Financa Ndrkombtare Prmbajtja: 1. Shoqrit shumkombshe 2. Flukset ndrkombtare t fondeve ndrmjet tyre 3. Tregjet financiare ndrkombtare 4.

Kurset e kmbimit 5. Tregjet e opcioneve dhe kotratave t s ardhmes pr valutat Shoqrit shumkombshe- prkufizohen si shoqri q zhvillojn nj nga format e biznesit ndrkombtar (dmth prodhojn ose shesin mallra n vendet e tjera). Kohve t fundit pengesat (kufizimet) jan zvogluar apo eleminuar pr shoqrit q duan t hyjn n tregjet e huaja duke i nxitur n kt mnyr q shoqrit te angazhohen n biznese ndrkombtare. Shoqrit vendase duhet t jen t vetdijshme se si konkurrentt e tyre t huaj preken nga: - lvizja e kurseve - normat e huaja t interesit - kostoja e puns - inflacioni Qllimi i shoqrive shumkombshe- maksimizimi i pasuris s aksioneve edhe pse egzistojn disa shoqri shumkombshe q prqndrohen n prbushjen e qllimeve respektive t qeverive t tyre, bankave apo punonjsve se sa n maksimizimin e pasuris s aksionerve. Konfliktet me qllimin e shoqrive shumkombshe: disa vendime q i marrin drejtuesit e shoqrive mund te vijn n konfliktet me qllimin e shoqris pr maksimizimin e pasuris s aksionerve psh hapja e nj filiali me dshir t drejtuesit n nj vend t caktuar prkundr nj vendi tjetr duke mos patur qllim prfitimet e mundshme q mund t ken aksionert vendimi pr tu zgjeruar pr t siguruar drejtuesi m shum prfitime vetiake etj. N raste kur shoqria ka vetm nj pronar i cili sht edhe udhheqs i saj i vetm ky konflikt nuk egziston mirpo n raste kur shoqria prbhet nga disa aksioner q nuk jan edhe drejtuesit e saj, ather egziston rreziku i konfliktit n qllime q shpesh quhet edhe si problemi i agjensis. Prandaj aksionert pr t siguruar q udhheqsit e maksimizojn pasurin e tyre bjn shpenzime (t quajtura kostoja e agjensis) shum m t mdha se shoqrit vendase. Kjo mund t ndodh pr shkak se: a) monitorimi i drejtuesve n filialet e largta dhe n vende t huaja sht m i vshtir b) drejtuesit e huaj t ktyre filialeve duke patur kultura t ndryshme mund t mos udhhiqen nga i njjti qllim c) vet prmasat e shoqris shumkombshe mund t krijojn probleme t mdha d) disa drejtues kan prirjen t nnvlersojn efektet afatshkurtra t vendimeve t tyre, qka mund t bj q vendimet e marra n filialet jasht vendit t tyre t mos pputhen me qllim e maksimizimit t pasuris s aksionarve. Nse drejtuesit financiar duan t maksiomizojn vlern e pasuris s aksionerve t tyre, ata duhet t ndjekin politika q maksimizojn vlern e t gjith shoqris shumkombshe dhe jo vetm vlern e filialit t tyre. Ndikimi i kontrollit t drejtimit- madhsia e kostove t agjensis ndryshon sipas stilit t drejtimit q ka qdo shoqri shumkombshe. Stili i qendrzuar i drejtimit mund t zvogloj kostot e agjensis sepse u jep mundsi drejtuesve t shoqris nn t kontrolloj filialet e huaja qka zvoglon kompetencat e drejtuesve t filialeve, por edhe drejtuesit e shoqris mm mund t mos marrin vendimet e duhura pr filialin pr shkak se nuk mund t jen njsoj t informuar si drejtuesit e filialit pr karakteristikat e ksaj dege.

Stili i decentralizuar ka kosto m t larta agjensie sepse drejtuesit e filialeve mund t marrin vendime q nuk jan t orientuara nga: Maksimizimi i vlers s t gjith shoqris, mirpo ky stil u jep m shum kompetenca atyre drejtuesve q jan m pran operacioneve dhe ambientit t filialit. Prderisa q drejtuesit e filialeve e pranojn qllimin e maksimizimit t vlers s prgjithshme t shoqris dhe paguhen pr arritjen e ktij qllimi, stili i decentrailizimit mund t jet m i efektshm. Si ndihmon interneti pr t lehtsuar kontrollin e drejtimit: rrjeti po e bn gjithnj e m t leht monitorimin (vzhgimin) nga shoqria nn t veprimeve dhe rezultateve t filialeve t huaja. Kapitulli 1 Korporata shumkombshe sht nj kompani q merret me prodhimin dhe shitjen e mallrave dhe shrbimeve n m tepr se nj vend. Prbhet nga kompania nn e vendosur n vendin e origjins dhe t paktn 5 ose 6 filiale n vende te huaja. Disa kompani shumkombshe kan mbi 100 filiale n t gjith botn. Teoria klasike (doktrina e avantazhit krahasues) qdo komb duhet t specializohet t prodhoj dhe t eksportoj produktet q i prodhon me efiqenc relative maksimale dhe importoj ato produkte q vendet tjera i prodhojn me efiqenc relative maksimale. Kjo teori nnkupton q mallrat dhe shrbimet mund t lvizin nga nj vend n nj vend tjetr mirpo faktort e puns (puna, toka, kapitali) jan t palvizshm. Dallimi mes kompanive shumkombshe dhe firmave tjera q merren me biznes ndrkombtar: sht koordinimi i prgjithshm i alokimit t burimeve nga nj qendr e vetme tek filialet e saj. Komp shumkombshe m tepr e v theksin tek arritja e rezultateve n grup sesa pjesve t veqanta t saj. Llojet e kompanive shumkombshe egzistojn 3lloje kryesore: - krkuesit e lndve t para - krkuesit e tregut - minimizueset e kostos 1. Krkuesit e lndve t para: prfaqsojn kompanit m t hershme u zhvilluan nga shtetet kolonialiste si Britania, Holanda, Franca, Belgjika, ku qllimi i tyre ishte t shfrytzonin lndt e para q gjendeshin n vendet e kolonializuara. 2. Krkuesit e tregut: jan paraardhse e kompanive shumkombshe q prodhojn dhe shesin n tregjet e huaja, t cilt prmes investimeve t huaja direkte, dmth prfshihet blerja e aktiveve fizik jasht vendit. 3. Minimizueset e kostos: kto kompani jan zhvilluar kohn e fundit dmth ato investojn n vende ku kostoja e prodhimit sht m e ult si hong-kong, tajvan, dhe irland. N kt mnyr ato mund t konkurojn me kosto m t ult si n vendin e tyre dhe jasht tij. Procesi i zgjerimit ndrkombtare prfshin: - rritja e exportit - ngritja e pikave t shitjes n vendin e huaj - sigurimi i licencs - ngritja e njsis t prodhimit n vendin e huaj Exporti- pasi q krkesa n tregun e huaj sht e pasigurt, firmat deprtojn n mnyr an t exportit. Prparsit kapitali dhe kostot fillestare jan minimale, risku i ult ndrsa prfitimet t menjhershme. Prodhimi n vendin e huaj: firmat jo qdo her mund t realizojn qdo mundsi t shitjeve pr nj produkt t caktuar. Nse firma n vend q t exportoj ngren ndrrmarrjet e saj n vendin e huaj ajo m leht mund t informohet pr ndryshimet

n treg, t prshtas produktin dhe koston e saj n shijet e blersve, t plotsoj m shpejt porosit dhe t siguroj nj shrbim m t plot pas shitjes. Pas marrjes s vendimit t prodhimit n vendin e huaj: lindin 2pyetje: 1. T krijohet filial i ri? 2. T blehet ndrrmarrje egzistuese n t njjtin aktivitet? Blerja ka avantazh potencialin e pashfrytzuar t kompanis nn psh teknologjit e reja t prodhimit mund t transferohen shpejt n ndrrmarrjen e re t vendit t huaj. Prparsi tjetr sht rrjeti i marketingut i krijuar nga firmat lokale q komp i gjen t gatshme kjo sht e rndsishme pasi q firma nn ka pak koh q t hyj n treg. Disavantazhi qndron tek kostoja e blerjes sa m e madhe dhe me experienc sht firma aq m pak e prdor blerjen. Ndonj her firma mund t mos ket aspak alternativ t blej pasi q n at vend mund t mos egzistoj firm me aktivitet t njejt dhe prandaj duhet t filloj gjithqka nga fillimi pasi q nuk gjejn biznese homologe n kto vende. Licensimi- form tjetr e krijimit t ndrrmarrjes jasht vendit sht licensimi i firmave lokale pr t prodhuar produktet e kompanis n kmbim t formave t ndryshme t pagess psh. Pagesat pr patentn. Avantazh kryesor sht minimizimi i kapitalit t krkuar pr investimin fillestar. Si disavantazh sht se fluksi i t ardhurave sht relativisht i ult dhe ruajtja e standardeve t cilsis bhet e vshtir. Prkufizimi i sjelljes s kompanive shumkombshe- komp shumkombshe karakterizohet m tepr nga mentaliteti (filozofia) sesa nga prmasat dhe shtrirja botrore tipari kryesor q e karakterizon nj kompani shumkombshe sht angazhimi pr t krkuar, gjetur dhe investuar duke integruar prodhimin, marketingun, krkinzhvillimin dhe mundsit e financimit n nj platform globale. Pr bashkrendimin e operacioneve t kompanive shumkombshe elementet m t rndsishme jan: - fleksibiliteti - adaptiviteti - shpejtsia Qllimi kryesor: sht maksimizimi i pasuris s aksionarve kjo pasuri matet me qmimin e aksionit. Karakteristikat dalluese t komp shumkombshe pr dallim nga firmat kombtare q kan pak mardhnje me njra tjetrn sht aftsia pr t lvizur t ardhurat dhe paran midis filialeve t ndryshme t kompanis me an t mekanizmave t brendshm. Kta mekanizma jan: - Qmimet e transferimit t mallrave dhe shrbimeve midis filialeve t s njjts kompani - Huat e brendshme - Dividentt - Prshpejtimin dhe vonimin e pagesave ndrfilialore - Komisionet dhe pagesat pr patenta Transaksionet financiare brenda kompanive shumkombshe jan rezultat i lvizjes s brendshme t t mirave, shrbimeve, teknologjis, dhe kapitalit. Kto flukse mallrash dhe faktorsh prodhimi prfshijn nj gam t gjer q nis nga produktet e prfunduar dhe gjsmproduktet deri tek pasurit e paprekshme t tilla si aftsit drejtuese, markat dhe patentat. Funksionet e drejtimit financiar ka 2 funksione kryesore: 1. Sigurimin e fondeve

2. Investimin e tyre Funksioni i par i njohur si vendimi pr financim ka t bj me sigurimin e fondeve nga burime t brendshme dhe jashtme me kosto afatgjate sa m t ult. Funksioni i dyt q njihet si vendimi pr investim ka t bj n shprndarjen e fondeve n at mnyr q maksimizon pasurin e aksionerve. Prparsit nga globalizimi i operacioneve jan: a) rritja e aftsis negociuese gjat hartimit t kontratave me qeverit e huaja dhe sindikatat b) sigurimin e informacionit mbi teknologjin e fundit dhe aktivitetin e qendrave t krkim-zhvillimit t konkurentve t huaj c) diversifikimi dhe zgjerimi i gams s burimeve financiare n tregjet botrore t kapitalit Konceptet baz t drejtimit financiar ndrkombtar jan 3 koncepte baz: 1. Arbitrazhi 2. Efiqenca e tregut 3. CAPM (modeli i vlersimit t aktiveve kapitale) 1. Arbitrazhi- prkufizohet si blerje mallrash ose letrash me vler n nj treg me synim shitjen e tyre t menjhershme n nj treg tjetr, pr t prfituar nga diferenca e qmimeve. 2. Efiqenca e tregut- n nj treg efiqent qmimet e letrave me vler reflektojn gjith informacionin e nevojshm. Aftsia parashikuese e tregjeve e ka orgijinn tek mundsia pr t bashkuar n t njjtin vend gjykime t ndryshme individuale nga e gjith bota. Kto gjykime bazohen n perceptimin e informacionit. Nqs kushtet pr t ardhmen do t ndryshojn njerzit do t riformulojn pretendimet e tyre dhe qmimet do t ndryshojn pr t pasqyruar kt informacion t ri. 3. CAPM- mnyra e vlersimit t instrumentave financiar bazuar n riskun dhe kthyeshmrin e parashikuar. Prcaktohet prmes lidhjes pozitive mes riskut dhe kthimit t krkuar, vet risku n bazohet n luhatjen e kthimit. Sipas CAPM luhatja e kthimit ka 2 burime: 1. Faktort e prgjithshm t tregut q ndikojn mbi gjith aktivitetet si psh. Gjendja ekonomike ky burim sht risk sistematik i padiversifikueshm. 2. Faktort specifik jan (ndikojn) vetm n nj firm t dhn psh nj grev ky burim sht josistematik i diversifikueshm. Risku total kombinimi i dy llojeve t riskut i cili mund t ndikoj n vlern e kompanis duke quar n kosto m t larta dhe shitje m t ulta. Si ndikojn investimet e huaja n kufizimin e rritjes s qmimeve t pagave dhe fitimeve pr kompanin vendase dhe punonjsit vendas? Nse prodhuesi vendas rrisin qmimet klientt krkojn produkte importi m t mira. Kjo ndikon n kufizimin e rritjes s qmimeve, nse puntort krkojn paga m t larta jan 2mundsi pr firmn vendase. Ti plotsoj apo jo nse nuk ka konkurrenc t huaj dhe unionet e puntorve veprojn firmat rrisin pagat, ndryshe nuk mbijetojn pr shkak t konkurrencs s huaj n qmime m t larta shitje. Qfar zgjidhje kan firmat vendase pr t prballuar konkurrencn e huaj? Forma kryesore sht proteksionizmi kufizimi i investimeve t huaja me an t tarifave kuotave etj. Duke ia vshtirsuar atyre konkurrencn brenda vendit e duke favorizuar rritjen e pagave e qmimeve t firmave vendase. Form tjetr sht subrensioni pr firmat vendase. Kapitulli 2 Kursi i kmbimit qmimi q barazon krkesn me ofertn n tregun valutor qmimi q

pastron tregun nga oferta ose krkesa e teprt, ndikohet nga: 1. Norma e interesit 2. Deficiti tregtar Detyrat e banks qndrore: - stabiliteti i qmimeve - norma e ult e interesit - kurs t synuar t valuts e arritjen e nj vlere t synuar t valuts Faktort ekonomik q ndikojn mbi vlern e nj valute jan: 1. Dobia e rolit t paras si mbajtse e vlers q prcaktohet nga norma e pritshme e inflacionit 2. krkesa pr likuiditete prcaktohet nga vllimi i transaksioneve q do t kryhen n kt valut. 3. krkesa pr aktive me emrtim n at valut prcaktohet nga raporti risk/kthim i investimeve n ekonomin e ati vendi dhe nga pasuria e banorve t tij. Kapitulli 3 Sistemet e kurseve te kmbimit 1. Kursi i lir 2. Kursi i drejtuar 3. Krijimi i zons s synuar 4. Sistemi i kurseve fikse 5. Sistemi korrent hibrid 1. Kursi i lir- prcaktohen nga ndrveprimi i krkess dhe oferts pr valut. Krkesa dhe oferta influencohen nga ndryshimet n nivelin e qmimeve. Krkesa dhe oferta influencohen nga ndryshimet n nivelin e qmimeve diferencat n normat e interesit dhe rritja ekonomike. N nj kurs t lir n qoft se kto parametra ndryshojn ather do t ndryshoj edhe kursi i kmbimit. 2. Kursi i drejtuar- shum vende me valuta luhatse kan tentuar q prmes nrhyrjes s banks qndrore ta zbusin plotsisht luhatjen e kurseve t kmbimit. Nj sistem i till quhet kurs i drejtuar dhe njihet si kurs i ndotur. Kategorit kryesore t ndrhyrjes s banks qndrore jan: 1. Zbutja e luhatjeve ditore 2. Kundrpozicionimi 3. Bllokimi jozyrtar 1. Zbutja e luhatjeve ditore- qeverit hyjn n treg rastsisht si blers apo shits m tepr pr t lehtsuar tranzicionin nga nj kurs tek tjetri sa pr ti rezistuar forcave fundamentale t tregut duke tentuar t qojn n vlersimin apo zhvlersimin afatgjat t valuts. 2. Kundrpozicionimi- politik e ndrmjetme e projektuar pr t ndryshuar ose parandaluar luhatjet e menjhershme afatshkurtra dhe afatmesme t shkaktuara nga ngjarje rastsore efektet e t cilave priten t jen vetm t prkohshme. 3. Bllokimi jozyrtar- evokon kujtimet e nj sistemi me kurse fikse. Prfshin lvizjet themelore baz lart apo posht t kurseve t kmbimit pr arsye t pakoreluara me forcat e tregut valutor. Krijimi i zons s synuar shtetet prshtatin ekonomin e tyre kombtare pr t ruajtur kurset e tyre t kmbimit brenda disa marzhave specifike q kan n qendr nj norm fikse kmbimi. Sistemi i kurseve fikse u themelua n konferencn e Bretton Woods qeverit ishin t

angazhuara t mbrojn kurset e synuara t kmbimit. Qdo bank qndrore shet ose blen aktivisht valutn e saj n tregun valutor sa her q kurset e saj t kmbimit rrezikon shmangien m shum se sa prqindjet e marrveshjes. Kjo siguronte q qdo shtet antar t kishte t njjtn norm inflacioni, sa her q angazhimi ndaj kurseve zyrtare ishte i papranueshm ai ndryshohej n mnyr t menjhershme dhe kursi i ri shpallej publikisht. Sistemi monetar ndrkombtar sht term i prgjithshm pr institucionet ligjet dhe procedurat q lehtsojn pagesat ndrkombtare. Ky sistem ka ekzistuar q kur filloi pr her t par tregtia ndrkombtare, zhvillimet m t mdha i pati n fund t shek XIX kur u prhap standardi i arit. T metat e veta t arit: 1. Kosto e lart e prodhimit 2. Prcaktimi i arit siguron prfitim pr ato vende n t cilat prodhohet dhe prodhuesit m t mdha t arit n bot Afrika e jugut dhe Rusia, jan vende t cilat deri tani nuk kan pasur mardhnie t mira politike me shtetet kryesore. 3. Rritja n ofertn e arit mund t mos reflektohet n nevojn botrore pr likuiditete shtes apo krkesn pr t. Bretton Woods n vitin 1944 lidert e 21 shteteve u mblodhn s bashku n bretton woods t New Hampshire pr Konferencn ndrkombtare monetare dhe financiare Sipas sistemit Bretton Woods qdo shtet pjesmarrs do t kishte t fiksuar vlern e valuts s tij n termat e arit por pa qen i detyruar t kmbente valutn e tij me ar, siq ishte n periudhn e standardit t arit. Vetm dollari amerikan qndroi i konvertueshm n ar, qdo vend ishte angazhuar t mbante nj vler t valuts s tij q mund t lvizte vetm n + ose 1% nga vlera e prcaktuar. Qllimet 1. Promovimi dhe bashkpunimi monetar ndrkombtar 2. Nxitja e ekspanzionit dhe rritja e balancuar e tregtis ndrkombtare 3. Stabilizimi i kurseve t kmbimit pr ta mimimizuar riskun e kmbimit n tregtin ndrkombtare 4. Themelimi i nj sistemi ndrkombtar pagesash 5. T bhej e mundur huamarrja e prkohshme e fondeve midis shteteve pjesmarrse me an t masave mbrojtse, pr t korigjuar qdo deficit n bilancin e pagesave. Fondi monetar ndrkombtar- u krijua pr t nxitur komunikimin dhe bashkpunimin lidhur me problemet monetare ndrkombtare dhe me an t nj sistemi hadhniesh bhej e mundur sigurimi i vendeve pjesmarrse me fonde afatshkurtra t nevojshme pr t eleminuar defiqitetet n bilancin e pagesave. Qdo shtet paguante nj kuot regjistrimi, kuot e cilla vendosej propercionalisht me madhsin ekonomike t vendit. Kuotat origjinale paguheshin 25% n ar ose dollar, 75% n monedhn e vendit. Pas ksaj qdo shtet kishte t drejt t merrte hua 25% e tij n ar plus 100% t kuots totale. SDR- form e re rezerve e krijuar n vitin 1969 t ciln FMN do ta shprndante midis vendeve pjesmarrse n proporcion me kuotat e tyre. Kto rezerva u krijuan pr t mbajtur n proporcionin e duhur rezervat ndrkombtare n tregtin botrore. Sistemi monetar ndrkombtar- n mars 1979 vendet e BE formuan Sistemin Monetar Europian n mnyr q t stabilizonin luhatjet n tregjet e huaja t kmbimit dhe ti jepet nxitje lvizjes drejt bashkimit ekonomik brenda europs. Krijoi nj rezerv t re ECU e cila vlersohej si mesatare e peshave t valuts t vendeve pjesmarrse, ku peshat prcaktohen duke u bazuar n aksionet q zotronte qdo shtet n tregtin

inta- europiane. Shtetet e SME ran dakord t mbajn kurset e tyre t kmbimit brenda 2.25% t paritetit qndror (me prjashtim t italis). Nqs ndonj nga vendet devijonte me m shume se 1.69% merreshin masa nga ky vend pr ta korrigjuar, prndryshe valuta do t zhvlersohej. Fondi monetar i bashkpunimit europian u themelua ne vitin 1982 me qllim administrimin e lehtsirave kredituese pr antart dhe emetimin e ECU. Avantazhet e euros jan: 1. Eliminimin e kostove t transaksioneve midis valutave 2. Eliminimin e pasiguris lidhur me kurset e kmbimit 3. Paraqitja e nj banke qndrore t vetme europiane 4. Nj valut e vetme do t inkurajonte konkurrencn dhe investimin midis kufijve 5. Nevoja pr rezerva t huaja kmbimi ulet 6. Norma m t ulta interesi q rezultojn nga nivel i ult inflacioni Disavantazhet e euros jan: 1. Humbja e sovranitetit 2. Ulje e mundsis s qeveris vendore pr t kontrolluar krkesn n ekonomin e vendit t tyre 3. Nevoja pr marveshje pr politikn q do t ndiqet dhe koordinimi mes antarve t unionit 4. Nj buxhet shum m i madh qndror i BE nevojitet pr t mundur transfertat e konsiderueshme t fondeve nga antart m t pasur tek ata m t varfr t komunitetit Kapitulli 4 Bilanci i pagesave- pasqyr kontabl, prmbledh t gjitha transaksionet ekonomike midis rezidentve t vendit nn dhe atyre t vendeve t tjer. Flukset hyrse t valuts regjistrohen si burime dhe flukset dalse si prdorime, burimet me shenjn (+) kurse prdorimet me shenjn (-). Bilanci i pagesave prmban 1. Llogarin korrente regjistron flukset e t mirave shrbimeve transfertave 2. Llogaria e kapitalit pasqyron investimet publike dhe private si dhe aktivitetet e huadhnies 3. Llogaria e rezervs zyrtare- mat ndryshimet n rezervat e arit dhe t valuts s huaj aktivet e rezervs nga institucionet monetare zyrtare. Dy llogarit e para njihen si llogari t pavarura ndrsa llogaria e fundit quhet shpesh llogari kompensuese sepse ajo prdoret nga banka qndrore pr t rregulluar dy llogarit e para. Pasqyra e bilancit t pagesave bazohet n parimin e regjistrimit t dyfisht qdo transaksion ekonomik i regjistruar si burim sjell nj hyrje t barabart dhe balancuese n ann e prdorimit dhe e kundrta. Kjo dmth se shuma e bilancit t llog korrente t kapitalit dhe llogaris s rezervs zyrtare duhet t barazohet me zero. Llogaria Korrente- prfshin flukset neto t t mirave, shrbimeve dhe transfertave t njanshme (dhuratave). N t prfshihen exporti dhe importi i mallrave t tregtueshm (bilanci tregtar) transaksionet ushtarake dhe transaksionet e shrbimeve t padukshme. N llogarin e shrbimeve prfshihen t ardhurat nga investimet siq jan interesat dhe dividentt nga turizmi, pagesat pr shrbime financiare dhe t sigurimeve dhe shpenzimeve e transportit detar, ajror etj. Transfertat e njanshme prfshin pensionet, drgesat e parave dhe transfertat etj. Q nuk kryejn ndonj shrbim t

veqant. Llogaria e kapitalit- transaksionet e llogaris se kapitalit prekin pasurin e nj vendi dhe pozicionin kreditor neto. kto transaksione klasifikohen si investime t portofolit ose si investime t drejtprdrejta ose si ivestime afatshkurtra. Investimet t portofolit jan- blerjet e aktiveve financiare me maturim m t madh se nj vit. Investimet afatshkurtra- prfshijn letrat me vler me maturim m t shkurt se nj vit Investimet e drejtprdrejta- jan ato investime mbi t cilat ushtrohet kontroll menaxherial nga investitori Llogaria e rezervs zyrtare- ndryshimi n rezervat zyrtare mat suficitin apo deficitin e nj shteti nga transaksionet n llogarin korrente dhe t kapitalit duke zbritur detyrimet e rezervave nga aktivet e rezervs. Bilanci baz- fokusohet tek ato transaksione q llogariten baz pr shndetin ekonomik t valuts prfshin bilancin e llogaris korrente dhe t kapitalit afatgjat por prjashton zra si: politikat monetare afatshkurtra, ndryshimet n diferencat e interesave dhe parashikimet e luhatjeve valutore. Bilanci i likuiditetit neto mat- ndryshimin n huamarrjet ose huadhniet e brendshme private t nevojshme pr t mbajtur pagesat n balanc pa ndryshuar rezervat zyrtare. Bilanci i transaksioneve t rezervs zyrtare mat- ndryshimet e bra n rezervat zyrtare pr t arritur ekuilibrin e bilancit t pagesave, supozohet q transaksionet zyrtare ndryshojn nga transaksionet private. Shmangjet statistikore- n kt z pasqyrohen gabimet dhe harresat n mbledhjen e t dhnave pr transaksionet ndrkombtare. 1. Produkti kombtar (e ardhura kombtare) = Konsum + Kursim 2. Shpenzimet kombtare= Konsum + investim 3. Produkti kombtar shpenzimet kombtare= Kursim Investim 4. Produkti kombtar shpenzimet kombtare= Eksporte Importe 5. Kursim Investim= Eksporte Importe 6. Investimet e huaja= Eksporte importe Nj ndrrmarrje (vend) nuk mund t ul deficitin e saj ose ris suficitin nse nuk i plotson 2kushte kryesore: 1. T rris produktin kombtar n prpjestim me shpenzimet kombtare 2. T rris kursimet prpjestimisht me investimet e brendshme Deficiti i buxhetit shtetror- barazon shpenzimet shtetrore minus taksat Shpenzimet e teprta vendase prbhen nga 2 pjes: 1. Teprica e investimeve t brendshme private ndaj kursimeve private 2. Deficiti gjithsej shtetror Surgjerimet kryesore pr prballimin e deficitit t llogaris korrente jan: a) zhvlersimi i valuts b) proteksionizmi 1. Zhvlersimi i monedhs- nj valut e mbivlersuar vepron si taks mbi eksportet dhe si subvencion mbi importet duke ulur parat dhe rritur te dytat. Vendi ku mban valut t mbivlersuar prjeton deficit tregtar. Duke lejuar valutn t kthehet n nivelin e saj ekuilibr, mund t siguroj nj lloj ndihme pr uljen e deficitit tregtar.

2. Proteksionizmi- nj prgjigjje tjetr ndaj deficitit t llogaris korrente sht proteksionizmi: vendosje e tarife, kuotave apo formave t tjera kufizuese ndaj importit t huaj. 3. Tarifa n thelb sht taks e cila vendoset mbi nj produkt t huaj t shitur n vend. Qllimi i saj sht q t rris qmimin e produktit duke dekurajuar kshtu blerjen e tij dhe inkurajuar blerjen e nj produkti zvendsues t prodhuar n vend. 4. Kuota- specifikon sasin e produkteve t veqanta q mund t importohen n nj vend zakonisht kjo sasi e kuotuar sht m e vogl se sa sasia q importohet aktualisht. Kapitulli 5 Tregu i valuts s huaj- qllimi i saj sht t transferoj fuqin blerse t nj valute n nj tjetr, dmth t tregtoj nj valut pr nj valut tjetr. Shum transaksione t valuts kanalizohen prmes tregut ndrbankar t prhapur npr gjith botn, n t ciln bankat kryesore tregtojn me njra-tjetrn. Tregun e menjhershm- valutat e huaja tregtohen me lvrim t menjhershm q dmth brenda 2 ditsh biznesi pasi transaksioni ka prfunduar. Tregun e ardhshm- kontratat lidhen pr t bler ose pr t shitur valuta pr lvrime t ardhshme. Tregun e valuts s huaj nuk konceptohet si nj vend i prcaktuar fizikisht, ai prfaqson nj rrjet bankash, tregtarsh dhe agjentsh t valuts s huaj, funksioni i t cilve sht t bashkoj blersit dhe shitsit e valuts s huaj. Ai nuk sht i kufizuar brenda ndonj shteti, por sht i prhapur n t gjith qendrat financiare m t mdha t bots: Londr, Ne york, tokio, Zyrich, Paris, Amsterdam, Toronto, Milano, Frankfurt etj. Pjesmarrsit kryesor n tregun e valuts s huaj jan: - bankat e mdha tregtare - tregtart e valuts s huaj n tregun ndrbankar - konsumatort tregtar - korporat kryesore ndrbankare - bankat qndrore Madhsia- tregu i valuts s huaj sht tregu m i madh financiar n bot. Londra sht tregu m i madh n bot i tregtimit t valuts s huaj pastaj vjen SHBA. Tregu i menjhershm Kuotimi i menjhershm- pothuaj t gjitha gazetat kryesore botojn nj list ditore t kurseve t kmbimit. Pr valutat kryesore shfaqen deri n 4 kuota (qmime). Njri sht qmimi i menjhershm ose korent. T tjert jan qmimet e ardhshme pr 30, 90 dhe 180 dit. Kuotimet valutore- jepen n qift kuotimi i par prfaqson kursin e ofruar ose bind, ndrsa i dyti jep kursin e krkuar ose ask. Arbitrazhi i valuts- prfitimi prmes transaksioneve t arbitrazhit valutor nga kurse jo t barabarta kmbimi n qendra t ndryshme monetare. Kto transaksione prfshijn blerjen e nj valute n treg dhe shitjen e saj t menjhershme n nj treg tjetr. Data e shlyerjes- data e vlers pr transaksionet korrente t menjhershme, data n t ciln u duhen paguar parat pjesmarrsve t prfshir caktohet si dita e dyt e puns pas dats n t ciln sht prfunduar transaksioni.

Kostot e transaksioneve- diferenca e qmimeve t blerjes dhe e shitjes (bid-ask) pr nj valut, lidhet n gjersin dhe thelbsin e tregut pr at valut dhe n luhatjen e valuts. Pr valuta t tregtuara gjersisht, diferenca mund t jet prej 0.1-0.5% sht m e ngusht ndrsa valutat q tregtohen m pak kan diferenc m t lart. Risku valutor- bankart veprojn si krijues tregu agjend, duke marr pozicione n tregun e kmbimit t valutave dhe n kt mnyr duke ekspozuar vetn ndaj riskut valutor. Prshtatja e menjhershme e kuotave si tregtar dhe interpretimi i informacionit t ri ekonomik dhe politik sht burim humbjesh ose fitimesh pr bankat aktive n tregun e kmbimit valutor. Mekanizmi i transaksioneve t menjhershme- transaksionet bazohen n marveshje verbale, pas saj tregtuesi do ti drgoj nj formular kontraktor me informacionin prkats seksionit t pranimit t banks dhe pr at dit nj dftes kontraktore q prfshin sasin e valuts s huaj, sasin ekuivalente n valutn vendase n kursin e rn dakord dhe konfirmimin e instruksioneve t pagess do ti drgohet importuesit. Tregu i ardhshm Kontratat e s ardhmes midis banks dhe klientit (q mund t jet edhe nj bank tjetr) n nj dat t fiksuar n t ardhmen, nj shum t caktuar t nj valute kundrejt pagess n valut tjetr, kursi i kmbimit sht i fiksuar n momentin q kontrata hyn n fuqi. Komp mund t zvogloj riskun valutor duke prdorur kontratat e ardhshme pr t fiksuar kursin e kmbimit n transaksionet e ardhshme t valuts. Pjesmarrs n tregun e ardhshm: SI pjesmarrs mund t jen: - arbitrazhistt - tregtuesit (mundohen ta parandalojn ose ta zvoglojn riskun) - shmangs t riskut - spekulatort (ekspozojn veten ndaj riskut) Kuotimet e s ardhmes- kurset e s ardhmes mund t shprehen n 2mnyra. Klientt tregtar zakonisht iu kuotohet qmimi aktual i njohur ndryshe si kursi i shpallur. Mirpo n tregun ndrbankar agjentt koutojn kursin e ardhshm me nj skontim mbi kursin e menjhershm. Kjo diferenc e ardhshme njihet si kursi i kmbess. Risku valutor- diferencat n qmim blerje-shitje n tregun e ardhshm lidhen me gjersin e tregut, vllimin e transaksioneve n nj valut t dhn dhe riskun e kontratave t ardhshme, sa m tepr luhatje t ket valuta dhe sa me i gjat t jet maturiteti i kontrats aq m e madhe do t jet diferenca. Maturimi i kontratave t ardhshme- kurset e kuotuara n tregun e ardhshm zakonisht jan n periudha 1,2,3,6 dhe 12 mujore. Por kontratat lidhur me s banks dhe nj klienti mund t mos jen t ktyre periudhave (maturimeve). Edhe pse kurset e tregut formojn bazn e kuotimeve ndaj klientve, kursi pr qdo kontrat prcaktohet individualisht. Kontratat 1-vjeqare prdoren pr shumicn e valutave. Politika bankare mbi spekulimin- banka ka risk m t madh nga transaksionet e ardhshme se sa nga ato t menjhershme. Banka aty ndeshet me 2lloje risqesh: a) risku q kontratat t mos prbushen b) risku i luhatjes s qmimit Nse banka beson se sht prfshir n nj spekulim valutor ajo mund ti krkoj klientt e saj rritje marzhi prej 10% mbi kontratn e ardhshme pr t mbrojtur veten

n rast dshtimi. Me qfar rreziqesh prballohen pjesmarrsit n tregun e valuts s huaj? Pjesmarrsit n tregun e valuts s huaj prballen me riskun e kredis sepse klientt dhe tregtart me t cilin ata lidhin kontrata mund t mos e shlyejn huan e tyre. Gjithashtu prballen me riskun e kmbimit pr shkak t pozicionit q ata marrin kundrejt valuts s huaj. Kapitulli 7 Ligji i nj qmimi dmth q qmimet e rregulluara t mallrave t njejt dhe t aktiveve financiare duhet t jen brenda kostove t transaksionit, t njjtat n mbar botn. Ksaj ideje i kontribojn spekulatort, t cilat ndjekin rregullin q u siguron fitim bli lir dhe shit shtrenjt dhe parandalojn luhatjet e ndjeshme prveq disa shmangjeve apo luhatjeve t vogla. Egzistojn 5 teori kryesore ekonomike q rezultojn nga kto aktivitete spekulative: 1. Barazia e fuqis blerse (PPP) 2. Efekti Fisher 3. Efekti ndrkombtar Fisher (IFE) 4. Pariteti i normave t interesit (IRP) 5. Normat me afat si parashikuese t paanshme t normave t ardhshme ditore (UFR) 1. Barazia e fuqis blerse- fillimisht u paraqit n mnyr shum t rrept n vitin 1918 nga ekonomisti suedez Gustar Cassel dhe nnkuptuam q nivelet e qmimeve t rregulluara pas kmbimit duhet t jen njlloj n gjith botn dmth nj njsi e valuts vendase duhet t ket t njjtn fuqi blerse n t gjith botn. Bazohet n supozimin se tregu i lir do t barazoj qmimet e nj malli n t gjitha vendet prndryshe do t kemi mundsi pr spekulim. Versioni relativ i barazis s fuqis blerse- nnkupton q kursi i kmbimit mes monedhs vendase dhe qdo valute t huaj do t ndryshoj pr t reflektuar ndryshimet n nivelet e qmimeve t t dy vendeve, dmth PPP paraqet valutat me norma t larta inflacioni t zhvlersohen n krahasim me valutat me norma m t ulta inflacioni. 2. Efekti Fisher- edhe pse n pamje t par t gjitha kontratat financiare fiksohen n terma nominale, norma reale e interesit duhet t rregullohet q t reflektoj inflacionin e pritur. Efekti i Fisherit tregon q norma nominale e interesit r prbhet nga 2 elemente: 1. Norma reale e krkuar e kthimit 2. Nj qmim inflacioni i barabart me shumn e inflacionit t pritur i Efekti fisher 1+norma nominale = (1- norma reale) x (1+ norma e pritur e inflacionit) 1 + r = (1+a) (1+i) r= a+i + a +i Efekti Fisherit- valutat me norma t larta inflacioni duhet t shoqrohen me norma m t larta interesi se sa valutat me norma m t ulta inflacioni. Efekti ndrkombtar Fisher- thekson q valutat me norma interesi m t ulta pritet t vlersohen ndaj valutave me norma m t larta interesi. Teoria e barazis s norms s interesit- sipas ksaj teorie valutat e vendit me nj norm interesi m t ult duhet t ket nj qmim t ardhshm n termat e valuts s vendit me norm m t lart. Dmth n nj treg efiqent pa kosto transaksioni diferenca e interesit duhet t jet (afrsisht) e barabart me diferencat e ardhshme.

PPP- valutat me norma t larta inflacioni t zhvlersohen kundrejt valutave me norma t ulta inflacioni EF- valutat me norma t larta inflacioni t shoq me norma m t larta interesi se sa valutat me norma m t ult inflacioni IEF- valutat me norma t ulta interesi t vlersohen kundrej valutave me norm t larta interesi. Parashikimi valutor- parashikimi i kurseve t kmbimit sht e domozdoshme pr korporatat shumkombshe. Mirpo dshira dhe vullneti nuk mjaftojn pr t arritur parashikimin e drejt. Por parashikimi valutor mund t prmbushet nqs parashikuesi prmbush t paktn nj nga kriteret: 1. Prdor ekskluzivisht modelin parashikues m t mir 2. Ka mundsi t mar informacion prpara investitorve t tjer 3. Prfiton nga shmangjet e vogla t parakohshme nga ekuilibri 4. Mund t parashikoj natyrn e ndrhyrjeve qeveritare n tregun e kmbimeve me jasht Parashikimi me baz tregun- parashikimet valutore mund t realizohen duke zbatuar ndikimet tashm t trupzuara n normat e interesit dhe kurset e ardhshme. Kurset e ardhshme- parashikimet me baz tregun t ndryshimeve t kurseve t kmbimit mund t realizohen shum thjesht nga kurset ditore t ardhshme dmth kursi i ardhshm pr nj periudh duhet t jet i barabart me parashikimin pr kursin ditor t ardhshm. Normat e interesit- edhe pse kurset e ardhshme jan t thjeshta dhe lehta pr tu prdorur n parashikimet valutore ato mund t jen t pranueshme n parashikimin deri n 1vit. Pr t parashikuar kurset e kmbimit mbi 1vit prdoren diferencat e normave t interesit. Parashikimet e bazuara ne modele- 2analizat kryesore t bazuara n modele pr parashikimin valutor jan: 1. analiza baz 2. analiza teknike Pariteti i norms s interesit: n nj treg efiqent pa kosto transaksioni diferenca e norms s interesit duhet t jet (afrsisht) e barabart me diferencat e ardhshme. 1. Analiza baz- mnyra m e zakonshme mbshtetet n shqyrtimin e variablave dhe politikave makroekonomike q mund t ndikojn n t ardhmen e nj valute. Variablat prfshin: inflacionin relativ me normat e interesit, rritjen e t ardhurave kombtare dhe ndryshimet n ofertn e paras. 2. Analiza teknike- sht e kundrta e analizs baz prqndrohet n qmimet e t kaluars dhe vllimin e lvizjeve dhe injoron totalisht faktort ekonomik dhe politik pr t parashikuar fituesit dhe humbsit. Egzistojn dy metoda t analizs teknike: - analiza me skema - analiza e tendencs Kapitulli 9 Ekspozimi i kurseve t kmbimit- sa m global bhet nj biznes aq n kujdes duhet t tregojn drejtuesit ndaj ekspozimit ndaj kurseve t kmbimit, duke menduar pr strategji mbrojtse pr qdo luhatje t kurseve t huaja t kmbimit: Egzistojn 3lloje t ekspozimit: 1. Ekspozimi ekonomik 2. Ekspozimi i transaksioneve 3. Ekspozimi kontabl

Matja operacionale e riskut t kursit t kmbimit- kjo teknik bazohet n prkufizimin e riskut valutor, ndikimi i riskut valutor mbi nj kompani varet nga fortsia e lidhjes (koeficienti i korelacionit) midis ndryshimit t kursit nominal t kmbimit dhe luhatjeve t vlers s flukseve t arks s kompanis (t shprehura n valutn e vendit). Kt lidhje e prcakton analiza e regresionit. Sa m e lart t jet prqindja e luhatshmris s flukseve t arks q shprehet me ndryshimet n kursin e kmbimit aq m shum risk valutor ka shoqria. Menaxhimi i ekspozimit operativ- kompanit mund t menaxhojn ekspozimin e tyre operativ duke harmonizuar politikat e marketingut dhe t prodhimit (rregullojn procesin e prodhimit dhe t marketingut miks me qllim t prshtatjes s qmimit t ri relativ). Menaxhimi i marketing i riskut valutor: - Zgjedhja e tregut - Strategjia e qmimit - Pjes tregu ose mardh fitimi - Shpeshtsia e modifikimit t qmimeve - Strategjia e promocionit - Strategjia e produktit Menaxhimi i riskut valutor me hapa n fushn e prodhimit: - kombinimi i burimeve - zhvendosja e prodhimit ndrmjet fabrikave - rivendosja e fabriks - rritja e produktivitetit - planifikimi i ndryshimeve valutore Kapitulli i 11 Kthimi ndahet n 3 elemente kryesore edhe at: 1. T ardhurat nga dividenta 2. Fitimet (humbjet) kapitale 3. Fitimet (humbjet) valutore Diversifikimi ndrkombtar- i lejon investitorit q n t njjtn koh t ulin riskun dhe t rrisin kthimin e pritur Pengesat e diversifikimit ndrkombtar- kufizimet ligjore informale dhe ekonomike q shfaqen gjat segmentimit t tregjeve kombtare t kapitalit dhe dekurajojn investitort q krkojn investime t huaja. Mnyrat pr diversifikimin e investimeve n letra me vler: 1. Dftesat e depozitave amerikane 2. Aksionet amerikane Katr kategori baz t fondeve t prbashkta: 1. fondet globale q mund t investohen n qdo vend t bots 2. fondet ndrkombtare q investohen jasht vendit t tyre 3. fondet rajonale prqendrohen n zona gjeografike t caktuara jasht vendit t tyre 4. fondet pr nj vend t vetm q investojn psh n Taian kapitulli i 12

Integrimi vertikal- investim i drejtprdrejt n industri q ka t bj me faza t ndryshme t prodhimit t nj malli. Bn q komp shumk t zvendsojn prodhimin e brendshm dhe sistemet e shprndarjes pr tregje joefiqente. Investimet e drejtprdrejta horizontale- investime q jan ndrkufitare brenda nj industrie, mundsojn q komp shum t prdorin aftsit dhe prparsit praktike ose teknologjike q tu shmangin vshtirsit kontraktuale q kan t bjn me palt q nuk kan lidhje. Faktort 1. Ulja e kostos 2. Ekonomia e shkalls 3. Krkim njohurish 4. Ruajtja e klientve n tregun e brendshm Faktort e marrjes s vendimeve t KSHK? 1. Ekonomia e shkalls 2. Barrierat tregtare 3. Kostot e transaksioneve 4. Masa e tregut t jashtm 5. Kostoja e produktit 6. Kapitali i padukshm 7. Domozdoshmria e pranis s tregjeve t huaja Integrimi vertikal- Investim q ka t bj me fazat e ndryshme t prodhimit t nj malli. Investime horizontale- investime q jan ndrkufitare brenda nj industrie.