Mika WALTARITrylogia Rzymskacz

TAJEMNICAKRLES TWA
druga:
Przeoya z fiskiego Kazimiera ManowskaWydawnictwo Ksinica

LIST PIERWSZY

Marek Mezencjusz Manilianus do

Tulii.Pozdrawiam Ci.W moim poprzednim licie, Tulio, opowiadaem Ci o swojej

wdrwce z biegiem rzeki po Egipcie. Kiedy nastaa zima, na prno zatrzymaem si w Aleksandrii a do jesiennych sztormw, czekajc na Twj przyjazd. W miosnym zapamitaniu byem tak naiwny, 5je ani najbogatszy kupiec, ani najzagorzalszy obywatel nie przecignli mnie w gorliwoci, z jak witaem kady statek z Ostii i Brundyzjum. Co dzie bowiem, a do koca sezonu eglugowego, przychodziem do portu i natrtnymi pytaniami uprzykrzaem ycie wartownikom, celnikom i urzdnikom portowym. Poszerzaem tym sposobem wiedz, wysuchujc nowych opowieci o krainach Wschodu, lecz cho do blu wbijaem wzrok w morze, musiaem po przycumowaniu ostatniego statku z przykroci stwierdzi, e po prostu zakpia ze mnie.W tych dniach, Tulio, minie rok od naszego ostatniego spotkania, kiedy jak na to teraz patrz mamic mnie kamliwymi przysigami i obietnicami spowodowaa, e wyjechaem z Rzymu.Wysaem Ci poegnalny list, peen goryczy, w ktrym przysigaem ruszy do Indii i nigdy wicej nie wrci. S tam przecie nadal, i to piastujcy godno krlw, dawni greccy wadcy Aleksandrii, ktrzy teraz panuj nad obcymi im miastami. Przyznaj jednak, e ju w trakcie pisania wiedziaem, i tego nie uczyni. Nie mogem znie myli, e nigdy Ci ju wicej nie zobacz, moja Tulio.Przekroczywszy trzydziestk mczyzna nie moe ju by niewolnikiem mioci. Przycichem zatem, moja gwatowna namitno wygasa, lecz to mnie zawiodo do podejrzanych miejsc w Aleksandrii i do zepsucia. Nie kajam si, nigdy bowiem czowiek nie odwrci swoich czynw i nie zmieni tego, co zrobi. Jestem pewny, e kocham Ciebie, bo w niczyich ramionach nie zaznaem takiego ukojenia jak w Twoich. Dlatego pozostaniesz w moim sercu, najdrosza Tulio, cho zwidnie kwiat Twej modoci, zmarszczki pokryj gadkie lica, zmtnieje wzrok, wosy zrzedn i zby bd wypaday. Moe wtedy poaujesz, e dla kariery i zaszczytw powicia nasz mio. Albowiem wierz, e mnie kochaa, nie mog wtpi w szczero Twych przysig. W przeciwnym razie wszystko na tym wiecie stracioby dla mnie sens. Kochaa mnie, lecz czy nadal kochasz? Nie wiem.Z rozrzewnieniem wspominam, jak wycznie z myl o tym, by uchroni mnie przed utrat majtku, a moe i ycia, nakonia mnie kamliwymi obietnicami do opuszczenia Rzymu. Nigdy bym nie wyjecha, gdyby nie przysiga, e spotkamy si w Aleksandrii i razem tam spdzimy zim. Wiele znanych kobiet wyjeda samotnie na zim do Egiptu i nadal bdzie wyjedao na tyle znam rzymskie biaogowy. Wrciaby rzecz jasna na wiosn, zaraz na pocztku sezonu eglugowego. Przez tyle miesicy, Tulio, moglimy by razem...Ja tymczasem marnowaem zdrowie fizyczne i duchowe. Sporo podrowaem i do obrzydzenia wydrapywaem Twe imi i symbole mioci na prastarych murach i kolumnadach wity. Z nudw pozwoliem si nawet wtajemniczy w sekretne obrzdy Izydy, cho byem ju starszy i bardziej sceptyczny ni owej

niezapomnianej nocy w Bajach, kiedymy lubowali w czasie misterium ku czci Dionizosa. Tamtego uniesienia ju z siebie nie wykrzesaem, nie potrafiem te da wiary tym ogolonym kapanom. Znowu czuem niedosyt i byem pewien, e za marn wiedz pac zbyt wiele.Nie chc, by z kolei pomylaa, e obracaem si wycznie w doborowym towarzystwie kapanw i kapanek Izydy. Skde! Nawizywaem te znajomoci z aktorami, muzykami, a nawet gladiatorami. Obejrzaem kilka greckich sztuk teatralnych z dawnych lat,ktre mona by przetumaczy i wystawia po acinie. Gdyby mi tylko zaleao na sawie! Opowiadam Ci to wszystko, aby wiedziaa, e mi si czas w Aleksandrii nie duy. To miasto zajmuje czoowe miejsce w wiecie, jest bardziej ni Rzym wykwintne, ale zblake i wyniszczone. Najwicej jednak czasu spdzaem w Muzeum, czyli w bibliotece pooonej w pobliu portu. Cho naleaoby raczej mwi w bibliotekach", te gmachy bowiem stanowi spor cz miasta. A mimo to wszyscy skar si na ciasnot pomieszcze bibliotecznych.Starcy, ktrzy yj histori minionej epoki, s przekonani, e po spaleniu przez Juliusza Cezara, kiedy by tu namiestnikiem, floty egipskiej i portu, biblioteka nigdy nie wrci do dawnej wietnoci. W czasie owej strasznej poogi spono wraz z budynkami sto tysicy zwojw bezcennych starych arcydzie. Zanim wdroyem si w sztuk korzystania z tych ksigozbiorw i odnajdywania w katalogach tego, czego szukaem, miny cae tygodnie. Ocenia si, e samych komentarzy do Iliady" jest tu dziesitki tysicy zwojw, nie mwic o objanieniach do Platona i Arystotelesa, ktrym powicono osobny gmach. Poza tym jest w Muzeum nieskoczenie duo zwojw nigdzie nie rejestrowanych. Podejrzewam, e po zoeniu tutaj nikt ich nawet nie tkn, nie mwic o przeczytaniu.Sdz, e ze wzgldw politycznych nikomu nie zaley na wyciganiu z lamusa starych przepowiedni, ktrymi si zainteresowaem, a tym bardziej na zaznajamianiu mnie z nimi. Musiaem dociera do nich okrn drog, przez osobiste kontakty z ludmi pozyskiwanymi sutymi obiadami i podarunkami. W bibliotece opacani s kiepsko i jak to zwykle bywa z mdroci idzie w parze bieda, albowiem tacy jak oni ponad wszystko kochaj ksiki, wiedza zastpuje im cay wiat, a zwoje pergaminu chleb powszedni. W ten sposb udao mi si wyowi z bibliotecznych schowkw wiele, bardzo wiele proroctw i przepowiedni, zarwno znanych, jak i zupenie zapomnianych. Ciekawe, e od prawiekw przepowiednie ludw si powtarzaj, wszystkie s te jednakowo mgliste i niewiarygodne, podobnie jak orzeczenia wyroczni. Mwic uczciwie, w caym labiryncie przepowiedni wielokrotnie przewijao si pewne greckie podanie, pene garstw i faszywych sdw o kraju, ktrego nazwy nie pamitam, i zamieszkujcych go ludziach. Miaem wtedy ochot rzuci w kt te spleniae papirusy i zgodnie z reguami sztuki zacz notowa wasne myli i spostrzeenia. Jednake, pomijajc moje pochodzenie, czuj si za bardzo Rzymianinem, aby pisa wycznie o sprawach prywatnych.W bibliotece s take dziea z zakresu sztuki kochania, ktre zawstydziyby nieboszczyka Owidiusza i dowiody mu, jak si wykaza naiwnoci. To dawne teksty greckie bd tumaczone na grecki z egipskiego i doprawdy nie umiem oceni, ktre s bardziej wyrafinowane. Przeczytaem kilka i miaem dosy. Od czasw boskiego Augusta zwoje podobnej treci zamyka si w specjalnych pomieszczeniach, zakazujc ich kopiowania i udostpniajc je tylko badaczom.Wracam wszake do przepowiedni. Jedne s stare, inne nowe. Stare interpretowano ju dla potrzeb Aleksandra, a take boskiego Augusta, ktry wiat uspokoi. Badajc te omwienia coraz wyraniej sobie uwiadamiaem, e najwiksz pokus dla badacza jest zalene od epoki i jego indywidualnoci objanianie proroctw.Jednego tylko jestem cakowicie pewien, a przekonanie owo potwierdziy zarwno wydarzenia naszych czasw, jak i ukad gwiazd. Ot wiat przechodzi do nowej epoki, ktrej znaki rozpoznawcze bd inne ni obecnej. Fakt to tak wyrany i oczywisty, e pod tym wzgldem panuje zgodno wrd astrologw Aleksandrii, Chaldei, Rodosu i Rzymu. Jest rzecz ze wszech miar zrozumia, e z

wejciem Soca w znak Ryb wi si narodziny wadcy wiata. Czy tym wadc by Cezar August, ktremu ju za ycia oddawano w rzymskich prowincjach cze bosk? Jak Ci ju w Rzymie opowiadaem, mj przybrany ojciec Marek Manilianus nadmienia w swoim dziele Astronomica" o spotkaniu Saturna i Jowisza w konstelacji Ryb. Co prawda z przyczyn politycznych musia opuci ten fragment w opublikowanej ksice, niemniej w fakt potwierdzaj wspczeni astrologowie. Jeli przyszy wadca wiata rzeczywicie wwczas si narodzi, powinien mie teraz okoo trzydziestu siedmiu lat. Sdz, e co bymy ju o nim usyszeli.Dziwisz si na pewno, e tak otwarcie pisz w licie o sprawach, o ktrych jeszcze niedawno szeptaem ukradkiem jako o najwikszych tajemnicach. Pamitasz wit w Bajach przy kwitncych krzewach r? Wtedy wierzyem, e nikt na wiecie nie rozumie mnie lepiej od Ciebie. Teraz mam wiksze dowiadczenie, do proroctw podchodz wic w sposb dojrzay. Pewien na wp ociemniay uczony powiedzia mi w bibliotece szyderczo, e przepowiednie s domen modych. Po przeczytaniu tysica ksiek budz si bowiem w czowieku przygniatajce refleksje, a przeczytawszy dziesi tysicy zmienia si w ponuraka. Pisz za tak otwarcie, poniewa w naszych czasach niepodobna zachowa co w tajemnicy. Najtajniejsze rozmowy daj si podsucha i przekaza innym, nie ma takiego listu, ktrego nie mona by przeczyta i skopiowa. yjemy w czasach nieufnoci, dlatego dochodz do wniosku, e najlepszym lekarstwem na przetrwanie jest szczero wypowiedzi i wyraanie na gos swoich myli.Dziki spadkowi, o ktrym Ci wiadomo, jestem a nadto bogaty, aby zaspokaja swoje najwybredniejsze zachcianki, lecz nie na tyle majtny, by warto mnie przeladowa. Z racji swego pochodzenia nie mog zreszt nawet bym nie chcia stara si o stanowiska pastwowe. Nie ma we mnie dzy takich zaszczytw.Gwiazdy wskazyway na wschd. Nakonia mnie do opuszczenia Rzymu, aby si ode mnie uwolni, niewierna Tulio, bo staem si dla Ciebie niewygodny. Ja za upieraem si, a moe i zaklinaem, e niemal namacalnie czuj blisko wadcy wiata, albowiem czas by najwyszy, aby si pojawi. Chciaem jako jeden z pierwszych by przy nim, suy mu, a w nagrod zosta Twoim czwartym lub pitym maonkiem. Jak moga tak zadrwi sobie ze mnie!Nie ma obawy. Takie idee nie mog by powodem przeladowa. Wadcy wiata ani widu, ani sychu. Wiedziano by o nim w Aleksandrii, centrum gadulstwa, filozofii i intryg. Zreszt sam Tyberiusz trzydzieci siedem lat temu wiedzia o koniunkcji Jowisza i Saturna. Rwnie dobrze wie o tym czowiek, ktrego nazwiska nie ma powodu w licie wymienia. Ale on mocno wierzy, e wadca wiata nie nadejdzie ze wschodu.Tulio, moja najdrosza! Mam wiadomo, e badanie proroctw jest dla mnie tylko namiastk tego, czego nie mog osign. Musz kierowa uwag na inne tory, byle dalej od Ciebie. Rano, kiedy si budz, pierwsza moja myl biegnie ku Tobie, z myl o Tobie zasypiam. Ogldaem Ci w snach i potem cae noce nie mogem spa. Zwoje pergaminu nie zastpi mczynie ukochanej kobiety.Wnioski, jakie wysnuem z prowadzonych bada, zdecydoway, e zabraem si do studiowania witych ksig ydowskich. W Aleksandrii du saw cieszy si niejaki Filon, filozof ydowski, ktry omawia ksigi rwnie alegorycznie, jak Grecy i Rzymianie dziea Homera. Filon uwaa, e dziki greckiej filozofii religia ydowska stanie si bardziej czytelna. ydw i ich religi znasz; przecie w Rzymie podobnie jak w Aleksandrii odizolowali si i nie chcieli skada ofiar rzymskim bogom. Wiele osb wanie dlatego ich unika. Wprawdzie sporo rodzin na ydowsk mod wituje dzie sidmy, ale wikszo gardzi narodem uznajcym tylko jednego Boga, w dodatku Boga, ktry nie posiada adnego wizerunku.W kadym razie w witych ksigach ydowskich przetrwaa, cho nie bez kopotw, jedna z najstarszych wiekiem przepowiedni o nadejciu wadcy wiata. T przepowiedni prorocy ydowscy przekazywali przez wieki i dziki temu zachowaa si najwierniej ze wszystkich podobnych. Przyszego wadc wiata zw mesjaszem". Kiedy on dojdzie do wadzy, ydzi zapanuj nad wiatem. Takie zuchwae

proroctwo ma uzasadnienie tylko wwczas, kiedy suy pokrzepieniu poczucia narodowego. Nard ydowski przeszed haniebne i godne poaowania koleje losu: niewol w Egipcie i podobne jarzmo w Babilonii. Dopiero Persowie pozwolili im wrci do wasnego kraju. Ich wityni wiele razy rabowano, a w kocu cho niechccy spali j Pompejusz. ydzi tym jeszcze rni si od innych narodw, e maj tylko jedn wityni. Znajduje si ona w ich witym miecie, Jeruzalem. Synagogi, ktre wznosz we wszystkich miastach na caym wiecie, nie s wityniami, tylko miejscami zgromadze, gdzie piewnym gosem odczytuj i objaniaj wite ksigi. Wielu ludzi nienawidzi ydw z powodu proroctwa, i spord nich narodzi si krl krlw, ktremu zawdzicza bd swoje panowanie nad wiatem. Dlatego gono si ju tym nie chwal, tylko dziel si midzy sob tajnikami proroctwa, zamknwszy drzwi przed wcibskimi.Niemniej sama przepowiednia nie jest tajemnic. Kiedy spostrzegaj u kogo przychylny stosunek do ich nauk, chtnie pomagaj mu w zrozumieniu witych tekstw. Tak dzieje si przynajmniej w Aleksandrii. Uczeni w Pimie, midzy innymi Filon, omawiaj przepowiednie za pomoc alegorii, zapewniano mnie jednak, e mona je przyj dosownie. Gwoli uczciwoci musz przyzna, e tylko wwczas, gdybym od dziecka wzrasta w tej religii, mgbym uwierzy w owe teksty, suto zdobione omwieniami. Ale przyznaj rwnoczenie w porwnaniu z innymi zagmatwanymi proroctwami teksty przepowiedni judejskich s stosunkowo klarowne.Judejscy uczeni Aleksandrii nale do wolnomylicieli, w ich gronie niewtpliwie znajduj si prawdziwi filozofowie, ktrzy nawet nie wzbraniaj spoywania posiku z obcymi. Zaprzyjaniem si z jednym uczonym, ydowskim modziecem, i razem wypilimy sporo czystego wina. Takie wypadki zdarzaj si w Aleksandrii. Kiedy sobie podochoci, przekonywa mnie z entuzjazmem, e wnet zjawi si mesjasz, a wraz z nim nastpi panowanie Judei nad wiatem. Aby mi udowodni, jak dosownie wierz Judejczycy nie wyczajc ich wadcw w przepowiedni o mesjaszu, opowiedzia mi, e ich potny krl, Herod Wielki, na kilka lat przed swoj mierci kaza wymordowa wszystkie niemowlta pci mskiej w caym miecie, poniewa uczeni Chaldei, ledzc pewn gwiazd, szli jej tropem a do owego miasta i naiwnie ogosili, e nowy krl si narodzi. Herod oczywicie pragn utrzyma tron dla swego rodu. Wydaje si, e by rwnie nieufny, jak pewien znany staroytny wadca, ktry na staro znalaz schronienie w pustelni na wyspie.Czy wiesz, Tulio, e ta makabryczna opowie mnie zafrapowaa? Znaem dat mierci Heroda, wic z atwoci obliczyem, e zbrodnia miaa miejsce wanie w czasie spotkania Saturna z Jowiszem. Tak wic opowiadanie potwierdzio, e koniunkcja gwiazd wzbudzia niepokj nie tylko na Rodos i w Rzymie, ale i wrd ydw i uczonych na caym Wschodzie. Czy sdzisz, e przyszego mesjasza zamordowano w kolebce? zapytaem.Mody uczony judejski rozemia si i powiedzia z brod mokr od wina: A kt mgby zabi mesjasza? Herod by ju chory i rozum mu odjo! Ale wyranie by przestraszony, rozejrza si dookoa i doda: Tylko przypadkiem nie pomyl sobie, e mesjasz si wtedy narodzi. Czas jeszcze nie by dany. Na pewno ju bymy o nim usyszeli. Zreszt w kadej epoce rodzi si jaki faszywy mesjasz i budzi niepokj prostego ludu Jeruzalem.Co musiao go jednak drczy, kiedy bowiem wypi jeszcze troch wina, rzek znaczco: Za czasw Heroda wielu ludzi ucieko z Jeruzalem i z innych miast do Egiptu. Jedni tam zostali, inni po jego mierci wrcili w rodzinne strony. Chcesz powiedzie, e nowo narodzonego mesjasza ukryto w Egipcie, by unikn przeladowa Heroda? Jestem saduceuszem odpar. Chcia widocznie podkreli, e nie jest zbyt przesiknity tradycj ydowsk. Czyli mam wtpliwoci. Nie wierz, jak faryzeusze, w niemiertelno duszy. Kiedy czowiek umiera, ley wycignity i ju go nie ma. Tak jest napisane. Poniewa tylko raz yjemy na tym wiecie, rozum podpowiada, by si tym cieszy. Nasi wielcy wadcy niczego sobie nie odmawiali; nadmiar rozkoszy ycia zmieni mdrego Salomona w ponurego starca. Naiwn pobono powinny

okazywa nawet najbardziej uczone gowy. Ale kiedy czowiek wypije troch wicej mocnego wina, co te jest grzechem, przyjmuje za wiarygodne to, w co na trzewo nigdy by nie uwierzy. Dla przykadu opowiem ci bajk, ktr mi przekazano, gdy skoczyem dwanacie lat, a wic w chwili, gdy uznano mnie za dojrzaego. Wiedz; e u ydw w dni witeczne nikomu nie wolno wykonywa adnej pracy rcznej. Za czasw krla Heroda z Betlejem w ziemi judejskiej uciek stary rzemielnik z mod on i nowo narodzonym synkiem. Znaleli schronienie w Egipcie, w gajach drzew balsamowych. w m y z pracy swoich rk i nikt o nich le nie mwi. Ale w pewien szabatowy dzie ydzi z wioski spostrzegli maego chopca, ktry lepi z gliny jaskki. Zbili jego matk, poniewa chopiec naruszy prawo szabatu. A on tchn oddechem na glin i ywe jaskki wzbiy si w powietrze. Wkrtce po tym wydarzeniu caa rodzina znikna z owej miejscowoci. Mylisz spytaem zaskoczony, bo wiedziaem, e nie uchodzi za czowieka przesdnego mylisz, e uwierz w te dziecinne bajdy? Nie chciaem ci wcale przekona stwierdzi. Potrzsn gow i spojrza przed siebie wypukymi oczami. By przystojny i peen godnoci, jak wielu Judejczykw jego pokolenia. Moim zdaniem ta dziecica legenda wiadczy tylko o tym, e za czasw Heroda ucieka do Egiptu nadzwyczaj bogobojna i mimo ubstwa bardzo wyrniajca si rodzina. Jeli do bajki podej racjonalnie, to mona przyj, e matka, bronic maego przestpcy, tak umiejtnie powoywaa si na Ksigi, e zamkna usta oskarycielom. Jej egzegeza moga by tak skomplikowana, e po prostu o niej zapomniano. Przecie na podstawie naszych Ksig mona udowodni wszystko. Kiedy rodzina znikna rwnie tajemniczo, jak przybya, ludzie upikszyli cae wydarzenie przez nadanie dziecku cech nadzwyczajnoci. I zakoczy swj wywd: Chciabym mie umys dziecka i tak jak ono wierzy Ksigom. O ile byoby mi lej. A tak balansuj na pograniczu dwch wiatw. Grekiem nigdy nie bd, w gbi serca nie czuj si ju dzieckiem Abrahama.Nazajutrz gowa mi pkaa, ciao miaem obolae, co nie po raz pierwszy zdarzyo mi si w Aleksandrii. Cay dzie spdziem w ani. Po kpieli, masau, gimnastyce i dobrej strawie zapadem w stan p snu, p jawy, zupenie jakby realny wiat oddali si ode mnie, a ciao stao si cieniem. Miewaem ju takie stany halucynacji, ich prardem jest moje pochodzenie nie bez powodu nadano mi miano Mezencjusza, legendarnego krla Etruskw. Czowiek w takim stanie jest najbardziej podatny do odbioru znakw, a rwnoczenie najtrudniej mu przychodzi odrnianie znakw prawdziwych od faszywych.Kiedy wynurzyem si spod portyku ani, uderzy mnie soneczny ar, a popoudniowe soce byskawicami bio po oczach. Nadal byem w stanie halucynacji. Bez celu, nieobecny duchem bkaem si po zgiekliwych ulicach, a jaki przewodnik, biorc mnie za cudzoziemca, uczepi si mnie i najpierw gorco, a potem wrcz nachalnie namawia na zwiedzanie domu publicznego w Kanopos, latarni Faros albo obejrzenie byka Apisa w jego wityni. Przewodnik by uparty i nie mogem si od niego uwolni. W pewnym momencie jego gadanie przerwa chrapliwy jazgot. Brudnym palcem wskaza na rdo tego haasu mwic: Spjrz na yda!W kcie targu warzywnego sta odziany w skry mczyzna. Brod i wosy mia zwichrzone, twarz wymizerowan, a nogi spierzchnite i poranione. Sta z oczami w sup i monotonnym, zachrypnitym gosem woa co w jzyku aramejskim. Przewodnik uwaa, e nie rozumiem tych okrzykw. Lecz jak Ci wiadomo po latach modoci spdzonych w Antiochii doskonale rozumiem aramejski i nawet swobodnie nim si posuguj. W tamtych dawnych czasach marzya mi si nawet posadka skryby u prokonsula ktrej ze wschodnich prowincji. Dopiero po szkole w Rodos lepiej sprecyzowaem cel swojego ycia. wietnie zrozumiaem, co gosi ydowski prorok pustynny. Chrapliwym, jazgoczcym gosem dar si na cae gardo: Kto ma uszy, niech sucha! Krlestwo Boe nadchodzi! Prostujcie mu drogi! On gosi nadejcie ydowskiego krla objania przewodnik. Tylu pomylericw pcha si z pustyni do miast, e strae nie nadaj z chostaniem. Zreszt polityka wadz chtna jest

skcaniu ydw midzy sob. Dopki bd si nawzajem okada kijami, my, ludzie gimnazjonw, moemy spa spokojnie. Nie ma narodu bardziej krwioerczego od ydw. Na szczcie bardziej nienawidz swoich sekt ni nas, ktrych nazywaj poganami.Przez cay czas ochrypy, krzykliwy gos powtarza wezwanie, wic utrwalio si ono w mojej pamici. Prorok gosi nadejcie krlestwa w wczesnym stanie ducha nie mogem tego przyj inaczej, jak tylko jako znaku dla siebie. I stao si tak, jakby wszystkie czytane przeze mnie w cigu zimy przepowiednie nagle zrzuciy faszyw powok mglistych sw i jasno okreliy: Krlestwo Boe jest blisko".Przewodnik nadal gada, trzymajc si mego paszcza: Zblia si ydowska Paschamwi ostatnie statki i karawany z pielgrzymami wyruszaj do Jeruzalem. Zobaczymy, jakie w tym roku wybuchn rozruchy. Chciabym ujrze wite ydowskie miasto powiedziaem. Mdra myl, panie! zawoa. witynia Heroda zaiste jest cudem wiata! Podrny, ktry jej nie zobaczy, nie widzia niczego. Rozruchami si nie przejmuj, tak sobie tylko zaartowaem. W Judei drogi s bezpieczne, a w Jeruzalem panuje rzymski rygor. Dla utrzymania porzdku stacjonuje tam cay legion onierzy italskich. Trzymaj si tylko dwa kroki za mn, a na pewno przy moich koneksjach uda si zdoby dla ciebie bilet na statek do Joppy lub Cezarei. Oczywicie przewonicy najpierw bd twierdzi, e przed witami wszystkie miejsca s ju sprzedane. Ale przecie to byby skandal, gdyby tak znamienity Rzymianin odszed z kwitkiem.Przewodnik tak mocno cign mnie za poy paszcza, e mimo woli szedem za nim a do kantoru armatora syryjskiego, usytuowanego zaledwie par krokw od bazaru. Okazao si, e nie jestem jedynym cudzoziemcem, ktry marzy o spdzeniu Paschy w Jeruzalem. Oprcz ydw, przybyych z caego wiata, wybierali si tam liczni zwykli turyci w poszukiwaniu atrakcji. Po szaleczym targowaniu si, jakie potrafi zademonstrowa tylko Grek z Syryjczykiem, nagle zorientowaem si, e mam zakupione miejsce w kajucie statku wiozcego pielgrzymw na wybrzee Judei. Zapewniono mnie, e to jedyny i ostatni rejs, jaki w tym okresie organizuj w Aleksandrii. Opnienie spowodowane byo koniecznoci wykoczenia tego zupenie nowego statku. Wanie nazajutrz wyrusza w dziewiczy rejs, czyli nie naleao si obawia lepkiego brudu ani pasoytw, ktre tak uprzykrzaj turystom podr wzdu tych wybrzey.Przewodnik zayczy sobie za usugi pi drachm, ale wynagrodziem go chtnie, bo dano mi znak i podjem decyzj. By zadowolony, poniewa otrzyma dodatkow zapat od armatora. Jeszcze przed wieczorem zaatwiem u swojego bankiera przekaz do Jeruzalem; mam na tyle dowiadczenia, e jadc do obcego kraju nie bior ze sob wiele gotwki. Zapaciem rwnie za noclegi i inne usugi, a wieczorem wydaem poegnalne przyjcie dla kilku znajomych, ktrych nie mogem opuci bez sowa. Nie podaem im jednak miejsca ani celu podry, eby zabezpieczy si przed ich wcibstwem. Oznajmiem tylko, e wyjedam i wrc najpniej jesieni.Tego wieczoru, cho nie mogem zasn, czuem si bardziej rzeki ni przez ca zim, w czasie ktrej aleksandryjski ar wyssa moje ciao i myli. Nieche sobie Aleksandria zostanie cudem wiata dla turystw! Dla mnie wybi ostatni gong, eby j opuci, bo inaczej zatrac si w gorczce uycia w tym zmczonym greck rridroci miecie. Taki zblazowany mczyzna jak ja moe ulec jego urokom do tego stopnia, e jeli posiedzi tu duej, zostanie w Aleksandrii na wieki.Dlatego pomylaem, e podr morska i kilkudniowa wdrwka po rzymskich szlakach Judei oddadz wielk przysug zarwno memu ciau, jak i duchowi. Ale, jak to zwykle bywa, wczenie zerwali mnie ze snu, ebym zdy na statek, spaem wic za krtko i wymylaem sobie od skoczonych durniw, e zostawiam wygody cywilizowanego wiata i jad do obcej mi, wrogiej ziemi ydowskiej, sugerujc si iluzorycznymi przepowiedniami i znakami, podami wasnej wyobrani.Takiego obkanego stanu ducha wcale nie poprawio odkrycie, jakiego dokonaem w porcie. Zostaem bowiem oszukany gorzej, ni mogem si spodziewa. Statek odnalazem dopiero po dugich poszukiwaniach, wypytywaniu i

ogldaniu, bo wasnym oczom nie wierzyem, aby to zbutwiae prchno, ta paskodenna krypa bya owym najnowszym, w dziewiczy rejs wypuszczanym cudem. Niewtpliwie ajba wymagaa zabiegw, gdy bez nowych uszczelnie i smoowania raczej by si nie utrzymaa na powierzchni morza. Zapachy, jakimi mnie statek powita, ywcem przypominay duchot burdelu, armator Kanopos bowiem dla kamuflau okadza pokad najtaszymi kadzidami. Przegnie boki osonito pstrokatymi tkaninami, a dla uczczenia rejsu przywieziono z bazaru cay wz zwidych kwiatw.Mwic wulgarnie,: ta dziea, naprdce osmoowana i ledwo przystosowana do morskiej eglugi, bya jak stara portowa dziwka, ktra w dziennym wietle way si pokazywa jedynie owinita od stp do gw w pstrokate fataaszki, bruzdy zmarszczek pokrywa warstwami pudru i z daleka odurza podymi wonnociami. Podobne tej dziwce, faszywe i pozbawione wszelkich zudze, byo te spojrzenie nadzorcy statku, kiedy mnie powita i klnc si na wszystkich bogw zapewni, e to jest waciwy statek, po czym wskaza mi mj barg wrd wielojzycznego jazgotu, wrzawy, awantur, ez i dramatw poegna.Kiedy to wszystko zobaczyem, nawet nie wpadem w gniew, ale ryknem wielkim miechem. Zaiste, czowiek nie musi szuka niebezpieczestw, tylko ich mdrze unika. No, ale strach przed wszelkim ryzykiem paraliuje ycie. Nasuchaem si tylu filozofw, e jednego jestem pewien: nawet przy zachowaniu maksymalnej ostronoci nie mona bodaj o kilka chwil przeduy swojego ycia, jako e jego miara jest okrelona.S oczywicie i w naszych czasach egoistyczni i zabobonni bogacze, ktrzy ami rzymskie prawo i dla rzekomego przeduenia swego ycia powicaj trjgowej bogini mode niewolnice, skracajc im ycie. W kadym wikszym miecie Wschodu znale mona wiedm lub obkanego, ktry zna zaklcia i za dobr opat gotw jest speni tak ofiar. Moim zdaniem jest to absurdalne samooszukiwanie si. Czowiek potrafi siebie okamywa i w dodatku jest przekonany, e kademu dana miara i waga jego nie dotyczy. Co do mnie, to mam nadziej, e jeli doyj staroci, nie bd si ba mierci na tyle, aby odda si wadzy szarlatanw.W groteskowej sytuacji, w jakiej si znalazem, pocieszaa mnie okoliczno, e statek mia pyn wzdu wybrzea no i to, e dobrze pywam.Oddaem si niezmconej radoci, nie czuem nawet urazy za oszustwo, ktrego padem ofiar. Postanowiem cieszy si yciem i podr, a w przyszoci, zabarwiajc nieco, przedstawia opis wydarze jako doskona anegdot.Podniesiono kotwic. Wiosa nieskadnie uderzyy o fale, statek si zakoysa, a rufa oderwaa od przystani kapitan chlusn przez burt z pucharu na cze Fortuny. Rzeczywicie, lepszej ofiarobiorczyni nie mona byo wybra, bo tylko przy sporej dozie szczcia uda nam si dotrze do celu. Podrni ydowscy wznosili rce i patrzc na grone morze przyzywali na pomoc po hebrajsku swego Boga. Na przednim pokadzie ustrojona wiecami dziewczyna zacza brzdka na lirze, mody chopiec gra na flecie. Nie trzeba byo dugo czeka, aby przy akompaniamencie instrumentw muzycznych rozbrzmiaa najnowsza aleksandryjska fry wolna piosenka. Ptnicy ydowscy ze zgroz zorientowali si, e na statku znajduje si objazdowa trupa aktorska, ale nic nie wskrali protestami. Albowiem my, ich zdaniem nieczyci, stanowilimy zdecydowan wikszo pasaerw. Zreszt spnieni pielgrzymi ydowscy nie naleeli do ludzi zamonych, wic musieli cierpliwie znosi nasz widok i tylko pamita o czstym szorowaniu swoich naczy.W naszych czasach samotno jest niezmiernie rzadkim luksusem. Osobicie nigdy nie byem zwolennikiem gromady niewolnikw, ktrzy ledz kady krok i kade sowo swego pana. Z politowaniem obserwowaem ludzi, ktrzy czy to ze wzgldu na sw pozycj, czy przez wygodnictwo przez okrg dob otaczali si niewolnikami. W czasie tej podry musiaem zapomnie o wygodach i dzieli miejsce sypialne z rnymi czsto bardzo podejrzanymi osobnikami. Podrnym ydowskim udao si szczliwie dosta due pomieszczenie sypialne. Przerobili skrzyni z piachem na paleniska dla przygotowywania koszernych potraw, inaczej dotarliby do brzegw Judei tak strefieni, czyli

zanieczyszczeni, e nie mogliby nawet przekroczy bram witego miasta. Takie srogie s ich prawa i reguy czystoci.Sdz, e nie dopynlibymy do celu, gdyby nie lekki pomylny dla nas wiatr, no i agle. Wiolarze tej krypy, podobnie jak ona sama, byli towarem wybrakowanym: astmatyczni, z trudem apicy oddech starcy, aoni ndzarze i kalecy. Nie wszyscy byli niewolnikami; rekrutowali si spord najtaszej kategorii portowych szumowin, ktre z braku innych moliwoci najmoway si do katorniczej pracy. Zaprawd, ci wiolarze mogli wystpowa jako chr w przedstawieniach komediowych! Nawet ich przywdca, ktry na podium wybija takt, pokada si ze miechu, gdy widzia, jak si grzmoc wiosami albo przysypiaj i spadaj z aw wiolarskich. Myl, e smaga ich batogiem tylko dla fasonu; naprawd mona byo z nich wykrzesa tylko tyle, ile sami dawali.O podry nie mog powiedzie niczego wicej poza tym, e w adnej mierze nie stanowia impulsu pobudzajcego pobono ani duchowego przygotowania do przeycia odwiedzin w witym miecie. Przed kadym posikiem, rano, w poudnie i wieczr, ydowscy ptnicy wznosili rce i zawodzili to smtne, to znw radosne psalmy; no, ale oni mieli wrodzon pobono i kult wityni. W innych porach dnia z przedniego pokadu rozlegay si greckie piosenki wiczone przez trup aktorsk. A gdy czasem, na moment, udao si zwoa wiolarzy, wtedy z dolnego pokadu dochodzi monotonny, skrzeczcy i ochrypy, zawodzcy skargi chr.Ta Greczynka, ktra opleciona girlandami kwiatw piewem i gr na lirze zainaugurowaa nasz rejs, miaa na imi Myrina. Bya chuda, o zadartym nosie i zielonych oczach, zimnych i badawczych. Mimo modego wieku niele graa na instrumencie i piewaa, bya take zdoln tancerk akrobatyczn. Z przyjemnoci codziennie obserwowaem jej prowadzone dla zachowania kondycji wiczenia. W tym czasie poboni ydzi zakrywali twarze i gono wyraali sw dezaprobat.Myrina jest imieniem amazonki. Ona sama szczerze przyznawaa, e dostaa je, poniewa bya taka chuda i nie miaa piersi. Wystpowaa ju w Judei i w greckich miastach Perei, po drugiej stronie Jordanu. Opowiadaa, e w Jeruzalem jest zbudowany przez Heroda teatr, ale nie odbywaj si w nim przedstawienia, nikt bowiem nie chce spenia funkcji mecenasa, a publicznoci zjawia si niewiele.ydzi nienawidz teatru, podobnie jak i innych wymysw greckich z wodocigami wcznie. Arystokracja ydowska nie jest na tyle liczna, by zapenia teatr. Dlatego trupa aktorska planuje pojecha na drug stron Jordanu, do miejsca wypoczynku dwunastego legionu rzymskiego. Publiczno tamtejsza jest wprawdzie ordynarna, ale zawsze zapenia widowni. Moliwe te, e uda im si wystpi w stolicy ksistwa Galilei, w Tyberiadzie; w drodze powrotnej bd prbowa szczcia w rzymskiej Cyrenie na wybrzeu judejskim.Pogawdzilimy szczerze z Myrin w cigu dnia, a w nocy przysza do mojej koi i cichutko powiedziaa, e gdyby nie musiaa, nigdy by si do mnie nie zwrcia, bo jest dziewczyn uczciw, ale naprawd musi kupi nowe buty i suknie niezbdne do wystpw, wic czy mog jej da kilka srebrnych grosikw?Po omacku znalazem w sakiewce cik monet i daem dziewczynie dziesi drachm. Bya naprawd oszoomiona. Obejmowaa mnie i caowaa, powtarzajc, e nie moe mi si oprze i nieche z ni zrobi, co tylko chc. Kiedy zorientowaa si, e niczego od niej nie oczekuj, bo w Aleksandrii kobiet miaem do przesytu, spytaa niewinnie, czy moe wol jej brata, ktry jeszcze nie ma zarostu. Taka wyuzdana grecka mio nigdy mnie nie interesowaa, chocia kiedy, jeszcze na Rodos, miaem w awie szkolnej platonicznego idola. Kiedy dziewczyna upewnia si, e wystarcza mi jej przyja, dosza do wniosku, e z jakiego powodu zoyem czasowy lub czystoci, i wicej mi si nie narzucaa.W rewanu za pienidze zacza mwi o cnocie ydw i zapewnia, e wyksztaceni ydzi nie uwaaj nierzdu z cudzoziemk za grzech. Nierzdu z ydwk prawo im zabrania. Dla potwierdzenia swoich sw szeptem opowiedziaa mi kilka pikantnych historyjek, ale nie wierz w ich prawdziwo. W czasie studiw i stosunkw towarzyskich w Aleksandrii nauczyem si

szacunku dla ydw.Na wschodzie majaczyy gry Judei, morze lnio diamentami; Myrina zwierzaa si mnie, staremu przyjacielowi, ze swoich marze. Rozumiaa, jak krtki jest blask kariery tancerki. Zamierzaa zebra pienidze i w przyszoci w jakim miecie nad brzegiem morza zaoy skromn perfumeri i lupanar. Niewinnym wzrokiem wpatrywaa si we mnie tumaczc, e czas oczekiwania na realizacj tego planu byby krtszy, gdyby los si do niej umiechn i znalaza sobie bogatego kochanka. Z caego serca yczyem jej tego.Czy to dziki ofierze kapitana, czy przez pomylny zbieg okolicznoci, a moe za spraw natarczywych modw ydowskich pielgrzymw, na trzy dni przed witem Paschy, godni, spragnieni, brudni i poksani przez robactwo, ale cali i zdrowi dotarlimy do portu w Joppie. wito przypadao w tym roku w dzie szabatu, byo wic tym bardziej uroczyste. ydom tak si spieszyo, e z ogromn niecierpliwoci przyszykowali koszerny posiek, ktry spoyli swym gronie, i jeszcze przed noc ruszyli w stron Jeruzalem. Noc bya zreszt spokojna, niezliczone gwiazdy pony nad morzem, a powiata ksiyca uatwiaa drog. Port a po brzegi zapchany by odziami, nie brakowao te duych statkw z Italii, Hiszpanii i Afryki. Jeli wczeniej do mnie nie dotaro, to teraz zrozumiaem dokadnie, e dla armatorw caego wiata ydowskie umiowanie wityni jest rwnoznaczne z dochodowoci ich przedsiwzi.Wiesz, Tulio, e nie jestem odludkiem, nie miaem ochoty na przyczenie si do greckiej trupy aktorskiej, kiedy razem z nimi schodziem raniutko ze statku, chocia bardzo o to prosili; liczyli, e znajd we mnie opiekuna, bo nie mieli w swym gronie nikogo miejscowego. Ale ja postanowiem, e w Joppie spokojnie dokocz ten list, ktry rozpoczem na statku dla szybszego spdzenia czasu, aby wiedziaa, jakie przygody trafiay mi si w czasie tej mczcej podry.Wynajem wic dla siebie gocinny pokj i gdy ju nieco odpoczem, zabraem si za list. Wziem kpiel, szczodrze obsypaem cae ciao rodkiem przeciwko pasoytom, a odzie, ktr nosiem na statku, podarowaem biedakom; zauwayem, e si wprost przerazili, kiedy chciaem j spali. Zaczynam czu si jak dawniej, pozwoliem sobie utrefi i namaci wosy i kupiem nowe szaty. Dziki prostocie moich zwyczajw nie mam zbyt wielu rzeczy: tylko spore zapasy czystego papirusu i przybory do pisania oraz drobne pamitki z Aleksandrii, ktre w miar potrzeby bd wrcza w charakterze upominkw.Na bazarze w Joppie oferuje si rne rodki transportu do Jeruzalem, zarwno dla szlachetnie urodzonych, jak i dla posplstwa. Mogem wynaj dla siebie lektyk z eskort, mogem jecha w powoziku cignionym przez par muw albo skorzysta z grzbietu prowadzonego przez przewonika wielbda. Ale pisaem Ci ju, e najwikszym luksusem jest samotno. Dlatego zamierzam jutro wynaj osa, objucz go tym drobnym bagaem, bukakiem z winem i zapasem jedzenia i rusz piechot do Jeruzalem, jak robi zwykli pielgrzymi. Po gnunym yciu w Aleksandrii taki wysiek cielesny jest jak najbardziej wskazany, a nie musz si obawia zoczycw, bo droga zapchana jest ptnikami spieszcymi na wito Paschy, ponadto strzeona przez patrole dwunastego legionu.Ja, Tulio, moje kochanie, nie dlatego opowiadam ci o Myrinie czy innych kobietach z Aleksandrii, eby Ci obrazi lub wzbudzi Twoj zazdro. Cho mogaby troch pocierpie, nawet poczu kujcy bl z mego powodu! Obawiam si jednak, e jeste po prostu zadowolona, skoro tak sprytnie uwolnia si ode mnie. Nie znam Twoich myli, moe naprawd co Ci przeszkodzio w podry? Dlatego kln si, e najbliszej jesieni znw bd na Ciebie czeka w Aleksandrii a do koca sezonu eglugowego. Zostawiem tam wszystkie swoje rzeczy, nie wziem ze sob ani jednej ksigi. Gdybymy si minli na przystani, to mj adres otrzymasz w kantorze rzymskiego armatora albo od mojego bankiera; serce mi jednak podpowiada, e nastpnej jesieni, podobnie jak ubiegej, bd obecny przy przybijaniu kadego statku z Italii.Nie jestem pewien, czy zechcesz przeczyta ten list do koca, cho staraem si pisa tak barwnie, jak tylko potrafi. W gruncie rzeczy i mona to wysnu z tego listu jestem w nastroju powanym. Przez cae ycie oscylowaem midzy Epikurem a

filozofi stoikw, midzy uciechami ycia a wstrzemiliwoci. Zmczy mnie zbytek rozkoszy w Aleksandrii, jej ndzne uciechy dla ciaa i umysu. Ty wiesz i ja doskonale rozumiem, e rozkosz i mio to dwie zgoa rne sprawy. Do rozkoszy mona przywykn jak do biegania czy pywania, rozkosz wprawia czowieka w przygnbienie. Natomiast niezmiernie rzadko spotyka si osob, dla ktrej czowiek przyszed na wiat. Ja si dla Ciebie, Tulio, narodziem i moje gupie serce zapewnia, e i Ty dla mnie zostaa poczta. Przypomnij sobie noce w Bajach, gdy kwity re...Nie traktuj tylko zbyt powanie wszystkiego, co pisaem o przepowiedniach. Pamitam wci, co wyszeptaa na poegnanie dumnymi ustami: Marek jest wci tym samym niepoprawnym marzycielem". Ale czyby mnie kochaa, gdybym taki nie by? Jeli jeszcze w ogle mnie kochasz...Joppa jest prastarym miastem portowym, zamieszkanym gwnie przez Syryjczykw. Ale kiedy pochonity byem pisaniem do Ciebie, dobrze mi tu byo. Tulio, moja mioci, nie zapomnij o mnie. List ten bior ze sob i wyl go z Jeruzalem, poniewa statki wracaj do Brundyzjum dopiero po ydowskich witach Paschy.LIST DRUGI

Marek

do Tulii.Pisz w ydowskie wito Paschy, w ich witym miecie Jeruzalem, w fortecy

Antonia. Zdarzyo mi si co niesychanego, czego jeszcze sam nie potrafi sobie w peni uwiadomi. Tulio, uwierz jestem cakiem spokojny. Pisz tylko po to, aby sobie i Tobie dokadnie wyjani, co si waciwie wydarzyo.Ju teraz nie lekcewa proroczych znakw; zreszt w gbi serca nigdy tego nie czyniem, cho tak lekko o nich mwiem i pisaem. Przeraa mnie, e przez ca podr kto mn sterowa i chobym si sprzeciwia, niczego nie mogem unikn. Ale jakie siy mn steroway? Tego nie wiem.Zaczynam od pocztku.Na bazarze w Joppie, odrzuciwszy wszelkie pokusy wygodnej podry, wynajem osioka i z grup ostatnich pielgrzymw ruszyem w kierunku Jeruzalem. Przypad mi osioek agodny i przyjazny, przez ca drog nie miaem z nim adnych kopotw. Prawdopodobnie tyle razy wdrowa ju szlakiem z Joppy do Jeruzalem, e zna wszystkie studnie i miejsca postoju w wioskach i zajazdach. Lepszego przewodnika nawet spod ziemi bym nie wykopa. Sdz te, e czu do mnie sentyment, poniewa nie gramoliem si na jego grzbiet, gdy zjedalimy z gry, tylko dla nabrania tyzny wdrowaem na wasnych koczynach.Legion rzymski maszeruje z Joppy do Jeruzalem niecae dwa dni, ale dla pielgrzyma teren grzysty jest bardziej mczcy ni rwnina. Rwnoczenie taka rzeba terenu bardzo urozmaica drog, a Judea jest krain pikn i yzn. Wprawdzie w dolinach nie kwity ju drzewa migdaowe, lecz cay czas na zboczach peno byo kwiatw, a ich gorzkawy i miy zapach towarzyszy mi ca drog. Byem wypoczty i jak w modoci, kiedy wiczyem na stadionie, zmczenie przynosio mi rado. Dziki wychowaniu i wrodzonej ostronoci do ktrej, jak wiesz, koleje losu mnie zmusiy nauczyem si bagatelizowa formy zewntrzne. Dlatego nie chc ani zachowaniem, ani szatami wyrnia si spord tumu. Prno mnie mieszy. Nie chc suby ani gocw, ktrzy ogaszaliby moje nadejcie. W czasie drogi wraz z osiokiem pokornie ustpowalimy miejsca waniejszym, ktrzy w popiechu pdzili niewolnikw i zwierzta. Bardziej si cieszyem, gdy mj osioek odwracajc si do mnie, strzyg mdrze uszami, ni gdyby szlachetnie urodzeni zatrzymywali si, eby mnie pozdrowi i zaprosi do swego grona.W rogach swych paszczy ydzi nosz frdzelki, na caym wiecie bdce ich znakiem rozpoznawczym, bo w zasadzie ubieraj si jak inni ludzie. Szlak, ktry Rzym gwnie z myl o potrzebach armii udoskonali, jest tak znany i tylu ludzi po nim wdruje, e chocia przy moim paszczu nie byo frdzelkw, nikt nie zwraca na mnie uwagi. W zajedzie, do ktrego przyprowadzi mnie osioek, dostaem jak inni wod do picia dla nas obydwu i do umycia rk i ng. Panowa tam tok, zupenie jakby nie tylko wszyscy mieszkacy Judei, ale i wszystkie narody z wielk radoci czciy wyzwolenie ydw z niewoli

egipskiej.Gdybym si spieszy, to pod wieczr zapewne dobrnbym do Jeruzalem. Ale nic mnie nie gonio. Zachwycony, wdychaem rzekie powietrze judejskich gr, a mj wzrok olni przepych kwiatw na stokach. Po aleksandryjskim przesycie napawaem si swobod myli i do tego stopnia cieszyem kad chwil, e suchy chleb smakowa mi lepiej ni najznakomitsze frykasy. Nawet nie dolewaem po drodze do wody wina, bo sama woda bya najsmaczniejsza.Dlatego guzdralem si; gos pasterskiego fletu, zwoujcego na noc owce, zaskoczy mnie na stoku gry do daleko od Jeruzalem. Mogem wprawdzie troch odpocz i i dalej przy wietle ksiyca, ale wiele syszaem o piknie obrazu, jaki jawi si oczom wdrownika, gdy o wicie ujrzy wyaniajce si zza doliny Jeruzalem i marmurow biel wityni na tle gr w olepiajcym blasku soca. Wanie tak chciaem zobaczy pierwszy raz wite ydowskie miasto. Dlatego ku zdziwieniu mojego osioka zmieniem kierunek wdrwki i poszedem pogawdzi z pastuchem, ktry zawid na noc do pieczary stado owiec. Mwi chopsk gwar, ale rozumia jzyk aramejski i zapewni mnie, e tutaj, na usianym wioskami terenie, nie ma wilkw. On sam nie bierze nawet psa dla ochrony owiec przed drapienikami, chocia boi si szakali i dlatego sypia w pieczarze. Za poywienie mia zeschy chleb jczmienny i owczy ser. Bardzo si ucieszy, kiedy podzieliem si z nim kawakiem biaego chleba, miodownikiem i sprasowanymi figami. Kiedy zorientowa si, e jestem gojem, nie chcia tkn suszonego misa, cho nie stroni ode mnie. Zjedlimy posiek razem przy wejciu do pieczary, a osioek akomie ogryza na zboczu cierniste krzewy. Potem cay wiat stal si liliowy, jak zbocze gr pokryte kwitncymi anemonami, ciemno spada na ziemi, na niebie zapony gwiazdy. Jednoczenie ochodzio si i poczuem, jak z pieczary napywa ciepo od stoczonych w gromadk owiec, ale nie odczuwaem z tego powodu przykroci. Ten zapach kojarzy mi si z woniami dziecinnych lat i domu rodzinnego. Ku mojemu zdumieniu zy zakrciy mi si w oczach. I nie pakaem z Twego powodu, Tulio. Sdziem, e to trudy podry tak zmordoway moje wte ciao, e byy to zy zmczenia. Teraz jednak myl, e pakaem nad sob; nad tym, co ju przeyem, i co mnie jeszcze czekao. W tamtej chwili gdybym mg, bez wahania wypibym ze rda zapomnienia.Potem zasnem jak najuboszy pielgrzym na onie nocy, przed pieczar i pod dachem gwiazd. Spaem tak mocno, e pasterz zdy wyprowadzi owce, zanim mnie obudzi. Nie pamitam, bym we nie widzia cho jeden zy znak, a kiedy si obudziem wszystko, zarwno powietrze, jak i ziemia wyday mi si inne ni wczoraj. Zachodnie zbocze gr spowija cie, a wiato dnia rozjaniao stoki wzgrz przeciwlegych. Ciao miaem znuone, jak po chocie, byem zupenie zobojtniay; nawet stojcy w pobliu osioek smtnie zwiesi gow. Nie mogem poj, skd si wzia ta naga zmiana nastroju; przecie ani dwa dni marszu, ani jedna noc spdzona na twardym posaniu nie mogy mnie tak zmczy! Uznaem, e chyba bdzie zmiana pogody, na ktr zawsze byem wraliwy, podobnie jak na sny i przepowiednie. Z tak trudnoci oddychaem, e nawet nie mylaem o jedzeniu. Wrcz obawiaem si, e nie zdoam przekn nawet jednego ksa. Wypiem kilka ykw wina z bukaka, ale to mnie nie orzewio. Przestraszyem si; moe wczoraj napojono mnie zatrut wod, moe jest to symptom nadchodzcej choroby?W oddali widziaem kilku podrnych wspinajcych si po zboczu. Ale duo czasu upyno, nim przeamaem wewntrzn inercj, zaadowaem baga na grzbiet osa i wyszedem na drog. Wspicie si na grski grzbiet wymagao ogromnego wysiku. Dopiero na przeczy zrozumiaem przyczyn mego zego samopoczucia: w twarz uderzy mnie podmuch palcego pustynnego wiatru. Taki wiatr potrafi d kilka dni, wiszcz przez kady otwr zabudowa, w nocy stuka i wali w okiennice i powoduje rne dolegliwoci: u mczyzn straszliwe ble gowy, a u kobiet wymioty.W jednej chwili wicher wysuszy moj twarz i zacz szczypa w oczy. Soce, ktre stao ju wysoko, przeksztacio si w zmtniaa purpurow kul. I wtedy wanie ujrzaem otoczone murem wite ydowskie miasto, wyaniajce si zza doliny.

Obolaymi oczyma, z suchym smakiem wiatru w ustach, patrzyem na wiee paacu Heroda, na zesp wielkomiejskich budynkw na zboczach, teatr i cyrk, a przede wszystkim na wstajc w oddali, ca w zocie i bieli wityni, jej mur, gmachy i kolumny.Wskro wiato zamglonego soca witynia nie rozbysa w moich oczach, jak mi zapowiadano. Marmur nie olepia biel ani zoto nie lnio. Niewtpliwie jest to potna, imponujca budowla na miar cudu wiata i nie daje si porwnywa z nowoczesn architektur. Oczywicie, moje wraenia byy inne ni te, ktre s udziaem ydw. Patrzyem tylko ze snobizmu, bo tak wypadao, skoro przebyem tak drog. Nie byem ju taki mody jak wwczas, kiedy po raz pierwszy widziaem wityni w Efezie. Teraz, gdy gorcy wiatr pustynny pyem dmucha mi w oczy, nie odczuwaem takiego nabonego podniecenia jak wwczas...Zdumiony osioek a odwrci si i spojrza na mnie, kiedy ponagliem go do marszu. Przecie gdy tylko wspilimy si na grski grzbiet, zatrzyma si w miejscu, skd roztacza si najlepszy widok, i na pewno oczekiwa, e spdz duszy czas na podziwianiu, wydawaniu okrzykw radoci, na piewie i modach. Sam siebie ganiem i oskaraem o ponuractwo i uleganie saboci wasnego ciaa, ktre wraz ze zoliwym wiatrem uniemoliwiay docenienie tych wspaniaych widokw. Strzygc ze zoci uszami osioek zacz schodzi krt drk w d zbocza. Szedem obok niego, trzymajc si uprzy, bo byem taki saby, e kolana si pode mn uginay. Im niej schodzilimy, tym wiatr by mniej dokuczliwy; w dolinie prawie si go nie odczuwao. W kocu koo poudnia droga z.Joppy poczya si ze szlakiem wiodcym z Cezarei i zmienia w rzymski trakt, po ktrym do miasta wdroway tumy ludzi. Spostrzegem, e niektre grupy zatrzymuj si przed bram i patrz na pobliskie wzgrze, ale wielu zakrywao twarz i pospiesznie szo dalej. Mj osioek zacz nagle stawia dziwny opr. Kiedy podniosem wzrok, na szczycie poronitego ciernistymi krzewami wzgrza zobaczyem trzy krzye i odrniem przybite do nich trzy ciaa. Na stoku gry od strony bramy staa dua gromada ludzi.Na trakcie utworzy si zator: chobym chcia, nie mgbym przecisn si do bramy. Widziaem ju wielu ukrzyowanych przestpcw; aby hartowa swj charakter ogldaniem cudzego cierpienia, niejednokrotnie zatrzymywaem si przy nich i patrzyem. Widywaem te okrutniejsze metody zabijania na arenie cyrkowej, ale uczestnicy tych widowisk ponosili jakie ryzyko. Ukrzyowanie za to tylko wykonywanie wyroku haniebnej i powolnej mierci. Jeli obywatelstwo rzymskie daje jakie prerogatywy, to jest ni pewno, e jeli dokonam przestpstwa, za ktre karze si mierci, wwczas wyrok wykonany bdzie przez cicie mieczem.Gdybym by w innym nastroju, przypuszczalnie odwrcibym gow, zapomnia o zych znakach i bodaj przemoc przebija si do przodu. Ale widok tych trzech ukrzyowanych w niewytumaczalny sposb pogbi we mnie uczucie depresji wywoane przez warunki atmosferyczne, cho przecie nic mnie nie czyo z losami tych ludzi i w ogle mnie nie obchodzili. Nie wiem dlaczego, po prostu musiaem obejrze ich z bliska. Zeszedem wraz z osiokiem z gwnego traktu na stadion, przecisnem si przez milczc grup ludzi i wspiem zboczem.Koo krzya leao kilku syryjskich onierzy z dwunastego legionu; grali w koci i popijali kwane wino. W pewnym oddaleniu sta setnik, wic ukrzyowani nie byli zwykymi niewolnikami czy przestpcami.Najpierw tylko rzuciem okiem na wijce si w konwulsjach ukrzyowane ciaa; nad gow skazaca przybitego do rodkowego krzya spostrzegem tabliczk. Umieszczony na niej napis po grecku, acinie i hebrajsku gosi: Jezus Nazarejski, krl ydowski". Z pocztku nie wiedziaem, co czytam. Potem na zwieszonej gowie zobaczyem gboko wcinity wieniec cierniowy, ktry imitowa koron krlewsk. Spod wbitych kolcw spyway po twarzy krzepnce struki krwi.Niemal w tej samej chwili napis i rysy twarzy ukrzyowanego zatary si, soce znikno na niebie i w rodku dnia zrobio si tak ciemno, e z trudem odrniaem stojcych obok mnie ludzi. Gosy ptakw zamilky i jak to si dzieje w czasie zamienia soca ludzie tak ucichli, e syszaem brzk rzuconej kostki i chrapliwy oddech

ukrzyowanych.W poprzednim licie, Tulio, prawie jawnie Ci napisaem, e jad odnale ydowskiego krla. I znalazem go przed bram Jeruzalem, ukrzyowanego, cho jeszcze ywego.Kiedy uwiadomiem sobie tre napisu na tabliczce i zobaczyem koron cierniow, nie wtpiem ani przez moment, e odnalazem tego, ktrego szukaem ma zapowiedzianego koniunkcj gwiazd, krla ydowskiego, wedug proroctw majcego przyj, aby rzdzi wiatem. Nie wiem, w jaki sposb stao si dla mnie jasne, e przygniatajca mnie dotychczas depresja bya przygotowaniem do tego mrocznego obrazu.Dziki zamieniu soca nie musiaem zbyt dokadnie widzie haby i cierpienia ukrzyowanego Jezusa. Zdyem jednak zauway, e bito go po twarzy i rzymskim zwyczajem ubiczowano. Znajdowa si w duo gorszej kondycji fizycznej ni dwaj pozostali ukrzyowani, ktrzy byli krzepkimi, twardymi chopami z posplstwa.Na krtk chwil caa przyroda i ludzkie gosy utony w ciemnociach nocy. Potem spord gromady gapiw rozlegy si okrzyki strachu i grozy. Zauwayem, e nawet setnik podnis gow, aby rozejrze si w rne strony wiata. Na tyle przyzwyczaiem si do mroku, e znw zaczem rozrnia kontury krajobrazu i ludzi wok siebie. Przeraenie tumu wzrastao, gdy z ciby przedaro si do przodu kilku ydw ubranych w paszcze z frdzlami w rogach; sdzc po nakryciu gowy, byli to ludzie wadzy i uczeni. Gono krzyczeli, by omieli tum, i szydzili z ukrzyowanego. Wzywali go, aby udowodni, e jest krlem i zszed z krzya. Wznosili te inne drwice okrzyki, zapewne nawizujce do tego, co przedtem gosi ludowi, i w ten sposb usiowali zjedna sobie tuszcz. Ze rodka tumu wyrway si pojedyncze wyzwiska i drwiny, ale wikszo milczaa, jakby chciaa ukry swoje uczucia. Sdzc po twarzach i odzieniu, przewaali tu ludzie biedni, gwnie przybyli na wito Paschy wieniacy. Odniosem wraenie, e w gbi serca byli po stronie Jezusa, cho nie mieli odwagi okaza tego w obecnoci legionistw i starszych gminy. W tumie znajdowao si wiele kobiet; zakryway gowy i pakay.Kiedy Jezus usysza okrzyki, podnis drc gow i wspar ciar ciaa na przybitych do krzya nogach. Przybito mu bowiem stopy, aby nie umar zbyt szybko od uduszenia. Ciko dyszc wcign powietrze w puca. Jego zakrwawionym ciaem wstrzsny konwulsje. Otworzy oczy, poruszy gow i rozejrza si dookoa, jakby czego szukajc. Na szyderstwa nie odpowiada. Mia do zmaga z cierpieniem wasnego ciaa.Obaj pozostali ukrzyowani trzymali si jeszcze dobrze. Wiszcy po lewej stronie skorzysta z okazji, by drwi z ludzi. Demonstrujc swoj hardo, odwrci si w stron krla i czc aosn uciech z pogard zawoa: Czy nie jeste pomazacem Boym? Pom nam i sobie! Ten po prawej stronie skarci go z krzya: My sprawiedliwie odbieramy suszn kar za nasze uczynki, ale on nic zego nie uczyni powiedzia, a potem z pokor zwrci si do krla: Jezu, wspomnij o mnie, gdy przyjdziesz do swego krlestwa.W takiej chwili, w obliczu mczeskiej mierci, on mwi o krlestwie! Jeszcze wczoraj na pewno rozemiabym si z tak nieugitej wiary. Ale teraz nie byo mi do miechu. Te sowa byy zbyt powane i wstrzsajce. Zdziwiem si jeszcze bardziej, gdy krl ydowski z mioci odwrci umczon gow i pocieszy go zdawionym gosem: Razem ze mn dzi bdziesz w ogrodach krlewskich.Nie rozumiaem, co chcia przez to powiedzie. Obok przechodzi wanie jaki uczony i podejrzliwie przyglda si ludzkiej gawiedzi. Zatrzymaem go i spytaem: Co wasz krl rozumie pod sowami ogrody krlewskie"? I dlaczego jest ukrzyowany, skoro nic zego nie uczyni? Jeste pewno obcy w Jeruzalem rzek uczony, wybuchajc szyderczym miechem. Wierzysz bardziej wiadectwu otra ni sanhedrynowi i namiestnikowi Rzymu, ktry go skaza? To nie jest krl ydowski. On sam tak siebie nazwa i w ten sposb obrazi Boga. Nawet wiszc na krzyu bluni Bogu, mwic o krlewskich ogrodach.Szczelniej owin si paszczem, aby nie dotkn mnie bodaj jego frdzlem. Poczuem si uraony i powiedziaem: Musz to wyjani. Pilnuj lepiej swego nosa! ostrzeg mnie, gronie spogldajc. Na pewno nie naleysz do tych, ktrych

podburzy. Nie ma go co aowa, to wichrzyciel i buntownik, gorszy ni wiszcy po obu jego stronach zoczycy.Wtedy cae moje przygnbienie i smutek wyadowaem w gniewie. Szarpnem go i zapominajc zarwno o osioku, jak i o swojej pozycji pobiegem do setnika, wskazaem go palcem i krzyknem na wszelki wypadek po acinie: Jestem obywatelem rzymskim, a ten yd mi grozi!Mimo ciemnoci setnik przyjrza mi si badawczo, po czym znudzony westchn i pobrzkujc zbroj wyszed kilka krokw przed tum, ktry musia si cofn i zrobi miejsce przed krzyami. Aby udowodni wasn ogad, przywita mnie po acinie, ale zaraz przeszed na grek: Bracie, nie denerwuj si rzek. Jeli jeste rzeczywicie obywatelem, to twemu dostojestwu nie przystoi wszczyna awantury z ydem, i to w przeddzie szabatu.Potem odwrci si do tumu i wyranie nie chcc adresowa swoich sw ani do przedstawicieli wadz, ani do uczonych, krzykn: Wynocha std i jazda do domu! Do mielenia ozorem! adnego cudu nie bdzie! Lepiej idcie do swych baranich pieczeni i eby wam koci w gardle nie stany!Z jego sw wywnioskowaem, e w tumie, oprcz miotajcych obelgi, znajdowali si i tacy, ktrzy mieli nadziej, e ich krl moc swoj zstpi z krzya, i oczekiwali tego cudu, cho trzymali si na uboczu, widocznie obawiajc si starszych gminy i uczonych w Pimie. Kilka osb posuchao setnika i oddalio si w stron miasta. Zator na drodze zosta rozadowany.Setnik protekcjonalnie trci mnie pod bok i zaproponowa: No chod, ykniemy wina. Nie obchodzi mnie, co tu si dzieje, jestem na subie. ydzi zawsze zabijali swoich prorokw. Oni si uparli, eby przy pomocy Rzymian ukrzyowa tego swojego krla, ale nie widz powodu, abym ja mia ka gow pod topr!Wyprowadzi mnie za krzye, gdzie leao odzienie ukrzyowanych. Wanie odacy rozdzielili je midzy siebie i kady zwiza swj wzeek. Setnik podnis z ziemi bukak wina i poczstowa mnie. Nie wypadao odmwi, wic pocignem yk onierskiego cienkusza. Setnik te wypi i powiedzia: Najlepiej byoby si zala. Na szczcie mam sub tylko do wieczora. Jest wigilia szabatu, a ydom nie wolno zostawia cia na noc... Cae Jeruzalem jest jak gniazdo jadowitych wy. Im lepiej poznaj ydw, tym bardziej jestem przekonany, e najlepszy yd to nieboszczyk. Dlatego dobrze, e w przeddzie ich wita wisz tu ci zbrodniarze, bo to jest ostrzeenie dla innych, by nie wzniecali rozruchw. Ale ten w rodku by czowiekiem niewinnym i prorokiem.Ciemnoci wci trway; od czasu do czasu niebo purpurowiao i znowu stawao si czarne. Powietrze byo gorce jak ogie i tamowao dech. Wiatr pustynny przynis mnstwo piachu ze wschodu. Setnik spojrza na niebo. Ale tak niesamowitej chmury w swoim yciu nie widziaem. Gdybym by ydem, uwaabym, e soce schowao twarz ze zgrozy, a niebo boleje nad haniebn mierci syna Boego. Bo wanie ten Jezus twierdzi, e jest synem Boga.Nie okazywa mi specjalnego szacunku, ale spostrzegem, e po ciemku szacuje moje szaty i przyglda si twarzy, prbujc odgadn, kim waciwie jestem. Usiowa si rozemia, ale wcale mu to nie wychodzio, wic znw si odwrci i patrzy w niebo. Zwierzta te s niespokojne. Psy i lisy uciekaj na wzgrze, a wielbdy od rana staj dba przy bramie i nie chc wjeda do Jeruzalem. To fatalny dzie dla caego miasta. Fatalny dla caego wiata potwierdziem, wiedziony przeczuciem.Setnik drgn przestraszony, podnis ostrzegawczo rk i rzek, jakby szukajc usprawiedliwienia: To problem ydowski, a nie rzymski. Prokurator nie chcia go skaza, lecz uwolni. Ale tum skandowa chrem: ukrzyowa, ukrzyowa! Sanhedryn zagrozi skarg do cesarza, e prokurator popiera buntownikw. Dlatego namiestnik umy rce w misce ofiarnej, eby si oczyci od niewinnej krwi. ydzi wciekle wyli i krzyczeli, e krew proroka bior na swoje gowy. A kto obecnie jest prokonsulem w Judei? Powinienem to wiedzie, ale jestem w miecie obcy. Przybywam z Aleksandrii, gdzie ca zim studiowaem ksigi. Poncjusz Piat popatrzy na mnie z wyszoci; wzi mnie chyba za wdrownego sofist. Ale ja go znam! krzyknem zaskoczony. A przynajmniej jego on poznaem w Rzymie. Czy nie jest ni

Klaudia Prokula?Swego czasu byem gociem w domu Prokulw w Rzymie i suchaem nudnej opowieci o ich zasugach w Azji. Wino jednak i cae przyjcie byo wspaniae. Z przyjemnoci te rozmawiaem z Klaudi Prokul, cho bya ode mnie duo starsza. Wygldaa na wraliw niewiast i oboje stwierdzilimy, e musimy si ponownie spotka. Nie byo to tylko takie zdawkowe powiedzenie. Mimo to wicej jej nie widziaem. Jak przez mg pamitam, e zachorowaa i wyjechaa z Rzymu. Ty, Tulio, jeste o tyle od niej modsza, e raczej jej nie pamitasz. Bywaa na dworze cesarskim, zanim Tyberiusz wyjecha na Capri.Na chwil zapomniaem o otoczeniu i wrciem do czasu modoci pierwszych rozczarowa. Dopiero setnik brutalnie cign mnie na ziemi: Jeli jeste przyjacielem prokonsula, obywatelem rzymskim i obcym w miecie, to serdecznie zapraszam, spd wito Paschy wrd Rzymian. W czasie wit religijnych ydzi s strasznie rozdranieni. Dlatego prokonsul chwilowo przenis swoj siedzib z Cezarei do Jeruzalem, eby od razu na miejscu gasi ewentualne zaburzenia. Teraz, gdy ukrzyowali tego proroka, moe bd troch spokojniejsi, cho za to nie mona rczy. Jego zwolennicy pochowali si i raczej bd cicho, bo przynajmniej ten z krzya ju nie zejdzie.Podszed do krzya, uwanie przyjrza si krlowi w cierniowej koronie i obydwu pozostaym otrom i fachowo stwierdzi: On wkrtce umrze. ydzi srogo si z nim obchodzili po schwytaniu, gdy go prowadzili do swojej Rady. Rzymskim zwyczajem prokonsul kaza go wychosta, eby tum si nad nim zlitowa i eby troch przyspieszy jego mier. Jak wiesz, solidna chosta przed ukrzyowaniem jest aktem miosierdzia. A tamtym dwm zaraz poamie si koci goleniowe, eby nie mieli wsparcia w nogach, wic udusz si gdzie pod wieczr.W tym momencie rozleg si straszliwy ryk zwierzt. Nigdy takiego nie syszaem. Ciemno zastpia falujca purpurowa powiata, tum zakoysa si w trwodze. Take mj osioek si sposzy i cho objuczony bagaami ruszy truchtem w drog powrotn. Jacy obcy ludzie zatrzymali go, a on wycign eb i zarycza przeraliwym gosem, jakby chcia przekaza trwog ywego stworzenia. Skoczyem szybko na drog. Osioek ju nie bryka, ale dra na caym ciele i zlany by potem. Chciaem go poklepa i uspokoi, lecz potulne zazwyczaj bydl z gniewem wykrcio szyj i omal mnie nie ugryzo! Jaki czowiek powiedzia, e dzisiaj wszystkie zwierzta zachowuj si jak wcieke, e to si zdarza, kiedy wieje wiatr pustynny.Podszed do mnie zaalarmowany rykiem dozorca olich przewonikw, obejrza uprz, znaki na uszach osioka i rzek ze zoci: To nasze zwierz. Co ty mu zrobi? Bdzie ci drogo kosztowao, jeli si rozchoruje i trzeba go bdzie zabi!Sam byem mocno zdenerwowany, bo w yciu nie widziaem, eby jakiekolwiek stworzenie tak dygotao ze strachu. Zaczem ciga sakwy z jego grzbietu, bronic si przed zarzutami: Czycie wszyscy poszaleli w tym Jeruzalem? Nic. mu nie zrobiem! Widocznie boi si zapachu krwi i mierci, bo ukrzyowalicie swojego krla.Nasz spr nagle si urwa, a mnie sakwy wypady z rk, bo cay wiat wypeni dziwny odgos, jakby bezgraniczne westchnienie, i ziemia zatrzsa si pod nogami. Raz w yciu przeyem ju co podobnego, tote zrozumiaem, skd si wzio zamienie soca, popoch wrd zwierzt, moje uczucie depresji i trudnoci w oddychaniu. Wiedziaem, e schronienie si pod dachami miasta byoby gupot, ae najchtniej rzucibym si na posanie, nakry gow i prbowa zapomnie o caym wiecie. Nie kmy si w takiej chwili, kiedy ziemia dry z blu rzekem do dozorcy przewodnikw,
dajc mu srebrnego denara. Dozorca bi i kopa osa, ale ten nawet nie drgn, wic tylko skrpowa mu przednie nogi, zabra sakwy i poszed do swojej budy przy bramie.Nie wiem, czy nie odwayem si pj do miasta

ze strachu wywoanego trzsieniem ziemi, czy te co mnie zmusio, bym wrci na wzgrze do ukrzyowanych, cho nie byo widoku bardziej odraajcego ni ich cierpienia. W gbi serca bezgonie modliem si do bogw znanych i nie znanych, rwnie do opiekuczych duchw mego rodu: Z wasnej woli zaczem bada przepowiednie, ale to wasze znaki zmusiy mnie do opuszczenia Aleksandrii i przywiody do tego miejsca, na t chwil. Przybyem szuka wadcy

wiata, aby zbliy si do niego i uzyska nagrod. Dajcie mi tyle siy, abym dotrwa a do jego mierci, cho adnej nagrody ju nie oczekuj".Wraz z tumem powoli wstpowaem na gr. Skd z tyu nadeszy paczce niewiasty. Gowy miay nakryte, wic nie widziaem ich twarzy. Towarzyszy im jedyny obroca i pocieszyciel, modzieniec, ktrego pikna twarz cignita bya blem i groz. Spytaem, kim oni s. Kto chtnie mnie objani, e kobiety towarzyszyy Jezusowi a z Galilei, gdzie podburza nard i narusza prawo. Mczyzna jest jego uczniem, ale nie wypada go obraa, cho zbdzi, bo on i jego rodzina s znajomymi arcykapana tumaczy mi, a potem szyderczo wskaza palcem niewiast, podtrzymywan przez modzieca: A tamta, jak sdz, jest matk ukrzyowanego.Nie miaem miaoci podej i porozmawia z ni, cho byem bardzo ciekaw i z chci dowiedziabym si czego o tym Jezusie od jego zwolennikw. Przerazia mnie jednak myl, e matka bdzie ogldaa haniebn mier syna. I nawet wrd przeciwnikw ukrzyowanego wida byo tyle szacunku dla cierpienia matki, e nie zaczepiono nikogo z tej zrozpaczonej grupy.Staem w cibie gapiw, a czas powoli upywa. Niebo znw ciemniao, suche gorce powietrze utrudniao oddech. Natarczywe muchy wpychay si do oczu i ran ukrzyowanych. Ciaa skazacw wiy si i dygotay w konwulsjach. Jezus jeszcze raz unis si na krzyu, otworzy umczone powieki, gwatownie wstrzsn gow i gono zawoa: Eli, Eli, lama sabachthani!", co z aramejskiego si wykada: Boe mj, Boe mj, czemu mnie opuci!"Mia gos tak chrapliwy, e trudno byo zrozumie poszczeglne sowa. Gapie poruszyli si i pytali jeden przez drugiego, co on powiedzia. Jedni twierdzili, e woa, i Bg go opuci, inni zapewniali, e wzywa Eliasza. Eliasz to prorok ydowski, ktry w poncym wozie wzity by do nieba. Dlatego najzacieklej si zaczli znw drwi z niego i woali, by i on wznis si do nieba, jeli dobrze zrozumiaem. Ci, ktrzy oczekiwali cudu, naprawd spodziewali si, e prorok Eliasz zstpi z niebios, aby mu pomc. Wielu ludzi ogarn taki strach, e odsunli si daleko od krzya i pozasaniali twarze.Ukrzyowany znowu co powiedzia. Stojcy bliej woali, e ma pragnienie. Jaki miosierny czowiek wla kwanego wina z odackiego bukaka na gbk, ktr nadzia na ostry kij i podnis do jego ust. Ani onierze, ani setnik nie oponowali. Nie wiem, czy Jezus by jeszcze w stanie pi, ciemnoci bowiem tak zgstniay, e nie rozrniaem ju twarzy. Na pewno zwily usta, bo jego gos zabrzmia wyranie, kiedy zawoa: Wykonao si!"Ludzie ponownie zaczli si spiera, co waciwie usyszeli. Jedni mwili to, drudzy tamto. A ja usyszaem trzask wyamujcych si rk pod ciarem spadajcego ciaa. W ciemnociach trzask ten rozbrzmia straszliwie i ju wiedziaem, e umar i wicej nie podniesie gowy, ktr opuci na piersi. Dla niego byo to lepiej, bo do si nacierpia, nawet jeli naruszy wszystkie prawa wiata.Byem zupenie pewny, e umar, bo ziemia znw zadygotaa. Guchy podziemny grzmot, gbszy i straszliwszy ni poprzedni, rozleg si spod naszych stp i oddali w stron miasta. Usyszaem pkajce skay i oskot spadajcych gazw; razem z innymi rzuciem si na ziemi, bo cho to trzsienie trwao krtko, byo przeraajce.Potem wszystko si uspokoio, tylko na drodze rozbrzmiewa tupot zerwanych z uwizi zwierzt pocigowych. Niebo powoli si rozjaniao, zrobio si wzgldnie widno, ludzie pezali po ziemi. Krzye nadal stay, a umczony Jezus Nazarejski, krl ydowski, wisia bezwadnie na przegubach rk i ju nie oddycha. onierze podnosili si z ziemi, zdumieni i przeraeni patrzyli na niego i co midzy sob szeptali.Myl, e w ich imieniu setnik powiedzia odwanie: To by witobliwy czowiek. Spojrza potem na przestraszonych ydw i z pogard zawoa: To by zaprawd syn Boy!A ja przypomniaem sobie proroctwa, ktre badaem przez zim, i zdumiony szepnem do siebie: Pokj tobie, wadco wiata, krlu ydowski! Twoje krlestwo nie nadeszo".Rwnoczenie postanowiem, e musz wyjani, za co go skazano, tak haniebnie ukrzyowano i dlaczego nikt nie stan w jego obronie. Moim zdaniem albo mia bardzo

prymitywny program polityczny, albo nie dysponowa dobrymi doradcami, co zreszt jest zrozumiae, bo jaki rozumny czowiek stanby u boku yda, ktrego gwnym celem byo zagarnicie panowania nad wiatem?Soce znw si pokazao, ale jego wiato byo wci dziwnie obce, a ludzkie twarze wyglday w nim wrcz niesamowicie. I do jeszcze jednego chciabym Ci si, Tulio, przyzna. Z pewnoci popeniem gdzie bd. Nie potrafi Ci opisa wygldu krla ydowskiego. Widziaem go na wasne oczy w straszliwych cierpieniach, wic powinienem zapamita jego rysy. A mimo najszczerszych chci nie mog powiedzie nic poza tym, e mia twarz spuchnit i sin od bicia i e spyway po niej struki krwi spod cierniowej korony. Musiao jednak by w tej twarzy co z boskiego majestatu, skoro po przeczytaniu tabliczki nad jego gow nie miaem cienia wtpliwoci, e on naprawd jest krlem ydowskim.Chciaem jeszcze doda, e wyczuwao si w nim agodny majestat, ale obawiam si, e o tym okreleniu pomylaem pniej. Gdy wracam do tamtych chwil, pamitam raczej o jego ulegoci, przez ktr z pokor przyj swj los. Jaki krl jednak, wiadomy, e narodzi si, aby rzdzi wiatem, godzi si umiera straszliw i haniebn mierci? Zagadkowe s te jego ostatnie sowa. Co to znaczy: Wykonao si"? I czy on w ogle rozumia, e umiera? Patrzyem oszoomiony na jego twarz jak zwyczajny widz i czuem, e respekt nie pozwala mi na zbyt natarczywe wpatrywanie si w to cierpice oblicze. Pamitaj te, e prawie cay czas byo ciemno, chwilami tak bardzo, e z wielkim trudem mona byo odrni kontury wiszcych na krzyach. A kiedy soce znw zawiecio, przez szacunek nie mogem zuchwale wpatrywa si w t martw twarz.Po mierci krla wielu ludzi odeszo z miejsca kani i wok krzyy zrobio si przestronnie. ydowscy uczeni i starsi gminy te spieszyli na szabat, wic zostawili tylko kilku podrzdnych sug, eby ledzili bieg wydarze. Jeden z dwch ukrzyowanych otrw, ktry cierpia niemiosiernie, pocz aonie jcze. Jakie litociwe kobiety podeszy z dzbankami do setnika, proszc o zgod na podanie im odurzajcego wina. Wziy t sam gbk i kij i napoiy obu przestpcw.Po pooeniu soca wida byo, e wedug rzymskiej miary mina ju trzecia. Setnik zacz si niespokojnie krci; uzna, e wykona zadanie, i jak najszybciej chcia skoczy z tymi zoczycami. Wysa onierzy, ktrzy przyprowadzili z fortecy Antonia oprawc. Kat ze znawstwem obejrza Jezusa, stwierdzi, e nie yje, i z zimn krwi zacz ama golenie obydwu otrom. Skazacy wyli nieludzko, a oprawca pociesza ich, e dokonuje aktu miosierdzia. Jeden z onierzy, ktrzy przyprowadzili kata, niejaki Longinus, nie zadowoli si orzeczeniem mierci Jezusa, tylko podszed do rodkowego krzya i z wyran wpraw wbi od dou wczni w lewy bok ukrzyowanego. Kiedy wyszarpn ostrze, ktrym przebi serce, polaa si krew i woda.Wartownicy zaczli zbiera swoje manatki i szaty skazacw. Zadowoleni, e przykry obowizek maj ju za sob, beztrosko dowcipkowali. Tymczasem z tumu wysuno si paru zagorzaych fanatykw i na tle chrapliwych skarg i jkw otrw jli wznosi okrzyki przeciwko Rzymowi. onierze bez popiechu natarli tarczami na tum. W czasie przepychania komu zamano szczk, co zmusio fanatykw do odwrotu. Odeszli odgraajc si, e gdy tylko zdobd bro, wyrn wszystkich Rzymian i ich zausznikw.Setnik wyjani mi, e to nie byli zwolennicy Jezusa, tylko towarzysze obu zbjcw. Wyranie doszed do wniosku, e powinien by dla mnie uprzejmy podszed i przeprosi za incydenty, ktrych byem wiadkiem. Mia nadziej, e zwrciem uwag, jak szybko i zrcznie umia je zakoczy. Prokonsul zabroni zabijania ydw, chyba e byoby to konieczne w obronie wasnej. Zwykych awanturnikw za nie ma sensu zatrzymywa, bo za nimi zawsze cignie wyjca haastra, ktra potem rozkada si obozem pod bram fortecy. W ogle naley unika zamieszek, szczeglnie w okresie wit ydowskich. Poncjusz Piat przyj tak polityk, poniewa z pocztku prbowa stosowa rodki bardziej drastyczne i mia z tego powodu same przykroci, a nawet musia wysucha wymwki cezara. Na koniec setnik powiedzia: Nazywam si Adenabar. Jak ju bd wolny od

obowizkw, z przyjemnoci zaprowadz ci do samego prokonsula, oczywicie po zameldowaniu si. Lepiej nie wchod sam do miasta. Ci ajdacy widzieli, e rozmawialimy i e nie jeste ydem. Gdyby za ciebie, obywatela rzymskiego, poturbowali czy zabili, trzeba by wszcz ledztwo i przesuchania, a w tym przekltym miecie s setki tysicy kryjwek. Rozemia si i pospieszy zaagodzi: Unikajmy wic niepotrzebnych kopotw. Podoba mi si twoja gba i mam szacunek dla ludzi uczonych. Sam take umiem czyta i pisa, chocia z acin u mnie kiepsko. W twierdzy jest wprawdzie troch ciasno, ale na pewno znajdziemy godne ciebie miejsce.Doda w formie wyjanienia, e prokonsul nie ma duych wymaga i w Jeruzalem wystarcza mu twierdza Antonia na kwater, ktr dzieli z kohort onierzy. Zbudowany przez Heroda potny paac z pewnoci byby bez porwnania bardziej luksusowym miejscem zamieszkania, ale kohorta nie jest duym oddziaem, tote nauczony smutnym dowiadczeniem prokonsul nie chce jej rozdziela na dwie czci. Antonia jest twierdz nie do zdobycia i gruje nad terenem wityni, a wszelkie rozruchy zawsze zaczynaj si w jej przedsionkach. W yciu nie widziaem nic mieszniej szego, ni kiedy ten prorok, Jezus kciukiem wskaza na wiszce na krzyu ciao i gono zarechota zawiza wzy na sznurze, przegna z przedsionka wityni handlarzy gobi i poprzewraca stoy bankierw. Wtedy nawet starsi gminy nie odwayli si mu przeciwstawi, bo byo z nim wielu zwolennikw. Kiedy wjeda na osioku do Jeruzalem, oszalay tum rozciela przed nim na drodze szaty, powiewa palmowymi limi i wychwala w nim syna Dawida. W inny sposb nie mieli okazywa, e uwaaj go za krla. On naprawd pochodzi z rodu Dawida, i to zarwno ze strony ojca, jak i matki. Jego matka tam stoi dyskretnie skin gow w kierunku skupionej na stoku gromadki kobiet.Kiedy tum si rozpierzchn, te przygwodone cierpieniem kobiety pady na ziemi. Teraz ju nie ukryway twarzy, tylko wznosiy je do krzya. I nie musiaem odgadywa, ktra z nich jest jego matk. Nie bya jeszcze stara, a twarz jej wydaa mi si najpikniejsz, jak kiedykolwiek widziaem. Mimo bezbrzenej rozpaczy by w niej jaki blask i dostojestwo; odnosio si wraenie, e ju nigdy w yciu nie wymwi niepotrzebnego sowa. To oblicze byo wystarczajcym dowodem jej krlewskiego pochodzenia, cho nosia prost odzie, jaka przystoi wieniaczkom.Chtnie wyprowadzibym j z tego miejsca i pocieszy zapewnieniem, e jej syn umar i ju nie cierpi wicej. Ale miaa twarz tak szlachetnie pikn, tak zamknit w blu, e nie miaem do niej Podej. Obok staa druga niewiasta; jej pen namitnoci twarz Przebiegao drenie, gdy bez przerwy wpatrywaa si w krzy, jakby nie w peni rozumiaa, co si stao. Bya i trzecia kobieta, starsza, a w jej ostrych semickich rysach odbijaa si raczej nienawi i rozczarowanie ni rozpacz. Zupenie jakby do ostatniej chwili oczekiwaa cudu i nie moga sobie darowa, e si nie wydarzy. Za nimi stay jeszcze inne kobiety.Jak zauroczony patrzyem na matk Jezusa i nawet nie syszaem dalszych wywodw Adenabara. Ocknem si dopiero wtedy, gdy dotkn mojego ramienia i powiedzia: Wykonaem swoje zadanie i nie mam ochoty duej zostawa w tym ponurym miejscu. Niechaj ydzi sami uprztn ciaa, jeli nie chc, aby w szabat wisiay na krzyach. To ju do nas, Rzymian, nie naley.Zostawi jednak kilku onierzy do pilnowania krzyw. Prawdopodobnie postanowi zapewni eskort oprawcy, ktry nie chcia ryzykowa powrotu do fortecy z dwoma tylko onierzami towarzysze ukrzyowanych otrw mogliby przygotowa na niego po drodze zasadzk.Pod bram miasta nie byo ju toku. Z pobliskich domw rozchodzi si a na wzgrza aromat pieczonych misiw, ale ja wcale nie byem godny. Adenabar spojrza na pozycj soca na niebie i zauway: Do wieczora jeszcze daleko. Szabat ydowski zacznie si, gdy zabynie trzecia gwiazda. Dzi wieczorem ydzi bd zajada jagnita paschalne, chocia istnieje wrd nich sekta, ktra spoywaa baranin ju wczoraj. Ich witynia jest potnym przedsibiorstwem rzenym. Wczoraj i dzisiaj, zgodnie ze zwyczajem, spuszczono w niej krew z wielu tysicy jagnit. Z kadej ubitej sztuki kapani zatrzymuj udziec

dla siebie i tuszcz dla Boga.Mj baga znajdowa si przy bramie. Adenabar ostrym tonem zarzdzi, aby nadzorca zaadowa sakwy na wasne plecy i zanis je do fortecy, a ten nie odway si zaoponowa. W ten sposb maszerowalimy w gr przy miarowym stukocie podkutych butw legionistw. Byli to wywiczeni onierze, nie zauwayem, aby ktry po drodze si zasapa. Jeli chodzi o mnie, dostaem zadyszki, zanim doszlimy do arkad bramy, bo droga przez jaki czas bya bardzo stroma. yd rzuci sakwy przed bram i za nic nie chcia wej do rodka fortecy. Daem mu kilka drobnych monet, chocia Adenabar twierdzi, e to zbyteczne. Nie okazywaem temu czowiekowi adnej wrogoci, a on mimo to, kiedy odszed na bezpieczn odlego od bramy, przystan, wygraa nam pici i gono przeklina Rzymian. Wartownik gronie wznis wczni i nadzorca pospiesznie umkn, na co legionici ryknli gonym miechem.Kiedy weszlimy na wybrukowany dziedziniec twierdzy, Adenabar niepewnie zatrzyma si i zacz mi si badawczo przyglda. Sam czuem, e mj wygld moe wzbudzi wtpliwoci w oczach prokonsula. Tam, na miejscu kani, nie razi nikogo, tu jednak panowa rzymski ad i porzdek, czu te byo wo koszar. Ten zapach metalu, skry, rodkw czyszczcych i dymu nie jest zapachem przykrym, ale zmusza mczyzn, by krytycznie spojrza na zakurzone buty i wygadzi rk fady paszcza. Na dziedzicu znajdowa si otarz legionu, przed ktrym skoniem si z szacunkiem, cho nie widziaem wizerunku cesarza.Adenabar skary si na konieczno oszczdzania wody, co utrudniao ablucje. Zaprowadzi mnie do kwater oficerskich i poleci niewolnikom zadba, bym mg si umy i zmieni odzienie. Powiedzia, e w tym czasie pjdzie do prokonsula zoy meldunek i od razu mnie zapowie.Rozebraem si, namaciem i uczesaem wosy oraz zmieniem tunik i wyszczotkowaem paszcz. Uwaaem te za wskazane wsun patrycjuszowski piercie na palec, chocia zwykle go nie nosz, aby zbytnio nie zwraca na siebie uwagi. Spieszyem si, kiedy wic wyszedem znw na dziedziniec, prokurator Poncjusz Piat wanie schodzi z asyst po schodach z wiey. Mia zniecierpliwiony wyraz twarzy. Jaki bogacz ydowski chcia z nim rozmawia, ale odmawia przekroczenia progu dziedzica, aby si nie strefie przed samym szabatem. Skoro namiestnik postanowi mimo tego i o tak niezwykej porze podj z nim rozmow, musia to by m bardzo wpywowy i yjcy w zgodzie z Rzymianami. Doczyem do grupy gapicych si onierzy. Okazao si, e ta nieoczekiwana wizyta ma zwizek z dzisiejszymi wydarzeniami; bogaty stary yd spokojnie i z godnoci prosi, aby przed szabatem pozwolono mu zdj z krzya ciao Jezusa Nazar ej skiego i pochowa je w jego wasnym ogrodzie, lecym w pobliu miejsca kani.Poncjusz Piat spyta stojcych wokoo, czy krl ydowski na pewno umar na krzyu, a potem rzek: Wystarczajco duo byo z nim przykroci i kopotw. Moja zona rozchorowaa si przez ten niepotrzebny konflikt. We go i niech juz w kocu bdzie spokj z t spraw.yd zoy na rce urzdnika zwyczajowy podarunek i odszed z t sam godnoci, z jak przyszed. Zdziwiony Piat zwrci si do swojej asysty. Czy Jzef Arymatejczyk nie jest czonkiem tej samej rady, ktra skazaa Jezusa? Skoro Nazarejczyk mia tak wysoko postawionych protektorw, to przecie mg wykorzysta wczeniej ich moliwoci. Wtedy zaoszczdzilibymy sobie udziau w sprawie, ktra nie przyniosa nam chluby.Adenabar da mi sygna. Wysunem si do przodu, pogratulowaem Poncjuszowi nominacji na prokonsula i wymieniem swoje nazwisko. Okaza szczere zainteresowanie i doskona pami: Ale tak, oczywicie, e ci znam. Twj ojciec, Manilianus, by synnym astrologiem, a jeste te spokrewniony z rodem Mecenasw. e te trafie w tak paskudny dzie do Jeruzalem! Na szczcie trzsienie ziemi nie wyrzdzio w miecie wikszych szkd. No wic zobaczye na wasne oczy, e Jezus Nazar ej ski umar. Ale co tam mwi! Za rok nikt go nie bdzie pamita. Nie usiowa nawet sucha mej odpowiedzi, tylko cign: Maonka ucieszy si, gdy ci spotka. Nie jest zdrowa, ale na pewno z chci wstanie na wieczerz, ktr razem zjemy. Sam te

nie czuj si najlepiej. Reumatyzm mi dokucza, a jak sam widzisz, moje stanowisko w Jeruzalem wymaga staego biegania pod gr i w d po stromych schodach.Mimo tych wyzna porusza si sprycie i bez trudu, ale tkwi te w nim jaki niepokj, ktry nie pozwala mu zatrzyma si na jednym miejscu. By szczupy i mia pocztki ysiny, ktr maskowa, zaczesujc wosy od tyu na czoo. Przypomniaem sobie, e jego kariera urzdnicza nie przebiegaa byskotliwie i e intratne stanowisko prokuratora otrzyma tylko dziki maestwu. Oczywicie nie jest prokonsulem; podlega prokonsulowi Syrii. Ma zimne, badawczo patrzce oczy, umie si oschle mia i potrafi artowa sam z siebie. Sdz, e gboko wierzy, i obowizkiem Rzymianina jest czyni sprawiedliwo midzy zwanionymi narodami. Prawdopodobnie dlatego przypadek Jezusa Nazarejskiego wyprowadzi go z rwnowagi. Mog si zaoy, e kiedy tylko wejd na gr do swego pokoju powiedzia cierpko ydzi natychmiast cign mnie na d, na dziedziniec, bym rozwizywa ich kopoty. atwo im przychodzi zapewnia rkoma Rzymianina poszanowanie tutejszych zwyczajw, tylko e w praktyce czyni to ze mnie raczej wykonujcego rozkazy sug ni pana, ktry te rozkazy wydaje.Zacz niespokojnie kry po dziedzicu i ruchem rki zaprosi, bym mu towarzyszy. Widziae ich wityni? My, poganie, mamy prawo wstpu do jej przedsionka, ale na wewntrzny dziedziniec pod grob kary mierci nie moe wej nikt nie obrzezany. Trudno uwierzy, e yjemy w cesarstwie rzymskim. Nawet nie wolno nam wystawi wizerunku cesarza. A groba kary mierci nie jest artem! Mamy przykre dowiadczenia. Od czasu do czasu jaki postrzelony wdrowiec ze zwykej ciekawoci przebiera si za yda, aby zobaczy zakazane wntrze wityni, cho tam nie ma nic nadzwyczajnego. Czasami przy witecznej cibie to si udaje, ale jeli prawda wyjdzie na jaw, maj prawo i wykorzystuj je bez skrupuw ukamienowa takiego intruza. Nie jest to wcale mier przyjemna! Mam nadziej, e nie planujesz zwiedzania wityni.Wypytywa mnie o nowinki z Rzymu i wyczytaem z jego oczu, e uspokoi si, gdy mu opowiedziaem o zimie spdzonej w Aleksandrii na studiach filozoficznych. Zapewne doszed do wniosku, e jestem politycznie nieszkodliwy i by zaznaczy swoj yczliwo zapominajc o reumatyzmie zaprowadzi mnie na wewntrzny dziedziniec twierdzy i razem ze mn wdrapa si na wysok wie, skd mona obejrze niemal cay teren wityni. To rzeczywicie wspaniaa budowla, ma wiele dziedzicw i przepikne kruganki kolumnowe. Poncjusz wskaza mi dziedzice handlarzy i pogan oraz kobiet i ydw, a take centraln budowl, w ktrej znajduje si najwiksza ydowska wito i do ktrej nawet ich najwyszy kapan moe wchodzi tylko raz w roku. Zapytaem, czy prawd jest, e w tej wityni ydzi czcz zot gow kulana jako zotego cielca. Taka powiastka bardzo jest rozpowszechniona wrd rnych narodw. Prokonsul zaprzeczy z penym przekonaniem: Tam nie ma absolutnie nic. To cakiem pewne. W poprzedniej wityni, w czasie szalejcego poaru, Pompejusz ze wit kilku oficerw wszed za zason i nic tam nie znalaz.Znowu go wezwano na d, wic zeszlimy na dziedziniec fortecy. Tam w asycie ydowskich wartownikw wityni oczekiwa przedstawiciel najwyszego arcykapana, ktry paczliwie i gorczkowo zarazem domaga si, aby jeszcze przed zachodem soca zdjto ciaa ukrzyowanych. Poncjusz Piat zgodzi si i pro forma sprzeczali si, czy to naley do obowizkw ydowskich, czy te rzymskich, chocia byo wyranie widoczne, e ydzi sami chcieli przeprowadzi t nieprzyjemn misj nie bez powodu przedstawiciel arcykapana wzi ze sob wartownikw. Mieli przewie zwoki na mietnik i tam je spali.Prokonsul ostrym tonem ostrzeg, e nie wolno im tkn ciaa Jezusa Nazarejskiego, bo ju obieca je wyda komu innemu.Wiadomo ta nie przypada wysannikowi do gustu, ale nie chcia si kci, bo otrzyma tylko polecenie uprztnicia cia przed rozpoczciem szabatu. Prbowa wprawdzie pyta, kto, dlaczego i gdzie chce zabra ciao Jezusa, ale prokonsul ju mia do i uci: Powiedziaem, co miaem do powiedzenia. Odwrci si plecami na znak, i

rozmowa skoczona, i pose rad nierad wyszed z dziedzica wraz z wartownikami. Z krlem ydowskim s kopoty nawet po jego mierci zauwayem. Ty to powiedzia odpar Poncjusz Piat po chwili namysu. Jestem czowiekiem dowiadczonym i zazwyczaj nie zawracam sobie gowy biecymi sprawami, ale ten faszywy wyrok mczy mnie bardziej, ni si spodziewaem. Rano Jezus sam przyzna mi si, e jest krlem ydowskim, ale doda, e jego krlestwo nie jest z tego wiata. Dlatego uznaem, e nie jest grony politycznie i nie chciaem go skaza, ale ydzi mnie zmusili. Rozgniewany uderzy pici w do. Padem ofiar ydowskiego wichrzycielstwa i intryg. Aresztowali go w rodku nocy, w popiechu zwoali prawomocne zgromadzenie i wydali wyrok. Rwnie dobrze mogli go sami ukamienowa za obraz ich Boga. Wprawdzie nie maj prawa wykonywania wyrokw mierci, ale takie przypadki ju si zdarzay. Bronili si wwczas, twierdzc obudnie, e nie mogli przeciwstawi si susznemu gniewowi ludu. Tym razem wanie ze wzgldu na lud nie zaryzykowali. Postanowili wmiesza Rzymian. Wysaem wic Jezusa, ktry wychowa si w Galilei i gwnie tam naucza, na przesuchanie do ydowskiego ksicia Galilei, ale ten szczwany Herod Antypas zadowoli si wyszydzeniem podsdnego i odesa go z powrotem do mnie, ebym ja odpowiada za wydanie wyroku. Ale co mia na myli omieliem si wtrci kiedy mwi, e jego krlestwo nie jest z tego wiata? Nie nale do ludzi przesdnych, ale przecie ziemia draa, kiedy umiera. Rwnie niebo pociemniao, jakby litociwie chciao osoni jego cierpienia.Prokonsul spojrza na mnie z wrogoci i grubiasko wrzasn: Mgby przynajmniej ty, jako go, nie robi mi wymwek, co czyni moja ona od samego rana. A setnika Adenabara wsadza do paki, jeli jeszcze raz zacznie gldzi o synu Boym. Ta syryjska zabbbonno jest nie do zniesienia. Pamitaj, e jeste Rzymianinem.Dzikowaem bogom, e w chwili szczeroci nie wspomniaem o przepowiedniach, ktre mnie tu przywiody. Rozdranienie Piata utwierdzio mnie w przekonaniu, e musz wyjani ca spraw, i to tak dokadnie, jak tylko potrafi. Nie jest rzecz normaln, eby prokurator Rzymu mia wyrzuty sumienia z powodu ukrzyowania jakiego buntownika. Krl ydowski by z ca pewnoci wyjtkowym czowiekiem.Poncjusz Piat zacz wspina si po schodach do swego mieszkania, zaprosiwszy mnie na wsplny posiek, gdy tylko si ciemni. Wrciem wic do kwater oficerskich, gdzie po subie tgo popijano. Syszaem, e Judea ma doskonae winnice, i zgodziem si z tym, kiedy napiem si oficerskiego wina. Zmieszane z wod byo orzewiajce i ani zbyt kwane, ani za sodkie. Pogawdziem z oficerami i instruktorami szermierki; dowiedziaem si od nich, e Poncjusz Piat rzeczywicie by przeciwny skazaniu ydowskiego krla i tylko pod naciskiem ydw wyda go na ukrzyowanie. Wprawdzie zarzdzi chost i istotnie onierze namiewali si z Jezusa na dziedzicu, ale taki ju mieli zwyczaj, po chocie za chcieli go wypuci. Wyczuwaem, e teraz wszystkich mczyo poczucie winy, czuli potrzeb usprawiedliwiania si i oskarania ydw. Trzsienie ziemi wywaro na nich ogromne wraenie. Kiedy ju si upili, niektrzy opowiadali, e syszeli od ydw o cudach, jakie czyni krl. Uzdrawia chorych, wypdza szatana, a kilka dni temu, niedaleko Jeruzalem, wskrzesi umarego, ktry od wielu dni lea w grobie. Uznaem te opowieci za typowy przykad rozprzestrzeniania si plotek, co zwykle ma miejsce, gdy wydarzy si co wstrzsajcego. Z najwyszym trudem skrywaem miech, patrzc, jak z otwartymi gbami ci stosunkowo owieceni ludzie suchali i dawali wiar rzeczom nieprawdopodobnym. Kto nawet zna nazwisko wskrzeszonego. Z ca powag twierdzili, e wanie wskrzeszenie umarego, o czym wiadomo byskawicznie rozesza si po caym Jeruzalem, ostatecznie skonio starszych gminy ydowskiej do wydania wyroku mierci na cudotwrc.Inny dowd nietolerancji ydw przytoczy dowdca oddziau jazdy na wielbdach, ktry na wito Paschy zjecha do Jeruzalem z pustyni. Ot jaki rok albo dwa lata temu ksi galilejski, Herod Antypas, ukara mierci proroka, ktry wzywa ludzi, aby chrzcili si w

Jordanie na znak poddastwa przyszemu krlestwu. w dowdca widzia tego czowieka na wasne oczy; odziany by tylko w skr wielbdzi i w ogle nie jad misa.Opowiedzieli mi te, e nad brzegiem Morza Martwego, na odosobnionym i zamknitym obszarze pustyni, yje kilkusetosobowa kolonia ydw. Jej czonkowie maj za zadanie bada wite Ksigi i czeka nadejcia krlestwa. Zachowujcy wstrzemiliwo mowie obliczaj czas inaczej ni ortodoksyjni ydzi i przechodz wiele stopni wtajemniczenia, zanim zostan wywiceni.Zrobio si ciemno, zapalono lampy. Nadszed czas, aby pj do namiestnika. Wysuchaem nie tylko wielu opowieci legionici w zaufaniu poinformowali mnie, e przemycili do twierdzy muzykantw i kilka tancerek syryjskich. Gdy namiestnik pjdzie spa, powiedzieli, mog tu wrci, a zabawimy si wsplnie. Uwaali, e zasuyli sobie na rozrywk w Pasch, ktra przyniosa tyle niespodziewanych kopotw.Mieszkanie namiestnika w wiey miao ponury wygld, co usiowano zagodzi drogimi kobiercami i kilimami. Nawet poduszki na sofach pokryte byy piknymi tkaninami. Naczynia pochodziy z Syrii, wino podawano w szklanych pucharach. Z goci, oprcz mnie, by milczcy dowdca fortecy; mg by zdolnym strategiem, ale obecno przy stole Klaudii Prokuli i towarzyszcej jej kobiety tak mu przeszkadzaa, e nie potrafi ust otworzy. By te Adenabar i sekretarz prokonsula. W lampach pali si aromatyczny olej, a pachnida obydwu pa rywalizoway z jego woni.Cieszyem si na spotkanie z Klaudi Prokul, cho gwoli uczciwoci przyznaj, e wtpi, bym j pozna na ulicy. Bya wyschnita i blada, a dla zatuszowania siwizny ufarbowaa wosy henn. Tylko oczy si nie zmieniy i kiedy w nie spojrzaem, odczytaem w nich t sam niespokojn tkliwo, ktra kiedy jeszcze byem mody pewnego popoudnia urzeka mnie w domu Prokulw w Rzymie.Wycigna do mnie obie wypielgnowane, cho wychude rce i dugo na mnie patrzya. Potem, ku memu zdumieniu, bez sowa obja moj szyj, pocaowaa w twarz, paczc i woajc: Marku, Marku! Taka jestem szczliwa, e przyszed! Moe ty mnie rozweselisz w ten straszliwy wieczr!Dowdca fortecy odwrci twarz, wstydzc si za gospodarza i za mnie. Rozdraniony Poncjusz Piat powiedzia z wymwk: No, no, Klaudio. Sprbuj si opanowa. Wszyscy wiemy, e jeste chora.Klaudia Prokula oderwaa rce od mojej szyi. Ju nie bya pikna, bo po uszminkowanej twarzy cieky strumienie ez .zabarwionych niebieskim tuszem. Tupna nog i ostro krzykna: To nie moja wina, e mcz mnie ze sny. Czy nie ostrzegaam ci, by nie podnosi rki na tego witego ma?Zauwayem zdenerwowanie Poncjusza Piata i pomylaem, e tak oto paci si najwysz cen za pozycj uzyskan dziki wsparciu rodziny ony- Inny mczyzna, jak sdz, nakazaby maonce spokj, prokonsul za tylko bezradnie gaska j po ramieniu i prosi, by si opanowaa. Dama do towarzystwa, wybitnie pikna niewiasta, zacza szybko poprawia makija Klaudii.Poncjusz wzi z rk niewolnika czerpak i wasnorcznie nala wina do szklanych pucharw, z ktrych by bardzo dumny. Pierwszy kielich poda mnie, a nie dowdcy fortecy. A wic kaza przejrze mj baga! Specjalnie zostawiem na wierzchu t szorstk, opryskliw rekomendacj, ktr otrzymaem z uwag, e nie mogem wymyli nic mdrzejszego ni strznicie pyu rzymskiego ze swoich ng. Na licie jest imi, ktrego nie wymieni, ale ktre, jak stwierdziem, i na Wschodzie ma ogromn wag. Dzikuj Ci wic jeszcze raz, Tulio, e przywoaa je, wysyajc mnie z Rzymu.Kiedy spenilimy toast, Poncjusz Piat sabiutko si umiechn i rzek pgosem, e powoli zaczyna docenia zwyczaj ydowski, ktry zabrania kobietom jadania posikw razem z mczyznami. Klaudia Prokula ju si uspokoia i prosia, bym leg koo niej. Signa rk, by pogadzi moje wosy, zastrzegajc si: Chyba nie ma w tym nic zego? Mogabym by twoj matk. Przecie ty, sieroto, nigdy nie miae matki. Bogowie s wszechmocni odrzekem. Zamy wic, e majc pi lat urodzia syna.Bya to oczywicie dua przesada, midzy nami byo co najmniej pitnacie lat rnicy, ale kobiety lubi takie pochlebstwa. Klaudia Prokula targaa mnie figlarnie za wosy, nazywaa obudnikiem i

ostrzegaa, by moja wybranka nie wierzya w nic, co jej powiem, wedug niej bowiem jestem najbardziej perfidnym uwodzicielem spord rzymskiej modziey i ju jako czternastolatek recytowaem z pamici Owidiusza. Na szczcie nie napomkna o testamencie, dziki ktremu staem si bogaty.Prokonsul nie czu si dotknity tymi artami. Przeciwnie, zdawao mi si, e cieszy si ze wszystkiego, co wprawia jego on w pogodny nastrj. Radzi, ebym zachowa umiar i pamita, e ona prokonsula jest nietykalna. Sam siebie nazywa prokonsulem! Zapewnia te, e yjc wrd ydw Klaudia Prokula ustatkowaa si i zerwaa z frywo-Inym rzymskim stylem ycia.Plotc takie gupstwa siedlimy do wieczerzy. Owszem, jadaem ju lepsze kolacje, ale i tej nie mona byo niczego zarzuci, chocia Prokonsul jest raczej oszczdny. W kadym razie wszystko, co podali, yo wiee i dobrej jakoci, wiadczyo te o wysokim poziomie sztuki kulinarnej. Najmieszniejszy moment nastpi, kiedy przyniesiono duy dzban z zapiecztowan pokryw i namiestnik wyrzuci z jadalni usugujcych niewolnikw. Dopiero wtedy sam unis pokryw, a aromatyczna wo pieczeni i rozmarynu uniosa si z dzbana. Zarwno Adenabar, jak i dowdca fortecy wydali okrzyk podziwu. Poncjusz Piat miejc si wyjani: Teraz widzisz, jak rzdzimy ydami? Prokonsul rzymski musi, amic prawo, przemyca do fortecy Antonia wieprzowin z tamtej strony Jordanu!Dowiedziaem si, e po wschodniej stronie Morza Galilejskiego hoduje si cae trzody wi na potrzeby rzymskich garnizonw, ale dostawa wieprzowego misa do Jeruzalem jest surowo zabroniona, eby nie drani ydw. Celnicy s wprawdzie przyjacimi Rzymian, lecz musz respektowa ten zakaz. Dlatego przemycono wieprzowin na st namiestnika jako... przesyk kuriersk cesarstwa rzymskiego. Waciwie opowiada Adenabar, wczajc si do rozmowy jedyn szkod, jak Jezus, krl ydowski nam wyrzdzi, byo pewne wydarzenie w Gadarze, po wschodniej stronie Jordanu. On sam nie by obskurantem i ama ydowskie prawo, nawet szabat, o ile wiem. Ale mimo wszystko tkwi w nim ydowski wstrt do wieprzowiny. Jakie dwa lata temu, gdy wczy si po drogach Gadaru, przy pomocy swoich uczniw rozgoni wielk trzod wi, spdzajc j ze stromego zbocza grskiego prosto do wody. winie utony, ich waciciel ponis due straty finansowe, a sprawcy tego figla uciekli z powrotem w granice Galilei. Sprawa sdowa byaby trudna, zreszt i tak nikt nie cignby odszkodowania od tych ndzarzy. yli z darw swoich zwolennikw, od czasu do czasu gdzie pracowali. Waciciel trzody musia pogodzi si ze strat. Zreszt wtpliwe, czy znalazby wiadkw, bo i po tamtej stronie przez te cuda rosa popularno Jezusa, a i obawiano si go.Adenabar mwi z przejciem, siedzc na brzegu sofy, i w kocu parskn gonym miechem. Dopiero wtedy zauway, e opowiadanie wcale nas nie rozbawio, bo oto znw powrcilimy do Jezusa, o ktrym rozmawiajc o niczym, jak to bywa w towarzystwie; na chwil zdoalimy zapomnie. Chocia wcale nie jestem przekonany, e rzeczywicie zapomnielimy.Adenabar zmiesza si, jego miech zawis w ciszy. Poncjusz Piat ostro stwierdzi: O tym czowieku do ju mwilimy. To by wity czowiek, uzdrowiciel i cudotwrca, jakiego nigdy przedtem na wiecie nie byo! Klaudia Prokula stracia panowanie nad sob. Gdyby by mczyzn i prawdziwym Rzymianinem, nie skazaby go. Ale na prno umye rce. Od winy si nie uwolnisz. Sam przyznae, e nie znalaze w nim adnej skazy. Kto rzdzi w Jeruzalem, ty czy ydzi?Prokonsul zblad z gniewu i niewiele brakowao, a cisnby pucharem wina o ziemi. W ostatniej chwili wida pomyla, e rozbicie drogiego szka nie zaatwi sprawy. Wzi si w gar, rozejrza dookoa i uspokoio go to, e w niewielkim zgromadzeniu nie byo nikogo z miasta i e suba bya nieobecna. Nie wierz w nic, czego nie ujrz na wasne oczy rzek z wymuszonym spokojem. adnych cudw nie czyni ani przede mn, ani przed Herodem, cho tamten domaga si, aby zademonstrowa swoj moc. Chytrze nadano wymiar polityczny caej sprawie, wic nie miaem innego wyjcia, jak tylko go skaza. Chocia z punktu widzenia jurysdykcji, to nie ja go

skazaem. Pozwoliem tylko, aby stao si zado daniom ydw. Polityka jest polityk, wany jest cel, a nie formalne prawo. Warto pozwala ydom, by stawiali na swoim wtedy, gdy idzie o drobiazgi. To zaspokaja ich dum narodow. W sprawach duej wagi wadza spoczywa w moim rku. A jak to byo z wodocigami w Jeruzalem? z icie kobiec zoliwoci spytaa Klaudia Prokula. Przecie to bya twoja wielka idea, to mia by pomnik twoich rzdw! Poka mi, gdzie on jest? Przecie miae ju gotowe rysunki i pomiary! Nie mogem ograbi wityni broni si prokonsul. Skoro ydzi sami nie rozumiej swojego interesu, jest to ich strata, nie moja. Mj panie ironicznie odparowaa Klaudia Prokula przez te wszystkie lata za kadym razem ustpowae ydom zarwno w maych, jak i w wielkich sprawach. Ten jeden jedyny raz miae okazj wykaza swoj msko i miaby racj. Dlaczego nie zawierzye mi, kiedy prosiam, aby nie skazywa czowieka niewinnego? Budowa wodocigw przepada przez upr kobiet zaartowa Adenabar, chcc ratowa sytuacj. Noszc wod maj biedulki jedyn okazj do spotka i plotkowania przy studniach. Im dusza i trudniejsza jest droga, tym wicej maj czasu na trajkotanie. Kobiety w Jeruzalem nie s takie gupie, jak mylicie odrzeka Klaudia Prokula. Gdyby to wszystko nie stao si tak nagle, niespodziewanie i niezgodnie z prawem i gdyby ucze Jezusa nie sprzeda go radzie za pienidze, nie byby nigdy skazany. Gdyby ty mia bodaj tyle mskoci, eby przeoy rozpatrzenie sprawy na czas po witach, wszystko mogoby by inaczej. W caym kraju mia po swojej stronie ludzi pracy i tych, ktrych nazywaj cichymi skromnych ludzi oczekujcych krlestwa. Jest ich wicej, ni mylisz. Przecie nawet czonek sanhedrynu prosi ci o pozwolenie zoenia ciaa we wasnym grobie! Wiem o wielu rnych rzeczach, o jakich pojcia nie maj jego nieokrzesani uczniowie. Ale teraz na wszystko jest ju za pno. Ty go zabi.Poncjusz Piat wznis rce, wezwa na pomoc bogw rzymskich i ducha opiekuczego cesarza i zawoa: Gdybym nie skaza go na ukrzyowanie, ydzi natychmiast donieliby do Rzymu, e nie jestem przyjacielem cesarza. Zakazaem ci, Klaudio, spotykania si z tymi atwo wpadajcymi w ekstaz babami! Ich mrzonki tylko pogbiaj twoje kopoty. Mowie, Rzymianie, odwouj si do was. Co bycie uczynili na moim miejscu? Czy zaryzykowalibycie swoje stanowisko dla jakiego podejrzanego o nieprawowierno yda? yd to yd otworzy w kocu usta dowdca fortecy kady jest skrytobjc. Bat, wcznia i krzy to jedynie suszny program polityczny, ktry moe ich uspokoi. Ziemia si trzsa, kiedy umiera wzdrygn si Adenabar. Myl, e naprawd by synem Boga. Ale ty nie moge inaczej postpi. Teraz umar i ju nie wrci. Chciabym wicej si dowiedzie o tym jego krlestwie powiedziaem, korzystajc z okazji. A co bdzie, jeli wrci? Co wtedy zrobicie? spytaa Klaudia Prokula, patrzc na mnie rozszerzonymi renicami.Powiedziaa to z takim przejciem, e dreszcz przeszed mi po plecach, dostaem gsiej skrki. Przypomniaem sobie, e na wasne oczy widziaem, jak krl ydowski wyda ostatnie tchnienie.Poncjusz Piat z politowaniem spojrza na on, potrzsn gow i powiedzia agodnie, jak si mwi do czowieka niezrwnowaonego: A niech sobie wraca, jeli o mnie idzie, moja droga. To ju nie mj kopot.Do jadalni ostronie zajrza sucy i wywoa sekretarza. Prokurator westchn z ulg: No, zaraz usyszymy nowiny z miasta. Zostawmy ju ten przykry temat.Skoczylimy posiek w minorowym nastroju, niewolnicy uprztnli naczynia, pilimy wino. Aby rozweseli kobiety, zanuciem najnowsze piosenki z Aleksandrii, potem Adenabar wyszkolonym gosem zapiewa bardzo nieprzyzwoit piosenk, popularn w dwunastym legionie. Wszed sekretarz; Poncjusz Piat, demonstrujc pene zaufanie do nas, kaza mu gono zreferowa nowiny. Widocznie opacani przez prokonsula szpiedzy podkradali si wieczorami do twierdzy, eby zda meldunki. Trzsienie ziemi wywoao w miecie wielk panik, bo w tym samym czasie wewntrzna zasona wityni pka z gry do dou opowiada sekretarz. Ten mczyzna, ktry sprzeda

Nazarejczyka, wrci w cigu dnia do wityni i odda trzydzieci srebrnikw. W domu arcykapana zapanowao wielkie rozdranienie, kiedy wyszo na jaw, e dwaj czonkowie rady, Jzef i Nikodem, zdjli ciao z krzya i pochowali je w pieczarze niedaleko miejsca kani. Nikodem kupi caun, a take sto funtw kadzide, mirry i aloesu. Ale w ogle miasto jest spokojne i zgodnie ze zwyczajem obchodzi wigili Paschy. Zwolennicy Jezusa rozsypali si jak pira na wietrze. Sanhedryn postanowi upowszechni tez, e lepiej, kiedy jeden umrze za nard, ni miaby wygin cay nard". To ju uspokoio nastroje. W kadym razie gono nie mwi si o Jezusie. Prawdopodobnie zabobonna cze, jak go darzono, rozwiaa si, kiedy nie uczyni adnego cudu i umar haniebn mierci. Tu sekretarz spojrza na nas, rozemia si i doda: Jest jeszcze jedna sprawa, cho nie wiem, czy warto o niej wspomina, ale wiadomo o niej pochodzi z dwch rde. On, Jezus, grozi, e zmartwychwstanie trzeciego dnia. Skd ta historia si wzia, nie wiem, ale mwi o tym w domu arcykapana. Teraz tam debatuj, w jaki sposb zabezpieczy si przed tak ewentualnoci. A co, nie mwiam?! krzykna triumfalnie Klaudia Prokula. To znaczy, oni oczywicie w to zmartwychwstanie nie wierz szybko poprawi si sekretarz. Ale moe si przecie zdarzy, e jego poplecznicy sprbuj wykra ciao i w ten sposb oszuka prostych ludzi. Dlatego kapani i czonkowie Rady s wciekli, e nie udao im si spali zwok Jezusa razem z ciaami tamtych dwch otrw. Powinienem si by domyli, e ten czowiek nawet noc nie da im spokoju rzek cierpko Poncjusz. By tak zdenerwowany t gupi histori, e zawoa mnie i Adenabara i na osobnoci upewni si raz Jeszcze o mierci Jezusa. Widzielimy j przecie na wasne oczy, widzielimy te, e onierz przebi wczni martwe ciao. Obaj przysigalimy wic: Ten czowiek umar, wiszc na krzyu, i nie wstanie wicej.Po winie i po tych wszystkich przeyciach noc bya niespokojna; cho zmczony, spaem kiepsko i miaem ze sny. Poza tym do pnej nocy ze wsplnej jadalni oficerskiej dochodziy odgosy pijackich zawodze, ktre mi przeszkadzay. O wicie ostatecznie rozbudziy mnie dochodzce z terenu wityni rozdzierajce gosy trb, ktre roznosiy si nad caym miastem. Wszystko co widziaem i syszaem poprzedniego dnia, wrcio jak ywe. Wspomnienie krla ydowskiego i myl o jego krlestwie znw zaczy mnie gnbi.Aby sobie wszystko uzmysowi i zapamita, co na wasne oczy widziaem, zaczem pisa. Ale wszed pijany jeszcze Adenabar z zapuchnitymi lepiami i powiedzia, ebym zszed na dziedziniec, jeli chc zobaczy co komicznego. Wanie przybya delegacja Sanhedrynu i arcykapana, aby mimo szabatu i to wielkiego! rozmawia z prokonsuem. Poncjusz Piat kaza im dugo na siebie czeka i porzdnie ich zbeszta, e wci mu przysparzaj kopotw.Ale oni naprawd byli zaniepokojeni i twierdzili, e jeli zwolennicy Jezusa wykradn jego ciao z grobu i zaczn opowiada, e zgodnie z obietnic trzeciego dnia powsta z martwych, mog wybuchn grone zamieszki. Dlatego zaklinali i prosili, aby ustawi przed grobem wart legionistw, bo nie maj zaufania do swoich onierzy, i aby na wszelki wypadek pozwoli opiecztowa grb pieczci prokuratorsk, ktrej aden yd nie odway si zama.Piat wyzwa ich od bab i tumanw i drwi z nich: Wygldacie, jakbycie umarego bali si bardziej ni ywego.Na to ydzi obiecali obsypa go podarunkami zaraz po szabacie, bo w czasie szabatu nie wolno im niczego nosi. Poncjusz Piat uleg im wreszcie i tak jak chcieli, wysa dwch wartownikw oraz sekretarza legionu. Sekretarz otrzyma polecenie opiecztowania grobu wprawdzie nie pieczci prokuratorsk, ale oficjaln pieczci dwunastego legionu. Na noc rozkaza wzmocni wart do czterech lub nawet omiu onierzy, wedle decyzji dowdcy warty, bo dobrze wiedzia, e dwch wartownikw rzymskich nie moe- si czu noc bezpiecznie poza murami miasta.Pomylaem, e spacer dobrze mi zrobi, i wraz z wyznaczonymi onierzami poszedem w towarzystwie sekretarza a do grobu. Na miejscu kani ponuro sterczay trzy okrwawione drzewa; poprzeczne czci krzyy oderwano podczas zdejmowania cia. Tu obok

znajdowa si pikny ogrd, a w nim wykuty w skale grb, zamknity ogromnym gazem. Odsunicie takiego gazu wymagao siy dwch ludzi. Dzie by gorcy, sekretarz uzna wic, e nie ma potrzeby otwiera grobu, skoro postawieni przez ydw wartownicy twierdzili, e kamienia nikt nie tkn od czasu, gdy suba zdrajcw rady, Jzefa i Nikodema, przywalia wejcie. Kiedy sekretarz piecztowa grb, czuem unoszcy si zza gazu silny zapach mirry. Cho moe to tylko kwiaty, kwitnce dookoa, pachniay tak mocno. Obydwaj legionici grubiasko artowali ze swego zadania, ale obydwaj wyranie byli zadowoleni, e przypada im suba w cigu dnia, a przed wieczorem przyjd zmiennicy.W drodze powrotnej rozstaem si z sekretarzem, aby obejrze wityni, poniewa zapewni mnie, e bez obaw mog doj a do dziedzica. Przez most nad dolin dotarem do witej gry i wraz z tumem przez potn bram wszedem na dziedziniec dla pogan. Od samego ranka nard wali do wityni z miasta, lecz na dziedzicu byo jeszcze sporo miejsca, mogem zatem podziwia pikno kolumnowego przedsionka. Natomiast nie koczce si pienia religijne i gone modlitwy, zapach krwi i palcego si misa, uniesienie i ekstaza wiernych wyday mi si wstrtne. Rozmylaem o ukrzyowanym, ktry spoczywa w skalnym grobie, i caa moja sympatia bya po jego stronie, cho tak mao wiedziaem o tym ydowskim krlu.Wrciem do fortecy i do pnej nocy pisaem, eby si uwolni od przykrych myli. Ale nie osignem poprawy nastroju, bo nie czuem, jak dawniej, Twojej obecnoci, Tulio.Historia ydowskiego krla nie moe si tak zakoczy. Chc si dowiedzie wicej o jego krlestwie, nawet poczyniem ju pewne kroki, aeby dotrze do jego zwolennikw i usysze, czego za ycia naucza.LIST TRZECI ?

Marek Mezencjusz Manilianus do Tulii.Napisaem

wasne i Twoje imi, ale kiedy zobaczyem je na papirusiezdziwiem si: czy ten, ktr y to pisze, jest mn czy te kim obcym we mnie? Nie jestem ju tym , kim byem dawniej, podejrzewam, e optay mnie ydowskie czary w tych najduszych w moim yciu dniach. Jeli wszystko rzeczywicie odbyo si w taki sposb, jaki ja sam, cho z powtpiewaniem, zmuszony byem stwierdzi, to przecie wiem, e powiadczyem co , co si nigdy przedtem nie wydarzyo. I czy to wszystko nie zmusi mnie do uznania za prawdziwe rwnie tego, co mwi bajki, ktrych przenone znaczenie filozofowie i cynicy dawno ju odkryli?Nie wiem, czy kiedykolwiek odwa si posa Ci ten list. Poprzednie zwoje take wci s ni e wysane. Moe to i dobrze, bo gdyby je przeczytaa, zapewne pomylaaby, e biedny Marek postrada resztki rozumu. Ja jednak nie jestem fantast, tylko przez cae ycie poszukiwaem czego wicej ni kroczenie drog cnoty lub drog rozkoszy. Sam przyznaj, e ja k przystao na czowieka mego pochodzenia, od modoci odznaczaem si brakiem umiaru i nigdy nie umiaem znale mdrej rwnowagi midzy wstrzemiliwoci a uyciem. Poza granice rozsdku wychodziem z uprawianiem nocnych czuwa, postw i wicze fizycznych w latach szkolnych w Rodos i bez pamici zatraciem si w mioci do Ciebie, Tulio, bo nigdy nie mogem si Tob nasyci.Ponadto mog Ci zapewni, e tkwi we mnie poczucie realnoci i jaka czujno; niweluj one wszelki e pokusy samounicestwienia. Gdybym nie mia takiego wewntrznego nadzorcy, prawdopodobnie nie zgodzibym si na wyjazd z Rzymu; raczej wolabym straci cay swj dobytek, a moe i ycie, ni zrezygnowa z Ciebie. Kiedy to pisz, i nadzorca stoi nade mn cay czas, abym stara si dokadnie odtworzy, co widziaem na wasne oczy, i oddzieli to od tego, co syszaem, aby w rezultacie uzyska dowd prawdy. Uwaam za suszne zapisa moje dowiadczenia, chobym nawet nigdy nie wysa Ci tego listu. Bd wic notowa wszystko, nawet sprawy bahe, bo jeszcze nie wiem, nie mog sprecyzowa, co jest drobiazgiem, a co rzecz wan. Myl, i bd mg zawiadczy pojawienie si na wiecie nowego boga. Wobec

tego nawet co, co teraz wydaje si bahostk, moe mie kiedy due znaczenie. Chodzi tu 0 zakres moich sw. Jeli wszystko, co przeyem, jest prawd to wiat si zmienia. Nie on ju si zmieni i rozpocza si nowa era!Mj nadzorca czuwa i napomina, bym nie wierzy w to, co moe jest tylko moim pragnieniem. Chocia nie wiem, czy kiedykolwiek pragnem czego tak niepojtego. Nie, sam nie mgbym tego wymyli ani nawet wyjani. Jeli o czym mylaem, to o realnym ziemskim krlestwie, ktre ju nie wchodzi w rachub, zetknem si bowiem z czym zupenie innym, czego jeszcze nie rozumiem. Sam siebie przestrzegam, abym przez pych nie stara si wyolbrzymia wydarze, ktre moe wcale nie miay miejsca. Bo w kocu kime ja, Marek, jestem, eby wanie mnie przytrafio si co takiego? Nie jestem nikim wanym. Ale przecie nie mog zaprzeczy faktom. A wic opowiem.Kiedy pno w nocy dobrnem do koca mego poprzedniego listu, palce mi zdrtwiay i nie mogem od razu zasn. Wreszcie usnem twardo, ale na krtko, bo przed witem zbudzio mnie ponowne trzsienie ziemi. Byo dusze i bardziej przeraajce ni poprzednie. Trzask rozbitych naczy i haas spadajcych ze cian tarcz i pancerzy postawiy na nogi wszystkich mieszkacw twierdzy. Kamienna posadzka koysaa si tak gwatownie, e padem plackiem na ziemi. Na dziedzicu wartownicy otrbili alarm. Musz z szacunkiem wyrazi si o dyscyplinie w legionie, albowiem mimo wyrwania ze snu i mimo ciemnoci ani jeden zaspany onierz nie wybieg na zewntrz bez broni. A przecie pierwsza myl skania czowieka do natychmiastowej ucieczki na zewntrz, poza budynki, ktre mog run.Byo jeszcze tak ciemno, e zapalono pochodnie. Po chwilowym zamieszaniu odkryto pknicie muru w kilku miejscach, ale ofiar miertelnych nie byo. Stwierdzono tylko kilka niegronych zwichni, guzw i ran, ktre powstay na skutek przepychania si.Dowdca wysa niezwocznie patrole do miasta, aby zorientowa si w szkodach, i da rozkaz gotowoci bojowej wojskowemu oddziaowi stray poarnej, poniewa wybuchajce wskutek trzsienia ziemi poary powoduj zwykle wiksze straty ni samo trzsienie. Prokonsul zerwa si z ka i tylko narzuci opocz. Sta bosy na schodach, ale ani nie zszed na d, ani nie miesza si do wydawania rozkazw. Poniewa drgania ziemi si nie powtarzay i koguty zaczy ju pia, uzna, e nie trzeba wysya kobiet za mury miasta. Oczywicie po przebytym szoku nikt nie chcia wraca do sypialni. Niebo przejanio si. Kiedy gwiazdy zgasy, znowu rozleg si ryk trb z ydowskiej wityni znak, e trwa naboestwo, jakby nic si nie stao. Pozwolono rozej si onierzom, ktrzy normalnie przygotowywali si do suby. Otrzymali tylko suchy prowiant, bo bezpieczniej byo nie rozpala jeszcze ognia. Patrole wracay z miasta jeden za drugim i meldoway o objawach strachu i paniki wiele osb ucieko poza mury. Zawaliy si jakie ciany, ale nic gronego si nie wydarzyo. Prawdopodobnie byo to miejscowe trzsienie ziemi, zlokalizowane w pobliu twierdzy i wityni.Warty zmieniy si. Minimalnie opniona pierwsza kohorta pomaszerowaa przez miasto do cyrku. W tej wspaniaej budowli od lat nie urzdzano walk gladiatorw ani zwierzt i tylko legion wykorzystywa aren do swych wicze.Wrciem do pokoju, rozdeptujc rozbite gliniane skorupy. Porzdnie umyem si i ubraem. Krztaem si jeszcze, gdy goniec wezwa mnie do prokonsula. Poncjusz Piat kaza wystawi fotel na taras przy schodach. Widocznie wola nie siedzie wewntrz budynku, cho nie okazywa obawy przed ponownym wstrzsem. Stali przed nim dowdca twierdzy, sekretarz legionu i Adenabar, a take dwch legionistw, ktrzy zwyczajem syryjskim energicznie gestykulowali jakby w obronie wasnej i dla lepszej relacji, chocia w zasadzie usiowali sta na baczno z szacunku dla wysokich szar. Zirytowany Poncjusz Piat zwrci si do mnie: Przez to trzsienie ziemi opnia si poranna zmiana warty. Tych dwch cymbaw wysano, aby zmienili nocn wart przed wiadomym ci przekltym grobem. Byo tam w nocy na stae szeciu ludzi i jeszcze dwch na wypadek, gdyby ktry zaspa. Ci tutaj wrcili i twierdz, e piecz legionu jest zamana, gaz odsunity od wejcia, a

nocni wartownicy przepadli bez ladu. Odwrci si do legionistw. A ciao chocia jest z grobie? Nie weszlimy do rodka. Nie byo rozkazu wchodzi do grobu. Czemu bodaj jeden z was nie zosta na miejscu? Drugi w tym czasie mg zoy meldunek. Przecie pod wasz nieobecno kady moe tam wtargn! Balimy si zosta w pojedynk szczerze przyznali. Otrzymali stanowczy rozkaz, eby poza fortec chodzi wycznie dwjkami powiedzia krtko dowdca twierdzy. Wzi w ten sposb w obron swych onierzy; przecie i tak odpowiedzialno spadnie na niego.Z wyrazu twarzy legionistw mona byo odczyta, e nie dreli o wasn skr. Najprawdopodobniej strachem napawa ich sam grb, a zniknicie kolegw z nocnej warty ten strach pogbio. Prokonsul chyba myla o tym samym, bo spiesznie zawoa: Nie wydarzyo si nic nadzwyczajnego! Po prostu wstrzs ziemi przesun gaz u wejcia do grobu. Tamci syryjscy zabobonni tchrze uciekli z miejsca warty i boj si wrci. Trzeba natychmiast ich szuka jak dezerterw. Zasuyli na najwysz kar. Odwrci si w moj stron i doda: Tu idzie o honor legionu i dlatego nie ufam nikomu, bo kady dba o wasny interes. Nie potrzebuj owijania w bawen czy tuszowania, lecz bezstronnego stwierdzenia faktw. Ty, Marku, masz trzewy umys i jeste wystarczajco biegy w prawie. Zabierz Adenabara i tych dwch onierzy. Dla bezpieczestwa wecie nawet ca kohort i obstawcie teren. Tych dwch miejcie na oku, eby nie dali drapaka. Zobaczcie, co si stao, i przyjdcie zameldowa.Dowdca twierdzy natychmiast wezwa trbacza, ale prokonsul rozgniewa si, trzasn pici w do i zawoa: Czycie wszyscy pogupieli? Po co wam kohorta, wystarczy paru zaufanych ludzi. Przecie gupot jest zwraca na siebie uwag i robi przedstawienie z naszej haby.Adenabar zebra natychmiast dziesitk onierzy i po ustawieniu ich w szyku rozkaza, by biegli. Prokonsul zatrzyma nas, woajc, e swoim tupotem przycigniemy wszystkich ciekawskich ydw. Ucieszyem si, e nie musz biec, bo wtpi, czy bez treningu zdoabym nawet bez rynsztunku i na tak krtkiej trasie dotrzyma kroku legionistom.Zza murw wraca do miasta tum uciekinierw. Mieli dosy swoich zmartwie, wic nie zwrcili na nas uwagi, zapomnieli nawet opluwa i przeklina legionistw.Grb przesaniay czciowo drzewa ogrodu. Mimo to z daleka zobaczylimy, jak z otwartej pieczary wyszo dwch ydw. Byli to zwolennicy Nazarejczyka, bo z ca pewnoci poznaem w jednym z nich tego przystojnego modzieca, ktry na miejscu kani osania rozpaczajce kobiety. Drugi by wysokim brodatym mczyzn z okrg gow. Kiedy ujrzeli, e nadchodzimy, uciekli, chocia woalimy za nimi. No, do licha, mamy ryb w sieci! wrzasn Adenabar, ale nie posa nikogo za nimi. Uwaa, e lepiej nie rozprasza si, zreszt wiedzia, e tamci z atwoci mog umkn wrd ogrodw, wiatroomw, wzgrz i wwozw.Wszyscy widzielimy wyranie, e niczego ze sob nie nieli.Doszlimy do groty. Ziaa otworem, bo zamykajcy j gaz stoczy si po zboczu, uderzy o ska i roztrzaska. Nie zauwaylimy ladw uywania jakichkolwiek narzdzi. Gdyby kto chcia otworzy od zewntrz, musiaby odtoczyc gaz na bok po przygotowanym w tym celu wgbieniu. Z ociey zwisay strzpy urwanej wstgi, na ktrej umocowana bya piecz legionu. W powietrzu czuo si mocny zapach mirry i aloesu. Pjd przodem, to ja pjd za tob prosi zszarzay od strachu i drcy Adenabar. Legionici zostali w sporej odlegoci od grobowca, zbici w gromadk jak stado baranw.Razem z Adenabarem wszedem do przedsionka grobowca i stamtd wskim korytarzykiem do waciwego grobu. Zanim oczy przyzwyczaiy si do ciemnoci, z trudem dostrzeglimy tylko zwoje biaego caunu na pododze. Ale po chwili, kiedy wzrok oswoi si z mrokiem, stwierdzilimy, e ciao krla ydowskiego znikno, zostay tylko zwoje materii. Stwardniay od mirry i aloesu caun zachowa wiernie kontury ciaa, natomiast chusta, ktr zakryto gow Jezusa, leaa osobno.Z pocztku nie wierzyem wasnym oczom i musiaem rk dotkn pustego miejsca, gdzie powinna znajdowa si gowa. Ale jej tam nie byo! Zwoje

caunu leay nie naruszone, tylko ciao znikno z rodka bez ladu. Wyranie widziaem jego zarys. Nie, zwoje caunu na pewno nie byy otwierane. A przecie bez tego nie da si wyj zwok! Mimo to ciao znikno. Mj wzrok to potwierdza. Czy widzisz to samo co ja? zapyta szeptem Adenabar.Nie mogem ruszy jzykiem, eby mu odpowiedzie. Kiwnem tylko gow. A nie mwiem, e to by syn Boga? szepn. Opanowa si, przesta dre, otar twarz i doda: Takich cudw nigdy dotd nie ogldaem. Moe i lepiej, e na razie tylko my dwaj to widzielimy.Rzeczywicie, legionistw w aden sposb nie mona byo nakoni, by weszli do grobu. Potworny strach ogarn ich ju wtedy, gdy koledzy z warty zniknli, a koo grobowca nie byo adnych ladw walki.Adenabar i ja nawet nie prbowalimy niczego zrozumie. adna ludzka istota nie byaby w stanie wylizn si ze stwardniaego caunu i nie naruszy go. Gdyby zwoje mocno posklejanego aloesem i mirr caunu przecinano, z pewnoci pozostayby tego lady. Nawet najbardziej mistrzowska rka nie potrafiaby zoy caunu z powrotem, zachowujc kontury ciaa.Kiedy to wszystko do mnie dotaro, uczuem gboki spokj i niczego ju si nie baem. Najwidoczniej takie samo wraenie odnis Adenabar. W aden sposb nie potrafi wyjani, dlaczego przestalimy si ba, cho zgodnie z logik ludzkiego umysu wanie wtedy powinnimy ba si najbardziej. Zupenie spokojnie wyszlimy z grobowca i powiedzieli legionistom, e ciaa nie ma. onierze nie przejawiali najmniejszej ochoty, by to sprawdzi, zreszt chyba nie wpucilibymy ich do rodka. Co bkali o honorze legionu, jeden zauway, e gaz, ktry zamyka wejcie do grobu, toczc si pocign za sob inne i one te si rozbiy. Widocznie wanie w tej okolicy trzsienie ziemi byo szczeglnie silne, co mnie wcale nie zdziwio. onierze zaproponowali, aby wyj ciao z jakiego grobu i podoy je na miejsce krla ydowskiego. Ostro zabroniem im nawet myle o tym. Kiedy jeszcze zastanawialimy si, co robi, zza gstwiny drzew wyszli dwaj legionici i z ociganiem zbliali si do nas. Adenabar pozna w nich natychmiast dezerterw z warty nocnej i krzykiem rozkaza im, by pooyli na ziemi bro i tarcze. Tamci usprawiedliwiali si gorco, dowodzc, e pilnie penili wart strzegc wejcia, a przecie nikt nie okreli, w jakiej odlegoci od grobu maj strowa. My i dwch innych spao wywodzili a dwch innych stao na warcie. Rano, w czasie trzsienia ziemi, gaz oderwa si od wejcia grobowca i przeskoczy nad naszymi gowami. yjemy tylko dziki szczliwemu zbiegowi okolicznoci. Odeszlimy dalej od grobu, bo balimy si, e wstrzsy si powtrz. Czterech z nas pobiego natychmiast zawiadomi ydw, bo przecie dla nich pilnowalimy tej pieczary, a nie dla legionu.Ju z samej gwatownoci ich tumacze wynikao jasno, e nie maj czystego sumienia i e co si za tym kryje. Owszem, widzielimy tych dwch, co nas przyszli zmieni cignli ale nie wyszlimy, chocia nas woali, bo czekalimy na powrt naszych wysacw, z ktrymi wartowalimy przy grobie. Jeli w tej sprawie jest jeszcze co do wyjanienia, to my w szstk wyjanimy to midzy sob i ustalimy, co mamy mwi, a czego nie.Przesuchujc ich z Adenabarem dowiedzielimy si, e o wicie zauwayli dwie ydwki, ktre zbliyy si do grobowca niosc co. Zawahay si przy wejciu, tylko jedna wesza do rodka, ale natychmiast wysza. Wtedy wanie wstao soce i olepio wartownikw, ale mog przysic, e z grobowca niczego nie wyniesiono ani niczego tam nie wniesiono, bo zawinitko, ktre kobiety miay, zostao na zewntrz. Potem ucieky, chocia onierze ich nie wystraszyli, i zabray je ze sob.Tu przed naszym przybyciem wpadli tutaj dwaj ydzi, modszy bieg przodem, za nim starszy, bardzo zdyszany. Modszy nie odway si sam wej do grobowca, tylko zajrza przez otwr. Dopiero kiedy starszy wszed, to i modszy si omieli. Zapewne zaalarmoway ich kobiety. Obaj tylko przez chwilk byli w grobie i niczego ze nie wynieli. onierze twierdzili, e bacznie ich pilnowali, aby nie zabrali ciaa. Przecie postawili nas na warcie wanie po to, i to polecenie wykonalimy jak mona najlepiej i zgodnie z instrukcj. Nawet trzsienie ziemi nie

zmusio nas do ucieczki, tylko odsunlimy si na bezpieczn odlego od grobu zapewniali jednogonie.Dokadnie obserwowaem ich twarze i rozbiegane oczy, doszedem wic do wniosku, e co ukrywaj. Ciaa w kadym razie nie ma rzekem zdecydowanie. Nic nie poradzimy zaczli, jak to Syryjczycy, podnosi rce. Nawet na moment nie przestalimy obserwowa grobowca.Niczego wicej od nich nie moglimy wycign. Przerwalimy przesuchanie, bo z miasta wrcili wysani tam wczeniej czterej wartownicy, ktrzy dostrzegszy kolegw midzy nami, z daleka krzyczeli do nich ostrzegawczo: Zamknijcie gby! Nie mielcie ozorami! Wyjanilimy spraw z ydami. Przyznalimy si do wszystkiego i askawie wybaczyli nam niedopatrzenie.Razem z nimi przyszli trzej ydzi, zapewne przedstawiciele starszyzny, sdzc po nakryciach gowy czonkowie sanhedrynu. Podeszli bliej, pozdrowili nas z szacunkiem i powiedzieli: Dugo to trwao, ale chcielimy najpierw uzgodni wszystko midzy sob. Legionici stali na warcie przy grobie z ramienia rady i na nasz prob. Nie chcemy, aby ich ukarano z powodu nieporozumienia. Skd mogli przewidzie chytre sztuczki tego przekltego Nazarejczyka? Wyjanilimy sprawy wewntrz rady i pozwalamy stranikom spokojnie odej. Idcie i wy w pokoju, albowiem ani wy, ani inni Rzymianie nie macie tu nic wicej do roboty. Nieszczcie ju si wydarzyo i obcia nasze konto. Nie chcemy zamieszek i pustego gadania. O, nie, nie przerwaem to kwalifikuje si pod prawo wojenne i rozpatrzymy ca spraw jak naley. Ciao waszego krla znikno, a ci wartownicy s za to odpowiedzialni. Kto ty i czemu wtrcasz si do naszych rozmw, cho jeste gadko ogolony i jeszcze mody? spytali. Uszanuj nasz godno i wiek. Jeli o tej sprawie naley z kim mwi, to bdziemy rozmawia z namiestnikiem, a nie z tob.Po tym, co widziaem w grobowcu, poczuem nienawi do tych mdrych starcw, ktrzy obstawali przy skazaniu swego krla i zmusili prokonsula do ukrzyowania go. Powtrzyem wic twardo: Wasz krl znikn z grobowca. Dlatego spraw naley zbada od podstaw. On nie by naszym krlem zakrzyczeli z gniewem. Sam siebie tak nazwa. Spraw ju zbadalimy. Wartownicy zasnli, a w czasie ich snu uczniowie Jezusa weszli i chytrze wykradli ciao. Wartownicy s gotowi to powiadczy i naprawi swj czyn. Dlatego przebaczymy im i nie damy kary.Mwili wbrew logice i wbrew temu, co sam widziaem. Zrozumiaem, e co knuj i e przekupili wartownikw. Dlatego podszedem do Adenabara i powiedziaem: Zgodnie z rzymskim prawem wojennym, onierza, ktry zasn na warcie lub odszed z posterunku bez pozwolenia, karze si chost i ciciem.Legionici drgnli i popatrzyli po sobie, ale ci czterej, ktrzy przyszli z ydami, mrugali i uspokajali ich gestami. ydzi jeszcze raz zapewnili: To dla nas penili wart, a nie dla Rzymu. My moemy ukara ich albo puci wolno.Chciaem koniecznie dowiedzie si, co naprawd si wydarzyo. Ale popeniem bd. Chcc przestraszy ydw, zaproponowaem: Idcie sami do grobowca i na wasne oczy zobaczcie, co si stao. Potem znw przesuchajcie wartownikw, jeli bdziecie mieli ch i miao.Adenabar okaza wicej rozsdku i pospiesznie wtrci: Po c mielibycie siebie strefie, poboni mowie?!Ale zarwno z moich, jak i z jego sw ydzi wywnioskowali, e w grobie moe by co ciekawego. Naradzili si midzy sob w jzyku, ktrego nie znaem, po czym schylili jeden po drugim i weszli do pieczary, czemu oczywicie nie moglimy przeszkodzi. Pozostali wewntrz dugo, chocia byo tam ciasno. W kocu poszedem zajrze do rodka. Zobaczyem ich pochylone plecy i syszaem, jak gorczkowo rozmawiaj.Wreszcie wyszli, mieli zaczerwienione policzki i bdny wyraz oczu. Owiadczyli: Strefilimy si straszliwie, ale teraz moemy powiadczy, e byo tak, jak opowiadali wartownicy. Ju nie bdziemy si zanieczyszcza, chodmy wic wszyscy, jak tu jestemy, przed oblicze namiestnika, aeby nie powstaway kamstwa i faszywe historyjki.To owiadczenie wzbudzio we mnie gbokie podejrzenia. Szybko wszedem do grobowca. Kiedy oczy oswoiy si z mrokiem, ujrzaem, e caun zosta porozrywany na strzpy.Ogarn mnie wcieky gniew.

To przez moj gupot ci ydzi weszli i zniszczyli jedyny materialny dowd nadprzyrodzonego zniknicia krla z grobowca! Odczuem silny zawrt gowy, bdcy rezultatem znuenia, braku snu i narkotycznego aromatu mirry w ciasnym pomieszczeniu. Osnu mnie mglisty cie nierealnoci. Prawie namacalnie czuem obecno niewidzialnej mocy. Miaem wraenie, e czyje rce trzymaj mnie za ramiona, abym nie wybieg i nie zacz oskara ydw. Po chwili odzyskaem panowanie nad sob i spokojnie wyszedem z grobowca z pochylon gow. Nic nie powiedziaem ydom. Nawet na nich nie spojrzaem.Natomiast krtko zrelacjonowaem ich postpek Adenabarowi. Patrzy na mnie z wahaniem, jakby si chcia mnie poradzi, co ma zrobi, ale jak to Syryjczyk zadowoli si rozoeniem rk. Jeszcze raz wezwa wartownikw do oddania broni, lecz tamci uparcie obstawali przy swoim. Czy to rozkaz? dopytywali si. Jeli zoymy bro, bdzie to przyznanie si do winy. Klniemy si na witego byka,'e tego ydowskiego grobu pilnowalimy na prob ydw. Ich zdaniem spanie na warcie nie jest przestpstwem. Przeciwnie, to oznaka naszego bohaterstwa, bo nie balimy si ciemnoci. Pozwl nam zatrzyma bro! ydzi wyjani spraw przed prokonsulem, a ty nie poaujesz. Za to rczymy i my, i ydzi.Adenabar znw spojrza niepewnie na mnie, jakby szuka ratunku, ale nie odway si otworzy ust. Poszlimy wic w naleytym szyku do miasta i do twierdzy, a ydzi za nami. Twardo obstawali przy tym, e nie ma sensu trzyma warty przy grobie, skoro ciao zostao ju wykradzione. Szeciu wartownikw maszerowao razem, zawzicie szepczc midzy sob.Gdy wkroczylimy na dziedziniec twierdzy, Poncjusz Piat siedzia na tarasie na masywnym sdziowskim fotelu, wycielonym czerwon poduszk. Obok sta st. Poncjusz Piat w najlepsze ogryza pieczon kur, a koci rzuca za siebie. Wina sobie nie aowa i mia znakomity humor. Chodcie do mnie wszyscy, ktrzy stamtd przybywacie zaprasza askawym gosem. Ty, Marku, czowieku uczony i bezstronny wiadku, sta koo mnie i pamitaj, e ydzi to ludzie hojni. Przyniecie fotele dla szanownych czonkw rady, ktrzy nie gardz Rzymianami. Niechaj mj sekretarz sporzdzi protok, a wy, cierpicy za winy legionu, podejdcie bliej. Nie obawiajcie si mnie, tylko dokadnie opowiedzcie, co si wydarzyo.Wartownicy spogldali to na niego, to znw na ydw i szerokie umiechy pojawiy si na ich kocistych syryjskich gbach. Wypchnli z szeregu swojego rzecznika, ktry zacz opowiada: Kln si na geniusza, ducha opiekuczego cesarza, i na witego byka, e bd mwi prawd. ydzi za twoj zgod zapacili nam za pilnowanie grobu, do ktrego zoono Nazarejczyka. Wieczorem poszo nas tam szeciu. Po stwierdzeniu, e piecz jest nienaruszona, zwolnilimy dziennych stranikw. Usiedlimy przed grobem na ziemi i przyjemnie spdzali czas. Dziki szczodrobliwoci ydw mielimy wystarczajco duo wina, eby w nocy nie zmarzn. Powiedziano nam, aby czterech spao, a dwch stao na warcie, ale na pocztku nikomu nie chciao si spa. Gralimy w koci, piewali i artowali i waciwie poza dziewuchami nie brakowao nam niczego, eby czu si doskonale. Z upywem nocy pomieszaa si nam kolejno wart i zacza si ktnia, bo ju nie wiedzielimy, kto ma czuwa, a kto i spa. Bylimy tak pijani, e faktycznie spalimy wszyscy, ale kady by pewien, e dwch z nas stoi na warcie.Odwoa si do swoich towarzyszy. Ci bezczelnie potwierdzili chrem: Tak byo. To prawda. Obudzio nas trzsienie ziemi cign Syryjczyk i zobaczylimy, e uczniowie ukrzyowanego otworzyli grb i wanie wynosili z niego ciao. Byo ich wielu, a wygldali gronie i krwioerczo. Kiedy zobaczyli, emy si obudzili, zrzucili gaz w nasz stron i w ten sposb udao im si uciec. Ilu ich byo? zapyta Piat udajc ciekawo. Dwunastu odpar rzecznik bez wahania. Pobrzkiwali broni i strasznie wrzeszczeli, aby nas wystraszy. Raczej nie byo ich wicej ni jedenastu wtrci si jeden z czonkw rady bo dwunastego, ktry z nimi zerwa, zamordowali. Pasterze znaleli rano jego zwoki w pobliu murw miasta. Uduszono go wasnym paskiem i zepchnito do przepaci, brzuch mu

pk i trzewia si wylay. Czy zabrali ciao owinite, czy te zdjli z niego caun w grobowcu? spyta Piat. Rzecznik zmiesza si, popatrzy na kolegw i po chwili powiedzia: Chyba by w caunie. Spieszyo im si przez to trzsienie. Nie, nie krzyczeli energicznie ydzi, ktrzy a poderwali si z siedze to pomyka. Zdjli z niego caun w grobowcu, eby ludzie uwierzyli, i sam powsta z martwych. Na wasne oczy widzielimy porozrywane tkaniny. Nie wiemy dokadnie, jak to byo, po ciemku nie widzielimy, a jeszcze bylimy odurzeni winem i trzsieniem ziemi tumaczyli si wartownicy. Ale w zasadzie, mimo ciemnoci, zobaczylicie i rozrnili wszystko schlebia im Piat. wietni z was onierze, chluba dwunastego legionu. Ton jego gos by tak zowieszczy, e wartownicy popatrzyli na siebie, pochylili gowy i zadreptali w miejscu. Zaczli szturcha rzecznika. Ten spojrza oskarycielsko na ydw i wyjka: Waciwie... waciwie... powtrzy, ale sowa utkwiy mu w gardle. Panie zaczem, lecz Piat kaza mi zamilkn i obwieci swoj decyzj: Wysuchaem relacji tych godnych zaufania onierzy i mam gbokie powody wierzy, e powiedzieli szczer prawd. Ich opowiadanie potwierdzaj nasi ydowscy przyjaciele i nie daj ich ukarania. Po c bym mia si miesza do wewntrznych spraw dyscyplinarnych legionu? Czy dobrze powiedziaem?Starszyzna ydowska jednogonie i gorco potwierdzia: Susznie mwie.Wartownicy stuknli obcasami i wykrzyknli: Susznie mwie. Niechaj bogowie Rzymu i nasi bogowie obdarz ci wszystkimi askami. Spraw do koca rozpatrzyem i to wszystko zakoczy prokonsul. Jeli kto ma uwagi, niech zgosi je teraz, a nie potem. Pozwl mi mwi prosiem, poniewa ten bazeski przewd sdowy by moim zdaniem bardziej scen w przedstawieniu oskijskim ni ujawnieniem prawdy. Aaa, to znaczy, e i ty bye przy tych wydarzeniach? spyta zdumiony Piat. Ale nie odparem tego nie twierdz, przecie ty sam wysae mnie, abym jako wiadek sprawdzi, co si stao. Ty niczego nie widzia przerwa mi prokonsul. Ci onierze widzieli. Trzymaj wic jzyk za zbami w sprawach, ktrych nie rozumiesz. Posaem ci, poniewa sdziem, e onierze zdezerterowali i narazili na szwank honor legionu. Ale oni staj tu przede mn potulni jak owieczki i otwarcie przyznaj si do wszystkiego.Podnis si z ironicznym umiechem z fotela, dajc w ten sposb znak, e ma ju dosy obecnoci ydw. Podzikowali mu i wyszli. Kiedy zniknli za arkadami, wartownicy te zamierzali odej, lecz prokonsul zatrzyma ich niedbaym gestem. Jeszcze nie odchodzicie. Z ponurego wyrazu twojej twarzy rzek do dowdcy twierdzy widz, e skarbnik arcykapana nie uwaa za konieczne upewni si o twojej przyjani. Jak powiedziaem, nie do mnie naley mieszanie si do spraw dyscypliny legionu. Zlitowaem si nad wartownikami, ale to nie przeszkadza, eby ty ich ukara tak, jak bdziesz uwaa za suszne, aby utrzyma dyscyplin. Moim zdaniem moesz ich wsadzi tymczasem do aresztu, eby przemyleli, co waciwie zaszo. Nie zaszkodzi sprawdzi doda pgosem ile dostali od rady ydowskiej za umiowanie prawdy.Ponure oblicze dowdcy zajaniao niebiaskim umiechem. Wyda rozkaz i wartownikw rozbrojono, nim zdyli si zorientowa. Zamknitych w lochu sam dowdca pilnowa, aby si nie pomylili w liczeniu pienidzy.Kiedy wyprowadzono wartownikw, prokonsul umiechn si i rozkaza: Adenabarze, ty te jeste Syryjczykiem. Id, zorientuj si, co ci ajdacy naprawd widzieli.Wstpi na schody i nadzwyczaj przychylnie wezwa mnie za sob. Weszlimy do jego kancelarii. Kaza wyj wszystkim i powiedzia: Mw. Widz, e a ci ponosi od nadmiaru wrae.Z roztargnieniem wycign z zanadrza skrzan sakiewk, zerwa pieczcie i zacz przez palce przesypywa szczerozote monety z wizerunkiem Tyberiusza. Panie rzekem po namyle nie wiem, dlaczego postpie przed chwil tak, jak postpie. Niewtpliwie musisz mie ku temu wakie powody. Nie mam prawa krytykowa twoich dziaa jako urzdnika rzymskiego. Wanie wyjaniam ci, e mam wane powody

pobrzkiwa w garci zotymi monetami najwaniejsze powody na wiecie, skoro one rzdz wiatem. Sam wiesz, e cenzorzy siedz zawsze prokuratorowi na karku. Teraz ju w prowincjach nie mona si wzbogaci jak dawniej, w czasach republiki. I jeli ydzi koniecznie, wycznie z przyjani, wmuszaj dary, to bybym gupi, gdybym ich nie przyj. Musz myle o staroci. Nie jestem zamony, a Klaudia sama rzdzi swoim majtkiem. Ty zapewne jeste na tyle bogaty, e nie zazdrocisz mi tych darw.Oczywicie, e niczego mu nie zazdrociem, ale mj umys tak peen by widzianych obrazw, e zawoaem: Powiedziae: one rzdz wiatem. Nie wierz, aby wiat nadal by taki, bo ukrzyowany przez ciebie krl ydowski wsta z martwych. Trzsienie ziemi odwalio gaz z grobu i wyszed z niego przez caun i chust, choby nie wiem co gali wartownicy i gadali ydzi.Piat spojrza na mnie uwanie, lecz nic nie rzek. Opowiedziaem, comy widzieli z Adenabarem przed grobem i co na wasne oczy ujrzelimy w grobowcu. Nienaruszony, mocno sklejony caun pogrzebowy! wykrzyknem. Aby ukry ten fakt, starcy ydowscy porozrywali z wciekoci tkanin. Inaczej na wasne oczy mgby si upewni, e wsta trzeciego dnia z martwych i wyszed z grobu, jak obieca. Adenabar potwierdzi to, co mwi. Naprawd sdzisz, e zniybym si tak bardzo, aby i do grobu oglda ydowskie brewerie? Powiedzia to z takim politowaniem, umiecha si tak ironicznie, e przez moment zawahaem si i przypomniaem sobie wszystkie ogldane niegdy egipskie sztuczki magiczne, ktre mami prosty lud. Prokonsul za wsypa z powrotem pienidze do sakiewki, cign j sznurkiem i szarpn, a zabrzczaa. Z powag mwi dalej: Jest dla mnie zupenie jasne, e opaceni przez ydw wartownicy bd taczy, jak im zagraj. Legionista nie zasypia na warcie, strzegc pieczci wasnego legionu. Syryjczycy s w ogle tak zabobonni i podszyci strachem, e wtpi, czy odwayliby si spa. Prawdopodobnie istotnie trzsienie ziemi wyrwao kamie z wazu, ale chciabym wiedzie, co stao si pniej. Wspar okie na kolanie, a szczupy podbrdek na rce i patrzy przed siebie. To prawda przyzna e i na mnie wywar gbokie wraenie ten ydowski uzdrowiciel. Gbsze ni mylicie ty i Klaudia. Dawniej te zjawiali si w Judei uzdrowiciele, prorocy i mesjasze. To dziki, buntowniczy nard, ktry trzeba wiecznie temperowa. Ale tamten czowiek nie by podegaczem, by pokornym mem. Z trudem patrzyem mu prosto w oczy, kiedy go przesuchiwaem. Zauwa, e miaem okazj przesuchiwa go sam na sam, bez wiadkw z gminy ydowskiej. Oskarenie ydw gosio, e nazwa siebie krlem i w ten sposb sta si wrogiem cesarza. Ale najwyraniej uy sowa krlestwo" jedynie w przenoni, bo o ile mi wiadomo nawet nie sprzeciwia si koniecznoci pacenia podatku Rzymianom. On sam powiedzia mi, e jego krlestwo nie jest z tego wiata. I jeszcze doda, e urodzi si i przyszed na wiat, aby da wiadectwo prawdzie. To mnie poruszyo, cho jestem twardym mczyzn. Ju dawno temu sofici stwierdzili, e na tym wiecie nie ma adnej bezwarunkowej prawdy, e wszystkie prawdy s wzgldne. Jego te spytaem, co to jest prawda. Ale on albo nie umia, albo nie chcia odpowiedzie. Niczego zego w tym czowieku nie znalazem kontynuowa pogrony w rozmylaniach. I cho by mocno sponiewierany przez ydw, wyda mi si bardziej niewinny ni wszyscy inni ludzie, jakich spotkaem w yciu. Nie ba si mnie, nawet si nie broni. Bya w nim ogromna sia. Jestem prokonsulem, ale wyznam, e w pewnym sensie czuem si od niego sabszy. Ale to nie byo uczucie podlegoci czy zniewolenia. Nie, raczej powiedziabym, e czuem si dobrze mwic do niego, a on spokojnie mi odpowiada. Nie broni si ani nie spiera. Piat podnis na mnie wzrok, znw si umiechn i doda agodzco: Uwaam, e powinienem ci to powiedzie, aby mnie mylnie nie osdza. Chciaem jak najlepiej, ale warunki polityczne byy naprawd przeciwko niemu. Nie mona go byo uratowa, skoro on sam nawet palcem w swojej sprawie nie kiwn. Przeciwnie, wygldao na to, e tylko tego oczekiwa i z gry wiedzia, jaki los go czeka.Twarz Piata zastyga, znowu

patrzy na mnie gburowato, gdy koczy: Wyjtkowy czowiek, moe wity, jak powiadaj, ale bogiem to on nie by, Marku, wybij to sobie z gowy. By mczyzn, ywym czowiekiem. Sam na wasne oczy widziae, jak umiera mierci czowieka. Nawet furie nie zmusz mnie, bym uwierzy, e ciao powstanie z martwych albo e wyparuje poprzez zwoje caunu. Wszystko na tym wiecie ma swoje naturalne i zwykle bardzo proste wytumaczenie.Tak do mnie przemawia, poniewa cay czas wtpliwoci dryy jego umys, a jako namiestnik Rzymu chcia trzyma si faktw. Musia. Rozumiaem to i nie oponowaem, trwajc w pospnym milczeniu. Pniej tego aowaem, bo gdybym zacz wypytywa, w chwili szczeroci zapewne opowiedziaby mi, co zaszo w czasie przesuchania i co powiedzia mu Nazarejczyk.Po jakim czasie do kancelarii wszed Adenabar. Prokonsul kiwn gow i rozkaza: Mw! Panie, co chcesz abym opowiada? Adenabar niepewnie pociera donie. To nie jest ju przesuchanie sdowe, tylko poufna rozmowa w czterech cianach. Nie powiem ci: mw prawd, bo o prawdzie nikt z nas nie wie zbyt wiele. Powiedz tylko, co ci wartownicy sdz, e widzieli. Kady z nich dosta trzydzieci srebrnikw. Za tak szczodrobliwo ydzi woyli im w usta swoje sowa. W rzeczywistoci byli przeraeni i raczej wtpliwe, by odwayli si spa, bo si bali upiorw. Na pocztku trzsienia ziemi przynajmniej dwch nie spao, zgodnie z poleceniem. Wstrzs rzuci nimi o ziemi. Wszyscy si przebudzili, kiedy zamykajcy grobowiec gaz z hukiem oderwa si i w ciemnoci syszeli, jak run na ska. Potem... Adenabar przerwa z zakopotaniem i zacz si tumaczy: Powtarzam tylko to, co usyszaem. Nie trzeba byo nawet chosty, tak chtnie opowiadali, bo bardzo kiepsko si poczuli, kiedy zabralimy im pienidze. No wic uniknli zmiadenia przez toczcy si gaz, ale dygotali ze strachu. Zobaczyli jasno, jakby byskawic, chocia grzmotu nie byo. Ten bysk ponownie rzuci ich na ziemi i leeli jak martwi. Ale nicjiie syszeli, gosw ani krokw, tote zaryzykowali i podeszli do grobowca. Po naradzie zostawili dwch na warcie, czterech udao si do ydw, eby ich zawiadomi o zdarzeniu. Nie odwayli si na wasn odpowiedzialno wej do rodka, eby sprawdzi, czy ciao jest w grobie. Nie widzieli zodziei i nie wierz, aby kto niepostrzeenie wszed do groty albo co stamtd wynis.Piat przez chwil zastanawia si nad tym, co usysza, potem spyta: Marku, ktre opowiadanie wedug ciebie jest bardziej wiarygodne? Czy to, ktre zdaniem ydw odpowiada prawdzie, czy to, ktre teraz usyszae? Znam logik sofistw i prawdy cynikw. Uczestniczyem te w tajnych misteriach, chocia nie przekonay mnie one mimo swego alegoryzmu. Filozofia uczynia mnie sceptykiem, ale ziemska prawda bya dla mnie zawsze jak kujcy n w sercu. Teraz to w peni rozumiem. Na wasne oczy widziaem, jak umiera. Sam stwierdziem, e adna ziemska sia nie byaby w stanie otworzy jego grobu. Prawda jest prosta, jak sam powiedziae. Jego krlestwo dzisiaj rano zstpio na ziemi. Ziemia drgna i otworzya grobowiec. Jasno olepia oczy wartownikw, kiedy Jezus wsta i po prostu wyszed z grobu. Czemu miabym wierzy w pokrtne historie, ktre nie odpowiadaj prawdzie? Przesta si omiesza przerwa mi prokonsul. Pamitaj, e jeste obywatelem Rzymu. A ty, Adenabarze, ktre opowiadanie wybierzesz? Panie, ja w tej sprawie nie mam wasnego zdania odpar dyplomatycznie setnik. Marku rzek proszco Piat czy rzeczywicie chcesz, abym sta si pomiewiskiem wszczynajc alarm w legionie i wszystkich garnizonach Judei dla schwytania czowieka, ktry wsta z grobu? Miabym przecie taki obowizek, gdybym ci uwierzy. Znaki szczeglne poszukiwanego: rana w boku a do serca, rany na doniach i stopach, no i jeszcze to, e sam ogosi, e jest krlem ydowskim. Pomog ci wybrn z kopotu cign pojednawczo. Nie pytaem, co przyjmujesz za prawd, tylko o to, czyja relacja jest bardziej wiarygodna na tym wiecie, na ktrym bd co bd yjemy. Albo jeszcze lepiej: czyja relacja jest politycznie wygodniejsza, zarwno z punktu widzenia strony ydowskiej, jak i Rzymu? Przecie zrozum, ebym nie wiem co sam myla, to i tak musz postpi zgodnie z

interesem pastwa. Ju rozumiem, dlaczego pytae, co to jest prawda powiedziaem gorzko. Niech bdzie, jak mwisz. Pojmuj twoje zadowolenie. ydzi rozwizali problem, przynoszc wiarygodn twoim zdaniem wersj wydarze, dodajc dary, eby atwiej uwierzy. Oczywicie, e ich opowiadanie ma jasny cel. Wcale nie kad dobrowolnie gowy w paszcz krokodyla, eby mg oskara mnie o polityczne pieniactwo. Taki gupi nie jestem. Pozwolie mi mie wasn opini. Nie zamierzam publicznie jej ogasza. A wic wszyscy trzej jestemy tego samego zdania stwierdzi spokojnie prokonsul. Im szybciej zapomnimy o tej sprawie, tym lepiej. Ty, Adenabarze, razem z dowdc wecie kady trzeci cz pienidzy ydowskich, tak bdzie sprawiedliwie. Oddajcie wartownikom po dziesi srebrnikw, eby trzymali jzyk za zbami. Jutro moesz ich zwolni z aresztu, a w odpowiednim czasie trzeba bdzie przenie ich do garnizonw nadgranicznych, najlepiej kadego osobno. Ale jeli zaczn rozgasza bzdurne pogoski, naley natychmiast z nimi skoczy.Zrozumiaem, e i dla mnie bdzie najrozsdniej trzyma gb na kdk, przynajmniej do czasu, a opuszcz terytorium Judei. Teraz jednak, gdy dokadniej rzecz przemylaem, doszedem do przekonania, e w caym cywilizowanym wiecie nie ma miejsca, w ktrym mgbym szczerze opowiedzie swoje przeycia. Wszdzie zatrzymano by mnie jako pomylonego albo oszusta, ktry chce zwrci na siebie uwag. W najgorszym wypadku Piat mgby ogosi, e jestem awanturnikiem politycznym i wmieszaem si w sprawy ydowskie ze szkod dla Rzymu. W naszych czasach za mniejsze wykroczenia grozi kara mierci.Przygnbiy mnie te myli, ale rwnoczenie ucieszyem si uwiadomiwszy sobie, e szukam prawdy gwnie dla siebie, a nie po to, aby opowiada innym. Kiedy Adenabar wyszed, powiedziaem pokornie: Pozwolie mi zbada spraw krla ydowskiego. Nie myl o jego zmartwychwstaniu, na ten temat bd milcza, ale chciabym pozna jego dziea i nauki. Moe jest w nich co godnego zapamitania. Sam uznae, e by wyjtkowym czowiekiem.Piat podrapa si w brod, spojrza na mnie i poradzi: Sdz, e najlepiej byoby go zapomnie i nie zaprzta sobie gowy religi ydowsk. Jeste mody, zamony i wolny, masz wpywowych przyjaci i ycie si do ciebie umiecha. Ale kadego czeka wasny los. Nie bd ci przeszkadza, jeli tylko ostronie i bez szumu zechcesz zaspokoi swoj ciekawo. Teraz w Jeruzalem szumi, ale chyba nie zdajesz sobie sprawy, jak ulotna jest ludzka pami. Jego uczniowie jak wiatr rozlecieli si po wiecie i wrc do swych domw. Wierz mi, za kilka lat nikt nie bdzie o nim pamita.Zrozumiaem, e rozmowa skoczona, i poszedem co zje do jadalni oficerskiej, poniewa Piat nie zaprosi mnie na posiek. Byem tak zmczony, e niewiele syszaem, co do mnie mwiono. Nie mogem te zmusi si do snu. Wyszedem z twierdzy i chodziem po miecie bez celu. Ulice pene byy ptnikw, ktrzy po witach wracali do swych domw. Widziaem ludzi z caego wiata. Prbowaem te oglda luksusowe towary, ktre ydowscy kupcy sprzedawali w wielu sklepach. Ale to samo widziaem w wielkich miastach innych krajw i nie robio na mnie adnego wraenia. Po jakim czasie zapaem si na tym, e obserwuj tylko ebrakw na ulicy, ich okaleczone czonki, olepe oczy i gnijce rany. Zdziwio to mnie, bo przecie zazwyczaj wdrowcy traktuj takie widoki jak natrtne muchy. Po obydwu stronach ulicy przed wityni siedzieli szeregami, widocznie kady z nich mia stae miejsce. Wycigali rce po datki i wykrzykujc swoje ale popychali i szturchali si nawzajem.Zamiast wyrobw jubilerskich i zota, zamiast faryzeuszy z dugimi frdzlami przy szatach, wschodnich kupcw czy kobiet nioscych na gowie dzbany z wod, wszdzie widziaem tylko okaleczonych i ndznych ebrakw. Czy mam jak wad wzroku? Dlatego ulice miasta rycho mnie znuyy. Wyszedem poza bram i znw stanem przed wzgrzem kani. Szybko je ominem i wkroczyem do ogrodu, w ktrym znajdowa si grb. Ogrd gsto porastay drzewa owocowe i zioa; stwierdziem, e jest pikniejszy, ni go pamitaem. Teraz, w porze popoudniowego odpoczynku, by zupenie pusty. Nogi same niosy mnie w kierunku grobowca. Jeszcze raz

wszedem do rodka i rozejrzaem si. Kto zabra caun, zosta tylko zapach olejkw.Kiedy znalazem si na zewntrz, poczuem ogromne znuenie. Przez dwie noce nie spaem jak naley i zdawao mi si, jakby dwa minione dni i ten ostatni, trzeci, byy najduszymi dniami w moim yciu. Zmczonym, chwiejnym krokiem podszedem do rosncego w cieniu krzewu mirtu, pooyem si na trawie i od razu mocno zasnem.Gdy soce stao ju nisko wedug rzymskiej miary godzin bya czwarta zbudzi mnie wiergot ptakw, zapach rezedy i rzeko powietrza. Usiadem mile wypoczty. Znuenie przeszo i nie drczyy mnie adne natrtne myli. Wdychaem wiee powietrze. Cay wiat si orzewi. By moe pustynny wiatr przesta d ju rano, ale wczeniej nie zauwayem tego. Gowa mnie ju nie bolaa, brak snu nie szczypa w oczy, nie byem godny ani spragniony. Czuem tylko, e wspaniale jest oddycha, y i by czowiekiem na tej ziemi.Spostrzegem ogrodnika, ktry chodzc po ogrodzie unosi gazie drzew owocowych i rk bada niedojrzae owoce. Mia na sobie prost, wiejsk opocz z krtkimi frdzlami, odkryt gow chroni przed promieniami soca. Pomylaem, e moe nie jest zadowolony z mojej obecnoci w ogrodzie bez pozwolenia. Zwyczaje ydw s nader skomplikowane, a ja ich nie znam zbyt dobrze. Dlatego szybko si podniosem, podszedem do niego, pozdrowiem go i rzekem: Twj ogrd jest pikny, mam nadziej, e si nie obrazie za to, i bez pytania przyszedem tu odpocz.W tym momencie cay wiat wydawa mi si cudowny, a ludzie dobrzy. Ogrodnik odwrci twarz w moj stron i umiechn si do mnie tak przyjanie, jak jeszcze aden yd nie umiecha si do gadko ogolonego Rzymianina. Ale jego sowa zdumiay mnie, poniewa agodnym gosem, prawie wstydliwie i niemiao rzek: W moim ogrodzie jest miejsce rwnie dla ciebie, albowiem znam ci.Przypuszczaem, e le widzi i pomyli si co do osoby. Zdziwiony powiedziaem: Nie jestem ydem, czy nie zauway? Jake mgby mnie zna? Znam moich i moi znaj mnie odpar w zagadkowy, icie ydowski sposb.Rk uczyni gest, jakby zapraszajc, bym mu towarzyszy. Sdziem, e chce mi co pokaza albo czym poczstowa dla wykazania gocinnoci, wic chtnie si do niego przyczyem. Szed przede mn i zauwayem, e paskudnie kuleje, chocia nie by jeszcze stary.Przy skrzyowaniu cieek znowu podnis ga drzewa owocowego i spostrzegem, e w nadgarstku ma du, jeszcze nie zagojon ran. Stanem jak wryty i na chwil jakby mi wadz w nogach odjo. A on jeszcze raz popatrzy na mnie znajomymi mdrymi oczyma i skrci w kierunku stromego zbocza.Kiedy odzyskaem zdolno ruchu, wydaem gony okrzyk i pobiegem za nim, ale znikn mi z oczu. Widziaem krt ciek, jego nie byo. Nie zauwayem adnego miejsca, w ktrym mgby skry si w tak krtkim czasie. Kolana odmwiy mi posuszestwa i siadem na ciece, nie wiedzc, co myle. Teraz opisaem wszystko wanie tak, jak si wydarzyo, wwczas jednak, przyznaj szczerze, mylaem, e ujrzaem zmartwychwstaego ydowskiego krla. Dua rana w nadgarstku ogrodnika bya dokadnie w tym miejscu, w ktre przy krzyowaniu oprawca wbija gwd, aby koci wytrzymay ciar miotajcego si ciaa. Powiedzia, e mnie zna. Skd mg mnie zna, jeli nie spod krzya?Ale chwila egzaltacji mina, ziemia znw wydaa mi si szara i wrcio poczucie rzeczywistoci. Siedziaem na zakurzonej ciece. No dobrze, sympatyczny yd umiechn si do mnie. Po c zaraz buja w obokach? Przecie zdarzaj si ydzi przyjanie usposobieni do cudzoziemcw! Kulawych widziaem w miecie a za duo, a ogrodnicy czsto kalecz sobie rce przy pracy. Na pewno le zrozumiaem gest jego rki. Wcale nie chcia, bym szed za nim, po prostu gdzie si skry w zarolach.Przede wszystkim, gdyby by krlem ydowskim, to dlaczego mnie by si objawi? Kime jestem, eby si pokazywa wanie mnie? Jeeli za mia jakie swoje powody, to dlaczego ich nie przedstawi i nie powiedzia, czego ode mnie oczekuje? Bez tego jego pojawienie si nie miao sensu.Potem zaczem si zastanawia, czy to wszystko nie byo tylko snem. Wrciem pod krzew mirtu, popatrzyem na miejsce, gdzie leaem. Nie, to

nie by sen. Padem jak dugi i kiedy o tym rozmylaem, zarwno rozum, jak i caa moja wiedza filozoficzna buntoway si przeciwko temu, co jawio si przecie jako absurdalne. Jak najgorcej pragnem zobaczy ukrzyowanego i zmartwychwstaego krla ydowskiego, ale nie miaem prawa uzna za rzeczywisto swoich marze i sdzi, e widziaem go ywego pod postaci ogrodnika.W ten sposb moje myli ulegy rozdarciu i zawadno mn przeraajce uczucie, e rozdwoiem si w sobie: jedna cz mojego jestestwa chciaa wierzy, a druga szydzia z tej wiary. Szyderca zapewnia, e ju nie jestem taki mody i odporny jak dawniej. Zim pdziem hulaszcze ycie w Aleksandrii, na przemian oddajc si pijastwu, dugotrwaemu ajdaczeniu si albo studiom nad ponurymi przepowiedniami. To zamcio mi w gowie. Podr z Joppy, wstrzsy, ktre przez kaprys losu przyszo mi przeywa, czuwanie i nadmiar pisania stay si ostatni kropl przepeniajc puchar. Nie mogem ju polega na wasnych zmysach, nie mwic o wydaniu wiarygodnej opinii. Poncjusz Piat jest ode mnie starszy, bardziej dowiadczony i zdolny do dokonania oceny. Gdybym by roztropny, usuchabym jego rad, odpocz, oglda zabytki i pamitki witego miasta ydowskiego i zapomnia o wszystkim. Pomylaem o biesach, ktre wedle ydowskich przypowieci wstpuj w sabych ludzi i wadaj ich ciaem. Spaem w pobliu grobw i wystawiem si na niebezpieczestwo. Tylko nie wiedziaem, ktry ze mnie dwch jest biesem? Czy ten, co uparcie chce, bym wierzy, e krl ydowski wsta z grobu i na wasne oczy widzia go w postaci ogrodnika, czy ten, ktry zawzicie drwi z tego wszystkiego?Nie zdyem tego przemyle, kiedy sceptyk we mnie wzi gr i zapewni: Tak daleko zaszede, e wierzysz w ydowskie biesy? Na wasne oczy widziae w Aleksandrii lekarzy, ktrzy kroili zwoki straconego przestpcy, i syszae, jak artowali, e bd w nich szuka duszy, a przecie niczego nie znaleli. Wyobraasz sobie, e jeden czowiek spord ludzkiej gromady powsta z martwych, cho na wasne oczy widziae, jak odda ducha na krzyu, a jego ciao zostao przebite wczni przez legionist. Co takiego nie moe si zdarzy. A co jest niemoliwe, nie moe by prawd."Ale moje drugie ja odpowiedziao: Marku, jeli teraz tego poniechasz, to nigdy w yciu nie zaznasz spokoju, tylko bdziesz si zadrcza mylami, e przed twoimi oczyma wydarzyo si co, co nigdy przedtem nie miao miejsca. Nie bd zadufany w sobie. Kada mdro jest ograniczona i zawodna, udowodnili to ju sofici. Przecie ci nie zaszkodzi rzeczowe zbadanie wszystkiego. Najpierw sprawd, a dopiero potem rozwaaj. To, e przedtem co si nie wydarzyo, wcale nie oznacza, e nie mogo si zdarzy. Tu zaszo co wicej ni te wieszcze znaki, w ktre dotychczas przynajmniej poowicznie wierzye. Zdaj si bardziej na uczucia ni na rozum. Nie jeste jednym z siedmiu mdrcw, a zreszt adnemu czowiekowi nigdy i nigdzie nie udao si polega wycznie na rozumie. Tobie dopisao szczcie. Cezar nie uwierzy, gdy przepowiedziano mu mier w idy marcowe. Nawet bezrozumne zwierzta s mdrzejsze od czowieka, bo ptaki milkn, a osy i wielbdy posz si przed trzsieniem ziemi, szczury za zawczasu uciekaj ze statku, ktry ma zaton."Trudno jest mi pisa o moim rozdwojeniu jani, nie sdz bowiem, aby zrozumia je kto, kto sam go nie dowiadczy. Jest to przeraajce odczucie i chyba postradabym zmysy, gdyby nie wewntrzne opanowanie, ktre mnie chronio w okresie najgorszego zamtu w umyle. Dowiadczenie uczynio mnie milczcym i zmusio, bym uwaa i nie drczy si zbdnymi rozwaaniami.Pozbieraem si wreszcie, gdy nadchodzi wieczr i cienie gr pady na doliny. Na wysokim wzgrzu lnia psowiejca w socu witynia. Udaem si do miasta, aby znale dom bankiera i wzi od niego pienidze, bo wiedziaem, e bd ich potrzebowa na dalsze badania. Dom bankiera znajdowa si w pobliu teatru i domu arcykapana w nowo zbudowanej dzielnicy miasta. Przyj mnie, gdy tylko powiedziaem subie, o co chodzi. Okaza si prawdziwym wyjtkiem rd powszechnej nieyczliwoci ydw wobec Rzymian.Poprosi, abym zwraca si do niego jego greckim imieniem Arystenos, i rzek:

Syszaem ju o tobie, a i pisano mi o twojej podry. Baem si, czy aby nie pad ofiar zbjw, bo nie przyszede do mnie od razu. Przybysze zawsze najpierw zjawiaj si u mnie, aby wymieni pienidze i uzyska dobre rady, jak najkorzystniej je wyda, bo Jeruzalem, mimo ponurego wygldu, jest w czasie wit wesoym miastem. Pniej wracaj, aby poyczy na powrotn drog, i prawd mwic, na tym zarabiam najwicej. Jeli si zatrzymasz na duej i spotkayby ci jakie kopoty, niezwocznie zgo si do mnie. Nie dziwi si niczemu, co robi modzi, peni temperamentu wdrowcy. Kiedy trby w wityni ogaszaj koniec wita, zdarza mi si znale przed moj bram picego na kamieniu klienta bez paszcza i bez butw.Mwi beztrosko, jak wiatowy czowiek, a cho zajmowa wane stanowisko, by niewiele ode mnie starszy. Zgodnie z mod nosi przystrzyon brod, a frdzle przy paszczu tak krtkie, e ledwo je byo wida. Wosy mia utrefione po grecku i pachnia dobrymi wonnociami po prostu przystojny i sympatyczny mczyzna.Wyjaniem, e zatrzymaem si w twierdzy Antonia jako go prokonsula, poniewa ostrzegano, abym w czasie Paschy nie pcha si do miasta, gdzie zawsze gro rozruchy. Zdumiony rozoy rce i a krzykn: To kamstwo, fasz i oszczerstwo! Nasza rada dysponuje wystarczajc liczb stray, aby utrzyma porzdek. Nasi kapani tpi buntownikw na pewno z lepszymi ni Rzymianie rezultatami. Mieszkacy Jeruzalem istotnie nie kochaj syryjskich legionistw, ale przede wszystkim z powodu ich irytujcego zachowania. Cudzoziemiec, ktry wwozi pienidze do naszego miasta, szanuje nasze zwyczaje i przestrzega regulaminu porzdkowego, jest przyjmowany jak najlepiej. Houbimy go i dogldamy, a przewodnicy konkuruj midzy sob, eby mu usuy. Wielu uczonych jest gotowych wyjani mu prawdy naszej wiary; zajazdy, nawet te najwyszej klasy, s dla obcokrajowcw stosunkowo tanie, a w czterech cianach wiadomych domw dopuszczalne s wszystkie uciechy tego wiata, byle tylko gocia rozweseli. Znajdziesz tu nawet hinduskie tancerki, jeli chcesz przey co zupenie egzotycznego. Najrozsdniej jest jednak zamieszka w nowej czci miasta, niedaleko forum.Wtrciem, e wschodni wiatr bardzo mi dokuczy i nabawi blu gowy i e nie byo przyjemnie obudzi si o wicie, kiedy ziemia si zatrzsa i z hukiem spaday szyldy. Nie warto zwraca uwagi na tych kilka nieznacznych wstrzsw, ktre nie spowodoway adnych szkd. Gdyby mieszka w lepszej dzielnicy miasta, niczego by nie zauway. Sam nawet z ka nie wstawaem, ale moe w okolicy fortecy ziemia trzsa si mocniej.Zdawaem sobie spraw, e postpuj nieelegancko, lecz chciaem skierowa rozmow na Jezusa Nazarejskiego, wic udajc obojtno wtrciem: Ukrzyowalicie swojego krla wanie wtedy, gdy do was przybyem. Nie by to przyjemny widok.Arystenos spochmurnia, ale zaraz klasn w donie na sub, kaza przynie pitnego miodu i ciasta i powiedzia: Dziwny z ciebie czowiek, skoro znajdujesz same nieprzyjemne strony w tym jedynym na wiecie naprawd witym miecie. Ale bd tak dobry, usid i pozwl mi wyjani, bo najwyraniej nie wiesz, co mwisz. My, ydzi, jestemy chorzy od witych Pism i przepowiedni prorokw, ale to przecie zrozumiae, poniewa nasza religia jest najdziwniejsza na wiecie, a historia nieprawdopodobna. Tylko my na caym wiecie mamy jednego Boga, ktry nie pozwala nam czci innych bogw. I na caym wiecie tylko my mamy tu, w Jeruzalem, jedyn wityni, w ktrej suymy naszemu Bogu wedug zasad ustanowionych przez Niego samego za porednictwem wielkiego przywdcy naszego narodu.Umiechn si i zaproponowa poczstunek, ale nie poda mi wina wasnymi rkami, spostrzegem te, e ciasto pooono na dwch tackach. Zauway mj wzrok i rozemia si: Nie sd, e jestem zabobonnym ydem. Nie pij z tob z jednego pucharu i nie dotykam rkami tej samej co ty tacki ze wzgldu na sub. Nie uwaam si za co lepszego ni ty. Jestem czowiekiem wiatym i czsto ami Prawo, chocia na pozr staram si go przestrzega. Mamy przecie faryzeuszy, ktrzy fanatycznymi daniami wypeniania Pisma co do joty zatruwaj ycie wszystkim dokoa. To s

nasze problemy. Pismo jednoczy nard. We wszystkich miastach caego wiata czy ydw i rwnoczenie zapobiega mieszaniu si z innymi nacjami. Gdyby nie ono, to nard, ktry dowiadczy niewoli egipskiej i babiloskiej, dawno by znikn z powierzchni ziemi. Sam jestem czowiekiem wyksztaconym, a w sercu Grekiem, i nie mog si zgodzi z tym, eby Pismo ptao ducha narodu. Cho w razie potrzeby dam si porba na kawaki za naszego Boga i nasz wityni. Historia powiadcza, e my, ydzi, jestemy narodem wybranym przez Boga, ale mdry czowiek rozumie, e jedzenie, picie, mycie rk i czyszczenie naczy to bahostki wobec niewyobraalnego blasku Przedwiecznego. Skomplikowane zwyczaje, tradycyjne obrzezanie, witowanie szabatu i wszystko inne zbyt trudno wytumaczy cudzoziemcom, ale to trzyma nas w tej maej krainie; nie zmieszalimy si z innymi nacjami, bdziemy gotowi i wanie tacy, jakich potrzebuje Bg, kiedy mesjasz przyjdzie na ziemi i rozpocznie swoje tysicletnie panowanie. Spojrza na mnie i szybko dorzuci: To wanie przepowiedzieli nasi prorocy, ale eby nie rozumia tego dosownie ani w sensie politycznym, e pod wodz mesjasza ydzi bd panowa nad wiatem. Tylko prosty lud, plebejusze, jak powiedzieliby Rzymianie, jest skonny do marzycielstwa. Caa nasza ydowska natura jest fanatyczna. Dlatego wanie u nas pojawiaj si mesjasze jeden po drugim, prbujc szczcia. Niezym cudotwrc trzeba by, eby zebra wok siebie tum prostakw! Moesz by pewien, e my, ydzi, odrnimy prawdziwego mesjasza od faszywego, jeli tylko przyjdzie. Mamy ju dowiadczenie! Nasz wasny krl z rodu Machabeuszy ukrzyowa trzy tysice lepych fanatykw. A ty ualasz si nad jakim jednym, ktry wmwi ludowi, e jest krlem i mesjaszem!Jadem ciasto, kiedy mwi, i popijaem mid, ktry szybko uderzy mi do gowy. Powiedziaem ze miechem: Po c taki potok sw i taka arliwo, skoro sprawa jest rzeczywicie tak baha, jak twierdzisz? Wierz mi, mesjasze przychodz i odchodz, a nasz Bg trwa wiecznie i witynia od wiekw gromadzi ydw. Jestemy wdziczni Rzymianom, e z racji religii uznali nasz szczegln pozycj wrd innych narodw i dali nam autonomi. Zarwno cesarz August, jak i cesarz Tyberiusz s nam przychylni i uwzgldnili nasze yczenia, dziki czemu wzrs nasz autorytet w wiecie. W gruncie rzeczy pod panowaniem Rzymu, w cywilizowanym wiecie, taka sytuacja jest lepsza, ni gdybymy jako samodzielne pastwo musieli utrzymywa armi i stale prowadzi wojny z zawistnymi ssiadami. A tak mamy bazy i rzecznikw w kadym znaczniejszym miecie, w Galilei, Brytanii i na wybrzeach scytyjskich. Nawet barbarzyskie narody nas szanuj jako zdolnych kupcw. Ja sam dla zabicia czasu zajmuj si eksportem owocw i orzechw do Rzymu. auj tylko, e nie mamy wasnej floty morskiej, ale to dlatego, e boimy si morza. Kady pobony yd, ktry tylko moe, pielgrzymuje do wityni, eby si uwici. Ptnicy przynosz dary ofiarne, bogactwo wityni stale wzrasta. Rozumiesz wic, e nie moemy dopuci, by ludzi podburzano mrzonkami o jakim krlestwie. Za wszelk cen chcia mnie przekona o susznoci polityki sanhedrynu. Przysun si bliej i cign: Przecie yjemy jak na wulkanie. Byle jaki chciwy prokurator moe cign dnych wadzy prostaczkw, aby wzniecili bunt czy powstanie, bo to da mu podstaw do ograniczenia naszej autonomii i zagarnicia skarbw wityni. Wic zgodnie z interesem Rzymu i naszym naley zachowa i umocni obecne status quo. To znaczy umocni rad. Chc ci wyjani, e nasza rada jest odpowiednikiem rzymskiego senatu i sama si uzupenia. Nale do niej najwysi kapani, najlepsi prawnicy i inne znakomite osoby, ktre zwiemy starszyzn. Nie wszyscy s wiekowi, ale maj dobre pochodzenie i due majtki. Nard jest politycznie ciemny, tote nie moemy da mu prawa gosu. Dlatego kad idc z dou inicjatyw rozszerzenia uprawnie politycznych dla ydw czy powrotu do wadzy krlw naley zdawi w zarodku, nawet gdyby taki zamys mia niewinne oblicze, na przykad religijne czy mioci bliniego.Moje lekcewace milczenie zmuszao go do coraz bardziej zaartej samoobrony, jakby czu si winnym. Jako Rzymianin

nie rozumiesz bezgranicznego prestiu prawdziwej religii, poniewa przyzwyczaie si czci tylko wizerunki. Religia jest nasz si, ale rwnoczenie naszym najwikszym zagroeniem, bo fanatycy polityczni mog powoywa si na Pismo i wykazywa, e ich cel jest suszny, choby faktycznie grozi ydom katastrof. Oczywicie powiesz, e Jezus Nazarejski, ktrego zdylimy na czas ukrzyowa w wigili Paschy, by czowiekiem niewinnym, wielkim uzdrowicielem i nauczycielem. Niech tak bdzie. Ale wanie taki niewinny czowiek, ktry swoj osobowoci i goszonym programem przycignie do siebie masy, jest najbardziej niebezpieczny! Dlatego, e jest nie uwiadomiony politycznie, e wierzy w dobro, atwo stanie si narzdziem w rku ludzi dnych wadzy. A tacy myl tylko o jednym: niech si nawet zawali cay system spoeczny, niech nard padnie ofiar rzymskiej krwioerczosci, byle oni bodaj na krtk chwil pochwycili wadz! Wierz mi, czowiek, ktry sam siebie czyni mesjaszem, jest przestpc politycznym i trzeba go zabi, choby by nie wiem jak prostoduszny. Zawaha si i szybko doda: Ponadto jako samozwaczy mesjasz winien by blunierstwa i ju tylko za to wedle naszego Prawa zasugiwa na mier. Mwic midzy nami, ludmi owieconymi, to bya okoliczno marginalna. Gdyby zjawi si w wityni w czasie Paschy, wybuchyby zamieszki, buntownicy przejliby wadz, wykorzystujc go jako szyld, i krew by si polaa. To zmusioby Rzymian do wmieszania si, a zatem do zniesienia naszej autonomii. Lepiej, jeli zginie jeden czowiek, ni gdyby mia zgin cay nard. To haso ju syszaem wtrciem. Zapomnij o nim prosi gorco Arystenos. Nie szczycimy si jego mierci, przeciwnie, sam byem przygnbiony koniecznoci wydania wyroku, bo podobno dobrym czowiekiem by ten Jezus Galilejczyk. Gdyby siedzia w Galilei, nic zego by mu si nie przytrafio. Tam nawet poborcy podatkowi byli mu yczliwi, a dowdca garnizonu w Kafarnaum zalicza si do jego przyjaci.Doszedem do wniosku, e najdrobniejsza wzmianka o zmartwychwstaniu Jezusa nie ma sensu, bo Arystenos straciby dla mnie cay respekt i uwaa za naiwnego cymbaa. Po namyle rzekem: Udao ci si mnie przekona i rozumiem doskonale, e ze wzgldw politycznych jego mier bya podana. Mam w podry zwyczaj zbierania najrniejszych dziww, aby pniej zabawia ludzi swoj wiedz, a by moe i samemu czego si nauczy. Midzy innymi interesuj mnie uzdrowiciele. W modoci widziaem w Antiochii synn syryjsk czarownic dokonujc cudw. W Egipcie take istniej miejsca, do ktrych pielgrzymuj chorzy, by odzyska zdrowie. Dlatego chtnie spotkabym si z kim, kogo ten czowiek uzdrowi, eby zorientowa si, jakie stosowa metody. Nagle nowa myl strzelia mi do gowy: Byoby te ciekawe spotka ktrego z jego uczniw. Wtedy z pierwszej rki dowiedziabym si, co o nim mwi i ku czemu waciwie dy. Na pewno ci uczniowie si ukrywaj albo uciekli do Galilei powiedzia zdenerwowany Arystenos. O ile wiem, mia dwunastu najbliszych uczniw i jeden z nich zdradzi jego nocn kryjwk Radzie. Wszyscy s ludmi bardzo prostymi, to rybacy znad Morza Galilejskiego i tym podobni. Tylko jeden Jan, mody czowiek, ktry nawet studiowa i zna grek, pochodzi z dobrej rodziny. Niemniej jednak... aha, podobno jeszcze jaki celnik przyczy si do nich. Taka hoota, rozumiesz. Wtpi, czy co skorzystasz ze spotkania z nimi. Ale zawaha si jeli naprawd ciekaw, cho mwic uczciwie zupenie nie rozumiem, po co ci ta wiedza, bo mgby spdzi wesoo czas w Jeruzalem, to jest tu niejaki Nikodem, ktry mgby ci owieci. To gorliwy badacz Pisma i naley do tych, ktrzy czekaj na mesjasza. Czonkowie rady byli oburzeni, e broni Jezusa. On jest zbyt uczciwy. Dlatego nie zawiadomili go o nocnej naradzie, bo za bardzo by si wzruszy, gdyby by obecny przy skazaniu na mier Nazarejczyka. Syszaem o nim. Czy to nie on zdj krla z krzya i zoy go do grobu? Podobno ofiarowa sto funtw pachnide na jego caun.Sowo krl" wyranie dranio uszy Arystenosa, ale nie poprawi mnie, jak czynili inni ydzi. Niechtnie stwierdzi: Masz dobre informacje. To bya jawna demonstracja ze strony

Nikodema i Jzefa z Arymatei, ale niech tam, jeli to zagodzio ich wyrzuty sumienia. Jzef jest wprawdzie starszy, ale Nikodem to nauczyciel, dlatego powinien lepiej si zachowywa! Cho w takich wypadkach nie mona wierzy nikomu. Moe ci dwaj troszczc si o pochwek Galilejczyka pragn zgromadzi wok siebie opozycj, eby ograniczy wadz arcykapana?! Ta myl podniecia go. Nie mam nic przeciwko temu. Bezczelno Kajfasza przekracza wszelkie granice. Ulokowa ogromn liczb swoich krewnych w wityni, przy handlu zwierztami ofiarnymi i wymianie walut. Moesz mi wierzy lub nie, ale ja nie mam na dziedzicu ani jednego stou do wymiany pienidzy! By moe Nikodem przy caej swej skromnoci uprawia suszn polityk. Nie przystoi, to nawet wbrew Prawu, aby na dziedzicu wityni mieci si krzykliwy bazar. Do wymiany pienidzy naleaoby dopuci zdrow konkurencj. To by przynioso tylko korzy pobonym przybyszom, bo nie musieliby zadowala si kursem narzuconym przez Kajfasza. Chtnie spotkabym Nikodema, ale wtpi, czy mnie przyjmie, bo jestem Rzymianinem przerwaem, nie byem bowiem ciekaw jego interesw. Ale, kochany przyjacielu zawoa Arystenos przecie obywatelstwo rzymskie jest jak list polecajcy! Jeeli jaki Rzymianin chce pozna nasz religi, to uczony yd widzi w tym znak szacunku. Moesz si przedstawi jako poszukujcy Boga. To otworzy ci wszystkie drzwi, a do niczego nie zobowizuje. Jeli tylko chcesz, chtnie udziel ci rekomendacji.Zdecydowalimy, e przele o mnie sowo do Nikodema. Jutro wieczorem, jak tylko zapadn ciemnoci, bd mg i do niego. Wziem od Arystenosa troch pienidzy. Chcia mi przydzieli zaufanego sucego, ktry otworzyby przede mn drzwi wszystkich tajnych przybytkw radoci. Owiadczyem, e po hucznej zimie w Aleksandrii zwizaem si przyrzeczeniem wstrzemiliwoci. Uszanowa je, chocia biadoli, e bardzo duo trac.Rozstalimy si jak przyjaciele. Odprowadzi mnie a do bramy swego domu i wezwa sug, aby szed przede mn i krzykiem torowa mi drog, nie chciaem jednak niepotrzebnie zwraca na siebie uwagi. Jeszcze raz zapewni, e w kadej chwili mog si do niego zwrci ze swoimi kopotami. By niewtpliwie najsympatyczniejszym ydem, jakiego spotkaem, ale nie wiem, dlaczego nie czuj do niego prawdziwej przyjani. Jego wyjanienia ostudziy mj umys i obudziy niepewno, chyba wbrew mojej woli.Wrciem do twierdzy Antonia, gdzie powiedziano mi, e Klaudia Prokula wielokrotnie po mnie posyaa. Szybko udaem si do jej pokoju w wiey. Leaa ju na ou, ale ubraa si w cieniutk jedwabn tunik, narzucia paszcz i wraz ze swoj dam do towarzystwa przysza porozmawia ze mn. Bya jak w ekstazie oczy miaa przeraliwie byszczce, zmarszczki na bladej twarzy wygadzone. Obydwiema rkami chwycia moje rce i krzykna: Marku, Marku! Ten ydowski krl powsta z martwych! Czyby prokonsul nie powiedzia ci spytaem zirytowany e jego uczniowie wykradli ciao z grobu? Istnieje przecie oficjalny protok, powiadczony przez legion. Naprawd sdzisz, e Poncjusz uwierzy w cokolwiek poza wasn sakiewk? Klaudia Prokula w gorczce a tupaa. Ale ja mam w Jeruzalem przyjaciki. Moe jeszcze nie syszae, e o wicie posza do grobu pewna kobieta, z ktrej on wypdzi szatana. Grb by pusty, ale ona ujrzaa anioa, ktrego szaty byy biae jak wiato, a twarz pomienna jak ogie. W takim razie rzekem gburowato szatan wida wrci do wspomnianej przez ciebie niewiasty. Przygnbiony pomylaem: W co ja si zapltaem? Czybym ju do tego stopnia oszala, e w duchu rywalizuj z majaczc kobiet?" Klaudia Prokula obrazia si. I ty, Marku... rzeka oskarycielsko i zacza pochlipywa. Sdziam, e jeste po jego stronie. Syszaam, e bye w grobie sam widziae, e by pusty. Czy bardziej ni wasnym oczom wierzysz Poncjuszowi Piatowi i przekupnym onierzom? Wzruszyem si, bo jej egzaltowana twarz bya pena aru. Chtnie bym j pocieszy, lecz wiedziaem, jak niebezpiecznie jest da wiar rozhisteryzowanej kobiecie. Moim zdaniem entuzjastyczne opowiadania kobiet z Jeruzalem o zmartwychwstaniu, widzeniach i anioach

mogy suy tylko ydowskiej radzie i czyniy spraw jeszcze mniej wiarygodn. Nie zadrczaj si, Klaudio prosiem. Wiesz, e a nadto zajmoway mnie nauki cynikw. Dlatego trudno mi wierzy w rzeczy nadprzyrodzone. Nie chc jednak niczego cakowicie negowa. Kto jest twoim wiadkiem i jak si nazywa? Ma na imi Maria wyjaniaa Klaudia, chcc mnie przekona. To popularne imi ydowskie. Ta Maria pochodzi z Magdali, wsi lecej na wybrzeu Morza Galilejskiego. Jest zamon kobiet, hoduje gobie i co roku dostarcza tysice ptakw na ofiary do wityni. Stracia dobr opini, gdy dostaa si w szpony szatana, ale Jezus Nazarejski j wyleczy i cakiem si zmienia, chodzia wszdzie za Nauczycielem w czasie jego wdrwek. Spotkaam j kiedy, gdy byam z wizyt u mojej ydowskiej przyjaciki, i wywara na mnie gbokie wraenie opowieci o swoim Nauczycielu. ebym mg uwierzy, musz usysze t histori z jej wasnych ust. Moe to tylko atwowierna wizjonerka, ktra za wszelk cen chce zwrci na siebie uwag? Czy sdzisz, e mgbym j spotka? A czy to le miewa sny? sprzeciwia si Klaudia. Mnie sny tak straszliwie drczyy, e ostrzegaam Poncjusza, aby nie skazywa tego pobonego czowieka. W rodku nocy doniesiono mi, e Jezus zosta zatrzymany, i gorco proszono, abym wpyna na ma. Moje widzenia senne si speniy. Nadal uwaam, e mj m zrobi najgorsz rzecz w yciu, wydajc go na ukrzyowanie. Mylisz, e mgbym spotka t Mari? nalegaem. Mczynie nie wypada rozmawia z ydwk, a co dopiero cudzoziemcowi. Nawet nie wiem, gdzie ona mieszka. To kobieta bardzo wraliwa, a ty jeste podejrzliwy i mgby odnie z rozmowy z ni bdne wraenie. Ja wierz w jej sowa. Gdybym spotka t Mari z Magdali sprbowaem jeszcze raz czy bd mg powoa si na ciebie i prosi, aby bez obaw opowiedziaa mi wszystko?Klaudia mrukna, e mczyzna nigdy nie zdobdzie u kobiety takiego zaufania jak inna kobieta i e w ogle mczyzna nie potrafi zrozumie kobiety. Ale pozwolia, bym si na ni powoa, jeli spotkam Mari. Gdyby jej sprawi jakkolwiek przykro lub zmartwienie, to odpowiesz przede mn! zagrozia i na tym skoczya rozmwc.Klaudia chciaa wzbudzi we mnie entuzjazm i wiar w zmartwychwstanie krla ydowskiego. W pewnym sensie musiaem w to wierzy, skoro widziaem na wasne oczy nie naruszony caun w pustym grobie. Ale chc spraw zbada dokadnie.LIST

CZWARTY

Marek do Tulii.Kontynuuj moje opowiadanie wedle porzdku

wydarze.Twierdza Antonia jest ponura i ciasna. Nie chciaem tam duej mieszka, stale ledzony przez wiele par oczu. Zreszt prokonsul postanowi wrci do swej urzdowej siedziby, Cezarei. W poegnalnym podarunku wrczyem mu przynoszcego szczcie skarabeusza, a Klaudii Prokuli aleksandryjskie zwierciado. Obiecaem, e w powrotnej drodze odwiedz ich w Cezarei. yczy sobie tego Poncjusz Piat; widocznie nie chce mnie wypuci z Judei bez dyskretnego przesuchania. Klaudia Prokula take prosia, abym wpad do nich i opowiedzia wszystko, czego si dowiem o zmartwychwstaniu.Dowdca twierdzy otrzyma ode mnie spor sum pienidzy, bo wolaem utrzyma z nim dobre stosunki, aby w razie potrzeby znale w fortecy bezpieczne schronienie, chocia ju si zdyem zorientowa, e nic mi nie grozi w Jeruzalem, jeli tylko uszanuj obyczaje ydw i nie bd ich drani swoim zachowaniem.Setnika Adenabara uwaam za swojego prawdziwego przyjaciela. Dziki jego poleceniu nie musiaem mieszka w jednym z zajazdw, tylko zajem pokj gocinny u jego znajomego, syryjskiego handlarza starzyzn, ktry ma dom w pobliu paacu Hasmoneuszy. Od modoci znam zwyczaje Syryjczykw oraz ich bogw, wiem zatem, e chtnie jedz pikantne potrawy, utrzymuj pokoje w czystoci i w ogle s uczciwi, chyba e chodzi o wymian pienidzy.Ten kupiec mieszka z rodzin na parterze, a lad sklepow wystawia przed dom. Pokj

gocinny ma bezporednie wyjcie na ulic, mog wic wchodzi i wychodzi, kiedy tylko chc, i bez pytania przyjmowa goci. T pozytywn stron na wycigi podkrelali zarwno Adenabar, jak i jego przyjaciel. Jego maonka lub crka przynosz mi posiki do pokoju i dbaj, by w zawieszonym u puapu dzbanku zawsze bya wiea woda, synowie za przecigaj si w usunoci, zaatwiaj rne drobne sprawy, kupuj wino, owoce i wszystko, czego sobie tylko zaycz. Poniewa wita ju miny i przybysze zniknli z miasta, wic chocia ta rodzina jest stosunkowo zamona ciesz si, e bd u nich mieszka i paci za to.Rozgociem si na nowym miejscu, a kiedy zajaniay gwiazdy, wyszedem z domu. Pracownia garncarska Nikodema jest miejscem tak znanym, e bez trudu j znalazem. Brama otworzona bya na ocie, na podwrku spotkaem sucego, ktry cicho zapyta: Czy jeste czowiekiem, ktrego mj pan oczekuje?Wprowadzi mnie po schodach na dach domu, a rozgwiedone niebo Judei czynio zbdnym owietlanie drogi. Na tarasie-dachu zobaczyem starszego mczyzn siedzcego na poduszkach. Pozdrowi mnie przyjanie i spyta, czy jestem tym szukajcym Boga czowiekiem, o ktrym pisa mu bankier Arystenos. Prosi, bym usiad obok niego, i natychmiast monotonnym gosem zacz mwi o Bogu Izraela. Rozpocz od stworzenia nieba i ziemi. Zdy opowiedzie, jak Bg stworzy czowieka z ziemskiego pyu na obraz i podobiestwo swoje, kiedy opryskliwie przerwaem mu: Nauczycielu izraelski, to wszystko ju syszaem i sam czytaem po grecku w waszych witych Ksigach. Przyszedem do ciebie, aby mi opowiedzia o Jezusie Nazarejskim, krlu ydowskim. Z pewnoci wiesz o tym, bo przyjmujesz mnie na tarasie i w ciemnociach. Jego krew pada na mnie i na mj nard odrzek drcym gosem. Jestem pogrony w blu i a do mierci bdzie to mnie drczyo. On by nauczycielem, a jego nauka pochodzia od Boga, bo nikt nie mgby czyni takich cudw, gdyby go Bg nie wysa. On by wicej ni nauczycielem. Ja rwnie dr w gbi serca, cho jestem cudzoziemcem. Wiesz zapewne, e wsta z grobu, chocia sam zawine go w caun i zamykae grb, nim szabat si zacz.Nikodem podnis twarz ku niebu, ku wiatu gwiazd, i aonie zawoa: Nie wiem, w co wierzy. Czy on by synem gwiazd, ktrego przepowiedziano? spytaem, wskazujc na rozgwiedone niebo. Nie wiem, niczego ju nie rozumiem i nie nadaj si na nauczyciela Izraela. Wprowadzono mnie w bd w radzie. Mwili, e Jezus nie jest prawdziwym prorokiem, bo prorok nie moe przyj z Galilei. To prawda. W Ksigach nie mwi si o Galilei. Ale jego matka, ktr dopiero teraz spotkaem, twierdzi, e narodzi si w judejskim Betlejem, w zych czasach Heroda. Ksigi za wiadcz, e wyzwoliciel przyjdzie wanie z Betlejem. Wiele lat studiowaem Ksigi. Sprawdzio si wszystko, co przepowiedziay, nawet to, e jego koci bd amane.piewnym gosem zacz odtwarza i objania przepowiednie. Po pewnym czasie zniecierpliwio mnie to i powiedziaem: Przesta mi mwi, e w nim speniy si zapowiedzi waszych prorokw. Mam tylko jedno pytanie: czy on powsta z martwych czy nie? Jeli zmartwychwsta, to jest czym wicej ni krlem i nie ma sobie rwnych na tym wiecie. Nie jestem podstpny i nie szykuj puapki, przecie aden czowiek nie moe mu ju zaszkodzi. Odpowiedz mi. Moje serce dry we mnie i podpowiada, e znam prawd. Powiedzieli mi, e zmartwychwsta, ale nie wiem, czy w to wierzy przyzna z wahaniem Nikodem. Wczoraj wieczorem jego uczniowie zebrali si w izbie i zamknli drzwi, poniewa boj si przeladowa. Przynajmniej wikszo si boi. Wtedy Jezus zjawi si midzy nimi i pokaza im rany na rkach, nogach i w boku. I tchn na nich oddechem. Potem znikn z pokoju w taki sam sposb, w jaki przyszed. Tak mnie zapewniali, ale bardzo trudno w to uwierzy. Opowiedz mi o jego krlestwie prosiem, dygoczc w ciemnoci. Czego uczy o krlestwie. Potajemnie spotkaem si z nim, kiedy przyszed pierwszy raz na wito Paschy do Jeruzalem. Nie mog zapomnie, co mwi, ale nie zrozumiaem tego wtedy i teraz te nie rozumiem. Powiedzia, e jeli kto nie narodzi si powtrnie, nie moe ujrze krlestwa

Boego.Wspomniaem natychmiast nauki orfikw i pitagorejczykw, ktrzy zapewniali, e w zalenoci od dokonywanych czynw czowiek rodzi si na nowo jako zwierz albo rolina. Opanowao mnie rozczarowanie, bo nie bya to nowa nauka.Nikodem mwi dalej: Zanegowaem jego nauk i spytaem: Jak moe si narodzi stary czowiek? Przecie nie wejdzie powtrnie do ona swej matki! Wtedy Jezus da mi klucz do swych sw, zapewniajc wielokrotnie: Zaprawd, zaprawd, powiadam ci, jeli si kto nie narodzi z wody i z Ducha, nie moe wej do krlestwa Boego. Wod rozumiem, wielu bowiem idzie na pustyni do bractwa, modlc si i czekajc, a po okresie prbnym chrzcz ich. Jan te przyszed z pustyni i chrzci ludzi w wodzie, a ci go Herod Antypas. W tajnych misteriach Izydy przerwaem mu wywicani wchodz z ufnoci po ciemku w gbi wody, ale mocne rce wynosz ich bezpiecznie i nikt nie tonie. To dobrze znany obrzd, wcale nie nowy. Tak, chrzest z wody nie jest niczym nowym. Ale spytaem go, co rozumie przez chrzest z Ducha. Jezus odpar dobitnie i powoli, tak e sowo po sowie utkwio mi w pamici: To, co si z ciaa narodzio, jest ciaem, a to co si z Ducha narodzio, jest duchem. Wiatr wieje tam, gdzie chce i szum jego syszysz, lecz nie wiesz, skd pochodzi i dokd poda. Tak jest z kadym, ktry narodzi si z Ducha.Zamilk na dugo, a ja zastanawiaem si nad jego sowami. Gwiazdy Judei iskrzyy si na niebie, czuem silny zapach wilgotnej gliny i odr pieca do jej wypalania. W jaki dziwny sposb sowa Jezusa trafiay do mego serca, chocia niespokojnie mylaem, e mj rozum tego nie pojmuje. W kocu spytaem cicho: Czy to ju wszystko, co wiesz o jego krlestwie? Od jego uczniw syszaem powiedzia Nikodem po chwili namysu e zanim zacz naucza, uda si na pustyni. Tam czuwa i poci czterdzieci dni i dowiadczy wszystkich faszywych omamw i zjaw, ktrymi poszczcego nkaj siy zwizane z ziemi. Diabe zaprowadzi go na wysok gr, pokaza wszystkie krlestwa wiata i ich wspaniaoci i obieca mu potg, jeli zgodzi si upa na ziemi, odda szatanowi pokon i w ten sposb odstpi od zadania, z ktrym przyszed na wiat. Ale on zwyciy szatana. Potem przyszli anioowie i suyli mu na pustyni. Wrci do wiata ludzi, zacz naucza i czyni cuda, zgromadzi wok siebie uczniw. Tyle wiem o jego krlestwie. To nie jest krlestwo ziemskie. Dlatego skazanie go byo przestpstwem.Gadanie o zjawach, objawieniach i anioach denerwowao mnie, poniewa kady wraliwy czowiek, ktry wystarczajco dugo poci i czuwa, widzi zjawy i omamy, ale te znikaj, gdy znw si naje, napije i wraca midzy ludzi. Nalegaem wic na Nikodema: Co to wic za krlestwo? Skd mam to wiedzie? jkn gono i wznis, rce, Syszaem szum wichru, wierzyem, e wraz z nim krlestwo zejdzie na ziemi. Wiele innych rzeczy mi mwi. Rzek nawet, e Bg nie posa swego syna na potpienie wiata, ale po to, by wiat zosta przez niego zbawiony. Ale tak si nie stao. Przybito go do krzya i ponis haniebn mier. Tego nie mog zrozumie. Skoro jego nie ma, nie ma i krlestwa. Serce podpowiadao mi co innego, lecz rozum zmusi, bym rzek ironicznie: Mao mi dajesz, nauczycielu Izraela. Tylko szum wichru, a do tego sam nie wierzysz w jego zmartwychwstanie. Ju nie jestem nauczycielem Izraela przyzna pokornie Nikodem. Jam najmniejszy z dzieci Izraela, zraniony w sercu i przybity do ziemi. Co ci jednak podaruj. Siewca rzuca ziarno i nie kopocze si o nie, a kiedy pi, ziarno kiekuje, wiatr i deszcze zginaj je i wyrasta, a dojrzeje do cicia. Tak jest ze mn, a moe i z tob, jeli jeste szczery. By moe ziarno we mnie zostao posiane i teraz wzrasta. Moe i w tobie zasiano ziarno i kiedy dojrzeje. Nie mog uczyni nic wicej, ni pokornie czeka, wiadomy, jak mao rozumiem i jak chwiejna jest moja wiara. Nie zadowol si tylko czekaniem. Nie rozumiesz, e teraz masz jeszcze wszystko wieo w pamici? Kady dzie co z tej pamici zabiera. Skontaktuj mnie z jego uczniami. Na pewno wyjani im tajemnic krlestwa bardziej zrozumiale. W sercu nosz pomie. Skonny jestem uwierzy, jeli bd mia dowody, e to wszystko prawda. Jego uczniowie, a pozostao jedenastu, s przeraeni i ogromnie

rozczarowani. To proci ludzie, jeszcze modzi, i niewiele rozumiej. Za jego ycia spierali si midzy sob na temat jego nauk, przydzielali sobie miejsca w krlestwie i kcili si o nie. eby nie wiem co on im mwi, a do samego koca wierzyli w krlestwo ziemskie. Jeszcze ostatniego wieczora, zanim go w nocy aresztowano, zgodnie ze zwyczajem czekajcych na pustyni jad razem z nimi jagni i zapewnia, e ju wicej nie wypije wina, a dopiero razem z nimi w nowym Krlestwie. Sdz, e z uwagi na t obietnic nie zgodzi si przed ukrzyowaniem przyj wina ze rodkami odurzajcymi. Naiwni uczniowie uwierzyli, e zawezwie z nieba legion aniow, ktrzy bd walczy w jego obronie i zao krlestwo, ktrym bd rzdzi, jak teraz rzdz wielkie rody Izraela. Z tego wynika, e jego nauki jeszcze w nich nie dojrzay. Oni s tak proci, e nie wiedz, co maj myle, chocia byli przy wszystkich jego czynach. Gdyby ich spyta, na pewno pogubiby si w ich opowiadaniach jeszcze bardziej, ni oni sami s pogubieni. Dlaczego wic wybra na uczniw tylko prostakw? Jeli faktycznie by tak wielkim cudotwrc, jak mi opowiadano, to przecie mg sobie wybra ludzi uczonych. Dotykasz sprawy, ktra mnie boli przyzna Nikodem. Dotykasz jdra mego rozczarowania. Nie zaprasza uczonych, tylko biednych, prostych i obarczonych troskami. Podobno raz, gdy przemawia do wielkiego tumu, powiedzia, e bogosawieni s proci, albowiem ich bdzie krlestwo. Mdrym i bogatym wszystko utrudnia. I ja mgbym zosta jego uczniem, ale musiabym zrezygnowa ze stanowiska w radzie, nawet z rodziny, a take sprzeda warsztat garncarski i rozda pienidze ubogim. Stawia takie twarde warunki, aby nam uniemoliwi przyczenie si do niego. Mia jednak kilku przyjaci wrd zamonych i wpywowych ludzi, ktrzy po cichu go wspierali. W rzeczy samej mia kontakty, o ktrych nie wiedzieli jego uczniowie, bo on nie przywizywa do tego wagi. Mimo wszystko chciabym spotka ktrego z tych prostych uczniw powtrzyem z uporem. Wiem, e nie jeste rzymskim szpiegiem odpar ostro Nikodem lecz oni s teraz w takim szoku, e by ci nie uwierzyli. I ty te by im nie wierzy, gdyby zobaczy, jacy to prostacy. Gdyby ci powiedzieli, e zobaczyli zmartwychwstaego Jezusa w zamknitym na cztery spusty pokoju, powtpiewaby jeszcze bardziej i myla, e rozczarowani spreparowali ca historyjk w obronie wasnego honoru. Nikodem smutno si umiechn. Przecie nie uwierzyli kobietom, ktre wrciy od grobu i powiedziay, e jest pusty. Ci, ktrzy przypadkowo nie byli razem z innymi wczoraj wieczorem w zamknitym pokoju, nie uwierzyli swoim towarzyszom. Wic jake ty mgby uwierzy? Usiowaem nakoni Nikodema, aby wskaza ukryte miejsce spotka uczniw Jezusa albo zaprowadzi mnie do nich, ale widocznie nie w peni mi ufa, bo bezwarunkowo odmwi. Zauwayem, e zaczyna aowa nawet swej zgody na moj wizyt, wic poprosiem szybko: Porad mi, co mgbym zrobi, bo nie potrafi tylko czeka, a co si wydarzy. Siewca ju dokona siewu. Jeli posia ziarno w tobie, zrobisz najmdrzej pokornie czekajc. Moesz te wyruszy w pielgrzymk po Galilei, i drogami, ktrymi on wdrowa, wyszukiwa cichych i pyta, co kady z nich zapamita z jego nauk. Moesz rozmawia z ludmi uzdrowionymi przez niego, a upewnisz si, e tylko syn Bbga mg czyni takie cuda, jakie on czyni za ycia. Jake mam pozna cichych? spytaem, bo nie byem zachwycony jego propozycj. Galilea ley daleko, a ja jestem cudzoziemcem.Nikodem namyla si dugo, ale poda mi haso: Pytaj o drog w czasie wdrwki. Jeli kto potrznie gow i powie: Jest wiele drg i wiele z nich wiedzie na manowce, a ja nie chc ciebie w bd wprowadzi, wwczas odpowiedz: Jest tylko jedna droga, porad mi, bo jestem cichy i pokornego serca. Wtedy zaufaj ci. Zreszt nie moesz im zaszkodzi, choby donis na nich, bo to spokojni ludzie, pac podatki i nikomu nie czyni nic zego. Dzikuj za rad, zachowam j w pamici. On chyba czyni te cuda w Jeruzalem? Nie chciabym na razie wyjeda z miasta, bo moe si tu co jeszcze wydarzy.Nikodem wyranie by ju mn zmczony, ale powiedzia: Tutaj moesz spotka kobiet zej reputacji, z

ktrej wypdzi szatana. W odlegoci krtkiego spaceru za miastem ley wioska, nazywa si Betania. Mieszka tam rodzestwo, u ktrego si zatrzymywa. Jednej z sistr pozwoli siada u swoich ng i sucha nauk, cho to tylko kobieta. Ich brata obudzi z martwych, a zwoki ju cztery dni leay w grobie i jak powiadaj, cuchny. Id, spotkaj tego azarza. W Betanii znajdziesz wystarczajco wiele cudw. Przyjm ci, jeli powoasz si na mnie. Czy ten czowiek naprawd umar? spytaem podejrzliwie. Naprawd! zawoa zniecierpliwiony Nikodem. Wiem rwnie dobrze jak ty, e zdarzaj si pozorne mierci. S tacy, ktrzy ku zgrozie wszystkich podnosz si na marach, siadaj i wywracaj oczyma, gdy domownicy podnosz lament. Opowiadaj te o takich nieboszczykach, ktrzy budzili si z letargu dopiero w grobie, wydrapywali paznokcie i dusili si od krzyku, bo nie byli w stanie odwali kamienia grobowego. Zgodnie z naszym prawem zwoki naley pochowa tego samego dnia, w ktrym nastpia mier, wic takie pomyki s moliwe. Ziemskiej wiedzy mam pod dostatkiem i nie musisz mi udziela porad. Dlaczego z gry zakadasz wtpliwoci? robi mi wymwki. Co chcesz przez to osign? Czytam w twoich mylach: kiedy usyszae, e ta rodzina bya z nim zaprzyjaniona, doszede do wniosku, e z atwoci mogli uknu intryg dla umocnienia wiary wtpicych i pogronego w letargu azarza pooyli do grobu przed przybyciem nauczyciela. Ale co by na tym zyskali? Najlepiej zobacz ich wszystkich na wasne oczy, azarza i jego dwie siostry. I wtedy osd, czy mwi prawd.Nikodem niewtpliwie mia racj. Skoro niczego wicej nie mogem si dowiedzie, podzikowaem i spytaem, ile jestem duny za nauk. Gwatownie odepchn pienidze i rzek z pogard: Nie jestem aktorem, ktry uciek z cyrku i dla zdobycia rodkw utrzymania uczy dzieci czyta, jak to pono w Rzymie jest w zwyczaju. Nauczyciele Izraela nie pobieraj opat. Kto zamierza zosta nauczycielem, musi mie jaki zawd, eby mc si utrzyma z pracy swoich rk. Dlatego jestem garncarzem, jak przede mn by nim mj ojciec. Jeli chcesz, daj te pienidze ubogim. To przyniesie ci bogosawiestwo.Sprowadzi mnie na d i z podwrca powid jeszcze do pokoju, aebym w wietle lampy zobaczy, i nie jest byle kim, chocia uprawia zawd garncarza; mia jeszcze nieco ludzkiej prnoci! Znalazem si w penym drogich przedmiotw mieszkaniu zamonego czowieka, ktrego szaty uszyto z najlepszego materiau. Uwanie przygldaem si jego twarzy, kiedy w kocu j ujrzaem w wietle. Mia dziecico pucoowat twarz, dug siw brod i krtkowzroczne od wczytywania si w ksigi oczy. Delikatne donie wiadczyy, e od lat nie tkn gliny, cho zapewne zna si na garncarstwie.On rwnie badawczo wpatrywa si w moje oblicze, jakby chcia je dobrze zapamita, a po chwili powiedzia: W twojej twarzy nie widz nic zego. Wzrok masz wprawdzie niespokojny, ale nie s to oczy sceptyka ani zoczycy. Zacznij zapuszcza brod, to atwiej bdzie uwierzy, e poszukujesz Boga.Sam o tym pomylaem i od kilku dni nie goliem si, ale w tym czasie wyrosa mi tylko czarna szczecina. Nikodem odprowadzi mnie do drzwi, ktre po moim wyjciu osobicie zamkn na zasuw. Nie chcia widocznie, aby suba mnie ogldaa.Zanim oczy przywyky znw do ciemnoci, potykaem si o kamienne pyty ulicy. Byo ju pno, lampy paliy si jeszcze tylko na skrzyowanich duych ulic, ale dobrze utrwaliem sobie w pamici drog i byem pewien, e trafi do mojej nowej kwatery, do ktrej miaem szmat drogi. Z grnej czci miasta dotarem ju do przedmiecia nie widziawszy nikogo poza kilkoma ydowskimi policjantami. Gdy byem przy murach miasta, niespodziewanie tu obok siebie usyszaem niemiay gos kobiety, ktra pytaa: Co sycha, cudzoziemcze?Drgnem zaskoczony, ale odpowiedziaem uprzejmie: Co u ciebie sycha, niewiasto? Jestem twoj sug, rozka tylko, a uczyni, co zechcesz rzeka pokornie kobieta, klkajc przede mn. Domyliem si, jak profesj uprawia, i odtrciem j: Id w pokoju, niczego od ciebie nie chc.Ale ona bya uparta, uczepia si pow mego paszcza i mwia proszcym tonem: Jestem biedna i nie mam pokoju, do ktrego mogabym ci

zaprowadzi, ale tutaj zaraz obok jest nisza w murze, nikt nas nie bdzie widzia.Zwyczajem ydowskich kobiet szczelnie owijaa si paszczem i zakrywaa gow, nie miaem wic pojcia, jak wyglda i ile ma lat. Ale jej ubstwo poruszyo mnie. Przypomniaem sobie sowa Nikodema i daem jej tyle pienidzy, ile moim zdaniem wyniosaby naleno za jego nauki i porad.W pierwszej chwili nie uwierzya, e niczego od niej nie chc. Kiedy jeszcze raz j o tym zapewniem, chciaa caowa mnie po nogach i woaa: Nikt jeszcze w yciu nie da mi podarunku, niczego w zamian nie dajc. Niechaj Bg Izraela pobogosawi ci, cho nie jestem godna nikogo bogosawi, i nawet te pienidze nie s godne, bym je zoya na ofiar w wityni. Powiedz swoje imi, abym wiedziaa, za kogo mam si modli.Nie miaem ochoty wymienia swojego imienia kobiecie jej profesji, nie chciaem te jej obraa. Powiedziaem wic: Nazywam si Marek. Jestem w Jeruzalem obcy. Imi twojej sugi brzmi Maria. W Izraelu Marii jest wicej ni ziaren w owocu granatu. Dlatego powiem ci, e jestem Mari z Beeret to taka wioska przy duej studni aeby mg odrni mnie od innych Marii, ktre z pewnoci spotkasz na swojej drodze, skoro jeste taki yczliwy. Nie jestem yczliwy zaprzeczyem, chcc si od niej uwolni. Spaciem tylko pewien dug i nie trzeba mi za to dzikowa. Id w pokoju, co i ja uczyni, i nie musimy o sobie pamita. Prbowaa w ciemnoci zajrze mi w twarz i prosia: Nie gard modlitw ubogiej. Moe kiedy odwdzicz si przysug, ktrej si nie bdziesz spodziewa. Nic mi nie jeste duna powtrzyem. Nie prosz o twoje usugi, tylko szukam drogi, ale wtpi, by ty mi j moga wskaza. Pytasz o drog, cudzoziemcze? odrzeka spiesznie. Drg jest wiele, czsto prowadz na manowce. Na pewno zawiodabym tam ciebie, gdybym usiowaa ci prowadzi.To nie moga by przypadkowa odpowied. Poczuem si gboko rozczarowany, e cisi tej ziemi nale, jak wida, do najbardziej wzgardzonych i odtrconych. Przypomniaem sobie jednak przypowie o myszy, ktra uwolnia lwa, przegryzajc krpujc go lin, i rzekem: Powiedziano mi, e jest tylko jedna droga. Chciabym by rwnie cichy i pokornego serca, gdybym potrafi.Wycigna rk, dotkna mojej twarzy i wyczua ostry zarost na brodzie. Bardzo chciaem by pokorny, ale jej dotknicie byo mi wstrtne. Z pewnoci wzdrygnem si, bo natychmiast si cofna, mwic pokornie: Nie zdrowi potrzebuj uzdrowiciela, lecz chorzy. Nie ulitowae si nade mn, tylko chciae spaci swj dug, ktry by ci ciarem. Wtpi, eby by tak chory, aby w swym sercu naprawd pragn wej na t drog. Polecono mi wybadanie twoich zamiarw. Gdyby poszed za mn do niszy, oboje odeszlibymy w podych nastrojach, ale teraz mog da ci nadziej, jeli szczerze pytasz o drog. Jestem szczery i nie ycz nikomu le zapewniem Chc tylko zna prawd o pewnej sprawie, ale nie sdz, aby co o tym wiedziaa. Nie lekcewa kobiecej wiedzy. Mdro niewiasty moe w krlestwie wicej znaczy ni mdro mczyzny, choby bya najbardziej wzgardzon kobiet Izraela. Intuicja powiada mi, e te dni s dniami oczekiwania. Nastpi czas, w ktrym siostra spotka siostr nie gardzc ni, a brat spotka brata i nie bdzie go oskara. Dlatego moje myli s janiejsze ni dawniej, chocia jestem kobiet upad.W jej gosie bya taka rado oczekiwania, e musiaem uwierzy, i ma jakie wiadomoci. Suchaem dzisiaj wieczorem nauczyciela Izraela, lecz on nie by pewny siebie, raczej sabo wierzy i jego nauka ostudzia moje myli. Czyby ty, Mario z Beeret, nauczaa lepiej?Kiedy to powiedziaem, pomylaem, e moe ta Maria nie jest wcale tak z kobiet, za jak siebie przedstawia. Moe rzeczywicie kto j wysa, eby mnie wyprbowa, kto, kto wiedzia, e po drodze do nowego mieszkania musz przej przez t wanie bram. Jak mi dasz nadziej? spytaem. Czy znasz Bram Wodn? odpowiedziaa pytaniem. Nie znam, ale na pewno atwo j znajd, jeli bdzie trzeba. Wyjdziesz przez ni do doliny Cedronu i na drog do Jerycha. By moe jest to droga, ktrej szukasz. A jeli ta nie okae si

waciwa, to ktrego dnia, kiedy uronie ci ju broda, wr do Bramy Wodnej i rozgldaj si dokoa. By moe ujrzysz mczyzn wracajcego od rda, ktry bdzie nis dzban wody. Id za nim. Moe on odpowie na twoje pytanie. Jeeli nie odpowie, nic na to nie poradz. Noszenie wody nie naley do mczyzn rzekem podejrzliwie. Zarwno w Jeruzalem, jak i gdzie indziej wod nosz kobiety. Po tym wanie go rozpoznasz zapewnia Maria z Beeret. Ale jeli ci nie odpowie, nie nalegaj, tylko wr innego dnia i prbuj od nowa. Innej rady nie mog ci udzieli. Jeli twoja rada okae si skuteczna, czego pragn, bd znw twoim dunikiem, Mario. Przeciwnie odpara ywo. To ja spacam swj dug, gdy mog wskaza komu drog. Jeli uznasz swj dug i bdzie ci ciy, daj pienidze ubogim, a o mnie zapomnij. Nie szukaj mnie przy tej niszy w murze, bo nigdy tu ju nie wrc.Rozstalimy si i nie miaem najmniejszego pojcia, jak wyglda, nie mgbym wic jej rozpozna w wietle dziennym. Poznabym natomiast jej radosny gos, gdybym go jeszcze kiedy usysza. Wrciem do mego pokoju. Dugo rozmylaem o ostatnich wydarzeniach i zaczo mnie gniewa ydowskie zamiowanie do tajemniczoci. Nikodem na pewno wiedzia wicej, ni powiedzia. Ogarno mnie wraenie, i jestem poddany czyjej kontroli i e kto moe uczniowie zmartwychwstaego krla, a moe ydowskie przyjaciki Klaudii Prokuli chc czego ode mnie. Albo sdz, e wiem o czym, czego oni dokadnie nie wiedz, ale nie chc tego przede mn ujawni, bo jestem cudzoziemcem. Cho i to prawda, e maj istotne powody do wystrzegania si obcych, poniewa ich nauczyciela wyklto, skazano i ukrzyowano. Drczya mnie te myl o ogrodniku, ktrego spotkaem przy grobie. Powiedzia, e mnie zna. Wic i ja powinienem go zna, a tak nie jest. Postanowiem jednak nie wraca do tego ogrodu; pewien jestem, e ju wicej go tam nie spotkam.LIST PITY

Marek do

Tulii.Opowiem Ci o wyprawie do Betanii.Broda niele mi podrosa. Kiedy woyem na

siebie prost tunik i przybrudzony paszcz podrny, przypominaem raczej rabusia ni cywilizowanego Rzymianina. Od mojego syryjskiego gospodarza dostaem na drog chleb, solon ryb i kwane wino i przez miasto udaem si do Bramy Wodnej. Po ominiciu sadzawki Siloe zszedem do doliny Cedronu i trzymaem si drogi przy nabrzeu wysychajcego potoku. Po lewej stronie wznosi si na grze mur miasta, a po prawej w zboczu gry znajdowao si wiele grobowcw. Stok poronity by skarowaciaymi ze staroci drzewkami oliwnymi; minem wysok gr, na ktrej stokach rs cienisty ciemnozielony gaj.Powietrze byo wiee i ciepe, a niebo bezchmurne. Naprzeciw szy objuczone drewnem i wglem drzewnym osy i chopi dwigajcy kosze. Maszerowaem w wesoym nastroju, czuem si jeszcze mody i silny, otwarty na wiat i chonny. Wysiek fizyczny dobrze mi zrobi i rozproszy ponure myli. Doszedem do wniosku, e yj w czasach, kiedy wiat jest peen zaskakujcych oczekiwa i nikt nie wie, co si wydarzy. Ja, cudzoziemiec, mog by rwnie blisko rozwizania zagadki jak ci, ktrzy tu yj stale. Ziemia przestaa by t sam ziemi i niebo jest inne ni dotychczas; wszystko wydawao mi si prostsze.Betani ujrzaem z daleka. witecznie wybielone wapnem ciany niskich domw wyzieray zza cienia drzew. Kiedy podszedem bliej, dostrzegem mczyzn, okrytego opocz ziemistej barwy. Siedzia bez ruchu w cieniu drzewa figowego. Zobaczyem go niespodziewanie, a wzdrygnem si i zatrzymaem. Pokj tobie zawoaem. Czy ta wie nazywa si Betania?Odwrci ku mnie wychud twarz, a jego szkliste oczy patrzyy tak dziwnie, e w pierwszej chwili uznaem go za lepca. Mia twarz modego jeszcze mczyzny, ale siwe wosy. Pokj rwnie tobie. Czy zabdzie, cudzoziemcze? Drg jest wiele i wiele bdnych rzekem pospiesznie i nadzieja zabysa w moim sercu. Moe umiesz wyprowadzi mnie na dobr drog? Czy to Nikodem ci tu

przysa? Ja jestem azarz. Czego chcesz ode mnie?Sepleni, mwi jakby z trudem. Zboczyem ze cieki i usiadem obok niego, lecz w pewnym oddaleniu. Miy by ten wypoczynek w cieniu drzewa figowego. Staraem si nie przyglda mu zbyt natarczywie, zwyczaj ydowski kae bowiem patrze w ziemi, gdy si spotka kogo obcego. Wedug ydw ogldanie drugiego czowieka twarz w twarz jest dowodem braku ogady.Chyba zdziwio go, e nie zaczem od razu mwi, gdy tak siedzielimy milczc, a ja wachlowaem twarz poami swego paszcza, bo niele spociem si w marszu, i powiedzia: Zapewne wiesz, e arcykapani postanowili mnie take zabi? Jak widzisz, nie ukrywam si, mieszkam we wasnym domu. Niech przyjd i zabij to moje ciao, jeli bd mogli. Nie boj si ich i ciebie si nie boj. Mnie nikt nie bdzie mg zabi, bo ja nigdy nie umr.Te dziwne sowa, wypowiedziane gronym gosem, i szklisty wzrok tak mnie przeraziy, e wydao mi si, jakoby szo od niego tchnienie grobu. Dlatego zawoaem: Czy oszala? aden czowiek nie moe twierdzi, e nigdy nie umrze. Moe ju nie jestem czowiekiem? To prawda, mam ciao. Jem, pij i mwi. Ale ten wiat nie jest moim prawdziwym wiatem. Niczego bym nie straci, gdyby to ciao przepado.Byo w nim co tak niesamowitego, e wierzyem jego sowom, wic rzekem: Mwiono mi, e ten, ktry zosta ukrzyowany jako krl ydowski, obudzi ci z martwych. Czy to prawda? Czemu pytasz, czy to prawda? Przecie siedzisz tu i widzisz mnie. Zmarem mierci naturaln i cztery dni leaem w grobie owinity w ptna, a on przyszed, kaza zdj kamie z grobu i zawoa do mnie: azarzu, wsta!" To si odbyo tak zwyczajnie. Mwic to wcale nie by wesoy. Przeciwnie. Jego gos by peen sarkazmu. Poniewa si nie odezwaem, cign: Wszystko to jest win moich sistr i nie mog im darowa, e jedna przez drug say do niego wiadomoci i zmusiy go, eby wrci do Judei. Gdybym nie zachorowa i nie umar, moe by ju nigdy nie przyszed tu i nie dosta si w rce swych wrogw? Przeze mnie paka, zanim wywoa mnie z grobu. Sdz, e nikt, kto by po tamtej stronie, nie moe by ju szczliwy. Niepotrzebnie paka przeze mnie. On, Jezus, by chyba synem Boga, ktry mia przyj na wiat, chocia ja wierzyem w to inaczej ni obydwie moje siostry. Nie wiem, dlaczego mnie tak umiowa. Nie mia po temu adnego powodu.Dalej siedzielimy w milczeniu i patrzyli na siebie. Nie wiedziaem, o co by go jeszcze spyta, tak by mi obcy w tej swojej szorstkoci i sarkazmie. W kocu ostronie powiedziaem: Ale chyba wierzysz, e jest mesjaszem? On jest wicej ni mesjaszem odpar z gbokim przekonaniem. Tego wanie w nim si boj. On jest czym wicej, ni prorocy potrafili przepowiedzie. Chyba syszae, e trzeciego dnia wsta z grobu? Syszaem. Dlatego przybyem do ciebie, eby o nim co wicej usysze. To jest absolutnie jasne i zrozumiae samo przez si. Jaka sia mogaby utrzyma go w grobie? Nie musiaem oglda pustego grobu, jak moje siostry. Pewnie, e wierz. Ale powiem ci, cudzoziemcze, e z caego serca niczego tak gorco nie pragn, jak tylko tego, eby na tym wiecie wicej mi si nie objawi. Nie przeybym spotkania z nim. Nie, nie na tym wiecie. Dopiero w jego krlestwie. Jakie jest to jego krlestwo? spytaem zaciekawiony. Czemu nie zapytasz wprost, jakie jest krlestwo umarych? rzek, patrzc na mnie surowo. Zapewniam ci: wszdzie tutaj jest mier, ktrej dowiadczyem. Ten wiat jest krlestwem mierci. Moje ciao jest krlestwem mierci. Twoje ciao jest krlestwem mierci. A przez niego jeg o krlestwo przyszo na ziemi. Dlatego jego krlestwo jest tutaj, tu i wszdzie. Schyli gow i doda: Ale lepiej nie wierz w to, co mwi, bo mogem co pokrci. Wszystko jest pokrcone. Nie daj si tylko zmyli moim pesymizmem. Droga jest suszna, to pewne. Jeli ni pjdziesz, nie zbdzisz. Wsta i strzepn opocz. Zapewne chcesz spotka moje siostry? Zaprowadz ci do nich. Nie gniewaj si, e pniej si oddal. Nie lubi przebywa w towarzystwie ludzi.Czyby czu si lepiej jako nieboszczyk ni ywy? Porusza si z trudem, jakby nie w peni wada czonkami. Gdyby kto spotka go nic o nim nie wiedzc, natychmiast zwrciby na uwag. Nie

zaprowadzi mnie wprost do wioski, tylko przeszed wzdu zbocza i pokaza wykuty w kamieniu grb, z ktrego Jezus go wywoa.Dom azarza i jego sistr okaza si zamonym wiejskim gospodarstwem. W czasie przechadzki azarz pokaza mi kilka swoich osiokw na pastwisku, winnic i sad owocowy; wok domu stadko drobiu skubao traw. Zachowywa si tak, jakby chcia popisa si swoim bogactwem. Wszystko byo realne, ciche i przytulne; a trudno byo przyj do wiadomoci, e oto id obok czowieka, ktry przynajmniej sam wierzy, i wskrzeszono go z martwych. Ale jego wskrzeszenie nie byo dla mnie takie istotne, wiedziaem ju o tym. Najwaniejsza bya odpowied na pytanie, czy Jezus Nazarejczyk by naprawd synem Boym i czy wsta z grobu. Jeli tak byo, to oczywicie mg wskrzesi azarza. Gdy tak rozmylaem, jednoczenie pytaem sam siebie, czy jestem naprawd tym samym Markiem, ktry uczy si w szkole na Rodos, a potem uywa ycia na gorcych ulicach Rzymu; ktry wrd ranych krzeww w Bajach rozpaczliwie kocha si w cudzej onie, a w Aleksandrii na zmian studiowa przepowiednie albo do witu wczy si w podejrzanym towarzystwie.Co mnie optao? Czy to jakie ydowskie czary, e w zakurzonym paszczu, mierdzcy potem, biegam po ydowskiej wsi midzy gdakajcymi kurami, eby potwierdzi wskrzeszenie umarego, uczynione cuda i istnienie Boga, ktry przyszed na wiat czowiekiem, zmar i zmartwychwsta, aby zmieni w wiat? Bo jeli to prawda, jeli tak si stao, to wiat nie moe by taki sam jak dotychczas.Oprowadzany przez azarza zajrzaem do rodka ciemnego pomieszczenia, w ktrym stay dzbany, oby dla byda i pene worki. Powid mnie przed dom i poprosi, ebym usiad na kamiennej aweczce. Sam sta. Przywoa siostry, ktre wyszy i zgodnie z obyczajem zakryy twarze, opuszczajc wzrok na ziemi. To jest moja siostra Marta, a to Maria. Pytaj je, o co chcesz rzek, po czym odszed i wicej si ju nie pokaza. Przywitaem si z niewiastami i poprosiem: Chciabym usysze o nauczycielu. Wiadomo mi, e by waszym gociem, a nawet wskrzesi waszego brata.Speszone kobiety spoglday na siebie, zasaniajc usta poami szat. W kocu Marta, starsza, odwaya si odezwa:Ale on nikogo nie oskara! Przeciwnie. Zdarzao si, e nawet grzesznym mwi: Twoje grzechy s ci odpuszczone". Dobrze zrozumiae; czego takiego czowiek nie moe powiedzie drugiemu. A on powiedzia. Czy to nie wiadczy o tym, e by czym wicej ni czowiekiem?Szczerze pragnem zrozumie, lecz niczego nie pojmowaem. Sam widziaem, jak cierpia i umiera na krzyu mwiem. Cierpia mki ludzkiej mierci. Pot cieka z niego, gdy wi si w konwulsjach na krzyu, krew i woda wypyny z jego serca przebitego wczni przez legionist. Nie zstpi z krzya. Nie przyszli anioowie, aby ukara jego oprawcw.Maria zakrya twarz rk i wy buchna paczem. Marta patrzya na mnie z wyrzutem. Wiem, e okazaem brak serca, tak realistycznie opisujc cierpienie Mistrza. Ale chciaem dotrze do sedna rzeczy. Przyszed na wiat jako czowiek i jako czowiek y pord nas szepna Maria. Ale dokonywa czynw, ktrych czowiek nie potrafi dokona. Odpuszcza grzechy tym, ktrzy w niego uwierzyli. Z martwych powsta, abymy nie musieli si o niego martwi. Ale to wszystko jest jeszcze okryte tajemnic, ktrej nie umiemy wyjani. Chcesz, abym uwierzy, e by rwnoczenie czowiekiem i Bogiem? spytaem. Nie mog w to uwierzy. Mgbym zrozumie Boga, ktry uczestniczy we wszystkich wydarzeniach i jest czstk kadego z nas. Ale Bg to Bg, a czowiek to czowiek. Na prno chcesz mnie wprowadzi w pomieszanie zaprotestowaa Maria. Wiem to, co wiem, i czuj to, co czuj. Ty te si domylasz, chocia nie rozumiesz. Inaczej nie przyszedby do nas pyta o drog. Jak moesz rozumie, skoro i my nie rozumiemy? Wierzymy tylko, bo nie moemy nie wierzy. Wierzycie, bocie go kochali powiedziaem cierpko. Z pewnoci by niezwykym czowiekiem i wielkim nauczycielem. Ale trudno go kocha jedynie na podstawie tego, co si usyszao. Ale masz szczere chci powiedziaa Maria. Gdyby nie to, anibym ci nie wysuchaa, ani nie odpowiadaa na twoje pytania. I dlatego jeszcze co ci

powiem. Wpajano nam tre Pisma: Kochaj Boga ze wszystkiego serca twego, a bliniego swego jak siebie samego". W nim miujemy naszego Boga, ktry go wysa.Myl, e Boga w ogle mona miowa, bya dla mnie cakowitym zaskoczeniem. Mog zrozumie boja, strach i szacunek, ale nie mio! Potrzsnem gow. Ta nauka przesza moje oczekiwania.Moim zdaniem jest absolutnym nonsensem kocha bliniego jak siebie samego, poniewa ludzie bywaj dobrzy i li. Kto jest moim blinim? spytaem z niedowierzaniem. On naucza wyjania Maria e blinim jest kady czowiek, nawet Samarytanin, ktrego my, dzieci Izraela, uwaamy za nieczystego. Zem nie mona odpowiada na zo. Jeli kto uderzy ci w policzek, odwr si nadstawiajc mu drugi. Do ju tego! podniosem obydwie rce w protecie. Nigdy nie syszaem gupszej nauki! Przecie czowiek nie moe jej realizowa! Ale ty, pikna niewiasto, nauczasz mnie lepiej ni nauczyciel Izraela, Nikodem.Maria opucia wzrok na ziemi, a jej rce bezsilnie opady. Cicho powiedziaa: Jeszcze na krzyu wzywa swego Ojca, by przebaczy tym, ktrzy go przeladowali i ukrzyowali. Mwili to ludzie, ktrzy sami syszeli. Po chwili szepna pokornie: Nie nazywaj mnie pikn. Zasmucasz moje serce. O tak. Marta bya innego zdania. Moja siostra naprawd jest pikna. Miaa wielu starajcych si. Po mierci rodzicw zostaymy pod opiek azarza, tote kiedy Jezus wskrzesi naszego brata, by to czyn prawdziwie miosierny. Inaczej byybymy bezradne. Z pocztku balimy si, bo uczeni w Pimie grozili, e przyjd z miasta i ukamienuj azarza. Ale teraz chyba tego nie zrobi, skoro ju zamordowali Jezusa. ebym nie wiem co robia, nie potrafi y bez opiekuna, cho on tego nie pochwala. Nie chc nawet wspomina mego cierpienia, gdy Jezus dobrowolnie poszed na mier do Jeruzalem.Od tych sprzecznych z rozumem nauk, ktre wykadaa Maria, wprost wrzao mi w gowie. Zaiste nie pasoway do wiata. Sporo usyszawszy, znacznie wicej, ni byem w stanie poj, uznaem, e chyba lepiej zawrci z tej absurdalnej drogi. Jak drzazga utkwio w mej pamici polecenie, e kadego idiot czy zoczyc mam uwaa za bliniego i kady moe mnie obrazi, a ja nie mam prawa nawet palcem kiwn w swojej obronie. Przestamy si smuci powiedziaa Maria. Ty te si nie smu, cudzoziemcze. Zaczekajmy, co si jeszcze wydarzy. On sam powiedzia, e bez wiedzy jego Ojca nawet wrbel nie spadnie z gazi. Po co si smuci?!Jej sowa brzmiay przekonujco. Dawniej podejrzliwie, cho chtnie, obserwowaem tylko znaki, ale teraz byem cakowicie pewny, e nie musz buntowa si i usiowa natychmiast poj prawd. Wszystko trzeba stopniowo wyjani, a spokojnie wejd na drog, ktr bd szed. Sdz, e ju za dugo wam przeszkadzaem powiedziaem podnoszc si z aweczki. Dzikuj, ecie tak chtnie mnie wysuchay i udzieliy wyjanie. Pokj wam!Marta zerwaa si, klasna w donie i zawoaa: Ale nie odchod! Jake wyjdziesz std godny i spragniony?!Mimo mego sprzeciwu wesza do domu, by przygotowa co do jedzenia. Tymczasem, pogrony w mylach, spoczem znowu na kamiennej awce, a Maria usiada w pobliu na ziemi. Nie rozmawialimy, lecz milczenie nie przytaczao jak wwczas, gdy ludzie nie maj sobie nic do powiedzenia. Po prostu Maria podaa mi tak wiele informacji, e wicej nie mgbym ju przyj. Troch zrozumiaem, reszt musz stopniowo przemyle, a dalsza rozmowa nic tu nie da. Maria siedziaa nie opodal promieniujc jak wiatoci, przy ktrej dobrze si czuem.Wrcia Marta. Niosa chleb, przyprawion pikantnymi zioami oliw, jaja, mis posiekanych warzyw, solon baranin i gsty mid winogronowy. Wszystko to postawia na kamiennej awie, polaa mi wod na rce i pobogosawia posiek. Ani ona, ani jej siostra nie tkny jedzenia, take azarz nie zjawi si, eby zje ze mn. Poczuem si odtrcony mimo caej okazywanej mi dotychczas sympatii.Wprawdzie nie wdrowaem do Betanii zbyt dugo, ale gdy zobaczyem te wszystkie smakoyki, poczuem gd i zachcany przez Mart zabraem si do jedzenia. Przez chwil zastanawiaem si, czy jeli co zostawi, to wyrzuc t reszt ywnoci, strefionej dotkniciem

rki czowieka nie obrzezanego. Przez uprzejmo wic jadem a do przesytu. Potem napiem si wody, ktr Marta doprawia winem, i wtedy ogarna mnie przemona senno. Byo poudnie. Nie wracaj do miasta w najgortsz por rzeka yczliwie Marta tylko przyjmij nasz gocin, zosta i odpocznij.Odczuwaem ogromne znuenie; nie wiem, czy bardziej zmczenie ciaa czy ducha. Obydwie kobiety byy mi tak przychylne, e wcale nie miaem ochoty si egna. Oczywicie, mogem to zrobi i odej, ale czuem ociao caego ciaa i sama myl o rozstaniu bya mi przykra. W pewnej chwili przeleciaa mi przez gow myl, e moe Marta dolaa do wina wywaru z zi oszaamiajcych. Po co jednak miaaby to robi? Zreszt nie wyczuem w winie adnego obcego smaku. Do Jeruzalem nie jest daleko powiedziaem ale jeli pozwolicie, zostan, eby odpocz. Tak dobrze tu si czuj...Obydwie umiechny si tajemniczo, jak gdyby lepiej ode mnie wiedziay, e wyraziem prawd. Ta ich skryta wiedza sprawia, e przez chwil wyday mi si kim wicej ni istotami ludzkimi. To nie znaczy, e si ich obawiaem. Czuem si raczej jak dziecko, ktre dugo bdzio, a oto odnalazo dom.Razem poprowadziy mnie na nakryte pergol winoroli wewntrzne podwrko. Jak przez sen zauwayem, e ich dom jest duo wikszy, ni sdziem. Skada si przynajmniej z czterech wzniesionych w rnych latach budynkw, skupionych wok tego dziedzica. Wskazay mi waciwe schody, weszy za mn i zaprowadziy do gocinnego pokoju, wychodzcego na paski dach. Pomieszczenie byo mae i chodne. Na pododze lea dywan, a niskie oe pachniao cynamonem. Powiedziay razem: Po si i przepij. W tym pokoju czsto odpoczywa ten, o ktrym mwiymy. Std wyrusza w gry na mody. Przychodzi i odchodzi, kiedy chcia. Czy tak samo.W pokoju znajdoway si naczynia z wod i ptna. Nie zwaajc na mj sprzeciw, Marta uklka przede mn, zdja mi buty, obmya zakurzone stopy i wytara je. Dlaczego to robisz? spytaem. Przecie nie jeste moj suc. By moe kiedy komu zrobisz to samo, cho nie bdziesz jego sug. Mwic to patrzya mi w oczy z tym swoim tajemniczym umiechem. Widz, e jeste zmczony, przygnbiony i peen niepokoju, cho wszystkie czonki masz cae i zdrowe, a gow pen przernej mdroci.Te sowa trafiy mi do przekonania, bo wiedza tkwia mi jak zadra w sercu, a wszystkie moje sceptyczne myli kryy wok tego, co siostry przedstawiy jako prawd i w co nie mogem uwierzy, bo wierzy nie chciaem. On sam w ostatni wieczr uczyni tak przysug swoim uczniom rzeka Maria kiedy si spierali midzy sob, ktry z nich bdzie najwaniejszy w jego krlestwie.Cicho wyszy z pokoju. Natychmiast mocno zasnem. Jake dobry by sen w tym piknym pokoju, w pachncym cynamonem ou!Obudziem si z uczuciem, e nie jestem sam, e w pokoju jest jeszcze kto. To wraenie byo tak silne, e nie otwierajc oczu nadsuchiwaem szelestu czyjego oddechu. Cisza. Wreszcie otworzyem oczy; pokj by zupenie pusty. Z bezbrzenego rozczarowania odniosem wraenie, jakby ciany i sufit zaczy dre i rozpywa si w rozproszone, niematerialne czstki. Zamknem oczy i znowu wyczuem czyj obecno. Ogarn mnie cakowity spokj. Pomylaem: Z nim przyszo na ziemi jego Krlestwo. Skoro wsta z grobu, to Krlestwo trwa bdzie na ziemi tak dugo, dopki on tu bdzie. By moe odczuwam jego blisko."Ponownie usnem, a kiedy si znw obudziem, czuem ciar wasnego ciaa, cierpki zapach potu i masywno glinianych cian wok siebie. To przebudzenie byo cikie jak ow i nie chciaem otwiera oczu, tak przykry by powrt do cielesnego wiata.W kocu jednak otworzyem oczy i z bogoci snu powrciem do rzeczywistoci. Tym razem naprawd nie byem sam. Na dywanie siedziaa bez ruchu pochylona kobieta, tak szczelnie spowita fadami czarnego paszcza, e w pierwszej chwili nie byem pewien, czy jest realna. Nie wyczuem jej obecnoci zaraz po obudzeniu ani nie syszaem przez sen, gdy wchodzia. Usiadem na ou, a wszystkie czonki ciyy mi oowiem.Kobieta widocznie usyszaa, e si ocknem, bo wyprostowaa plecy i odsonia twarz. Nie bya ju moda, ycie zniszczyo jej

dawn urod, a bardzo blad twarz trawi wewntrzny pomie. Poruszya osonit paszczem rk, aby nakaza mi milczenie, i chrypliwym gosem zacza piewa w witym jzyku ydw. Po duszej chwili przetumaczya piewany tekst na jzyk grecki. Wszelkie ciao to jakby trawa, a cay wdzik jego jest niby kwiat polny. Trawa usycha, widnie kwiat, gdy na nie wiatr Pana powieje. Trawa usycha, widnie kwiat, lecz sowo Boga, naszego Boga trwa na wieki." Naprawd, nasz bg jest skrytym Bogiem dopowiedziaa.Strzelay ku mnie iskierki z jej czarnych oczu, a ja potakiwaem, udajc, e rozumiem. Ale jej sowa nic mi nie mwiy. Cigna: Teraz mwi Pan: to zbyt mao, e jeste Mi sug dla podwignicia pokole Jakuba i sprowadzenia ocalaych z Izraela. Ustanowi ci wiatoci dla pogan, aby moje zbawienie dotaro a do kracw ziemi".piewajc wrcia do hebrajskiego, ale bardzo powoli, .jakby poszukiwaa poszczeglnych sw w pamici. I znowu powiedziaa po grecku: Tak przepowiada o nim prorok Izajasz, a cisi tej ziemi zapamitali jego sowa: Wzgardzony i odepchnity przez ludzi, M boleci, oswojony z cierpieniem, jak kto, przed kim si twarze zakrywa. Lecz On si obarczy naszym cierpieniem, On dwiga nasze boleci... lecz On by przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Wszyscymy pobdzili, jak owce, kady z nas si obrci ku wasnej drodze, a Pan zwali na Niego winy nas wszystkich. Drczono Go, lecz sam si da gnbi, nawet nie otworzy ust swoich." Potrzsna gow. zy pyny jej po twarzy, gdy cigna ochrypym gosem: Siebie na mier ofiarowa i policzony zosta pomidzy przestpcw. A On ponis grzechy wielu, i orduje za przestpcami."Jak przez mg przypomniaem sobie, e czytaem to zim w Aleksandrii, kiedy pracowaem z ydowskim uczonym, ale wwczas tamte sowa nie miay dla mnie adnego znaczenia. Schylona na ziemi niewiasta pakaa i zakrywaa twarz szat, abym nie widzia jej blu. Tak, tak, rozumiem powiedziaem. Tak go przepowiadano i tak si stao, ale co to znaczy? Jeszcze nie wiemy, nie pojmujemy. Niewiasta potrzsna gow i odpowiedziaa zza osony: Ale ju teraz nie ma wielu drg, nie ma wasnych drg, droga jest tylko jedna. Co ci zaniepokoio, niewiasto, e zakrywasz swoj twarz? Wydaje mi si, e si znamy.Ocierajc zy rbkiem szaty odsonia oblicze, sprbowaa si umiechn i potwierdzia: Tak, ja te znam ciebie. Dlatego tu przyszam. Kiedy cierpia na krzyu, uderzye uczonego w Pimie i odepchne na bok tych, ktrzy szydzili z Jezusa. Ach, nie zaprotestowaem. Nikogo nie biem. Bardzo si mylisz. Prosiem o porad jakiego uczonego, ale ten mnie obrazi. Zwrciem si ze skarg do setnika i to on rozpdzi szydercw. Na wasne oczy widziaam, jak bie blunierc, jak na niego krzyczae, cho jeste cudzoziemcem i nie powinno ci to obchodzi.Nie widziaem powodu, aby si kci. Zreszt w chwili mierci Jezusa zrobio si tak ciemno, e niewiasta miaa prawo si pomyli. Chyba ciebie widziaem w towarzystwie jego matki? Tak, tak potwierdzia. Jestem Maria z Magdali. Wiem, e mwiono ci, jak wypdzi ze mnie biesy. Od tamtej pory towarzyszyam mu w wdrwkach. Pozwoli, abym za nim chodzia, cho miano mu to za ze.Gwatownym ruchem podniosa rk i zapytaa z napiciem, jakby cay czas tylko o tym mylaa: Podobno z rozkazu namiestnika bye w jego- grobie i jako pierwszy Rzymianin stwierdzie, e powsta z martwych. Powiedz sam, powiadcz, co widziae. Mnie nikt nie wierzy, bo jestem tylko niewiast.Zastanowiem si dokadnie nad sowami, bo nie chciaem kama jej ani zwodzi. Trzsienie ziemi odwalio kamie z wejcia grobu i wartownicy uciekli. Na wasne oczy ujrzaem nie naruszone zwoje caunu i lec osobno chust z gowy, ale ciaa w rodku nie byo. Potem przyszli ydzi i w gniewie porozrywali ptna. Jednak ja nadal wierz, e on zmartwychwsta, cho nie rozumiem, jak to jest moliwe. Z niczym podobnym dotychczas si nie spotkaem.Suchaa moich sw z przejciem, e za chciaem by bezstronny, dodaem: Wiem, e byy i nadal w rnych krajach s odprawiane obrzdy, w ktrych grzebie si boga, a on potem symbolicznie wstaje z martwych. Ale te obrzdy nie s rzeczywistoci,

tylko uoonym widowiskiem. Ty bya w grobie przede mn. Opowiedz, co widziaa i czy zauwaya, jak leay ptna? Kiedy podeszam do grobu, byo jeszcze ciemno. Dostrzegam usunity gaz, ale pomylaam, e kto Jezusa stamtd zabra. Nie miaam odwagi wej do grobowca. Nic wicej nie widziaam z powodu ciemnoci. Pobiegam szybko do tajnych mieszka jego najbliszych uczniw, zawoaam Szymona Piotra, ktry jest mocnym mczyzn, i modego Jana, ktrego opiece powierzy swoj matk. Z dusz na ramieniu pobiegli do grobu, weszli do rodka i zobaczyli, e jest pusty. Uciekli stamtd natychmiast, bo bali si ydw. Zostaam sama przy wejciu do grobowca i zerknam do rodka. Byo tam jasno, jak w biay dzie, i sta anio, ktrego szaty utkane byy ze wiata, a twarz lnia jak pomie. Przeraziam si i odwrciam do ucieczki, gdy anio do mnie przemwi. A gdy si znowu odwrciam, zobaczyam jego, tylko e go nie poznaam.Jej opowiadanie byo sprzeczne z relacj wartownikw. Patrzya na mnie proszco, jakby czua, e wtpi w jej sowa, i rzeka tonem wyjanienia: Nic dziwnego, e go od razu nie poznaam, przecie nawet hie potrafiam sobie wyobrazi, by to mg by on. Jego uczniowie te nie od razu go poznali, kiedy jeszcze za ycia przyszed do ich odzi idc po falach Morza Galilejskiego. Mylaam, e to kto obcy, kto zabra ciao, wic oskaraam go i gorco prosiam, eby je zwrci. Wtedy przemwi do mnie po imieniu i poznaam Jezusa. Kaza mi przekaza wiadomo swoim uczniom. Byam tak oszoomiona, e wasnych ng nie czuam, kiedy wpadam, eby im o tym powiedzie. Ale nikt mi nie uwierzy.Ja te nie w peni jej wierzyem. Pomylaem, e jest niewiast egzaltowan i e w trakcie opowiadania pomieszaa porzdek wydarze. Wracajc do gwnej sprawy spytaem raz jeszcze: Czy zauwaya, w jakiej pozycji leay ptna caunu? Jak mogabym na takie rzeczy zwraca uwag? ze zdziwieniem pokrcia gow. Byam tak olepiona blaskiem anioa, e musiaam si odwrci. A do tego bardzo si przestraszyam. Kobiety mi uwierzyy, uczniowie nie. Oni nadal dr o wasne skry i o niczym innym nie potrafi myle. Chyba tak byo, jak mwie: trzsienie ziemi odwalio kamie z wejcia, chocia s tacy, co twierdz, e na pewno zrobi to anio. Maria, jak to kobieta, rozgadaa si i mwia z oywieniem. Powiadaj te, e trzsienie ziemi zburzyo wejciow bram do wityni. A tamci dwaj go nie poznali, ci, do ktrych si przyczy tego dnia, gdy szli do Emmaus. Nie poznali go, cho im objania Pismo, rozdzia po rozdziale. Dopiero kiedy pod wieczr przyszli do wsi i poprosili, eby z nimi siad do stou, a on wzi chleb, ama i rozdawa im, wwczas dopiero go poznali. Ale wtedy znikn im z oczu. Wic przypuszczasz powiedziaem niewyranie, bo jzyk mi zdrtwia e on wci tutaj jest, przychodzi i odchodzi, kiedy chce, i rozmawia, z kim chce? Jedni go poznaj, a inni nie? Wanie tak rzeka z przekonaniem Maria z Magdali. Wierz w to i dlatego czekam. Moe nasze serca nie pon jeszcze wystarczajco mocno, a zrozumienie postpuje zbyt wolno? Dlatego pozwala nam czeka, ebymy dojrzeli do zrozumienia wszystkich jego zamysw. Twierdzisz, e chodzi po gbinie wtrciem, uprzytomniajc sobie, jak bardzo to jest niewiarygodne i przeciwne rozumowi. Tak wiele cudw czyni, e nawet kamie by uwierzy. A my cigle nie wiemy, co mamy o nim myle. Prawd mwi Pismo: Jego wysannik jest guchy, a goniec lepy". Ale moe niewiadomie spenimy jego wol. Powiedz, czemu mi zaufaa, cho jestem cudzoziemcem? spytaem. Jeste kobiet wyksztacon, mwisz po grecku i cytujesz z pamici prorokw w witym jzyku hebrajskim. Syszem, e jeste zamona. Opowiedz mi o sobie, abym ci mg zrozumie. Nie stronie od cudzoziemcw powiedziaa wyniole. W moim domu spotykaam Grekw, Syryjczykw i nawet Rzymian z dworu cesarskiego. Jeli on jest n i m, o czym wiem i w co wierz, to jego sowa przeznaczone s nie tylko dla Izraela, ale dla caego wiata. Tak napisano w Pimie. Kiedy wada mn szatan, przeyam takie rzeczy, ktrych nikt nie moe zrozumie. Szatan potrafi zmieni nawiedzone ciao na przykad w naczynie na wod i takie ciao krzyczy, kiedy w

ssiednim pokoju kto woy ig w wod. A on nie chcia wykorzysta mnie, jak wykorzystywali inni. Chcia uwolni mnie z optania, bo wiedzia, e z caego serca tego pragn. Z powodu tych przey moja twarz zbielaa jak kamie, z ktrego deszcze zmyy yciodajne siy. Nie pytaj mnie o przeszo. Rozmawiaj ze mn tak, jaka teraz jestem. Niech bdzie, jak sobie yczysz zgodziem si. Ale nie odpowiedziaa na moje pytanie. Skd si wzio twoje zaufanie do mnie? Poniewa pod krzyem bronie go przed szydercami! wykrzykna gwatownie z poncym licem. Bo uszanowae jego cierpienie, nie wiedzc o nim nic ponad to, co na szyderstwo napisano na tablicy krzya. Bo bronie go, gdy uczniowie uciekli w strachu! Przecie tam nie byo nikogo oprcz nas, sabych kobiet, i modziutkiego Jana, ktry nie musi si ba, bo jego rodzina jest zaprzyjaniona z arcykapanem. Nawet zoczycy odwayli si wznosi okrzyki przeciwko Rzymowi w obronie swoich umierajcych towarzyszy. A w jego sprawie nikt nie podnis gosu.Wic to tak: jej tajony al do uczniw zamieni si w przyja ku mnie! Po namyle rzekem ostronie: Sdz, e jako rozumna niewiasta wiesz o nim wicej ni jego uczniowie. Ale oni uwaaj, e jeste zwyk egzaltowan kobiet, tote nie wierz w to, co widziaa. Dlatego potrzebujesz mnie jako wiadka. Jeszcze nie zrozumiae, ty gupcze? Maria z Magdali przerwaa mi w p zdania. On pozwala niewiastom przychodzi do siebie! By dobry dla Marii, siostry azarza. I dla Marty by dobry. Razu pewnego by gociem faryzeusza i w czasie posiku pozwoli grzesznej kobiecie uklkn, umy zami i wosami osuszy swoje nogi. Oczywicie pogorszyo to jego opini w oczach faryzeuszy. Gotowi byli myle o nim wszystko co najgorsze. Okaza miosierdzie onie Samarytanina przy studni. Ocali te z rk uczonych w Pimie kobiet, ktr jak stanowi Prawo, chcieli ukamienowa za zdrad maesk. Wierz mi, cudzoziemcze, on rozumia niewiasty lepiej ni inni. Dlatego sdz, e my, kobiety, zrozumiaymy go i nadal rozumiemy lepiej ni jego tchrzliwi uczniowie. Gos zaama si jej z gniewu, ciko oddychaa. Owszem, swego czasu radzili sobie dobrze i przy jego pomocy uzdrawiali chorych. Ale kiedy zgodnie z jego wol trzeba byo si uda w ostatni podr do Jeruzalem, kady mia gotow wymwk, eby si wykrci od drogi; gotowi byli nawet wyrzec si jego krlestwa, cho wczeniej kcili si midzy sob o miejsce, jakie w nim zajm. On wobec ludu wygasza przypowieci, ale im dokadnie wszystko wyjania, a oni i tak niczego nie rozumieli i troszczyli si tylko o siebie. Jeden jedyny Tomasz, ktry myli najbardziej trzewo z nich wszystkich, owiadczy, e gotw jest umrze razem z nim. Ale czy sdzisz, e cho jeden z nich stan w jego obronie? Przynieli do Jeruzalem dwa miecze mimo srogiego zakazu posiadania broni w witym miecie! Ale czy go bronili, pytam? wykrzykiwaa, z trudem chwytajc oddech, po chwili jednak uspokoia si. Tyle e tego im zabroni. Powiedzia: Ktrzy za miecz chwytaj, od miecza gin". Ale znw gdy szli do Jeruzalem, zachca ich: Kto ma, niech sprzeda swj paszcz i kupi miecz". Nie rozumiem. Chyba chcia ich wyprbowa. Albo im doda odwagi. Nie wiem. Szymon Piotr odci mieczem ucho sugi arcykapana, Malchusa, kiedy ciemn noc przyszli zabra Jezusa. On to ucho z powrotem przyoy i przyroso, zostaa tylko cienka blizna w miejscu uderzenia miecza. Opowiadali to krewni tego Malchusa, bo samemu Malchusowi starsi gminy surowo zabronili o tym mwi. Ale... pozwl mi jeszcze wykrzycze si na tych tchrzw. Jezus czuwa sam. Wiedzia, jaki los go czeka, modli si. Mwili pniej, e strasznie by zgnbiony, zlany krwawym potem. Nie prosi ich o nic, tylko eby z nim czuwali. A co oni zrobili? W ogrodzie Getsemani posnli twardo jak prosiaki. Nie, nie pojmuj tego, nie mog im darowa! Czyby w tych zajczych duszach mia by zalek Krlestwa? Nie mieli w sobie nawet tyle hartu, by zgadzi zdrajc. Nie, Judasz w kocu sam si powiesi. Nie rozumiem, nie wiem, co on w nich widzia, dlaczego wybra wanie ich?Bya tak kobieca w tych oskareniach, e miaem ochot si rozemia i dotkn rk jej twarzy, aby raczej w potoku ez znalaza ujcie dla rozpaczy. Lecz nie zdobyem

si na umiech i nie mogem jej dotkn. Powiedziaem wic jak najogldniej: Jeli tak jest, a oni s naprawd zrozpaczeni i nie wiedz, co o nim myle, chocia uczy, jak go naladowa, to zupenie zrozumiae, e ja, cudzoziemiec, trac gow. Sdz, e wane jest, aby nikt z nich nie umar, w kadym razie nie teraz, zanim pojm sens jego nauczania. Zrozumienie rzeczy tak dziwnych nawet u nieprzecitnego czowieka moe trwa dugo. Ich wszystkich wi ydowskie przesdy, w ktrych wyroli od dziecka. Dlatego moe byoby lepiej, by nie stawiaa mnie jako wiadka przed nimi; nawet nie wspominaj im o mnie. Bd mn pogardza jako Rzymianinem. Przecie ty te stracia dobr opini przez kontakty z cudzoziemcami.Porywczo odchylia gow, ale ja uniosem rk i spiesznie wyjaniem: Jako Rzymianin, rozumiem ci, Mario, lepiej, ni jakikolwiek yd mgby zrozumie. W Rzymie niewiasty s wolne i rwne mczyznom. Czytaj ksigi, suchaj wykadw, chodz do teatrw i wedle wasnej woli same wybieraj kochankw. No wanie, s rwne mczyznom, a w rnych rzeczach nawet lepsze od nich, jako e kobieta zawsze jest bardziej przebiega, a czsto i bardziej bezwzgldna ni mczyzna, jej myli za nie wie logika. Zostamy wic przyjacimi, ty, Mario z Magdali, i ja, Marek Manilianus z Rzymu. Szanuj ci jako niewiast, ktrej Jezus pozwala chodzi za sob. O twoich widzeniach przy grobie nie powiem ani tak, ani inaczej. Nie mog jednak zaprzeczy jego zmartwychwstaniu, poniewa moje wasne oczy to zawiadczyy. Z pewnoci, jako biaogowa, dziki swej wraliwoci rozumiesz go lepiej ni jego uczniowie. Mimo to cignem moliwie najostroniej chtnie bym kiedy si spotka z ktrym z uczniw, eby pozna, jacy to ludzie.Maria z Magdali zawahaa si i z wyran niechci przyznaa: Skoro si ukrywaj, troszcz si o ich jedzenie i picie. Nie spieram si z nimi. S tylko rybakami. Nie wiedz, co maj robi i tak si midzy sob kc, e musz wystpowa w roli rozjemcy. Wiem, e to trudno poj, bo przecie przed chwil tak si na nich zociam. Ale widzisz, oni maj w sobie wiele dobroci. Najchtniej wrciliby do Galilei, ale jeszcze nie s w stanie podj adnej decyzji. Mona ich spotka na schodach wityni, wyrniaj si z tumu, bo mwi gwari Zresz i oblicza maj inne, wieniacze. Ja, ktra przebywaam z nimi te dwa czy trzy lata, wiem, e nie s to twarze zwykych rybakw. Moe mwi niezbyt jasno, ale jeli ktrego dnia bdziesz mia okazj ich spotka, na pewno zrozumiesz, co miaam na myli. Jezus Maria z Magdali nagle zacza broni uczniw z pewnoci mia swoje powody, kiedy wybiera wanie takich prostych ludzi. Jedyny wyksztacony midzy nimi to Lewi, Mateusz, ktry by celnikiem. A skoro mowa o ludziach wyksztaconych, czy tych, ktrzy studiuj Pismo, czy waszych filozofach: c oni mog poj z jego nauki? Wierz mi, taki uczony mgby cay wiek zgbia jedno jedyne sowo Jezusa. Tak wanie robi teraz uczeni w Pimie, ktrzy dugie lata powicaj na studiowanie jednej litery w witym tekcie, czy te Grecy, piszcy obszerne ksigi o jakiej zapomnianej ju dawno miejscowoci. Dobrze pamitam, jak on sam kiedy powiedzia, e prawda otwiera si przed prostymi i prostodusznymi, a nie przed uczonymi.Zastanowiem si nad jej sowami. Bya w nich jaka racja. Gdy ma si do czynienia z zupenie now i niepojt nauk, jak przedstawiaa Maria, obarczony nabyt mdroci i nawyky do dawnego mylenia umys nie moe jej przyj bez oporu. Tak wanie jest ze mn na kadym kroku potykam si z przeszoci, z tym, czego mnie uczono i do czego si przyzwyczaiem. Czy to mia Jezus na myli, kiedy powiedzia Nikodemowi, e czowiek musi si na nowo narodzi? spytaem szeptem, jakbym pyta sam siebie. Nikodem naley do cichych rzeka Maria z Magdali. Wiernie czeka i ma dobre zamiary, a Pismo zna na pami. Cokolwiek spotka nowego, natychmiast porwnuje z Pismem. Choby si na nowo urodzi, pozostanie zawsze zbyt ciasno spowitym w powijaki niemowlciem.Na myl o dziecku w powijakach Maria umiechna si. Wystarczy ten maleki umiech, eby jej wyblada twarz rozpromienia si, a w oczach zapony iskierki. Musiaa kiedy by nadzwyczaj pikn

niewiast! Nie wiem, czemu pomylaem o bladej tarczy ksiyca i przypomniaem sobie, e Maria dosza do majtku hodujc gobie. Niepotrzebnie ubierasz si w czer powiedziaem nieoczekiwanie dla siebie samego. Twoje kolory to srebro i ziele, Mario z Magdali, twoim kwiatem jest fioek; powinna nosi wieniec z mity. C to, bawisz si w astrologa? oburzya si. Nie mw mi o rzeczach ziemskich! Chobym znw przywdziaa srebro i szmaragdy, nie bd mn wada siy ziemi. Wystarczy, ebym wymwia jego imi: Jezus Chrystus, syn Boy, a wszelkie zo umyka i demony staj si cieniem nie majcym do mnie dostpu.Przypomniaem sobie, e niegdy bya nawiedzona przez zego ducha. Poaowaem wic moich sw, bo umiech zgas, jej twarz skamieniaa, a w gbi oczu znowu zacza si arzy iskra niepokoju. Mimo to zapytaem: Czy nie obawiasz si, Mario z Magdali, e zamienia starego demona na nowego, jeszcze potniejszego?Zaamaa rce i koysaa ciaem, jakby chciaa umierzy trawicy trzewia bl, ale patrzc mi prosto w oczy dobitnie owiadczya: Jestem pewna, cakowicie pewna, e on by i jest wiatoci, sam wiatoci. Czowiek, czowiek-Bg. Mimo woli ujawnia jednak toczce j podejrzenia, przed ktrymi si bronia, i przekonywaa raczej siebie ni mnie: Nie, on nie by magiem ani demonem, chocia chodzi po powierzchni wd. Gdyby by bodaj najpotniejszym magiem, z pewnoci nie poszabym za nim, bo zbyt dobrze takich poznaam. Zreszt on wcale nie kaza mi i za sob. Pozwoli tylko sobie towarzyszy. W tym jest rnica, chyba rozumiesz?Zawstydziem si swoich podejrze, ale przecie musiaem zada tamto pytanie, bo chciaem upewni si tak dokadnie, jak tylko mona. Wiedziaem, e j uraziem, wic bagalnie prosiem, aby mi wybaczya. Pniej powiedziaem wprost: Mario z Magdali, zaprowad mnie do jego uczniw, ebym rwnie co do nich si upewni. Jeszcze ani ty nie jeste gotowy, ani oni do tego nie dojrzeli zaprotestowaa Maria. My wszyscy tylko czekamy. Czekaj i ty cierpliwie! A gdy spostrzega, jak si zasmuciem, wzruszya si i powiedziaa: Nie uwaam ci za rzymskiego szpiega. Na pewno nie jeste zdrajc, na tyle znam si na ludziach. Gdyby nim by, przydarzyoby ci si co bardzo zego. Nie dziki naszej sile, ale przez jego moc, bo to on wybra uczniw i chce ich zachowa, jak sam powiedziae. Czy wiesz, gdzie jest Brama Wodna? Wyszedem przez ni tu idc odrzekem z umiechem. Na pewno syszae o mczynie, ktry nosi dzbany wody. Pewnego dnia, jak bdziesz cichy i pokornego serca, spotkasz go przy Wodnej Bramie. Ale prosz, nie ponaglaj. Wszystko bdzie w swoim czasie. Gdybym w to nie wierzya, nie mogabym y.Spytaem, czy chce wrci ze mn do Jeruzalem, ale Maria z Magdali wolaa zosta sama w tym pomieszczeniu, w ktrym Jezus Nazarejski czsto odpoczywa. Powiedziaa: Id w pokoju. Jeli na dole nie zastaniesz nikogo, nie czekaj ,"by zoy podzikowanie. I tak przekonane jestemy o twojej wdzicznoci. Id, ale wracaj tu, kiedy tylko bdziesz chcia. Cho myl, e jeszcze nie wiesz, czego chcesz. Myl te, e bdziesz musia i t jedn drog, nawet gdyby nie chcia. Pokj tobie. Pokj tobie odparem i mimo woli dodaem: Pokj tobie, niewiasto. Jeste mi wicej ni ukochan, wicej ni on, wicej ni crk, poniewa Jezus pozwoli ci chodzi za sob.Te sowa spodobay si jej. Wstaem i schyliem si, by wzi buty z podogi, a ona wycigna rk i dotkna moich stp. To dotknicie byo przepenione tsknot za czym nieosigalnym. Nigdy dotychczas nie doznaem takiego wraenia. Wtpi, czy zrozumiabym sens tego dotknicia, gdybym we nie nie dowiadczy nastania krlestwa Jezusowego na ziemi.Spokojnie zeszedem na podwrko, ocienione winogradem. Nie widziaem nikogo i zabudowania byy zupenie ciche. Bez poegnania wyszedem wic z domu i ku swojemu zdziwieniu stwierdziem po socu, e wedug czasu rzymskiego jest ju godzina pita. Cie gry wyduy si i dotyka domu.Maszerowaem energicznie z powrotem t sam drog, a tak byem pogrony w rozmylaniach, e nawet si nie rozgldaem. Znw ominem na zboczu gry prastare drzewa oliwne cigle kpay si w socu, cho droga spowita ju bya gbokim

cieniem. Minem te peen zi i warzyw ogrd; czuem w nozdrzach ich ostry, zdrowy zapach.Z rozmyla wyrwa mnie dopiero monotonny stukot. Dostrzegem siedzcego przy drodze lepca, ktry kijem uderza o kamie, aby w ten sposb zwrci na siebie uwag przechodniw. Zamiast oczu mia ziejce pustk oczodoy, a jego wychude ciao okryway sztywne od brudu achmany. Usysza, e si zatrzymaem, i zawoa natrtnym, proszcym gosem ebraka: Zlituj si nad lepym!Przypomniaem sobie o przygotowanym przez on Syryjczyka niadaniu, ktrego nie zjadem i ju nie potrzebowaem. Wsunem mu je do kocistej doni, mwic: Pokj tobie. We, jedz, a torb zatrzymaj. Nie bdzie mi potrzebna. Powiedziaem tak dlatego, e kiedy do niego podszedem bliej, poczuem okropny smrd, ktry odebra mi ochot na wysypanie zawartoci torby do jego rk. lepiec nawet mi nie podzikowa. Wycign rk, chcc schwyta po mego paszcza, i lkliwie prosi: Wieczr nadchodzi, noc blisko, a nie przyszli zabra mnie z tego miejsca, w ktre rano przyprowadzili. Miej lito, miosierny czowieku, zaprowad mnie do miasta. Tam znajd drog, a tutaj, poza murami, zabdz, potkn si na kamieniach i spadn w przepa.Ju sama myl, e miabym dotkn tej strasznej istoty, ktrej raczej nie mona byo nazwa czowiekiem, bya dla mnie odraajca. Dlatego dzikowaem losowi, e zdyem uchyli si od jego rki. Szybko poszedem dalej, usiujc nie sucha jego jkliwego gosu i gwatownego stukania lask, ktrym chcia widocznie rozadowa swoje rozczarowanie. W duchu ganiem jego niewdziczno. Przecie dosta ode mnie smaczne jedzenie i zupenie dobr torb!Przeszedem ju jakie dziesi krokw, gdy doznaem nagle takiego uczucia, jakbym uderzy o mur. Co zmusio mnie, bym si odwrci i obejrza. lepiec odzyska nadziej i jcza gono: Miej zmiowanie nad lepcem, ty, ktry widzisz. Odprowad mnie do miasta, a bd ci bogosawi. W ciemnoci nocy zmarzn, psy bd po mnie skaka i liza moje rany.Opamitaem si. Kto tu jest lepy, ta mierdzca istota czy ja? Przecie oddanie jedzenia nie byo prawdziwie dobrym uczynkiem, skoro go nie potrzebowaem. Naprawd dobrym uczynkiem byoby doprowadzenie ebraka do bramy miasta. Ale sama myl o dotkniciu czy choby znalezieniu si w pobliu lepca bya tak odraajca, e zrobio mi si niedobrze. Bez zastanowienia powiedziaem: Drg jest wiele, niektre prowadz na manowce. Skd wiesz, e nie sprowadz ci z drogi i nie zrzuc w przepa, eby si od ciebie uwolni? Pokj tobie, pokj tobie woa z nadziej i strachem nie ruszajc si z miejsca; cofn tylko lask. Ufam ci. C innego mog uczyni, jeli nie ufa, e mnie doprowadzisz? Przecie sam nie znajd drogi.Te sowa trafiy mi do serca. Wszak sam oczekiwaem, e kto mnie poprowadzi, bo nie znaem drogi! Wspomniaem przeyt we nie obecno tajemniczej istoty, ktra znikna, gdy otworzyem oczy. Zdecydowanym krokiem podszedem do lepego, obydwiema rkami zapaem kociste nadgarstki i podniosem go z ziemi. Poda mi jeden koniec laski, mwic pokornie, bym go schwyci, a wwczas nie pobrudz swoich szat. Myl, e bd go cign jak bydl na postronku, wydaa mi si wstrtna. Ujem go pod rami i poprowadziem. Mimo tego podejrzliwie bada lask drog przed sob, albowiem ta cieka wzdu Cedronu nie miaa bynajmniej rwniutkiej rzymskiej nawierzchni.Posuwalimy si bardzo wolno, bo lepiec by chudy i saby, a kolana si pod nim uginay. Trzymaem go za rami, a zdawao mi si, e trzymam ogryzion ko. Spytaem zniecierpliwiony: Dlaczego wyprowadzili ci tak daleko od bramy, skoro nie moesz sam wrci do miasta? Och, cudzoziemcze, jestem za saby, eby dba o swoje interesy przy bramie. Kiedy miaem siy, ebraem przed wityni.Najwyraniej uwaa, e by to powd do dumy. Powtrzy t informacj kilkakrotnie, czemu si w duchu dziwiem, sdzc, e nawet tak aosna istota mogaby wymyli co, co przyniosoby jej wicej chluby. Dbaem o swoje sprawy i biem innych t lag, cho jestem lepy chepi si. Ale jak osabem, sam zaczem zbiera guzy i siniaki. W kocu wyrzucili mnie spod bramy i musz codziennie prosi kogo miosiernego, eby mnie wyprowadzi za miasto. W witym miecie

jest mnstwo ebrakw, a wielu z nich ma duo si. Obmaca poy mego paszcza i zauway: Uszyto go z dobrego materiau. I pachniesz adnie, cudzoziemcze. Na pewno jeste bogaty. Czemu wdrujesz poza murami miasta bez przewodnika? Czemu nikt nie biegnie przed tob, aby woa o woln drog dla ciebie?Nie musiaem mu niczego wyjania, ale powiedziaem: Sam musz znale swoj drog. Przyszo mi do gowy spyta go: Czy syszae o krlu ydowskim, Jezusie Nazarejskim, ktrego ukrzyowano? Co o nim mylisz?lepy rozgniewa si, zacz si trz i wygraa lask, woajc: Wiem, dosy si nasuchaem o tym czowieku! Dobrze, e go ukrzyowali! A mnie mwiono rzekem zaskoczony e by to dobry i miosierny czowiek, e uzdrawia chorych i zaprasza do siebie ciko pracujcych, zapewniajc im chwil spokoju. Aha, spokoju zakpi zoliwie lepiec. Wszystko chcia zburzy i zniszczy, nawet wityni. To by buntownik i nieyczliwy czowiek. Powiem ci co. Koo sadzawki Betesda zawsze lea na macie uczciwy sparaliowany ebrak. Od czasu do czasu pozwala wrzuca si do sadzawki. Jak daleko siga ludzka pami, nikt w tej sadzawce nie ozdrowia, chocia czasami woda w niej si burzya. On nie liczy na uzdrowienie, rozumiesz, ale przez to wrzucanie budzi wspczucie i dobrze mu si ebrao w cieniu Owczej Bramy. Ten Jezus wpad tam jednego razu i pyta go, czy chce wyzdrowie. Sparaliowany odpowiedzia wykrtnie, e zawsze kto inny zdy przed nim wej do wody, kiedy si wzburzy. Wtedy Nazarejczyk kaza mu wsta, wzi swoj mat i i. I ten czowiek wyzdrowia? spytaem z niedowierzaniem. A jake, wyzdrowia, wzi mat i chodzi zapewni lepiec. Tak moc mia ten Galilejczyk! Ale ebrak straci rdo utrzymania, z ktrego czerpa przez trzydzieci osiem lat, i teraz, cho stary, musi si utrzymywa z pracy swoich rk, bo prawo ju nie pozwala mu ebra rozgoryczenie lepca wzrastao. Na dodatek to si stao w dzie szabatu. Biedaczysko, kiedy nis mat, natkn si na kapanw, no i awantura. Ale to jeszcze nie wszystko! Jezus zatrzyma go na drodze i zagrozi, e jeli bdzie jeszcze grzeszy, to mu si co gorszego przytrafi. Wtedy on w obronie wasnej wskaza Jezusa kapanom, wyda go i zawiadczy, e go uzdrowi i kaza mu nie mat w szabat. Ale c mogli kapani? Jezus mia wielu zwolennikw. Blunic gosi, e ma prawo ama szabat i pracowa w dzie wity, jak jego ojciec. A wiesz, za czyjego syna si podawa? Boego! Widzisz wic, e trzeba go byo ukrzyowa.Z mojego milczenia lepiec wywnioskowa, e mam odmienne zdanie, tote doda jeszcze: Jak by to byo na wiecie, gdyby zniszczono wityni? Skd kalecy czerpaliby rodki do ycia, gdyby nie byo bogatych grzesznikw, ktrzy rozdawaniem jamuny odkupuj swoje winy? Uderzy lag kamie przed sob i opowiada ze zoliw satysfakcj: Wtedy, wczesnym rankiem, ja te byem wrd tych, co krzyczeli: Ukrzyowa, ukrzyowa!" Nawet Rzymianin waha si, czy go skaza, bo nie zna naszych praw, a zreszt oni zawsze ciesz si, gdy kto obraa wityni i Boga. Wszyscy prawdziwi ebracy s zaleni od wityni i od wadzy porzdkowej. Dlatego szybko nas skrzyknito, ebymy woali z gromad innych. Prawd mwic, sam krzyczaem: Wypuci Barabasza!" Barabasz by niewinny w porwnaniu z Jezusem. Nie zrobi nic zego, on tylko ukatrupi Rzymianina. Nie rozumiem ci powiedziaem. Musisz by bardzo zy, skoro si tym chepisz. Gdyby w niego uwierzy, moe zdoaby uzdrowi i ciebie?lepiec zwrci ku mnie puste oczodoy i zuchwale wyszczerzy resztki zbw. A ty co za jeden, e tak gadasz? Na pewno jeste trefny, skalany skowyta. Lepiej by mnie prowadzi za lask, ebym nie musia ci dotyka. Bg Izraela jednym tchnieniem spaliby ci na popi, gdybym ci przekl. Skoro jeste zwolennikiem Jezusa, to niech ci ywcem zje robactwo.Sycza na mnie z nienawici, a czuem jego cuchncy oddech, a jednoczenie kurczowo si wczepi w mj paszcz, tak e nie mogem si od niego uwolni. Patrzcie go, jaki mdry! szydzi, wskazujc palcem swoje oczodoy. Bg nie moe zwrci mi raz wyrwanych oczu. Zreszt wcale nie chc odzyska wzroku, co by mi przyszo z ogldania

wiata?!Uwolnibym si, gdybym go uderzy, ale nie mgbym na podnie rki. Chobym nie wiem jak chcia, nie mgbym. Uspokj si, moje ty niewinitko powiedziaem. Brama jest blisko, doprowadz ci, tylko uwaaj, ebym ci nie skala. Gdybym by silniejszy... westchn. Poka ci co, cudzoziemcze.Nagle niespodziewanie chwyci mnie od tyu za gardo, a kociste kolano wbi w plecy. Czuem, jak drug rk po omacku szuka sakiewki z pienidzmi. Gdyby rzeczywicie by silniejszy, mgbym si znale w niebezpieczestwie, bo adnej pomocy nie mogem si spodziewa. Z atwoci jednak uwolniem si z jego ohydnych rk. Daem ci nauczk, cudzoziemcze powiedzia dyszc. Ucz si! Nigdy nie speniaj bez namysu prb nieznajomych, spotkanych na pustej drodze i nie odprowadzaj ebrakw! Gdybym by silniejszy, tobym ci obezwadni i przywoa na pomoc kamratw. Straciby ten pikny paszcz i sakiewk. A gdybym by zoliwy, kciukami wgnitbym twoje lepia, eby nie mg mnie rozpozna i wyda. Tak, tak! A gdyby by Rzymianinem, z radoci bym ci zatuk. Dziki za ostrzeenie! zadrwiem. Dlaczego sdzisz, e nie jestem Rzymianinem? aden Rzymianin nie zechciaby mnie prowadzi. Od Rzymianina nie mona oczekiwa miosierdzia. Dostabym kopniaka albo biczem po gbie. Oni tylko buduj drogi i wodocigi i pilnuj miar i wag. A ty niewiele wiesz o podoci tego wiata.Dochodzilimy ju do zbiornikw wody w pobliu bramy. Spytaem: Znasz tego sparaliowanego, o ktrym opowiadae? Czy naprawd jest zy na uzdrowiciela? Ja go nie znam przyzna lepy. Powtrzyem, co syszaem. Ale czemu Jezus uzdrowi tylko jego? Czemu nie uzdrowi nas wszystkich? Czemu jeden dostpi miosierdzia, a drugi do koca ycia musi by kalek? Przyznaj, e mamy swoje powody, aby mwi le o uzdrowicielu. A syszae, e ten Jezus wsta z grobu trzeciego dnia? Babskie gadanie zasycza, krztuszc si ukrywanym miechem. Ty w to wierzysz? W jego miechu rwnoczenie dawao si wyczu skryty al i jawne szyderstwo. Wiadomo, e uczniowie wykradli ciao z grobu, eby lud oszukiwa a do koca! Bg gdzie tam jest i niech sobie bdzie. Ale tu, na ziemi, nie ma innej wadzy, tylko pienidz i pi.Gorczkowo maca lask po poboczu drogi, a natrafi na kamie, ktry podnis i podetka mi pod nos, krzyczc: To jest kamie! Wierzysz, e zmieni si w chleb? Tak samo nie moe si zmieni wiat! To jest wiat nienawici, zbrodni i rozpusty, chciwoci i zemsty. Bg Izraela te jest Bogiem zemsty. Rzymian czeka zy koniec, ale to nie bdzie zasuga Galilejczyka!Dusz ogarn mi dziwny chd, koczyny zdrtwiay. Jezusie Nazarejski mwiem cicho jeli bye i jeste krlem ydowskim, jeli jeste w swoim krlestwie, a twoje krlestwo a tu si rozciga i trwa, zamie ten kamie w chleb, a uwierz w ciebie.lepiec wsun lask pod pach i mitosi kamie. Nagle bryka ugia si pod jego palcami. Z niedowierzaniem zdmuchn z niej py i podnis do nosa, eby powcha. Z jeszcze wikszym niedowierzaniem odskroba palcem kawaek, wsadzi do ust, pogryz i przekn. Ale to nie kamie, to ser! zawoa, ganic swoj gupot.Ja te odskrobaem kawaek bryki i sprbowaem. To by naprawd kawaek wyschnitego, mocno odcinitego sera! Z pewnoci wypad z chopskiego kosza, pokry si kurzem drogi i na pierwszy rzut oka nie mona go byo od kamienia odrni. Jeste magiem? spyta podejrzliwie lepiec, ujc kawaek sera. Zamienie kamie w ser przywoujc imi Nazarejczyka. Ser czy chleb, wszystko jedno, i to, i to jest poywieniem. Skoro Jezus potrafi zamieni kamie w ser na wezwanie swego imienia, to ty powiniene uwierzy w jego zmartwychwstanie.Ale ju w chwili, gdy to mwiem, zaczem w duchu wtpi i zastanawia si, czy podwiadomie nie zauwayem odmiennoci tego pozornie zwykego kamienia, ktry lepiec po omacku znalaz na drodze. Byby to dziwny przypadek, ale przecie zdarzaj si jeszcze dziwniejsze.lepiec okaza si czowiekiem praktycznym. Szybko wepchn ser do torby, jakby si ba, e mu go wyrw, i zacz obstukiwa lask inne kamienie przydrone. Potem rzuci si na kolana i podnosi je. Ale kamienie, cho tak samo okrge jak ser, byy kamieniami i

kamieniami by nie przestay, rycho wic da temu spokj.Wyszlimy z doliny Cedronu na drog wiodc ku bramie i wkroczylimy w gboki cie miasta. Za nami zachodzce soce czerwienio szczyty gr. Rozgldaem si wokoo w obawie przed przywidzeniami, wreszcie gono poprosiem: Jezusie, synu Boy, zmiuj si nade mn niedowiarkiem!Nagle pad na mnie olepiajcy bysk wiata. Ogarno mnie poczucie nierzeczywistoci, przez chwil, podobnie jak w czasie snu w domu azarza, prawdziwszej ni realno ziemi i kamienia. lepiec niczego nie zauway, tylko prosi ze skarg w gosie: Nie wzywaj tego czowieka, nie wzywaj jego imienia, jeli on rzeczywicie zmartwychwsta. Jego krew przecie pada i na mnie.wiato znikno tak samo nagle, jak si zjawio. Olepiony wzniosem rk, pragnc zatrzyma to bogie uczucie. Ale ju z powrotem pad na mnie pospny cie murw i odczuwajc ciar wasnego ciaa wrciem na ziemski pad. Spogldaem na owietlane blaskiem zachodzcego soca strome szczyty za dolin i mylaem rozsdnie, e to jaka byszczca powierzchnia na moment odbia na mnie jego promie. Tak wanie lusterkiem rzuca si zajczki", igrajc ze wiatem.Trwaa jednak we mnie wiadomo rzeczywistej obecnoci Jezusa i jego Krlestwa. Ta skryta wiadomo bya silniejsza od mojego rozsdku: chciaem wierzy. W duchu mylaem: Czemu niepotrzebnie si spiesz, dlaczego chciabym wszystko wiedzie natychmiast i w peni?" No chod chwyciem lepca za rk. Jeszcze tylko par krokw i bdziemy w miecie. Droga jest stroma lepiec opiera si i wyrywa. Dokd mnie wiedziesz? Chyba nie zamierzasz wcign mnie na szczyt i zepchn w przepa, eby si odegra za tego, do ktrego ukrzyowania si przyczyniem? Niewiele o nim wiem, ale nie przypuszczam, by zmartwychwsta, eby si mci. Nie, na pewno nie.Wartownicy w bramie znali lepca i pozdrawiajc go jakim zoliwym przezwiskiem pytali, ile w cigu dnia zdoa zebra. Zapewne przeszukaliby go, gdyby nie moja obecno. Mnie si o nic nie pytali, poniewa material mego pozbawionego frdzli paszcza i wypomadowana gowa mwiy same za siebie.lepiec uspokoi si, gdy usysza gosy wartownikw. Wymaca lask znajom drog, wyrwa mi si i zacz ucieka. Koo bramy by may placyk, przy ktrym siedzieli kalecy i wycigajc donie monotonnymi glosami prosili o jamun. Miasto koczyo roboty wieczorne, z domw unosiy si zapachy gorcej zupy, pieczonego chleba, czosnku i oliwy.lepiec wyprzedzi mnie znacznie. Wymachiwa lask i po imieniu woa swoich kompanw. Izraelici, czowiek, ktry idzie ze mn, przyprowadzi mnie tu. wiadcz, e jest optany. W moim rku przemieni kamie w ser, wzywajc imienia ukrzyowanego Jezusa. Ukamienujcie go! Na pewno jest uczniem tamtego i cignie na nas ze moce!Po omacku chwyci gar wieego ajna i cisn w stron, skd dochodziy go odgosy moich krokw. Trafi i pobrudzi mi paszcz. Widzc to, ebracy ujli go, prosili mnie o wybaczenie, a jego ostrzegali: Czy ty postrada nie tylko oczy, ale i rozum? Przecie to bogaty cudzoziemiec! Jake taki mgby by uczniem Nazarejczyka? On nie jest Galilejczykiem, to wida po jego twarzy.Jeden przez drugiego zaczli szlocha, wyciga bagalnie rce i demonstrowa swoje kalectwo. Rozdzieliem midzy nich par groszy, a potem zdjem zabrudzony paszcz, narzuciem go na lepca i miejc si gono powiedziaem: Masz ten paszcz, ktry tak chciwie obmacywae. Niech ci si w yciu przyda, aby nie marz, jeli kiedy zostaniesz na noc przy drodze, bo nie znajdzie si nikt, kto by ci odprowadzi. No, czy teraz wierzycie, e jest optany?! lepiec wygraa piciami i krzycza do swych towarzyszy. Gdybym go uderzy w jeden policzek, on nadstawiby mi drugi! Taki jest gupi!Te sowa zwikszyy m rado. By moe wypenianie nauk Jezusa Nazarejskiego nie jest a tak niemoliwe, jak pocztkowo mylaem, bo oto gdy sprbowaem odpaci dobrem za zo, ogarna mnie rado i uczucie pewnoci, e tak wanie naley postpowa. Gdybym pobi lepca albo oskary go przed wartownikami, wwczas wyrzdzibym wiksze zo, ni mnie wyrzdzono.ebracy przypochlebnie wtrowali mi miechem i tumaczyli swemu kamratowi:

Ale on nie jest optany, tylko pijany, nie widzisz tego? Tylko pijany mg odda ci cignity z wasnych plecw paszcz! Tylko ten, kto ma w czubie, mg ci prowadzi do miasta i mia si, gdy mu ubliae.W pewnym sensie mieli racj, cho to nie wino, a jakie nieziemskie upojenie szumiao mi w gowie i zmuszao do gonego miechu; przez to upojenie nie wstydziem si ludzkich spojrze, kiedy szedem przez miasto jedynie w tunice. Powtarzaem w duchu, e przecie wszystko mona byo wczeniej przygotowa, tylko nie ten wyschnity ser, ktry wytropi lepiec w stercie identycznych okrgych kamieni.ona syryjskiego handlarza a klasna w rce, ujrzawszy mnie wchodzcego do domu w samej tunice, a mj gospodarz bardzo si przestraszy, bo sdzi, e dostaem si w apy rozbjnikw. Ale ja tylko si miaem, gdy za wysaem go, by kupi mi nowe szaty, uspokoi si i te myla, e si upiem i gdzie zgubiem paszcz.Wielokrotnie proszc mnie o wybaczenie, przynis bardzo adny pasiasty paszcz weniany, ozdobiony w rogach malekimi frdzelkami. Skuba i mitosi materia, aby zademonstrowa, e to doskonaa i bezbdnie ufarbowana judejska wena. Zapewni mnie rwnie, e wytargowa dla mnie przystpn cen, i wyjani: To ydowski paszcz, bo gdybym chcia kupi zagraniczny, musiabym i a na forum i zapaci wielokrotnie droej. Te frdzelki mona obci, chocia nikt nie zabroni ci ich nosi, zwaszcza jeli nadal bdziesz zapuszcza brod. Sam te si boj i szanuj Boga Izraela. Niekiedy chodz do przedsionka wityni i skadam dar w puszce ofiarnej, eby mi handel dobrze szed.Spoglda na mnie z chytrym umieszkiem w czarnych oczach i dokadnie rozliczy si z pienidzy, kadc po jednej monecie na mojej doni. Chciaem mu zapaci za usug, ale zaprotestowa podniesieniem rki i rzek: W adnym wypadku nie wezm od ciebie ani grosza, bo sklepikarz zapaci mi ju za porednictwo. Jeste dzi zbyt hojnie nastawiony, wic nie wychod wieczorem z domu. Id do pokoju i pij, a wytrzewiejesz. Przedtem zjedz zup, ktr ugotowaa moja ona. Ona dodaje duo cebuli i takie przyprawy, e jutro gowa nie bdzie ci bolaa. Poniewa si nie ruszaem z miejsca, zaniepokojony pokrci gow, rozoy rce i zawoa: Dobrze ju, dobrze, ycz ci jak najlepiej. Skoro jednak tak bardzo chcesz, pol syna, eby kupi jeszcze miark sodkiego wina, ale prosz, nie pij wicej i nie a noc po schodach. Jeszcze zamiesz kark albo wpadniesz w ze towarzystwo.Usiowaem si broni i mamroczc wyjaniaem, e wcale nie jestem pijany. Wznis rce w gecie rozpaczy i rzek: Twarz ci ponie, a oczy byszcz, wic niech bdzie, jak chcesz. Pol po mod niewiast, ktra obcuje z cudzoziemcami. Ale ona moe przyj dopiero po zmroku, inaczej straciaby dobr opini. We si w gar do jej przyjcia. Ona zatrzyma ci w ku, zaniesz jak niemowl. Nie potrafi gra ani piewa, ale jest zdrowa i piknie zbudowana, na pewno upi ci bez piewania koysanek.By gboko przekonany, e mnie rozumie i wie, czego potrzebuj. Z wielkim trudem udao mi si wyperswadowa te pomysy. Ku jego zadowoleniu pooyem si, osobicie okry mnie nowym paszczem. Po pewnym czasie jego crka przyniosa parujc mis z treciw zup. Osaniajc rk usta i wstydliwie chichoczc patrzya, gdy jadem. Pikantna zupa a palia w gardle, a dziki jej ciepu jeszcze wzroso we mnie zawrotne wraenie dobrego samopoczucia.Dziewczyna napenia dzban wod, lecz po jej wyjciu nie mogem wytrzyma w ou. Cichutko, na palcach wyszedem na paski dach, nad ktrym pony gwiazdy; otulony nowym paszczem suchaem milkncych odgosw miasta i oddychaem rzekim powietrzem. Od czasu do czasu delikatny powiew wiatru musn rozpalon twarz, a mnie si wydawao, e to nie wiatr, ale czyja niewidzialna rka. Dra we mnie czas ziemski i pada wok py ziemny, jednake po raz pierwszy w yciu co mnie zapewniao, e jestem czym wicej ni tylko prochem i cieniem. Ta wiadomo uczynia mnie cichym i pokornym. W ciemnoci nocy saem modlitw: Zmartwychwstay synu Boga, zabierz z mego umysu ca zbdn wiedz. Przyjmij mnie do swojego Krlestwa. Zaprowad do jedynej drogi. Moe jestem wariat, chory, zaczarowany przez ciebie. Ale wierz, e na tym wiecie nie

ma wikszego ni ty."Obudzi mnie rozdzierajcy ryk witynnych trb. Jutrzenka barwia skraj nieba i pierwsze promienie soca owietlay odlege szczyty gr, ale miasto wci pozostawao pod wadz sinawej szaroci. Umys miaem jasny, cho skostniaem i dygotaem z zimna. Otuliem si szczelnie poami paszcza, wrciem do pokoju i wliznem si do oa. Chciaem si wstydzi nocnych rozmyla, lecz nie potrafiem. Stan upojenia przeszed, ale nadal byem jakby natchniony. Dlatego siedziaem w domu i spokojnie hodowaem brod, beznamitnie opisu c w dzienniku wszystko, co mi si ostatnio wydarzyo. Kiedy skocz, pjd do Bramy Wodnej. Gdzie we mnie tkwi przekonanie, e wszystkie moje dotychczasowe i przysze przeycia maj swj cel, e kto je dla mnie zaplanowa, i to przekonanie napawa mnie poczuciem bezpieczestwa. Moe pisaem o bzdurach, ale nie wstydz sjlani jednego sowa.LIST

SZSTY

Marek do Tulii.Pozdrawiam Ci jak obc mi przeszo. Nasze gorce

noce w Bajach wspominam jak co, co wydarzyo si komu innemu. To byo zaledwie rok temu, a jakby ju miny dugie lata. Kilka ostatnich dni byo dla mnie latami. Oddaliem si od Ciebie, zmieniem, jestem innym Markiem. Ju by mnie nie rozumiaa. Gdy myl o Tobie, wydaje mi si, e ironicznie umiechasz si, czytajc moje wyznania.yjesz w wiecie, ktry kiedy i dla mnie by wany. Obserwujesz, kto Ci wita i jak. Dobierasz starannie biuteri, ktr masz zaoy na wieczorne przyjcie urzdzone dla uradowania przyjaci, a ta staranno ma doprowadzi do wciekoci zawistnych lub rozdranionych wrogw. Gadkie ciao otulasz cieniutkim jedwabiem. W oszlifowanych pytach marmurowych cian studiujesz wasn sylwetk. Ostro karcisz niewolnic, ktra le utrefia Ci wosy. Wieczorem umiechasz si lekko, wznoszc toast czar wina i udajc, e suchasz wywodw filozofw czy historykw, lub zachwycasz si najnowszymi piosenkami; zawieszasz pantofelek na czubku palcw, aby kady, kto siedzi obok, dostrzeg, jak malekie i biae s Twoje stopy. Pozornie saba, jeste jednak mocna i wytrzymaa. Kierowana dz uycia, potrafisz cae noce wytrwa w skwarnym Rzymie. W doborowym towarzystwie od niechcenia spoywasz ostrygi i owoce morza, jakby od tego zaleao Twoje ycie. A jeli znuysz si igraszkami miosnymi, zadasz pokrzepiajcego posiku, aby mc kontynuowa rozkosz.Tak Ci teraz postrzegam, Tulio. Jeste mi jakby cieniem, odbiciem w zwierciadle czy oszlifowanym klejnotem. Ten cie ju mnie nie kusi, jak to byo zim w Aleksandrii, kiedy na prno chciaem Ci zapomnie. Czym innym pochonite s teraz moje myli i nie ma w tym mego udziau. Ju by mnie nie poznaa, Tulio, i chyba ja te nie poznabym Ciebie. Odtd bd pisa dla siebie, a nie do Ciebie, chocia wysyam Ci pozdrowienia. Bd pisa, aby bada siebie i wszystko, co mi si przydarza. Mj dobry nauczyciel na Rodos uczy, aby spisywa nie tylko to, co ju przedtem przez kogo zostao opisane, ale to, co widziaem na wasne oczy i usyszaem na wasne uszy. Nie, teraz ju nie pisz dla zabicia czasu i rozproszenia tsknoty. Nie stajesz ju blisko mnie, tylko oddalasz si coraz bardziej. I nie czuj z tego powodu przygnbienia, Tulio, nie czuj, abym co utraci!Nawet mnie nie obchodzi, czy kiedykolwiek ujrzysz to, co napisaem. Jednak pozdrawiam Ci. Daa mi przecie, oprcz rozkoszy i uniesienia, jedyn prawdziw przyja. Sprawy tego wiata rozumiesz lepiej i doskonalej ode mnie. W gruncie rzeczy to Twoim manipulacjom zawdziczam niezbyt uczciwie zdobyty testament, ktry uczyni mnie bogatym, wobec czego mog y wedle wasnej woli, nie suchajc nikogo i nikomu nie schlebiajc. Jeste mdra, drapiena, dna wadzy, a przez ten rok zapewne jeszcze rozwina swoj sztuk. Nie zgorszyaby si syszc te sowa. Przeciwnie, uznaaby je za najlepszy komplement. Wadz twoich oczu, ust, szyi i ciaa znasz najlepiej sama. Lecz nawet Twoje ciao nie wie mnie ju z Tob. Przepeniony jestem czym innym.Brodaty, w zwykych trzewikach na nogach i pasiastym ydowskim paszczu na

ramionach, pomaszerowaem znowu wczoraj do Bramy Wodnej. Rce i paznokcie mam zaniedbane, nie postaraem si naweto pumeks, eby zetrze plamy z atramentu na palcach prawej rki. Ja, przyzwyczajony do ani i ciepej wody, myj si w zimnej wodzie, bo kiedy poszedem do kpieliska mskiego gimnazjonu przy placu Heroda, wyproszono mnie z uwagi na brod. Nie depiluj ciaa, ktre stao si ciaem zaronitego barbarzycy. Ale nie martwi si i wcale nie cierpi z tego powodu. Chc si wtopi w otoczenie, aby mi bardziej ufano, cho od czasu do czasu wracam do starych nawykw, w ktrych wyrosem.Nie mog przy tym powiedzie, bym kocha to miasto albo ten nard. Wielokrotnie widziaem wityni, w blasku soca lnic marmurem i zotem. Wieczorna zorza nadawaa jej zowieszcz.baYw. Wczesnym rankiem przypominaa bkitnawy sen. Z otarzy ofiarnych wznosi si codziennie gsty dym na cze ich Boga. Ale ta witynia jest mi obca. Nie czuj do niej takiego naboestwa, jakie czuj ydzi. Nie jest dla mnie witoci. Wiksz i potniejsz witoci bya dla mnie witynia Artemidy w Efezie. I Antiochia. I Rodos. I Ateny. Nie mwic ju o Forum Romanum.Nie, nie kocham tego miasta, ktrego lud wzi na siebie krew Jezusa. Kiedy wychostany Jezus sania si, idc na miejsce kani, a niewiasty jerozolimskie pakay nad nim, syszano, jak powiedzia, e powinny raczej paka nad sob i swoimi dziemi. Nic nie mog na to poradzi, e gdy patrz na wityni, ogarnia mnie przeczucie nieszczcia. Pamitne trzsienie ziemi z gry na d rozerwao w niej zason na p, a drugie trzsienie zburzyo wiele stopni wiodcych do przybytku. To znamienne znaki ostrzegawcze.Tak wic pod wieczr poszedem do Bramy Wodnej. W ciasnych uliczkach roi si tum, rozbrzmieway wszystkie jzyki wiata, pobrzkiway dzwoneczki wielbdw, ryczay osy. wite miasto ydowskie zajmuje godne miejsce wrd innych stolic, ale czuj do niego odraz i al.Pod wieczr, po skoczonej pracy, wszystkie miasta s dla cudzoziemca jednakowo smutne. Wolno i niezaleno od drugiego czowieka to bardzo cenne wartoci, lecz wieczorem w obcym miecie samotno jest gorzkim darem.Serce arzyo mi si cichym oczekiwaniem, cho poczucie samotnoci dryo myli. Rwnoczenie cay byem radoci, jako e miaem na co czeka. Wiem, e yj w dniach oczekiwania na przeksztacenie si wiata. On powsta z grobu, jego Krlestwo wci jest na ziemi. Tylko nieliczni o tym wiedz i wierz w to, a i oni wtpi w sercu, bo nigdy dotd nie zdarzyo si nic podobnego. Ja te wtpi, ale wtpi wierzc, majc nadziej, oczekujc, e wydarzy si co, co wszystko wyjani.Przy bramie siedziao ju tylko kilku ebrakw, ktrzy nie znali mnie, a lepca nie dostrzegem nigdzie. Spod arkad wyszy kobiety niosce na gowach odwrcone dzbany i zawzicie trajkoczce midzy sob. Nawet nie pofatygoway si, by unie rbkw szat i przysoni usta, tak im byem obojtny.Niebo zgranatowiao. Mrok gstnia. Zabysy trzy gwiazdy. Wartownicy zapalili pochodni ywiczn, tkwic w uchwycie przy bramie. Ogarniao mnie zniechcenie. Tak si przygotowywaem, byem gotw dzie w dzie wraca tu, do bramy, aby otrzyma znak! Miaem ju zamiar wraca, ale jeszcze zwlekaem, bo waciwie byo mi wszystko jedno, gdzie bd. I nagle spod arkad wynurzy si mczyzna. Na ramieniu nis dzban, ktry podtrzymywa rk, lecz nie tak umiejtnie jak kobiety. Szed powoli, patrzc pod nogi, aby si nie potkn. Kiedy znikn za zakrtem stromo pncej si w gr uliczki, poszedem w lad za nim. Uliczka zmienia si w paskie schody. Syszaem, jak ciko stpa i dyszy pod ciarem dzbana. Szedem kilka krokw za nim.Szlimy dugo. Bez popiechu wchodzilimy coraz gbiej w grn cz miasta. Zauwayem, e skrca w rne strony, jakby kluczy. W odludnym zauku postawi dzban na ziemi, podtrzyma go rk, opar si o cian i czeka. Podszedem bliej i zatrzymaem si nic nie mwic. Dugo tak stalimy obok siebie, opierajc si o cian. Wreszcie odsapn, odwrci si do mnie, pozdrowi i zapyta: Czy zabdzie? Pokj tobie odrzekem.Drg jest wiele i wiele prowadzi na manowce. S tylko dwie drogi zauway filozoficznie. Jedna

prowadzi do ycia, druga ku mierci. Dla mnie istnieje tylko jedna droga. Wasnymi siami jej nie znajd, ale mam nadziej i ufam, e kto mi pomoe.Bez sowa podnis dzban na rami i ruszy w drog. Szedem obok niego, czemu si nie sprzeciwia. Po chwili zaproponowaem: Schody s strome. Czy mog ci pomc? Bo znowu si zasapiesz. Dostaem zadyszki nie od ciaru dzbana wody, tylko ze strachu. Nie sdz, aby z tego wyniko co dobrego.Pozwoli mi wzi dzban, ktry wcale nie wyda mi si ciki, sam za szed przede mn i ostrzega przed nierwnociami, abym si nie potkn. Zauek by brudny i mierdzia moczem. Powalaem buty.Dom, do ktrego doszlimy po schodach, by duy i najwyraniej zamony. W wietle gwiazd nie widziaem zbyt dobrze. Mj przewodnik zastuka do bramy, ktr natychmiast otworzya jaka kobieta. Bez sowa zabraa ode mnie dzban i zoya peen szacunku ukon owemu mczynie, ktry najwidoczniej nie by sug, jak mylaem.Suca zaprowadzia mnie na wewntrzny dziedziniec ocieniony drzewami. Naprzeciw wyszed mody chopiec, moe pitnastoletni, powita mnie powcigliwie: Pokj tobie. Ojciec i stryj udali si do swoich pokojw, pozwl wic, e zaprowadz ci do sali gocinnej. Chcesz umy rce?Nie czekajc na odpowied suca szczodrze wylaa na moje rce wod z dzbana, ktry przyniosem, jakby chciaa pokaza, e w tym domu nie brakuje wody. Chopiec wycign do mnie rcznik i rzek: Nazywam si Marek. Wycierajc mi rce z takim zapaem, jakby go rozpierao poczucie wasnej wanoci, doda: Byem tej nocy z Mistrzem, kiedy przyszli go aresztowa. Nagi wyskoczyem z ka, eby go ostrzec, bo wiedziaem, e przebywa w ogrodzie Getsemani. Mnie te zapali, ale zostawiem w ich rkach przecierado i goy uciekem. Przesta trajkota, Marku agodnie ostudzi jego zapa mj przewodnik. Ale i on pozbywszy si w bezpiecznym miejscu bojani, by peen cichego entuzjazmu. Nazywam si Nataniel. Nie widz powodu, by skrywa przed tob moje imi. Spotkaem go na drodze do Emmaus tego samego dnia, kiedy rano wyszed z grobu. Ale go nie poznae ze swad wtrci chopiec, a Nataniel uspokajajco pooy mu rk na ramieniu.Marek ufnie wzi mnie za rk chopic, nie przywyk do fizycznej pracy doni. Wprowadzi mnie schodami na paski dach, a stamtd do ogromnego pomieszczenia, sabo owietlonego lamp. W ktach sali zalega mrok; na rodku sta wielki st, a wok niego duo mikkich siedzisk. Widocznie urzdzano tu ludne przyjcia.W pmroku oczekiwali dwaj mczyni. Stali rami w rami obok siebie w zupenej ciszy. Jednego z nich poznaem. By to w mody Jan, ktrego widziaem w towarzystwie niewiast pod krzyem. Patrzyem na niego w sabym wietle lampy, ale dostrzegem niewysowion czysto tej modej twarzy. Drugi mczyzna by starszy, mia czoo poorane zmarszczkami i wpatrywa si we mnie podejrzliwie. Pokj wam powiedziaem.Nie odpowiedzieli. Po duszej chwili Jan pytajco spojrza na starszego mczyzn, zachcajc go do mwienia, tamten jednak nadal nieufnie oglda mnie od stp do gw. Milczenie stawao si przytaczajce. Przerwa je Nataniel, mwic usprawiedliwiajco: Szed za dzbanem. Szukam jedynej drogi zapewniem gorliwie w obawie, e ci dwaj odtrc mnie.Podejrzliwy mczyzna widocznie uzna, e wystarczajco dugo mnie lustrowa, skin przyzwalajco rk i rozkaza: Natanielu i Marku, wyjdcie i pilnujcie podwrka, eby nikt tu nie wszed. Wielkim kluczem zamkn za nimi drzwi i rzek: Pokj tobie, cudzoziemcze. Czego chcesz od nas? Boj si, e droga, ktrej szukasz, jest dla ciebie zbyt wska. Och, Tomaszu rzek z wyrzutem Jan zawsze kadego podejrzewasz. I zwrci si do mnie pogodnie: Kto szuka, ten znajdzie, a kto puka, bdzie mu otworzone. Mwiono nam, e jeste cichy i pokornego serca. Stukae gorliwie. Dlatego otworzylimy ci bram.Wskaza mi siedzisko i sam usiad naprzeciw, patrzc na mnie serdecznie przejrzystymi jak kryszta oczyma. Po chwili wahania Tomasz rwnie usiad i rzek: Jestem jednym z tych dwunastu, o ktrych ci opowiadano. On sam nas wybiera na apostow i towarzyszylimy mu. Jan jest z nas najmodszy. Musz na niego uwaa, bo jest prostoduszny.

Nie oskaraj nas o zbytni ostrono. Sam wiesz, e rada spreparowaa oskarenia rwnie przeciwko nam. Twierdzi, e zawizalimy spisek i chcemy spali wityni. Oskara si nas, e zamordowalimy tego spord nas, ktry zdradzi. Czemu nie miabym si przyzna, e midzy sob kcilimy si o ciebie? Byem ci najbardziej przeciwny, poza Piotrem, ktry nie chce nawet sysze o tobie, bo jeste cudzoziemcem. Ale Maria Magdalena przemawiaa za tob. Znam go broni si Jan. Na wasne oczy widziaem go przy krzyu i wiem, e nie przyczy si do szydercw. Ja te ci widziaem, a i syszaem o tobie rzekem. Trudno byo na niego nie patrze, bo nigdy nie widziaem tak urodziwej, tak promiennej twarzy. I nie bya to uroda marmurowego posgu, nie, malowaa si na niej ywo myli i namitno, a jednoczenie spokj i ciepo, ktre promieniowao ku mnie. Wic czego chcesz od nas? spyta nieprzychylnie Tomasz.Pomylaem, e chce osania przed obcym wspln tajemnic apostolsk, i rzekem pokornie: Prosz tylko, abycie mi wskazali drog. Zanim Jezusa zatrzymali Tomasz mimo woli spojrza na Jana zapewni nas, e w domu jego Ojca jest duo miejsca. Powiedzia, e idzie szykowa te miejsca dla nas, dla tych dwunastu, chyba myla o nas, chocia Judasz go potem zdradzi. A on rzek: Znacie drog, jak ja id." Potar pomarszczone czoo, w oczach mia wyraz zagubienia. Wtedy powiedziaem, e nie wiemy, dokd idzie. Skd wic moemy zna drog? Teraz ty, cudzoziemcze, pytasz mnie o drog, a przecie ja jej nie znam. Tomaszu, Tomaszu, ale on ci odpowiedzia! przypomnia Jan. Rzek, e sam jest drog, tak wanie, drog i prawd. Nie moesz twierdzi, e nie znasz drogi! Lecz zdenerwowany Tomasz zerwa si na rwne nogi, pici uderzy o drug do i krzykn: Co to znaczy? Nie rozumiem, wytumacz mi!Jan wyranie mia ochot wyjani, ale chyba si mnie krpowa. Po namyle wtrciem si do rozmowy, mwic: Trzeciego dnia wsta z grobu. No wanie podchwyci Jan. Maria Magdalena przybiega i powiedziaa, e gaz odsunity jest z wejcia. Pobieglimy tam, Piotr i ja, i zobaczylimy pusty grb. Tak, tak ironizowa Tomasz Maria Magdalena widziaa aniow i ducha ogrodnika. Ogrodnika? zapytaem z przestrachem i zadygotaem. E tam, babskie gadanie cign Tomasz, nie zwracajc uwagi na moje zdenerwowanie. Podobnie Nataniel i ten drugi, gdy szli do Emmaus. Nawet go nie poznali! W tym pokoju zjawi si nam tego samego wieczoru, kiedy przeraeni siedzielimy za zamknitymi drzwiami rzek Jan z penym przekonaniem. By z nami, mwi do nas i co nam zaproponowa, o czym ledwie mona si omieli myle, nie mwic o tym, by opowiada obcemu. Zapewniam ci, zjawi si u nas ywy i odszed tak samo, jak przyszed, i mymy uwierzyli. Pewnie, e tak szydzi Tomasz. Jestecie tak samo nieprzytomni jak Nataniel i ten drugi, jak Maria. Mnie tam nie byo i nie wierz w takie widzenia. Nie uwierz, jeli na wasne oczy nie ujrz ladu po gwodziach w jego rkach i nie wo palca w miejsce gwodzi. Nie, nie uwierz! To moje ostatnie sowo!Te jego sowa i niewiara tak zmartwiy Jana, e zasoni twarz. Ale nie zaprotestowa. Myl, e zwtpienie Tomasza podkopao wiar tych, ktrzy na wasne oczy widzieli, lecz teraz po cichu zaczli si w ogle ba widze. Ogarna mnie dziwna rado i rzekem zdecydowanie: Nie potrzebuj widzie, eby uwierzy. I tak wiem, e zmartwychwsta i wci jest na ziemi. Bd cierpliwie czeka. W tych dniach ju si wydarzyy i na pewno jeszcze wydarz takie rzeczy, jakich dawniej nie byo. Przecie nie jeste synem Izraela zoliwie wtrci Tomasz chocia nosisz przy paszczu frdzle prozelity. Zastanawiam si, dlaczego tak uparcie nas szpiegujesz? Boj si twoich zamiarw. Wiem, e bye gociem namiestnika w twierdzy Antonia. Chyba chcesz zapdzi nas w puapk, ebymy sami siebie doprowadzili do drzewa krzya albo do ukamienowania we wnce muru. Wykrcajc guzowate palce niespokojnie wpatrywa si przed siebie i cign: Czy kiedy widziae, jak kamienuj czowieka? Ja widziaem i nie chciabym dowiadczy tego na wasnej skrze. W kadym razie nie teraz, kiedy Jezus umar, i to

niezalenie od tego, czy grb by pusty czy nie. To co jeszcze robisz w Jeruzalem? spytaem niegrzecznie. Czemu szybciutko nie ruszysz w drog i nie wracasz do domu, do roboty? Na co czekasz?!Jego spojrzenie przygaso. Robi takie wraenie, jakby przywyk do suchania rozkazw i nie mg si bez nich obej. Przesuwajc palcami po paszczu rzek obronnym tonem: Przecie nie mog odej sam. Moim zdaniem tracimy tu tylko czas. Najrozsdniej byoby na jaki czas i gdzie na pustyni, a potem kady powinien wrci do swojego domu. A my tylko gadamy tak i siak, kcimy si i nie moemy wsplnie si na nic zdecydowa. Nie masz ju domu, skoro Mistrz ci wybra przypomnia Jan, spogldajc na niego przejrzystymi oczyma. Sam porzucie narzdzia i poszede za nim. Kto oglda si za siebie i opuci rk na uchwyt puga, nie jest godny jego krlestwa. On sam tak powiedzia. Nie, Tomaszu, nie ma dla nas powrotu do dawnego ycia. Jakie jest jego krlestwo? spytaem pospiesznie. Z pewnoci nie takie, jak mylelimy, cudzoziemcze odpar Tomasz, artobliwie potrzsajc gow. Znowu pici waln o do i krzykn w bezsilnej wciekoci: Czy nie byem gotw zamieni paszcza na miecz i umrze razem z nim i w jego obronie? Boe, zmiuj si, przecie on, syn Boy, mia wadz i moc, aby zrobi, co chcia. Tymczasem bez sowa, jak baranek, pozwoli przybi si do krzya i zostawi nas na pastw losu, a my nie wiemy, w co wierzy i dokd si zwrci. Po chwili dorzuci: Kiedy czowieka kamienuj, z ust pynie mu krew, z nosa wali krew i smarki, krzyczy i pacze, ka i mocz ciekn po jego szatach, zanim wyzionie ducha. Dlaczego sami poddalimy si takiemu losowi, kiedy on nas opuci? Wszyscy bylimy jednakowo sabi, gdy nadesza owa chwila rzek Jan z przekonaniem, agodnie dotykajc jego ramienia. Pamitaj, e obieca przysa nam obroc.Tomasz go szturchn, jakby tymi sowy Jan wyjawi jak ich tajemnic, i chcc zatrze wraenie, jakie na mnie wywary, mwi gorczkowo: atwo ci mwi, Janie. Nie przeszede twardej szkoy ycia. Bye pupilkiem ojca, ty i twj brat, komenderowae starszymi od siebie. A ja, kiedy mnie wezwa, poszedem za nim, by broni pracujcych i ciemionych. Ale jak korzy przyniosa ciemionym jego absurdalna mier, tego nie mog poj. Wystawi tylko siebie i nas na pomiewisko rady i Rzymian.Nie udao mu si jednak zwie mnie na manowce. Zaciekawiony spytaem: Co powiedziae o obrocy?Patrzyli na mnie w milczeniu. Mieli zupenie rne rysy twarzy, a jednoczenie byo w tych rysach co identycznego, co je czyo. Przez to ich milczenie poczuem si nieodwoalnie wykluczony z ich krgu. Przypomniaem sobie sowa Marii Magdaleny o wygldzie wybranych apostow i teraz zrozumiaem ich sens. Wiedziaem, e w tumie ludzi rozpoznabym po twarzach nie tylko tych dwch, ktrych spotkaem, ale i wszystkich pozostaych apostow, cho ich nigdy nie widziaem.Milczenie si przecigao i zrozumiaem, e mimo dobrej woli Jana uznano mnie za intruza. Powiedziaem wic bezradnie: Dobrze wam ycz. Nie jestem obrzezanym ydem i nie zamierzam nim zosta. Ale syszaem, e Jezus by miosierny rwnie dla Samarytan, ktrych ydzi odrzucaj. Podobno uzdrowi nawet sug dowdcy garnizonu rzymskiego w Galilei, poniewa ten uwierzy w jego wszechmoc. Ja take wierz w jego wadz i moc. Wierz, e nadal yje i przyjdzie jeszcze do nas. Jeli tak, to bagam was, nie zostawiajcie mnie w ciemnociach. Na pewno mu nie zaszkodz! Jake czowiek moe zaszkodzi mowi, ktry po wstaniu z grobu wchodzi i wychodzi przez zamknite drzwi? Wam te nie chc wyrzdzi szkody. Przeciwnie, jeli bd mg, pomog wam. Mieszkam w pokoju gocinnym Karanthesa, syryjskiego kupca, w pobliu paacu Hasmoneuszy. Mam znaczny majtek i gotw jestem wam pomc rwnie materialnie, jeli bdzie trzeba. Udowodnij to rzek Tomasz, wycigajc pen odciskw rk. Takiej pomocy nie potrzebujemy, przynajmniej na razie odrzuci moj propozycj Jan. Moja rodzina jest zamona, Mateusz te nie jest biedny, a Mistrz mia bogatych zwolennikw, ktrzy opacali nasze wdrwki, kiedy sami nie mogli mu towarzyszy. Nie, nie, ani chleba, ani odzienia

nie potrzebujemy, tylko i wycznie tego, co on sam mg nam ofiarowa. Jeli jeszcze wrci, nie zapomn o tobie. Ale nie mog cudzoziemcowi zdradza tajemnic, ktre nam powierzy. Boj si, e popenilimy bd, suchajc Marii. Ta ciekawo obcego brzydko mi pachnie stwierdzi Tomasz i odwracajc si do mnie zagrozi: Pamitaj, e kiedy chodzilimy z nim, mielimy moc uzdrawiania chorych i wypdzania szatana. Teraz nasza moc by moe jest sabsza, ale strze si! To nas wybra do grona. Dopuszczalimy do niego, kogo chcielimy, i nie dopuszczali, kogomy nie chcieli. Skoro nawet jeden z naszej dwunastki okaza si zdrajc, to jak moemy mie zaufanie do kogokolwiek z zewntrz? Nie boj si ciebie ani twojej mocy owiadczyem. Nie syszaem, aby Jezus wykorzysta swoj moc nawet przeciwko tym, ktrzy go przeladowali, a ja przecie gorliwie go poszukuj. Och, co za wiedza! kpi Tomasz. Przecie w gniewie tak przekl drzewo figowe, e uscho na naszych oczach, poniewa nie znalaz na nim ani jednej dojrzaej figi. A wtedy nawet nie bya na to pora. Raczej nie zrozumielimy, co mia wtedy na myli rzek Jan. To bya przypowie, ktrej nie pojlimy. On ludowi przedstawia przypowieci, nam wszystko otwarcie wyjania. Ale jeli wtedy nie rozumielimy, to jak teraz moemy poj? Dlatego byoby najlepiej, gdybymy zaraz wyjechali z Jeruzalem. Niechaj bdzie, jak chcesz powiedziaem, zmczony jego uporem i grobami. Przykro mi, e zawracaem wam gow, gdy i bez tego macie do kopotw. Wyjechaem z Aleksandrii, aby szuka wadcy wiata, o ktrego narodzeniu mwio wiele przepowiedni. Bo musicie wiedzie, e znaj je i inne narody, nie tylko ydzi. Symptomy koniunkcji, czyli poczenia gwiazd bdcego zwiastunem jego narodzenia, obserwowano zarwno w Rzymie, jak i w Grecji. W Jezusie Nazarejskim, ktrego ukrzyowano jako krla ydowskiego i ktrego mierci staem si naocznym wiadkiem, odnalazem wadc wiata. Ale jego Krlestwo jest inne, ni mylaem, i przypuszczalnie inne, ni wycie sdzili. Nie wierz, abycie mogli mi przeszkodzi w odszukaniu drogi do Krlestwa, o ktrym przekonao mnie jego zmartwychwstanie.zy rozczarowania zapieky mnie pod powiekami, odwrciem gow i przez te zy patrzyem na wielki pokj, ktrego kty zasnuwa mrok. Na krtk chwil ogarno mnie takie samo uczucie czyjej obecnoci, jakie przeyem w domu azarza. Teraz wcale nie niem, przeciwnie, umys miaem czujny i chonny. Ogarna mnie ochota, by gono wzywa go i powoa si na jego imi, jak uczyniem w towarzystwie lepca, kiedy kamie przemieni si w ser w jego rku. Ale obawiaem si postpi tak w obecnoci tych dwch mczyzn. Przecie oni musieli zna jakie tajemnice. Z pewnoci zanim Jezus poszed na mier, nauczy ich misterium, przez ktre mia speni si cel jemu jednemu wiadomy, dla nich jeszcze niepojty.Nie, jego imienia nie miaem gono wzywa. Pokornie poegnaem si i odwrciem, aby wyj. Tomasz poszed przede mn chcc otworzy drzwi, ale na prno krci wielkim drewnianym kluczem i przyciska zasuw. Szarpn drzwiami i znowu krci kluczem i nic. Te drzwi wypaczyy si i zaklinoway we framudze mrucza ze zoci. Nie szarp ich z tak wciekoci, bo zepsujesz zamek ostrzeg Jan i poszed mu pomc. Ale te nie udao mu si otworzy. Obydwaj ze zdziwieniem, a zarazem podejrzliwie popatrzyli w moj stron, jakby to bya moja wina, e nie mog otworzy drzwi. Poszedem wic im pomc, cho nie mam dowiadczenia z drewnianymi zamkami i kluczami. Przekrciem klucz i zamek odskoczy. Owiono mnie chodne nocne powietrze, a nad dziedzicem ujrzaem rozgwiedone niebo i komet, ktra zot wstg przeleciaa po niebie.Zatrzanite drzwi i lot komety odczytaem jako znak, e Jezus i jego Krlestwo nie chcieli, abym si znalaz poza ich zasigiem, cho yczyli sobie tego apostoowie. Bo oni nie dostrzegli w tym adnych znakw. Tomasz cigle obraca klucz w zamku i mrucza do siebie, e on, biedny czowiek, nie jest przyzwyczajony do kluczy i zamkw, poniewa nie posiada rzeczy, ktre warto by zamyka.Obydwaj zostali na grze. Schodami podyem na dziedziniec, gdzie wyszed mi na spotkanie Marek i zapyta z trosk:

Czy bdziesz umia trafi do siebie, cudzoziemcze? Ju si zacza druga warta nocna. Nie martw si o mnie i o moje zdrowie. Wprawdzie zdyszany ze strachu Nataniel prowadzi mnie tutaj okrn drog, abym nie wiedzia, dokd idziemy, ale sdz, e znajd drog do dolnego miasta i mego gospodarza. Kierunek wyznacz mi gwiazdy, a gdy znajd teatr i forum, to one bd drogowskazem. Ojciec i stryj powierzyli mi funkcj gospodarza na czas twojej wizyty owiadczy Marek z dum. Nie poczstowaem ci niczym, bo apostoowie nie zgodziliby si spoy z tob posiku, poniewa jeste Rzymianinem. Pozwl mi dopeni obowizku gocinnoci przez odprowadzenie ci do domu. Jeste mody zaprotestowaem z umiechem i potrzebujesz duo snu. I tak przeze mnie dugo czuwae. W takie noce sen nie przychodzi atwo zapewni Marek. Zaczekaj chwilk, wezm tylko paszcz.Zaspana suca ajaa go przy bramie, ale Marek zamia si, poklepa j po twarzy i razem ze mn wylizn si na ulic. Zauwayem, e dla bezpieczestwa wzi ze sob lask obcion oowiem. To nie byo najmilsze odkrycie, cho nie obawiaem si dorastajcego modziana. Prowadzi mnie z ufnoci prost drog w d. Nie zauwayem, by prbowa wprowadzi mnie w bd i utrudni odnalezienie domu, w ktrym gociem, cho pocztkowo podejrzewaem go o takie zamiary. W ciemniejszych miejscach prowadzi mnie za rk, ebym si nie potkn. Widziaem, e ma wielk ochot na rozmow, ale nie odway si przerwa milczenia, poniewa byem bardzo nachmurzony, cho w gbi serca take pragnem pogada. W kocu spytaem: Ty te znae Jezusa Nazarejskiego? Oczywicie, e go znaem zapewni Marek, mocno ciskajc moj rk. Pomagaem przy szykowaniu i podawaniu wieczerzy, gdy razem z apostoami spoywa paschalnego baranka, zgodnie ze zwyczajem pustelnikw, w wigili szabatu. To by jego ostatni wieczr. I wczeniej te widziaem go i pozdrowiem jako syna Dawida, kiedy wjeda na grzbiecie osioka do Jeruzalem. To mj ojciec podstawi osioka w okrelone miejsce, eby uczniowie mogli go znale. Ludzie rozcielali przed nim swoje szaty na drodze, powiewali limi palmowymi i woali mu Hosanna". Dziki mojemu ojcu i stryjowi dosta za darmo do swojego uytku t sal na grze.Moja ciekawo wzrosa, wic spytaem: Kim jest twj ojciec? Dlaczego czyni przysugi Jezusowi, nie bojc si rady? Mj ojciec cicho powiedzia Marek i zaspi si nie yczy sobie, eby wymienia jego nazwisko w zwizku z t spraw. Jest bogaty, ale naley do cichych i to chyba cisi prosili go o opiek nad krlem. Jezus nie chcia narazi mego ojca na przykroci, gdyby aresztowano go w naszym domu. Dlatego uda si na noc do Getsemani. Zdrajca Judasz zna oczywicie nasz adres i najpierw przyprowadzi ich tu. Dobijali si do bramy, mieli pochodnie i bro. Wtedy wyskoczyem z ka i pobiegem, eby Jezusa ostrzec. Mj ojciec mg broni si przed rad stwierdzeniem, e stale wynajmuje ten duy pokj na wesela i uczty. Ponadto ma przyjaci wrd starszych gminy. Oni chyba dobrze wiedz, e po nadejciu mroku Galilejczycy cigaj ze swych kryjwek do domu ojca, ale nie chc ju powiksza zamieszania i przeladowa ich po tak straszliwej zbrodni na synu Boym. Czy on by synem Boym? zapytaem, chcc wybada modzieca. To jasne, e by synem Boga i pomazacem! Tylko wysaniec Boga mg czyni takie cuda jak on. Wsta z grobu i yje, chocia umar. Mj stryj Nataniel nawet jad razem z nim. A przecie nieboszczycy ani duchy nie jadaj! Jasne, e on yje.W gbi serca czuem sympati do tej prostej chopicej wiary, ale rozum kaza mi powiedzie z ukrytym sarkazmem: Nadmiar wiedzy chyba nie obcia ci mzgu, skoro tak gorco wierzysz we wszystko. Umiem czyta i pisa po grecku i troch po acinie broni si chopiec. Mj ojciec prowadzi interesy na Cyprze, a nawet w Rzymie. Nie jestem nieukiem. Pamitaj, e widziaem go wiele razy i suchaem, gdy mwi. Raz nawet pooy rk na mojej gowie, kiedy przyszed do naszego domu. Tobie jest trudniej uwierzy, bo widziae go tylko wtedy, gdy umiera. Ja widziaem go w dniach chway i mocy.Doszlimy ju do muru oddzielajcego grn cz miasta od dolnej. Przystanlimy przy bramie, w ktrej

swego czasu spotkaem Mari z Beeret. Powiedziaem Markowi, e od tego miejsca z atwoci trafi do domu, ale nie ruszaem si z miejsca, a i Marek nie chcia rozsta si ze mn. Obydwaj zobaczylimy komet, ktra znowu przeleciaa przez niebo. Nawet gwiadziste niebo jest niespokojne w te dni rzekem. Co si wkrtce wydarzy. By moe dni jego wadzy dopiero si zaczynaj, chocia nie potrafimy tego teraz zrozumie.Marek nie egna si ze mn ani nie wraca do domu. Niemiao przesuwa rkami po paszczu i dga lask ziemi pod swymi nogami. Dziwi si tylko powiedziaem dlaczego Nataniel nie pozna go od razu, a Maria Magdalena dopiero wtedy, gdy zawoa j po imieniu. Bo niczego takiego nie spodziewali si broni ich Marek. Take za ycia by inny w rozmaitych sytuacjach. To trudno wytumaczy. On mia jakby oblicza wszystkich ludzi. Kady, kto w niego wierzy, widzia w nim kogo, kogo kiedy kocha. W jego twarz trudno byo patrze. Oczy mia przedziwne... Wiele razy widziaem, jak starzy ludzie natychmiast schylali gowy, kiedy spojrzeli mu w twarz. Chyba masz racj. Widziaem, jak cierpia na krzyu, wczeniej nic o nim nie wiedziaem. To prawda, e byo wtedy prawie ciemno, ale nie mogem mu si przypatrywa. Mylaem, e to przez szacunek dla cierpienia, ale chyba nie mgbym patrze, chobym chcia. I nie dziwi si, bo by synem Boga. Nawet wartownicy to przyznali, kiedy ziemia zatrzsa si w chwili jego mierci. Nie potrafibym powiedzie, jak wyglda. Tylko szkoda cignem, dajc ujcie swemu rozgoryczeniu e wybra takich prostakw na apostow. Oni nie maj prawa odmawia spotykania si z ludmi! To jest bd, le robi. Przesadzaj, bo pewno chc zachowa wyczno na jego misterium. Podzielam twoje zdanie: nie sdz, by ich przeladowano, choby nawet wyszli z ukrycia. Sdz, e si mylisz odpowiedzia Marek po namyle. Jest w nich co, czego nie maj inni ludzie. Myl, e bez adnych trudnoci mogli patrze na niego. Aposto Jan na pewno patrzy mu w oczy, bo Jezus Jana bardzo kocha. Przesta na nich narzeka, cudzoziemcze! Wyczuem umiech w jego gosie, gdy mwi dalej. To prawda, e trudno ich zrozumie. Mj ojciec te bywa zmczony ich ktniami i zawiciami. Szczeglnie Piotr, ten najwyszy, jest dny wadzy i kci si z niewiastami, ktre przecie ich karmi i ukrywaj. Jest taki duy i silny, ale bardzo dziecinny. Galilejczycy w ogle s inni ni mieszkacy Jeruzalem. Nie rozumiej subtelnoci Pisma. Ci wieniacy patrz na wszystko bardzo konkretnie. Po chwili jeszcze doda: Zgadzam si, e s gburami i za jego ycia rzeczywicie nie wszystkich dopuszczali do niego. Teraz te kto chcia z nimi mwi, ale go nie przyjli, poniewa uznali, e nie jest prawym synem Izraela. Opowiedz dokadniej poprosiem zaciekawiony. Czy syszae, e kiedy Jezus nis krzy, przysza chwila, e upad na ziemi, bo ju nie mg go udwign? spyta Marek. Rzymianie wzili przypadkowego mczyzn, ktry akurat przyszed z pola do miasta, i kazali mu nie krzy. Widocznie uznali go za zwykego chopa, a on jest wacicielem duego majtku i szanowanym czonkiem synagogi libertynw. Najpierw chcia skary si na samowol Rzymian, ale pniej odstpi od tego zamiaru. Na pocztku w ogle nie wiedzia o procesie Jezusa, bo nie pochodzi z Jeruzalem, przyjecha z Cyreny i nie miesza si do polityki. Kiedy dowiedzia si, czyj krzy nis, zrozumia sens tego brzemienia i chcia dowiedzie si czego wicej o Jezusie od jtgo uczniw. Ale Piotr i jemu nie dowierza! Zreszt wtedy wszyscy uczniowie strasznie si bali o wasn skr. Cyrenejczyk ju do nich nie wrci, aby pyta o drog. Moe sprbuj go odszuka i porozmawia z nim. Skoro ten czowiek zrozumia sens brzemienia krzya, to mona przypuszcza, e w czasie wsplnie odbywanej drogi krzyowej Jezus powiedzia mu co wartego zapamitania. Gdzie mgbym znale tego czowieka? zapytaem. Nazywa si Szymon Cyrenejczyk. Zapytaj o niego w synagodze libertynw. Co to jest synagoga libertynw? Tam czytaj Pismo po grecku wyjani Marek. Zaoyli j wzbogaceni wyzwolecy z Rzymu. Wspieraj j rwnie ci, ktrzy przybywaj z Aleksandrii i Cyreny,

poniewa s ju tak mao ydami, e nie rozumiej witego jzyka. To bogata i wolnomylna synagoga i nie nakada na swych czonkw zbyt wielkich ciarw. Sdz, e i ciebie dobrze by tam przyjli, gdyby w szabat zechcia posucha Pisma w jzyku greckim. Dzikuj ci, Marku powiedziaem, bo odpowiadaa mi jego rada. Uczniowie mnie odrzucili, abym sam szuka drogi. Moliwe, e ten Szymon te jej szuka. We dwch atwiej szuka ni w pojedynk. Pokj tobie. I tobie pokj, przyjacielu namiestnika rzek Marek i doda: Gdyby ci pytano, moesz chyba zapewni, e nie knujemy adnych tajnych zamysw. Sam sobie jestem przyjacielem, innych nie mam odparowaem ostro, bo zdenerwowaem si, e taki prostoduszny modzieniaszek podejrzewa mnie o przekazywanie uzyskanych informacji Rzymianom. Gdyby jednak kto pyta, to bd mg z caym przekonaniem zapewni, e przynajmniej ci dwaj, ktrych spotkaem dzi wieczr, nie s ani podpalaczami, ani wichrzycielami. Jednak nie sdz, aby ktokolwiek o cokolwiek mnie pyta. Co si za tyczy Poncjusza Piata, to bdzie chcia o caej sprawie jak najszybciej zapomnie. Pokj tobie jeszcze raz powiedzia Marek i na tym si rozstalimy. Tego wieczoru nic mi si wicej nie przydarzyo.Nie musiaem chodzi do synagogi libertynw, eby odszuka Cyrenejczyka. Mj gospodarz, Syryjczyk Karanthes, ktrego przypadkowo spytaem o Szymona, powiedzia: Zaczekaj chwil, zaraz ci opowiem o tym czowieku wszystko, co tylko zechcesz wiedzie.Kaza swemu synowi stan za lad kramu ze starzyzn i znikn w zauku. Zaledwie zdyem ugasi pragnienie siedzc na progu domu, a on ju wrci i opowiada: Ten Szymon swego czasu wzbogaci si w Cyrenie tak bardzo, e kiedy kilka lat temu przenis si do Jeruzalem, wykupi w okolicy miasta wiele pl, winnic i gajw oliwnych. Prowadzi take interesy w innych miastach Judei. yje jak Grek. Ludzie powiadaj, e nawet chodzi do teatru i do kpielisk gimnazjonu, wic mimo e nosi brod, nie uwaaj go za prawowiernego yda. Niektrzy nawet twierdz, e nie jest obrzezany, ale wobec jego majtku nikt nie kwapi si do sprawdzenia tego. Pisma przestrzega i wituje w szabat. Przytrafia mu si paskudna historia: Rzymianie gwatem wycignli go z tumu i zmusili do niesienia krzya tego buntownika, ktrego ukrzyowano, gdy tu przyjecha. Dotkna go taka haba, e od tego czasu zamkn si w swoim domu i z nikim nie chce rozmawia.Dokadnie opisa, jak mog znale dom Szymona Cyrenejczyka, a potem zapyta z chytrym umiechem: Czego od niego chcesz? Czy zamierzasz ulokowa pienidze w dziakach rolnych, czy te poyczy pienidze pod zastaw? Mog poda ci wiele nazwisk ludzi znacznie lepszych w tych sprawach, a w adnym razie nie polecam Szymona, ktry podobno wasnorcznie przynosi w paszczu chrust do domu i poza chlebem i warzywami na nic sobie nie pozwala.Te informacje byy wyranie sprzeczne, wic moja ciekawo wzrosa i tym bardziej chciaem si spotka z Szymonem Cyrenejczykiem. Mj syryjski gospodarz koniecznie chcia si dowiedzie, czego ja waciwie oczekuj od tego czowieka, i okazywa trosk o mnie. Dlatego wbrew wasnej woli w kocu przyznaem: Chc go spotka w zwizku z tym, co mu si przytrafio. Pragn si dowiedzie, co wie o Jezusie Nazarejskim, krlu ydowskim, ktrego krzy nis na plecach. Nie mw tak gono o przykrych sprawach ostrzeg Karanthes z przestrachem, pocigajc mnie za po paszcza. Gocinnie przyje mnie w swym domu, wic nie chc mie przed tob tajemnic. Mam podstawy, by wierzy, e ukrzyowany krl ydowski by najbardziej zdumiewajcym zjawiskiem, jakie kiedykolwiek pojawio si na ziemi, i e by synem Boym. Jestem pewny, e trzeciego dnia powsta z grobu i nadal yje, chocia umar. Dlatego chc wiedzie o nim wszystko, rwnie to, co wie Szymon Cyrenejczyk. A nieche ci licho, w jak bied si wpakowaem przyjmujc ci na mieszkanie rzek zdawionym gosem gospodarz. Gdyby nie by przyjacielem Adenabara, najlepiej bym uczyni pakujc twoje manatki i wyrzucajc ci na ulic. O takich sprawach mwi si tylko szeptem i w czterech cianach, a nie gono i w takim miejscu, gdzie kady moe ci usysze.

Nie naley wierzy w historyjki i przywidzenia gupich niewiast. Doszy mnie suchy o tym, o czym mwie, ale wierz mi, lepiej trzyma si z daleka od tych spraw, jeli nie chcesz, eby ci ydzi zatukli kamieniami. Czy nie wystarcza ci dobre i bezpieczne ycie, wygodne oe i smaczne jedzenie, ktre gotuje moja ona? Gdyby naduy wina i obrzyga cay dom, gdyby przehula cay majtek albo si ajdaczy jak Babilonczycy czy Grecy, wszystko bym ci darowa, bo jeste dobry i jeszcze mody. Ale nie pakuj si w sprawy bogw i ydowskich czarnoksinikw! Bo cigniesz na siebie zagad, stracisz dom i w kocu zgupiejesz, jak to si nieraz przytrafiao tym, ktrzy uczyli si ydowskiej magii i prbowali zrozumie ich Boga.Mwi szczerze i z przejciem. Widziaem, e dobrze mi yczy, poczuem wic potrzeb zwierzenia mu si, chocia to tylko Syryjczyk: Nie mam najmniejszego zamiaru miesza si do ydowskiej polityki. Szukam tylko drogi dla siebie. Cho jestem mody, dowiadczyem w yciu wiele i wszystkiego zakosztowaem. Filozofia mnie nie zaspokoia, a rozkosze ycia nie przyniosy zadowolenia. Podobnie jak inni zamoni, wyksztaceni i ciekawi ycia ludzie uczestniczyem w rnych misteriach, ale nie przynioso mi to radoci wicej ni udzia w takich widowiskach teatralnych, w ktrych widz jest rwnoczenie aktorem. Od czasu do czasu czuj brzemi, wyciska ono zy z moich oczu i powoduje skurcze brzucha. Dlatego szukam drogi, ktr, jak sdz, wskaza Jezus Nazarejski, chocia jeszcze tego nie rozumiem. Przyjacielu mj, Marku rzek Karanthes, ciko westchnwszy pozwl nazywa si przyjacielem, chocia jeste obywatelem Rzymu i czowiekiem wyksztaconym. Nie odnosie si do mnie ani do mojej rodziny dumnie i wadczo, jak to potrafi lokatorzy. Nawet umiechae si do mojej ony i syna, a mnie traktowae jak sobie rwnego. Tego, o czym mwie myl o udrce i niepewnoci naprawd dowiadcza kady czowiek yjcy w naszych czasach. Jest to tym dziwniejsze, e przecie Rzym przynis wiatu pokj, wic nikt uczciwy nie musi si niczego ba, wyjwszy poborcw podatkowych i mieszanie si do polityki. Gdyby by onaty i odpowiada za on i dzieci, na pewno inaczej by myla. Jego rce dray bezradnie, kiedy szuka odpowiednich sw dla wyraenia swoich myli. To jest miasto ydowskiego Boga. Gboko go szanuj i daj ofiary, jak ci ju opowiadaem, ale nawet nie prbuj zrozumie jego bezgranicznoci i bezobrazowoci, bo tylko gowa by mnie z tego rozbolaa. Nam, cudzoziemcom zamieszkaym wewntrz murw miasta, nie wolno trzyma nawet najmniejszego wizerunku naszych bogw, aby nas bronili, Rzymianie za nie mog modli si nawet do cesarza. Od czasu do czasu ydowska stra niespodziewanie przeszukuje mieszkania cudzoziemcw i niszczy kady napotkany wizerunek, a jego waciciela bez litoci karze grzywn. Mdry cudzoziemiec musi wic podda si opiece ydowskiego Boga i ba si go. Przeraajce rzeczy o nim si opowiada, bo jest to Bg grony. Nie mieszaj si do jego spraw, Marku, by nie ponis szwanku na zdrowiu. Na pewno jeszcze nie w peni dotaro do ciebie, e dla ydw religia jest polityk, a polityka religi, e cokolwiek robi, nigdy nie odrywaj si od religii. Ich Bg czyha na nich wszdzie, nawet w wychodku, aby i tam zachowywali si wedle jego Prawa. Dlatego najlepiej chodzi na paluszkach i trzyma buzi na kdk. Jestem obywatelem rzymskim rzekem z dum. aden yd nie moe mi zrobi krzywdy. Nie podlegam ich jurysdykcji. Gdyby nawet mnie oskaryli o co w zwizku z religi, prokonsul nie odwayby si mnie osdzi, tylko odesaby spraw do Rzymu, przed oblicze cesarza. Powiadaj, e cesarz nie mieszka ju w Rzymie, tylko gdzie na odlegej wyspie wtrci niewinnie Karanthes. Zamiast niego rzdzi kto inny, czowiek chytry i chciwy, ktremu trzeba paci haracz.Teraz na mnie przysza kolej, by memu syryjskiemu gospodarzowi, zatka rk usta i z przestrachem rozejrze si, czy przypadkiem kto nie usysza jego sw. Gdyby te sowa wypowiedzia w Rzymie ostrzegem o gow by ci skrcili. Nie wymawiaj gono imienia tego ma, bo myl, e jego oczy i uszy sigaj do najodleglejszych krajw. Wida, e w Rzymie trzeba by

ostronym po rzymsku, a w Jeruzalem po jeruzalemsku zauway Karanthes, spokojnie zdjwszy moj rk ze swoich ust. Tutaj wymwione przez ciebie imi jest rwnie draliwe jak w Rzymie imi tego drugiego.Przez chwil rozmyla, rozgldajc si dokoa, wreszcie przycupn w kucki koo mnie, bo wci siedziaem na progu domu owinity ydowskim paszczem, i zaszepta mi do ucha: Dopiero po wszystkim cudzoziemcy zrozumieli, jakiego wielkiego nieszczcia uniknlimy dziki szybkoci dziaania sanhedrynu. W wigili Paschy, nic o tym nie wiedzc, stalimy nad kraterem ziejcego ogniem wulkanu. Lud okrzykn go ju krlem, a powiadaj, e skrycie wspiera go pewna pustynna gmina i tajny zwizek, ktry zwie si cichym. Podobno by plan, by w czasie Paschy podpali wityni, to mia by znak dla narodu, obali rad i utworzy rzd spord rzemielnikw i chopw. Chyba si domylasz, e co takiego byoby pretekstem dla wtrcenia si Rzymian. Namiestnik ju nawet skompletowa rezerwowy legion z onierzy ze wszystkich garnizonw, a sam rozlokowa si w twierdzy Antonia, nie ryzykujc, jak dawniej, zamieszkania w paacu Heroda. Kiedy buntownikw pozbawiono przywdcy, musieli znw dziaa w ukryciu. Nie wierz ci rzekem. Ze wszystkiego, co syszaem, wynika, e jego krlestwo nie jest z tego wiata. No tak, mwi si rne rzeczy potulnie zgodzi si Karanthes. Ale musi by ziarno prawdy w tych pogoskach. Nie ma dymu bez ognia, nie sdzisz? Sdz, e to rada, kapani i uczeni w Pimie rozsiewaj teraz takie pogoski, eby usprawiedliwi nikczemn, pod zbrodni powiedziaem z przekonaniem. On nie by taki. Mwiono mi, e kaza nadstawia drugi policzek do bicia i zabrania zo zem odpaca. Moim zdaniem to jedyny sposb uwolnienia si spod wadzy za, ktre prowadzi do zemsty i znw do kolejnej zemsty, i jeszcze raz do zemsty. Wic niech ma al do siebie zauway rozsdnie Karanthes. Kto dziaa tu, na ziemi, czyni cuda i gosi nauki, musi si podporzdkowa ziemskim prawom. Moe wykorzystano go jako narzdzie dla zrealizowania czyjego celu, bo rzeczywicie tylko dobrze o nim opowiadali. Ale jedyne, co moga zrobi rada ydowska, to wycign wniosek wedle rozsdnej polityki i oczywistych faktw, bo nie wypada uzdrawia chorych, wskrzesza umarych i ogasza si synem Boga. Wiadomo, e ich Bg nie ma i nawet nie moe mie syna! Wanie tym rni si od innych bogw. To musiao wzbudza niepokj polityczny. A gdyby nastpi przewrt, do wadzy dorwaby si najmocniejszy, a nie najcierpliwszy. Bd pewien, e zanimbym zdy uzna si za zwolennika nowego krla, mj sklepik ju by spon, a crka leaaby z zakrwawion gow i rozrzuconymi nogami w ulicznym pyle.Zastanowiem si nad jego ostrzegawczymi sowami i nad wszystkim, co usyszaem i czego dowiadczyem. Nastpnie z rozwag powiedziaem: Wydaje mi si, e jego przewrt zaczyna si wewntrz czowieka, a nie poza nim. Tym wanie rni si od wszystkich innych. Ale jak to ma nastpi, jeszcze nie wiem.Karanthes wznis rce na znak poddania si i rzek: Dobrze ci tak mwi, bo nie jeste onaty. Rb, jak chcesz, tylko pniej nie mw, e ci nie ostrzegaem.Udaem si do domu Szymona Cyrenejczyka, ktry wznosi si w wskim zauku i zewntrznie nie rni od innych miejskich domw. Brama wejciowa bya zamknita na klucz, cho przyszedem w rodku dnia. Musiaem dugo si dobija, zanim przysza suca, otworzya bram i szybko nakrya gow, gdy mnie zobaczya. Pozdrowiem j i spytaem o gospodarza, a ona rzeka: Jest chory, ley w ciemnym pokoju i nie chce nikogo widzie.Podaem swoje nazwisko, powoujc si na bankiera Arystenosa, a na kocu powiedziaem: Twj pan na pewno bdzie si chcia spotka ze mn, bo przychodz pomwi z nim o sprawie, ktra go drczy.Suca wpucia mnie do rodka i posza po gospodarza. Zauwayem, e za zaniedban fasad kryje si wntrze urzdzone w cakowicie nowoczesnym stylu greckim. W ogromnym atrium znajdowa si otwr dachowy, a w posadzce basen na wod deszczow. Na posadzce barwia si wzorzysta mozaika kwiatw, ryb i ptakw, chocia ydowskie prawo zabrania takich ozdb. W podcieniach atrium, jak to w cywilizowanym

domu, ustawiono brzowe trjnogi i greckie amfory. Po chwili przyszed odziany w znakomicie udrapowany chiton niewolnik grecki, dziercy zwj papirusu. Mia siwe wosy i zaczerwienione oczy, jakby wiele czyta przy kiepskim owietleniu. Zwyczajem rzymskim pozdrowi mnie i poprosi, bym usiad i zaczeka. Co czytasz? spytaem. To tylko ksiga pewnego ydowskiego proroka odrzek, chowajc zwj za siebie. Jestem nauczycielem synw gospodarza, Rufusa i Aleksandra, a mj pan jest czowiekiem prostym i nie interesuje si poezj. Pozwl, e zgadn, co czytasz zaproponowaem z umiechem. Czytaem podobn ksig w Aleksandrii, a nie tak dawno recytowano mi jej fragmenty. Czy nie jest to ksiga proroka Izajasza? Czy jeste jasnowidzem albo magiem, e potrafisz odgadn, co czyta mj pan? spyta zmieszany niewolnik, patrzc to na trzyrrany w rku zwj, to na mnie. Nie jestem magiem, cho orientuj si nieco w astronomii dziki memu przybranemu ojcu, Manilianusowi. Wtpi, aby sysza o jego utworze Astronomica". Istotnie nie syszaem, ale wiem, e Rzymianie wszystko od nas, Grekw, zapoyczaj, tumacz na acin i wydaj jako wasne siwy niewolnik by a nadto draliwy, potrafi te mie swoje zdanie. Jak oceniasz ydowskiego proroka? Jestem Grekiem. Pompatyczne ydowskie wielosowie tylko mnie nudzi. Czytam Izajasza memu panu sowo po sowie, ale rwnoczenie przetrawiam wasne myli. w, jak udowodniono, zwycia biegacza. Jako niewolnik wcieliem si w rol wia. Nie usiuj biec, omijajc Ezopa i Homera, jak robi ydzi.W tym momencie wszed do pokoju Szymon Cyrenejczyk. Przyjrzaem mu si uwanie. By w rednim wieku, krzepkiej budowy ciaa, 0 ogorzaej od soca brunatnej twarzy i duych wieniaczych doniach. Mia na sobie niedbale narzucony szary, dziurawy ze staroci chiton, a brod rozczochran. Usiad na wycieanym czerwonymi poduszkami szerokim siedzisku pana domu i niecierpliwie kaza wyj niewolnikowi. Nie przywita mnie, tylko spyta opryskliwie: Jak spraw masz, Rzymianinie? Czego ode mnie chcesz?Rozejrzaem si wkoo, czy nas nikt nie sucha, i powiedziaem wprost: Mwiono mi, e przeywasz udrk z powodu Jezusa Nazarejskiego. I prbowae kontaktowa si z jego uczniami, ale ci odtrcili. Ja rwnie szukam drogi. Wczoraj o pierwszej warcie nocnej spotkaem dwch z nich, ale nie chcieli mi pomc. Pom mi ty, jeli moesz.Patrzc na mnie podejrzliwie spod krzaczastych brwi, kategorycznie zaprzeczy: Nie szukam adnej drogi. Kto ci takich rzeczy o mnie naopowiada? Wiele lat temu znalazem wasn drog i do dzi jestem z niej zadowolony.Dalej przygldaem si mu uwanie i dostrzegem, e pochyla gow jak niewolnik, a w jego podejrzliwym spojrzeniu widnieje poddaczo. Odruchowo zerknem na kostki jego ng chciaem stwierdzi, czy nie pozostay na nich niezniszczalne blizny po acuchu. Zauway mj wzrok i szybko schowa nogi pod siedzisko. Rwnoczenie uderzy paeczk w metalowy krg, wzywajc sug. Masz bystre oko stwierdzi niechtnie. To prawda, byem niewolnikiem, ale kart wyzwolenia otrzymaem ju dwadziecia lat temu, a od tego czasu w Cyrenie zdobyem majtek na handlu zboem przeniosem si tu, do Jeruzalem, skd pochodzi dziadek mojego ojca. Mam dwch synw i nie chc, aby ludzie szydzili z powodu ich pochodzenia. Urodziem si niewolnikiem, mj ojciec urodzi si niewolnikiem i niewolnikiem by mj dziadek. Niewolnictwo wyciska swe pitno na zawsze, chocia tutaj nie zwraca si na to uwagi. Mam swoje miejsce w synagodze i w teatrze, zapewniem synom greckiego nauczyciela, mieszkam, jak widzisz, w cywilizowanych warunkach, by moe bd mg kupi synom obywatelstwo rzymskie.Wszed suga ze srebrn tac. Poda mi zoty puchar i nala do niego zimnego wina z zakurzonej amfory. Na tacy lea te miodownik, a obok pieczony w popiele szary chleb jczmienny. Szymon Cyrenejczyk wzi z tacy gliniany kubeczek i poda sudze, aby nala do niego wody. Potem odama kawaek chleba, zdmuchn popi, zjad i popi wod. Doprawdy, dziwne zachowanie. Chyba i mnie przejad si miodownik powiedziaem. Jeli pozwolisz, sprbuj twego jczmiennego chleba. Ale

winem nie pogardz, skoro je dla mnie odpiecztowae, cho moe woda byaby lepsza, poniewa sdz, e to woda ycia. Wod dostarczaj mi z daleka, z grskiego rda. O takiej wodzie marzyem, gdy jako chopiec harowaem na polach uprawnych w skwarze Afryki. Marzyem te o takim jczmiennym chlebie, bo niewolnikw karmiono chlebem wypiekanym z mieszanki plew i otrb, grochu i afrykaskiego owsa. Gdy si ju wzbogaciem, przez jaki czas piem wino, ale szybko stwierdziem, e mi wcale nie smakuje. Jadem miodowniki, pieczenie z gazeli i pikantne sosy, lecz rycho dostrzegem, e czysty chleb i wiee warzywa s smaczniejsze i lepiej podtrzymuj siy mego ciaa. Wiele w yciu dowiadczyem. Wicej ni odgadniesz, Rzymianinie mwi bez goryczy, jakby opowiada rzeczy zupenie naturalne. Dugo trwao, zanim w peni dotaro do mnie, e jestem wolny i mog cieszy si tym, co lubi. Moje oe jest twardym posaniem niewolnika, poniewa od mikkich materacw z pierza tylko plecy mnie bol. Dobrze wiem, e ludzie wymiewaj si ze mnie, kiedy po obejciu gruntw i wypaceniu ludziom dniwek zbieram do swego paszcza chrust i na plecach nios do domu. Nie gani innych za rozrzutno, ale mnie marnotrawstwo nie daje radoci. Kiedy byem maym chopcem, wychostano mnie prawie na mier, poniewa niewiadomie zebraem z cudzego gruntu ajno wielbdzie i suche osty, aby matka moga zawiesi gliniany garnek nad ogniem. Dlatego ciesz si, kiedy z wasnej ziemi zbieram dobre drewno opaowe i mog je nie we wasnym paszczu do wasnego domu. Zdaje mi si, e jestem srogim panem, poniewa nie cierpi lenistwa, lecz nigdy nie broniem zbierajcemu oliwki zej z drzewa na czas modlitwy. Gdy obchodz mj majtek, lubi zakasa szaty i wczy si do pracy.Wygldao na to, e chce pomin milczeniem spraw, z ktr przyszedem, bo mwi dalej: Tak drog znalazem dla siebie. Kiedy byem niewolnikiem, wiele mylaem o wolnoci czowieka. Dlatego nie narzucam swojej wolnoci i radoci innym, chtnie patrz natomiast, gdy kady yje na swj wasny sposb. Moe dziecinad by mj przyjazd do Jeruzalem, ale z opowiada ojca i matki wiedziaem, e to ziemia obiecana. Mwili mi jak umieli o Przymierzu Boga z narodem Izraela, chocia niewolnicy nie mieli synagogi ani nauczycieli. Ja, podobnie jak mj ojciec, nie zostaem nawet obrzezany wedle Prawa. Wiem wszystko, co tylko mona wiedzie o handlu zboem i z pewnoci powiodoby mi si, gdybym pojecha do Rzymu. Tylko e zboe, ktre przewozi si do stolicy wiata, aby je bezpatnie rozdzieli midzy jego obywateli, jest opacone krwi. wiadcz o tym blizny po chocie na moich plecach. Czowiek tskni do ojczystych bani, do swego Boga i do narodu, do ktrego przynaley. Nigdy nie mgbym zosta Rzymianinem ani cigle zwiksza swego bogactwa po to jedynie, eby by jeszcze bogatszym. Mam wystarczajco duo dla siebie i dla synw, mdrze te rozlokowaem majtek, zabezpieczajc si na rne sposoby. Teraz pragn y sprawiedliwie, szanujc Boga, respektujc Prawo, nie krzywdzc innych ludzi i cieszc si z tego, co innym przynosi rado. Tak prosta jest znaleziona przeze mnie droga. Szanuj twoj drog powiedziaem. Nie ma w tobie pychy ani arogancji, ktre w Rzymie wstrtnymi czyni tych, co si wzbogacili. Tacy ludzie pac kad cen, eby si dosta na przyjcia u senatora albo mc przywdzia pancerz oficerski. Sposb ich ycia jest po prostu mieszny. Zrozumiae, e wedle wasnego upodobania urzdzie wntrze swego domu na mod greck i posiadasz zote puchary. Lecz nie jeste niewolnikiem rzeczy; wywnioskowaem to z twoich sw. Ku temu zmierzaem odrzek Szymon Cyrenejczyk, rozkadajc rce. Pragn by wolny na tyle, na ile czowiek potrafi. Chobym straci wszystko, co posiadam, poniewa nikt nie moe unikn nieszczcia, to jednak wiele nie strac, bo wystarcza mi niewiele. To niewiele daje mi wicej radoci ni nadmiar. Dlaczego zatem spotkanie z Nazarejczykiem tak zmcio twj umys, e ukrye si w ciemnej komnacie, pozamykae drzwi i nie chcesz si z nikim spotka? Co ty wiesz o Jezusie? zapyta, wzdychajc ciko, ocierajc czoo i unikajc mego spojrzenia. Przyjechaem z Aleksandrii jedynie dla zabicia czasu, chciaem zobaczy

wite miasto w czasie Paschy. Zatrzymaem si u bramy, aby spojrze na ukrzyowanych. Zobaczyem, jak cierpia i umiera. Trzeciego dnia widziaem jego pusty grb i usyszaem, e zmartwychwsta. Nie uwolniem si od niego. Powiedziano mi, e ty niose krzy przez cz drogi na miejsce strace. Sdz, e i ty nie uwolnie si od niego. Dlaczego? Czy co szczeglnego ci powiedzia? Nie, nic mi nie powiedzia zaprzeczy Szymon Cyrenejczyk, ciskajc i rozluniajc pici. To wanie mnie drczy. Nic nie powiedzia, tylko na mnie patrzy. Wczeniej nic o nim nie wiedziaem. Nie mieszam si do polityki i przestrzegam Prawa, zgodnie z nauczaniem w mojej synagodze. Wracaem z pola i zatrzymaem si, by popatrze. Tamci dwaj byli rzezimieszkami, po gbach byo wida. A on upad pod ciarem krzya i nie mg powsta. By tok, nie mogem przej. Jaka litociwa kobieta schylia si, aby wasn chust otrze mu krew i pot z twarzy. Nie mia siy wsta, chocia Rzymianie kopali go podkutymi buciorami. Setnik rozejrza si wokoo i zgodnie z rzymskim zwyczajem, nie pytajc wskaza na mnie. Chyba cigle tkwi we mnie dusza niewolnika, bo posuchaem bez protestu, a oni zwalili krzy na moje plecy. Wtedy Nazarejczyk spojrza na mnie, podnis si z ziemi i stan na drcych nogach. Niosem za nim krzy a do wzgrza. Gdybym zoy skarg w tej sprawie, setnik zostaby ukarany, ale nie pragn adnych s warw z Rzymianami. Zostaem i patrzyem, jak rozcignli go na ziemi i kolanami przycisnli jego rce. Oprawca przybi donie gwodziami do krzya. Wtedy znowu na mnie spojrza. Odwrciem si i uciekem do miasta. Zamknem si w domu. Obydwiema rkami otar twarz, potrzsn rozczochran gow i cign: Wtpi, czy mnie rozumiesz. Widziaem wielu ukrzyowanych. Widziaem niewolnikw, ktrzy naigrawali si ze swoich wsptowarzyszy przybitych do krzya, bo w desperacji zabili nadzorc albo pucili z dymem zboe. Moje serce skamieniao* od ogldania cierpienia. Nie przypuszczaem, e mka czowieka moe na mnie zrobi jakiekolwiek wraenie. Ale kiedy Nazarejczyk spojrza na mnie... W gowie mi si zakrcio i uciekem, bo si przestraszyem, e ziemia si rozstpi pode mn. Jak mgbym ci to wytumaczy zawoa rozpaczliwie skoro sam nie rozumiem! Gdy patrzy na mnie lec na ziemi, z t zbit i opuchnit twarz, w koronie cierniowej na gowie... czuem si jak bezwartociowy przedmiot, jak proch. Na czowieka nie wolno tak patrze! Schowaem si w ciemnym pokoju, nacignem paszcz na gow i nie odwayem si nawet wybiec na podwrze, cho zatrzsa si ziemia, a ciana pkaa. Nastpnego dnia zamaem prawo szabatu i szukaem jego uczniw, lecz nie chcieli mnie wysucha. Potem opowiadano, e uczniowie spili rzymskich wartownikw i po kryjomu wynieli ciao z grobu, eby oszuka lud. Ale co mi mwi, e to nieprawda. Czowiek, ktry moe spoglda tak jak on, moe te wsta z grobu. Wytumacz mi, kim on by i czego chcia? Nie wiem, czy dobrze rozumiem powiedziaem ostronie ale wierz, e Jezus przynis na ziemi swoje Krlestwo. Teraz, gdy zmartwychwsta, Krlestwo jest wci wrd nas. Szukam drogi do niego. Miaem nadziej, e moe tobie powiedzia co, co byoby dla nas drogowskazem. Gdyby co powiedzia! skary si Szymon Cyrenejczyk. Wida nie uwaa, abym by godny jego sw, przecie wziem krzy bardzo niechtnie. Po tym, jak na mnie patrzy, rdlana woda ma smak zgnilizny, a dobry chleb staje mi w gardle. Nawet synowie stali mi si obcy i nie cieszy mnie ich widok. Zreszt naprawd s mi obcy, bo wychowaem ich inaczej, ni sam byem chowany. Dawniej cieszyem si, e dobrze si zachowuj, umiej czyta i dyskutowa ze swoim nauczycielem o sprawach, ktrych nie znam i nie obchodz mnie, bo dowiadczenie wystarcza mi za wiedz. Lecz w tej sprawie dowiadczenie nic nie daje. To odbiera mi ca rado, rwnie dobrze mgbym wrci do niewolniczej celi i da sobie zaku nogi w kajdany. Czy syszae o cichych, ktrzy oczekuj jego przyjcia? spytaem po chwili milczenia. Skd wiedziae, e ka sobie czyta proroka Izajasza? szepn z wyrzutem Szymon. W ostatnich dniach popyt na t ksig wzrs ogromnie, za ten grecki

zwj zapaciem piciokrotn cen. Nie mw mi o cichych. Wiem, e rozpoznaj si przez specjalne pozdrowienia i tajne znaki, ale ja nie chc miesza si do polityki. Jestem wyzwolericem i nie d do zajcia adnego stanowiska. Ale oni nie maj celw politycznych zaprotestowaem. Na pewno nie. Myl, e wierz, i Bg narodzi si jako czowiek na ziemi, wdrowa razem z nimi, cierpia i powsta z martwych, eby spenio si Pismo i eby w niepojty sposb otworzy im swe Krlestwo. Nikt jeszcze nie wie, jak to wszystko naley tumaczy. A wic niosem na ramionach krzy Boga ywego powiedzia z przeraeniem w gosie. Podnis mocne ramiona i otrzsn si, jakby chcia zrzuci z siebie niewidzialne brzemi. Nie zaprzeczam temu, co powiedziae, nie odrzucam twych sw. Serce me potwierdza, e mwisz prawd, bo Nazarejczyk spojrza na mnie dwa razy. Syszaem, jak mwiono o nowym nauczycielu, ktry wzbudza niepokoje, ale ani przez myl mi nie przeszo, e to ten zakrwawiony czowiek w koronie cierniowej na gowie, ktry upad pod ciarem krzya. Dopiero na wzgrzu strace odczytano mi tabliczk, bo sam nie umiem czyta. Wtedy zrozumiaem, e to wanie Jezus, o ktrym syszaem. Mimo tego w poowie tylko wierzyem w to, co o nim opowiadali, w te cuda, ktre czyni. ycie nauczyo mnie podejrzliwoci. Ale widzisz, w Jerychu yje pewien dziesitnik poborcw podatkowych. Podano mi nawet jego imi. Ot ten Zacheusz wspi si na wysoki platan, eby zobaczy nowego nauczyciela. Jezus podobno nalega, eby zszed z drzewa, i wprosi si do niego w goci. A przecie to by celnik! Kiedy Jezus odszed z Jerycha, Zacheusz rozda poow swego majtku ubogim i w czwrnasb wynagrodzi wszystkie swoje zdzierstwa. Postawiono go pniej w stan oskarenia, bo w ten sposb przyzna si do nieuczciwoci, ale go wypuszczono jako wariata i tylko zwolniono z urzdu. Rozumiesz, wierz, e kto, kto ma moc, moe rozkaza sparaliowanemu stan na nogi, ale bez porwnania wikszym cudem jest skoni bogatego czowieka do rozdania biednym poowy majtku. Co takiego si nie zdarza! To jest niemoliwe! Sdziowie uznali, e Zacheusz jest niespena rozumu. W gruncie rzeczy chtnie bym tego Zacheusza spotka i z jego ust usysza, co te Jezus mu powiedzia, e a tak zgupia.Jeli nie co innego, to niezalenie od caej greckiej filozofii mj rzymski rozum nauczy mnie praktycznego podejcia do rzeczy. Susznie powiedziae! Podniemy si zaraz z miejsca zaproponowaem i jedmy do Jerycha, eby si spotka z Zacheuszem. Niewykluczone, e Jezus nauczy go czego, w porwnaniu z czym majtek ziemski traci warto. Tak gboka tajemnica warta jest, by j usysze. Sam powiedziae, e kiedy tylko spojrza na ciebie, wszystko inne przestao si liczy. Do Jerycha trzeba jecha cay dzie, chobymy nie wiem jak si spieszyli zaprotestowa Szymon. Dzisiaj jest wigilia szabatu i chociaby z tego powodu nie chc wyrusza z Jeruzalem. Jeli Nazarejczyk rzeczywicie wsta z martwych, to jego Krlestwo, o ktrym tak arliwie mwisz, tutaj jest bliej nas. Tak mwi zdrowy rozum.Zgodziem si z tym zdaniem. Przecie apostoowie Jezusa te nie chcieli wyjeda z Jeruzalem, tylko czekali, e co si wydarzy. Nas dwch czy to, e obaj jestemy obcy i tylko przypadkowo stalimy si wiadkami tych wydarze powiedziaem. Ale teraz myl, e to wcale nie by przypadek. Moim zdaniem nie jest te przypadkiem, e wanie ty i ja szukamy jego drogi. Niech bdzie co chce, przecie obydwaj nosimy zadry w sercu i nie zaznamy spokoju, zanim nie wyjanimy sobie tych spraw. Miaem wiato i drog odpar z gorycz Szymon Cyrenejczyk. Ale ju nie jestem wolny. Rzucam si jak ryba w sieci. Nigdy nie pragnem takiego wiecznego ywota, jaki faryzeusze zamierzaj osign, jeli bd postpowali zgodnie z Pismem. Widziaem zbyt wielu niewolnikw, ktrzy wyzionli ducha, abym mg wierzy w drugie ycie. Ju raczej wierz saduceuszom, ktrzy takiej nadziei nie maj. W naszej synagodze nie spieramy si o te sprawy, a musisz wiedzie, e nasi nauczyciele siedzieli u stp uczonych z Aleksandrii. W pewnym stopniu wierz w czary, zarwno te szkodzce, jak i uzdrawiajce, poniewa musz wierzy w to, co na

wasne oczy widziaem. Daj jamun i w granicach zdrowego rozsdku przestrzegam Prawa, co mnie cieszy, poniewa wiem, jak wiele jest na wiecie niepotrzebnego okruciestwa i obojtnoci. Ale nie mam zamiaru kupowa dobrymi uczynkami wiecznego ywota. Zakamany czowiek nie moe obdarowywa Boga, choby rozdawa jamun gono trbic. Nie wierz w takie ycie pozagrobowe, w jakie wierz Grecy i Rzymianie, ktrzy mwi o bezcielesnych cieniach snujcych si gdzie w prni, ani w powtrne wcielenie w koguta, a wanie co takiego wmawiano mi w Cyrenie. Pogry si we wspomnieniach i opowiada: W Cyrenie s psy tresowane do chwytania zbiegych niewolnikw; karmi si je ich misem. Do ogromnych gospodarstw w Afryce a z Rzymu przyjedali tacy, ktrzy badali, czy wszystkie prace rolne prowadzone s celowo i oszczdnie, a take jak obniy koszty utrzymania niewolnikw i jak kojarzy mocnych niewolnikw z silnymi niewolnicami, aby mie zdrowy przychwek. Niepotrzebnie wspominam przeszo, na pewno to nie sprzyja cieszeniu si wolnoci.Niepostrzeenie uderzyo mi do gowy mocne wino, ktre popijaem, i powiedziaem obudnie: Szymonie Cyrenejczyku, chocia jeste tylko wyzwolecem, nie gardz tob. Jestem obywatelem rzymskim i nawet mam prawo nosi zoty piercie, ale na Rodos nauczono mnie, e naley si wstydzi przywilejw rodowych i dawa si pozna ludziom przez wasne zasugi. Przyznaj, e nie za czsto poznawano mnie w ten sposb, zawsze przywizywaem wiksze znaczenie do myli ni do uczynkw. Od dawna zastanawiaem si nad problemem niewolnictwa. Doszedem do wniosku, e utrzymywanie niewolnikw przysparza ich panom mas problemw i e czowiek zamony nigdy nie ma spokoju, poniewa dniem i noc niewolnicy krc si wok niego. W ten sposb osoba lubica wygody staje si niewolnikiem swoich niewolnikw. Ty otworzye mi oczy i zrozumiaem, e niewolnik jest czowiekiem podobnym do mnie, mimo e ma na czole wypalone pitno i mona go wykastrowa, eby umierzy ze narowy. Szymonie Cyrenejczyku, jeste moim blinim i pragnbym pokocha ciebie jak siebie samego, jeli potrafi. Tego wanie uczy za ycia ten, ktry zmartwychwsta. Na pewno jestem bardziej od ciebie wyksztacony, ale w tych nowych sprawach moja wiedza nie ma adnej wartoci. Czuj si jak ponownie narodzony i musz od nowa wszystkiego si uczy. Chciabym szczerze zosta twoim przyjacielem mimo tak wielkiej rnicy w naszych pozycjach i wartociach.Moje sowa uraziy godno osobist Szymona Cyrenejczyka, poniewa wyzwolecy maj to uczucie bardziej ni inni rozwinite. Trzepn glinianym kubkiem w oparcie siedziska, a woda prysna mi w oczy, i wrzasn: Jak ci nie wstyd, Rzymianin e! Do kloaki cisn twj piercie, precz wyrzuc twoj filozofi! Do diaba z tym prniaczym marnowaniem dni przez amatora wrae, ktry nie potrafi okosi jednej jedynej odygi zboa! Hardo stoj tylko puste kosy! I ta twoja ciekawo jest tylko prniaczym zabijaniem czasu, eby kiedy mia co opowiada i czym si wyrnia spord tumu. Obudna pycha przebija przez twoj rzadk brod i wyziera z frdzli paszcza. Jeste jak aktor, ktry za wszelk cen apie dla siebie now rol, bo wszystkie poprzednie zmarnowa.Jeszcze kilka dni temu chlusnbym mu w twarz winem, wyszydzi go jako aosnego wyzwoleca i odszed peen gniewu. Terazujego zgryliwe sowa otrzewiy mj zamroczony winem umys. W milczeniu rozwaaem jego sowa. Czy mia racj, oskarajc mnie w taki sposb? To prawda, e pocztkowo powodowaa mn zwyka ludzka ciekawo, ale im dalej szedem t drog, tym bardziej oczywisty stawa si wniosek, e to wszystko rwnie mnie dotyczy i e ja sam zmieniam si krok za krokiem. Wybacz mi moj pych prosiem. Ja, obywatel Rzymu, zniyem si do proszenia ledwie okrzesanego wyzwoleca o przebaczenie! W tej sprawie jestemy rwni sobie. adn miar nie jestem wyszy czy lepszy od ciebie. Podobno ostatniego wieczora Jezus sam na kolanach my stopy swoim uczniom, uczc ich pokory. Chtnie schyl si przed tob i umyj twoje stopy, jeli tylko chcesz, Szymonie Cyrenejczyku. Sam myj sobie

nogi i nie potrzebuj do tego suby ofukn mnie Szymon, ale wyranie si udobrucha. Nie przejmuj si mn. Odkd ten Jezus spojrza na mnie, nie mog sobie ze sob poradzi.Uznajc mnie za swego przyjaciela, Szymon dotkn rk mego czoa, ramion i piersi, co wcale nie byo przykre. Moliwe, e skierowano ci do mnie we waciwej chwili stwierdzi. Grecki nauczyciel moich synw czyta mi ksigi prorockie, ale bezustannie ziewa, tote nic nie rozumiaem. Miaem zamiar wyj z domu i poszuka znawcy tekstw, ktry by mi wytumaczy wszystko najpierw literalnie, a potem obrazowo i jeszcze porwna te teksty z innymi, ebym nie popad w fanatyzm. Widzisz, po tym spojrzeniu Nazarejczyka wiem, e jego nauka nie jest nauk ksig, ale ycia... Nagle rozejrza si dokoa i zapyta: Co si stao? Czuj si jako lekko, znik cay mj niepokj.Odniosem wraenie, e od strony atrium przesuna si chmura i pojaniao mi w oczach. Rwnoczenie wszed do rodka owinity paszczem rosy mczyzna i przeby pokj, kierujc si w gb mieszkania, jakby nas nie zauway. Szymon Cyrenejczyk krzykn za nim: Czy to ty, Eleazarze? Czy co si stao na polu? Wyjaniajco doda: To mj pracownik, Eleazar. Na pewno kto uci sobie rk albo osioek wpad do studni, wic przyszed po mnie.Wsta i pody za mczyzn. Zaczem si zastanawia, gdzie widziaem tego obcego, bo w sylwetce byo co znajomego. A si rozemiaem, gdy uwiadomiem sobie, e najbardziej przypomina mi mego dobrego nauczyciela z Rodos. Mia tak samo lekko ysiejc gow. Gdyby si odzia w grecki chiton, byby zupenie do niego podobny. Dobrze wiedziaem, e zmar ju dobrych par lat temu. Posmutniaem, gdym sobie przypomnia, jak byem roztropny i otwarty na przyjmowanie wszystkiego co dobre w tamtych dawnych czasach.Po duszej chwili wrci Szymon Cyrenejczyk i powiedzia z gniewem: Nie rozumiem, gdzie ten Eleazar si podzia? Chyba wyszed przez podwrze, gdy mnie nie znalaz w sypialni. Uderzy w metalowy krg, a kiedy zjawi si sucy, rozkaza mu: Przyprowad do mnie Eleazara. Dopiero co przeszed przez ten pokj, ale mnie nie zauway, bo siedziaem w cieniu. Nie widziaem dzisiaj Eleazara odrzek zdziwiony suga, lecz uda si na poszukiwanie. Zaraz jednak wrci i zapewni: Nie, nie, pomylie si panie. Nigdzie nie ma Eleazara, a brama jest zamknita.Szymon Cyrenejczyk sam poszed sprawdzi. Syszaem, jak zagniewany rozmawia ze suc, biega po pokojach i potrca meble. Dopiero po dugim czasie wrci i powiedzia: Tu naprawd nikogo nie ma. Suca zaklina si, e nikomu nie otwieraa bramy i nikt w domu nie widzia Eleazara. A ja mylaem, e widz nieboszczyka nauczyciela, ktry mnie wychowywa na wyspie Rodos. Dobrze, e na kamiennej posadzce zostay lady jego stp. Inaczej musielibymy uzna, e obydwaj ujrzelimy widmo.Wskazaem lady bosych stp na gadko oszlifowanej kamiennej posadzce. Szymon Cyrenejczyk schyli si, by je obejrze z bliska, i rzek z lekkim roztargnieniem: Eleazar chyba skaleczy si w nog.Przesun palcem po posadzce i na opuszku palca pojawia si plamka krwi. Rzuciem si na ziemi, by na kolanach obejrze lady stp. Zimny dreszcz przeszed mi przez plecy. Podniosem wzrok na Szymona Cyrenejczyka i jkajc si powiedziaem: Teraz rozumiem, dlaczego uczniowie nie od razu go rozpoznali. Marnie strzeg mego domu krzycza rozdraniony Szymon Cyrenejczyk, ktry zupenie mnie nie zrozumia jeli byle kto moe po nim biega, cho brama jest zamknita. Czy ty naprawd go nie poznae? To by Eleazar, mj nadzorca twierdzi z uporem. Nie, nie! krzyknem, podnoszc rce. Te lady s wite, a twj dom bogosawiony! To zmartwychwstay przeszed koo nas i pozwoli si nam ujrze, poniewa tak arliwie szukamyjego drogi.Opalona twarz Szymona zszarzaa, ale dalej si upiera: To by Eleazar, widziaem go na wasne oczy i poznaem. Nie cierpi, eby mnie pomawia o kamstwo! Moesz wierzy, w co chcesz. Ja wiem, czemu da wiar. Byo w nim co znajomego dla nas obydwu. Ale jak moglimy w pierwszej chwili zrozumie, e to on? Maria Magdalena te go nie

poznaa, dopki nie zawoa jej po imieniu. Co ty waciwie prbujesz mi wmwi? protestowa Szymon Cyrenejczyk. Widziaem, jak wywoywano dusz czarownicy; to by cie poruszajcy si wraz z kbami dymu. Ale aden duch nie zostawia na pododze ladw bosych stp! Bo on nie jest duchem powiedziaem. Czy jeszcze nie rozumiesz? Powsta z grobu i nadal yje wrd nas, przychodzi i odchodzi, kiedy chce. Nawet przez zamknite drzwi. Moe naprawd zmartwychwsta, bo patrzy na mnie tak dziwnie. Ale dlaczego miaby si pokaza wanie tobie i mnie, tego nie pojmuj. Przecie ani nie jestemy jego uczniami, animy go nie znali. Ty, nie obrzezany Rzymianin, i ja, byy niewolnik. Dlaczego miaby si nam pokaza? Jego Krlestwo byo blisko nas, zanim sam si pokaza rzekem z powag. Czy nie zauwaye, jak jasno zrobio si w pokoju z jego przyjciem? Take nasze samopoczucie si poprawio. Zreszt cigle czuj si wietnie. Czemu dziwi nas jego zamiary? Objawiajc si nam z pewnoci chcia pokaza, e chocia jestemy obcy, mamy prawo szuka jego drogi, jak tylko umiemy. Jeli to by on, przeka majtek synom i pjd za nim wszdzie, gdzie zechce. Ale to nie by on, tylko Eleazar. Zacz gorzko ali si na swj los, zacisn w pici swoje wielkie rce i wyrzeka: Czemu wanie mnie to musiao spotka? Nie mg zapa w swoje sieci modszego? Tak wanie nieszczcie spada na czowieka: nagle, niespodziewanie i najmniej oczekiwanie. Co mnie sprowadzio wwczas na jego drog? Sdziem, e bd mg spdzi reszt ycia korzystajc z tego, co posiadam.Doszedem do wniosku, e uwierzy w objawienie si nam Jezusa, ale broni si przed konsekwencjami swej wiary. Powiedziaem, eby mu doda odwagi: Szymonie, mj bracie, wierz mi, on z pewnoci moe ci da duo wicej, ni dotychczas miae. Ale nie id za nim, skoro ju teraz wydaje ci si to zbyt trudne. Nie sdz, aby zmusza kogokolwiek, jeli nie jest wewntrznie przygotowany. Oho, czyby zacz uwaa si za stranika jego drogi i stawia mi przeszkody jak jego uczniowie, ktrzy nawet mnie nie przyjli? Rwnie dobrze jak ty mog znale t drog, jeli rzeczywicie nam si pokaza, w co cigle nie wierz.W tym momencie obydwaj podskoczylimy, bo kto zaomota w bram. Usyszelimy zgrzyt odsuwanego rygla i otwieranie drzwi, a nastpnie ktliwy gos sucej. Nagle do pokoju wpad may czowieczek z wielk gow, ktry zaamywa rce, paka i woa: Gdzie on jest? Gdziecie go ukryli? Przywizaem osa przed bram i cierpliwie czekaem, bo widziaem, jak wchodzi do tego domu, ale dotd nie wyszed. Czowieku, o kim ty mwisz? spyta Szymon. Tutaj nikt nie wchodzi, a razem z moim gociem dugo ju rozmawiamy.mieszny may czowieczek podszed do mnie, unis swoj olbrzymi gow, przyjrza mi si krtkowzrocznymi oczyma i owiadczy: To nie jest ten, ktrego szukam. Tamten by odziany w drogie ydowskie szaty, jego paszcz by uszyty z weny z Miletu, znam si na tym. Kogo szukasz? spyta ponownie Szymon. I czemu bezczelnie wpychasz si do mojego domu? Nic ci do tego, kogo szukam rzek lekcewaco may czowieczek. Powiem ci tyle, e wyprzedzi mnie na drodze. Poznaem go dopiero wtedy, gdy ju si oddali, i woaem za nim, ale si nie zatrzyma, jakby nie sysza moich krzykw. Poganiaem osioka, ale dotar do miasta przede mn i tylko dostrzegem, e wszed do tego domu.Znowu zakoatano do bramy i po chwili do pokoju wkroczy wieniak o dobrodusznej ogorzaej twarzy. Szymon Cyrenejczyk odetchn z ulg, kiedy go zobaczy, i zawoa: No, przecie jeste, Eleazarze! Czemu przed chwil bez sowa przeszede przez pokj i znikne? Wcale tdy nie przechodziem odpar zdziwiony Eleazar. Id prosto z pola. Co si dzieje z tob, gospodarzu? Od tylu dni nie pokazujesz si w swoich wociach, nie wiem, co robi, bo nie zostawie adnych instrukcji. Chyba nie jeste chory?Spojrzaem na nogi nowo przybyego. Byy bose i wydawao mi si, e lekko zakrwawione. Spytaem: Czy skaleczye nogi? Nie, nie Eleazar z zawstydzeniem popatrzy na wasne nogi i wyjani: To farba, ktr znakujemy ofiarne jagnita. Nie umyem ich, spieszno mi byo zobaczy si z gospodarzem, eby

ustali, co bdzimy robi w Cyrenie i eby mnie obruga, bo inaczej nie wykonam dobrze jego polece. May czowieczek spoglda kolejno na nas, a wreszcie chyba straci panowanie nad sob, poczerwienia na twarzy i wrzasn: Chcecie ze mnie gupca zrobi?! Co tu gadacie o polach i kozach ofiarnych? Nie mam adnych rogw, ale pytam was po dobroci, gdziecie go podziali? Co mi tu, karle, skaczesz przed oczami jak kogut? Jestem Marek, obywatel rzymski, to nasz gospodarz, Szymon Cyrenejczyk, a Eleazar jest zarzdc jego majtku. Kim za ty jeste, e masz czelno awanturowa si w obcym domu, jakby ci rozum odjo? Jestem Zacheusz z Jerycha, byy dziesitnik poborcw podatkowych odpar wyniosym tonem. Nie drwij z mego wzrostu, bo w moim miecie nikt nie omiela si tego czyni, w kadym razie nie przy Rzymianach.Zdumiony klasnem, a Szymon Cyrenejczyk wykrzykn: Syszaem o tobie, Zacheuszu! Wanie wybieralimy si do ciebie. Jakie wiatry ci tu przygnay? Gdyby nie wigilia szabatu bylibymy wanie w drodze do Jerycha.Zacheusz podejrzliwie si nam przyglda, wic pospieszyem z potwierdzeniem: Szymon prawd mwi. Wic to ty jeste tym czowiekiem, ktry z rozkazu Jezusa rozda poow swego majtku ubogim i w czwrnasb wynagrodzi tych, ktrych oszuka? Nie, on mi nie rozkaza zapewni Zacheusz. Z wasnej woli podzieliem majtek, ktry nieprawnie nabyem. A co ty, Rzymianinie, wiesz o nim? Widz, gospodarzu, e jeste cay i zdrowy Eleazar niespokojnie szura nog po posadzce a ja nie chc sucha o sprawach, ktre powoduj pustk w gowie i ble brzucha. Nie bj si powiedziaem. Wyjanilimy ju te sprawy gruntownie. Czemu ty, ktry jeste biednym czowiekiem, odczuwasz lk, gdy wymienia si imi Nazarejczyka? Jego brzemi byoby lekkie, a niewola sodka Eleazar przebiera nogami ze wzrokiem wbitym w ziemi. Obieca nam pokj, gdybymy poszli za nim. Ale kadego, kto obiecuje subie, pastuchom czy chopom co dobrego, lepszego ni dotd, zaraz prowadz przed oblicze sdziego. No i ukrzyowali tego Jezusa, dlatego nie chc ju wicej o nim sysze. Nie, nie krzykn z zapaem Zacheusz. Bardzo si mylisz co do jego nauki. On przyszed szuka zbkanych i mnie te nazwa dzieckiem Abrahama, chocia wiedzia, e jestem chciwy i okrutny. I nie drwi z mego wygldu, tylko zawoa mnie po imieniu, poprosi, ebym zszed z drzewa, na ktre si wspiem, eby go zobaczy, i powiedzia, e przyjdzie jako go do mojego domu. A jego Krlestwo nie jest z tego wiata dodaem od siebie. Kiedy mwi, wierzylimy, e jego Krlestwo wkrtce si objawi zapewni Zacheusz. Nie przybyem do Jeruzalem razem z innymi na wito Paschy, bo jestem grzesznikiem i mojej ofiary nie przyjto by w wityni. Dopiero od tych, co po witach wrcili do Jerycha, dowiedziaem si, jak straszliwie go zamordowano, i teraz nie mam pojcia, co myle. Ogarn mnie niepokj, w kocu wsiadem na osa, eby jecha do Jeruzalem i wszystkiego si dokadnie dowiedzie. I po drodze, niedaleko Jeruzalem, on mnie min. Kto? zapyta gorczkowo Szymon Cyrenejczyk. Jezus. Zacheusz znw poczerwienia, opuci wzrok na ziemi, zaama rce. Tylko nie mwcie, e zwariowaem. Byem zmczony podr, bo jestem sabowity. Osioek te kroczy ze zwieszon gow. Dopiero kiedy przeszed obok mnie, poczuem tchnienie mocy i poznaem go. Czy naprawd widziae, e wszed do mojego domu? natarczywie pyta Szymon. W adnym innym domu nie mg znikn zapewni Zacheusz. W Jerychu mwiono, e zmartwychwsta, ale nie uwierzyem, bo nigdy nic takiego si nie wydarzyo. Kiedy go teraz rozpoznaem, nie miaem odwagi zbyt gono za nim woa. Nie chciaem te zwraca na siebie uwagi dobijajc si do bramy, eby go nie narazi na niebezpieczestwo. Ale zmiujcie si nade mn i dopucie mnie do niego, ebym mg pa na ziemi i uczci w nim mesjasza.Na dwik tego sowa Eleazar zakl siarczycie i krzykn: Przesta nazywa go mesjaszem! Chorych uzdrawia i martwych wskrzesza, jak krl wjecha do Jeruzalem i biczem oczyci wityni, a nie starczyo mu siy na obalenie rady! Wielu mczyzn ostrzyo ju topory i tylko czekalimy na sygna, eby i za nim. No i jaki znak otrzymalimy?

Przybili go do krzya midzy dwoma zbjami! Niech nikt wicej za mego ycia nie mwi mi o mesjaszu! Widocznie tak by musiao i nie pozwol nikomu wprowadzi si w bd! Dzieciom swoim zostawi w spadku pewno, e mesjasza nie ma i nie bdzie! Eleazarze, wiedziae o nim? zapyta Szymon Cyrenejczyk. Czemu nic mi nie powiedziae? Tobie na pewno nie powinienem by o nim mwi Eleazar wyranie rozzuchwali si, bo krzykn bez zastanowienia: Jeste przecie czowiekiem bogatym i tak chciwym, e nawet chrust zbierasz z ziemi, aby nie zostawi niczego wdowom i sierotom. Dla bogatych nie powinno by miejsca w Krlestwie. Przede wszystkim trzeba by oczyci jego drogi z bogaczy, a pola, winnice i gaje oliwne podzieli midzy lud! To prawda, e jedni mwili to, drudzy co innego, ale sdziem, e dzieci wiatoci wrciyby do Jeruzalem i pokieroway nami. No tak, Janowi Chrzcicielowi podernli gardo, a Jezusa Nazarejskiego przybili do krzya. Bogaci, moni i uczeni w Pimie zawsze w ten sam sposb mordowali prorokw tego narodu. I nie wstrzymam ju ci wzbierajcej we mnie, tylko wypluj j na twoj podog, gospodarzu. Ty wiesz, co zrobili w Cyrenie, a ja dobrze wiem, co si wyprawia w Judei i Jeruzalem! Jeli takie straszne krzywdy ci ode mnie spotkay powiedzia cichym gosem Szymon i jeli rzeczywicie zabieram wdowom i sierotom chrust, ktry nios w paszczu do domu, to uderz mnie. Zasuyem na to.Jednake Eleazar go nie uderzy. Przeciwnie, schyli gow i zapewni: Nie, nie, gupio powiedziaem. Jeste dobrym panem, najlepszym, jaki w tych czasach moe istnie na wiecie. Troszczysz si o wdowy i sieroty i niezbyt skrupulatnie obliczasz snopy i kosze z oliwkami. Wielu ludzi yje z okruchw, ktrym pozwalasz spada ze swego stou. Przepenia mnie gorycz i smutek przez Jezusa Nazarejskiego. Pokaza sw moc i obiecywa tak duo, a zostay nam tylko puste rce. Ale one wcale nie s puste wtrciem tylko wypenione czym wikszym i bardziej niewiarygodnym, ni przypuszczalicie.Wskazaem lady na pododze, ktre ju prawie znikny i tylko pod wiato mona ich si byo doszuka. Szymon Cyrenejczyk opowiedzia o zjawie i zaproponowa: Zacheuszu, widz, e jednak nam nie dowierzasz i podejrzewasz, emy go gdzie ukryli. We Eleazara i sprawdcie w mym domu wszystkie pomieszczenia. Zajrzyjcie do piwnic, spichlerzy i na tarasy, wszdzie, eby cienia wtpliwoci nie zostao, e znikn std tak samo, jak si pojawi. Potem wrcie, abymy porozmawiali i zdecydowali, co dalej robi.Istotnie, podejrzliwe spojrzenie Zacheusza wiadczyo, e nie w peni wierzy Szymonowi Cyrenejczykowi. Przyj jego propozycj, ale powiedzia: Szkoda, e nie jestem ju dziesitnikiem poborcw podatkowych. Miabym wtedy wczni celnika i odnalazbym wszystkie tajne skrytki w twoim domu. Jeli ja tu nie znajd Jezusa, to nikt tego nie zrobi, cho prawie wierz, e go tutaj ju nie ma.Zniecierpliwiony Szymon kaza subie przynie tak wczni, jaka bya potrzebna. Prowadzony przez Eleazara Zacheusz wyszed niepewnym krokiem kaleki i obaj zaczli systematycznie sprawdza wszystkie pomieszczenia. My za, Szymon i ja, dugo milczelimy bardzo przygnbieni. W kocu powiedziaem: Mwilimy o Zacheuszu i sam si zjawi. Moe to dla nas jaki znak?Szymon nie zdy odpowiedzie, poniewa z ulicy da si sysze wielki haas. Usyszelimy, jak suca otwiera bram i kci si z jakimi ludmi. Wreszcie przybiega do Szymona i jkliwie zacza wywodzi: Co si tutaj dzieje? Przed domem zebraa si gromada ebrakw. S rozdranieni i mwi, e podobno dzisiaj, Szymonie Cyrenejczyku, masz przyj jadem i napojem wszystkich biedakw i kalekich z caego Jeruzalem! Co mam robi? Sen to czy jawa?! Szymon Cyrenejczyk obiema rkami zapa si za gow. Przecie adnej uczty dzi nie wydaj! Odwrci si w moj stron i rzek oskarajco: Jeste z pewnoci zoliwym magiem. To wszystko twoja robota, a w mojej gowie nie zostao ani krzty zdrowej myli.Rzuci si do bramy, a ja za nim. Otworzy i zobaczylimy, e cay wski zauek wypeniaj kalecy, ndzarze i optani. Muchy roiy si w zaropiaych oczach dzieci, ktre wycigay do Szymona chude rczyny. Wszyscy mu schlebiali i

bogosawili w imi Boga Izraela. Na prno Szymon prbowa dociec, skd ta absurdalna wiadomo o uczcie. Nikt z ebrakw nic nie wiedzia, a z obydwu stron zauka wida byo coraz wicej gorliwie wlokcych si przed jego dom kalek. Szymon Cyrenejczyk zaama si, zwoa sub i rozkaza: Wpucie wszystkich na dziedziniec, tylko niech zachowaj porzdek i uwaajcie, eby nic nie pokradli. Upieczcie chleb, wecie wszystko, co jest w domu do jedzenia, i rozdzielcie midzy nich tak, aby kady by syty. Zmieszajcie te wino z duego dzbana. Ale wpucie tylko tych, ktrzy ju s. Na dziedzicu nie zmieci si wicej ludzi. Do mnie za rzek: Nic innego nie mog uczyni, jak podzikowa niebu, e moi synowie Aleksander i Rufus zwiedzaj dzi nasze dobra w Kiriacie i bd tam przez cay szabat. Przecie mogliby od tych nieszcznikw zarazi si jak chorob. O siebie si nie boj.Poszed sprawdzi, czy sucy spenili rozkazy. Wynieli wszystko, co tylko byo do jedzenia, nie aowali oliwy, mki, miodu i suszonych owocw, otworzyli gary solonych ryb, podali te pikantne sosy. Zobaczywszy, e na dziedzicu siedzi i peza ponad siedemdziesiciu ebrakw, Szymon zrozumia, e zapasw nie wystarczy dla nakarmienia wszystkich, wysa wic sub po wiksz ilo chleba i kaszy.Wpuszczeni do domu ebracy z naboestwem ogldali greckie kruganki, przycichli i nie haasowali, aby nie zagniewa Szymona.Po sprawdzeniu wszystkich pokoi i piwnic, po zajrzeniu do kadego worka w spichlerzu, nawet do dzbanw z konfiturami, wrci Zacheusz. By zakurzony, przyprszony mk i sadz, gono sapa. Wytar twarz rcznikiem, rozcierajc tylko brud, i oskarajco zwrci si do Szymona: No, no, spryciarz z ciebie! adnie wywiode mnie w pole! Ten, ktrego ukrye, niepostrzeenie wyszed, gdy wpuszczae ebrakw. Jeli ty, ktry zna Jezusa, nie wierzysz, to kt inny by uwierzy w to, co opowiadamy, a co na wasne oczy widzielimy? Pokaza si tobie na drodze, a nam w moim domu. Niech Bg zmiuje si nade mn, bo dziki temu, co wydarzyo si dzisiaj, wierz naprawd, e zmartwychwsta i e poruszy cay wiat, tak jak poruszy dzisiaj mj dom. Wic opowiedz nam o nim i jego naukach, abymy zrozumieli, czego od nas chce!eby udobrucha Zacheusza, przynis wody i sam umy mu gow, a Eleazar nogi, da mu take czysty paszcz. Kiedy Zacheusz zobaczy, jak gorliwie wszyscy trzej mu usugujemy, uspokoi si i powiedzia z rozwag: Nie powierzy mi adnych tajemnic, jeli o to wam chodzi. To, co mwi w moim domu, mwi gono i wszyscy syszeli. W Jerychu przywrci wzrok lepcowi, ktry uwierzy, e to syn Dawida. Do mnie powiedzia: Syn czowieczy przyszed szuka i zbawi to, co zgino." Powiedzia te, e w jego krlestwie jest wiksza rado z jednego nawrconego grzesznika ni z dziewidziesiciu dziewiciu witoszkw, ktrzy nie potrzebuj nawrcenia. To jest niesprawiedliwa nauka wtrci Szymon Cyrenejczyk. Co za rado czeka czowieka, ktry w yciu postpuje susznie i jak najlepiej, skoro Pan tylko przejdzie koo niego i nawet go nie pochwali? Z jakiej racji grzesznik ma by milszy ni czowiek pobony? Zawoa mnie po imieniu Zacheusz podnis uciszajco rk i wszed jako go do mego domu, cho jestem grzeszny i pogardzany. A mnie si zdao, e opada ze mnie caa gorycz ycia, bo przez pokraczno mego ciaa nigdy nie mylaem dobrze o ludziach i nienawidziem ich. Skoro jednak on mnie uzna, on, krl Izraela i syn Dawida, i wybaczy mi moje winy, to ju nie potrzebuj ludzkiej aprobaty! Uczucie wyzwolenia byo tak wielkie, e z radoci rozdaem poow majtku midzy biednych, ale sdz, e wy dwaj nie moecie tego zrozumie. Nie, tego nie moemy zrozumie potwierdzi Szymon Cyrenejczyk. Moe wyrzdzie ju tyle krzywd i popenie tak wiele przeniewierstw, e bae si, co si stanie, gdy wyjd na jaw? Dlatego si nawrcie i jak moge, wynagrodzie krzywdy, eby ocali chocia cz majtku. Nie czuj si obraony twoimi sowami powiedzia wesoo Zacheusz i szanuj twj zdrowy rozsdek. Ja te jestem podejrzliwy, gdy badam pobudki, ktre kieruj ludmi i ich czynami. Nie wiem, co mi si stao w jego obecnoci. Powiedzia wwczas zagadkow przypowie, ktrej nadal nie rozumiem.

Opowiada o mczynie szlachetnego rodu, ktry wyjecha do dalekiego kraju, aby przyj godno krlewsk i wrci. Wyjedajc wezwa do siebie dziesiciu sug swoich, da im dziesi min i kaza im si rzdzi na jego rachunek, a wrci. Wspobywatele nienawidzili go i wysali za nim poselstwo, e nie chc, aby krlowa nad nimi. On jednak otrzyma t godno i wrci, a wwczas kaza przywoa do siebie sugi, ktrym powierzy pienidze, i zada rozliczenia. Pierwszy suga dumnie opowiada, e otrzymana mina przysporzya dziesi min. Wtedy krl powiedzia mu: Dobrze, sugo dobry, poniewa w drobnej rzeczy okazae si wierny, sprawuj wadz nad dziesiciu miastami". Czy on naprawd nie mwi o niczym innym, jak tylko o pienidzach? Oczekiwaem od ciebie sw o yciu wiecznym. Jestem poborc podatkowym. Na pewno sdzi, e najlepiej zrozumiem przypowie o pienidzach usprawiedliwia si Zacheusz. My, ydzi, dobrze pojmujemy sprawy finansowe, lepiej ni ty, Rzymianin wychowany na greckiej filozofii wtrci Szymon Cyrenejczyk. Dziesi min to naprawd dua suma, cho moe to byy miny srebrne, a nie zote. W krtkim czasie nikt nie jest w stanie uczciwie pomnoy jednej miny dziesiciokrotnie. W kadym razie potrzebne jest do tego szczcie i spryt. Czy mog ju mwi dalej? zapyta Zacheusz. Drugi suga swoj min pomnoy do piciu i otrzyma wadz nad picioma miastami. Trzeci za przynis otrzymane pienidze, ktre przechowa w chustce, ba si bowiem, e zgubi je lub straci, jeli zacznie nimi obraca. Na swoj obron powiedzia: Lkaem si ciebie, bo jeste czowiekiem surowym, chcesz bra, czego nie pooy, i , czego nie posia". Wtedy krl powiedzia: Wedug sw twoich sdz ci, zy sugo. Wiedziae, e jestem czowiekiem surowym: chc bra, gdzie nie pooyem, i , gdziem nie posia. Czemu wic nie oddae mych pienidzy do banku, skoro sam nie odwaye si dziaa w moim imieniu, abym po przyjedzie odebra pienidze z zyskiem?" I kaza zabra mu min i da temu, ktry mia ju dziesi. A inni mwili: On ju ma dziesi min".Zatkaem sobie ustami rk, eby nic nie mwi na temat przydugiej przypowieci, a Zacheusz patrzc na nas z wyrazem zwyciskiej radoci, podnis do i zachci: Suchajcie pilnie i zapamitajcie, taka bowiem jest jego nauka. Krl im odpowiedzia: Powiadam wam: kademu, kto ma, bdzie dodane, a temu, kto nie ma, zabior nawet to, co ma". Na koniec kaza przyprowadzi swoich przeciwnikw, ktrzy nie chcieli, aby zosta krlem, i kaza ich ci.Rozmylalimy obydwaj, Szymon i ja, nad t zagadkow przypowieci. W kocu przygnbiony powiedziaem: Nie rozumiem jej celu, wydaje mi si, e jest opaczna i niesprawiedliwa. Ja te niezupenie rozumiem zgodzi si Zacheusz ale cigle o niej myl, odkd si dowiedziaem o jego mierci. Nie potrafi ju inaczej. Myl, e porwnywa siebie do czowieka szlachetnego rodu, ktrego nienawidz ziomkowie, i e poszed po wadz nad swoim Krlestwem, ktre nie jest z tego wiata. Na pewno zamierza wrci i da od kadego, ktremu co powierzy, zdania rachunku, aby sprawdzi, jak kady z nas gospodarzy. Czy pamitasz t przypowie dobrze i dokadnie, tak jak on sam opowiedzia? spytaem. Myl, e dobrze pamitam, przynajmniej tre. Wielu innych to syszao i moe zawiadczy. Niektrzy pamitaj, e mwi o talentach, inni za, e sug byo tylko trzech, ale tre pamitaj wszyscy, tak bya zaskakujca i niesprawiedliwa. I po namyle doda: Nie sdz, eby mia na myli pienidze, to porwnanie ma gbszy sens. Sam przestrzega przed gromadzeniem skarbw, ktre ml zjada i rdza niszczy, i mwi, e lepiej zbiera skarby jego Krlestwa.Szymon Cyrenejczyk drgn, jakby co sobie przypomnia, i rozkaza: Eleazarze, id natychmiast do spichlerzy i magazynw, we tkaniny weniane i lniane i rozdaj biednym, ktrzy spoywaj posiek na moim dziedzicu. I znowu ponuro wpatrzy si przed siebie.Eleazar zawaha si i zaszura nog po pododze. Moesz zrobi, co chcesz ze swoimi rzeczami, gospodarzu powiedzia ale czy mog najpierw wzi sobie nowy paszcz i tunik? Chtnie bym te co wzi dla dzieci i ony. Rb, jak uwaasz, i wy take bierzcie, na

co macie ochot. Szymon koysa si do przodu i tyu, woywszy rce midzy kolana. Ograbcie mnie do nitki i wecie wszystko, czego si w yciu dorobiem. cignijcie ze mnie i ten dziurawy paszcz, jeli tylko komu si przyda. Nie popadaj w skrajno, Szymonie powiedzia zmieszany Zacheusz. Zdrowy umiar jest potrzebny zarwno przy dawaniu, jak i braniu. Ale w ogle postpujesz susznie, bo Jezus powiedzia: Cokolwiek uczynicie najmniejszemu z braci moich, mnie to uczynicie." To jest ta droga. Nagle wystraszy si, zerwa na rwne nogi i krzykn: A co z moim osiokiem, ktrego przywizaem przy bramie?! Na ulicy peno ebrakw. Ktry mg w zamieszaniu odwiza go i zabra ze sob. Ucich nagle, znowu usiad i po chwili zastanowienia rzek: A niech tam, w sprawach Krlestwa nie chc by gorszy od ciebie, Szymonie. Jeli kto ukrad osioka, to widocznie bardziej go potrzebuje ni ja, nie myl goni go i oskara. Niech mu si dobrze chowa.Szymon dugo pojkiwa i dra jak w febrze, ale potem zacz si umiecha i stwierdzi: To wszystko bardzo le na mnie wpywa. Czuj si tak, jakby moje ciao po kawaku szarpano kleszczami, gdy sysz* jak rozzuchwaleni ebracy zajadaj mlaszczc i kcc si o najlepsze kski. Domylam si, e w swej chciwoci depcz chleb i kopi solone ryby. Zapewne z tym si trzeba pogodzi, skoro tak by musi. Czy sdzisz spytaem zdumiony e to on, kiedy znikn z twojego domu, ukaza si jakiemu ebrakowi i eby ci wyprbowa, powiedzia mu, e urzdzie dzi uczt dla nich? Myl, co chc ofukn mnie zdenerwowany Szymon. Ale jeli on sobie arty ze mnie stroi, to i ja poartuj. Zobaczymy, kto bdzie si mia ostatni.Poszed na podwrze, a my za nim. Zobaczylimy, e ebracy przyzwoicie siedz w kucki na ziemi i rozdzielaj midzy sob jedzenie. Nie wykcali si, ale przeciwnie, podawali innym najlepsze kski, zupenie jakby naprawd byli gomi zaproszonymi na uczt. lepcom kroili jedzenie na mae kawaki, a tym, ktrzy nie mogli sign do naczynia, podsuwali je bliej. Eleazar szed krugankiem, niosc w objciach stert wenianych okry i lnianej odziey. Znad arzcych si wgli paleniska unosi si zapach pieczeni, sudzy za cigle piekli nowe jczmienne i pszenne chleby i przyprawione kminkiem racuchy. Str przy wejciu paka, a grecki nauczyciel uciek na dach i nie chcia zej na d.Rado ebrakw i zachowanie przez nich naleytego porzdku do tego stopnia zdenerwowao gospodarza, e krzykn na cay gos: Jedzcie i pijcie, a wam bd brzuchy pkay, a co zostanie, zabierzcie do swoich domw! Ale pamitajcie, e ja, Szymon Cyrenejczyk, nie daem wam ani okruszka! Gospodarzem tej uczty jest Jezus Nazarejski, ukrzyowany przez nasz rad. Niechaj wic Jezus pobogosawi wasze jedzenie, abycie spoywali je dla ycia, a nie dla mierci. Sam nie jestem w stanie bogosawi, bo gorycz ci przelewa si w moim gardle.ebracy sdzili, e z nich drwi; bacznie mu si przygldali, kilku prbowao si rozemia. To jeszcze bardziej rozgniewao Szymona Cyrenejczyka, wic krzykn goniej: Jezus Nazarejski, syn Boga, czstuje was tym dobrem, bo zmartwychwsta, a jego Krlestwo jest wrd nas tak dugo, jak dugo on bdzie midzy nami, przychodzc i wychodzc, kiedy zechce, rwnie przez zamknite drzwi.ebracy przelkli si i spogldali jeden na drugiego. Bardziej zuchwali miali si na gos i zaczli wykrzykiwa: Bogosawiony jeste, Szymonie Cyrenejczyku, wrd mw Izraela! Ale czemu gocisz nas tylko kwanym winem, podczas kiedy sam, wnioskujc po twojej mowie, popijasz z twoimi szanownymi gomi sodkie?!Szymon Cyrenejczyk, ktry omal nie pk ze zoci, zawoa sub i rozkaza: Otwrzcie mae dzbany i zmieszajcie z winem z duych stgwi, aby si napili i uwierzyli, e Jezus Nazarejski, syn Boga, czyni cuda nawet po mierci.Sudzy uczynili, jak im przykaza, a chcc ratowa to, co jeszcze zostao, zaczli sami pi na wycigi z ebrakami; pi te Eleazar. Szymon za przynis flakon z drogim nardem, rozbi szyjk naczynia i zawoa: Denerwuj mnie muchy w waszych ropiejcych oczach i ranach i ten smrd waszego brudu i gnoju! Zbyt dobrze znam ten odr. Natrzyjcie tym pachnidem twarze i wosy, a nawet ksita

bd wam zazdroci zapachu.Rzeczywicie, kiedy otworzy mae naczynie, cudowna wo rozesza si po caym dziedzicu. Chodzi po podwrku i smarowa t maci wosy ebrakw i w ogle zachowywa si tak, jakby straci rozum, bo chwilami mia si i chichota, to znowu bluzga straszliwymi przeklestwami. W pewnej chwili podszed do arocznie jedzcego chopca, upuci naczynie z wonnoci, upad przed malcem na kolana i rozkaza spokojnym gosem, aby przyniesiono mu gsty grzebie, bo chce wy czesa temu dziecku wszy.I naprawd wyczesywa i zabija wszy ze zlepionych wosw dziecka, a robi to tak umiejtnie, jakby cae ycie wykonywa t ohydn prac. Gow dziecka pokryway strupy po ukszeniach insektw i may paka, ale tak bardzo spieszy si, aby si naje do syta, e nie wyrywa si ani nie ucieka.ebracy byli ju mocno przestraszeni i szeptali jeden do drugiego: Szymon Cyrenejczyk straci rozum przez Jezusa Nazarejskiego. To zrozumiae, bo przecie Rzymianie okropnie go zhabili, zmuszajc do niesienia krzya bluniercy. Szybko jedzmy i pijmy, zabierzmy, co nam daje, i uciekajmy, eby nie zacz nam odbiera tego, co podarowa. Ju nie raz zdarzao si, e pijany bogacz wpuszcza na swoj uczt nie zaproszonych ebrakw, ale na kocu zwykle rozgniewany zmusza ich, aby wyrzygali z siebie, co zjedli i wypili. A wic spieszmy si. Patrzyli na Szymona Cyrenejczyka ze strachem, lecz ten w takim skupieniu czyci gow dziecka, e nie sysza ich szeptw. Gdy skoczy wyczesywanie, zaprowadzi chopca do basenu porodku atrium, zerwa z niego achmany i wyszorowa caego, nie zwaajc na jego piski. Resztkami nardu natar gow, piersi i stopy dziecka i dal mu najlepszy paszcz i czerwone buciki swoich synw, mwic: Teraz piknie pachniesz i jeste ubrany jak syn ksicia. Niech mnie, jeli ten chopiec nie nadaje si teraz do jego Krlestwa.ebracy chwytali odzienie, ktre im rozdziela Eleazar, i powoli przesuwali si w stron bramy, czatujc na okazj, by wyrwa dziecko z rk Szymona Cyrenejczyka. Ten za zorientowa si w ich zamiarach i wrzasn: Gocie zaproszeni przez Jezusa, jeszcze nie odchodcie! Kady z was dostanie od niego podarek!Wzi mnie i Zacheusza, abymy mu pomogli otworzy liczne zamki obitej elaznymi obrczami skrzyni. Wyj z niej skrzan sakiewk, biegiem wrci na podwrze, zerwa piecz i zacz wciska do wycignitych rk srebrne monety. Kilku ebrakom da drachm, innym po cztery, a niektrzy dostali po dziesi drachm, rozdawa bowiem pienidze na chybi trafi, nie baczc, kto ile dosta. Czemu tamten dosta tak duo, a mnie dae tak mao? skamlali ebracy. To wina Jezusa Nazarejskiego odpowiada Szymon. On bierze, czego nie zgromadzi, i zbiera, czego sam nie posia. I doda jeszcze monet tym, ktrym da najwicej. Kiedy zacz zabiera pienidze tym, ktrym da najmniejsze srebrne monety, ebracy doszli do wniosku, e najwyszy czas bra nogi za pas, i uciekli, zabierajc ze sob dziecko.Szymon Cyrenejczyk otar pot z czoa, zdumiony potrzsn sakiewk i rzek: Co takiego nigdy mi si przedtem nie zdarzyo. Czy to znak czy rada? Sakiewka jest tylko do poowy oprniona, chocia zdawao mi si, e rozdzieliem wszystkie pienidze. Schowaj sakiewk z powrotem do skrzyni powiedziaem. Potem uczesz brod, eby sam wszy nie dosta, i ka subie posprzta resztki. Nie wiem, czy twoje zachowanie przed chwil byo gupot czy sprytem, w kadym razie jestem pewien, e ebracy wyszli zadowoleni i na pewno przez dugi czas bdziesz mia spokj, bo nie bd ci nachodzi.Zacheusz siedzia obok Eleazara na skraju duej stgwi, w ktrej mieszano wino, mia si wesoo i woa do mnie: Chod, Rzymianinie, we kubek i zaczerpnij wina. Jest go jeszcze sporo na dnie i nie wypada, aby tak dobry napitek sta i kis. Pi wino i woa: Niech bdzie bogosawiona latorol winna, dana nam w imi tego, ktry umar i zmartwychwsta, aby przygotowa Krlestwo dla nas wszystkich. Na wasne oczy widzielimy go my wszyscy trzej. Ty, Eleazarze, widziae tylko jego lady na kamiennej posadzce, ale musisz uwierzy nam, ktrzy jestemy godniejsi od ciebie prostego rolnika i pastucha. Tkliwie obj ramieniem szyj Eleazara, pocaowa go i tumaczy: Nie martw

si, jestem godniejszy od ciebie tylko tutaj, na tym. wiecie. W jego Krlestwie by moe staniesz przed nami. On sam zapewnia, e tam pierwsi bd ostatnimi, a ostatni pierwszymi. Wszyscy zachowujecie si jak pijani, a najbardziej mj pan, Szymon! woa Eleazar, usiujc wyrwa si z obj Zacheusza. Ja za jestem zadowolony, bo otrzymaem nowe szaty i rozdzieliem tak duo, i to drogich rzeczy, midzy tych, ktrzy niczego nie maj. Na pewno wino uderzyo mi do gowy, bo nie jestem do niego przyzwyczajony. Pokj wam powiedzia Szymon Cyrenejczyk, ciskajc oburcz gow. Jestem bardzo zmczony i id spa. Przez wiele nocy oka nie zmruyem, tylko czuwaem i denerwowaem si przez Jezusa Nazarejskiego. Teraz odnalazem spokj i wydaje mi si, e bd mg spa przez cay szabat.Niepewnym krokiem ruszy do swego pokoju. Zacheusz i ja nie poszlimy za nim, obydwaj bowiem zrozumielimy, e sen najlepiej mu zrobi. On za przypomnia sobie o obowizkach gospodarza, z rozczochran czupryn wyjrza zza drzwi, mrugn do nas i rzek: Mam nadziej, e to wszystko byo tylko zym snem. Przekonam si o tym, jeli po obudzeniu was nie zobacz. Ale, Zacheuszu z mego snu, jeli chcesz, przenocuj w ssiednim pokoju. Ty, Eleazarze, wypij si i wytrzewiej, a zanim trzecia gwiazda zabynie na niebie, id do domu witowa szabat. Tobie, Rzymianinie, zupenie nie wiem, co powiedzie, bo na pewno jeste zjaw senn i ju ci wicej nie spotkam.Eleazar usucha go, poszed w cie kruganka, pooy si na ziemi i z gow nakry paszczem. Zacheusz i ja zostalimy we dwch i bacznie na siebie spogldalimy. Jego twarz w moich oczach nie bya ju odstrczajcym obliczem kara; oczy mu byszczay, a pdiczki zaczerwieniy si od wina w zupenie ludzki sposb. Spyta mnie, czy wiem co o wyborze apostow, uczniw Jezusa. Powiedziaem, co mi byo wiadomo od Marii Magdaleny, mwiem take o objawieniu si Jezusa kilku uczniom w duej sali, mimo e drzwi byy zamknite.Przyznaem si te, e spotkaem Tomasza i Jana, ale e mi nie zaufali i nie chcieli ze mn szczerze mwi. W kocu rzekem: Moje serce ponie. Nawet jeli pjd i opowiem im, nie uwierz mi, ale jeli ty pjdziesz i opowiesz^ co nam si przytrafio, moe uwierz, bo ci znaj. I moe wwczas nam zaufaj i powierz swoj tajemnic, bo na pewno wicej ni my wiedz o jego misterium, chocia nie chc innym tego wyjawi. Pjd i wezm ich w obroty rzek z przekonaniem Zacheusz. Przynajmniej jeden z nich, Mateusz, ufa mi, poniewa sam niegdy by celnikiem. Rozumiemy si doskonale. By moe wstawi si te u innych w mojej sprawie.Opisaem wygld izby, w ktrej spotkaem Tomasza i Jana. Zacheusz powiedzia, e mniej wicej wie, o ktrym domu mwi i kto jest jego wacicielem, chocia nie chcia wyjawi mi jego nazwiska. Zachca, pewny swego: Id w pokoju do siebie i czekaj na zaproszenie, a ja przygotuj ci drog.Tak rozstalimy si i wrciem do mego domu, dziwic si bardzo temu wszystkiemu, co mnie spotkao u Szymona Cyrenejczyka.LIST SIDMY

Marek do

Tulii.W dalszym cigu pisz do Ciebie, Tulio, jakbym wysya Ci pozdrowienia. Na Rodos
mj dobry nauczyciel nauczy mnie rozumie, jak zawodna jest ludzka pami i jak szybko wydarzenia rozpraszaj si w umyle, plcz jedne z drugimi, a ich kolejno ulega przemieszaniu. Nawet ci, ktrzy uczestniczyli w tych samych wydarzeniach, pamitaj je rnie i rnie o nich wiadcz, kady zgodnie ze swoim wraeniem. Pisz po to, abym pamita, w jaki sposb i w jakim porzdku chronologicznym przebiegao wszystko, co tu przeywam.Swoje pisanie rozpoczem w wigili szabatu, kiedy oskot zamykanych drzwi wityni roznis si nad miastem a po odlege doliny. Siedziaem w domu i pisaem take przez cay szabat, poniewa ydzi ycz sobie, aby cudzoziemcy szanowali ich wita i nie biegali wtedy po ulicach. Oni sami, ubrani w odwitne szaty, udaj si do wityni, aby si modli i wysucha gono czytanego Pisma; musz przestrzega okrelonej prawem liczby krokw, ktre wolno im

przemierzy w dniu szabatu. W wityni kapani dokonuj podwjnych ofiar, ale powiedziano mi, e nie jest to traktowane jako naruszenie szabatu.Przed zachodem soca, kiedy jeszcze trwao wito, odwiedzi mnie Adenabar. By bez hemu, a ubra si w syryjski paszcz, aby nie wzbudza zainteresowania na ulicy. Smutno ziewn i rzek: * Co dobrego sycha u ciebie, jak yjesz i czy jeste zdrw? Bo przez wiele dni o tobie nie syszaem. Strasznie nudno jest w ydowski szabat, nie wolno nam nawet pomaszerowa na wiczenia do cyrku, eby stukotem butw nie obrazi ydw. Poczstuj mnie ykiem wina.W twierdzy Antonia w dzie szabatu wino zamknite jest na klucz, eby legionici nie spdzali wolnego dnia na bijatykach ani nie wyszli pijani do miasta i nie dranili ydw, pokazujc im wiskie uszy.Mj syryjski gospodarz bardzo si o mnie martwi. Aeby mnie uspokoi i zapewni mi dobry humor, przynis do mojego pokoju dzban galilejskiego wina, ktre wychwala jako najzdrowsze ze wszystkich win. Jego zdaniem nie uderza ono zbytnio do gowy ani nie powoduje blu odka. Mwi te, e nie wymaga mieszania go z ywic, bo dobrze si trzyma pod warunkiem, e zostanie wypite, zanim zdy skwanie. Adenabar chtnie si go napi, otar usta, dokadnie mi si przyjrza i stwierdzi: Ale zmieni wygld! Ju nieatwo ci odrni od zgreczonego yda. Zapucie brod, palce masz poplamione atramentem, a w oczach wyraz, jakiego nie lubi. Co ci gnbi? Mam nadziej, e nie zamci ci w gowie ten ydowski Bg bez oblicza, co czsto zdarza si obcokrajowcom. Przyjedaj tacy obejrze wityni, a potem zaczynaj rozmyla nad sprawami, ktre nie mieszcz si w normalnej czaszce. Tylko ydowska gowa jest w stanie to wytrzyma, bo od dziecka wychowuj ich, aby rozumieli swojego Boga. Kiedy ich chopak koczy dwanacie lat, jest ju zahartowanym wyznawc Boga, sam moe bogosawi pokarmy i nie potrzebuje pomocy rodzicw, by si modli. Adenabarze, mj przyjacielu powiedziaem. Razem widzielimy i przeyli niejedno. Dlatego przyznam si, e istotnie gow mam zmcon i nie wstydz si tego. Zwracaj si do mnie rzymskim imieniem przerwa mi bo duchem czuj si bardziej ni kiedykolwiek Rzymianinem. Po acinie nazywam si Petroniusz. Tym imieniem kwituj u kwestora legionu pensj, a gdy otrzymuj rozkazy na pimie, ono wanie figuruje na tabliczkach. Wiedz, e mam szans otrzyma dowdztwo caej kohorty i przenie si do Galii czy Hiszpanii, a moe nawet do samego Rzymu. Dlatego staram si doskonali znajomo aciny i przyzwyczaja do rzymskiego imienia.I dalej badawczo mi si przyglda, jakby oceniajc, jak bardzo zajt mam gow i ile mona mi wyzna. Dla mnie jeste Adenabarem. Nie gardz tob z racji syryjskiego pochodzenia. Nie czuj te antypatii do ydw, tylko staram si wyjani ich zwyczaje i wierzenia. Dziwi si, e nie wysyaj ci do suby wartowniczej gdzie na pustyni albo pod partyjskie strzay. Szybciej straciby dusz i twoje informacje nikomu by nie mogy zaszkodzi. Co ty bredzisz o jakich informacjach? Albo ci si w gowie zupenie pomieszao, albo ju od rana obcigae to dobre wino wyrzeka przyjanie. Masz racj o tyle, e uwaam si teraz za czowieka znacznie waniejszego ni dawniej. Tylko nie wspominaj mi o pustyni, bo ona olepia i sprowadza na czowieka omamy, a jazda na wielbdzie powoduje morsk chorob. yj tam take odziani w kole skry mczyni, ktrzy strasz wartownikw: rzucaj na ziemi kij, ktry skrca si jak mija. Zanimbym si znalaz w subie wartowniczej na pustyni, rozwaybym dokadnie pewne sprawy, o ktrych si nie myli w cywilizowanym wiecie. Patrzc na mnie badawczo spyta z chytrym umieszkiem: Chyba syszae, e Jeruzalem zmienio si w paskudne miejsce dla rozumnych ludzi? Pamitasz to trzsienie ziemi o wicie? Obecnie twierdzi si, e niektre groby wtedy si otwary. wici nieboszczycy wyszli z nich i objawili si wielu ydom. Wiem tylko o jednym, ktry powsta z martwych. Ty takeo nim wiesz. Kusz ci awansami i przeniesieniem do lepszych garnizonw, eby sowa o nim nie pisn. Przecie setnika nie mona tak po prostu zmusi do milczenia jak zwykego legionist. W ogle nie wiem, o czym mwisz. Adenabar patrzy na mnie obudnie. Ale czy pamitasz

legionist imieniem Longinus? Jego wcznia staa si jaka dziwna, nie moe ni prawidowo rzuca na wiczeniach. Zrania go w nog, a kiedy ciska w worek siana, wylizna mu si z rk i o mao mnie nie przebia, cho staem z tyu za nim. Ale wcznia jest dobra, natomiast Longinus jest do niczego. Na prb sam rzuciem wczni, eby da dobry przykad, bo nikt inny nie zgodzi si wzi jej do rki. Bez puda trafiem w worek siana z odlegoci czterdziestu krokw. Longinus te osiga dobre wyniki, ale tylko wtedy, kiedy rzuca innymi wczniami. Czy mwisz o wczni, ktr Longinus przebi bok syna Boego? Przesta o tym czowieku mwi jako o synu Boym! Adenabar otrzsn si, jakby strca z siebie robaki. To sowo dziaa mi na nerwy. Jeszcze ci powiem, e kat legionu ma sparaliowane roe do tego stopnia, e nawet rzgi nie dwignie. Z wielkim trudem, pomagajc sobie drug rk, moe podnie jedzenie do ust. Lekarz z fortecy Antonia nie widzi w rce Longinusa nic nienormalnego i podejrzewa, e pacjent symuluje, eby wczeniej dosta swj kawaek ziemi i wie wygodne ycie weterana. Do dwudziestu Jat suby brakuje mu ju tylko dwu. Wychostano go, bo dowiadczenie wojskowej wiedzy medycznej mwi, e chosta jest wietnym lekarstwem na liczne dolegliwoci, ktrych przyczyn trudno dociec. Jak na starego legionist przystao, dzielnie znis chost, trzymajc w zbach kawaek skry, a mimo to wadzy w rku nie odzyska. Przypuszczam, e jego chorob okrela si jako reumatyzm. To zawodowa choroba onierzy. Nas, oficerw, nka ona jeszcze bardziej ni szeregowych, bo w czasie suby garnizonowej mamy wygodne kwatery, ale od czasu do czasu musimy spa na goej ziemi, w zimnie i wilgoci. Nie przypominam sobie cign w zamyleniu aby Nazarejczyk przekl kogo z nas. Przeciwnie, woa z krzya do swojego ojca i prosi, aby nam wybaczy, poniewa, jak mwi, nie wiemy, co czynimy. Pamitam, jak pomylaem wwczas, e bredzi. Przecie jego ojca nie byo wrd patrzcych. Nie rozumiem, co ma do rzeczy Longinus i kat legionowy? powiedziaem zniecierpliwiony. Myl, e ich wystraszy Nazarejczyk. To nie by zwyky czowiek. A od kiedy jeszcze ludzie dowiedzieli si, e wsta z grobu, tym bardziej si przerazili, bo w trakcie swego monotonnego ywota onierz wierzy w kad pogosk. Im pogoska jest bardziej pozbawiona sensu, tym atwiej w ni uwierzy. Pniej ju nie trzeba duo. Wystarczy, aby ciemn noc spada z hukiem tarcza ze ciany albo stary dzban z olejem sam si rozlecia i zawarto rozlaa na podog, a ju cay garnizon zrywa si na rwne nogi i bogw wzywa na pomoc. Podobno takie same problemy maj ydzi w miecie. Nikt ju nie way si spa samotnie. Dzieci budz si w rodku nocy i opowiadaj, e kto obcy nachyla si nad pociel i rk dotyka ich twarzy. Inni znw twierdz, e w nocy gorce krople kapi im na policzki, ale kiedy zapalaj lamp, nie ma niczego. Podobno czonkowie rady cigle obmywaj rce. Ledwo raz obmyj, ju zaczynaj od nowa. Dokonuj te przernych rytuaw oczyszczajcych, zgodnie z najsrosz liter Prawa. Postpuj tak nawet saduceusze, ktrzy nie s przesadnie pedantyczni. Ale mnie nic zego si nie stao. Nawet ze sny mnie nie trapi. A co z tob? Ze mn? powtrzyem. Ja szukam drogi.Adenabar dziwnie na mnie spojrza. Zdy obcign ju p dzbana wina i nawet nie pofatygowa si rozcieczy go wod, a mimo to nie wida byo, eby mia w czubie. Powiadaj rzek e drg jest wiele i wiele prowadzi na manowce. Jake ty, obywatelu Rzymu, chcesz znale drog, skoro sami ydzi jej nie znaj? Boj si, e zamkn przed tob bram i utkniesz w niej nosem. Tylko mi nie mw krzyknem bardzo zdziwiony jego sowami e znasz cichych i te szukasz drogi! Ale dae si zapa! wrzasn. Potem parskn miechem na cay gos, rk klepn kolano i doda: Nie myl, e nie wiem, co w ostatnich dniach wyprawiae. Mam w miecie wicej przyjaci ni ty. I znowu zmieni ton, wyjaniajc: Sdz, e Rzymianie popeniaj kardynalny bd, latami trzymajc cigle ten sam legion w jednej prowincji. Ma to wprawdzie swoje dobre strony. onierze poznaj kraj, w ktrym maj utrzymywa porzdek, a krajowcy zaprzyjaniaj si z

legionistami i ucz ich swych zwyczajw. Po dwudziestu latach suby legionista dostaje dziak ziemi, zawiera maestwo z miejscow kobiet i uczy otoczenie zwyczajw rzymskich. Ale ani w Judei, ani tym bardziej w Jeruzalem nic takiego nie ma miejsca. Im duej obcokrajowiec tutaj yje, tym bardziej albo si boi ydowskiego Boga, albo nienawidzi ydw. Moesz mi wierzy albo nie, ale nawet w gronie rzymskich oficerw, szczeglnie w maych garnizonach, s tacy, ktrzy po cichu przeszli na wiar ydowsk i dali si obrzeza. No, ja do nich nie nale. Zdobyem informacje o ydach rnych sekt nie dla celw szpiegowskich, a eby lepiej ich zrozumie. Za nic nie chciabym si dosta do krlestwa ich przeraajcego Boga. Przecie tam, pod krzyem, sam uznae go za syna Boego przypomniaem. Osobicie bye ze mn w grobie i na wasne oczy widziae nie naruszony caun po jego zmartwychwstaniu. Prawd mwisz przyzna Adenabar. Nagle cisn glinian czark na podog, zerwa si na rwne nogi i krzykn z twarz cignit gniewem: Niech bdzie przeklty ten ydowski krl, przeklte cae miasto czarw i przeklta witynia, w ktrej nie ma nawet obrazu ich Boga, bym mg go posieka na kawaki! Do czego to podobne, eby nie mona byo umierci jednego czowieka! Dawniej te krzyowano niewinnych, ale oni nie wstawali, eby straszy. Nazarejczyk obraca mi wniwecz dyscyplin wojskow!W wityni zagray trby. ydzi zaczli czyta wieczorne modlitwy. Przez cienk ciank mego pokoju syszelimy trzask zamykanej bramy. Szabat ydowski si zakoczy. Instynktownie obydwaj odetchnlimy. Adenabar poprosi o wybaczenie, e w gniewie rozbi glinian czark do wina, i rzek: Jestem wcieky, bo jako setnik powinienem by mdrzejszy od moich onierzy. Ale te jestem zabobonny i niedouczony i dlatego wcznia Longinusa i rce kata nie daj mi spokoju. Budz si w nocy i nadsuchuj niewidzialnych krokw. Porad mi, skoro potajemnie zbierasz informacje, jak mog si uwolni od tych ydowskich czarw? Co ci jest, Adenabarze? Czy przyznajesz, e jeste czowiekiem grzesznym? O jakie grzechy ci chodzi? patrzy na mnie zdziwiony. Zawsze przestrzegaem dyscypliny wojskowej, regulaminu i otrzymanych rozkazw tak dobrze, jak tylko umiaem. Oczywicie kady ma jakie grzeszki na sumieniu, ale sdz, e nie jestem gorszym od innych onierzem i oficerem. Teraz, kiedy dowiedziaem si o ewentualnym awansie, uwaam, e dobrze na niego zasuyem dugoletni sub. Niech bdzie, jak mwisz. Ale jeli tak jest, to jakie sprawy moe mie do ciebie Jezus Nazarejski? Syszaem, e nie przyszed szuka wspaniaych, ale grzesznych. Moesz si uwolni tylko mwic: Synu Boy, bd miociw mnie grzesznemu". atwiej bym uwierzy w ydowski rytua oczyszczenia oceni Adenabar. Mylaem, e powinienem raczej si obmy, pali na wietrze kolorowe nitki i temu podobne. Sdz, e jeste w wielkim bdzie co do Jezusa Nazarejskiego. Nie przyszed szuka niczego innego oprcz wybranego narodu, jak to oni mwi: dzieci Abrahama. Zobaczye na wasne oczy, jak mu si powiodo. Ja osobicie tylko wykonywaem otrzymane rozkazy, wic nie ponosz odpowiedzialnoci za jego mier. Nie byoby porzdku na wiecie, nawet wojen nie mona by prowadzi, gdyby onierz zacz wedug wasnego rozumu osdza rozkazy, ktre otrzymuje. A czy pewien rzymski dowdca, zapomniaem jego nazwiska, nie poleci ci wasnego syna, kiedy ten, wbrew rozkazowi, przed czasem rzuci si ze swoj druyn do ataku? Odnis wprawdzie wspaniae zwycistwo, ale naruszy dyscyplin wojskow! Tak nas przynajmniej uczono. Odniosem wraenie powiedziaem e Nazarejczyk sam chcia, aby z jakiego jeszcze dla nas niezrozumiaego powodu wszystko przebiegao wanie tak, jak si wydarzyo. Wkrtce to pojmiemy, bo jego Krlestwo wci trwa tu, na ziemi. Sdz, e wanie dlatego pancerze spadaj ze cian w twierdzy Antonia, a ciebie budz w nocy niewidzialne kroki. To sygna, e on czego od nas, od Rzymian, oczekuje. Nie musisz si ba. On sam naucza, e zem nie odpowiada si na zo. Jeli kto uderzy ci w twarz, nadstaw mu drugi policzek i zmie swoje obyczaje na takie, ktre s przeciwne zdrowemu rozsdkowi. Opowiadali mi to i owo o

jego naukach. Adenabara wcale nie zdziwiy moje sowa. Dlatego uwaam, e jest niegrony, i nie boj si go spotka, jeli faktycznie kry po miecie. Chocia... chyba wosy stanyby mi dba na gowie, gdyby nagle si zjawi i przemwi do mnie. Ale on nie objawia si nie obrzezanym, tak mnie zapewniano, tylko swoim uczniom i niewiastom, ktre mu towarzyszyy z Galilei.Tak mnie zachci swoimi podstpnymi sowami, e zapomniaem o ostronoci i opowiedziaem o dziwnej postaci w domu Szymona Cyrenejczyka i o tym, jak rano po zmartwychwstaniu zobaczyem Jezusa pod postaci ogrodnika. Adenabar z politowaniem potrzsn gow i powiedzia: Przypuszczam, e pdzie w Aleksandrii hulaszcze ycie i na pewno czytae wicej, ni moe znie gowa. Tutejszy klimat ci nie suy. Najrozsdniej by zrobi, gdyby niezwocznie std wyjecha. Na szczcie jestem twoim przyjacielem i nie wydam ci, jeli tylko obiecasz, e si uspokoisz i wemiesz w gar. Wystarczy, e podejrzewano mnie o donoszenie Rzymianom! krzyknem zdenerwowany. Nie zmuszaj mnie, bym doszed do wniosku, e wysano ci do mnie z oficjalnym ostrzeeniem, abym si nie miesza do spraw ydowskich. Gwoli uczciwoci wyznam, e dowdca twierdzy prosi mnie, ebym zobaczy, co u ciebie sycha, bo w adnym razie nie yczy sobie, aby przyjaciel prokonsula zosta zamieszany w jakie incydenty. Adenabar unika mojego wzroku i zmieszany tar rce midzy kolanami. Sdz te, e z uwagi na panujc w miecie niespokojn atmosfer, chciaby wiedzie, czy co istotnego udao ci si ustali, jeli idzie o ydowskie knowania przeciwko porzdkowi i spokojowi. On nie moe sobie pozwoli na szpiegowanie ciebie, poniewa jeste obywatelem rzymskim i masz rekomendacj z tak wysokiego szczebla, e nawet nie omiel si gono tego powiedzie. Nie mam zamiaru przekazywa dalej, co mi powiedziae jako przyjacielowi. Najwyej wspomn, e jeste podniecony i rozgorczkowany, jak w tych dniach wielu si przydarzyo. Ale o widzeniach i zjawach bd trzyma jzyk za zbami. Dowdca jest surowym czowiekiem i w co takiego nie uwierzy. Tylko bym siebie wystawi na pomiewisko i narazi na szwank obiecany awans. Otar twarz, spojrza w sufit i doda: Ju mylaem, e sufit przecieka, bo czuem, e kilka kropli spado mi na twarz. To tanie wino galilejskie jest chyba mocniejsze, ni mylaem. Zawrzyjmy umow: pogd mnie z Nazarejczykiem, jeli uda ci si go zapa i jeli ci posucha. Chyba rozumiesz, e oficerowi rzymskiemu nie wypada za nim biega, a chciabym mie od niego spokj.Gwatownie zacz si drapa. Rozejrza si dookoa i zdziwiony powiedzia: Tutaj chyba nie ma robactwa? Nigdy bym nie poleci ci tego mieszkania, gdybym wiedzia, e insekty zaczn mi azi po skrze, gdy tylko na chwil usid.Ora paznokciami cae ciao. Ja te poczuem wierzbienie, jakby wszystkie wosy na skrze mi si zjeyy. Dreszcz mnie przeszed. W tym pokoju nie ma robactwa, to bardzo czyste mieszkanie powiedziaem. Zdaje si, e kto do nas idzie. Jeli tak, nie bd ci przeszkadza i zabieram si std szybko wsta i owin si paszczem. Obgadalimy, co byo do obgadania, a wino te si koczy.Ale nie zdy uciec, bo usyszelimy na dole gos mego gospodarza i zaraz potem na schodach zaskrzypiay kroki. Adenabar usun si pod cian i podnis do jakby w obronie. Do pokoju wpad Zacheusz, cigncy za sob mczyzn owinitego paszczem, ktrym tak szczelnie okrywa gow, e nie mogem zobaczy jego twarzy. Pokj tobie, Zacheuszu! Jak widzisz, siedz w domu i czekam na wiadomo od ciebie. Pokj rwnie tobie, Rzymianinie pozdrowi mnie Zacheusz niezbyt przychylnie. Wygldao na to, e cakiem zapomnia, jak podchmielony winem Szymona Cyrenejczyka obejmowa mnie za szyj i caowa. Mczyzna, ktrego przyprowadzi, cofn si ujrzawszy Adenabara i zapyta: Kto to jest?Mj syryjski gospodarz, ktry grzecznie przyprowadzi goci a do pokoju, powiedzia od progu: To setnik z fortecy Antonia i mj dobry przyjaciel. Nie ma si co go obawia. On rozumie ydw i nie streficie si od niego bardziej ni ode mnie lub mego domu, skoro ju tu weszlicie. Wic jednak chytrze wcigne mnie w puapk. Ty gorszy od

judy Iskarioty! zawoa obcy. Trzepn w ucho Zacheusza i odwrci si, eby uciec, ale ja zabiegem od przodu, mocno zapaem go za rce i przytrzymaem, bo moim zdaniem le zrobi, e tak zoliwie uderzy uomnego.Zacheusz pociera twarz, ze strachem spoglda na mnie i Adenabara i zapewnia: Gdybym wiedzia, nigdy bym ci tu nie przyprowadzi. Rzymianin jest przebieglejszy, ni mylaem. Uderz mnie z drugiej strony. Zasuyem na to.Adenabar przyjrza si Zacheuszowi i jego towarzyszowi i rzuci twardo: Wydaje mi si, ydzie, e znam twoj otrowsk gb. Inaczej tak by si nie wystraszy na widok rzymskiego setnika. Czyby by kompanem tego ydowskiego krla, ktregomy ukrzyowali? Mwisz te jak Galilejczyk. Nie, nie, mylisz si, panie setniku przestraszony Zacheusz zaklina si w obronie swego towarzysza To celnik i poborca podatkowy jak ja. Obydwaj jestemy gorcymi przyjacimi Rzymian, jak wszyscy pokj i porzdek miujcy synowie Izraela. Nie zbieraj wicej grzechw na swoje sumienie, Zacheuszu surowym gosem rzek obcy. aden z nas nie jest przyjacielem Rzymian. To prawda, jestem byym celnikiem, ale aowaem swoich czynw i ten grzech zosta mi odpuszczony. Pokj tobie powiedziaem. Szybko puciem jego rk i masowaem j zakopotany, bo pieka mnie, jakbym si oparzy. Myl, e wiem, kim jeste. Nie bj si setnika, on nie chce twojej krzywdy. Przeciwnie, pragnie pojedna si z twoim panem, jeli to jest moliwe. Nie wstydz si imienia swego pana, bo kto jego si wyprze, tego on wyprze si w swoim Krlestwie obcy wyprostowa si, spojrza na mnie, potem na Adenabara. Jestem Mateusz, jeden z dwunastu, ktrych wybra. mier nie ma nade mn wadzy. On da mi ycie wieczne w swoim Krlestwie, a was, Rzymian, zrzuci w otcha. Tam bdzie pacz i zgrzytanie zbw.To byo dla mnie co nowego. Zdumiony krzyknem: Nie wiedziaem, e powiedzia tak ostre sowa! Ale pokj tobie i niech bdzie bogosawiona ta izba, skoro wyrazie zgod na przestpienie jej progu, apostole. Siadaj, i ty te, Zacheuszu, i opowiedz nam o swoim panie, bo paam chci usyszenia o nim czego wicej.Mateusz ostronie usiad, a Zacheusz w strachu prawie wcisn si w jego objcia; byy celnik zoliwie spoglda na Adenabara zwymyla mu: Twj legion z pewnoci otoczy dom w ciemnoci nocy. Nie podejrzewaem, e Rzymianie mog wymyli tak pod zasadzk. Mateuszu z Galilei powiedzia zdenerwowany Adenabar. Przesta caym zem obarcza Rzymian. Nawet prokonsul nie chcia skaza twojego nauczyciela. ydzi zmusili go do tego. Co do mnie, nie kc si ani z tob, ani z twoim krlem, i moesz std ucieka, dokd zechcesz, jeli uda ci si omin strae. Bo moe ydowska rada ma pretensje do ciebie, ale nie my, Rzymianie.Sdz, e Mateusz wyzby si strachu, gdy zrozumia, e jest u mnie bezpieczny i e nie czatujemy na jego dusz. Zwyczajem ydw zhardzia i rzek wyniosym tonem: Nie przyszedbym do ciebie, Rzymianinie, gdybym duo o tobie nie sysza. Nie znajc Prawa ani prorokw ty, goj, nie obrzezany cudzoziemiec, szukasz podobno drogi, wprowadzasz w bd niewiadome kobiety i szpiegujesz nas. Nie mog tego wyjani inaczej, jak tylko e jeste czowiekiem optanym albo magiem, ktry potrafi wprowadzi w bd nawet Jana. Zejd nam z drogi, id w swoj stron i nie mieszaj si do spraw, ktrych nie moesz zrozumie. Przyszedem ci powiedzie, eby wicej nie przeladowa zaniepokojonych niewiast.Te odpychajce sowa gboko mnie dotkny. Omal si z nim nie pokciem, przeszkodzio mi to, e musiaem patrze na niego. W jego twarzy, oczach i pomarszczonym czole dostrzegem ten nieokrelony wyraz, jaki wydawa si cech szczegln ucznia Jezusa, rnic go od wszystkich innych ludzi. To jasne, e zna i rozumia krla lepiej, ni ja kiedykolwiek bd mg zrozumie. Dlatego rzekem z pokor: Nie bd si z tob spiera. Sdziem tylko, e jego drogi otwieraj si dla wszystkich, ktrzy chc szuka w prostocie i pokorze serca. Miaem nadziej, e brama si przede mn otworzy, jeli bd gorliwie stuka. Wytumacz mi chocia, dlaczego objawi mi si w domu Szymona Cyrenejczyka?Zacheusz te patrzy proszco na Mateusza, ale oblicze apostoa skamieniao, gdy

odpar: Nasz pan przyby odszuka zbkanych Izraela. Dlatego zaprosi mnie, gdy siedziaem w komorze celnej w Kafarnaum. Natychmiast wstaem i podyem za nim. Dla niego rzuciem swj dom i towary, rodzin te zostawiem. Rwnie Zacheusz by zbkanym Izraelczykiem, a Szymon Cyrenejczyk jest czonkiem greckiej synagogi i nis jego krzy. Mog poj, e ukaza si tamtym dwm, ale nigdy nie uwierz, e objawi si nie obrzezanemu Rzymianinowi! Moe jeste magiem i czarownikiem i usiujesz zdoby od nas informacje dla jakich ciemnych celw. Moe jeste tym samym czowiekiem, o ktrym lepy ebrak rozpowiada, i kamie w chleb przemieni, uywajc bezprawnie imienia naszego Mistrza? W taki sam sposb zamcie w gowach Szymona Cyrenejczyka i Zacheusza, bo wszystko, co wydarzyo si w domu Szymona, przypomina magi, a nie Krlestwo. Tak, tak potwierdzi skwapliwie Zacheusz, kiwajc gow bylimy oszoomieni i pod silnym wraeniem wszystkiego, co usyszelimy. On wywoa w oczach Szymona Cyrenejczyka zjaw jego sugi Eleazara, cho tamten dopiero szed z pola do miasta, i nakoni Szymona, eby nas upi mocnym winem, a zupenie zgupielimy. Ju prdzej wierz tobie, Mateuszu, ktrego znam, ni Rzymianinowi. Odwrci si ku mnie i cign: Szymon Cyrenejczyk take zacz rozsdnie myle i nie chce wicej o tobie sysze, bo nie jeste zbkanym z Izraela. On ci le nie yczy, chocia swoimi czarami przyczynie mu duych strat majtkowych. Raczej przesta go nagabywa, bo rzeczywicie wielu jest ludzi wiodcych na manowce.Sdz, e Mateusz zrozumia moje przygnbienie i uszanowa pokor, gdy bez sowa sprzeciwu odwrciem gow, aby ukry zy. Wzruszony powiedzia: Zrozum nas, Rzymianinie. Nie wyszukuj zych motyww twego postpowania, tylko prbuj wszystko wyjani jak najlepiej. Moe nie jeste czarownikiem, moe to mocny bies ci drczy i kae ci powoywa si na imi naszego ukrzyowanego nauczyciela? Przecie nie znasz ani jego, ani tajemnicy jego Krlestwa. Przestrzegam ci, by tego nie czyni, bo tylko nam, apostoom przez niego samego wybranym, da wadz i moc uzdrawiania chorych i wypdzania szatana w jego imi. Przyznaj, e nie wytrzymalimy prby i wiemy, e przez nasz sabo utracilimy t moc, ale wiemy te, e kiedy j odzyskamy. Do tego czasu moemy tylko czuwajc i modlc si oczekiwa jego Krlestwa.Patrzy na mnie peen wyrzutu i podnis rk w moj stron. Odczuem jego moc, bo cho on sam negowa jej istnienie, siedzia daleko i nie dotkn mnie rk, odniosem wraenie, jakby mocno mnie przytrzyma. Odtrcajc ciebie mwi musz powoa si na sowa Mistrza. Ju z gry ostrzega nas mwic: Nie dawajcie psom tego, co wite". On nie przyszed, eby znie Prawo i proroctwa, ale eby je wypeni. Zabroni nam chodzi do miast pogaskich, nawet do Samarii. Jake wic moemy otworzy jego drog i prawd przed tob, Rzymianinie?!Nawet nie czuem obrazy, chocia rubasznym ydowskim zwyczajem nazwa psem mnie, obywatela Rzymu. Byem tak gboko przygnbiony, e powiedziaem: Mylaem, e mwi zupenie inaczej, ale musz ci wierzy, bo przecie powoa ci na swego apostoa. Niechaj wic w twoich oczach bd psem, ale i psa si trzyma w paskim domu, a pies sucha gosu swego pana i jest mu posuszny. Wasze wite Ksigi nie s mi, jak sdzisz, nie znane. Pozwl mi powoa si na tego krla Izraela, ktry powiedzia, i ywy pies jest lepszy od martwego lwa. Czy nie pozwolisz mi zaj bodaj miejsca ywego psa przed bram Krlestwa?Nie wierzc wasnym uszom Adenabar, ktry dotd milcza, zerwa si na rwne nogi, podnis dwa palce jak ostrze miecza i krzykn: Ty, obywatel rzymski, tak zgupiae, e dopraszasz si miejsca psa przed drzwiami ydowskiego krla? Naprawd jeste omamiony i przewrcio ci si we bie! Ta tajemna nauka zmartwychwstaego jest bardziej przeraajca, ni mylaem.Zacheusz ze strachem przywar do Mateusza, ale Adenabar nie odway si ich tkn. Przeciwnie, uspokoi si, przepraszajco unis otwart do i tumaczy: Jestem onierzem, setnikiem. Nie byem wrogiem twego pana, cho speniajc rozkaz czuwaem nad jego ukrzyowaniem. Pogd mnie z nim, a ja jestem gotw zwyczajem ydw

umy rce albo zniszczy star odzie, albo wydrapa przane ciasto ze szczelin podogi i w ogle zrobi wszystko, co tylko wymylisz, abym si oczyci. Nie chc by skcony z twoim panem ani nie zmierzam do jego krlestwa. Najchtniej pjd w pokoju swoj wasn drog.Mateusz wyranie ucieszy si, gdy zrozumia, e ani jemu, ani innym uczniom Jezusa ze strony Rzymian nic nie zagraa, przynajmniej gdyby to zaleao od Adenabara. Rzek: Pow edziano mi, e na krzyu wybaczy Rzymianom, poniewa nie wiedzielicie, co czynicie. Wprawdzie nie syszaem tych sw, ale mwi ci: id w pokoju. Tak, tak gorco przekonywa Adenabar pewnie, e nie wiedziaem, co robi. Nawet gdybym wiedzia, to jako onierz nie mgbym postpi inaczej. Twoje sowa przyniosy mi ulg i sdz, e i twj pan nie bdzie szuka ze mn zwady.Mateusz znowu odwrci si do mnie, przetar oczy i zmczony powiedzia: Nie wiem, co mam o tobie myle. Twoja pokora przemawia za tob i nie mwisz jak optany. Wznis arliwie rce i walczy w duchu sam ze sob, po czym stwierdzi: A jednak nie mog uzna ci za swojego brata, poniewa jeste poganinem i Rzymianinem i jesz trefne poywienie. Gdyby by bodaj prozelit! Frdzelki u twojego paszcza nie uczyni z ciebie dziecka Izraela. Masz racj potakiwa mu gorliwie Zacheusz, bijc si doni w zapadnit pier on nie jest zagubionym z Izraela, jak ja byem! Sam Jezus uzna mnie za dzieci Abrahama, a ten czowiek jest gojem. Jake moe si dosta na ono Abrahama? Jeszcze wczoraj mwie co innego przypomniaem mu nawet rk obje moj szyj i zoye mi braterski pocaunek.Ale ju w chwili gdy mwiem te sowa, zrozumiaem, jak mocno tych dwch ydw wie z Bogiem przymierze Izraela, ktre odrzuca wszystkich nie nalecych do tego przymierza. Zacheusz sta si w mych oczach obrzydliwy, zwaszcza gdy zacz si obudnie wykrca: Byem zmczony podr i do tego zmieszany tymi wszystkimi wydarzeniami w Jeruzalem, o ktrych syszaem. Skusie mnie, abym pi mocne wino. Nie wiedziaem, co robi, ale teraz ju dobrze wiem. Na twoim miejscu rzek do mnie ironicznie Adenabar poprzestabym na maej wierze. Dostae po uszach z jednej i z drugiej strony, a im bardziej krcisz gow, tym wicej obrywasz. Uwierz wreszcie, e ich krl nie dla ciebie zmartwychwsta. To moja gowa i mog z ni robi, co mi si ywnie podoba. Tylko cesarz ma prawo pozwoli, aby cita mieczem spada na ziemi odparem, bo jeszcze nie straciem nadziei. Id w pokoju, Adenabarze, nie musisz si niczego obawia. Wol nie zostawia ci bezbronnego w towarzystwie tych dwch odpar Adenabar. Nie, nie, to my pjdziemy. Zacheusz cign Mateusza za rk. Zostacie we dwch, Rzymianie. Wam nie po drodze z nami.Ale nie puciem ich. Odprowadziem Adenabara, wrciem do pokoju i ukorzyem si do tego stopnia, e padem na kolana przed bezlitosnym celnikiem, bagajc: Zmiuj si nade mn, ty, ktrego on zaprosi i wybra! Czy co ubdzie twojej nauce, jeli okaesz przyja mnie, twojemu bratu? Sdziem, e naucza miosierdzia, a ty masz serce z kamienia! Resztki ze swego stou bogacz rzuca psom, chocia nimi gardzi. Naucz mnie!Wyjcie Adenabara uspokoio Mateusza. Jego opr osab, usiad ponownie i zakry twarz rkoma. Nagle zrozumiaem, e dwiga duo cisze brzemi ni ja. Zmienionym gosem zacz mwi: Zrozum mnie i nie oskaraj o okruciestwo, bo to lamie moje serce, ktre ju wczeniej pko. Przecie jestemy jak owce, ktre stado wilkw rozegnao w rne strony. Chocia w potrzebie uciekamy si do siebie nawzajem, to kady z nas czuje si zagubiony po stracie naszego pana. Och, Rzymianinie, dlaczego mnie mczysz? Nie moemy robi nic innego, jak tylko mocno broni tego, co nam jeszcze zostao. Nawet w swoim gronie spieramy si i sowami ranimy nawzajem, Piotr mwi to, a Jan co innego, i nawet nie wszyscy spord nas wierz i pojmuj jego zmartwychwstanie. Przychodzisz do nas w owczej skrze, ale skd moemy wiedzie, czy w rodku nie okaesz si wilkiem? Z cierni nie zbierze si winogron. Jak po Rzymianach mona si dobrego spodziewa? Zaamujc donie, rozwija swoje myli: Nakaza nam kocha tych, ktrzy nas przeladuj.

Ale jak czowiek moe do tego doj? Jeszcze powiedzia: Jeli twoja rka lub noga jest dla ciebie powodem do grzechu, odetnij j i odrzu od siebie!" Dopki by wrd nas, wierzylimy mu, ale kiedy odszed, opadlimy z si i bdzimy. Jak mamy odrni tego, kto waciwie poj, od tego, co le rozumie, kiedy jeszcze sami nie wyjanilimy sobie wielu rzeczy? Ale na pewno nauczy was waciwej modlitwy, zawar z wami przymierze i ustali misterium, ktre wie was z nim, bo przecie by nie tylko czowiekiem! powiedziaem zrozpaczony. Popatrz, jaki jest ciekaw tajemnic, ktrych nawet ja nie znam! Zacheusz ostrzegawczo uderzy Mateusza po ramieniu. To szczwany lis, cho do owieczki podobny! Mnie te spi, eby si wypytywa, jakie sekrety powierzy mi Jezus w moim domu.Ale Mateusz nie zdenerwowa si. Przeciwnie, wygldao na to, e si uspokoi i zastanawia nad moimi sowami. Po chwili rzek: Masz racj, cudzoziemcze. On rzeczywicie nauczy nas modlitwy i umocni z nami wi. Ale nie mog przekaza ci tego, co da tylko nam. Myla, e tym mnie udobrucha, i zrobi si wrcz tkliwy. Umiechajc si jak dziecko klasn w donie i mwi: On sam najlepiej wiedzia, dlaczego nas wybra. Zapewne dostrzeg w nas co, co jest potrzebne do budowy jego Krlestwa. Chocia wtedy nie rozumielimy tego. Towarzyszc mu, bylimy o siebie zawistni i kcilimy si o jego nauki, i wci na nowo prosilimy, aby nam wyjania lepiej swoje sowa. Jeszcze do dzi nie rozumiem, dlaczego szczeglnie wyrnia Piotra, Jakuba i modego Jana, nauczajc ich tego, czego innych nie uczy, i prowadzc ze sob w gry, gdzie pozwala widzie to, czego pozostali nie widzieli. Dlaczego wybra Judasza Iskariot i powierzy mu opiek nad nasz kas, tego te nie rozumiem, ale na pewno mia ku temu swoje powody. Mocno ciskajc donie wpatrywa si przed siebie i tumaczy: Jako celnik umiem czyta i pisa po grecku, oblicza skomplikowane rachunki i uywa rnych miar i wag. Dlatego w dalszym cigu musz w duchu skrupulatnie mierzy i way, co si mwi i co si dzieje. Poniewa nie mam nowych miar, musz stosowa stare. Tak star miar jest miara Mojesza, prorokw i witych ksig, a przecie nie mona ni mierzy poganina. Nie, nie potrafi tego, chobym nie wiem jak chcia. Jednak czuj brzemi w sercu, bo wanie z uwagi na takie waciwoci, dziki ktrym on mnie wybra, szczeglnie mocno zapamitaem jego sowa: Tak miar, jak mierzycie, wam odmierz". Przeczuwam, e sam da nam now miar, ale jaka ona jest, tego nie pojmuj. Dlatego musz wci wraca do starych miar, ktrych uczyem si od dziecka.Te sowa zapady mi w pami. Wspomniaem mego dobrego nauczyciela z Rodos, ktry uczy mnie, e miar wszystkiego jest czowiek. Dlatego a do dzi jedynym miernikiem ycia i faktw s niedoskonao, nieufno i omylno. Ta nauka uczynia mnie wyrozumiaym na saboci innych i moje wasne, a take przekonaa, e w duchu nigdy nikogo nie mog surowo osdza. Czowiek moe dy do dobra, ale jego spenienie, czyli osignicie peni szczcia, nie jest moliwe, bo jest tylko czowiekiem. wiadomo tego przygnbiaa mnie, lecz jednoczenie umoliwiaa obiektywne patrzenie na siebie i denie do utrzymania rwnowagi. Racj maj stoicy, e przesada w spenianiu dobra jest rwnie uciliwa jak zbytek rozkoszy. Przez swj temperament nigdy nie znajdowaem zotego rodka, tylko przechodziem z jednej skrajnoci w drug. Ale uwaam, e same dobre chci s wystarczajc miar czowieka.Teraz sowa Mateusza owieciy mnie jak bysk pomienia. Odgadem, e Jezus Nazarejski naprawd przynis ze sob na wiat now miar! Jako czowiek i syn Boga zarazem, wdrowa po ziemi i wrci zza grobu, aby powiadczy swoje boskie pochodzenie. Nowa miara dana przez czowieka byaby tylko jeszcze jedn wicej w gromadzie innych, podlegajcych dyskusjom, natomiast dana przez niego, nie moe by rozpatrywana rozumem ani stanowi przedmiotu sporu, tylko bdzie jedyn prawdziw miar, ktrej przyswojenie moe ocali czowieka.Ale jaka jest ta nowa miara? Skd mogem wiedzie, jeli wybrany przez niego aposto czego takiego dopiero si domyla? I czy nie jest ona przeznaczona tylko dla ydw, ktrzy uwaaj si za nard wybrany przez Boga, i w ten

sposb izoluj si od innych narodw? A przecie wanie ydzi odrzucili swego krla.Mateusz jakby towarzyszy moim mylom, bo powiedzia: Bdzimy po omacku midzy starym i nowym i jeszcze nie rozumiemy jego Krlestwa. Wierzylimy, e wybra nas dwunastu do wadania dwunastoma plemionami Izraela. Poprzez mesjasza Izrael ma zawadn wszystkimi narodami wiata. Przecie nie moemy odstpi od naszych prorokw ani Ksig. Ta sprzeczno jest za dua, ebymy mogli j zrozumie. On sam, kiedy oczyszcza wityni, nazwa j domem swego ojca. Jak moemy odrzuci przymierze, ktre Bg zawar z Abrahamem i Mojeszem? Cay Izrael by si rozpad. Dlatego nie wolno nam otworzy jego drogi dla ludzi postronnych i pogan. Rwnie dobrze moglibymy je niekoszerne potrawy. Id precz, szatanie! Przez jaki czas suyem Rzymianom i poznaem ich dorzuci Zacheusz. Dlatego moje wyzwolenie byo tak wspaniae! Cudownie byo wrci z bdnej drogi na ono Abrahama! Przesta ju nas drczy! Mamy do innych spraw, ktre trzeba wyjani.Spojrzaem na tego kalek, ale kiedy dostrzegem jego zadowolenie z siebie, zrozumiaem swoj pych, wic powiedziaem: Niech bdzie, jak sobie yczycie. Ukorzyem si przed wami jak pies, ale was obydwch drczy ydowska chciwo. Chcecie skrupulatnie skry wszystko przed innymi, chocia sami jeszcze nie rozumiecie, co si wydarzyo. Ja te nie rozumiem. Jeli jednak Bg rodzi si jako czowiek, cierpi i umiera jako czowiek, a potem wstaje z martwych, musi to dotyczy kadego czowieka na ziemi, a nie tylko was, ydw. Dlatego zamierzam nadal bada jego zagadk i szuka go, jeli nie razem z wami, to bez was. Idcie w pokoju.Mateusz podnis si do wyjcia, a Zacheusz przyklei do niego, spogldajc na mnie z nienawici. Ale Mateusz nie by zy. Pocierajc czoo rk powiedzia: Nie mog poj twoich myli. Moe naprawd nie rozumiem, co si wydarzyo? Czy Bg Izraela chciaby przenie przymierze na wszystkie narody, aby nikt wicej nie by zgubiony? Nie, nie, przecie Jezus powiedzia za ycia, e wielu jest zaproszonych, ale mao wybranych! Gorczkowo pociera twarz i ciao, jakby chcia zetrze z siebie pajczyn, i woa: Nie, nie, to jest pokusa, przeklestwo! Sam nas ostrzega i mwi, e wcale nie kady, kto uznaje go za Pana, wejdzie do Krlestwa. Dokadnie pamitam jego sowa: Wielu powie mi w owym dniu: Panie, Panie, czy nie prorokowalimy moc Twego imienia i nie wyrzucalimy zych duchw moc Twego imienia i nie czynilimy wielu cudw moc Twego imienia? Wtedy owiadcz im: Nigdy was nie znaem. Odejdcie ode mnie wy, ktrzy dopuszczacie si nieprawoci!" Te sowa osdzaj ciebie, choby w jego imieniu nie wiem jakie czary wyczynia. Sam sobie tylko zaszkodzisz, a nie nam, ktrych on zna i zna.Zatrzsem si ze strachu, gdy przypomniaem sobie, jak po spotkaniu lepca na drodze sprbowaem swojej siy w jego imieniu i jak kamie przemieni si w ser w rku ebraka. Ale przecie nie miaem wwczas adnych zych zamiarw! Dlatego ufaem, e Jezus Nazarejski wybaczy mi ten czyn, chocia jego uczniowie by mi nie wybaczyli. Zrozumiaem take, e nie miaem prawa w jego imieniu wzywa mocy, skoro nie znaem go tak jak ci, ktrych wybra. Dlatego powiedziaem pokornie: Wyznaj, e nie znaem go wystarczajco. Nie miaem prawa uywa jego imienia. Dae mi duo tematw do mylenia. Chyba Jezus Nazarejski nie jest tak czuy i miosierny, jak mylaem, skoro kae mi wyupi z gowy oko lub odci rk, aby go mc naladowa. Czy na pewno dobrze zrozumiae, czy naprawd tak powiedzia? Nie sdz, aby mj pan czegokolwiek od ciebie wymaga, skoro jeste poza nami, obcy, i bdziesz potpiony rzek Mateusz. Nie wierz, aby byo dla ciebie miejsce w jego Krlestwie, zanim nie uznasz Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba, a take Pisma, i dopiero wtedy pjdziesz szuka jego drogi.Zastanawiaem si nad jego sowami, gdy wyszed ju za prg, prowadzc za sob Zacheusza. Zrozpaczony zawoaem za nimi: Gdybym ci mg uwierzy, czowieku! Przecie zdarzao si ju w Rzymie, e jaki obywatel z mioci do bogatej ydwki pozwoli si obrzeza i podporzdkowa si waszemu jarzmu. Ale sdz, e droga Jezusa Nazarejskiego jest czym

wicej ni najpikniejsza kobieta z bogatym wianem. Gdybym znalaz jego Krlestwo, bybym na pewno gotw zrobi wszystko, w gbi serca czuj jednak jaki opr i nie wierz ci. Sam przyznajesz, e wracasz do starych miar, bo jeszcze nie rozumiesz nowej.Ale Mateusz ju owin si paszczem, zakry gow i zszed po ciemku schodami, zabierajc ze sob Zacheusza. aden nie yczy mi pokoju. Kiedy wyszli, rzuciem si na ko tak przygnbiony, e pragnem mierci. Obydwiema rkami ciskaem gow i sam siebie pytaem, kim waciwie jestem i w jaki sposb zaangaowaem si w to wszystko. Trzeba uciec z tego upiornego miasta, gdzie nic si nie dzieje tak, jak gdzie indziej, i ktrym wada Bg bez wizerunku. Wszyscy okazuj mi antypati i odtrcaj z racji pochodzenia. Niepojte Krlestwo Jezusa Nazarejskiego nie jest dla mnie. Gdybym zabra swoje manatki i wyjecha do rzymskiej Cezarei, mgbym znale do syta rozrywek w teatrze czy cyrku, czy w grze na wycigach.W trakcie tych rozmyla jakby w omamie zobaczyem siebie samego, jakim mgbym by po latach. Widziaem siebie z zewntrz: otye cielsko i opuchnit twarz, ysin na gowie i bezzbne usta, ktre tysiczny raz tymi samymi sowami powtarzaj cigle t sam opowie. Byem unurzany w winie i rzygowinach, a otaczali mnie flecici i ladacznice, ktre na prno usioway pobudzi do ycia otpiae zmysy. Oto jaka bdzie moja przyszo, jeli zrezygnuj i wyjad, aby nadal szuka zotego rodka". A potem pomienie stosu pogrzebowego. I popi. I mrok.Nie buntowaem si przeciwko tej halucynacji, chocia bya bardziej obrzydliwa i wstrtna, ni wynikao z mojej dotychczasowej filozofii. Mogem j zaakceptowa, tyle e wcale mnie nie pocigaa. Dano mi wszake alternatyw. T, ktra przywioda mnie z Aleksandrii i Joppy na wzgrze strace przed bram Jeruzalem, a potem do pustego grobu. Tej prawdy nikt nie mg mi zabra. Znowu dochodziem do przekonania, e to nie bya bezcelowa wdrwka, e wci mog w jaki sposb zawiadczy o czym, co nigdy wczeniej nie miao miejsca!Jego Krlestwo istnieje nadal na ziemi, skoro wsta z grobu. Mimo osamotnienia, mimo wrogoci upiornego miasta, poczuem niemal namacaln blisko tego Krlestwa, oddalonego ledwie o wewntrzny impuls. Zapragnem gono wezwa Jezusa Nazarejskiego, syna Boego. Nie odwayem si na to. Nagle uwiadomiem sobie co, co porazio mnie do tego stopnia, e zerwaem si z oa. Mianowicie e gdyby jego uczniowie mnie nie odtrcali, tylko przyjli do swego grona, nauczali i uywali wszelkich sposobw, bym uwierzy w czynione przeze cuda i w zmartwychwstanie, to na pewno wtpibym w duchu, zadawa im podchwytliwe pytania i usiowa doszukiwa si sprzecznoci w ich sowach. Natomiast nieprzychylny opr uczniw utwierdza mnie w upartej wierze w istnienie Krlestwa i w zmartwychwstanie Jezusa Nazarejskiego do tego stopnia, e co do tych najbardziej niewiarygodnych spraw nie ma ju we mnie adnych podejrze uznaj je za fakt bezsporny. Oni otrzymali za wiele na raz, aby mogli wszystko przetrawi. W porwnaniu z nimi ja otrzymaem mao, zaledwie okruchy, ale w to, co otrzymaem, gboko wierz! Dotychczasowe ycie i uprawiana filozofia przygotoway mnie do ogarnicia nowej miary, poniewa z jednej strony ju mnie nie zadowala przyjcie czowieka za najwysz miar wszystkiego, a z drugiej nie ciy na mnie jarzmo ydowskich praw i obyczajw. Nie ma nic, co hamowaoby mego ducha!W lampce oliwa wypalia si do koca, pomie zbkitnia, zamigota i zgas. W nozdrzach poczuem swd spalenizny. Nie przestraszyem si ciemnoci, cho tak bywa, gdy lampa nagle ganie. Ciemno bya poza mn. Zamknem oczy i stwierdziem, e w moim wntrzu panuje jasno. Czego takiego nigdy dotd nie dowiadczyem! Miaem jakby drugie oczy wewntrz siebie. Te drugie, wewntrzne oczy widziay jasno, gdy zakryte powiekami ciemno. Przypomnia mi si spotkany ogrodnik i jego sowa: Ja znam swoich, a oni mnie znaj". Pokorny i drcy powiedziaem gono z zamknitymi oczyma: Nie miem powiedzie, e ci znam, ale z caego serca chciabym pozna i pragn, aby i ty mnie pozna i nie odtrci".W ciszy, ktra nastpia, odczuem pewno, e cokolwiek si stanie, bdzie tym, co powinno si

sta, i e niczego nie zwojuj niecierpliwoci. Musz podporzdkowa si i czeka. Czas si jakby zatrzyma, jakby razem ze mn zastyg w oczekiwaniu cay wiat.Z zapamitania wyrwao mnie dotknicie rki. Drgnem i otworzyem oczy. Wci siedziaem na skraju ka. To mj syryjski gospodarz wszed do pokoju z lamp w rku i dotkn mojego ramienia. Postawi lamp na pododze i kucn przede mn. Zaniepokojony potrzsa gow, maca brod i pociga kolczyk w uchu. W kocu spyta: Co ci gnbi? Czy jeste chory, e mruczysz do siebie po ciemku? To kiepski znak! Boj si, e twoi ydowscy gocie tak ci zaczarowali, e ju nie jeste sob.Dopiero jego zatroskane sowa w peni wrciy mnie do rzeczywistoci. Nadal byem w dobrym nastroju, wic wybuchnem wesoym miechem, poklepaem go po ysinie i zapewniem: Absolutnie nie jestem chory, ba! jestem zdrowszy ni kiedykolwiek, bo w kocu zrozumiaem, e proste ycie jest lepsze ni skomplikowane, i nie mcz mnie ju dokuczliwe myli. ydowscy gocie dali mi cakowity spokj i wcale nie chc mie ze mn do czynienia. Nie masz si co o mnie niepokoi, wyleczyem si z moich zmartwie.Moja wyrana rado uspokoia Karanthesa, ale poskary si: Ten may ydek przeklina na moim progu, a obydwaj wzniecili niepokj w caym domu: dzieci pakay przez sen, a kiedy sam prbowaem zasn, czuem si tak, jakby na mnie pada deszcz. Dlatego przyszedem zobaczy, jak si miewasz. Przyniosem te drug lamp, eby si nie ba ciemnoci. Wydaje mi si, e nigdy ju wicej nie bd si ba ciemnoci i e nigdy nie bd ju samotny nawet wtedy, kiedy bd zupenie sam. Ten wiat jest kapryny, ale nie mam ochoty rozwaa jego kaprysw. Kiedy ogarno mnie przygnbienie i przygasem jak ta lampka, w ktrej olej si skoczy, w moim wntrzu rozbyso wiato. Jestem tak niewypowiedzianie radosny, e mam ochot poskuba ci za brod, aby i ciebie rozweseli. Zbuduj sobie dom, posad drzewa, we on i spod z ni dzieciaki, a wtedy twoja rado bdzie pena. Dopiero bdziesz wiedzia, e yjesz. Na wszystko przyjdzie czas. Sdz, e dla mnie jeszcze nie nadesza pora, bym uczyni, co proponujesz.Nie chciaem psu nastroju, rozmawiajc z nim o Jezusie Nazarejskim. Natomiast powiedziaem, e strasznie zgodniaem, bo jedzenie mi nie smakuje, gdy pisz. To ucieszyo go ogromnie. Zeszlimy razem na d, gdzie spaa jego rodzina, wycignlimy na st chleb, oliwki i saat, razem jedlimy i wypilimy tyle wina, e Karanthes zacz chichota.LIST OSMY

Marek do

Tulii.Trwa we mnie rado. Myl, e to rado wyzwolenia, poniewa ju si nie musz

zadrcza zbytecznymi pytaniami ani zawici, e u innych co si dzieje, a ja w tym nie mam adnego udziau.Kiedy spisaem wszystkie minione wydarzenia, zaczem spacerowa po zaukach Jeruzalem. Ogldaem prac kotlarzy, tkaczy i garncarzy. Pozwoliem przewodnikom oprowadza si po paacu Hasmoneuszy i wdrapaem si na budowane wanie wiee paacu Heroda, a take na odwieczne stare wiee, w ktrych mieszkaj ju tylko nietoperze. Odwiedziem dziedziniec wityni i jaki czas spdziem na forum, udaem si rwnie poza miasto, aby popatrze na Jeruzalem ze stokw gr. W miecie ycie toczy si normalnie, jakby nic si nie wydarzyo. Wikszo mieszkacw wnet zapomni o Jezusie Nazarejskim i jego straszliwej mierci, nie bdzie chciaa, eby ktokolwiek o nim wspomina.Zmczyo mnie to ydowskie miasto, ktrego obyczaje s mi obce i w ktrym nie widziaem ju nic szczeglnego, nawet w wityni, cho jej sawa jest tak ogromna. W istocie wszystkie wielkie miasta s do siebie podobne, rne s tylko obyczaje ich mieszkacw. Take najsawniejsze witynie s identyczne, cho zmieniaj si ofiary i formy posugi. Charakterystyczny jest zwyczaj zbierania datkw. ydzi sprzedaj w przedsionku wityni wite zdania z ydowskich ksig zawarte w kunsztownych futeraach, ktre przywizuje si do rki lub czoa; moim zdaniem ten obyczaj niewiele si rni od sprzedawania w Efezie miniaturek posgu Artemidy lub talizmanw.Kiedy

nastpnego wieczoru wracaem do domu przez szarzejcy w zmroku zauek, mj gospodarz zobaczy mnie ju z daleka i wybieg naprzeciw. Chytrze si umiechajc i zacierajc rce mwi: Pytano o ciebie i kto na ciebie czeka. Kto moe mnie oczekiwa? spytaem radonie zdziwiony. Nie mam w tym miecie przyjaci. Czemu jeste taki tajemniczy?Karanthes nie mg ju duej wytrzyma, tylko wybuchn miechem i krzykn: Ach, jake si ciesz, e jeste znowu zupenie zdrowy i yjesz jak czowiek. Nie interesuj mnie twoje drogi, ale eby unikn zych jzykw, zaprowadziem j po kryjomu do twojego pokoju. Siedzi tam grzecznie na pododze, a nogi okrya paszczem. Mona by oczywicie znale lepsz, ale kady ma swj gust. Tak czy owak, jest licznie zbudowana i ma pikne oczy.Wywnioskowaem, e czeka na mnie jaka kobieta, lecz nie miaem pojcia, kto to moe by. Szybko wszedem na gr, nie poznaem jej wszake, chocia na moje powitanie odkrya twarz i patrzya na mnie jak dobra znajoma. Tyle e wczeniej widziaem j po ciemku, po gosie natomiast poznaem od razu. Z pewnoci le uczyniam, wdzierajc si do ciebie, nie chciaabym narazi na szwank twej opinii, jeli jeste na ni wraliwy. Kobieta taka jak ja nie powinna w dzie zdradza, e zna mczyzn, z ktrym rozmawiaa w nocy, ale mam ci do powiedzenia co, co na pewno ci zaskoczy. Mario z Beeret, znam ci, ale nie przypuszczaem, e jeste tak pikna i e oczy masz jak gwiazdy. Wcale nie jestem czuy na punkcie swojej opinii. Przeciwnie, bardzo si ciesz, e przysza, cho nie wiem, jak mnie odnalaza. Nie mw o mojej twarzy i oczach, bo one s moim przeklestwem prosia. A miasto jest mniejsze, ni mylisz. Wiele osb ju zna ciebie i twj upr w dociekaniu spraw, ktre nie powinny ci obchodzi. A wic znalaze mczyzn, ktry nis dzban z wod? Chyba nie miae z tego tyle pociechy, ile si spodziewa? To prawda, i przyznaj, e jestem twoim dunikiem powiedziaem szybko, bo przypuszczaem, e przysza prosi o zapat za rad, jakiej mi udzielia. Nie, nie, nic mi nie jeste winien potrzsna gow. Przeciwnie, to ja jestem twoj duniczk i wanie dlatego bez zaproszenia przyszam do ciebie.Patrzyem na ni i naprawd nie wiedziaem, o co jej chodzi i czego ode mnie chce. Sdzc po wygldzie, bya modsza, ni mylaem. Miaa okrg typow buzi piknej ydowskiej dziewczyny, ktrej nie szpeciy adne cechy uprawianego zawodu.Stojcy przy drzwiach Karanthes, zakrywajc usta, dyskretnie kaszln, aby zwrci moj uwag. Ciekawy jak sroka, przyszed w lad za mn. Wieczerza gotowa powiedzia ale oczywicie moe poczeka, jeli chcesz si najpierw zabawi ze swoj przyjacik. Ka tylko, a przynios wam wody i czyste rczniki. Zrobisz te dobrze, jeli sprawdzisz, czy nie grzebaa w twoich rzeczach i nie schowaa czego w fadach szat.Maria z Beeret poczerwieniaa i zawstydzona opucia wzrok na ziemi. Jeste w bdzie, gospodarzu. Wcale nie mam takich zamiarw, o jakich mylisz powiedziaem prdko. Bd tak dobry i pole onie lub crce, eby poday nam posiek, albo sam nam przynie, co uwaasz za stosowne, bo jestem godny i bd jad z moim gociem.Maria z Beeret przerazia si, w gecie protestu podniosa rk i krzykna: Nie, nie! Mczynie nie przystoi je razem z niewiast, zwaszcza z tak jak ja. Pozwl, abym ci usugiwaa, chtnie zjem resztki po tobie. Widz, e jeste mdr i dobrze wychowan dziewczyn. Karanthes spojrza na ni yczliwie. Ten Rzymianin nie zna jeszcze wystarczajco dobrze naszych obyczajw. Moja ona wolaaby raczej umrze, ni usugiwa tobie, a nie mog te pozwoli, aby moja crka zobaczya co, czego nie przystoi oglda niewinnej dziewczynie. Jeli chcesz, moesz przynie z dou posiek, podasz go w roli suebnej i zjesz, co zostanie. Zwrci si do mnie: Wiesz, e nie lubi przesady, ale wszystko ma swoje granice. Gdyby zjawia si tutaj w lektyce, w naszyjnikach i kolorowych sukniach, w haftowanych zot nitk jedwabiach, cignc za sob smug wonnych perfum, poczubym si zaszczycony mogc jej osobicie usugiwa, chocia wzdychabym z niepokoju z uwagi na ciebie. To mdra dziewczyna, zna swoje miejsce i nie przysporzy ci kopotw.

*Poprosi Mari, aby posza z nim na d. Po chwili dziewczyna wrcia, niosc moj wieczerz. Podwina sukni jak suebna, tak e widziaem jej goe ydki a do kolan. Uprzejmie zaprowadzia mnie na taras, polaa mi rce wod i osuszya je czystym rcznikiem. Kiedy usiadem, uniosa pokryw glinianego naczynia, pooya chleb przede mn i rzeka: Jedz, Rzymianinie, a oczy twojej sugi bd radonie byszczay za kadym ksem, jaki woysz do ust. Chciaabym zawsze ci usugiwa.Dostrzegem, jak akomie patrzy na chleb, ktry amaem na kawaki. Przycignem j i zmusiem, eby usiada koo mnie, umoczyem chleb w pikantnym sosie i woyem jej do ust, cho si sprzeciwiaa. Dopiero za trzecim razem zgodzia si sama to zrobi.Po posiku ucaowaa moje rce i rzeka: Naprawd jeste taki, jak opowiadano i jak sobie wyobraaam, gdy rozmawialimy po ciemku przy starej bramie. Traktujesz kobiety na rwni z mczyznami, cho u nas kobieta nie jest warta nawet tyle co osio albo mu. Kiedy rodzi si dziewczynka, mczyzna rozdziera szaty i nie chce nawet zobaczy dziecka ani powiedzie onie dobrego sowa. Wpatrujc si przed siebie cigna: ycie na wsi jest godne litoci. adne dziewczyny wydaje si za m za starcw, ktrzy maj wicej ni inni ziemi i winnic. Mnie wasna prno doprowadzia do zguby. Z luboci przygldaam si odbiciu swej twarzy w zwierciadle wody. Z gupoty szam na pole z kadym, kto podarowa mi kolorowe wstki i korale, a do ucha szepta kamliwe obietnice. Moja historia jest tak krtka i prosta, e nie warto jej opowiada, bo zakoczenie zna si z gry. Gdybym mieszkaa w innym kraju, to pki byabym moda, nie miaabym wikszych trosk ni dziewczyny do mnie podobne. Ale ja jestem wzgardzon, przeklt crk Izraela, brzemi grzechu tak mnie przygniata, e oddaabym wszystko, aby si z niego oczyci. Bg Izraela jest straszliwym Bogiem, a nieczysta kobieta jest przed Jego obliczem tyle warta co pies albo cierwo. Mario z Beeret, nie moesz by bardziej grzeszna ni wiele innych, ktre na caym wiecie musz y tak jak ty powiedziaem, aby j pocieszy. Nie rozumiesz popatrzya na mnie i lekko potrzsna gow. C mi pomoe mylenie, e wiele popenia wiksze grzechy ode mnie? Znam siebie, wiem, e wntrze mego ciaa to tylko robactwo i zgnilizna. By kto, kto mgby mi pomc. Nie potpi nawet kobiety cudzoonej, zlitowa si nad ni i uratowa przed ukamienowaniem. Bogosawi dzieci, rwnie dziewczynki, i nie byo w nim grzechu. Nie odwayam zbliy si do niego, patrzyam tylko z daleka. Wtpi zreszt, czy dopuszczono by mnie przed jego oblicze. On moc swoj leczy chorych fizycznie. Na pewno i nade mn by si zmiowa, bo serce mam chore i wstydz si siebie i swego ycia. Myl, e wiem, o kim mwisz powiedziaem. Tak, tak Maria z Beeret skina gowlecz poboni, uczeni i bezgrzeszni ukrzyowali go. Potem wsta z martwych i ukaza si uczniom. Wiem o tym z pewnego rda, cho to tak niewiarygodne. Mwiono mi, e ty rwnie wiesz o tym, chocia jeste cudzoziemcem i odtrconym. Dlatego przyszam do ciebie. Nagle wybuchna paczem, rzucia si przede mn na ziemi, ramionami obejmowaa moje kolana i bagaa: Zaklinam ci, we mnie ze sob i idmy razem do Galilei, aby go szuka! Kto tylko mg, wyszed dzisiaj z miasta. Kobiety take. On ukaza si pno wieczorem uczniom i obieca prowadzi ich do Galilei. Tam maj go spotka. Moe i ja bd go moga zobaczy, jeli zgodzisz si wzi mnie ze sob.Potrzsnem j mocno za ramiona, podniosem, poprosiem, by usiada, i powiedziaem stanowczo: Przesta paka i nie mw tak chaotycznie, tylko powiedz, co wiesz, ebymy si zastanowili, co mamy uczyni. Przecie spotkae t bogat niewiast, hodowczyni gobi, ktra mu towarzyszya. Maria zorientowaa si, e skonny jestem j wysucha, otara wic zy z oczu i uspokoia si. Ona jest po twojej stronie i wie, e gorco szukasz nowej drogi. Ale uczniowie zabronili jej spotyka si z tob, poniewa nie jeste synem Izraela. Poradzia mi, abym zwrcia si do ciebie, poniewa nie moga wzi mnie ze sob, a ty, jako Rzymianin, jeste tak samo odtrcony jak ja. Powiedziaa, e Mistrz wie najlepiej, kto moe sucha jego gosu. Wieczorem caa jedenastka

zebraa si w sali w grnym miecie i Jezus przyszed do nich przez zamknite drzwi, jak pierwszego wieczoru po zmartwychwstaniu. Zapewni, e jest z ciaa i koci i pozwoli, aby Tomasz dotkn jego ran. I wszyscy uwierzyli, e zmartwychwsta. Nie powtrzyli dokadnie niewiastom tego, co mwi, ale natychmiast zaczli szykowa si do wyjcia z miasta. On ju wczeniej powiedzia, e bdzie przed nimi szed do Galilei. Wszyscy wierz, e tam go spotkaj.Zastanowiem si nad jej opowieci. Wydawaa si wiarygodna, bo jaki powd miaaby Maria, eby co takiego wymyli? Mogem rwnie ufa, e Maria Magdalena dobrze mi yczy, chocia z uwagi na uczniw nie odwaya si ze mn spotka. Ale dlaczego wanie do Galilei? spytaem. I co tam ma si wydarzy? Nie wiem. Po co mi to wiedzie? Maria z Beeret potrzsna gow. Czy nie wystarczy, e tak poleci uczniom? Zapalili si do wyjcia, pierwsi z nich opucili miasto o wicie, zaraz po otwarciu bram. Niemiao dotkna rk mego kolana i poprosia: Przygotuj si i ty do wyjcia z Jeruzalem i pozwl mi by twoj sug! Nikt inny mnie nie przygarnie, a sama nie mog wdrowa do Galilei. Nie mam pienidzy na opacenie przewodnika, a bez przewodnika wpadn w rce legionistw albo zbjcw.Chciaem jej wierzy. Z pewnoci nie miaa zamiaru oszukiwa mnie. Najlepiej wiadczy o tym jej entuzjazm. Ale przecie opowiedziaa tylko to, co syszaa od innych. W tych niespokojnych dniach krce z ust do ust pogoski mogy zmienia sw tre i wprowadza w bd. Dlatego doszedem do wniosku, e musz znale ich potwierdzenie z innych rde. Proba Marii postawia mnie w kopotliwej sytuacji. Nie miaem wcale ochoty bra sobie na kark obcej kobiety w tak trudn podr, ktrej rezultat by bardzo niepewny. Rozumiem... Zauwaya, e si waham i spochmurniaa, odwracajc gow. Nie musisz nic wyjania. Co by pomyleli twoi znajomi Rzymianie, gdyby ty, przyjaciel prokonsula, jecha z tak prost ydowsk dziewczyn! Chyba popeniam bd zwracajc si do ciebie, ale jeste jedynym mczyzn, ktry da mi co, niczego w zamian nie oczekujc.Wstyd mi si zrobio za siebie i za swoje wygodnictwo. Jestem przecie wolny i bogaty, nie musz przed nikim tumaczy si ze swoich czynw. Jeli obecno Marii okae si zbyt uciliwa, to dam jej pienidze i odel. Jeeli za naprawd Maria Magdalena poradzia jej, aby przysza do mnie, to przecie rad bd znale si w Galilei, skoro zmartwychwstay Jezus Nazarejski istotnie tam si udaje. To wszystko jest mocno niepewne. Rwnie dobrze mgbym budowa most ze somy, eby si dosta na drug stron rzeki. Ty wiele wiesz o cichych i rwnie gorliwie jak ja pragniesz znale zmartwychwstaego krla ydowskiego. Musiabym mie serce z kamienia jak jego uczniowie, gdybym ci odtrci, jak oni mnie odtrcili. Moe Jezus istotnie nie chce zna nas obojga, ale to nie jest przeszkod w staraniach. Przez wszystkie dni ycia bd si modlia o bogosawiestwo dla ciebie, jeli wemiesz mnie ze sob do Galilei! Naprawd nie miaam o tym marzy, idc do ciebie wyrzucaam sobie gupot. Jeli nie znajdziemy go, bdziesz mg mnie sprzeda w niewol, bo nie dbam ju, co si potem ze mn stanie. Ale z nadziej w sercu ruszajmy razem w drog. Przecie nie moemy rusza na noc hamowaem rozgorczkowan Mari. Poza tym nie bd na olep rzuca si w t przygod. Trzeba to dobrze przemyle. Jeli jutro uzyskam z innych rde informacje potwierdzajce twoje opowiadanie, wwczas zaplanuj podr, wybior tras i miejsca postoju i w ogle zaopatrz si we wszystko tak, bymy moliwie wygodnie i szybko dotarli do Galilei. Tam rozejrzymy si i postanowimy, co dalej robi. Ju cay dzie czekaam biadolia Maria - a serce mam tak skoatane, e chyba nie usn. Czemu nie moemy jecha, tak jak stoimy, bez bagay i sprztw? Przepimy si gdzie u cichych albo pod goym niebem, bo noce ju nie s zimne. Taka podr bdzie tania i nie przysporz ci wydatkw. Na pewno mam wicej ni ty dowiadczenia, jeli chodzi o podre powiedziaem, rozbawiony jej dziecinnymi pomysami. Tania podr szybko moe si okaza droga, jeli wemiesz pod uwag moliwo choroby albo zaatakowania

przez wczgw. Pozwl, e ju ja wszystko zaplanuj, ty za to w Galilei bdziesz doradza, dokd mamy si kierowa. Nie znam w Galilei adnej miejscowoci poza Kafarnaum, ktre ley na wybrzeu Morza Galilejskiego. Tam musimy si uda, jeli po drodze nie dotr do nas inne informacje o nim. No to id w pokoju. Jutro koo poudnia moesz tu wrci.Chyba jednak Maria z Beeret baa si, e jej nie wezm ze sob, bo szybko odpara, e nie ma gdzie i, i prosia, bym jej pozwoli przespa si przed drzwiami albo gdzie w kciku. Pomylaem, e i tak bd musia przywykn do jej obecnoci, skoro mamy razem podrowa i sypia w tych samych pomieszczeniach. Okazao si, e wcale mi nie wadzia, ca noc przespaa w kcie na dywanie, zawinita w swj obszerny paszcz.Rano, kiedy zagrzmiay trby witynne, na gos wyrecytowaa mody, zgodnie z ydowskim obyczajem, ale w ogle staraa si zachowywa jak najciszej i nie przeszkadza mi w niczym. Kazaem jej czeka w pokoju, a sam zeszedem na d. Tu za progiem spotkaem mego gospodarza, ktry rozstawia swj kram ze starzyzn. * Karanthesie powiedziaem przyszed czas, bym wyjecha z Jeruzalem. Dziewczyna jest w moim pokoju, mam zamiar wzi j ze sob. Kup jej nowe szaty i ubierz j przyzwoicie od stp do gw. Zadbaj te o potrzebne ozdoby, eby w czasie podry nikt jej nie lekceway ani nie uwaa za zbyt tani jak dla mnie. Nie przesad jednak w zakupach, bo wcale mi nie zaley, eby zbytnio zwracaa na siebie uwag. Nie wiem, czy mdrze postpujesz Karanthes a klasn w rce ale chyba wiesz najlepiej, co robisz. Takie same dziewczyny znajdziesz w kadym miecie, a zaoszczdziby na transporcie. Pocieszam si, e to rozsdniej sze ni pchanie si do ydowskiej polityki, ktrej w ogle nie rozumiesz.Nie wypytywa mnie, dokd mam zamiar si uda, bo i tak mia sporo do mylenia, jak speni moje yczenia z korzyci dla nas obu. Ja za udaem si wprost do domu Arystenosa. Zastaem go na nogach, przy tablicach obliczeniowych i akredytywach. Pozdrowi mnie okrzykiem radoci, obejrza od stp do gw i rzek: Stosujesz si do moich wskazwek bardziej, nibym si spodziewa. Brod masz dusz ni ja, a frdzle przy paszczu wskazuj, e dopuszczany jeste co najmniej do bramy prozelitw. Czy mog spyta, czego sobie yczysz i czy jeste zadowolony? Wiadomoci mam wicej, ni mi potrzeba wyznaem ostronie a zadowolony jestem do tego stopnia, e do mam Jeruzalem. Pod niebo wychwalano mi pikno Galilei i nowego miasta Heroda Antypasa, Tyberiady, na wybrzeu jeziora Genezaret. Mona tam podreperowa zdrowie kpielami w gorcych rdach, bywa w teatrze i cyrku i y na greck mod, nie wzbudzajc zgorszenia.Arystenos zrobi jak dziwn min i unika mego wzroku. Dlatego szybko dodaem: Zim w Aleksandrii podupadem zarwno fizycznie, jak psychicznie. Potrzebuj kpieli, masau i greckiego teatru, eby mi gowa nie pka od tego wszystkiego, czego si dowiedziaem i nauczyem. Wida dostae si w sida jakiego wygadanego poplecznika Heroda zauway z umiechem Arystenos. Tetrarcha wyda wiele pienidzy, chcc uczyni swoje miasto jak najbardziej nowoczesnym i greckim zarazem w nadziei, e podrni i rekonwalescenci bd tam licznie ciga. Czy masz zamiar podrowa przez Samari czy te wit tras pielgrzymw po wschodniej stronie Jordanu? Tego chciabym si dowiedzie od ciebie. Chciabym rwnie podj pienidze i wzi od ciebie list polecajcy do ktrego z twoich znajomych bankierw w Tyberiadzie. eby by zupenie szczerym, znalazem sympatyczn dziewczyn jako towarzyszk podry. Z Bajw wyniosem przekonanie, e kady jeszcze mody mczyzna powinien przez rozsdek udawa si do wd z wasnym zaopatrzeniem, inaczej atwo moe straci gow i sakiewk. Jako bankier jestem tylko twoim sug umiech Arystenosa zmieni si w zoliwy grymas i nie mam prawa ani potrzeby wtrca si do twoich spraw. Ale czy si myl, czy te dowiedziae si wystarczajco duo o nauce ukrzyowanego Jezusa Nazarejskiego?Miaem pocztkowo zamiar po prostu skama. Dobieraem ju odpowiednich sw, a on cay czas obserwowa mnie chytrze. W kocu

powiedziaem: Przyznaj, e syszaem o nim duo, i to ciekawych rzeczy. By moe w Galilei jeszcze czego si dowiem. Wiem, e w waszym witym miecie po jego mierci byy jakie objawienia. Tak, duo mylaem o nim w tych dniach. Zaskoczya mnie twoja naga ch wyjazdu do Galilei powiedzia Arystenos po chwili namysu, w czasie ktrego nie spuszcza ze mnie wzroku. Opowiadano mi, e wczoraj w cigu dnia wielu ludzi wyruszyo na pielgrzymk do Galilei. Podobno wrd prostego ludu rozesza si pogoska, e maj tam si zdarzy jakie cuda. Oczywicie wiem, e jako m wyksztacony nie bdziesz szed ladami rybakw i cieli, niemniej ta zbieno mnie zaskoczya. Bdmy wobec siebie uczciwi. Ja mam powody wierzy, e nasza rada ma dosy Galilejczykw, ktrzy towarzyszyli temu czowiekowi, oraz do pogosek, ktre szerzyli zarwno oni, jak i ich kobiety. Przecie prosty nard gotw jest uwierzy w najbardziej bzdurne historie! Pogoski zwalcza jest bardzo trudno, a jeszcze trudniej oskara kogo tylko na ich podstawie. Wtedy wszyscy mwiliby midzy sob, e nie ma dymu bez ognia. Jeden ukrzyowany wystarczy jako nauczka, przeladowanie uczniw byoby tylko dolewaniem oliwy do ognia. Lepiej, eby o nim zapomnieli. Dlatego moim zdaniem rada daa do zrozumienia Galilejczykom jak poredni drog, e nie bdzie ich przeladowa, jeli tylko strzsn z sandaw py Jeruzalem. Niech sobie id z powrotem do Galilei. Tam rzdzi Herod Antypas, ktry postpi z nimi, jak bdzie uwaa za celowe. Sdz, e we wasnym rodowisku, gdzie wszyscy ich znaj, ci ludzie s nieszkodliwi. Nikt nie jest prorokiem we wasnym kraju. Wyjaniam to wszystko, eby sobie nie wyobraa czego, czego rozsdniej szy mczyzna nawet w sowa nie obleka.Mwi to, siedzc w wytwornym kantorze, zabezpieczonym grubymi cianami, bramami i ryglami, a jego rozwane sowa byy jak py, ktrym chcia ugasi pomienie moich myli. Jeli s to sprawy tak bahe, jak powiadasz, to wiesz o nich nadspodziewanie duo stwierdziem wyniole. Dlaczeg i ja nie mam by uczciwy? Syszaem, e on zmartwychwsta, objawi si swoim uczniom i obieca i przed nimi do Galilei.Arystenos schwyci si za szat na piersiach, jakby j chcia rozerwa. Ale natychmiast si opanowa, sprbowa faszywie umiechn i rzek: Przeklte niech bdzie niedbalstwo, przez ktre przebiegli uczniowie wykradli jego ciao w czasie trzsienia ziemi! Na tej podstawie mogli gosi nawet najwiksze brednie. Oczywicie tak historyjk mog wmawia swoim skrytym zwolennikom, aby uszlachetni swoj ucieczk z Jeruzalem. Jeszcze mgbym ci zrozumie, gdyby by urzeczonym ksigami Hebrajczykiem, skisym w czekaniu na mesjasza. Ale przecie jeste Rzymianinem i filozofem! Czowiek umary nie moe wsta z grobu! Co takiego nigdy si nie wydarzyo i nie moe si zdarzy. Czemu wic tak si gorczkujesz i taki jeste wstrznity, ty, czowiek rozumny? spytaem. Pojmuj twoje przywizanie do domu, pienidzy i interesw; pojmuj, e pragniesz zachowa wszystko w takim stanie, w jakim jest. Ja natomiast mog swobodnie przychodzi i odchodzi, kiedy zechc, a nawet myle o tym, o czym ty nie odwaysz si pomyle. Jad kpa si w gorcych rdach Tyberiady i nie twj interes, jeli rwnoczenie mam nadziej dowiedzie si, a moe i samemu zobaczy co, co nigdy przedtem si nie wydarzyo.Popatrzyem na jego ma brdk, wypielgnowan twarz i rce oraz utrefione na wzr grecki kdziory wosw i ogarn mnie wstrt do niego i jego caego wiata. Wspomniaem siostry azarza, Mari Magdalen i Mari z Beeret. One miay nadziej i przez to byy mi blisze ni ten przywizany do swoich pienidzy i przywilejw czowiek. On nie mia adnej nadziei, dlatego tak kategorycznie negowa moliwo nadziei dla innych.Arystenos chyba wyczu moje myli, bo zaraz zmieni temat rozmowy. Otworzy ramiona i owiadczy: Wybacz mi, sam przecie wiesz najlepiej, co czynisz. W gbi serca jeste poet, std twoja skonno do takiego mylenia, ktre ja, jako czowiek interesu, odrzucam. Na pewno nie staniesz si ofiar nacigaczy i nie uwierzysz w ich bajeczki. Jaki wic rodzaj podry ci odpowiada? Mog da do twojej dyspozycji dowiadczonego przewodnika karawany, wielbdy

lub osy. I najelegantsze wyposaenia namiotowe, aby uniezaleni si od domw zajezdnych. Unikniesz wwczas brudu i robactwa, no i podejrzanego towarzystwa. Najrozsdniej byoby, gdyby opaci kilku syryjskich legionistw jako eskort. Wtedy nie bdziesz si ba niczego w nocy ani w dzie. Oczywicie to wszystko bdzie kosztowao, ale sta ci na to.Wanie tak organizacj miaem na myli, dlatego zwrciem si do niego. Rozumiaem rwnie jego gorliwo przecie dobrze zarobi na zorganizowaniu mi podry. Ale jego zaufany czowiek bdzie pilnowa kadego mego kroku i kadego sowa, aby potem donie muo wszystkich moich poczynaniach. Arystenos z kolei, majc na wzgldzie wasne korzyci, bdzie informowa czonkw rady o wszystkim, co tylko zechc wiedzie. Dlatego znalazem si w rozterce i nie umiaem natychmiast podj decyzji. Waciwie powiedziaem mylaem o wycieczce na wasn rk. W Jeruzalem nie uczszczaem do gimnazjonu, nie uprawiaem te adnych wicze fizycznych, wic chciabym, aby trudy podry rozruszay mi troch ciao. Ale oczywicie musz te myle o wygodzie niewiasty, ktra pojedzie ze mn. No wanie potwierdzi entuzjastycznie. Nawet mae trudnoci czyni kobiet rozdranion i kapryn. Wtpliwe te, aby si cieszy, gdy zobaczysz jej bia skr pogryzion przez robactwo. Pozwl, e zanim przemylisz spraw, dam jej podarunek.Wyszed z pokoju i wrci z piknym greckim lusterkiem, na ktrego odwrocie znajdowao si wyobraenie satyra obejmujcego opierajc si nimf. Byo to piknie oszlifowane, zapewne drogie lusterko, tote przyjmujc je zacignbym dug wdzicznoci, a tego wcale sobie nie yczyem, Arystenos jednak si wcisn mi je do rk i rzek: Nie bj si, to nie jest zaczarowane zwierciado, ale skieruje ku tobie sympatyczne myli twojej przyjaciki, kiedy najpierw si w nim przejrzy, a potem ujrzy satyra. Powiadaj, e istniej lustra, ktre zabijaj, kiedy si w nie spojrzy. Rozsdny czowiek w nic takiego nie wierzy, najlepiej jednak zachowa ostrono. Dlatego z caego serca ycz ci, aby w czasie podry nawet przypadkiem nie zerkn do takiego zwierciada i nie ujrza niczego, czego czowiekowi widzie nie wypada.Nie dajc mi czasu na przemylenie sensu tych sw, zacz liczy na palcach, po czym obwieci, e bd potrzebowa kucharki, sucej dla mojej przyjaciki, wonicy, bagaowego, obozowych, a wywd ten zakoczy sowami: Sdz, e dwanacie osb wystarczy. Taka grupa nie wzbudzi niczyjej uwagi, a jest konieczna z uwagi na twoj pozycj.W duchu widziaem ju t rozpaplan, kcc si, wrzeszczc i piewajc wit, wiadomy, e nie potrafi utrzyma w niej dyscypliny. Wizja ta wzbudzia mj sprzeciw, tote odparem: Nie unikam wydatkw, ale moim luksusem jest samotno. Zaproponuj co lepszego, a w kadym bd razie zabierz z powrotem lusterko. To bezwstydne malowido jest nawet mieszne, tyle e nie sdz, by podnioso mj autorytet w oczach ydw.Bez sowa zabra zwierciado i powiedzia: Ju wiem, co zrobimy. Pracuje u mnie od czasu do czasu niejaki Natan. Jedyn jego wad jest milkliwoc, ale to czowiek godny zaufania, zna tereny Judei i Dekapolii, Samari i Galile. Gdy wyjmowaem to lustro, widziaem go na dziedzicu. To oznacza, e chce pracy. Nie mam dla niego adnych polece, a nie chc, eby co dzie siadywa na podwrku i czeka, bo jego milczenie denerwuje sub. Wiem, e prowadzi karawany a do Damaszku. Wyjanij mu, dokd chcesz si uda i jak podrowa, a on wszystko zorganizuje jak najlepiej. Bez obawy moesz mu wrczy sakiewk, eby opaca noclegi. Nie marnuje jzyka na targowanie si, ale te nie paci, ile daj. Poza tym nie bierze adnej prowizji od wacicieli zajazdw, bo wystarcza mu umwione wynagrodzenie. Takiego czowieka mi potrzeba przyznaem, cho obawiaem si podstpu ze strony Arystenosa. miejc si bankier wyprowadzi mnie na dziedziniec i pokaza mi Natana. Siedzia bosy w sonecznym skwarze, mia wosy krtko ucite, a na sobie niegdy bia krtk opocz. Kiedy podnis na mnie wzrok, zobaczyem najsmutniejsze oczy, jakie kiedykolwiek widziaem. Nie wiem dlaczego, ale od razu poczuem do niego zaufanie.Prosiem Arystenosa, aby przedstawi Natanowi moj

spraw, lecz on tylko si zamia. Wrci do kantoru i rozkaza, aby rachmistrz odliczy mi do sakiewki potrzebne na podr pienidze i napisa polecenie wypaty gotwki do znajomego bankiera w Tyberiadzie. Wygldao na to, e chce umy rce od caej sprawy, jednake gdy jeszcze raz spojrzaem na Natana, upewniem si, e nie moe by niczyim szpiegiem. Ty jeste Natan, a ja Marek, Rzymianin powiedziaem. Jad w towarzystwie niewiasty do Tyberiady i chc podrowa zupenie zwyczajnie, nie wzbudzajc, na ile to moliwe, niczyjej uwagi. Zapac ci wedle twego yczenia, a na czas podry powierz ci sakiewk.Natan spojrza najpierw na moj twarz, potem na nogi, jakby szacowa moj sprawno. Nic nie powiedzia, tylko skin potakujco gow. Zauwayem jednak zdziwienie na jego twarzy. Myl, e wystarcz nam trzy albo cztery osy cignem. Moja towarzyszka i ja potrzebujemy te mat do spania i naczy. Postaraj si o to, co uwaasz za niezbdne, i koo poudnia przyjd do domu Karanthesa, handlarza starzyzn, w zauku obok paacu Hasmoneuszy.Kiwn ponownie gow i wypuci z rk do poowy okorowan gazk. Gdy zobaczy, e upada na ziemi kor do gry, skin gow po raz trzeci. Rzeczywicie nie by gadatliwy. Po wypytywaniach Arystenosa byem zadowolony, e ten czowiek o nic nie pyta. Poszedem do kantoru poegna si z bankierem. Przygotowa oficjalny blankiet rachunkowy i poleci, eby rachmistrz wrczy mi sakiewk i polecenie wypaty_ Szczliwej podryyczy. Po twoim powrocie spotkamy si jeszcze w Jeruzalem.Wrciem na dziedziniec i podaem sakiewk Natanowi. Zway j w rku i umocowa sobie za pasem, chwil zastanowi si, spojrza na pozycj soca, po czym wyszed z podwrka. Caa nasza umowa i jego zachowanie tak odbiegao od handlowych obyczajw Wschodu, e byem zupenie skonsternowany. Mimo wszystko wydawao mi si, e ten czowiek mnie nie zwiedzie.Teraz udaem si do czci miasta midzy murami, gdzie w ciemny wieczr szedem za mczyzn nioscym dzban wody. Krtymi zaukami i schodami wchodziem coraz wyej, a po duszym poszukiwaniu odnalazem waciw bram. Mimo mocnego postanowienia, e wicej nie bd si zwraca do apostow, ktrzy mnie odtrcili, chciaem jednak w miar monoci upewni si, e naprawd opucili miasto.Poznaem duy dom, w ktrym gociem. Jego masywna brama otwarta bya na ocie, lecz na podwrku nikt si nie krci. Nagle ogarn mnie niezrozumiay strach. Nie odwayem si wej do rodka. Niepewny przechodziem obok domu i po wasnych ladach wracaem, by jeszcze raz go min. Do rodka jednak wej nie mogem. W aden sposb nie mogem.Po duszym wahaniu odwrciem si, eby wraca, chocia byem zy i sam siebie oskaraem o brak odwagi. Rwnoczenie dziwiem si, e tak tu pusto, bo mino mnie zaledwie kilku przechodniw. W pobliu muru usyszaem monotonny stukot. Siedzcy na ziemi ebrak prbowa zwrci moj uwag uderzajc lask o kamie, ale by zbyt dumny, aby do mnie przemwi.Zdyem si ju przekona, e najmdrzej jest nie dawa jamuny, inaczej ebracy staj si natarczywi i nie sposb si od nich uwolni. Ale ten jednonogi kaleka nic nie mwi, tylko na mnie patrzy, a gdy stwierdzi, e go zauwayem, przesta uderza lask o kamie. Musiaem si zatrzyma i rzuci mu monet.Podnis j bez podzikowania, po czym zapyta: Czego tutaj szukasz, przybyszu? Gdy siedz na ziemi, widz wiele, nawet to, co nie wszyscy chcieliby zobaczy. W takim razie podaj mi haso, jeli moesz poprosiem. Wyposaenie na drog i szybkie odejcie to jedyne haso, jakie znam. Ruszyli ju przecie ci, co w dzie niechtnie pokazywali swoje oblicza. O ile wiem, s to rybacy i widocznie spieszyli si do sieci. Czy haso ci pasuje? Pasuje lepiej, ni mylisz powiedziaem uradowany i dorzuciem mu jeszcze drugi pieniek. Z roztargnieniem podnis go z ziemi, przygldajc si mojej twarzy, jakby mnie rozpoznawa. Nagle zapyta: Czy nie jeste tym czowiekiem, ktry pewnego wieczoru odprowadzi lepca i odda mu wasny paszcz w pobliu Bramy Wodnej? Jeli tak, to radz ci, by take kupi sieci i poszed za innymi. Moe by bogaty pow. Kto ci kaza to

powiedzie? spytaem ze cinitym gardem i roztrzepotanym sercem. Nikt mi niczego nie kaza mwi. Powiedziaem to z rozalenia, bo gdybym mia obie nogi, te bym poszed z pielgrzymk do Galilei. Nie mwisz jak ebrak zauwayem. Nie zawsze byem ebrakiem odpar wyniole. Znam Pismo! Beznogi czowiek siedzcy w ulicznym brudzie atwiej zrozumie i uwierzy w to, czego ludzie zdrowi i o caych czonkach nie pojmuj. Przez wasn gupot nieraz obrywaem po gbie. Teraz te lepiej byoby, gdybym milcza, lecz nie mogem oprze si pokusie, gdy tak krye lkliwie wok domu, ktry i ja z daleka ogldaem. j, Wic do Galilei! Umacniasz moj nadziej. Do Galilei! powtrzy z entuzjazmem. A jeli go spotkasz, pro, eby pobogosawi rwnie nas, tych najmniejszych, ktrymi pomiataj wszyscy. Z pewnoci jeste bliej jego Krlestwa ni ja dotknem rk jego ramienia i doni chocia mam zdrowe nogi i mog wdrowa jego ladami do Galilei. Pobogosaw mnie i moj podr, bo chc by cichy i pokornego serca.Umiechn si zatroskany i patrzy poprzez mnie gdzie w dal. piewnym gosem wyrecytowa po hebrajsku i po aramejsku, abym zrozumia: Wiem, e Zbawiciel yje i y bdzie do koca wiata. A kiedy moja powoka cielesna zostanie ze mnie zdarta, wtedy ujrz Boga.Nic ju nie doda, tylko zakry gow i pochyli si a do ziemi. Ja za nie omieliem si wicej do niego mwi. Zastanawiaem si nad rnic midzy lepcem, ktrego kiedy odprowadzaem, a tym beznogim ebrakiem. Nieszczcie uczynio lepca zym i zawistnym, ten za czowiek, ktry wszystko straci, ca nadziej zoy w przyszoci, jakby wszystko, co przedtem posiada, tylko oddalao go od jego Boga. Zaakceptowa swoje oczekiwanie w pyle ulicy, poniewa nie mg uda si do Galilei. Na jego przykadzie lepiej ni dotychczas zrozumiaem pokorne oczekiwanie cichych.Tak rozmylajc schodziem do przedmiecia. Gdy zbliaem si do domu Syryjczyka Karanthesa, czuem wprawdzie zmczenie ng, ale rado oczekiwania rozgrzewaa moje serce, a w duszy jak pie i hymn tryumfalny dwiczay mi sowa: Do Galilei! Do Galilei!" O niczym innym nie potrafiem myle.Nie mogem od razu wej do swojego pokoju, musiaem usi na progu i czeka, poniewa ona gospodarza wraz z crk ubieray na grze Mari. Karanthes wyjani: Niewiasty s niewiastami i nie mogy si oprze, gdy ujrzay pikne stroje i ozdoby. Dziki nim moja ona przekonaa si, e Maria z Beeret nie jest ladacznic, lecz nieszczliw dziewczyn, ktrej ty chcesz zapewni przyzwoity wygld. Zdaje mi si, e w tym witym miecie zatraciem poczucie cnoty i przyzwoitoci. Dzie w dzie dym ofiarny wznosi si ze wityni do nieba na cze bezpostaciowego Boga, jakby ofiary i obrzdy oczyszczajce mogy pogodzi czowieka z Bogiem, ktry jest tak wity, e jego imienia nie wolno gono wymawia, jeli dobrze zrozumiaem. Tutaj poboni s zbyt poboni, a zoczycy we frdzelkach i szatach rytualnych ukrywaj swoje odraajce czyny. Grzeszn Mari darz wikszym szacunkiem ni biao odzianych kapanw w wityni, poniewa uznaje siebie winn swych grzechw. A czym w kocu jest grzech? spyta filozoficznie Karanthes. W miastach syryjskich mode niewiasty zarabiaj na swj posag lub su bogini czynic to samo, co ta przycinita bied ydwka, ktra nie potrafia nic innego. Kapani nakazuj grzesznicy wymaza si kaem i siedzie przez okrelony czas na skraju drogi, eby ludzie si z niej natrzsali, ale nie rozumiem, w jaki sposb moe to kogo oczyci z grzechw. Tak samo nie rozumiem, dlaczego kapani Matki-Ziemi uwaaj, e odnosz nad sob zwycistwo, kiedy w ekstatycznym tacu trac rozum i kalecz swoje ciao, a niektrzy nawet si kastruj na cze bogini. Chyba jestem nieszczliwym czowiekiem, bo yjc tu, w Jeruzalem, odwykem od swoich bogw, natomiast boj si ydowskiego Boga bezpostaciowego. No, tak bardzo nieszczliwy nie jestem, przynajmniej dopki interes idzie, dzieci rosn, a onie wystarczy, gdy rano i wieczorem mi dokuczy, i jeszcze raz w poudnie, aby mi przypomnie, e jestem miertelny.Nie zdyem mu odpowiedzie, bo jego ona i crka zawoay z tarasu i radonie trajkoczc zaprosiy, bym

popatrzy na narzeczon. Zaskoczony zmian ich nastawienia, wszedem na gr i ze zdumieniem obejrzaem Mari z Beeret. W nowych szatach wygldaa jeszcze modziej ni wieczorem. Miaa te na sobie ozdobiony wiecidekami pas, na czole pikn przepask, na szyi naszyjnik z rnokolorowych kamieni, w uszach ogromne kolczyki, acuszki na kostkach ng. Powitaa mnie rozgorczkowan z wraenia twarz i pytaniem: Dlaczego ubierasz mnie jak crk bogacza, ktra wybiera si na uczt? Umyli mnie, namacili, uczesali... Kwefem bd moga zasania twarz w czasie podry, a paszczem owin si caa, aby nie pobrudzi sukien.Zakwefia twarz, otulia si paszczem i defilowaa przede mn, pobrzkujc ozdobami. Wzruszy mnie jej dziecinny zachwyt, bo naprawd woywszy nowe szaty, jakby zrzucia z siebie z przeszo. Przyszed Karanthes i patrzy na ni niby na dzieo wasnych rk. Dotyka kadego kawaka garderoby i biuterii, kaza mnie dotyka, przy kadej sztuce wymienia cen, zupenie jakby chcia Marii da do zrozumienia, ile wydaem dla takiej taniej dziewczyny. Twarz Marii zacza si wydua, jej rado gasa, w kocu zacza niepewnie spoglda na mnie.Podzikowaem Karanthesowi za jego starania, podobnie uprzejme sowa skierowaem do jego ony i crki, a wszyscy troje zrozumieli, e s zbdni, i chichoczc, rkoma zakrywajc usta, wyszli z pokoju. Kiedy zostalimy we dwoje, przestraszona Maria wpatrujc si we mnie, przyja postaw obronn, oparta plecami o cian. Czego waciwie ode mnie chcesz? spytaa. Raz ju spotkao mnie co podobnego. Kiedy uciekam z rodzinnej wioski do miasta ubrana w zgrzebn odzie, pewna stara kobieta znalaza mnie na ulicy, zaprowadzia do swego domu i ubraa w zachwycajce szaty. Sdziam, e dobrze mi yczy, dopki nie zrozumiaam, do jakiego trafiam domu. Bia mnie, gdy nie chciaam usugiwa jej gociom zgodnie z ich yczeniami, i dopiero trzeciego dnia udao mi si uciec. Mylaam, e ty jeste inny, i modliam si o wszystko co dobre dla ciebie, kiedy w nocy mnie nie tkne, chocia bardzo si tego baam. Ale teraz domylam si, jakie masz zamiary. Wida w ubogim stroju i nie uczesana nie byam wystarczajco adna w twoich oczach. Nie bj si uspokajaem j ze miechem nie podam rozkoszy ziemskiego krlestwa. Gdyby tak byo, mgbym rwnie dobrze zosta z tob w Jeruzalem. Z dowiadczenia wiem, e takie krlestwo jest tylko rozpalonym grobem, ktry nie daje krzty ochody, a arzy si tym gorcej, im niej czowiek upada. Dlatego pragn innego krlestwa, ktre wci jest na ziemi. Aby je znale, pojad z tob do Galilei.Ale moje przyjazne sowa nie trafiy jej do przekonania. Nagle zy popyny z jej czarnych oczu, zerwaa naszyjnik i opask, rzucia je na ziemi i tupic krzyczaa: Rozumiem teraz, dlaczego sam nie trudzie si wybraniem mi naszyjnika, tylko zlecie to komu innemu! Obraa mnie twoja obojtno i w ogle nie potrzebuj tych klejnotw, chocia nigdy w yciu tak piknych nie miaam. Byo jej tak trudno zrezygnowa z tych wspaniaoci, e wybuchna jeszcze wikszym paczem. Czy nie rozumiesz, e nad te drogie metalowe kosztownoci przedoyabym ozdoby z nanizanych na sznurek nasion i pestek, byleby ty dla mnie je zrobi? Przesta natychmiast becze! te si rozzociem i tupnem. Chyba nie rozumiesz, jak zoliwie si zachowujesz, Mario z Beeret. Jak sdzisz, co myl teraz o nas tamci ludzie na dole, syszc to tupanie i jki? Kobieta paczca jest brzydka jak noc. Doprawdy nie wiem, czy bd mg wzi ci ze sob, skoro tak obraliwie i faszywie pojmujesz moj przyja!Maria przestraszya si, natychmiast przestaa paka, otara oczy i nagle podbiega, obja mnie za szyj, ucaowaa kciki moich ust i piknie prosia: Wybacz mi gupot, sprbuj si poprawi, tylko we mnie ze sob.Jej pieszczoty byy pieszczotami niegrzecznego dziecka, tote si rozczuliem, pogaskaem j po twarzy i powiedziaem: Zatrzymaj te klejnoty, eby ludzie cenili moj towarzyszk podry. Bdzie przecie jeszcze okazja, eby naniza naszyjnik z jagd i pestek, jeli taki bardziej ci si podoba, chocia nie jestemy ju dziemi.To prawda, adne z nas nie byo ju dzieckiem. Z caego serca pragnem jednak wrci do lat dziecinnych, abym nie czu za ani dzy, tylko beztrosko mg

si radowa kadym nadchodzcym dniem. Nie wiedziaem, co mnie czeka w Galilei. By moe na prno wybieraem si w t podr. Ale chciaem cieszy si podr i nadziej. Samym oczekiwaniem chciaem si cieszy.Karanthes krzykn, e przyprowadzono osy. Po socu zorientowaem si, e zblia si poudnie. Szybko zeszedem na d. Maria z Beeret podya za mn. W zauku przed domem stay cztery dobrze wygldajce osy. Dwa z nich objuczono matami do spania, trzeciemu przytroczono" po bokach kosze na bagae, a na grzbiecie czwartego siedziaa biednie ubrana kobieta, ktra nie miaa podnie wzroku. Natan skoni si z szacunkiem, ale nic nie powiedzia; spojrza tylko na soce, aby podkreli, e przyszed o umwionym czasie. Kim jest ta obca niewiasta? Nie pozwalam jej zabra! krzyknem zapalczywie.Natan nic nie odpowiedzia. Patrzy w inn stron, jakby jego ta sprawa nie dotyczya. Karanthes poszed porozmawia z kobiet, po chwili wrci i skubic z zakopotaniem brod wyjani: Nazywa si Zuzanna. Twierdzi, e Natan obieca zabra j jako wasz sug, poniewa chce wrci w rodzinne strony w Galilei, a nie jest w stanie dugo i piechot. Dlatego siedzi gotowa do drogi na grzbiecie osa i nie chce adnego wynagrodzenia, byle moga jecha z wami. Jak zrozumiaem, zachorowaa w czasie Paschy w Jeruzalem i jej towarzysze j zostawili, gdy wracali do domu.Niewiasta nieruchomo siedziaa na grzbiecie osa nie podnoszc oczu. Na dobre rozgniewany, krzyknem: Nie potrzebujemy suby! Jedno bdzie usugiwa drugiemu! Nie mam zamiaru bra ze sob do Galilei caej ndzy z Jeruzalem!Natan pytajco popatrzy na mnie, a gdy doszed do wniosku, e mwi powanie, wzruszy ramionami, rozoy rce, odwiza sakiewk od pasa, rzuci j przede mn na ziemi i odszed, zostawiajc osy. Obca kobieta zacza gono lamentowa, lecz nie ruszya si z grzbietu osa.Zrozumiaem, e wyjazd opni si jeszcze bardziej, jeli bd teraz musia szuka nowego, a moe i mniej pewnego przewodnika. Gniew a we mnie kipia, ale si wstrzymaem, zawoaem Natana, kazaem mu wzi sakiewk i powiedziaem z gorycz: Poddaj si, bo musz. Rb, jak chcesz, bylemy zdoali wyjecha, zanim tum zbierze si koo nas, rozdziawiajc gby.Szybko wszedem do domu, uregulowaem rachunki z Karanthesem, dajc mu wicej, ni da, i poprosiem: Zostawiam tu reszt rzeczy, bo jeszcze wrc do Jeruzalem.Karanthes podzikowa nadzwyczaj wylewnie, po czym z przekonaniem potwierdzi: Wanie tak, jestem pewien, e wkrtce wrcisz do Jeruzalem.Tum gapiw zebra si wok osiokw i przyglda si, jak Natan mistrzowsko ukada w koszach bagae, ktre braem ze sob. Mczyni obmacywali koczyny naszych zwierzt i sprawdzali im zby, niewiasty ualay si nad chor Zuzann, ktra pochlipywaa na grzbiecie osa i nie miaa bodaj sowa z kimkolwiek zamieni. cignli ebracy i wycigajc rce yczyli nam szczcia w podry. Natan wydzieli im z sakiewki jamun, jak uwaa za stosown, aby ich przeklestwa nie przyniosy nam w drodze nieszczcia. W zauku handlarzy panowa straszny rwetes, zanim w kocu Maria i ja usadowilimy si na grzbietach osw i Natan ruszy przodem, prowadzc ca kawalkad. Rwnie dobrze mg mi zawiza worek na gowie, bo ani jednym sowem nie wspomnia, ktrdy bdziemy jecha i gdzie si zatrzymywa na noclegi po drodze do Galilei.Wyprowadzi nas przedmieciem na mierdzcy solon ryb placyk przed Bram Rybn i przez ni poza obrb miasta. Wartownicy znali go i zamierzali sprawdza bagae, lecz kiedy zawoaem, e jestem Rzymianinem, zaniechali kontroli i tylko si za nami ogldali. Ku mojemu zdziwieniu Natan ruszy drog biegnc w gr wzdu muru do twierdzy Antonia i zatrzyma osy przed arkadami jej bramy. Na widok wartujcych przy bramie legionistw Zuzanna znowu zacza jcze i ukrya twarz na karku osa. Na prno nakaniaem Natana, by rusza dalej. Rk wskazywa, e mam si uda do twierdzy. Zaczem ju podejrzewa, e jest guchoniemy, bo nie syszaem, eby bodaj sowo pado z jego ust. Zauwayem jednak, e ma ucite krciutko wosy, pomylaem wic, e by moe zoy luby milczenia. Niechtnie wszedem przez bram do rodka.

Wartownicy mnie nie zatrzymali, cho musiaem wyglda obco z t dug brod i w pasiastym chaacie. Jak na zawoanie wanie schodzi z wiey dowdca twierdzy. Podszedem do niego, pozdrowiem go, podajc mu rk, i wyjaniem: Wyjedam na kpiele do Tyberiady. Mj przewodnik uzna za wskazane, abym zboczywszy nieco z drogi przyszed si tutaj poegna i prosi o wskazwki co do podry. Podruj zwyczajnie, w asycie dwch kobiet. Bdziesz jecha drog przez Samari czy wzdu Jordanu? zapyta. Ktr mi radzisz? zapytaem, bo wstydziem si przyzna, e nie mam pojcia.Pospny i pokrcony reumatyzmem dowdca skubn grn warg i wyjani: Samarytanie s zoliwi i robi rne wistwa samotnym podrnym. Wody Jordanu za s wci wysokie, moesz wic mie kopoty z przepraw przez brd, a w nocy bdziesz sucha ryku lww w zarolach. Jeli chcesz, dam ci dwch legionistw jako eskort pod warunkiem, e zapacisz im od. I nie zapomnij napomkn prokuratorowi o mojej yczliwoci.Najwyraniej jednak nie mia zbytniej ochoty do choby tymczasowego pomniejszenia garnizonu o dwch ludzi. Nie, nie odmwiem przecie bd podrowa po spokojnym rzymskim terytorium i nie mam si czego ba. W takim razie dam ci miecz zamiast eskorty powiedzia z ulg. Jeste obywatelem Rzymu i masz prawo podrowa z mieczem, ale na wszelki wypadek polec wypisa ci pozwolenie na bro, bo jeste dziwnie ubrany i zapucie solidn brod.Udaem si zatem do zbrojowni po miecz z rzemieniem na rk, a w kantorze kwestora wykupiem pozwolenie na bro. Przeoony zbrojowni niele skorzysta na moim wyjedzie, wic po przyjacielsku odprowadzi przez dziedziniec a do bramy, cho nie udao mu si skry umiechu, gdy przypasaem miecz do mego ydowskiego paszcza.Natan nie umiecha si, tylko z zadowoleniem kiwn gow i zachci osioki do truchtu.Objechalimy teren wityni i przez dolin Cedronu udalimy si na znan mi ju, wijc si wrd poronitych gajami oliwnymi wzgrz drog do Betanii. Gdy miasto znikno nam z oczu, zlazem z grzbietu osioka i szedem piechot. Dotarlimy do wioski, a wwczas krzyknem, eby Natan si zatrzyma, i udaem si do domu azarza.Po kilkakrotnym nawoywaniu wyszed z ogrodu i odpowiedzia na moje pozdrowienie. Spytaem go o siostry. Poszy do Galilei odpar. Czemu nie poszed z nimi? Nie mam po co i do Galilei potrzsn gow. Ale powiedziano mi, e twj pan poszed do Galilei i tam czeka! Co mnie to obchodzi? Dogldam ogrodu i nie oddalam si od mego grobu.Mwi seplenic i mia pospne oczy; zdawao si, e pogrzeba w sobie zagadk, ktrej nie mona objani adnemu czowiekowi. Zrobio mi si zimno i aowaem, e zboczyem z drogi, aby go pozdrowi. Pokj tobie rzekem odchodzc. Pokj!... powtrzy ironicznie. Gdyby wiedzia, czym jest pokj, raczej by mi go nie yczy. Pok rk musn czoo i cign: Gowa mi pka, myli si rozpraszaj. Przestraszyem si, gdy zawoae. Zawsze si boj, ilekro kto wzywa mnie po imieniu. Powiem ci co. Gdybymy obydwaj, ty i ja, byli wielkoci gwki szpilki i wszystko dookoa miao takie same rozmiary albo byo mniejsze, na pewno bymy sdzili, e jestemy tacy duzi jak teraz, poniewa porwnywalibymy nasze rozmiary do wielkoci tego, co by nas otaczao. Dla mnie ten wiat i wszystko wok zmniejszyo si do rozmiarw gwki szpilki. Dlaczego Jezus zgodzi si narodzi, umrze i zmartwychwsta w tym malekim wiecie, ktry nie jest wikszy od gwki szpilki? Tego nie mog zrozumie.Natarczywie nasuna mi si myl, e na skutek dugiego przebywania w grobie w gowie mu si poprzestawiao i dlatego rozumuje zupenie inaczej ni reszta ludzi. W milczeniu odwrciem si od niego i wyszedem na drog. Natan badawczo wpatrywa si we mnie z takim samym wyrazem twarzy, jaki ju kiedy zaobserwowaem, ale nic nie powiedzia. Ruszylimy dalej.Droga zesza w dolin, przecilimy koryto wyschego potoku. Wdrowalimy po zboczach grskich i tylko raz zatrzymalimy si przy studni, aby napoi osy. Milczenie Natana udzielio si take Marii, wic niewiele

rozmawialimy ze sob. Przyznam zreszt, e milczenie Natana nie byo mi przykre. Przeciwnie, pod jego przewodnictwem czuem si bezpieczny. Przestaem te ywi niech do chorej niewiasty, ktra jechaa z tyu za nami i staraa si by jak najmniej dostrzegalna. Gdy wieczr zacz wydua cienie, nawet zmartwiem si o ni, czy zniesie trudy podry. Bo Natan bezustannie popdza osy i sam szed obok niezmordowanym krokiem, jakby mu si spieszyo. Zorientowaem si, e chce omin drog z Samarii przez Jerycho, z ktrego korzystaj tumnie pielgrzymi galilejscy.Dopiero kiedy zapony pierwsze gwiazdy, zatrzymalimy si w malekiej wiosce i Natan wprowadzi osy w zamknite podwrko. O siebie sami musielimy si zatroszczy. Natan szybko i umiejtnie zdj bagae z grzbietw zwierzt i wnis nasze maty do pustej, nieco mierdzcej obornikiem, ale jednak czystej izby. Zuzanna sprawnie rozpalia ogie na podwrku i postukiwaa garnkami, aby szykujc posiek, wykaza swoj przydatno. Dorzucia kawaki baraniny do kaszy, nalaa wody, postawia garnek na ogniu i koniecznie chciaa umy mi nogi. Umya nogi Marii i w ogle odnosia si do niej z wielkim szacunkiem. Kiedy posiek by gotowy, najpierw podaa jedzenie mnie, potem Marii.Czuem si wymienicie. Zawoaem yczliwie Natana i powiedziaem: Nie wiem, czy nie naruszam waszych obyczajw, ale razem podrujemy, bdziemy spa w tej samej izbie i je t sam kasz, wic prosz, sidcie do jedzenia razem z nami.Umyli rce i kucnli na ziemi. Natan przeama chleb, zwyczajem ydowskim pobogosawi go i poda mi kawaek. Na kobiety nie zwraca uwagi. Jad niewiele, a misa nawet nie tkn. W czasie posiku wpatrzony by przed siebie i pogrony we wasnych mylach, ja za nawet nie prbowaem zagada do niego. Opatrzy potem osy, z gow owin si w opocz i uoy przed progiem do snu, dajc tym sygna, e czas najwyszy na odpoczynek. Zuzanna rzucia si przede mn na ziemi i usiowaa caowa me nogi, dzikujc, e wziem j pod swoj opiek. Nie mnie dzikuj, tylko Natanowi powiedziaem. Mam nadziej, e ta podr nie bdzie dla ciebie za cika i e si nie rozchorujesz znowu. Ach, nie, my, niewiasty z Galilei, mamy tward skr. Byam chora ze zmartwienia, a wyzdrowiej z radoci, gdy tylko wrc do rodzinnej chaty na brzegu jeziora Genezaret.Natan obudzi nas jeszcze przed wschodem soca i tak ponagla do odjazdu, e nawet nie wiem, kiedy ocknem si, drc od porannego chodu, na grzbiecie osa z kawakiem chleba w ustach. Rowe soce dopiero wstawao zza gr. Wkrtce jego promienie zaczy przygrzewa, a mnie ogarn radosny nastrj. Bkitnawe gry, srebrnosiwe drzewa oliwne i winnice na zboczach wypikniay w mych oczach. Rado bya zreszt udziaem nas wszystkich, bo zupenie nieoczekiwanie i ku mojemu ogromnemu zdumieniu Natan zacz chrapliwym gosem piewa po hebrajsku jak pie.Spojrzaem pytajco na Mari, lecz potrzsna gow na znak, e nie rozumie sw. W nierwnomiernie wznoszcym si i opadajcym tonie gosu Natana byo co radosnego, a rwnoczenie uroczystego. Kiedy zamilk, zsunem si z grzbietu osa i zajem miejsce obok Zuzanny. Zapytaem, co piewa Natan; spojrzaa na mnie z ufnoci i wyjania: To pie podrna i koyszc si zacza nuci po aramejsku: Pan bdzie twoim obroc, Pan twoim cieniem przy twym boku prawym. Za dnia nie porazi ci soce ni ksiyc wrd nocy. Pan ci uchroni od za wszelkiego, czuwa nad twoim yciem, Pan bdzie strzeg twego wyjcia i przyjcia teraz i po wszystkie czasy.Nagle ku mojemu zdziwieniu wybuchna paczem. Aby j pocieszy, dotknem rk jej ramienia i prosiem zakopotany: Nie pacz, Zuzanno, powiedz, jakie masz zmartwienie. Moe mog ci pomc? Nie, nie wzbraniaa si pacz z radoci, e z gbokiego smutku jak ze szponw mierci wyszam znw na wiato dnia.Mimo woli przyszo mi na myl, e dostaem si w towarzystwo dwojga pomylecw. Ale zaraz si rozemiaem, bo przecie czowiek rozsdny orzekby, e to ja, Rzymianin, jestem pomylony, skoro bez wytchnienia spiesz na poszukiwanie zmartwychwstaego krla ydowskiego.Koo poudnia zeszlimy do doliny Jordanu i ujrzeli przed sob rozleg yzn krain i szare mury

Jerycha. Powietrze stao si gorce i pene aru, ale wiatr od czasu do czasu nis ze sob lekki powiew i rwnoczenie przenikliwy zapach ogrodw palmowych, ktre stanowi bogactwo tego miasta. Wiosna bya tu dalej posunita ni w okolicach Jeruzalem, widzielimy ju przy pszenicznych anach ecw z sierpami.Natan nie poprowadzi nas do miasta. Jechalimy poln drog wzdu jego murw, a w poowie dnia przystanlimy w cieniu w pobliu rda. Osy pasy si spokojnie. Natan oddali si* na modlitw, Zuzanna te co pobonie szeptaa. Byo to dla mnie czym nowym, znaem dotychczas jedynie mody wznoszone zgodnie ze zwyczajem przy skadaniu ofiar albo w zalenoci od miejsca, gdzie zdarzyo mi si przebywa w dni uroczystoci na cze bogw. Nie wierz zreszt, eby te modlitwy odnosiy jakikolwiek skutek. Poczuem zazdro i jako e chtnie dostosowuj si do innych, zapragnem poprosi, aby mnie nauczyli swojej modlitwy. Ale oni byli ydami, narodem wybranym przez Boga, wic obawiaem si, e Natan i Zuzanna odrzuc moj prob, modlitwa Marii za bya zbyt dziecinna, by nadawaa si dla mnie.W czasie popasu jedlimy chleb, cebul i ser. Ja z Mari napilimy si kwaskowatego wina, Natan i Zuzanna pili tylko wod. Chciaem poczstowa Natana, lecz bez sowa wskaza na swoje obcite wosy. Miaem wic racj, naprawd zoy jakie luby. Poniewa jednak patrzy na mnie przyjanie, odwayem si zapyta: Czy lubowae te milczenie? Gdzie jest wiele sw, tam i grzechw nie brak odpowiedzia, umiechajc si pojednawczo.Nie pozwoli na duszy odpoczynek, tylko kaza si szykowa do odjazdu. Znowu wrcilimy na szerok drog i ju z daleka ujrzelimy przelewajce si przez koryto wody Jordanu. Po znojnej i parnej wdrwce kady mia do kopotw z samym sob. Do tego utrapione muchy drczyy nie tylko nas, ale i osioki, a zaczy si narowi. Te chmary much zapewne przywloky ze sob zaprzone w jarzma woy, ktre cigny na pozach snopy pszenicy.Nim nadszed wieczr, zrobilimy kawa drogi i wszyscy bylimy spragnieni i odrtwiali ze zmczenia. Nocowalimy w wiosce, w ktrej bio ujte w studni ywe rdo, wic mona byo si porzdnie umy. Zauwayem ju, e Natan specjalnie omija miasta, cho tam mona mieszka wygodniej i dosta gotowe posiki. Niczym nie dawaem jednak pozna po sobie, e jestem z tego niezadowolony. W gruncie rzeczy bardzo mi odpowiadao takie proste ycie po dniach spdzonych w Jeruzalem.Maria miaa do bezczynnoci, tote zakasaa sukni i w najlepsze pomagaa Zuzannie w rozpalaniu ognia i przygotowaniu posiku. Syszaem, jak po babsku z przejciem ze sob rozprawiaj. Obserwowaem gwiazdy zapalajce si na niebie. Po posiku Maria przycigna swoj mat w poblie mojej i wyszeptaa mi wprost do ucha: Ta Zuzanna jest prost kobiet i mona j wzi za niezbyt rozgarnit, ale zdaje mi si, e naley do cichych i wie co o ukrzyowanym Jezusie. Tyle e boi si nas i nie ma odwagi si przyzna.Zerwaem si i usiadem. Natan pooy si ju przed progiem, okryty po czubek gowy, lecz Zuzanna wci jeszcze klczaa, pgosem odmawiajc modlitwy. Nie mogem si oprze pokusie. Zawoaem j szeptem po imieniu i poprosiem: Naucz mnie twojej modlitwy, ebym wiedzia, jak naley si modli. Jestem prost niewiast wymwia si tonem usprawiedliwienia. Nie znam Pisma. Nie umiem si modli jak naley. miaby si tylko ze mnie i z mojej modlitwy. Nie bd si mia ani drwi z ciebie, bo chciabym by cichy i pokornego serca zapewniem. Odmawiasz jak now modlitw. Nigdy nie syszaam takiej popara mnie Maria.Widocznie Zuzanna odczuwaa wdziczno, bo mimo przestrachu powiedziaa: Nauczyam si jej, bo atwo j zapamita. Zapewniono mnie, e zastpi wszystkie inne, poniewa niczego do niej nie mona doda. Wic modl si tak: Ojcze nasz, ktry jest w niebie, wi si imi twoje, przyjd Krlestwo twoje, bd wola twoja jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpu nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. I nie wd nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode zego. Amen.Poprosiem, eby to jeszcze raz powtrzya. Modlitwa bya prosta i rzeczywicie

atwa do zapamitania. Powtarzaem j na gos, zastanawiajc si nad kadym zdaniem. Naprawd niczego nie trzeba byo dodawa, zawieraa wszystko, czego potrzebuje prosty czowiek. Nie bya to wyszukana modlitwa uczonego, niemniej tyle mi daa do mylenia, e ju wicej Zuzanny nie mczyem.Nastpnego wieczoru z powodu wezbranej rzeki musielimy przenocowa na skraju lasu. Gdzie daleko na pnocy stopniay niegi w grach, skd Jordan czerpa wod, a powd wygnaa dzikie zwierzta z kryjwek, chocia dopywy Jordanu ju prawie wyschy. Gwiazdy na niebie zapony i syszelimy niespokojne poszczekiwanie szakali w grach. Pniej rozleg si ryk przypominajcy daleki huk gromu. Znaem ten gos, cho syszaem go dotychczas jedynie w Rzymie, gdy wydobywa si noc zza murw cyrku. Osy zaczy dygota, tote musielimy je zabra do izby, w ktrej nocowalimy. Maria, ktra nigdy nie syszaa ryczcego lwa, przeraona wcisna si tu koo mnie i drcym gosem prosia, abym obj j ramieniem, chocia noc bya gorca.Natan uspokoi osioki, zamkn na zasuw drzwi i usiad, oparty o nie plecami, czujnie nasuchujc. Zuzanna take nie moga zasn. Korzystajc z sytuacji omieliem si spyta: Od kogo nauczya si modlitwy, ktr nam wczoraj powtrzya?W dali znw zarycza lew, zdawao si, i zadray cienkie gliniane ciany naszego schronienia. Przeraona Zuzanna zasonia usta rk i zawoaa: Nie masz prawa zadawa mi tego pytania! Odpowiedz! Nie bj si! Niespodziewanie Natan otworzy usta.Zuzanna niespokojnie rozejrzaa si dookoa w drgajcym wietle lampki oliwnej. Chyba miaa ochot uciec, ale si przemoga i powiedziaa: Jezus Nazar ej ski, ktrego ukrzyowano w Jeruzalem, nauczy jej swoich uczniw i nas, niewiasty, ktremy towarzyszyy mu w Galilei. Zapewni, e ta modlitwa nam wystarczy i e innych nie potrzebujemy. Tylko nie kam! krzyknem zdumiony. Czy naprawd sza za nim w Galilei? Jestem prost kobiet i nie umiem kama, chobym chciaa odpara Zuzanna. Pi wrbelkw kosztuje dwa asy, a jednak Bg o adnym nie zapomnia. Przez cae ycie byam skner, nawet sobie skpiam pienidzy i nigdy nie jadaam do syta. Wszyscy szli oglda nowego proroka, to poszam i ja. Mylaam, e moe co dostan za darmo, bo w wityni nic darmo nie daj. Suchaam jego nauki i niczego nie rozumiaam, cho mwi do zwykych ludzi. Spojrza prosto na mnie i powiedzia: Strzecie si wszelkiej chciwoci, bo nawet gdy kto opywa we wszystko, ycie jego nie jest zalene od jego mienia. " To byo nad brzegiem jeziora. Pomylaam, e albo mnie zna, albo kto mu powiedzia o moim skpstwie. Pniej mwi o bogatym czowieku, ktremu obrodziy pola. Zacz burzy stare spichrze i budowa nowe, wiksze, eby przez wiele lat wypoczywa i uywa tego, co nagromadzi. Ale Bg powiedzia temu czowiekowi: Ty gupcze, jeszcze tej nocy zadaj twojej duszy od ciebie; komu wic przypadnie to, co przygotowa?" Tak stanie si z kadym, kto zbiera skarby dla siebie, a nie jest bogaty przed Bogiem. Westchna i mwia dalej : Byam na niego oburzona. Wrciam do domu, ale pamitaam dobrze jego sowa, bo stay si dla mnie jak wrzody, ktre bolenie doskwieraj we wntrznociach. Znowu poszam go sucha.Mwi o krukach, ktre Bg karmi, i o kwiatach polnych, co nie pracuj ani nie przd. Zabroni swoim uczniom szuka jedzenia i picia, kaza im szuka tylko Krlestwa, a wtedy wszyscy bd ich karmi. Zrobio mi si go al, bo syszaam wprawdzie, e nakarmi kilkoma bochenkami chleba i ryb tumy ludzi, ale przecie nie bdzie tego robi co dzie. Nie miaam ochoty rozdziela majtku midzy leniwych i tpych ndzarzy, w zamian sprzedaam utkane ptna, puciam pole w dzieraw i poszam za Jezusem i jego uczniami, aby ich utrzymywa, jak dugo starczy pienidzy. Baam si, e ten cudotwrca umrze z godu, jeli nikt go nie nakarmi. Kilka innych niewiast postpio podobnie jak ja. Te go aoway, bo to by bardzo niepraktyczny czowiek. Zuzanna westchna kilka razy, wspomniawszy swoje wdrwki za Jezusem. To nie znaczy, e widziaam w nim cokolwiek zego. Nie, po prostu nie rozumia wielu spraw tego wiata. Dlatego niewiasty musiay chodzi

koo niego, a uczniowie od czasu do czasu owi ryby, eby zarobi troch pienidzy. Ludzie z Nazaretu twierdzili, e wyuczy si wprawdzie zawodu ojca, ale wcale nie by dobrym ciel. Umia robi pugi i jarzma dla byda, tylko wychodziy mu niezbyt okrge. By te zbyt atwowierny i powierzy prowadzenie kasy skpcowi, Judaszowi Iskariocie, ktry na pewno cz zagarnia sobie. To mu z oczu patrzyo. Ja nie twierdz, e zrozumiaam nauki Nazarejczyka. Uczniowie te nie zawsze go rozumieli. Ale w jego obecnoci byo mi dobrze. Dlatego cho wiele razy zamierzaam, nie odstpiam Jezusa i nie wrciam do domu. On gniewa si na witobliwych ludzi, nie mogam te znie tego, e pozwoli takim niewiastom, jak handlarka gobiami Magdalena, chodzi za sob... Maria Magdalena to dobra kobieta i mdrzejsza od ciebie! przerwaa jej krzykiem zdenerwowana Maria. Ty szkaradna chopko odziana w zgrzebny worek! Skoro jej bronisz, to ju wiem, co ty za jedna i czemu co wieczora tak gorliwie pchasz si w objcia tego Rzymianina! Zuzanna te si zdenerwowaa. To prawda, jestem brzydk wiejsk bab, odzian w zgrzebn pacht, ale tymi rkami umiem prz i tka, piec chleb, gotowa i sprzta do czysta, pug te poprowadz, eby nie wyrzuca pienidzy na najemnikw. W ogle Jezus Nazarejski by za dobry jak na ten wiat, by te nierozsdny i atwowierny. Cuda robi i leczy chorych nie zwaajc, czy maj zasugi i czy s grzeszni. Wystarczyo dotkn jego szaty, a dolegliwoci mijay. Uwaaam go za lekkomylne dziecko dopuszczone do wadzy w zepsutym wiecie. Gdyby posucha mdrej rady, nigdy nie pojechaby na Pasch do Jeruzalem. Ale by uparty. Myla, e rwnie o sprawach tego wiata wie wszystko. No i stao si to, co si stao.Jeszcze teraz Zuzanna narzekaa na Jezusa Nazarejskiego jak na nieposusznego chopca. A nagle, uprzytomniwszy sobie, co powiedziaa, wybuchna paczem. Nic mi po nim nie zostao, tylko to zgrzebne odzienie i modlitwa, ktrej nas nauczy. Po jego mierci rozpierzchlimy si jak stado wrbli. Chora z przeraenia uciekam, gdy zobaczyam go ukrzyowanego! Przez wiele dni nic nie mogam przekn. Leaam w pieczarze pod wityni i pragnam tylko, eby nikt mnie nie pozna. W kocu spotkaam ubranego na biao Natana, ktry dla Nazarejczyka obci wosy. Natan przekaza mi wiadomo, e Jezus powsta z martwych i wraca do Galilei.Zakrya usta rk i ja wpatrywa si w Natana z obaw, e powiedziaa za duo. Lecz Natan rzek: Gadanie babskie jest jak trzask suchej gazi w pomieniach. Wiedziaem, e niedalekie jest przyjcie Krlestwa, ale Jezusa nie znaem. Obciem wosy, kiedy usyszaem, e zmartwychwsta, bo w takim razie jest mesjaszem, na ktrego czekamy. Ja go znaam potwierdzia Zuzanna i to najlepiej, skoro praam jego szaty. By czowiekiem, zna gd i pragnienie, nie raz zmczony by swoimi uczniami i ludzkim uporem. Ale niewtpliwie powsta z martwych, jak zapowiedzia, i wcale si temu nie dziwi. Przeciwnie, pacz z radoci z tego powodu i wierz, e cae zo w dobro si obrci. Moe Jezus zaoy w Galilei Krlestwo, jeli cierpliwie poczekamy i jeli anioowie bd o niego walczy? W przeciwnym razie nic z tego nie bdzie. Ale cokolwiek si stanie, ja i tak rano, w poudnie i wieczorem bd odmawiaa jego modlitw. Zapewnia, e to wystarczy.Jej sowa wywary na Marii ogromne wraenie. Spytaa z niedowierzaniem: Czy naprawd praa jego szaty? A kt by inny utrzyma je w nieskazitelnej bieli? odrzeka chepliwym gosem. Twoja Maria Magdalena chyba nigdy w yciu nie praa, a Salome miaa do roboty z odzieniem uczniw. Jan mia wasn suc, ktra nosiaby nawet lektyk za Jezusem, gdyby si tylko nie wstydzia. Dobrze, e chocia nauczya si chodzi na wasnych nogach. Waciwie nie mogem ju opanowa zdumienia dlaczego powicia majtek i posza za nim, chocia nie akceptowaa zachowania ani jego, ani uczniw, ani reszty otoczenia? Przecie on by jak nieszczsne jagni w gromadzie wilkw! Zuzanna patrzya na mnie rwnie zdumiona. Kt by go nakarmi, kto by si o niego troszczy? Nawet jego matka mylaa, e zeszed z waciwej drogi. Mieszkacy Nazaretu chcieli go zaprowadzi na skraj przepaci i strci, ale si nie odwayli.

Wic go kochaa? spytaem. A co ja tam wiem o mioci, stare babsko! nikna ze zoci Zuzanna, niespokojnie si wiercc. wiat jest peen leniwych ajdakw, chciwych kapanw, bezlitosnych poborcw podatkowych i innych oszustw. Wystarczy, by wiejska kobieta wesza do miasta, a natychmiast ostrzyg jej wosy! Chyba mi go byo al, bo by taki niewinny i nie mia pojcia o podoci wiata. Zacisna zoone rce i dodaa niskim gosem, jakby ze wstydem: Poza tym mwi o yciu wiecznym. Co przez to rozumiesz? Nie zastanawiaam si, co znacz jego sowa odpara niecierpliwie. Po prostu wierzyam. I nadal wierzysz? Nie wiem! krzykna ze zoci. Kiedy na krzyu z jego ciaa spywaa krew i pot mki, przestaam wierzy i uciekam, bo nie mogam patrze na takie cierpienia. Rozchorowaam si z tego rozczarowania i mylaam, e na prno straciam majtek. A moe nie... Najbardziej bolao mnie, e tak cierpia, bo nie zasuy na tak mier, chocia le mwi o uczonych w Pimie i faryzeuszach. Zreszt nie mwi o nich gorzej ni kady prosty wieniak, ktry musi zniszczy swoje zbiory owocw albo wyrzuci warzywa na mietnik tylko dlatego, e nie do dobrze zna przepisy Prawa. Ale teraz wszystko bdzie znw dobrze i z pewnoci znowu bd wierzya, jeli jeszcze raz go zobacz i usysz jego gos.Rozum nakazywa mi powtpiewa w szczero jej udrki w t upaln noc, gdy osy niespokojnie krciy si przy obie, a lwy ryczay. Podejrzewaem, e celowo przedstawia si jako osoba bardziej prostoduszna, ni bya, e chytrze skrya przede mn to co najwaniejsze. Bo przecie jeli faktycznie towarzyszya Jezusowi Nazarejskiemu, widziaa dokonywane przez niego cuda, suchaa, jak naucza nard, i syszaa tu i wdzie o tym, jak naucza apostow, to z pewnoci musiaa mie i takie wiadomoci, ktre nie byy przeznaczone dla wszystkich. Nie zapamitaa nic wicej z jego mdroci? spytaem. Dzieci i kobiet nie uczy si mdroci zauwaya Zuzanna, spogldajc na mnie nieprzychylnie. Wanie dlatego nie mogam znie Marii Magdaleny, ktra stale si do niego pchaa i wyobraaa sobie, e wszystko rozumie, podczas gdy my, pozostae kobiety, obsugiwaymy wszystkich. To nam wystarczyo, ba, byo a za wiele. Boe uchowaj, przecie ich nie byo tylko dwunastu, ale czasami nawet siedemdziesiciu do obsuenia i nakarmienia! Dla mnie mdroci by sam Jezus. By dla mnie chlebem ycia, jak sam powiedzia. Nie wiem, co przez to rozumia, ale wierzyam, kiedy to powiedzia.Wzruszyem ramionami nad jej beznadziejn prostot i zaprzestaem dalszego wypytywania. Pomie glinianej lampki sabiutko dygota, a Zuzanna z takim nateniem co rozwaaa, a wyamywaa palce i koysaa si, w kocu zacza mnie przekonywa: Jego Ojciec w niebie jest te moim Ojcem. Tak mwi. Pozwoli rwnie przyj do siebie dzieciom i zapewni, e jego Krlestwo jest otwarte dla ludzi podobnych dzieciom. To zrozumiaam od razu. Skoro jestem dzieckiem, to nie musz docieka, jaki jest cel mego Ojca, bo on wie najlepiej, co jest dla mnie dobre. To jedyna tajemnica, jakiej dostpiam.Nie zasnem w t niespokojn noc. Stumione ryki lww jako ywo przywodziy mi na pami Rzym. Chwilami zdawao mi si, e znajduj si w Rzymie i za moment ockn si na purpurowych poduszkach, oszoomiony zmysowym zapachem olejku ranego. Ten sen by drczc zmor. Potem zasnem i znw si obudziem, a wwczas ogarno mnie ponure wraenie bezsensownoci moich poczyna. Le oto tutaj zaronity, nie uczesany, mierdzcy potem, w brudnej lepiance i w towarzystwie osw i ydw, a wyobraam sobie, e w ten sposb osign co, czego niepodobna ogarn zmysami! W Rzymie uczesabym si, starannie udrapowa tog, wszystko jak naley. Mgbym sobie poczyta albo poszedbym posucha interesujcej rozprawy sdowej, albo jeszcze inaczej spdzabym czas, oczekujc kolejnego spotkania z Tuli. Tam, w Rzymie, moje obecne myli wywoayby tylko salwy miechu, i to zarwno w krgach nowobogackich gupcw, jak i u wyksztaconych mdrali, gdzie dobr manier jest w nic nie wierzy. Ja sam miabym si najgoniej.A przecie lekkomylne niewiasty i rzekomo rozsdni modziecy ustawiaj si w

dugich kolejkach po talizmany zalecane przez prorokw, wrbitw czy wieszczki. miaem si z tego i nie wierzyem, a mimo to ywiem nadziej, e moe jednak jako dziaaj. Traktowaem to jak gr. Szczcie ma swoje kaprysy, a moliwo wygranej jest niepewna, lecz lepiej uczestniczy w grze, ni zrezygnowa i zadowoli si pustk.Czy kontynuuj t gr teraz, tej nocy nad Jordanem, wahajc si w gbi duszy, ale z uwagi na niepewn wygran uwaam to za lepsze ni rezygnacja z gry? Co waciwie chc uzyska? A moe to Krlestwo jest jedynie snem i imaginacj? Krlestwo, ktre jak to sobie wyobraam istnieje na ziemi i do ktrego mam nadziej odnale drog... Pod wpywem tych mczcych myli poczuem wstrt do oddychajcej koo mnie Marii, do upartej Zuzanny i milczcego Natana. Co ja, Rzymianin, mam z nimi wsplnego?W myli powtarzaem modlitw, ktrej mnie nauczya Zuzanna. To bya pierwsza tajemnica uczniw Jezusa Nazarejskiego, jak przede mn odkryto. W tej modlitwie moe by zamknita magiczna sia. W myli obracaem jej tekst na wszelkie sposoby, ale cigle pozostawaa dopasowan do potrzeb prostego czowieka formu ulegoci, ktrej pobone powtarzanie moe uspokoi umys i zdj ciar trosk z ramion. Nie byem wystarczajco prostolinijny, aby przyj, e mogaby pomc take mnie.Tej nocy wszyscy spalimy kiepsko, a rano bylimy niewyspani i skorzy do ktni. Maria z Beeret zacza grymasi i daa, bymy szli tras przez Samari. Nie chciaa wicej spotka si ze lwem uciekajcym z puszczy przed powodzi. Zuzanna raz po raz sprawdzaa zapasy i naczynia kuchenne, bo zdawao jej si, e co zgino, wobec czego odjazd si opnia. Niespokojny Natan bacznie rozglda si dookoa, nawet drczone przez insekty osioki byy tak pochliwe, e musielimy je cay czas uspokaja. Suszna jest droga, ktra biegnie w rne strony i prowadzi ku mierci powiedzia zdenerwowany gadanin Marii Natan, znaczco patrzc na miecz u mego boku. Zdecydowanym krokiem ruszy do przodu, cignc za sob objuczone osy. Da nam do zrozumienia, e moemy robi co chcemy, on za bdzie kontynuowa podr wedug starego planu. atwo wam mwi, ale ja jestem najmodsza lamentowaa Maria. Lew jest mdr besti i zawsze wybiera najdelikatniejsze miso. Tak syszaam. Skoro Jezus Nazarejski szed t drog, to i my moemy tdy i! zawoaa Zuzanna. Jeli si boisz, jed przodem i przepd lwa. Mnie on na pewno nie ruszy.Rozdraniony zauwayem, e nikt z nas nie wie, ktr drog Jezus Nazarejski szed do Galilei, poniewa wiadomo o tym moga by spreparowana. Mogli j rozpuci na przykad czonkowie Sanhedrynu, eby Jeruzalem oczyci z Galilejczykw. Nie miaem najmniejszej ochoty i na lwa z goym mieczem, chocia widywaem w cyrku odpowiednio wyszkolonych ludzi, ktrzy z takich opresji wychodzili cao. Natan zna drogi i bezdroa, wic najrozsdniej bdzie i za nim.Szlimy w agresywnym nastroju. Powd zalaa brd, musielimy wic zakasa szaty i wlec za sob opierajce si osy. Zaraz po przeprawieniu si przez rzek wpadlimy wprost w ramiona legionistw, ktrzy wydali okrzyk zachwytu na widok Marii. Ujrzawszy mj miecz, cignli mnie z grzbietu osa na ziemi i przypuszczalnie by mnie zasiekli, gdybym w miertelnym strachu nie zacz krzycze do nich po grecku i po acinie, e jestem obywatelem Rzymu. Mimo pozwolenia na bro przekopali nam wszystkie bagae, z uciech obmacujc szaty Marii, i gdybym nie by Rzymianinem, na pewno si zacignliby j w krzaki.Gdy pniej wyjaniano ich niesubordynacj, okazao si, e ani nie stanowili staego patrolu drogowego, ani nie byli na wiczeniach, tylko ich przeoony wbi sobie do gowy upolowanie lwa. Ustawi ucznikw w zasadzce na wzgrzu, a ci legionici mieli haasem i stukaniem w tarcze wyposzy zwierz z kryjwki. Nie byo to mie zadanie! Lwa zapewne ju nie byo nad brodem, ale nieszczni legionici i tak dodawali sobie animuszu gsto popijajc.Dowiadczenie na sobie odackiej przemocy byo tak poniajce, e w duchu zaczem sympatyzowa z ydami i rozumie, dlaczego zapiekli si w nienawici do Rzymian. Zy nastrj przeobraa si w gniew, tote gdy nieco dalej, na wzgrzu, spotkaem tego dnego lwa setnika,

ostro zwymylaem go i zagroziem, e zo u prokuratora skarg na zachowanie jego ludzi.To by bd z mojej strony. Poorany bliznami setnik przyjrza mi si krytycznie i zoliwie spyta, kim waciwie jestem, skoro nosz ydowskie szaty i podruj w towarzystwie ydw. Rzuci mi w twarz: Chyba nie naleysz do tego plemienia, ktre w ostatnich dniach zalewa drogi w kierunku Morza Galilejskiego? To nie jest okres pielgrzymek, ale niw. Ci pielgrzymi maj intrygi w gowie.Musiaem spraw agodzi i prosi, eby mi wybaczy niewyparzony jzyk. Potem dopytywaem si, kogo widzia w drodze do Galilei.Okazao si, e nie widzia nikogo, bo peregrynujcy ydzi zazwyczaj staraj si omija urzdy celne i stranice. Natomiast wiele o nich sysza i ostrzeg: Uwaaj, eby nie dosta si w ich apy, bo wszyscy mieszkacy Galilei s fanatykami. Kraina jest gsto zaludniona, a z pustyni stale przybywaj chtni do wywoania zamieszek. Jakie dwa lata temu wanie tu, nad Jordanem, dziaa taki fanatyk, ktry ogosi krlestwo ydowskie i chrzci ludzi w wodzie Jordanu, eby dziki tym magicznym zabiegom nie odnosili ran w czasie przyszego powstania. Herod, ydowski ksi Galilei, kaza w kocu ci mu gow. Co dowiodo, e nawet sam wieszcz nie wymiga si od mierci. Ale podobni mog si jeszcze gdzie krci koo Jordanu.Chyba i mnie traktowa jako czowieka niskiego pochodzenia, skoro podrowaem tak ndznie, szybko skoczy zatem rozmow i odprawi mnie z tak wyniosoci, jakby mi okazywa wielk ask.Kiedy znowu ruszylimy w drog, Maria z Beeret spojrzaa na mnie pogardliwie i powiedziaa: Zapewne nie jeste nikim znacznym wrd Rzymian, skoro taki spocony i pokiereszowany setnik tak ci potraktowa. Czy bybym w'twych oczach lepszy, gdybym nosi hem na gowie, a na nogach buty z ostrogami? spytaem ironicznie. Legionici przynajmniej wiedz, czego chc. Jeste Rzymianinem, czemu wic nie podrujesz jak Rzymianin i nie korzystasz z nalenych przywilejw? Nie musiaabym wtedy wstydzi si twoich obronitych ydek i rozoystej brody.Nie wierzyem wasnym uszom. Ogarna mnie ochota, by uama rzg z przydronego krzewu i zoi jej skr. Drcym z wciekoci gosem zapytaem: Kim bya ta dziewczyna, ktra obiecaa bogosawi mnie przez wszystkie dni swojego ywota, jeli tylko wezm j ze sob, i ktra deklarowaa, e moe spa pod goym niebem? Co ty waciwie o sobie mniemasz?!Maria rzucia si jak dgnita ocieniem i zawoaa: Nie przypuszczaam, e wanie ty bdziesz mi wypomina przeszo, z ktrej z ca ufnoci ci si zwierzyam. Ja to mam pecha! Jeli jednak spotkam Jezusa Nazarejskiego i on oczyci mnie z grzechw i wybaczy mi, wtedy nie bdziesz ju mg mi wymawia tego, co byo. Mona sobie wyobrazi, jakie straszne winy ty chcesz odkupi, skoro tak pokornie szukasz nowej drogi!Prawdopodobnie nie bya wiadoma tego, co wygaduje, po prostu jak kapryne dziecko musiaa wyadowa z siebie ca zo i zmczenie trudami podry. Nic jej nie odpowiedziaem. Obraona zostaa w tyle, skierowaa swego osioka do boku Zuzanny i syszaem, jak najpierw si ze sob okropnie kciy, a potem wsplnie psioczyy na Natana i na mnie.Tego wieczora soce zachodzio za grami przeraliwie czerwono, na moment powietrze w dolinie zabarwio si upiornie, a w dole Jordan poczernia w gbokim korycie. Ten niecodzienny koloryt odrealni cae otoczenie i rozproszy moje ze myli. Przypomniaem sobie, jak pociemnia dzie, gdy krl ydowski cierpia na krzyu, i jak ziemia zatrzsa si w chwili jego mierci. Przez swoje zmartwychwstanie da wiadectwo prawdzie o swoim Krlestwie. A ja w sercu gardziem towarzyszami podry, uwaaem si za lepszego od nich i nosiem w duszy al! Przez gupot dziewczyny oddaliem si od jego Krlestwa!Gdy wic na postoju umylimy si, podszedem do Marii i powiedziaem: Wybaczam ci ze i nieprzemylane sowa i zapomn o nich. Ty mi chcesz wybaczy?! krzykna rozgniewana jeszcze bardziej, a oczy pociemniay jej ze zoci. Najpierw gboko mnie urazie, a potem cay dzie odwracae si do mnie plecami. W gbi duszy byam gotowa ci wybaczy i rzec dobre sowo, bo Zuzanna powiedziaa, e nie mona niczego oczekiwa od mczyzny. Ale nie

cierpi, by ty mi wybaczy, zanim ja zdyam wybaczy tobie.Natan sysza to wszystko, podnis wzrok do nieba i w beznadziejnym gecie rozoy rce. Jego ulego i mnie si udzielia, wic nie zdenerwowaem si. Niech bdzie, jak sobie yczysz, Mario z Beeret powiedziaem. Wybacz mi wic, a ja szczerze przyznaj, e nie mam ci nic do wybaczenia, chc jedynie pogodzi si z tob.Maria wspara si piciami pod boki i wrzasna piskliwie do Zuzanny: Chod, popatrz i sprawd, czy ten czowiek to faktycznie mczyzna czy moe rzymski eunuch!Zuzanna, ktra zbieraa trzcin i suchy nawz na ognisko, zachichotaa zasaniajc rk usta, a ja nie mogem ju si opanowa, bo krew uderzya mi do gowy uderzyem Mari w twarz, a plasno. Nie zdyem opuci rki, a ju aowaem swego czynu i gotw byem nie wiem co zrobi, eby go cofn. Maria zacza szlocha, gono chwytaa powietrze i masowaa piekcy policzek. Chciaem przeprasza, ale wstrzyma mnie Natan podniesieniem rki. Po chwili Maria opucia wzrok ku ziemi. Cichutko podesza do mnie i pokornie powiedziaa: Susznie mnie uderzye. Cay dzie specjalnie ci draniam. Twj gniew oznacza, e lubisz mnie troch wicej ni osa, ktrego poklepywae po szyi. Teraz mnie pocauj na dowd, e naprawd wybaczasz moje zoliwe zachowanie.Niemiao obja mnie ramieniem, a ja pocaowaem j raz i jeszcze raz, aby pokaza, e znowu wszystko jest midzy nami w porzdku. Po tym gniewie przyjemnie byo trzyma j w objciach i caowa, wic ucaowaem j jeszcze trzeci raz. Potem Maria odepchna mnie od siebie, nadal trzymajc szyj, spojrzaa badawczo i spytaa: Czy tak samo caowaby Zuzann, gdyby ci obrazia i potem prosia o wybaczenie?Spojrzaem na pomarszczon, starcz twarz Zuzanny i porwnaem w myli jej suche usta z mikkimi wargami Marii. Dotara do mnie wiadomo puapki, w jak chytrze wpdzia mnie moja moda przyjacika. Podszedem do Zuzanny, przytrzymaem j za okie i poprosiem: Jeli w jakikolwiek sposb ci obraziem, pocauj mnie na znak przebaczenia. Oj, biedny czeku, e te pozwalasz tak sob igra tej lekkomylnej dziewczynie! Ale w gbi ducha Maria nie jest za rzeka z politowaniem. Zawstydzona wytara wierzchem doni usta i pocaowaa mnie, patrzc z ukosa na Mari, ktra speszya si, ale zaraz zbesztaa Zuzann: Jake to? Ty, cra Izraela, caujesz nie obrzezanego Rzymianina? Ja mog, bo i tak jestem grzeszna, ale ty si strefia. Nie znam wystarczajco Pisma usprawiedliwaa si Zuzanna ale i tak ju jadam z nim z tego samego naczynia. Wydaje mi si, e w gbi serca jest dzieckiem tego samego Ojca co ja, chocia jest Rzymianinem.Jej sowa bardzo mnie wzruszyy. Przestaa te wydawa mi si wstrtn staruch, chocia jej oddech mocno czu byo czosnkiem, ktry gryza ca drog dla wzmocnienia. Zuzanno rzekem skoro Jezus sam zgodzi si, by praa jego szaty, to zrobia mi wielk ask, e zgodzia si mnie pocaowa.Po posiku odprowadziem Mari na bok i wprost spytaem: Chyba nie masz ochoty nakania mnie do grzechu? Inaczej nie mog zrozumie twego zachowania. Przecie nie po to wziem ci ze sob! Obchodzie si ze mn lepiej ni inni mczyni i nie rozumiem sama siebie, ale twoja obojtno mnie denerwuje szepna mi do ucha. Moe poczuabym, e nie jestem ci obojtna... Ciao jest tylko ciaem rzekem gorzko. Nie musisz dugo mnie namawia, ebym si skusi. Nie jestem zwizany lubami wstrzemiliwoci ani nikomu nie przysigaem wiernoci. Ale rwnie dobrze moemy wwczas t sam drog wrci do Jeruzalem. ycie jest dziwne... Bardzo si boj Jezusa Nazarejskiego westchna Maria. Wierz te, e tylko on potrafi mnie rozgrzeszy i przywrci mi czysto. Zapewniano mnie, e nie by surowy dla grzesznikw, jeli wierzc aowali za swe winy. Gdybym jednak zgrzeszya z tob, prawdopodobnie wcale bym tego nie aowaa. Przeciwnie, wydaje mi si, e zrobiby dobry uczynek, gdyby mnie wzi w ramiona. Widzisz wic, e jestem grzesznic a do szpiku koci, bo przecie adna niewinna dziewczyna nigdy by tak nie pomylaa. No, ale nikt nie moe ustrzec si grzechu. Maria Magdalena pocieszaa mnie, e dla Jezusa mczyzna, ktry patrzy na

niewiast z podaniem, ju w swoim sercu cudzooy. W ten sposb Nazarejczyk postawi dania, ktrych aden czowiek nie jest w stanie speni. Mario z Beeret prosiem gorco czy nie mamy do kopotw cielesnych przez trudy podry? Musimy jeszcze zadrcza si grzesznymi mylami? Nie wymylaj dzi w nocy adnego lwa, eby si przysuwa do mnie. Obojgu nam bdzie za gorco. Nie bd ci przeszkadza ani si narzuca, chyba e sam zapragniesz popeni grzech ze mn. Niech i tak bdzie odburknem. W sercu ju zgrzeszyem z tob. Tak bardzo chciaabym by bez grzechu i niewinna szepna, przyoywszy moj rk do gorcego policzka. Wicej mnie jednak nie prowokowaa ani nie przysuwaa swojej maty do mojej.Z pewnoci niewiele wiedziaa o Krlestwie, do ktrego szukaa drogi, ale te nie mona byo od niej wiele wymaga. Zaczem si zastanawia, czego Natan chcia od Jezusa Nazarejskiego, skoro nawet obci wosy, aby zyska jego przychylno. A czy ja przypadkiem nie chc czego, co w skali Krlestwa jest tak samo dziecinne jak yczenie Marii?Na drugi dzie zostawilimy kapryne koryto Jordanu, odbilimy od szlaku wytyczonego dla karawan i weszli na zbocza grskie. Rozpostaro si przed nami Morze Galilejskie.Wion ku nam wiey wiatr, woda kipiaa spienionymi falami, a dalej, bardzo daleko wznosi si ku niebu pokryty niegiem grzbiet grski. Wdrujc wzdu zachodniego wybrzea dotarlimy pod wieczr do gorcych rde i z daleka zobaczylimy kruganki miasta Heroda Antypasa. Ostry zapach siarki rozchodzi si dokoa, bo woda z gorcych rde bya doprowadzona do wielu basenw, wok ktrych ksi wybudowa wspaniae kpielisko. Na wybrzeu wzniesiono greckie domy letniskowe i domki rybackie, a take pomieszczenia dla przyjezdnych Grekw i ydw.Miaem do niewygd podry. Zamieszkaem z Mari w luksusowym zajedzie greckim, natomiast Natan zabra osioki i Zuzann do zajezdnego domu dla ydw. Uwaaem, e rozsdniej bdzie nie pokazywa si tutaj w ich towarzystwie, bo przecie uczniowie Jezusa mnie si obawiali. Poprosiem Zuzann, eby zorientowaa si w sytuacji i daa nam jaki sygna. Miaem nadziej, e to uczyni, wszak wywiadczyem jej du przysug zabierajc ze sob do Galilei. Natana poznaem ju tak dobrze, e pozwoliem mu nadal rzdzi moj sakiewk, no i zleciem mu opiek nad osami.Po przenocowaniu w Tyberiadzie Zuzanna i Natan mieli uda si do Kafarnaum u pnocnego wybrzea Morza Galilejskiego. Z Tyberiady by tam najwyej dzie drogi. Zuzanna mwia, e o ile jej wiadomo, Jezus Nazarejski nigdy nie by w Tyberiadzie, natomiast w Kafarnaum kilkakrotnie naucza.Nastpnego dnia obudziem si nad ranem i utykajc wszedem na paski dach zajazdu. Jake atwo byo oddycha wieym powietrzem Galilei po upalnej dolinie Jordanu! Krysztaowo czyst wod jeziora barwiy pomieniste wstgi wschodzcego dnia. Mocno pachniay krzewy mirtu. Zdawao mi si, e wszystko widz wyraniej i janiej ni kiedykolwiek przedtem. Czuem wszystkie zapachy ziemi, a rwnoczenie wydawao mi si, e w ogle nie mam ciaa. Moje istnienie byo jednym upojeniem! Rozkoszowaem si tym stanem a do chwili, gdy chwyciy mnie gwatowne dreszcze, a lewa noga ugia si pode mn i zobaczyem, e jest bardzo spuchnita.Pod wieczr gorczka mn trzsa, od otartej pity poduna czerwona prga sza a do kolana. Grecki lekarz otworzy ropie skalpelem i poi mnie oczyszczajcymi krew lekami. Przez czternacie dni chorowaem i mylaem ju, e umr. Maria z Beeret pielgnowaa mnie troskliwie, a zapewne gorca woda siarczana take pomoga w rekonwalescencji. Przez wiele dni nie mogem zatrzyma jedzenia w brzuchu, dlatego gdy wreszcie zaczem wylizywa si z choroby, byem bardzo osabiony. Lekarz ostrzega mnie przed forsowaniem ng, tote najwicej czasu spdzaem na opisywaniu w pamitniku wszystkich wydarze w czasie podry z Jeruzalem. O Natanie i Zuzannie przez cay ten czas nie usyszelimy ani sowa.LIST DZIEWITY

Marek do

Tulii.Wyzdrowiaem wreszcie, ale byem saby i przygnbiony. Przeladowaa mnie myl,

e ta naga choroba, niosca grob mierci, bya ostrzeeniem, ebym si nie miesza w sprawy, ktre do mnie nie nale. Przesiadywaem w pokoju i nie nawizywaem kontaktu z innymi gomi, chocia w tym synnym kpielisku przebywao wielu ludzi rnych narodowoci, najczciej bogatych, ktrzy leczyli niedomagania wynikajce z wystawnego i wygodnego ycia. Byli tu take oficerowie rzymscy kurujcy si ze skutkw ycia obozowego.Korzystaem z usug masaystw, a nawet zaprosiem fryzjera, aby uczesa mnie na mod greck. Pozwoliem mu rwnie zadba o moj brod i usun z ciaa owosienie, bo w zasadzie byo mi wszystko jedno. By moe zachowywaem si jak obraone dziecko, w swej prostodusznoci uwaajc, e nie zasuyem na kar, za jak poczytywaem chorob. Rwnie o Tobie, Tulio, mylaem od czasu do czasu, i to inaczej ni w Jeruzalem; moe z oporami, ale jednak tskniem za Tob. W stosunku do gupiutkiej Marii czuem tylko niech co prawda wiernie mnie pielgnowaa i doprowadzia do poprawy zdrowia, ale teraz bya bardzo z siebie zadowolona i patrzya na mnie jak na swoj wasno.Pewnego dnia w caym kpielisku powsta gony szum. Maria przybya z nowin: to maonka Poncjusza Piata przybya z Cezarei leczy si u gorcych rde. Widziaem z tarasu jej lektyk i ca wit. Miaa eskort legionistw, a oprcz tego Herod Antypas przyda jej oddzia konnicy, ktra w purpurowych paszczach towarzyszya orszakowi od granicy Galilei a do Tyberiady. Zarezerwowano dla niej paac letni ksicia, jego ogrd i wasny basen kpielowy.Klaudia Prokula jest chorowita i znerwicowana jak wiele kobiet, ktre si starzej, ale nawet przed sob nie chc si do tego przyzna. Niewtpliwie potrzebuje kpieli, a u progu lata klimat Morza Galilejskiego jest z pewnoci najwieszy i najlepszy na caym wschodnim wybrzeu. Dziki aktywnoci agentw Heroda Antypasa przybywaj do Tyberiady gocie z Damaszku, nawet z Antiochii. Mimo to podejrzewaem, e istniay jeszcze inne, skryte powody niespodziewanego przybycia Klaudii Prokuli.Po dwch dniach nie mogem ju powstrzyma ciekawoci i na podwjnej tabliczce woskowej napisaem do Klaudii z zapytaniem, czy mog przyj j powita. Sucy wrci szybko oznajmiajc, e Klaudia Prokula bardzo si zdziwia i ucieszya z otrzymanego listu. Zapraszaa mnie natychmiast do siebie.Ze wzgldu na nog kazaem si zanie w lektyce a do krugankw paacu, po czym utykajc i opierajc si na lasce wszedem do rodka. Okazane mi przez on prokonsula objawy przychylnoci wzbudziy ogromne zainteresowanie. Wielu goci kpieliska zbiego si, aby obserwowa moje wejcie, bo wczeniej Klaudia ogosia, e ze wzgldu na chorob nie bdzie przyjmowaa adnych goci ani wizyt oficjalnych.Zaprowadzono mnie wprost do niej, do chodnej sonecznej sali. Klaudia Prokula spoczywaa na leance, wsparta na purpurowych poduszkach. Twarz miaa blad, a oczy znuone. Obok niej, w postawie penej szacunku, siedziaa odziana we wspaniae szaty ydowska niewiasta mniej wicej w jej wieku. Och, Marku! Klaudia krzykna z radoci i wycigna do mnie obydwie wskie donie. Jake si ciesz, e widz dobrego znajomego i rozumiejcego mnie czowieka! Co ci si stao? Jak z twoj nog? Jestem bardzo chora i spa nie mog po nocach, tylko ni mi si koszmary, odek mam zupenie rozstrojony i wtroba mnie boli. I odwrciwszy si do swojej towarzyszki wyjania: To ten mody czowiek, o ktrym ci opowiadaam, Marek Mezencjusz Manilianus, przyjaciel z lat dziecinnych. Jego ojciec by najzdolniejszym astronomem Rzymu. Pochodzi z rodu Mecenasw, a to znaczy, e wywodzi si z Etruskw, ktrzy swego czasu rywalizowali o wadz z Eneaszem. Ostatnio spotkaam go w Jeruzalem w czasie Paschy, ale zupenie nie spodziewaam si go zobaczy w Tyberiadzie.Pozwoliem jej mwi, cho nie wszystko w tym opowiadaniu byo zgodne z prawd, ale skoro jej przesadzona relacja miaa podnie moj warto w oczach tej bogatej ydwki, nie widziaem powodu, aby si temu sprzeciwia.Klaudia Prokula obrcia si w moj

stron i wskazujc swoj towarzyszk wyjania: To Joanna, maonka kwestora ksicia Heroda Antypasa, ktr poznaam w Jeruzalem. Zobowizaa si dotrzymywa mi towarzystwa w czasie pobytu tutaj i mam do niej cakowite zaufanie.Kobieta umiechna si, przygldajc mi si badawczo. Miaa okrg twarz o zwiotczaych rysach, a jej oczy wiadczyy, e dysponuje duym dowiadczeniem i wcale nie jest gupia. Witam ci, Marku Mezencjuszu. Jake to? Ty, Rzymianin, nosisz brod i ubierasz si jak dzieci Izraela?! W kadym kraju trzeba si trzyma miejscowych zwyczajw stwierdziem nonszalancko. Jestem filozofem i pragn pozna obyczaje rnych narodw. Przy tym naprawd czuj gboki szacunek do Boga Izraela i jego Prawa, oczywicie jeli to nie przeszkadza uznawaniu duchw opiekuczych cezara. Rzeczywicie bardzo si zmienie. Klaudia Prokula dopiero teraz zwrcia uwag na moje odzienie. Nie wiem, czy mojemu mowi spodobaby si w tych szatach. Gawdzc swobodnie opowiadaa o samopoczuciu i kopotach Poncjusza Piata i polecia, by poczstowano mnie lodowato zimnym winem, ciasteczkami i owocami. Pniej odesaa sub i poprosia: Joanno, zobacz, czy nikt nas nie sucha. Nie znosz, gdy mnie kto podsuchuje.Joanna spenia polecenie bardzo umiejtnie: leniwie wyjrzaa do przedpokoju, przespacerowaa si na pozr niedbale po caym pomieszczeniu, skontrolowaa zasony i wychylia si przez okno. Klaudia Prokula gestem poprosia, aby zaj miejsce obok niej, wreszcie ciszonym gosem spytaa: Czy pamitasz jeszcze Jezusa Nazarejskiego, ktrego ukrzyowano w Jeruzalem? Pamitam, niepokoi moje myli potwierdziem z wahaniem, patrzc na Joann. Chtnie dowiedziabym si o nim czego wicej, ale jego uczniowie s podejrzliwymi ludmi i nie akceptuj obcych. Uczniowie wrcili do Galilei rzeka Klaudia Prokula i do swoich dawnych zaj. Wikszo owi ryby w jeziorze. Na wyjezdnym z Jeruzalem syszaem pogoski, jakoby opucili miasto. Podobno wielu ludzi wyjechao za nimi. Czy tu ich nie przeladuj? Nie, nie przeladuj rzeka szybko Joanna. Mdrzy doradcy przekonali ksicia Heroda, e nic nie zyska na przeladowaniu. Uzyskali nawet zapewnienie tolerancji. W gruncie rzeczy Herod si ich boi i wolaby nic o nich nie wiedzie. Popeni kiedy bd polityczny, cinajc Jana Chrzciciela. Teraz nie chce nawet sysze o adnych prorokach. Chyba pamitasz, e zrobiam wszystko, aby mj m nie zaszkodzi temu witemu czowiekowi? spytaa Klaudia Prokula. Czemu si zadrczasz starymi historiami? zagadnem przebiegle. Przecie i przedtem zabijano niewinnych. wiat jest taki, jaki jest. Nie moemy go zmieni. Zapomnij o krlu i zajmij si swoim zdrowiem, przecie po to tu przybya. Nie rozumiesz, o co chodzi rozgniewaa si. wiat nie jest wcale taki sam jak przedtem, bo Jezus Nazarejski powsta z grobu, chocia wtedy w to nie uwierzye. Objawi si swoim. Moesz wierzy lub nie, ale on jest tutaj. Nie wiesz, co mwisz, dominai wykrzykna Joanna, zamykajc doni usta Klaudii.Przyjrzaem si jej pilnie. Przypomniaem sobie, e Zuzanna wspominaa to imi, i miao zagadnem: Joanno, czy to ty posza za Jezusem, kiedy y? Chyba nie zaprzeczysz? Nie zaprzeczam i nie chc zaprzecza przyznaa wpatrujc si we mnie ze strachem. Opuciam dla niego dom i ma, poszam za nim, ale z uwagi na pozycj ma musiaam wrci. Skd o tym wiesz? Przecie jeste cudzoziemcem. Wierz w jego zmartwychwstanie zapewniem, bo czuem si saby i przygnbiony, nie chciaem ju duej udawa. Dlatego wierz, e jest synem Boga. Ale nie wiem, co to znaczy. Nic podobnego wczeniej si nie wydarzyo. Chciaem szuka jego Krlestwa, ale bliscy Jezusa nie uznali mnie i nie przyjli do swego grona. Usyszaem, e poszed przed nimi do Galilei, wic przybyem tu w nadziei, e go tutaj znajd. Ale cignem rozgoryczony dostaem zakaenia krwi i nie mogem go szuka, nie mogem w ogle si porusza. To chyba by znak, e Jezus nie chce mnie uzna. Klaudio, przyznaj szczerze, e ty take przybya do Galilei dla niego!Obydwie kobiety byy zdumione moim owiadczeniem, patrzyy wzajem na siebie i na

mnie, a jednym gosem spytay: Naprawd wierzysz, ty, Rzymianin i filozof, e Jezus powsta z martwych i przyby do Galilei?! Wierz, bo musz wierzy powiedziaem wci rozgoryczony. Ogarna mnie nieprzezwyciona ochota, by wyrzuci z siebie wszystko. Opowiedziaem im, jak gociem w domu azarza i spotkaem Mari Magdalen, jak apostoowie Tomasz i Jan odtrcili mnie, co wydarzyo si w domu Szymona Cyrenejczyka i jak Mateusz w towarzystwie Zacheusza przyszed do mnie i surowo zabroni mi nawet wymienia na gos imi Jezusa Nazarejskiego. le postpi stwierdzia Joanna. Dobrze pamitam, e pewnego dnia jaki nie znajcy go czowiek jego imieniem uzdrowi chorego. Uczniowie zakazali mu tego, ale wwczas Jezus ich zgani, mwic, e ten czowiek przynajmniej nie mwi o nim nic zego. Nie rozumiem wic, dlaczego miaby nie wzywa jego imienia, skoro w niego wierzysz.Powiedziaem jeszcze, e przywiozem z Jeruzalem Zuzann i spytaem Joann, czy j zna. Joanna z trudem skrywaa pogard: Znam t gupaw zadzior. To prosta wieniaczka i nie zna Pisma. Ale Jezus i jej pozwoli i za sob. Naprawd zmienie si, Marku, od czasw rzymskich. Klaudia Prokula patrzya na mnie ze zdumieniem, a zarazem podejrzliwie. Przez tego Jezusa na pewno i o Tulii zapomniae. Nie myl, e o niej nie wiem. Plotki z Rzymu dochodz a do Cezarei. Trudno mi poj, czego waciwie szukasz w Jezusie Nazarejskim? A czego ty szukasz? odpowiedziaem pytaniem na pytanie. Jestem kobiet i mam prawo marzy kaprynie wzruszya kocistymi ramionami. Marz, e gdybym go spotkaa, wyleczyby moj bezsenno i odjby wszystkie moje ble. I szalenie chciaabym ujrze proroka, ktrego ukrzyowano i ktry wsta z martwych. We mnie wygasa ciekawo i ch marze powiedziaem. Bd szuka tylko jego Krlestwa, jak dugo ono bdzie na ziemi. Mwiono mi, e on ma sowa ycia wiecznego... Ale co tam ja! Powiedzcie raczej, czy naprawd przyby do Galilei i czy tutaj objawi si swoim? Nie wiem tego na pewno. Joanna rozchmurzya si i zacza opowiada. Swoim uczniom powierzy tajemnic Krlestwa, a do ludu i do kobiet mwi przypowieciami. Patrzylimy, a jednak nie widzielimy, suchali, a jednak nie syszeli. Uczniowie trzymaj si razem i niczego ju nie opowiadaj kobietom. Dlatego zagniewana Maria odesza od nich i wrcia do siebie, do Magdali. Wiem tylko, e siedmiu uczniw wypyno kilka dni temu rano na pow. Wrcili z pozrywanymi od obfitoci ryb sieciami i co im si musiao przydarzy, bo a pojanieli i miali si ze szczcia. Ale nie chcieli zdradzi przyczyny. Dziwi si wielce, e ci rybacy rozgniewali Mari Magdalen, ktra przecie dla nich powicia majtek. Naleaoby te oczekiwa, e z wdzicznoci powinni zatrzyma ciebie, Joanno, bo przecie jeste znamienit niewiast. Mniemam, e twoj zasug jest tolerancja tutejszych wadz. To niewdziczni ludzie poskarya si Joanna, lecz zaraz sprbowaa ich usprawiedliwi: Chyba musz strzec tajemnic, ktre im powierzono. Ale dlaczego Jezus wybra wanie tych ludzi? Jako maonka prokuratora Judei wyniosym tonem ozwaa si Klaudia Prokula zajmuj wysok pozycj. Ci rybacy musz powiedzie swemu panu, e chc go spotka. Przecie dla takich prostych ludzi jak Jezus jest oznak najwikszej przychylnoci, jeli racz si do nich zwrci za czyim porednictwem. Wiele moe znaczy dla nich wszystkich moja cicha yczliwo. Klaudio, sdz, e niewiele rozumiesz z jego Krlestwa musiaem si wtrci. Jezus nie jest magiem ani szarlatanem. Sprbuj zrozumie, e to syn Boga. Nie zapominaj obrazia si Klaudia e jestem krewn cesarza i wielokrotnie jadam z nim przy jednym stole, gdy jeszcze by w Rzymie. Jestem tylko niewiast, a Izrael nie przyznaje kobiecie duszy Joanna rozoya porozumiewawczo rce. Jezus pozwoli, bymy mu towarzyszyy, i w gbi serca przeczuwam co z jego Krlestwa. Uczniowie wci si spieraj i kc midzy sob, czy Jezus w ogle zbuduje Krlestwo dla Izraela i kiedy to zrobi. Ale Izrael go odtrci i przez to przesta by narodem przez niego wybranym. To mwi mi mj kobiecy rozum.Zaczynao ju mnie mczy to bezowocne gadanie.

Klaudia Prokula wiele stracia w moich oczach. Niecierpliwie spytaem: Niech bdzie, co chce, ale co mamy zrobi, aby go spotka? Nie wiem przyznaa Joanna. Moemy tylko czeka. A jeli zapomnia o nas, kobietach? Przeraa mnie take myl, e zachorowae i nawet nie moesz si porusza, eby go szuka. Jestem ju prawie zdrowy. odzi albo w lektyce wszdzie mog si dosta. Ale jestem przygnbiony i nie chc niczego robi na si. Sdz, e Jezus objawi si temu, kogo sam wybierze. Jeli tak musi by, podporzdkuj si, wierz, e nie jestem godzien, aby mnie si objawi. Nie rozumiem twojej biernoci wtrcia si ironicznie Klaudia Prokula. Osobicie niecierpliwie oczekuj spotkania z nim, bo nie spodziewam si, eby kpiele wyleczyy mnie z bezsennoci. Gdybym bya mczyzn, co bym zrobia. Jestem jednak kobiet i musz pamita o swej pozycji. Mgby popyn do Magdali i spotka si z Mari zaproponowaa Joanna po chwili namysu. Ze wzgldu na ma nie mog zoy jej wizyty, ma z opini. Z tego samego powodu nie moemy zaprosi jej tutaj, aby po kryjomu zobaczya si z Klaudi Prokul. Ale ty popy do niej i popro o rad. Wytumacz, e nie wstydz si jej towarzystwa teraz, skoro nie wstydziam si go w czasie wdrwek z Jezusem, ale w obecnej sytuacji musz myle o pozycji mego ma na ksicym dworze. To skomplikowana sprawa, ktrej ty jako mczyzna raczej nie rozumiesz, ale ona na pewno dobrze pojmie. Spostrzega, e si waham, wic rozemiaa si ironicznie i dodaa: Jeste modym, dnym uciech Rzymianinem, bez obaw moesz zoy jej wizyt. Nikt si nie bdzie dziwi. Swego czasu miaa w sobie siedem biesw. W caej Galilei jest z tego sawna, chocia poprawia swoje obyczaje.Byem coraz bardziej przekonany, e nie powinienem miesza si w ktni midzy babami. Niemniej obiecaem to przemyle i rozmawialimy ju o sprawach zupenie prozaicznych. Klaudia Prokula pytaa, czy bd chcia jej towarzyszy na wycigach, poniewa czuje si znacznie lepiej. Herod Antypas jest dumny ze swego miasta i z wybudowanego przez siebie toru wycigowego i teatru. Klaudia uwaaa, e przez grzeczno powinna pokazywa si na niektrych imprezach. Potem pozwolia mi odej, na poegnanie za obiecalimy sobie, e niezwocznie zawiadomimy si nawzajem, gdyby ktre z nas dowiedziao si czego o Jezusie Nazarejskim. Klaudia zapowiedziaa ryche zaproszenie mnie na uczt.Wracaem do swego zajazdu, gdy zobaczyem siedzcego w cieniu krugankw kupca z Sydonu. Zatrzymaem si i kupiem jedwabn, haftowan zotymi nimi chust, ktr niezwocznie wysaem jako podarunek dla Klaudii Prokuli.Maria z Beeret niecierpliwie mnie oczekiwaa. Prawdopodobnie widziaa z daleka, jak dobijaem targu z sydoskim kupcem o kdzierzawej brodzie, i mylaa, e kupiem prezent dla niej. Skoro za niczego si nie doczekaa, ja gono wyrzeka: Widz, e jeli tylko co idzie po twojej myli, dobrze si trzymasz na nogach! Ukrywasz mnie za zasonami w zamknitym pokoju, jakby si wstydzi mojego towarzystwa. A przecie tutaj znaj mnie tylko jako t, ktra ci pielgnowaa, gdy bye blisko mierci. Ja te chtnie przeszabym si po tych przepiknych ogrodach, spotkaa z ludmi, porozmawiaa z kobietami, posuchaa muzyki i popywaa dk pod baldachimem. Ale ty nie pomylisz o mnie, masz w gowie tylko wasne wygody...Uwiadomiem sobie, z jakim zapaem wyruszalimy z Jeruzalem i jak wszystkie nasze nadzieje spezy na niczym. Ogarn mnie ponury nastrj. Zupenie inaczej Klaudia Prokula mwia o Jezusie Nazarejskim w dniu popenienia na nim zbrodni w Jeruzalem, kiedy ziemia zadraa. Jej towarzyszka, Joanna, te z pewnoci bya inna, gdy towarzyszya Jezusowi w Galilei nie mylc ani o domu, ani o wysokiej pozycji swego ma, kwestora Heroda Antypasa. W Tyberiadzie, wrd marmurowych krugankw i wspaniaych ogrodw, aromatw mirtu i siarki, w rytmie muzyki fletw, wszystko zdawao si wraca do starego wiata. W tym luksusie i przepychu nie mogo by nic nadprzyrodzonego. Mario z Beeret, czy nie pamitasz, po co ruszylimy w t podr? Pamitam lepiej od ciebie. Maria odrzucia gow do tyu, patrzc na mnie pustymi oczyma w okrgej twarzy. I niecierpliwie oczekuj na wieci od

Natana czy Zuzanny. Nic innego nie mog uczyni. Dlaczego w tym czasie nie mogabym cieszy si tym wszystkim, co jest dla mnie nowe? To wszystko jest stare powiedziaem. Takie towarzystwo i takie otoczenie nudzi si szybciej ni kade inne. Wszystko to bym odda, gdybym cho z daleka mg zobaczy zmartwychwstaego. Oczywicie, oczywicie potakiwaa Maria. Ja rwnie. Ale dlaczego nie mog si cieszy czekajc? Jestem tylko biedn wiejsk dziewczyn, ktra pierwszy raz w yciu w czasie wycieczki do miasta dostaa si do sklepu z zabawkami. Nie pragn tych zabawek otrzyma na wasno, czy jednak nie mog na nie popatrze i dotkn? Doczekasz si obiecywaem, a w mylach gorco pragnem uwolni si od niej. Nie rozumiaem jej i mczya mnie jej ktliwo. Jutro wynajm d i popyniemy do Magdali. Dowiedziaem si, e hodowczyni gobi odesza od uczniw Jezusa i wrcia do domu. Pojedziemy zoy jej wyrazy szacunku. Maria Magdalena to zapalczywa kobieta. Maria z Beeret wcale nie ucieszya si z tej zapowiedzi, ale powiedziaa potulnie: Co prawda okazaa mi wiele yczliwoci, rozmawiaa ze mn jak z czowiekiem i nauczya mnie wierzy, e Jezus Nazar ej ski jest krlem, mimo to boj si jej. Czemu? Przecie to wanie ona wysaa ci w nocy, eby mnie spotkaa przy bramie starego muru, i powiedziaa, co masz mwi. Bo moe zada ode mnie tego, czego nie bd wicej chciaa, odkd mnie wzie pod swoj opiek tumaczya Maria. Ma bardzo siln wol i skoro co mi rozkae, bd musiaa to uczyni. C takiego moe ci kaza zrobi? pytaem zdziwiony. Maria z Magdali ubiera si tylko na czarno. Moe mi kaza cign te pikne szaty, ktre od ciebie dostaam, i woy pokutny worek. A take odej od ciebie, skoro ju mnie przywioze do Galilei. Tego najwicej si boj. Mario z Beeret! krzyknem zapalczywie. Czego ty waciwie chcesz i oczekujesz ode mnie?! Niczego nie pragn ani sobie nie obiecuj! krzykna rwnie porywczo i mocno potrzsna gow. Nie wyobraaj sobie za duo! Chc tylko przey jeszcze jeden dzie w twoim towarzystwie! Jeszcze kilka dni temu wszystko byo inaczej: trawiony gorczk rzucae si w pocieli, a ja zwilaam twoje spieczone wargi. Bagae mnie, ebym kada do na twoim czole, i nawet zasypiajc dae, eby ca noc trzyma ci za rk. Nie myl jednak, e sobie co wyobraam! To byy dobre dni, najlepsze w mym yciu. Nie chciaabym, aby si nagle skoczyy. Oczywicie, zrobimy, jak zechcesz, przecie nigdy nie bdzie tak, jak ja bym chciaa.Doszedem do wniosku, e najwyszy czas si z ni poegna. Im duej bylimy razem, tym bardziej z dnia na dzie wizaa mnie ze sob w rozmaity sposb, tym bardziej si od niej uzaleniaem, jak czowiek, ktry bezmylnie kupi niewolnika lub psa tym samym zacign zobowizanie wobec tego czowieka czy zwierzcia.Nazajutrz wynajem d ryback z dwoma wiolarzami i popynlimy po jasnych falach Morza Galilejskiego w kierunku Magdali. Maria z Beeret starannie osaniaa twarz przed promieniami soca, eby zapobiec opaleninie. W Tyberiadzie nie tylko unikaa wiata dziennego, ukrywajc si za zasonami, ale jeszcze podobnie jak inne kobiety z kpieliska pilnie nacieraa twarz sokiem ogrkowym. O czym takim nawet nie mylaa, jadc na grzbiecie osa z Jeruzalem!Podjem rozmow z wiolarzami, aby oswoi si z gwar galilejsk. Byli to pospni chopi i opryskliwie odpowiadali na moje pytania. Gdy przepywalimy obok Tyberiady, wyranie okazywali odraz do tego piknego, na greck mod wzniesionego miasta, ktre Herod Antypas zbudowa zaledwie dwadziecia lat temu znacznym nakadem rodkw. Aeby szybciej min miasto, prbowali nawet podnie agle, ale wiatr nie by pomylny i zmienia si kaprynie, tote musieli si zadowoli wiosowaniem.Przypomniaem sobie, e gdzie tu Jezus Nazarejski chodzi po , powierzchni fal. W skwarze jasnego dnia, w orzewiajcym wietrze i plusku fal jeziora, za ktrym rysoway si brzowe i bkitne gry, wydarzenie to wydawao si zupenie niewiarygodne. Ogarno mnie przygnbiajce wraenie, e absurdalnie goni za miraem, za snem czy bajk spreparowan przez zabobonnych rybakw. Od czasu choroby

wydawao mi si, e od wydarze w Jeruzalem mino nieskoczenie duo czasu i e nigdy nie byo adnego krla ydowskiego. Czy zdarzyo si wam kiedy widzie Jezusa Nazarejskiego, gdy tu, nad brzegiem morza, naucza ludzi? spytaem. Czemu ci to interesuje, cudzoziemcze? odpowiedzieli pytaniem na pytanie, podnisszy wiosa i podejrzliwie patrzc po sobie i na mnie. Byem w Jeruzalem, kiedy go ukrzyowano. Moim zdaniem tak haniebny los by dla niego krzywdzcy. To prawda, ale on by Galilejczkiem, a w Jeruzalem nami gardz. Po co oddawa si w rce chciwych kapanw i witoszkowatych faryzeuszy? Czy widzielicie go kiedy? spytaem ponownie. Pewnie, e widzielimy, i to nieraz zapewnili, gdy poczucie dumy narodowej przezwyciyo ich strach. Raz byo nas z pi tysicy, ktrzymy suchali jego nauk. Nakarmi nas wszystkich do syta picioma bochenkami jczmiennego chleba i dwiema rybami. Samych resztek zebrano dwanacie koszykw. Taki to by czowiek! A co mwi? Czy pamitacie jego nauki? pytaem rozgorczkowany. Nie wypada, eby tacy proci ludzie jak my mwili o tym, czego naucza odrzekli z przestrachem. Jeszcze bymy cignli gniew Sanhedrynu na nasze gowy. Opowiedzcie cokolwiek, co pamitacie. Jestem cudzoziemcem, nie donios na was. Pamitaj zatem, e to on mwi, a nie my powiedzieli i chrem wyrecytowali: Bogosawieni ubodzy w duchu, albowiem do nich naley krlestwo niebieskie. Bogosawieni cisi, albowiem oni na wasno posid ziemi. Bogosawieni, ktrzy cierpi przeladowanie dla sprawiedliwoci. Cieszcie si i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Nikt nie moe suy dwm panom. Nie smucie si. atwiej jest wielbdowi przej przez ucho igielne, ni bogatemu wej do krlestwa niebieskiego.Odniosem wraenie, e dobrze utrwalili w pamici nauk Nazarejczyka i midzy sob wielokrotnie j powtarzali. Wicej nie pamitali albo nie chcieli zdradzi. Dostrzegem natomiast w ich oczach wyraz zoliwej satysfakcji, gdy patrzyli na moje szaty i poduszki w odzi. Co jeszcze o nim pamitacie? By dobrym rybakiem. Potrafi wskaza awic ryb, cho inni na prno szukali przez ca noc. Raz wyszli na ld, a ich d bya gboko zanurzona od bogatego poowu, podczas gdy inni dopynli do brzegu pustymi odziami. Umia te uspokoi burz i w krtkim czasie uciszy spienione fale. Podobno chorych te uzdrawia, chocia na to nie zwracalimy uwagi, bo sami nigdymy nie chorowali. Najbardziej nas dziwio, e tak doskonale zna wody i wiatry i ruchy awic rybnych, chcia pochodzi z wntrza kraju, z Nazaretu.Wicej nic od nich nie wydobyem cho bardzo si staraem, zyskaem tylko tyle, e stawali si coraz bardziej nieufni. Babskie brednie powiedzieli w pewnej chwili. Czowiek nie wstaje z grobu. A Jezus by takim samym czowiekiem jak my, chocia naucza i czyni cuda. Nas w puapk nie zapiesz, choby nie wiem jak piknie dobiera swka. Nie zgodzili si mwi nic wicej, tylko dodali: To s historie z Kafarnaum, my jestemy rybakami z Tyberiady.Energicznie zagarniali wiosami wod, aby przyspieszy bieg odzi, i wnet dopynlimy. Magdala jest du wsi ryback, zamieszkan przez tysice ludzi. Ju z daleka czulimy smrd solonych ryb. Wiolarze wskoczyli do wody i wycignli dk na ld, a ja zapaciem im i kazaem wraca. Dopiero gdy wsparty o lask i rami Marii kutykaem przez wie, pozwoliem sobie zapyta o miejsce zamieszkania Marii Magdaleny. Dobrze j tu znano i od razu pokazano oddalony od wioski duy zesp budynkw. Jaki wracajcy z targu hodowca warzyw zaproponowa mi przyjanie miejsce na osioku. Mwc o Marii Magdalenie porozumiewawczo si umiecha, ale przyzna: To mdra i bardzo bogata niewiasta. Zatrudnia wielu hodowcw gobi i sama te je hoduje w duej wylgarni. Sprzedaje ptaki na ofiary do wityni. Ma te duy ogrd zielarski i udziay w solarniach ryb. Wiele podruje, ale syszaem, e wanie wrcia do domu. Spojrza na mnie, skrzywi si porozumiewawczo i zauway: Nie jest ju taka moda. Powiadaj te, e zmienia styl ycia i rozdaje jamun ubogim. Ale ty sam najlepiej wiesz, czego chcesz od niej.Wybraem si na t wycieczk niewiele sobie po niej

obiecujc, lecz gdy zbliaem si do jej domu siedzc na grzbiecie osioka midzy pustymi koszami, nieoczekiwanie poddaem si uczuciu tsknoty i chci ujrzenia jej bladej twarzy, jak zapamitaem ze spotkania w domu azarza. Zdawao mi si, e nigdy jeszcze w taki sposb nie tskniem za adn kobiet. Waciciel osioka, ktry mnie obserwowa, znaczcym tonem powiedzia: Widz, e z tob dzieje si to samo, co z innymi! Im bliej jeste tego domu, tym bardziej si niecierpliwisz, aby j zobaczy... Wybacz, e ci zostawi na tym rozdrou.Rozstalimy si i ponagli osioka, eby prdzej dosta si do swego domu. Maria z Beeret za ciko westchna i powiedziaa: Nic dobrego z tego nie wyjdzie. Wracajmy. Soce pali mnie w oczy, cho zakrywam gow. Jestem spocona i ciko mi oddycha.Lecz ja miao pokutykaem przez bram i na rodku duego dziedzica zobaczyem ubran na czarno kobiet. Karmia gobie, ktre ca chmar trzepotay si koo niej, siaday na ramionach i jady jej z rk. Gdy nas dostrzega, rzucia reszt ziarna, wytara rce i wysza nam naprzeciw, odkrywajc twarz. Powitaa nas ze zdumieniem i radoci, woajc: Widziaam, jak nadchodzilicie, ale nie odgadam, e to ty, Marku, i ty, Mario z Beeret. Pokj tobie, Mario z Magdali powiedziaem patrzc na pomarszczon blad twarz i pene radoci byszczce oczy. Chtnie rzucibym si przed ni na ziemi i obj jej nogi.Obydwiema rkami odepchna gobie, ktre wci trzepotay skrzydami koo jej gowy, po czym zaprowadzia nas przed podwrze do altany w ogrodzie. Przyniosa wody i schylia si, aby mimo mego sprzeciwu umy mi nogi. Dotknicie jej rk byo mie i przynioso ulg moim obolaym stopom. Umya rwnie nogi Marii z Beeret, cho ta oponowaa i prychaa, zasaniajc usta. Podaa nam wieej wody rdlanej do picia, na koniec za zachcia Mari: Id, obejrzyj wylgarni, mj dom i wszystko, co chcesz, tylko nam ju nie przeszkadzaj, guptasku.Maria z Beeret popdzia, jakby tylko czekaa na zaproszenie i rada bya uwolni si od nas. Maria z Magdali dusz chwil patrzya za ni potrzsajc gow, po czym odwrcia si do mnie. Co ty zrobi z t dziewczyn? Czy to ty ubrae j w te jaskrawe szaty? Wyglda, jakby miaa diaba za skr. W Jeruzalem bya skromna i skruszona. Nic zego jej nie zrobiem usprawiedliwiaem si. Nawet jej nie tknem, jeli to masz na myli. Pielgnowaa mnie z wielkim oddaniem, kiedy w Tyberiadzie dostaem zakaenia krwi. Czsto mczyzna majcy najlepsze zamiary przynosi kobiecie wicej za, ni gdyby wiadomie chcia jej zaszkodzi. aden z ciebie dla niej wychowawca, lepiej si od niej oddal. Ona szuka Jezusa Nazarejskiego tumaczyem si i ze cinitym sercem opowiedziaem, jak podrowalimy z Jeruzalem, jak Zuzanna i Natan zostawili mnie nie dajc znaku ycia i jak w Tyberiadzie spotkaem Klaudi Prokul z Joann. Maria Magdalena kiwaa gow, na jej bladej twarzy zjawi si powcigliwy umiech. Znam skp Zuzann i zarozumia Joann powiedziaa nieprzychylnie. Miaam chyba bielmo na oczach, traktujc je jak siostry, gdy wdrowaymy razem. Ale wtedy dostrzegaam tylko Jezusa. Poznae ju jego uczniw na tyle, e zorientowae si, jak nieugicie strzeg tajemnicy Krlestwa. Sdz, e podobnie jak ja zastanawiasz si nad rodzajem materiau budowlanego, z ktrego chcia to Krlestwo zbudowa. Wrciam do mojego domu, aby po prostu czeka, bo do miaam uporu tych mczyzn i zawici midzy kobietami. Wiem, e Jezus poszed przed nimi do Galilei, ale nie zdziwiabym si, gdyby nie chcia ju nigdy oglda nikogo z nas. By moe i mymy go rozczarowali, skoro w gbi serca w ogle nie zmienilimy si. Zostawiam rybakw, eby owili, a jego matka wrcia do domu, do Nazaretu. Zacisna donie, w blu pochylaa si do przodu i tyu i skarya si: Czemu jestem tylko czowiekiem, i to kobiet w gbi duszy surow, chocia jego nie ma ju midzy nami? Jego Krlestwo wylizgno mi si spod ng. Och, to moje niedowiarstwo! Nie ufam mu ju tak bezgranicznie jak dawniej. Rozejrzaa si wokoo przeraonymi oczyma, jakby widziaa w pobliu czyhajce zjawy, i krzykna: On by

wiatoci wiata! Odkd go nie ma, ciemno wkrada si zewszd, chocia dzie jasny wieci. Boj si, e biesy znowu wstpi we mnie. Gdyby wrciy, nie chc y. Raczej si powiesz. Do ju wycierpiaam.Jej udrka przygnbia mnie i zaciya mi kamieniem na sercu. Chciaem j pocieszy, wic opowiedziaem, jak to Joanna mylaa, e Jezus objawi si uczniom ktrego ranka, kiedy owili ryby. Syszaam o tym przerwaa mi Maria. Ale tych prostakw najbardziej ucieszyo zowienie stu pidziesiciu duych ryb. Sie bya tak pena, e musieli wycign j na brzeg, eby si nie porwaa. Jeeli naprawd spotkali Mistrza, to dlaczego nie opowiedzieli o tym innym, aby ich pocieszy?Wygldao na to, e w sercu nosi al i jest zazdrosna, e Jezus objawi si uczniom, a nie jej. Poniekd j rozumiaem przecie ona pierwsza o wicie wyruszya do grobu i jej pierwszej Jezus ukaza si po zmartwychwstaniu. Mario Magdaleno, nie wpadaj w rozpacz. Skoro wrci do Galilei, to jego Krlestwo nadal jest blisko. Moe ja nie bd mia w nim adnego udziau, moe Jezus mnie odtrci, jak odtrcili jego uczniowie. Ale jestem pewien, e ty go jeszcze spotkasz. Pocieszasz mnie, Rzymianinie, cho swoi nie maj dla mnie sw pocieszenia? powiedziaa z wyrzutem, ale jej twarz pojaniaa, jakby pad na ni blask soca, chocia siedzielimy w cieniu altany. Dotkna rk mojej doni, a byo to dotknicie pene energii. Czy naprawd w to wierzysz? Bo z pewnoci i ja wierz, cho bij si z mylami, gdy nie odczuwam dostatecznie wiele szacunku wobec jego uczniw, ktrych przecie sam wybra. Jestem przewrotn niegodziw bab, skoro nie uznaj jego wasnej woli! Naucz mnie pokory, Rzymianinie. Powiedz lepiej, czy twoim zdaniem przyjmie mnie do swego Krlestwa, mimo e jestem Rzymianinem? spytaem z zapartym tchem. Uczniowie oczekuj wci, e zbuduje Krlestwo dla Izraela fukna pogardliwie. Ja uwaam go za wiato caego wiata. Dlaczego miaoby to nie dotyczy tak samo ciebie, jak i dzieci Izraela, jeli wierzysz, e jest Chrystusem? Jego Krlestwem jest ycie wieczne. Wiem, e ono jest w nim i u niego. Niczego innego mi nie potrzeba. Jak wic mam y? spytaem, zastanawiajc si nad jej sowami. Czy wystarczy, e bd stara si by cichy i pokornego serca? Kochaj bliniego jak siebie samego odrzeka Maria Magdalena z niejakim roztargnieniem. Czy innym, co pragniesz, eby tobie uczyniono. Nagle zakrya twarz rk i wybuchna paczem. Jake mam ci naucza, skoro sama si rozczarowaam do jego nauki? Kiedy wdrowalimy za nim, bylimy jak bracia i siostry. Niewiele trzeba byo czasu, odkd nas zostawi, abym w gbi serca wyhodowaa zawi i niech do swoich sistr i braci. Moe Jezus przysa ci tutaj, ebym poskromia w sobie zo? Pooya do na mojej opuchnitej nodze i gono zacza si modli: Jezu Chryste, synu Boga, zmiuj si nade mn grzeszn. Jeli taka twoja wola, niechaj ta noga stanie si zdrow, jakby nigdy nie bya chora. Podniosa gow i patrzya na mnie z zapartym tchem. To bdzie znak. Odrzu lask i id.Wstaem i bez laski przeszedem kilka krokw. Nie kulaem i nie czuem adnego blu. Nieche to bdzie dla ciebie znak, o ktry prosia powiedziaem, wrciwszy do altany. Nie potrzebuj znakw, i tak wierz. Zreszt noga bya ju prawie zdrowa, nowa skra wyrosa na wyczyszczonym przez greckiego lekarza miejscu, gdzie by ropie, kulaem chyba z przyzwyczajenia, no i dlatego, e napomina mnie, abym oszczdza nog. Czy mam odwoa swoj modlitw, eby znowu zacz kule? spytaa Maria Magdalena z umiechem, podnoszc z ziemi lask. Nie rb tego! zawoaem spiesznie. Znowu zaczbym kule i chybabym kutyka cae ycie, gdyby go o to poprosia. Nie, nie! zawoaa Maria Magdalena, rozgldajc si dookoa, jakby j przyapano na zym uczynku. Nie mona si modli w jego imieniu o nic zego dla drugiego czowieka. W ten sposb mona tylko sobie zaszkodzi. W jego imieniu nie mona te nikogo przeklina, tylko bogosawi. Umiechajc si promiennie wpatrywaa si na wskro mnie, postrzegajc co, czego nie mogem zobaczy. W zamyleniu wyginaa grub i tward dbow lask, jakby to bya cienka witka wierzbowa. Szeroko otworzyem oczy, nie dowierzajc im, a wrcia do

rzeczywistoci, poczua na sobie mj wzrok i spojrzaa na mnie. Czego si gapisz? spytaa i przestaa zgina lask w rku.Uniosem ostrzegawczo obie rce i mimowolnym szeptem poprosiem: Zegnij moj lask ponownie, jak to przed chwil robia...Prbowaa. Wytaa wszystkie siy, ale nie moga zgi laski ani na jot. Odebraem j bya to ta sama mocna i twarda laska, ktr wspieraem swe kroki. Maria nie robia tej sztuczki specjalnie, bya zamylona i nie zdawaa sobie sprawy, e zgina lask, tote nie rozumiaa, co mnie tak dziwio. Przyszo mi na myl, e zginanie twardego drewna jak witki wierzbowej jest cichym znakiem dla mnie, ktry nie wierzyem w uzdrowienie nogi si imienia Jezusa Nazarejskiego. Nie zamierzaem jednak zwierza si z tej myli, bo ani nie rozumiaem, dlaczego tak si stao, ani nie czekaem na adne znaki. Nadzieja wszake znw zapalia si w moim sercu. I jeszcze dodam, e to zginanie laski nie byo spowodowane czarami; wcale nie odczuwaem wewntrznego zzibnicia, ktrego dowiadczaem za kadym razem, gdy uczestniczyem w seansie sztuk magicznych. Przeciwnie, byem rzeki i zupenie przytomny. Powiedziaem wic: Mario Magdaleno, szczliwa niewiasto! On jest twoim panem, wic przesta si niecierpliwi. Jest przy tobie, chocia go nie widzisz. Nie pojmuj, jak to moliwe, ale w to wierz. Naprawd jeste bogosawion pord kobiet.Wyszlimy z altany, oboje przepenieni radoci i nadziej. Maria Magdalena pokazaa mi ogrd, w ktrym hodowaa zioa, i wylgarnie gobi. Opowiadaa te o apaniu dzikich gobi gdy bya mod dziewczyn, wspinaa si po stromych zboczach zamieszkanego przez te ptaki wwozu i nie baa si ani zbjw, ani przepaci.Weszlimy do domu, wypenionego piknymi kobiercami i drogimi meblami; powiedziaa, e gdy wyzwolia si z optania, usuna wszystkie greckie wazy i rzeby, poniewa Pismo zabrania trzymania w domu wizerunkw ludzi czy zwierzt. Przypomniaa sobie, e czsto pogrony w mylach Jezus rysowa co gazk na ziemi, ale zawsze ciera nog rysunek, zanim Maria albo ktokolwiek inny zdy na popatrze. Gdy tak spacerowalimy po tym wielkim domu, same nasuway si jej na myl wspomnienia o Jezusie i wiele ich opowiedziaa.Kazaa subie przygotowa posiek. Nie siada jednak razem ze mn, tylko prosia o zgod na przestrzeganie ydowskiego obyczaju usugiwania mi w czasie jedzenia. Zawoaa Mari z Beeret, pozwolia, by wod polaa moje rce, i z umiechem dawaa jej wskazwki, jak najlepiej usuguje si jedzcemu mczynie. Podaa te wasnorcznie zmieszane lekkie biae wino galilejskie, ktre szo do gowy jak tchnienie wiatru. Po przeksce'"sonej i sodkiej bya pieczona ryba i kawaki misa gobiego w sosie rozmarynowym. Nie pamitam, abym kiedykolwiek jad tak dobrze i smacznie przyrzdzone potrawy.Gdy ju si tak nasyciem, e nie mogem zje ani ksa wicej, zgodzia si przysi na dywanie u moich ng i zje wraz z Mari. Bya agodna, promienna i piknie si umiechaa. Patrzyem na ni przez leciutk zason wypitego wina. Naprawd musiaa by swego czasu jedn z pikniejszych i powabniej szych kobiet swego kraju. Mari z Beeret rwnie omielia jej yczliwo, tak e odwaya si odezwa: Kiedy si tak umiechasz, Mario Magdaleno, wierz absolutnie, e mczyni a z Damaszku i Aleksandrii przyjedali, eby spotka si z tob. Za otrzymane od nich podarunki wybudowaa duy dom i kupia pikne meble. Naucz mnie, w jaki sposb mona otrzymywa od mczyzn tak wspaniae dary za to samo, za co poganiacze wielbdw w Jeruzalem godz si paci ledwie kilka asw? Nie pytaj mnie o te sprawy nachmurzya si Maria Magdalena. I wierz mi: adnej kobiety tego nauczy nie mona. To jest udziaem optanej, czsto optanej przez kilka biesw na raz. Taki bies wyczerpuje kobiet i szczuje na sam siebie, wic ma stale jakby kujc ptl na gardle. I nic ju jej nie zaspokoi, nic nie daje radoci, a znienawidzi siebie wicej ni mczyzn, a mczyzn bardziej ni cokolwiek. Moe to i prawda. Maria z Beeret spogldaa na ni z niedowierzaniem. Mimo to chtnie przyjabym biesa, jeli uczyniby mnie pikniejsz w oczach mczyzny. Zamilcz, gupia dziewucho, bo nie wiesz, co mwisz! krzykna Maria

Magdalena, uderzajc j doni po ustach.Maria z Beeret przestraszya si i wybuchna paczem, a Maria Magdalena, oddychajc ciko, jakby bya w gorczce, pokropia wszystko dookoa wod i rzeka: Nie bd ci przepraszaa, bo nie uderzyam ci z nienawici, tylko dla twojego dobra. auj, e mnie tego nie uczyniono, kiedym plota rwnie lekkomylnie jak ty przed chwil. Szatan moe ci zmusi, by zamieszkaa w grobowcu i ywia si odpadkami. adne acuchy ci nie utrzymaj ani najmocniejsi mczyni ci nie uspokoj, gdy bies w tobie wpadnie w sza. I sama nie wiem, ktre szatany s gorsze: czy te, ktre gryz ludzkie ciao, czy te te, ktre poeraj dusz czowieka, a zostanie mu tylko przeraliwa pustka. Zmartwia mnie, ale nie mam do ciebie alu. Dobrze si stao, e przypomniaa mi moj przeszo. Pod t powabn powok kry si do nagoci obgryziony szkielet! Przeze mnie diaby doprowadziy do zguby wielu mczyzn! Moja wina jest ogromna, cho mi wybaczono. Powinna si modli: Nie wd nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode zego. Ty natomiast w swoim sercu zanosisz mody: Powied mnie na pokuszenie i doprowad do zego. Widz to po twoich oczach i ustach, i po stopach, ktre tak niecierpliwie postukuj o podog. Czy nie pamitasz ju, jak w Jeruzalem obiecywaa do koca ycia zadowala si kawakiem chleba jczmiennego, jeli wydobdziesz si z ndzy? Dlatego wysaam ci do tego Rzymianina, ale ty zamiast patrze w ziemi i dzikowa, prbujesz zarzuci na niego sieci.Maria z Beeret chlipaa przeraona, nie mic si nawet na mnie spojrze. W gbi serca byo mi jej al, lecz Maria Magdalena srogo popatrzya na ni spod zmarszczonych brwi. Pomyl dobrze, czego chcesz: pokusy, grzechu i za, ktre doprowadz ci do zguby, czy prostego ycia? Chc przebaczenia za grzechy i oczyszczenia, abym znw bya nieskalana szybko odpowiedziaa Maria z Beeret, unoszc na chwil gow. Nie zmuszaj mnie, ebym wyznaa, czego chciaabym pniej. Ale czy to moe si speni, chobym nie wiem jak gorco si modlia? Rozumiem ci lepiej, ni sdzisz, czytam w twoich prostych mylach rzeka Maria Magdalena. Zaufaj mi, bo jestem bardziej dowiadczona od ciebie. Zdejm z siebie te pstrokate aszki i tanie ozdoby i dla swego dobra zosta u mnie. Naucz ci apa gobie, a twoje serce oczyszcz ze zych myli. Jeli objawi mi si Jezus Nazarejski, moe zechce ci okaza miosierdzie. Tego si wanie baam! krzykna Maria z Beeret i przylgna do moich kolan, zanoszc si jeszcze wikszym paczem. Marku, nie zostawiaj mnie u tej kobiety! Zapdzi mnie do roboty albo sprzeda w niewol! Ma straszn opini, tylko ty jeszcze o tym nie wiesz! Gdyby bya bardziej dowiadczona, toby zrozumiaa, e ju najwyszy czas, aby odesza od Marka, zanim bdzie mia ci dosy i odprawi, a ty najesz si wstydu. Skd wiesz, czy u mnie nie nauczysz si, jak sta si bardziej interesujc?Odetchnem z ulg widzc, jak Maria Magdalena z duym taktem stara si uwolni mnie od coraz bardziej nieznonego ciaru. Maria z Beeret ciskaa i zwilaa zami moje kolana, ale po jakim czasie uspokoia si i pogodzia ze swym losem. Maria Magdalena posaa j, aby umya twarz i przebraa si, a kiedy tamta wysza, powiedziaa: Czuj si odpowiedzialna za t dziewczyn. Jest jeszcze taka moda, e jej serce jest rwnie podatne na dobro, jak i na zo, a przy tym kusi mczyzn. Dobrze o tobie wiadczy, e przetrzymae prb i nie ulege zu. Maria z Beeret jest taka niewinna w swojej prostocie! Gdyby j zgorszy, lepiej by ci byo kamie myski zawiesi u szyi i utopi si w gbokim morzu. Wcale nie zamierzaem jej zgorszy stwierdziem obraony. Odwrotnie, to ona prbowaa mnie uwie. Gdybym si nie rozchorowa, moe nawet wzibym j z nudw, kiedy Zuzanna i Natan zostawili mnie. Ale lepiej jej bdzie u ciebie. Zaopiekuj si ni, a ja bd mg swobodnie szuka Jezusa Nazarejskiego. Wiesz powiedziaa Maria Magdalena sdz, e Zuzanna wcale ci nie oszukaa. Jest na to zbyt prostolinijna. Moe tkwi bezradna w Kafarnaum, przekonana, e nic si nie dzieje. Ale pozwl, e zapytam: czego ty chcesz od ycia, Marku Mezencjuszu?Jej pytanie kazao mi uporzdkowa myli i zastanowi si nad sob. Miaem w yciu szczcie. W modoci studiowaem jzyki w

Antiochii, ksztaciem si w szkole retoryki na Rodos. Szczytem moich marze byo wwczas stanowisko kancelisty namiestnika w ktrej prowincji wschodniej albo filozofa domowego przy jakim rzymskim patrycjuszu. Byem rozgoryczony, gdy po przybyciu do Rzymu nie dostaem si do konnicy, cho wczeniej wcale nie marzyem o subie wojskowej. Dziki spadkowi otrzymaem prawo noszenia sygnetu rycerskiego, ale wtedy ju nie miao to dla mnie adnego znaczenia. Raczej lekcewa zaszczyty, a piercie nosz w sakiewce. Ilekro otrzymywaem to, o co zabiegaem, przestawao mie dla mnie prawdziw warto. Potem olepia mnie namitno, a musiaem ucieka z Rzymu, eby mnie nie zamordowano... Czego oczekuj od ycia? Nie jestem w stanie odpowiedzie. Bezskutecznie dociekam, jaka sia zmusia mnie do wyjazdu z Aleksandrii do Jeruzalem i zatrzymaa przy krzyu ydowskiego krla, gdy cay wiat pociemnia. Przez kaprys Fortuny w pocztku wieku mskiego mogem mie wszystko, czego wczeniej nadaremnie podaem: przyja, yczliwo, rozkosze ciaa. Wadz te bym otrzyma, gdybym tylko po ni sign, ale nigdy nie mogem zrozumie dzy wadzy. Szybko zreszt czuem smak popiou w ustach. Po bezgranicznej rozkoszy byem tylko niespokojny. Ale wiem, e nie chc jako opuchnity zgrzybiay starzec tpo powtarza zuytych myli i wywiechtanych frazesw. A to jedyna rysujca si przede mn przyszo. Gdybym wrci do Rzymu, zapewne skrcono by mnie o gow w czasie zbliajcego si nieuchronnie przewrotu. Na tyle szanuj duchy opiekucze cesarza, e nie chc miesza si w intrygi dnych krwi ludzi niskiego pochodzenia. Wol by cichy i pokornego serca. Czego oczekujesz od Jezusa Nazar ej skiego? dociekaa Maria Magdalena. Odgadem, na czym polega jego Krlestwo. Nie jest ono tylko marzeniem i poezj, jak krlestwo zmarych Wergiliusza, jest realne jak rzeczywisto, w ktrej yjemy, wkracza w ni i narusza jej spokj. Mario Magdaleno, jestem szczliwy, e mog y teraz, gdy on jest w Galilei. Nie, nie prosz go o nic, nie chc niczego, czego on sam nie chciaby mi da. Rozumiem, Krlestwo nie moe by ziemskim krlestwem, to na pewno co zupenie nowego, inaczej nie miaoby sensu. Przecie rne krlestwa budowano od pocztku wiata i wszystkie si rozpady, nawet wadztwo Aleksandra. Chocia Rzym moe si utrzyma...Rozmawialimy te o innych sprawach, a wrcia Maria z Beeret. Zmya szmink z twarzy i gadko uczesaa wosy, woya prost bia tunik, a nogi miaa bose. Bya taka moda i urocza, e rozczuliem si i przestaem le o niej myle. Aeby nasze rozstanie nie byo zbyt bolesne, postanowiem zaraz wraca do Tyberiady. Maria Magdalena obiecaa bezzwocznie wysa mi wiadomo, gdyby dowiedziaa si czego wanego, i prosia o przekazanie pozdrowie Joannie i Klaudii Prokuli.Poszedem pieszo do wioski, noga w ogle mi nie dokuczaa. Przez chwil nawet zastanawiaem si, czy nie byoby dobrze przespacerowa si wzdu wybrzea do Tyberiady. Nad brzegiem spotkaem rybakw, ktrzy przywieli nas odzi. Wbrew mojemu poleceniu zostali i czekali na mj powrt, poniewa nie spieszyli si, a dobrze im zapaciem. Niebo zacigno si chmurami i zerwa si wiatr, fale huczay spienionymi grzywami. Obydwaj rybacy spogldali na niebo i czarne chmury, wiszce nad przecz grsk, przestrzegajc: Morze Galilejskie jest zdradliwe. Mog nadej nage uderzenia wiatru od strony ldu i zala d. Czy umiesz, panie, pywa?Odpowiedziaem, e w modoci wygraem zakad przepywajc z Rodos na kontynent grecki i nie baem si prdu morskiego, ale oni nigdy nie syszeli o wyspie Rodos i nie potrafili doceni mojego wyczynu. Musz doda, e wwczas towarzyszya mi ca drog d i nic nie zagraao memu yciu, a bardziej ni ch wygrania zakadu dopingowaa mnie pami o podniecajcej dziewczynie, ktra obiecaa mnie uwieczy, jeli dopyn. Wytaem siy do granic wytrzymaoci, po zwycistwie przestaem nagle ywi sympati do dziewczyny.Pooyem si na poduszkach na rufie i obserwowaem szybko przebiegajce po niebie chmury. Rybacy zawinli tuniki do pasa, zepchnli d na wod i chwycili za wiosa. Oczywicie doskonale wiedzieli, i gociem w domu Marii Magdaleny. W

wiosce rybackiej wszyscy si znaj, a obcych obserwuj szczeglnie starannie, wic moja wizyta nie moga pozosta tajemnic. Nawet nie dziwili si, e zostawiem Mari z Beeret, wymienili midzy sob na ten temat, miejc si, kilka dwuznacznych uwag. Co przez to rozumiecie? spytaem z gniewem. Ale nic zego. Tylko wyglda na to, e hodowczyni gobi wraca do starych obyczajw. Czy duo ci zapacia za dziewczyn? Ona wzia j z dobroci serca, eby nauczy fachu! krzyknem, cho nie musiaem si tumaczy, ale zirytowaem si uszczypliwociami pod adresem Marii Magdaleny. Tak, tak! Dobrze nauczy fachu dziewczyn! rybacy ryknli miechem. Przedtem te ksztacia dziewuchy w grze na pogaskich instrumentach, wykonywaniu rozpustnych tacw i apaniu gobi, ale jakich gobi, tego nie powiemy z poczucia przyzwoitoci.Nie zdyem im odpowiedzie, bo gwatowny poryw wiatru przechyli d, bawany wzniosy j wysoko i spieniona fala chlusna do rodka, zalewajc moje posanie. Krzyknem tylko, e powinni potraktowa to jako kar za niegodziwe sowa, i zaraz wszyscy mielimy mnstwo roboty z utrzymaniem cikiej odzi w kierunku przeciwnym do wiatru. Wicher miota ni jak szczap, a gdybymy sprbowali pyn z falami, d natychmiast wypeniaby si wod.A ci dwaj, gamonie, chcieli postawi maszt i agle! Stanowczo si temu sprzeciwiem, poniewa d nie miaa balastu. Zza gr suny sztormowe chmury, ciemnio si i byskawice rozdzieray niebo. Na wycigi wylewalimy wod z odzi, lecz nie na wiele si to zdao. Wichura pchaa nas na wschodni brzeg, zaczlimy dryfowa. Przemoczeni do nitki i przestraszeni rybacy, gronie na mnie spogldajc, wyrzekali: Ty pogaski Rzymianinie, razem z tob wzilimy do dki przeklestwo! Popenilimy bezbony czyn, pomagajc ci zawie ydowsk dziewczyn do lupanaru. Ale nie znalimy twoich zamiarw. Sami cignlicie na siebie przeklestwo, le mwic o Marii Magdalenie odgryzem si, zanurzony w wodzie po szyj i trzymajc si burty.Woda nie bya wprawdzie bardzo zimna, lecz i tak zdylimy dobrze zzibn, zanim wiatr na tyle si uspokoi, e moglimy j wyla z odzi i wpyn do ujcia wyschnitego potoku. Paski odcinek brzegu by tutaj wszy ni zachodni, wprost przed nami wznosiy si strome gry. Wicher wci d, a fale biy o brzeg z tak si, e pod wieczr rybakom przesza ochota na wiosowanie pod wiatr, chocia przypuszczali, e na noc ucichnie.Zaczo si zmierzcha i byo nam zimno, cho wykrcilimy odzienie z wody jak mona najlepiej. W oddali, tam, gdzie z niskiego brzegu wystrzelay gry, dostrzeglimy maleki szaas, a przed nim migoccy ogie. Zaproponowaem, eby tam si uda i wysuszy ubrania, ale rybacy wahali si i ostrzegali: Jestemy na obcym brzegu. Na szczcie nie mamy sieci, inaczej zapacilibymy kar za poowy w niedozwolonym miejscu. Na t stron uciekaj rozbjnicy i przestpcy z Galilei, w grotach za mieszkaj trdowaci.Rybacy mieli ze sob krzemie i elazo, lecz fale sztormowe tak zmoczyy wszystko na brzegu, e nie moglimy rozpali ognia. Skierowaem si do szaasu, a rybacy szli za mn z ociganiem. Z bliska zobaczyem, e przed szaasem siedzi mczyzna i dorzuca chrust do ognia, ktrego pomie strzela wysoko w gr. Poczuem zapach smaonej ryby i chleba. Obok szaasu wisiaa suszca si sie. Pokj tobie powitaem samotnego rybaka. Wpadlimy w sztorm. Czy pozwolisz, ebymy wysuszyli si przy ogniu?Zrobi nam miejsce, wic rozebraem si i rozwiesiem odzienie na kiju. Na rozgrzanych paskich kamieniach piek si chleb, a na rozarzonych wglach dwie due ryby. Wedug miary rzymskiej mina godzina szsta. Zacieniony grami brzeg, na ktrym si znajdowalimy, ogarn ju zmierzch, chocia na zachodnim brzegu nadal jarzy si odblask wiata nad budynkami i krugankami Tyberiady.Nieznajomy rybak mia czyste oblicze, wyglda na potulnego i prostego czowieka, ktrego nie trzeba si ba. Przyjanie powita rybakw i zrobi im miejsce koo ognia. Obmacali jego sieci i spytali o poowy. Powiedzia niemiao, e ma nadziej, i sztorm przygna awic do zatoczki i e rano bdzie prbowa szczcia.Nie zaprasza nas oficjalnie do posiku, lecz

jakby to rozumiao si samo przez si wzi chleb, pobogosawi, odama po kawaku dla kadego z nas i dla siebie. Mia te kwane wino. Nala go do kubeczka zrobionego z korzeni winoroli, te pobogosawi i poda nam do picia: wszyscy czterej pilimy z tego samego kubka. Ryb piek po mistrzowsku, a e nie mia soli, przyprawi j rosnc na brzegu poln cebul i cierpkimi zioami. Jedlimy w milczeniu. Zauwayem, e moi rybacy od czasu do czasu spogldaj podejrzliwie na samotnika, ktry patrzy w ziemi, umiecha si do siebie i jakby delektowa kadym ksem. Po posiku, zapewne dla ukrycia swej niemiaoci, w roztargnieniu rysowa co patykiem po piasku.Mokre ubrania wyschy przy ogniu. Czuem, jak zib ustpuje z mych czonkw, ciepo rozchodzi si po ciele. Byo mi bardzo dobrze. Ogarno mnie senne znuenie, oczy same si zamykay. Patrzyem na mczyzn, ktry tak gocinnie i bez sowa podzieli si z nami posikiem. Mia blizny na rkach i nogach, a w twarzy co jakby pozostaoci gorczki i niemocy chyba przechodzi cik chorob i dla jej przezwycienia usun si w samotno. Ale nie chciaem by natrtny, bo i rybacy go o nic nie pytali. W ten sposb nawet si nie spostrzegem, gdy nagi zasnem przy ognisku i tylko przez sen czuem, e kto okrywa mnie moimi osuszonymi szatami.Potem miaem sen i obudziem si jak w gorczce. Zerwaem si i usiadem. Moi rybacy spali mocno, lekko pochrapujc. Gorce zy pieky, spywajc mi po twarzy, ogarno mnie wraenie niewysowionego osierocenia. Ognisko prawie wygaso. Po gwiazdach i ksiycu widziaem, e musiaa ju min trzecia godzina nocnej warty. Jezioro przede mn skrzyo si gadkie i byszczce jak lustro. Ale czwartego spord nas nie byo. Zaniepokojony zerwaem si na rwne nogi. Z uczuciem ulgi zobaczyem, e stoi kilka krokw dalej, odwrcony do mnie plecami, patrzc w jezioro. Okryem si paszczem, szybko podszedem do niego i przystanem obok. Na co patrzysz? spytaem. Zobaczyem otwarte niebo i jasno mego Ojca i zatskniem do domu Ojca mego odrzek nie odwracajc si.Mwiem do niego po grecku i w tym jzyku otrzymaem odpowied. Dlatego te, a take na podstawie jego sw, doszedem do przekonania, e jest by moe uczniem zamczonego Jana Chrzciciela, uciek przed przeladowaniem Heroda do pustelni i ywi si samymi rybami. / Ja take szukam Krlestwa. Obudziem si we zach tsknoty. Zaprowad mnie na waciw drog poprosiem. Droga jest tylko jedna: co uczynisz jednemu z najmniejszych, mnie uczynisz. A po chwili doda: Nie tak jak daje wiat, ja wam daj. Niech si nie trwoy serce twoje ani si nie lka. Duch prawdy przyjdzie po mnie, ale wiat przyj go nie moe, poniewa wiat go nie widzi ani nie zna. Ale jeli go poznasz, bdzie przebywa u ciebie i w tobie. Nie zostawi nikogo sierotami.Serce topniao mi jak wosk, oczy zasnuy si zami i podniosem bezradnie rce, lecz nie odwayem si go dotkn. Nie mwisz jak zwyky czowiek szepnem. Mwisz jak ten, ktry ma wadz. Dana mi jest wszelka wadza w niebie i na ziemi.Dopiero teraz odwrci si do mnie. W wietle gwiazd i ksiyca widziaem jego czarowny umiech, z ktrym patrzy na mnie. Jego spojrzenie rozbierao, jakby jedna warstwa odzienia po drugiej spadaa ze mnie, i stawaem si coraz bardziej obnaony. Jednake to uczucie nie byo przykre byo wyzwalajce. Tamwskaza na drug stron j eziora w ksicym miecie, w teatrze greckim, pacze w tej chwili dziewczyna, ktrej umar brat i nie ma znikd pomocy. Co ci si nio? Widziaem we nie biaego konia przypomniaem sobie. Niech tak bdzie. Za kilka dni bdziesz oglda wycigi. Postaw na biay rydwan. Potem odszukaj dziewczyn i daj jej wygran. Jak w tym wielkim miecie mam znale dziewczyn, ktra stracia brata? I ile mam postawi? Ile zbdnych pyta, Marku!... zgani mnie. Umiechn si znowu, ale tym razem jego umiech by tak smutny, a mnie zabolao. Skd znasz moje imi? Czy ja ciebie znam? Wydaje mi si, jakbym ci gdzie wczeniej spotka. Czy nie wystarczy, e ja znam ciebie? odrzek potrzsajc gow.Pomylaem, e specjalnie si maskuje, i utwierdziem w przekonaniu, e musi by jednym z cichych, ktremu rozmylania religijne i samotno

pomieszay rozum. Bo jake inaczej mgby si chepi, e ma peni wadzy na niebie i ziemi? A moe ma zdolnoci jasnowidza? Dlatego postanowiem zapamita jego rady. On wszake jeszcze powiedzia: Och, czowieku! Patrzysz, a nie widzisz. Suchasz, ale nie syszysz. Zapamitaj sobie, Marku. Bdziesz musia umrze dla mojego imienia, aby zajaniao w tobie, tak jak mj Ojciec zajania we mnie. Tyle zego mi przepowiadasz przestraszyem si, lecz tak naprawd w ogle nie pojem jego sw. Pomylaem, e pewnie mwi le po grecku, wic nie mog dokadnie zrozumie.Westchn gboko i zsun z barkw paszcz a do pasa, obnaajc grn cz tuowia. By tak ubogi, e nie mia na sobie nawet tuniki. Odwrciwszy si do mnie plecami poleci, abym dotkn jego plecw.Wycignem rk, zrobiem, co kaza, i palcami wyczuem blizny po biczowaniu. Ponownie westchnwszy dotkn boku przesunem tam do i znalazem gbok szram. By torturowany i mczony, wic nic dziwnego, e rozum mu si pomiesza. W duchu przeklinaem ydw, ktrzy dla swojej religii w tak straszliwy sposb przeladowali si nawzajem. W tym czowieku nie byo za, chocia mwi tak nieskadnie. Ogarn mnie gboki al i zaproponowaem: Podaj mi swoje imi. Moe bd mg spowodowa, eby ci ju wicej nie przeladowali. Jeli uznasz mnie przed ludmi, gdy nadejdzie chwila, to i ja uznam ci przed Ojcem moim. Ale jak si nazywasz? nalegaem. I kim jest twj ojciec, skoro tak si nim chepisz, dziwny czowieku?Nie odpowiedzia, tylko narzuci paszcz na ramiona i odszed wzdu wybrzea. Tak, by dziwny, ale by czowiekim z krwi i koci, co sam rk wyczuem. Nie omieliem si i za nim i zamcza go dalszymi pytaniami. Wrciem do szaasu, gdzie zasnem natychmiast i nic mi si nie nio.Obudziem si, gdy soce wiecio mi w oczy zza gadkiego jak lustro jeziora i wyzoconych socem gr. Po drugiej stronie wody lniy kolumny Tyberiady i wszystko w mych oczach wydawao si wiee i pikne, jakbym nowo narodzony obudzi si w nowym wiecie. Obydwaj rybacy byli ju na nogach, wanie wznieli rce i modlili si sowami Suchaj, Izraelu". Nie byo ani samotnego rybaka, ani jego sieci. Uoy natomiast pozostaoci posiku wieczornego, jakby zaprasza nas do zjedzenia. Chtnie to uczynilimy, a nastpnie udalimy si do zatoki, zepchnli d na wod i wsiedli. Rozgldaem si, chcc ujrze samotnego rybaka, lecz nigdzie go nie widziaem, chocia wczoraj mwi, e rano bdzie owi ryby. Nie zosta po nim lad.Rybacy ostro zabrali si do wiose. d przecinaa wod, w ktrej odbijay si grzbiety gr i ponce smugi wstajcego soca. Ja nadal miaem to dziwne uczucie obnaenia, a im wicej mylaem o tym, co wydarzyo si w nocy, tym bardziej zaczynaem si zastanawia, czy aby to wszystko mi si nie przynio. Bo jaki pustelnik znad MorzaGalilejskiego zna jzyk grecki?Rybacy napierali na wiosa, wypatrujc waciwego kierunku, i ani razu nie obejrzeli si za siebie. Zapewne chcieli jak najszybciej oddali si od obcego brzegu. Ja ogldaem si wielokrotnie, usiujc wypatrze sylwetk samotnika, lecz nigdzie nie byo go wida. W kocu spytaem: Kim by ten czowiek, przy ktrego ognisku nocowalimy? Czy znacie go? Nie bd taki ciekawy, Rzymianinie. Przecie bylimy na obcym brzegu rzek jeden.Po chwili drugi doda: Chyba kiedy widziaem, jak przemawia do ludzi. Ale zdaje si, e go wychostali i wyrzucili z Galilei. Do tego niewiele trzeba. Jana skrcili o gow, gdy odway si zakaza naszemu ksiciu oenku z on jego brata. Z twarzy i oczu byo w nim co z Jezusa Nazarejskiego . powiedzia pierwszy. Zrazu omal nie wziem go za Mistrza. Ale Jezus by wyszy i bardziej wadczy, nie taki potulny jak ten. Czy to przypadkiem nie jego brat albo jaki towarzysz, ktry si ukrywa? Nieprawdopodobna myl jak byskawica uderzya mi do gowy i przeszya na wylot cae ciao. Zawracamy! krzyknem, zrywajc si na rwne nogi.Nie usuchali mnie, dopki nie zagroziem, e skocz do wody i popyn wpaw do brzegu. Niechtnie zawrcili d i powiosowali z powrotem. Dzib odzi jeszcze nie zdoa otrze si o brzeg, a ja ju wskoczyem do wody i zdyszany pobiegem pdem do szaasu. Wszystko byo jak przedtem, palenisko i

wgbienie w ziemi, ale nie zastalimy ywej duszy. Jak wariat biegaem po wybrzeu w obydwie strony, na prno wypatrujc bodaj ladw stp, a rybacy si schwytali mnie i wsadzili do odzi.Zakryem twarz, wyrzucajc sobie gupot, e go nie poznaem. Potem znw mnie ogarno zwtpienie, bo przecie ten mczyzna by ywym czowiekiem, co stwierdziem wasnymi rkami. Nie zauwayem w nim adnej boskoci, ktra byaby zgodna z moim wyobraeniem istoty nadprzyrodzonej. Jego sowa odbieraem jako wiadectwo zamienia umysu. Dlaczego jednak bosko ma by wanie taka, jak sobie wyobraam? A moe bosko jest rwnie prosta jak chleb, ktrym nas karmi, i wino, ktre wypilimy? Czy mog wyrokowa, do czego ma by podobny syn Boga i w jaki sposb ma si objawia ludziom?Ogarna mnie drczca niepewno i nie wiedziaem ju, czemu da wiar. Dlatego jeszcze raz w mylach sowo po sowie powtrzyem swoje pytania i jego odpowiedzi. Nadal nic nie rozumiaem, ale pomylaem, e wkrtce okae si, czy rzeczywicie bd oglda wycig rydwanw w tyberiadzkim cyrku. Sam wam wczoraj opowiadaem, e Nazarejczyk powsta z grobu trzeciego dnia ze zoci wypominaem rybakom. Skoro domylilicie si, e to on, czemu nie rozmawialicie z nim? A po co mielimy do niego mwi? odpowiedzieli pytaniem na pytanie, spogldajc po sobie. Gdyby mia do nas spraw, toby nam powiedzia. Poza tym balimy si. Po czym dodali: Nie mamy zamiaru nikomu opowiada o tym spotkaniu i ty te lepiej zrobisz milczc. Jeli to rzeczywicie by Jezus Nazarejski, w co trudno uwierzy, to ma swoje powody, eby ukrywa si przed Rzymianami. Jeli to by on, to nie musi obawia si niczego na wiecie. Zreszt w Jeruzalem ukaza si swoim uczniom, ktrzy znajdowali si za zamknitymi drzwiami. Cudzoziemcze zamiali si serdecznie nie wierz wszystkiemu, co opowiadaj Galilejczycy! Mamy bardzo bogat wyobrani!Dotarem wreszcie do swojego pokoju w luksusowym greckim zajedzie i poczuem ogromn ulg na myl, e w kocu jestem sam i mog spokojnie rozmyla i spdza dzie, jak mi si podoba. Dotd Maria z Beeret bez przerwy pltaa si koo mnie. Jak bardzo mi przeszkadzaa, uwiadomiem sobie dopiero teraz, kiedy uwolniem si od niej dziki Marii Magdalenie.Usiowaem przemyle wydarzenia znad jeziora, lecz cisza wok mnie stawaa si pustk, a serce ogarno niespokojne rozdranienie. Tutaj, w wygodnym otoczeniu, gdzie do rangi spraw najwaniejszych urasta kwestia przyjemnego spdzenia czasu, omawiania dolegliwoci i zjadanie posikw, nie mogem w aden sposb przyj do wiadomo-, ci, e naprawd spotkaem Jezusa Nazarejskiego. Wstrzs spowodowany sztormem zmci mj umys i narzuci tak pokrtn interpretacj faktw. Przecie nawet rybacy szydzili ze mnie. Gdyby to by Jezus i gdyby chcia mi si objawi, to chyba mwiby ze mn otwarcie i sam by si przedstawi.Niepokj narasta, a sta si tak mczcy, e nie mogem usiedzie na miejscu. Chodziem tam i z powrotem po pokoju i ju nie umiaem cieszy si samotnoci. W kocu wysaem wiadomo o swoim powrocie do Klaudii Prokuli, ale odpowiedziaa, e nie ma dla mnie czasu. Posaniec donis, e przybyli do niej dostojni gocie z paacu Heroda Antypasa.Dopiero nastpnego dnia Klaudia Prokula przysaa przez sucego zaproszenie na obiad. Nie byem jedynym gociem, przyby bowiem rwnie rzymski doradca Heroda Antypasa, maonek Joanny imieniem Chuza, oraz osobisty lekarz Heroda przysany przez ksicia dla zbadania dolegliwoci Klaudii Prokuli. Lekarz ten by liberalnym ydem, studiowa na wyspie Kos i tak przesikn greckim duchem, e by bardziej grecki ni rodowici Grecy. Przed przyjciem Klaudii Prokuli podano nam wino i ostre przekski. Dworzanie ksicia zadawali mi rne podchwytliwe pytania, ale ograniczyem si do wychwalania leczniczych waciwoci tyberiadzkich wd i na dowd ich skutecznoci pokazywaem nog, ktr tak szybko wykurowano z zakaenia krwi.Klaudia Prokula yczya sobie, aby w obiedzie uczestniczya Joanna, chocia jej m wyranie tego nie pochwala. Joanna cay czas milczaa, natomiast bardzo blada Klaudia Prokula skarya si, e nadal cierpi na bezsenno, a kpiele j tylko

znuyy. Jeli uda jej si zasn, mwia, mcz j koszmarne zjawy, a suba musi j budzi, bo strasznie jczy przez sen. Ach, Marku, nie zgadniesz, w jakie wpadam tarapaty, cho jestem chora. Mj m przestrzega mnie przed tak ewentualnoci, ale nawet si nie domyla, e znajd si w tak trudnej sytuacji. Nigdy nie wymagaam zbyt wiele i nie mieszaam si do polityki. Ksi Galilei i Perei, Herod, jest a za bardzo askawy. Pragnie za wszelk cen zorganizowa wycigi rydwanw pod moim patronatem, aby w ten sposb okaza przyja dla Poncjusza Piata. Nie chciaabym jednak wywoywa sensacji, ju i tak uczyni dla mnie wiele, bo na wie o moim przyjedzie wysa a do granicy eskort jedcw w purpurowych paszczach. Spjrz tylko wyranie zoliwie popatrzya na dworzan ksicia chc, abymy jego pikna maonka Herodiada i ja siedziay obok siebie w ksicej loy i razem przyjmoway oklaski tumu. Ale ja nawet nie znam Herodiady! Syszaam, e jej maestwo jeszcze nie jest wane w myl ydowskiego Prawa.Dworzanie szybko podnieli rce, jakby odegnujc si od takiej zniewagi; zauwayem te, e dugobrody Chuza jest zaniepokojony. Nie miaem nic do stracenia i nie zaleao mi na przychylnoci ksicia, dlatego powiedziaem otwarcie, bo zrozumiaem, e Klaudia Prokula tego pragnie: Rozmawiamy wrd przyjaci. Lis jest mdrym zwierzciem, a syszaem, e ksicia Heroda Antypasa pochlebnie nazywaj lisem. A wic ksi-lis chciaby, aby kobieta majca najwysz rang we wschodnich prowincjach, Rzymianka i krewna cezara, publicznie si pokazaa w towarzystwie jego ony na dowd, e akceptuje to maestwo, ktre ju tyle krwi napsuo, a nawet doprowadzio do zamordowania pewnego proroka. Mona sobie wyobrazi, jak burz yczliwoci wzbudziaby twoja osoba, gdyby fanatyczni Galilejczycy zademonstrowali w cyrku swoj mio rwnoczenie do Rzymian i do ksinej. Sdz, e w cyrku bd potrzebne ze dwie kohorty onierzy dla utrzymania porzdku, a widzw przydaoby si sprawdza przy wejciu, eby nie dostaa czym po gowie. Nie mam nic przeciwko ksinie Herodiadzie zastrzega si szybko Klaudia. Jeli jednak bd patronowa wycigom, a powstan z tego powodu jakie rozruchy, mj m nie bdzie mg nawet zdecydowa, czy s to zamieszki skierowane przeciw Rzymianom, czy tylko przeciwko ksinej. Syszaam, e nard nie chce jej pozdrawia i gdy pokazuje si na ulicach, ludzie uciekaj albo odwracaj si plecami. Gdyby doszo do rozruchw zabra gos rzymski doradca Heroda zawsze mona stwierdzi, e s wymierzone przeciwko Rzymianom. Da to ksiciu moliwo wykazania si lojalnoci wobec Rzymu i udzielenia narodowi nauczki. Take ksina byaby zadowolona z takiego obrotu rzeczy. Ale mj m tego by nie pochwala odpara Klaudia Prokula. Poncjusz Piat jest bardzo umiarkowany i stara si unika niepotrzebnych zamieszek. Oczywicie byaby to sprawa ksicia, a nie prokuratora Judei, ale nie mona przewidzie, kto i jak tego rodzaju historie bdzie relacjonowa w Rzymie. Dzikuj ci, Marku, e mnie bronisz. Podjam ju decyzj: przyjm zaproszenie, ale jako osoba prywatna. Oznacza to, e zasid we wasnej loy, chocia oczywicie po wycigach jestem gotowa powita ksin Herodiad i zawrze z ni przyja. Nie jestem uprzedzona, to mi nawet nie przystoi jako maonce prokuratora Judei. Nie wiedziaem, e Galilejczycy organizuj gonitwy konne powiedziaem, aby skierowa rozmow na bezpieczniejsze tory. Ci rybacy i oracze w ogle si nie znaj na koniach rzek pogardliwie lekarz. Ale cyrk i teatr to najlepsze rodki dla szerzenia cywilizacji i przezwyciania uprzedze. Nie yjemy w czasach ucieczki ydw z Egiptu i wdrwki przez pustyni. W rnych krajach wycigi rydwanw s bardzo popularne. Do Tyberiady przysano na przykad zaprzgi z Idumei, Cezarei i Damaszku, a ksice konie krwi arabskiej s nieokieznane! Nic nie moe przeszkodzi wycigom! Wycigi potrafi jednak szerzy nienawi plemienn zauway Chuza. Arabowie s rozgoryczeni, jako e poprzednia ona ksicia bya Arabk i zostaa odesana do namiotw ojca. Dziwny kraj powiedziaem ironicznie w ktrym wycigi konne powikszaj spory midzy narodami. W

Rzymie zwolennicy rnych barw cyrkowych okadaj si czym si da, zarwno przed, jak i po wycigach, ale na tym si koczy. Jeli z powodu wycigw bd jakie guzy i potuczone czaszki, to trzeba je uzna za przejaw cywilizacji orzek rzymski doradca ksicia. Znacznie gorsze s awantury na tle religijnym. Ale mamy nadziej, e bdziemy mogli znw kilka lat y w spokoju, skoro pozbylimy si krla, ktrego twj m, Klaudio, tak sprawnie kaza ukrzyowa w Jeruzalem. Masz na myli Jezusa Nazarejskiego? spytaem. A czy wiesz, e on zmartwychwsta i wrci do Galilei?Powiedziaem to w tej samej lekkiej tonacji, jakiej uyem wczeniej, aby myleli, e artuj. Mimo to nagle wszyscy spospnieli, a dopiero Chuza zauway: Galilejczycy s narodem zabobonnym. Prosz bardzo, oto przykad: przecie z pocztku sam ksi, gdy usysza o Jezusie, myla, e zmartwychwsta ten city prorok, co nosi odzienie z wielbdziej sierci. Ale prawd mwic nie sdziem, e te nieprzyjemne pogoski dotary ju do uszu przyjezdnych. Kiedy o tym usyszaem, duo rozmylaem i rozpytywaem tych, ktrzy widzieli go umierajcego ywo gestykulujc mwi upodobniony do Greka lekarz. Nie poamano mu goleni, chocia ciao trzeba byo szybko zdj z krzya. Powiadaj rwnie, e z jego boku cieka krew, gdy dla potwierdzenia zgonu onierz przebi go wczni. Sztuka medyczna stwierdza, e martwe ciao nie wydala krwi. Jest wic moliwe, e napojono go odurzajcym winem i zapad w podobny do mierci sen. Bo niby dlaczego jego uczniowie wykradli ciao z grobu? Moe ocucili go i rzeczywicie teraz gdzie si tu kryje w jaskiniach? By przecie zdolnym magiem. Czowiek ukrzyowany przez Rzymian nie wraca do ycia rzek ostro rzymski doradca. Ciko obwiniasz Poncjusza Piata. Licz si ze sowami! Akurat wtedy przybyem do Jeruzalem i przypadkiem widziaem na wasne oczy, jak umiera wtrciem si do rozmowy. Dlatego ta sprawa mnie interesuje. Mog zapewni, e naprawd umar na krzyu. Gdyby si tylko dusi do utraty przytomnoci, to i tak by zmar w chwili przebicia serca. Podkrelam, e widziaem to na wasne oczy. Laikowi trudno jest orzeka o zgonie grecki lekarz uzna za stosowne odwoa si do wasnej profesji. Do tego potrzebny jest dowiadczony lekarz. I zacz opowiada o przypadku, ktry sam widzia, a Klaudia Prokula zatkaa uszy rk i pisna: Nie mw takich potwornych rzeczy, bo znowu bd mi si niy koszmary! Czy Maria Magdalena, jak powiadaj, rzeczywicie skoczya z wiadom profesj? zapyta zmieszany lekarz, chcc zmieni temat rozmowy.Po tych sowach zapada martwa cisza. Zdziwiony lekarz rozejrza si dookoa i zapyta: Czy powiedziaem co zego? Czy o tym nie naleao mwi? Ale dlaczego?! Galilea ma milion mieszkacw, a moe i wicej, ale to may kraj, gdzie wszyscy wszystko o sobie wiedz. Przecie swego czasu Maria Magdalena stanowia swego rodzaju ciekawostk, tak e wieczorami niesiono do niej z Tyberiady lektyki, ktre w wietle pochodni tworzyy kolejk! Podobno bye u niej i zostawie na wychowanie dziewczyn, ktr przywioze a z Jeruzalem. Co w tym zego?! Poniewa nie odpowiadaem, cign beztrosko: Wielu uwaao j za niewiast niebezpieczn. Podobno swego czasu jaka czarownica z Samarii wodzia j za sob, przy jej pomocy wzywajc duchy. Rozsdny lekarz oczywicie uwaa takie opowieci za bzdury. Moja ona j zna rzek niechtnie Chuza ale oczywicie ju si z ni nie spotyka. Jezus Nazarejski uzdrowi j, tak e Maria Magdalena nie ma ju nic wsplnego z czarami, tylko rozdaje jamun i yje jak zwyka kobieta. W ogle uwaam, e ten Jezus uczyni wicej dobrego ni zego. Nie by adnym buntownikiem ani blunierc, chocia go za to skazano. Moja ona, Joanna, chodzia za nim jaki czas, aby speni przyrzeczenie, jakie zoya, gdy uzdrowi nasz krewn z gorczki, i nie syszaem, eby opowiadaa o nim co ztego. Zdenerwowa si, waln pici w do i cign: Nic by mu si nie stao, gdyby nie poszed do Jeruzalem. Wielokrotnie przychodzili tu faryzeusze, eby spreparowa oskarenie przeciwko niemu, ale im si nie udawao. Moim zdaniem bezmylnym marnotrawstwem jest wysyanie z caego kraju dziesicin podatkowych do

wityni. O ile wiem, Jezus Nazar ej ski naucza modlitwy do Boga w duchu i w prawdzie. Sanhedryn oczywicie doszed do wniosku, e takie nauki zmniejszaj dochody wityni. A przecie to szalestwo, eby ubogi wieniak paci jedn dziesicin wityni, drug ksiciu, danin i co Rzymianom i jeszcze podatek drogowy, podatek solny i opaty targowe. Jeszcze troch, a chopi strac swoje ziemie i sady, bo ju wicej nie s w stanie paci. Tak ju si stao w Judei, gdzie bogaci skupuj coraz wiksze obszary ziemi i tworz wielkie majtki. Konsekwencj jest zwikszanie si liczby wczgw, oglny niepokj i niezadowolenie oraz nienawi wszystkich do wszystkich. Zapewniam ksicia Heroda, e nie musi si ba Jezusa.Rzymski doradca chcia co powiedzie, lecz Klaudia Prokula uprzedzia go i rzeka z naciskiem: Jestem tego samego zdania co ty, Chuzo! Jezus Nazarejski by dobrym i pobonym czowiekiem i Poncjusz Piat nie byby go skaza, gdyby ydzi go do tego nie zmusili.Po obiedzie Klaudia Prokula zacza narzeka na bl gowy i odesza do swoich pokojw. Lekarz troskliwie jej towarzyszy, przygotowujc jaki napj uspokajajcy. Chuza rwnie oddali si, aby porozmawia z on o sprawach, jak to okreli, natury gospodarczej. Zostaem sam z rzymskim doradc. Wycignlimy si na leankach i popijali wino, a rozmowa toczya si wok sytuacji w Rzymie. Prbowa wypytywa mnie o wpywy Sejana, ale bardzo uwaaem na to, co mwi. Gdy wyjaniem, e ju rok min, jak wyjechaem z Rzymu, doradca przesta si mn interesowa. Ja z kolei pytaem o ksicia Heroda i jego dwr. Parskn miechem i ostrzeg: Nie radzibym publicznie nazywa go lisem. Wszyscy potomkowie wielkiego Heroda s mciwi i bardzo draliwi, jeli chodzi o ich pozycj. Niewtpliwie s wyjtkowo zdolni i rozwili, a take niezachwianie lojalni wobec Rzymu, ktremu zawdziczaj swoje stanowiska. Stosunki pokrewiestwa w ich rodzinie s okropnie popltane! Herod Wielki by dziadkiem Herodiady, a rwnoczenie ojcem Heroda Antypasa. ydzi maj wic powody do podwaania legalnoci tego maestwa. Na szczcie ksi potrafi dochodzi swoich praw. Na jego dworze kady adwokat znajdzie si w opaach. Ja mam prawo veta wobec wyrokw za przestpstwa karane mierci, ale oczywicie nie jestem taki gupi, eby z tego korzysta. Staram si tylko zgromadzi kapitalik z mojej dobrej posadki. Tyberiada jest niezym miejscem dla takich stara. A moe bymy sobie popili i poszli zabawi si do miasta? Poka ci, jak roztropny mczyzna potrafi wspy z ydami, nie mieszajc si do spraw, ktre do niego nie nale. Odmwiem, powoaem si na chor nog, on za j si usprawiedliwia: Oczywicie, mam informatorw w wielu miastach, i legion te ma swoich. Dbam, aby potajemnie nie przywoono do kraju broni i aby ksi te jej nie magazynowa. Rwnoczenie pilnuj jego spraw zagranicznych. Na szczcie zirytowa Arabw, a Partowie s zbyt odlegli, zreszt nic sobie nie robi z takiego maego ksicia. Moja pozycja w Rzymie nie jest podwaana.Byem ciekaw, jak zdoa si ustrzec przez zaraeniem religi ydowsk w kraju, ktry roi si od prorokw i witych ludzi. Odegna si obydwiema rkami i zapewni: Wystrzegam si wkadania rk w gniazdo szerszeni. Mamy wizerunek cesarza i skadamy mu ofiary mimo niemiaego sprzeciwu Tyberiady, ale oczywicie miejscowych nie zmuszamy do udziau w tych ceremoniach. Ten nard jest jeszcze tak zacofany, e ksicy dworzanie uciekaj z teatru w czasie spektaklu. Nie mona nawet pomyle, eby kto skazany na mier zosta zgadzony na scenie, jak w Aleksandrii, tote przy wystawianiu tragedii musimy si zadowala uyciem zakrwawionych workw. ydzi nie cierpi ogldania w teatrze nawet dowcipnych wiristewek, a wystawienie farsy jest tu nie do pomylenia.Co sobie przypomniaem. Spytaem, czy aktualnie goci w Tyberiadzie jaka trupa aktorska. Potrzsn gow i powiedzia: Nic o tym nie syszaem. Jeli ksi sam nie opaci przedstawienia, trudno znale kogo, kto by pokry koszty. Wobec braku zainteresowania teatr nie ucywilizuje tego narodu, jak bywao w innych krajach.Wreszcie postanowi odej, a Chuza mu towarzyszy. Na dziedzicu z szacunkiem poegnaem ich, kiedy wsiadali do swoich lektyk; przecie niczego

nie traciem okazujc uprzejmo obu wpywowym mom. Osobisty lekarz Heroda wykorzysta okazj, aby pokrci si po kpielisku i upolowa tustego pacjenta dla podreperowania sakiewki. Kiedy odeszli, Klaudia Prokula poprosia mnie do siebie i trzymajc si za gow spytaa sabym gosem: Czy Maria Magdalena miaa jakie nowiny? Kazaa mi co powtrzy? Ona czeka wyjaniem. Nikt nie wie niczego, o czym bymy ju nie wiedzieli. Przekazano mi informacj powiedziaa Joanna e w gbi kraju, niedaleko Nainu, kry czowiek, ktrego brano za Jezusa, ale znikn, zanim cisi zdyli go odnale. Moliwe, e ci, ktrzy go spotkali, z jakiego powodu nie chc o tym rozpowiada. Przyjechaam z entuzjazmem, bo chciaam da mu moliwo uzdrowienia moich dolegliwoci, a przez to poprawienia jego opinii po zmartwychwstaniu skarya si Klaudia Prokula. Dlaczego wic mnie si nie objawia? Przecie nic nie stoi na przeszkodzie, skoro potrafi przenika przez zamknite drzwi. Wcale bym si nie przerazia. Co noc strasz mnie przecie okropne zmory! Zaczynam by zmczona tym oczekiwaniem, a kpiele w mierdzcej siark wodzie mcz mnie i nie wiem, jak mam si ubra na te wycigi... Mimo wielu dobrych cech Poncjusz Piat jest skpy, bo wychowa si w prymitywnych warunkach. Jego matka pochodzi z barbarzycw zamieszkujcych pnocn cz Brytanii, gdzie jedz klenie. Wspomniaam Chuzie o twoim kopocie wtrcia Joanna. Jego zdaniem, ksi powinien ci podarowa jedwabn sukni, jeli zechcesz zaszczyci sw obecnoci jego wycigi. Jeli Herod wetknie mi jak star szat Herodiady, potraktuj to jako obelg rzeka Klaudia Prokula ze zoci. Postaraj si, eby to wzi pod uwag. W ogle nie mam ochoty na prezenty od tej ydowskiej ladacznicy. To, co dostan, musi by zakupione z funduszu spraw zagranicznych ksicia. Odwracajc si w moj stron wyjania: Ty wiesz najlepiej, Marku, e nie jestem maostkowa, e bardziej kocham samotno ni rozgos. Lecz jeli ju wyraam zgod na publiczne wystpienie, to musz si ubra, jak na Rzymiank i on prokuratora Judei przystao. S to jednak sprawy, ktrych aden mczyzna naprawd nie zrozumie, choby nie wiem jak si zaklina, e wszystko jest dla niego jasne. Rzeczywicie nie bardzo ci rozumiem przyznaem. Wyglda na to, e wycigi s dla ciebie waniejsze ni Nazarejczyk, ktrego chciaa szuka. Zmartwychwstay syn Boy moe wanie teraz buduje wok nas niewidzialne Krlestwo, a ty mylisz o tym, co na siebie woy, eby si przypodoba arabskim ksitom i bogatym hodowcom koni! Mam dosy rzeczy nadprzyrodzonych w moich snach fukna rozdraniona Klaudia Prokula. Kadej nocy przeywam groz krlestwa zmarych i nie mog ruszy rk ani nog, ani nawet krzykn, bo mi si wydaje, e umieram. W miar wzrostu ksiyca moje cierpienie staje si coraz dotkliwsze: wprost boj si, e trac rozum.Przygnbiony i odurzony winem wyszedem, aby wrci do greckiego zajazdu. Pod murem paacu siedzia odziany sierminie staruszek, szczelnie osaniajcy gow. Okazao si, e oczekiwa na mnie, pozdrowi moim imieniem i rzek niskim gosem: Id na wybrzee. Chod za mn, ale tak, eby ci nikt nie widzia.Poszed przede mn, a ja jego tropem. Zaprowadzi mnie na wybrzee, gdzie nikt nie mg nas widzie ani sysze, o czym rozmawiamy. Dopiero tam odkry twarz to bya Zuzanna! Nie umiechaa si ani nie witaa mnie radonie. Przeciwnie wzdychaa, pojkiwaa i zaamywaa rce, jakby drczya j bole i nie wiedziaa, od czego zacz. Zganiem j ostrymi sowami za tak dugie milczenie i spytaem, gdzie jest Natan wraz ze stanowicymi moj wasno osami i sakiewk. Jkna jeszcze goniej, lecz zapewnia: Ani ja, ani Natan nie oszukalimy ci i nic ci nie zgino. Przeciwnie, Natan wozi na osiokach piasek i glin na budow nowego budynku celnego w Kafarnaum, eby nie traci daremnie czasu, za ktry mu pacisz. Ze wszystkiego dokadnie si rozliczy. Osy pracuj na twoj korzy i zarabiaj sporo, powikszajc jeszcze twoje bogactwa. Ale naprawd nie wiem, czy postpuj le czy dobrze, zdradzajc ci tajemnice. Z pewnoci nie omieliabym si przyj do ciebie, gdyby mnie wtedy nie pocaowa w usta, chocia jestem

tylko staruch i niewiele mam zbw. Wiele moich rwieniczek z Galilei ma jeszcze wszystkie. Nie wiem, czemu tak to jest... Przesta mi ple o swoich zbach burknem i powiedz natychmiast, czy co syszaa o Jezusie Nazarejskim. Tak, tak... Och, atwo ci mnie aja!... Dowiedz si zatem, e Jezus Nazarejski ju jaki czas temu ukaza si wielu uczniom nad brzegiem jeziora, jad razem z nimi, naucza ich i mianowa Szymona Piotra ich zwierzchnikiem. Chc powiedzie, e wskaza Piotra jako pasterza, ktry poczwszy od zaraz powinien pa jego trzod. Ale niech mnie biesy porw, jeli kiedykolwiek Piotr zgodzi si ciebie nakarmi albo prowadzi jako czonka trzody, jeli nie jeste obrzezanym synem Izraela! Nie rozumiem, dlaczego wybra do tego zadania wanie Piotra, ktry zanim kur zdy zapia, wypar si go w Jeruzalem. Cho rzeczywicie, z nich wszystkich Piotr jest najwikszy i najmocniejszy, a poza tym entuzjastycznie doradza innym. Czy aby oni to wszystko ci powiedzieli? spytaem podejrzliwie. Oj... westchna Zuzanna, trzymajc rce midzy kolanami jake nogi mnie bol! Nie daabym rady dotrze pieszo a do Kafarnaum, gdybym nie przypyna odzi poborcy podatkw do Tyberiady, tego pogaskiego miasta. Jestem tylko prost star bab i nikt mi nic nie opowiada. Ale uszy mam dobre, a przecie trzeba komu oczyci i nasoli ryby, upra odzienie i ugotowa straw. W ten sposb sysz to i owo, moe nawet wicej ni potrzeba, bo wszycy uwaaj mnie za tak mao rozgarnit, e na pewno nic nie zrozumiem. Ze swojej saboci i tsknoty za Jezusem nie mog spa po nocach, wic chodz modli si nad brzeg morza. Jeli wwczas zdarzy mi si usysze co takiego, co nie jest przeznaczone dla moich uszu, to nie ma w tym mojej winy, tylko raczej wola niebios, bo wbrew nim do tego by nie doszo. Wtpi, by uczniowie naprawd byli tacy wici, za jakich si uwaaj! A skwiercz z pychy, e Jezus ju wielokrotnie im si ukazywa i naucza ich. A Piotr, Jakub i Jan s jego najwikszymi pupilami, nawet ich twarze stay si promienne. Wida ich po ciemku bez lampy i latarni. Natan nie jest oszustem cigna jednym tchem Zuzanna. Zoy te luby, a poniewa mczyzna jest zawsze mczyzn, wic bardziej wierz jemu ni memu babskiemu rozumowi. Powiedzia, e powinnam ci poinformowa, skoro przywioze mnie z Jeruzalem do Galilei, chocia wici mnie odtrcili, a ty bye dla mnie jak miosierny Samarytanin, ktrego za przykad dawa Jezus w swoim nauczaniu. A moim zdaniem Rzymianin nie jest gorszy od Samarytanina, bo Samarytanie gardz wityni i czcz Boga na swojej grze, i po swojemu obchodz Pasch, a Rzymianie przecie o niczym nie wiedz, oczywicie oprcz ciebie.W tej nieprawdopodobnej paplaninie Zuzanna wyadowaa swj strach i zmartwienie. W kocu musiaem jej przerwa i spytaem: Wic Jezus Nazar ej ski jest Chrystusem, synem Boga i tym, ktry zmartwychwsta? On naprawd zmartwychwsta i chodzi po Galilei, i ukaza si ju wielu ludziom zapewnia Zuzanna i wybuchna paczem. Niechaj mi wybaczy, jeli postpuj le zdradzajc ci to. Ale przecie ty mu le nie yczysz. Ale dlaczego nie ukaza si ani Marii Magdalenie, ani Joannie czy tobie? spytaem zdziwiony. Och, panie, przecie jestemy tylko niewiastami odrzeka Zuzanna szczerze zaskoczona. Dlaczego miaby si nam pokazywa? Zakrya usta rk i gono zachichotaa, wida sprowokowana moim gupim pytaniem. Zaraz jednak znw spowaniaa. Synowie Zebedeusza z pewnoci co opowiadali swojej matce, Salome, bo to tak samolubna i dna wadzy niewiasta, e nie omieliliby si przed ni czego przemilcze. Innym niewiastom, przynajmniej na razie, Salome nic nie przekazaa. Wiem jednak na pewno przynajmniej tyle, e przez Galile puszczono w obieg wiadomo do tych, ktrzy szli za Jezusem, a teraz peni byli trwogi. Oni mu wierzyli i do nich uczniowie mieli zaufanie. To siedemdziesit osb, ktre kiedy posa, by gosiy jego imi, ale jest rwnie duo innych, cichych. Wie przekazywano z ust do ust, z wioski do wioski: Pan zmartwychwsta, bdcie gotowi. Czas si wypenia. Jezus bdzie przebywa na ziemi tylko czterdzieci dni. Ale nim std odejdzie, wezwie wszystkich swoich na gr, aby si z nimi poegna. Zreszt nie wiem, czy sam

wezwie, czy te zorganizuj to jego uczniowie. Na gr? Na ktr gr? Nie wiem Zuzanna potrzsna gow ale sdz, e ci ktrzy w niego wierz i cisi, wiedz. Jest wiele gr, na ktre wchodzi, aby modli si w samotnoci, zarwno w Kafarnaum, jak i po tamtej stronie jeziora, ale myl, e ta gra jest w gbi Galilei i blisko szlaku pielgrzymiego, aby ci, ktrzy dostan wiadomo, mogli zgromadzi si szybko i nie zwracajc na siebie uwagi. Mwi si rwnie o eliksirze niemiertelnoci, ale czy da go swoim uczniom, czy te zamierza da wszystkim swoim dopiero tam, na grze, tego nie wiem. Zuzanno powiedziaem nie wiem, jak mam ci dzikowa za wierno! Niech nam Jezus pobogosawi ci za ten dobry uczynek, za to, e nie opucia mnie w ciemnoci. Pragn i za nim na t gr, kiedy chwila nadejdzie, choby mieli mnie zabi. Ka, aby Natan mia osioki przygotowane do wyjazdu i eby zarezerwowa osioka dla ciebie, jeli tamci si o to nie zatroszcz. Tak, tak wanie mylaam i bogosawi ci, Rzymianinie, e jeste od naszych litociwszy! ucieszya si Zuzanna. Drczy mnie strach, e nagle odejd, a ja zostan z t kulaw nog i ju nigdy nie ujrz mego Pana. Obiecaj, e ty mnie nie zostawisz!Naradzalimy si jeszcze, czy nie powinienem zbliy si w Kafarnaum do uczniw. Zuzanna podejrzewaa jednak, e rozpoznaj mnie, zanim czas nadejdzie, i bd si mnie obawiali. W kadym bd razie przez Tyberiad prowadzi gwny szlak do centrum Galilei, a w ogle odlegoci wzdu wybrzea s stosunkowo niewielkie. Jej zdaniem najlepiej bdzie spokojnie pozosta na miejscu i oczekiwa na Natana albo na ni. Przypuszczaa, e na grze zbierze si tak wielu ludzi, przybywajcych z rnych stron, e jedni drugich nie bd znali. Dlatego we waciwym czasie bdzie mona doj na gr na haso cichych, choby uczniowie pod oson nocy ulotnili si z Kafarnaum.Rozstalimy si wic peni nadziei. Zuzanna odesza wybrzeem nie posiliwszy si, chocia chtnie bym j ugoci. Obawiaa si jednak bardzo, by kto nie odkry naszego spotkania i nie opowiedzia o nim uczniom Jezusa.W taki oto sposb znw moje serce wypenia nadzieja. Uciszyem myli, napeniem si pokor. I znikn mj niepokj. W gbi serca powtarzaem modlitw, ktrej nauczya mnie Zuzanna, i pragn wierzy, e nie istniej adne ziemskie zaszczyty, sukcesy, dowody uznania lub mdroci, ktrych bym z radoci nie odda za Krlestwo Jezusa Nazarejskiego, gdyby mi je otworzy. Badaem gbi swojej duszy i sdz, e nie podam niemiertelnoci ani ycia wiecznego. Pragn tylko, aby Jezus pojrza na mnie i uzna za swojego.Po odejciu Zuzanny przez wiele dni zajmowaem si wycznie opisywaniem tego, co si wydarzyo.LIST DZIESITY

Marek znowu pozdrawia

Tuli.W gbi serca ju dawno z Tob, Tulio, skoczyem. Wiem, e adne moje pisanie nie
bdzie w stanie Ci o tym przekona. Gdyby przeczytaa to, co pisz, drwiaby ze mnie i sdzia, e ydzi zamcili mi w gowie. A jednak moje serce nurtuje dziwne przekonanie, e gdybym raz mg spojrze na Ciebie i zaczyby z Ciebie opada jedna po drugiej poszczeglne czci garderoby, a ciao rwnie staoby si tylko zbdnym ubiorem, mgbym wtedy zobaczy Twoje myli i przekona Ci, by uwierzya w to, w co i ja wierz.Sdz, e oznaczaoby to konieczno rezygnacji z wielu rzeczy, do ktrych przywizujesz wag i ktre s Ci mie. Lecz gdyby moga w taki sposb na siebie spojrze, wszystko inne stracioby w Twoich oczach warto. Czyli zrezygnowaaby tylko z tego, co byoby dla Ciebie zbdne, jak uywane szaty. Takie moje mylenie z pewnoci jest cakiem beznadziejne. W to, w co ja wierz, mona uwierzy tylko wwczas, jeli samemu si to przeyo i widziao na wasne oczy. Zreszt wielu spord tych, ktrzy widzieli, nie uwierzyo.Bd opowiada nastpne wydarzenia.W dzie wycigw Klaudia Prokula wezwaa mnie i oznajmia, i zabiera mnie do swojej loy, gdzie bd mg za ni siedzie. Podkrelia, e to wielkie wyrnienie. Ubraa si w jedwab i purpur, co

nie byo chyba rozsdne, chocia moga powoywa si na bliskie pokrewiestwo z cesarzem. Wosy miaa piknie uoone, a na czole drogocenny diadem. Dla mnie przygotowaa rzymsk tog i fryzjera, ktry czeka, eby zgoli mi brod i utrefi wosy. Najwyszy czas, eby skoczy udawa yda i wystpi przed barbarzycami jako Rzymianin oznajmia.Na prno tumaczyem, e w kpielisku istnieje cakowita dowolno strojw, i przypomniaem, e rzymski doradca Heroda rwnie zapuci brod i ubiera si na mod wschodni, aby dwr ksicy zbytnio nie zaznacza swojej rzymskoci. W kocu musiaem jej powiedzie wprost: Nie gniewaj si, Klaudio, ale nie mam ochoty std si oddala i jecha z tob na wycigi. Przeciwnie. Musz by w kadej chwili gotw, bo mam podstawy wierzy, e zwolennicy Jezusa Nazarejskiego wkrtce zbior si, eby go spotka. Mam nadziej, i otrzymam na czas wiadomo, abym mg ruszy w pewnym oddaleniu za uczniami i znale si na tym spotkaniu. To dla mnie adna nowina rzeka opryskliwie Klaudia Prokula. Joanna zna spraw. Gdybym bya modsza i gdyby to si dziao w Rzymie, znalazabym a nadto wielu mczyzn, ktrzy umieliby trzyma jzyk za zbami, a pod ich opiek i ja skusiabym si na szukanie przygd i w biaych szatach udaabym si w gry. Bo to na grze maj si zebra, czy nie? Dlaczego Joanna mi nic nie powiedziaa? Czyby mi nie ufaa? pytaem zaskoczony. Sdz, e nakazano jej milczenie zauwaya beztrosko Klaudia. Ale obiecaa, e osobicie powie o mnie Nazarejczykowi. Ju i przedtem Jezus uzdrawia chorych na odlego, a moe da Joannie dla mnie jak szat, ktr nosi? Ty wic, Marku, wcale nie bdziesz tam potrzebny. Wracaj do swej rzymskiej postaci i bd rozsdny. Wycigi s najwikszym wydarzeniem roku zarwno w caej Galilei, jak i w ssiednich krajach. A wic przedkadasz wycigi nad syna Boego?! krzyknem oskary cielsko, nie wierzc wasnym oczom i uszom. Wszystko w swoim czasie owiadczya. Kpiele dobrze mi zrobiy, wic nie jestem ju tak zalepiona jak ty. Wydaje mi si, mwic serio, e nie potrafisz ustali hierarchii w noci. Klaudio Prokulo, twj m skaza go na ukrzyowanie i tego nie zmieni ju, choby nie wiem ile razy umywa rce. Czy ty si nie boisz? Ale, Marku rozoya rce ja przecie zrobiam wszystko, aby go uratowa! Z pewnoci wie o tym, a przynajmniej powinien wiedzie. Ponadto Joanna dokadnie mi wyjania, e tak wanie musiao si sta, aby speniy si przepowiednie witych Ksig ydowskich. Dlatego w istocie rzeczy Jezus powinien by wdziczny Poncjuszowi Piatowi, ktry pod naciskiem ydw pomg mu speni Pismo. Filozofia ydowska jest wprawdzie mglista i skomplikowana, ale z tym wiksz chci daj wiar Joannie. Zreszt Joanna take bdzie mi towarzyszy na wycigach, chocia przez to mogaby si spni na spotkanie w grach. Rozumiesz teraz, jak wanym wydarzeniem s te wycigi.Nie miaem ju argumentw. Ale nie pozwoliem fryzjerowi zgoli brody. Przyci j tylko umiejtnie, namaci i powiedzia, e wanie taki zarost nosz herodianie.Cyrk Heroda Antypasa nie jest budowl monumentaln. Nie sdz, aby na widowni zmiecio si bodaj trzydzieci tysicy osb. W kadym razie by do ostatniego miejsca wypeniony ciekawsk szumic gawiedzi. Moim zdaniem wrd widzw byo wicej obcokrajowcw ni rodzimych Galilejczykw.Herod Antypas kaza wznie dla Klaudii Prokuli lo naprzeciwko swojej wysokiej loy, po drugiej stronie toru, i pokry balustrady drogimi dywanami. Wszystko wskazywao na to, e chce utrzymywa dobre stosunki z Poncjuszem Piatem, bo loa Klaudii bya zaledwie o jeden stopie nisza od jego wasnej. Skonstruowano te wiele innych l dla arabskich wadcw i innych goszczcych w Tyberiadzie osobistci. Dworzanie ksicia musieli otrzyma cise instrukcje, bo gdy tylko Klaudia Prokula zjawia si ze swoj wit w loy, zewszd rozlegy si potne wiwaty. Tum chtnie podchwytywa okrzyki, gdy w ten sposb wyadowywa emocje.Zobaczylimy Herodiad i jej mod crk, gdy wchodziy do loy. Szaty miay bez porwnania wspanialsze ni Klaudia, o ile mogem oceni, siedzc z drugiej strony

toru. Klaudia Prokula za westchna i rzeka, i ta dna wadzy cudzoonica bodaj przez grzeczno dla niej i dla Rzymu moga bya ubra si nieco skromniej. Potne wiwaty podnosiy si na jej cze z rnych stron widowni, ale posplstwo si do nich nie przyczyo. Obcokrajowcy take milkli, zauwaywszy, e wiwatujcych si popycha, szturcha i wygwizduje. Herodiada musiaa si tym zadowoli i usi. Na kocu przyszed Herod Antypas, ktry wesoo rozkada rce, witajc obecnych na wszystkie strony. A ludzie, jakby chcc okaza swoje nastawienie do ksinej, pozdrawiali jej ma na stojco, wrzaw, wciekym wyciem i tupaniem.Na arenie pokazali si gladiatorzy, ktrzy walczyli parami i grupowo, ale mieli tp bro, tak e krew si nie polaa. Zgodnie z prawem ydowskim Herod nie pozwala na arenie walczy skazanym na mier.Potem byy pokazy sztuki jedzieckiej, dopki tum nie zacz tupa i domaga si wycigu rydwanw.Bezsprzecznie rydwany byy wspaniae i konie wyborne. Gdy kolejno wykonyway pokazowe okrenia, organizatorzy zakadw chodzili z wielkimi tablicami midzy rzdami widzw i przyjmowali zakady. Faworytem wydawa si czarny jak smoa rydwan Heroda Antypasa. Nie we wszystkich zaprzgach konie miay jednakow ma, bo barbarzycy wybierali je ze stajen gospodarzy wedug wasnego uznania. Kolory, na ktre stawiano zakady, trzeba wic byo okrela wedug barw uprzy i ubra powocych. Syszaem, e oprcz kolorw wykrzykiwano nazwy rydwanw idumejskiego i syryjskiego.Ostatni wyjecha rydwan ksicia arabskiego zaprzony w nienobiae konie. Ale wanie wtedy wozy, ktre wczeniej wyjechay na tor, zdyy si splta w jeden kb tu przy wjedzie. Biae rumaki a pady na kolana, gdy ich wonica musia nagle wstrzyma je z penego galopu. To by tak kiepski prognostyk, e wiele osb wybuchno gonym miechem. Wonica wpad w furi i siek konie biczem, co jeszcze bardziej je sposzyo.W przyzwoitych i bezpiecznych wycigach, ktre znawcy lubi ustawia tak, by napicie wzrastao, wypuszcza si po dwa rydwany rwnoczenie, aby kilkakrotnie przejechay po torze. Rydwan, ktry przegrywa, zostaje wyeliminowany z wycigu i dwa ostatnie rozgrywaj bieg finaowy. Ale barbarzycy kochaj ryzyko i skandale. Ogromnie byem zaskoczony, gdy zobaczyem, e wszystkie rydwany ustawiy si jednoczenie w rzdzie. Syszaem, e maj zrobi w jednym biegu czterdzieci okre. al mi byo koni, bo wiele z nich poamie nogi, a nie ulegao wtpliwoci, e takie rozgrywanie wycigu spowoduje take miertelne ofiary w ludziach.Patrzyem na sposzony i stawiajcy opr biay zaprzg. Przypomniaem sobie, co mi powiedzia w nocy samotny rybak, lecz w duchu zastanawiaem si, czy rzeczywicie warto na niego stawia. Zaczem si wypytywa, odpowiedziano, e to by faworyt, ale z uwagi na to, co pokaza na wstpie, nikt ju nie chcia na niego stawia. W takim trudnym wycigu grupowym odnios zwycistwo zapewne mocne konie i cierpliwi jedcy. Rydwan Heroda! krzykna Klaudia Prokula, entuzjastycznie wznoszc rce. Lnice czarne konie oraz ich czarnoskry wonica wygldali rzeczywicie imponujco. Wystpowali jednak jako zaprzg czerwony, a nie czarny; przecie aden rozsdny czowiek nie bdzie obstawia czarnego koloru! Klaudia niedbale na wp odwrcia si w moj stron i spytaa: Masz chyba do pienidzy?Powinienem by odgadn, dlaczego tak gorco namawiaa, ebym z ni jecha. Nie spotkaem dotd kobiety, ktra by robia zakady wasnymi pienidzmi! Jeli przegra, moe bez kopotu zapomnie o poyczce i tylko narzeka na fatum. Jeli wygra, w najlepszym razie odzyska si stawk. Sto drachm powiedziaem niechtnie. Marku Mezencjuszu Manilianusie! Klaudia Prokula odwrcia si do mnie cakowicie i zdumiona spytaa: Czy specjalnie mnie obraasz, czy te naprawd stae si ydem? Powiedz chocia: sto zotych monet. I to byoby zbyt mao na tak wspaniae konie.Znalazem si w tarapatach, lecz midzy awami zajtymi przez arystokracj krcili si tyberiadzcy bankierzy i te przyjmowali zakady. Zawoaem imi, ktre mi poda Arystenos, i wskazano mi czowieka, ktry sdzc po twarzy i ubraniu mg by bliniakiem

jeruzalemskiego bankiera. Zwierzyem mu si ze swego kopotu. Udzieli mi szczodrego kredytu i po cichu poinformowa, e przy obstawianiu koni Heroda nie ma co oczekiwa przyzwoitej wygranej, najwyej jeden do jednego. Udao mu si w kocu skoni do przyjcia zakadu pewnego arystokrat z Idumei, a i ten owiadczy, e robi to wycznie z grzecznoci dla ony prokuratora Judei. Pamitaj o mnie, gdy bdziesz liczya pienidze po zwycistwie zawoa umiechajc si do Klaudii Prokuli i wpisujc swe nazwisko na tabliczce woskowej, jakby zoy jej dar.Jeszcze raz spojrzaem na zaprzgi, ktrym byo trudno usta w miejscu. Dugie oczekiwanie na start jest potrzebne nie tylko w celu obstawienia koni ma te zdenerwowa wonicw i konie. Baem si, e ktry rydwan wywrci si jeszcze na wybiegu. Biay zaprzg arabskiego wodza wyranie nie by przyzwyczajony do okrutnej jazdy grupowej, konie kopay wz i ksay wdzida, w kcikach ich pyskw widziaem pian. Ile daby za biay rydwan? spytaem bankiera. Jeli ju chcesz mi te pienidze podarowa powiedzia z umiechem to sam przyjm zakad i dam jeden do siedmiu. Ile mam zapisa? Czterdzieci zotych monet od Marka na biay rydwan, siedem do jednego zdecydowaem w ostatniej chwili, bo Herod ju podnosi wczni.Bankier zanotowa dokadnie wtedy, gdy opatrzona chorgiewk wcznia wbia si w piasek. Jedcy krzyknli i zaprzgi ruszyy z impetem. Dowiadczeni wonice z caej siy cignli lejce, odchylajc si do tyu, aby powstrzyma konie przed gnaniem na zamanie karku. Ale byo prawie niemoliwe, by czowiek mg wstrzyma sposzone konie, ktre poniosy. Dwa pierwsze rydwany mkny penym galopem, a pochyleni wonice okadali batami rumaki, aby zwikszy odlego dzielc ich od pozostaych i dojecha do wirau jako pierwsi. Bya to walka o ycie, bo pdzce za nimi konie atwo mogyby ich stratowa.Zerwaem si z miejsca, nigdy bowiem nie ogldaem na arenie tak potwornej gonitwy. Rydwan Heroda umiejtnie torowa sobie drog w gromadzie innych, jego wonica zuchwale wymachiwa cikim batem, spychajc na boki pdzce konie. Widziaem, jak smagn biczem po oczach biaego rumaka, usyszaem nawet klanicie. Arabski rydwan otar si o kamienn balustrad, a poszy iskry, i nie wiem, jakim cudem koo si nie rozleciao.Na drugim wirau wonica kasztanowego zaprzgu dowdcy kohorty jedcw Cezarei umylnie przewrci cikim rydwanem wz idumejski. Sposzone konie wloky na lejcach wonic po torze, a upad ko boczny. Kasztanowy rydwan zyska spor przewag, ale ruszy za nim rydwan Heroda. Zakrwawiony wonica idumejski dwign si z toru i cho chwia si na nogach, zapa lecego konia za pysk, zmuszajc go do powstania, odwrci wz i pojecha dalej. Podniesiony ko paskudnie kula, wic zaprzg nie liczy si w wycigu i stanowi tylko przeszkod dla innych zawodnikw. Podejrzewaem, e wraca na tor jedynie po to, aby si zemci na rzymskim wonicy.W takich rozgrywkach, kiedy szanse rydwanw s wyrwnane, praktycznie nie mona osign wikszej przewagi ni jedno okrenie. Tu ostatnie rydwany zatarasoway drog, a wonica jadcy w czowce mg tylko liczy na lepe szczcie, aby je omin. Biay rydwan cakowicie wybi si z rytmu, bo boczny ko, olepiony uderzeniem bicza, rozpaczliwie rzuca bem. Jego wonica straci cierpliwo, chosta, kl i wygraa Herodowi pici, kiedy przejeda obok jego loy. Czarny zaprzg zaczyna dochodzi potnych kasztanowych rumakw cikiego rzymskiego rydwanu. Klaudia Prokula staa w loy, krzyczaa i pozacanymi sandakami tupaa o podog.Nie byem w stanie liczy okre. Nie widziaem dokadnie przyczyny, ale nagle jakby wyrzucony z katapulty z grupy rydwanw wyskoczy na rodek areny wz syryjski. Konie pady amic karki, a wonica, wci opasany lejcami i bezmylnie wymachujcy biczem, run wprost pod koskie kopyta. I nie potrafi powiedzie, co zabrzmiao bardziej przeraliwie czy jego przedmiertny krzyk, czy miertelne renie ktrego z koni.Chwil pniej biay rydwan przycisn do balustrady inny zaprzg i zmusi go do zmniejszenia szybkoci, a sam przemkn obok bez szwanku. Okazj wykorzysta te zaprzg

arabski. Ten manewr uda si chyba tylko dlatego, e boczny siwy ko nadal by na wp lepy gdyby widzia na oboje oczu, nie przybliyby si tak bardzo do drugiego wozu. miertelnie zagroony wonica potrconego rydwanu z trudem zdy skierowa konie na rodek areny, unikajc spltania z nastpnym zaprzgiem. Naprawd podziwiaem sztuk powoenia tego czowieka, ktry dostrzegszy biegncych ku niemu stajennych, zrobi par krokw, pad twarz do ziemi i wicej nie wsta.Rozentuzjazmowani widzowie podbijali zakady. Kasztanowy zaprzg zyska chyba zwolennikw; wiele osb obstawiao go przeciwko zaprzgowi Heroda. Wyrniali si zwaszcza Arabowie, ktrzy wycigali palce, machali chustami i nawet odstpowali od wasnego zaprzgu, obstawiajc raczej rydwan rzymski ni Heroda. Wonica ksicia Galilei wielokrotnie usiowa wymin Rzymianina, ale ten z zimn krwi par do przodu, wywijajc wiszczcym biczem. Herod powsta w swojej loy, tupa nogami i gono krzycza, zachcajc swego wonic do przecinicia si obok Rzymianina bodaj przemoc. Wszystkie konie byy ju spienione, a tumany kurzu wzbijay si w powietrze, chocia tor przed wycigami starannie skropiono wod.Najdziwniejsze byo jednak to, e biay zaprzg dziki swej szybkoci niepostrzeenie znalaz si na trzecim miejscu, mimo e wielokrotnie zderza si z innymi. Nieco zmczone pikne biae rumaki znowu pdziy zgodnym rytmem. Ten, ktrego wczeniej olepio uderzenie bicza, podnis eb i zara. Wonica pochyli si, uspokajajco przemawiajc do niego, i ko przesta si wyrywa.Znowu jaki zawodnik wypad z wycigu, poniewa oderwao si koo. Wonica zdy skrci na rodek areny, lecz koo potoczyo si po torze wprost pod kopyta jadcego tu za nim kasztanowego zaprzgu, ktry musia je omin. Wonica Heroda wykorzysta okazj. Ryzykujc wybiciem si z rytmu, wciekle chlasn konie biczem, pocign do przodu i udao mu si wyprzedzi Rzymianina. Tum wrzeszczc i wyjc zerwa si na rwne nogi, a Klaudia Prokula skakaa i krzyczaa na cae gardo, zapomniawszy, e rado z powodu poraki Rzymianina nie przystoi onie prokuratora Judei. Ale to zachowanie wzbudzio du przychylno otaczajcej gawiedzi i wielu ludzi umiechao si do niej.Liczba rydwanw zmniejszya si, jednake maruderzy przeszkadzali wonicy Heroda w wykorzystaniu uzyskanej przewagi. Wonica idumejski, broczcy krwi z twarzy na wp odartej ze skry, odwrci si ku niemu, pomacha znaczco rk i zjecha na bok, dajc mu woln drog, po czym z rozmysem zajecha drog Rzymianinowi i zwolni. Stao si to na prostej, a nie na zakrcie. Rzymski wonica miota przeklestwami, bo istotnie postpek Idumejczyka by sprzeczny z regulaminem wycigw. Ale kt by dba o regulamin! Zreszt zawsze mona wymyli jakie usprawiedliwienie. Arabowie, ktrzy obstawili rzymski rydwan, teraz wrzeszczeli i zaciskali pici. Rwnoczenie biay zaprzg przemkn torem po zewntrznej, mijajc zarwno Idumejczyka, jak i Rzymianina, po czym wpad na rodek toru tu za zaprzgiem Heroda. Caa widownia zamara i na moment ucichy krzyki, czego takiego bowiem nikt si nie spodziewa.Za zakrtem Rzymianin znowu wybra tor zewntrzny i bez wysiku zrwna si z zaprzgiem idumejskim. Rwnie dobrze zdyby wymin okaleczony rydwan przed nastpnym wiraem, ale mocno trzyma konie i z rozmysem wali batem po gowie idumejskiego wonic, a ten pad w swym wozie na kolana. Ten nieludzki wyczyn podnis znowu na widowni lawin gniewnych okrzykw, ale zyska te wielu zwolennikw; wcieko Rzymianina udzielia si widzom, ludzie midzy awkami brali si za by.Wszystko przebiego byskawicznie. Idumejczyk z trudem dwign si z kolan, poderwa konie do ostatniego wysiku, wyprzedzi Rzymianina i tu przed nim ostro zawrci, doprowadzajc do czoowego zderzenia. To ju nie byy zawody, ale walka na mier i ycie. Olbrzymie kasztanowe konie w penym galopie wpady na rydwan idumejski. Nage zahamowanie z penego galopu wyrzucio Rzymianina w powietrze mimo skrzanej osony i hemu roztrzaska gow o kamienn balustrad tu przed awkami widzw. Idumejczk zgin pod kopytami koni.Ten wypadek zmusi pozostae rydwany do zmniejszenia szybkoci.

Wonica Heroda rycza i tak gronie wymachiwa batem, e suba cyrkowa, ktra prbowaa znie Rzymianina z toru, rzucia ciao i ucieka, ratujc wasne ycie. Wonica usiowa zmusi czarne konie, aby przejechay po trupie, lecz to nie byy konie bojowe i nie chciay wzi czowieka pod kopyta. Sposzone staway dba i tak miotay rydwanem, e omal go nie przewrciy. Rwnoczenie rydwan arabski, jadc prawie stpa, przemkn tu obok zaprzgu Heroda. Koo arabskiego wozu wpado na kamienne obrzee toru i przejechao po nim, ale rydwan nie przewrci si i dojecha do wirau, zanim wonica Heroda zdy opanowa konie i omin zwoki. I oto, cho wydawao si to nieprawdopodobne, biay rydwan prowadzi wycig na niewiele okre przed met! Teraz ja z kolei zerwaem si na nogi i jem krzycze, a wtrowali mi wszyscy Arabowie na widowni.Nawierzchnia toru, zryta kopytami jak orne pole, staa si niebezpieczna dla jadcych. Wonica czarnego rydwanu straci panowanie nad sob i kilkakrotnie prbowa rnymi sposobami si zepchn biay zaprzg z toru. Arabskie konie uratowaa szybko i dobry rytm. Takim lekkim wozem nie warto byo robi duych objazdw, bo jedynie dziki prdkoci mg nie dopuszcza do siebie rydwanu Heroda.Na torze pozostay jeszcze trzy rydwany poza arabskim i ksicym. Biay stara si je omija, jadc uczciwie po zewntrznej, natomiast wonica Heroda rykiem usiowa utorowa sobie drog. Dwaj wonice przestraszyli si i posuchali, ale trzeci, powocy krzepkimi, spokojnymi komi, ktrych nikt nie obstawia, nie chcia ustpi. Wonica Heroda z premedytacj zaci swe konie, zama rytm galopu i piast swego koa wjecha na koo przeciwnika, przewracajc go. Wonica odnis cikie obraenia, a zaprzg zosta wyeliminowany z wycigu. Dwa pozostae rydwany utrzymay si na torze, liczc na ut szczcia, ktry mgby jeszcze zmieni ich z pretendentw w zwycizcw.Prne to byy nadzieje, albowiem lotem jaskki, w przepiknym harmonijnym rytmie, biae rumaki mkny po zwycistwo. Publiczno wiwatowaa, oklaskiwano te konie Heroda, ktre od zwycistwa dzielia zaledwie dugo wozu. Obydwaj wonice zgodnie z regulaminem jechali teraz rami w rami, zatrzymali konie i obudnie, lecz z szacunkiem pozdrowili si, skadajc sobie gratulacje. Wdz plemienia arabskiego przeskoczy przez balustrad swojej loy i w rozwianych szatach pobieg wita konie. Przemawia do nich, poklepywa je i zalany zami caowa zapuchnite oko zranionego zwierzcia. Na widowni zaczy si awantury, lecz onierze Heroda szybko je uciszyli. Ci, ktrzy przegrali zakady, przynajmniej usiowali by zadowoleni z dobrych wycigw.Bankier wraz z idumejskim kupcem przyszli mi pogratulowa. W mojej obecnoci kupiec wypaci bankierowi sto soty eh monet, ktre przegraa Klaudia Prokula. Dla mnie bankier odliczy sto osiemdziesit zotych monet. Trzeba od tej kwoty odj czterdzieci sztuk zota, ale i tak na czysto zyskaem ich sto czterdzieci, co dla wielu ludzi na wiecie oznacza ma posiado. Tote nie czuem alu do Klaudii Prokuli.Przypomniaem sobie, e w nocy po burzy na jeziorze miaem sen o biaym koniu. Ten sen z jakiego powodu by tak wyrany, e obudziem si zalany zami. Jest wic moliwe, e gdy ujrzaem pikny biay zaprzg, potraktowaem ten sen jako wyroczni i z wasnej inicjatywy postawiem na siwki. Nie jest to jednak pewne. Wszak konie przed wycigiem pady na kolana. Mona nie wierzy w wyrocznie, ale przecie rozsdny czowiek nie bdzie dziaa przeciwko nim. Dlatego uznaem za swj obowizek odszukanie dziewczyny, ktrej brat umar. Nie miaem adnych innych wskazwek poza sowami samotnego rybaka, e tamtej nocy opakiwaa brata w greckim teatrze.Klaudia Prokula prosia, ebym poszed z ni na przyjcie do Heroda, chocia nie otrzymaem zaproszenia od ksicia. Z pewnoci sdzia, e taki gest przychylnoci wart jest stu zotych monet. Ale ja nie miaem ochoty i midzy setki ludzi, ktrych Herod Antypas uwaa za suszne zaprosi ze wzgldw politycznych. Zreszt Klaudia Prokula nie obrazia si, kiedy j opuciem, chocia na pewno uznaa mnie za gupca, skoro nie korzystam z okazji.Ulice Tyberiady zapeniay tumy ludzi rnych narodowoci i

podejrzewaem, e wieczorem bdzie niespokojnie mimo oddelegowania oddziaw stray ydowskiej i legionw rzymskich dla utrzymania porzdku. Bez trudu znalazem maleki grecki teatrzyk, na ktrym nie wisiao adne ogoszenie o spektaklu. Wejcie byo jednak otwarte i biedacy, ktrzy przyszli do miasta, a nie znaleli dachu nad gow, koczowali tutaj na awkach. Kilku rozpalio nawet ognisko i szykowao sobie jedzenie; mogem sobie wyobrazi, jak ten pikny nowy teatrzyk bdzie nazajutrz wyglda.Wszedem midzy scen a widowni. Nikt nie broni mi wstpu do podziemi, gdzie znajduj si rekwizyty, a niekiedy nocuj aktorzy, jeli nie znajd chtnych, ktrzy by ich gocili u siebie. Wszdzie byo gucho, pusto i w pewnym sensie upiornie, jak zwykle bywa pod scen, kiedy wyjd aktorzy zupenie jakby bohaterowie odegranych przedstawie wci byli obecni, a wypowiedziane przez nich sowa wisiay w powietrzu. Takie ciemne pomieszczenia w podziemiach teatru zawsze przybliay mi pojcie krlestwa zmarych, jakie przedstawiaj poeci. Jake kiedy byem zachwycony, gdy udao mi si po spektaklu wpa pod scen, aby wrczy prezent aktorowi, ktry potrafi mnie poruszy! Za kadym razem ogarniao mnie tam chodne uczucie nierealnoci. Aktor po zdjciu stroju staje si zupenie inn istot ni na scenie.Kiedy tak kryem po krlestwie podziemi, zrozumiaem, jak daleko odszedem od mego poprzedniego ycia i wszystkiego, co dawniej przynosio mi rado i zadowolenie. Caa przeszo bya ju tylko wspomnieniem, ktre dawia myl, e ju nigdy wicej nie potrafibym o to zabiega.W ciemnym korytarzu ujrzaem nagle kutykajcego brzuchatego Greka ze spuchnitymi od przepicia oczami; zdawao mi si, e widz upiora. Wycign do mnie lask i klnc zapyta, czego szukam i jak wszedem pod scen. Uspokoiwszy go spytaem, czy kto nocuje w podziemiu teatru. Rozgniewa si jeszcze bardziej i wrzasn: Chyba nie mylisz o tych egipskich wczgach, krtaczach, ktrzy przycignli za sob nieszczcie wnoszc do teatru trupa?! Zniknli w nocy i nic nie zapacili. Och, jake chciabym ich zapa! Powiedziano mi, e znajd tu dziewczyn, ktra stracia brata. Chyba nie jeste jednym z nich? staruch popatrzy na mnie podejrzliwie. Co ty knujesz? Trzymam dziewczyn jako zakadniczk, zabraem jej odzienie i buty i nie wypuszcz, pki nie zapaci dugu. Przysano mnie, ebym j wykupi wyjaniem i potrzsnem sakiewk. Zaprowad mnie do niej, a nie poaujesz.Z wahaniem i podejrzliwoci stary powid mnie dugim korytarzem i zdj zasuw z drzwi maej komrki. Gdy je otworzy, zobaczyem skulon we wnce chud nag dziewczyn z twarz okryt potarganymi wosami, ktra tak skamieniaa w swej aobie, e nawet si nie poruszya. W komrce nie byo ani wody, ani jedzenia, ani adnego okrycia. Czy jest chora? spytaem. To zoliwa dziewucha, wytargaa mnie za brod, gdy prbowaem j zmusi, eby posza taczy koo bram miasta wyjani stary. Przyjechao wielu goci, moe by jej co rzucili, gdyby zataczya. Zrozum, musz przecie zapaci za pogrzeb jej brata! Nikt nie powinien si dowiedzie, e podrzucili mi zwoki do teatru. Ci perfidni Egipcjanie s mi winni duo wicej. Posano mnie, ebym ci przynis sto czterdzieci zotych monet powiedziaem gono, dotykajc ramienia dziewczyny i rzucajc jej sakiewk. Zapa swoje dugi, zabierz ubranie i rzeczy. Moesz i, dokd chcesz.Dziewczyna ani drgna. Sto czterdzieci monet w zocie! wrzasn staruszek i praw rk zrobi gest odpychajcy ze moce. Tego si baem! Koniec z winem! Mam przywidzenia i le sysz.Prbowa zapa sakiewk, ale na wszelki wypadek zabraem j z powrotem, skoro dziewczyna jej nie tkna. Spytaem, ile jest winna. Stary zacz zaciera rce, w zamyleniu wpatrywa si zapuchnitymi lepiami w sufit, mrucza, liczy na palcach i w kocu chytrze powiedzia: Nie jestem chciwy, chocia ta uparta dziewczyna cigna nieszczcie na moj gow. Zaokrglijmy dug do dziesiciu zotych monet. Zapa, to zaraz przynios jej rzeczy, wino i straw. Na pewno z godu jest taka saba, e ust nie moe otworzy. W tym stanie nie bdziesz mia z niej wiele pociechy. Sto czterdzieci zotych monet to straszliwa cena za tak

dziewuch cign mnie za rami, szepczc wprost do ucha. Chyba oszalae. Wystarczy, jeli spacisz jej dugi. We j, dokd chcesz, i zrb z ni, co chcesz. Dodaj mi jeszcze jedn zot monet, to dostarcz ci potrzebne dokumenty. Bdziesz mg sdownie uzna j za swoj niewolnic i wypali znak na jej tyku, bo nie ma adnego opiekuna. Daj temu upartemu staruchowi pi zotych monet sykna dziewczyna nie unoszc gowy, ale odrzucajc wosy z oczu. Wielokrotnie spacisz dug i mj, i reszty naszej trupy. A potem daj mu kopniaka! Otworzyem sakiewk i odliczyem staremu pi zotych monet. By tak zachwycony, e nawet si nie targowa, tylko natychmiast pogna po ubranie dziewczyny. Wrzuci wzeek do komrki i peen animuszu krzykn, e idzie po jedzenie i wino. Znowu wetknem sakiewk do rk dziewczyny i odwrciem si, aby wyj. Ale ona zatrzymaa mnie, pytajc: Czego chcesz ode mnie? Nie dam ci radoci nawet za sto czterdzieci sztuk zota. Tej nocy miaam si powiesi na wasnych wosach. Niczego od ciebie nie chc. Posano mnie, ebym ci da pienidze. Takie rzeczy si nie zdarzaj rzeka sceptycznie i wreszcie podniosa gow, by na mnie spojrze. Ku mojemu zdumieniu poznaem j. To bya Myrina, tancerka, ktr poznaem na statku w drodze do Joppy. Nie od razu mnie rozpoznaa z uwagi na brod i ydowski ubir. Myrina! Nie wiedziaem, e to ty. Co si stao? Co za nieszczcie ci spotkao, e chcesz si wiesza? Nie patrz na mnie! Myrina zwina si w kbuszek i wstydliwie okrywaa wosami goe ciao. Odwr si, ebym przynajmniej moga si ubra.Otworzya wzeek z rzeczami, znalaza grzebie, uczesaa wosy i zwizaa je wstk, naoya krtk tunik i ozdobne sanday. Nagle wy buchna gorzkim paczem. Tulia si do mnie caym ciaem, przycisna gow do mojej piersi, zraszajc mi zami paszcz. Gaskaem j po ramionach, pocieszaem dobrymi sowami i wreszcie zapytaem: Czy dlatego paczesz, e twj brat umar? Ju dawno go opakaam wy szlochaa. Teraz pacz, e mam na wiecie jeszcze kogo yczliwego. Tej nocy chciaam si powiesi i nie miaam nawet jednego ropo, aby go woy do ust i zapaci przewonikowi do krainy mierci.Tulc si mocno do mnie, zaszlochaa jeszcze rozpaczliwiej. Trudno byo wydoby z niej jakie rozsdne sowa, ale w kocu uspokoia si na tyle, e opowiedziaa o zym fatum, jakie przeladowao cay czas ich trup aktorsk. Kryli po Perei i dawali przedstawienia dla legionistw w miejscach wypoczynkowych, lecz padli ofiarami gorczki. eby przey, w drodze powrotnej musieli wystpowa w stodoach, a ydzi obrzucali ich kamieniami. Przy okazji wycigw w Tyberiadzie chcieli da przedstawienie, ale wtedy jej brat uton w czasie kpieli. Wyowili go, obracali na ziemi, wytrzsali ze wod, nie udao si go jednak przywrci do ycia. Po kryjomu przenieli ciao do teatru i w kocu ten stary Grek dopomg w potajemnym pochwku, aby nie trzeba byo zgodnie z religijnymi przepisami ydw oczyszcza caego budynku. Inni aktorzy uciekli, a Myrina zostaa sama jako zakadniczka. Nie bya w stanie taczy, bo przerazili j ydzi, ktrzy obrzucali j kamieniami. Dopki y mj brat, bronilimy jedno drugiego i nie czuam si samotna na wiecie. Po jego mierci, po pogrzebie zrozumiaam, e gdziekolwiek si udam, zy los bdzie mnie przeladowa, e jestem bezbronna i e nie chc duej y. Nie mog je ani pi, ciao mam odrtwiae i nic ju mnie nie interesuje na tym wiecie, niczego nie chc widzie, sysze ani prbowa. Wszystkiego ju zakosztowaam, zostaa mi tylko rozpacz po bracie. A ciebie nie rozumiem cigna. Te pienidze to na pewno jaki nowy podstp i pokusa, ebym dalej mczya si i czekaa na nowe ciosy zdradzieckiego losu. Nie, nie, zabierz swoje pienidze i skoro wrci mi rozum, pozwl mi raczej umrze tu samotnie, ebym ju nie doznawaa rozczarowa na tym wiecie, gdzie yjemy bezbronni i wyzuci z nadziei.Wrci stary Grek, przynis chleb i kasz w misce. Drc rk nala jej do kubka wina, zachcajc do picia. Przejdcie do pokoju warty przy scenie prosi. Tam jest widniej i stoi oe. Wygodnie wam pociel. Kade miejsce jest rwnie dobre odrzekem. Zostaw nas samych, musimy porozmawia.Usunie zawoa, e moemy tu by

sami choby do rana, a gdybymy chcieli jeszcze wina, to moemy od niego wzi. Wyszed z dzbanem wina pod pach, Myrina za zabraa si do jedzenia, pocztkowo opornie, potem coraz apczywiej, a zjada wszystko do ostatniego ksa i nie zostawia nawet okruszynki chleba. Co zego jest w moim tacu? zacza wyrzeka po posiku. Dlaczego rzucono na mnie kltw i nie mog ju polega na sobie, tylko si boj? Przecie widziae, jak taczyam na statku. Wcale nie kusiam mczyzn, taczyam dla zabawy i aby wzbudzi swoj sztuk rado widzw. Jeli nawet tacz nago, to dlatego, e w powiewnych sukniach potykam si i trac rwnowag. Niewiele jest zreszt do ogldania w moim chudym ciele, zostay tylko wywiczone minie, nawet nie mog skusi nikogo piersiami. Nie pojmuj, dlaczego ydzi tak bezlitonie obrzucali mnie kamieniami... Pokazaa siniaki na swoim ciele i nie zagojon ran na gowie pod wosami. Na wsi chcielimy co zje i w podzice zabawi ludzi w najlepszym tego sowa znaczeniu, piewem, muzyk i tacem. A oni omal na mier mnie nie ukamienowali! Drczy mnie myl, e zrobiam co niedozwolonego i na pewno ju nigdy nie bd taczya tak jak dawniej. Sdz, e wiem, skd bierze si ich nienawi tumaczyem Myrinie. Syszaem, e ksina Herodiada pozwolia swojej crce taczy rozpustnie przed Herodem Antypasem, aby skonia go do cicia pewnego proroka ydowskiego, ktry le si wyraa o ksinej. Dlatego na tym kracu wiata bogobojni ydzi nienawidz pogaskich tacw. Dawniej byam dumna ze swej sztuki i kochaam wolne i urozmaicone ycie aktorki rzeka Myrina, spuszczajc gow. Ale spotykay nas niepowodzenia jedno po drugim, a w kocu ogarno mnie zniechcenie i baam si kadego nastpnego dnia. mier mego brata bya ostatni kropl.Gdy wreszcie Myrina wyalia si, wpada w zdziwienie. Otworzya sakiewk, przesypywaa w palcach zote monety i pytaa, dlaczego waciwie chc jej to da i jakim cudem j znalazem. Opowiedziaem jej o samotnym rybaku i o wygranej na wycigach, na koniec za powiedziaem: Sdz, e ten czowiek przez jezioro usysza, e paczesz tutaj pod scen teatru. Ale jak to jest moliwe i skd si dowiedzia, e twj brat umar, tego nie omiel si wyjani. W kadym razie pienidze nale do ciebie i moesz odej lub zosta, jak zechcesz. Przypomnij sobie tego czowieka poprosia Myrina marszczc w zamyleniu czoo. Czy wyglda tak, jakby duo wycierpia i zupenie opad z si? Czy mia tkliw i powan twarz, ktrej nie mona zapomnie? Czy mia blizny na rkach i nogach? Mwisz o tym samym czowieku. A wic spotkaa go? Kiedy uciekalimy od rozwcieczonych ydw, nie mielimy do jedzenia nic poza kosami, ktre zbieralimy z pola opowiadaa, wygrzebujc szczegy z pamici. Wreszcie znalelimy studni i przygnbieni postanowilimy na noc przy niej zosta. Wwczas nadszed ten czowiek bardzo zmczony i poprosi: Dajcie i mnie si napi". Ale my wszyscy bylimy wciekli na ydw, mczyni wic odegnali go od studni, a mj brat szydzi z niego, woajc: Choby by w ydowskim piekle, nie umoczybym czubka palca, aby ci orzewi, bo jeste przekltym ydem". Ale mnie w kocu al si go zrobio. Zaczerpnam wody, daam mu pi i umyam jego poranione nogi, bo sam nie mg. Nikt mi nie przeszkadza. W gruncie rzeczy artyci s ludmi wraliwymi. Mj brat take tylko arty sobie stroi, na pewno by go dopuci do studni. W tamtej chwili bylimy na ydw bardzo rozgoryczeni. Kiedy ju ugasi pragnienie i mia nogi umyte, popatrzy ciepo na mnie, pobogosawi i powiedzia: To, co mnie uczynia, uczynia temu, ktry mnie posa. Tylko za ten jeden uczynek wiele bdzie ci wybaczone. Ksita i krlowie bd ci zazdroci, e napoia mnie, kiedy byem spragniony". Naprawd ci tak powiedzia, Myrino? spytaem zdumiony. Wanie tak! Jego sowa zostay mi w pamici, chocia ich nie zrozumiaam. Zapamitaam je, poniewa byy takie dziwne. Kiedy odwrciam si do kolegw, on znikn. Dla zabicia godu grylimy kor drzew i na noc pooylimy si koo studni. W jaki czas pniej sza drog staro winka i rozgldaa si dookoa. Miaa ze sob w koszu chleb jczmienny i baranin. Poczstowaa nas, ale

powiedzielimy, e nie mamy ani grosza, eby jej zapaci. Kobieta rzeka: Bierzcie i jedzcie. Obiecano mi, e cokolwiek dam od siebie, wielokrotnie mi si to zwrci". Wzilimy wic i jedli wszyscy do syta. Mczyni domylali si, e ydw drczyo sumienie z powodu zego potraktowania nas i dlatego prbuj nas udobrucha. A staruszka zebraa okruchy do koszyka i posza swoj drog. Myl, e to ten wycieczony czowiek spotka j i kaza przynie nam jedzenie, bo byam dla niego yczliwa. Kimon waciwie jest, jeli to rzeczywicie ten sam czowiek, ktrego spotkae po tamtej stronie jeziora? Nie wiem, sam tego nie rozumiem odrzekem po duszym zastanowieniu. W kadym razie po krlewsku odwdziczy ci si za ten yk wody, ktrym go ugocia. Nawet w najskrytszych mylach nie przyszo mi do gowy, e to ciebie, Myrino, miaem tu spotka i wanie tobie podarowa wygrane pienidze. Nie mog tego zrozumie inaczej ni jako znak i przypomnienie, e nie tylko z wasnej woli wsiadem na statek w Aleksandrii. Ale pokj tobie, Myrino. Zrb z pienidzmi, co chcesz. Musz i, bo czekam na pewne wezwanie. Nigdzie nie pjdziesz. Myrina zdecydowanie schwycia moj rk i zmusia, bym znw usiad na pododze. Tak atwo ci nie wypuszcz. Ten, o kim mwie, nie moe by zwykym czowiekiem. Czowiek nie zachowuje si i nie mwi tak jak on. Otrzymaa od niego, co miaa otrzyma, a jest to wicej, ni zasugujesz. Przesta mnie mczy odpowiedziaem niechtnie, bo nie miaem ochoty wyjawia tajemnicy Krlestwa obcej dziewczynie uprawiajcej tak podejrzany zawd. Trzymaj wic swoje pienidze i niech parz twoje sumienie do mierci! krzykna ze zoci, wciskajc mi sakiewk do rki. Tym nie uwolnisz si ode mnie, bo w moim cierpieniu pienidze nie maj znaczenia. Ju raczej wol si powiesi. Opowiedz wszystko, co o nim wiesz, i zaprowad mnie do niego. Jego czyny s czynami ponadludzkimi, nie pojmuj ich rozumem czowieka! zawoaem, bo wyczuem kopotliwo wasnej sytuacji. Czy w tym kraju brakuje ydowskich wdw i sierot, ktre czcz Boga i szukaj Krlestwa? Czemu ku memu utrapieniu wybra wanie grzeszn od dziecistwa Egipcjank? Nie jestem adn pospolit Egipcjank obrazia si Myrina. Pochodz z dobrej greckiej rodziny i nie rozumiem, co miae na myli mwic, e byam od dziecistwa grzeszna. Mj zawd nie jest haniebny, sw prac daj rozrywk i umiech ludziom. Nie twierdz, e miaam tylko jednego chopca, ale do takiego grzechu potrzeba dwoje. Nie wiem, czy bardziej winna jestem ja czy te mczyzna, ktry wykorzystujc moj ndz zapat skania mnie do grzechu. Zreszt skoczyam z poprzednim yciem tak definitywnie, jakbym si ju powiesia. Pragn dla siebie nowego i lepszego ycia. Pienidzmi tego nie da si zaatwi. Musisz mi pomc, jakby by moim bratem.Chciao mi si paka. Ledwie pozbyem si Marii z Beeret, a ju na kark wpakowaa mi si druga, jeszcze bardziej obca i niebezpieczna dziewczyna! Musiaem jednak co powiedzie. Dobierajc ostronie sowa rzekem: Nie wiem, jak wiele z tego zrozumiesz, ale widziaa wiat i dowiadczya zapewne rzeczy, ktrych si nie da wyjani. Ja mam podstawy wierzy, i czowiek, ktrego ugocia wod przy studni i z ktrym ja rozmawiaem w nocy na wybrzeu, jest niejakim Jezusem Nazarejskim. Ale ja o nim syszaam! ku mojemu zaskoczeniu zawoaa Myrina. Legionici z Dekapolis rozpowiadali o nim szeroko. Czyni cuda, uzdrawia chorych, wskrzesza umarych, a ydom obieca otworzy krlestwo. Dlatego go ukrzyowali w Jeruzalem, ale uczniowie wykradli jego ciao z grobu sprzed nosa Poncjusza Piata i wmawiaj ludziom, e wsta z martwych. Twierdzisz, e naprawd zmartwychwsta i e wanie jego spotkaam przy studni? On powsta z martwych zapewniem. Przecie jest synem Boga i mam podstawy, by wierzy, e ma peni wadzy w niebie i na ziemi. Nigdy dotd nic takiego si nie wydarzyo! Po zmartwychwstaniu poszed do Galilei. Przypuszczalnie widziaa go w czasie tej wdrwki. Obieca, e spotka jeszcze swoich na grze. Ale zaprotestowaa racjonalnie Myrina jake mg odczuwa pragnienie, skoro jest synem Boga? Skd mog wiedzie? rozzociem si. Sam wyczuem palcami

lady biczowania na jego ciele, jeli to by rzeczywicie on. Mog zawiadczy, e jest z krwi i koci. Jest czowiekiem wrd ludzi, ale rwnoczenie synem Boga. I przesta mnie wypytywa, co i dlaczego, poniewa wanie to jest w nim najdziwniejsze. Dlatego te jego Krlestwo nie moe by krlestwem ziemskim, jak to sobie ydzi wyobraaj.Myrina rozgldaa si wokoo szeroko otwartymi oczyma, przeraona rozmylaa nad moimi sowami i w kocu rzeka: Jeli jest tak, jak mwisz, to wysa ci do mnie na miejsce mego zmarego brata, na pewno nie tylko po to, eby mi da pienidze. W ten sposb zwiza nas ze sob, jak czy si par gobi, wic im nogi. Ja rwnie tskni za jego Krlestwem, choby byo nie wiem jakie, byle rnio si od tego ziemskiego padou, ktrego mam ju dosy. Chodmy wic razem na gr i razem rzumy mu si do stp, aby nas zabra ze sob, skoro ciebie uczyni moim bratem, a mnie twoj siostr. Myrino, wcale nie chc ani nie potrzebuj siostry. Naprawd. Ogromnie si pomylia. A ju w adnym wypadku nie zabior ci ze sob na gr, poniewa sam jeszcze nie wiem, czy t gr znajd. A kto wie, moe jego uczniowie mnie zabij, sdzc, e szpieguj ich wite tajemnice? Sprbuj zrozumie: oni wierz, i jego Krlestwo przeznaczone jest wycznie dla ydw, ktrzy s obrzezani. I nie dopuszcz tam Rzymian, Grekw czy nawet Samarytan, poniewa ci nie uznaj ich wityni. Caa sprawa jest bardziej skomplikowana i ryzykowna, ni sdzisz. Ale jeli obiecasz mi grzecznie poczeka i nie przeszkadza, to zaraz po spotkaniu z nim wrc, eby ci wszystko opowiedzie. Oczywicie jeli od razu nie zabierze do swego Krlestwa tych, ktrych uzna za swoich. W takim wypadku ju nie wrc, ale mam nadziej, e zachowasz o mnie dobre wspomnienie. Zgoda rzeka Myrina z gorycz, porywczo ciskajc przede mnie sakiewk. Toncy brzytwy si chwyta. Dlatego byam gotowa przysta do Jezusa Nazar ej skiego i przyj ciebie za brata, chocia nie moesz si z nim rwna. Z nim rozumielimy si w p sowa i w drgnieniu oka, mialimy si z tego samego i artowali ze wszystkiego, nawet z ponienia, eby tylko przetrwa w tym podym aktorskim yciu. Id swoj drog, ty bezduszna kuko, ktra pienidzmi chce kupi czowieka! Biegnij prosto na t gr! Ciekawa jestem, co to za Krlestwo, do ktrego si spodziewasz dosta, skoro mnie wtrcasz w bied i mier. Czym dla ciebie jest bezbronna dziewczyna, bogaczu?Spojrzaem na ni i w jej rozgniewanych zielonych oczach wyczytaem, e naprawd z alu i gniewu gotowa bdzie powiesi si jeli nie z innego powodu, to eby mi zrobi na zo. Mwia z takim przekonaniem, e zaczy mn targa wtpliwoci. Moe rzeczywicie Jezus Nazar ej ski chcia, abym si wzruszy i wzi Myrin za siostr? Cho to zupenie idiotyczne. Zaczem rozumie, e jego Krlestwo to nie same przyjemnoci, bo stawia wymagania, ktrych realizacja nie jest atwa. Siostrzyczko Myrino powiedziaem kwano chodmy wic razem i eby mnie potem nie winia. Nie mw do mnie z takim przeksem. Myriny nie zadowoliy moje sowa. Jeli masz mnie wzi ze sob, to zrb to z chci, jak brat. Inaczej nigdzie z tob nie pjd.Trudno i darmo, musiaem po bratersku zamkn jej chude ramiona w swoich objciach, ucaowa policzki i pocieszy dobrym sowem. Jeszcze par ez wylaa, ale potem wyszlimy razem z teatru, nie zatrzymywani przez starego Greka, ktry w wartowni podpiewywa sobie przy dzbanie wina.Dzie wanie chyli si za grami ku kocowi. W huczcym miecie rozpalono niezliczone lampy i kuchnie domowe. Tak si spieszyem, by wrci do zajazdu, e nie pomylaem o kupieniu dla Myriny nowej odziey. Jej aktorski strj i zdobne sanday wywoyway niedwuznaczne zaczepki i okrzyki przechodniw. Miaem sporo kopotw z bezpiecznym wyprowadzeniem jej z miasta na drog, wiodc do kpieliska. Wewntrzny gos mwi mi, e uczniowie Jezusa wanie tej nocy wyrusz na gr to byby najlepszy termin, bo przecie jutro rano bd wyjeda z Tyberiady ludzie z caego kraju, wic wdrowcy na drogach nie wzbudz najmniejszego zainteresowania. Dlatego si spieszyem.Dopiero gdy zdyszany i spocony stanem w greckim zajedzie, w wietle jasnych lamp zrozumiaem, e wykazaem si brakiem rozsdku. Wytworny waciciel zajazdu,

ktry przyzwyczai si bez mrugnicia powiek patrze na dziwactwa bogaczy, podszed do mnie, wzrokiem zmierzy Myrin od stp do gw i rzek z wyrzutem: Jeste, Rzymianinie, jak dziurawy worek. Najpierw przywozisz ze sob do zabawy ydwk, tyle e nic mi do tego, skoro trzymae j w swoim pokoju. Ale przyprowadza w witeczny wieczr brudn aktork, to ju szczyt wszystkiego. Przecie gdy zaniesz, zacznie si sprzedawa innym gociom za par drachm, wywoa niezadowolenie i jeszcze na odchodnym ci okradnie. Wiemy, co potrafi aktorki.Jego oczami spojrzaem na Myrin i zobaczyem zniszczony brudny krtki paszczyk aktorski, spowiae barwy ozdobnych sandakw i brudne kolana. Twarz miaa zapuchnit od paczu i wygldaa, jakby przysza tu prosto z orgii. Pod pach trzymaa piciogosowy flet swego brata, instrument nie rekomendujcy do bogatego zajazdu. Zrozumiaem intencje gospodarza.Myrina opucia wzrok na ziemi i uwaaa, e lepiej milcze, cho na pewno jzyk j wierzbi. Mimo to sowa gospodarza uraziy mnie, poniewa mia powtpiewa w mj dobry smak, a przecie duo podruj i jestem obywatelem Rzymu. Byem tak oburzony, e oburcz zapaem si za gow i krzyknem: Jeste w bdzie, dobry czowieku! Ta dziewczyna jest moj siostr! Pokcilimy si na statku w drodze z Aleksandrii i na zo mnie przystaa do trupy aktorskiej. Odnalazem j w teatrze w Tyberiadzie. Ma ju do przygd. Zaczekaj, a wemie kpiel, uczesze wosy i ubierze si jak naley. I milcz na jej temat, a nie poaujesz.Waciciel zajazdu uwierzy mi tylko poowicznie, gniewnie mruczc co pod nosem, e cichaczem cigam mu ladacznic i e nigdy nie pisnem swka o siostrze. Doszed jednak do wniosku, e nie jestem pijany, znaem Myrin ju dawniej i nie zabraem jej z ulicy, wic wpuci nas do rodka i poleci niewolnicy, by zaprowadzia Myrin do ani i do fryzjera. Wezwa te garderobian, aby rozoya do sprzeday rne fataaszki. Miaem zamiar kupi tylko praktyczn odzie, aby nie rzucaa si w oczy w czasie wdrwki, ale kiedy Myrina wrcia z kpieli, chciaa bodaj przymierzy rne szatki i oglda si w lustrze, ktre trzymaa niewolnica. Tak mi dokuczya, e rzuciem si twarz na ko i zatkaem uszy, by nie sucha ich paplaniny.Myrina zauwaya wreszcie, e jestem naprawd zy. Cisna suknie na stert, odesaa niewolnic, usiada obok mnie, ostronie dotkna mego ramienia i rzeka: al i rozczarowanie kobiety mija, kiedy jej ciao natr wonnymi olejkami, wosy piknie utrefi i kiedy moe woy nowe szaty. Ale zechciej zapamita, e mj rozlatujcy si paszcz i zniszczone buty byyby mi bez porwnania drosze, gdybym majc je na sobie moga podzieli si z ywym bratem kawakiem jczmiennego chleba. Wic sprbuj si rozemia, a ja sprbuj ci rozweseli, aby opuciy ci ze myli. Och, moja siostrzyczko wyrzekaem, ciskajc gow rkami chciabym gorco, aby miny twoje smutki, gotw jestem pomc ci nie to brzemi. Nocy ju sporo ubyo, a we mnie z kad chwil narasta strach. Nie wiem, czego si obawiam, ale w gbi serca modl si do Jezusa Nazarejskiego, eby nas nie odtrci. Nie mw mi o fryzurze czy ubiorach! Nie obchodzi mnie, co na siebie wo, co bd jad albo pi, kiedy bliska jest godzina spenienia i niedugo Jezus objawi si swym bliskim.Myrina pooya si koo mnie, obja mnie rk, chudy policzek przycisna do mego ramienia i spytaa cicho: Czy nazwae mnie siostr z gbi serca? Jeli tak, nie pragn niczego innego. Wanie tak spaam w objciach brata, w poczuciu bezpieczestwa opierajc gow na jego ramieniu.I za moment zasna w mych objciach, westchnwszy jeszcze przez sen kilka razy. Ja z niepokoju nie mogem usn. Na granicy jawy i snu miaem idiotyczne widzenie. Zestarzaem si, gow miaem siw i szedem po pustyni nie koczc si drog, boso i w porwanym chitonie. Razem ze mn wdrowaa zniszczona i wychudzona Myrina, niosc ciar na plecach. Nadjechaa na kosmatym ole Maria z Beeret, tak otya i z takim grymasem niezadowolenia wok ust, e poznaem j jedynie po oczach. Gdzie daleko przede mn posuwaa si jaka janiejsza zjawa, ktra od czasu do czasu ogldaa si na nas, ale cho bardzo si spieszyem, wiedziaem, e nigdy jej nie docign.Obudziem si, zlany

zimnym potem. Jeli to miaa by zapowied mojej przyszoci i jeli Jezus Nazarejski takie Krlestwo chcia zaproponowa swoim, to nie byem pewien, czy chc go szuka. Przypomniaem sobie, e dawa mi jeszcze i inne ze przepowiednie owej nocy nad brzegiem jeziora, jeli to rzeczywicie by on. Opanowaa mnie pokusa i czuem, jakby ciemno mroczniej sza od ciemnoci nocy podchodzia coraz bliej i usiowaa mnie oplata. Jezu Nazarejski, synu Boy, zmiuj si nade mn krzyknem gono peen blu. Ciemno oddalia si ode mnie. Zacisnem donie i w mylach odmwiem modlitw, ktrej nauczya mnie Zuzanna. Kiedy na zakoczenie powiedziaem: Amen", natychmiast usnem i spaem spokojnie a do rana.Obudziem si, gdy Myrina usiada obok mnie. Przez szpary okiennic widziaem wstajcy wit. Myrina patrzc gdzie przed siebie byszczcymi oczyma, z umiechem rzeka: Och, bracie mj, Marku, miaam przedziwny sen! Szlimy w ogniu po schodach, ty, ja i kto trzeci, ten ogie nie pon, wchodzilimy coraz wyej i wyej ku wikszej wiatoci. Ty si zmczye i nie chciae i dalej, a ja wziam ci za rk i poprowadziam do przodu. To by najpikniejszy sen, jaki kiedykolwiek niam. To dobra wrba dla nas. Ja te miaem sen odrzekem i zdyem pomyle, e obydwa sny mwi o tym samym, bo przecie na kad rzecz rne osoby mog patrze zgoa inaczej. Wanie w tej chwili zapukano do drzwi, do pokoju zajrza przestraszony i zaspany sucy, wywoa mnie i powiedzia: Nie gniewaj si, panie, ale pytaj o ciebie. Nie odwaybym si budzi, lecz na dole czeka jaki uparty czowiek z dwoma osiokami. Zapewnia mnie, e musisz natychmiast rusza w drog.Narzuciem tunik i zbiegem na d; soce jeszcze nie wzeszo, tote draem z zimna. Ujrzaem Natana i krzyknem z radoci, gdy go poznaem. Podniecony oczekiwaniem Natan przeama swoje milczenie. Noc wyszli z Kafarnaum owiadczy. Wszystkim swoim przekazali wiadomo. Wyszli grupami, niektrzy z rodzinami i krewnymi. Zuzann te wzili ze sob, daem jej jednego osioka. Drugiego poyczyem Szymonowi Piotrowi, ktrego teciowa jest stara i schorowana. Sdziem, e przyda ci si, eby mia wobec ciebie dug wdzicznoci, cho on jeszcze nie wie, czyjego osa mu poyczyem. Oni chyba nikogo, kto dosta wiadomo, nie odtrc, bo to czas miosierdzia. W najblisz noc zapewne zostanie utworzone krlestwo Izraela. Czy mam wzi miecz? spytaem szybko. Nawet nie myl o tym ostrzeg Natan. On powiedzia, e kto mieczem wojuje, od miecza zginie. Jak bdzie trzeba, to nawet legion aniow wezwie do pomocy. A wic ywo w drog i wdrujmy jak ci, co widz sen.Spytaem, czy na t gr daleko. Natan powiedzia, e j zna i zna dojcie do niej. Oddalona jest o dzie drogi z okadem. Jego zdaniem naj rozsdniej bdzie przyby tam dopiero o zmierzchu, eby nie wzbudzi niczyjej uwagi. Poprosiem o chwil cierpliwoci, ebym mg si ubra i przygotowa do drogi swoj towarzyszk.Dopiero gdy ju zeszlimy z Myrin na d, zrozumiaem, e Natan myla o Marii z Beeret jako o mojej towarzyszce. Z ukosa spojrza na Myrin, a potem karcco na mnie. Ogarny mnie wyrzuty sumienia, jakbym zawid jego zaufanie, wic szybko wyjaniem usprawiedliwiajco: To cudzoziemka jak ja, po mierci brata przybraem j za siostr. Na Jezusa Nazarejskiego zaklinam, bd dla niej miosierny! Jeli nie zechcesz jej zabra, to i ja nie mog z tob jecha, poniewa wie mnie obietnica, e doprowadz j na gr.Mj autorytet wyranie zmala w jego oczach i z ca pewnoci uwaa mnie za rozpustnika. Ale rozoy rce i bez sprzeciwu przyj moj decyzj. Moe okres wyczekiwania by ju tak dugi, e wziby nawet Heroda Antypasa, gdyby ten adnie poprosi? Humor mi si poprawi i pomylaem, e moe w radosnym nastroju oczekiwania uczniowie pozostawi samemu Jezusowi decyzj, kogo ma do siebie dopuci, a kogo odtrci.Omijajc miasto Natan wid nas na przeaj, na gwny szlak prowadzcy w gb kraju. Byo tak, jak odgadem miasto opuszczao mnstwo ludzi, ktrzy przybyli obejrze wycigi rydwanw i nocowali w Tyberiadzie. Trakt wspina si na strome zbocza. Obejrzaem si za siebie na wspania panoram Morza Galilejskiego i miasto z

jego kolumnadami. Drog za nami wypenia barwny tum, a tumany kurzu przed nami wskazyway kierunek. Przy drodze w niewielkich odstpach, a take przy kadym mocie stay posterunki legionowe. Widocznie wadze poleciy zarzuci gste sieci tego dnia, bo legionici zatrzymywali kady rodek transportu osy, wielbdy, konie i woy i pobierali podatek drogowy. Pieszych nie zmuszali do pacenia, ale od czasu do czasu wybierali z tumu mczyzn, ktry wyda im si podejrzany, przesuchiwali go i rewidowali w poszukiwaniu broni.Po pokonaniu zbocza ruszylimy w gb kraju. Caa Galilea wydawaa si jednym wielkim ogrodem, tak bujne byy pola uprawne. Wielu pieszych omijao drog, aby nie natkn si na legionistw rzymskich, tote okoliczni chopi wybiegali na szlak, klnc i lamentujc, e wdrowcy rozdeptuj im pola i niszcz okalajce winnice murki.Nikt nas nie sprawdza ani o nic nie wypytywa, ale musielimy trzy razy zapaci podatek za obydwa osy. Koo poudnia zrobilimy popas przy studni. Dopiero wtedy co sobie przypomniaem i bardzo si zdenerwowaem. Zapytaem Natana, czy Maria Magdalena na pewno otrzymaa wiadomo, czy nie naleaoby zawrci, eby j zabra ze sob. Natan uspokoi mnie zapewnieniem, e wszyscy oczekujcy niewtpliwie o spotkaniu wiedz.W czasie odpoczynku obserwowaem ludzi, ktrzy szli traktem, nie zatrzymujc si na odpoczynek w najgortszej porze dnia. Prbowaem zgadywa, ilu z nich i ktrzy zmierzaj na gr. Dostrzegem kilku wdrowcw, na ktrych obliczu malowaa si rado oczekiwania i jaki blask i ktrzy zdawali si nie odczuwa zmczenia ani dokuczliwego kurzu. Ci, co ogldali wycigi, szli pochyleni i najwidoczniej znudzeni. Wiele osb ucio gazie z drzew liciastych i osaniao si nimi przed skwarem, dzie bowiem by gorcy. W pewnej chwili min nas przystojny modzieniec, ktry prowadzi lepego mczyzn.Zaczlimy si szykowa do dalszej drogi, gdy usyszelimy z daleka stukot kopyt, turkot k i pokrzykiwania wonicy. Obok nas przemkn rydwan, ktry poprzedniego dnia bra udzia w wycigach. Wonica dosta widocznie polecenie utrzymania porzdku na drodze i wykorzysta t okazj, aby rwa do przodu nie zwaajc na pieszych. Obawiaem si, e przy swojej szybkoci spowoduje w tym toku wypadek.Dojechawszy do zakrtu zobaczylimy, e wypadek ju si wydarzy. Tum ludzi przy drodze wygraa piciami za znikajcym w oddali rydwanem. Mody chopiec, ktry prowadzi lepca, zdy wyszarpn swego podopiecznego spod k, ale sam dosta si pod koskie kopyta. Mia rozbit gow, krew spywaa mu po czole i najprawdopodobniej zama nog, nie mg bowiem wsta. lepiec pojkiwa, nie rozumiejc, co si waciwie stao.Skoro okazao si, e potrzebna bdzie pomoc, momentalnie ludzie si rozpierzchli i powdrowali kady swoj drog. Modzieniec otar krew z czoa i obmacywa nog. Patrzyem na niego z zaciekawieniem; powinien dzikowa losowi, e yje, mylaem. Zaciskajc zby gniewnym wzrokiem odpowiedzia na moje spojrzenie i odwrci si do lepca, aby go uspokoi.Przeszlibymy obok nich obojtnie, ale Myrina krzykna do Natana, eby si zatrzyma, i szybko zeskoczya z grzbietu osa. Uklka przy modziecu na drodze, zbadaa jego nog i zawoaa do nas: Zamana! Jeli zaspokoia ju swoj ciekawo odkrzyknem ze zoci to ruszajmy dalej, bo nie mamy czasu. Izraelici, okacie miosierdzie, zlitujcie si nad moim lepym ojcem zwrci si do nas modzieniec. Cieszymy si dobr opini. Mj ojciec straci wzrok i obiecano mu, e znajdzie uzdrowiciela, jeli dotrze do niego jeszcze dzi wieczr. Jutro bdzie za pno. O mnie nie chodzi, ale bagam was: zabierzcie mojego ojca i dowiecie do miejsca, gdzie zaczyna si rwnina Nazaretu. Tam na pewno znajdzie si kto, kto si zlituje i doprowadzi go na waciwe miejsce. Drg jest wiele i wiele prowadzi na manowce wtrci si Natan. Czy jeste pewien swojej drogi, chopcze? Jest tylko jedna droga odpowiedzia radonie modzieniec, umiechajc si mimo blu, a umiech rozjani jego umazan krwi twarz, czynic j pikn. W takim razie mamy przed sob t sam drog stwierdzi Natan i spojrza pytajco na mnie. Bez sowa sprzeciwu zsunem si z osioka i

powiedziaem: Chod, lepcze, pomog ci dosi osa, a sam pjd pieszo. Jeli rzeczywicie idziemy t sam drog, i to przez gry wtrcia Myrina nie moemy zostawi chopca na pastw losu! Przewi mu ran i posadz na osioku. Mam wpraw w pieszych wdrwkach. Nie chciabym by dla was zawad, ale skoro jestemy dziemi tego samego ojca, on z pewnoci pobogosawi was za to dzikowa modzieniec.Trudno mi byo pogodzi si z myl, e ten biedny galilejski chopiec ze zaman nog i jego gniewnie pomrukujcy ojciec s rwni mnie i maj takie samo, jeli nie wiksze jako ydzi prawo szuka Jezusa Nazarejskiego. Byem jednak wdziczny Myrinie, poniewa jej wrodzona yczliwo bya szybsza od powolnego toku moich rozwaa. Razem umylimy twarz chopca, przewizali gow, zaoyli usztywniajce ubki na zaman koczyn i dalimy mu mocny kij, za pomoc ktrego skaczc na jednej nodze dotar do osioka. Jego ojciec przez cay czas siedzia na grzbiecie osa, gotw do odjazdu, i zniecierpliwiony krci gow, nasuchujc, o czym rozmawiamy. Nagle zawoa ostrym tonem: Kim jest ta dziewczyna, ktrej gos sysz, a ktra tylko kilka sw mwi w naszej mowie? Nie pozwl, by ci dotkna, synu, nie rozmawiaj z ni i nawet nie patrz na ni, bo si strefisz w tej wyprawie. Mj ojciec dobrze zna Pismo i przez cae ycie dokadnie przestrzega przepisw rzek zawstydzony modzieniec. To nieszczcie spotkao go nie przez brak pobonoci. Zrozumcie go. On nie chciaby si strefie przed spotkaniem uzdrowiciela.Zoszczcy si lepiec obydwiema rkami tak wczepi si w osioka, e trudno byoby nawet si cign go na drog. Moje dobre myli rozproszyy si i ostro skarciem starego: Twoje wasne plemi porzucio ci tu przy drodze. Dziewczyna jest Greczynk, a i ja jestem nie obrzezany, chocia ubieram si na mod ydowsk. Mam nadziej, e mj osioek ci nie strefi, skoro tak mocno si w niego wczepie. Nie bj si ich, lepcze urzek ugodowo Natan. Jestem ydem i nale do cichych. Oni szukaj tej samej drogi co ja. Wiedz, e swego czasu mieszkaem na pustyni w zamknitym domu, uczyem si czyta Ksigi, a swj dobytek oddaem dzieciom wiata i jadem z nimi pospou. Ale nie zostaem uczonym w Pimie. Wyruszyem z pustyni szuka nauczyciela nowej pobonoci i znalazem proroka odzianego w szaty z wielbdziej sierci, ktry gosi nadejcie Krlestwa. Od niego otrzymaem chrzest. Kiedy go cito, zoyem lub milczenia, aby nic nie kusio mnie do goszenia tego, co tylko prawdziwy mistrz pobonoci moe wiedzie. Teraz nadesza chwila: jest wszechobecna. Dlatego zwolniem si ze lubowania. Wierz mi, lepcze, ani w tych czasach, ani w tym narodzie, ani w adnym plemieniu nie ma nikogo, kto by by czysty i bezgrzeszny. adne obmywanie ani ofiara ci nie oczyci, nawet najprawdziwszy mistrz pobonoci nie moe tego zrobi. Ale sowo stao si ciaem i kry midzy nami, chocia go nie poznalimy. Ukrzyowano go, a on wsta z grobu, aby nas uwolni od naszych grzechw. Jeli w niego uwierzysz, uzdrowi twoje oczy, aby przejrzay. Lecz jeli uwaasz, e ty jeden spord nas jeste czysty, to nie sdz, aby ci uzdrowi.Niewidomy gono zajcza i oderwa jedn rk od osa, wymacujc szew odzienia, by je rozerwa. Chopiec przytrzyma go za rk i rzek: Ci cudzoziemcy okazali nam miosierdzie, kiedy ydzi nas porzucili. Nie okazuj zatwardziaoci serca i nie doprowadzaj ich do gniewu. Soce naszego Ojca wieci zarwno dobrym, jak i zym, tak samo dzieciom Izraela, jak i poganom. Nie wyobraaj sobie, e jeste janiejszy pod jego socem, skoro zostae ukarany lepot.lepiec kaza mu zamilkn i poprosi, by Natan prowadzi osioka przodem, w pewnej odlegoci od nas. Myrina i ja pozostalimy w tyle; modzieniec zatrzyma swego osioka, aby si z nami zrwna, i patrzc na nas bez strachu tumaczy: Trudno jest staremu uwolni si od przeszoci. Chobym si rozerwa dla wypenienia Pisma, nie uwolni mnie to od grzechu. Nie sdz, e jestem lepszy od poganina, ani nie wierz, eby wasze miosierdzie mnie strefio.Przyjrzaem mu si. Oblicze mia poke z blu i zaciska zby, byle utrzyma si na grzbiecie osa. Twarz masz czyst i oczy jasne. Nie sdz, aby dobrowolnie upad w grzechu.

 Bg stworzy czowieka na swj obraz wyjania. Ale przez upadek naszych praojcw, Adama i Ewy, obraz Boga we mnie uleg zaciemnieniu, czuj si nagi przed Bogiem i jest mi wstyd. Czytaem i syszaem o tym rzekem ale nigdy tego nie mogem zrozumie. Uczony yd w Aleksandrii wyjani mi, e to opowiadanie naley rozumie wycznie alegorycznie. C ja, prosty chopiec, mog wiedzie? modzieniec prbowa si umiechn. Ale widziaem Jezusa z Nazaretu nad brzegiem jeziora. Uzdrawia lepych, a kulawych i sparaliowanych stawia na nogi. Mwi, e jest chlebem ycia. Bardzo chciaem i za nim, ale mj ojciec jest surowym czowiekiem. Gdyby by dobry i czuy, uciekbym od niego, a tak serce mwio mi, e pogbibym jego srogo, gdybym poszed za Jezusem. Mj ojciec wierzy uczonym w Pimie, ktrzy skazali Jezusa, bo obcowa z grzesznikami. Wielokrotnie bi mnie za Jezusa, kiedy suchajc go zaniedbywaem prac. Uwaa go za wichrzyciela. A stao si co nieoczekiwanego. Wieczorem normalnie czyta modlitwy i poszed spa. Rano obudzi si i nic nie widzia. Z pocztku nie wierzy, e dzie zawita. Popad w rozpacz i nikt nie by w stanie mu pomc. Sta si skonny uwierzy w Jezusa, chcia go znale, ale Jezus powdrowa do Judei i Jeruzalem, gdzie zosta ukrzyowany. Ojciec szuka pomocy u cichych, ktrzy wyjawili mu, e Jezus zmartwychwsta, i podali dzie i drog, ktr teraz idziemy. Mocno wierzy, i Jezus moe go uzdrowi, jeli tylko zdymy dotrze na czas. Jak take w to wierz, chocia wolabym, aby ojciec raczej szuka jego Krlestwa ni odzyskania wiata oczu.Myrina zapytaa mnie szybko, o czym chopak tak dugo mwi.Przetumaczyem jego wypowied. Bya bardzo zdziwiona i rzeka: Ten jasnooki chopiec jest tak czystego serca, e nie wiem, czy istnieje jeszcze drugi taki na ziemi. Dlaczego wanie jego musiao spotka to nieszczcie? Nie pytaj o to ostrzegem skoro on sam poddaje si losowi i o nic nie pyta. Zapominajc o swoim blu pragnie dobra dla nieczuego ojca. Pismo ydowskie nakazuje czci ojca swego i matk swoj.Natan usysza moje wyjanienia, rozumia po grecku. Odwrci si do nas, prowadzc nadal osioka lepca, i powiedzia: Takie byo Prawo. Lecz mwiono mi, e Jezus Nazarejski naucza, aby dla Krlestwa m odstpi od ony, syn od ojca i matki, braci i sistr, bogaty od swoich bogactw, domw i towarw. Kiedy on zawoa, rybak musi zostawi swoj sie w jeziorze, a chop wou przy pugu. Nie dopuci do siebie nawet tego, ktry chcia najpierw pochowa wasnego ojca. Dostaem si w szpony bluniercw gono jcza lepiec i sam szatan prowadzi osa! Czy mona czego dobrego spodziewa si po drodze, ktrej wyznawcy sowami zabijaj Pismo? Nie syszaem, eby Jezus tego naucza pociesza go posmutniay syn. On powiedzia, e bogosawieni bd cisi i pracujcy dla pokoju. Zabroni mwi le i zem odpaca za zo, nakazywa kocha swych wrogw i modli si za przeladowcw. Zapewnia, e jego Ojciec zna wszystkie nasze potrzeby i speni je, jeli nie baczc na jutro przede wszystkim szuka bdziemy Krlestwa. Duo ju syszaem o nim i o jego sowach rzekem gorzko. Jego nauczanie jest wewntrznie sprzeczne, wyglda, jakby zaleao od tego, kto je powtarza. Ju naprawd nie rozumiem, co mam o tym wszystkim myle! Czemu kcicie si o niego, skoro do niego idziemy? spytaa Myrina, ktra patrzya na nas zdumiona. Myl, e jestem z was najszczliwsza, bo jeszcze nic o Jezusie nie wiem i jestem jak pusty dzban, ktry on, jeli zechce, bdzie mg napeni.Jej sowa dotkny mnie do ywego. Kiedy tak maszerowalimy za osiokami, wpatrywaem si w kurz pod nogami i mylami przebiegaem wszystko, co mi si przytrafio i co przyjmowaem zmiennymi uczuciami. Nie znalazem w sobie ju nic dobrego ani wystarczajco duo mioci. Mimo to jednak zapewniaem sam siebie, e szukam tego, ktry zmartwychwsta, nie ze zwykej taniej ciekawoci. W gbi serca modliem si do Jezusa i prosiem, aby wyrzuci ze mnie pych i egoizm, wiedz i moje ziemskie pojmowanie zjawisk, a nawet mj wasny rozum, ebym i ja by jak pusty dzban gotw przyj jego prawd, jeli zechce we mnie j przela.Modlc si tak podniosem wzrok i ujrzaem

wznoszc si za rozleg rwnin gr. Popoudniowe soce wyzacao jej kopulasty szczyt. Ju na pierwszy rzut oka wiedziaem, e to jest wanie ta gra. Wysoka, harmonijna i przepiknie zaokrglona, dominowaa nad caym krajobrazem. Po przejciu wyschnitego koryta strumienia szlimy kawaek gwnym traktem, a pniej ciek po zboczu gry na poudnie, omijajc miasto, ktre jak powiedzia Natan leao na pnocnym stoku. Pola uprawne skoczyy si, cieka wioda przez gste zarola. Szlimy w cieniu gry. Wok bya cisza. Nie widzielimy ywego ducha, nie syszelimy nawet gosw zwierzt. Wszystko byo tak wyciszone, e zaczem si lka, czy aby jestemy na waciwej drodze. Lecz od ziemi, drzew i zboczy pyna ku mnie wiadomo, e stpam po witej ziemi. Ogarn mnie spokj, odpyna gdzie niecierpliwo.Natan te si nie spieszy. Myl, e celowo wybra t trudn drog, aby unikn wdrowcw i zbdnych wypytywa. Spojrza na niebo, na gstniejcy cie i zatrzyma osioki na popas. Jako Rzymianin dziwiem si, e nie spotkalimy adnych czat wystawionych przez cichych. A przecie skoro w gr wchodzio tak due tajne zgromadzenie, zwolennicy Jezusa powinni byli wysa na gr przewodnikw, by wprowadzali przybywajcych i zatrzymywali nieproszonych goci!Kiedy na niebie zajaniaa trzecia gwiazda, ruszylimy w drog, po ciemku dotarlimy w poblie szczytu i zobaczylimy du grup, ktra rozoya si na ziemi.Wszystko odbywao si w nieprawdopodobnej ciszy. Ludzie rozmawiali ze sob szeptem. Mona by usysze nawet najlejszy powiew wiatru znad wierzchoka gry. Natan przywiza osy w lasku i pomg lepcowi zej na ziemi. Myrina i ja pomagalimy chopcu. Podeszlimy do zgromadzonych i usiedli na ziemi z boku, kilka krokw od najbliszej grupki. Rwnie z drugiej strony widzielimy na tle nieba ruch i kontury nadchodzcych ludzi. Przybysze siadali na ziemi bez sowa, by czeka podobnie jak my. Z dolatujcych do mych uszu szeptw dowiedziaem si, e na wierzchoku zgromadziy si setki ludzi. Nigdy bym nie przypuszcza, e tak ogromny tum moe oczekiwa w takiej ciszy.Upyna ju pierwsza nocna warta, ale nikomu nie sprzykrzyo si czekanie i nikt nie wstawa ani nie odchodzi. Ksiyc nie wieci, lecz gwiazdy lniy jasno, a ich blask pada na ziemi jak srebro. Stopniowo coraz silniej odczuwaem obecno jakiej mocy. Objem Myrin ramieniem, czujc, jak jej chude ciao stao w oczekiwaniu. Miaem takie samo uczucie, jakie przeyem kiedy w pokoju Nikodema w Jeruzalem jakby paday na mnie cikie krople. Dotknem twarzy, nie wyczuem jednak adnej wilgoci.Zauwayem, e ludzie podnosz si, jakby chcieli lepiej widzie, wic i ja si podniosem. Spord tumu wstaa ku wiatu gwiazd potna posta i przemwia dononym gosem: Mowie, bracia! Wszystko pogryo si w niezgbionej ciszy. Ziarno dojrzewa do mcki, niwa pukaj do drzwi, a czterdzieci dni, ktre nam dano, zblia si ku kocowi. Chwila jest bliska i czeka nas poegnanie. Tam, gdzie on pjdzie, my nie moemy pody. On by tym chlebem, ktry przyszed z nieba. Kto spoywa ten chleb, y bdzie wiecznie. Chleb, ktry nam da, jest jego ciaem zoonym za ycie wiata. I ju nie spieramy si, jak mg da nam swe ciao ku spoywaniu, bo w grupie jedenastu dowiadczylimy tego i to potwierdzamy. To nam powierzy tajemnic Krlestwa. Zaprawd, jeli nie skosztujecie ciaa syna czowieczego i nie wypijecie jego krwi, nie bdzie ycia w was samych. Ale ten, kto bdzie spoywa ciao syna czowieczego i pi jego krew, bdzie mia ywot wieczny i obudzi si w ostatnim dniu. Jego ciao jest prawdziwym pokarmem, a krew prawdziwym napojem. Kto spoywa jego ciao i pij jego krew, jest w nim. Lecz jeli w gromadzie jest kto, kto temu bluni albo uwaa to za puste sowa, niechaj wstanie i odejdzie, a nikt go nie bdzie osdza.Jednake nikt nie wsta, aby odej, ja te nie, chocia baem si tego misterium. Nie mgbym nawet si podnie, bo rce i nogi miaem zwiotczae i tchu mi brakowao.Mwca milcza dusz chwil i sta potny jak skaa w wietle gwiazd wrd bezgonego tumu. Ale zaraz podj znowu. Opowiada

zwyczajnie, jak dziecko, jakby sam sobie si dziwi: Jedlimy miso baranie razem z nim tamtej nocy, kiedy go wydano. Wtedy wzi chleb, pobogosawi, przeama i poda nam mwic: To jest ciao moje. Wzi kielich, podzikowa, poda nam i rzek: Pijcie z niego wszyscy, to jest bowiem krew moja, ktra za wielu bdzie wylana na odpuszczenie grzechw. Wznis obydwie rce: Bierzcie wic i jedzcie i pijcie wszyscy, ktrzy go kochacie i ktrzy tsknicie za nim i wierzycie, e jest Chrystusem, synem Boga. Bogosawcie chleb w jego imieniu, przeamujcie i dawajcie innym, i bogosawcie wino w jego imieniu i dawajcie pi innym, aby kady, kto ma, da tym, ktrzy nie maj, i aby wszyscy otrzymali. Jedzmy i pijmy i czekajmy na niego.Powiedziawszy to usiad na ziemi, a w tumie powstao poruszenie, ludzie bowiem wstawali my rce i pomagali sobie, wzajem lejc wod. Nie mielimy duo wody, ale Natan pola rce nam oraz lepcowi i jego synowi, potem ja wziem naczynie i polaem jemu, a on nie przyj tego jako obrazy. Jedzenia mielimy dosy, lecz lepiec zacz si trz i prosi szeptem, czy jednak nie mgby je wasnego chleba i pi wasnego napoju. Nadal nikt nie mwi gono, tylko szepty ludzi byy jak szum wzbierajcego wichru.Nie obraziem si, e trzymajc si swych Ksig lepiec nie chcia je naszego chleba. Natan pobogosawi jego chleb imieniem Chrystusa, przeama na p i poda jemu i chopcu. Potem w taki sam sposb pobogosawi nasz biay chleb, da mnie i Myrinie, sam jad i mwi: Niechaj ten chleb bdzie chlebem niemiertelnoci, o ktrej mwiono. Niech stanie si dla ciebie chlebem ycia, a nie mierci. Niech si stanie jego wola, bo jest synem Boga odrzekem pokornie. Jeli wedle jego woli miaby mi przynie mier, poniewa jestem cudzoziemcem, bd temu posuszny.Po spoyciu chleba Natan pobogosawi napj lepca i da pi jemu i chopcu, dla nas za zmiesza wod z winem i pobogosawi naczynie z winem i czark. Kolejno wypilimy i czarka zostaa w rku Myriny. Wszyscy wok nas take jedli i pili, dzielc si pokarmem z innymi.lepiec zjad tylko par ksw, po czym rozpaka si, siedzc na ziemi kiwa gow i jcza: Jadem ciao syna Boego i piem jego krew. Wierz, e on wszystko moe. Niech si zmiuje nad moj niewiar.Myrina podaa mi czark. Wypiem i podaem Natanowi, ktry te wypi. Czarka znw wrcia do rk Myriny, ktra napia si i przechylia j, patrzc ze zdumieniem. Cicho szepna: Czarka wcale si nie oprnia. Sdziem, e zjedlimy wszystek chleb, a obok mnie ley nadal bochenek powiedziaem rwnie zdziwiony. Natanie, czy to ty go pooye? Nie, nie kadem chleba obok ciebie, ale moe mielimy go wicej, ni mylaem.Jeszcze raz wypilimy po czarce, a ona nadal si nie oprnia. Ale ju wicej si nie zastanawiaem, wszystko to dziao si jak w pogodnym nie. Siedziaem na ziemi, czuem jej chd, widziaem nad sob niebo i syszaem szmer ludzkich gosw, ktry jak cikie fale rozlega si wok. Nie byo we mnie adnej innej myli poza dominujc pewnoci, e Jezus Nazarejski nadchodzi i e go zobacz. Jego chleb nie utkwi mi w gardle ani jego winem si nie zakrztusiem.Tak upyna druga nocna warta i nie sdz, aby ktokolwiek zasypia, bo wszyscy czekali. I w tym oczekiwaniu nie byo nic denerwujcego, byo ono przygotowaniem. Nagle lepiec podnis gow i spyta: Czy dzie wita?... Zobaczyem jasno... Radonie wpatrywa si w rodek tumu.I my podnielimy si, aby popatrze, i ujrzelimy, e zmartwychwstay jest wrd swoich uczniw. Jak i kiedy przyszed nie mog wytumaczy, ale nie mogem si myli. Mia na sobie biae szaty, jasne wiato gwiazd odbijao si od nich, lecz caa jego posta i twarz jakby promienioway wiatem. Bardzo wolno chodzi wrd tumu, chwilami zatrzymywa si przy swoich i wyciga do nich rce, jakby ich wita i bogosawi.Stopniowo wszyscy unieli gowy i wpatrywali si we, ale nikt nie omieli si powsta i biec ku niemu. Nagle usyszelimy nienaturalnie gony krzyk kobiety. Rzucia si przed nim twarz ku ziemi i woaa gosem nabrzmiaym zami i radoci: Pan mj i Bg mj!" Tum si zakoysa, a Nazarejczyk pochyli i rk dotkn jej gowy. Kobieta natychmiast ucicha. Usyszelimy westchnienie tumu i mnoce

si szepty: To On, Pan przyszed do nas."lepiec wycign szyj, pooy rce na kolanach i rzek: Nie widz go. Widz tylko jasno, jakby soce wiecio mi w oczy.Nie jestem w stanie stwierdzi, jak dugo by midzy nami. Czas si zatrzyma, chocia rwnoczenie yem peni ludzkiego ycia. On chodzi wrd tumu, zatrzymujc si czsto i nie zapominajc o nikim. Wszystko przebiegao zupenie prosto i naturalnie, a we mnie nie byo ani cienia zwtpienia czy zdziwienia. I nie mogem tego przyjmowa inaczej, jak tylko by pewnym, e gdy Go zobaczyem, znajdowaem si w Jego Krlestwie.W kocu podszed blisko nas. Wszystko zakoysao si we mnie i przelewao, jakby moj istot stanowia zawiesina. Zdawao mi si, e rozmawia z ludmi bogosawic ich, ale nie syszaem gosw, cho syszaem, jak kto gorco potakuje, chyba mu odpowiadajc. Jezus stan przed nami i patrzy na nas. Mia zmczon i przewietlon blaskiem twarz, a w Jego oczach janiao Krlestwo. Widziaem, jak poruszaj si usta lepca, lecz gosu nie syszaem, nawet pomylaem, czy nagle nie oguchem. On wycign rk, dotkn oczu lepca, pniej pooy j na gowie chopca. Obydwaj padli przed nim na ziemi i nie wstawali. Nieco dalej leao na ziemi kilka osb, ktrych nawet nie tkn.Potem popatrzy wprost na mnie. To byo takie spojrzenie, e byem pewien: umr, jeli mnie dotknie. Poruszaem ustami i na pewno mwiem, cho nie syszaem swego gosu. Sdz, e prosiem: Panie, we mnie do swego Krlestwa. Nie kady, ktry mi mwi: Panie, Panie!" wejdzie do krlestwa niebieskiego, lecz ten kto sucha moich sw i spenia wol mego Ojca. Jakie s twoje sowa i jaka wola twego Ojca? To ju wiesz. Cokolwiek czynisz jednemu z tych najmniejszych, mnie czynisz.Chyba jeszcze raz ponowiem pytanie o Krlestwo, bo wybaczajco umiechn si do mnie, jak do natarczywego dziecka, mwic: O krlestwie niebieskim nie mona powiedzie, e jest tutaj czy tam, bo ono jest w tobie i we wszystkich, ktrzy mnie znaj. I doda: Nie odtrcam nikogo, kto mnie wzywa. Gdzie dwch albo trzech zbierze si pod moim wezwaniem, tam bd z nimi a do koca. I nigdy nie bdziesz samotny, gdy ja bd z tob, jeli mnie wezwiesz.Odwrci wzrok ode mnie, zatrzyma si i spojrza na Natana. Widziaem, jak usta Natana poruszay si, ale ani sowa nie syszaem. Pniej spojrza ciepo na Myrin, lecz nawet ust nie otworzya. Odwrci si od nas i przeszed do innej grupy.lepiec i jego syn leeli jak martwi na ziemi. Natan, zauwaywszy moje przeraenie, potrzsn gow i wyszepta: Oni nie umarli. Tylko pi. Nie dotykaj ich.Widziaem jeszcze, jak jedenastu apostow skupio si wok Jezusa. Zdawao mi si, e co mwi do nich z mioci i podobnie oni mu odpowiadali. Jednake zy przesoniy mi oczy mg do tego stopnia, e wyranie widziaem tylko jego w postaci jasnej mgy wrd tych jedenastu. Wreszcie przestaem paka i otarem zy z oczu. Zobaczyem, e ju go nie ma, e odszed nie potrafi powiedzie, jak i w ktrym momencie. Waciwie raczej to poczuem, poniewa wraz z nim znikna jego moc. Jakbym obudzi si ze snu, kichnem i znw mogem porusza koczynami jak przedtem.Wrcio mi poczucie czasu. Widziaem po niebie, e to trzecia zmiana warty i zblia si wit. Ludzie podnieli si i rozgldali dookoa. Syszaem nawoywania i zaarte dysputy, zupenie jakby jeden przez drugiego kady chcia opowiedzie, co komu powiedzia. Natanie, Natanie, rozmawiaem z nim i on mi odpowiedzia! ja te woaem zachwycony. Bd mi wiadkiem, e nie zabroni mi wejcia do swego Krlestwa. Nie mog by twoim wiadkiem odpar zdziwiony Natan, potrzsajc gow. Widziaem wprawdzie, e ruszae ustami, ale chyba ci jzyk skoowacia, bo nie syszaem ani sowa. Ja natomiast mwiem do niego i mi odpowiada. Nie miaam do niego przemwi woaa w ekstazie Myrina, oburcz ciskajc moje donie ale on mnie pozna! Umiechn si i powiedzia, e nigdy w yciu nie bd akn, bo napoiam go, kiedy by spragniony. Zupenie rozum wam odjo! rozzoci si Natan, tracc cierpliwo. Nie mwi wcale do was! Z naszej trjki mwi tylko do mnie i wskaza mi drog. Poucza mnie, e nic z tego, co idzie do wntrza czowieka, nie jest skalane,

trefne jest to, co z niego wychodzi. W jego Krlestwie jest duo miejsca. Kady otrzyma wedle swojej miary, jeden dostanie wicej, drugi mniej, ale kady, kto gorco prosi, bdzie wysuchany. A tym jedenastu mam wierzy, bo sam wybra ich na apostow. Jego Krlestwo jest podobne ziarnku gorczycy. Wschodzi powoli, ale wyrasta z niego drzewo, na ktrego gaziach gnied si ptaki ze wszystkich stron wiata. Natan umilk, wbi wzrok w przestrze, jakby nasuchujc, i zakoczy apatycznie: Wielu jeszcze innych rzeczy mnie nauczy, ale boj si, e zapomniaem. Gdy przyjdzie czas, to sobie przypomn.Byem zdumiony, ale Krlestwo wci we mnie trwao i duch mj by spokojny. Nie gniewaj si, Natanie prosiem. Naprawd zdawao mi si, e mwi take do mnie. By moe rozmawia z kadym, kto tego oczekiwa. Gdybym to wiedzia i mg zanotowa wszystko, o czym tej nocy rozmawia ze swoimi, na pewno nie pomiecibym tego w adnej ksidze. Moe dlatego inni nie syszeli, o czym z kim rozmawia. W kadym razie widziaem, e patrzy na ciebie i nic zego ci si nie stao udobruchany Natan pooy mi rk na ramieniu. Dlatego dotykam ci i nie jeste dla mnie nieczysty.Naradzilimy si i obydwaj doszlimy do wniosku, e najlepiej zej z gry przed dniem, aeby mnie nie rozpoznali. Ale lepiec i jego syn wci spali na ziemi jak zabici, a my nie mielimy ich rozbudzi. Nie moglimy te zostawi ich na los szczcia. Dlatego usiedlimy na ziemi, eby zaczeka. Kiedy zaczo wita, w tumie coraz bardziej narastao podniecenie i uczucie radoci. Wiele osb intonowao pieni pochwalne. Inni biegali zdyszani od grupy do grupy, by wita przyjaci i zawiadczy, i na wasne oczy widzieli zmartwychwstaego Jezusa. Z zaczerwienionymi z emocji twarzami woali jedni do drugich: Pokj tobie. Czy i tobie te odpuszczono grzechy? Czy i tobie obieca ycie wieczne? Naprawd my, ktrzymy widzieli go tutaj na grze, nigdy nie umrzemy.Czuem twardy grunt pod nogami, napinaem minie i ugryzem si w rk, aby poczu swoje ywe ciao.Gdy ju rozwidnio si i ludzie rozpoznawali jedni drugich, w tum ruszya jedenastka apostow, idc pod dwch lub po trzech. Widziaem, jak budz i stawiaj na nogi tych, ktrych dotkn Zmartwychwstay i ktrzy omdleni padli na ziemi.Trzech apostow zbliao si do nas. Jednego z nich poznaem to on zabiera tej nocy gos i mwi twardym gosem. Poznaem go po okrgej gowie i szerokich barach, a przy jasnym wietle poranka stwierdziem, e jego brodat twarz cechuje zapalczywo i upr. Towarzyszy mu mody Jan. Mia twarz blad od czuwania, lecz najczystsz i najjaniejsz, jak kiedykolwiek widziaem, a mio byo na niego spoglda. Trzeciego nie znaem, ale z jego twarzy wyczytaem, e take jest jednym z jedenastu. Nie umiem tego wytumaczy inaczej jak tylko tak, e byo w niej co z twarzy Jezusa Nazarejskiego, chocia bya inna, o rysach rozmytych, jakby przysonita caunem.I wtedy przypomnia mi si w samotny rybak, z ktrym rozmawiaem w nocy nad brzegiem jeziora. Gdy przed godzin patrzyem na zmartwychwstaego Jezusa Nazarejskiego, prbowaem w pamici odtworzy wygld rybaka. I nadal nie jestem pewien, czy to by naprawd Jezus! Wierz jednak, e nad jeziorem widziaem jego i z nim rozmawiaem, chocia go wtedy nie znaem. Ale dlaczego zechcia si mnie objawi, tego w aden sposb nie pojmuj.Im bliej bya ta trjka, tym wiksze poczucie winy mnie ogarniao, a wreszcie sprbowaem odwrci gow i ukry przed nimi twarz. Jeszcze nie zwracali na mnie uwagi. Pochylili si nad lepcem, potrzsnli nim, postawili na nogi i rozkazali: Obud si, piochu! Widz was rzek lepiec, przecierajc doni oczy. Jest was trzech, ale was nie znam. Jestemy przez Jezusa Nazarejskiego, syna Boego, wybrani na apostow. Ja jestem Szymon, ktrego nazwa Piotrem. A kim ty jeste, bo ci nie znamy? Ujrzaem w nocy wielk jasno powiedzia lepiec, dotkn rk czoa, rozejrza si dookoa widzcymi oczami i ucieszy ogromnie. Sia dotkna moich oczu tak bolenie, e straciem przytomno. A teraz widz na oboje oczu, cho byem lepy, gdy tu przyszedem. Zachwycony pochyli si nad chopcem, potrzsa nim, a go obudzi, postawi na nogi i chwyci w ramiona, woajc:

Zmartwychwstay Jezus Nazarejski uzdrowi mnie tej nocy! Niech bdzie bogosawione jego imi! Do koca ycia chc sawi Boga, ktry go wysa!Chopiec, jeszcze zaspany, zerwa z gowy banda. Rana na jego czole zasklepia si, zostaa tylko maleka blizna. Sta na obydwu nogach, nie czujc blu. Zauway, e co go uwiera, pochyli si, zdj ubki i zdumiony zawoa: Nie mam ju zamanej nogi! Ubiegej nocy uzdrowi wszystkich, ktrych zaprosi spord narodu, aby byo wystarczajco wielu wiadkw jego zmartwychwstania i wniebowstpienia powiedzia Szymon Piotr. Razem i wszyscy rwnoczenie widzielimy go. I nie tylko uzdrowi oczy, by przejrzay, i uszy, by syszay, i kalekie nogi, by chodziy, ale uwolni nas od grzechw i otworzy bramy wiecznego ywota. W tym momencie mody Jan spojrza na mnie, dotkn Piotra i rzek: Nie znamy tych dwch i nie zapraszalimy ich, ale sam Jezus uwolni ich od trosk. W tumie s i inni nieproszeni, lecz w nocy nikogo nie odtrci. Oskarajco wskaza palcem na mnie i cign: Ale tego czowieka znam. Nagabywa nas w Jeruzalem, nka pytaniami i wodzi na pokuszenie Szymona Cyrenejczyka i Zacheusza, a Mateusz musia go przestrzec, aby nie powoywa si na imi naszego Mistrza. To jest Marek, goj i Rzymianin. Nie rozumiem, skd si tu wzi... A wic i tutaj mamy zdrajc?! zawoa Szymon Piotr, zaciskajc rk w ogromn pi. Nie rbmy zbiegowiska powstrzymali go towarzysze tylko odprowadmy ich na bok. Ludzie przestrasz si i ukamienuj go, a my poniesiemy odpowiedzialno, bo to obywatel Rzymu. Wrd zgromadzonych tu ludzi s i fanatycy. Piotr sapa gniewnie, wpatrujc si we mnie piorunujcym wzrokiem. Co powiesz, Rzymianinie, jeli ci oddam w ich rce? Zaprowadz ci do pieczary, skd nigdy nie wyjdziesz. Nie boj si ani ciebie, ani dnych krwi ludzi. Czemu miabym si ba, skoro twj Mistrz ubiegej nocy nie odtrci mnie? Z pewnoci mg zatrzyma mnie w drodze i nigdy bym tu nie przyszed, gdyby on tego chcia. Czyby w to wtpi?Caa trjka bardzo zrcznie wprowadzia nas do zagajnika, gdzie moglimy przywiza osioki, a oni spokojnie naradzali si. Z ich rozmowy wynioskowaem, e Nikodem, Szymon Cyrenejczyk i Zacheusz, ktrych znaem, s na grze wrd tumu. W kocu Jan aposto powiedzia: Im wicej osb tutaj zwoamy, tym wiksze powstanie zamieszanie. Rzymianin ma racj. Pan nie odtrci go od siebie. Nie wiem, dlaczego tego nie zrobi, ale przecie suga nie powinien by mdrzejszy od pana.lepiec i jego syn stanli w naszej obronie, opowiedzieli, co im si na drodze przytrafio i jak zlitowaem si nad nimi i przywiozem na gr. Ale Szymon Piotr obstawa przy swoim: A czy to, e wpadlicie pod koskie kopyta i chopak zama nog, nie byo wystarczajcym wiadectwem, e jestecie nieproszonymi gomi i e on nie chcia was tu widzie? Wybaczcie mi, wici mowie! baga chopiec, rzuciwszy si na kolana przed Piotrem. Nie miaem nic zego na myli! Uczyniem to tylko dla ojca. I wcale nie prosiem, eby mi Jezus uzdrowi nog, nawet o tym nie pomylaem. Ale on w swej dobroci dotkn mnie i wyleczy. Chyba w ten sposb mi wybaczy. I wy te wybaczcie mnie i mojemu ojcu. Jeli chcecie, rzuc si przed wami na ziemi, wici mowie. Ja te nie miaem oporw przed ukorzeniem si wobec tych trzech zaniepokojonych ludzi, ktrzy surowo na mnie spogldali. Prosz was o wybaczenie, bo jestecie przez niego wybrani i najwiksi w jego Krlestwie. Ale nie jestem zdrajc i nie ycz wam niczego zego. Bd milcza o wszystkim, co tutaj widziaem, jeli uwaacie, e tak bdzie najlepiej, ale jeli zechcecie, gotw jestem zawiadczy jego zmartwychwstanie przed caym wiatem i bodaj przed samym cesarzem. Zamilcz, szalony gupcze! zawoa Szymon Piotr, ktry sign do chlaminudy, jakby chcia j rozedrze. Co by powiedzia lud Izraela, gdyby Rzymianin i poganin zacz wiadczy o Krlestwie? Lepiej by byo, gdyby nigdy nie usysza o drodze. Ubiegej nocy udao ci si na chwil wyle z rynsztoka, a teraz wracaj do niego! Wr do swojego wiata, jak pies wraca do swoich rzygowin. Dla nas nie jeste od rzygowin lepszy. Peen gniewu odwrci si w stron Natana i rzek oskarajco: Widziaem ci w Kafarnaum i

zawierzyem ci, a ty oszukae nas, przyprowadzajc poganina na uczt wiecznego ywota. Suchaj, Szymonie, rybaku wiernych... Natan potar nos palcem. Czy nie poyczyem ci w Kafarnaum olicy, eby mg przywie tu swoj teciow?Piotr zmiesza si, zerkn w poczuciu winy na swoich towarzyszy, lecz fukn: I co z tego? Zaufaem ci, bo i Zuzanna ci popara. Olica jest wasnoci tego Rzymianina powiedzia Natan, przecigajc sowa. Marek jest potulnym czowiekiem, ale jak go rozzocisz, zabierze osa, cho jest miosierny. I zostaniesz na grze razem ze swoj teciow. Do towarzystwa bdziecie mieli Zuzann, bo przyjechaa na drugiej olicy Rzymianina.Szymon Piotr w zakopotaniu, przestpowa z nogi na nog. W kocu przyzna: Mam gron teciow. Kiedy sam jej ubliyem, bo gdy dla Jezusa zostawiem swoje sieci, oskarya go, e namawia mnie do proniaczego ycia. A pniej Jezus uzdrowi j z gorczki, kiedy ju mylaa, e umrze. Od tej pory zego sowa nie powie. Nie chc, eby popada w jakie tarapaty. Nasza jedenastka musi dzie i noc spieszy do Jeruzalem, aby zdy tam przed upywem czterdziestu dni i czeka na spenienie obietnicy. Jeli moja teciowa zostanie bez osa, ktry ma j zawie z powrotem do Kafarnaum, to nie wiem, co poczn. Zem ci za zo nie odpac zapewniem gorco i pozwol ci zatrzyma osioka, cho w twoich oczach jestem tylko psi rzygowin. Pozostae osy te moesz wzi i da je niewiastom. Nie bd nam ju potrzebne, moemy rwnie dobrze i pieszo. Umwimy si wic, e zatrzymasz osy, a Natan zabierze je w Kafarnaum. Odejd std nikomu nie przeszkadzajc. I nie wyklinajcie mnie ani nie wysyajcie za mn fanatykw, bo jak sdz, nie jest to zgodne z waszym Prawem. Zrozum nas, Rzymianinie wmiesza si do rozmowy Jan. Jeszcze nie wszystko rozumiemy, a i obietnica te nie jest speniona. Nie wiemy nic ponad to, e droga bdzie ciasna, a brama wska. Nie mamy odwagi na wasn rk drogi i bramy poszerza. Jezus rozkaza nam uczyni swymi uczniami wszystkie narody rzek trzeci aposto. Ale kiedy i jak to si stanie, jeszcze nie wiemy. Przecie najpierw powinien zbudowa Krlestwo dla Izraela. Wyjanimy to w Jeruzalem.Patrzyem, gdy tak stali rami przy ramieniu jak bracia, i mylaem o spucinie, jak im zostawi Jezus Nazarejski. Ogarna mnie zawi i trwoga. Upadem przed nimi na ziemi i jeszcze raz bagaem ich arliwie: Wam jedenastu zostawi Jezus sowa ycia wiecznego. Nie buntuj si przeciw jego woli, cho jestecie ludmi prostymi. Chyba kady z was wykada jego nauczanie wedle swojej mdroci i dodaje do niej swoje jej rozumienie. Z pewnoci chcecie urzeczywistni jego wol tak, jak potraficie. Ale przecie on mnie nie odtrci, mogem go zobaczy i nie przeszkodzi mi przyj tutaj. Wiem, e w nocy mwi do mnie, lecz jeli chcecie, mog to wymaza z pamici. Nie prosz was rwnie o eliksir niemiertelnoci. Pozwlcie tylko, e zatrzymam w sercu jego Krlestwo, i nie odtrcajcie mnie cakowicie, bo pragn wierzy we wszystko tak, jak wy to wyjaniacie, nie dodajc niczego od siebie. I nie prosz was o adne tajemnice. Jestem te gotw wspiera was materialnie, a jako obywatel Rzymu mog duo zdziaa, gdyby was przesuchiwano albo gdybycie byli przeladowani za niego. Ani za zoto, ani za srebro odmwi Szymon Piotr, wznoszc odpychajco rk. Ja, Jakub, pamitam rzek drugi aposto jak zapewnia, e nie musimy si martwi o to, co bdziemy mwi przed urzdnikami, bo wwczas wypyn z naszych ust takie sowa, jakie bd potrzebne.Ale w oczach Jana pokazay si zy. Patrzc na mnie z czuoci rzek: Kocham ci, Rzymianinie, za twoj pokor i wierz, e nam le nie yczysz. On zszed do krlestwa cieni, zama bram mierci i wskrzesi umarych. To wiem od jego matki, ktr pod krzyem powierzy mojej pieczy. Czyby wic nie uwolni narodw pogaskich? Ale jak to si ma sta, tego naprawd jeszcze nie wiemy. Bd cierpliwy, mdl si, po i pokutuj. Ale nie mw o nim innym, aby nie wprowadzi nikogo w bd przez swj brak zrozumienia. Mwienie nam pozostaw.Z pochylon gow podniosem si z ziemi i usiowaem przezwyciy swoj pych, chocia drczyo mnie podejrzenie, e dziedzictwo Jezusa Nazarejskiego rozleci si i rozwieje na

wietrze, jeli zostanie powierzone tylko tym jedenastu prostakom. Ale pocieszaem si z pewnoci Jezus sam wie najlepiej. We osy, id i pom niewiastom powiedziaem do Natana ochro je, odprowad do Kafarnaum czy gdzie indziej. Potem solidnie odpocznij i przyjed po mnie do kpieliska w Tyberiadzie. Taka samotna wdrwka z dziewczyn po Galilei nie jest bezpieczna ostrzeg Natan. Rozejrzaem si dokoa i stwierdziem, e lepy starzec, ktry odzyska wzrok, wykorzysta sytuacj i znikn wraz z synem.Ale przekora wzia gr. Pomylaem, e Jezus Nazarejski na pewno mnie nie odtrci, chociaby ludzie to zrobili. Pokj wam wszystkim rzekem, wziem Myrin za rk i poszedem, prowadzc j w d po stoku gry t sam ciek, ktr przyszlimy po ciemku. Obejrzaem si, zobaczyem krc po zboczu grup ludzi, ktrzy szukali znajomych i witali si, ywo dyskutujc. Ale wiele osb zmczonych nocnym czuwaniem zwino swoje wzeki i przed powrotn drog uoyo si do drzemki.W czasie marszu przypomniaem sobie wszystko, co wydarzyo si w nocy, i wcale si nie dziwiem, e lepy odzyska wzrok i e noga chopca si zrosa, cho ko bya zamana. Te cuda wydaway mi si zupenie naturalne i najmniej znaczce. Jego mio bya tak wielka, e cho objawi si swoim, to rwnie nieproszonych wybawi z cielesnych bolczek.Mijao czterdzieci dni i jak syszaem, mia wrci do domu swego Ojca. Usiowaem przywykn do myli, e mimo wszystko przyjdzie do mnie, gdy go bd wzywa, tote nigdy ju nie bd samotny. Myl ta bya zdumiewajca i gdyby powiedzia to kto inny, wydawaaby si nonsensem, ale ja musiaem wierzy. Tak gboko przeyem spotkanie z Jezusem.Zamylony szedem ciek przez zarola w d po stoku, prowadzc Myrin za rk. Drog przebieg nam lis. Myrina spojrzaa na mnie i zauwaya: Zupenie zapomniae, e nie jeste sam, chocia trzymasz mnie za rk.Popatrzyem na ni jak wyrwany ze snu i pomylaem, e chyba Jezus Nazarejski da mi miejsce brata Myriny, aeby nie zgina. Nie mg jej powierzy ydom, bo oni by si ni nie zajli. Dlatego wybra mnie, Rzymianina. A to wszystko uczyni w nagrod za yk wody!A ja, pomylaem zmieszany, nigdy nic nie daem Jezusowi. Przeciwnie, to on by stron dajc, nakarmi mnie na brzegu Morza Galilejskiego, pozwoli si ogrza i wysuszy odzie przy jego ognisku jeli to rzeczywicie on by tym samotnym rybakiem. Ale jeeli bd uwaa Myrin za siostr, przysu si Nazarejczykowi. Myrino, od tej chwili jeste moj prawdziw siostr i nigdy ci nie opuszcz. Wszystko, co posiadam, stanowi rwnie twoj wasno. I sprbuj wybaczy mi moje uchybienia i prno. Marku, bracie mj... Myrina mocno cisna moj rk. Postaraj si wytrzyma ze mn, ale przede wszystkim wyjanij mi, co si waciwie stao, czego chcieli tamci trzej mczyni i dlaczego tak le na mnie spogldali? Poniewa jednak apostoowie zabronili mi mwi, nie omieliem si nawet Myrinie opowiedzie o Jezusie Nazar ej skim i jego Krlestwie zgodnie z moim wasnym rozumieniem tych spraw. Powiedziaem tylko: To byli trzej wici mowie z tych jedenastu, ktrym Jezus Nazarejski powierzy tajemnic swego Krlestwa. Oni nas odrzucaj, bo nie jestemy dziemi Izraela; w ich oczach jestemy nieczystymi poganami. Zabronili mi mwi i wyjania, na czym polega Krlestwo Nazarejczyka wedle mojego rozumu. Ale powiedz, co ty sdzisz o tym, co si nam przydarzyo? Najpierw zjedlimy poywienie ofiarne, jak si dzieje w Syrii, kiedy grzebie si Adonisa, a potem on wstaje z martwych. Ale to byo inne poywienie, poniewa Jezus Nazarejski sam siebie da w ofierze i sam powsta z grobu. Ubiegej nocy uwierzyam, e to syn Boga. Przypomnij sobie, e ani chleba, ani wina nam nie ubywao. To jednak dla mnie nie jest wane. Najwaniejsze byo to, e kiedy patrzy na mnie, kochaam go z caego serca i w tamtej chwili nie byo takiej rzeczy, ktrej nie byabym gotowa zrobi dla niego. To jest wielkie misterium, na pewno wiksze od misteriw greckich czy egipskich. Sdz, e jego Krlestwo jest niewidzialne dla moich oczu, ale jednak istnieje, e jestem w nim, chocia nogi nosz mnie po ciekach tego wiata. Nie, nie mogabym sama otrzsn si z jego Krlestwa, chobym chciaa. Niczego si

nie boj, bo cudownie jest przebywa w Krlestwie, gdzie nie ma we mnie grzechu. Na pewno pobogosawi ci na grze i jeste szczliwsza ode mnie patrzyem z podziwem i zawici na wychudzon twarz Myriny i jej zielone oczy. Jego prawda musi by rzeczywicie prosta jak chleb i wino, eby i proci mogli j posi. Mdro ziemska jest we mnie czarn cian, wiedza sieci, w ktrej si plcz, a logika sofistw puapk, w ktrej grzzn. Pom mi, siostrzyczko, ebym przypomnia sobie o tym, kiedy pokusy nadejd.Rozmawiajc zdylimy doj do podna gry. Rozejrzaem si dokoa i zrozumiaem, e zgubilimy ciek, ktrej trzymalimy si w nocy, i e jestemy na zej drodze. Nie speszyo mnie to, bo mogem kierowa si socem i wiedziaem, e dojdziemy do gwnego traktu. Nigdzie si nam nie spieszyo. To sobie uwiadomiem. Nigdy ju i nigdzie nie musiaem si spieszy, poniewa z pewnoci otrzymaem ju wszystko i nie ma niczego, czego bym jeszcze poda. Wadaem skarbem. Jeli bdziemy umieli y, to zarwno Myrinie, jak i mnie wystarczy do koca ycia. Myrino powiedziaem, bo ogarno mnie takie zmczenie, jak jeszcze nigdy nawet kroku wicej nie zrobi. Kade miejsce mi odpowiada. Zostamy tutaj i przepijmy si w cieniu drzewa figowego. Mamy cae ycie do wsplnej wdrwki. Odpocznijmy tu, gdzie Krlestwo jest jeszcze blisko i jest nam dobrze.Pooylimy si u stp sykomory i wziem j w ramiona. Oboje usnlimy mocnym snem. Obudzilimy si dopiero o smej. Poszlimy wzdu pl i zagonw, szukajc dojcia do traktu. W drodze nie rozmawialimy ze sob, ale po przebudzeniu czuem si jak nowo narodzony i odczuwaem w Myrinie pokrewn blisko. Poke pola Galilei oraz brunatne i niebieskawe zbocza pagrkw wydaway si pikne w moich oczach. Byo mi lekko oddycha i o nikim na wiecie le nie mylaem.Bardzo si zdziwiem, gdy pierwszymi ludmi, ktrych ujrzaem na trakcie, byy Maria Magdalena i Maria z Beeret. Maria Magdalena siedziaa na grzbiecie osa, a Maria z Beeret sza boso po zapylonej drodze, popdzajc osioka rzg. Zdumiony klasnem w rce i skoczyem, eby je powita. Ale Maria Magdalena obojtnie na mnie spojrzaa i wcale si nie ucieszya, e mnie widzi. Czy to naprawd jeste ty i czy wracasz z gry? spytaa cierpkim tonem. Ale bym si zawioda, gdybym polegaa tylko na tobie! I c to za dziewczyn masz ze sob, skoro z takim trudem ledwie pozbye si pierwszej? Zarwno ona, jak i Maria z Beeret zmierzyy wzrokiem Myrin; widocznie Maria Magdalena oczekiwaa, e j zabior na gr. Ale wcale na ten temat nie rozmawialimy, zreszt ona te adnej informacji mi nie przysaa. Gdyby Natan nie by mi taki oddany, nigdy nie dostabym si na gr. Podejmowanie na ten emat dyskusji uznaem za bezsensowne. Pozwl, e ci odprowadz i bd chroni, bo jak widz, nie masz mskiego towarzysza zaproponowaem. Nadchodzi wieczr. Poszukajmy zajazdu, zjedzmy razem, przenocujmy, a jutro bezpiecznie doprowadz ci do domu. Dawniej miaam do dyspozycji lektyk, a i opiekunw nie brakowao arogancko fukna Maria Magdalena, widocznie uraona moimi sowami. Dzisiaj zobaczyam Pana na grze i on jest moim opiekunem, wic nie musisz mnie zawstydza, e nie mam mskiego towarzystwa.Jeszcze bardziej zdziwiem si, gdy Maria z Beeret nagle odwrcia si do mnie i rzeka: Ale z ciebie lekkoduch i uwodziciel, skoro tak szybko si pocieszye! Mog ci tylko pogratulowa, bo na mnie nie masz co liczy. Otrzymaam rozgrzeszenie i znw jestem czysta jak dziewica. Nic mnie ju z tob nie moe czy, bo jeste Rzymianinem i gojem. Nie patrz wic na mnie tak lubienie i nie pozwalaj, aby ta kurnosa wlepiaa we mnie swoje wstrtne gay.Na szczcie Myrina niewiele zrozumiaa z tej rozmowy, jednake domylia si czego ze spojrze kobiet, wic schyliwszy si opucia gow. Zrobio mi si przykro z jej powodu i spytaem: Co si wam stao? Dlaczego tak wrogo do mnie mwicie? Dzisiaj rano na grze spotkaam modzieca, ktrego oczy s czyste jak rdo, a policzki ma jak owoc granatu i zarost jeszcze nie sta na jego podbrdku rzeka Maria z Beeret. Patrzy na mnie z upodobaniem i obieca niezwocznie przysa przyjaciela do domu Marii

Magdaleny, aby umwi si, kiedy wsplnie rozbijemy puchar wina. On jest niecierpliwy w mioci, ja te chtnie si pospiesz, pki jestem czysta. Jego ojciec ma pole, winnic, gaj oliwny, owce, a mnie nic wicej nie potrzeba do dobrego ycia. Sprzyja naszym planom i szczerze wierzy w moj niewinno, poniewa Jezus Nazarejski ubiegej nocy uzdrowi mu wzrok i nie musi za mnie paci wykupu. To wszystko prawda! powiedziaa Maria Magdalena. Wystarczyo, e na chwil spuciam j z oczu, a tamten ju si owiadczy! I dobrze, bo inaczej musiaabym j wyda za ciebie, a to byby grzech. Niewiasty Izraela nie mog polubia gojw, cho mczynie to uchodzi. Trzeba te uzna za wielkie szczcie, e ojciec chopca zosta uzdrowiony ze lepoty i uradowany wierzy w oczyszczenie Marii ze wszystkich grzechw. Inni, choby uwierzyli, mieliby opory ze wzgldu na jej przeszo.Patrzc na podobn do biaego kamienia twarz Marii Magdaleny zrozumiaem, e ona naprawd miaa nade mn wadz i moga mnie zmusi do oenku z Mari z Beeret, chobym nie wiem jak tego nie chcia. Odetchnem z ulg. Pozostaje mi tylko zoy gratulacje i yczy ci szczcia, Mario. Miaem proroczy sen, ktrego nie rozumiem. We nie szedem przez pustyni z t oto Greczynk i razem z nami bya Maria z Beeret. Opowiedz dokadnie! rozkazaa Maria Magdalena, podnoszc bacznie gow. Czy jeste pewien, e Maria z Beeret bya z tob?Opowiedziaem sen szczerze i moliwie najdokadniej; w trakcie opowiadania czuem, e traci na wakoci i wydaje si jeszcze bardziej niejasny. Maria z Beeret bya z nami. Siedziaa na grzbiecie osioka, jak ty teraz. Bya gruba i spuchnita, a w kcikach jej ust kry si grymas niezadowolenia, jednak po oczach j poznaem. Nie masz prawa mie takich snw o mnie! krzykna rozzoszczona Maria z Beeret. Nie wierz ci zreszt! Sam roztyjesz si i spuchniesz od swoich grzechw, zby ci wypadn i do tego jeszcze wyysiejesz. Niechaj ten sen okae si senn mar! rozoyem rce, zaklinajc si. Ale czemu wykrzykujemy sobie wzajem ze sowa? Przecie wszyscy widzielimy na grze Zmartwychwstaego, a on nikogo z nas nie odtrci, tej dziewczyny, Myriny, take nie!Opowiedziaem, jak znalazem Myrin, o jej spotkaniu z Jezusem przy studni i o tym, e nie ubywao wina z jej czarki. Opowiedziaem jeszcze, jak rydwan na drodze potrci modzieca i jak wraz ze lepym ojcem zabralimy go na gr. Maria Magdalena wyrozumiale pokiwaa gow i stwierdzia: Z pewnoci wszystko to si wydarzyo, bo tak byo przeznaczone. Wynika std, e Jezus kojarzy pogan z poganami, a crki Izraela z Izraelitami... Ale cienie si wyduaj i boj si dalej jecha, bo mam w sakiewce duo pienidzy. Nie daam ich uczniom, skoro nie zgodzili si wzi mnie ze sob do Jeruzalem, Piotr za kaza mi wraca do domu. Tylko nie rozumiem, czego oni jeszcze szukaj w Jeruzalem... Ruszajmy wic i szukajmy noclegu. Jeli pomylnie dojedziemy do domu, zostaniemy w dobrej komitywie.Na drodze nie byo ju zbyt wielu ludzi. Myrina milczaa i pochylona wpatrywaa si w ziemi, dopiero gdy ruszylimy, spytaa szeptem, kim s te kobiety. Odpowiedziaem, e Maria Magdalena towarzyszya Jezusowi w wdrwkach i pierwsza wesza do pustego grobu. Myrina natychmiast poczua szacunek dla niej, przyspieszya kroku, eby si zrwna z osiokiem, i poprosia potulnie: Opowiedz mi o Zmartwychwstaym, najszczliwsza z niewiast.Jej pokora uja Mari, ktra zacza na ni przyjanie spoglda i mwi po grecku. Na grze spotkaa par maesk z Kany, na ktrej weselu Jezus uczyni pierwszy cud, przemieniajc wod w wino ku radoci goci weselnych. Potem mwia o narodzinach Jezusa, o aniele, ktry objawi si jego matce, a ta w cudowny sposb staa si brzemienn, o tym, e Jzef, z ktrym bya zarczona, zamierza uciec od Maryi, ale mia we nie objawienie, by tego nie robi. Suchaem tych opowiada i doszedem do wniosku, e lepiej rozumiem, dlaczego mowie, ktrych Jezus wybra na apostow, twierdz, i Maria Magdalena jest zbyt gadatliwa. Ale Myrina suchaa, wstrzymujc oddech, a oczy jej byszczay z ciekawoci. Mity mwi uznaem za konieczne wtrci e bogowie Grecji i Rzymu wpltywali si w ycie crek ludzkich i te rodziy im

dzieci. Wedug tych legend prarodzic Rzymu jest latorol Afrodyty. Obecnie mdrcy uznaj te podania za przenonie, alegorie. Podobnie studiujcy w Aleksandrii ydzi interpretuj przekazy swoich witych Ksig. Moim zdaniem Jezus Nazarejski jest synem Boga i nie potrzebuje adnych baniowych opowieci. My, kobiety, jestemy takie same, czy pochodzimy z Grecji, czy z Izraela. Maria Magdalena zasmucia si i pooya rk na ramieniu Myriny. Mczyni nigdy nas nie rozumiej. I przesta mwi, Rzymianinie, o bstwach i idolach tego wiata, ktre daj czowiekowi faszywy obraz ycia na ziemi. Odkd Jezus przyszed na wiat jako Chrystus, straciy wszelk wadz nad czowiekiem, chyba e sam dobrowolnie wybraby zo i podda si jego wadzy. A ja opowiadam to, co wiem i co jest najprawdziwsz prawd. Maria, matka Jezusa, sama powiedziaa to mnie i innym niewiastom, ktre szy za Jezusem. Nawet Herod, ten stary potwr, wiedzia, e urodzi si krl Izraela, dlatego kaza wymordowa w Betlejem wszystkie niemowlta pci mskiej, bo chcia si w ten sposb go pozby. yje jeszcze mnstwo wiadkw tej rzezi.Jej sowa day mi duo do mylenia. Maria Magdalena moga doznawa wielu widze i wierzy w sny, ale matki Jezusa o to nie podejrzewaem. Pamitam jej zmartwia twarz pod krzyem; odniosem wtedy wraenie, e nie mwia na prno, e milczaa, gdy inni mwili. Z jakiego wic powodu miaaby opowiada co, co nie jest prawd? Za Jezusem wystarczajco przemawiay czynione przeze cuda. Jeli w nie wierzyem, a nie mogem wtpi od czasu spotkania azarza, to dlaczego miabym wtpi w opowiadanie Marii Magdaleny? Dlaczego duch nie mg zapodni kobiety, gdy Bg mia przyj na wiat jako czowiek? W porwnaniu z tym cudem wszystkie inne byy mniej wane.Myrina nadal pytaa o nauki Jezusa. Maria Magdalena popatrzya na mnie z ukosa, lecz opowiadaa: Wielokrotnie mwi o siewcy, ktry poszed sia. Kilka ziaren upado na ska i nie miao na czym wzrasta. Kilka spado midzy ciernie, a te rozrosy si i zdusiy rozwj ziaren. Ale kilka upado na yzn gleb i przyniosy stokrotny plon. Tak wic nie wszyscy nadaj si do Krlestwa, choby syszeli sowa Jezusa i w nie wierzyli. Ty, Rzymianinie, nie masz twardego serca, lecz za mikkie. Dlatego jeste saby. Gdy wrcisz do swoich, ciernie i osty wyrosn wok ciebie i zamkn ci drog do Krlestwa.Jej sowa zabolay. Popatrzyem na czerwone wzgrza Galilei i ciemnozielone winnice pograjce si w wyduajcych si cieniach i rzekem: Jakebym mg o tym wszystkim zapomnie?! Jeszcze w dzie mierci bd myl powraca do widokw Galilei, do gr i do Jezusa, jakiego tu widziaem. I nigdy nie bd samotny, bo on bdzie ze mn, jeli go tylko zawoam. Po chwili dodaem: Kiepski ze mnie suga. Mj krl ma wyjecha w podr do dalekiego kraju. Nie wiem, czy powierzy mi talenty, ale jeli tak, to w myl polecenia wybranych przez niego apostow musz zakopa je w ziemi. To mnie drczy. Ale zoyem pewien lub, ktremu chc by wierny, chocia ci go nie zdradz, eby mnie nie wymiaa.Podobno kiedy mam umrze, aby rozsawi jego imi, mylaem. Wydawao si to nieprawdopodobne, ale przecie tak powiedzia mi samotny rybak w nocy nad brzegiem jeziora. Zawsze gdy mylaem o nagej mierci, byem rad, e jestem obywatelem Rzymu i dlatego musz mnie ci mieczem; kani na krzyu bym nie znis. A tej przepowiedni nie uwaam za z, bo jej realizacja pozwoli mi okaza Jezusowi Nazarejskiemu, e cakowicie nale do niego.Przed wieczorem zeszlimy z gwnego szlaku na ol drk, ktra wedug Marii Magdaleny prowadzia grami do Magdali. Maria wiedziaa te, gdzie si mamy zatrzyma na nocleg. Doszlimy tam ju po zachodzie soca, ale zanim jeszcze zupenie si ciemnio. Chaupa bya ponad miar zapchana ludmi, zapasy ywnoci take si koczyy. Dla Marii Magdaleny znalazo si jednak miejsce wewntrz chaty. Kilku ludzi siedziao przy ognisku i szeptem rozmawiao z roziskrzonymi oczami. Z paskiego dachu dochodziy szmery oywionych rozmw. Najwidoczniej wszyscy ci gocie przywdrowali tutaj ze spotkania na grze. Wszyscy te byli dla siebie serdeczni, kto mia jedzenie, dzieli si z innymi; Myrina i ja rwnie

maczalimy chleb we wsplnej misie.Noc bya chodna i o niczym bardziej nie marzyem, ni eby usi razem z innymi przy ognisku i sucha o objawieniu si Jezusa, o jego Krlestwie, o darowaniu grzechw i o yciu wiecznym. Ale czuem si obco wrd Galilejczykw, ktrzy nie uznawali mnie za swojego brata, i nie chciaem na si pcha si do nich. Gospodarz wyprowadzi osioki na podwrko, uprztn zajmowan dotd przez nie przegrod i wymoci j som tak wic oboje z Myrin nie musielimy spa pod goym niebem.W czasie gdy Galilejczycy w sabym wietle jedynej lampy szeptali midzy sob, nauczyem Myrin modlitwy, ktr mnie przekazaa Zuzanna. Myrinie modlitwa spodobaa si i podniosa j na duchu. Uznaa j za znacznie lepsz od ledzenia faz ksiyca, rozsypywania soli, wygaszania niezrozumiaych zakl lub wrenia z korzeni winoroli. Przy takich czynnociach nigdy nie jest czowiek pewien siebie, moe niechccy popeni bd albo pomyli kolejno czynnoci i caa modlitwa traci sw moc.Pierwsz osob, ktr zobaczyem rano po przebudzeniu, bya Maria z Beeret. Siedziaa obok na somie i wpatrywaa si we mnie. Gdy zobaczya, e otworzyem oczy, zacza krci gow, wyamywa palce i szepta niskim gosem: Zrobio mi si gorco i nie mogam spa. Chciaam na wasne oczy zobaczy, co robisz i jak trzymasz w objciach t obc dziewczyn. Ja te wolaabym tutaj spa na somie i przytuli gow do twego ramienia, ni lee z Mari Magdalen w mierdzcym potem i penym pche ciasnym ku. Pamitasz? Tak wanie spalimy nad Jordanem, w drodze do Tyberiady. Wybacz mi wczorajsze zoliwe sowa. Byam zaskoczona, gdy nieoczekiwanie zjawie si na drodze razem z t Greczynk, i nie wiedziaam, co myle. Nadal nie wiem, co to ma znaczy. Przez ca noc miaam straszne wyrzuty sumienia, e tak nagle poczuam sympati do tego modzieca i przystaam, aby przysa do Magdali swojego przyjaciela. A moe przyjaciel oblubieca nigdy nie przyjdzie? W tym modziecu nie ma obudy zapewniem j szybko. Jego przyjaciel z pewnoci przybdzie i w swoim czasie zgodnie z obyczajem Galilei zaprowadzi ci do komnaty weselnej. Caa wioska pi bdzie wino i wytupywa takt o podog, a grajkowie bd grali i piewali pieni na wasz cze. Udajesz tylko, e mnie nie rozumiesz zawoaa podniesionym gosem Maria z Beeret; nachmurzya si i przestaa wyamywa palce. Ca noc denerwowaam si mylc o tym i prawie oka nie zmruyam. Z pewnoci wygldam le, bo dwie noce nie spaam i oczy mam jak krlik. Wiem, e wybaczono mi grzechy i e znowu jestem niewinna, jakbym nigdy nie znaa mczyzny. Ty mi wierzysz, bo wiesz o Chrystusie. Zreszt temu modziecowi, eby go nie zrazi, nie opowiadaam za wiele o przeszoci, tylko to, co byo konieczne. Przeraa mnie jednak myl, e jego rodzina i mieszkacy wsi przyjd rano sprawdzi przecierado. Nie znajd ladw mojej niewinnoci, ze wstydem przepdz mnie, obrzuc kamieniami i zabior piercionek z palca. Wy, Rzymianie, nie jestecie tak skrupulatni w tej sprawie, ale moje plemi znam, a nard galilejski nie rni si od ludu z Beeret. Maria Magdalena jest dowiadczon kobiet i hoduje gobie pocieszaem j. Zaufaj jej, nawet Rzymianie na wszelki wypadek, eby narzeczona nie musiaa si wstydzi, ofiarowuj na weselu park gobi dla Wenus. Przesta bredzi i wykrca si! Maria z Beeret jeszcze bardziej podniosa gos. Sprbuj jeszcze twierdzi, e zabrae mnie ze sob do Jeruzalem, ebym oczycia si z grzechw i bya ciebie godna. To prawda, e sprzeniewierzyabym si swojemu narodowi, gdybym wysza za Rzymianina, ale dla Jezusa gotowa jestem to uczyni, eby uratowa jednego z najmniejszych. Spogldajc ironicznie na Myrin cigna: Nie czuj alu do tej dziewczyny. Nie jest tego warta. Nie bd te ciebie winia, jeli zechcesz j zatrzyma jako naonic, bo to nie jest wielkim grzechem i nawet faryzeusze nie s tu bez skazy. Lubi j zreszt i wska jej waciwe miejsce, eby cay czas bya rwnie pokorna jak teraz.Myrina ju od duszego czasu nie spaa i spod oka obserwowaa nas, prbujc zrozumie, o czym mwi Maria z Beeret. Potem otworzya szeroko oczy, usiada i rzeka: Byam bezpieczna i szczliwa kadc si spa, ale blady

poranek zmrozi mnie chodem. Chwila prawdy jest chyba w bieli poranku, a nie w cieple nocy. Wszystkiego nie zrozumiaam, ale czuj, e ta ydowska dziewczyna ma do ciebie o co pretensje. Jeli stanam jej na przeszkodzie albo staam si balastem, jestem gotowa pj swoj drog. Mam przecie zote monety, ktre mi zapewniaj bezpieczne ycie. Wic o mnie si nie martw i nie uwzgldniaj w rachubach, dogadujc si z t pikn ydwk. Nie wierz ani jednemu jej sowu! zawoaa Maria z Beeret, bo cho nie rozumiaa po grecku, i tak podejrzliwie patrzya na Myrin. Mwi potulnie i skadnie, ale znam greck chytro, ty natomiast wcale nie znasz si na kobietach. Wybuchna paczem, zakrya twarz rkami i jczaa: Masz serce z kamienia. Czy nie rozumiesz, e dla ciebie gotowa jestem wyrzec si wszystkiego i pody za tob, eby ci wyrwa z brudu pogastwa? Czemu doprowadzasz j do rozpaczy? spytaa przeraona Myrina, patrzc na ni zielonymi oczyma. Czy nie widzisz, jaka jest pikna i jakie ma lnice wosy, a wargi mikkie i czerwone? Ju wczoraj byam o ni zazdrosna. Ja nie mam takich piersi, jak przystoi kobiecie, nos mam za krtki i brzydkie oczy.Zupenie zdezorientowany patrzyem na obydwie i mylaem, e wanie realizuje si mj sen. Nigdy nie mylaem o maestwie z Mari z Beeret. Jest crk Izraela, wic zawsze uwaaaby si za lepsz ode mnie. Podporzdkowaaby sobie Myrin jako suc, a w kocu kto wie, czy przez cige awantury nie doprowadziaby do tego, e dla witego spokoju wyrazibym zgod na obrzezanie. Podobnie postpio wielu sabych Rzymian, chocia starali si utrzyma to w tajemnicy.Potem bysna mi w gowie przeraajca myl. A moe tak musi by? Moe wrota Krlestwa Jezusa otwieraj si tylko poprzez ydowskiego Boga, ktry nie ma oblicza? Moe jego uczniowie ju by mnie nie odtrcali, gdybym dziki Marii z Beeret sta si prawdziwym prozelit? Opuciem Rzym z wasnej woli i mog budowa ycie, jak sam zechc. Jeli od zwizku ze zwolennikami Jezusa dzieli mnie tylko piekcy zabieg kamiennym noem, to jest to niewielka ofiara. W swoim yciu dowiadczyem wikszych cierpie. Zreszt sucy w pustynnych garnizonach rzymscy oficerowie czsto poddawali si obciciu napletka ze wzgldw czysto higienicznych, bo do mieli opuchlizny wywoanej miakim piachem. Identyczny zwyczaj jest u Egipcjan i Arabw.Jednake buntowaem si przeciwko tej myli. Przecie to najdostojniejsi kapani, uczeni i starszyzna Izraela skazali Jezusa Nazarejskiego! W gbi serca czuem, e zdradz Jezusa, jeli pjd do ich wityni, do tej olniewajcej rzeni, i bd prosi, aby mnie przyjli do swej spoecznoci. Wol raczej by cichy i pokornego serca, ni gdybym mia pod kamliwym pretekstem da si obrzeza, aby wej w rodowisko apostow, ktre mnie teraz odrzucio.Maria z Beeret przestaa chlipa i w napiciu patrzya na mnie, Myrina za spogldaa tak, jakby mnie ju utracia. Porwnywaem j z wygadan Mari i czuem do niej tylko tkliwo. Wiedziaem, e bdzie mi zawsze blisza ni Maria. Wrci rozsdek i rzekem stanowczo: Nie musisz si dla mnie powica, Mario z Beeret. Czekaaby ci tylko zguba, gdyby dla mnie odczya si od narodu wybranego przez waszego Boga. Pamitaj, e na grzbiecie wasnego osioka przywiozem na gr tego modzieca, kiedy mia ko strzaskan. Nie moesz zama danej mu obietnicy. Musz od ciebie odej, ale szczodrze obdaruj ci tak wielkim prezentem lubnym, e bdziesz cakowicie od ma niezalena.Widocznie Maria mi uwierzya, bo przestaa paka. wiat niewdzicznoci stoi i wiem ju, e Rzymianie s jak psy powiedziaa. Na prno bdziesz mnie wspomina, lec na mikkich poduszkach. Pomyl wtedy, e tymi stworzonymi do pieszczot rkami zgarbiona krc arna i wypiekam chleby z oczyma zaczerwienionymi od dymu.Jej sowa wcale mnie nie wzruszyy. Ju im nie wierzyem. Pomylaem, e Maria naley do takich kobiet, ktre nad wszelk miar wykorzystuj swych mw, a krewnych maj za chopcw na posyki. Gdy si zestarzeje, bdzie udrk swojej synowej i uprzykrzeniem zicia. Ale mogem si oczywicie myli.W kocu dosza do wniosku, e ju wystarczajco poniya mnie sowami, raczya wic udzieli mi przebaczenia i

dodaa: Waciwie powinnam cisn ci w twarz twoje sowa, ale musz przyj od ciebie podarunki weselne, bo nie chc uchodzi za bezwartociow w oczach rodziny mego ma. Ale to nie jest prezent, tylko kara, jak pacisz za zamanie wszystkich obietnic.Chciaem zapyta, kiedy jej cokolwiek obiecywaem, lecz na tyle zmdrzaem, e si nie odezwaem. W czasie naszej rozmowy pielgrzymi wyruszyli ju w dalsz drog. Przysza Maria Magdalena, a cho miaa promienn twarz, skarcia nas: Czemu si kcicie? Wyjrzyjcie na dwr, jak pikny jest wiat w promieniach soca, gdy Krlestwo Jezusowe zstpio na ziemi. Ju nie czuj alu do nikogo, nawet do Piotra. W nocy miaam sen i zrozumiaam, e aska przysza na wiat. Biae gobie spyny z nieba i siady ludziom na gowach. Nawet na twojej gowie, Rzymianinie, dostrzegam biaego gobka. Nie potrafi nikogo odtrci, bo kademu naley si miara wszechogarniajcej mioci Boga, jednemu za zasugi, drugiemu za nic, ale nikt nie bdzie pominity. Ojciec moe ukara nieposuszne dzieci, nie ma jednak takiego ojca, ktry cakowicie by to dzieci odtrci. Dlatego dzisiaj nie czyni rnicy midzy Rzymianinem i Hebrajczykiem, bo wszyscy ludzie pod sklepieniem nieba s moimi siostrami i brami. Nie odwracam si te od Samarytan, chocia samarytaska wiedma wykorzystaa szatana, ktry mieszka we mnie, i wzia go na swoje usugi.Obja mnie za szyj i pocaowaa. Odczuem promieniujc od niej si, wszystko pojaniao w moich oczach, chciaem skaka i mia si jak dziecko. Obja rwnie Myrin i Mari z Beeret, przycigna je czule ku sobie i ucaowaa, nazywajc swoimi crkami. W taki sposb rado ogarna nas wszystkich i ruszylimy w dalsz podr, zapomniawszy o jedzeniu i piciu, tak bylimy przepenieni Krlestwem Jezusowym! Tego dnia przemierzalimy je, chocia wci bylimy na tej ziemi.Po poudniu dotarlimy do domu Marii Magdaleny i znw ujrzelimy Morze Galilejskie. Sudzy witali j z radoci, bo nic nikomu nie mwic wysza z domu ukradkiem z Mari z Beeret.Martwili si ju o ni i bali, e znowu zostaa nawiedzona przez szatana. Niech kady wemie dzi z mojej komory nowe szaty dla siebie powiedziaa do sug. I przygotujcie wielkie przyjcie. Zrbcie to jak najlepiej, bo witujemy dzie radoci i wesela. Pan nasz, Jezus Nazarejski, powsta z martwych i objawi si swoim wiernym. wiadkiem tego byo ponad piset osb. Idcie wic do Magdali i zaprocie na moj uczt wszystkich, kto tylko zechce tu przyby. Lecz nie zapraszajcie faryzeuszy ani dostojnikw synagogi, ani starszyzny, ani bogaczy. Zaprocie biednych i cierpicych, celnikw i poborcw podatkowych. Cudzoziemcw te zaprocie na uczt. Powiedzcie wszystkim: Maria Magdalena zaprasza dzi na uczt tylko grzesznikw. Nabonych nie zaprasza. Pan te nie zaprasza nabonych i dla niego nie byo nieczystych. Razem z nim przebaczenie za grzechy spyno na ziemi.Mwia do suby z tak emfaz, a ci krcili nad ni gowami, ale suchali rozkazw. Mnie odprowadzia na bok, spojrzaa mi z mioci w oczy, pooya rk na ramieniu i rzeka: Nadesza chwila rozstania. Uznaj ci za dziecko Krlestwa, chocia inni ci odtrcili. Ze dni przyjd jeszcze na ciebie, a grzechw nikt nie moe omin. Ale nie pozwl, by twoje serce skamieniao, nie rb si pobonym na oczach ludzi i nie skadaj zbyt wiele obietnic. Grzechy nazwij grzechami nawet wtedy, gdy sam w nie popadniesz. I nie usprawiedliwiaj si prnymi wykrtami, tumaczeniami, e w gruncie rzeczy nie jeste gorszy od innych. Lecz jeli popenisz grzech i bdziesz przez niego cierpia, jeli grzech stanie si twoj rozpacz, a nie radoci, wtedy bdziesz dojrzay do poprawy. I nie ma tak wielkiego grzechu, ktrego ci Jezus nie podaruje, jeli aujc w gbi serca zwrcisz si do niego z modlitw. Nie przebaczy tylko wtedy, gdy serce ci skamienieje, poniewa w takim wypadku czowiek z wasnej woli odcza si od niego. Jednake nikt na tyle od niego nie odejdzie, aby nie mg znale cieki powrotu, tak bezmierne jest jego miosierdzie! Jeli bdziesz szed drog Krlestwa, unikniesz zego. I powierz ci przepowiedni, ktr zobaczyam we nie: Sama droga jest ju Krlestwem". Patrzya na mnie ze zami w oczach i cigna: Taka jest moja

nauka, nauka Marii Magdaleny, ktra z pewnoci dojrzewaa we mnie, gdy suchaam przypowieci u jego stp. W przyszoci jeden bdzie mwi o nim to, inny tamto, kady tak, jak sam zrozumie. Nie jestem bardziej prawowierna od innych, ale sdz, e nie popeniam gorszych bdw. Uczniowie kazali mi zamilkn jako kobiecie, wic odtd bd pokornie milczaa w ich obecnoci. Lecz tobie powiem, e Jezus narodzi si jako czowiek i przyj na siebie cielesne mki, aby zbawi wiat. On wiedzia, co si z nim stanie, i wielokrotnie mwi o tym jasnymi sowy. Chcia sam powici si za wielu i w ten sposb, jako syn czowieczy i Boy utworzy nowe przymierze i wzi na swoje barki grzechy caego wiata. Moje serce jest uszczliwione dziki niemu.Pouczaa mnie w sposb emfatyczny, a ja zachowaem jej nauk w pamici, cho nie wszystko wwczas zrozumiaem. Nastpnie rozmawialimy o powszednich sprawach i umwilimy si co do prezentu lubnego dla Marii z Beeret, ktry miaem wysa z Tyberiady. Po wydaniu Marii za m, a znajc j, chciaa zrobi to jak najszybciej, zamierzaa pojecha do Jeruzalem, aby sprawdzi, czy apostoom niczego nie brakuje, poniewa przy wyjedzie nie wiedzieli, jak dugo przyjdzie im tam zosta. Tomasz powiedzia, e bd czekali na spenienie obietnicy, choby miao to trwa dwanacie lat.W kocu odprowadzia mnie pod sam bram. Maria z Beeret gorzko pakaa, a oczy jej napuchy, a Myrina szlochaa ze szczerego wspczucia dla Marii. Unosiem w sercu promienn pewno, e choby jeszcze nie wiem co mi si przydarzyo, to gdybym nigdzie nie zazna spokoju, zawsze mog wrci do tego domu, do Marii Magdaleny. Oczywicie nie zamierzaem tu wraca, ale czowiekowi zawsze jest lej, gdy wie, e istnieje miejsce, gdzie zawsze go chtnie powitaj, chociaby nigdy tam si nie zjawi.Powdrowalimy Myrina i ja w milczeniu do Magdali, a stamtd na szlak prowadzcy do Tyberiady. adne z nas nie czuo zmczenia, wic nie byo sensu wynajmowa odzi, chocia na pewno bez kopotu znalelibymy j w Magdali. W drodze rozgldaem si wokoo, wdychaem zapach czystej wody i mylaem, e nie mam ju co szuka w Galilei. Ale nigdzie indziej te mi si nie spieszyo. Dlatego mio byo i w milczeniu wzdu jasnego brzegu jeziora. I nie byem sam. Miaem przy sobie Myrin.Pod wieczr doszlimy do miasta. Miaem zamiar i prosto do kpieliska przy gorcych rdach, lecz na forum Heroda Antypasa wpad na mnie gboko zamylony mczyzna. Stao si to tak nagle, e nie zdyem odskoczy i eby nie upa, musiaem zapa go za rami. Potnie zbudowany czowiek podnis wzrok na mnie, jakbym wyrwa go z gbokiego snu i ku swemu zaskoczeniu poznaem Szymona Cyrenejczyka. Pokj tobie pozdrowiem go odruchowo, cho jednoczenie baem si jego gniewu, jeli mnie rozpozna. Nie rozgniewa si jednak, smtnie si umiechn i odpar: To ty, Rzymianinie? Pokj rwnie tobie.Zdjem rk z jego ramienia, lecz nie mogem od razu i dalej. I tak stalimy naprzeciwko, patrzc na siebie. Po wydarzeniach, ktre miay miejsce w jego domu, nie widzielimy si ani razu teraz zdawao mi si, e przez ten krtki czas, jaki upyn, bardzo si postarza. Oczy mia pospne, a gow trzyma hardo, jakby mu si ten wiat nie podoba. Rwnie dobrze mgbym z nim w ogle nie rozmawia, ale przyszo mi na myl, e nie bez powodu na niego wpadem. Dlatego spytaem potulnie: Czy wybaczye mi to, co zdarzyo si w twoim domu? Bo mnie obarczono odpowiedzialnoci za to, cho uwaam, e wina bya nie tylko moja. Jeli jednak czujesz do mnie al, przebacz mi. Nie mam do ciebie alu. Sam odpowiadam za swoje czyny. Przecie powiedziaem, e nie ycz ci nic zego. Dobrego te mi nie yczyeodparem oskarajce Chciae si ode mnie uwolni. Czy teraz wierzysz, e nie jeste magiem? Co sdzisz o tym wszystkim?Podejrzliwie rozejrza si dookoa, ale o tej porze forum byo opustoszae. Podniosem rk i powiedziaem: Nie obawiaj si mnie. Ja te wracam z gry. Wic co o tym mylisz? C, byo tam przecie ponad piset osb westchn. Nic dziwnego, e ciebie nie widziaem w tym tumie. A skoro tam bye, to wiesz, co myl. Na eb, na szyj wyruszyem z Jeruzalem, gdy tylko dowiedziaem si, e obieca by

przed nami w Galilei. Wielu ludzi wyjechao wwczas, ale wiadomoci byy niepewne i nawet sprzeczne; nie wszyscy te wierzyli, e pokaza si apostoom na brzegu jeziora. Niektrzy zniecierpliwili si i wrcili do Jeruzalem. Ale mnie ycie nauczyo cierpliwoci, bo niewolnik musi by cierpliwy. Zreszt to oczekiwanie w Galilei miao dla mnie swoje plusy. Nie marnowaem czasu. W gbi serca mylaem, e apostoowie kami. Oczekiwanie mnie uspokoio. Wierzyem, e znw wrc do Jeruzalem, do poprzedniego trybu ycia, ktry mi odpowiada. Daem przecie obydwu synom najlepsze co mona: wiar Izraela, wyksztacenie greckie, rzymski spokj i mdr lokat pienidzy. Ale po otrzymaniu wiadomoci poszedem na gr i tam go zobaczyem. Minie twarzy mu zadray i zdenerwowany cign: Zobaczyem, e naprawd zmartwychwsta. Uwierzyem, e jest Chrystusem. I teraz musz znowu zaczyna wszystko od pocztku. Na wiecie jest co wicej ni to, co oko widzi, a rka stwierdzi i zmierzy miar i wag! To straszliwa wiadomo. Chciaoby si przeklina dzie, w ktrym natknem si na niego i woono mi jego krzy na ramiona. Przez niego za mao mi tego, co jak sdziem, tak rozsdnie zbudowaem dla synw. Pytae, co myl o tym wszystkim. Myl, e musz tak postpowa, eby by godnym Krlestwa i doprowadzi obydwu synw do wiary w nie. Prawa dawane przez niego s bardzo niesprawiedliwe. S bezlitosne dla czowieka, ktry najpierw by niewolnikiem, a potem dorwa si do wolnoci i bogactwa. Ale teraz, gdy upewniem si, e zmartwychwsta, musz podporzdkowa si tym prawom. Miaem nadziej, e bd si mg z nim chocia potargowa, jak przy kadej umowie handlowej midzy ludmi. Ale on jest nie tylko czowiekiem. Kiedy zobaczyem go w nocy na grze, zrozumiaem, e z nim targowa si nie mona. Do jego niewoli musz wej ze skr i caym owosieniem. Nic na to nie poradz. A ju od niego bdzie zaleao, czy da mi kart wyzwolenia, czy nie. Ja sam nic tu nie mog uczyni. Nad tym wszystkim wanie tak mocno si zadumaem, a wpadem na ciebie, Rzymianinie. Ale rzekem zdumiony czy nie uraa ci, e jestem Rzymianinem i poganinem? A dlaczego yd ma by przed jego obliczem lepszy od Rzymianina czy Greka? Szymon Cyrenejczyk patrzy na mnie rwnie zdziwiony. Tego nie mona zrozumie, gdy patrzy si po nowemu. Do Jezusa naley odrnianie dobra od za. Bybym szalony, gdybym wyobrazi sobie, e jestem w stanie jednych ludzi traktowa jako jego wasno, a innych odtrca. W tym te jest niesprawiedliwy. Nie, rozmylanie mi w rozumieniu nie pomoe. Nie nale do tych, ktrzy sdz, e znaleli wieczn szczliwo, jeli zaszyj si w lenych ostpach z dala od innych. Jestem czowiekiem czynu. Dla mnie czyny licz si bardziej ni myli. Musz przey swj ywot wrd ludzi, niezalenie od tego, czy bd to ydzi czy Rzymianie. Prcz tego podejrzewam, e on rzeczywicie stworzy nowe Przymierze chleba i wina. Podobno paka nad losem Jeruzalem. Moe uda mi si z przeznaczonego na upadek gniazda w por ocali to, co moje. Jeli rzeczywicie bdzie tak, e witynia nikogo nie uratuje, to razem z moimi piskltami przenios si do innego kraju. Ale nie wiem jeszcze nic pewnego.Mwi bardzo kategorycznie, cho jego myli przeskakiway z jednej sprawy na drug. Zaciekawiony spytaem: Czy rozmawiae z nim na grze? Jakebym mia? ofukn mnie Szymon Cyrenejczyk, patrzc jak na gupiego. Wystarczy, e go ujrzaem. Jedenastu nie chce mnie zna powiedziaem niemiao. Piotr zabroni mi nawet mwi o nim, bo jestem Rzymianinem. Jak doyj moich lat i przejd w yciu tward szko, to si zmieni i do wszystkiego bd inaczej podchodzi zapewni Szymon, ktry wcale nie przej si moimi sowami. S tylko ludmi, a nie ma ludzi, ktrzy nie popeniaj bdw. Zreszt ludzie proci, gdy dorw si do odpowiedzialnych stanowisk, powoduj mniej szkd ni przemdrzali i dni sawy. Mnie wystarczy, jeli tego dziedzictwa nie zaprzepaszcz. Nie, daleko nie zajd, jeli cae Krlestwo bdzie w rkach jedenastu. Chocia i to lepsze, ni gdyby mieli si kci o dziedzictwo. Bd si chyba rozwija wraz ze swym posannictwem. Takie rzeczy i dawniej si

zdarzay... A co mylisz o jego dziedzictwie? omieliem si spyta.W trakcie rozmowy machinalnie chodzilimy dugimi krokami tam i z powrotem po forum, jak sofici. Myrina usiada na kamieniu, eby da wytchnienie nogom. Szymon Cyrenejczyk zatrzyma si, by spojrze na mnie pospnym wzrokiem. Rka, ktra uniosa si, by wiadczy, bezradnie opada. Gdybym to wiedzia!... wyrzeka zbolay. W czasie oczekiwania syszaem wiele relacji o jego naukach, ale gorco pragnem, aby okazay si tylko gadaniem szalonego proroka. Przecie kiedy zaczyna nauczanie w Galilei, matka i bracia uwaali go za szaleca i usiowali cign z powrotem do domu! By zbyt okrutny dla pobonych i zbyt agodny dla grzesznikw. Powani ludzie uwaali za pewne, i czyni cuda przy pomocy Belzebuba. Wyjani ci, bo moe nie wiesz, e Belzebub to taki zy duch, ktry zachowa si od czasu pradawnych bogw. W rezultacie nie usiowaem zapamita wszystkich jego nauk, bo jedni mwili zupenie co innego ni drudzy. Nawet ci, ktrzy suchali go rwnoczenie, twierdzili, e mwi rne rzeczy. Moesz sobie wyobrazi, jak strasznym przeyciem byo ujrze go na wasne oczy! Przecie na wasnych barkach niosem jego krzy na Golgot! Nie mog obali jego nauk, ale ich nie rozumiem. Odpu nam nasze winy cign, przyciskajc mocno obie donie do siebie tak jak i my odpuszczamy naszym winowajcom. Rozumiem t spucizn, ale mocno przeciwko niej si buntuj. Czy powinienem darowa dugi Herodowi Antypasowi? Jego zarzdca Chuza przybiega do mnie po poyczk, ilekro ksi odwiedza Jeruzalem. Waciwie miaem niewielk nadziej na odzyskanie pienidzy, raczej traktowaem te poyczki jak delikatne apwki, eby mi nie szkodzi w interesach w Perei i Galilei. Jednak mczy mnie myl, e miabym stawi si przed ksiciem i ze szczerego serca, a nie przez przemilczenie darowa mu, co jest mi winien. Wiem, e si naigrawa z Jezusa przed ukrzyowaniem. Darowaem dugi pewnemu biedakowi z Galilei, chocia jego maleki skraweczek ziemi chciaem przyczy do duego majtku ziemskiego, ktry nabyem na imi mojego syna Rufusa. Ale ten biedak mia rodzin, a zaduy si nie z wasnej winy, tylko przez potrjne podatki i szaracz. Nie opowiadam tego, eby si chwali, bo Jezus podobno powiedzia, e lewica nie ma wiedzie, co czyni prawica, nie mwic o porednikach. Ale porad mi, co mam zrobi? Czy nie byoby rozsdniej domaga si od ksicia tyle, ile si uda od niego wycign, i rozda to biednym? Bo niby dlaczego miabym mu darowa? Moim zdaniem za bardzo troszczysz si o swj majtek i zyski. Mwi serio o tym, nad czym ja te si zastanawiaem. W kocu powiedziaem ostronie: Jestem take zamony, ale zbytnio nie dbam o to. Moe dlatego, e staem si bogaty bez swego udziau i zdaniem wielu, nieuczciwie. Radzibym ci, aby si wstrzyma i nie postpowa lekkomylnie. Syszaem, e apostoowie zamierzaj czeka w Jeruzalem choby dwanacie lat, a speni si obietnica, ktra wszystko wyjani. Czemu miaby si spieszy bardziej ni oni? Dlatego, e jestem czowiekiem zym i srogim szybko odrzek Szymon Cyrenejczyk, jakby t odpowied mia od dawna przemylan. Spiesz si, aby otrzyma przebaczenie za moje winy i okruciestwa. Umiesz myle tylko jak kupiec starej daty stwierdziem. Zamierzasz co da, aby co w zamian otrzyma. Myl, e Jezus Nazarejski nie bdzie nikomu dawa wedug zasug. On przyszed na ten wiat, aby zgadzi jego grzechy, poniewa sam czowiek nie jest w stanie tego zrobi. To niby nonsens, ale jak sam powiedziae, w jego nauczaniu rozpatrywanym na mod mdrcw znajdziesz wiele pozornych nonsensw. Nie rozumiem, o czym mwisz. Szymon Cyrenejczyk przyoy rk do czoa i ciko westchn. Gowa boli mnie bardziej ni kiedykolwiek. Czy naprawd twoim zdaniem ch kupienia przebaczenia jest wyrazem tylko niewolniczej i kupieckiej pychy? Zreszt, co ty bdziesz mnie uczy! Przecie sam powiedziae, e zabronili ci o nim mwi. Wybacz mi, Szymonie Cyrenejczyku prosiem, gorzko aujc swej nierozwagi. Gdziebym mia ciebie poucza? Prosie o rad i popeniem ten bd, e ci odpowiedziaem, cho z pewnoci nie rozumiem jego nauk lepiej ni ty, przeciwnie, raczej

gorzej, bo jeste czowiekiem starszym i bardziej dowiadczonym. Szukaj Krlestwa swoimi sposobami. Ja bd prbowa po swojemu.W roztargnieniu Szymon Cyrenejczyk podnis spracowan rk i pogadzi po policzku Myrin, ktra w dalszym cigu siedziaa na kamieniu. Szkoda, e nie mam crki poali si. Zawsze chciaem mie crk. Moe bybym lepszy, gdybym oprcz synw mia rwnie dziewczynk?... Za duo gadalimy. Zdumiony patrzy na sw rk. Byo ju ciemno i przed domami zapalono lampy. Im wicej mwilimy, tym bardziej si denerwowaem, ale wystarczyo, bym dotkn twarzy twojej crki, a gowa przestaa mnie bole i dobrze si czuj. To nie jest moja crka, taki stary znowu nie jestem zaperzyem si. To moja siostra, Myrina. Nie rozumie twojej mowy. Na pewno bya z tob na grze odgad Szymon Cyrenejczyk, jak lunatyk wpatrujc si w sw rk. Poczuem to, kiedy rk dotknem j j twarzy. Nie odniosem takiego wraenia, kiedy wpade na mnie i zapae za rk. Jej spokj przenikn mnie i ju si nie przejmuj gupstwami. Nie byo sensu sucha twego przemdrzaego gadania, skoro wystarczyo dotkn twarzy twojej siostry.To byo moim zdaniem zupenie niesprawiedliwe, ale nie chciaem mci jego spokoju, jeli rzeczywicie go uzyska przez municie rk twarzy Myriny. Poczuem si tylko ogromnie wyczerpany, jakby to gadanie zmczyo mnie bardziej ni caodzienna wdrwka. Dlatego chciaem i do mego greckiego zajazdu, lecz Szymon Cyrenejczyk nas prowadzi, trzymajc Myrin za rk. Szlimy wic we trjk, z Myrina w rodku, a dotarlimy do owietlonego zajazdu. Szymon koniecznie chcia, ebymy co zjedli. To by taki zajazd, w ktrym wolnomylni ydzi jadali z jednego garnka z gojami.Podzielilimy si chlebem i wsplnie jedli ryb i saat. Nikt si nie obrusza, e Myrina je razem z nami. Szymon kaza nala nam wina, cho sam pi tylko wod. Oczy Myriny rozbysy, a na chudych policzkach wystpi rumieniec. Ja take czuem, jak dobre jedzenie i wino wypeniaj moje ciao. Po posiku Szymon Cyrenejczyk zacz mwi zupenie inaczej ni przedtem. eby nas rozbawi, miym gosem opowiedzia po grecku cyrenejsk powiastk. Na drugim kocu wiata ley potne cesarstwo, z ktrego przywo do Rzymu jedwab. Jedwabny szlak wiedzie przez wiele krajw, a droga do Tyru trwa a dwa lata. W cesarstwie rzymskim ziemia jest czerwona, w cesarstwie jedwabiu ta i skra jego mieszkacw take jest ta. To nie jest bajka, bo sam spotkaem w Tyrze czowieka o tej twarzy, co wcale nie wynikao z choroby; ten czowiek zapewnia, e w jego kraju wszyscy ludzie s ci od czubka gowy a do stp. A jego kraj jest potniejszy od cesarstwa rzymskiego i tak cywilizowany, e kultura grecka w porwnaniu z nim wydaje si barbarzyska. Na pewno przesadza z pochwaami swojego kraju, bo by banit i tskni. Opowiada, a to samo syszaem i od innych ludzi, ktrzy duo podrowali, e w jego kraju narodzi si krl, ktry zniszczy poprzedniego i sam ogosi si synem nieba. Zmieni poprzedni system rzdw i ogosi, e ziemia jest wspln wasnoci. Nikt nie mg ju posiada swojej dziaki, tylko kady musia uprawia wspln ziemi, a krl pilnowa, aby kady y zgodnie z potrzebami. I nie upyno duo czasu, bo panowa tylko dwadziecia lat, jak dosza do Tyru wiadomo, e chopi zrobili powstanie i obalili go, a nowy wadca przywrci dawne porzdki. Tamten banita natychmiast wyjecha z Tyru, aby wrci do swego kraju, gdzie poprzednio piastowa wysokie stanowisko. Oczywicie w tym wszystkim jest sporo fantazji cign Szymon Cyrenejczyk. Na przykad ten czowiek twierdzi, i w jego kraju jedwab przd gsienice, a ludzie tylko zwijaj nici i tkaj z nich materia. Duo mylaem o tym synu nieba i o wymylonym przez niego idiotycznym porzdku. Taka sama zmiana mogaby mie miejsce w cesarstwie rzymskim, gdyby za duo ziemi skupio si w niewielu rkach, a wszyscy pozostali byliby niewolnikami i patnymi najemnikami. Wwczas dla duej grupy ludzi byoby obojtne, czy ziemia jest wsplna i uprawia si j na rachunek pastwa, czy te jest wasnoci kilku osb. Dlatego kiedy mylaem o Jezusie Nazarejskim, rodzia si we

mnie przeraajca myl, e on jako krl zamierza zrealizowa na ziemi taki sam system: nikt niczego nie bdzie posiada, tylko wszystko bdzie wsplne. Absurdalno tego moe zrozumie tylko dawny niewolnik. eby y, kady musi mie co wasnego, choby niewiele. Zdarzao si, e niewolnik z Cyreny chepi si wasnymi kajdanami, jeli byy wiksze i cisze od innych! W kadym razie odetchnem zrozumiawszy, e Krlestwo Jezusa nie jest z tego wiata. Gdyby dy do takiego systemu, narodziby si jako cesarz rzymski, a nie krl ydowski. Czy rozsdnie jest mwi o polityce w zajedzie? ostrzegem. A Krlestwo Jezusa Nazarejskiego, jak myl, zstpio na ziemi w momencie jego narodzenia i wci tu trwa. To Krlestwo niewidzialne, wic aden obcy najedca nie moe nim zawadn. Jego zwolennikw bdzie mona torturowa, ale Krlestwa nikt nie moe obali, poniewa ono jest w nas, jeli rozumiesz, co mam na myli, bo ja sam tego dobrze nie pojmuj. Och, jake jeste niedowiadczony i jak mao znasz ludzi! jkn Szymon Cyrenejczyk, smutno potrzsajc gow. Krlestwo syna nieba rozpado si w dwudziestym roku jego panowania, chocia to by system zupenie zrozumiay. W jaki sposb ma si utrzyma Krlestwo niewidzialne, skoro Jezus jest nieobecny? Wierz mi, kiedy wymrzemy my, ktrzymy go widzieli, niewiele lat przetrwa pami o nim na ziemi. Jak mona zmusi kogo, by wierzy w niewidzialne Krlestwo, jeli na wasne oczy nie widzia syna Boego? By moe co o nim zachowaoby si, no, powiedzmy, przez sto lat, gdy jego nauki byy rozsdne i zgodne z natur ludzk. Ale one s sprzeczne ze wszystkim, co byo dotychczas. Wic nie wierzysz, e wiat zmieni si dziki niemu i jego imieniu? Nie wierz odpar szczerze Szymon Cyrenejczyk. Nie, tego wiata ani natury ludzkiej nawet sam Bg nie jest w stanie odmieni. Suchaj! Przecie wtedy, kiedy nakarmi pi tysicy ludzi, Galilejczycy chcieli przemoc zrobi z niego krla! Jeli oni, ktrzy jedli i go suchali, tak opacznie rozumieli jego sowa, to jak bd je rozumie ci, co go nawet nie widzieli? We pod uwag i to, e jego nauczanie jest podejrzane i niebezpieczne. Zaprasza grzesznikw. Jeszcze na krzyu obiecywa swoje Krlestwo otrowi, ktrego obok niego ukrzyowali. Innymi sowy, tylko mieciarze, ktrzy nie maj adnej nadziei, mog sucha jego nauk. Ci, co maj wadz, na pewno postaraj si, aby taka nauka zbytnio si nie rozprzestrzenia. Czemu jeste taki niespokojny i martwisz si o szerzenie jego nauki? spytaa Myrina. Umiechajc si podniosa rk i pogadzia jego zaronit twarz. To chyba nie twoja sprawa ani mego brata Marka, ani moja. Lepiej radujmy si, e moglimy go zobaczy na grze. On jest dobrym wiatem i od kiedy go ujrzaam, ju nigdy nie bd bezbronna. A ty mwisz tylko o zej ciemnoci.Myrina cay czas tak pokornie milczaa, e gdy podniosa gos, obydwaj bylimy zaskoczeni, jakby nagle przemwi martwy st. Ucieszylimy si i wpatrujc si w jej jasne oblicze zawstydzilimy naszego pustosowia. Krlestwo znowu si w nas objawio i serce zapono mi prawdziw mioci do Myriny i do Szymona Cyrenejczyka. Dugo milczelimy, patrzc tylko na siebie. Wcale nam nie przeszkadza zgiek i haas panujcy w zajedzie. Szymon Cyrenejczyk zapaci z nawizk rachunek i odprowadzi nas a do greckiego zajazdu u gorcych rde. Tam rozstalimy si.Oboje, Myrina i ja, spalimy w naszym pokoju a do poudnia, tak bylimy znueni wdrwk i wszystkim, czego dowiadczylimy. Nasza rado nie znikna, trwaa po obudzeniu i cieszylimy si na nowy dzie.Nagle przypomniaem sobie Klaudi Prokul i to, e musz jej opowiedzie, co widziaem na grze. Spochmurniaem. Myrina zaraz zapytaa, co mi jest. Opowiedziaem jej o Klaudii Prokuli i jej chorobie, a ona ufnie zaproponowaa, e moe oboje udamy si do niej i razem przekaemy radosn nowin.Wpierw musiaem doprowadzi si do porzdku po trudach wdrwki. Czuem si tak, jakby ta podr zacza si ju w Jeruzalem. Mj ydowski paszcz mierdzia potem, a ciao byo brudne. Zapragnem naoy czyste szaty i nie miaem ju ochoty na noszenie dugiej brody ani na ukrywanie, e jestem Rzymianinem. Dlatego poszedem do ani, pozwoliem si ogoli, uoy

wosy i usun owosienie z caego ciaa, aby czu si zupenie czystym. Kazaem si wymasowa i natrze wonnociami, potem woyem nowe szaty. Stare podarowaem subie. Teraz wygldaem jak dawniej, zaczem te w duchu si wstydzi, e przez noszenie brody i frdzelkw w rogach paszcza usiowaem wkra si w aski ydw. Po powrocie do pokoju wycignem z sakiewki i wsunem na duy palec zoty piercie rycerski.Myrina wrcia z ani z piknie uczesanymi wosami i makijaem na twarzy, ubrana w bia szat haftowan zotymi nimi. Dugo patrzylimy na siebie, bo nie moglimy si pozna. Powinienem si cieszy, e nie musz si jej wstydzi przed bogatymi gomi kpieliska ani przed Klaudi Prokul, ale ta jej elegancja nie uradowaa mnie. Strj i makija to nie jest moja Myrina. Wolaem dziewczyn z zabiedzon twarz i wychudym ciaem, ktra spaa w mych ramionach na zboczu gry, okryta wybrudzonym paszczem.Zdawaem sobie spraw, e z pewnoci zrobia to wszystko, eby mnie ucieszy. Dlatego nie mogem jej gani ani przyzna si, e blisze mi s jej zniszczone sanday aktorskie ni barwne pantofle i zote hafty na szacie. Myrina dziwnie na mnie spojrzaa i rzeka: Takiego zobaczyam ci po raz pierwszy na statku pyncym do Joppy. Taki bye, kiedy dae mi cik srebrn monet. Waciwie dobrze si stao, e mi chcesz przypomnie, kim jeste ty, a kim ja. Byam lekkomylna proponujc, aby mnie wzi ze sob przed oblicze ony prokuratora Rzymu.Przypomniaem jej, jak rado oboje czulimy po obudzeniu, i powiedziaem: Zrozum, zmczy mnie ju ten przepocony paszcz i zaronita twarz, chc by po prostu czysty. Jeli posuszni Zakonowi ydzi nadal bd unikali nawet mego cienia, to moe kiedy dowiadcz tego samego: inni bd spluwa na ziemi, gdy tylko zobacz yda. Sdziem, e si ucieszysz widzc mnie takiego jak dawniej.Ale ju si wkrad midzy nas chd. Zaczem si zastanawia, e moe rzeczywicie nie wypada prowadzi jej do Klaudii Prokuli.W gbi serca uznaem t myl za zdrad, a tego za adn cen nie chciaem. Dugo musiaem nalega, a zgodzia si mi towarzyszy. Rwnoczenie przyszed sucy z oznajmieniem, e Klaudia Prokula moe mnie przyj. Kiedy zblialimy si do letniego paacu Heroda, stwierdziem, e gocie kpieliska ju nie tocz si wokoo i nie zagldaj do ogrodu; nie byo te wida honorowej warty onierzy ksicia Galilei, odzianych w czerwone paszcze. Bya tylko osobista eskorta Klaudii. Syryjski legionista poruszy leniwie rk na znak, e mog wej do rodka.Wszystko wiadczyo o spowszednieniu wizyty maonki prokuratora Judei w Tyberiadzie, bya ju tylko znamienitym gociem w gronie -innych kuracjuszy.Klaudia Prokula odpoczywaa w chodnym pokoju, za przewiewnymi kotarami. Nie usiowaa si nawet upikszy na spotkanie ze mn, wic dostrzegem zmarszczki w kcikach oczu i ust oraz grymas niesmaku na twarzy. Poza tym bya spokojna, czujna i ju nie draa ani nie wycigaa ku mnie rk. Z zaciekawieniem obejrzaa Myrin od stp do gw, uniosa pytajco brwi i znaczco popatrzya na mnie. To moja siostra, Myrina wyjaniem. Bya ze mn na grze. Dlatego przyprowadziem j do ciebie, Klaudio. Bdziemy mogli rozmawia w trjk bez zbdnych suchaczy.Po chwili namysu Klaudia Prokula odesaa swoj dam do towarzystwa, ale nie zaprosia, abymy usiedli, tylko ja szybko papla, przez cay czas spogldajc na Myrin: Nie zdajesz sobie sprawy, ile straci i jak wiele by si nauczy z obyczajw tego kraju, gdyby pojecha ze mn po wycigach na przyjcie do ksicia! Musz przyzna, e Herodiada jest znacznie lepsza, ni o niej mwi, i sama cierpi z powodu niedorzecznej sytuacji. Podarowaa mi potrjny sznur pere i rozmawiaymy zupenie szczerze o wszystkich sprawach. Oczywicie, jej crka Salome jest bezwstydn ma ladacznic, ktra owija sobie Heroda Antypasa wok maego paluszka, ale dla jej matki to tylko lepiej. Przecie Herodiada nie jest ju moda. Poza tym potomkowie Heroda Wielkiego nie wstydz si kazirodztwa w adnej formie. Widocznie jest to ich dziedziczny zwyczaj, a przecie my, Rzymianie, nie jestemy od tego, aby osdza zwyczaje Wschodu. Herodiada jeli chce, potrafi by czarujca. A bd co bd jest kim i

wydaje si, e jej gwnym celem jest popieranie zabiegw ma o godno krlewsk. O tej sprawie te jasno mwiymy. Dla Poncjusza Piata jest spraw yciowej wagi, aby Herod Antypas nie skary si listownie cesarzowi Tyberiuszowi. Z kolei Herodiada doskonale wie, e Tyberiusz jest ju tylko niedonym starcem. Piat ma oparcie w Sejanie. Jemu zawdzicza stanowisko prokuratora Judei. Na obecnym etapie zarwno Herod, jak i Poncjusz najwicej skorzystaj, jeli bd przyjacimi i umyj rce jeden drugiemu. T spraw wyjaniymy midzy sob. Dlatego uwaam wyjazd do Tyberiady za udany i jestem gotowa wraca do Cezarei.W gruncie rzeczy nie wyjawia adnych tajemnic, s to bowiem sprawy jasne dla kadego mylcego czowieka. Cesarz Tyberiusz jest niedonym starcem, a ju samo imi Sejana budzi tak groz, e kady rozsdny obywatel cesarstwa zadowala si milczcym oczekiwaniem, kiedy dostanie stanowisko trybuna i zagarnie tym samym ca wadz w swoje rce. Sdziem, e Klaudia spyta, czy Myrina zna acin, ale wskazaa tylko palcem dziewczyn i zawoaa: Na Hekate i czarne szczenita, ta dziewczyna kropka w kropk przypomina Tuli! Zaskoczony spojrzaem na Myrin i przez krtk chwil zdao mi si, e rzeczywicie podobna jest do Ciebie. W tej samej chwili doznaem uczucia pewnoci, e nigdy Ci tych listw nie wyl oraz e nigdy wicej nie chc Ci ju widzie, bo ogarn mnie wstrt, kiedy ujrzaem przed sob Ciebie w postaci Myriny. Jednake zudzenie prysno i kiedy rys po rysie badaem jej twarz, zrozumiaem, e niczego z Ciebie w niej nie ma. A mimo to Klaudia Prokula cigna zoliwie: No wanie, gdyby miaa ciemne i lnice oczy, szlachetny zarys nosa, wosy czarne, a wargi pene, to naprawd z daleka przypominaaby Tuli!Ju sam nie wiedziaem, czy nie naigrawa si z Myriny. Myl jednak, e mwia serio i sama si zastanawiaa, co w niej moe Ciebie, Tulio, przypomina, skoro obydwie nie macie ani jednej cechy wsplnej. Rozgniewaem si i zawoaem: Zostaw Myrin w spokoju! Ona sama wie, e nie jest pikna. A ja nie mam ochoty przypomina sobie Tuli. Rozmawiajmy po grecku. Chcesz si dowiedzie, co dziao si na grze, czy nie? Ach, istotnie! przypomniaa sobie Klaudia. No wic co si tam dziao? Widziae Jezusa Nazarejskiego? Widzielimy go oboje. Powsta z martwych i yje. Tak, tak, yje potwierdzia uroczystym tonem Myrina. Wtedy Klaudia Prokula zadaa dziwne pytanie: Skd wiesz, e to by naprawd Jezus Nazarejski?O tym nie pomylaem. Na moment zaniemwiem. Potem powiedziaem: Oczywicie, e to by on, a kt by inny? Byo tam ponad piset osb, ktre go znay. Musiaem si rozemia. Sam patrzyem mu w twarz. To wystarczy. On nie by czowiekiem przecitnym. Czowiek nie moe patrze tak jak on popara mnie Myrina. Widzielicie go w nocy. Czy nie bya to noc bezksiycowa i bardzo ciemna? wypytywaa Klaudia, pilnie przygldajc si nam. Byo ciemno przyznaem jednak widziaem go wystarczajco wyranie. Co do niego nie mona si myli. Nie, ja oczywicie nie wtpi, e to by on i tak dalej rozoya rce Klaudia Prokula. Ale osobisty lekarz Heroda Antypasa cay czas opiekowa si mn i przychodzi z pozdrowieniami. Herodiada poufnie mi si zwierzya, e wie na pewno, i po Galilei krci si obcy czowiek, w ktrym wielu rozpoznawao Jezusa Nazarejskiego. Ale relacje s sprzeczne i nikt nie potrafi jednoznacznie opisa jego wygldu. Na dworze nie wierz, e to Jezus Nazarejski. Sdz, e w gr wchodzi jaki pomylony albo optany, ktry specjalnie przebi sobie rce i nogi. Albo jego ucze. Po wykradzeniu ciaa z grobu podstawili kogo, aby go udawa i cign to bazestwo. Spostrzegszy mj wzrok, usprawiedliwia si: Powtarzam tylko to, co syszaam. Nie twierdz, e to moja opinia. Ale przyznaj, e jest bardzo duo wtpliwoci. Na przykad mj lekarz rozmawia na ten temat z uczonymi ludmi. Przecie wiesz, e nad Morzem Martwym mieci si zamknita sekta ydowska, ktrej czonkowie przez post, modlitwy, celibat, wsplne posiki i chrzest wod staj si tak wici, e przestaj by zwykymi ludmi. Mwi si, e ich biae szaty promieniej w ciemnoci. Maj poufne kontakty w Jeruzalem i gdzie indziej. Herod

Wielki uwaa ich za tak niebezpiecznych, e nakaza przeladowania. Musieli ucieka do Damaszku i dopiero po jego mierci wrcili do swojej pustelni. Niewiele o nich wiadomo, poniewa nie przyjmuj do swego grona obcych, ale by moe najwitsi z nich wiedz wicej ni inni ludzie. Ot wczoraj mj lekarz, po rozmowie z uczonymi w Pimie, wysun przypuszczenie, e ta pustynna sekta z jakiego powodu ledzia dziaalno Jezusa Nazarejskiego i ochraniaa go, chocia o tym nie wiedzia. Szczeglnie podejrzane jest to, e dwch wysokiej rangi czonkw tej sekty grzebano zaraz po ukrzyowaniu Jezusa. Maria Magdalena zobaczya o wicie bia olniewajc zjaw i wzia j za anioa. Uczniowie Jezusa s ludmi prostymi, mogli wic by zbyt przestraszeni, aby wykra jego ciao, ale dla czonkw pustynnej sekty nie przedstawiao to adnej trudnoci. Moe zaczarowali martwe ciao, przywracajc je do ycia?... Moe kazali jednemu ze swych czonkw ukazywa si ludziom w Galilei?... Trudno powiedzie, dlaczego chc, eby nard uwierzy w zmartwychwstanie Jezusa Nazarejskiego. Zapewne pragn w ten sposb podway autorytet wityni. Lekarz jest wprawdzie czowiekiem przyzwyczajonym do mylenia w kategoriach polityki, ale sam mwi, e nie zawsze naley si doszukiwa politycznych motyww postpowania. Rwnie dobrze ci sekciarze mog mie powody religijne, zrozumiae tylko dla nich. W kadym razie s zbyt mdrzy, aby dugo podtrzymywa to oszustwo. Moim zdaniem to ju kocowa faza dziaa czowieka, kimkolwiek by, ktry pokaza si na grze w ciemnociach wiernym i zaufanym zwolennikom Nazarejczyka.Klaudia Prokula przerwaa swj wywd, bo zauwaya, z jakim zdumieniem jej sucham. Jeszcze raz rozoya rce i zapewnia: Ja w to nie wierz. Opowiadam tylko, co inni mwi. Przecie chyba jego najblisi uczniowie nawet po ciemku nie mogli si pomyli, chyba e sami byli wcignici w te intrygi. Powiedz mi tylko jedno: czy wspomniae mu o mnie? Nie mog ci tego jasno wytumaczy rzekem dyplomatycznie, mocno zmieszany ale nie mgbym mu o tobie powiedzie, chobym chcia. Kiedy go zobaczyem, wszystkie myli ucieky mi z gowy. To samo mwia mi Joanna przyznaa zadowolona Klaudia. Ku mojemu zdziwieniu wcale mnie nie skarcia. Ale ona zebraa do chustki ziemi z miejsca, po ktrym, jak zapamitaa, stpa Jezus, i przyniosa mi, abym moga jej dotyka albo zrobi sobie okad na noc. Ale ju nie potrzebuj. Patrzya na mnie tajemniczo i zupenie mnie zaskoczya, mwic: Widzisz, byam na grze i on mnie uzdrowi. Dostrzegszy moje osupienie, parskna wesoym miechem, klasna w donie i zawoaa: Ale ci zaskoczyam! Siadaj koo mnie, Marku, i ty te usid, dziewcz, gdzie chcesz. Nie, nie znaczy to, e byam fizycznie na grze, ale tamtej nocy miaam po raz pierwszy od bardzo dawna dobry sen. Wiesz, e jestem kobiet wraliw i kapryn. W moich snach szczypano mnie, targano za wosy, bito po twarzy, a wszystko byo wyrane i prawdziwe! I nie mogam si porusza, cho bardzo chciaam i prbowaam, a w kocu wraca mi gos i od wasnego krzyku budziam si tak spocona i zbolaa, e baam si zasypia na nowo. Ale mwilimy o grze... Duo o niej mylaam, wic nic dziwnego, e tamtej nocy, dziki mej wraliwoci, znalazam si na niej we nie. Byo tak ciemno, e raczej odgadam, ni zobaczyam kilka nieruchomych postaci trwajcych na kolanach w oczekiwaniu. I we nie wcale si nie baam. Potem podesza do mnie jaka wietlista istota, a ja nie miaam podnie gowy, aby na ni spojrze. Naprawd si nie baam, ale we nie czuam, e lepiej nie patrze w jej twarz. Ta istota ciepo do mnie przemwia: Klaudio Prokulo, czy syszysz mj gos?" Odpowiedziaam: Sysz". On powiedzia: Jestem Jezus Nazarejski, krl ydowski, ktrego twj m Poncjusz Piat da ukrzyowa w Jeruzalem". Odparam: Tak, ty jeste". Potem mwi do mnie o owieczkach, czego nie zrozumiaam, poniewa nie znam si na hodowli owiec i dlatego wszystkiego nie zapamitaam. A on patrzy na mnie jakby z wyrzutem, gdy na kocu rzek: Jestem drzwiami owczarni. Nie pozwol, by zodzieje i rabusie zabijali moje owce". Od razu zrozumiaam, e

uwaa Poncjusza Piata za zodzieja i rabusia, wic szybko zapewniam: On na pewno ju wicej nie bdzie przeladowa twoich owiec. Ciebie te by nie zabi, gdyby nie musia ze wzgldw politycznych". Ale on nie sucha moich wyjanie. Doszam wic do wniosku, e caa ta sprawa jest dla niego tylko histori i e ju nie czuje alu do Poncjusza Piata. Mwi jeszcze dalej o owcach i rzek: Mam te inne owce". Nie miaam pojcia, co odpowiedzie, wic szepnam: Wiem, e jeste dobrym pasterzem". Zdaje si, e si ucieszy z moich sw, bo zaraz rzek: Ty to powiedziaa. Jam jest dobry pasterz, a dobry pasterz odda ycie za owce swoje". We nie zaczam szlocha i nawet pomylaam, eby go prosi, abym moga zosta jego owieczk. Ale si nie odwayam. Poczuam tylko, e pooy rk na mojej gowie, i z tym si zbudziam, ale nawet wtedy czuam dotyk jego rki. To by dobry sen, najlepszy, jaki kiedykolwiek wyniam. Chciaam dokadnie wszystko zapamita, niczego nie uroni, a potem zasnam i spaam dugo. Od tej nocy nigdy ju nie drczyy mnie koszmary senne. Myl, e mnie uzdrowi pod warunkiem, e Piat nie bdzie przeladowa jego zwolennikw.Klaudia Prokula zachichotaa jak maa dziewczynka, lecz zaraz z zakopotaniem pooya palec na wargach i kontynuowaa: Spokojnie mogam zoy tak obietnic. Przecie Poncjusz Piat nie ma adnego powodu do przeladowania zwolennikw Nazarejczyka! Przeciwnie. Jeli utworz parti polityczn, to co najwyej bd sia niezgod wrd ydw. A to idzie w parze z polityk Rzymu. Oczywicie sny s tylko snami. A o owieczkach mwi mi z pewnoci dlatego, e jak syszaam, czsto w swoim nauczaniu nawizywa do owiec. Ale co tam!... Sen by wyrany i widziaam go tej samej nocy, kiedy ty z dziewczyn bylicie na grze. A najwaniejsze, e jestem wyleczona z upiornych snw. Lekarz Heroda Antypasa zapewnia mnie, e na popraw wpyny kpiele w gorcych rdach siarkowych i jego opieka. Nie chc go urazi, wic obdaruj go odpowiednimi prezentami. Ja jednak, i miej si, jeli chcesz, wierz, e Jezus Nazarejski uczyni mi ask i uzdrowi mnie we nie, poniewa duo o nim rozmylaam i cierpiaam przez niego koszmarne sny. Po czym chepliwie owiadczya: Wy moglicie sobie widzie na grze kogokolwiek, a ja w moim nie widziaam prawdziwego Jezusa Nazarejskiego. Niemniej Joanna zapewnia, e na grze rozpoznaa Jezusa Nazarejskiego, i ja w to nie wtpi. Czy w twoim nie naprawd powiedzia, e ma rwnie inne owieczki? spytaem szybko, drc z radoci, bo przemylaem ju jej sen. Jeli tak, to i za te inne odda ycie. Myrino, syszaa? Nie uwaa nas za obcych! No nie, ta owcza pasja idzie ju za daleko! zawoaa Klaudia Prokula, parskajc gono miechem. Znam Jezusa Nazarejskiego i prawie wierz, e zmartwychwsta i jest synem Boym. Joanna nauczya mnie modlitwy, ktr mog odmawia w razie potrzeby. Zamierzam te przestrzega jego nakazw... Oczywicie jeli bd to moga robi po kryjomu i bez uszczerbku dla swojej pozycji. W kadym razie musz skada ofiary bstwu opiekuczemu cezara, ale inni bogowie rzymscy ju mnie nie obchodz. Tylko w aden sposb nie potrafi odpowiedzie sobie na pytanie, co z tego wszystkiego mam zdradzi Poncjuszowi Piatowi. On jest ogromnie konserwatywny, studiowa prawo i w cuda nie wierzy. Myl powiedziaem po chwili namysu e bdzie najlepiej, jeli jak najmniej bdziesz mu mwia o Jezusie Nazarejskim. Caa ta historia bya dla niego nieprzyjemna i naruszya jego poczucie sprawiedliwoci; jeli mu j przypomnisz, niewtpliwie si rozgniewa. Trudno zrozumie, co on myli naprawd zauwaya Klaudia Prokula. Jako urzdnik Rzymu przyzwyczai si kry swoje uczucia tak gboko, e chwilami zastanawiam si, czy je w ogle posiada. Nie jest jednak zym czowiekiem. Judea zasuguje na gorszego. Nazywaj go zodziejem i rabusiem, ale to wynika ze zwykego fanatyzmu ydowskiego. Chyba masz racj. Nie bd mu nic opowiada, chyba e sam spyta... Pomwmy o czym innym cigna, przygldajc mi si badawczo. Ucieszy mnie twj obecny wygld, jeste gadko ogolony i ubrany jak przyzwoity czowiek. Widz, e spotkanie na grze dobrze ci zrobio, bo ju si baam, e ydzi zamcili ci w gowie.

Miae tak zacity wyraz twarzy, e lekarz Heroda pyta mnie, co ci waciwie jest. Moe ju czas, by wraca do Rzymu? Wanie teraz kwitn re w Bajach. Stamtd blisko do Capri. Jeden z tutejszych przyjaci byby ci wdziczny, a wdziczno t wyraziby konkretnie, gdyby od czasu do czasu otrzyma za twym porednictwem wiadomoci o stanie zdrowia cesarza. Oczywicie wstpnie naleaoby si umwi co do sposobu prowadzenia korespondencji, bo otwarte pisanie o tych sprawach grozi mierci.Przechyliwszy gow Klaudia dugo patrzya na Myrin. Chyba si jej nie spodobaa, bo wzruszya pochyymi ramionami i powiedziaa z gniewem: Roczna banicja powinna wystarczy dla ostudzenia zbyt gorcego amanta, wic znowu bdziesz si nadawa dla Tulii. Zdaje si, e w cigu tego roku jedno maestwo udao si jej rozwiza, a drugie zawiza, czyli moecie zaczyna od pocztku. Nikt ci w Rzymie nie bdzie przeladowa, skoro to ona ci namwia do wyjazdu.Chyba mwia prawd. W Rzymie nic mi ju nie grozi. Poczuem w sercu bl. Nie przez Ciebie, Tulio, tylko przez swj gupi egoizm, bo udao Ci si wmwi mi, e przyjedziesz za mn do Aleksandrii. Sdz, e nigdy ju nie wrc do Rzymu powiedziaem z gorycz. Mdli mnie na sam myl o rach. W kadym razie zwied Cezare kusia Klaudia Prokula. To nowe, cywilizowane miasto, bez porwnania wspanialsze od Tyberiady Heroda Antypasa. Odpywaj stamtd statki, dokd tylko chcesz. Tam te otrzymasz wskazwki, ktre ci pomog zorganizowa ycie. Rzymianinowi nie wystarcz ani pikne ydwki, ani miniaturowe Greczynki.Niespodziewanie Myrina zakoczya rozmow. Podniosa si spokojnie z krzesa i uroczo podzikowaa Klaudii Prokuli za zaszczytne przyjcie u niej. Potem spokojnie poklepaa mnie po twarzy, najpierw z jednej, potem z drugiej strony, wzia za rk i wyprowadzia. Przy drzwiach odwrcia si jeszcze i rzeka: Dostojna Klaudio Prokulo, nie martw si, dokd Marek pjdzie i czym si w yciu bdzie zajmowa. Ju ja, Myrina, zadbam, aby przynajmniej ta owieczka nie zgina...LIST

Marek Mezencjusz Manilianus pozdrawia dawnego Marka.Poprzedni list przerwaem i nie bd go

JEDENASTY
pisa dalej, tego za nie adresuj do Tulii, bo nie miaoby to najmniejszego sensu. W gbi ducha wiedziaem, e take poprzednich listw nie pisaem do niej. A teraz ju samo jej imi wywouje we mnie zo i sprawia, e cae wczeniejsze ycie wydaje mi si ohydne. Nie chc tego listu adresowa do Tulii take z uwagi na Myrin.Pozdrawiam siebie takiego, jakim byem niegdy, bo pisz, abym po latach mg przywoa z pamici wszystko tak, jak si wydarzyo. Czas i odlego rozprasza dzieje, pami zawodzi i mimo najlepszych chci czowiek pamita faszywie. W trakcie pisania czsto ogarniaj mnie wtpliwoci, czy czego nie przesadzam lub nie dodaj od siebie. Oczywicie nie robi tego rozmylnie. Przecie nawet wiadkowie zeznajcy pod przysig opisuj te same wydarzenia kady zupenie inaczej!Pisanie jest dla mnie tym waniejsze, e mwi mi zabroniono. O Krlestwie nie mgbym gosi nic ponad to, e widziaem, jak Jezus umiera i na wasne oczy ujrzaem go zmartwychwstaego, ywego tak bezspornie, e nigdy w to nie bd mg wtpi. Ale nawet to zakazano mi mwi, poniewa nie jestem ydem, nawet nie zostaem obrzezany.Jeli zatem kto inny, lepiej wprowadzony w tajniki Krlestwa, opowie wszystko inaczej, uznam, e ma racj, bo wie wicej ode mnie. Mj opis potrzebny bdzie mnie samemu, ebym mg na staro, jeli jej doczekam, wspomina wszystko rwnie ywo, jak teraz tkwi to w mej pamici. Std w poprzednich listach znalazo si wiele sw pustych i niepotrzebnych, ktre tylko dla mnie maj znaczenie.Podobnie bd pisa nadal, bo wiem z dowiadczenia, e jeli skrupulatnie pamitam drobiazgi i gupstwa, to rwnie dokadnie zapamitaem sprawy istotne.Przy pisaniu chc by obnaony. Badajc siebie musz przyzna, e

jestem czowiekiem chwiejnym, skaniajcym si ku wszelkim nowinkom i nie ma we mnie niezomnoci. Jestem zarozumiay, samolubny, zaleny od swej cielesnej powoki, jak powiada Myrina, i nie ma we mnie niczego, czym mgbym si chepi.Kazali mi zamilkn. Podporzdkuj si temu i przyznam otwarcie, e jest to suszne. Nie jestem wewntrznie wystarczajco mocny: we wszystkim, co robi, jestem jak woda, ktr przelewa si z jednego naczynia do drugiego, a ona za kadym razem przybiera inny ksztat. Chciabym by przynajmniej wod trwale czyst, ona jednak mtnieje i z czasem ulega zepsuciu. Kiedy bd ju tylko tak zepsut wod, przeczytam wszystko od nowa, aby sobie przypomnie, e dane mi byo widzie Krlestwo.Dlaczego ja, cudzoziemiec, miaem wiadczy o zmartwychwstaniu Jezusa i pozna jego Krlestwo? Tego nie wiem. Nadal jednak jestem w gbi duszy pewny, e nie bez powodu wanie mnie si to wszystko przytrafio. Ale znajc samego siebie, obawiam si, e ta moja pewno z biegiem lat si rozwieje.W czasach gdy ycie wiodem rozwize i tylko si domylaem tajemnicy, czuem mimo zepsucia wynikajcego z mej saboci e przepowiednia, jak otrzymaem w nocy nad brzegiem jeziora od samotnego rybaka, zapowiada pomylno. Ale jak ona ma si zici? Nie wiem, lecz mam sab nadziej, bo czowiekowi trudno bez niej y. Inni s bezgranicznie bogaci, w porwnaniu z nimi ja jestem ndzarzem. Mam za to Myrin; by moe dano mi j, bo jest w niej niezomno, ktrej mnie brakuje. Myrina powiada, e to ja zostaem jej dany, aby mnie pasa z braku lepszego pasterza, aczkolwiek wymaga to od niej wiele cierpliwoci.Pisz to w Jeruzalem, dokd mnie przywioda, ale wrc jeszcze wspomnieniem do Tyberiady.Nie potrafi wyjani, od czego zacz si nasz spr, bo przecie bya w nas penia szczcia. Chyba od Klaudii Prokuli. W kadym razie Myrina stracia panowanie, trzasna mnie po gbie i wycigna z letniego paacu Heroda.Po powrocie do naszego pokoju usprawiedliwiaa si, jeli dobrze pamitam, e gdy styka si z dostojnymi kobietami, nabiera wikszej pewnoci siebie, poniewa jest taka, jaka jest, i nie zamierza udawa innej. Schwycia swoje stare ubranie, eby natychmiast ode mnie odej. Nie zatrzymywaem jej, bo si obraziem, a ona mwia do mnie tak zjadliwie, e tylko Tulia w najgorszych chwilach moga z ni konkurowa. Fanaberie Myriny take nie zostaway daleko w tyle! Twierdzia na przykad, e zdradziem Jezusa Nazarejskiego wobec Klaudii Prokuli, zgadzajc si sucha jej czczego gadania. Nie uwierzya w prawdziwo snu Klaudii. Przestaem cokolwiek rozumie przecie dotychczas bya cicha i potulna. Pomylaem, e chyba teraz pokazaa pazurki i widocznie wczeniej nie poznaem si na niej. Tak zoliwie demonstrowaa mi swoje wady, jakby zy duch w ni wstpi. Przy tym gadaa niczym jasnowidz o rzeczach, ktrych o mnie nie moga wiedzie. Krtko mwic, przenicowaa mnie tak dokadnie, e suchej nitki nie zostawia. We wszystkim, co mwia, bya sama prawda, wic musiaem jej sucha, ale w myli postanowiem sobie, e do koca wiata nie odezw si do niej ani sowem.W kocu uspokoia si, usiada, po czym trzymajc si za gow i patrzc gdzie przed siebie powiedziaa: Taki wic jeste! Postanowiam ju odej od ciebie! Powinnam zostawi ci dla wasnego szczcia. Ale ze wzgldu na Jezusa Nazarejskiego nie mog tego uczyni, nie mog ci porzuci, skoro on mi ciebie powierzy. Przecie jeste jak owieczka w gromadzie wilkw i nie potrafisz si sam obroni. Ani si obejrzysz, a ju przepadniesz. Nie cierpi patrze, jak cmokasz wspominajc Tuli i swoje dawne rozpustne ycie. Zdejm natychmiast z palucha ten zoty piercie i wsad do sakiewki! Powchaa mnie i wrzasna: mierdzisz jak aleksandryjski baamut! Stokro wolaabym, by mia gow pen rzepw, a nie tych misternych lokw! Naprawd odeszabym od ciebie, gdybym nie przemierzya razem z tob cieek Galilei i nie widziaa, jak ykasz py i ocierasz pot z czoa, nie skarc si na umczone nogi.Tak wanie do mnie mwia, a jej to obrzydo. Nie raczyem jej odpowiada. Nie chciaem te patrze jej w oczy, bo powiedziaao mnie duo prawdy. Nie chce mi si nawet pisa wszystkiego, co wygadywaa, poniewa moj

sabo najlepiej wida w tym tekcie, chocia piszc go nie wiedziaem tego. Zastanw si powiedziaa na ostatek czy prawd jest to, co mwi, czy te przesadzam? Nie mam ochoty dalej mieszka z tob w jednym pokoju.Wysza i tak trzasna drzwiami, a cay dom zadra. Za jaki czas przysza zdumiona suba i zabraa jej rzeczy, ale ja si tym nie przejem. Wiedziaem dobrze, e waciciel zajazdu da jej inny pokj, skoro bya przyjmowana przez Klaudi Prokul. Bardzo spospniaem, zastanawiajc si nad tym wszystkim, co o mnie mwia, i od razu zaczem to spisywa. Staraem si pisa o Myrinie moliwie jak najsprawiedliwiej i usiowaem nie czy tych notatek z wasn gorycz. Pracowaem w swoim pokoju przez wiele dni pod rzd i nawet posiki kazaem sobie przynosi. Raz Myrina wesza do rodka i owiadczya, e idzie do miasta, by zamwi kamie nagrobny dla swojego brata. Pniej znowu przysza, powiedziaa, e Natan przyszed z osiokami i szuka mnie. Ale si zaciem i nie rzekem ani sowa. Pokazaem tylko, e nie chc, aby mi przeszkadzano w pisaniu. Od tej chwili ju nie przychodzia w ogle. Dopiero pniej dowiedziaem si, e kilkakrotnie opuszczaa kpielisko; odwiedzaa Mari Magdalen i bya w Kafarnaum, dokd zaprowadzi j Natan.Nie liczyem dni. Czas mi si poplta, bo pisywaem rwnie w nocy, jeli nie mogem zasn. W kocu gorycz rozesza si gdzie po kociach. Mylaem o Myrinie i o tym, co o mnie powiedziaa, zarwno rano, jak i w nocy. Chyba bya ju najwysza pora, aby mi kto wyoy kaw na aw. Wprawdzie od czasu do czasu bywaem cichy i pokornego serca, ale zaraz potem wybuchaem, stawaem si butny, przekonany o wasnej wyjtkowoci i wyszoci.Pewnego ranka przez sen usyszaem, e Myrina wchodzi do pokoju. Byem pewien, e patrzy na mnie, sdzc, e pi. Potem poczuem, jak ostronie gadzi moje wosy. Od samego dotknicia wrcia do mnie rado i zrobio mi si wstyd, e tak dugo trwaem w zacitoci, byem te ciekaw, jak si zachowa wobec mnie, wic przewrciem si w ou, jakbym si powoli budzi. Otworzyem oczy, a Myrina odskoczya i ze zoci rzeka: To bardzo dobrze, e lubowa milczenie, Marku. W ten sposb nie gadasz gupot i nikomu nie zaszkodzisz, bezcelowo przelewajc atrament na te zwoje. Ale teraz wstawaj! Czterdzieci dni ju dawno mino i musimy natychmiast jecha do Jeruzalem. Natan czeka z osami na dole, wic zbierz manatki, zapa rachunek i chod ze mn. W drodze bdziesz mg dalej dsa si rwnie dobrze jak tu, w zamknitym pokoju. Myrino prosiem poniewa jestem taki, jaki jestem, przebacz mi wszystkie gupoty, jakie mylaem o tobie... Ale co ja bd robi w Jeruzalem? Nie wiem, czy wyraziem zgod na to, by decydowaa, dokd mam i. O tym bdziemy mogli porozmawia w czasie podry rzeka Myrina. Wkrtce bdzie ydowskie wito i do Jeruzalem idzie wielu pielgrzymw. Nie grzeb si.W istocie jej propozycja mnie nie zaskoczya. Ju w trakcie pisania dojrzewaa we mnie ch przekonania si, na co czekaj apostoowie Jezusa w Jeruzalem. Nagy wyjazd te by mi na rk, bo ju mnie znuyo pisanie, a take milczenie. Patrzyem na Myrin i nie mogem ukry radoci; chwyciem j w ramiona, uciskaem, wycaowaem w oba policzki i zawoaem: Jeli chcesz, moesz mi prawi nie wiem jakie przykroci. I tak wiem, e pragniesz mego dobra. Byem szczliwy, gdy przed chwil mylc, e jeszcze pi, gadzia moje wosy.Myrina najpierw prbowaa zaprzeczy i mwia, e to mi si tylko przynio, lecz pniej rozczulia si, wycaowaa mnie i rzeka: Mwiam wtedy ze zoci, ale w kocu musiaam powiedzie ci prawd. Kocham ci takiego, jaki jeste, i nie udawaj nikogo innego. Innego bym nie chciaa i nigdy bym tak ostro nie mwia, gdybym ci nie kochaa. Zdecyduj, czego chcesz, jeli masz zamiar jecha ze mn do Jeruzalem. Paam chci dotarcia do Jeruzalem stwierdziem pospiesznie. Od dawna tlia si we mnie iskra nadziei, e jeszcze nie wszystko stracone. A dokd miabym jecha? Nie ma miejsca na ziemi, ktre nazywam swoim domem, wic jak pielgrzym kr po tym wiecie i wszystkie kraje s mi jednakowo bliskie. Ja te jestem pielgrzymem na tej ziemi. Myrina dotkna rk mego czoa i piersi. Jego Krlestwo jest

moim jedynym domem, cho tak mao wiem o nim. On mi ciebie powierzy. Dlatego chc by twoj opok, przyjacielem, siostr i czym tylko chcesz, rwnie domem, na dobre i na ze.Ja te dotknem jej czoa i piersi i jeszcze raz j pocaowaem. Potem szybko spakowalimy rzeczy i ubraem si do podry. Dopiero przy paceniu rachunku okazao si, jak drogo sobie waciciel wyceni nasz pobyt. Musiabym wycign wszystkie pienidze z kieszeni i z sakiewki i jeszcze by nie wystarczyo. Na szczcie Myrina przysza z pomoc i wykazaa jego pomyki. Ucieszyem si, gdy na dziedzicu zobaczyem Natana i znajome osioki. Ruszylimy w drog bez zbdnego gadania.O samej podry opowiada nie bd. Wdrowalimy przez Samari, omijajc rozpalon dolin Jordanu i pielgrzymw z Galilei spieszcych na wito Pidziesitnicy i nowego chleba. Jeszcze przed witem dojechalimy przez Sykanie do Jeruzalem. Znowu zobaczyem wityni, miasto i wzgrze ukrzyowania; dostaem takich dreszczy, e omal nie spadem z grzbietu osa. Zeszedem na ziemi, caym ciaem dygotaem tak mocno, jakby mnie chwyci atak febry. W oczach mi pociemniao, szczkaem zbami, mwiem jkajc si i zdawao mi si, e nade mn rozciga si ogromna chmura gradowa. Ale niebo byo przeczyste.Ten atak szybko min i nawet nie miaem rozpalonej gowy, kiedy Myrina dotkna czoa rk. Baem si jednak wsi z powrotem na osa. Wolaem i pieszo. Weszlimy do miasta przez Bram Rybn i nikt nas nie zatrzymywa, bo legionici widzieli miecz za moim pasem; zreszt powiedziaem, e jestem obywatelem Rzymu. Tumy waliy do miasta, wic nawet nie byli w stanie wszystkich sprawdza.Syryjski handlarz starzyzn, Karanthes, ucieszy si widzc mnie. Ja rwnie byem rad, ujrzawszy jego zaronit gb i chytre oczy. Karanthes spojrza na Myrin, zmruy powieki, znowu je otworzy i w kocu powiedzia: Ale wychuda w czasie podry, Mario z Beeret! Zmieni si te kolor twoich oczu i wosw i nos masz krtszy. Galilea to rzeczywicie kraina czarw. Nie mona wierzy w nic, o czym tam opowiadaj.Sdz, e powiedzia to tylko na arty, lecz Myrinie wcale si te arty nie spodobay.Musielimy si rozsta z Natanem i pozwoli mu ju odej swoj drog. Drapic si po gowie zacz si ze mn rozlicza. Kiedy rozchorowaem si w Tyberiadzie, zatrudni osy w Kafarnaum i odkada zarobione pienidze dla mnie, zostawiajc sobie jedynie dniwki. Zgodnie z jego wol przyjem rachunek, ale powiedziaem: Jeste dobrym sug i dobrze mi suye. Nie chc ci obraa, dajc ci te pienidze, ale prosz, przyjmij ode mnie na pamitk te cztery osioki. Nie mam prawa posiada nic wasnego poza tym, co potrzebuj, aby przey odmwi bardzo zdenerwowany Natan, cho podliwie patrzy na zwierzta. Ciesz si, kiedy mog rozda biednym to, co otrzymuj za prac. W ten sposb gromadz swj skarb w Krlestwie. Dla czowieka takiego jak ja cztery osioki to majtek. Wiecznie bym si o nie troszczy, ba, eby zodzieje ich nie ukradli albo eby ktry nie zachorowa. Moje myli odwrciyby si od spraw wanych do mao istotnych, wraz z przywizaniem do osiokw zgubibym siebie samego. W kadym razie, Natanie, we osioki powiedziaem, poruszony jego sowami. Dobrze suyy nam w czasie podry i nawet nie chc myle, e mona by je sprzeda komu obcemu. Wielu ludzi znw pielgrzymuje z Galilei do Jeruzalem. S wrd nich chorzy i kobiety. Zaprowad osioki do apostow Jezusa Nazarejskiego. Ci wici mowie z pewnoci bd najlepiej wiedzie, jak wykorzysta osioki dla dobra najsabszych, i na pewno nie bd si przy tym spiera! Tak, tak, oddajmy je uczniom Jezusa, to suszne! rozpromieni si Natan, ktremu spodobaa si moja propozycja. Zawaha si przed odejciem i spyta: Czy chcesz, abym ci zawiadomi, gdybym si dowiedzia o jakich istotnych wydarzeniach? Nie, Natanie, nie chc ju szpiegowa i wypytywa o sprawy, od ktrych mnie odsunito. Jeli bdzie mi dane, e mam o nich usysze, to i tak si dowiem. Nie musisz si o to martwi. Troszcz si tylko o to, aby mia skarb w Krlestwie.Rozstalimy si. Zachodzce fioletowo soce zabarwio niebo i zrobio mi si smutno, cho Myrina bya ze mn. Nie chciaem nawet unie oczu w stron

olniewajcej ydowskiej wityni i w nadchodzcym mroku nocy ogarno m dusz takie samo uczucie jak przed wyjazdem z Jeruzalem do Galilei.Ogromne miasto byo znw przepenione ludmi, i to nie tylko z Judei i Galilei, ale ze wszystkich krajw, gdzie ydzi mieszkaj w diasporze. A mimo to czuem wszechogarniajc pustk. W pokoju gocinnym pod dachem Syryjczyka Karanthesa miaem wraenie, e bezkresna moc wibruje nad miastem, w kadej chwili moe mnie wcign w swj wir i wyrwa z posad ziemi, aby zgina jak iskra w pomieniach. Ogarnity zym przeczuciem mocno cisnem do Myriny, ona za obja mnie za szyj i tak siedzielimy blisko siebie razem w ciemniejcym pokoju. Ale ju nie byem i nie chciaem by sam.W pewnym momencie Karanthes przynis zapalon lamp. Zobaczy, e tak siedzimy przytuleni, wic zniy gos, chodzi na palcach i nawet nie prbowa jak zwykle ple gupot. Spyta tylko, czy co zjemy, lecz oboje potrzsnlimy gowami, bo nie zdoalibymy przekn ani ksa. Zreszt nie usiowa nas namawia. Skoni si przed nami a do ziemi i w migotliwym wietle lampy patrzy na nas, a w jego spojrzeniu nie byo krzty szyderstwa, raczej strach i szacunek. W kocu spyta pokornie: Co ci jest, Marku, mj panie? Co si stao i co wam obojgu dokucza? Ciarki mnie przechodz, gdy patrz na was. Chyba nadciga burza, chocia niebo jest rozgwiedone. Kiedy wnosiem lamp, wasze twarze janiay w ciemnociach.adne z nas nie mogo mu odpowiedzie, wic po chwili wsta i z pochylon gow wyszed cichutko z pokoju.Tej nocy spalimy razem z Myrin. Budziem si wielokrotnie i zawsze po obudzeniu stwierdzaem, e jest przy mnie i nie baem si. Przez sen czuem, jak wiele razy dotykaa mej twarzy ona take czua si przy mnie bezpieczna.Nazajutrz by ydowski szabat. Widzielimy mas ludzi, ktrzy zdali pod gr do wityni, ale my nigdzie nie ruszalimy si z pokoju. Nic nie stao na przeszkodzie, abymy wyszli i rozejrzeli si po miecie, przecie nas nie dotyczy szabatowy zakaz chodzenia ulicami. Po prostu nie mielimy ochoty opuszcza pokoju. Chwilami rozmawialimy, Myrina opowiadaa mi o swoim dziecistwie. W jej ustach moje imi brzmiao jako szczeglnie ciepo, a i ona rada bya, gdy gono woaem j po imieniu.W taki oto sposb w Jeruzalem zaczlimy si powoli przyzwyczaja do wsplnego ycia. By to dla mnie akt aski, jako e trudno by mi byo dalej y samemu. Nadal jednak nie w peni rozumiaem, jak wielki skarb otrzymaem w darze od nieznajomego rybaka, gdy posa mnie, abym znalaz Myrin w tyberiadzkim teatrze. Tego dnia nie powiedzielimy sobie ani jednego zego sowa, wieczorem za razem zjedlimy posiek, a kiedy zawita poranek obudzilimy si w ydowskie Zielone wita, czyli Pidziesitnic.Byem bardzo niespokojny. Tam i z powrotem chodziem po pokoju na dygoczcych nogach, byo mi zimno, cho zapowiada si upalny dzie. I nie mogem si uspokoi, mimo e Myrina dotykaa mego czoa i gadzia mnie po twarzy, natomiast sarkaem: Waciwie po co przyjechalimy do Jeruzalem? Co mamy tu do roboty? To nie jest nasze miasto, tylko ich. I to wito take nie jest nasze, tylko ich. Czy nie potrafisz by cierpliwy? skarcia mnie Myrina. Zaproszono ci, by jako cudzoziemiec wiadczy o zmartwychwstaniu. Czy nie moesz jeszcze troch poczeka, eby by wiadkiem wypenienia obietnicy? Oni s gotowi czeka dwanacie lat, a ciebie jeden dzie zmczy? Nie wiem, co im obiecano, ja ani nie bior udziau w tej obietnicy, ani nie uczestnicz w adnej tajemnicy powiedziaem z niecierpliwoci. Wdziczny jestem za to, co ju otrzymaem. Wystarczy mi na cae ycie. Po co miabym prosi o wicej, kiedy dostaem ju tyle, e ksita i krlowie mogliby mi pozazdroci? Przecie w tym miecie ukrzyowano Jezusa, tutaj cierpia, zmar i zmartwychwsta! Zostan tu, chobym miaa dwanacie lat czeka twierdzia z uporem Myrina.Z powodu narastajcego niepokoju nie mogem usiedzie na jednym miejscu. Chaotycznie mylaem: Moe pj do fortecy Antonia, eby spotka si z setnikiem Adenabarem? Moe sprbowa pj z pozdrowieniami do Szymona Cyrenejczyka albo do

uczonego Nikodema? W kocu zaproponowaem: Przynajmniej wyjdmy z tego dusznego pokoju. Musz si spotka z bankierem Arystenosem, eby sprawdzi, ile mam pienidzy. Na pewno jest w domu, bo w wito ma najwikszy obrt.Myrina nic nie miaa przeciwko temu. Wyszlimy z domu, ale na otwartej przestrzeni niepokj wzrs tak gwatownie, e czuem, jakby mi pier rozrywao, a koci chciay si wyrwa z ciaa. Musiaem stan i chwyci Myrin za rk. Spojrzaem na niebo, czyste, lecz przesonite lekk mg; soce wiecio jasn czerwieni. Nie wyczuwaem adnych symptomw burzy i dzie nie by bardziej upalny ni zwykle o tej porze roku, po skoczeniu niw. Dlatego nie mogem zrozumie, skd si bierze ten mj niepokj.Za wszelk cen staraem si uspokoi. Zaprowadziem Myrin, ku jej zadowoleniu, na gr do wityni, na dziedziniec pogan i do krugankw, gdzie w najlepsze szed handel i wymiana pienidzy, cho by wczesny poranek. Chodzilimy trzymajc si za rce. Potem poszlimy do wschodniej czci wityni, aby obejrze wielk bram z korynckiej miedzi, ktr ydzi uwaaj za jeden z cudw wiata. Ale w poblie murw dolatywa smrd ciekw kanalizacyjnych od doliny Cedronu; kiedy tu chodziem po wicie Paschy i po zimowych deszczach, wcale si go nie czuo. Zawrcilimy i udalimy si w stron domu Arystenosa.Wanie zdylimy doj do forum, kiedy niespodziewanie usyszelimy jakby potne uderzenie wichru. Szum by tak silny, e wiele osb odwrcio si i patrzyo w stron grnego miasta. Na niebie nie byo wida nawet chmurki, mimo to wiele osb pokazywao palcami i twierdzio, e widzieli byskawic uderzajc w grne miasto. Grzmotu nie byo sycha. To niezwyke uderzenie wichru byo czym tak zagadkowym, e natychmiast przyszed mi na myl dom, w ktrym kiedy gociem. Zapaem Myrin za rk i pobieglimy w tamtym kierunku. Ze zdziwieniem stwierdziem, e mnstwo ludzi biegnie w tamt stron; dziwny odgos roznosi si nad miastem.Tum by tak duy, e w bramie starego muru powsta zator. Rozgorczkowani ludzie przepychali si i przewracali, aby szybciej dosta si za bram. W wielu jzykach sycha byo pytanie: Co tam si stao?" Niektrzy krzyczeli, e dom si zawali w grnej czci miasta, inni za e to trzsienie ziemi.Ale duy dom sta nienaruszony. Jego kamienne mury wci wznosiy si ku niebu, kryjc w swym wntrzu tajemnic. Setki ludzi zebrao si wok domu i cigle przybywali nowi, powikszajc tok. Brama bya otwarta. Ujrzaem, e uczniowie Jezusa Nazarejskiego wychodz z domu na chwiejnych nogach, z byszczcymi oczyma i czerwonymi twarzami, jakby byli pijani albo w ekstazie. Wchodzili w tum, ktry rozstpowa si przed nimi, i przemawiali z wielk pasj. Wszyscy syszeli, e mwi rnymi jzykami, do kadego zwracajc si w jego wasnym jzyku. Najbliej stojcy uciszali pozostaych i przez jaki czas z samej ciekawoci ludzie stali zupenie cicho przed domem sycha byo jedynie wielojzyczne gosy uczniw Jezusa.Jeden z nich, ktrego imienia nie znaem, pojawi si przed nami, w jego penej napicia twarzy malowao si nadludzkie uniesienie, a nad gow unosi si wski jzyk ognia. Patrzy prosto na mnie i w natchnieniu mwi po acinie, ale mnie nie widzia. Jego wzrok by skierowany wprost na Krlestwo, nie na ten wiat. Przemawia czyst acin i tak szybko, e nie nadaem za tokiem jego myli. Potem odwrci si do Myriny i przeszed na grecki, wci woajc gono i tak szybko, jakby sowa same wypyway mu gwatownie z ust i same si mieszay; dlatego te nie mona ich byo zrozumie. Nie mogem poj, w jaki sposb ten nieokrzesany, gruboskry wieniak spieczony socem potrafi mwi tak szybko i bez wysiku zarwno po acinie, jak i po grecku!Ale on ju ruszy dalej, a jego moc zmiota nas z drogi, jakbymy byli limi na wietrze. Ta moc usuwaa przed nim ludzi, robic mu miejsce, a znowu zatrzyma si i mwi jzykiem, ktrego nigdy nie syszaem. Tak samo postpowali i inni apostoowie; tum jakby si wok nich krci, kiedy przechodzili. Elamici i Medowie, Arabowie i Kreteczycy i z innych krajw przybyli naboni ydzi zdumieni wznosili rce i pytali innych, jak to si dzieje, e ci niewyksztaceni Galilejczycy

mog przemawia do kadego w jego wasnym jzyku. Zrozumieli, e natchnieni mowie gosz im wielkie dzieo Boga, ale trudno ich byo zrozumie, tak nieprawdopodobnie szybko mwili. Oni nie mwi sami z siebie powiedziaem Myrinie to Duch przez nich mwi.Zebray si ju tysice ludzi, ci, ktrzy przyszli na kocu, zaarcie dyskutowali i rozpytywali, co to wszystko moe oznacza. Znaleli si te szydercy, ktrzy arty sobie stroili i twierdzili, e Galilejczycy ju od witu popijaj i teraz brzuchy maj pene sodkiego wina. Ale i szydercy musieli ustpowa apostoom i nie byli w stanie wyjani, jaka to sia zmiata ich sprzed nich.Moc apostow sypicych kaskad sw w obcych jzykach nie ustawaa, ale mnie zrobio si sabo, ziemia zakoysaa mi si pod nogami i musiaem si schwyci Myriny, aby nie upa. Ona za zobaczya, e jestem bardzo blady i czoo zlane mam potem, wic szybko wprowadzia mnie w cie domu, a potem przez bram i podwrze a na taras. Nikt nam w tym nie przeszkadza, chocia na podwrku znajdowaa si gromada kobiet i zdumionej suby, ktra wygldaa przez bram na zewntrz. Myrina kazaa mi si pooy na ziemi w cieniu drzewa i wzia moj gow na kolana. Byem tak wstrznity, e straciem przytomno, a kiedy si przecknem, nie wiedziaem, gdzie jestem i jak dugo byem nieprzytomny. Ciao miaem rzekie, a w sercu spokj, jakbym si uwolni od wszystkich trosk. Nie podnoszc gowy z kolan Myriny otworzyem oczy i ujrzaem w pobliu grupk kobiet. Wrd nich poznaem Mari, siostr azarza, Mari Magdalen i Mari, matk Jezusa. Z ich twarzy bia tak olniewajca jasno, e w pierwszej chwili wziem je nie za istoty ziemskie, lecz za anioy wcielone w ludzk posta.Zwrciem wzrok ku bramie, usyszaem potny szum gosw i ujrzaem, jak Szymon Piotr zbiera wok siebie apostow i przemawia twardo i nieustraszenie, bez krzty fanatyzmu. Uywajc wasnej gwary galilejskiej, powoywa si na prorokw z wielk pewnoci siebie. Opowiada o Jezusie Nazarejskim i o jego zmartwychwstaniu,o uzyskaniu od jego Ojca obietnicy Ducha witego i o tym, jak Duch wity w nich wstpi, co nard moe zawiadczy, bo widzia na wasne oczy i na wasne uszy sysza. Piotr wszem wobec gosi, e jest ydem i e mwi do ydw. Rozczarowany przestaem go sucha i skierowaem pytajcy wzrok w stron witych niewiast. Maria Magdalena dostrzega to, wstaa z ziemi, podesza i przywitaa si, woajc mnie po imieniu, jakby chciaa pokaza wszystkim, e przynajmniej ona mnie nie odtrca. Sabym gosem spytaem, co si stao. Usiada obok na ziemi, uja m rk i opowiadaa: Zebrali si razem w grnej sali, jak w wiele innych dni, jedenastu uczniw i Maciej, ktrego dobrali do swej grupy na dwunastego. Nagle usyszeli szum z nieba, jakby wicher, ktry wypeni cae pomieszczenie. Zobaczyli jzyki ognia, ktre rozdzielay si i paday na ich gowy. Duch wity wypeni ich i zaczli mwi obcymi jzykami, jak sam syszae. Czy to wanie obieca im Jezus Nazar ej ski i na spenienie tej obietnicy czekali? Nie wiem potrzsna gow. Syszysz Piotra, ktry przed narodem gono i jawnie ogasza Jezusa Chrystusem, a pozostali apostoowie stoj dokoa. Skd by ta odwaga i moc przysza do nich, jak nie za spraw Ducha? Ale on wci mwi tylko do ludu Izraela skaryem si jak dziecko, ktremu odebrano podarunek. Jakby na potwierdzenie tych sw Piotr zawoa wanie: Wiedz przeto, rodzie Izraela, e Bg uczyni Panem i Chrystusem tego Jezusa, ktrego ukrzyowalicie! Teraz ludzie si rzuc i ukamienuj ich! zawoaem, unoszc si na okciach, bo zlkem si o niego, zapomniawszy o wasnym bezpieczestwie. Ale nic podobnego si nie stao. Przeciwnie, tum zastyg w bezruchu, jakby oskarenie Piotra trafio w samo sedno. Po chwili usyszaem zatrwoone gosy ludzi, pytajcych: Mowie, bracia, co powinnimy uczyni?Wwczas Piotr zawoa gosem tak dononym, e zda si, sycha go byo nad caym Jeruzalem: Ukorzcie si, kajajcie i niechaj kady przyjmie chrzest w imi Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechw, a otrzymacie dar Ducha witego. Albowiem dla was i dla dzieci waszych ta obietnica zostaa speniona, i dla wszystkich, ktrzy s daleko, lecz ktrych w kadej chwili moe wezwa Pan,

nasz Bg.Tak ogasza tajemnic Krlestwa, a ja pochyliem gow, bo zrozumiaem, e nadal, nawet z mocy Ducha witego, nie ulitowa si nade mn; wzywa tylko ydw i zesanie Ducha przeznacza dla nich, dla tych, ktrzy s obrzezani, przestrzegaj Pisma i su Bogu Izraela, choby yli w diasporze. Rozwijaa si moja ostatnia, niewiadomie ywiona iskierka nadziei, e docz do ich spoecznoci. Pocieszaem si tylko, e samej wiedzy o Jezusie Nazarejskim i jego zmartwychwstaniu Piotr nie mg mnie pozbawi. Piotr jest powolny i uparty Maria Magdalena zauwaya moje przygnbienie i pocieszaa mnie ale jego wiara jest jak opoka i z pewnoci bdzie si rozwijaa na miar nowych zada. Powoujc si na proroka Joela przed chwil gosi dni ostateczne, ale przecie one jeszcze nie nadeszy! Odchodzc od apostow na Grze Oliwnej Chrystus ostrzeg ich, e nie do nich naley znajomo czasu i godziny ustanowionej moc Boga Ojca. Po czterdziestu dniach Jezus im si objawi i mwi o krlestwie niebieskim, ale cigle rozumieli tak niewiele, e jeszcze na Grze Oliwnej, zanim znikn w obokach, nadal pytali: Panie, czy w tych czasach budujesz krlestwo dla Izraela?" A wic, Marku, nie tra nadziei! Czy ju nie taj przed niewiastami tych wydarze i opowiadaj, jak skry si w obokach? spytaem, bo jej sowa byy dla mnie nowoci, wic suchaem z zapartym tchem. Niczego ju nie taj przed nami zapewnia zadowolona Maria Magdalena. A na grze odkryli tajemnic ciaa i krwi w chlebie i winie. Wok siebie maj ju stu dwudziestu wiernych. Czterdziestego dnia Jezus doprowadzi ich do Gry Oliwnej w pobliu Betanii, zabroni opuszcza Jeruzalem i kaza czeka na spenienie obietnicy, ktr od niego usyszeli. Jan chrzci wod, powiedzia, a wy bdziecie ochrzczeni Duchem witym, i to ju wkrtce. Ten chrzest nastpi dzisiaj, co jest oczywiste, bo moc jest w nich! Natomiast o oboku nie wiem nic poza tym, e na Grze Oliwnej na ich oczach Jezus wznis si do nieba i obok zabra go ze sob. Zrozumieli, e ju si im nie bdzie objawia. Nie zamierzam si z nimi spiera, ale mam prawo si umiecha, kiedy wolno i nieporadnie usiuj ubra w sowa to, co ju za ycia Jezusa uznaam w mym sercu za prawd.Patrzyem na otaczajce nas drzewa, ktrych licie iskrzyy si srebrem, i na schody wiodce do grnej sali, na masywne drewniane drzwi i chciaem to wszystko wbi sobie na zawsze w pami. Byem saby, a w tej saboci znowu pokorny i cichy; mylaem, e na cae ycie wystarczy mi, e mogem widzie miejsce, gdzie zapanowao Krlestwo. Musz odej, aby nie spowodowa ktni i nie przeszkadza witym mom dwignem si i stanem na chwiejnych nogach. Moc powalia mnie na ziemi, a oni z pewnoci przyjliby to za znak odrzucenia od bram Krlestwa.Z chci pobogosawibym Mari Magdalen za jej dobro, ale czuem si zbyt marnym prochem, aby kogokolwiek bogosawi. Ona chyba jednak wyczytaa z mej twarzy te intencje, bo jeszcze raz dotkna mi rk czoa i rzeka: Nie zapomnij, e dla niego pomoge jednej z zagubionych Izraela. Maria z Beeret szczliwie wysza za m i mieszka w nowym domu. Nie sdz, aby ktrykolwiek z uczniw tak wiele dla niej uczyni. Rwnie Zuzanna bogosawi twoj przyja. Pamitaj zatem, e gdziekolwiek si udasz, wrd nas zawsze bdzie kilkoro, ktrzy modli si bd za ciebie, cho jeste obcy. Nie, nie, wszystkie moje czyny byy egoistyczne i brudne odparem. Nie wydaje mi si, aby ktry z nich mona byo uzna za zasug. Nie ma we mnie nic dobrego poza tym, i wiem, e Jezus Nazarejski jest Chrystusem i synem Boga. Nie jest to jednak wielka zasuga, poniewa na wasne oczy mogem to zobaczy i zawiadczy. Marek nie ma adnych zasug poza swoj saboci rzeka Myrina. By moe kiedy, gdy Krlestwo rozszerzy si a do kracw ziemi, sabo ta stanie si jego si. Do tego czasu bd jego pocieszycielk. Nigdy nie bd spragniona w tym yciu, bo jest we mnie rdo ywej wody, z ktrego i dla niego wystarczy.Spojrzaem na ni nowymi oczami. Ciao odmawiao mi posuszestwa i wzrok mnie zawodzi, ale dobrze widziaem, e jest olniewajco jasna i podobna anioom; wrcz nie wierzyem, e jest czowiekiem, bo wydawaa si ubranym w ciao anioem strem wysanym,

abym nie zbdzi. To bya zdumiewajca myl przecie dobrze znaem jej przeszo, spotkaem j ju na statku w drodze do Joppy!Myrina uja mnie pod rami i wyprowadzia w niespokojnie szemrzcy tum. Coraz wicej zatrwoonych ludzi wypytywao, co maj robi, niektrzy rozdzierali szaty na znak pokuty za swoje grzechy. Tych, ktrzy chcieli si ukorzy i otrzyma odpuszczenie grzechw, dwunastka apostow z Piotrem na czele poprowadzia uliczk w d, poza miasto, aby ich ochrzci w sadzawce w imi Jezusa Chrystusa. Myrina martwia si o moje zdrowie, ale zgodzia si, bymy poszli za tumem i zobaczyli, co bdzie dalej.Na wasne oczy widziaem, jak poza murami miasta apostoowie chrzcili przy sadzawce kadego Izraelit, ktry chcia do nich podej, i kadli rk na jego gowie, aby otrzyma odpuszczenie grzechw i ywot Ducha witego z ich ducha. Niewiasty take chrzcili. Im wikszej liczbie ludzi dawali ywot z Ducha, tym bardziej rado wzrastaa w tumie i tym wicej chtnych pchao si do nich, by otrzyma chrzest. Mczyni piewali uroczyste pieni Izraela i obejmowali si. Niektrzy mwili obcymi jzykami, inni rytmicznie tupali, oczy wychodziy im z orbit, a na czerwonych twarzach malowao si upojenie. To wszystko trwao a do wieczora. Pniej syszaem, e liczba ochrzczonych tego dnia sigaa trzech tysicy.Apostoowie nikomu nie odmawiali chrztu, przyjmowali zarwno bogatych, jak i biednych, kaleki i ebrakw, nawet niewolnikw, nie robc adnej rnicy midzy nimi. A ich sia nie wyczerpywaa si, kademu wystarczao mocy.Wrciem do mieszkania jeszcze przed wieczorem. Przygnbiony i zatroskany mylaem, jak atwo otrzymali przebaczenie za grzechy nawet ci, ktrzy przed Piatem wznosili okrzyki: Ukrzyowa go, ukrzyowa go", bo wielu byo takich w gromadzie przeraonych i skruszonych ydw.W ten dzie ekstazy mogem wlizn si w tum ydw i razem z innymi otrzyma chrzest, ale nie chciaem oszukiwa apostow. I c byby wart taki chrzest, nawet gdyby pooyli mi rk na gowie? A gdyby Duch, ktrego mieli w sobie, rozpozna we mnie Rzymianina i odtrci mnie? Nie znam odpowiedzi na te pytania, bo nie chciaem prbowa podstpu.Nastpnego ranka take czuem si niepewnie, a Myrina, ktra krztaa si i pielgnowaa mnie, w mych oczach arzya si blaskiem anioa. Gdy ju zaczem wylizywa si z tej saboci, przeanalizowaem siebie i doszedem do wniosku, e kiedy nieprzytomny leaem na tarasie, zaszy w mym wntrzu jakie zmiany, staem si bardziej otwarty i nie przywizuj tak duej wagi do drobiazgw.Ktrego dnia mj syryjski gospodarz Karanthes wszed do gocinnego pokoju i powiedzia: Nic mi jeszcze nie opowiadae o Galilei. Czemu zrobie si taki milczcy? Chyba wiesz, e znw dziej si cuda za spraw tego ukrzyowanego Nazarejczyka, o ktrym zbierae informacje. Jego uczniowie wrcili i gosz, e otrzymali od swojego mistrza czarodziejsk moc. Tak buntuj ludzi, e rodzice rzucaj dzieci, a dzieci rodzicw, eby si do nich przyczy. Wielu rezygnuje nawet z majtku, co wiadczy, e to naprawd potne czary. Pod krugankami wityni codziennie bluni Bogu, nie bojc si rady, wszystko, co posiadaj uwaaj za wsplne i gromadz si po domach, eby odprawia jakie tajemne obrzdy. Nawet szanowani ydzi, ktrych nie mona by o to posdza, ulegli nazarejskiej zarazie i uznaj go za krla Izraela.Nic na to nie powiedziaem, bo jakime nauczycielem mogem by dla niego? Mia przecie prawo i woln wol, eby i posucha tych dwunastu. Poniewa nie odpowiedziaem, nachmurzy si, potrzsn gow i spyta: Co ci si stao i do czego zmierzasz, skoro caymi dniami z otwartymi oczami wylegujesz si w pokoju? By moe posucham twojej rady, zbuduj dom i posadz drzewa odparem po chwili zastanowienia, smutno si umiechajc. To rwnie dobry pomys jak ten, abym cierpliwie czeka westchnem i dodaem: Musz si tylko postara, aby moje serce nie przywizao si zbytnio do niczego na tej ziemi, abym nie mia rzeczy tak drogiej, z ktrej w razie potrzeby nie bybym gotw zrezygnowa. Kady z nas bdzie musia ustpi, kiedy przyjdzie jego dzie, ale oby to byo jeszcze od nas daleko powiedzia rozsdnie Karanthes i po namyle

spyta niemiao: Podobno ci galilejscy magowie maj eliksir niemiertelnoci?Take na to pytanie nie odwayem si odpowiedzie. Przecie sam mg wyjani swoje wtpliwoci wprost u uczniw Jezusa Nazarejskiego! Karanthes wsta, jeszcze raz westchn i rzek: Zmienie si, Rzymianinie, jeste inny ni przed wyjazdem do Galilei. Nie wiem, czy jeste lepszy czy gorszy ni przedtem, ale musz wzdycha nad tob. Wiem tylko, e Myrina, ktr przyprowadzie z Galilei, jest dyskretn mi dziewczyn. Odkd wesza do tego domu, handel idzie dobrze, a ona przestaa mi ciosa koki na gowie. Ta Myrina byaby nawet pikna, gdyby troch przytya. Przesta, Karanthesie, martwi si, czy Myrina jest gruba czy chuda sprzeciwiem si, chocia rwnoczenie musiaem si rozemia. Uwaam, e jest pikna taka, jaka jest. Dla mnie bdzie najpikniejsza nawet wtedy, gdy bdzie siwa i bezzbna, jeli doyjemy tego czasu.Karanthes wyszed z pokoju zadowolony, e udao mu si poprawi mi humor. Ja za zastanowiem si i doszedem do wniosku, e rzeczywicie w moich oczach Myrina wypikniaa z dnia na dzie! Odkd zrezygnowaa z wdrownego ycia aktorki i codziennie jada regularny posiek, nieco przytya i nie miaa ju tak mizernej buzi jak przedtem. Ta myl wzbudzia moj ku niej czuo i dziwnie mnie oywia. Przecie to znaczyo, e nie jest anioem, tylko podobnie jak ja czowiekiem kobiet.Myrina udaa si do wityni, gdzie codziennie dwaj albo trzej apostoowie nauczali ochrzczonych i ciekawskich, gosili kazaniao zmartwychwstaniu i wiadczyli, e Jezus jest Chrystusem. A ja ubraem si, uczesaem wosy i udaem na spotkanie z moim bankierem Arystenosem, aby przygotowa si do wyjazdu z Jeruzalem. Przyj mnie mio i natychmiast zacz szybko mwi: Kpiele Tyberiady okazay si dla ciebie zbawienne, skoro ju si tak nie gorczkujesz jak przy wyjedzie. Znowu wygldasz jak Rzymianin. To dobrze, chocia od razu ci ostrzegam, jeli tego jeszcze nie wiesz: Galilejczycy wrcili do miasta i spowodowali straszliwe zamieszanie. Otwarcie mwi o zmartwychwstaniu Jezusa Nazarejskiego, chocia kady, kto si w tej materii orientuje, wie, na czym rzecz polega. Ale oni nazywaj go Mesjaszem, naginaj teksty Pisma wedug swojego widzimisi i twierdz, e otrzymali od niego wadz odpuszczania grzechw. Jako saduceusz szanuj wite Ksigi i nie uznaj ustnych przekazw, uwaam te za niedopuszczaln t interpretacj Pisma, ktr gosz faryzeusze. Gadanie o zmartwychwstaniu jest idiotyczne, chocia faryzeusze s skonni w to uwierzy. Nas, ydw, oskara si o nietolerancj w sprawach wiary, ale c to za nietolerancja, skoro dopuszczamy istnienie rnych sekt! Jezus Nazarejski nie zostaby ukrzyowany, gdyby nie bluni Bogu, bo to jedyne, czego nie tolerujemy. Wydaje si, e pod jego imieniem powstaje nowa sekta. Czas pokae, czy pozwolimy si jej rozszerzy, czy te bdziemy zmuszeni do pr

eladowa. Oni chrzcz ludzi, ale i przedtem rni prorocy chrzcili i nie byo to uwaane za nic zdronego. Powiadaj, e uzdrawiaj chorych, ale to samo robi ich nauczyciel i wcale nie za to go umczono, cho faryzeusze uwaali za niestosowne uzdrawianie w szabat. Ale najgorsze w ich nauczaniu jest to, e gosz

wsplnot majtkow. Nawet rozsdni ludzie sprzedaj teraz swoje pola, otrzymane pienidze przynosz apostoom, a ci rozdzielaj je kademu wedle potrzeb. Taka praktyka to jedynie omijanie dziesitnikw i najchytrzejszy sposb uchylania si od pacenia podatkw. W ten sposb w ich gromadzie nie ma bogatych ani biednych. Nasza rada stracia ju gow, bo sdzilimy, e wszystko si uspokoi po ukrzyowaniu Nazarejczyka. Nie chcemy nikogo przeladowa, ale nie rozumiemy, skd bierze si w nich tyle miaoci... A moe dowiedzieli si, e Poncjusz Piat nie pozwoli przeladowa Galilejczykw? Bo okrn drog oznajmi to radzie. Znowu ta nieznona rzymska polityka! Chyba si nie obrazisz, jeli powiem wprost, bo znasz mnie i jestemy przyjacimi. Teraz rzeczywicie prokurator moe umy rce i drwi sobie: sami widzicie, e obecne podjudzanie jest gorsze od poprzedniego. A atwowierny nard bdzie po jego stronie i przeladowanie nic nie da. Tym mocniej by uwierzyli w rybackie bajeczki opowiadane przez

Galilejczykw.Mwi to wszystko prawie jednym tchem, nie zaczerpujc powietrza. Nie mogem zmilcze: Widz, e teraz ty jeste bardziej ode mnie zaangaowany w spraw Jezusa Nazarejskiego. Uspokj si, Arystenosie, i przypomnij sobie Pismo. Jeli zamysy galilejskie pochodz od ludzi, to rozejd si w prni i bez twego starania. Jeli natomiast pochodz od Boga, to ani ty, ani rada, ani nic na wiecie nie bdzie ich w stanie obali.Szybko oddychajc rozwaa moje sowa, lecz po namyle parskn miechem, wycign na zgod rk i zawoa: A wic ty, Rzymianinie, zachcasz mnie do badania Pisma?! Nie, te zamysy nieokrzesanych rybakw nie mog pochodzi od Boga. Nie mog, bo wtedy nie opacaoby si wicej y, a witynia by si rozpada. To oczywiste, e ich zamiary spezn na niczym. Przed nimi take byli tacy, co twierdzili, e s kim, i przepadli. Prostacy nie potrafi dugo prorokowa, bo wpltuj si we wasne sowa i wpadaj w wykopane przez siebie doy.W ten sposb uspokoi si, zapyta, jak mam spraw, i usunie pozwoli,
by ksigowy podliczy stan mego posiadania i wymieni mi pienidze; przecie z tego czerpa

zyski. Opowiedziaem, jak doskonale spisa si jego przedstawiciel w Tyberiadzie, a on przytakiwa zadowolony prztykajc palcem w cieniutki zwj listu, ktry trzyma w doni. Podajc mi go powiedzia: O may wos bybym zapomnia. Ten list zostawiono u twojego bankiera w Aleksandrii, a on przesa go dalej, eby tobie dorczy. Nie posyaem go do Tyberiady, bo nie wiedziaem, jak dugo tam zabawisz, a baem si, eby list nie zgin.Zmroony dziwnym strachem zerwaem piecz i rozwinem krtki list. Na pierwszy rzut oka poznaem nerwowe i szybkie pismo Tulii, bo wasnorcznie napisaa tak:Tulia pozdrawia zdradzieckiego Marka Mezencjusza.Czy nie mona ju wierzy przysigom adnego mczyzny? Czy nie ma ju wiernoci?! Czyby nie przysiga, e zaczekasz na mnie w Aleksandrii, a wyjani swoje sprawy w Rzymie i bd naleaa tylko do Ciebie?! Po Twoim wyjedzie Rzym przesta by Rzymem, ale mdrymi posuniciami utrwaliam swoj pozycj. I czego si dowiaduj, kiedy chora i bez si przyjedam po cikiej morskiej podry do Aleksandrii? Lekkomylnie przekne dane mi sowo i pojechae sobie do ydowskiego Jeruzalem! Wracaj natychmiast po otrzymaniu tego listu. Mieszkam w zajedzie Dafne niedaleko portu. Czekam!... Ale wiecznie czeka nie bd. Mam tu przyjaci. Jeli chcesz nadal zajmowa si filozofi ydowsk, jak mi tutaj mwiono, przylij prdko wiadomo, to pojad za tob do Jeruzalem. Sdz, e potrafi byskawicznie wymie ydowsk mdro z Twojej gowy. Przyjedaj wic tak szybko, jak moesz. Jestem niecierpliwa. Na prno pon arem, oczekujc Ci!"Kade sowo listu wywoywao kujce dreszcze caego ciaa. Wreszcie wziem si w gar, przeczytaem list jeszcze raz, a potem spytaem drcym gosem: Jak dugo list tu na mnie czeka? Jakie dwa tygodnie stwierdzi Arystenos, policzywszy na palcach. Wybacz, ale nie przypuszczaem, e tak dugo zabawisz w Tyberiadzie.Zwinem list w rulonik i schowaem pod tog na piersiach. Machnem rk i rzekem: Zostaw ten rachunek. Nie jestem w stanie niczego liczy.Wyszedem z domu Arystenosa w strachu, ktry mrozi krew w yach, i biegem co tchu do bezpiecznego schronienia w domu Karanthesa, nie mic nawet rozejrze si dokoa. Nieoczekiwany list Tulii uderzy w moje najczulsze miejsce wanie wtedy, kiedy sdziem, e jestem ju spokojny i ulegy.Na szczcie Myrina jeszcze nie wrcia. Byskawicznie przeleciaa mi przez gow kuszca myl, aby zostawi dla niej sakiewk u Karanthesa, uciec i jecha najprostsz drog do Aleksandrii, eby jeszcze raz zamkn Tuli w ramionach. Gadziem palcami jej list i w kadej nerwowo skrelonej literce oczyma duszy widziaem j sam, a ciao pono mi arem na sam myl o niej. Jednoczenie za usiowaem chodno rozumowa. Charakterystyczne dla Tulii byo to, e atakowaa, oskarajc mnie od razu w pierwszej linijce listu. Przecie cierpliwie czekaem na ni cay rok i nie daa najmniejszego znaku ycia. A poza tym, co ma znaczy, e utrwalia swoj pozycj? Na pewno rozwd i nowe maestwo. Przecie nie mona wierzy ani jednemu jej sowu. Jakoby chora i bez si po podry morskiej, nie zapomina uku, e ma przyjaci w Aleksandrii. W czyich ramionach bym j znalaz, gdybym tam pojecha? Tulia moe pozwoli sobie na wybr. Jestem tylko jej zachciank. Tego jednego mog by absolutnie pewny: nie tylko dla mnie przyjechaa do Aleksandrii, miaa i inne powody.Tulia bya ucielenieniem mego poprzedniego ycia, jego rozkoszy i pustki. Miaem wolny wybr. Jeli wybior Tuli, bd musia zrezygnowa na zawsze z poszukiwania Krlestwa, bo wiedziaem doskonale, e ma racj, piszc o byskawicznym wymieceniu z mej gowy wszystkich innych myli, jeli wrc do grobowca jej rozkoszy. Rozmylajc o tym, nienawidziem samego siebie i swej saboci tak rozpaczliwie jak nigdy dotd. Nie dlatego, ebym jej wci poda, ale dlatego, e znalazem si w rozterce, czy nie wrci, aby mnie nadal mczya. To byo moje najwiksze upokorzenie, bo gdybym by silny, nie wahabym si ani przez chwil. Po wszystkim, czego dowiadczyem i co na wasne oczy widziaem, mj wybr powinien by zdecydowany, bezdyskusyjny. Precz z Tuli, precz z przeszoci! Ale byem tak

saby i tak podatny na pokusy, e gorcy wiatr wspomnie potrafi mn miota w obydwie strony. Zlany potem walczyem z pokus i sam siebie nienawidziem. Wstydziem si tak bardzo, e nie chciaem, aby Jezus zobaczy, jak si wstydz. I mimo wszystko musiaem zakry twarz rkoma i modli si: Nie wd mnie na pokuszenie, ale mnie zbaw ode zego, dla twojego Krlestwa."Skrzypny schody i usyszaem kroki Myriny. Otworzya drzwi i spiesznie wchodzia do pokoju z wycignitymi rkami, przynoszc wielk nowin: Piotr i Jan zawoaa Piotr i Jan... nagle dostrzega wyraz mojej twarzy. Rce jej opady, twarz stracia blask i zbrzyda w moich oczach. Przesta mi mwi o tych ludziach! krzyknem z gorycz. Nie chc o nich sysze!Myrina z ociganiem postpia krok w moj stron, lecz nie omielia si mnie dotkn. Wcale nie chciaem, by mnie dotykaa, wic usunem si jej z drogi i oparem plecami o cian. Wanie przed chwil uzdrowili kalek od urodzenia, w wityni, koo miedzianej bramy prbowaa opowiada, ale sowa rway si jej w ustach, kiedy sposzonym wzrokiem wodzia za mn. I co z tego? fuknem. Wcale nie wtpi w ich moc. Ale co mnie to obchodzi? Do cudw ogldaem. Ju mnie nie wzruszaj. Piotr wzi go za rk i podnis z ka opowiadaa jkajc si Myrina. Od razu wzmocniy mu si nogi i stawy. Mnstwo ludzi ze wityni pobiego do portyku Salomona. Ten czowiek skacze i przed ludmi chwali Boga, a oni podejrzliwie sprawdzaj i macaj jego nogi. Natomiast Piotr ogasza odpuszczenie grzechw. Ale zabawny jest ten cyrk ydowski zadrwiem. Co ci jest, Marku? Co si stao? pytaa ze zami w oczach Myrina, ktra nie mogc tego duej wytrzyma, chwycia obiema rkami moje donie i potrzsna mn. Pacz, pacz, Myrino! To nie jedyne zy, ktre przeze mnie wylejesz. To ju wiem na pewno. Mw jasno! Co si stao? pucia mnie, otara szybko zy z oczu, wycigna cienk szyj, zaczerwienia si i tupna z gniewu.Popatrzyem na ni wyprany z uczu i zgorzkniay. Te rysy jeszcze rano byy mi tak drogie! Teraz poprzez nie widziaem lnice oczy Tulii, zmczon z rozkoszy twarz i dumne usta. Dostaem list od Tulii. Czeka na mnie w Aleksandrii powiedziaem.Myrina dugo wpatrywaa si we mnie. Jej twarz jakby zmalaa i wyduya si. Pada na kolana i pochylia gow. Myl, e si modlia, cho nie widziaem, by poruszaa ustami. Umys miaem zmroony, nie byem w stanie myle. Patrzyem tylko na jej gow, na zociste wosy, i skd bysna myl, e wystarczyoby jedno uderzenie miecza, a ta gowa stoczyaby si na ziemi i bybym wolny. Myl bya tak zabawna, e rozemiaem si na gos.W kocu Myrina wstaa nie spojrzawszy nawet na mnie i zacza zbiera moje rzeczy, zostawiajc ubrania na wierzchu. Najpierw si zdziwiem, potem przestraszyem, a zapytaem: Co ty wyprawiasz? Po co zbierasz moje rzeczy? Twoja bielizna i paszcz s w praniu roztargniona liczya co na palcach, dopiero potem odpowiedziaa: Przecie chcesz jecha do Tulii. Szykuj ci do drogi, to moje zadanie. Kto ci powiedzia, e chc jecha?! krzyknem, zapaem j za rce i zmusiem, by odoya rzeczy. Wcale tego nie mwiem! Powiedziaem tylko o licie, eby co wsplnie postanowi. Nie, nie potrzsna gow Myrina. W gbi serca podje decyzj. Gdybym ci zatrzymywaa, narastaby w tobie al. To prawda, jeste saby i by moe odwoujc si do Krlestwa mogabym Ci zatrzyma. Ale nigdy w yciu by mi tego nie wybaczy! Twj umys cigle drczyaby myl, e przeze mnie zrezygnowae z niezastpionej Tulii. Dlatego bdzie lepiej, jeli do niej pojedziesz, skoro na ciebie czeka.Nie wierzyem wasnym uszom. Myrina jakby oddalaa si ode mnie i mogem straci jedynego przyjaciela, u ktrego na tym wiecie mogem szuka schronienia. Ale... wyjkaem ale... Nic wicej nie mogem powiedzie. W tej sprawie nie mog ci pomc. Myrina zlitowaa si nade mn i zrozumiaa, o co mi chodzi. Sam musisz podj decyzj. I sam bdziesz za to odpowiedzialny. Umiechajc si smutno, patrzc na mnie cigna: Uatwi ci decyzj. Jed do Tulii i pozwl, by ci dopieka, nawtykaa gorcych szpilek i wymiaa. Tyle opowiadae

o niej, e mog odgadn, jaka ona jest. A ja gdzie z boku bd to wszystko ledzia i pozbieram do kupy te resztki, jakie z ciebie zostan, kiedy ci porzuci. Nie musisz si obawia, e mnie stracisz. Jezus Nazarejski da mi ciebie. Chyba ci wybaczy, podobnie jak i ja w swym sercu wybacz, bo znam ci dobrze.Kiedy tak cierpliwie mi tumaczya, coraz bardziej traciem ch na powrt do Tulii. Przypomniaem sobie wszystkie upokorzenia, jakich od niej doznaem. W kocu zawoaem: Zamilcz ju, gupia Myrino! Wysyasz mnie do tej twardej i dnej uciech niewiasty? Tego si po tobie nie spodziewaem! Powinna raczej umocni moje myli i odporno. Ju ci nie poznaj. Jak moesz zrobi mi co takiego? Nie jest prawd, e w gbi serca postanowiem uda si do niej. Chciaem jedynie, by mi pomoga. Nie mam zamiaru jecha do Aleksandrii. Zastanawiaem si, jak jej to wszystko najlepiej wytumaczy. Przecie musz do niej napisa kilka sw. W przeciwnym razie pomyli, e zaginem. Czy bardzo by aowaa? spytaa cicho Myrina. Czy te twoja waleczna, mska duma koniecznie si domaga ponienia jej na pimie owiadczeniem, e nie chcesz ju o niej sysze? Tulia poniaa mnie tysice razy stwierdziem cierpko. Czyli chcesz odpaci zym za zo? Pozwl jej raczej uwierzy, e przepade bez wieci. Wtedy nie urazisz jej kobiecej dumy. Na pewno ma innych przyjaci i szybko si pocieszy.To bya ocena tak trafna, a mnie ukuo w sercu. Byo to tylko takie ukucie, jak dotknicie jzykiem obolaego miejsca po wyrwanym zbie. Ogarno mnie uczucie bezgranicznego wyzwolenia, jakbym po dugiej chorobie doszed do siebie. Myrino, pozwolia mi zrozumie, e nie znios nawet myli o tym, e mgbym ci utraci. Nie jeste dla mnie tylko siostr. Myrino, obawiam si, e kocham ci tak, jak mczyzna kocha kobiet!Twarz Myriny znw zacza lni anielskim blaskiem. Jeszcze pikniejsza mi si wydaa mwic: Myrina i Marek, ty i ja... Serce ci powie, e bd dla ciebie, czym tylko zechcesz. Ale teraz musimy zdecydowa, jak uoymy sobie ycie. Ostronie pocigna mnie za rk, abym usiad koo niej, i zacza mwi, jakby dugo ju nad tym mylaa: Pragn z caego serca, eby apostoowie mnie ochrzcili i pooyli rk na mej gowie w imi Jezusa Chrystusa Nazarejskiego. Moe wwczas przeka mi si dla wytrwania w tym yciu i otrzymam udzia w Krlestwie oraz Ducha, ktry pomiennym jzykiem opad na ich gowy. Nie jestem ydwk, ani ty nie jeste ydem, lecz oni chrzcz rwnie pobonych prozelitw z rnych krajw, ludzi, ktrzy daj si obrzeza i przestrzegaj Prawa. Syszaam te, e s rwnie yjcy w bojani Boga prozelici bramy, ktrzy nie dokonuj obrzezania, ale odrzucaj bawochwalstwo, nie wymiewaj Boga i nie przelewaj ludzkiej krwi. Maj zakaz kazirodztwa, zodziejstwa oraz niekoszernego jedzenia i maj y nabonie. Moe zgodz si ochrzci nas jako prozelitw bramy, jeli bdziemy bardzo o to prosi. Wiem to wszystko i mylaem nad tym nie raz. Od czasu spotkania Jezusa Nazarejskiego, syna Boego, nie mam innych bogw. Nie przedstawiaoby dla mnie wielkiej trudnoci respektowanie Pisma. Dlaczeg miabym nie je misa z uboju na ydowsk mod? Miso to miso. Ale w aden sposb nie mog poj, dlaczego to ma ze mnie uczyni czowieka mile widzianego przez Jezusa... Nie mog zobowiza si do ycia nabonego, bo nie bd nabony, chobym nie wiem jak si stara nim zosta. To ju wiem na pewno. Mylisz si rwnie bardzo, jeli sdzisz, e zgodz si chrzci prozelitw bramy, chobym nie wiem jak do tej bramy stuka. Oni nie s tak miosierni jak ich nauczyciel. By moe mj pomys jest tylko dziecinnym kaprysem pokornie przyznaa Myrina, trzymajc mnie mocno za rk. Ni e sdz, abym po chrzcie i bogosawiestwie naleaa do niego bardziej ni teraz. Zrezygnujmy wic z tej ceremonii i pjdmy drog, jak nam Jezus wskaza. Mdlmy si o spenienie jego woli i przyjcie Krlestwa. On sam jest prawd i miosierdziem. Wierz, e to wystarczy nam, ktrzymy go widzieli na wasne oczy. Nie moemy uczyni nic innego, jak tylko czeka na Krlestwo. Ale jest nas dwoje. We dwoje na pewno atwiej i ni w pojedynk. To jest wanie miosierdzie, jakie nam okaza. Nie wyjechalimy jeszcze z

Jeruzalem. Najpierw spisaem wszystko, co si wydarzyo, cho by moe nie byo w tym nic bardziej ni dotychczas dziwnego. Chc jednak dokadnie zapamita, e Duch zosta zesany jako szum wichru i ognistymi jzykami osiad na gowach dwunastu apostow, abym nigdy w nich nie zwtpi i nie ocenia ich czynw wedug swego rozumu.W tym czasie rada uwizia Piotra i Jana, ale dziki protestom ludu ju na drugi dzie musiano ich uwolni. A oni nie ulkli si grb i mnie kontynuuj swe apostolstwo. Sdz, e dalsze kilka tysicy ludzi przyczyo si do nich, poniewa sw moc uzdrowili kalek przy miedzianej bramie wityni. Wszyscy ochrzczeni ami w swoich domach chleb i bogosawi wino w imi Jezusa Chrystusa, zyskujc niemiertelno. Nie ma wrd nich ndzarzy, bogaci bowiem rzeczywicie sprzedaj domy i pola i rozdzielaj midzy potrzebujcych. Myl, e czyni tak, bo patrz na wszystko jak na odbicie w lustrze i sdz, e Krlestwo moe nadej kadego dnia. Nie syszaem jednak, aby Szymon Cyrenejczyk sprzeda swoje pole.Wanie koczyem pisanie, gdy z twierdzy Antonia przysano zawiadomienie, e prokurator Poncjusz Piat da, abym niezwocznie opuci Jeruzalem i ca Jude objt jego zarzdem. Jeli nie zgodz si wyjecha dobrowolnie, legionici maj rozkaz odprowadzi mnie a do Cezarei. Skd takie polecenie, nie wiem, ale z jakiego powodu Piat uzna mj dalszy pobyt w Jeruzalem za niepodany ze wzgldu na interes Rzymu. Nie mam ochoty zobaczy si z tym czowiekiem. Dlatego postanowilimy, Myrina i ja, e pjdziemy do Damaszku. Wybralimy Damaszek dlatego, e to miasto pojawio si Myrinie we nie, ja za nie mam nic przeciwko temu. Bd co bd Damaszek ley w przeciwnym kierunku ni Aleksandria.Przed wyjazdem z Jeruzalem poszlimy na wzgrze, gdzie Jezusa Nazarejskiego ukrzyowano midzy dwoma otrami. Pokazaem Myrinie rwnie ogrd i grb, w ktrym by pochowany i z ktrego powsta, gdy zatrzsa si ziemia. Ale jego Krlestwa ju tam nie byo.Koniec czci pierwszej