Wiera Iwanowna Krzyanowska Picioksig ezotoryczny

dziewiciotomowy

PRAWODAWCY
Tom III

wydane przez

Powrt do Natury
Katolickie publikacje
80-345 Gdask-Oliwa ul. Pomorska 86/d tel/fax. (058) 556-33-32

Spis rozdziaw Rys biograficzny Rozdzia I Rozdzia II Rozdzia III Rozdzia VI Epilog Zakoczenie str. 2 str - 8 str - 15 str - 23 str - 32 str - 42 str. - 45

PRAWODAWCY
TOM III

Rys krytyczno-biograficzny WIERY KRYANOWSKIEJ (ROCHESTER)

Ty krl; yj sam. Id drog woln. Dokd pociga ci twj wolny rozum. Puszkin Kiedy zachodzi potrzeba napisania o szerokiej i rnorodnej twrczoci wielkiego pisarza, wwczas mimowoli napotykamy na trudnoci i niemono oddania w tak ograniczonym rysie caej peni wrae, pyncych z gatorii portretw jego bohaterw, z obrazw historycznych i wzitych z ycia oraz dramatycznych sytuacji, ktre tak bogato obfituj, na przykad, utwory WIERY (crki Jana) KRZYANOWSKIEJ. Jej osobliwy a twrczy talent literacki wymaga osobnej i nader szczegowej oceny krytycznej. W ramach naszej krtkiej wzmianki mamy tylko mono zwrcenia uwagi mionikw wytwornej literatury na szczeglnie wyrniajce si dziea i ze smutkiem musimy pomin milczeniem bardzo liczne utwory, przez ni pozostawione, oraz ciekawe i pene artystycznego pikna opisy i obrazy. WIERA KRYANOWSKAJA pochodzi ze starego szlacheckiego rodu z Tambowskiej gubernii, lecz urodzia si w Warszawie, gdzie ojciec jej podwczas by dowdc brygady artylerii. Po mierci ojca oddano j do Instytutu Katarzyny w St. Petersburgu, lecz z powodu wtego zdrowia nie moga ukoczy caego kursu Instytutu i dalsze ksztacenie zmuszona bya prowadzi w domu. Kto wie, czy nie na korzy wyszo jej to przedwczesne opuszczenie pastwowego zakadu? Sdzc z otrzymanych rezultatw, naley przypuszcza, e domowe otoczenie intelignetnej rodziny daleko korzystniej oddziaywao na ksztatujcy si w niej talent poetycki. Wiera wysza za m za szambelana Siemianowa, lecz w literaturze zachowaa swoje panieskie nazwisko KRYANOWSKAJA i pseudonim W.I. ROCHESTER. Nieyjcy ksi Roczester, jako duchowy opiekun jej, za grobu drog wewntrznego syszenia, przekazywa jej ca prawie jej spucizn literack w poznawaniu okultystycznym rzeczy historycznych stworzonych a nie wyjanionych przez nauk. Ograniczymy si zatem t krtk wzmiank, odnoszc si do biografii pisarki i przejdziemy do przegldu jej dzie. Oywiajc w pamici t wielk ilo wydanych i nie wydanych prac W. Kryanowskiej jestemy przekonani, e prawie nieomylnie moemy oceni oglne literackie wartoci jej utworw, a mianowicie: stae zaciekawianie treci, subtelna psychologiczna analiza charakterw dziaajcych osb, artystycz-

na prawdziwo sytuacji, a co najwaniejsze pena czaru harmonijno filozoficznego wiatopogldu. Celem uatwienia oglnego pogldu, w zwizku z rozmiarami naszego artykuu, wypada nam wszystkie utwory W. Kryanowskiej podzieli na grupy i mwi, o czym ju wspominalimy wyej, jedynie o najbardziej wyrniajcych si. Do pierwszej grupy wczymy powieci WSPOCZESNE, z ycia spoeczestwa rosyjskiego, lub obcego; z utworw za, przedstawiajcych obrazy z ycia rosyjskiego, zasuguje na najwiksz uwag, zdaniem naszym, powie SIE PAJCZA. Ubiege tak jeszcze niedawno wypadki zerway oson ze zgnilizny i rozkadu rosyjskiego spoeczestwa; oczywistym jest, i wraliwy talent W.K. nie mg nie zatrwoy si objawami duchowej niemocy ojczyzny i natychmiast stworzy oddwik w obrazie, ktry z przygniatajc jasnoci wykazuje zaczynajcy si podwszas rozam Rosji pastwowy i spoeczny, wyraajcy si z jednej strony Czuszim, a z drugiej politycznym szalestwem 1904 1905 r. Bdc oczywicie SPIRYTUALISTK i przepowiadajc zawsze zwycisto ducha W.K. nie moga inaczej, jak tylko ze sprzeciwem odnie si do tego rodzaju psychicznej choroby. Po tym wzgldem autorka nasza wykazaa gbok znajomo psychologii i niezrwnany artyzm w powieciach: ZEMSTA YDA (La vengeance du juif) i REKENSZTEJNOWIE. Nastpny i wyszy ju stopie w sferze twrczoci W.K. zajmuj powieci HISTORYCZNE, ktrte ju przed innymi utworami przyniosy jej zaszczytny rozgos. W.P. Burenin, mwic o historycznych powieciach Szachowskiej i Merekowskiego, w zwizku z powieci W.K. pt. KRLOWA HATASU (La reine Hatasou), midzy innymi, powiedzia co nastpuje : pani Kryanowskaja jeszcze bardziej czuje si u siebie w domu w Egipcie, ni pani Szachowska w Rzymie; znane jej jest ycie staroytnych Egipcjan tak samo, jak Ebersowi, a by moe nawet i lepiej. Ta sama mianowicie cecha wyrniajca powieci W.K. podkrelana przez sdziego i ustalentowanego krytyka i znawc literatury: owo ywe i jasne odtworzenie bytu i samego ducha opisywanej epoki zostaa potwierdzona nastpnie przez Francusk Akademi, ktra ozdobia laurami powie ELAZNY KANCLERZ STAROYTNEGO EGIPTU (La chancelier de fer de l antique Egypte) i zaszczycia autork tytuem Officier d`Academie. I nie jest to bynajmniej dziwne, jeeli si zway, e W.K. wada doskonale obcymi jzykami, szczeglnie francuskim, ktry znany jej jest omal nie lepiej od rosyjskiego, dlatego te jej pierwsze utwory nale jdenakowo do obu literatur francuskiej i rosyjskiej poniewa wiele z nich byo wydawanych we Francji. Wypada doda, e i Rosyjska Akademia Nauk, aby prawdopodobnie, nie pozosta w tyle za swoj znakomit towarzyszk francusk, na dowd uznania i oceny artystycznej twrczoci, chocia zmarszczya czoo, to jednak nie moga nie da jej zaszczytnej pochway za inn powie pt. POCHODNIE CZECHOW z epoki przebudzenia narodowej i religijnej wiadomoci czeskiego narodu w kocu XIV i w pocztkach XV wieku. Powieci historyczne w. Kryanowskiej powicone s przewanie trzem epokom: egipskiej, rzymskiej i redniowiecznej. Z licznych tego rodzaju utworw, odnoszcych si do pierwszej z tych epok, oprcz wymienionej przez nas wyej elazny Kanclerz Staroytnego Egiptu, dajcej niezwykle ciekawy i ywy obraz ycia Jzefa, wskaemy jeszcze powie Faraon Mernefta w ktrej przedstawiona jest znakomita posta wielkiego proroka Izraelskiego narodu. Spord powieci z epoki rzymskiej, na pierwszym miejscu naley postawi powie *W tym znaku Zwyciszysz (in hoc singo vinces) z czasw przeladowania chrzecijan za Dioklecjana. Bdc znawc straotnych nauk w ogle, a filozofii w szczeglnoci, autorka odtworzya najciekawszy obraz zamierzchej staroytnoci, w ktrym zestawia dwa wiaty: gince pogastwo, w osobie staroytnego Rzymu i powstajce mode Chrzecijastwo, ktre swoj si etyczn i tryumfujc wiar miao zastpi w zamierajcy wiat. Osobliwie zajmujc jest potna posta maga Oriona, skupiajcego w sobie najlepsze i trwae wartoci filozofii i nauk ludw staroytnych. Osobliwo ta jest jakby prototypem pocigajcych magicznych obrazw, zawartych w cyklu wybitnie OKULTYSTYCZNYCH utworw w porzdku chronologicznym. Z prac W.K., odnoszcych si do epoki redniowiecznej, oprcz wymienionej wyej: Pochodnie Czechw, pozostaje jeszcze kilka powanych utworw z ktrych zasuguje na uwag powie Na Rubiey, malujca obraz dwch wiatw: staroruskiego i germaskiego, ktre zetkny si na Inflantach, czyli na rubiey pastwa Moskiewskiego. Drugim z kolei, bardziej godnym uwagi dzieem, jest powie

z XIII-go stulecia pt. BENEDYKTYNSKIE OPACTWO, opisujca osobliwe, burzliwe, lecz ponure ycie redniowiecznego spoeczestwa i duchowiestwa. Powie ta, w formie spowiedzi trzech osb, krelona jest po mistrzowsku, bez powtarza, czego najtrudniej unikn, opisujc jedne i te same zdarzenia. Poza tym, nie mniej osobliw cech tego utworu jest okoliczno, e opowiadania bohaterw nie kocz si wraz z ich mierci, lecz trwaj za grobem, dajc grony obraz nieubaganej KARMY, jako nastpstwa przebytych egzystencji. Dzieo to tworzy jakby przejcie do trzeciej grupy powieci: SPIRYTUALISTYCZNYCH I EZOTERYCZNYCH. Nie wiemy, czy wszystkim znana jest ta ciernista droga, jak do ostatniej chwili postpowa u nas Spirytualizm w isym tego sowa znaczeniu, nie mwic ju o okultymie; pomimo tego, e cay szereg znakomitych uczonych, u nas i za granic, potwierdzi rzeczywisto zjawisk spirytystycznych, ktre by moe, burz utarte pogldy na waciwoci materii, lecz rodz nowe pojcia o rnorodnoci stopni i form bytu. Nie mwic ju o wiadomym przeliczaniu zjawisk, pseudouczeni liberalni*, postpowcy i materialici z radoci gotowi byliby wedug opinii znakomitego Pilnera dokona tego, co ogni dokonywa katolicyzm: To, co trzysta lat temu mwi on dziao si NA CHWA BOA, dzieje si obecnie NA CHWA NAUKI. Aktorzy pozostaj zawsze ci sami, zmienia si tylko dekoracja. Przy podobnym ustosunkowaniu si nauki i krytyki, owianych duchem materializmu i trzymajcych przy tym w rkach swoich taki straszny bicz, jak drukowane sowo duo doprawdy cywilnej odwagi musia mie autor, do tego jeszcze z wielkim literackim tytuem, aeby zdecydowa si rozwin miao sztandar EZOTERYZMU i stan otwarcie w szeregu jego obrocw i kaznodziei, bez tych bazeskich wykrzywia i grmasw, z jakimi czyni to niektrzy pisarze, grzeszcy raz do roku haftowaniem swoich wigilijnych opowieci ze wiata tajemnic, byleby tylko zarobi niezbdny grosz na rybk. Lecz wrogi stosunek i rzekoma sia materialistycznego obozu bynajmniej nie przestraszya W.K. odwanie te gosia ona drogi jej wiatopogld spirytualistyczny tej nielicznej moe, lecz najbardziej wraliwej i mylcej czci spoeczestwa, ktra pragnie zbada zjawiska duchowego zakresu czowieka i skryte dotd jeszcze siy przyrody, a mwic w ogle zjawiska wiata, cho niewidzialnego, lecz jednake istniejcego realnie. A droga za takiego pisarza - pioniera, niewtpliwie, jest drog nad wyraz ciernist, sdzc z wasnych sw W.K., wypowiedzianych w przedmiowie do powieci ELIKSIR YCIA: ogldajc si na przebyt drog, mog powiedzie sobie: PER ASPERA! Na drodze swojej nie spotykaam atwych postpw, yczliwoci, przyjani i wsparcia; przeciwnie, nie mwic ju o eksploatowaniu mnie i wrogiej nieyczliwoci, nierzadko niskie drwiny, lub te zoliwe przemilczanie uczyniy wszystko, aeby zguszy moje prace. Zawdziczajc wietnemu tanelnowi literackiemu autorki, ten rodzaj utworw W.K. jest szczeglnie cennym w dziale popularyzacji okultystycznych nauk, wprawdzie teoretycznych, lecz dlatego te najbardziej dostpnych moliwie szerokiemu ogowi czytelnikw. Utwory te s niejako SYNTEZ nauki ezoterycznej i stanowi po prostu REWELACJE, zmuszajc czowieka do zastanowienia si nad celem ycia. Mimowoli przychodz na myl sowa Fichtego: Staroytne przysowie MEMENTO MORI! Mwi on zamienia si na nowe, bardziej powane MEMENTO VIVERE, to znaczy, pamitaj e bdziesz z pewnoci y, lecz twj przyszy stan po prostu okrela si oglnym rezultatem teraniejszego ycia, jakiekolwiekby ono byo dla ciebie, zarwno radosne, jak i smutne. To, widocznie, byo te i celem autorki, jeeli sdzi ze sw wspomnianej wyej przedmowy: Chocia dla POWANYCH badaczy okultyzm monaby byo wyoy te prawa i teorie w formie suchych, naukowo filozoficznych traktatw, ale czy wielu znajdzie si czytelnikw, powicajcych si powanym studiom okultyzmu i czy bd oni mieli mono, ze wzgldu na warunki ycia, czasu i miejsca, prowadzi, systematycznie zajcia praktyczne z dziedziny wiedzy tajemnej? Wszak nie kady moe by lekarzem, a jednak nawet najbardziej oglne pojcie o anatomii i fizjologii okazuje si w yciu rzecz bardzo poyteczn. Mwic tedy o olbrzymim znaczeniu moralnym tych utworw, niemoliwym jest nawet oceni caego ogromu zawartego w nich wiata i dobra. Niechaj nam wybaczy czcigodna autorka, jeeli pozwolimy sobie uy cokolwiek prostackiego porwnania, upodabiajc jej dziea z punktu widzenia odradzajcego

oddziaywania na czytelnika do odwieajcego deszczu, ktry zmywa z czowieka yciowy py i brud przyrosy do niego. Autorka wykazuje tak dokadn znajomo tajemnego wiata z jego prawami, e moe jej pozazdroci niejeden prawdziwy okultysta; oprcz tego w dzieach jej wyjanione s liczne pojcia naukowe, do mglisto podawane nawet w europejskiej literaturze, odnoszcej si do tego przedmiotu. Naley przy tym doda, e ta bezsprzeczna znajomo wiata tajemnego, wzbogacona jest jeszcze niezwykymi zdolnociami okultystycznymi W.K., ktre tym samym w jej ujciu przedstawiaj INNE, nadzwyczajne rda poznania wiata oraz metody badania i zdobywania wiedzy. Jeeli dla profana te tak wysokopoetyczne a jednoczenie gboko naukowe dziea W.K. oka si poprostu dziwn, czerown bajk, to z okultyst bdzie wrcz odwrotnie; im gbsza bdzie wiedza czytelnika, i im uwaniej zacznie on studiowa (a nie tylko czyta) te dziea, tym szerzej otwiera si mu bdzie widnokrg wiata niewidzialnego i jego wielkie prawa. Spord utworw okultystycznych W.K., na pierwszym miejscu naley postawi wydan w nowym tysicleciu seri powieci: ELIKSIR YCIA, MAGOWIE, GNIEW BOY, MIERC PLANETY i PRAWODAWCY przedstawiajce znany cykl WTAJEMNICZENIA w nauk hermetyczn. Bohaterem powieci jest jak wiemy lekarz - materialista, ktry po raz pierwszy zetkn si z tajemnym wiatem i zajrza za zason, skrywajc przed nami niewidzialne sfery. Z pomidzy wielu, najciekawsze s opisy ycia i bytu bractwa Niemiertelnych (Eliksir ycia). Poza tym, obrazowo i gboko przemylany jest opis wtajemniczenia bohatera, tak w sensie spotniowego rozwoju utajonych w czowieku si psychicznych, jak rwnie w sensie zapoznania si ze wiatem astralnym (Magowie). Nie mniej pouczajce i niezmiernie ciekawe s obrazy ycia w cigu 300 lat, przedstawione w powieci Gniew Boy. W kadym bd razie nie mona zaprzeczy proroczym, moe zbyt miaym, lecz bezwarunkowo moliwym, a poza tym skoczenie logicznym i gboko rozumnym przypuszczeniom autorki, opartym jednake na wyranie objawiajcych si ju znakach duchowo-morlanego rozprzenia i upadku wspczesnego ludzkoci. Artyku pisany by w r.1910 Na szczegln uwag tych osb, ktre zajmuj si, lub po prostu interesuj si nauk hermetyczn, zasuguje powie W INNYM WIECIE. Bya ona napisana wprawdzie ju dawno, lecz nie chcc, prawdopodobnie, podporzdkowywa si wzgldom i wymaganiom tego czy innego wydawnictwa, autorka postanowia wyda j samodzielnie, w oddzielnym wydaniu, za co moemy jej tylko by wdziczni, poniewa najlepszym sdzi bdzie czytajca publiczno. Dzieo to, niezawodnie, bdzie szczeglnie drogie dla kadego zdecydowanego okultysty, jako IDEA pastwowego, naukowego, religijnego, rodzimego i spoeznego ustroju zdrowo mylcej ludzkoci, ktra poznaa swoje przeznaczenie, wyjania sobie cel ycia i stosownie do tego urzdzia swoj egzystencj, a wic ludzkoci wiadomie i niezachwianie dcej do doskonaoci. Wyszo takiej, bezsprzecznie wielkiej kultury, szczeglnie zaznacza si w porwnaniu z potrzebami miejscowych kolonii Ziemian, ktre zamieszkuj przesiedlone na wysz planet duchy z ziemi, przynoszce ze sob i ziemskie reminiscencje: ndz duchow, egoizm i bezmylny upr. Jeeli EZOTERYZMOWI sdzonym jest zaj kiedykolwiek miejsce fundamentu w wiatopogldzie ludzkoci, a na gruncie tej okulistycznej teozofii wyronie nastpnie pastwowo, to takiego rodzaju jednostka polityczna bdzie niewtpliwie idendtyczn, lub przynajmniej bardzo podobn do form, jakie przedstawia W.K. Nieprzygotowany czytelnik bynajmniej nie powinien zraa si tym, e akcja powieci rozgrywa si na planecie Wenerze. Urzdowa nauka nie rozporzdza dotychczas bezspornymi danymi, aeby mc kategorycznie i do tego nieomylnie odrzuci moliwo ycia na innych planetach w ogle, a na Wenerze w szczeglnoci; mwic za powanie, zabawnym byoby wyludni zupenie wszechwiat i zachowa przywilej egzystencji ludzkiego rodzaju tylko dla naszej Ziemi tego planetarnego mikrobu, pywajcego w bezgranicznej niebieskiej przestrzeni, pord milionw soc i planet. Uwag tak czynimy dla ludzi nie zaznajomionych z tradycjami i danymi nauki hermetycznej, poniewa na nich opiera si widocznie W.K. Naley tu wspomnie e na Ziemi yj obecnie tysice ludzi, ktrzy maj swe korzenie na innych planetach, w obecnych gwiazdozbiorach i galaktykach. Nie przybyli oni do nas pojazdami kosmicznymi, ale si tu urodzili. Pojawili si w okresie przeomowym w dziejach Ziemi, aby uczestniczy w przemia-

nach pomaga, naucza. Cz z nich jak nas informuj, ya ju na Ziemi w swych poprzednich wcieleniach takim atwiej jest przystosowa si do ziemskiej egzystencji, anieli tym, ktrzy przybyli tu po raz pierwszy. Rozsiani s wszdzie, po caej planecie, w rnym wieku, w rozmaitych warstwach spoecznych, wrd przedstawicieli rnych zawodw. Wielu ju odkryo swe pochodzenie, ale jest te duo takich, ktrzy nie zdaj sobie sprawy z tego, gdzie tkwi ich korzenie. czy ich jedno: bardziej lub mniej uwiadomiona tsknota za domem otaczajce ich rzeczy s im obce i nieprzyjazne. Jako dzieci czuli si samotni i nierozumiani. Maj w sobie jednak zawsze wewntrzny urok promieniuj dobrem co sprawia, e s lubiani. S peni Mioci i sami te szukaj uczucia. Niektrym wydaje si, e s wiadomi swej misji dla innych rola ich jest narazie niejasna i niezdefiniowana. Okrelenie gwiezdne istoty, gwiezdni ludzie, przylgno do nich, jako e innego wyumaczenia nie mogli znale dwaj autorzy ksiki z roku 1980 The Star People. Brad i France Steiger. Steigerowie nawizali kontakt z wieloma ludmi podajcymi si za istoty gwiezdnego pochodzenia. A oto ustalone przez nich niektre fakty: Prawie poowa twierdzi, e faworyzowano ich jako dzieci, ale a 92% badanych ma wraenie, e ojciec i matka nie s ich prawdziwymi rodzicami. Co ciekawe i charakterystyczne, e prawie wszyscy utrzymuj, i odczuwaj nieustannie tsknot za miejscem, ktre nazywaj prawdziwym domem i ktre nie znajduje si na Ziemi. A 86% przyznaje, e ma niewidzialnych przyjaci lub te, e miao ich w dziecistwie. Wielu z nich, a szczeglnie bioenergoterapeuci, twierdzi, e s przekanikami uzdrawiajcych energii, ktr przez swoje ciaa przekazuj. Energie, ktre pobieraj od swoich kosmicznych rodakw. Wspomagani s oni energetycznie, take kontaktem myloksztatw, jak i wizualnymi obrazami astralnymi, ktre to odbieraj telepatycznie lub poprzez czakram trzeciego oka. Dusza niemiertelna, zostaa wcielona w ziemskie ciao, a przebyski podwiadomoci, ktre s bankiem pamici i informacji oraz niezbyt szczeln zason pomidzy podwiadomoci i wiadomoci, pozwala im czerpa informacje z poprzednich wciele. Kada cywilizacja pozaziemska przesya swoim Ziemskim Dzieciom innego rodzaju odczucia telepatycznie, wspomagajc ich w ten sposb i podnoszc ich na wyszy stopie rozwoju duchowego, oraz psychicznego. Cel i zamiary Boga w stosunku do tych ludzi-kosmitw.
Jestecie wybranym plemieniem obdarzeni krlewskim kapastwem, narodem witym, ludem, Bogu na wasno przeznaczonym. (1 P. 2,9).

Po osigniciu wyszej doskonaoci duchowej, poznania nauki Mioci Jezusa Chrystusa, ludziekosmici, powrc do swych planet, przy pomocy biolokacji, aby by uczniami Jezusa Chrystusa, podnosi wyej swych wspziomkw do Doskonaoci Boga Ojca, oraz Budowania Krlestwa Boego na tych planetach. Ziemia z tego tytuu jest niesamowicie uhonorowana, gdy wanie na niej, urodzi si Bg-czowiek i zosta ukrzyowany, by spenia si wola Boga Ojca odkupienia wiata Caego, tzn. potnej elipsoidy, ktrej rola kosmiczna wynosi ponad 72 mln lat wietlnych. Czasy teraniejsze, w ktrych dominuje ZO, kocz si. Ludzie-kosmici, po odczeniu za w majcej nastpi Apokalipsie, osign wysz inteligencj, po przejciu tzw. Chrztu Ognia przed drugim przyjciem Chrystusa na Ziemi, gdy wraz z Nim przyjdzie na Ziemi Krlestwo Boe, o ktre modlimy si w naszych codziennych Ojcze Nasz. Nastpi to z ca pewnoci krtko po roku 2000, gdy do tego czasu szatan ma czas, na swoje krecie dziaanie. A e bdzie taki chrzest z ognia, wspomina o tym Ewangelia w. ukasza (3:15-16, 21-22) Ja was chrzcz wod; lecz idzie mocniejszy ode mnie, ktremu nie jestem godzien rozwiza rzemyka u sandaw. On chrzci was bdzie Duchem witym i ogniem Optanie narodw, ktre tak charakterystycznie opisaa prawie sto lat temu W. K. Narody skazane na zagad odznaczaj si tym, e zatracaj wszelkie prawa, religijne uczucia, w zwizku z tym obnia si ich moralno, poniewa dusz ludzi nie kieruj ju boskie prawa. Wiadomym jest, e czowiek skada si z duszy i ciaa. Ciao jest mieszkaniem ducha, ktry z kolei dzieli si na zego ducha i ducha witego. Skoro w duszy takich ludzi mieszka zy duch, wiadomo kto takim czowiekiem kieruje.

Powoli nastpuje zwyrodnienie mzgu i wszystkie zdolnoci takiego narodu koncentruj si w jednym okrelonym kierunku, a mianowicie w kierunku materialnych interesw. Umysy ich pracuj wycznie w sferze twrczoci przemysowej, przejawiaj zadziwiajce postpy w mechanice, chemii, handlu, stwarzaj warunki rozkosznego ycia itd.; natomiast odczuwanie pierwiastkw boskich zaciera si, ustaj emanacje, wywoywane siln wiar, a sztuka przyjmuje pseudorealny zgubny kierunek. Pod pozorem rzekomej artystycznej prawdy, muzyka staje si jazgotliwa, haaliwa, chaotyczna i dziaajca w sposb szczeglny na nerwy; malarstwo i rzeba podnosi kult brzydoty, literatura ulega skaeniu, idealizujc wystpki i rozlunienie obyczajw. Przez dugi okres czasu nikt nawet nie spostrzega, e pod kwitnc i wysoko kulturaln zewntrznoci, stopniowo dokonywuje si moralne i fizyczne zwyrodnienie. Spoeczestwo oddaje si zwierzcym namitnociom, niesychana pycha opanowuje umysy mas, a jej dzikie okruciestwo staje si tak sam potrzeb, jak gd i pragnienie i czeka tylko okazji, aby si przejawi w formie niebezpiecznego szalestwa. Przed wystraszonym wzrokiem caego cywilizowanego wiata, nagle ukazuje si nard, ktry pod zewntrzn, byszczc powok, zerany jest przez dze swego poprzednio dzikiego stanu; zatraci szacunek, poczucie godnoci, moralnoci, obowizku i miosierdzia, poszanowania Boga i bliniego. I takie wanie narody, ktre zeszy do poziomu pierwotnych hord, przedstawiaj niebezpieczestwo dla wszystkiego, co je otacza; i niebezpieczestwo to jest tym wiksze, e narody te s straszne przez swoje bogactwo, ordynarn dyscyplin, przez wyszo techniki, stan dzikoci i okruciestwa umysowego. W chwilach takich, nieomylne przeznaczenie wydaje na wiato ducha zniszczenia. Okolicznoci nieuchronnie prowadz do samozniszczenia. Prowadzc wojny, mimo swej przewagi technicznej, nigdy ich nie wygrywaj. Podjudzani s przez niebezpiecznych mcicieli powszechnego spokoju, ktrzy czsto w rkawiczkach doprowadzaj do takiego stanu, majc na uwadze korzyci materialne i bogacenie si na krzywdzie drugich. Wrd powszechnego strachu, wywoanego ich zwierzcym okruciestwem nad blinimi, wskrzeszajcym z gbin przeszoci obrazy pierwotnych czasw, s ujarzmiani i karani. Niechby taki nard, ktry zosta rozproszony po wiecie, zosta zupenie izolowany i pozostawiony samemu sobie, to wstrt do pikna i wystpki przeciw naturze cofnyby go do stanu zwierzcego, wymordowaby si nawzajem. W nadchodzcej Apokalipsie zniszczone zostan jedynie tylko ciaa, ktre stay si niebezpiecznymi i szkodliwymi i dlatego musz zgin. Dodam jeszcze, e to samo podstawowe prawo dziaa take we wszystkich niszych wiatach, tylko nie zawsze uywa si do wyniszczenia si kosmicznych, jak w tym wypadku lecz tpi ich przewanie wojna. Zdarza si take niekiedy, w cigu wiekw, e i kulturalne narody wpadaj w stan atawizmu i skutkiem tego staj si niebezpiecznymi dla innych, ssiadujcych z nimi narodw wwczas i do nich stosuje si wspomniane przeze mnie prawo. Przykadem niech bdzie komunistyczna Rosja, ktra na podou milionw istnie wybudowaa pod przywdztwem ydw ustrj bez Boga. Podobne wypadki zdarzay si zwykle w takich czasach, kiedy cywilizacja upada, na skutek swego przeycia lub nawet z powodu nieodpowiedniego jej rozrostu, czego jestemy wiadkami obecnie. Przykadem niech bdzie potga babiloska, pastwo egipskie, rzymskie, ktre poprzez kult bokw zaczo stacza si poprzez uprawianie szataskich praktyk, wykorzystujc szataskie siy astralne do swych praktyk. Odwrcenie otarzy przez sobr watykaski niech bdzie tego przykadem u nas. Balans energetyczny pomidzy zem, a dobrem zosta zachwiany. Zo wzio gr nad dobrem i piknem. Tylko modlitwa, egzorcyzmy, wicona woda i czyste powietrze mog oczyci podobne akwarium, w ktrym wszystko: ciany i przedmioty przepenione s astralnym kaem, jakim wyrasta, rozmnaa si, ywic si emancjami mieszkacw i zaraonym powietrzem; przy tym fluidyczni mieszkacy mog zamieni si w istoty wampiryczne, szodliwe i tak dalece niebezpieczne, e niekiedy dla ich odpdzenia trzeba uywa ognia. Gdyby czowiek mia mono ujrzenia tych tysicy diabw, ktre przycigane przeklestwami, tworz i bez tego gst powok na skutek jego gniewnych emanacji wzdrygnby si z przeraenia. Lecz ludzie nie widz nic i najspokojniej oddychaj zaraonym bakcylami powietrzem, a potem jeszcze al si na nage i niewyjanione ble w ciele, choroby, zawroty gowy i bezsenno.

Na zakoczenie naszych uwag pozwolimy sobie tylko wypowiedzie stanowcze przekonanie, e pord artystw sowa, ktrzy powicali swoje talenty moliwie szerokiemu zaznajamianiu czytajcej publicznoci ze zjawiskami i prawami tajemnego wiata, na pierwszym miejscu jak u nas, tak i za granic stoi bezsprzecznie WIERA KRYANOWSKA. Wiera Kryanowskaja - Rochester ostatnie lata swojego niezwykle owocnego ycia spdzia w wielkiej ndzy materialnej i w sdziwym wieku zmara w Rewlu 1924 r. Ktokolwiek z naszych czytelnikw by w posiadaniu starych wyda W. Krzyanowskiej, prosilibymy o inforrmacje, gdy do wydania penego zestawu, brakuje nam kilka pozycji tej niezwykej pisarki.

Prawodawcy
tom III
Rozdzia pierwszy
Nadszed wreszcie dzie odjazdu, w ktrym miao si odby wtajemniczenie Abrasaka i zarazem jego lub. Prowadzony przez dwu hierofantw, wszed Abrasak do gwnej wityni miasta magw, gdzie zebrani ju byli wszyscy jego mieszkacy, a po skoczonym naboestwie i odpiewaniu przez obecnych hymnw i modlitw, ci sami hierofanci wprowadzili go do Sanktuarium. Tam zosta dokonany nad nim magiczny obrzd wtajemniczenia, wkadajcy na ciki i odpowiedzialny obowizek krla. Z Sankturarium Abrasak wyszed z wyrazem gbokiego skupienia i najwidoczniej bardzo wzruszony. Ubrany by w nowe, biae szaty, obszyte purpur; na gowie lnia mu si szeroka, wysadzana drogocennymi kamieniami krlewska korona, na szyi wisia dugi, o kilku rzdach naszyjnik, za piersi zdobi zoty znak maga. W tym czasie dwaj modzi adepci ustawili porodku wityni przenony otarz, na ktrym w krysztaowej o ozdobnych ksztatach wazie, uwieczonej krzyem, zapon jasny ogie. Kiedy nowy krl znajdowa si jeszcze w Sankturaium, Nara z Urani przyprowadziy Avani. Ubrana bya w skromn nienobia tunik, przepasan zotym pasem i jakby obokiem, okryta dugim srebrzystym welonem. Czarujco pikne oblicze Avani w chwili tej nosio wyraz powagi i skupienia, wskazujcego na to, e moda kobieta pogrona bya w gorcej modlitwie. Abrasak wzi j za rk i oboje weszli na stopnie otarza. Oczekiwa ich tam ju jeden z wielkich hierofantw, ktry zczy na pomieniem rce obojga narzeczonych,a nstpnie odczyta formuy, majce zjednoczy ich fluidycznym wzem. Podczas tej ceremonii ogie zgas, a waz napeni purpurowy pyn, wydzielajcy jasny opar. Pynu tego, hierofanta da si napi nowoecom, poczem woy im na palce piercienie, ponownie zczy rce ich i trzy razy oprowadzi wok otarza, przemawiajc uroczycie tymi sowy: Podobnie jak Wszechwiat obraca si wok tajemnego centrum, w ktrym przebywa Niewypowiedziany, tak i wy czsteczki Bstwa wdrujecie po orbicie swego przeznaczenia. Nieche droga waszego ycia, ktr w chwili tej rozpoczynacie wsplnie, bdzie zawsze opromieniona czystym wiatem dobra i niechaj wprowadzi was na wyyny stopie drabiny doskonaoci. Po zakoczeniu ceremonii Avani zesza ze stopni, za Abrasak pozosta jeszcze przy otarzu. Jednoczenie jeden z adeptw zabra naczynie z tajemnym pynem, kadc na tym miejscu cik i duych rozmiarw ksig praw w masywnej, zotej oprawie. Abrasak pooy rk na owej ksidze i dononym, dochodzcym a do ostatnich rzdw gosem, wypowiedzia przysig, w ktrej przyrzeka, e zarwno w prywatnym, jak i w publicznym yciu, w mia-

r si swoich, bdzie jak najdokadniej wypenia boskie przekazania, wskazane mu przez nauczycieli i surowo kara bdzie tych, ktrzy by przestpili ustanowione prawa, wzgldnie wykorzystali w zym celu swoj wiedz lub wadz; zobowiza si te nie rozpoczyna adnej sprawy bez uprzedniego bogosawiestwa niebios i wspdziaania wadcw czterech ywiow, przyrzekajc czci ich i wznosi na ich cze witynie, w ktrych nisze narody, nie bdce jeszcze w stanie uwiadomi sobie istnienia Jedynego, Niepojtego Stwrcy, mogyby skada ofiary i oddawa pokon Wszechmogcemu, w Jego widzialnych przejawach i atrybutach twrczej potgi Jego. Uroczysto zakoczono uczt. Wszyscy odjedajcy zebrali si na poegnalnym braterskim obiedzie i zasiedli przy dugich stoach, rozstawionych na wielkich paacowych dziedzicach. Po skoczonym obiedzie Abrasak uklk i w gorcych sowach podzikowa Nauczycielom za wszystkie otrzymane od nich dobrodziejstwa i aski. Potem nastpio poegnanie. Wszyscy obecni po bratersku ucaowali Abrasaka i jego on, nie wyczajc Urzani, co modego krla napenio szczegln radoci i wdzicznoci. Podrni umiecili si na kilku okrtach powietrznych i flotylla wzniosa si w przestworza, kierujc lot swj ku krainie przyszej dziaalnoci. Oto marnotrawny syn, ktry zaledwie powrci do rodzinnego ogniska i ju odlatuje, aby zaoy nard i pastwo, majce odegra szczegln rol w przyszoci. A czy po upywie dugich wiekw domyli si ktokolwiek, e przed potopem przybyli tam z nieznanego wiata inni zupenie ludzie, osiedlili si i zaoyli podstwow cywilzacj? zauway Ebramar, ktry pozosta z Supramatim na tarasie. Wsparty o balistrad Supramati w zadumie spoglda na znikajc w oddali powietrzn flotyll. Na gos Nauczyciela odwrci si i rzek z westchnieniem: O, tak, ludzkoci wiruj niczym ciaa niebieskie. Lecz powiedz mi, prosz, Ebramarze, czy nie uczuwasz czasami czego przygniatajcego ucisku i nie doznajesz zawrotu gowy z powodu bezgranicznoci tego wszechwiatowego koowrotu? Ja przeywam nieraz takie chwile. Wydaje mi si wtedy, e im wyej wstpujemy na drabin wiedzy, tym bardziej stajemy si mechanikami strasznych si przestrzeni; i w miar jak si zmienia materia naszego ciaa, tak i my stopniowo zatracamy swoj osobowo. I czyme ja jestem bez pragnie, bez namitnoci, bez ambicji? Zwykym robotnikiem w arsenale wiedzy, przedstawicielem niewzruszonych prac, koniec ktrego bdzie taki, e rozproszy si, by moe, w promienistej materii. Ebramar umiechn si i pokrci gow. Dug jeszcze jest droga, dzielca ci od doskonaej wiedzy. Pozwl jednak, e udziel ci rady: nigdy nie staraj si zbada samego tylko rda, stanowicego punkt wyjcia i ostatecznego celu twojej duszy. I jedno i drugie zakryte jest przed nami. Tymczasem ciesz si ze zdobytej wiedzy i bd przygotowany na ogromne trudy, jakie jeszcze na ciebie czekaj; a kiedy ju dojrzejemy, aby mc obj wszystko, wwczas niewtpliwie bdziemy zdolni poj take i to. Jestemy podobni do mrwki, ktra chciaaby wszystko wiedzie i zawczasu niepokoi si tym, co bdzie robia, jak zostanie czowiekiem. Porwnanie twoje, Nauczycielu, wietnie ochadza moj ambicj odpowiedzia dobrodusznie Supramati, spogldajc z wyrazem wdzicznoci w bezdennie gbokie oczy wielkiego maga, odbijajce ca harmoni jego duszy. Spywajce z osoby Nauczyciela czyste emanacje, podobne do fal muzykalnych wibracji, prawie natychmiast rozwiay chwilow tsknot, jaka zakrada si do serca Supramatiego, a jakiej dowiadczali niekiedy nawet i wysi adepci. Ot i wyleczyem si doda po chwili. Dzikuj ci, drogi nauczycielu i przyjacielu. Powiedz mi tylko prosz, z jakiej przepaci wychodzi ten cie, ktry nagle opanowuje i przygniata dusz? Nie powinien on jednak panowa nade mn, poniewa droga do wiedzy i doskonalenia si jest ju dla mnie zupenie jasna. Zrdo jego to zetknicie si z ludzk, materialn zasad, waciw niszym istotom; to zaraliwy wpyw strachu, napeniajcego dusz, lepego ludzkiego stada, ktre boi si wszystkiego, a osobliwie jego niewiedza; nastpnie zjawiska przyrody, mier i wszelkie, mogce zagraa mu niebezpieczestwa. Czy sdzisz, e i ci wszyscy, ktrzy odjechali przed chwil, nie uczuwaj obawy? Oni nie mieli tyl-

ko wypowiedzie tego. Nawet Abrasak dusza mna i oczyszczona wtpi w swoje siy i obawia si, e nie bdzie w stanie wypeni zakrelonego mu programu. Wszyscy podlegamy takim chwilowym sabostkom i to bynajmniej nie powinno ci trwoy, Supramati. Posiadamy swj program i przede wszystkim, musimy myle o wypenieniu go. Zaoy fundamenty kultury to sprawa w ogle nie atwa A pomimo to pragnbym przecie by dumnym z naszych uczniw. Sdz, e przyjdzie czas, kiedy wszystko, co zostao zaoone i utrwalone przez nas, pochonie jaki przewrt geologiczny i wiat pogry si znw w stan barbarzystwa zauway Supramati. Bez wtpienia. Jak wszystko, co istnieje, tak te i nasze dzieo przejdzie swj k w a t e r n e r *): powstanie, wyronie, osignie najwyszy rozkwit, a potem nastanie jego upadek i mier jednak nie pochonie ona wszystkiego.
*) Poczwrny cykl (przy.tum.)

Zaoone przez nas kolegia wtajemniczonych, dziki swej wiedzy, potrafi unikn powszechnego kataklizmu i w niedostpnych dla tumu wityniach przechowuj w caoci nasz nauk, poczem magowie owiec znw stopniowo nowe narody. Z tego te wzgldu nadzwyczaj wany jest trafny wybr wyszych wtajemniczonych, ktrzy pjd naszymi la dami. Nadejdzie bowiem czas, kiedy wszyscy opucimy t ziemi, aby kierowa jak inn planet lub te przejdziemy do wyszego systemu. Co nasi nastpcy z pewnoci utrzymaj si na poziomie lecz wrd niszych wtajemniczonych powstan nie uniknione naduycia, ktre wywoaj wanie katastrof, o jakiej mwie. Jednak ta odlega przyszo bynajmniej nie zwalnia nas od bezustannej pracy w teraniejszoci. Cika to sprawa, stosowa prawd odpowiednio do umysowego rozwoju, poniewa wiedza w rkach zarozumiaego lepca jest mierciononym narzdziem. Wszak dany i drapieny tum handluje wszystkim i uwaa siebie take za wielkiego, mocnego i doskonaego do tego stopnia, e nie potrzebuje ju ani nauczyciela, ani nawet Boga. To, co powiedziae, nauczycielu, przypomina mi wypadki, jakie zachodziy na zmaej Ziemi w ostatnich wiekach jej ycia, a osobliwie niektre zdarzenia i sceny z tych czasw, kiedy byem jeszcze Ralfem Marganem. Ju wtedy zaczto odsania tumowi tajemne siy z dziedziny nauk okultystycznych, jak na przykad hipnotyzm, ktrego tak bardzo naduywano. Najzabawniejsi za byli pseudo magowie, wyrastajcy wszdzie, jak grzyby po deszczu; niemal w kadym kraju peno byo najrozmaitszych fakirw, rzekomych radajogw i hierofantw. Wszyscy ci panowie, nie przechodzcy bynajmniej adnego wtajemniczenia, nie poddajcy si prbom samotnoci i zupenego milczenia, w celu oczyszczenia swojej aury, omielili si zuchwale mniema, e mog naladowa Chrystusa, dokonywa cudownych udzrowie i wojowa z piekem lub wypdza demony; a jednoczenie, wskutek swej gbokiej niewiedzy, nierzadko przesiedlali demoniczn istot z jednego chorego w drugiego lub te sami stawali si wreszcie ofiar tych demonw. A jake chepili si midzy sob ze strasznych tajemnic, znanych rzekomo tylko im! Dobrze, jeli to zwyczajni gopcy, a nie oszuci lub te przestpcy, naduywajcy okruchw wiedzy w celu szkodzenia ludziom. O, tak. Potrzeba duo cierpliwoci, mioci i delikatnoci, aby mc kierowa tymi pigmejami zoliwymi, upartymi i nadtymi zarozumiaoci. Lecz jeeli Ojciec Przedwieczny jest cierpliwy i bezgranicznie miosierny, to nie nam zbyt niedoskonaym sdzi naszych niszych braci. Zreszt i w naszym yciu bywaj take radosne chwile. W tym nadtym pych, zoliwym i leniwym tumie znajduj si czasami zazdrosne, szlachetne i kochajce dusze, wdziczne swoim nauczycielom. I jak wielk rado uczuwa nauczyciel, widzc e boska iskra walczy z namitnociami, bez szemraniawytrzymuje wszystkie prby, bohatersko zmaga si w wizach swego ciaa, a wreszcie, amie zapory i podnosi si ku wiatu. Szczeglnie wwczas, kiedy si ma szczcie by kierowanym przez ciebie, Ebramarze. Okropna myl, e opucisz nas kiedy i ja zostan pozbawiony twoich rad budzi we mnie rozpacz. Jeli to nie jest tajemnic i nie uznasz proby mej za natrtn, powiedz mi, prosz, dokd udasz

10

si, opuszczajc t ziemi? spyta Supramati z wyrazem niezdecydowania. Phi! Pikny owoc wydao moje wychowanie, nie ma co mwi! Mag, prawie w przeddzie otrzymania czwartego promienia, wpada w rozpacz, poniewa przestan wie go za rczk, jak uczce si chodzi dziecko. Przede wszystkm, czno midzy nami nie zerwie si nigdy. Gdziekolwiek bd i jakiekolwiek bd wypenia zadanie nie przestan troszczy si o tych, ktrych kocham, a w razie koniecznym znajd ku nim drog, aby pomoc i rad zawsze im suy. I Ebramar serdecznie ucisn do Suprametiego. * * *

Pewnego wieczoru, po upywie paru miesicy od opisanej wyej rozmowy, w pracowni Ebramara zebrao si kilku jego przyjaci i uczniw, w oczekiwaniu na Narajan i Ude, ktrzy dnia tego powrcili z wanej podry. Wkrtce obaj przybyli. Narajana by wesoy i oywiony, a Udea, jak zawsze, powany i zamylony. A wic, ukoczylimy prac, ktr zadae nam nauczycielu przemwi Narajana z wyrazem zadowolenia. Oznaczony przez ciebie obszar podzielilimy przy pomocy naszych mierniczych na dwa pastwa: jedno dla Udei drugie dla mnie. Okazao si, e ludno bya tam o wiele liczniejsza, ni spodziewalimy si; przekonaem si take, i poprzednicy nasi, posyani do niej w swoim czasie w celach cywilizacyjnych, dobrze pracowali. Ludy te, nalece do trzech ras i zamieszkujce olbrzymi kontynent, s obecnie ju dostatecznie rozwinite dla przyjcia wyszej cywilizacji. Pomidzy nimi znajduj si take resztki ludnoci z dwch ostatnich, czciowo zatopionych ldw i cho zmieszali si oni z nowymi rasami, to jednak poytecznym byoby, zda si, zupenie wygubi t pierwotn ras i przeszkodzi dalszej asymilacji, ktra szkodliwie odbija si na wyszych plemionach wtrci Udea. Masz suszno i rozwaymy to zagadnienie odrzek Ebramar. Tak, warto byoby wyrwa z korzeniami te porosty ludzkie, ktrych daleko wicej posiada kraj Udei, ni mj. Musz bowiem przyzna si ze wstydem, e wybraem sobie najpikniejszy i najlepszy ksek podkrela Narajana. Altruizm taki czyni ci wielki zaszczyt powiedzia z umiechem Supramati. Ha, trudna rada! Jeszcze ostatecznie nie pokonaem w sobie tego miertelnego grzechu, ktry zwie si egoizmem, a przy tym i Udea nie sprzeciwa si, mwic, e jest zadowolony z wyboru. By moe, i lubi on rwniny, ktrych jest tam wiele i wspaniale rzeki, nawadniajce owe posiadoci odpowiedzia dobrodusznie Narajana. Ja za wol morze i gry. A ot i plany! doda. Kiedy magowie obejrzeli ju plan pastwa Narajany, wwczas wskaza im punkt, oznaczony czerwonym owkiem i rzek: Spjrz, Ebramarze, oto tutaj zao swoj stolic. Jest to przepikna miejscowo. Nad samym brzegiem morza wznosi si pochyo, pokryte lasem wzgrze, sigajce blisko piset metrw; dalej cignie si acuch grski i rozpociera wielkie jezioro, mogce zaopatrywa w wod cae miasto; w grach za mona bdzie wyku witynie i podziemne groty celem urzdzenia w nich archwiww itd. Z wyyny tej rozciga si wspaniay widok i tam wanie zbuduj sobie paac. O! mam nadziej, e kiedy uczynicie mi zaszczyt i przyjedziecie zwiedzi moje pastwo, wwczas stolica jego Urana niezawodnie spodoba si wam bardzo. Cokolwiek zrobisz przewiduj, e urzdzisz si znakomicie z odcieniem ledwie dostrzegalnej ironii zauway, miejc si, Ebramar. Nie miej si, drogi nauczycielu. Posiadam w sobie wrodzone zamiowanie do sztuki i pikna i za skonnoci moje w tym kierunku nigdy przedtem nie ganie mnie przecie. Wanie w sprawie tej mam prob do ciebie i nauczycieli. Kiedy, gdy ju wszystko bdzie przygotowane, obiecalicie obejrze wszystkie krlestwa, aby oceni trudy nasze i pobogosawi rzdy. Chciaem wic prosi was, bycie przyjechali powici zaoon przeze mnie stolic i pierwsz wityni, ktr zamierzam zbudowa na cze si przyrody, jako widocz-

11

nych przejaww twrczoci Najwyszej Istoty. Pragnbym usysze o tym zdanie twoje, Ebramarze? Przedo tw prob najwyszym hierofantom i zakomunikuj ci odpowied ich. A ty Udeo, czy take podzielasz yczenia Narajany? Ja, osobicie, nie mam adnych specjalnych ycze i cakowicie zdaj si na wol nauczycieli; bd szczliwy, mogc widzie ich u siebie, jeeli oczywicie oka mi t ask i odwiedz kraj mj take odpowiedzia Udea. Spjrzcie, prosz, na tego rozczarowanego dyplomat. No, jeeli ty, przyjacielu, bdziesz szczepi w swoich poddanych podobn obojtno i bezinteresowno, to uczynisz z nich najnudniejszy nard na caej planecie zawoa Narajana z waciw sobie artobliw emfaz. Miejmy nadziej, e przyswoj sobie tylko moje dobre przymioty, a ze postaram si ukry przed nimi odrzek spokojnie Udea. Nazajutrz Ebramar zakomunikowa Narajanie, e nauczyciele przychylili si do jego proby i jeden z wyszych hierofantw osobicie uda si tam w celu powicenia kamienia wgielnego pod budow miasta, oraz dokona zwizanych z tym magicznych obrzdw. Pozwolili mu take zabra ze sob pewn liczb artystw, wyszkolonych przeze spord ziemian. Narajana odjecha wczeniej, poniewa naleao pobudowa tymczasowe pomieszczenia dla magw i hierofantw, a take i dla przesiedlecw; kiedy za wszystko zostanie ju odpowiednio przygotowane mia zawiadomi o tym Ebramara. Rozmawiajc wieczorem z Ebramarem, Supramati zapyta go, dlaczego zaoenie stolicy przez Narajan miao by poprzedzone tak wielk uroczystoci, podczas gdy pastwa Udei i Abrasaka bd musiay jeszcze bardzo dugo czeka na magiczne powicenie. Miasto to ma przeznaczon wyjtkowo dug egzystencj, za nard, ktrego bdzie stolic, odegra powan rol w yciu kontynentu. Nauczyciele wystudiowali astralne klisze Sunazefa, ktremu polecono wykona t osobliw prac, opowiedzia mi w zwizku z tym wiele bardzo ciekawych rzeczy. A wic nard, rzdzony przez Narajan, rozwinie olbrzymi cywilizacj, wprost zdawiajc na tle tych pierwotnych czasw; potem zejdzie jednak z prawdziwej drogi, popadnie w bdy i gboka jego wiedza stanie si nawet elementem rozkadu, ktry spowoduje wreszcie katastrof, a nastpnie ld zniknie w wodach oceanu. Ze wzgldu wic na takie wietne lecz burzliwe losy, nauczyciele zgodzili si udzieli magicznej ochrony tej kolebce przyszego wielkiego narodu. Miejsce, ktre obra Narajana na stolic, byo rzeczywicie wyjtkowo pikne. Po upywie wic kilku tygodni, od czasu opisanej wyej rozmowy, u stp wysokiego wgrza, gdzie miao stan miasto w zielonej dolinie zebray si wielkie tumy ludzi. Jak tylko mogo sign oko, cisna si miejscowa ludno, tworzc olbrzymie pkole. By to typ ludzi pikny, wzrostu wysokiego, o smagym, z lekka czerwonawym odcieniu twarzy i duych, rozumnych oczach. W rodku owego pkola zgromadzili si znw ludzie odmiennego typu. Na czele ich znajdowa si najwyszy hierofanta, ubrany w nieno biae szaty, usiane jakby brylantowym pyem; twarz mia zakryt lekk zason, a na gowie lnia wysoka, spiczasta tiara, mienic si barwami tczy. Wok i za nim postpowaa wita: magowie, maginie i adepci rnych stopni wtajemniczenia; wszyscy piewali hymn magiczny w takt dwikw krysztaowych harf. Za procesj wtajemniczonych szli ziemianie: najpierw nauczyciele sztuk i rzemios, a dalej tum zwykych pracownikw. Wijc si rwno, jak olbrzymia wstga, ten nieskoczony, zdawao si, pochd wstpowa powoli na wzrze i wyszedszy wreszcie na rozlegy plac niedaleko szczytu zatrzyma si. Std otwiera si rzeczywicie przepikny widok. U podna stromych ska, okalajcych dolin, rozpocierao si morze bkitne, jak szafir i gadkie, jak lustro; tylko grzebienie fal, od czasu do czasu rozbijajcych si o nadbrzene kamienie, pokryway si bia jak nieg pian. Z przeciwlegej znw strony opasyway plac wysokie, porose lasem gry, a w oddali, pomidzy okrytymi ciemn zieleni wyynami, jak srebrna tarcza, lnia powierzchnia duego jeziora. W rodku samego packowyu grunt wznosi si znacznie, tworzc drugi placv mniejszych rozmiarw i tam wanie skierowaa si procesja. Przyszedszy tu, wszyscy uklkli, za wyjtkiem najwyszego hierofanty, ktry sta pod baldachimem, niesionym przez czterech adeptw; boki baldachimubyy opuszczone, wobec czego wielki suga wiata

12

nie dla wszystkich by widzialny. Po chwili z pod fad zasony wystrzeli ognisty obok, ktry wznosi si stopniowo do gry, wirujc i rozrzucajc snopy iskier. Niebo pokryo si wkrtce ciemnymi chmurami, a na tle ich zarysowaa si szeroka tcza, ktra wzrastaa powoli i jakby opuszczaa si na ziemi, przyjmujc ksztat wielkiego koa, opasujcego plac. Nastpnie koo to rozszerzao si coraz dalej i ju na horyzoncie wydawao si cieniutk siatk, a wreszcie zniko w przestrzeni. Gdzie niegdzie zaczy ukazywa si wiecce punkty, ktre powikszay si coraz bardziej, podobne do malekich, poncych ognisk. Caa atmosfera burzya si i drgaa, jakby wok panowa wielki gwar niewidzialnego tumu. Najwyszy hierofanta wyszed teraz z pod badlachimu i wydawao si, e pon w ogniu; z tiary spywa snop wietlistych pomieni, a caa posta jego otaczaa purpurowa areola. Wznis rce, pokoni si nisko na wszystkie cztery strony wiata i dwicznym gosem zacz wymawia formuy zoone nie z wyrazw lecz dziwnych rytmicznych dwikw. I nagle, z rozpostartych rk jego, z piersi i plecw bysny cztery zote promienie, ktre rozszerzay si stopniowo i mieniy rnobarwnymi ogniami. Upyno kilka chwil i ze wszystkich czterech stron wiata pojawiy si tumy duchw ywiow, prowadzone przez swoich zwierzchnikw. Wysokie, mgliste postacie ich zatrzymay si nieopodal i kolejno pokoniy przed hierofant. Duchy ywiow! przemwi wwczas najwyszy mag, a kade jego sowo grzmicym echem rozlegao si po grach. Oto powierzam wam nard, ktry macie darzy wzgldami i otacza go sw opiek. W kraju tym zostan wzniesione witynie na wasz cze; bd was tu czcili i wzywali na pomoc tumowi, ktry cho nie pojmie lecz uwierzy w was, i dopki nie zostanie zerwana czno z nim i zachowa si podanie o zawartej midzy nami umowie bdziecie pomagali i yczliwie sprzyjali temu narodowi! Wadcy powietrza, ognia, wd i wntrz ziemi! Bdziecie strzegli ludzi, zwierzta i rolinno przed ogniem niebieskim; bdziecie chroni kraj cay od niszczycielskich burz, od powodzi i trzsie ziemi. Bdcie wic yczliwi dla ludnoci, zamieszkujcej te ziemie. Pyn bd ku wam modlitwy ich, a dla podtrzymania astralnej cznoci z narodem na otarzach nieprzerwanie bdzie pon wity ogie; dymy kadziede i magiczne pienia uatwi wam zblienie si. Skada wam bd w ofierze dary przyrody i pozostaniecie midzy ludmi, a oni pord was. Dopki wszystko zachowa si w takim stanie zachowa si take i urodzajno ziemi w caej obfitoci, sia kraju i zdrowie wszystkiego, co w nim yje! A teraz pjdziemy powici kamie, zaoony pod fundamenty wityni soca, w ktrej bd oddawa cze siom przyrody i skada ofiary czerem ywioom. W towarzystwie magw i magi hierofanta skierowa si na koniec placu, gdzie na wysokoci kilku stopni lea wielki, ociosany z czterech stron meteoryt; na nim gorza jasny ogie, a nieopodal w szczelinie skalnej bio rdo, sczc sturmie krysztaowej wody. Duchy ywiow ustawiy si z czterech stron kamienia, a hierofanta wymwi tajemne zaklcia, ktre niby obrzd lubny, zwizay je z owym miejsce i krajem. Nastpnie wyla na ogie esencj i natychmiast wzbi si sup aromatycznego dymu; dokona pierwszego polewania winem i mlekiem, okadzi i wreszcie zoy pierwsz ofiar z owocw i kwiatw. W teje chwili pad promie soca i otoczy kamie olepiajcym blaskiem. Hierofanta pad na twarz, a magowie i maginie uklkli i chrem odpiewali radosny, dzikczynny hymn. Potem zoyli swoje instrumenty i przeszli do drogocennych materiaw, nagromadzonych wok kamiennego szecianu. Z bry zota, srebra, mineraw, podobnych do malachitu, jaspisu, lapis-lazuli i t.p., zbudowali szybko obszern kaplic, kopua ktrej nakrya kamie, pozostawiajc jedynie wskie wejcie, zastpujce drzwi. Po skoczeniu tej pracy hierofanta znw przemwi dwicznym gosem: To jest Sanktuarium! Wchodzi do niego moe tylko wyszy hierofanta, wadajcy magicznym jzykiem, w celu odprawienia modw za nard, w wypadku grocego niebezpieczestwa. A teraz zbli si, Narajano, pierwszy krlu, kapanie i prawodawco tego kraju i przyjmij tajemne wicenia dla wypenienia wielkiego i trudnego dziea. Rzekszy to, hierofanta wzi z rk jednego z adeptw szerok, zot koron i woy j na gow klczcego przed nim Narajany. Potem wyj zza pasa flakon z pierwotn materi i pomaza ni czoo, pier-

13

si i donie nowego krla. Ognisty pyn wybuchn na chwil pomieniem, poczym jakby wessa si w organizm Narajany i znik bez ladu. Pasterzu powierzonej ci trzody! Moc witego ognia, ktry otrzymae w tej chwili bdziesz sprowadza na ludzi i wszystko, co ci otacza, bogosawiestwo Boe; poczem ogie w, wraz z jego potnymi przymiotami, przekaesz temu, kogo powicisz subie Boej. Wadajc tajemnym jzykiem i przy pomocy posiadanej wiedzy bdziesz rozkazywa siom przyrody i mwi z ich wadcami, albowiem nie istniej siy lepe, zarwno jak nie istnieje i martwa przyroda. Wszystko yje, wszystko oddycha, mwi, wszystko jest napenione yciodajnym tchnieniem Niepojtego i bezustannie piewa chwa swemu Stwrcy. Ludzie nie zdolni dosign Najwyszego Opiekuna, bd Go ubstwiali w Jego ywych tworach, a siy przyrody stan si bogami ich. Tobie za, jako wtajemniczonemu adeptowi, danym jest rozumie mow gwiazd, drganie powietrza, szelest lici, szum wd; moesz wic zaoy szko wtajemniczenia, w ktrej ta nauka przekazywana bdzie z pokolenia na pokolenie. I biada narodowi, jeli zapomni magiczny jzyk i zatraci zdolno komunikowania si z rozumnymi siami przyrody! Pracuj wic gorliwie i wytrwale na polu, lecym przed tob otworem! Obdarzony jeste zdolnoci czytania w sercach powierzonych ci owiec; co jest utajone przed innymi tobie bdzie znane; w twojej rwnie wadzy bd wszelkie choroby, zarwno cielesne, jak i duchowe. Tu, przed tym otarzem, gdzie skupia si boska sia, bdziesz modli si za swj nard. A im wysz bdzie twoja czysto, im pomienniejsz wiara tym potniejsz okae si modlitwa i silniejsze dziaanie przeciganego przez ni ognia niebieskiego. Naucz swj nard uczszcza do wityni, bowiem modlitwa wierzcych to oliwa, podsycajca niewidzialny ogie, poncy na otarzu. W symbolu bstwa zawarte jest Jego tchnienie i odbicie; dlatego te wityni napenia powinny zawsze subtelne aromaty i chwalebne pienia, aby nie uleciao to wite tchnienie, pozostawiajc pustymi posg lub otarz. Mwic to, hierofanta wzi zot lask z zakrzywionym kocem i poda j Narajanie: Przyjmij symbol swej wadzy. Jest to aska pasterza i jednoczenie narzdzie kary, poniewa DOBRY pasterz obowizany jest by nie tylko sprawiedliwym i wspaniaomylnym lecz take surowym. A teraz winszuj ci, synu mj i niechaj Bg Wszechmocny bogosawi twoje trudy. Hierofanta pobogosawi Narajan i pocaowa go w czoo, poczem caa procesja zacza schodzi ze wzgrza. Olbrzymi tum tubylcw, ktry obserwowa pocce w powietrzu ognie i te niezwyke zjawiska, jakie zachodziy wok hierofanty rozstpi si z zabobonnym strachem i pad na twarz, dajc przejcie prosecji magw. Z powodu uroczystoci tej przygotowano dla ludnoci uczt i rozdawano podarunki. Po obiedzie, ktry si odby w tymczasowym domu Narajany, magowie i maginie poegnali nowego krla wraz z jego on, poczem wsiedli na statki powietrzne i odlecieli z powrotem do boskiego miasta. W kilka dni po swoim powrocie Udea znajdowa si w pracowni Ebramara, gdzie rozmawiali obaj o zapowiedzianych wypadkach, ktre maj nastpi w przyszoci oraz niektrych przypuszczeniach, jakie na ten temat zakomunikowa przyjacioom Nrajana. Wsparszy gow na rkach, Udea zamyli si, a Ebramar w milczeniu obserwowa jego blade i zafrasowane oblicze. Rozmylasz o swoim odjedzie, Udeo? Przyznam, e nie masz si czego ociga i czas byby wej ju w rol krla i prawodawcy zauway Ebramar. Przygotowania moje s ju prawie zakoczone. Pozostaje mi tylko wybra kilku pomocnikw spord ziemian i w sprawie tej chciaem wanie prosi ci o rad. Tu Udea wymieni kilka nazwisk. Wybr twj jest najzupeniej odpowiedni i lepszego sam nie mgbym ci poradzi. Lecz czemu to wcale nie wspomniae, przyjacielu o swojej pierwszej pomocnicy i gwnej nauczycielce szk eskich, kierowniczce prac kobiecych i matce boskich krlw twoich przyszych nastpcw o krlowej? Czy j ju wybra sobie? Wszak wiesz, e bez tej towarzyszki ycia i pomocnicy w trudzie nie moesz rozpocz panowania zauway Ebramar z powag. Udea westchn gboko. Nie. Dotd nie mylaem jeszcze o nikim i jak widz, jest to najtrudniejszy dla mnie wybr, cho wiem, e obowizkowy. Prosibym ci wic, Ebramarze, aby zechcia dopomc mi i uatwi rozwizanie

14

tego draliwego zagadnienia. Obawiam si bowiem, e okres dugiej i cikiej prby pozostawi szczeglne pitno na mej duszy; jestem mizantropem, nie towarzyskim, maomwnym nudnym. Bd te z pewnoci nieznonym mem. Jaka wic kobieta zechce mnie, zwaszcza na przecig dugich wiekw, kiedy wzajemna pobaliwo i przywizanie s najbardziej niezbdne? Wady, ktre wyliczye, dowodz tylko, e mag musi koniecznie pozby si ich - odrzek z umiechem Ebramar. Lecz powrmy do gwnego przedmiotu. Zdawao mi si, e interesujesz si Arjan, crk Sunazefa; przynajmniej gawdzie z ni czciej, ni z innymi dziewcztami. Istotnie, Arjana jest czarujca i posiada rzadk zdolno wyraania powagi, zarwno jak i potrafi by weso, zalenie od okolicznoci. Pamitam jednak, e przeznaczye j Sandirze, synowi Supramatiego. Nie przecz, e by kiedy taki zamiar lecz zosta zaniechany. Obecnie mam cakowit pewno, e dziewczyna interesuje si innym. Ach! wic, waciwie to na jedno wychodzi odpowiedzia ywo Udea z jakim nieokrelonym wyrazem. Bez wtpienia. Lecz wyobra sobie, jaki dziwny gust posiada Arjana! Ten, ktry jej si podoba, jest wanie mizantropem, nie towarzyskim, maomwnym, nawet nudnym i prawdopodobnie bdzie nieznonym mem; jednak wiem, e pomimo to ona z radoci przyjmie owiadczyny skrytego wielbiciela oraz, e przyszo nie budzi w niej najmniejszej obawy odrzek Ebramar, umiechajc si chytrze i spogldajc na Ude, ktrego twarz pokrya si rumiecem. Dzikuj ci, nauczycielu, za to, co mi powiedziae. e za Arjana jest na tyle odwana, wic zaryzykuj i poprosz j o rk. Jeeli przyjmie maomwnego narzeczonego to krlowa moja zostaa znaleziona i po lubie bd mg zaraz odjecha odpowiedzia wzruszony Udea. Po upywie dwch dni w paacu Sunazefa odbyy si zarczyny Udei z Arjan, a po miesicu lub; poczem okrt powietrzny ponis trzeci koloni prawodawcw na nowe pole ich dziaalnoci.

Rozdzia drugi
By pikny, ciepy i cichy wieczr. Promienie zachodzcego soca mieniy si zotymi blaskami na rnobarwnych paacach miasta magw, a powietrze przesycone byo przecudnymi zapachami kwiatw, zapeniajcych olbrzymie ogrody. Na duym tarasie paacu Ebramara zebrao si do liczne towarzystwo. Oprcz gospodarza by tam Suupramati i Dachir z kilkoma uczniami i przyjacimi, niektrzy czonkowie kolegium egpiskich hierofnatw oraz kobiety, nalece do szkoy wyszego wtajemniczenia; pord nich znajdowaa si take Nara, Edyta i Olga. Skoczono ju skromn wieczerz i obecnie prowadzono oywion rozmow o szczegach zamierzonej podry. Przegld nasz zaczniemy od odwiedzin pastwa Udei rzek Ebramar. Otrzymaem dzi od niego zawiadomienie, e oczekuje nas w grach w pobliu rde wielkiej rzeki, nawadniajcej wieksz cz jego kraju. Nastpnie udamy si do Narajany, ktry pisze, i nie skoczy jeszcze swoich przygotowa na nasze przyjcie. Wyobraam sobie, jakimi niespodziankami on ci obdarzy, Ebramarze i obawiam si, e wiele z nich bdzie niezbyt pocieszajcych, poniewa Narajana jest niepoprawny i nie ma sposobu na wykorzenienie ze ziemskich wspomnie zauway Supramati. Moliwe lecz nie bdziemy uprzedza faktw. Przy caej impulsywnoci jego natury i skonnoci do uniesie, zamiary posiada w kadym razie szlachetne, przy tym w utworzonej przeze kulturze gwne miejsce zajmuje sztuka odpowiedzia Ebramar. Pamitam wpajan przez ciebie niejednokrotnie zasad: kto pracuje, ten pochania czas; i dzisiaj wanie w szczeglny sposb czuj prawd tych sw.

15

Oto, jakby wczoraj, na tym samym tarasie, Abrasak z Ude egnali si z nami przed odjazdem na miejsce ich krzewicielskiej pracy. Jednoczenie pi wiekw mino ju od chwili, kiedy bralimy udzia w uroczystoci zakadania stolicy Narajany i czas ten upyn prawie niespostrzeenie. Dla nas, ktrzy liczymy tysiclecia, jak zwykli miertelnicy miesice swej przemijajcej egzystencji, pi wiekw to drobiazg; lecz dla ludzi zwykych, piset lat to okres dostatecznie dugi, aby mc sdzi osignity postp. W dziele wychowania narodw potrzeba nierzadko wiele czasu dla otrzymania namacalnych rezultatw odpowiedzia Ebramar. Lecz oto zblia si nasz statek. Czas w drog, przyjaciele; o wicie bdziemy ju gocili u Udei doda, zwracajc si do zebranych. Soce wschodzio, zalewajc blaskiem zieleniejc rwnin, ktr przecinaa do szeroka, widocznie sprawna rzeka, poniewa wida byo na niej stojce przy brzegu statki. Wszystkie odzie pomalowane na kolor biay, posiaday wysokie, zakrzywione dzioby i zaopatrzone byy w szerokie baldachimy dla ochrony podrnych przed palcymi promieniami soca. Na brzegu rzeki staa grupka mczyzn w zwyczajnych, szarych ubraniach, przepasanych skrzanymi pasami. Nieco przed nimi, na wzgrku, sta Udea. Ubrany by w bia tunik ze zot frendzl i takime zotym pasem. Pikne jego oblicze zmienio si bardzo. Pozosta wprawdzie modym czowiekiem, w peni si, lecz dawny wyraz znuenia i gbokiego smutku zamieni si teraz w spokojn energi; spojrzenie jego byo po dawnemu surowe, a jednoczenie z gbi duych, jasnych oczu, promieniowa spokj, jaki daje tylko szczcie. A ot i oni! rzek wesoo, wskazujc na powietrzny statek, ktry szybujc w powietrzu zblia si szybko i powoli zacz znia swj lot, a wkrtce wyldowa nieopodal wspomnianej gromadki ludzi. Na przedniej czci samolotu, na pomocie, sta Ebramar wraz z kilkoma hierofantami i magami. Udea pospieszy ku przybyym i pomg im wysi. Pokon wam gboki! Bdzcie askawi wstpi na t ziemi, czcigodni nauczyciele i przyjaciele, ktrzy darzycie mnie takim szczciem, przybywajc dla przegldu prac moich przemwi Udea, klkajc przed Ebramarem dla otrzymania bogosawiestwa. Ebramar podnis go i ucaowa, a za nim i wszyscy przybyli, poczem Udea przedstawi im swoich towarzyszy, ktrzy na widok hierofantw upadli przed nimi na twarz. W istocie bowiem z nich wszystkich, a szczeglnie z Ebramara spywao wprost olepiajce wiato, za szaty ich wydaway si jakby osypane brylantowym pyem. Po skoczeniu powitalnych ceremonii, Ebramar wesoo zapyta: No, przyjacielu Udeo, w jaki sposb zamierzasz wie nas do stolicy? Widz przygotowane dki lecz moe chciaby skorzysta z naszego samolotu? Jeeli uwaacie, czcigodni nauczyciele, e tak bdzie wygodnie, to pragnbym zawie was do stolicy wod. W ten bowiem sposb moglibycie zobaczy cz kraju i kilka miast; potem mona byo by zwiedzi okolice gdzie ju w szczegach poznalibycie mj system rzdzenia i otrzymane ze rezultaty. Plan doskonay i spodziewam si, e bracia moi rwnie nie bd czynili sprzeciwu odpowiedzia Ebramar. Wkrtce wszyscy umiecili si na odziach, a silni wiolarze popchnli je i pomnky szybko po spokojnych wodach szerokiej rzeki. Wzdu jednego z brzegw wida byo cigncy si acuch niezbyt wysokich gr; za po stronie przeciwlegej, jak tylko mogo sign oko, na nieprzejrzanej przestrzeni rozpocieray si obszerne rwniny. Ziemia bya wszdzie doskonale uprawiona i sie nawadniajcych kanaw przecinaa pola. Od czasu do czasu ukazyway si wielkie osiedla, ktre pod wzgldem architektonicznym przedstawiay mniej wicej jednakowy obraz, za malekie domki z paskimi dachami, stojce od siebie w niewielkiej odlegoci, otaczay sady i ogrdki. Prawie wszystkie osiedla tony w zieleni drzew owocowych, obficie okrytych przernymi owocami. Po rodku kadego osiedla znajdowa si zwyczajny, kamienny dom,

16

malowany na biao, a przed nim niewysoki obelisk z napisem; obok za wznosi si budynek dwa razy wikszy od innych. Wzdu grzystego brzegu cigny si czynne kamienioomy, na przemian z wielkimi winnicami, za na pastwiskach wida byo pasce si stada. Rozpocz si ju wwczas okres niw i winobrania i wszdzie te wrzaa praca; jedni li i wizali wielkie snopy, inni znw zbierali winogrona. Jedynie gdzie niegdzie mona byo zauway gromadki ludzi z ciekawoci przygldajcych si flotylli, witajcych radonie krla i padajcych na twarz przed nieznanymi bogami. Z zadowoleniem spostrzegam, e poddani twoi to nie prniacy i nie gapie, ktrzy bywaj chtni do wszelkich widowisk i porzucaj prac, aby si popatrze na nas zauway Ebramar. Wydaem rozkaz, aby nie przerywano zwykych zaj, gdy chciaem pokaza wam ludno zajt prac. Najbardziej ciekawe s zawsze kobiety, starcy i dzieci doda Udea, wskazujc na jedn z grup, liczniejsz od innych. Stojcy na brzegu przedstawiciele tej rasy nie grzeszyli piknoci. Mczyni byli wysokiego wzrostu, silni i barczyci. Barw skry mieli ciemn, prawie czerwonaw, twarze szerokie i bez zarostu oraz mae, bystre oczka. Taki sam typ przedstawiay kobiety; ubrane byy w barwne spdnice, za mczyni posiadali na sobie pcienne koszule W kadym razie potrafie nauczy ich posuszestwa. Jest to wietnym rozultatem, wiadczcym wanie, e woye we duo pracy powiedzia Supramati. O, tak. Pracowaem z caym zapaem, do jakiego tylko byem zdolny. Bogu dziki, nigdy te nie odczuwaem braku pracy, a i teraz mam jej rwnie pod dostatkiem; nadto los sprzyja mi take, dajc takich pomocnikw, ktrzy godnie speniali swoje obowizki. Pomimo tego, obawiam si jednak, czy nie przeoczyem czego? Moe niezbyt dokadnie zrozumiaem wskazwki nauczycieli; lecz bd niezmiernie szczliwy, jeeli okaecie zadowolenie ze mnie. Wszystko, co widzimy wok, dowodzi, e potrafie zaprowadzi porzdek, posuszestwo, pracowito i doprowadzie kraj do stanu bogactwa; wiadczy take, e zaoye mocne podstawy dla dalszego rozkwitu zauway jeden z hierofantw z wyrazem pochway. W kraju twoim panuje prawdziwy ZOTY WIEKi daj Boe, aby trwa on jak najduej, a spadkobiercy twoi, oby byli rwnie mdrzy, jak i ty powiedzia z westchnieniem Supramati. Mimowoli przypomina mi si, co pozostao z prawodawstwa pierwszych krzewicieli wiata w naszej dawnej ojczynie: jedynie mgliste i nieatwe do zrozumienia legendy. A i te nawet stare, jak wiat, legendy wypaczano jeszcze i znieksztacano, starajc si przystosowa je do panujcego podwwczas ciasnoutylitarnego systemu rozumowania; bowiem nauki i wynalazki musiay suy ku zadowoleniu chciwoci, niezaspokojonej dzy zysku i zniszczeniu. By to prawdziwy chaos, w ktrym dawiono zupenie wszelkie wznilejsze denia i nawet fodno ludzk. Serce mi si ciska na myl, e i tu pjdzie wszystko t sam drog. Osobiste ambicje, zarozumiao, niepowstrzymane wystpki wszystko to opanuje ludzko i niead taki wywoa katastrof; a w huraganie rozszalaych ywiow zgin pastwa zotego wieku owocne pole naszej wielowiekowej pracy. Takim jest niewzruszone prawo cyklw. Lecz postp milionw dusz, ktre prowadzilimy po drodze doskonalenia, jest dostateczn nagrod za nasze trudy, nie liczc tego, e ani jedna okruszyna spenionej pracy nie posza na marne, a yje w duszach uczniw naszych powanym tonem doda Ebramar. odzie suny cigle naprzd. Rzeka stawaa si teraz coraz szersza, wpaday bowiem do niej liczne pomniejsze dopywy. Wyniosoci grzystego nabrzea przybliyy si nieco ku rzece, a wierzchoki ich byy z granitowych ska i posiaday dziwaczne ksztaty. Zbliamy si do gwnej wityni naszego kraju; oddaj w niej cze czterem ywioom widzialnej myli Przedwiecznego rzek Udea. Caa ludno odbywa tutaj corocznie pielgrzymki, aby dozna uzdrowie i innych bogw lub te duchw kosmicznych, do ktrych si modli. Czy yczylibycie sobie odwiedzi to miejsce teraz, czy te pniej, jeli w ogle zechcecie zaszczyci je swoj obecnoci?

17

 Ale naturalnie, prowad nas tam, choby zaraz prawie jednogonie odpowiedzieli magowie. W miejscu tym rzeka czynia raptowny skrt, odsaniajc dziki i niezwyky widok. Granitowe skay cofny si, tworzc jakby wielkie pkole, porodku ktrego wznosia si samotnie olbrzymia brya skalna, niczym gra; jej ostry wierzchoek panowa nad okolic. Od skay tej, opadajc ku rzece, prowadzia szeroka, wspaniaa brukowana droga, a dalej znw due i pikne schody, na stopniach ktrych oraz wzdu drogi stali w szeregach mczyni w bieli i niewiasty z harfami w rkach. Poza tymi szeregami z obu stron wida byo grupki starcw, kobiet i dzieci. odzie przybiy do brzegu i magowie wysiedli, witani przez obecnych z najgbsz czci, przy czym kobiety powitay ich uroczystym, melodyjnym hymnem. W towarzystwie kapanw i kapanek wityni, na czele z Ude, weszli magowie do wntrza rozpadliny skalnej, ktre od zewntrz zakryte byo cik metalow zason; nastpnie minli wski i krty korytarz i znaleli si w obszernej grocie, posiadajcej bardzo dziwny wygld. Niezwykle wysokie sklepienie gino w mroku. Okien nie byo nigdzie wida, natomiast czterema szczelinami w ksztacie krzya, odpowiadajcymi czterem stronom wiata, przenikao do wntrza rnokolorowe wiato: czerwone, bkitne, biae i pomaraczowote, przechodzce w zielony. Te cztery strumienie wiata zleway si porodku groty, obok biaej marmurowej kolumny, podtrzymujcej wielk kul, ktra drgaa i migotaa, niczym pynny zdawao si podobny do rtci metal; za falujca bezustannie powierzchnia jej mienia si wszystkimi barwami tczy. Przy kocu groty, na wysokoci kilku stopni, urzdzony by rodzaj otarza, nad ktrym wznosiy si posgi, osonite od zewntrz i przybrane kwiatami. Wok otarza stali na stopniach kapani i kapanki, chrem piewajc hymn na cze bogw, wadcw ywiow, sug Wielkiego i Niewiadomego Boga oraz wykonawcw Jego witej woli i wcielenia Jego yciotwrczego tchnienia. Udea zapali na otarzu ywiczne zioa, wyla na ogie pachnce esencje wraz z kadzidem i zoy ofiar z owocw, miodu i mleka. Z gbok czci suchali magowie tego naboestwa, sprawowanego w sposb pierwotny; a kiedy skoczy Udea, wwczas na stopnie wszed Ebramar i jeden z hierofantw. Po krtkiej, milczcej modlitwie, Ebramar pierwszy podnis rk, wymawiajc jednoczenie mistyczne sowa i ponad otarzem w niszy ukaza si natychmiast nienobiay, janiejcy krzy. Nastpnie hierofanta wznis rce w gr; a gdy melodyjnym gosem zapiewa tajemny hymn wok krzya pojawi si znw szeroki, siedmiobarwny pas wiata. Niechaj boski ten symbol pozostanie w wityni, powiconej widzialnym przejawom woli Wszechmogcego. Otoczony on jest odbiciem siedmiu sfer i si tych tajemnych wyobrae spotguje niezwykle lecznicz si witego miejsca przemwi Ebramar, a hierofanta doda: Dopki kraj bdzie y zgodnie ze witymi prawami, a wiar i czystoci serca nie przestanie podtrzymywa cznoci z Bstwem dopty wywoane przez nas symbole bd tu janiay i przynosiy ulg cierpicej ludzkoci. Lecz w miar, jak niewiara i niskie instynkty zaczn opanowywa nard, a ze siy rozsiewa zgorszenie i wystpki tajemne te znaki bd powoli przygasay; a gdy ju zniknie krzy i krg wiata wiedzcie o tym, e zblia si zniszczenie, ktre huraganem przejdzie po tej ziemi i pochonie j ze wszystkim, co na niej yje. Pamitaj wic krlu i umie to ostrzeenie w kronikach tajemnych schronisk, aby ci, ktrzy bd mieli prawo je czyta, wiedzieli, co ma nastpi. Wzruszony bardzo Udea podzikowa nauczycielom za ask, jak odbarzyli wityni, a magowie, pobogosawiwszy obecnych, wyszli z groty i wsiedli znw do odzi. Po upywie kilku godzin przybyli magowie do stolicy, pooonej na obu brzegach rzeki. Porodku miasta na niewielkim wzgrzu wznosi si krlewski paac wraz z obszernymi gmachami szk wtajemniczenia, ktre posiaday zwyk lecz moc budowl. Domy mieszczan pod wzgldem architektonicznym byy rwnie proste, zbudowane z cegy lecz przestronne i wygodne; wewntrz nich znajdoway si dzidzice i otaczay je ogrody, ktre utrzymywano widocznie obowizkowo, poniewa kady, nawet najmjiejszy domek posiada ogrdek. Cae miasto miao na og wygld wielkiego ogrodu, tyle byo wszdzie zieleni i kwiatw. W dniu tym wszyscy mieszkacy byli ju na nogach i tumnie cignli na miejsce, ktrdy przecho-

18

dzi pochd magw. Po przybyciu do krlewskiego paacu, czcigodnych goci powitaa Arjana z dwoma synami i crk, z ktrych dwoje, tj. starszy syn by ju onaty, a crka zamna i oboje posiadali ju dzieci. Spoywszy posiek, podany przez gospodyni, wikszo przybyych rozesza si do przeznaczonych im pokojw, a w pracowni Udei zebrali si: Ebramar, Supramati, Dachir, Sunazef oraz kilku innych, bliszych przyjaci krla i pomidzy nimi zawizaa si przyjacielska pogawdka. Po twarzy twojej, Udeo, poznaj, jak jeste szczliwy i zadowolony, e pokonae cienie przeszoci zauway Ebramar z przyjaznym umiechem. Masz racj, drogi nauczycielu i przyjacielu; jestem tak szczliwy, jak tylko moe by szczliwym miertelny, a nawet niemiertelny odrzek, miejc si Udea. W Arjanie znalazem nie tylko najlepsz z on, dobrego geniusza domowego ogniska lecz take przezorn doradczyni i rozumn wsppracownic w moim trudzie. I w rzeczy samej, pene pracowitoci ycie w tym kraju obfitujcym w bogactwa, oczekujce tylko pracownikw, aby zechcieli je wykorzysta jest dla mnie prawdziw pociech. Poza tym, owiecanie modzieczego narodu posiada osobliwy urok. Jaki to raj, w porwnaniu z tym, co zastaem! Jake straszna bya ta samotno wrd trzsawisk i mgy, w dodatku przy nadludzkiej walce z ywioami! Wszystko to obecnie jest ju pokonane i poddane mej wadzy, a przy pomocy przywizionych ze sob przyjaci i godnych pomocnikw zdoaem uczyni ju wiele; cho mimo wszystko pozostaje jeszcze duo pracy i czasami nawet wstydz si odpoczywa powiedzia Udea, a w gosie jego czu byo prawdziwe zadowolenie. Wszystko, co widzielimy dzisiaj, wyranie mwi o rozmiarach twej dziaalnoci i w cigu tego czasu posune si daleko naprzd tonem serdecznym powiedzia Supramati. Zewntrznie, wyniki twego dziea s po prostu wspaniae; lecz dotychczas nic jeszcze nie wiemy o urzdzeniach wewntrznych, o tych prawach, ktre podtrzymuj porzdek w samym gmachu doda dobrodusznie. Rozumiem. Interesuje ci strona moralna mojej pracy. Ju wrcz nauczycielom kodeks moich praw, a podczas objazdu kraju zobaczycie maszyn w ruchu. Lecz jeeli Ebramar i wy, drodzy przyjaciele, pozwolicie, to chciabym przedtem wyoy wam i objani to wszystko, czego dokonaem, a take poprosi o rady. Ale, oczywicie, mw! Twj oglny szkic dopomoe nam znacznie do orientowania si w szczegach odrzek Ebramar. Dzikuj. A wic zaczn od pocztku mojego tutaj przybycia. Kiedy wyldowaem na ten miejscu wraz z pomocnikiami, zastaem kraj bezpodny, peen nieuytkw i liczn lecz nieokrzesan i dzik ludno; sowem ludzi na najniszym stopniu rozwoju. Chodzili nadzy, bez najmniejszego powodu zabijali si wzajemnie i nawet byli ludoercami. Na og pooenie byo gorsze, ni sam przypuszczaem. Pamitam, e przyzna ci si kiedy Narajana, i wzi sobie najlepszy ksek, tzn. kraj pikniejszy z ludnoci lepiej rozwinit fizycznie i umysowo. Czemu wic nie oponowae przeciw temu? spyta Dachir. Poniewa resztki ambicji podpowiaday mi, e jeli nawet zadanie moje okae si troch cisze, to i tak wszystko jedno, a przytem Narajana to wybraniec losu i koyski jego strzegli geniusze. On nigdy nie stacza pojedynku z rozszalaymi ywioami, nie zbiera wiedzy swej po okruszynach i w warunkach najciszych. Ja byem robotnikiem on za artyst, ktry rzebi i szlifowa marmur, bynajmniej nie mylc o tym, ile pracy i wysikw kosztowao zdrowego kamieniarza wycignicie z ziemi tej bryy marmuru, z jakiej on genialny rzebiarz tworzy dziea sztuki. Ebramar nachyli si i badawczym lecz przyjazdnym wzrokiem spojrza w oczy Udei. Strze si, przyjacielu. Odpd gorycz, gotow przenikn do twej duszy! Przebye ju mroki ciernistej drogi i wychodzisz na wiato, w ktrym rozprosz si wszystkie cikie wspomnienia. Moesz tylko by dumnym z przebytej drogi lecz nie zapominaj jednak, e na tym samym cikim terenie pracowali przed tob tytani pod wzgldem wiedzy i siy woli. Jeeli potknlicie si obaj z Narajan, to jest to zwyczajna ludzka sabo.

19

Nauka, podobjie jak i bogactwo, zastawia puapki i sprowadza pokusy; zarwno wiejski czarownik, jak i mag, stosuje wiedz swoj nie zawsze tylko dla celw dobrych. A zatem nieche raz na zawsze zostanie zapomniana przeszo! Przed tob rozpociera si szeroka droga wiata i przyszo, obfitujca w bogactwa duchowe, rozmiaru i wielkoci ktrych nie moesz na razie poj, poniewa wiele jeszcze pozostaje ci do zdobycia. Udea mocno ucisn do Ebramara. Dzikuj ci, nauczycielu, z caego serca dzikuj za mdre i pokrzepiajce sowa. I jak kolwiek krtkotraway i saby by cie, ktry zakrad si do mojej duszy przyrzekam, e w przyszoci bd mocno zwaa, aby si to nie powtrzyo. I ja dzikuj rzek Ebramar. Uwaam, e zagadnienie zostao wyczerpane, opowiadaj wic dalej o swojej pracy prawodawczej. Powracajc zatem do chwili mego tu przybycia i opakanego stanu pastwa, zapomniaem powiedzie, e pord moich dzikich poddanych trafiy si take resztki mieszkacw z zatopionych kontynentw istoty jeszcze nisze pod wzgldem rozwoju, z wygldu wstrtne i niemal zwierzcej dzikoci. Pierwsz wic trosk bya konieczno wygubienia ich i oczywicie, wypleniem t ludno, niezdoln do niczego, bowiem ze wzgldu na swoj fizyczn struktur, nie mogaby ona przyj wyszej cywilizacji. Bya to najcisza strona mojego zadania i aby zakoczy j prdzej spowodowaem wojn. Wiem, e jedn z podstawowych zasad prawa jest zakaz zabjstwa; lecz prawo to nie moe by jednak stosowane w caej swojej rozcigoci w wiatach niszych, gdzie wojna bywa niemal ich dziedzictwem. Potrzeba cigej walki i dziki pocig do wzajemnego tracenia si wywodzi swj pocztek z bardzo dawnych czasw, a korzenie jego gin w nieskoczonej przeszoci. Jeli ju bowiem w malekiej kropli krwi walcz ze sob biae i czerwone ciaka mikroorganizmw, pochaniajc si wzajemnie to i pomidzy ludmi wojna jest nieunikniona. Wywoana wic przeze mnie wojna wydaa potrzebne rezultaty i pierwotne potwory zupenie zniky, za moi mili poddani mieli nielada uczt ze zwycionych, tak rannych, jak i zabitych. Postanowiem wykorzysta t kanibalsk uczt, aby zapocztkowa prb trudnej, acz wielkiej przemiany. rodek by wprawdzie okrutny lecz chcc osign dobry skutek, nie mona byo zastanawia si nad tym dugo. Rozpocza si wic przy moim udziale zaraliwa i wstrtna epidemia; ciaa pokryway si ranami i sprawiay straszne cierpienia. To by dla mnie odpowiedni moment dla ustanowienia i umocnienia wadzy. Podzieliem wtedy kraj na tymczasowe obszary, na ktrych zamieszkali moi pomocnicy i otoczywszy si nimbem mocy nadprzyrodzonej i wywoujc zjawiska zdolne przerazi wyobrani dzikusw rozpoczli wspprac ze mn. Trzymali si nieodmiennie jednego i tego samego systemu: ci, ktrzy zjadali trupy umierali; inni natomiast odzyskiwali zdrowie lecz byli odtd sabi i chorowici. Wpajalimy w nich przekonanie, e ten smutny koniec spowodowany jest uywaniem na pokarm ludzkiego misa i e trupy maj waciwoci trujce. A poniewa, jak wiemy, bl jest najlepszym nauczycielem, wic i te tpe mzgi zrozumiay to i ju nastpne pokolenie pogardzao ludzkim misem i nienawidzio go. Podzielilimy wwczas ludno na plemiona i cae swoje wysiki skupilimy na rozwoju rolnictwa. Do celu tego dyem planowo: chciaem wychowa poddanych na pokarmach rolinnych, a to dlatego, eby uczyni ich narodem spokojnym, czynnym i pracowitym; stworzy zdrow i czyst atmosfer, odgradzajc w miar monoci od szkodliwych wpyww demonicznych istot astralnego wiata. Pokarm misny jest najbardziej szkodliwy dla zdrowia ciaa i jak wiemy, zgoubny take z ezoterycznego punktu widzenia, poniewa krew zabitych zwierzt daje mono duchom mroku materializowania swoich fluidycznych cia, za w ludziach wzbudza dzikie okruciestwo w stosunku do niszych istot. Okoliczno ta jest szczeglnie niebezpieczna w odniesieniu do wyszych, cakiem ju rozwinitych umysowo ras, ktre zwierzco ludzka zamienia w istoty sataniczne, szalejce nienawici i dz zemsty. Ze szczegowego sprawozdania, w ktrym prace te s kolejno wyszczeglnione, ujrzycie wszystkie etapy naszej wielowiekowej dziaalnoci cywilizacyjnej; tymczasem za w skrceniu tylko objani otrzymane rezultaty. Obecnie, nard mj to wegetarianie. Doprowadzone do wysokiego stopnia doskonaoci rolnictwo, dostarcza mu w nadmiarze najrnorodniejszych produktw. Rwnie doskonaa jest hodowla owocw,

20

winogron, kwiatw i wyrb przetworw mlecznych. Liczne stada, ktre zapewne widzielicie na pastawiskach, dostarczaj mleka na pokarm; wena idzie na wyrb tkanin, za skra padych zwierzt na obuwie, pasy i inne przedmioty. Dziki takiemu systemowi przestpczo jest zjawiskiem bardzo rzadkim, przy tym surowe rodki ustawodawcze nie pozwalaj rozwija si jej. Prawa moje s bezwzgldne, moe nawet i okrutne w stosunku do naduy i nieposuszestwa; lecz, zdaniem moim sentymentalna pobaliwo przyniosaby ludziom tylko szkod, poniewa stoj jeszcze na niskom stopniu rozwoju i nie s wolni od zwierzcych instynktw. Pierwszym rodkiem, stosowanym wobec czowieka, ktry dokona przestpstwa lub naduycia jest wydalenie go z jego rodowiska, poniewa przedststwo jest zaraliwe, a oddech przestpcy wydziela szkodliwe miazmaty, przesycone nieczystymi dzami, zoci, buntem przeciwko prawu i nieyczliwoci w stosunku do swoich blinich. Istoty podobne rozprzestrzeniaj zaraz wystpku; a ze wzgldu na to, e jak wiemy naruszenie praw kosmicznych bywa zawsze rozsadnikiem chorb dziedzicznych, uwaam wic za konieczne zaraz tak niszczy w zarodku. W tym celu w kadej z prowincji kraju znajduje si specjalne miejsce, gdzie zamyka si winnych i tam roztacza nad nimi takie wpywy wychowawcze, ktrych zadaniem jest skoni ich do poprawy. Wwczas dopiero otrzymuj mono powortu do swoich plemion, kiedy pokonaj w sobie niskie namitnoci i naprawi bdy. Pozatem jest jeszcze kara, ktrej boj si moe najbardziej: pozbawienie prawa wstpu do wityni. Nie mog oczywicie tak dokadnie objani wam wszystkiego lecz jak ju wspomniaem, szczegy znajdziecie w ksidze praw w rozdziale o karach gwnych. Jedn z najwikszych moich trosk jest dbao o zaszczepianie uczu religijnych i wiary w siy boskie. Widzielicie w kadym osiedlu duy biay dom to maa miejscowa witynia. W budynku, stojcym zwykle obok wityni, mieszka osoba urzdowa, ktra wystpuje w roli kapana, lekarza i nauczyciela, przy czym posiada take dwch, lub trzech pomocnikw, kierujcych, zalenie od okolicznoci prac na roli, hodowl byda, grnictwem, pracami w kamienioomach, rzemiosami itd. Codziennie o wschodzie soca, przed rozpoczciem zaj, wszyscy mieszkacy osiedla zbieraj si w wityni i wsplnie z kapanem piewaj modlitwy, a nastpnie ojciec, lub jak zw kapana zwierzchnik odczytuje obecnym dwadziecia jeden przykaza boskich, wyrytych na obelisku, w ktrych wyliczone s wszystkie obowizki czowieka w stosunku do swoich blinich i Boga aby nakazy te byy zawsze wiee w pamici narodu. Jako lekarz, kapan obserwuje pilnie zdrowie swoich parafian, a jako nauczyciel uczy ich rozpoznawa lecznicze roliny; zdolniejszym za wykada pocztkowe zasady pisma. Bardziej rozwinitych umysowo posyamy do wyszych szk, skd wychodz nastpnie jako nisi pracownicy administracji pastwowej. Kobiety znw nauczane s, jak opiekowa si dziemi, prowadzi gospodarstwo itp. Cay kraj podzielony jest na 21 prowincji; na czele kadej z nich stoi rzdca z niezbdn iloci pomocnikw. Do obowizkw jego naley objedanie co miesic caego podlegego mu obszaru w celu przegldu prac, rozpatrywania sporw, a jeeli zachodzi potrzeba take nakadania kar wedug przepisw prawa. Sami ocenicie zreszt istniejcy obecnie porzdek i ten, Bogu dziki, ruch nie znoszcy lenistwa i zatrudniajcy kadego, stosownie do jego zdolnoci. Nie wspomniae nic o znaczeniu, jakie w prawodawstwie swoim nadae sztukom, wojnie, potnym siom barw, zapachw itd. spyta Dachir, kiedy Udea zamilk i zamyli si na chwil. Musz si przyzna, e sztuki odgrywaj tymczasem drugorzdn rol, poniewa rasa jest jeszcze mao rozwinita w tym kierunku. Malarstwo stoi zupenie nisko, natomiast rzeba i architektura zapowiadaj wietny rozwj; dlatego te dokadam stara, aby rozwin i wyksztaci te dwie zdolnoci. Muzyce, bdcej broni obosieczn, przeznaczyem rwnie rol bardzo skromn. Podczas odprawiania naboestw w dni uroczyste i jedynie po zakoczeniu robt w czasie tacw piewaj i graj na harfach; lecz s to melodie proste, a rytm odpowiada cile zdolnociom narodu; nie chc bowiem rozbudza przedwczenie zbyt wielu rnorodnych wrae.

21

Rol zapachw w naszym wielkim gospodasrwtie graj kwiaty. Hodowla ich jest obowizkowa i wszdzie te rosn w obfitoci; jednak dobr gatunkw zosta dokonany w taki sposb, aby aromaty ich wywieray jedynie wpywy dobroczynne. W wielkiej wityni natomiast i tutaj w paacu hodowane s roliny magiczne, podtrzebne dla celw wyszego wtajemniczenia. Niedawno nawet udao mi si wyhodowa ciekawy i mocny krzew, ktrego kwiaty piewaj, tj. wytwarzaj melodyjne wibracje i wydzielaj wiato; zapach ich podobny jest do oddechu i skrapla si w kropelki rosy. Jednak barw kwiatw uwaam za niezbyt doskona, za krople zgszczonej woni nie posiadaj przeroczystoci. Prawdopodobnie przeoczyem co i prosz o pouczenie i udzielenie odpowiednich objanie w tym wzgldzie. Chtnie udziel ci wskazwek w celu prowadzenia dalej tak poytecznej i interesujcej pracy, ktr w zupenoci pochwalam odpowiedzia Ebramar. Dzikuj ci, Mistrzu. Zajcie to daje mi duo zadowolenia i czsto te wspczuj nieukom, dla ktrych przyroda jest niema i martwa. Jakime cudownym obrazem upaja si ten, kto posiad nauk i rozwin swoje pi zmysw, a wic kto zdolny jest spostrzega i przyswaja sobie to, co go otacza. Dla takiego yje caa przyroda, kada trawka oddycha, wydziela z siebie barw, wo, wiato i im gbiej docieka on, tym wicej czyni odkry, uwiadamiajc sobie przytaczajcy ogrom przemdroci Wszechmogcego. Dla uzupenienia odpowiedzi, dotyczcej twego pytania, Dachirze, powiem jeszcze kilka sw o wojnie. Na szczcie, kraj mj nie wiele ucierpia od tego bicza ludzkoci, a to dziki dzielcym go bezpodnym pustyniom i znacznej odlegoci od wojowniczego pastwa Narajany; za handel jeszcze nie istnieje. Pomimo tego w celu obrony kraju poddani moi s uzbrojeni i nawet dostatecznie zaznajomieni ze sztuk wojenn; nie obawiaj si wic napadw z zewntrz. Wedug starych ziemskich poj mona by rzecz, e jest to milicja lub te wywiczony i uzbrojony nard, gotowy zawsze odeprze najazd wroga, lecz zupenie obce mu s zaborcze zamiary. Sdz, e dla zobrazowania mojej pracy powiedziaem tymczasem ju dosy, a kiedy sami zobaczycie to wszystko i ocenicie, wwczas, prosz was, czcigodni nauczyciele i przyjaciele, powiedzcie mi, czy jestecie zadowoleni. Dzie nastpny rozpoczto zwiedzaniem wityni w stolicy wielkiego i wspaniaego gmachu o kwadratowych kolumnach. Wntrze wityni zdobiy drogocenne przedmioty, a w samym Senktuarium znajdowao si wyobraenie Bstwa, ukryte przed ludem. Wszdzie zbieray si wielkie tumy ludzi, ktrzy na widok hierofantw, przechodzcych ulicami, padali na twarz, biorc ich za bogw. Porodku wityni mieci si duy basen z wod, uwaan za powicon przez bogw. Tutaj przynoszono wszystkie noworodki zanurzajc je w tej oczyszajcej wodzie, poczem nadawano im imiona.. Wod ow brano take do leczenia chorych lub skrapiania mieszka. W ogle, w wityni zaspakajano wszystkie duchowe potrzeby ludnoci. wite miejsce napeniay silne lecz delikatne i przyjemne aromaty. W chwili, kiedy magowie wchodzili do wntrza chramu, Ebramar podnis rk i na wszystkich trjnogach zapon natychmiast ogie. Naboestwo polegao na znoszeniu kwiatw, owocw i innych podw ziemi, ofiarowaniu mleka, wina i olejw oraz piewaniu hymnw na cze Bogw. Chr kapanw i kaanek oddziaywa wspania i podnios melodi, ktra wpywaa na obecnych uspakajajco. Po skoczeniu religijnego obrzdu, Udea zaprowadzi magw do szk wtajemniczenia, za krlowa pokazaa maginiom wysze szkoy eskie, ktrych bya naczeln kierowniczk, a gdzie wykadano sztuk piewu i gry na harfie, zasady rzemios i pocztkowe wiadomoci z dziedziny nauk okultystycznych. Jak w mskich, tak w eskich szkoach nauka tajemna wykadana bya tylko w granicach, dostpnych mao rozwinitym suchaczom, lecz wystarczajcych, aby da im pojcie o istnieniu wiata zagrobowego, a niemiertelnoci duszy i odpowiedzialnoci po mierci, a take o niewidzialnej Mocy, ktra stworzya wszechwiat i nim rzdzi. Gocie Udei codziennie czynili wycieszki do poszczeglnych czci kraju w celu zapoznania si z niektrymi rzemiosami lub przemysem rolnym, zwiedzali miasta i fabryki, gdzie ogldali wyroby gliniane, lniane, tkaniny weniane itd. i zawsze powracali zadowoleni.

22

Kiedy powrcili ju z ostatniej wycieszki, przyby od Narajany posaniec, przywoc zawiadomienie, e wszystkie przygotowania do przyjcia nauczycieli s ju ukoczone i krl z niecierpliwoci oczekuje swoich kierownikw i opiekunw. Zaprasza do siebie take Ude z on, aby przyjechali na kilka tygodni, w celu zapoznania si z kultur jego narodu i osignitymi na tym polu wynikami. O! W porwnaniu z moimi rezultatami, to u Narajany bdzie wszystko co najmniej wspaniae. U mnie w kraju przewaa we wszystkim prostota, nawet ubstwo; lecz chciaem w tym modzieczym narodzie zachowa jak najduej jego prostot, a w duszy umocni siy dobra: pobono, szlachetno, umiarkowanie i pracowito. Przez cig kilku pokole wszystkie te zasady zostan ju mocno zakorzenione; przez swoj twrcz si nard wzronie w potg, stanie si zdrowym i szczliwym, a jego szczera wiara utrwali w nim wstrzemiliwo i uchroni umys od szkodliwych myli. Natomiast wskutek zbyt wczesnego rozwoju kultury rozwija si pocig do krwawych triumfw, zmysowych upoje i nadmiernych dz; ja za uczyniem wszystko, co mogem, i by moliwie jak najduej przetrwaa w narodzie szczliwa niewinno dzieci, wychowywanych w surowoci i w granicach waciwych ich wiekowi. A teraz, powiedcie mi prosz, czcigodni nauczyciele, czy dobrze przyswoiem sobie wasze wskazwki i czy nie opuciem czego z zakrelonego mi mdrego planu. W imieniu wszystkich tu obecnych powiem ci, mj synu, e mdrze rozwizae zadanie wychowania modego organizmu pastwowego odpowiedzia Ebramar. Pod wielu wzgldami uczynie nawet wicej, ni moglimy oczekiwa; albowiem nie wychodzc z granic umiarkowania, przezornoci i skromnoci, poddani twoi doszli do zadziwiajcej doskonaoci w dziedzinie tkactwa; tkaniny ich s doprawdy znakomite pod wzgldem trwaoci i piknoci barw. Na niemniejsz pochwa zasuguje take rozwj sztuki stosowanej, jak np, wyroby gliniane, farbiarstwo itd. Co si za tyczy hodowli drzew owocowych, to rezultaty ich s co najmniej wietne. Na przykad drzewo, ktrego owoce nie posiadaj pestek, jakie spotykalimy w ogrodach dowodzi, z jak umiejtnoci i cierpliwoci hodowane byo w cigu dugiego czasu. Zdaje si, e w tym wypadku jako wzr miae na myli drzewo bananowe na naszej zgasej planecie, gdy podobnie jak i tamo nie moe by rozkrzewiane za pomoc pestek, nie ma rwnie ani ziaren, ani cebulek, a korze posiada w ksztacie drzewa. Sowem moemy tylko wyrazi ci pene uznanie i pochwa za twoj prac; za pobony, skromny, przy tym nadzwyczaj schludny i pracowity twj nard przeyje inne narody, stojce od niego wyej pod wzgldem bogactwa i dostatku i bdzie istnia bardzo dugo Dlatego wic przyjmij nagrod za swoje wiekowe trudy; za zezwoleniem najwyszych hierofantw zapalam na czole twoim drugi promie maga! Gboko wzruszony Udea zgi kolana, a kiedy nad czoem jego zapon drugi, zoty promie, wwczas Ebramar pocaowa go, za jeden z wielkich hierofantw przemwi serdecznie: Przyjmij moje yczenia pierwszy boski krlu tego pastwa zotego wieku, o ktrym wspomnienie bdzie yo w podaniach odlegych czasw, wieszczc o tym, e istnia kiedy okres pomylnoci i bezwzgldnego szczcia narodw, kiedy to bogowie schodzili z nieba, rozmawiali z ludmi, uwiadamiali ich i kierowali nimi.

Rozdzia trzeci
Teren, ktry Narajana obra za stolic, zmieni si bardzo od tego dnia, kiedy hierofanci udzielali mu bogosawiestwa i powicali fundamenty. Obecnie w miejscu tym rozpocierao si olbrzymie miasto. Poczynajc od brzegu morza, a do samego szczytu, caa rwnina i stoki wzgrza byy gsto zabudowane. Mienic si w socu, niczym olbrzymi szafir oprawiony w zoto, na szczycie wzgrza wznosi si krlewski paac. Obok niego sta wspaniay gmach wityni o czerwonych jak rubiny kolumnach, ktre wida byo przez szmaragdow ziele ogrodw. Trzy way forteczne opasyway miasto, dzielc je na trzy koncentryczne czci, a u podna kadego z nich znajdoway si szerokie kanay, zasilane wod strumienia, biorcego swj pocztek na wyynie obok krlewskiej rezydencji, ktry w postaci wydospadu spywa nastpnie do kanau. Tu za granic

23

najniszego wau rozrzucone byy wok rnobarwne wille bogatych i znakomitych osb, a dalej, niby jasne kwiaty, barwiy si widniejce na horyzoncie lesiste wyyny. W dniu tym Urana obchodzia uroczyste wito. Wszystkie gmachy, zarwno jak i najbiedniejsze domki w dolinie przybrane byy zieleni, za bogate domy przyozdobiono rnobarwnymi flagami i girlandami kwiatw, pokrywajcych drzwi, ciany, a nawet dachy. Caa ludno miasta znajdowaa si ju na nogach i wystrojone tumy cigay nad brzeg morza, skd szerokie, wykute w skale schody prowadziy do przystani, zapenionej mnstwem pywajcych dek. Inna znw cz mieszkacw stolicy cisna si tumnie wzdu szerokiej drogi i schodw, wiodcych na wzgrze, a do samej krlewskiej rezydencji, ktra rwnie przybrana bya wspaniale. Na wysokiej astronomicznej wiey paacu powiewaa bkitna chorgiew z wyszytym na niej zotym kielichem, uwieczonym krzyem i rozjanionym w promieniami wschodzcego soca. Wkrtce ukaza si na horyzoncie statek aglowy, ktry pyn szybko w kierunku przystani. By to okrt szczeglnej piknoci: rzebiony, zocony i zaopatrzony w czerwone agle; sowem przyozdobiony jak drogocenna zabawka. Na pomocie statku sta Udea z on i inni podrni, ktrzy z ciekawoci patrzyli na widniejcy przed nimi brzeg. C za wspaniay obraz! To doprawdy przepikne miasto; wznosi si tarasami wrd ogrodw i wodospadw, a koron jego jest ten czerwony paac. U nas natomiast wszystko jest proste i niemalownicze zauwaya Arjana. Syszc to Udea umiechn si: Masz racj lecz na to ju nie ma rady. Skoro wybraa sobie takiego prozaicznego ma, ktry przenosi poytek nad pikno musisz teraz zadowoli si tym, co moe da jego krlestwo. Narajana za, jak ju kiedy powiedziaem jest wybracem losu, artyst wydobywajcym pikno, jak pszczoa mid z kwiatw. On to prawdziwy bohater przyszych poda, o ktrym pami si utrwali i pozostanie w historiach narodw, otoczona mglist oson czarownej bajki. A oto i w bohater jedzie nam na spotkanie zauway Ebramar, a zwracajc si do Arjany, doda: Nie masz racji, sdzc tak surowo swoje krlestwo, bowiem i u was nie brak miejsc prawdziwie malowniczych, ze wzgldu na swoje naturalne pikno. W tej chwili d Narajany podpyna ku nim i ten ostatni szybkim ruchem znalaz si na pomocie statku; ze czci powita magw, pocaowa Ebramara, Dachira, Ude i Supramatiego. Cay jania radoci, a w jego czarnych, duych oczach odbijao si pene zadowolenie. Ubir rycerza Graala jeszcze bardziej uwydatnia klasyczn pikno Narajany. Trzeba doda, e wprowadzi on pewne zmiany w zwykym stroju bractwa. Na piersiach srebrzystej tuniki wyszyty by teraz ptak, przypominajcy ora lub spa z rozpostartymi skrzyami, za hem zdobia zbata korona. Jeeli w pastwie twoim wszystko jest takie pikne, bogate i wygodne, jak przysany po nas statek, lub jak widoczna std stolica, to znaczy, e ranym krokiem prowadzie swoj prac cywilizacyjn zauway Ebramar z odcieniem ironii. Jednak w radosnym wzruszeniu, jakie wywoaa ta uroczysta chwila, Narajana nic nie zauway. Tak, nauczycielu. Uczyniem wszystko, co tylko byo moliwe, aby nard mj szybko postpowa naprzd. A jaka to pikna rasa! Z typu przypomina mi ona moich dawnych rodakw, Grekw. Nard ten jest hojnie obdarzony przez natur lecz namitny, wojowniczy i nawet porywczy; oczekuje go te niewtpliwie wspaniaa przyszo. Co si za tyczy bogactwa i wygd, to atwo byo mi je zaprowadzi, poniewa ziemia obfituje w najwspanialsze produkty, a metale, marmury i inne drogocenne materiay znajduj si w wikszoci wypadkw jeszcze w stanie mikkim i dlatego bardzo atwo jest posugiwa si nimi. Lecz oto przybylimy ju przerwa Narajana swoje opowiadanie, podchodzc do burty i podnoszc rk. Stojcy na brzegu liczny chr zagrzmia w tej chwili powitalnym hymnem. By to utwr do trudny pod wzgldem melodii lecz wykonany z najdzwyczajn precyzj. Na przystani czekay take uszykowane i bogato przystrojone oddziay wojsk. onierze mieli na sobie lekkie pancerze, przypominajce usk rybi, za na gowach zote hemy, a uzbrojeni byli w kopie, szerokie i krtkie miecze oraz w uki i kocza-

24

ny pene strza. Dzieci posypyway kwiatami drog dostojnym gociom, ktrzy umiecili si nastpnie w przenonych dwuosobowych tronach, noszonych przez omiu ludzi, i cay pochd w otoczeniu stray ruszy w kierunku krlewskiego paacu. W kadej z dzielnic miasta, oddzielonych waami, chry kapanw i kapanek witay magw piewamiprzy dwikach harf, a tumy ludu paday przed nimi na twarz. Wreszcie przybyli na szczyt wzgrza i najpierw skierowali si do gwnej wityni, ktrej wspaniay gmach zbudowany by cakowicie z jakiej przeroczystej materii rubinowego koloru. Przy wejciu do wityni powitaa magw Urani z dwojgiem dzieci. W bogatym stroju, janiejca szczciem na widok rodzicw i przyjaci, wydawaa si jeszcze pikniejsz, ni dawniej. Po naboestwie opucili wszyscy wityni i poprzez cudowne ogrody z bijcymi w nich licznymi fontannami udali si do paacu krlewskiego. By to rzeczywicie bajakowy paac, zupenie jak z Tysica i jednej nocy. W jednej z jego sal zebraa si caa kolonia ziemian, ktrych przywiz ze sob Narajana. Byli oni teraz pomocnikami krla, czonkami rady pastwowej, rzdcami. Wjazd magw na szczyt wzgrza ze wszystkimi ceremoniami powitalnymi, jakie odbyway si po drodze trwa kilka godzin. Po przybyciu do paacu przygotowany by ju dla nich obiad, ktry magowie spoyli z apetytem; cho czowiek zwyky nie zadowoliby si z pewnoci takim obiadem i nie nasyci lekkimi chlebkami rozpuszczajcymi si w ustach, kilkoma owocami i kubkiem mleka. Po obiedzie przeszli wszyscy do sali, przylegajcej do wielkiego tarasu, wychodzcego na ogrd, gdzie paniom podano jadalne kwiaty w cukrze przyrzdzone wedug sposobu, wynalezionego przez Narajan; pomimo, i byy kruche, jak sucharki, zachoway jednak barw i zapach, i podobne byy zupenie do prawdziwych cukierkw. Nara obejrzaa uwanie zoty koszyczek ze sodyczami i taki talerzyk, ktre niby koronki byy misternie rzebione i ozdobione turkusami; sowem byy to prawdziwe arcydziea jubilerskiej sztuki. Nagle rowe jej usta okrasi chytry lecz wesoy umiech i skinieniem rki przywoaa Narajan, ktry rozmawia w tej chwili z Dachirem. Suchaj no, jeeli mnie pami nie myli to przedmioty te suyy nam jeszcze wtedy, kiedy miaam szczcie by twoj on; za serwis, ktry widziaam podczas obiadu, jest niewtpliwie ten sam, ktry kupie u Benvenuta Cellini. Albo miae osobny statek do wycznej dyspozycji, e bye w stanie przewie na now planet cae swoje gospodarstwo? Narajana wybuchn gonym i jak zawsze, niefrasobliwym miechem. Osobny statek to byoby za wiele; lecz dziki bezgranicznej dobroci Ebramara, ktry odda mi do dyspozycji do obszerne pomieszczenie w swoim samolocie mogem zabra swoje najcenniejsze dziea sztuki. Oprcz tego przed ostatecznym przesiedleniem si tutaj odwiedzaem wiat ten dwukrotnie i oczywicie, nigdy nie przyjedaem z pustymi rkami. Pochlebia mi to jednak i sprawia szczegln przyjemno, e maginia tak wysokiego stopnia, poznaa, a raczej przypomniaa sobie przedmioty, ktre suyy jej w czasie, gdy wioda swoj godn politowania egzystencj obok ma, grzzncego we wszelkich szkaradziestwach. A by moe i Narajana na p z artem, na p wzruszony, zajrza badawczo w jasne oczy Nary w gbi twego wspaniaomylnego serca przechoway si jakie przyjemne wspomnienia z caego tego koszmaru Honny soit qui mal y pense! Nara westchna i odrzeka z umiechem: Jeste, doprawdy, niepoprawnym hultajem! A przyjemne wspomnienia przyznam si byy nazbyt rzadkie; jednak zdarzay si czasami i mie chwile i na pamitk o nich zapomnijmy ostatecznie wszystkie inne. Dzikuj! wesoo ju powiedzia Narajana, caujc rczk Nary. Nazajutrz magowie rozpoczli szczegowe zwiedzanie caego miasta. Wiele z jego urzdze byo jakby odbiciem wspomnie ze zgasej planety, wci jeszcze yjcych w duszy Narajany. I tak: w obrbie najwyszego ogrodzenia poniej krlewskiego paacu urzdzi on pole wycigowe, za nieco dalej wielkie publiczne ogrody, gdzie mieci si znw pewien zakad stara idea, ktra tutaj otrzymaa tylko inne przeznaczenie.

25

Zakadem tym by hotel, wzgldnie schronisko dla podrujcych cudzozimcw lub przyjezdnych osb z odlegych prowincji krlestwa, gdzie przyjmowani byli z wielk gocinnoci i uwaani za goci rzdowych. Budynek posiada wygld wielkiego paacu ze wszelkiego rodzaju wygodami i przystosowany by do pomieszczenia okoo tysica podrnych, ktrzy w celu zaatwiania interesw mieli prawo przebywania w nim od tygodnia do miesica. W granicach grnej czci miasta mieszkali przewanie urzdnicy, a take znajdowaa si tam cz szk, powiconych sztukom i naukom wyszym. W strefie rodkowej koncentrowao si przemysowe ycie stolicy, zupenie ju rozwinite. Mieciy si tam szkoy rzemilnicze, wytwrnie odziey, materiaw, sprztw domowych; tam rwnie znajdoway si liczne budynki koszarowe, poniewa Narajana utrzymywa wielk liczb wojska. W miecie kwaterowaa wprawdzie tylko gwardia krlewska, bogato umundurowana i uzbrojona; cz jej miaa nawet swoje koszary w pobliu paacu, gdzie penia kolejno sub wartownicz. Pozostae wojska rozlokowane byy po prowincjach i na granicach pastwa. Wreszcie najniej pooon dzielni jak rwnie dolin i wybrzee morza zamieszkiwaa ludno najbiedniejsza, zajmujca si przewanie rybowstwem i eglarstwem. Domki ich byy rozmieszczone gciej, anieli w dzielnicach wyszych, bardziej prymitywne i pozbawione komfortu lecz na og wszystkie byy niezwykle czyciutkie i przy kadym znajdowa si adny ogrdek. W celu zaopatrzenia w wod stolicy, liczcej kilka set tysicy mieszkacw, inynierowie Narajany wynaleli bardzo dowcipny sposb wodocigw. Z jeziora grskiego urzdzono wodospad, ktry spywa do przeznaczonego w tym celu budynku, mieszczcego si u podna wyniosoci miasta, a std jako z gwnego rezerwuaru poprzez wykuty w skale wielki rurokana, wysokoci piciuset stp, na skutek wielkiego cinienia podnosia si ju woda do najwyszego poziomu wzgrza, czyli a do krlewskiego paacu, poczem odpowiednimi kanaami rozlewaa si po caym miecie. Nastpnie przez inne znw rurokanay woda spywaa do poszczeglnych czci stolicy, zasilajc miejskie wodotryski, a system rurocigw rozdziela i zaopatrywa w wod poszczeglne dzielnice. Wszystkie witynie byy obsugiwane przez liczn kast kapanw, a nard czci soce, jako symbol wyszego i nieznanego Boga. Wyobraenie soca tarcza, wykonana bya ze zota i skonstruowana tak, aby w dniu wiosennego porwnania dnia z noc, poda na ni pierwszy promie soca. Wieczorem zbierali si wszyscy na tarasie krlewskiego paacu i gawdzili o tym, co widzieli podczas dnia; magowie zapytywali Narajan o rne szczegy pastwowych rozwiza a midzy innymi o duchowiestwo i religi. Dla kasty kapanw, czyli dla niszych wtajemniczonych zaprowadziem kult ognia i soca; ze wzgldu na to, e wiato i ciepo, jako symbole, najlepiej wyraaj istot Wielkiej PRAPRZYCZYNY, ktr modzieczy umys narodu w ten sposb stosunkowo najatwiej pojmie. Oprcz tego kapaska kasta jakkolwiek dostpny jest jej zaledwie niszy stopie wtajemniczenia posiada i inne jeszcze, o wiele wysze, gbsze i doskadniejsze symbole. Na przykad: nie odsaniajc samej istoty tajemnicy Trjjednoci, symbolizuj oni Najwysz Istot w jej kosmicznej mocy, jako Stwrc, Opiekuna i Niszczyciela. Mam nadziej, e odkrywajc im to, nie przestpiem granicy waszego penomocnictwa, czcigodni nauczyciele? Ale, bynajmniej i chcielibymy wanie zapozna si bliej z programem tego niszego wtajemniczenia odrzek Ebramar. Zestawiem go tak, aby bardziej rozwnici, w porwnaniu ze zwykym tumem, bardziej czynni i pragncy doskonalenia si mogli osign i gbsze poznanie. Zniosem take krwawe ofiary i zaprowadziem skadanie ich w postaci mleka, owocw, kwiatw i wonnych olejkw. Jednak nie mogem, podobnie jak Udea, zabroni ludnoci uywania pokarmw misnych, poniewa morze i rzeki obfituj w najrniejsze ryby, zbyt pontne dla moich rybakw, za bogate w zwierzyn lasy nc myliwych, dostarczajc ludnoci wielkiej iloci zdrowego i taniego ptactwa. Ja nie podzielam zdania Udei, e miso jest bezwzgldnie szkodliwe i sdz, e w bliszej lub dal-

26

szej przyszoci i jego nard powrci niewtpliwie do pokarmw misnych. By moe lecz tymczasem obchodz si bez takiego poywienia, ktre wzbudza jedynie zwierzce instynkty i krwioerczo. Przytem ywi nadziej, e te wieki wegetarianizmu stworz pokolenie powane i miujce spokj. A z czasem caa nasza praca zostanie zapomniana i ycie narodw przyjmie inny kierunek odpowiedzia Udea. W kadym razie i ja staraem si osabi zwyczaj uywania misa; ustanowiem nawet obowizkowe posty, w ktrych sposb odywiania podlega surowym przepisom. Oczywicie nie chciaem nakazywa takiego postu, jaki by na naszej biednej, zmarej ziemi, gdzie ludzie, wstrzymujc si od misa, przez obaarstwo wymylili najwyszukasze potrawy i napychali odki smacznymi ksami, wyobraajc sobie, e w taki sposb przestrzegaj wstrzemiliwoci. Poza tym w okresie prby i caego wtajemniczenia odywianie si pokarmami rolinnymi bywa ju obowizkowe. Chciaem ci i ja zapyta, Narajano, czy tobie rzeczywicie potrzebna jest uzbrojona stra? Wiem, e jeste czowiekiem o charakterze wojowniczym, lecz nie widz, aby to byo konieczne w miecie? A wszak widzielimy tutaj wielk liczb zonierzy; c oni wobec tego robi? spyta Dachir. O, nie! Przed moimi poddanymi, Bogu dziki, nie potrzebuj jeszcze ochrania si. Lecz uwaasz, gwardia przyboczna, jako wojsko wyborowe, otaczajca krla to jedno z moich wspomnie, pokusie ktrego nie mogem si oprze odpowiedzia dobrodusznie Narajana. Poza tym wojsko bynajmniej nie jest bez uyteczne; pilnuje ono porzdku i dba o spokj w miecie. Wszak wrd setek tysicy mieszkacw stolicy niewtpliwie znajd si te i burzyciele praw, wzgldnie ludzie o nazbyt popdliwych charakterach, ktrzy mog wywoa zakcenie spokoju, a co najwaniejsze da zy przykad, jeli nie zapobiega temu w samym zarodku. Gwny za cel utrzymywanej przeze mnie gwardii jest zupenie inny. Tworzy ona rodek ksztacenia dowdcw wojsk, ktrzy przechodz specjaln szko i otrzymuj odpowiednie wychowanie. Zarwno starszyzna, jak i onierze gwardii nale w ogle do klas wyszych i przechodz odpowiednie kursy w szkoach; za w okresie suby czynnej w przybocznej stray ucz si nie tylko sztuki wojennej lecz i zasad, ktre s przestrzegane na wojnie; na to ju sam zwracam szczegln uwag. Zapewniam was, czcigodni nauczyciele, e onierze moi maj gboko wpojone zasady, jak naley obchodzi si ze starcami, z chorymi, kobietami i dziemi; e wzgldem nich naley by wspaniaomylnym, a zwycionemu i proszcemu o lito wrogowi okazywa miosierdzie oraz, e kady onierz, ktryby dokona zbytecznego okruciestwa zostanie poraony przez gniew boy; za cikie i brzemienne cudzymi przeklestwami modlitwy jego nie dosign Bstwa. Po skoczeniu kursu wojskowego gwardzici zostaj wysyani do obszarw prowincjonalnych, jako komendanci oddziaw, w ktrych z kolei obowizani s wykada i stosowa te same zasady i surow dyscyplin. Udei moga wystarczy milicja, poniewa kraj jego, prawd mwic, nie ma ssiadw. Ja natomiast musz utrzymywa regularne wojsko, gdy a z dwu stron sosiduj z nami krwioercze i wojownicze, przy tym o wiele mniej rozwinite umysowo ludy. Dotychczas dwukrotnie ju prowadzilimy z nimi wojn. Dzikusy te urzdziy najazd na nasze ziemie, niszczc i palc wszystko na swojej drodze, gdzie tylko mogy dotrze. Z wielkim trudem zdoalimy odpetrze ich i zostali nawet surowo ukarani; obecnie s naszymi lennikami i nie omielaj si nawet ruszy z miejca. Oni dostarczaj nam take niewolnikw Coo? Ty trzymasz niewolnikw? spyta Supramati z wyrazem zdziwienia. A tak, mj przyjacielu! C pocz z tym bydem, zym, podstpnym i do tego tpym? Uywani bywaj do cikich robt, wymagajcych duej fizycznej siy; jednak prawo zabrania surowo zego obchodzenia si z nimi lub zabijania ich. Wielu z nich potem rozwija si nawet wskutek zetknicia z wyszymi ju istotami, tak e w wyniku tego stan niewolniczy jest dla nich prawdziwym dobrodziejstwem. No, tak; praktycznie rzecz biorc, jeli chodzi o wyjcie z sytuacji, to zastosowanie w danym wypadku nie jest jeszcze zem; lecz jako podstawowa zasada jest co to najmniej niepodane powiedzia Supramati. Zgadzam si z tob najzupeniej, ale na to nie ma rady! Niewolnictwo to nieuchronne zo pierwotnych spoeczestw i ja rwnie nie mogem go unikn. Nic nie ma nic doskonaego na ziemiach o niszym rozwoju, nawet i podczas ZOTEGO wieku

27

zauway Ebramar dobrodusznie. Powiedz nam teraz, Narajano, jaki przyje system pod wzgldem podziau wasnoci? doda. Wszystko, co tylko znajduje si w kraju, naley do mnie: pola, pastwiska, lasy, stada itp., sowem stanowi wasno krla. Pastwo podzielone jest na trzydzieci dwa okrgi, czyli stany i kady z nich posiada mianowanego przez mnie rzdc, ktry ponosi odpowiedzialno za swoj gospodark i dobrobyt podlegej mu ludnoci. Przy kadym z takich rzdcw ustanowiona jest specjalna rada spord rolnikw lub technikw rnego rodzaju, w zalenoci od miejscowych potrzeb, a nadto kolegium wtajemniczonych, skadajce si z jednego astronoma i kilku znawcw tajemnej nauki, ktrzyby mogli, w miar potrzeby, wywoywa deszcz, lub te oddala katasrofy ywioowe, sowem kierowa tajemnymi wpywami, oddziaywujcymi na ycie rolinne i zwierzce. Zrozumiaym jest take, i znaczna cz produktw ziemi kadego okrgu zuywana bywa na miejscu, a tam, gdzie zachodzi konieczna potrzeba przeprowadza si wymian towarw. Cz wszystkich wytworw dostarczana bywa przede wszystkim krlowi i rzdowi centralnemu; reszta za zostaje rozdzielana pomidzy mieszkacw danego okrgu i kady, poczynajc od rzdcy a do ostatniego wieniaka, otrzymuje odpowiedni cz w stosunku do jego stanu i potrzeb, co zapewnia mu cakowity dobrobyt. Poza tym kadorazowo przyrost zdolnoci wytwrczej ziemi, lub jej mineralnych bogactw, bywa rwnie proporcjonalnie rozdzielany pomidzy wszystkich; dlatego te kady jest spraw zainteresowany i pracuje gorliwie. Dotychczas system ten dziaa wietnie i w kraju nie ma w ogle niedostatku, a ni biedy, a tym bardziej ebrakw lub proletariatu w takiej formie, jak to miao miejsce na naszej zmarej Ziemi. Daj Boe, aby ustanowiony przez ciebie system rzdzenia przetrwa jak najduej. Miejmy take nadziej, e kalsy rzdzce jeszcze przez cig wielu wiekw bd uwaay za wity obowizek oddawanie pastwu si swoich i pracy i przez niedbalstwo nie zrzuc na modszych braci woonych na nich wielkich obowizkw, a sami nie zajm si przekupstwem i myl o osobistym szczciu i rozkoszach przemwi jeden z hierofantw. Podobnie jak i w pastwie Udei, magowie codziennie odbywali wycieczki w rne strony kraju i niemal wszdzie stwierdzili panujcy ad i dobrobyt; lecz nie uszo te ich uwagi, e ludno bya bardziej rozwinita i niespokojna, w porwnaniu z cichymi rolnikami i pasterzami Udei. Du rol w tym wypadku odegraa muzyka. W kadej prowincji znajdowaa si szkoa piewu, gry na rnych instrumentach i taca. Wszystkie wiksze roboty zakoczone byy piewami i tacami, za dni wit narodowych odznaczay si ju powaynm chralnym piewem i obrzdowymi procesjami, bd te urzdzane byy lekkie tace, ktre zadziwiay magw dokadnoci rytmu i piknoci plastyki. Pewnego wieczoru w przeddzie ostatniej wycieczki magw Ebramar z Narajan znajdowali si sami w pracowni krla. Wsparszy si na oknie Ebramar zamyli si gboko, a obserwujcy go Narajana zdawa si by zafrasowany. Drogi nauczycielu zwrci si wreszcie ten ostatni po chwilowym i przykrym milczeniu co oznacza ten cie smutku, ktry pokry twoje oczy, bdce dla mnie gwiazdami, wskazujcymi zawsze drog w yciu? Czy moe jeste niezadowolony ze mnie? Wszak ja z caej duszy i bez wytchnienia pracowaem nad rozwojem powierzonego mi narodu; w miar, jak umiaem, stosowaem moj wiedz, aby wobec ciebie sta si godnym woonego na mnie zadania. Ebramar podnis gow i z bezgraniczn mioci patrzy na swego marnotrawnego syna, ktrego z takim trudem prowadzi poprzez przepacie pokus i ludzkich sabostek a nastpnie wtajemniczy, cieszc si, kiedy na czole jego zapon promie maga. Nie, mj synu, nie mam c za co gani i mog tylko pochwali twoj ogromn prac. Jedn wszake uwag naleaoby ci uczyni: za brak ostronoci Ach, w czyme, nauczycielu? W takim razie wybacz moje mimowolne niedbalstwo! zawoa zmieszany i zaniepokojony Narajana. Ebramar pooy mu rk na ramieniu i rzek tonem serdecznym: Nierozumny! Powtarzam jeszcze raz, e nie mam ci nic do zarzucenia, a nie mog take obwinia ci o to, e twoja porywcza dusza, zachwycajca si piknem i sztuk, wznosi si ponad tum, ktrego

28

zostae kierownikiem. Ja rwnie jestem artyst i rozumiem dobrze potg pikna i ten czas, jaki ono rzuca na dusz. Czy wic mog sdzi ci za to, e nie opanowae swej natury, otaczajc si skarbami pikna, ktrego odbicie nosisz ju w sobie samym? Lecz to zrozumiae i niewinne uniesienie spowodowao, i zapomniae o zasadach ostronoci. Pomyl tylko, ile uczu rozbudzie przedwczenie w duszy twego narodu. Rozumiem! Masz na myli muzyk, a raczej jej wibracje, zapachy i wpywy wiata? Uwaasz wic, e zbyt szeroko zastosowaem te trzy wielkie siy w stosunku do pierwotnej jeszcze natury mego narodu? Lecz zapewniam ci, drogi nauczycielu, e rasa ta jest nadzwyczaj bogato obdarzona przez natur i potrzebuje tylko nieznacznego bodca dla szybkiego postpu. Chcc wic przebudzi umys ich, poruszy uczucia i wzbudzi nowe pragnienia, ktreby skolei wyday odpowiednie poyteczne skutki ani na chwil nie wtpiem, i postpuj dobrze, stosujc rodki bdce w miej dyspozycji. Na przykad kobiety: s bezwzgldnie bardzo przystojne, lecz wydawy mi si piknymi, ywymi posgami, nie znalazem bowiem u adnej z nich troski o swoj zewntrzno, ani chci podobania si, ani te pojcia o wdziku i kobiecym powabie. Dlatego nie uwaaem bynajmniej za szkodliwe zastosowanie muzykalnych wibracji ktre by przenikay poprzez grub powok i poruszyy dusz, za aromaty, wspdziaajc z wibracjami przebudziy w niej i nowe wyobraenia. Ebramar umiechn si lekko. Widz, e korzenie przeszoci yj jeszcze w tobie, poniewa przede wszystkim zaje si rozwojem pci piknej. Nie przecz, e dusza kobiety powinna by wcueleniem ideau we wszystkich jego formach, lecz chodzi tu o co innego. Rzecz w tym, i nazbyt wczenie przebudzie nard z jego modzieczego snu; zasiae w nim wszystkie subtelnoci pragnie i wyobrae z nadnormalnego dla poziomu. I to wanie bdzie pocztkirm namitnoci i zgubnej walki, ktra pocignie za sob kosmiczn katastrof. Czy zapomniae, e te olbrzymie siy, jakie wprowadzie w ruch, stanowi bro obosieczn? Wszak muzyk, jej dwiki i rytm o czym wiesz dobrze naley stosowa odpowiednio do stopnia rozwoju i zawartoci astralnego ciaa, iby moga oddziaywa dobroczynnie, nie za szkodliwie; szczeglnie do mas, to podstawowe prawo trzeba przystosowywa z najwiksz ostronoci, gdy inaczej moe ono doprowadzi do takiego podniecenia, ktre zdolne bdzie wywoa rozstrj psychiczny i inne tego rodzaju szkodliwe nastpstwa. Wibracje dwikowe, przy dziaaniu na ciao astralne, mog by poten si uzdrawiajc lub te niewidzialn trucizn, tak dalece niebezpieczn, e moe wywoa choroby skry, obkanie i nawet mier. Tak samo dobroczynne i jednoczenie zdradzieckie bywaj zapachy. Nie darmo te wyrb i stosowanie wonnoci, posiadajcych osobliw si, na naszej starej planecie, stanowiy tajemnic wity. O wietle nie potrzebujemy nawet mwi, poniewa kady najzwyklejszy mierlenik wie, e bez niego ycie traci wszelk warto. wiato, jak wiemy, zdolne jest olepi i nawet zabi; dlatego te nauka uczy maga posugiwa si tymi strasznymi dwigniami i obchodzi si z nimi ostronie. Masz suszno, nauczycielu! Dzikuj ci z caego serca, a na przyszo bd si stara by bardziej powcigliwym i postpowa zgodnie z prawami rozsdku i ostronoci. Nazajutrz w czasie ostatniego objazdu Narajana zawiz nauczycieli na jedn z odlegych wysp, gdzie urzdzi do osobliw koloni poprawcz. Zsyani tam byli najgorsi i najzatwardzalsi przestpcy, ktrych rozmieszczano w odpowiednich grotach i celach, i poddawano silnym wraeniom psychicznym, wywoywanym wycznie muzycznymi wibracjami, zapachami i barwami. Rezultaty takiego systemu poprawy byy jednak do rnorodne. Zdarzay si bezsprzeczne wypadki prawdziwego odrodzenia moralnego i wielka liczba przestpcw dochodzia do takiego stanu rwnowagi, e niskie namitnoci znikay zupenie lub te zjawiay si ju mocno osabione. Lecz zachodziy rwnie nierzadkie wypadki obkania, dziwnych chorb i nagej mierci. Magowie, stwierdziwszy ten stan rzeczy, umiechnli si tylko, nie wypowiadajc swoich wrae, jakie wywar na nich ten dziwny zakad poprawczy. Wieczorem, tego dnia, Supramati przyszed do Ebramara i zosta nauczyciela pogronego w g-

29

bokiej zadumie. Zaczli rozmawia na temat dziwnego objazdu, a przede wszystkim o zastosowanym przez Narajan sposobie moralnego oddziaywania na przestpcw. On si egzaltuje, rzek Ebramar wyprzedza czas i wynajduje niepotrzebne i niebezpieczne dowiadczenia. Ile gupstw narobi jeszcze, kiedy mnie nie bdzie ju z wami! Wszystko, co czyni, jest niewtpliwie genialne, podobnie jak i sam Narajana lecz zapa zbyt go ponosi, powtarzam. Dlatego potrzebny mu jest koniecznie przyjaciel, ktryby go hamowa i kierowa t bezsprzecznie wielk si, natchnion najlepszymi chciami. Podzielam twoje zdanie, nauczycielu odpar Supramati i jeeli wyrazisz zgod chtnie pozostan z nim w charakterze naczelnego kapana i hierofanty. Narajana przyzna mi si nawet, e poczytywaby sobie za szczcie, gdyby na czele swej szkoy wtajemniczenia i kasty kapanw, posiada maga wyszego stopnia. Wzrokiem penym mioci i wdzicznoci spojrza Ebramar na Supramatiego i wycign do niego sw do. Ale oczywicie pochwalam propozycj i bardzo ceni twoje powicenie, jakie czynisz z mioci ku mnie. Wiem, e dla przeznaczonego ci krlestwa przygotowae mdre prawodawstwo i jest to wielk ofiar z twej strony, wyrzeka si tak obszergego i interesujcego pola dziaania. O, nie! Zapewniam ci, nauczycielu, e to bynajmniej nie jest ofiar z mej strony, a po prostu szczciem, i mog sprawi ci cho chwilow rado, opiekunie mj drogi i oddali od ciebie wszelkie troski do czasu, kiedy nas ju opucisz. Zreszt, t drog spacam tylko Narajanie mj dug wdzicznoci. Czy nie jemu zawdziczam to, czym jestem obecnie? Dziki jemu miaem szczcie pozyskania ciebie na nauczyciela i opiekuna. Co si tyczy dziaalnoci owiatowej w przeznaczonym mi kraju, to wypeni j inny wtajemniczony. Bogu dziki, w boskim miecie nie brak ludzi zdolnych i odpowiednich do spenienia podobnej misji. Ebramar powsta i serdecznie uciska ucznia. Dzikuj ci, Supramati! Sprawie mi w tej chwili wielk rado, dajc dowd, e pokonae ju ostatecznie wszelkie bezwartociowe sabostki ludzkie. Dzi jeszcze pomwi o tym z nauczycielami, ktrzy niewtpliwie pochwal twj zamiar i zaakceptuj mj wybr. Zamiast ciebie w charakterze krla pjdzie do twego kraju starszy twj syn, Sandira, ktrego wychowywaem i uczyem niemal od chwili jego urodzenia. Przekaesz mu wic wszystkie plany, ktre przygotowae dla siebie. Lecz zdaje si, e oto idzie nasz pdziwiatr doda Ebramar, przerywajc objawy wdzicznoci, okazywane przez Supramatiego. Istotnie, w ssiednim pokoju day si sysze lekkie lecz spieszne kroki i gos Narajany, pytajcego, czy mona wej. Zaledwie zamkn za sob drzwi i zdy usi, Narajana zwrci si do Ebramara z zapytaniem: Wiem, e zganisz mi, nauczycielu, za mj zakad poprawczy. Zauwayem na twarzach waszych wyrazy zadowolenia, ale i smutku take. Przewidywaem to poniekd i dlatego zarezerwowaem wysp jako ostatni niespodziank. Poniewa sam ju zrozumiae, e pomys twj nie zasuguje na zupen pochwa, wic powiem ci w tej chwili tylko swoj opini. W zasadzie system twj jest doskonay, lecz zastosowany by moe dopiero po upywie kilkuset tysicy lat i to wrd ludnoci o zupenie innym rozwoju fizycznym, a szczeglnie mornalnym i umysowym. Fakty, ktre tam zauwayem, potwierdzaj me sowa. Uzdrowienia, lub cilej mwic, odrodzenia moralne, jakie zaobserwowano na wyspie a jak ci wiadomo, do rzadkie zachodziy tylko u potomkw ziemian, czyli u osb, bdcych pokoleniem ras zupenie ju rozwinitych; poza tym polepszenie dao si zauway take u osb, nalecych do rodzin niszych wtajemniczonych, a wic takich, ktre osigny ju fizyczny i umysowy rozwj, cho nawet przedwczesny. Co si za tyczy caej masy tubylcw, poddawanych temu leczeniu, to sam stwierdzie, e rezultaty byway opakane. Tam bowiem, gdzie przewaay muzykalne wibracje, zbyt silne dla gstoci astralnego ciaa zdarzay si wypadki nagej mierci; by to skutek zrywania cznoci midzy cuaem fizycznym i astralnym, z powodu niedostatecznej sprystoci i rozcigliwoci tego ostatniego. Aromaty poucza dalej Ebramar dziaaj zbyt silnie na tpe jeszcze mzgi, niezdolne wcha-

30

nia ich, dlatego wywouj otpienie umysowe lub nawet szalestwo. Wwczas dopiero mzg moe wchania zapachy i przejmowa ich dobroczynne wpywy, gdy jest cakowicie rozwnity, czynny i co najwaniejsze, przywyky wskutek umysowej pracy do szybkiej i nieustannej przemiany materii. Co si tyczy barw, jest to rwnie sia subtelna, lecz czciowo niebezpieczna; dlatego wywoaa ona wstrtne choroby skrne i inne dziwne zjawiska, jakie tam widzielimy. Ach! teraz dopiero widz, ile popeniem bdw lecz nigdy nie mylaem, e tak trudno jest stosowa wiedz praktycznie w celach poytecznych! zawoa Narajana z wyrazem widocznego zmartwienia. Biedni moi nastpcy! Przewiduj, e bd musieli wiele prostowa i nadrabia doda na p z ironi, napoy ze smutkiem. Kady z nas czyni bdy w cigu swego dugiego i trudnego doskonalenia si rzek Ebramar tonem przyjaznym. Lecz, aby uchroni si od bdw w przyszoci pozostawi ci kierownika i zarazem wiernego przyjaciela; jego szlachetna mio i wysza wiedza bdzie ci pomocn. A poniewa w roli wielkiego hierofanty sam pragne mie wyszego maga, wic obowizki te przyjmuje na siebie Supramati doda. Ty, Supramati, ty godzisz si pozosta ze mn? Wszak przygotowywae si do roli krla i prawodawcy w wybranym dla ciebie pastwie! zawoa zdziwiony i jednoczenie wzruszony tym Narajana. Obowizki te wypeni kto inny; a poniewa Ebramar uwaa mnie za godnego takiej roli, nie mgbym ju wyrzec si jej. A kiedy on nas kiedy opuci z radoci pozostan doradc. Zreszt, jako twj nastpca, mam pewne w stosunku do ciebie obowizki odpowiedzia wesoo Supramati. Narajana rzuci si ku Supramatiemu i z waciw sobie porywczoci uciska go mocno. Dzikuj ci, z caego serca dzikuj, drogi mj przyjacielu i najlepszy w wiecie nastpco! Nie mam, doprawdy, sw na wyraenie swej wdzicznoci, i czubym si ju zupenie szczliwym, gdyby oczekujca nas rozka z Ebramarem nie ciya mi kamieniem na sercu. Nie mog pogodzi si z tym, e nie zobacz go ju wicej i nawet myl truno mi bdzie wznie si w dalekie sfery, gdzie drogi nasz nauczyciel bdzie przebywa, jako istota doskonaa! Mylisz si, Narajano, uwaajc mnie za istot doskona powiedzia Ebramar z umiechem. Jedynie na tej lichej ziemi wydaj si moe czym wyszym; i tylko wskutek marnej chepliwoci naszej nosimy imiona Synw Rozumu Synw wiata! Lecz kiedy opuszcz was i znajd si w innym, wyszym systemie planetarnym czeka mnie tam wiele niespodzianek i wrd pracownikw, ktrzy bd ju moimi nauczycielami i kierownikami na daszej drodze doskonalenia si oka si tylko zwykym prostakiem. Wiedza moja okae si tam niedostateczna; bd musia studiowa i poznawa daleko bardziej skomplikowany kosmiczny aparat, ni nasz obecny, ktrego ywioy s jeszcze cikie i niedoskonae. W systemach wyszych materia kosmiczna jestdo tego stopnia skomplikowana pod wzgldem swego skadu, e aby j pozna zmuszony bd przej znw cay kurs nauk i dowiadcze. Tak, drogie moje dzieci dorzuci z westchnieniem Ebramar nieosigalne, wspaniae i przytaczajce w swym przeogromie jest tajemne mieszkanie Wszechmogcego. I wrd grzmotu powstawania jednych a zapadania si innych wiatw, w bezkresnej przestrzeni roj si niezliczone miliardy pracownikw. Nikt nie zbada jeszcze gbiej tej Przemdroci i Wszechwiedzy, ktra policzya, zda si, kady pyek Kosmosu i cudownie kieruje kad drobin. Nawet promie jakiejkolwiek gwiazdy, przebiegajcy nieprawdopodobnie wielkie odlegoci zanim poprzez dugie tysiclecia swej wdrwki przeniknie w nasz cik atmosfer, przychodzi do nas celowo. Tajemny ten pose zgasego ju, by moe, wiata, przynosi ze sob osmiczne substancje, potrzebne nam tutaj Ebramar umilk, a natchniony wzrok jego skierowany by jakby na jak dalek wizj. Cikie uczucie lku opanowao obu suchaczy na myl o olbrzymiej i straszliwej drodze, jak mieli jeszcze przeby i przytaczajcej swym ogromem, oczekujcej ich pracy. W chwili tej poczuli si ndznymi, lepymi i sabymi istotami nikymi atomami, zagubionymi wrd niezliczonych narodw, ktre jak mrwki, stopa olbrzyma Czasu przygniata swoim bezustannym stpaniem; zdawao im si, jak gdyby

31

syszeli skrzypienie k wiecznoci Spjrzawszy na uczniw, Ebramar zrozumia ich stan duchowy i rzek z mioci: Istonie, mona dozna zawrotu gowy na myl o otaczajcej nas nieskoczonoci; lecz podobn sabo naley otrzsn z siebie mnie i wypeni si wiadomoci, e wrd mnogich miliardw dusz jestemy mimo wszystko wybrani i hojnie obdarzeni przez los. Poznalimy liczne prawa, nieznane i niewytumaczone dla profanw; przebylimy ju pierwsze i najcisze etapy rozwoju na drodze koniecznego postpu, wiodcego niezniszczaln iskr a do promienistego centrum, gdzie przebywa Niepojty, ktrego jestemy czsteczkami. A wic podniecie gowy, przyjaciele! Wprawdzie, opuszcz was i wznios si na stopie nastpny, lecz przyrzekam, e nie bd traci czasu, a przygotuj si naleycie, ibym kiedy godnie mg tam przyj i was, drodzy uczniowie. Obecnie i mnie oczekuj oddani nauczyciele moi. Niewtpliwie bd kieroway mn ju zupenie inne warunki eteryczne, jednak czcy nas wze nie zerwie si nigdy. Nauczycielu wyszepta cicho Narajana mam do ciebie prob. Oto pragnbym by obecny przy twoim odejciu i chwil t czcibym jako najdrosze i wite dla mnie wspomnienie. Czy moesz okaza mi t ask? By moe nie jestem jeszcze godzien i nie bd w stanie znie tyle nadziemskiego wiata? Przyrzekam ci, e bdziesz przy mnie w tej uroczystej godzinie i zobaczysz, jak zrzuc swoj cielesn powok. Pozostajc tu tymczasem pracuje ca dusz, aby mg poczy si ze mn i przybliy czas, kiedy przyjm was, moje dzieci, w swoim nowym mieszkaniu. Nazajutrz po tej rozmowie magowie wraz z Narajan odjechali na przegld kraju Abrasaka.

Rozdzia czwarty
Statek powietrzny zblia si szybko do kraju, w ktrym panowa Abrasak. Magowie nie uprzedzili go o swej wizycie i on te nie wysya posw z zaproszeniem na przegld pastwa. Rwnie i obaj krlowie nie otrzymali zaproszenia, wobec czego Udea zaniecha pierwotnego zamiaru towarzyszenia magom i powrci z Arian do swego kraju. Narajana natomiast przyczy si do Ebramara z uwagi na to, e jak oznajmi e bdc niegdy nauczycielem Abrasaka, posiada pene prawo do wzicia udziau w przegldzie jego krlestwa; chce take widzie, w jaki sposb zastosowa on nabyt wiedz. Siedzc na pomocie dziwnego powietrznego okrtu, Narajana rozmawia z wielkim magiem. Gawdzili o rnych bdach i uchybieniach, spowodowanych przez w pracy nad rozwojem swego narodu, poczym, po chwilowym milczeniu, rzek tene nieco zakopotany: Cz winy, za popenione przeze mnie bdy, spada na klisze astralne; ciyy one na mnie i wywieray wpyw na ca prac. Nie pojmuj w ogle, dlaczego formowanie kliszy jako programu yciowego caego wiata Poleca si istotom o niszym stopniu rozwoju, a nie takim rozumnym i doskonaym, jak ty, nauczycielu. Wszake to tak wane zadanie: stworzy klisz, wedug ktrej maj y i postpowa narody i ludzie, a w szczeglnoci klisze zasadnicze, suce dla kilku plaent jednoczenie. Zamiast rozway i stara si zbada to zagadnienie rzek Ebramar bierzesz si do krytykowania, co oczywicie jest zawsze atwiejsze, ni uczynienie czegokolwiek samemu. Lecz jeeli ju raz poruszy ten temat, to postaramy si wyjani ci go, jak naley. Po pierwsze, kada planeta otrzymuje tak klisz, jaka odpowiada stopniowi rozwoju jej mieszkacw i co jest zrozumiae, klisze wiatw wyszych s rwnie dzieem istot wyszych. Jednak w tej chwili interesuj nas wiaty nisze. Pierwotne narodowoci tych planet bliskie s jeszcze stanu zwierzcego i rozwj ich po drodze wiata ograniczony jest pewnym stopniem, od ktrego zaczyna si klasa nauk wyszych, ju w szkole drugiej. Ci nauczyciele, ktrzy formuj takie klisze, pomimo swojej wiedzy i stosunkowo wysokiej czystoci, nie uwolnili si jeszcze cakowicie od niektrych sabostek ludzkich; zrozumiae te s dla nich sabe i niskie istoty, pene rnych namitnoci i dlatego losy, jakie ksztatuj, pasuj czsto do tych istot tak, jak rkawiczka do rki. Pord milionw duchw, bezustannie zmieniajcych si na planecie, kady znajdu-

32

je to, co mu jest potrzebne; tak te i pierwszy nauczyciel, lub prawodawca znajdzie zawsze obszerne pole dla zastosowania swego talentu, daru osobistego i wiedzy. To byaby jedna strona zagadnienia. A druga znw polega na tym, e klisza astralna bynajmniej nie nakada obowizku niewolniczego naladowania jej. Nadzwyczajna plastyczno i wraliwo materii astralnej pozwala kadej istocie, a szczeglnie prawodawcy oczywicie w granicach dostpnych zmieni pierwotn klisz. Mona wic oddali zakrelone zdarzenia, doczy do nich co nowego itd. Jak wic widzisz wypadao ci tylko by bardziej cierpliwym przy prowadzeniu i wychowywaniu swego narodu. W kadym jednak razie pracowae, jak umiae; stracie wiele si, pogbie wiedz i przyniose take nie mao poytku, wobec czego zasuye na drugi promie maga. By moe, i Abrasak jeszcze wicej narobi bdw? Nie jest on jednak szczeglnie uprzejmy; od czasu bowiem swego odjazdu nie dawa adnego znaku ycia, nie zaprosi ani ciebie z nauczycielami, ani mnie. Ale prawdopodobnie nie uwaa on si za doskonaego? zauway Narajana. To zupenie niesprawiedliwe przypuszczenie. Dlaczego tumaczysz nieuprzejmoci jego milczenie? Abrasak jest czowiekiem wielkiego rozumu i stalowej woli; dlatego te stworzy sobie co osobliwego. Myl jego docieraa do nas czsto i zrozumiaym jest, e wiedzia o tym, i odwiedzimy go kiedy, niezalenie od tego, czy nas zaprosi, czy nie. Lecz oto zbliamy si do celu! doda Ebramar podnoszc si z miejsca, a za nim i Narajana. Z wysokoci, na ktrej lecia samolot magw, rozpociera si olbrzymi i wspaniay widok. Szerokim korytem toczya si potna rzeka, a z obu jej stron, jakby wielkie wstgi, cigny si urodzajne ziemie, pokryte przepikn rolinnoci i okolone na horyzoncie acuchem nagich i skalistych gr. Tu pod nimi wida byo szerokie ujcie rzeki, a w delcie jej kilka wysp, z ktrych jedna, najwiksza i caa granitowa, wysunita bya naprzd, niby wartownik. Pdzc z zawrotn szybkoci, statek powietrzny pocz opuszcza si powoli i wkrtce zarysowao si wielkie miasto, rozoone po obu brzegach rzeki, w ktrym wida byo wspaniae i masywne gmachy, otoczone ogrodami, cigncymi si na nieprzejrzanej przestrzeni. Magowie zebrali si na pomocie statku, ktry coraz bardziej zwalnia swj lot. Nagle Narajana opuci trzyman w rce lunet i rozemia si gono: Nauczyciele! Oczekuj nas, na brzegu urzdzona jest nawet przysta dla statku. Cha! cha! Brawo, Abrasak! Oto, co znaczy dobrze zorganizowana policja. Teraz ju wyranie wida byo morze ludzkich gw, koyszce si na brzegu rzeki oraz wspaniae procesje, uszykowane wok przystani, gdzie mia przybi statek. Szerokie schody, pokryte barwn tkanin, prowadziy do trybuny, na ktrej sta Abrasak z Avania, picioma synami i trzema crkami. Wszyscy mieli na sobie pcienne ubrania, przepiknie haftowane, a twarze ich wyraay uroczysty spokj i odznaczay si mstwem, a take niepospolitym rozumem. Po ceremoniach przywitalnych przeniesiono magw w specjalnych lektykach do paacu krlewskiego, gdzie oczekiwa ich ju wspaniay obiad. Magowie wyrazili Abrasakowi pochwa, e przewidzia przybycie ich, dajc tym dowd, jak cile podtrzymywa energetyczn czno z boskim miastem. Nazajutrz zebrali si wszyscy w pracowni Abrasaka, gdzie tene wykada im stopniowo plan swojej twrczoci pastwowej oraz objania niektre urzdzenia, informujc nauczycieli przed rozpoczciem szczegowego przegldu kraju. Przez cig ubiegych wiekw pikne i mne oblicze Abrasaka przyjo inny wyraz; odbija si na nim teraz peen majestatu spokj i wiadomo siy, jak daje wadza, przywyka do cigego rozkazywania. Pozwlcie mi, czcigodni nauczyciele, wyoy sobie pokrtce to wszystko, co uczyniem od chwili przybycia z towarzyszami i wyldowania na tej ziemi, wwczas bezpodnej i bagnistej, ktr zamieszkiwaa bardzo liczna lecz nieokrzesana, dzika i buntownicza ludno. Zrozumiaym jest, e dzikusy te nie miay najmniejszego pojcia o prawach, ani o obowizkach, ani o bstwie, ani te o pracy. Aby jednak mc ulepi cokolwiek okrelonego z danej mi do dyspozycji ludzkiej gliny, naleao przede wszystkim rozrobi j za pomoc strachu. I ot, stosujc nieznane im siy, zdoaem ujarzmi i podda ich wreszcie swej woli; nastpnie podzieliem i osiedliem ludy te po obu brzegach rzeki. Wedug opracowanego przeze mnie planu, cywilizacja narodu powinna bya opiera si na trzech

33

zasadach: religii z obrzdami, niezachwianej wadzy krlewskiej, okrytej boskim czarem i wreszcie na prawie powszechnym, ktre by utrzymywao nard w odpowiednich karbach i zapewniao mu spokojn drog rozwoju na dugie wieki. Co si tyczy religii, to mogem zastosowa jedyne, dostpne pierwotnym ludziom pojcie: ubstwianie kosmicznych si, jako widzialnych przejaww niepojtego Stwrcy. O formach, jakie rozwiny si z biegiem czasu w religijnych pojciach narodu powiem pniej. Na czele caego pastwowego ustroju powinien by sta krl, przy udziale rady wtajemniczonych. Wy, czcigodni nauczyciele, czytajcy cudze myli, dla ktrych dusza nisza nie przedstawia adnej tajemnicy zrozumiecie, e nie zarozumiao i nie pycha nakazay mi wznie majestat krlewski na niedostpn wysoko i otoczy go Bosk czci. Nie. Sdziem, a i w dalszym cigu nie przestaj ywi takiego przekonania, e najdoskonalsza i najodpowiedniejsza w swej prostocie do rzdzenia narodami to wadza krlewska; lecz krl powinien oczywicie znajdowa si na wysokoci tego ideau. Poza tym dusza moja bya i dotychczas jest jeszcze przepeniona gorcym pragnieniem usprawiedliwienia zaufania, jakim obdarzylicie mnie oraz chci przysporzenia narodowi temu naj najwicej dobra, czc si z nim i jego interesami. Osdzcie sami, czy i w jakim stopniu zdoaem to uczyni; powiem tylko, e nieustannie przeladowaa mnie obawa, aby nie sta si takim, godnym politowania monarch, jakich wielu bywao na naszej zmarej Ziemi w czasie jej upadku; jednym ze miesznych i sabych krlw, ktrzy yli w cigej obawie przed wasnym narodem, dbali jedynie o swoje osobiste sprawy, bynajmniej nie troszczc si o ochron interesw swoich poddanych; nic te dziwnego, e ci ostatni odnosili si do nich z nieufnoci, a nawet uwaali ich za swoich wrogw. Oto zbir moich surowych praw. Pomnc na to, jak niesprawiedliwo rodzi zo, staraem si postawi prawd ponad wszystko inne; dlatego te wobec sprawiedliwoci wszyscy s rwni, poczynajc od moich dzieci, a do ostatniego prostaka. Nie bd rozwodzi si teraz o pracach podstawowych; o rozwoju jzyka, polepszeniu rasy, zaprowadzeniu pierwszych rzemios i td. Przyjaciele moi, Narajana i Udea, szli prawdopodobnie t sam drog. Zatrzymam si tylko na okolicznociach, ktre popchny mnie na tory zupenie nieoczekiwane. Nie wiem te, czy podobne wypadki zdarzay si i u nich lecz sprawa przedstawia si jak nastpuje: Najcenniejszy materia ludzki, znajdujcy si w mej dyspozycji, stanowili oczywicie przywizieni tu ziemianie, ktrzy podczas katastrofy Ziemi otrzymali pierwotn materi. Wprawdzie i wrd nich byo wielu takich, co nie potrafili pracowa w rozmiarach caej siy swego mzgu; w kadym bd razie posiadali oni ju bardzo elastyczny mzg, do tego ciao zupenie rozwinite i narzdy jego wysubtelnione. Sowem ta wysza rasa miaa y wieki i dugowieczno jej dawaa mono posugiwania si ni w najrozmaitszych okolicznociach. Nagle pord tych pniemiertelnych zaczy nieoczekiwanie pojawia si czste wypadki mierci. Wedug orzeczenia naszych wtajemniczonych przyczyn mierci byy osobliwe szkodliwe emanacje, wydzialane na tym obszarze modzieczej ziemi, ktre daleko szybciej ni gdziekolwiek indziej, pochaniay i niszczyy zwizek pomidzy ciaem astralnym i fizycznym, jaki wytworzy eliksir ycia. To mnie bardzo zaniepokoio, a nawet przywiodo do rozpaczy. W razie bowiem zwikszania si liczby podobnych wypadkw grozio mi niebezpieczestwo pozostania wrd olbrzymiej masy niszych ludw bez nauczycieli, bez artystw, bez majstrw, sowem bez niezbdnej wyszej rasy. A gdyby znw w rodowisku naszym zaczy wciela si duchy nisze rasy pierwotnej, wwczas szybki rozwj byby niemoliwy i postpy cywilizacji zatrzymayby si na duszy przecig czasu. Przyznam si, e w chwilach takich upadaem na duchu i nieraz przychodzio mi na myl, aby zwrci si do was o pomoc; pamitajc jednake o tym, e wymagacie od nas samodzielnoci, rozwayem wszystko dokadnie, nastpnie zagadnienie to omwiem powanie z watejmniczonymi i znalazem wyjcie. Naleao wic zatrzymywa w odpowiednim miejscu rozcielenione duchy o rozwoju wyszym i zmusi je do wcielania si w warunkach dla nich odpowiednich. Wiadomo wam, czcigodni nauczyciele, e przy pomocy rodkw i sposobw magicznych jest to zupenie moliwe i rwnie dobrze wiecie, ile nieszcz bywa z powodu inkarnacji przypadkowych, ktre stawiaj istoty nisze w warunkach spoecznych, przewyszajcych ich moralny i umysowy poziom. Nie wystarczy jeszcze urodzi si nastpc tronu, eby umie rzdzi narodami. Tacy wanie intruzi stroni i nienawidz wszystko, co stoi wyej od nich; otaczaj si podobnymi sobie, nic wartymi jednostkami, a nawet wystpnymi i niebezpiecznymi,

34

ju choby z tej przyczyny, e niezdolni s stosowa wadz swoj tam, gdzie potrzebna; i wwczas to zaczyna si oglne rozprzenie, pocigajce za sob zupeny upadek wadzy. Wiem, e wszelkie dzieo ludzkie moe egzystowa tylko przez pewien okrelony czas; a wic i to, co zostao wzniesione przeze mnie, powoli zmieni swj wygld, a nastpnie zniknie Tymczasem jednak posiadam w swej dyspozycji ywy nekropolis, z ktrego bierzemy urzdnikw, uczonych, artystw itd. i ci podtrzymuj dobrobyt narodu oraz zapewniaj mu postp i sprawiedliwo. Przy kadym urodzeniu w kastach wyszych bywa obecny wtajemniczony, ktry umie rozrni, czy przyszed na wiat prawdziwy KSIE z ducha, czy te jest to zuchwalec dziuks; i prawdziwy pozostaje, a przybda umiera, co jest dla lepsze, ni y i w nastpstwie przynosi spoeczestwu szkod. Szczegln uwag powiciem wychowaniu. Kade dziecko wie, e nad nim jest Bstwo, ktre obdarzyo je najdroszym darem yciem i e ten drogocenny dar naley szanowa we wszystkich stworzeniach; nigdy nie zabija ich bez przyczyny, albowiem powrci ycia nie jest w stanie. Swoj osobist egzystencj czowiek obowizany jest chroni przez naturalne, umiarkowane i porzdne ycie. Wszelkie choroby, jakie powstaj na skutek braku wstrzemiliwoci, rozpusty, niechlujstwa, obarstwa itp. uwaane bywaj za przestpstwa i surowo karane przez prawo; rodzice za ponosz odpowiedzialno za dziecko, jeeli zachoruje ono z powodu ich niedbalstwa. Ach! wietny pomys! I ja rwnie zastotuj go u siebie! zawoa nagle Narajana. To nieoczekiwane wtrcenie si Narajany przerwao dalszy wykad Abrasaka i wynika oywiona wymiana zda na temat wysuchanych objanie. Dzie nastpny powicono zwiedzaniu miasta. Najpierw zaprowadzi Abrasak goci do wielkiego gmachu, gdzie przechowywano posgi wybitnych osb, ktre wyrniay si za ycia niepospolit mdroci, wiedz i dobrymi uczynkami. Bya to tak zwana witynia sawy. Stra w niej penili zawsze kapani z kasty wtajemniczonych, ktrzy opowiadali zwiedzajcym yciorysy wielkich ludzi oraz wyliczali uniemiertelniajce ich czyny. Wstp do tej wityni by dla wszystkich wolny; a ludzie z kast wyszych obowizani byli nawet przyprowadza tu ze sob dzieci, aby ju od najmodszych lat mogy uwiadamia sobie warto cnotliwego ycia i rozumiay, e kady, nawet najmniejszy czyn niesprawiedliwy, bd jakikolwiek nieuczciwy postpek pozbawia je prawa zajcia miejsca wrd tych czcigodnych i sawionych przez cay nard wybracw. Najwysze zainteresowanie wzbudzi w magach sposb dobierania dusz, wynaleziony przez Abrasaka w celu uzupeniania i powikszania wyszej kasty. I kiedy Narajana zdradzi mu swoje nieprzeparte pragnienie zobaczenia jak najprdzej tego ywego nekropolu, ktry poza wszystkim by niewtpliwie najbardziej interesujcy w jego pastwie, Abrasak odrzek: Bd cierpliwy, drogi przyjacielu, poniewa ywy nekropol to gwne moje dzieo i dlatego zostawiam go na koniec. A jaki ustanowie sposb grzebania zwok dla prostego ludu? spyta Ebramar. Zagadnienie to byo dla mnie prawdziwym zmartwieniem, gdy ze wzgldu na gorcy i wilgotny klimat kraju uwaaem, i zakopywanie cia moe spowodowa wydzielanie si niebezpiecznych miazmatw rozkadu; wykuwanie za mogi w granitowych skaach byoby nadzwyczaj dug, mudn i nieproduktywn prac. Nie chciaem te spala zwok z uwagi na cikie i szkodliwe nastpstwa, jakie wynikaj dla ciaa astralnego przy niszczeniu powoki fizycznej przez ogie. I dlatego wybraem co poredniego. Ci z tubylcw, ktrzy wyrnili si z oglnej masy, s dostatecznie rozwinici dla otrzymania pewnego stopnia wtajemniczenia i zdolni, aby w przyszych egzystencjach sta si poytecznymi pracownikami w charakterze niszych urzdnikw administracji pastwowej, artystw lub nauczycieli rzemios chowani bywaj osobno lecz wedug tych samych zasad, jakie stosuj do rasy wyszej. Duchy takie wcielamy wrd najbardziej rozwinitych rodzin, ktre na skutek maestw zlay si z kast wysz. Co si za tyczy mas szarego tumu, bdcego jeszcze na niszym stopniu umysowego rozwoju, to dla nich ustanowiem daleko prostszy sposb grzebania zmarych. Przy ujciu rzeki, nawadniajcej kraj, znajduje si wiele skalistych wysp, rnej wielkoci i na jednej z nich wykulimy olbrzymi podziemny cmentarz, peen najrozmaitszych sal, pomieszcze i korytarzy; tam te znoszone bywaj wszystkie zwoki zmarych z caej stolicy i okolic. Kilka podobnych cmentarzy zbudowano rwnie i w innych cz-

35

ciach kraju. Rodziny zmarych przynosz tam ciaa nieboszczykw, skadaj drobn opat na pokrycie wstpnych kosztw i pozostawiaj je na przecig siedemdziesiciu dni. Przy kadym cmentarzu znajduje si osobna, do liczna kasta kapanw i urzdnikw, posiadajcych specjalne przeznaczenie. Kade ciao pozostaje najpierw w okrgej grocie, gdzie bez przerwy podtrzymywane jest sztucznie suche i gorce powietrze; porodku niej znajduje si duy, niezbyt gboki basen, napeniony pynem wydzielajcym ostry i ywiczny zapach, w ktrym zanurza si pcienne przecierado i spowija nim trupa na podobiestwo mumi i wraz z innymi ciaami opuszcza si go do basenu. Na piersiach kadej takiej mumi przyczepiona bywa tabliczka z imieniem zmarego i data jego mierci. Na wielkich trjnogach pal si tam bez przerwy ywiczne zioa, maczane uprzednio w specjalnym pynie, wydzielajcym gsty opar o ostrym i duszcym zapachu. Regularnie co dwie doby dokada si paliwa na trjnogi i do basenu dolewa pynu, ktry bywa pochaniany przez ciaa zmarych. Urzdnicy, a raczej kapani niszego stopnia, wykonywujcy t prac, nosz specjalny ubir, a twarze zakrywaj maskami, chronicymi ich od dziaania szkodliwej atmosfery, jaka panuje w grocie. Po upywie dni siedemdziesiciu, wielkie i silne ciaa kurcz si do rozmiarw kuky, jednak twarze nieboszczykw mona zupenie dobrze rozezna; wosy natomiast i paznokcie pozostaj jakby nietknite; sowem trup staje si podobny do elastycznej figury woskowej. Musz si przyzna, e z biegiem czasu mumie takie ulegaj psuciu; staj si szare lub te i dziwnie przypominaj korzenie rolin. Po wywiezieniu ich z groty posiadaj jednak dobry wygld. Przy odbiorze mumii kada rodzina otrzymuje jeszcze flakon esencji, aby po upywie pewnego czasu naciera ni ciao w celu podtrzymania w nim jednakowej zewntrznoci. Rodziny dostarczaj te odpowiednich skrzynek, wicej lub mniej ozdobnych, ktre su za trumny i zalenie od yczenia, zabieraj mumie ze sob, lub grzebi je na wyspie. Zmoniejsi pourzdzali w cianach swoich mieszka rodzaje szaf, bogato ozdobionych, ktre su za rodzinne grobowce; pal w nich aromatyczne zioa i sprawuj pogrzebowe obrzdy. Ludzie opowiadaj, e w tych malekich kaplicach domowych daj si nieraz sysze westchnienia, jki, a nawet krzyki. Zdarza si te niejednokrotnie, e pod wpywem strachu, potomkowie zmarych oprniaj te szafy grobowce, wynosz mumie nieboszczykw w ustronne doliny, dzikie przepacie lub obszary bagniste i tam zakopuj je w ziemie, jak korzenie rolin, poniewa wedug wierze ludowych, mokra ziemia koi cierpienia biednych zmarych. Obecnie, w czasach potnej wiedzy i siy magicznej, istniej ju nawet czarownice, posiadajce nike okruchy nauki i okazujce nieraz pomoc rodzinom zmarych. Opowiadaj one, e te dziwne cmentarze pokrywaj si niezwyk i tajemnicz rolinnoci; w wilgotnej ziemi trupy zamieniaj si jakoby w parwdziwe korzenie i wyrasta z nich pk duych, zilonawoszarych lici, w ktrych podczas ksiycowych nocy unosi si bkitnawy cie z ludzk gow. Twierdz te owe czarownice, e cienie takie rozmawiaj ze sob, za korzenie tych zagadkowych rolin s potnymi talizmanami; maj one rzkomo zwizek z pewnymi demonami, ktre im podlegaj i mona je wykorzysta na usugi ludzi, posiadajcych podobny talizman. Abrasak umilk, a po chwili jeden z magw zauway: Czarownice owe mwi poniekd prawd, poniewa zastosowany przez ciebie sposb uwzgldniajc wszystkie jego dobre strony jest take okrutny, gdy podtrzymuje czciowo czno z astralem. Wska ci jednak rodek, ktry usunie to niebezpieczestwo. Abrasak gorco podzikowa, a nazajutrz magowie rozpoczli szczegowe zwiedzanie kraju ze wszystkimi jego urzdzeniami; lecz nie wypowiadali opinii swej o tym, co widzieli, odkadajc j na sam koniec przegldu. Wreszcie nadszed czas tak niecierpliwie oczekiwany przez Narajan zwiedzenia ywego nekropolu. Magowie wsiedli do dugiej, czarnej odzi, jakich uywano w staroytnym Egopcie, ktra popychana przez dwunastu zdrowych i silnych wiolarzy pomkna po rzece, jak strzaa. Wkrtce podpynli do wyspy pogrzebowej, ktrej olbrzymia ciemna granitowa masa zowieszczo wyaniaa si z pienistych fal, z hukiem rozbijajcych si o ostre, jakby najeone przybrzene skay. Lawirujc pomidzy rafami, d wlizgna si do dougiego tunelu, gdzie niegdzie owietlonego smolnymi pochodniami i po licznych skrtach wypyna na wewntrzne jezioro, ze wszystkich stron okolone nagimi, spiczastymi skaami. Na brzegu jeziora wida byo dwa stojce naprzeciw siebie, olbrzymie zajazdy;

36

na ich portykach wymalowane byy hieroglifiami dwa jednakowe napisy: UMRZEC ABY ZNOW OY. d przybia do jednego z tych zajazdw i magowie wysiedli, a nastpnie weszli po schodach do wielkiej sklepionej sali, skd kilka wykutych w skale korytarzy rozchodzio si w rnych kierunkach, znikajc w dali. Tutaj przynosz ciaa zmarych do balsamowania i ta cz wyspy przeznaczona jest wycznie dla celw przygotowywania mumii objani Abrasak. Poza obrd tej sali nie wolno wchodzi nikomu, za wyjtkiem najbliszej rodziny, przywocej trupa; pozatem kiedy mumia jest ju gotowa, bywaj oni wpuszczani jeszcze dla poegnania si z nieboszczykiem. Jeeli wic yczycie sobie, czcigodni nauczyciele, poka wam stosowane przez nas sposoby balsamowania i by moe, uznacie za potrzebne wprowadzenie jakich zmian w dotychczasowych naszych urzdzeniach. Kiedy magowie wyrazili swoj zgod, Abrasak oprowadzi ich po caym podziemnym miecie, w ktrym pracowao setki kapanw, przeznaczonych specjalnie do tej suby. Gdy ju wszystko zostao dokadnie zwiedzone, wwczas Abrasak wyprowadzi goci z powrotem do pierwszej sali, skd uda si z nimi na przeciwlegy brzeg jeziora; tam bowiem znajdowa si ywy nekropol prawdziwe miasto umarych. Wsiedli zatem wszyscy do odzi, przepynli jezioro i przybili do drugiego zajazdu. U podna schodw, jakby strzegc wejcia, stay dwa czarne, bazaltowe sfinksy, a w kamiennych, lejowatego ksztatu wazach, paliy si ywiczne zioa. Magowie minli szeroki korytarz, a nastpnie po schodach, liczcych dziesi stopni, weszli do obszernej podziemnej sali, ktrej wysokie sklepienie podtrzymyway masywne, kwadratowe kolumny. W gbi sali, na szerokich cokoach stay dwa olbrzymie sfinksy, wykute w skale. Oczy ich wieciy fosforycznym blaskiem i z zadziwiajc ywoci zdaway si wpatrywa w przybyych. Pomidzy apami tych symbolicznych zwierzt mieciy si drzwi z brzu, pokryte kabalistycznymi znakami; za w gbokiej niszy, oddzielajcej sfinksy, na wysokoci kilku stopni, urzdzony by rodzaj kamiennego otarza, na ktrym sta posg czowieka, okryty dug zason. W cianach bocznych wokoo wida byo wejcia do licznych galerii. Na trjnogach paliy si ywiczne zioa, rozprzestrzeniajce silny, oywiajcy zapach, a wokoo otarza i sfinkasw stali kapani i kapanki ze srebrnymiharfami w rkach; wszyscy ubrani byli w biae szaty, przepasane czarnymi pasami, za twarze zasonite mieli woalami. Po skoczeniu wspaniaego hymnu powitalnego na cze dostojnych goci, Abrasak wskaza rk na sfinksy i rzek: Poprzez lewe drzwi mumie bywaj wnoszone do podziemi, za przez prawe pojawia si ciao astralne, przeznaczone do ponownego wcielenia. Tu wanie w tej wityni sprawujemy magiczne obrzdy pogrzebowe, przy pomocy ktrych sobowtr bywa najpierw zatrzymywany tutaj, a nastpnie skierowywany do nowej cielesnej powoki. Abrasak zbliy si do drzwi lewego sfinksa i te natychmiast otworzyy si bezszelestnie, ukazujc dug galeri, z lekka pochylon, poprzez ktr magowie przeszli do szeregu podziemnych grobowcw, lecych po obu stronach korytarza i rozjanionych sabym bkitnawym wiatem. W cianach wykute byy kilkupitrowe nisze, gdzie umieszczano mumie w pozycji stojcej; porodku za znajdoway si otwarte kamienne arkofagi. Niektre z grobowcw pozostaway jeszcze puste, a inne byy ju zupenie zajte. Wszedszy do jednego z takich grobowcw, znacznie wikszego od innych i cakowicie zapenionego, Abrasak zatrzyma si i wskazujc na rzd sarkofagw, powiedzia ze wzruszeniem: Tutaj spoczywaj moi towarzysze. Wywoaem ich niegdy z przestrzeni i daem im pierwotn materi lecz wkutek swej niewiedzy i zarozumiaoci nie potrafiem zastosowa jej w iloci potrzebnej. O oto, zamiast y, wedug mego mniemania, tak dugo, jak i ja zmarli po upywie dwch wiekw; jednak miae i rozumne dusze ich bd pracoway jeszcze kiedy dla dobra mego narodu. Przy pomocy skomplikowanych ceremonii magicznych, ktrych przebieg pozwol sobie wam zademonstrowa, ujade si nam wywoywa siy astralne z tych sfer niebieskich, gdzie si znajduje gwiazda polarna i zasilamy nimi sobowtra, wcielonego chwilowo w mumi. W ten sposb grobowce nasze przedstawiaj prawdziwe podziemne miasta, zaludnione przez ywy astral, stanowicy wielk i czynn si dynamiczn, ktr monaby wyzyska w celu kierowania biegunem magnetycznym ziemi, wykorzy-

37

stujc go dla naszego kraju. W celu podtrzymania ycia w sobowtrze, posugujemy si przede wszystkim silnymi zapachami, za przy pomocy operacji magicznych wytwarzane bywaj pewne materie odywcze oraz przedmioty codziennego uytku, ktre widzicie w postaci obrazw i rzeb, wyobraonych na cianach grobowcw. Dla istot astralnych stwarza to spokojne i wygodne ycie w zwykych dla nich warunkach. Mog te komunikowa si ze sob. W tym celu urzdziem dla nich osobne miejsce w jednym z najwyej pooonych grobowcw, dokd poprzez wykute w skale otwory przenika wiato ksiyca; kpi si wic w jego emanacjach, odwieaj w ten sposb ciao astralne i wzmacniaj duchowe siy. Porodku kadego grobowca znajduje si wbudowany specjalny instroment, ktry dzwoni zawsze o pnocy, dajc sygna spoczywajcym duchom do przebudzenia si. Godzina ta nadejdzie wkrtce i bdziecie mieli mono zobaczenia takiego zjawiska. A teraz, czcigodni nauczyciele, zwrcicie, prosz uwag na t malek boczn grot o dwu sarkofagach z czerwonego granitu. Miejce to przygotowaem dla siebie i Avani, kiedy nadejdzie czas odpoczynku; nastpcy za moi zajm ju grobowce krlewskie. Przejdziemy teraz do katakumb, gdzie spoczywaj ciaa ziemian. Znajdziesz tam Supramati i tych, ktrych powierzye mi, a ktrych rwnie zabraa przedwczesna mier. Syszc to, Narajana spojrza na Supramatiego ze zdziwieniem lecz nie powiedzia ani sowa i w milczeniu uda si za innymi, ktrzy minli wsk galeri i weszli do obszernej groty. Bya to duga sala, caa zapeniona mumiami, znajdujcymi si zarwno w niszach, jak i w odkrytych wskich trumnach, drewnianych i kamiennych. Magowie zatrzymali si porodku groty i zaczli oglda wszystko wokoo; po upywie kilku chwil rozleg si nagle w powietrzu drcy, metaliczny dwik, jakby wokoo dzwonio setki srebrnych dzwonkw. Bkitnawe wiato poblado prawie jednoczenie, a ponad niszami i w trumnach zajaniay wiateka, podobne bdnym ognikom, rozlewajc na okoo blady pblask. I zdawao si wwczas, e mumie poruszyy si i pokryy szaraw mg, ktra koyszc si lekko i zgszczajc, zacza powoli przyjmowa ludzkie ksztaty, osonite woalami. Jedne z tych postaci byy ciemne, inne znw jasne i fosforyzujce; przy czym teraz wyranie ju dao si rozezna wrd nich mczyzn, kobiety i nawet dzieci. Twarze wszystkich posiaday niezbyt wyraziste rysy i odbijay si na nich zdziwienie i wesoo. Unoszc si w powietrzu, spieszyli wszyscy ku wyjciu. Teraz id do sali ksiycowej powiedzia szeptem Abrasak, gestem zapraszajc magw, aby udali si za nim. Grobowiec ksiycowy okaza si wielk sal, rwnie wykut w skale, do ktrej poprzez widoczne w sklepieniu otwory wpadao wiato ksiyca, zalewajc wntrze jej szerokimi strumieniami srebrzystych blaskw, migotliwie odbijajcych si w wodzie basenu, umieszczonego porodku sali. Wokoo wida byo jak dziwn rolinno: okryte kwiatami krzewy, a nawet kilka drzew, w cieniu ktrych znajdoway si malekie aweczki z mchu; lecz wszystka ta zielono bya jaka sztywna, nieruchoma prawdziwy ogrd cieni. Nieopodal ciany na kilku stolikach stay szerokie, niskie wazy z bezbarwnym pynem oraz pytkie naczynia z drobniuchnym, czerwonawym proszkiem. W powietrzu unosi si mocny lecz przyjemny zapach, niby wo kwiatw, ktry suy astralnym ciaom za poywienie. Przybywajce do sali cienie tumnie cisny si wokoo basenu, zanurzajc si w nim, a nastpnie piy pyn z waz i wchaaniay proszek; a cho ilo tych rodkw na pozr nie zmniejszaa si wcale, to jednak cienie staway si gciejsze, twarze nabieray janiejszego wyrazu i przygase oczy zapalay si ywym ogniem. Podczas gdy hierofanci przechadzali si wrd tego niezwykego tumu, gawdzc z jednymi i bogosawic innych, trzy cienie odczyy si od caej gromady, przelizgny si do stojcego na uboczu Supramatiego i zamierzay pa przed nim na twarz. Zauwaywszy to, mag powstrzyma je gestem i wszcz z nimi przyjacielsk rozmow. Jeden z tych dziwnych rozmwcw by czowiekiem o rozumnym i energicznym obliczu z janiejc na piersiach zot gwiazd. Obok niego stay dwie kobiece postacie, niezwykej piknoci; astral ich mocno fosforyzowa. Na czole jednej z nich wiecia gwiazda, za gow drugiej otaczaa zocista aureola.

38

Po krtkiej rozmowie Supramati odwci si i gestem przywoa Narajan, ktry z ciekawoci obserwowa go z daleka. Oto starzy znajomi chc przywita si z tob. Narajana badawczo przyjrza si mglistym postaciom, ktre unosiy si przed nim z janiejcymi szczciem twarzami, poczem wyda guchy okrzyk i cofn si w zdumieniu. Boe, co ja widz! Lormoeil, Liliana i Lorenza! W jaki sposb znalelicie si w nekropolisie Abrasaka? Zawdziczajc ojcowskiej opiece Supramatiego, odpowiedzia przyjanie Lormoeil. Po dugim szeregu kolejnych egzystencji, przyznam si, e niezbyt przyjemnych, oczycilimy si wreszcie; ja za stopniowo pokonaem niskie instynkty, ktre gubiy mnie wiele razy, a poniewa posiadaem zdolnoci chemika, wic te rozwinem je i tu, na nowej ziemi mogem okaza si poytecznym. Obecnie oczekuj nowego wcielenia w celu dalszego doskonalenia si. Winszuj ci, przyjacielu i ycz szybkiego i pomylnego postpu powiedzia Narajana serdecznie, a odwrciwszy si nastpnie do Liliany, zapyta wzruszony: Czy przebaczya mi ju, Liliano, t wielk krzywd, jak ci wyrzdziem?, a takie i ty, Lorenzo, swoje niczym nie zasuone cierpienia? Jake si ciesz, e zdobyycie ju oczyszczenie! Liliana bez namysu wycigna do niego obie rce. Nie mam ci nic do przebaczenia. Bye tylko narzdziem Opatrznoci, ktrej drogi s niezbadane. Bezgraniczna Jej mdro wykorzystuje nasze bdy i namitnoci, by nam uatwi duchowy postp. Dziki tym wanie cierpieniom, na jakie mnie skazae, nawizaam czno z bractwem adeptw, ktre nie opucio mnie ju potem. Oczyszczajca si coraz bardziej mio do mego wybawcy, podtrzymywaa mnie i pomoga sta si tym, czym jestem obecnie. Szczliwa te jestem, e zwyciyam i zrzuciam z siebie to boto, jakie przedtem byo moim ywioem. Pracowaam do owocnie w szkole wtajemniczenia kobiet i wkrtce wciel si znw w rodzinie Abrasaka. Lorenza za, ktra staa si moj przyjacik rwnie powrci do ycia w najbliszym czasie i w dalszym cigu bdziemy pracoway razem nad dzieem owiaty. Nastpnie zwrcia si do Supramatiego i dodaa z zachwytem: Bd bogosawiony, dziwny magu, ktry wydwigne nas z upadku. Oto wszyscy troje jestemy ywym dzieem twoim; trzy zbawione dusze to trzy drogocenne kamienie w twojej koronie maga! Pobogosaw e nas, bymy nie potknli si ju na wskiej ciece doskonalenia si. I wszyscy troje uklkli, a Supramati wznis rce nad gowami ich, bogosawic kade i wymawiajc odpowiednie formuy; wreszcie z palcw jego bysn pomie i jakby wessa si w przezroczyste ciaa klczcych. W chwili tej magowie z Abrasakiem zabierali si ju do opuszczenia grobowca i na dany przez Ebramara znak, Supramati z Narajan udali si za nimi. Znw weszli do wielkiej podziemnej wityni, ktrej wntrze tono w szarawym pmroku. Po obu stronach drzwi prawego sfinksa stao po siedmiu kapanw i kapanek, ubranych w biae szaty i z krysztaowymi harfami w rkach. Tu przy drzwiach znadowa si wielki trjng, a wokoo niego, w ksztacie pkola, stao siedmiu adeptw wyszego stopnia. Drcy, bdalorowy pomie trjnogu owieca od czasu do czasu biae woale, ukazujc powane i skupione oblicza adeptw i zotymi migotliwymi byskami odbija si na napiernych znakach. Kiedy magowie z Abrasakiem zajli ju miejsca, w celu obserwowania majcego ukaza si zjawiska, wwczas jeden z adeptw da znak i natychmiast rozleg si rytmiczny, harmonijny piew, przy akompaniamencie gonych dwikw harf. Pyna dziwna melodia; to lekka i gona, ktra stopniowo przycichaa, to znw gboka, o tonach przenikliwych, wstrzsajcych nerwami i wywoujca dreszcz. Po chwili, drzwi pomidzy apami sfinksa otorzyy si bezszelestnie i z ciemnej gbi podziemnej galerii, jakby pync w powietrzu pojawi si mglisty cie; a kiedy zawis nad trjnogiem poncy w nim dotd ogie natychmiast zgas. Za cieniem snua si ledwie dostrzegalna, fosforyczna ni, ktrej koniec znika gdzie w czarnej gbi korytarza. Nagle w powietrzu zarysoway si ogniste linie kabalistycznych znakw i podziemiem wstrzsno uderzenie pioruna. Olepiajca byskawica przecia zygzakiem wiecc ni, a fosforyczna mga, mienica si wszystkimi barwami tczy i upstrzona ognistymi byskami, okrya unoszcy si cie, ktry przy-

39

j ksztat rakiety i z trzaskiem wzlecia w powietrze, znikajc w cieniu sklepienia. Duch zosta przeniesiony w ciao dziecka, ktre ma si narodzi, a w tajemnych dokumentach zostanie wpisany nowy rozdzia do yciorysu tej osobistoci. Do jej dotychczasowych czynw, do liczby urodze i mierci adepci docz opis, dotyczcy nowego wcielenia, nazwisko nowej rodziny i uwag swoj o tym, czego mona oczekiwa od niej w pracy dla dobra kraju, postpu w sztukach, naukach itd. Gdy to Abrasak mwi, w wityni zapono kilka lampionw i po krtkiej pogawdce z adeptami na temat zaobserwowanego przed chwil zjawiska magowie opucili wysp pogrzebow. W drodze powrotnej do stolicy, siedzcy obok Supramatiego i napozr zafrasowany czym, Narajana nieoczekiwanie zapyta: Powiedz mi, w jaki sposb odszukae tego starego hultaia, Lormoeil`a? Nie przypuszczaem nawet, aby ty, taki surowy, asceta, mg si nim zainteresowa. Niestety! Wwczas kiedy go znaem, nie byem jeszcze ascet, a nawet sam okazaem si wtedy porzdnym nicponiem odpowiedzia Supramati, miejc si. Jednak widzc pniej jego cik pokut, zrobio mi si al tej zbkanej w mroku duszy. Co si tyczy Liliany, to bya wszak twoj ofiar, czyli czci spadku po tobie i dlatego miaa pene prawo do mojej opieki. A jeli chodzi o Lorenz to i ja rwnie zawiniem wobec niej, przyjmujc udzia w okrutnym i strasznym dowiadczeniu jedynie z pobudek prnej ciekawoci; z tej wic przyczyny uwaaem sobie za obowizek opiekowania si ni nadal. Poniewa obie wstpiy pniej do naszego bractwa, wic nie trudno ju byo zachowa z nimi czno. Lormoel a odnalazem przy pomocy Ebramara i na prob moj Niwara obserwowa wszystkich troje; poucza ich wedug moich wskazwek, uduchowia i wspiera w cigu dugich dowiadcze yciowych. Jak wic widzisz - praca nasza nie bya daremn. Praca ta bya raczej moim, a nie twoim obowizkiem i wstyd mi, e nie ja j wypeniem powanie i ze smutkiem zakoczy Narajana. Na drugi dzie w wielkiej sali paacu odbyo si uroczyste zebranie, na ktrym magowie wypowiadali Abrasakowi swoje uwagi, dotyczce jego cywilizatorskiej dziaalnoci. Po szczegowym omwieniu wszystkich gazi administracji i spoecznego ustroju pastwa oraz udzieleniu krlowi rnych rad i wskazwek, odnoszcych si do zmian i ulepsze, zalecanych przez magw w niektrych urzdzeniach kraju wielki hierofanta udzieli gosu Ebramarowi, proszc go, aby w wyniku caego przegldu i wszystkich uwag zechcia wypowiedzie swoje zdanie. Pomimo zauwaonych gdzie niegdzie bdw, moemy tylko wyrazi ci uznanie i pochwali za tak olbrzymi prac, jakiej dokonae w cigu panowania swego w tym kraju, rozszerzajc wiedz i doskonalc si jeszcze bardziej przemwi Ebramar. Twoje zakady balsamowania, wysze szkoy wtajemniczenia, planowy, oparty na zasadach wybitnie naukowych rozwj sztuk i rzemios wszystko to wiadczy o powanym i nieprzerwanym trudzie. Prawa twoje s cise i wyczerpujce; a cho niekiedy nawet zbyt surowe, to jednak jasne i sprawiedliwe. Nard mdry, posuszny, pracowity i przywyky uwaa ycie ziemskie za przygotowanie do mierci i egzystencji na innym wiecie, dugo te bdzie rozkwita. Cywilizacja, ktr stworzye i potrafie zaszczepi j w duszy narodu przetrwa osobliwie dugo. To za, e zgbie i umiae zastosowa w praktyce tak skomplikowane dzieo, jakim jest reinkarnowanie dusz, czyli zapragne podda woli ludzkiej i kontroli jedno z najstraszniejszych praw niewidzialnego wiata dowodzi tylko miaego polotu twego rozumu i nieugitej woli. Z pomoc nauki rozpocze zwycisk walk z siami przeznaczenia. Jednak wola ludzka jest krucha i kiedy natknie si w kocu na niewzruszone prawa, nastpi musi jej zaamanie. Jakkolwiek te nie byoby wielkim i piknym stworzone przez ciebie dzieo posiada ono pewne braki, a w przyszoci oczekuje je cakowita i dziwna przemiana. Zauwaywszy, e Abrasak poblad i zmiesza si, spogldajc na z wyrazem lku, Ebramar uspokoi go, mwic: Nie masz si czego trwoy, mj synu. To, co powiedziaem, odnosi si do dalekiej jeszcze przyszoci lecz pozwolono mi odsoni ci przysze losy twego narodu i cywilizacji, jak stworzye. Jak ju wspomniaem, w bardzo odlegych czasach kraj ten nawiedz geologiczne przewroty. Wyspa umarych zostanie zatopiona przez ocean, stolica ulegnie zburzeniu i ze wietnoci twojej cywiliza-

40

cji, z caej wspaniaoci sztuk i nauk ZOTEGO WIEKU pozostan jedynie gruzy. Jednak szkoa wtajemniczenia, dziki swej wiedzy, uniknie katastrofy i zdoa przesiedli cz narodu do jednego z ociennych krajw, zamieszkaego obecnie przez plemiona tego samego szczepu. Wygnanie takie potrwa kilka wiekw, w cigu ktrych na ziemiach twego dzisiejszego pastwa, mocno zmienionych ju pod wzgldem geograficznym osiedli si nard cakiem niski ras i zupenie dziki. Resztki twojego narodu zmieszaj si z ras pierwotn i powoli zaczn przywraca i stosowa okruchy tej wiedzy, ktrej pami przetrwa jeszcze wrd nich. Jednak po pewnym czasie wygnacw opanuje tsknota za ojczyzn, tym bardziej, e ludy, wrd ktrych si osiedl, bd ywiy ku nim wrogie uczucia, nienawidzc zwyczajw ich i praw, jakie zaprowadz u siebie owi kolonici; za ci ostatni ze wstrtem patrze bd, jak ludno tubylcza rzuca swoich zmarych na poarcie dzikim zwierztom i drapienym ptakom. Wykorzystujc szczliwy zbieg okolicznoci, wygnacy powrc i wywalcz swoj ojczyzn; poczem to, co jeszcze zdoa przetrwa ywe z ustanowionych przez ciebie praw i zwyczajw, zostanie powoli przywrcone, a midzy innymi take i grzebanie zwok w postaci mumii bardzo poyteczne w tym gorcym klimacie. Uywne obecnie rodki do konserwowania cia, zatr si z czasem, lecz sposb, stosowany przy grzebaniu zmarych z kast wyszych, zachowa si przewanie wrd wtajemniczonych. Podobnie jak i ty, bd zabezpiecza przed rozkadem komrki fizycznego ciaa, zamieniajc je na mumie, a nastpnie przed zoeniem ich w grobowcu przy pomocy magicznych obrzdw, zatrzymywa bd take astral, ktry nazw sobowtrem. Wprowadz zwyczaj pozostawiania przy zmarych poywienia i innych przedmiotw, ktre zaczn konserwowa z pomoc magii. Skutkiem tego ewolucja astralna napotka pewne przeszkody i reinkarncja zostanie zatrzymana; jednak cel tego wszystkiego bdzie ju zupenie inny. Zjawi si wwczas czowiek, rwnie odwany, miaego umysu i nie mniej od ciebie uczony, ktry z racji pewnych osobistych ju przyczyn o czym teraz nie ma potrzeby wspomina bdzie prbowa rozwiza zadanie wiadomej walki z przeznaczeniem: zechce on sprzeciwi si reinkarnacji. Lecz, podobnie jak i ty, osignie w tym rezultaty tylko czciowe, poniewa tak samo nie bdzie zna wielu jeszcze kosmicznych praw. miaek w umocni cywilizacj w swoim narodzie na czas wyjtkowo dugi. Pragnc dobra dla powierzonego mi narodu, nie dopuszczaem duchw niszych do wcielania si w takich warunkach, gdzie mogliby tylko przynie szkod; lecz jeli czyni tym cokolwiek zego ju teraz, lub z uwagi na mogce wynikn nastpstwa wskami, prosz mj bd a zmieni wszystko, nawet zburz cae swoje dzieo! zawoa Abrasak, kiedy mag umilk na chwil. Nakaz twj, czcigodny nauczycielu jest dla mnie prawem! doda. Nie, mj synu; ani magowie, bracia moi, ani te ja nie yczymy sobie bynajmniej nic podobnego. Przeciwnie: w zupenoci pochwalamy wykazan przez ciebie wiedz i energi, gdy wymagamy od uczniw naszych samodzielnoci i nieustannej pracy. A poniewa w obu wypadkach wypenie wszystko, czego od ciebie wymagano, przejawie olbrzymi prac i rozszerzye wiadomoci zasuye na pierwszy promie korony magw, ktry te dajemy ci w nagrod. Blady ze wzruszenia Abrasak opuci si na kolana, a w oczach zawieciy mu zy radoci i wdzicznoci. Wwczas Ebramar dotkn go swoim magicznym mieczem i na czole jego zabysn szeroki promie wiata. Nastpnie Ebramar i obecni przy tym magowie ucaowali go i zoyli yczenia, poczem udali si wszyscy do gwnej wityni, gdzie odprawili uroczyste i dzikczynne naboestwo. Nazajutrz magowie poegnali si ze wszystkimi i powietrzny statek unis ich do boskiego miasta.

41

EPILOG
Miasto magw nie wiele zmienio si w cigu minionych wiekw. Olbrzymie witynie, wytworne paace, wielkie i wspaniae ogrody czyniy ze oaz zielonoci i kwiatw; sowem by to prawdziwy kcik zimskiego raju. Dugo stojce pustk paace Udei i Narajany zaludniy si znw, bowiem powrcili do nich gospodarze. Ju od kilku tygodni w boskim miecie zebrali si wszyscy uczniowie Ebramara, aby spdzi przy wielkim magu ostatnie dni pobytu jego na tej planecie. I nigdy jeszcze nie okaza Ebramar tyle czuoci i troskliwoci swoim duchowym dzieciom, jak wtedy. Zarwno wsplnie, jak i z kadym z osobna prowadzi dugie rozmowy, pouczajc ich i udzielajc rad, ktreby mogy przyda si w przyszoci. Wszyscy te suchali go z wdzicznoci, zachowujc gboko w duszy drogocenne nauki, a jednoczenie serca ich ciskao gorzkie uczucie nadchodzcej rozki i do oczu cisny si zy. Pomimo bowiem wysokiego stopnia ich duchowego rozwoju, mimo jasnej harmonii dusz, nie mogli przezwyciy cikiego alu, jakiego doznawali na myl o nadchodzcym wkrtce rozstaniu z gboko czczonym nauczycielem i uzbrojonym w tak potn wiedz opiekunem, Nikt nie rozumia ich lepiej od niego; zebra on ich godnych politykowania rozbitkw na oceanie ycia, nakarmi wiatem i mioci swoj, kierowa wychowaniem i wspiera na ciernistej drodze ludzkich sabostek. ON te nauczy ich pracowa w labiryncie nauki; odsoni im wspaniaoci nieba i wasn rk zapali na czoach ich promienie magw. I teraz bd musieli rozsta si z nim na zawsze ju zostan pozbawieni monoci zwracania si do, jako do niezawodnego kierownika, w cikich chwilach zawrotnego pochodu w tak bezkresnym oceanie wszechwiedzy A i Ebramar rwnie doznawa smutku z powodu nieuniknionej rozki ze swoj rodzin duchow ze wszystkimi, ktrych przemieni w dzieci wiata; lecz wielki ten Pracownik potrzebowa ju odpoczynku. Kadej istocie, stworzonej przez Niepojtego, darowany jest SEN, aby moga wytrzyma i przey dowiadczenia cielesne i zaczerpn znw nowych si do dalszej podry. I niewzruszone to prawo jednakowo dotyczy wszelkiego istnienia; zarwno planeta, jak i cay system wszystko korzysta ze zmiany pracy i odpoczynku , z DNI I NOCY BRAHMY. Po tylu tysicleciach ycia, po tak nieprawdopodobnym trudzie, ktry opromieni gow jego siedmioma promieniami maga, Ebramar pragn pogry si w oceanie spoczynku, aby nabra si i podnie si jeszcze wyej dokd ju nie mogo i za nim rozumienie ziemskiego czowieczestwa. Lecz wiedzia on rwnie, e spywajce ze wiato mogo zawsze dosign tej ziemi, ogrzewajc nie tylko drogie mu istoty, ale kade, nawet najnisze stworzenie, bdce dla bliskim. Zarwno bowiem ptak, dziobicy z rk jego, i pies przywizany i nieodstpujcy go ani na krok, i kwiatek, zachwycajcy piknoci sw i zapachem wszystko to byo ju zwizane z nim i wytworzyo rodzaj magicznej nici, ktra nie miaa zerwa si ju nigdy. Podobnie jak magnes przyciga do siebie stalowe opiki, tak i wszystko, comy kochali, zwizane jest z nami nierozerwalnym acuchem. Nawet najwyszy duch zej moe do ukochanej przez istoty; za myl najniszego stworzenia jest w stanie wznie si zawsze do swego promienistego opiekuna szybk i prost DROGA MIOCI, nie znajc ani nie rozwagi, ani pychy, ani odlegoci, bowiem jest ona wanie tym prawem przycigania, ktre jednoczy wszelkie stworzenie Pewnego razu po skoczonym obiedzie zebrali si wszyscy na tarasie paacu Ebramara i rozmowa przecigna si duej, ni zwykle; wreszcie wielki mag umilk i zamyli si, a wzrok jego bdzi po obecnych. Musz wam powiedzie, drogie moje dzieci, e dzisiejsze zebranie nasze jest ostatnie i godzina rozki wybia ju przemwi po chwili stumionym gosem. Zauwaywszy, e wszyscy pobledli nagle, Ebramar doda: Widz, kochani przyjaciele, e yje w was jeszcze sabo ludzka: strach przed rozk. Chcielibycie zawsze mie mnie przy sobie lecz jest to czstka egoizmu, cho uszlachetnionego wprawdzie mioci. Albo nie wiecie, e ycie maga to nieustanne natenie woli?

42

Ot i ja jestem znuony ju i mimo chci pragn odpoczynku, do ktrego ma prawo kade stworzenie. Musz wypocz czas duszy, aby nabra si do dalszej pracy i drogi, gdy ta jest jeszcze bardzo duga Ile tajemnic trzeba bdzie jeszcze pozna, ile si nowych zdoby i jakimi potnymi mocami nauczy si kierowa! W tym celu te musz koniecznie odwiey ca swoj duchow energi. Pozwlcie mi wic, drogie dzieci moje, odpocz ju w tym przybytku niebiaskiego pikna., dokd si udaj, aby mc marzy bez znuenia, kpa si harmonii i wietle, upaja bezwzgldnym spokojem i wypoczynkiem w peni wiadomoci, e bogostan taki zasuony jest przeze mnie. Nie wzywajcie mnie daremnie i nie trwcie smutnymi mylami, ani tsknot, ktraby moga zakci mi ten bogosawiony, czarowny sen. My jeszcze nie wiemy, drogi nauczycielu, dokd tych odchodzisz. Czy moesz powiedzie nam to, iby serca i myli nasze mogy skierowywa si ku tobie z modlitw o spokj? Wszak nie dasz chyba, aby dzieci twoje, w ktre przelae sam tre swej istoty, zapomniay o tobie. Gorce porywy serc naszych mog wznosi si ku tobie, jak dymy kadzide podczas naboestwa sprawowanego na twoj cze; a emanacje ich koysa ci bd w magicznym nie twoim, niby delikatne powiewy wiatru i stworz promienisty czar marze o przeszoci o wszystkim, czego dokonae. Ubrane w wiato i ogrzane mioci myli takie ponios ci obrazy postaci naszych; zaludni nimi sny twoje i bdziesz wwczas z nami; my za obok ciebie, nie naruszajc twego bogostanu. W jasnych oczach Ebramara odbio si gbokie wzruszenie. Zrozumielicie mnie wic wszyscy, moje dzieci. Taka te bdzie i rozka nasza do chwili, kiedy znw poczycie si ze mn. A teraz powiem wam, dokd odejd. Odchodz ja na jedn z gwiazd, zwan przez nas Gwiazd Magw, ktr znacie i wy, poniewa studiowalicie map niebios. Pojawia si ona zawsze w takim czasie, kiedy misjonarz, Syn wiata, po naleytym wypoczynku i przygotowaniu si na niej do wysokiego zadania schodzi na ziemi, aby przywdzia cik odzie ciaa i zakoczy misj swoj krwaw i okrutn mierci. Ta bogosawiona latarnia zele mi promie swj niebieski i ja wznios si po nim. Ebramar powsta i wszyscy zebrani podchodzili do kolejno, a on bogosawi kadego i egna czuymi sowami. Kiedy wreszcie przysza kolej na Narajan, mag pooy mu rk na gowie i rzek: Marnotrawny synu mj, bd zawsze rozsdny i wytrway; nie dopuszczaj do tego, aby pycha lub inne sabostki ludzkie przymieway owoce odniesionych ju przez ciebie zwycistw. Jako najdroszy mj spadek pozostawiam ci Supramatiego, ktry bdzie niezawodnym i kochajcym ci opiekunem i przewodnikiem. Ostatnia podesza ku niemu Nara. Z zagadkowym i smtnym wyrazem popatrzy Ebramar w jasne i pene mioci jej oczy. Teraz mog oznaczy ju godzin mego odejcia. A wic, na dziewi dni udam si do Sanktuarium w celu ostatecznego przygotowania si, za wielki hierofanta oznajmi wam, kiedy powinnicie zebra si u wrt wityni. Obecni przy tym moecie by tylko wy, wasze ony i ci, ktrych wska wielcy hierofanci. Kiedy wyjd z Sankturaium udacie si wwczas za mn. Powiedziawszy to, Ebramar uczyni rk znak i znik. Wzruszeni do gbi uczniowie Ebramara postanowili, e owe dziewi dni przepdz w zupenym pocie i nieustannej modlitwie, poczem rozeszli si, aby w celu rozpoczcia uroczystego czuwania, przygotowa si odpowiednio do chwili, w ktrej mieli zebra si w jednej z grot. Nara nie wysza jednak wraz z innymi lecz pozostaa do koca, dajc znak Supramatiemu i Narajanie, aby zatrzymali si rwnie. Musz przekaza wam ostatnie yczenia Ebramara rzeka. Pragnie on, bycie to, co pozostanie po nim, pogrzebali w grobowcu, ktry wyku sobie sam w pobliu wityni. Ja rwnie bd pocia z wami lecz w zupenej samotnoci i czas ten przpdz w grobowcu Ebramara, poczem przyjd do was w odpowiednim czasie.

43

A teraz, drodzy przyjaciele i wierni towarzysze mego wielowiekowego ycia, wybaczcie mi, jeeli nie zawsze bywaam wzgldem was stosownie uprzejma i cierpliwa , i mimo wszystko zachowajcie o mnie dobr pami, to mwic, Nara wycigna ku nim swoje donie. Czy i ty masz zamiar opuci nas? spyta Supramati, z trudem opanowujc wzruszenie, za Narajana spoglda na ni ze smutkiem i zdziwieniem. Nie opuci was, drodzy, a chciaabym wreszcie zrzuci to ciao, ktre dwigam ju tyle wiekw i powrci do niewidzialnej ojczyzny. Oprcz tego, pozostawa tu w dalszym cigu, kiedy nie bdzie ju mojego nauczyciela i opiekuna byoby nazbyt ciko. Waszak rozumiecie to doskonale. Oczywicie, e rozumiemy; lecz ta wiadomo o twoim odejciu jest tak nieoczekiwana wyszepta Supramati. Nie jestem jeszcze zupenie pewna, czy odejd, jednak Ebramar wspomnia mi kiedy o moliwoci oswobodzenia si z ciaa; nie dlatego, rozumie si, aby pj za nim czego nie jestem jeszcze godna ale eby odpocz w przestrzeni. Wprawdzie nie oznaczy dokadnie czasu lecz zawsze ywi si nadziej spenienia tego, czego si pragnie dodaa Nara, egnajc si z nimi. Nadszed wreszcie oznaczony przez Ebramara dzie i z nastaniem mocy rozpoczy si ostatnie przygotowania. Magowie, maginie i wszyscy ci, ktrym wielcy hierofancie dozwolili wzi udzia w tej uroczystoci, ubrali si w biae, odwitne szaty, a nastpnie ustawili si z obu stron dugiej galerii, wiodcej od bram wityni, do ustronnego placu wrd granitowych ska, gdzie wykute byo podziemne miasto. Tam te zebrali si najwysi hierofanci. Porodku placu miecio si zote podium, wokoo ktrego pony bkitnawe ognie, a z czterech stron jego stali wielcy astrologowie, umiejcy mwi planetarnym jzykiem. Okoo godziny drugiej w nocy cianami podziemnych wityn wstrzsno uderzenie pioruna; jednoczenie otworzya si brama wityni i wypyna z niej fala olepiajcego wiata, za ktr ukaza si Ebramar, otoczony jakby przezroczyst kul. Siedem migoccych promieni na czole jego tworzyo wietlist koron; przepikne oblicze janiao niedajcym si opisa wyrazem szczliwoci i zachwytu, a do piersi przyciska magiczny miecz. Na podobiestwo zjawy, pyn on wzdu galerii, nie dotykajc wcale ziemi i wszyscy obecni udali si za nim. Kiedy Ebramar dosign placu, wwczas zatrzyma si lub raczej zawis nad zotym podium, a zebrani odpiewali wity hymn o przedziwnie piknej i wspaniaej melodii. Potem nastpia cisza i sama przyroda, zdawao si, jakby umilka. Bya przecudna, ciepa i wonna noc; nawet najmniejsze poruszenie nie mcio powietrza i tylko ledwie dosyszalne potrzaskiwanie zdradzao, e w atmosferze dziao si co niezwykego. Po chwili czterej astrolodzy zapiewali jak dziwn pie w jzyku tajemnym, zrozumiaym dla gwiazd i nagle na szafirowobkitnym tle nieba zapona olepiajca gwiazda, a z gbi nieskoczonoci pojawi si olbrzymi, wietlisty promie, ktry przyblia si coraz bardziej, rozszerza i wreszcie otoczy cay plac niezwykle jasnym i migotliwym wiatem. W powietrzu unosiy si tumnie przezroczyste i promienne istoty: opiekunowie tej modzieczej ziemi, duchy sfer oraz cztery armie duchw ywiow sug potnego maga z ktrymi, zczone na piersiach Ebramara, wizay go cztery ogniste wstgi. Mieczem magicznym przeci wielki mag te wizy mwic: Wysze duchy ywiow! Dzikuj wam za wasz wierno, posuszestwo i usugi. Przez chwil wzrok Ebramara bdzi po zebranych. egnajcie mi wszyscy: nauczyciele, przyjaciele, uczniowie i przyjmijcie moj wdziczno. Id na spoczynek, przyjacielu i niestrudzony pracowniku w domu Przedwiecznego przemiwi Najwyszy Hierofnta podnoszc rk. W teje chwili, jakby olbrzymi pomie, na Ebramara spada z przestrzeni olepiajca byskawica, zapalajc promienie jego korony. Wszyscy obecni za wyjtkiem astrologw i wielkich hierofantw padli na kolana i oczom ich przedstawi si niesamowity w swej potdze widok. Ziemskie ciao Ebramara w oka mgnieniu spali ogie, a oswobodzony ze, promienisty astral z za-

44

wrotn szybkoci wznosi si po drodze, utworzonej przez zocisty promie. Prawie jednoczenie zapon woal jednej z magi; ciao jej upado na ziemi i wydzieli si z niego jasny, migotliwy cie, podobny do srebrzystego motyla. To Nara odesza za swoim kochanym nauczycielem. Po chwili zjawisko zblado, eteryczne istoty rozpyny si we mgle i wszystko pogaso. Na zotym podium pozostaa tylko garstka fosforyzujcego popiou, ktry uczniowie Ebramara z naboestwem zebrali do krysztaowej urny, uwieczonej krzyem. Ciao Nary nie zostao spalone przez ogie lecz stao si lekkie, elastyczne, dziwnie przezroczyste i z wygldu podobne do woskowej figury; wydzielao blade, bkitnawe wiato i przecudny zapach. Grobowiec Ebramara by wprawdzie niewielki, jednak niezrwnany ten artysta przyozdobi go wspaniale rzeb i inkrustacj szafirowego koloru; owietlony za by delikatnym i niewiadomo skd spywajcym wiatem, podobnym do blasku ksiyca. Przy kocu grobowca w gbokiej niszy znajdowa si st z bkitnego kamienia w rodzaju otarza, na ktrym postawiono urn z prochami Ebramara; ciao za Nary Supramati z Narajan pochowali pod otarzem. Podczas pierwszego naboestwa magw ku czci Ebramara prochy Wielkiego Wtajemniczoinego zapony nagle, a spod wieka urny ukazao si siedem olepiajcych ogni, tworzc wok niej rnobarwn koron magw. Ebramar by niemiertelnym i spoyta przez pierworodna esencja skupiaa si teraz w tym ogniu, ktry mg pali si pewien okrelony czas w zalenoci od okresu, jaki przey wielki mag. Poniej otarza nad mogi Nary rozgorza znw srebrzysto-bkitnawy pomie, ktry nastpnie przyj posta motyla z trzepoczcymi skrzydami. Dla pozostajcych na ziemi byy to widzialne wspomnienia wielkich i sawnych dusz: wite wspomnienia o nauczycielu dla uzcniw, ktrzy mieli podtrzymywa ten ogie modlitw, mioci i wieczn o nim pamici. Do grobowca mogli wchodzi jedynie wysi wtajemniczeni i uczniowie Ebramara w celu odprawienia w nim naboestwa. Naley doda, e drzwi grobowca nie posiaday ani zamka, ani klucza lecz otwieray si same; jednak dla tych tylko, ktrzy z tytuu swej godnoci mieli do niego prawo wstpu; zwyky miertelnik nie mg przestpi tego progu.

Zakoczenie
Pewnego wieczoru, po upywie siedmiu dni od czasu odejcia Ebramara na Gwiazd Magw, na tarasie paacu Supramatiego stao dwch ludzi w biaych szatach, opartych o balustrad. Jeden z nich a by to sam gospodarz zamyli si gboko, zapomniawszy najwidocznej o wszystkim, co go otaczao. Istotnie, w chwili tej Supramati przeywa dalk swoj przeszo w zmarym ju wiecie i potna, wywiczona myl jego prawie mimowoli wywoywaa odbicia tej przeszoci, ktre niby bdne ogniki, pojawiy si w przeroczystej atmosferze, ukazujc mu ywe obrazy z jego dziwnej egzystencji. Stojcy obok Narajana nie zwraca na adnej uwagi. Powany i skupiony wzrok jego bdzi w zamyleniu po przepiknym obrazie przyrody, jaki rozpociera si wokoo lub te po lazurowo-bkitnym niebie, gsto usianym gwiazdami i podobnym do przetykanego zotem caunu. Po do dugim milczeniu zwrci si do Supramatiego: Jeli moesz, odpowiedz mi na pytanie, ktre w wysokim stopniu interesuje mnie. Wiem, e niejednokrotnie towarzyszee nauczycielowi w wycieczkach na rne wiaty lecz czy pokazywa on ci kiedykolwiek t Gwiazd Magw, na ktrej znajduje si teraz? Jeeli tak i nie jest zakazanym powiedz mi, jak ona wyglda.

45

Przez chwil Suparamti trwa w milczeniu. Na ustalach jego bdzi umiech, a oczy zapatrzone byy w jakie promieniste, jakby dalekie widzenie. Prawda, e widziaem kiedy to dziwne miejsce i chtnie podziel si z tob swoimi wraeniami. wiat w zalany jest wiatem nieznanym tu na ziemi, a niezwyka pikno jego krajobrazw i rolinnoci, nie da si ani opisa, ani te porwna z czym kolwiek nam ju znanym. Wszystko tam wibruje, wytwarzajc cichy harmonijny dwik, subtelne i przecudne aromaty, gam nigdy nie spotykanych barw, gra, ktrych stwarza to nieznane wiato, o jakim mwiem przed chwil Tam to wanie, koysane na falach eteru, odpoczywaj dusze magw w stanie zupenego spokoju i szczliwoci. Jak mi mwi kiedy nauczyciel, pragn on odpocz po nieustannym nateniu woli, co jest konieczne w yciu maga. A wola to w drek, przy pomocy ktrego akrobata zachowuje rwnowag na linie, aby nie upa na d. To mieszkanie spokoju i wiata, gdzie dusza pogra si w swoj manwantar, zrodzio mylne wyobraenie o Nirwanie. Jak ci wiadomo, ludzie stworzyli pojcie, e dusza tonie w wietle wszechwiata i zatraciwszy swoj indywidualno jednoczy si z Bstwem. W istocie za, owa Nirwana jest to tylko pewna przerwa, czyli stan odpoczynku, z ktrego dusza wychodzi uzbrojona w nowe siy do pracy w obszarze nieskoczonoci. Zwykemu miertelnikowi nie danym jest zbada drogi i pozna cel, do ktrego zda dusza Wielkiego Wtajemniczonego. Gdzie za koczy si bieg wiecznego obrotu, bezustannie trwajcego za ognist przegrod i kierujcego kosmosem, to tajemnica Niepojtego. My za, przyjacielu Narajano, wszedszy zaledwie na niewielki wzgrek wiedzy patrzymy na rojce si u stp naszych ludzkie mrowisko i ze smutkiem obserwujemy, jak lepy i nieokrzesany tum, opanowany przez instynkty ciaa, nienawidzi si wzajemnie, drczy lub te zabija dla szybko przemijajcych dbr ziemskich, ktrych trwale nigdy nie zdobdzie. Ludzie zapominaj o tym, e na ziemi s tylko chwilowymi mieszkacami, ktrych mier rozsieje, podobnie jak py, unoszony przez wiatr; zapominaj, e jedno tylko wielkie PRAWO MIOCI daje spokj. M I U J C I E S I E W Z A J E M N I E

naucza Syn Boy. Ach, jake szczliwi jestemy i jaka wielk, doprawdy, obdarzono nas ask, e moemy rozumie Prawa Boskie i zrzucilimy ju z siebie wszystko, co najcisze ze sabostek i marnoci ludzkich wyszepta Narajana i opanowany modlitewnym zachwytem, wznis oczy ku gwiadzistemu niebu. Supramati mocno ucisn mu rk. A wic pjdziemy do wiata, wskaemy drog braciom naszym, bdzcym w mroku i ujarzmionym przez ludzkiego zwierza; bdziemy niestrudzenie pracowa, aby okaza si godnymi woonej na nas witej misji PRAWODAWCW tej modzieczej ziemi.

Koniec.

46

47