D N ve Y A R IN T e r c m e klliy at

JvSlbO

METAFZK NEDR?
TRKEYE EVRENLER

MAZHAR EV K ET

S U U T KEM AL Y E T K N

____ - u a ? S A M S U N GAZ KT?. ANES

Nr : 2 5 / UO w & m
S A Z E T E - M AT BAA K T PHANE

stanbul 1935

nsz

Bu kitab, alm an ca a sl ile fran szca terc m esin i karlatrm ak su retile d ilim ize evirdik. iim iz d e , bir ok g l k lerle karlatk. H e id e g g e r , g n d elik k elim elere yen i bir anlam getiren , onlara y en i bir ruh fley en , v e m utad d n tarz larm zn m ihverini d e itir en bir filozoftur. O nun k alem in d en dam layan her k elim e, k afa sn dan s z len her d n ce b a k a la y o r, sezilm e d ik ruh hallerinin a y n a s olu yor. mkn n isb etin d e, d ilim izin v e g c m z n y etti i kadar, bu d n ce e m ele rin i an latm aa altk . M etnin birden a n la lm a s gtr. lk ok uyan a, S a m a v e Karanlk,, k elim elerini sarfettirecek kadar sarptr. Fakat b y le d nenler, k elim elerini v er m e d en n ce, bir d efa, bir d efa daha o k u s u n la r ; biraz d nsnler. G recek lerd ir ki, sis le r k en d iliin d en d alacak tr. Y k sek d n celer, b a dum anl d a la r g ib i, dum anldr. T rm and k a s is le r d alr. H e id e g g e r i sabrla, sin dire sin dire okuyanlar, sa m a ded ik leri y er d e , en k u v v etli m antki, karanlk d ed ik leri y erd e d e b izza t hayat grecek lerd ir.

Giri Martin H eideggerin filozofisi

I
Y e n i A v r u p a bir kltr buhran g e ir iy o r . B u g e n e l buhran k e n d is in i filo z o f i e v r e s in d e d e d u y u r m a a b ala d . H a k ik a t v e b ilg i s o r u su n a v er ile n c e v a p la r b e lk i hi bir d e v ir d e (n e e sk i a d a , n e o r ta a d a , n e d e r n e s s a n s d e v r in d e ) z a m a n m z d a o ld u u k a d a r birbirine k art g r lm e m itir . G e n i bir k a r k l v e b o z g u n lu u hatrlatan bu durum , (M ax S c h e le r ) e g r e i b l m n n bir so n u c u d u r . H a y a t n h er e v r e s i n d e o ld u u gibi ilim e v r e s in d e de u z m a n lk la r n (ihtisaslarn) g e r e in d e n artk r e m e s ile m e y d a n a g e lm i tir . U z m a n lk alanlar ilim , ilim iindir,, v e y a ilim m id e iindir p rensibinin e g e m e n l i i altnda e r k in lik k a z a n d k a biribirlerinden a y r ly o r v e

birbirlerine kar y a b a n c la y o r . H e le tabiat v e tarih ilim leri biribirine ta m a m ile y a b a n c iki d n y a gibi kar k a r y a duruyorlar. Bir z e l z e l e e sn a s n d a , insanlarn a y a k la r a ltn d a k i to p r a a k a r d u y d u k la r e m n iy e t nasl k a y b o lu r sa ve m u v a z e n e le r i nasl bozulursa, ilim ler d e k e n d ile r in e birlik v e n iz a m v e r e n t e m e l p r en sip te n u z a k la tk a y l e c e m analarn k a y b e d iy o r la r : B uhran b a ly o r . D i l t h e y d iyor ki : H a y a t, l m e v e h a s ta l a , d a n k l a v e a n a r iy e kar k o y a b ilm e k iin d a y a n a c a k bir te m e l arar. Z am a n m z d a n a sla r (b ilh a ssa din naslar) artk yk lm tr. Y e n i bir t e m e l aram ak l z m dr. Bu t e m e li bize a n c a k filo z o fi verebilir. B ilg in in z nedir ? U m u m iy e t le Sorularm y e n id e n s o r m a ly z. b ilgi n e d ir ?

B u sorularn ce v a b , m u a y y e n bir b ilgi a la n n a ait b u lunan a r atr m a n e t ic e le r in in btn b ilgi sa h a sn a g e n i le t ilm e s ile tab id ir ki e ld e e d il e m e z . M e se l y a k n zam a n la r a k a d a r b ilg i n a z a r iy e s i d enildi mi bir bilgi tarznn, m s b e t ilimlerin nazariyesi,, a n la ly o r d u . Moritz S c h lic k fizikin dayan d t e m e l nazariyelerin i i n c e l e y e n kita b n a, g e n e l b ilg id e n b a h s e d iy o r m u gibi G e n e l b ilgi n a z a r iy e s i a d n v e r iy o r .N a s l K ral M idasm elinin d e d i i her e y altn o lu r sa y l e c e butun insan d n y a s da fiziki iin fizik d n y a s, ta rihi iin ta rih d n y a s, p i s k o l o g iin i s e l h a y a t d n y a s ilh, o lu y o r . Bu durum karsnda ilim a la n n d a k i buhrann filo z o f iy e s r a m a m a sn a im kn v a r m?

D ed i im iz gibi bilgi s o ru s u n a b u e k ille rd e ce v a p v erile m e z. O h a ld e bilgi p ro b le m in e h an g i ekli verm eliyiz ?

B ilg i insann k e n d i e s e r i o ld u u i in ,felse fi antro p o lo jiy e g r e u m u m iy e tle bilgi nedir? s o r u su n u n d aha g k n e l bir s u r e t t e ,in s a n nedir ta r z n d a so r u l m as g e r e k ir .F a k a t" u m u m iy e tle in sa n n n e o ld u u n u ih tisa s ilim leri b iz e b ild ir e m e d i in d e n insan ilmi - fe ls e f antropoloji,, n in k e n d in e a it bir usul olm aldr. F e ls e f a n tr o p o lo ji, in sann n e v e nasl old u u n u , v a rln v e z n aratran bu ilim a n c a k m eta fizik o la r a k m nferit ilim le r e birlik v e dzen verebilir. Btn h a k ik a t le r o n d a n karlm aldr. B ir f e l s e f a n t r o p o lo j in in d e v i, in sa n o lm a n n e s a s ya psndan, in san eserin in , (dilin v e d e v le tin ,m ito lo j in in v e ilm in, s a n a tn v e dinin tarih v e tim a va rl n ) n a sl k t n ta* m a m ile g s t e r m e k t i r (1).

(1)

M ax

S c h e le r Die

tellu rg

des

M enschen

im

K o s m o s (s. 105).

II.

V arlk (Existenz) filozofisi

F e ls e f a n tr e p o lo ji ile, ilim ln y e n i bir u fu k la g e n i le m i b u lu n u y o r. B u y e n i sahada, ar a t r;, h d is e le r e d e il z le r e , zaf o lana d e il m u t la k o la n a , e y a y a d e i l in sa n a yan i m e t a f iz i e y n e liy o r . B u su r e tle filo z o fi iki m a n a a l y o r : Bir ta r a fta n m sb e t ilim le r in d a y a n d t e m e lle r i, e s a s m t e a r ife le r (W e s e n s a x io m a t ik ) i v er iy o r , br taraftan H e g e l in ta b ir ile m u t la k o la n a p e n c e r e a yor. F ilo z o fiy i v e ilim leri y e n i bir h a y a t ham lesile a la m a k is t e y e n fe ls e f i antrep olojin in b a n d a b u g n A l m a n y a da (Martin H e id e g g e r ) bulunur. N i in v a r lk o lsu n d a d a h a z iy a d e hilik ol m a s n ? te (H e id e g g e r ) e g r e filo z o fin in e s a s so r u su ! F a k a t (H eid egg er) in varlk h a k k m d a k i bu s o r u s u n a z g l k (h u su siy e t) v e r e n , bu s o r u nun d a y a n d t e m e l o lu y o r . B t n so ru la rn

varlk h a k k n daki,, s o r u n u n da d a y a n d o n t o lo j i ,in sa n v a r l n n , v a rl b a k m n d a n z e s i (tahlili) ile aranlm aldr. D n y a i in d e b u lu n a n v a r l m z n , v a r l b a km nda n z e l e n m e s i , va r l m z n h a k ik m ana sile n e ? o ld u u n u g ste r ir . B iz , bir dn ya iin de b u lu n d u u m u z iin, d n y a m e v c u d iy e tim iz e e v r e d n y a s o la r a k ait bulund uu iin, v a r lk S e in d e a n c a k m e v c u d iy e t im iz i n i n c e l e n m e si ile a n la la b ilir . B e n im v e d ierinin y a a m a k * z o ru n d a o ld u u m u z hayat,, , m e v c u d iy e t aranlm aldr, o kadar. G r l y o r k i H e id e g g e r d e m e t a f iz ik e s k i m a nasn k a y b e d iy o r , e y a y v e cev h e r in i d e il, in san v e z n ara try or, m c e r r e te d e il m a h h a s a v e h a y a ta y n e liy o r . nsann n e o ld u u n u g s t e r e c e k o la n bu e x i s t e n z i e lle a n a ly tik ,,, tecrbi a n t r o p o lo j i d is ip lin le rinin (y a n i m a n e v i ilim lerin) son u larn t o p la m a z . Max S c h e l e r in a n tr o p o lo jisi - m e ta f iz ik k a r a k t e rine r a m e n - in s a n m 'v a r l n v e z n k in a tta k i o n u r u n a (m e v k iin e ) uzvi v e u z v i o lm y a n d n y a ile ilg ilig in e , tarih v e s o s y a l dnyasnn o k e* itli ta r z la r n a ia r e t e d e r e k t a y in e t m e e a l y o r d u .B u itib arla S c h e l e r in aratr ta r z n a (o b je k tif m eta fiz ik i a n t r o p o lo j i) d e nilm itir. H alb u k i H e i d e g g e r e g r e in sa n n z,,, ilm in ( p s i k o l o jinin, s o s y o lo j i n in , b iy o lo jin in ilh..) s o n u la r n dan t a m a m il e a yrlarak k e n d i varlk yap m zn

10

(D a se in sstr u k tu r ) tahlili ile aranlm aldr. M e v c u d iy e t, a n c a k k e n d i iinden,, an lalabilir. Heid e g g e r in a n t r o p o l o j i in e S c h e l e r in k in d en ay r t e d e b ilm e k iin a n t r o p o l o j ik m eta fizik ,.d en ileb ilir. F a k a t H e id e g g e r a n tr o p o lo jik a ratrm alarn d a ilm in so n u larn a kar n e d e n bu kadar lkayt k a lm a k istiy o r d iy e so r u la b ilir . Bu s o r u y a H e id e g g e r , ilm d n c e n in k a a ( m e n e e ) ait o lm a y a n r e m i (m ta k ) e y ili in e ia r e t e d e r e k c e v a p veriy o r . D iy o r ki : D e s c a r t e s C o g ito ,, y u z e le d i Sum,, u m p h e m brakt. D a h a d o r u su d n c e n in m e v z u u d a im a bir ey,, o la b ile c e i iin C o g i t o e r g o sum c m le sile Sum,, e y i bir v a r lk v e y a bir d o n n e m a nasn ald. D e s c a r t e s le b irlikte e s k i hristiyan a n tr o p o lo jisi d e nsan h a y a tla olan k a s a l m en e i,, birliinden ayrt e d e r e k b a s it v e m c e r r e t bir d o n n e v e y a bir ey,, o la r a k anlam tr. n san n t a m a m ile p a r a la n m a s n n bir so n u c u o la n b u g n k kltr buhram m e v c u d iy e t in h a y a tla ola n b a la n g ta k i bir liinin v e b t n l n n k o p a r lm a sile balar. M ev cu d iy e ti o ld u u gibi a sl m a h iy e tile a n la m a k is t iy o r s a k h a ya ta k e n d isin e e k il v e re n v e p rensipini k e n d is in d e g iz le y e n h a y a t a y a a y a n v a r l a tek rar geri d n m e liy iz . nsann v arl, d n y a iinde varlktr; in san ey d e il a h s i yet,, dir. nsan m c e r re t bir d o n n e d e il, g e li im d e o la n m a h h a s hayattr, y aratc o la n ha yattr. V a rln a n la lm a s bu g e li im ile d o ar,

11

v a r l k h a k k n d a k i bilgi bu y a y lm a ile m e y d a n a gelir. D n y o r u m o h a ld e varm c m le s i, va r o ld u u m iin, bir varlk o ld u u m iin d nyorum1 e k lin e evrilm eU dir. K a y n a v e z bakm ndan ilim , ilim iin d e il h a y a t iindir : "bilgi m e v c u d iy e t tarzna tbidir.,,

H a y a t, ak l ile k a v ra n la m a z; h a y a t ir r a tio n n e ldir tez in d e N i e t z s c h e d e n beri g e l e n v e B e r g s o n da, D ilt h e y de, J a s p e r sd e s o n e k ille r in i alan h a y a t f e ls e f e s in in d e v a m g r l y o r . F ak at, a n a n e v i h a y a t fe lse fe s i, ilmi m e f k u m c u lu k k arsn a aklla k a v ran la m a yan h a y a t n ehrini k o y m a k la ik tifa a tti i h a ld e , H e id e g g e r bir adm ileri at yor, v e h a y a tn e k ilsiz v e n e r e y e g itti in i b il m e y e n bir ak d eil, e k il, p r e r s ip in i k e n d i iin d e b u lu n d u ran bir btn,, o ld u u n u s y l y o r . lm m efh u m la r , h a y a t irrationnel v e kavranlam az o ld u u iin d e il belki m e v c u d iy e t y a p snn m a h h a s varln a a c a k d e r e c e d e g e n e l o l duklar iin h a y a ta u y m u y o r la r . F e lse f a n t r o p o lo ji m e v c u d iy e t i btn z ile g s t e r m e i st n e almtr. G r l y o r ki H e id e g g e r , aklla kavram la m a y a n n v e ferdi o la n n y a ln z y a a n la c a n a d e il, m e fh u m la r la ifa d e o lu n a b ile c e in e d e k ani b u lu n u yo r. H i s c il ik (se n su a lism e ) v e m y s t ic is m e , H e id e g g e r e kuru a k lc lk (ra tio n a lism e) d e r e c e sin d e y a b a n c d r . M ahhas ilim c ilik tbiri b e lk i onun f e ls e f t e l k k is in i ifade e d iy o r . A lm a n filo zo fisin in id ealist a n a n e s il e H eid e g g e r bu bakm dan

12

b ir le iy o r .H e g e l e g r e d e m e fh u m (tezatlarn bir lii v e d iy a le k tik o la ra k ) m a h h a s h a y a tla beli d e il midir ? F a k a t H e g e l yukardan b ala d h ald e H e id e g g e r aa dan b a la y o r .H e id e g g e r in, m e v c u d iy e t i va r l bakm ndan tah lili bu h u s u s i y eti g s t e r e c e k t i r . M e v c u d iy e tin tahlili ( D a s e i n s a n a l y s e ) hal bir p r o c e s s u s iin d e v u k u a g e liy o r . iki saf-

1 M e v c u d iy e t im k n lar b a k m n d a n t a v s if o lu n u y o r . 2 Bu su re tle e l d e ed ilen m e v c u d iy e t y a p lar, m e v c u d iy e t i m e v c u d iy e t y a p a n z e irca o lu n u y o r . G n d e lik (a llta e g lic h ) h a y a t te c r b ele r i a r a trm ann ba la n g n o k ta sn v e r iy o r . M ev c u d iy e t d n y a iindedir; d n y a i in d e var o la n bir varlktr; e y a ile ilgilidir; d i e r insanlarn arasndadr; k e n d is i k e n d isin e so ru d u r e v r e d n y a s ile evrili b ulunm a k ( U m w e lt h a f t ig k e i t ) , bir lik t e b ulunm a k (M ite in a n d e r s e in ) k a y g u v e e n d i e (S o r g e), m e r a k v e s e v in (F reu d e, N e u g ie r ) il h ., g n d e lik h a y a ta h u su siy etin i v er ir .N e k e n d i m e v c u d iy e tim iz, n e d e o n a ait,, o la n d n y a b asit v e m c e r re t bir d o n n e olarak a nlalm am aldr. Her e y h a y a tn btnl,, iin d e k k le n ir . Bu aidiyet,, e k il, m an a v e ifa d e verir; bu a id iy e t insann d n e n (D e sca r tes ) is t e y e n v e i n s i y a k lar i in d e y a a y a n (Freud) bir m a h lu k o lm a d a n e v v e l i s e l bir m iz a m a h l k u o ld u u n u g s t e r ir . nsan a n c a k m iz a nsan,, o la r a k h a y a t n iin

dedir. M iza in sa n n d a s u j e t v e o b je t ik ilii y o k tur. M iza insan o lm a k sfa tile e y a olm a dan kurtulur, Yaratc a h s iy e t oluruz. Bu g n d e lik h a y a tn v e m e v c u d iy e t in i in d e a sla v e z e a it ola n n e d i r ? Bu so r u ille s o r u l maldr. n k H e i d e g g e r e g r e v a r lk im k n lar varlk id esin e irca o lu n m a d k a varln tefsiri asl o la m a z . G n d e lik varl, a sl v a r lk y a p a n ey in b ilin m esi is t e n iliy o r . A sl burada S c h e lerde z ( W e se n ) k e lim e s in e te k a b l e d iy o r. zl m e v c u d iy e t g e r e l m e v c u d iy e ttir . O n u b ilm e k m e v c u d iy e tin z n g s t e r m e k le olur. M e v c u d i y e tin z n m e v c u d iy e t i t a m a m ly a n e y bize bildirir. M e v c u d iy e tin t a m a m la n m a s n e ile m m k n d r ? H e i d e g g e r c e v a p v e r iy o r : l m le .. H a yatn h a k ik i m a n a s, l m e g t r m e sin d e d ir . lm , m e v c u d iy e tin s o n u o lm a k sfa tile , m e v c u d iy e t in e n h a k ik ... e n e m in ... y e t i ilin e m iy e n imkndr.,, B t n h a y a t im k n la r , m a h iy e tle r i b akm ndan ora da top lanrlar, o r a d a b ir le ir le r . M evcudiy et en derin m a n a s ile l m e g id en varlkdr, (D a s S e in zum T o d e ), y a n i s o n u o la n m e v cudiyettir.,, H e id e g g e r e , m e v c u d iy e tim iz in ara tr lm a sile k a z a n la n bu so n u olm ak,, h u s u s iy e ti p r o b le m o lu y or . S o n u o la n m e v c u d iy e t , z a m a n iinde bu lu nduu iin, zaman,, varln s o r u s u d u r . Zam an k en d isin i m e v c u d iy e t in ufk u o la r a k m ifa ediyr? te b u soru ile H e id e g g e r ontolojisin in birinci cildini k ap atr .

H e i d e g g e r in zam an tahlili ( S e in v . Zeit) d en derin v e d ik k a t e d e e r k sm n t e k i l e d e r . D ilt h e y * Y o r k n m e v c u d iy e t tarihidir,, te z i burada e s a s iddiay t e k il e d iy o r . F ilv a k i h a ya tm zn tarih buudi h a iz b u lu n m as, insan m e v c u d iy e t in e h u s u s iy e t in i v e r m e z mi ? A lla h , s o n s u z olan z a m a n i in d e n s y r l m , z am a n n d n d a ta s a v v u r e d e r iz . nsan ol* m y a n yaratklar z a m a n i in d e g e liir , z a m a n n iin d ed ir. F a k a t insan, y aln z insan za m a n i in d e b u lu n d u u h a ld e z a m a n a a b iliy o r . n k o, z a m a n i in d e y a a m a k la k a lm a z , y a a d n bilir d e . B t n yara tklar gibi in sa n d a m u a y y e n bir g e r e (rea lite) iinde b u lu n m a k la beraber, d i e r le r in d e n farkl o la r a k yalnz o artk m e v cut o lm a y a n g e m i bulunan bir za m a n iin d e d e yaar, ya h u t m it v e g r e s i ile d a h a m e v c u t b u lu n m a ya n , g e l e c e k o la n z a m a n hazr lar. nsanstn tarihsizdir. H a y v a n v e bitki i in d e g e li m e k l e beraber m e v c u d iy e tin e a it o lm a y a n bir ta rih e m aliktir. F a k a t insan b iz za t tarih,, d e il midir ? A lm a n y a b u g n H e i d e g g e r d e en b y k f il o zo fu n u g r y o r . B ilh a ssa A lm a n y a d a k i s o n ulu sa l d e v r i m le h a m a n ist kltr v e bu k l trn z a m a n v e m e k n dn d a, s o n r a s z lk alannda sa k in bulunan k o z m o p o l i t in sa n id e a li so r u y a e k i ld ik t e n sonra btn A l m a n g e n liin i o n u n p e in d e g r y o r u z . B u n d a n ta b i d e ne o la b ilird i. H e id e g g e r tarihi insann a n t r o p o lojisini v eriy or. Tarihi in sa n m ten a h i m evcu -

15

d iy e tttir . M te n a h ilik a la n n d a,, ( H e g e l ) g e r e (realite) ile ar asndaki sk m n a s e b e t o n a e k il, m ana v e h u s u s iy e t v e r ir .. M n a s e b e t t e b u lu n d u u m u z realitenin ilk p l n n d a ise m e n s u p b u lu n d u u m u z m illetin k e n d is i g e lir . T arih in sa n n tipi her e y d e n n c e u lu sa l u u ru n u a n ly a n in sanda e k lin i alr. H e id e g g e r m ill y e titir m e (ed u ca tion )yi, y e n i bir insa n tipini v e id e a lin i h a z r la y a c a k o la n kltr p o lit ik a s n a en e m n iy e t li te m e li aty or. F a k a t H e id e g g e r yalnz tarih insann a n tr o polojisini v e r m e m i tir . K e n d i a h s i y e t i le bu insan tipinin bilfiil nasl g e r e k l e e c e i n i d e g s te r m i t ir . A lm a n u lu su n u n ay d n larn a yalnz n d e r d e il r n ek te o lm u tu r . H e id e g g e r in d n tarz, bir so r u y u vazedii, c e v a b n v e r m e y e u r a a n c a k tarihi tabirile ka ra k te riz e olunabilir. H e i d e g g e r le fe lse f d n ce, tarihi d n c e o lu y o r . M etafizik, m ah h a sn ilmi o l u y o r .B tnn y a ln z y a y la r a k d eil d erine, k k e g id ile r e k t e e ld e e d il e b i l e c e ini o n d a n r e n iy o r u z . H e id e g g e r u s lu b u n u n ar v e a n la lm a s g o ld u u s y le n m i t ir . T ar ih i-m a h h a s d n m e y e alm adm zda ndr. H e i d e g g e r in eserlerini o k u r ke n daim a h a r u k e l d e bir v a k a ya a h it o l u r u z : Her k e lim e n in i in d e u y u k la y a n (asli) e n e r jile r dilin m c e r r e t v e e m a tik form larn kemirir, krar v e birdenbire b tn p la k l ile m e y d a n a kar. Bir sihirbaz d e n e ile t e m a s e tm i gibi ber k e lim e a sl tarih m a n a sn alr, hacim ve z kazanr.

Ill
Metafizik nedir ?
24 H aziran 1929 da H e id e g g e r tarafndan F r e ib u r g n iv e r s ite s i A u la s m d a v erilen bir a dersin i, burada d ilim iz e e v ir iy o r u z . M eta zik nedir?,, (18) adn ta y a n bu k k eser, bir m e t a fiz ik s o r u su n u n g e l i m e s i l e b a lyor, i le n m e s ile d e v a m e d iy o r v e c e v a b il e b itiyor. ~ F a k a t H e id e g g e r eski m a n a d a m e t a f iz ik y a p m a d iin (yan i aratrm asnn arlk m e rk ezin i e y a n n c evh eri d e il m e v c u d iy e tim iz in z te k il e t t i i iin v e fe ls e f a n t r o p o lo j i b a k m n d a n m e ta fiz i in m u tla k o lana pencere,, a m a k la b e raber ilim lerin d e ilk m te a r ife le rin i v e r m e si ica b e tti in d e n ) bu soru, ilim y a p a n insan varl n n - gelitirilen - bir s o r u su n d a n b a k a b ir ey d e ild ir .
( 1 8 ) (1931 B o n n Cohen ) tW as ist M eta ph ysik )

17

lim y a p a m insan var olana,, y n e li y o r . Fakat va rlk - zdd o la n her m e fh u m g ib i, m e sel gzellik , iyilik, d o r u lu k i l h .. g ib i - a ncak zdd o la n m e fh u m la v e m e fh u m u n iinde bir m ana k a z an ab ilir . Y a n l o lm a s a y d doru olam azd, n k d o r u y a n l a kar m c a d e le demektir; fena,, o lm a s a y d iyi iste n ilm iy e n bir e y olurdu, n k iyi o la n i s t e m e k fena,, olan e lm e k (se lb ) d e m e k tir . A y n e k ild e hilik m efh u m u o lm a s a varlk tan b a h s e d e m e z dik, n k varln hududu hiliktir. B y le o ld u u iin de ilim ad am k e n d in e aid o la n tem in e tti i a n d a bir baka,, sm d a n b a h se d iy o r : Y alnz v a r lk aranmaldr: o n u n d n d a hi birey; biricik varlk: o n u n t e s in d e hi bir ey; m nhasran varlk: o n u n s t n d e hi bir e y . Bu h i lik de nedir?,, H e id e g g e r h i li i k e n d is in e s o r u y a p y o r . F a k a t h i lik nedir s o r u s ile hiliin birey,, o ld u u z m n en s y le n m i o lm u y o r m u ? V a r ola n hilik L ojik b akm ndan bir a b e si (absrde) fade e t m e z mi? H i lik p r o b le m in i v a z e t m e k yani hiliin n e v e na sl o ld u u n u so r m a k , sorulan te r sin e e v ir iy o r , sor u k e n d in e hasl olan toevzu u n d an sy r ly o r . G r l y or ki, h i lik sor u su n u (b in n e tic e tezadlarn birlii, v e d iy a le k t ik p r e p le m in i) g e n e l j'in h e r k e s tarafndan kab u l e d il e n k k n e l urullar ( t e n a k u s prensipi) y e r e a ly o r . Bu lem m e ile e lea l Z e n o dan, H era tlit'ten
M etafizik 2

18

H e g e l e kadar b ir o k filo s o fla r u r a m la r dr. (1) H e id e g g e r d e u r a y o r . V e r d i i c e v a p udur: H i lik s o r u s u (z im n e n d ia le k t ik pro b lem i) lo jik tara fn d a n e le n iy o r , ( S e lb o lu n u y o r ) . F a k a t ] hilik se lb d e n d a h a k a y n a k s a ld r . H i lik d e i l - ! in v e hayr d em e,, n in ana k a y n a d r . Loj'in e e m e n li in i suruya e k e n bu te z- j le H e id e g g e r k en d isin i bu d e fa u etin sorular k a r sn d a buluyor: O h a ld e h i li i n a sl bul-l malyz, o n a n e r e d e rastgelebiliriz?,, Bu sor u n u n i le n m e s ile v e c e v a b ile insan v arl im d iy e k adar g iz li kalan d e r in lik -i lerile g z le r im iz in n n d e alyor. nsann d- nen,, iste y e n ,, bir y aratk (m a h l k ) o lm a d a n n c e du ya n , his,, e d e n i s e l bir |m iz a i m a h l k u o ld u u n u g r y o r u z . E v v e l m iz a v e ] h isd e n n e k a sd olunuyor, bunu anlyalm : H is] (gef h l) d e d i im iz e y , d n e n v e is t e y e n du-| r u m u m u z u n ( v a z iy e t ) n e bir g e i c i g l g e hadi-l s e s i ( B e g le ite r s c h e in u n g ) dir, n e o n a m eydana v e r e n b a sit bir ilc a (A ntrieb), n e d e y ard m ile k e n d i k e n d i m iz l e u v e y a bu su r e tle u z la t m z b a sit bir v a k a haldr.,, H is, b e lk i varln b tnl i in d e k en d im iz i b u lm a k l m z m m kn k la n i se l bir m iz a ah en gid ir. G eici] bir h a d is e o lm a d a n o k uzak, k e n d i varlm -! zn bir e s a s l h a d is e si (G r u n d g e sc h e n ) dir. B t n l ile v a rl b iz e ta n ta n v e varl m zn e s a s l bir h a d is e s i olan i sel m iz a ahen
(1 ) D a i a l e k t i k , tarihi ehe i hakknda bak, B Croce: IV -) CiO c i o 6 m o r t o d alla f l o s o f i a di H ? g e l . B lm

19

gini H e id e g g e r n e e ( F r e u d e )d e v e i skntsnd a ( L a n g e w e i l e ) g r y o r . p h e s iz g n d e lik (allt gl i c h ) h a y a t t a va r l n m u a y y e n alanlarna k e n d im iz i ha sr e d e r e k i im iz in sk ld z a m a n v a r lk btn* lile d e il p a r a la n m ola r a k bize grnr. Bu kita p v e y a u sa h n e , u m e g u liy e t v e y a bu i im iz i s k y o r d e d i im iz zam an btnlile va rlk d aha uzaktadr. F a k a t sk l yorum d iy e in le d i im iz d e birdenbire o r ta y a fr lar. D erin i sknts, s e s s iz bir sis gib i va rl n uurumlarn k a p la y a r a k , btn e y le r i, insanlar v e kendim izi g e n e l bir fark szlk i in d e garip bir surette eritir. B u i sknts var olan btnl ile g ste r ir . Hilik b t n l ile va r olann k k n e l bir s u r e tte e r im e s i o ld u u iin, h i lik so r u su bu s e fer u e k i l d e fo r m le ediliy or: nsan v ar l n d a , insan bizza t hili in k a r sna k o y a b ile n b y le bir i se l m iza a h e n g i vukua g e liy o r mu? H e id e g g e r , h i li i b iz e ta n tan ruhun a sl h a disesini, hauf ( A n g st) e s n a s m d a g r y o r . Hauf halile o k d e fa te sa d f o lu n a n v e k o l a y c a m e y dana g e l e n k or k u (F urcht) hali k a ste d ilm iy o r , ikisi k k n e l bir s u r e tt e birbirinden ayrd ediliyor: Biz d aim a ,b izi bu v e y a u b a k m d an t e h d it e d e n m u a y y e n bir e y d e n k o r k a r z . " . . . d e n korku,, daim a b ir e y d e n k o r k u d u r . B y l e c e k o r k u n u n Mevzuu v e s e b e b i e sa sl bir s u r e t t e ta h d it edil^ i o ld u u n d a n , k o r k a k v e e r k e k o la n , k e n d isiv a k i t g e ir m e

20

n ,d u y d u u m u a y y e n bir hissin i in d e h a p s e d ilm i bulur. Bu m u a y y e n olandan,, dan k u r t u lm a a a b a la y a r a k , k o r k u n u n m e v z u u n a k ar d u y u lan e m n iy e t i k a y b e d t r v e arrz. H a v f b y le bir a k n l n d o m a s in a m s a a d e e t m e z . .. H u s u s n e v id e n bir huzuru doururHavf,, d a im a . . . d e n d u y u la n havfdur,, , fa k a t bundan v e y a u n d a n d u y u la n h a v f deildir.,, H a v f an n d a in s a n a n e olur d iy e so r u lu n c a : in sa n a bireyler olur d enilir. B u e y le r ,, v e bu insana,, k e lim e eri d e n e d em ektir? ,, K im e b ir e y le r o ld u u , n e d e n bir e y le r o ld r u v e n e o ld u u s y l e n m iy or. nsana btnl ile bir e y o luyor: B tn e y l e r v e b iz z a t biz bir k a y tsz lk iine batyoruz.,, F a k a t bu batm a bir k a y b o lu p g itm e d e ild ir . H a v f e s n a sn d a b t n l ile b a ta n varlk k a y b o lm a z st m z e abanr, bizi sk m a a balar. T u t a c a k k a lm a z . V a r l n erim esi iin d e s a d e c e s t m z e abanan bir hilik kalr: H a v f h ilii ifa eder.,, nsann havf,, g i b / asl bir ruh h a lin e d a y a nla rak h i lik s o r u su n a v e r ile n c e v a p v e binnet ic e insan v arlnn g iz li k a la n z bir t a b a k a s nn m e y d a n a karlm as m e ta fiz ik i a n tr o p o lo jin in d ik k a t e d e e r ksm larn t e k il ediyor. H eid egg e r in d ilin d e n o k u n u lm a s i in d e n m e t n e geiy o ru z.

Giriin Sonu

Metafizik n e d ir ?
M etafizik n e d ir ? ,, Bu so r u m e t a f iz ik h a k knda g r le c e k za n n n u y a n d r y o r . Biz b u n dan v a z g e iy o r u z . T e r c ih a n m u a y y e n bir m e t a fizik so r u su n d a n b a h s e d e c e iz . B u su r e tle k e n d i mizi dorudan d o r u y a m e ta fiz i in i in e k o y u y o ruz. A n c a k b y l e c e , m e t a f iz i e k e n d i k en d in i t a ntmas iin h a k ik i im k n h a z r ly o r u z . T ak ip e d e c e im iz aratrm a , bir m e ta fiz ik s o rusunun g e li im ile b a ly o r , o u d a n so n ra s o r u nun ile n m e s in i d e n iy o r v e n ih a y e t c e v a b i l e d e t a m a m la n y o r .

Bir metafizik sorusunun geliimi

F e ls e f e H e g e l e g r e a k l se lim b akm nda n T ersine e v r ilm i dnya,, dr. B u n d a n d o la y i e "iimizin h u s u s iy e t in i tayin e t m e k lzm dr. Bu s u s i y e t m e ta fiz ik soru sunun ifte h u su siy e tin d e n S m e k t e d ir . u

22

E v v e l her m e ta fiz ik so r u su daim a m etafizik m e s e le s in i n b t n l n i in e alr. B tnn k e n disidir. S o n r a her m e t a f iz ik so r u su , sorann da - s o r a n sfatile - soru ile b irlikte ya n i so ru n u n i in d e v a z e d ilm e s ile a n c a k sorulabilir. Bu, u su l m z b iz e bildiriyor. M etafizik soru* su btnl ile v e her d efa sn d a s o r a n va rln h a k ik i durum u i in d e n s o r u y a ek ilm elid ir. B ura da v e im di k e n d im iz iin so r a n biziz. V arl m z - B ilginlerin, r e te n le r in v e okurlarn t o p la n n da - bilgi ile taa y n e d iy o r .B ilg i bizim ihtirasmz o ld u k a v ar l m z n d e r in lik le r in d e e s a s l olara k (W ese n tlic h ) n e b itiyor ? B ilg i alanlar birbirlerinden u za k b u lu n u y o rla r , m e v z u la r n aratrm a tarzlar k k n e l s u r e t t e biribirinden ayrlyor. D isip lin le rin bu paralanm o k lu u b u g n a n c a k d a h a n iv e r site le r in v e fa k ltele r in te k n ik o r g a n iz a s y o n u ile v e her u z m a n ln ( ih tisa s) pratik g a y e s ile , bir anlam altnda t o p l u olarak m u h a fa z a o lu n u y o r . B u n a m ukabil, bilgilerin z m a h iy e tle r i ile top la n d k la r k k kurum utur. E v e t a m a - btn ilim le r d e en ha k ik m aksatlarn ta k ip e t m e k le varln k e n d i si ile t e m a s e d iy o r u z . te a sl ilim ler b a k m n dan hibir alan d i e r in e tercih olunam az; n e t a b ia t tarihten n c e g e lir n e d e tersi olabilir. M e v zularn h ibir a ra trm a tarz d i e r in d e n stn d e ild ir . R iy a z b ilg i f ilo lo j ik * tarih b ilgid en daha d oru (sahih) deildir: S a d e c e k a tilik (E x ak th eit) k a r a k t e r in e m aliktir, bu da doru-

23

luk (S tre n g e ) m e fh u m u ile k a rtrlm am aldr. T arihten k a t ilik is t e m e k m a n e v b ilg ile rin k e n d ilerin e has o la n d o r u lu k fikrini ihll e t m e k olurdu. B t n ilim lerin d n y a ile o la n rabtas ( B e z u g zur W e lt ) , y a p sn a v e k a lite sin e g r e varl bir a r a tm a n m v e e sa s l bir ta y in in m e v z u u y a p a b ilm e k m a k s a d ile b iz z a t v a r l aram a la rna im k n brakyor. lim lerde m a h iy e tle r i b a k m n d a n b tn e y a n n e s a sna d o ru bir y a k n la m a v u k u a g e liy o r . T e m e y y z e d e n v e v a r l a y n e l e n b u d n y a y a a id iy e t,, (W e ltb e z u g ) insa n v a r ln n s e r b e s t e se ti i bir durum (H a ltu n g ) tarafndan ta n lyor v e id are o lu n u y o r . H er n e k ad ar, insann ilim d en n c e k i v e ilim in tn d a k i a k s iy o n v e tavr v e h a r e k e tle r i a y n i su r e tle va rlk la ilgili (m n a se b e t) ise d e ilm ia h u s u s iy e t i p r e n sip b a k m ndan ak bir s u r e t t e e y a n n k e n d is in e ilk v e s o n s z brakm asndadr. S o r m a n n , ta y in v e is b a t e t m e n in bu m s b e t e y ilii ( S a c h lic h k e it) ile v a r l a t e s l i m o lu n u y o r v e bu t e s lim o lu la v a r lk k e n d isin i g s t e r iy o r . lm a r a tr m a n n bu f o n k s i y o n u , in s a n v a r l n n b tnl iinde, ta h d it ed ilm i o lm a k la beraber, h u su s bir o t o r it e im k n n n t e m e li o l a rak g e li iy o r . lm in d n y a ile olan ilg is i v e bu ilg iy e y o l g s t e r e n insan d u ru m u (v a ziy e t) d n y a ile b y le c e d e v a m e ttir ile n bu m n aseb ette v u k u a g e l e n e y g r l p k av r a n ln c a a n c a k ta m a m e n a n la la b ilir . n s a n d i e r v arlklar ara*

sm d a bir v a r lk i l im y a p y o r ,,.B u a r a t r m a d a y sa n d e n i le n bir v a r l n ,v a r l n b t n iine a n s zn atlndan b a k a b ir e y v u k u a g e lm iy o r ; y l e bir ta r z d a ki bu atlta v e atlla varlk, m a h i y e t v e tavr ( e s s e n c e e t m o d a lit e e ) b akm nda n g e li i y o r v e a ly o r . Bu g e litir ic i atlm a k e n d i JLarzna g r e h e r e y d e n n c e v arln k e n d i k e n dini g e r e k le n d ir m e s in e yardm eder. Bu l k d n y a y a aid iyet, insan durum u, in sa n varlnn a t l - k k n e l birlii ile, ilim y a pan in sa n n h a y a tn a p arlayan bir s a d e lik v e id d e t getirir. B y l e c e a y d n la n a n ilim yapan in sann v a r l n a k bir s u r e tte b e n im se r se k o z a m a n d e m e l iy iz k i : D n y a ile o la n ilg iliin y n e l d i i e y , varl n k e n d is id ir v e o n d a n b a k a h i b irey d e ildir. Her durum a y n n (cihet) v e r e n , v a r l n k e n dir v e on d a n b a k a hi birey d eildir. A tl i in d e aratran z e (tahlil) nin k a r sna k a n v arlk tr v e o n d a n b a k a hi b ir e y deildir. F a k a t g a r ip tir ilim a d a m k e n d is in e aid o la n te m in e d e r ' e t m e z bir b a k a sn d a n b a h se d iy o r . Y a ln z varlk aranm aldr: onun dnda hi bir e y ; biricik varlk: O n u n t e s in d e hi birey; m n h a sr a n varlk: O nun st n d e hi b irey. Bu h i lik de nedir? B y le bir t e v iy e o n d a n b a h se d i im iz bir te sa d f mdr? Bu s a d e c e bir s y le y i tarz mdr v e on d a n b a k a hi b ir e y d e il midir?

25

F a k a t bu h i lik bizi n iin ta salandryor? te ilim tarafndan y o k lu k (N ich tige) o la r a k red d e d iliy o r v e fed a o lu n u y o r y a . F a k a t h i li i b y le c e f e d a e t m e k l e o n u n v a r l n kabul e t m iy o r m u y u z ? F a k a t h ili i kab u l e t m e k l e bir e y k a b u l e d ilm i olur mu? B tn bunlarla n ih a y e t b o bir k e lim e k a v g a s n a d m o lm u y o r m uyuz? A sl im d i ilim , m n h a sr a n varlkla u r a m a k z e r e c id d ili in i v e uya n k ln taknm am a l mdr? H i lik , ilim iin bir d e h e t v e k b ustan b a k a n e olabilir? lim hakl ise m u h a k k a k o l a n b ir e y var: lim hilik h a k k n d a hi b ir e y b ilm e k is t e m iy o r . B u, ilm in hilik h a k k n d a k i k at te l k k isid ir . H i lik h a k k n d a hi b irey b ilm e k iste m e d i im iz a n d a o n u b iliy o r u z . lim, h i lik h a k k n d a hi birey b ilm e k is t e m iy or. F a k a t ay n z a m a n d a bu da m u h a k k a k : K e n d i z n i f a d e y e a lit z a m a n hilii ya r dm n a a r y o r , attn is t iy o r . N e k adar u y g u n s u z bir m a h iy e t burada k e n d in i b elli ediyor? K e n d i v a r l m z z e r in d e ya n i ilmin tayin e t t i i varlk z e rin d e d n m e k le bir arpm a nn o rtasn a g ir m i b u lu n u y oru z. Bu ar p m a d a bir so r u g e li t i bile. A rtk o ld u u g ib i ifade o lu n m a y i s t i y o r : H ilik nedir?

26

Sorunun

ilenmesi ve hazrlanmas

H i lik h a k k m d a k i sorunun ile n m esi bizi, ceva* bin m m k n o la c a v e y a im k n sz l n n belli o l a c a d u ru m a g t r m e lid ir . H i lik k a b u l o lu n m u tur, d a h a d o r u su ilim tarafndan st n bir k a y tsz lk la o lm a y a n e y olarak fe d a olunm utur. B u n u n la b erab er so ru yu v a z z e t m e i d e n e y e lim: H ilik nedir? So rar so r m a z , a llm a m bir e y h e m e n k e n d in i g ste r iy o r . B u so r u n u n iine h i lii, y l e v e b y le olan,, bir e y , bir varlk ha lin d e n c e d e n so k u y o r u z . H albuki o, bundan esasl bir surette ayrlyo r. H ilik p r o p le m in i v a z e t m e k yani h i li in n e v e nasl o ld u u n u so r m a k , sorulan t e r s in e e v ir iy o r . S o ru k e n d in e aid ola n m evzuundan syrlyor. N e t ic e itibarile, bu so r u y a v e r i l e c e k her c e v a p t e m e lin d e n im knszdr, nk, zarur o larak u e k i l i in d e h a r e k e t ediyor: H ilik bu v e y a u dur,,. H ili i istihdaf e d e n soru v e c e va b n her ik isi d e m s a v i su rette k e n d ili in d e n abestir. lim tarafndan r e d d e d i lm e e l z u m bile y o k , d n n h e r k e s tarafndan kab u l o lunan kkn e l kurullar (G ru n d regel), t e n a k u s p rensipi, g e n e l lojik,, bu so r u y u y e r e a ly o r . nk d n,, n - z b a k m n d a n daim a birey in d n - h i li in d n c e s i o la r a k ken d i z n e ( m a hiyet) kar g e l m e s i ic a b e d e r d i. U m u m iy e t l e h i li i m e v z u o la r a k alm am z b i

27

z e b y le c e y a s a k e d ild i in d e n , h i lik h a k k n d a k i so r u m u z u n s o n u n a v a r m bulunuyoruz: A n c a k u .artla ki bu so r u n u n i in d e lojik (m antk) en y k s e k m e r c i o lsun v e h i li in e sa sn d a n k a v ranlp k e f im k n n a karar v e r ilm e si h u su su n d a a k l v a s t a v e d n c e y o l olsun. F a k a t lo jik in e g e m e n li i k e n d is in e to z k o n d u ru r mu? H ilik h a k k n d a k i bu so r u d a akl h a k ik i efe n d i d e il mi? O nun y ardm ile a n ca k hi li i tay in edebilir, k e n d i k e n d in i k e m ir e n bir p r o p le m e k lin d e b ile o lsa v a z e d e b ilir iz . n k * hilik va r l n b t n l ile h a y r la n m a s (selbi) dir, v a r o l m a y a n ( N ic h t - S c ie n d e . n o n - tr e) dir. H i li i, deil,, liin (N ic h th a fte n ), v e b y l e lik le hayr d e n ile n in (V erneinten) d a h a y k s e k e m rine terk ed iy o r u z . F a k a t hakim bulunan v e k e n d i sin e to z k o n d u r m a y a n lojik,, e g r e hay r deineklik,, ( V e rn ein u n g ) akln n e v (sp cifiq u e) bir iidir. O h a ld e h ilik h akknd aki so r u d a v e b y le bir so r u n u n im k n p r o p le m in d e n a s l olur da a k l u z a k la tr m a iste ye b ilir iz ? A n c a k burada n c e d e n k a b u l olu n an a r t (V o r a u s s e t z u n g ) o ka dar k a t midir? Deil,, ( N i c h t ) , hayr d e m e k lik (V e r n e in th e it) ve b in n e tic e hayr d e m e iin d e hiliin, hayr d e m e nin h u s u s i bir n e v i o la r a k y e r ald bu k a d a r y k s e k bir k a t e g o r i mi arzediyor? H i lik , deil,, y a n i hayr d e m e iin mi vardr? v e y a h u t ak si mi oluyor? hayr d em e,, v e d eil hilik o ld u u iin mi m e v c u t tu r ? Bu taa y n e tm e d i, hatt a k bir su-

28

r e tte s o r u lm a d bile. Biz iddia ediy oruz: H ilik , deil,, in v e hayr d em e,, nin ana kaynadr. E e r bu tez doru is e , o z a m a n a k ln fa a li yeti o la r a k ha yr dem e,, nin im kn v e b innetice bizzat akl, h i li e h e r h a n g i bir tarzd a b a la n yor. O z a m a n n a sl olur da a k l burada o n u n h a k k n d a h k m v e r m e k isteyebilir? H ilik s o rusunun v e c e v a b n n m te n a k s g r n , s o n unda kararsz bir aklin k r dik kafa llna m d aya n yo r? F a k a t hilik so r u s u n u n sur (form el) im k n sz l ile k e n d im iz i artm ak is t e m iy o r s a k v e bu im k n sz l a r a m e n soruyu y in e v a z e d iy o r s a k h er so ru n u n e s a s iste in i t a tm in e m ecburuz. K a z a n m a k m e c b u r iy e tin d e o ld u u m u z hiliin n c e den b ize verilm i o lm a s g e r e k iy o r . O n a rastlay a b ilm e k li im iz lzm dr. H i li i n e r e d e arayaca z? H ili i n a sl b u la c a z ? B ireyi b u lm a k iin o e y in m e v c u d iy e t i ni n c e d e n b ilm e m iz ic a p e t m e z mi? H a k ik a te n l o k d e f a insan, varln n c e d e n ta y in ettik ten so nra, aranlan a n c a k arayabilir. mdi, aratr* m a m zn m e v z u u hiliktir. A c a b a bu n c e d e n ta yin e tm e (anticipation) k e y f i y e t i o lm a k sz n bir aratrm a, k e n d is in e k a tk sz (pure) bir k e f in te v a f u k e t ti i bir aratrm a var mdr? Bu soru h a k k n d a n e de n ilir se d en ils in , hilii biz b iliy oru z, g n d e lik h a y a tta , r a stg e le k e n d isin d e n bahs e t ti im iz d e r e c e d e o lsu n biliyoruz. T a b i bir a n lam an n btn s o lg u n lu u ile k a n sz la m

sin s ic e btn s y le d ik le r im iz in etrafnda d o la a n bu m iy a n e h i li i bir tarif i in d e ksa c a ifade e d e biliriz bile: H ilik, b t n l i l e var olann k k n e l inkrdr. H i li in bu h u s u s iy e t i, o n a a n c a k r a stla y a b i le c e im iz y n e t i (istik a m e t) b ize n ih a y e t ia r et etm iyor mu ? V ar olann b t n l n c e d e n v e r ilm i o l m a ldr ki i in d e h i li in , k e n d is in i g s t e r e b ile c e i k k n e l inkr karlam as m m k n olsun. in k r la , h i li in arasndaki m e k k b a bir tarafa b ra k sa k b ile nasl olu r da biz m ten ah i v a rlk o la r a k var o la n n , o ld u u gibi v e bir b l o k d a n bt n l n , e v r e n s e lli i iin d e nfuz e d ile b ile c e k bir e k l e so k a b ilir iz? H e r h a ld e v a r ln b t n l n ide ( id e ) olarak dnebilir v e o e k i l d e t a sa v v u r o lu n a n (E in g e b ild e te ), f i k ren inkr e d e b ilir v e inkr ed ilm i o la r a k d nebiliriz,,. Bu y o ld a n g id e r e k ta sa vv u r o lu n a n hiliin suri m efh u m u n a e r i eb ilir se k te a sla h i liin k e n d is in e e r i e n le y iz . F a k a t hilik,, h i lik te n baka b ir e y de ild ir v e g e r e k h i lik i l e t a sa v v u r o lu n a n hilik a rasnda e e r hilik tam a y r t o iu n a m a m a z l ifade e d iy o r s a hibir fark o la m a z . B iz z a t g e r e k ,, h i lik ( e ig e n t lic h e N ic h ts) bu da y in e var o la n bir h i liin o s a k l fa k a t sa m a m e fh u m u d e il midir? A k ln itirazlar ara trm am z artk s o n defa o la r a k burada dur dura ca ktr. A ra trm a m z a n c a k h i liin bir te m e l te c r b e si (G runderfahrung) ile h a k k a z a n a bilir.

30

V a r olann b t n l n bizatihi v e m utlak o la rak a s la k a v r a y a m a y a c a m z m u h a k k a k ise de, ayn k a t iy e tle h e r h a n g i bir su r e tte b t n l ile bize g r n e n bir va rln arasnda k e n d im iz i buluruz. B in n e tice , ken d i k e n d in e va r olann b t n l n k a v r a m a k ile b tnl ile var o l a n n o rta snda b u lu n m a k arasnda e sa sl bir fark aa k y o r . Birinci e y k k n e l su rette imkn szdr. kincisi is e , bizim varlm zn i in d e d a i mi su r e tte v u k u a g e liy o r . p h e s iz , g n d e lik te e b b sle r im iz d e u v e y a bu varla b a la n y o r u m u u z , v e v arln u v e y a bu alanna k e n d im iz i m nhasran v ak fed iy o r u m u u z gibi g r n y o r- H er g n n v a r l ( A llt a g ) n e kadar p aralan m g r n r se g r n sn, d a im a var o la n b tnl ile g l g e ile brl b ile o ls a t o p lu tu tu y o r . H a tt o zam an, b ilh a s sa o zam an , e y a ile v e b iz z a t k e n d im iz le o y a la n m b u lu n m a d m z za m a n varlk b tnl ile (im ga n z e n ) bizi za p te d e r , m e s e l ta m v e derin i s k n tsn d a ( e ig e n t lic h e Langevveile). Bu kitap v e y a u s a h n e , u m e g u liy e t v e y a bu v a k it g e ir m e iim izi s k y o r d e d i im iz d e b t n l ile varlk d a h a uza k ta d r. F a k a t sklyorum d iy e in le d i im i z d e birden o r ta y a frlar. D e r in i sk n ts, s e s s iz bir s is gibi varln uurum larn k a p la y a r a k btn e y le r i, insanlar v e ken d im izi, g e n e l bir farkszlk iinde, garip bir s u r e t t e e r i tir. B u i sk n ts, var o lan btnl i in d e bize gsterir.

31

B y le bir grnn,, (yan o lu O f f e n b a rung) bir dier im k n d a bir varln , h e rh a n g i bir a h sn d e il s e v ile n bir in san n m e v c u d iy e tin d e n d o a n n e e d e gizlidir. inde b ize bire y le r o la n bu i s e l m izacn a h e n g i, bu a h e n g in nfuz e t t i i va rln b t n l iin d e k e n d im iz i b u lm a k l m z m m k n klar- Bu isel m izacn a h e n g in e has ola n t e e ss r hal, her d efa sn d a var olan b t n l ile b ize y a l nz g s t e r m e z , belki bu g s t e r i ay ni z a m a n d a g e ic i bir h a d ise o lm a k t a n o k u z a k v a r l mzn bir te m e l h a d ise i ( G r u n d g e s c h e h e n ) dir. H is (G efhl) d e d i im iz e y , d n en v e is t e y e n d u r u m um uzun (v a z iy e t) n e bir g e ic i g l g e had isesi ( B e g le it e r s c h e in u n g ) dir, n e o n a m e y d a n v e r e n basit bir ilca (A n tr ie b ), n e d e y a r d m ile k e n d i k e n d im iz le u v e y a bu s u r e tle u z latm z b a sit bir v a k a h alidir. H er n e kadar bu d u y u lan h e y e c a n la r n a h e n gi, b t n l ile var o lan n k a r sn a bizi k o rsa d e , arad m z hilii b iz d e n giz le r . V e im di d u y u la n va r olann b t n l ile inkr ed ilm esin in bizi h i li e g t r e b ile c e in e o k d aha az insan in a nacaktr. B y l e bir h a d is e , d o u u b a k m n d an , a n c a k k e n d in e has k e f m a n a s ile h i li i ifa e d e n d e ru n i bir h a le te k a b l etti i tak d ir d e v u k u a g e le b ilir . nsann v arln d a, insan b iz z a t hiliin k a r sna k o y a b il e n b y le bir i s e l a h e n g v u k u a g e liyor mu?

2,2

Bu h a d ise m m k n d r e n d e r bile o lsa y a l nz bir an d e v a m e d e n h avf (Anjst) h a lin d e v u k u a gelir. Bu hauf (A n g s t) ile, sk sk rastlana n v e prensip bakm ndan k o la y c a m e y d a n a g e le n k o r k u halini k a s t e tm iy o r u z . H a v f k k n e l su rette k o r k u (Furcht) dan farkldr. B iz d aim a, bizi, bu v e y a u b a k m d a n tehdid e d e n m u a y y e n b ir ey d e n orkarz. . . . d e n korku,, d a im a m u a y y e n b ir e y d e n k o rk u d u r . B y l e c e k o r k u n u n m e v z u u v e s e b e b i e s a s l bir su rette tahdid e d ilm i b u lu n d u u n d a n k o r k a k v e r k e k olan k e n d isin i, duydu u m u a y y e n hissin iin d e h a p s e d ilm i bulur. Bu, m u a y y e n olandan,, k u rtu lm a a a b a la y a r a k , k o r k u n u n m e v z u u u a kar e m n iy e tin i k a y b e d e r , a rr. H avf, b y le bir ak n ln v e b o z g u n lu u n lu u n d o m a s n a m e y d a n v e r m e z . D a h a z iy ad e h u su si n e v id e n bir huzuru d o u r u r . G e r e k te n , h a v f d a i m a , . . . dan d u y u la u h a v ftu r , fa k a t bun dan v e y a u n d a n d u y a la n h a v f d e ild ir . B ununla b eraber h a v fta k i n e d e n v e n i in in m u a y y e n o l m a y belliliin,, s a d e bir y o k l u u d e ild ir b e l ki belli edilm enin,, k k n e l bir im k nszldr. B u belli olm a y,, lk p e k b ilinen bir ifade ta r znda grlr. H avf annda in san a n e olur d iy e sorulunca: nsana bire y le r olur,, d en ir. Bu e y le r v e bu insana,, k e lim eler i d e n e d e m e k tir? B ir in sa n a n e d e n b ire y le r o ld u u s y l e n e m e z . nsana b tnl ile bir e yle r olur. Btn e y le r ve bizzat biz bir k a

33

ytszlk iine batarz. Bu batm a, bir k a y b o lm a d e ild ir . O r ta d a n k a y b o la n v a r lk tekrar g e r i dner. H a v f annda bizi bt n l ile k ap la y a n varlk bu se f e r bizi s k m a a balar. Hibir tuta* c a k k a lm a z . V a r l n e r im e si iin d e s a d e c e s t m z e abanan bu hilik kalr. H avf hilii ifa eder. H av f iinde, b o lu k ta y z y o r u z . D aha aka: V a r lk btnl ile k a y u p eridii iin h a v f bizi b o lu k ta d o la tr y o r . Biz d e b irlikte k e n d im iz d e n syrlyoruz. Bu suretle b iz z a t biz - var ola n in san la r var olann o rta sn d a k e n d i m iz d en g e ip e r iy o r u z . B u n u n iindir ki e s a s bakm dan, sana,, v e bana,, d e il birisine,, b ir e y le r olur. Hibir e y e tu tu n u lm a s m m k n o lm a y a n b olukta kalm an n sa rsn ts i in d e y a ln z var o lm a k , d a h a m e v c u ttu r . H a v f iin d e dil tutulur. nk var o la n b t n l iinde erir v e hiliin basks k e n d in i h i s se t tir ir v e o n u n varl k a r sn d a (dr) d e m e k susar. H a v f i in d e b iz e bire y le r o ld u u z a m a n , o k v a k it b o skt, g a y e s iz k e lim e le r le ihll e t m e i a r a m a k l m z , h iliin m e v c u d iy e t in in s a d e c e bir delilidir. B iz z a t in sa n , h a v f g e t i k t e n so n r a h e m e n h a v fu n hilii ifa ettiini anlar. T a z e hatrann b ize v e r d i i a y d n bakla deriz ki: H a vfu m u zu uyandran e y g e r e k te n ,, hiti. H akikatte: b izzat hilik o ld u u gibi o rad ayd . H a v fu n k k n e l v e i s e l d z e n i (ah en g i) ile hiM eta fizik 3

34

li in v arlk iinde b elli o ld u u v e h i lik h a k k n d a bir a n k e t im k n n n zaruri bulund uu ana va r y o ru z. O h a ld e hilik nedir?

Soruya cevap
H ilik h a k k n d a k i sorunun g e r e k t e n v a z e d il d i in e d ik k a t e d e r s e k ara trm am zn c e v a b k a z a n lm d e m e k tir . Bu sor u ile b iz d e n iste n iy o r ki, h er h a v f ile , h a v f iin d e g r n e n h i li in k e n d in i g s t e r d i i g ib i y a k a la n m a s iin, insann k e n d i v a r l i in d e k i te b e d d l n tekrar y a a y a lm . Bu ayn z a m a n d a hiliin k e n d i iste k le r in d e n husul bulm a yan b e lg e le r in u z a k latr lm as d e m e k tir . H ilik, h a v f i in d e m e y d a n a kar fa k a t bir v a r lk o la r a k deil, bir m e v z u ola r a k hi d e il, h a vf, h i li in d n d a k a v ra n lm a s d eildir. B u n u n la b erab er hilik b t n l ile var o la n d a n ayrlm o la r a k k en d in i g s t e r m e s e bile, h a v f i in d e h a v fle b eliriyo r . D e m i t ik ki: H a v f iinde, b t n l ile var o la n ile hilik ara snda bir p a r a la n m a z birlik vardr. Bu Birlik,, d e n n e an lam al ? H a v f iinde, b t n l ile var o la n m v a z e n e s ini k a y b e d iy o r . F a k a t h a n g i m anada? Bir k e r e , var o la n , h i li e y er v e r m e k z er e h a v f tarafn dan m a h v e d ilm i deild ir. Bu n a sl o lsu n ki, b t n l ile va r ola nn karsnda, h a v f, m u tla k bir k u d r e t s iz lik iinde! b e lk i hilik d a h a z iy a d e k a yp e r i m e k t e o la n v arlk la v e varln iinde k e n disini g s te r iy o r .

35

K e n d i k e n d in e var o la n , h a v f i in d e y o k e d il m e z , fakat hiliin bir sr a y ta k a z a n lm a s iin, var o la n b t n l ile inkr da e d ilm e z . B y le bir m e n fi h k m n a k s u r e tte te d vin in in , h a v fa h a v f sfatile y a b a n c kalm a sn bir tarafa braka lm , h i lii b ize v e r m e s i g e r e k e n b y le bir h ayr d e m e ile d e h ilii a n la m a k h u s u su n d a y in e g e k a lm o lurduk. H ilik bizi n le m i olurdu. Nite* k im d e m i t ik ki h i lik ile eriy ip k a y b o la n v a r ln btnl birlik,, i in d e r a stla y o r . H a v f i in d e ... birey in karsn d a g e r ile m e v a r dr, p h e siz bu a rtk bir k a d eil, b elk i felle n m e k t e n g e l e n bir skndur; ... bir e y i n k a r snda g e r ile m e hilik ka rsnda g e r ile m e d ir . H i lik k e n d in e e k m e z , te r sin e, m a h iy e t b ak m n d a n k e n d is in d e n u z a a frlatr. F a k a t k e n d is in d e n bu u z a a frlat, b t n li ile b a tm a k a o la n v a r l n eritici a l m e tid ir . B t n l i ile er iy e n v a r ln , h i lik o la r a k v a r l her y n d a n sk an bu frlatc a l m e ti, i t e bu h i li in zdr; bu, hilenmedir. H i le n m e ( N e a n tis s e m e n t ) n e h ilie, n e s e lb e irca o lu n a m a z . B iz z a t h i lik hi o lu y o r . H i le m e , her h a n g i bir h d ise d e ild ir , b elki b tnliile e r im e k t e o la n va r l a bizi frlatan bir b e lg e o lm a k sfa tile , bu varl, g iz li k a lm b tn g a r a b e ti ile - hilik k a r sn d a g k n e l b a kalk,, olarak'- ifa e d e r . H a v f iin d e d u y u la n hiliin berrak g e c e s in d e , v a r o la n m e n e i bir su r e tte v e ilk d e fa olara k o r ta y a u e k ild e kyor: V a r lk o la r a k v e h i lik

olm yarak . Bu h i lik o lm ya r ak ,,, s y l e v e son ra d a n e k le n m i bir iza h deildir; b e lk i u m u m iy e t le var olann g r n n n c e d e n im k n a s o k a n e y dir. P r en sip b a km ndan h i le y e n h iliin z u n d an ib a r e ttir : o ld u u gib i var o la n n k a r s na m e v c u d iy e t i birdenbire g e t ir m e k . A n c a k h i li in k k n d e n g r n m e si a r tile insann m e v c u d iy e t i v a r h a akar v e nfuz eder. F a k a t m a h iy e ti b akm ndan m e v c u d iy e tin - k e n d isin in ay ni olan v e olm yan - varlk ile sk b a ll d o la y sile m e v c u d iy e t, m e v c u d iy e t o la r a k her defa snda a y a n o la n h i lik te n sudur e d er. Bilfiil m e v c u t olm a k : h i liin i in d e d e v a m e ttirilm ek d e m e k tir . K e n d is in i h i lik i in d e d e v a m ettir m e k suretile in sa n varl , b u n l ile var o lan aarV a r o la n n bu d n a k m ya , a k m lk ( T r a n sc e n d a n c e ) deriz. E e r in sa n varl , z n n d e r in li in d e a k m l g a v a r m a siy d i, yani h i lik i in d e k e n disini m u h a fa z a e t m e s e y d i asla v a r o lan la , n e tic e itibarile ken d i k e n d is ile m n a se b e tte b u lu n a m a z d . H iliin asl g r n o lm a k s z n , n e ken d i o lm a k lk ,, vardr, n e d e z e n lik vardr. B y l e c e h i lik h a k k n d a k i soru n u n c e v a b v e r ilm i o lu y o r . H i lik n e bir e y , n e d e u m u m iy e t le bir varlktr. H i lik n e k e n d i k e n d is in e , n e d e v a r l a a s lm gibi v arln y a n b a n d a m e y d a n a g e ir. H i lik in s a n va rlna, var o la n n o ld u u gibi g r n m e s i im kndr. H i lik m efh u m u , var o l a nn zdd o la n bir m efh u m deildir, b elk i bizzat

37

varln z n e aittir. V ar o la n n v a r l n d a in h i le n m e s i v u k u a g e liy o r .

h i li

U z u n zam an ih m a l e d il e n bir itiraz burada g z d e n g e ir m e k g e r e k i y o r . E e r insan varl a n c a k , h iliin iin d e kendini d e v a m e t tir m e k su r e t e var o la n la m n a s e b e t te b u lu n u y o rsa v e b ilh a ssa m e v c u t o la b iliy o r sa v e h ilik , k a y n a ba km ndan, a n c a k h avf inde g r n y o r s a ,u m u m iy e t le m e v c u t o la b ilm e k iin, d e v a m l su r e tte h a v f i in d e y z m e m iz g e r e k m e z mi? F a k a t bu asli (ursprnlich) h avfn p e k az olarak v u k u a g e ld i in i itiraf e t m e d ik mi? H er e y d e n n c e biz, - bu h a v f o lm a d a n da - m e v c u d b u lu n u yo ru z v e va r olan a, k e n d im iz o lm y a n a v e k e n d im iz o l a n a b a la n y o r u z . Bu havf, k e y fi bir b u lu v e o n a a tfo lu n a n h i lik d e bir m b a li a d e il m id ir ? F a k a t bu asl havfn y a ln z m s t e s n a anlarda g r n d n s y le m e k le n e ifa d e e d ilm i o lu y or ? H i li in , her e y d e n n c e v e o k d e fa asillii (U rsp r n lich k eit) i in d e b ize g iz li kald, d e il m i ? N iin b iz e g iz li k a ly o r ? M u ay yen tarz lara g r e k e n d im iz i va r o la n n iin d e t a m a m e n k a y b e t t i im iz iin. F a a liy e t im iz d e , var o la n a ne kadar fa z la b a la n r sa k , var olann e riyip k a y b o lm a sn a o n is b e t te e n g e l o lu y o r u z , v e o nisb e t t e h i lik ten u z a k la y o r u z . F a k a t o n is b e t t e e m n iy e t le de k e n d im iz i m e v c u d iy e t in d aln m a hasr e t m i c lu y o r u z . B u n a r a m e n , d e v a m l o ld u u k a d a r d a ifte m anal o la n h i li e k ar bu d ik k a t s iz lik , bir

38

d e r e c e y e kadar hiliin k e n d i m a n asn d a n gelir. H ilik , h i le m e s ile , bizi d o r u d a n d o r u y a var o la n a gtrr. G n d e lik hayatta, hududlar i in d e h a r e k e t e t ti im iz ilim ile, tam m a n a s ile farkna v a rm a d m z halde, hilik durm adan hiler. H iliin m e v c u d iy e t im iz d e gizli bile o l s a srekli v e g e li m i bir su r e tte g r n m e s in e se lb d en ( n g a tio n ) d a h a t e s ir li olara k kim a h a d e t e d e r ? S e lb insan d n c e sin in z n e a it b u lu n u y or. S e lb hayr - d e m e , , , bir d eili ifade e* der. F a k a t se p , d eil,,i hi bir v e h ile bir b a k a la m a ( D iff r e n c ia tio n ) v e arp m a ( O p p o s i t io n ) vasta s o la r a k v e r im e (d o n n e ) k e n disin d en ilve etm e z . Z aten selp, deili k e n d iliinden nasl m e y d a n a karabilir ki, se lp e d e b ilm e s i iin se lp o lu n a b ile c e k bir e y in ona n c e d e n v e r ilm e si ic a b e d e r . D n c e , d n c e ol m a k sfatile de ili n c e d e n g r m e z s e , nasl olurda se lp o lu n a b ile c e k bir e y d e il e m e v z u o la ra k alnabilir? F a k a t d e i l , , , an c a k , kendi m e n e y in in yani hiliin h i le m e si ile v e bilnetic e b iz z a t h i li in k ar a n lk ta n s y r lm a sile g r n e bilir. D e il s e lp t e n d o m a z ,t e r s in e olara k se lp ,h i le y e n h i lik te n d o a n d e ile d ayanr. F a k a t se lp b u n d a n b a k a , h i le y e n fiilin hususi bir tarzn dan, y a n i hiliin h i le m e s i z e r in d e t e s s s e d e n bir durum dan baka birey deild ir. B y l e c e , e s a s y a p b ak m n d an y u k ard ak i t e z is b a t e d il m i b ulunu yor: H i lik s e lb in k a y n a d r , f a k a t s e lp hiliin k a y n a d e ild ir . H iliin v e varl

39

n s o r u s u a lannda, akln g c (p u iss a n c e ) krl m a k la, f e ls e f e i in d e , lo jik e g e m e n li in i n m u k a d d e r a t da ta a y n e d i y o r . B iz z a t lo ji in z (id e ) daha k k n e l bir k a srga i in d e eriyor. S e l b , her d n c e y e n e k a d a r sk v e d e i ik su r e tle r d e ifa d e e d ile r e k v e y a e d ilm iy e r e k gir e r se girsin, m e v c u d iy e t e z e l bir su r e tte aid o la n h iliin g r n m e sin in biricik ve sa la m ahidi o la m a z . n k se lp , iinde m e v c u d iy e t in h i li i h i le m e sile sarsld , biricik v e y a b a l c a bir h i le y e n fa a liy e t deildir. B a k a s n n a k s in e h a r e k e t e t m e k lik t e k i id d e t, t ik s in m e d e k i k e s kinlik, m antiki s e lb e b asit ve m cerret bir s u r e t t e u y m a k ta n o k d a h a derindir. V a z g e m e n in verdii ztrap, m e m n u iy e tin g ste r d i i m e r h a m e t s iz li k d aha m esu liy e tlid ir . M ahrum iyetin ve r d i i o r a k lk d a h a e z i c idir. H i le y e n faaliyetin im knlar basit v e m c e r r e t bir hayr d e m en in tarzlar deild ir. Bu faaliye tin im k n la r y le k u v v e tlid ir ki onlarn iinde in san varl k e n d i frlanlnn y k n , t a h a k km altna alm a m a k la b eraber, ta m a k ta d r . F a k a t bu, bu im knlarn kendilerini hayr ve selb i in d e ifa d e e tm e le r in e e n g e l o lm a z . Bu su retle se lb in b o lu u ve b o llu u artk s z g t r m e z s u r e tte a a k y o r . M e v c u d iy e tin , h i le y e n f a a liy e ti bir s n g e r g ib i i m e si, h a v f iinde, a n a k a y n a ile r t d e n syrlan h iliin - g l g e i in d e bile olsa srekli

40

olarak - g r n m e s in e ia r e t e d e r . F ak at bu a sl havf, m e v c u d iy e t i in d e o k zam an b a sk altnda y a a r . H a v f oradadr. Y a ln z u yu k lu y o r. N e f e s i, m e v c u d iy e tin b o y u n c a durm adan titrer: En az, a c e le c in in e v e t , e v e t ile v e y a hayr, hayr,, ile s e z i l e m e y e c e k d e r e c e d e k i rk e k li in d e ; Biraz da ha o k , bask altnda bulunanda; en o k v e en ak o lara k ta e sa sl bir c e sa r e tin h a r e k e tle r in d e t it rer. E a k a t bu, u r u n d a n e fe s in sarfedildii m e v c u d iy e tin s o n b y k l n kurtarm ak iin vu k u a g e liy o r . C r e tli o la n n ha vfu, nin verd ii n e e y e v e y a k o n u lm a a t a h a m m l bi tez a d la r n t e s i n d e m u a k l v e n e e s i ile sa k in bir v a k it g e ir m e rahat e le n c e y e bile k a r e d e m e z . Bu h a vf bu gi yaratc d a ssla n m yu z d e bir ilg ilik te d ir .

K k n e l v e a sl havf, insan varlnda her an uyanabilir. U y a n d r lm a s iin allm a m bir v a k a y a ihtiyac bile y ok tu r. N fu zu n u n d erin liin e, o d e r in li i m m k n klan v esile le r in e k s ik li i t e k a b l e d e r . H a v f d a im a s r a m y a hazrdr, b u nun la beraber bizi b o lu a k a p u p a tm a k iin nadiren,, srar. M e v c u d iy e tin hilik iin d e g iz le n m i h a v f e d a y a n a r a k dev am lan d rlm a s, in san h i li in b e k is i yapar. O kadar m ten ah iy iz ki, k e n d i m izi d o r u d a n d o r u y a k e n d i karar v e id a r e m iz le h i li in karsna o ld u u m u z gibi b t n pla k l m z le k o y m y a m u k te d ir d e iliz . M te na hilik, m e v c u d iy e tin o kadar d e r in li in e iniy ork i

41

e n h a k ik v e en derin m te n a h ilik b ile hrriy eti m izin elin d e n kurtuluyor. M ev cu d iy e tin h ilik iinde g iz le n m i h a v fa d a y a n a r a k d e v a m la n d r lm a s, b t n l ile var olan am aktadr; bu ak n lk tr (T r a n sc e n d a n ce ). H i lik h a k k n d a k i sor u m u z bize b iz z a t m e t a f iz i i tantsn. M e ta fiz ik t e r m i Y u n a n c a d a n g e l m e k t e d ir . Bu h a y r e t v erici tabir, son ralar var olann f e v k in e y n e le n so r u y u ifad e e d e b i le c e k e k i l d e te fs ir o lunm utur. M etafizik, va r o lan o ld u u gibi v e e v r e n s e lli i i in d e , m d r ik e y e tekrar k a z a n d r m a k iin var o la n n t e s in i ara trm a k d e m e k tir . H ilik sor u su n d a , btnl ile var o la n n v a r lk olarak d n a b y l e bir k m a v u k u a g e liy o r . B y le c e , soru , bir m e tafiz ik soru su h a lin d e g e r e k len iy o r . B a la n k ta bu n e v i sorularn if t e k a r a k te r isti in i verm itik ; H er m e ta fiz ik so rusu, bir d efa m e t a fiz i in btnl n ihata e d er. S on r a , her m e ta fiz ik so r u su n d a , so r a n m e v c u d i y e t a y n i z a m a nda sorunun i in d e bulunur. Hilik h a k k n d a soru n e d e r e c e y e kadar ta fiziin btnln ihata ediyor? m e

T a e sk i z a m andanberi m eta fiz ik , v a k a bir k a m a n a y a g e l e n bir c m le iin d e hilik h a k k n d a unu s y l y o r .H i lik t e n hilik olur e x n i h i l o nihil fit. H er ne kadar bu c m le n in m n a k a a n d a h i lik asla p r o b le m o lm y o r s a d a bu t z , h i li e bir nazar frlatarak, v a r ola n h a k k n d a k i tanzim e d ici e s a s te l k k iy i ifa d e e d iy o r .

42

Eski Y u n a n m e t a f iz i i hilii, varln y o k luu (n on - tre) y a n i k e n d is in e e k il v e r e m iy e n , g r n i o lm a y a n e k i l d e .1 m ahrum m a d e anla m nda t a s a v v u r ecfiyor. V a rlk , k e n d isin i v c u d a g e t ir e n v e o ld u u gibi g r n e n surettir. V arlk h a k k n d a k i bu te l k k in in ana k a y n a , tresi v e snrlar, b iz z a t h i lik te n daha o k m n a k a a edilm em itir. H iristiyan d o g m a tiz m i buna m u k a b il, e x nihiio n ih il fit te z in in h a k ik a tin i inkr e d iy or v e h i li e allahm tn d a bulunan va rln m u tla k surette m e v c u t b u lu n m ay an lam n v eriy or : E x n ih ilo f i t . e n s c r e a tu m . H ilik im di h a k i k var olann an titetik m efh u m u , s u m m u m ens, allah o la r a k e n s in r e a tu m o lu yo r . B urada da h i liin tefsiri, v arlk h ak k n d a k i e sa s te l k k iy i a a karyor. F a k a t var olann m e ta fiz ik m n a k a a s hilik h ak k n d ak i soru gibi ayn pln ig al ed iy o r u r . V arlk varlk o la r a k , hilik hilik o la r a k t e t k ik e d ilm iy o r . Bundan d o la y , y o k ta n var e d e n allahn h i lik le ilgisi bulunm as zaruretinin iza h n d a k i g l k karsnda l k a y t k a lm y o r . F a k a t e e r A lla h a lla h sa , m u tla k olan btn nihilit y i kendi tnda brakyorsa, hili ta n y a m a z . Bu k a b a ta s la k tarih hatrlam a ,hilii,hakiki var ola nn a n tite tik m efhum u o la r a k ,y a n iv a r l m se lb i olarak g s t e r iy o r . F ak at hilik h e r h a n g i bir su r e tte o lu r s a o lsun bir proplem m e v z u u o ld u r u ,b u zd m n a s e b e t,y a ln z daha ak bir surette tayin olu n m u y o r, b elk i ilk d efa olarak,var o la nn varl h a k k n d a k i

43

m eta fiz ik so r u su n u v a z e t m e e bizi s r k l y o r . H i lik, var o la n n mbhem^bir karl olarak ka lm y or b e lk i var o la n varla aid o la rak k e n d isin i ifa e d iy o r . Katksz (pure) varlk v e k a tk sz h i lik o halde ayn eydir,,. H e g e lin bu c m le s i m e riy e tin i hl m ua hafa za e d iy o r . V a r lk v e h i lik a y n cin ste n d ir ( h o m g n e ) , f a k a t - H e g e l in d n c e h a k k m d a k i te l k k is i ba k m n d a n - her ik isin in d e m u a y y e n o lm a m a la r v e bilvasta bulunm alar itiba rile birletikleri iin d e il, b elk i varlk z n d e n m te n a h i o ld u u iin v e k e n d isin i hili in a k m l (tr a n sc e n d a n c e ) iin d e d e v a m ettiren in sa n varln d a g s t e r d i i iin. S on r a , va r l n varlk o lm a k sfatile sorusu btn m etafizii ihata e d iy o r s a , hilik sorusu k en d isin i, m e ta fizi in btnln sarar bir tarz da g rsterir. F a k a t ayn z a m a n d a hilik so r u su , m e ta fizi in btnl iine se lb in k a y n a k prople m i k arsn a bizi g t r d iin yani p r e n sip ba k m n d an L ojiin,, e g e m e n li in in m e t a f iz ik t e m e r u o lu p o lm a d h a k k n d a bizi bir karar v e r m iy e icbar e tti i iin nfuz ediyor. Ex n ih ilo nihil fit tezi, bu defa b iz z a t v arlk prople m in e d e e n dier bir m a n a alyor v e u n u ifade ediyor: Ex n ih ilo o m n e e n s qua en s fit. M e v c u d iy e tin hilii iin d e, b t n l ile va r olan, k e n d isin e en e sa sl su r e tte has olan im k n a g r e , y a n i m t e nahi bir tarza g r e , k en d i k e n d is in e g e liy o r . O h a ld e hilik h a k k m d a k i soru, m e t a f iz ik bir soru ise n e d e r e c e y e kadar soran v a rl m z k en d i iine alm bulunuyor?

44

B u rad ak i var l m z , m ah iy eti ba km ndan, ilim ta ra fnda n t a y in e d ilm i o la r a k karakterze ettikti. E e r bu su r e tle t a y in o lu n a n v a r l mz hilik h a k k n d a k i sorunun iine k o n u ld u ise , bu soru ile so r u y e ek ilm i b ulunm a k m ecbu riyetindedir. lm m e v c u d iy e t in s a d e li i ve id d eti-b u m e v c u d iy e tin bizzat varlkla, m nhasran o n u n la olan s e ik ilg id e n gelir. lim, hilii bir m a fe v k je sti ile fe d a e d iy o r . F a k a t im d i h i lik s o rusunun i in d e g r l y o r k i bu lm m e v c u d iy c t kendisini n c e d e n h i li in i in d e te m a d i ettir m e k le a n c a k m m kndr. K e n d isin in ne o ld u u nu a n c a k h i li i t e r k e t m e m e k le anlayabilir. E e r hilii c id d iy e a lm a z sa , ilm in m te sa v v e r (p r t e n du) afa k ili i v e s t n l bir e le n c e m evzuun* dan b aka bir e y deildir. H ilik g r n d iin, ilim b iz z a t var olan, aratrm ann m e v z u u yapabilir v e a n c a k ilim m e v c u d iy e t in i m e ta fiz ik ' ten a ld takdirde en m h im va zifesin i, daim a yeniletirerek yap ab ilir. n k bu v a z i f e , b ilg i leri t o p la m a k v e ta sn if e t m e k t e n ib a r e t d e i l dir, b elk i btn h a k ik a ti, ta b ia t ta v e ta r ih te , d e vaml bir y e n i le m e iin d e ih a ta e t m e k tir .

Hilik a n c a k m e v c u d iy e tin tem e lin d e g r n d iindirki varl n y a b a n c lk hissi iim ize ker. V arln b u y ab an cl bizi ta zy ik ettii iin, h a y r e t i uy an d rr ve k e n d in e e k er; ve bu hayretin y an i hiliin g r n m e s in in d e r in lik le r in den niin?,, k a g elir. M uayyen bir t a r z a gre,

45

p r e n sip le r a r a m a k l m z ve t e s is e tm e k li im iz i y a ln z bu niin,, in im k n n a b o r lo y u z . V e en s o n u n d a bu p r e n s ip le r in aratrl v e t e s isi say e sin d e d ir k i m e v c u d iy e t im iz in e lin e aratrcnn m ukadderat verilm itir. H i lik s o r u s u b iz z a t bizi s o r u y u soranlar s o r u y a e k iy o r . B u soru bir m e ta fiz ik sorusudr. nsan v arl, hili in iine d a lm bulun d u u takdir d e ,a n c a k var o la n la te m a sa g e le b ilir . V a r o lan a an h a m le m e v c u d iy e tin z n d e v u k u a g e liy o r . F a k a t bu a m e ta fizi in ken d isid ir . B u n d a n d o la y d r ki : M etafizik insanntab ia tin e,, aittir. O , n e bir m e k te p f e ls e f e s in in paydr, n e d e fan ta stik yaratlarn kan a d a t bir alandr; o, m e v c u d iy e t in i in d e e sa sl bir a n dr: B iz z a t m e v c u d iy e t t ir . M e ta fiz ik h a k ik a t s o n s u z derinliklerde y a td iindir ki ay n s u r e t t e derin ola n bir hatann m t e m a d iy e n te tik d e b u lu n an im k a n ile k o m u lu k e d e r. te g e n e bunun iindir ki hibir ilm in k a t iy e t i m e t a f iz i in c id d iy e t in e v a s l o la m a z . V e filozofi h ibir za m a n ilim idesinin l sile l le m e z . E e r im di g z d e n g e ir d i im iz hilik sorusu, h a k ik a t e n bizim tarafm zdan v e b iz im le beraber so r u ld u is e , m e t a f iz i i k e n d im iz d e n drarda t a sa v v u r e t m e d ik . K e n d im iz i o n u n iin e d e g t r m e d ik . B unu y a p a m a z d k b ile , n k biz - var o lm a m z itiba rile - z a t e n d a im a n d e y iz . nsann yar oldu m d d e t e filo z of! yaplacaktr. (E flatun) F ilo z o fi d e d i im iz e y m eta fiz i in harek ete

46

g e tir ilm e s in d e n b a k a b ir e y d e ild ir , m etafizi in iin d e k e n d in e gelir, vazh v e m u a y y e n v a z if e le rini y a p a r . E e r k e n d im iz e aid ola n h a k ik var lk, b t n l ile var olan in san varlnn e s a sl im knlar* iine hususi bir surette k o n u lu r s a f ilo z o f i a n c a k h a r e k e t e gelir. Bu k o n u lm a iin an lzmdr: E v v e l ,b t n l ile var o la n a y er v e r m e k s o n r a b iz z a t h i li in i in e k e n d in i brakm ak, yani h e rk esin m a lik o ld u u v e k en d isin i syr m a a a l t putlardau k u r tu lm a k ; v e n ih ay et, bu b o lu k t a y z n s a lla n ts n e id d e t v e r m e k , taki bu s a lla n t m e t a fiz i in bizza t H i lik tarafndan z o r lan an t e m e l so r u s u n a durm adan g e r i arpsn : N i in u m u m iy e t le v a r lk o ls u n da daha ziyadelilik o lm a s n ?

SON