Senaryo Nedir? Senaryo Nasl Yazlr? Senaryo nedir? Senaryonun temeli; Bir hikye, en iyi ekilde nasl anlatlr?

sorusudur. Eer iyi bir hikyeniz varsa, onu anlatmak iin iyi bir

senaryo, ilk arttr. Hitchcockun dedii gibi; yi bir film ekmek iin 3 ey lazmdr: Senaryo, senaryo ve de senaryo. Senaryolar nceleri edebiyattan, Sonralar tiyatrodan geliyordu. Ardndan kan zgn senaryo kavram ise, hikyeleri sadece sinema iin yazmak ve grsellii dnen bir ekilde anlatmak anlamndadr. yi bir senaryonun temel zellikleri nelerdir? 1. yi bir senaryonun ilk art, hikyenin iyi olmasdr. 2. Hikye; yresel olmamal, snrlar asmal, tm dnya insanlarna ulamal. 3. Hikyenin bir k noktas olmal. 4. Senaryo Ben ne anlatacam?, Bir mesaj veriyor mu? sorular ile kurulmal. Burada mesaj bilgi olarak verip, altn izip dikte etmek seyirciyi skmann en kestirme yolu. rnein bir kskanlk hikyesi olan Raging Bull filminde Hansel ierlemi kskanlk ile Gratel ocuun, zerine masal, ana tek bir kelime stten yemek gemez. kesilen aslen babaya

halen

konusundaki

balln durumda. 5. Beni motive

anlatr.

Ama

bu

mesaj

gayet

iyi

gizlenmi

eden

bir

cmlem

var

ve

bunu

anlatmak

istiyorum. 6. En basit ekilde nasl anlatabilirim? 7. Ne olursa olsun hikye en basit ekilde, tepeden bakp grerek anlatlmal. 8. ine girildiinde, detaylarda boulmak ok kolay. 9. Baz eyler de saklanmal. 10. Senaryoya koyduklarmz kadar koymadklarmz da nemli. 11. Bilmemek seyirciyi heyecanlandrr ve meraklandrr. 12. Olas eylerin sylenmesi de heyecan arttrr. Pilota, annesinin; Aman olum bugn uma kt bir rya grdm. demesi gibi.

Senaryo yazmaya nasl balanr? Senaryo zerinde Senaryo yazmak, srekli senaryo ve yazlarak birok ok renilir.

defalarca yazarken

allan

revizyonlardan Ne bir

geen bir senaryo final haline ular. ekonomik olmak nemlidir. fazla ne bir eksik, bir yapbozun paralar gibi, her ey tam olmaldr. Senaryo yazarken kural kaide dnlmeden, nce hikye yazlr. Gerektiini hissettiimiz her eyi yazarz.

Dzenli bir ekilde alarak her gn bir saat ayrlarak bir sayfa senaryo yazlsa bu ylda yaklak senaryo eder.

Fikir

almak,

kiilere

anlatp, dzeltmelere

onlarn

dncelerini olabilir.

renmek,

yaplacak

yardmc

Yazarn, en sevdii ksm bile atabilmesi gerekir. Tekrar tekrar yazlarak, senaryo son halini alr. Ustalk; ncelikle bir eyi renmek, renilenlerle zoru kolaylatrmak; olarak geerli. Kurallara gelince, senaryoyu dzelten profesyoneller de bulunabilir. En son aamada onlardan yardm alnabilir. Senaryo yazmann altn kurallar: 1. Yoldan ayrlma, 2. Ana temada kal, 3. Sahneleri uzatma, 4. Seyirciyiskma. Senaryo kimin hikyesini anlatr? Film yani ka kii zerine olursa olsun, episodik olanlar, kolay her ki, gn bu yaparak gzelletirmek iin de tanmlanabilir senaryo yazm

blmlere

ayrlarak

farkl

hikyeler

anlatanlar

haricinde, bir tek kiinin hikyesini anlatr. Nasl bir insann hayat karakter olabilir? Niye bizler hikye ve bunu olamyoruz. yapmyoruz. Temel Ya da sebep kendimiz olacak

ortaya kp ben unu yaadm ben bunu yaadm demek durumundayz hikye yayor muyuz gerekte? Tekdze bir hayatimiz mi var?

Burada sylenmesi gereken TVnin bizlere ne olduumuzu, sinemann ne olamadmz gsteriyor olduu.

Filmden zevk almamzn temel sebebi; yapamadklarmz, olamadklarmz, kahramann ayakkablar iine girerek yayormu hissine kaplmamzdr.

Filmimizde; 1. Ana karakter, 2. Antigonist (yani kt karakter), 3. Ana karakterin hikyesi, 4. Ana hikye ile tamamen ayni paralellikte gidi

gsteren sub story bulunur. Ana tema d atmay anlatrken, Sub story, karakterin Bu yan duygusal hikye ynn ve i atmay eksiklik

anlatr.

anlatlmazsa

hissedilebilir. Diyaloglar da buna gre beslenir. Anlatlan hikye karakterin hikyesi olmaktan kp

seyircinin kendi hikyesi olmaya baslarsa yani seyirciler kendini ne kadar o role koyabilirse, senaryo da o kadar hedefe ulam demektir. Burada seyircinin bunu kabullenmeye hazr olarak sinemaya gelmesi avantajdr. Karakter seilirken sradan olan, daha ok zorluk ekecek olan tercih edilir. rnein yz daa gtrp atmak ve amansz ktle son vermek grevi savaya deil, ufak tefek, korkak ve evinden kmak istemeyen birine verilir. Zaten sonuca ulamak kolay olsa hikyede olmaz. Yz alp gotrverse ve bir rpda yanardaa atsa, macera olmaz.

Ayn zamanda bir atma yaratlr. Barol kz seviyor evlen benimle diyor. Cevap evet olursa bu bir hikye deildir. Hayr, noolur evlen, kesin olmaz, lyorum senin iin, iyi git o zaman Kaf dandan 3 elma getir .Bylece macera balam olur.

Macera olur.

anlatlrken

hikyelerdeki

iyi-kt

arasndaki

mesafe ne kadar byk olursa, film de o kadar heyecanl

yi

ve

kt

farkl

amalarla

da

olsa

ayn

hedefe

koarlar. (yzk, ak, vb). Ayn zamanda pasif karakter ile hikye anlatlmaz. Pasif karakter dramatik etkiyi kuvvetlendirdiinden ancak bazen etkili olur. Dnyann sokaktaki en iyi oyuncular; Sadece ocuklar, kendilerini hayvanlar oynarlar. ve 15

insanlardr. rnein o son hayat derece

dakika sonra kamera ve kaybederler. gerekten ocuklarla

klara olan ekingenliklerini ingeneler ingeneleri bir ekilde Zamannda oynatt. anlatt. yaayan baarl

Kustarika,

Tanrkent sokak ocuklarnn hayatn onlarn iinden Burada ynetmenin gc ok byk. Oyuncu ise ancak bakasn oynaynca oyuncu olur.

Senaryo hikyeyi nasl anlatr? Sinemada temel ama inandrclk olduundan, gereki

olma abas gereksizdir. Gerekilik televizyon iin geerli bir konu. Senaryolar duyulmam yaratmal. anlatmal ve inandrc bir atmosfer

Seyirci gelir.

de

zaten

sinemaya

inanmaya

hazr

bir

ekilde

Film yaparken hep bir atma durumu vardr. Sessiz sahne arkasndan aksiyon, birbiri ardna gndzgece, hzn-nee gibi. Film hep kontrastlarla anlatlr. rnein kiilerin bir kiliseye durumu, girildiinde tutumu atmosferden Daha dolay sessiz ruh deiir.

olunmaya allr. Bir anda sokaktan gelen takn bir grubun kiliseyi basmas ile atmosfer bir anda deiir. Ayn atmosferde, ayn anda iki farkl durum olamaz. Baka bir rnek, lm haberi gelen bir dnn bir anda neesini kaybetmesi olarak verilebilir. Senaryonun anlatmnn temellerinden biri dramadr. Dramay ele aldmzda objektif drama ya da sbjektif drama kullanlabiliriz. Objektif dramay, tanmasak bile insanlar iin zlmek ya da endielenmek olarak tanmlayabiliriz. Duvarda yryen bir bebek iin tanmadmz halde decek mi diye korkarz. Subjektif dramada ise karakteri tanrz. Korkularn

biliriz ve karakteri bu korkulacak durum iine koyarsak, seyirce de korkar. Gerilimi yksek tutmann ve aklda kalcln daha kolay salanmas iin ani bir oktansa, seyircinin bildii ancak karakterin bilmedii bir tehlike daha etkili olur. Bir anlk bomba patlamas yerine bir masa altna bomba koyulduunu gstermek ve karakterin bundan habersizce sandalyeye oturulup bu masada yemek yemesi ok daha byk

ve etkili bir gerilim yaratr. Bu ekilde tansiyonun uzun sre yksek tutulmas salanabilir. Tesadfler ancak karakterin aleyhine islerse ve hedefler zorlarsa seyirci inanr. Aksi taktirde hedefi kolaylatran tesadfler karakteri pasifletirir ve filmdeki gerekilik duygusunu bozar. Senaryoda grsellik nasl anlatlr? Bir senaryo ana fikirden yola kar. Senaryo yazlrken nce bunun snopsisi sonra threatmenti yazlr. Yani her sahnede neler olaca nce sadece grsel olarak anlatlr. Diyaloglar hale hazrda yazlmamtr. Sonrasnda resimlerin yetmedii yerde senaryo yazarken

diyaloglar sadece gerektiinde araya girer. Film knda hibir diyalog kolay kolay hatrda kalmaz. Grsel hafzann daha kuvvetli olmas sebebi ile sinemay sinema yapan grselliidir. Karakteri yapt eyler tanmlar. Karakter aksiyonun iine atlnca bir reaksiyon gsterir ve bylece karakteri ortaya kar. Hisler hareketlerle rnein daha belirgin nefret bir ekilde ortaya

koyulur.

senden

ediyorum

demektense

tokat atmak daha etkili olur ve aklda kalr. Diyaloglar, vermelidir. Bir air gnlk hayatnda srekli iirsel konumaz. akldan geldii gibi konuuluyormu havas

Her

insann

ve

meslein

kendi

konuma

tarz

vardr.

Bunlar yazmak iin gerekirse o insanlarla vakit geirme ve onlar konuturup dinlemek iyi olabilir. Ancak u unutulmamal hikye ki, film grseldir, ve temel ama

aksiyonlarla kurulmaz. Diyaloglar bir eydir. Oyuncuyu

anlatmaktr

diyaloglar

zerine

endirekt

mesajlar,

gelecek,

gemi

hakknda

bilgiler verebilir. Diyaloglar TV ktktan sonra kan

da

oyuncu

yapan

syledikleri

deil

davranlardr. Senaryo gerekir. Filmde her alan bir ey katar. rnein kameramanlara nasl ekim yaplaca t sylenmez. verilmez, Kameraman dekora alar, grsellii karlmaz. konsepti, arttrr. , Oyuncuya ekipmanlar kullanarak yazlrken baka kimsenin iine karmamak

Syle denir 1930 Karakyde bir otel. Gerisi ynetmen, grnt ynetmeni, sanat ynetmeni, kameraman ve dier kiilerin halledecei detaylardr. Mesela oda duvarnn renginin ne olduu senaryoda bir detay ve nem tayan bir mesele ise verilir, yoksa kimsenin iine karmaya gerek yok. Mzik, ses ve efektler de konuyu besler. Ancak senarist eer senaryosu iin zel bir anlam ifade etmiyorsa yine kullanlacak mziklere de karmaz. Senaryo teknik bilgisine kimler sahip olmal? Senaryodan teknik anlamda film yapan herkes anlamaldr. Prodktr senaryonun genel beeniye uygun olup olmadn

bilebilmeli ki ona gre yatrm yapsn ve oynad bu kumarda batmasn (bir sr para yatracak);ynetmen senaryoyu ekerken eksikleri olup olmadn grebilmeli; oyuncu, kameraman, k, sesi herkes baarl bir film iin senaryo nedir konusunda bilgili olmal. Hollywoodda binlerce senarist ajanslara bal alyor. Prodktre gelene kadar senaryolar birok kez okunur ve kontrol etmeye ve dzeltmeye ynelik alan profesyoneller tarafndan da incelenir. Anlamaya gre film ekilirken senaryonun kelimesine bile dokunulmayabilir ya da sadece fikir de satlm olabilir. Bu durumda ynetmen ve yapmc bunu istedii gibi yorumlar ve eker. Film ekimi srasnda ise Trkiyede son ynetmen sz mutlak g. Kendi

Amerikada

prodktrler

syler.

kurgucular vardr ve ynetmeni kurguya sokmazlar. Ynetmenler piyasaya srlen filmlerini ancak galada

grrler. Bunun sebebi ynetmenlerin gelende filmi daha uzun tutma eilimleri ve en sevdikleri ksmlar kurguda kartmalarnn kolay olmaydr. Bununla birlikte baz filmler Directors cut denilen ynetmenin Ynetmenin ynlendirmek, tutulabilir, tanmlanabilir. ekil Olarak Senaryo: Senaryoya format olarak baktmzda ana iki tr gryoruz; Fransz/talyan format kurgusu ii da daha sonra takmn sistemi piyasa verilmekte. etmek, dnda olarak kabaca star motive bunun var)

oyuncu onlarsa

semek(majorler

a. Sahne tanmlarnn (meknn, i/d ekim, gece gndz ekimi gibi bilgiler) senaryonun sol ksmnda tanmlanrken, b. O sahnede geen diyaloglar sa tarafta yer alr. Amerikan format

a. Sahne tanmlarnn sonrasnda, b. O sahnenin diyaloglar sayfann ortasna gelecek ekilde yazlr. Herhangi bir resim ya da yaz formatlama (koyu yaz,

altizgili) kullanlmaz. 12 boyutunda Courier font kullanlarak dmdz yazlr. Senaryoda her sayfa 1 dakikay ifade eder. Yani iki saatlik bir filmin senaryosu 120 sayfadr.

Bundan sonraki rneklerde hep filmimizi 120 dakikalk, yani 120 sayfalk bir senaryo gibi dnelim.

SENARYO NEDR, NASIL YAZILIR? Senaryo yazmak isteyenlerin ilk sorduu sorudur: "Nasl yazlr?". Aslnda senaryo yazmay zor hale getiren piyasada satlan ve orijinaline pek benzemeyen edebi-senaryo kitaplardr. Bir de ynetmenin iine karma, filmi kat zerinde tarif etme ihtiyac... Bunun yerine daha basit bir yntemle yapmclarn sklmadan okuyaca bir senaryo yazmak istiyorsanz yazmza bir gz atn. Senaryolar. Belki siz de sevdiiniz bir filmden ktnz gnlerden birinde okumak iin birka senaryo almsnzdr ama acaba kanz gerekten senaryo okudunuz? Belki elden geirilmi ve edebi bir hava verilmi birka senaryo...

Aslnda bu senaryolar da unutulmaz birka sahneye gz atldktan sonra ktphanelerin tozlu raflarna terk edilmitir. Sevmediiniz ya da hi seyretmediiniz bir filmin senaryosunun hi ans yoktur. ylelerini kimse okumaz. Aslna bakarsanz okumanz iin pek sebep de yoktur. Zaten senaryolar sizin okuma zevkinize hitap etmek zere yazlmaz. Ynetmenler, yapmclar, grnt ynetmenleri, oyuncular, yapm tasarmclar ve dier sinema profesyonellerinden oluan zel bir seyirci kitlesi iin yazlrlar. Bu profesyonel seyirci, herhangi bir senaryoyu okurken, o senaryonun filme dntrlmesinin zor ve kolay yanlarn dnr. Hibir senaryo, sonradan paketlenip filmin bitmi halini grm seyirciye satlaca dnlerek yazlmaz. AMERKAN FORMATI Demek ki senaryolar zerinde allan belgelerdir. Herhangi bir anlamazla meydan vermemek iin de hep ayn formata bal kalrlar. Bylece, herhangi bir filmin prodksiyonunda grev alan o kk ordunun yelerinin sava plann kolayca izlemeleri ve anlamalar salanr. Eer yeni bir "Yurtta Cane" ya da "Kurtulu Gn" senaryosu yazmay dnyorsanz ncelikle renmeniz gereken senaryonun bir forml izlemesi gerektiidir. Eer bu forml izlemezse okunma ans bile yoktur. Standart Amerikan formatna gemeden nce zellikle Trkiye'de hala ok moda olan Fransz formatna bakalm. Bu formatta sayfa ikiye blnr ve bir tarafna diyaloglar, br tarafna da diyalog dnda yazlmas gereken eyler, mizansen yazlr. Ama bu pratik deildir, zellikle de bilgisayar ekrannda... Standart Amerikan formatnda ise diyaloglar 7.5 santimetre geniliindedir ve sayfann tam ortasna yerletirilir. Tanm blmleriyse (mizansenler) 15 santimetre geniliinde btn satra yaylr. Metinde koyu renk, alt izili ya da italik harfler bulunmamaldr. Nedenini sormayn. Karakter isimleri ve eitli talimatlar byk harfle yazlr ve bu talimatlarn tmne "sluglines" denir. Her metin parasndan sonra bir satr boluk braklr. Bu metin paras, bir "slugline", bir sahne ya da aksiyon tasviri, diyalog, "KESME" ya da "YUMUAK GE" gibi bir not olabilir. Bu temel kurallara uyarak yazdnz senaryonuzun ayn derecede kati bir baka kural olan "bir dakikalk sayfa" kuralna da (kartoteks) uymas gerekir. Bu kurala gre bir senaryo sayfas tamamlanm bir filmin bir dakikasna eittir. Prodksiyonun planlanmas asndan bu ok nemlidir nk ou filmde, her alma gn sonunda iki senaryo sayfalk

malzemenin filme ekilmi olaca dnlerek allr. Biimle ilgili bu temel kurallarn yan sra senaryolar grsel ayrnty yanstacak ekilde tasarlanmaldr. Yani "F.'nin can ok skkndr." yerine "F. yataa uzanmtr. Yznde bir haftalk sakal vardr. Yatann kenarndaki masann zeri kirli fincanlar ve bardaklarla doludur. Yar aralk perdeden ieri gn szlmektedir." tr bir ey yazmalsnz. Evet, bylesi daha uzundur. Ayrca bu rnekte grld gibi iyi yazmas daha zordur ama yine de bu aklayc cmleler, senaryonun filme ekilirse nasl olacana dair daha ok ey gsterir. Senaryonun filme ekmeye deer olup olmadnn ve ne gibi zorluklar karacann deerlendirilmesini herkes iin kolaylatrr. Bunun yan sra senaryolar, diyalog yoluyla aksiyon ifade ederler. Bir zamanlar Hitchcock, ou filmi "konuan insanlarn resmi" diyerek aalamt. Unutmayn ki burada aksiyon, dv, araba arpmas ya da patlama anlamna gelmez. Basite, karakterlerin dncelerini, sesli olarak deil bir eyler yaparak ifade etmeleri gerektii anlamna gelir. Nefis Stephen King romanlarnn sinema uyarlamalarnn genellikle felaket oluu da bundandr. Romanlarda zamann ou karakterin kafasnn iinde geer. Oysa filmlerin ve dolaysyla senaryolarn grsel olmalar gerekir. nsanlar bir romanda karakterin duygusal yaamnn enine boyuna incelendii on sayfay okumaktan mutluluk duyabilir ama bir filmde on dakikalk bir monolog skc gelir. Bu nedenlerle ou senaryodaki diyaloglar etkileyicidir ve yerinde kullanlmtr. YNETMENN NE KARIMAYIN Senaristin kanmas gereken en nemli ey, kameray ynetmektir. Bir senaryoda, "Kamera F.'nin yataktan kalkn izler" gibi notlar bulunmamal, aklamalar "...grrz" ile bitmemelidir. Senaryo kurulurken ama okuyucuya bir film dncesi sunmaktr. Oysa kamerayla ilgili ayrntlar okuyucuyu hikayeden karr, karakterlerden uzaklatrr ve gerek dnyaya dndrr. Ayrca iyi senaryo yazarlar, kullandklar dille kamera hareketlerini kolayca ifade edebilirler. En nemlisi de kamerayla ne yaplacana karar vermek btnyle ynetmenin iidir. Hibir senaryo yazar ynetmene iini nasl yapacan syleyemez. Bu kurala uymamas asndan Shane Black bir istisnadr ama onun da kendi kurallar vardr. Tabii sizin aldnz senaryolarn hibiri bahsettiimiz gibi bir senaryoya benzemez. Byk olaslkla ciltlenmi haldedir ve aralkl olarak A4 kadna yazlmamtr. Okuduunuzda

kamera hareketlerine ilikin notlar da grrsnz. Ayrca bir sr yersiz diyalog vardr. Neden byledir? nk, yaynlanm senaryolarn ou, senaryo yazarnn son msveddesi olan prodksiyon ncesi orijinal senaryo deildir. Sata sunulan senaryolar, film ekilip kurgulandktan sonra hazrlanm editrn kopyas ya da devamllk kopyasdr ve daha ok tamamlanm filmin kaytlarndan oluur. Onun iin bir sr kamera hareketi vardr. Bunlar masa banda deil sette kararlatrlan eylerdir. Ayrca, yaynlanan senaryolarn pek aznda filme alnmayan sahnelerin yer ald grlr. Bunlar baarl olmad iin, oyunculuk kt olduundan ya da ekimler srasnda programn gerisinde kalnd iin filmden karlan sahneler olabilir. Woody Allen'n "Annie Hall" filminde de benzer bir ey oldu. Allen ve Marshall Brickman'n senaryolarnn ad "Anhedonia"yd ve Alvy Singer'n ocukluu, iki evlilii, ak ilikileri ve Annie ile ilikisinden rastgele anlarn derlemesinden oluuyordu. Fakat filmin montaj srasnda ortaya kan filmin dank ve karmak olduu hemen anlald. Sonuta neredeyse tamamen Annie ile Alvy'nin ilikisine odaklanacak biimde montajland. Yaynlanan senaryoyu satn alrsanz elinize geen bu olur. Orijinal "Ahedonia"y bulmanz mmkn deil. Yaynlanan senaryolarn orijinal senaryolardan farkl olmasnn bir nedeni de pazarlamayla ilgili. Baz yksek bteli filmlerin yaynlanan senaryolar filmin unutulmaz sahnelerinden fotoraflarla dolu oluyor ve bylece senaryo, satn almaya deer bir grnm verilerek sunuluyor. te yanda, Faber & Faber tarafndan yaynlanan tipik senaryolar var. Bunlar diyaloglar ve kamera notlaryla doludur ve genellikle geleneksel anlamda senaryo yazmayan ynetmenlerin eserleridir. Tarantino, Scorsese, Cronenberg ya da Hal Hartley'nin elinden km byle bir senaryo okuduunuzda, yine tipik bir senaryonun arptlm halini greceksinizdir. Bu durumda, yaynlanm senaryolar okuyun deriz size. Bu size bir hikayenin perdede anlatlyla ve diyalog akyla ilgili fikir verecektir. Ama unutmayn ki bu senaryolar filmin ortaya karld orijinal senaryolar deildir. Siz ille de orijinal senaryonun nasl bir ey olduunu grmek istiyorsanz iiniz pek kolay deil. Film irketlerinin bize byle bir senaryoyu vereceini sanmyoruz. Ama Internet'te birka tane bulmanz mmkn.

zerinde allan belgeler olarak kabul ettiimiz senaryolarla ilgili bir baka nemli nokta da her eyin ok rahat anlalabilecek kadar ak olmas gerektiidir. Her ey bir senaryoyu balatabilir "Dnyann en gzel yksn yazm olabilirsiniz, bir proje olarak deeri azsa, filmin yaplabilmesi iin para bulunamaz, hadi yapld diyelim, seyirci gelmez. Endstri seyirci getirmeyen projelerden hi hazzetmez. Sinema pahal bir sanattr, o filme yatrlacak parann arln senaristin duymas gerekir." Gizemli ulumalarla kederini geceye boaltan bir kpek, kapanan bir kap, glmseyen bir bebek, damlayan bir musluk, bir insann (bir oyuncunun?) yz veya her trden ruh sancs: ihtiras, kskanlk, hrs, zlem, pimanlk, hzn, ac... her ey, bir senaryoyu balatabilir. Senarist, darmadank birtakm fikirleri yanyana getirebilecek birikim ve yetenee sahipse ve ne anlatacan biliyorsa, bir toplu ineden bile hareket edebilir. Nasl olsa o ine ait olduu hikayeye sizi gtrecektir. Her ey rehberdir. Ken Russell'n filminde Mahler'in dedii gibi, seen sanat deilse, eser sanaty seiyorsa, yeni senaryosu iin yk araynda olan yazarn, evresine dikkatle bakmas yeterli olacaktr. Asistanlarmla "beyin frtnas"na balarken, aralarndan birinin birka szck sylemesini isterim: -dile getiren kiiyle sze dklen arasndaki karmak ilikiyi bir yana brakrsak- her eyden bantsz, anlam pheli, bir ie yarayaca kukulu, tam da bu yzden kkrtc bir cmle... Bir keresinde biri "Bir kadn raylara bakyor" demiti. "Nasl bakyor?" "Dikkatle." "ntihar m edecek?" "Dnyor." Yazarlar merakl yaratklardr; meer yzlerce soru pusuda beklermi: "Kim bu kadn? Ya ka? Neden intihar dnyor? Nasl bir kiilik kalabalk bir istasyonda raylara kendisini atmay dnr?.. Bu tr bir intihar biimi nasl bir mesaj ierir?.." "Mesaj m... Kime?" "Kocasna." "Anlar m?" Bu kez benzeri sorular kocas iin soruldu, yantlar bulunduka, kvlcm yaratan ncl motifin arkasnda yatan gereklik kavranmaya baland, film yksnn ucu grnd:

tren yolculuuna balamt. Kukusuz baka yazarlarn elinde, o yolculuk baka trl biimlenecek, belki daha ustalkl kotarlacakt... nemi var m? Bizim maceramz, bir kadnla olu arasndaki ilikiyi eksen alan bir ykye vard. Bittiinde, her eyi balatan sahne, hikayede yoktu. Ama asl nokta u: Raylara o biimde bakabilecek bir kadnn yksyd bu. Bir resimden km ve ruhen o resme sadk kalmt. Akln beyazperdesinde bir fotoraf belirmise, yk zaten hazrdadr, o resmin iinde: bir yaanmlk paras akp gelmi, resmedilmi o an yaratmtr. Yal bir adamn dudaklar aralanr, "Rosebud" szc duyulur, elindeki oyuncak kre yere der, yuvarlanr... Sahnenin son resmi, o genel plan dikkatle incelendiinde, Kane'in karakterine ilikin binlerce bilgi ediniriz, stn yaptlarn byle bir gc vardr. Bundan sonras kolay: karakter varsa, hikaye de var demektir... yi olduuna inanan bir senarist, gsn gere gere yle haykrabilir: "Bana bir karakter verin, sinema dnyasn yerinden oynataym!..." Film hikayesi yazmann ok pratik bir forml u olabilir: Salam iki karakter yaratn, karlatklar anda unutulmaz bir yk balayacaktr. "Butch Cassidy And The Sundance Kid-Sonsuz lm" ya da "The Good, The Bad And The Ugly-yi, Kt, irkin" filmleri bu cmlelerin ierdii doruya tanktrlar. Akln aynasndan yansyan bir grntnn irdelenmesi... Ama insan akl binlerce grntyle doludur, en azndan bellek imajlarla alt iin binlerce an paracyla... yi ya ite, bunlarn herhangi biri bir film yksn balatmaya yeterli olabilir. Tek gereken, balang iin neyi seeceini, neye itaat edeceini bilmek ve sabrl olmaktr.lk bata seim kolay deildir elbet ama ok salam bir rehberi vardr: yazarn kendisi... Yaam ve yazar dnya gzeli bir ifttir, yaam yazar dller, yazar iindeki ykleri dourur. Aslnda "yaratmak" szcyle kastedilen, kefetmek, aa karmak, kayda geirmektir. Her ey bir senaryoyu balatabilir, balama atn duyan beyin harekete geer, sahnelerden repliklere, dsel yzlerden

rktc imajlara srayarak ilerlemeye koyulur, bir tren misali, "sinopsis", "tretman" gibi tuhaf isimleri olan istasyonlar arasnda sarsla sarsla gider, benzersiz bir serveni ilmek ilmek dokur, tkenir... tkenir.. Ama ncelik hep ykdedir, nk filmler ykler zerine ina edilirler. Salam bir yk ise -tm sinema tarihinin de gsterdii gibi- az bulunur bir nesnedir, nk benzersizdir... Balangta senaristin elinde bulunan paracklar, belki bir grnt ya da birka replik, zavall yazar, elindeki tek bir paracn bile, btnn zelliklerini tadn kavrayana kadar usuz bucaksz bir otlakta oynaan vahi atlar gibi beyninde dner durur. Eyerlemek olanak ddr, plak srtlarna binme cesaretini gstermek ve orada, sonsuza kadar srm gibi gelen birka dakika boyunca kalabilmek gerekir. Usta rodeocularn elinde o paracklar, eninde sonunda uysallar, gizlerini aa karmaya boyun eerler. Fakat sre nasl da karmaktr, her ey her yere ait gibi grnr, eldeki malzeme sanki, birbirine pek az benzeyen onlarca ykye de uygundur, ne ynden ilerleyeceinizi bilemezsiniz. yk kh vardr, kh sisler ardnda kayboluverir, her eyin arap sana dnmesi an meselesidir; al yapaca sanlan e, gidip finale yerleebilir, bir dieri, doduu an, eski bir yaratnn kardei olduunu haykrr, oysa yazar onu, uzak bir kuzen olarak bile deerlendirmemi, bir baka senaryoya ait sanmtr. Yazar, kendi niteliklerinden kukuya dren sarsc srelerin ilki byle yaanr. Bir snf dolusu ocukla ba baa kalmsnzdr, falanca replik, st ba kir pas iinde okula gelen bir afacandr, ekidzen vermek zordur. Filan karakter, dersine almaz, stelik szlde bir bilge gibi susar, oysa szlerine ihtiyacnz vardr. Bir tema parac, hep okul birincisi olan ocuk klndadr, neminin bilincindedir, kraldan ok kralc kesilir, daha ok renmek iin yapp tutuur, yerli yersiz sorularla hocasnn ustaln snamaya kalkr, arkadalarn acmaszca yarglar. Biri snfta uurtma uurur, bir bakas altnza raptiye koyar, arkanz dndnz an snfta bir vaveyla kopar... Onlar mezun edeceiniz (bakalarnn beenisine sunabileceiniz) gnn hayaliyle urap durursunuz... Ve sk sk, brakn mezun olmay, okuma yazma renmeyi bile baaramayacaklarna inanrsnz. Sabretmek gerekir. O taraftan olmuyorsa teki yandan yaklarsnz ocuklara, onlar dinlemeyi renir, anlamaya

alrsnz. nk seversiniz onlar, "mrvvetlerini grmek" iin yanp tutuursunuz. Vazgemek, onlara ihanettir, siz olmasanz, onlar da olamayacaklardr, uramak zorundasnzdr. Maalesef senaryo yazmann bir baka yntemi henz bilinmiyor: sorularla tasarlamayla, kefetmekle, uydurmakla geen binlerce saatten sonra, bir de harfleri yanyana dizip szckler, cmleler, sahneler oluturmanz, okuduka dnyann en iyi senaristi olduunuza kanaat getirip bir sonraki sayfada kendinizden nefret etmeniz, defalarca deiiklikler yapmanz gerekiyor. Ve sonra yapmcnn, ynetmenin, oyuncularn sorular, hatta deiiklik talepleri gelir... Aylarca sren angarya, benzersiz bir hamallk!.. Senaryo yazmak, angaryadan mazoist bir zevk almaktr. Tema filmleri de vardr kukusuz ama onlarda da sre ayndr. Kieslowski ile senaristi Krzystof Piesiewicz, zgrlk temas zerine kuracaklar filmin yksn tartmak iin bir araya geldiklerinde yine ortada birka krnt dnda bir ey yoktu. Belki biri, " Renk: Mavi" filmini hapisten kan bir adamla balatmay nermi bile olabilir. Herhalde zgrlk temasn saatlerce tartp sanat alanna younlamaya karar vermilerdir. yknn ucu, o sralarda grnm olsa gerek. Bazende ortaya bir fikir atlr, rnein bir stdyo yneticisi, bir senaristi arayp, "lgn, sevimli, dank bir polisle, dzenli, saygn, aile babas olan ortann macerasn ele alan bir film yapalm" diyebilir, belki "Lethal Weapon-Cehennem Silah" filmine byle balanmtr, ama dikkat, telefon konumas srerken, ortada hl yk yoktur. "Leoparn Kuyruu"nun yaratcs, kimi rportajlarnda, "yapmc Turgut Yasalar, senarist Turgut Yasalar'a, az mekanl, az kiili bir yk siparii verdi" diyor. Gzel cmle, ho bir gerei dile getiriyor: sipari annda yk yok henz, senarist alp hazrlam. Biraz farkl bir rnek: Robert Altman'n "The Player-Oyuncu" filminde 5-6 cmleyle dinledii ykler arasndan seim yapmakla ykml olan stdyo yneticisi Tim Robbins'e, bir senarist unu nerir: "'The Graduate-Ak Mevsimi'nin devamn yapalm'. Ortada yine yk yoktur ama daha net bir eyler vardr, bir Hollywood stdyosunun yneticisi, "The Graduate 2"nin iermesi gereken eleri ezbere sayabilir. Demek ki film yks yazmann tek yolu, bir imgenin peine

taklp narin bir kelebek gibi o daldan tekine umak deildir. Belirli bir tarif, bir sipari zerine yk yazlabilir. Aslna baklrsa bu yntem, endstri iin ok gereklidir. nk sinema filmleri, yapmclar tarafndan... seyirci iin yaplr. Senaristler tuhaf yaratklar olduklar iin de yapmclar, onlarn keyfine kalrsa endstrinin batacan bilirler. Yapmc daha da enteresan bir yaratktr, varoluunun anlamn, eldeki senarynonun tarihin o dneminde seyirci nezdinde bir karl olup olmad sorusuna dayandrr, nk harcayaca milyarlarn geri dnmesi kaygsn tamaktadr. Film yapm srasnda parann her gn oluk oluk akp gidiini izlemek, insann ruhunu zedeliyormu, yle sylyorlar, bu doruysa yapmc da kendince hakldr. Bu haklln bilinciyle bazen yle cmleler ediverir: "Tom Cruise ve Nicole Kidman iin bir ak filmi yazsana bana." "Stephen King'in Hiddet isimli yksn Trkiye'ye adapte edelim. Fakat telif demek istemiyorum ona gre, yle uyarla ki onun olduu anlalmasn." &nbs p; Nasl yani?.. Byle zamanlarda, kafas sanat dleriyle dolu olan gen senarist, ustas David Mamet'in szn anmsar: "Yapmclarn sanatla ilikisi, giyotinin hukukla ilikisine benzer." Hangi yntemle yazlrsa yazlsn, neye hizmet ederse etsin, sonu olarak yknn, kimi zellikler tamas gerekir. u soru nemlidir: bu hikayenin bir proje olarak deeri ne? Dnyann en gzel yksn yazm olabilirsiniz, bir proje olarak deeri azsa, filmin yaplabilmesi iin para bulunamaz, hadi yapld diyelim, seyirci gelmez. Endstri denen masal devi ise, seyirciyi getiremeyen projelerden hi hazzetmez. Sinema pahal bir sanattr, o filme yatrlacak parann arln senaristin duymas gerekir, her ey bir yana, iki senaryosu i yapmazsa, ncsn kimseye kabul ettiremeyecei iin. Etkilendiiniz herhangi bir eyden hareketle senaryo yazmak iirsel bir sretir, proje kavramn temel almak ise, mimari tasarmlara benzer. Kukusuz yaratc bir itir ama yaplacak binann ncelikle kimi ilkel gereksinimlere cevap vermesi gerekir: dnyann en gzel kkn, iine tuvalet koymadan ina etmek, kime ne kazandrr ki? Bu yzden senaristin, yaratma esrikliini, doum sanclarn, kendini Tanr gibi hissetmeyi falan bir yana brakp bitirdii

yknn bir proje olarak deerini amansz bir sorgulamadan geirmesi gerekir: bu fikirden bir senaryo olur mu? Nasl bir film kar? O filmi ben izlemek istiyor muyum? Birisi ekmek isteyecek mi? Byle bir filme, hangi nedenle olursa olsun ihtiya var m? Yapmc bu senaryoya neden para yatracak?

Senaryo Yazm Klavuzu 1. METNN BMSEL ZELLKLER Metin; Courier veya Courier New yaz fontu ile 12 punto byklnde; saa denkletirilmi olarak yazlmaldr. Satr aral normalde 1ve 1,5 olmaldr. Sadece sekanslar arasnda bir satr boluk braklmaldr. Dier paragraflar bo satrlar ile ayrlmamaldr. rnek Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. XXX./XXX.- XXXXXXXXXXXX Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. (DORU) Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. XX./XXX.- XXXXXXXXXXXXXXX Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. (YANLI) Italic tipi font sadece aklamalarn veya diyaloglarn parantez iindeki blmlerinde kullanlmaldr. rnek A (diyalogdaki paranteze rnek) XXXXX (xxxxxx xxxxxx) Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. rnek B (aklamadaki paranteze rnek) XXXXX xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx (xxxxx xxxxxx): xxxxxxxxxxxxxxx. Her seansn bal (Kaln ve byk harflerle) u eleri iermelidir: Sekansn numaras; hareket meknnn neresi olduunu; i ya da d mekanda olarak belirtmeli, ekimin zamann; gndz veya gece gibi kesin bir ifadeyle belirtilmelidir.

rnek 3- / GECEHASANIN EV Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx. 2. SENARYO YAZIMI N TEMEL KURALLAR

Hi bir ey aklanmaz, her ey bir hareket ile anlatlr ya da diyalogun kendisi araclyla sylenir.

rnek: Hasan bunalm taklmaktad, bir anda kzar ve telefonunu duvara atar. (YANLI) Hasan telefonda konutuu kz arkadana barr ve sinirle telefonu duvara arpar. DORU) Kamera hareketlerine dair betimlemeler olmamaldr. Ynetmenin iine karlmamaldr. rnek Hasan tavana bakar. Kamera, Hasann gzlerinden szlen yalar gstermek iin yavaa zoom yapar. (YANLI) Hasan odasnn karanln ile evrelenmi bir halde yatana uzanmtr. Tavan seyretmektedir. Gzleri yalarla dolmu, alamak zeredir. (DORU) Btn hareketler geni zaman kipinde yazlmaldr. Gemi ve gelecek zaman kiplerinin her hangi bir biimi kullanlmamaldr.

rnek: Hasan odadan kar. Mutfaa gelir. Masada daha nceden brakm olduu ba alr. derin doldurucudan tavuk alacak, eline ald cak ile tavuu kesecektir. (YANLI) Hasan odasndan kar. Masadan ba alr ve buz dolabnn kapan aar. Derin dondurucudan tavuklar kartr ve muftan tezgahnda tavuklar ince ince keser. (DORU) Metnin tek dili yazld dil olmaldr. Baka dillerde hi bir ifade bulunmamaldr. diyaloglarda veya baka bir yerde yabanc bir replie veya kelimeye ihtiya duyulduu vakitlerde, yabanc olan blmn bana parantez iinde italikolarak hangi dil ile sylenecei veya evirilecei belirtilir. rnek A: LEYLA Je taime la folie, mon amour. (YANLI) LEYLA (Franszca) Seni delicesine seviyorum, akm. (DORU) rnek B: LEYLA yol boyunca yrr. iddetli yamur vardr. Eski bir fotoraf dkknnn tabelas rzgrda sallanmaktadr. Tabelada Les souvenirs sont le trsor le plus prcieux yazmaktadr. (YANLI) LEYLA yol boyunca yrr. iddetli yamur vardr. Eski bir fotoraf dkknnn tabelas rzgrda sallanmaktadr. Tabelada (Franszca) Hatralar en deerli hazinedir. yazmaktadr. (DORU)

Yazm Formatlar Senaryo Yazm Formatlar Fransz Format En ok kullanlan formattr. Sol tarafa mizansen sa tarafa konumalar yazlarak hazrlanr. Sahne tanmlar (mizansen) yani karakterlerin davranlar, olaylar, oyun trafii senaryonun sol ksmnda tanmlanrken, o sahnede geen diyaloglar ise sa tarafa yazlr. Amerikan Format Hollywoodda genel olarak kullanld iin bu ismi alr. Sahne tanmlar / mizansen, yani karakterlerin davranlar, olaylar, oyun trafii sayfann tmn kaplarken, diyaloglar ise sayfann ortasna gelecek ekilde yazlr. Amerikan formatnda kat boyutu da bizdeki gibi A4 deil daha byk bir formattr ve karteks diye adlandrlr. Her kartekste bir sahne yazlr.