ESMA'L HSNA'NIN MERTEBELER Bil ki, ilahi isimler, hakikatlerin gerei olarak ortaya kan hal dilidir.

O halde, imdi iiteceklerin iin akln ayk tut !. Ve asla ne okluk ve ne de varolusal bir birleme vehmine de kaplma !. Ve ben burada, yalnzca akledilebilir bir ok hakikat mertebelerini, tecelli etmekte olan varolu ( vcudun ayni ) asndan deil, nispetler asndan sralayacam. nk, Zat olmas bakmndanHak Teala' nn Yce Zat' birdir.Ayrca bizler, kendi varlmzdan, muhtalmzdan ve mmkn varlklar olmamzdan kesin olarak bilmekteyiz ki, bizim iin kendisine dayanacamz bir tercih ettiricinin bulunmas zorunludur. Ve bizim varoluumuz, ite bu dayanlandan deiik nisbetleri talebetmesi de zorunludur. ari Teala , esma-i hsna ile ite bu gerei ima etmektedir. Nitekim Hak Teala , Mtekellim ( konuan ) olmas hasebiyle, kendisinden baka bir ilah olmayan Biricik lah olduundan, hi bir ekilde orta olmayacak bir biimde, ilahi varoluunun zorunluluu mertebesinde, kendisini ite bu en gzel isimlerle isimlendirmitir. Daha iin banda , mmknler alemindeki tercih ve te'siri ifade eden bu takrirden sonra " hal diliyle " derim ki; btn isimler, msemma mertebesinde bir araya gelerek, hakikat ve manalarna bir bir baktlar ve hemen gereklerinin ortaya kmasn talep ettiler ki; bylece etkileri ile birlikte tecelli, zuhur ve aynlar ayr ayr ortaya km olsun. nk bata takdir edici anlamndaki el- Halk ( her eyi yaratan ), el- Alim ( bilgisi dnda hi bir ey olmayan ), el- Mudebbir ( gklerden yere var olan her eyi dzenleyip yneten ), el- Mufassl ( dnya yaamnda ayetlerinin en kk ayrntsn bile darda brakmadan aklayan, ahirette ise her ey hakkndaki nihayi hkm verecek olan ), el- Bari ( btn zlerin ve grntlerin bizzat yapcs ), el- Musavvir ( btn formlarn ve grntlerin bizzat ekil vericisi ), er- Razk ( btn rzklar bizzat veren ), el- Muhyi ( llere hayat veren ), el- Mumit ( lm yaratan ve ldren ), el- Varis ( geici olanlar gp gittikten sonra da her eyin gerek sahibi olarak kalacak olan ) ve e- ekur (gerek anlamda kredilecek olan ) olmak zere btn ilahi isimler, nce kendi zatlarna baktklarnda ; ne

yaradlm bir mahluk, ne gklerden yere kadar dzenlenip ynetilecek bir varlk, ne henz dnyada en kk ayrnts bile ihmal edilmeyecek ekilde aklanacak bir ayet, ne ahirette, aralarnda kesin hkm verilecek ve ne de kendilerine rzk verilecek kimse gremeyince yle dediler : Bizim hkmmz iktidarmz ortaya karacak tecelliler tam olarak zuhur edene kadar bizler ne yapacaz ? Bu sefer, alemin baz hakikatlarnn gerei olan tm bu isimler, alemin tecellisi ve ayn zuhur ettikten sonra, btn zlerin ve grntlerin bizzat yapcs anlamna gelen " el- Bari " ismine snarak, ona yle derler : Bizim hkmmz ve iktidarmz ortaya kmas iin, bu tecelliler keki vcut bulup zuhur etse ! nk bizim imdi iinde bulunduumuz mertebe etkimizi kabul etmemektedir. Bunun zerine el- Bari u cevab verir : Bu i, " el- Kadir " isminin tasarrufundadr. nk ben de onun kapsam alannda ve etkisi altndaym ! Nitekim varl zorunlu olmayan tm mmknlerin asl, henz yokluk halinde bulunuyorlarken, tam bir tevazu iinde ve muhta halde yaplan istek gibi, ilahi isimlerden isteklerini yle dile getirirler : Yokluk bizleri, gerekten birbirimizi alglamaktan krelttii gibi, sizin iin zorunlu olup ta Hak Teala' dan bizlerin zerine den marifetten de kreltti. Eer sizler, bizim tecellilerimizi ve aynlarmz zuhur ettirmi olursanz, bizlere varolu elbisesini giydirmi ve gerekten nimet balam olursunuz. Ve bylece bizler de sizlerin hak ettii yceltme tazimi gsterelim. nk sizlerin hkmranl da zaten bizlerin bilfiil zuhur etmesiyle meydana kacaktr. Halbuki imdilik sizlerin hkmranl ve salahiyeti, yalnzca bilkuvve, potansiyel olarak vardr. O halde bizim sizden talep ettiimiz, aslnda bizlerden ok sizin hakknzdr ! Bunun zerine ilahi isimler; " Bu varoluu zorunlu olmayan mmknlerin syledikleri dorudur " diyerek bu istei yerine getirmek iin harakete geerler. Bu minval zere, isimler, en sonunda el- Kadir ismine sndklarnda bu sefer " el- Kadir " ismi u cevab verir : " Ben de , dilediini yapan

anlamndaki " el- Murid " isminin kapsam alannda ve etkisi altndaym! Ve sizlerin tecellisi ve ayn olan ne varsa, onlarn hepsi bu ismin ihtisas alanndadr. Nitekim hi bir mmkn, kendi adna beni imkan alemine getiremez, ta ki Rabbisinin katndan amir bir emir gelmedike ! Ve Rab, varolma emrini ; " Kun - ol " diyerek verdiinde, kendiliinden beni etkisi altna alr ve ben onun varetmesine bal olarak, hemen o anda onu oluturur ve meydana getiririm. O halde sizler de benim gibi " el- Murid " ismine snn ki, yokluk durumundan varolu tarafna ynelerek tercih ve zelliini o da sizler iin gerekletirmi olsun ! Bu durumda , hem ben, hem emreden ve hem de konuan birleerek , sizlerle birlikte varla gelelim. " lahi isimler " el- Murid " ismine bavurarak ona yle derler : " elKadir " ismine, bizim tecelli ve aynlarmzn ortaya kmasn talep ettik, o da ii sana havale etti. O halde sen nasl bir yol ve yordam nerirsin ? " el- Murid " ismi; " el- Kadir " doru demi ama, ben de, " el- Alim " isminin sizin hakknzda nasl bir hkm verdii konusunda bir bilgiye sahip deilim ! Zira onun ilminde, sizin varoluunuz gemektemidir ? bilemiyorum ! Somuta ben de " el- Alim " isminin kapsam alannda ve etkisi altndaym ! O halde gidin, sorununuzu bir de ona anlatn ! " lahi isimler bu sefer, " el- Alim " ismine bavururlar ve ona " elMurid " isminin sylediklerini aktarrlar. " el- Alim " ism; " el- Murid " ismi doru sylemektedir. Ve sizin varoluunuz benim bilgim dahilindedir ama, bu konuda ncelikli olan edebe riayet etmektir. nk bizim zerimizde, bize hakim olup korumakta olan bir mertebe bulunmaktadr ki o da " Allah " ism-i celal'i dir. O halde hepimizin yalnzca onun huzurunda bulunmamz gerekir. nk o mertebe, cem mertebesidir ." Bunun zerine btn ilahi isimler, " Allah " ism-i celal'i mertebesinde toplanrlar. O, " Ne istiyorsunuz ?" der. Onlar durumu bildirince; " Ben, sizlerin tm hakikatlerini kendisinde toplam olan isim' im ve Ben tek bana " msemma " ya delalet etmekteyim ki, o da Kutsal

Zat' tr. O' nun kemal ve tenzih sfatlar vardr. O halde sizler yle bir durun bakalm da, Ben, kendisine delil olduum , " medlulm " n huzuruna gireyim ! " der ve bylece " medlul " nn huzuruna karak , mmknlerin dileklerini ve dier isimlerle yapm olduklar konumalar aktarr. Buna Kutsal Zat yle cevap verir : k ve isimlerin hepsine syle ki, her birisi mmknlerin hakikatlarnn gerei ile ba kursun ! nk, Ben, Kendi aomdan yalnzca Kendim iin Bir' im. nk varl zorunlu olmayan mmkn varlklar, Benim mertebemi talep ettikleri gibi, Benim mertebem de onlar talep etmektedir. Halbuki ilahi isimlerin tm, Benim iin deil, kendi mertebeleri iindir. " el- Vahid " ismi ise bunlar iersinde zellikle, yalnzca Bana has bir isimdir. Ve ne isimlerden bir ismin, ne bir mertebenin ve ne de mmkn varlklarn iersinde, her ynden bu ismin hakikatnda Bana ortak olacak hi bir kimse de olamaz." Bylece " Allah " ism-i celal'i , yannda, kendisine tercman olacak " el- Mtekellim " ismi ile birlikte, mmkn varlklarn ve ilahi isimlerin yanna kar ve onlara " el- msemma" nn sylediklerini aktarr. Ve " el- Alim ", " el- Murid ", " el- Kail ", " el-Kadir " isimleriyle balant kurar, bylece, " el- Murid " isminin tahsisi ve " el- Alim " isminin hkm gerei olarak " ilk mmkn " ortaya km olur. Varlklarda, tm tecelliler, aynlar ve etkiler ortaya knca, birbirlerine musallat olmaya ve bal bulunduklar ve gerei olduklar isimlerden aldklar gle birbirlerine hkmetmee balaynca, bu durum bir kargaa ve husumetin ortaya kmasna sebep oldu. Ve kendi kendilerine u kanaate vardlar : " Bizler, dzenimizin bozulmasndan endie etmekteyiz ve bu gidile daha nce bulunduumuz yokluk haline dneceiz." Bylece mmkn varlklar, kendilerine " el- Alim " ve " el- Murid " isimlerinin salad imkanlar konusunda dier isimleri u ekilde uyardlar : " Ey ilahi isimler ! Eer sizlerin hakimiyeti , " bilinen bir l " , " izgileri belirli bir snr " ve sonunda dnp varacanz " bir imam " eliinde ise , bu, bizim varlmz da koruma altnda tuttuu gibi , sizlerin bizler zerindeki

etkilerin de devamn salyacak demektir. Bu durum, hem bizler hem de sizler iin en doru olandr. O halde sizler, iersine girdiimiz bu kaosu , " Allah " ism-i celal'ine arzedin !. Belki sizleri bir yerde tutup snrlayacak birisini ne kartr. Aksi takdirde biz helak olacaz, sizler de atl kalacaksnz! " lahi isimler, bu teklife ; " te bu tam bir maslahat ve gerek grtr. " eklinde karlk vererek gereini yaparlar ve yle derler : " Sizin ilerinize bakan ve ekip eviren " el- Mudebbir " ismidir " Durmu, " el- Mudebbir " ismine arzettiklerinde , o da, " Ben de zaten bu iler iin varm. " eklinde bir cevap verir. Bu sefer " el- Mudebbir " ismi huzura girer ve Hak Teala' nn emrini alm olarak " er- Rab " ismine gelir ve ona yle der : " Mmkn varlklarn tecelli ve aynlarnn bekas iin maslahatn gereini yerine getir ! " Ald emir zerine " er- Rab " ismi , kendisine yardmc olacak , birisinin ismi " el- Mudebbir " dierininki " el- Mufassl" olan iki vezir tayin eder. Nitekim Hak Teala yle buyurmutur : " Yarg Gn' nde Rabbinizin huzuruna kacanza yrekten kesin bir biimde inanasnz diye, gklerden yere, varolan her eyi dzenleyip ynetmekte ve ayetleri en ince ayrntlarna varncaya kadar aklamaktadr. " ( Ra'd, 13/2) Allah kelamnn ne kadar da muhkem olduuna bir bak ve dn ! Duruma olmas gerektii bir biimde , uygun lafzlarla konu nasl aklanmaktadr ! Nitekim bu ayetteki " erRab " ismi, " el- imam " temsil etmektedir. O da " er- Rab " isminin zuhur mahallidir, Onun iki veziri vardr. Birincisi, gayb alemine bakan " Mudebbiru' l- emr " ; ikinci vezir ise, ehadet alemine bakan " Mufasslu' l- ayat " tr. Bylece tm ilahi isimlerin snrlarn, " er- Rab" ismi belirler ve memleketin slah, dzeni ve davran ynnden hangisinin daha iyi olduunu snamak iin ( Hud, 11/7 ; Mlk, 67/2 ) merasim kurallar koyar.

Ftuhat- Mekkiyye 66. Blm Esma-i Hsna' nn Mertebeleri Muhyiddin bn Arabi