HISTORIA GITARY

Historia gitary siga pocztkw ycia czowieka pierwotnego, ktrego najwaniejszym z narzdzi by uk, sucy do polowania i obrony. Podczas strzau czowiek pierwotny zauway, e ciciwa wydaje charakterystyczny, dwiczny dwik, a dodajc do niej rezonator w postaci np. wyschnitego pancerza wia lub obcignitej skr drewnianej ramy, dwik stawa si goniejszy. Z biegiem czasu liczba dodawanych ciciw zwikszaa si i tak powsta kiedy, prototyp wszelkich instrumentw strunowych.

Badajc etymologie sowa "gitara" , bez trudu moemy stwierdzi, e wyrae o podobnym brzmieniu, okrelajcych rne staroytne instrumenty, byo kilka. Persowie, IV wieku p.n.e. okrelali instrument o maym jajowatym pudle rezonansowym i bardzo dugiej, zaopatrzonej w progi szyjce wyraeniem sitar przy czym "si" oznaczao trzy, a "tar" strun. Podobny instrument znali ssiadujcy z Persami Chaldejczycy i nazywali go qitara. Staroytni Grecy posiadali kitr .Rzymianie za spadkobiercy kultury Greckiej uywali nazwy cithara. Tak wic mona zauway e za protoplastw wspczesnej gitary uwaa si trzystrunowe, niekiedy nawet dwustrunowe instrumenty szarpane znane w Mezopotamii okoo 4000 roku przed nasz er oraz kilkustrunowe sumeryjskie liry. Babiloczycy obok 15-strunowej harfy znali instrument w rodzaju lutni zaopatrzony w 2 struny oraz dug szyjk. Instrument podobnego ksztatu odnaleziono take w staroytnym Egipcie. Dotar on tam po 1500 r. p.n.e. jako podarek dla faraonw od przedstawicieli ludw Maej Azji. Spord instrumentw antycznych najbardziej rozpowszechnione wrd Grekw byy kitara i lira rnica midzy nimi polegaa na odrbnoci ksztatw. Lira bya instrumentem bardziej prymitywnym. Suya do gry w czasie zabaw i wszelkich obrzdw. Do obcignitego skr pancerza wia przymocowywano dwa ramiona z rogw bawolich, ktre czono poprzeczn belk, tzw. jarzmem. Do jarzma przypinano struny wykonane z jelit baranich. Kitara bya instrumentem zawodowych muzykw i poetw piewakw. Posiadaa drewniane pudo rezonansowe o bocznych ciankach, zakoczone dwoma wygitymi, lecz drewnianymi ramionami, poczonymi jarzmem. Dwik gitary by silniejszy ni dwik liry std nazywano j "krlow instrumentw". Oba te instrumenty Grecy uwaali za dar bogw. Wedug podania wynalazc liry mia by Hermes, opiekun kupcw i

zodziei, Apollinowi, patronowi muzyki i poezji, przypisywano wynalezienie kitary. W trakcie rozwoju muzyki w staroytnej Grecji kitara zaja stanowisko dominujce, wypierajc cakowicie z uycia lir. Po upadku Grecji, za czasw cesarstwa Rzymskiego lira, wzgldnie kitara otrzymaa nazw cytary (cithara). Do dobrego tonu i oglnego wyksztacenia naleaa umiejtno gry na cytarze, a przykad temu dawali nawet wadcy rzymscy, ktrzy popisywali si przed swymi dworzanami gr na tym instrumencie. Neron, Heliogabal, Hadrian i in. z zamiowaniem uprawiali t muzyk i trzymali na swych dworach kitarzystw greckicch. W pierwszych wiekach naszej ery chrzecijanie posugiwali si niekiedy instrumentami strunowymi w czasie obrzdw religijnych poszukujc jednak wrd tego instrumentarium gitary trzeba przenie si do europy zachodniej, gdzie w VII i VIII wieku zaszy bardzo wane dla rozwoju tego instrumentu wydarzenia. W hiszpaskiej Katalonii i we francuskiej Prowansji rozpowszechniony by instrument przypominajcy grecka kitar. aciskie zapiski z owych wiekw wspominaj o "chrotta britannica" i "rotta teutonica" jako o instrumentach uywanych przez plemiona brytyjskie i germaskie.

Duy wpyw na rozwj gitary miay take instrumenty arabskie. Arabowie, po podbiciu w VII w. Afryki oraz pwyspu Pirenejskiego, zaszczepili na gruncie hiszpaskim wschodni lutni "alud" posiadaa ona cztery struny oraz krtki gryf. W IX w. Hiszpanie mieli instrument zwany "guitarra morisca" (gitara mauretaska). Rwnie du popularnoci cieszy si arabski "rebec", ktry przez lata zmienia swj ksztat i upodobni si do "mandoli", zwanej take "bandol" i "vandol", przypominajcej swoim ksztatem lutni. "Mandola" ewoluowaa przez trzy wieki m.in. zyskaa boczne cianki i lekko wcitej talii, przypominajcej cyfr 8, a Hiszpanie nazwali j "vihuel", ktra na pocztku XVI w. posiada kilka odmian: "vihuela de arco" smyczkowa, "vihuela de penola" uderzana za pomoc kostki, "vihuela de mano" uderzana palcami. "Vihuela de mano" otrzymaa z czasem wosk nazw "guitarra espagnola". W XI w. we Woszech znany by instrument bliniaczo podobny do wspczesnej gitary. Jego nazwa ewoluowaa: "guisterne", "guitarra", "guitarra latina".

Epoka trubadurw i minnesngerw obfituje ju w mnstwo instrumentw strunowych w tym i szarpanych. Gitara o ksztatach takie jak ma dzisiaj bya znana w europie ju w czasach pnego redniowiecza i w epoce renesansu. Od samego ustalenia jej semkowatego ksztatu rywalizowaa z lutni, starajc si wywalczy lepsz pozycj z rodzinie instrumentw. Lutnia growaa wwczas nad gitar wiksz iloci strun i goniejszym brzmieniem. Jednak w XVII w. hiszpaski gitarzysta Ruiz de Ribayaz

zmieni w gitarze nacig strun z podwjnego (lutniowego) na pojedynczy, co sprawio e gitara szybciej uzyskiwaa czystszy strj, a wysmuka szyjka i mniejsza ilo strun umoliwiy opanowanie techniki w krtszym czasie. Znaczco to wpyno na popularyzacje gitary w wczesnych czasach. Po bardzo dugim okresie rozwoju powsta, wic ostatecznie instrument nowoczesny, o duych walorach brzmieniowych i moliwociach techniczno-wykonawczych. Fakt ten sprawi, e stulecie to wydao wielu znakomitych gitarzystw. Byli wrd nich m.in. Antonio Diabelli, Mauro Giuliani, Dionisio Aguado, Fernando Sor, Ferdynand Carulli, Matteo Carcassi, Napoleon Coste, Feliks Horecki i Marek Sokoowski. Okres ten nazywamy jest "zotym wiekiem gitary".

Obecne wspczesne gitary maj swj pocztek w konstrukcji hiszpaskiego lutnika Antonio de Torresa, ktry w 1882 roku skonstruowa gitar wiksz pyt rezonansow z szerokimi bokami a take, jako pierwszy uy wachlarzowego ebrowania pod pyt dla ulepszenia dwiku. Jak si okazao by to wzr gitary, ktry do dzisiaj stanowi odniesienie dla wspczesnych lutnikw.

Gitara poprzez swoj dugo drog rozwoju staa si w peni instrumentem solowym o duych walorach i moliwociach brzmieniowych. Dodatkowe cechy, jakie w swoim rozwoju nabraa, takie jak: atwo przenoszenia, ciekawa kolorystyka brzmienia, pikny ksztat (niejednokrotnie wystpujca jako motyw malarski), wygoda w graniu, stosunkowo niewygrowana cena instrumentu, sprawiy, e idealnie nadaje si do gry solowej, jak i do gry w zespole kameralnym.