7^r

HAIKU
bago'dan
16. yuzyrlda ortaya Qtkrp 17.-19. yuzyrllarda
buson'dan
geliqmig 5,7,5 heceli ug dizeden olu$an b1r
issa'dan
haikular
Japon lirik qiir bigimi. Haiku'lar genellikle

mevsimlerle ya da ytltn ilk ayr ile ilgili bir

duyguyu ya da duglinceyi dile getirir.

Bu giirlerde qogu zaman Budizm, Taoizm ve yere

inanqlarr simgeleyen doga imgeleri kullanrirr

Japon edebiyatrna ozgil bu giir bigmi 19. yuzy

sonu ve 20. yizytl baglnda Batr ulkelerinde de

belli bir yaygrnlrk kazanmrgtrr. Bu kLiquk kitapta

bu turun en Linlu ustalan olan Bago, Buson,

lssa ve gagdaglarrndan kugtik bir segme

yaprlmrgtrr. Qevirilerde kaynak olarak Harold G.

Henderson'un An Introduction to Haiku adlr

kitabrndan yararlanrlmrgtrr
Tiirkgesi CevatQ a p a n
 Matsuo Bago

1644

Japon Siirinde Edo dtinemi diye anrlan

yrllarrn en dnemli "haiku" ustasr. Ug dizeli
zincirleme koguk diye tanrmlayabilecegimiz
"haiku" Bago'nun elinde eglendirici bir s6z
oyunu olmaktan 9rktr, gilnltik yagayrga bagh,
fakat soylu bir giir bigimi olarak geligti.

1694
Qigek Agma
Neler neler getiriyor
insantn aklrna -
gu gigek agan kiraz!

Nara'ya Giden Yol

Ah, gu yaz gunleri!
Adsrz, onemsiz bir dag
burtinmug sabahln sisine.

Da$ Gegidinde
Burada, dag gegidinde
nasrlsa deliyor yuregi
otlarda menekgeler.
Giikten Yalan Tiirkii Etsuiin'e $a$rr
Biitun gun Yaglgtnt
gakrdr durdutarlakugu birlikte seyretti$imizkar
gunler ne kadar krsa! bu yrl gene yagdr mr?

Yola Qrkmak igin itt Saganaklar

Uyan! Uyan! Benim gelen, llk soguk saganaklar,
bana arkadaglrk edesin diye, sanki maymun bile
uyuyan kelebek! hasrr bir palto derdinde.

Zen Yolu Eski Bagkentte

Gel, gidip Kyo'daytm ya,
yagan kan seyredelim gene de Kyo'yu ozluyorum -
tizerinde yuvarlandlgtmrz. ey, zaman kugu!
Kestane Alacr Gtilhatmiler
Gtiz rtizgdrlarr esiyor, Haziran ya$muru -
gene de ne kadar yegil gulhatmiler
kestane kozalaklan. gunege geviriyorlar ytizlerini.

Askerin Dtigleri Aya Do$ru

Kala kala At srrtrnda uyukluyorum,
kuruyan otlar kalmrg aya dogru yukseliyor
askerin duglerinden. yanan Eay yapraklarrnrn dumanr.

De$igmeyen Yolun Sonu

Yrl sonu - Yolun sonu -
h6l6 bagrnda hasrr gapka ben h6l6 yagryorum
hAl6 ayagrnda gank. gu guz akgaml.
At Ustiinde Alacakaranhk
Krg grin0 - t'Karanlrk indigine gore,
atrmrn ustUnde gahinin gozleri de gormeyecek!"
donmug bir golge. Boyle gakryor brldrrcrn.

Giiz Giiriiniimi,i Hayatrn Giizii

Guz - Guzrin sonuna doQru,
kuglarla bulutlar bile kim bilir ne yapryordur
yagh gortinuyorlar. gu anda komgum?

Mogami Nehri Sessizlik

Denize surtikluyor Her yer oyle sessiz ki,
krzrl krzgrn gunegi kayalarr deliyor
Mogami nehri. agustosboce$inin sesi.

l0 l1
 BA$o'NuN oGnerucileni

Birden Giiz Akgamr

Dag yolunda Eigek agan Guz, gun kavugtu;
eriQin kokusuylabirden . "Lambayr yakayrm mr?" diye
guneg doguyor! sormaya geliyor biri.
ETsuJiN (1656_1739t
Bulutlar
Yrl Sonu
Arada bir bulutlanryor gok,
Bu yllrn da sonu geldi:
boylece dinlenme frrsatr buluyor
" gizledim bizimkilerden
aya bakmaktan yorulanlar.
sagtma ak dugtrigunri.
Bago'nun Yolu etsu'tirv

Bu yol: Arpa Tarlasr

kimseler yok gortintirde, Yagmurdan e$ilen
iniyor guz karanlrgr. olgun arpa bagaklarr
nasrl da daraltryorlar yolu!
JOSO (1661-17O4)

tl
Kr$ Giiz Ftrtlnalan
Daglarr da, ovalarr da Her geyden once
altrna almrg kar - korkuluklarr deviriyor
geriye bir gey kalmamrg. guz frrtrnalarr.
JOSO KYOROKU {1656-1715}

Dilenci Eski Masallar

Yoluna giden bir dilenci! Evvel zaman iginde
Yeryuzuyle gokyuzu eski depremlerin masallarr anlatlllyor
yazlrk giysileri. bir mangalrn gevresinde.
xireru (1661-1207) KYoRoKU

Kelebek Baskrn
Uyuyan bir kelebek! Ateg ktillenmig, gece ilerliyor -
Kim bilir ne yapryordur birden
geceleri? kaprm galrnryor.
KiKAKU KYoRoKu

t4 1.5
 Tanigugi Buson

1715

Kigiligi bakrmrndan Bagodan degigik, 9ok

yonltl bir ozan. "Temmei" 0slubunun
yaraticrst. Settsu da do0mug, "haiku"
sanatrnr Edo'da ogrenmig, daha sonra da
Kyoto'ya yerleqmig. Ayrrca ressam olarak da
tantntvor.

1783
Tomurcuklanan Diken
Tomurcuklanan diken -
nasrl da benziyor yollanna
dogdugum ellerin!

Aklar iginde
A$aglar gigek agmrg -
ay rgrgrnda bir kadrn
mektup okuyor.

Urperme
Birden bir urperme -
odamda olmug karrmrn
aya$rma takrlan tara$r.
Ses Krg
$urada burada Karlarrn iEinde
qa$layanlartn sesi kaprlarrnr yuzume kapayan
her yanda korpe yapraklar. I evlerin rgrklal.

BiiyiiliiKoru I OUnyanrn Hali

yok
Fllq krmrltr Batldan esince rizglr
yaprakta bile; doguya yrgrlryor
urperti veriyor yaz korusu" dokulen yapraklar.

Bii$iirtlenlerde Qiy Kiiyiim

Bogtirtlenlerde Eiy tanecikleri, Koyumde -
dikenler yusufguklarla
bembeyaz kesilmig. ytpranmtg ak duvarlar.

l0 ti
 BUSON'UN QAGDA$LARr

Ay..lgrSrnda Konuk
Oyle bir ay var ki gokte, Butun o haziran ya$murlarr
hrrslz da durmug ve bir akgam gizlice
trlrku soyluyor. qamlarrn arasrnda ay.
RYOTO {1718-871
Geyik Sesleri
Yagmurda bir geyik, Sessiz Stigiit
ug kez bagrrryor- Ofkeyle geri dondum:
sonra hig duyulmuyor. sonra baktrm, bahgede
sogut a$acr.
RYOTO
Sagaklarda
Krrlangrglar - Krg Akgamr
kogklerin, kulribelerin Mum rgrgrna bakryorum,
sagaklarrnda. evet, rtizgdr grkmrg,
bu gece kar ya$acak.
RYOTO

22 2f
Bahar Giiriiniimii Yalnrzhk
Taprnagrn qanrnda Ugan bir ategboce$i!
uyuyakalmrg "Bak! Bak gurada!" diyecekken
bir kelebek. yantmda kimseyi goremiYorum.
rAicl {17o9-72}
Krsa Gece
Krsa gecenin sonu geldi,
Uzakta
Sessizligin otesinde
trrtrlrn tuyleri uzerinde
alacakaranlrkta
giy tanecikleri,
kulrengi ugurtmalar.
Ayrrhk reicl
Giden bana Sesler
ve kalan sana Gok grirluyor -
iki ayrr guz. batan gemilerden
bogulanlartn sesleri.
TAiGi

l-1 l5
YazGecesi Kobayagi issa
Yaz gecesi:
bulutlardan bulutlara
atlaylp kagryor ay.
RAI\|KO (1726-99)

Kuglar Bile
llkyaz bahgelerinde
kuglan avlayan kuglar bile 1763
uykuda.
RATTKO

Kuruyan Kamrglar
Gegen gtinlerle Anasrnr Cok ktigiikken yitirdioi iqin gocuklugu
sevgisizlik ve acrlar iginde gegmig. Bu
suriiklenip gidiyor ytizden ezilenlere duydugu sevgi ve yakrnhk
kuruyan kamrglar. ayrr bir incelik veriyor giirlerine. Bu inceligi
konugma dili ile ustaca uzlagtrran lssa,
RAIUKO Japon "haiku" tiiriinOn belki de en gok
sevilen temsilcisi

18.27

26 21
Taprnak
Burada, dag taplnagrnrn
sagaklr avlularrnda
esiyor geyik sesleri.

Diiniig Yolu
Srcaktan yantyor $inano yolu,
daglar bile
yuk oluyor srrtrma!

Yaz Yalmuru
Birden yagmur boganryor -
binmigim grnlgrplak
grplak atrmrn ustune.

l9
Yusufguk Biilbiiliin Ttirkiisii
Gozlerinde Bulbtilun turkusu
uzak da$lar yanstyor yagmurda slrrlsrklam
yusufguk boceginin. bu sabah.

Qa$rr Kultibe
"Gelin! Gelin!" Kulibemin damr
diye gagrrryor baykuglarr sabahsefalarryla
ategbocekleri. ortulu.

Kirazlar Otlar Evim

agmrg?"
"Kiraz gigek mi Benim evimde
Buralarda ategbocekleriyle fareler
otlar da gigek aQryor. iyi geginirler.

3i) 3l
A$lamayrn Dilek
Bocekler, a$lamayrn! Qekirge,
Agrklar da, yrldrzlar da ben gidince,
ayrrlmak zorunda birbirlerinden. goz kulak ol mezartma.

Giiz Akgamr Unutma

Guz akgamr- Unutma,
kollarrnl dizleri ustiinde kavugturmug cehennemde yuruyoruz
bir dervig gibi. gigeklere bakarak.

Ugup Gitme! Giikte Akan lrmaklar

N'olur, uEup gitrne, bulbul, Ne guzel
turkun guzel olmasa da gokteki yrldrzlara bakmak
benimsin. kdgrt pencerenin deli$inden.

J2
Bahar Masaoka $iki
Erik
gigek agtrgrnda
cehennem donar.

Uyku
OCung alrp evimi
boceklerden
1477
uyudum.

Kiraz Zamanr
Brrakrp gitti$im
eski evimde Japon giirinin "harika gocugu". $iir
yazmaya on bir yagrnda baSlamrS, on altl
kirazlar gigek aqmrg. yagrnda Tokyo'ya giderek "haiku"
gelenegini ciddi olarak incelemig. SaQhk
nedenleriyle diizenli ogrenim goremeyen
$iki, Nikon gazetesinde gahgrrken
"Bago'nun Eleqtirisi" yazrsr ile edebiyat
dfinyasrnda btiyiik tartrsmalara yol
agmri. $iki'nin daha sonra yazdrQr
denemelerinde do0allr0rn "haiku"'
ttir[niin en iinemli ozelligi oldugunu
vurguladr0r gor0lUr.

1902

-1 4 3-5
Baharda
Nicedir unutulmug bir gey -
iginde gigekler agan saksr
bir bahar gunu.

Yol
On bir atlr birden
geriye bakmadan gidiyorlar
savrulan karlarrn iqinden.

Alrg Kokusu
Sa$anaktan sonra agan hava
ve bir sure
Eevreyi saran alrE kokusu.

l7
Su Sesi Karanhkta
Bir dag koyu: Gece - seni beklerken
yrgrlan karlarrn altrnda gene ya$mura donuyor
gu soguk ruzg6r.
akan suyun sesi.

Ath 65le Saati

Yaz rrma$r: Bir bahar gtrnu:
nedense koprtiden degil de, kimsenin bir gey yapmadt$r
srrlarrn iEinden gegiyor atrm. bir koy.

Tiirkii Bilinmeyen
Kimseler bilmiyor Pembeler arasrnda
kimin yazdrgrnr ugup duran beyaz kelebek
bu egsiz bahar tirrkusunu. kim bilir kimin ruhu!

39
38
 ly $eyler Yayrncrlrk Ltd. $ti.
Gayret Sk. No. B

80300 Gayrettepe
lstanbu I

ta\

$iir diz sl
l.io. 10

Birinc Basrm Ara rk 1991

3ere Yayrn Yonetmeni: C ev at Qa p a n

GrafikTasar m:Tibet San rn a I

Baskr:Detay Bas nr