VHHAB SUALLARINA

CAVABLARIMIZ

MLLF: L TA SFHAN TRCM EDN: MHMMD TURAN

Kitabn ad:...Vhhabi suallarna cavablarmz Mllif:................................li tai sfhani Trcm edn:..........Mhmmd Turan Nr edn:..................................Faiz ap nvbsi:....................Birinci ap tarixi:...................2005 Tiraj:..................3000

Bismillahir-Rhmanir-Rhim N SZ
Allah-taala buyurmudur: Hqiqtn Allah btn pisliklri siz hli-beytdn uzaq etmk, sizi pak qrar vermk istyir.1 Allahn Rsulu (s) buyurur: Ey insanlar, mn sizin n iki qiymtli mant qoyuram: Allahn kitab v hlibeytim (ailm). Bu iki eydn tutun ki, he vaxt azmayasnz. Ltif v xbrdar Allah mn xbr verrk hd etdi ki, bu iki ey kvsrd mn atanadk birbirindn ayrlmaz.2 Hzrt (s) baqa bir hdisd bel buyurur: Mnim hlibeytim Nuhun gmisi kimidir, ona snan qurtular, ona arxa evirn hlak olar.3 Bizim ilr Hcc sfrind olarkn snni qardalarn bzi mllri onlarda sual dourur. Onlar snn hli il ilr arasndak qid v ml frqlrinin kkn bilmk n mhtrm ruhanilr suallar verirlr. 2003-ci ild frdi mr mvsm Mdind olarkn Aytullah-zma Fazil Lnkraninin heytind ri suallara cavab vermk n taprq aldm. Bir qrup ruhani diqqti clb edn ixtilafl msllri aradrb, onlar qsa izahlarla zvvarlara atdrmam istdilr. Mn bu kitabla hmin istyi imkan qdrind yerin yetirdim. Xatrladm ki, bu kitab Mdind olarkn yazlm v snni mnblrdn Shihe-Buxari, Shihe-Mslim kitablarndan, Mscidn-nbi kitabxanasndan v bn Bazn yazlarndan
1 2

hzab sursi, ay 33. Came hadisu-i, aytullah-zma Birucerdi, c.1, mqddim, 1-ci ap, s. Hmin mnb, c. 1, s. 28

32
3

istifad edilmidir. vvlki iki kitab snnilr, sonuncunu is vhhabilr mtbr hesab edirlr. On il olar ki, Aytullah tiharidi ad kiln heytl Hcc glir v trafdaklar onun xlaq v elmindn faydalanrlar. Bu kitabn bir nsxsini ona tqdim etdim. Kitab oxuyub, bzi qeydlrini bildirdi. Onun qeydlri kitabn sonunda olduu kimi drc edilib. Kitabda Aytullah Qulamriza Slvatinin mslhtlri d imkan daxilind nzr alnb. Hr iki alim gstrdiklri diqqt v qayya gr tkkr edir, onlara Allahdan uzun v brktli mr, daha artq yardm arzulayram.

AYTULLAH-ZMA BRUCRDNN BYANINDA HL-BEYT TAT ZRURT

Bir mslmann, htta hli-beytin hakimiyyt v caniinliyin etiqad olmasa da, dini ilr v ilahi vziflrd, ml v etiqadda onlara itatin zruriliyin kk etmsi layiq deyil. nki bu mr hzrt Peymbr (s) trfindn Sqleyn hdisind byan olunmudur. Sqleyn hdisini i v snnilr yekdil olaraq qbul edir, byk slam alimlri bu hdisin mtbrliyini tsdiqlyirlr. Hzrt Peymbr (s) ilahi maarif, dini vacibat, Peymbr (s) snnsi v xalqn ehtiyac duyduu hr eyi hli-beyt taprmdr. Bu sbbdn d hlibeyt Qurani-mcidl eyni arlqda tqdim olunmu, onlara itat dflrl tvsiy edilmi, onlarn hidaytin z tutmaq taprlm, onlarn elm v biliyindn yrnmk sifari olunmu, onlara arxa evirmk qadaan edilmidir. Bu hdislrdn bzisi i v snnilrin yekdil olaraq qbul etdiyi sqleyn hdisi kimi mhurdur. Bu hdis peymbr shablrinin otuz iki nfri trfindn nql olunmudur. i alimlrindn lav yz htad nfr snni alimi, mhddisi z kitablarnda bu hdisi nql etmilr. Mrhum Aytullah Birucirdi trcm etdiyim bu mqddimdn sonra Sqleyn hdisini mhur snni

kitablarndan nql etmi, onun mnasn aradrm v sonra buyurmudur: Qeyd etdiklrimizin nticsi bu oldu ki, hzrt Peymbr (s) ri ilrd v ilahi vziflrd hli-beyt z tutma vacib buyurmu, hli-beyt balln vacibliyini tkid etmi v bu mri mxtlif tbirlrl el saslandrmdr ki, onun inkar mmkn, ona arxa evirmk caiz saylmr. Bir szl, mbark Sqleyn hdisini ksriyyt nql etmidir v bu rif hdis msum imamlarn () imamt v xilaftini sbuta yetirir, elc d, all v insafl adamlar n he bir bh yeri qalmr. Sqleyn hdisindn lav, hm i hm d snnilrin mtvatir kild nql etdiyi bir ox hdislrd bildirilir ki, hzrt Peymbr (s) mslmanlarn qurtuluunu hli-beyt itatd grmdr. Bu qbildn olan Sfin hdisind buzr nql edir ki, hzrt Peymbr (s) buyurmudur: Mnim hli-beytim Nuhun gmisi kimidir, ona snan qurtular, ona arxa evirn hlak olar. Aytullah Birucirdi bu hdisi snnilrin bir ne tannm kitablarndan nql edrk buyurur: Bu hdisi yzdn ox byk alim z kitabnda rvayt etmidir. hli-beyt itatin zruriliyi haqqnda rvaytlr kifayt qdr oxdur. Amma kitabn hcmini nzr alaraq Sqleyn v Sfin hdislrini nql etmkl kifaytlnirik. i fqihlri bu iki hdis, xsusi il d sqleyn hdisin istinad edrk ri hkmlr v fiqhi ftvalarn hli-beyt mracitl sbuta yetirirlr.

KAMLLK ZRVS VHDT IINDA

Xatrlamalyq ki, vacib mrlrin n mhm mslmanlarn birliyi v tfriqdn kinmkdir. Allah-tala buyurur: Hamnz bir yerd Allahn ipindn yapn v paralanmayn. Allahn verdiyi nemti xatrlayn ki, birbiriniz dmn ikn qlblrinizi birldirdi v Onun nemti saysind qarda oldunuz. Oddan ibart
5

uurumun knarnda olduunuz vaxt O sizi xilas etdi. Allah aylrini siz aydnladrr ki, blk, haqq yola dnsiniz.1 Bu ayy sasn, hr bir mslman Quran v hli-beyt sarlmaqdan lav, mslmanlarla bir olmal v vhdt halnda Allahn ipindn yapmaldr. Kims Allahn xsusi nemti v kamal zirvsin atman sas olan birlikdn qfltd qalmamaldr. xtilaf v dmnilik odla dolu uurum knarnda hrkt kimidir. Allah-tala sstlk v gcszlk sbbi olan tfriqdn kinmy arr: Bir-birinizl kimyin, yoxsa ziflyr v gcdn drsiniz. 2 Baqa bir ayd oxuyuruq: Birlikd slh glin, eytann yolu il getmyin, nki o sizin akar dmninizdir.3 HM BRLYN, HM D XTLAFLARIN SBBKARI ALMLRDR
bhsiz ki, xalq ktllri alimlr, tbliatlara v natiqlr tabedirlr. gr alimlr hmry olub, tssbdn, inaddan, mnm-mnmlikdn uzaq kild, yalnz insanlarn hidayt v islah n hqiqti deslr v yazsalar, cmiyytd paralanma v bdbinlik olmaz. Amma alimlr clz mqsdlrl x ednd, tfriqi olanda mslmanlarn birliyin v inkiafna mid qalmr. Bel olsa, slam mmti he vaxt vhdt lzztini dadmayacaq, kims Allah istyinc kamilliy yetimyck. Btn bunlar nzr alaraq, Qurani-krim hr ksdn vvl alimlri birliy arr, onlar ixtilaf thlksindn xbrdar edir v chnnm zab il qorxudur: Akar dlillrdn sonra paralanb, ixtilaf trdnlrdn olmayn. Onlar byk zab gzlyir. Bzi zlrin a, bzi zlrin qara olaca gnd zqaralara deyilck: man gtirdikdn sonra kafir oldunuz? Kafir olduunuza gr zab dadn. 4 Quran hqiqtin byann, gzl mbahis v dlillri trif
1 2

Ali-mran, 103 nfal, 46 3 Bqr, 208 4 Ali-mran, 105, 106

edir: De ki, haqlsnzsa, dlilinizi gtirin.1 nsanlar gzl nsiht tviq olunur: nsanlarla gzl kild mbahis et2. Amma hqiqt akarlandqdan sonra davam edn ixtilaf irkin nfs istklrindn dour v bu ixtilafn msuliyyti alimlrin zrin dr: Kitab verilmi xslr haqq bildikdn sonra paxllq sbbindn ixtilafa baladlar.3; Onlar yalnz bildikdn sonra hsd sbbindn ayrldlar.4 Hamya aydndr ki, zlm, tcavz, paralanma slam dnyasn he vaxt sadt aparmayacaq. Ona gr d nfuz sahibi olan alimlr mslmanlar arasnda vhdt yaratmaq n almal, bu birliyin tmini n bh yaradan suallara cavab vermli, tfriq douracaq shbtlrdn kinmlidirlr. lbtt ki, alimlr hqiqti gizltmmlidirlr. Hqiqti gizltmk xalq aznla dar edir. Alimlr tfriqy yol vermdn hqiqti byan etmli, xalq aydnla xarmaldrlar. linizdki kitabda tfriqy sbb olacaq shbtlrdn kinrk, hqiqti dlillrl, gzl kild byan etmy almq. Suallara imkan daxilind sliqli v mqbul mnblr sasnda cavab vermy sy gstrilib. fv edib vaz kesinlr. stmirsinizmi Allah sizi balasn?!5

SUAL - CAVABLAR Sual 1: N n biz ilr dstmazda z yuduqdan sonra qollar yuxardan aaya yuyur v ovcumuzdak dstmaz suyu il (tri) il ban qabana msh kirik, ayaqlarmzn stn d limizd qalm dstmaz tri il msh edirik; amma snnilr bizdn frqli olaraq, (bzilri) baa qulaqlarla birlikd msh edir, ayaqlar is msh vzin yuyurlar?

1 2

Bqr, 111 Nhl, 125 3 Ali-mran, 19 4 ura, 14 5 Nur, 22

Cavab: On iki imam ilrl snnilr arasnda bzi vacib dstmaz hkmlrind frq var: 1.i fiqhind z yuxardan aaya yumaq vacibdir. Bzilri zn yuxardan aaya yuyulmasn ehtiyat hesab edir.1 Amma snn hli yekdil olaraq bel hesab edir ki, z yuxardan aa yumaq msthbdir.2 2.Bizim fiqhd qollar (dirskdn aa) yuxardan aaya yumaq vacibdirs, snnilr yekdil olaraq bildirirlr ki, insan llri yuxardan aaya v ya aadan yuxarya yumaqda azaddr, elc d, aadan (barmaqlarn bandan) yuxarya yumaq msthbdir.3 3.Bizim fiqhd ban qaban msh etmk vacibdir. Amma bu bard snnilr arasnda fikir ayrl var. Bildiyiniz kimi, snni mzhbi maliki, hnbli, hnfi, afei olmaqla drd qrupa blnr. Hnblilrin fikrinc, btn baa qulaqlarla birlikd msh edilmlidir. Onlar qulaqlar baa aid edir v bu bard rvayt d gstrirlr.4 Hnfilrin fikrinc, ban drdd birini msh etmk vacibdir. afeilrin qidsin gr, hr n qdr olsa ban bir hisssin msh kmk vacibdir.5 Snnilrin bzilri is bel hesab edirlr ki, msh vzin ba yuyulsa v ya ona su tkls, kifayt edr.6

Urvtl-vusqa, dstmazn mllri fsli l-fiqh ll mzahibil-xms, s. 35, l-fiqh ll mzahibil-rb 1-ci cild, fraizul vuzu sh. 54. Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-qhtani c. 1, s.4142. 3 l-fiqh ll mzahibil-xms, s. 35, l-fiqh ll mzahibil-rb 1-ci cild, sh. 65. Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-qhtani c. 1, s.41-42. 4 Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-qhtani c. 1, s.45. 5 l-fiqh ll mzahibil-xms, s. 36-37, l-fiqh ll mzahibil-rb 1-ci cild, fraizul vuzu sh. 53. Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-qhtani c. 1, s.4246. 6 hmin mnb
2

4.i fiqhin gr ayaqlarn stn msh kmk vacibdirs, snnilr yekdil olaraq ayaqlarn yuyulmasn vacib hesab edirlr.7 Belc, ilrl snnilr arasnda drd msld fikir ayrl var: 1.Biz zn yuxardan aaya yuyulmasn vacib bilir, onlar is msthb hesab edirlr. Bizim dlilimiz Peymbrin (s) dstmazda zn yuxardan aaya yumasn bildirn rvayt v imamn () mrini atdran hdisdir: znz yuxardan aaya yuyun2. Snn hli is bildirir ki, fsilu vucuhkum( znz yuyun) aysi3 z yuma mr etmi v yuxardan aaya yumaq mslsin toxunmamdr. Onlarn fikrinc, zn nec yuyulmas bardki rvaytlr bu hkm vacib yox, msthb ed bilr. 2.Biz llri yuxardan aaya yuyulmasn vacib bilir, onlar is msthb hesab edirlr. Bu hkm n dlilimiz hzrt Peymbrin (s) dstmazda llrini yuxardan aaya yumasn nql edn rvayt v imamn () uyun aynin tfsiri zaman bir buyuruudur: llr yuxardan aaya yuyulmaldr.4 3.Biz baa msh edilmsini vacib v myyn bilirik. Snnilr is htta z aralarnda bu bard frqli qidddirlr. Ban qabaq hisssinin bir miqdarna msh kilmsi bard rvaytlrdn birind Zrar imam Baqirdn () soruur: Ban v ayaqlarn bir hisssin msh kilmsini haradan bilirsiniz? mam buyurur: Ey Zrar bu hkm Allahn Rsulu (s) buyurmu v bu bard ay nazil olmudur. Allah znz yuyun buyurduqdan sonra szn davam edrk banza msh edin mr etmidir. Bi ruusikum klmsinin vvlindki

7 2

hmin mnb Vsail-i, 15-ci fsil, hdis-22. 3 Maid, 6 4 Vsail-i, 19-cu fsil, hdis-1.

bi-hrfindn baa drk ki, msh ban bzi hisssin aiddir. Belc, aynin zndn d mlum olur ki, ban bir hisssin msh vacibdir. Amma snn hli uyun ayni frqli anladndan z aralarnda ixtilafa dar olmular. Onlardan bzilri bel bir rvayt nql edirlr ki, hzrt Peymbr (s) lini qabaqdan arxaya v tkrar arxadan qabaa gtirmkl btn baa msh kirmi.1 Baqa bir rvaytd is qulaqlarn da badan hesab edildiyi bildirilir.2 Digr bir rvaytd is hadt (sbbab) barman qulaa daxil edilib, orta barma qulaa kmk lazm bilinir.3 Amma bu hkm msthb hesab edilir. Uyun aydn grnr ki, zn yuyulmas il baa msh kilmsi arasnda sas frq bi-hrfidir. Snni alimlrindn bir oxu bi hrfini bzi mnasnda qbul etslr d, bzi alimlr hmin mnan tsdiq etmirlr.4 4.ilr ayaqlara msh kilmsini vacib bilirlrs, snnilr yekdil kild ayaqlarn yuyulmasn vacib hesab edirlr. stinad etdiyimiz ayy bir daha nzr salaq. Maid, 6: ya yyuhllzin amnu iza qumtum ils-slati fsilu vucuhkum v ydidkum ill-mrafiqi vmshu biruusikum v rculkum ill-kbyn. Aynin trcmsi: Ey iman gtirn kslr namaza durduunuz vaxt znz v dirsydk linizi yuyun; banza v dikindk ayanza msh kin. ilr ayni yuxardak kimi trcm etmilr. Amma snnilr bel hesab edirlr ki, yuyun mri ba v ayaa da aiddir. Ona gr d ayni bel trcm edirlr: z v llr kimi ayaqlarnz da yuyun. Cavab olaraq demliyik ki, ayd yuyun mri yalnz z v llr aiddir. rb dilinin qrammatikasndan xbrdar olanlar deyilnlri daha yax anlaya bilrlr.

1 2

Shihe-Buxari, h.185, Shihe-Mslim, hdis-235. Slatul-mumin, l-Qhtani, cild -1, s.45 3 hmin mnb, s. 42 4 l-fiqh ll mzahibil-xms, c. 1, s. 65.

10

Sual 2: N n ilr gndlik (yovmiyy) namazlar vaxtda, snnilr is be vaxtda qlrlar? Cavab: Hqiqtn d, gndlik namazlarn be vaxtda qlnmas bildirilmidir v hzrt Peymbr (s) ox zaman namazlarn be vaxtda qlmdr. i fiqhin gr d namaz be vaxtda qlmaq fziltlidir. Amma Shihe Mslim 1 v Shihe Buxari2d gstrildiyi kimi, hzrt Peymbr (s) bzn gnorta v ikindi, elc d, am v xiftn namazlarn ardcl qlmdr. Snnilrin Thftul-ixvan ad il tannm kitabnda da bu rvayt nql olunur: bn Abbasdan sorudular ki, n n Peymbr (s) gnorta v ikindi, am v xftn namazlarn bir yerd qld? bn Abbas dedi: Allahn rsulu z mmtindn bir nfrin d ziyyt kmmsini istdi. 3 Sual 3: N n ilr sbh namaz n yalnz fcr tlusu zaman, snnilr is hm tludan bir saat vvl, hm d tlu vaxt azan verirlr? Cavab: i fiqhind btn hkmlr Qurana, Peymbrin (s) gstrii v mllrin saslanr. Fqihlr btn bu biliklri msum hli-beyt () vasitsi il ld edirlr. Kims z tsvvrn v istyin sasn ibadt ixtira ed bilmz. i fqihlrinin lind tludan qabaq azan vermk bard he bir dlil yoxdur v bu ii bidt, haram sayrlar. Amma snnilr z kitablarndak bzi rvaytlr4 saslanaraq, tludan qabaq azan verir v bildirirlr ki, bu azan obadanla durmaq, gec namaz qlmaq, qsl vermk istynlri oyatmaq ndr.5 Sual 4: N n biz ilr azan v iqamd hdu nn mirlmminin liyyn vliyyullah deyirik v snnilr biz
Babul-cm`i beyns-slateyni, hdis 705, sh-314. Shih Buxari, kitabul Mvaqit, babu t`xiriz-zhri ill sri, hdis 543 v babul vqtil-mrib, hdis 562 v bvabut-ttvvui, fsl 30, hdis 1174. 3 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 174 4 Shih Buxari, Kitabul zan, bab 13, l-zan qbll fcr, hdis 621. 5 Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-Qhtani, c. 1, s.149 v l-fiqhu ll mzahibil rbti, cild 1, rutil zan, sh-314.
2 1

11

etiraz edrk soruurlar ki, mgr Allahn vlisi (imam, tyin etdiyi rhbr) var? Cavab: i fiqhind bel bir rvayt var ki, tvhid v hzrt Mhmmdin (s) risaltin hadt verilnd hzrt linin () vilaytin (imamlna) d hadt verilsin. Rvaytlrdn mlum olur ki, vvlki iki hadt ncdn ayr deyil v bu hadtlr arasnda ballq var. Azan v iqam haqqndak rvaytlrd bunun tkid olunmamas, zahirn, onun qeyrizruriliyi il yox, hanssa bir mane il baldr. Btn bunlara baxmayaraq, imamt v vilayt hadt ilrin sas arlarndandr v on iki imam ilr lap qdimdn bu arla tannmlar. Tvzihil-msail risalsind buyurulduu kimi, hzrt linin () vilaytin hadt vermk azan v iqamnin trkib hisssi deyil. Biz ilr bu hadti vacib hesab etmkl deyil, tbrrk mqsdi il deyirik. linin () vilaytin hadt vermyimizin mnas budur ki, Mhmmd (s) Allah trfindn peymbr seildiyi kimi, li () d Allah trfindn imam seilmidir. Amma snn hli vilayt v imamt inancna mxalif olub, linin () imamtini tsdiq edck szlri dil gtirmirlr. oxlarna htta baqa mnalar bildirn li klmsini iltmk ar glir. ilr Quran tilavtini baa atdrdqda sdqllahul-liyyul-zim deyirlr. Bqr sursinin 255-ci aysindki huvl-liyyul-zim Odur n uca v byk varlq ifadsind liy Allahn ucalq siftini bildirir v hzrt li () il he bir laqsi yoxdur. Buna baxmayaraq, li szndn kinrk snnilr htta Quran tilavtindn sonra sdqllahul-zim deyirlr.

MSCDN-NBD AZAN
Mscidn-nbi Mdin hrindki Peymbr (s) mscididir. Bu mscidd byk i alimlrindn biri, snn hli camaat namazn baa vurduqdan sonra azanya ilr kimi azan vermsini buyurur. Bu vaxt bir qrup i d hmin alimin arxasnda namaz n dayanr. Azan hdu nn
12

mirlmminin liyyn vliyyullah dedikd mscid mmurlar onu tutub aparmaq istyirlr. Alim bu i mane olub, azannn gnahkar olmadn bildirir v mscidin byklrini tlb edir. Mscidin byklri gldikd i alimi deyir: Biz ilrin mstqil fiqhi (rit qanunlar) var v z qanunlarmza ml edirik. Bizim fiqhimiz gr, hzrt Mhmmdin (s) peymbrliyin hadt verdikdn sonra tbrrk olaraq hzrt linin () imamtin d hadt ver bilrik. Biz z fiqhimiz ml edirik. Siz d bunun vzin bubkr v mrin haqqna hadt verin! Mmurlar i aliminin bu szlrini tbssml qarlayb, ondan uzaqlarlar.

BR MBAHS
Mscidn-nbid bir misirli snni mn dedi: Siz ilr liyyn vliyyullah deyirsiniz. Mgr Allahn vliy (imama, rhbr) ehtiyac var? Cavabnda dedim: Siz Muhmmdn rsulullah demirsinizmi? Bildirdi ki, deyirik. Dedim ki, mgr Allahn rsula (eliy) ehtiyac var? Dedi: Biz o mnada deyirik ki, Mhmmdin (s) Allah trfindn risalti var. Dedim: liyyn vliyyullah-n da mnas budur ki, linin () Allah trfindn imamti var v sizin d kitablarda buna oxar szlrl qarlarq. Msln, Buxarinin Shihind bildirilir ki, mr mn bu-Bkrin vlisiym demidir. 1 Mlumdur ki, lnn vliy ehtiyac yoxdur. mr demk istmidir ki, o bu-Bkr trfindn vli, yni rhbr tyin olunmudur. Bunu da qeyd edk ki, bu-Bkr v mrin xalqa rhbr tyin etmk slahiyyti yox idi. bu-Bkr hans ixtiyarla xalqa vli semli idi? ilrin qidsin gr, li () Allah trfindn Peymbrin (s) vasitsi il imamt v rhbrliy tyin olunmudur. slind snnilr mri Peymbrin yox, bu-Bkrin xlifsi kimi tanmal v hadt verirm ki, mr bu-Bkrin vlisidir demlidirlr. gr bel demirsinizs, (snniy mracitl dedim) mrin rhbrliyini inkar edirsiniz.
1

Shihe Buxari, xms kitab, s. 513

13

Hmshbtim glmsnd v Shihe Buxaridn gtirdiyim dlil mqabilind bir sz dey bilmdi. Bs linin () Allah trfindn tyin olunmasna dliliniz ndir? dey sorudu. Bildirdim ki, dlilimiz oxdur. Nmun olaraq bir Quran aysini misal kdim: Sizin vliniz (rhbriniz) yalnz Allah, Onun rsulu v iman gtirib namaza duran, rku halnda zkat vernlrdir.1 str i, istr bir ox snni tfsirilri bildirirlr ki, rku halnda zyn fqir vern lidir v bu ay onun haqqnda nazil olmudur.2 llam mininin l-dir, rfddin Amilinin l-mraciat kitabna baxa bilrsiniz. Sonra hzrt linin () vilaytini sbut edn hdislr misal kdim. Hmshbtim mbahisni davam etdirmy meylli olsa da, onun yolda daha kifayt edr deyib, lindn tutdu v xudahafizlib getdilr. Sual 5: N n biz d snnilr kimi sbh azannda sslatu xyrun minnnovm demirik? Cavab: i fiqhind v hli-beyt () rvaytlrind bel bir cml bard mlumat olmadndan onu azanda demk caiz deyil, bidtdir. Amma bzi qeyri-mtbr snni mnblrind bildirilir ki, hzrt Peymbr (s) azan yrdrkn sbh namaznda bu cmlnin deyilmsini mr etdi. 3 Bzi rvaytlrd is bu cmlnin mr v onun olu bdullah trfindn azana artrld bildirilir. 4 n sas is snnilrin Shihe Buxari, Shihe Mslim kimi mtbr kitablarnda bu bard he bir mlumat verilmir.5 Drd snni mzhbi yekdil olaraq azanda bu cmlnin deyilmsini msthb hesab edir.6
Maid, 5 Tfsire Drrl-Mnsur 3 Thftul-ixvan, Ben Baz, bdl ziz ben bdllah ben Baz, s. 79 4 l-zan, bi Hatm, s. 45 5 Shihe Mslim, Kitabus-slati, babu siftil-zani, hdis 379. Shih Buxari, Kitabul zan. 6 l-fiqh ll mzahibil-rb, c.1, s. 312.
2 1

14

Bli, snn hli z fiqhini Peymbr hli-beytindn () gtrmdiyi n bir ox xtalara dar olmudur. Allah-tala hr ksi hqiqi Peymbr (s) snnsin mvffq etsin. Sual 6: N n snnilr d bizim kimi azanda hyy la xyril-ml demirlr? Cavab: ilr z ibadt sulunu Peymbr (s) hlibeytindn yrnir. i fiqhinin mracit etdiyi rvaytlrd iki df hyy la xyril-ml, yni mllrin n xeyirlisin (namaza) tls deyilmsi zruri bilinir. Snnilrd d bel bir rvayt var, amma onlar bu rvayti zif hesab edir v azanda hmin cmlni iltmirlr.1 Bli, ilr peymbr snnsini onun hli-beytindn yrnirs, snnilr bu snnni knar xslrdn xz edirlr. Sual 7: N n ilr hzrt Peymbrin ad kilnd salavat deyir, snnilr is demirlr? Cavab: Quranda buyurulur: Hqiqtn, Allah v onun mlklri peymbr salavat gndrirlr. Ey iman gtirnlr, siz d ona salavat gndrin v layiqinc salamlayn.2 Bu aydn lav bir ox rvaytlrd mslmanlara taprlr ki, hzrt Peymbrin (s) ad, lqbi v knysi deyilrkn salavat gndrsinlr. Snnilrin n mtbr kitablarndan olan Shihe Mslimd nql olunur ki, hzrt Peymbr buyurdu: Mzzin azan deynd azann cmllrini onun kimi deyin v mn salavat gndrin. Hqiqtn, mn salavat gndrn ks Allah on salavat gndrr.3 Buna sasn d ilr Peymbrin (s) ad kilrkn ona salavat gndrmyi zlrin vzif bilirlr. Snn hli is htta azanda Peymbrin ad kilrkn salavat kmmkl savabdan mhrum olurlar. Bu mhrumiyyt hli-beytdn uzaq dnlrin czasdr.
1 2

Kitabul-zan, bi Hatm, s. 54-60. hzab sursi, ay 56. 3 Shihe Mslim, namaz kitab, s. 198

15

Sual 8: N n ilr azan deyiln kimi ara vermdn namaza balayr, snnilr is azandan sonra bir qdr sbr edib, namaz qlrlar? Mgr azan deyilnd hl namazn ri vaxt olmur, yoxsa baqa bir sbb var? Cavab: Onlarn sbr etmsi nafil namaznn qlnmas v namaz qlanlarn camaat namazna toplanmas ndr. ilr d nafil namaz qldqda bu namazdan sonra vacib namaz qlrlar. mumiyytl, snn hli namazn ri vaxtna kifayt qdr diqqtlidir. mam Sadiq () sual verdilr ki, snnilrin azan il namaz qlmaq olarm? mam () buyurdu: Bli, onlar namazn vaxtna ox diqqtlidirlr.1 Bununla bel, azan deyiln kimi namaz qlmaq olar, nki azan ri vaxtda deyilir. Sbh v gnorta azanlarndan frqli olaraq, axam (am) azanna mnasibtd ilr v snnilr arasnda ixtilaf var. Snnilrin nzrinc, am namaznn v iftarn vaxt gn batanda atr. Ona gr d gn batan kimi azan deyirlr. Amma i fqihlrinin nzrinc, gn batandan sonra rqdki qzart insann ba stn kedikdn sonra azan vaxt olur. Belc, snnilr am azan dedikd biz namaz qla bilmrik. Onlarn azanndan tqribn 12 dqiq sonra namaz qlb, iftar ed bilrik. Sual 9: N n ilr camaat namaznda qabaq crgd yer olduu halda arxada v ya tk dayanb namaz qlrlar? Snnilr is hmi cm halda dayanr v ilrin bu hrktin etiraz edirlr... Cavab: i fiqhin gr, sralarda yer olduqda tnha dayanmaq mkruhdur (bynilmir) v namazn savabn azaldr. Elc d, msthbdir ki, sralar nizaml olsun, iyin-iyin dayananlar arasnda msaf qalmasn. Snnilr is bu ilri vacib sayr, bzn is tnha duranlarn namazn batil hesab edirlr. Bunu da qeyd etmliyik ki, hnbli mzhbin gr, kiilr gndlik namaz mscidd camaatla qlmaq vacibdir, htta
1

Vsail-i, c. 5, s. 378, bab 3, hdis 1.

16

zrsz olaraq camaat namaznda itirak etmynlr czaya layiqdirlr.1 (Mlum olduu kimi, vhhabilr adtn zlrini hnbli hesab edirlr). Elc d, camaatdan arxada tnha dayanan ks qar bh yaranr ki, bu xs camaat namaznda itirak etmir. Bir daha qeyd edk ki, mminlr namaz qaydalarna ml etmli, namazn savabn azaldacaq ilr yol vermmli, mzhb qar mnfi fikir yaratmamal, qabaq srada yer olarkn ayrca sra tkil etmmli, tnha dayanmamaldrlar.

YADDA
Mlum oldu ki, snn hli camaat namaznda itirak vacib sayr, onun qaydalarna xsusi diqqt yetirir, camaat namaznn saymazlq zndn trk edilmsini byk gnah hesab edir. ilr d almaldrlar ki, Mscidl-haram v Mscidnnbid qat-qat artq savaba malik namazlara hazr olub, azan vaxt ham mscid tlsdiyi zaman dkan-bazarda gzmsinlr. Bu namazlarda itirak etmk istmynlr gz qabanda qalmasalar daha yaxdr. Sual 10: N n snnilr namazda hmd v surnin vvlind bismillahir-rhmanir-rhim demir v ya asta deyirlr? Cavab: ilrin qidsin gr, Bismillahir-rhmanir-rhim Quran surlrinin trkib hisssidir. Tvb sursindn baqa btn surlr bismillahir-rhmanir-rhiml balayr. gr hmd v surni Bismillahir-rhmanir-rhimsiz balasaq, sur natamam olar. Bu msld snnilrin bir qismi ilrl hmfikirdirlr. Snnilrin bzilri is yalnz Nml sursinin Bismillahirrhmanir-rhiml baladn qbul edir. Malikilr is bel dnrlr ki, mumiyytl, namazda Bismillahir-rhmanirrhim deyilmmlidir.2 Belc, drd snni mzhbini tkil
Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 96 v l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1 sh405. 2 Misbahul-munir, Hmd sursinin tfsiri.
1

17

edn malikilr uyun ifadni namazda iltmir, hnfilr ya demir, ya da astadan deyir, afeilr ucadan deyir, hnblilr ucadan demirlr.1 Bel bir nticy glirik ki, snnilr arasnda namaz qlarkn bismillahir-rhmanir-rhim demk tqiyyy zidd deyil. Sual 11: N n ilr namazda llrini yana salr, snnilr is qar trfdn st-st qoyurlar? Cavab: i fiqhind sbut olunub ki, hzrt Peymbr (s) v msum imamlar () namazda llrini yana salmlar. hli-beyt rvaytlrind llri st-st qoymaq qadaan edilir. mam Baqir () bir xs buyurur: llrini st-st qoyma, nki atprstlr bel edirlr.2 Rvaytlrd bildirilir ki, namaz halnda llri budlarn zrin qoymaq msthbdir. gr bir xs llri st-st qoyma namaz qaydas bilrk bel edrs namaz batil olar. Bu msld snnilr arasnda czi frqlr d olsa, onlarn ksriyyti bu ii msthb hesab edir. Shihe Buxari v Shihe-Mslimd3 bu bard cmi bir rvayt nql olunmudur. Rvaytd bildirilir ki, hzrt Peymbr (s) qirat halnda olarkn sa lini sol linin stn qoymudur. Snnilrin bzisi llri sinnin stnd, bzilri is gbkdn aa st-st qoyma zruri bilirlr. 4 Snn hli bel hesab edir ki, llri st-st qoymaq Allah qarsnda tvaz v kiiklik lamtidir. Onlar Allahdan qeyrisinin qarsnda lin siny qoyulmasn caiz hesab etmirlr.5 Bzilri is bel hesab edirlr ki, llr qlbi (ryi) qorumaq mqsdi il st-st qoyulur. Malikilr is namazda ilr tk llrini yana salrlar. 6 Sual 12: N n hmd sursindn sonra snnilr amin deyir, biz is demirik?
Shihe-Mslim, namaz kitab, s.204 Vsail-i 3 Shih Buxari, Kitabul zan, sh-120, Shih Mslim, Kitubs-slati, sh-205, hdis 401. 4 Thftul-ixvan, Ben Baz, Ben Baz, s. 82, sual 25. 5 Fzlul-Mdin, bdl Mhsin ben Hmdl bad s. 43 6 l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1, s. 231
2 1

18

Cavab: slam hkmlrin gr rit n is artrb azaltmaq olmaz. Hmddn sonra Peymbr (s) v imamlarn amin demsi bard sbut olmu xbr yoxdur. Amma mtbr bir rvaytd imam Sadiq () buyurur: mamn arxasnda namaz qldnz vaxt o, hmdi oxuduqdan sonra amin yox, lhmdulillahi rbbil-almin deyin1 i fiqhind amin klmsi namazn mtnindn saylmr. Bu klmni mtndn sayaraq deyn ks bidt yol verir v namaz batil edir. Snn hli is z kitablarndak rvaytlr saslanaraq amin deyilmsini msthb sayr v deyirlr ki, Peymbr (s) bu ii z grm v digrlrin d mr etmidir. Qeyd ektmk lazmdr ki, onlar bu sz Hmd sursinin bir nv dua olmas v ya duann qbulu n demirlr. Bu i tkc bu Hreyrnin hdisin istinadn yerin yetirilir.2 Sual 13: N n camaat namaznn birinci v ikinci rktlrind yalnz imam, bzi snnilrd is iqtida ednlr d hmd oxuyur? Cavab: i fqihlri yekdil olaraq bu fikirddirlr ki, camaat namaznda vvlki iki rktd yalnz imamn hmd oxumas kifaytdir. Bu msly mnasibtd snnilr arasnda fikir ayrl var. Btn rbistann mftisi bdullah ibn Baz deyir: Camaat namaznda iqtida edn (mmuma) hmd oxumaq vacibdir. afeilr d bel hesab edir. Malikilr iqtida ednlrin hmd oxumasn gnorta v ikindi namaznda msthb, am v xftn namaznda is mkruh sayrlar. Hnfilr is mumiyytl iqtida ednin hmd oxumasn mkruh bilir. Hnblilr is bildirirlr ki, hmd oxumaq gnorta v ikindi namazlarnda msthb, am, xftn v sbh namazlarnda imamla birlikd oxumaq mkruhdur. 3 Shihe Buxari v Shihe Mslimd d namazn hr rktind hmd oxuman
Vsail-i, fsil 17, hdis 1. l-misbahul-munir, Hmd sursinin tfsiri, Shih Buxari, Kitabul zan, fsil 111, hdis 780. 3 l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1, s. 228
2 1

19

vacibliyini bildirn rvaytlr var.1 Snn hli arasndak bu ixtilaf sbbindn onlarn camaat namaznda kimi hmdi ucadan oxuyur, kimi astadan deyir, kimisi d susur.

YADDA
qtida etmk istmyn xslr deyilnlri nzr alaraq, onlar kimi namaza daxil olub, hmdi d onlar kimi dey bilrlr. Bel olsa, hm tqiyy saxlanlar, hm d etiraz bildirilmz. Sual 14: N n ilr yovmiyy namazlarnda hmddn sonra surni tam oxuyur, snn hli is hr hans surdn bir ne ay oxumaqla kifaytlnirlr? Cavab: ilr mtbr rvaytlr v fqihlr icmasnn ryin gr hmddn sonra hr hans surni tam oxuyurlar. Snn hlinin fikrinc, rvaytlrdn surni tam oxumaq zrurti hasil olmur.2 Ona gr d onlar bzn btv sur, bzn d bir ne ay oxuyurlar. Sual 15: N n ilr mhr, daa, torpaa v ya hsir scd edir, snnilr is bunu zruri saymrlar? Cavab: i fqihlri hzrt Peymbr (s) v imamlarn buyuruqlarna sasn ftva vermilr ki, scd ediln ey ya torpaq, ya da torpaqdan gyrn v yemli, geymli olmayan, mdndn xmam ey olmaldr. Bir szl xal-xala v digr dnya mallar insann diqqtini clb etdiyindn onun ixlasn azaldr. Bel eylr scd qadaandr. 3 Mhr he bir xsusiyyt malik olmadndan v onu gzdirmkl tmizliy riayt etmk mmkn olduundan onunla namaz qlmaq mnasib bilinmidir. ilikd mhrdn lav daa, mrmr dmy, aaca, hsir kaza, gil tsbeh scd etmk caizdir. Snnilr is hr ey, elc d xalaya scd etmyi dzgn sayrlar. Onlarda da scd yerin aid rtlr var. Msln, scd yeri quru olmal, yumaq olmamaldr.4
1 2

Kitabul-zan, h. 756 l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1, s. 254 3 Vsail-i, fsil 1, hdis 1. 4 l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1, s. 232

20

Mscidn-nbid bir vhhabi dedi: N n ilr mscidin da dmli hisssind namaz qlrlar? Mgr behit oradadr. Cavabnda dedim: vvla, ilr z fqihlrinin ftvasna sasn da dm zrind namaz qlrlar. kincisi, siz d bel etmlisiniz, nki mtbr kitabnz olan Shihe Buxarid nql olunur ki, Allahn Rsulu (s) buyurmudur: Yer mnim n scd v tymmm yeri qrar verilmidir. 1 Amma sizin stnd namaz qldnz xallar yer deyil v siz Allahn rsulunun gstriin ml etmirsiniz. Bundan lav xallar daim ayaq altnda olduundan onlara scd etmk salamla zrrdir. Mn limdki gil tsbeh scd edrm, amma o irkli xalaya yox. Siz d ona scd etmyin. Hmshbtim glmsnb dedi: Bizim fiqhimizd xalya scd etmk caizdir. Sorudum ki, gr bu xallar ya olsa, ona scd edrsnmi? Bildirdi ki, xeyr, quru bir trf gedrm. Dedim ki, mgr hmin quru yer behitdir?! armi baa db glmsnd. Sorudu ki, bs n n bzi ilr xalya scd edir? Dedim: onlar siz vhhabilrin qorxusundan bel edirlr. Bzi i fqihlrinin ftvasna gr vhdti qorumaq, tfriqdn kinmk mqsdi il Mkk v Mdin kimi yerlrd xalya scd etmk olar. Bu izahmdan xohal olan hmshbtim dedi: Mn vhhabi deyilm, malikiym. in n yerd olduunu bilmk istyirdim. Sonra vhhabilr nifrtini bildirdi v dedi ki, onlar tssbke v quru adamlardr. Sual 16: N n ilr ikinci scddn sonra thhd olmadqda bir qdr oturub, sonra qalxrlar, snnilr is llahu kbr deyib, drhal dururlar? Cavab: i fiqhind Peymbr (s) v imamlarn ikinci scddn sonra oturmas bard mtbr rvaytlr var. Bu rvayti sas gtrrk bzi fqihlr bu ii vacib, bzilri is msthb hesab edirlr. Amma snnilr z kitablarnda bel bir rvaytin olmasna baxmayaraq ikinci scddn sonra drhal
1

Shihe-Buxari, tymmm kitab, fsil 1, hdis 335.

21

qalxrlar.1 Mfti bdullah ibn Baz ftva vermidir ki, ikinci scddn sonra azca oturmaq msthbdir. O deyir: Sbut olub ki, hzrt Peymbr (s) ikinci scddn sonra azca oturar, sonra qalxarm.2 Btn bunlara baxmayaraq, snn hli uyun qaydaya riayt etmir. Sual 17: N n ilr btn namazlarda qunut tutduu halda, snnilr bel etmirlr? Cavab: i kitablarnda qunutun msthbliyi v fziltin dlalt edn mtbr rvaytlr var. Peymbr (s) v imamlarn () qunut tutduunu nzr alaraq ilr btn namazlarda qunut tuturlar. Snn hlinin mtbr mnblrind d hzrt Peymbrin (s) xsusi il am v xftn namazlarnda qunut tutduu bildirilir.3 Malikilr hmin rvayti sas gtrrk sbh namaznda qunut tutma msthb hesab edirlr.4 Sual 18: N n ilr namazn thhdnd salavat gndrir, snnilr is yox? Cavab: Snnilr d kitablarndak rvaytlr saslanaraq namazlarnn thhdnd, meyit namaznda, hzrt Peymbrin (s) ziyartind salavat gndrirlr. 5 Onlar deyirlr: Duann qbul olma sbblrindn biri onun sonunda Mhmmd v onun ailsin salavat gndrmkdir.6 Xobxtlikdn, biz ilr baqa vaxtlar da salavat kirik v bu bizi tantdran ilahi arlardandr. Qurann bu bardki mrini v rvaytlri nzr alaraq istr namazda, istrs d baqa vaxtlar salavat gndrilir. mam Sadiq () buyurmudur: Salavat namaz tamamladrr v onsuz namaz namaz deyil. 7 Snnilrin bel bir feyzdn mhrum olmasna tssf edirik.
1 2

Shihe-Buxari, zan kitab, fsil 143, s. 133, hdis 824. Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 38 3 Shihe-Buxari, kitabul vtr, fsil 7, hdis 1001-1004. 4 l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1. 5 Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-Qhtani, c. 1, s.257 6 Tfsirul-rul-axir, s. 119 7 Urvtul-vusqa, fslun fi-zkatil-fitrti.

22

Sual 19: N n biz ilr hzrt Mhmmd (s) ailsin d (ali-Muhmmd) salavat gndrir, snnilr is yalnz Peymbrin (s) zn salavat gndrmkl kifaytlnirlr? Cavab: ilr bu msld snnilrin d nql etdiklri rvayt saslanrlar. Nql olunur ki, hzrt Peymbrdn (s) nec salavat gndrmk bard soruulduqda buyurdu: Deyin llahumm slli la muhmmdin v ali muhmmd Bu rvayt snn hlinin Qurandan sonra n mtbr kitab saylan Shihe Buxarid nql olunur.1 Eyni hdis Shihe Mslim kitabnda da nql edilmidir. 2 Snn hlin btn namazlarn thhdnd, meyit namazlarnda, Peymbrin (s) ziyartind, cm namaznn xtbsind bu kild salavat gndrmk taprlr. Drd snni mzhbindn birinin imam olan afei z erind deyir:
Allahn Rsulunun hli-beytin Mhbbti Quran vacib buyurmu. hli-beyt salam gndrmynin Namazn drgahndan ayrm Snn hli d ilr tk ali-Mhmmd salavat gndrmli olduqlar halda, bu mr yalnz yuxarda sadalanan hallarda ml edirlr. Adi halda salavat gndrn snn hli yalnz Peymbrin (s) adn kir. hli-beyt, xsusi il d hzrt Zhra haqqndak hdislr etinaszlq tccb dourur. Shihe Mslimin mllifi Mslim ibn Hccac Peymbr (s) ailsin, xsusn d hzrt Fatimy (s) mhbbti il seilir. O, shablrin fziltlrindn danr, hr df onlarn adn knd hrmt v rzillahu nh ildir. Mllif yalnz Fatimnin (s) adn krkn leyhsslatu vsslam szlrini qeyd edir.3 Olsun ki, Mslim ibn Hccac hzrt Peymbrin (s)
1 2

Shihe-Buxari, d`vt kitab, h.6357 Shihe-Mslim, namaz kitab, h.405-406. 3 Shihe-Mslim, shabnin fzilti kitab, s.1056

23

Fatim mnim tnimin yarsdr buyuruunu nzr almdr. Dorudan da, Quran Peymbr (s) salam gndrmyi mr edirs v Fatim (s) Peymbrin tninin yarsdrsa, n n ona salam gndrilmmlidir. stniln vchl hli-beytin adn kmmy alan snn hli zruri yerlrd bu i mcbur olduqda ya astadan deyir, ya da shablri d lav edrk diqqti yayndrr. Hans ki, snni fiqhin gr Mhmmd v ali-Mhmmd salam gndrmdn ibadtlr v dualar qbul olunmur. Sual 20: N n ilr ucadan, snnilr is astadan salavat kirlr? Cavab: ilrin bu msld saslandqlar rvaytlrd bildirilir ki, nifaq aradan qaldrmaq n salavat ucadan deyin. Diqqtli olmaq lazmdr ki, salavatn ucadan kilmsi baqalarna mane olmasn, kimins diqqtini namaz v duadan ayrmasn, sakitlik v nizam pozmasn. Snnilrin astadan salavat kmsinin sbbi vvlki sualn cavabnda aydnladrld. Onlarn bu id ilr qadaa qoymasnn iki sbbi var: Onlarn fikrinc, Peymbrin (s) yannda ucadan danmaq caiz deyil. Dlil olaraq Quran aysi gstrirlr: Hqiqtn, Allahn rsulunun yannda astadan dananlar rklri tqva n snaa kilnlrdir.1 Elc d, snn hli birlikd, xorla dua oxunmasn qeyri-ri v bidt bilir.2 Onlar zikr v dualarn yavadan deyilmsini msthb sayrlar. Shihe Mslimd nql olunur ki, hzrt Peymbr (s) buyurdu: Ey camaat, znz glin, siz uzaq v eitmyn ksi armrsnz, O sizinldir.3

TRAFLI BR MBAHS
Mscidn-nbid (Mdind) hrmtli bir i alimi mscid daxil olarkn onu grn digr ilr uca bir salavat kdilr. Mscidin mmurlar bu i mane olmaa aldlar.
1 2

Hucurat sursi, ay 3 Thftul-ixvan, Ben Baz, Ben Baz, s. 134 3 Shihe-Mslim, zikr v dua kitab, fsil 13 s.1143, hdis 2703

24

Vhhabilrdn biri mn yaxnlab, bu haram iin n n qarsn almrsnz dey, etiraz etdi. Dedim: haramdr dem, de ki, namaz qlanlarn diqqtini yayndrr, baqalarnn rahatln pozur. Biz ruhanilr xalqa anlatmq ki, mumi ibadt yerlrind bel ilr slam xlaqna ziddir. Vhhabi msahibim z mvqeyind israrla dayanb, hucurat sursinin 3-c aysini dlil gstrdi. Dedim: vvla, bu ay xlaq aysidir. Nadan v dbsiz adamlar Peymbr qar qeyri-mnasib hrktlr yol verdiklrindn Allah-tala onlar xlaql olmaa rbtlndirir. Bu ay Peymbrin (s) yannda ssini ucaldanlara aiddir. Peymbr (s) salavat gndrmk is ona hrmtsizlik yox, ehtiram niansidir. kincisi, gr ay ucadan danma qadaan edirs, n n riayt etmirsiniz. nsanlara yax ilr grmyi mr edir, znz unudursunuz.1 ncs, ayd Peymbrin yannda ssi qaldrmaqdan danlr. Peymbrin (s) mzarndan knar yerlr is nzrd tutulmur. Vhhabi dedi: Biz deyilnlr riayt edirik, astadan dua oxuyur, astadan danrq. Etiraz edib, dedim: Xeyr, riayt etmirsiniz. Azannn ssi bir ne ss gclndirici il traf bryr, iqamd, camaat namaznda brkdn deyir, brkdn amin oxuyursunuz. Ssiniz msciddn bayrda da eidilir. gr siz amin demyi dua sayrsnzsa, salavat da duadr. Ay v rvaytlr gr is dua astadan oxunsa daha mnasibdir. Demk, siz amini ucadan demkl Quran v Peymbr (s) snnsin qar xr, z mftiniz bdullah ibn Bazn dediklrin ml etmirsiniz. Msahibim ox narahat oldu. trafda xeyli adam toplab, bizi dinlyirdi. Mn is ucadan v srt danrdm. O, iar etdi ki, astadan danm. Mn onun lini tutub cavab istyirdim. Dedi: Biz hans ay v rvayt zidd hrkt edirik? Dedim: Shr-axam yalvararaq, ssini qaldrmadan Allaha dua et v qafillrdn olma2 aysin! Ax sizin z
1 2

Bqr, 44 `raf, 205

25

kitablarnzda Peymbrin (s) ucadan duan nhy etdiyi nql olunur. El i mnblrind d bel rvaytlr var: n yax dua xlvti duadr...1 Vhhabi xlmaz vziyytd qalb dedi: Mn onu bilirm ki, peymbr amini ucadan demyi taprb. Dedim: Mgr Peymbr (s) astadan dua oxuma taprmaqla Qurann v z gstrilrinin ziddin xb? Mgr yekdil olaraq qbul etdiyiniz mfti demyibmi ki, uca ssl cm halda zikr demk bidtdir?!2 ndi de grm, ssgclndirici il azan vermk, ucadan amin demk bidt deyil? Siz bununla Qurana v Peymbr (s) buyuruqlarna qar xmrsnzm? Nec olur ki, istisna hallarda ilrin cm halda salavat kmsi bidt saylr, amma sizin hr gn tkrar etdiyiniz bu ilr bidt saylmr?! Shbt bu yer atanda vhhabi hmshbtim lini limdn kib, srtl uzaqlad... Sual 21: N n ilr thhd halnda llri dizlrd (budlarda), barmaqlar bitiik saxlama msthb bilir, snnilr is ba barmaqlarn hrkt etdirirlr? Cavab: Biz llrimizi v barmaqlarmz Peymbr (s) v hli-beyt () gstrilrin sasn tuturuq. Snnilr is Shihe Mslimd Peymbrdn nql olunmu iki rvayti sas gtrrlr. Rvaytlr gr, hzrt Peymbr (s) thhd zaman ba barma il iar etmidir. Amma snni mzhblri arasnda bu mvzuda ixtilaf var. Malikilr thhd zaman barmaqlarn trpdilmsini msthb hesab edirlr. Hnfilr thhdn sonunda la ilah deyrkn barma yuxarya tutur, illllah deyrkn aa salrlar. Barman yuxarya qaldrlmas inkara, aaya salnmas tsdiq iardir. Barmaq bir nv dilin dediklrini mayit edir.3 Hnblilr d Allahn ad kilrkn barmaqla iar edirlr. afeilr is illllah deyrkn ba barma yuxarya qaldrr, birinci
1 2

Nurus-sqleyn, c.3, s. 321 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 134 3 Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-Qhtani, s.224.

26

thhdd ayaa qalxanadk, sonuncu thhdd namazn sonunadk barma yuxar tuturlar.1 Sual 22: N n ilr zlri qibly olan halda yalnz bir df salam deyir, amma snnt hli zn saa v sola evirmkl iki salam oxuyurlar? Cavab: i fiqhin gr, namaz qlan htta namazn salamnda zn qibldn dndrmmlidir v dndrrs, namaz batil olar. Amma snnilr z kitablarndak rvayt saslanaraq, namazn salamnda z saa v sola evirmyi msthb hesab edirlr.2 Snn hlinin bzilri bir salam kifayt hesab etslr d, ksri iki salam vacib bilir. Htta bir salam verilrkn namaz batil hesab edirlr.3 Bli, gr onlarn namaz baqa chtdn batil deyils d, bilrkdn namazda qibldn xmaq namazn batil olmas n kifayt edir. Peymbr (s) hli-beytindn z dndrmyin nticsi budur. i fiqhind buyurulur ki, namaz qlan sslamu lykum v rhmtullahi v brkatuh deyrkn qibldn xmamaq rti il gz v ya qa il sa trf iar edrk salam versin. Elc d, camaat namaznda iqtida ednin solunda baqa iqtida edn olarsa hmin kild sol trf iar il salam verilir. kinci salam pinamaz n msthb deyil. Vacib ehtiyata gr saa v sola salam verrkn mqsd bu olmamaldr ki, kims salam verilir. Tk namaz qlan xs qlbindn keir bilr ki, ml yazan iki mly salam verir. Camaat namaznda pinamaz iki mlk v iqtida ednlr, iqtida edn is pinamaz v iqtida ednlr salam verdiyini qlbindn keir bilr. 4 Sual 23: N n ilr namazn salamndan sonra df tkbir deyir v tkbir deyrkn llrini yuxar qaldrrlar? Cavab: i fiqhind msthbdir ki, namazn salamndan sonra df tkbir deyilsin v hr tkbird llr qulaqlar
1 2

l-fiqhu ll mzahibil rbti, cild 1, sh-265. Shihe-Mslim, mscid kitab, h.582 3 Thftul-ixvan, Ban Baz, s. 112 4 Urvtul-vusqa, msl 5-6.

27

brabrindk qaldrlsn. mumiyytl, ilikd namazn birinci v sonrak tkbirlrini deyrkn llri qaldrmaq msthbdir. Snnilr is yalnz birinci tkbir, rkudan vvlki v sonrak tkbir, ikinci rkt durarkn deyiln tkbird llri qaldrma msthb sayrlar. 1 Snni mftisi ibn Baz deyir ki, yalnz bu drd halda llri qaldrmaq olar.2 Sual 24: N n ilr namaz vaxt qarlarndan ken adama mane olmadqlar halda, snnilr bu i srt kild ksml gstrirlr? Cavab: i fiqhin gr, gli-gedi olan yerd namaz qlan xs msthbdir ki, qarsna tsbeh kimi bir ey qoymaqla araksm yaratsn. Namaz qlann bundan baqa vzifsi yoxdur. Snn hlinin bir hisssi is namaz qlann qarsndan kemyi haram bilir, bzn is bu namaz batil sayrlar. 3 Hnfilr v malikilr bildirirlr ki, qardan ken mane olmaq lazmdr. Namaz qlann qarsndan kemyi afeilr haram, hnblilr is mkruh sayrlar v deyirlr ki, qardan ken iar il mane olmaq lazmdr.4 Mminlr tvsiy olunur ki, snn hlinin etiqadna hrmtl yanab, namaz halnda onlarn qarsndan kemsinlr. gr bir snni mslman bu i gr siz etiraz edrs, bu etiraz qrzli saymayn. Qeyd etmliyik ki, Mscidl-hram v Mscidn-nbid byk izdiham olduundan snnilr hmin yerlrd namaz qlann qarsndan kemyi caiz sayrlar.5 Sual 25: N n ilr Mscidn-nbid snnilr nisbtn Quran oxumaa daha az mul olurlar? Cavab: Etiraf etmliyik ki, ilr onlara tvsiy olunduu qdr Quran oxumurlar. Ziyart v digr ilr Quran
1 l-fiqhu ll mzahibil rbti, cild 1, sh-249. Slatul-mumin, lQhtani,, l-Qhtani, s.252 2 Thftul-ixvan, Ben Baz, Ben Baz, s. 90 3 Shihe-Buxari, namaz kitab, fsil 100-101 4 l-fiqh ll-mzahibil-rb, c. 1 5 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 88

28

oxumaqdan daha ox vaxt ayrlr. Amma bu mnasibtin digr sbblri d var: Kbd Quran qirati mclisi tkil etmk n ilr mane olunur. ksr ilr qeyri-rb olduqlarndan Qurann mnasn anlamr v yalnz savab xatirin Quran oxuyurlar. Onlar bildirirlr ki, Quran hmi bizimldir, amma Peymbr (s) v hli-beytin ziyartin hr vaxt nail olmaq olmur. Mhm sbblrdn biri budur ki, oxlar Quran oxuman, xsusil d onun nazil olduu yerd bu i mul olman dyrini anlamr, mnasz shbtlrl vaxt keirirlr.

YADDA
Qeyd etmliyik ki, Mscidl-hramdan sonra n fziltli mscid Mscidn-nbidir. Orada qlnan namaz baqa mscidlrd qlnan on min namaza brabrdir. Rvaytlrdn mlum olur ki, namaz v ziyart mqsdi il o mqdds mkanda olmaq xsusi savaba malikdir. mam Sadiq () buyurur: Mscidn-nbid gcnz atd qdr namaz qln. Bu sizin n ox xeyirlidir. nsanlar dnya iind zirklik gstrnlri trif edirlrs, grn axirt iind zirklik gstrnlrin trifi ndir.1 Bir xs nql edir ki, imam Sadiq mn bel buyurdu: Peymbr (s) mscidind n qdr bacarrsansa ox namaz ql. Bu rif mkan glmk hr vaxt mmkn olmur.2 Snn hlinin daha ox Quran oxumas hqiqtdir v bunun bzi sbblri var: Snn hlinin ksri rb olduundan Qurann mnasn anlayr. Bu sbbdn d onlar Quran oxumaqdan daha ox lzzt alrlar. ilrd hr namazdan sonra mxsus dualar var. Snnilrd bel dualar olmadndan onlar daha ox Quran oxuyurlar.
1 2

Vsail-i, c. 10, s. 274, fsil 11, hdis 2. Hmin mnb, c. 10, s. 264, fsil 4, hdis 6.

29

Snnilr, xsusi il d vhhabilr ziyart bir o qdr d hmiyyt vermirlr. Vhhabi byklrindn biri deyir: Mn ne illr ardcl peymbr mscidin getsm d, bir df olsun bel peymbr salam vermdim, onu ziyart etmdim. Bel grnr ki, baqa mzhblrin Quran oxumaa daha ox imkanlar olur. Sual 26: N n ilr Peymbri (s) ziyart edrkn snnilr etiraz edib deyirlr ki, dua ednd znz qbr yox, qibly tutun? Cavab: i kitablarndak rvaytlrd Peymbr (s) hlibeyti () buyurur: Ziyarti z ziyartindn sonra zn qibly tutub, dua n llrini qaldrsn v Allah-taladan dilyini istsin. Bel dua qbul olmaa daha layiqdir.1 Buna sasn, mhtrm ziyartilrin dua zaman zn qibly tutmas msthbdir. Bu mr tkc Peymbrin ziyartin yox, btn msumlarn () ziyartin aiddir. z qbr dayanb Allaha dua edn xs ri chtdn xilaf i grmr, sadc, msthb bir ii trk etmi olur. Snn hli is bel hesab edir ki, dua zaman z qbr dayanan adam dua n llrini qaldra bilmz. 2 Ona gr d uyun halda dua n lini qaldrana mane olurlar. Onlarn nzrinc bu i xilafdr v nhy z mnkr (qadaa) lazmdr. mid edirik ki, mhtrm ilr msthbbi ml riayt edrk dua vaxt z qibly dayanacaq v snnilrin etirazna rait yaratmayacaqlar. Sual 27: N n Bqi qbristanlndan bayrda ilrin namaz qlmas etiraza sbb olur? Cavab: Snni mzhbi alimlrindn bzilri qbir knarnda namaz qlnmasn bidt sayr, onun irk apardn bildirirlr.3 Gman ki, onlar ilrin Bqi trafnda qldqlar namaz da qbir knarndak namaz kimi
1 2

Vsail-i, fsil 6, hdis 1. Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-Qhtani, s.1391 3 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 14 v 68.

30

qiymtlndirirlr. Htta bn Bazn ftvasna gr, qbir olan mscidd namaz qlmaq dzgn deyil. 1 O deyir ki, qbir knarnda namaz qlan adama mane olmaq lazmdr. Maraqldr ki, Mscidl-hram v Mscidn-nbid xeyli qbir olduu halda, n n hmin yerlrd namaz qlmaq haram edilmyib? Grn ne illr Mscidn-nbid Peymbrin (s) v baqa iki xsin qbri knarnda namaz qlm Ai haqqnda n dnrlr? Yax olar ki, btn deyilnlri nzr alaraq, ziz mminlr yersiz ittihamlara sbb olmamaq n namazlarn Mscidn-nbid qlsnlar. Mscidn-nbid qlnan namaz knarda qlnan on min namaza brabrdir. K YADDA
1.Snn hli iddia edir ki, gnn myyn saatlarnda namaz qlmaq olmaz. Guya, sbh namazndan gn doanadk v ikindi namazndan gn batanadk namaz qlmaq nhy (qadaan) olunub. Bqi knarnda hmin vaxtlarda namaz qlanlar hm d bu chtdn ittiham edil bilrlr. hli-beyt aiqlri diqqtli olmal, z hrktlri il hli-beyti () qnaq altda qoymamaldrlar. mumiyytl, harada v n vaxt namaz qlmaq bard alimlr mracit etmk lazmdr. 2.Bzi ilr Mscidn-nbid camaat namazn bitirn kimi z sbh namazlarn qlmaa balayrlar. Sbh namazndan sonra gn doanadk namaz qlnmasn caiz saymayan snn hli bu i pis baxr. Ona gr d ehtiyat n sbh namazn tzlmk istynlr bu ii camaat namazndan qabaq grmlidirlr. Bel olsa bdgmanlqlar da aradan qalxar. lbtt ki, deyilnlr camaat namaz bitdikdn sonra mscid daxil olanlara aid deyil. Sual 28: N n ilr bu-Bkr qar bigan olduu halda, snnilr onu sevir, htta xtb oxuyarkn onu alayaraq yad edirlr?
1

Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 14 v 68

31

Cavab: ilrin bu-Bkr bigan mnasibtini saslandrmaq n snnilrin iki mtbr kitab olan Shihe Mslim v Shihe Buxariy mracit edirik: Hzrt Peymbr (s) buyurdu: Fatim (s) mnim tnimin yarsdr, onu qzblndirn ks mni qzblndirmi olur. 1 Baqa bir hdisd buyurulur: Ai deyir ki, Peymbrin (s) vfatndan sonra Fatim bu-Bkrdn Peymbrdn qalanlar irs istdi. bu-Bkr dedi ki, Peymbr (s) bizdn kims irs aparmaz v bizdn n qalsa, sdqdir, buyurub. bu-Bkrin szlri Fatimni qzblndirdi v o bu-Bkri trk etdi, hyat boyu onunla danmad. Fatim Peymbrdn (s) sonra alt ay yaad.2 Shihe-Mslimd nql olunur ki, hzrt Peymbr (s) minbrdn buyurdu: Mnim qzm tnimin yarsdr. Onu narahat edn mni narahat edir, Fatimni incidn mni incidir. 3 Sual olunur ki, Fatimnin szn rdd etmkdn byk ziyyt ndir? Fatim z iddiasnn sbutu n ahid gtirmy mcbur edilir, ahid gtirdikd is yen d inkar olunur. 4 Ai bildirir ki, bu-Bkrdn sonra mr Mdindn Peymbr (s) atacaq bdcni li v Abbasn ixtiyarna verdi, amma Fdk v Xeybrdn atas pay saxlanld.5 Bli, mlum olur ki, hzrt Fatimnin (s) tlblri haql imi. Bunu bil bil bu-Bkr Fatimy az da olsa, ata mlkndn vermkdn imtina etmidir. Tutaq ki, Peymbrdn (s) qalan mlk mslmanlara atr, mgr Fatimy (s) bir mslman kimi ns vermk olmazdm?! Snnilr is birtrfli mhakim yrtdklrindn bu-Bkrin yalnz msbt trflrini grr, htta z mtbr kitablarn bel ciddi mtali etmirlr. Belc, Fatimnin mzlumiyytin alamal olanlar ona zlm edn alayrlar.
1 2

Shihe Buxari, fsil 12, s.626, hdis 3714. Frzul-xums, s. 512, hdis 3092 v 3093. 3 Shihe-Mslim, s. 1056, hdis 2449. 4 Shihe-Buxari, s. 626, hdis 3712. 5 Hmin mnb, Frzul-xums, s. 512, hdis 3093

32

MBAHS
Bir gn bir snni bu-Bkr etinaszlmn sbbini sorudu. Dedim ki, biz siz trif olunan imanl v mrhmtli bu-Bkr yox, Fatimy zab verib, onu qzblndirmi buBkr biganyik. Blk d, Peymbr (s) qznn dnyadan vaxtsz kmsinin sas sbbkar el hmin xs olmudur. Siz d bizim kimi sizdn yalnz hli-beytim dostluq istyirm1 aysini nzr alaraq eyni mnasibtd olmalsnz. Hmshbtim dedi: Fatimni incitmk caiz olmasa da, onu incidn biganlik dzgn deyil. Ona Fatimni incidn mni incidir hdisini v Allah v onun rsulunu incidnlr Allah dnya v axirtd lnt edr2 aysini xatrlatdm. O, eitdiklrindn sbilib, qulaqlarn tutdu v mndn uzaqlad. Bli, ilri bu-Bkr mnfi mnasibt vadar edn mhz snn hlinin mtbr kitablarndak bzi hvalatlardr. Ortada qrzilik v tssb yoxdur. Snn hli bu hqiqti drk etmk n z kitablarn ciddi aradrmaldr. Sual 29: N n ilr qbir ziyartin kiili-qadnl getdiyi halda, snnilr qadnla kii arasnda frq qoyurlar? Cavab: i fiqhin gr qbir ziyarti hm kii hm d qadn n msthbdir v onlar arasnda frq qoyulmur. Amma sbirsizlik etmmk rt saylr. nki qbir ziyartind mqsd ibrt gtrmk, axirt bard dnmk v balanma istyidir. Bu msly mnasibtd snnilr arasnda ixtilaf var. Hnbli v afeilr deyir: Qbir ziyarti istr yal, istrs d gnc qadnlar n mkruhdur. Onlarn getmsi fsada sbb olsa, haramdr. Hnfi v malikilr is bel deyir: Evdn xmas fsad dourmayan yal qadnlar n ziyart msthbdir. Amma evdn xmas fsad douran gnc qadnlar n ziyart haramdr.3
1 2

ura, 23 hzab, 57 3 l-fiqh ll mzahibil-rb, c. 1.

33

Bu ixtilafdan mlum olur ki, onlarn bu msl bard yetrli dlili yoxdur. Vhhabilrin z tutduu mfti bn Baz is bel deyir: Qadnlar n qbir ziyarti haramdr. 1 bn Baz bu ftvasnda qeyri mtbr bir rvayti dlil gstrir: Allahn Rsulu (s) qbir ziyartin gedn qadnlara lnt oxudu. 2 Amma bu rvayt bir ne sbbdn mqbul deyil: Drd snni mzhbinin he biri bu rvayt istinad v ml etmir. Shihe-Buxari v Shihe Mslimd bu rvayt nql olunmur. hmin mnblrd Peymbr (s) zaman qadnlarn qbir ziyartin getdiyini xbr vern rvayt nql olunur. Bu rvaytlrdn birind Ai deyir: Bir gec Allahn rsulu mnim yatdm gman edib evdn xd. Mn onun ardnca gedib, Bqi qbiristanlna dndyn v bir qdr durub dua etdiyini grdm. Evd ondan sorudum ki, Bqi hlini mn nec ziyart edim? O, mn nec ziyart etmyi (mtni) yrtdi.3 Digr bir rvaytd nql olunur: Allahn Rsulu (s) yoldan kerkn qbir knarnda bir qadnn aladn grd. Hzrt buyurdu ki, Allahdan qorx v sbirli ol. Qadn x get, mnim ddym msibt sn dmmisn dedi. Peymbri tanmayan bu qadna onu tantdrdqdan sonra Hzrtin evin gedib zr istdi. Hzrt buyurdu ki, sbir, dyn zrrdn qabaqdr.4 Bu rvayt Shihe-Muslimd d nql olunmudur. Rvaytlrdn mlum olur ki, Peymbrin (s) dvrnd qadnlar qbir ziyartin gedr v alayarmlar. Hzrt (s) bu ziyarti qadaan etmmi, sadc, qadnlar sbirli olmaa armdr. Snn hlinin kitablarnda bel bir rvayt d nql olunur ki, Fatimeye Zhra (s) atasnn vaxtnda v ondan sonra

1 2

Ftvalar mcmusi, Ben Baz, c. 13, s. 324 Termizi, l cnaiz, h. 1056 3 Shihe Mslim, l cnaiz, fsil 35, s. 412, hdis 974. 4 Shihe-Buxari, l canaiz, s. 205, hdis 1283.

34

Hmzni v hd hidlrinin qbrini ziyart edr, namaz qlar, dua oxuyar v alayarm.1 Vsail-i kitabnda nql olunur: Fatimeyi-Zhra Peymbrdn sonra hftd iki df hd hidlrini ziyart edrdi. Snn hli nql edir: Hzrt Fatim (s) Allahn rsulunun dfnindn sonra qbirdn bir ovuc gtrb qoxulad v hznl bir er oxudu.2 Yen nql olunur ki, Ai Mkkd qardann qbrini ziyart edirdi.3 Baqa bir rvaytd nql olunur ki, Ai hzrt Peymbrin (s) v bu-Bkrin dfn olunduu hcrd namaz qlar, dua oxuyarm. mr orada dfn olunduqdan sonra Ai qbirlr il z arasnda divar tikdirdi. O, deyir: Hcrd mr dfn olanadk hmi zm aq qoyar, yngl geyinrdim. El ki, mr dfn olundu, divar tikilndk tam rtndm.4 hmd Hnbl nql edir ki, Ai dedi: Peymbrin v atamn dfn olunduu hcry girdikd zm aar, dnrdim ki, dfn olunanlar rim v atamdr. Amma mr orada dfn olunduqdan sonra, and olsun Allaha, rtnmmi o hcry girmdim.5 Snn hlinin nql etdiyi rvaytlrdn aydn olur ki, Ai mtmadi olaraq qbir ziyartind olarm. Ai, mr namhrm olduu n qbirlrl z arasnda divar kdirmidir. lbtt ki, mr diri ikn namhrm idi v Ainin bu hrktinin he bir ri sas yoxdur. Ai bu ii il mqdds olduunu gstrmk istyir, htta ldn d hya etdiyini byan edir. Maraqldr ki, Aidn ldn n n hya etdiyi soruulmayb. Soruan olmayb ki, qadn dvy minib Bsrydk kiilrl birlikd Peymbrin xlifsi il dy ged bilrmi?!
1 s-sunnul kubra, bddrrzzaq, c. 3, s. 572 v c. 4, sh-131 v Mstdrkl-hakim, c. 1, sh-533. 2 t-tarixul-qvim, Muhmmd Tahir l-Kordi, c. 1, s. 196 3 Mstdrkl-hakim, c. 1, s. 376 4 t-tarixul-qvim,c. 1, s. 193 5 hmin mnb, s. 208

35

Shihe-Buxarid nql olunur: mam Hsnin olu Hsn dnyasn dyidi. Onun xanm qbri banda xeym qurub bir il bu xeymni skmdi...6 Rvaytdn mlum olur ki, ilkin slam dvrlrind Peymbrin (s) yaxnlarndan olan bir qadn il boyu qbir ziyartind olurdu v bunu haram biln, qadaan edn yox idi. Tarix boyu qadnlarn kiilr kimi hzrt Peymbrin (s) ziyartind olmas gz qabandadr. Halhazrda Mscidn-nbid qadnlarn ziyarti n xsusi yer ayrlmdr. Snni v i qadnlar trdddsz olaraq msumlarn qbrini ziyart edir, ziyartnamlr oxuyurlar. hd hidlri d belc ziyart olunmaqdadr. Qadnlarn qbir ziyartin getmsini caiz bilmyn, onlara mane olan, Peymbr (s) bel qadnlar lntlyib deyn vhhabilrdn sorumaq lazmdr ki, Hzrt (s) n n bu id qzna v xanmna mane olmurdu? Yoxsa bu qadnlarn mxalif olduu gman edilir? Mmkndrm ki, hzrt Peymbr (s) onun, Bqid dfn olunanlarn, hd hidlrinin ziyartin gln qadnlar lntlsin? He vaxt! Allah mslmanlar dar dncli, tarix qarsnda kor dayanm adamlarn blasndan qorusun! Sual 30: ilrl snnilr arasnda ixtilaf n vaxtdan balamdr? Cavab: Zahirn bu ixtilaf Allahn Rsulu (s) lm yatanda yatd zamandan balamdr. Hmin vaxt Hzrtin yannda mr d daxil olmaqla bir dst adam toplamd. Snnilrin mtbr kitab Shihe Buxarid azca frql yeddi df nql olunmu bir rvayt var. Rvaytd deyilir: Peymbr (s) xst halda ikn buyurdu: Mn qlm-kaz verin, bundan sonra azmamanz n bzi szlr yazm. mr ibn Xttab dedi: Xstlik peymbr qalib glmidir. Allahn kitab varsa bu kitab biz kifaytdir. mrin bu szlrindn sonra orada olanlar arasnda ixtilaf dd. Kimi kaz gtirilmsini istdi, kimi d mrin szlrini tkrarlad. Peymbr (s) buyurdu: Qalxn v uzaqlan, mnim yanmda
6

l-cnaiz, s. 212, hdis 329.

36

didimyiniz yax i deyil. bn Abbas bayra xb alad v dedi: Btn blalar buradan balad ki, Peymbri (s) yazmaa qoymadlar... Qeyd etdik ki, bu rvayt yeddi df nql olunmudur: Kitabtul-elm1, Cvizul-vfd2, xraculyhud3, Mrzun-nbi4, Mrzun-nbi5, l-mrz6, Krahtul-ixtilaf7 Nmun olaraq bu rvaytlrdn birini 8 olduu kimi nzriniz atdrrq: bn Abbas deyir: Allahn Rsulu (s) ehtizar (canverm) halnda olarkn onun evind mr ibn Xttab da daxil olmaqla bir qrup adam vard. Hzrt (s) buyurdu: Kaz gtirin, bundan sonra yolunuzu azmamanz n siz bir ey yazm. mr dedi: Drd Peymbr (s) qalib glmidir, sizin Qurannz var v bu biz kifayt edr. Evd olanlar arasnda ixtilaf dd, onlar didimy baladlar. Bzilri Peymbr yaxnlan, o, azmamamz n bir ey yazsn deyir, bzilri is mrin szlrini tkrarlayrdlar. Ss-kyn artdn grn Peymbr (s) buyurdu: Qalxn, mndn uzaqlan. Hqiqtn d, peymbrl (s) ixtilafn qarsn alacaq yaz arasnda mane yaradlan andan msibtlr balad. Bu rvayt snnilrin n mtbr kitablarnda nql olunmudur. Kitablardan birinin mqddimsind yazlr: Shihe-Buxari Qurandan sonra slamn sas kitabdr. El bu kitabda nql olunmu hmin rvayt bir ne inkarolunmaz hqiqti sbuta yetirir: Hzrt Peymbr (s) yata trafna toplaanlar, elc d btn mslmanlar azmaq thlksi qarsnda grrd.
1 2

s. 25, h. 114 s. 504, h. 3053 3 s. 527, h. 3168 4 s. 754, h. 4431 5 s. 554, h.4432 6 s. 1004, h.5669 7 s. 1266, h.7366 8 Shihe-Buxari, krahiyytul-ixtilaf, s.1266, h.7366

37

Mktub yazlmad n hzrtin (s) trafndaklar aznlqdan yaxa qurtara bilmdilr, nki yalnz bu mktub aznln qarsn ala bilrdi Hmin gndn ixtilafn bnvrsi qoyuldu; hmin gn ilk kim v dmnilik ba verdi; bu didimlr Hzrti (s) o qdr narahat etdi ki, orada olanlar rdd etdi Bu macray ahid olan, yazlacaq mktubun hmiyytini drk edn, bu vziyyt alayan, bu hadisnin glckd slam v mslmanlara problem yaradacan anlayan bn Abbas bildirir ki, btn msibtlr Peymbrin (s) bu mktubu yazmasna maneilikdn dodu. Bli, btn ixtilaflar, kimlr, savalar mhz mrin szlrindn rilndi.

MBAHS
Snn hlindn bir nfr kobud kild mn mracitl dedi: Siz hamnz aznlq iindsiniz v bunun mqssiri alimlriniz, xsusil d sule-Kafinin mllifi Kuleyni, Biharn mllifi Mclisidir. Dedim mslmanlar doru yoldan azdranlar Allahn mrhmtindn uzaq olsun. Sorudum ki, mslmanlar zlalt salb azdran tanmaa, ona lnt oxumaa hazrsanm? Razln bildirdi. Dedim Shihe-Buxarini n mtbr kitab hesab edirsiniz. Qurandan sonra n etibarl saydnz bu kitabda bel bir rvayt yeddi kild nql olunub ki, Peymbr (s) lm yatanda olarkn zndn sonra mslmanlara yol gstrmk n yazmaa kaz istdi. Oradaklardan biri bu i mane olub dedi ki, peymbr xstlik qalib glib v biz Quran bs edr. Bu sz ixtilaf yaratd v Peymbr (s) kaz verilmdi. Sn hmin bu xsi tanyb, ona lnt oxumaa hazrsanm? Snc, mslmanlar aznla salan bu xs olmadm? Msahibim susdu. Dedim ki, get Shihe-Buxarini oxu, gr bu xs Kuleyni v Mclisidir, yoxsa baqas.

38

Hmshbtim dedi: Peymbr (s) bu adamlar getdikdn sonra kaz isty bilrdi, bs n n bel etmdi? Dedim: Peymbr (s) xstlik qalib glib deyn xs artq bh toxumunu spmidi. Peymbr (s) bu mktubu yazsayd da bir oxu onu etibarl hesab etmyckdi. Hmshbtim ban aa salb, susdu.

DGR BR MBAHS
Baqa iki snni il shbt zaman mn uyun rvayt iar edib dedim: siz snn hli ilri rafizi, yni dnk, azn adlandrrsnz. Amma byklrinizdn sorumursunuz ki, aznlq v ixtilaf toxumunu kim spip, Peymbr (s) son sz yazmaa kim mane olub? Hmin xsi qnamaq vzind onu trif edirsiniz v onun gnahlarn ilrin hesabna yazb lnt oxuyursunuz. Dedilr ki, mslmanlar arasnda ixtilaf toxumu spn lnt olsun. Dedim ki, Shihe-Buxarinin qvlul-mriz v qumu nni fsillrin mracit edin v grn ki, Peymbr (s) lm yatanda olarkn onun yannda kimlr var idi, Peymbr (s) son sz yazmaqda kim mane oldu, bn Abbas n n alad? Ndn shbt getdiyini anlayb dedilr: Hr n olubsa da, mslmanlar Allahn kitab v Peymbr (s) snnsin ml etmlidirlr. Dedim: vvla biz ilr inanrq ki, Allahn kitab v hlibeyt yolu il nql olunmu Peymbr (s) snnsin ml olunmaldr. Amma bu szlr mrin Allah kitab biz bs edr szlrin ziddir. nki o Peymbrin (s) szn ehtiyac duymamdr. kincisi, gr mrin dediyi kimi, Allahn kitab bs edirdis, n n ixtilaf yarand? N n htta shablr arasnda fikir ayrl yarand? Mgr li () Peymbrin (s) xlifsi, Tlh, Zbeyr v Maviy shab deyildimi? Mgr Ai Peymbrin (s) xanm deyildimi? Yoxsa Peymbr (s) Quran z il aparmd? gr Quran kifayt edirs, n n Peymbr (s) snnsin z tutur, znz snn hli sayrsnz?
39

Dedilr: Hr n olubsa da, biz ilkin mslmanlar v la ilah illllah, Muhmmdun rsulullah deynlr haqqnda pis danmamalyq. Dedim: gr mslman haqqnda pis danmaq caiz deyils, n n inamn sbut edn ilr haqqnda pis danr, onlar mrik sayrsnz? Mslmanlar iki yer paralayana nifrin olsun! Hl ran ilrini n vaxtsa atprst olduqlar n qnayanlar da var. Dedilr ki, bu szlr gr narahat olmayn, ax siz, dorudanda, atprst olmusunuz. Dedim: Onda siz d n vaxtsa btprst olmusunuz. Mgr Quranda iranllar atprstliy gr mzmmt edn ay var? Amma siz rblri btprstliy gr mzmmt edn aylr var: rblr biz iman gtirdik, dedilr. De ki, siz iman gtirmdiniz. slam qbul etdik, deyin. Hl iman sizin qlblriniz daxil olmamdr1; rblr kfr v nifaq baxmndan daha pis, Allahn z rsuluna nazil etdiyi hkm bilmmy daha layiqdirlr2 Dedilr ki, tfsir baxn, bu aylr bdvi rblr aiddir. Dedim, bs bu ayy n deyirsiniz: trafnzdak bdvilr v Mdin hli arasnda nifaq zn adt etmi mnafiqlr var...3 ox narahat oldular v dedilr ki, bu aylrin zahirin baxb nticy glmk olmaz. Dedim: siz d ilrin bzi mllrin baxb, onlar haqqnda mrik hkm xarmamalsnz. gr ilr imamlarn qbri knarnda namaz qlrlarsa, aradrma aparmadan onlar ittiham etmmlisiniz. N n mktblrinizd uaqlara v gnclr iliy zidd mvzular yrdirsiniz. Onlar i grdkd ona qzbl baxrlar. Hiss etdim ki, xcalt kirlr. Dedilr ki, mslmana thmt vurmaq caiz deyil, hm d aylri anlamaq n tfsir mracit etmk lazmdr.
1 2

Hucurat, 14 Tvb, 98 3 Tvb, 101

40

Dedim: Qbul edin ki, Qurann kafir v mnafiq nvan il mracit etdiyi adamlar rblrdir. Amma sizin mtbr kitabnz Shihe Mslimd bel bir rvayt nql olunub: Cumu sursi nazil olanda Allahn Rsulu (s) bu ayni oxudu: rblrdn baqa, hl onlara qoulmayanlara da Peymbr (s) gndrmidir.1 Oradaklardan biri sorudu ki, rblrdn baqa dedikd kim nzrd tutulur? Hzrt (s) bir qdr susdu... Sonra lini Salman Farsinin iynin qoyub buyurdu: gr iman ulduzprstlr (suryya) atsa, bu qismdn kiilr ona sahib olarlar2. Hmin kitabda bu Hreyrnin nql etdiyi baqa bir rvayt d var. Xbr verilir ki, Peymbr (s) buyurdu: gr din ulduzprstlr (suryya) atsa, farslardan bir kii ona sahib olar. 3 ndi deyin rbistanda ap olunmu kitab gtirim, yoxsa qbul edirsiniz? Dedilr ki, qbul edirik dorudur, amma iranllar dind olmayan ilr grr, qbir st gnbz tikir, am yandrrlar. Dedim: Bu ilr irk yox, i fiqhind msthbdir. Hm d bu ilri tkc ilr yox, snn hli olan Misir, Livan, raq v baqa lklrin mslmanlar da grrlr. N n gznz tkc bizi grr? Dedilr ki, vhhabilrin ilikd bidt v haram sayd ilri qabartmaq bizim yox, byklrimizin tfsiridir... Bu adamlarla sonra da qarladm. Allaha hmd olsun ki, xo mnasibt gstrdilr. Sual 31: N n ilr Ya Rsulllah(s), v ya ya li() deyrkn snn hli etiraz edir v bildirir ki, dnyadan getmi adam armaq irkdir v tkc ya Allah demk olar? Cavab: Bu etirazlar douran bn Teymiyy v bn Bazn llri armaq irk v kfrdr kimi szlridir. 4 vvla mslmanln meyar hadt klmlri demkdir. Hmin

1 2

Cumu, 3 Shihe Mslim, fzailus-shab, s.1090, hdis 2546. 3 hmin mnb, sh-1090, hdis 2547. 4 Thftul-ixvan, Ben Baz, Ben Baz, s. 18

41

klmlri deyn xsin can v mal mhtrmdir, hm d insan bel szlr demkl dindn xmaz. Shihe Buxarid mr ibn Xttabdan nql olunur ki, Peymbr (s) buyurdu: Mn xalq la ilah illllah deyndk onlarla vurumaa mmuram. Kim la ilah illllah des mal v can amandadr...1 Bu rvayt Shihe Mslimd d nql olunmudur.2 Shihe-Buxarid bel bir rvayt d nql olunmudur: Allahn Rsulu (s) Bdr dynd ldrlm iyirmi drd nfrin csdini Bdr quyularndan birin atma mr etdi. gndn sonra shablri il buradan kerkn quyuya yaxnlab onlar adbaad ard v buyurdu: gr Allaha v onun rsuluna itat etsydiniz, ad olmazdnzm? Hqiqtn d, biz Allahn vd etdiyini tapdq. Siz d Onun vd etdiyini tapdnzm? mr Peymbrdn sorudu ki, cansz csdlrlmi danr? Hzrt (s) buyurdu ki, and olsun o ks ki, Mhmmdin can onun linddir, dediyim szlri onlar sizdn daha yax eidir.3 Baqa bir rvaytd nql olunur ki, Allahn Rsulu (s) qbir ziyartind llr xitabla buyururdu: Salam olsun siz, ey qbir hli...4 Digr bir rvaytd nql olunur ki, mrin olu bdullah Peymbri (s), bu Bkri v mri ziyart edrkn dedi: sslamu lyk ya rsulallah, sslamu lyk ya bu Bkr, sslamu lyk ya bta5 Qeyd edk ki, dnyann btn mslmanlar namazn thhdnd deyirlr: sslamu lyk yyuhnnbiyy, yni salam olsun sn, ey Allahn rsulu. bn Teymiyy v bn Bazn szlrindn bel xr ki, hr gn namazda Peymbr (s) salam gndrn mslmanlar mrik v kafirdirlr.
1 2

Shihe-Buxari, istitabtul-murtddin, s.1193, hdis 6924. Shihe-Mslim, kitabul-iman, s. 73, hdis 20-23. 3 Shihe-Buxari, kitabul-mazi, s. 671, hdis 3976. 4 Slatul-mumin, l-Qhtani,, l-Qhtani, s. 139, hdis 153. 5 hmin mnb, s. 1395 v Mcmuu ftavi, Ben Baz, c. 9, sh-289.

42

KK BR MBAHS
Mscidn-nbid namazdan sonra zm Peymbrin (s) mzarna tutub dedim: sslamu lyk ya rsulllah. Yanmda dayanan xs dedi: N n bu qdr uzaqdan ya rsulllah deyirsn? Bu caiz deyil. Dedim: Mgr ya rsulllah klmsi il ya yyuhnnbiyy klmsi arasnda frq var? Mgr sn hr namaznda Peymbr (s) salam vermirsn?.. Msahibim shvini anlayb, zr istdi v uzaqlad. Bzn deyirlr ki, ilr ibadt nvan il msumlar arrlar. Hans ki, kims ibadt mqsdi il ya rsulllah, ya li demir. Qeyd edk ki, snn hli, htta bn Teymiyy v bn Baz etiraf edirlr ki, llr ziyartilrin ssini eidir v ruhlar qaytarldndan cavab da verirlr. 1 Amma z dediklrin zidd xaraq llri arma onlara ibadt kimi dyrlndirir v bunu irk sayrlar.2 slind is kimins llr ibadt etmsi, Peymbri (s) v lini () xaliq saymas glnc iddiadr. Mscidn-nbinin knarnda vhhabilrdn biri bir iy deyirdi ki, siz lini Allah bilir v ehtiyaclarnz ondan istyirsiniz. i bel cavab verdi: Mn zn Allah sayan lini () qbul etmirm.

GEN BR MBAHS
Onlardan biri mn dedi: ilr Peymbr (s) v Bqidki imamlara ibadt edirlr. z qbirlr doru dayanr, llrini dua n ar v onlardan arzularn, xstlrin fa dilyirlr. Dedim: ilr dualarnda deyirlr: arsiz qalb Ona dua edn ksin duasn qbul edn, ri sovuduran, sizi yer znn varisi buyuran Allah daha yax deyilmi?! Mgr Allahdan baqa tanrm var?!3 Sn hans sasla ilri qnayrsan?! Gl
Mcmuu ftavi, Ben Baz, c. 13, sh-235. Slatul-mumin, l-Qhtani, s.1391 2 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 12 3 Nml, 62
1

43

Mhd hrin v gr ki, minlrl insan imam Rizann () qbri arxada qald halda, zn qibly tutub namaz qlr. lbtt ki, msumlarn ziyartindn sonra dua zaman z qibly tutmaq msthbdir. N edk ki, bzilri bu msly diqqtsiz yanar. Amma z qbr dayanb dua n llri qaldrmaq qbir sahibin ibadt saylmamaldr. Bu adamlarn hr biri Allaha yalvarr, ya da Peymbr v imamlar vasiti seir ki, onlar Allaha vsil olsunlar. He bir i z arzusunu Peymbr (s) v imamlardan istmir v anlayr ki, btn ilr yalnz Allahn linddir. Dedi: El mriklr d btlri vasiti seiblr. Allah qoyub btlri dost tutanlar deyirlr ki, bizi Allaha yaxnladrmalar n btlr ibadt edirik.1 ilr d Allaha yaxnlamaq n imamlar arrlar. Dedim: Misal gtirdiyin ayd sualnn cavab var. Hmin ayd deyilir ki, mriklr btlr ibadt edirdilr. Bli, btprstlr btlr scd edir, onlara nzir boyun alrdlar. Bir inin imama scd etdiyini grmsnmi?! Bir i risalsini gzdn keirsydin, bel szlr danmazdn. Btn i risallrind bildirilir ki, namaz yalnz qrbtn illlah, yni Allaha yaxnlamaq mqsdi il qlnmaldr. Bel olmasa namaz, oruc, zkat, hcc, bir szl btn ibadtlr batildir. Dedi: Biz ilrin zahirn mllrin baxr, dandqlarn eidirik. Hm d biz deyirlr ki, ilr ya Allah vzin ya li arr, Hseyn v blfzldn kmk istyirlr. Dedim: vvla bir xsi armaq ona ibadt etmk deyil. badt bir varl Allah sayaraq ona tzim etmkdir. ilr he vaxt bu mqsdl Allahdan qeyrisin tzim etmirlr. Sn zn d buna ahid ola bilrsn. ilr cm axam Kumeyl, ramazanda ftitah v bu Hmz, qdr geclrind Cunkbir dualarn oxuyurlar. Yz bndlik duann hr bndind subhank ya la ilah illa nt...szlri tkrarlanr. Dedi: Dorudurmu ki, ilr Peymbrdn sonrak xlifni lntlyirlr?
1

Zumr, 2

44

Dedim: i rvaytlrind mmini lntlmk qadaan olunmudur. mamlarmz buyururlar ki, lnt nahaq olduqda xsin zn qaydr. Dedi: Xeyr xliflr lnt oxumaq irk v kfrdn d pisdir. Onlar behit hlidirlr v onlara lnt oxuyanlar czalandrlacaqlar. Bu iin qars alnmaldr. Dedim: vvla ilr he vaxt behit hlini lntlmmi v lntlmzlr. kincisi, de grm li ibn bu Talib hmin xliflrdndir, yoxsa yox? O, behit hli deyilmi? Dedi: lbtt ki, o, behit hlidir v raidi xliflrdndir. Dedim: Bs n n Maviy onu dmn tutur, onunla vuruur, ona lnt oxumayanlar czalandrrd? N n Mdin hakimi Mrvan Peymbr (s) shablrin mr edirdi ki, liy lnt oxusunlar?1 Mgr liy lnt oxumaq irk v kfrdn pis deyilmi? Bundan lav, xliflr lnt oxuman irk v kfrdn pis olmas hans ayd byan olunub? Bli, mmin behit hlin lnt oxumaq haramdr. Bunu nzr alaraq, ilr liy lnt oxutduran Maviy v ali-Mrvana pis baxrlar. Dedi: Ax bu bard rvayt yoxdur. Dedim: Mtbr kitabnz Shihe-Mslimi yax mtali et. Bsrd, Sffeynd, Nhrvanda hzrt li il dynlr, onu hid ednlr n liy () lnt oxumaq asan idir. Msahibim bir qdr fikr gedib, sonra dedi: Mn bu mslni hkmn aradraram. Bir kitabda oxumuam ki, ilr sar bir keini dvry alb, onu Ai adlandraraq glrlr. Dorudanm bel edirsiniz? Dedim: ilr qar bhtanlardan biri d budur. iliy qar yazlm kitablarda mn d bel uydurma hvalatlar oxumuam. slind is ilik ruhu bu sviyydn ox-ox ucadr. Bli, Ainin ikili hrktlri ilri narahat edir v suallar dourur. Ai Peymbrin xanm, mml-mminin olsa da z hrmtini saxlamamdr. Hr ks zn hrmt etmlidir ki, baqalar da ona hrmt etsin. mrin csdini namhrm hesab
1

Shihe-Mslim, shablrin fzilti kitab, s.1042, hdis 2404.

45

edib qbirl z arasna divar kn Ai gnlrin bir gn dvy minib, namhrm kiilrl iyin-iyin Peymbrin (s) xlifsi il savaa qalxr. Belc, Peymbrin (s), hm d znn hrmtini sndrr. Dedi: Bu shbtlr tarixd qalb, yax olar ki, bu bard danmayaq. Tklif etdim ki, shbtin ardn sabaha saxlayaq. O, razlad v hl suallarm var, dedi. Shri gn hmshbtimin tk glmdiyini grdm. O bildirdi ki, yanndak xs dostudur v onun da suallar var. Mscidin bir knarna kilib shbt baladq. Dedilr: N n ilr Krbla torpandan fa istyir, htta fa n xsty bu torpaqdan yedirirlr? Mgr torpaqdan fa olarm? Dedim: Allahn qdrtin kmi edirsiniz? Bal bir ox xstliklr n fa edn Allah n bu i tindirmi? 1 Hzrt Yusifin kynyini onun atasnn gzlrin drman edn Allah deyildimi?2 Bu hmin Allahdr ki, Onun hkm il bir para t ly toxunan kimi l dirilir v z qatilini tantdrr. 3 Musann sasna byk gc vern Allah Krbla torpan fal etmy qadirdir. rb olduunuz halda Qurana bu qdr diqqtsizliyiniz tccb dourur. Mn aylri sadaladqca onlar daha ox tccblnirdilr. Axr ki, deyilnlri qbul etdilr v sonuncu suallarn verdilr: Nzir Allaha aid olduu halda, n n ilr imamlarna nzir edirlr? Dedim: ilr nziri Allaha edir v onun savabn imamlara balayrlar. i fiqhind Allaha yaxnlq mqsdi nzirin niyytind (sisind) qeyd olunur. Baqa kild nziri ilr doru saymr. Sual 32: N n ziyart getdiyi, imamlarn hrmind namaz qld, nzir verdiyi n ilr irkd ittiham olunur,
1 2

Nhl, 69. Yusif, 93-96 3 Bqr, 67

46

amma bu ilri onlardan da ox yerin yetirn snnilr ittiham olunmurlar? Cavab: ilri snnilr yox, vhhabilr ittiham edirlr. Elc d, vhhabilr tkc ilri yox, onlar qbul etmyn snnilri d ittiham edirlr. bn Teymiyy z risalsind btn mslmanlar ittiham edir, ilr is xsusi yer ayrr. Onlarn szlrinin mzi budur ki, ilr qbirlr ibadt edir, qbir hli n namaz qlr, qbir hlindn z xstliklrin fa, dmnlri zrind qlb istyirlr. Vhhabilr btn bu mllri bidt v irk hesab edirlr. 1 Bzn is ilr buBkr v mr lnt oxuyur deyrk, davt saxlayrlar.

BHTANLARIN KK
ttihamlarn kkn tapmaq n rbistann tannm mftisi, vhhabilrin byy bn Bazn qeydlrini nzrdn keirk: Qbir knarnda namaz qlb, Quran oxumaq byk irk sbb olan bidtlrdndir. nki Allahn Rsulu (s) buyurmudur: Allah yhudi v msihilr lnt etsin, onlar z peymbrlrinin qbirlrini mscid eviriblr. 2; Peymbr (s) mslmanlara xitabn buyurmudur: Agah olun, sizdn vvlkilr z peymbrlrinin v salehlrinin qbrini mscid evirdilr. Ehtiyatl olun ki, qbirlri mscid etmysiniz. Mn bu ii siz qadaan edirm.3 bn Baz bu iki rvayti nql etdikdn sonra bel ntic xarr: Bu iki rvaytdn mlum olur ki, qbir knarnda namaz v Quran oxumaq, qbirin zrind bir ey tikmk irk sbbidir. Bu ilri yhudi v msihilr grrd, indi is onu bu mmtin cahillri davam etdirir. Onlar qbir hlin ibadt edir, onlar n qurban ksir, nzir edirlr. llrdn xstlrin fa, dmnlri zrind qlb istyirlr. Bu ilr Hseynin () qbri knarnda yerin yetirilir. Peymbr (s) qbir zrind
1 2

Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 10-18 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 10-18 3 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 10-18

47

tikintini, qbirlrin zlklnmsini, qbir zrind oturma, qbir zrind gnbz qaldrma, qbirin stn yazma qadaan etmidir. Bu ilr yhudi v msihilrin ilrin oxadndan, byk irk sbb olduundan qadaandr. 1

N N BU SZLR BHTAN SAYIRIQ?

Vhhabilrin dlillrini nzrdn keirdikdn v onlarn sasn ilri nzrd tutduu mlum olduqdan sonra bildiririk: Onlarn dlil gstrdiklri rvaytlrin dzgn olubolmadn aradrmrq. Tutaq ki, hmin rvaytlr dorudur. ilikd istr vacib, istrs d msthb, istr mscid, istrs d imamlarn () hrmind qlnan namazlarda hmddn qabaq msthbdir ki, bel deyilsin: Vcchtu vchiy lillzi ftrssmavati vl-rz, alimulybi v-hadti, hnifn muslimn v ma n minlmurikin, inn slati v nusiki v mhyay v mmati lillahi rbbil-almin, la rik lhu v bizalik umirtu v n minlmuslimin2 Trcm: Mn xalis imanla o Allaha z tutmuam ki, gylrin v yerin yaradandr, gizlini v akar bilndir, vcudum irkdn pakdr, mslmanam v mn mriklrin cahil qidlrindn uzaam; namazm, itatim, hyatm v lmm almlrin rbbi Allah ndr. Onun riki yoxdur, mn ixlas mr edib, mn onun mrin tslimm. Bu ifadlr, bu qid vhhabilrin iftiralarna gzl cavabdr. Digr ittihamlar da cavablandrmaq lazm glir: a)Qbirlrin knarnda namaz qlma qbir hlin ibadt sayrlar. Balca olaraq, imamlarn hrmind, Bqi qbiristanlnda ilrin namaz qlmasn nzrd tuturlar. vvla, ilr istniln bir yerd hr hans namaz qlarkn bel niyyt edirlr: Namaz qlram, qrbtn illlah (Allaha yaxnlq mqsdi il). Kims dnmr ki, qld namaz onu qbir sahibin yaxnladracaq. Ziyart namaznda da niyyt
1 2

Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 13-15 Urvtul-vusqa, msl 12.

48

qrbtn illlah olur. Sadc, hmin namazn savab qbir sahibin hdiyy olunur. kincisi, gr qbir knarnda namaz qlmaq irkdirs, n n ilkin slamdan balayaraq, Mscidl-hramda Peymbrin qbri olan bir yerd namaz qlnr? N n Peymbrin (s), bu-Bkrin, mrin qbirlri yerln Mscidn-nbid dnya mslmanlar ibadt edirlr? Ai ne illr qbir knarnda yaayb, ibadt etmidir. Maraqldr ki, hans dlill bir qbir o birindn frqlndirilir? Mgr qbir qbir deyilmi?!

MSCDL-HRAMDA DFN OLUNANLAR

Snn hlinin verdiyi mlumatlara sasn Mscidl-hramda aada ad sadalananlar dfn olunmular: 1.Hzrt smail, anas Hacr, rd olmam qzlar1; 2.Hzrt Nuh, Hud, Saleh, eyb2; (onlarn qbri Hacrl zmzm arasndadr) 3.Rkn v mqamdan zmzmdk 99 peymbrin qbri3. b) Digr bir ittiham qbir knarnda Quran oxunmasdr. Vhhabilr bu ii irk sayrlar. slind bn Bazn istinad etdiyi rvaytlrd Quran oxunmas bard sz yoxdur. Bununla bel, ittihamlardan soruulmaldr ki, Mscidl-hramda Quran oxuyanlar mrikdirlrmi? Mgr Ai Peymbrin (s) qbri knarnda Quran oxumurdumu?! Vhhabilrin balarndan olan bn Teymiyy deyir: Mzhb byklrinin mumi fikri beldir ki, hr bir meyyit dirinin namaz, oruc, Quran qirati v sdqsindn bhrlnir.4 Vhhabilrin digr bir bas bn Qyyim deyir: Mslmanlar llr n balanma istslr, sdq verslr, hcci yerin yetirslr, oruc tutsalar, namaz, Quran v zikr oxusalar, savab llr atar.5
1 2

Tarixul-qvim, Mhmmd Tahir l-Kordi, c. 2, s. 580 Hmin mnb, sh-579. 3 Hmin mnb 4 Slatul-mumin, l-Qhtani, s.1379 5 Slatul-mumin, l-Qhtani, c. 2, s.1379

49

bn Baz digr bir kitabnda yazr: Sdqnin, hcc v mrnin, meyitin borcunun dnmsinin, dua v tvbnin savab meyit atar. Amma Quran v namazn, hm d tvafn meyit n olmamas daha yaxdr.1 Baqa bir mnbd2 deyilir: Yax olar ki, qbir ziyartisi dua edib yalvarsn, llrdn ibrt gtrsn v meyit n Quran oxusun. Ziyartinin Quran oxumas meyit n faydaldr. Maraqldr ki, btn snn hli, vhhabilr, bn Bazn z, adtn, Quran oxunmasn l n faydal olmasn bildiyi halda, Tuhftul-ixvan kitabnda bu i irk saylr. z d byk irk! Bu hkmn hans sasla verildiyi mlum deyil. v) Digr bir ittiham ilrin qbir hli n nzir etmsidir (msln, imam Hseyn () n ediln nzir). Bel bir nziri vhhabilr irk sayrlar. Amma i fqihlrindn birinin kitabna mracit olunsayd, bel ittihamlara crt edilmzdi. i fqihlrinin risallrind bu bard deyilir: Nzir odur ki, insan Allaha gr hr hans xeyir bir i grmk v ya grlmmsi daha yax olan bir ii trk etmk qrarna glsin. 3 Bli, i fiqhin gr, nzirin sil mahiyyti onun Allah n olmasdr. Bu niyyt olmasa, nzirdn danmaa dymz. Amma i baa atdqdan sonra nzir olunmu iin savabn istniln bir xs hdiyy etmk olar. Msln, nzir n bel bir dstur yarayar: Allah n qurban ksib, tini fqirlr paylama v savabn imam Hseyn () hdiyy etmyi hdm gtrrm. ilr imama v ya ziyartgaha nzir edrkn mqsdlri Allah n xeyir bir i grb, bu iin savabn hdiyy etmk olur. Bel nzirlri irk hesab edn vhhabilrin nzrin bir Quran aysini atdrmaq lazm glir: Bilmdiyin iin ardnca getm. nki qulaq, gz, qlb, bunlarn hr biri soruya
Mcmuu ftavi, Ben Baz, c. 13, sh-259. Slatul-mumin, l-Qhtani, s. 1382 2 l-fiqh ll mzahibil-rb, c.1, s. 471 3 Msl 2640, Tovzihil-msail
1

50

kilck.1 mid edirik ki, bu adamlar z iftiralarndan l kib, inallah, tvb edcklr. d)Vhhabilr qbir zrind tikintini haram, irk sayrlar. Bildirirlr ki, qbir zrind hr hans tikili bt kimidir v btn adn dyimkl btprstlik aradan qalxmaz. Onlarn fikrinc, mbd, hrm ibadt bt ibadtdn daha pisdir v btn tikintilr, gnbzlr sklmlidir.2 Bu qidd olanlar 1922-ci ild Hicazda slam byklrinin qbirlrini, Bqid imamlarn qbirlrini xaraba qoydular. bn Baz deyir: Qbir zrind bina, tikinti, gnbz irk sbblrindndir...3 gr bn Bazn szlrini qbul etsk, onda hcrd dfn olunmu Peymbri (s) ziyart edn btn mslmanlar, elc d vhhabilri mrik v kafir saymalyq. Bel xr ki, btn mslman dnyas Peymbr (s) mnasibtd ifrata varmdr. gr qbir zrind tikinti aparmaq irkdirs v bu tikililr btdrs, onda Peymbrin (s) qbri il digr qbirlr arasnda frq qoymamalyq. gr gnbz qoymaq irkdirs, n n Peymbrin (s) qbri zrindki gnbz vhhabilri narahat etmir? Ai uzun illr Peymbrin (s) qbri knarnda yaayb, namaz qld, Quran oxudu. El o vaxtdan da qbirin zrind hcr vardr. Bu hcr dflrl tmir olunmu, nhayt, onun zrind gnbz tikilmidir.4 gr vhhabilrin dediklri dz olsayd, Beytl-mqdds trafndak peymbr qbirlri hzrt Davud (), brahim (), shaq (), Yqub (), Yusuf () n slamdan vvl tikilmi qbirlri bt saylard. Bu qbirlr mrin xilafti zaman slam fthind d saxlanlmdr.5 Bs n n mr ibn Xttab bu qbirlrin dadlmas n gstri vermmidir? Yoxsa slam fthi btprstliyi qorumudur?
1 2

sra, 36 Kful-irtiyab, s. 286 3 Thftul-ixvan, Ben Baz, s. 15 4 Kful-irtiyab, Seyyid Mhsin min, s. 400 5 Kful-irtiyab, Seyyid Mhsin min s. 384

51

Hicri 11 srd Abbasi xlifsi Harun rrid hzrt linin () qbri zrind qbb tikdirmidir. Mmun z atasnn qbri zrind hcr tikmi v imam Riza () da hmin qbbd dfn olunmudur. Msum imamlarn (), elc d snn hli byklrinin qbirlri zrind tikilmi mqbrlr tarixd zn yer almdr. Vhhabilrin szlrin gr, btn mslmanlar slam Peymbrindn (s) sonra mrik v btprst olmu, Allaha ibadt vzind btlr ibadt etmilr. Bli, vhhabilrin istinad etdiyi rvaytlrin sndi (mnbsi) aradrlmaldr. Nec ola bilr ki, Peymbrin (s) shablri v xliflri din zidd hrkt etmi olsunlar? ndi vhhabilrin istinad etdiyi rvaytlr zidd rvaytlr nql etmkl mhakim yrtmyi sizin ixtiyarnza buraxrq. n mtbr snni mnbsi olan Shihe Buxarid nql olunur: Hzrt Peymbrin (s) qz vfat etmidi. Hzrt (s) onun qbri knarnda oturub, gz yalar axdrd.1 linin olu Hsnin olu Hsn dnyasn dyidiyi vaxt onun xanm qbir zrind xeym qurdu v bu xeym bir il orada qald...2 Yuxarda nql olunan iki rvaytdn mlum olur ki, qbir knarnda ylmk irk deyil. Elc d qadnlarn qbir ziyartin getmsinin eybi yoxdur. Qbir zrind qbb dzltmk n irkdir, n d btprstlik. gr bu i irk olsayd, xliflr v shablr etiraz edrdilr. Allahn vliyalarnn qbri zrind bina, mscid tikilmsinin kklri Quranda nzr arpr. Allah-tala shabe-Khf hvalat haqqnda buyurur: shabe-Khf haqqnda mbahisd qalib glnlr dedilr: Onlarn mzar zrind bir mscid tikcyik.3 Aynin tfsirind deyilir: Bir dst Khf shablrinin qbri zrind bina tikin, dedi. Mminlr is
1 2

Shihe-Buxari, lcnaiz, s.205, hdis 1285. Shihe-Buxari, lcnaiz, s..212, hdis 1329. 3 Khf, 21

52

biz onlarn qbri zrind mscid tikcyik, dedilr. 1 Bu mvzunu uzatmaa ehtiyac grnmr. Mlum oldu ki, Bqidki imamlarn (), hd hidlrinin, bu-Talib qbiristanlndaklarn qbirlri hans adla xaraba qoyulub.

MSCDL-HRAM V MSCDN-NBD NAMAZ

Mminlr bzi msllr diqqt yetirslr, mnasib olar. Urvtil-vsqada deyilir: Namaz mscidd qlmaq msthbdir. Mscidl-hram daha fziltlidir. Orada qlnan namaz milyon namaza brabrdir. Ondan sonra Mscidn-nbi glir. Orada qlnan namaz on min namaza brabrdir; sonra is Kuf mscidi glir. Orada qlnan namaz is 1000 namaza brabrdir; mamlarn hrmind namaz qlmaq msthbdir. Bu hrmlri Allah uca v abad istmidir ki, orada Allahn ad zikr olunsun. Olsun ki, hrmlr msciddn fzldir. Nql olunur ki, hzrt linin () knarnda qlnan namaz iyirmi min namaza brabrdir...2 ki rvaytd mam Sadiqdn () Fatimnin (s) evind qlnan namaz haqqnda soruulur. Hzrt () buyurur: Fatimnin (s) evind qlnan namaz rvzdki namazdan stndr.3 Rvaytlrdn mlum olur ki, imam Sadiq () dvrnd hzrt Fatimnin (s) evind namaz qlnrm. Amma hzrt Peymbrin (s) qbri hasarlandndan orada namaz qlmaq mmkn deyil.

BR BHY CAVAB Rvaytlr gr, linin () knarnda qlnan namaz Mscidn-nbid qlnan namazdan stndr. Bu o demk deyil ki, linin () knarnda qlnan namaz Peymbrin (s) knarnda qlnan namazdan stndr. (Qeyd olundu ki, Mscidn-nbid Peymbrin (s) qbri hasarlandndan o
1 2

Tfsire Xazin Urvtul-vusqa, msl 4-5. 3 Vsail-i, c.3, sh-547, fsil 59, hdis 1-2.

53

hzrtin (s) knarnda namaz qlmaq mmknszdr). Hzrt Zhrann (s) evind qlnan namaz msciddki namazdan stn olduu kimi, linin () knarnda qlnan namaz da Peymbr mscidindki namazdan fziltlidir. Urvtil-vusqa lfiqh ll-mzahibul-xms, s. 35 hmin mnb, s. 35 Slatul-mumin, c. 1, s.41 Vsail-i, dstmaz fsli Shihe-Buxari, h. Urvtil-vusqa 185 Misbahul-munir Thftul-ixvan, s. 174 Fzlul-Mdin, s. 43 Kitabul-zan, s. 54 t-tarixul-qvim,c. 1, s. 196 l sunnil kubra, c. 3, s. 572 Mstdrkl-hakim, c. 1, s. 376 Kful-irtiyab, s. 286 Sual 33: N n ilri bidtd ittiham edn vhhabilr zlrini bu sahd tmiz hesab edirlr? Mgr onlar dind bidt etmmilrmi? Cavab: Demk lazmdr ki: Orda ki i yan ola, N ehtiyac byan ola? Vhhabilr badan-ayaa bidtdir v agah insanlar tri bir baxla onlarn saysz-hesabsz bidtlrini grrlr. Bu bidtlrdn bzilrini nzrdn keiririk. VHHABLR NY BDT HESAB EDRLR? rbistan mftisi v hicaz vhhabilrinin rhbri bn Baz bidt bel trif verir:

54

Kemid oxar olmayan hr bir yenilik bidtdir.1 El bu trif saslanaraq vhhabilrin v digrlrinin bidtlrini iki qrupa ayra bilrik: Onlarn z fiqhin sasn bidt saylan ilr v i fiqhin sasn bidt saylan ilr. VHHABLR Z FQHN SASN YOL VERDKLR BDTLR Onlarn nzrinc, Peymbr (s) v shablrdn sonra ba vermi yeniliklr bidt v haramdr, irk v kfr sbbidir. bn Baz z mvqeyinin sbutu n Peymbrdn (s) bir rvayt d sitat gtirir. El hmin rvayt sasn d vhhabilrin bidtlrin nzr salaq: 1.Mslmanlar mrik v kafir saymaq; Peymbr (s) v onun shablrinin dvrnd bel bir mnasibt yox idi. Hans ki, fikir ayrl da olurdu, shablr mbahis d edirdilr, sava vziyyti d yaranrd, htta mslmanlar xlif saydqlar Osman ldrb, yhudi qbiristanlnda basdrmdlar. Btn bunlara baxmayaraq, kims kimsni kafir saymrd. Vhhabilr is z fiqhin ml edn, onlarla eyni fikird olmayanlar irk, kfr v dindn xmaqda ittiham edirlr. Onlarn bu iinin Qurana zidd olmas aylrdn akar grnr: Mslmanln bildirn kafir demyin.2 Bli, vhhabilrin akar bidtlrindn biri mslmanlar kiik ilr gr irk v kfrd ittiham etmlridir. Onlar rif ay v z nql etdiklri rvaytlrin ziddin hrkt edirlr. 2.Bqi, hd v bu Talib qbiristanlqlarna gstriln mnasibt; Onlar qbiristanlqlar hasara salr, geclr v gnn myyn saatlar onlarn qapsn balamaqla qbir ziyartin mane olur, qbiristanlarda tablolar asb, qeyri-mnasib szlr yazr, qbirlr zrind nzartilr qoyurlar. Btn bunlar
1 2

Ftavi muhimm, Ben Baz, 11, sh. 31 Nisa sursi, ay 94

55

bidtdir. Peymbr (s) v onun shablri dvrnd sadalanan ilrin he biri mvcud olmamdr. Mtbr snni mnbyind nql olunur: Rsulullah (s) gec yar, Ayi yatd vaxt Bqiy qbir hlinin ziyartin gedirdi. 1 Baqa bir rvayt: Bzn llr gec dfn olunar v Rsulullah (s) nvbti gn onlarn qbrin namaz qlard.2 n irkin bidtlrdn biri budur ki, hd hidlrinin qbirlrini hasarlayb, mhtrm zvvarlarn qbiristana daxil olmasna mane olurlar. Ziyart vaxt ss gclndiricilr trafda sakitliyi pozur, ziyartilrin hisslri thqir olunur. Mgr mslman ziyartilrl bel rftar etmk bidt deyilmi?! Ziyartilr bir bel mane yaradanlar Peymbr (s) ardcl saymaq olarm? 3.Mscidl-hram v Mscidn-nbid cnaz namaz qlmaq; Cnazlri ad kiln mscidlr daxil edib, meyit namaz qlan vhhabilr bel bir rvayt nql edirlr: Ayi gstri verir ki, Sd ibn bu Vqqasn cnazsi msciddn aparlsn v z d ona namaz qlr. Mslmanlarn etiraz il qarlaan Ayi deyir: Peymbrin (s) mscidd Sheyl namaz qlmasn mslmanlar n tez unutdu!3 Shih Mslimdn daha mtbr saylan Shih Buxarid bu msl aqlanmr. l-fiqh ll-mzahibul-rb kitabnn 1-ci cildind deyilir: Mscidd meyit namaz caizdirmi? Mscidd meyit namaz mkruhdur, htta mscidin knarnda da bu hnfilrin v malikilrin mvqeyidir. Bildirilir ki, meyit namaz qlnmam onu mscid daxil etmk mkruhdur. Hnblilr bu ii mbah, afeilr is msthb sayrlar. Baqa bir snni kitabnda mnb gstrilmdn nql olunur
1 2

Shih Buxari, lcnaiz, sh. 214, hdis 1340. Shih Mslm, lcnaiz, sh. 412, hdis 974. 3 Shih Mslm, lcnaiz, sh. 412, fsil 34, hdis 973.

56

ki, bu Bkr v mrin cnaz namazlar mscidd qlnd. 1 bn Baz deyir: Mscidd cnaz namaz caizdir. Bu namaz bayram namaz qlnan yerd qlmaq fzldir.2 ndi znz qrara glin, mscidd cnaz namaz qlnmasnda tkc bir rvayt istinad olunur v bu rvaytdn d mlum olur ki, uyun i Peymbr (s) dvrnd adi saylmdr. gr bu rvayti dzgn saysaq, yalnz bir df Peymbr (s) mscidd cnaz namaz qlmdr. Sonra is yen d birc df Ayi mscidd meyit namazn yerin yetirmidi. Shablr dvrnd bel bir namaz yalnz Ayinin qld namazdr v hmin namaz da etirazla qarlanmdr. Mtbr vhhabi mnblrindn mlum olur ki, onlar meyit namaznda Quran v Peymbr snnsin zidd be bidt yol verirlr: 1.Dlil gstriln rvaytd Peymbr (s) v Ayinin Mscidn-nbid cnaz namaz qld bildirilir. Bu rvayt sasn Mscidl-hramda cnaz namaz qlnmasn caiz saymaq olmaz. Meyiti Mscidl-hrama daxil edib, meyit namaz qlmaq vhhabilrin z mntiqin gr bidtdir. 2.Rvaytd hm Peymbr (s), hm d Ayinin cmi bir df bu ii grdy bildirilir. Rvaytdn bu ntic xmr ki, gnd mscidd meyit namaz qlnmaldr. 3.Rvaytd meyit namaznn camaat namazndan sonra qlnd bildirilmir. Hans sasla bu namaz camaat namazndan sonra qlnr? 4.Namazn tqibat v nafil namazlar daha ox taprld halda, meyit namazlarnn hesabna mslmanlar bu i imkan tapmrlar. 5.Meyit namaznda azan sslatu ll-mvat dey Peymbrin (s) knarnda haray salr. Hans ki, vhhabilr baqalarn hmin yerd ssini xarmaa qoymurlar.
1 2

Slatul-mumin, l-Qhtani, c.2, sh. 1277 Mcmutl-ftavi, Ben Baz, c. 13, sh. 164

57

Cnazni imkan daxilind tez dfn etmk taprld halda, sbh namazndan sonra lm adam dfn hazr olsa da, onu gnortaya saxlayrlar ki, gnorta namazndan sonra meyit namaz qlb, dfn etsinlr. Bu i sil bidtdir. ndi znz grn ki, bu adamlar z fiqhlri baxmndan n qdr bidt yol verirlr. VHHABLRN MSCDL BALI BDTLR Vhhabilrin mscidlrl, xsusi il d Mscidl-hram v Mscidn-nbi il bal bidtlrin nzr salaq: 1.ox uca v oxsayl minarlrin tikilmsi; 2.oxsayl gnbzlrin tikintisi, xsusi il Mscidnnbinin 21-ci qaps zrindki 7 oxar gnbz; 3.Qap v divarlarn, tavann mxtlif naxlarla zintlndirilmsi; 4.Mscidin qap v divarlarnn yazlmas; 5.Gecnin bir hisssi Mscidn-nbinin qaplarn balamaqla namaz qlanlara maneilik; 6.Mscidn-nbid oxsayl kitabxanalar; 7.Mscidl-hram v Mscidn-nbid sfr almas (xsusi il ramazan aynda) 8.llrin mscid daxil edilmsi v mscidd cnaz namaz qlnmas; 9.Qadnlara qbir ziyartini haram bildiklri halda, gnd iki nvb onlarn Mscidn-nbiy buraxlmas; 10.Mscidlrin sni v rngarng xallarla dnmsi, hans ki, bu, diqqti dnyaya ynldir; 11.oxlu qbirlr olan Mscidl-Hramda v Mscidnnbid namaz qlnmas Mfti ibn Bazn ftvalarna ziddir. 1 gr dqiq aradrsaq, mscidl bal daha ox bidt z xar. Sadaladqlarmz vhhabilrin z fiqhin sasn bidt saylr. ndi onlarn z kitablarndan bzi rvaytlri nzriniz atdrrq:
1

Tohftul-ixvan, sh. 68

58

bn Abbas nql edir ki, Peymbr (s) buyurdu: Mscidlrin ox ucaldlmasn v genilndirilmsini mr etmirm. 1 bn Abbas mslmanlarn glcyindn xbr verrk deyir: Yhudilr v msihilr kimi mscidlri bzyib, qzla tutacaqsnz.2 mr ibn Xttab da mscidlrin zintlndirilmsini pislmidir.3 Bel bir rvayt d var: Peymbr (s) zaman Mscidnnbinin divar iy krpicdn, stunlar xurma aacndan, tavan is xurma budaqlarndan idi. bu Bkrin vaxtnda da bel idi. mr ibn Xttab vvlki kild mscidi tzldi. Amma Osman mscidi genilndirib, divarlar v stunlar rngli dalarla hrdrd, tavan is Hindistandan gtirilmi xsusi aaclarla rtd.4 bn Baz deyir: nsanlar evlrini gzl tikdiyi bir vaxt qdim binalardan uzaq gzir, bel mscidlrd yncaq v namazdan kinirlr. Bel vaxtlarda xalq mscid rbtlndirmk n onu rngli dalardan tikmk olar, nec ki, Osman bel etdi.5 Bu rvaytlrin mtbrliyini aradrmadan vhhabilrdn v bn Bazdan soruduq ki, n n z mtbr kitablarna, mr v bn Abbasn, hzrt Peymbrin (s) qadaalarna hmiyyt vermirlr? Nec olur ki, baqalarn irkd v kfrd ittiham edrkn dlil gstriln rvaytlr vhhabilrin z bidtlrinin qarsn almr? Nec ola bilr ki, xalq mscid rbtlndirmk n slamda olmayan, bidt ilr yol veril? Hans ki, slam xsiyytlrin mqbr tikilmsi, uulmu binalarn tmiri birtrfli qaydada bidt saylr. Onlarn nzrinc, Bqidki imam qbirlrinin tmizlnmsi,
1 2

Slatl-mu`min, l-Qhtani, sh. 498 Hmin mnb 3 Shih Buxari, Kitabus-slati, sh. 77, hdis 445. 4 Hmin mnb. 5 Slatl-mu`min, l-Qhtani, sh. 500.

59

hd hidlrinin qbirlrinin sliqy salnmas bidt, irk v kfrdr! MBAHS Onlardan birin dedim: Mscid ddiyiniz xallar 50 ildir buradadr. Bu xallar snidir. Peymbr (s) v onun shablri bel dmd namaz qlmayblar. Peymbr (s) dvrnd mscidin dmsi torpaq, hsir v bu kimi tbii eylr olub. Sizin ddiyiniz xallara is scd etmk batil, bidt v haramdr. Bu xallar dmdn ysanz, daha yax olar v biz ilr mscidin xalsz hisssind namaz qlmarq. Peymbrin (s) dvrndki kimi iyin-iyin dayanb namaz qlarq. Dedi: ndiki dvrn adamlar Peymbr (s) dvrnn xsusiyytlrini bynmirlr, ona gr d xal lazmdr. Dedim: vvla, mslmanlar Peymbrin (s) nec namaz qldn yrnmlidirlr. Peymbr (s) ny scd edibs, biz d hmin eylr scd etmliyik. Ax hzrt buyurub ki, mn nec namaz qlramsa, siz d el qln. kincisi, qdim dvr bynmyn adamlar onlarn ibadtlrind axtar aparlmasn da bynmirlr. Siz vhhabilr is baqalarnn namazn z szgcinizdn keirirsiniz. Dedi: N vaxt bel olub? Dedim: i fiqhind bu xallara scd etmk dzgn saylmr. Ona gr d biz ya hsir v torpaq, da zrind namaz qlr, ya da sccad sririk. Vhhabilr buna etiraz edir, sccadmizi ydrr, bzn d thqir edirlr. Hans ki, biz ilr baqa mzhbdn olanlara mane olmur, onlarn ibadtlrin mdaxil etmirik. ksriyyti ilrdn ibart olan ran mhitind hr bir insan z mzhbin uyun kild ibadt edir v he bir etirazla qarlamr. Nec olur ki, siz z qidniz v fqihlrinizin ziddin, zman adamlarnn istyin mvafiq olaraq, mscidlri zintlndirir, sni xallar dyir, eyni zamanda Bqi, hd, bu Talib
60

qbiristanlarnn ziyartilrin mane olursunuz? N n mxtlif islami v qeyri-islami lklrdn glmi ziyartilrin istyin etina olunmur? N n byk slam xsiyytlrinin qbirlrinin tmirin icaz vermirsiniz? Dedi: Mn sizin ibadt v namaznza etiraz etmirm. Bli, biz vhhabilrdn bzilri quru v tssbke adamlardr. Onlar mr be mruf v nhy z mnkr etdiklrini dnrlr. Siz byk mqsdlr namin gzt getmlisiniz. Qbiristanlarn ixtiyar is byklrin linddir, adi adamlar bu i mdaxil ed bilmirlr. Hr halda grk balayasnz. Allah-taala buyurur: fv edib, balayn; Allahn sizi balamasn istmirsiniz? 1 Dedim: Bu gn siz mzmmt yoxdur, Allah sizi balasn.2 Grb ayrldq. Mdind olduum mddtd nsiyyt olduum adamlar arasnda bel insaflsn grmdim. FQHN GR SNNLRN BDTLR vvlki shbtlrimizd snn hli v vhhabilri onlarn z fiqhin, mzhbin, rvaytlrin saslanaraq byan etdik. ndi is onlarn i fiqhi baxmndan bidtlrini nzrdn keircyik: 1.Fcr tlusundan qabaq azan demk bidt v haramdr; 2.Sbh azannda sslatu xyrun minn-novm demk bidt v haramdr; 3.llr qabaqda bal halda namaz qlmaq bidt v haramdr, bel qlnan namaz batildir; 4.Hmd sursinin vvlind bismillahir-rhmanir-rhim demmk bidt v Qurann thrifidir, namaz batil edir; 5.Hmd (Fatih) sursindn sonra amin demk bidt v haramdr;
1 2

Nur, 22 Yusuf, 92

61

6.Namazda scd aysi oxuyub, onun gediind scd etmk bidt v haramdr, namaz batil edir; 7.Hmd sursindn sonra btv sur oxumamaq namaz naqis v batil edir; 8.Xalya scd etmk bidt v haramdr, namaz batil edir; 9.Namazn salamn deyrkn z qibldn dndrmk bidt v haramdr, namaz batil edir; 10.Camaat namaznda sralarn bitiikliyini gzlmmk bidtdir v namaz batil edir; 11.Ramazan aynn gec nafillrini travih ad altnda camaatla qlmaq bidt v haramdr; 12.Azan v iqamnin bzi hissllrini ixtisar etmk haramdr; 13.Cm gn cm namaz n iki azan demk bidt v haramdr; Adtn, cm gnlri sbh namaznda Hmd sursindn sonra scd sursi oxunur. Rkt gediind scdy gedilmsinin bidt olmasndan lav, msafirlr v bel namazla tan olmayanlar scd vzind rkuya getdiklrindn namazlar batil olur. Camaat namaznda uzun sur oxumaq Peymbrin (s) mrin ziddir. Pinamaz mminlrin haln nzr almaldr. Tkc cm gn sbh namaznda yox, btn camaat namazlarnda mminlrin hal nzrdn qarlmamaldr. Snni mnblrind nql olunur ki, hzrt Peymbr (s) buyurmudur: gr biriniz pinamaz (imam camaat) olsanz, namaz yngl v qsa qlmalsnz. nki namaz qlanlar arasnda uaqlar v byklr, ziflr v xstlr, i tlsnlr vardr. Namaz tklikd qlan ks istdiyi kimi (uzun v ya qsa) qla bilr.1 Baqa bir rvayt: Hansnz camaatla pinamaz olsa, namaz yngl qlsn. nki adamlar arasnda ziflr, xstlr, ii olanlar var.2 Bu mnblrd oxar
1 2

Shih Buxari, kitabul-zan, hdis 703. Shih Mslm, hdis 467.

62

hdislr tvatr hdddir. Amma bu gstrilr ml olunmur, xsusi il sbh namazlar uzadlr. Htta bzilrini namaz gediind yuxu tutur. ilrdn biri dedi: Mn bu shnlri grndn sonra z pinamazlarmzn qdrini bildim. gr bizim pinamazlar bel namaz qlsalar, mscid gln olmaz. Bli, ilr bu bidtlri grr v mumi dmn qarsnda vhdti qorumaq n susurlar. Onlar z fqihlrinin mrin itat edrk, snnilrl camaat namaznda iyin-iyin dayanr, namaz qlrlar. Bu gstrilr msum mamlarmzn () tvsiysidir. Onlar is ilri irk v kfrd ittiham edir, htta bzilri hli-beyti () thqir etmk sviyysin alalrlar. Mllifi hazrk kitab yazmaa svq edn d mhz bu msldir. Sual 34: N n ilr mhrmlik mqsdi il v zruri hallarda mvqqti izdivac (mt, si) halal sayr, snn hli is haram hesab edir? Cavab: Quran v hm i, hm d snn hlinin bir ox rvaytlri mvqqti izdivacn halalln sbuta yetirir. Qurani-krimd buyurulur: stifad etdiyiniz qadnlarn muzdlarn (mehrlrini) yetrinc verin.1 Snn hlinin qbul etdiyi bn Ksirin tfsirind bu ay haqqnda deyilir: Bu ay mt (mvqqti izdivac) haqqnda nazil olmudur.2 Bunu da qeyd etmliyik ki, o, bu szlrin ardnca hzrt lidn () rvayt nql edir v bildirir ki, hzrt Peymbr (s) mtni qadaan etmidir. Bel bir qadaann Peymbr (s) trfindn Mkknin fthi zaman qoyulduunu nql edn rvayt d var. 3 bn Ksirin tfsirindn mlum olur ki, uyun ayd mvqqti nikahn halall hkm olunur. Baqa bir rvaytd
1 2

Nisa, 24 bn Ksirin tfsiri, sh. 285 3 Hmin mnb, sh. 286

63

bn Abbas mtnin halal olduunu bildirir. 1 Hmin mnbd Cabir ibn Abdullah v Slm ibn l-kvdn nql olunmu iki rvaytd d Peymbrin (s) mty icaz verdiyi bildirilir. Shih Mslimd bir ne rvaytd bildirilir ki, Peymbr (s) v bu-Bkr dvrnd, elc d mrin hakimiyytinin vvllrind mt var idi; mr hcc v nisa mtsini qadaan etdi. 2 Hmin kitabda buzrin nisa v hcc mtsi biz mxsusdur dediyi xbr verilir. Orada Cabir ibn Abdullahdan bel bir rvayt nql olunur: mr dedi: mvqqti nikahdan uzaq olun. Mnim yanma mt etmi bir xs gtirils, onu daqalaq edrm. Eyni mnbd nql olunur ki, Hzrt li () buyurdu: Xeybr fthind Peymbr (s) mtni v hillmi uzunqulaq tini qadaan etdi. 3 Bzi rvaytlrd is mtnin Mkk fthind qadaan olduu bildirilir. Bu rvaytlrdn mlum olur ki, mt halal imi, sonralar ixtilafl msly evrilib. Mtbr snni mnblrindn birind deyilir: slamn balanc dvrnd mt zrurtdn halal olmudur. nki mslmanlar mhariblr v iqtisadi tinliklr sbbindn ail qura bilmirdilr. hvtin qarsn almaq n daima oruc tutmaq is rn qbul deyil. Ona gr d mvqqti izdivac vvllr halal idi, sonra is qadaan olundu. Bununla bel, mt edn zinann czas verilmir. nki bu msld bh var...4 Deyilnlrdn mlum olur ki, btn snni mzhblri mtnin bir vaxt halal olduunu qbul edir v hmin hkmn zrurtdn doduunu bildirirlr. Mtnin qadaan edildiyini bildirn rvaytlrin bir hisssi bu hkmn Xeybr fthind, digr bir hisssi is Mkk fthind verildiyini byan edir. Bzi rvaytlr is bu
1 2

Shih Buxari, kitabun-nikah, sh. 915, hdis 516-518 Shih Mslm, kitabun-kikah, sh. 599, hdis 1405. 3 Hmin mnb. 4 l-fiqh ll-mzahibil-rb, c. 4, sh.85

64

hkmn Peymbr (s) trfindn yox, mr trfindn verildiyini bildirir. Mt bard mlumatlar ixtilafl olduundan Quran aysini inkar etmk olmaz. Hm d uyun mnblr mtnin zrurtdn doduunu bildirdiyindn hmin zrurti istisna etmk olmaz. gr bu hkmn mr trfindn verildiyini qbul etsk, mtni haram saya bilmrik. nki Qurann v Peymbrin (s) halal buyurduunu mr haram ed bilmz. Hzrt lidn () nql olunan rvayt is mtnin haram yox, mkruh saylmasna sas ola bilr. Belc, hli snn rvaytlri d mtnin halal olduunu tsdiqlyir. Qti dlil olmadan halal haram hesab etmk mmkn deyil. Snn hlinin sas gtirdiyi rvaytlr bir-birin zidd olduundan onlar dlil hesab etmk, Quran aysini bh altna almaq olmaz. Bundan lav, nql olunmu rvaytlri inkar edn rvaytlr d vardr. Onlardan birind Hzrt li () buyurur: gr mr mtnin qarsn almasayd, bir qrup bdbxtdn savay kims zina etmzdi. 1 Digr bir rvaytd mr xalqa xitabn minbrdn deyir: Ey camaat, mn Peymbr (s) zamannda halal olmu eyi haram edirm v hmin ilri grnlri czalandracaam: qadnlarn mtsi, hcc mtsi v azanda hyy la xyril-ml deyilmsini.2 HCC TMTT NDR? Hcci tmtt odur ki, bir mslman vval, zilqd v ya zilhicc aylarnn birind hr hans miqatda (hcc giri mntqsi) mryi-tmtt niyyti il ehram balayb, Mkky daxil olsun. Tvaf v sydn sonra tqsir edib ehram halndan xsn. Mkkd hcci-tmtt mllri n nvbti ehram balaynca ehramda haram olanlar halal olur.
1 2

Drrl-Mnsur, c. 2, sh. 140 l-dir, c. 3, sh. 329

65

Bu hcc ona gr tmtt hcci adlandrlr ki, iki ehram hal arasndak fasild ehramn haram etdiklri halal olur, yni insan hmi halal olan eylrdn lzzt ala bilir. Bu bard Quranda buyurulur: Hcc v mrni Allaha gr yerin yetirin. Maneilik olsa mmkn olan bir qurbanlq edin v yerin atana qdr banz qrxmayn. Xstlnn v bandan ziyyt kn ks vz olaraq, sdq vermli, oruc tutmaldr. minlikd is mrd olan ks hcc qdr mmkn olan qurban ksmlidir. Tapa bilmynlr hcc gnlrind , qaytdqdan sonra yeddi gn oruc tutmaldrlar ki, bu da on gn edir. mr mli ailsi Mscidl-hramda sakin olmayanlara aiddir. Allahdan qorxun v bilin ki, Allahn zab ardr.1 Hzrt Peymbr (s) tmtt hcci vasitsi il cahiliyyt qanunlar il mbarizd daha bir addm atd. slamdan vvl, qeyd ediln ayda mr mllri byk gnah saylrdsa, slam hmin aylarda tmtt hccini myynldirmkl qdim sassz qaydalar aradan qaldrd. Buxari v Mslmd, bn Abbasdan bel nql edilir: Xalq islamdan qabaq hcc aylarnda mrni yer znn n byk gnah sayrdlar v deyirdilr ki, sfr ay bitdikdn sonra mr mllri halal olur. bn Abbas lav edir ki, zilhiccnin drdnc gnn shri Peymbr (s) v shablri hcc n ehram balayb Mkky daxil olduqlar halda, Peymbr (s) ehramn mry evrilmsi v ehramdan xaric olma gstrii verdi; amma bu gstri shablr ar gldi, ehramdan xmaqla hans qadaalarn gtrldy bard sorudular: Peymbr (s) buyurdu ki, ehramla laqdar haram edilnlrin hams halal oldu.2 Mslmanlardan bir qismi Peymbrin (s) bu gstriin qar xd. Onlar cahiliyyt dvrnn adtlrini
1 2

Bqr, 196 Shih Buxari, kitabul-hcc, sh. 254, hdis 1564.

66

tapdayaraq hcci bitirmmi ehramdan xmaa crt etmirdilr. MRN TMTT HCCN QADAAN ETMS Yuxarda qeyd edildiyi kimi, mxaliflrin istklrinin ziddin olaraq, tmtt hcci hyata kedi v mrin hakimiyytindk davam etdi. mr tmtt hccini qadaan etdi v mxaliflri ciddi czalandracan bildirdi. Bu bard snni mnblrind xeyli rvayt vardr. Onlardan bzilrini nzriniz atdrrq: 1.mran ibn Hsin deyir: Hcc mtsi haqqnda ay nazil oldu v Peymbr (s) bu hccin icras n gstri verdi. Sonralar bu ayni nsx edn he bir ay nazil olmad. Peymbrin (s) vfatndan sonra bir xs nfsinin hkm il bu bard istdiyini dand.1 2.bu Nzr deyir: Mn Cabir ibn Abdullahn yannda olarkn bir kii glib dedi: bn Abbas v ibn Zbeyr iki mt haqqnda mbahis edirdilr. Cabir dedi: Bli, biz Peymbr (s) dvrnd hr iki ii grrdk. Amma sonradan mr onlar qadaan etdi, biz d hmin mtlrdn kindik.2 3.mran ibn Hsin lm yatanda olarkn Mutrf dedi: Mnim lmm qtidir. Sn faydal ola bilck bir ne sz demk istyirm. gr sa qalsam, onlar mxfi saxla, gr lsm, hmin szlri xalqa dey bilrsn; birincisi budur ki, Peymbr (s) hcc v mrni bir ild cmldirmidi. Buna qar n ay nazil oldu, n Peymbr (s) qadaa qoydu. Amma bir xs bu bard istdiyini etdi.3 4.bu Musa hcc mtsin ftva vermidi. Bir xs ona bu id tlsmmyi tvsiy edib, mrin qadaasn xatrlatd. bu Musa mrl grb, bu bard sual verdi. mr dedi:
1 2

Shih Mslm, kitabul-hcc, sh. 539, hdis 1240. Hmin mnb 3 Hmin mnb

67

Bli, Peymbr (s) v onun shablrinin tmtt hcci etdiklrini bilirm. Amma istmirm ki, mslmanlar (iki ehram aras) rak (salxml meyvsi olan) aac altnda xanmlar il yaxnlq edib, z-gzlrindn qsl suyu axa-axa hcc mllri ardnca getsinlr.1 Amma btn bu kimi baxlarn cavab Qurani-krimd verilmidir.2 Buxari v Mslim nql edirlr ki, Osman ibn ffan tmtt hccini qadaan etdiyi vaxt li ibn bu-Talib () mr v hcc n ehram balayb dedi: Mn bir nfrin szn gr Allah qanunu v Peymbr (s) snnsini trk etmycym.3 Hr iki shihd Osmanla Hzrt li () arasndak ixtilaf bard Sid ibn Mseyyibdn bel nql olunur: Hzrt li ibn bu Talib Osmana dedi: Osman, snin mqsdin yalnz Peymbrin (s) gstrilrinin qarsn almaqdr. Osman dedi: Biziml iin olmasn. Hzrt li () buyurdu: Sni bolaya bilmrm. Amma li () vziyyti bel grb, z mr v hcc n ehram balad. Baqa bir rvaytd Osmann Hzrt liy ar cavab verdiyi nql olunur. MAVY DVRND TMTT HCC Hdislri aradrdqda aydn olur ki, Maviy dvrnd d tmtt hcci mvzusunda ixtilaflar davam etmidir. Maviy bu msld mr v Osmann mvqeyini qorumaa almdr. Amma mslmanlarn bir hisssi ona etiraz edrk , mrin tabe olmamlar. Shih Mslmd Sdin bel dediyi nql olunur: Maviy Allaha kfr etdiyi bir vaxtda biz tmtt hccini yerin yetirirdik.4

1 2

Hmin mnb hzab, 36 3 Shih Buxari, tmtt`, sh. 254, hdis 1563. 4 Shih Mslm, kitabl-hcc, sh. 533, hdis 1225.

68

NHAYT 2-C XLFNN GSTR UNUDULDU Hzrt li ()-n v bir qisim mslmanlarn sylri nticsind, nhayt, tmtt hcci Peymbr (s) dvrndki kimi yerin yetirilmy balad, htta sonradan hli snn fqihlri mrin ftvasna zidd ftva verdilr. afeilr dedilr: xs nec hcc etmkd azaddr...1 SLAM KAML DNDR Btn mslmanlar bu qidddirlr ki, slam dini kamil v hmilikdir. Onun kamilliyi btn bri ehtiyaclara cavab vermsinddir. Digr bir trfdn, ri hkmlrd mrlr xeyirdn, qadaalar is fsadlardan asl olaraq myynlir. Bzn mvqqti izdivacda (mt, si) mqsd gnahn qarsnn alnmas olur. Msln, kims ikst v ya zahirn irkin qadnla evlnmk istmir. Bu qadn, qlbi analq hisslri il dolu bir insandr v n az, vlad sahibi olmaq istyir. slam bel insanlarn ehtiyacna cavab verms, onu kamil hesab etmk olmaz. Bu tinliyi mvqqti izdivac hkm aradan qaldrr. Mgr Peymbr (s) dvrnd mvcud olan bel problemlr hazrk dvrd yoxdurmu? lbtt ki, var! Bzilri irad tuturlar ki, qadnn qsa mddt rd olub, sonra tnha buraxlmas xoaglmz idir. Hans ki, daimi izdivacda da hmin ayrlq ba ver bilr. Bir ox daimi nikahlar -be gn kir v qadna tlaq verilir. Mvqqti izdivaca icaz verilmdiyi raitd, qsa mddt bir yerd yaamaq qrarna glmi kii v qadn evlnib, istdiklri vaxt boana da bilrlr. Mgr bel bir niyytl evlnn adamlara kim mane ola bilr? He kim! n pisi is, qanuni yolla istyin atmayan insanlar, adtn gnaha z tuturlar.

l-fiqhu ll-mzahibil rb, cild-1, sh-688

69

MBAHS Mllif Mdind olarkn mt haqqnda suallarla tez-tez qarlab. Bel bir sual oldu: slam icaz ver bilrmi ki, bir kii bir qadnla qsa mddtd evlnib, sonra onu buraxb getsin? Dedim: slam icaz veribmi ki, bir kii bir qadn iki gndn sonra boayacan nzrd tutub, onunla daimi nikaha gir? Bir az dnb, dedi ki, bu i dzgndr v ri chtdn eybi yoxdur. Dedim: Bel bir niyytl hyata ken daimi nikahla mvqqti nikah (mt, si) arasnda n frq var? Daimi nikahn mtdn frqi o olur ki, bu nikahda ayrlmaq n daha ox rtlr qoyulur. Msahibim sual verdi: Bs mtdn uaq doulsa nec? Dedim: Mtdn doulan uaqla daimi nikahdan doulan uaq arasnda he bir frq yoxdur, ata uan btn ehtiyaclarn tmin etmli, onu mskn, libas, qida il tmin etmlidir. Bundan lav, mtd qadnn uaa qalmama rt qoyula bilr. Dedi: Sn z bacnn mt il r getmsin raz olarsanm? Dedim: Bacnn ixtiyar qardanda yox, onun znddir. He bir qarda z bacsn ana olmaq hququndan mhrum ed bilmz. O ki qald mnim istyim, istniln mvqqti i insan narahat edir. He kim icar evd yaamaqdan, icar dkan gtrmkdn xohal olmur. Amma tin rait insan bel ilr mcbur edir. (Sonra yaxnlmzda durmu qoca, belibkk kiini gstrib lav etdim) Sn z bacnn bu qocaya daimi r getmsin raz olarsanm: Msahibim qocaya baxb dedi: Yox, n mn, n bacm, n d qohum-qrba bel bir izdivaca raz olmaz. Dedim: Grrsnmi, siz bel bir i raz olmadnz halda, hmin i halaldr. Mnim d narazlm mtnin halallna tsir gstr bilmz. ilrin mvqeyi beldir ki, gnahn qarsn almaq mqsdi il zruri hallarda mt etmk olar.

70

xlmaz vziyyt dn kii v qadn mvqqti izdivac edrs, bu iin rn eybi yoxdur. Msahibim tkkr edib, bu msl bard dncyini vd etdi... Sual 35: N n ilr snnilrl mehriban rftar etdiyi halda, onlar ilr dmn kimi yanar, bzilri is bizi irk v qbirprstlikd ittiham edirlr? Cavab: i mktbi Qurani-krim v Peymbr (s) hlibeyti () yolunu tutaraq, btn mslmanlara qar xo mnasibt v mhbbt gstrir. Bu mktbin tlbi v iliyin niansi baqalar il xorftardr. Tannm i fqihlri buyururlar: Yax olar ki, ilr snnilrin camaat namazlarnda itirak edrk, z hzurlar il qlblri yumaltsnlar v tfriqy sbb olacaq ilrdn kinsinlr. Amma snnilr v bn Bazn ardcllar olan vhhabilr ilr baqa gzl baxr, onlarn mrikliyini tbli edirlr. Htta mktblrd, tbliat vasitlrind, cm namaz xtblrind ilr qar xsusi proqramlar nzrd tutulur. ilr bidt v irkd ittiham olunur, onlara qar bdbinlik yaradlr. Bzi nadan ilrin hrktlrini sas gtrrk, btn i mktbini tnqid atin tutanlara bhan vermmk n diqqtli olmalyq. Mzhb qar bdbinliyin qarsn almaq n Bqid pncrlr para balamaqdan, am yandrmaqdan, torpaq gtrmkdn, orada namaz qlmaqdan kinmk lazmdr. Tssf ki, avam ilr hl d orada am yandrb, divarlar hislndirib, pncrlr para v qfl balayr, imamlara () xitabn mktublar yazrlar. Sbh shr Bqiy glib bu shnlri mahid edn mmurlar ilrin nvanna iftira v thqirlr yadrrlar. Onlardan biri iplri v paralar baqla ksrk, qzbl mn mracit etdi: Siz znz mslman, cfri sayrsnz. gr Cfr ibn Mhmmdin isisinizs, bu n ilrdir grrsnz? Bu qfllar, paralar ndir? N n
71

ehtiyaclarnz Allahdan istmirsiniz? N n Quran, dua oxumaq vzin bel ilrl mul olursunuz? Dedim: Mgr elm hli olan ilrin bel ilr grdyn v ya bel ilri gstri verdiyini mahid etmisnmi? Dedi: Onu bilirm ki, btn bunlar sizin ilrinizdir, mktublar da sizin dilinizd yazlb. Dedim: Bu ilri nadan v savadsz adamlar grr. Ruhanilr onlara nsiht verslr d eidn yoxdur. Amma bu ilri kfr v irk hesab etmk d dzgn deyil. Bel mnasibt d chaltdn dour. Szm deyib uzaqladm. O, is hl d thqiramiz szlr danrd. Allahtaala bizi vziflrimizdn agah buyursun, mzhb sz gtirn ilrdn uzaq olaq. mam Sadiq () buyurur: Biz abr (v rf gtirn) olun v bizi irkin gstrmyin. Bir szl, vhhabilr Peymbr (s) v onun shablrinin grmdiyi ilri caiz saymr, htta bidt v haram kimi dyrlndirirlr. Onlar Peymbrdn (s) bel bir rvayt d nql edirlr: Yeni ortaya xm ilrdn kinin. bhsiz ki, bu ilr bidtdir. Hr bir bidt is zlalt v aznlqdr.1 Bu sasla da Peymbr (s) v shablr dvrnd olmam mllri bidt v haram sayr, bzi mllri is byk irk elan edrk, onu ednlri kafir adlandrrlar. bn Teymiyy deyir: Bu ilrdn bzilrini grnlr tvb etmlidirlr, tvb etmynlr is ldrlr.2 VHHABLRN BDT HESAB ETDY MLLR 1.Mscidl-Hram, Mscidn-nbi, Mscidl-qsa istisna olmaqla, Peymbrin (s), imamlarn () mqddslrin qbirlrinin v mscidlrin ziyarti mqsdi il sfr; 2.stniln bir xsin qbri zrind gnbz, mqbr tikmk; 3.Qbir zrin n is yazmaq;
1 2

Tohftul-ixvan, sh. 8 bn Teymiyy, Ftavi..., sh. 32

72

4.Qbir knarnda Quran oxumaq; 5.Peymbrin (s) mqbrsinin bklrini (divarlarn) v minbrini, imamlara () aid srlri pmk, l v z onlara srtmk; 6.Kb stunlarn pmk, l v z Kb divarlarna srtmk; Hcrl-svddn (qara da) baqa bir eyin ziyarti; 7.Peymbri (s) v vliyalar Allahdan xahi n vasiti semk, ya peymbr, ya li, ya Fatim armaq; 8.Mqbrlr nzir etmk, onlarn tmiri il mul olmaq, am yandrmaq; 9.Xeyir i grb, savabn baqasna hdiyy etmk; 10.Peymbr (s) v vliyalardan fat istmk; 11.z Peymbrin (s) qbrin tutaraq, dua etmk; 12.Qbir knarnda namaz qlb, dua etmk; 13.Allahdan qeyrisini kmy armaq; 14.Allahdan qeyrisin yilmk; 15.Qbirlrin bana frlanmaq; 16.Kimsnin qarsnda dz dayanmaq; 17.lamtdar dini gnlrd bayram keirmk; 18.zadarlq mrasimi keirmk; 19.lm adam n Quran mclisi qurub, fatih oxumaq, aclar doyurmaq; 20. Allahdan qeyrisin and imk; 21.Xorla istniln bir ey oxumaq; 22.Allah kims and verib, bir ey istmk Vhhabilr ilkin slamda olmam v hazrda din nvan il yerin yetiriln mllri bidt v irk sayr v bildirirlr ki, bel ilrl mul olanlar dindn xaricdirlr! Bli, onlar uyun tfkkr trzindn x edrk, sadalanan mllri haram sayrlar. Vhhabilr bu mllrdn bir qisminin i kitablarnda mvcud olduunu, ilrin cm kild dua oxuyub, ziyart etdiklrini bilirlr. Xsusi il, lntlrin oxunduu, Aura ziyarti onlarda qzb dourur. ilrin
73

Mscidn-nbid iki xlify, Bqid nc xlify etinaszl, imamlara v bl-Fzlin anasna mhbbtlri vhhabilri ilr qar qcqlandran amillrdndir. SHH BUXARDN BR RVAYT Sd ibn bad xst olarkn hzrt Peymbr (s) bdrrhman ibn Ovf, Sd ibn Vqqas v bn Msudla onu yoxlamaa getdi.Sd ibn badnin ailsi onu dvry almd. Peymbr (s) Sdin hvaln soruub alad. Hzrtl glnlr d ona qoulub aladlar. Sonra Hzrt buyurdu: Allah-taala gz ya v kdr gr kimsy zab vermz. Amma danlmayas szlr danan dil gr czalandrar. (Rvaytin ardnca nql olunur) Hqiqtn d, meyit, hli ona alad n czalandrlar. mr ibn Xttab ly alayanlar sas il ktklyrdi...1 Rvaytdn mlum olur ki, mr ly alayanlar ubuq, da torpaqla susdurarm. Msln, vladn itirmi ata alayanda xlif onun gz yalarn, czalandrmaqla qurudarm. Bli, Peymbr (s) alayarm, mr is alayan ktklyrmi! Fiqh baxn! gr bu rvayt Shih Buxari kimi mtbr saylan bir kitabda olmasayd, onu nql etmy crt olunmazd. Bir cmiyytd bel bir rftar adi hesab olunursa, ilr qar mnasibt rftar gzlmy dymz. Bir xs rb olmas il fxr edrk, Peymbrin (s) rblr arasndan xmasn Allahn ltf kimi izah etmidi. Amma nzr almamd ki, hkim z iin n ar xstdn balayr. VHHABLYN BANS vliyalarn ziyarti, onlarn qbirlri zrind tikinti aparlmasna qar xan ilk xs bn Tymiyy olmudur. Onun atas hnbli mzhbind idi. Bu qidni bn
1

Shih Buxari, kitabul-cnaiz, sh. 209, hdis 1304.

74

Tymiyydn sonra onun agirdi bn Qyyum Cvziy davam etdirmidir. bn Tymiyy dnrd ki, slam dinin yamaqlar vurulmudur v onlar qoparmaqla ilkin slama qaytmaq lazmdr. O, ifrata vararaq, bir ox rvaytlri nzrdn qarm v nticd, qbir ziyartlrini, onlarn tikintisini bidt saymdr. Onun agirdi bn Qyyim z mlliminin qidsini mdafi edrk, kitablar yazmdr. Amma bu iki xs slam alimlrinin mqavimti il qarlamlar. Siyasi adam olan Mhmmd ibn bllvhhab Ncdi bu yolu tutana qdr hmin qid genilnmmidir. Siyasi qrup yaratma bacaran bu xs zn dini sima kimi tantdraraq, Sudiyy rbistann bu qidy ynld bilmidir. Mhmmd ibn bllvhhab Mdiny gedrk, mslmanlar ilk df Peymbr (s) qbrin tvssldn kindirmidir. Nhayt, qeyd olunan firq tkil olunmudur. Firq onun bnvrsini qoymu xsin rfin vhhabilik adlandrmdr. Amma bir mddt sonra onlar adlarn dyirk, zlrini slfi yni peymbrin slflri kimi tantdrmlar. Tvhid v bzi ibadi mllrd onlar ksr mslmanlarla mxalifdirlr. Vhhabilr tvhid qidsini mdafi, irkl mbariz arlar altnda mslmanlara qar hcuma keib, qrnlar trtdilr. Krblaya hcum edib, mam Hseyn ()-n hrmini xaraba qoydular, mqdds ziyartgahlarn vardvltini qart etdilr. Evlrd talanlar aparb, Krbla halisinin bir oxunu qtl yetirdilr. Hicazda byk slam xsiyytlrinin, Bqid imamlarn qbirlri dadld. Yalnz Hzrt Peymbrin (s) qbrin toxunulmad.1 ksri tssbke, tndxasiyyt, inadkar olan vhhabilr al v mntiq istinad etmk vzin, bir ne mslni
1

Kful-irtiyab Seyyid Mhsin min.

75

(ziyart, fat v s.) sas gtrrk, mslmanlar bidt v irkd ittiham edir, llrin frst dnd mslmanlarn qann axdrdlar.1 Onlar z ardcllarn slamn mhm msllrindn, ictimai dalt, iqtisadiyyat, siyast v dmnin tannmas kimi mvzulardan qfltd saxlayr, onlar mumi dmn qar mbarizdn yayndrrlar. Hcc v mr mrasimlrind, adtn farsdilli vhhabi fqanlar hazrlayaraq, onlar ilrin izdiham iin gndrir, iliyin ziddin tnd v thqiramiz tbliatlar aparrlar. ldir, l-mraciat, Piavr geclri kimi kitablarn yaylmasnn qars alnr. Vhhabilr Ncf, Qum kimi dini mrkzlrdn glmi i alimlri il elmi mbahislrdn qar, savadsz mslmanlarla mbahisy stnlk verirlr. Mslmanlarn daha ox ziyart etdiyi qbiristanlarda aslm tablolarda kfr v irk aid ay v rvaytlr yazr, guya bu yolla, dindn xm adamlar slama dvt edirlr. AYTULLAH XOYNN BR HCAZ ALM L MBAHSS Aytullah Xoyi buyurur: Hicri 1353-c ild hcd idim. eyx Zeynl-abidin adl bir alim Mscidn-nbid mhrl namaz qlanlarn mhrn gtrrd. Ona dedim: Mgr Rsulullah (s) mslmanlarn malna icazsiz toxunma haram etmmidirmi? Tsdiq etdi: Bli, haram etmidir. Dedim: Bs n n onlarn maln zorla alrsan, ax bu adamlar hdu lla ilah illllah, hdu nn Muhmmdr-rsulullah deynlrdir? Dedi: Bu adamlar mrikdirlr. Onlar mhr bt qrar verib, Allaha yox, mhr scd edirlr. Bu mslni mzakir etmy hazrsanm? dey sorudum. Razln bildirdi. Shbt baladq. Nhayt, shvini baa db, zr istdi v tvb etdi. Xahi etdi ki, Mdind olduu gnlr mxtlif
1

Hmin mnb

76

mvzularda shbt edim. Bel d etdim. On gn ardcl mclis quruldu, mxtlif mzhblrdn olan insanlar bu mclislrd itirak etdilr. Hmin hicazl alim bu mclislrdki shbtlri mtbuatda vercyini vd etdi... ox gman ki, bu xs vhhabi deyildi. nki vhhabilr he vaxt i alimlri il mzakiry raz olmurlar. Htta i alimlrin kiminls shbtin ahid olduqda bu shbt mane olurlar. Mscidn-nbid dflrl ahid olmuuq ki, vhhabilr ilrin aya altndan onlarn sccadsini kir. Bzn is i ilri czalandrmaq hddin atr. zlrini Peymbr (s) slfi hesab edn bu adamlar anlamrlar ki, mslmanlarla, Peymbrin (s) qonaqlar il, zn qibly tutub namaz qlan insanlarla bel rftar etmk olmaz. Mgr Peymbr (s) bel buyurubmu? BR SHBT ilrl qaba rftarn ahidi olmu bir vhhabiy dedim: Mgr siz Peymbr (s) snnsini qbul etmirsiniz? Mgr Shih Buxari, Shih Mslm mtbr kitab saymrsnz? Eldir ki var dey msahibim cavab verdi. Ona Shih Buxarid mr ibn Xttabdan nql olunmu bir hdisi xatrlatdm: Hzrt Peymbr (s) buyurmudur: Mn mr olunub ki, insanlar la ilah illllah deyndk onlarla dym. Hr ks la ilah illllah des, mal v can mnim trfimdn amandadr...1 Bu hdis "Shih Mslimd d nql olunmudur.2 Sonra dedim: Bel hdislr nql olunduu halda, Peymbrin (s) hzurunda la ilah illllah, muhmmdn rsulullah deyn namazqlana hans sasla ziyyt verir, onun maln lindn alrsnz? O, ban aa salb susdu. Mn davam etdim: ilr yalnz dava-dala dmmsi
1 2

Shih Buxari, kitabuz-zkat, sh. 225, hdis 1399. "Shih Mslm", babul-mr, sh. 72, hdis 32.

77

n, Peymbr (s) v hli-beytin ziyartin nail olmaq xatirin bu kobudluqlara, thqirlr dzrlr. Msahibim dedi: Haqlsnz, slam icaz vermir ki, mslman kiminls bel rftar ed. Sonra zr istdi v saollab getdi. Qeyd edim ki, bel qaba rftarlar yalnz sccad v ya mhrl bal deyil. Vhhabilr mktbli gnclri ilr qar dmn ruhda trbiy edir, onlar inandrrlar ki, ilr mrikdir. Mscidn-nbid dflrl vhhabi gnclrin thqirlri il qarlamam. Daha ar hadislr hicri 1349-cu ild ba vermidir. Mscidn-nbid bir vhhabi bir inin hsir yelpinc scd etdiyini grr. Yaxnlab ayan onun boynuna qoyub sxr. i mslman scd halnda zndn gedir... O vaxtlar Sudiyy rbistan dvltinin ilr mnasibti pis olduundan bu msly gr etiraz etmk mmkn olmur. Hal-hazrda is vhhabilr dvltlri il hesablaaraq bir o qdr d tndlk etmirlr. Yuxarda qeyd etdiyimiz xoaglmz hadis biz ilkin slam dvrndn bir hadisni xatrladr. Hzrt Peymbr (s) Mscidl-Hramda namaz qld vaxt scd edrkn mriklrdn biri ayan Hzrtin bana qoyub, yer sxr... Bli, bu gnk zlmlrin kk bir vaxt Peymbr (s) v hli-beyt (), elc d onlarn ilrin ediln zlmlrdir. Sual 36: N n ilr mbark ramazan geclrinin msthb namazlarn cm halda qlmrlar? Cavab: i fiqhind msthb namaz cm halda qlmaq bidt v haramdr. Ramazan geclrinin msthb namazlar il digr msthb namazlar arasnda bu msld frq yoxdur. Snnilr is hmin namazlar cm halda qlr v travih namaz adlandrrlar.1 Onlarn iki mtbr kitabnda bildirilir ki, Peymbr (s) dvrnd, bu-Bkrin

Slatul-mumin, l-Qhtani, sh. 346

78

hakimiyyti zamannda, mr hkumti vaxt travih namaz cm halda qlnmamdr.1 mr bir df mscid daxil olarkn adamlarn praknd halda namaz qldn, bir dst adamn is cm halda namaza durduunu grr. Qrara glir ki, ham cm halda namaz qlsa, daha yax olar v bu bard gstri verir. Shri gn mscid daxil olanda hamnn cm halda namaz qldn grb deyir: Bu yax bir bidtdir.2 Onlara mxsus bzi rvaytlrd is nql olunur ki, hzrt Peymbr (s) iki- gec nafil namazn mscidd qld v bir dst mslman ona iqtida etdi. Nvbti geclrd adamlar artsa da, hzrt nafil namaz n mscid glmdi v sbh namaznda bel buyurdu: Mn cmiyytin artdn grdym n glmdim. Qorxdum ki, gec nafilsini cm halda qlmaq siz vacib olar. N qdr ki, Peymbr (s) sa idi, nafillr cm halda qlnmad.3 Baqa bir mnbd hmin rvayt baqa bir mzmunda nql olunur: Cm halda qlnmas msthbdir. Lakin shablr dvrnd artrlb, iyirmi rkt qlnmdr. mr ibn bdlziz dvrnd bir daha artrlaraq, otuz alt rkt atdrlmdr. Amma rn iyirmi rktdir. Msthbdir ki, ramazan aynn sonunadk travih namaznda btn Quran oxunsun.4 Xatrlatmalyq ki, Peymbrin (s) gec qld nafillr ramazan ayna tsadf etmir. Bu nafillr on bir rktdn ox olmamdr. Elc d mr bu iin (bidtin) onun trfindn hyata keirildiyini bildirir. Onun szlrindn mlum olur ki, bu hkm verrkn hzrt Peymbr (s) istinadn etmmidir. Bundan lav, mr demmidi ki, nafil iyirmi rkt qlnmaldr v bir Quran xtm olunmaldr.
1 2

Shih Buxari, slatut-travih, sh. 322, hdis 2013 Hmin mnb, sh. 322, hdis 2009, 2012. 3 Hmin mnb, sh. 322, hdis 2010. 4 l-fiqh ll-mzahibil-rb, c. 1, sh. 303

79

Bli, vhhabilr bir xsin istyi sasnda bidt edir, amma tbrrk qsdi il deyiln liyyn vliyyullah szlrin gr ilri mrik sayrlar. Hqiqtn, bu tccbl bir eydir.1 Sual 37: N n ilr snnilrdn frqli olaraq, Peymbr (s) hli-beytini msum sayrlar? Cavab: ilr bir ox qli v nqli dlillr sasn, Peymbr (s) hli-beytini (), imamlar msum hesab edirlr. Snn hlinin inkar ed bilmycyi bir dlil is budur: Ey hli-beyt, Allah fqt sizdn irkinliyi yox etmk, sizi pak etmk istyir.2 "Shih Mslim"d nql olunur ki, Ayi dedi: Bir gn Peymbr (s) ynind qara yun ba hcrdn xd. li olu Hsn Hzrt yaxnlad v hzrt onu basnn altnda ald. Sonra Hseyn (), daha sonra is Fatim v li bann altna daxil oldular. Hzrt () buyurdu: Ey hli-beyt, Allah fqt sizdn irkinliyi yox etmk, sizi pak etmk istyir.3 hmd ibn Hnblin Msnd"ind nql olunur: Peymbr (s) alt ay mddtind sbh namaz n Fatimnin qapsndan ker v deyrdi: Namaz! Ey hlibeyt, Allah fqt sizdn irkinliyi yox etmk, sizi pak etmk istyir.4 "Shih Mslim"d nql olunur: Zeyd ibn rqm dedi: Bir gn Peymbr (s) Mkk v Mdin arasndak Xumm adlanan su knarnda xtb oxudu v Allaha hmd-snadan sonra buyurdu: Ey camaat, mn bir brm, tezlikl Allahn mmuru glr v mn onun dvtini qbul edrm. Mn sizin n iki qiymtli mant qoyub gedirm: biri hidayt v nur olan Allah kitab, digri is mnin hli-beytim... Hzrt bu cmlni df tkrar etdi. hli-beyt (), and olsun Allaha ki, hzrtin
1 2

Sad, 5 hzab, 33 3 "Shih Mslm", fzailu-hli-beyt, sh. 1049, hdis 2424. 4 Msnd, c. 4, sh. 568, hdis 1442.

80

arvadlar deyil. Qadn bir vaxt rd olub, boanaraq atasnn yanna qayda da bilr. sil kiinin hli-beyti onun kk, arddr. hli-beyt o kslrdir ki, Peymbrdn (s) sonra sdq onlara haramdr. Zeyd ibn rqmdn sorudular ki, Peymbrin (s) sifari etdiyi hli-beyt kimdir? Dedi: hli-beyt () sdqnin haram edildiyi li () ailsidir.1 rif aydn v mtbr snni kitablarnda nql olunmu rvaytlrdn mlum olur ki, Allah-taala Peymbr (s) hlibeytini paka xarmaq istmidir. Sqleyn hdisind hzrt Peymbr (s) hli-beytin adn Qurani-kriml yana kir, hr ikisini xalqa Allahn dlili kimi tantdrr. Quran xtadan uzaq olduu kimi, hli-beyt d xtadan uzaqdr. Btn deyilnlri sas gtrrk, ilr hli-beyti msum, gnahsz sayrlar. Amma snn hlinin qbul edib, knl verdiyi adamlarn hr biri aq-akar nqsanldr, bzilri is htta irk v kfr yol vermidir. bu Bkr v mrin bir vaxt btprst olduu kimsd bh dourmur. Ayi kimi bir qrup mslmanlar is Allahn gstrilrin zidd hrktlr etmilr. Ayi Allahn mrin itat edib, evd oturmaq vzin Peymbrin (s) xlifsi, dvrn imam Hzrt liy () qar xm, Cml dyn rhbrlik etmidir. Cml dy mslmanlar arasnda ba vermi ilk dydr v bu dyd minlrl mslman qtl yetirilmidir. Tlh d Zbeyr d, Maviy d eyni cr hrkt etmi, byk gnahlara batmlar. Snn hli n bu adamlarn gnahn, n d hlibeytin pakln inkar ed bilr. QISA BR MBAHS Onlardan biri Mscidn-nbid mbahis snasnda dedi: Siz hans sasla hli-beyti msum hesab edirsiniz? Dedim: Sn hzrt Zhrann (Fatimnin) bir gnahn,
1

"Shih Mslm", fzailu-liyyibni bi Talib, sh. 1043, hdis 2408.

81

Hzrt linin () bir xilaf iini dey bilrsnmi? Blk imam Hseynin bir xtasnn adn ksn? Amma bu-Bkrin v mrin bir mr btprst olduunu, Ainin v Maviynin byk gnahlarn inkar ed bilmzsn. Tthir aysind v Sqleyn hdisini oxuyub, bunlardan byk dlilmi istyirsn sorudum. Bir klm d danmayb, uzaqlad. Sual 38: N n ilr Mfatihul-cinan v sair dua kitablarn qbul edib oxuyur, snnilr is gnah imi kimi bu i etiraz edirlr? Cavab: Snn hli, xsusi il d vhhabilr dua v ziyart bir o qdr d hmiyyt vermirlr. Msumlardan nql olunmu dualardan uzaq gzn bu adamlar dua v minacatn, ziyartin lzztindn mhrumdurlar. gr onlar tvhid v gnahlarn tvbsindn danan Kumeyl, Xms r, bu-hmz kimi dualar oxusaydlar, szsz ki, mnasibtlri dyirdi. Amma onlar bu id ilahi yardmdan mhrumdurlar. Allah onlarn qlblrini, qulaqlarn v gzlrini mhrlmidir.1Vhhabilr daha ox Mfatihulcinandak, Aura ziyartindn narahat olurlar. Bu narahatlq birinci, ikinci v nc lntlrdn, elc d bu-Sufyan v Maviynin lntlnmsindn yaranr. MBAHS Mscidn-nbid olarkn limd Mfateh vard. Bu kitab tanyan vhhabi mmuru onu limdn alb, Aura ziyartini ad v dedi: Birinci, ikinci v nc dey lntldiyiniz xslr kimdir? Dedim: Onlar tanmamz zruridirmi? Dedi: nsan tanmad adamlar nec lntly bilr? Dedim: Mslmanlar be vaxt namazda qzb dar olmular, yolunu azmlar ifadlrini ildirlr. Mgr biz hmin adamlar tanyrq? Dedi: Xeyr, onlarn ksrini tanmrq. Amma namazda bu szlri demk mr olunub. Dedim: Bu da mr olunmu bir ziyartdir v
1

Bqr, 7

82

mnasn bilmsk d oxumalyq. Dedi: Bu ziyartd Maviyni lntlyirsiniz. Bilmirsinizmi, Peymbr (s) shablrini lntlmk gnah v haramdr? Dedim: vvla, Peymbrin (s) shablri v xlifsi il vurumaq lntdn d byk gnahdr. Ham bilir ki, Maviy Peymbrin (s) xlifsi Hzrt li () il vurumudur. Olu Yezid Hseyni () hid etdiyi tk, Maviy d bacarsayd Hzrt li () qtl yetirrdi. ilr lnt oxuma Maviydn yrnmyiblrmi? Mtbr saydnz "Shih Mslim"d nql olunur ki, Maviy Sy adl bir nfrdn Hzrt liy () lnt oxumasn istdi. Sy dedi ki, mn he vaxt liy lnt demrm, nki Peymbr (s) li haqqnda dediyi sz mnim haqqmda desydi, bu qrmz dvdn d stn olard: 1.Hzrt Peymbr (s) mhariby gedrkn lini z yerind caniin qoydu. Mni qadn v uaqlarlam qoyursan?dey li () sorudu. Peymbr (s) buyurdu: Harun Musaya nec idis, mnim n el olmaq istmirsnmi? 2.Hzrt Peymbr (s) Xeybr dynd buyurdu: Sabah cihad bayran bir xs vercym ki, Allah v rsulunu sevir, Allah v rsulu da onu sevir. Shri gn hzrt Peymbr (s) lini yanna ard. linin gzlri aryrd. Peymbr (s) mbark aznn suyundan linin gzlrin kdi v bayra ona verdi. Allah-taala liy qlb nsib etdi. 3.Mbahil (De ki, biz d vladlarmz, siz d vladlarnz araq.)1 aysi nazil olarkn Peymbr (s) lini, Fatimni, Hsni v Hseyni arb, xudaya, bunlar mnim hlimdir, buyurdu.2 Bu rvayti nql etdikdn sonra vhhabi mmura dedim: Sizin kitablarda bu mzmunda rvaytlr oxdur. Hmin
1 2

Ali-mran, 61 "Shih Mslm", sh. 1041, hdis 2404.

83

rvaytlrd Hzrt linin () mqam v cihad tsdiq olunur. Hmin rvaytlrd mlum olur ki, Maviy v AliMrvan Peymbrin (s) xlifsini v shablrini ardcl kild lntlmilr. gr ilr Maviy v Ali-Mrvan lntlyirs, bunun kkn onlarn znd axtarmaq lazmdr. Shbtin bu yerind msahibim lindki Mfatehi balayb, dedi: bu-Bkr fziltlidir, yoxsa li? Dedim: Bu mslni Allah-taala Quranda byan edib: Allah mallar v canlar il vuruanlar evlrind oturanlardan stn tutmudur.1 Baqa bir ay: Allah sizlrdn iman gtirnlri v alimlri yksk yksk drcli etmidir.2 Hzrt linin () mcahidliyi v elmi mqam hamya mlumdur. Hmin iki ayy sasn lini () baqalarndan stn tuta bilrik. Msahibim Bilal v baqalarnn adndan ns demk istyirdi ki, szn ksdim v dedim: Mn Allah v onun rsulunun buyuruqlarn danram, sn is Bilal v baqalarndan. Zruri dlillr gtirildi, snin n hcct tamam oldu. Allah qarsnda he bir zrn olmayacaq! Sual 39: N n Peymbr (s) hli-beytini qbul ednlr i, baqalar is snni adlandrlr? Cavab: i sz rbcdn trcmd ardcl demkdir. ilr inanrlar ki, hzrt Peymbr (s) z imam v caniinini tyin etmidir. Peymbr (s) bestin, yni peymbrliy atmasnn nc ilindk insanlar slam dinin gizli kild dvt etmidir. n yaxn qohumlarn qorxut3 aysi nazil olduqdan sonra o Hzrt (s) qrx nfrdk yaxn adamlarn dvt edib buyurmudur: Allah taala mn mr etmidir ki, sizi slama dvt edim. Sizlrdn kim bu id mn yardm olar ki, mnim qardam v caniinim olsun? Oradaklar hams boyun qardsa da, hamdan kiik olan li ayaa qalxb rz etdi ki, mn bu yolda
1 2

Nisa, 95 Mcadil, 11 3 ura, 214

84

sn kmkiym. Hzrt Peymbr (s) lini onun boynuna salb buyurdu: Bu, mnim qardam v sizin aranzda caniinimdir. Onun szn eidin, mrin itat edin. Bu hdisi ksr snni alimlri, o cmldn, bn Crir, bn buhatm, bn Mrdveyh, bu-Nim, Slbi nql etmilr. n yaxn qohumlarn qorxut aysinin tfsirind Mcml-byan, l-mizan, Burhan, Nurus-sqleyn kitablarnda eyni mzmunlu hdis nql olunmudur. Hzrt Peymbr (s) mnasib frstlrd mxtlif byanlarla Hzrt li () v onun on bir vladnn imamln xbr vermidir. Hicrtin onuncu ili hcc mrasiminin sonunda Qdir-Xum adlanan yerd yz iyirmi min nfrin qarsnda hzrt Peymbr (s) Allaha hmd-snadan sonra buyurmudur: Mn tezlikl sizi trk edcym. Siz iki mant qoyuram: Allahn kitab v ailm. Bu vaxt camaat grd ki, Hzrt Peymbr (s) linin lindn tutub qaldrd v uca ssl buyurdu: Mslmanlara mnasibtd onlardan daha layiqlisi kimdir? Cavab verildi ki, Allah v Onun rsulu. Hzrt (s) buyurdu: Hr ksin mvla v rhbri mnms, li d onun mvlas v rhbridir. Prvrdigara, onun dostlarn dost, dmnlrini dmn tut. Xtb baa atdqdan sonra bu ay nazil oldu: Bu gn dininizi kamil etdim, siz olan nemtimi tamamladm v sizin n slam din olaraq byndim. 1 Bu hdis bir ox snni alimlri trfindn nql olunmudur. Mnzilt v sair hdislrd d imamlarn () xalqa rhbrliyi byan olunur. Sqleyn v baqa bu kimi hdislrd xalqa Quran v hli-beyt () z tutmaq taprlr. Btn deyilnlri sas gtrrk, ilr Hzrt li () v onun on bir vladnn imamln v rhbrliyini qbul etmilr. mamlara ardcl olduqlar n onlar i adlandrlmlar.
1

Maid, 3

85

ilr z etiqad, xlaq v ml msllrini Qurani-krim, hli-beyt yolu il nql olunmu Peymbr (s) snnsindn gtrmlr. ilr hmin byk xsiyytlr mracit edir, onlara tabe olurlar. Sqleyn hdisin sasn, dini hkmlri yalnz hli-beyt () yetrinc bilir. ilr li () v onun on bir msum vladnn ardcllardrlar. Hzrt Peymbr (s) hl z salnda li () ardcllarn i adlandrmdr. O, liy () iar il buyurur: And olsun canm lind olana, hqiqtn, bu v bunun ilri qiyamt gn feyz atanlardr.1 Amma snn hli Peymbr (s) hli-beytin itat etmir, dnrlr ki, yalnz Peymbr (s) snnsin ml etmk lazmdr. Ona gr d bu tbq snni adlandrlmdr. Bli, belc, snnilr mtbr mnblrindki taprqlara baxmayaraq, Peymbrin (s) z hli-beyti haqqndak gstrilrin etinaszlq gstrrk, yalnz snnni sas gtrrlr. Hans ki, Sqleyn hdisi kimi bir taprq snnnin sas gstrilrindndir. Mrhum Aytullah zma Brucerdi buuyrmudur: Sqleyn hdisini otuz drd Peymbr (s) shabsi nql etmidir. On iki imam i alim v mhddislrindn savay, yz sksndn ox snni alimi v mhddisi bu hdisi z kitablarnda qeyd etmidir.2 Snn hlinin znn d mtbr hesab etmdiyi bzi kitablarda hli-beyt klmsi snn klmsi il vz olunmudur.3 Bu dyiikliklr mvi hakimlrinin tsiri altnda ba vermidir. Amma onlar da mbahis zaman he cr inkar ed bilmirlr ki, mtbr mnblrd mhz hlibeyt klmsi ildilmidir.

1 2

l-mizan, c. 20, sh. 341 Camiu-hadisi-i, c. 1 sh. 29 3 Mstdrki-hakim Niaburi, c. 1, sh. 93

86

BR MBAHS Bir vhhabi mn etiraz edrk dedi: Peymbrin (s) vfatndan sonra mslmanlar toplab, yekdil olaraq bu Bkri xlif sedilr. Siz ilr is mslmanlarla razlamr, bu-Bkrin xlifliyini qbul etmirsiniz. Dedim: mri xlifliy kim tyin etdi? Dedi: mri xlifliy bu-Bkr tyin etdi v ixtilafn qarsn ald. Dedim: Maraqldr, demk, bu-Bkr hzrt Peymbrdn (s) daha dncli imi? Siz iddia edirsiniz ki, Peymbr (s) zn xlif tyin etmdi. Bel xr ki, bu-Bkr daha all oldu v zn caniin sedi! Tarixul-qvimd nql olunur ki, Peymbrin (s) cnazsi gn yerd qald v mslmanlar xlif tyinat il mul oldular. Xlif tyin olunmasnn ox mhm bir i olmasna etiraz etmirm. Mn sizin mntiqiniz tccb edirm. Nec olur ki, bu-Bkr v mr kimi adamlar bu mslni mhm hesab edir, amma Allah v Onun Rsulu (s) xalq bal-bana buraxb, ixtilafa rait yaradr?! Sizin bu iddianz bu Bkri Peymbrdn (s) all hesab etmk deyilmi? Vhhabi dedi: Mn sizin dediklrinizdn xbrsizm. Amma onu bilirm ki, ilr Peymbrin (s) xlifsini qbul etmirlr. Dedim: Peymbrdn (s) sonra kimin hakim olmas mslni hll etmir. Birinci qbir gecsi mslmandan sorudular ki, Peymbrdn (s) sonra snin hakimin kim oldu? Blk bu bard danaq? Aydnladraq ki, hzrt Peymbrdn (s) sonra mslmanlar kim itat etmli idilr? nsanlar z dini hkmlrini kimdn yrnmli idilr? Bu gn dini vzifmizi kimdn yrnmliyik? nsanlar Peymbrdn (s) sonra onun hli-beytin, yoxsa biganlr z tutmal idi? Dedi: Peymbrin (s) shablrindn seilmli idi. bu-Bkr v mr d shabdan idi. Dedim: Ax sizin mtbr mnblrd bildirilir ki, Peymbr (s) zndn sonra mslmanlarn Quran v hli87

beyt z tutmasn taprd. Demdi ki, li elmin qaps ola-ola bu-Bkr v mr mracit edilsin. bu-Bkr v mr tin ri msllrl qarladqda linin () qapsn dymrdlrmi? Msahibim dinlyicilrin artdn grb dedi: Biz hammz mslman qardalarq, bel msllr gr kimmliyik. Belc, xudahafizlib uzaqlad. Sual 40: N n ilr hli-beytin dar olduu msibtlr, hzrt Zhrann yaantlarna alad halda snn hli bu hadislr bigan yanar? Cavab: vvlki shbtlrimizdn mlum oldu ki, ilr hli-beyt ardcllardr. Bel ki, onlarn hli-beyt arlarna rik olub alamalar tbii saylmaldr. Amma snn hlinin biganliyi, vhhabilrin htta z yaxn adamlarna alamaqdan kinmsi onlarn sas gtrdy bzi rvaytlrl baldr. Shih Buxarid nql olunur ki, mr ibn Xttab sa il vurmaqla, dalamaqla ly alayanlara mane olurmu.1 Baqa bir rvaytd deyilir: mr meyit alaman qarsn alaraq, Peymbrdn (s) bel bir dlil gtirdi: Qbirdki meyit dirilrin nvhsi hesabna zab kir.2 Vhhabilr bu iki- rvayti sas gtrrk, alama haram hesab edir v lnlrin arasnda frq qoymurlar. Fitri hisslrin bu kild qarsnn alnmas tccb dourur. Bzn Bqi qbiristanlnda vladn itirmi vhhabinin gz yalarn nec zabla saxlamasna ahid olmuam. Amma bel bir inam bir ne sbb gr mzmmt olunmaldr: 1.Gz yalar mrhmt, sevgi, mehribanlq niansidir. nsann alaya bilmmsi onun darkliliyin dlalt edir. Hzrt Peymbr (s) buyurur: Drd ey bdbxtlik lamtidir: gzn quruluu, darklilik, dnyaya hrislik,
1 2

Shih Buxari, kitabul-cnaiz, sh. 209, hdis 1304. "Shih Mslm", kitabul-cnaiz, sh. 359, hdis 927-928.

88

gnahda israr.1 Ey buzr alaya biln alamal, alaya bilmyn qmlnmlidir. Hqiqtn, da qlb Allahdan uzaqdr, amma siz anlamrsnz.2 Yal gz trif, quru gz mzmmt edn rvaytlr oxdur. Sfintl-bihar kitabna mracit ed bilrsiniz. 2.Alaman fzilti haqqnda, hli-beytin arlarna rik olman savab bard rvaytlr oxdur. mam Hseyn () alamaq is n fziltli hznlrdndir. 3.Hzrt Yqubun olu Yusifdn ayrla gr kor olanadk alamas Quranda xbr verilir. 3 Vhhabilrin mtbr kitablarndan olan ibn Ksirin tfsirind Yqubun alamaqdan kor olduu bildirilir. 4.Shih Buxari v "Shih Mslim"d hzrt Peymbrin (s) alad vaxtlar sadalanr: Olu brahim vfat ednd;4 Sd ibn badni yoxlayan vaxt;5 Anasnn qbrini ziyart edrkn.6 5."Shih Mslim"d nql olunur: mr ldkdn sonra Ayi dedi: And olsun Allaha, mr shv edib dedi ki, Peymbr (s) Allah ly gz yana gr zab verr demidir. slind Peymbr (s) bel buyurmudur: Allah ailsin gz yalarna gr kafir zab verr.7 El hmin mnbd bn Abbas mrin szlrini rdd edir. Ai v bn Abbas trfindn bir ox rvaytlrd bildirilir ki, mr Peymbrin (s) szlrini anlamamdr.8 6.Shih Buxarid nql olunur: Cfr Tyyar v Zeydin lm xbri atmam Peymbr (s) bu idn xbrdar olub
1 2

Sfintl-bihar, madd buka Biharl-nvar, c. 77, h, 79 3 Yusif, 74 4 Shih Buxari, kitabul-cnaiz, sh. 208, hdis 1303. 5 Hmin mnb 6 "Shih Mslm", kitabul-cnaiz, sh. 413, hdis 976. 7 "Shih Mslm", kitabul-cnaiz, sh. 397, hdis 929. 8 Hmin mnb

89

alad.; Ai deyir: Rsulullah (s) lm yatanda olarkn Fatimni ard, onunla astadan shbt etdi. Fatim alad. Sonra Fatimy n dedis, Fatim glmsnd. Hzrt Peymbr (s) olu brahim vfat edrkn alad. trafdaklarn tccb etdiyini grb buyurdu: Bu mrhmt alaydr...1 Shih Buxarid nql olunur: Hzrt Peymbrin (s) lm xbri atdqda bu-Bkr onun hcrsin daxil olub, zn cnaznin stn atd v hzrti pb alad.2 bn Abbas deyirdi: O qdr alad ki, gznn yandan yer island.3 Digr bir snni kitabnda nql olunur: ly alamaq, qmlnmk caizdir. Bir rtl ki, Allahn qzbin sbb olacaq szlr danlmasn, l haqqnda yersiz v yalan triflr deyilmsin.4 7.Onlara mxsus tarix kitablarnda bildirilir ki, Mdin hli hzrt Peymbrin (s) lmn iddtl alad: Peymbr (s) dnyasn dyind xalq heyrt gldi v ox alad. Fatim (s) alad... mr alad... Ai deyir: Peymbrin (s) ruhu xanda onun ba dizlrim stydi. Sonra onun ban yasta qoydum. Qadnlarla birg sinm v zm dydm.5 El hmin mnbd bu Bkr v mrin alad bildirilir. Rvaytlrdn birind nql olunur! Hzrt Peymbrin (s) azans Bilal Peymbrin (s) vfatndan sonra azan vermdi. bu Bkr n qdr tkid etdis d, Bilal qbul etmyib, ama yola dd. Bir gec yuxuda hzrt Peymbr (s) ona buyurdu: Ey Bilal, biz cfa qldn v bizim dairdn xdn. Bizim ziyartimiz gl. Bilal yuxudan oyanb, Mdiny z tutdu. Hmin vaxt hzrt
1 2

Shih Buxari, kitabul-cnaiz, sh. 208, hdis 1303 Hmin mnb, kitabul-mazi, sh-757, hdis 4452. 3 Hmin mnb, kitabul-cuziyy, sh-527 4 Slatl-mumin, l-Qhtani, sh. 1307 5 Tarixl-qvim, c. 1, sh. 168-203.

90

Fatim (s) dnyasn dyimidi. Bu xbri eidn Bilal nal kib dedi: Peymbr (s) tninin paras n tez ona qovudu. Sonra Bilaldan azan vermsini istdilr. Bilal etiraz ets d, ondan l kmdilr. Nhayt, Bilal azan verdi. O, llahu kbr deynd btn xalq fryad kib alad. Bilaln hdu lla ilah illllah ssi ucalanda xalq hnkrt vurdu. Bilal hdu nn muhmmdn rsulullahdeynd Mdind alamayan qalmamd... Bilal azann qurtaranadk camaat Peymbr (s) vfat etdiyi gn alad kimi alad. Sonra Bilal dedi: Siz bir myd verim: Peymbr (s) alayan gz at yandrmaz... Bilal yenidn ama getdi. ld bir df Mdiny glib azan verrdi.1 Quran aylrind v snnilrin z mtbr kitablarndan nql ediln rvaytlrdn mlum oldu ki, yaxn adamn itkisin qmlnib alamaq ninki pis deyil, bzn Bilaln dediyi kimi msthbdir. Aydn olur ki, mr v olu Abdullahn qadaalarnn he bir ri sas olmayb. Xsusi il ilrin Bqid alamasna qar vhhabilrin etiraz Quran v Peymbr (s) snnsindn xbrsizlik lamtidir. MBAHS Bqi qbiristanlnda bir vhhabinin alayan ilr msxr etdiyini grdm. Mni grb ssini bir az da qaldrd. Yannda dayanb bu ayni oxudum: Ey iman gtirnlr! Bir qvm digrin msxr etmmlidir. Olsun ki, msxr edilnlr msxr ednlrdn daha stndr.2 zn mn tutub dedi: Bu gz yalar, ah-nal slamdan deyil. sil dini burada yrnmlisiniz. Dedim: ilr Quran, Peymbr (s) v onun hli-beytindn yrndiklri din ml edirlr. slind biz iranllar hqiqi dini Mdindn yrnirik, siz vhhabilr is btprstliyi ran
1 2

Tarixl-qvim, sh. 202 Hucurat, 11

91

atprstliyindn. Bilirsnmi ki, sizin n mtbr iki kitabnzn mlliflri sln iranldr? Mhmmd ibn smail Buxari zbkistanda, Mslm ibn Hccac is Niapurda anadan olmu farslardr. Bli, siz qidnizi iranllardan, biz is Sqleyn hdisindn gtrmk. Dedi: Buxari v Mslm d Peymbrin (s) snnsini yazmlar. Biz Quran v snny ml edirik. Dedim: Sizin qbul etdiyiniz bu kitablarda nql olunur ki, Peymbr (s) buyurmudur: Allahn kitab v hli-beyti sizin n mant qoyuram. Hzrt (s) bir yerd d olsun bel buyurmayb ki, Quran v snnni mant qoyuram. gr bh edirsns, hmin mnblri aradra bilrik. El hmin mnblrd bildirilir ki, Peymbr (s) z anasnn qbiri stnd alad, Peymbr (s) vfat ednd Mdin hli, htta bu Bkr v mr gz ya axtd. gr i rvaytlrin inanmrsnzsa, he olmaya, z mnblrinizdki rvaytlr inann. He olmaya, Qurana tabe olub, msxr etmyin. Dedi: Siz burada kimin n alayrsnz? Dedim: Peymbrin (s) qz Fatimnin, Bqid dfn olunmu drd imamn v bu gn onlarn thqirlrl qarlaan ziyartilrinin mzlumiyytin alayrq. Shih Buxarid Ayidn bel nql olunur: Fatim (s. .) atas Peymbrin (s) vfatndan sonra bu Bkrdn (zn dn) irs istdi. bu Bkr onun istyini rdd etdi v Fatimni qzblndirdi; Fatim (s) atasndan sonra 6 ay yaad. Dnyadan kdy gndk bu Bkrl danmad... Mgr Fatimnin istyini rdd etmk, onu qzblndirmk, onu hr eydn mhrum etmk zlm deyilmi?! Dedi: Siz ilr bu Bkr qar davt gstrir, onu lidn aa tutursunuz. Hans ki, bu Bkr v mr lidn daha fziltlidir. Dedim: Peymbr (s) tninin paras olan Fatimni incidnlri, Fatimnin ksdy xsi dostmu sayrsnz? ilr ninki lini, btn Peymbr (s) ailsini
92

hamdan fziltli sayrlar. slind siz d bel dnrsnz. gr bel olmasayd, namazn thhdnd Peymbr (s) ailsin yox, bu Bkr v mr salam gndrrdiniz. Mgr cm namazlarnda vvlc hli-beyt, sonra is shablr salam gndrmirsinizmi? li () hli-beytdn, bu Bkr v mr is shablrdndir. Demk, siz d lini () onlardan fziltli bilirsiniz. slind Quran qbul edn hr bir xs linin () fziltini tsdiq etmlidir. nki mtbr kitabnz olan "Shih Mslim"d bel bir rvayt var: De ki, biz d vladlarmz, siz d vladlarnz... araq1 aysi nazil olanda hzrt Peymbr (s) lini, Fatimni, Hsn v Hseyni arb dedi: Prvrdigara bunlar mnim hli-beytimdir.2 Bu mbark ayd Allahtaala lini () Peymbrdn (s) sayr. Peymbr (s) hamdan fziltlidirs, ondan olan da hamdan fziltlidir. Qbul etmlisiniz ki, Peymbrdn (s) sonra li () hamdan stn olmudur. Shbtin bu yerind iki mmurun yaxnladn grn hm shbtim vziyyti z xeyrin grb, srt kild dedi: Akar de grm bu Bkr fziltlidir yoxsa li? Dedim: lk qbir gecsind bu bard yox, tvhid bard soruulacaq. Mmurlar mbahisni davam etmy qoymadlar. Sual 41: N n snnilr cmnin sbh namaznda birinci rktin gediind scdy gedib qalxr v sonra surnin ardn oxuyurlar? Cavab: Snn hli Shih Buxari v "Shih Mslim"dki bir rvayt sasn, namazda vacib scdsi olan surnin oxunmasn caiz hesab edirlr.3;4; Onlar adtn, cmnin sbh namaznda scdli sur oxuyur, scd aysin atdqda
1 2

Ali-mran, 61 "Shih Mslm", fzailu-liyyibni bi Talib, sh. 1041, hdis 2404. 3 Shih Buxari, Kitabul zan, hdis 766 v 768. 4 Shih Mslim, Kitabul-msacid, hdis 578

93

scdy gedir, sonra qalxb, namaz davam etdirirlr. i fiqhin gr is vacib scdsi olan drd surni vacib namazlarda oxumaq olmaz. gr ilr snnilrl birlikd namaz qldqda onlar kimi scdy gedrlrs, vacib ehtiyata gr namaz tzlmlidirlr. K YADDA 1.Adtn, cm gn sbh namaznn birinci rktind snnilr vacib scdsi olan sur oxuyurlar. Mhtrm ruhanilr cm axamlar ziyartilr bu bard mlumat verslr, yax olar. Ziyartilr snn hlinin bu namazna onlar scd edib qalxdqdan sonra qoula bilrlr. Bel olsa, namaz tzlmy ehtiyac qalmaz. 2.Snnilrin scdli ayy gr scdy getmsindn xbrsiz olan ilr bzn qiratdn sonra rkuya gedirlr. gr shv etdiklrini anlayb yenidn rkuya getmk n qalxsalar, namazn rku artdndan namazlar batil olar. Bu halda namaz msln qibldn dnmkl pozub onlar ay scdsindn qalxdqdan sonra yenidn tkbirtl-ehram deyib, namaza qoulmaq olar. BR SHBT Bir cm gn sbh namaz qlanlardan birinin scd aysin gr scdy getmk vzin rkuya getdiyini grdm. Namazdan sonra mlum oldu ki, bu xs Misir snnilrindndir. Ondan sorudum ki, n n pinamaza namazda oxlu msafirlrin olduu v xbrsizlikdn onlarn namazlarnn batil olduu xbr verilmir? Dedim: Bundan lav, uzun surlr oxumaqla camaat namazn uzatmaq slama, Peymbr (s) snnsin ziddir? Shih Buxarid deyilir: Rsulullah () camaat namazn qsa v yngl qlard. Hzrt (s) buyurur: Camaatn imam (pinamaz) iqtida ednlrin haln nzr almaldr. Ax mminlr

94

arasnda qocalar, uaqlar, xstlr, ziflr, i tlsnlr var. 1 Hmin mnbd nql olunur: Hzrt Peymbr (s) xbr verildi ki, filan pinamaz namaz uzadr. Hzrt (s) narahat olub, mslmanlara xitabn buyurur: Sizin bzilriniz camaat cm namazdan uzaqladrrsnz, qarrsnz. Pinamaz dayanan xs namaz qsa v yngl qlmaldr. Digr bir rvaytd oxuyuruq: Hzrt Peymbr (s) buyurur: Mn namaz uzun qlmaq istyirm. Amma uaq hqrts eidib, namaz qsa qlram. nki anann ziyyt kmsi mn pis glir.2 Bzn uaqlarn alay ssi mscidi bryr. El olur ki, uaq ox aladndan nfsi tngiyir. Amma pinamaz bu sslri eitmirmi kimi namaz uzadr. Bel mnasibt mrhmtsizlikdir. Bzi namaz qlanlar is qocalqdan v xstlikdn ziyyt kirlr. Msahibim dedi: Dediklriniz dorudur. Mn gndr ki, ziyart glmim. Grrm ki, bunlar bir yolu tutub gedirlr. gr syldiyiniz rvayt olmasayd da, xlaqa gr hamn nzr almaq lazm glrdi. Biz yalnz Peymbrin (s) ziyarti v mr n glmiik. Yoxsa insan bel proqramlardan n qdr uzaq olsa, bir o qdr yaxdr. Mn sbut olub ki, onlar baqa mzhblr mnfi mnasibtddirlr v onlarn tabe olmasn istyirlr. Onlar ziyartilrl qaba davranr, Bqi qbiristanlnn qaplarn balayrlar. Qbiristanlqda hrbiilr keik kirlr. Sanki ziyartilr onlarla savaa glib. Grdy shnlr onu ox narahat edirdi. Dedim: Gl rana, Qumda v Mhdd mqdds yerlri ziyart et. Gr bu ziyartgahdak mmurlar i il snni arasnda frq qoyurlarm?! Bir az shbtdn sonra sorudu: Siz n mqsdl ba v mmam geyirsiniz? Dedim: Bu libas bizim msuliyytimizin niansidir. Din
Shih Buxari, kitabul- zan, h. 702 v Shih Mslim, Kitabus-slat, hdis 466. 2 Shih Buxari, kitabul-zan, h. 707
1

95

aid sual olanlar bizi bu libasla tanyr v yaxnlab ri msllrini soruurlar. slind xsusi libas tkc ruhanilr aid deyil. Hr bir sahd alanlarn znmxsus libas olur. nsanlar polisi polis, hkimi hkim libas il tanyrlar. Msahibim mndn tqiyy haqqnda sorudu. Dedi ki, bizd tqiyy inam ilrin eyibi saylr.

TQYY Msahibimin cavabnda dedim: Tqiyy budur ki, insan cann v abrn dmndn qorumaq n bir i grsn. Tqiyy dmndn qorxunun sipridir. Bu xsusiyyti tkc ilr aid etmk dzgn olmazd. slind btn insanlarda bel bir xsusiyyt vardr. Htta heyvanlarda da bel xsusiyytlr mahid edilir. Dmnin diqqtindn yaynmaq n hrktsiz dayanan canllar oxdur. lkin slamda mslmanlar mriklrin v kafirlrin rindn qorunmaq n tqiyydn istifad etmidir. bn Ksir qlbi imanla sabit olduu halda mcbur ediln xs istisna olmaqla...1 aysini tfsir edrkn deyir: Bu ay o xsin haqqndadr ki, qlbn baqa fikird olduu halda, mcburiyyt qarsnda qalb mriklrin fikrini tsdiq edir. Bu ay mmar Yasir haqqnda nazil olub. Dmnin zab-ziyytin dzmyn mmar dild Peymbri (s) inkar etmk mcburiyytind qalmdr. Sonra hzrtin yanna glib, vziyyti danm v hmin ay nazil olmudur. Digr bir rvaytd bel nql olunur: Hzrt Peymbr (s) mmara buyurdu: gr mriklr sn yen ziyyt verslr, yen d bizi inkar et, onlar adr. Qoy el
1

Nhl, 106

96

dnsnlr ki, onlarla hmfikirsn. Bu yolla zn qoru.2 Deyilnlr snn hlinin n mtbr tfsirind nql olunmudur. Pakistanda, fqanstanda tarix boyu ilr qtl yetirilib. gr hmin yerlrd ilr mmar Yasir kimi tqiyy etmsydilr, onlarn aqibti n olard? Mgr Amerikada ba vermi ox bhli 11 Sentyabr hadissindn sonra snn hli qidsini gizltmirmi?! Amerikada v Avropada mslmanlara qar bu gnk aqressiv mnasibtdn tqiyydn savay hans yolla qorunmaq olar. Bu gn hmin lklrd yaayan mslmanlar saqqaln qsaltmaq, adn dyimkl haqsz mnasibtdn qorunmaa mcburdur. Htta amerikaynml bzi mslman lklrind insanlar mslman qiyafsind grnmmy alrlar. Hans ki, ksriyyti ilrdn ibart olan randa istniln mzhblr v dinlr qar Amerika v Avropaya nmun olas dzml mnasibt mvcuddur. Hr istdiyi kild ibadt edir, kims kimsnin iin qarmr. Mdind is vziyyt bam baqadr. ilr bu hrd mrik v kafir saylr, addm ba thqir olunurlar. Msln, i fiqhind xalaya scd caiz deyil. Ona gr ki, ilr daa, torpaa, hsir scd edirlr. Onlarn bu iin olduqca qaba mnasibt gstrildiyindn bzi ilr z fqihlrinin icazsi il vhdti qorumaq v tfriqdn uzaq olmaq n xalaya scd edirlr. Hans ki, bu i yalnz tqiyydir. Misirli hmshbtim dedi: Dorudur, mn d onlarn rftarna ahid olmuam. Onlar baqa mzhblrin fiqhini nzr almr, dzmszlk gstrirlr... Sual 42: ilr snn hlinin namazn dzgn hesab etmdiyi halda, n n onlarn camaat namaznda itirak edirlr? Bu i gr bzi snnilr el hesab edirlr ki, ilr onlar haql sayr... Cavab: ilr bu id msum imamlardan nql olunmu bir rvayti sas gtrrlr: Onlarn cmind itirak edin,
2

Misbahul-munir, sh-746

97

onlarla namaza durun.. Bel namaz n byk savab vd edilir. Bu id mqsd vhdti qorumaq, tfriqnin qarsn almaqdr. Bunu haqqn etiraf kimi yozanlarn nzrind: vvla, ilrin bu namazlarda itirak slam dmnlri qarsnda birliyi qorumaq mqsdi dayr. kincisi, hzrt Peymbr (s) hicrtin ikinci ilindk z Beytl-mqdds namaz qld. Yhudilr bunu yhudiliyin haqq tannmas kimi yozduqda bel bir ay nazil oldu: ndi zn MscidlHrama trf evir.1 Belc, yhudilrin iddias pua xd. Snn hlinin yozumu da hmin bu yozumu xatrladr. Baqa bir ayy nzr salaq: Syl ki, ey kitab hli, sizinl bizim aramzda eyni olan klmy trf glin, Allahdan baqasna ibadt etmyk, ona rik qomayaq...2 NSHT Mscidn-nbid arxamda rb libasnda olan bir gnc farsca danrd. Sorudum ki, haraldr? Dedi ki, zbkistandandr. Gliinin mqsdini sorudum. Bildirdi ki, Mdind thsil almaa glib. Shbt snasnda mlum oldu ki, randa olub v iranllar i olduu n orada thsil almaq fikrindn kinib. Dedim: Qumda snnilr mxsus mdrslr var. Orada snnilr azad thsil alr, z fiqhlrin uyun ibadt edirlr. Grk qalb thsil alaydn. sil hqiqtl tan olardn. Mslman yerind dvr vurmamal, daim hqiqt axtarnda olmaldr. Dedi: "Shih Mslim" v Shih Buxari n dzgn kitablardr. Bu kitablara ml edirik. Dedim: gr snn hli hmin kitablara ml etsydi, bizim kimi, hli-beyt itat edrdi. Gr, "Shih Mslim"d n nql olunub:
1 2

Bqr, 144 Ali-mran, 62

98

Rsulullah (s) buyurdu: Aranzda iki mant qoyuram: Allahn kitab v hli-beytim.1 Msahibim dedi: bu-Bkr v mr byk xsiyytlrdir, bir ox lklri fth edn onlar olub. Dedim: Onlarn xsiyyti z yerind, amma slam z hqiqti v Qurann brkti hesabna alm nfuz edib. Fatehlikl dinin nfuzu ayr-ayr msllrdir. Sizin hmin iki mtbr kitabda Peymbr (s) bu-Bkr v mri yox, z hlibeytini mant taprb. Dedi: Mn dqiq bilmirm, amma ustadlarmz bildirirlr ki, ilr irk yol verir, Peymbrin (s) qbri knarnda llrini dua n qaldrr, Peymbrdn (s) n is istyirlr, imamlara nzir edir, ya li, ya Hseyn arrlar. Btn bunlar irk saylr. Ax onlar sizin zahiri mllriniz gr hkm verirlr. Dedim: Btn mslmanlar qbul edirlr ki, Peymbr (s) bel buyurub: mllr niyyt grdir.2 Mgr sizin ustadlar ilrin niyytindn xbrdardrlarm?! Bilirlrmi ki, ilr qbir knarnda dua n l aarkn kimi arrlar?! Xbrlri varm ki, ilr hans niyytl nzir edir?! Dedi: bhsiz ki, onlar ilrin niyytindn xbrsizdir. Dedim: Yqin ki, sizin ustadlar mlklrin Adm scdsini grsydilr, onlar mrik, eytan is haql sayardlar. Mlklr Adm scd edin, dey mr mr etdikd boyun qaran blisdn savay hams scd etdi.3 Yqin ki, onlar Yqub v yoldalarnn hzrt Yusif scd etdiyini grsydilr, onlar irkd ittiham edrdilr.4 Ax bu scdlr zahirn insan qarsnda idi. Peymbrin (s) qbri knarnda dua n l ama irk sayanlar, insan

1 2

"Shih Mslm", h. 2408 "Shih Mslm", kitabul-cihad, h. 1907 3 Bqr, 34 4 Yusif, 100

99

qarsnda scdni, bhsiz ki, daha byk irk hesab etmlidirlr. Msahibim mni mdrslrin dvt edib, orada x etmyimi mslht grd. Dedim: Onlar bizim szlri dinlmy, biziml shbt etmy raz olmurlar. gr siz icaz ala bilsniz, mn orada hvsl danaram. Dedi: Mn bel bir tklif crt ed bilmrm. gr sizinl shbt etdiyimi d bilslr, mni drsdn ixrac edrlr. Amma mlklrin Adm, Yqubun Yusif scdsi haqqnda daha trafl bilmk istrdim. gr mmkns, bu mslni bir az geni aqlayn. Dedim: Bli, Mdin mdrslri il Qum mdrslri arasndak frq odur ki, burada elmi mbahislrin keirilmsini tklif etmk bel qorxuludur. Amma Qum mdrslrind istniln bir mvzuda azad shbt ed bilrsiniz. O ki qald scd mvzusuna, scd tzim mqsdi il insann alnn yer qoymasdr. Scdd mqsd tzim olduundan yalnz Allaha scd etmk olar v Ondan qeyrisin scd etmk haramdr. i fiqhin gr mlklr Adm yox, Allaha scd etmilr. Adm is, sadc, qibl olmudur. Hzrt Yqubun da scdsi eyni mahiyyti dayr. Yqub hzrt Yusif () ta olunmu mlk gr Allah-taalaya kr n scd qlr. Btn bunlar nzr alaraq, bir shnni zahirn mahid etmkl kimsni mrik adlandrmaq olmaz. ilr yalnz Allaha ibadt edir, Onun n nzir boyun alr, Ondan qeyrisindn bir ey istmirlr. Msahibim bir daha onlarn mdrssind x edib, btn bu hqiqtlri aqlamam arzulad. N etmli ki, mdrs msullar bel mzakirlrdn v shbtlrdn qarlar. Tssf! Msahibim ah kdi v dedi: Dua edin ki, bir daha rastlaaq.

100

Qeyd: Mlklrin v Yqubun scdsi haqqnda deyilnlr rvtl-vsqadan idi. Lakin bzi alimlr bel hesab edirlr ki, mlklrin scdsi Adm, Yqubun scdsi Yusif ehtiram mqsdi il hyata kemidir. Bu mslni bel izah edirlr: scd iki qisimdir: bndlik scdsi v tzim scdsi. Tvhid qidsi il zidd olan bndlik scdsidir. Mriklr btlr ibadt mqsdi il scd qlrdlar. Tzim scdsi is tvhid zidd saylmr. Bu scdd mqsd scd ediln ehtiram gstrilmsidir. lahi mr sasnda scd vacib v ya msthb ola bilr. Allah-taalann mrin sasn, mlklrin Adm scdsi vacib olmudu. Yqub v yoldalarnn hzrt Yusif () scdsi is caiz scd idi. Scd qadaan edildikd onun icras kfr v irk yox, haram v gnah saylr. Nec ki, slamda tzim scdsi qadaan edilmidir. Bli, mlklrin Adm scdsi Allah mri saysind mmkn olmudu. Mlklr bu scdlri il Adm yox, Allah mrin itat etmidilr. bn Ksirin tfsirind d eyni mna aqlanr. Sual 43: Mdind Bqi qbiristanlnda tablolar aslb. Bu tablolarda n yazlb v onlar asmaqda mqsd ndir? Cavab: Bqidki tablolarn mtni: Rsulullahn (s) gstrilrindn: 1.Qbir ziyartlrinin mqsdi ibrt gtrlmsidir. Hzrt Peymbr (s) buyurmudur: Qbirlri ziyart edin. Hqiqtn, onlar siz lm xatrladr. 2.Rsullullah (s) qbir trf namaz qlnmasn v qbirlrin banda ylmyi qadaan etmidir. O, buyurmudur: Qbirin banda oturmayn v qbirlr trf namaz qlmayn. 3.Rsulullah (s) llri arma, onlardan xeyir, elc d zrrin dfini istmyi qadaan etmidir. Allah-taala buyurur ki, Onun vzin arlanlar n zlrin, n d siz kmk

101

ed bilmz. Hzrt Peymbr (s) buyurur: stynd Allahdan ist, kmk axtaranda Allahda axtar. vvla, qeyd etmliyik ki, bu tablolar snn hlinin yox, vhhabilrin bidtidir. kincisi, onlarn hdfi tkc ilr yox, btn qeyri-vhhabi mslmanlardr. ncs, bel tablolar hd v sair qbiristanlarda da aslmd. Drdncs, onlarn mqsdi dnyann mxtlif lklrindn glmi, Bqid imamlara, hdd hidlr v sair vliyalara mhbbtli mslmanlara eyib tutmaqdr. Vhhabilrin nzrinc, ziyart yalnz onlarn tabloya yazd bir ne cmldn ibartdir. Onlarn fikrinc, ziyartnam oxumaq, alamaq, qbir knarnda ylmk Peymbr (s) snnsin ziddir v bidt saylr. Onlar demk istyirlr ki, Bqi imamlarn, hd hidlrini, ilahi vliyalar armaq, ya li, ya Hseyn demk ln armaqdr v hzrt Peymbr (s) mhz bu arlar qadaan etmidir. Onlarn nzrinc, insann Allahla z arasnda vliyalar vasit semsi, onlara az amas irkdir. Vhhabilrin rhbri bn Baz deyir: Hzrt Peymbr (s), baqa peymbrlr, salehlr tvssl etmk, onlar vasit semk bidt v irk sbbidir. nki Peymbr (s) shablri bel ilr grmmilr.1 ldn ns istmk dindn xma sbbidir. Peymbri (s) tvssl etmk slamdan xmaa sbb olmasa da, bidtdir.2 Qbir knarnda duan msthb saymaq, bu duan msciddki duadan fziltli bilmk bidtdir.3 vvlki shbtlrimizd bu iddialarn cavab verildi. Kims meyitdn ns istmir. vliyalara tvssl edib, onlar vasit
1 2

Thftul-ixvan, sh. 20 Mcmutl-ftavi, Ben Baz, c. 13, sh.285 3 Hmin mnb

102

semk is bidt v haram deyil. ksin bu iin caizliyi bard xeyli dlil var. i fiqhin gr vliyalar vasit semk caiz saylr. Snni mnblrind d bu mnasibti tsdiq edn rvaytlr kifayt qdrdir. Msln: Quraqlq illrind mr ibn Xttab ya istyi il Peymbrin (s) misi Abbasa tvssl etdi v dedi: Xudaya, biz sn v Peymbrimiz (s) tvssl edirdik, biz su gndrirdin. ndi sn v Peymbrin (s) misin tvssl edir v su istyirik. Bu duadan sonra Abbasa tvssl bhrsini verdi v Allah ya nazil etdi. 1 Bu hdis Shih Buxarid iki yerd nql olunmudur. ddia edn olsa ki, mr diriy tvssl etmidir, ilr is ly tvssl edir, bel cavab vermli olarq: Allahn vliyalar hr zaman diridirlr v eidirlr. Htta vhhabilr d qbul edirlr ki, qbir hli ziyartinin salamn eidir v onun cavab ver bilmsi n Allah ona ruhunu qaytarr. llr ziyartinin salamn eidir v Allah onlarn ruhunu qaytarr ki, salamn cavabn versinlr.2 Sorumaq lazmdr ki, mr z Allaha z tuta bilcyi halda, n n Abbas vasit sedi? Mgr mrin bu hrkti vhhabilrin tablodak qeydlrin zidd deyil? lbtt ki, vhhabilrin iddialar kkndn yanldr. nsan ictimai varlq olduundan daim baqalarnn kmyin ehtiyac duyur. rki drziy, drzi hkim, hkim tacir ehtiyacldr. gr vhhabilrin qeydlrini zahiri mnasna gr qbul etmli olsaq n hkim, n drziy, n d rkiy mracit etmmliyik. Hans ki, insanlar birbirlrin kmk n az arsa, onlar mrik hesab etmk axmaqlq olar. Tabloda yazlanlar, ksiz ki, bt ibadt edn mriklr amil olunmaldr. bn Ksir z tfsirind deyir:
1 2

Shih Buxari, fzaile shab, sh. 626, hdis 3710 Slatul-mumin, l-Qhtani, sh. 1392

103

Sizin Allahdan baqa z tutduqlarnz n zlrin, n d siz kmk ed bilrlr1 aysi btlr ibadt edn mriklr aiddir. Mriklr btlr ibadt edir v onlardan kmk istyirdilr... Snnilr v vhhabilr arasnda mtbr saylan bu tfsirdn aydn olur ki, ayd armaq yox, ibadt etmk nzrd tutulur. Aydn msldir ki, he bir mslman llr v Allahn vliyalarna ibadt etmir. Vhhabilrin hmin ayni mslmanlara aid etmsi v onlar vliyalara ibadtd sulamas misilsiz bir bidtdir. irk odur ki, insan Allaha yox, bir baqasna gr ibadt etsin, namaz qlsn, oruc tutsun, hcc getsin, nzir boyun alsn. Dnyada vahid Allaha sitayii il seiln mslmanlara qar bu sayaq ittihamlar irkin bhtandan savay bir ey deyil. gr bir mslman ya peymbr, ya li, ya Hsn, ya Hseyn dey arrsa, bu ar ibadt yox, tvssldr. Quran aylrindn d mlum olur ki, bel bir i caizdir: Onlar zlrin zlm etdiklri zaman drhal snin yanna glib Allahdan balanmaq dilsydilr v Peymbr (s) d onlar n fv istsydi, bhsiz ki, Allahn tvblri qbul edn v mrhmtli olduunu bilrdilr.2 ONLAR ZYART SFRN BDT SAYIRLAR Xatrlatmalyq ki, vhhabilr mslmanlarn hzrt Peymbr (s), Bqi imamlar (), hd hidlri v sair vliyalar ziyart mqsdi il sfr xmasn caiz bilmir v Peymbrdn (s) o bel bir rvayt nql edirlr: MscidlHram, Mscidn-nbi v Mscidl-qsadan savay bir yer sfr xma.3
1 2

`raf, 197 Nisa, 64 3 Slatul-mumin, l-Qhtani, sh. 1392

104

Bu hdisi doru hesab etsk, demliyik ki, ziyart, syaht, yaxnlar yoxlamaq, elm yrnmk, cihad mqsdi il sfr xmaq olmaz. Hans ki, mxtlif ay v rvaytlrd bu ilr caiz saylr, bzn msthb, bzn is vacib hesab olunur. Demk, hmin rvayt doru deyil v hzrt Peymbr (s) bel bir gstri vermmidir. Ya da uyun gstrii zahiri mnasna gr yox, xsusi bir izahatla qbul etmliyik. Rvaytd mqsd bu ola bilr ki, hmin mscid sfr baqalarndan daha fziltlidir. Amma bu o demk deyil ki, baqa sfrlr caiz deyil. gr bu izahat qbul edilms, hmin rvayti qbul etmmk mcburiyytind qalrq. Ey iman gtirnlr, Allaha, Peymbr (s) v znzdn olan ixtiyar sahiblrin itat edin. gr bir i bard mbahis etsniz, Allaha v qiyamt gnn inanrsnzsa, onu Allaha v Peymbr (s) hval edin. Bu daha xeyirli v daha yax olar.1 i mnblrind hzrt lidn () oxar mzmunda bir hdis nql olunmudur.2 Amma hmin hdisd Mscidlqsa vzin Mscidi-Kuf ifadsi ildilmidir. Hmin rvaytdn bel bir ntic ld olunur ki, hmin mscid sfr rn fziltlidir. Amma bu rvayt baqa sfrlrin caiz olmas n dlil ola bilmz! Sual 44: N n biz "ilr" hsir sccad zrind namaz qlrq, onlar is...? Cavab: Mscidun-Nbid (Peymbr mscidind) scdgah hsir olan bir sccad zrind namaz qlrdm. Yanmda yln bir gnc Quran oxuyur v gzalt mn baxrd. Namazdan sonra hsiri gstrrk dedi: "Bu ndir? N n xalaya scd etmirsn?" Mn: "Sualnza cavab verirm, amma mnim d iki sualm var. Cavab vermniz lazmdr". dedim Gnc:
1 2

Nisa, 59 Vsail-i, kitabus-slat, b, 44 h. 16; b. 46, h. 1

105

 Sualnza cavab vermy hazram. Sizin kitablarnzda "hli-snn" qaynaqlarnda qeyd olunur ki, Allahn rsulu (s) hsir sccad salar v stnd namaz qlard1. Biz, Peymbrin (s) bu nv xalalar zrind namaz qlmadna, bunlara scd etmdiyin minik. n az ona gr ki, o zaman, bu xalalar olmayb. Bu xalalar, tqribn, lli il bundan qabaq, neftdn hazrlanmdr. Btn bunlar nzr alaraq, tam minlikl demk olar ki, hsir scd etmk tamamil dzgn, xalaya scd etmk is, ninki bhli, ksin bidtdir. Tbii ki, hr bir bidt aznla v chnnm alan bir qapdr. Szlrim onun n gzlnilmz olan gnc, lini xalann stn qoyub, sbi grkm alaraq dedi: Xala stn scd edin v doru yolla gedin. Behitin yolu hmin doru yoldur. Hsir scd etmyin n eybi var? Bunun haras doru deyil? Hzrt Peymbrin (s) scd etdiyi hsir scd etmk doru deyilmi? O, hsir baxr v susurdu. nki hsir scd etmyin doru olmadn dey bilmirdi. Bu arada mn szm davam etdim. Hsir scd etmk Peymbrin (s) snnsi v onun getdiyi yoldur. Ona gr d bu mlin dzgnlyn he bir bh yoxdur. Xalaya scd etmk is, n az bhlidir. Biz he bir kk-bhsi olmayan mli hyata keiririk. Biz Peymbrin (s) grdy ii grrk. Biz ilr, fiqhimizi, ibadtlrimizin keyfiyytini Allah kitabndan, Peymbrin (s) v onun hli-beytinin () klamlarndan alr v onlarn buyruqlarna uyun olaraq ml edirik. "Sqleyn" hdisini (hzrt Peymbrin (s) "iki mhm mant" Quran v hli-beytl bal vsiyytini) oxuyub dedim:
Tarixut-tqvim limkkti v beytullahil-kerim, Mhmmd Tahir Krdi lMkki, c. 3, 6-c hiss, sh. 348.
1

106

 Biz ilrin hdis kitablarnda bel bir rvayt qeyd olunmudur: Hiam ibn l-Hkm adl bir xs, (hli-beytdn olan) mam Sadiq () dedi: "Mn ny scd etmyin dzgn olub, ny dzgn olmadn de". Hzrt: "Scd yalnz torpaa v torpaqdan ccrn, lakin yemli, geyinmli olmayan eylr olmaldr". dey buyurdu. Hiam ibn lHkm o hzrt dedi: "Sn fda olum, bunun sbbi ndir?" Hzrt cavabn aqlayaraq buyurdu: "Scd, Tanr qarsnda acizlik, tvazkarlqdr. Yemli, geyinmli yalara scd etmk dzgn deyil. nki dnyaya bal kimslr dnyaprstlr yediklri, geyindiklri yalara bndlik edirlr. Allah bndsi is scd edrkn Allaha ibadt edir. Buna gr d aln mrur dnyaprstlrin mhbbt bsldiyi yalarn zrin qoymay dzgn deyil". Bu rvayti dedikdn sonra gnc, ban aa salb fikr dald. Ona dedim: ndi iki sualm var. Birincisi budur ki, n n bu xalalara scd edirsiniz? Bir halda ki, "Shih-Buxari"d1 yazlr: Hzrt Peymbr (s) buyurdu: "Yer mnim n scdgah v pak olaraq yaradld". Bundan baqa, "Shih-Mslim"d2 yazlr: Hzrt Peymbr (s) scd edrkn alnn torpaa qoyard". kinci sualm budur ki, n n namazn "salam"larn dedikd znz qibldn evirirsiniz? Halbuki, Allah-taala Quranda Peymbr (s) buyurur: "zn Mscidl-hrama trf evir! (Ey mslmanlar!) Harada olsanz (namaz vaxt) znz oraya dndrin!"3 O, ilk sualma cavab olaraq dedi:
1 2

Tymmm kitab, bab 1, hdis 355. Slat kitab, "Mtabtl-imami vl-ml bdh" bab, hdis 474. 3 Bqr sursi, ay 144.

107

 Xala yerdndir. Onlara scd etmk yer scd etmk saylr. Bunun (yer scd etmkl) he bir frqi yoxdur. kinci sualma is bel cavab verdi: Bizim hli-snn fiqhind sbuta yetirilmidir ki, namazn sonunda salam verrkn z sa v sol trf evirmk lazmdr. Sbbini is bilmirm. Birincisi, xala yer deyil. Bu xalalar neftdn dzldilib. gr biz ilr kimi hsir v yaxud mscidin dmsin scd etsydiniz mtlq dzgn olard. kincisi, Quran, znz "Mscidl-hram"a Kby doru tutma taprmdr. Siz is Qurann buyruunun ksin ml edir v znz "Mscidl-hram"a deyil, "Mscidl-hram"dan dndrirsiniz. Tbii ki, bu, namazn batil olmasna gtirib xarr. Biz z fiqhimiz uyun kild ml edirik. Mn (btn bunlarn dlillrini) bilmirm. Sizin fiqhiniz olduu kimi bizim d fiqhimiz var. Bu fiqh sizin fiqhinizdn frqli olaraq, hli-beyt () saslanr. Hans ki, Peymbr (s) onlar dinin qaynaqlar kimi tqdim etmi v mslmanlara onlara mracit etmyi taprmdr. Amma sizin fiqhiniz yadlara saslanr. Hans ki, Peymbr (s) onlar dinin qaynaqlar kimi tqdim etmmi v mslmanlara onlara mracit etmyi taprmamdr. Bu shbtdn sonra mlum gnc fikr dald v bir klm d danmad. Buna gr d onun n dua edrk: "Allah hamn doru yola hidayt etsin!" dedim v belc onun lini sxb saolladm. Salam olsun hidayt hlin! 45-ci sual v cavab: (Xms haqqnda.) Mdin hrind bzilri etiraz v irad olaraq deyirdilr: Siz ruhanilr camaatn malna v glirin xms ddyn deyir v onlardan xms alrsnz. Onlar bu mslni bir eyb kimi, bizim zif chtlrimizi gstrmk mqsdi il z vururdular. Mn

108

aadak kild, hr bir frdin zn uyun olaraq cavab verirdim: Camaata xms vermlrini biz yox, Allah-taala, Quranda btn mminlr mracit edrk, tkidl buyurur: "Bilin ki, l keirdiyiniz hr hans qnimtin bed biri Allahn, Peymbrin, onun qohum-qrbasnn, yetimlrin, yoxsullarn v msafirlrindir (pulu qurtarb yolda qalan yolularndr). Allah hr ey qadirdir!"1 gr siz hli-snn camaatn xms vermsini istmirsinizs bu ayni Qurandan gtrn. Xms, sizin "hli-snnnin" n mtbr kitablarnda vaciblr srasnda qeyd olunmu, xms vermk is din v dindarln bir hisssi kimi dyrlndirilmidir. Bel ki, Shih-Buxarid Kitabu frzil-xms (Xmsun vacib olmas) adl bir fsil mvcuddur. Bu fsild iyirmi hissdn ibart xms, xms vermyin vacibliyi, xmsn xrclnilmsi v s. mvzularda ox sayda rvaytlr qeyd olunmudur. Bu fslin ikinci hisssi bel balanr: 2-ci hiss. Xms vermk dinin bir hisssidir. Bu hissnin balancnda bn Abbasdan bel bir rvayt nql edilir: bdl-Qeys qbilsi trfindn gln nmaynd heyti Peymbrin (s) huzuruna glib dedi: Ey Allahn rsulu! Biziml snin aranda "Muzr" kafirlri var. Biz sizin yannza, yalnz (hamnn thlksizliyi tmin olunduu) haram aylarda glirik. Biz tlimat ver. Hm zmz ml edk, hm d biziml glmyn, (amma bizdn sz eidn ) trfdarlarmza yrdk. Hzrt Peymbr (s) buyurdu: Siz drd eyi hyata keirmnizi, drd eydn is uzaq durmanz mr edirm. lk nc, Allahdan baqa Tanr yoxdur! deyrk Allaha iman gtirmnizi, namaz qlmanz, zkat vermnizi, oruc
1

nfal sursi, ay 41.

109

tutmanz v ld etdiyiniz hr bir glirin xmsn vermnizi mr edirm1 Sanki, xms alb onu lazm (ritd myyn olunmu rivd) yer xrclmk din zidmi kimi, n n xms alrsnz? demyiniz glinc, bilmlisiniz ki, rit tlimlri sizin dediklrinizin tam ksidir. Xms, dinimizd olduqca faydal v tqdirlayiq mllrdndir. Bel ki, Allahtaala xsn Peymbrin (s) zn mr edrk buyurur: "(Ya Peymbr!) Onlarn mallarndan sdq al. Bununla onlar (gnahlarndan) tmizlmi, pak etmi (mallarna brkt vermi, mllrinin savabn artrm) olarsan. Onlar n dua et, nki snin duan onlar n bir aramlqdr (rahatlqdr). Allah (hr eyi) eidndir, bilndir".2 Btn bunlar bel demy sas verir ki, camaatdan xms (vergi) alaraq, ondan ritd tyin olunmu kild istifad etmk he d eyb deyil. Belc onlara baa saldm ki, xmsn vacib olmas slamn sbuta yetirilmi (z hllini tapm) zruri msllrindndir. Bel ki, onu inkar etmk Quran, Peymbrin (s) ham trfindn qbul olunaraq tsdiqlnn snnsini inkar etmk, kfr doru ynlmk demkdir. He bir kims czi msllrind fikir ayrl olmasna baxmayaraq, xmsn vacibliyin bh il yanaa bilmz. Onlarn bzilri deyirdilr: "Szgedn ay hr bir qnimt v glir aid edil bilmz. Burada, mqsd yalnz mharibd ld olunan qnimtlrdir". Mn is bel cavab verirdim: "Bu sz hans dlil saslanb deyirsiniz? Frz edk ki, mlum aynin ny aid
Shih-Buxari, Kitabu frzil-xms (Xmsun vacib olmas kitab) bab. 2, sh.513. 2 Tvb sursi, ay 103.
1

110

olduuna bh il yanarsnz. Amma Shih-Buxarid qeyd olunan rvayt bh il yanaa bilmzsiniz. nki, bu rvaytin mharib il v mhaibd ld olunan qnimtlrl he bir laqsi yoxdur v Peymbr (s) he bir mqddim olmadan hr bir glirin, qazancn xmsn dmyi taprr v bunu Allaha iman, namaz, oruc v zkat crgsin daxil edir". Bzilrin is dedim: "Mlum aydn baqa, bizim kitablarmzda Peymbr (s) hli-beytinin ox sayda rvaytlri qeyd olunaraq xmsn dnilmsinin vacibliyi, onun msbt tsir v faydalar haqqnda trafl mlumat verilmidir. Bel ki, rvaytlrin bzisind deyilir: Bir dirhm, yaxud ondan az miqdarda xmsn dnilmsindn boyun qaran kims, Peymbr (s) v onun vladlarna zlm ednlr srasndadr1. Digr rvaytd is deyilir: mam Riza () fars tacirlrindn birinin mktubuna cavab olaraq buyurur: Hqiqtn, biz xms vasitsi il dinimizi mhkmltmk, himaymizd olanlarn v ilrimizin ehtiyaclarn tmin etmk, z abrmz dmnlr qarsnda qorumaq imkanna malikik. Xms bizdn sirgyib znz bizim duamzdan mhrum etmyin. Mlumatnz olsun ki, xmsnz dmk ruzinizi oxaldar, gnahlarnzn balanmasna sbb olar v axirtd dadnza atar. Mslman, dild deyrk rkd inanmayan yox, Allahla balad hd-peymana vfa qlan kimsdir.2 Bli, hr bir mslman bilmlidir ki, qazandna aid olan xms onun malikiyytindn xmdr. Glirinin bu hisssi, artq onun ixtiyar xaricinddir. Xmsn dmdn nc, bu maldan hr nv istifad haramdr. gr hmin maldan istifad edrk namaz
1 2

Vsail-i, nfal bablar, bab 3. Vsail-i, Xms kitab, bab 1, Nyin xms vacibdir bab, 5-ci hdis.

111

qlnarsa, namaz batildir. Bu kimi mallar qsb olunmu mallar srasndadr. 46-c sual v cavab: Onlarn bzilri soruurdular: N n bzi ilr ya iqtida etmirlr, yaxud (iqtida edir,) sonra namazlarn tzlyirlr ? Mn sual vernlrin hr birinin zn uyun kild, mxtlif cavablar verirdim. Nhayt, bir nfr bel cavab verdim : Mn digr lklrdn ziyart gln, bir ox qeyri-ilrin hli-snnnin Peymbr (s) mscidind siz iqtida etmdiklrinin, yaxud iqtida edib sonra namazlarn tzlmlrinin ahidi olmuam. Bunun sbbi ndir? hli-snnnin fiqhind camaat namaznn v iqtida etmyin bir sra rtlri var. Bu rtlrdn biri odur ki camaat namazn qlan imamn namaz mmumun (iqtida ednin) mzhbind batil hesab olunmasn. Msln, Hnfi mzhbind burundan gln qan dstmaz batil etmsi, afei mzhbind is batil etmmsi v s. kimi ixtilaflar. Bu nv ixtilafl msllrd, z mzhblrinin tlimlrin uyun olaraq, camaat namaz qlan imamn namazn dzgn hesab etmir v buna gr d iqtida etmirlr. (l-Fiqh ll-mzahibil rb kitabnn 1-ci cildind, frqli mzhb mnsub olanlarn arxasnda namaz qlmaq blmsind bu haqda trafl mlumat verilmidir.) ox gman ki, sizin ahidi olduunuz mqam bu qbildnmi. i fiqhind d camaat namaz v camaat namazn qlan imamla bal bir sra rtlr tlb olunur. i mzhbin gr sizin namaznz bir ox sbblr gr batildir. Misal n, sizin hli-beytin haqqnda imamt v vilayt prinsipini qbul etmmniz, dstmaz alarkn ayaqlara msh kmk vzin onu yumanz, crglr arasndak hdsiz fasil qoymanz, "Bismillah" demmniz, namaz li bal qlmanz, xalaya scd etmniz, namazn salamnda znz qibldn dndrmniz v s. kimi sbblr. Bax, sizin
112

namazlarnz i mzhbi v fiqhin gr bu v ya digr sbblr zndn batil hesab olunur. Ona gr d ilr ya iqtida etmirlr, yaxud da (slam mmtinin vhdti xatirin) iqtida edir, sonra yenidn qlrlar. gr iqtida edib, sonra yenidn qlmrlarsa, demli tqiyy edirlr. Shbtin bu yerind hmshbtim fikr dalaraq mndn ayrld. Sual 47: N n biz ilr tvaf edrkn ehram libasn iyinlrimiz atrq. Bel ki, iki iynimiz v qollarmz rtlr? Halbuki, hli-snn kiilrinin bir oxu tvaf zaman ehram libasn sa qollarnn altndan sol iyinlrin atrlar. Bel ki, sol iyinlri rtlr, sa iyinlri is aq qalr. Bundan baqa onlar tvaf zaman "hrvl" (tez-tez hrkt) edirlr. Cavab: "Mnasiki-mha" kitabnda yazldna gr ehtiyat (msthb, yaxud vacib) odur ki, ehram libasn libas deyilcyi kild, iyinlri v qollar rtrk iyin atmaq lazmdr. lbtt, qeyd etmk lazmdr ki, ks-tqdird tvaf batil olmur. Bundan baqa tvaf edrkn vqarla, aram-aram addmlamaq msthbdir.1 Lakin hli-snnnin bzilri kiilrin ehram libasn yuxarda qeyd olunduu kild geyinmlrini v tvafn bir ne dvrsini "hrvl" etmyi msthb hesab edirlr.2 ox gman ki, bu nv tvaf Hzrt Peymbrin (s), hicrtin 7-ci ilind "mrtl-qza"da verdiyi gstri sasn edilir. Hzrt Peymbr (s) "Mscidl-hram"a daxil olduu an mriklr mscidin trafndan onlara baxrdlar. Peymbr (s) mriklrin mslmanlar zif v sst sanmamalar n ehram libasn sa qolun altndan xarb sol iyin atmaqlar v "hrvl" etmlri (tvaf edrkn teztez addmlama) frmann verdi. Qeyd etmk lazmdr ki, bu
Adab v hkame-hcc, Mrhum Glpayqani, sh. 424. l-Fiqhu ll-mzahibil-rb, c. 1, hcc kitab, tvafn vacib v msthb msllri, sh. 655.
2 1

113

nv tvaf yalnz "mrtl-qza"da, dmnlrin mslmanlar zif v sst sanmamalar n icra edilmidir. Hzrt Peymbr (s) "Vida hcci" zaman n bel tvaf etdi, n d kimsy bel tvaf etmyi taprd. mamlar da bu kild tvaf etmmi v mumiyytl bu kild tvaf olunmasn mqbul hesab etmmilr. Yalnz hli-snnnin bzilri "mrtl-qza"da icra olunan tvaf olduu kimi qoruyub saxlam v bu gn d hmin keyfiyyti davam etdirirlr.1 Sual 48: N n biz ilr miqatlarda, xsusil d cr mscidind ehram baladqdan sonra "tlbiyni" uca ssl, bzn d kollektiv kild oxuyuruq? Tvaf zaman dualar ucadan, bzn d qadn v kii birg oxuyuruq. Bzilri "sy" zaman da bu ii grrlr. Bel ki, bu mllri il digrlrini narahat edir v hquqlarn tapdayrlar. Halbuki, hli-snnnin ksriyyti ehram sakit v olduqca aram kild balayr, tvaf v "sy" edirlr. Bizim bu mlimiz gr narahat olur v z etirazlarn bildirirlr. Bizim bu mlimizin (hr hanssa bir) ri sas varm? Dua v tlbiylri miqatda, yaxud digr mqamlarda ucadan oxumaq msthbdirmi? Qadnlarn ehram balayarkn tlbiyni namhrm kiilrin eidcyi kild ucadan demyi dzgndrm? Cavab: Mn dflrl bu msly toxunmu v demim ki, miqatlarda tvaf v sy zaman tlbiy v dualar sssiz deyin. Amma tssflr olsun ki, bzn diqqtsizlik, bzn d bu kild ehram balaman, dualar miqat v digr mqamlarda ucadan oxuman bir oxlarnn iinin bir hisssi kimi qiymtlndirildiyindn dua v tlbiy oxuman qaydaqanunlarna lazmnca riayt olunmur. Hr-halda bu suala, xsusil d qadnlarn tlbiy demsi mslsin diqqt yetirmli v haqqnda tdqiqatlar aparlmaldr.
1

Vsailu-i, c. 9, s. 428, hcc kitab, tvaf bablar, 29-cu bab.

114

Burada szgedn sualn mxtlif chtlrini aradrr v ziz oxucularn diqqtini aadak mqamlara clb edirm; a) fzl v yaxud hvt, miqatda tlbiynin yava deyilmsidir. Mrhum Seyyid "rvtl-vsqa" kitabnda1 tlbiy demk haqqnda mxtlif fikirlri qeyd etdikdn sonra tlbiynin miqatdan sonra deyilmsi il bal rvaytlr arasndak ortaq nqty toxunaraq yazr: "fzl odur ki, Mdin miqatnda tlbiy niyyt v iki ehram libas geyildikd astadan deyilsin. Tlbiyni ucadan demk is "Beyda"ya atana qdr txir salnsn. Beydaya (hans ki, Hleyfdn Mkky trf bir mil tqribn 2 km-lik fasild yerlir) atdqda tlbiy deyrk sslr ucalsn". Mrhum mam Xomeyni (r) "rvtl-vsqa" kitabnn xarnda "fzl" sznn yerin "bl hvt" yni ksin, ox ehtiyat szndn istifad edir. Mrhum Glpayqani (r) yazr: "Onun daha fziltli olmas aydn deyil, amma hvt ola bilr. Txir salman daha fziltli olmas is ehtimal olunandr". (lbtt, burada szgedn ehtiyat, ehtiyat msthbdir.) O, fars dilind qlm ald "Mnasik" srinin 185-ci mslsind yazr: "Mdin yolu il hcc getmk istyn zvvarlarn tlbiyni Beydaya hans ki, ZlHleyfdn bir millik fasild yerlir atana qdr txir salmas daha yaxdr. Digr yollarla gednlr is tlbiyni bir az yol getdikdn sonra demlidirlr. Mkkdn hcc gednlr is "Rqta"ya hans ki, ad "Mda" v "Rdm"dn qabaqdr atana qdr txir salsnlar. Lakin ehtiyat odur ki, ehram balad yerdn balayaraq tlbiy yava deyilsin v yuxarda qeyd olunduu yerlr atdqdan sonra ucadan deyilsin2". Bir ox "Mnasiklr" (hcc mllri haqqnda qlm alnan srlr) ehramn keyfiyytini v tlbiy il bal
1 2

Hcc kitab, ehramn keyfiyyti, msl 20. Tfsilu-rit, c. 3, sh. 200.

115

msllri qeyd etmkl yana mam Xomeyninin (r) "Mnasik" srin oxar ibarlrl yazlmdr. b) Qadn tlbiyni namhrm eitdiyi halda ucadan dey bilrmi? Qadnlarn tlbiy demsi v namhrmlrin eitmsi il bal Aytullah Glpayqaniy (r): "Qadnn ehram balad zaman yad bir kiinin (namhrmin) eitdiyi halda ucadan demsi icazlidirmi? dey sual verilir. Aytullah Glpayqani (r) suala cavab verrk buyurur: "gr qadn, yad (kiinin) eitdiyi halda ucadan tlbiy des, hvt budur ki, mlini tzlsin".1 Bzi mrci-tqlidlr deyirlr: "He bir yerd v he bir raitd qadnn tlbiy deyrkn ssini ucaltmas istnilmmidir". Bzilri is deyirlr: gr sslri thrikedicidirs ehtiyat budur ki, yava desinlr". v) n yax dua "xuu" il v gizlind olunan duadr. Allah-taala Quranda uca ssl dua oxumaq haqqnda buyurur: "Rbbiniz yalvara-yalvara, hm d gizlic dua edin. bhsiz ki, O, hddi aanlar (qqraraq dua ednlri) sevmz!"2 Hminin hzrt Peymbr (s) xitabn buyurur: "Shr-axam yalvararaq, qorxaraq, ssini qaldrmadan ryind Rbbini yad et!"3 Hzrt Peymbr (s) buyurmudur: "n yax dua v zikr gizlind ediln dua, n yax ruzi is ehtiyaclar dyck miqdarda olan ruzidir4". Hzrt imam Riza () buyurmudur:
1 2

Adab v hkame-hcc, sh. 146, 342-ci sual-cavab. `raf sursi, ay 55. 3 `raf sursi, ay 205. 4 Nurus-sqleyn, c. 3, sh. 321.

116

"Bndnin bir gizli duas yetmi akar duasna brabrdir". Yaxud "bir gizli dua Allah yannda yetmi akar duadan fzldir1". Bir hdisd deyilir: Camaat uca ssl dua edir v zikr deyirdilr. Bunu mahid edn Peymbr (s) buyurdu: "Ey insanlar! znz glin. (Fikirlin.) Siz, eitmyn, qeybtd olan birini armrsnz. ardnz kims eidn, yaxn v sizinl birlikddir2". q) nsanlarn hququnu qorumaq Allahn hququndan nd durur. Yuxarda qeyd olunan rvaytlrdn grndy kimi yava v astadan dua oxumaq, uca ssl dua oxumaqdan fziltlidir. Bundan baqa, insanlarn hququnu qorumaq uca ssl dua oxumaqdan mhmdr. Rvaytlrdn istifad edilir ki, insanlarn hququ Allahn hququndan nd durur. Allahtaala uca ssl dua oxuyaraq digrlrini narahat edib sblrini grginldirmy raz deyil. Allahn razl olmayan dua il onun rizayrtini nec clb edib drgahna yol tapmaq olar. NTC Yuxarda qeyd olunanlardan mlum olur ki, ehtiyat, yaxud fzl, miqatlarda tlbiyni astadan demkdir. Qadnlar tlbiyni namhrm kiinin eitdiyi halda ucadan deslr, (bir ox mrci-tqlidlrin fikrinc) dzgn deyil. Unutmaq olmaz ki, he bir yerd qadnlarn uca ssl tlbiy demsi istnilmmidir. Bundan baqa bilmlisiniz ki, Allahn razl olan dua aram v gizli kild, "xzu" v "xu" il hr nv riyadan uzaq olan, digrlrinin hququnun tapdalanmas bahasna baa glmyn duadr. Buna gr d mhtrm zvvarlar hr nv ss-kydn, xsusil d kollektiv
Kafi, c. 2, xfaud-dua bab, sh. 476. Shih-Mslim, Zikr, dua v tvb kitab, 13-c bab, Zikr zaman sssizliyin msthb olmas, 3703- c hdis. Misbahul-munir, sh. 481.
2 1

117

kild dua oxumaqdan kinmlri, mahiyytc bir nv ibadt olan duan zn gstrmk, gz soxmaq n bir vasity evirmmlri, yersiz hycan v lnlqdan uzaq durmalar, miqatda tvaf v "sy" zaman z mllri il mul olmalar, vqarla, hzuri-qlbl hrkt edib dua oxumalar lazmdr. ziz zvvarlar mslmanlarn, hlisnnnin etirazna sbb olan hr nv davrandan, kollektiv v ar tipli, xsusil d qadnlarla birg dua oxumaqdan qti kild kinmlidirlr. Mn dflrl (bu kimi hrktlrin) "cr" mscidind v tvaf zaman baqalarnn etirazna sbb olmasnn ahidi olmu v imkan qdrinc xbrdarlq etmim. ndi d xbrdarlq edir v szmn yer dmycyin mid bslyirm. Sual 49: N n hli-snn imam camaatlar namazn salamndan sonra namaz qlanlara trf evrilir v bir az arxas qibly, z camaata (namaz qlanlara) trf ylirlr. Cavab: hli-snn rvaytlrind deyilir: "Hzrt Peymbr (s) namazdan sonra mbark zn namaz qlanlara trf dndrrdi.1"Onlar bu rvayt saslanaraq hmin mli msthb hesab edir v namazlarnda ona ml edirlr. hli-snnnin bzisi is deyir: "Bu mlin sbbi odur ki, imam camaat imamt hququna gr arxasn namaz qlanlara evirir. Camaat namaz qurtaranda onun bu hququ da sona yetir. mamn stnly, yaxud stnly can atmas fikrinin qarsn almaq n imam zn namaz qlanlara evirir v bir az bu kild ylir2". Amma hli-snnnin digr iki rvaytind deyilir: " Peymbr (s) namaz qlanlara trf dnb onlar n shbt etdi3".
Shih-Buxari, Azan kitab, mam camaatn namazn salamndan sonra zn evirmsi bab, 845-ci hdis. 2 Slatul-m`min, l-Qhtani, c. 1, sh. 626. 3 Shih-Buxari, Azan kitab, mam camaatn namazn salamndan sonra zn evirmsi bab, 846, 847-ci hdislr.
1

118

Bu hdislrdn grnr ki, szgedn ml hli-snnnin bzilrinin dediyi mqsd n olmayb. nki, imam camaat daltli olub bu qbildn olan xsusiyytlrdn uzaqlamaldr. Sual 50: N n biz "ilr" namaz qlarkn "Hmd" sursindn sonra "Amin!" demirik, amma hli-snn deyir. "Hmd" sursi dua klind deyilmi? Cavab: Btn mslmanlar namazda (btn namazlarda) "Hmd" sursini, dua klind olmasna baxmayaraq, dua mqsdi il yox, Quran kimi, Quran mqsdi il oxumaldrlar. (La slat illa bifatihtil kitab) hli-snn d bu hqiqti qbul edrk: "Namazn hr bir rktind "Fatih" sursini oxumaq namazn rknlrindndir". deyir v bel bir rvayt nql edirlr ki, Peymbr (s) buyurmudur: "Namazda "Fatih" sursini oxumayann namaz batildir1". Demli, onlar da "Fatih" sursini (namazn bir hisssi olaraq) Quran mqsdi il oxuyurlar. Amma "Hmd" sursindn sonra "Amin!" demklrin glinc is, buna cbut olaraq yalnz bu Hreyrdn nql olunan bir hdisi sas tuturlar. Hdisin mzmunu beldir: "Hmd" sursini deyib qurtardqda "Amin!" deyin. lbtt, onlar "Amin!" demyi istr camaat namaznda, istrs d tk qldqda, istr yava qlnan namazlarda, istrs d ucadan qlnan namazlarda msthb hesab edirlr. Bu frql ki, asta qlnan namazlarda yava, ucadan qlnan namazlarda is ucadan demk lazmdr2. QEYD Yuxarda qeyd olunduu kimi namaz qlan kims "Hmd" sursini Quran mqsdi il oxumaldr 3. Lakin Quran mqsdindn lav szlrin mnasn dnrk dua niyyti
1 2

Shih-Buxari, 756 -ci hdis. Shih-Mslim, 3097-ci hdis. Slatul-m`min, l-Qhtani, c. 1, sh. 253. 3 rvtl-vsqa, Qiratin msthb lavlri fsli, 8-ci msl.

119

edib Tanrdan hidayt d dily bilr. gr Quran mqsdi il oxumaqla yana dua etmk istyi olsa bel "Hmd" sursindn sonra "Amin!" demk dzgn deyil. "Amin!" deyildiyi surtd namaz batildir. mam Sadiq () buyurmudur: "Namaz camaatla birg qlarkn imam camaat "Hmd" sursini qurtardqda "Amin!" yox, "lhmdu lillahi rbbil almin" de!1" El buna gr d byk fqih v mrci-tqlidlr buyururlar: "Namaz batil edn amillrdn biri "Hmd" sursini oxuduqdan sonra bilrkdn "Amin!" demkdir2". lbtt, gr "Amin!" sz shvn, tqiyy mqsdi il, dua mqsdi il, (bel olan halda "Amin!" sz lahi, qbul et! mnasnda ilnir) yaxud namazn digr hisssind deyils, namaza xll gtirmir. (Namaz batil etmir.)3 Sual 51: N n biz ilr bzn am v xiftn namazlarn fasilsiz qldmz zaman hli-snn xiftn namaz n azan verdikd mscidi trk edirik v onlar qzb dolu baxlarn biz zillyrk etiraz edirlr? Cavab: Onlar adtn azan verdikdn sonra msciddn xma haram bilirlr. Bu msl il bal aadak mzmunda bel bir rvayt nql edirlr: "Mscidd olan xsin azan verildikdn sonra (hans namazn azan olursa olsun) namazn camaatla qlmadan msciddn xmas haramdr. lbtt, msciddn xmaq n dstmaz tzlmk, burundan qan glmk v s. kimi zrl sbblr olarsa, tbii ki, icazlidir4".

Vsailu-i`, Namazda qirat bablar, 17-ci bab, 1-ci hdis. rvtl-vsqa, Namaz batil edn amillr fsli, onuncu, bilrkdn "Amin!" demk. 3 rvtl-vsqa, Namaz batil edn amillr fsli, onuncu, bilrkdn "Amin!" demk. 4 Slatul-m`min, l-Qhtani, Camaat namaz, sh. 419.
2

120

Buna gr d mminlr namaz vaxtlarnda, xsusil d azan deyildikdn sonra, zrl sbb olmadan msciddn xmaq qadaandr. Sual 52: N n hli-snn imam camaat bzi namazlarda namazn thhdn hddindn artq uzadr? (Halbuki, biz ilrin imam camaatlar bel etmirlr.) Onlar namazn salamndan sonra n is oxuyurlar, yoxsa he lzumu olmadan camaatn vaxtn alrlar? Cavab: Bli, onlar sakit oturmur, thhd uzadrlar. Bizim v onlarn rvaytlrind thhdn msthb olan lavlrini qeyd edrkn deyilir ki, namaz qlann, istr imam camaat, istrs d mmum (iqtida edn) namazn thhdnd rvaytlrd qeyd olunan v ox uzun olan mxsus dualar oxumas msthbdir1. "Peymbr mscidinin" imam adtn, z rvaytlrind qeyd olunan uzun dualar oxuyur v iqtida ednlri nzr almr. Amma bizim imam camaatlarmz adtn iqtida ednlri nzr alaraq namazn vacib miqdar il kifaytlnirlr. mam Sadiqdn () nql olunan bir rvaytd buyurulur: "Namazn drdnc rktind (thhd demk n) oturduqda de:
1

Slatul-m`min, l-Qhtani, Siftus-slat bab, sh. 225.

121

 ( Sonra de) Sonra salam deyrk namaz tamamla1". Buna gr biz d yuxarda qeyd olunan "thhd" oxuya bilrik v bu, he d onlarn thhdndn qsa deyil.

"(Ya Peymbr!) Sz (yd-nsihti) dinlyib onun n gzlin (dzgnn) uyan bndlrim (Cnntl) myd ver!. Onlar Allahn doru yola ynltdiyi kimslrdir. Al sahiblri d el onlardr!"2

1 2

Vsailu-i`, Thhd bablar, 3-c bab, thhdn keyfiyyti, 2-ci hdis. Zmr sursi, 17-18-ci aylr.

122

HZRT AYTULLAH THARDNN QEYDLR Bismillahir-rhmanir-rhim... Hicri-qmri 1424-c il zilqd aynda, Mdind hcctl-islam li tayinin Vhhabi suallarna cavablarmz? kitabn oxudum. nsafla desk, bu kitabdak sual-cavablarda hqiqtlr mzhbi tssb yol verilmdn aqlanmdr. mid edirm ki, inaallah, Allah-taala mllif hli-beyt trfindn mkafat mrhmt edck v o, hlibeyt yolunu tanmaqda tvfiq qazanacaq. hli-beyt yolu il dmniliyin kklri drinddir v bu mnasibt tezlikl aradan qalxas deyil. Mvqqti x yolu tkc ixtilaf aradan qaldrmaq yox, bu elmi qdrt v nfuzla uyunladrmaqdr. Yadda saxlamalyq ki, imamlarn () da qarsn ksn qdrtsizlik oldu. Hans ki, onlar elmin mnbyindn qidalanrdlar. llam Hilli v Xac Nsirddin Tusi iliyi tkc qbul etmi monqol Hulaki xanla hmahnglik edib, hli-beyt () mzhbini bir qdr irli apara bildilr. n az qdrt elml mxalif olmamaldr. Allah-taala hm alim, hm d qadirdir. Bu iki zat sift eyni vaxtda i dn kimi ixtilaflar aradan qalxr. Amma gr mvcud elm ilahi olsa, mvcud gc eytani, onda mvffqiyyt mmknsz olur. eytan kimi dmn mvcud olduundan tkc mram v mqsd cmiyyti islah ed bilmz. gr slami lk balar l-l verib, dini ilrd razla glslr, eytan geri kilsidir. Amma btn sylr yalnz maddi istiqamtd

123

ynls (nec ki, ynlib), problemlr d z hllinin intizarnda qalacaq. Mrhum rhbrimizin d tvsiysi mdrs v universitetlr, ruhani v ziyallar arasnda yekdilliyin ld olunmas idi. Bli, elm v gc l-l vermli idi. Olsun ki, Allaha yardm gstrin, O da siz yardm gstrr1 aysi mhz bu msly iardir. Yni elm v gc i dmdn Allahn yardm gerklmir. Bli, btn problemlr elm v gcn mxaliftindn yaranr... gr elm v qdrt hmahng olsa, bir ox pisliklr aradan qalxasdr. Aytullah Birucirdi dvrnd Aytullah Zncaninin qrar il Suriyada bir qrup snni alim v tlblri il mnim hli-beytim Nuhun gmisi kimidir... hdisi bal altnda aparlan shbt v mzakirlr nticsind ilr tqiyy vziyytindn xd, mhr trafndak mbahislr aradan qalxd. Htta Suriya v ran arasnda siyasi ixtilaflar hll edildi. ki Quran aysin ml etmk lazm glir: De ki, Hr z bacarna gr i grr. Rbbiniz kimin doru yolda olduunu daha yax bilir.2 Sizin z dininiz, mnin d z dinim!3 Glin, slam maarifini tbli edk, mumi tvhid dncsini yksldk. Daxili ixtilaflarn sas amillrindn biri mslmanlarn sil slam xlaqndan xbrsizliyidir!

1 2

Muhmmd, 7 sra, 84 3 Kafirun, 6

124

Mndricat
n sz...........................................................................................3 Aytullah-zma Brucrdnn byannda hl-beyt tat zrurt .........................................................................................................4 Kamllk zrvs vhdt nda..................................................5 Hm brlyn, hm d xtlaflarn sbbkar almlrdr................6 Sual - cavablar..............................................................................7 Mscdn-nbd azan................................................................12 Br mbahs...............................................................................13 Yadda........................................................................................17 Yadda........................................................................................20 TRAFLI br MBAHS.......................................................24 Yadda .......................................................................................29 ki yadda ...................................................................................31 Mbahs....................................................................................33 Mbahs....................................................................................38 Dgr br mbahs.....................................................................39 Kk br mbahs.....................................................................43 Gen br mbahs.....................................................................43 Bhtanlarn kk.........................................................................47 N n bu szlr bhtan sayrq?.............................................48 Mscdl-hramda dfn olunanlar..............................................49 Mscdl-hram v Mscdn-nbd namaz.............................53 Br bhy cavab.......................................................................53 Vhhablr ny bdt hesab edrlr?........................................54 Vhhablr z fqhn sasn yol verdklr bdtlr................55 Vhhablrn mscdl bal bdtlr ......................................58 Mbahs....................................................................................60 fqhn gr snnlrn bdtlr.........................................61 Hcc tmtt ndr?.................................................................65 mrn tmtt hccn qadaan etms...................................67 125

Mavy dvrnd tmtt hcc..............................................68 Nhayt 2-c xlfnn gstr unuduldu.................................69 slam kaml dndr......................................................................69 Mbahs....................................................................................70 Vhhablrn bdt hesab etdy mllr...................................72 Shh Buxardn br rvayt...................................................74 Vhhablyn bans....................................................................74 Aytullah Xoynn br hcaz alm l mbahss....................76 Br shbt....................................................................................77 Qsa br mbahs.......................................................................81 Mbahs....................................................................................82 Br mbahs...............................................................................87 Mbahs....................................................................................91 k yadda....................................................................................94 Br shbt....................................................................................94 Tqyy.......................................................................................96 Nsht........................................................................................98 Onlar zyart sfrn bdt sayrlar........................................104 Ntc........................................................................................117 qeyd...........................................................................................119 Hzrt aytullah tihardNN qeydlr....................................123

126