ALIILMAMI RETM YNTEMLER

Prof. Dr. Akgn ALSARAN

Bu notlarn teorik ksm Prof. Dr. Abdulkadir ERDEMin bir makalesinden alntdr.

retim Yntemleri
1. Dkm 2. Malzeme ileme (talal) a. Allm b. Allmam 3. Malzeme ekillendirme (talasz) 4. Kaynak 5. Toz metalrjisi 6. yapsal retim yntemleri ?

retim Yntemleri
Allm yntemler kesici u, matkap ucu veya talama ta gibi takmlar kullanarak ve malzemenin takm ile fiziksel temas sonucu tala kaldran yntemlerdir. Bu yntemler iin takm ile i paras arasnda srekli temas ve greceli hareket gerekmektedir. Bunun sonucu olarak nemli anma sorunlar kanlmazdr. Allm yntemlerin ok uzun yllardr sren deneyim birikimine sahip olmalar nemli bir stnlk olarak grlmektedir.

retim Yntemleri
Allmam imalat yntemleri ise zellikle ikinci dnya savandan sonra gelimi ve ada teknolojide yaygn uygulama alan bulmu yntemlerdir. Bu yntemler allm yntemlerden farkl olarak fiziksel temas ve greceli hareket yerine mekanik kuvvet uygulamadan eitli enerji trlerini kullanarak malzeme ileyen, andran veya ekillendiren yntemlerdir. Genellikle kullanlan dk younluklu enerjiyi dar bir alanda odaklayarak ve denetleyerek ileme olayn gerekletirmek iin uygun bir takm veya odaklayc dzen kullanlr.

Allm retim Yntemleri-Ortak zellikler

Geleneksel yntemlerde malzemeden tala kaldrma ilemi, torna kalemi, freze ba, talama ta vb., kesici takmlar kullanarak yaplr. Mekanik kuvvet kullanlarak ve zorlama ile, genellikle malzeme iinde plastik deformasyon ve kayma gerilmeleri yaratarak, malzeme zerinden tala kaldrlr. Gerilme ile tala kaldrma tm geleneksel yntemlerin ortak zelliidir. Geleneksel yntemlerde kesici takm ile i malzemesi arasnda tala kaldrma ilemi srasnda srekli olarak birbiri ile fiziksel temas halinde olup, her ikisi arasnda greceli olarak hareket vardr.

Allm retim Yntemleri

Tala kaldrma ilemi zellii olarak, geleneksel yntemlerin ileme zellikleri ve snrlar, i malzemesinin mekanik zellikleri ile snrldr. Akma gerilmesi yksek olan malzemelerin, geleneksel yntemlerle ilenmesinde nemli sorunlar olabilir. Bu sorunlarn zm iin ok pahal ve zel takmlar gerekebilir, baz durumlarda ise tamamen imkanszdr. Takm ve i malzemesi arasndaki greli hareket, ya dzlemsel/dorusal ya da daireseldir. Bu durumda elde edilen i malzemesi yzeyleri de, dzlem ya da silindirik olmaktadr. Bylece geleneksel yntemler kullanlarak elde edilebilecek i paras ekilleri snrl kalmaktadr.

Allm retim Yntemleri

Takm ile malzeme arasndaki fiziksel temas ve kuvvet uygulanma zorunluluu nedeni ile takm boyutlarnn ok kk olmas mmkn deildir. Bu nedenle kk boyutlu ilerin geleneksel yntemlerle ilenmesi zor veya imkanszdr. Benzer nedenlerle ok byk boyutlu ilerin de ilenmesi gtr. Geleneksel yntemler daha ok orta boyutlu iler iin uygundur. Geleneksel yntemler ok uzun yllardr kullanlmakta olduklarndan, teknoloji birikimi ok yksektir. Bu nedenle geleneksel yntemleri kullanan tezgahlar basit ama yksek verimlidir. Kullanc eitimi de ok kolaydr. Geleneksel yntemlerin doal snrlamalar dnda, esneklikleri ok yksektir. zellikle bilgisayar teknolojisinin kullanlmas ile birlikte otomasyona uygun tezgah retimi mmkn olmutur.

Allm retim Yntemleri-Snrlamalar

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Takm anmas kanlmazdr. Takm anmasnn nceden tahmini ok zordur. Takm malzemesi, i malzemesinden daha sert ve daha yksek nitelikli olmaldr. Bu durum i malzemelerinin eidini snrlar. Yksek dayanml malzemeler iin yksek kesme kuvvetleri gerekir. Bu durum hassasiyet sorunlar ile birlikte tezgah tasarmnda nemli kstlar ve teknolojik sorunlar yaratr. leme hz malzeme dayanm ile ters orantldr. Bu durum yeni gelien stn nitelikli malzemelerin kullanmn kstlar. Kesme blgesindeki snma ileme hzn etkiler ve snrlar. Tala kaldrma sadece dorusal ve dairesel olabilir. Takm titreimi her zaman nemli bir sorun olur. Kesici takmlarn kk boyutlarda retimi mmkn deildir. Bu durum ise i boyutlarn snrlar.

Allmam retim Yntemleri-Teknolojik gereksinim

1. Metalrji mhendislii ve malzeme bilimindeki gelimeler sonucunda olaanst zelliklere sahip malzemeler retildi. zellikle uzay ve havaclk endstrisinden gelen bu malzemeler, ok yksek dayanl olduklarndan geleneksel yntemlerle ilenemedi. Ayrca, bu malzemeler ok pahal olduklar iin, i boyutlarnn kltlmesi gerekti. Bu durum allm imalat yntemleri ile zlemez sorunlar getirdi. Elektronik endstrisinde transistor n icad ile balayan bir dizi yeni rnn, allm imalat yntemleri ile imalat mmkn olmad. Bu amala yeni yntem araylar sonunda gelien imalat yntemleri, o gnlerde beklenenden daha iyi sonular vererek elektronikte minyatrleme srecini balatt. Para boyutlarnn klmesi ile azalan imalat giderleri sonucu, allmam imalat yntemlerinin gelime sreci byk bir ivme kazand. Olaanst zelliklere sahip yeni malzemelerin, olaanst kk boyutlarda ve ekillerde imalatnn mmkn olmas, tasarm mhendislerine yeni rnler gelitirilmesi konusunda geni ufuklar at. Giderek artan rn eitleri, yeni rn taleplerini de arttrarak, giderek artan ve hzla parasal kaynaa dnebilen bir potansiyel yaratt. Bylece allmam imalat yntemleri hzla yaygnlama olana buldu.

2.

3.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Malzeme lenebilirlii: Metalrji mhendisliinde son yllarda yaanan gelimeler sonunda allm mhendislik malzemelerinden ok daha iyi zelliklere sahip yeni malzemeler gelitirilmi ve tasarm ve imalat mhendislerinin kullanmna sunulmutur. Bu gelimeler zellikle elektronik ve havaclk endstrisinde yaanm ve tevik edilmitir. Gelitirilen yeni malzemeler allm malzemelere gre genellikle daha sert ve daha yksek dayan zellikleri tamaktadr. Bu malzemelere rnek olarak seramik ve seramik tabanl takm malzemeleri, lif destekli kompozit malzemeler, karbidler, titanyum vb. malzemeler verilebilir. Yeni malzemelerin allm takmlarla ilenmesinde karlalan zorluklar imalat mhendislerini yeni imalat yntemleri aramaya ve gelitirmeye ynlendirmitir. Yeni imalat yntemlerinin yeni malzemelerin sertlik, dayanm ve dier mekanik zelliklerinden etkilenmemesi iin ileme mekanizmasnda sl enerji, elektrik enerjisi veya atomik boyutta mekanizmalarn kullanlmas salanm ve bylece yeni malzemelerin ilenebilmesi baarlm ve kullanm yaygnlamtr.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Paras ekli: Allm imalat yntemleri kesici takmlara verilen hareketlerin snrl olmas nedeni ile birka ayrcalk dnda dz yzey veya silindirik yzeylerle snrldr. Buna rnek olarak, dairesel deliklerin allmam yntemlerle delinmesi veya almas ok kolay olmasna karn, dairesel olmayan (rnei kare delik) delinmesi ok zordur. Bu snrlama birok durumda tasarm deiikleri ile zlmeye allsa da her zaman iin nemli bir snrlama olmaktadr. Buna karn dairesel olmayan deliklerin allmam imalat yntemleri ile delinmesi veya almas dairesel delikler kadar kolay ve basit bir ilemdir. Benzer ekilde allm yntemlerle ulalamayan alanlarn ilenmesi, ok kk boyutlu hacimlerin ilenmesi, ok kk boyutlu deliklerin delinmesi allmam imalat yntemleri iin kolay ve basit uygulamalar olmaktadr.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Otomatik Veri Aktarm: Allm yntemler temel olarak mekanik kuvvet uygulamas ilkesine dayand iin, kesme, tezgah ve takm kuvvetlerinin ada NC, CNC, CAD/CAM veya CIM gibi ada denetim sistemlerine veri ve bilgi aktarlmasnda zorluklar bulunmaktadr. Anlan denetim sistemlerinin imalat mhendisliinde ok nemli olumlu katklar yapt ve imalat giderlerini azaltt bilindiinden bu yntemlerin uygulamasnn yaygnlamas istenmektedir. Allmam imalat yntemleri ileme mekanizmalarnn gerei veri aktarmna uygun zellikler tamaktadr. Bu nedenle de ada denetim teknolojilerine kolay uyum salanabilmitir. Hemen btn allmam imalat yntemleri gelime aamalarnda bu yntemleri uygulam ve bu yntemlerin salad stnlkleri kullanmlardr.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Hassasiyet stemleri: Tasarm mhendislii ve mteri istemlerinin eilimi giderek daha hassas malzeme ileme mekanizmalar gerektirmektedir. Bu eilimin nmzdeki yllardaki beklentisi allm tala kaldrma boyutlarnn ok altnda, atomik paracklar dzeyinde ileme olanann salanmasdr. Nanoteknoloji olarak bilinen bu boyutlarda allm yntemlerin ve hatta baz allmam yntemlerin de kullanlma olana kalmamakta, bu yntemlerin yerini atom dzeyinde paracklarn yer deitirmesine dayal ileme yntemleri almaktadr. Bu olaanst durum gerek yeni tasarmlarda ve gerekse rn baznda mteri beklentilerinde devrim yaratacak bir niteliktedir. Baz allmam yntemlerin ise malzemeleri ince yzey tabakalarnda ileme olana vermesi sonucu yine allm yntemlere gre karlatrma yaplamayacak dzeyde hassas ileme olana salamaktadr. Salanan bu hassas ileme olanaklarnn doal sonucu olarak giderek rn nitelikleri ve buna bal performanslar deimi ve gelimitir.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Minyatrleme: Son yllarda gzlenen bir baka eilim ise giderek i paras boyutlarnn klmesidir. Bunun sonucu olarak daha az malzeme kullanlmakta ve daha hzl ileme salanmaktadr. Bu durumda imalat maliyetleri azaltld gibi ok daha iyi nitelikli fakat pahal malzeme kullanma olana domaktadr. Ayrca gelien mikromakineler ile daha nce olanaksz olarak kabul edilen yeni uygulama alanlar ve teknolojiler yaratlmtr. Gelien duyucu (sensr) teknolojisi ile bu eilim daha da kuvvetlenmitir. Bugn ok kk boyutlu sensrlerin ve motorlarn mekatronik kavramlar erevesinde entegrasyonu ile daha nceleri yapm olanaksz kabul edilen birok rn gelitirilmi ve kullanlmaktadr.

Allmam retim Yntemleri

Allmam malat Yntemleri Kullanm ltleri; 1. Sert, yksek dayan veya krlganlk gibi mekanik zellikler, 2. Karmak geometri, kk boyut ve yksek hassasiyet, 3. Olaan i paralarna gre ok kk boyutlar. Allmam malat Yntemleri iin tercih edilen Malzeme zellikleri; Alam olarak veya sl ilem sonras yksek yzey sertlik deerleri, Yksek ekme, kayma vb. dayanm deerlerine sahip alamlar, Seramik, Cam, yariletkenler gibi ar krlgan malzemeler,

Allmam retim Yntemleri

Allmam malat Yntemleri iin tercih edilen paras ekilleri; Dzlem ve silindir dndaki geometriler, boyutlu ekiller, Dairesel olmayan delikler, Ucu ak olmayan delikler ve oyma ilemleri, Dar kanallar, kk apl delikler, Derin delikler (Derinlik/ap oram yksek), Dar kanallar (Derinlik/Genilik oran yksek), nce sa malzemeden yaplmas gereken iler, Allmam malat Yntemleri iin tercih edilen paras zellikleri; Birka m dolaylarnda boyutlarda delik delme, kanal ama vb. lemler, m altndaki boyutlarda ileme olana, ok dk kesme aral ile sa ve levha kesme, Geni yzeylerde m mertebesinde yzey ileme, m altndaki boyutlarda son ilemler ve parlatma ilemleri.

Allmam retim Yntemleri

Microscope image of laser cut hole

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri