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin m
uzunluğundan daha fazladır.
Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km
daha uzundur.
Dünya'nın şeklinden dolayı, güneş ışınları
yeryüzüne farklı açılarla düşer.
Sıcaklık dağılışını etkiler. Ekvator'dan kutupiara
doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer.
Dünya'nın şeklinden dolayı, Dünya'nın bir yarısı
karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır. Aydınlanma
çizgisi daire biçiminde olur. Buna aydınlanma
çemberi de denir.
Kutuplar, Dünya'nın merkezine (Ekvator'a göre)
daha yakındır. Bunun sonucu olarak, yerçekimi
Ekvator'da az, kutuplarda daha fazladır.
 B. DÜNYA'NIN HAREKETLERİ

Dünya'nın Kendi Ekseni Etrafında Dönmesi

(Günlük Hareket)
Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü, batıdan
doğuya doğru 24 saatte tamamlar. Buna bir gün denir.
Dünya, kendi ekseni etrafında atmosfer ile birlikte
döndüğü için bu dönüş hissedilmez. Dünya'nın kendi
ekseni etrafındaki hızı en fazla Ekvator üzerindedir. Bu hız
saatte 1670 km/saattir. Kutuplarda hız sıfırdır.
Dünya'nın Kendi Ekseni Etrafındaki Dönüşünün
Sonuçları
» Gece ve gündüz birbirini takip eder.
» Güneş ışıniarının günlük geliş açıları değişir.
» Günlük sıcaklık farkları meydana gelir. Bunun
sonucunda;
a) Fiziksel çözülme oluşur.
b) Günlük basınç farkları oluşur.
c) Meltem rüzgârları oluşur.
» Merkez kaç kuvveti meydana gelir. Bunun
sonucunda;
a) Sürekli rüzgârların (Alize, Batı, Kutup) yönlerinde
sapmalar meydana gelir.
b) Okyanus akıntıları (Guif - stream, Labrador, vs.)
halkalar oluşturur ve yönlerinde sapmalar olur.
» Yerel saat farkları meydana gelir,
» Cisimlerin gün içindeki gölge uzunlukları değişir.
» Güneş doğuda erken doğar ve batar. Güneş
batıda geç doğar ve b;atar.
» Dinamik basınç kuşakları meydana gelir.

2. Dünya'nın Güneş Etrafında Dönmesi (Yıllık

Hareket)
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü
sürdürürken, bir yandan da Güneş'in çevresinde döner.
Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklindeki bir
yörünge üzerinde 365 gün 6 saatte tamamlar, Buna bir yıl
denir.
72- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

Dünya, 939 milyon km'lik yörüngesi üzerinde saatte 108 Güneş ışınları yı! boyunca dönencelere bir kez,
bin km. hızla hareket eder. dönenceler arasına iki kez dik düşer.

Dünya'nın Eksen Eğikliği

(Gündüz-Gece
Eşitliği) Dünya'nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen
3 Ocak düzleme Ekliptik (yörünge) düzlemi, Ekvator'dan geçen
Günleri
düzleme ise Ekvator düzlemi denir.
Eklıptik ciüziemı
21 Aralık
Ekvator düzlem:

Bu iki düzleım birbiriyle

çakışmaz.
Çünkü, Dünya'nın ekseni
(Gün Dö\ümü) (Gün Dönümü) ekliptik düzleme tam dik
değildir. Başka bir
4 Temmuz ifadeyle, Dünya ekseni ile
Günöte
ekliptik düzlemi arasında
(Gündüz-Gece 66° 33', Ekvator düzlemi
23 Eylül Eşitliği)
ile ekliptik düzlemi arasında 23° 27' lık bir açı vardır.
Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında
Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı sabit değildir. Bazen sayılanların asıl nedeni, Dünya'nın ekseninin eğik
yaklaşırken, bazen uzaklaşır. Bunun nedeni, Dünya olmasıdır. Buradan, "Dünya'nın Güneş çevresinde
yörüngesinin elips şeklinde olmasıdır. Dünya'nın dönüşünün sonuçları, eksen eğikliği ile birlikte ortaya
Güneş'e en yakın olduğu 3 Ocak tarihine Perihel çıkar" sonucunu çıkarabiliriz.
(Günberi) denir. Dünya'nın Güneş'ten en uzak olduğu 4
Temmuz tarihine ise Afel (Günöte) denir.
Dünya ekseninin 23°27' eğik oluşunun sonuçları
*Sıcaklık dağılışını etkileyen temei etken güneş
şunlardır:
ışınlarının geliş açısıdır.
» Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl
Dünya'nın hızı sabit değildir. Hız, günberi tarihinde
boyunca değişir.
artarken, günöte tarihinde azalır. Bunun sonucunda;
» Güneş'in doğuş ve batış saatleri ile yerieri değişir.
a) Mevsim süreleri farklıdır.
» Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre
b) Eylül ekinoksu iki günlük gecikmeyle gerçekleşir.
değişir.
c) Şubat ayı iki gün kısa sürer.
» Mevsimlerin oluşumuna neden olur.
Dünya'nın Güneş Etrafındaki Dönüşünün
» Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın,
Sonuçları
Ekvator'dan kutuplara gidildikçe artmasına neden
» Mevsimlerin oluşmasına ve değişmesine neden olur.
olur.
» Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir.
» Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir.
» Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarım
» Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur. belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının
oluşumuna neden olur.
» Muson rüzgârları meydana gelir.
» Gece - gündüz uzunlukiarı değişir.
» Güneş'in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile,
Güneş'in ufukta battığı yer ve saat değişir.
» Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları
değişir.
» Cisimlerin gölge boyları değişir.
» Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer
değiştirir.
 -COGRAFYA- 73

23 EYLUL KONUMU VE ÖZELLİKLERİ

K
66"33;

Orta Kuşak
23°27" c-
Tropîka! Kuşak Ekvator
O
23 27'
Orta Kuşak

66*33

Kuzey ve Güney Yarım Küre

MEVSİM BAŞLANGIÇLARI VE BU TARİHLERİN
ÖZELLİKLERİ
Dünya'nın Güneş etrafında dönmesi ve eksen eğikliğine
bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar. Bu günler aynı
zamanda mevsimlerin başlangıcıdır.
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator'a 90°lik açı ile
düşer . Bun un s onu cun da aş ağıd aki olay l ar
gerçekleşir.
» Gölge boyu Ekvator'da sıfırdır.

21 Mart ve 23 Eylüi tarihlerine ekinoks (gece - gündüz
eşitliği) tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerine de
solstis (gündönümü) tarihleri denir.
21 MART KONUMU VE ÖZELÜKLERİ
» Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım
Küre'ye dik düşmeye başlar.
» Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre'de geceler,
gündüzlerden uzun olmaya başlar. Güney Yarım
Küre'de ise tam tersi olur.

» Bu tarih Kuzey Yanm Küre'de Sonbahar, Güney

\
İfî
Yarım Küre'de İlkbahar başlangıcıdır.
m
•Ui
_
» Aydınlanma ç emberi kutup noktalarına teğet
*L bk'/aLur | Q
! <n geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında
------- p. ---------- — da görülür,
^
/ S » Dünya'da gece ve gündüz birbirine eşit olur. Bu
KÜ
YE
Dİİ

tarih Kuzey Kutup Noktası'nda 6 aylık gecenin,

G
Güney Kutup Noktası'nda ise 6 aylık gündüzün
başlangıcıdır.
Kuz ey v e G üney Y anm Küre
21 HAZİRAN KONUMU VE ÖZELLİKLERİ
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator'a 90° lik açı ile
düşer . Bu nun s onu cund a a şağı da ki olay lar
gerçekleşir. Kuzey Kutup Dairesı
—(
» Gölge boyu Ekvator'da sıfırdır.
Yengeg
» Güneş ışınlan bu tarihten itibaren Kuzey Yarım
Küre'ye dik düşmeye başlar. D.
Ekvator
» Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre'de geceler,
Oğlak D,
gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Gürıey Kutup
Küre'de ise tam tersi olur.
_____________ ^
» Bu tarih Güney Yarım Küre'de Sonbahar, Kuzey Dairesi
Yarım Küre'de İlkbahar başlangıcıdır. Aydınlanma M
Çernberi
» Aydınlanma ç emberi kutup noktal arına teğ et
geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında
da görülür.
Kuzey Yarım Küre
Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne 90°lik açı ile
» Dünya'da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit
düşer . Bun un son ucu nda a şağı da ki o lay lar
olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası'nda 6 aylık
gerçekleşir.
gecenin, Kuzey Kutup Noktası'nda ise 6 aylık
gündüzün başlangıcıdır. » Yaz mevsiminin başlangıcıdır.
» En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.
» Yengeç Dönencesi'nden kuzeye gidildikçe gündüz
74- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

süresi uzar, gece süresi kısalır. Bu tarihten
itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya
başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar gündüzler
gecelerden uzundur.
» Aydınianma çemberi Kuzey Kutup Dairesi'ne teğet
geçer. Yengeç Dönencesi'nin kuzeyi, güneş
ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile
alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme
açıları küçülmeye başlar.
» Y^ngeç Dönencesi'nin kuzeyind9 en kısa gölge
yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları
uzamaya başlar.
Güney Yarım Küre
Güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne 43 06' lık açı
ile düşer. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar
gerçekleşir.
» Kış mevsiminin başlangıcıdır.
» En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Oğlak
Dönencesi'nden güneye gidildikçe gece süresi
uzar, gündüz süresi kısalır. Bu tarihten itibaren
geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar.
Fakat 23 Eylül tarihine kadar g^celer
gündüzlerden uzundur.
» Aydınlanma çentei Güney Kutup Dairesi'n9
teğet geç^r. Oğlak Dönencesi'nin güneyi güneş
ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile
alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme
açıları büyümeye başlar.
» Oğlak Dönencesi'nin güneyinde en uzun gölge «
yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları
kısalmaya başlar.
Fakat 21 Mart tarihine kadar, geceler
gündüzlerd^n uzundur.
» Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi'n9
teğet geçer. Yengeç Dönencesi'nin kuzeyi güneş
ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile
alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının g9İme
açıları büyümeye başlar.
» Yengeç Dönencesi'nin kuzeyinde en uzun gölge
yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyiarı
kısalmaya başlar.
Güney Yarım Küre
Güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne 90° lik açı ile
gelir. Bunun s onucunda aşağıdaki olaylar
gerçekleşir.
» Yaz m9vsiminin başlangıcıdır.
» En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır. Oğlak
Dönencesi'nden güneye gidildikçe gündüz süresi
uzar, gec9 süresi kısalır. Bu tarihten itibaren
gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.
Ancak 21 Mart tarihine kadar, gündüzler
gecelerd^n uzundur.
» Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi'ne
o teğet geçer. Oğlak Dönenc9si'nin güneyi güneş
ışınlarını yıl içerisinde alabileceği 9n dik açı ile
.22
alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme
S
§ açıları küçülmeye başlar.
fl » Oğlak Dönencesi'nin güneyinde en kısa gölge
o yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları
uzamaya başlar.

21 ARALIK KONUMU VE ÖZELLİKLERİ

r—-— Aydlnlanma Çember

■ y^:^\ Kuzey Kutup Dairesı

^; ■ ■ ■ ■ : . ■ T^Ye nge ç D.

; : :v :^7 Ekvator

^>X) ğl ak D.
G *" Gürey Kutup Dairesi

Kuzey Yarım Küre

Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne 43°06' lık açı

ile gelir. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar
gerçekleşir.
» Kış mevsiminin başlangıcıdır.
» En uzun gec9, en kısa gündüz yaşanır. Y9ngeç
Dönenc9si'nd9n kuzeye gidildikçe gec9 süresi
uzar, gündüz süresi kısalır. Bu tarihten itibaren
geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar.
 -COĞRAFYA- 75

(saat) 21/3 21/6 21/9 21/12

ÇOZUMLU 3.
KAVRAMA Yandaki gündüz
süresi grafiği
aşağıdaki yerlerden
hangisine ait olabilir?
1. Aşağıdakilerden hangisi dünyanın şeklinden
dolayı değildir? A) Ekvator
B) Kuzey Kutup Noktası
A) Kutuplarda yer çekiminin fazla olması
C) Kuzey Kutup Dairesi
B) Atmosfer kalındığı ekvatorda fazladır
D) Güney Kutup Dairesi
C) Çizgisel hız kutup noktalarında sıfırdır.
E) Oğlak Dönencesi
D) Güneş ışılarının hiç bir zaman Ankara'ya dik
gelmemesi
E) İki meridyen arasındaki mesafe kutuplara doğru
azalır.
a, b, c, e şıkları dünyanın şeklinden dolayı meydana
gelir. Güneş ışınlarının hiçbir zaman Ankara'ya dik
düşmemesinin nedeni ise eksen eğikliğidir. Grafiken; gün uzunluğunu ve hangi yarımküreye ait
olduğunu anlayabiliriz. Kuzey yarım kürenin yaz
(Cevap D) mevsimine ve günün uzun olduğu bir şıkkı
seçmeliyiz. En uygun şık ise C şıkkıdır.
(Cevap C)
(3
tr.
û
Ekvator çizgisinde bulunan bir cismin öğle üzeri
m
gölgesi aşağıdaki tarihlerin hangisinde kuzeye
doğru uzanır?
A) 21 Aralık B) 21 Haziran C) 23 Eyiül
UJ
D) 21 Mart E) 3 Ocak

Kışın kuzey yarım küreye güneş ışınları daha eğik

açıyla geldiği için gölge boyu 21 Aralık'ta kuzeye
2. I. Dünyanın eksen hareketi
doğru uzanır.
II. Dünyanın güneş etrafındaki hareketi (Cevap A)

III. Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasında

bir açının olması
5. 21 Mart günü Güneş ışınları aşağıdaki yerlerden
Mevsimlerin meydana gelmesinde hangisinde daha dar bir alanı aydınlatır?
yukarıdakilerden hangileri etkilidir?
A) I A) Oğlak dönencesi
B) I v e l l E) II C) II ve
D) Iv e B) Ekvator
C) Yengeç Dönencesi
D) Güney Kutup Dairesi
Dünyanın eksen hareketi ile gece gündüz E) Kutup noktaları
meydana gelmektedir. II ve III ise mevsimleri
meydana getiren t9mel unsurdur.
(Cevap C) 21 Mart'ta güneş ışıları ekvatora dik gelir. En az
açıyı kutup noktaları alır.
(Cevap E)
76- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU

Yandaki
küre Aynı enlem üzerindeki noktaların gündüz süresi
üzerinde işaretlî birbirine eşittir.
merkezlerden (Cevap D)
hangisinde
21
Haziran tarihinde
A) sürekli gündüz
yaşanır?
B) II
C) III D) IV E) V

f&g&Ms
9.
6. Kuzey kutup noktası 21 Mart'tan sonra güney
Ekvator üzerinde güneşin doğuş vaktinin çok
kutup noktası 23 Eylül'den sonra sürekli gündüz kısa olmasının nedeni aşağıdakilerden
yaşanır. hangisidir?
(Cevap C)
A) Atmosferin kalın olmasından
B) Çizgisel hızın en fazla burada olmasından
C) Yer ekseninin eğik olmasından
7. Ekvatordan 4440 km uzaklıkta bulunan bir nokta
D) Dünyanın eksen hareketinden
için; (Kuzeyde ya da güneyde)
E) Kutupların basıkolmasından

I. Ekvatora uzaklığı
II. Çizgisel yarım küre Dünya ne kadar hızlı dönerse o kadar güneşin
III. Bulunduğu yarım küre doğuş vakti çok kısa oiur.
IV. Başlangıç meridyeni ile arasındaki zaman (Cevap B)
farkı
'a
bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?

C) I v e l l 10. Aşağıdakilerden hangisi Yer'in geoid şeklinden

A III B) II
kaynaklanır?
D III ve IV E) I
) > A) iki meridyen arasında 4' zaman farkı olması
f öz
M B) Dönencelerin 23° 27' dan geçmesi
4440
üI 11
1 C) Kutup noktalarında 6 ay gündüz 6 ay gece
- 444j" 40
_
-> paralel
sayısı
yaşanması
000 D) Paralel dairelerin kutup noktalarında nokta halini
yani ekvatora 40 meridyen uzaklıkta çizgisel hızı da alması
hesaplanabilir. III ve IV öğrenemeyiz. E) Türkiye'de en uzurı gündüzün 21 haziranda
(Cevap C) yaşanması

A şıkkı meridyen sayısının 360 tane olmasından ve

8.
dünyanın bir günlük hareketinin 24 saatte
tamamlanmasından kaynaklanır. B şıkkı, eksenin
ekvator düzlemine 23° 27' eğik olmasından
kaynaklanır. C şıkkı, eksen eğikliği ve elips
yörüngenin bir sonucudur. E şıkkı, Türkiye'nin
matematiksel konumunun ve eksenin yörünge
Yukarıdaki Türkiye haritasında gösterilen düzlemine eğik olmasının bir sonucudur. D şıkkı,
şehirlerden hangi ikisinde 21 Aralık günü gündüz dünyanın geoid şeklinde olmasının bir sonucudur.
süresi eşitlik gösterir?
(Cevap D)
A) Balıkesir — Antalya B) Sinop - Erzincan
C) Erzincan - Kayseri E) D) Balıkesir - Erzincan
Sinop - Kayseri
 -COGRAFYA-
COGRAFYA Harita
Yeryüzünün tarnamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı
görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir
düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita
denir.
Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli
olan koşullar şunlardır:
1. Kuşbakışı olarak çizilmiş olması
Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı
olarak adlandırılır. Haritaiarın çiziminde tepeden
görünüm sağlanamaz ise yeryüzü şekillerinin
biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre
uzaklıklarında değişmeler olur.
2. Belirli bir ölçek dahilinde küçültülmüş olması
Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Ya da harita £ Başiıca projeksiyon yöntemleri şunlardır:
üzerinde belirli iki nokta arasındaki uzaklığın, arazideki ^
uzaklığa oranıdır. Yani formü! ile gösterirsek;
Ölçek= Harita üzerindeki uzunluk / Arazi üzerindeki -3|
uzunluktur.
Ölçekler, kesir ölçek ve çizik ölçek diye iki şekilde ifade
edilir.
a. Kesir ölçek: Küçültme oranı kesirli sayılarla ifade
edilen ve haritalarda en çok kullanılan ölçeklerdir. 1/500,
1/5.000,1/50.000,1/500.000 gibi.
Kesir ölçeklerde pay her zaman 1'dir. Paydada yer alan
sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü
gösterir.
b. Çizik (Grafik) Ölçek: Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi
üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek
uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.
Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün öiçeksiz ve
kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki
denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin
ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olımasıdır.
3. Bir düzleme aktarılmış olması
Dünya'nın kutuplardan basık. Ekvator'dan şişkin kendine
has küresel bir şekli vardır. Dünya'nın küresel yüzeyi
düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle karşılaşılır. Bunun
nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının
geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı olarak
77
harltalar çizilirken, kara ve denızlerin yerküre üzerindeki
biçimleri ve genişliklerı tam olarak yansıtılamamakta ve
boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır.
Haritalarda görülen ise, gerçeğin az ya da çok benzeridir.
Harita çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı
metodlar geliştiriimiştir. Buna projeksiyon (izdüşüm)
yöntemleri adı verilir.
Projeksiyonlar, izdüşüm (Yükseltinin sıfır m. kabu!
edilmesi) esasına göre çizildiğinden, yükseltinin fazla
olduğu yerlerde ve ülkelerde izdüşüm alan ile gerçek
alan arasındaki fark arîar.
Türkiye'de, izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki
farkın en fazia olduğu bölgeler Doğu Anadoiu ve
Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve
s Güneydoğu Anadolu'dur.
Silindir Projeksiyon: Ekvator ve çevresindeki bölgelerin
2
çiziminde kuilanılır.
Konik Projeksiyon: Kutuplar ve çevresindeki bölgeierin
.=£
çiziminde kullanılır.
5
ÜJ
Düzlem (Ufki) Projeksiyon: Projeksiyon yüzeyi nereye
değdirilmişse orada çizim yapılmasına yardımcı olur,
Daha çok orta enlemler için kullanılır,
HARİTA ÇEŞİTLERİ
Haritalar genel olarak ölçeklerine ve kullanım amaçlarına
göre ikiyeayrılır.
A. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR 1.
Büyük Ölçekli Haritalar
a. Plânlar: Ölçeği 1/20.000'e kadar olan hariîaiardır.
Şehir imar plânları, kadastro haritaları bu türdendir.
b. Topoğrafya Haritaları: Ölçeği 1/20.000 ile 1/200.000
arasında olan haritalardır. Ulaşım haritaları ile topoğrafik.
jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir.
Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır:
» Paydası küçüktür.
» Dar alanları gösterir.
» Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır.
» Küçültme oranı az olduğundan bozulma oranı da
78- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTUR DERGİSİ-

azdır. c. Ölçek: Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek

» Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritalara göre ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.
düzlemde daha fazla yer kaplarlar. Harita Uzunluğu
Ölçek Paydası =
» İzohipsler arası yükselti farkı azdır. Gerçek uzunluk
2. Orta Ölçekli Haritalar
B. Alan Problemleri
Ölçeği 1/200.000 ile 1/500.000 arasında olan haritalardır.
a. Gerçek Alan: Haritadaki alan ve ölçek verilerek
3. Küçük Ölçekli Haritalar gerçek alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.
2
Ölçeği 1/500.000'den daha küçük olan haritalardır. Bu Gerçek Alan= Harita Alanı x (Ölçeğin Paydası)
haritalar Dünya'nın, kıtaların, ülkelerin tamamını veya bir o
b. Harita Alanı: Gerçek alan ve ölçek verilerek
bölümünü gösterir.
>-'o haritadaki alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.
Ui
Küçük ölçekli haritaların genel özellikleri
Haritaalanı = Gerçek Alan
şunlardır:
(ÖlçeğinPaydası)'
» Paydası büyüktür. Küçültme oranı fazladır. »
Geniş alanları gösterir. Bozulma oranı fazladır. » c. Ölçek: Gerçek alan ile harita alanı verilerek ölçek
sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.
Ayrıntıyı gösterme gücü azdır.
» Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara göre Ölçek - HaritaAlanı
GerçekAlan
düzlem üzerinde daha az yer kaplarlar.
3. Çizik Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi
» İzohipsler arası yükselti farkı fazladır.
Harita problemlerinde çizik ölçek verilip kesir ölçeğe
B. KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR
çevrilmesi istendiğinde;
1. İdari ve Siyasi Haritalar
Ölçek HaritaUzaklığı formülü kullanılır.
Ülkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği Gerçekllzaklık
haritalara siyasi haritalar adı verilirken, ülkelerin kendi
içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara
idari haritalar denilmektedir. HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ
GÖSTERME YÖNTEMLERİ
2. Fiziki Haritalar
Haritada yeryüzü şekilleri şu yöntemlerle
Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılış ve yükseltilerini gösterifmektedir.
gösteren haritalardır.

3. Beşeri ve Ekonomik Haritalar 1. Renklendirme Yöntemi

Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerini belirgin gösterebilmek
vb. dağılışını gösteren haritalardır. için yükselti basamakları renklerle ifade edilir.
Renktendirme işlemi, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi
4. Özel Haritalar bir sıra takip eder.

Belirli bir konu için özel olarak hazırlanan haritalardır. YÜKSELTİ BASAMAKLARI (M) İ RENKLER
(Jeomorfoloji, meteoroloji, toprak haritaları gibi.)
0-200 Yeşil
200-500 Açık Yeşil
HARİTA PROBLEMLERİ 500-1000 Sarı
1000-1500 Turuncu
A. Uzunluk Problemleri
1500-2000 Açık Kahverengi
a. Gerçek Uzunluk: Harita uzunluğu ile ölçek verilerek 2000 ve üzeri Koyu Kahverengi
gerçek uzunluk sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.
Gerçek Uzaklık = Harita Uzaklığı x Ölçeğin Paydası Fiziki haritalarda buzullar ya da kalıcı karlar b9yaz renk
ile gösterilirler. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle
b. Harita Uzunluğu: Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek
gösterilmektedir. (Mavinin tonu koyulaştıkça derinliğin
harita uzunluğu sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.
arttığı anlaşılır.)
Harita Uzaklığı= Gerçek Uzaklık/ Ölçeğin Paydası
 -COGRAFYA- 79

izohipslerin sıklaştığı yerler eğimin arttığını,

2. Gölgelendirme Yöntemi
Yerşekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür.
Buna göre, ışık alan yerler açık, gölgede kalan yerler
koyu r9nkt9 boyanır. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir
yönt9m olarak kullanılır.
3. Tarama Yöntemi
Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle
yerşekilleri gösterilir.
seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir.
Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti
konularak gösterilir. (Krater, poiye, obruk gibi)
Her izohips eğrisi kendisinden daha yüks9k bir
izohipsi çevreler. Ancak çukur yerlerde bunun
tersi geçerlidir.
İki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkına
eküidistans (izohips aralığı) denir.
İzohipslerin sık geçtiği deniz kıyılarında kıta
sahanlığı (şelfi) dar, seyrek geçtiği kıyılarda kıta
sahanlığı geniştir. Başka bir ifade ile, alçak
kıyılarda deniz sığ, yüksek kıyılarda deniz
derindir.

• D^niz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaiarın

Tarama yönteminde, eğim fazla ise çizgiler kalın, kısa ve birleşmesi ile elde edilen çizgilere izobat (eş derinlik)
sık olur. Eğim az ise çizgiler ince, uzun ve S9yr9k olur. eğrileri denir. Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin
Düz alanlar ise taranmayarak boş bırakılır. Fazla başlangıç çizgisidir.
kullanılmayan bir yöntemdir.
Özellikleri:
4. Kabartma Yöntemi
» İç içe kapalı eğrilerdir.
Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültüferek _
» En geniş izobat eğrisi derinliği en az olan yeri, en
oluşturulan maketleridir. Bu yöntem, yerşekillerinin -~~
dar izobat eğrisi ise derinliği en fazla olan yeri
gerçeğ9 en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Ancak,
Q gösterir.
kabartma haritaların yapılışı ve taşınması zor olduğundan co
tn
kullanım alanı dardır. » İzobatların sıklaştığı yerlerde eğim artarken,
seyrekleştiği yerlerde eğim azalır.
5. İzohips (Eş yükselti) Yöntemi
» İzobat eğrileri arası, kıyıdan derinlere doğru açık
Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların
mavid^n koyu maviye doğru renklendirilir.
birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir.
İzohipslerin özellikleri şunlardır:
» İç içe kapalı eğrilerdir. BAZI YERYUZU
İZOHİPS HARİTALARINDA
» Yeryüzü şekillerinin yükseltilerini ve biçimlerini ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ
canlandmrlar.
a. Boyun: Î9p9 ve sırtlar arasında nispeten alçakta
» Sıfır (0) m izohipsi deniz seviyesinden başlar. kalan düzlüklerdir.
Kara ile denizin birleştiği d9niz kıyısını düz bir
çizgi halinde takip eder. Buna kıyı çizgisi adı
verilir.
» izohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alır.
Buralar zirve olarak tanımlanır.
» İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuşbakışı
görünümünü belirler.
b. Sırt: İki yamacın birleştiği, su bölümü çizgisinin geçtiği
» En geniş izohips halkası en aiçak yeri, 9n dar sınırdır.
izohips halkası ise en yüksek yeri gösterir.
» Aynı izohips üzerind9 bulunan bütün noktaların
yükseltileri birbirine eşittir.

» İki izohips eğrisi birbirini kesm^z.

» Birbirini çevrelem^yen komşu iki izohipsin
yükseltileri aynıdır.
80- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-

c. Çanak (Kapalı Çukur): Çevresine göre yükseltisi az 5. Eğim bulma

olan sahalardır. Çanakların kolaylıkla tanınabilmesi için,
Haritalardan yararlanarak, herhangi bir arazinin eğimi
eğim yönünde merkezi gösteren bir ok işareti konur.
ölçülebilir. Herhangi iki noktanın yükselti farkının, yine
aynı iki nokta arasındaki yatay mesafeye oranına eğim
denir.
Yatay mesafe arttıkça, eğim azalır,
Yatay mesafe azaldıkça, eğim artar.
Eğim şu formülle bulunur:

d. Kıyı Çizgisi: Deniz seviyesini gösteren sıfır metre Eğim(%)- YükseklikFarkıx100

Iki Nokta Arasındaki yatay Uzaklık
eğrisidir.
e. Delta: Akarsuların deniz9 döküldükleri yerlerde denize
doğru uzanan, üçgen şeklindeki çıkıntılardır.
f. Vadi: İzohipslerin zirveye doğru " A " şeklinde girinti Q
UJ
yaptıkları yerlerdir.

HARİTALARDAN YARARLANMA
1. İzohips haritalarından profil çıkarma
Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşün9 (kesitine) profil
denir.
Profil şu şekilde çıkarılır:
» Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru
çizilir.
» Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri,
alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir.
» K9sişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış
olur.
Şu üç özellik kontrol edilerek profil bulunabilir.
a) Tepe sayısı
b) Eğim
c) Yükselti
2. İzobat haritalarından profil çıkarma
İzobat haritaiarından profil çıkarma işleminde, aynen
izohips haritalarından profil çıkarılırken izlenen yollar
uygulanır.
3.Yükselti Bulma
iki izohips arasındaki yükselti farkı dikkate alınarak,
yükseltisi bilinen yerd^n başlamak üzere izohipsleri
sayarak, istenüen noktanın yükseltisi bulunabilir. İzohips
aralığı sayısının, iki izohips arası yükselti farkına çarpımı,
toplam yükseltiyi verir.
4. Yön bulma
Haritalar genellikle kuzey - güney istikametinde çizilirler.
Bundan yararlanarak yön tayin edilebilir. Ayrıca paralel
V9 meridyenlerden de yararlanılabilir. Bunun yanında
harita üzerindeki yön okları da bize bu konuda bilgi verir.
 -COĞRAFYA- 81
12 16 20
4. km
ÇOZU 6cm
MLU
Yukarıdaki ölçeğin boyu 6 cm'dir. Bunun kesir
ölçek değeri nedir?
1. Plân ile kroki arasındaki en önemli fark nedir? C) 1 / 4 0 000
A) 1/400 B) 1/450 000 E)
A) Krokinin araziyi daha iyi göstermesi 000 D) 1 / 4 1/150 000
B) Plânların kuşbakışı olarak çizilmesi —> cm
■-■> Km
—f IS. II! ^v »
C) Plânın ölçekli olarak çizilmesi
4 400000 cm
D) Krokinin daha kullanışlı olması
Not: Km'yi cm'ye 1 cm
E) Plânlar küçük ölçekli olması
çevirmek için beş sıfır atılır.
(Cevap A)
Plân belli bir ölçeğe göre çizilir. Kroki kaba taslak
çizimdir.
(Cevap C)

Türkiye fiziki ve siyasi haritasından

2. Türkiye fiziki haritasında aşağıdakilerden hangisi aşağıdakilerden hangisi elde edilemez?
Bafra Ovası ile aynı renkte gösterilir?
A) Yön bulma
A) BursaOvası o B) Ülke sınırı
B) Elbistan Ovası tr. C) Uzaklıkhesaplama
LU
C) GedizOvası o D) Nüfus yoğunluğu
</>
D) IğdırOvası m
E) Paralel ve meridyenler
CL
E) Konya Ovası
5 tu
a, b, c, e şıkları elde edilir. Nüfus yoğunluğunu
Bafra ovası delta ovasıdır. Geniz ovasıda deltadır ve göremeyiz.
aynı renkte gösterilir.
(Cevap D)
(Cevap C)

3. 1600

160S
1600
160S
6. Aşağıdakilerden hangisi izohipslerin
Yandaki özelliklerinden değildir?
izohips
haritasında "H" ile gösterilen yerşekli A) En dıştaki izohips en alçak yeri gösterir.
aşağıdakilerden hangisidir? B) İç içe kapalı eğrilerdir.
A) Boyun B) Vadi E) Yamaç C) Sırt C) Eğimin azaldığı yerde seyrekleşir.
D) Tepe D) Kıyı çizgisi "0" metre izohipsidir.
E) En yüksekteki eğri en uzun olanıdır.

Şekildeki H harfiyle gösterilen yerşekli Boyun dur, En yüksekteki eğri en kısa olanıdır.
(Cevap E)
(Cevap A)
82- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-

7. 1 / 300 000 ölçekli bir haritada A ve B noktaları arası 10. Topografya, turizm, ulaşım, çeşitli morfoloji ve
10cmdir. jeoloji haritalarının yapıldığı ölçek
aşağıdakilerden hangisidir?
Başka bir haritada aynı A ve B noktaları arası 2,5
cm olduğuna göre bu haritanın ölçeğinedir? A)1/500000 B) 1/200000 - 1 / 500000
A) C) 1/20000 D) 1/400000 E) 1/20000-
1 /1 200 000 1 / 1/200000
B)
400 000 1/250
C)
000 1 /1 000 000
D)
1/3 000 000 Büyük ölçekli haritalar grubuna giren topografya ,
E)
turizm, ulaşım, çeşitii morfoloji ve jeoloji haritaları 1/
20000 ile 1/200000 ölçek aralığında çizilmektedir.
Harita uzunlukları arasındaki fark dört (Cevap E)
katıdır.
d İL
" ^200000

(Cevap A)

8. Aynı boyuttaki kağıtlara çiziler aşağıdaki 11. Ölçeği 1/ 200000 olan haritada 4 cm'lik uzaklık
ülkelerin haritalarından hangisinin ölçeği en gerçekte kaç km'dir?
küçük olur?
B) İsviçre A)2 B)5 C)8
C) Danimarka D)20 E) 40
E) Türkiye
A
) Hollanda D)
Gerçek uzunluk = Ölçeğin paydası x Harita uzunluğu
Rusya
formülüyle hesaplarız. G.U. = 200000 x 4
= 800000 km'ye çevirmek için beş sıfır sileriz.
= 8km
Ölçeğin küçülmesi demek paydasındaki rakamın
büyük olması demektir. Kâğıtlar aynı büyüklükte ise (Cevap C)
gerçekte hangi ülkenin yüzölçümü büyükse, ölçeği
küçük olur. En büyük yüz ölçümü olan ülke
Rusya'dır.
(Cevap D)

9. 1 ölçekli bir haritada 3 cm olarak gösterilen iki

şehir arasındaki gerçek uzaklık kaç km dir?
A) 60 B) 40 C) 30 D) 80 E) 70

2000000 x 3 = 6000000
= 60km
(Cevap A)
 -COGRAFYA- 83

4. Yandaki şekle göre

ÇOZUMLU KONU
Türkiye'nin özel
ekvator ile 61 °K
KAVRAMA TE5Tİ paraleli ve 21 °G
paraleli arasında kaç Km
vardır?
1 Aşağıdakilerden hangisi
konumuyla ilgili değildir? A) 6772 - 2340
B) 6655 - 2222
A) Önemli deniz yollarına sahip olması (Boğazlar)
B) Doğu din ve kültürleri ile batı din ve kültürleri
C) 6771-2331
arasında geçiş sağlaması
D) 5772-554
5. E) 6771 - 2222
C) Tarih boyunca büyük devletlerin işgal etme
çabaları
D) Muz tarımının sadece Anamur'da yapılması
E) Doğu ve Ortadoğu petrollerine giden yolda 12° doğu meridyeninde güneş tepe noktadaysa,
oldukça stratejik bir önem taşıması 2° daha doğu meridyeni üzerinde bulunan bir
noktada güneş tepe noktası konumuna kaç
dakika sonra gelir?
!
A)8 B) 8 saat
C)18saat D)80!
2. Türkiye'de yaz saati uygulamasının yaşandığı bir
günde Türkiye'nin milli saatinin İzmit'in yerel E) 23:52'
saatine göre durumu nedir?
A) 1 saat geri
'o Aşağıdakilerden hangisi enlemin etkilerinden biri
B) 2 saat geri cr degildir?
m
C) 1 saat ileri Q W

D) 2 saat ileri n A) Akarsu rejimi

E) Zaman farkı yoktur B) Tarım ürünleri çeşitleri
C) Yapı malzemesi
"5 D) Doğal bitki örtüsü
UJ
E) Yere! saat

3. I- Tarih çizgisinin doğusu ile batısı arasında bir gün

farkvardır. 7. Meridyenlerle paralellerin ortak özellikleri
aşağıdakilerden hangisidir?
II- Tarih değiştirme çizgisi düz bir çizgidir,
A) Ekvatora gidildikçe sıklaşmaları
III- Paralel dairelerinin uzunlukları kutuplara doğru B) Kutuplara gidildikçe azalmaları
gidildikçe azalır. C) Coğrafi koordinatları belirlemeleri
D) Sayılarınıneşitolması
IV- Dünyayı çevreleyen 180 paralel 360 meridyen
vardır. E) Ekvatoru 90°lik açıyla kesmeieri

Yukarıdaki bilgilerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II 8. 10° doğu meridyeninde yerel tarih ve yerel saat 1

C) l-ll E) IV D) ll-lll Ocak 2000 ve 01: 00 iken 10° batı meridyeninde
tarih ve saat hangi konumu gösterir?
Tarih Saat
A 31 Aralık 1999 11:40
)
B 01 Ocak 2000 23:00
)C 01 Ocak 2000 02:40
)
D 01 Ocak 2000 23:40
)
E 31 Araiık 1999 23:40
)
84- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

14. Bir meridyen üzerinde ekvatordan kuzey kutbuna

Yukarıdaki şekilde çizgisel doğru gidildikçe aşağıdakilerden hangisinin
hız en fazla hangi görülmesi beklenemez?
noktadadır?
A) Tarım yükselti sınırının giderek düşmesi
B) C C) B D) E B) Gece gündüz sürelerinin değişmesi
E) A C) Ağaç yapraklarının darlaşması
D) Yağışların düzenli olarak artması
E) İklimlerin farklılaşması
9. A) D

15. I- Mevsimlerin oluşması

10. Aşağıdakilerden hangisi 21 Haziranda güneş
ışınlarını daha eğik bir açıyla alır? II- Şubat ayının 28 çekmesi
A)Şam B) Şanlıurfa D) Ankara
III-Meltem rüzgarlarınm oluşması
C) Konya
E) Sinop IV- Gelgitlerin oluşması

Yukarıdakilerden hangilerinin oluşması dünyanın

11. yıllık hareketinin ve yörüngesinin bir sonucu
değildir?
Yandaki A) l-ll B) l-lll D) II-IV
k
7nv
3dfal>H
numaralanmış
şekilden, hangi o
C) ll-lll 16. 21 Haziran tarihinde gündüz
E) III-IV uzunluğunu aşağıdakilerden en çok
hangisi yaşar?

w
kutucuğun alanı "5
A)5 en dardır? LU W
A) Ekvator
o

B) 4 C) 2 D) 1 E)3 C\J B) Kuzey kutup noktası

o
C) Yengeç dönencesi
D) Oğlak dönencesi
E) Güney kutup noktası
12. Aşağıdaki hangi iki meridyen arasındaki yerel
saat farkı en fazladır?
A) 0°-20°d
B) 25°d-13°b
C) 80°d-101°d
D) 152°b-175°b
E) 140°d-152°d

13. Aşağıdakilerden hangisi yurdumuzun 36°-42° 17. 21 Mart tarihinde iki yarı kürede de bahar
kuzey paralelleri arasında olmasının bir sonucu başlangıcıdır. Kopenhak'ın ilkbahar başlangıcını
olamaz? yaşaması, Sidney'in ise sonbahar başlangıcı
yaşamasının nedeni nedir?
A) Denizlerin tuzluluk oranı
B) Kalıcı kar sınır A) Özel konumları
C) Tarım ve yerleşmenin üst sınır B) Bulundukları meridyenlerin özellikleri
D) Yükselti C) İklim özelikleri
E) Gece gündüz süresi D) Farklı yarım kürelerde olmaları
E) Sıcaklık ortalamaları
 -COGRAFYA- 85

18. Yeryüzünün bütününün ya da bir bölümünün kuş 22. Bir siyasi haritada:
bakışı olarak, belli bir ölçeğe göre küçültülerek
I- Devletlerin sınırı
bir düzlem üzerine aktarılmış şekline ne isim
verilir? II- Devletlerin nüfus yoğuniuğu
A) Kroki
B) Projeksiyon D) Harita III- Devletlerin uiaşım güzergahları
C) Profil
E) Plan IV- Şehirsınırları

Hangileri gösterilmez?
A) l-ll B) ll-lll
19. Çizik (grafik) ölçeğin görevi nedir? C) I-IV D) l-lll
A) Kesir ölçeğe altematif olması E) III-IV
B) Kesir ölçekle yapıian işlemlere yardım etmesi
C) Harita uzunluklarının gerçekte ne kadar 23. Aşağıdakilerden hangisi tarama yönteminin
olduğunu bir doğru üzerinde gösterme temel özelliğidir?
D) Haritayı grafiklerle anlaşılması daha kolay hale
getirmek A) Fazla kullanılmayan bir yöntemdir
E) Harita uzunluğunu ölçmek B) Çeşitli renklerde yükselti basamaklarını gösterir
C) Eğime göre taramaların kalınlığı ve sıklığı değişir
D) Yer şekillerinin düz olduğu yerler açık sarı ile
gösterilir
E) Genellikle jeoloji haritalarında kullanılır

o 24. Aşağıdakilerden hangisi fiziki bir harita değildir?

uj
Q
A) Dünyadaki okyanus akıntılarını gösteren harita
g B) Türkiye'nin ovalarını gösteren harita
20. 1. s C) Türkiye'nin tarım ürünlerini gösteren harita
îâ D) Türkiye'nin bitki türlerini gösteren harita
Yandaki şekilde
-3 eğim en fazla kaç & E) Kanada'nın göllerini gösteren harita
numarada
gösterilmiştir?
25. Aşağıdaki çizik ölçeklerden hangisi daha
küçüktür? (Not: çizik ölçeklerin boyu 4 cm'dir)
B)2 C)3 D)4 E)5
A) ıo
I--- 1 KM
--- h

B) 10 0 10 20 30
KM

21. Projeksiyon yönteminin asıl amacı nedir?

15 0 15 30 45
A) Dünyayı düzleme aktarmak C)
B) Kara ve denizlerin alanlarında, yüz ölçümlerinde KM
meydana gelecek olan bozulmaları en aza
indirgeyebilmek
20 0 10 40 60
C) Dünya küre maketlerinin çizimini sağlamak
I—I----1 - 1—I
D) Dünyayı kıtalar halinde çizmek
E) Okyanus akıntılarını göstermek
E) 30 0 30 60 90
I --- 1 ---1--- 1 --- 1
86- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-
Ç O ZU M LER
1. Muzun yetişmesi için gerekli iklim koşullarının sadece
burada bulunması (Enlem)
(Cevap D)
2. Türkiye'de yaz saati uygulamasında Ağrı dağının
doğusundan geçen 45° doğu meridyeninin yerel saati
ulusal saat olarak kabul edilir. Buna göre 45° - 30° =
15° (Meridyen farkı) 4'x 15° = 60' = 1 saat
İzmit'ten daha doğuda olduğu için 1 saat daha ileridir.
(Cevap C)
3. Tarih değiştirme çizgisi uluslararası soruna neden
olmaması için karalara gelen kısmı denizlere
kaydırılarak çizilmiştir. II numaralı bilgi yanlıştır.
(Cevap B)
4. İki paralel dairesi arası 111 km'dir ve bu mesafe
sabittir. 61x111= 6771, 2 1 x 1 1 1 = 2331
6771 - 2331
(Cevap C)
5. Önce meridyenler arasındaki farkı buluruz.
12°d 14°d
Arada iki meridyen fark var. Yani; 2x4= 8'
Bize daha doğudaki tepe noktasını sorduğu için s"
bulduğumuz dakika farkını 24 saatten çıkaracağız ^
(Tepe noktasına günde sadece bir defa gelir.) 23 : 60' -
08' = 23: 52'
(Cevap E)
6. Genel olarak enlem dünyada yerel saat ve yer altı
kaynaklarından başka her şeye etki eder. Şıklarda
görüldüğü gibi yerel saat diğerlerinden farklı olarak
karşımıza ç;kmaktadır.
(Cevap E)
7. Meridyen ve paralellerin oluşturulmasındaki amaç
coğrafi koordinatları belirlemektir.
(Cevap C)
8. Soruda önce meridyen farkını buluruz (aradan
başlangıç meridyeni geçiyorsa fark toplanarak
bulunur). 20 meridyen farkı vardır.
20x4' = 80' = 1 saat 20' * Daha batıda bir yerin saati
istendiği için saat 01:00'dan çıkartırız.
24: 60 - 01: 20 = 23: 40 * Daha batıda olduğu içi gün
daha geç olmaktadır. Yani 01 Ocak 2000 tarihi daha
olmamıştır. (Cevap E)
9. Çizgisel hız ekvatordan kutupiara doğru
azalmaktadır. Şekilde görülen E noktası ekvatordadır,
bu yüzden de çizgisel hız en fazla buradadır.
(Cevap D)
10. Kutuplara yaklaştıkça güneş ışınları eğik açılarla
dünyaya gelirler. Sorunun şıklarında kutba en yakın
olan Sinop şehridir.
(Cevap E)
11. Dünya'nın şekline bağlı olarak meridyenler arasındaki
mesafe kutupiara doğru daralır. Bundan dolayıdır ki.
kutuplara en yakın olan noktanın yani 2 numaranın
alanı en dardır.
(Cevap C)
12. Meridyen farkı ne kadar fazla İse yerel saat farkı da o
kadar fazladır. A şıkkında 20 meridyen, C şıkkında 21
meridyen, D şıkkında 23 meridyen, E şıkkında 12
meridyen fark vardır. B şıkkında ise 38 meridyen fark
vardır.
(Cevap B)
13. A,B,C,E şıkları matematik konumdan dolayı oluşur. D
şıkkı ise iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle meydana gelir.
(Cevap D)
o
> 14. A,B,C,E şıkları ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe
normal olarak görülen olaylardır. D şıkkında ise böyle
bir durum söz konusu değildir. Böyle olsaydı Ekvator
g
dünyanın en az yağışlı yeri olurdu.
(Cevap D)
15. III ve IV numaralı cümleler dünyanın günlük
hareketine bağlı olarak meydana gelir.
(Cevap E)
16. Kutup noktaları 6 ay gece 6 ay gündüz yaşanır. 21
Haziranda güneş yengeç dönencesine dik geldiği için
Kuzey kutup noktasında en uzun gündüz yaşanır.
(C^vap B)
17. Aynı yarım kürede bulunsalardı iki şehir de
ilkbahar başlangıcı yaşardı.
(Cevap D)
18. A şıkkında ölçeksiz kabataslak çizim olan kroki
yazılmıştır. B ve C şıkları harita çizimleri için
kullanılan yöntemlerden ikisidir. E şıkkı ise ölçeği olan
çizimlere verilen isimdir. Sorulan tanım ise Haritanın
tanımıdır.
(Cevap D)
19. Çizik ölçek harita uzunluklarının gerçekte ne kadar
olduğunu bir doğru üzerinde göstermeye yarar.
(Cevap C)
 -COGRAFYA- 87

20. Topografyada, yer şekülerinin eğiminin arttığı yerler

gösterilirken izohips eğrileri sıklaşır, eğimin azaldığı ÇIKMIŞ SORULAR
yerlerde ise eğriler seyrekleşir. ve ÇÖZÜMLERİ
(Cevap A)
21. Projeksiyon yöntemi; kara ve denizlerin alanlarında, Türkiye'nin yüzölçümü, aşağıdaki ülkelerin
yüz ölçümlerinde meydana gelecek olan bozulmaları hangisinin yüzölçümünden küçüktür? (99 DMS
en aza indirgeyebilmek için kullanılır. OÖ)
(Cevap B) C) Suriye
A) Irak B) İran
22. Siyasi haritalar sınırları göst9ren haritalardır. Nüfus E) Bulgaristan
D) Yunanistan
yoğunluğu ve ulaşım güzergahları bu kapsama
girmemektedir.
Seçeneklerde verilen ülkelerden Irak, Suriye,
(Cevap B)
Yunanistan, Bulgaristan ülkemizden küçüktür. İran ise
2
23. Taramaların kalınlıkları eğim orantılı olarak artar ve 2 milyon km yi bulan yüzölçümü ile ülkemizden
2
azalır. A,B,D ve E şıklarında verilen özellikler bu büyüktür. Türkiye'nin yüz ölçümü, 814.578 km dir.
temel özelliği yansıtmamaktadır.
(Cevap B)
(Cevap C)
24. A,B,D,E şıklarındaki haritalar doğal olayları
haritalandırmıştır. C şıkkı ise insanların oluşturduğu Afyon, Eskişehir ve Isparta il merkezlerinin yerel
tarım ürünlerinin haritalanmasıdır. Bu harita çeşidi ise saatleri birbirine çok yakındır.
Ekonomik Coğrafya haritalarına girmektedir.
(Cevap C) Bu durum Afyon, Eskişehir ve Isparta il
merkezlerinin hangi yönden de birbirine yakın
25. Aşıkkı 1/500000 o olduğunun bir kanıtıdır? (99 DMS OÖ)
cr
UJ
Bşıkkı 1/1000000 C o A) Boylam dereceleri
(/
şıkkı 1 /1500000 >
<n B) Yıllık sıcaklık ortalamaları
a.
Dşıkkı 1/2000000 C) Enlem dereceleri
Eşıkkı 1/3000000 D) Yükseltileri
(Cevap E) *S E) Denize uzaklıkları

Boylamın zaman kavramına (yerel saatlere) etkisi

vardır. Boylamları aynı olan noktalarm yerel saatleri
de her zaman aynı olur. Afyon, Eskişehir ve Isparta il
merkezlerinin boylam dereceleri birbirine yakın
olduğu için yerel saatleri de birbirine çok yakındır.
(Cevap A)

6. 1/3 500 000 ölçekli bir Türkiye haritasında,

aşağıdaki gerçek uzunluklarıyla verilen
akarsulardan hangisinin uzunluğu 16cm ile
gösterilir? (99 DMS ÖL)
A) Küçük Menderes -175 km
B) Çoruh - 488 km
C) Ceyhan - 509 km
D) Seyhan - 560 km
E) Sakarya - 824 km
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU

Harita uzaklığı G erç ek uzaklık 8.

Formül kullanırsak
Ölçeğin Paydası

Formülden;
Gerçek uzaklık = Harita uzaklığı x Ölçeğin Paydası
Gerçek uzaklığa x dersek;
x = 16.3.500.000 Yukarıdaki haritada verilen ve yaklaşık aynı
x = 56.000.000 cm meridyen üzerinde bulunan merkezlerden
hangisinin, Dünya dönerken birim zamanda
x = 560 km
aldığı yol en fazladır? (99 DMS L)
Seyhan nehrinin gerçek uzunluğunu vermektedir.
A) Burdur
(Cevap D)
B) Afyon
C) Kütahya
D) Bilecik
7. Aşağı daki haritad a v erilen y erle şim E) İzmit
merkezlerinin, yıl içinde belli bir tarihte, gündüz
süreleri birbirine yakındır. çazÜM:
Dünya, kutuplardan geçtiği vars ayılan eks eni
etrafında batıdan doğuya döner ve bir tam dönüşünü
24 saatte tamamlar. Ekvatordan kutuplara doğru
gidildikç e, dünyanın çizgisel hızının azaldığı
görülmektedir. Bunun nedeni ise paralel dairelerinin
boylarının küçülmes idir. Verilen merkezler aynı
boylam üzerinde olduğu halde ekvatora en yakın olan
o merkez Burdur olduğu için Burdur'da dönüş hızı veya
Bu durum, söz konusu üç yerleşim merkezinin
aşağıdakilerden hangisi bakımından birbirlerine birim zamanda alınan yol en fazladır.
UJ
benzer ya da yakın oluşuyla açıklanabilir? (99 (Cevap A)
DMS ÖL)

A) Boylam derecesi B) Enlem derecesi

C) Yer şekilleri E) D) İklim
Yükselti

Aynı enlem üzerindeki bütün noktalarda gündüz

süreleri her zaman birbirine yakın olur.
Bu s oru ile birlikte Enlemin etkilerini hatırtayac ak
olursak;
- Dünya'nın dönüş hızı enlemlere bağlı olarak
değişir.
- Atmosferin kalınlığı enleme göre değişir.
- G ec e - g ündü zün uz am a ve kıs al m a s ür el eri
enlemlere göre değişir. 9. 29 derece doğu boylamında yer alan İstanbul'da
- Enlemleri aynı olan bütün noktalar Ekvator'a eşit yerel saat 10.20'dir. Aynı anda Hakkari de yerel
uzaklıktadır. saat 11.20 olduğuna göre, Hakkari hangi boylam
- Güneş ışınları düşme açısı, sıcaklıklar ve iklim üzerinde yer almaktadır? (2000 DMS)
özellikleri enlemlere göre değişir. A) 14doğu boylamı
- Yerleşme özellikleri ve yaşam biçimi enlemelere B) 15doğu boylamı
göre değişir. C) 30 doğu boylamı
(Cevap B) D) 44 doğu boylamı
E) 45 doğu boylamı
 -COGRAFYA- 89

Hakkari'nin boylam derecesini bulmak için istanbul- iki ovanın yükseltileri farklı olduğu için fiziki
Hakkari arasındaki zaman farkını bilmemiz gerekir. haritalarda farklı renklerde gösterilir.
Buradan;
(Cevap D)
11.20
- 10.20
1.00 saatiik fark bulunur. 1 saat = 60'dır. Bulunan
zaman farkını boylam farkına
dönüştürmek için — = 15° lik boylam farkı bulunur.
12. Türkiye'nin en doğu ucu ile en batı ucu arasında
*** İki boylam arasındaki zaman farkı 4'dır Hakkari
76 dk. zaman farkı olması hangisiyle açıklanır?
İstanbul'a göre daha doğuda olduğuna göre (2004 KPSS)
farktoplanır. 29° +15° = 44° doğu boylamı Yerel
A) Asya ve Avrupa kıtalarında toprağının olması
saatle ilgili soruları çözebilmek için;
B) Yüzey şekillerinin engebeli olması
• Bulunan boylam farkı zamana çevrilir.
C) Başlangıç meridyenin doğusunda olması
• Boylamlardan doğudakine ait zaman isteniyorsa
D) Geçen meridyen sayısı
bulunan fark toplanır, batıdaki isteniyorsa çıkarılır.
E) Kuzey Yarım kürede olması
(Cevap D)

Türkiye 26°-45° doğu meridyenleri arasındadır.

Bunun sonucu olarak en doğusu ile en batısı
arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır.
45°-26°=19°
o
er 19°.4=76 dk (2 meridyen arasında 4 dk'lık zaman
ÜJ

o farkı vardır.)
10. Aşağıdakilerin hangisinde verilen
tarihlerde, m (Cevap D)
Sinop'ta gündüz ve gece
süreleri ^
Antalya'dakinden daha uzundur? (2002
KPSS)
Gündüz süresi Gece süresi

A) 21 Mart 23 Eytül
B) 23 Eylül 21 Haziran 21 Mart 13. Aşağıdaki şehirlerin hangisinde yerel saat farkı
C) 21 Haziran 21 Mart 23 Eylül daha fazladır? (2005 KPSS)
D) 21 Aralık
Sinop'un gece ve gündüz A) Çanakkale - İzmir
E) 21 Ocak sürelerinin Antalya'dan uzun olması B) İzmit - Kastamonu
-5 daha kuzeyde olmasından C) Adana - Samsun
kaynaklanır. Kutuplara yaklaştıkça D) Balıkesir - Erzincan
gece ve gündüz süreleri uzar.
E) Ankara - Eskişehir
(Cevap C)

11. Çukurova ve Isparta Ovası'nın ikisi de Akdeniz Yerel saat farkının fazla olması için iki şehir
Bölgesi'nde olmasına karşın, bunlar fiziki haritada arasından geçen meridyenlerinde fazla olması
farklı renklerle gösterilmektedir. Bunun nedeni bu gerekir. Balıkesir - Erzincan arasından en fazla
iki ovanın hangi bakımından farklı olmasıdır? meridyen geçmektedir.
(2003 KPSS)
(Cevap D)
A) Yıllık yağış tutarı
B) Bulundukları bölüm
C) Enlem dereceleri
D) Deniz seviyesinden yükseklikleri
E) Bitki örtülerinin farklılığı
90- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

TEMEL YURTTAŞLIK BILGISI | Hukukun Temel Kavramları 1

Hukuk, toplum hayatmda kişilerin birbirleriyle ve Bir kısım ahlak kuralları ise, sosyal hayatta kişilerin
toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu birbirleriyle olan sosyal ilişkilerindeki davranış biçimlerini
kudreti ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar belirtirler ki bunlara da objektif ahlak kuralları denir.
bütünüdür.

Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar Ahlak kurallarının yaptırımı manevidir. Yani kendisini
Sosyaİ hayattaki düzeni ve güvenliği sağlamaya ayıplama ve küçük görme şeklinde gösterir.
yarayan çeşitli sosyal kurallar; din kuralları, ahlak
Ahlak kuralları da tıpkı din kuralları gibi maddi bir
kuralları, görgü kuralları ve hukuk kurallarıdır.
yaptırımdan yoksun oldukları için, sosyal ilişkilerin etkin
biçimde düzenlenmesinde yetersiz kalmaktadırlar.
Din Kuralları
Din kuralları, Allah tarafından konulmuş ve Görgü Kuralları
Peygamberler vasıtasıyla bizlere ulaştırılmış bulunan bir
Bu kurallar, bir kimsenin belli bir olayda ne şekilde
takım emir ve yasaklardan oluşmaktadır.
davranması gerektiğini gösterirler.
Din kurallarının bir kısmı Allah ile O'nun kulları olan
insanlar arasındaki ilişkileri düzenler. İnsanların kutsal bir Hukuk Kuralları
varlığa, yani Allah ve O'nun Peygamberlerine
Hukuk, sosyal hayatta kişiler ile kişiler veya kişiler ile
inanmalarıyla ve ibadetlerie ilgili din kurallarında durum
toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen, maddi yaptırımlı,
böyledir.
yani uyulması zorunlu kuralların bütününden ibarettir.
Bir kısım din kuralları ise, dünyevi ilişkileri, yani
insanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenlemektedir. HUKUK KURALLARININ ÖZELLİĞİ ve HUKUK
SİSTEMİ
Yaptırım (müeyyide) herhangi bir kuralın koymuş
Din kurallarının yaptırımı, yani din kurallarının koyduğu olduğu emir ve yasaklara uygun hareket etmeme, onun
emir ve yasaklara aykırı davranışta bulunma halinde yap dediğini yapmama veya yapma dediğini yapma
karşılaşılacak olan tepki, manevidir. Yaptırımının bu
halinde karşılaşılacak olan tepkidir.
nitelikte olması sebebiyle din kurallarının tek başlarına
sosyal ilişkileri etkin biçimde düzenlemeleri mümkün
olamamaktadır. Yaptırım Türleri
Hukuk kurallarının yaptırımı genellikle o hukuk
Ahlak Kuralları kuralını koymuş olan yetkili makam tarafından önceden
belirtilmiştir. Bunların çeşitli türleri vardır. Aşağıda bunları
Sübjektif Ahlak Kuralları: Kendi nefsimize karşı
ele alacağız:
nasıl davranmamız gerektiğini belirten ahlak kurallarıdır.
Objektif Ahlak Kuralları: Sosyai hayatta şahısların Ceza; Suç karşılığında uygulanan yaptırımdır.
birbirleri ile ilişkilerinde nasıl davranmaları gerektiğini
Cebri İcra; Bir kimseyi o hukuk kuralının emrini
belirten ahlak kurallarıdır.
yerine getirmeye zorlama biçiminde ortaya çıkar.
Sosyal hayatta kişilerin birbirleriyle olan sosyal
Tazminat; Bazı hukuk kurallarına aykırı davranışların
ilişkilerini düzenleyen kurallardır. Bu kurallardan bir kısmı,
yaptırımı, bu davranışta bulunan kimsenin bundan zarar
kişilerin bizzat kendi nefislerine karşı nasıl davranmaları
gören kimseye tazminat ödemesi şeklinde görünür.
gerektiğini belirtirler ki, bunlara sübjektif ahlak kuralları
Tazminat maddi tazminat şeklinde olabileceği gibi,
diyoruz
manevi tazminat biçiminde de olabilir.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
Hükümsüzlük; Bir hukuki işlemin, kanunun
öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı
olarakyapılması halinde hukuki sonuç doğurmamasıdır.
İptal; Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılmış bir idari
işlemin yargı organı kararıyla ortadan kaldırılmasıdır.
HUKUKUN SİSTEMİ
Hukukun sistemi: Kapsam ve özellikleri açısından
birbirlerinden farklı olan çeşitli ilişkileri hukuk kuralları
düzen ve ayırıma tabi tutmaktadır.
Kamu Hukuku-Özel Hukuk Ayırımı
Bir kişi ile diğer bir kişi arasındaki ilişkileri düzenleyen
hukuk kurallarına özel hukuk; bir kişi ile devlet veya bir
devlet ile diğer bir devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen
hukuk kurallarına da kamu hukuku adı verilir.
Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk
kurallarının özel hukuka girmekte olduklarında herhangi
bir belirsizlik yoktur; çünkü bu ilişkilerde taraflar eşit
durumdadırlar. Eşitler arası ilişkiler özel hukuk tarafından
düzenlenir.
Modern görüşe göre, devletin bir kişi ile olan ilişkisini
düzenleyen herhangi bir hukuk kuralının mutlaka kamu
hukukuna girmesi gerekmez. Burada dikkat edilecek
husus, devletin bu ilişkiye ne sıfatla katılmakta oluşudur.
Eğer devlet bu ilişkiye üstün bir otoritenin, yani kamu
gücünün (amme iktidarının) sahibi olarak katılıyor ve
böylece ilişkinin tarafları arasında eşitlik değil, bir altlık-
üstlük durumu söz konusu oluyor ise, "Bu ilişkiyi
düzenleyen hukuk kuralı kamu hukukuna girer."
diyeceğiz.
Eğer devlet, herhangi bir kişiyle olan ilişkisinde kamu
gücünün sahibi olarak bulunmuyor ve böylece ilişkinin
tarafları arasında bir eşitlik söz konusu oluyor ise, bu
ilişkiyi düzenlemekte olan hukuk kuralının kamu
hukukuna değil, özel hukuka girmekte olduğunu kabul
edeceğiz.
KAMU HUKUKUNUN DALLARI
ANAYASA HUKUKU
Anayasa hukuku, devletin şeklini, yapısını,
organlarının görev ve yetkilerini, bunların birbirleriyle olan
ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen
hukuk kurallarının tümüdür.
fİilgiNotu'
Anayasa hukukumuzun kaynağını, 1982 tarihli "Türkiye
Cumhuriyeti Anayasası" oluşturmaktadır.
91
TURK ANAYASASININ TEMEL İLKELERİ
İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi
Anayasamız ikinci maddesinde "Türkiye Cumhuriyeti,
toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı
içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine
bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan,
demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir."
demektedir.
İnsan hakları, insanların salt insan olmaları
sıfatlarıyla doğuştan sahip oldukları dokunulmaz,
devredilmez ve vazgeçilmez hak ve özgürlükleridir.
W3BBm
Birleşmiş Milletler Antlaşması, birçok yerinde insan
hakları kavramından söz etmiş olmasına karşın, bu
hakların neler olduğunu teker teker saymamıştır. Bununla
beraber, Örgüt bünyesinde oluşturulan İnsan Hakları
Komisyonunun hazırladığı tasarı Genel Kurul tarafından
10 Aralık 1948 tarihli oturumda "İnsan Hakları Evrensel
Bildirisi" adıyla kabul edildi.
Bildiride yer alan insan hakları ve ana özgürlükleri,
günümüzde çağdaş demokrasiierle yürürlükte bulunan
anayasaların hemen hepsinde de yer almaktadır. Bildiride
açıklanan insan hak ve özgürlüklerinden önemli bazıları
şunlardır:
» Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından
eşit doğarlar.
» Herkes hiçbir fark gözetilmeksizin bu bildiride
belirtilen bütün haklardan ve özgürlüklerden
yararlanır.
» Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği her bireyin
hakkıdır.
» Kölelik ve köle ticareti yasaktır. » Kanun
önünde herkes eşittir ve farksız olarak
kanunun eşit korumasından yararlanma hakkına
sahiptir.
» Hiç kimse keyfi olarak tutulamaz, alıkonamaz ve
sürülemez.
» Her bireyin bir vatandaşlığa hakkı vardır. » Her
bireyin fikir, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı
vardır.
» Her kişi, doğrudan doğruya veya serbestçe
seçilmiş temsilciler vasıtasıyla memleketinin kamu
işleri yönetimine katılma hakkına sahiptir.
» Her kişi, memleketinin kamu hizmetlerinden
eşitlikle faydalanmak hakkına sahiptir.
» Herkesin, hiçbir fark gözetilmeksizin eşit çalışma
karşılığında eşit ücrete hakkı vardır.
92- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet İlkesi
Bu ilke, Anayasamızın Cumhuriyetin ilkelerini
belirleyen ikinci maddesinde belirtildiği gibi, ayrıca
"Başlangıç" kısmında da "Türkiye Cumhuriyetinin
Kurucusu, ölümsüz önder ve eşsiz kahraman Atatürk'ün
belirlediği milliyetçilik anlayışı ve onun inkılap ve
ilkeleıfnden söz etmektedir.
Atatürk milliyetçiliği, "ırk, din, dil ayrımı
yapılmaksızın, Türk vatan ve milletinin bölünmez bir
bütün olduğu, Türk devletine vatandaşlık bağıyla bağlı
olan herkesin Türk sayılması gerektiği temel inancına
dayanır."
Demokratik Devlet İlkesi
Demokrasi, halkın halk için halk tarafından idaresidir.
Demokratik devlet, halkın devlet yönetimine
katılması esasını benimsemiş olan devlet demektir.
Demokratik bir toplumda halk, yöneticileri
aşağıdakilerden
hangisiyle belirler?
B) Gensoru D)
A) Seçim
Referandum
C) Kuvvet ayrılığı
E) Halk vetosu
(C^vap A)
Anayasamız, demokratik devlet ilkesini kabul etmiş
oiduğu içindir ki, siyasi partileri ister iktidarda ister
muhalefett9 olsunlar, siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları
olarak görmektedir.
fJilgiNotuf
Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletçe genel oyla seçilir.
Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli,
genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yargının
yönetim ve denetimi altında yapılır.
Laik Devlet İlkesi
Laik devlet, din ve devlet işlerini birbirinden ayıran
devlettir.
Laiklik, "dünya ve devlet işlerinin din işlerinden ve
dini otoriteden arındırılarak bağımsız hale getirilmesi, yani
din ve devlet işlerini birbirinden ayırarak kamu işlerinin
düzenlenmesi ve yürütülmesini dini etkilerin dışında
tutmaktır".
Sosyal Devlet İlkesi
Sosyal devlet, fertlerin sosyal durumlarıyla ilgilenen,
onlara asgari bir hayat düzeyi sağlamayı sosyal adalet ve
sosyal güvenliği gerçekleştirmeyi ödev bilen devlettir.
Sosyal devlet ilkesini gerçekleştirecek iki önemli sistem
şöyle özetlenebilir:
» Ulusai gelirin toplum bireyleri arasında adaletli bir
biçimde dağılmasını sağlayacak mali, iktisadi
önlemleri almak,
» Vatandaşlara, insan haysiyetine yakışır, asgari bir
yaşayış düzeyi sağlayabilmek için gerekli sosyal
yardım önlemlerini almak ve geliştirmek.
^İÜİ'İÜİ
Anayasamız, 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyetinin
sosyal bir devlet olduğunu açıkça belirtmektedir.
Hukuk Devleti İlkesi
Hukuk devleti, vatandaşlara temel hak ve özgürlükleri
tanıyan, yürütme organlarının ve idare makamlarının
hukuka bağlılığını sağlamak suretiyle vatandaşlara hukuki
güvenlik getiren devlettir. 0 halde hukuk devleti sözcüğü,
yönetilenlere hukuk güveni sağlayan devlet düzeni
karşılığında kullanılmış olmaktadır.
Anayasamız 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyetinin
bir hukuk devleti olduğunu belirttikten sonra, hukuk
devleti ilkesinin gerçekleştirilmesine yönelik çeşitli
hükümler de getirmiştir.
Hukuk devieti ilkesinin gereği olarak aşağıdaki
hususların gerçekleştirilmesi gereklidir:
» Temel haklar ve özgürlükler güven altında
bulunmalıdır.
» Kanunların ve kanun hükmünde kararnamelerin
Anayasaya uygunluğu sağlanmalıdır.
» İdarenin hukuka bağlılığı sağlanmalıdır.
Türk Anayasasma Göre Devlet Organları
Devlet organları kural olarak yasama organı, yürütme
organı ve yargı organı olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
Anayasamız da bu üç organa yer vererek onları ayrıntılı
biçimde düzenlemiştir.
Yasama Organı ANAYASAMIZAGORE
TBMM DEVLETORGANLARI
Yargı Organı
Yürütme Organı
Cumhurbaşkanı Bakanlar Kurulu
Yasama Organı
Anayasamız yasama yetkisini Türk Milleti adına
Türkiye Büyük Millet Meclisine vermiş ve bu yetkinin
devredilemeyeceğini açıkça belirtmiştir. Buna göre
yasama organı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSL
Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletçe genel oyla
seçilen beşyüzelli milletvekilinden kuruludur.
Seçilme yeterliliğine sahip ve 30 yaşını doldurmuş
olan her Türk milletvekili seçilebilir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri beş yılda bir
yapılır.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
(Anayasamızın 87. mad):
» "Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri,
kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak;
» Bakanlar Kurulunu ve bakanları d^netlemek;
» Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun
hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek;
» Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını
görüşmek ve kabul etmek;
» Para basılmasına V9 savaş ilanına karar
vermek;
» Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasının
uygunluğuna karar vermek,
» TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun
kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek ve
Anayasa'nın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri
kullanmak ve görevleri yerine g^tirmek.
» Maddede öngörülen diğer görevler arasında
Cumhurbaşkanını seçmek görevi d9 vardır.
BilgiNotu/
Türkiye Büyük Millet Meclisi, denetleme yetkisini soru,
Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis
soruşturması yollarıyla kullanılır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin yasama
sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı vardır.
Yasama sorumsuzluğu; Millet vekilleri; Meclis
çaiışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri
sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık
Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar
alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa
vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
Yasama dokunulmazlığı; seçimden önce veya sonra
suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı
olmadıkça tutulmaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve
yargılanamaz.
BilgiNolu '
Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimlerden önce
soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın
14. madd9sindeki durumlar bu hükmün dışındadır.
93
Yürütme Organı
Yürütme organı. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar
Kurulundan oluşur.
Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanı, devletin ve yürütme organının
başıdır; Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kırk yaşını
doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış kendi üyeleri veya
bu niteliklere ve milletvekili seçilm9 yeterliliğine sahip
Türk vatandaşları arasından yedi yıllık bir süre için seçilir.
Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri
dışından aday gösterilebilmesi, Meclis üye tamsayısının
en az beşte birinin yazılı önerisiyle mümkündür.
BilgiNohı/
Bir kimse iki defa Cumhurbaşkanı seçilemez.
Cumhurbaşkanlığına seçilenin, varsa partisi ile ilişkisi
kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Cumhurbaşkanı Anayasada belirtilen süre içerisinde
seçilemez ise, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri
derhal yenilenir.
Cumhurbaşkanı, devletin başı sıfatıyla Türkiye
Cumhuriyetini ve milletin birliğini temsil eder.
Anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının
düzenli ve uyumlu çalışmasını gösterir.
Cumhurbaşkanının yasama, yürütm^ ve yargı ile ilgili
çeşitli yetkileri (Anayasamızın 104. mad);
» Kanunları yayımlamak, kanunları tekrar
o
ÜJ görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri
>
göndermek,
» Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin
yenilenm9sine karar vermek;
» Başbakanı ve bakanları atamak, gerekli
gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek,
» Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini
göndermek,
» Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı
devlet temsilcilerini kabul etmek,
» Genelkurmay Başkanını atamak,
» Yükseköğretim Kurulu üyelerini ve rektörleri
seçmek;
» Anayasa Mahkemesi üyelerini, Askeri Yargıtay
üyelerini, Hakiml^r ve Savcılar Kurulu üyelerini seçmek.
Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer kanunlarda
Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın
tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün
kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır; bu
kararlardan Başbakan ve ilgiii bakan sorumludur.
94- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
Cumhurbaşkanının resen imzaladığı kararlar ve
emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı
mercilerine başvurulamaz.
Cumhurbaşkanı, TBMM üye tamsayısının en az üçte
birînin teklifi üzerine, üye tamsayısının en az dörtte
üçünün vereceği kararla suçlandırılır.
Cumhurbaşkanına, Anayasada öngörülen hallerde
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı vekillik eder ve
Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
Bakanlar Kurulu
Bakanlar Kurulu Başbakan ve bakanlardan oluşur.
Başbakan Cumhurbaşkanınca Türkiye Büyük Millet
Meclisi üyeieri arasından atanır.
Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya
milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından
Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca görevlerine
son verilir.
Bakanlar Kurulunun programı, kuruluşundan en geç
bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından
Türkiye Büyük Millet Meclisinde okunur ve güvenoyuna
başvurulur.
Bakanlar Kurulunun başkanı başbakandır. Başbakan
bakanlar arasında işbirliğini sağlar ve Hükümetin genel
siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu bu
siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur. Her bakan,
kendi yetkisi içinde işlerden ve emri altındakilerin eylem
ve işlemlerinden ayrıca sorumludur.
Bakanlar dokunulmazlık ve yasaklamalar bakımindan
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleriyle aynı
durumdadırlar.
Yargı Organı
Anayasamıza göre, yargı yetkisi Türk Milleti adına
bağımsız rnahkamelerce kullanılır. Hakimler görevlerinde
bağımsız olup Anayasaya, kanuna, hukuka ve vicdani
kanatlarına göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam,
merci veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında
mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez;
genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.
Anayasamız, mahkemelerin ve hakimlerin
bağımsızlığını sağlamak amacıyla birtakım güvenceler de
getirmiştir. Örnek olarak şu hükümleri gösterebiliriz:
» Hakimler azlolunamaz;
» Kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen
yaştan önce emekliye ayrılamaz;
» Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması
sebebiyle de olsa, aylıklarından yoksun
kılınamaz.
Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkilerı, işleyişi ve
yargılama usulleri kanunla düzenlenir. Yargı organının
yüksek mercileri olan Yargıtay, Danıştay, Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi, Askeri Yargıtay, Uyuşmazlık
Mahkemesi ile Anayasa Mahkemesi de Anayasamızda
yüksek mahkeme olarak düzenlenmiştir.
Anayasa Mahkemesi, Sayıştay'ı yüksek mahkeme olarak
kabul etmemektedir. Yani Sayıştay bir yüksek mahkeme
değildir.
Anayasamızın yargı ve yargı organları ile ilgili olarak
düzenlediği kuruluşlardan biri de Hakimler ve Savcılar
Yüksek Kuruludur, Kurulun başkanı Adalet Bakanıdır.
Adalet Bakanlığı Müsteşarı kurulun tabii üyesidir. Kurulun
üç asıl üyesi Yargıtay Genel Kurulunun, iki asıl üyesi de
Danıştay Genel Kurulunun kendi üyelerinden
gösterecekleri adaylar arasından Cumhurbaşkanınca dört
yıl için seçilir.
llllilil
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, adli ve idari yargı
hakim ve savcılarının özlük işleri hakkında kesin karar
verir; Adalet Bakanlığının, bir mahkemesinin, bir hakim
veya savcının kadrosunun kaldırılması veya bir
mahkemenin yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki
önerilerini karara bağlar.
İDARE HUKUKU
İdare hukuku, Devlet İdaresinin örgüt ve işleyişi,
kişilerin İdare ile olan ilişki ve anlaşmazlıkları ve kamu
hizmetlerinin görülmesi gibi konuları düzenleyen hukuk
kurallarının tümüdür.
İdare terimi hukuk açısından iki anlamda
kullanılmaktadır. Bunlardan biri idare işlerini gören örgüt,
diğeri ise bu örgütün yürüttüğü kamu hizmeti ve
faaliyetleridir.
Örgüt anlamında idare, "Devletin yasama ve
yargılama uğraşlan dışında kalan kamu hizmetierini
yerine getirmekle görevli olan organ" şeklinde
tanımlanmaktadır. "Bu organların kurulması. kuruian
örgütü faaliyete geçirecek olan personelin sağlanması,
kamu hizmetlerinin görülmesi gibi gerekli hukuki
işlemlerin yapılması ve bütün bu işiere elverişli taşınır ve
taşınmaz maiların ve diğer malzemelerin elde edilmesi ve
harcanması gibi kamusal nitelikteki işler idare hukukunun
konusunu oluşturur."
İdari Örgüt
İdari örgüt biri Genel İdare (Merkezi Yönetim), diğeri
ise, Mahalli İdare (Yerel Yönetim) olmak üzere başlıca
ikiye ayrılır.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
Genel İdare
Genel idare, bütün ülkeyi kapsayan idare olup,
merkez örgütü ve taşra örgütünden meydana gelir.
Merkez Örgütü
Genel İdarenin merkez örgütünde Cumhurbaşkanı,
Bakanlar Kurulu ve bu kurulun üyeleri en öndedirler.
Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri,
yetkileri ve örgütü kanunla düzenlenir ve bakanlar
başında bulundukları bakanlığın en üst amiridirler.
Bakanlıklarda müsteşarlık, özel kalem müdürlüğü, hukuk
müşavirliği gibi organların yanında, her bakanlığın
ihtiyacına göre genel müdürlükler, daire başkanlıkları,
şube müdürlükleri ve kalemler bulunur.
Bakanlar, hukuki ve mali bakımdan sorumlu oldukları
gibi siyasi bakımdan da sorumiudurlar. Buna karşılık,
bakanlığın en yüksek idari memuru olan müsteşarların
siyasi sorumluluğu yoktur.
Taşra Örgütü
İdare hizmetlerinin tümünün merkezden, yani
Ankara'daki bakanlıklardan yürütülmesi mümkün değildir.
Bu nedenledir ki, bakanlıkların ülkenin her tarafına
yayılmış örgütü vardır. Başka deyişle Türkiye, merkezi
idare kuruluşu bakımından coğrafya durumuna, ekonomik
şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere, iller
de diğer kademeli bötümlere yani ilçelere ayrılır.
İl idaresinin başında vali, ilçe idaresinin başında
kaymakam bulunur. Vali, bulunduğu ilde devletin ve
hükümetin temsilcisi ve bakanların idari ve siyasi yürütme
organıdır.
Mahalli İdareler
Köy, kasaba veya şehir adı verilen belli yerleşim
birimlerinde bulunan halkın mahalli ihtiyaçlarını gidermek
üzere çeşitli kamu hizmetlerini yürütmekte olan
kuruluşlara mahalli idareler denir. Mahalli idareler, İl
Özel İdareleri, Belediye İdareleri ve Köy idarelerinden
oluşan, kuruluş ve görevleri ile yetkileri yerinden yönetim
ilkesine uygun olarak kanunla düz^nlenen ve seçmenler
tarafından seçimle oluşturulan kamu hukuku tüzel
kişileridir. İl Özel İdaresinin organlarından olan il genel
meclis üyeleri; Belediye İdaresinin organları olan belediye
başkanı ve belediye meclisi üyeleri ve Köy İdaresinin
organları olan muhtarlar ve köy ihtiyar meclisi üyeleri
seçimle işbaşına gelirler.
İdari Personel
İdarenin, kendisine düşen kamu hizmetlerini
yürütebilmesi için, personele ihtiyacı vardır. Kamu
hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yapmak
üzere atanan kişilere memur denir.
95
Anayasamız bu görevlerin memurlar eliyle
yürütüleceğini 123'ncü maddesinde belirtmektedir. Her
Türk, memur olarak kamu hizmetlerine girme hakkına
sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği
niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemez. Memurların
nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkileri, hakları ve
yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri
kanunla düzenlenir. Bütün bu hususları düzenleyen ve
yürürlükte olan kanun, 1965 tarih ve 657 sayılı "Devlet
Memurları Kanunu"dur.
İdari İşlemler
İdarenin idare hukuku sahasındaki hukuki işlemleri,
idari işlem veya idari sözleşme biçiminde ortaya çıkar,
ancak esas olan idari işlemdir.
İdari işlem, idarenin idare hukuku alanında bir hukuki
sonuç doğurmak veya doğmuş olan bir hukuki sonucu
belirtmek üz^re yaptığı tek taraflı bir işlemdir. Hukuki
sonuçları itibariyle idari işlemlerden bazıları yapıcı
bazıları ise belirticidir. Yapıcı işlemlerde, henüz mevcut
olmayan bir hukuki sonuç yaratılmaktadır.
İdari sözleşme, idarenin idare hukukunca
düzenlenen sözleşmelerdir. Örneğin, Maden Kanununa
bağlı madenlerle ilgili işietme imtiyazları veya Köy
Kanununa göre iki köy arasındaki sınır uyuşmazlıklarını
çözümlemede ortaya çıkan uzlaşma gösterilebilir.
İdarenin Denetimi
İdarenin denetimi yargı dışı denetim ve yargısal
denetim olmak üzere iki türlüdür.
Yargı Dışı Denetim
Yargı dışı denetimin amacı, İdarenin hukuka ve
ihtiyaçlara uygun biçimde çalışmasını ve yürümesini
sağlamaktır. Bu denetim çeşitli şekillerde, çeşitli usullerde
yapılabilir. Örneğin, İdare kendi müfettişieriyle denetleme
yoluna gidebilir; İdare dışındaki başka kuruluşlar bu
denetimi yapabilir. "Sayıştay'ın mali alandaki kontrolü,
"Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu"nun kamu
iktisadi kuruluşlarını denetlemesi, Türkiye Büyük Millet
Meclisinin soru, gensoru gibi yollarla yaptığı denetim, hep
idarenin yargı dışı denetimi usullerine birer ömek
oluşturur.
Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan "Devlet
Den^tleme Kurulu"nda, idarenin hukuka uygunluğunun,
düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve
geliştirilmesinin sağlanması amacıyla her türlü inceleme,
araştırma ve denetİ9meleri yapar. Silahlı kuvvetler ve
yargı organları bu kurulun görev alanının dışındadır.
96- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
Yargısal Denetim
idari faaliyet ve hizmetlerin yargı organları tarafından
denetlenmesi, hukuk devleti anlayışının bir sonucu
olduğu kadar, idare edilenlere daha fazla huzur ve güven
sağlayan bir denetim yoludur. Gerçekten, idare edilenler
ile İdare arasında çıkan anlaşmazlıkların tarafsız bir yargı
organı önüne götürülebilmesi, İdarenin eylem ve
işlemlerinin hukuka uygun olup olmadığının da gene
tarafsız bir yargı organınca denetlenmesi, vatandaşa
büyük bir ferahlık ve güven sağlar.
CEZA HUKUKU
Ceza hukuku, suç oluşturan eylem ve davranışların
nelerden ibaret bulunduğu, bu eylem ve davranışlarda
bulunanlara ne gibi yaptırımlar, yani "ceza'lar
uygulanacağını gösteren hukuk kurullarının tümünden
meydana gelmektedir.
Ceza hukukumuzun başta gelen kaynağını, "Türk
Ceza Kanunu" oluşturur.
5237 sayılı kanunla yeni Türk Ceza Kanunu kabul
edilmiştir. Bu kanunun yürürlüğe giriş tarihi 1 Nisan
2005'dir.
Ancak 'Türk Ceza Kanunu" bütün suç ve cezaları
içermez. Bütün suç ve cezalar 'Türk Ceza Kanunu"nda
yer alan suç ve cezalardan ibaret değildir. Türk Ceza
Kanunıfnun dışında birçok özel kanunlar da suç ve ceza
koymak suretiyle genel ceza hukukunu tamamlarlar.
Hangi eylem ve davranışların suç oluşturacağını ve
bunlara ne gibi cezalar verileceğinin önceden bir kanunla
belirtilmesi gerekir ki, buna Kanunsuz suç ve ceza olmaz
ilkesi denir.
Suç ve Suçun Unsurları
Suç, kanunun ceza tehdidiyle yasaklamış olduğu
fiillerdir. Suçun unsurları: Suçun unsurları demek, bir
fiilin suç sayılabilmesi için bulunması gerekli olan unsurlar
demektir. 0 halde, bu unsurlar bir arada bulunmadıkça bir
fiili suç olarak nitelendirmek mümkün değildir. Suçun
unsurlarını; hukuka aykırılık, kanuni unsurlar, maddi
unsur ve manevi unsur olmak üzere dört noktada
toplayabiliriz.
Suçun kanuni unsuru, fiilin ceza kanununda yazılı
tanıma uygun olmasıdır.
Suçun maddi unsuru, harici bir fiilin varlığıdır. Başka
bir deyişle, kanundaki tanıma uygun tipik bir fiil, her
şeyden önce icra veya ihmal hareketinin yapılmış
olmasını gerektirir. Çünkü çağımızda insanları icra ve
ihmal hareketinde bulunmaksızın, yalnız düşünce ve
kanaatlarından ötürü cezalandırmak imkanı artık
tanınmamaktadır.
Suçun manevi unsuru, fiilin kusuru bir irade
tarafından yaratılmış olmasıdır ki, buna da kısaca
kusurluluk denilmektedir.
Kusurluluk kast veya taksir biçiminde ortaya çıkar.
Kusurluluğun tipik biçimi olan kast, "kanunun suç saydığı
bir eylemi ve onu meydana getirecek hareketin
sonuçlarını bilerek ve isteyerek işlemek iradesi"dir.
Kusurluluğun ikinci türü olan taksir ise, "idare olarak
işlenen bir icra ya da ihmal eyleminden, fail tarafından
istenmemiş olmalarına karşın, kanunun cezalandırdığı
sonuçiarın meydana gelmesi halidir".
Hukuka aykırılık; Fiil hukuka aykırı ise suçtur.
hukuka uygun hareket eden kişinin f ıli suç teşkil etmez.
Meşru müdafa, hakkın icrası gibi.
Türk Ceza Kanunu suçları cürüm ve kabahat olarak
ikiye ayırmaktadır.
Cürümler, toplum düzenini ağır biçimde sarsan
suçlardır ve bu nedenle bunlara verilecek cezalar da ağır
hapis, hapis ve ağır para cezası gibi ağırdır.
Kabahat, toplum düzenini sarsma bakımından daha
hafif olan suçlardır, dolayısıyla bu suçların cezaları da
hafif hapis, hafif para cezası, belli bir meslek veya sanatın
icrasının geçici olarak durdurulması gibi, cürümler için
öngörüien cezalardan daha hafiftir.
5237 sayılı kanunla kabul edilen yürürlüğe giriş tarihi 1
Nisan 2005 olan yeni Türk Ceza Kanunu'nda kabahatlere
yer verilmemiştir.
Ceza ve Ceza Ehliyeti
Ceza, kanunun suç işleyen kimseye uygulanmasını
öngördüğü yaptırımdır. Cezanın amacı, suçtan zarar
görmüş olan kimsenin intikamını almak değildir. Cezanın
biri suçlunun ıslahı, diğeri ise suç işlemeyi önleme olmak
üzere başlıca iki amacı vardır.
Cezaların da suçlar gibi önceden kanunla
belirlenmesi şarttır. Hiç kimse kanunun öngörmediği bir
ceza ile cezalandırılamaz.
Ceza ehliyeti: "Türk Ceza Kanunu" ceza ehliyetini
ayırt etme gücü ve yaş bakımından özel şekilde
düzenlemiştir.
Ceza Kanununa göre, fiili işlediği zaman şuurunun ve
harekatının serbestliğini kaldıracak surette akıl
hastalığına tutulmuş olan kimseye ceza verilemez.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 97
Suçlunun yaşı bakımından ceza ehliyeti kademeli bir Ceza Yargılama Hukuku
biçimde düzenlemiştir. ilk kademede tam ehtiyetsizlik yer
alır. Ceza yargılama hukuku, kanunların suç saydığı fiilleri
işleyenlerin takip edilmesi, yargılanması ve
11 yaşını tamamlamamış kişi mutlak olarak cezalandırılmasında uyulacak yöntemlerin nelerden ibaret
sorumsuzdur. Yeni TCK ise fiili işlediği sırada 12 yaşını bulunduğunu belirleyen hukuk kurallarının tümünden
doldurmamış olan çocukların ceza sorumlusu olmadığını meydana gelir.
kabul etmiştir. (5237 Sayılı Kanun)
İcra-İflas Hukuku
İkinci kademede tam olmayan ehliyet gelmektedir. Bu
kademe ikiye ayrılmıştır. Birincisi, on bir yaşını bitirmiş, icra hukuku, özel hukuk alanında baş gösteren
on beş yaşını bitirmemiş küçükleri kapsar. Bu küçükler çekişmeleri bir sonuca bağlamakla görevli bulunan
işledikleri fiilin suç olduğunu fark ve temyiz edebilecek mahkemelerin vermiş oldukları hükümlerin gerektiğinde
olgunlukta iseler, cezalandırılmaları mümkündür, fakat devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesi yöntemlerini
verilecek cezadan indirim yapılır. Aksi halde, yani bu ve bu konuda hangi organların yetkili bulunduğunu
küçükler işledikleri fiilin suç oiduğunu fark ve temyiz gösteren hukuk kurallarından ibarettir.
edemeyecek durumda iseler, on bir yaşından küçük
olanlar gibi cezalandırılamazlar. Tam olmayan ehliyetin DEVLETUMUMİHUKUKU
ikinci kısmında, on beş yaşını bitirmiş, on sekiz yaşını
doldurmamış küçükler yer alır. Bunların fark ve temyize Kamu hukuku bölümlerinden biri olan devletler umumi
sahip oldukları kabul edilir; ancak, aynı durumdaki on bir hukuku, egemenliğe sahip bağımsız bir devletin diğer bir
yaşını bitirmiş, on beş yaşını doldurmamış küçükler gibi devlet veya devletler ile ve milletlerarası kuruluşların
bunlara verilecek cezadan indirim yapılır. Ceza ehliyetinin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Bu hukuk dalını
üçüncü kademesini tam ehliyet oluşturur ki, bu da on milletterarası hukuk şeklinde isimlendirenler de vardır.
sekiz yaşın bitirilmesiyle başlamaktadır. Ancak, sağır-
Bir devletin ülkesinde vatandaşları arasındaki ilişkileri
dilsizler bakımından tam ehliyet yirmi dört yaşını
düzenleyen hukuk kurallarına iç hukuk denir. Bağımsız bir
bitirmesiyle başlar.
devlet ile diğer bir devlet veya devletler arasındaki
ilişkileri düzenleyen kurallar ise bir devlete göre dış
YARGILAMA HUKUKU |
(fi hukuku meydana getirir. îç hukukta devlet üstün bir
Devletin, yasama yetkisi ve yürütme görevi yanında {£ iradenin sahibidir. Oysa dış hukukta, devlet gibi üstün
yargı yetkisi de vardır. Yargı yetkisi, Türk Milleti adına * kudrete sahip bir otorite henüz yoktur. Miiletlerarası
bağımsız mahkemelerce kullanılır. hukukta eşitlik söz konusudur. Birleşmiş Milletler Örgütü,
" üye devletlere bazı tavsiyelerde bulunmak yetkisine
3 sahiptir, fakat tam anlamıyla üstün bir otoritenin sahibi
Yargı deyimi genellikle "hukuk kurallarınm bağımsız S değildir.
ve tarafsız mahkemelerce belli bir olaya uygulanmasını"
ifade eder.

BilgiNotu/ RîlgiNotu/

Yargılama hukuku, yargı yetkisini kullanan organların
adalet dağıtılırken izleyecekleri yöntemleri gösteren
hukuk kurallarının tümünden oluşmaktadır.
Türk yargı sistemL Anayasa yargısı, İdari yargı;
Askeri yargı ve Adli yargı olmak üzere başlıca dört yargı
çeşidi tanımaktadır.
Adli yargı, adli mahkemelerdeki yargıdır. Adli yargı,
medeni yargı ve ceza yargısı olmak üzere ikiye ayrılır.
Böylece yargılama hukuku da medeni yargılama hukuku
ve ceza yargılama hukuku şeklinde ikili bir ayrıma tabi
tutulur.
Medeni Yargılama Hukuku
Medeni yargılama hukuku, özel hukuk alanında
ortaya çıkan uyuşmazlıkların bir sonuca bağlanmasında
mahkemelerin izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk
kurallarından meydana gelir.
Devletler umumi hukukunun kaynakları, andlaşmalar,
milletlerarası teamül, içtihatlar ve doktrindir.
VERGİ HUKUKU
Vergi hukuku, devlet ile kişiler arasındaki vergi
ilişkisinden doğan karşılıklı hak ve ödevleri, verginin tarh
ve tahakkukunu, tahsitini ve vergi yargısını düzenleyen
hukuk kurallarından meydana gelir.
İŞ HUKUKU
iş hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri
düzenleyen hukuk kurallarının türünden meydana gelen
hukukdalıdır.
ÖZEL HUKUKUN DALLARI
MEDENİ HUKUK
"Medeni hukuk, kişilerin toplum halinde yaşaması
98- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
bakımından bir hüküm ve değer ifade eden bütün eylem
ve davranışlarını, işlem ve ilişkilerini düzenleyen hukuk
kurallarının tümüdür."
Medeni Kanunumuz bir kimseyi, sağ doğmak koşuluyla
ana rahmine düştüğü andan itibaren hak sahibi olarak
kabul etmektedir. Bir kimsenin doğumundan ölümüne
kadar geçen zaman içerisinde giriştiği ilişkilerin pek büyük
bir kısmı da medeni hukuk tarafından düzenlenmektedir.
Bir kimse öldükten sonra da medeni hukukla bir süre
daha ilgilisini kesmez.
Medeni hukuk, düzenlemekte olduğu ilişkilerin
mahiyetlerine göre beş kısma ayrılır. Bunlar: kişiler
hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eşya hukuku ve
borçlar hukukudur.
Kişiler Hukuku: Kişiler hukuku, hak sahibi olan
varlıkların türlerini, ehliyetlerini, kişisei durumlarını,
yakınları ile olan iüşkilerini, belli bir yer ile olan ilgilerin;
kişiliğin başlangıcı, sona ermesi ve korunmasını
düzenleyen medeni hukuk koludur.
Aile Hukuku: Aile hukuku, kısaca aile ilişkileri
diyebileceğimiz birtakım ilişkileri düzenleyen medeni
hukuk koludur.
Miras Hukuku: Miras hukuku, bir gerçek kişinin o
ölümünden sonra para ile ölçülebilen bütün hak ve
borçlarının kimlere ve nasıl geçeceğini düzenleyen hukuk
kurallarından oluşmaktadır.
Eşya Hukuku: Eşya hukuku, kişilerin bir eşya
üzerindeki hakimiyet ve tasarruflarının mahiyet ve
îürlerini, onların bu hakimiyet dolayısıyla diğer kişiler ile
olan ilişkilerini düzenleyen medeni hukuk koludur.
Borçlar Hukuku: Borçlar hukuku, kişiler arasındaki
borç ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır.
TİCARETHUKUKU
Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen hukuk
kurallarının tümüdür. Medeni hukuk kişiler arasında
günlük hayatta cereyan eden ilişkilerden ticari işletme ile
ilgili olmayanları, ticaret hukuku ise, ticari işletme ile ilgili
olanları düzenler.
Ticari İşletme Hukuku: Ticarethane veya fabrika
yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseselar, ticari
işletme sayılır.
Şirketler Hukuku: Şirket, iktisadi bir amacı
gerçekleştirmek, yani kazanç elde ederek bunu ortakları
arasında paylaştırmak amacıyla kurulmuş kişi topluluğu
şeklindeki tüzel kişidir.
Kıymetli Evrak Hukuku: Kıymetli evrak hukuku,
kambiyo senetleri veya ticari senetler de denilen kıymetli
evrak ile ilgili hukuk kurallarından oluşmaktadır.
Deniz Ticareti Hukuku: Deniz ticareti hukuku,
danizde gemilerle yolcu ve eşya taşıma işlerini
düzenleyen hukuk kurallarından oluşmaktadır.
Sigorta Hukuku: Sigorta, önceden bilinemeyen
tehlikelerden dolayı uğranılan zararların telafi edilmesı
amacına yönelik bir kurumdur.
DEVLETLER ÖZEL HUKUKU
Devletler özel hukuku, çeşitli devletlere bağlı bulunan,
yani aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel hukuk
ilişkilerini, hangi devletin kanununun uygulanacağını veya
bu ilişkilerle ilgili davaların hangi devletin mahkemesinde
görüleceğini gösteren hukuk kuralları İle kişilerin veya
şeylerin uyrukluğunu düzenleyen hukuk kurallarından
oluşur.
Uyrukluk: Uyrukluk, kişileri veya şeyleri devlete
bağlayan hukuki siyasi bağ demektir. Bir devlete uyrukluk
bağı ile bağlı olan gerçek kişilere vatandaş veya "tebaa"
denir.
Yabancılar Hukuku: Bulunduğu ülkeye vatandaşlık
bağıyla bağlı olmayan kişi yabancıdır.
HUKUKUN KAYNAKLARI
Hukuk kurallarının nasıl ve ne suretle meydana
geldiklerini, nereden çıktıklarını ifade eden kaynaklara
hukuku doğuran kaynaklar veya hukuku yaratan
kaynaklar denir. Hukuk kurallarının dışa karşı hangi
şekillerde göründüğünü gösteren kaynaklara ise, hukuku
bildiren kaynaklar veya mahiyetlerine de uygun
düşülecek biçimde hukukun şekli kaynakları
denilmektedir.
HUKUKUN ŞEKLİ KAYNAKLARI
Yazılı Kaynaklar
• Anayasa
• Kanun
Kanun Hükmünde Kararnameler
• Tüzükler
• Yönetmelikler
Yazısız Kaynaklar
(Örf ve Adet Hukuku)
Yardımcı Kaynaklar
• Bilimsel Görüşler
• Yargısal Kararlar
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
Yazılı Kaynaklar
Kanunlar
Hukukun yazılı kaynaklarının en başında kanunlar
gelir. Kanun, Anayasanın yetkili kıldığı organ tarafından
yazılı bir şekilde ve bu ad altında tespit edilmiş bulunan
genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarından ibarettir.
Meciise kanun teklif etmeye, Bakanlar Kurulu ve Türkiye
Büyük Millet Meclisi üyeleri yetkilidirler. Bakanlar
Kurulunun hazırlayarak Meclis8 sunduğu kanun
projeterine kanun tasarısı denir. Türkiye Büyük Millet
Meclisi üyelerinin, yani milletvekillerinin sundukları
projeye ise kanun teklifi denilmektedir.
Kanunların yazılı olması demek, kanunun içinde yer
alan hukuk kurallarının Anayasa ile belirlenmiş yetkili
organ tarafından yazılı biçimde tespit edilmiş olması
demektir.
Kanunların genel olması demek, kanunun belli bir kişi
veya olayı değil, aynı durumda bulunan bütün kişileri ve
aynı nitelikteki bütün olayları kapsaması demektir. Kural
olarak belli bir kişi veya olay için kanun çıkartılamaz.
Kanunların sürekli olması ise, kanunların yürürlüğe
girdikleri tarihten itibaren kapsamına giren kişi ve olaylara
her zaman uygulanması demektir.
İİİIİII
Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletierle ve w
milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların >■
onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir
kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Usulüne göre yürürlüğe
konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir.
Kuvvet derecesi bakımından kanunların başında
"Anayasa" gelir. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.
"Anayasa hükümleri yasama, yürütme ve yargı
organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri
bağlayan temel hukuk kurallarıdır".
Kanun Hükmünde Kararnameler
Kanun hükmünde kararnameler, Türkiye Büyük Millet
Meclisinin bir kanunla yetki vermesi üzerine Bakanlar
Kurulu tarafından belli konuları düzenlemek amacıyla
çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır.
fîilgiNotuf
Kanun hükmünde karamameler, Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girerler.
99
İİİİISİ
Sıkıyönetim veya olağanüstü hal durumunda
çıkarılabilecek kanun hükmünde
kararnamelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi doğrudur?
A) Bakanlar Kurulunca Danıştay'ın incele-
mesinden geçirildikten sonra çıkarılabilir
B) Temet hak ve hürriyetlere ilişkin düzenleme
yapamaz
C) TBMM'nin onayına sunulmasına gerek yoktur
D) Resmi Gazete'de yayımlanmaları gerekmez.
E) Bir yetki kanununa dayanması gerekmez
(Cevap E)
Tüzükler
Tüzükler, herhangi bir kanunun uygulanmasını
göstermek veya kanunun emrettiği işleri belirtmek üzer8,
kanunlara aykırı olmamak şartıyla V8 Danıştayın
incelenmesinden geçirtilerek Bakanlar Kurulu tarafından
çıkarılırlar.
ÜıHHîil
Tüzükler, Cumhurbaşkanı tarafından imzalanırlar ve
Resmi Gazete'de yayımlanırlar.
Yönetmelikler
Yönetmelikler başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüze!
kişilerin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve
tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara
aykırı olmamak şartıyla çıkarıldıkları yazılı hukuk
kurallarıdır.
Yazısız Kaynak: Örf ve Adet Hukuku
Pozitif hukukun yazılı kaynakları yanında yazısız,
yani yazılı olmayan kaynağı da vardır ki, bu kaynağa örf
ve adet hukuku denilmektedir.
Hukukun bazı bölümlerinde, örneğin ceza hukukunda
örf ve adet hukukunun kaynak olması asla söz konusu
değildir. Kanunla belirlenmemiş olan suç ve cezanın örf
ve adetle ortaya konulmasına imkan yoktur. Buna
karşılık, hukukun bazı bölümlerinde, örneğin medeni
hukuk, ticaret hukuku ve devletler umumi hukukunda örf
ve adet hukuku kuralları, yazılı kaynakların yanında tali
kaynak olarak önemli rol oynamaktadır.
Medeni hukuk bakımından örf ve adet hukukunun tali
kaynak olması demek, hakimin medeni hukuka ilişkin bir
anlaşmazlığı çözümlerken ilk defa yazılı kaynaklara
100- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

başvurması ve anlaşmazlığı çözümlemeye yarayacak

hukuk kuralını orada araması, yazılı kaynaklarda bir
ÇOZUMLU ONU
hukuk kuralı bulamadığı takdirde ikinci olarak örf ve adet
KAVRAMA TESTİ
hukukuna. yani yazısız kaynağa başvurması demektir.
Hakim ilk defa yazılı kaynaklara başvurmak zorunda
olduğu içindir ki, yazılı kaynaklara asli kaynaklar da
denilmektedir. 1. Anayasa Mahkemesi'ne göre, bir Kanun
Hükmünde Kararnamenin, konusu yönünden
Yardımcı Kaynaklar aşağıdaki niteliklerden hangisini taşımaması
gerekir?
Yardımcı kaynaklardan biri bilimsel görüşler, diğeri
ise yargısal kararlardır. Hakim, önüne gelmiş olan bir A) Önemli olma
anlaşmazlığı çözümlerken bu kaynaklara mutlaka B) Kısa süreli olma
başvurmak zorunda olmayıp dilerse bunlardan C) Uzun süreli olma
faydalanabilir; yani bu kaynaklar mecburi nitelikte D) Sosyal ve ekonomik haklarla ilgili olma
kaynaklar değildir. E) Zorunlu olma

Bilimsel Görüşler
Bilimsel görüşler genellikle tartışmalı olan hukuki
konularda hukuk bilgilerinin ileri sürmüş oldukları görüş,
düşünce ve kanaatlerdir. Buna doktrin veya öğreti 2. Anayasa Mahkemesi'nde doğrudan iptal davası
denilmektedir. açma hakkına aşağıdakilerden hangisi sahiptir?

Yargısal Kararlar A) Siyasi partiler

B) TBMM üye tamsayısının en az 1/5'i
Yargısal kararlar, mahkemelerin vermiş oldukları
C) TBMM üye tamsayısının en az 1/3 'ü
kararlarda bir sorunun çözümlenmesinde yardımcı rol
oynarlar. D) Başbakan
E) Bakanlar Kurulu

o
co

3. Aşağıda sayılanlardan hangisi TBMM'nin

görevlerinden biri değildir?

A) Kanun koymak, değiştirmek, kaldırmak

B) Sıkıyönetim ilan etmek
C) Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını
görüşmek ve kabul etmek
D) Bakanlar Kurulu'na belli konularda KHK çıkarma
yetkisi vermek
E) Savaş ilanına karar vermek

4. Aşağıda tüzükler için verilen bilgilerden hangisi

yantıştır?

A) Kanunların uygulanmasını göstermek veya

emrettiği işleri belirtmek üzere çıkarılır.
B) Kanunlara aykırı olamazlar.
C) Kanunların boşluğunu doldururlar.
D) Danıştay'ın incelemesinden geçerler.
E) Bakanlar Kurulu'nca çıkarılır.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ 101
5. Bölge idare mahkemesi için aşağıda verilen 9. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanlığına
bilgilerden hangisi yanlıştır? bağlı kuruluşlardan biridir?
A) Adalet Bakanlığı'nca kurulur. A) Devlet Denetleme Kurulu
B) İdare ve vergi mahkemesinin tek hakimle verdiği B) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
kararlara karşı yapılan itirazları kesin olarak C) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
karara bağlar. D) Rekabet Kurumu
C) Verdiği nihai kararlara karşı Danıştay'da temyize E) Türk Dil Kurumu
gidilebilir.
D) Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri
arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını 10. Kurallar hiyerarşisinin en üst sırasındaki norm
hangisidir?
kesin karara bağlar.
E) Bir başkan ve iki üyeden oluşur. A) Anayasa
B) Tüzük
C) Yönetmelik
6. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının D) Kanun
Anayasada belirtilen görev ve yetkileri arasında E) KHK
ver almaz?
A) Üniversite rektörlerini seçmek
B) Radyo Televizyon Üst Kurulu üyelerini seçmek 11. Aşağıdakilerden hangisi Medeni Hukuka girmez?
ve atamak A) Kişiler Hukuku
C) Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek B) Miras Hukuku
D) Kanunları yayımlamak C) Sigorta Hukuku
E) Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve çg D) Eşya Hukuku
yayınlamak "o
(X. E) Aile Hukuku
UU
Q
CO
(fi
o_
7. Aşa ğıda k ilerde n ha ngis i, ilk k e z 19 82
12. Yargı yetkisi kim tarafından kullanılır?
Anayasasıyla Cumhurbaşkanına tanınan
yetkilerden biridir? A) Cumhurbaşkanı
A) Başbakanın teklifi üzerine bakanların görevlerine B) Bakanlar Kurulu
son vermek, C) Bağımsız mahkemeler
B) Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM'ye D) Adalet Bakanlığı
E) Başbakan
geri göndermek
C) Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve
yayımlamak 13. Aşağıdakilerden hangisi adli yargı türü içerisinde
D) Kanunların Anayasaya aykırı olduğu yer almaz?
gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal
A) Vergi mahkemesi
davası açmak.
B) Sulh ceza mahkemesi
E) Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek.
C) Asliye hukuk mahkemesi
D) Sulh hukuk mahkemesi
E) Ağır ceza mahkemesi

8. Aşağıdakilerden hangisinin yönetmelik çıkarma 14. Aşağıdaki hukuk dallarından hangisinde örf ve
yetkisi yoktur? adete ver verilmez?
A) Enerji Piyasası Kurulunun A) Özel Hukuk Borçlar
B) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun B) Hukuku Ceza Hukuku
C) Rekabet Kurumunun C) Medeni Hukuk Ticaret
D) Diyanet İşleri Başkanlığının D) Hukuku
E) Karayolları Genel Müdürlüğünün E)
102- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

15. Aşağıdakilerden hangisi bilimsel görüşler ÇÖZÜMLER

içerisinde yer almaz? Anayasa Mahkemesi'ne göre, KHK'lerin konu
A) Makaleler B) Monografiler yönünden kısa süreli oiması, önemlilik, zorunluiuk ve
C) Sistematik eserler D) Kitaplar ivedililik gibi anayasada belirtilmeyen şartlar taşıması
E) Otobiyografiler gerekir.
(Cevap C)

16. Bir fiilin Ceza Kanununda yazılı ilkeye uygun Anayasa md. 150'ye göre göre iptal davası açabilme
olmasına ne ad verilir? hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhaiefeı
partisi meclis grupları TBMM üye tamsayısının en az
A) Manevi unsur C) B) Maddi unsur beşte biri tutarındaki üyelere aittir.
Kanuni unsur E) Kast D) Taksir
(Cevap B)
Anayasa md.122'ye göre sıkıyönetim ilan etmeye
17. Laiklik ilkesi hangi tarihte ve hangi Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar
anayasamızda ilk kez Kurulu yetkilidir.
yer almıştır? 1924 tarihinde
1929 tarihinde (Cevap B)
A) 1924Anayasasında,
1923 tarihinde Tüzükler Anayasa md.115/7'e göre kanunun
B) 1924Anayasasında,
1937 tarihinde uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri
C) 1921 Anayasasında,
1960 tarihinde belirtmek üzere çıkarılır. Yani tüzük kanun boşluğunu
D) 1924 Anayasasında,
E) 1960 Anayasasında, dolduramaz.
(Cevap C)
18. Aşağıdakilerden İYUK md. 46 Danıştay dava daireleri ile idare ve vergi
değildir? hangisinin yaptırımı manevi
mahkemelerinin nihai kararlarını temyiz edebilir.
A) Ahlâk kurallarının o
0J
Dolayısıyla Bölge idare mahkemesinin kararlarına
B) Hukuk kurallarının karşı temyiz yoluna başvurulamaz.
C) Din kurallarının
(Cevap C)
D) Görgü kurallarının
E) Ekonomi kurallarının Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri;
• TBMM'yi gerektiğinde toplantıya çağırmak
• TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
19. 1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi
• Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini
TBMM'nin görev ve yetkilerinden biri değildir?
göndermek
A) Anayasada öngörülen nedenlerle yurdun bir • Milletlerarası anlaşmaları onaylamak
yerinde veya bütününde sıkıyönetim ilan etmek • TSK'nın kullanılmasına karar vermek
B) Genel ve özel af ilanına karar vermek • Devlet Denet. Kurulu üyelerini ve Başkanını atamak
C) Savaş ilanına karar vermek
• YÖK üyelerini seçmek
D) Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını
• Üniversite rektörlerini seçmek
uygun bulmak
• Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek
E) Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun
hükmünde karamame çıkarma yetkisi vermek • Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek
(Cevap B)
Başbakanın teklifi üzerine bakanların görevlerine son
20. Aşağıdakilerden hangisi, hukuk tanımının temel vermek ilk kez 1982 Anayasasıyla Cumhurbaşkanına
unsurlarından biridir? tanınan yetkilerden biridir.
A) Maddi yaptırım (Cevap A)
B) Acımak
Kamu tüzel kişileri yönetmelik çıkarabilir. Oysa
C) İyilik etmek
Diyanet İşleri Başkanlığının yönetmelik çıkarma
D) Toplumdan soyutlamak yetkisi yoktur.
E) Yoksunluk
(Cevap D)
 -TEMEL YURTTAŞUK BİLGİSİ-
9. Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan "Devlet
Denetleme Kurulu"nda, idarenin hukuka
uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde
yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması
amacıyla her türlü inceleme, araştırma ve
denetlemeter yapılır.
(Cevap A)
10. Hukuk kuralları arasında bir sıralanış, bir
kademelenme vardır. Hukuk kuralları birbirinin
içindedir. Bir hukuk kuraiı kendisinden üstün bir
başka kurala uymak zorundadır. Bu basamaklar
içinde en üst kural devletin temellerini oluşturan
Anayasa kurallarıdır.
(Cevap A)
11. Medeni hukuk, düzenlemekte olduğu ilişkilerin
mahiyetlerine göre beş kısma ayrılır. Bunlar: kişiler
hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eşya hukuku ve
borçlar hukukudur.
(Cevap C)
12. Anayasamıza göre, yargı yetkisi Türk Milleti adına
bağımsız mahkemelerce kullanılır. Hakimler
görevlerinde bağımsız olup Anayasaya, kanuna,
hukuka ve vicdani kanatlarına göre hüküm verirler. __
Hiçbir organ, makam, merci veya kişi yargı yetkisinin -^
kullanıimasında mahkemelere ve hakimlere emir ve g
talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve ^
telkinde bulunamaz. a?
(Cevap C) -|
13. Adli yargı, adli mahkemelerdeki yargıdır. Adli yargı,: O
medeni yargı ve ceza yargısı olmak üzere ikiye ayrılır.
Böylece yargılama hukuku da medeni yargılama
hukuku ve ceza yargılama hukuku şeklinde ikili bir
ayrıma tabi tutulur.
(Cevap A)
14. Ceza hukukunda örf ve adet hukukunun kaynak
olması asla söz konusu değildir. Kanunla
belirlenmemiş olan suç ve cezanın örf ve adetle
belirlenmesine imkan yoktur. Buna karşılık, hukukun
bazı bölümlerinde, örneğin medeni hukuk, ticaret
hukuku ve devletler umumi hukukunda örf ve adet
hukuku kuralları, yazılı kaynakların yanında tali
kaynak olarak önemli rol oynamaktadır.
(Cevap C)
15. Bilimsel görüşler genellikle tartışmalı olan hukuki
konularda hukuk bilgilerinin ileri sürmüş oldukları
görüş, düşünce ve kanaatlerdir. Buna doktrin veya
öğreti denilmektedir. Makaleler, monografiler,
sistematik eserler, kitaplar bilimsel görüşler içerisinde
yeralır.
(Cevap E)
103
16. Kanunİ unsur, fiilin ceza kanununda yazılı tanıma
uygun olmasıdır. Maddi unsur, harici bir fiilin
varlığıdır. Manevi unsur, fiilin kusuru bir irade
tarafından yaratılmış olmasıdır ki, buna da kısaca
kusurluluk denilmektedir. Kast, "kanunun suç saydığı
bir eylemi ve onu meydana getirecek hareketin
sonuçlarını bilerek ve isteyerek işlemek iradesi"dir.
Taksir ise, "idare olarak işlenen bir icra ya da ihmal
eyleminden, fail tarafından istenmemiş olmalarına
karşın, kanunun cezalandırdığı sonuçların meydana
gelmesi halidir".
(Cevap C)
17. İlkeler 1924 anayasasında 5 Şubat 1937'de yapılan
bir değişiklikle Anayasaya konmuştur. Söz konusu
maddede yapılan değişiklik: "Türkiye Devleti
Cumhuriyetçi, milliyetçi, haikçı, devletçi, laik ve
inkılâpçı'dır, resmi dili Türkçe'dir, makamı Ankara
şehridir."
(Cevap D)
18. Verilenlerden hukuk kurallarının yaptırımı manevi
değildir. Hukuk, sosyal hayatta kişiler ile kişiler veya
kişiler ile toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen,
maddi yaptırımlı, yani uyulması zorunlu kuralların
bütününden ibarettir.
(Cevap B)
19. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
(Anayasamızın 87. mad):
"Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri,
kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak;
Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek;
Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde
karamame çıkarma yetkisi vermek;
Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve
kabul etmek;
Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek;
Milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun
bulmak,
TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun
kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek ve
Anayasa'nın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri
kullanmak ve görevleri yerine getirmek.
Maddede öngörülen diğer görevler arasında
Cumhurbaşkanmı seçmek görevi de vardır.
Sıkıyönetim ve olağanüstü hal KHK'ları
Cumhurbaşkanının Başkanlığında toplanan Bakanlar
Kurulu tarafından çıkarılır.
(Cevap A)
20. Hukuk, sosyal hayatta kişiler ile kişiler veya kişiler ile
toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen, maddi
yaptırımlı, yani uyulması zorunlu kuralların
bütününden ibarettir. (Cevap A)
104- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

ÇOZUMLU KONU Miras Hukuku, Medeni Hukukun bir daiıdır ve mirasa

KAVRAMA TE5Tİ ilişkin uyuşmazlıklar hukuk mahkemeierinde görülür.
(Cevap B)
1. Aşağıdakilerden hangisi, 1982 Anayasası'nda yer
alan laiklik ilkesinin gereklerinden biri değildir?
(99 DMS OÖ)
A) Dini inanç özgürlüğünün sağlanması 4. 1982 Anayasası'na göre aşağıdakilerden hangisi
B) Resmi bir devlet dininin olmaması Cumhurbaşkanı'nın yetkilerinden değildir? (2004
C) Devletin, din hizmetleriyle ilgilenmernesi KPSS)
A)
D) Devlet yönetiminin herhangi bir dinin vesayeti Kanun değişikliklerini gerek gördüğünde halk
altında bulunmaması oyuna sunma
B)
E) Din özgürlüğünün kötüye kullanılmaması Anayasa mahkemesine iptal davası açma
C)
Üniversite rektörlerini atamak
D)
Yabancı devletlere Türkiye devletinin
temsilcilerini göndermek
Gerek 1961 Anayasası'nda gerekse 1982 E)
Devlet Denetleme Kurulu başkanını ve üyelerini
Anayasası'nda Diyanet İşleri Başkanlığı'na yer
atamak
verilmiştir. Bu kanunun başlıca amacı dini duyguların
sömürülmemesi için dini konularda halkı
aydınlatmaktır.
(Cevap C) Cumhurbaşkanı gerekli gördüğünde "Kanun
değişikliklerini" deği! "Anayasa değişikliklerini" halk
o oyuna sunabilir.

2. (Cevap A)
1982 Anayasası'na göre, aşağıdakilerden hangisi g
yüksek mahkemelerden biridir? (99 DMS OÖ) g
o
CNJ

A) Bölge Idare Mahkemesi

^" BilgiNotu j
B) Yüksek Hakem Kurulu 5
C) Devlet Güvenlik Mahkemesi Anayasa değişikliği teklifi, beşte üç veya daha fazla
D) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu fakat üçte ikiden az oyla kabul edildiği takdirde
E) Uyuşmazlık Mahkemesi Cumhurbaşkanının kanunu tekrar görüşülmek üzere
Meclise iade etmesi veya kanunun halk oyuna
sunulması gibi iki ihtimal ortaya çıkar.
Cumhurbaşkanının iadesi halinde anayasa değişikliği
Anayasaya göre Yüksek Mahkemeler; Anayasa sürecinin devam edebilmesi için, meclisln bu kanunun
mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, üye tam sayısının en az üçte iki çoğunluğu ile aynen
Askeri Yüksek Mahkemeleri ve Uyuşmazlık kabul etmesi gerekir. Bu durumda Cumhurbaşkanı
Mahkemesidir. kanunu ya halk oyuna sunabilir, ya da onaylayarak
kesinleştirebilir. Cumhurbaşkanı beşte üçle üçte iki
(Cevap E) arasında oyla kabul edilmiş bir anayasa değişikliğini
iade etmezse halk oyuna sunulması zorunludur.
Anayasa değişikliğine dair kanun meclisteki oylamada
3. üçte iki veya daha büyük bir çoğunlukla kabul edildiği
Aşağıdakilerden hangisi nedeniyle açılacak takdirde ise üç ihtimal ortaya çıkmaktadır. Halk oyuna
dayalara ceza mahkemeleri bakmaz? (99 DMS sunmak, onaylayarak kesinleştirmek meclise iade
OÖ) etmek.
A) Dolandırıcılık
B) Miras
C) Hırsızlık
D) Yaralama
E) Cinayet
 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARU 105

GÜNCEL | Türkiye'nin Sosyo-Ekonomik Yapısına Genel Bakış 1

Bildiğiniz gibi KPSS'de 60 sorudan oiuşan Genel Kültür I.Birleşmiş Milletler ll.Ba.ti Avrupa Birliği
Testi'nin 3 sorusu "Güncel Bilgiier" adıyla
nitelendirdiğimiz Türkiye ve dünya ile ilgili sosyo- lll.İslam Kalkınma Bankası IV.Karadeniz
ekonomik konular kapsamında olmaktadır. Bu bölümün
çerçevesini çok kesin çizgilerle sınırlandıramamakla Ekonomik işbirliği Teşkilatı
birlikte, geçmiş yıllarda sorulan soruları göz önüne alarak
genel bir çerçeve belirleyebiliriz. Türkiye, yukarıdaki kuruluşlardan hangilerinde
kurucu üye olarak yer almıştır?
Bu kapsamda ekonomi, nüfus, turizm, eğitim, tarım,
ormancıiık, çevre sorunları, deprem, sağlık konusundaki A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III
önemli bilgiler ve gelişmeler özet şekilde sunulacaktır. D)l, III, IV E)ll, I Hv el V
Konuya geçmeden önce, 2005 KPSS'de sorulan Güncel
Bilgiler sorularını ve çözümlerini gözden geçirelim.

Türkiye; seçeneklerde belirtilen Batı Avrupa Birliği

tn
"tr.
oıu hariç diğer örgütlere (Birleşmiş Milletler, islam
Q Kalkınma Bankası, Karadeniz Ekonomik işbirliği
1. Türkiye'yi IMF ile ilişkilerde aşağıdakilerden m Teşkilatı) üyedir. Ancak bunlardan sadece
hangisi temsil etmektedir? (2005 KPSS) Karadeniz Ekonomik işbirliği Teşkilatı'nın kurucu
üyesidir. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilâtı
A) Devlet Planlama Teşkilatı (KEİT) Türkiye'nin inisiyatifiyle, 25 Haziran 1992
B) TC Merkez Bankası "5
>■
tarihinde İstanbul'da düzenlenen Zirve Toplantısıyla
C) Hazine Müsteşarlığı resmen işlerlik kazanmıştır.
D) Dış Ticaret Müsteşarlığı
(Cevap B)
E) Maliye Bakanlığı
ÇÖZÜM: Bankalar Kanunu'na göre Türkiye'de banka açma
yetkisini
Türkiye'yî IMF ile ilişkilerde Hazine Müsteşarlığı B) Bankalar Birliği
aşağıdakilerden
temsil etmektedir.
hangisi verir? D) Sermaye Piyasası Kurulu
IMF, Uluslararası Para Fonu (Intemational
Monetary Fund): 1944 yılında uluslararası para A) Bakanlar Kurulu C)
sisteminin esaslarını belirleyen Bretton VVoods Maliye Bakanlığı E)
Anlaşması gereğince kurulmuş ve 1 Mart 1947'den TC Merkez Bankası
itibaren fiilen çalışmaya başiamıştır. Merkezi
VVashington'dadır.
Ç&M&Ms
Türkiye IMF'ye 11 Mart 1947 tarihinde üye olmuştur. Türkiye'de bir bankanın kurulması ya da yurtdışında
İlk stand-by anlaşmasının yapıldığı tarih 1 Ocak kurulmuş bulunan bir bankanın Türkiye'de bir
1961. şubesinin açılmasına Bankacılık Düzenleme ve
Türkiye 43 yılda IMF ile 18 kez stand-by anlaşması Denetleme Kurulunun en az 5 üyenin olumlu oyuyla
aldığı karara dayanarak yapacağı öneri üzerine
yaptı.
Bakanlar Kurulu tarafından izin verilir. Kuruluş ya
18 stand-by'da toplam 47 milyar dolar kaynak
da Türkiye'de şube açılmasına ilişkin izinler izin
kullandı.
tarihinden itibaren 1 yıl içinde faaliyete geçilmemesi
IMF'ye 2005 yılı itibariyle 184 ülke üyedir. durumunda geçersiz olur.
(Cevap C) (Cevap A)
106- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi aşağıdaki 2000 yılında yapılan 14. Genel Nüfus Sayımına
kuruluşlardan hangisine bağlıdır? göre önemli sonuçlar aşağıda belirtilmiştir:
4.
» 1927 yılında yakl aş ık 13 milyon 600 bin ol an
A) Avrupa Konseyi B) Avrupa Birliği nüfusumuz 73 yılda beş kat artış göstermiştir.
C) Batı Avrtıpa Birliği D) NATO » Nüfus artış hızı azalmaktadır. Yıllık nüfus artış hızı,
E) Birleşmiş Milletler 1980-1985 döneminde binde 24.9, 1985-1990
döneminde binde 21.7 iken 1990-2000 döneminde
binde 18.3'e düşmüştür.
Avrupa Konseyi'ni kuran Londra Antlaşması'nı 5 » 1945 yıtından sonra ilk kez 1990-2000 döneminde
Mayıs 1949'da 10 Avrupa ülkesi imzalamıştır. nüfus artış hızı binde 20'nin altına düşmüştür.
Avrupa Konseyi'nin belkemiğini oluşturan Avrupa » Türkiye'nin yaş ve cinsiyet piramidi (nüfus piramidi)
ins an Hakları Sözleşmesi (AİHS) ise 4 Kasım incelendiğinde, çocuk ve genç nüfusun fazla olması
1950'de Roma'da imzalanmıştır. Türkiye, Avrupa dikkati çeker. Nüfusun % 551, 0-24 yaş dilimindedir.
Konseyi'ne, kuruluşundan üç ay sonra Yunanistan 25-39 yaş dilimi ise, nüfusun yaklaşık % 7'sini
ve İzlanda ile birlikte Ağus tos 1949'da davet oluşturmaktadır. 65 ve daha yukarı yaşlardaki nüfus
eclilerek, bu örgütün kurucu üyeleri arasında yer ise, ülke nüfusunun ancak % 4'lük payına sahiptir.
almıştır. Avrupa Konseyi'nin Organları
tİİÜTMB İYE'DŞNUF fLwwmm
1. Karar organı olan Bakanlar Komitesi, Sayım tarihi Nüfus Artış (%) Yoğunluk
2. Danışma organı olan Parlamenter Meclis
28.10.1927 13 648 270 18
3. Yerel yönetimlerin geliştirilmesini amaçlayan Yerel
20.10.1935 16158 018 21 21
ve Bölgesel Yönetimler Kongresi (YBYK).
4. Bir denetim organı olan Avrupa İns an Hakları 20.10.1940 17820950 20 11 23
Mahkemesi
21.10.1945 18790174 22 24
(Cevap A) 22.10.1950 27
20 947 188
TÜRKİYE'NİN DEMOGRAFİK YAPISI o 23.10.1955 24 064 763 28 31
ço
23.10.1960 27 754 820 29 36
Ülkemizd9 ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. 'a
Bu sayıma göre 13.648.270 olan nüfusun 3.305.879'u 24.10.1965 31 391 421 25 41
şehirlerde, 10.342.391 'i ise kırsal bölgelerde yaşıyordu.
25.10.1970 35 605 176 25 46
Son nüfus sayımı Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından 22
Ekim 2000 tarihinde uygulandı. 81 ilde yapılan bu 26.10.1975 40 347 719 25 52
sayımın sonucuna göre, ülkemizin nüfusu 67.803.927; il 12.10.1980 44 736 957 21 58
V9 ilç e merkezlerinin nüfusu 44.006.274, buc ak ve
20.10.1985 50 664 458 25 65
köyierin nüfusu ise 23.797.653 olarak belirlenmiştir.
21.10.1990 56 473 035 22 73
Türkiye, nüfus miktarı açısından komşuları arasında
birinci sırada yer almaktadır. Ülkemizin nüfusu, İran 22.10.2000 67 803 927 18 88
dışındaki komşularının tamamının nüfusu kadardır. 2003 Tahmıni 70 847 000
Avrupa ülkeieri ile kıyasladığımızda ise, 40 ülke içinde
2005 Tahmini 72 774 000
Almanya ve Rusya Federasyonu'ndan sonra üçüncü
sırada yer almaktadır.
Şehir (il ve ilçe Merkezleri) Nüfusu

;İİ!İİİİ 1927-1950 döneminde şebirlerde bulunan nüfusun

Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre 2000 yılı
itibariyle Türkiye'nin nüfusu 67.8 milyondur, Nüfus artış
hızında son yıllarda azalma gözlenmektedir. Söz konusu
verilere göre yıllık nüfus artış hızı binde 18.35 olmuştur.
Türkiye'de nüfusun en önemli özelliklerinden biri genç
olm as ıdır. T ürkiye dün yanın 9n hızlı k entl eş m e
sürecindeki ülkelerinden biridir. Ticaret ve sanayiinin 9n
fazla geliştiği bölge olan Marmara Bölgesi, 9n yüksek
nüfus yoğunluğuna sahip olan bölgedir. Bunun dışında
akarsu boylarında ve tarıma elverişli ovalarda da nüfus
kalabalıklaşmaktadır.
oranı önemli bir değişim göstermemiş, 1950 yılından
sonra şehirlerde bulunan nüfusun oranı hızla artmıştır.
Ülkemizd9 şehirlerde bulunan nüfus, köylerde bulunan
nüfusa göre çok büyük bir hızla artmaktadır. 1990-2000
döneminde şehirlerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı
binde 26.8 iken köylerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı
binde 4.2'dir. 1927-2000 dönemi dikkate alındığında,
ülkemizde 1985 yılından s onra ş ehirlerde bulunan
nüfusun köylerde bulunan nüfustan daha fazla olduğu
bir dönemin başladığı görülmektedir. Ülkemizde
şehirlerde bulunan nüfusun oranı son on yılda önemli
artış göstererek 1990 yılında yüzde 59 iken 2000 yılında
yüzde 64.9'a yükselmiştir.
 -GUNCEL: TURKIYE'NIN SOSYO-EKONOMIK KONULARI- 107

BÖLĞELERE GÖRE^EHİR VE KÖY NÜFÜSU VEİYIÜ.IKNÜFÜSİRTI

2000 Genel Nüfus Sayımı Yıllık nüfus artış hızı % Bolge Nüfusunun Turkiye
Nüfusuna Oranı
BÖLGELER j TOPLAM ŞEHİR KÖY TOPLAM I ŞEHİR KÖY
Marmara ] 17 365 027 13 730 962 3 634 065 26,69 | 28,26 21,00 25,6

Ege 8 938 781 5 495 575 3 443 206 16,29 j 23,50 5,76 13,2
Akdeniz 8 706 005 5 204 203 3 501 802 21,43 25,03 16,30 12,8

İç Anadolu | 11 608 868 8 039 036 3 569 832 15,78 İ 22,59 1,96 17,1
Karadeniz İ 8 439 213 4 137 466 4 301 747 3.65 21,48 -10,94 12,4
DoğuAnadolu I 6 137414 3 255 896 2 881518 13,75 I 35,37 -6,10 9,1
Güneydoflu Anadolu | 6 608 619 4143136 2 465 483 24,79 i 36,57 7,67 9,7
TOPLAM 67 803 927 44 006 274 23 797 653 18,28 26,81 4,21 100,0

nüfusu 114.724'tür. Bu illerin il merkezlerinin nüfusu

Bölgesel Dağılım
1990-2000 döneminde yedi coğrafi bölgenin
tamamının nüfusu artmaktadır. Bölgeler arasında en
yüksek artış hızı Marmara Bölgesinde, en düşük artış
hızı ise Karadeniz Bölgesinde gerçekleşmiştir. 1990-
2000 döneminde Marmara Bölgesinin yıllık nüfus artış
hızı binde 26.7, Karadeniz Bölgesinin yıllık nüfus artış
hızı binde 3.6'dır.
Ülke genelindeki nüfusun yüzde 26'sının bulunduğu
Marmara Bölgesi en fazla nüfusa sahip iken, nüfusun
yüzde 9'unun bulunduğu Doğu Anadolu Bölgesi en az
nüfusa sahiptir.
Bölgeler arasmda şehir nüfus oranı en fazla olan
bölge Marmara Böigesi iken en az olan bölge Karadeniz
Bölgesidir. Marmara Bölgesindeki nüfusun yüzde 79'u,
Karadeniz Bölgesindeki nüfusun ise yüzde 49'u
şehirlerde bulunmaktadır.
İllerin Nüfus Büyüklüğü
81 ilden toplam nüfusu en fazla olan ilk üç il
sırasıyla İstanbul, Ankara ve izmir'dir. Bu illerden
İstanbul'un toplam nüfusu 10.018.735, Ankara'nın
toplam nüfusu 4.007.860 ve İzmir ilinin toplam nüfusu
3.370.866'dır. Bu illerin il merkezlerinin nüfusu,
İstanbul'un 8.803.468, Ankara'nın 3.203.362 ve İzmir'in
2.232.265'tir.
İstanbul ilindeki nüfus, ülke toplamındaki nüfusun
yüzde 15'ini kapsamaktadır. Bir başka ifadeyle,
ülkemizdeki her yüz kişiden 15'i İstanbul ilinde
bulunmaktadır.
İstanbul, Ankara ve İzmir illerindeki nüfusun
çoğunluğu il merkezinde bulunmaktadır. İstanbul
ilindeki nüfusun yüzde 88'i il merkezinde bulunmakta
iken bu oran Ankara ilinde yüzde 80, İzmir ilinde ise
yüzde 66'dır.
Nüfus büyüklüğü en az olan ilk üç il Tunceli, Bayburt
ve Kilis illeridir. Tunceli ilinin toplam nüfusu 93.584,
Bayburt ilinin toplam nüfusu 97.358 ve Kilis ilinin toplam
sırasıyla Tunceli'nin 25.041, Bayburt'un 32.285 ve Kilis'in
70.670'tir. Tunceli, Bayburt ve Kilis illeri toplam nüfus
açısından son on yıl içinde nüfusları azalan iller
arasında yer almaktadır.
İllerin Nüfus Artışı
Son on yılda 81 ilden 66'sının nüfusu artarken
15'inîn nüfusu azalmıştır. Nüfusu azalan iller Artvin,
Çorum, Edirne, Kars, Kastamonu, Kırşehir, Sinop, Sivas,
Tunceli, Zonguldak, Bayburt, Bartın, Ardahan, Karabük
ve Kilis'tir.
81 il içinde nüfus artış hızı en yüksek olan ilk üç ii
sırasıyla Antalya, Şanlıurfa ve İstanbul'dur. 1990-2000
döneminde Antalya'nm yıllık nüfus artış hızı binde 41.8,
Şanlıurfa'nın yıllık nüfus artış hızı binde 36.6 ve
İstanbul'un yıllık nüfus artış hızı ise binde 33.1 olarak
gerçekleşmiştir.
81 il içinde nüfus artış hızı en düşük olan ilk üç il
sırasıyla Tunceli, Ardahan ve Sinop'tur. 1990-2000
döneminde Tunceli'nin yıllık nüfus artış hızı binde -
35.6, Ardahan'ın yıllık nüfus artış hızı binde -20.2 ve
Sinop'un yıllık nüfus artış hızı binde -16.2 olarak
gerçekleşmiştir.
Türkiye'nin demografik yapısı yıllar itibariyle
incelendiğinde, aşağıdaki özellikler dikkat
çekmektedir:
Nüfus miktarı hızlı bir şekilde artmaktadır.
Genç nüfus yaşlı nüfustan daha fazladır.
Erkek nüfus kadın nüfustan fazladır. Nüfusun
eğitim düzeyi sürekli yükselmektedir. Ortalama
insan ömrü uzama eğilimindedir. Kentsel
nüfus giderek artmaktadır. Yoğun iç ve dış
göçler yaşanmaktadır.
108- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-
NÜFUS ARTIŞININ NEDENLERİ
1. Doğurganlık oranının yüksek olması:
Doğurganlık, nüfus artışının doğal ve temel nedenidir.
Doğurganlık, doğum yapabilecek yaştaki (15-49)
kadınların doğurduğu ortalama çocuk sayısı olarak
tanımlanabilir. Ülkemizde doğurganlık oranı, gelişmiş
ülkelere oranla iki-üç kat daha yüksektir. Kırsal
k9simlerd9 doğurganlık oranı, kentlere göre daha
yüksektir. Türkiye'de eğitim düzeyi ile doğurganlık oranı
arasında ters orantılı bir ilişki dikkat çekmektedir. Eğitim
düzeyinin düşük olduğu kırsal bölgelerde doğurganlık
oranı yüksek, eğitim düzeyinin daha yüksek olduğu kırsal
yerlerde ise, doğurganlık oranı daha düşüktür. Bu
durumun temel nedeni, aile planlamasının kırsal kesimde
uygulanamamasıdır. Bir diğer neden ise, geleneksel aile
anlayışıdır.
2. Bebek ölüm oranlarının azalması: Anne-
babaların çocuk sağlığı konusunda eğitilmeleri, sayısı
artan ana-çocuk sağlığı m^rkezleri, sağlık personeli
sayısının sürekli olarak artması, salgın hastalıklarla
mücad9İ9 konusundaki başarılı faaliyetler vb.
uygulamaların bir sonucu olarak, Cılk9mizd9 bebek
ölümleri giderek azalmıştır. Sağlık alanındaki gelişmeler
sonucunda, bebek ölüm hızı 1980-1985 döneminde binde
83 iken, 1995-2000 döneminde binde 39.a düşmüştür.
Aynı dönemİ9r arasında doğuşta ortalama yaşam süresi
63 yıldan 69 yıla yükselmiştir.
3. Beslenme ve sağlık koşullarının iyileşmesi:
Ülkemizin artan gelişmişlik düzeyin9 paralel olarak,
besl^nme ve sağlık koşulları da günd^n güne
gelişmektedir.
4. Dış ülkelerden göç alma: Osmanlı döneminde
geniş bir coğrafyaya yayılan Türkler, 1923'ten itibaren
çeşitli sebeplerle Türkiye'ye dönmüşlerdir. İkili
anlaşmalar, nüfus mübadelesi, tecrit veya başka
sebeplerle, 1927-2004 yılları arasında 2.2 milyon kişi
Türkiye'ye gelmiştir.
HIZLI NÜFUS ARTIŞININ YOL AÇTIĞI
SORUNLAR
1. Kırsal Kesimden Kentlere Yoğun Göç
Kırsal Nüfus: Nüfusu 10.000'den az olan yerieşim
yerleri kırsal yerleşmeler, bu yerleşmelerin nüfusu da
kırsal nüfus olarak tanımlanır.
Kentsel Nüfus: Nüfusu 10.000'cten fazla olan
yerleşmeler k9nt yerleşmeleri, buralarda yaşayan nüfus
ise kentsel nüfus olarak ifade edilir.
Kırsai k^simdeki doğurganlık oranı kentlere göre
daha yüksek olmasına rağmen, kentlerdeki nüfus artışı
kırsal bölgelere göre daha fazladır. Çünkü Türkiye'de
kırsaldan kente doğru akan hıztı bir göç vardır.
Aslında gelişen sanayinin işgücü ihtiyacı açısından
göç normal ve hatta faydalıdır. Ancak göçlerin gelişmişlik
düzeyine oranla daha hızlı olması çok ciddi sorunlara yo!
açan sosyal bir sorun olmaktadır. Yoğun göçlerin yoi
açtığı başlıca sorunlar aşağıda belirtilmiştir.
a. Alt yapı yetersizliği: Yol, su, eiektrik, kanalizasyon
gibi altyapı tesislerinin yetersizliği
b. Ulaşım sisteminin tıkanması
c. Polisiye olaylardaki artış
d. Çevre kirliliği
e. Eğitim ve sağlık hizmetlerinin aksaması
2. Konut yetersizliği: Konut sayısındaki artış, nüfus
artışına yetişememektedir. Konut yetersizliği beraberinde
gecekondulaşma, çarpık kgntleşme, devlet arazisinin
yağmalanması gibi sorunlara yol açmaktadır.
3. Tarım alanlarının azalması: Meskenler, fabrikalar
ve yolların verimli topraklar üz^rine yapılması, ekonomisi
tarıma dayalı olan ülkemiz için çok ciddi bir tehlike
oluşturmaktadır.
4. Çevre sorunları: Nüfusun hızlı artması, kentlere
olan yoğun göç, denetimlerin yetersîzliği gibi bir çok
faktörün etkileşiminin sonucu olarak, hava-su-toprak V9
S9s kirliliği ortaya çıkmaktadır. Çevre kirliliği beraberinde
orman-su-toprak-maden gibi doğal kaynakların
azalmasını V9 ayrıca ruh sağlığının bozulmasını da
getirmektedir.
5. İşsizlik
İşsizlik, bir çok sosyal problemi beraberind9 getiren
önemli bir sorundur. Ülkemizde artma eğiliminde olan
yüksek bir işsizlik oranı vardır.
TÜRKİYE'DE İŞSİZLÎK ORANLARI
io.o --;
8.0 4
6.0 --.
4.0 -İ
2.0 -:
0.0 J-
o> cr> CD <y>
TÜRKİYE'DE KÖYDEN KENTE GÖÇ
1950'li yıllarda, iç göçün sebebi sanayileşme ve
kalkınma olarak bilinmektedir. Bu yıllarda şehirleşme hızı
%2.5 iken 1975 yılında %6'nın üstüne çıkmıştır. Şehirdeki
istihdam o.rtamı, eğitim ve sağlık kurumlarının varlığı ve
şehir hayatının çekiciliği kentleri cazibe m^rkezi haline
getirmiş ve kırsal bölgeden şehre doğru nüfus hareketini
 -GUNCEL: TURKIYE'NİN SOSYO-EKONOMIK KONULARI- 109

hızlandırmıştır. Diğer taraftan veraset yoluyla toprakların

parçalanması , verimli toprakların daha az sayıdaki Türkiye nüfusu giderek yaşlanıyor!
çiftçilerin elinde toplanması ve fakirleşme köylerden kaçış
Türkiye'deki yaşlı nüfusu gün geçtikçe artıyor. Sağlık
sebebi arasında sayılabilir. 1980 yılından sonra ise doğu
Bakanlığı verilerine göre 1985'teki nüfus sayımında 65
ve güneydoğu böigelerindeki terör nedeniyle can ve mal
yaş üzeri nüfus, toplam nüfusun yüzde 4,2'sini
güvenliğinin kalmayışı göçün en büyük etkeni haline
oluştururken, 1990'da bu oran 4,3'e, 1995'te 4,7'ye,
gelmiştir.
2000'de ise yüzde 5,6'ya yükseidi.
Göçün itici nedenleri:
2005 yılında 6,3 olan 65 yaş üzeri nüfus yüzdesinin 2010
yılında 7,1'e yükselmesini bekleniyor. Bunun nedeni ise
-Son yıllarda tarımda makineleşmenin yaratmış
ortalama yaşam süresinin uzaması olarak gösteriliyor.
olduğu boş iş gücü.
-Kırsal alanda nüfus artışına bağlı olarak arazi Nüfus Artış Hızı
bölüşümünün yaratmış olduğu yoksulluk.
Yılllardır bebek ölüm hızını düşürmek, doğum kontrolunü
-İstihdam olanaklarının olmayışı ve işsizliğin getirmiş yaygınlaştırmak ve nüfus artışını kontrol altına almak
olduğu tedirginlik. isteyen Türkiye bu amacına doğru ilerliyor. Sağlık
Bakanlığı'nı yaptığı bir araştırmaya göre ülkedeki
-Çok sayıda ilçe ve köyün GAP Projesi'nden dolayı
doğunganlık oranı yüzde 2,6'dan 2,2'ye gerilerken, b9bek
baraj göl havzaları altında kalması, diğer kırsal alanlarda
ölüm hızı da binde 42'den 28'e düştü.
ise terk edilen köylerde kalan az nüfusun da artık
kurtuluşu şehirde görmesi TURKİYE NÜFUSU VE AVRUPA BİRLİĞİ
-Terör olayları Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi'nin karar alma
Göçün çekici nedenleri: organlarında nüfus çok önemli bir unsurdur. Bu ve
benzeri kuruluşların parlam^ntolarında ülkeierîn temsil
-Kentlerin sahip olduğu olanakların yaratmış olduğu ,__ durumları nüfuslarına göre belirlenir. Türkiye bugün AB'ye
cazibe; ~ tam üye olsaydı, Avrupa Parlamentosu'nda Almanya ve
tr i ingiltere (99 milletvekili var)'den sonra Fransa ve İtalya ile
-İşarayışı, UJ i
eşit (87 milletvekili var) düzeyde milletvekiline sahip
C/î

-Çocuklarına daha iyi bir gelecek hazırlama isteği,
-Kaliteli eğitim ve sağlık olanaklarından faydalanma
beklentisi,
-Mutlu bir yaşam sürme düşüncesi, -
Kentte daha güvende olma hissi, -
w olacaktı. 2014 yılında Türkiye, o zamana kadar AB'ye tam
üy9 olursa, Almanya ile birlikte, Avrupa Parlamentosu'nda
en çok milletvekili bulunduran ülke olacaktır.
Ayrıca Avrupa Birliği'nin esas karar organı niteliğindeki
Bakanlar Konseyi'nde kararlar ağırlıklı oylama ile alınır.
Oy hakkı nüfus ile doğru orantılıdır.

Sosyal güvence arayışı Türkiye, AB'ye üye olduğunda büyük olasılıkla en büyük
ülkelerle aynı gruba girecek ve 10 oya sahip olacaktır.
-Kitle iletişim ve ulaşım tekniklerinde ve olanaklarında Yani nüfusunun büyüklüğünün de etkisiyle Avrupa'nın en
meydana gelen değişme ve gelişmeler. etkili ülkelerinden biri haline gelecektir.
-Göç etme, yer değiştirme (insani) eğilimi ki bu da
göçün evrensel nedenidir.
Bölgeler İtibariyle Net Göç Oranları
1985 - 90 yılları arasında en fazla göç alan
bölgelerimizin başında Marmara Bölgesi (yılda ortalama
binde 69) gelmekte olup, bu bölgemizi sırasıyla Ege
Bölgesi (yılda ortalama binde 25.5) V9 Akdeniz Bölgesi
(yılda ortalama binde 20) izlemektedir.
En fazla göç veren bölgelerimiz ise sırasıyla; Doğu
Anadolu (yılda ortalama binde eksi 82), Karadeniz (yılda
ortalama binde eksi 53), Güneydoğu Anadolu (yılda
ortalama binde eksi 30) ve iç Anadolu'dur (yılda ortalama
bindeeksi 16).
110 -GUNCEL: TURKIYE'NIN SOSYO-EKONOMIK KONULARI-

7.026.489 -356.159 19.94

487.276
Akdeniz B. 6^124316 5.347.659 -671.255 131.117 - -82.22

D.Anadolu B. 5.170.031 7.595.221 -381.698 432.390 25.52

564.679
EgeB. 6.746.769 5J 58.013^ 211.653
-355.819 ]_82.981_ -30.33 -

G.Anadolu B. 4.346.947 9.942.793 671.609

-821.715 -144.166 15.67
iç Anadolu B. 9.216.834 8/1 07.253 _ -793.984 - -150.106 -53.28
Karadeniz B. 7.962.047 13295^60^
1-525.195
684.543 68.93
Marmara B. 1J.097^514_ 56.473.035 -4.065.173 840.652
4.065.173
Türkiye 50.664.458

3. Türkiye'de nüfusun köy ve kentlere dağılımı

ÇOZUMLU KOHU inc elendiğinde, kents el nüfus oranının giderek
KAVRAMA TESTİ arttığı görülmektedir.

Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden

hangisidir?
1. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin nüfus
yapısının belirleyici özelliklerinden biri değildir? A) Köyden kente göç

A) Nüfus artış hızının dünya ortalamasına yakın B) Doğurganlık oranının kentlerde yüksek olması

olması C) Ekonomik sebepler

B) Bebek ölüm oranının dünya ortalamasınm D) Yurtdışından Türkiye'ye doğru yapılan göç

üstünde olması E) Ulaşım olanaklarının gelişmesi

C) Doğum oranının Doğu'dan Batı'ya doğru
gidildikçe düşmesi "o
£T
LU
D) Türkiye'nin göç alan ve göç veren bir ülke olması Q
£0
E) Genç nüfus oranının ç alışma yaşındaki nüfus </>
CL
^C
oranını aşması
2§

. : * ■
Nüfus artış hız ının en y üksek v e en düşük
"
5 olduğu bölgeler aşağıdakilerin hangisinde doğru
Ui
>■
olarak verilmiştir?

En Yüksek En Düşük
A) Akdeniz Böl. Doğu Anadolu Böl. Güney Doğu
2. Türkiye'deki nüfus artış hızı konusunda B) Ege Böl. Anadolu Böl. Karadenlz Böl. Doğu
aşağıdakilerden hangisi doğrudur? C) Marmara Böl. Anadolu Böl. Karadeniz Böl.
D) Marmara Böl.
A) Nüfus artış hızı giderek hızlanmaktadır
E) Ege Böl.
B) Nüfus artış hızı giderek yavaşlamaktadır
C) Nüfus artış hızı 1995-2000 döneminde en
yüksek seviyesine ulaşmıştır
D) Nüfus artış hızı 1995-2000 döneminde en düşük
seviyesine ulaşmıştır Türkiye'de en fazla ve en az
E) Nüf us artış hızı kırs alda k entler e g öre d ah a nüfusa sahip olan bölgeler aşağıdakilerden
fazladır hangisinde dogru olarak verilmiştir?

En Fazla EnAz
A Akdeniz Böl. Doğu Anadolu Böl.
)B Ege Böl. Güney Doğu Anadolu Böl
)C Marmara Böl. Karadeniz Böl.
)
D Marmara Böl. Doğu Anadolu Böl.
)
E Ege Böl. Karadeniz Böl.
)
 -GUNCEL: TURKİYE'NIN SOSYO-EKONOMIK KONULARI- 111

6. 1990-2000 döneminde, Şanlıurfa'nın nüfus artış hızı ÇÖZÜMLER

81 il içinde İstanbul'u da geçerek ikinci olmuştur.
Dünya yıllık nüfus artış hızı 2002'de % 1.2 düzeyinde
Bu durumun en önemli nedeni aşağıdakilerden iken Türkiye'de 1,8 düzeyindedir. Diğer
hangisi olabilir? seçeneklerdeki bilgiler nüfusumuzun belirleyici
özellikleri arasındadır. AB ülkelerinin nüfus artış hızı
A) Kent yaşamının giderek zorlaşması 0.22 ile Türkiye ortalarnasının hayli gerisindedir.
B) Marmara Bölgesindeki depremler
(Cevap A)
C) GAP projesi
Türkiye'de nüfus sürekli olarak artmaktadır, ancak
D) Terörle mücadele konusundaki başarılı
nüfus artış hızı yavaşlamaktadır. 1985'te °L25 olan
çalışmalar
nüfus artış hızı 1990'da % 22'ye, 2000 yılında ise %>
E) Doğurganlık oranının Şanlıurfa'da yüksek olması
18'e düşmüştür.
(Cevap B)
Bu durumun en önemli nedeni köylerden kentlere
7. Marmara Bölgesi'nin en fazla göç alan bölge
doğru yaşanan yoğun göçlerdir.
olmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden
hangisidir? (Cevap A)
A) Doğal felaketler Marmara Bölgesi binde 26,69 ile en yüksek,
Karadeniz Bölgesi ise binde 3,65 ile en düşük nüfus
B) Doğu bölgelerindeki terör olayları
artış hızına sahiptir.
C) Marmara Bölgesi'nin sosyo-ekonomik gelişmişlik
düzeyi (Cevap C)
D) İklim özellikleri 2000 yılında yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre
E) Devletin uyguladığı teşvik politikaları Marmara Bölgesi en yüksek nüfusa (17.365.027),
Doğu Anadolu Böigesi ise en az nüfusa (6.137.414)
£2 "o sahiptir.

8. Aşağıdakilerden hangisi hızlı nüfus artışının yol (Cevap D)

açtığı sorunlardan biri değildir? GAP projesi, bölgede tarıma elverişli olan topraklara
sulama imkanı getirmiştir. Şüphesiz tarım olanakları
A) İşsizlik beraberinde sanayi yatırımlarını da getirmiştir.
B) Tarım alanlarının azalması D Bunların sonucu olarak ortaya çıkan istihdam
C) Çevre kirliliği olanakları, Şanlıurfa'nın göç almasına sebep
D) Alt yapı yetersizliği olmuştur. Elbette bu durumda D ve B
E) Yetersiz iş gücü seçeneklerindeki etmenlerin de payı vardır. Ancak en
önemli faktör GAP projesidir.
(Cevap C)
Marmara Bölgesi ülkemizin sosyo-ekonornik
özellikleriyle en gelişmiş bölgesidir. Gelişen sanayi ve
ticaret olanaklarıyla istihdam imkanı yaratmakta,
ayrıca yüksek hayat standartlarıyla bir cazibe merkezi
olmaktadır.
(Cevap C)
İşsizlik, tarım alanlarının azalması, çevre kirliliği ve alt
yapı yetersizliği direkt olarak hıziı nüfus artışı ile
ilgilidir. Türkiye, hızlı nüfus artışının bir sonucu olarak
genç ve dinamik bir nüfusa sahiptir. iş gücü fazlalığı
vardır, çünkü iş olanakları, nüfus kadar hızlı
artmamaktadır.
(Cevap E)
 KPSS BİZİM İŞİMİZ! DOĞRU
KAYNAK = DOĞRU SONUÇ = KPSS DERGİSİ
YEDİİKLİM KPSS EGİTİM BİLİMLERİ DERGİSİ ABONELİĞİ 12 Savı x 4 YTL = 48 YTL

Nasıl Abone Olabilirim?

1- Abonelik ücretini aşağıda yazılı olan posta çeki veya banka hesaplarına yatınnız. 2-
Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi arayınız.
3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.
NOT: 1- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye! NOT: 2- Bu
kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabımız hediye!

YEDİİKLIM KPSS GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISIABONELIGI12 Savı x 4 YTL = 48 YTL
Nasıl Abone Olabilirim?
1- Abonelik ücretini aşağıda yazıh olan posta çeki veya banka hesaplanna yatınnız.
2- Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi arayımz.
3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.
NOT: 1- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk
50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU ya da Sorularla BORÇLAR HUKUKU kitabımız hediye!

HERIKI DERGIYE BIRDEN ABONELIK! (12 Savı Eğitinı + 12 Sayı GYGK) x 4 YTL = 96 YTL

NOT: 1- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabımız hediye!
NOT: 2- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye!

Nasıl Abone Olabilirim?

1- Abonelik ücretini aşağıda yazıh olan posta çeki veya banka hesaplarına yatınnız.
2- Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi arayınız.
3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.

NOT: Yediiklim bu kampanya üzerinde değişiklik yapma hakkını sakh tutar! Kampanya Yediiklim'in isteği üzerine sonlandırılabilir!

Yediiklim Eğitim Bilg. Yayıncılık San. ve Tic. LTD. ŞTÎ. hesap numaralan:
1- POSTA ÇEKİ= 191 30 17 (Tüm postanelerden yatırabilirsiniz!)
2- AKBANK SİNCAN Şubesi, Şube Kodu: 139, Hesap No: 0081982
3- ANADOLU FİNANS SÎNCAN Şubesi, Şube Kodu: 38, Hesap No: 212985
4- GARANTİ BANKASI SÎNCAN Şubesi, Şube Kodu: 465, Hesap No: 6298918
5- VAKIFBANK SÎNCAN Şubesi, Şube Kodu: 170, Hesap No: 00158 0072 8444 6916
6- İŞBANKASI SİNCAN Şubesi, Şube Kodu: 4282, Hesap No: 304210 678536

Yediiklim KPSS GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ve Yediiklim KPSS EĞİTİM BİLtMLERİ dergilerimiz ASİL YAYIN DAĞITIM tarafından
yayınlanacaktır.

Dergilerimiz geniş bir yazar kadrosu tarafından yayınlanacaktır. Doyurucu konu anlatımı, çözümlü ve cevaplı soruların bulunduğu, tüm çıkmış sorulann
çözümleriyle sunulduğu dergimiz bir çok soruyu aynen yakalayacak ve tüm soruları cevaplandırabilecektir. Dergimiz 2005 KPSS sınavı soruları da ayrıntıh
olarak incelenip, 2006 KPSS sınavında soru kaçırmayacak şekilde hazırlanmaktadır.

ABONE MERKEZİ (0.312) 276 98 77

EN GÜNCEL! EN KAPSAMLI! EN DOYURUCU!
NOTLAR:
1- Setimizi alan tüm abonelerimizin banka veya posta çeki dekontlannı saklamalannı öneririz. îhtilaf halinde YEDİİKLİM dekontun fotokopisini isteyebilir.
2- Dergiler ayda bir defa kargo (veya PTT) ile gönderilecektir. Kargo iicreti YEDİİKLİM tarafından ödenecektir. 3- Eğer abonenin
bulunduğu yerde kargo şubesi yoksa, kargo adrese teslim yapamıyorsa, dergiler size en yakın kargo şubesinin bulunduğu yere gönderilir.
Kargo tarat'ından size telefonla haber verilir. 4- Hediyeler ilk dergi ile birlikte
gönderilir. Eğer hediyenin basımı henüz tamamlanmamışsa hediye ikinci sayı ile gönderilir.

Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti. e-posta: asil@asilyayin.com.tr

Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara internet:asilyayin.com.tr

www.yediikiim.net www.asilyayin.com.tr www.yediiklim.com.tr