__________________________________

135

_______

ISI DETRCS TASARIMI

Cem PARMAKSIZOLU
mr ETEC

ZET
Bu almada, gvde - boru tipi s deitiricisi ile hava su, soutucu ve stc serpantin tipi s
deitiricileri iin matematiksel modeller gelitirilmi ve bunlarn zmn elde eden bir bilgisayar
program hazrlanmtr. Optimum s deitiricisi boyutlarna ulamak iin standartlara da uyularak sl
ve maliyet hesaplar yaplmtr . Elde edilen optimum zmn teknik resmi yine ayn bilgisayar
programyla izdirilmitir. Ayrca s deitiricilerinin hesaplamalarnda gerekli olan akkan zellikleri
de bir ek programda hesaplanmaktadr.

GR
Is deitiricileri, farkl scaklklardaki iki veya daha fazla akkan arasndaki s geiini salayan
cihazlardr. Is deitiricilerinin ok eitli alanda , ok farkl amalar dorultusunda geni bir uygulama
alan ve bu nedenlede ok deiik tipleri vardr. Bundan dolay s deitiricileri tek tek hesaplanp ,
imal edilirler. En yaygn olarak da gvde-boru , soutucu ve stc serpantin tipleri kullanlmaktadr.

ekil 1. Perdeli gvde-boru tipi s deitiricisi ve serpantin

1. GVDE-BORU TP ISI DETRCLER [1],[ 2],[3],[4],[5],[6],[11]

Bu almada gvde-boru tipi s deitiricisi tasarm su / su, su / su buhar iin yaplmtr.
Akkanlarn giri ve k scaklklar, ktlesel debileri ve ekonomik verilerin bilinmesi durumunda
s deitirici aada aklanan ekilde adm adm hesaplanr .

n kafa, arka kafa, gvde, boru dizilii, boru ap ve perde ekli standartlara bal olarak
tasarmdan nce standatlardan seilir. [4]
Logaritmik scaklk fark bulunur.

__________________________________

Tm =

T2 = T1 T2 g

Q = m& hsb

(1.1)

Boru ve gvde taraf debiler iin s yk hesaplanr.

Q = m& 1 c p1 (T1 T2 g ) = m& 2 c p 2 (T1g T2 )

_______

T1 T 2
T1
Ln
T2

T1 = T1g T2

136

(sv iin)

(1.2)

(buhar iin)

(1.3)

Boru taraf iin s tanm katsaysnn hesaplanr

Reynolds says

Re =

Nusselt says

Nu =

Srtnme katsays

f =

V d i

hi d i
k

Prandtl says

Pr =

( f / 2) Re Pr
1.07 + 12.7( f / 2)1/ 2 (Pr 2 / 3 1)

1
(1.58 Re 3.28) 2

Gvde taraf iin s tanm katsays [2],[6]

ekil 2. Perdeli gvde-boru tipi s deitiricisi, gen dizil

Nu0, borudemeti = f A, gen Nu1,0

eitliinden hesaplanr. Bu eitlikteki dizili faktr, gen dizili iin

f A, gen = 1 +

Nu1,0 = 0.3 + Nu 21,lam + Nu 21,turb

Nu says

Re ,1 =

2
3b

Re 1

Nu1,lam = 0.664 Re ,1 3 Pr

(1.4) (1.5)

(1.6)

__________________________________

Nu1,turb =

137

_______

0.037 Re 0.8 ,1 Pr
1 + 2.443 Re 0.1 ,1 (Pr 2 / 3 1)

eitliklerinden hesaplanr. Bu eitliklerdeki a,b ve deerleri, s1 ve s2 srasyla ak dorultusuna dik

borular aras aklk, ak dorultusundaki borular aras aklk, do boru d ap olmak zere

b = s2 / d 0 , = 1

a = s1 / d 0 ,

4a

eklinde tanmlanmlardr.

Gvde tarafndaki Nu says,

Nu0, gvde = f R Nu 0, borudemeti

(1.7)

eitliinden bulunur. Bu eitlikteki fR dzeltme faktr,

f R = fG f L f B
fG Boru demetinin iindeki ak ynnn deiimini ieren geometrik fatr, nw Aa ve yukar
pencerelerdeki boru says, n toplam boru says olmak zere,

RG =

nw
0.32
, f G = 1 RG + 0.524 RG
n

Gvde ve perde arasndaki kaaklar ien kaak faktr fL, Perdedeki boru iin alm delik ap dB,
merkez as , Di gvde i ap D1 perde ap, DB Boru demeti ap, S Perdeler aras aklk, LE Boru
ve gvde arasndaki en ksa balant, ekil 2,
B

n w (d B d 0 )
2H
1
, = 2 Cos (1
)
)
4
D1
2
2

At / p = ( n
As / b =

( Di D1 ) , ASG = At / p + As / b
2

e = s1 d 0 , e1 =

Di DB
,
2

RL =

A SG
, AE= S LE ,
AE

L E = 2 e1 +

ve d borularla gvde arasndaki by-pas faktr fB nin, AB By-pas kesit alan, AE apraz ak iin en
kk kesit alan olmak zere,
B

f l = 0.4(

RB =

At / p
ASG

) + (1 0.4

At / p
ASG

) exp(1.5 RL )

AB
, f B = exp(1.35 RB ) ( =1.35, Re ,1 100 Trblans ve gei blgesi)
AE

fonksiyonudur. Gvde tarafndaki s tanm katsays,

Nu o, gvde =
eitliinden bulunur.

h2

do

2
kK

K = (Pr/ Pr yzey ) 0.25

K = (Pr/ Pr yzey )

0.11

Pr/ Pryzey1
Pr/ Pr yzey 1

(1.8)

__________________________________

veya

138

_______

h2 De
= f (Re, Pr, s1 , s 2 , N r , Dm )
k
2
PT 3 d 0
4(
)

4
8
De =
d0 / 2
Nu =

eitliklerinden [2] hesaplanlr, bu eitlikte PT ak dorultusundaki boru eksenleri arasndaki

uzunluktur.
rnek olarak verilen bir rnek iin detayl gvde hesab aadaki gibi yaplmtr. [6]
Gvde i ap Di = 500 mm, perde ap D1= 496 mm , Pencere ykseklii H= Di /4 = 125 mm, perdeler
aras aklk S= 430 mm, toplam boru says n=173, st ve alt pencerelerdeki boru says nw = 56, boru
d ap do = 25 mm, Perdedeki boru iin alm delik ap dB = 26 mm,
s1 = 32 mm ve s2 = 27.7 mm , ortalama 32.5C su scakl,=0.765 10-6 m2/s,
k=61810-3W/mK,
Pr= 5.12 Pryzey = 3, gen dizili iin yukaradaki eitliklerden hesaplanr.
B

a= 1.28, b=1.11, =0.386

Re,1=13111 , Nu1,lam =131.1, Nu1,trb=130.2 , Nu1,0=185.1 , fA=1.6 Nuo,borudemeti=296.16
RG =56/173=0.324
At/p=5808 mm2 = 120.5 , As/b = 2081 mm2, A s,G = 7889 mm2
b = 1 . 11

1
2

2a + 1 =

1
2

fG=1.041

2 1 . 28 + 1 = 0 . 9

e=32-25=7 mm e1=15 mm Le= 114 mm, RL=0.161 , AE=49020 C fL=0.849

AB= 9890 mm2 , RB =9890/49020=0.2018
FB=0.762
FR =1.041 0.849 0.762 = 0.673
Nu o,gvde = 0.673 296.16 = 199.3
B

Is tanm katsays

h2 =

= 3589 . 2W / m 2 K

1
Dd

Dd
Dd 1
1
+
+
ln
Di h1 2 k m
Di h2

1
1
+ rf
K

rf : kirlilik faktr

(1.11)

Is deitiricisi boru uzunluu,

L=

1.10)

Is deitiricisi toplam yzey alan, n bir geiteki toplam boru says

Q = K D A Tm

(1.9)

Dzeltilmi toplam s gei katsays,

KD =

0 . 25

Toplam s gei katsays,

K=

199 . 3 618 . 6 10 3 5 . 125

3
0 . 025
2

di n

Boru iindeki basn dm, V boru iindeki akkan hz m/s

(1.12)

__________________________________

f L
V2
P1 = 1
2
d i

139

_______

(1.13)

Gvde tarafndaki basn dm

P2 = Pc + Pw + Pe

(1.14)

Pc apraz aktaki basn dm, Pw penceredeki kaaklardan oluan basn dm, (1. Pe giri
ve klardaki (by-pastan oluan) basn dm [2]

Boru ve gvde tarafndaki g kayplar

E1 =

P1 m& 1
(boru taraf)
1 p

(1.15)

E2 =

P2 m& 2
(gvde taraf)
2 p

(1.16)

Maliyet hesaplar

Toplam giderler = Yatrm gideri + iletme gideri

Yatrm gideri =

A f1 d1 C1

(1.17)

letme gideri =

( E1 + E 2 ) H f e1 C1 C 2
3600 1000

(1.18)

Bu eitlikteki C1 ve C2 katsaylar

C1 =

i (1 + i )
,
(1 + i ) s 1
s

1+ e s
) 1
1
+
i
C2 =
1+ i
1 (
)
1+ e
(

i= faiz , e = enflasyon , s = iletme sresi

2. SOUTUCU VE NEM ALICI SERPANTN [7],[8],[9]

Soutucu ve nem alc serpantin iin havann giri basnc, scakl, zgl nemi w1 , debisi mh,
k kuru termometre scakl Th2 ve soutucu akkan olarak kullanlan suyun giri hz Vs,
debisi ms ve giri scakl Ts1 bilindiine gre tasarmda yle bir sra izlenmitir:

Hava taraf, slak/kuru, Metal, slak/kuru olmak zere sl direnler ve yzey oran boru/kanat
alan belirlenir.

Serpantin giriinde hava hz seilir Vg (2-3 m/s) ve serpantin giri alan Ag bulunur,

Ag =

mh
Vg h

(2.1)

Havann doymu olarak kt kabul yaplarak, serpantin kndaki havann entalpisi h2 ve

zgl nemi bulunur w2 ve toplam soutma yk Qt hesaplanr, hyo Youma ss olmak zere,
(2.2)
Q t = m h [( h1 h2 ) ( w1 w 2 ) h yo ]
elde edeilir.

Hava ile soutucu akkan arasndaki enerji dengesinden soutucu akkan k scakl Ts2
bulunur.
Q = m s c s (Ts 2 Ts1 )
(2.3)

__________________________________

140

_______

Islak ve kuru snrndaki havann entalpisi hhs hesaplanr ve serpantin alma artlar
belirlenir, ekil 3.

h hs h h 1

a)

ise tamamen slak

Th1

hh1 > hhs > hh 2

a)

Ths

ise ksmen slak

h hs h h 2 ise

b)

Tys

Ts2

Th2
Hava
Ty2 Yzey

tamamen kuru

Tss
Kuru

Islak

Ts1 So. akkan

A (m)

ekil 3. Zt Akl, Hava / Soutucu Akkan, serpantini iin scaklk diyagram

Kuru alan,kuru taraf toplam s gei direnci R olmak zere

Ak =

(Th1 T s 2 ) (Ths T ss )
Qt R
, Tok =
ln[( Th1 T s 2 ) /(Ths T ss )]
Tok

(2.4)

eitliinden hesaplanr.

Islak alan, Rh slak yzey tarafndaki tanmdirenci olmak zere,

A =

Q Rh c p
ho

, ho =

(hhs h ys ) (hh 2 h y 2 )
ln[( hhs h ys ) /( hh 2 h y 2 )]

(2.5)

olarak bulunur.

Hava k scakl hesaplanr. lk deere yaknsa hesaplama bitirilir.

Serpantinin boyutlandrlr, W ,L, ve H serpantin eni,boyu ve ykseklii olmak zere,
giri alanndan H ve L bulunur.
boru ak kesiti
boru i ap

Ag = H L

(2.6)

ms
s Vs

(2.7)

d i = 4 Ab /

(2.8)

Ab =

boru dizilii ST ve SL seilir.

Nb=boru says, H = ( N b + 1) S T N b =

H
1,
ST

(2.9)

kompaktlk says ( 500m/m )seilir. Serpantin hacmi V=AT / 500

Serpantin genilii, W =

V
H L

(2.10)

serpantin derinlii dorultusunda sra says, N r =

d2

Nb Nr ) 2 z
4
plak boru yzey alan, Aby = d N b N r ( L t k z )
kanat yzey alan, Ak

= (H W

W
SL

(2.11)
(2.12)
(2.13)

__________________________________

141

_______

toplam s transfer alan , AT = Ak + Aby

(2.14)

(2.12),(2.13) ve (2.14) eitliklerinden kanat says z hesaplanr.Kanat kalnl tk=0.5 mm olarak

alnmtr.
kanatlar aras mesafe

bk =

L z tk
z

(2.15)

hesaplanr. Kompaktlk says = AT / (L ST SL Nb Nr) eitlii yardmyla kontrol edilir. Bata seilen
deerle arasndaki fark azsa hesap sona erdirilir.

3. ISITICI SERPANTN [10]

Is yk Q(W), su ve hava giri, k scaklklar srasyla

Ts, g , Ts, , Th, g , Th, bilnen stc

serpantin tasarmnda aadaki sra izlenmitir.

Boru ap, boru dizilii, hava giri hz, kanat alannn toplam alana oran Ak/A (A=Ak+Ab) boru
dizilii ST, SL ve kompaktlk says seildikten sonra hava ve su debileri hesaplanr.

Q = m& h c ph (Th, g Th, ) = m& s c ps (Ts, Ts, g )

Boru iindeki s tanm katsays hi,

Nu = 0.023 Re s 0.8 Prs1 / 3

Nu k
d

(3.2)

Gvde tarafndaki s tanm katsays hd,

Nu = (0.35 + 0.56 Re 0.52 ) Pr veya
j faktr eitlii ile

hi =

(3.1)

(3.3)

j = St Pr 2 / 3

Boru direnci ihmal edilirse, yzey verimi

= 1 Ak / A (1 k ) , As / A =

Di
ST S L

, k

kanat verimi olmak zere toplam s gei katsays K,

1
1
1
=
+
K hd hi As / Ah

C h = m& h c ph veCs = m& s c ps eitliklerinden Cmin/Cmak ile

hesaplanr.NTU bulunur ve toplam s gei alan hesaplanr,

AT = C min

NTU
K

(3.4)

Th Thg
Tsg Thg
(3.5)

Kompaktlk saysndan hacim ve boyutlar bir ncek problemdekine benzer olarak bulunur.

BLGSAYAR YAZILIMI [11]

Is deitirici tasarm iin gelitirilen yazlm yardmyla sl hesaplarla birlikte maliyet hesaplar da
yaplarak optimum s deitirici boyutlar hesaplanmaktadr. Ayrca optimum zm iin s
deitiricisinin teknik resmi izdirilebilmektedir. Yazlm sonularna her tip iin aada bier rnek
verilmitir.
RNEK 1 :
TP : I Gvde-boru
VERLER
-----------------------------------------------------------------

__________________________________
SICAK AKISKAN GIRIS SICAKLIGI................... t1g
SICAK AKISKAN CIKIS SICAKLIGI ................... t1c
SOGUK AKISKAN GIRIS SICAKLIGI ................ t2g
SOGUK AKISKAN CIKIS SICAKLIGI................. t2c
AKISKAN KIRLILIK FAKTORU .......................... rf
BORU ICINDEKI AKISKAN DEBISI ................... M1
PERDELER ARASI MESAFE (ILK TAHMIN)..... B

90 [C]
70 [C]
5 [C]
60 [C]
0,0001 [mK/W]
20 [Kg/sn]
0,35 [m]

ISI DEGISTIRICISININ MALIYET HESABINDAKI DEGISKENLER

FAIZ ORANI ....................................................... %
90
YAKIT FIYATLARINDAKI YILLIK ARTIS ORANI%
75
TESISIN TOPLAM ISLETME SURESI............... s
10 [YIL]
TESISIN YILLIK CALISMA SURESI .................. H
17280000 [sn/YIL]
ISI DEGISTIRICISININ m FIYATI ....................
7500000 [TL/m]
ELEKTRIK ENERJISININ FIYATI ......................
18400 [TL/Kwh]
SONUCLAR :
TS esas alnarak her ap iin ayr ayr hesap yaplr.
CAP
ISLETME GIDERI
KURULUS GIDERI
TOPLAM GIDERLER
[m]
[ TL ]
[ TL ]
[ TL ]
0,15
45595189125.
66257631.
45661446756.
0,2
3576365723.
76538114.
3652903838.
0,25
836798983.
87419723.
924218707
0,3
284212211.
99720647.
383932859.
0,35
148722777.
110470951.
259193728.
0,4
87997516.
121369670.
209367186.
0,45
46938535.
137679611.
184618147.
0,5
31318259.
151340875.
182659135.
0,55
20796940.
168748010.
189544951.
0,6
5898790.
182647196.
198545986.
0,65
11930767.
200221274.
212152041.
0,7
9756665.
213457425.
223214090.
0,75
7738141.
232576034.
240314175.
0,8
6303236.
252469542.
258772778.
0,85
5264279.
272648427.
277912706.
0,9
4530093.
291026215.
295556308.
0,95
3917383.
311970333.
315887717.
1
3423678.
334447528.
337871206.
1,05
3013978.
359599645.
362613623.
1,1
2708631.
382116127.
384824758.
1,15
2435190.
409640260.
412075450.
1,2.
2216546.
436856357.
439072903.
MALIYET ANALIZI SONUCUNDA D= 0,5 [ m ] OLARAK BELIRLENMISTIR.
HESAPLAMADA KULLANILAN SABIT BUYUKLUKLER
BORULARIN DIZILISI , UCGEN DIZILISTIR
BORU IC VE DIS CAPLARI Dic= 0,021 m , Ddis= 0,025 m
BORU ARASI BOSLUK C= 0,007 m (C = P-Ddis)
BORU EKSENLERI ARASI UZAKLIK (HATVE) , P= 0,032 m
BORU GECIS SAYISI nLp= 2
ISIL PERFORMANS VE TASARIM ILE ILGILI SONUCLAR
BORU TARAFI TOPLAM AKIS KESITI........................ A1
GOVDE TARAFINDAKI EN DAR KESIT ALANI .......... A2
BORU ICINDEKI KUTLESEL DEBI.............................. G1
GOVDE ICINDEKI KUTLESEL DEBI ........................... G2
BORU TARAFINDAKI REYNOLDS SAYISI................. Re
GOVDE TARAFINDAKI REYNOLDS SAYISI .............. Re
BORU TARAFI ISI TASINIM KATSAYISI..................... h1

olarak seilmitir.
2,99 E-02 [m]
0,038 [m]
667,55 [kg/s m]
191,39 [kg/s m]
39242
5060
5127[W/m K]

142

_______

__________________________________
GOVDE TARAFI ISI TASINIM KATSAYISI .................. h2
TRANSFER EDILEN ISI............................................... Q1
ORTALAMA LOGARITMIK SICAKLIK FARKI.............. T
GOVDE TARAFI DUZELTME KATSAYISI................... f
TOPLAM ISI GECIS KATSAYISI ................................. K
GERCEK TOPLAM ISI GECIS KATSAYISI ................. K
ISI DEGISTIRICISININ TOPLAM ALANI...................... A
ISI DEGISTIRICISININ BORU UZUNLUGU ................ L
ISI DEGISTIRICISI ICERISINDEKI BORU SAYISI...... N
BORU ICERISINDEKI BASINC DUSUMU................... P1
GOVDE ICERISINDEKI BASINC DUSUMU ................ P2
BORU ICERISINDEKI KAYIP BASINC ENERJISI....... E1
GOVDE ICERISINDEKI KAYIP BASINC ENERJISI .... E2
GOVDE TARAFINDAKI AKISKAN HIZI ....................... V

143

_______

6356 [W/m K]
684834 [W]
45,26 [C]
0,899
2267 [W/m K]
1848 [W/m K]
22,38 [m]
1,96 [m]
173
941 [N/m]
3926 [N/m]
23 [W]
36 [W]
0,19 [m/s]

HESAPLAMALAR SONUNDA D= 0,5 [m] ICIN PERDELER ARASI

EN EKONOMIK UZAKLIK P= 0,49 [m]
olarak bulunur ve hesaplanan geometri iin s deitiricisinin imalat iin esas olan kesit resmi
izdirilir, ekil 4.

ekil 4. Hesaplanan Gvde-boru s deitiricisinin kesit resmi (Not: AutoCAD14 resmidir.)

RNEK 2:
TP : Soutucu ve nem alc serpantin
VERLER:
Havann giri basnc ................................................................ P= 10325 Pa
Havann giri scakl ............................................................... TH1= 19.74 C
Havann giriteki zgl nemi...................................................... W1= 0.01 kg/kg
Havann ktlesel debisi.............................................................. MH= 0.2 kg/s
Havann hz .............................................................................. VH = 2 m/s
Suyun giri scakl................................................................... TS1= 5 m/s
Suyun ktlesel debisi................................................................. MSU= 0.095 kg/s
Su hz........................................................................................ 1.2 m/s
Soutma aln ............................................................................ 8 m
Havann k scakl............................................................... 0 C
SERPANTININ ISIL PERFORMANSI ILE ILGILI SONUCLAR
BY-PASS FAKTORU................................................................. BF= 0,10
HAVA TARAFI DUYULUR ISI ORANI....................................... SHR= 0,627
KURU HAVANIN ISIL DIRENCI ................................................ RHK= 1,89 E-02 (mK/W)
ISLAK HAVANIN ISIL DIRENCI ................................................ RHI = 0,017 (mK/W)
TOPLAM ISIL DIRENC.............................................................. R= 2,38 E-02 (mK/W)
TOPLAM ISI GECIS KATSAYISI .............................................. K= 41,96 (W/mK)

__________________________________
HAVANIN ISI TASINIM KATSAYISI ......................................... FH= 56,76 (W/mK)
SUYUN ISI TASINIM KATSAYISI ............................................. FS= 4260 (W/mK)
HAVANIN SERPANTINDEN CIKIS SICAKLIGI ........................ TH2= 11,81 (C)
EFEKTIF YUZEY SICAKLIGI .................................................... TEY= 10,89 (C)
TEY SICAKLIGINDAKI HAVANIN ENTALPISI ......................... HEY= 30,92 (kJ/kg)
GIRISTEKI HAVANIN OZGUL ISISI ......................................... CPH= 1006,70 (kJ/kg-K)
GIRISTEKI HAVANIN YOGUNLUGU ....................................... ROH= 1,18 (kg/m)
GIRISTEKI SUYUN OZGUL ISISI............................................. CPS= 4195 (kJ/kg-K)
GIRISTEKI SUYUN YOGUNLUGU........................................... ROS= 1005, (kg/m)
HAVA TARAFI CALISMA KARAKTERISTIGI ........................... E= 0,537
CIKISTAKI HAVANIN ENTALPISI............................................. HH2= 32,40 (kJ/kg)
CIKISTAKI HAVANIN OZGUL NEMI......................................... W2= 8,16 (kg/kg)
SERPANTIN KARAKTERISTIGI ............................................... C= 0,512
SERPANTIN ISLAK/KURU OLARAK CALISMAKTADIR
SERPANTININ TOPLAM ISIL KAPASITESI ............................. QT= 2,54 (kW)
KURU/ISLAK YUZEY SINIRINDA HAVA ENTALPISI .............. HHS= 44,45 (kJ/kg)
KURU YUZEYDEN GECEN ISI ................................................ QK= 0,13
(kW)
TOPLAM KURU YUZEY ALANI ................................................ AK= 0,46
(m)
ISLAK YUZEYDEN GECEN ISI ................................................ QI= 2,40
(kW)
TOPLAM ISLAK YUZEY ALANI ................................................ AI= 6,86
(m)
TOPLAM ALAN ......................................................................... AT= 7,32
(m)
SUYUN SERPANTINDEN CIKIS SICAKLIGI............................ TS2= 11,37 (C)
CIKISTAKI YUZEY SICAKLIGI ................................................. TY2= 8,56 (C)
TY2 SICAKLIGINDAKI HAVANIN ENTALPISI.......................... HY2= 25,45 (kJ/kg)
LOGARITMIK ENTALPI FARKI................................................. DHOI= 6,22 (kJ/kg)
LOGARITMIK SICAKLIK FARKI ............................................... DTOI= 8,20 (C)
GIRISTEKI HAVANIN ENTALPISI ............................................ HH1= 45,10 (kJ/kg)
GIRISTEKI HAVANIN CIG NOKTASI SICAKLIGI..................... TH1C= 13,88 (C)
GIRISTEKI HAVANIN CIG NOKTASI ENTALPISI .................... HH1C= 38,90 (kJ/kg)
SERPANTIN GIRIS ALANI........................................................ AG= 8,431 E-02 (m)
SERPANTININ KOSTRUKSIYONUNA AIT HESAPLANAN BUYUKLUKLER:
BORU DIS CAPI................................................. DD(mm) 0,012
BORU IC CAPI ................................................... DI(mm) 0,01
BORU KESIT ALANI .......................................... AB(m) 0,0000785
BORULAR ARASINDAKI YATAY MESAFE....... SL(m) 0,0192
BORULAR ARASINDAKI DIKEY MESAFE........ ST(m) 0,0192
TOPLAM BORU SAYISI..................................... 14
DERINLIGINE GECIS SAYISI............................ 9
SERPANTIN GENISLIGI .................................... W(m) 0,173
SERPANTIN YUKSEKLIGI................................. H(m) 0,290
SERPANTIN UZUNLUGU .................................. L(m) 0,290
TOPLAM KANATCIK SAYISI ............................. Z 85
TOPLAM KANATCIK ALANI .............................. AKT(m) 6,15
TOPLAM BORU YUZEY ALANI......................... ABY(m) 1,37
TOPLAM ALAN .................................................. AT(m) 7,32
KANATCIKLAR ARASI UZAKLIK....................... BK(m) 2,91 E-03
SERPANTIN HACMI .......................................... V(m) 1,46 E-02
SERPANTINDEKI BASINC DUSMELERININ HESAPLANMASI
ORTALAMA SU SICAKLIGI ............................... TSUO (C) 8,18
SUYUN DINAMIK VISKOZITESI........................ (Ns/m) 1,38 E-03
SUYUN KINEMATIK VISKOZITESI ................... (m/s) 1,37 E-06
SUYUN YOGUNLUGU....................................... s (kg/m3) 1003
SU ICIN REYNOLDS SAYISI ............................. Re 8699
SU TARAFI TOPLAM BASINC DUSMESI ......... Ps(Pa) 46293
SERBEST AKIS ALANI/GIRIS ALANI................ A 0,35
HAVANIN ORTALAMA YOGUNLUGU .............. h (kg/m3) 1,22
HAVA TARAFI TOPLAM BASINC DUSMESI .... Ph(Pa) 85

144

_______

__________________________________

145

TOPLAM MALIYETIN HESAPLANMASI

YILLIK FAIZ ORANI............................................ (%) 0,5
TOPLAM ISLETME SURESI .............................. (YIL)10
BIRIM MALZEME ALANININ MALIYETI ............ (TL/m) 200000
EKONOMIK DONUSUM FAKTORU .................. C1 0,508823782852219
TOPLAM YATIRIM GIDERI................................ (TL) 745564,568560469
SERPANTINDEN YILLIK FAYDALANMA .......... (SAAT/YIL) 107
ELEKTRIK MALIYETI......................................... (TL/kWh)50
YILLIK ENFLASYON ORANI ............................. (%) 0,7
SU SIRKULASYON POMPASI VERIMI ............. (%) 0,7
HAVA VANTILATORUNUN VERIMI .................. (%) 0,7
BORULARDAKI BASINC ENERJISI .................. E1(W) 6,25
HAVA TARAFI BASINC ENERJISI .................... E2(W) 19,92
EKONOMIK DONUSUM FAKTORU .................. C2 21,2163557545565
TOPLAM YATIRIM GIDERI................................ (TL) 745564
TOPLAM ISLETME GIDERI ............................... (TL) 1512469
TOPLAM GIDER ................................................ (TL) 2258033
Hesaplanan geometri iin s deitiricisinin imalat iin esas olan kesit resmi izdirilir, ekil 5.

ekil 5. Soutucu serpantin

RNEK 3:
TP : Istc serpantin
VERLER:
Havann giri basnc ................................................................ 10325 Pa
Havann giri scakl ............................................................... THG= 10.00 C
Havann k scakl............................................................... TH= 37.77 C
Suyun giri scakl................................................................... TSG 65.5 C
Suyun k scakl.................................................................. TS= 60 C
SELENLER:
Boru .......................................................................................... (1/2) 13.3/12.2
Kanat kalnl, Kanat says ...................................................... 0.154 mm, z=8 kanat/25.4mm
Kanat malzemesi ....................................................................... VH = 4.57 m/s
Havann hz .............................................................................. VS= 1.21 m/s
Su hz........................................................................................ 1.2 m/s
Akanat/Atoplam ......................................................................... 0.919
Kompaktlk says ...................................................................... = 557.6 m-1
ST/SLgen dizili ................................................................. 31.75 / 27.5 mm

_______

__________________________________

146

_______

SONULAR
Hava taraf s tanm karsays................................................ 86 W/m2K
Su taraf s tanm katsays .................................................... 6815 W/m2K
Kanat verimi,Yzey verimi,AS/AH ............................................. 0.73, 0.75, 0.0823
Toplam s gei katsays ......................................................... 57.94 W/m2K
Serpantin Isl kapasitesi............................................................. 32000 W
Boru adedi : Dey/yatay .......................................................... 10 / 5
Serpantin boyutlar .................................................................... 635 / 325 / 130
Toplam alan/toplam hacim ........................................................ 15 m2 / 0.027 m3
Hava taraf basn d......................................................... 169 Pa

SONU
Uygulamada ok deiik alanlarda kullanlan ve ok farkl tipleri bulunan s deitiricilerini en uygun
tasarm iin deien ekonomik koullara gre tek tek hesaplama zorunluluu vardr. Bu almada
DOS [12] yerine WNDOWS altnda, AtoCAD12 [12] yerine AutoCAD 14 le birlikte alan bir yazlm
gelitirilmi, ve bu sayede veri girii ve sonu ktlarnn alnmas kolaylatrlmtr. Gvde-Boru tipi
s deitiricisinde gvde tarafndaki s tanm katsays VDI Heat Atlasa [6] gre hesaplanmtr.
Bulunan sonularn halen retilmekte olan s deitiricileri ile yaplan karlatrmada, aralarnda
olduka iyi bir uyum olduu grlmtr, ekil 6.

IS I D E T R C L E R

60
P iya s a d a k i ID

50

B ilg is a ya rla h e s a p la n a n

A (m)

40
30
20
10
0
0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

Q (k W )

ekil 6. Gvde Boru Tipi Is deitirici iin bulunan sonularn retilmekte olan s deitiricileri ile
karlatrlmas

KAYNAKLAR
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]

GENCEL O.F. Is Deitiricileri, T Makina Fakltesi Ders Notu,1999.

KAKA, S. Heat Exchanger Design Course, T Makina Fakltesi Kurs Notu,1996.
DASZ A.K. Is Deitiricileri, T Makina Fakltesi , 1985.
Trk Standartlar TS 1996 Eanjrler, 1982.
BS 3274 Tubular Heat Exchangers, 1960.
VDI Heat Atlas Shell-side heat transfer in baffled shell-and-tube heat exchangers, Gg5, VDIVerlag GmbH, Dsseldorf 1993.
ASHRAE Air Cooling and Dehumidifying Coils,1983 Equipment Handbook.
Parmakszolu C., mal H. Bilgisayar yardm ile Soutucu ve Nem Alc Serpantin
Tasarm,4. Ulusal Makina Teorisi Sempozyumu,1990,Yalova

__________________________________

147

_______

[9]

Parmakszolu C. Havann zelikleri, Isparta Mhendislik Fakltesi,V. Mhendislik

Haftas,1988.
[10] McQuiston F.,Parker J.D. Heating,Ventilating and Air Conditioning, John Wiley & Sons,1977.
[11] eteci . Bilgisayar Yardmyla Is Deitiricisi Tasarm, T Yksek Lisans Tezi, 1999.
[12] Bayraktar ., Parmakszolu C., Bilgisayar Yardmyla Gvde-Boru ve Serpantin Tipi Is
Deitiricilerinin Tasarm, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, III Ulusal Tesisat Mhendislii
Kongresi, zmir, 1997.

ZGEM
Cem PARMAKSIZOLU
1975 T Makina Fakltesi, Kuvvet-Is Kolunu, 1977 T Makina Fakltesi, Enerji kolunu bitirmitir.
1985 ylnda T Makina Fakltesinden Doktor nvann alm ve 1989 ylnda Doent olmutur. Ksa
ve uzun sreli olarak Sulzer (A.G.) svire ve U.C. Lawrence Berkeley Laboratoryde almtr. Halen
T Makina Fakltesinde Doent ve CAD-CAM Merkezi Mdr olarak almaktadr. Is Geii,
Termik Trbo akinalar ve Tesisat ilgi alandr
mr ETEC
1975 stanbul doumludur. 1993 Kadky Anadolu Lisesi, 1993 T Makina Fakltesi, Makina Blm,
1999 T Yksek Lisans mezunudur. Halen niversal Makina ve Is Sanayi Tic. A..de almaktadr.