BELLEK TAZELEME AMA GNCEL (5)

Dunning-Kruger Sendromu ve Bilgisizlerin Ykselii

Kfayetsiz muhterisler para, n, iktidar sahibi olmakta baar gstermekte, Dunning-Kruger Semptomunu dorulamaktadrlar.
Tun Tayan, esdaekosos@superonline.com
Dnyann sorunu, aklllar hep kuku iindeyken aptallarn kstaha kendilerinden emin olmalardr. Bertrand Russel grememektedirler.

erhalde televizyon izlerken, gazete okurken, bu kii, bu bilgi(sizlik) ile nasl olmu da sunucu olmu, ke yazar olmu? ya da alma yaamnda nasl olmu da bu greve gelmi? diye sylendiiniz ok olmutur. Cornell niversitesinden iki psikolog, David Dunning ile Justin Kruger, bu tr sorularn yantn aramaya soyunan Amerikal iki bilim insan. Demiler ki: Bir ii yapmada yeterli olmayanlar, baarmlarn doru drst lebilecek yetenekte deillerdir; Trkesi kendini bilmez kiilerdir... Bu gibi kiiler, yetersizliklerini, yeteneklerinin snrl olduunu doru drst bilmediklerinden kendilerini gelitirmeye de almazlar... Dunning ile Kruger, naslsa renciler ellerinin altnda ya, kalkmlar, bir deney yapmlar. Snavdan kan rencilere o bildik soruyu sormular: Nasl geti? Sonra da rencilerin snavdan ktklarnda verdikleri yantlar snav sonularyla karlatrmlar. Ortaya ilgin bir tablo km: Snav en kt geenlerin kendilerine gvenleri tam, beklentileri yksekmi; snav iyi geenlere gelince, onlar da alakgnllymler, baar beklentilerini abartma eilimleri pek yokmu. Bulgular ylesine akm ki, oturmu bir makale yazmlar, bulgularn bilim dnyasnda tartlabilir yapmlar (bknz. Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one, Journal of Personality and Social Psychology, December 1999, 77(6), ss. 1121-1134). nerme u: Yetersiz olanlar (i) beceri/bilgi dzeylerinin gerekte olduundan ok daha iyi olduunu dnrler, (ii) bakalarnn beceri/bilgi dzeyini deerlendiremezler, (iii) ne kadar beceri(k)siz/bilgisiz olduklarnn farknda deillerdir, (iv) belirli bir beceri/bilgi edinmek zere eitim grecek olurlarsa, beceri/bilgi dzeylerini ykseltebilirler. Bu tr kiiler -gelin onlara, tam uyan Trkesiyle kifayetsiz muhterisler diyelim- kendilerini ve yaptklarn vmekten, her ite ne kmaktan, aslnda yapamayaca ileri yapmaya kalkmaktan hibir rahatszlk duymazlar. Tersine, her eyi bildiklerine inandklarndan, her eyi yapmann, sylemenin haklar olduunu dnrler. Ortada bir ksr dng vardr: Kiiler ylesine yetersizdirler ki, yetersiz olduklarn bile kavrayamamaktadrlar; oysa yetersizliklerinin stesinden gelebilmeleri iin yeterli olmakla yetersizlik arasnda bir ayrm yapabilmeleri gerekmektedir ve onlar bu ayrm da yapamamakta, tepkilerinin yanl olduunu ya da bakalarnn grlerinin kendi grlerinden daha doru olduunu

KFAYETSZ MUHTERS

Ancak daha da beter olan, kifayetsiz muhterislerin cehaletlerinin ve haddini bilmezliklerinin mesleki adan mthi bir itici g oluturmas, her zaman ve her yerde daha hzl ykseliyor olmalardr. rnek mi? ook... Kendi evrenize bak(n)maya balayn; i dnyasndan sanata, spordan siyasete kadar uzanan saysz rnek bulacaksnz. Trkiyedeki rnekleri neredeyse herkes bilebileceinden, biraz lke dna evirelim gzlerimizi. rnein Deepak Chopra adn duydunuz mu? Kendisi 1947 doumlu, Hint asll bir Amerikal; ana akm tp eitimi alm, uygulam sonra alternatif tpa sarlm, alternatif tp gurusu olmu; aralarnda Trkenin de bulunduu 35 dile evrilen, dnyada 20 milyondan ok satan 70 kitabn yazar; zengin, nl bir iadam; kuantum fizii konusunda bir ey bilmedii halde, mistik grlerine bilimsel bir nitelik verebilmek iin, kuantumla tedavi diye bir samalk ortaya atan arlatann biri olarak grlyor, gerek bilim insanlar tarafndan. rnein Duane Gish (1921-2013)... Amerikal biyokimyac; yaratl hareketinin nde gelen yelerindendi; yneltilen eletirileri laf kalabalna getirerek arabuk savuturmasyla tannyordu. Fosiller ya da paleontoloji konusunda hibir eitim almad halde kitaplar yazmtr; kendisini eletirenlerden biri, bir iskeleti bir bakasndan ayrt edebilecek dzeyde bile bilgisi olmadn kantlamsa da Gishin pazarlama dehasnn rnlerini nleyememitir. Daha tandk birine gelelim: George W. Bush... Hepimizin gz nnde, Irakta kitle imha silahlar olmadn syleyen, iklim deiiklii konusunda uyaran uzmanlar bir yana itmi, ald kararlarla Iraka demokrasi gtrme bahanesiyle sonular ortada olan bir servene girimi, Kyoto Protokolunu imzalamakta direnmitir. rnek saysn artrmak olas olmakla birlikte gereksizdir. Sonu ortadadr: Kfayetsiz muhterisler para, n, iktidar sahibi olmakta baar gstermekte, Dunning-Kruger Semptomunu dorulamaktadrlar. Ancak Dunning-Kruger Semptomunun doru ve ilgin olmas bir yana -ki yaptklar almayla, Harvard niversitesi tarafndan verilen insanlar nce gldren, sonra dndren diye tanmlanan satirik bir dl olan IQ Nobelini 2000 ylnda psikoloji dalnda almlardrbakalarnn sz konusu kiiyi nasl grdklerine bakldnda nemsiz kalmaktadr. Yukardaki rnekten yola kacak olursak, Chop-

HADDN BLMEZLK PARA EDERSE

ra da, Gish de on milyonlarca kiinin ilgisini zerlerine ekmi- David Dunning ler, semenler de Bushu ikinci kez bakan semekte beis grmemilerdir. Bu arada kfayetsiz muhterisleri anladk da, gerekten bilgili, yetenekli olanlar nerelerde? diye sorulacak olursa yant hazrdr: Fazla alJustin Kruger akgnll davranarak kendilerine hakszlk edecekler, ne kmayacaklar, yksek grevlere kendiliklerinden talip olmayacaklar, deerlerinin anlalmasn bekleyecekler, anlalmaynca krlacaklar, kendilerini daha da geriye ekeceklerdir. Son szler ok farkl alarda yaam olsalar da benzer yaklam sergileyen iki dnrn: Sokrates: Bir ey bilirim: O da bir ey bilmediimdir. Bertrand Russel: Dnyann sorunu, aklllar hep kuku iindeyken aptallarn kstaha kendilerinden emin olmalardr. * Bu yaz, birbirini tamamlayan be konudan oluan yaz dizisinin sonuncusudur. ncekiler: Sradan Faizm, CBT, 19 Temmuz 2013; Cad Kazan, CBT, 26 Temmuz 2013; Martin Niemller, CBT, 9 Austos 2013; Krk Camlar, CBT, 16 Austos 2013

eviri yanlna dzeltme

16 Austos 2013 tarihli CBT ekinde yaymlanan Farkl dillerin kkeni: Avrasyann anadili balkl yaznn 8. paragrafnda bir eviri yanl yaplmtr. Paragrafn dzeltilmi biimi aadadr: Bu nemli gelimenin temelinde yatan unsur ekibin, 2007 ylnda, sk kullanlan szcklerin yapsnn kullanmlar daha az yaygn olan szcklere kyasla ok daha yava ilerleyen bir srele evrildii ynndeki buluuydu. Bu bulutan yola kan ekip, hzl bir deiimden gemedikleri iin yaplar korunan bu szcklerde ata dillerin izlerine rastlama olaslnn hzla evrilen szcklerden daha yksek olduu sonucuna vard.

Trkiye Dzensiz Sistemler alma Grubunu

13. Uluslararas Dzensiz Sistemler: Teori ve Uygulamalar SempozyumuKaraburun, zmirde 2128 Austos 2013 tarihinde uluslararas katlmclarla gerekletirilecektir.

CBT 1379 - 3 / 23 Austos 2013

IQ NOBEL

DEMOKRAS