T.C.

FIRAT ÜNĠVERSĠTESĠ
MÜHENDĠSĠK FAKÜLTESĠ
MAKĠNE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ
YILĠÇĠ PROJESĠ

DÜZ DĠġLĠ ÇARK TASARIMI

07210009
Ufuk SARIALTIN

Prof. Dr. Ali ĠNAN

ġubat, 2012

Elazığ
ii
 iii

T.C.
FIRAT ÜNĠVERSĠTESĠ
MÜHENDĠSĠK FAKÜLTESĠ
MAKĠNE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ
YILĠÇĠ PROJESĠ

SolidWorks ve MatLab destekli

DÜZ DĠġLĠ ÇARK TASARIMI

07210009
Ufuk SARIALTIN

Prof. Dr. Ali ĠNAN

ġubat, 2012

Elazığ
 iv

ĠÇĠNDEKĠLER
ÖNSÖZ
ĠÇĠNDEKĠLER

1. BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ TASARIM

2. DĠġLĠ ÇARKLAR
2.1. DiĢli Çarkların Tanımı
2.2. DiĢli Çarkların Sınıflandırması
2.2.1. Geometriye Göre Sınıflandırma
2.2.2. Eksen Durumuna Göre Sınıflandırma
2.2.3. DiĢlerin YerleĢim Yüzeyine Göre Sınıflandırma
2.2.4. DiĢ Yapısına Göre Sınıflandırma
2.2.5. DiĢ Profiline Göre Sınıflandırma
2.3. Kinematik Hesaplar
2.3.1. Temel Terimler
2.3.2. Çevrim Oranı
2.3.3. DiĢli Ana Kanunu
2.3.4. Kavrama Eğrisi
2.4. Evolvent DiĢliler
2.4.1. Evolventin Tanımı
2.4.2. Düz DıĢ DiĢlinin Genel Boyutları
2.4.3. Evolvent DiĢlilerde Kavrama
2.4.4. DiĢ Dibi Kesilmesi
2.4.5. Profil Kaydırma ĠĢlemi

3. DĠġLĠ ÇARK ÇĠZĠMĠ

3.1. Sıfır Düz DıĢ DiĢli Çizimi
3.2. Profil Kaydırmalı Düz DıĢ DiĢli Çizimi
3.3. Kremayer DiĢli Çizimi
3.4. Ġç DiĢli Çizimi
3.5. Örnek Redüktör Tasarımı ve Çizimi

KAYNAKLAR

ÇalıĢmada yer alan tüm dosyalarla birlikte çizim videoları kitapla

birlikte verilen diskin içerisindedir.
 v

Bu çalıĢma Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümüne

Yıliçi Projesi yükümlülüğünü yerine getirmek amacı ile sunulmuĢtur.

… / … / 2012

Ufuk SARIALTIN

Verilen Not:

Proje Yöneticisi Üye Üye

Prof. Dr. Ali ĠNAN

Sınav tarihi: … / … / 2012

Bölüm BaĢkanı
 vi

ÖNSÖZ
Bu çalıĢmada evolvent diĢlilerin SolidWork ve MatLab programları yardımı ile nasıl
çizilebileceği anlatılmıĢtır. Ġlk ve ikinci bölümde bilgisayar destekli tasarım ve diĢli
geometrisi hakkında geniĢ bilgi verilmiĢ ve son bölümde evolvent düz dıĢ, kremayer
ve iç diĢli tasarımları hesaplamalarıyla beraber yapılmıĢtır. Tüm iĢlemler adım adım
ve son derece açık olacak Ģekilde yapılmıĢtır.

Ufuk SARIALTIN

30.01.2012
 1

1. BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ TASARIM

Günümüzde geliĢen bilgisayar teknolojisi, çoğu endüstriyel iĢlem gibi bir makine
parçasının tüm tasarım iĢlemlerini kapsamıĢtır. Artık tüm tasarım ve imalat iĢlemleri
bilgisayarlar aracılığı ile yapılmaktadır. Bilgisayar destekli tasarım için geliĢtirilmiĢ
paket programlardan biri de SolidWork programıdır.

SolidWorks yenilikçi, kullanımı kolay, Windows için hazırlanmıĢ 3 boyutlu tasarım

programıdır. SolidWorks her türlü makine, tesis, ürün tasarımında kullanıcıya
Windows’un kolaylıklarını kullanarak hızlı bir Ģekilde çizim yapmasını sağlar.

Benzer Programlar Varken Neden Solid Works? SolidWorks Ģu andaki CAD

programları arasında kullanımı en kolay olan programdır.

SolidWorks parasolid prensibinde çalıĢtığı için kullanıcıya, tasarımın her aĢamasında

müdahale Ģansı vererek, modelin boyutlarının, ölçülerinin ve ayrıntılarının
istenilen Ģekilde değiĢtirilmesi imkânı vardır. Parçaları oluĢturulmuĢ bir makinenin
çok kısa bir zaman içerisinde teknik resim ve montajların yapılmasını sağlar.
Tasarım ağacı ile yapılan iĢlemlerin sıraları ve yapıları değiĢtirilebilir. Üstelik
yapılan değiĢiklikler sonucu varsa yapılmıĢ olan montaj ve teknik resim anında
güncelleĢir. Böylece kullanıcıya teknik resimde veya montajda parçaya müdahale
edebilme Ģansı doğar. Sac parçaların açılımını yaparak uzama miktarları
hesaplanabilir. Ayrıca katı objeler kullanılarak kesme, yırtma veya Ģekillendirme
iĢlemleri yapılabilir.
 2

Bünyesindeki ‘Hole wizard’(delik sihirbazı) ile metrik veya inch, havĢalı veya
faturalı tüm delikleri oluĢturarak montaj ve tasarımda hızlılığı sağlar.

Montajlara hareket verebilir, bu hareketlere çarpma kontrolü ‘Collision Detection’

yapılabilir, böylece tasarlanmıĢ parçanın prototip maliyeti sıfıra indirilmiĢ olur. Tüm
bu iĢlemler sonucu oluĢturulan dosyaların büyüklükleri diğer programlara nazaran
çok daha az yer kaplamakta ve açılım iĢlem zamanları çok kısa sürede olmaktadır.

Montajların çok büyük olması bu özelliği etkilemez. Tasarımlarda foto gerçekçi

görüntüler oluĢturulabilir ve animasyonlar yapılabilir. Ayrıca SolidWorks birçok
çözüm olanağına sahiptir. Bir kaç örnek vermek gerekirse; CAMWorks ile parça
veya kalıbın takım yolları çıkarabilir, COSMOS/Works ile mukavemet analizleri
yapılabilir, ToolBox ile standart makine ve kalıp elamanları kullanılabilir.
CAMWORKS ile parçaların otomatik iĢlem tanıtımıyla birkaç dakikada takım yolu
çıkartabilir. Ayrıca takım yolları kontrol kütüphanesinde kontrolör tiplerine uygun
formda çıkarılmaktadır. COSMOS/WORKS ile montajlar dahil parçaların
mukavemet, flambaj, ısı transferleri analizleri yaparak optimizasyon analiziyle
parçayı boyutlarında belirlenmiĢ mukavemet değerlerine göre değiĢiklikler yapar.
Sonuç olarak SolidWorks üç boyutlu tasarım için ideal çözümdür.
 3

2. DĠġLĠ ÇARKLAR

DiĢli çarklar, M.Ö. zamanlarda dayanan tarihi ile en eski makine elemanlarındandır.
Eski zamanlarda su çekme, yük kaldırma gibi basit iĢlemlerde kullanılan diĢli çarklar
günümüzde çoğu geliĢmiĢ makinenin vazgeçilmez elemanlarından biridir. Son
teknolojik geliĢmeler sayesinde bugün en önemli makine elemanları arasında yer
alan bu elemanların zaman içerisinde birçok çeĢidi tasarlanmıĢtır.

2.1. DĠġLĠ ÇARKIN TANIMI

Dişli çarklar, makine elemanının üzerinde çeĢitli metotlarla eĢit aralıklarla açılmıĢ ve
diĢ adı verilen yapıların birbirini kavraması sayesinde ve birlikte uyumla
çalıĢmasıyla güç, hareket, kuvvet ve momenti zorunlu Ģekil bağı ile ileten makine
elemanıdır. Birlikte çalıĢan en az iki diĢliden oluĢan sistemlere dişli çark
mekanizmaları denir. DiĢli çarklar çok büyük kuvvet ve moment iletebilirler.

2.2. DĠġLĠ ÇARKLARIN SINIFLANDIRILMASI

DiĢli çarka ait birçok farklı parametrenin olması sınıflandırmasını karmaĢık hale
getirir. ġimdi bu çeĢitliliği inceleyelim.

2.2.1 DiĢli Geometrisine Göre Sınıflandırma

ġekle göre sınıflandırma diĢli çarkın genel olarak sahip olduğu Ģekilden ileri gelir.
Yani çarkın üzerindeki diĢlerin bu sınıflandırmada bir etkisi yoktur. Silindir Ģeklinde
olan diĢlilere silindirik dişliler adı verilir. Genel Ģekli kesik koni Ģeklinde olan
diĢlilere ise konik diĢliler denir. Düz yüzeylere açılmıĢ diĢlilere kremayer dişliler
denir.
 4

2.2.2. Eksen Durumlarına Göre Sınıflandırma

Buradaki sınıflandırma diĢlilerin üzerlerinde bulundukları millerin birbirlerine olan
konumları göz önüne alınır. DiĢliler genellikle birbirlerine paralel olan miller
arasında kuvvet ve moment iletirler. Ancak bazı durumlarda daha uygun olduğundan
giriĢ momenti ile çıkıĢ momenti arasında açısal farklılıklar istenebilir. Bu durumda
çalıĢan diĢlilere ait olan miller aynı düzlemde bulunmasına karĢılık birbirlerine
paralel değillerdir. Bazı diĢlilerin milleri ise aynı düzlemde dahi bulunmayabilir.
Bunlara aykırı eksenli diĢliler denir.

2.2.3. DiĢlerin YerleĢim Yüzeyine Göre Sınıflandırma

DiĢ yerleĢim yüzeyi düz, konveks ya da konkav olabilir. DiĢler birbiri ardınca
konkav bir düzlemde sıralanmıĢsa buna dıĢ diĢli çarklar denir. Ġç diĢli sisteminde
genellikle bir iç ve bir dıĢ diĢli birlikte çalıĢırlar. DıĢ diĢli sisteminde ise iki dıĢ diĢli
beraber olarak çalıĢırlar. DiĢlilerin dönüĢ yönlerinin aynı olması için iç diĢli çarklar
 5

kullanılır. Az yer iĢgal etmeleri tasarımda kullanılmalarını sağlar. Genellikle güneĢ

diĢli sistemlerinde kullanılırlar.

2.2.4. DiĢ Yapısına Göre Sınıflandırma

DiĢlerin, diĢlinin eni boyunca nasıl bir yol izlediğiyle ilgili bir sınıflandırma Ģeklidir.
Düz diĢlilerin diĢleri dönme eksenine paralel bir Ģekilde uzanır. Bu yüzden bunları
düz diĢ olarak sınıflandırabiliriz. Helisel diĢlilerde ise diĢler, diĢli eni boyunca belirli
bir helis açısı ile dizilirler. Bu sebeple bu diĢlilere helisel diĢliler adı verir. DiĢ yapısı
düz ya da helisel olmayan karmaĢık diĢliler de mevcuttur. Bunlara eğrisel diĢli
çarklar denir.

Düz diĢli çarklar diĢli malzemesi de göz önüne alınarak 20 m/s’den daha düĢük
çizgisel hızlarda ve az miktarda yük taĢıyan uygulamalarda kullanılır. Bu çarklar
diĢlinin eksenel hareket etmesi gereken (örneğin vites kutusu) yerlerde
kullanılabilirler. Düz diĢli çarkların imalatı ve kontrolü helisel diĢlilere nazaran daha
kolaydır. Düz diĢli çarklarda diĢlilerin birbirleriyle teması ani olarak bütünüyle
meydana gelir. Helisel diĢlilerde bu durum görülmez. Eğer diĢler uygun biçimde
boyutlandırılmazsa gürültü ve arızalar meydana gelir.
 6

Helisel diĢliler, aynı boyuttaki düz diĢliye oranla daha uzun olduğundan imalatı daha
uzun sürer ve daha pahalıdır. Aynı boyuttaki düz diĢliye göre %50 daha fazla yük
taĢır. Sessiz çalıĢırlar. 10 m/s’den yüksek hızlarda kullanılırlar.
Helis açısı nedeni ile radyal kuvvetlere ek olarak eksenel yönde de kuvvetler
meydana gelir. Yataklamalar bu kuvvetler göz önüne alınarak yapılmalıdır.

Helis yönleri birbirine zıt iki helisel diĢlinin birbirine bitiĢik Ģekildeki diĢlilere çift
helis diĢliler denir. Helislerin birleĢme noktasında gerilme yığılması oluĢur. Bu
durum da diĢin kırılmasına neden olur. Yüksek hızlarda helislerin birleĢtiği uçlarda
yağ sıkıĢması meydana gelir. Bu gürültüye neden olur. Eksenel kuvvetlerin
oluĢmaması için tasarlanmıĢtır.

2.2.5. DiĢ Profiline Göre Sınıflandırma

Birbiri ile çalıĢan diĢli çarkların diĢleri çeĢitli profillerde Ģekillendirilebilirler. Her
profilin kendine göre avantajları vardır. Evolvent ve sikloid diĢ profilleri en çok
bilinenlerdir. BaĢka bir profile sahip olan diĢli de zincir dişlilerdir. Piyasada kullanım
oranı en yüksek olan evolvent diĢ profilidir. Bu sebeple hesaplamalar bu profile göre
yapılacak. Pek fazla kullanılmayan diĢli profillerinden biri daire diĢ profilidir.
 7

2.3. KĠNEMATĠK HESAPLAR

DiĢli çarkların önemli bir hesaplama basamağı diĢlilerin birbiri ile çalıĢırken ki
hızları ve diĢliler arasında kinematik bir bağıntının kurulabilmesidir.

2.3.1. TEMEL TERĠMLER

Bir diĢli çark ile ilgili basit olarak tanımlanabilecek kinematik değerler aĢağıdaki
gibidir.

: devir sayısı
: Yarıçap
: Açısal hız
: Çizgisel hız
: DiĢ sayısı

DiĢli çarkların birbirlerine temas ettikleri ortak çaplarında çizgisel hızları birbirine
eĢittir.

Çizgisel hızı her iki diĢli için genel formülü ile açısal hızlara çevirelim ve
birbirine eĢitleyelim:
 8

formülü elde edilir.

Açısal hızları formülü ile geniĢletelim:

Buna göre diĢlilerin devir sayıları ile yarıçapları ters orantılı büyüklüklerdir.

formülü elde edilir.

DiĢli çarkların yarıçapları ile sahip oldukları diĢ sayıları birbiri ile orantılıdır.

formülü elde edilir.

ġimdiye kadar bulduğumuz bağıntıları birlikte yazalım:

2.3.2. ÇEVRĠM ORANI

Tahrik eden diĢlinin açısal hızının, tahrik edilen diĢlinin açısal hızı oranına çevrim
oranı denir. i harfi ile gösterilir.

Bir diĢli mekanizmasının çevrim oranı değeri mekanizmanın hareketi açısından

birçok bilgi verir.
 9

Pinyon diĢli diĢ sayısı Çarkın diĢ sayısı Çevrim oranı

Silindirik diĢliler için i<10, sonsuz vida ve diĢlisi için i<60 olarak seçilmesi
uygundur.

2.3.3. DĠġLĠ ANA KANUNU

Birlikte çalıĢan diĢlilerin tasarımında, diĢlilerin kayma olmadan birbiri ile çalıĢması
istenir. Yani çevrim oranı sabit tutulmalıdır ( ⁄ ). Dönerek çalıĢan makine
elemanlarında kayma oluĢması, çevrim oranının sabit olarak ayarlanamamasından
kaynaklanır. DiĢli çark tasarımında keyfi seçilmiĢ bir diĢ profili ile çevrim oranını
sabit tutmak mümkün değildir.

Birbirine temas ederek çalıĢan diĢlilerin sürekli olarak temas halinde kalabilmesi için
temas noktasındaki normal hızların birbirine eĢit olması gerekir ( ).

Dönme hareketi çevrimi i’nin sabit olabilmesi için birbirlerini döndüren elemanların
ortak normalleri, eksenler arası mesafeyi hep i oranında kesmelidir.
mesafesi sabit bir değerdedir ve bu doğruyu i oranında kesen bir tek C noktası vardır.
Bu oranda merkezlerden çizilen dairelere yuvarlanma daireleri, bu dairelerin teğet
oldukları noktaya ise yuvarlanma noktası (C noktası) denir.

̅̅̅̅̅̅̅

DiĢli çarklarda eĢ çalıĢan yüzeylerin temas noktalarındaki ortak normalleri her zaman
yuvarlanma noktasından geçmelidir. Buna dişli ana kanunu adı verilir. Çevrim
oranının sabit tutulabilmesi için diĢli ana kanununun sağlanması gerekir. Bu kuralı
sağlayan çeĢitli eğriler vardır. (Sikloid ve evolvent gibi)
 10

ġekilde gösterilen elemanların değme noktasındaki teğetsel hızlar birbirinden

farklıdır. Bu nedenle elemanlar birbirleri üzerinde bir miktar kayarlar. Kayma hızı
teğetsel hızların farkı kadardır.

2.3.4. KAVRAMA EĞRĠSĠ

Birbirlerine temas eden diĢlerin dönme esnasında birbirlerine değdikleri noktaların

birleĢtirilmesi ile kavrama eğrisi elde edilir. Kavrama eğrisi, diĢli yüzeylerinin
birbirlerine temas ettikleri noktaların geometrik yeridir. Kavrama eğrisi seçilen diĢ
profiline bağlı olarak çeĢitli Ģekillerde olur. Çok çeĢitli Ģekillerde kavrama eğrileri
elde edilebilmesine rağmen bunlardan ancak kullanılabilir olanlar seçilir. Evolvent
diĢlilerin kavrama eğrisi bir doğru parçasıdır. Sikloid diĢlilerin kavrama eğrisi ise iki
yaydan meydana gelir.

DiĢ profili, kavrama eğrisi ve yuvarlanma dairesi bilgilerinden herhangi ikisi

biliniyorsa diğeri hesaplanabilir.
 11

2.4. EVOLVENT DĠġLĠLER

Endüstride, üretim kolaylığı ve ucuzluğu nedeni ile evolvent diĢlilerin kullanım oranı
oldukça yüksektir. Bu sebeple evolvent diĢlileri ayrıntılı bir Ģekilde inceleyeceğiz.

Evolvent diĢlilerin avantaj ve mahsurları Ģu Ģekilde sıralanabilir:

∎ Ġmalatı kolaydır.
∎ Eksenler arası mesafenin değiĢmesi çevrim oranını etkilemez. Bu yüzden
montajdan kaynaklanan hatalar sistemi etkilemez.
∎ Aynı adım değerine sahip olmak koĢulu ile farklı sayıda diĢi olan her diĢli çark
aynı takımla imal edilebilir.
∎ Aynı kesici takım kullanılarak farklı diĢ profilleri elde edilebilir.
∎ DiĢli normal kuvvetinin yönü ve büyüklüğü her temas noktasında aynı değerdedir.

Mahsurlar:
∎ DiĢ yan yüzeyleri dıĢ bükeydir. Bundan dolayı temas iki dıĢ bükey yüzey arasında
meydana gelir. Yüksek yüzey basıncı meydana gelir. Yüzeyler arasında
hidrodinamik yağ filmi oluĢması zorlaĢır.
∎ DiĢ sayısı azalınca diĢ tabanında kesilme olayı ile karĢılaĢılır. Aktif yan yüzey
küçülür, diĢ tabanı zayıflar.

2.4.1. EVOLVENTĠN TANIMI

Sabit yarıçaplı bir daire üzerinde, kaymadan yuvarlanan bir doğrunun herhangi bir
noktasının çizdiği eğriye evolvent eğrisi adı verilir. Buradaki daire ve doğruya da
temel daire ve temel doğru denir.

Evolvent eğrisi iplik sarılı bir makaradan ipliğin açılması ile ipliğin bir noktasının
izlediği yol olarak da düĢünülebilir.
 12

Evolvent eğrisi dik koordinat sisteminde aĢağıdaki gibi ifade edilir:

( o n )

( n o )

Evolvent eğrisi kutupsal koordinatlarda ise aĢağıdaki gibi ifade edilir:

Evolvent diĢ, Ģekil ve boyut olarak DIN 867 ile standartlaĢtırılmıĢtır.

Bir temel dairede çizilen evolventlerin tümü birbirine benzer. Her farklı çap için
farklı bir Evolvent eğrisi oluĢur. Bu evolvent eğrisi farklı yükseklikte kesilerek farklı
büyüklüklerde diĢliler oluĢturulabilir.
 13

s yayı evolventin herhangi bir açılma noktasında temel çember üzerinde oluĢan yay
uzunluğudur. Tanımı gereği bu yay, ̅̅̅̅̅ doğrusunun uzunluğundadır
( ̅̅̅̅̅). Her birim açılmada kırmızı renkle görülen Evolvent eğrisi çizilmiĢ olur.

θ açılı dik üçgende aĢağıdaki bağıntı yazılabilir ve buradan s değerini çekelim:

n …(I)

Yay uzunluğu formülü gereği aĢağıdaki eĢitlik yazılabilir:

( )…(II)

ġimdi yukarıda elde ettiğimiz iki s değerini birbirine eĢitleyelim:

n ( )

Bu eĢitliğe evolvent (involute) fonksiyonu denir. ( ) olarak gösterilir.

( ) n

Evolvent değerini hesaplayabilmek için formülü kullanabileceğimiz gibi bunun için

hazırlanan tabloları da kullanabiliriz. Formülde açı birimi olarak radyan kullanılır.
Tablo derece cinsinden hassasiyetle Evolvent fonksiyonunu bulmamızı
sağlar. Örneğin inv(25.4°) şl m n y p lım Bunun ç n ° ırını v
ü ununu k ş r r z Bulun n d ğ r inv(25.4°) şl m n n onu udur
θ° .0 .1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8 .9
10 0.0017941 0.0018489 0.0019048 0.0019619 0.0020201 0.0020795 0.0021400 0.0022017 0.0022646 0.0023288
11 0.0023941 0.0024607 0.0025285 0.0025975 0.0026678 0.0027394 0.0028123 0.0028865 0.0029620 0.0030389
12 0.0031171 0.0031966 0.0032775 0.0033598 0.0034434 0.0035285 0.0036150 0.0037029 0.0037923 0.0038831
13 0.0039754 0.0040692 0.0041644 0.0042612 0.0043595 0.0044693 0.0045607 0.0046636 0.0047681 0.0048742
14 0.0049819 0.0050912 0.0052022 0.0063147 0.0054290 0.0055448 0.0056624 0.0057773 0.0069027 0.0060254
15 0.0061498 0.0062760 0.0064039 0.0065337 0.0066652 0.0067985 0.0069337 0.0070706 0.0072095 0.0073501
16 0.0074927 0.0076372 0.0077835 0.0079318 0.0080820 0.0082342 0.0083883 0.0085444 0.0087025 0.0088626
17 0.0090247 0.0091889 0.0093551 0.0096234 0.0096937 0.0098662 0.0100407 0.0102174 0.0103963 0.0105773
18 0.014904 0.010946 0.011133 0.011323 0.011616 0.011709 0.011906 0.012105 0.012300 0.012509
19 0.012715 0.012923 0.013134 0.013346 0.013562 0.013779 0.013999 0.014222 0.014447 0.014674
20 0.014904 0.015137 0.015372 0.015609 0.015850 0.016092 0.016337 0.016585 0.016836 0.017089
Tablo: Evolvent Fonksiyonu , inv(θ)

21 0.017345 0.017603 0.017865 0.018129 0.018395 0.018665 0.018937 0.019212 0.019490 0.019770
22 0.020054 0.020340 0.020629 0.020921 0.021217 0.021514 0.021815 0.022119 0.022426 0.022736
23 0.023049 0.023365 0.023684 0.024006 0.024332 0.024660 0.024992 0.025326 0.025664 0.026005
24 0.026350 0.026697 0.027048 0.027402 0.027760 0.028121 0.028485 0.028852 0.029223 0.029600
25 0.029975 0.030357 0.030741 0.031130 0.031521 0.031917 0.032315 0.032718 0.033124 0.033534
26 0.033947 0.034364 0.034785 0.035209 0.035637 0.038069 0.036505 0.036945 0.037388 0.037835
27 0.038287 0.038742 0.039201 0.039664 0.040131 0.040602 0.041076 0.041556 0.042039 0.042526
28 0.043017 0.043513 0.044012 0.044516 0.045024 0.045637 0.046054 0.046576 0.047100 0.047630
14

29 0.048164 0.048702 0.049245 0.049792 0.050344 0.060901 0.051462 0.052027 0.052597 0.053172
30 0.053751 0.0543360. 0.054924 0.055518 0.066116 0.066720 0.057328 0.057940 0.058558 0.059181
31 0.059809 0.060441 0.061079 0.061721 0.062369 0.063022 0.063880 0.064343 0.065012 0.065685
32 0.066364 0.067048 0.067738 0.068432 0.069133 0.069838 0.070549 0.071266 0.071988 0.072716
33 0.073449 0.074188 0.074932 0.075683 0.076439 0.077200 0.077968 0.078741 0.079620 0.080306
34 0.081097 0.081894 0.082697 0.083506 0.084321 0.085142 0.085970 0.086804 0.087644 0.088490
35 0.089342 0.090201 0.091067 0.091938 0.092816 0.093701 0.094592 0.096490 0.096395 0.097306
36 0.098224 0.99149 0.100080 0.101019 0.101964 0.102916 0.103876 0.104841 0.105814 0.106795
37 0.107782 0.108777 0.109779 0.110788 0.111805 0.112829 0.113860 0.114899 0.116945 0.116999
38 0.118061 0.119130 0.120207 0.121291 0.122384 0.123484 0.124592 0.125709 0.126833 0.127965
39 0.129108 0.130254 0.131411 0.132676 0.133750 0.134931 0.136122 0.137320 0.138528 0.139743
40 0.140908 0.142201 0.143443 0.144894 0.146954 0.147222 0.148500 0.149787 0.151083 0.152388
41 0.153702 0.156025 0.156358 0.157700 0.159052 0.160414 0.161785 0.163165 0.164556 0.165956
42 0.167306 0.168786 0.170216 0.171656 0.173106 0.174566 0.176037 0.177518 0.179009 0.180511
43 0.182024 0.183547 0.185080 0.186625 0.188180 0.189746 0.191324 0.192912 0.194511 0.196122
44 0.197744 0.199377 0.201022 0.202678 0.204346 0.206026 0.207717 0.209420 0.211135 0.212863
 15

2.4.2. EVOLVENT DÜZ DIġ DĠġLĠNĠN GENEL BOYUTLARI

DiĢli çarkların temel büyüklükleri ve temel tanımları ISO R-701 ve DIN 3960 ile
belirlenmiĢtir.

DiĢli boyutları modül (m) ve diĢ sayısının (z) bir fonksiyonudur. Yani bu iki değer
bilinirse geriye kalan tüm değerler formüller yardımıyla hesaplanabilir.

ġimdi bazı önemli terimleri tanıyalım:

∎DiĢ adımı (t): Ġki diĢ arasında ve bölüm dairesi üzerinde bulunan yay uzunluğudur.
DiĢli üzerinde bulunan diĢliler periyodik olarak birbirini takip eder. Bu periyodik
Ģeklin bir periyoduna diş adımı denir.

∎Modül (m): DiĢ uzunluğunun bir ölçüsüdür. KarĢılıklı çalıĢan diĢliler için her iki
diĢlide de bu değer aynıdır. Ölçüleri standartlaĢtırılmıĢtır. Tablodan seçilerek
alınırlar. Düz silindirik diĢliler için aĢağıdaki modül tablosunu kullanabilirsiniz.
Tablo: Alın ve konik diĢliler için standart modül değerleri (ISO R-54, DIN 780)
1.seri 0.05 0.06 0.08 0.1 0.12 0.16 0.20 0.25 0.3
2.seri 0.055 0.07 0.09 0.11 0.14 0.18 0.22 0.28 0.35
3.seri - - - - - - - - -
1.seri 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.25 1.5
2.seri 0.45 0.55 0.65 0.75 0.85 0.95 1.125 1.375 1.75
3.seri - - - - - - - - -
1.seri 2 2.5 3 4 5 6 8 10 12
2.seri 2.25 2.75 3.5 4.5 5.5 7 9 11 14
3.seri - 3.25 3.75 - 6.5 - - - -
1.seri 16 20 25 32 40 50 60
2.seri 18 22 28 36 45 55 70
3.seri - - - - - 65 75
Bu değerler normal kesit içindir. Küçük numaralı seriler öncelikli kullanılmaya çalıĢılmalıdır.
 16

∎Bölüm dairesi çapı (dt): Ġki diĢlinin çalıĢması sırasında birbirine teğet olan
dairelerin ölçüsüdür.

∎DiĢ yüksekliği (h): DiĢ dibi dairesinden diĢ üstü dairesine kadar olan radyal
mesafedir. Bir diĢi bölüm dairesi iki yükseklik değerine ayırır.

∎Kavrama doğrusu ve açısı (𝛂): Birbiri ile çalıĢan diĢlilerin temas noktalarının
geometrik yeridir. Genellikle bu doğrunun açısı 20° olarak alınır.

∎Temel daire (db): Evolvent eğrisinin çizilmesini sağlayan dairedir. Bir doğru bu
çaplı daire üzerinde yuvarlanarak o diĢliye ait diĢ profilini oluĢturur.

o
 17

∎DiĢ Dolusu ve DiĢ BoĢluğu (s, e): Bölüm dairesi üzerindeki sırasıyla diĢin kalınlığı
ve boĢluğun uzunluğudur.

∎DiĢ kalınlığı (b): DiĢlinin en uzunluğudur ve taĢınacak yük bakımından

boyutlandırılması önemlidir. ( ) olacak Ģekilde boyutlandırılabilir.

Bölüm dairesi çapı etrafında z adet t adım büyüklüğü sıralanmıĢtır. Çemberin

çevresini iki farklı Ģekilde yazabiliriz:

…I

…II

Bu iki çevre değerini birbirine eĢitleyelim:

Burada değerine diĢlinin modül değeri denir.

Eğer çapı modül değerine eĢit olan bir çember çizecek olsaydık bu çemberin çevresi
adım değerine eĢit olurdu.
 18

Sıfır diĢliler için olur. Ancak profil kaydırma uygulanmıĢ diĢlilerde bu

durum geçerli değildir.

Sıfır diĢli için eksenler arası mesafe dir.

Tablo: Düz silindirik diĢli çark formülleri

Değer Sembol Formül
Modül m
Adım t
DiĢ sayısı z
Bölüm dairesi çapı dt
DiĢ üstü dairesi çapı da
DiĢ dibi dairesi çapı df
Temel daire çapı db o
DiĢ yüksekliği h
DiĢ üstü yüksekliği ha
DiĢ dibi yüksekliği hf

DiĢ dolusu s

DiĢ boĢluğu e
Eksenler arası mesafe
(Sıfır diĢli)
DiĢ geniĢliği b ( )
Yuvarlanma dairesi çapı o
Mil çapı d
Göbek geniĢliği ( )
Jant kalınlığı

2.4.3. EVOLVENT DĠġLĠLERDE KAVRAMA

Evolvent diĢlilerde kavrama eğrisi belirli bir eğimdeki bir doğru parçasıdır. Bu
doğrunun baĢlangıç noktasında diĢler temasa geçer ve doğrunun bitiminde ise
diĢlerin birbiri ile olan teması kesilir. Bir diĢlinin diĢinin bir ucunun köĢesi, diğer
diĢlinin temel dairesine değdiği anda kavrama olayı baĢlar ve bu durum diğer diĢli
için oluĢtuğunda kavrama durumu biter. Bu doğru boyunca diĢlilerin birbirine teması
olayına diĢlerin birbirini kavraması denir.

Kavrama açısı, kavrama doğrusu ile profil orta doğrusu arasındaki açıdır. Evolvent
diĢlilerde kavrama açısı genellikle 20° olarak alınır.

Kavrama doğrusu temel daireye teğettir.

Kavrama doğrusunun eğimi diĢlilerin dönme yönüne bağlıdır. Bunun nedeni farklı
dönüĢ yönlerinde diĢlerin farklı yüzeylerinin birbiri ile temas etmesidir.
 19

Temel dairelerine T1 ve T2 noktalarında teğet olan kavrama doğrusu aynı zamanda

diĢlerin birbirini kavrayabileceği en uzun doğruyu belirtmiĢ olur. Ancak bunu
diĢlilerin diĢ üstü çapları sınırlar ve kavrama doğrusunun uzunluğu azalır. Evolvent
profilli diĢli çarklar birbirleriyle ancak kavrama doğrusunun temel çembere teğet
olan noktası arasında çalıĢabilirler. Kavrama boyunun faydalı çalıĢma boyunu, diĢ
üstü çemberlerinin kavrama doğrusunu kestiği noktalar sınırlar. Bu doğrunun
uzunluğuna kavrama boyu (̅̅̅̅ ) denir ve mümkün olduğu kadar uzun olması istenir.
Kavrama boyunun düĢük olması diĢlerin birbirini kavrayamamasına neden olur. Bu
ise geometrik ve dayanım bakımından sorunları beraberinde getirir.

Kavrama boyunun, profil orta doğrusu üzerindeki iz düĢümüne kavrama uzunluğu

denir (̅̅̅̅̅̅).

̅̅̅̅ : Kavrama boyu ( )

̅̅̅̅̅̅: Kavrama uzunluğu ( )

o
 20

̅̅̅̅̅̅ değerinin en küçük değer olarak diĢ adımından daha büyük olması istenir
(̅̅̅̅̅̅ ). Bunun sebebi beraber çalıĢan karĢılıklı diĢlerin kavramasının henüz
bitmeden diğer kavramanın baĢlayacak olmasıdır. Aksi halde kavramalar arasında
boĢluk olursa hareket sürekli olmaz, kesik kesik olur. Tahrik diĢlisi, diğer diĢliyi
kavradığı zamanlarda döndürür ancak kavrama sona erdiğinde hareket durur. Yani
tahrik edilen diĢli durarak döner.

Kavrama uzunluğunun ( ), adım değerine ( ) oranına, kavrama oranı denir.

DiĢlilerdeki kavramanın değeri bu oranla tespit edilir.

o
Kavrama oranının ε, çeĢitli mekanizmalar için nasıl hesaplanacağı aĢağıda
verilmiĢtir.

DıĢ diĢli çifti √ √ n

DıĢ diĢli - kremayer çifti √ n

n
Ġç diĢli - dıĢ diĢli çifti √ √ n

:DiĢ üstü dairesi yarıçapı

:Temel dairesi yarıçapı
: Bölüm dairesi yarıçapı

Yapılan hesaplamalara göre α 20° için değerini alabilir. Düz dıĢ diĢli
bir mekanizmada olur.
 21

2.4.4. DĠġ DĠBĠ KESĠLMESĠ

Tasarlanan silindirik diĢlinin diĢ sayısı belirli bir sayının altına düĢtüğünde diĢ dibi
kesilmesi durumu görülür. Bu durum kesici takım profilinden kaynaklanan bir
durumdur. Temel dairenin altında kalan diĢ profili evolvent değildir. Özellikle küçük
diĢ sayısı olan diĢlilerin imalatında kesici takım kendi geometrisinden dolayı
dönerken diĢlerin dibini bir miktar oyar. Bu durum sonucunda diĢ dibi kesiti zayıflar.
Bu durumda kavrama oranı 1’den daha küçük değerler alabilir. DiĢ mukavemeti
azalır ve yük taĢıyabilme özelliği azalır.

Kavrama açısının 20° olmasına karĢılık diĢ dibi kesilmesinin meydana gelmemesi
için gerekli olan en az diĢ sayısını hesaplamaya çalıĢalım:
 22

̅̅̅̅̅

̅̅̅̅̅

̅̅̅̅̅
n
̅̅̅̅̅

̅̅̅̅̅
n
̅̅̅̅̅

Bu iki formülden ̅̅̅̅̅ değerini çekerek birbirine eĢitleyelim:

̅̅̅̅̅ ̅̅̅̅̅ n

̅̅̅̅̅
̅̅̅̅̅
n
̅̅̅̅̅
̅̅̅̅̅ n
n

n
n

n
° olarak alınırsa olarak hesaplanır.

teorik diĢ sayısıdır. Pratikte diĢ sayısı belirli bir katsayı ile çarpılarak aĢağıdaki
Ģekilde hesaplanır:

olarak hesaplanır.

Bulduğumuz bu sonuca göre kavrama açısının 20° olduğu durumda 14 adet diĢin
altındaki diĢ sayılarında diĢ dibi kesilmesi görülecektir. Eğer tasarım aĢamasında
mümkünse 14’ten daha fazla sayıda diĢ alınmalıdır.

DiĢ sayısının artırılamadığı durumlarda, diĢ dibi kesilmesini önlemek için çeĢitli
önlemler alınabilir. BaĢ yüksekliği kısaltılmıĢ takım kullanmak diĢ dibini
zayıflatmadan evolvent diĢ açabilir. Ancak bu durumda ayrı takımlar gerekeceğinden
maliyet artacaktır. Aynı zamanda bu iĢlem kavrama uzunluğunu azaltır. Kavrama
açısını büyütmek de bir çözümdür. Bu durumda da standartların dıĢına çıkılmıĢ
olunur. Yine bu iĢlemde de kavrama oranı küçülür. DiĢ dibi kesilmesine en iyi çözüm
profil kaydırma iĢlemidir.
 23

2.4.5. PROFĠL KAYDIRMA ĠġLEMĠ

Bu iĢlem kesici takımın normalden daha ileri veya geri çekilmesi ile elde edilir.
Takım diĢliye yaklaĢtırılırsa, negatif profil kaydırma, takım diĢliden uzaklaĢtırılırsa,
pozitif profil kaydırma uygulanmıĢ olur. Bu mesafe profil kaydırma faktörü ( )
olarak tanımlanır ve modülün katları Ģeklinde hesaplanır.

Profil kaydırma iĢlemi uygulanmamıĢ diĢliye sıfır dişli denir.

Pozitif profil kaydırılmıĢ bir diĢlide s değeri büyür, e değeri küçülür.

Pozitif profil kaydırma ile kritik diĢ sayısının altına düĢen diĢliler üretilebilir. DiĢ
dibi kalınlaĢacağından yük taĢıma kapasitesi artar. Kavrama oranı iyileĢir.
 24

Profil kaydırma iĢlemi ile eksenler arasındaki mesafeler ayarlanabilir. Özellikle diĢli
kutusu tasarımlarında çoğu zaman yan yana çalıĢan diĢlilerin eksenler arası
mesafesinin ayarlanması gerekir.

: 1 ve 2 diĢlisi arasındaki eksenel mesafe (sıfır diĢli)

: 1 ve 2 diĢlisi arasındaki eksenel mesafe (kaydırmalı diĢli)

Profil kaydırılmıĢ diĢlide boyutlar Ģu Ģekilde olur:

Pozitif profil kaydırma iĢleminde , negatif profil kaydırma iĢleminde ise – iĢaret
alınır.

DiĢli çarklarda tasarımın boyutlarının küçülmesi için ve daha yüksek çevrim

oranlarının eldesi için küçük diĢ sayılarına inilir. Bu tasarım yapılırken profil
kaydırma iĢleminden yararlanılır.

DiĢ kalınlığının her hangi bir çaptaki değeri aĢağıdaki formül yardımıyla hesaplanır:

[ ( n ) ]

o o

: Kalınlığın hesaplanacağı noktadaki evolvent basınç açısı.

Uygulamada, diĢ baĢında kalınlığın en az 0.2m olması gerekir.

D şl l r prof l k ydırm b kımınd n üç ınıf yrıl b l rl r

∎ Sıfır mekanizma
∎ Kaydırmalı sıfır mekanizma
∎ Kaydırmalı mekanizma
 25

3. DĠġLĠ ÇARKLARIN ÇĠZĠMĠ

DiĢlilerin tasarım ve imalatı günümüzde bilgisayar destekli olarak gerçekleĢtirilir. Bu
çalıĢmada da evolvent diĢlilerin çizim aĢamaları adım adım anlatılmıĢtır. Sağladığı
avantajlardan dolayı çizim iĢlemi için SolidWorks 2010 programı kullanıldı.

Bu çalıĢma içerisinde birçok örnek yapılmıĢtır. Her defasında diĢlilerin

boyutlandırılması için kullanılan formüller oldukça vakit kaybı oluĢturur. Bu nedenle
gerekli hesaplamaların otomatik olarak yapılması için MatLab programından
faydalanıldı.

3.1. SIFIR DIġ DĠġLĠ ÇĠZĠMĠ

Sıfır diĢlinin geometrik formüllerini daha önceki bölümde çıkarmıĢtık. ġimdi sıfır
diĢli için geometrik boyutları hesaplayan MatLab programını yazalım ve daha
sonrasında bazı çizim örnekleri yapalım.

Sıfır düz bir diĢlinin boyutlarının hesaplanması için aĢağıdaki gibi bir program
yazıldı.
 26

ÖRNEK 1:

Modülü 5mm ve diĢ sayısı 30 adet olan sıfır dıĢ diĢlinin çizimini gerçekleĢtirelim.

∎ Program çalıĢtırılarak diĢli boyutları hesaplatıldı:

Buna göre bulunan ölçüler aĢağıdaki gibidir:

∎ SolidWorks programını çalıĢtırdıktan sonra boĢ ekran üzerinde yeni butonuna

tıklanır. Ekrana gelen menüden parça seçeneği seçilerek yeni bir çalıĢma sayfası
açılmıĢ olur.
 27

∎ Ekranın solundaki menüden ön düzlem üzerinde bir çizim oluĢturalım.

∎ Çizim düzlemine diĢ üstü dairesi, bölüm dairesi, temel daire ve diĢ dibi dairesi
yardımcı çizgi olarak çizilir.

∎ Evolvent diĢi oluĢturmak için çemberlerin üst kısmına odaklanalım. Denklem ile
eğri çizimi komutu ile parametrik evolvent formülünü girerek evolvent eğrisini elde
edelim. Bunun için temel daire çapını kullanmalıyız.
 28

∎ Çizdirilen evolvent parçasının baĢlangıç noktası temel dairesi ile çakıĢık hale
getirilir.

∎ Çizimin bu aĢamasında diĢin bölüm dairesi üzerindeki ve diĢ üstü dairesi

üzerindeki kalınlıkları hesaplanarak evolvent eğrisinin geçtiği yer tam olarak
belirlenir.

Bölüm dairesi üzerindeki diĢ kalınlığı ⁄ ⁄ mm olarak

hesaplanır. DiĢ üstü çapındaki diĢ kalınlığı aĢağıdaki Ģekilde hesaplanır:

[ ( n ) ]

o o

olarak hesaplandı.

∎ Evolventin dil üstü dairesi üzerinde kalan kısım objeleri buda komutu ile silinir.
 29

∎ Temel daire ile diĢ dibi dairesi arasında kalan kısma uygun bir kavis verilerek diĢ
dibi kısmı oluĢturulur.

∎ OluĢturulan yarım profil aynalama ile karĢı tarafa kopyalanır.

∎ OluĢturulan profiller ile diĢ üstü ve diĢ dibi dairelerinin parçaları ile diĢ tamamen
oluĢturulur. Bunun için geriye kalan kısımlar budanır.
 30

∎ Ekstürüzyon ile katı oluĢturma komutu ile diĢ kalınlığı verilir.

∎ OluĢturulan bu gövde merkez etrafında diĢ sayısı olan 30 kez çoğaltılır.

∎ Bundan sonra diĢlinin iç kısmı istenildiği gibi tasarlanabilir.

 31

3.2. PROFĠL KAYDIRMALI DIġ DĠġLĠ ÇĠZĠMĠ

Sıfır diĢlide olduğu gibi profil kaydırmalı diĢli için de benzer bir boyut hesaplama
programı hazırlayalım.

Buradaki örnek için diĢdibi kesilmesinin meydana geleceği bir diĢli oluĢturalım ve bu
diĢliye pozitif profil kaydırma uygulayarak diĢliyi çalıĢabilir hale getirelim.

ÖRNEK 2:

∎ Modülü 3mm ve diĢ sayısı 8 olan diĢliyi çizmeye çalıĢalım. Bunun için sıfır diĢli
oluĢturma programını kullanıyoruz.
 32

∎ Daha önce anlatıldığı gibi diĢ üstü, bölüm dairesi, temel daire ve diĢ dibi dairesi
çizildikten sonra evolvent eğrisi oluĢturulur. Sonrasında diĢ profili oluĢturulur ve
kalınlık değeri verilir. Bu iĢlem merkez etrafında sekiz adet çoğaltılır.

∎ Bu aĢamada aynı diĢli değerlerine pozitif profil kaydırma uygulanarak diĢli tekrar
çizilmeye çalıĢıldı. Bunun için kaydırmalı diĢli boyutlandırma programı kullanıldı.
 33

∎ Hesaplanan yeni kaydırılmıĢ boyutlarla diĢli adım adım tekrar çizilmiĢtir. Profil
kaydırma faktörü olarak seçildi. Dikkat edilecek olursa diĢ dibi kesilmesi bir
miktar engellendi. katsayısı artırılarak diĢ dibinin daha da kalınlaĢması sağlanabilir
ancak diĢ ucunun kalınlığı azalır. DiĢ üstü çapı diĢ kalınlığının mukavemet açısından
belirli bir değerden daha küçük olmaması gerekir.

3.3. KREMAYER DĠġLĠ ÇĠZĠMĠ

Kremayer diĢli için hazırlanmıĢ boyutlandırma programı aĢağıdaki gibidir.

Bir örnek üzerinde kremayer diĢlinin nasıl çizildiğini görelim.

ÖRNEK 3:

Modülü 3mm ve diĢ sayısı 40 olan kremayer diĢlinin çizimini yapalım.

 34

∎ Hazırladığımız boyutlandırma programına değerleri girelim ve sonuçları alalım:

∎ SolidWorks programında yeni bir çalıĢma sayfası ve ön düzlemde bir çizim

oluĢturduktan sonra çizime baĢlayalım. Bunun için düzleme geliĢigüzel trapez bir
Ģekil çizip Ģekli hesaplattığımız Ģekilde boyutlandıralım.
 35

∎ OluĢturduğumuz diĢ profilini 40 adet kopyalayalım. Bunun için mesafe diĢ adımı
kadar seçilmelidir.

∎ OluĢturduğumuz profile kalınlık verelim.

∎ Kremayer diĢlinin alt kısmını jant kalınlığına göre çizilip gerekli kavisleri
oluĢturalım ve iĢlemi bitirelim.
 36

3.4. ĠÇ DĠġLĠ ÇĠZĠMĠ

Ġç diĢli çizimi, dıĢ diĢli çiziminin yaklaĢık olarak aynısıdır. Ancak burada iç değil dıĢ
kısım dolu olacaktır. Bir örnek yaparak konuyu açıklayalım:

ÖRNEK 4:

Modülü 4mm ve diĢ sayısı 86 olan iç diĢli çizimini gerçekleĢtirelim.

Bunun için dıĢ diĢli boyutlandırma programından faydalanabiliriz. Programın iç diĢli

için hesapladığı değerler aĢağıdaki gibidir.

∎ Ġlk aĢamada içinden çıkarılarak iç diĢli haline getirilecek daire halkası

boyutlandırılır. Ġç çemberin çapı, diĢ dibi çapı ile aynı çap değerinde olmalıdır.
 37

∎ OluĢturulan halkanın herhangi bir yüzünde hesaplanan diĢ profili oluĢturulur.

Bunun için ilgili çemberler ve evolvent eğrisi çizilir. DiĢ profili oluĢturulur.
 38

∎ DiĢ profili elde edildikten sonra daha önce oluĢturulmuĢ olan halkadan çıkarılır.
Bu iĢlem diĢ sayısı kadar merkez etrafında tekrarlanarak diĢli oluĢturulmuĢ olur.
 39

3.5. ÖRNEK BĠR REDÜKTÖR TASARIMI VE ÇĠZĠMĠ

Bu bölümde konunun daha da iyi anlaĢılması için güneĢ diĢli mekanizması ile
oluĢturulmuĢ bir redüktörün hesaplaması yapıldı.

∎Öncelikle tasarımı yapılacak sistem elemanlarının bölüm daireleri çapları

belirlendi. Modül değeri 2 mm olarak seçildi ve buna bağlı olarak diĢ sayıları da
aĢağıdaki gibi hesaplandı.

∎ DiĢli çizimine en küçük çaplı olan gezegen (planet) diĢliden baĢlayalım. MatLab
ile diĢlinin boyutlarını hesaplatalım.
 40

∎ DiĢli çizimi daha önce gösterilen basamaklar takip edilerek yapıldı.

∎ Bu adımda güneĢ diĢliyi oluĢturacağız. Önce programa boyutlarını hesaplatalım.

 41

∎ Yine aynı Ģekilde güneĢ diĢliyi de çiziyoruz.

∎ Son olarak iç diĢliyi modelliyoruz. Ġç diĢlinin boyutları aĢağıdaki gibidir.

∎ Ġç diĢlinin çizimi daha önce anlatıldığı gibi benzer bir Ģekilde yapıldı.
 42

∎ Son aĢamada oluĢturulan parçalar montaj dosyasında birbiri ile birleĢtirilerek

mekanizma elde edilmiĢ olur.
 43

KAYNAKLAR
∎BABALIK C. F. , Makine Elemanları ve Konstürüksiyon Örnekleri Cilt-III,
Uludağ Üniversitesi, 2002, ISBN:975-564-131-9

∎KUTAY M. G. , DiĢli Çarklar ve Redüktörleri,

ÇalıĢmada yer alan tüm dosyalarla birlikte çizim videoları kitapla

birlikte verilen diskin içerisindedir.