Mllif: Mhmmd Nurmhmmdi Trcm edn: li Nur

Cavad

ARFLRDN
Rhman v Rhim Allahn ad il ALLAH ADAMLARI Znn gman prdsin yarb kenlr, Drd bir yanda yalnz haqq senlr, Kmkn uzanan ldn tutanlar, d szdki tk haqqa atanlar! Kimlrs mkafat ardnca qad, Kimlrs grn qucan ad. Kimlrs irtd qatlad belin, Kimlrs hsrtdn dildi lin. Bir dst mizanda zlildn-zlil, Bir dst m`buda vermidir knl. Kimisi zhmtsiz atm mqsd, Kimisi libo, hey chd ets d. Bu torpaq vcudun uca fryad Gah bouldu, gah da yerd qalmad. Ayaa qalx, ar Haqq sbh a, z eqinl bz iki ota. Bir olan qoyub uyma oxlua, Bu oxluq aparar sni yoxlua.
1

Qorx olan satmaq istyn zaman Gtirdiklrin olmaya baxan. Qafil hl ban dik tutub baxr, Dnmr qafillr sradan xr. Azad qular sezib eqin ran, Frui, zdlr yerdn ayan.
Byk arif Frui Bistami

Dvrmzn arif imam, iyirminci sr vliyalarnn aas hzrt imam Xomeyninin xatirsin!

MQDDM lahi vliyalarn v dvrmzn saleh insanlarnn hyat hmi ibrtamiz olmudur. Onlar m`rift v paklq nuru il hyat yolunu gzl v dyrli kild kemi, n adi ilri bel xsusi bir zvql yerin yetirmilr. Bu zvq v sfa hqiqtn t`riflayiq v qeyri-adidir. Dorudan da, onlarn hyat btn ynmlrdn ibrtamizdir. M`rift nuru olan yerd zlmt hli n adi hyat tamamil baqa grkm alr. Allah adamlarnn baxnda, dinlmsind, yuxusunda, qidalanmasnda, htta qzbind bir nur var. Onlarn dnya hyatndak adi addmlar, lzzt v sevinc duyular da nuranidir. Bli, onlar nur sahiblridir. lahi feyz nurundan bhrlnmynlr is zlmt qrq olmular.1 Dnya btn zr-zibas il, aldadc cilvlri il ilahi vliyalarn v pak bndlrin xatirsini insanlarn zehnindn silib apara bilmmidir. Dnya cilvlri n qdr gclns d, m`rift nuru ld etmk istynlrin say gnbgn artmaqdadr. z hyatn vliyalarn hyatna bnztmk istyn gnclr v aiqlr az deyil. vliyalarn hval-ruhiyysi, trbiyvi, elmi v ictimai sciyylri il tan olmaq n onlarn hyatn yrnmk lazm glir. Kamillik yolunu tanmaq, m`nviyyat v paklqdan bhrlnmk mqsdi il vliyalarn hyatn mtali
1

Qur`an, Nur sursi, ay 40

etmk, onlar ideal semk ox faydaldr. Bu yol Qur`ann gstrdiyi v hli-beytin () tqdim etdiyi yoldur. Hazrk srin misilsiz arifi hzrt Aytullah-zma Behct (Allah hifz etsin) slam alimlrinin hyatn mtali edib aradrman dyri haqqnda faydal qeydlr etmidir. Onlardan b`zilrini nzrdn keiririk. Arif buyurur: Qdim alimlrin hyatnn mtalisi xlaq kitablar kimi m`tbrdir. nsan bu zmrnin hval-ruhiyysi v hyatn nzrdn keirdikd sanki dzgn v m`tbr bir xlaq kitab oxuyur. Onlar dnya hyatn nec sad yaam, n qdr aram olmu, z mrlrindn nec faydalanmlar!2 Byk arif baqa bir mqamda tn nsill indiki nsil arasnda yaranm uuruma iar edir, kemi alimlrin dindarlq, elm v m`riftini yada salr. O buyurur: Nfuzlu iman v kamillik, uca mqam sahibi olan alimlr grmm. Onlar imanda sabitqdm olmular. Onlarn mqam bizlrl mqayis olunas deyil. ndiki nsil hmin alimlr haqqnda deyilnlr tin inana. Dorudan da, onlarn drcsi, kamilliyi uca mqam vsf glsi deyil. nsan bu fziltlri dil gtirmy xcalt kir.3 Bu kitab hazrlamaqda mqsdimiz insanlar onlar n nmun olas fziltlrdn xbrdar etmk, gnclrimiz ilahi vliyalar v i ariflrinin
2

Mhmmd Hseyn Ruxad, Aytullah Behctin hzurundan 700 nqt, c.347 3 Mhmmd Hseyn Ruxad, Aytullah Behctin hzurundan 700 nqt, s.90, 91

mqamndan danmaqdr. Bizdn vvl yaam Allah aiqlrinin hyat il tanlq ox faydaldr. Aytullah Behct buyurur: Kemi alimlrin hyatn nzrdn keirrkn z vziyytimizdn xcalt kirik. Grrk ki, bu insanlar ox gnc ikn uca mqamlara atmlar. Bu mqam vsf etmk tindir. Bunun sas sbbi onlarn elm v ml baxmndan fvql`ad ucalqda olmasdr. Haraya getdi bu insanlar?! Onlardan bircciyini tapmaq mmknsz!4 Kemi alimlrin v vliyalarn hyatnn yrnilmsi, onlarn hyat il tanlq istiqamtind axtarlar aparlmasnda Aytullah Behctin misilsiz kmyi var. Onun shbtlrini dinldikd min olursan ki, masirimiz olan bu arif kemi alimlrin hyatn diqqtl mtali etmidir v slam cmiyytinin tkamlnd bu nmunlrl tanl faydal sayr. Onun baqa bir buyuruunu nzrdn keirk: Byk kramt sahibi olan kemi alimlrl bizim aramzdak frqin bir bu qdr byk olmasnn sbbi ndir? Bunun kkn tapmaq lazmdr. Onlar da bizim mul olduumuz ilrl mul olmular. Drs oxumu, mbahisy qatlm , tdris etmi, yaz yazmlar. Grn sbb ndir, onlarn msthb mllri yerin yetirmsidirmi? El dnrm ki, aradrma aparsaq uyun frqi tapa bilrik. Hans ki, hmin alimlrin imkanlar bizdn ox az olmudur. mkanlar az, hrktlri is ox! Onlar byk nticlr ld etmilr. Onlarn yaad cmiyyt
4

Mhmmd Hseyn Ruxad, Aytullah Behctin hzurundan 700 nqt, s.132

nec olmudur, alimlr onlara nec t`sir gstrmidir? stniln bir vziyytd bizi qdim alimlrdn frqlndirn sbbi tapmalyq. Onlardan b`zilri rku v scdd sadc df sbhanllah demilr. Biz bu qdr artq zikr dediyimiz halda n n ntic ld etmirik? N n? Hr eyi nzr almal, myynldirmliyik ki, biziml onlar arasndak frqin sbbi ndir? Onlarn ksri kramt sahibi olmular. Thsild d s`ylri artq olmudur. Bu qdr byk frqin sbbi n? Onlardan b`zilri iddia etmilr ki, btn fiqh v sul kitablar yandrlarsa, onlar hmin kitablar yenidn trtib ed bilrlr. Bu iddiann arxasnda hqiqt var. Mrhum eyx nsari daim tdris, shbt, yaz-pozu il mul olduu halda hr gn Aura ziyarti, Came ziyarti oxuyar, Qur`andan bir cz tilavt edrmi. Bel grnr ki, bizim geriliyimizin sbbi msthb mllri trk etmyimizdir. Qdim alimlr bu ynm ox diqqt yetirmilr. Onlar ziyartlr, dualara, Qur`ana, namaz vvl vaxtnda qlmaa ox diqqt yetirmilr. Onlar iki tlu arasnda (azandan gn doanadk) yatmaq kimi mkruh mllrdn kinmilr. Elm v mld onlarn nclly v bizim geri qalmamz sasl bir frqdir. Biz bir ox ilrd onlardan geri qalmq. Onlarn getdiyi yoldan xbrsiz qalmamz ox thlklidir. Allah biz bsirt versin, hidayt etsin, z geriliyimizin sbbini

bilk. gr elm v ml hli olub axtar aparsaq, hkmn bunu yrnrik.5 Byk v pak insanlar n az grmk lyaqti ld etmi xs bel dnr. Aydn olur ki, n n slamda alimin hrsin baxmaq ibadt saylmdr. Onlarn simasna baxdqda sdaqt, paklq, tqva, xeyirxahlqdan baqa ey grmk mmknszdr. Onlarn vcudunda misilsiz bir ncabt lplnir. Mn zm, Allah gzt etsin, hmin insanlarn nurundan bhrlnmsm d, onlarla maraqlananlara hanssa m`lumatlar vermk istdim. Qoy ziz oxucular onlarn tvhid maarifindn v xlaqndan xbrdar olsunlar. linizdki yaz uzun bir mddt rsy glmidir. S`y gstrilmidir ki, shbtlrin qaysin, sas mvzulara lazmnca diqqt gstrilsin. n sas, almq ki, vcudlarnda hmin tvhid dryasndan ns olanlarn soranca gedk. Hmin insanlar n az yalnz hqiqti danan xslrdir. Bu mqddimd hqiqi ustad addmlarn izlyn aiq gnclr n faydal bir nsihti yada salmaq yax olar. Bizim dvrmzd riyakarlq gstrrk m`rift libas geymi frldaqlar da var. vliya v ariflrin hyatna maraq gstrn bir xs kimi Tehranda, Qumda, sfahanda, irazda v Mhdd bir ox nmunlrl rastlamam. Hqiqi ariflrl yana zn arif gstrrk pak v sdaqtli
5

Mhmmd Hseyn Ruxad, Aytullah Behctin hzurundan 700 nqt, s.343, 344

gnclrin m`nviyyatn zhrlyn riyakarlar da var. eyx Mhmmd Hafiz irazi demikn: fv el yetmi iki millti ki, baqa hal, Haqq ndi bilmdilr, sedilr fsan yolu. Deyirlr ki, filan ustad grmk istynd yatb yuxuda grrm. Bu iddia haqqnda hmin byk insann olundan sorudum. Buyurdu: Yoxsa atamn axirt almind baqa ii yoxdur?! Gzlyir ki, onunla ii olan yatsn v o hmin adamn yuxusuna girsin! Bir baqas mn deyirdi: Mnim akar grdym inamm yoxdur. M`min n grmk istyirs, yatb yuxuda grsn. nc bir xs frldaq v ovsunla azdrb eyxana doru kir. Onlar da gzlyirlr ki, imam eyxana gln zaman onu grcklr. Aldadlm insanlar imam gr bilmdiklrini dedikd, yalan mrid zn-bana vurub haray kir ki, nec oldu ki aa gldi, siz onu grmdiniz?! Frldaq bir xs zvcsi il problemi olan gnc bir m`min deyir ki, hyat yoldann mnim yanmda adra rtmsin ehtiyac yoxdur. Mn el bir mqama atmam ki, bu qbil ilr maram yoxdur. Baqa bir frldaq onun rqibi haqqnda xo sz sylyn qonaqlar evdn qovur. Amma he bir msbt chti olmayan axman birini glr zl qbul edir. Bu qbil frldaqlar Allah bndlrinin ilahi hrkti qarsnda ciddi bir manedirlr. Kamillik yolusu v aiqi olan frd bu qbil insanlardan
8

qamaldr. Onlar vhi heyvan kimi thlklidirlr. Bellrinin zahiri aramlq v xlaqna aldanmaq olmaz. Bli, gnd bir iddiada olan, imam Mehdidn () xbrlr gtirn, baqalarnn tnqidin dz bilmyn, hry bir nqsan tutan xs hara, i mktbind ariflik hara?! Bli, b`zilri dualarnn qbul olunduunu iddia edib akar kild deyir: Mn istdiyimi Allahdan alram. Bellrin n deysn?! Allah-tala pak v fqih Seyid Hac Aa Musa Zncanini hifz etsin. Bir df ondan mmmal bir xs haqqnda sorudum. Buyurdu ki, bilmirm. Amma onun dilindn zm eitmidim ki, deyirdi: rann hr yerindn insanlar mqsdl Quma glir: Xanm M`sumnin ziyarti, Cmkran mscidinin ziyarti, sonra filanks v mniml grmk n. Ax nec ola bilr ki, m`rift sahibi olan insan bel bir iddia il cmiyyt qarsnda x etsin?! Btn bunlar nzr alaraq bir ne nqtni qeyd etmk lazm glir: 1.Hqiqi v sdaqtli vliyalar yalnz onlarla nsiyytdn tanmaq olar. Bu qbil insanlarn hyat il drindn tan olduqda onlarn kimliyini anlayrsan. zn m`rift sahibi kimi gstrn riyakarlara yaxnladqda is onlarn i z alr. Arif insann hyat hli-beyt () buyuruqlar sasnda qurulmudur. Allaha yaxnlamaq n din vliyalarnn gstrilrin ml etmkdn savay yol yoxdur.
9

2. Kramt v xariql`ad ilr yox, ilahi fziltlr me`yar olmaldr. nki bir oxlar eytanlarn yardmlar il qeyri-adi ilr yol tapr. Onlar trafdaklar tccblndirck mhart ld edirlr. Bu sbbdn d hqiqi arifdn kramt yox, ilahi fzilt ummaq lazmdr. Hqiqi ariflr zlrini gstrmk n yox, trafdaklarn imann gclndirmk, Allahn izni il bir sra problemlri hll etmk n kramt gstrirlr. irin dilli arif Vhdt Kirmanahi z dyrli e`rind buyurur: Baqa ls var eq bazarnn, Min kf haqq deyil birc qarnn. Arif Seyid Kamal Musvi irazinin vladndan eitmidim ki, atas z xsi otandan bir qzl asbm. Bel grnr ki, arif hmin qzldki maarif e`tiqadl imi. Hmin qzld kf -kramt, qeyriadi ilr hmiyyt verilmmsi tvsiy olunur: Mehrindn feyz alb, kedik hr ndn, Grdklrimiz baxdq yenidn. Niann deyilmi grnn hr n? Hzuruna doru gtrdk qdm. Kf-kramtdn danmaq yetr, Kramt nnd durmuuq hr dm. Mqam n, bax n, gr n, hal n? Onsuz da eqimiz glmysi km.
10

Yuxu, xyal bildik btn bunlar, Yuxu, xyal pudu aiq hkmn. Kramt-m`cz eqin blas, Min kr, blaya vermmiik tn. Hr bir insan olduu kimi grk. nsanlardan bt yaratmayaq. Yersiz t`riflrimizl hqiqtdn uzaqlab, biganlrin hcumlarna yol amayaq. Mqddimnin sonunda ziz oxuculardan xahi edirik ki, Allahn vliyalar haqqnda bildiklrini biziml blsnlr. Biz silsil yazlarmzda hmin m`lumatlar oxuculara tqdim edrik. Baqa bir xahiimiz budur ki, diqqtli dinlyicilrin hr hans qeydlri v tnqidlri olarsa, bu bard bizi m`lumatlandrsnlar v nvbti nrlrimizd yerli iradlar nzr alaq. Smimi diqqtiniz gr ncdn siz tkkr edirik.
Mhmmd Cavad Nurmhmmdi (Hicri-qmri 1427-ci il, Fatimiyy gnlri, Ncfabad elmi hvzsi)

BYK ARF AYTULLAH HACI EYX L AA SADTPRVRN (PHLVAN TEHRAN) XSYYT V HYATI HAQQINDA

11

TVHD BADSNN SAQS M`rift e`rinin ah beytin, inan Kksnd gzdirir o arif insan. Onda birlmidir zhd il rfan, Tvhid badsini tutmu o insan. li yolun getmi, liy oxar, Tvhid hli n onda iq var. Bir eq yolusudur, sbri rizas, Yaam qorxu il mid aras. Bir eq rbtidir, varl sirli, Bal xzindir, az mhrl. Cisim qfsindn qurtulan o qu Yerlrdn gylr xbr aparm. Dodandan kvsr qaynayar hr an, Susuzlar tnsin yatrar ondan. Yuxardak e`ri arif eyxin aiqlrindn biri yazmdr. mam Xomeyninin (r) qlmindn: Torpaq vladnda bu n gzllik! Yox, torpaqdan deyil, cnnt quudur. Dodaqlardan soru suyun dyrin, O, rin bizimn yaranmdr! Ey m`nviyyat v m`rift sfiri! Ey r yolun tb-kemi! Sfr xdn v yzlrl knl karvann znl apardn. Bizi grn hsrt qoydun. Sn zndn ncki m`rift aiqlrinin

12

meyvsi idin. Qdim v kamil ariflrin mhartini n gzl kild tvhid yolularna tqdim etdin. i cmiyytinin m`nvi fzasnda fziltli gnclrin qlbini tvhid ynldib, onlardan byk insanlar yetir bildin. Kemi vliyalarn nurani smrsini nvbti nsil trmyi bacardn. Kim snin m`rift nurunda tqdim etdiklrini dana bilr?! Snin xsiyyt v qidni nzrdn keirdikd zehnimd hikmtli bir szn canlanr: Hnr fe`lin tutumudur v fe`lin tutumu tvhidddir. (Bu szlri Aytullah Cavadi Amilinin tfsir drsind eitmim). Gnin nurunu inkar ednlr hmi olub v var. Snin fzilt v gzlliklrini inkar edn olsa, znn yarpaqsz v smrsiz bir aac olduunu gstrir. Onlardan n dnc gzlysn?! Lyaqtsiz aiqin olan bu bnd snin dnyadan kn z atasnn dnyadan kndn daha ar grd. O sni zn ruhani ata sayrd. M`nvi atann cismani atadan raftli olmas hli-beytin buyuruudur. Mn bu mnasibt v qidni sni sevn insanlarda, m`nviyyat agirdlrind akar grmm. Nzriniz atdrlacaq nqtlr ariflr eyxi, m`rift vadisinin mhuru, pak nfs sahibi Hac eyx li Phlvaninin xsusiyytlrindn bir qismi idi. Bu yaz naqis v dyrsiz bir xidmtdir. Arzu edirm ki, byk arifin hyat haqqnda inallah trafl v gzl bir kitab yazlb, m`rift aiqlrin tqdim edilsin!

13

mid edirm ki, byk arif mni bu csartim gr fv edr. Eq v ballq insana cat verir. O cnabn btn agirdlrindn acizan kild xahi edirm ki, bu kitabdak nqsanlar z byklklri il balayb, qeydlrini mllif atdrsnlar. Hmn qeydlri nzr alb nvbti ilrd nqsanlar aradan qaldrmaa alaram. TRBY SULU V LAH TKAML YOLU Ariflr eyxi hzrt eyx li Phlvani xsusi trbiy suluna, ilahi tkaml yoluna sahib olmudur. llr uzunu llam Tbatbainin dyrli hzurundan bhrlnmi, onun rfani incliklrin varmdr. O, i ariflrinin yolunu izlmi, byk arif Aytullahzma axund molla Hseynqulu Hmdanidn bhrlnmidir. Onlarn Qur`an, Peymbr (s) v hli beyt () gstrn yola drin e`tiqad olmudur. Ustad z nurani hyat boyunca bu byk mktbin tannm yetirmlri il grm, onlarn dnc v hyat il tan olmudur. Amma onun znn d ox gzl v nurani ml slubu olmudur. Ustad zndn vvlki ariflrin dnclrini mumi kild znd ks etdirmi, onlarn m`rift nurundan z ilahi tkamlnd yetrinc faydalanmdr. Ustad onunla gr glnlrin hqiqtn ilahi yol kemk arzusunda olduunu grdkd onlar hrartl qarlam, z auunu amdr. Orta yalarda olduu vaxt yanna glnlri xsusi bir vql qarlam, z

14

onlar n ay hazrlam, onlara xidmt gstrmidir. agirdlrdn biri onun lmn tssflnib alayaraq deyirdi: Htta alman dorayar, z li il agirdlrin yedirrdi. O z agirdlrinin trbiysi il can-dildn mul idi. gr agirdlrdn biri z tkamln maraq gstrsydi, veriln taprqlar yerin yetirsydi, onu tvhid maarifi drsin d`vt edrdi. Ustad adtn Allah aiqlri n mrib v ia namazlarndan sonra mclis qurard. Hans mclisd kimlrin itirak edcyini xsusi bir qayda il t`yin edrdi. Bu seimd hr bir ksin ilahi trbiyd kediyi mrhl nzr alnard. Bu yncaqlardan b`zilri iyirmi ildk davam etmidi. Bu qbil mclislrd adtn agirdlri tvhid maarifi il tan edck msllr aqlanard. Sy gstrilrdi ki, itirak ednlr gstrilri yerin yetirmkd daha ox alb, daha ox agahlq ld etsinlr. Eitdiyim v ya bildiyim eylrdn biri d budur ki, onlarn mclislrind Seyid ibn Tavusun qbalul- `mal kitabndan dualar oxunard. Hafizin divanndak qzllri ustad z rh edrdi. M`rift hli buyuruqlarnn rhi onun byk v dyrli srlrindndir. llam Tbatbainin m`rift drslrindn ibart olan Lbbl-bab risalsi, Seyid Bhrl-lumiy mxsus m`rift kitab, Saib Tbrizinin seilmi tvhidi e`rlri mclisd mtali olunan mnblr idi. Rcb v `ban aylarnda bu iki aya mxsus dualar oxunar v aradrlard. Ramazan aynda btn

15

mclislri dayandrar, z m`budu il xlvt kilr, gec-gndz raz-niyaza mul olard. lin btn gnlrini Qumda olard. Dostlarna m`rift ynmnd mslhtlr verrdi. lbtt ki, gndzlr gnortayadk elmi aradrmalara mul olard. Gnortadan sonra axam azannadk btn vaxtn agirdlr srf edrdi. Tlblrinin m`riftl bal mktublarna cavab verrdi. Bu mktublarn hr biri ox dyrlidir. agirdlr hmin mktublar iftixarla zizlyir. Bu mktublar bir yer toplanb ap olunarsa, hmin ilahi insandan byk thv olar. Hmin mktublar sasnda onun trbiy sulu il dqiq tan olmaq mmkndr. Bundan lav tlblri, m`rift yolusu olan dostlarn qbul edr, onlarn problemlrinin hlli n bacardn edrdi. lahi yol yolularna gstrilr verrdi. Son illrd pilllrl qalxb-enmk tin olduundan gnortadan sonralar glrdi. Giri yaxn pilld ylib suallar cavablandrard. B`zn bu soru-suallar be saat uzanard. Mrib v ia namazlarndan sonra da daim mclislri olurdu. trafndaklarn xlaqi trbiysin xsusi diqqt yetirirdi. Tarixini unutmuam, bir gn onun hzurunda shbtlrindn feyz alrdq. O buyurdu: llam Tbatbaidn ilahi yol, m`rift sfri il bal gstrilri aldqdan sonra, ksr yetirmlrinin i ardnca getdiyi bir vaxt hiss etdim ki, llam m`nvi tkaml il bal nailiyytlrini aqlamaqdan kinir. alrdm ki, onu bir yolla dandrm. Hr gn suallar hazrlayr, onun xidmtin gedib
16

dandrmaa s`y gstrirdim. Dediklrini qlbn qbul edir, sonra btn syldiklrini yazrdm. Onun buyurduqlarn m`rift hlinin buyuruqlar il tutudururdum. llam m`rift hlinin iltdiyi terminlrdn istifad etmzdi. eyx li Aa Phlvani bildirir ki, llam Tbatbai ox qapal bir adam idi v soruulmayan bir ey haqqnda danmazd. Onun nzrinc, llamnin z il apard tvhid sirlri aqlad sirlrdn qat-qat artq olmudur. eyx li Aa Phlvani llamnin hyat dvrnd onun dyrli xzinsi vasitsi il agirdlr trbiy etmy balamdr. O, ilahi m`rift yolunda ox aram idi. Addmlar sabit bu insan ltif, sxntsz gstrilr verrdi. ox alard ki, agird bir mrhlni tam baa vurmam o birin kemsin. lkin mrhllrd bdrynlr ox olur. Ustad m`rift yolusunu ar yklmz, onun agahlqla hrkt etmsin alard. agirdlrin yuxuda v ayq vaxt rastladqlar ruhiyy ustadn drslrinin mhsulu idi. eyx li Aa Phlvani hr bir agird diqqtl nzart edirdi. Onlarn hr mld sabitqdm olmasna alrd. Xarakter, ruh v cisim baxmndan yolunun salaml mhm saylrd. Qdim tibbdn m`lumatl olan ustad agirdlrin bu ynmd d mslhtlr verirdi. O salam orqanizmi ilahi m`rift yolusu n e`tibarl minik sayrd. Daim taprrd ki, agirdlr salamlqlarn qorusunlar. Bildirirdi ki, bel olmasa yaa dolanda ibadt tinlik trdr.

17

ox sad gstrilr verirdi. Zahirn sad olan bu taprqlarn batinind byk t`sir vard. Bir gec buyurdu: Dostlardan birinin (agirdlri haqqnda dananda hmi bel deyrdi) yaxn qohumu ayaqlarnn revmatizmindn ziyyt kirdi. Mndn drman istdilr. Dedim ki, ayaqyoluna gednd zn pakladqdan sonra hkmn para il qurutsun. Bu rtubt ayaqlara pis t`sir gstrir. Cavanlqda da olmasa, qocalqda insan ayaq arlarndan ziyyt kir. Tvsiyni xsty atdrdlar. Bir mddt sonra hmin xsin saaldn bildirdilr." Hmi taprard ki, dstmaz aldqdan sonra ya ll libasn qollarn aa salmasnlar. Bu iin bdn n zrrli olduunu bildirirdi. Deyirdi ki, dstmaz suyu il islanm paltar bdnin istisi il quruduqda mnfi t`sir gstrir. Onun nzrinc, bir ox smk v zl arlarnn sbbi bu idi. SMAV HAL V FZLTLR eyx li Aa Phlvaninin m`nvi kamilliklri v rfani hal il bal m`lumat azdr. O daim diqqti clb etmmy alard. Htta n yaxn agirdlrin d yalnz zruri szlri deyrdi. Tsadfi hallarda z halndan danard. B`zn qar trfi oyatmaq n myyn nqtlri aqlayard. Buyururdu ki, hanssa hallar ld etmy yox, bnd olmaa almaq lazmdr. Sirli mahidlrini gizly bilmyn insan, ustadn nzrinc, mqsd tin atar. vliyalarn dilindn nql edrdi ki, ariflr n kramt qadn
18

n aylq adt kimidir. Y`ni ariflr z kramtlrini bildirmyi ayb sayr, imkan hddind bu nqtlri gizlyirlr. Hzrt axund molla Hseynqulu Hmdani uca m`rift mqamna atdqdan sonra bildirir ki, arif z mahidlrini aqlamaqdan kinmlidir. O z kamilliklrini bir trf qoyub Allahn sonsuz nuraniyytin qrq olmaldr. Bli, cnab eyx, he bhsiz, axund molla Hseynqulu Hmdaninin sadiq ardcllarndan olmudur. Onun slubu il tan olanlar eyxi z dvrlrinin molla Hseynqulusu saymlar. Htta bu mvzuda bir ltif d danlr: eyxin hzurunda olmu bir xs bel nql edir: Mn m`nvi msllr knl verib ustad arxasnca gzdiyim vaxt hr ks min ola bilmirdim. min deyildim ki, onlar mni m`rift yoluna svq ed bilr. Hmin vaxtlar axund molla Hseynqulu Hmdanidn kmk istdim. styimin nticsi bu oldu ki, Qumda eyx li adl birinin nvann verdi. nvan sasnda Qumun qdim klrini dolaa-dolaa deyiln yeri tapdm. Qapn dydm, ox kemmi nurani hrli bir qoca xd. eyx linin mnzilini sorudum. O, eyx li olduunu bildirib istyimi sorudu. Ondan m`rift yolu n gstri istdim. Hmin vaxtdan balayaraq eyxin taprqlarndan bhrlndim. Tccb edirdim ki, ustad axtardm halda bel bir xsi nec tanmamam! Dvrnn tannmlarndan v llam Tbatbainin ilk agirdlrindn olan mrhum Hac eyx Mahmud Thriri nql edir ki, yuxuda mn
19

dedilr: Cnab eyx li Aa Phlvani bizim dvrmzn axund molla Hseynqulusudur. Dorusu, Allah-taala bizim dvrmzd z aiqlrini heyrtdn, qeyri-myynlikdn v qfltdn qurtarmaq n bu nfis v ilahi insan hdiyy etmidi. O canyanan bir ata, fqtli tbib kimi qapsn aiq tlblrin zn am, btn mrn bu yolda srf etmidi. O z varln m`rift tmnnasnda olanlara qurban vermidi. Bu yolda ox tinliklr kmidi. nsanlar Allah yoluna ynltmk vzifsini hdsin gtrm bir xs, tbii ki, onlarn ziddiyytli xarakterlrin, chaltlrin, hrmtsizliklrin, itatsizliklrin dzmlidir. Ustad bu ynmd byk sbir v dzm gstrirdi. Onun n n sas mracit ednlrin drdin rik olmaq, z ltif ruhu il haqq yolularna l tutmaq idi. Bir gec onun hzurunda olduumuz vaxt mmamsini sliqsiz hazrlam tlblrdn birin buyurdu: N n mmamn beldir? Tlb sliqli olmaldr. mmamni zn hazrlamsan? Hmin tlb cavab verdi: Bli, aa. Bu ii yax bacarmram. Ustad buyurdu: Eybi yoxdur, mmamni ver, sn nec hazrlama gstrim. Ustad uzun-uzad soru-suallardan sonra yorun olmasna baxmayaraq tlbnin mmamsini ab sliq il qatlamaa balad. Tlby diqqtl bax syldi. Ona rk-dirk verirdi: nallah, yrnrsn. tin i deyil. Sonra tlbnin mmamsini z banda hazrlayb ona tqdim etdi. Buyurdu: N vaxt mmamni xarsan, onu tmiz bir dsmala bk.
20

Dsmal onu hm irklnmy, hm d zilmy qoymaz. Hmin gec ustad ox smimi v mehriban idi. Arabir glmsnrd. Onun bu smimiyyti he vaxt tlblrin yadndan xmaz. Bir dnya m`rift v tvhidi rng malik olan insann bu qdr sad olmas tccb doururdu. Btn bu mehribanlq v gzlliklrin vzini hans yaz v ya addmla xmaq olar?! Bel bir insan qarsnda tvaz etmmk mmknszdr. Tccbldr, nec olur ki, insan bir mr yaayr v trafndaklar ondan kiik bir gnah da grmr? Daimi mcahidsiz bel bir hal ld etmk olarm? Nec olur ki, agirdlri ondan yalnz m`buda eq, diqqt, z il hesab v gz ya mahid edir? Bli, fzilt v hqiqi iman budur! mirl-m`minin () buyurur: Elm bsirt v agahlqla onlara z tutdu, canlarna hopdu. Onlar min bir ruhla hmau oldular.6 Bli, hzrtin bu klam z tcllasn tapr. Mbark ramazan aynn axr ongnlynn duasnda uyun tvhid aramlna iar edilir.7 Bli, insan z iman il nuranilir v ustad bellrindn idi. Haqq yolular srasna qatlmaqda Allahn yardmndan bhrlnmi bir dost tinliy dnlrdn birin bel syldi: Dkandan bir araqn al, ver hac eyx li Aa Phlvaniy, onun araqnn alb bana qoy. Bunun sn faydas var. Hmin xs nql edir ki, ustadn gstriin ml edib,
6 7

Nhcl-bla, hikmt 147 Mfatihul-cinan, mbark ramazan aynn son ongnlynn dualar

21

dkandan bir araqn aldm. Onu hac eyx li Aaya verib araqnn istdim. eyx razlasa da mnim aldm araqn bir qdr kiik oldu. eyx smimiyytl mnim gtirdiyim araqna dua oxuyub mn qaytard. Mn araqnn faydasn grdm. Bir mddt sonra yenidn araqn almaq n hmin dkana z tutdum. Amma hmin yerd dkandan sr-lamt yox idi. eyxl nsiyyt insan qfltdn oyadrd. Hftd bir df gr nvbti grdk insann qlbini qfltdn qoruyurdu. bhsiz ki, btn bu brktlr hzrt Peymbrin (s) nurundandr. Salam ibn Mstnir bel nql edir: mam Baqirin () xidmtind idim. Hmran ibn yn oraya glib imama sual verdi. mam onun suallarn cavablandrd. Ayaa qalxb getmk istynd imama bel rz etdi: Allah mrnz uzun etsin, sizin xidmtinizd olanda qlblrimiz yumalr, dnya qmindn qurtuluruq, aramlq taprq, xalqn lind olandan gzmz kirik. El ki bazara, xalq arasna xrq, dnyaya rbtimiz artr. mam () buyurdu: Bu, qlbin xasiyytidir. B`zn brkiyir, b`zn yumalr. Peymbrin (s) yaxnlar ona rz etdilr ki, mnafiq olmaqdan qorxurlar. Peymbr (s) bu qorxunun sbbini sorudu. Dedilr: N qdr ki, sizin xidmtinizdyik, biz nsiht edirsiniz, biz axirti xatrladrsnz, Allahdan qorxur, dnyan yaddan xarrq. Sanki behit v chnnmi gzmzl grrk. El ki, sizin hzurunuzdan qalxb evimiz gedir, vladlarmzn qoxusunu duyuruq,
22

halmz dyiir, imansz adam kimi oluruq. Ya rsulllah, bu halda bizim mnafiq olacamzdan siz d qorxursunuz? Hzrt buyurdu: He vaxt! Bu qlbiqaralq eytandandr. O sizi dnyaya ynltmk istyir. gr siz vvlki halda qala bilsydiniz mlklr sizi salamlayard, suyun zri il yeriyrdiniz...8 Bli, cnab eyx hzrt Peymbrin (s) hyat yolunu, xarakterini izlyirdi. Onun mclislri d ox cazibdr v t`sirli idi. agirdlrindn biri bazar ertsi gn yuxuda grr ki, insanlar ustadn evin axr v glnlrin hr birinin iynind iki meymun var. Onlar ustadn qapsna atdqda meymunlar dr v onlar iri daxil olurlar. Hmin adamlar eyxin mnzilindn xanda meymunlar yenidn onlarn iynin qalxr. O z yuxusunu dandqda eyx bel cavab verir: Onlar eytanlardr. Onlarn bizim mnzil daxil olmaa haqq yoxdur. Bli, haqq yolusu Me`rac hdisind buyurulan xsusiyytlr malik olmaldr. Arifd el bir nur olmaldr ki, onun araqn da aiqlrinin mkln t`sir gstrsin. Cnab eyx m`rift v tvhid zirvsind olmasna baxmayaraq nsihtlrind zn qar trfdn ayrmaz v deyrdi: Hr birimizin mkl var, mllrimiz diqqtli olmalyq. agirdlrin d taprard ki, shbtlrind zlrini xalqdan ayrmasnlar.9
8 9

suli-kafi, c.4. s.164 Hcctl-islam hac eyx Mhmmd li Mcahadi il shbtdn

23

eyxin hyat ibadt, dua, gz yalar il kerdi. Mclislrind is daim inqilabi hval-ruhiyy olard. Hyat badan-baa paklq v ncabt, ifft v hya idi. hrsind ilahi bir nuraniyyt vard. Mclislrd mahid edirdim ki, dostlar ustadn gz yalarna baxb alayrlar. Dflrl mnim kimi qfltd olanlara deyrdi: Diqqtli olun, bu ne`mt hmilik deyil, bir gn sfr yacaq. Hicri-qmri 1374-c ild onun hzurunda olduum vaxt buyurdu: rb ariflri z mclislrini bn Farizin e`rlri il hrart gtirirlr. Onlar xlvtd z mbudlar il bn Farizin dili il danrlar. llam Qazi, mam Xomeyni kimi byk xsiyytlr d onu sevmi, e`rlrini oxuyub bhrlnmilr. Mn d hmin e`rlr maraq gstrir, onlar oxuyuram. Ustad buyururdu: Hcctiyy mdrssind olduum vaxt hmin airin drd yz beytini rh etdim. Tklikd e`rlri oxuyur alayrdm. Ustad buyurur ki, hmin vaxtlar uyun e`rlri elmi baxmdan daha yax rh edn bir qlm sahibi grdm. Hmin xs mli baxmdan diqqti clb etms d, rhi gzl idi. Buna gr z rhlrimi dayandrdm. Bir df onun agirdlrindn biri il grdm. Ustadn haqqnda deyirdi: Byk ustadmz eyx li Aa Phlvani bir gn buyurdu: Bir gn yuxuda grdm ki, hamamdayam v hamamn xzinsind yuyunmaq istyirm. Xzinnin suyu bir qdr bulaq idi. Yuxudan oyanb btn ilrimi nzrdn
24

keirdim. Yadma dd ki, hmin gn sirlikdn qaytm qonuya dymy gednd o ehtiyac olmayan qdr iq yandrmd. Mnim getmyim bir nv bu iin tsdiqi idi. Bulaq suda yuyunmaq istmyim baqa izah tapa bilmdim. eyxin bu saya yuxular onun zn diqqtli olmasndan danr. O btn mllrin, dnclrin belc qayl idi. Grnd olduum vaxt bo yer lini trptmz, pisliy danmaz, kims mnasibtd bdgman olmazd. O, qlbin nzart edirdi. Oddan v ya torpaqdan yaranm kims onun qlbin yol tapa bilmzdi. M`budun eqin yer olsun dey Qlbimdn x dedim iki dnyaya. hli-beytin () nurani mqamn dzgn drk etmkl onlar uca tutur, onlarn ziyartind misilsiz bir db gstrirdi. M`nviyyat dostlarndan biri bel sylyir: Hicri-qmri 1382-ci il cmadis-sani aynn on yeddisind cnab eyxin grnd oldum. rz etdim ki, Mhd getmk istyirm, mn bir tvsiy verin. O buyurdu: Qdim vaxtlar shhtim yax olanda imam Rizann () ziyartin gedib llrimi qap v divarlara qoyar, Khf sursinin 18ci aysini oxuyardm. (Ayd buyurulur ki, Khf shabnn iti pnclrini maarann qapsna qoymudu.) eyx bu szlri deynd brk alayrd. Gzlrindn sel tk ya axdr, szn davam etdir
25

bilmirdi. Bir qdr kedikdn sonra sakitlib buyurdu: aln, imam Mehdi () trfindn d ziyart edin. Cnab eyxin Qum elmi hvzsinin xlaq ustadlarndan olan bir agirdi bel nql edir: Ustad hzrt M`sumnin qbrini ziyart etmk istdikd xcalt duyar v buyurard: Mnd onun nurani hrmini ziyart etmk lyaqti yoxdur. Sonra arif air mrhum Fxrddin raqinin e`rini oxuyard: Tvafa getmidim, dedilr olmaz, Sn kimilr burdan yolunu salmaz. OTUZ L LLAM TBATBANN HZURUNDA Cnab hac eyx li Aa llam Tbatbainin hzurunda ciddi tlalar gstrmi, onun tvhid maarifi nurundan bhrlnmidir. Ustad hac aa Eydi Xrrmabadi Sadtprvrin dilindn bel nql edir: Otuz il llamnin hzurunda oldum. ki df drsind itirak ed bilmdim. Bir df qzlarmdan birinin toyu idi, bir df d drs gedrkn yolda evinin stn tmizlyn seyid kmk etmk qrarm mane oldu. Hmin vaxt dndm ki, ustad bu qocaya kmk etmyimi drsdn stn tutar. AYTULLAH HACI EYX L KBR BRHAN Allah-taalann ltf li z vliyalarnn zrin klg salr. Bu diqqt saysind insanlar trbiylnir.

26

Allahn diqqti hac li Aa Phlvaninin hyatnda da zn gstrirdi. Bu byk insan Tehrann n stn v pak xsiyytlrindn bhrlnmidi. Shbtin bu mqamnda ustadn zndn v agirdlrindn eitdiyim b`zi nqtlri qeyd edirm. Ustadn hrmtl yada sald xslrdn biri mrhum hac eyx li kbr Brhan idi. Ustad bu xsl gr ilahi tvfiq sayrd. Hicri-qmri 1374c ild xidmtind olduumuz vaxt mrhum Brhann ad kildi. Hmin vaxt ustad buyurdu: Hqiqtn, o bizim ikinci ustadmz saylr. llam Tbatbaidn sonra onun zhmt v haqq birincidir. 1374-c ildki grlrdn birind bel buyurdu: Tehranda Brhan adl bir xs vard. O pak alimlrdn, ilahi insanlardan, llam Qazinin agirdlrindn idi. O, Tehrann mqama atm insanlarndan idi v agirdlrini d mnzil ynld bilirdi. Hr il raqa m`sumlarn ziyartin v llam Qazinin grn gedirdi. K`b ziyartin getdiyi vaxt dnyasn dyidi v hmin mqdds mkanda dfn olundu. Tehrandak Lorzad mscidi onun zhmti il tikilib. MRSEYYDL MFSSR Cnab ustadn faydaland nurani xsiyytlrdn biri d Aytullah Mirseyyidli Mfssirdir. 1379-cu il tsadf edn mclislrdn birind buyurdu: Mirseyyidli Mfssir insan trbiy etmi alimlrdn idi. Onun trbiy etdiyi xslr

27

cmiyytin salehlrindn idi. Gnclik yalarmda onun xidmtind olmudum. Mrhum eyx Mhmmd Hseyn Zahid onun agirdlrindn olub. Mirseyyidli Mfssir b`zn ar ictimai durumdan, xalqn ar vziyytd olmasndan t`sirlnib bu e`ri oxuyard: El ki, hkm olur mstlr tutula, Tutulur hr kim ki, kd ola. ONA DE K, HMN MAINLA GLMSN. Cnab eyx li Aa Sadtprvr Phlvani el bir insan idi ki, onu tanmaq n illr uzunu hzurunda ylmli idin. Onun ilahi nfsi insanlar n byk brkt malik idi. Kimsni incitmz, istniln bir kild insanlara xidmt etmy alard. Birbaa kmk etmk imkannda olmad xslr m`nvi baxmdan xeyir vermy s`y gstrrdi. Ustadn agirdlrindn biri bel nql edirdi: Ustadn mrnn son ilind tbli n mntqlrdn birin getmidim. Ramazan ay tamam oldu. Geri qaydarkn bir man tapld v Quma glmk n myyn adamlar toplad. Yola xmaq istyrkn dostlardan biri cib telefonuma zng vurub dedi: Yuxuda qoca bir kii grdm. Syldi ki, hmin manla yola xmasn. ox mcbur olsa istixar etsin. stixar etdim, pis gldi. Nzir etdim ki, iraza atan kimi Yeddi tn qbrinin knarnda hzrt blfzl rvzsi oxuyacaam. Bundan sonra
28

istixar etdim, yax gldi. Biz mana minib sasalamat Quma atdq. Bir ne ay sonra ustad dnyasn dyidi. Mn zng vurub yuxusunu danan xs ustadn kilini grb syldi: Bu hmin yuxuda grdym xsdir. M`lum oldu ki, ustad bizi n qdr sevirmi. Bir df Mhd getmk istyirdik. Aa buyurdu ki, nzrd tutduunuz manla getmyin. Biz d ona qulaq asb getmdik. Sonradan bildik ki, Mhd yola dn hmin man qzaya urayb v btn msafirlr Quma qaydblar. HD NN LYYN VLYULLAH KLMLRNN TSR Hicri-msi 1374-c ilin aban aynda ustadn agirdlrindn birinin xidmtind idim. Hac eyx Aa li Phlvanidn sz dd. Ustadn agirdi buyurdu: Ustad z mahidlrindn biri haqqnda bel danrd: Bir gn azan azan verrkn hd nn liyyn vliyyullah klmlrini deynd halm dyidi, zm Krblada grdm. Seyydhdann () qbri nc bir kkd yerlirdi v pilllri vard. Mn yuxardan baxrdm. Qbir olan yerdn bir nur qalxd. Bir bigan d glib boyland. Qfildn nur arasndan bir od xb onu knara atd. Hmin mahidm zaman mn tvhid maarifi ta olunmudu. Orada grdklrim adi hyatda bir ay krdi. zm glnd hl azan "hdu nn liyyn vliyyullah" klmlrini bitirmmidi.

29

XANIM FATMDN BR MAHD Hicri-qmri 1425-ci ilin ramazan ay tmd. eyx buyurdu: Ramazan aynn iyirmi drdnc gecsi yardan tm gzm xanm Fatim (s) grnd. ynin sar libas geyinmidi. B`zi nqtlri aqlad. Anladm ki, onun vladlarna qar hrmtsizlik zn qar hrmtsizlik kimidir. gr bir xs bir seyyid xanm vurarsa, xanm Fatimy () l qaldrm kimidir. Hmin haldan sonra bir saat zm gl bilmdim. Dayanmadan alayrdm." Ustad bu szlri dananda alayrd. O buyurdu: Bilmirm xanm bu szlri mn n n dedi? Olsun ki, dostlarm arasnda el birisi var ki, seyyid xanmn v ya seyyid vladlarn incidir. Bu idn uzaq olun. Anas seyid olan da seyyid hkmnddir. Onlara da hrmtsizlik etmyin, onlar da vurmayn. Ustad btn bu szlri deyrkn alayr, hycanlanrd. Arif hac eyx li Aa Phlvani buyururdu: mam Xomeyninin (r) ustad Aytullah ahabadi vladlarna deyirdi: Olum, geclr yatan vaxt Aytl-krsi oxu, sonra yat. Olan da Aytlkrsinin birinci aysini oxuyub yatarm. Bir gec yuxuda xanm Fatimni grr. Xanm ona buyurur: Olum, Aytl-krsi fi ha xalidun ifadsin qdr aydir. Olan yuxudan oyanb yuxusunu atasna danr. Atas buyurur: ki tinliyim hll oldu. Biri Aytl-krsinin ay olmas, ikinci anas seyid olann seyid olmas. Aytullah ahabadinin xanm

30

seyyid idi. Alim xanm Fatimnin () onun vladna olum demsindn bel bir qnat glmidi. SABAH HESAB GNDR Hcctl-slam hac Seyid Mustafa Hrndi buyururdu: Bir gn hac eyx li Aa Phlvaninin hzurunda idim. O buyurdu: Nql olunur ki, mirlm`minin () buyurmudur: Bu gn ml gndr v hesab yoxdur. Sabah hesab gndr, ml yoxdur. Bu hdisdn sonra buyurard: Shhtim imkan verdiyi vaxtlar v cm axamlar qbiristanla gedrdim. Bir gn orada halm dyidi, qbirlrin aldn grdm. Qbirdkilr ox yorun vziyytd, hycan iind idilr. Anladm ki, bu dnyadan kndn sonra mlin faydas yoxdur. ml yeri bu dnyadr v hesab yoxdur. Sabah is hesab olacaq, ml olmayacaq." XRABAT Ustadn agirdlrindn biri bel nql edir: Bir mddt bel qnat glmidim ki, ustadn hzurundan lazmnca istifad ed bilmirm. Bu xyallarla onun maarif drsin getmmk qrarna gldim. Bir gn sbh namazndan sonra llam Tbatbai gzm grnd. Bel bir e`r oxudu: lin linds, buraxma gl sn, lin xsa zn xarsan ldn.

31

Bu hvalat hac aa Sadtprvr dandm. Buyurdu: llamnin biz tvsiylri olub. Amma haradadr eidn qulaq?!" rz etdim ki, bu e`r kimdndir? Buyurdular: Xrabatdan. RCBYY GRNTLR Hicri-qmri 1385-ci ilin xordad aynda hac aa Mcahidi il shbt zaman eitdim ki, arif eyx mclislrindn birind buyurub: Rcb aynn son geclrindn birind gec yar mni oyatdlar. Hiss etdim ki, kims qapn dyr. Durub qapn adm. Kims yox idi. Anladm ki, burada bir mqsd var. Dstmaz alb ibadt baladm. Hmin gec mn ltf olundu. Cnab ustad buyurur: Mn Hyy v qyyum adlarn drk etdirdilr. Bu rcb aynn hdiyysi idi. Allah-taalann Hyy v qyyum adlar znd bir ox siftlri toplayan adlardandr. Hzrt Peymbr (s) buyurmudur ki, Aytl-krsi aylrin seyididir. Bunun sbbi hmin aylrdki Hyy v qyyum adlar ola bilr. Allah-taala buyurur: Allahu la ilah illa huvl hyyul qyyum...10 HURUL-EYNLR ARASINDA Ustadn qdim agirdlrindn biri nql edir ki, mclislrdn birind buyurmudur: Bir gec yuxuda hurul-eynlr grdm. Mni haty almdlar. Gzllikd misillri yox idi. Mn dnya hyatndak
10

Bqr, 255

32

adtim uyun olaraq bam aa salb onlara baxmaq istmdim. Amma onlar mni buraxmrdlar. Bu vaxt onlardan biri gzl ssl dedi: Bizi tanmrsan? Biz snin dnn gecki mllrinik. Yuxudan oyandqdan sonra n qdr dndms hans mllrimdn shbt getdiyini anlamadm. Bli, gzl ml bu saya cazibli cilvlnir. B`zn qflt yuxusundan oyanmamz n bel grntlr olur.11 SEVDYNZ EYLR BURAYA GTRMYN! Ustad bir gec mclisd buyurdu: Kf almind (ruhani almd) grdm ki, hamnz ayaqqablarnz otan iindki taxaya dzmsnz v onlar par-par parldayr. Aalar, bunlar sizin sevdiyiniz eylrdir, onlar znzl buraya gtirmyin. USTADIN HZURU Hac eyx li Aann hzuru mlklrin v ilahi insanlarn topland nurani bir hzur idi. Ustadn hzurunun baqa bir dad, baqa bir zvq vard. Ustadn v onun agirdlrinin simasnda iman v m`rift nuru brq vururdu. Bu mclislrd Allahn vliyalar yada salnr, onlarn ilahi sciyylri zikr olunurdu. Hmin mclislr zint vern b`zi nqtlri yada salaq.

11

Qmr, 55

33

MRZ L AA RAZ Ustad hac eyx Mhmmd li Mcahidi Ncfabadi hicri-qmri 1426-c il, Qurban bayram gn Ncfabadda shbti zaman buyurdu: Bir cm gn hac Mirz li Aa irazi qoltuunda hamam boxas sr`tl gedirdi. mrnn axr gnlrind beli bklmd. Amma inqilabi bir hvalruhiyyd idi. Daim gzlri yal olard. zm ona atdrb boxasn aldm v hamamadk trdm. TBL, YOXSA TRBY? Hicri-msi 1376-c ilin mehr aynda onun hzurunda olduum vaxt tblidn sz dd. Ustad buyurdu: Bir mddt tbli gedndn sonra vzifml bal trddd ddm. Mn el gldi ki, vzifm hvzd qalb tlblrin xlaq il mul olmaqdr. Buna gr d bir daha tbli getmdim. Otuz be ildir ki, tlblrl mulam. Tla gstrin. Bu rait hmi olas deyil. Bir vaxt bu raq snr v hsrt krsiniz. MOLLA L KNNN BUYURUUNUN T`SR Hicri-msi 1376-c il mclislrin birind sznn sonunda buyurdu: nsan olun, znz islah edin ki, sizi eitsinlr, xidmt ed bilsiz. Sonra buyurdu: Qacar saraynda xidmt gstrnlrdn biri nql edirdi ki, bir gn taxalar tmizlynd bir kaz tapdm. Kazda bir dkannn hvalat yazlmd.
34

Tehranda yol genilndirilrkn bu kiinin dkann skmk lazm glir. Fthli ah Qacar molla li Knidn soruur ki, bu ii gr bilr, yoxsa yox? Qacara cavab olaraq molla li Kni yalnz bir cml yazr: lm tr kyf fl Rbbuk bi shabil-fil. Ustad bu ayni Qacarn nzrin atdrmaqla dkan skmyin zlm olduunu bildirir. Fthli ah Qacar molla li Kninin sz il fikirindn danr. Ustad hmin dkann nvann da syldi. YAZILARIN SUYA ATILMASI Hicri-qmri 1427-ci ilin `ban aynda onun grnd idim. Buyurdu ki, bir df btn yazlarn aya atb. llam Tbatbainin d Ncfdn qaytd vaxt btn yazlarn aya atd sylnilir. YUXUNUN BZ ATMAMI ZKRLR VAR Hicri-msi 1375-ci ild ustadn xidmtind olduum vaxt Allahn hyy siftindn sz dd. Ustad buyurdu: Allahn hyy siftind bir ox adlar toplanmdr. Allah hyy ad il armaq Onun bir ox adlarn dil gtirmkdir. Bir df mn yuxuda dedilr ki, axund Hseynqulu Hmdani kitablarda yazlm gstrilrdn lav gstri v zikirlr bilir. Mn yuxumu yazb llam Tbatbainin yanna gldim. Hmin mktub uzun mddt onun yannda qald v sonda itdi. Mrhum Tbatbai mktub hvalatn qardana danmd. Bir gn

35

mnzilind onunla grdm. Qarda aa seyid Mhmmd Hsn lahi Tbrizi orada idi. Ustad aa lahiy dedi ki, haqqnda danlan mktub ona aiddir v Allahn adlarndan bildiklrini sylsin. Aa seyyid Mhmmd Hsn lahi buyurdu: Qoy ya hyy desin." Mrhum llam buyurdu: Ya hisssin ehtiyac yoxdur, qoy Hyy sylsin Bli, mnim ustadm o idi, halm daha yax bilirdi. Bir szl, aa seyid Mhmmd Hsn lahi d inanrd ki, hyy adnda bir ox adlar toplanb. Mrhum aa llamnin tfsirinin birinci cildind v Vsaili-sb`d yazlanlardan da m`lum olur ki, hyy siftind bir ox vsflr var. TANINMAMI QALSAM DAHA YAXIDIR Hicri-msi 1375-ci ild ustadn son thsil ynca idi. Dostlardan biri eyx li Aaya rz etdi ki, sizinl birlikd kil kdirmk istyirik. Ustad buyurdu: Mnim n tannmamaq daha yaxdr. llam Tbatbai nql edirdi ki, mrhum Qazi kil kdirmyi bir tsvir nmunsi kimi haram sayrd. Bu sbbdn d he vaxt kil kdirmzmi. Bir gn aa pula ehtiyac olduundan torpan satmaq istyir. Ona deyirlr ki, bu iin hyata kemsi n vsiqnizd kliniz olmaldr. Bir szl, ustad kil kdirmy mcbur olur. Onun mayit edn dostlardan biri kiliy deyir ki, ustadn gzl bir kilini k, istyn oxdur. Bel ki, ustad bir ne kil kdirir. agirdlr kili bir-birlrinin lindn alr, ulu salrlar. Aa buyurur: Sizin alnz
36

yoxdur. Mn zm burada oturmuam, siz mnim kilim gr dava edirsiniz. llam Tbatbai buyurur ki, hmin mclisd kil almaq istynlrin biri d mn idim. HZRT SALMANIN MZARINDAKI BRTAMZ YAZI Bir df mclisin sonunda ustad lm yada salman hmiyytindn v o biri dnyann tinliklrindn dand. Onun bu mvzuya mraciti bir nv sas drsin tamamlanmas idi. Ustad buyurdu: Cnab Salman dnyasn dyind onu mirlm`minin () dfn etdi. Qbrinin zrin su spib barma il qbirin zrin Salmann dilindn iki beyt e`r yazd. e`rd yalnz xeyir ml v pak qlbin axirt azuqsi olduu bildirilirdi. Bli, mirlm`minin hzrt Salmann mqamndan xbrdar idi. Bu sbbdn d e`ri Salmann dilindn yazmd. Kamillik v sadt yolunun tinliklri var v insan bu istiqamtd ox almaldr. Salmann qbri zrind yazlm szlr bir ibrtdir. LLAM TBATBANN ADINI DYMS Ustad mclislrindn birind buyurdu: Mrhum llam Tbatbai Qazi ad il tannrd. Ona yazlm mktub shvn Aytullah Seyid Hseyn Qaziy getdiyindn mrhum llam bu ad dyiib Tbatbai adn gtrmdr. Qarda Aytullah Seyid

37

Mhmmd Hsn lahi d shv dmsin dey lahi soyadn gtrmdr. HYAT YOLDAINA TKKR Ustad hac aa Phlvani hyat yoldana ehtiramla bal buyururdu: Onlara tkkr edin. Biirdiklri yemk or v ya pis olsa bel onlara "sa ol" deyin. Siz yemkdn razlq etdikd hyat yoldalarnz xohal olur. Onlarn xohall sizin m`nvi tkamlnz sbb olur. Bir df gnclik vaxtmda ailml srt davrandm. M`na almind mn dedilr: yirmi illik mllrin hdr oldu. Mclislrind tkrar-tkrar buyurard: M`nvi v ictimai msllrd znz qar ciddi olun. Amma ailnizl xo davrann. z qidnizi hyat yoldanza mcburi olaraq qbul etdirmyin. gr onlar televizora baxmaq istyirlrs, mane olmayn. Televizorun pisliyi siz m`lumdursa, znz baxmayn. VHDT KRMANAHNN E`RLR Bir gn hac eyx li Aa Phlvaninin xidmtind olduumuz vaxt ariflrdn sz dd. Vhdt Kirmanahinin e`rlri oxundu. Ustad bu e`rlri trifldi, onun tvhidi e`rlrini xsusi qeyd etdi. Byk vql hmin e`rlrdn oxudu. Ustad i rfan il bal e`rlri, xsusi il axund molla Hseynqulu Hmdani haqqndak e`rlri frhl

38

oxuyurdu. e`rlri oxuyub qurtardqdan buyurdu: Vhdt nec d gzl e`r yazr!

sonra

STYRM MAM HSEYN ALAYA ALAYA YUXULAYAM Bir gn Aytullah hac eyx Abbas Tehranidn sz dd. Ustad bu arif insan Hcctiyy mdrssin gtirdi v Ndb duas oxundu. Sonradan ustad danrd ki, mrhum eyx Abbas Tehrani hac Seyid Sadiq msdn rvz istyib demidi: "styirm yatanda dinlyim v Hseyn alaya-alaya yuxulaym. AYTULLAH BEHCTN NAMAZINA XSUS DQQT Ustad hac eyx li Aa Phlvani Aytullahzma Behctin namazna ox diqqt gstrirdi. agirdlrin taprrd ki, bu byk arifin mscidin gedib namaznda itirak etsinlr. Ustad hmin namazn ilahi ab-havasn duyurdu. man dostlarndan biri bel deyirdi: Hicri-qmri 1424-ci ilin zil-hicc aynda ustadla grdm. Ustad buyurdu: Bu gn Aytullah Behctin namaznda olmusanm? rz etdim ki, xeyr. Ustad buyurdu: ox ey itirmisn. Bu mscidd namazda itirak etsk yaxdr. Bir df d ustadn hzurunda olduumuz vaxt hzrt Aytullah Behctin namazndan sz dd. Ustad buyurdu: Bu xsin namaznda itirak edin. O,

39

Rbbani alimlrdndir. Onun namaznda brkt var, bu brkti ldn buraxmayn. Ustadn agirdlrindn biri bel xatrlayr: Ustadn trbiy etdiyi agirdlr Aytullah Behctin namaznda olurdular. Onlar bu byk arifin m`nvi xzinsindn faydalanrdlar. SFAHAN BYKLRNDN BR L GR Hicri-qmri 1426-c ilin cmadis-sani aynn on birind gnortadan sonra sfahan byklrindn birinin grnd olduq v onun hzurundan feyz aldq. Bu grd ox dyrli nqtlr aqland. Biz ilahi yol aiqlrin ibrt, hli-beyt maarifin bal insanlara bhr olsun dey hmin nqtlrdn b`zilrini zikr edirik. Bu byk insan biziml rt ksdi v buyurdu ki, gr ns yazacaqsnzsa rtim budur ki, ad kilmsin. Dedi ki, qorxuram adm ksiniz, xalq el dn ki, "liabad da bir knddir." Onun bu rtin ml edib adn kmirik. Sizdn buna gr zr istyirik. SEYYD BHRL-LUMUN RUH TLATM B`zi nqtlr zbz shbtd aqlanmdr. Hzrt Aytullah Behct buyurur: Seyyid Bhrllum kimya elmini yrnmk n aa Mhmmd Beydbadinin yanna gedir. Hmin vaxt kimya elmi ox rvnqlnmidi v dyrli saylrd. Mrhum aa Mhmmd Beydbadi onu ay knarna gtirmidi. Seyid Bhrl-lum aya baxb onun badan-baa qzl,

40

ll-cvahirat olduunu grmd. Bu grnt onda ruhi bir inqilab yaratmd. GR BYNMRSNS, QZA-QDR DY! Bir qrup rzil insan mrhum aa Mhmmd Beydbadini incitmk fikirin dr. Onu tovlayaraq evlrin gtirirlr v hzurunda ey-irt mul olub bir azdan tkrarlayrlar: gr bynmirsns qzaqdri dyi. Mrhum arif bu hvalatdan ox narahat olur v buyurur: Dyidik! Bir anda mclisdkilrin hval dyiir, onlarda inqilabi ruh yaranr. Hamlqla tvb edib arifdn zr istyirlr. AA MHMMD CAVAD BEYDBAD HAQQINDA Mrhum hac Mhmmd Cavad Beydbadi dnya malna rbtsiz idi. Amma mklnn hll olmas n yanna gln imkanl insanlardan yz on riyal tlb edrdi. Xidmtisi bel deyir: "Hmin pullar dyinin altna qoyar v axama qdr kmk istynlr l tutard." Arif adtn pul verdiyi adamlara tvsiy edrdi ki, hmin pulu kisdibi etsinlr. Kim bel edirdis, ii yoluna drd, hmin pul hesabna brkt atrd. Yaxnlardan biri bel nql edir: Atam hac Mhmmd Cavad Beydbadi il tan idi. Ar maddi tinliy ddy bir vaxt Aa Mhmmd Cavad Beydbadinin yanna gedib vziyytini danr. Aa

41

atamn szlrini dinlyib buyurur: Ne nfrsiniz? Atam bildirir ki, ail yeddi nfrdn ibartdir. Arif yeddi tik quru rk gtrb atama verir v buyurur: Bu rklri sfrniz qoyun, amma yemyin. Atam onun mrini yerin yetirir. Hmin vaxtdan sfahann n varl insanlar ehtiyaca ds d, bizim ail mhtaclqdan qurtarr! Mrhum eyx pakla ox diqqt yetirirdi. Cnub halda yatmaq mkruh olduundan hamamdan hamamn aarn almd. Gec ehtiyac olan kimi hamama gedirdi. He vaxt sbhdk cnabt halnda qalmrd. Qlbin sfas n tvsiy edirdi ki, iki i grlmlidir: namaz vaxtnda qlmaq, tlu v qrubdan nc Mfatihul-cinandak bir zikri on df tkrarlamaq: La ilah illllah, vhdhu la rik lh, lhul mulku v lhul hmd, yuhyi v yumitu v yumitu v yuhyi v huv hyyun la ymutu biydihilxyru v huv la kulli y`in qdir. Htta b`zi rvaytlrd bu zikrin qzasn yerin yetirmk tvsiy olunur. Mrhum eyx onun grn glnlrin ksrin bel tvsiy edirdi: nc, btn hallarda paklq; ikincisi, namaz vaxtnda qlmaq; ncs, cm qsln yerin yetirmk; drdncs, sbh vaxt oyaq qalmaq; beincisi, zn daim imam Mehdinin () hzurunda bilmk. Onun ilahi tkaml yolunda kim agird olduunu bilmirm. Amma yadma glir ki, mrhum molla Fthli Sultanabadi il birlikd sfrd olublar.

42

HL BEYTL MQAYSD HEK Bnd (mn) iki df hac eyx Hsnli Noxudkinin grnd olmuam. Grdn mqsd qarladm mkln hlli olub. Yaxnlardan biri xstlnmidi v mn Mhdd aann xidmtin getdim. Ondan kmk istdim v mklm hll oldu. Mrhum Seyid Abdullah Fatimi hvzy gldiyi vaxtlarda bel buyururdu: Bir gn gzti mdrsy glib hac eyx Hsnli Noxudki il grd. Onun zvcsinin hal ox pis idi, eyxdn kmk istyirdi. eyx ona bir ne dd ncir verdi. Dedi ki, bunlar yesin, inallah saalar. Hmin xs aaya bel dedi: Zvcmin boazndan su da kemir! Mrhum eyx buyurdu: Eybi yox, zn yeyrsn, inallah zvcn saalar. Seyid Abdullah Fatimi deyir ki, mn bu i tccb etdim. Dndm ki, nec ola bilr ki, baqa biri ns yey v xst saala? Bu bard eyx Hsnlidn sorudum. O buyurdu: Biz xsty bir ey veririk ki, onlarn diqqtini zmzdn yayndraq. Yoxsa onlarn mkllrinin hlli n dua etmyimiz bs edr. ELMDN MLDK Dostlardan biri sorudu ki, sizdn bir xs gstri istynd ona n taprrsnz? eyx buyurdu: Mrhum hac eyx Rcbli Xyyatdan nql olunur ki, bel buyurub: gr usta fhldn ald krpici divara qoymasa iin nticsi olmaz. Siz yalnz soruursunuz, amma ml etmirsiniz.

43

EYTANIN HYLLRN DQQT Aytullah Hac eyx Mhmmd Cavad nsari Hmdani bel nql edirdi: Bir xs can verirdi. Grr ki, mlklr bir trfd, eytanlar o biri trfd dayanb. O drhal eytanlarla dava-dalaa balayr. Mlklr onu n qdr arrsa, eitmir. Nhayt, mlklr alamaa balayr. Can vern xs mlklr z tutub deyir: Mn onlarla vuruurdum, onlara he bir meylim yoxdur. Mlklr deyir: Onlar snin diqqtini yayndrmaq istyirlr. Sn dnrsn ki, onlarla dalarsan. Amma onlarn bir hiylsi d ba qatmaqdr. CNAB USTAD HACI AA MRV L MSAHB Hicri-qmri 1427-ci il, sfr aynn on altsnda hzrt Musa ibn C`frin () mvlud gecsi hac aa Mrvi il gr nsibimiz oldu. Ustad Bircn sfrind yolst Ncfabada trif gtirmidi. Qsa bir mddt onunla grdn feyz aldq. Ncfabad hvzsinin bir qrup alimi il grd Allah vliyalarnn m`nvi halndan sz dd. Hmin grdn b`zi dyrli nqtlri xatrlamaq faydal olar. ALLAH VLYALARININ KRAMT Mrhum Aytullah hac Seyid Abdullah Fatimi irazda yaayan vliyalardan idi. Onun hyat yolda vfat ednd hac eyx sdullah iraza glir v
44

Seyid Abdullah Fatimiy xidmt n irazda qalr. On il yaxn ustada xidmt gstrir. O bel nql edir: Bir gn Seyid Abdullah Fatiminin xidmtind olduumuz vaxt qonunun evindn ss-ky qalxd. Bu ss ox narahatedici idi. Bir qdr kendn sonra on alt-on yeddi yalarnda bir gnc glib zn ustadn ayaqlarna atd v dedi: Mn atam sizdn istyirm. Anladq ki, qonu dnyasn dyidiyindn orada ssky qalxb. Gnc yalnz bir sz tkrarlayrd: Mn atam sizdn istyirm. Ustad buyurdu: Atana n olub? Mgr sa deyil? Onu mndn istyirsiniz? Aann szlri baa atmam qonuda ss-ky ksildi. Gnc qalxb qonu hyt kedi. ox kemmi geri qaydb gz yalar iind aaya tkkr etdi. Oraya gedib n ba vermsi il maraqlandq; qonu hyt kedik. Bir nfr yataqda idi. Ham bana ymd. Yaxnlab soruduq: Aa sn n olub? Dedi: ki mlk qollarmdan yapb sr`tl aparrd. Aa Seyid Abdullah Fatimi glib mni tutdu v hmin iki mlkdn alb geri qaytard. YADINDAN IXANI YADINA SALDIM eyx sdullah nql edir: Aytullah Seyid Abdullah Fatimi n vaxt irazdan Quma glirdis bizim mnzild qalrd. Bir gn sbh azanndan nc xanm M`sumnin hrmin getdik. Hrmd olduumuz vaxt mrhum ustad hrmdki bir kiini arb qulana ns pldad. Kii drhal hrmdn xd. Mn aadan hmin xsin kimliyini v ona n
45

dediyini sorudum. Aa buyurdu: Bu aa cnabtli vziyytd idi, amma yadndan xmd. Mn onun yadna saldm ki, cnabt qsl vermlidir. O da drhal hrmi trk etdi! AYTULLAH SEYD BDLKRM KMRNN XSTLKLR Mrhum eyx sdullah cnab Kmiri il d tan idi. Amma Seyid Abdullah Fatimi il daha yaxn idi. eyx sdullah ox mehriban bir insan idi. Bir gn Aytullah Kmirinin grn getdik. Yemy balq biirilmidi. Aytullah Kmirinin llri sdiyindn rahat hrkt ed bilmirdi. Mrhum sdullah Aytullah Kmirini yedirtdi. Baln smklrini xarr v aaya verirdi. Ona dedik ki, zn d bir ey ye. Buyurdu: Siz yeynd mn d doyuram. Aytullah Seyid bdlkrim Kmiri mrnn son vaxtlarnda sfahanda Aytullah Nasirinin evind olduu vaxt hal pisldi. Hmin vaxt eyx sdullah da orada olmudu. O bel nql edir: Bir vaxt Aytullah Nasirinin krkni Malikinin bacs dnyasn dyimidi. zadarlq mclisi qurulmudu. Mn minbr qalxma tklif etdilr. Bir ne dqiq idi danrdm. Mn bir mktub verdilr ki, Kmiri aann vziyyti arlab. Mn shbti tez baa vurub onun yanna gldim. Rngi aarmd. Aytullah hac eyx Hsn Safinin olu cnab Safiy xbr gndrdik. sfahanda kimsni tanmrdq. O bir hkim gtirdi. Hkim dedi ki, xsty arksici iyn vurulmaldr. Arksici o
46

qdr gcl oldu ki, aa sbh namazna qalxa bilmdi. Mn onu oyatdm, namazn qld. Sonra bam ayann yanna qoyub yatdm ki, oyansa xbrim olsun. Sbh saat yeddi olard. Artq bir saat idi ki, gn qalxmd. Grdm ki, cnab Kmiri ayaa qalxb. Mndn Mrvini sorudu. Dedim ki, el mn Mrviym. Buyurdu ki, gr dnyam dyirms, mni xanm M`sumnin ba st dfn edin. Ba st yer olmasa, frqi yoxdur, harada olur olsun! Vsiyyt ciddi msl olduundan aan dinlmkd davam etdim. Buyurdu: Baqa he bir ehtiyacm v vsiyytim yoxdur. Sonra hal bir qdr yaxlad. Biz yola ddk. Yolda aann vziyyti iki df pisldi. Aytullah Nasirinin olu da yanmzda idi. O bir qdr ananas suyu gtirib aaya verdi. Aann hal bir qdr yaxlad. Az sonra vziyyti yen d arlad. Ailsi Tehranda olsa da yolumuzu davam etdir bilmdik. Ondan soruduq ki, Glpayiqaninin xstxanasnda qalmaa razdrm? O buyurdu: Yox, mni Tehrana aparn. Dndk ki, vvlc hkimlrin r`yini yrnk. Onu Aytullah Glpayiqaninin xstxanasna apardq. Vsuqi adl bir hkim aan mayin etdi. Bildirdi ki, ar infarkt keirib v yola xa bilmz. Belc, aan Qum xstxanasnda yatrtdq. Vsuqi mni tanyrd. Astaca dedi: Siz gedin Tehrana. Tehran xstxanasndak krknizl dann. Qoy bir otaq hazrlasn v tcili yardm man gndrsin." Bir qdr sonra ustad Tehrana apardq.
47

Tehrana glib hyat yolda v olu il grdk. Onlar ox nigaran idilr. Quma glib aan grmk istyirdilr. Hyat yolda v olu il Quma gldik. Aa israr edirdi ki, onu Tehrana aparaq. Dedim ki, hkim icaz vermir. Biz Tehrana getdik, shri gn Aytullah Kmirini d gtirdik. Hmd olsun Allaha, saald. QFLDN ZM QZVND GRDM Mirz Cavad aa Tehrani buyurur: Hac eyx Haim Qzvini nql edir ki, bir gn sbh hcrnin qaps aznda bir kiinin oturduunu grdm. M`nvi halda olduu hiss edilirdi. Hcrnin qapsn adm, onu iri d`vt etdim. O, hcry daxil oldu. Dedim ki, Allahn siz ltf etdiklrindn, bildiklrinizdn biz dann. O shri gn gr t`yin edib getdi. Shri gn dediyi vaxtda gr yerin gldi. Dnnki halla mn nzr sald. Silknib zm Qzvind, doma kndimizd grdm. Kndlilrimizdn ikisi bir-birlri il su st savard. Onlardan biri lindki bell ikinci xsi vurub ldrd. Sonra qorxuya db qanl beli suda yumaa balad. trafa baxb bir adam grmdi. Yannda dayandm halda mni grmmsindn anladm ki, hmin shnlri ruhum mahid edir v cismim Mhdddir. Qatil bir qbir qazb csdi orada dfn etdi. zm glib hmin aann xidmtind olduumu grdm. Ona tkkr etdim. Saollab getdi. Bir qdr sonra tbli n kndimiz getdim. atan kimi xbr verdilr ki, filanks ldrlb, qatili d
48

taplmayb. Bir sz demdim. Amma qatill grnd dedim: ldrdyn adamn he olmaya diysini (qanpulunu) ddinmi? Qatil dedi: Aa, bu n szlrdir danrsnz? Mn kimi ldrmm? Bir szl, e`tiraz etdi. Mn qtlin xrdalqlarn ona dandm. O heyrt iind sorudu: Mgr siz orada idiniz? O, e`tiraf etmy mcbur oldu. Szn bel davam etdi: Onun bir qz var. Qzn raz salmaq mmkn deyil. Deyck ki, qisas istyirm." Ona dedim: Siz gedin onunla dann, Allah kmk edr. Qatil gedib ldrdy adamn qzna dedi: gr atanzn qatili taplsa v diy dmk ists, n edrsiniz? Qz dedi: Mn atamn qisasn istyrm. Qatil dedim ki, mn bu ii Allahn kmkliyi il yoluna qoyaram. Qz ev d`vt etdim. Ona dedim ki, atann qatili glib, peimandr, balanmasn istyir. Qz drhal razlad... Yuxardak hvalat eyx Haim Qzvininin ilahi mqamndan danr. Hmin qatilin qz il danndan sonra tin bir msl hll olunur. Qz atasnn diysini alb razlar. Bu hvalat Mirzcavad aa Tehrani nql etmidi. SEYYD-HDA TRBTNN FASI tn il mam Musa ibn C`frin () hadt gecsi beyin iflici keirdim. Mni xstxanaya gtirdilr. Bir mddt malic olundum. Xst olduum vaxt Aytullah Behct vziyytimdn xbr tutmudu. Bir gn olu liaa evimiz zng vurub buyurdu: Aam sizin halnzdan nigarandr. Deyir ki,
49

bir qdr Krbla trbtini zm-zm suyuna qatb isin. Biz Aytullah Behctin gstriini yerin yetirdik v halm dzldi. Xstliyim bir qdr yaxlaandan sonra Quma getmk istdim. Qardam da z olu il mn qouldu. Quma glib liaa il grdk. Aytullah Behctl gr n vaxt aldq. Grdymz vaxt dedim: Aa, tvsiyniz t`sirli oldu. Bu t`sirdn minbrd d dandm. Aytullah Behct tccbl buyurdu: Minbrdn camaata dedin? Dedim ki, bli. Aa buyurdu: Bel szlri hlin demk olar. Dedim ki, minbr glnlr hal hlidir. Bir gn mclisd olduum vaxt Xrrmhrd yaralananlardan biri yanma glib dedi: Ailm Mkkd xstlnib, he vchl skryi dayanmr. Mn Aytullah Behctin mslhtini ona atdrdm. Bir mddt sonra onunla grdm v shbt snasnda dedim ki, hmin gstrii baqalarna demsin. O e`tiraz edib bel bir hvalat dand: Olum Amol unversitetind oxuyur. Xbr gldi ki, kor barsa iltihab olub. Hkim drhal crrahiyy mliyyat aparlmasn zruri sayb. Biz oraya getdik. Crrahiyy mliyyat shrsi gn t`yin olunmudu. Zm-zm suyuna bir qdr trbt tkb ona verdik. Shri gn hkim mayinsindn m`lum oldu ki, olum tam salamdr. HACI QAFURUN HEKAYT sil trbt tapman da hekayti var. Bir df v`d vermidik ki, mhrrmin ikinci ongnlyn
50

Zrrbxan mscidind shbt edk. Biz on birinci gec rvzy getdik. Hmin gec insanlar ox qmgin olur. Minbr qalxdq v xalqn gz yalarndan bizd d bir hal yarand. Minbrdn dnd hac Qafur adl bir qoca kii yaxnlab dedi: Krblaya getmisn? Dedim ki, yox, hl ki qismt olmayb. Sddamn hakimiyyt dvr idi. Hac Qafur dedi: Sabah xbri sn atar. Shri gn sbh vaxt mn bildirdilr ki, gr vsiqn hazr olsa Krblaya viza hazrlamaq olar. Shri gn minbrdn sonra hmin kiiy dedim: Aa, siz dnn n dediniz? O dinmdi. Bir d sualm tkrarladm. O baqa mvzuda shbt sald. Mn d mvzunu dyiib ondan sorudum: Siz vvllr harada olmusunuz? Dedi: Mn Nvvab mdrssind xidmti idim. Mrhum Mirz Mehdi sfahani arabir hcrm glib ay istyrdi. Biz Mirz Mehdi sfahani haqqnda eitmidik. O, Aytullah Vhid Xorasani v ustad Aytullah eyx Haim Qzvininin mllimi olmudur. Baa ddm ki, bir xsin ki yannda Mirz Mehdi sfahani ay iib, demk, o, hal hlidir. Sonra buyurdu: Otuz be yam olanda (qrx be il bundan nc) Krblaya getmidim. Hmin vaxt mam Hseynin () zrihinin aa hisssi dalmd v oran t`mir edirdilr. Zrih t`mir n qaldrld vaxt mn oradan bir qab torpaq gtrdm. Ondan bir qdri qalb, siz vermk istyirm. ox hvsl trbti aldq, fa n ondan istifad etdik. Hac Qafur ox yax kii idi. Biz Krblaya gedib glndn sonra dedilr ki, hac Qafur vfat edib.
51

Onun bir krkni mddah idi. Sbhlr Zrrbxan mscidind azan verrdi. Bir gn sbh namaz vaxt glir v orularn bir man qarmaq istdiyini grr. Orularla yaxalar, onu qtl yetirirlr. AYTULLAH KMRNN VFATI V DFN Ramazan ay idi. Aytullah Kmiri buyurdu: Biz Quma getmk istyirik Onu Quma aparmaq n hazrlq grdk. Hmin gn Tehranda aa Kaziminin atasnn zadarlq mclisin d`vt olunmudum. Dostlardan birindn xahi etdim ki, mclisd shbtim qurtaranadk Aytullah Kmirini evdn gtrsnlr v birlikd Quma yola dk. Aytullah Kmirinin krkni Aytullah Firuzabadinin olu idi. Aytullah Kmirini onun evindn gtrb mscid gtirdilr. Mn shbtimi tamamlayb gnorta azanndan sonra onlarla birlikd yola ddk. Biz aan Quma atdrb geri qaytmaq istdikd buyurdu: Quma n vaxt glcksiniz? Dedim ki, inallah cm axam sizin xidmtinizdym. Amma axama Tehrana qaydacaam. O buyurdu: tin bir d grk! Hmin gn Tehrana gldim. stndn bir ne gn tm hac aa C`fr Nasiri zng vurub bildirdi ki, Aytullah Kmiri beyin iflici olub v onu Tehrana gtiriblr. Gec xstxanaya getdik. Aytullah Kmirinin olanlar, doktor Laricani, qarda aa Baqir d orada idilr. Aytullah Kmiri vsiyytinin yerin yetirilmsi n mni nmaynd semidi. Mni knara kib bildirdilr ki, artq
52

aann yaamas mmkn deyil. Dfn n tdark grlmlidir. Bu bard rhbr m`lumat verilmsini mslht grdlr. Mn rhbrin yanna gedib Aytullah Kmirinin vziyyti v vsiyytnamsi bard m`lumat verdim. O ox narahat oldu. Buyurdu ki, vvla onun n dua edk, yox gr vziyyt dediyiniz kimi olsa, gstri verrm ki, xanm M`sumnin ba zrind ona yer versinlr. Mn Aytullah Kmirinin vsiyytinin yerin yetdiyindn arxayn olub yola ddm. Aa rhmt getdi, Tehranda kiik bir dfn mrasimi quruldu. Sonra cnazsi Quma gtirildi v vsiyyt etdiyi yerd dfn olundu. Namazn cnab Aytullah Behct qld. Dfn mrasimind xeyli adam vard. Cnazni ox tinlikl qbir yaxnladra bildik. Aa llam Tbatbai il Aytullah-zma Seyid hmd Xansarinin mzarlar arasnda dfn olundu. Cnab Aytullah Hairi irazi oraya gldi. Dfn zaman qbir dmk istdiyini bildirdi. Qbir db Aytullah Kmiri il vidalad. Btn libasn onun qbirin srtd. Htta mmamsini qbirin sar torpana buladrd. Sonra qbirdn xd. Qbiri torpaqlamaq istynd llam Hsnzad Amoli gldi. O da qbir db Aytullah Kmiri il vidalad. Aytullah Hairi kimi libas v mmamsini qbirin torpana srtd. Sonra qbiri torpaqladq.

53

LAH NSAN MRHUM HMTPUR HAQQINDA XATR Byk insan hac aa Himtpur dvrnn arif insanlarndan olmudur. Maraqldr ki, masirlri onun mqamndan xbrsiz qalmlar. nc Tehranda yaayan ruhani sonralar mqdds Mhd hrin kmdr. Alim buyurur: Mhdd Gvhrad mscidinin eyvannda xlvt bir yerd namaz qlrdm. Bir gec namaza balamaq n Allahu-kbr deynd hiss etdim ki, arxamda kims tkbir deyib iqtida edir. Mn namazm saxlayb ona e`tiraz ed bilmzdim. Amma qlbn bu i raz deyildim. Namaz qlb geri dnnd llam Tbatbaini grdm. Dedim ki, sizin mn iqtida etmyiniz ryimdn deyil. Buyurdu: Mgr imamn razl camaat namaz n rtdirmi?! Dedim mn gizli glirm ki, kims baa dmsin. llam buyurdu ki, sizin gizli gldiyinizi bildiyimdn burada gizlnmidim. Aa llam Tbatbainin dostlarndan idi. O ox insanlarla tan idi. Amma aa Fyyazi adl bir hmdanl il daha yaxn idi. Bir df mrhum Himtpur bel nql etdi: Hmdanda aa Fyyazinin drsi olard. Bir df drs zaman bandak mmamni xarb isti sobaya qoydu. Drsini qurtardqdan sonra sobann azn ab mmamsini qoyduu vziyytd gtrd. Bu hadis bizi ox heyrt gtirdi. Baa ddk ki, bu insan adi insan deyil.

54

Aytullah Haimi ahrudi Mhd birlikd getdiyimiz vaxt deyrdi: Zng vuraq, aadan vaxt alaq, bir gec onun grn gedk. Aa Himtpurun bir baxna cnab ahrudi d ahiddir. Bir df onun yannda olduumuz vaxt m`lum oldu ki, hac aa Himtpur iyirmi iki il onun evind olan glininin hrsini grmyib. Aytullah ahrudi dedi: Aa mgr qaynatann glinin zn grmsi eybdirmi? Aa buyurdu: Mgr glinin zn grmk vacibdirmi?! SEYD MSLHDDN MHDV HAQQINDA ON DRD HEKAYT Dyrli mllim mrhum Seyid Mslihddin Mhdvi sfahann ilahi insanlarndan hesab olunmudur. Bu xs tarix v rical mvzusunda yazd kitablarla slam mdniyytin byk thf vermidir. sfahann byk alimlri, sfahann elmi-ictimai tarixi, Byanul-mfaxir, llam Mclisinin hyat, sfahann masir airlri, sfahan thflri, eyxl-slam ailsi v bir ox baqa kitablar mrhum Seyidin tannm srlridir. Bu ixlasl v zhmtke tarixinin ap olunmam yazlar da az deyil. Onun bu yazlarn mtali etdiyimiz vaxt maraql hekaytlrl rastladq. Onlardan b`zilrini nzriniz atdrrq.

55

1-C HEKAYT Mrhum Seyid Mslihddin Mhdvi bel nql edir: Bu hvalat mn mrhum aa Seyid Mhmmd Hseyn Mhdi nql etmidir. Bu xs mqdds Mhdin byk alimlrindn v fqihlrindn olmudur. Bu xs Kirmanahda mam Mehdi () il grmk rfin nail olmudur. z bel danr: Mhd glmmi Kirmanahda yaayrdm. Orada yaadm mnzil msafirlr n d dayanacaq idi. Bir df Rtdn olan tqval bir seyid bir mddt yanmda qald. Kirmanahl alimlr mn bildirdilr ki, bu xsin kramtlri var. Onun pesi tirsatan idi. Birinci df bu bard soruanda inkar etdi. Bir qdr yaxnladqdan sonra onun vliya olduuna bhm qalmad. O kimsnin bilmdiyi msllrdn xbrdar idi. Bir df etiraf etdi ki, alimlrin v byk insanlarn ruhu il laqm var. Xsusi il aa Sdr v mrhum hac Seyid smaill. Bir df aa Seyid Mhmmd Hseyn xahi etdi ki, oxuduu rvzlrin qbul olub-olmamas il bal bir ey yrnsin. Seyid ttar bu bard ona xo xbr verdi v bildirdi ki, mhrrmin doqquz v onuncu gnlri mam Mehdi () mclisd olacaq. Kirmanahda mclis ox zmtl kerdi. Gn tlu edn vaxtdan mclis balayard v gnortadan iki saat sonrayadk davam edrdi. lli iki nfr vaiz hli-beytin () msibtlrindn danard. Aa Seyid Mhmmd Hseyn z gnn vvlindn sonunadk qapda

56

dayanb glnlri qarlayard. Seyid ttar onun rvzlrinin qbul olmas xbrini verir v imamn da bu mclislrd itirakn qeyd edir. Doqquzuncu gn hr biri otuz-qrx ya arasnda, Kirmanah libasnda bir qrup insan mclis daxil olur. Onlarn glii hamn hyacanlandrr. Onlar mclisin knarnda dairvi ylirlr. Onlara xidmt tklif olunanda "gedin baqalarna xidmt edin, bu bizim z mclisimizdir" deyirlr. Seyid Mhmmd Hseyn deyir ki, ttar nec demidis el d oldu. 2-C HEKAYT Mrhum Seyid byk alim v tdqiqat Seyid Mhmmd Hsn Sdr Kazimeyninin dilindn bel nql edir: Samirrada aam Mirz Mhmmd Hsn irazinin hzurunda olduum vaxt onun tlblr n tikdiyi binada qalrdm. Byk alim hac molla li ibn Mirza Xlil Tehrani ziyart mqsdi il Samirraya glmidi. Ondan xahi etdim ki, mnim hcrmd qalsn. Hac molla li mrib v ia namazlarn qlandan sonra yatd. Mn mtaliy baladm. Mtalimi baa vurduqdan sonra mn d yatdm. ox kemmi hac ayaa qalxd. Mni d oyatd ki, gec namazna durum. Mn ona bildirdim ki, drs v mtaliy ox mul olduumdan namaz v dua n gcm yoxdur. O yen israr etdi. Bel ki mn mcbur olub ayaa qalxdm. Hvssiz halda gec namazn qldm. Vitr namazn baa vurduqdan sonra hac buyurdu ki, qalx ayaa ziyart gedk. arm yox idi, itat etdim. O qabaqda gedirdi, mn
57

arxasnca. Hrmin hyti aq idi; daxil olub mxtsr salam verdi v pak srdaby yaxnlad. Hava ox qaranlq idi. Gz-gz semirdi. Qabaqda hac, arxasnca mn srdaby enmy baladq. Qfildn qarmzda bir nur grnd. Mn min idim ki, orada kims var. Molla li buyurdu: Seyyid Hsn, grrsnmi? Dedim ki, grrm. Bli, hac molla linin saysind mam Mehdinin () mbark nurunu gr bildim. 3-C HEKAYT Arif baqa bir mhur xs, Mirseyidli Sdhi sfhaninin dilindn bel nql edir: Bir df Mhd sfrind xstlnib yataa ddm. Bir mddt sonra saaldm. Amma geriy dnnd d halm yax deyildi. Bir bada mnzil tutub orada istiraht etmk qrarna gldim. Xidmtilr taprdm ki, qapn balasnlar. Yataqda arlarm iddtlndi. Hiss etdim ki, otaa kims daxil oldu. Amma mn onu grmdim. Bamn zrind dayanb halm sorudu. Boylandm. Amma yen bir adam grmdim. Bamn zrindn gln ss ox xo idi. O mn saalacam dedi. Sonra ss ksildi v hiss etdim ki, otaqda kims yoxdur. Xidmtilri arb otaa daxil olan xsin kimliyini sorudum. Onlar dedilr ki, qap bal idi v otaa kims daxil olmayb.

58

4-C HEKAYT Ustad byk alim, Car lqbi il tannan Mhmmd Cavad Xorasaninin dilindn bel nql edirdi: Salehabadda atamdan qalm bir mlk vard. Zillus-soltann bacs ftixarud-dvl bu mlk shvn znnk bilib ona sahib durmaq istdi. N qdr aldmsa, bir i gr bilmdim. Mrhum aa hac eyx Mhmmd Tqi Ncfi buyurdu ki, bu ftixarud-dvl il z-z glmk bu iin pis trfidir. Hr yerdn limi zb Allahdan ar istdim. Cm gn mam Mehdiy (c.) riz yazb z mklm aqladm. Hmin mktubu aya atdm. Sonra bir xarabaya akilib Ndb duas oxumaa baladm. Drdimi mam Mehdiy (c.) byan etdim. Ndb duasn baa vurmam at ayaqlarnn ssini eitdim. rb libasnda bir svari grnrd. Bu xs mn yaxnlab mhbbtl nzr sald. Onun bax qlbim gc verdi. min oldum ki, o mam Mehdidir. Hmin hft mnim mlk mslm hll oldu. Bu iin hlli n iki vasity l atdm: mama riz yazdm v Ndb duas oxudum. 5-C HEKAYT Mnim Seyid bdl-Vhhab adnda mim olu vard. O, sfahandan xb ran v raqn mxtlif hrlrind yaayrd. mrnn sonunda sfahana qaytd. ki ay sonra dnyasn dyidi. lmndn bir hft nc qarda byk alim hac Mirza Mhmmd Hsn Nhvini v mni d`vt etdi. Qrib bir hvalat

59

dand: yirmi il nc Rtd olduum vaxt ar xstlndim v midimi hr ndn zdm. Yay aylar idi. Bir otaq icarlmidim. Geclr xidmti yatam eyvanda salard. Bir gec halm ox pis olduu n ev sahibi v xidmti hkim ardnca getdi. Hkimin danndan bel baa ddm ki, bir ne saat mrm qalb. Ev sahibi v xidmti dfn mrasimin hazrlamaa balad. Qzdrma iind yanrdm. Allaha z tutub imamlar vasiti sedim. Onlara qrbtd lmk istmdiyimi dedim. mam Mehdiy () tvssl etdim. lm v hyat arasnda mahid etdim ki, pilllrl kims yuxar qalxr. O ortaboylu bir xs idi, ynin a libas geyinmidi. Yatama yaxnlab halm sorudu. Qribiliyimdn, xstliyimin arlndan, tnhalqdan dandm. Bir dua oxuyub getdi. Mn hmin xs tkkr etmy macal tapmadm. Halm ox ar idi. Sonra bir qrup adam yuxar qalxd. Onlar mn diqqt yetirmdn cmiyyt namazna durdular. Hmin xs pinamaz dayanmd. Namaz baa atandan sonra moiz etdi. Hmin gec dandqlar klm-klm yadmdadr. Onun ssi o qdr xo idi ki, hamn czb etmidi. mr boyu bel ss eitmmidim. Namaz v moiz baa atandan sonra yen mn yaxnlad. Bildirdim ki, hkim mrmn baa atdn deyib. Hmin xs bundan sonra iyirmi il yaayacam bildirdi. Bli, ox kemmi saaldm. Mrhum Seyid bdl-Vhhab sfahani hmin xstlikdn sonra dz iyirmi il yaad. Hicri-msi 1358-ci il, mbark ramazan aynn altsnda sbh
60

azanndan saat qabaq ailsini trafna toplad. Bildirdi ki, bir az sonra iiniz ox olacaq v obadan yemy imkannz qalmayacaq. Onlar yemy mcbur etdi. z dua v Qur`an oxuyurdu. Sonra ailsin bildirdi ki, onun vaxt baa atb v hamdan halallq istdi. Hyat yoldana dedi ki, uaqlar nc Allaha, sonra sn taprram. hadt klmlrini sylyib gzlrini yumdu. 6-CI HEKAYT Ustad mrhum axund Molla Mhmmd Kaani sfahaninin dilindn bel nql edir: Thsil dvrnd Cdd mdrssind mskunlamdm. Rbilvvlin doqquzuncu gecsi, Eydz-Zhra adlanan gn tlblrl toplab mrasim keirdik. Bu mni ox sevindirdi. Dndm ki, ne aydan bir bel mrasimin tkil olunmas tlblik yorunluunu aradan qaldrar. Bu mqsdl bir ne ay sonra qabaa db mclis qurdum. Tlblri z hcrm d`vt etdim. Gec xo kedi. Mclis dalandan sonra yatdm. Yuxuda grdm ki, iki nfr hcrm daxil olub deyir: Hzrt Peymbr (s) sni istyir. Mn qorxmu vziyytd onlarn ardnca getdim. Byk bir otaa daxil olduq. Peymbr (s) otan bir gusind ylmidi. trafnda alimlr, fzilt sahiblri vard. Mn onlar arasnda yalnz molla Hseyn li Tuysrkanini tandm. O mnim ustadm olmudu. Hzrt Peymbr (s) buyurdu ki, ubuq v falaqqa gtirilsin. Molla Mhmmd Kaaninin qamlanmasn gstri verdi.
61

Mn qorxudan tir-tir sirdim, danmaq gm yox idi. Mrhum hac molla Hseyn li Peymbrdn xahi etdi ki, onu mn balayn. Hzrt Peymbr mni ustadma balad. Yuxudan oyandm. Hl sbh azan olmamd. Baa ddm ki, dnn gec tlblri mtalidn ayrmam shv olub. Eydz-Zhra gecsi dyrli gecdir. Amma mr bo yer srf etmk olmaz. 7-C HEKAYT Ustad Seyid Clilin dilindn bel nql edir: Thsil dvrnd bir gec mtaliy mul idim. Cml sava haqqnda oxuyurdum. Hmin hissy atmdm ki, Mhmmd ibn Hnfiyy Ayinin dvsini saxlayr. Hzrt li () Mhmmd ibn bubkr - Ayinin qardana gstri verir ki, qoyma bacna ziyyt versinlr. Dndm ki, n n li Ayinin qtlin imkan vermyib? Yatdm, yuxuda hzrt li () mn buyurdu: Molla Mhmmd, sn d mn irad tutursan? Yuxudan dik atldm. Tvb edib hzrt mirl-mminin () hzurundan zr istdim. 8-C HEKAYT Ustad hmin arif alimin dilindn nql edir: Bir vaxtlar tlblr qarsnda "Fatir" sursinin mlklrl bal rif aysindn danrdm. Riyazt v nfsin trbiysi il mul olduum mqamlarda oxsayl qanadlar olan mlklr grrdm.

62

9-CU HEKAYT Mzddin Mhdvi z ustad byk zahid aa Seyid eyx li Yzdinin dilindn bel nql edir: (Bu xs sfahann byk alimlrindn v tqval insanlarndan olmudur.) sfahanda yenic ail qurduum vaxtlar ar yoxsulluqla zldim. Vziyytim he cr dzlmirdi. Yenic ana olmu hyat yoldam bildirdi ki, gnortaya he nyimiz yoxdur. Allaha midl evdn xdm. Sdr mdrssin getdim. Vziyyti yax olan tlblr vziyytimi deyib borc istdim. Bildirdilr ki, hazrda borc vermk imkanlar yoxdur. Bir szl, hmin gn v gec yemy bir eyimiz olmad. Hyat yoldam zn ad gstrir, mn tslli verirdi. kinci gn evdn xdm, borc almaq n bir ne yer z tutdum. Borc vern olmad. Htta rki v qssab borcumun ox olduunu bildirib nisy mal vermdilr. Hmin gn d bu qayda il td. Hyat yoldam bu mqqt mtantl dzrd. Nhayt, nc gn Sdr mdrssind drs oxuduum vaxt axund Kainin mn doru gldiyini grdm. slub frqlrin gr ona xo mnasibt bslmirdim. Bu arif insandan qardm ki, zbz glib ehtiram gstrmy mcbur olmaym. Nhayt, zbz gldik. Salam vermy mcbur oldum. Salamm alb buyurdu: eyx li, ardmca gl. xtiyarsz halda onun ardnca getdim. Hcry daxil oldu v mni iri d`vt etdi. Buyurdu ki, ylim. Dksinin altndan lli rial xarb mn verdi. Mn ustada yax

63

mnasibtd olmadmdan ondan pul qbul etmk istmdim. Dedim ki, ehtiyacm yoxdur. O bir daha t`kid gstrdi. Nvbti df ehtiyacm olmadn bildirnd axundun hal dyidi, qzbli halda buyurdu: Yalan, yalan! gndr evind yemy bir ey yoxdur, yen deyirsn ki, ehtiyacszam. Gtr bu pulu, xrcl. Bundan sonra da n vaxt ehtiyacn olsa yanma gl. Mn heyrt glmidim. Evimdki vziyytdn kims xbrdar deyildi. Mrhum axund Kai z rfani mqm il vziyytimdn xbr tutmudu. 10-CU HEKAYT eyx bdrrzzaq Xansari sfahani zahid alim, mrhum aa Seyid Mhmmd ibn Zeynl-abidin Rzvi Xansarinin, z misi olunun dilindn bel nql edir: sfahanda thsil mul olduum vaxt Hkim mscidind hcrm vard. mam Mehdinin (c.) hzurundan istifad n otuz doqquz gec idi ki, mllr yerin yetirir, dualar oxuyurdum. Hmin vaxt mnim v anamn xrcini mim ddiyindn onun evind am edib mscid gedrdim. Qrxnc gec mimin evind am yedim. Dua v zikr vaxtna iki saat qaldn grb bir qdr yatmaq istdim. Bir d yuxudan ayldm ki, nzrd tutduum vaxtdan bir saat tb. Tlsik dstmaz alb evdn xdm, gecnin qaranlnda mscid z tutdum. Qbiristanln yanndan trkn mrhum Mhmmd C`fr eyxul-slamn qbirinin yannda uca qamtli, qara mmamli, sar rng ayaqqab geymi bir seyidin
64

mni ssldiyini eitdim. Hara getdiyimi sorudu. Onu grb tvi ddm. Salam verdim v bildirdim ki, mscid gedirm. Buyurdu ki, tlsm, hl tezdir. Sonra mscid n n getdiyimi sorudu. Mqsdim atb-atmadm sorudu. Daha sonra mimin hal il maraqland. Saollamadan bir-birimizdn ayrldq. Bir ne addm atb diksindim. Dndm ki, gecnin bu vaxt bu seyid kim idi ki, mni tand, soru-suala tutdu? Yoxsa mqsdim atmdm? Geri dndm. Amma hmin yerd kimsni tapa bilmdim. min oldum ki, hzrt Mehdi () il rastlamam. eyx bdrrzzaq Xansari mrhum aa Mirmhmmdli Mdrris Rzvi Xansari haqqnda nql edir ki, bir gn ev glib evdkilr deyir: Mrhum Cahangirxan Qaqayi trfindn mn pul gndrilck. Yatram, mni oyatmayn. Gln adamdan pulu alarsnz. O yatr v bir az kemi dediyi kimi bir xs qaplarn dyb lli rial pul tqdim edir. Alim yuxudan oyanb gtiriln lli riyal mn verin buyurur. Bu hekayti ilkin nql edn mrhum hac eyx Mhmmdtqi Xansari deyir ki, mrhum Cahangirxann grn gedib ondan Seyid Mhmmdliy pul gndrib-gndrmdiyi bard sorudum. Bildirdi ki, hqiqtn d, pul gndrib. Sorudum ki, bu bard ona ncdn xbr vermidinizmi? Cavab verdi ki, yox. Mrhum Cahangirxan bu soru-sualn sbbini soruur. eyx hvalat ona danr. Mrhum Cahangirxan glmsyib deyir: Bli, bu gn bir xs mn pul
65

gtirmidi, qfildn eyx yadma dd. Hmin pulun lli riyaln ona gndrdim. Dorudan da, eyx zahid v tqval insandr. Qeyd edk ki, hac eyx Mhmmdtqi sfahann byk alimlrindn, fzilt sahiblrindn olmudur. Aa Ncfi onun haqqnda xo szlr sylyir. 11-C HEKAYT eyx bdrrzzaq Xansari, sfahann byk ariflrindn olmu, mlk siftind insan saylan mrhum hac molla Hseyn li Siddiqinin dilindn bel nql edir: Tlblik dvrnd arabir geclr ustadm mrhum llam Clilaa Seyid bl-Qasim Dehkrdinin otanda qalardm. Cm axam idi. Hava ox tmiz idi. Bu vaxtlar adtn mdrsd tlb olmazd. Knd uaqlar knd gedr, hr uaqlar z evlrind qalardlar. B`zilri d "Kumeyl" duas oxumaq n mscidd olardlar. Bir szl, cm axamlar mdrsd ox az adam qalard. Mdrsd qalanlar da yatardlar. Hyt xanda dam-divarn, hytdki aaclarn bir ssl ya hyyu ya qyyum dediyini eitdim. Bdnim titrtm dd. Hytdki quyudan su kib dstmaz almaa baladm. Tkrar hmin ssi eitdim. B`zn d "ya Subbuh, ya Quddus" zikri eidilirdi. Yuxuda v ya oyaq olduumu myynldir bilmirdim. layam trpdib grdm ki, oyaam. nc df Subbuhun Quddus sdas gldi. zmd bir hal hiss etdim. Allahla raz-niyaza baladm. Mdrsnin hytind addmlamaa baladm. llam Hkim
66

axund molla Mhmmd Kaaninin otann qapsna atanda onun minacat halnda olduunu eitdim. Ya Hyyu ya Qyyum deynd traf ona ss verirdi. 12-C HEKAYT Seyid Abdullah msabadinin olu, Nazim Mazandarani ad il tannm Seyid Mhmmd li mllif bel nql etmidir: Hicri-qmri 1371-ci il idi. Gec axund molla Sdra irazinin kitabn oxuyurdum. Mnd bel bir bh yarand ki, iyirmi yanda gnaha yol verib altm yanda dnyasn dyin adam qiyamtd nec soruya kilsidir? Ax altm yandak bdnd iyirmi yandak hal qalmayb, htta hceyrlr bel vz olub. Yatb yuxuda grdm ki, tasua gndr, mscidd mam Hseyn () zadarlq mrasimi qurulub. Adtn, tlblr tasua v aura gnlri ah mscidin gedib nvhxanlq edrdilr. Ustadm eyx Mhmmd li d orada idi. Tlblr onun ardnca ayaqyaln hrkt edirdilr. Belc zadarlar nvh oxuyub sin vuravura ah mscidindn Yeni mscid z tutdular. Birdn eyx zadar dstdn ayrlb mni yanna ard. Dedi ki, qarna xan bh bard eyx Mehdidn soru. eyx Mehdi onun olu idi. Yuxudan oyandm. Gnorta namazna mscid getdim. eyx Mehdiy xbr gndrib ona szm olduunu bildirdim. Xahi etdim ki, ikilikd grk. Gr vaxt myynldi. Shri gn eyx Mehdinin mnzilin getdim. Evd kims yox idi. Htta xidmtilr gz dymirdi. O z ay gtirdi. Ondan
67

zr istdim ki, dbsizlik edib ikilikd grmk istdiyimi demim. Nzrin atdrdm ki, sualm bir qdr mhrman idi. eyx Mehdi buyurdu ki, z z iini grnd xohal olur, ikincisi d, mnim narahatlmdan xbrdardr. Hans ki mn bu bh il bal kimsy bir sz demmidim. Yuxumu da kimsy danmamdm. eyx buyurdu ki, anlamaa chd etdiyimiz msllr bizim dncmiz gcnd deyil. Axund Molla Sdra naqis alla xilqtin sirlrin varmaq istyir. Amma bu mmkn deyil. Vzifmiz budur ki, Qur`an buyuruqlarn szsz qbul edk. Qur`an madn cismani olduunu bildirir. yirmi yanda gnaha yol vern insann altm yanda cisiml soruya kilmsi adi bir idir. 13-C HEKAYT llam mrhum aa Mirza Mhmmd Tqi ibn bdrrzzaqn yazlar arasnda zahid alim aa Mirza Mhmmd Baqirin xtti il bir yuxu qeyd olunmudur: Bismillahir-Rhmanir-Rhim Bu sadiq yuxu fqir Mhmmd Baqirin 1342-ci ild cmadiul-vvl aynn skkizind sbh a grdy yuxudur. Byk bir mscidd olduumu grdm. Namaz qlrdm. Qarmda bir dst adam qibly arxa evirib namaz qlrd. Bir xs haray kirdi ki, n n bu adamlar doru yola aran yoxdur? Namazn thhdn atmdm. Qara
68

mmamli bir xs glib sa trfimd yldi. O, kitab killi bir lvh ad. Shifnin sa trfin lini qoyub mn oxu gstrii verdi. Mn iki stir oxuyub yuxudan oyandm. Oxuduqlarm xatrlamaa aldm. ki df gzm qapand. Grdm bir qap kandarnda dayanmam. Qapdan prd aslb. Bir xs prdni aralayb buyurdu ki, xanm Fatim (s) buradadr v sni arr. Qapdan kerkn hzrt Fizzdn icaz istdim. Buyurdu ki, xanmn grn gedrkn salam-salavat demk, "Frc duas" oxumaq bir qaydadr. Mn deyilnlri oxudum. ri daxil oldum. Hcr o qdr qaranlq idi ki, kims grnmrd. Mn salam verdim. Xanm salamm alb buyurdu ki, yuxuda grdyn lind kitab olan xs olum Abbas idi. Yuxuda mn bu yuxunu yazya almaq taprld. 14-C HEKAYT Zahid alim v abid aa hac eyx Mehdi Ncfi sfahann ah mscidind minbrdn bel buyurdu: Mrhum axund Kaani Molla Mhmmd ibadt v riyazt hlindn idi. Bu xs z ibadti il seilirdi. Hr gec vitr namaznn qunutunda min df Subbuhun Quddus zikrini deyrdi. vvllr haqqnda dandmz axund Kaaninin agirdi eyx Mhmmd Riza Mhmmdabadi nql edirdi ki, rbil-vvlin on yeddinci gecsi slam Peymbrinin miladdr. Hzrt Peymbr (s) ryada bu xs buyurmudu: Bu gec ibadt ndr. Hac eyx Mehdi buyururdu ki, bu rya
69

hmin gecnin dourdan da Peymbrin (s) milad gn olduunu tsdiqlyir. Mllif Darul-elmi-rq kitabnda yazr ki, byk alim hac Mirza Riza Klbasi bel nql edirdi: sfahann Seyid mscidinin hcrlrindn birind qalan mqddim ustadmn dfn gn onun n qazlan qbrdn aa Mhmmd Beydbadinin qbirin yol olduu z xd. Yz iyirmi yeddi il nc dfn olunmasna baxmayaraq Beydbadinin cnazsi dfn olunduu vziyytd qalmdr. HAQQ YOL YOLUSU AYTULLAH HACI EYX L MHMMD EJEYNN HYATINDAN msi 1384-c ilin ortalarnda cnab eyx Mhmmd Tqi Grivaninin grnd oldum. Bu alim hac eyx li Mhmmd Ejeyinin aiqlrindn idi. Onunla grd Aytullah Ejeyinin hyatndan myyn nqtlr aydnlad. Ustad buyurdu ki, bir vaxt dostlardan biri Aytullahdan soruur ki, hac eyx Hsnli sfahani il grlrdn n xatrlayrsnz? O bel cavab verir: Mn aann btn shbtlrini yazmam. Bir df eyxin vladlar Mehdi v Mhmmdl ylmidik. Onlardan xatirlrini sorudum. Atalarnn dilindn bel nql etdilr: Bir df hac eyx Hsnli Noxudki il teyyl-rz (hal sfri) edib Mhdd olduq.

70

ZKR OLUNMAMILAR Komandan li Mscidi z dylri n bel nql edirdi: Bir df Tehrandan sfahana gldik. Ramazan ay, qdr gecsi gecyar sfahana atdq. Grdk ustad Vliyyi-sr xiyabannda lin sprg alb aaclarn knarn sprr. O alayr v dodann altnda deyirdi: Subbuhun Quddusun Rbbl mlaikti vrruh. O kimsni grmyck v eitmyck bir halda idi. Tccblnib mandan ddm. Ustad ardmsa da mn trf baxmad. rli gedib aaya yaxnladm. Yalnz l vurandan sonra mni grd. ox israr edndn sonra buyurdu: Evd oturmudum. Btn almin belc zikr etdiyini eitdim. Bu aaclarsa toz-torpaa buladndan zikrdn mhrum olmudular. N KASAN SINSA QM YEM Bir zaman dostlardan biri il ustadn grnd olduq. Ondan hac eyx li kbr Ejeyinin hadti haqqnda soruduq. O, bu bard ncdn m`lumatl olduunu qeyd edib buyurdu: Mn inqilabdan oxox qabaq sbhlr piyada mscid gedrdim. Yolum Vliyyi-sr xiyabanndan keirdi. Bir df d gec oradan kerkn bir xsl rastladm. Mni admla arb dedi: eyx li Mhmmd, gr ini qabn snsa, qm yemysn. Sorudum ki, nyi nzrd tutursuz? Buyurdu: Sndn sonra mscid glck olunu nzrd tuturam. Aa olumun hid olacana iar edirdi. Hmin xs mn mrmn

71

uzunluunu da syldi. Olum hmin gnlr azyal idi v mscidd mkbbirlik edrdi. Nam`lum xsl grm uzaqdan mahid edn polis mn yaxnlab kiminl dandm sorudu. Syldi ki, ss eidirdim, amma bir adam grmrdm. Baa ddm ki, polis hmin xsi grmyib. Bli, vaxt td, 1360-c ilin tir aynda imam Xomeyninin ziyarti n Quma gldim. mam qulama pldad: Aann sn verdiyi v`d bu yaxnlarda gerklr. TVHDD ONDAN GCLSN TANIMIRAM! Aytullah Fyyaz bildirir ki, tvhidd bu xsin misli yox idi. Shbt snasnda ona bildirdik ki, Aytullahn grndn glirik. Tccb edib dedi: Mgr o sadr? Aytullah Fyyaz xsthal olduundan evd qalar, ox hadislrdn xbr tutmazd. El gman edirdi ki, Aytullah Ejeyi dnyasn dyiib. vvllr aann vziyyti yax olanda cm axamlar mrib v ia namazndan sonra Kisa hdisini oxuyard. Nql edir ki, bir gn vziyytim yax olmadndan mscid getmmk qrarna gldim. Halm dyidi, mam Mehdini (c.) grdm. Buyurdu ki, eyx, sn ayaa qalx, biz gc verrik. Aann gcl hafizsi vard. Bir xsi grsydi, he vaxt unutmazd. O btn insanlarla mehriban davranar, xo rftar edrdi.

72

QDR GECS MRASMND MAM MEHDNN (C.) TRAKI Aann mscidind eyx li adl bir xidmti vard. Bu xs z hal hli idi. Bir df ondan tn il aann mclisd olub-olmad bard soruduq. Dedi ki, ehya gecsindn ikisind itirak etdi v mrasim ox gzl oldu. Gec haqqnda bel buyurdu: Hmin gec aann hal ox dyidi v huunu itirdi. Bir mddt sonra aylb buyurdu: Camaata deyin ki, ham ehtiyacn istsin. Sonra yenidn huunu itirdi. Aylandan sonra n ba verdiyini soruduq. Buyurdu ki, imam Mehdi () hmin vaxt mclisd idi. BATNDN XBRDARLIQ Hcctl-slam hac eyx hmd Fal buyurur ki, hac eyx li Mhmmd Ejeyinin xidmtind olduumuz vaxt bir xs glib ondan istixar etmsini xahi etdi. Cnab aa bdli ( hazrda famili Hamidiniyadr) nql edir ki, bir df grdym yuxudan narahat olub Aytullah Molla Hseynqulu Siddiqinin yanna getdim. Ustad yuxumu t`bir etdi. Sonra Aytullah Ejeyinin yanna glib ondan da yuxuma t`bir istdim. Alim buyurdu ki, yuxunuzun Aytullah Siddiqinin buyurduundan baqa t`biri yoxdur! DL QORUMAQ N BR NSHT Cnab Fal nql edir ki, bir gn dostlardan biri il sfahann Darul-hikm elmi mdrssind idik. Bu
73

vaxt mdrsy bir xs daxil oldu. Mn hmin adamla bal zehnim gln irad dostuma dedim. Hmin gn Aytullah Ejeyinin mscidind namaz qlmaq qrarna glmidik. Namaza getdik. Namazdan sonra alimin grnd olduq. Ondan bir nsiht istdim. Aa buyurdu: gr bir xsd nqsan grsniz, onu diliniz gtirmmlisiniz. Alim dediyini izah etmk n bir misal kdi. Onun kdiyi misal mnim zehnimdn tn irad idi. hlibeytin () nurani klamlarnda buyurulduu kimi, hqiqtn d, m`min ilahi nurla baxr, hr eyin hqiqtini drk edir. BU LBASDA XALQA XDMT OL! Cnab aa Fal nql edir ki, `ban aynn on bei idi. Hmin gn ilk df mmam qoymaq qrarna glmidim. Aytullah Ejeyinin yanna gedib istixar etdirdim. O istixardn sonra mn buyurdu: Bu i sizin n vacibdir. stixard gec namaz aysi gldi. Bu is hm dnya, hm d axirt xeyirini bildirir. Hmin gndn mmam qoyub aann xidmtind i baladm. O mn xeyli ehtiram gstrirdi. Ona rz etdim ki, bir tvsiy versin. Aa buyurdu: Bu libasda xalqa xidmti ol. Onlarn pis szndn narahat olma, salamndan sevinm. Vzifni yerin yetir.

74

XANIMLA BEL RFTAR ETM Bir gn eyx Mhmmd Tqi Grivani Aytullah Ejeyinin grnd olur. Aytullah mni nzrd tutub eyx buyurur: Mnim salamm dostuna atdr v de ki, xanmla bel rftar etmk olmaz. Dorudan da, hmin vaxtlar mn evd xanma qar kobudluq etmidim. Aytullah Ejeyi bundan xbr tutub mn tvsiy nvanlamd. KRAMT SAHB AYTULLAH SEYD LKBR HAMDN BR XATR Aytullah Seyid smail Haimi sfahaninin qarda mrhum Aytullah Seyid likbr Haimi kramt sahibi olub. Onda qrib hallar yaranrm. Aytullahn sfahan elmi hvzsinin ustad olan olu hac aa Mrtza Haimi atas il bal xatirlrini yazmdr. Hl ki ap olunmam bu kitabdak xatirlrdn birini nql edirik: Ml`um Rza ah dvrnd ruhani libasnda bayra xmaa qadaa qoyuldu. Atam ruhani libasnda ky xd. Anas narahat olduundan xahi etdi ki, bu libasla bayra xmasn. Anasna dedi: Mn bu vaxtadk mmamm xyant etmmim. Kims onu bamdan gtr bilmz. Bu szlrl ruhani libasn xarmamaqda israrl olduunu gstrdi.

75

AYTULLAH BRHAN HAQQINDA USTAD NSARYANLA MSAHB Mllif: Mrhum eyx Mhmmd Razi, Aytullah Brhan haqqnda kitab yazmdr. Sizin d ustadla bal yazlarnz ap olunmudur. Bizi daha ox mrhum Brhann Tehrandak ictimai faliyytlri maraqlandrr. Bu bard xatirniz varm? Cnab nsariyan: Aytullah Brhan ox ziyal bir insan idi. Ncfd thsil alm bu alim bir ne mdniyyt mrkzi t`sis etmidi. Hmn vaxtlar ox az ruhani bu ynmd faliyyt gstrrdi. Aytullah qzlar n, olanlar n mktblr amd. O bu mktblrd e`tiqadl mllimlrdn istifad etmk fikirind idi. N qdr lazmsa pul xrclyirdi. bhsiz ki, Aytullah Brhan kimi insanlarn aiqi ox olur. Bu sbbdn d o maddi baxmdan tinlik kmirdi. Yeni ixtisas ld etmk istynlr n mktb tkil olunmudu. Aytullah Brhan hzrt bdl-zim Hsninin hrmi knarnda baqa bir mrkz t`sis etmidi. Hmin mdrs Brhaniyy adlanrd. Onun t`sis etdiy mrkzlrdn biri d Lorzad ad il tannan mscid idi. Hmin mscidin d hytind dairvi kild hcrlr tikilmidi, orada tlblr qbul olunurdu. AYTULLAH BRHANIN RUHAN HALLARI O, insanlarla eynn peymbr kimi rftar edrdi. Tehranda sbhlr cmiyyt namaz qlnmayan vaxt

76

onun mscidind izdiham olard. Ayla bal btn dualar oxunard. lk df Zeynbiyy gnlri keirn Aytullah Brhan olmudur. Rcb aynn on n geni bir tdbir tkil edrdi. Rcbin on drdnc gn btn mscid qara rty brnrdi. Hzrt Zeynbin xatirsin hazrlanm yazlar mscidin divarlarna vurulard. Bu xatir mclislri on gn davam edrdi. Aytullah Brhan hmin mvzuda shbtlr edrdi. Fatimiyy gnlri d onun yadigardr. Ondan vvl bel gnlr olmayb. Tasua v aura gnlri Aytullah z ayaqyaln-baaq qara bir kynkl zadarlara qoular, ham kimi sin vurub alayard. O bu qbil rftarlarn aytullaha yaramamas fikrini qbul etmirdi. ba v mmamsini xarb bir knara qoyar, qara bir kynkl dstnin nnd sin vurard. Xalqla el rftar edrdi ki, mscidind namaz vaxt yer taplmazd. Onun mscidi sanki bir dvlt idi. Orada hr ey vard. trafdak insanlarn btn problemlri bu mscidd hll olunard. Mscid hlini inandrmd ki, qzlarn msid hlindn olanlara r versinlr. Mscid qadnlarnn knar maazalara getmmsi n mscidin hytind kk qoymudu. Orada qzl yalar, ayaqqab, para, mscid hlinin ehtiyac olan hr ey satlrd. Bayram gnlri orada al-veri daha gclnirdi. Mscid nzdind slami bir drgi ap olunurdu. Bli, bu mscid hkumti xatrladrd. lk qrzl-hsn sand (xeyriyy bank) bu mscidd i balad. Bu gn lkdki btn qrzl-hsn sandqlar mrhum Aytullah Brhann yadigardr.
77

AYTULLAH BRHANIN RFTARI Mllif: Bildiyimiz kimi Aytullah Brhan llam Qazinin agirdi olmudur. Bu ona byk imtiyaz verir. llam Qazinin t`siri saysind onda ltif bir hval-ruhiyy vard. Bu bard n dey bilrsiniz? nsariyan: vvlc maraql bir hadis: Aytullah Brhan dnyasn dyindn bir il sonra mn Mhd ziyartin getmidim. Hrm xidmtilrindn birinin evind otaq icary gtrmdm. On gn Mhdd qalmaq fikirim vard. Hava ox isti idi. Evin su hovuzu binann zirzmisind idi. Ev sahibindn icaz almdm ki, gnortadan sonra bir qdr orada ylim. Bir df zirzmid oturduum vaxt oraya rb libasnda bir xs gldi. O farsca mndn haralsan sorudu. Dedim ki, tehranl. Hans mhlldn olduumu sorudu. Bildirdim ki, Lorzad mhllsindnm. Gz yala doldu. Sorudu ki, mrhum Brhan tanyrdn? Dedim ki, bli, yax tanyrdm. Mn yeddi-skkiz il onun xidmtind olmuam. Ah kdi v dedi: Allah ona rhmt etsin. Bir ne il nc Kazimeynd drd yal olumu izdiham arasnda itirdim. N qdr axtardmsa tapa bilmdim. Dz il uan anas il birlikd raq altst etdik, amma bir ntic ld ed bilmdik. Gngndn prianlmz artrd. Bir gn Ncf getdim, mirl-m`minin tvssl etdim. Bir xs dedi ki, gr uan tapmaq istyirsns, get Tehrana, Lorzad mscidind aa Brhandan kmk ist.

78

Pasport gtrb rana gldim. Aa Brhann grnd oldum. Bir ne gn mscidin hytind qaldm. Bilmirm, Allahla n rabit qurdu! Bir gn mn dedi: Tez raqa get, Hilly tls. Filan gn gnortadan sonra saat filanda uann lindn tutmu bir xs filan xiyabandan keck. Get uan thvil al. Balovlu raqa z tutdum. Arif n demidis el d oldu. Onun dediyi saatda, dediyi yerd uam tapdm. Bli, Aytullah Brhan hrtrfli insan idi. Tsvvr edin ki, hl Tehranda indiki ayaqyolu oturacaqlar olmayan vaxt aa Brhan am namazna bir saat qalm mscid glr, libasn dyiib ayaqyolunu yumaa balayard. Msid daxil olanda xalalar qaldrar, lindki dsmalla yerdki qrntlar tmizlyrdi. Yay gnlri namaz mscidin hytind qlard. Mscidin hytind portaal kilmi ox `la grkmli skkiz-doqquz gldan qoymudu. Hytd gzl, fvvarli bir hovuz tikdirmidi. Hamn, gnclri, uaqlar mscid czb etmk n alrd. Namaz baa vurandan sonra lini cibin salb uaqlara irni paylayard. Hr df irni vernd tbssml deyrdi: Axam yolunuzu gzlycym. Aytullah Brhan bu yolla iki nsil trbiy etdi. Onun haqqnda daha yax yrnmk n Aytullah Mhdvi Kniy mracit edin. eyx li Sadtprvr Phlvani d onun agirdi olub. Biz uaq olanda onlar mrhum Brhann tlblri idilr. Mn uaq yalarnda tez-tez onun yannda olurdum. On yam olmasna baxmayaraq mniml bir kii kimi
79

shbt edr, ciddi msllr danar, hdis sylyrdi. Bir ey minm ki, o ham il n kamil kild davranrd. Hicri-msi 1338-ci ild dnyasn dyidi. ndi 1385-ci ildir. Hl ki onun kimi hrtrfli v kili ikinci axund grmmim. K ARFN BUYURUQLARININ T`SR Mllif: Siz hac aa Hseyn Fatimi Qummi v hac eyx Abbas Tehranini grmsnz. Onlar haqqnda da bir ne klm sylyin. nsariyan: Hac eyx Abbas yaxndan tanmam. ynimdki libas o geyindirib. Sa olduu vaxt tez-tez grnd olardm. O qrx il xst oldu. Vaxt tapan kimi grn gedrdim. Onda da mrhum Brhann hval-ruhiyysindn vard. Xsusil cm gnlri minbrlri ox t`sirli idi. Hac aa Hseyn is cm axamlar evind mclis qurard. Vaxt tapanda hmin mclis gedrdim. O da sz t`sirli insanlardan idi. Dediyi szlrdn daha ox z t`sirlnr, hycanlanard. Minbrd adtn alayard. ndi Qumda bellrinin yeri bodur. AYTULLAH EYX ABBAS ATF QUANNN HYATINDAN Hicri-qmri 1425-ci ilin mbark ramazan aynn son hftsind Ncfabadn "Cametulimamul-muntzr" elmi hvzsind Ncf alimlrindn olan hac aa Bhrinin xidmtind idim. Alim hicri-msi 1365-ci ild raqdan rana glmi,

80

Chrom hrind mskunlamd. Bu xs ardcl kild Ncf elmi hvzsind byk insanlarla grm, llam Qazi, eyx Abbas Quani kimi insanlarla tmasda olmudu. O, Aytullah Quani haqqnda bel nql edir: Aytullah Quani ox nurani, tvazkar bir insan idi. Uca qamti, dolu bdni vard, phlivan grkmind idi. mirl-m`mininin () hrmi yaxnlnda kiik bir mnzili vard. Bu mnzil Huvy bazarnn yaxnlnda idi. Ustadn iki olu vard. Onlardan biri, eyx Mahmud hazrda Tehrann Kax meydanndak peymbr mscidind imamcamaatdr. kinci olu eyx Mhmmd raq rejimi trfindn hbs edilmi v bir daha geri qaytmamdr. Onun cnazsi d taplmamdr. Bir qrup tlb raqdan xb rana glmk istdiklri vaxt eyx Abbas Quaninin ailsini d zlri il gtrmlr. Tssf ki, hmin vaxt eyx Mhmmd hbsd olmudur. Aytullah Quani adtn Aytullah-zma bdl-Hadi irazinin yannda olard. Onu olunun itkin dmsi ox narahat edirdi. Mn zm Aytullah Quaninin hzurunda hkim Sbzvarinin "Mnzum"sini oxumuam. Olum onun olu hid eyx Mhmmddn drs alard. slam elmlrini drindn biln cnab Quani flsfd xsusi iste`dada malik idi. Ncfd d flsf ustad kimi tannrd. Hmn vaxtlar "sfar"dan drs kerdi. O sil xlaq mllimi idi. nsanlar arasna frq qoymaz, Ncf elmi hvzsind mahid olunan ayrsekiliy yol vermzdi. El dnrm ki, Ncf
81

hvzsinin dalmasnn sas sbblrindn biri hmin ayrsekiliklr oldu. Hr gn ardcl kild mirl-m`minin hrmin gedr, onun nurundan bhrlnrdi. z bel nql edirdi: llam Qazinin agirdi idim. agirdlrdn biri sbh yatb cunub olmudu. Qsl ver bilmdiyindn hmin vziyytd drs glmidi. llam Qazi sinif daxil olan kimi ona z tutub e`tiraz etdi: Bu halda drs glirsn? HALAL QDANIN NURU V HARAM TKNN T`SR li aa Nasehi buyurur ki, Aytullah Mahmud Quani bel nql etmidir: Bu hvalat atamdan eitmim: Bir gn Kmir getmidim. Kmirin elmi mdrssind qoca bir xidmti baxada sliqsahman yaradrd. Onun qoca yanda beli qdrtl yer vurub um etmsi mni tccblndirdi. Tccbm gizltmyib ondan bunun sbbini sorudum. Qoca dedi: Qolumdak gcn z hvalat var. Bir df qoca bir kii mdrsy glib dedi: Bu gec mmkns mdrsd mn yer ver. Mn ona bildirdim ki, btn hcrlrd tlblr qalr v artq yer yoxdur. Birdn alma gldi ki, ona anbarda yer ver bilrm. Tklifimi ona bildirdim. O qbul edib anbara z tutdu. Sbh erkn yuxudan oyanb hyt xanda anbar trfd bir nur grdm. Hans ki orada raq da yox idi. Anbara yaxnladm. Qoca orada Qur`an oxuyurdu. Onun gzlrindn Qur`ann shiflrin nur szlrd. Baa ddm ki, bu xs
82

Allahn vliyalarndandr. Yaxnlab grdklrimi dedim. Ondan nsiht istdim. O bildirdi ki, mnim bir id sabitqdmliyim yoxdur v onun gstrilrin ml ed bilmrm. Amma l kmyib t`kid etdim. Nhayt, o razlad. Amma rt ksdi ki, onun itirak olmadan dilim bir ey vurmaym. Mn myyn vird v zikirlr yrtdi. Geclr ibadt edir, gndzlr oruc tuturdum. Belc on gn kedi. ftar v obadanm qocann mn verdiyi rk idi. Hmin rkdn yedikc qvvmin artdn hiss edirdim. Gzm el bir nur glmidi ki, Kmir hrini btnlkl grrdm. Bu yolla on gn d kedi. zmd daha artq gc hiss edirdim. Qrxnc gn glib atd. am vaxt yuxuladm. Yuxudan oyanb hcrd bir sini dadl xrklr grdm. eytan mn bel tlqin etdi ki, hmin qidalar qoca gtirib. Siniy yaxnlab bir tik gtrdm v azma qoydum. Tik boazmdan ken an qocann hcry daxil olduunu grdm. O sbi vziyytd dedi: rt ksmmidikmi ki, mnsiz bir ey yemysn? Ax sn dedim ki, sabitqdmliyin yoxdur. Bu szlri deyib otaqdan xd. Sr`tl ardnca qadm. Amma ondan bir sr tapa bilmdim. Gzmn nuru bir anda kildi. Amma hmin qvvdn bir azca qald. Bli, bu gc hmin vaxtdan qalan gcdr! MRZ L AA RAZ HAQQINDA Hicri-qmri 1426-c il qurban bayram gn hac aa Krimiyann yannda idim. Oradak shbtlrd iki maraql nqt zikr olundu:
83

1.Bir gn hac Mirz li aa irazi ziyart gedrkn yolst Kirmanahda ahbazxan mdrssind dayanr. Hmin vaxt Aytullah hac eyx Hsn llami v aa Seyyid Mhmmd Neybdi onun grn glirlr. Glnlrdn biri aadan yan soruur. Aa buyurur: Deyirlr ki, ldn gedn gedib, qalanndan da xbrim yox. Ustad aura gn sfahann Sdr mdrssind minbrd iddtl alayard. Bu grnt misilsiz bir grnt idi. Seyyid Mhmmd Tqi Mdni nql edirdi ki, mrhum Aytullah Hac eyx Mhmmd Hsn Ncfabadi buyurmudur: Bir gn sfahann kiik Cdd mdrssind idim. z-zm dndm ki, Prvrdigara, snin vliyalarn snin camndan iib. He olmaya onlarn li il biz d bir ovuc iir. Bir mddt sonra Aytullah-zma hac Seyid li Ncfabadini yuxuda grdm. R`ya almind mn rbt verdi. Yuxuda idiyim hmin rbt sonrak mvffqiyytlrimin sas sbbi oldu. "AURA ZYART"NN T`SR Seyid Mhmmd Tqi Mdni buyurur: Aytullah Hac eyx Mhmmd Hsn Ncfabadi deyirdi: Atam dnyasn dyindn sonra anam raz olmad ki, thsilimi Ncfd davam etdirim. Niyyt etdim ki, qrx gn "Aura ziyarti"ni oxuyum v mklm hll olsun. Qrxnc ziyartnamy balamam anam razlq verdi. Anamdan bunun sbbini sorudum. Dedi ki, atan yuxuda grdm, bu i gr mni qnad. Baa ddm ki, Ncf
84

getmyin mslhtdir. Aytullah Ncfabadi tlblr buyurard: gr tqval olmaq fikriniz yoxsa, tlblikdn xaric olun! AXUND KA HAQQINDA Hac aa Mdni nql edir: Aytullah Hac aa Rhimidn eitmim: Bir gn bir qdr gyrti alb tmizldim, istifady yararszn knara qoydum ki, heyvanlara verim. Hmin vaxt axund Kai gldi. Heyvanlar n ayrdm gyrtini grb e`tiraz etdi v buyurdu: Bunlar arasnda hl ki yeyilsi var. Yemlisini ye, qalann heyvanlara ayr. Hkim Hac Aa Mhmmd Xorasani bel buyurard: Axund Kaid geclr bir hal grmm ki, bel haln yalnz mirl-m`minind olduunu eitmim. Bu xs o qdr alayr ki, zndn gedir. AQ BAQA BR MZHBDDR Hicri-msi 1373-1374-c illrd mllif ustad hac eyx Seyfullah Nurmhmmdinin hzurundan bhrlnm imkan ld etdi. Onun mclislrindn dyrli nqtlr qeyd aldm. eyx z shbtlrind ilahi vliyalarn hyatna da iar edirdi. Hicri-qmri 1416-c il Camadius-sani aynn 23d lfiyy drsindn sonra hidi-vvl buyurmudur: Hac bl-Qasim Zari ad il tannm bir xs vard. O rsmi kild thsil almamd. Pesi kinilik idi. z byk bir m`rift yiylnmidi. Bir gn Sirati-mustqim, Zadul-

85

yqin kitablarnn mllifi hac aa Taki mni onun hzuruna apard. Bir ne mclis ondan bhrlndim. Bu xs ilahi maarif sahibi idi. Eynn llam Mclisi kimi m`nal danrd. sfahan elmi hvzsinin o vaxtk risi Aytullah hac aa Hsn Savi, Aytullah eyx Mhmmd Nasiri bu xsl laq saxlayrd. hrzadda bir mddt Krblada yaam Seyid Mhmmd Nvvab adl birisi vard. Bu xs zn ustad gzirdi. Nhayt, rana glib xd. Sonda hac bl-Qasim Zarinin xsusi mridlrindn oldu. Sbhlr Zarinin mnzilin gedr, ustadn evdn xmasn gzlyrdi. Bir mddt sonra ustad qoyunlarn xarb daa z tutard. Seyid Mhmmd yol boyu ondan ayrlmaz, namazlarn ona iqtida edrdi. B`zilri bu iki xsin xeyli vaxt bir yerd olduunu grb onlardan xahi edirlr ki, xsusi bir mclis qurulsun. Eyni zamanda Seyyid Mhmmdin nzrin atdrrlar ki, onun ustadn vaxtn bu qdr almas dzgn deyil. Seyid z deyir ki, gr ustad hmin mclis getmsydi mn d getmzdim. Bli, o z ustadnn aiqi idi. MAM MUSA BN C`FR () TVSSL Ustad Nurmhmmdi buyurur: Ncfabad alimlrindn olan eyx Mhmmd Hsn Nasihidn bel eitdim: Ncfd thsil mul olduum vaxt zmd pis bir iban xd. Mni ox narahat edirdi. Seyid bl-Hsn sfahaninin yanna gedib bir qdr pul aldm v anamla birlikd Kazimeyn yola
86

ddm. Kazimeynd mehmanxanada yer tutdum. Yaran malic etdirmk istyirdim. Amma ox pis bir vaxtda pul qurtard. Ddym vziyytdn x yolu tapa bilmirdim. mam Musa ibn C`frin hrmin gedib halm dandm. Aladm, halm dyidi. Mvlann hrmindn xanda zm saxlaya bilmyib hnkrrdm. Camaat bama toplab bunun sbbini sorudu. Kimsy bir sz demyib ev qaytdm. Shri gn bazardan kend Ncf tlblrindn olan Seyid smayl Musvi il rastladm. Bir kitab maazasnda ylmidi. O birdnbir mn pul tklif etdi. Hmin vaxt ox byk pul saylan alt-yeddi dinarlq mbli mn verdi. Bu pulla yaran malic etdirib Ncf qaytdm. Sonra Seyid smayln yanna gedib pulu qaytarmaq istdim. O is sn n vaxt pul vermim? deyib bel bir i olmadn bildirdi. hvalat yadna salmaq istdim. Bildirdi ki, mn Kazimeynd olmamam. Bli, hzrt Musa ibn Cfr () tvsslmn brkti bu oldu. XANIM FATMY () TVSSL Cnab hcctl-slam eyx Mhmmd Hsn Nasehi nql edir: Ncfdn birinci df Mkky getmk istdiyim vaxt bir ne nfrl dv kirayldik. Bir qdr rk v su gtrdk. ki gn yol getmidik ki, yolu itirdik. Birdn bir ne nfr silahl xs grnd v biz yaxnlab olanmz limizdn aldlar. Qollarmz balayb z st yer yxdlar v dvlri gtrb getdilr. Sonradan baa ddk ki, bldimiz bu adamlarla lbir imi.
87

Cnab eyx Mhmmd Kufi d aramzda idi. O sln isfahanl idi. Amma yerini dyidiyindn Kufi kimi tannrd. Byk xsiyytlr bildirirlr ki, Kufi imam Mehdi () il grn xslrdn olub. Bir gn sfahann Sdr mdrsind ondan bu bard soruduq. Buyurdu: gr mn onunla grrms, bunun siz n faydas? Aytullah Brucerdi bu xs mhbbt gstrirdi. Bir df Mhd ziyartin glib sonradan Ncf qaytmd. Bunu eidn Aytullah Brucerdi tssf edib buyurdu: Onu ziyart etmk ryimdn keirdi. Qaydaq vvlki shbt. Belc, shrada yer yxlm vziyytd qalmdq. Nhayt, birthr srnb bir-birimiz yaxnladq v llrimizi aa bildik. Quldurlar el dnmdlr ki, biz sahibsiz ld mhv olasyq. Su olmadndan tymmm edib sbh namazn qldq. Hans trf gedcyimizi bilmirdik. stixar edib bir trf z tutduq. Gn asta-asta qalxr, hava istilirdi. Susuzluq biz ziyyt verirdi. eyx Mhmmd dedi: Birlikd hzrt Zhra () namazn qlaq. Onun tvsiysin ml etdik. eyx Mhmmd Kufi xeyli alayb ah-nal kdi. Bu vaxt uzaqdan bir mann biz yaxnladn grdk. Ss-ky qaldrdq ki, bizi eitsinlr. Nhayt, zmz mana atdrdq. Bu man Sudiyy ordusunun tankerlrindn idi. z kin sahlrin su aparrd. Ddymz vziyyti srcy dandq. tinlikl d olsa bizi mana gtrd v drgy apard. Orada yenidn bamza glnlri dandq. Bir
88

qdr kendn sonra hrbiilr quldurlar tutub gtirdilr. Nyimiz vardsa biz qaytardlar. Bldiy ciddi taprq verib bizi pulsuz Mkky atdrmasn mr etdilr. Htta biz kaz verdilr ki, Mkky atandan sonra imzalayb bldiy verk, o da hmin kaz hrbiilr tqdim edib bizi sa-salamat mnzil atdrdn tsdiqlsin. Bli, Allahn ltf il hmin il K`bni ziyart ed bildik. CAHANGRXAN QAQAYDN BR XATR Hicri-msi 1380-ci ilin tir aynda Qum elmi hvzsinin byk ustadlarndan birinin grnd olduq. O bel nql edirdi: Mn mrhum Cahangir xan Qaqayini doxsan ya olanda grmm. Onun Baratli adnda bir xidmtisi vard. sfahann Sdr mdrssind alan Cahangirxann bu mdrsy byk ball vard. O deyirdi ki, Sdr mdrssindn yax mdrs grmmim. lbtt ki, z bu mdrsy bal olduundan bel dnrd. Cahangirxan dnyasn dyind axund Kai Sdr mdrssinin hytind oturub gz ya axdr v deyirdi: Onun gedii belimi bkd. LLAM QAZNN AGRD AYTULLAH FYYAZ Ustad buyururdu: sfahanda Aytullah Fyyazn xidmtind oldum. llam Qazinin t`rifini ondan eitdim. Dndm ki, llam Qazi il birlikd olub. Sonradan llam Qazinin agirdlrindn biri bunu

89

tsdiqldi. Bu xsd el bir cazib vard ki, onu bir df grn heyran qalrd. CNAB CAMAL GLPAYQANNN BRZX HALI Cnab hac eyx Mahmud Vsuqiyan hzrt Aytullah Nasirinin dilindn nql edir: Camal Glpayiqaninin olu atasnn brzx vziyytini grmk istyind idi. Bu mqsdl myyn zikrlr oxuyur, qrx gn bu ii davam etdirirdi. Nhayt, yuxuda atasn grr. Grr ki, hamama oxar bir yerd atasn yuyundururlar. Ona bel ilham edilir ki, atasn dnya hyatnn toz-torpandan tmizlyirlr. Aytullah Nasiri buyururdu ki, Camal Glpayiqani bir mddt mrce (xalqn soru nvan) olduundan, gman ki, onu zahiri bulaqlqlardan paklayrmlar. RBBAN ALM SEYD MHMMD MQDDS SFAHANNN QEYDLR Mclisi nql edir ki, eyx Bhayi il Baba Rknddinin mqbrsinin ziyartin getdik. Orada eyx Bhayi dedi: Bir ss eidirsnmi? Dedim ki, zncir ssin oxar bir ss eidirm. Buyurdu: Mn deyirlr ki, lmn yaxnlab, hazrla. eyx dnyasn dyindk bir d evdn bayra xmad. Yaxnlarmzdan olan hac seyyid Mhmmd Hseyn nql edir ki, Baba Rknddinin qbiri stnd geclyib raz niyaza mul oldum. Hmin il hcc ged bildim. Seyyid Clil nql edir ki, mnim d

90

bama oxar hadis glib. Babann qbri stn getdim. Oradan xanda bir yoxsulla rastladm. Mn el gldi ki, Baba bu xs l tutmam istyir. On ah xarb hmin fqir verdim. Tezlikl hcc ziyarti qismtim oldu. eyx Hsn li sfahanidn ibadt rbtini artrmaq n mslht istdim. Buyurdu: mam Sadiq () ona bel bir istkl mracit edn xs buyurdu: Allah alan insan doru yola ynldcyini v`d edib. Sonra qeyd etdi ki, insan ibadt rbtlndirn ibadtin tamn dadmasdr. badt mane olan sas sbb is haram v bhli tikdir. sfahanda dfn olunmu axund Tiflisinin dilindn nql edirlr ki, bir gn he bir sbb olmadan gec namazna oyana bilmir. ox dnr v he bir sbb tapa bilmir. Soruur ki, sdndn ona veriln ink harada otarlb? Bildirirlr ki, tn gn ot taplmadndan qonu dkandan alnan qarpzn qabqlarn iny veriblr. Hmin qarpzlar is dvlt vergi kimi yb meyv dkanlarna satbm.

91