You are on page 1of 31

NSANI ANLAMAK

Yazar: Prof. Dr. zcan Kknel Yaynevi: Altn Kitaplar Yaynevi

GR YALNIZLAAN VE MAKNELEEN NSAN

amz insan bir yandan ayda yryen, uzayda gezen insanlarla iletiim kurup srdrrken, te yandan eiyle, ocuuyla, komusuyla iletiimde bulunamamaktan yaknmaktadr. Bugn Sanayi tesi Toplumu dzeyine ulam lkeler bir yandan teknolojik gelimenin insan sal, zellikle ruh sal zerindeki olumsuz etkilerini gidermeye alrken, te yandan gelecek kuaklar olumsuz etkilerden kurtaracak yollar aryorlar. ou insan ilgisizliin, geim skntsnn, gelecek endiesinin, isiz kalma korkusunun yaratt gvensizlik, karamsarlk ve umutsuzluk iinde yaamn srdryor. Bu nedenle insanlararas ilikide kaygdan, kzgnlktan, fkeden kaynaklanan iletilerle balant kuruluyor. Bu durum bir yandan bireyin ve toplumun ruh saln bozuyor, te yandan kavram kargaasna, atmalara, srtmelere, kavgalara yol ayor. Toplumun dengesini, dzenini olumsuz biimde etkiliyor. Doada en kk birim olan atomdan evrene dek tm varlklar ancak denge, dzen, l ve uyum iinde birlikte yaayabilir, tadklar enerjiyi, gc bylece belirli bir ama ve ilev iin yararl biimde

kullanabilirler. Atomun iindeki denge, dzen, l ve uyum bozulduunda, atom bombasnn yok edici etkisi ortaya kar. Evrenin denge, dzen, l ve uyumunun bozulduunu dnmek bile olas deil. Ruhsal Yaanty Yanstan Aynalar: Ruhsal yaantnn aynas bakalardr. nsan bakalarna bakarak kendini grr, anlar . Davrannn, tutumunun bakalar zerindeki etkisini yorumlayarak kendini tanr. Hep ayn grnty veren aynaya baklrsa ya da istenilen grnty veren aynalar seilirse, gerek grnt bulunamaz. nsan, neesini, sevincini, umudunu, kendisini, anlayacak, anlatacak, tanyacak, tantacak insanlara gerek duyar. Birinci Blm NSANLARARASI LETM letiim karl olarak birok Hint-Avrupa dilinde kullanlan Komnikasyon (comunication) szcnn kk, Latince communicare fiilinden tretilmi olup, bakalaryla birlikte olma, balant salama, bilgi ya da haberi paylama, yayma, ounlua genelleme, herkesin paylamasn ve yararlanmasn salama, herkese pay verme anlamna gelir. Trke'de iletiim ya da bununla eanlaml olarak kullanlan szcklerin hepsi bilginin, haberin, kiinin, nesnenin karlkl olarak bir yerden baka bir yere tanmas anlamna gelmektedir. letiimden sz edebilmek bulunmas gereklidir. iin u koullarn

- Karlkl olarak balantda bulunan iki iletiim

birimi. - Bu iki birim arasnda bilgi, haber alverii. - Bu alveriin iki iletiim birimi zerinde de etkili olmas ve davran deiikliine yol amas. Konuanlardan birinin ilgisizlii ya da karsndakini alaya almas ilikinin kurulmasn ve srdrlmesini engeller. Konuanlarn birbirlerine nem vermeleri, ilikiyi srdrmek iin ortak aba ve dikkat gstermelerine anlamalarna, dinlemelerine baldr. A. letiim Modeli: letiim, kaynak (source) ile alc (receiver) arasnda kanal (channel) yoluyla gerekleen bir sretir. letiim sreci iin gerekli olan bu temel e, ayn zamanda en basit ve yaln iletiim modeli olarak kabul edilmitir. letiimin amac, iletiim birimleri arasnda bilgi, haber alveriini salamaktr. Kaynakla alc arasndaki bu bilgi, haber alverii iletiyle (mesaj) (message) gerekleir. Kaynak, aktarmak, iletmek istedii bilgiyi ileti yapmak iin nce bu bilgiyi belirli ilkelere, kurallara gre dzenleyip kt durumuna getirir. Dmlemek (kodlamak) (cade, encode) adn alan bu ilem srasnda kaynak ve alcda ortak olarak bulunan iaret, ifre ve semboller kullanlr. szsz iletiimi, salayan mimik ve jestler anlaml iaretlerdir. Szl iletiimde kullanlan heceler ve szckler, yazl iletiimde kullanlan harfler ve resimler, iaretlerden oluan ve kararlatrlm, belirli bir anlam bulunan simgelerdir. Kaynaktan gelen, kanal geen ileti, alc iin girdi olarak kabul edilir. Girdinin etkili olabilmesi, taycnn alc iin uyaran niteliinde olmasna ve bilginin zlp

anlalmasna baldr. Alc tarafndan girdisi yaplan iletinin ierdii bilgiyi oluturan iaret ya da simgelerin zlp anlalmas ilemine dm zmek (kod amak) (decode) ad verilir. Konuurken kaynak olan insan, dinlerken alc; dinlerken alc olan insan, cevap verirken kaynak olur. Kaynak birimin gnderdii iletiye kar alcnn gnderdii cevaba geri iletiim ya da geriye bildirim (feed-back) ad verilir. Kanal (geit) (oluk) kaynakla alc arasnda iletinin aktarlmasn, gemesini salayan yoldur. Kanal kapsamna k ve ses dalgalarndan iletiim aralarna kadar iletiyi aktaran tm yollar girer. letiimin yapld ve iinde iletiimi etkileyen elerin bulunduu ortama iletiim ortam ad verilir. Bu ortam, scak-souk gibi doal, byk-kk, aydnlk-karanlk, grltl-sessiz gibi fiziksel koullaryla da iletiimi etkiler. Trafik iaretleri, deniz feneri, uyar klar, Kzlderililerin dumanlar grme kanalyla iletiim salayan szsz basit, yaln iletiim aralardr. Anadolu'nun birok kentinde dolaan davullu tellallar sahur zamann bildiren davulcular, canavar dd, ddk, an, ngrak, kap zili, korna iitme kanalyla iletiim salayan szsz basit, yaln iletiim aralardr. Kiisel olan iletiim; yz yze iletiim olup, iki kiinin konumas ya da be kiiden oluan kk bir grup iindeki iletiimdir. Kaynakla alc ya da alclar sk sk yer deitirir. Ders, konferans konuma, nutuk, sylei gibi. Kiisel olmayan iletiim yzyze olmayan

iletiimdir. Telefonda konumak, telsizle irtibat kurmak gibi. B. Szsz letiim: Szsz iletiimde ileti hareketlerden oluur. Btn canllar, doal ve evrensel olarak, kaltm ve soya ekimle gelen alan davran gsterirler. Bu, yaam srdrme, korunma igdsnden ya da drtsnden kaynaklanr. nsan bulduu her yerde evde, ite, gezmede, elencede, konserde, mata, tiyatroda, tama aralarnda kiisel alan elde etmek, bu alan korumak, kollamak, savunmak abas iinde davranr. nsann kiisel alannda drt ayr mesafe sz konusudur. 1. Genel Mesafe, 2. Toplumsal Mesafe, 3. Kiisel Mesafe, 4. Samimi Mesafe. Szsz iletiimin en nemli blmn, iletiimde bulunan insanlarn doal, fiziksel ortamdaki yaknl (proximity) ve ynelmesi (orientation) oluturur. Yaknlk, fiziksel evrede iki insan arasndaki mesafedir; iletiimde bulunan insanlardan biri ya da her ikisi tarafndan szsz iletiim iareti olarak deerlendirilir. Bir iki metre mesafe iinde bulunan insanlar, ancak resmi i ilikilerini gerektiren iletiimi kurabilirler. yerindeki konumalar, alc, satc pazarl, genellikle bu mesafe iinde yaplr. Krk elli santimetreyle bir metre arasnda deien mesafe iinde insanlar birbirlerini tanr, kolay ve rahat iletiim kurabilir. Bu mesafe birbirini tanyan iki insann iletiim kurup srdrd uzaklktr. Saygnlk ve stnln Simgesi olarak Ykseklik:

Ykseklik, ounlukla btn toplumlarda durumun (status) ve saygnln simgesi olarak kullanlr. Devlet bakanlar, babakanlar, bakanlar topluma yksek balkondan, krsden, eref tribnnden hitap eder. Profesrler, retmenler krsden ders anlatr. nsanlar kiisel olanlarn kiiliklerinin bir paras, uzants olarak kabul edip ona biim ve renk katarak somut, kendine zel duruma getirirler. Bir insann alma veya yatak odas, evi, bahesi, arabas, alma masas onun kiisel alandr. Her gen olanaklar lsnde odasn, dolabn, beendii artistlerin, sporcularn posterleriyle, resimleriyle ssler. Kiisel alann kurulmas ve korunmas, insanlar arasnda atma, srtme, tartma ve kavgaya yol aar. Gelin, kendi isteine gre dzenledii oturma odas ya da salonda kaynvalidesinin koltuun, masann, hatta vazonun bile yerini deitirmesine kar barp arr, kyameti koparr. Ya da bunun tersi olur. C. Bara ar: selam: Birbirlerine yaklaan, karlkl olarak kiisel alanlar tanklk varsa ya da balayacaksa bunun simgesi gz gze, yz yze gelmeden nce, selam almak ya da selam vermektir. El sallama hareketini insan bilimleri ve toplumsal ruhbilim asndan inceleyenler, bu tr hareketlerin kucaklama, sarlma hareketinden kaynaklandn ve uzakta bulunan birine bu davranlar anlatmak iin kullanlan simgeler olduklarn ileri srmlerdir. El skma ve el uzatma seninle dosta iletiim kurmak istiyorum nerisini simgeler. Tanry Selamlama: Namaz: Birok toplumda ve

toplumumuzda selam srasnda kullanlan ba, beden, el, kol hareketleri ilkel ve ada dinlerden kaynaklanan ve Tanr'nn gc nnde ba boyun een insanlarn yapt davranlarn ayn biimde ya da simgelemi olarak kullanlmas diye yorumlanmtr. Namaz srasnda bala, bedenle, ellerle yaplan btn hareketler ve bu arada sylenilen szler Tanr'ya inan dile getirmek, onun bykln kabul edip selamlamak amacyla kullanlmaktadr. D. Yzn Biimine Gre Kiilik Yaps: Yzn st blm sa izgisinden kalara; orta blm kalardan burun ucuna; alt blm de burun ucundan enenin sonuna kadar olan blmdr. Bu blmn eit genilikte ve uzunlukta olmas gl, salam, gvenilir kiilik yapsnn ls olarak kabul edilmitir. Yzn aln blm adn da alan st blm geni ve uzun olursa, kiinin zek dzeyinin yksekliini ve baarsn gsterir. Dikdrtgen ya da oval yzn, genellikle stn kiilik yapsn yanstt kabul edilmi, bu insanlarn dengeli, dzenli, mantkl davrandklar, ileriyi grdkleri, eitim ve kltre nem verdikleri, toplum iinde kolayca sivrilip nder olduklar sylenmitir. Kare yzl olanlar iin, yukardaki zelliklere ek olarak, bu insanlarn atlgan, sava ynleri, ak, doru, iten konumalar, kararl yapc, kiilikleri vurgulanmtr. gen yzl olanlarn iyi dnen insanlar olduklar, iyi eitim grdklerinde bilim adam ve sanat, kt bir ortamda karanlk, kark kt iler eviren insanlar

olabilecekleri belirtilmitir. Yuvarlak yzller, yumuak bal, kolay iliki kuran, aznn tadn bilen, rahatna dkn insanlardr. Ka biimiyle kiilik yaps arasnda trl balantlar kurulmutur. Kalarn enli, kvrml ve uzun olmas gl bir kiilik yapsnn simgesi olarak kabul edilmi, d ular yukar kvrk olanlarn atlgan ve yrekli; aa kvrk olanlarn atlgan ve yrekli; aa kvrk olanlarn ekingen, korkak olduklar gzlenmitir. nce yumuak kll ve uzun kalar olanlarn zeki olduklar, baarl ve uzun bir yaam srdklerini, buna karlk, kaln sert kll ve ksa kallarn baarsz, geimsiz kiilik yaplar zerinde durulmutur. Gzn yaps ve biimi dnda donukluu, parlakl, canll da iletiimsel anlam tar. Byk ve iri gzler duygulu ve etkili, yetenekli olan, nderlik zellikleri tayan; kk gzlerse ie dnk, az konuan, kolay iliki kuramayan kiilerde bulunur. Siyah, yeile dnk, kahverengi gzler kiinin canl i dnyasn; mavi gzler serven duygusunu gsterir. Eski in yzbilimcileri, insanlar otuz dokuz hayvann gz biimine gre snflandrmlar; anka, aslan, at, civciv, domuz, fil, kaplan, kedi, koyun, kurt, maymun, ylan gzl gibi benzetmelerle her gzn kiilik yapsn tanmlamlardr. Gz gze iletiim: Birbiriyle karlaan iki insan, belirli bir uzaklkta, saniyenin yarsndan daha ksa bir zaman dilimi iinde karlkl olarak birbirinin zelliklerini grr. Gz gze durumun srdrlmesi iletiimi srdrmek iin gerekli olan evet gzlerin

karlmas ise iletiimin kesildiini belirleyen hayr anlamna gelir. Yzn dier ksmlarnn kiilik zelliklerine yansmas yledir: Kemerleri ve kanatlar etli burunlarn gl, kararl, yapc, yaratc, dudaa yakn ince, sivri, uzun burunlarn dar grl, deime ve gelimelere direnen, tutucu; ince ve ucu yukar kalkk burunlarn da geni grl, hogrl ve iyimser kiilik zelliklerini belirttii kans vardr. evresi belirsiz ve ince dudaklarn durgun, sessiz, silik, soluk; etli ve kaln dudaklarn gl, istekli, tutkulu kiilik yapsn yanstt belirtilmitir. Kulaklarn kk olmas, gsz, silik, soluk; byk olmas da atlgan, alkan, gl, yapc kiilik yapsnn simgesi olarak deerlendirilmitir. Mimik Hareketleri: Kare kare incelenen filmler ve kasetler, acma, endie, kskanlk, kin, korku, fke, sknt gibi elem dorultusundaki duygulanm durumlarn belirten mimiklerin birbirini izleyen, birbiriyle birleip btnleen alama mimikleri olduunu ortaya koymutur. Nee, sevin, umut gibi haz dorultusundaki duygulanm durumlarn anlatan mimiklerinde glmseme mimiklerinin birbiri ardna dizilmesinden olutuu anlalmtr. Tm mimiklerimizle temelde evet ya da hayr deriz. E. Szl letiim: nsanlararas szsz iletiimle balayan iliki, ya konumayla srdrlr ya da iletiimin bozulmas, kopmasyla son bulur. nsan konua konua acsn, kederini ya da sevincini, neesini, tm duygularn ksaca kendini anlatr. karsndakine

aktarr; gemii, imdiki durumu ve geleceiyle kiiliini ortaya koyar, dnceleriyle dnya grn yanstr, iir diliyle daha ok duygular, bilim diliyle dnceleri anlatan ve etkileyen konuma, temelde insann kendisini, tm yaamn yanstr. Dilbilimi: ada anlamyla dilbilimi ancak XX. yzyln balarnda gelimeye balam, bamsz bir bilim dal durumuna gelmesi, insanbilim, ruhbilim, toplumsal ruhbilim etkisinden kurtulmas sonucu olmutur. Gnmzde dilbilimi ile ruhbilim arasnda yeni birleme ve btnleme sonucu ruhsal dilbilim adn alan (psycholinguistic) adn alan yeni bir bilim dal domutur. Bu dal, ruhbilim ve dilbilimden faydalanarak kiinin duygularn ve bilisel srelerini inceler. Konuma dilinin domasna ilikin kuram gelitirilmitir: a- levsel Kuram: Konumada kullanlan szcklerin belli durumlar anlatan bir ilevi olduu kabul edilir. Bu kuramlar arasnda nlem, yanstma ve sesli davranlar kuram ilk sralarda yer alr. ay!, of!, vay! gibi nlemlerle, atrt, trt, akrt gibi yansmalar rnek olarak verilebilir. b- Biimsel Kuram: Konumada kullanlan iaretlerin nesnelerin doal grntleriyle balantl olduu grne dayanr. Keskin izgili, keli, biimlerle, eri, yuvarlak izgili biimler iin kullanlan szckler farkldr. c- Yapsal Kuram: ocukta konumann ve dilin gelimesinin incelenmesi sonucunda oluturulmu bir

kurumdur. nce belli sesler karlr, sonra bunlarn birbirleriyle birlemesiyle hece, szck, tmcecikler, tmceler ortaya kar. lk Yaz ve Alfabe: Yaznn en basit ve yaln birimi olan harf ve harflerden oluan alfabe sesle grnt arasnda balant kuran bir sistem ve yntemdir. rnein A harfinin douu kz anlamna gelen ve kz resmini simgeleyen bir iaretin okunuu olan ve aleph szcnn ilk harfinin alnmasyla olumutur. Dilin Deiik Grevleri: a- Belirtme Grevi: Dilin insann duygulanm ve coku durumunu tutumunu da vurmak amacyla kullanlmasdr. vah vah, ok yazk veya zavall kz, aslan Beikta gibi. b- Tren Grevi: Gnaydn!, iyi geceler!, Buyrun gibi. c- Eylem Grevi: And iiyorum, sz veriyorum, onaylyorum gibi bir eylemi ifade etmede. d- Yaptrm Grevi: Kaynan verdii nerilerle alcda hemen o anda davran deiiklii oluturmaktr, ge gelmemenizi dilerim, Kapy kapa! pencereyi kapadn m? gibi. e- Bildirme Grevi: Bilgiyi tayan neriler yapar. Bugn hava scak, spor yapmak yararldr, snavlar bayramdan sonra balayacak gibi. Dil Nasl ncelenir: Ses, biim, sz dizimi ve anlam bakmndan dil incelenir. Drt ana blme ayrlr. a- Sesbilgisi (Phonetic): Ses yaps asndan inceler.

b- Yapbilgisi (Morphology): Szcklerin trlerini, balantlarn inceler. c- Szdizimi Bilgisi (Syntax): Szcklerin yerini inceler. d- Anlambilim (Semantic): Szckleri anlamlarna gre inceler. F- Dil Asndan letiimi Bozan ya da Kolaylatran Etkenler: Bir szck birden fazla anlamda kullanlr. Bu durum szcklerin simgeledikleri kavramlarn birbirine karmasna, anlamlarnn belirsizlemesine yol aar. Dildeki ok anlamllk, dilini ok iyi bilen insanlar arasnda bile anlamazlklara neden olabiliyor. Mesela; daktilo kelimesi dilimizde hem makinesi hem de onu kullanan kii manasna gelmektedir. bu ok anlamlla, kaypaklk ve belirsizlik denir. En ok soyut manalar ifade eden szcklerde grlr. Bamszlk, sorumluluk gibi. Deyimlerimizde rnek olarak verilebilir. - Ameliyattan ok korkuyorum doktor bey. Yarnki ameliyat baarl olacak m? Ne dersiniz? - Korkma, metin ol! Bu ameliyat en az elli kere yaptm, bu sefer garanti baaracam. Grld gibi bu sefer szc ameliyatn btn garantisini gtryor. Dolayl Anlatm: A biskvisi besleyicidir diye reklam yapan firma, gerekte bildiri kipi ieren tmceler kullanarak alcy etkilemeye alr. Temel ama, A biskvisi al demektir.

Ses tonu ve vurgulama anlam belirginletirir. Bunlara ek olarak, az ve ivenin de iletiime etkisi vardr. G- D Grn ve Miza: Alnnn dar, burnunun byk, enesinin kk, gznn a, kulaklarnn uzun, ayann topal, boyunun ksa, kilosunun az ya da ok olmas nedeniyle kendisini zrl ya da sakat gren insan, ya aalk karmaas ya da aalk duygusuna kar gelien stnlk duygusunun etkisi altnda iletiim kurar. Tm abasn zrn, sakatln rtmek iin kullanr. nsan iletiim kuraca kiinin nce beden yapsn, iman ya da zayf, ksa ya da uzun, esmer ya da sarn olduunu alglar. Sarnlarn inat olduuna ilikin bir kanmz varsa iletiime balamadan bunun da etkisini gznnde bulundurmak gerekecektir. Piknik beden yapsnda bulunan siklotimik, da dnk (extrovert) mizal insanlar canl, duygulu, insancl, neeli, sevecen, scak ynleriyle abuk ve kolay iletiim kurarlar. Astenik ya da leptozom beden yapsnda bulunan izotimik ie dnk (introvert) mizalar ge ve g iletiim kurarlar. Temel Miza Tipinin letiim zellikleri: Sheldon, oulcuun, dl yata iindeki katmanlarna gre endomorf, mezomorf, elektromorf beden yaplarn ve bunlara uygun mizalar tanmlamtr. Endomorf tiplerin bedenleri yuvarlak, karn blgesi geni, kaslar gevek, salar seyrektir. Bu beden

yapsnda viserotonik miza bulunur. bu mizata olan insanlar bakalaryla birlikte olmaktan holanrlar. Arkada ve dost canlsdr. Mezomorf tiplerin bedenleri dayankl, kaslar gelimi, kollar gl, omuzlar genitir. Bu beden yapsnda somatotonik miza bulunur. Bu mizata olan insanlar canl ve hareketli olup, bol jestli ve mimikli konuurlar. Ektomorf tiplerin bedenleri ince uzun olup, kaslar gelimemitir. Bu beden yapsnda serebrotonik miza bulunur. Bu insanlar bakalaryla birlikte olmaktan, kalabalktan, topluluktan holanmazlar. Freud'e gre sevge (erotic) tip, iletiim srasnda srekli ilgi, destek ve vg bekler. Sado-mazohist tip, abuk ve kolay duygulanm deiiklii gsterir. zsever (narsistik) tipse, iletiim srasnda srekli olarak kendisinden sz eder. Eysenck'e gre tipik ie dnk mizalar, ge ve g iletiim kurarlar. Tipik da dnk mizalar, abuk ve kolay iletiim kurarlar. Nevrotik ie dnk mizalar, endie, kayg, korku ve taknakl dnceleri nedeniyle hep kendi saplantlaryla urarlar. Nevrotik da dnk mizalar, srekli olarak endie, kayg ve korkularndan sz eder, taknakl dncelerinin oluturduu gerek d, d rn olaylar ve fanteziler anlatrlar. letiimin rn Benlik: nsanlararas iletiimin en kk birimi, kaynak olan Ben ve alc olan Sen arasnda oluan Ben-Sen iletiimidir. Bu tr iletiimin temel amac Benin nce sana, sonra O, Biz,

Siz ve Onlara yani bakalarna anlatlmasdr. nsann kiilii ve davran, ancak iinde bulunduu grubun toplumun amacna, beklentisine, duygularna, ilkelerine, zorlamalarna gre anlalp deerlendirilir. nsann bir grubun iinde bulunmas demek o gruptaki ortak tutum ve davranlar benimsemesi onlarla btnleip zdelemesi demektir. Grup Dinamii kavram insanlar grup iinde birarada tutan, baka bir deyile grubu oluturan enerji, g olarak kullanlmtr. Kiinin gelimesi ve olgunlamas, insanlararas iletiimin salkl biimde kurulup srdrlmesine baldr. letiimde alg nesnesiyle alglanan nesne arasnda kiilikten etkilenen alg evresi vardr. Bu grup olgusu da, iletiim ve etkileim yolu ile alg evresini deitirme gc olan en nemli etkendir. Bir grubu gelitiren koullar yle sralayabiliriz: - D evreden bilgi alnmasnda artma - liki kurma ve sorumluluk yklenmede art - Tutum deitirmede esnekliin olmas - Yeni amalar kazanlmas - Birlii kaybetmeden farkllama - Gruba katlanlarn saysn artrma eilimi Toplumsal Durum ve Rol: Rol, insann iinde bulunduu duruma gre, yapmas gerekli tm davranlar ieren geni kapsaml bir kavramdr. Rol, grup ya da toplum iinde belirli bir durumu, ilevi, konumu olan kiiden bakalarnn bekledii

davranlarn tmn kapsar. Bir ocuk, evde ocuk, okulda renci, top oyununda kaleci durumundadr, bu durumda kendisinden beklenilen rol oynamak zorundadr. Srekli olarak madde alverii yaparlar. madde alverii olaylarnn tmne metabolizma ad verilir. metabolizma srecinde d ortamdan madde aln, organizmada maddenin deiimi ve zmlenmesi, deersiz ve zararl maddelerin yeniden darya atlmas szkonusudur. Tek hcreli organizmadan insan da kapsamna olan ok hcreli btn organizmalara dek yaam sresi iinde ortaya kan yalanma ve reme dnda, canllk belirtisi olarak hareket, irkilme, tepke (refleks) ve davranla, bunlar oluturan enerjiyi, salayan metabolizmay gsterebiliriz. nsan Beyninin Elektronik Modeli ya da Bilgisayar: Buharl makinenin bulunuuyla balayan Sanayi Devrimi, XIX. yzyln sonunda, XX. yzyln banda insann tm yaantsn deitirdi. Son yirmi-otuz yl iinde bilgisayarn insann gnlk yaamnda ald yer ve kazand nem, bilgisayar andan sz edilecek aamaya ulat. Bilgisayar u blmlerden oluur: ki ana blme ayrlr: - Donanm (Hardware): Bilgisayarn verilen ii yrtmesi iin bilgi ileminde kullanlan elektronik, fiziksel, mekanik yaplarn tm olup yazlm birimlerinin almasn salar. - Yazlm (Software): Bilgisayarn bilgi ileminde

kulland bilgi program ve programlamann tm olup, yazlm sistemi adn alan birimlerden oluur. Bu dnda alt birimleri yle sralayabiliriz: - Girdi (Input): Bilgisayara bilginin verilmesi, verilerin giri srecidir. - kt (Output): Yazlm sistemini oluturan birimlerin ilevi sonucu darya gnderilen verilerdir. - Ana Bellek (Primary Memory): Bilgisayara verilen, yklenilen bilgilerin verilerin depoland, sakland blmdr. - Ana lem Birimi (Central Processing Unit): Komutlarn yorumlan-masn ve uygulanmasn gerekletirir. - Aritmetik-Mantk Birimi (Aritmetic Logic Unit): Temel aritmetik ilemleri ve mantk ilemlerini yapan elektronik evirim blmdr. - Denetim Birimi (Control Unit): Aritmetik-Mantk birimiyle balantl olarak, ilemler zerinde denetim grevi yapan blmdr. Bilgisayarda en kk bilgi birimi, iki olaslktan birini seip evet, dierine kar kp hayr diyecek bilgi birikimi olup, buna ikil (bit (binary) (digit) ad verilir. 110000111 olarak gsterilen bir veri iin bilgi ls, sekiz bit'liktir. Gdmbilim (Sibernetik): Canllarda ve makinelerde enerji, ilev, ileyi, iletiim, etkileim, geri iletiim biimlerini, ilkelerini, kuramlarn, modellerini inceleyen bir bilim daldr. Bu bilimin grne gre:

a- Canllar ve makineler ayn sistem iinde incelenebilir. Bunlar anlamak ve tanmak iin ortak ilkeler, kurallar kullanlr. b- Gdmbilim ister canl, ister cansz olsun, btn varlklarn iletiim ve denetim ilkelerini, kural ve yasalarn saptar. c- Gdmbilimin anakonusu iletiimi salayan varlklarn ileyi biimlerini ve aralarndaki balanty aratrmak ve incelemektir. DAVRANILARIMIZIN OLUMASI VE RENLMES: Davran, uyarana kar organizmann tepkisi olup, konuma gibi szl; jest, mimik, hareket gibi szsz iletilerle bakalarnn grp izleyebilecei biimde darya yansr. Davran oluturan iki yap vardr. Birisi, i yapan enerji, dieri organizmay ve davran biimlendiren bilgi ve ilevlerin tmdr. renme Kuramlar: renme, yeni durum, konum ve ortamda yeni davranlar kazanmak ve bunlar srdrebilmektir. 1. Klasik Koullanmayla renme: Pavlov tarafndan gelitirilen bir kuramdr. Pavlov deneyleri sonucunda u sonular elde etmitir. a- Koulsuz Cevap, Tepki: Koullanmadan nceki uyarana verilen cevap, deneyde, tkrk salgs gibi. b- Koulsuz Uyarc: Koulsuz cevaba, tepkiye yol aan uyarcdr. Deneyde, et paras gibi. c- Koullama Uyarcs: Koullu cevab, tepkiyi oluturmak iin kullanlan uyarcdr. ngrak, zil sesi

ya da k kayna gibi. 2. dl Ceza Yntemiyle renme: (Edimsel Koullama): dllendirme ya da cezalandrma yoluyla organizmaya davran retmektir. 3. Thorndik renme Kuram: Buna gre, merkezi sinir sisteminde uyaranla tepki arasnda kurulan balant olarak tanmlanmtr. Organizma gelitike sinir sisteminde kurulan balant says artar, renmenin snr geniler, bilgi birikimi oalr. zel Alclarmz Duyu Organlar: nsan organizmas ve duyu organlar bir bilgisayar gibi alr. Bu nedenle hcreye en kk bilgisayar diyebiliriz. Grmeyi salayan k uyaranlar elektromanyetik dalgalarla iletilir. Gzde bulunan alclarn (receptr) uyarlabilme duyarllna grsel keskinlik (visual acuity) ad verilir. Bu alclar 400-700 milimikronluk yelpaze iinde yer alan elektromanyetik dalgalarla uyarlabilir. Ses dalgalar, titreen nesnelerden kaynaklanan, birbirini izleyen hava basnc biiminde ilerler. Nesne titredike, nce hava molekllerini sktrarak basnc artrr, sonra geri ekerek basnc drr. Bylece ses dalgas adn alan basn dalgas oluur. Kulakta bulunan alclarn uyarlabilme duyarlna, iitsel keskinlik (adutive acuity) ad verilir. Bu alclar 2020.000 Hertz arasnda uyarlabilir. Deride basn ya da dokunma, ar, souk ve scak duyular iin alc hcreler vardr. Bu alclar deiik deri yzeylerinde farkl yaylma gstererek belli alclarn younluk kazand belli blgeler ortaya kar.

rnein, dokunma duyusunun alclar el parmaklarnn ularnda younluk kazanmken, gvdede, srtta ok azdr. Ruhsal Enerji Kaynamz: Gdler: Gd, bir davran balatan, aa karan, anlalr klan, aklayan, srdren ve ynlendiren fizyolojik ve ruhsal enerjidir. Gdler (Saik) (motiv) bir yandan igd ve drtden kaynaklanan ynyle fizyolojik bir yandan da evreden ve toplumdan kaynaklanan ynyle ruhsal enerji salar. Yemek, imek, korunmak, uyumak, remek gibi doutan gelen gdler insan neslinin srekliliini salar. Genetik letiim: Soya ekimle ilgili iletiler kodlanm ifrelenmi olarak genlerde depolanmtr. Genler, hcre ekirdeindeki kromozomlar zerinde yer alr. Kromozomlar, bilgisayardaki anabellee benzetilebilir. Genler zerinde kayt, depolama ve saklama dezoksiribonkleik asit (DNA) araclyla olur. nsan beyni genetik iletiyle edinilen ya da dtan gelen uyarclarn tad bilgiyi ierir. Beyin gerektiinde bu bilgileri kullanarak yeni bilgi ve neriler retir, zmlemeler ve birletirmeler yapar. BLGY OLUTURMA VE LEME: Bilin; belirli bir zaman snr ierisinde insann yaantsndan haberdar olmas, kendisinden ve evreden bilgi edinmesi demektir. Gerekte bilin (uur) szcnn Latince karl olan conscientia bilgi durumunda olmak, bilgiyle donatlm olmak anlamna gelmektedir. Salkl iletiim iin gerekli olan koullarn en st dzeyinde bilin yer almaktadr.

Dikkat; ak seik, aydnlk ve duru bilin durumunda algnn bir kii konu nesne ya da olay zerinde odaklamas, younlamasdr. Uyaranlara kar abuk, doru ve kolay tepki verilmesini, evreye en doru ve iyi uyumu, davrann amaca ynelik, anlaml ve etkin olmasn uyank bilin durumu salar. Alglar; duyu organlaryla alnan uyaranlarn yorumlanp anlaml duruma getirilmesini salar. Alg srecinin ileyebilmesi iin duyu organlarnn eik deerinin stnde uyarlmas ve bellekte daha nceki deneyimlerden kalan anlarn, izlerin, kalplarn bulunmas gereklidir. Uzun bir sre duyu organlarna dardan uyaran gelmemesi ya da gelen uyaranlarn alglanmamas ciddi bilin bozukluu, karkl ve ruh hastalklarna yol aabilir. Alg srecinin ileyebilmesi iin dikkatin alg alan iinde bir uyaran zerine odaklanmas, younlamas gereklidir. Odaklanma dnda kalan uyaranlar bulank bir ardalan oluturur. Yani algda ve dikkatte bir seicilik szkonusudur. Bilinli alglama sreci sonucu insan, yer zaman ve hareket ynelmesi (orientasyon) kazanr. Yanlsama (illzyon) ve sanr (hallsinasyon) gibi balca alg bozukluklar, iletinin ieriine yansyarak iletiimi olumsuz biimde etkiler. D (rya) trl nedenlerle engellenen, bastrlan gdlerin, gnlk yaamda doyuma ulamam beklenti ve isteklerin bilin alannn kabul edecei deiik simgeler biiminde ortaya kdr. Bellek: Hafza (memory) uyaranlarn alg araclyla

oluturduu simgeleri depolar ve saklar. Bu sre u ekilde olur: - Alglamayla kazanlan simgelerin saklanmas - Simgelerin beynin bir blgesine yerletirilmesi - Yeni alglarn bellekte saklanan, tutulan eski simgelerle birletirilmesi Bellekte anmsanmas sakl simgelerin canlandrlmas,

Kolay renmek ve Anmsamak iin Tavsiyeler - renilmesini istediiniz konudan sonra zm, renilmesi zor olan yeni bir konu ya da sorunla ilgilenmeyin. rnein; sosyal bilimlerden sonra, dinlenmeden, matematik problemleri zmeyi - allan konu, yaplan i ne olursa olsun, ksa tutun. Bir iki saatlik alma dnemlerinden sonra 15-20 dakikalk dinlenme yapn. - renilenlerin bellekte kalc olmas iin, gnlk yaamnz da bunlar kullanacak frsatlar oluturun. - nce bellenecek konunun blmlerini anlamaya aln. temelini, nemli

- Yeni rendiklerinizle, eski rendikleriniz arasnda balantlar kurun. - alma, i ve renme iin bir itici g bulun. - almann, iin, renmenin amacn doru olarak saptayn. - almay ve renmeyi bedensel ve ruhsal

yorgunluun olmad zaman yapn. evrede bilincinizi datacak etkenlerin olmamasna zen gsterin. - Gnlk, haftalk, aylk, yllk alma planlar yapn. NC BLM ALEDE LETM VE ETKLEM Aile iinde yer alan bireyler, tek tek bireyler, tek tek birer alt sistemdir. Kendi zerklik snrlarna, aile iindeki durumlarna, rollerine gre, aile iinde bulunan baka alt sistemlerle srekli iletiimde bulunurlar. Alt sistemler, ailenin belirli kiilerinden oluan, alt ya da kk gruplardr. rnek olarak, ailede kadn, ayn zamanda diiler, eler, ocuu varsa anneler, anne ve babas varsa ocuklar alt sisteminin yesidir. Eler bir yandan evlilikten nceki kiilik yaplarn, alkanlklarn evlilik iinde de srdrmek isterken, te yandan eiyle anlamak, btnlemek gereksinimi duyarlar. Bylece, elerin oluturduu alt sistemde karlkl endie, kayg, sknt, kzgnlk, krgnlk, gibi duygulanm durumlar daha sk ortaya kar ve bu duruma tepki olarak eler arasnda duygusal uzaklk, ayr kalma zlemi balar. lkemizde erkein baskn olduu aile tipiyle, eiyle eit iletiim yapyor grnm veren aile tipi ounluktadr. lkemizde aile yaps, geni aileden ekirdek aile yapsna doru kayma eilimi gstermeye balam olsa da balant, iletiim zellikleri ve ilev asndan geni ailenin etkileri hissedilmektedir. nsann Yaam Dnemleri: Ya dilimine gre: 1. Yeni Doan bebek: Doumdan sonra ilk iki ay 2. Bebeklik (st ocuu): Bir yann sonuna kadar

3. lk ocukluk: Bir- ya aras 4. ocukluk: -alt ya aras 5. Son ocukluk: alt yandan bulu ncesi dneme kadar. 6. nerinlik (bulu ncesi): Kzlarda on, oniki, erkeklerde onbir, on 7. Erinlik (bulu): Kzlarda on , onbe; erkeklerde on drt, on be. 8. Ergenlik (Kemal, rt): On sekiz yandan, genlik ann sonuna 9. Erikinlik, yetikinlik: Genlik a sonundan, olgunluk yana kadar, 10. Olgunluk: Otuz be-krk ya aras 11. Orta ya: Krk, krkbe aras 12. Ya dnm (menapoz, antropoz): krk be, elli be ya aras. 13. Yallk: Altm yandan sonra 14. leri yallk: Yetmiden sonra 15. knt: Yallkta kntlerin balamas. ocukla letiim in neriler ocuu kendinizin, amalarnzn, beklentilerinizin, karlarnzn bir uzants deil, sizden ayr kiilii olan ve bu kiiliini gelitirmek abasnda olan bir insan nazaryla bakn. ocukla kurduunuz tm iletiimlerde ona ilgi, sevgi, gven duygusu verecek iletiler kullann, kzdnzda bedensel ve ruhsal

bile sevginizi belli edin. Siz ocuk iin ilgi, sevgi, gven veren, destek olan, yol gsteren bir kaynak olun. Ona mutluluk, yaama sevinci ve umut alayn. ocuu dinleyin, sorularna ak, doru, gerek, ksa cevaplar verin. ocuk bencildir, ben merkezlidir. Drt ve istekleri dorultusunda davranr. letiim kurarken onun bu zelliini unutmayn. ocuk tlerden, uzun szlerden, konumalardan ok, davran ve tutumlarnzdan etkilenir. ocukla sert ve yksek sesle konumayn. Gerekli, gereksiz barp armayn. Deiik nedenlerden ortaya kan kzgnlklarnz ocua yanstmayn. Ona hatal davranlarn, yanlglarn gsterin. Azarlamadan ve ceza vermeden nce onunla konuun. Su ve cezay keyfi olarak saptamayn. En iyi cezalandrma ynteminin ocuun kimi beklenti ve isteklerini engelleme veya erteleme olduunu unutmayn. ocua kararl ve kesin davrann. ocuu, ya, becerisi ve yetenei dnda ve stnde abalara zorlamayn. ocua deneme ve renme frsat verin. Hatalarn dzeltin. Sorumluluk verin. ocuu martmayn. Gereksiz, yersiz, gerekleme olasl olmayan beklentiler oluturmayn. Cinsel Eitim Nasl Verilmeli: - Bunlardan birincisi ve en nemlisi, ona babann, yakn evredeki insanlarn retmenlerin cinsel konular

karsnda gereki ve aklc bir tavr taknmalar, buna uygun davranlarda bulunmalardr. - kincisi, cinsel konulara ilikin sz aldnda, soru sorulduunda, ocuun ve gencin yana, ana, alg, dnce ve renim dzeyine uygun biimde gereki bilgilerin verilmesidir. - Cinsel konularda yakndan ilgili bilgilerin ocuun ve gencin renecei, anlayaca biimde dzenli bir eitim iinde verilmesidir. Cinsel Sapmalar: Eksik veya yanl cinsel eitimin sonucu oluur. Genlik an aan, erikinlik ana gelen kiinin kendi kendini tatmin alkanlnn srmesi. Erikinlik anda olan kiinin, kar cinsle ilikilerinde eitli aksaklk ve sapmalarn olmas. Kiinin hangi ya ve ada olursa olsun ayn cinsle iliki kurmas. Genlerle yi letiim in neriler: Yetikinlerin yal kuaklarn genlerden yaknmalar ve kuaklararas atma, srtmeler, yzlerce, binlerce yldan beri sregelen, doal ve evrensel bir olgudur. Yetikinlerin ve genlerin iyi bir iletiim kurmas iin aadaki artlara uymalar gerekmektedir: Siz erikin ve yetikin kuak olarak, nce gencin bir insan olduunu kabul edin. Genlik ann frtnal ve zor bir dnem olduunu unutmayn. Gencin duygulanm deiiklikleri ve dlemlerden kaynaklanan davranlar karsnda serinkanl olun, krc, sert, ykc olmayn.

Gencin yaamna, giyiniine, sslenmesine ilikin karar alrken, durumu genle konuun, onun dnce ve nerilerine anlay gsterir. Aile ve evle ilgili sorunlarda gencin de dnce ve nerilerini dinleyin. Gencin tutum ve davranlarnda biim ve yn verirken benim genliimde diye balayan konuma ve tlerden kann. Bundan baka genlere den vazifeleri yle sralayabiliriz. Genler bilseydi, yallar yapabilseydi zdeyiine uygun olarak iletiim kurur. Btn ama, beklenti ve isteklerinizin hemen o anda tmyle gereklemeyeceini bilin. Her yerde ve her zaman erikin ve yetikinlerden renmemiz gereken bilgiler, deneyler olduunu kabul edin. Konuma ve tartmalarda krc ve sert olmaktan kann. Engeller sorunlar, zorluklar karsnda size destek ve yardmc olacak insanlarn, anneniz, babanz, yaknlarnz olacan unutmayn. Erikinlere danmaktan kanmayn. ki Ezeli Dost ve Dman: Kadn ve Erkek: Evlilikte kadn ve erkek aile kurumunun birer yesi olup birlikte yaamak zorundadrlar. Evlilikten nceki ben ve sen yerine evlilikte biz yaants ortaya kar. Kar-koca arasnda geimsizliin nedenleri yle

belirlenmitir: - ocukluk ve genlik anda kazanlan kiilik yapsndan evlilie yansyan olumsuz davranlar: - Ruhsal uyumsuzluk - Toplumsal uyumsuzluk - Rol ve yer karmaas - Elerin birbirlerini tamamlamalarnda btnlemelerinde uyumsuzluk ve

- Cinsel yaantda uyumsuzluk: Yani, eler birbirlerine duyduklar ilgi, sevgiyi deiik biimde ve farkl simgelerle, birbirlerinin anlayamayaca ekilde ilettikleri zaman anlaamazlar. Madem Evlilii Setiniz..: Yaam biimi olarak, evlilii setiinize gre, mutluluu evinizde einiz ve ocuklarnzla birlikte, onlarn yannda bulacanz kabullenmi olmanz gerekir. Ruhsal gcnz bugnk aklm olsa evlenir miydim? tr hayflanmalarla tretmeyin. Einizin size en yakn insan olduunu bir yastkta kocama zdeyiimizin tm bir yaam acsyla, sevinciyle paylamay ve dayanmay dile getirdiini aklnzn bir kesinde sakl tutun. Btn duygu ve dncelerinizi einizle paylan. Einizin de hatalar olabileceini bilin, onu her ynyle kabullenin. Einizin kiiliine saygl davrann. Onun benliini teki yarnz olarak rselenip yaralanmaktan krlmaktan koruyun.

Einize duyduunuz ilgi ve sevgiyi szl ve szsz iletilerinizle belli edin. Sevgi ve saygnn en iyi anlatm iten ilgi gstermektir. Kzgnlk, krgnlk, kayg gibi olumsuz duygularnz da kendinize saklayp biriktirmeyin. Yapc tartmalar yapn. Kendinizin ve einizin kzgnlk ve krgnlk nedenlerini aratrn. Hi kukusuz, evlilik zel bir letiim biimidir. Ancak insanlararas salkl iletiimin ilke ve kurallarnn dnda kalacak kadar da zel deildir.

You might also like