GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES, Cilt 6, Say 2, (2005), 103-113

103

DRAMADA BEDEN DL
Nihat ALIKAN
Gazi niversitesi Krehir Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Blm Krehir / TRKYE

Engin KARADA
Yeditepe niversitesi Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Blm Kadky / stanbul / TRKYE Geli Tarihi: 13.10.2005 Yayna Kabul Tarihi: 12.12.2005

ZET Drama insan yaam boyunca sren bir eylemdir ve yaama sanatdr. Drama sayesinde ocuk, ok sevdii oyun etkinlii ierisinde yaantsn tanma ve uygulama frsatn elde eder. Gnmzde drama yaratc, eitici, psikodrama ve sosyodrama olmak zere drt alt balk altnda irdelenmektedir. Drama ile ilgili kavramlar yaratclk, metaksis, etkileim, eylem, edim ve empati olarak aklanabilir. Drama, bir duygu veya dncenin, hareket, mimik, jest ve szle anlatlmasdr. Bir baka deyile, beden dili ile bir konu ya da durumun canlandrlmas, yaayarak yanstlmas, yaantya dntrlmesidir Beden dilini bilinli ve etkin ekilde kullanarak olaylar dramatize edebilmek eitim-retim srecinde, rencilerin dikkatini ekmede, soyut ifadeleri somutlatrmada, vurgulamalarda ya da mesajlarn anlalrln ykseltmede beden dili nemli rol oynar. Drama yntemi ierside yer alan pandomim teknii insann i dnyasnn ve eylemlerinin bilinli olarak kullanmasnda, kavramlarn ve olaylarn canlandrlmasnda nemli bir neme sahiptir. nk eitim srecinde retmenin davran biyolojisi nemlidir. Bu almada, drama kavramna ilikin yaratc, eitici, psikodrama, sosyodrama, beden dili ve pandomim tekniinin eitim-retim srecindeki nemi aklanmaya allmtr. Anahtar Kelimeler: Drama, Beden Dili, Pandomim.

BODY LANGUAGE IN DRAMA

ABSTRACT Drama is an act continuing life-long of a human and is an art of living. Owing to drama a child can gain the apportunity of practising and learning his life in games that he likes most. Today drama is scrutinized in four subtitles as creative, educational, psychodrama and sociodrama. The concepts about drama can be explained as creaticeness, metaksis, interraction, action, activity and empathy. Drama is the explanation of a sense or thought by motion, mimic, gesture and in words. In other words it is the animation of a situation or a subject using body language, reflecting by living, transforming into life. By using the body language consciously and effectively, it has an important function at dramatizing the events, getting students attention in education, concretizing abstract expressions, at stres accent and increasing the understandability of messages. Pantomime technic in drama method has a great importance at using the activities and humans world consciously and animating the expressions and events. Because a teachers acting biology is importatnt an educational period. In this study related to drama expression, the importance of creative, educational, psychodrama, sociodrama, body language and pandomime technic in educational period has been tried to explaired. Key Words: Drama, Bady Language, Pandomim

104

Dramada Beden Dili / N.alkan ve E.Karada

1. GR
Drama kavram Yunanca drandan tretilmitir ve dran szcnn yapmak, etmek, eylemek anlamlarn tad bilinmektedir. Tiyatro bilimi iinde drama zetlenmi, soyutlanm eylem anlamna (San, 1990: 574) gelmektedir. Trke szlkte, sahnede oynamak iin yazlm oyun, tiyatro yazsn ya da ackl, zntl olaylar, kimi kez gldrc ynlerini de katarak konu alan sahne oyunu tr (TDK, 1983:341) eklinde tanmlanmaktadr. Dram szcnn dilimize geii her iki tanmdan da anlald gibi yapmak, eylemek, uramak biimindedir ve gnmzde ise drama szc oyun oynamak, canlandrmak anlamnda kullanlmaktadr. Nutkuya (1976) gre; drama, insann yaam boyunca sren bir eylemdir ve ksaca drama; Yaama sanatdr. Gnmze gre dramann pek ok kavramsal anlam yaplmtr bu tanmlardan bazlar yledir; Drama, dorudan doruya yaamaktr. Eitimde drama, amal bir etkinliktir. Bu amalarn birinci boyutu eitime ilikin, ikinci boyutu rehberlik ve psikolojik danma almalarna ilikindir. Drama bir renme yntemidir. Drama araclyla ve durumlarla bunlarn arasndaki balantlar kolayca renilmektedir. D gcnn alabildiine geniletilebildii bir alandr (ONeill ve Lambert, 1990:271). 2. Dramann eitleri Gnmz drama tanmlar ve eitleri incelendiinde ok farkl tanmlarla ve snflandrmalarla karlalmaktadr. Buna karn en ok kullanlan drama eitleri drt blme ayrlmaktadr. Bunlar; yaratc drama, eitici drama, psikodrama ve sosyodramadr. Bu drama eitlerinin ierikleri ise; 2.1. Yaratc drama Yaratc drama doaldr, yazl bir metni yoktur, sunusal deildir yani sahnelenmesi gerekmez, olay merkezli olup, lider tarafndan rehberlik edilen katlmclar, yaadklar ve hayal ettikleri durumlar yaratc drama ekli iinde yanstrlar. Lider grubun kefetmesi, gelimesi, fikirlerini ve duygularn dramatik oyunlar yoluyla ifade etmesi iin rehber olur. Yaratc dramann doal ya da doalama eklinde olmas, sunusal olmamas, onun seyircilere sergilenmesinin gerekli olmadn gstermektedir. Yaratc dramaya katlan kiilere katlmc, yneten kiilere de retmen yerine lider denilmektedir. 2.2. Eitici Drama Eitici drama; mmkn olduunca esnek olmakla birlikte, temel kurallar nceden ve dardan belirlenmi, bir grupta yaayan, yetikin bir lider (rnein bir retmen) tarafndan ynlendirilen ya da en azndan balatlan ve ocuklar tarafndan bir grup oyunu gibi alglanabilen etkinlikler btndr (nder, 2004:31). Eitici drama, eitim amalaryla snrlandrlmaktadr. Sz konusu olan etkinliin kapsam eitici tarafndan belirlenmektedir, nk bu etkinlik eitici dramadr, drama eitimi deildir. Eitici

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES, Cilt 6, Say 2, (2005)

105

drama bir adm sonra ne ile karlaacan bilmeden yaama ait rolleri yeri gelince oynamak ve bu yolla yaam tanmak demektir (Gnen, 1992:41). 2.3. Psikodrama Psikodrama gnmzde telkin ve tedavi arac olarak kliniklerde, insan ilikilerini gelitirme ve eitim arac olarak eitim kurumlarnda, endstride, evlilik danmanlnda, slahevleri ve hapishanelerde olmak zere eitli kurumlarda hem ocuklara hem de yetikinlere uygulanmaktadr (Kaner, 1990:457). 2.4. Sosyodrama Sosyodrama etkinliklerinde sosyal sorunlarn irdelendii almalar yer alr. Bunlar balk paras, kzlarn erken yata evlendirilmesi, otobs duraklarnda yaanan sraya girip girmeme kavgalar, sokak ocuklarnn gerei gibi sosyal hayattan alnan konular olabilecei gibi eitimde cezann yeri, kopya ekmenin drstlkle ilikisi, arkadalk ilikilerinde gven gibi gruba ya da okula ilikin konularda olabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta sosyodramay kullanan dramann daha geni bir kavram olmas; iletiim, etkileim, duyu, gven, uyum almalarndan rahatlama egzersizlerine kadar kapsaml bir sreci iermesidir (Bozdaan, 2003:79). 3. Drama le lgili Kavramlar: 3.1. Yaratclk Yaratclk btn duyular, duyum, duygu ve dnceleri ile birlikte tm insan kapsar. Yaratclk kendini yalnz okulda gstermez. Her yerde, ocuklarn oynadklar, deneyimler edindikleri, evrelerini kendilerine gre yorumladklar her ey de ortaya kar. Szgelimi bir yatak rtsn

alp masann zerine rtmeleri ve masay bir maara ya da kulbe olarak canlandrmalar, yaratclk gsteren bir oyundur. nk sradan eyalara imgelem (duygularmz kullanarak zihinlerimiz bir eyin temsilini yaratma srecidir) yoluyla farkl fonksiyonlar kazandrlmtr. Eer her eyin olduu gibi kalmasn istemiyorsak, yaratclk kanlmaz bir gereksinimdir. O halde yaratclk kurallara da kar gelip, denenmi eylere kar kuku ve merak gsterebilmek ve denemektir (Bode ve Gunter, 1979:18). 3.2. Metaksis Metaksis, drama srecinde katlmclarn hem gerein hem de oyunsu srelerin farknda olmas anlamna gelmektedir. zetle metaksis iki dnyay ayn anda aklda tutan yksek bilin durumudur (www.perseus.edu). 3.3. Etkileim Bir insann bir baka insanla karlamas, kendini dier insanlara gre uydurmas, karlkl koullandrmal davranlarndan birinin etkinliinin dierinin etkinliini izlemesi, ama ikincisinin eyleminin ayn zamanda gene onun etkinliinden hareket kazanmas etkileimdir (San, 1985:99). 3.4. Eylem Eylem maddesel bir gcn ya da bir dncenin ortaya kdr. Psikolojik adan iki temel biimi vardr: oyun ve emek. lkinin zgr bir eylem olmasna karn; emek dzenleme ve ynetim gerektiren bir eylemdir. Bununla beraber eylemlerde asl olan beden organlarnn hareket ettirilmesi deildir. Eylemlerin nedenlerini dnce ve duygularda aramak gerekmektedir. Bir eylemde ama ve karar genellikle bedeni harekete geirse de, iradenin buna kar koyduu da olur. radeye

106
ynelik eylemler daima da ynelik olmaz. Bazen de ie ynelik olur. Bu tr eylemin belli bal drt eit aamas vardr: Ama, Dnme ve Akl Yrtme, Seim ve Karar ve Uygulama (Ertrk, 1988:105). 3.5. Edim Edim ruhbilim terimi olarak ngilizce performence deyimi ile zdelemi ve belirli bir durumla karlat zaman kiinin yapabildikleri anlamnda tanmlanmtr. Performance eylemlerin daha bilinli kullanlmas, olup bitmi itir. Edim ise belirli bir i durumuyla karlat zaman kiinin yapabildikleridir. Eylemlerin amal, bilinli kullan, bitmemiidir. 3.6. Empati Bir kiinin kendisini karsndaki kiinin yerine koyarak olaylara onun bak asyla bakmas, o kiinin duygu ve dncelerini doru olarak anlamas, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi srecine denir (Dkmen, 2002:135). Dkmene (2002) gre, empati kurabilmek iin gereken e unlardr: 1. Empati kuracak kii kendini karsndakinin yerine koymal olaylara onun bak asyla bakmaldr. 2. Empati kurmu saylmamz iin karmzdaki kiinin duygularn ve dncelerini doru olarak anlamamz gerekir. 3. Empati tanmnda son e ise, empati kuran kiinin zihninde oluan empatik anlayn karsndaki kiiye iletilmesi davrandr. Karmzdaki kiinin duygu ve dncelerini tam olarak anlasak bile, eer anladmz ona ifade etmezsek empati kurma srecini tamamlam saylmayz. zetle empati en yaln anlam ile

Dramada Beden Dili / N.alkan ve E.Karada

karsndakinin sylediklerini anlamak ve karsndakinin hissettiklerini hissetmektir. Korktuumuzda yzmzn nasl bir biime brnd, bedenimizin, duruumuzun nasl farkllat, yolda yrrken insanlarn yz izgilerinin neyi anlatt, bize uzanan bir elin bize doru nasl ynelimde bulunduu empati kavram ile dorudan ilgilidir. Bu grsel ipular, karmzdaki kiiyi anlamay ve onun hissettiklerini hissetmeyi kolaylatrr (stnda, 2000:50). 4. Dramann lkeleri Eitimde drama etkinliinde dl veya ceza yoluna bavurulmaz. Szel takdir aralkl pekitire olarak verilir. Eitimde drama almalar asla bir oyuncu eitimi olarak dnlmez. Dolaysyla bu almalar, seyirciye oynanan bir temsil olarak hazrlanmaz. Dramann oyuncular ayn zamanda izleyicileridir. Bu almalarda izleyici bulundurulmaz. Bu almalar, snfta, holde, bahede, ktphanede, yemekhanede uygulanabilir. almalar srasnda zel bir mekna ya da aksesuara ihtiya yoktur. Eitimde drama almalarnda rencilerin ne syledii deil, neyi nasl syledii anlam tar. Drama bir analiz yntemi deil bir sentez yntemidir. rencinin btn zgrl de program amac iinde bir zgrlktr, ondan daha fazlas istenmez.(Gnen ve Dalkl, 2003:74). Dramada insana ve bireysel farkllklara sayg esastr. Drama isteyen herkese ak olan, hayat boyu yararlanlabilecek bir alandr. Katlmda gnlllk esastr. Drama gruba yneliktir ve grup

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES, Cilt 6, Say 2, (2005)

107
olay yada klacan

dinamiklerinden hareket eder. Her birey belirli bir yaratclk potansiyeli ile doar. Uygun ortam ve koullarda bu potansiyel aa karlarak gelitirilebilir. Drama sonuca deil srece yneliktir. Dramada grup yelerinin kendilerine, birbirlerine ve lidere gveni esastr. Grup iinde gvenin gelitirilmesinden lider sorumludur. Dramann znde doalama bulunur (Bozdoan, 2003:31). 5. Dramann Hedefleri Yaratclk ve estetik geliim, Eletirel dnme yetenei, Sosyal geliim ve birlikte alma yetenei, Gelitirilen iletiim hnerleri, Kendini tanma (Mccsalin, 1990:4) Kendine gven duyma ve karar verme becerisi kazanma, Szck daarcn gelitirme yoluyla dil ve iletiim becerileri kazanma, mgeleme gcn, duygularn dncelerini gelitirme, ve

Holanlmayan durum, olgularla nasl baa gsterme,

inde yaanlan dnyay daha somut olarak grmeyi salama; Soyut kavramlar ya da yaantlar somutlatrma, Bireyler arasndaki farkllklara hogr ile bakabilmeyi salama, olarak sralanabilir (Nixon, 1988: 11; ONeill,1990:201; merolu 1990:41; stnda 1994:24; Fleming, 1995:95). Drama, bir duygu veya dncenin, hareket, mimik, jest ve szle anlatlmasdr. Bir baka deyile, beden dili ile bir konu ya da durumun canlandrlmas, yaayarak yanstlmas, yaantya dntrlmesidir. 6. Beden Dili Beden dili insann ilk anlama arac ve ilk dili olmutur. Bedenlerinin dili aracl ile insanlar; duygularn, dncelerini, isteklerini, ihtiyalarn ve ruhsal zenginliklerini baka insanlarla paylamlardr (Balta ve Balta, 2001:111). Bedenle iletilen mesajlar genellikle ruh halini ve hisleri anlatan emarelerdir. Ancak planl ve bilinli olarak (bir mimik) yaplan amal bir bildiri ile anszn ortaya kan davranlar arasnda tabiki fark vardr. Fakat insanlar dnyann her yerinde belirgin evrensel olan yz ifadelerine sahiptir. Duygusal durumlar bunlarla aa vururlar. Bunlar; kzgnlk, korku, aknlk, znt, nefret, sevin gibi hisleri gsteren kas hareketleridir. Beden dilimizin ortaya koyduu davranlar, konutuumuz kiilere ruh halimiz hakknda bilgi verir ve insanlarla konuup konumama isteimiz, dinleyip

Bakalarn anlama ve hissetme becerilerini gelitirme (empati kurma) Farkl olay ve olgularla ilgili deneyim kazanma, Moral ve manevi deerlerin gelimesine olanak salama, Problem zme ve karlalan problemleri yeni bir bak asyla inceleme, Kazanlan, deitirilen yada dzeltilen davranlar hakknda bireye bilgi verme,

108
dinlememek veya destekleyip desteklememe niyetimizi anlatr. Beden dili, i dnyay dorudan yanstma zelliine sahiptir. nsan birisine gzleriyle scak, parlak, sevinli, souk bakabilir ve birisini baklaryla aalayabilir, kendisinin emin olmadn belli edebilir (Schober, 1999:57). Dolaysyla btn bu davranlar ruhsal tepkilerin beden dili ile ifade edilmesidir. Beden ve ruh birbirinden ayrlmaz bir btndr. ngilizce de bunu ok gzel ifade eden szckler somebody birisi, nobody hi kimse dir. Bedenimiz olmakszn bizler hiiz ve benlik kavram da anlamszdr. Biz ne isek bedenimiz sayesinde oyuz. Bedenimiz ruhumuzun eldivenidir. imizdeki tm kprtlar, duygular, heyecanlar, arzular bedenimiz sayesinde kendilerini ifade ederler. Bedenimizin ifadeleri olarak adlandrdmz aslnda isel hareketlerimizdir. Kendimizi ve evremizi sadece bedenimiz sayesinde alglayabiliriz (Molcho, 2000:25). Beden dilini bilinli ve etkin ekilde kullanarak olaylar dramatize edebilmek eiti-retim srecinde, rencilerin dikkatini ekmede, soyut ifadeleri somutlatrmada, vurgulamalarda ya da mesajlarn anlalrln ykseltmede retmenin beden dili nemli rol oynar (alkan ve Yeil; 2005:201). nk eitim srecinde retmenin davran biyolojisi etkilidir. Jestler ve mimikler dier kiilere grsel sinyaller gnderen hareketlerdir. Bir jestten sz edilebilmesi iin yaplan hareketin bir bakas tarafndan grlmesi ve yaadmz duygu ve dnceyle ilgili bir bilginin kardaki kiiye iletilmesi gereklidir. Jest ve mimikler, dnce ve duygularmz destekleyen, onlar somutlatran hareketlerimizdir. rnein sohbet srasnda

Dramada Beden Dili / N.alkan ve E.Karada

gz krpma, ba sallama, kollar ama gibi iaret ve hareketler iletmek istediimiz ve programladmz bir mesaj ieren jestlerdir. Mimik jestler, bir objeyi veya bir hareketim mmkn olduu kadar kusursuz olarak taklit etmek amacyla yaplan jestlerdir. Bunlar olmakta olan bir olayn taklit edilerek aktarlmas kadar, sz konusu yaanty grmemi kiinin anlayabilmesine de yardm eden jestlerdir. Mimik jestler, tiyatroya zg jestler, taklit jestler, ematik jestler, teknik ve kod jestleridir (Balta ve Balta, 2001:41). Mimik jestleri, Balta ve Balta (2001) u ekilde ifade etmektedir: Taklit jestler: Sosyal ve teatral jestlerden ok farkldr. Taklit jestler, rzgrn veya kpein sesini taklidi gibi, bir insann olmad veya olamayaca bir eyi taklit etmesidir. Bu jestlerde genellikle eller etkin rol stlenir. ematik jestler: Ksaltma ve zetleme ile ilgili taklitler olup mimik jestlerin bir baka trdr. Bu jestle kii bir durumun en gze arpan zelliini alp sadece bununla o btn tanmlar. Bu jestler nesne veya bir durumu ifade etmek iin kullanlr. Ate etme hareketi, sigara olmadan sigara ime hareketi, olmayan bir bardakla su ien kiinin yapt hareket bu tr mimik jestlere rnektir. Eim-retim srecinde kavramlar veya olaylar dramatize etmede yardmc olan bu jestler, rencilerin dikkatini ekmede, motive etmede, grup almalar ierisinde yer almalarna olanak salayan bedensel ifadelerdir. Teknik ve Kod jestler: Belirli bir meslek grubunun kendi aralarnda kullandklar jestlerdir. Polisler, pilotlar, borsa memurlarnn kullandklar jestler gibi. Bu kiilerin anlatm iin kullandklar jestler birbirleri ve onlarla ilikili olanlarn

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES, Cilt 6, Say 2, (2005)

109

anladklar teknik jestlerdir. Kod jestler, dilsiz alfabesinin ellerle kodlanmas ve ellerle yazlmas gibi, bilgiyi sistemli bir ekilde kodlayan jestlerdir. Tiyatroya zg jest ve mimikler: zleyicileri honut etmek iin artistlerin kullandklar jestlerdir. Teatral mimiklerin oluturulmasnda esas olarak iki teknik sz konusudur. Bunlardan birinde, aktr roln oynayaca karakteri btn ayrntlar ile izler ve onun hareketlerini ve ifadelerini taklit eder. Dierinde ise, yanstaca duygusal tonu yakalar ve o duygu durumuna girerek, bu duygudaki insan davranlarn kendiliinden ortaya koyar. Artistler esas olarak bu iki teknii birlikte kullanrlar. zellikle pandomim sanatlar teatral mimiklerle sanatlarn icra ederler. Gnmzde bu mimikler hem sahnede hem de sosyal hayatta kullanlr. Teatral mimikleri gnlk yaantlarna aktarm birok kii hayat bir tiyatro gibi oynayarak yaar. Bu tr insanlar renkli kiilikleri ile evrelerine ok sayda kimseyi toplarlar. Drama ynteminde kullanlan tekniklerden bir tanesi de pandomim tekniidir. Bu teknikle kavramlar, deyimler, ataszleri veya olaylar eitim-retim srecinde dramatize edilebilir. Bu ekilde ders oyunlatrlarak, rencileri etkin katlm salanarak, renme kolaylatrlp ve kalc hale getirilebilir. 7. Pandomin (Mim) Pandomim, insann i dnyasnn ve eylemlerinin bilinli olarak vcut tarafndan dile getirilmesidir. Pandomim, temelde insan konu almakla birlikte tiyatral anlam olan baz evre elerini de kapsar. Dille anlatmda olduu gibi, beden dili ile anlatm da, rol yapma olayn bir parasdr.

Beden dili ile anlatm, kayna bakmndan, alglamaya ve duygulara seslenir. Oyuncu, ayet bedenini nemli bir anlatm arac olarak kullanmay amalyorsa, pandomim unsurlarn bilmek zorundadr. Herhangi bir oyun metinsiz oynanacaksa, beden dili ilevini stlenecektir. Bu anlatm biimi iyi kullanlrsa, vcudun dili somut ve armlara ak ise, sahnedeki olayn szsz olarak oynand alglanmayacaktr. nk pandomim, szck yada ses kullanmadan sadece hareketlerle yaplan dramadr. Ancak hareketler ylesine belirgin olmaldr ki, eer pandomimle diki dikmeyi anlatyorsanz karnzdaki kii ineyle iplii gryormu gibi hissetmelidir. Pandomim, bir hikyeyi veya olay canlandrmada kullanlabilir. Drama hikye merkezli veya herhangi bir uyarc veya durumdan doalama eklinde ortaya ksa bile hem retmen hem de ocuklar baz hareketleri mim (jestlerle kurulan iletiim, taklit etmek, temsil etmek) yoluyla anlatabilirler (merolu, 1990:56). Pandomim, rencilerin diyalog zerinde dnmeden beden dilini kullanarak iletiim salamaya tevik eder. zgven salamann yan sra dil yetisinin gelimesini de etkiler. Beden dili ile iletiim kurmay baaran bir kii kendisini sz yada yazyla da ifade etme aamasna daha kolay gei yapar. Yz ifadeleri, jestler, beden hareketleri gibi paralingusistik iletiim elerinin vurguland etkinlikler, uygun szcklerin eklendii paralel almalarla da desteklenebilir. Bu tr almalarda szel olmayan iletiim elerinin yerini doldurmak deil bu eleri gelitirmek amalanr (Holden, 1981:57). Berlin Devlet Oyunculuk Okulu retim

110
yeleri (2003) pandomini yle ifade etmektedirler; Pandominci, hayalindeki nesneyi, onun biimi ve arlndan yola karak anlatr. Biim iin belli lde statik bir tutum gereklidir. Vcutla yaplan hareketler, ou zaman ekme ve itme olaylarna dayanr. Yaplan hareket, ne kadar ok g isterse, bu iliki o kadar belirginleir. Oyuncu bir yandan, bir eyi kendine doru ekerken, bir yandan da onu kendisinden uzaklatrr, yani kendi arlk noktasna gre iter. Arlk noktas, genel olarak gbek dolayndadr. Yalnzca hayal edilen nesneler kullanlrken, yani gerekte var olmayan arlklarla allrken, kalann durumu (yani arlk noktas) deitirilir ve bir kart g (kart arlk) varm gibi davranr, bylece gcndeki arlk grsel olarak alglanabilir. ekerken hayal edilen nesne, kalaya doru ekilir; ayn zamanda, kala, hayal edilen nesneye yaklar (kart hareket). terken bunun tersi olur. br hareket alanlar iin de bu geerlidir. nsan bir eyi eline alrken, yerden kaldrrken, yakalanrken vb. kalasn ve nesneyi birbirine doru hareket ettirir. Buna karlk, bir eyi kendinden uzaklatrrken, atarken, kala ve nesne birbirinden uzaklar. Pandomim, doal davranlarn dnda bir ey deil, gerekten kazanlm bir soyutlamadr. Pandomim tekniinde, nce gerek olayn zellikleri incelenir. Tek tek organlarn birbiriyle olan ilikisi, nefes alma, gerginlik ve rahatlama nemli rol oynar. Zorunlu olan eyler, rastlantsal olan eylerden ayrlr. Bylece olay taklit edilebilir. Bu noktaya taklp kalmamak iin

Dramada Beden Dili / N.alkan ve E.Karada

nemli eyler vurgulanr, nemsizler ise bir yana braklr, olayn paralar arasndaki birbirini izleme zellii n plana alnr., belirginletirilerek ve ritim katlarak, bir sanat yapt haline getirilir. Ritmin olmad, bedenin yer almad bir etkinlikte ve retimde renciler dinleyici (suskun bir topluluk), retmen ise krsde konuan bir hatip olmaktan ileriye gidemez. renciler, vcutlaryla konular, olaylar dramatize etmeli ki, o zaman bedenleri ve ruhlar estetik adan gelisin ve kendilerine z gven duyabilsinler. Dolaysyla, hibir renci dnlemez ki dersleri srann altnda dinlesin, hibir retmen dnlemez ki, tavana veya dar bakarak ve gzlerini rencilerinden kararak ders anlatabilsin. nk yaam, karlkl etkileim ve iletiimi ierir ve szsz davranlar retim srecinde nemli rol oynar. 8. SONU ve TARTIMA Drama etkinliine katlanlarn, en bata grup ii bir almaya hazr olmalar, kendilerini rahat ve gvenli duyumsamalar, kendilerinde yeni ve deiik eyler kefetmeye hazrlkl olmalar gereklidir ve bu bir bakma yeterli n kouldur. Grup iinde daha kk gruplarla tartarak fikir alverii, eletirme gibi dnsel boyutta almalarn yaplmas da gereklidir. Bunun iinde bir bireyin kendini bu kk grup ve/veya byk grupta rahat ve gvenli hissetmesi gereklidir (San, 1992:122). Dramada rencilerin dnce ve duygular paylama istei dorultusunda z sayglarn gelitirir. Drama ile bireyler kendi fikir ve nerilerinin grup tarafndan kabul edildiini ve kullanldn grrler. Bakalarn nasl etkileyeceklerini, nasl etkili fikirler ortaya

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES, Cilt 6, Say 2, (2005)

111

koyacaklarn ve onlar uygun olarak nasl sunacaklarn, kendilerini nasl baka insanlarn yerine koyacaklarn renirler. Rolleri deneyebilir ve hemen geribildirim alabilirler. Grup yaratc fikirlerin ve etkili deerlendirmenin gl bir kayna olabilir (O'Neill-Lambert, 1990:201). letiim sanatlarndan biri olan eitim amal drama etkinliklerinin dil geliiminde etkili olduu sylenebilir. Dramann sadece szel deil, szel olmayan iletiim becerilerini de gelitirmektedir. ocuk bu etkinlikler iinde yer alrken dnme, konuma, dinleme, anlatma ve birbiriyle iletiim kurma becerilerini de kazanr. Kendine gven duygusu ocuun dil geliiminde nemli bir faktr olarak rol oynar. ocuklar iletiimleri srasnda birok eyi anlayabildii halde snrl kelime hazinesi nedeniyle kendisini szel olarak anlatmada glk eker. Bu nedenle drama, farkl ocuklara yeni deneyimler ve yeni kavramlar kazandrr. Bu ortamda ocuk kendini bask altnda hissetmedii iin dncelerini rahat bir ekilde ifade eder. Ayrca drama etkinlikleri srasnda ocuun vcut hareketleri esnasnda vcut paralarn (gzn, ban, yzn, ellerini, kollarn) kullanmas ocuun szsz iletiimi renmesine frsat verir. ocuk kelimeler olmadan mzik, jest ve vcut hareketleriyle nasl konuacaklarn kefederler (Karada ve alkan, 2005: 107-109). Sosyal geliim bireyin doduu andan itibaren iinde bulunduu sosyal evrenin ve kltrn deerlerini ve davranlarna uyum salama srecidir. ocuk sosyal evresindeki kiileri bu srete tanr ve onlarla iliki kurar. Drama sayesinde ocuk eitli etkinliklerin zelliine gre tartan, konuan olaylar yaayan ve yaratan kii olarak evresinde olup bitenleri daha iyi

anlar ve anlamlandrr. Dramada insanlar aras karlkl davranlar renilebilir ve retilebilir durumda olduu iin ocuun pasifliini iine kapankln giderme yollarndan biridir. Kukla ile konuma, grupta konumadan yan yana oturma sosyal beceri gelitirmek iin birer adm olabilir. Drama almalarnda gncel bir olayn anlamlandrlp canlandrlmasnda bir konudan yola karak ocuklar duyarl hale getirilebilir. ocuklarn ve kiiliklerin kullanlmas mmkndr. Bylece ocuklar kendi kltrlerinin ve dier kltrlerin yetkin eserlerini ve kiiliklerini tanma frsat bularak kltrel adan zenginleirler. Drama srasnda ocuk gzledii ve yaad olaylar deiik rollerle canlandrrken, skntlarn tedirginliklerini, korkularn, zlemlerini eitli vcut hareketleriyle anlatr. Bu ocua vcudunu koordineli bir ekilde istedii amaca uygun olarak kullanma frsat verir. Becerilerin gelimesinde ocua kendi vcudunun zelliklerini tanmas iin yardm etmek gerekir. Dramada ritim ve hareketle ilgili oyunlar balang iin en uygun etkinliklerdir (Gnen ve Dalkl, 2003:45). Yetikin bir kii dncelerini kelimeler yoluyla ifade edebilir. Ancak ocuklar kendilerini, dncelerini hareketlerle ifade ederler. Birok drama etkinliinin mzik eliinde yaplmas yaantlarn, duygularn, ifade edilmesine g katar. Mzik hareketten harekete, durumdan duruma geii kolaylatrr. zellikle mziin vcutla yorumlanmas olan yaratc dans iin mzik yardmc bir aratr. Denge oyunlar, toplarla almalar, atp tutma egzersizleri ve pandomimle bir ata sznn veya deyimin veya bir objenin anlatlmas d evreye kar ocuu acemi

112
olmaktan kurtaran dier drama etkinlikleridir. Hareketi tekrarlama ve altrmalar ocuun karsna kabilecek engeli kolayca aabilme yeteneini, gcn yerinde ve zamannda kullanma alkanl kazandrr. ocuun hareket geliimi sayesinde kazand fiziksel gven daha sonra psikolojik gvene dnerek dier olanlarda da avantajl duruma gemeyi salar. renme-retme srecinde ocuun vcut dili ile kavramlar ifade edebilmesi, ocuun kendine olan z gvenini artrr ve toplum karsnda konuabilme ve kendini ifade etme becerisi kazandrr. Dolaysyla pandomim ocuklarn derslere etkin katlmn salayan bir tekniktir. 9. NERLER retmenlere drama ile ilgili hizmet ii eitim hizmetleri sunularak, yaratc drama, eitici drama, psikodrama, sosyodrama ve beden dili konularnda aydnlatlmalar salanmaldr. retmenler, eitim-retim srecinde, ocuklarn yaratclklarn gelitirici, retim almalarna arlk vererek, ezbercilikten kurtulmalarna nclk etmelidirler. retmenler eitim-retim srecinde Hayat Bilgisi, Fen Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Trke derslerinde sosyodramaya arlk vererek rencilerin retimin merkezinde olmalarn salamalar renmeyi katk salayacaktr. retmenlerin beden dillerini bilinli ve etkin ekilde kullanmalarna olanak salayarak ve brorlerle desteklenerek, olaylar dramatize etmelerine katk salanmaldr. retmenler, pandomim tekniini, hikye

Dramada Beden Dili / N.alkan ve E.Karada

ve olaylar canlandrmada kullanarak, rencileri uyarc ve motive edici drama almalarna yer vermelidirler. 10. KAYNAKLAR Balta, Z. ve Balta, A., 2001, Bedenin Dili, Remzi Kitapevi, stanbul. Berlin Devlet Oyunculuk Okulu retim yeleri, 2003, Oyunculuk El Kitab (ev: Leyla Serdarolu), Mitaos Boyut Yaynlar, stanbul. Bode, U. ve Gunter O., 1979, Yaratclk Eitimi (ev. Berna Can), Friedrich Verlag Veelbor, Boon-Bad. Bozdaan, Z., 1993, Yaratc Drama, Nobel Yayn Datm, Ankara. alkan, N. ve Yeil, R., 2005, Eitimretim Srecinde retmenin Beden Dili, G.. KEF Dergisi, Cilt 6 (Say:1) Dkmen, ., 2002, letiim atma ve Empati, Sistem Yaynclk, stanbul. Ertrk, K., 1988, ada Bilimsel Eitim Nedir?, Varol Maatbas, Ankara. Fleming, M., 1995, Starting Drma Teaching, David Fulton Publishers, London. Gnen, M. ve Dalkl, N. U., 2003, ocuk Eitimde Drama, Epsilon Yaynclk, stanbul. Gnen, M., 1992, ocuk ve Yaratclk, 8. YA-Pa Okul ncesi Eitimi ve Yaygnlatrlmas Semineri, Bursa. Holden, S., 1981, Drama in Languge Teaching, Longman. http://www.perseus.edu Karada, E. ve alkan, N., 2005, Kuramdan Uygulamaya lkretimde Drama, An Yaynclk, stanbul. Kaner, S., 1990, Psikodrama-Kuram, Teknik

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES, Cilt 6, Say 2, (2005)

113

ve Aralar Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Faklte Dergisi Cilt 23 (Say 2): 457, Ankara. McCaslin, N., 1990, Creative Drama n The Clasroom, Longman, London. Molcho, S., 2000, Beden Dili, (ev: E. Tulin Batr), stanbul: Gn Yaynclk. Nixon, J., 1988, Teaching Drama A teaching skills workbook, fokus on education, Mac Millan Education Ltd., londan. Nutku, ., 1976, Teaching Drama (ev. Tlin ener, Filiz Ko Materyal), Ma. M. Educ., London. O'Neill, C. ve Lambert, A., 1990, Drama Structures A Practical Handbook For Teachers, Heinemann Educational Book Inc. London. merolu, E., 1990, Ana Okuluna Giden Be Alt Yandaki ocuklarn Szel Yaratclklarnn Gelimesine Dramann Etkisi, Hacettepe niversitesi Salk Bilimleri Enstits Yaymlanmam Doktora Tezi Ankara. nder, A., 2004, Yaayarak renme in Eitici Drama Kuramsal Temellerle Uygulama Teknikleri ve rnekleri, Epsilon Yaynclk, stanbul. San, ., 1985, Sanat ve Yaratclk Eitimi Olarak Tiyatro, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, Cilt,18: 99-112, Ankara. San, ., 1990, Eitimde Yaratc Drama Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, Cilt: 23 (Say:2): 573-574. Schober,O. 1999. Beden Dili, (ev: Seda

zbent), stanbul: Aron Yaynevi. TDK, 1983, Trke Szlk, TDK Yaynlar, Ankara. stnda, T., 1994, Gnmz Eitimde Dramann Yeri, Yaadka Eitim, 9 (37). stnda, T., 2000, Yaratc retmeninin Gnl, Yaynlar, Ankara. Drama Pegem