UDK ; 541.13 : 621357.7 : 621357.

8 :

Katodik Koruma
Yazanlar:
D. PETROCOKINO B. RACLOT

eviren: mit YAKIN

ZET Bu yazda nce, korrozyona kar alnan tedbirlerin, tarihsel geliimi ve korrozyonun olu tarz incelenmi tir. Daha sonraki blmlerde ise, katodik koruman n iki tipi ile uygulamalar anlatlmtr.

SUMMARY in this paper, at first it had been studied the historical development of the precautions taken against corrosion and the manner of its formation. And in the later parts, it had been related the applications of the two types of athodique protection.

1. GiRi
Korrozyon, eitli malzemelerden (ta, imento, maden ve alamlar...) yaplm tesisat ve cihazlarda etkili ve srekli arzalara yol aar. Bu da periyodik pahal onarmlar gerektirir. Dnyan n kar la t bu sorun ile mcadele nce 480

ekonomik pln zerinde bir zorunluk olmu tur. (Prof. UHLG'e gre USA'da korrozyonun yllk tahribat yaklak olarak 5.500.000 dolardr). Fakat son zamanlarda korrozyonun olu tarznn yakndan incelenmesi ve onunla mcadeleyi arttran yeni tekniklerin gelitirilmesi bu maliyete azaltc ynde etki etmi tir. Elektrik Mhendislii 2,00

Korrozyonun eitli tipleri vardr. Tablo 1A bunlarn balcalann veriyor. Tablo l.B ise korrozyonun eitli nedenlerini gstermektedir, teden beri, korrozyon ile mcadele edebilmek iin eitli arelere ba vurulmutur. Tablo l.C bu eitli areleri toplu olarak ortaya koymaktadr. Bu ilemlerden bazlar uzun zamandan beri tannmaktadr. Romallar demir ivi balarm kurun ile kaplyorlar ve kadrgalarnn omurgalarna koruyucu bakr levhalar tesbit ediyorlard .Dier ilemler ise ancak yakn zamanlarda gelimitir. Katodik koruma 1824 ylnda domu ve ancak otuz seneden beri bilimsel bir kesinlikle uygulanmtr. Katodik korumay iyice anlyabilmek iin, bir elektrolit iindeki korozyonun pratik olarak elektro-kimyasal kkenli olduunu bilmek gerekir. Elektrokimyasal korrozyonun balca iki elektrik kkeni vard r:

1. Aa yukan k sa devrede al an, anot ve katodu iine alan basit bir galvanik ciftin et kisi. 2. Yapya d kkenli bir elektrik alannn et kisi. Bu alan elektrolit iinde bir ak m do u rur. Btn akn k lar anodik, giri leri ise katodiktir. ekil l'de verilen her iki grafik, elektrolit iinde ve elektrotlar zerinden devresini tamamlayan akmn etkisini gstermektedir. Akmn etkisi ile basit galvanik iftin polarizasyonu, her iki elektrod arasndaki potansiyel farkn azaltmaktadr. Bu olay klasik elektrik pillerinin bilinen polarizasyonudur. Bu polarizasyon, katodik bir depolarizan tarafndan nt-ralize edilir. D elektrik kkenli bir akm halinde ise, polarizasyon her iki elektrod arasndaki potansiyel farkn artracaktr.

TABLO l.A. KORROZYONUN BALICA TPLERt

____________

l
atlaklar halinde Pullar halinde dklerek

Btn yzeye yaylm halde

TABLO l.B.

Karncalanm halde

KORROZYONUN SEBEPLER

srtamn

kendine hrip
TABLO 1. C.

Malzemelerdeki yabanc dd l

Bi-metalik ift : En fazla neg. olan metal al n r

Doru akm kayplarnn ki i

Bi-iftin farkl ekilde hava il t

KORUMA ARELER

Kimyasal yol

Eelektro-kimyasal yol Anodik koruma Karma koruma

rt

l
nleyici Pasifletirici Boya Vernik Metalik rt Katodik koruma

Anodik Katodik veya Sulfinizasyon Galvanik Metalizasyon Oksidasyon anodik florasyon

Elektrik Mhendislii 200

481

....

'

". >--c". . V ' JL*;.'-;

lo i Galvanik
ekil, l Elektrodlar n bu polarizasyon diyagramlar n n tan m m, topra a gml veya su ikideki birelik yap n n korrozyonu incelendi i zaman, bu korrozyonun elektrolitik mi yoksa galvaniz kkenli mi oldu unu ortaya karmaya yarar. Salam-bir blge ile (katod) bir korrozyon blgesine (anot) referans elektrodlan yerle tirilirse rnein deniz suyunda Ag/AgCl veya kalomel/KCl doymu bu iki elektrod aras ndan bir potansiyel fark llr ( ekil 2).
NCELENEN ELiK VAPI

-Elektrolitik
alan bir yap iin, elektrodlardan birini hat ve dierini yapnn yaknna yerle tirme yeterli deildir. Eer elektrodlar bu ekilde yerletirileydi, hat civar ndaki toprak ile toprak veya suda bulunan yap - arasndaki statik potansiyel, f ak gzden geirilen bu iki nokta- .zerinden- devresini tamamlayan akm tehlikeli bir dzeye kmad srece llecekti. Bundan dolay nce, anodik bir k alan ile bizzat yap n n veya bu yapya ok yakn bir yapnn kesin" olarak bilinen katodik bir alan n saptamak gerekir. ' ' ' - Birbirinden ok uzaklatrlm iki elektrod ara s ndaki gerim, zellikle direnci byk bir orta'rnda, i direnci _ 100.000 fi/Vdan' kk .oan bir alet ile llrse,<-_bu gerilimin elektrodlar ' aras ndaki mesafe ile orant l olarak artt grlr. Akm tarafndan meydana getirilmi katot zerindeki polarizasvon etkisinin incelenmesi gstermi tir ki; belirli bir seviyeye getikten sonra katot metali art k a nmamaktad r. Prof. M. Pourbaix termodinamik incelemeler ; ile, polarizasyonun teorik koullarn, ortaya koymu tur. Bulunan bu ko ullarla ile, Prof. G. Chaudron tarafndan saptanm katodik ko ruma alanna metallerin yerletirilmesi salan mtr.?1- ' '* " ' , : '-' * '-' ekil 3 Prof. M. Pourbac taraf ndan ortaya atlm demirin elektro-kimyasal denge diyagramn gsteriyor (Potansiyel-pH diyagram). Bu diyagrama gre katodik koruma alan 0,62 V ve "elektrolitler ^-iin hi olmazsa pH < 10'dan - itibaren balanmaktadr. Elektrik .Mhendislii 200',

-A^Ag/Agcl-

ELEKTROLlf

ekil. 2 Bir yapnn iki noktas arasndaki potansiyel fark . Eer bu potansiyel fark kk ise (30 mV veya daha kk) ve anot (kuvvetli korrozyon ile tan nan) katoda oranla negatif ise, korrozyon byk bir kesinlikle- galvaniktir. Kart -olarak, bu potansiyel fark byk ise (50 mV veya da ha byk )ve korrozyon blgesi (anot) katoda nazaran daha pozitif ise, korrozyon elektrolitik kkenlidir.'1 ' . " ;, - ' ".> **rr ij ~j~ Bu yntem deniz suyundan anan bir ok yapda denenmi tir;: Gemi omurgalar , yzer havuzlar ... vb. Fakat bu yntemle iyi sonu alabilmek iin referans elektrodlannn konumlarnn ok iyi.seilmesi gerekir, rnein : elektrik^, li bir demir yolunun belirli bir mesafesinde yer

482

24

10 12 14 II

Elektrod Hg/HgjClj KC1 doymu 0,620-0,245 = 0,865 V

Elektrod A /AgCl deniz suyu : 0,620-0,283 =0,90i V Elektrod Cu/SO4Cu deniz suyu : 0,620 0,315 = 0,935 V . Yukarda belirtilen elektrodlardan ilk ikisinden birinin kullanlmas halinde, potansiyel fark 0,780 "V'a eritii zaman" "korrozyonun durduunu~deneyler gstermitir. Eer akm iddeti ykselirse, polarizasyon belirli bir deerin zerine kamaz. Yaplan eitli al malardan (Scott Kuhn Sudrab n...) bu max. deerin 1,145 V olaca bulunmutur. (Hg/Hg2Cl2 KC1 doymu) u halde koruma koullarndan dolay bu potansiyel fark yerel olarak alrsa, bu deere oranla aradaki fark, rtdeki potansiyel d mne tekabl eder ve ortalama akm younluundan hareket "ederek"rtnn yaltm direncini hesaplamaya yarar.
2. Kl KORUMA TlP

10

-VS 8 12 K 16 PH '

ekil. 3 Demirin teorik olarak korrozyon, koruma ve pasifle me blgeleri (25 C iin).

Bu potansiyelin hesab a ada verilmi tir: (1) No.lu bant bir elektrolitte demir iyonlar konsantrasyonunun- fonksiyonu olarak elektrod potansiyelinin deerini veriyor. E = E0 - lo CFc (D 0,059 V Demir iin E0 = 0,443

Katodik korumann ilkesinin, elektrolit iinden korunacak yap ya do ru bir polarizasyon ak m gndermek olduunu yukanda gstermi tik. Bu akm elde etmek iin u iki yntem arasndan seim yap labilir: 1. Galvanik yntem, 2. Elektrik yntem.
2.1. Galvanik yntem

Eer demir artk anmyorsa, elektrolitik iindeki konsantrasyonu ok kktr: Bu de er iin baz olarak 10~6 atom gr/lt alnarak (Cj, '= 10-') : E = 0,443 + = 0,62-V 6x0,059 bulunur. u., halde katodik koruma, katod polarizasyonuna yol aan ak m etkisi alt nda gerilim, 0,62 V'a eri ebilirse ba layacakt r. Deniz suyunda veya topraktaki ller iin genel olarak, hidrojenli elektrodlar d nda kalan di er elektrodlar kullan l r .rnek olarak: Cu/ So4 Cu, Hg/Hg2 C12, Ag/AgCl Aadaki tablo hidrojenli elektrodlar ile dier elektrodlar aras ndaki mevcut ilgiyi gsteriyor: Elektroc Hg/Hg2Cl2 KC1 doymu : 0,245 V Elektrog Ag/AgCl deniz suyu - : 0,283 V Elektrod Cu/SO 4 Cu" deniz suyu : 0,315 V Bu durumda korunan 'elik yap ve referans elektrodlan aras ndaki potansiyel fark a a daki de erleri'al r: Elektrik Mhendislii 200

En basit koruma tipidir. Yap y katod olarak ve katoda nazaran daha anodik bir metali anot olarak kullanarak bir pili gerekle tirmek, bu tip koruma iin yeterlidir ( ekil 4).

ekil.:4

Heri iki elektrod bir elektrik hatt ile birletirilerek anot ve" yap zerinden bir akmn devresini tamamlamas ve bylece yapnn korunmas sa lan r. . Standart potansiyelleri veren Tablo 2'den grlebilir ki; bir ok metal demir bir yap n n kar-

483

snda negatif elektrod olarak .kullanlabilmektedir. Fakat zellikle ekonomik nedenler dolaysiyle u metal veya daha iyisi, onlarn alamlar tercih edilir: magnezyum alamlar, alminyum ala mlar , inko ala mlar . TABLO. 2 Metallerin potansiyeli (25 C suyun iinde): ,

TABLO. 3

Metal Magnezyum Alminyum inko

Standard Potansiyel -235 -1,67 0,76

Elek-Kim. Ekivalan 0,435 0,337 1,225

Magnezyum ve ala mlar Alminyum inko ve ala mlar Ticari , kalite eljk Font Kur un Bak r

2,35 V 1,67 V 0,76 V 0,44 V 0,20 -r- 0,70 V 0,13 V +0,34 V

Tablo 3 bu metalin ana karakteristiklerini gstermektedir. Anot imali iin kullan lan e itli ala mlar n verim ve potansiyeli esas olarak kullan ld klar ortama ba l d r (Tablo 4).

TABLO. 4

(mA)

T P

E (V)

Anodik verim (%)

Tketim (kg/yd) Teorik Pratik

I Magnezyum 650 680 600 GA^ GA3ZI GZ4Hg II Alminyum 150 ~ 500 200 150 300 AG5Hg AZ4HgU AZ5ASn 0,5 III inko 125 125 inko 99,999 Z A Cd Si 1,05 1,10 >85 >85 j 10,75 12,60 12,60 1,1 ------ 1,45 1,15 1,10 -1,20 >80 65 50 33 3,6 4,7 5,9 9 - 1, 5 -1,52 1,48 50~70 60~75 55~65 3,97 6,10 6 6,50

2,96

Anot metali ve demir aras ndaki potansiyel fark ykseldike pil taraf ndan verilen ak m nem kazanacakt r. Bu karekteristik her metalin kulJarulma s n rlar n derhal vermektedir. Buna gre inko kk direnli ortamlarda (p < 10 ohm.m 2 /m), alminyum daha byk direnli ortamlarda (p < 20 ohm. m 2 /m), ve nihayet magnezyum olduka byk direnli ortamlar484

da (p < 150 ohm. m 2 /m) kullan labilecektir. inko ve alminyum zellikle deniz suyunda kullan l rlar, o zaman magnezyumun kullan lma alan ok geni ler. Magnezyum anotlar muhtelif tip topraklarda ve do al tatl sular taraf ndan olu turulan korrozyonlar ile mcadele etmek iin kullan l rlar. Elektrik Mhendisli i 200

22. Elektrik yntem

RAY

Bu tip korumada kontrol altna alnm akmlardan yararlanlr. Anot korunacak yapya doru akm 'ynlendirme grevini grr. Bu akm herhangi bir doru ak m genaratr taraf ndan retilir. Genellikle redresr veya bir elektrojen gurubu kullanlr Ayrca akmlatr bataryas veya byk kapasiteli elektrik pillerinden de yararlanlabilir. Generatrn pozitif kutbu anoda ve negatif kutbu korunacak yap ya ba lan r. Ariot eitli malzemelerden yaplabilir. rnein; topraa gml kanalizasyonlar iin anot malzemesi olarak demir hurdalarndan yararlan labilir. Bundan ba ka anodun toprak gei direncini iyile tirmek iin, kok ile rtlm grafit anotlar da kullan labilir. Su iinde bulunan yaplar iin % 14-16 Si ihtiva 'eden ferro-silisyum,1 grafit, alminyum, gml kurun alamlar, platinli titan... vb. anot malzemesi olarak kullanlabilir.
1

ekil. 5

Bu gibi sistemler karmak ve masrafldr. Birok durumlarda^ daha kullanll ve emniyetli plan galvanik anotlar tercih edilir.

'

Bu malzemeler arasndan seim, ett srasnda ortaya kan ekonomik koullara ve kullanlabilme yeterliliklerine ba ldr. Ortamda dolaan d kkenli babo akmlar dolaysiyle koruma karmak bir hal alrsa rnein doru akmla beslenen elektrikli demir yollar ndan ortama yay lan ba bo ak mlar bu akmlar n korumay bozmamalar ve tesisat zerine etki etmemeleri iin baz tedbirlerin al nmas gerekir. Uygun olarak dzenlenmi diyotlar, koruma akm n n ters ynnde devresini kapayan ak mlara engel olabilirler. Bunu salamak iin en ok selenyumlu ve silisyumlu diyotlar kullan l r. ekil 5 elektrikli bir tren hatt n n etki alan n da kalan, topraa gml bir kanalizasyonun katodik olarak korunmas iin yaplmas gereiken tesisat n emas n vermektedir. -----Baz yaplarda gemi omurgalar gibi katodik ar yklerden kanmak gerekir. Bunu gerekle tirmek iin belirli bir noktada yer alan bir referans elektrodu,^ yapnn potansiyelini her an kontrol eder. Yap ve elektrod arasndaki potansiyel farkn len cihaz, potansiyel farknn fonksiyonu olarak do ru ak m genaratrnn ykn de i tiren bir reglatr ile (Amp. magnetik veya elektronik) beraber al r. Elektrik Mhendislii 200

3. BiRKA UYGULAMA

Katodik koruma uygulamas a a da belirtilen iki gruba ayr l r: l.1; Topraa_-gml yaplarn korunmas. 2. Su iindeki yap lar n korunmas.
3.1. Topraa gml yaplarn korunmas

Bir topran tahrip yetenei zgl direncinin fonksiyonudur. Tablo 5 zgl direnlerinin fonksiyonu olarak, topraklarn tahrip yeteneklerini vermektedir.- . r . " r

. - BLOKU

ekil. 6

Gerekte zgl direnleri 100 fi.m2/m den -byk olan topraklar bazen ok tahrip edici ola485

bilirler. Fakat ortamn direncinden dolay elektro-kimyasal akmlar kktr. Bundan dolay korrozyon, yerel olarak ok nemli olmasna ramen, .genel olarak zayftr. Tatl sular iin de durum ayn d r. Bu sular saftr, u halde direnleri ok byktr ve genellikle ok tahrip edicidirler. Katodik koruma ilk planda topraa gml elik kanalizasyonlara uygulanmtr. Btn gaz ve svlarn iletim borular ok kolaylkla korunabilirler. Yeni borularda, katodik koruma ile beraber cam yn ile dayan kl l artt r lan, direnci ok byk bir katran rtden yararlanlr. Bu sayede koruma potansiyelini elde etmek iin gerekli ak m iddeti ve koruma postalarnn says mmkn olduu kadar azalm olur. plak bir boru iin, cidarda 30 mA/m2 den 40 mA/m2 ye kadar olan bir akm younluu dzeyine msade etmek gerekir. Eer bu boru ok iyi bir rt ile kaplanrsa bu dzey 0,1 mA/m2 de kalr. Bu gibi rtler 100.000 i/m2Tik yaktm direncine sahip olabilirler. Fakat rt atlaklar ve gzenekler birka yl sonra topran nemini emdiklerinden, bu diren ortalama olarak 5 ile 8.000 n/m2 dzeyine debilir. Kusursuz bir katodik koruma elde etmek iin 0,1 mA/m2'lik bir akm younluu gerekiyorsa, rtdeki minumum gerilim dm :
5000x0,1 OO

Ayaklan beton temellere yerletirilmi yapla rn korrozyonu zel bir durum gsterir. Bu tip yaplar herhangi bir elektrik tesisatn tayoraz veya ok iletken ise, topraa olan akm klarsa (yol aydnlatmas, cer hatlan...) ve beton aklan ayan hzl bir korrozyonuna neden olabilir. Bu korrozyonlara, kritik alan katodik olarak koruyan bir anotla engel olunabilir. Bu anot, ak mlar n toprak prizini olu turur. E er bir cer" hatt sz konusu ise, anot raya balanr. Bu elektriki balant 0,1 ile l f arasndaki bir di ren zerinden yaplabilir. Bu direncin kutup larndaki potansiyel fark, cer hattnn yalt mm kontrol etmeye olanak verir. Yaltm anzas yznden akm iddeti ykselmeleri bu potansiyel farknn nemli derecede artmasna neden olur. ............... 3.2. Su iindeki yaplarn korunmas

Bu, katodik korumann uyguland en geni alandr. nki bir elektrolitik ile az veya ok devaml temas halinde olan ok geni bir sapay kaplar: Tatl sular, ac sular, tuzlu sular. Topraklar iin olduu gibi, sularn da tahrip yetenei, esas olarak zgl direnlerinin fonksiyonudur. Tablo 6 da bu ilgi' gsterilmitir. .
TABLO. 5

= 0,5 V olacaktr.

zgl Diren (fmVm) <5 5~25 25~50 50~100 >100

TABLO. 6

Tahrip kabiliyeti ok iddetli Normal Orta derecede Az ok az

'

u halde, km younluunun gerekten 0,1 mA/m2 obuas iin, anot ve katod arasndaki potansiyel farknn 0,5 V'un zerinde olmas gerekir. rnek olarak, bu koula magnezyum anotlar uyabilirler. Magnezyum anot kullanlmas halinde, anot ile boru hatt aras ndaki potansiyel fark :
-0,85 (1,5) = 0,65 V

olur. u halde, koruma tipini saptayabilmek iin tahrip edici bir ortamdaki lzumlu katodik akm younluunu iyi bilmek gerekir. Bu byklk, incelenen topraa gml benzer bir elektrodun, katodik polarizasyon erisini izerek bulunabilir. Katodik olarak korunabilen dier topraa gml yaplar arasnda her eit depolan sayabiliriz. ekil 6 bir kanalizasyonun korunmas iin gerekli tesisatn balant emasn veriyor.
486

zgl diren (flmVm) <4 4~9 9~15 15~35 35~80 (*) 80 ~ 200 (*) >200 (*)

Korrozyon iddeti Max. iddette ok iddetli iddetli Orta derecede Normal Zayf ok zayf obuasna ra korrozif olan sular dnda

(*) zgl direnci ok byk men, zellikle scakta ok (CO3H2) ile asitlendirilmi kalanlar iin.

Elektrik Mhendislii 200

Su noksanlndan, gerek ime suyu olarak ve gerek sanayide, son yllarda ime snrnda olduu kabul edilen depolanm sular kullanlmaktad r. Baz da t m sular n n, hidrotimetrik llerinin art bu durumu do rular. Ayr ca, sular n karma k i lemlere tabi tutulmas da (javalizasyon-klorofenol ...) bu sularn elektrik iletkenliklerini arttrmtr. Sonu olarak denilebilir ki, hidrotimetrik ls 25 veya daha altnda olan sular ile korrozyon ok zayf, hidrotimetrik ls 45 ile 50 ye ulaan sular ile korrozyon kuvvetli olmaktad r. Ayr ca sentetik temizleyici malzemenin kullan l da yine baz korrozyon tiplerinin artmas na neden olmu tur. Suyun iletkenli inin artmas na neden olan btn i lemler, zellikle bu su 45-50 nin zerinde bir s cakl a ula m sa, derhal bir korrozyon belirtisine yol aar. Bu olay bizi, do al sular n yaratt korrozyona, zgl diren dndaki etkenlerin etkisini bulmaya zorlar. Bu etkenlerden birincisi s cakl kt r. Br-suyun scaklnn ykselmesi iki sonucu dourur: a. Suyun asitlemesi, b. iletkenli inin artmas . Korrozyona zellikle iletkenliin artmas etki .eder. iletkenliin artna ise scakln ykselmesi neden olur. ekil 7 scakln fonksiyonu .olarak suyun dissosiasyon katsaysnn deiimini gsteriyor. Bu katsay 50 C den itibaren ok. h zl -bir ekilde artmaktad r. ekil 8 ise Beilis'e . gre, ime suyu taraf ndan yaratlan inko korrozyonunun hzn, scakln fonksiyonu, olarak vermektedir. pC'de 100 fi m 2 /m. lik zgl dirence sahip olan bir suyun, zgl direncinin de i imi a a da verilmi tir: 0C .:..:.................... lOOfmVm 18C .......................... 60
50C ........................... 40

ruyucu bir film tabakasnn oluumuna engel olmasd r. kinci rol ise, belirli bir de erin tesinde, erozyon, veya kavitasyon ile malze menin a nmas ve oyulmas na neden olmas dr. '
iyonlar n miktar = Jx10~
V,

75 70 65 60 55 50 45 40 35 30
,

C H

* --

f /

t f

/1
/

L ORENTZ-

'25 20 15 10 50
^
^i

/ / /

/ / / r KOHL RAU / / 1f 7 . //

10 20 30 AO 50 60 70 80 90 100110 t .

ekil. 7 Scakln fonksiyonu olarak suyun dissosiyasyon kat says. . - , ekil. 8 Scakln fonksiyonu olarak inko-

100C .......................... 18 u halde galvanik iftler, scakta soua- oranla daha etkili olmaktad r. Korrozyonun art na sebep olan ikinci etken ak hzdr. Bu hz iki role sahiptir. Birinci rol, katodda oldu u kadar anotta da depolarizasyon olaylar n artt rmas ve bylece metal yzeyinde koElektrik Mhendislii 2u
20 OO'C.

nun korrozyon h z .

u halde katodik koruma, muhtemelen sabit s cakl kta ve hareketsiz olarak topra a

- !

gml yap lara gre daha kar k olan suya batm yap lar iin daha kullan l olacakt r. Katodik korumann sulardaki ana uygulamalar a a da gsterilmitir: a. Deniz suyu ve ac su: Gemi gvdeleri, her eit gemi zrh, yzer havuzlar, amand ralar, dubalar pompalar, vb. b. Tatl su: Rezervuarlar, scak su tanklar, kondansrler, pompalar, sondaj makinalar. nemli olan, birok halde yaplarn evvelce koruyucu bir rt ile kaplanm olmasdr. Gemi omurgalarnn boyanmas, scak su depolarnn emayaj veya galvanizasyonu ... gibi. Bu rtlerin, katodik koruma ile birlikte kullanlabilmesi ve en byk etkinlikte olabilmesi iin ciddi ettler gerekir. Belli bir sre sonra rt bozulacak ve artk yap ortadan kalkacakm gibi dnlerek bir katodik koruma uygulanrsa, ileme balanr balanmaz rtnn bozulmas hzlanacak ve bylece katodik korumann maliyeti ykselecektir. Eer deniz suyu iindeki boyal bir yapy korumak iin, l volttan daha kk bir potansiyel isteniyorsa durum yine yukardaki gibidir. Belirli bir elik yapnn zerindeki boyann kalkmasna ve bylece elik yapnn plak kalmasna neden olacak elektro-ozmoz olay da ek bir akm gerektirecektir. u halde rtnn yarar ortadan kalkm olacaktr. elii 0,80 Voltta korumak iin, akm snrlandrmak gerekir. Akmn katodik etkisi boya filminin gzeneklerini doldurur ve bu sayede onun yapmasn ve etkinliini arttrr. Boya katodik koruma ortakl ekonomik ynden dier btn sistemlerden stndr. Yaltkan bir rtnn varl, ayrca korumay homojen bir hale getirmeye de yarar. nk bu rtnn direnci akm iddetini snrlandracak ve karmak bir yap halinde, katodik korumann yap zerinde dzgn bir dal elde edilecektir. Gerekte elektrik devresi, anot ve korunacak yap arasnda aada ilkesi belirtildii gibi seri balanm ok sayda direnlerden oluur. 1. Anot ortam kontak direnci: Bu diren, toprak prizlerinin klasik formlleri ile saptanabilir, rne in dikey bir silindirik anot iin:
488

R =

. lo' p = ortam n zgl

2L

direnci (fm2 /m)

L = Anot boyu (m) a = Silidir yar ap (m) 2. rtnn dielektrik direnci: Katod ve anot zerinde oluan elektro-kimyasal tabakann direnci yukardaki formle eklenebilir. Fakat bu diren dierine gre kktr. Katod ve anot arasndaki potansiyel fark sabit olarak kabul edilebilir. Eer rtnn yaltm direnci elektrolitin direncine oranla byk ise, hi olmazsa on metre dolayndaki yap guruplar zerinde akm dallar dzgn olacaktr. Kukusuz direnli ortamdaki byk bo-< yutlu yap lar iin, rtnn yal t m direnci ne olursa olsun, anottan uzaklatka ortam direncinin hzla artmas, akn younluunu snrlandracaktr. Bu durum toprak altndaki su borulannn korunmasna tekabl eder. Anot mesafesi, on metre dolayndaki su kolonlarnn direnleri tarafndan azaltlr. Katod ve anot arasndaki potansiyel farknn art bir akm artna yol aar. Bu akm art da, nceki durumda hibir deiildik yapmakszn elektrolitte daha yksek bir gerilim dmne neden olur. Sadece ok yaltkan olan bir rtnn varl, bir ka metre kazandrabilir. Fakat o zaman, rt koruma anotu ortakl ok iyi ett edilmi olmaldr. Boyalar iin, yaltm direnleri 10 den 1012 fi/ cm2 ye kadar deiir ve ortalama koruma akm younluu aadaki forml ile bulunabilir. Ai = a + b. lo Ri 6 2 e>s Ri (10- A/cm olarak) a = 78 b = 0,116 e = 2,718 Ri fi/cm2 olarak Korunacak yzey incelenerek ve tasarlanan anot tipinin tahrip edici ortamdaki ortalama akm younluundan hareket ederek, toplam ak m iddeti ve anot say s saptanabilir. Elektrik Mhendislii 200