TÜRK DIŞ POL İT İKAS I PROF. DR.

NURŞEN MAZIC I 2

* *1920 ' l e rde ş i r ke t l e r a l ınd ı . Başken t in Ankara o lmas ın ı kabu l etmiyo r la rd ı .

20 ' l e r in sonunda bun la r düze ld i . 30 ' l a ra ge lmeden Yunan i s tan ' l a i l i ş k im izde
b i rmübadele sorunumuz vardı.
**Onu 1926'ya kadar çözdük. O mübadelede Türkiye'de Rumlarla,
Yunanistan'da kalan Türklerin karşılıklı değiştirilmesiydi. Yunanistan'da olan
Türklerden Batı Trakya dışında olanlar bu tarafa gelecekti. Türkiye'de olan
Rumların da 1918'den önce Anadolu ve çeşitli yerlerde yaşayanlar yani
İstanbul dışında yaşayanlar mübadeleye tabii tutulacaklardı. İstanbul Rumları
mübadele dışı tutulacaktı. 1918'den önce İstanbul'da yaşayanlar cümlesi
Yunanistan ve Türkiye tarafından farklı yorumlanmıştı. Çünkü savaş sırasında
işgal yıllarında Anadolu'daki Rumların büyük kısmı İstanbul'a taşınmıştı.
İstanbul'u Constantinapolis yapmak için Rum nüfusunu artırmak istiyorlardı.
İşte bu konuda anlaşmazlık çıkmıştı. Türkler 1918'den önce İstanbul'da ikamet
ettiğini kanıtlayanlar kalabilir diyordu. İşgalden sonra gelenler geri gidecek
dediler. Bu konuda Türkiye ve Yunanistan arasında çok tartışmalar oldu.
Anadolu'dakilerin mübadele edilmesi İstanbul'da hangi tarihte geldiğine
bakmaksızın İstanbul Rumlarının Türkiye'de kalmasına karar verildi. Fakat bu
mübadeleden sonra Yunanistan'la aramızda bir başka sorun çıktı. Mülkler
sorunu. Günümüzdeki Vakıflar Sorunu o günden kalma. Mülkler
sorununu o zaman Rum Patrikliği Ekümeniklik iddiasıyla büyük bir tartışma
başlatınca sınır dışı edildi Türkiye tarafından. Karşılıklı olarak tekrar görüşme
yapıldı. Bu tarihe kadar Batı Trakya'da yaşayan Türklerin edindiği
mülkler kendileri vakıflarının idarelerine verebilir bundan sonra artık
mülk edinip vakfa bağışlanamayacak dendi. Aynı kural Türkiye'deki
Rumlar için geçerliydi. Sadece Rumlar için değil Türkiye'de Rum Ermeni
Yahudi diye ayırt edilmedi. Lozan'da bunlardan azınlıklar diye söz edilmişti.
Azın l ık kavramı i lk kez Lozan 'da kul lan ı ld ı . Osmanl ı İmparator luğu
döneminde Müslüman ve gayr i müsl im tebaa deni l iyordu. Bunların
içinde en akıllı davranan Yahudiler oldu. Bu anlaşma yapıldıktan sonra
aldıkları mülkleri vakfa geçirmediler. Onlar mülklerini bir dernek kurdular.
Dernek kanalıyla bunu yürüttüler. Türkiye'de vakıflar yasası tartışılırken
Bartholomeos ve Kezban Hatemi başta olmak üzere Rumların ve Ermenilerin
mülklerinden söz ediyor. Türkiye buna karşılık Lozan'da biz bunu böyle
bağladık bundan sonra ikili görüşmelerimizde de vakıf mülkü yok dedik.
Almayacaksınız dedik diyor.

**Yunanistan’da 67-74 arasında bir askeri cunta yaşandı. Bu cunta gelir

gelmez Lozan Anlaşması'ndaki yükümlülükleri askıya kaldırdı ve oradaki
Türklerin mülk edinemeyeceğini Türklerin mülklerine çivi çakamayacağını
karara bağladı. 74'te askeri cunta gittikten sonra Türkiye demokrasi geldi
bunu düzeltin dedi ama o hala düzeltilmedi.

1
* * Yunan i s tanda ş imd i Tü rk le r herhang i b i r vak ı f ku ramad ık la r ı g ib i örneğ in
cami le r in i onar tmak i s t i yo r l a r onar tamıyo rsunuz . Avrupa B i r l i ğ i Vak ı f l a r
Yasas ı ' n ı geç i r dey ince " Yunan i s tan bu yükümlü lüğünü yer ine get i rmed iğ i
ha lde onu Avrupa B i r l i ğ i ' ne a ld ın ı z da b i z im ka rş ım ıza neden bunu
get i r i yo rsunuz d iye CHP de baş ta o lmak üze re MHP 'n in Vak ı f l a r Yasas ı
üze r indek i d i renc i buradan kaynak lan ıyo r . Ka ld ı k i Yunan i s tan 'dan h içb i r Tü r
buraya göç etmed i , orada say ı l a r ı 300 b in Tü rk va r . Tü rk iye 'dek i Rumla r 63 ' t
i t i ba ren göç tü le r . Mübade le ed i l en le r in d ı ş ındak i İ S tanbu l Rumla r ı da
Yunan i s tan 'a g i t t i l e r . Onun ard ından 1974 K ıb r ı s Bar ı ş Hareka t ı s ı ras ında
tek ra r g iden le r o ldu . Bu g i tme le r in sonucunda İ S tanbu l ' da yak laş ı k 2 b in Rum
va r .Vakı f yönet imindeki mülk ler ine bakınca neredeyse her Ruma bir
mülk düşüyor. O yüzden Türkiye diyor ki buradaki amaç üzüm yemek değil
bağcıyı dövmek. Ekümenik statüsü zaten vardı eskiden beri ekümenikliğini
tanımıştı. Türkiye laik bir devlettir. Ekümenik gibi halifelik gibi konularla biz
ilgilenmeyiz o kendi sorununuz siz burayı ekümenik yaparken yapamaktaki
amacınız onlara dinsel özgürlük sağlamak değil Rus Ortadoks kilisesiyle
İstanbul'daki Fener Patrikhanesiyle yetki çatışması çıkararak ikisinin
arasındaki çatışmadan Avrupa Birliği lehine kazanç sağlamak olduğunu
söylüyorlar. Yahudilerin mülk, vakıf sorunu yok. Bu yasa çıktıktan
sonra bunlar doğru anlamış aldıkları tüm mülkleri dernek üzerine
almışlar. Böylece sorunları kalmamış durumda.
1926'da Ekümenik patrik Constantine sınır dışı edilince yerine Basil geldi.
Patrik Basil'le birlikte Türkiye'nin ilişkileri Yunanistan'la tekrar düzeldi.
Başkentin Ankara olmasını kabul etmiyorlardı ama 20lerin sonunda bunlar
düzeldi.
**1930'da Venezülos Türkiye'yi ziyaret etti. Time'a kapak olmuş kalpaklı bir
Atatürk vardı. Nobel Barış Ödülü'nün Atatürk'e verilmesini önerdi. Türkiye ile
iyi ilişkiler kuracağını söyledi. Ankara'yı ziyaret etti. 1931'de İsmet İnönü
Başbakan sıfatıyla Atina'ya gidecektir: Böylece en umulmadık en düşman
görülen ülke ile ilişkiler düzelecektir 1930'larda.

1930'lara geldiğimizde karşımıza çıkan bazı başlıklar var.

1932'de Milletler Cemiyeti'ne Türkiye'nin girmesi,
1934'te Balkan Paktı,
1937'de Sadabad Paktı,
1936'da Montrö Boğazlar Sözleşmesi,
1939'da da Hatay'ın Türkiye'ye katılmasıdır.

Milletler Cemiyeti: Birleşmiş Milletler'in öncülü olarak karşımıza çıkar.

Dünyada ilk kurulan uluslararası aktör Milletler Cemiyeti'dir. Uluslarüstü bir

2
örgüt o la rak ka rş ım ıza ç ı ka r . 1919 'da B i r inc i Dünya Savaş ı ' n ı kazanan
dev le t l e r ta ra f ından ku ru lan b i r cemiye t t i r . Kuru lmas ına öncü lük eden ABD'd
Wi l son 'un başkan l ığ ı zaman ında böy le b i r u lus la rüs tü örgüt ku ru lmas ı Wi l son
ta ra f ından öner i l ecek , Pa r i s Bar ı ş Kon fe rans ı s ı ras ında öner i l d i . Savaş son
u lus la ra ras ı i l i ş k i l e r i görüşmek , bar ı ş ı sağ lamak üze re ka rş ım ıza ç ı kan b i r
örgüt . Savaş ı kazanan la r ta ra f ından ku ru lmuş tu r . Kaybeden le r Osman l ı ,
Avus tu rya , Macar i s tan , A lmanya , Rusya savaş tan çek i l d i . ABD sonradan ge ld i .
Sonradan ge ld iğ i i ç i n İNg i l t e re ta ra f ından kap ı ağz ında tu tu ldu .
ABD'n in sa fd ı ş ı b ı rak ı lmak i s tend iğ i b i r dönemde İ ng i l t e re 'n in öncü lüğünde
Fransa 'n ın da des teğ iy le ku ru lmuş b i r şey Mi l l e t l e r Cemiye t i (Cemiye t - i
Ahvam) Kuru lduğunda Osman l ı Lozan 'a g i t t i ğ inde de İ smet Paşa 'n ın tav r ı
net t i . Çünkü İ smet Paşa 'n ın Lozan 'a g i t t i ğ inde i k i koşu lu va rd ı . B i r i yen i lm
ü lke mumeles i yapmayacaks ın ı z b i z Osman l ı değ i l i z Tü rk iye ad ında yen i b i r
dev le t ku ruyoruz ve b i z s i z i orada yend ik . Eş i t hak i s t i yo r l a rd ı . Bu koşu l l a
kabu l et t i re rek Lozan görüşme le r in i yapt ı l a r . Ama bunu yapmış o lmak la
b i r l i k te Mi l l e t l e r Cemiye t i ' ne g i rme konusunda h içb i r zaman i s tek l i
davranmad ı l a remperyalistlerin bir oyunudur dediler.
**Hatta geçtiğimiz hafta Musul sorununu anlatırken İngiltere ile Türkiye
arasında bu sorun Lozan'da çözülmediği için 9 ay sonraki toplantılarla
görüşmeye başlanacak. İki ülke kendi arasında çözemezse Milletler Cemiyeti
hakemliğine başvurulacak demiştim. Milletler Cemiyeti ne yapmıştı?
İngiltere'nin lehine karar almıştı. (Brüksel hattı denilen yerdir).
Şimdi bu Musul görüşmelerinde de Milletler Cemiyetinin Türkiye üzerinde
olumlu izlenim bırakmayışından dolayı oraya girmek için Turkiye'nin hiç bir
isteği yok bir başka neden (milletler cemiyetine girmek istemeyişimizin)
Sovyetlerle olan iyi ilşkilerimiz Sovyetlerde girmiyor ne diyorlar "İkimizde
monarşileri yıktık we bizi işgal eden emperyalistelere karsı mucadele
cumhuriyetleriz biz emperyalistlerle işimiz yok" diyorlar.

**Rusya ve Türkiye 1920’lerde ittifak halinde. İkisi ittifak haline yirmilerde.

İkisi iş birliği yapmış Sovyetler mali askeri yardım yapmıs bu yuzden iyi
geciniliyor Sovyetlerle. O zamanlar Lenin donemindeler. Lenin oldukten
sonrada Stalin doneminde de iyi geciniyorlar.Avrupa'ya ve empeyalist
saldırılara karsıda birbirlerini koruyacaklarını dusunuyorlar.
*30 lara gelince zaten yirmilerin özetini yaparken dış politikada 19-20 arası
yanlızlıktır, 20-22 arası ülkelerin emperyalistlere karsı olduğu donemdir
savaslar vardr, daha sonrasında 23 yılı Lozan görüşmeleridir. 23'den 30'a olan
dönemde Lozan’dan kalan pürüzleri temizleme donemidir.
***Devrimlerden sonra Mustafa Kemal’i Atatürk yapan temel öğe(savaş
meydanları karsısındaki başarısı ve toprakların emperyalistlerden kurtuluşunu
yani askeri liderliğini saydıktan sonra ) diğer özelliği ise daha önemli olan
s iyas i l ider l iğ id iAtatürk,
r. Laik Cumhuriyeti kurdu saltanatı kaldırdı hilafeti
kaldırdı. Hepsinden önemlisi bunların hiçbirini yapmamış biri olsa bile yerin
dibine girmiş Osmanlı kadınını diğer Avrupalı kadınlardan bile 200 yıl ileriye
fırlatan 1926’daki Mecelliyi kaldırıp medeni kanunu getirmesidir. Cumhuriyeti
kurmasaydı saltanatla yönetilseydi Türkiye hilafet kaldırılmasydı bile sadece

3
mece l ln in ka lk ı ş ı b i l e Tü rk kad ın ı ve çocuk ye t i ş t i ren Tü rk anas ın ın
modern leşmes i b i l e en oneml i yasa la rdan b i r i d i r . Sadece bu b i l e ye te r .
* *1920 ’ l e r i b i z hukuk devr im iy le de hat ı r l ı yo ruz T i ca re t hukuku , ceza hukuku
meden i hukuk bun la r ın heps i A lmanya 'dan İ t a l ya 'dan İ s v i ç re 'dene a l ınmış
kanun la rd ı r . İ ç se l o la rak yap ı l acak değ i ş i k le r de o lacak har f devr im i g ib i .
1920 ' l e r Tü rk iye 'n in i ç so run la r ına eğ i ld iğ i b i r dönem Lozan 'dan sonra da
küçük küçük i k i l i dev le t l e r l e görüşe rek çözdüğü b i r dönem.
30 ' l a rda Dış po l i t i kada aç ı s ından ka rş ı l a ş t ı rd ığ ım ızda 1930 ' l a r 20 ' l e rden da
ak t i f b i r dönem o lacak yüzünü d ı şa r ı ya dönecek ve d ı ş po l i t i kas ın ı be l i r l eme
yönünde kayda değer tav ı r l a r ın ı 1930 ' l a rda a lacak 30 .'lara
İ ş te
gelindiğinde ve Türkiye'nin dış politikada attığı ilk adım olarak
görülen Milletler Cemiyeti'ne giriyor olmasının nedeni de:
30'larda İtalya ile Almanya ulusal birliğini geç sağladığı için emperyalizme ve
sömürüye de geç başlamışlardır. İngiltere ve Fransa'ya göre bu nedenle 1.
Dünya Savaşı'na da daha sonra girdiği için İngiltere ve Çarlık Rusyası bunlara
sürekli çelme taktı.
Hatta öyle ki İtalya onlarla müttefik olduğu halde " Anadolu işgal edildikten
sonra Antalya'dan Marmaris'e olan bölgeyi sana vereceğiz dedikleri halde
Rusya savaştan çekilip gizli antlaşmaları dünya kamuoyuna duyurduktan
sonra birde gördü ki İtalya; İngiltere ile Fransa kendi aralarında toprakları
paylaşmışlar. Bunun üzerine İtalya "ben kandırılıyorum, beni buraya neden
getirdiniz çekiliyorum ittifaktan" diyince 1917 Nisan'ında da Sean jante
marian antlaşması ile İtalya'ya toprak vereceklerini söylediler. 1918'de tekrar
gelen İtalyanlar kendilerine vaad edilen yerleri tekrar işgal etti. Ama hiçbir
zaman Fransa ile İngiltere'nin ona büyük pay vermeyeceğini anlayan İtalya
kendisine üvey müttefik gözüyle baktıklarını anladı.Bu yüzden de Antalya'dan
çekilirken tavır almadı, kendisi çekildi. Hatta Kurtuluş Savaşı'nda Yunanların,
İngilizlerin, Fransızların nerelerde konuşlandıklarını da ihbar edenler de
İtalyanlardı.
Böyle bir ortamda bakıldığında 30'lara gelindiğinde İtalya bir ezilmişlik
içerisinde. Savaşa girmiş ve hiç bir şey kazanmamış. Savaş sonrası faşist
parti kazanmış. Mussolini başa gelmiş. Hep bir ezilmişlik var. Diğer tarafa
baktığımızda Sevr ve Lozan'a ağır diyoruz ama gücümüzü toplayıp ikisinden
de kurtulduğumuz halde Almanlar Versaille Antlaşması'nı yırtamadılar. Bu
antlaşmanın koşulları Sevr antlaşmasının ruhuna rahmet okutucak derecede
ağır koşullu bir antlaşmadır. Ve bu ağır koşullarda amaç Almanların bir daha
başını kaldıramayacak kadar ezilmesi için İngiltere bunları yapıyor.
Bunlar o ezilmişlik kompleks ile 1930'larda birinde faşist birinde Nazist
parti(Ya da nasyonel sosyalist parti) Bu iki parti toplumu toparlayabilmek için
işsizlik, enflasyon(Örneğin 2. dünya savasında yemek için lağım fareleri vardı
bir tanesi 2 miyon mark'a saılıyor o kadr kötü bir duruma gelmiş. solucanları
falan yiyorlar bir canta para götürüp bir ekmek alabiliyorsun.) Bu ezilmişlikle
birlikte Mussolini ortaya "Büyük Roma İmparatorluğu'nun sınırlarına
döneceğiz" dedi. 1930'larda İtalya'nın yeni amaç ve hedefleri Afrika
ve Asya'ya kadar eski sınırlara dönmektir denildi.

4
**Oysa 20 ' l e rdek i i l i ş k i l e r im i z İ t a l ya i l e gayet i y i yd i Musso l in i baş ta o lma
rağmen on i k i aday ı Yunan la rdan a l ıp tek ra r Tü rk iye ' ye ve rmey i soy lemiş .
1928 ’de i y i dos t luk komşu luk ant laşmas ı yap ı lm ış İ t a l ya i l e . Oldukça i y i
g ide rken i l i ş k i l e r 30 ' l a ra ge l ind iğ inde popü l i s t po i t i ka baş l ı yo r .

* * * (Dünyada çok tu tan nasyona l i zm ve d in konusu . Dünya 'da b i r i i ne r b i r i

ç ıka r o dönemde mi l l i ye tç i l i k yükse l i yo r . Ülke yönet i c i l e r i yönet im sü rec ind
başa r ı l ı o lamad ık la r ı zaman Mi l l i ye tç i l i k ya da d in kav ramı i l e k i t l e le r i
hareke te geç i r i r l e r . Buna Popü l i zm den i l i yo r . Gerçek konu o lan ekonomiden
d ikka t le r i uzak laş t ı r ı p ona çev i r i yo r l a r . Örneğ in Tü rk iye ’de herkes i
mahvedecek o lan sosya l güven l i k yasas ı geç i r i l i yo r ama herkes ha la tü rban ın
peş inde g id iyo r Tü rk iye . Yüzde b i r i n i i l g i l end i ren " Tü rban so runu" i l e yüzde
seksen in muhatap o lduğu "Sosya l Güven l i k Yasas ı " yer le rde sü rünüyo r .
Tü rban i ç i n mit ing le r düzen len iyo r , sosya l Güven l i k yasas ı i ç i n mit ing
düzen leyen le r i po l i s cop lay ıp götü rüyo r . Öbür le r ine özgür lük hak bun la ra
ge l ince değ i ş i yo r . Ha lbuk i Dünya 'dak i Sosya l Güven l i k Hareke t le r ine
bak ı l d ığ ında "Özgür lük Mü? Eş i t l i k mi?" so rusunun cevab ı eş i t l i k o lmuş tu r .
Ney in eş i t l i ğ i ? Ekmeğ in eş i t l i ğ i . Önce ka rn ın ı z doyacak t ı r bun la r ın eş i t l i ğ
Mar t Dünya Kad ın la r Günü neden 8 Mar t? 2000 kad ın yand ı eş i t üc re t i ç i n o
yüzden o gün ku t lan ıyo r . Eş i t üc re t i ç i n ey lem yapan kad ın tu tuk lan ıyo r . Ben
özgür lüğümü i s t i yo rum tü rban ım ı takacağ ım d iyen kad ın er tes i gün
manşet le rde . Bun la r ned i r , bun la ra popü l i s t po l i t i ka la r d iyo ruz .Gerçek
so rundan d ikka t le r i uzak laş t ı r ı p d in ve mi l l i ye tç i l i k konu la r ına so run la r ın
d ikka t le r in çek i lm iş o lmas ıd ı r . )

* İ ta l ya 'da da durum çok kö tü . Savaşa g i rm işs in i z , yer in d ib ine batmışs ın ı z .

Bütün para la r savaş harcamas ına ayr ı l ı nca ekonomi kö tü o ldu . Ne yapt ı l a r ?
Mi l l i ye tç i l i k . Esk i Roma s ın ı r l a r ına döndüreceğ im ben bu ü lkey i d iye rek anca
ha lk ı hareke te geç i reb i l i r s in i z . Anayasa ne demekt i r ? Va tandaş ın dev le te i ş t
ben bu met in sayes inde sana i t aa t ed iyo rum ded iğ i be lged i r . Eğer ona i t aa t
etmed iğ i andan i t i ba ren dev le t ve va tandaş aras ındak i i l i ş k i kopa r .
Anayasaya i t aa t i sağ lamak i ç i n , 2 . Dünya Savaş ı ' nda yer le rde sü ründünüz
ama o i t i ba r ın ı z ı yükse l teceğ im d iyen Hi t l e r A lmanya 'da ç ı kacak t ı r . Hi t l e r
1928 'de seç im le re g i re r kazanamaz . Ard ından 33 ' te kazand ığ ında komün is t l e r
bu adam A lmanya 'y ı f e lake te götü recek d iy ince sosya l demokra t la r
özgür lük le r i k ı s ı t l ayamay ı z , adam seç im le ge ld i g i recek t i r ded i l e r . Hem
mi l l i ye tç i hem sosya l i s t nas ı l o lunuyorsa ad ı b i l e b i r gar ip .

* *Marks mi l l i ye tç i l i k b i r bur juva i deo lo j i s i d i r ve sosya l i zme za ra r ver i r e

köken le r öneml i değ i ld i r . İ n san , emek öneml id i r , a l ınan üc re t öneml id i r
d iyo r la r . Bun la r nasyona l sosya l i s t . B i r ke re ad ında b i r absü rd lük va r .
Kuru lduk tan sonra sosya l demokra t la r başa get i rd i . Hi t l e r zek id i r . Dah iy le d
aras ındak i f a rk i ç i n i y i b i r Hitler
örnek tdeli
i r . türünden zeki, Atatürk dahi
türünden zeki olarak uluslararası politikacı ve diplomatlar hep bunu
öne sürerler. Hitler çok güzel halkla ilişkiler yapıyor. İlk seçimi kaybettikten

5
sonra 33 ' tek i seç im le re haz ı r l an ı r ken kamuoyu yok lamas ı yap ıyo r . Bu
top lumun neye i h t i yac ı var d iye . Üç dör t kes im or taya ç ık ı yo r so run la r ı o lan
1 . D. S 'nda i t i ba r in i y i t i rm iş o lan genera l l e r va r . On la ra s i z in i t i ba r ın ı z ı
ger i i ade edeceğ im, hep in i z esk i genera l l i k gün le r in i ze döneceks in i z dey ip
on la r ın oyunu a l ı yo r .
A lman ha lk ın ın boynu bükü lmüş , s i z i esk i re fah gün le r in i ze kavuş tu rup ,
ekonomin i z i o gün le re get i receğ im d iyo r .
1 . Dünya Savaş ı ' nda A lman erkek le r in çoğu ö lmüş . 1 . Dünya savaş ın ın ö lüm
b i l ançosu 25 mi lyon . A lman top lumunun ev lenme yaş ındak i erkek le r i ö lmüş .
Kad ın la r ç ık ıp d iyo r k i eğer bana oy ver i r sen i z ben i k t i da ra ge ld iğ imde
hep in i ze koca bu lacağ ım d iyo r . Ve kad ın la r ın heps i Hi t l e r ' e oy ve rmiş t i r .
Yahud i l e r . Fak i r l i k ko l gez iyo r . S i z i tek ra r zeng in leş t i receğ im ded iğ i i ç i n
i k t i da ra taş ı yan dördüncü k i t l e Yahud i l e r . Neden Nünberg 'de ya rg ı l and ı
Naz i l e r ? Çünkü i l k örgüt lend iğ i yer ve Nünberg ağ ı r l ı k l ı o la rak b i r Yahud i k
Orada Yahud i l e r in des teğ in i a ld ı . A ld ık tan sonra on la r ı kes ip yak t ı d iye ora
yapt ı l a r yoksa Ber l i n 'de yap ı l ı rd ı .
Daha sonra yak t ı k la r ı aras ında ne le r ç ık t ı ? Yahud i l e r in yan ı s ı ra , özgür lük
va rd ı r seç im le r va rd ı r d iyen sosya l demokra t la r ı , düşük ı r k t ı r dey ip
ç ingene le r i top lay ıp yak t ı l a r . Eşc inse l l e r i , A lman ı r k ın ın aza lmas ına neden
o luyorsunuz dey ip on la r ı yak t ı l a r .
O zaman her seç i l en par t i anayasaya bağ l ı ka lacağ ına yemin ede r . Ordu da
anayasaya bağ l ı ka lacağ ına yemin eder ama on la r ın ordusu Hi t l e r ' e bağ l ı l ı k
yemin i et t i . S i ze yen iden rü tbe le r in i z i ve receğ im demiş t i ya on la r i ç i n Hi t
i ç i n bağ l ı l ı k yemin i et t i . Hi t l e r ü lkeye i l k ge l i r ge lmez kend i s ine özgür lük
g i r s in d iyen sosya l demokra t la r baş ta o lmak üze re o bağ l ı o lacağ ına yemin
et t iğ i anayasay ı f esh et t i . Başkan l ığ ın ı da e le geç i rd i . A lmanya 'n ın dünya
ta r ih indek i ka ra l e ke d iye an ı l an dönemi baş layacak t ı r .
İ t a l ya 'da da 1930 ' l a r ın baş ında Muso l in i benze r şey le r i yap ıyo r . Ata tü rk ona
şa r t l a tan d iyo r çünkü Muso l in i as l ı nda gaze tec i . Gaze tec i o lduğu ha lde aske
ün i fo rma g iye rek gez iyo r . Ata tü rk de bar ı ş zaman ında neden aske r i ün i fo rma
g iy i yo r düşünces iy le ça t lak o lduğunun f a rk ına va rmış . O yüzden şa r la tan bu
adam demiş t i r . Güven i lmez b i r i n i i l k keş feden Ata tü rk ' tü r . Öbür dev le t
adamla r ı kuşku lanmaz la r .
1920 ' l e rde i l i ş k i l e r i i y i g ide rken İ t a l ya 1930 ' l a ra ge l ind iğ inde Büyük Roma
İmpara to r luğu ku rma derd ine düşüp yavaş yavaş Yugos lavya 'y ı tehd i t etmeye
baş la r . Adr ia t i k ' i a lmak g ib i oradan Makedonya 'ya tek ra r g i rmek g ib i Roma
İmpara to r luğu 'nun s ın ı r l a r ına dönecek ya . Arnavu t luk üze r indek i eme l le r inden
söz ede r . Bun la r ın söz ed i lmes inden hemen k ı sa b i r sü re sonra 12 Ada la r ı
s i l ah land ı rmaya baş layacak t ı r . B i r yandan s i l ah lanmas ı d iğe r yandan Osman l ı
İmpato r luğu 'nun en ateş üs tünde o lduğu bö lges i Ba lkan la rda k ıp ı rdama
baş lamış t ı r .
Ba lkan la rda ne va rd ı . 1 . Dünya Savaş ı ' n ın kend ine göre haks ı z l ı ğa uğrayan la r
ve hak e lde etmiş le r i va rd ı . Yan i revüzyon i s t l e r ve s ta tükocu la r va rd ı . K im
bun la r? Örneğ in yen i l en le r grubundan o lmas ına rağmen Tü rk iye s ta tükocudur
ar t ı k s ın ı r l a r ın değ i şmes inden yana değ i ld i r . ( s ta tükocu luk herkes in kend i
dev le t s ın ı r ı n ı kabu l etmes id i r ) Tü rk iye yen i l en le r grubundand ı r ama

6
s ta tükoyu ko ru r . İ ng i l t e re , Fransa s ta tükodan yanad ı r . Yenen le r ta ra f ından
o lmas ına rağmen İ t a l ya 'n ın Füme 'de , Adr iya t i k te , 12 ada 'dak i
hareke t lenme le r i revüzyon i s t t i r . Yan i yen i top rak a lmaya yöne l i k t i r . Diğe r
Ba lkan dev le t l e r i aras ında Yunan i s tan top rağ ına i t i r az etmiyo r Tü rk iye g ib i .
Macar i s tan durumundan memnun ama öbür ta ra fa bak t ığ ın ı zda Bu lga r i s tan
h iç memnun değ i l . Ben Makedonya üze r inde hak i dd ia ed iyo rum d iye b i r
ta ra f tan Yugos lavya 'ya sa ld ı rmak i s t i yo r . B i r ta ra f tan da Bat ı Trakya s ın ı r ı
memnun değ i l Yunan i s tan 'dan top rak i s t i yo r .
1930 ' l a rda bun la r görü lünce Ata tü rk Osman l ı İmpara to r luğu 'ndan ayr ı l an
bö lge le rdek i güven l iğ i tek ra r sağ lamak i ç i n 1932 'de b i r şek i l de önce kend in
güvenceye a lmak düşünces iy le İ ng i l t e re i l e i k i l i görüşme le r yapmaya baş l ı yo
Görüşme le rdek i amaç ( Lozan 'da çözü len konu la rdan b i r i boğaz la r so runuydu .
Boğaz la r ın her i k i ta ra f ı aske rden ar ınd ı r ı l acak , boğaz la r ın denet im i
u lus la ra ras ı b i r komisyona ver i l ecek denmiş t i ) Bu lga r i s tan ne yapacağ ı be l l i
değ i l her an sa ld ı rab i l i r o bö lge aske rden ar ınd ı r ı lm ı ş . İ t a l ya 12 Ada 'ya as
y ığ ıyo r . Arnavu t luk ve Yugos lavya üze r inde eme l le r i va r . Boğaz bö lges in in
Trakya bö lges in in aske rs i z o lmas ı b i r yanda da Rusya 'n ın ar t ı k Ba lkan la ra
ka rş ı S lav köken l i l e re ka rş ı yak ın l ı ğ ın ı h i ssed iyo r . Sovye t le r ' i de k ı zd ı rma
orada kend i güven l iğ in i sağ lamaya ça l ı şacağ ı i ç i n İ ng i l i z l e r ' i n o dönemde
A lmanya ve İ t a l ya k ıp ı rdanmas ından raha ts ı z o lmas ı sonucu bu boğaz la r
bö lges in i aske r i l e ş t i rmek i s t i yo rum konusu gündeme ge l i r ken en önce
Tü rk iye ' y i Mi l l e t l e r Cemiye t i ' ne üye yapa l ım d iyo r la r . Başvuru yap ın k i
so run la r ı u lus la ra ras ı düzey le rde çöze l im d iyo ruz . İ t a l ya , A lmanya u lus la ra r
ak tö r le r i d ikka te a lm ıyo r . Madem s i z uyuyorsunuz yasa la ra Mi l l e t l e r
Cemiye t i ' ne g i rmek i ç i n başvurun k i s i z 1 . Dünya Savaş ı ' n ın yen i l en i o l san ı z
da b i z s i z i a la l ım d iyo r la r .
Ata tü rk ben başvu rmam, ben 1 . Dünya Savaş ı ' n ın yen i l en i değ i l im Kur tu luş
Savaş ı ve rmiş im , s i z dave t ed in b i z de dave te cevap ve re 1932'de l im d iyo r .
bu tehlikeler duyulunca Türkiye Milletler Cemiyeti'ne başvurarak üye
olma girişiminde bulunuyor. Ama girişimden önce Sovyetlerle
1925'lerde ilişkiler çok iyi (dostluk anlaşması yapmışlardı). Sovyetler
Birliği'ne gidip onları bilgilendiriyor. Ben üye olayım, arkadan sen gel.
Dünyanın gidişatı iyi değil. İkinci bir dünya savaşının ayak sesleri geliyor
diyor. Soyvetler önce biraz kırılıyor ama sonunda Türkiye'nin tespitlerinin
doğru olduğunu görerek, 43. üye olarak 1932'de Türkiye Milletler
Cemiyeti'ne giriyor. 44. üye olarak Sovyetler Birliği Milletler
Cemiyeti'ne üye oluyor.

**1930'ların başında yapılan en önemli anlaşma Türkiye'nin Milletler

Cemiyeti'ne girmesidir.
**Buraya girdikten sonra Türkiye bakacak ki Almanlarla özellikle İtalyanların
kıpırdaması sonucu Balkanlarda güvenlik sağlamak üzere 1930-1933 yılları

7
aras ında Ba lkan Kon fe rans la r ı düzen lenecek t i r . 4 . kon fe rans ın b i t im inde
1934 ' teBalkan Pakt ı yapılır. Bu paktın yapılmasının amacı şudur. Üye
devletlerin herhangi biri saldırıya uğrarsa diğer devletler saldırıya uğrayan
devletle herhangi bir anlaşma yapmayacak. Birbirinin toprak bütünlüğüne
saygı gösterecek. Sinerji oluşturup birbirlerini koruyacaktır deniliyor. Balkan
devletlerine bakıldığında hiç de öyle askeri güçleri bir araya gelip büyük
devletin saldırısı karşısında kendilerini koruyacak güçte değil. Bunun
bilincinde olarak bu pakt yapılıyor. Hiç olmazsa bunlar birbirlerinin aleyhine
başka büyük devletle ittifaka girmesini önlemeye çalışıyor Atatürk. En
azından Balkanlar kalkıp Fransa'ya, İngiltere'ye karşı bir savaş açacak askeri
mali güçte değiller ama bunlardan birinin yanına gelip de Türkiye'ye karşı
savaş açmasını engellemek için yapılıyor. 6 tane Balkan ülkesi var:
Yugoslavya, Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Türkiye, Romanya.
Balkan savaşlarını gördüğümüzde çıkış nedeni buydu. Toprak meselesinden
çıkmıştı.
Bulgaristan, revüzyonist bir politika izlediği için Balkan Paktı'na girmiyor.
Türkiye'nin en korktuğu ülke. İtalya ya da ALmanya ile işbirliği yapar mı
düşüncesini Türkiye Balkan Paktı imzalanmasına rağmen Türkiye'nin içi
rahatlamadı. Bulgaristan her zaman yeni bir pakta girer düşüncesi var.
Arnavutluk da yok bu paktta. Daha egemen bir gücü yok Arnavutluk'un.
1913'te bağımsızlığını aldı. Türkiye'ye en sağlam görünen ülke
Yunanistan. İlişkilerini 20'lerde düzeltmiş, Yunanistan'ın herhangi bir toprak
talebi yok ama Yunanistan o dönemde İtalya'nın saldırmasından korkuyor. Bu
yüzden Balkan Paktı'na bir madde koyduruyor. Eğer bir Akdeniz ülkesi Balkan
Paktı devletlerinden birine saldırırsa devletlerden her biri tarafsız kalacaktır
diyor. İtlaya herhangi birinize saldırırsa benim çapım İtalya'ya karşı savaş
açmaya yetmez deyip bir madde koyduyor. ama ne gariptir ki 1940'ta İtalya
Yunanistan'a saldırdığında Türkiye'den yardım istedi Yunanistan Balkan Paktı
çerçevesinde. Türkiye'de maddeyi sen koydurdun diyor.
(**İkinci Dünya Savaşı sırasında şöyle bir şey olur. Türkiye İngiltere ve Fransa
ile sürekli bir ittifak arayışında. Çünkü birinci dünya savaşı sırasında yaptığı
yanlışı yapıp Almanya'nın yanında yer almak istemiyor. Almanya'da Japonya,
İtalya, Türkiye ittifak kuralım diyor. Türkiye zar zor 1939'da Fransa ve İngiltere
ile bir anlaşma koparacaktır. Kitabın yazarı çok güzel bir yorum yapmış. Bu
anlaşma yapılırken Türkiye gönüllü nişanlı, Fransa ve İngiltere gönülsüz nişanlı
gibi davrandı diyor. Onlar da hemen bir madde koyuyorlar. 39'daki anlaşmada
eğer Türkiye'ye bir Avrupa devleti saldırırsa İngiltere ve Fransa bunun
korumasını yapacak. Eğer bir Akdeniz ülkesi İngiltere ve Fransa'ya saldırırsa
Türkiye de onları koruyacaktır. Yani eğer Türkiye Almanya sana saldırırsa biz
seni koruyacağız, eğer İtalya bize saldırırsa sen bizi koruyacaksın diyorlar.
Tam tersi oldu 1940'da Almaya gidip Fransa'yı işgal ettiğinde Fransa
Türkiye'den yardım istedi. Türkiye ama siz anlaşmada Akdeniz ülkesi saldırırsa
yardım et dediniz. Türkiye'nin 2. Dünya Savaşı sırasında izlediği politika
dünya bilim adamları ve diplomatları tarafından takdire şayan olarak
nitelendirildi. İKinci Dünya Savaşı'ndan zaferle çıktı. İşte diplomasi budur.
Tehlikenin nereden geleceğini 10 yıl önceden keşfedip, ona göre ittifaklar

8
ku racaks ın ı z . An laşma la r yapacaks ın ı z . A lmanya yen i ld i . J aponya Hi roş ima 'da
bombay ı yemiş . Ard ından A lmanya yer le rde sü rünüyor 44 'e ge l inmiş . Tü rk iye
gös te rme l i k b i r savaş i l an ı yapt ı . Arkas ından BM'ye yenen le r ta ra f ından a l ın
))

**30 ' larda ik inc i öneml i şey Balkan Pakt ı 'n ın imza lanması sonucu
herhangi bir s iner j i beklememekle bir l ik te Türk iye 'n in s ın ı r lar ın ın
korunması amacıy la yapı ld ı demişt ik .

* *A rd ından ayn ı gerekçey le 1936 'da Muso l in i ’ n in bu kez (20 ' l e r insonunda
Büyük Roma İmp 'nun s ın ı r l a r ı i ç i n göz le r im iz Af r i ka ve Asya 'da demiş t i )
Af r i ka 'da göz d ik t iğ i yer Habeş i s tan ve Etyopya ç ık t ı . Bu ha lk ı 1935 ' ten
i t i ba ren Etyopya 'y ı i şga l etmeye baş lay ınca hemen Tü rk iye Ba lkan la rda
i z l ed iğ i po l i t iDoğu
kay ı sınırını güvence altına almak, İtalya'nın
saldırısından korumak için Doğu'da 1937'de Sadabad Paktı'nı yaptı.
İran Şahı'nın adını taşıyan bir yerdir. Sadabad Sarayı'ndaki pakta İran, Irak,
Türkiye ve Afganistan katıldı. Bu bölgelere baktığımızda Balkanlardan kalır
hali yok. Ekonomik, askeri gücü bir araya gelip sinerji oluşturacak çapta
değiller. Ama herhangi biriyle ittifak yapmaya cesaret edemeyeceklerdi.
Diğerleri ona karşı çıkacaktı. Bunlar beş yıllığına yapılır. Yenilenmesi
istenmiştir. Fesh edilmediği halde bu pakt, 2. Dünya Savaşı sonrası
geçerliliğini yitirecek. Sadabad Paktı'nın yerini Demokrat Parti döneminde
Bağdat Paktı alacaktır.
Bu ülkeler birbirine çok uzak mesafede, Balkanlar birbirine yakındı o yüzden
hadi biri saldırdığında at sırtına kalkıp Afganistan'a gidemezsiniz. Sadece
gözdağı vermek için yapılmıştır ve işe yarayacaktır. Balkan ve Sadabad
Paktı çok işe yaramıştır. 2. dünya Savaşı'nda mihver ülkeleriyle merkez
ülkeleri müttefikleri haritalarla nereye işgal ettiklerini gösteriyorlar. Nazi
haritasını görüyorsunuz bir tek Avrupa'da İngiltere'de yok, oraya
girememişler. Balkanlar'dan Ortadoğu'ya geçerken Türkiye'de yok. İran'dan
Suriye'ye kadar bu tarafta Yunanistan Bulgaristan hatta Barbarossa savaşını
hatırlarsanız birtek Türkiye'ye giremediler. Savaşın çıkmasından çok önce
öngörülü, vizyon sahibi olmanın böyle bir politika oluşturulması sonucuyla
olacaktır.
Sadabad Paktı'yla ilgili çok önemli birşey: Sadabad Paktı'nın maddelerinden
biri İran, Irak ve Türkiye'de bulunan Kürtler bağımsızlık isterlerse hangi ülkede
isterlerse diğer iki ülke ona yardım edecektir. Kürtlerin bağımsızlığını almasına
izin verilmeyecektir demiştir.
Geçen gün bir derste Hocam niye bu kadar tavır alınıyor. 200 bin kişilik
Kosova'nın bağımsızlığına Türkiye destek veriyor da Ortadoğu'da 20 milyon
olan Kürtlere neden destek vermiyor? Kosova'nın durumuna baktığımızda
Kosova, Bosna Hersek, Hırvatistan, Sırbistan bunlar bağımsız olan Balkan
güçleri bir araya gelerek kendilerini dıştan gelen bir tehdide karşı korumak
üzere bir federasyon kurdular. Tıpkı ABD'de 13 eyalet İngilizlerin kendilerini
daha fazla parçalamaması için 1776'da bağımsızlığını ilan ederken
konfederasyon kuruyor ya, bağımsız ABD'Deki eyalet dediklerimiz başkent

9
o lan bağ ıms ı z b i re r dev le t t i . Bun la r kon federasyonu İ ng i l t e re 'den tehd ide
ka rş ı kend i l e r in i ko rumak üze re ku ru ldu . Bunun g ib i çok örnek ver i l i r
f ede rasyon ü lke le re . Mese la Sovye t le r B i r l i ğ i 15 Cumhur iye t ' ten o luşan
f ede rasyondu . Ün i te r dev le t l e r in d ı ş tehd ide ka rş ı b i r f ede rasyon ya da
kon federasyon ku rduğunu ta r ih te görüyoruz . Ama b i r ün i te r dev le t in
parça lanmas ından f ede re dev le t o luş tuğunu göremiyo ruz . Ün i te r dev le t in
parça lanmas ından f ede re dev le t ç ıkmaz . Pe rv in Bu ldan ç ık ıp Federasyon
i s t i yo r . Aske r oradan çek i lmeye baş lad ığ ı gün öze rk l i k i s ted i l e r . Ün i te r dev
i ç i nden ç ı ka r ı l ı p f ede re dev le t yap ı lmaz . Dev le t l e r Hukuku 'nda böy le b i r şey
yok . Savaşa rak s i z b i r yer a lab i l i r s in i z . Kür t f ede re dev le t in i tan ı r mıs ın
tan ımaz mıs ın ı z d iye b i r şey o lamaz . Tü rk iye 'n in herhang i b i r parças ı
f ede rasyon ad ı a l t ı nda b i r ye re ver i l emez , ayr ı l amaz .
Ermen i s tan Lozan ' ı tan ım ıyo r Ermen i s tan i s t i yo r d iye Doğu Anado lu ' yu
Ermen i s tan 'a ve remezs in i z . Ermen i s tan ' ı n Tü rk iye ' ye savaş açarak o bö lgey i
a lmas ı l a z ım . Güneydoğu Anado lu Bö lges i ' n in f ede re o lmas ı d iye b i r şey
yok tu r . Gücü ye te rse I r ak ' ı n Tü rk iye ' ye savaş i l an etmes i l a z ım .
Federasyon la ra bak t ığ ım ızda tüm f ede re dev le t l e r bu lunduk la r ı ye rden h iç
ayr ı lmamış la rd ı r . Bağ ıms ı z l ı k l a r ın ı y i t i rd i k le r i andan i t i ba ren ayn ı ye rde
ka lm ış t ı r . Örneğ in Bosna l ı l a r hep Bosna Hersek ' te , S ı rp la r S ı rb i s tan 'da
Hı rva t la r k i Hı rva t la r ka to l i k t i r , Hı rva t i s tan 'dan h iç ayr ı lmamış t ı r . Tü rk iy
Kür t nereded i r ded iğ in i zde Güneydoğu Anado lu Bö lges i ' nde yaşayan ha lka
Kür t den i r d iyeb i l i r mis in i z ? Ermen i l e r in de 1 . Dünyü Savaş ı ' nda aske r i güç
ye tmemes in in yan ında i k i nc i neden Ermen i l e r in büyük k ı sm ı Anado lu ' ya
yay ı lm ış t ı r . Kend i l e r i b i rb i r l e r i y le savaşmış la rd ı r . Taşnak la r l a Hınçak la r
b i rb i r l e r i y le savaş t ı Ermen i s tan 'a g i tmek ve Tü rk iye 'de ka lmak aras ında ka l ı
Bun la r bütünse l o la rak hareke t etmez le r hareke t etmeme le r i bunu h ı z land ı r ı r .
Böy le b i r so ru ka fan ı za tak ı l ı r sa ak l ı n ı zda bu lunsun . K ıb r ı s ' ta 200 b in Tü rk
yaş ıyo r ama Tü rk iye K ıb r ı s Tü rk le r i ' n in bağ ıms ı z l ı ğ ı d iye b i r şey i s temiyo r .
f ede rasyon o la rak ku ru lmuş b i r dev le t f ede re dev le t o la rak ku ru luyo r .

* *1930 ' l a rda başka ne o ldu ? Bu i k i pak t tan sonra 1936 'da çok öneml i b i r
ge l i şme va r .
Mont rö Boğaz la r Söz leşmes i : Mont rö , İ s v i ç re 'de .
Boğaz la r Bö lges i ' n in güven l iğ inden kayg ı l anmaya baş lad ığ ı b i r or tam baş lad ı
demiş t i k . Tam bu s ı rada Mi l l e t l e r Cemiye t 'ne g i r i p , cemiye t in ku ra l l a r ına
o ldukça bağ l ı o lduğunu söy led iğ i ve so run la r ı böy le çözmek i s ted iğ in i
İ ng i l t e re ve Fransa 'ya i spa t lad ığ ı b i r dönemde b i r de bak ıyo rsunuz k i İ t a l ya
Mi l l e t l e r Cemiye t i üyes i o lmas ına ka rş ın Habeş i s tan ' ı i şga l etmiş ve 12 Ada
s i l ah land ı rm ış . Tü rk iye ku ra l l a ra uyuyor bun la r ku ra l l a r ı tan ım ıyo r . O zaman
b i z de Tü rk iye 'n in boğaz la r ın denet im in in kend i s ine geçmes i konusundak i
duyar l ı l ı ğ ın ın üs tüne g i tmeye l im yer ine get i re l im ta leb in i Mi l l e t l e r Cemiye
çe rçeves inde yoksa İ t a l ya g ib i Tü rk iye ’de b i z i o ldu b i t t i ye get i r i r tamamen
pres t i j im i z sa rs ı l ı rMontrö'de
d iye 20 Temmuz 1936'da yapılan bir
toplantıda boğazlar konusunun statüsü yeniden görüşülüyor. Buraya
İtalya katılmıyor. Ardından Türkiye Sovyetler Birliği'ni rahatsız etmemek için
Sovyetler Birliği'ni toplantıya çağırıyor. Sovyetler Boğazlar'ın statüsünün

10
değ i şmes in i i s temiyo r . Çünkü yüzy ı l l a rca Sovye t Rusya 'n ın en büyük i s teğ i
boğaz la r kana l ı y la s ı cak den i z le re i nmekt i r . Boğaz la r b i z im dünyaya aç ı l an
kap ım ızd ı r der Sovye t Rusya . Tü rk iye boğaz la rdak i egemen l i k hak la r ın ın
kend i s ine ver i lmes in i i s temes in in ard ından Sovye t le r b i r koşu l get i r i yo r .
Boğaz la rdan geç i ş hakk ın ın ku l l an ım ı Tü rk iye 'de kabu l ed iyo r o şudur :
Boğaz lar ın ik i taraf ın ı Türk iye i s ted iğ i gib i s i lah landırab i l i r
egemenl iğ i Türk iye 'ye geçmişt i r.Bu Lozan'daki görüşmelerin tam tersi,
silahsızlandırma ve uluslararası komisyon kaldırılıyor, yetki tamamen
Türkiye'ye veriliyor. Boğazlardan kimler nasıl geçecek bu çok önemli;
Boğaz lardan geçecek ve geçemeyecek ülke ler ik i kategor iye
ayr ı l ıyo r. Karadeniz 'e sahi l i olan ve olmayan devletBarış le r. zamanında
bütün devletler bayrakları ne olursa ticaret gemilerinin hepsi boğazlardan
geçebilme hakkına sahip. Savaş zamanında eğer Türkiye savaşta değil fakat
Karadeniz'e sahili olan devletlerden biri savaşta ve boğazı kullanarak çıkıp o
savaşa gidecekse o da kullanabiliyor boğazları. Ama savaşta Türkiye tarafsa
boğazdan geçişler Türkiye'nin takdirine bırakılıyor.
Savaş gemilerine gelince, ticaret gemileri herkese açık. Savaş gemilerinin de
Karadeniz'e kıyısı olsun olmasın her devlet geçirebiliyor ama tona j s ın ı r ı var.
Tonajı 30 bin tonu geçmeyecektir geçen gemilerin. ABD'de İngiltere'de hafif
savaş ve torpido gemileri boğazlardan geçebilir ancak tonajı 30 bin tonu
geçmeyecektir.
Bu kez buraya ek protokol yapı ld ıSiz . tonajınızı 10 ton daha
artırabilirsiniz bu artırmanızla Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerde Karadeniz'de
filosu olan bir devletin tonajı eğer sizin geçireceğinizden daha yüksekse bu
tonajı 45'e kadar çıkarabilirsiniz diyor 1936'da.
Barış zamanı herkes geçebiliyor. Bunlar ticaret gemisi için ticaret gemileri
savaşta da barışta da geçebilir. Kıyısı olmayanlar tonajları 30 bin tonu
geçmeyecek. Bu hafif savaş gemisi demektir. Yani siz havaalanı gibi uçakları
geçiremezsiniz. 90' larda ABD i ç in bu sorun oldu. ABD Gürcistan'a yardım
etmek için Türkiye'den barış zamanında gemi geçiriyor. Türkiye geçiremezsin
dedi ama ABD savaşta değiliz iyi de savaş gemisi geçiriyorsun tonajı yüksek,
bunu geçirmem dedi.
ABD bunun üzerine Romanya'dan bir üs alıp, Karadeniz'e nasıl iniyorum dedi.
Türkiye ABD ilişkileri gerildi. Osmanl ı ş i rket i adı al t ında İng i l tere
Gökçeada 'dan ve Riva 'dan 1 milyon metrekare ik i araz i ald ı laBu r.
özelleştirme, yabancılara toprak satışı altında. Riva ve Gökçeada biri
Çanakkale boğazının girişini tutmuş bir yerdir. Diğeri de Karadeniz'e çıkarken.
İkisini aldılar bekliyorlar. 2014'te Türkiye'nin ekonomisinin kontrolü AB'nin
eline geçecek. Orada aldıkları 1 milyon kilometrekarelik yerlere iki üs
yaparlarsa Montrö'nün üzerine su içmek kalıyor. Zarar Sovyetler'den
komünistlerden gelmiyor. Müttefikim diyenlerden geliyor.

11