Professional Documents
Culture Documents
Internet gazeteleri ilk olarak ABD’de ortaya çıkmıştır. 1995 yılında sekiz büyük gazete (The
Washington Post, Times, Mirror, Tribune gibi) baskıya hazır gazete sayfalarını online olarak
anında aktarmak amacıyla; Yeni Yüzyıl Yayım Ağı adıyla bir şirket kurarak haber yayıncılığında
sanal dönemi örgütsel olarak başlatmışlardır. Bundan sonraki aşamada diğer ülkelerdeki
gazeteler de (Der Spiegel, USA Today, China Business Journal gibi) internete girerek sanal
versiyonlarını yayınlamaya başlamışlardır.
Genellikle ilk dönemlerde basılı gazetelerin web siteleri, basılı gazeteye çok benzemekle
birlikte, geniş bağlantılı bir içerikle, şehir rehberleri ve online alışveriş olanakları gibi
eklentilerle ve güncellenebilen yazı ve haber içerikleriyle de desteklenmiştir.
Daha sonraki dönemlerde ise internet yayıncılığının sürekli gelişimine tanıklık edilmiştir. Yeni
iletişim teknolojilerinden yararlanarak yayınlarını biçimlendiren internet gazeteleri, bugün
gelinen noktada farklı biçim ve özgün içerikleriyle kitle iletişim araçları arasında yerini almıştır.
Internet, haber konusunda, gazete ve televizyona göre benzersiz bir özelliğe sahiptir:
“Televizyon kadar hızlı, gazete kadar ayrıntılı”.
Bu iki kitle iletişim aracının en can alıcı avantajlarını bünyesinde toplayan internet, okurlara
hem “en hızlısını”, hem de “daha fazlasını” sunmaktadır. Habere ulaşabilmek için televizyonun
haber bültenini ya da ertesi gün basılacak gazeteyi bekleyen okur, artık günün 24 saatinde
dilediği habere, dilediği kaynaktan ulaşabilmektedir. Internet gazeteciliğinin diğer önemli
avantajları; televizyon ve gazetenin aksine sadece birkaç bin dolarlık yatırımla kurulabilmesi,
yazılı metinlerin yanısıra sesli ve görüntülü dosyaların da yayına verilebilmesi, yer ve zaman
kısıtlaması olmadığı için hem hızlı, hem de ayrıntılı haber yapılabilmesi, okurun hiç olmadığı
kadar katılımcı ve etkin olması, habere birden fazla kaynaktan ulaşabilme olanağı, eski
sayılara bir tıklamayla ulaşabilme ve haberleri kolaylıkla arşivleme olanaklarıdır.
Hipertekst; bilgi yönetimine, verilerin bir ağın bağlantılı düğümleri şeklinde saklanması
yaklaşımıdır. Düğümler yazı, grafik, ses, görüntü vs. olabilir. Diğer bir deyişle, Hipertekst,
kullanıcının istediği bilgiler arasında çapraz başvuru imkânı sağlayan, bir bilginin
açıklamalarını içerebilen bir veritabanıdır.
Hipertekst, online bilgilendirme sistemlerinde çok önemli rol oynamaktadır, çünkü bilgisayarın
gücünü kullanarak okuyucuya çabuk ve kolay ulaşılabilen yazılı bilgiler sunabilmektedir.
Bilgisayar ortamında metin, grafik, animasyon, duran resim, müzik, konuşma, renkli video
görüntüleri, stereo ses gibi ortamların kullanıldığı multimedya ve hipertekst teknoloji tabanlı
olup bilgisayar teknolojisinden faydalanarak geliştirilmiştir.
Hipertekst dokümanlarda, dokümanın tümünde bir veya daha fazla bilgiyi arayabilmek, tüm
dokümanı istenilen uzunlukta (kelime kelime, paragraf paragraf gibi) arayabilme, bilgilerin
mantıksal şekillerle ifade edildiği bağlantılı grafikler yoluyla arama, dokümanda çapraz
başvuruların yapılabilmesi, dokümanın tümünün girilen bir kelime ile aranabilmesi
mümkündür.
• Bağlantılar (links)
• Düğümler (nodes)
• Hiyerarşi
• Veritabanları
• Pencereler
• Gözatma
• Indeks
• Arama (searching)
• Filtreler
• Yerimi (bookmarks)
• Sözlükler
• Ansiklopediler
• Tıp kitapları
• Ürün katalogları
• Yardım sistemleri
• Teknik dokümanlar
• Eğitim
• Yazılım mühendisliği
Bilgisayar dünyasında çok önemli bir kavram olan multimedya kendini ayırt ettirici iki temel
özellikle ortaya koyar.
• Aynı belge üzerinde sabit ya da hareketli görüntüler, sesler, metinler, programların bir
arada bulunması
• Kullanıcının bir bilgiden diğerine canının istediği gibi gitme olanağına sahip olması
Örneğin Beethoven’la ilgili bir multimedya belgesi, aynı zamanda hem Beethoven’in
yapıtlarını hem bu yapıtlarla ilgili yorumlarla dinlemeyi, hem de Beethoven’ın partisyonlarını,
diskografisini incelemeyi, Beethoven’ın yaşamıyla ilgili bir film sekansını görmeyi
sağlamaktadır. Belgeden yararlanan kişi, partisyonu görmek üzere, müzik dinlemeye ara
verebilmekte, dinlediği parça ile ilgili yorumu öğrenebilmekte, diskografiye ulaşabilmektedir.
Söz konusu belgeden yararlanma olanakları sonsuz, sınırsız denecek kadar çoktur. Şayet
yararlanıcı obuayla ilgileniyorsa, program bu çalgının yer aldığı bütün bölümleri seçebilme
özelliğine sahiptir..
Multimedyanın mesleki alanda olduğu gibi, geniş halk katmanları arasında da uygulamaları
çoktur. Bunlar kültür, kataloglar, eğitim, oyunlar, veri bankaları ve belgelerin elektronik olarak
düzenlenmesi olarak sıralanabilir. Bu başlıklardan özellikle kültür ve eğitimin üzerinde durmak
gerekmektedir. Beethoven’la ilgili CD veya DVD konusunda gördüğümüz gibi multimedya
kültürel eserlerin sergilenmesine çok uygundur.
Internette sesin yeni ve çok daha iyi kullanımının adı streaming audio (akışkan ses)’dur.
Sesleri çok daha zekice bir yoldan iletir. Streaming audio sayesinde, dosyayı çalabilmek için
ses dosyasının tamamının yüklenmesi beklenilmek zorunda değildir. Bunun yerine, ses
bilgisayara yüklenirken dinlemek mümkündür. Streaming audio’yu mümkün kılan çeşitli
teknolojiler vardır, bunun için, doğru audio player’a sahip olunmalıdır.
Streaming video internette görüntü sinyali yollarken uzun süreli bekleme problemlerine çözüm
sağlamaktadır. Görüntü dosyaları son derece geniştir çünkü içlerine çok fazla bilgi
yerleştirilmiştir. Bu yüzden, görüntü yollamak hiçbir zaman pratik olmamıştır. Streaming video
sorunu iki yönden çözmektedir. İlk olarak, görüntü dosyasını epey sıkıştırır böylece dosya
internette yol alırken çok daha küçüktür. İkincisi, streaming video, alıcı olan bilgisayarın dosya
nakil olurken görüntüyü gösterebilmesini sağlamaktadır, yani eğer bir streaming video dosyası
alınırsa, görüntü alırken izlenebilmektedir; yani dosyanın tamamının yüklenmesini beklemeye
gerek yoktur. Streaming video dosyaları genelde canlı yayın değildirler, çoğu kez bir süre
önceden yaratılmış ve internete yerleştirilmiş dosyalardır.
Yayıncılık kapsamında incelediğimiz etkileşim ise, etkileşimin salt insansı değil, makineler
aracılığıyla yaptığımız türüdür. İnteraktivite yeni bir kavram olmasına karşın hayatımızdaki yeri
gün geçtikçe büyümüştür, zira etkileşim, insanı pasif bir televizyon izleyicisi, kitap okuyucusu
ya da müziksever olmaktan çıkarıp kendi yaratıcılığı ile onun da varolana bir şeyler katmasını,
bir tepki vermesini sağlamaktadır. Interact sözcüğü kelime anlamı olarak iki insanın veya şeyin
iletişim ya da çalışma ilişkisi içinde olması yolu olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlardan yola
çıkarak biz interaktiviteyi karşılıklı etkileşim olarak tanımlayabiliriz. Karşılıklı etkileşimin ne
olduğuna gelirsek, aldığımız etkiye karşı bir tepki vermek ve ona müdahale etmektir. Bunun
sonucunda gelen geri dönüşüme de tekrar bir tepkide bulunmak şeklinde sürer gider.
İnteraktivite, alıcı konumundaki insanı, klasik yayın anlayışından çok daha farklı ve önemli
olarak, pasiflikten kurtarmakta, onu konunun, yayının bir parçası durumuna getirmektedir.
Gönderici tarafından iletilen, ses, data, video sinyalleri alıcı tarafından modifiye edilebilmekte,
saklanabilmekte, yavaşlatılabilmekte, çoğaltılabilmekte ve tekrar başkalarına
gönderilebilmektedir. İnteraktif hizmetler dediğimizde ise çok geniş bir yelpaze bizi
karşılamaktadır: Video konferans sistemleri, hipertekstler, interaktif CD’ler DVD’ler,
multimedya uygulamaları ve interaktif yayıncılık.
İletişim araçlarında interaktivite tam ve doğru olarak, mesajın gittiği ve geldiği ortamların aynı
ortamlar olmasıyla gerçekleşir. Bunun sağlanması, yani bir anlamda etkileşimin ana kaynağı
fiberoptik kabloların ortaya çıkmasıyla başlamıştır.
Etkileşim, ses, data ve videonun aynı ortamda karşılıklı olarak transferine dayanmaktadır. Bu
bakımdan etkileşimin çok önemli iki aracı mevcuttur. Bunlar pek çok sayıda, ses, data ve
videonun saklanması, üretilmesi için hepimizin yakından tanıdığı bilgisayarlar ve bunların
hatasız, hızlı iletilmesini sağlayan fiberoptik kablolardır.
Internet, etkileşimli iletişim özellikleri açısından alışagelen medya araçlarını geride bırakmaya
aday bir ortamdır. Televizyon, radyo, gazete, dergi gibi medya araçlarının özelliği tek yönlü
iletişim yöntemiyle çalışmasıdır. İzleyici, dinleyici, okuyucular sadece alıcı konumundadır. Bir
program beğenilmediğinde başka kanala geçilebilinmekte ya da diğer sayfaya
geçilebilmektedir. Internette ise durum farklıdır. Internet üzerinden hem izlenir hem de
izlersiniz. Gazete dergi vb. ortamlarda yapılamayan birçok şey internette kolayca
gerçekleştirebilir. Örneğin bir ürünün web sayfasında ürünü gören birisi derhal web
sayfasındaki formu doldurarak sipariş verebilir; ürün hakkında detaylı bilgi isteniyorsa bununla
ile ilgili web sayfalarına bakılabilinir, gene de istenilen bulunamazsa firmaya e-posta mesajı
gönderilerek ek bilgi istenebilinir.
Günümüzde gazete işletmelerindeki yazı işleri çalışanları, artık merkezi bir yazı işleri
bürosunda toplanmak yerine farklı bürolara yayılmış, bazıları da evlerinde çalışmalarını,
araştırmalarını yapmaktadır. Yazı işleri bürosu dışında çalışan birçok gazeteci günümüzde,
genel yayın yönetmeni ve yazı işleri müdürü ile telefon ve bilgisayar aracılığıyla bağlantı
kurmakta ve farklı konularda çalışan, araştırma yapanlar, birbirlerini günlerce
göremeyebilmekte, ancak bilgisayarları aracılığıyla sürekli olarak birbirleriyle iletişim halinde
bulunmaktadır. Böylelikle gazetelerdeki fiziksel yazı işleri ortamının yerini internetle birlikte
sanal yazı işleri almıştır.
Sanal yazı işleri ile ortaya bilgisayar destekli muhabirlik (computer assisted reporting) çıkmış;
muhabirler, haberlerini yazı işleri ofisine gelmeden bulundukları yerde, dijital ortamda
hazırlayıp geçebilme imkanı, bu tür muhabirliğin temelini oluşturmuştur.
Internet, geleneksel yazı işleri ofislerinde bu değişimi sağlarken, internetle ortaya çıkan haber
siteleri, haber portalları ise geleneksel yazı işlerinden farklı bir özellik göstermektedir. Sanal
yazı işleri ile gazetecilikte ortaya çıkan farklılıklar şunlardır:
• Haber sitelerinin web editörlüğü; haberi işleme, yeniden yazma, haberin önemli
unsurlarını öne çıkarma gibi editörlük işlemlerinin tam anlamıyla yapılmadığı bir
görünümdedir.
• Internet, geleneksel medya için mevcut haber kaynaklarına ek olarak yeni bir haber
kaynağı olmuştur.
• Haber siteleri, özellikle son dakika haberlerini anında verebilmek için geliştirilen
programlar sayesinde, ajanstan gelen haberi herhangi bir editasyon yapmadan
doğrudan yayıma veren bir otomasyon geliştirmişlerdir
• Haber siteleri, bir haberle ilgili olarak haber kaynağı ya da görgü şahitlerinden
doğrudan bilgi alıp geniş boyutlarıyla (ses, görüntü vs) yayımlayabilmektedir.
• Online haberlere, konuyla ilgili detayların ve çeşitli başka verilerin bulunduğu web
sayfalarına linkler verilebilir.
Internet için coğrafi engel sorunu bulunmamaktadır. Internetin evrensel düzeyde sunduğu
enformasyon akışı, basılı gazetelerin dağıtım sorunlarını, radyo ve televizyon yayınlarının
alınamaması gibi sorunları ortadan kaldırmıştır.
Online gazetelerin büyük çoğunluğuna okur ücretsiz olarak ulaşabilmektedir. Oysaki basılı
gazete için okurun bir ücret ödeyerek satın alması gerekliliği bulunmaktadır.
Internetin sunduğu, yazı, fotoğraf, grafik, ses, animasyon ve görüntü unsurlarının aynı sayfada
verilebilmesi olanağı, günümüzde yavaş yavaş haberlerin yazı yanında video ve sesli
görüntüleriyle de desteklenerek online sunumuna başlanmasına imkan vermektedir. Bu da
internet kullanıcısının, gazete okuru olmanın yanında, radyo ve televizyon izleyicisi de
olmasını aynı ortam içinde gerçekleştirmektedir. Video ve animasyonlu elektronik gazetecilik
örnekleri veren web siteleri, bir yangın ya da kurtarma olayının basılı gazetelerde yayınlanan
durağan bir fotoğrafından çok daha etkilidir. Buna bağlı olarak haber sitelerinde, görüntü ve
fotoğraf kullanma bir zorunluluk olmaktadır.
Internet kullanıcıları, haberleri farklı haber sitelerinden takip edebilmektedir. Oysaki basılı
gazete okuru, para karşılığında satın aldığı gazete ile yetinmek ve onda sunulan haberleri
okumakla sınırlıdır. Okurlar, evrensel düzeydeki online yayınları, sorunsuz olarak
izleyebilmektedir. Geleneksel medyadaki sınırlılıkların aksine internet kullanıcıları, dünyanın
herhangi bir yerinde yayımlanan gazete, dergiye ya da online haber sitelerinden enformasyon
edinebilmektedir. Internet ile birlikte geleneksel yayıncılıkta gündeme gelen coğrafi sınırlama
ortadan kalkmıştır.
Online gazetelere günün yirmi dört saati erişim olanağı vardır. Oysaki basılı gazeteyi belirli
saatler dışında bulabilme imkânı yoktur.
Son olarak da bilgi arayanlar için online gazetelerin arşivleri paha biçilmez bir kaynaktır.
Internet gazeteciliği geleneksel gazeteciliğe, bugün olmasa da gelecekte hiç kuşkusuz bazı
engellemeler ya da kayıplar getirecektir. Buna göre geleneksel basın ya da yazılı basın
kuruluşlarının karşı karşıya kalacakları başlıca sorunları şu şekilde sıralamak olasıdır:
Basım, dağıtım ve hammadde girdisi açısından hemen hemen sıfır harcamayı gerektirdiğinden
medya kuruluşlarımız tarafından da tercih edilecek olan elektronik gazeteler, okuyucusuna
sunduğu kolaylıklarla geleneksel basını tehdit etmeye başlamış durumdadır. Önceleri radyo,
sonra televizyonla sarsılan ama yıkılamayan geleneksel gazete, şimdi de internet tarafından
tehdit edilmektedir. Üstelik de internet, radyo ve televizyondan daha farklı bir şekilde
gazeteye benzeyen bir içerik sunumu ve bizzat kağıt gazetenin kendisi de internet erişimli
biçimiyle kendi kendisini tehdit eder hale gelmiştir.