Grevlerdeki ve genel olarak sınıf mücadelesideki artış hemen he-

men otomatikman Bolşeviklerin etkisini de artırıyordu. Hayatî çıkar-

larının söz konusu olduğu her seferde işçiler Bolşeviklerin art düşün-
celerinin bulunmadığını, hiç bir şey gizlemediklerini ve onlara güve-
nebileceklerini anlıyorlardı. Çatışma anında ister partisiz, ister Sosyal-
Devrimci, isterse Menşevik olsun, tüm işçiler Bolşeviklere doğru yö-
netiyorlardı. Yönetimin ve patronların sabotajına karşı kuruluşun ha-
yatta kalışı için mücadele yürüten fabrika ve işyeri komitelerinin
Sovyetten daha önce Bolşevizme geçişinin sebebi budur. Haziran ba-
şındaki Petrograd ve banliyösüne bağlı fabrika ve işyeri komitelerinin
konferansında dört yüz yirmi bir delegeden üç yüz otuz beşi Bolşevik
önergeden yana oy kullanmışlardı. Bu olgu büyük basında hemen hiç
yankı bulmadı. Yine de bu, iktisadî yaşamın aslî meselelerinde Pet-
rograd proletaryasının, uzlaşmacılarla henüz bozuşacak zaman bula-
masalar bile, fiilen Bolşeviklerden yana saf tuttuklarını gösteriyordu.
Yine hazirandaki sendikalar konferansında Petrograd'da en azın-
dan iki yüz elli bir üyesi bulunan elliden fazla sendikanın varolduğu
görüldü. Tek başına metalürji işçileri sendikası yaklaşık yüz bin işçi-
yi biraraya getiriyordu. Yalnızca mayıs ayında üye sayısı iki kat art-
mıştı. Bolşeviklerin sendikalardaki etkisi daha da hızlı artıyordu.
Sovyetlere yapılan tüm kısmı seçimler Bolşevikleri zafere ulaştırı-
yordu. 1 haziranda Moskova Sovyetinde daha şimdiden yüz yetmiş
iki Menşevik ve yüz on Sosyalist Devrimci'ye karşılık iki yüz altı Bolşe-
438 Sovyetler Kongresi ve Haziran Gösterisi

Petrogradlı işçi ve askerlerle Kongrenin karşı karşıya gelmesi fikri

düpedüz durum tarafından dayatılıyordu. Kitleler Bolşevikler üze-
rinde baskı yapıyorlardı. Taarruz vesilesiyle gücünün kırılmasından
\ e cephelerde dağılıp gitmekten çekinen garnizon özellikle kaynıyor-
du. Buna bir de yeni bir huzursuzluk gelip eklendi: Asker Hakları Be-
yannamesi 1. Nolu Prikaz'aa ve orduda yerleşmiş fiilî rejime göre
büyük bir gerileme gösteriyordu. Gösteri inisyatifı Bolşeviklerin
askerî örgütünden geliyordu. Önderleri, olayların da bilâhare
gösterdiği gibi hakli olarak, eğer parti önderliği ele almazsa,
askerlerin kendilikler inden sokağa döküleceklerini ifade ediyorlardı.
Bununla birlikte, kitlelerdeki ani görüş değişikliğini belirlemek çok
da kolay değildi. Bizzat Bolşeviklerdeki kimi tereddütler buradan
kaynaklanıyordu. Volodarskiy işçilerin sokağa ineceklerine
inanmıyordu. Gösterinin alacağı karakter konusunda da şüpheler
vardı.
Askerî örgütün temsilcileri saldırıya ve misillemeye uğrama kay-
gısıyla askerlerin silah kuşanacaklarını ileri sürüyordu. Temkinli
Tomskiy "gösteri nasıl geçecek?" diye soruyor ve yeni bir tartışma
yapılmasını istiyordu. Stalin "askerlerdeki mayalanmanın tamamlan-
dığını ışçlerdeki haleti ruhiyenin ise o denli kararlı olmadığım" tah-
min ediyordu; ama yine de hükümete karşı bir direniş göstermenin
geıeklı olduğunu düşünüyordu. Her zaman kavgayı kabullenmekten
çok ondan kaçınmaya yatkın olan Kalinin özellikle işçiler söz konusu
olduğunda gerçek bir gerekçe bulunmadığını öne sürerek gösteri-ye
karşı olduğunu belirtti: "Gösteri yapay olacak". 8 haziranda kaza
temsilcileriyle yapılan bir istişarede, bir çok ön oylamadan sonra, 22
çekimser ve 6 karşı oya karşılık yüz otuz bir oy çıkmıştı gösteri le-
hinde. Mejrayontsı komitesi de 10 haziran olarak saptanan gösteriye
katılmaya karar verdi.
Sosyal-Devrimci ve Menşeviklere karşı ajitasyona girişme imkânı
vermemek için hazırlık çalışmaları son ana dek gizli yürütülmüştü.
Bu gayet meşru temkinlilik tedbiri bilâhare bir askerî komplonun ka-
nıtı olarak yorumlandı Gösteri tertipleme kararına fabrika ve işyeri
komiteleri merkezikonseyi de olur vermişti. Yegov şöyle yazar:
-
252