İTÜ Tarihi 47 Devrim

53 Namusu Nesnel
DİSK Devrimci Görev
Üzerine
10 Bağımsız Sendikacılık ve Kurulur

Basını Kim

Devrimci Sendikal
Mücadelenin Geleceği (2) 58 Kültür Üzerine

16 Bölgeler 60 Geçişi "Onurları

18 Sol Olmayan Sol: Yeni

61 Haberler
24 Demokrasi Üzerine (1)
65 ve
28 Sentezi Üzerine Zaman
Yorumlu Felsefe
34 12 Nasıl Gelindi?
36 16 Mart 69 Gün
40 Yeni Askeri Ceza ve 70 İçerden
Yönetmeliğinin Anlamı ve
Amaçları 71 Şafağa Değen Mektup

Metin Yavuz Ofset Hazırlık ve Dizgi: İlan Koşulları:

526 04 24 Arka Kapak: 250.000 TL.
Film Kapak 200.000 TL.
Sorumlu Müdürü:
Delta Grafik Tam Sayfa 150.000 TL.
Çelik Malkoç
Baskı: 1/2 Sayfa 75.000 TL.
Yeni Doğuş WEB OFSET 1/4 Sayfa 40.000
Teknik Y önetim:
Halûk
Dağıtım:
Etkin

Y önetim Abone Şartlan

No: 46/9 6 Aylık 2500 Ankara bürosu:
1 Yıllık 5000
49 Rüzgarlı Sokak No: 14/19T ULUS
Y urtdışı: 40
 süreç giderek netle
şiyor. Süreçte silinen silinmeye çalışı
lan toplumsal muhalefet odakları yeni
den seslerini çabasına
girdiler. Baskı ve zor koşullarının en
ileri boyutlara insanlarımızın
dönem artık hareket
liliğe, konuşkanlığa bırakıyor.
Sürece karşımıza, öz
gürlüklerin ve
hakların kırıntılarının dahi ortadan
kaldırıldığı, her türlü baskı aygıtı yardı
mıyla ve yozlaşmayı
çalışıldığı bir ortam
çıkıyor.
Ancak tarihe baktığımızda toplum
sal hareketlerin ileriye doğru
hiç engellenemediğini görü
yoruz. Baskı ve zor koşullarıyla sürdü
rülmek istenen engellemeler mutlaka
sonuçlandı.
Yıllardan beri süren sessizlik yavaş
yavaş yerini bir hareketliliğe bırakmaya
başladı. işçi
lerin, öğrencilerin, tüm toplum kat
manlarının artık seslerini duyurmaya
çalıştığını görüyoruz. Ne var bu
hareketlilikten rahatsız olanlar da var.
Yıllardır emekçi halkımızın sırtın
dan geçinen, her istediğini hemen
uygulamaya koyan egemen güçler,
toplumdaki bu hareketliliğin önüne
geçmek için her türlü zor ve çağdışı
yöntemi kaçınmıyorlar.
Basın toplumları yönlendiren
güç artık. Bu yüzden egemen
güçler her alanda olduğu gibi basını da
istedikleri gibi yönlendirmeye çalışı
yorlar. Ülkemizde başarısız olduklarını hakkını kullanıyor, sendikalarda yıllar
söylemek hayli güç. Toplumu yıllardır dır süren düzene boyun eğme politika
istedikleri gibi yönlendirmede araç sının değişmesi için yönetimleri zorlu
olarak kullandıkları basında, kendi yorlar. Öğrenci gençlik, artık bilimsel
dışlarında bir gelişmeden rahatsız olan ve özerk bir üniversitenin gerekliliğinin
egemen güçler, bunu ve bu talebinin gerçekleşmesinin eği
koşullarını oluşturmaya çalışıyorlar. tim sistem ilişkisine
Toplumu istedikleri gibi bilincinde olarak
bir ayağı da basını denetle mücadelesini yüksel
mekten geçiyor. Özellikle
çıkardıkları dergilere Çözüm; sessizliğin kırılmasında
yoğun bir saldırının varlığı inkâr yapmak için, bir derginin
edilemez boyutlara tırmanıyor. işlevi sınırları içerisinde, yapılması
Mart ayı özellikle gereken yapmak için çaba
güçlerin çıkardıkları dergiler üze göstermiş ve gösterecektir.
rindeki baskının yoğunlaştığı bir dö
nem Mayıs dergisinin yöneticile Dergi çıkarmanın teknik yanla
rinin gözaltına alınmaları, evlerine rı var ki derginin çıkmasını bir süre
Kâğıt bulamama vb.
karakol kurulması ve yazılarına el
gibi nedenlerden ötürü de gene
konulması, ayrıca İlk Çağdaş Yol
geciktik. Amacımız dergiyi periyodik
ve Yeni Gündem dergilerinin toplatıl
bir zamanlama ile çıkarmak. Bu yüz
ması ve davalar açılması bu
den daha fazla çaba
baskının açık göstergeleri oldular.
gerekiyor. Ancak belirtmemiz gereken
Mart ayında dergimize yönelik bir noktada bundan sonrada bizim
saldırılar ise ilginç bir görünüm sergi dışımızda gelişen nedenlerden
lenmesine yol açtı. Özellikle boyalı gecikmelerin olabileceği
basının polis tarafından nasıl yönlen dir.
dirildiği açıkça ortaya çıktı. Geçen sayımızda dizgi hatası sonu
Çözüm; saldırılara rağmen, cu ortaya çıkan bazı yanlışları belirtme
görevinin tersyüz edilmeye çalışılan nin yararlı düşünüyoruz:
süreci ayaklarının üstüne oturtmak Sayfa şiirin satırında
olduğunun bilincinde olarak yayın olarak çıkan kelime
hayatını sürdürmeye kararlıdır. sayfa fotoğraf altında muhalifi
Sessizlik, yerini mücadeleye bırakı halefi; sayfa 3. sütun da
yor. Artık toplumun, her alanda 4. paragrafın başı çıkmamıştır, burası
çalıştığını gözlemliyoruz. Kızıl iktidarı"
Emekçi halkımız elinden alınan grev şeklinde
 Ahmet
GİRİŞ: Eylül ile birlikte toplu politikası salt baskı Seks, uyuşturucu ve dans gençlere
mun her kesimi ve hukuki kalıplara yeterdi. Gençler gençliklerini yaşama
üzerinde bir çemberi oluştu Gençlik üzerinde korkunç bir ki düzen
ruldu, kurumlan Bu yozlaştırma kampanyası başlatıldı. Ba Seksi, uyuşturucuyu,
kurumlar başta Anayasa olmak üzere sın TV her türlü organı bu dansı, beğenmeyenler Onlar
çeşitli kampanyanın yürütücüsü durumuna için başka bir yol vardı. Din. Din
getirildi. Birahaneler, diskotek olgusu, mevcut yozlaştırma
gölgesinde sağlanan bu meşrulaştırma eğlence yerleri bu sına olabilecek karşı çıkışları
çabaları boyunca gerçek etmenin bir aracı olarak sürekli kuvvet
leştirilip, yerine oturtulurken belirli lendi. Okullara konulan mecburi din
aşamalardan sonra bir dersleri atan, tarikatlar,
baskı çemberine itirazlar, karşı kuran vb. bu amaca
lar gündeme gelmeye başladı. yönelik idi. Devlet Başkanından ma
yozlaştırma politikasına halle üniversite rektörün
Düzen, kendine alternatif olabilecek karşı den ilkokul müdürüne kadar herkesin
cek, temellerini sarsabilecek tüm yapı etmenin bir ağzından kelimesi düşmüyordu
ları ortadan kaldırmaya niteliğini sergi X X Dip not: Burjuvazinin
olarak sürekli Atatürkçülük dönem
daha iyi bir yaşam öneren
silmeye kuvvetlendi. Okullara boyunca yine ön planda idi. Ama bir iki
konulan mecburi din ana yolun yanında, somut hizmet edici
Bu gençlik (özellikle dersleri gençliğe atan bir platforma sokulmadı. Çünkü Ata
üniversite gençliği) de nasibini alma kuran kursları türkçülük, demagoji malzemesi olsa
Çünkü düzenin beyinlerine göre da, fazla derine inmeye gelmiyordu.
vb. herşey bu amaca emperyalist özü, ulusal kurtuluş
herşey
öyleyse "masum talebe ruhu bir süre sonra ortaya çıkıyor, ve
hareketlerini bile buna burjuvazi için bir çelişki kaynağı olu
uygun ortamı ortadan kaldıran bir sis yordu. Hele üniversite gibi bir kurumda
tem YÖK bu planın bu daha da tehlikeli idi. Bu yüzden Ata
somut bir ifadesi olarak gündeme geldi alt yapısı haline geldi. Uyuştu genelde bir edebiyat olmak
ve vizenin dersin dışında bir şey düşün rucu, yoz bir müzik ve yaşam kültürü tan öteye Bir yanda
meyen, kurallara uyan, "tek gençliğe her Duran
tip" üniversiteli üretimine başladı. Bil Gençler artık ve benzeri diğer yanda Adnan Hoca
gisayarlar, çağında YÖK düze isimleri değil Heavy Metal, Punk gibi lar Hocalar vb.
ninin rehaveti için etten kemikten batıdan ithal edilme oradaki ideolojik "başarı!" diyecekleri sırada,
robotlar amacıyla tüm ve kültürel bunalımı yansıtan isim ve işlerin hiç de umdukları gibi gitmediği
tepesine yaşam benimsemeye başladı. ortaya çıktı. Gençlik yeniden
maya Yok! bu seferkiler nasıl Bunu yeterince kav toplumsal ve daha
öyle "komüncüler" gibi değildi. Onlara rayabilmek için biraz gerilere gitmek önce kavrama avantajına sahip
pek ses çıkarmazlardı. Ve çıkarmamış, gerek. gençlik, bu çözüm nokta
birbirlerini bulmalarına, örgütlenmele Türkiye'de gençliğin mücadele sını arama çabalarına çözüm
rine bile neredeyse yardım etmişlerdi. geçmeden önce en ifade doğrultusunda örgütlü bir güç olarak
Bir işler ters gidiyordu. Çünkü gençliğin ne olduğunu irdelemek varlığını hissettirmektedir. Bu da genç
devrimci gençliği liğin toplumsal çatışmalarda diğer
için bir fırsat yaratmışlardı. Bu seferki Gençlik deyince ilk akla gelen atıl
coşku, dinamizm, cesaret, ile ülkelere göre daha ağırlıklı bir rol oyna
başka idi. Bu seferkiler, masını getirmekte, siyasal platforma
haklarını Ro riye açık olmak gibi özelliklerdir. Bu
özelliklerdir gençliği çoğu zaman daha çabuk ve güçlü girmesi sonu
bot olmayacaklarını doğurmaktadır. bu ne
haklarını istiyorlardı. Robot öne çıkarmış ve hemen her dönemde
eskiye, yapılara karşı çıkışla gençliğin temel olması, ne de gençlik
olmadıklarını, hareketlerinin siyasal be
özerk üniversite talebini gündeme rın destekçisi, savunucusu haline ge
tirmiştir. lirleyici anlamına
getiriyorlardı. ve tarihsel özellikle
Nerede hata yapmışlardı! Gençliği en önem rinden dolayı gençliğin diğer ülkelere
birer yurtlar birer kışla duru li düzendeki sınıfsal kalıplara göre daha bir role sahip
muna getirilmişti. O halde olup da tam anlamıyla adapte olmasıdır.
ortaya çıkmıştı bu düşünen ve isteyen Örneğin
öğrenciler? onu sınıfsal kategoriye
Oysa unuttukları üstesinden gele tam olarak ondan söz ede her geçen
medikleri hesaba katmadıkları çok şey meyiz. Keza işçi gençlik için yine öyle.
Çünkü henüz tam bu statüyü gün daha çok
vardı.
kabullenmiş durumda değildir. Ve ken siyasallaştırılması ve
Robotlaştırmaya bu in dine daha bir konum özlemi içinde sürdürdüğü mücadele
sanların toplumun bir parçası oldukla dir. Bu özlemler onun tam olarak sahip doğal olarak
rını unutmuşlardı. Atölye haline getir olduğu kökene uyum göstermesini
dikleri okullarda kışla getirdikle kadro ve
engeller. Hayatı kavramaya başlayan
ri yurtlarda bu denetleyebili bir gencin karşısında iki dünya vardır; ileri unsuru ortaya
yorlardı az çok ama, toplumdan tama birincisi içinde bulunduğu geleneksel sosyalist
men Çelişkileri ile, gördüğü) dün bilincin ve örgütlülüğün
sömürüsü baskısı toplumu yaşa yası, diğeri de kendisinin dışında ve yaygınlaşmasına yol
Kendile sahip olduklarından çok daha fazlası
rine dikte toplumdaki ger açmıştır."
nın yer aldığı bir dünya. Bu iki dünya
çek durumun çelişkileri nın yarattığı ki gençliği
düşünmeye zorluyordu ve değişikliğe, arayışa kurtuluş
öğrenci gençliğin okulda öğretilenler Türkiye'de yaşanan süreçte, sözü
yollan aratır.
ile yaşamdaki farklılıkları nü farklı bir gelişim izle
bunların araması uzun sür Uzun yıllar dar bir aydın
meyecekti. Nedenler bulundukça, çö grubunun sosyalist
züm yönünde adımlar atılması kaçınıl
karşı İlgisi düşünceler, gerçek ancak
mazdı. Gördükleri eğitim, yaşamdan fazla olan 1961 sağladığı
kopuk ve yaşamdan kopmayı amaçla ülkeye dünya demokratik ortamda kitle
yan bir eğitimdi. Buna karşı çıkmak, lerle tanışma olanağı bulmuştur. Sos
demokratik ve özerk bir eğitim kurumu düşünce klasiklerinin
politik gelişmelere karşı geniş biçimde başlanma
yaratmak gerekiyordu. Toplumun dı
ve gerisinde bir eğitim kabul edi
her zaman duyarlı sosyalist düşüncelerin ve dünya
lemezdi. olmuştur." devrimci
ger
Hesaba katılmayan bir olgu ise çekleşmiştir. Süreç içinde ufku geniş
öğrenci gençliğin Türkiye'de sahip Öğrenci gençliğin konumu ise çok leyen gençlik, kendi özgül
olduğu devrimci geleneklerdi. Bu gele daha Biçimsel de olsa üre ülkedeki çeşitli sorunlardan ve sınıf
neklerin öyle üç beş yılda yok edilmesi timden kopuk, kökenleriyle mücadelesinden ayrı ele alınamayaca
mümkün değildi. Okulların duvarları, bağları iyice zayıflamış, aydın karak ğının farkına varmış, bu doğrultudaki
koridorları, odaları, salonları terli ve tüm bunlara bağlı olarak düze mücadelesi her geçen gün gelişip güç
hâlâ bu izlerini taşırken bir nin karşısında daha objektif lenmiştir. her geçen gün
anda, her şeyi unutturmak hem de öğrenmeye ve kavramaya daha çok siyasallaşması ve
gelenekleri bir umacı bir korku olarak daha Çevresine ilgisi düğü doğal sempati
gündemde tutarak kadar kolay fazla olan ülkeye, dünya ger zan, kadro ve ileri unsuru ortaya
değildi. Türkiye'de üniversiteler, çeklerine, çeşitli politik gelişmelere sosyalist bilincin ve
dan beri bir gelenek yaratmıştı. Gerek karşı her zaman duyarlı olmuştur. lüğün yaygınlaşmasına yol
12 12 kadar ki
Gençlik (özellikle öğrenci siyasal deneyimlerini DP iktida
süreçte ismi ve mücadelesi bu özellikleriyle çoğu zaman ve rına karşı yükselen protesto hareketle
ile bu mücadelenin simgesi olmuştu. sosyal gelişmelerinde önemli rol oyna rinde edinen (hatta şehit veren) genç
Akademik Demokratik mücadelesi Ülkelerin ve lik, 61 kazandığı bu
faşist ile durumlarına bağlı olarak bu deneyimlerle demokratik gelişmelerin
ve müca etkinlik derecesi ülkeden ülkeye deği duyarlı bir takipçisidir. Bu gelişmeler
unutulması mümkün değildi. şebilmektedir. Örneğin Türkiye gibi içinde örgütlenmenin önemini kavra
DEVGENÇ ne yapmıştı, öğrenci ülkelerde gençlik yaşamda yan yaygın şekilde
gençlik içinde devrimci gelenekler daha karakteri gereği kurmaya, bura
 larda toplanmaya başlar. Sol adına
ortaya çıkan TİP, bu örgütlenme faali
yetlerinde etkin bir role sahiptir. Ocak
1965'de hemen her okulda varolan
Fikir Klüplerinin merkezileşme çaba
ları sonuçlanır ve Fikir Klüpleri Fede
rasyonu kurulur. İlk dönemde TİP'in
gençlik kolu fonksiyonunu üstlenen
FKF, ülkedeki siyasal gelişme ve ideo
lojik netleşmeye paralel bir süreç yaşar
ve FKF'deki etkinlikler bu bağlamda
değişmeye başlar. II. Kongre sonrası
(1968 mart) başlayan TİP çizgisinden
sapmalar, III. Kongre sonrası (ocak
1969) TİP'in IV. Kongre sonrası (Ekim
1969) MDD içinde yer alan ve daha
sonra PDA adını alacak grubun tasfi
yesi gerçekleşir ve doğru devrimci çiz
gideki kadroların (X) (DİPNOT(X) Bu
kadrolar 1970 sonlarına kadar eski
tüfeklerin bulunduğu MDD (milli de
mokratik devrim) yer alsalarda, kendi
içinde bir grup yapıları vardır ve MDD
ile birliktelikleri bir yayın organının
(ASD) sütunlarını paylaşmaktan öteye
gitmez. İdeolojik ve pratik birliğin
olmadığı, akıma ideolojik ve pratik ayrı
lığın netleşme sürecidir bu birliktelik...)
denetimine geçer. Kongre sonrası FKF
yerine DEVGENÇ adını alır. Ekim
1970'de yapılan 5. kongre ise kendi
içindeki gelişimlerini tamamlamış bu
kadroların ideolojik ve pratik güven
sağladıkları, gençliğin tek temsilcisi
olduklarını ortaya koyan bir kongredir.
Asıl kimliğini III. kongreden sonra
kazansa da DEVGENÇ'in mücadelesi
68'den itibaren (FKF dönemi) Türkiye
'sınıflar mücadelesinde önemli bir yer
tutmuştur. III. kongreye kadar yöne
timdeki TİP pasifizmine karşın gençli
ğin ülkedeki sınıflar mücadelesinin her
alanına omuz vermesi, III. ve özellikle
IV. kongre sonrası tutarlı bir önderlikle
yönlendirilmiş ve DEVGENÇ ismini
ölümsüz kılmıştır.
Birçok sol örgütün ve grubun
"oyuna gelmeyelim", "küçük burjuva
ziyi küstürmeyelim" diyerek bir kenara
çekilip sınıflar çatışmasını sessizce
seyrettiği bir dönemde DEVGENÇ
kadroları işçinin her grevinde, köylü
nün her toprak işgalinde yerini almış,
eylemlerin başarıya ulaşması için tüm
güçlerini harcamışlardır. Akademik
mücadelenin yanında hemen her yürü
yüşte her mitingde, her protesto hare
ketinde, her antiemperyalist eylemde
DEVGENÇ'in. 12 Mart'a kadar ki
sürede sınıf mücadelesi içindeki rolü
nü ortaya koymaya yeter.
Ezilenden, sömürülenden yana,
emperyalizme ve faşizme karşı bir içe
riğe sahip olan bu geleneğin en güçlü
ve köklü olduğu yerlerden biri de İTÜ
(İstanbul Teknik Üniversitesi) dir. Ülke
gençliğinin mücadele geleneğinden
kopuk olmayan buradaki mücadele
tarihini (akademikdemokratik, Anti
emperyalist ve antifaşist) ortaya koy
mak, 1986'lara gelindiğinde akademik
ve demokratik platformda seslerini
duyurmaya çalışan öğrencileri anlaya
bilmek açısından yararlı olacaktır.
Burada bunu yapmaya çalışacağız.
j) 1960'lı YILLARDA
İTÜ'DEKİ DEVRİMCİ
MÜCADELE VE 12
MART DONEMİ
İTÜ'deki somut tarihsel duruma gir
meden önce, üniversitelerdeki müca
delenin nasıl kavranması gerektiğini
açmak gerek. Özellikle baskı dönem
leri sırasında geliştirilen ideolojik ve
demogojik saldırılarla rejimin tasarruf
larına her karşı çıkış hemen vatan hain
liğine kadar vardırılan, gizli örgütlerle,
dış mihraklarla bağlantısı kurulan bir
muhtevaya büründürülmeye çalışılır.
Bunun yarattığı ortamda öyle bir hava
oluşur ki, insanlar düzenin meşru say
dığı ekonomikdemokratik, akademik
vb. haklara bile sahip çıkamaz duruma
gelir. Bunda en büyük etki sürdürülen
baskı ve terördür.
Burada anlatılacak olanlar da bir
çok kişinin kafasında bu psikolojik
etkilenmeyi yaratabilir. Bu psikoloji
den sıyrılmak gerektiğini söylemeye
gerek yok. Yoksa tüm gelişmeler ger
çek anlamıyla kavranamaz ve diğer
boyutlara götürülür.
İTÜ'nün tarihini de bu bağlamda bir
siyasi mücadele tarihi olarak kavramak
yanlış olacaktır. Akademikdemokratik
mücadelenin tarihidir sözkonusu olan.
Bu yapısıyla ülke genelindeki siyasal
mücadelenin bir parçasadır ama ken
disi değildir. Ülke genelindeki siyasal
mücadeleden etkilenir ve onu etkiler
ama onun yerini tutamaz.
İTÜ'deki mücadele devrimcidir.
Çünkü ileri bir sistemi isteyen gerici ve
köhnemiş sistem yerine ülkenin, halkın
çıkarlarına hizmet eden bir eğitim ve
mezun olduktan sonra da ülkenin
halkın çıkarlarına hizmet edecek bir
çalışma ortamı yaratmaya çalışır. Bu
anlamda devrimci ve ilericidir.
1960 sonrası dönemin nisbi demok
ratik ortamı içinde, akademikdemok
ratik sorunlardan başlayarak, kendi
platformunda tartışma ve arayış süre
cine giren İTÜ gençliği, 1965'lere kadar
olan dönemde "fakülte birliklerini"
oluşturmaya başladı. Ayrıca "talebe
birlikleri" biraraya getirilerek, "İTÜ
talebe birliği" adıyla merkezi örgütsel
yapılanma oluşturuldu; daha sonra da
"İTÜ öğrenci birliğine" dönüştürüldü.
İTÜ devrimci gençliği kavgadaki yerini
alırken, İstanbuldaki devrimci gençlik
hareketine damgasını vurmaya başla
mıştı.
Esas olarak ülkedeki ekonomik
sosyalsiyasal krizin derinleşmesi ve
sınıf mücadelesinin keskinleşmesiyle
birlikte, 60'lı yıllarda dünya sosyalizmi
nin prestijinin ve ulusal kurtuluş savaş
larının, emperyalizmin cephesinde ar
darda açtığı gedikten sempatinin ve
kendine güvenin alabildiğine artması,
ülkemiz gençliği arasında da mücadele
perspektifini zenginleştirmiş anti em
peryalist coşkuyu yükseltmişti.
Genelde bu etkenlerin yanında,
ülkemizde 1960'a kadar yaşanan süreç
ve özel olarak da DP iktidarının
durumu gençliğin antiemperyalist
duygularının güçlü olmasında büyük
etkendir. 1950'lerden itibaren DP ikti
darıyla birlikte ülkenin hızla ABD
emperyalizminin etkinliği altına sokul
ması ve bu durumun gençlik tarafından
bilinmesi, DP iktidarını deviren 1960
ihtilalinin sonrasındaki iktidarların
emperyalizm karşısındaki tavırların
dikkatle izlenmesini getirmiştir. Duyar
lılığın en yüksek olduğu bu konuda ikti
darın ABD emperyalizmiyle geliştirdiği
ilişkiler gençliğin antiemperyalist ve
iktidarın arkasındaki egemen sınıflar
ittifakına karşı tavır ve eylemlerini yük
seltmiştir. Bu egemen sınıfların ve
emperyalizmin program doğrultusun
da eğitim görmek istemeyen, egemen
sınıfların ve emperyalizmin çıkarları
için çalışmak istemeyen gençliğin
demokratik bir karşı çıkışı ve eylemiydi.
Dönem bu bağlamda birçok anti
emperyalist protesto hareketlerinin,
eylemlerinin yükseldiği bir dönemdir.
1967 Haziranında Dolmabahçe a
çıklarına demirleyen 6. filoya ait gemi
lerin komutanı Taksim anıtına çelenk
koyar. İTÜ öğrencileri topluca yaptık
ları forum sonrası, yürüyüşe geçer ve
anıta konan çelenki yakar, antiemper
yalist sloganlar haykırırlar. Yine 6.
filoyu protesto amaçlı ve 29 Haziran
1967'de düzenlenen (BeyazıtTaksim
arası) yürüyüşün önderliğini İTÜ öğ
rencileri almış, Dolmabahçe'de asılı
duran çok yıldızlı Amerikan bayrağı
yakılarak tepkiler dile getirilmiştir. 6.
Filo gemileri, devrimci gençliğin coş
kulu ve kararlı tepkisi karşısında bir
süre sonunda İstanbul'dan ayrılmak
zorunda kalacaktı.
ABD emperyalizmine karşı alınan
bu tavır ve oluşturulan antiemperyalist
hava, ülkedeki işbirlikçi Amerikancıları
ve gerici güçleri oldukça rahatsız
etmişti. Bu gidişe kayıtsız kalınmama
lıydı! Ve bilinçli hazırlanan bir senaryo
gereği hemen harekete geçildi. 15
Temmuz 1968 tarihinde Gümüşsüyü
binasında bulunan İTÜ yurdu polis
tarafından basıldı. Seçme polis şefle
rince yönetilen saldırıyabancı bir düş
man kampına saldırırcasınavahşice ve
pervazsızca sürdürüldü. Ortalığın talan
edilmesiyle birlikte atılan dayak sonu
cu 504'den fazla öğrenci yaralanır.
Hızını alamayan ve saldırıya karşı
örgütsüz de olsadirenilmesini hazme
demeyen faşist polisler Vedat Demir
cioğlu isimli öğrenciyi 3. kattan aşağı
atarak katlederler.
"15 temmuz 1968
tarihinde gümüşsüyü
binasında bulunan iTÜ
yurdu polis tarafından
basıldı. Seçme polis
şeflerince yönetilen
saldırı yabancı bir
düşman kampına
saldırırcasına vahşice ve
pervasızca sürdürüldü,,
Bilinçli bir saldırıyla arkadaşlarının
katledilmesi, İTÜ öğrencilerinin dev
rimci potansiyelini, sınıf bilincini ve
mücadele kararlılığını bir kat daha arttı
rır. Her yerde protesto hareketleri baş
lar Topluca yürüyüşe geçen İTÜ
öğrencileri Taksim'e, oradan da Dol
mabahçe'ye inerek, ABD askerlerinin
karaya çıkmasını engellerler. Protesto
hareketi, İTÜ dışından devrimci gençli
ğin de katılımlarıyla geniş bir anti
emperyalist eyleme dönüşür. Polisin,
jandarmanın barikatları aşılarak Ame
rikan askerleri denize dökülür. Eylem
ülke genelinde antiemperyalist coşku
ve kararlılığı arttırır, devrimci gençliğin
kendi özgücüne güvenini pekiştirir.
Emperyalizmin işbirlikçisi egemen sı
nıflar ittifakı tavrı ise, kendi gözünde
"anarşi yuvası" ve "masum gençliğin
beyinlerinin yıkandığı üslerden biri"
olan İTÜ yurdunu kapatmak olur.
Hemen her eylemde uzlaşmacı ve
icazet sınırlan içinde bir mücadeleyi
savunan, gençliğin önünde engeller
oluşturan TİP ise, bu eylem sırasında
engelleme "misyonunu yine üstlenirse
de başarılı olamaz. Bu antiemperyalist
eylemin önderleri tarafından "revizyo
nist barikatlar" diye nitelenen bu engel
ler aşılır.
6. Filo erlerinin denize dökülmesi
nin ardından 3 ay kadar sonra (1968
Kasım) gemiler tekrar İstanbul'a gelir.
Böylelikle "kararlılık" gösterisi sergiler
ken, devrimci gençliğin antiemperya
iist tepkilerini engelleyebileceğinin he
sabı içindedir. Hızla gelişmesinden
ürktüğü devrimci mücadele karşısında,
alternatif (arada tampon işlevi de göre
cek) olarak gericifaşist hareket çıkarıl
malıydı. Bu amaçla elaltından devlet
güçlerinin destekleyip yönlendirdiği
gericifaşist gruplar 6. Filo'yu protesto
için yapılan Taksim mitingine saldırtı
lır. "Kanlı Pazar" adıyla anılan toplu sal
dırıda iki ilericiyurtsever ölür. (16
Şubat 1969). Egemen sınıfların gele
cekte sınıf mücadelesini bastırmak için
hangi yöntemleri kullanabileceğinin
de habercisi olan bu saldırı, devrimci
kararlılığı daha da yükseltmekten baş
kabir işe yaramayacaktır. 6. Filo'nun
tekrar gelişiyle birlikte İTÜ, devrimci
öğrencilerce işgal edilir. İşgaller süre
since Taşkışla ve Gümüşsüyü önleri
İTÜ öğrencileri tarafından tutulur.
Gruplar halinde de olsa, görüldüğü
yerde ABD askerleri dövülür, araçları
taşlanır. Bu protesto saldırıları, ABD
askerleri çaresiz kalıp çekip gidene
kadar sürer.
ABD emperyalizminin dünya halk
larına karşı saldırı ve vahşet politikası
nın, tescillenmiş isimlerinden olan
R.Commer'in bir "genel vali" edaları ile
Türkiye'ye gelişi İTÜ'de de protesto
ediliyor; 17 Ocak 1969'da Maçka
Maden Fakültesi'nde yapılan forum
dan sonra ABD bayrağı ve Commer'in
resmi yakılıyordu. 19 Şubatta ise Taş
kışla binasında başlayan antiemper
yalist gösteriler okul dışına da taşar.
Hilton oteli önünde Mobil flaması yakı
lır, TürkAmerika dış ticaret bankası
taşlanır. 16 Mart 1969 günü DEV
GENÇ'in ilan ettiği "bağımsızlık hafta
sı" kampanyasında İTÜ gençliği yine
en aktif rolü üstlenir. Afişleme, yazı
lama ve sözlü propagandaajitasyon
fâaliyetlerinden; PanAm, Amerikan
Türk Dış Ticaret Bankası gibi emperya
list kuruluşlara yönelik devrimci şiddet
eylemlerine kadar geniş bir yelpaze
içindeki program hayata geçirilir, 15
16 Haziran 1970'deki işçi sınıfının şanlı
direnişinde İTÜ öğrencileri aktif bi
çimde yerini alırlar.
İTÜ'deki mücadele sadece bunlar
değildi elbette, özellikle okul içinde
sürdürülen akademikdemokratik mü
cadelede öğrenciler lehine birçok hak
kazanılmış ve kalıcılaştırılmıştır. İTÜ
öğrenci birliği önderliğinde yönetime
katılma konusunda birçok ileri adım
atılmış, sınav, teksir, yurt vb. birçok
konuda öğrenciler lehine düzenleme
ler yapılmıştır. Bu arada, o zamana
kadar lüks otellerin salonlarında em
peryalizmin yozkozmopolit "kültürel
etkinliklere" sahne olan, öğrencilerin
toplum sorunlarından uzak tutulması
amacı doğrultusunda yapılıp, holding
lerle öğrencileri kaynaştırmayı, hol
dingler için beyin pazarı sunmayı
amaçlayan "İTÜ Arı Şenliği" tüm
öğrencilerin katılımına açılması sağla
narak ilericidevrimci öğrencilerin ön
derliğinde antiemperyalist bir yöne
kanalize edilmiştir.
Ülke genelinde siyasal mücadele
nin boyutlarının hızla yükselmesi, bu
mücadeleyi savunan örgütlerin müca
delesinin bu döneme damgasını vurdu
ğunu söyleyebiliriz.
Gittikçe devrimci muhalefet lehine
gelişen süreç, aynı zamanda oligarşi
açısından da "çözüm" seçeneklerinin
iyice azalması anlamı taşıyordu. Ve bir
yığın içdiş gelişmelere, sınıfsalsiyasal
dengelere bağlı olarak "son kez" olan
ordu devreye sokuldu. 12 Mart açık
başka dönemi başlatıldı,
12 Mart cuntası, birincil amacı olan
halk muhalefetinin dizginlenmesi ve
her türlü sol hareketin özellikle doğru
devrimci mücadeleyi temel alanların
bastırılıp yok edilmesi doğrultusunda
hızla adımlar atmaya başladı. 61 Ana
yasası "lüks" ilan edilerek, nisbı an
lamda da olsa varolan tüm demokratik
hak ve özgürlükler rafa kaldırıldı. Ana
yasanın özgürlükçü maddeleri değişti
rildi. Çeşitli "kanun hükmünde karar
nameler" veya yasalarla amaçlara
uygun düzenlemeler yapıldı. Aynı
zamanda cuntanın uygulamalarına
"meşruluk" görünümü kazandırılması
amaçlanıyordu. Ülkenin her tarafında
sürdürülen baskı ve terör politikasıyla
pasifikasyon yaygınlaştırıldı. İlerici de
mokrat devrimci avı, sürgünler, işken
celer, hapislerle "balyoz hareketi"
sürdürüldü. En küçük hak istemi ve
demokratik kıpırdanış bile terörle sus
turulmaya çalışıldı.
Kitlelerde yaratılan sürekli korku,
yılgınlık ve pasifikasyon ortamı kalıcı
laştırılmaya çalışılarak; çaresizlik ve
teslimiyet düşünceleri egemen kılın
maya, halkın kendi özgücüne ve dev
rimcilere olan güveni yok edilmeye
çalışıldı.
Beklenildiği üzere, devrimci gençli
ğin mücadelesinde aktif bir rol oyna
mış olan İTÜ'de bu saldırılardan
fazlasıyla payını alacaktı. Tanınan dev
rimciler ya tutuklandı ya da okullara
gelemez duruma düştü. Varsa, demok
rat ilerici öğretim üyeleri de 12 Mart'ın
"balyoz" darbesinden nasibini aldı. Ya
görevden alındı, işkence ve tutsaklığı
yaşadı; ya da sürgüne yollandı, çeşitli
baskılara uğradı. Üniversiteler yasası
değiştirildi, jandarma ve polisle doldu
rulan okullar kışlaya çevrildi. Gerici
eğitimi kurumlaştırma yönünde adım
lar atıldı. Bu politika uzun süreli uygu
landıkça, daha kalıcı sonuçlarıda gö
rülmeye başlandı. İlerici devrimci ör
gütlere, darbe, vuruldukça devrimci
mücadelenin ivmesi gittikçe azaldı.
Artık ortada yılgınlık ve yenilgi psikolo
jisi kol geziyordu, öğrenci gençlik
içinde ve özel olarak İTÜ'de bu durum
açık bir biçimde kendini gösteriyordu.
 SENDİKAL BİRLİK,
TÜRKİŞ, DİSK
ve DEVRİMCİ GÖREV
Sıkıyönetim mahkemesinde DİSK
davasının karar aşamasına yaklaş
ması ve Türkİş Genel Kurulu'nun
gündeme gelmesiyle birlikte, işçilerin
sendikal örgütlenmesi konusundaki
"tartışmaların yoğunlaştığı görüldü.
Öyle ki, bugün DİSK davasının ilk
aşaması ve Türkİş Genel Kurulu'nun
geride kalmış olmasına karşın bu
"tartışmaların, hız kaybetmek bir
yana, daha da şiddetlenerek devam
ettiğini görüyoruz.
Aslında işçi sınıfının sendikal
örgütlülüğü konusunda bugüne dek
söylenen ve yazılanlara "tartışma"
adını vermek de pek kolay olmasa
gerek. Çünkü bir ikisi dışında, bu
konuda söylenen sözlerin ve yazılan
yazıların hepsi, aynı tondan çıkmış
gibi aynı mantıktan kaynaklanıyor.
Hemen herkes işçi sınıfının sendi
kal birliğinin sağlanmasından ve
bunun ancak Türkİş çatısı altında
gerçekleşmesinden sözediyor. Sanki
bilinçli bir kampanya açılmış... Yılla
rın sendika ağaları, Amerikancı sarı
mafya tipi sendikacılığın önderleri
"sendika! birlik"ten dem vuruyorlar.
Sosyal Demokrat geçinen ne idüğü
belirsiz sendikacılar, "sendikal birlik"
diyorlar. Gerçekten Sosyal Demokrat
denilebilecek sendikacılar, reformist
ler ve revizyonistler de "sendikal
birlik"ten sözediyorlar.
Neymiş bu denli bağırılan ve iman
tazelercesine tekrarlanan "sendikal
birlik"? Bütün bu saydıklarımız ne
istiyorlar?
"Artık işçilerin Türkİş dışında
sendikaları olmasın... İşçilerin hepsi
Türkİş'e bağlı sendikalarda örgüt
lensin... Böylece işçilerin sendikal
birliği sağlanmış olsun..."
İşte binbir çeşit sesten oluşan bu
koronun bıkmadanusanmadan söy
8
lediği türkü budur. Ve bu bir halk tür
küsü değildir. Bestecileri söz yazarla
rı egemen güçlerdir ve uzun yıllar
önce yazılmıştır. Birtakım ilerici
yurtsever çevrelerin bu türküyü söy
leyen koroya katılması üzücü ve
düşündürücüdür.
Hani neredeyse "En büyük Türk
İş, başka büyük yok" diye sloganlar
atılacak!..
Hey gidi günler hey!
Bir zamanlar "DGM'yi ezdik sıra
MESS'de diye slogan attırarak, işçi
sınıfını pohpohlayarak, işçi dalkavuk
luğu yapan' revizyonistler, şimdi eski
MESS başkanının başbakan olduğu
DGM'nin faaliyette bulunduğu bir
dönemde, Türkİş'i sendikal birliğin
sağlanması gereken alternatifsiz bir
örgüt gibi gösteriyorlar.
12 Eylül öncesinde devrimci işçi
ler DİSK'teki olumsuzlukları eleştirir
ken revizyonistlerin saldırısına uğru
yordu. Revizyonist kamp DİSK'e toz
kondurmuyordu. Onlara göre DİSK
işçi sınıfının biricik örgütü gözbebe
ğiydi (!) Devrimci işçiler maceracıydı,
goşistti, ne hakla DİSK'in olumsuz
luklarından, eksikliklerinden sözede
biliyprlardı (1).
Yine aynı dönemde revizyonist
blokun Türkİş konusundaki görüşle
rini ise hiç hatırlatmaya bile gerek
yoktur. Onlara göre Türkİş Ameri
kancı, sarı, mafya tipi sendikacılığın
kalesiydi. İşçiler, Türkİş'i terkedip
akın akın DİSK'e gelmeliydi.
Bağımsız devrimci sendikalar mı?
Revizyonist kampa göre "Onlar da
kim oluyor? Konuşmaya bile değmez.
Hemen kendilerini feshedip DİSK'e
katılmalıdırlar."
12 Eylül öncesinde DİSK, Türkİş
ve bağımsız sendikalar konusunda bu
mantığa sahip olan revizyonist kamp,
bugün işçi sınıfının önüne alternatif
Servet KURTOGLU
siz olarak Türkİş'i koyup, sendikal
birliğin Türkİş'te sağlanmasını savu
nurken hafızasını kaybetmişe benzi
yor. Öylesine kendinden geçmişler
ki, neredeyse DİSK'i kuran sendikacı
ları "taammüden işçi sınıfının birliğini
parçalamak" suçundan yargılayacak
lar.
Türkiye solunun klasik bir hasta
lığı vardır. Aslında bu hastalık yal
nızca ülkemize özgü de değildir.
Evrensel olan bu hastalığın temeli
revizyonizm ve oportünizmdir. Yaşa
nan olumsuzluklar ve yenilen darbe
ler sonucunda sağlıklı, gerçekçi ve
dürüst bir özeleştiri yapmayıp, bütün
suçu kendi dışına atma alışkanlığı
Türkiye solu için hâlâ geçerli ve yay
gın bir hastalıktır. Dün göklere çıkar
tılan DİSK'in bugün sıkıyönetim
mahkemelerine paralel düşme paha
sına suçlanması ve mahkum edil
meye çalışılması buna bir örnektir.
Bugün işçilerin demokratik sınıf ve
kitle örgütünden yoksun olmalarında
revizyonizmin hiçbir suçu yoktur!
Bütün suç birtakım art niyetlerle ken
dilerini Türkİş'ten ihraç ettirerek
veya ayrılarak DİSK'i kuran sendika
cılarda ve bağımsız sendikal örgüt
lenmelerdedir! Eğer DİSK kurulma
saydı, bağımsız devrimci sendikalar
olmasaydı, işçilerin Türkİş'teki sen
dikal birliği parçalanmış olmayacaktı!
Evet, suç ve suçlular bulunmuş, reviz
yonist kamp bir kez daha masum
olduğunu ispatlamış oluyor!
Oysa gerçekler böyle midir?
Revizyonizmin, Türkİş, DİSK ve
sendikal birlik konularındaki görüş
değişikliklerinin, gerilemelerinin ne
deni nedir?
Böyle bir görüş değişliği bile en
azından özeleştiri yapmalarını gerek
tirmez mi?
Bu sorular çoğaltılabilir. Biz şimdi
 bunları bir yana bırakıp kendi görüş
lerimize geçelim.
Bilindiği gibi DİSK Türkİş'in o
lumsuz niteliğinden kaynaklanmış ve
dönemin toplumsalsiyasal gerçek
leri içerisinde ortaya çıkmıştır. DİSK
bütün eksikliklerine ve olumsuzlukla
rına karşın, işçi sınıfının demokratik
sınıf ve kitle örgütü olma durumun
daydı. Bunu ne denli başardığı,
demokratik sınıf ve kitle örgütü olma
nın gereklerini ne derece yerine getir
diği ayrı bir tartışma konusudur.
Fakat şu kadarını söyleyelim ki, DİSK'
in olumsuzluklarında reformizmle
birlikte "işçi sınıfı" lafını dilinden
düşürmeyen revizyonist kampın payı
hiçte az değildir.
12 Eylül öncesinin koşullarında
işçi sınıfının sendikal örgütlenmesi
konusundaki doğru devrimci görüş
çok yönlü ve zengin bir içeriğe
sahipti. Bu doğrultuda Türkİş içeri
sinde çalışılarak Türkİş üyesi işçile
rin sendika ağalarından kurtarılması
kavgası verilmiştir. İşyerinin, işkolu
nun ve o işkolundaki sendikal örgüt
lenmelerin somut durumuna uygun
bir mücadele çizgisi izlenmiştir. Bazı
yerlerde Türkİş örgütlenmesi etki
sizleştirilip doğrudan DİSK gündeme
getirilmeye çalışılırken, diğer bazı
yerlerde ise bağımsız devrimci sendi
kaların örgütlenmesi daha elverişli ve
yararlı olmuştur. Hatta Türkİş'e bağlı
birtakım sendikaların şubelerinde
devrimci işçiler yönetime gelmelerine
karşın Türkİş'ten ayrılıp hemen
DİSK'e geçme yolunu seçememişler
ve mücadeleyi Türkİş içerisinde
sürdürmüşlerdir.
Türkİş dışındaki sarıişveren sen
dikaların örgütlü olduğu işyerlerinde
de yine mevcut koşullara göre bir
tutum takınılmıştır. Yerine göre, DİSK
veya bağımsız devrimci sendikalar
alternatif olarak işçilere sunulmuştur.
Burada yeri gelmişken önemli birger
çeğin altını çizmek gerekiyor. 12
Eylül öncesinde ilericidevrimci işçi
lerin yönetiminde bulunan bağımsız
sendikaların hemen hepsi sarı sendi
kalılıktan kurtarılarak işçilerin öz
örgütü durumuna getirilmiştir. Bizzat
işverenler tarafından kurulan bağım
sız sarı sendikaların varolduğu işyer
lerinde devrimci çalışma sonucunda
etkinlik kazanılmış ve bu sayede işve
renin sarı sendika silahı geri teptiril
miştir. Bağımsız devrimci sendikala
rın oluşumu böyle gerçekleştirilmiş
tir. Yani devrimci işçiler, DİSK'e bağlı
sendikalar dururken, kendi başına
dar grupçu anlayışla bağımsız sendi
kalar kurmuş değillerdir. Kaldı ki,
dönemin koşullarında gerekirse, dev
rimcidemokrat işçiler kendileri de
bizzat bağımsız sendikalar kurabilir
lerdi. Koşulları dikkate almadan, salt
bağımsız sendika kurdular diye dev
rimcidemokrat işçilerin suçlanması
doğru olamaz.
Hiç sendika bulunmayan işyerle
rinde de yeni somut duruma göre
sendikal örgütlenme yoluna gidilmiş
tir.
Kısacası, 12 Eylül öncesinde dev
rimciler sendikal örgütlenmeye dar
ve kısa vadeli bakmamışlardır. İşçileri
DİSK ve bağımsız devrimci sendika
larda örgütlemeye çalışırken, Türkİş
içerisinde çalışmayı da dıştalamamış
lardır. Bu çalışmaların hepsi belirli bir
sürecin sonucunda işçi sınıfının dev
rimci sendikal birliğini sağlamayı
amaçlıyordu. İşte DİSK, böylesi bir
sendikal birliğin sağlanması gereken
örgüt durumundaydı. İşçi sınıfının
demokratik sınıf ve kitle örgütü duru
mundaki DİSK derken, bunu kastedi
yoruz.
Hiç kimse, bugün ülkemiz işçi
sınıfının Türkİş gibi sarı sendikalara
mahkum edilmesindeki sorumluluğu
başkalarının üzerine atmaya kalkış
masın. Revizyonizm, bugün sendikal
alanda var olan olumsuzluklardaki
payını DİSK kurucularını ve bağımsız
devrimci sendikaları suçlayarak giz
leyemez.
Bugün her kim ki, "sendikal birliği
sağlamak" bahanesiyle Türkiye İşçi
Sınıfını Türkİş'e mecbur ve mahkum
etmeye kalkışırsa devrimci demokrat
işçi hareketi karşısında bulacaktır.
Bundan hiç kimsenin kuşkusu olma
sın.
Klasik Türkiye solunun 12 Mart
sonrasında olduğu gibi 12 Eylül son
rasında da umutsuzluk, yılgınlık,
pasifizm ve icazet çemberi içerisinde
iyice sıkışıp kaldığı görülüyor. Eski
den savundukları görüşlerin devrimci
yönlerini 12 Eylül'ün talaş kaldırır gibi
rendelediği gözleniyor. Dün DİSK'e
toz kondurmayan revizyonist kampın
bugün Türkİş'i sendikal birliğin mut
lak merkezi olarak görmeye başla
ması buna yalnızca bir örnektir. Bu
olay oportünizm ve revizyonizmin bir
başka evrensel özelliğidir. Onlar
yedikleri her darbe sonrasında biraz
daha sağa kaymaktan başka çıkar yol
göremezler. Sağlıklı bir özeleştiriyle
doğru devrimci görüşlere yaklaşa
caklarına yedikleri her darbe sonu
cunda bir adım daha sağa kayarlar.
Onlar için hayat ya aktır ya kara.
Onlar gri diye bir renk tanımazlar. 12
Eylül öncesinde DİSK vardı 12 Eylül
yönetimi DİSK'i fiilen kapattı, Türkİş'
e dokunmadı. Öyleyse yeni bir DİSK
kurulsa bile ne olacak? Yeni bir 12
Eylül onu da kapatacak. O halde yeni
bir DİSK'e ne gerek var? Türkİş içeri
sinde delege hesapları, burjuva politi
kaları, katakulli ve kafakol atarak
.klasik sendikacılık yapmak hem daha
kolay, hem de daha az rizikolu.../
Revizyonizmin bugünkü politikası bu
mu yoksa?
SONUÇ
Ülkemizin ekonomik, toplumsal ve
siyasal gerçekleri gelişmiş kapitalist
ülkelerden farklıdır. Bu nedenle Al
manya'daki sendikal örgütlenme
(DGB) ve İngiltere'deki sendikal örgüt
lenme (TUC) örnekleri Türkiye için
mutlaklaştırılamaz. DGB ve TUC ör
neklerine bakılarak kurulan ham hayel
ler Türkiye ve Türkİş gerçeklerine
çarpınca tuz buz olmaya mahkumdur.
Burası Almanya veya İngiltere değil
Türkiye'dir. Karşımızdaki sendika da
DGB değil Türkİş'tir.
Revizyonizmin "sendikal birliği
Turkiş'te gerçekleştirmekpolitikasiTürk
İş'in niteliğini göremeyip onu mutlak
laştırmak ve fetişleştirmekten başka bir
şey değildir. Bu anlayış, işçi sınıfını
burjuvazinin ve reformizmin kuyru
ğuna takmak kongre dalaverelerinde,
bürokrasinin çarklarında bağlamak ve
icazet sınırları içerisinde hapsetmektir.
İşçi sınıfı Türkİş'e mecbur ve mahkum
edilemez. Devrimcidemokrat işçi ha
reketi, sosyal demokrat geçinen sendi
kacıların ve reformistlerin kuyruğuna
takılamaz.
Devrimcidemokratlar kitlelerin bu
lunduğu her örgütte bunlar en gerici
örgütler, olsa bile çalışmayı dıştala
mazlar. Bu anlamda Türkİş içerisinde
devrimci demokrat sendikal faaliyet
mutlaka sürdürülmelidir. Fakat bu
harekete geçirilebilecek bütün güçleri
Türkİş içerisinde toplamak şeklinde
anlaşılmamalıdır.
Bugün var olan bağımsız ilerici sen
dikalar kendi faaliyetlerini geliştirerek
sürdürmelidirler. Hatta işçi sınıfının en
bilinçli ve ileri unsurları gerektiğinde ve
koşullar elverdiğinde yeni yeni bağım
sız sendikalar kurma yollarını aramalı
dırlar.
Türkİş içerisindeki ilerici, yurtse
ver, devrimci ve gerçekten sosyal
demokrat olan sendikacılar ve işçiler
serbestçe prgütlenmesinin önündeki
her türlü engelin (toplu sözleşme yet
kisi için işkolu düzeyinde % 10 barajı,
yöneticilik için 10 yıllık işçi olma şartı
vb.) kaldırılması için mücadele etmeli
dirler.
İşçi sınıfının gerek ekonomik ge
rekse sosyal ve siyasal haklarının geliş
tirilebilmesi için DİSK'in açılması talebi
sürekli gündemde tutulmalı, uygun
koşullar gözlenerek hazırlıklar yapıl
malı ve Türkİş'e alternatif yeni bir dev
rimci demokratik konfederasyon ya
ratmak hedeflenmelidir. Bu anlayış
Türkİş içerisinde çalışmayı dıştala
maz, aksine o çalışmanın hedeflerin
den birisine ışık tutar.
9
BAĞIMSIZ SENDİKACILIK
VE LASPETKİMİŞ
Dünyadaki tüm emperyalist güçler;
gerek kapitalist anayurtlarında, gerek
se yeni sömürge ülkelerindeki çıkar
tezgahlarında giderek, kaçınılmaz alın
yazılarına yaklaşmaktadırlar.
Sermayelerini katlamakkorumak
amacıyla, bir yandan birbirleri ile reka
bete giren emperyalist güçler, diğer
yandan da sosyalist sistemle rekabete
girmekteler. Giderek ivme kazanan
sınıf mücadeleleri ve ulusal kurtuluş
savaşları ile mevcut pazarların, yeni
sömürgelerin de birbir yok olması bu
güc'ün sorunlarına eklenince, ortaya
çıkan tablo, giderek daralan bir çem
beri anımsatıyor insana.
Evet. II. Paylaşım savaşı sonrası
tüm parlaklığını yaşayan bu sistem, 60'
lardan sonra yeni krizlere giriyor, yeni
evrelere bürünüyor ama sistemin en
avantajlı biçimi gibi görünen yeni
sömürgeciliğin iflasını engelleyemi
yordu.
Sermayenin var olma nedeni olan;
eşzamana ve harcamaya daha fazla kâr
düşürme ilkesi, yanisermayenin gide
rek büyümesi olgusu, ait olduğu sis
temi bu doğrultuda yenilikler aramaya
itmektedir. Bu da, kullanılan üretim
araçlarında, üretim maliyetini azalta
cak teknik gelişimlerin aranmasını
zorunlu kılmakta, ya da üretimin en
önemli faktörü olan emeği, ucuza getir
menin yollarını aratmaktadır. Sistem,
kullanabildiği ve yaratabildiği oranda
da iki yolu birden kullanmaktan kaçın
maktadır ayrıca.
Her zaman aranan ve üzerinde
büyük harcamaların göze alındığı tek
nik gelişmeler, sistem için anayurtla
rında çokça gerekli ve ideal olandır.
Çünkü metropol ülkelerde ucuz işgücü
sağlamak, yenisömürge ülkelere o
ranla daha zordur. Çünkü nisbi demok
rasi ortamının, burjuva demokrasisinin
yerleşikliği ayakbağı olmaktadır onla
ra. Ve metropol ülkeler politik yapı ve
kurumlarıyla, darbeler ve olağanüstü
koşullara, bazı ülkeler gibi uygun
değillerdir.
10
Artı değerin ilk görüldüğü andan iti
baren ki gelişimiyle, emeği ucuza
getirme ise en önemli dayanağıdır
emperyalist sistemin varlığının. Ve
bunun en uygun koşulları da, teknolo
jisi olmadığından ekonomik yönden
teknoloji ihracına gerek duyan ve
peşinde bağımlılığın ve sömürünün
yerleştiği gelişmemiş ülkelerdir. Ve
uygun koşullardan biri de; toplumsal
muhalefetin nisbi de olsa kendini ifade
edebileceği yapı ve kurumların yerleşik
olmamasıdır, bu tür ülkelerde.
Türkiye, bu tanımlanan ülke tipi
içinde yer almaktadır. Buraya kadar
emperyalist sistemin soluk alışverişini
sağlayabilmesi için yapması gereken
leri anlattık kısaca. Artık bu soluk alış
verişinin Türkiye'deki özeline girelim
Emperyalistlerin Türkiye gibi ülke
lere bakışı, izleyebilenler açısından son
derece nettir. Sermayelerinin yürü
mesi için üretimdeki işgücüne, dünya
daki en az değer verilmektedir. İşkolu
na paralel olsun olmasın, sosyal
hizmetlerin son derece sınırlı olması,
bu konuda fazlaca harcama getirmedi
ğinden, emeğin sömürüsünü onlarca
daha da tatlılaştırmaktadır. Ve tüm
bunları sürdürebilmek, bu tatlı diyar
dan çıkmamak için, işin bağımlılık yanı
ihmal edilmemiştir. Patent, hammadde
üretimi, varsıl teknoloji gibi üretimin
önemli unsurlarını ellerinde tutarak
böylece ülkenin bu konulardaki gelişi
mini baştan etkisiz kılıyorlardı. Bunlara
ek olarak, tüm bunlara karşı koyabile
cek gücün; emekçi kesiminin birlikteli
ğinin ayaklarının kesilmesi ve devrim
cidemokrat oluşumların yok olması
için elden gelen yapılıyordu.
Cumhuriyetin ilanından sonraki ilk
çeyrek yüzyılda, emekçilerin sendikal
faaliyetlerde bir araya gelmelerine
kesin yasaklar konmuştu. Sonrasın
daki dönemlerde ise sınırlı bir sendikal
faaliyet yürütülmesine "izin" verilen
emekçiler, bazen başarılı, ses getirebi
len ama hiçbir zaman tam sonuç
yolunda olamamış ve tam örgütlü ola
mayan eylemler yapabilmişlerdir, bu
Tolga GÜNER
sınırlılıklarda 61 sonrası ise İşçi hare
ketleri için oldukça doğurgan ve kaza
nımlı bir dönem olmuş, 61 Anayasası'
nın getirdiği haklarla başlatılan müca
dele ivmesi 80 yılına kadar giderek
yükselmiştir. Ancak sermayenin 70'li
yılların sonunda soluğunu kuvvetlen
dirmesi için, işçilerin örgütlenmeleri
nin ortadan kaldırılması, devrimcide
mokrat oluşumların yok edilmesi gere
kiyordu. Ve 12 Eylül harekâtı gerçek
leştirildi. Bir yandan değişik zamanlar
da değişik kılıflar giyen emperyalizm
değişik bir biçimle ortaya çıkıyor, diğer
yandan onyılların mücadele geleneği
nin üstüne çekilen sünger ile bugüne
geliniyordu. Ve bu süngerin altında
pekçok devrimci oluşumun yanı sıra,
bir döneme radikal dalgalanmalarda
damgasını vuran DİSK'de bulunuyor
du.
24 Ocak kararları; ekonomik yapıya
değişik bir biçim, ekonomik yapının
üretim ilişkileri çerçevesinde işçilere
İse sadece daha zor çalışma ve yaşam
koşulları getirdi. İşçi sınıfının kendisi
için tehlikeli bir güç olduğunu bildiğin
den, karşı koyma gücünü, özgürlü
ğünü yok etmeyi içeren sendikal
yasaları da unutmadı 82' Anayasası.
Sonuçta 28212822 sayılı sendikalar
yasası dayatıldı işçilerin önüne, öyle
yasalardı ki bunlar, kuruluş özgürlüğü,
üye kapsamı, tüzük oluşumu vb. kor
kunç sınırlarla kaplanıyor, toplantı,
gösteri yapma hakkı, uluslararası kuru
luşlara üye olma hakkı, Çalışma
Bakanlığı'nın insiyatifine bırakılıyordu.
Amaç sendikaların devlet organı gibi
çalışmasını sağlamak, bu şekilde deni
timi elden bırakmamaktı.
2822 sayılı yasa ise çok kişinin algı
layamadığı veya algıladığı halde işine
gelmediği bir durumu içeriyordu. Ça
lışma Bakanlığı yetki vermekte ser
bestti. İstediği sendikaya yetki vermek
teydi. Ayrıca % 10 barajı işyerinde yetki
alabilmenin bir başka şartıydı. Bu şart
işçileri, tutarlı bildiği, güvendiği ama%
10 baraj! gibi bir sorunu olan, çokluk
bağımsız sendika çalışmalarından di
 ğer sendikalara itmekteydi. İşçilerin
itildiği yerde ise her zaman sisteme
bağımlı olmuş olan Türkİş'e ve sağ
eğilimli olarak bilinen Hakİş'e bağlı
sendikalar duruyordu. 2822 sayılı yasa
ne kadar açık değil mi? Ya bu konfede
rasyonlara bağlı olacaksın, ya da kurul
makla, varolmakla mücadele eden
bağımsız sendikalara takılacaksın.
Ama bu anlatılan çemberi kırama
yan sendika yok demek değil bu. Son
zamanlarda adını özellikle Derby, Dora
grevleriyle duyuran bir Laspetkimİş
sendikası var, adında umudu taşıyan.
Yaklaşık 12 bin üyesi olan Laspet
kimİş Sendikası, 1983'te kurulmuş.
Kuruluşundan bu yana emekçisine
gereken değeri verebilmiş ve giderek
de bütünleşebilmiş emekçisiyle. 2821
2822 sayılı yasalara tepki ile doğdu
ğunu söyleyen ve bu tepkiyi şimdiye
dek yaptığı çalışmaları ile kendi adına
ifade edebilen bir sendika olmuş
Laspetkimİş. Son uç yılda Nur Suni
Deri ve 620 kişilik Goodyear fabrikala
rında ve en son Dora'da yaptığı grev
lerde, taleplerinin hemen hemen ta
mamına yakın bir kısmını kabul ettir
miş. Gene çok sayıda başarılı toplu iş
sözleşmeleri gerçekleştirmiş. Tüm bu
başarıların yanında, kararlar tamamen
işçilerin katılımıyla alınmakta, tabanın
söz ve karar sahibi olması ilkesi hayata
geçirilmektedir. Temsilci seçimlerinde,
grevlerde, sözleşmelerde hep işçilerin
kararı rol oynamakta. Bu, sınıftan
kopuk sendikacılıkta birkaç insanın
sınıf adına kararlar almaya çalışmasın
dan çok daha sağlıklıdır elbette. Böyle
likle Laspetkimİş'te işçiler sorunlarına
sahip çıkabiliyor ve çözümünde bizzat
düşünüyor, çalışıyor ve karar veriyor
lar. Kısa sürede böylesi işler becerebi
len, gerçek anlamıyla sınıf sendikacılı
ğını hayata geçirmeye çalışan Laspet
kim'lileri kutlamamak elde değil. Bu
gibi sendikaların giderek yaygınlaşa
cağını ve doğru anlamda sınıf sendika
cılığının giderek tek güç altında birle
şeceğini bilmek de sevincimizin bir
başka yanı.
Laspetkimİş Sendikası kısaca böy
le.Yine de sorunlar az değil ve hata
affetmeden çözüm bekliyor.
Emekçilerin sınıf bilincini pratiğe
uygulayabilecek konuma gelmeleri ve
sağlam bir örgütlü yapıya kavuşabil
meleri işçi sınıfı mücadelesi için gerek
koşuldur. Ama yalnızca böylesi bir
yapılanmayı kurmak yetmez çoğu
zaman. Bu bilinci ve örgütlülüğü, tüm
tabana yaymak gerekli eğitimi hayata
koyabilmek önemli bir bölümüdür
mücadelenin. En önemlisi, tüm bu
nitel, nicel oluşumları doğru bir tahlil
sonucu, gerçel eylemlere, doğru tavır
lara dönüştürebilmelidir. Kullanımda
yasaların verdiği sınırlara bile ulaşama
yanlar için bu tanımlar oldukça tezat
kalmaktadır. Ama amacı açık olan ve
varolan şekliyle zorlanması gereken bu
yasalar, eninde sonundabir avuç insa
nın kösteklemesi olsa dahi değişime
dönüşüme uğrayacaktır süreç sonun
da.
Türkiye'nin içinde yaşadığı koşul
lar, artık yanlış tavırları, yanlış hedefleri
kaldıramayacak noktada. Emekçi hal
kın birlikteliği temel alınmakla birlikte,
hiçbir zaman doğru tavrın konamaya
cağı ki sistemin uydusu olan Türkiş
bu doğru tavrı şimdiye kadar koymadı,
bir konfederasyonun gücüne yakışır
şekilde ne grevlerde, ne toplu sözleş
melerde gözle görülür bir doğru hedef
seçemedi kendine birlikteliklere de
onay vermemeli boş yere. Ülkemiz
genelinde yaşanan koşulların haklı
istemleri, yasalar çokça zorlanarak
konabilmeli artık ortaya. Yasalardan
yakınan bir avuç insanın sözleri, işçi
sınıfının, radikal diye nitelenen oysa
gerçel olan eylemelere ağırlığını koy
masına engel olmamalı. Engel olma
malı, böyle düşünebilendüşündürü
lebilen sınıfın daha büyük bir güç
altında birleştirilmesine.
Çünkü sistem bu oyunu zevkle sey
rediyor. Çünkü kârının ve düzeninin bir
süre daha emniyette olduğunu biliyor,
bu oyun oynandıkça. Çünkü insanları
mız kendi hatalarımızın oluşturduğu
yük altında eziliyor biraz da. Çünkü
çok güzel düşünceleri olan çok güzel
insanlar var ülkemizde.
Çünkü..
Çünkü kısa çöp uzun çöpten hak
kın alacak.
Aşağıda Laspetkimİş Sendikası
Genel Başkanı Vahdettin Karabay ile
yapılan görüşmeyi aynen aktarıyoruz.
Çözüm Laspetkimİş'in kuruluş
çalışmalarını, karşılaştığınız sorunları
anlatabilir misiniz?
V. Karabay Laspetkimİş sendika
sı, 1983 yılında 28212822 sayılı yasala
ra tepki yasası olarak doğmuştur.
Tepki sendikası diyoruz, çünkü 2821 ve
2822 sayılı yasaların içeriği; faaliyetleri
durdurulmuş olan DİSK'in tabanını
Türkİş içinde bütünleştirmeyi amaç
layan yasa maddeleriydi. Bunun böyle
olmayacağını kanıtlamak için Laspet
kimİş Sendikası 1983 yılının Mayıs
ayında kuruluş çalışmalarına başla
mıştır. Tabanda; İzmit'te GoodYear,
Pirelli, Lassa, Adapazarı'nda Uniroyal,
İstanbul'da Derby, Dora'ya bağlı fabri
kalarda ve 83 senesinin 5 Eylül'ünde, 6
Kasım seçimleri yapılmadan kuruluş
bildirgesini İstanbul Valiliği'ne vererek
tüzel kişiliğini kazanmıştır. Eylül'ü
takiben Kasım ayı içinde ilk genel
kurulunu yapmış ve bu yasalara göre
kurulan ilk sendika olmuştur. Kurulu
şumuzdaki en önemli sorun maddi
yanıdır. Ama bu zorluklar, para topla
manın yasak olduğu o dönemlerde,
bünyedeki mevcut arkadaşların 500
er lira vermesiyle finanse edilmiş ve
biraz olsun atlatılmıştır. Sendikanın
bütçesi ilk genel kurulu yaptığı gün 400
bin liraydı. 1983'de çıkarılan yasalar,
okuyan herkesin açıkça göreceği gibi
Türkİş'in dışında sendika bırakmamak
düşüncesinde sendikalardı. Bugün
Türkİş'in de, tüm demokratik kuruluş
ların da üstünde birleştiği ortak nokta
% 10 barajının antidemokratik oldu
ğudur. Ama malesef bu baraja bağlan
mış olanlar da vardır. Bu Türklş'tir,
Karşı çıkmasına rağmen varlığını o
yasanın içinde bulmaktadır. Laspet
kimİş sendikası tepki sendikası olarak
doğdu. Neden? Çünkü 12 Eylül önce
sinde tabanda işçileri içeren bir DİSK
bulunuyordu. Bazı alışkanlıklar vardı.
Biz Türkİş içinde bunların yaratılama
yacağını çok iyi biliyoruz. Hangi
alışkanlıklar? Tabanın kararı ve söz
sahibi olması, temsilcisini kendisinin
seçmesi, toplu işsözleşmelerinin ha
zırlanmasında, özellikle kararların alın
masında rol oynaması bunların en
önemli, haklı sebepleridir. Bunlar
Türkİş'e bağlı en demokrat sendika
larda bile bulunmayan şeylerdir. Bizim
işkolunda Türkİş'e bağlı Petrolİş
sendikası vardır. Ama gene de bu
bünyede bulunan insanlar adı ne
olursa olsun, Türkİş'in içine gitmeyi
hiçbir zaman düşünmediler. Deneme
ye değer bir hareket içine girdiler. Ve
Laspetkimİş sendikası tüm zorluklara
karşın kuruldu, doğdu, %10 barajını
aştı ve amaçladığı temel ilkeler etrafın
da toplu sözleşmelerini yaparak bu
güne kadar geldi.
Çözüm Laspetkimİş'in çalışma
ilkeleri nelerdir? Bunları nasıl hayata
geçiriyorsunuz?
V. Karabay Taban karar ve söz
sahibi olacaktır. En temel ilke budur.
Çünkü 35 sendikacının kafaya alın
ması çok kolaydır. Ama amaçlanan şey
tabanın istemleri doğrultusunda ger
çekleşeceği için tabanın kafaya alın
ması çok zordur. Taban kafaya alındı
ğında zaten tabanın istediği gerçek
leşmiş olacaktır. Sınıf kavgası 35
kişiyle götürülmez. Taban belirli ve
doğru ilkeler etrafında toplanırsa bir
yerlere götürülür. DİSK tabanında 12
Eylül harekatı ile bir bölünme olmuş
tur. İşçiler umutsuzluğa kapılmıştır.
Tabana bu hareket daha yaygın bir
şekilde genişletilememiştir, anlatıla
mamıştır. 35 insanın içeri alınmasında
taban hareketi durmuştur. Bunu daha
da genişletmek, sınıf ve kitle sendikacı
lığına inanmak, tabanın karar ve söz
sahibi olması ilkesini ve demokrasiyi
11
 bütün kurumlarıyla sendikalarda ya
şatmaktan geçer. Sendikaİşçi arasın
daki kopukluk her olayda giderilmeli
dir. Son yaptığımız genel kurulda, ana
tüzüğe de bunu geçirdik. Laspetkimİş
sendikası yazılı ana tüzüğüne bazı
ilkeleri geçirerek hareketi kişilerin
elinden almış, sendikanın başına bun
dan sonra gelecek insanları bağlayıcı
kararlar almıştır. Bu kararla toplu iş
sozleşmeleri temsilciler vasıtası ile
sürdürülecek, fabrikada en son aşama
tüm işçiye açıklanacak, işçinin oluru
olmadan kimse imza atamayacak,
işçinin evet dediği bir sözleşmeye imza
atılabilecek. Temsilciler hiçbir suretle
atama yoluyla atanamayacak, o işye
rinde işçiler temsilcilerini seçecekler
dir. Seçilen kişileri sendika temsilci
olarak atayacaktır. İnsanlar birtakım
hak ve yetkilerle donatmazlarsa, gö
revden alınma korkusu içlerinde ya
şarsa, özgürce düşüncelerini açıkla
yamazlar. Bu arkadaşlar istedikleri
biçimde sendikalarını eleştirebilirler.
Taban çalışmasını yapabilirler. Tabi bu
gene belli bir disiplin içindedir.
Çözüm Derby ve Dora grevlerinin
gelişimi hakkında bize biraz bilgi
verebilir misiniz? Bu grevler hakkında
ki görüşleriniz nelerdir?
V. Karabay Dora grevi 42 gün
sonra bitti ama Dora'nın değişik bir
anlamı vardır. Dora'da işçi istediği
hakkı aldı. Buna rağmen, işveren
sözünde durmadığı için, vermiş olduğu
hakların altına imza atmadığı için grev
başlamıştır, işverenin sözünde durma
ması, işçilerin bölünmüşlüğünü orta
dan kaldırdı ve kendi aralarında bütün
leşmelerini sağladı. Ve 42 gün sonra o
gün işçinin kabul etmiş olduğu hakla
rın da üstünde bir artışla, işbaşı yapıldı.
Derby grevi nasıldır? Nasıl gider?
Tahmini zor bir grevdir. Çünkü işçiler
bundan 17 yıl önce de 77 gün grev
yapmışlardı. 77. günün sonunda greve
çıktıkları gibi içeri girmişlerdir. Bizim
için bu gün Derby grevindeki ölçü, 77
gündür. 77 gün aşıldığında iyi sonuçlar
alınacağına inanıyoruz. Hedef 90 gün
dür. Eğer 90 gün sendikaişçi var
güçleriyle ortaya çıkarsa, Derby grevi
aşağı yukarı Türkiye'nin en iyi grevle
rinden biri olacak, ve tam manasıyla
işçi sınıfının istediği şekilde bitecektir.
Çözüm Derby'nin işçi hareketinde
önemli bir geçmişi de var. Öyle değil
mi?
V. Karabay Derby Türkiye'nin ilk
işçi hareketini yapan işyerlerinden
biridir. İşgal olayı ilk defa Derby'de
yaşanmıştır. İşgalin amacı, Türkİş'e
bağlı Kauçukİş Sendikası'nın işyerine
sahte üyelerle yetki alması idi. 2000
kişilik çalışanın 1950'si Lastikİş üyesi
idi Kauçukİş ancak 50 kişilik bir üye
potansiyeline sahipti. İşçiler bu olaya
tepki koyarak fabrikayı işgal ediyorlar
ve anında referandum isteniyor. San
dık konuyor, yetkili olduğunu iddia
eden Kauçukİş Sendikası'na 5 tane oy
çıkıyor. O günden sonra Kauçukİş
siliniyor işyerinde. 80'e dek Lastikİş
80'den sonra Laspetkimİş.
Çözüm '80 sonrasında, Türkİş
içinde yapılan sendikacılık hakkında
neler söyleyebilirsiniz?
V. Karabay Türkİş içinde gerçek
ten kolay sendikacılık yapılıyor. Bugün
partilerüstü politika izlediklerini beyan
ediyorlar. Bu partiler üstü politikada,
bazen işçi çıkarlarını bazen de devlet
çıkarlarını düşündüklerini ifade ediyor
lar. Ama sıkıştıkları zaman sınıf sendi
kacılığı yaptıklarını iddia ediyorlar.
Söylediklerine kendileri de inanmıyor
lar. Türkİş'in 1 ay önce yapılan genel
kurulunda, devamlı "genel grev" gün
deme geldi getirildi. Ve bunu söyleyen
lere baktığımızda, normal prosedür
içinde kendilerine verilen yasal hakkı
kullanıp grev yapmayan insanları gö
rüyoruz. Yasal grevi yapmazken genel
grevden nasıl söz ediyorlar. Gene aynı
insanlar 7080 bin adına otel odaların
da toplu sözleşme imzalayabiliyorlar.
Bunlar Türkİş'in mevcut sendikal
yapısı. Sınıf sendikacılığında bir genel
başkanın, bir genel sekreterin, işçinin
kabul etmediği bir sözleşmeyi imzala
ma şansı yoktur. Sendikacılık birkaç
tane çok mükemmel insanın yapabile
ceği iş değil. Kendileri gidince Türki
ye'de sendikacılık döneminin bitece
ğini, sendika liderlerinin artık kalma
yacağını ve işçinin başıboş kalacağını
zannediyorlar. Öyle değil. Tabana
indiklerinde onları ve bizi 50 defa
cebinden çıkaracak insanlar mevcut.
İşçi başıboş değil. Kendi içlerinde,
onların ve bizim yerimizi alabilecek
insanlar var. Yeter ki insanların önü
açılsın, seçimler demokratik birşekilde
yapılsın.
Çözüm İşçi sınıfının eğitimi, sendi
kal mücadelenin her boyutunda önem
li. Bu konudaki düşünceleriniz neler
dir?
V. Karabay Taban karar ve söz
sahibi olacak derken, tabanın eğitimini
gözden kaçırmıyoruz. Ama bugün için
bizim istediğimiz olay, tabanın mutlak
birleşmesidir. Yanlışta da, doğruda da
birleşip, birlikte hareket edebiliyorsa,*
önce bu sağlanmalıdır. Yanlışta da
diyorum çünkü insanlar yanlış hareket
ettiklerini bir bütün olarak anlayabili
yorsa, doğru olanı da bütün olarak
bulabileceklerdir. laspetkimİş sendi
kası bu aşamada tabanı yönlendirici
hiçbir hareket yapmıyor. Nedeni de şu.
Bugün taban her anlamda karar ve söz
sahibi olmalıdır diyoruz. Yani hatasıy
la, sevabıyla, günahıyla bu olayları bir
dönem yaşamak zorundayız. Biz eğer
böyle düşünen insanlar olarak tabanı
yönlendirmeye kalkışırsak, Türkİş'ten
farkımız kalmaz. Ama bu hareket
oturduktan sonra, biz bunları daha açık
seçik tartışabileceğiz, açacağız. Çünkü
o zaman güven ortamı "tam olarak
sağlanmış olacaktır. Ve Laspetkimİş
Sendikası, işçiye şimdiden yanlış yapı
yorsun deme, hakkına sahip değildir.
Biz herşeyin, yaşayarak, pratikte görü
lerek öğrenileceğinden hareketle yola
çıkıyoruz ve insanların konuşmasını
istiyoruz. Suskun olmayan, konuşan
bir toplum üretmeye çalışıyoruz.
Bugün Derby grevi 63. gününe
girdi. Bu övünülecek birşey. Böyle
olması gerek 63 gündür tek bir işçiden
yakınma yoktur. Çünkü hareketin bu
aşamasına taban karar vermiştir. Bu
arada basından da okuyoruz, Türkiye'
de büyük grevlerde çözülme başlıyor.
Bunu yapmak o işçiye yakışmaz.
Başarısız grev yapmaya ne bizim
hakkımız vardır, ne de DerbyDora
işçilerinin BU Netaş işçileri için de
geçirlidir. Şeker Sigorta işçisi için de
geçerlidir. Eğer grevler başarısızlıkla
sona ererse, gene insanımızın üzerine
bir ölü toprağı örtülecektir. "Greve
çıkılıyor da ne oluyor" gibi sorular
gündeme gelecektir. Bu geri adımdır.
Çözüm Bazı kesimlerce, günümüz
yasalarıyla sendikacılığı tam anlamıyla
gerçekleştirmenin olanaksızlığı, bu ya
salarla sendikacılığın yapılamayacağı
iddia ediliyor. Bu konuda siz ne
diyorsunuz?
V. Karabay Bu sendikalarla birşey
yapılmaz deyip oturmak en büyük
ihanettir. Her dönemde herşey yapıla
bilir. Bu yasalarla da yapılabilir. Yeterki
insanlar yapmak istesinler. Ha! herşey
rahatlıkla yapılamıyabilir. Birtakım sı
kıntıları olur. Ama dediğim gibi, insan
lar inansalar ve işçiye de inandırabilse
ler herşey yapılabilir. Grev ekonomik
bir olaydır. Üretimi durdurmaktır. A
maç bu olduğuna göre, önemli olan
yasaları zorlamaktır. Almasını bilmek
tir. Bir hak alındığı zaman tatlıdır.
Elinizden alındığı an ona bir tepki
koyabilirsniz. Çünkü onu siz kazan
mışsınızdır. Mücadele verilerek alınan
hak tatlıdır. Yoksa birileri çıkıp insanla
ra hak verirlerse, bugün aynı birileri
çıkıp ben verdim, ben aldım diyebilir.
Bu yasaların da mutlaka değişmesi
gereken yerleri var. Ama ilkönce
demokratik mücadele etmek istiyoruz.
Bunu yapmaya mecburuz. Çünkü
totaliter rejimde neler olduğunu biliyo
 ruz. YHK'lar devreye giriyor, şunlar
bunlar devreye giriyor, işçi gene en
büyük zararı görüyor. Mücadele de
mokratik platformda yapılmaya mec
bur. Bu yasaların amacı açık. İşçiyi
sendikalardan soğutmak. Bu yasalara
Türkİş'de görüş bildirmişti. Hatta
Anayasa'ya dahi evet denmesi için,
radyo, TV.'de konuşma yapıldı. Çünkü
kendi hayati varlıklarını bu yasalara
bağlıyorlardı. % 10 barajı olacaktır
dediler. % 10 barajı olunca, Türkİş'ten
başka sendika olmayacaktı. Genel
merkezde yönetici olmak için 10 yıllık
işçilik gerekli, bu yasalarda, 10 yıl
çalışan bir işçi fabrikada belli bir yere
gelmiştir, yaşı 3536 olmuştur. Bir
insanın o yaştan sonra sendikacılığa
başlaması şu koşullarda zordur. Gene
bu yasalardan yakınmalarına gerek
yoktur. Bu yasalar onları korumak için
çıkarılmıştır, yani mevcut insanları
korumak için. Sonuçta söyleyeceğim,
bu yasalarla yapılabilecek şeyler var
dır. Yeter ki insanlar inansınlar.
Çözüm Laspetkimİş sendikasının,
bugün için neden bağımsız bir sendika
olduğunu anlatır mısınız?
V. Karabay Neden bağımsız bir
sendikayız? Şu anda bağımsız kalma
ya mecbur olduğu için bağımsız
sendikadır. Türkiye'de Türkİş var,
Hakİş var, Misk var. Bunun dışında bir
konfederasyon yok.
Çözüm Yani Türkiye'de bugün için
olumlu bir devrimci sendikal oluşum
yok.
V. Karabay Evet. Şu anda yok.
Bunun için bağımsız. Türkiye'ye baktı
ğımız da, 12 Eylül olmuş, 6 Kasım
olmuş. Değişik siyasi görüşlerde parti
ler kurulmuş ve bu görüşler de
parlamentoya belli oranlarda yansımış.
Ve solda da birtakım partiler var. Ama
işçi hareketine baktığımızda 3 tane
konfederasyan var. Biri partilerüstü
politika izlediğini söylüyor. Diğer ikisi
de zaten onun sağında olan sendikalar.
Ama bugün bir sendikacının, bir işçinin
sağcıyım demesine zaten imkân yok
tur. Bu imkânsız bir olay. Biz bunu
kabul edemiyoruz. İşçi sınıfı bu tarafta,
solda toplanmak zorundadır. Türkiye'
de bu ihtiyaçlara cevap verebilecek bir
konfederasyon yok ve Laspetkîmİş
bugün bağımsız. Ama Laspetkimİş
sendikası gibi sınıf ve kitle sendikacılı
ğını benimsemiş, tabanın her alanda
karar ve söz sahibi olmasını benimse
miş insanlar, değişik işkollarında bu tip
sendikalar kurabildiğinde veya böylesi
mevcut bağımsız sendikalar biraraya
geldiğinde mutlaka bağımsız kalmaya
caktır. Ve bir konfederasyon çatısı
altında olmayı yeğleyecektir. Böylesi
sendikalar henüz yok. Ama kaynaşma
lar var. İşçiye inanıyoruz. İşçi üretken
dir ve bu tip sendikaları kuracaktır. O
zamanda Laspetkimİş mukakkak o
hareketin içinde yer alacaktır. Çünkü
bütün sınıf birleşmek zorundadır. Sınıf
bilincini aşmış, belli ilkelerin etrafında
toplanmış insanlarla birliktelik sağla
nabilirse, Türkiye'de işçi sınıfı bir
yerlere gelir.
ÇözümTeşekkür ederiz.
(x) Bu görüşme 20 Şubat tarihinde
yapılmıştır.
TÜRKİŞ KURULTAYI VE
DEVRİMCİ SENDİKAL
MÜCADELENİN GELECEĞİ (2)
Birinci yazımızı sonlarken Türk
İş'te herşeyin bitmediğini aksine mü
cadelenin henüz başladığını söylemiş
tik.
14. Türkİş Kurultayı'nın, milyonlar
ca işçi ve emekçinin istem ve beklenti
lerine cevap verdiğini söylemek zor
dur. Evet, Kurultay Sonuç Bildirge
si'nde 1987'nin 'eylem yılı' olarak ilan
edildiği, Türkİş'in ilişkide bulunduğu,
Amerikan İstihbarat Örgütü (CIA) ile
içice çalışan AsyaAmerika Hür Çalış
ma Enstitüsü (AAFLI) ile ilişkilerin
kesilmesi, 1982 Anayasası ile bu
anayasadan kaynaklanan antidemok
ratik yasaların değiştirilmesi için mü
cadele verilmesi açıklandı.
Ancak tabandaki büyük rahatsızlık,
hoşnutsuzluk ve değişim istemi, işyer
lerinde, şubelerde ve birçok sendikada
hakim olan sınıf ve kitle sendikacılığı
anlayışı Türkİş yönetimine yansımadı.
Buna karşılık 14. Türkİş Kurultayı
iktidarı, sermaye çevrelerini ve yöneti
me gelen uzlaşmacıdevletçi Şevket
Yılmaz ekibinide memnun etmedi.
Yönetimdeki Şevket Yılmaz ve Orhan
Balaban dışındaki yöneticiler değişti
rilmişti. Ama zaten bu yöneticiler
konusunda iktidarda, sermaye de pek
ısrarlı değildi. Sermayede, iktidarda
kendi sendikalarında bile yönetimi
kaybetmiş, etkinliği ve otoritesi kal
mamış "posası çıkmış" Sadık Side,
Kaya Özdemir ve Ömer Ergün'le Türk
İş üzerindeki denetimini sağlayamaya
cağını bilmeyecek kadar aptal değil.
Bugünden sonra adı geçen sendikacı
ların sermayeye vereceği pek bir şey
kalmamıştır. Fare yakalayamayacak
kadar ihtiyarlamış kedinin eninde so
nunda kapı dışarı edileceği gerçeği
inkâr edilemez.
Sermayenin istediği; Şevket Yıl
maz'ın başkanlığında sağdan ve sol'
dan dengeli ama güçlü bir Türkİş'ti.
Çünkü tam da DİSK kapatılmışken,
Genel Başkan Abdullah Baştürk'ün
yurtdışında çeşitli uluslararası işçi
kuruluşlarıyla görüşmeler yaptığı bu
sırada 1966 Martında yapılan Türkİş6.
Genel Kurulunda olduğu gibi yeni bir
DİSK'in kurulmasına tahammülü yok
tu.
Büyük bir oy alarak genel kuruldan
güçlü bir ekip çıkarmayı uman Şevket
Yılmaz 400 delegenin 152 oyunu alarak
gelecekte işinin hiçte kolay olmayaca
ğını gördü ve anladı.
Bazı ilerici çevrelerin seçim sonun
da 12 gibi az bir oy farkıyla seçiminin
yitirilmesine hayıflanarak "Cevdet Sel
vi'nin adaylığı erken açıklaması yanlış
oldu", "Demokratik Muhalefet en geniş
anlamda ittifaklar programı oluştura
madı", "seçimi kazanmak işten bile
değildi" şeklinde yapmış olduklar;
değerlendirmelere katılmak mümkün
değil.
Bu tür değerlendirmeler "nenemin
sakalı olsaydı dedem olurdu" şeklin
deki özdeyişi hatırlatıyor.
Türkİş Kurultayı, yönetenlerin es
kisi gibi yönetemeyeceklerini yöneti
lenlerinde artık eskisi gibi yönetilmek
istemediklerini gösterdi.
Türkİş'in geleceği, aşağıdan yuka
rıya doğru gelişen demokratik sınıf ve
kitle sendikacılığı ilkeleriyle, yukarıdan
aşağıya işçi sınıfını denetim altında
tutmaya çalışan iktidarla sermayenin
ve onun sendika alanındaki uzlaşmacı
devletçi çizgisi olan Türkİş yönetimi
arasındaki mücadeleye sahne olacak
tır.
Devrimci Sendikacılık
başka bir adıyla
Demokratik Sınıf ve
Kitle Sendikacılığı
Devrimci sendikal mücadelenin ge
leceğini algılayabilmek için işçi sınıfı
nın tarihsel gelişimine ve mücadelesi
ne bakmak gerekiyor.
Feodal ilişkilerin bağrında doğan
kapitalist sınıfla birlikte işçi sınıfı da
Gencay OZANOĞLU
tarih sahnesine çıkmıştır. Feodalizme
karşı .işçi sınıfıyla birlikte mücadele
eden kapitalist sınıf politik iktidarı ele
geçirince işçi sınıfı ile bütün bağlarını
kopararak onu baskı altına almaya ve
onu sömürmeye başlamıştır. Bir yanda
emeğinden başka pazarlayacak hiçbir
şeyi olmayan işçi sınıfı ile diğer yanda
üretim araçlarını elinde bulunduran ve
böylece işçilerin yarattığı tüm ürünlere
ve zenginliklere el koyan kapitalist sınıf
(Burjuvazi) arasında uzlaşmaz bir sınıf
mücadelesi vardır. (Geniş bilgi için
bakınız Dünyayı Saran Zincir... Çözüm
Sayı 1, s.34)
Sanayi devrimiyle birlikte küçük
atölyelerin yerini alan fabrikalarda bir
araya gelen binlerce işçi önceleri tek
tek bireysel olarak haklarını aramışlar
sa da başarılı olamamışlar. Her seferin
de yenilmiş olmalarına rağmen, edin
dikleri deney ve tecrübe sayesinde bir
sınıf olduklarının farkına varmışlar. Tek
tek, bireysel mücadele yerine birlikte,
biraraya gelmek suretiyle mücadele
etmeyi öğrenmişlerdir.
İşçi sınıfı tarihine baktığımız zaman
bu mücadelenin hiçte kolay olmadığı
nı, dümdüz bir yol izlemediğini görü
rüz. İşçi sınıfı bugün sahip olduğu tüm |
hakları uzun, zor ve kanlı mücadeleler f
sonucu kazanmıştır.
İşçiler üretimden aldıkları pay,
üretim araçları karşısındaki konumları
ve üretim ilişkileri içindeki durumları
itibarıyla bir sınıftırlar. Sınıf olma
bilincini kazanınca örgütlü olarak mü
cadele eden işçilerin oluşturdukları ilk
örgütler sendikalar olmuştur. Sendika
lar işçi sınıfının ekonomikdemokratik
mücadele örgütleridir.
Kapitalist toplumda işçi sınıfı mü
cadelesinin üç temel biçimi "vardır: 1
EkonomikDemokratik Mücadele, 2
İdeolojik Mücadele, 3Politik Mücade
le
1 EkonomikDemokratikMücadele:
Günlük ekonomik çıkarların savunul
14
ması, çalışma ve yaşam koşullarının
iyileştirilmesi, bunları engelleyen anti
demokratik mücadeledir. Örneğin; üc
ret artışı, çalışma sürelerinin kısaltılma
sı, iş güvencesinin, işçi sağlığı ve iş
güvenliğinin sağlanması, beslenme,
barınma, kreş hakkının elde edilmesi;
kıdem tazminatlarının arttırılması ve
toplu iş sözleşmesiyle elde edilen diğer
haklar için verilen mücadele.
2 ideolojik Mücadele: Toplumlar
tarihine baktığımızda her sınıfın bir
ideolojisi olduğunu görürüz. ... İde
oloji; toplumdaki üretim ilişkileri
tarafından, özellikle de mülkiyet ilişki
leri tarafından koşullanan, belirli sınıf
çıkarlarını dile getiren ve insanın
düşüncesini, duygularını ve eylemleri
ni etkileyip kendi doğrultusunda gö
rüşler ve değer yargıları yaratmaya ve
davranış normları koymaya yönelik
felsefi, dinsel, sanatsal... toplumsal
düşünceler sistemidir."
"Sömürü ve baskının olduğu top
lumlarda, düşüncelerde egemen sınıf
ve tabakaların egemenliği altındadır.
Kapitalist toplumda beşikten mezara
kadar tüm eğitim, kitle ve haberleşme
araçları ile emekçiler burjuva ideoloji
sinin etkisi altında tutulmak istenir.'
İşte bu yoğun ideolojik saldırılara
rağmen işçiler ve emekçiler kendi sınıf
çıkarları doğrultusunda ideolojik mü
cadele vererek "kendiliğinden sınıf"
olmaktan çıkıp, "kendisi için sınıf"
olmak zorundadırlar.
İşçi sınıfının ideolojik mücadelesi
nin üç temel amacı vardır: Çeşitli
araçlarla her türlü beyin yıkama yön
temiyle işçi sınıfı içinde ve tüm
emekçiler arasında yayılmasına çalışı
lan burjuva ideolojisini etkisiz hale
getirmek. İşçi sınıfı içinde sınıfsal
bilincin egemenliğini sağlamak. İşçi
sınıfının bilinçlenmesini engellemeye
ve saptırmaya yönelik her türlü sağ ve
sol sapmaya karşı mücadele vermek.
3 Politik Mücadele: Politik mü
cadele ise, sınıf mücadelesinin en
üst biçimidir. Direkt iktidar mücadele
sidir. Sömürü ve baskıyı ortadan
kaldırmak için iktidar mücadelesi ver
mek zorunda olan işçi sınıfı ve tüm
emekçiler bu mücadelelerini parti
vasıtasıyla verirler.
Sendikaların Sınıf
Mücadelesindeki Yeri
EkonomikDemokratik Mücadele
ise emperyalistkapitalist sömürüyü
sınırlandırır ama asla ortadan kaldır
maz. Çünkü sömürü emperyalizmin
kapitalizmin özünde vardır. Kapita
lizmEmperyalizm varolduğu müddet
çe sömürü, sömürüyü devam ettirmek
içinde baskı varolacaktır. O zaman işçi
sınıfı ve tüm emekçiler esas olarak
mücadelelerini EmperyalistKapitalist
sistemin somutlaştığı iktidarın kendi
sine yöneltmelidirler. Buna politik
mücadele denir ve politik mücadele
parti vasıtasıyla verilir.
Sendikalarda, işçi sınıfı partisi de
birer sınıf örgütü olmalarına rağmen
amaçları ve örgütsel yapıları farklı olan
örgütlerdir. Bunu ayırmak gerekir.
O zaman sendikalar bünyesinde
topladıkları işçilere toplu iş sözleşme
lerinin kurtuluş olmadığını, ekonomik
demokratik mücadele ile kurtuluşa
gidilemeyeceğini yani baskı ve sömü
rünün ortadan kalkmayacağını, çünkü
toplu iş sözleşmesiyle ne kadar iyi ve
yüksek hak alsalar, ekonomik mücade
le ile günlük yaşamını ne kadar
iyileştirseler, üretim araçlarını elinde
bulunduran sermaye sınıfının kâr a
maçlı ekonomik politikaları sayesinde
uygulanan zamlarla, hayat pahalılığıy
la bir müddet sonra yeniden eski haline
geri döneceğini anlatırlarsa sınıf örgüt
ler olarak ancak o zaman kendilerine
düşen görevleri yerine getirmiş olurlar.
"işçi sınıfı ve tüm
emekçiler esas olarak
mücadelelerini
emperyalist kapitalist
sistemin somutlaştığı
iktidarın kendisine
yöneltmelidirler."
Devrimci Sendikacılık ile uzlaşmacı
Sarı Sendikacılık arasındaki temel fark
buradan geliyor.
Sendikaların kitle örgütü olması,
demokratik olması, bağımsız birer
örgüt olması bir sınıf örgütü olarak
sınıfsal mücadelede kendisine düşen
görevleri yerine getirmesine engel
teşkil etmez. Aksine örgütsel vb. kendi
içinde bağımsız olarak, hiç bir dış
faktörden etkilenmeden karar verme
sine rağmen sınıf çıkarlarına, sınıf
mücadelesine sıkı sıkıya bağımlı olma
ları gereken örgütlerdir sendikalar.
Bugün Avrupa ülkelerindeki sendi
kalara baktığımızda iktidar üzerinde
etkili olduklarını görürüz. Ya kendileri
nin kurdukları işçi partileri ile ya da
programları ile sosyaldemokrat parti
leri zorlayarak iktidarlar üzerinde baskı
unsuru olmakta, sınıfsal çıkarlarını
korumakta ve gelişmektedir.
Ülkemizin en büyük işçi örgütü
Türkİş ilkelerinin başında "...Sınıflar
arası denge, barış ve kaynaşma sağla
yıcı bir politika" geldiğini hatırlarsak
neden iktidar üzerinde etkili olmadığını
anlarız,
Devrimci Sendikal
Mücadelenin Önündeki
Görevler
Devrimci Sendikal Mücadelenin
bugün karşı karşıya bulunduğu iki ana
"devrimci sendikal
mücadelenin bugün
karşı karşıya bulunduğu
iki ana görevi vardır.
görevi vardır. Birincisi, 12 Eylül 1980
askeri yönetimiyle başlayan 1982 Ana
yasası'yla diğer yasaların gasbettiği
işçi ve sendikal hak özgürlükleri
yeniden elde etme mücadelesi vermek,
ikincisi, sendikal alanda verilen bu
mücadeleyi işçi sınıfının ve halkımızın
demokrasi mücadelesine bağımlı kıl
mak.
Bilindiği gibi 12 Eylül 1980'lere
gelindiğinde hemen hemen tüm işkol
larında ama özellikle metal işkolunda
binlerce işçi grevde bulunuyordu, 12
Eylül yönetiminin ilk yaptığı iş, grevleri
kaldırmak oldu. DİSK ve bağlı sendika
lar yasaklandıktan sonra toplu iş
sözleşmesi yapma yetkisi YHK'na
verildi. YHK ile işçinin sahip olduğu
birçok hak toplu sözleşmelerden çıka
rıldı, fazla ikramiyeler kaldırıldı. Resmi
enflasyonun çok altında yapılan ücret
artışlarıyla işçinin gerçek ücretinde
yüzde 50'lere varan düşmeler sağlandı.
İşçi sınıfı tüm bu zorlukları yeni
döneme özgü eylem yöntemleriyle
yenmek zorundadır. Kısa vadeli hesap
ları bir yana iterek sınıfsal temelde bir
örgütlenmeyi gerçekleştirmek zorun
dadır. İşyerlerinde örgütlenmeye ağır
lık vermek zorundadır.
Devrimci sendikal mücadele yeni
döneme özgü eylem yöntemleri ya
ratmak zorundadır. Kısa vadeli hesap
ları bir yana bırakarak sınıfsal temelde
örgütlenmeyi fabrika, işyeri bazında
gerçekleştirmelidir.
Gelişen işçi grevlerinde dayanış
mayı en geniş anlamda sağlamalı,
sınıfsal bilinci vererek işyerlerinde
işçilerin birliğini sağlamalıdır. Ancak
böylece 12 Eylül Askeri Müdahalesinin
getirmiş olduğu korku, yılgınlık pasiflik
ortamı aşılabilir. Grevler işçilerin kendi
özgüçlerine güvenmenin, inanmanın
sağlandığı birer okul olmalıdır. Yasal
engeller nedeniyle biraraya gelemeyen
grevdeki işçileri kahvelerde, sendika
şubelerinde, evlerde ikiliüçlü, dörtlü
beşli de olsa biraraya getirip işçi
sorunlarını, sınıfsal mücadelenin so
runlarını ve ülke gerçeklerini anlatma
nın koşulları yaratılmalıdır.
15
 SERBEST BÖLGELER
İHRACATA YÖNELİK BİRİKİM
VE SERMAYENİN
KURTARILMIŞ BÖLGELERİ:
Uygulanması öncesi ya da sonra
sında orduların iktidara geldiği (ya da
devamlı durduğu) ekonomik politikala
rın, halkları için belkide en acımasızı
"ihracata yönelik birikim modeli" ile
içice yaşanmış bir yedi yıl geride kaldı.
24 Ocak '80' de Demirel iktidarı
döneminde ithal ikameci sanayileşme
modeliyle dış borçlarını ödeyemez
ülkelerin, kendisinin de, alacaklıların
da 70'li yıllardan sonra dört elle
sarıldıkları model bizde de gündeme
geldi.
İhracata yönelik birikimin emperya
list ülkeler açısından önemi, dış pazara
yerli hammadde ve ucuz işgücüyle
uluslararası işbölümünde kendisine
düşen yere yaraşır ihracatını gerçek
leştiren ülkelerin borçlarını zamanında
ödeyebilmeleri, ötesinde kendilerine
düşen üretim alanında yapacakları
üretimin patent ve knowhow'unu satın
alacak birikim ve alt yapıya sahip
olunmasını (geri bıraktırılmışın kendi
sermayesiyle) sağlayabilmek, pazar
olanağını devletlerin görece bağımsız
lığını zorlayarak genişletebilirle olana
ğı yaratmasıdır.
Gümrük duvarları yıkılmış ülkeye
(bazen Başbakan özal'ın da ifade ettiği
gibi) "iç rekabeti arttırmak" görüntüsü
altında elindeki başta otomotiv, elek
tronik mamulleri olmak üzere tüm lüks
tüketim malı stoklan satılabilecektir.
24 Ocak kararları hiçbir ülkede
"demokratik yasalarla oturtulamamış,
16
mutlaka yanına askersel birşeyler
eklemek zorunda kalınmıştır. Demirel
iktidarınında bildiği bu gerçek yüzün
dendir ki dönemin Turgut Özal'ı ve
diğer bazı ekonomik kurmaylar gene
rallere yeni politikayı anlatan bir
"brifing" verme gereksinimi duymuş,
bir bakıma 'bakın biz bunları uygula
mak istiyoruz ama, sizsiz olmaz!'
demişlerdir.
öyle ya, kararlar Türk lirasının
değerini olağanüstü düzeylerde deva
lüe etmekle başlayıp oligarşik ittifakı
tekelci sermaye lehine zorlayan güm
rük duvarlarının kaldırılmasından, sağ
lık, eğitim ve ücret harcamalarının en
alta indirilmesine kadar varacaktır. İşçi
hakları zorlanacak, grevsiz bir dönem
ve toplu iş sözleşmelerinin hakemleri
esermaye lehine sonuçlanacak anlaş
malar gerekecektir.
Çalışanların ücretlerine yapılması
gereken zamlar sermayenin birikmesi
ne katkıda bulunmak üzere hak sahip
lerine verilmeyecek, grevlerin engel
lenmesiyle üretim her koşulda sürekli
kılınacak, KİT mamulleri dahil olmak
üzere fiyat artışı denetimleri kaldırıla
rak iç piyasa kısılarak daha çok ihraç
edecek mal sağlanmış olacak, ihracat
la elde edilen döviz girdisiyle borçlar
ödenebilecek ve yeni krediler alınabi
lecektir. Verilecek kredilerin şartlı kul
lanım alanlarının uluslararası işbölü
münde bağımlı ülkelere düşen alanlar
İlknur GÜLER
dan kullanılıp kullanılmadığının IMF
vb. kurumlarca denetleneceğini söy
lemeye gerek bile yok. Bu alanlar ise i
elbette montaj, ambalaj, tarım, tekstil
vb. sektörleri olacaktır.
Askerin katkısıyla yaratılan 'güvenli
ve istikrarlı' vatan sathında artık ya
bancı sermayeye gönül rahatlığıyla
çağrı yapılabilir ve beklenilebilir. Bu
amaçla yabancı sermayeyi teşvik yasa
sı çıkarılır. Oysa ki yabancı sermaye
çok nazlıdır ve kârlarını ülkelerine
götürebilme garantisi verilmiş olması
na rağmen açılan yabancı bankaların
sayısı ve işlevi de istenen düzeyin çok
altında kalır. Ülkeye döviz girişini
hızlandıracak en önemli ve uygulanan
politikanın can damarını oluşturan
ihracatı teşvik yasa ve kararnameleriy
İe döviz girişi sağlanmış da olsa, ortaya
milyarlarca liranın döndüğü ve bir türlü
denetlenemeyen hayali ihracatlar çık
mıştır.
Gümrük duvarlarının aşağı çekil
mesiyle yerli sermayenin hammadde
sini dışardan alıp, iç piyasaya imal
ettiği mamul malların büyük bir kısmını
artık yapmak zorunda kalmaktan kur
tarılmaları sağlanmış, bunlarda, kulla
nılan sermayenin de ihracata yönelik
alanlara aktarılmadı amaçlanmıştır.
Dolayısıyla tekelci sermaye devlet
eliyle daha çok ve çabuk katlanırken
varlığını ithal kameciliğe borçlu küçük
imalat sanayii ve ithali serbest bırakılan ,
malları üreten imalat sektörlerinin
sermayeleri de iflaslar yoluyla büyük
sermayeye aktarılmıştır. İflas edenler
sadece imalat sanayii değil tamamen iç
piyasayla çalışan banka ve sanayiciler
de olmuştur, (meşhur şirket kurtarma
lar hatırlanmalıdır).
Sermayeye verilen önemli olanak
lardan biri de KDV ile bütçedeki vergi
payının arttırılarak, vergi yükünün
tüketiciye doğrudan ve tahsil edilebilir
yansıtılmasıdır.
İhracata yönelik birikim modelinin
önemli gereklerindenbiri olarak ser
best bölgelerde artık (Antalya, Mersin,
Adana, İzmir) gündemdedir.
'60'lı yıllardan bu yana gelişen bir
hızla uygulanan ihracat ekonomisi
biçiminin önemli ve tamamlayıcı bir
parçası olarak serbest bölgeler, gerek
yabancı sermayenin, gerekse yerli
işbirlikçi sermayelerin ülke toprakları
içinde devlet denetiminin kırıldığı
KURTARILMIŞ BÖLGELER olarak fa
aliyettedir.
Emperyalizmin sömürge biçimle
riyle, ilintileri açısından ya da sömüre
nin muhatabı ülkeden beklentileriyle,
sözkonusu ülkenin kendi yönetimsel
ittifaklarının siyasal güçlerinin temsili
oranında değişik biçimler alır serbest
bölgeler. Ticaret bölgesi, serbest li
man, depo, antrepo, serbest üretim
bölgesi vs. biçimlerinde görülebilir.
Ancak artık revaçta olan özellikle
ucuz emek kullanımının yoğun olduğu
üretimlerin serbest bölgelerde yapıl
ması, depolanması, tasnifi, transit
geçişi, bakım onarım hizmetlerinin
olduğu serbest ticaret ve üretim bölge
leridir. Bizde de uygulanmak istenen
budur.
Uluslararası sermayenin artık dün
yanın hiçbir yerindeki fabrikalarını
söküp başka yerlere taşımadığı düşü
nülürseki bu entegrasyon öncesi
döneme hastı. Paylaşımın yönüne ve
•seviyesine uygun olarak bazı yerlerden
çekilinip bazıyerlere yerleşme '45'lerle
bitti. Paylaşım ve entegrasyon NATO'
da, IMF'de, Dünya Bankası'nda somut
landı yapılacak olan montaj, ambalaj,
depoantrepo, ve transit taşımacılık ile
Beyrut, Lübnan, Irak'dan boşalan ban
kacılık hizmetleri olacaktır.
Serbest bölgeleri cazip kılan en
önemli öğe, hiç kuşkusuz en başta
ucuz ve bol 'emek'tir.
Bu öğe bazı serbest bölge işletme
cilerince şöyle dile getirilir:
"Güney Kore/Masan Serbest İhra
cat Bölgesi:
Sanayiye elverişli bölgeler yatırım
larınızı kolaylaştıracağı gibi, daha bir
özgürlük, başka yerlerde olduğundan
çok daha kârlılık kazandırır.
Ucuz işgücünün bolluğu ürünlere
uluslararası pazarlarda harikulade re
kabet olanakları sağlamaktadır. GE
REK ERKEK, GEREKSE KADIN İŞÇİ
LERİN EN AZINDAN İLKOKUL EĞİ
TİM VARDIR ve KOLAYCA ÖĞRENE
BİLMEKTEDİRLER, ÇEVRE İLÇE
LERDEN HER AN YENİLERİ İLE
DEĞİŞTİRME OLANAKLARI VAR
DIR."
"Mauritiusİhracat Fabrikaları Böl
gesi:
Mauritius size ÜRETİCİ GÜÇLE
RİNİ SUNUYOR: GENÇ OKURYA
ZAR ve YIĞIN YIĞIN"
"Kolombiya'da Palmaseca ve
Buenoventura Serbest Ticaret ve Sa
nayi Bölgeleri:
Amerika'nın ortasında DÜŞÜK Fİ
YATLA İŞÇİ BOLLUĞU serbest bölge
lerin temel fonksiyonu, fabrika binaları
ve benzeri tesisleri bürokrasi engeli
olmadan ve ihracatçılara karşı asgari
denetim uygulanarak hazır tutulmak
tadır. BÖYLECE AMAÇ ONLARIN
UCUZ İŞGÜCÜNDEN EN BÜYÜK
ÖLÇÜDE YARARLANMALARINI
SAĞLAMAKTIR."
(Uluslararası Yeni İşbölümü ve
Serbest Bölgeler. Çev. Y.Öner)
Yukarıdaki alıntılar dünyada ikiyüz
civarında bulunan serbest bölgelerin
tümünün ortak noktasını işaret eder.
Bu ortak nokta UCUZ İŞGÜCÜ'dür.
Türkiye'deki Serbest Bölge İşlet
meleri de herhalde böyle bir reklam
kampanyası açar...
"Buyrun 40 milyon ucuz işçi.... Ye
ye bitmez!"
Ucuz işgücü tekbaşına yetmiyor
elbette, hemen ardından başka kolay
lıklar da gerekli...
"Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili
olarak kamu kurum ve kuruluşlarının
ve diğer mevzuata verilen yetkiler
serbest bölgede uygulanmaz.
...ihtiyaç duyulan arazi ve tesisler
kamulaştırma kanunu hükümlerine
göre sağlanabilir.
...serbest bölgeler gümrük hattı
dışında sayılır.
....vergi, resim, harç, gümrük v e .
kambiyo mükelleflerine dair mevzuat
hükümleri uygulanmaz.
...(yatırımcılar) Bakanlar Kurulu
nun belirleyeceği teşviklerden yarar
landırılabilir.
...(gelirler) Gelir ve Kurumlar ver
gisinden muaftır.
...(serbest bölgelere Türkiye'den
bakım onarım maksadıyla getirilen
araç, gereç ve ekipmandan ücret
alınmaz.
...(bölgede) gemi ve liman hizmet
leri yapılır.
...SERBEST BÖLGENİN FAALİ
YETE GEÇMESİNDEN İTİBAREN ON
YIL SÜREYLE GREV ve LOKAVT ile
ARABULUCULUK HÜKÜMLERİ UY
GULANMAZ.
...serbest bölgelerde gerekli çit,
duvar, kule ve güvenlik önlemleri alınır.
... asayiş hizmetleri polis tarafın
dan yerine getirilir.
... istenirse özel güvenlik önlemleri
uygulanır.
(Bakanlar Kurulu Kararlarından
Kanun no: 32/8, Kabul Tarihi: 6.6.
1985).
Görülüyor ki serbest bölgeler; grev
hakkından yoksun, ucuz işgücüne
sahip, çalışma güvenliği sağlanmamış,
vergisi yokkazancı bol bölgeler olma
isteğindedir. Antalya, Mersin, (Adana)
Yumurtalık (İzmir) Nemrut saptanmış
isimlerdir.
Ne var ki Türkiye serbest açık
pazarlarını ilan etmede yönetici kesi
min zorunlu ittifakları ve bu ittifakların
hassas dengeleri gereği, oldukça geç
kalmıştır (yabancı sermaye açısından).
Dolayısıyla buraların birer sanayi böl
geleri olmalarını beklemek boşunadır.
Adı ne olursa olsun, pratikte ortaya
çıkacak olan, GENİŞLETİLMİŞ SER
BEST LİMAN BÖLGESİ olmaktan
öteye gidemeyecektir.
Bizim serbest bölgelerimiz, bizim
sanayicilerimizin kuştüyü rahatlığın
daki kolaylık bölgeleri olarak kalmaya
mahkumdur. Yabancı sermaye açısın
dan ise Lübnan, İranlrak savaşları
dolayısıyla önemi iyice artan Türkiye'
nin, ilgili bölgelerinde, ticari depoları
ve atlama taşları olacaktır. Antalya
MersinYumurtalık'ın (İzmir) Nemrut'a
göre yaşama şansları bu yüzden
fazladır.
Yabancı sermaye yarı mamül'ünü
burada ucuza monte edecek, ambalaj
layacak, depolayacak, Ortadoğu'ya
istendiği an gönderebilme olanağına
sahip olacaktır.
Serbest bölgelerin, sanayi bölgeleri
(büyük sermayelerin yatırılacağı sana
yi yatırımları olarak) olamamasının
önemli nedenlerinden biri de kuşkusuz
Türkiye'nin 10 yılda bir darbeler
yaşamak zorunda kalman politik iç
kuşkularıdır. Yönetimsel sınıf ittifakla
rının zorunlu dengeleridir.
Çukurova'nın ve DoğuGüneydo
ğu'nun hermevsim akın akın çalışma
ya indiği Akdeniz kıyıları artık yalnız
pamuk tarlalarında sıtmadan kırılan
topraksız tarım işçileri ve mevsimlik
işçileriyle değil serbest bölge dramıyla
da anılacak.
Serbest bölgelerimiz, yerli tekelci
lerimizin üretim (montajambalaj vb.)
fabrikalarının kaydırılacağı kaymağı
bol, emeği ucuz, güvenli alanlar olarak
emre amadedir.
Mauritius serbest bölgecilerinin de
diği gibi:
"GENÇOKURYAZAR, UYUMLU
ve YIĞIN YIĞIN"
Yiyin efendiler, yiyin!
17
 SOL OLMAYAN SOL:
YENİ SOL
Ağaca bakarken ormanı görememe
ve ayrıntılara takılma tehlikesini gözö
nünde bulundurarak XX. yüzyıl ve Yeni
Sol'un O tarihine bir göz atalım.
19. yüzyıl Avrupa'sındaki inişli çı
kışlı ancak, bir devrime yol açmayan
gelişmelerden sonra devrim dalgası
doğuya doğru kaymaya başladı. Em
peryalizm olgusuyla beraber XX. yüz
yıl; sınıflar mücadelesinde bir hareket
liliğe ve yükselen ivme sonucu bir alt
üst oluşa sahne oldu. Bir asırdan fazla
bir süredir teorik olan bir olgu pratik
oluyor ve gerçekleşme yoluna giri
yordu. Lenin'le birlikte bilimsel Sosya
lizmin kuruluşu sürecine giriyordu.
Aynı süreçte sol açısından başka
ülkeler içinde varolan beklenti ve giri
şimler Rusya'daki gibi sonuç vermiyor
ve pratik yenilgiler gündeme geli
yordu. Avrupa açısından sonuç gerici
leşen burjuvazi ve faşizmdi. Sınıflar
mücadelesinin ivmesi düşüyor Sovyet
ler Birliği'nde NEP gündeme getirili
yordu.
30'lu yıllar, Sovyetler Birliği içinde
bir dizi sorunlara, dünya genelinde
antifaşist mücadeleye tanık oluyordu.
II. Paylaşım savaşı sonrası, dünya
nın kırları ve emperyalizmin zayıf hal
kaları bir dizi devrime tanık olurken
Batı Avrupa'da Sol için hem birşey
vardı hem de hiçbir şey yoktu. Gelişmiş
Avrupa, sosyalizmin kuruluşunda geri
Asya'dan geri kalmıştı. Avrupa bunu ne
derecede sindirebilecekti.
II. Enternasyonalin kendi burjuvazi
sini koruyan anlayışı, 17 Ekim Devrimi
nin sıcaklığıyla etkin olma olanağını
bulamadı. Avrupa Sol'una hakim olan
coşku, umut ve inançtı.
70'li yıllara kadar Sol bu özelliklerini
muhafaza ederken, varolan nesnel pra
tik ve sınıflar mücadelesi Sol'un başka
yönlere savrulmasını engelleyici bir
işlev görüyordu.
büyük dayanağı olan sosyalist ülkeler
deki ve özellikle Sovyetler Birliği'ndeki
olumsuzluklara genelde fazla prim ver
memek gerekmesine rağmen, bu du
rumların Avrupa Sol'unun sağa kay
masında, daha doğrusu bu sağa kayışı
kabul edilebilir göstermesinde payı
olduğu yadsınamaz. Örneğin bir 56'da
bir 68'de sorun müdahaleyi onaylamak
veya yadsımak değil, o ülkelerdeki nes
nel durumun (ortamın) böyle bir şeye
gerek duymak zorunda bırakmış olma
sıdır.
Nasıldan çok neden önemli oldu
ğundan bu noktayı kısaca geçiyoruz.
Nedenin en önemlisi metropol
ülkelerdeki nesnelliğin ve öznelliğin bu
nesnelliğe önce uyumu, sonra esir
olmasıdır, (tersi de olabilir) Öznelliğin
nesnelliğe doğru müdahalede eksik
kalması, giderek de bu eksikliği bir
teori haline getirme çabalarını getir
miştir. Avrupa Sol'undaki son 20 yıllık
süreç devrimci mücadele ve müdaha
lede başarısızlığın/yetersizliğin dev
rimci mücadele ve müdahalenin reddi
ni politika haline dönüştürmeyi anlatır.
Bunu da kapitalizmin kaydedilir bir
başarısı saymak mümkün. Zira sosya
lizm ve Sol adına (burjuva idealistleri
nin kitaplarının dışında hiçbir zaman
hiçbir yerde varolmamış olan) burjuva
demokrasisine, methiyeler düzülmek
tedir.
Bu açıdan Sol'u anlamak ve anlat
mak için kesinlikle ve kesinlikle Avrupa
Sol'unun sübjektif durumuna bakmak
gerekir. Avrupa Sol'unun ideloojik sav
rulmaya açık öznel yapısına, metropol
ülkelerdeki yumuşatıcı objektif an
lamda uyuma zorlayıcı nesnel yapıya
bakmak gerekir. Esas sorun budur.
Çok seslilik az seslilik, bürokratik dik
tatörlük vs. değil. Bunlar Yeni Sol'un
kendi sübjektif durumunu kamufle
Şükran DERELİ
Antifaşist mücadele ve faşist ikti
dara son verilmesi Avrupa'da sosya
lizm açısından Sol'a prestij kazandırsa
da özellikle Batı Avrupa'da somut
kazanca dönüşmemişti.
Alman işçi sınıfı ve partisi 1920 ve
1933'deki yenilgisiyle 19. yüzyıldaki
konum ve etkisini kaybediyordu. İtalya
ve Fransa KP'lerinin sağladıkları prestij
ve desteği, sınıflar mücadelesinin yük
seltilmesinde kullanamadıklarından
sonraki yıllarda keselerinden bunları
yediler. Bu eksikliğin getirdiği kimlik
kazanamama; Avrupa Soİ'unda buna
lımlara açıkbir zemin yaratmıştı.
II. Paylaşım savaşı sonrasındaki
Marchall yardımı ve soğuk savaşın bu
süreçte göndeme gelmesi, Avrupa Sol'
unu bir yol ayrımının eşiğine getirmiş
tir. Ya radikal bir silkiniş ya da sağa
kayma.
20. Kongere böyle bir ortamda
yapıldı. 20. Kongre'de gelişen şeyler
Avrupa Sol'una sağa kaymada prim ve
cesaret verdi.
Sosyalist pratik ve mirastan ilk
kopma (kopmanın ilk adımları) bu
dönemde gündeme geldi. Stalin her
şeyin suçlusu ilan edildi. Sovyetler
Birliği'nde bu yapılırsa Avrupa'da daha
ileri gidilmesine şaşmamak gerekir.
Sübjektif niyet ne olursa olsun Stalin'in
kişiliğinde bir mirasa saldırıldı. Stalin'in
"suçlan" herkesin kendinin sağ anlayı
şının meşrulaştırılmasının aracı olarak
kullanıldı. Daha doğrusu suçlar yara
tıldı ve bunlar bu amaçla kullanıldı.
Bu süreçten Avrupa'da doğan ço
cuğun, adı AuroKomünizm oldu. Sos
yalizmin değerlerine saldırmanın yolu
açıldı. Balondaki delik her geçen gün
büyü(tül)dü Lenin'e hatta Marks'a
kadar...
Bugün Yeni Sol'un kendi varlığını
meşru ve haklı göstermesinde en
18
etmekte kullandığı (çıkışı böyle olmasa
da bugün buna dönüşmüştür ve tektek
kişilerden bağımsızdır.) yanıltıcı ideo
lojilerdir. Yeni Sol'un olmayan ku
rumsal yapısını gizleyen kuramsal
deyişlerdir. Burjuva ideolojisinin savu
nulmasında son duraktır. Son durağın
Sosyal Demokrasi olduğunu zanne
denler yanılmaktadırlar.
Tekrar belirtelim ki Yeni Sol metro
pol (esas olarak Avrupa) ülkelerin nes
nelliği ve buradaki Sol'un öznel yapısı
tahlil edilmeden anlaşılamaz... Türkiye'
dekine bakıp anlamaya çalışmak yanıl
gıya götürür. Zira Türkiye'deki Yeni
Sol'un boy vermesinin nedeninin ta
mamen öznel oluşu, genelde (Avrupa'
da) Yeni Sol'un ortaya çıkışındaki
nesnelliğin gözden kaçırılmasına yol
açabilir. 12 Eylül sonrasındaki yenikçi
sol kendi durumuna uygun bir ideoloji
bulacaktı. Bu Yeni Sol oldu. Türkiye'de
Ampriokritisizm'de olabilirdi. Stolypin
gericiliği yıllarında olduğu gibi. Avru
pa'da ise bir nesnel temeli bir tarihsel
gelişimi vardı Yeni Sol'un. Avrupa'da
Yeni Sol'un gelişiminin nesnel temeli
ile öznel temelini birbirinden ayırmak
güç. Aslında bu, genelde güç. Zira nes
nellik öznelliği içerdiği gibi aynı za
manda öznelliğe de içerilmiş durumda.
İlk başta nasıl gelişti ve veya hangisi
belirleyici, hangisi belirlenen sorusu
bu yazının esas konusu değil. Bu ayrı
bir kuramsal ve felsefi bir konudur.
Ama burada Avrupa'ya ilişkin şunu
söyleyebiliriz ki, mücadele edilmediği
için mücadele etmemeyi savunma
konumuna düşüldü. Tersi değil.
Türkiye'deki Yeni Sol rüzgârının da
geçici olduğuna inanıyoruz. Bu sadece
inanç ve istek değil. Bu yolda emareler
çok fazla. Bütün zamanlar ve daha
geniş bir kesim için nesnel temeli var
gibi görünen existansializm modası
bile fazla sürmedi. Ama bu yok olacak
anlamında değil. Belli bir kesimde her
zaman varlığını sürdürecektir. Kaldı ki
Türkiye toprağında herşeyi savunacak
bir kısım insan her zaman bulunmuş
tur, bulunacaktır.
Yeni Sol, için, Avrupa bazında soru
nun mücadelesizlik olduğunu belirttik.
Neden mücadele edilmedi, ve daha
sonra mücadelesizliğin adı yenisol
olan teorisi yapıldı. Orada bir 12 Eylül
olmadığına göre...
Avrupa Sol'u ilk devrimin, ilk tek
ülkede sosyalizmin inşaasının Rusya'
da oluşunu hazmedemediğinde ondan
mı? Böyle açıklamak bilimsel değil.
Olay salt böyle bir öznel nedenle açık
lanamaz. İlk devrimin Rusya'da yapıl
mış olması Avrupa Sol'u için bu
anlamda bir etki yapmış olabilir. Ama
matematiksel olarak ifade edecek olur
sak bunun "oranı" çok azdır. Ancak
bundan başka etkileri olmuştur. Birinci
paylaşım savaşı sonrasında Rusya
YeniSol'un kuramcılarından J.P. Sarte
dışındaki Avrupa devrimlerinin yenilgi
leri ve devrim süreçlerindeki restoras
yon dönemleri Avrupa Solu açısından
sosyalizm mücadelesini önemli ölçüde
Sovyetler Birliği'ndeki sosyalizmi ko
ruma ve savunma mücadelesine indir
gemiştir. 1920'lerde dünyadaki nesnel
durum, Avrupa Solu'nun tek ülkede
sosyalizmin dolaysız değil dolaylı ko
ruma çabalarını getirmiştir. Tek ülkede
sosyalizmi korumanın esas yolu, başka
ülkelerdeki devrimlerden, bu yanıyla
da iktidarı hedefleyen mücadelelerden
geçiyordu. Ancak gerek Ekim devrimi
nin uluslararası önemi gerekse de tek
ülke de sosyalizmin uluslararası kuşat
masından dolayı Avrupa Sol'u sosya
lizm sorununa daha çok bu çerçeve
den bakmak durumunda kalmış, içte
ulusal (kendi ülkesi) platformdaki ikti
dar için mücadele politikası geri düzey
lerde kalmıştır.
O dönemdeki nesnellik Lenin'e "Sol
Komünizm"! yazdırmıştır.
Daha sonra bu dönem aşıldığında
geçmiş nesnelliğin oldukça fazla etki
sinde kalmış partilerin ve /veya bu par
tiler içinde belli grupların çıkması
kaçınılmazdı. Örneğin Sovyetler'de
Buharin çıktı.
Tırmanan faşizm olayında en azın
dan objektif anlamdafaşizmi önlemek
olurken, faşizmin egemen olduğu
durumda hedef yine objektif anlamda
faşizmden kurtulmak ve burjuva de
mokrasisi oluyordu.
1920'lerdeki Almanya, Macaristan,
Finlandiya devrimlerinin yenilgisi son
rasında Avrupa ülkelerindeki partilerin
iktidar mücadelesi için ne derece nes
nel ortam ve öznel yapıları vardı? Bu
tartışılabilir. Ama tartışılmaz olan bir
gerçek var ki o da şudur: Bu dönemden
sonra Avrupa partilerinin gerçek an
lamda bir ihtilal ve iktidar perspektifi ve
bunun tüm araç ve ittifaklarını yerine
getirebilecek mücadelesi olmamıştır.
İkinci paylaşım savaşı sonrasında hırs
da yavaş yavaş yok olmuştur
İlk devrimin gelişmiş kapitalist ülke
lerde olması beklenirken Rusya'da
(Rusya gibi yarı feodal asken mutlakı
yet koşulları altındaki bir ülkede, oluşu
nun Avrupa Sol'u üzerindeki diğer bir
etkisi, determinizm ve volantırizmin
değerlendirilmesinde karışıklık (eksik
lik) yaratması olmuştur. Felsefi yanına
girmeden şöyle belirtebiliriz; Emperya
list, çağda volantirizmin önemi artmış
tır. Üretici güçlerin gelişimi belli bir
seviyeye varmıştır. Serbest rekabetçi
döneme göre nesnelliği beklemenin
önemindeki azlık, iradi müdahaleye
eklenmiştir. Rusya'da ise hem unun
sonucu hem de esas olarak buna ilave
ten geri nesnellik mevcuttur. Bu nesnel
durumun Avrupa Sol'una yansıması
ise volantirizmin önemini değerlendir
mek olmuştur. Rusya'daki volantirizm
Rusya'nın özgün (geri nesnel) koşulla
rının ürünü ve sonucu olarak değerlen
dirilmiş, çağdaki dünya genelinde bu
arada kendileri için de volantirizmin
artan önemi yakalanamamıştır
Avrupa'da nesnel ortamın gerile
mesinde kapitalizmin bir anlamda ken
dini yenilemesinin (sürece ayak uy
durmasının) ve burjuvazinin Marks'lı ve
sınıf mücadeleli bir dünyada yaşıyor
olmasının farkında olmasını (**) kesin
likle yabana atmamak gerekir. Surece
19
 prim verirken içte ise değer yasasına
daha fazla işlerlik kazandırmak iste
yenlere yeşil ışık yaktı. 196267 reform
ları ise maddi özendiricilik ve kârlılık'ı
teşvik ediyordu. Bu ise değer yasasının
etkinliğinin artması demekti. Sosya
lizm sürecinde değer yasasının etkinli
ğinin giderek azalması ve yok olması
gerektiğini ise söylemeye bile gerek
yok. 68'de Çekoslovakya'da 6267
reformlarının bir benzeri (belki biraz
daha ilerisi) uygulanmaya konduğun
da aynı Sovyetler Birliği müdahale
etmek ihtiyacını hissetti. Burada üze
rinde durmak istediğimiz tek tek
uygulamalar değil, bir çizgi haline
getirilen anlayış. Bu anlayışın enter
nasyonalizm ve dış politikaya yansıyışı.
Teorik temeli dünyadaki baş çeliş
kinin yanlış ve revizyonist değerlendi
rilmesine dayanan bu anlayış sosya
lizm ve emek cephesini bölerek sosya
lizmin genel çıkarlarına zarar veriyor.
Çelişkinin bir yanına emperyalizmi ve
kapitalizmi koyarken ki bu doğrudur
diğer yanına salt Sovyetler Birliği'ni
koyuyor. Yenisömürge ülke halklarını
ve metropol ülke emekçi sınıflarını
sosyalizm ve emek cephesinin dışında
sayıyor. Böylece de emek cephesi
zayıflatılıvor. Ulusal Kurtuluş Savaşla
rına ve diğer ülkelere de bu bakış
açısıyla bakıldığından enternasyona
lizmin üzerine "dış politika"nın "gerek
leri" ve diplomasi sınıyor yine bunun
bir yansıması olarak Afganistan vb.
örnekler yaşanmak zorunda kalınıyor.
Sovyetler Birliği ilk sosyalist ülkedir
ama bugün tek değildir. İçlerinde en
büyüktür, uluslararası önemli bir güç
tür. Bunun gerekleri vardır. Ama
herşeye bu gözle bakarsa bakıştaki
ideolojik temel sıfıra iner, ideoloji ve
ilkeler realiteye esir düşer.
Olması gerekenler ile varolanlar
arasındaki, çelişki Sovyetler Birliği'nin
70 yıllık tarihinin özeti budur; idealle
gerçeklik arasındaki çelişki. Tek ülke
de sosyalizmde sorun bunlar arasın
daki dengeyi tutturmadan geçti/geçi
yor. Bir taraf ağır basarsa (veya gözardı
edilirse) fiziki yokoluş, diğer taraf ağır
basarsa (veya gözardı edilirse) ideolo
jik ve ilkesel yokoluş.
SB'deki revizyonizmi belirleyen ol
gu ikiye ayrılır. Birincisi ekonomist
bakış. İkincisi gerçeklerin fazla abartı
larak sosyalist ideoloji ve ilkelerden
ödün pahasına gerçeklere teslimiyet.
Ekonomist bakış:
Ki bu ikisi arasındaki karşılıklı
diyalektik bağ vardır, öncelikle mülki
yetin bugünkü biçimini sorunların
kendiliğinden çözümünü getirici bir
yapı olarak görmek yanlıştır. Mülkiye
tin çözümü herşey değildir. Marx'ın
Proudhon'a eleştirisi tam da bu anlam
dadır. Mülkiyet birinci değil ikinci
kategoridir. Bu açıdan birinci kategori
ler üzerinde durmak gerekir.
Sovyet revizyonizminde Marksizm
Leninizm üzerine ekonomist bir örtü
örtülmüştür. Ekonomik alt yapının
dönüştürülmesiyle sosyalist dönüşü
mün sağlanacağı beklenmektedir. Bu
açıdan ekonomik gelişim herşeyden
önce gelmektedir. Ekonomik gelişme
gerçekten önemlidir ve öne alınması
gerekir. Ama herşey olunca ve "nasıl
olursa olsun" denilince Marksizmi
Marksizm yapan bazı şeylerden sap
malar gündeme gelmektedir ve SB'de
olanda budur. Ve bu olay sarmalbir
şekilde gerçeklere teslimiyetle birlikte
gitmektedir. Ekonomik gelişme sosya
list insanın gelişimine rağmen, ilkelere
rağmen gerçekleştirilmektedir.
Bütün bunlar da büyük oranda
Marksizmin, ekonomistçe yorumun
dan kaynaklanmaktadır. Şurası açık ki
Mark ve Engels içinde bulundukları
koşullarda bilimsel yasalara, determi
nizme ağırlık verdiler. Burjuvazinin
iktidar biliminin anti tezini (bir ilim
olarak sosyalizmi) geleştirmek için
yine bu bilimi ve kapitalizmi incelediler.
Belli yasaları ondan çıkardılar kapita
lizmi incelerken ağırlıkla onun ekono
mik yasalarını ve ekonomik yönlerini
incelediler Sınıf çelişkilerinde de (te
mel bu olduğu için) bu yöne ağırlık
verdiler altüst yapı ilişkilerinde bu
yöne verilen ağırlık, nasıl bu yüzden
altyapı tek başına belirleyici üstyapı
önemsiz değerlendirmesine yol açtıy
sa, kapitalizmde sınıfsal çelişkinin
ağırlıkla ekonomik olarak belirtilmesi
(artık değer sömürüsü) üst yapısal
çelişkilere önem verilmemesi biçimin
de değerlendirildi. Böyle olunca eko
nomik çelişkinin giderilmesi veya çö
zümü diğerlerinin çözümünü de kendi
liğinden getireceği anlayışını doğurdu.
Bu da sosyalist insan yaratma ve
proleter kültür devrimine önem ver
memeyi getirdi.
Ekonomik gelişmenin sosyalist in
sanı yaratması beklenince ekonomik
gelişme her şeydir dendi. Fakat bu da
(ekonomik gelişme de) sosyalizme
özgü ilişkilerin çözümüne hizmet etme
kaygısı, arka plana itilmesine yol açtı.
Kafa emeği ile kol emeği karşısındaki
çelişkinin yine vasıfsız emekle, birleşik
emek arasındaki çelişkinin giderilmesi
yönünde 1917'nin üzerinden 70 yıl
geçmesine rağmen gerekli mesafenin
katledildiği söylenemez. "Herşey eko
nomik gelişme" diyen anlayış örneğin,
ücret farklılıklarının ortadan kaldırıl
ması (değer yasasının etkinliğinin
azalması) yönünde de planlı bir strateji
izlenmesi gerekliliğine rağmen "ger
çeklerden dolayı aksini hayata geçir
miş ve bunu bir politika haline getir
miştir. Nedir o "gerçekler?" Birleşik
emek (sahibi) daha yüksek ücret
istiyor, bu yapılmazsa prodüktivite
si(ni) düşü(rü)yor. İkincisi vasıfsız
emek bileşik emeğe daha yüksek ücret
verilmediğinden beceri kazanmak için
çaba harcamıyor. Birleşik emek bir
teşvik olmadığı için verimliliği yük
seltmek açısından da, başka deyişle
ekonomik gelişmenin sürmesi için de
bu gerçeğe boyun eğiliyor. Doğru
deyişiyle esir düşülüyor. Ücretlendir
mede dolayısıyla tüketimde değer
yasası etkinliğini koruyor. Sosyalist
insanın eksikliği, en çok bu (tür)
olay(lar)da kendini gösteriyor. Bu
yaratılmış olsa, ücret farklılığı da olsa,
eşitliği de olsa ki eşitlik hedef olmalıdır
ilkesel açıdan sorun olmayacaktır.
Zira topluma daha fazla katkıda bulun
ma onun için yeterli teşvik olacaktır.
Neden ilkesel açıdan eşitlik hedef
alınmalıdır? Soruyu başka şekilde
sorarsak, birleşik emeğin vasıfsız eme
ğe göre (sosyalist toplumda) fazla
ücret talep etme hakkı var mıdır?
Yoktur. Olmamalıdır. Çünkü bu iki
emek arasındaki fark (bireysel) yete
nek vb.'nin dışında ki bu değerlendir
me dışıdır) esas olarak birleşik emek
teki, vasıfsız emeğe göre içerilmiş olan
fazla eğitimde ve bunun giderlerinde
dir. Peki bu giderleri kim sağlıyor?
Sosyalist toplumda toplum karşılıyor.
Bu açıdan birleşik emeğin vasıfsız
emeğe göre birim zamandaki ürettiği
fazla ürün de, toplumun malı oluyor.
Birleşik emek sahibinin de ek ücret
istemeye hakkı olmuyor.
Ancak gerçeklere esir düşülünce
böyle olmuyor. Sorunun sosyalist
insanı yaratmak kadar ekonomik yanı
da var elbette. Herkesin, her türlü
ihtiyacını karşılayacak kadar ödeye
bilmeye sahip olabilmek. Ancak bu
yapılabilse bile, yine de sorun sosyalist
insanın sorunudur. "Gerçeklerden do
layı sosyalist insanın yaratılmasını
ertelemek bir kısır döngüdür. Çünkü
varolan gerçekler hiç bitmeyecektir. Ta
ki varolan gerçekler yerine kendi
gerçeğini koyana ve gerçekliği kendi
ne esir edene kadar. Gerçeklerin, kendi
politikanı uygulamada engel olamadığı
ana kadar.
Ancak burada açılması ve net
oturtulması gereken bir nokta var. r
Marksizm, varolan gerçeklere doğru
müdahale edebilmek midir, yoksa
Marksizmin kendi gerçekleri var mıdır?
Yani varolan gerçekler mi, kendi
gerçekliğinin var edilmesi mi?
Aslında bunun çözümü, gerçekle
rini (gerçeklere rağmen) hayata geçi
rebilmektedir. Bu aşamaya ulaşabil
mektir. Ancak bu konuda iki yanlış
anlayışa düşülmemelidir. Bunlardan
birincisi ütopyacı idealize etme olayı
dır. Sosyalist devrim sonrasında he
men, sınıfsız toplum ilişkileri ve uygu
lamalarını istemek ve beklemektir.
"Eski toplumun yıkılmasından sonra
yeni bir siyasal iktidara yol açmak yeni
bir sınıf egemenliğini" reddetmektir.
Yeni Sol çok teorik olarak da
eleştirilebilir. Nitekim bunu yapanlar
da yok değil. Ama bunu "nalına
vururken mıhına da vurmayı" unutma
dan yapıyorlar. Aslında bu anlayış çok
da yabancı değil. En çok da sol basın
ve yazarlarda rastlanıyor. ABD'ye bir
eleştiride bulunabilmek için illa Sov
yetlerede bir eleştiride bulunacaklar.
Bu dengeyi hiç bozmuyorlar. Aynı
şekilde Gelenek yazarları da sivil
toplumculuğu ve Yenil Sol'u eleştirir
ken "teorisiz mücadeleci tip, sade
kadrolara da vurmayı ihmal etmiyor
lar.
Geleneksel revizyonist Sol dünya
nın her yerinde, devrimini yapmamış
ülkelerde mücadele edenleri, kendi
özgüçleriyle devrimini yapmış ülkeler
de iktidarı alanları teorik sığlıkla
eleştirmişlerdir. Onları "bilgilenmeye
zaman ayıramayan sade militan kadro"
veya "toerisiz mücadeleci tip" diye
değerlendirmeye çalışmışlardır. "Teo
rili ama mücadeleci olmayan tipler
den de başka bir şey beklenemez zaten
mücadeleyi ve dönüşümü gerçekleşti
renler, bunları "gündelik mesaiden
uzak olarak kurdukları hayalleriyle"
başbaşa bırakarak yollarına devam
etmişlerdir. Geleneksel (düzeltimci)
Sol'un Yeni Sol'a benzeyen bu özelli
ğini aşması zor görünüyor. Öyle ki
"Teorisiz mücadeleci tip", kendisini
teorik sığlıkla (******) eleştiren Gele
nek'e yine Gelenek'ten iki yazardan
alıntıyla cevap vermesi mümkün olabi
liyor.
"Komünistler bir şey "yapmak"
istedikleri için hep "dar" kalırlar.
Komünistlerde yalnızca eylemin er
demleri vardır. Bir şey "olmak" isteyen
ler ise, gerçekleştirdikleri köklü iç
hesaplaşmalarla hayatın bizzat kendi
sinin sırlarına ulaşırlar." s. 76
Gelenek kendisini bu kesimlerden
farklı görmekte haklıdır. Zira onlar
"yarın seyirci kalmamak için" bugün
seyirci kalmayı, teori biriktirmeyi savu
namazlar. Bu açıdan Gelenek "Eski
Sol"da Yenibirikim olmaya aday gö
rünüyorlar.
Geleneksel düzeltimci Sol'un bir
diğer özelliği, mirasın değerlendirilme
sinde ortaya çıkan yanlış anlayıştır.
Tarihe reddiye düzenleri eleştirirken
kendileri de aynı konuma düşmekten
kaçınamıyorlar. Çin deneyimini gör
mezlikten geliyorlar. Kökeni Batı Av
rupa'ya dayanan Yeni Sol'daki "Rusya
obisi" Doğu Avrupa'ya dayanak Eski
Sol'da "çekik gözlüler ve esmer tenliler
fobisi"ne dönüşüyor. Eğer olaya miras
olarak bakılıyorsa Çin vb, deneyimlerin
Sörmemezlikten gelinmesinin nedeni
ni anlamak güç. Aşırı volantirizminden
dolayı mı? Aşırı determinizm, bir
sapma olasılığını içinde potansiyel
olarak taşıyan bir tehlike olarak görül
mediğinde, volantirizmden aşırı ol
mayanından bile ürkülmesi doğal.
Ama tarih aksini önemsiyor olmalı ki II.
paylaşım savaşı sonrası Doğu Avrupa
dışındaki devrimler Geleneksel Sol
anlayışa rağmen yapıldı. Çin, Nikara
gua vb. devrim deneyimlerini yok
sayan/önemseyemen bir anlayışın
Sovyet Devrimine olumsuz bakan,
Yeni Sol'u eleştirmeye ne derece hakkı
olabilir? Kaldı ki Yeni Sol salt Sovyetler
Birliği'ne değil bir bütün olarak devrim
lere ve iktidar mücadelelerine olumsuz
bakıyor. Sorun nedir? Köylülük mü?
yoksa Yeni Sol'un bir dönem Çin
deneyimindeki bazı uygulamalara sa
hip çıkıyor görüntüsü vermiş olması
mı? Yoksa Çin'in bugün gelmiş olduğu
konum mu? Yoksa esas sorun Çin
deneyimi ve uygulamaların bir şeylere
ve bir yerlere rağmen yapılmış olması
mı? Çin'in tek hatası bu olsaydı bugün
Çin savunulabilirdi. Zira bir partinin en
önemli şartı bağımsızlığı. Hem devrim
öncesi, hem sonrası, Dostluk ve
dayanışma bunun üzerine bina edilir.
Burada bir parantez açarak şu
söylenmeli: Sol içi sorunlar değerlen
dirilirken Yeni Sol'a malzeme vermek
kaygısından eğer varsa kurtulmak
gerekir. Zira Sol, Yeni Sol'u Sol olarak
alıp tartışma lüksüne sahip değildir.
Yeni Sol'la tartışılmaz değil, tartışılır
elbette. Ama bunun ilk şartı Yeni Sol'u
sol olarak görmekten geçiyor. "Yeni
Sol yeni olmak isterken Sol olmaktan
çıktı. "Bu açıdan Yeni Sol'la tartışmala
rı Sol içi tartışma olarak görmemek
gerekir. Ancak bu Yeni Sol'a bazı
şeyler borçlu olmadığımız anlamına
gelmez. En azından Yeni Sol'un zorla
yıcılığı ile Geleneksel düzeltimci Sol'un
bir kesimine şunları söyletmiş olması
sevindiricidir.
"Sosyalist partinin misyonu elden
geldiğince çok hastayı iyileştirmek
değil. Sosyalist parti sınıfı ve toplumu
bir bütün olarak dönüştürmeyi hedef
ler"
"Sosyalizm, jakobenizmden ham
kitleyi olduğu gibi kabul etmemeyi
miras aldı. Partinin işçi kulübüne
çevrilmesinin tek anlamı kendi kendini
likide etme ve hantallığa teslimiyettir"
Bu uzun parantezden sonra devam
edilebilir. Yeni Sol'a malzeme verilir ve
Yeni Sol'un olarak değerlendirilir endi
şesiyle Çin vb. devrimlerinin ve dene
yimlerinin olumlu yanlarıyla Sovyetler
Birliği'nin olumsuz, düzeltimci yanları
nı vurgulamaktan çekinmemek gere
kir. Tabii tersi yönlerini de... Bu açıdan
asıl sorun Sovyetler Birliği ve/veya
Çin'i reddetmek değil, nesnelliği göz
ardı etmeden onların determinizm ve
volantirizmlerindeki aşırılıklarını törpü
lemektir. Bir anlayışın herhangi bir
örneğinde görülen aşırılık ve olumsuz
luklar, o anlayışın toptan reddedilme
sine gerekçe olarak kullanılmazlar.
Yeni Sol'un Sovyetler Birliği'ne, Eski
Sol'un Çin'e ve yeni sömürge ülke
devrimlerine yaptığı budur.
Aslında Geleneksel Sol'un ve Y.Kü
çük'ün Çin devrimi ve deneyimine
neden bu kadar karşı çıktıklarını
anlayabilmek güç. O çok önem verdik
leri eşitsiz gelişim yasası'nın politik ve
sınıfsal plandaki yansımasına eniyi
örnek Rusya'ya nazaranÇin. Rusya'
ya göre edaha geri kalmış olan Çin bu
geri kalmanın yarttığı sıkışıklık ve
barındırdığı çelişkilerden dolayı, politik
planda Kültür Devrimiyle çok ileriye
sıçramaya çalıştı.
Yukarıdaki istihzada da görüldüğü
gibi aşırı basitleştirme komediye yol
açıyor. Ancak aşırı basitleştirmeden
kaçınmak gerektiğini söyleyenler, ka
pitalizmin ve sosyalizmin tüm ekono
mik, politik ve sosyal tarihini Eşitsiz
Gelişim Yasası ile açıklamaya çalışı
yorlar. Bu yanıyla Y. Küçük'ün yarın
şunları söylemesi şaşırtıcı olmayacak
tır; "Eşitsiz Gelişim Yasası o kadar
gözardı ediliyordu ki biz de çubuğu
çok fazla tersine bükmek ve Eşitsiz
Gelişim Yasası'na çok fazla önem
atfetmek durumunda kaldık".
(*) Yeni Sol deyimiyle sol liberalizm
den Troçkizme, sivil toplumculuktan
Avrupa Komünizmine kadar geniş bir
yelpazeyi kastediyoruz. Bu anlayışın
özünü yansıtan NLR dergisinden dola
yı onları genel olarak Yeni Sol diye
adlandırıyoruz. Aslında Yeni Sol, bu
kesimin kendi kendine verdiği addır.
Bu yazıda adlandırma anlamında biz
de bu deyimi kullanacağız. Ama
yazıdan da anlaşılacağı gibi bunları
esas olarak sol olmayan sol olarak
değerlendiriyoruz/adlandırıyoruz.
(**) Burjuva ideolojisinin bu anlamdaki
gelişimi, kapitalizmin nesnel gelişimi
yanında burjuvazinin volantirizmi ku
ramsal olarak araştırılmaya değer bir
konudur.
(***) Bu karar batı dünyasında daha
sonra 60'lı yıllarda Liberalizmin aldığı
kadar övgüyle karşılanıyor.
(****) Tıpkı Yalçın Küçük'ün "sığ ve
teorik birikimden yoksun" olarak nite
lediği 7080 kuşağının cezaevlerinde
nasıl böylesine direnebildiklerini ve
aralarında itirafçı çıkmaması'nı anla
yamaması gibi.
(*****) Elbette burada proleterya dikta
toryasmı reddedenler değerlendirme
dışıdır. Burada yanlışlığından bahsedi
len anlayış proleterya diktatoryasında
mevcut nesnel gerçeklikten bağımsız,
soyut uygulamalar bekleyen anlayıştır,
(******) Teorik derinlikten ne anlaşıldı
ğı ayrı bir konu,
21
 uygun taktikler geliştirmek anlamında
aynı mahareti Avrupa Sol'unun göste
rebildiği söylenemez. Burjuvazi ken
dini sağlamlaştırdıkça Avrupa Sol'u
bırakalım yerinde saymayı, gerilemiş
tir. İktidar alternatifi bir güç olmaktan
iktidar için tehdit olmayan bir konuma
gelmiştir. .Avrupa Sol'u en sonunda
buna kendide inanmıştır.
Artan ölçüde küçük burjuvazi (hem
sınıf hem de ideoloji anlamında) üreten
düzen karşısında Avrupa Sol'u bu
kesimlere giderek, küçük burjuvaziyi
kazanayım derken kendisi küçük bur
juvalaşmıştır. Sosyalist mücadele ve
pratikten uzaklaşma teoride uç nokta
lara (teorik şok) varmaya yol açmış,
sosyalizmin reddi sosyalizm diye sa
vunulur hale gelmiştir. Teori, pratikten
çıkmak, onda sınanmak ve ona hizmet
etmek yerine kendi başına amaç haline
gelmiş, teorisizme dönüşmüştür.
Bir dönemin yenisömürge ülkele
rindeki devrimlere ve devrimcilerine
düzülen kahramanlık methiyeleri, Av
rupa entelijensiyasının kendi yapama
dıklarını yapanları görmenin verdiği
geçici coşkunun ötesine geçmemiştir.
Kapitalizmin gelişiminin getirdiği
sorunlar (çevre kirliliği, nükleer silah
lar, kadının ek sömürüsü, yoz yaşam)
esas sorun olan iktidar perspektifli
politik mücadelenin yerine, ekolizmci,
barışçılık, feminizm, alternatifçilik vb.ni
koymalarını getirmiştir. Aslında bunla
rın politik mücadeleye kanalize edil
mesi gerekirken bunlara esir düşül
müş, bunlar politika haline getirilmiştir.
Buraya kadar Yeni Sol'un pratikte
nasıl ve neden geliştiğini değerlendir
meye çalıştık. Şimdi ne olduğuna
gelebiliriz,
Bu konuda söylenecekler baştan
şöyle özetlenebilir. Avrupa Sol'u ikti
dardan o kadar uzak düştü ki politik
iktidarı bir hedef olmaktan çıkaran ve
politik iktidarın ele geçirilmesi ve
toplumun dönüştürülmesinin aracı o
lan örgütü ve partiyi reddeden "teorik
tezler"e ulaştı .Yeni Sol'un ve türevleri
nin özü ve özeti budur; örgütsüzlük ve
iktidarsızlık.
Aslında Sol için bugün bunları
tartışmak eksiklik ve lükstür. Ama
kendi dışındaki pek çok kesimi ve sol
tabanı etkileyip erozyona uğratmakta
olduğundan da bir görevdir, gereklilik
tir.
Yeni Sol'un tarihine değinilirken,
XX. Kongre'nin kendilerini meşrulaş
tırmada pek çok malzeme verdiğine
değinilmişti. Geçerken değinelim, Yeni
Sol'un yeniden ve geç ortaya çıkışının
nedeni 17 Ekim devriminin başansızlı
ğındandır. XX. Kongre öncesinin red
dedilmesi, altlarda kalmış proleterya
diktatörlüğünün reddedilmesi anlayı
şıyla kısa zamanda birleşti. Kendini
meşrulaştırmak için hep sosyalist ülke
lerde yaşanan olumsuzlukları ön plana
çıkardı. Bu ülkelerdeki uygulamaların
iticiliğini (!) kendi varlığının belirleyici
nedeni olarak göstermeye çalıştı. Yeni
Sol'un teorik tezlerinin oluşması ve
geliştirilmesine önemli katkıları olan
mülteciler Avrupa kapitalizminin çeki
ciliğinden hiç söz etmediler. Ve Avru
pa'da, Amerika'da yaşama fedakârlığı
na (!) büyük bir "özveriyle" katlandılar.
Türkiye Yeni Sol'cuları ve sivil toplum
cuları da Türkiye'yi sivilleştirmede
mokratikleştirme mücadelesinin zor
luklarına (!) katlanıyorlar.
XX. yy.'ın ikinci yansından sonra
geçmişe saldırmak, kısa zamanda bir
anlayış proleterya diktatörlüğüne ve
bunun aracı olan partiye saldırmayı
getirdi... İşte bu vargı (ki bu vargının
özünde Avrupa Solunun sübjektif
yargısı yatar.), yeni solun daha sonra
geliştireceği teorik tezlerin temelini
oluşturdu tüm tahlillerini ve tarihi,
bu yargıyı ve bakışı destekleyecek
şekilde değerlendirdi ve göstermeye
çalıştı. Tezlerine dört elle sarıldı.
Kuramcıların, bunlara ters görüşlerini"
bir zaman idealizme düşmüştü" diye
rek reddedip, ahlaksal açıdan da
(halbuki ne çok önem veriyorlardı
ethik'e) ne denli tutarlı olduklarını
gösterdiler.
Sosyalist ülkelerdeki tüm uygula
maları, gerçeklerden iç ve dış nesnel
koşullardan bağımsızlayarak politika
nın (iktidarın) ve partinin reddedilmesi
yönünde değerlendirdiler.
Aslında yeni sol kavramı kategorik
olarak ne kadar doğru o da tartışılır.
Zira savundukları her şey eski(ler)in
eklektikbir karışımı. Owen ütopyacılığı,
Bernstein eleştiri özgürlükçülüğü, bur
juva demokratçılığı, Kant ahlakçılığı ve
apolitizmi, evrimci kendiliğindenlik
(kendiliğindencilik bile değil) birde
mücadeleciliği volantirizmi kökünden
kazınmış anarşizm. Açıktır ki böylesi
sağlıksız görüşlerin eklektisizmi de,
kendine uygun kafa yapıları ve bunlara
uygun aydınlar ister. Her zaman daha
yeninin peşindeki yılgın yenilmiş ve
iktidardan uzak düşmüş Avrupa küçük
burjuva entelijansiyası bunun için
biçilmiş kaftandır. Ki bu, aynı zamanda
12 Eylül sonrasında k. burjuva aydın
larda (Türkiye'de) Yeni Sol'un neden
genel bir kabul gördüğünü anlatır.
Terside söylenebilir. Ancak şunu u
nutmamak şartıyla, yenilenler dahi
inanç ve hırs onların yenikçi ideolojiye
düşmelerini engelleyebilir. Kaldı ki
böyle savrulmalara düşmemenin şartı
da inançlar ve kendine güvendir.
Daha önce de değinildiği gibi
Avrupa Sol'unun bu tür savrulmalara
kapılması, pratikten ve pratik mücade
leden uzak Kalışlarında yatar. Pratikin
denetleyiciliğinden uzak ve ona hizmet
etmeyen her düşünce savrulmalara ve
uç noktalara gitmeye açıktır. Yeni
Sol'un durumu da budur. Pratikten
uzak kalış parti bazında da insan
bazında da ayrıntılara takılıp kalınma
sını getiriyor. Umutsuzluğun ve gele
ceğe güvensizliğin hem nedeni hem
sonucu oluyor. Bütünsel ve tarihsel
bakamayış, andaki veya konjonktürel
bir durum saptamasının ve/veya de
ğerlendirmenin, kendi mantıksal sınır
larının da ötesinde, uç noktalara
götürülmesine yol açıyor. Mücadele
nin ve pratikte sınanmanın olmayışı bu
tehlikeye düşmemenin dinamiklerini
ortadan kaldırıyor. Sorumsuzluğa ve
sınır tanımamazığına prim veriyor. Bir
kez bunlardan uzak kalınca, yapısalcı
lıktan, bilinemezciliğe kadar her türlü
idealizm batağına düşülüyor.
Yeni Sol teoriyi belirleyen ikinci
önemli özellik, tarihin değerlendirilme
sinde sınıflar mücadelesine verilen
önemin giderek azalması ve yok
sayılmasıdır ki bu da Avrupa Sol'unun
yeni konumuna uygun olarak eski
küçük burjuva hastalığının nüksetme
sinden başka bir şey değildir.
Yeni Sol'un ilk özelliliği sosyalist
mücadele tarihinin ve mirasının yok
sayılmasıdır. Aralarındaki fark esas
olarak cesaretsizlikten dolayı bu mira
sın geçmişe doğru yok sayılmasında
tarihin neresinde kesileceğidir. Stalin'
de mi, Stalin ve Lenin'de mi yoksa
Stalin, Lenin ve Marks'ta mı?
Sermayenin toplum üzerindeki e
gemenliğinin sürdürülmesine yardım
ederken ki burjuvazi henüz buna dahi
izin vermemiştir iktidarı paylaşma
yanılsamasına kapılan AuroKomünist
partilerin biraz da parti olma ciddiyet
ve ağırlıklarından kaynaklanan sorum
lulukları ve sınırlayıcılığı onların daha
fazla uç noktalara ve uç değerlendir
melere savrulmalarını birazda olsa
engeller, kim kendini kitlelere hesap
verme kaygısından uzak sayan, kendi
ni tatminden başka hiçbir sorumluluğu
ve sınırlayıcılığı olmayan bir kısım
entelijensiya, istediğini istediği biçim
de söylemekte kendisini özgür hisset
miştir. Burjuvaziden bile korkmadan,
hem de herbiri bir Avrupa ya da ABD
üniversitesinde öğretim görevlisi vb.
iken... Şaka bir yana gerçekten ciddi
bir partinin veya yapının veya kişinin"
söylediklerini sınırlayan bir şeyler
vardır. Bunlar kendi vicdani sorumlu
luğu, İşçi sınıfı ve emekçi sınıfların yani
tabanın, hesap sorması veya bunlara
hesap vermesi gerekliliğinin sorumlu
luğu vs. kendini bunlardan özgür
hissedince istediğini söyleyebiliyor,
Elbette bir de burjuvazinin sınırlayıcılı
ğı var. Ama burjuvazi sosyalizme
saldırma konuşanda kendisinden daha
cüretkâr davranan Yeni Sol ve "Yeni
Sol Bakışı", sınırlaması eşyanın tabia
tına aykırıdır.
22
 Buradan devrim sonrası toplumla
rına özelde Sovyetler Birliği'nin değer
lenmesine geçebiliriz.
Bu soruna başlangıç tek ülkede
sosyalizm konusuyla olabilir. Sonuçta
da yine buna dayanacaktır. Tek ülkede
devrim mümkün mü değil mi?... Dahası
olumlu mu olumsuz mu? (Sosyalizmin
çıkarı anlamında) Gerekli mi değil mi?
Yeni Sol anlayışlar açıkça söylese
de söylemese de hatta aksini iddia
etsede tek ülkede sosyalizme karşı
çıkmaktadır. Sübjektif niyetler ne olur
sa olsun Sovyetler Birliği'nde devrim
olmamalıydı denmektedir.
Yeni Sol'un tüm teorisinin dayanak
ve çıkış noktası tek ülkede sosyalizme
karşı çıkmaktır. Bürokratizm, jakobe
nizm, tek seslilik, bürokratik kollekti
vizm, demokrasicilik, partidevlet vb.
suçlamalarının sonunda vardığı yer
burasıdır.
Tek ülkede sosyalizm; mümkün,
gerekli (hatta zorunlu) bu yanayla da
dünya sosyalizmi açısından olumlu
görmek, ciddiyetin, samimiyetin, ger
çekçiliğin, sosyalizme bağlılığın kriteri
olarak kabul edilmelidir.
Tek ülkede sosyalizm anlayışı neyi
gerektirir. Öncelikle bir iktidar ve ihtilal
hedef ve hırsını, ikincisi bunun gerçek
leştirilmesi için gerekli mücadeleyi,
üçüncüsü partiyi ve onun örgütlerini...
Devrim sonrasında ise tek ülkede
sosyalizmi kurmanın güçlüklerini gö
ğüslemeyi aynı zamanda da onun
coşkusunu... Bu anlayışın reddinin ise
kişiyi (yapıyı) bunlardan "kurtaracağı"
açıktır.
Nedir tek ülkede sosyalizmi kurma
nın zorlukları veya Sovyetler Birliği'nde
sosyalizmi kurmanın zorlukları neydi.
Öncelikle tek ülkede devrim kitap
larda yazıldığı gibi gerçekleşme olana
ğına sahip değildir. Kitaplarda sosya
lizm, sosyalizm olarak yazılmıştır bü
yük oranda. Tek ülkede sosyalizm
olarak değil. Ve de böyle olmak
zorundaydı. Bir dünya devrimi beklen
tisi olmasa da, sosyalizm böyle yazıla
bilirdi. Olması gerektiği şekilde, kendi
doğal mecrasındaki gelişimi olarak.
Sovyetler Birliği'nde sosyalizm,
kendi doğal mecrasında gelişmedi.
Ancak burada hemen şu belirtilmeli ki
devrimden sonra devletin olmayacağı,
proleterya diktatörlüğünün olmayaca
ğı veya proleteryanın burjuvaziyle
beraber kendisini de ortadan kaldır
ması vb. gerektiği türünden aceleci ve
ütopyacı eleştiri ve suçlamalar ciddiye
alınamaz. Ve bunlar Kutsal Aile ya da
Felsefenin Sefaleti'nden alıntılar da
yapılsa sosyalizmin kendi doğal mec
rası olarak gösterilemez.
Zira Rusya üretici güçlerin sonuna
kadar geliştiği bir Batı Avrupa ülkesi
değildi. Artı emperyalist kuşatma altın
daydı ekonomik, siyasi ve askeri
olarak) ve tek ülkeydi. Bu hızlı sanayi
leşmeyi ve bundan doğacak sorunları
gündeme getirecekti.
"İhtilâl, siyasal sistemi sözkonusu
edildiğinde, birkaç aylık bir zamanda
Rusya'nın ileri ülkelere yetişmesini
sağladı... Ancak bu yeterli değildir.
Savaş merhametsizdir. Alternatifleri
açımasız bir katılıkta ortaya koyuyor:
Ya mahvolma ya da ileri ülkelere
ekonomik olarak da yetişmek ve
geçmek... Mahvolmak veya tam yol
ileriye atılmak. Tarihin yazdığı alterna
tif budur." (Lenin)
"Eğer biz tek ülke olmasaydık,
proleterya diktatörlüğü ülkelerinden
biri olsaydık, sadece bizde değil diğer
ülkelerde de örnek olsun Almanya ve
Fransa'da da Proleterya devrimi olsay
dı sanayide yüksek kalkınma hızı
sorunu ile bu kadar ağır bir şekilde
karşılaşmazdık." (Stalin)
Başka türlüsünü beklemek ve iste
mek eğer art niyet yoksa safdillik veya
ütopyacılıktır. Bu ya böyle kabul
edilmelidir ya da tek ülkede sosyalizm
anlayışı reddedilmelidir.
İkinci şıkkın tercih edilmesi duru
munda da mevcut dünya gerçekliğinde
politikadan vazgeçilmelidir. Başka
gerçeklerin ortaya çıkması beklenme
lidir (ki Yeni Sol'un yaptığı da budur)
Zira politika ve sosyalizm ciddi bir iştir
zor bir olaydır. Sosyalistler de en az
burjuvazi kadar cesaretli ve kendi
çizgilerinde kararlı olsalardı bugün
dünya ileride olurdu kuşkusuz. Ancak
bu konuda umutsuzluğa düşülmesede
fazla da iyimser olmamak gerekir.
Açıktır ki Sovyetler Birliği'nde en
önemli olgu X X . parti kongresi 1956
tarihli bir sapmayı belirtiyor. Aksini
düşünenler yani 1956'yı öncesiyle,
sonrasıyla aynı çizginin devamı olarak
değerlendirenler, 19431949 arası dö
nemi ve Stalin'in son yıllarını ve Son
Yazıları'nı iyi incelemelidirler. 1943 yılı,
1930'da tasfiye edilen siyasal iktisatın
yeniden ders kitaplarına girişini (***),
1947 yılı da Gosplan başkanı Vozne
şenkiy'in görevinden alınıp kurşuna
dizilmesini anlatıyor. 195053 arası ise
Stalin'in olası bir 20. Kongre tehlikesini
önleme çabalarını...
Stalin determinist olarak mı değer
lendirilmeli yoksa volantirist olarak mı?
Böyle bir ikilem yanlış. Daha doğrusu
yalnızca birini kullanmak yanlış. Sta
lin'in ve (o süreçteki parti yönetimin
den bağımsız şekilde) nesnel sürecin
gerekliliğinin sonucu olarak determi
nizmle volantirizm arasında dengenin
kurulamamış olduğu ve determinizmin
ağır bastığı kuşkusuz. Ancak Stalin'in
Son Yazıları'nda aşırıya kaçmadan üst
yapıya ve volantirizme ağırlık verdiği
(önceye göre) de bir gerçek. En
önemlisi değer yasasının etkinliğini
sürdürmesi. Ve etkinlik düzeyleri farklı
da olsa her dönem için geçerli olması.
Sosyalist insanın yaratılmasında
karşılaşılan güçlüklere büyük ölçüde
teslim olunmuş, sorunların çözümün
de ekonomist önlemler ön plana
çıkarılmıştır. Değer yasası, ücret ma
kasını açma. Bu değerlendirme 'Başka
ne yapılabilirdi ki?" sorusundan ayrı
değerlendir(i!)me(!i)dir. Kaldı ki bunlar
gerçektir ve böyle yapılmıştır. Burada
sadece bugün ortaya çıkan sorunların
ve sonuçların geçmişteki durumuna
değiniliyor. Şöyle yapılmasıydı veya
şöyle yapılsaydı böyle olurdu diyecek
durumda da değiliz.
Tarımla ve kulaklarla kavga, mujik
ten devşirme işçilerin yarattığı sorun
lar, köylülerin sosyalizme direnişleri
daha doğrusu aktif bir destekle katıl
mamaları Stalin'de köylülüğe karşı bir
güvensizliğe yol açmıştır. Çin devrimi
sürecine de böyle bir ortamda ve bu
duygularla bakmış ve köylülerin dev
rim için savaşını anlayamamış (****) ve
kabul edememiştir.
Stalin döneminin eksiklikleri (sos
yalizmin kendi doğal mecrasında geli
şememe anlamındaki eksikliklerdir. Ve
bu yanıyla eksik olarak değerlendiri
lemez.) ki bunların çoğu nesnellikten
ve mevcut gerçeklikten kaynaklanan
eksikliklerdir kendi çözüm dinamikle
rini (sosyalizmin kendi doğal mecra
sında gelişimine dönebilme anlamın
da) de içinde taşıyordu. Değer yasası,
paralı teşvik ücret makasını açma bir
teori olduğu için değil, hızlı sanayileş
me zorunluluğunun ürünleri olarak
uygulandı. Doğru deyişiyle PRATİK
oldu. Ancak XX. Kongre sonrasında
bu, "her şey ekonomi ve insan politika
önemsiz" anlayışına dönüştürüldü, te
ori yapıldı. Aşırı determinizme varıldı
(Aynı dönemde Çin ise tam aksini yaptı
ve "her şey politika ve insan, ekonomi
önemsiz" anlayışına ulaşarak aşırı
volantirizme vardı. Aşırı volantirizmin
uç (karşı devrimci) örneği ise Kampuç
ya'da Polpot rejiminde yaşandı.) Eksik
liklere güçlüklere tamamen teslim
olundu ve varolan çözüm dinamikleri
de bu yanlış ve revizyonist müdahale
sonucu büyük oranda ortadan kaldırıl
dı. XX. Kongre öncesiyle sonrası
arasındaki en önemli fark buradadır.
Barış içinde birarada yaşamak ile
emperyalizme sınıf mücadelesinden
taviz verildi. Kapitalist olmayan yol ile
yenisömürge ülkelerdeki devrimler
mücadelesinden, burjuvaziye tavizler
verildi.
XX. Kongre sonrası ise dış koşulla
rın, nesnel gerçekliğin dayatması so
nucudur diye (doğrudur diye) savunu
lursa, gerçeklere esaret'in sonu olma
yacağıda savunulmak durumundadır.
X X . Kongre'de Kruşçef'in dışta
sosyalizmin mirasını reddedenlere
23
DEMOKRASİ ÜZERİNE (1)
Siyasi partilerin kurulmalarına izin
verilmesi ve bunlardan "icazet" verilen
üç partinin katılımıyla gerçekleştirilen
6 Kasım 1983 genel "seçim"lerinden
sonra başlayan "esneme" belirtileri,
özellikle son biriki yıl içindeki gelişme
lerin de etkisiyle siyasal yaşamımızda
nispi bir canlanmaya yol açtı. Çeşitli
sınıf ve tabakalar kendi sınıfsal çıkarları
doğrultusunda siyasal süreçteki yerle
rini alıyorlar ya da bunun mücadelesini
veriyorlar. Halk güçleri de uğradıkları
ağır yenilginin etkisinden kurtulmaya
çalışarak, mezara konulmaya çalışılan
bedenindeki uyuşukluğu dinamizmin
fırınında eritmiye çalışarak, üstüne ser
pilmeye çalışılan ölü toprağını sahiple
rinin yüzüne fırlatmak için harekete
geçerek siyasi arenadaki yerini alma
kavgasını vermektedir. Ancak Halk
güçlerinin hareketlerinin seviyesinin
çok düşük olmasından dolayı, ülkenin
politik gündemini belirlemek şöyle
dursun, henüz etkilemekten bile çok
uzak bir noktada. Hal böyle olunca,
egemen sınıf fraksiyonlarının belirleyi
ciliğinde sürdürülen politik süreç, kaçı
nılmaz olarak emekçi halkın aleyhine
işlemektedir. Halk güçlerinin saf dışı
bırakılarak tamamen hakim sınıf fraksi
yonları (üst başlıkların tekelci burjuva
zice atıldığı) tarafından yazılan, eksik
olduğu kadar yapay da olan ülkenin
gündeminin halkın sorunlarına çözüm
getiremeyeceğinden dolayı geniş yı
ğınların, nezdinde meşru olmayacağı
ortada.
Antidemokratik güçlerce oluşturu
lan (dayatılan) "gündemi" geniş halk
kesimlerine (işçilere, köylülere, tüm
emekçilere) hizmet eden bir niteliğe
büründürmekle, değiştirmekle yüküm
lü olan halk güçlerinin, bunu, bağımsız
24
öz örgütlenmelerini yaratarak meşrui
yetini yalnızca yığınların çıkarlarından
alan ve bilimsel bakış açısının vereceği
mücadele ile gerçekleştireceği açıktır.
Ne ki demokrasi saflarında yer alan
bazı "sol" güçlerin, böylesi bir rota
izleme yerine, kılık kıyafetlerini mevcut
yönetimle çelişkisi olan egemen sınıf
fraksiyonlarının politikalarına uydukla
rına, varlıklarını onların ekseni etra
fında (siz kuyruğunda diye okuyun)
belirlemeye çalıştıklarını üzülerek
"antidemokratik
uygulamaların dolaysız
muhatabı olan türkiye
so/'u, eskiden de
barındırdığı çeşitli
burjuva akımların iyice
su yüzüne çıkmasıyla,
teslimiyetçi çizginin
hegemonyası altında
giderek 'sağ' bir çizgiye
çekilmeye
çalışılmaktadır."
günün özelliklerinden dolayı Türkiye
solunda, demokrasi saflarında ciddi
tahribatlara yol açmaktadır. Sosyalist
hareketin yaşadığı yenilgiden kurtula
rak bir güç haline gelememesi nede
niyle, kitlelerin yenilgi psikozunu üstle
rinden henüz atamaması gibi olumsuz
luklarında etkisiyle, antidemokratik
uygulamaların dolaysız muhatabı olan
Türkiye solu, eskiden de barındırdığı
çeşitli burjuva akımlarını iyice su
yüzüne çıkmasıyla teslimiyetçi çizginin
altında giderek "Sağ" bir çizgiye çekil
meye çalışılmaktadır.
Sinan DOGANAY .
tanık oluyoruz. Bağımsız demokrasi
platformu yerine çeşitli egemen sınıf
fraksiyonlanyla (egemen sınıflar arası
çelişkinin ve dolayısıyla hedefin yanlış
değerlendirilmesinin sonucu olarak)
ortak platform seçmeyi, dayatılan gün
demin dışında yığınların çıkarlarının
belirlediği gündemi oluşturma ve poli
tik işlerlik kazandırmaya çalışma yeri
ne, egemenlerin seçeneklerinden biri
ne taraf olmayı (Özal'ın alternatifsizlik
demagojisine "ağabeyin" ondan farklı
olmayan sözde "alternatif" ve türevleri
ile sağ uzlaşmacı teslimiyetçi anlayışın
ürünü değilde, günün doğru politikası
olarak sunulduğu bir ortamda yaşıyo
ruz. İçinde bulunduğumuz süreci,
sürecin ortaya koyduğu gelişmeleri,
onlara anlam kazandıran maddi olgu
ların tarihsel oluşumu içinde bilimsel
perspektiflerle ele almadan, burjuva
kamuoyu oluşturma araçlarıyla yapı
lan demogojik yayınları temel olarak
belirlenen politikalar, yanlış tespitlerin
Yukarıda da dolaylı olarak işaret
ettiğimiz gibi toplumsal pratiğin çok
zayıf olduğu ve siyasi kaosun sürdüğü
ortam, saflarımızdaki bu eğilimin haya,
tiyet kazanmasına, dahası yaygınlaş
masına uygun ortam yaratmaktadır.
Anti demokratik yasa ve uygulama
ların (kimi değişikliklere bağlı olarak
gösterdiği ''esneme" belirtilerine rağ
men) açık hükmünü sürdürdüğü ülke
mizdeki, durumun ana hatlarını kabaca
ortaya koyarken oldukça önemli gör
düğümüz bir noktayı da belirtmek
zorundayız. "Demokratikleşme", "De
mokrasi mücadelesi', " Demokrasi
güçleri" gibisinden son derece önemli
ve ülkemizin gündeminde bulunan
konularla ilgili olarak, burjuva idelojile
rine özgü değerlendirmelere rastlıyo
ruz. Demokrasi sorunu ve demokrasi
mücadelesi ülkemizin sosyo ekonomik
ve tarihi yapısından kopartılarak idea
list bir mantıkla ele alınmaktadır.
Genelde demokrasiyi özelde de Türki
ye'nin demokrasi sorunu ve mücadele
sini ülkemizin toplumsal pratiğinden
sınıflar mücadelesi dışında, bilimsel
maddeciliğin reddi olan anlayışın kay
naklılık ettiği değerlendirmenin yanlış
çözümlemelere götüreceği {götürdü
ğü) açık. İşte bu durum, daha başta
yazımızın ilk amacını ortaya koymakta:
Demokrasiyi yerli yerine, sınıflar mü
cadelesi mantığının üstüne oturtmak.
Böylece "herkes için demokrasinin
olamayacağının, her demokrasinin bir
diktatörlük olduğu yolundaki bilimsel
görüşün altını bir kez daha çizeceğiz.
Saplasamanın karıştırıldığı bir ortam
da kavramları netleştirmek, yararlı
olmaktan öte bizim için bir zorunluluk
haline geldi. Demokrasinin genel bir
tanımlamasını yaptıktan sonra, ülkemi
zin gündemini işgal eden demokrasi
kavramının içeriğini (dolayısıyla da
demokrasi güçlerini) ortaya koyacak
olan Türkiye'nin sosyoekonomik ya
pısını ve bunun üzerinde şekillenen
"demokrasisine" yer vereceğiz. Türki
ye'de ki demokrasi güçleri "nasıl bir
demokrasiyi hedeflemeli" ve "bu uğur
da mücadele veren güçler kimlerden
oluşmalı" sorularının yanıtını (demok
rasi mücadelesine bakışımızı ise) ülke
miz için önerilen demokrasi önermele
rinin eleştirisini yaparken sunacağız.
Görüşlerimizin toplam özeti ise "biti
ş bölümünde yer alacak. Demokrasi
tanımlamasına geçmeden yazımızın
içeriği hakkında şunları söylemekte nasız bütün demokrasiler özünde bir
yarar görüyoruz: Bu yazı demokrasi sınıf diktatörlüğüdür. Bu, kişilerin niyet
mücadelesinin teorik dayanaklarının ve istemlerinden tamamen bağımsız
netleştirilmesine katkıda bulunmaya objektif bir gerçekliktir. "Çünkü biz
yönelik, ve genel bir perspektif sun istesekte istemesekte insanlığın yaşa
mayı amaçlıyor. Bir polemik yazısı dığı sınıf ilişki ve çelişkilerinin yarattığı
olmamakla birlikte amacımıza ulaşmak sınıfsal egemenlikte o zaten vardır".
için çeşitli görüşlerin eleştirisi de yazı Egemen sınıf çıkarlarına hizmet eden
mızın kapsamı içinde yer almaktadır. üretim ilişkileri sisteminin belirlediği
Bu eleştirilerin yazı genel anlayışımızı bir toplumsal yapılanmada, toplumun
yansıtmayı amaçladığından kapsamı diğer kesimlerinin "oy verme hakkı" (ki
kimi yerde daralacak kimi yerde de bu hak halkın cellatları arasında bir
genişleyecektir. Yeri gelmişken söyle seçim yapma hakkıdır.) gibi bir takım
yelim. Seviyeli tartışmaların yapılma demokratik haklara sahip olması de
sına hizmet eden yazıların yararlı mokrasinin"... bir sınıfın başka bir
olduğuna kimi anlayışların tersine, sınıfa karşı nüfusun bir bölümünün
güçlerin bölünmesine değil netleşme başka bir bölümüne karşı sistemli bir
sine hizmet edeceğine inanıyoruz. biçimde zor kullanmasını sağlayan bir
Bundan hareketle bu yazıdaki görüşle örgütlenme olması gerçeğini ortadan
rimizi yanlış bulduğumuz anlayışların kaldırmaz. Yığınlara verilen (bunu
eleştirisi ile birlikte diğer yazılarımızla yığınların uzun süreli mücadeleleri ile
derinlemesine ele almayı düşünüyo kazandıkları diye okuyun.) birtakım
ruz. "demokratik haklardan, demokrasinin 
HER DEMOKRASİ BİR "herkes için" "saf" olduğu sonucuna
varmak burjuva aldatmacalarına "saf
DİKTATÖRLÜKTÜR ça" inanmaktır. Çünkü "saf" demokrasi
teorisi emperyalist haydutlar tarafın
Demokrasi, bir yönetim biçimi ola dan ehlileştirilip aldatılmış olan işçi
rak üretim ilişkisiyle kopmaz bağları aristokrasisinin teorisidir. Bu teori
olan ve sınıfsal bir öz taşıyan üst yapı kapitalizmin yaralarını gizlemek, em
sal bir kavramdır. Belli bir sınıfın (ya da peryalizmi, daha az iğrenç göstermek
sınıfların) damgasını taşıyan üretim ve sömürülen kitlelere karşı mücadele
ilişkilerinin içeriğini belirlediği demok sinde, emperyalizme manevi kuvvet
rasi üzerinde yükseldiği ilişkiler siste sağlamak için ortaya çıkarılmıştır."
minin yüklediği "demokratik" bir yapı İlk sınıflı toplum olan Köleci top
ya sahiptir. Bu nedenle "herkes için lumla birlikte ortaya çıkan demokrasi
demokrasi", "saf demokrasi" teraneleri günümüze kadar hep egemen sınıfla
onun sınıfsal karakterini gizlemeye rın tekelinde olmuştur. Köleci top
yönelik burjuva ideolojisinin ikiyüzlü lumda köle sahiplerine feodal toplum
lüğünden başka bir şey değildir. İstis da ise, en güçlü feodal beyin impara
torluğunu onaylattırarak egemenlik
kurmasına hizmet etmiştir. "Seçme
seçilme" gibi şekilsel bir takım hakların
varolması demokrasinin bu niteliğini
değiştirmemektedir. Demokrasinin e
gemen sınıfların diktatörlük aracı ol
duğu gerçeği kapitalist toplumda da
değişmemiştir; burjuva demokrasisi
kapitalist toplumun hizmetine girmiş
tir. Burada da "seçme seçilme" gibisin
den yığınların sahip olduğu bazı haklar
varsa da"... bu demokrasi her zaman
kapitalist sömürünün getirdiği dar
sınırlar içinde hapsolmuştur. Bu yüz
den mülk sahibi sınıflar ancak zengin
ler için bir demokrasi olarak" kalmıştır.
Buna rağmen burjuvazi yönetilenlere
verdiği/vermek zorunda kaldığı "hakla
rı" göstererek diktatörlüğünü pişkin
likle "işte demokrasi" diye lanse etmek
tedir.
Burjuvazi, kapitalizmin nispeten
refah içinde olduğu geniş halk yığınla
rına ekonomik ve politik primler verebi
lecek (bunlar egemenliğine tehdit eder
duruma gelmediği sürece) "sağlamlı
lık" ve "güçlülük" teyse, egemenliğini
mümkün olduğu kadar tavizci, "de
mokratik" barışçı yönetim metodla
25
rıyla, yani burjuva demokrasisi ile
sürdürür. Ancak burjuvazinin çemberi
nin daraldığı, kapitalizmin krizinin
kitlelere taviz veremeyecek kadar
derinleştiği dönemlerde burjuvazi,
'demokrasicilik oyununa" paydos! dü
düğüyle son vererek, diktatörlüğünü
burjuva demokrasisi yerine faşizm ile
sürdürür."... eski parlamenter demok
rasi biçimi ve yöntemleri ile halk kitlele
rini sınıf egemenliği altında tutamaya
cak ve kapitalist istikrarın rasyonali
zasyon görevlerini" yerine getireme
yeceği durumlarda "Burjuvazinin tek
çıkar yolunun 'kitleler' Faşizm yolu ile
zaptetmektir diyor Dimitrov ve ekliyor:
"Faşizm burjuvazinin sınıf egemenliği
nin son aşamasıdır."
"Finanskapitalin en "gerici", "en
şovenist", "en militarist" kanadının
yönetim biçimi olan faşizmin biçimle
nişi, gelişimi, kapitalist metropol ülke
lerde, emperyalizme bağımlı yarısö
mürge, yeni sömürge ülkelerde ayrılık
lar gösterir. Emperyalist ülkelerde
burjuvazinin eski müttefikleri (Feoda
lizme karşı) işçi sınıfı ve köylüye verdiği
bir taviz olan burjuva demokrasisi (bu
aslında kendisinin gelişip gürbüzleş
mesi için gereklidir.) ancak iktidarının
tehlikeye düştüğü durumlarda ortadan
kaldırabileceği bir diktatörlük (yöne
tim) biçimidir. Serbest rekabet koşulla
rında tekelci kimlik kazanan burjuva
nin tekelci burjuva sınırları içinde
yığınlara verdiği tavizler onun iktidarı
açısından bir tehdit arz etmezler. Başta
işçi sınıfı olmak üzere emekçi kitlelerin
verdiği mücadelelerle kendilerini kalıcı
haklar sağladığı, yaşanan uzun süreli
burjuva demokratik koşullarında, top
lumda güçlü bir "demokrasi geleneği"
yerleşmiştir. Bu ülkelerde Faşizm an
cak, etinde kemiğinde varolan krizinin
derinleşmesinin yarattığı sorunların
burjuva demokratik yöntemlerle gide
rilmediği durumlarda devreye girer.
Emperyalizme bağımlı ülkeler ise
burjuva egemenliği içerik ve biçim açı
sından farklılıklar göstermektedir. Bu
ayırt edici özellikler tamamen kapitalist
üretim ilişkisinin doğuşu, örgütlenişi,
kısaca kapitalizimin niteliğinden kay
naklanmaktadır. Emperyalizme bağım
lılıklarının nitelikleri bakımından ö
nemli ayrılıklar gösteren ve bugün "az
gelişmişlik", "geri kalmış"lık ya da "geri
bıraktırılmıştık nitelemeleriyle tanım
lanmaya çalışılan yarısömürge, yeni
sömürge ülkeler burjuvazisi, diktatör
lüğünü burjuva demokratik yöntemler
yerine çeşitli faktörlere göre biçim
değiştiren Faşizm aracılığıyla sürdü
rür. Bu ülkelerde egemen üretim biçimi
olan kapitalizm, daha başta emperya
lizme "göbekten bağlı" olarak yukar
dan aşağı tekelci biçimde doğduğu,
emperyalizmin çıkar ve çelişkilerine
göre biçimlenmesinden dolayı millici
26
yanı bulunmadığından oldukça cılız ve
çarpık bir yapıdadır. Burjuva demokra
tik devrimini gerçekleştirmediğinden
ya da tamamlayamadığından (kapita
lizmin iç dinamiğiyle gelişerek, feoda
lizmi de çözerek alt yapıda ve üst
yapıda kurumlaşması gibi...) dolayı
burjuvazikapitalist üretim ilişkileri
yaygın ve egemen olmasına karşın,
prekapitalist üretim ilişkilerini ve sınıf
larını (toprak ağalan, tefeci bezirganlar
vb.) yok etmez: iktidarını, sömürüden
aldığı payı onlarla paylaşmak zorunda
dır. Emperyalist iş bölümünün gereği
olarak metropollerin yaşadığı krizin
hatırı sayılır derecedeki yükünü de
omuzlarında taşımak zorundadır bu
ülkeler. Emperyalizmin sömürüden
"yarısömürge, yeni
sömürge ülkeler
burjuvazisi,
diktatörlüğünü burjuva
demokratik yöntemler
yerine çeşitli faktörlere
göre biçim değiştiren
faşizm aracılığıyla
sürdürür."
bıraktığı payla yetinmek zorunda kalan
yenisömürge tekelci burjuvazisi, pa
yını ittifaka girdiği diğer egemenle de
paylaşma zorunluluğundan dolayı kro
nik bir kriz içindedir. Krizin bütün
yükünü de emekçiler çeker. Emperya
lizmin can simidine tutunarak oksijen
çadırında yaşamını sürdürmek zorun
da kalan bu ülkeler ekonomik ve siyasi
planda zaman zaman derinleşen, za
man zaman "düze" çıkan, ama sürekli
lik arz eden bir kriz ortamında mezarla
rını kazar. Bu tür ülkelerde egemen
sınıflar, tekelci burjuvazi (şu ya da bu
ölçüde varolan krizden dolayı) emekçi
kitlelerin ekonomik, demokratik talep
lerine karşılık verecek, metropollerdeki
gibi tavizkâr bir tutum takınabilecek bir
durumda olmamasından ve oturmuş
bir demokrasi geleneğinin olmayışın
dan dolayı burjuvazi, (ortaklarıyla bir
likte) yönetimini burjuva demokratik
yönetimleriyle sürdüremez. Çünkü 
tekrar edersek  öyle bir "güçlülük" ve
sağlamlıkta değildir. Bu nedenle burju
vazi yönetimini (genellikle yukarıdan
aşağıya örgütlenmiş) süreklilik taşıyan
faşizmle sürdürür. Ancak hemen belir
telim ki, bu ülkelerde yaşanan faşizm,
Almanya ve İtalya gibi ülkelerde belli
bir dönem içinde hükmünü sürdüren
faşizmle özdeşleştirilemez. (Faşizmin
örgütlenmesinin, biçiminin vs. ülkele
rin koşullarınca belirleneceği açıktır).
Yine bu ülkelerde (koşullarına göre) bir
takım hakların olması faşizmin varlı
ğıyla çelişmez. Bu ülkelerde nispi
"demokratik" birtakım haklar olmasına
karşın, bunların klasik burjuva demok
rasisi ile tanışıklığı yoktur. Bu ülkeler
deki yönetim biçiminin asli öğesi baskı
ve terör, tali öğesi ise nispi demokrasi
unsurudur.
Demokrasi kavramını bilimsel görü
şün ışığında üretim ilişkisi üzerine böy
lece oturttuktan sonra şimdi de ülkenin
sosyoekonomik yapılanmasına ve
bunun üzerinde şekillenen demokrasi
sine değinelim.
TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ ON YILDA
BİR Mİ KALKAR?
Ülkemizdeki gelişmeleri, onu oluş
turanbiçimleyen sürecin dışında, so
yutlayarak ele almak, sonuçta, ıslah
olmaz teorik hatalara ve politik öner
melere yol açmaktadır. Çeşitli olay ve
olguları sınıflararası ilişki ve çelişkilerin
ürünü olarak ele almak yerine, idealist
bakış açısından kaynaklanan sınıflar
üstü teorik tespitler yapmak "gelenek"
haline geldi. Aralarında ton farkı olma
sına rağmen aynı kaynağın suyu olan
bu zatlar, 12 Eylül değerlendirmesin
den içinde bulunduğumuz evrenin
tanımlanmasına ve sunulan politik
önerilere kadar hemen her konuda
vurgu farkları saklı kalmak kaydıyla 
çakışmaktadırlar. 12 Eylül yönetimini
"Bonapartizm" olarak tanımlayan
(Mahkeme salonlarında devletin beka
sı için nelere katlandığını anlatan)
giden, 12 Eylül'den sonra "şaşkın
ördek" misali ne diyeceğini "bilemeyip
hatta "Maoistleri" ve "sol teröristleri"
temizleyeceğine olan inancından do
layı için için sevinerek bekleme
telkinlerinde bulunurken, kendisini de
kasırganın içinde bulunca yutkunmak
tan vazgeçen anlayışa, sivil toplumcu
lara, sol liberallere kadar uzanan
teslimiyet cephesi ayrı makamlardan
aynı türküyü söylemektedirler. Mevcut
yönetimin kendini burjuva yasallığmın
kimi vasıtalarıyla takviye ederek ipi
kazığa sağlam bağlamak için kendi
içinde yaptığı bazı değişikliklere bakıp
ta" 12 Eylül'ün ruhuna fatiha okuyan
köşe yazarlarından, "Bonapartizm ge
riliyor" tespitinde bulunanlarla, içinde k
bulunduğumuz süreci, demokratik
leşme süreci olarak gösteren liberal
sol akımlar, yönetiminin nitelik değiş b
tirmeye başladığı konusunda da hem o
fikirler (Bunun değişik söylemine de
rastlamak mümkün).
Teslimiyet cephesinin oportünist
taktik ve tespitlerinin yanlış Türkiye
tanımlamasından kaynaklandığı açık
tır. 12 Eylül öncesinesonuçtaburjuva
demokrasisi yakıştırmasında bulunan
lara, bugün de, açık hükmünü sürdü
ren antidemokratik yönetime karşı
burjuva demokrasisini (ya da bunun
diğer bir nitelemesi olan en geniş
demokrasiyi) savunmak kalıyor. Günü
 muzun birincil sorunu, burjuva demok
rasisini yaratmak olarak belirlenince,
toplumsal muhalefetin mihengini bu
sorun oluşturunca akan sular duruyor
ve bazı egemen sınıf kanatları hemen
cecik demokrasi güçleri arasında görü
lüveriyor. Yani en geniş demokrasi için
iktidar dışında kalan egemen sınıf
kanatlarımda kapsayan bir demokrasi
cephesi yaratmak düşüncesi, teslimi
yet cephesinin tespitlerinin ana eksi
nini oluşturuyor. Hedef burjuva de
mokrasisi olunca, halk demokrasisi,
sosyalist demokrasi lafı güzaf oluyor.
ayrıların aynı, aynıların
ayrı yerde oldukları
günümüzde, 'sol'
sağlarda yer alan bu
güçler, yine, gerçek
demokrasi güçlerinin
dışında yeni güçler
arama ve çeşitli burjuva
fraksiyonlarının
kuyruğuna takılmada da
aynı yer deler."
"Sosyalistlere" sosyalistliklerini unut
turan bu teslimiyet politikasının hede
fini oluşturan "Milli koalisyon" ya da
"Milli uzlaşma" kimleri kapsıyor? Son
yıllarda" milli' lik sıfatını kazanan bu
egemen sınıf kanatları kimler? Hiçbiri
mizin yabancısı değil bunlar kuşkusuz.
Emekçiler, MC iktidarlarından, daha
öncesinden, Maraş katliamından tanı
yorlar bu "demokrasi havarilerini. Si
vas'tan, Çorum'dan, Tariş'ten biliyor
lar. 6 Mayıs'tan, 18 Mayıs'tan, 30
Mart'tan, 16 Mart'tan, Yükseliş katlia
mından, Faik Türün'den, Baki Tuğ'dan
ı | bilir onların nasıl demokrasi aşığı
t | olduklarını. Sivil faşist terörün kanlı
eylemleri karşısında, "Bana milliyetçi
ler adam öldürür dedirtemezsiniz"
diyen muhteşem sesin sahibini çok iyi
tanırlar. Bugün işkenceye karşı oldu
ğunu söyleyenlerin ses tonunun, "İş
kenceler, münferit olaylardır" diyerek
kıvırtanlarının ses tonuna ne kadar
benzediğine bir kez daha tanık oluyor
lar. Yarın dergisi'nin sayfalarını açtığı
bu egemen sınıf temsilcilerinin kim
olduklarını, Emekçiler, ilerici öğrenci
gençlik acısını iliklerinde hissettiği
günlerden yakın tanıdıkları bu zatların
demokrasi saflarında yeralamayacağı
nın'da bilincindedirler. Ama her geçen
gün biraz daha sağcılığın batağına
gömülen teslimiyet cephesi, ülkemizde
demokrasinin on yılda bir gadre uğra
dığına inananlar, mevcut iktidarla iç
çelişkileri olan egemen sınıf kanatları
nın demogojik safsatalarını delil göste
rerek, "milli uzlaşma sağlayarak raftaki
demokrasiye işlerlik kazandırmayı
hayallerler.
Kısaca özetlemeye çalıştığımız çok
farklı görülenlerin aslında nasıl aynı
olduklarına şaşarak (aslında şaşıracak
bir şey yok) tanık oluyoruz. (Yazımızın
iler ki bölümünde "ayrıların" nasıl aynı
olduklarını dilimiz döndüğünce sergi
lemeye çalışacağız) Ayrıların aynı,
aynıların ayrı yerde oldukları günü
müzde, sol saflarda yer alan bu güçle
rin, yine gerçek demokrasi güçlerinin
dışında yeni güçler arama ve çeşitli
burjuva fraksiyonlarının kuyruğuna
takılmada da aynı yerdeler, SHP'den
sonra Demirel'li DYP ve dinsel hareket
gibi çeşitli egemen sınıf kanatlarının
demokrasi için ortak paydalar sundu
ğuna inananlar ve buna sevinerek
destek verenler, demokratikleşmenin
dinamiğinin egemen sınıfların safla
rında görseler gerek.
Bugün "sol saflarda, gerçek de
mokrasi güçleri arasında ortamın özel
liklerinin de yardımıyla) bulanıklık
yaratan, teslimiyetçi kuyrukçu sağ
çizgiyi yaygınlaştıran bu görüş kökten
yanlıştır. Türkiye topraklarının tarihi
boyunca tanışma fırsatı bulamadığı
burjuva demokrasinin, yalnızca "on
yılda bir kalktığı" yolundaki görüş bir
yanılsamadan başka bir şey değildir.
Böyle bir yanılsamının kaynaklık ettiği,
şekillendirdiği görüşün, önermelerin
temelden yanlış olacağı gün gibi
ortadadır.
Bunun nedenlerini biraz daha aça
lım. Türkiye kapitalizmi kendi iç dina
mikleriyle gelişmemiş, bunun potansi
yelini taşımasına rağmen, Osmanlı
Devleti'nin yarısömürgeleşmesiyle
emperyalizm tarafından daha başta
boğulmuştur. Kapitalizmin bu köksüz
"türkiye topraklarının
tarihi boyunca tanışma
fırsatı bulamadığı
burjuva demokrasinin,
yalnızca "on yılda bir
kalktığı" yolundaki görüş
bir yanılsamadan başka
bir şey değildir."
lüğü ve cılızlığı, ülkemizde güçlü bir
işçi sınıfının oluşumunu da engellemiş
tir. Kemalizmin "devlet eliyle kapita
lizm ve kapitalist yaratma" politikasının
sonucu olarak, burjuvazi daha genç
yaşında tekelci nitelik kazanarak em
peryalizme bağımlı hale gelmiştir. Bur
juvazi emperyalizmin işbirlikçisi haline
gelmiş, kapitalizm, emperyalizmin çı
kar ve çelişkilerince biçimlenmiştir.
Burjuvazinin bu sakat doğumu, kendi
kurum ve kuruluşlarını (kültürünü vb.)
oluşturamamasına neden olmuştur.
Tekelci burjuvazinin bu güçsüzlüğü,
tekel dışında kalan burjuva fraksiyon
larıyla, eski toplumun artıkları olan
sınıfları iktidarına ortak etmek zorunda
kalmıştır. Kapitalizmin çarpık yapısı
ülkemizi sürekli bir bunalımda tutar
ken, bunun yansıması olan ve yukarıda
niteliğine değindiğimiz siyasi yapıda
da aynı türden bir kriz yaşanmaktadır.
Tekelci burjuvazi, gerek işçi sınıf ve
diğer emekçi halkın ekonomik ve siyasi
hak ve taleplerini karşılama ve gerekse,
kendi ortaklarının istemlerine karşı
tavizkâr tutum takınmasının, iktidarını
sarsacağından yönetimini baskı ve
zora dayalı olarak sürdürür. Ülkemiz
yönetiminde antidemokratik özün e
gemen olması, çeşitli konjoktürel de
ğişmelere bağlı olarak daralan ya da
genişleyen bazı nispi "demokratik"
hakların varlığını ortadan kaldırmaz.
Bunlar içice geçmiştir.
Ülkemizdeki yönetimin her dö
nemde böylesi bir niteliğe sahip
olması, 12 Eylülün hiç bir değişiklik
yapmadığı anlamına gelmez.
Yönetimin antidemokratik özü
değişmemekle birlikte, 12 Eylül, bunu
daha da kurumlaştırarak sistematize
etmiş ve zaten güdük olan "demokra
tik" hakların daha da budanması gibi
çok önemli değişikliklere neden ol
muştur. Yönetim bir anlamda rektefiye
girmiştir. Ama açıktır ki bu önemli deği
şiklikler burjuva demokrasisini ortadan
kaldırıp yerine antidemokratik metod
koymaktan uzaktır. Çünkü zaten olma
yan bir şey kaldırılamaz.
Bugün yoğun bir antidemokratik
havanın teneffüs edildiği ülkemizdeki
demokrasi mücadelesinin hedefi, 80
öncesinin ya da onun biraz daha
"geliştirildiği", "ilerletildiği", burjuva
demokrasisi olamaz. Gündemimizde
olması gereken demokrasi, sözün,
kararın, yönetimin, yetkinin halkta
olduğu gerçek demokrasi olmalıdır.
Ülkemizin demokrasi sorunu, biralt üst
oluş sorunundan başka bir şey değil
dir. Köklü toplumsal değişiklikleri, hal
kın demokratik yönetimini içeren,
doğrudan demokrasiyi hedeflemesi
gereken ülkemizin demokrasi mücade
lesinin örgütlenmesi ve ittifakları, bur
juva demokrasisini hedefleyen anlayış
larınkinden kuşkusuz farklı olacaktır.
Gerçek demokrasi uğruna verilen
mücadele hedefinin niteliğinden dola
yı "resmi" yönetimle çelişkisi çıkan
egemen sınıf fraksiyonlarını demokrasi
saflarında görmez. Egemen sınıfların
aralarındaki iç çelişkilerinden yarar
lanma ile bunların abartılarak demok
rasi mücadelesinin ittifakları arasında
saymanın ayrımına varır.
Kaynakça:
V.İ. Lenin, Devlet Ve İhtilal
J.Stalin, Leninizmin İlkeleri
G. Dimitrov, Faşizme Karşı Birleşik
Cephe Saçak Dergisi
27

"Faşist ideoloji bir dizi heterojen öğeleri içerir. Bunu
unutmamalıyız, çünkü bu özellik bize faşist ideolojinin hangi amaca
hizmet ettiğini gösterir. Emekçi yığınlar üzerinde diktatörlük kurma
savaşındaki çeşitli hizipleri biraraya getirmeye ve bu amaca yönelik
geniş bir hareket yaratmaya hizmet eder. Faşist ideoloji bu öğeleri
birleştirmek için yalıtılmış bir araçtır."
TÜRKİSLAM
SENTEZİ ÜZERİNE
Bu yazımızda, son günlerde bazı
haber dergilerinde ve gazetelerde
sıkça adı geçen "Türkİslam Sentezi"
adlı faşist "ideolojinin" temel
hedeflerini ortaya koymaya çalışacağız. ürettiği gerici politikalardan ayrı ele alı
Yazımıza giriş yapmadan önce Tür
kiyeli Sol'un kronikleşen bir eksikliğini
de ortaya koymak isteriz. Türkiyeli Sol
kaynağını halktan aldığından ve politi
kasınıda onun için ürettiğinden dolayı
dır ki halka karşı açıktır. Ve bu açıklık
ağırlıkla politikalarında ve mücadele
yöntemindedir. Sol'un bu doğal açık
lığı egemen güçlerce faydacı ve düş
manca değerlendirilmeye kalkışılmış 
ki bu doğaldır , Sol içi ayrılıklar,
örgütsel yapıların birbirleriyle tezadlığı
her fırsatta kullanılmaya çalışılmış,
hatta ve hatta Sol'a indirilecek darbe
lerde bu yapıların mücadele anlayış
ları, kitle içindeki bağları gözününe
alınarak "öncelikler" sıralaması dahi
yapılmıştır.
Bu noktada Sol'un eksikliği nedir?
Eksiklik bahsedilen açıklıkta değildir,
bu bir zorunluluktur. Eksiklik, Sol'un,
Sağ'ı tahlildeki vurdum duymazlığında
dır. Örneğin yıllardır ülkemiz halkının
üzerinde terör estiren sivil faşist hare
ketin iç işleyişleri, ayrım noktaları,
mücadele anlayışları hep bizlerce
muğlak kalmıştır. Sol'un, geçmişte sivil
faşist harekete farklı yöntemlerlede
olsa sonuçta topyekün karşı koyusu,
aktif savunusu belki bu "ayrıntı" nın
önemini asgaride tutabilmiştir. Ama
bugün faşizan kurumlaşmanın son
aşamasında bu "ayrıntı'nın tahlili,
gelecek mücadele için ayrı bir önem
taşımaktadır. Süreçte bu noktanın Sol
içinde incelenmeye değer bulunacağı
bir kesinliktir.
Konumuz bu açıdan önemlidir.
28
Adnan SAATÇİ
Türkİslam Sentezi gibi faşist teorileri
incelemede kesinkes gözardı edeme
yeceğimiz gerçeklik, bu tip teorilerin
emperyalizmin belli bölgelere yönelik
namayacağıdır. Çünkü emperyalizm
jeopolitik öneme sahip bölgelerde
çıkarlarını yansıtan politikaları daha
detaylı, bölgelerdeki ülkelerin tarihi
siyasi ve kültürel yapısı ile ilgili, uyumlu
bir biçimde üretmektedir. Hatta CIA
patentli uzmanları, danışmanları, gaze
tecileri ve profesörleri aracılığıyla di
rekt o ülkelerin iç işleyişine karışmakta,
üretilen politikalara yön vermektedir.
Türkiye'nin "kuması" Paul Hanze gibi
leri güzel bir örnektir. Biz bu yazımızda
"Türkİslam Sentezi" olgusunu ABD'
nin Ortadoğu'ya yönelik politikasından
ayrı olarak ele almıyoruz. Tam tersine
bir parçası olduğunu düşünüyoruz. Bu
nokta bizim için kısacası çıkış olacaktır. artıklarla kapitalist üretimin birarada
"ŞERİATÇI" ABD VE
ORTADOĞU
Geri bırakılmış ülke ve bölgelere
yönelik politikalarda din olgusunun
vazgeçilmez bir yeri her dönem için
varolmuştur. Özellikle OrtaDoğu ve
Doğu'da 1917 Ekim devrimininde hız
landırıcı etkisiyle 1920'lerden bu yana
gelişen ulusal bağımsızlık hareketle
rinde Budizm, Hinduizm gibi İslam
dininin de etkilerine rastlayışımız bir
gerçekliktir. Böyle ülkelerde halkın
temel direniş noktası olan antisömür
gecilik, bu savaşımda pek çok toplum
sal, siyasal ve kültürel değeri, sömür
geciliğe karşı koyuş motifi olarak
almasını gündeme getiriyordu.
Komünalfeodal üretim ilişkilerine
denk düşen dinifelsefi kurumları,
örgütlenmeler 1920'lerden sonraki dö
nemde antisömürgeci ulusal hareket
ler içinde de pek çok kez motif görevi
görmüştür. Ancak burada özellikle bir
noktayı belirtmek gerekir ki, o da Asya
ve Afrika ülkelerinde, ulusal kurtuluş j
hareketleri içinde doğru ve sürükleyici
olan Marksist önderlikli muhalefetler
olmuştur. Bu ülke devrimlerinin zaferle
sonuçlanması, bir ileri üretim tarzının
hayata geçirilebilmesi sadece bu bi
çimdeki önderliğe sahip toplumsal
muhalefet için mümkün olabilmiştir,
olabilir. Bu nokta önemlidir, belirleyici
dir, ancak şimdilik konumuz dışıdır.
Din motifinin kurtuluş hareketler
içindeki yeri 19601975 yıllarında silik
tir. Bu zaman dilimi arasında Vietnam,
Laos, Kamboçya, Angola, Mozambik
vb. ülkelerin kurtuluş savaşlarında
bilimsel sosyalist öğretinin damgasını
görüyoruz. Ancak yine bu dönem
içinde başlayan ve bugünde kendini
belirgin kılan OrtaDoğu'daki İslami
hareket, bu bölge özelinde kendini
güncele çıkarmış, emperyalist politika
nın yeniden biçimlenişine olumlu (a
ğırlıkla)ve olumsuz katkılarda bulun
muştur.
Diğer dinlerden farklı olarak öbür
dünyanın düzeni kadar bu dünyanın
düzeni içinde "yorumlanabilir" kabul
edilen İslam öğretisi ve "öğreticileri",
İslami, dinden öte sosyoekonomik
yapının, toplumsal düzenin düzenleyi
cisi olarak görmektedirler.
OrtaDoğu'da, İslamcı hareketin bu
çıkış noktası ve taraftar bulması bellidir
ki çözümleme açısından uzun araştır
malar istemektedir. Ama öncelikle söy
lenmesi gereken şu olmalıdır; Kapita
list/emperyalist üretim ilişkilerinin, o
ülkedeki filiz ve cılız burjuvaziyi çok
önceleri ezip, sonra işbirlikçileriyle
bütünleşerek ülke ekonomisine yerleş
mesi, feodal üretim ilişkilerinin büyük
oranda tasfiyesi ya da hızla işletilen
tasfiye süreci, yine kalan prekapitalist
lığı, işte tüm bunlar bu tip ülkelerde
(yarısömürge, yenisömürge) yaşa
yan insanın gözleri önünde ve oldukça
kısahızlı bir sürede cereyan etmekte
dir. Halkın bu alt yapıdaki değişikliğe
ekonomik anlamda hazır olduğunu
söylenebilirse de kültürelsosyal ve
siyasal anlamda hazır olamıyacağı,
yerleşmiş değer yargılarının o denli
hızla dönüşüm gösteremeyeceği belli
dir açıktır. İşte bu uyumsuzluk ve olay
ların akışını yorumlama, kendine yer
bulma ve değişikliklerin açıklanması
istemi, insanları, "açıklayıcı" olan ve
dine tekrar bakmaya zorlar.
OrtaDoğu'daki ülkelerde de bu
süreç yaşanmıştır. Ve bugünde yaşan
maktadır. "Açıklayıcı" olana yöneliş,
sosyoekonomik yapıyıda düzenleme
ye aday bir öğreti için toplumsal destek
yaratmaktadır.
 Dinin ve özelde İsiamın, OrtaDoğu'
daki radikal yorumu (özellikle İran'da)
emperyalizmin politikasını yeniden
gözden geçirmesini ve belkide daha
sağlıklı oluşturmasını gündeme getirdi
demiştik.
Özellikle 79 İran politik devrimi
önceleri geniş anlamıyla antiemper
yalist ve giderek salt antiAmerikancı
tavrına ve de "öze" dönüşüne rağmen,
diğer İslam dini ağırlıklı ülkelerde top
lumsal muhalefet için bir çıkış noktası
olmuştur. Tunus, Pakistan ve Mısır'
daki gelişmeler bunun tipik örnekleri
dir.
"Şeriat düzeni" biçiminde radikal
yoruma uğrayan İslamcılık, önceleri,
emperyalizmi ve bilhassa son 20 yıldır
i islam ülkeleri pazarında İngiltere'yi de
geride bırakan ABD'yi ürküttü (sadece
ürküttü) ise de "dinin afyon" misyo
nünü unutmamasından dolayıdır ki
yeni (aslında 1960'lara dayanmasıyla
eski) politikasını "sulandırılmış gerçek
şeriat" şeklinde yeniden biçimlendirdi.
İran devriminden hemen sonra
Tunus'ta ekmeğe yapılan zamma karşı
halkın ayaklanmasının hemen ardın
dan Burgiba'nın, Enver Sedat'ın öldü
rülmesi davasının dinci kesime sağla
dığı ülke içi prestijden sonra Muba
rek'in, halkın ve kendisini destekleyen
İslam Partisinin hoşnutsuzluğunu gi
dermek için Ziya Ül Hak'ın, ülke kanun
larını Şeriata göre yeniden düzenleye
ceklerini söylemeleri ve pek çoğunda
düzenlemeler tesadüfi değildir.
ABD emperyalizminin politika uz
manlarının elinde biçimlenen yeni stra
teji bu ülkelerde böyle hayata geçiril
miş oluyordu. Ve ABD, "Şeriata" bu
biçimiyle yönelinmesinden rahatsızlık
duymamıştır.
"İslamcı'lığın sosyo ekonomik yapı
yada düzenleme iddiası, sağladığı
prestijlede birleşince, ABD tarafından
daha işlevsel ve çok yönlü bir stratejiye
odak olarak yerleştirilmesi iyice müm
kün olmuştur. Bu stratejinin bir yönü
OrtaDoğu'ya dönük iken diğer yönü
de sosyalist sistem içine yöneliktir. Bu
noktada Türkiye'ye ve Türkİslam Sen
tezine de önemli bir rol yüklendiğini
söylemek gerekir.(*)
ABD emperyalizminin bu gerici
politikasının OrtaDoğu'daki baş aktö
rü Suudi Arabistan'dır. Suudi'lerin elin
deki sermaye hem bölgede siyasi
anlamda kilit rol oynamasını sağlar
ken, hem de diğer ülkelerin gerici,
ümmetçi, faşist kesimleriyle ortak yatı
rımları, finans kuruluşları oluşturması
kısacası ekonomik "işbirliği" ABD
emperyalizminin işine gelmektedir. Bu
durum ABD için çıkarlarını ekonomik
ve siyasi anlamda en iyi koruyacak ülke
olarak Suudi Arabistan'ı öne çıkarıyor
du.
Bu noktada S.Arabistan'ın Türkiye'
deki gericifaşist kesimle ilişkilerinin
Eylül sonrası alabildiğine gelişmesinin
tesadüfi olmadığı ortaya çıkmaktadır.
Kısacası emperyalizmin ocağında
OrtaDoğu'ya yönelik bir aş pişmiştir.
Türkiye'ye de (Suudi Arabistan'ın kat
kısıyla) yeni işleviyle Türkİslam Sen
tezi düşmüştür.
TÜRKİSLAM SENTEZİ
NEDİR?
Türkîslam Sentezi faşist bir "idelo
jidir". Bu sentezin üzerindeki perde
indirildiğinde ırkçıümmetçi ittifak or
tayaçıkar. Eylül öncesi ırkçışöven ve
saldırgan politikanın bir din, dil ve milli
yet mozaiği olan Türkiye'de yaygın
destek bulamayışının yarattığı kısırlık
tan çıkmanın demagojisidir.
Irkçılığın, ümmetçilikle bu ittifak
teorisi hitap edilecek tabanın genişle
tilmesi ve faşizan yönetiminde sürekli
liğinin daha sağlamlaştırılması için
egemen güçlercede destek görmüştür.
Demagojinin özünde yatan, Milliyetçi
lik ümmetçilikle birarada işlenirse yani
ümmetçiliğin ırk, dil ve milliyet ayrımı
gözetmeyen, dini birliği yeterli bulan
özellikle ırkçıfaşist politikanın üzerine
giydirilirse toplumun tüm kesimlerine
hitap etme şansının doğmuş olmasıdır.
Türkİslam Sentezinin yorumu ve işlevi
bu temel üzerinde şekillenmiştir. Bu
anlamda sentez gerici ve faşist güçle
rarası ittifakın da bir simgesi oluyordu.
"Türk'ün ve İslam'ın düşmanları
"din" ve "milliyetimizi" birer "karşıt tez"
biçiminde ortaya koyarak çalışma 
yacaklardır. "Çağdaş Türkİslam Ülkü
sü nün" bayrağı, bütün haşmeti Türk
milliyetçilerinin ellerinde, yine yüksel
meye başlamıştır." (1)
"Problemi Allah, millet ve ekmek
halinde bir bütün olarak ele almayan
her reçete iflasa mahkumdur." (2)
Görüldüğü gibi gerek 1969 gerekse
1982'li yıllarda her iki faşist ideologda
aynı dertten muzdariptirler.
Türkİslam Sentezi adlı faşist teori
nin islamcı ve ırkçı düşüncelerin,
örgütlenmelerin ittifakını bütünüyle
bugün için gerçekleştiremediği açıktır.
İslamın farklı yorumu, bir dizi de farklı
örgütlenmeleri doğurmuştur. Bu farklı
örgütlenmelerin, faşist yapılarla aynı
potada tümüyle erimesi ancak "son
tahlilde" mümkün olabilse de bugün
kısa vadede pek mümkün değildir. Bu
durumun daha iyi farkında olanlarda
tabiki sentezin sahipleridir. Q açıdan
29
ittifak, ırkçı kanadı bütünüyle, islamcı
kanadı da ırkçılığa en yakın kesimini
içine alacak şekilde ilk adımını atmayı
hedeflemiştir. Kapatılan MSP'nin geri
ciırkçı kanadının lideri Korkut özal ve
şurakâsının bu teori çerçevesinde
faşist vapılarla birlikteliği buna iyi bir
örnektir.
KISIR DÖNGÜDEN
TÜRKİSLAM SENTEZİNE
1980 öncesi toplumsal muhalefetin
bastırılmasında etkin bir yedek güç
olarak görev yapan sivil faşist hareket,
solun aktif savunusu ve yoğun teşhi
riyle birlikte kitleler içerisinde açık bir
tecridi yaşamış idi. Ki bu tecridin işçi
sınıfının yoğun olduğu şehirlerden
başlaması meselenin sınıfsal yönü
nüde belirgin kılıyordu. Bu soyutlanma
faşist hareketi doğası gereği kitle katli
amlarına, toplumdan "hesap" sormaya
itmiştir.
Geniş emekçi katmanlardaki faşist
harekete yönelik "ırkçı, mezhepçi,
kafatasçı" oldukları kanısı, tüm büyük
Turancılık emellerine karşın faşist
hareketin yeterli kitle desteğine sahip
olamayışına yol açıyordu.
Bir taraftan sol muhalefetin yoğun
teşhiri, diğer taraftan üstte bahsettiği
miz bir mozaik yapıya sahip ülkemizde
"saf Türk" arayan faşist mantık ister
istemez kendini toplumun diğer kesim
lerinden de soyutluyordu. Açıkçası
kendi deyimleri ile "Türkiye'de saf Türk
sayısı üç milyon" olunca büyük Turan
cılık için gerekli yüz milyona ulaşmak
biraz (!) hayal anlamını taşımaktaydı.
Bir yandan yaşanan bu kısır döngü,
diğer yandan yoğun sol muhalefetin
varlığıyla iç işleyişlerinde dizginlerin
boşalması acil bir "ıslah'ı zorunlu
kılıyordu.
Kısır döngüden çıkılırken dizginle
rinde daha sıkı ele alınması egemen
güçler açısından gerekli idi. Çünkü
egemen güçler yönetimde kullandık
ları araçlarının ve iç disiplinini ellerinde
tutmak isterler. Bu onlar için bir zorun
luluktur. Aksi durum, toplum ve toplu
mun baskısı karşısında "taraf olma"
olayını daha açık eder, baskıcı aygıtına
yüklediği "tarafsızlık", "baba"lık rolü
tehlikeye girer.
Eylül sonrası böyle bir "ıslah" prog
ramını uygulayacak ne iç otoriteleri ne
de kitle katliamlarından ayıracak za
manları vardı.
Eylül sonrası dizginler tam anla
mıyla egemen güçlerin elindedir ve
profesörbürokrat  politikacı üçlüsü
nün oluşturduğu faşist ideologlar ıslah
için her türlü olanağı bulmuşlardır.
Türkİslam Sentezide bu dönemde
tüm gösterişi ile devletin propaganda
araçları aracılığı sayesinde lanse edil
miştir.
30
Bu ıslah sürecinde faşist hareket
içindeki çelişkileri bir alt başlıkta aça
cağız. Burada yeni işleviyle ortaya atı
lan Türkİslam Sentezine rağmen fa
şist hareket gerçek yüzünü bugün
gizleyebiliyor mu? sorusuna yanıt
arayalım.
Hayır bugün faşist hareket gerçek
yüzünü gizleme çabasında iddia edil
diği kadar başarılı değildir. Halkımızın
bu konudaki duyarlılığı yıllara varan
depolitize sürece rağmen yeterli
ölçüde sürmektedir. Faşist hareket tüm
yollara başvurmasına rağmen "ırkçı
kafatasçı" yüzünü gizleyemiyor.
"Can çıkar huy çıkmaz" misali faşist
hareketin tüm kamufle çabalarına rağ
men ırkçı politikası yüz yerinden, pat
lak lastik gibi her tarafından hava
kaçırmaktadır.
Geçmişte olduğu gibi bugünde
faşist hareket en üstün ırkın Türk ırkı
olduğunu, diğer tüm milletlerin, ırkla
rın Türk'ün egemenliği altına girmesi
ve son Türk devletinin bir dünya devleti
olması gerektiğini savunur. Nihai he
def olarak seçilen PanTuranizme var
mak içinde ilk basamak olarak Panİs
lamizm belirlenmiştir.
"Cihan devletine yönelme mesele
sinde, Türklerin tek başına bu yükün
altına kendilerini atmaları eğilimi yeri
ne, bütün İslam milletlerine açık ve
onları ayrı ayrı bir mükellefiyette pay
sorumluluk sahibi kılan bir yola girme
nin daha gerçekçi olduğu düşünülebi
lir." (3)
Kısaca amaca ulaşmak için
her yolu mubah sayan
makyavelizmin ülkemiz
faşist hareketince makro
düzeyde karikatürize
edilişidir yaşananlar dersek
yanlış söylemiş olmayız."
Alıntıdan da görülebileceği gibi
günümüz faşist hareketinin ideologları
bir anda ya da kısa vadede dünyanın
egemenlik altına alınamayacağı gerçe
ğinden hareketle önce tüm İslam ülke
lerini Türk'ün önderliğinde ve tek
devlet içinde toparlayıp sonra cihan
devletine yönelmeyi hedeflemektedir.
Böylece en üstün ırk olan Türk'ün
islamı uzun yıllardır tek başlarına koru
malarının getirdiği "yorgunluğu" diğer
islam ülkeleriyle paylaşacak, ama
liderliği elden bırakmayıp, cihan dev
leti olmak içinde mücadelesini sürdü
recek, işi kolaylaşmış olacaktır.
Kısaca amaca ulaşmak için her yolu
mubah sayan Makyavelizmin ülkemiz
faşist hareketince makro düzeyde kari
katürize edilişidir yaşananlar dersek,
yanlış söylemiş olmayız herhalde.
"SENTEZ" MI
"ÜLKÜ" MÜ?
Bugün faşist hareket kendi iç örgüt
lülüğünü istediği anlamda düzenleye
memiştir. Aydınlar Ocağı içindekiler
tarafından yeniden ısıtılıp, devlet des
teğiyle de piyasaya sürülen "Türk
İslam Sentezi" toparlanma sürecinde l
yeni iç hesaplaşmaları da gündeme
getirmiştir.
İki ayrı kanat halinde ayrışan faşist
hareketin bir yanında ne kapitalizm, ne
sosyalizm bizim istediğimiz "milli sis
tem", "halk kapitalizmi" diyerek sonuç
ta kapitalizme değişik ad verenler,
diğer yanda da yanma profesörleri,
bakanları almış "daha çağdaş" oldu
ğunu iddia eden ve kapitalizmin er
demlerini açıkça savunanlar vardır.
İkinci kesim, kendilerini "çağdaş
Sağ" olarak adlandırmaktadır. Ve bun
lar devletin ideolojik olarak beslenmesi
görevine soyunmuşlardır.
Ayrımın bir diğer adı da"ocakçılar
ülkücüler" ve "kubbe altında yetişenler'
'dir. Faşist hareketin her türlü cefasını
çekenler, "işi" omuzlayıp götürenler
olarak kendilerini adlandıran "ülkücü"
ler, miraslarına sahip çıkan ve onun
üzerine konan bu bürokratprofesör ve
politikacı takımını şiddetle eleştirmek
tedirler.
"Bu davada makam ve menfaat için
yer alanlar Eylül'den sonra kendilerini
fikir lideri olarak görmeye başladılar"
(4)
Kendilerinin bu süreçte devlete
olan geçici küskünlüklerine rağmen
"aydınlarının" devletle olan barışıklığı
ise tepkinin bir başka yönüdür.
Aynı şekilde faşist hareket içindeki
çelişkide "ülkücüler" Türkİslam Sen
tezinin yeni olmadığını, geçmişte biz
zat kendilerinin savunduklarını ve
1965'lerden beri bilindiğini söyleyerek
"Aydın takımının" bu teoriyi şimdi ken
dilerinin üretimiymiş gibi savunmala
rını eleştirmektedirler.
Bu tesbit doğrudur. 1969 basımlı
Dinamik ANA STRATEJİLER adlı
kitapta faşist Mürşit Altaylı bugün
Aydınlar Ocağı'nın yaptığı tüm tespit
leri o gün kaleme almıştır.
O dönemki faşist hareket "Doktri
ner ve ideolojik" bir çalışmanın yapıl
masının Türk milliyetçilerinin eylemci
vasıfa ulaşmalarını engellediğini söyle
yerek "Türkİslam Doktrini" biçimin
deki "Sentezi" ortaya atmışlar ve ancak
bu sentezin (bütün Türk ve İslam ale
minin lideri olan Türkiye'yi) kurtaraca
ğını ve giderek dünyayı egemenlik
altına alabileceğini söylemişlerdir.
1970'li yılların bu faşist hareketi de
PanTuranizrn ve Panİslamizmi Ay
dınlar Ocağı gibi önüne hedef olarak
koymuştur. Hatta bunu daha sistema
tize ederek, ilk aşamada Milliyetçi,
Toplumcu Türkiye'nin kurulacağını
 ikinci ve üçüncü aşamada PanTura
nizmle Panİslamizmi gerçekleştirece
ği belirtilmiştir. PanTuranizm ya da
Panİslamizmin hangisinin önce ger
çekleşeceğimde şartlara bırakmışlar
dır.
Aydınlar Ocağı bu konuda daha net
ve gerçekçidir (!) Panİslamizmi öne
almiş, bu güçle PanTuranizmi gerçek
leyeceğini saptamıştır.
Geçmiş faşist hareket "kendisini
Türk hisseden, Türkçe konuşan ve
Müslüman olarak herkesi Türk kabul
ederiz." (5) der. Aynı şekilde bugün
Aydınlar Ocağı'da "Türkçe yaşamak,
Türk gibi davranmak, Türk'lük şuuru
taşımak Türk olmak için yeterlidir" (6)
demektedir. Bugün Sağ'ın sıkıntısını
çektiği İslamcı akımlarla milliyetçi
akımların ittifakını sağlamak, geçmiş
teki faşist hareket içinde sorun olmuş
ve onlarda çözümü Türkİslam Sentezi
gibi Türkİslam Doktrininde görmüş
lerdir. Türkİslam Doktrini giderek
Eylül öncesi Türkİslam Ülküsü adını
almıştır. Bu teori o dönem sivil faşist
hareketin hemen hemen tüm kadrola
rınca benimsenmiştir. Sadece Şama
nistler bunu benimsememişlerdir. Ki
bunları geneldeki faşist hareketin de
ğermiktarları az olmakla beraber çok
tehlikeli yıkıcı fikirlere sahip olan ve
Türk'lerin dini Şamanizmdir, Türklüğü
dejenere eden İslamiyettir diyecek
kadar kendini kaybetmiş İslam düş
manı piskopat bir azınlık" şeklindedir.
Türkİslam ülküsünün Sentez yada
Doktrin ekini değiştirmesinin dışında
farklı bir özelliği yoktur. Ancak bugün
(ülkücülerin) hâlâ ülkü ekini kullanma
ları bir ayrımı ifade etmektedir. Gerek
çe ise Türk ve islamın ayrı ayrı Tez ve
Antitez olarak alınıp sonuçta senteze
ulaşılmasının mümkün olamayacağı
daha da ötesi saçma olduğudur.
Çünkü Türkle İslam zaten birbiriyle
kaynaşmıştır, birbirinden ayrılmaz bir
bütündür. Bunu da en iyi ülkü kelimesi
ifade edebilir böylece "davanın" asıl
sahipleri Türkİslam Ülküsünü, diğer
tavandakiler ise Türkİslam Sentezini
kullanmış oluyorlar, yani bir ayrımı
ifade etmiş oluyor.
Ülkücülerin ideologu S.A.Arvasi
"Din ve milliyet zıt değerler değildir. Bu
sebepten Sentez Tez ile Antitez ara
sında söz konusu olacağına göre, yıl
lardan beri kullandığımız Türkİslam
Sentezi yerine Türkİslam Ülküsü sözü
daha uygun olur düşüncesi ile kitabı
mızın adını Türkİslam Ülküsü olarak
seçtik. Bunu ısrarla kullanacağız" (7)
diyerek bu ayrımı özellikle belirtir.
Ülkücü kanadın bu tepkisine rağ
men "Çağdaş SAĞ" adını kullanan
diğer kesimin ideologlarından (A.
OKTAY GÜNER ve TAHA AKYOL)
gibileri eski örgütlerinden koparak,
rasyonalize edilmiş bir kapitalizmin
ülke ekonomisini geliştirebileceğini
buna uygun olarakta Sağ'ın daha geniş
kesimleriyle ittifak kurulmasının şart
olduğunu salt kahramanlık Türküle
riyle bir yere gidilmeyeceğini söyle
mektedirler.
Bu kanat bugün Aydınlar Ocağıy'la
tamamen aynı şeyi savunmaktadır.
Tekelci burjuvazinin disiplinize edil
miş, akılcı, sistemi kendisinin koru
duğu gibi koruyacak faşist harekete
gereksinimi bu tip insanlarca doğru
tesbit edilmiştir. Ve doğal olarak tekelci
burjuvaziden çok açık biçimde destek
almaktadırlar. A.O. Güner'in Ankara
Sanayi Odası başkanlığına geçtiğimiz
donem aday ol ması seçeneği, keza
tahliyesinden hemen sonra Avrupa
Parlamentosuna gözlemci (uzman)
olarak gönderilme çabası tekelci burju
vazi tarafından bu kesime bir çeşit iadei
itibar olarak ele alınabilir.
Sonuçlarsak faşist hareketin ülkü
cü kanadı devletin her zaman yanında
olmalarına ve Eylül devleti korumak
için (!) silaha sarılmalarına rağmen
devletin "Denge Politikası" (8) gerek
çesiyle kendilerini disipline etmesine
(aydın) takımının sessiz kalışını ve
bugünde kendilerini yönlendirmeye
kalkışmalarını kabullenememektedir
ler.
Ancak diğer yandan da devlete küs
künlüğün süremeyeceğini ve egemen
güçlerce tamamen onaylanan ve ken
dilerine teorik politika üretecek tek
kaynak olan ideologlarına fazla yüz
çeviremeyeceklerini bildiklerinden tam
bir çıkmaz içindedirler. Ancak bu çık
maz şimdilerde aşılmakta ve herkes
Türkeş'inde belirttiği gibi "TÜRK İS
LAM SENTEZİ yolunda elbirliği ile"
yürümeyi kabullenmektedir.
DOLAYLI RESMİ SES
AYDINLAR OCAĞI
VE "SENTEZ"
Kapitalist ülkelerde devlet politika
ları kamuoyuna iki biçimde duyurulur
ve açıklanırlar. Birincisi, eğer devlet bu
politikasını açıkça savunabilecek bir
politika olarak görüyorsa, en yetkili
ağızdan açıklanır. Diğer yol ise, devlet,
politikasını o aşamada kamuoyuna
karşı savunamayacak durumda olursa,
politikasının benimsenmesinin ön ha
zırlığını, yapmış olmak, kamuoyundan
gelebilecek olumsuz sonuçlardan di
rekt yara almamak açısından açıklama
biçimi dolaylı olur. Bu bir çeşit aktar
madır ve genellikle o dalın uzmanları,
yarıresmi kurumlar, profesörler, eği
tim ve kültür kurumlan, basın vb. aracı
lığıyla gerçekleştirilir.
İşte bugün ülkemizde bu ikinci
işlevi yerine getirenlerin başında Ay
dınlar Ocağı gelmektedir. Genel baş
kanının ifade ettiği gibi, ocağın "kendi
ne has hizmet çizgisi" vardır ve bu
çizgide 16. faaliyet senesi de dolmuş
tur.
1970'te kurulan Aydınlar Ocağı en
etkin gücüne Eylül sonrası erişmiştir.
Temel hedef olarak "çeşitli temayül
lerde ve vatandaşlarda olan bütün anti
komünist güçleri bir çatı altında topla
mak ve bütün hareketlen daha güçlü
hale getirmek, aralarında fikir diyalogu
kurmak" olarak belirlenen bu faşist
kurumun bir diğer ana hedefide devlet
için gerekli ideolojik beslemeyi yap
maktır.
Aydınlar Ocağına göre tüm bu anti
komünist güçleri biraraya toplayacak
"ideoloji" Türkİslam Sentezidir. Ve
Türkİslam Sentezi sadece bu gerici
ırkçı güçleri biraraya toplamakla kal
mayacak, İslam ve Türk olan herkeside
Panİslarnizm, PanTuranizm için "mil
li şuur"la harekete geçirecektir.
"Türkİslam Sentezi" adıyla ortaya
sürülen faşist "ideoloji"nin resmi savu
nucusu ve yayıcısı olan Aydınlar Ocağı
üyeleri ve destekleyenleri aracılığıyla
devletin tüm kurumlarında kilit nokta
lardadır. Bu durum çok önemlidir.
Çünkü bunun bir diğer anlamı Eylül
sonrası devletin tüm organ ve kademe
lerinde kurumlaştırılmaya çalışılan "fa
şizandık sürecinin çok büyük ölçüde
tamamlanması demektir.
örneğin Aydınlar Ocağı'nın yayın
organlarında çıkan ülke politikasına
ilişkin önerilerin bugün pekçoğunun
devlet tarafından hayata geçirildiği
somut gerçekliktir.
"aydınlar ocağına göre tüm
bu antikomünist güçleri
biraraya toplayacak ideoloji
Türkislam sentezidir ve
Türkislam sentezi sadece bu
gericiırkçı güçleri biraraya
toplamakla kalmayacak,
islam ve türk olan herkesi de
panislamizm, panturanizm
için milli şuurla harekete
geçirecektir."
Eylül sonrası süreçte toplumsal
muhalefetin başlatılması yolunda poli
tika ve "ideoloji" üretmede, devletin
ağır aksak yönlerinin belirlenmesi ve
giderilmesinde, iç ve dış politikada,
ekonomide üyelerine danışılan bir
kurum olma rolünü iyice ön plana çıka
ran Aydınlar Ocağı, kendini 12 Eylül
rejimiyle Özdeşleştirdiğini, hedef ve
istikametlerinin aynı olduğunu söyle
mektedir.
"12 Eylül, Türk'ün düşmanlarının
ezeli niyetlerinin son meyvasını elde
edeceklerini zannettikleri bir anda
Türk'ün öz varlığı olan Ordusunun bu
31
 kâbusa dur dediği, "Türk oğlu, titre ve
kendine dön" dediği günün adıdır.
Bundan dolayıdır ki Aydınlar Ocağı
mensuplarının niyet ve gayretleri ile 12
Eylül mübarek hareketinin istikamet ve
hedefi aynıdır."
Türk'ün titreyip kendine döndüğü
12 Eylül'le aynı hedef ve istikametteki
Aydınlar Ocağı'na kimsenin bu konuda
itirazı olmamıştır.
Hatta başta Cumhurbaşkanlığı
Sekreterliği olmak üzere Başbakan,
Bakan, Milletvekili, Vali ve Emniyet
Müdürlerinden bile çalışmalarında ba
şarı dileği almışlardır.
Örneğin Başbakan Turgut Özal 14
15 Eylül 1984'deki Aydınlar Ocağı'nın,
Ülkemizi 12 Eylül'e Getiren Sebepler
ve Türkiye Üzerindeki Oyunlar semi
nerinde yaptığı konuşmada "bütün
toplantıların (yukarıdaki konuşmanın
yapıldığı toplantı,) büyük önemi vardır.
Fikirlerin ortaya konulması, hadisenin
takip edilmesi ve geniş kitleye bu
meselenin anlatılması, hatta beşon
kere tekrar dahi olsa anlatılmasında
büyük fayda mütalaa ediyoruz." diye
rek konuşmaları, tebliğleri ve toplantı
sonucunu onaylamıştır.
Tüm bu siyasetçi, bürokrat takımı
Aydınlar Ocağının hangi çalışmalarına
başarı dilemektedirler?
Birincisi bağnaz bir antikomünist
kesimi bağrında toplamasını, ikincisi
ise devlete yeni bir "ideoloji" üretmiş
olmasını kutluyorlar.
Gerçekten de Türkiye'deki faşist
hareket ilk kez elindeki bir araca böyle
sine geniş bir işlevi yüklemiş ve hayati
yet kazandırmıştır. Bu kutlanmasında
ne kutlansın.
Türkİslam Sentezi ideologları, ü
rettikleri bu "ideoloji" sayesinde devle
tin bu alanda hissetiği boşluğu doldur
muş olacaklarını iyi bilmektedirler.
Kutlanan ideologlardan ve sentez
lerinden beklenen öncelikle ırkçıfaşist
hareket içi muğlaklığı gidermeleri ve
de giderek tüm antikomünist güçleri
bir çatı altına toplamalarıdır.
İkincisi, birer "dinisiyasi" örgüt
olan ve Türkiye'de başlı başına bir
gücü temsil eden tarikatlar arası çatış
maları sona erdirmesi. Daha da ötesi
mezhep ayrılıklarını bertaraf edip tü
münü sünni mezhebi altında toplaması
ve bu mezhebede günün koşullarıyla
yorumlanmış en gerici fonksiyonun
verilmesidir.
Üçüncüsü, Türkiye'nin OrtaDoğu'
daki rolünde üst yapısının tamamlan
masıdır, öyle ki Türkiye İslam ülkele
riyle ilişkisinde ve bölgede belirleyici
olabilmesinde öncelikle Osmanlı im
paratorluğu fetih politikasının Orta
Doğu halklarındaki olumsuz tahriba
tının silinmesi ya da "geçtibitti" imajı
nın yaratılması gereklidir. Bunun yolu
da, Türkiye'nin de bir İslam ülkesi oldu
32
ğunu ve bu değerlere, inanışa sonuna
adek sahip çıkacağı görüntüsünün
yaratılmasından geçer.
SENTEZİN BİR
ÇENGELİ DE
TARİKATLARDA
Türkiye'de faşist hareketin tarikat
lar ile ilişkisi kendisi için hayati öneme
sahip olmasına rağmen sağlıklı bir rota
izleyememiştir. Eylül öncesi milliyetçi
lik kisvesi altında ırkçışoven politikası
sonucu kendileri ile ittifak olabilecek
İslamcı akımların en sağlarını dahi tam
yanına çekemeyen sivil faşist hareket,
aynı şekilde ülkemizde önemli bir
siyasidinsel güç olan tarikatlar ile de
yakın olmamıştır. Tabiki bu sıkıntı tek
taraflı değildir. Bugün artık siyasi are
nada kendini kabul ettiren ve devletin
her kademesinde müridleri bulunan
tarikatlarında islami düzen için tüm sağ
güçlerle ittifaka ihtiyacı vardır.
Bugün ülkemizdeki egemen güçler
bloku içindeki tefecibezirgan takımı
ye toprak ağalarının en kodamanları ve
bunların dışında kırsal alanda tekelci
burjuvazinin uzantıları olan, bayilikle
rini yapan ticaret burjuvazisi, din
adamları takımı tarikat örgütlenmesi
nin ekonomik ve siyasi kaynağı duru
mundadırlar. Ayrıca kırsal alan kasa
balarındaki esnafzanaatkâr takımının
da lonca geleneğinden dolayı tarikat
larla geniş bağı vardır.
Ekonomiksiyasi alanda böylesine
geniş zemin bulan tarikatlar, devletin
kurumlarının onaylayıcı politikalarının
yanı sıra kitlelerin baskı koşullarında
dine yönelmeleri sayesinde de geniş
taban bulabilmiştir.
Başlı başına birer ekonomiksiyasi
güç olan tarikatlar bugün Sağ'ın örgüt
lülüğünde belkemiği görevi görmekte
dirler. Öyle ki ellerindeki geniş oy
potansiyelini istedikleri partiye kana
lize edebilen şeyhlerşıhlar takımı mü
ridleri aracılığı ile parti yönetimlerin
edahi oynamaktadırlar.
"ekonomiksiyasi alanda
böylesine geniş zemin bulan
tarikatlar, devletin
kurumlarının onaylayıcı
politikalarının yanı sıra
kitlelerin baskı koşullarında
dine yönelmeleri sayesinde
de geniş taban
bulabilmiştir"
Cumhuriyet öncesine dayanan tari
katlar devlet kademelerinde bugün
daha örgütlü ve kalıcı hale gelmiştir.
Başbakanlar, aileleri, bakanlar, millet
vekilleri içinde tarikat üyesi olanların
sayısı bir hayli kabarıktır.
Ancak bu dinisiyasi örgütlerin ara
larındaki çekişme hat safhadadır. Varo
lan tabanı örgütlülüğü altında topar
layabilmek için yaşanan rekabette
devlet kurumlan dahi taraf olabilmek
tedir. Diyanet İşleri Başkanlığının
Süleymancıları, Süleymancıların da
Diyanet İşleri Başkanlığını suçlamaları
buna bir örnektedir.
Sağ'daki siyasi örgüt ve partilerin
ayrı ayrı tarikatlarla ilişkisi, tarikat üye
lerininde buna göre kemikleşmesi, iç
çatışmaların yaşanması sorununun
çözümüde Türkİslam Sentezinde gö
rülmüştür.
Bu senteze göre Selçuklu'lar döne
minde Türk'ler en parlak dönemini
yaşamıştır. Bu dönemdeki devlet ida
resi Türkİslam Sentezi doğrultusun
daki yönetimin en idealidir. "Büyük
Çağ"dır.
Selçuklu yönetimi bu Sentez aracı
lığıyla İslam dünyasında siyasi birliği
kurmuş ve mezhep ayrılıklarını ortadan
kaldırmaya çalışmıştır. "Bunun yolu da
diğer mezhepleri Türk düşüncesine en
uygun düşen bu mezhepte (sünni)"
birleştirmekten geçiyordu. Bu nedenle
Hanefilik mezhebi resmi mezhep duru
muna yükselmiştir.
Ancak bu seferde "sünni akide"ler
etrafında ortaya çıkan tarikatlararası
birliğin sağlanması gerekiyordu. Çün
kü tarikatlar toplumdaki sükunun de
vamını sağlıyorlardı.
Kısacası Türkİslam Sentezinin bir
önemli rolüde sünni mezhep içerisin
deki tarikatların savaşımını sona erdi
rip, aynı hedefe yönelmelerini sağla
mak oluyordu. Buna örnek olarak da
Selçuklu ve Osmanlı devletleri alın
maktadır.
Tabi sonuçta mezhepçilik savaşı
mına son verilmesi adı altında mezhep
çilik yapılmakta, ırkçı değiliz denilirken
Türk'ün dünyayı egemenliği altına al
masının "Kutsal Görevi" olduğu söy
lenmektedir.
Tarikatlar ile bu bağıntının temeli
yine gericiırkçı ittifakın gerçeklen me
şine dayanmaktadır. Irkçı politika tari
katların en azından büyük çoğunluğu
ile yakınlaşmayı sağlarsa ittifak sorunu
büyük ölçüde halledilmiş olacaktır.
Çünkü İslamcı kanat gücünü bu dini
siyasi örgütlenmelerden almaktadır.
ORTADOĞU'YA
YÖNELİK:
İdeoloji bir üst yapı kurumudur. O
ekonomik alt yapı tarafından belirlenir
ve o da ekonomik alt yapıyı dönemine
göre şiddetli ya da şiddetsiz etkiler,
Siyaset de ideoloji temelinde şekillenir,
onun temelinde alt yapıya hizmet eder
Yani çıkış ekonomidir, maddi üretim
dir.
 Buradan hareketle diyebiliriz ki
Türkiye'nin, OrtaDoğu ülkeleri ile
özellikle Eylül sonrası gerçekleştirilen
ekonomik işbirliği bağları, siyasi an
lamda da yeni şekillenmeleri zorunlu
kılmıştır. Bu noktada konuyu geniş
yorumlayabilmenin yolu dünya emper
yalist sisteminin siyasiekonomik an
lamda stratejik öneme sahip bölgeler
de hayata geçirdiği politikaları irdele
mekten geçer.
Ulusal kurtuluş savaşlarının çağımı
zın yoğunlaşan çelişkisinde (sömüren
sömürülen) baş rolü oynadığı bu
dönemde, geri bıraktırılmış tüm ülke ve
bölgelerde antiemperyalist antiko
lonyalist duygu ve düşünceler, geniş
kitlelerin bilincinde yer etmektedir.
Halkların, bu tepkisi, ülke yönetimleri
ninde emperyalizm ile ilişkilerinde
daha dikkatli ve daha ince yollu bir
bağlılık, daha esnek görünümlü olma
zorunluluğunu doğurmaktadır. Bu ne
denle emperyalizm jeopolitik öneme
sahip bölgelerdeki hayati çıkarları için
varlığını kendisine daha bağımlı ülkeler
aracılığıyla farklı şekilde sürdürmeyi
yeğlemektedir. Ancak çıkarları buna
rağmen tehlikeye girerse askeri varlığı
ile oraya sökün etmektedir.
truva atı ülkeler, bölgede
ekonomiksiyasi ve askeri
alanların tümünda ya da bir
ikisinde emperyalizm adına
fonksiyon üstlenirler...
Türkiye'ye de ortadoğu'da
bu tür bir fonksiyon
yükletilmeye
çalışılmaktadır."
Özellikle ABD emperyalizmi bu tür
bölgelerde en az bir "Truva atı" ülke
yönetimini güdümünde tutmaktadır.
Bu Truva atlarının en büyük avantajları
bulundukları bölgedeki ülkelerle sos
yalkültürel ve/veya tarihi yakınlıkları,
bağları olmasıdır. Bu bağlar emperya
list sömürünün daha güvenli ve antipa
tik gelmeden yapılmasında kamufle
görevi görmüş olurlar. Truva atı ülke
ler, bölgede ekonomik, siyasi ve askeri
alanların tümünde ya da birikisinde
emperyalizm adına fonksiyon üstlenir
ler. Örneğin Kuzeydoğu Asya'da, Gü
ney Kore, Güney Amerika'da Arjantin,
Brezilya gibi... Türkiye'ye de Orta
Doğu'da bu tür bir fonksiyon yükletil
meye çalışılmaktadır. Bu özellikle Eylül
sonrası belirgindir.
24 Ocak kararları ile bilinen ve
emperyalist kuruluşlardan IMF ve
Dünya Bankası'nın denetiminde uygu
lamaya konulan ekonomik politika,
dışa açılmada pazar olarak başta sava
şan Iran ve Irak olmak üzere Orta
Doğu ülkelerine yönelmişti. Ülkemiz
deki tekelci burjuvazi içinde tıkanan iç
pazar yerine emperyalist tekellerin
referansı ile açılan OrtaDoğu pazarı
cazip geliyordu. Bu durumda hem
emperyalist sömürü sistemi işlerken,
hem de Türkiye'nin ihracat gelirlerinde
şişirilmiş rakamlar gözlenebiliyor.
Türkiye'nin Truva atı rolüne soyun
durulması salt ekonomik anlamda
sınırlı değildir. Askeri anlamda da Şah
İran'ının yerini alacak gözüpek bir jan
darma olarak görülmektedir.
Türkiye'nin ekonomik ve askeri
alandaki Orta Doğu'ya yönelik bu iki
rolünü pekiştirecek, ona kalıcılık ka
zandırabilecek siyasi bir misyonun
gerekliliğinden yola çıkılarak geçmiş
tarihi ilişkilerden, kültürel yakınlıkların
dan, ortak din Müslümanlıktan vs. bah
sedilmiş ve de nihayet "Türkİslam
Sentezine" varabilmiştir.
Sentezin OrtaDoğu'ya yönelik bu
tarafında Türklerle, Arapların "aynı mil
letten oldukları", İslamın herkesi ortak
bir İslam devleti altına toplayabilecek
gücü olduğu işlemektedir. Bu durum
sadece Türkiye'deki faşist ideologlar
tarafından değil, bizzat sentezin Türki
ye'deki kaynağını besleyen Suudi Ara
bistan yetkilileri tarafından da dile
getirilmektedir.
SONUÇLARSAK:
Bizim gibi ülkelerde, gericifaşist
hareketin ideologları da en az bizim
kadar emperyalizme göbekten bağım
lılığımızı bilmektedirler. O nedenle
PanTuranizm, Panİslamizm gibi "fa
şist", ütopyaları gerçekleyebilmenin
"niyet"' dahi olmadığı, temelinde top
lumsal muhalefeti bastırmanın, başka
yöne çekmenin yattığı onlar için de
aşikardır.
Sorun emperyalizmin ve uzantıları
nın lehine uygun çözümlemeler yap
maktır.
Türkİslam Sentezine ve ideologla
rının yapmaya çalıştıklarına şöyle bir
baktığımızda aşağıdaki tabloyu gör
mekteyiz;
Emperyalizm, Yenisömürgelerin
de toplumsal muhalefetin bastırılması
nın yollarından biri olarak, kendi
azgınlaşan siyasi gericiliğinin yansı
ması olarak tüm antikomünist güçle
rin bir cephede toplanmasını görmek
tedir. Türkİslam Sentezi'nin mantığı
da budur.
Emperyalizm, Yenisömürgelerin
de açık faşizmin kurumsallaşmasını
"yeni demokrasi" demogojisi altında
yürütmekte ve güçlü sivil faşist dikta
törlüklere yönelmektedir. "Türkİslam
Sentezi" ideologlarının kurumlarından
Aydınlar Ocağı'da Pan Turanizme var
manın ancak güçlü bir liderle, bir "kurt"
bir "başbuğ" ile olacağından
hareketle ülkemize ilişkin "güçlü bir
devlet başkanlığı" istemektedirler ve
bunun, da yeni anayasa ile gerçeklendi
ğini seminerlerinde gururla söylemek
tedirler (Bkz. Ülkemizi 12 Eylül'e,
getiren sebepler...)
Emperyalizm, yenisömürgelerinde
anarşinin kaynağı olarak işçi sınıfını ve
onun her alandaki savaşımını gör
mekte, sömürü sisteminin tıkanması
nın ekonomik alandaki yolununda
ancak Freidman'cı ekonomik politika
nın hayata geçmesiyle mümkün olabi
leceğini bilmektedir. Aydınlar Oca
ğı' da 24 Ocak kararlarına methiye
düzmekte ve ancak bu tür ekonomik
politikalarla PanTuranizmin önünün
açılacağını ifade etmektedir.
Emperyalizm, Yenisömürgelerinin
bulunduğu her politik öneme haiz böl
gelerde, jandarma rolüne soyundur
duğu ülkenin ve/veya ülkelerin, bu
konumlarını pekiştirecek teorileri uz
manları aracağıyla dikte ettirmektedir.
Türkislâm Sentezi ideologları da Pan
İslâmizmin yolunun İslâm ülkelerinin
bir araya toparlanıp, liderliğinin yapıl
ması gerektiğini söylerken emperyalist
politikayı temel almaktadırlar.
Kısacası bu tür "sentezlerin, Pan
Turanizm, Panİslamizm gibi gerici
faşist teorilerin, millet için düşünülmüş
"ideallerle" uzaktan yakından ilişkisi
yoktur. Bunlar emperyalizmin sömürü
sünü gizlemenin bir yolu olarak bir
avuç satılmış burjuva bürokratprofe
sörsiyasetçinin eski faşist teorileri ısı
tıp yeniden piyasaya sürmeleridir.
Bu tür politikaların teşhiri, onu
çözümlemekten ve sosyal yaşamda,
"çözmek"ten geçecektir.
(*): Sosyalist sistemin ekonomik
olarak çöküşünü beklemek hiçbir bur
juva iktisatçısı için rağbet görür bir iş
değildir. Bu nedenle, sosyalist sis
temde yaratılacak sosyal çalkantıların
başka etkenleri bulunmalıdır ve/veya
bulunmuştur. Bu da din olgusudur, en
yeni dini öğretidir ve de milliyetçiliktir.
KAYNAKÇA
Faşizm üzerine Dersler, Toliatti, Bilim
ve Sosyalizm Yayınları
(1) Türkİslam Ülküsü, S.A. Arvasi,
Ocak Yayınları
(2) Dinamik Ana Stratejiler (DAS),
Mürşit Altaylı
(3) Ülkemizi 12 Eylül'e Getiren Koşul
lar, Aydınlar Ocağı Yayınları
(4) Yeni Düşünce, 13.2.1987
(5) DAS
(6) Milli Mutabakatlar, A. Bolak
(7) Türkİslam Ülküsü, cilt II
(8) Yeni Düşünce, 20.2.1987, Kazım
Ayaydın
(9) Güçlü Hükümet, Güçlü Devlet,
Turhan Feyzioğlu
(10) Türkİslam Sentezi, Prof. İbrahim
Kafesoğlu
(11) Tercüman, 27.12.1985
33
 12 MARTA
NASIL GELİNDİ?
Kemalist kadroların öncülüğünde
gerçekleştirilen antiemperyalist kur
tuluş savaşıyla temelleri atılan Türkiye
Cumhuriyeti, 60 küsur yıllık genç
yaşında ikisi başarısızlıkla sonuçlanan
beş askeri darbeye sahne oldu. Bir
insanın yaşam süresiyle sınırlı olan bu
kısa zaman sürecinin oluşturduğu
biçimlediği toplumsal yapılanışa, bu
arada egemen sınıfların yapılanışına
bağlı olarak, silahlı kuvvetler aracılı
ğıyla ülkemizin gündemine giren/ve
belirleyen darbeler, bilindiği gibi, sıra
sıyla, 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971 ve 12
Eylül 1980 tarihlerinde gerçekleştiril
miştir. Bunlardan, emir komuta zinciri
nin dışında gerçekleşen 27 Mayıs
Darbesi, önderliği, örgütlenişi, hedef
leri ve sonuçları bakımından '12' ile
başlayan diğer iki darbeden ayrılmak
tadır. Ülkemizin gelmiş geçmiş en ile
rici ve tek anayasası olma özelliği
taşıyan ve sağladığı nispi demokratik
ortamla halk muhalefetinin gelişip,
daha güç haline gelmesini olumlu
yönde etkileyen 61 Anayasası, 27
Mayıs'ın ayırt edici özelliklerinin ba
şında gelir. Temellendikleri egemen
sınıf kanadı ve yöneldikleri hedef bakı
mından öz itibariyle aynı olan 12 Mart
ve Eylül darbeleri, kendi aralarında
çeşitli farklılıklar göstermektedir. Bu
farklılık, 12 Eylül'ün daha kapsamlı
olmasından ve yarattığı sonuçların
daha derinden ve "köklü" olmasından
kaynaklanmaktadır. Bugün, toplumun
geniş kesimlerinin, emekçilerin aley
hine olduğu gün gibi ortada olan kesin
dönüşümleri hedefleyen ve bunu bü
yük (ya da belli) ölçüde gerçekleştiren
34
12 Eylül, 12 Martın (tam) yapamadığını
yapmış, deyim yerindeyse kendi öz
günlüğü içinde onu tamamlamıştır.
Yani hedef bu kez 12'den vurulmuştur.
12 Eylül'ün oldukça önemli ayırt edici
özellikler taşıyan bu yanları, 82 Anaya
sası'yla yasal platformda ifadesini
bularak meşrulaştırılmıştır.
Bundan 16 yıl önce 12 Mart 71'de
gerçekleştirilen muhtırasal darbe, nite
liği bakımından ilk olma ve ülkemizin
yeni bir dönüm noktasının somut bir
ifadesi olması, vb. bakımlardan olduk
ça özgün ve önemli özelliklere sahiptir.
Çok da öğretici olmuştur. Genel olarak
Türkiye Solunun bundan ne gibi ders
ler ve sonuçlar çıkardığı tartışılabilir
belki ama (aslında sol saflarda sağ ve
"sol" savurganlığın devrimci çizgiden
büyük ölçüde koparak yaşadığı taktik
sel yenilgiye rağmen TDH'ni netleştir
diği, uzlaşmacıteslimiyetçi kliklerinin
iyice battıkları batakta kimliklerini
açıca çıkarttıkları pratik bu tartışmayı
anlamsızlaştırıyor. Egemen sınıfların
çok şey öğrendikleri ortada. Egemen
sınıflar bugün içinde bulunduğumuz
"kan revan" ortamının "tesis" edilme
sinde 12 Mart'ın deneyimlerinden ya
rarlanması, başarılarında önemli roller
oynadığı kesin. Bu nedenlebenzetme
uygunsa 12 Mart, 12 Eylül'ün ilk halka
sını oluşturur. Bugün son halkasını
(ikincisi demek daha doğru) yaşadığı
mız darbeler zincirinin hangi süreçler
den geçerek nasıl oluşturulduğunu iyi
kavrayabilmek için 12 Mart'ı unutma
mak gerekir. Bu nedenle 12 Mart'a ve
öncesine kabaca bir göz atmakta yarar
var.
Sibel DEMİRCİ
Çok partili hayata geçilmesinin
ardından, tekelci burjuvazi, toprak ağa
ları ve tefeci bezirganların siyasal
örgütlenmesi olan DP, Milli Şef döne
mini sona erdirerek iktidara geldi.
Emperyalizmin 2, paylaşım savaşından
sonra yürürlüğe koyduğu yeni politi
kası çerçevesinde, tekelleşme sürecine
giren ülkemiz kapitalizmi, giderek
tekelci bir kimlik kazanan burjuvazinin
ağırlık noktasını oluşturduğu DP ikti
darı döneminde, emperyalizmle bütün
leşmesini (büyük ölçüde) tamamlamış
tır. Emperyalizmin çıkarlarına göre
biçimlenen kapitalizm, ülkenin en ücra
köşelerine doğru yaygınlaştırılmaya
başlanmıştır. Devletçilik politikasını
terkeden DP iktidarı, dış ticarette libe
rasyona gitmiş, yabancı sermayeye
sağladığı geniş olanaklarla işbirlikçi
burjuvazinin emperyalizmle bağlarını
sıklaştırmıştır. Emperyalist iş bölümü
gereği güdümlü olarak yaratılan çarpık
sanayileşme, bir süre sonra tıkanarak
krize girmiştir. Faizcilik, para ticareti,
üretken olmayan ekonomi dallan kârlı
bir iş alanı haline gelmiştir. "Her mahal
leye bir milyoner" yaratma politikası
türedi zenginler ortaya çıkarmış, enf
lasyon oranı yükselmiştir. Bugün et
kinliğini sürdürmeye devam eden Tah
takale piyasası, ikinci bir merkez
bankası işleviyle ortaya çıkmıştır. TL,
IMF'nin emriyle 1958 yılında yüzde 320
oranında devalüe edilmiştir. Başta KİT
ürünleri olmak üzere bir çok mala yük
sek oranlarda zam yapılmıştır. Halkın
günbegün artan yoksulluğuyla orantılı
olarak işbirlikçi burjuvazi ile bir avuç
parababası tekelleşerek palazlanmış
lardır. Huzursuzluklar, iktidara karşı
 Yeni Sol yazımızda pikaj hatası nedeniyle sayfalarda karışıklık
olmuştur.Özür dileyerek, doğru sayfa sıralamasını belirtiyoruz.
Birinci sayfadaki (l). sütun aynen kalıyor.(2). ve (3). sütunlar
yer değiştiriyor,(19). sayfa aynen kalıyor,(22), sayfa (20),sayfa ola
cak, (23). sayfa (21).sayfa olacak,(20). sayfa (22).sayfa olacak,(21).
sayfa (23) olacak.
 yükselen muhalefet toplumun tüm kat
larında yaygınlaşmaya başlamıştır. Ar
tan bu tepkileri devrimci bir potada
birleştirecek sosyalist bir örgütlenme
olmadığından halk muhalefeti CHP'nin
çekim alanı da, düzen sınırları içinde
kalmıştır. Üniversitelerden başlayan
gençlik eylemleri şehirleri sarmıştır.
DP karşıtı bu gençlik eylemleri sıra
sında Turan Emeksiz gibi öğrenciler
şehit düşmüştür. DP iktidarı CHP'nin
de dahil olduğu tüm muhalefete karşı
kan küsmüştür. Baskı ve terör yöneti
min asli unsuru haline gelmiştir. Ünlü
951 tevkifatlarıyla sosyalistler, ilerici
aydınlar cezaevlerine dolduruldu, iş
kenceciler tam mesai yapmaya başla
dılar. Giderek derinleşen ekonomik
kriz, aynı ağırlıkta sosyal ve politik bir
kriz doğurmuştur.
Ordu içindeki ilerici subayların
önderliğinde gerçekleştirilen 27 Mayıs
hareketiyle işbirlikçi burjuvazi, toprak
ağalan ve tefeci bezirganlardan oluşan
sınıflar ittifakının siyasal iktidarı. Men
deres hükümeti, alaşağı edilmiştir.
Reformist burjuvazinin asker kanadı
tarafından gerçekleştirilen ve DP'nin
ekonomik ve siyasi baskılarının muha
tapları tarafından desteklenen 27 Ma
yıs 1960 hareketi, gerici iktidarı yöne
timden uzaklaştırarak, ilerici düzenle
meler yaparak egemen sınıflara karşı
tavır takınmışlarsa da, sınıfsal konum
larından dolayı gerici ittifaka karşı
kararlı ve kesin tavır alamamışlardır.
Zaten bu mümkün de değildir. Nitekim
gücü kınlamayan gerici ittifak, darbe
den kısa bir süre sonra, 961 yılında AP'
nin çatısı altında siyasi arenadaki
yerlerini almışlardır.
27 Mayıs hareketinden sonra yöne
timi ellerine alan Milli Birlik Komitesi
(MBK), hemen ilk elden, işbirlikçi bur
juvazinin etkinliğindeki ticaret ve sa
nayi odalarını kapattı, bunlarla ilgili
yeni yasa ve yönetmelikler çıkarttı, mil
letvekillerini tutukladı, toprak ağalarını
sürgüne yolladı. MBK'nin bu karar ve
uygulamaları, gerici ittifak içinde tedir
ginliğe yol açtı. Bu tedirginlik kısa bir
süre sonra da bölünmelere yol açtı.
Başını faşist Türkeş'in çektiği 14'ler
grubu MBK'nden ayrı bir oluşum ola
rak ortaya çıktı. Bu faşist hareket bastı
rılmakla birlikte, emperyalizme ve
işbirlikçilere bazı tavizler verildi. Böy
lece ABD emperyalizmi tekrar devreye
(bağışlarla, ikili anlaşmalarla, vb yol
larla) girmiştir. IMF gibi emperyalist
kuruluşlarla anlaşmalar yapılmış, em
peryalizm ülkemizi tekrar kontrolü
altına almıştır. İşbirlikçi burjuvazi, DP
j dönemindeki konumundan daha güç
lü bir konuma yükselmiş, bunun gerici
ittifak içindeki yansıması ise, tekelci
burjuvazinin toprak ağaları ve tefeci
bezirganlar karşısındaki ağırlığının da
ha da artması şeklinde olmuştur.
Sermaye sınıflarının kendi iç çeliş
kilerini çözümlemesine, tekelci burju
vazinin güçlenmesine bir tür fırsat
yaratan 27 Mayıs, sonuçta tekelci bur
juvazinin dümen suyuna sokulmuştur.
(27 Mayıs'ın süreç içinde amacından
saparak nitelik değiştirmesine ordu
içindeki ilerici unsurlar karşı çıkmış,
hatta, Talat Aydemir ve Fethi Gürcan
gibi subaylar bunu darbe girişimine
kadar götürdüyse de atı alan Üsküdar'ı
geçmişti.)
Bunlara karşın, 27 Mayıs hareketi
halk muhalefetinin gelişip güçlenme
sine de olumlu yönde katkı da bulun
ması, bu askeri hareketin diğer bir
sonucudur. 61 Anayasası'nın sağladığı
nispi demokratik ortam, halk güçleri
nin bir güç haline gelmesinde olumlu
rol oynamıştır. Kaynağını yeni anaya
sadan alan bu atmosfer içinde, dilimize
çevrilen Marksist eserler elden ele
dolaşmaya başlamıştır. Böylece Mark
sist düşünce salon aydınlarının beyin
jimnastiği olmaktan çıkarak, yerini bul
muştur. Sosyalist söylemli TİP ülkemiz
sosyalistlerinin büyük çoğunluğunu
bağrında toplayarak 15 milletvekiliyle
TBMM'ye girmiştir. İşçi ve gençlik
hareketi hızla ülkenin dört bir yanını
saran kıvılcımlara dönüştü. Toprak
işgalleri, üretici mitingleri şeklinde ifa
desini bulan köylü hareketleri toplum
sal muhalefet kanallarında akmaya
başladı. İşçi sınıfı sendikal mücadele
sini DİSK'i oluşturarak daha doğru bir
çizgide sürdürmeye başladı. Giderek
çeşitlenen ve zenginlenen düşünsel
ortam içinde, sürdürülen ideolojik
mücadelenin sonucunda sol saflarda
ayrışmalara ve birleşmelere yol açtı. Bu
arada halk muhalefetide yeni nitelik
ler kazanarak hızla yükselmeye baş
ladı. Etkinliğini giderek artıran sıcak
mücadele ortamında ve verilen ideolo
jik mücadele sürecinde doğru devrimci
çizgi giderek hayatiyet kazandı. Bu
devrimci çizgi üzerinde oluşturulan
partinin yaptığı eylemler ve verdiği
mücadeleler yükselen muhalefeti dev
rimci yola kanalize etmeye başladı.
Ülkemiz solundaki bu devrimci çıkış,
bir yandan sürecedevrimci birkarakter
kazandırarak 65'de tek başına iktidara
gelen AP hükümetini (ve dayandığı
egemen sınıfları) tehdit ederken, yü
reklerine korku salarken, diğer yandan
da, sosyalist hareketin önündeki yılla
rın tortularını, sağ barikatı parçala
maya başlamıştır.
Sakat doğumdan dolayı baştan beri
hücrelerinde taşıdığı iltihapların, kapi
talizmin yapısal krizinin müzmin birhal
alması ve bunun giderek derinleşmesi
ile, bunun ittifak içindeki çatışmalar ve
yükselen halk muhalefetinin, devrimci
mücadelenin etkisiyle yaşanan siyasi
ve sosyal kriz tekelci burjuvazinin
çıkarlarını iyice sarsmaya başlamıştı.
Tekelci burjuvazi 61 Anayasasını "lüks'
sayarak (Süleyman bey, istediği ana
yasaya yıllar sonra, ancak 82 yılında
kavuştu. 'Şükürler olsun' diyecek ama
bir de şu geçici 4. madde olmasa.) nispi
demokratik haklara karşı bir cephe
açtılar, Bu arada oluşturulan yedek
güç, sivil faşist örgütlenmelerle, işken
celerle, hapishanelerle, zorla yükselen
muhalefet sindirilmeye çalışılsa da
başarılı olamadı. Çıkarılan yeni yasa ve
yönetmeliklerle 61 Anayasası erez
yona uğratılmaya çalışılsada, bunlar
muhalefet nezdinde sert tepkilerle,
eylemlerle karşılanıyordu. Bunlardan
1516 Haziran olayları ve diğer geliş
meler, burjuvaziye amaçlarına mevcut
yollardan ulaşamayacağını gösterdi.
Ve iktidarı sürdürmenin (krizini geçici
de olsa hafifletme) yolunun bir değil iki
olduğunu bilen tekelci burjuvazi, 12
Mart muhtırasal darbe ile açık baskı
politikasını yürürlüğe koydu. Demirel
kliği iktidardan askeri yönetim aracılığı
ile uzaklaştırıldı. Egemenler rahatsız
lıklarına çözüm bulamayan Demirel kli
ğini yönetimden uzaklaştırarak, askeri
yönetim aracılığıyla sorunlarını gider
meyi hedefliyordu. Yönetim değişikli
ğiyle birlikte halk güçleri hapishanele
re dolduruldu, Ziverbey gibi nice
köşkler, mekânlar işkencehaneye dö
nüştürüldü Devrimciler, aydınlar, bin
lerce ilerici unsur 12 Mart zindanla
rından, tezgâhlardan geçirildi. 1. Erim
hükümeti kurularak tekelci burjuvazi
lehine dönüşümler sağlanmak istendi.
İlerici güçleri sindirme politikası de
vam ederken, egemenler diğer yandan
da kendi çatışmalarını çözmeye çalışı
yorlardı. İttifak içi çekişmeler giderile
meyince 1. Erim hükümeti istifa etti ve
yerine Nihat Erim başkanlığında 2.
Erim hükümeti kuruldu.
12 Mart döneminde süreç ittifak
içinde tekelci burjuvazinin güçlenmesi
ve diğer egemenlerinin güçlenmesi
şeklinde işledi. Emekçilerinde bir çok
ekonomik, demokratik ve politik hak
ları gaspedildi. Yer aldıkları örgütler
kapatıldı. "Balyoz harekâtları"nın ardı
arkası kesilmedi. Ama tüm bunlara rağ
men, halk güçlerini sindirmesine, Tür
kiye Devrimci Hareketini taktik planda
yenilgiye uğratmasına rağmen amaç
larını gerçekleştiremedi. Tekelci burju
vaziyi daha da güçlendirmesine rağ
men ittifak içi çatışmaları durdura
madı.
Türkiye'nin önemli bir dönüm nok
tasını oluşturan 12 Mart, TDH'ni yenil
giye uğratmasına rağmen, bunu uzun
süre devam eden bir niteliğe büründü
rememişti. Bugünün tersine TDH,
onurlu direnişi ve kararlı mücadele
siyle kazandığı haklı prestij sayesinde,
dağınıklığını kısa sürede sağladığı
örgütlülüğüyle bertaraf etmeyi başar
mış ve süreçteki yerini alarak bir güç
haline gelebilmiştir.
35
 16 MART
UNUTULMADI
Bundan 9 yıl öncel 6 Mart 1978'de
faşist güçlerin öğrencilere karşı giriş
tikleri bombalı ve silahlı saldırıda 7
devrimcidemokrat öğrenci Katledildi,
onlarcası yaralandı. O gün sabah öğre
nimini tamamlayıp, topluca İ.Ü. Mer
kez binasından çıkmakta olan Hukuk
ve İktisat Fakültesi öğrencileri, Beyazıt
Meydanı'na açılan dış kapıyı geçip,
Eczacılık Fakültesi önündeki küçük
meydana geldiklerinde bomba ye kur
şun yağmuruna tutuldular. İnsana
"insan" olduğu için saldıran faşist katil
ler, çevredeki tüm güvenlik önlemle
rine rağmer ellerini kollarını sallayarak
uzaklaşıyorlardı.
16 Mart bir başlangıçtı. Kitle katli
amlarına başlangıç. Bu süreçten sonra
halka saldırı bir "yöntem" olacaktı. 70'
ler sonrası resmi destekli sivil faşist
hareket varolan toplumsal muhalefetin
önüne çıkarılmış ve süreçte de muhale
feti bastırmanın yolu olarak "kendin
den olmayan herkese, halka yönelik
saldırıyı yöntem olarak seçmişti.
Bu nedenle 16 Mart'ın Türkiye
siyasi tarihi içinde ayırt edici bir önemi
vardır. Faşist hareketin insana ve halka
düşman karakteri katliamların nesnel
temelinin bir yanıdır. 70'!i yıllarda da
girişilen katliam denemeleri sistemati
ğini 75'ler sonrası bulmuştur. Katliam,
faşist hareket için çözümsüzlüğün
çözümü oluyordu. Ülkemizdeki muha
lefetin önüne çıkartılan bu "şefin ve
buna mukabil gelişen antifaşist müca
delenin doğru değerlendirilebilmesi ve
gerekli deneyimlerin çıkartılabilmesi
nin yolu bu zaman dilimini özelde de
faşist katliamların temellerini detaylı
irdelemekten geçecektir.
Bu arada toplumsal muhalefet
önüne çıkartılan resmi destekli "set"e
karşı yürütülen antifaşist, antimilita
36
rist mücadelede gençliğin rolünü de
ortaya koymak bir zorunluluktur.
70'li yıllarda Türkiye'nin içinde bulun
duğu durum:
12 Mart darbesiyle, 61 Anayasası'
nın getirdiği nisbi demokratik hakların
bir çoğu budandı ve demokratik her
türlü muhalefet yoğun baskıya maruz
kaldı. O döneme kadar üst yapıda 
özellikle ordu ve bürokrasi çevresinde
belli bir güç ve etkinliği bulunan ve
geleneğini de Kemalizmin antiemper
yalist mücadeledeki politik tavrının
devamı olarak ele alan küçük burjuva
radikal kesimleri de tasfiye edilerek,
tekelci burjuvazinin en kanlı diktator
yası gerçekleştirildi. Ancak egemen
güçler, bunlara rağmen kendi iç çeliş
kilerini çözememiş, ekonomik ve siyasi
sorunlarına son verememiş, daha da
ötesi "tamamlayamadığı" süreciyle bir
likte yeni sorunlarını da ileriki döneme
taşımıştır. Toplumsal muhalefetin to
parlanışının 34 yıllık kısa bir süreyi
buluşu da giderilemeyen bunalımın
üzerine tuzbiber ekmişti.
70 sonrası toplumsal muhalefetin
mücadelesindeki "aktif" tutumu, sol
içinde bir "nitelik" sıçraması olmuş ve
mücadelenin bu "nitelik" değişimi
süreçte geniş kesimlerde de tabanını
bulmuştur.
İşte bu "aktif" tutum, egemen yapıyı
yeni önlemlere itmiş oluyordu. Çünkü
muhalefetin mücadelesi içinde, "aktif"
tutum, hızlandırıcı ve daha geniş yığın
lara ulaşıcı bir fonksiyon görüyordu.
Önlemlerin başında sivil faşist hare
ketin örgütlendirilmesi geliyordu.
"Tampon" ve "set" görevi görecek olan
faşist hareket, muhalefetin korku ile
sindirilmesi ve sistemin sarsılmasının
önlenmesi için "yukarıdan aşağıya"
kitle tabanı yaratılması görevini üstle
niyordu.
Sibel DEMİRCİ
Egemen yapının diğer önlemi de
reformizm olmuştur. Ağır baskı koşul
larında kabaran demokratik hak ve
taleplerin, demokrat potansiyelin akta
rıldığı kanal reformizm olacaktı. "Umut'
'lar ve "beyaz güvercinler" 73 seçimi ile
bu rolü üstleniyordu. Seçim sonrası,
vaadler ve umutlar unutulacak, siste
min yaralarını saracak sargı bezleri
bunların yerini alacaktı. CHP ağırlıklı
koalisyon 14 aylık "yürütme" görevinin
sonunda Kıbrıs Fatihliğine rağmen
halk kitlelerinin gözünde prestijini
kaybedecekti.
Sonuçta eski demirbaş Demirel 4.
kez devreye giriyor, ünlü l. MC hükü
meti APMHPMSP ortaklığı ile 77
Haziran genel seçimlerine kadar dev
reye sokuluyordu.
l. Milliyetçi Cephe hükümeti faşist
hareket için "körün istediği bir göz
Allah verdi iki göz" hükümetiydi. 77
Genel seçimlerini takiben kısa bir
dönemlik azınlık hükümeti ardından
yinelenen II. MC hükümeti de "sürecin
pekiştirilmesi" hükümeti oluyordu.
Bu süreçte devletin tüm olanakları l.
ve II. MC tarafından bu ırkçı kafatasçı
harekete sunulmuştur.
Artık reformizmin umut çeşmeside
akmaz, sivil faşist hareket de onların
gözyaşlarına bakmaz olmuştur. Faşist
saldırı herkese yönelmiş oluyordu.
Üniversiteler mahalleler, fabrikalar fa
şist saldırı ve işgal altındadır ve refor
mizmin çözümü yoktur.
Sivil faşist örgütlenme ve fonksi
yonları Genelde yeni sömürge
ülkelerde sivil faşist örgütler, devletin
resmi faşist güçlerine yardımcı olma ve
toplumsal muhalefetin "gayrıresmi"
yollardan, kan ve zorbalıkla sindirilme
sini sağlama yolunda oluşturulmuş
yapılardır. Siyasi misyonları ise, her
zaman egemen sınıfların ve emperya
lizmin çıkarlarının korunmasında, aktif
olarak, el altında tutulması gereken bir
güç görünümünde şekillenmektedir.
Bunların perde arkasındaki mimarı,
yönlendiricisi emperyalizmin jandar
ması ABD ve ClA'dır. Her ülkenin kendi
koşullarına uygun olarak biçimlenen
bu örgütlenmeler, kimi yerde yarı
resmi paralı milis güçleri şeklinde
(Latin Amerika'daki Ulusal Muhafızlar
vb.) iken kimi yerde de bir parti ve/veya
parti kolları halinde örgütlenirler.
1945'ler öncesi emperyalist ülkeler
deki faşist hareketin aşağıdan yukarıya
kitle tabanı yaratarak yönetime getiril
mesine karşılık yarısömürge, yeni
sömürge ülkelerde bu kitle tabanı
yaratma işi yukardan aşağı gerçekleşti
riliyordu. Bu gelişim, bugünde pek
farklı değil. Ancak, yeni sömürge ülke
lerde "milliyetçilik" temelinde ırkçı ve
antikomünist duygular, düşünceler
özellikle küçük burjuva kitleler üzerinde
empoze edilerek yukardan aşağıya ör
gütlenmeye koşut olarak aşağıda da
taban yaratılmaya çalışılmaktadır.
ülkemize dair.
Sivil faşist hareketin ülkemizdeki
örgütlenme çabalan 193540'!ı yıllara
akabinde Demokrat Parti'iktidarı döne
mine kadar uzanır. II. Paylaşım savaşı
sonrası ABD emperyalizmi tarafından
körüklenen soğuk savaş politikası
Türkiye'de ifadesini yoğun bir anti
komünizm, koyu bir milliyetçilik biçi
minde bulur. Sol hareketin bu dönem
deki güçsüzlüğüne ve cılızlığına karşı
hayali olarak yaratılan "komünist"
hedeflere saldırılar tezgahlanır." Öyle ki
gericilik akımlarının ardında dahi ko
münizmin olduğu DP tarafında n bası
na anıklanır. Milliyetçilik kisvesi altında
"Komünizmle Mücadele Dernekleri"
vb. kurulur. Bu tür sözde millîyetçi der
neklerin hepsinin yönetiminde şu ya da
bu ölçüde Demokratik Parti yönetici
leri vardır. 50'lerdeki bu görünüm, 60'
lara gelindiğinde giderek daha da
netleşmiş ve Türkeş ile bir kısım sivil
asker kadroların (Asker kökenliler 60
darbesine karışıp, sonrası darbeyi ger
çekleştirenler tarafından çoğunlukla
37
 ordudan tasfiye edilenlerdir) deneti
minde ve yönlendiriciliğinde iradi kı
lınmıştır.
61 Anayasası'nın getirdiği nisbi
demokratik ortamda ağırlıkla gençlik
ve küçük burjuva aydın çevrelerde can
lılık bulan devrimcidemokrat hareket
lenme giderek boyutlanıp üniversite
lerden, fabrikalara, kasaba ve köyler
den emekçi sınıf örgütlerine dek birçok
somut yansıma bulunca emperyalizm
ve işbirlikçileri belli önlemlere yöneldi.
CKMP'nin T ü r k e ş ve yandaşlarınca
ele geçirilip faş ist kadro partisine
dönüştürülmesi, ülkenin çeşitli yerle
rinde komanda kamplarının açılarak
gençliğin buralara çekilmeye çalışıl
ması bu önlemlerin başında geliyordu.
71'lere gelindiğinde DP dönemin
deki "resmi" destek artık "bir içiçeliği"
ifade ediyordu. Sivil faşist hareketin
varlığı sistemin varlığından ayrı ele alı
namaz bir duruma dönüşüyordu. Aşa
ğıda sivil faşist hareket aracılığıyla
yaratılan taban örgütlenmesi yukarı
daki "resmi" militarizmle bir bütünlük
arzediyordu.'
Toplumsal muhalefetin antifaşist
mücadelesinde bu "içeçeliği" gözardı
etmek o dönem için başlı başına bir
siyasi körlük olarak e l e alınabilir.
Bunun eleştirisi konumuz dışı, bu
nedenle geçiyoruz.
Sivil faşist hareketin  toplumsal
mücadelenin hedeflerini saptırma ve
başka yöne kanalize edebilmesinin en
büyük aracı bağnaz, bir t e m e l d e işlenen
milliyetçilik, Türkçülük demogojisiydi.
Diğer yandan sağın sistem in bunalı
mına çözüm bulma çabasındaki başa
rısızlıklar bu kesimin hitap ettiği taba
nın daha da kemikleşmesini ve sağda
radikal öneriler getiren akımlara ya da
partilere yönelmesine yol açıyordu.
Sağın bu kesimindeki çözümsüzlükten
yararlanan faşist hareket tabanını ge
liştirme olanağını yaratıyordu. örneğin
MHP' nin 77 seçimlerinde yüzde 6.4
oranıyla 17 milletvekilliği sağlam ası bir
göstergedir. Tabiki soldaki örgütsüz
lük ve faşist hareketi teşhirdeki yeter
sizlik genişlemenin bir diğer etkenidir.
Sivil faşist hareketin genişlemesine
engel yegane güç olan toplumsal
muhalefetin örgütlü, iradi mücadelesi
hayata geçtiği ölçüde gündeme faşist
hareketin tabanının daralması ve kitle
katliamları geliyordu.
78'ler ve sonrası süreç böylesi bir
donem sol potansiyelin giderek örgüt
lu mücadelede canlılık kazanması,
yoğun siyasi teşhir faşist hareketin
hızla kitlelerden soyutlanmasına, ırkçı,
kafatasçı yüzünün açığa çıkmasına yol
açmıştır. Artık sivil faşist hareketin, sis
temin korunması açısından yaratılması
gereken kitle bağlarının yolu demogo
jiden ö t e zordan ve katliamdan geçi
yordu.
38
Bu dönemde solun üzerine yeni
görevler düşüyordu. Bir küçük burju cilerin her türlü akademik demokratik
valar ülkesi olan Türkiye'de sivil faşist
hareketin halk yığınlarının canına ve
malına yönelik saldırıları geniş tepki
uyandırıyor ve solun halka yönelik
ürettiği politikada can ve mal güvenli
ğinin korunması olgusu önemli bir rol
oynuyordu. Halkın can ve mal güvenli
ğine ilişkin yığınlardan gelen bu talep
sol tarafından da gözardı edilmemiş ve
antifaşist mücadelenin istemlerinden
bin olarak ele alınmıştır. Ülkemizdeki
bu antifaşist mücadele örgütlü aktif
savunu temelinde ve kitleden gelen olan aktivitesini köreltmenin yolu ola
taleplerin gözardı edilmemesi saye rak yüksek öğrenim kurumlarına dol
sinde gerçek ivmesini kazanmıştır.
Hüznün kollarına düştüğünü görmedik
Öfkeyse hiç terketmedi seni
Nereye yağacağını bilirdin
Ve sen bizimleyken
Tebessüm hiç eksilmedi gözlerinden
Niçin üniversiteli gençliğe saldırı?
60'lardan bu yana toplumsal muha
lefette aydınların ve üniversiteli gençli
ğin ülkemizde oynadığı rol h i ç t e
azımsanmayacak bir öneme sahiptir.
İlerici devrimci hareketler için aktivite
yanlısı, sosyal ve siyasal gelişmelere
duyarlı gençlik 20 yıllık süreç boyunca
yoğun bir potansiyel oluşturdu. Top
lumsal mücadelede belirleyici olmasa
da ki olması mümkün değil etkileyici
olan gençliğin durumu egemen güçler
içinde bir sorundu. (*) 61 Anayasası'yla
nisbide olsa sağlanan üniversite özerk
liği ilk fırsatta, 12 Mart'ta ortadan kaldı okullarda da sivil ve resmi saldırılar
rıldı. Okullara karakol sokuldu, öğren
hakları büyük ölçüde düzenlenen ya
salarla gasp edildi, (bu noktada YÖK
olayı bir sürecin başlangıcı değil son
halkası olarak ele alınabilir ve alınmalı
dır). Yüksek öğrenim gençliğinin kendi
sorunlarının ülke sorunlarından ayrıla
mayacağı gerçeği ile hareket edip top
lumsal muhalefet içinde yer alması,
üzerine yönelen baskı ve önlemleri de
arttırıyordu. Bir taraftan yasal değişik
liklerle nisbi demokratik hakları, istem
leri gasp edilirken diğer yandan var
durulan faşist kadroların saldırıları
gündeme getiriliyordu. Öyle ki birçok
okul, faşist işgal altına sokularak öğre
tim yapılamayan ve sadece sınavdan
sınava gidilebilen yerler haline geldi. I.
ve II. MC yılları faşist işgallerin en yay
gın uygulama alanı bulduğu yıllardır.
Bu süreç üniversiteleri de kategorilen
dirmişti. Bu kategoriler güç biçiminde
ele alınabilir. Birincisi öğrenimin de
vam etmesi sağlanabilen ve aktif bir
savunuyla devrimci demokrat güçlerin
etkinliğinin bulunduğu okullar, ikin
cisi, karşılıklı güçlerin dengede bulun
duğu ve yoğun bir mücadelenin
sürdüğü okullar ki bu okullarda sol
güçler kitle desteğine sahipken faşist
kadro hareketin resmi destekle barına
bildiği okullardır, üçüncüsü bir avuç
faşistin yoğun sol potansiyele rağmen
(ama örgütsüz ve programsız) işgali
altında tuttuğu okullardır.
Yüksek öğrenim gençliğinin 80'li
yıllara kadar kendi alanında yürüttüğü
mücadelenin ana halkasını antifaşist
mücadele oluşturuyordu. Burada özel
likle durup bir parantez açmak gerekir.
Biliriz ki iktidar mücadelesi politik
bir mücadeledir ve bir kurmayı vardır o
da partidir. Ekonomik/akademik/de
mokratik mücadele politik mücadeleye
göre tali ve ona tabidir, o alana ilişkin
demokratik kurum larörgütlenmeler
aracılığıyla yürütülür. Bu örgütlenme
lerkurumlar, kitleleri, etraflarında ala
na özgü sorunlar ve taleplerden yola
çıkarak toparlarlar. Şimdi bu noktada
yüksek öğrenim gençliğine ve mücade
lesine dönecek olursak 80 öncesi
dönem pekçok kimse için eleştiri
konusu olmaktadır. Eleştiri için yola
çıkış o dönemde öğrenci gençliğin
kendi akademik sorunlarından öte
siyasi sorunlarla ilgilenmesi ve giderek
tabandan kopmasıydı. Tabiki kazın
ayağı öyle değil. Öğrenci gençlik için
dönemin temel sorunu, devam eden
öğrenim içerisinde bir takım talepleri
gündeme getirmek değil, öğrenime
devam edebilmektir. Faşist işgal altın
daki okullarda bunun hiç koşulu olma
dığı gibi işgal altında bulunmayan
 dolayısıyla ne öğreniminin devamının
teminatı ne de can güvenliği vardı.
Temel talep olan öğrenimi yapmanın
yolu faşist saldırıların püskürtülmesin
den geçiyordu. Yani yüksek öğrenim
gençliğinin mücadelesinin anti faşist
karaktere bürünmesi gençliğin sınıfın
önünde rol oynaması isteğinden kay
naklanmadığı ve öyle de olmadığı gibi
kendi temel akademik demokratik tale
binin nesnel gerçeğinden kaynaklan
maktaydı.
Bu gerçek gözardı edilerek ve tarih
atlanarak yapılacak eleştirilenin kıy
meti harbiyesi olamaz. Doğal olarak da
çıkarılan deneyimin, dersin sınırları
icazeti aşamaz.
Yüksek öğrenim gençliğinin anti
faşist mücadelede duyarlılığı ve örgüt
lülüğü ölçütünde yerini alması, kitle
katliamlarında da öncelikle boy hedefi
haline gelmesine yol açıyordu. Halka
yönelik katliamların ilk provası yüksek
öğrenim gençliği üzerinde denenmiş
tir.
16 Mart katliamının ardından Yıldız
Üniversitesi önünde, Beşiktaş'ta aynı
şekilde katliam teşebbüsleri birbirini
takip etmişti.
Kitle katliamlarına yöneliş:
75 sonrası yıllarda faşist hareketin
kitle katliamlarına yönelmesi ve her
katliamın sorumlusunun bulunama
ması bir tesadüf değildir.
12 Mart sonrası dönemde susturu
lan toplumsal muhalefetin "umulan
dan" erken toparlanışına karşılık, sis
tem yaralarını onarmış, zaaflarını gide
rebilmiş değildi. 7073 yılları arası
toplumsal muhalefetin sindirilmesi gö
re üstlenen militarize güçler, yeni
sömürge ülke yönetim biçimi gereği
"iş" bitince "görünürden" çekilmiş ve
yıpranışı asgariye indirgenmeye çalı
şılmıştır. Ancak. 12 Mart darbesi gün
deme geldiğinde yeterli deneyim ve
bilgi aktarımının "dışarıdan" sağlana
maması, egemen yapı içindeki çelişki
ler, yürütmede meclisin açık kalma
sının yarattığı bunalım hızlı bir yıpran
ma sürecini beraberinde getirmiştir.
Kitlelerdeki resmi militarist güçlere
karşı duyulan antipati 73 sonrası
süreçte de kendini hissettiriyordu.
Çünkü 12 Mart darbesi sonrasında olu
şan hükümetler ve süreç boyunca tüm
devlet kurumları doğal olarak "taraf"
olmuşlar, bu da demokratik özlemlerle
dolu yığınların gözünden kaçmamıştır.
Baskı aygıtının toplumsal muhale
fetle karşı karşıya gelmesinin önlen
mesi ve kendi dışındaki tarafların
çatışmasına tek taraflı da olsa "yukarı
da" müdahale etmesi en uygun, en az
yıpratıcı bir yoldu.
Darbelerimiz 10'ar yılda bir oldu
ğuna ve 71'den sonra 76'lara gelindi
ğinde 45 yıllık bir süre geçtiğine göre,
başka bir set gerekiyordu, egemenler
için.
Bu dönemde faşist partinin ve
gençlik kollarının, yan kuruluşlarının
tüm gücüyle ortaya çıkartıldıklarını
görüyoruz. "Korunan" ve "beslenen"
faşist hareket, azgelişmiş bir ülke halkı
nın ekonomik ve kültürel ezginliğinin
yarattığı öfkeyi de milliyetçilik kisvesi
altında toparlamaya çalışmış ve solun
cılız muhalefetine rağmen belli ölçüde
de bunu başarmıştır.
Süreç ve dönemin konjonktürel
yapısı sivil faşist hareketi baş rolde
tutuyordu. Bu durum egemen yapının
yönetimi içindeki bir çelişkinin ürün ya
da göstergesi değil tam tersine bir
"bütünlüğün" ifadesi idi. Burada sivil
faşist hareketi bütününden" ayırarak
yapılacak her değerlendirme ve sonuç
ta çözümlemeye yönelik her çözüm
yanlış olacaktır, yenisömürge yöne
tim biçimini anlamamak demektir.
78'lere gelindiğinde antifaşist mü
cadelenin tüm ülkeye yayılması, kendi
lindenciliğin ağır basmasına rağmen
faşist hareketin her alanda teşhiri, sol
potansiyeli genişletirken ırkçıkafatas
çı görüşleri de kitlelerden yalıtıyordu.
Bu yalıtmanın sonucu ortaya çıkan
taban daralması ve resmi gücün
"destek" niteliğinde kalması faşist
hareketi tam bir çıkmaza sokar.
Diğer yandan egemen güçlerin,
demokratyurtseverdevrimci güçlere
ve onların kitle desteğine yönelik saldı
rıların "failsiz" kalacağı mesajı bizzat
pratikte veriliyor ve gerçekleştiriliyor
du. '77 1 Mayısı ile artık egemen güçler
için de bir çıkmaz söz konusuydu.
TİSK, MESS gibi burjuva kuruluşlar
işçi sınıfının hak arama savaşımını
karalamak, yoğunlaşan grevleri kırmak
için faşist hareketten yararlanıyorlar
ama bu da yetmiyordu. Tüm işveren
kuruluşları, faşist parti ve örgütler
ülkede yaratılacak bir "kaos" ortamı ve
de ardından "müdahale"yi bekliyorlar,
onun çığırtkanlığını yapıyorlardı.
İşte kitle katliamları, faşist hareke
tin ve besleyenleri olan tekelci burjuva
zinin bu çıkmazı döneminde gündeme
geliyordu.
Sol güçlerin antifaşist mücadelesi:
Antifaşist mücadelenin sistemin
dönüşümü sorunundan ve/veya süre
cinden ayrı ele alınamayacağı, bunun
sınıfsal mücadelenin bir parçası oldu
ğu gerçeği belli bir kesim tarafından
gözardı ediliyordu. Doğal olarak sınıf
sal mücadelenin dışında tutulan anti
faşist mücadelede bu kesim tarafından
"geçici" bir kavga olarak algılanıyor,
sorun "gençlerlebozkurtlar" arası bir
çatışmaya indirgeniyordu.
"Siyasi gericiliğin" yenisömürge
lerdeki biçimi olan 'faşizm olgusunun
bir "bütün" olduğu yadsınıyor ve iki
parçalı bütünün bir parçasından diğe
rini atması yani varolma koşulunu bir
anlamda ortadan kaldırması isteni
yordu. Mümkün değildi, olmadı, iki
parça daha da kenetlendi. Bu anlayışla
"amaçlanan" yasal mücadele yerine
oturmuyor, kitlelere yanlış hedef gös
teriyordu.
Diğer yandan sorunun sınıfsal
yanını gözardı etmeyen ve "bütünü"
gözden kaçırmayan sol güçler anti
faşist savaşımın aktif savunu temelinde
ve kitlelerin talepleri gözardı edilmeksi
zin yürütülmesi gerektiğini kavrıyorlar
ve bunu sosyal pratiğe aksettiriyor
lardı. Bu anlayış temelinde hareket
eden tüm sol güçler sayesinde pekçok
katliam denemesi boşa çıkarılıyordu.
80'li yıllara girildiğinde üniversite
lerde, fabrikalarda faşist işgaller kırıl
mış, faşist hareketin tüm yüzü açığa
çıkartılmıştı.
Süreç artık egemenler aleyhine işli
yordu, buna "dur" denilecek güçlere
başvurmalı, "bütün"ün diğer parçası
tam anlamıyla devreye sokulmalıydı,
sokuldu.
77 1 Mayıs katliamı ile başlayan
katliamlar dizisi 80'lere dek sürdü. Bu
süreç boyunca antifaşist mücadele
sol güçleri omuzunda yükseldi. Faşist
hareketin katliamlara yönelişi sol güç
ler arasında da savunma temelindeki
mücadelenin yöntembiçim farklılık
ları tartışmasını ve bunun sonucu sava
şımın değişik biçimler altında sürdü
rülmesini getirdi.
Sol için temel sorun antifaşist
mücadelenin toplumsal mücadele için
deki önem derecesi ve bu mücadele ile
ilintisi idi.
Sonuçlarsak:
Bugün 16 Mart katliamının üzerin
den yıllar geçti. İnsanlık düşmanı sivil
faşist terör o döneme ilişkin rolünü
büyük ölçüde yerine getirmeye çalıştı.
Şöyle bir geriye dönüp baktığımızda 1
Mayıs 77, 16 Mart 78, 24 Aralık 79 tarih
leri, Taksim alanı, İ. Üniversitesi önü,
Maraş, Sivas, Çorum adları antifaşist
mücadelenin acı simgeleri olarak göz
lerimizin önüne geliyor.
"Geçti bunlar" denilemez. Siyasi
tarihimize maloldular. Sürecin, uzun
luğu ve "geçti" denilenlere "gebe" ola
bileceği, ırkçıkafatasçı düşünceler,
yapılar olduğu müddetçe geçerlidir.
Yakın geçmiş tarih bu anlamda dene
yimdir, birikimdir.
Sorun, katledilenlerin anılarını bel
leğe kaydetmek değil, canlı tutmaktır.
"İnsan"ın yapması gereken budur.
(*) Muhalefetin bastırılması için
yoğun saldırı dönemlerinde "önlemler"
yüksek öğrenim gençliğine de uzanı
yordu.
39
 YENİ ASKERÎ CEZA VE
TUTUKEVİ
YÖNETMELİĞİNİN
ANLAMI AMAÇLARI
Ülkemizde toplum dinamiği üst
yapı tarafından hızla geriye doğru çev
rilip bir zor cenderesinden geçirilirken
kuşkusuz kuralları önceden belirlen
miş bir iç hesaplaşmada üst yapı
kurumları içinde gerçekleştirildi!.. Zo
run sürekli kılınması ve kurumlaştırıl
ması için gereken zemin, değişen güç
dengeleriyle beraber rahatlıkla oluştu
ruldu.. Sınır tanımaz yetki ve buyruk
larla neredeyse her sözün yasaya
dönüştüğü ve geçmişte hantal gözü
ken mekanizmanın bu süre içinde bir
çok yönüyle bu yetkenin koşulsuz
kayıtsız buyruğuna girmesiyle yasa
koyucunun tüm istekleri de belli bir
toplumsal katmanın çıkarlarından ya
na hızla bir değişim ve uygulamaya
konuk . Sorun bir yerde belki de
bütün bir toplum dinamiğinin kendi
içsel gelişimi içindeki bir sürecin don
durulması ve durdurulması amacına
yönelik bir çabanın kavranılması anla
mında konulabilir. Bu amacın tüm top
lum katmanlarına indirgenen bir depo
litizasyon ateşten çemberi içinde hayli
büyük mesafeler alarak başarıldığı da
rahatlıkla söylenebilir. Doğal ki toplum
muhalefetinin susturulup demokratik
her girişimin suç sayılması olgusu
40
Haydar DEMİR
rahatlıkla "yasallaştırılmıştır" ki artık bu
yasallık burjuva kesim ve partilerince
de tartışma konusu yapılmaya başlan
mıştır. Sorunun asıl can alıcı halkası
mevcut yürürlükteki anayasanın fiili
olarak yok edilmesidir. Artık yasa yet
kesi yeni Anayasa hazırlanıp kabul edi
linceye kadar bir elitin yetkesindedir.
"bizim gibi toplumlarda
yazılı yasalara ve resmi
ağızlara göre yasalar
herşeyin üzerindedir. Bu
tartışılmaz gibi gözüken
olgu ne yazık ki
tersinden işleyen
mekanizmayı
gizleyemiyor. Çünkü
yasalar her zaman belli
bir gücün belli bir elitin
çıkarına ve onların
Hukuk acılı bir gülmecenin yıkımını
u
yaşamıştır. Ortada bir ilga" suçu var
dır. Ancak sonsuz yetkeyi ve gücü elle
rinde tutanlar için böyle bir iddia bile
söz konusu edilemez. Diğer yandan
binlerce insan ve kurum Anayasayı ve
yasaları ortadan kaldırma iddiasıyla
malum koşullarda sorgulanacak taki
bata alınacak, yargılanacaktır. Daha da
önemlisi bu yargılamaların aldığı ola
ğanüstü boyutlardır. Ancak daha ö
nemlisi cezaevlerine doldurulan insan
ların durumudur ki biz konumuzu bu
konu etrafında yoğunlaştıracağız.
Bizim gibi toplumlarda yazılı yasa
lara ve resmi ağızlara göre yasalar her
şeyin üzerindedir. Bu tartışılmaz gibi
gözüken olgu ve ne yazık ki tersinden
işleyen mekanizmayı gizleyemiyor.
Çünkü yasalar her zaman belli bir
gücün belli bir elitin çıkarına ve onların
tarafındadır. Ülkemizde yaşanan sü
reçte bu yöndedir. Gerektiğinde bu elit
kendi çıkarlarına uzandığı zaman ken
di koyduğu bu yasalarıda tanımazlık
tan gelmekte, çiğnemekte ve gerekti
ğinde ortadan kaldırabilmektedir. Bu
onların tartışılmaz hakkıdır! Hukuk ve
eşitlik kavramlarıda bu anlamda içi boş
konulardır denilebilir. İşte ülkemizde
kendi deyişleriyle otoritenin ve kanu
nun zaafa uğradığı mekanizmanın işle
mez hale geldiği demokratik hak ve
özgürlüklerin rahatsız edici düzeye
geldiği zamanlarda sistem kendi içinde
seçeneklerini uygulamaya koyarken
 bunu gerektiren boşluklar tepeden
aşağı hiç bir tartışma söz konusu olma
dan doldurulur. Hangi nedenle olursa
olsun bunlar bir yerde "kitabına uydu
rulmuş" konulardır ve bu anlamda
kendi hukuk düzeni ve anlayışı içinde
bir resmilikte kazanmıştır. Bu noktada
aykırı sözler bu yasallık perdesiyle
yanıtlanır ve "kanun ve nizamların" var
lığı anımsatılır! Açık, ki bu "kanun ve
nizamlar" bir ihtiyaçtan doğmuştur.
Kimsenin bir itirazı olamaz! Yürütme
tarafınadır."
"bir yanda yasallık
kazandırılan uygulamalar
bir yandan da henüz bu
yasallık kılıfından yoksun
olan ama bütün iç
bulandırıcılığı ve
şiddetiyle yasal bir
dayanağı kaydı olmayan
ve süren uygulamalar."
görevini yürüten şahıs ve kurumlarda
bunlara dayanarak resmileşen yasallık
kılıfı kazanan uygulamaları savunabilir
harfiyen... bazı işgüzarlık yaparak faz
lasınıda yerine getirebilir!.. Çünkü son
tahlilde savunulan devletin ve milletin
varlığıdır!.. ve yasaların yetiştirileme
diği yetmediği konularda kişi ve ku
rumların tasarrufları mazur görülebilir!
Hukuka uydurulabilir! Zaten toplum
katmanlarının kişi ve kurumların bu
yasalar karşısındaki durumu göreceli
bir nitelik taşımaktadır. Söz konusu olan
yasaların kimler karşısında uygulan
masının söz konusu olduğudur. Tera
zinin ibresi hangi güç odağından ağır
basıyorsa haklı olan, hukuka uyan
odur denilebilir rahatlıkla! İşkence
paradoksu bu anlattıklarımızın aynası
dır adeta. Ama bundan önce ortaya
çıkan altı çizilmesi gereken bir olgu
vardır ki az sonra irdeleyeceğimiz
konunun ana unsurlarından olacaktır.
Pratikte yürürlükteki Anayasa fesih
edilip yasama ve yürütme görevi bir
elitin eline verilince bildirilerle ve daha
sonrada Danışma Meclisi'ne yıldırım
hızıyla onaylatılan tasarılarla ortaya
çıkarılan yazılar yasa yerine geçti. Ama
pratikte çok yönlü bir sarmalı içeren
yasa ihtiyaçları tümüyle karşılanamadı.
Ya da önceden hesaplanamadı... Pra
tikteki uygulamalarına yasallık perdesi
çekmek için ortaya çıkan ihtiyaçlarına
göre yaşadıkça sorunlar çıktıkça yeni
yasalar çıkarıldı, ek maddeler ilave
edildi. Buna rağmen yasalar elastik
olmasına ve kişi tasarrufunda olmasına
rağmen boşluklar tümüyle giderilmedi.
İhtiyaçlar tümüyle çözülemedi. Ortaya
dehşet verici bir manzara çıktı sonuçta.
Bir yanda yasallık kazandırılan uygula
malar bir yandan da henüz bu yasallık
kılıfından yoksun olan ama bütün iç
bulandırıcılığı ve şiddetiyle yasal bir
dayanağı kaydı olmayan ve süren
uygulamalar... Daha doğrusu önce
pratikte yeterince uygulanıp denenen
keyfi uygulama ve çağ dışı yöntemler
ve sonra zamanla bu uygulamaların
yasal bir çerçeve içinde mütalaa edile
bilmesi için yapılan, kişi ve toplum
hukukunu haklarını yok sayan yasalar
şeklinde beliren uygulamalardır vurgu
lamak istediğimiz. Herhalde geniş
baskı ve işkence yelpazesinin sistema
tik yürütücüleri nasıl olsa ileride yasa
çıkacak ve bu uygulamalar yasallaşa
cak diye sürecin bütün sorumluluğunu
üstlenenlerle beraber inanılmaz bir
hukuk ve insanlık suçunu bir arada
işlemekten işletmekten hiç çekinmedi
ler. Toplum ve iletişim aygıtları üze
rinde uygulanan denetim ve kısıtlama
lar nedeniyle bu gelişim gözlerden
uzak rahatlıkla uygulandı, istenilen
biçimler bir tereddüt olmadan kazandı
rıldı. Ancak her defasında bu uygula
malarla karşı karşıya olanlar bu keyfili
ğin ve yasa tanımazlığın bütün acılarını
dehşetini yaşadılar, yaşıyorlar.. Bir
yerde bu kesimler ortaya çıkacak yasa
lar için birer dernek görevini gördüler,
önce uygulama deneme çok sonra
ihtiyaçtan yasa sarmalı hep yaşandı,
yaşanıyor.. Açık ki geniş bir laboratu
vara çevrilen ülke toprakları ve insanlar
kendi iç dinamiklarinin bulunduğu
seviyeden dolayı yeterince seslerini
çıkaramadılar, ancak susmadılar..
Güçleri oranında artık bir insanlık ve
onur meselesi olan bu keyfiliğe ve
insan hak ve hukuk haklarına yöne
len bu açık saldırıya karşı direndiler
mücadele ettiler.
Bugün hassas güç dengelerinin el
verdiği oranda başlayan tartışmalar ve
geçmişin irdelenmesi konusunda bile
hâlâ çok gerilerde bulunulduğu düşü
nülürse bu tartışmalar üzerinde oluştu
rulan baskı, tehdit ve gözdağı bir yana
geçmişte yaşatılan kaosun ve korkunç
hak ve özgürlük gasplarının vardırıldığı
düzey aralanabilen perdenin bu top
lumsal altüst oluşun sonuçları tüm
kısıtlamalara rağmen aaçık ki çok uzun
yıllar tartışılacak ve mutlak bütün yön
leriyle yaşanan yaşatılan bu karanlık
tarihin ve toplumun yanılmaz projek
törleriyle aydınlatılacaktır. Kaçınılmaz
olanı bugünden saptamak bu sürecin
oluşumunun bütün görevlerini de
yerine getirmekte orantılı bir gelişimi
izleyeceğinden bugünün görevi insan
duyarlılığının ve sorumluluğunun, kar
şı koyusunun önemini daha da acil ola
rak önlerimize koymuyor mu?
 Cezaevlerinde neler oldu? Neler
Yapılmak isteniyor?
Ülkemiz cezaevlerinde yaşananlar,
keyfi uygulamalar, işkenceler, insan
onuruna yönelen en aşağılık saldırılar
her türden fiziki baskılar, maddi uygu
lamalar, yaratılan insanlık dışı koşullar
mutlak ciltlerce kitaba sığmayacak
kadar uzun bir tarihi ve anlatımı gerek
tiriyor, Peyder pey ortaya çıkarılan ger
çeklerin kısmi olduğu düşünülürse
karşı karşıya olduğumuz dehşet boyu
tunun acımasız bir çarkın dişlileri ara
sında eritilmeye yok edilmeye çalışılan
binlerin, yaşadıkları insana yaşatılan
acı boyutunun sınır tanımazlığını,
onurlu baş eğmemenin, benliğini, kişi
liğini teslim etmemenin, gerekirse
ölmenin tarihini de anlatıyor.. İnsanım
diyenin sessiz kalamayacağı gecelere
gündüzlere zamana sığmayan çığlıklar
ne yazık ki sistemli olarak yaşatıldı.
Hem de deneklerini gözden çıkarmış
bir laborant tavrıyla...
Bugün daha sağlıklı düşünülürse
ortalıkta susturulmak istenensusturu
lamayan bir şeyin olduğu rahatlıkla
görülecektir. Doğrudan, güzelden in
sanca onurlu bir yaşamdan yana hay
kırışların işkenceyle uzunerimli, sis
temli, psikolojik baskılarla boğulmaya
çalışılması artık gizlenemeyecek bir
duruma gelmişse hiç olmazsa bundan
sonra bu uygulamalar karşısında gös
terilecek olan insanca tavrın gerekliliği
yadsınabilir mi?
"ülkemiz cezaevlerinde
yaşananlar, keyfi
uygulamalar, işkenceler,
insan onuruna, yönelen
en aşağılık saldırılar her
türden fiziki baskılar,
maddi uygulamalar,
yaratılan insanlık dışı
koşullar mutlak ciltlerce
kitaba sığmayacak kadar
uzun bir tarihi ve
anlatımı gerektiriyor."
Her ne kadar resmi ağızlar kendile
rince yaratılan insanı acımasızca öğü
ten, insan değerlerini yok etmeye
çalışan sinsi çarkın dişlileri arasında
bile insanlıklarından vazgeçmeyen di
renen insanların her karşı duruşunu
çarpıtmayıda maharetlerinin yasa tanı
mazlıklarının bir biçimi olarak göster
mek istiyorlarsa da çırpınışlarının bey
hude olduğu ve sorgu odalarında,
cezaevlerinde yükselen çığlıkların artık
seslerini iyice bastırdığını görecekler
dir. Belki yine hitap edecekleri dema
gojisiyle propagandalarının etkisinde
bırakacakları kesimler yine olacaktır.
Ama teslim alınamayan çığlıkların rüz
garında da sesleri bütün gerçek dışı
beyanlarıyla savrulup gidecektir..
Çünkü gerçek olanın, yaşanılanın hiç
bir şekilde silinmesi mümkün değildir.
İnsanlık tarihi bu hükmün sayısız
örnekleriyle doludur. O kadar uzaklara
41
 gitmeye de gerek yok. Günümüz dün
yasında kapalı kapılar ardında yapılan
lar kapalı gizli sorgu odalarında ceza
evlerinde yapılanlar bütün çıplaklığıyla
bir bir ortaya çıkarılıyorçıkıyorHiç bir
güç bu konuda mutlak olamadı olama
yacak. Çünkü tarihin her döneminde
insana saygının esas olması ilkesinin
çiğnenmesi kadar bu ilkenin yücelme
sinin düzeyi daha muazzam olmuştur.
Kendi insanına saygı duymayan onlara
en aşağılık uygulamaları reva görenler
bir bir aydınlatılanaydınlatılacak olan
gerçekler karşısında hangi manevra
lara başvuracaklar meçhul değil ama
zulmün kalesinin daim olduğu görül
müş müdür?..
"... daha önemlisi
sistematik bir şekilde
yürütülen bu politikaların
ülke çapında merkezilik
kazanması ve bu konuda
uzmanlaşmaya
gidilmesiydi."
12 Eylül'le beraber başlayan yoğun
tutuklama ve gözaltına alma sürecinin
bu alanda kitleselliğine ulaşılan bir
düzeyde on binleri kapsaması gerçeği
bu konunun ülkemiz siyasi tarihinde
önemli ve belirgin bir köşe taşıolduğu
gerçeği rahatlıkla ortaya çıkar. Bir
anlamda yoğun tutuklama gözaltına
alma, işkenceli sorgu ve cezaevlerin
deki korkunç terör kampanyası yaşa
nan sürecin aynasıdır. Demokrasi
manevraları bu aynada kırılmış inandı
rıcılığını yitirmiştir.
İşkenceli sorgu ve cezaevlerine dol
durulan onbinlerin yaşadıkları hem
süreci başlatanların hem de yaşayanla
rın ülkemiz siyasi tarihinde ilk defa
böyle kapsamlı bir deneyi yaşadıkları
süreçtir. Çünkü hiçbir zaman bu kadar
yoğun ve kanlı süreç yaşanmamıştı. İlk
defa böylesine kapsamlı yaşanıyordu.
Süreci başlatanlar giderek sistematik
leşen baskı ve teslim alma politikalarını
oturturken, her türlü yasal tanımazlıkta
rahatlıkla uygulanıyordu. Tabii giriş
tede değindiğimiz gibi zamanla başlatı
lan uygulamalara bir yasada yetiştirili
yordu.
Ama daha önemlisi sistematik bir
şekilde yürütülen bu politikaların ülke
çapında merkezilik kazanması ve bu
konuda uzmanlaşmaya gidilmesiydi.
Bunun anlamı topyekün bir saldırıydı,
önce ülkeyi kargaşaya sürükledikleri
varsayılan kitleye yaptıkları burnundan
getirilecekti ki bu anlayış o günlerde
en yetkili ağızlardan "bunları asmayıp
içeride besleyecek miyiz" şeklinde
ifade ediliyordu. Açık ki asılabilenler
asılırken bir uygulamaya çağdışı bir
anlayışa da özlü bir nitelik kazandırılı
42
yordu. Öyle ya asılması gerekenler,
yaşamaya hakkı olmayanlar cezaevle
rinde, gözaltı merkezlerinde her türlü
aşağılık uygulamaya müstehaktılar.
Herşey yapılabilirdi. Bu buyruktan bu
söylevden başka nasıl bir sonuç çıkarı
labilirdi ki?..
Yaşayanlar ve yaşadıklarını anlata
bilenler için bu süreç sorgu merkezle
rinde tutukevlerinde yetkililerce de her
fırsatta dile getirilmiş ve "sizleri tümden
yok edebiliriz, yok ederiz kimse bizden
hesap soramaz.." şeklinde de ifade
edilmiştir. Sadece bir örnek olması açı
sından insanca yaşama haklarını elde
etmek için açlık grevlerine başlayan
tutuklular tüm giysileri saatleri ellerin
den alınarak kaldırılmasını istedikleri
işkencelerden daha ağırına uğratılarak
suyun bile olmadığı tecrit odalarına
kilitlenerek 'fare gibi" ölüme terkedil
mişlerdi. Bununla da kalınmamış aç
bitkin insanlar gündüz gece demeden
öldüresiye dövülmüşlerdir. Bu sadece
bir resimdir. İnanıyoruz ki belgelene
cek binlerce böyle resim vardır. Zaten
amacımız olayları tek tek anlatmak
değil, konumuzun kapsamı buna yet
meyecek. Bu bir örnekte yetkililerin
savunma zırhı olan binlerce "münferit
vaka..."dan sadece biridir.
"ortaya şu sonuç çıkıyor
resmi ağızlar işkence ve
baskıyı hiçbir zaman
doğrulamamışlardır. Her
yalanlama, insanlık dışı
baskılara yeşil ışık sinyali
olma özelliğini de
böylece kazanmış ve
uygulayıcılar her
yaptıkları için cesaret ve
güç bulmuşlardır."
Ortaya şu sonuç çıkıyor resmi ağız
lar işkence ve baskıyı hiç bir zaman
doğrulamamışlardır. Her yalanlama
işkence ve insanlık dışı baskılara yeşil
ışık sinyali olma özelliğinide böylece
kazanmış ve uygulayıcılar her yaptık
ları için cesaret ve güç bulmuşlardır.
Zaten hiçbir "münferit vaka" uygulayı
cısı kendi başına bu tür uygulamalara
girmeye cesaret edemez. Evet mutlaka
kendisini destekleyen, kollayan bir güç
odağının arkasında bulunması gerekir.
Cezaevine doldurulan insanların
her şeyden önce insan olarak kabul
edilmesi gerektiği gerçeği bir yana
bırakılarak sürekli olarak imha edil
mesi, etkisiz hale getirilmesi gereken
zararlı unsur olarak görülmesi ideolo
jisi bütün uygulamalarında temelini
teşkil etmektedir. Sürecin ideolojiside
pratiği de bu anlayış çerçevesinde mer
kezilik ve sistematiklik kazanarak geniş
bir çerçevede hayata geçirilmiş baskı
nın 'anayasasıda', kendi özelliği içinde
sürekli bir işlerlik kazanmıştır. Doğal
olarak bu anlayış yukarıdan aşağı
yönetimden başlayarak en sıradan
görevliye değin empoze edilmiş, gö
revliler, özel olarak seçilmiş, tutuklular
bir kırımla karşı karşıya bırakılmıştır.
öyle sanıyoruz ki hesaplanmayan
tek şey kalmıştı. O da giderek kitlesel
boyutlara varan bir direnişin, karşı
koyusun serpilmesi yayılmasıydı. Bu
noktada ilk anda teslim alma hayalleri
tepince uzun vadeli politikalar fiziki
işkence ve baskılararla beraber yoğun
bir psikolojik baskı sarmalımda içere
rek genişletildi. Pratikte karşı koyuşlar
ve direnişlere uygun yeni politikalar
üretildi.. Dünya ve ülkemiz deneyle
riyle birleştirilen bu politikalar göz
altındaki tutukevlerindeki insanlar için
büyük eziyerlerin kaynağı oldu. Sade
ce tutuklularla sınırlı kalmadı.. Onların
yakınlarına değin uzandı... Yok edile
meyen, kesintiye uğratılamayan bir
sürecin varlığının korkusu kesin bir
etkisizleştirme politikasını bütün şid
detiyle gündeme getirdi. Artık hem bu
politikaları uygulayanlar hem de yaşa
yanlar açısından billurlaşan bir nokta
vardı gelecek herşeyiyle bu sürecin
üzerinde yükselecekti. Bir yanda ikti
darda olmanın tüm olanaklarıyla saldı
ran elit, bir yandan direnmekten başka
bir silahı olmayan tutuklanmış insan
lar...
Bu koşullarda tabi ki ilk etki, ilk
vuruş çok önemliydi. Kesin ve şoktan
öte olarak bir katliam havasının tüm
maddi ve psikolojik koşullarıyla yaratıl
ması için ne gerekiyorsa yapıldı. İstan
bul Davutpaşa'da olduğu gibi tutuklu
lara mezarları kazdırıldı. Toplu ve tek
tek infaz provaları yapıldı. Amaç tek ve
açıktı çökertme ve insanları korku
panik, yenilgi duygularıyla teslim al
ma!. 2
Bu hedefler için cezaevi duvarlarını,
pencerelerini kurşunlamadan tutalım
sayımlara saldırgan kurt köpekleriyle
girmeye değin çok yönlü saldırılar gün
deme getirildi. Ani ve sürekli tatbikat
larla cezaevi koridorlarına, koğuşlara
askeri marşlar ve sloganlar eşliğinde
coplarla, kalaslarla dalınıyor tam bir
terör ve panik havası yaratmaya çalışı
lıyordu. Bunlar çökertme hareketinin
ön unsurlarını teşkil ediyordu. Ki bu
operasyonun kapsamının çok daha
etraflı olduğu zamanla görülecekti.
Diyarbakır'da mahkemelere gide
cekler bir gün önceden koğuşlarından
alınıp "çok özel koşullarda muhafaza
ediliyor.." ve zorla itirafa! zorlanıyorlar,
mahkemede, cezaevi koşullan konu
sunda tek söz edemeyecekleri gibi sor
gulama sırasında zorla alınan ifadeleri
aynen vermeleri isteniyordu. Cezaevi
konusunda tek söz söyleyen ifade
değiştiren akşam cezaevinde yine "çok
 özel" karşılanıyor her kelimesi burnun
dan getiriliyordu....
İstanbul'da sorgudan sonra savcı
lığa getirilenler şubeden beter onu
tamamlayan bir humaya tutturuluyor
savcılık ifadesinde de, ilk sorgunun
kabul edilmesi isteniyordu. Savcı sor
gusu sırasında bir görevli erde bulunu
yor ve er dönüşte savcıya söylenenle
rin hesabını yine "çok özel" soruyordu.
Kısacası insanlar bir istasyondan baş
kasına geçirilirken her istasyonun ken
dine özgü koşullarıyla "ağırlanıyorlar
dı!" Bütün bunların olmasının nedeni
çok açık. Kişinin direncini tamamen
kırmak, kendine olan güvenini sıfırla
mak, düşünemeyen, her istenileni
yapan, kimliksiz, içi boş bir insan
haline getirmek. Bunun yolunda gözü
nü kesinlikle hiç açtırmamak, sürekli
psikolojik ve fiziki baskı altında tutmak.
Özde tutukluya hiç bir can güvenli
ğinin olmadığını hissettirmek konusu
çok önemli. Nitekim sorgudan getirilen.
tutuklu Askeri Cezaevine getirildikten
sonra da polisin isteği savcının ve Sıkı
yönetim Komutanının onayıyla yeni
den sorguya alınabiliyordu. Bir anlam
da gözaltı ve sorgu süresi sonsuzdu.
Tutuklu her an yeniden sorguya alına
bilir. İşkence görebilir3 Çok olağa
nüstü, koşullar da olağanüstü. Yetkili
lerle gerçekleştirilen bu uygulama
girişte. Önemle üzerinde durduğumuz
çelişki konusunda oluduğu gibi uzun yıl
lar insan hakları çiğnenerek hiç bir
yasa ve hukuk kuralıyla açıklanmaya
cak şekilde keyfi olarak sürdürüldü.
Tam bir hukuk komedyası yaşatılı
yordu, insanlarımıza. Bu hukuk dişilik,
yasa dişilik insan haklarını ihlal ta ki,
ANAP iktidarı 1986 yılı ortalarında polis
vazife ve selahiyetleri kanunu'nun özel
maddeleriyle Meclis'ten hızla geçirilipi,
en üst merciden tartışmasız onaylan
dıktan sonra resmileştirildi. Beş yıl
boyunca hiçbir yasal anlaşılır dayanağı
olmadan uygulandı. SHP'nin başvu
rusu üzerinde Anayasa Mahkemesi
cezaevlerinde yeniden sorguya alma
maddesini iptal etti. Tam bir para
doksla karşı karşıyayız. Bu beş yıllık
sürede sessizce gözaltına yeniden
yeniden alman, hiçbir can güvenliği
kalmayan, yüzlerce tutuklunun, katle
dilen hukukun yasaların hesabını kim
verecek? Yasa dişiliği en yüksek
yasama organınca, teslim edilen bu
uygulamanın kurbanlarının, acılarını
kim karşılayacak? Şimdi biraz daha
gecikmeyle benzer yıllarca uygulan
maya çalışılan yası dışı uygulama ve
kurallar Askeri Ceza ve Tutukevleri
yeni yönetmenliğiyle "yasallaştırılıyor"
ve yine bunun karşısında bir duyarsız
lık vurdumduymazlık! Bugün bu yö
netmenlik, yarın; bunların İçişleri Ba
kanlığı'na fiilen polise teslim edilmesi
girişimleri, peşinden yeni çağdışı uy
gulamalar. Demokrasi manevraları,
göz boyamaları altındaki çıplak görün
tü böylesine utanç verici. Cezaevlerin
deki binlerin gözden çıkarıldıkları
mevcut uygulama ve yönetmenliklerin
içerik ve sonucuyla çok açık. Toplumu
kandırmanın yolu da bu olsa gerek.
Sadece kısa izdüşümleriyle ortaya
çıkan tablo böyle. Ama bu kadar değil.
Bütün yaşamımızın ortaya çıkardığı
tablonun boyutu çok geniş ve o denli
derin. Tutuklular gözaltına alınanların
çığlıkları, ölümleri sakat kalmaları
sadece kendikileriyle sınırlı değildi...
Tüm toplumu susturmaya yönelik,
uzun vadeli bir programın korku dağ
ları ve paniğiyle bütün toplum katlarına
yayılmaya çalışılan dehşet verici depo
litizasyon uygulamalarının toplamı gi
bi...
"bütün yaşamamızın
ortaya çıkardığı tablonun
boyutu çok geniş ve o
denlide derin. Tutuklular,
gözaltına alınanların
çığlıkları, ölümleri, sakat
kalmaları sadece
kendilerininkiyle sınırlı
değildi..."
Haftalık "İkibin'e doğru" dergisi 11
Ocak 1987 sayısında Mamak Askeri
Cezaevi Talimatını yayınladı. Duyarlı
kamuoyu dışında yeterli ilgi ve tepkiyi
görmedi/Oysa bütün bilinenlerin yaşa
nılanların bir belgesiydi bu. İnsanım
diyenin uykularının kaçacağı kadar
çığlık dolu bir haykırıştı, bu talimatın
içerdikleri yaşanılanların ışığında ana
başlıklarla kısaca irdeleyelim:
12 Eylül sonrası pratikte siyasi suç
iddialarıyla gözaltına alınan insanlar
teoride asker olarak kabul edilmişler
dir. Yaşanılanlar askerlikten öte onunla
bağdaşmayacak bir çağdışılığın vahşe
tin yaşatıldığını gösteriyor. Bu bir yana
hedeflenen amaç insanları siyasi özle
rinden yurt ve dünya olaylarına duyar
lılıklarından, ilgilerinden koparıp sade
ce istenileni yapan, emirle hareket
eden, emirsiz kımıldayamayan, tuva
lete bile gidemeyen (Talimat tuvalete
gitmeyi düzenliyor!) Boş çuval gibi
kişiliksiz bir varlık haline getirmeye
topluma, ailesine, kendisine yabancı
laştırılarak kelimenin tam anlamıyla
yoketmektir. Oysa kabul edilen ulusla
rarası hukuk hukuk ilkeleri ve içyasalar
bu uygulamayı reddeder. Tutuklu her
şeyden önce insandır ve siyasi düşün
ce ve hakları olan bir bireydir "Asker
kişi "İlkesi uğruna binlerce insan bir
kırım makinasından geçirildi, geçirili
yor... Tutuklular her şeyden önce insan
olmanın insanca sorumluluğuyla siya
si kimliklerini, düşüncelerini, can be
deli kırık ve kan revan içinde, nice
yasaklara karşın bu keyfi ve yasadışı
uygulama karşısında direndiler. Di
renme gücü olmayanı ise bunalımlara
düşürüldü. Bir kısmı ihanetçi yapılarak
insanlığın insan düşüncesinin yeni hil
kat garibeleri yaratıldı öyle bir uygu,
lama ki; insanlar bir ranza bir çürük
yatak zevksizce ve özellikle tanımı
olmayan iç bulandırıcı renklerle bo
yanmış, sürekli ışıkları dışıradan yakı
lıp, söndürülemiyen bir mekânda,
hücrede canlı canlı mezarlara kapatıl
mışlardır. Yaşamayanlar için önceden
hazırlatılan boş lahitler örnek gösteri
lirse bu abartmasız bir gerçektir.
Tutuklular sürekli başka tahrip ve
insanlık dışı yaşam koşullarıyla karşı
karşıya bırakılarak çürütülmeye yavaş
yavaş ölüme terkedilmişlerdir. Hiç bir
şeyin bulundurulması istenilmeyen
koğuşlarda yapılan aramalarla tam bir
talan ve vahşetle aynı uygulayıcılarla
yapılmıştır. Yapılıyor.
Yukarıda değindiğimiz talimatın
1980'den beri uygulanma tablosuna
bakarsak yeni çıkarılan ceza ve tutu
kevi yönetmeliğinin giriş konusu gibi
beşaltıyıl sonra  o da normal resmi
prosedür çiğnenerek, alelacele resmi
gazetede yayınlanmadan uygulamaya
konuldu. Ancak, "yasal'! bir kılıf içine
kavuşturulduğunu görüyoruz. Bir ülke
düşünün ki hiç bir yasada yeri olmayan
böylesi bir talimat hizmete özel, yasal
bir niteliği olmadan en acımasız şekil
de keyfi olarak uygulanıyor. Bu nasıl
bir talimat ve yetkidir ki böylesine insan
değerlerinin insan onurunun duygusu
nun düşüncesinin insan varlığının üze
rinde uygulanmıyor. Bu ne karanlık ne
utandırıcıdır! Ama bakıyoruz beş yıl
sonra ancak "Demokrasiye kavuşunca!
Böyle bir talimat yasa gücü kazanıyor.
Bu yönetmelikle tutuklular bütün daki
kaları, saniyeleri programlanan birer
yarlıktır. Çünkü başka tanımı yoktur.
İnsanın insana reva göreceği en büyük
zulüm budur. Tutuklu insan olarak
değil başka gezegenden gelen, bu
dünya ile ilişkisi olmayan bir makina
bir canlı türü gibi algılanarak her türlü
insanlık duygusu dışında hazırlanan
bir yönetmelik dahilinde değerlendir
miştir.
Yönetmeliğin birinci maddesinde
tutukevine girişte tutukluların sağlık
kontrolünden geçirilerek, içeri alına
cağı yazar. Yaşayanlar bu sağlık kont
rolünün anlaşıldığından çok daha
başka çağrışımlarla dolu olduğunu
bilirler.. Çünkü tutuklular her yeni tutu
kevi değiştirmede özel uğurlama ve
karşılamaya tabi tutulur, zorla saçları
sıfır numara kesilip, yine zorla insanlık
dışı aramalar yapılır ve bunları tamam
layacak şekilde öldüresiye dövülürler.
Doktorlarda emirle çalıştıkları için göz
leri önündeki bu vahşete ses çıkarmaz,
43
karşı koymaz, izin ve imkân verdiği
oranda tedaviyle uğraşabilir ancak...
Bu girişlerde tutuklular esas duruşta
tutulmaya Askeri komutla aşağılan
maya çalışılır... Karşı koymanın bedeli
ise çok ağırdır. Yine de direnme durdu
rulamaz... Bugün dışarı ulaşabilen bil
giler ışığında bu uğurlanma ve "hoş
geldin dayaklarının..." sürdüğü bilin
meyen bir şey değildir, Bir diğer
maddeye göre tutuklular üçüncü dere
ceye kadar yakınlarıyla belli sürelerde
görüşebilirler. Bu sözdedir,.. Çünkü
yaşayanlar ve ilgililer bilirler ki tutuklu
nun bu hakkı büyük kısmı hiçbir mah
keme kararı ve yasal dayanağı olma
dan sırf bu iç hizmet talimata ve
yönetmelik yetkileriyle her ah keyfi ola
rak yasaklanabilir... Kâğıt üzerindeki
bu hak her an ortadan kaldırılabilir.
Nitekim İstanbul ve birçok yerde insan
lık dışı işkence baskı ve tek tipleştirilme
politikalarına karşı çıkan ve insanlık
onurunu siyasi kimliğini teslim almaya
çalışan tek tip elbise giymediklerinden
dolayı tutuklular iki seneye yakın aile
leriyle hiç görüştürülmemiş havalandı
rılmaya çıkarılmamış hep kapalı hücre
lerde çürütülmeye terkedilmiştir. Bu da
bir insanlık suçu ve işkence değil
midir? Yoz, katı insanlık dışı kurallara
karşı insanca talepleri için yaşayan ve
bu zoru emrivakileri kabul etmeyen
insanları hiç bir mahkeme kararı olma
dan hangi yetki, hangi hukuk kuralıyla
böylesi insan mantığını zorlayan yö
netmeliklerle, yaşamaya mahkum edi
"yönetmeliğin birinci
maddesinde tutukevine
girişte tutukluların sağlık
kontrolünden geçirilerek
içeri alınacağı yazar.
Yaşayanlar bu sağlık
kontrolünün
anlaşıldığından çok daha
başka çağrışımlarla dolu
olduğunu bilirler."
lir? Buna karşıduran tutukluların hay
kırışım duymamazlıktan gelebilir mi
yiz? Bu mantık yarın toplum yaşamın
da benzer uygulamalara girişmeye
dönüşmeyecek mi? Çünkü ufuklar,
cezaevleriyle sınırlı değil bu çok açık.
Genelde yönetmelikte tutuklulardan
yanaymış gibi gözüken yaklaşımlar
bile pratikte farklı uygulanmaktadır.
Hasta olduğu saptanan tutukluların
doktor kontrolünden geçirilerek, teda
vinin yapıldığı söylenmektedir. Oysa
askeri cezaevlerinde bu kural işleme
mektedir. Tutukevi içi talimatlarında
tutuklunun hiçbir şekilde koğuşta,
hücrede ilaç bulunduramayacağı kesin
hükmü çoğu zaman tıp biliminin deh
şete düşeceği şekildedir. Tutuklu ya
44
saksavma türünde muayene edilir.
Doktor mazgaldan bakarak tutukluyla
konuşarak, hastalığına teşhis koyup,
5
ilaç yazar.
Verilen ilaçlar kutulara ve koruma
kaplarıyla verilmez. Sıhhiye erleri maz
galdan hergün tek tek rastgele bir
kâğıda sarılmış olarak ya da elleriyle
açıkta ilaç vermektedirler. Her türlü
dezenfekte ve sağlık koşullarından
uzak bir uygulama mikrobik hastalık
ları ve bir çok olumsuz etkilenmeyi
beraberinde getirir. Tutukevlerinde
çoğu zaman tek doktor durumunda
kalmış ezbere teşhislerle tedavi uygu
lanmış, tutuklular ayrı bir tehlikenin
içine atılmışlardır.
"tutuklu mektuplarının
denetlenmesiyle ilgili
madde pratikte keyfiliğin
meşrulaştırılmasına ve bu
aracın tutuklu ve
yakınlarına karşı her
zaman bir ceza aracı
haline dönüştürülmesi
imkânını sağlamaktadır."
Bunun dışında tutukevi disiplini adı
altında gündeme getirilen insanlık
onurunu zedeleyen arkadan kelepçe
leme, doktora çıkışta çırılçıplak soya
rak arama tek tip elbise giymezorunlu
ğu ve benzeri nedenlerden dolayı bu
zorlamaları kabul etmeyen tutuklular
için pratikte fiili bir doktora çıkmama,
tedavi edilmeme yasağı kesintisiz yıl
lardır uygulanmıştır. Tıbbi tedavinin
bile bu yönetmelik ve iç talimatın man
tığıyla bir ceza bir yaptırım aracı haline
getirilmesi çarpıcı bir durumdur. Tu
tuklu ya onurunu ayaklar altına alarak,
yaptırımlara uyacak ya da tedavi edil
meyerek onurunu koruyacak tedavi
olmayacak. Tutukevinde bir tutuklu
aniden rahatsızlanınca hayati tehli
kede olmasına rağmen saatlerce dok
tor gelmez, zaten hiçbir acil müdahale
koşulu ve altyapısı yoktur. Tutuklular
saatlerce bazen gün boyu "doktor
isteriz" "tutuklular ölüme terkedilemez'
' sloganlarını haykırırken bu çağrılar bir
ceza bahanesi olarak yasaklar, bazen
toplu dövülmeyle yanıt bulur. Zaten bu
yönetmetlik ve talimatların .mantığıyla
içeriğiyle disiplin anlayışıyla tutuklular
baştan, tüm insani hak ve değerlerden
mahrum edilmiş oluyorlar. Çünkü her
biri başlıbaşına bir yaptırım aracı olan
maddelere uymayanlar otomatikmah
sağlıklarından vazgeçmiş sayılıyorlar,
istanbul Metris'te Adil Can örneğinde
olduğu gibi tedavisi yapılmadığı için
6
ölen insanlar az değildir. Yadigar Adı
güzel gibi bu tehlikeyle karşı karşıya
kalanlar da az değildir. Hücre ve
koğuşlar su akıtılmadığı için temizlik
koşullarından yoksun bırakılan tutuk
luların sağlık kelimesinden bile ne
kadar uzak olduğu rahatlıkla görülebi
7
lir. Sağmalcılar 2 ve Sultanahmet'te 
Yönetmeliğin tüm iyi niyetlerine rağ
men!.. Sıcak suyun dörtbeş senede
ancak iki elin parmağı kadar sayıda
günlerce görebilmiştir. Her defasında
beş dakikalık sürelerle soğuk suyla
yazkış yıkanmak zorunda bırakılmış
lardır. Bu yönetmeliği yazanların ger
çek koşullardan ne kadar uzak oldu
ğunu gösterir. Bu koşulları iyileştirmek
insanca yaşam olanakları sağlamak ve
ugyulanmasını düzeltmek yerine bu
yolun seçilmesi ülkemiz adına cidden
düşündürücüdür. Bu yetki ve serbest
liklerle donatılmış görevliler artık neler
yapmaz ki? Gözden çıkarılan peşinen
mahkum edilen insanlarımıza.
Tutuklu mektuplarının denetlenme
siyle ilgili madde pratikte keyfiliğin
meşrulaştırılmasına ve bu aracın tutuk
lu ve yakınlarına karşı her zaman bir
ceza aracı haline dönüştürülmesi im
kânını sağlamaktadır. Disiplin gerek
çesiyle görevli istediği zaman mektup
ları imha etmekte, uzun süre verme
mektedir, tutuklu ve yakınları bu
durumun acısını yaşayarak çok iyi bilir
ler. İstisnasız bütün Askeri Cezaevle
rinde, günümüzde bile mektup hakkı
her an uzun yasaklara gebe ve tutuklu
lara karşı bir yaptırım imkânı vermekte
dir. Çoğu cezaevlerinde mektuplar
'itirafçılara! denetlendirilerek ayrı bir
affedilmez insanlık ve hukuk suçu
işlenmektedir. Cezaevlerinde kurulan
İ.K.K. (İstihbarata Karşı Koyma) Ku
rumla polisle işbirliği içinde tutuklunun
en doğal iletişim hakkı olan haberleş
mesi üzerinde tehdit oluşturmakta,
mektupları soruşturma konusu yapıl
makta, yakınları baskı altında tutulmak
istenmektedir. Tutuklunun haberleş
me haklarını gasbeden bu uygulama ve
yönetmelik maddesinin sakıncalarını
burada saymakla bitiremeyiz.
Tutuklu ve hükümlülere her defa
sında verilen hücre cezasının on beş
günden fazla olmayacağı hükmüyle
beraber iki sene içinde üçten fazla
hücre cezası alanların iyi hal gösterin
ceye değin ölçüsü neyse? Milli
Savunma Bakanlığının onayı ile inzi
bati hücre şartlarına tabi tutulacağı
hükmü hukuk ve insan hakları açısın
dan büyük birtehlike ve ihlali gündeme
getirmektedir. Birincisi yürürlükteki
yasalarda atlanarak konu tamamen
idari denetim ve yürütülmeye bırakılı
yor ve yargı tamamen aradan çıkarılıp
yok sayılıyor. Bir anlamda hiçbir yargı
kararı olmadan yöneticilerin isteğiyle
bir şey bahane edilip tutuklu sonsuz
hücre cezasına tabi tutulabilir. Yargı
lama dışında haksız bir cezadır bu...
İkincisi yıllardır uygulanan ve yaptırım
aracı olarak yaşallık kılıfı geçirilen bir
 unsurdur bu. Son günlerde iyice
ayyuka çıkan Adana, Diyarbakır ve
benzeri cezaevlerindeki ölüm hücreleri
örneğindeki gibi yıllardır hiçbir yargı
kararı olmadan insanlar hücrelerde
çürütülüyor. Bir diğer nokta. Yaptırılan
özel cezaevleri hücre esasına göredir.
Fiiliyatta tutuklular yaşam boyu bura
larda muhafaza edilmektedir. Bu yö
netmelik sözkonusu özel tip cezaevi
hücrelerinin sonsuz unsurlarını meşru
laştırmaya yöneliktir. Ayrıca pratikte
cezaevi yöneticileri kendi iradeleriyle
bu yönetmelikten güç alarak tutuklu
ları aylarca hücrelere atmaktadırlar.
Tehlikeli bir uygulamanın boyutları
ürperticidir. Tutuklular büyük bir teh
ditle karşı karşıya bırakılarak en doğal
yaşama haklan ellerinden zorla alın
maktadır. Kâğıt üzerinde yargı güven
cesinde olan tutuklu ve hükümlülerin
bunu ne kadar uzağında tutulduğu çok
açıktır. Mahkemelerde idam talepleri
ve yılları kapsayan ağır hapis cezaları
isteğiyle yargılanan tutuklular cezaevi
koşullarıyla ilgili bir talepte bulunmak
tan suç duyurusu yapmaktan bile mah
rum edilmektedirler. Tutukluların iş
kence, baskı ve yasaklarla ilgili suç
duyuruları isteği "konumuz yetkimiz
dışında" diyerek reddedilmiş, işkence,
baskı ve yasak uygulayıcılarına cesaret
verilmiştir. Tutuklu savunması için her
türlü savunma araç, gereç ve doküma
nından çoğu zaman kâğıt ve kalem
yasaklarından dolayı uzaktır. Mahke
melere verilmek üzere hazırlanan her
türlü yazılı metin dilekçe, sorgu savun
maları cezaevi idarelerince keyfice el
konularak imha edilmiş ya da mahke
melere ulaştırılması engellenmiştir.
Yargılama tutanaklar? bu durumun ifa
deleriyle doludur.
Yönetmelik hükümlerinde tutuklu
ların dayanışmaları ve ortak yaşamları
da sabote edilmek istenmektedir. Böy
lece tüm günlük yaşantıları saatleri sıkı
kurallara bağlanmak istenen konuş
malarının şarkı söylemelerin bile ya
saklandığı (yönetmelik ve talimatların
da ne yazık ki bu hükümler de vardır)
için robotlaştırılmak istenen tutuklular
tamamen insanın düşünen, üreten sos
yal bir varlık olması gerçeğinin ve ger
çeklerinin yok edilerek muhafaza edil
meye çalışması yöntemi çağdışıdır.
Tutukluluk yasalarında da yargılama
bitinceye değin bir tedbir hali olarak
düşünülür. Bu anlamda mahkumiyeti
kesinleşmediği için zanlıdan öte bir
durumu yoktur. Aklanmasıda her an
muhtemeldir. Ama hiç bir yargı kuralı
olmadan insanların tutukevlerinde bu
yönetmelik ve iç talimatlarla mahkum
edilmesi, ağır eziyetler çektirilmesi
ülkemizin değişmeyen bir gerçeği
durumundadır. Hâlâ tutukluların siyasi
tutuklu olma kimliği yok edilmek isten
mekte ülkede altı yıllık bir deneyimde
tek örnek gösterilmemesine rağmen 
"itirafçılar! hariç yönetmeliği "eşyayı
izinsiz almaları, kullanmaları bunu ver
meye mecbur etmeleri, birbirlerine
eşya satmaları, almaları" yasaktır, deni
lerek bu kimlik zaafa uğratılmaya çalı
şılmakta böylece durumlar varmış gibi
genişlettirilmek istenmektedir. Bu ör
nek tutuklulara yaklaşma mantığının
çarpıcı bir sonucudur. Siyasi tutuklular
alalade, sıradan, adi insanlar gibi gös
terilmek istenmektedir. Yaşam deney
lerinin bilimin sonuçlan ışığında bu
yaklaşım abesleiştigal etmektedir.
Bir anlamda haklanan yönetmelik
fiiliyatta uygulana gelen iç talimatlar
infaz yasasını tanımlamaya yönelik
ayrıntılardır: Ya da infaz yasasının
gerekçelerini oluşturmaya çalışan bir
emir vakinin komploların sonucudur.
Çünkü bu gibi baskı, tehdit ve yasakla
rın uyulmamanın sonucu insanlardan
onurlarından siyasi kimliklerinden vaz
geçmemesi sonucu hükümlülerin infa
zı yakılmakta bu yönetmelik ve talimat
ların Demokles'inkılıcı gibi mahkumla
rın başları üzerinde sallandırılarak
mevcut yasalardan daha ağır cezalarla
karşı karşıya bırakılmaktadırlar. İnfaz
yasasının çağdışılığı, dürüst aydın,
hukuk ve bilim adamlarının açıklama
ları ve dayanaklarıyla ortadadır. Onu
runu çiğnetmeye siyasi kimliğini in
sanlığını çiğnetmeyen hükümlüler su
dan gerçeklerle infaz yakmalarla, ağır
cezalarla başbaşa bırakılmaktadır. Ba
zen infaz yakma gerekçeleri komiklik
leri kadar bu yasanın ve yönetmeliğin
insan hakları ve hukuk karşısındaki
ciddi tehlikesini kavramak açısından
8
da ilginç boyutlar kazanmaktadır.
İnsanları tek tipleştirmeye yönelik tek
tip elbise uygulamasının yanında yaka
lara kimlik takılması isteği de hep birer
yaptırım aracı olagelmiştir. Bu kimlik
lerde henüz yargılamaları süren insan
lar isim soyad, hanesinin ardında özel
bir hanede "suçu" diyerek, yazılarak
suçlu ilan edilmiş ve bu kimliklerle bu
suçu kabullenmeleri istenmiştir. Bu
uygulamaya direnen uymayan tutuklu
lar her türlü gadre uğramışlardır.
Bir önemli nokta da, Ecevit hükü
metleri döneminde gazetelerde gün
deme getirilen ancak o günün koşulla
rında uygulama şansı bulunmayan
özel tip cezaevlerinin yapımı ile ilgili
kanunun ülkemizde son yedi yılında
hızla uygulanmaya konulması ve tama
men uluslararası hukuk kuralları ve
standartları dışında bu kurallara aykırı
olarak inşa edilmesi ve uygulamaya
konulmasıdır. Adı da üzerinde bu özel
tip cezaevleri çok özel anlamlar işlevler
içeriyor. Tamamen hücre esası üzerine
kurulan bu yapılanmalar her türlü sağ
lık ve yaşam koşullarından uzak birer
hazır lahit konumundadır. Açıkçası
insanlar burada mahkeme cezalarının
da üzerinde çok ağır uygulama ve yap
tırımlarla karşı karşıya bırakılmaya
çürütülmeye terkedilmektedir. Çoğu
zaman bir el genişliğindeki pencere
cikleri yasaklarla örülen günlük yaşamı
iyice karanlığa çevirmek ister gibi dav
ranmaktadır. Anlaşılan o ki yeni askerî
cezaevi yönetmeliği bu çok özel koşul
ların baskı yasak ve işkence üzerine
kurulu "İç Talimat Yasassı" meşru
laştırmaya yönelik bir içerik te taşıyor.
özel tip cezaevleri sorun bir anlamda
insanlığın yüz karası durumunda Orta.
çağ zindanlarını aratan nitelikle dona
tılmışken bu konudaki aydın yurtsever
duyarlılığın önemi hiçbir şekilde yad
sınmayacak kadar açık ve bağışlan
mazdır.
Amaçlanan çok net olarak; açık
seçik gözlerimizin önünde. Herşeyden
önce tutuklu ve hükümlülerin nezdinde
bütün toplum katlarına verilmek iste
nen mesajın varlığı her uygulamada
rahatlıkla seziliyor. Bu korku ve göz
dağı biçiminde şekillenip karşılığını
buluyor ve kurulu düzenin diğer yüzü
şeklinde görüntüleniyor. "İçerdekilere"
yönelen yüzü ise siyasi suç iddialarıyla
kelleri, canları, yılları, ömürleri, ayları
istenerek yargılanan, her solukta sîya
siliklerini ispatlayan, siyasiliklerini sa
vunan kişileri toplum gözünde siyasî
özünden yalıtılmış, öğütülüp parçalan
mış herşeyi yokolmuş, bitirilmiş, boş
kişiliksiz bir yığın olarak gösterme ve
uygulanan politikalarla süreç İçinde bu
sonucu elde etmek için her yolu meşru
görme ve gösterme temel anlayışı
içinde netleşen politikaların yaşanılan
deneylerle kavranılması şeklinde önü
müze çıkıyor.
Bu nedenlerle siyasi özün, muhalif
düşüncenin mücadelesi ve varlığı kar
şısına asker kişi görüntüsü koymaya
çalışılıyor. Zorun uygulanması ve mut
lak kılınması anlamında yaptırımlar
zinciri bu temel hedef etrafında mer
kezi sistematik özü içinde her yerde
yoğunlaştırılıp, pratikte çok çeşitli şekil
ve kimliklerde tutuklu ve hükümlülerin
onurlu ve insanca yaşama haklarının
önüne dayatılıyor. Uygulanan politika
lar "uslanmayanın hakkı kötektir" anla
9
yışıyla fiziki bir karşı şiddetide içere
rek baskı ve terörün yıldırma putlaştır
ma, düşünceyi boğma, reddetme sar
malı içinde uygulanmasının hareket
alanında ayrı ve boyutlu bir ivme kaza
nıyor. Yaşanılanlar bu durumun açık
görüntüleriyle doludur, Çok uzaklarda
değil abartmasız ve istisnasız her mah
keme tutanağı, her duruşma içeriği bu
konunun nice belge ve ifadeleriyle
dopdoludur. Bu resmi kurumların dos
yalarındaki belge, ifade ve taleplerin
incelenmesi bugün "yasallık" kazandı
rılmak istenen uygulamaların gerçek
amacını kuşkusuz çok iyi anlatıyor.
Bütün ifade etmek istediklerimizin bel
geside bu tutanaklar ve yaşananlardır.
Bu nedenle yalanlanması reddedil
mesi, üzerinin karartılması mümkün
45
 değildir. Çünkü bütün uygulamalar ve
karşı duruşlar artık geleceğe mal
olmuştur Bu anlamda yedi yıldır siyasi
varlık mücadelesi veren, bu nedeniede
yakın tarihin sayfalarında hâlâ canlı
duran, akla hayale gelmeyen nice çağ
dışı uygulama ve yaptırımlara dayanan
başeğmeyen tutuklu ve hükümlülerin
her şeyden önce birçok şeyi bir yana
bırakalım insan onurunu ayakta tutan
insan kalan insanlığı yücelten, insan
değerini yaşatan insanca insan müca
delesini anlamakta güçlük çekiyorum,
Ama bu tavrın uzamında olanlara ne
demeli?
Baştada söylediğimiz gibi yaşanı
lanların tutanaklarını tek tek buraya
sığdırmak imkânsız. Böyle bir çaba
mızda yok. Yazdıklarımız sadece yaşa
nılanların küçük bir ayırdı. Ama bu ve
benzen haykırışlar, sesler daha süre
cek ve an an bütün yaşanılanlar? insan
lık tarihin bağışlamaz sayfalarına, tuta
naklarına aktaracak. Bütün yalanlama
lar ve inkârlara ise sadece gülünecek.
Ama istiyoruz ki yalanlada inkâr olma
sın. İçerilere tıkılan onbinlerin haklı
haykırışlarına gerçekten yanıt verilsin,
haklarına insanca düşünceleriyle ya
şama haklarına onlar gibi sahip çıkıl
sın,
DİPNOTLAR
1 "Fare gibi öleceksiniz hepiniz"
sözü kabakoz askeri tutukevinin işken
ceci müdürü üsteğmen Mehmet Ay
güner'e aittir.
2 Sultanahmet Davutpaşa, Ma
mak örnekleri ve diğerleri!
3Tutuklular bu uygulamayı hiçbir
zaman kabul etmediler. Hep direndiler.
İnsanın ve onurun sesi oldular. Zorla
kenetlenmelerinden koparılarak götü
rülebildiler sorguya. Alemdağ'da iki
tutuklunun şubeye alınmak istenmesi
üzerine tutuklular direndi. Kalabalık
koğuşlara gaz bombaları atıldı. Ölenler
oldu. Başka zamanlarda sakatlananlar
oldu. 1984 Nisan'ında İstanbul'da baş
layan açlık grevi, ölüm orucunu talep
lerinden biri buydu. Şubeye keyfi
olarak alınmaların durdurulması, 4
direnişçi öldü, onlarcası sakat kaldı.
Onlarcası eylemin öldürücü etkilerini
hâlâ taşıyor. Anayasa Mahkemesinin
haklı bulduğu bu talep gibi bütün talep
lerin haklı ve meşru zeminde olduğu
tüm çarpıtmalara rağmen gün gibi
açıktır. Kimselerin karalamayacağı
kadar açık.
4 Süreci çok uzakta ilgisiz yaşamış
birisi bir insan olarak ilk tepkisini şöyle
ifade etti. "Dehşete düştüm gece
uykuma girdi. Uyuyamadım."
5 Sağmalcılar 2 Askeri Tutukevi ve
Sultanahmet'te bu uygulama tasta
mam yapılmıştır. Varın benzerlerini
düşünün birde!..
6 Askeri Tutukevlerinde doktorlar
46
çoğu zaman hipokrat yeminlerinin tuz
buz edilmişliği içinde işkenceye seyirci
duruma getirildi. Ya da işkence izleri
nin o da çok ağırsa  tedavicisi duru
munda kaldılar. Psikolojik ve fiziki
işkenceleri sessizce izlediler. Bazı
uygulayıcısı durumuna getirildiler.
Metris'te tutukluları bilerek uyuşturucu
ilaçlar vererek uyuşturucu tutkunu
yapmak istediler. İdarelerin çağdışı
uygulamalarına direnen tutuklulara
"direnmekten vazgeçin" tedavi yapa
lım, dîyebildiler. Yeminlerini unuttular.
Tutuklulara insanlık onuru ve insanca
yaşama hakları için yaptıkları direniş
leri saygıyla karşılayan iç acısı çeken
istisna sayıdaki doktorlar bu gerçeğin
dışındadır.
7 1984 11 Nisanında başlayıp 24
Haziran 1984'te bitirilen ölüm orucun
dan sonra bedenlerinde eylemin yıkıcı
ve yokedici etkilerini taşıyanlar sadece
kendi yaşama iradeleriyle yaşayabil
mişlerdir. Hastalar bloğu aldatmacası
altında ağır tüberkiioz, kalp ve benzeri
teşhislerle ayrılan tutuklular hiçbir sağ
lık koşulu olmayan havasız, ışıksız hüc
relerde soğuğun dondurucu etkileriyle
bir anlamda tedavi adı altında cezalan
dırılmışlardır. Sağmalcılar 2 (B) blokta
tutulan bu insanların sadece cezaevi
karavanasıyla beslenmeye çalışmaları
ek bir besin verilmemesinin yanında
tek tip elbise giymedikleri için havalan
dırmaya da çıkarılmamışlardır. Sadece
bu bir örnek bile bu tüzük ve yönet
menliklerin mantığı açısından çok
önemlidir.
8Sağmalcılar 2'de cezaevi hücre
şeklinde olduğundan yatak, iç çama
şırı, pijama dışında giysi alınmadığı için
başka şey yoktur zaten. Ranza, mus
luk, demir pencere ve kapı dışında hiç
bir şey bulunmadığı için raf gibi
tutuklunun kullanım eşyalarını koya
cağı hiçbir dolap ve yer de yoktur.
Tutuklular diş macunlarını gözetleme
deliğinin koğuşa dönük çıkıntısına
koydukları için disiplin cezasına çarptı
rılmış ziyaret yasakları konmuştur. Bu
durum infaz yapmanın da gerekçesi de
olabilmektedir. Keza ölümcül kriz geçi
ren arkadaşlarına doktor gelmediği
için bağırarak doktor istemeleri de suç
sayılmış, yasaklarla yanıtlanmıştır.
9 Fiziki işkenceler ve baskıların tek
tek örneklerini sığdıramıyoruz. Bir
Diyarbakır, bir Gölcük, bir Elazığ, bir
adana, bir Bartın, bir Mamak ve
diğerleri...
Sadece bir örnek olması açısından
İstanbul cezaevlerinde kitlesel olarak
gidilen ve temel işkencenin
durması yasakların kalkması, insanca
yaşama haklarının tanınması okuma
yazma imkânlarının sağlanması, sor
guya tutuklu alınmasının durdurulması
baskıların keyfi uygulamaların son bul
ması v.b. amaçlarla 1981'de 17 günlük
1982'de 28 günlük 1983'de 28 günlük
ve zorla tek tip elbise giydirilmesi ope
rasyonunda işkenceyi protesto için
operasyon süresince on gün boyunca
yemek almama gibi sayısız 1 günlük 3
günlük 5günlük bir haftalık bazen daha
uzun sürelerle açlık grevleri yapılmış
tır. Sadece bu durum mevcut tüzük
yönetmelik ve talimatların tutukluları
kendi sağlıklarından ve canlarından
vazgeçme noktasına getirici uygulama
sonuçlarını göstermiyor mu? Tutuklu
lar sürekli periyodik bir fiziki işkence
uygulamasıyla sürekli karşı karşıya
gelmişlerdir. Mahkemelere aksedebi
len nice olay mevcut. Tutuklular ceza
evlerindeki işkence izlerini göstermiş
tutanağa geçirtebilmişlerdir. Ya geçir
tilemiyenler?
İstanbul Metris ve Sağmalcılar 2'de
11 Nisan 1984'te başlayıp 24 Haziran
1984'te bitirilen ölüm orucu başlama
dan önce Sultanahmet'ten Sağmalcı
lar'a şevkte, Sağmalcılar 2'de ve Met
ris'te dövme şeklindeki işkence doruk
noktasındadır. Mahkemeye gidiş geliş
te işkence vahşeti en üst boyuttayken
Sağmalcılar idaresi dünya cezaevleri
tarihinde bir rekor kırarak iki gün aralık
sız dışarıdan getirilen erlerle beraber
başlarındaki sorumlu subayların yöne
timinde bütün cezaevini dayaktan
geçirtmiştir. Tutuklular hücrelerinden
zorla çıkarılıp koridorlarda yerlerde
sürüklenip, cop, kalas ve bot darbele
riyle yine zorla pijamalar iç çamaşırları
yırtılarak çıkarılmış, çırılçıplak öldüre
siye dövülmüşlerdir. İstisnasız her
tutuklu bu işkence kıyımına uğramıştır.
Hemen bunun akabinde siyasi ve
insani hak talepleriyle başlayan açlık
grevi boyuncada aç bitkin insanlar
mahkemelere götürülüp getirilirken
otuzuncu güne kadar öldüresiye dö
vülmüşler ölmemek ise artık mucize
kabilinden doğal bir şey olarak görül
meye başlanmıştır. Tutuklularken dile
rine siyasi tutukluluk hakkının tanın
ması cezaevlerindeki işkence ve baskı
nın son bulması idamların durması,
tutukluların şubeye alınmalarının dur
durulması avukat, havalandırma ya
saklarının kalkması insanca yaşama
olanaklarının sağlanması savunma
haklarının verilmesi v.b. isteklerle açlık
grevine başlamış 45'inci günden itiba
rende dört direnişçinin öldüğü ölüm
orucuna döndürmüşlerdir eylemleri
ni... Bütün bu gerçekleri yadsıyan red
deden inkâr eden ilgililere sormak
gerekir. Tutukluları böylesine ölümüne
tercihlerin eşiğine getiren koşullar
nelerdir? Dedikleri kadar basit midir?
İnsanlar an an eriyerek nice acılar
içinde bir deri bir kemik kalarak,
Diyarbakır'daki gibi kendilerini yaka
rak acaba, dedikleri gibi "Maksatlı kötü
niyetli"midirler... Yoksa ifadeye çalıştı
ğımız dehşet boyutunun vardığı insan
lık dışı koşulların doğal bir sonucunu
mu ispat ediyorlar?
 GİNE BISSAU'DA DEVRİM
PORTEKİZ SÖMÜRGECİ Mİ? SÖMÜRGE
Bazı çocuklar doğuştan şanslıdır
lar. Doğum öncesinde tüm hazırlıklar
tamamlanmıştır. Patikler örülmüş, bez
ler dikilmiş, elbiseler, danteller, kun
daklar, salıncaklar, oyuncaklar, mavi
boncuklar... hepsi hazırdır. Bu hazırlık
ların kullanımı için günü geldiğinde,
yeri göğü yırtan bir viyaklama sesi
yeterlidir. Gün günü kovalar ama yine
de çocuğun sağlıklı mı doğacağı, kız mı
yoksa erkek mi olacağı sorulur. Üç
bilinmeyenli denklem gibidir aile için.
İşte yeri göğü yırtan ağlamayla karışık
bir çığlık dünyaya yeni bir yaşamın gel
diğini muştularken denklem de çözül
müş olur.
Merkantilist dönemin yağmacıları
da "herşeyin başı para ve altındır" diye
rek dünya çapında bir yağmaya giriş
tiklerinde doğacak bir çocuğa hazırlık
yaptıklarının farkındamıydılar? Doğa
cak çocuğun nasıl bir niteliğe sahip
olacağını biliyorlar mıydı acaba?
İngiltere, Fransa, Almanya, İspan
ya, Portekiz, İtalya gibi ülkelerde deniz
filolarını hazırlayan ticaret adamları,
seyir defterlerine bilinmeyene doğru
günlerce yol almayı, bakir toprakların
üzerinden defalarca geçmeyi yazmış
lar, altını da kırmızı kalemle çizmişlerdi.
Her sefer büyük zenginliklerin daha da
büyümesine yolaçıyor, alttan alta yeni
bir üretim tarzının ilk birikimini geliştiri
yor, manüfaktür dönemini yaşayan ve
henüz sanayi kapitalizmi dönemine
girememiş olan ilişkileri hızlandırıyor
du.
"Amerika'nın gümüş ve altınlarının
keşfi, yerlilerin köle durumuna sokul
ması, bunların madenlere tıkılması ya
da büsbütün yokedilmesi, Hindistan'
da fetihlerin ve yağmacılığın başla
ması, Afrika'nın zenci avı için bir çeşit
kapalı ticaret alanı haline getirilmesi;
işte, anamalcı çağın şafak vaktini bildi
ren şairane ilk birikim yöntemleri
bunlardır" (KapitaSC.1 K.Marks) (dip
not 1)
Mİ?
Kıtalararası "ticaret" yoluyla ger
çekleştirilen yağmalar, genel hatlarıyla
sömürgecilik olarak adlandırılır. Bu
sömürgecilik olgusu, günümüzde an
ladığımız, biçimiyle "emperyalist sö
mürgecilik"ten temelli çizgilerle ayrılır.
Marks'ın deyimiyle Kapitalizmin doğu
şunu bildiren bu tip sömürgecilik
biçimi, mamul maddeyi sömürgelere
götürüp satmayı, orada bulunan de
ğerli madenlere (ve dahası insanlara)
el koymayı ve ana yurdun zenginleş
mesini sağlamayı hedefliyordu. Fakat
(artı değer üreten değer olan) serma
yenin, ihracını ve artı değer sömürü
sünü asla öngörmüyordu. (ki zaten
tarihsel gelişim böylesi bir sömürünün
gerçekleşmesini olanaksız kılıyordu.)
Emperyalist dönemde sömürgecilik de
ise meta ihracının yerini ağırlıklı olarak
sermaye ihracı almış, dünya ekonomik
ve toprak bakımından büyük finans
kuruluşları ve devletlerarasında payla
şılmıştır. Bu dönemde emperyalist
ülkeler dışında sömürgecilik aramak
safdillikten öte bir anlam taşımayacak
tır. Sermayenin ilk birikim döneminde
Cizvit papazlarıyla ünlü Portekiz sö
mürgecileri vardıkları denizaşırı ülke
lerde salt yağmacılıkla kalmayıp, dini
inançlarını, geleneklerini de taşımaya
çalışarak sömürge halklarının iç dina
miğe ilişkin ana öğelerinin tahrip edil
mesinde önemli roller üstlendiler.
Ancak diğer sömürgeci (İngiltere,
Almanya Fransa vs.) ülkeler gibi elde
ettikleri değerleri hızla gelişmeye baş
layan kapitalist çağın rotasına uygun
bir tarzda yönlendirmediklerinden
çağın akışının gerisinde kaldılar. Bir
süre sonra da İngiltere, Portekiz'i yarı
sömürgesi haline getirdi ve bu olgu
1703 Metwen anlaşması ile teyid edildi.
Gelinen bu aşamadan sonra, özel
likle liberalizm sayfasının kapandığı,
burjuva devrimleri çağının ömrünü
tükettiği 20.yy. başlarında, adı sömür
geci ülkeler arasında geçen fakat özde
Özlem ÖZKAN
kendisi de bir sömürge olan Portekiz o
güne değin yağmacılığı devam ettirdiği
Hindistan'daki Goa (1961'de bağımsız
lığını kazandı) Çin'deki Macao, Doğu
Hint adalarında Timor'un yarısı, Gine
Gulfu, Sao Tome ve Principe adaları ve
Guinea adalarının bir kısmı, Coba
Verde ve Azoros adaları, Tanganjika ile
Güney Afrika arasında bulunan Mo
zambik, Atlantik'e bakan Angola gibi
ülkelerdeki ilişkilerini emperyalist ül
kelerin genel çıkarlarını devam ettirme
adına sürdürdüğü su götürmez bir ger
çektir. Nitekim Gine Bissau Cabo
Verde adalarının bağımsızlığı için sava
şan PAlGC'in önderi Amilcar Cabral,
kendi ülkesindeki Portekiz egemenliği
nin özünde emperyalizmin egemenliği
olduğunu şu şekilde ortaya koyuyor.
"aslında Portekiz, dünya
emperyalizmi hizmetinde,
ülkemizdeki insansal ve
maddesel kaynakları bazen
de gönüllü jandarmalığını
yapmaktan öte bir anlam
taşımaz."
"Portekiz sömürgeciliği, 19. yy'ın
sonunda emperyalist ülkelerin Afrika'
yı bölüşmelerine karşın ayakta kaldı,
çünkü ingiltere, 1703 Metwen anlaş
ması ile bir yarı sömürgesi durumuna
getirdiği Portekiz'in arzularını destekli
yordu, İngiltere, Portekiz sömürgecile
rine yalnızca ekonomik kaynaklarını
sömürmek için değil fakat doğuya açı
lan yolları da birer temel üs olmaları ve
böylece Hint Okyanusu'ndaki İngilte
re'nin tam egemenliğini garantileme
leri açısından da ilgi duyuyordu. Öteki
sömürgeci güçlerin iştahlarını bastır
mak ve Portekiz sömürgelerindeki
çıkarlarını sağlama almak için İngiltere
en iyi çözümü buldu; yarı sömürgesi
nin "haklarını savundu...
47
 Aslında Portekiz, dünya emperya
lizmi hizmetinde, ülkelerimizdeki in
sansal, ve maddesel kaynakların, ba
zen de gönüllü jandarmalığını yapmak
tan öte bir anlam taşımaz. Bu Afrika'
daki Portekiz sömürgeciliğinin yaşa
nırlığını korumasının gerçek nedenidir,
aynı zamanda savaşımızın uzama ola
sılığınında. öyleyse geniş ölçüde, öteki
sömürgeci güçlerin Afrika'daki varlı
ğından çok Portekiz'in varlığı başka
sömûrgeci gizlerinözellikle İngiltere'
ninvarlığına bağımlı olmuştur ve hâlâ
da öyledir," (Gine Halk Devrimi sayfa
1718).
Portekiz bugün emperyalizmin yeni
sömürgesi bir ülke durumundadır,
Azgelişmiş bir ülke olmasına rağmen
emperyalizmin denetimindeki devletin
müdahalesi ile işbirlikçi tekelci burju
vazi o!uşma olanağı bulmuştur. 1960'lı
yıllarda sömürgelerde ulusal bilincin
yükselerek kurtuluş hareketlerinin baş
göstermesi, Portekiz'i ekonomik ba
kımdan kısa sürede çökertebilirdi.
Ancak Portekiz bu gelişmeler karşı
sında emperyalizm ile bağlarını daha
da sıkılaştırdı. "Askeri bakımdan ko
ruma sağlayabilmek amacıyla Porte
kiz, yabancılara bundan böyle akla
gelebilen her tür ayrıcalık ve vergi
gümrük indirimleri, transfer güvencesi GineBissau devriminin önderi Amilcar Cabral
vb, haklar dağıttı. Hesap gittikçe arttı.
Son yıllarda Portekiz NATO ortakları binlerce Portekizlinin savaşa sürüklen 70'li yıllarda artık ne için savaştığını,
nın bunların arasında Fedaral Alman mesi on iki yıl içinde binlerce ölünün kimin çıkarlarını savunduğunu bile bil
ya'da vardır) büyük ölçüde, askeri verildiği bir bilançoyla ortaya çıkardı. meden denizaşırı ülkelere savaşmaya
bakımdan işe yaramayan silah ve teç MDP/CDE (Portekiz Demokratik giden Portekiz gençlerinin, anne ve
hizat aldı. 1945 yılından beri yabancı Hareketi/Demokratik Seçim Komisyo babalarının düşüncelerini MDP/CDE
sermaye Portekiz'de her yıl ortalama nu)'nin Portekiz halkına yönelik hazır bildirisinde bu şekilde ortaya koyu
400 milyon, 197071 yıllarında aşağı ladıkları bildiride tepkiler olanca şidde yordu. "Sömürgesiz yaşanmaz" balo
yukarı 1.2 milyar esküdo veya 45 mil tiyle dile getirilerek sömürgelerdeki nu sönmüş ölümle, acıyla iğrenç
yon dolar civarında kâr topladı. Porte haksız savaşa son verilmesi isteniyor işbirlikçi hükümetin maskesi düşmüş
kiz'e sermaye ihracında başta gelen du. tü.
ülkeler" Büyük Britanya, Federal Al "Bütün dünyanın Gine, Angola ve Madalyonun bir yüzü işte bunları
manya, ABD ve Fransa'dır") (Bugünkü Mozambik'teki savaşlara son verilmesi gösteriyordu. Ya diğer yüzü, Kara derili
Portekiz'de sınıflar ve sınıf mücadelesi çağrısı karşısında hükümetin inatçılığı insanların ak umutları, ak umutlara var
syf. 15) (dipnot: 2) ve yanına yaklaşılmaz tavrı, uluslara mak için döktükleri kızıl kanları, kanla
rası tekellerin ve kendi içindeki tröstle rıyla beslenen kavgalar. Madalyonun
Görüldüğü gibi Emperyalizmin rin çıkarlarını korumaya çalıştığını ve diğer yüzü kara Afrika'nın uyanışı
Portekiz ile ilişkileri, Portekiz'in dünya daima artan bir ölçüde sömürgelerin aydınlanışıdır.
konjonktüründeki konumu ve sömür yerli halklarının doğal zenginliklerinin
gecilik olgusunun emperyalizm çağın sınırsızca sömürülmesini planladığını Gine'de Devrim:
da içine girdiği farklılaşma Portekiz'e ortaya koymaktadır. Uzun yıllar Portekiz sömürgesi ola
sömürgelerinde gerçek bir sömürgeci Gerçekten de bu zenginlikler üze rak kalmış, Angola, Mozambik ve Gine
lik misyonu yükleyememektedir. Keza rinde kahveden petrole, şeker, elmas, Bissau'da birbirinin ardı sıra gerçekle
Portekiz'in denizaşırı ülkelerde gerçek meyva, çay, manganez, boksit ve uran şen devrimler; Kara Afrika'nın, Ulusal
leştirdiği ana faaliyet emperyalist ser yum kadar büyük Alman, Amerikan, Kurtuluş savaşçılarının dökülen kanla
mayenin yayılması da basamak göre Belçikalı, Fransız, İngiliz, Güney Afrika rıyla kızıla boyanmaya, yaşlı kıtanın
vini üstlenmek olmuştur. ve diğer ekonomik gruplar CVF ile özgürlük haykırışlarıyla tempolanan
Portekiz sömürgelerinde ulusal Champotimabel grubu, Sauor ve Molli koca bir yüreğe gebe olduğunu göste
kurtuluş hareketlerinin güç kazanması deniz aşırı bankası, Portekiz Atlantik riyor.
sonucu Portekiz hükümetinin gerçek Bankası ve Fonsecase Burnay ve Elpo GineBissau devrimi geçen sayı
leştirdiği müdahaleler 1960 yılından rito Santo gibi borsa bankalarıyla çok mızda tanıtmaya çalıştığımız Mozam
sonra demokrat kamuoyunda önemli sıkı bir ilişki içinde gelişmiş bir çıkarlar bik devrimiyle gerek zaman kesiti ve
tepkilere yolaçtı. Portekiz'in azgelişmiş ağı kurulmuştur... Bu gruplar burada gerekse gelişim seyri anlamında ol
bîr ülke oluşu nedeniyle halk kitleleri Portekiz'deki işçileri soyan, sömüren dukça benzerlikler gösteriyor.
refah düzeyinin oldukça geri bir lerle aynı gruptandır. Bunun için hükü
düzeyde seyrettiği yetmezmiş gibi met burada ve Afrika'da onların hizme Gine'nin keşfi (uygar Avrupalı tara
sömürgelerdeki uyanış» bastırmak için tindedir." (Bugünkü Portekiz sf, 4445) fından) 1400 yıllarına rastlar. Her yeni
keşif gibi bu da Avrupa'lıya yeni bir
zenginlik kaynağı yarattı. Portekizli
denizci Nano Tristone'nin 1446 yılında
yaptığı araştırmalar Portekiz'de Afrika'
nın bir bölümünündaha kapılarını ara
lamaya yetti. Kısa sürede "Loncodos"
olarak anılan Portekizli tüccarlar alım
satım merkezleri kurdular. Daha son
raki yıllarda Portekizli tüccarların yer
leşik ilişkileri daha da gelişti. 1630'da
Cocheu genel komutanlığının yöne
timsel işgalin temelini alması ve 1692'
de yönetim aygıtının oluşturulması için
Bissau'da genel komutanlığın kurul
ması köle ticaretinin de başlamasına
kolaylık sağladı. Köle ticareti Portekizli
yabancılarla işbirliği yapan bazı kabile
ler eliyle de yürütülmeye başlayınca
daha yaygın bir uygulama haline geldi.
Bu dönemlerde Portekiz'in, Gine'nin
tümünü denetimi altında tuttuğu söyle
nemez, özellikle liman bölgelerindeki
ilişkiler başlangıçta Portekiz için yeterli
görülüyordu. Ancak 19. yüzyılın sonla
rına doğru İngiliz ve Fransızların Gine'
ye göz dikmesinden ve buradaki
çıkarlarının zedeleneceğinden çekinen
Portekiz hükümeti Gine'nin tümünü
işgal etmek için yoğun bir çabaya
girişti. İslamiyeti kabul etmiş kabilele
rin desteğini alarak Animist kabileleri
baskı yoluyla sindirdi ve bütün ülkeye
yayıldı. Bu yayılma politikası Bissagos
takımadalarının ele geçirildiği 1936
yılına kadar sürdürüldü. Gerçekleştiri
len işgal Gine'nin salt ekonomik sömü
rüsüyle sınırlandırılamazdı. Bu ait
yapıya uygun düşecek sömürgeci
yönetimsel bir ilişki ağıda örgütlendi
rildi. Gine'de örgütlendirilen bu yöne
tim ilişkisi içerisinde yerli halka hiçbir
siyasal hak tanınmıyordu.
Yerli halk tüm haklardan yoksun
olmasına karşın vergi veriyor ve angar
ya işlerde zorla çalıştırılıyordu.
Gine Avrupalı ile tanıştı tanışalı
kendi tarihini yaşayamadı. İç dinamik
sel gelişimi Portekiz sömürgecileri
tarafından tahrip edildi. Tahribatın
tamiri, iyileştirilmesi de mümkün de
ğildi. Gine'nin kendi tarihini yaşaması
Gine'yi boyunduruk altında tutan zor
banın, Portekiz sömürgecilerinin ko
vulmasından geçecekti.
İşte; Gine bağımsızlık savaşıyla
alevlendiği gün Gine takviminin ilk
günüdür. Gine işte o günden beridir ki
kendi tarihini yaşıyor.
sınıf
Gine'de Portekiz'in müdahalesiyle
birlikte sınıfların doğal vadilerindeki
ilişki ve çelişkileri tersyüz olmuştu.
Devrim öncesinde işbirlikçi yapılardan
devrim ittifakı sayılacak sınıflara değin
yapılan tahliller dostu düşmandan ayır
makta, sınıf mevzîlenmesinin veya bir
Amilcar Cabrai, elinde tüfekle bağımsızlık savaşçılarına ders veriyor.
başka deyişle devrim arefesinin belir
lenmesinde Gine devrimcileri için (tüm
dünya devrimcileri için olduğu gibi)
vazgeçilmez bir öneme sahiptir, öte
yandan kabile düzeninin önemli bir
ölçüde etkinliğini sürdürdüğü diğer
Afrika ülkeleri gibi Gine'de de etnik
farklılaşmalar toplumsal tavır alışta rol
oynayan etmenler olarak kendisini
gösteriyordu.
Gine'de etnik guruplar arasında en
yaygın olarak bilineni Balante'lerdir.
Daha sonra Madjak'lar, Fula 'lar,
MandPepol'lar ve benzeri etnik gruplar
sayılabilir. Öte yandan dinsel etkinlik
olarak da Animistler ve Müslümanlar
Gine'de iki büyük din olarak varlıklarını
sürdürüyorlardı.
"Amilcar Cabrai Gine'de
sınıfların tahlilinde öncelikle
aralarında kesin ayrılıklar
bulunmasına karsın kırsal
alanlarla kentsel merkezler
arasındaki ayrımları ortaya
koyarak başlıyor."
Birçok Afrika ülkesinden farklı ola
rak etnik ve dinsel gruplaşmalar Gine
devriminde önemli bir rol oynamışlar
dır. Bunu herşeyden önce Gineli dev
rimcilerin sorunu doğru çözümlemele
rinde ve hedefi şaşırtacak çelişkileri on
plana çıkartmamaktaki ustalıklarına
bağlamak gerekir. Gine devriminin
önderi Am uçar Cabraf kabilecilik siste
minin devrimin geilişiminde olumsuz rol
oynamamasın nedenlerini şu şekilde
ortaya koyuyor. (GHD)
Cabral'ın halkımız olarak adlandır
dığı sınıflar ve düşman sınıflar kimlerdi.
Qine devriminin karakterini, sırf eko
nomik yanının vardığı seviye ve sınıfla
rın karakteri belirleyecekti. Amilcar
Cabrai Gine'de sınıfların tahlilinde
öncelikle aralarında kesin ayrılıklar
bulunmasına karşın kırsal alanlarla
kentsel merkezler arasındaki ayrımları
ortaya koyarak başlıyor.
"Kırsal alanlarda iki ayrı grubu ayrı
ayrı belirlemeyi gerekli bulduk: yarı
feodal dediğimiz Fula 'larla, belli bir
yönetim biçiminden yoksun olarak
saptadığımız Balate'ler (...) Fula 'ların
toplumsal yapılarına ilişkin kısa birkaç
bilgi vermek istiyorum. Bizce reisler,
soylular, dinsel kişiler bir grup oluştur
maktadır. Bunlardan sonra esnaf ve
zengin satıcılar olan Dyula'lar gelir ve
sonra, genel anlamda köylüler (...)
Fola'lar arasında köylülerin hiçbir hak
lan yoktur ve Fula toplumundaki
sömürülen grupturlar (...) Tam karşıt
sayılabilecek Balente'lerdeyse hiçbir
sınıflaşma göstermeyen bir toplum
buluruz. Yalnızca köyün ya da bir
köyün yaşlılarından oluşmuş, günlük
sorunların çözümüyle uğraşan bir yaş
lılar meclisi vardır. Balente grubunda
mülkiyet ve toprak köyündür. Ve her
aile kendisine gerekli olduğu kadar
toprağa sahiptir. (...) İki uç arasında
çok ara durum sözkonusudur. Küçük
Afrika'da çiftlik sahiplerine değinmem
gerekir. Bu sayıca çok az bir gruptur
fakat yine de belli bir önem taşır ve
kurtuluş mücadelesinde olağanüstü ak
tif olduğunu göstermiştir. (GHD, si 66
67)
Kentlerdeki ayrımın başında ise
Afrikalı ve Avrupalı ayrımı geliyordu.
49
Avrupalıları, kendi aralarında sınıflan
dırmak da mümkündür. Buna göre
yüksek mimarlar ve işletme yönetici
leri, orta memurlar, küçük Avrupalı tüc
carlar, ticaret ve serbest mesleklerle
uğraşanlar ve en sonu işçiler bir ses
olmanın başlıca katlarıydı. İşçilerin
çoğunluğu da usta işçilerdi.
Kentlerdeki Afrikalılar ise kendi ara
larında çeşitli tabakalara sahipti. Cab
ral bu tabakaları da şu şekilde çözüm
lüyor;
"Afrikalılar arasında yüksek me
murlar, orta memurlar ve serbest mes
lek sahiplerinden oluşan bir grup
buluyoruz. Bunlardan sonra küçük
memurlar ve ticarette kontrolsuz ola
rak çalıştırılan ve her an kurulabilecek
durumdakilerden ayrılması gereken
ticarette kontrollü çalışan kesim gelir.
Küçük çiftlik sahiplen de bu gruba
düşerler. Biz bütünlemeyle bütün bu
üyeleri Afrika küçük burjuvazisi diye
niteliyoruz. Sonra gündelikçi işçiler
gelir. Bunlar arasında rıhtım işçileri,
gemilerde tarımsal ürünler taşıyanlar
gibi önemli yan gruplar vardır. Bir de ev
hizmetçileri, tamirhanelerde ve küçük
fabrikalarda çalışanlarla dükkânlarda
hamal olarak iş görenler vardır. (...)
Sınıfsızlar dediğimiz bir gurupta vardır
ki bunlar ikiye ayrılmaktadırlar. Birinci
sini tanımlamak kolaydır. Lümpen pro
leterya denilebilecek (eğer gerçek bir
proleterya varsa) kesim ki bunlar dilen
çiler, fahişeler vb. gibi gerçekten sınıf
sız olanlar. İkincisi ise tam da sınıfsız
denilemeyecek ve kurtuluş mücadele
mizde son derece etkin olan bir grup
tur. Genellikle küçük burjuva ve işçi
aileleriyle bağıntılı olan, kırsal alanlar
dan yeni gelip henüz hiçbir iş yapma
yan ve çoğunlukla genç olan bu
kişilerin kentlerde olduğu kadar kır
larla da yakın bağlantıları vardır. Bazen
şu ya da bu işi tutarlar fakat genellikle
ailelerinin paralarıyla yaşarlar. "GHD,
sf. 6869)
Çözümlenmesi yapılan bu grup ve
sınıfların Portekiz işgali ve gelişen dev
rimci mücadele karşısında ve alacak
lan tavırlar çözümlemeyi tamamlaya
çaktır.
Fula'lar grubunda reis ve çevresi
sömürgecilerle yakın bağlantılar içine
girmiştir. Portekizliler Gine'nin ilk fatihi
olan Fula'lar ile yakın bağlantıya gir
mek zorunda kalmışlar ve sonunda
Fula'ları kendi işbirlikçisi grup haline
getirmişlerdir. Esnaflarında reislere
olan aşırı bağlılıkları Portekiz sömürge
ciliğinin varlığına güç katan bir ilişki
olarak görülüyordu. Fakat esnaflar ara
sında bulunan bazı kesimler de tam ter
sine reislere karşı tutum almak onlarla
olan bağlılıklarını azaltmak için çaba
sarfediliyordu. İşte esnafların bu kesi
mini Portekiz sömürgeciliğine muhalif
kanat olarak betimlemek olanaklıdır.
50
Köylülüğün Gine ekonomik koşul
larının yarattığı üst yapı sonucu reisleri
izleme eğilimlerine rağmen mücadele
köylülüğün devrimci saflara çekilme
sinde etkili olmuştur. (36)
Kentlerde ise varolan gruplar içinde
Avrupalılar çıkarları gereği Ulusal Kur
tuluş Hareketinin baş düşmanıydılar.
Kentlerdeki Afrikalıların eğilimlerini ise
Cabral üç gruba ayırıyor. "İlkin sömür
geciliğe tümüyle bağlı onunla uzlaşma
içindeki grup vardır: bu gurup çoğun
lukla yüksek memurlar ve serbest mes
lek sahipleridir. İkinci olarak bizim
yanlış olarak devrimci küçük burjuvazi
diye nitelendirdiklerimiz var ki, bunlar
küçük burjuvazinin milliyetçi kesimi
dirler ve Gine'de ulusal kurtuluş müca
delesi düşüncesinin kaynağıdırlar. İkisi
arasında ise hâlâ ulusal kurtuluş müca
delesi mi Portekizliler mi kestirememiş
olan küçük burjuvalar vardır. Sonra
gündelikçiler gelir ki bunların Avrupa
toplumundaki proleterya ile kesinlikle
aynı olmamalarına karşın aralarında
kaba bir benzetme yapılabilir. Çoğun
luğu kavgaya adanmıştır." (GHD, sf.
72)
"köylülüğün gine ekonomik
koşullarının yarattığı üst
yapı sonucu reisleri izleme
eğilimine rağmen, mücadele
köylülüğün devrimci saflara
çekilmesinde etkili
olmuştur."
Cabral sınıfsızlar olarak betimlediği
kesimin mücadele karşısındaki tutu
munu çözümlerken de lümpen prole
teryanın bilinçli ya da bilinçsiz müca
dele karşıtı bir tutum içinde olduğunu
ortaya koyuyor. Buna karşılık alandan
yeni gelin ve hem kır hem de kentlerde
bağlantıları olan kesimin mücadele
karşısındaki tutumu tümüyle olumlu
yönde gelişiyordu. Bunlar mücadeleye
hemen katılıyorlar ve hareketin ivme
kazanmasında etkin roller üstleniyor
lardı.
Sınıfları ve tutumlarını bu şekilde
çözümledikten sonra mücadelenin kı
sa ve uzun erimli süreç içindeki hedef
lerini tespit etmek gerekiyordu. Amil
car Cabral mücadelenin başladığı
andaki temel çelişkinin ne olduğunu,
saptamanın ilk iş olduğunu belirterek
hedefi şu biçimde sergiliyordu:
"Bizce temel çelişki, Portekizliler ve
uluslararası burjuvaziyle sömürdükleri
halkımız arasındakiydi. Ülkenin içinde
de temel çelişkiler vardır. Sömürgeci
likten kurtulduktan sonra Gine'de arta
kalacak asıl çelişki yönetici sınıflarfeo
dal gruplarla, belli bir toplumsal düzen
lenişi, yönetim biçimi olmayan kesim
arasında baş verecektir." (GHD sf. 74)
Devrimde önderlik Sorunu
Gine'de Mücadelenin
Gelişimi:
Kara Afrika'nın yazgısı beyazların
eline geçtikten sonra kendi tarihini
yaşayamadı. Onlar için yaşam uzun bir
süre sömürgecinin zulmünden, sömü
rüsünden oluşan anaforun arasında
acılar içinde devam etti. Acılar içten içe
gelişen tekpilerle kucaklaştı. Sömürge
cinin el koyduğu Kara Afrika'da yazgı
omuzların mavzerlerle temas etmeye
başladığı anda değişmeye başladı.
Kara Afrika kendi tarihini yaratmaya,
yaşamaya başladı.
Kara Afrika'nın Gine'sinin yepyeni
apaydınlık tarihi, kurtuluş mücadelesi
nin tarihi önce bir avuç, Avrupa'da eği
tim görmüş aydının kendi aralarında
bir çıkış yolu aramasıyla başlar. Bu bir
avuç aydın sömürgeciliğin dünya ça
pında ulaştığı konumu, İkinci Dünya
Savaşı sonrasında değişen güçler den
gesinin, emperyalizmin Afrika üzerin
deki politikalarını araştırmış ve çözüm
lemiştir. Bu çözümlemelerin ışığında
atılan ilk adımlar "yeniden Afrikalılaş
ma" ana düşüncesi çerçevesinde ulu
sal bilincin oluşturulması doğrultu
sunda gelişti. 1953'de başlayan "bütün
bu çalışmalar, denemeler, Afrika'lılara
bir spor eğlence derneğini bile yasak
layan yönetim çevrelerinin direnişi kar
şısında başarısızlığa uğradı. (...) Yine
de bu ulusal hareketin Gine'li ve Yeşil
Burun'lu sivil görevlilerden ve memur
lardan oluşan öncüleri Bissao'daki
işçileri gizlice Gine'nin Ulusal Kurtu
luşu İçin Hareket (MİNG) adlı örgütte
toplamak için harekete geçtiler. "(GHD
"kara afrikanın Ginesi"
yepyeni apaydınlık tarihi,
kurtuluş mücadelesinin
tarihi, önce bir avuç,
Avrupa'da eğitim görmüş
aydının kendi aralarında bir
çıkış yolu aramasıyla
baslar."
sf 4243) Gizliliği yeterince sağlanama
mış örgütsel ideolojik ve politik anlam
da bilimsel özelliklere sahip olmayan
MİNG ve bu örgütlülük çatısı altında
kotarılmaya çalışılan yasal eylemler
örgütlenmenin yaygınlaştırılması ve
güçlendirilmesi anlamında gereken
başarıyı sağlamadı. 1956'da MİNG'in
güçsüzlüğü ve yetersizliği aynı Afrikalı
gurubu dahafarklı bir örgütlenmeye
gidildi. İşte devrim mücadelesini so
nuna kadar sürdürecek olan PAIGC
(Partido Africano da İndepedencia da
Guine Caba Verde) (Gine ve Caba
Verde'nin Bağımsızlığı İçin Afrika Par
tisi), 1956'nın Eylül ayında kuruldu.
 PAIGC'nin kuruluşu ve örgütlülü
ğünün gelişimi büyük bir gizlilik içinde
yürütüldü. İçin için yanan bir kor gibi
gelişen hareketin alevlenmemesi, ate
şin tüm Gine halkını sarmaması için
Portekiz gizli polisi (PİDE) yoğun bir
çabaya girişti. Fakat örgüt içi güvenlik
35 kişilik hücreler ile sağlandığı için
PİDE'nin çabaları çoğu kez boşa gidi
yordu. PAIGC'nin önceleri küçük bur
juvazinin radikal kesimi tarafından
yönetilen önderliği Bissao'lu dok ve
nehir ulaşım işçilerinin katılımıyla geli
şerek güç kazanda. "Hareket başkent
çevresinden Bolama ve Bofata kentle
rine doğru hızla yayıldı. Kentli kitleler
arasında da Gine ve Cabo Verde ile
paylaşılan bir mücadele ve bağımsızlık
fikri yavaşta olsa giderek yaygınlaştı.
3 Ağustos 1959 tarihinde sömürge
birlikleri Pijiguiti'de dok işçileri grevini
50 kişi öldürerek kanlı bir biçimde
bastırdılar." (GUKS, sf. 37).
Dok işçilerinin kanlı bilançosu
PAIGC'nin mücadelesinde adeta dö
nüm noktası oldu. Mücadelede "Ne
Yapmalı" sorusu Gineli devrimcilerin
önüne olanca ağırlığıyla bir kez dana
çıkmıştı. Ya yasal kitle mücadeleleri,
esas alınacak ve defalarca dok işçileri
grevine benzer acı deneyimler yaşana
cak ya da faaliyet yaşamın ve dolayı
sıyla mücadele yöntemlerinin sonsuz
karmaşıklığı içerisinde yeni çözümle
meler ışığında kendisine yeni bir rota
çizecekti. "Bay burjuva ilk kurşunu
sıkmıştı" sömürgecinin açık saldırısı
silahlı mücadelenin gerekliliğini
PAIGC'nin önüne somut bir biçimde
koyuyordu.
"Pijiguiti rıhtımındaki katliamla bas
tırılan TemmuzAğustos grevleri o
güne kadar izlediğimiz yolun yanlış
olduğunu gösterdi. Kentsel merkezle
rin sömürgeciliğin kaleleri olduğu ve
kitle gösterilerinin yalnız etkisiz olmak
la kalmayıp sömürgeciliğin baskıcı ve
yıkıcı hareketlerine kolay hedef olduk
ları da anlaşıldı" (GHDsf.44).
PAIGC'nin önderi Amilcar Cabral
tarafından yapılan bu tesbitle birlikte
örgütlenme ve mücadele yöntemle
rinde de değişikliğe gidildi.
Katliamın ardından yapılan bir top
lantıda silahlı mücadele için hazırlıkla
rın başlatılması, kentlerdeki çalışmala
rın daha gizli sürdürülüp kitle gösteri
lerinden kaçınmak ve en önemlisi
kırsal alanlarda örgütlenmek için acil
olarak çalışmaların başlatılması karar
lan alındı. Artık kentsel alanlar ikinci
planda değerlendirilmeye başlanmış
köylülük ulusal kurtuluş savaşının baş
gücü olarak tesbit edilmiş mücadelede
bunların temel alınması netleştirilmiş
tir.
Gine halkının ulusal bilinci yakala
yarak emperyalizme karşı tavır alışında
devrimcilerin Afrika halkının sosyo
kültürel ve ekonomik özelliklerini doğ
ru çözümleyişi hedeflerin netleşme
sinde belirleyici karaktere sahiptir.
Birincisi devrimciler kitlelerin so
mut taleplerinden yola çıkarak devrime
kanalize etme için somut programlar
geliştirdiler. İkinci olarak da devrim
mücadelesinde antisömürgeci güçle
rin tümünü seferber edecek somut
ortak hedefler gösterdiler. Amilcar
Cabral'a göre gelişmiş bir ulusal bilinç
olduğunda tarihin elçisi olarak salt bir
toplumsal katı nitelendirmek olanağı
yoktur. Gine gibi işçi sınıfının çekirdek
halinde olduğu, köylülüğün okur yazar
bile olmadığı küçük burjuvaların bulun
duğu bir ülkede tüm toplumsal katlar
tarihin elçisi fonksiyonunu birlikte
yerine getirirler. Ulusal Kurtuluş Savaşı
kazanılıncaya kadar bu durum böylece
sürer. Fakat daha sonra ulus kendi tari
hine girer ve iç çelişkiler ön plana çık
maya başlar.
Ulusal Kurtuluş Savaşının kazanıl
masının ardından devrimin ileriye
doğru götürülmesinin yolu nereden
geçecektir. İktidar, okur yazar bile
olmayan ve devletle ilişkileri o güne
değin vergilerin ödenmesinin dışına
taşımayan köylülüğe teslim edilemez.
İşçi sınıfının nicel olarak gelişmesini
oturup beklemek de iktidarın karşı dev
rimci güçlere yeniden kaptırılmasıyla
özdeştir. Gine'de ekonomik yaşanırlı
lığı olan bir burjuvazide bulunmadı
ğına göre geriye sömürgeci dönemde
devletin ne olduğunu öğrenip meka
nizmasının devindirmesinde (bürok
ratik anlamda) deneyim sahibi olan
küçük burjuvazi kalmaktadır. Devlet
yönetimini ele geçirmeye en yatkın kat
manda küçük burjuvazi olmaktadır.
(Cabral'in bu konuda yanılmayı çok
istemesine rağmen) Küçük burjuvazi
nin toplumsal bir kat olarak çok kaypak
bir niteliğe sahip olması bir ayağının
devrimde diğerinin karşı devrimde
bulunması sonucunu doğurmaktadır.
Küçük burjuvazinin sol kesimi devrim
mücadelesi yükseldikçe, mücadeleye
daha fazla sarıldıkça, kalıcılığı ve
sürekliliği netleştikçe kökeninden kay
naklanan zaaflarıda temizler.
"Devrimci küçük burjuvazi içtendir,
yani tüm engel koşullara karşın halk
kitlelerinin temel çıkarlarıyla bütünleş
miş olarak kalır. Bunu yapması için inti
har etmesi gerekir; fakat kaybetmeye
cektir. Kendisini feda ederek kendisini
tekrar yaratabilir. Bu kez işçilerin, köy
lülerin koşullarında" (GHD, sf. 84).
Cabral'ın küçük burjuvazi için yap
tığı bu tespit özünde işçi sınıfının nicel
ve nitel anlamda gelişkin olmadığı
sömürge yeni sömürge ülkelerde dev
rimci önderlik sorununa da cevap
vermektedir.
Emperyalizm ve proleter devrimleri
çağında demokratik devrimleri başa
rıya ulaştıracak ve kesintisiz bir şekilde
sosyalist devrime dönüştürecek olan
tek devrimci sınıf işçi sınıfıdır. İşçi sını
fının fiili anlamda önderliği üstlenmesi
nin objektif olarak olanaksız olduğu
sömürge ülkelerde işçi sınıfının öncü
lüğü ideolojik biçimde kendisini göste
rir. İşçi sınıfı idelojisiyle silahlanmış
devrimci parti devrimde kitlelere ön
derlik eder. (4)
İşte PAlGC'de ilk aşamada Cabral'
ında deyimiyle MarksistLeninist bir
parti olmamasına karşın mücadele
içinde çelikleşmiş bolşevik kadroları
kendi bünyesinden, çıkarmayı başar
mıştır. Doğru politika tesbitleri, doğru
hedefler Gine devrimindeki gelişimin
bu yönde olduğunun ipuçlarını bize
vermektedir.
1960 yılı başlarında PAIGC militan
ları yapılan tesbitlerin ışığı altında kır
sal alanda yeni sempatizanların kaza
nılması ve lojistik desteklerin yaratıl
ması için sıkı bir çalışmaya girdiler. Bu
dönemde, daha sonra PAIGC'nin baş
kanı olan Rafael Barbosa'nın çalışma
ları ilk çarpışmaları yapacak çekirdeğin
örgütlendirilmesi anlamında büyük ö
nem taşır. Öte yandan parti genel sek
reteri Amilcar Cabral'da Conacry'de
parti kadrolarının eğitimi için bir okul
kurdu. Yetişen kadrolar yeni sempati
zanlar bularak okula göndermeye baş
ladılar. Geçen hazırlık döneminden
sonra Temmuz 1962'de bir seri sabotaj
yapıldı. Bu sabotaj sonrasında PİDE'
nin yoğun operasyonları Rafael Bar
bosa dahil yüz militanın tutuklanması
na yol açtı. Ağustos ve Eylül aylarında
da silahlı mücadelenin yaygınlaştırıl
ması kararı alındı. Kısa sürede gelişen
gerilla mücadelesi 1/3'ünün denetimi
sömürgecilerin elinden çıkmaya yetti.
Bu yörelerdeki denetim artık PAIGC'
nin eline geçti.
PAIGC'nin mücadelesinin gelişimi
farklı alanlarda daha kurumlaşmış
örgütlenmeler yaratma ihtiyacını do
ğuruyordu. Kurtarılmış bölgelerde e
konomik ilişkilerin düzenlenmesi par
tinin görevleri arasına dahil oldu.
Portekiz sömürgecilerinin kırsal alan
larda köylülere karşın yoğun baskı
uygulaması askeri üslerin köylerin
dışına taşınmasını zorunlu hale getirdi.
Askeri üsler orman bölgelerine taşındı.
Fakat köylerdeki siyasal çalışmalar
devam etti. Askeri anlamda ise düşma
nın moralinin bozulması ve direncinin
kırılması için sürekli olarak rahatsız
etme politikası izlendi. Daha sonra da
askeri dağınık birlikler FARP (Devrimci
Halk Silahlı Kuvvetleri) adı altında düz
gün ve devamlı bir ordu çatısı altında
bütünleştirildi.
Artık savaşım daha örgütlü ve
düzenli birliklerin elinde doğruluğu
51
pratikte sınanmış bir strateji çerçeve
sinde yürüyordu. Mücadelenin yarat
tığı kitlevi örgütlenme düzeyi ve moral
1964 Nisanında Portekizlilerin geniş
çaplı karşı saldırılarının püskürtülme
sinde etkili oldu. 1965 yılma gelindi
ğinde ise kurtarılmış bölgeler ülkenin
yarısını kaplamıştı.
Kurtarılmış bölgeler sadece Porte
kizlilerin sürülüp atıldığı alanlardan
ibaret olamazdı. Bu nedenle bir ileri
toplumun ilişkilerinin nüve halinde de
olsa örgütlendirilmesine kurtarılmış
bölgeler birikim yarattı. Bu birikim
Gine devrimi hedefi ile de çakışıyordu.
Cabral bu hedefi açık bir ifadeyle
ortaya koyuyordu:
"Amacımız yalnız Portekizlileri yur
dumuzdan söküp çıkarmak olursa
bunun bir anlamı kalmaz. Onları yur
dumuzdan kovmak istiyoruz. Ama aynı
zamanda halkımızın beyazlar ya da
siyahlar tarafından sömürüsüne de dur
demek için mücadele ediyoruz."
(GND, sf. 53)
Kurtarılmış bölgelerde yönetimsel
yapı şu şekildeydi;
Köylülerce seçilen ve kurulan köy
kurulları. Bunların üstünde mıntıka
kurulu (köy kurulları temsilcilerinden
oluşur). Mıntıka kurulları üstünde ise
bölge kurulları vardır ve bu kurullarda
doğrudan doğruya partiye bağımlıdır
lar. Partinin denetim ve yönlendiriciliği
altındadırlar.
1968 yılma gelindiğinde Amilcar
Cabral ülkenin siyasi durumunu şu
şekilde ortaya koyuyor;
"Kurtarılmış bölgelerimizden ömür
boyu kovulmuş oları (ki bu bölgeler
yüzölçümün yüzde 60'ıdır ve toplam
nüfusun yüzde 50'sini barındırır. Porte
kiz sömürgeciliği kentlere sürülmüş
durumdadır. Genellikle zorla vergi top
lamak biçiminde belirmiş olan Portekiz
egemenliği, direnen ya da yarı kurtarıl
mış bölgelerde bile varlığını sürdüre
mez olmuştur. Bu bölgelerde halk
genellikle vergi ödemeyi reddetmekte
dir. Kentsel merkezlerde polis ve asker
baskısına karşın militanlarımız yeraltı
çalışmasını geliştirmeye çalışıyor. Ör
gütümüz merkez kentler olan Bissao,
Bofato ve Bolamo'da sağlamlaştırıl
mıştır."(GHD, sf. 138141)
1971 yılına gelindiğinde ülkeyöne
timsel açıdan nitel bir değişime uğru
yordu. Bölgesel yönetim komitelerinin
yerine kurtarılmış bölgeler ulusal ko
mitesi alıyor ve devlet mekanizmasının
oluşturulmasında çok önemli bir ge
lişme sağlanıyordu. Mücadele sadece
ülke içinde sürdürülmüyordu. Birleş
miş Milletler nezdinde yoğun bir diplo
matik mücadele de veriliyordu. Nite
kim bu çabalar Nisan 1972'de oybirli
ğiyle PAlGC'nin Gine'de yayına yetkili
temsilci organ olarak tanınmasıyla ilk
52
meyvesini verdi. Bu gelişmenin hemen
ardından ülkede genel seçimler yapıldı
ve ilk ulusal halk meclisi toplandı. Böy
lelikle son gelişmeler daha meşru bir
platformda mücadele etmeye olanak
tanıdı.
Gine ve Cabo Verde'nin halkının
önderi Amilcar Cabral uzun yıllar
süren çabalarının sonuçlarını tam gör
meye başladığı an; 20 Ocak 1973'te
öldürüldü. Cabral'ın ölümünden sonra
PAIGC genel sekreterliğine Aristido
Pereira seçildi. 1973 Eylül'ünde meclis
bağımsız devlet ve cumhuriyeti ilan
etti.
Portekiz'de Salazar rejiminin yıkıl
masından sonra 26 Ağustos 1974'te
Portekiz hükümeti Gine'nin bağımsızlı
ğını onayladı.
Afrika'nın Gine Bissau'sunda uzun
süreli bir ulusal kurtuluş savaşı da
emperyalizmin "kâğıttan kaplanlarını
parçalamış özgür, mutlu ve sömürüşüz
bir gelecek için büyük adımlarla ilerle
meye başlamıştı. Gine'li devrimciler
bıkmadan usanmadan savaşmışlardı.
Mücadelenin uzun süreli bir halk sava
şından geçiyor olması, kırlarda bitmek
tükenmek bilmeyen çarpışmalar, şehir
lerdeki PİDE ajanlarının yoğun dene
timi altındaki limanlarda işçiler arasın
da sürdürülen faaliyetler, kırlardaki
kurtarılmış bölgelerin yaygınlaşması
oranında şehirlerde boy gösteren dev
rimci şiddet hareketleri ve nihayet
şehirlerde de vurulan son darbelerle
düşmanın cepheyi terkedîşi.
İşte Gine halkının ellerinde hiç yok
tan varedilen zafer böylesi çetrefilli bir
sürece oturuyordu.
O büyük öğretmen Amilcar Cabral'
m dün cephede söylediği sözler bugün
Gine'de okul sıralarında dilden dile
dolaşır.
"Halkımızdan hiçbir şey saklama
yın, Yalan söylemeyin Yalanları nerede
söylenirse orada açıklayın. Hiçbir güç
lüğü, yanlışlığı, yenilgiyi maskeleme
yin KOLAY ZAFERLERİN SAHİBİ
OLMAYIN"
Dipnotlar
(1): Merkantilizmin, manifaktürlerin
gelişiminde oynadığı etki sermaye biri
kiminin tümüyle dış ticaret yoluyla,
sağlandığı anlamına gelmiyordu. Zira
ilk birikime böylesi bir anlam yüklemek
"Ulusal burjuvaların" kendi ülkelerinde
şirin gözükme yöntemlerinden biriydi.
Bir yerde işlediği "günahı" başka bir
yerde övünme aracı olarak kullanı
yordu oysa "Anamal'ın ilk birikimi...
sadece üreticilerin mülksüzleştirilme
si, yani sahibinin emeği üzerine dayalı
olan özel mülkiyetin ortadan kaldırıl
ması anlamını taşır.. Bireysel ve dağı
nık üretim araçlarının toplumsal olarak
temerküz etmiş üretim araçlarına dö
nüşmesi, büyük halk yığınlarının bu
korkunç ve acı mülksüzleştirilişi ana
mal tarihinin başlangıcını teşkil eder"
(Kapital Ciltl)
(2): Portekiz'in yeni sömürge yapısını
emperyalizm açısından incelersek de
AET emperyalizmi ile gitgide daha sıkı
bağlar kurulduğunu görürüz. AET
emperyalizmiyle ilişkiler son yıllarda
Portekiz'in ekonomisinde belirleyici bir
rol üstlenmiştir. Bu ilişkileri sermaye
ihracı bazında sayısal olarak ortaya
koymak gerekirse ortaya şöyle bir
tablo çıkmaktadır;
"Portekiz'de Avrupa Ekonomik Bir
liği ülkelerinden gelen sermaye, özel
likle Batı Alman ve İngiliz sermayesi
yoğun şekilde hakimdir. 1971 yılında
yabancı yatırımcıların ülke olarak pa
yına düşen miktarlar milyon Eskodo ile
şöyleydi; ABD: 391.6, Batı Almanya:
237.1,İngiltere: 156.2, Fransa: 72.6,
1972'de ise ABD: 300. 3, Batı Almanya:
589.0, İngiltere: 298.6, Fransa: 74.7,
1973 yılında da, ABD: 238.9, Batı
Almanya: 815.4, İngiltere: 552.3, Fran
sa: 109.6" (Geçiş Süreci sf. 19)
(3): "Bugüne kadar köylülük, siya
sal bir etken olarak, kendini sadece
tarla yaşamının yalnızlığına dayanan iç
sönüklüğüyle göstermiştir. Nüfusun
büyük yığınının bu iç sönüklüğü
sadece Roma ve Paris parlamenter
bozulmuşluğunun değil, ama Rus des
potluğunun da en güçlü dayanağını
oluşturur. Ama hiç de üstesinden geli
nemez bir şey değidir." (Almanya'da
Burjuva Demokratik Devrim, Engels,
sf. 408)
(4): Ekonomist P. Kievski'nin "işçisi
olmayan ülkeler için bir işçi partisinin
Sloganlarını ortaya atmak genel olarak
saçmadır" biçimindeki sözlerine Lenin
şu karşılığı verir;
"Bir işçi partisine ait sloganların yal
nızca işçiler öne sürüldüğüne, yalnızca
ardından kimsenin gözyaşı dökmediği
müteveffa ekonomistler inanmıştır.
Hayır, bu sloganlar tüm emekçiler için
tüm halk için ortaya atılmıştır." (Lenin,
Marksizmin Bir Karikatürü, 77)
Kaynakça:
Kapital cilt1, K. Marks, Sol yayınlan
Marksizmin Bir Karikatürü ve Emper
yalist Ekonomizm, Lenin, Sol yayınları
İspanya, Portekiz ve Yunanistan'da
Geçiş Süreci, Nicos Poulantzos, Belge
Yay.
Gine Ulusal Kurtulup Savaşı, Gerard
Chaliand, (Aşama yay.)
Gine Halk Devrimi, A. Cabral
Çağdaş Liderler Ansiklopedisi cilt1
(A. Cabral), cilt3 (Salazar), (İletişim
yay.)
Bugünkü Portekiz'de Sınıflar ve Sınıf
Mücadelesi, Barbara Schilling (Sorun
yay.)
Almanya'da Burjuva Demokratik
Devrim, Engels'
 AYDIN NAMUSU
NESNEL
TEMELİ ÜZERENE KURULUR
(Y. Küçük'e küçük bir hatırlatma)
Nesnel gerçeklik, yaşantının kendi
si, bizim dışımızda varolan, somut olan
yaşanmış veya yaşanmakta olandır.
Dürüst devrimci düşünce, eleştirirken
de, özeleştiri yaparken de dostunu ya
da düşmanını ayırt ederken de nesnel
likten uzaklaşmamak zorundadır. Bir
kez çifte standartlar uygulanmaya
başladımı, aynı düşünüş ve davranış
biçimi kaçınılmaz olarak muhatabın
karşısına dikiliverir. Günümüz Türki
ye'sinde bırakın sosyalist devrimci
aydın olmayı, demokratça davranabil
mek bile zorken, çekilen acıları bizim
yakından bildiğimiz koşullarda da
yaşamış olsa bir aydın'ın Yalçın
Küçük'ün Türkiye Üzerine Tezler III.'
ündeki bazı eleştiri ve saptamalarının
nesnel gerçekçilikten (kitabın sonları
na doğru) iyiden iyiye uzaklaşmış
olduğunu görmek oldukça üzücü.
Umarız IV. kitap aşağıda değineceği
miz ve tartışmaktan kaçınmadığımız
nesnel doğruların yadsınmadığı bir
biçimde çıksın ve yiğidin hakkı verilsin.
Militarizm belki birçok şeyi aldı
götürdü. Tarihsel bilgilerin, belgelerin
olduğu kitaplar, dergiler toplandı,
yakıldı, unutturulmaya çalışıldı. Bu
çabaya çoğu yerde "aydınlarımız da"
(!) değişik biçimlerde katıldı. Ama, öyle
şeyler var ki üzerinde konuşulurken,
yazarken ya da eleştirirken onlar elinin
altında olmaksızın yazılmamalı, söy
lenmemeli. Hele söylenen bu sözler,
yazılan bu yazılar Türkiye Üzerine
GERÇEKLİK
Tezler'se. Bir dönem ve bir dönemin
devrimcileri eleştirilecekse, onları sa
dece olağanüstü hal mahkemelerin
iddianameleriyle değil, bizzat kendile
rinin, eğer bulunabilirse bütün yazıla
rıyla yapılmalıdır. Ancak o zaman
subjektivizm (nedenleri konsunda bu
y. küçük'ün lll.
kitabının ikinci
bölümünden itibaren
türkiye'deki sol akımları
değerlendirmesinde bu
akımların tümünün
kemalizm'den başka bir
ideoloji sahibi olmadığı
vebunun sonucunda da
kemalist iktidarın
hedeflendiği yolundaki
görüşü tümden asılsız
iddiadır."
yazımızda yorum yapmak istemiyoruz)
aşılabilir ve "aydın" olmanın en gerekli
koşullarından biri olan nesnel gerçek
lik eleştirirken de çiğnenmemiş olur.
Şimdiye kadar genel aydın güzelleme
leri dışına çıkabilmiş şeyler yazan Y.
Selim SELVİ
Küçük'e Türkiye Üzerine Tezleriyle
ilgili topluca cevap vermek bir derginin
konusu olmayabilir. Ancak bizi yakın
dan ilgilendiren şeyler var ki bu
"devrimci dürüstlüğün" ta kendisidir.
Bunlardan uzaklaşılan yerleri belirt
meden geçemeyeceğiz. Yalçın Küçük,
eylülist çizgiyi reddettiğini söylüyor,
eylülist sanat çevresini eleştirmeyi
dürüstlük durağı görüyorsa, aynı dü
rüstlüğü 30 Mart'ta Kızıldere'de, 6
Mayıs'ta darağaçlarında, 18 Mayıs'ta
işkencehanelerde, 31 Mayıs'ta Nur
hak'ta, 1 Haziran'da Maltepe'de öldü
rülenlerin yargılanışında da bu yargı
lama sıkıyönetim mahkemelerinin id
dianamelerinin dışına çıkabilmeliydi.
Dünya görüşleri paylaşılmıyor da olsa
siyasal düşünce farklılıkları, nesnel
gerçekliği itmemeliydi.
Y. Küçük'ün III. kitabının ikinci
bölümünden itibaren Türkiye'deki sol
akımları değerlendirilmesinde bu a
kımlarn tümünün Kemalizm'den baş
ka bir ideoloji sahibi olmadığı ve bunun
sonucunda da Kemalist iktidarın he
deflendiği yolundaki görüşü tümden
asılsız bir iddiadır. Bu konuda baştan
TKP ve daha az olmak kaydıyla TİP ve
silahlı mücadeleyi temel alan örgütlen
üçaşağı, beşyukarı aynı kefeye koyu
yor. Aradaki farkı ise "Birinci cephe
projesi, silahlı yolla, silahlı kuvvetler
müdahalesi ile Kemalizmin radikal
yönetimini amaçlıyor. İkinci cephe
projesi, ulusal demokratik cephe çok
53
 daha açık biçimde ve yalnızca CHP
yönetimini amaçlıyor" (Türkiye Üzeri
ne Tezler 111, Y. Küçük, say 350) diyerek
belirtiyor. Bunlar '6070'li yıllara ilişkin
yazılanlar ve silahlı devrim cephesinde
THKPC ve THKO'nun varolduğu
yıllar. Ayrıca 72'de kurulan TKP
ML'nin de silahlı devrim cephesine
girdiği yıllardır.
THKPC'nin Kemalizm konusunda
netleşmiş bir bakış açısı vardır ve Y.
Küçük'ün yararlandığı kaynaklar ara
sında bu yazılar da mevcuttur. Orada
şöyle deniliyor. Kemalizm için;
"Kemalizm, emperyalist boyundu
ruk altında olan yarısömürge ülkelerin
devrimci milliyetçilerinin bir kurtuluş
bayrağıdır....
(Aktaran Y. Küçük age. 333/
THKPC Dava savunması sayfa. 125
129)
Mahir Çayan, devrimde önder güç
olarak proleteryayı, temel güç olarak
köylüleri ve işçileri (köylülüğü, sırasıy
la köy proleteryası, köy yarı proletar
yası, yoksul köylüler ve orta köylüler
olarak belirtip, toprak ağalarını ve tarım
burjuvazisini dışlar) sayarken, Kema
list aydın çevreyi vasıtasız ihtiyatlar
içinde ele alır.
Ardmdan yine Y. Küçük'ün kitabı
nın bir başka yerinde verdiği dipnotta
da belirtildiği gibi THKPC Kemalist'
lerden farkını açıkça ortaya koyuyor.
"Evet, Mustafa Kemal sosyalist değildi,
bizler ise sosyalistiz. Ve biz, sosyalist
ler şartlar ne olursa olsun, o'nun
başlattığı Anadolu İhtilali'ni sonuna
kadar götürmeye kararlıyız." (bakınız
Türkiye Üzerine Tezler III. 332333
dipnot/THKPC Dava Savunması say
fa 111).
Silahlı mücadeleyi savunanlardan
TKPML Hareketinin önderlerinden
ibrahim Kaypakkaya ise Kemalizme
daha farklı bir açıdan yaklaşıyordu.
O na göre Kemalist devrim, başını
ticaret burjuvazisinin çektiği, bir kısım
ağalar ve büyük toprak sahipleriyle
tefecilerin ittifakına dayanan bir "milli
burjuva" devrimidir. Kaypakkaya'ya
göre bu devrim de burjuvazi başlangıç
ta halkın desteğini de almayı başarmış
Bu örnekleri çoğaltmak mümkün,
fakat gereksiz. Önemli olan, Türkiye
Sol'unun tümünün Kemalist bir iktidarı
hedeflemediğinin anlaşıl maşıdır.
Türkiye Üzerine Tezler III'ün bir
başka yanlışı da TİP içindeki ayrışma
ve MDD anlayışının doğuşu konusun
dadır. "Teorik olmaktan uzak, pratik bir
noktası var; 'Milli Cephe' kurulması
isteniyor. 'Sosyalist Devrim' istekleri
nin, cepheye girmesi mümkün kat
manlarda ürküntü yaratacağına inanı
lıyor. Bu inançla 'yüzde bilmem şu
kadar feodalizm vardır, ana üretim
biçimi Capitalize ilişkilerdir' (age. say.
342) açıklamalarıyla Y. Küçük MDD
54
anlayışının teorisinin olmadığını savu
nuyor. Bunu savunmak pek olanaklı
değil. Fakat kastedilen bu anlayışın ilk
etapta pratikten doğuşuysa, bu her
zaman böyle olmuştur ve bu şekilde
olmak zorundadır. Ama yinede "Cep
he"nin ürküntü yaratmaması amacı ile
ülke tahlilinin faydacı bir bakış açısı ile
yapıldığını söylemek, bu anlayış sahip
lerini kısa vadede cepheye adam
toplamak için açıktan açığa yanlış
yaptıklarını söylemekle eşdeğerdedir,
faydacılıkla suçlamaktır.
Y. Küçük kitabında, Deniz Gezmiş
ve Mahir Cayan için köylülüğe, devle
tin güçsüzlüğünü ve savaşılarak değiş
tirilebileceğini göstererek köylülüğün
savaş içinde olacağını umuyorlar di
yor. Ve ardından ekliyor "köylülük,
tarihin hiçbir kesitinde, coğrafyanın
hiçbir bölmesinde hiçbir hareketin
öncüsü olmamıştır; bütün burjuva
devrimlerinin dayanağıdır. Bütün bur
juva devrimlerinde en çok kaybeden
köylülük oluyor." (age.say.432). Bu
bağıntı kurulmasını doğuruyor ve san
ki D. Gezmiş ve M. Çayan'ın bunu
savunduğu söylenir gibi (gibi diyoruz
çünkü herhangi bir netlik yok). Fakat
daha önce de belirttiğimiz gibi M.
Cayan köylülüğü temel güç olarak
sayar ve önder güç O'na göre proleter
yadır. Bunun nedenini ülke tahliline
dayandırır. Türkiye Demokratik devri
mini tamamlayamamış yenisömürge
bir ülke olduğu için der M. Cayan,
ülkemizde devrim aşamalı olacaktır.
Proleterya, ilerici özelliğini yitiren
burjuvazinin rolünü de üstlenerek
ülkede devrimi gerçekleştirecektir. Bu
devrimin demokratik halk devrimi
olduğunu belirten M. Cayan, Demok
ratik halk devriminin aynı zamanda
köylü devriminide içerdiğini belirtir
yazılarında. Ve biz biliyoruz ki, Yalçın
Küçük dünya devrimler tarihinde işçi
köylü ittifaklarını, demokratik devrim
lerde köylülüğün önemini ve proleter
yanm öncülüğündeki devrimlerde köy
lülüğün kaybetmediğini çok iyi biliyor.
Yanılıyor muyuz?
Dünya devrimler tarihi, köylülüğün
işçi sınıfı ideolojisiyle ve onun önderli
ğinde savaşımlarıyla doludur. Bu
1905'de Çarlık Rusya'sında da böyle
olmuştur, Çin devriminde de, Viet
nam'da da, Küba'da da, Mozambik'de
de, Nikaragua'da da. Özellikle emper
yalistlerarası l. paylaşım savaşının
bitimiyle başlayan II. bunalım döne
miyle birlikte köylülüğün sömürge ülke
devrimlerindeki rolü artmış, II. payla
şım savaşının bitimiyle açılan süreçte
de bu devam etmiştir. Elbetteki bunun
nedeni dünya konjonktüründe yeni
sömürge konumundaki ülkelerde çe
lişkilerin, baskıların, sömürünün çok
daha yoğun olmasında aranmalıdır.
Yalçın Küçük iddia ediyor ki M.
Çayan'ın "suni denge" tesbiti "şok"
sözcüğüyle de ifade edilebilir. Halkla
hakim sınıflar arasındaki dengenin
yapay olduğu, ekonomik bir temele
dayandığını ileri süren Çayan, aynı
zamanda halkın düzene karşı yoğun
laşmış tepkisinin varlığını savunur.
Marksist bir partinin 'Mahir Çayan'a
göre THKPC'nin) vereceği öncü sava
şıyla halkla oligarşi arasındaki suni
dengenin halk lehine bozalacağını ve
halkın devrim saflarına katılacağını
savunan M. Çayan, hatırladığımız ka
darıyla "suni denge"nin tetiği çeker
gibi bir şokla bozulacağını söylemi
yordu.
dünya devrimler tarihi,
köylülüğün işçi sınıfı
ideolojisiyle ve onun
önderliğinde
savaşımlarıyla
doludur, bu 1905'de
çarlık rusya'sında böyle
olmuştur. çin
devriminde de, Vietnam
da da, küba'da da
nikaragua'da da."
Küçük, "suni denge" kavramıyla
neyin kastedildiğini açmadığı gibi
(yanlış yorumlarıyla kısmî bir açılım
yapmış), toplumlarda denge sözcüğü
ne karşı çıkar gibi (Net bir ifade
kullanmadığından gibi diyoruz). "Bu
tür denge çözümlemelerini pek yararlı
bulmuyorum; eninde sonunda statik
bir bakış açısını getiriyor. Halbuki
gerçeklik hep dinamiktir ve hareket
halini içeriyor" (age.say.432) Küçük'e
toplumda ve doğa da mutlak olan tek
şeyin hareket değişim olduğu konu
sunda yürekten katılıyoruz. Hareket,
diyalektiğin temel yasasıdır. Ama bu,
doğada olduğu gibi toplumlarda da
dengelerin ve her hareketin yeni bir
denge yaratma doğrultusunda bir çaba
olduğunu yadsımaya varamaz. Hare
ket, d.enge yaratma doğrultusunda
(yeni bir denge) çaba olduğu gibi, başlı
başına hareket tüm dengeleri yok eder.
Doğa ve toplum hareketle dengenin
sürekli değişimidir. Hareket dengeyi
doğurur ve her denge hareketle yıkılır
ve yeni dengeler kurulur.
Toplumlar tarihinde hareketin sü
rekliliği temel yasa olarak karşımıza
çıkar. Toplumlarda üretimin çeşitli
gelişim aşamalarında belirli dengeler
kurulmuş, üretimin gelişimiyle bunlar
yıkılıp yeni dengeler oluşup ve süreğen
bir hareketlilik oluşmuştur. Engels'in
belirttiği gibi "Her denge ancak süreli
ve geçicidir." (Doğanın Diyalektiği
Engels say. 313)

Toplumlar tarihinde denge, üretim
süreciyle bire bir ilintilidir. Üretici
güçlerle üretim ilişkilerinin uyum ha
linde olduğu, üretim ilişkilerinin yeni ve
üretici güçleri geliştirdiği dönemde
toplumsal sistem dengelidir. Elbetteki
bu denge kendi içinde süreğen hare
ketliliği taşır ve bu hareketlilik dengeyi
bozma çabasındadır. Ama sistemin
geneli açısından denge mevcuttur
demek yanlış olmasa gerek. Örneğin
kapitalist toplumun serbest rekabetçi
aşamasında durum böyledir. Ama
sistem toplumunun özellikle yükseliş
döneminde oluşan "baba devlet" ima
jının yaşatılmaya çalışmasıyla, devletin
halka şirin gözükme çabası sınıflarüstü
devlet imajı yaratma politikasıyla açık
lıyor. "Suni denge"nin bir diğer daya
nağıysa "nispi refah" olarak gösterili
yor. Bu ise, çarpık da olsa bir geri
üretim tarzından bir ileri üretim tarzına
geçişle şehir ve ve kırda ayrıcalıklar
yaratılması, kısmi bir refahın verilmesi
olarak almıyor. Böylesi bir refah gerçek
anlamda bir refah olmayıp hem şehirde
hem kırda kitlelerin gerçek refahın
nerede olduğunu görmesini engelle
yecek, sosyalizme kaymasının önüne
geçecek aristokrasinin yaratılması ve
bir aldatmacadır.
THKPC bu dayanaklarla aslında
dengesiz bir devrime gebe olarak
nitelediği ülkede sınıfların yapay den
gelerle ayakta tutulduğunu ifade edi
yor. Halkın boş sözlere, boş vaadlere
karnının tok olduğunu ve halkın
yanında olduğunu söyleyenlerin bunu
göstermesini istiyor, güven duymak
istiyor diyerek tepkilerin bastırılmış
olduğunu söyleyen THKPC, halkın
düzene karşı memnuniyetsizliği ve
tepkileri ile oligarşi (*) arasında kuru
lan suni dengenin kırılması amacına
yönelik olarak öneriyordu "Öncü sava
şı"nı.
Parantez açıyor Y. Küçük "Deniz
Gezmiş ve Mahir Cayan ile arkadaşla
rını Türkiye'nin genç ütopyacıları sayı
yorum. Elde silah, devlet gücünü
ellerinde tutanlara karşı mücadelenin
başladığının gösterilmesiyle birlikte
köylülüğün hemen harekete geçece
ğini sanıyorlar. Varsayıyorlar" (AGE.
Say, 596) Açılan parantez yanlış,
çünkü böylesi bir sanıyla hareket
etmediklerini, öncü savaşından ne
anladıklarını açıklıyordu M. Cayan.
Türkiye'de devrimin objektif koşul
larının varolduğunu, olgunlaşmamış
milli krizin yaşandığını bu kirizi olgun
laştırmanın devrimcilerin görevi oldu
ğunu anlatır, Yalçın Küçük'ün de
elinde bulunan kaynaklardan birinde
Mahir Cayan. Bu kaynaktan yeterince
faydalanabilmiş olsaydı Küçük, Ça
yan'ın elde silah bir ileri eylemle
köylülüğün peşinden geleceğini bek
lemediğini görürdü. THKPC'nin bu
konudaki görüşleri şöyle belirtiliyordu.
Küçük'ün yararlanmadığı kaynağında;
"Suni denge olgusunun varlığından
dolayı düzenden hoşnut olmayan
kitleler baskı ve gözdağıyla, iktidar
alternatifi bir güç göremediklerinden,
iktidara alternatifiz diyen yapılara gü
venmediklerinden ve hep lafla beslen
diklerinden, devrimcilerin alternatif bir
güç olduğunu pratikte görmek iste
mektedirler. Yıllardır devletin güçlülü
ğü, yıkılmazlığı imajını alan halk
kitlelerinin devrimcilerin haklı olduğu
nu da bilmesi yetmez, devletin güçsüz
lüğünü ve yıkılabilir olduğunu görmek
ister, O'na bunu gösterecek iktidar
alternatifi bir partinin (THKPC'nin)
izleyeceği, çizgi Politikleşmiş Askeri
Savaş Stratejisidir. Bu strateji silahlı
propagandayı temel diğer mücadele
biçimlerini (ekonomikdemokratik,
ideolojik) bu temel mücadeleye bağım
lı olarak sürdürmeyi hedefler silahlı
propaganda ferdi değil kitlevi mücade
ledir askeri değil, politik mücadeledir.
Silahlı propaganda önce kitleleri sarsar
sonra sempati ve güven aşamalarından
geçerek desteğe dönüşür. Silahlı pro
paganda kitlelerle 'oligarşi arasında
oluşan suni dengeyi kırmaya yönelik
tir. Devrim, öncü savaşı aşamasından
geçerek düzenli orduların oluşturul
masıyla gerçekleştirilecektir." (Özlü
ifadeyle böyle ifade ediliyor. M. Ça
yan'ın kitabında, kitap elimizde olma
dığının alıntı yapamıyoruz.)
Dolayısıyla öncü savaşı politikleş
miş Askeri Savaş Stratejisinin üç
büyük aşamasını kapsar.
55
 Y. Küçük kitabının bir başka yerin
de TKPML Hareketinin gerilla anlayı
şından söz ederken "Kırlar, emperya
lizmin yumuşak karnı türünden boş
inançlar yerine daha güvenli olabile
ceği güvencesiyle seçiliyor" (A.G.E.
Say. 638) diyerek büyük bir gaf
yapıyor. Çünkü emperyalizmin yumu
şak karnı esprisiyle dünyada emperya
lizmin en zayıf halkaları kastediliyor.
Bu zayıf halkalarıyla sömürge ve yarı
sömürge ülkeler (kırlar) olduğu görü
şünü Türkiye'de savunanlardan birisi
de TKP/ML harekettir.
Ülke içinde savaşın kırlardan mı
şehirlerden mi başlayacağı sorusuna
TKPML'nin daha güvenli olduğu ge
rekçesiyle kırlardan başlamayı dü
şünmesi "emperyalizmin yumuşak
karnı kırlar" esprisiyle çelişmez. Ayrıca
TKPML hareketinin kırları temel al
masındaki ana faktör bildiğimiz kada
rıyla köylülüğün yığınlar halinde yok
sulluk içinde oluşu ve çıkarlarının
devrimde olmasından dolayı temel
gücü oluşturduğu düşüncesiyledir. Kı
sacası temel güç köylülük tespitini
yaptıkları için kırları temel alırlar,
ayrıca kırlar arazinin daha güvenli
olması gibi faktörler belirleyici olma
makla birlikte tespitte rol oynamaktay
dı.
THKPC ise bilimsel bir bakış
açısıyla değerlendirildiğinde farklı bir
nedenle kırı seçer. Emperyalizmin
yumuşak karnı kırlardır tespitiyle, dün
yada feodalizmi tasfiye edememiş
işbirlikçilerinin denetiminin kırlık arazi
lerde daha zayıf olmasından dolayı da
kırlardan şehirlere doğru bir rota
izlemeyi tercih eder. Bu, iktidarın
hedeflendiği, iktidara yüründüğü aşa
ma için yapılmış bir tespittir. Y.
Küçük'se Çayan'ın gerilla eylemlerine
THKPC'nin şehirlerden başlamasını
hiçbir gerekçe ileri sürmeden pratiğe
ve hazırlıksızlığa bağladığını söylüyor.
Bu da asılsız bir iddia, bilimsel bir gözle
inceleme yapılmadığının göstergesi.
Oysa objektif nedenler başlığıyla Ca
yan Toplu Yazılarında bunları sıralı
yordu "Savaşan bir örgütün varlığının
halka duyurmanın olanaklarının şehir
de daha fazla oluşu, kitle iletişim
araçlarının ve haber alma ve yaymanın
şehirde kıra göre avantaj yaratması,
DevGenç'in şehirlerde sürdürdüğü
devrimci şiddet eylemlerinin kitlelerde
silahlı eylemlerin yadırganmaması
doğrultusunda bir ortam hazırlaması"
yaklaşık olarak bu şekilde belirtiliyor
du.
"Halk savaşı her zaman değil, ancak
çok zaman bir köylü savaşı oluyor"
(age.s.631) Bunun her zaman böyle
olduğunu iddia ediyoruz. Çünkü bura
da kastedilen "Halk Savaşı" deyimi,
sözlük anlamıyla sınırlı kalmayıp köy
lülüğün emperyalizme karşı savaşımıy
56
la bütünleşmiş, özgün bir ifade halini
almıştır. Bütün halk savaşlarının köylü
lerin savaşımı olması, temel mücadele
alanının kırlar ve temel gücün köylüler
olmasından kaynaklanıyor. Emperya
lizmin II. bunalım döneminde "Halk
Savaşı" özgün anlamını edinmiştir.
Bunun gibi özgünlüğü olan başka
kavramlarda var; Artıdeğer kavramı ve
artıdeğer sömürüsü kapitalizme özgü
bir kavram niteliğindedir. Oysa sözlük
anlamıyla incelersek bu sömürünün
köleci ve feodal toplumlarda da oldu
ğunu savunmak gerek.
Y. Küçük, kitabının üçüncü bölü
münde; Türkiye'de 1968'lerde başla
yan bir iç savaştan bahsediyor ve bu
savaşı 70'li yıllardan '80'e kadar uzatı
yor. Daha sonrası için ne diyor? Bu yok
kitabında. Tezler l V'de sanırız sorumu
za bir cevap alırız. Öncelikle iç savaş
nedir bunu saptayıp, sonra Türkiye'de
'80' öncesi yaşanan bir iç savaş mıydı
sorusunu yanıtlayalım.
İç savaşın ne olduğunu bilmek için
savaşı bilmek gerek. Savaş; uluslar ve
sınıflar arasındaki siyasi çatışmanın en
sert ve silahlı biçimidir. İç savaş ise, bir
ülke içindeki savaştır. İç savaşta politik
iktidarı hedefleyen, egemen güçlerle
en sert çatışmaya giren ve iktidara
alternatif olan bir gücün varolması
gerek. Bunun dışında ülkede egemen
güçlerle çatışanların olması iç savaş
değildir ve bu her zaman dozu değişik
"nesnel gerçeklik her
zaman
kabullenilmiyor, ama
kimileri gözünü kapasa
da nesnel gerçeklik var."
de olsa mevcuttur. Bu bilgiler ışığında
baktığımızda ülkemizde bir iç savaş
yaşanıyor muydu?
Emperyalizme bağımlı çarpık kapi
talizmin egemen olduğu bir ülkede
yaşıyoruz. ABD ekonomisi yaşadığı
krizi katlayarak bizim gibi ülkelere
yansıtıyor. Ekonomisini askerileştirir
ken, sömürgelerinde de iç savaşa göre
düzenlenmiş militarize güçler oluştu
ruyor. Türkiye'de de ordu, polis ve tüm
güvenlik güçleri ülke içinde çıkacak bir
iç savaşa göre düzenleniyor ve eğitili
yor. Buna iç savaş durumu demek
mümkün. Fakat iç savaş olabilmesi için
karşılıklı savaşan iki gücün olması
gerekir. Oysa Türkiye'de politik iktidarı
hedefleyen alternatif bir güç yoktu,
böylesi bir savaşa girişilmemişti. An
cak mevcut devlet mekanizmasıyla
çatışan güçler vardı, sınıflar mücadele
si vardı. Bu ikisi birbirinden farklı
şeylerdir. O süreçte ülkemizde iç savaş
tesbiti yapan kendi gücüne tapan ve
"milyonlarca emekçi"(!)nin öncüsü ol
duğunu iddia eden bir dergi vardı
Türkiye Sol'unda, başka da kimse
yoktu. Y. Küçük bu tespite mi dayandı
rıyor iç savaşın varlığını. Kaldı ki bu
dergi yazarları da '80' sonrasında pek
bir şey söylememişlerdir yaşanan iç
savaşa dair. Savaşan binlerce, milyon
larca emekçi ne oldu? Hangi savaşta
yenildiler, iktidarı hedefleyen bir güç
vardı da yenildi mi, nasıl? Bunların
cevabını Türkiye insanı biliyor, tekrara
gerek yok, Y. Küçük'de biliyor. Kısaca
sı Türkiye'de iç savaş yaşanıyordu
demek halkın veya bir sınıfın egemen
güçlerle en sert yöntemlerle politik bir
güç olarak savaştığını söylemektir. Biz
böyle bir durumun olmadığını söylüyo
ruz. Olsa olsa durum sınıf mücadelesi
nin varlığı ve bazı Sol örgütlerin
örgütlenme çabasına hizmet eden
silahlı eylemler ve karşı tarafta egemen
güçlerin saldırıları ve yine egemen
güçlerin saldırıları ve yine egemen
güçlerce desteklenen MHP'li faşistlerin
halka saldırmasıdır, iç savaş değil.
İlk çırpıda söylenmesi gerekenler
ve rahatsız edecek ölçüde göze batan
lar kabaca bunlar. Evet, militarizm pek
çok belgeyi yok etti, imha etti. Ancak
devrimcilerin hafızası sanıldığından
çok daha güçlüdür. Hele halkların
hafızası hiçbir şeyi unutmayacak kadar
güçlüdür. Bunu siz de biliyor olmasınız
ki oluşturmaya çalıştığınız çizginin bir
ucunda, halkın hafızasında silinmeyen
çizginin, sizin ifadenizle "biraz sağa
çekilmesi gerekenin"de varolduğunu
görüyoruz. İktidar lafla alınmaz, hele
iktidar sahipleri iktidarlarını topla,
tüfekle, bazukayla, napalmle koruyor
larsa... İktidar salt "iktidar hırsı ile de
alınmaz. Hırslı olmak iyi şeydir ve
önemli olan iktidarın kiminle, hangi
örgütle, nasıl alınacağının somutlan
masıdır. İktidar hırsı olan birkaç siyaset
eskisinin, olmayan örgütleri ve bir
silkinişte açığa çıkan birikimleriyle;
değil iktidara varmak Ankara'dan İs
tanbul'a bile gelinemez. Baskılı dö
nemler doğal ayrışma süreçleridir de.
Bu süreçten geçildiğinde ve bu sürecin
içinde doğrular sadece yeniden doğru
lanan teorik saptamalarıyla değil; ce
zaevlerinde, fabrikalarda, üniversite
lerde, köylerde de ayakta kalabilmiş
lerse iktidarın teorik yolunu yeniden
yeniden keşfetmekte ayak diretmenin
başka anlamları olduğu düşünülüyor.
Biçimlere gelince onlar adı üstünde
biçimdir. Temel, olan, sürekli olan
herşeye rağmen olan, gözler kapalı
olsa da görülebilecek kadar yakın.
Nesnel gerçeklik her zaman kolay
kabullenilmiyor, ama kimileri gözünü
kapasada nesnel gerçek var,
(X): Oligarşiden kastedilen; Tekelci;
burjuvazinin güdümünde büyük top
rak ağalan, tefeci bezirganlarla, orta
burjuvazinin ittifakıdır.
BASINI
KİM YÖNLENDİRİYOR?
Basının toplumları yönlendirmede
ve kamuoyu yaratmada önemli bir güç
olduğunu biliyoruz. Bu özelliğinden
ötürü de iktidarlar basını denetleyebil
mek için her türlü yöntemi kullanmışlar
ve her zaman sansürü ellerinin altında
bir silah olarak bulundurmuşlardır.
Demokrasinin köktenci bu geleneğinin
olduğu ülkelerde basın, üzerinde uy
gulanmaya çalışılan baskı ve zor
koşullarına her zaman belli bir tepkiyi
göstermiştir ve göstermektedir. Ne var
ki bu tepkiyi basının sadece demokrat
ve sol kesimi göstermiş, boyalı basın
dediğimiz iktidarların dümen suyunda
hareket eden kesimi ise kendilerini
koşullara uydurup yönetenlerin bora
zancıları görevini üstlenmiştir.
Burjuva demokrasisi ile yönetilen
ülkelerde basın, kendi üzerindeki her
türlü baskı ve zor uygulamalarına
baştan beri sürekli tepki göstererek
basının gerçekte olması gereken işle
vini en zor koşullarda bile yürütmeye
çalışır. Bu olması gereken, istenilendir.
Ancak günümüzde basın, belli birkesimi söyleyecekler" mantığıyla "kraldan dileriyle alay eder tavrına ilişkin hiçbir
dışında işlevini olması gereken koşul daha kralcı" kesilmeyi kendilerine şey yapamadılar. Güneş gazetesi mu
larda yürütememektedir. Bunun nede görev sayıyorlar. Bunun çeşitli örnek habirinin olayın kendi yazdıkları 
ni; iktidarların basının toplumsal gücü leri mevcuttur. Biz yalnızca birinden olmasını istedikleri gibi sonuçlanma
nün farkına varıp bu gücü kendi sözedeceğiz. ması ve yazdıkları onca şeye rağmen
istemlerine göre yönlendirmek isteme 26 Şubat 1987 günü dergimizin eski DGM'nin, sanık diye lanse ettiklerini
sinden kaynaklanmaktadır. Yazı İşleri Müdürü Ertuğrul Mavioğlu' serbest bırakması üzerine polis müdü
nun gözaltına alınmasıyla başlatılan bir rü Mehmet Ağar'a "neden böyle oldu?"
Bizim gibi ülkelerde ise dizi operasyon sonunda boyalı bası diye soruyor, aldığı yanıtsa sorduğu
basın, çok sınırlı bir bölümü hariç nımız "kraldan daha kralcı" mantığıyla soru kadar ilginç oluyor. Şöyle diyor
genellikle iktidarların dümen suyunda hareket ederek kendilerine uygun Mehmet Ağar, "biz size birşey söyle
hareket etmiş ve etmektedir de. Bizim değişik senaryolar uydurdular. Deyme medik, siz kendiniz yazdınız". Burada
ülkemizin ilginç, ilginç olduğu kadar senaristlere taş çıkartan bu senaryo belirtmek istediğimiz, polis ve bir
da zavallı bir basını var. Burada kastet larda, olaylar değişik boyutlarda ele bölüm basının danışıklı dövüşüdür. Bu
tiğimiz yıllardan beri belli bir çizgi alınıyor ve dürüst, namuslu insanların danışıklı dövüş, özellikle demokrat ve
izleyen ve demokrasi mücadelesinde nasıl kaplanabileceğinin yolları göste sol basımınız üzerinde kara bulutlar
üzerine düşenleri her türlü zor koşullar riliyordu. Bu düzmece senaryolara dolaştırmaya yönelik olmasıyla ilgi
altında yerine getirmeye çalışanlar göre Ertuğrul Mavioğlu, bir örgütün çekiyor.
değil. Anlatmak istediğimiz, boyalı üyesi yapılıyor, dergimiz Yeni Çözüm
basın diye nitelendirilen ve işlevlerinin ise bir örgütün yayın organı olarak Sonuç olarak şunlar» söyleyebiliyo
gerçeklerden hareketle topluma yal lanse ediliyor ve daha başka insanlara ruz; Ülkemiz de basın üzerinde sürekli
nızca doğruları iletmek olduğunu unu bu örgütün değişik işlevleri yükleni olarak bir baskı söz konusudur. Bası
tan ve yönetenlerin söyledikleri/iste yordu. Hatta sahibinin sesi Tercüman nımızın bütün duyarlılığıyla bu baskıya
dikleri biçimde hareket eden bölümü gazetesi daha da iteri giderek dergimiz karşı ortak tavır alması gereken bir
dür. bürosunun basıldığını ve Ertuğrul dönemde böylesi olumsuz birbirini
Ülkemizde basın ve iktidardaki Mavioğlu'nun buradan alındığı gibi karalamaya ve yoketmeye yönelik
yönetimler arasında işbirliği o kadar hayal mahsûlü haberler üretetebiliyor tavırlar içinde olması utanç verici bir
açıktır ki basınımız bazı durumlarda du. durumdur. Özel'de dergimize, genelde
kendilerine söyletilmek istenenleri Söylemek istediklerimiz, bu habere tüm demokrat basına yönelik bir
söyledikleri gibi, bazen de "söylenme ya da haberlere yeni bir yorum komplo niteliği taşıyanbu olayı çıkarıl
yenleri de söylemesi gerekiyordur, getirmek değil. Ancak burada mutlaka ması gereken dersler açısından önem
fakat yöneticilerimiz unutmuşlardır, belirtilmesi gereken basının polis tara taşımaktadır. Bu komployu kınıyor ve
aman biz asli görevimizi, bize belirtil fından nasıl yönlendirildiğidir, öylesi basınımızın bundan böyle daha duyarlı
mese de yerine getirelim de sorun ne aciz bir duruma düştüler ki, ve dikkatli olması gerektiğini düşünü
çıkmasın; nasıl olsa sonuçta bunları sözcülüğünü üstlendikleri polisin ken yoruz.
57
 KÜLTÜR ÜZERİNE (Ill)
KÜLTÜR EMPERYALİZMİNİN ÖZÜ
VE POLİTİKALARI
Bir ülkenin dünya dengeleri içinde
ki yeri, konumu, askeriekonomik
siyasi yapılanışı, temeldeki tercihleri
büyük ölçüde halkın yaşayışını, kültü
rünü de karakterize eder. Çünkü, bu
oluşumlar arasında özde bütünleşen
bir birliktelik vardır. Üst ve altyapı
kurumları arasında mevcut diyalektik
sel ilişki ve çelişkiler reddedilemeye
ceği gibi, bunların hepsinin bir bütün
içinde birbirlerinin varlık koşulu oldu
ğu gerçeği de yadsınamaz. Doğrudan
üstyapının etkisinde ve onun bir ayrıdı
olarak yönlendirmesi altında bulunan
kültür, kendi çok yönlü fonksiyon ve
işleyişi içinde, özellikle toplumun dü
şünce yapısını gerek estetik düzeyde
gerek sosyal ve siyasal olarak tayin
edici özellikte etkilemesi açısından,
mevcut sistemin oturtulması için ö
nemli bir işlev görür. Günümüzdeki
kültür kuşatmasının bu biçimlenişi
ülkelerin tarihsel düzeyini de, gelece
ğini de bağımlılık esprisi dahilinde
etkiler ve büyük toplumsal erozyonla
rın, çöküşlerin koşullarını oluşturur.
Bünyesi, dolaşım sistemi, beyni kont
rol altına alınıp, damarlarına istilacı
kültürün kanı pompalanan sosyal ya
şam içten içe bir çöküşü, istilacıya tam
teslimiyeti beraberinde getirir. Fakat
bu istilanın gerçekleşme koşulları
sağlanmadan sonuca ulaşması müm
kün değil... Bunun için kültür istilacısı
nın altyapıyı hazır duruma getirilmesi
konusu çok önemli. Emperyalizmin
gizli işgali meşru zemine getirilmesi
için de bu altyapının oluşturulması
zorunlu ve gerekli bir faktördür. Bu
uzun vadeli bir programın ancak
devletin kontrolünde ve tam teşvikiyle
gerçekleşebilecek bir içerikte olması
gerçeği, resmi ideolojinin hakimiyeti ve
sorumluluğu açısından önemli bir
halkadır. Ülke kapılarının bir istilaya
açılması, değerlerinin çiğnenmesi, bu
konuda tedbir almak bir yana her türlü
kolaylığın sağlanması doğal ki devletin
belirleyici rolünü de ortaya çıkartıyor.
Bu durumda, karşılıklı ilişki içinde
emperyalizm açısından gerekli ve ge
çerli olan bulunduğu ülkede her zaman
kendi kabul edilebilirliğini muhafaza
etmek, uzun vadede sürekli kılmaktır.
Bunun için her türlü imkân ve aracı
kullanmaktan çekinmez. Bütün güçle
rini seferber eder. İstediği sonucu
alması için bütün bunlar zorunlu bir
koşuldur. Çünkü emperyalizmin ülke
içindeki askeri, siyasi, ekonomik varlık
ve tahakkümü, uygun bir toplumsal
biçimleniş ve yaşayıp yaratılmadığı
sürece boşlukta kalmaya, sarsıntılar
geçirmeye, geri püskürtülmeye mah
kumdur. Toplum yapısındaki bu kaçı
Kaya DOĞRUER
nılmaz gereklilik kapitalist dünya görü
şünün tüm toplum yaşayışına en
sıradan bireyden başlayarak empoze
edilmesini zorunlu kılar. Açık ki bu
noktada kişi ve toplum aktivitesini,
tavrını yerleştirilmiş dayatılmış bu yeni
kültür büyük ölçüde sağlamaya hizmet
edecek, toplum ve birey yapısını,
dünya görüşünü isteğe uygun evrim
leştirip geliştirecektir. Bu gelişme bir
yandan taşınan emperyalist kültürün
kendi etkileriyle, bir yandan da girdiği
ülkenin iç koşullarına, tarihsel ve
sosyal yapısına uygun bir özellik
kazandırılarak sürdürülecektir. Bir an
lamda istilacı kültürün üzerine "şal"
çekilecek, kamufle edilecektir. Bir
anlamda da meşruluk kazandırıldığı
oranda ülke içinde kendi özellikleriyle
biçim ve öz değiştirmeden varlığını
sürdürecek, giderek yerli kültürün
kalıntılarını da silip süpürerek atacak.
tır. Bu perspektifiyle iki yönlü bir şema
ortaya çıkıyor. Bağımlılık ilişkilerinin
yarattığı çarpıklık ve istisnasız teslimi
yet içinde ülke toprakları dahilinde
halk kültürünün yok edilmesine yöne
lik bir politika ve üretimin yanında bu
biçimlenişe uygun dış merkezden
üretilip empoze edilen, ülke toprakları
na yayılması sağlanan kültür istilası
sonuçta halkın karşısına aşılmaz gibi
görünen duvarlar örer ve giderek bir
kurumlaşmaya ulaşır. Artık bu sorunu
aşmanın bir tek yolu kalmıştır. Zor
aygıtının tüm ürünleriyle parçalanıp
58
 TAYAD GECESİ
ONURLARI ONURUMUZDUR"
Türkülerimiz güzeldir. Oyunlarımız
da öyle. Her zaman birkaç dizesini
mırıldandığımız ozanlarımız, hep en
güzel şiirlerini vermiştir halkına. Ve
bunların hepsi seslenebildiği insanla
rıyla, bir şenlikte, bir gecede birleşti
ğinde gerçek anlamını kazanmıştır.
Böylesi bir gece, 14 Şubat tarihinde
de yaşandı. Tutuklu ve Hükümlü
Aileleri Yardımlaşma Derneği
(TAYAD)'nin İstanbul'da Emek sine
masında düzenlediği gece, dolu, an
lamlı ve çokça da umutlu noktalandı.
Sinemada 1000'in üzerindeki kol
tuğun tamamen dolduğu ve ayakta da
çok sayıda izleyicinin bulunduğu gece,
19:30'da başlıyor ve 24:30'a dek sürü
yordu. Beş saat boyunca izleyicileri
coşturan, zaman zaman, geçmişte
yaşanılan ve hâlâ sürmekte olan
acıların burukluğunu tattıran, ama
sonunda yerini sıcak bir umuda,
umutsuzluğun olmadığı diri biryaşama
sevincine bırakan türküler, oyunlar ve
şiirlerle kaplanmıştı gece.
Sunuculuğunu tiyatro ve oyun
yazan Bilgesu Erenus'un yaptığı gece
ye, Deniz Türkali, Ömer özgeç, Meh
met Başaran ve Grup Yorum değişik
parçaları ile katılırken; Celile Toyon
gözaltına alınan ve işkence gören bir
kadının gözaltı sonrası yaşadığı duy
guları, evrensel bir temada, güçlü ve
kaliteli bir oyunla sergiliyordu. Ayrıca
Taner Barlas'ın ortaya koyduğu mim
tiyatro ve iyi bir cezaevi kompozisyonu
çizen üç amatör tiyatrocunun başarılı
oyunları geceye renk katıyordu. İsa
Çelik diaları ile, bu dialar eşliğinde Arif
Damar şiirleriyle ve semahfolklor ekibi
gösterileriyle geceye katkıda bulunan
lar arasındaydı.
Ayrıca gecede çeşitli dergilerin
mesajlarının yanısıra değişik cezaevle
rinden pek çok insanın kutlama telgraf
ları da okunuyordu.
Buraya kadar anlattıklarımız TA
YAD'ın ortaya koyduğu ilk çaba değil.
Yıllardır kurulma çabası gösteren Tu
tuklu ve Hükümlü Aileleri Yardımlaşma
Derneği, yasalarca çıkarılan türlü en
gellere ek olarak çeşitli keyfi uygula
malarla karşı karşıya kalmış ve uzun bir
mücadele sonucu tüzelliğini kazan
mıştı. Bu derneğin katkıları ile daha
önce yine emek sinemasında bir gece
daha düzenlenmişti.
Ayrıca ortaya koydukları güzel bir
çaba da, Ortaköy Sanat Merkezi
60
(OSM)'nde düzenledikleri ve tamamen
cezaevindeki insanların yapıtlarından
oluşan bir sergi. Sergiyi gezdik. Gezdik
ve gördük ki, içerdeki insanlara uygu
lanan yaptırımlar ve cezaevinin özdeki
amacı kolay kolay yıkamayacak bu
insanları. Malum cezaevi koşullarında,
hemen hemen hiçbir malzemenin
bulunmadığı bir ortamda yağlıboya
sından karakaleme kadar her türlü
tabloyu, heykel veya biblo yapabilmek
için alçı, kil vb. gibi malzemeler yerine
kendi ürettiklerini koyarak her türlü
heykel ve bibloyu, kibrit çöpü, tahta
parçaları, mukavvalar, tutkal parçaları
ve akla gelebilecek ve gedmeyecek
her tür malzemeyle birbirinden güzel
eserleri gördük sergide. Birkez daha
anladık ki cezaevi insanı asla yitip
gitmeyecek, insan güzelliğindeki ço
ğalışı gözlemekten geri durmayacak ve
her koşulda kendini üretmenin ustası
olacak yürekleri. Artık atmayan yürek
ler bile isimleri ile üretecek yaşamı.
TAYAD'ın en önemli çalışmaların
dan biri de çeşitli illerdeki cezaevlerine
ilişkin hazırladıkları ve halen sürdür
dükleri cezaevi sorunlarına ilişkin ince
leme ve raporlar. Bu raporlarda, il il
cezaevlerini ve ayrıntılı olarak hüküm
lülerin sorunlarını açıyorlar.
Gerek kurulmadan önce, gerekse
kurulduktan sonra değişik keyfi engel
lere maruz kalan dernek kurucuları ve
üyeleri, tüm bu zorluklara karşın
azımsanmayacak denli başarılı çalış
malar vermişler. Cezaevlerindeki ya
kınlarına gerçekten sahip çıkmak için
yola koyulduklarını belirten bu insan
lar, her fırsatta insanlık dışı uygulama
ları sergilemeye çalışmış, cezaevindeki
insanların türlü olanaksızlıklarla ortaya
koyduğu eserleri sergilemiş ve en
önemlisi cezaevindekilerin de insan
olduğunu, hem de değerli insanlar
olduğunu hissettiren ve izleyicilere bu
bağı sağlayan geceler düzenlemişler.
Artık bir dernek olarak adını kazanma
savaşımından çıkmış bu ailelerin ça
lışmaları. Onları bekleyen bu çalışma
ların çeşitlenmesi ve daha geniş
kitlelere ulaşabilmesi artık. Daha geniş
kitle diyoruz, çünkü ülkemizde bazı
yapı ve kurumlar varolduğu sürece,
cezaevi insanları da varolacaktır. Ve
haliyle bu insanların aileleri de boş
durmayacaktır. Yakınlarını dışarıda ko
rumaya, sahip çıkmaya ve toplumsal
muhalefetin bir parçası olacak yapı
lanmaları kurmaya çalışacaklardır. Ve
her zaman olduğu gibi en önemli
amaç, daha geniş kitleleri etkileyebil
mek ve onları dernek çalışmalarının
içine çekmek olacaktır.
Birer oğlu, birer kızı veya kardeşi
veya eşi cezaevinde bulunan bu
anneler, bu babalar, bu kardeşler gerek
gecede, gerekse sergide güzellerin en
güzelini sergilediler. Coşkuya, sevince,
"umutsuzluğun olmadığı diri bir yaşa
ma sevincine" dönüştürebildiler hü
zünlerini, hüzünlerimizi. Gecede, binin
üzerinde omuzun birbirine verdiği
sıcaklık mıydı? Yoksa sahnede güzel
liklerin taşırdığı duygular mıydı bu
dönüşümü sağlayan? İkisi de diyebili
riz.
Ama birşey daha vardı. Sanırım
biraz da türkülerimiz güzeldi.
HABERLER

mek isteyen öğrenciler mahkemeye

alınmıyordu, öğrenci temsilcisinin
mahkemeyi izleme talebiyle, D.G.M.
Cumhuriyet Savcısı Aytekin Gani A
taman ile görüşmesinde ise "bugün
böyle bir mahkeme yok" denilerek, bir
yandan mahkemeler üzerindeki ilgi (!)
diğer yandan "açık muhakeme" ilkesi
üzerindeki hassasiyet açıkça gösterili
yordu, öğrencilerin arkadaşlarının
mahkemesini izlemelerinin Devletin
Güvenliği üzerindeki tehlikesinin farkı
na varılmış olacak ki, öğrenciler çevik
kuvvetçe dağıtılarak mahkemeye alın
mıyor, İstanbul Emniyet Müdür Yar
dımcısı Mehmet Ağar, duruşmanın
izlenemeyeceğini belirtiyordu. Buna
rağmen birçok öğrenci mahkeme kara
rı olmadıkça yargılamanın dinleyicilere
açık yapılacağının henüz yasalardan
yok edilemediğini inatla hatırlatarak
mahkeme salonuna girmeyi başarabil
diler. Gazetecilerin ve öğrencilerin
doldurduğu mahkeme salonunda, tü
mü de hazır bulunanöğrencilerinsorgu
16 MART ŞEHİTLER! ANILDI lamasına geçildi.
Serhat Şimşek katıldığı eylemlerin
16 Mart 1987'de istanbul Üniversitesi'nin önünde toplanan yüzlerce dernekle ilgili olmayıp, kişisel tavrı
öğrenci bundan 9 yıl önce gerçekleştirilen faşist katliamda ölen 7 devrimciyi olduğunu, emniyet sorgusunun işken
andılar. Öğrenciler yanlarında getirdikleri kırmızı karanfilleri üniversitenin ce altında alındığını, Atilla Bahçıvan'da
kapısına bırakıp saygı duruşunda bulunarak dağıldılar. İ.Ü. Hukuk Fakültesi Derneği'nin tüzel
16 Mart 1978'de istanbul Üniversitesi'ndeki faşist işgalin kırılmasından ve kişilik kazanmadığını, olmayan bir
devrimcilerin giderek artan etkinliğinden rahatsız olan faşistler devrimcileri derneğin faaliyetlerinden 'dolayı der
yıldırabilmek için istanbul Üniversitesi'ne bombalı ve silahlı bir saldırı nekler yasasına muhalefetten yargıla
düzenleyerek bir katliam yapmışlardı. Bu katliamda 1'i kız 7 devrimci şehit namayacağını, kaldı ki, davranışlarının
olmuş onlarcası da yaralanmıştı. Herkesin lanetlediği bu katliamdan bir gün kişisel olduğunu belirttiler. Hasan
sonra yüz binlerce insanın katıldığı bir yürüyüş düzenlenmiş ve işçiler 2 saatlik Aydemir ise iddianamedeki suçlamala
iş bırakma eylemi gerçekleştirmişlerdi... rı, kabul etmeyerek, yurttan polisler
tarafından hiç bir gerekçe gösterilme
den hakkında ihbar var denilerek
götürüldüğünü 22 gün haksız yere
ÖĞRENCİ GENÇLİK DGM ÖNÜNDE şubede tutulduğunu söyledi.
öğrenci gençlik üzerindeki baskıla
İstanbul'da baskı ve işkenceleri gözaltına alınan Turan Dolu'nun gözal rı ve işkenceleri kınadıkları iddiasıyla
kınamak amacıyla İstanbul Üniversite tında kaldığı dört gün boyunca "haksız yargılandıklarını belirten "Turan Dolu
si önüne siyah çelenk bıraktıkları ve gözaltıları protesto etmek" amacıyla ise şöyle konuştu:
dernekler yasasını ihlal ettikleri gerek açlık grevine gittiği öğreniliyordu. 30 "Savcının polis fezlekelerin daya
çesiyle 6 öğrenci, İstanbul Devlet Ocak'ta çıkarıldıkları istanbul Devlet narak hakkımda düzenlediği iddiana
Güvenlik Mahkemesi'nde yargılanıyor. Güvenlik Mahkemesi tarafından Turan meye ve yaşantımdan alınmak istenen
öğrenci gençliğin yükselen müca Dolu ve Kamuran Beyhan tutuklandı, senelere geçmeden önce aydın bir
delesi, yaşanan yoğun gözaltılarla savcılıkça, Serhat Şimşek ve Atilla üniversiteli olarak hâlâ bazı insanların
engellenmeye çalışılıyor. Geçtiğimiz Bahçıvan hakkında dernekler yasası Türkiye'mizde işkence ve baskıları
aylarda diğer illerde olduğu gibi nın 77/son, Hasan Aydemir, Turan kınamak için tutumlar almak zorunda
istanbul'da öğrenciler gözaltına alını Dolu, Kamuran Beyhan ve İsmail Oran kalmasından üzüntü duyduğumu açık
yordu. İTÜ Makina Fakültesi'nden hakkında ise istanbul Üniversitesi lamak istiyorum. Gönül isterdi ki, şimdi
Serhat Şimşek'le başlayan gözaltı merkez binası önüne "baskılara ve bu mahkemede, baskıları ve işkenceye
zinciri, M.Ü. Teknik Eğitim Fakülte işkenceye son" şeklinde siyah çelenk hayır dediği iddiasıyla insanlar değil,
si'nden Hasan Aydemir ve İsmail Oral, koydukları gerekçesiyle 2911 sayılı onlarca insanı işkence tezgahlarında
İ.Ü. Hukuk Fakültesi'nden Koksal Flor Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri yasa öldüren, yüzlerce insanı sakat bırakan
yalı ve ismail öner, İ.Ü. Mühendislik sının 28/1 maddesini ihlalden dava binlerce insanı uykularının yarı yerinde
Fakültesi'nden Kamuran Beyhan ve açıldı. ter içinde yataklarından fırlatacak
İTÜ ElektrikElektronik Fakültesi'nden Davanın görüleceği 17 Mart günü kadar derin izlerle baş başa bırakan
Turan Dolu ile sürdü. Polisin işkence İstanbul DGM'sinin önü yüzlerce Üni işkenceciler yargılansın. Ne yazık ki,
izlerini silebllmek için gözaltı süresini versite öğrencisi tarafından doldurulu DGM'de bizler sanık sandalyesinde
uzattığı iddiaları sürerken, son olarak yor, arkadaşlarının mahkemesini izle baskı ve işkenceleri protesto ettiğimiz
61
HABERLER
iddiasıyla yargılanıyoruz.
öğrencilik yaşamım boyunca tanık
olduğum, eğitim sistemimiz ve YÖK ile
üniversitelerin içine girdiği durumun,
biz öğrenciler için, ülkemizin ve toplu
mun geleceği için oluşturduğu olum
suzlukları dile getirmek, kendi istem ve
taleplerimizi ortaya koymak amacıyla,
anayasal ve yasal haklarımızı kullana
rak ve tümüyle yasal çerçevede fakül
temizde öğrenci derneği kurmaya
yöneldik.
Yığınsal atılmaların yarattığı insan
ve kaynak kaybını gördüğümüzden,
paralı eğitimin yarattığı fırsat eşitsizli
ğine yakından tanık olduğumuzdan,
atılmaların ve diğer uygulamaların
psikolojik bunalımı içinde sağlıklarını
kaybeden sayısı hiçte azımsanmaya
cak arkadaşlarımızın yanıbaşımızda
boy vermesini seyretmek zorunda
kaldığımızdan, bunalımlarını aşamıya
rak intiharı seçen arkadaşlarımızın
acısını yaşadığımızdan bir insan ve
sorunları yakından yaşayan bir kişi
olarak duyarsız kalamayacağımızdan
öğrenci derneği kurmaya yöneldik
yasal sınırlar içinde tepkilerimizi dile
getirdik (...) bilimsel çalışmanın üni
versite yaşamında anlamının unutul
duğu ortamda, bilimselözerkdemok
ratik üniversite talebimizi savunmak
için öğrenci derneği kurmaya çalıştık."
Üniversitelerin içinde bulunduğu
durumu ve YÖK'ün yarattığı yıkımı
sürecini anlatan Turan Dolu "ülkemize,
ülkemizde yaşayan insanlara, daha ve
dahası geleceğe, insanlığı karşı duy
duğum sorumluluğun, aydın ve de
mokrat kişiliğimin gereğini: anayasa
nın ve yasaların verdiği dernek kurma
hakkından yararlanarak ve yasaların
tanıdığı kişisel hak ve özgürlükler
temelinde demokrat bir öğrenci olarak
yerine getirmeye çalıştım ve çalışaca
ğım" diyerek şunları belirtti.
"Ancak bu yasal çalışmalarımızın
polisin gözünde yasadışı olarak değer
lendirilirken, bizlerde bozguncu, yıkıcı,
anarşist olarak değerlendirildik. Biz
lere, gençliğe potansiyel suçlu, her an
suç işlemeye hazır insanlar gözüyle
bakıldı. Sorunları görmek ve sorunların
üzerine yasal çerçevede gitmek, dü
şünmek ve düşündüklerini yasal çer
çevede dile getirmek, birer demokrat
olarak yaşadığımız çağa karşı sorumlu
davranmak suç ya da suç işlemeye
çalışmak olarak değerlendirildi. Yö
neltilen baskıları dile getirerek. "Yasal
zeminde çalışmalarımız, yasadışı ze
mine zorlamak ve yasadışı göstermeye
çalışmakla, bu çalışmalarımızın ka
muoyunda yarattığı sempati yok edil
meye, kazandığımız toplumsal meş
62
ruiyet geçersiz kılınmaya çalışıldı"
şeklinde konuşmasını sürdüren Turan
Dolu son suçlamaları, ve yargı önüne
çıkarılmalarını bu tavrın devamı olarak
değerlendirdi. Geçirdiği trafik kazası
nedeniyle hasta yatağından sargılar
içinde alınarak hareket etmenin işken
ce olduğu bir durumda günlerce
sorguya çekildiğini belirtip "iddia edil
diği gibi siyah çelenk bırakarak baskı
ları protesto etmediğini, ancak, burada
yargı önünde yaralı durumuyla bana
işkenceyi yaşatan emniyet güçlerini
protesto ediyorum" diyerek sorgusunu
bitirdi.
Kamuran Beyhan'da sorgusunda:
"Karşı karşıya bulunduğu bu talihsiz
yargılama asıl kaynağını savcının iddia
ettiği gibi ne siyah çelenkten ne de
başka bir eylemden bulmaktadır.
Şuna inanıyorum ki, YÖK ile üni
versitelere dayatılan, duyarsızlaştırma
ve yabancılaştırma politikalarına ses
sizce boyun eğseydim, duyarlı öğrenci
arkadaşlarımla birlikte taleplerimizi di
le getireceğimiz bir dernek çalışmasına
girmeseydim, anayasada bizlere tanı
nan dernek kurmak hakkını kullanıp
"dernek kurma" suçunu işlemeseydim
bugün karşınızda bulunmayacaktım."
YÖK düzenin öğrencisi ve öğretim
üyesiyle üniversiteler üzerinde yarattı
ğı tahribatı dile getiren Kamuran
Beyhan bu ortamda fakültede duyarlı
öğrencilerle bir çıkış yolu aradıklarını
ve öğrenci derneği kurmak için girişim
lerde bulunduklarını belirtti ve şöyle
devam etti. "Bu süreç YÖK'e göre
"dikensiz gül bahçesinin" dikenli kap
lama süreciydi. Çünkü 12 eylül öncesi
nin tüm olaylarının faturası gençliğin
sırtına çıkarılmıştır. Çünkü onlara göre
gençlik suçluydu ve hep suçlu kalacak
tı. Nitekim örgütleniş sürecinden itiba
ren öğrenci dernekleri polis tarafından
potansiyel suç örgütlen muamelesi
gördü.
Sonuçta dernek kuruculuğu dışın
da hiç bir eyleme katılmamış olmama
rağmen günlerce polis sorgulamaları
na, maddi ve manevi işkenceye maruz
kalarak yargı önüne çıkarıldım. Polis
açısından dernek kurucusu olmam
suçlu ilan edilmem için, işkence
tezgahlarından geçirilmem için yeterli
sayıldı."
Son olarak ismail Oral'ın sorgusu
na geçildi, iddiaların doğru olmadığını
söyleyen İsmail Oral 22 gün poliste
işkence gördüğünü, polisteki ifadesin
de çelenk koyma eylemine katılmadı
ğını, şubede işkence olaylarına tanık
olduğu gibi Türkiye genelinde de
işkencenin var olduğunu, insan onu
runu ayaklar altına alan ve yaygın olan
işkenceyi protesto ettiğini belirtti. Adli
tabibliğe on polisle birlikte girdiğini
polisin adli tabip adasında bulunması
ve işkence gördüğünü söylemesi du
rumunda tekrar işkenceye alınacağını
söylemesi üzerine, adli tabibe işkence
izi bulunmadığını belirtmek zorunda
kaldığını söyleyen ismail Oral adli
tabiblikte muayene edilmeden işkence
görmediğine ilişkin rapor verildiğini
bildirdi.
Avukat Osman Ergin'de mahkeme
de "Aslında emniyetin amacının ger
çek suç delillerini yakalamak olmadığı
Anayasal haklarını kullanan ve dernek
kuran öğrencileri sindirmek olduğu
açıktır. Polisin niyeti 10.1.1987 tarihli
Emniyet Fezlekesinde yoruma meydan
vermeyecek bir şekilde ortaya çıkmak
tadır.
22 sahifelik emniyet fezlekesi tü
müyle ön yargılı, peşin hükümlü olup,
fezleke niteliğinden yoksundur. Sanık
lar "marksistleninist olmakla", "illegal
yapı oluşturmakta", "Anayasal düzeni
değiştirmekle", "İşçi sınıfı iktidarını
gerçekleştirmekle" suçlanmaktadırlar.
Mahkeme Turan Dolu'nun ve Ka
muran Beyhan'ın tutukluluğuna son
vererek, yargılamanın tutuksuz deva
mına karar vererek duruşmayı
24 Nisan 1987 gününe erteledi.
GENÇ ŞAİRLERE
ÇAĞRI!
Üniversiteli gençliğin güzele olan
tutkusu hiç bitmeyecek.
İTÜ İşletme Fakültesi öğrenci Der
neği (İŞFÖD) yeni ve çok güzel bir
çalışma başlatıyor. "Şiirin sesinde
buluşalım" adlı bu çalışma Türkiye
çapında yapılacak bir sür şöleni. Şölen
diyoruz, çünkü İŞFÖD'lüler şiirlerin,
şairlerin yarıştırılmasına karşılar. Ve
biraz da haklılar galiba.
Dernek olmanın verdiği savaşım
lardan başka, tüzel olma savaşımını da
veren ve çok kısa bir zaman sonra tüm
tüzelliğine kavuşacak olan İŞFÖD'lüle
rin ilk çalışması değil bu çalışma.
86 yılında gerçekleştirdikleri 2 "fo
toğraf sergisi" ve biri 86 yılı içinde
kaybettikleri kurucu arkadaşları "Gü
ley Tuğrul" adına olmak üzere düzen
ledikleri 2 de "simültane satranç
gösterisi" var İŞFÖD'lülerin başarı
çizelgesinde.
Bu çalışma konusunda İŞFÖD
kurucularından Hüseyin ile kısa bir
söyleşi yaptık. Çalışmalarını onlardan
dinleyelim.
HABERLER

d|]PdDOÕúPDQÕ]DEDúODPDQÕ]ÕQ
QHGHQOHULQH\GL"1DVÕOEDúODGÕQÕ]"
+VH\LQ %X oDOÕúPD\D EDúODPD
PÕ]ÕQ LNL QHGHQL YDU %LULQFLVL NLWOH
LOHWLúLPLQL VD÷ODPDN YH EX LOHWLúLPL
GLU %X UDNDP VRV\DO
GH÷LúLNER\XWODUGDVUGUHELOPHN
QD GHN
øNLQFLVLQL ú|\OH DoÕNOD\DOÕP 'HU
QHNOHU$NDGHPLNROGX÷XNDGDUGHPRN
UDWLN ELU VDYDúÕPÕQLoLQGHGHROPDOÕODU
9HGHUQHNOHULQRUWD\DNR\GX÷XPFD
GHOH VDGHFH |÷UHQFL JHQoOLN LoLQGH
QÕQ 7UNøú
LQ JHQHO ND
DNDGHPLN VRUXQODUD ED÷OÕ NDODPD]
$NDGHPLNVDYDúLOHGHPRNUDWLNVDYDúÕQ
EWQOHúPHVL JHUHNLU %X oDOÕúPD ELU
|OoGHEXQXVD÷OD\DFDNWÕU%X\]GHQ
|QFH IDNOWH VRQUD ø7h oDSÕQGD
GúQGN %LU DUD øVWDQEXO LoLQGH
RODFDNWÕ 6RQUD GúQGN QL\H E|\OH
ELUD\UÕFDOÕNROVXQ"9H7UNL\HoDSÕQGD
JHUoHNOHúWLUPH\HNDUDUYHUGLN
2OD\ |QFHOLNOH GHUQHN \|QHWLP
NXUXOXQGD WDUWÕúÕOGÕ %DúODQJÕoWD GH÷L
úLNGHUJLOHUHJLGLOGLúDLUOHUOHNRQXúXO
GX ELUoR÷X GH÷LúLN QHGHQOHUOH NDEXO
HWPHGL dRN DUDGÕN NRúWXUGXN oDED
=LUD  $QD\D
ODGÕNYHDUWÕN|QP]GHNL\RONDSDQ
QP JUHY YH WRSOX V|]OHúPHOHUH
PDN ]HUH LGL 6RQUD 0úWDN (UHQXV
D  ùXEDW  WDULKLQGHQ LWLEDUHQ
DoWÕN %L]H \DUGÕP HGHELOHFH÷LQL V|\OH
GL %L] GH 0úWDN DEL\OH oDOÕúPD\D
EDúODGÕN dRN \DUGÕPÕ ROGX -UL
VRUXQXQX EHUDEHUFH o|]POHGLN %LU
GH KHU \DUÕúPDGD EHOOL LVLPOHU YDUGÕU
MULOHUGH %XQODUGDQ IDUNOÕ ROVXQ MULPL]
VD÷OÕNOÕ \DUDUOÕ LOHWLúLP RUWDPODUÕQÕ
VD÷ODPDN]RUXQGD\Õ]
6RQXo RODUDN GDKD |]HOGH úLLULQ
|]HOLQGH úDLUOHULQ GH÷LúLN LOLúNLOHULQ
oHUoHYHOHULQGH NHQGLOHULQL WDQÕPDODUÕQÕ
VD÷OD\DELOLUL] EX \ROOD 9H\D]GÕNODUÕ\
OD NLWOH\H VHVOHQHELOPH XODúDELOPH
RODQD÷ÕEXODELOLUOHU
=DWHQ VDGHFH úDLULQ GH÷LO úDLUOH
úDLUOHULQGH÷LOúDLUOHKDONÕQÕQDUDVÕQGD
NL |QHPOL ELUGL\DOHNWLN WDQÕPÕGÕU úLLU
9H JHUoHN úLLULQ LQVDQR÷OXQGDQ
ND\QDNODQDQELU\|QYDUGÕU%LUD]GD
EX QHGHQOHUGHQ úHNOLQGH ELU
GH÷HUOHQGLUPH GH÷LO NXUXOXQ HQ oRN
EH÷HQGL÷L  úDLU úHNOMQGH ELU GH÷HU
OHQGLUPHGLUoDOÕúPD
d|]P7HúHNNUHGHUL]
ø(77
ù2)g5/(5ø'ø5(1'ø
LOLúNLQ \DVDVÕ JHUH÷LQFH JUHY KDNODQ
ø(77 RWREUOHULQGH EWQ úHKLU WUDIL
÷LQL DNVDWDFDN GHQOL ELU \DYDúODPD
GLNNDWOHUL oHNL\RUGX 6DEDK LúOHULQH
JLGHFHN \ROFXODU YH ø(77 úRI|UOHUL
DUDVÕQGD ELUWDNÕP WDWVÕ] WDUWÕúPDODU
ROX\RU EX WDUWÕúPDODU ]DPDQ ]DPDQ
ø(77úRI|UOHULQLQEXNRúXOODUDUD÷
PHQFUHWWDEORVXLVHNRPLNGHQLOHEL
OHFHN UDNDPODU LoHUL\RUGX %LU RWREV
úRI|UQQ RUWDODPD RODUDNDOGÕ÷ՁFUHW
 ELQ 7/
\DUGÕPODUOD ELUOLNWH  ELQ 7/
oÕNÕ\RU *QP] HNRQRPLN NRúXOOD
UÕQGD EXQD ELUGH \DVDODUÕQ EHOHGL\H
LúoLOHULQLQ HOLQGHQ DOGÕ÷Õ JUHY KDNNÕQÕ
GDHNOHUVHNYHWDELEXDUDGD%HOHGL\H
øú 6HQGLNDVÕ
UDNWHUL JHUH÷L NDGHUFL WDYUÕQÕ GD
XQXWPD]VDN LúoLOHULQ \]GH  LVWHNOH
ULQH NDUúÕ LúYHUHQLQ WRSOX V|]OHúPHOHU
GH \]GH  YHUHUHN  ELQ 7/ EUW
FUHWLGD\DWDELOPHVLQLDQOD\DELOLUL]
7P E\N úHKLU EHOHGL\H LúoLOH
ULQH RUDQOD HQ GúN FUHWOH oDOÕúDQ
ø(77 LúoLOHULQLQ YDURODQ GúN FUHWOH
ULQLQELUNÕVPÕQÕQGDND]DODUGDQGR÷DQ
KDVDU QHGHQL\OH NHVLOPHVL \DVDODUD
X\PD H\OHPLQL LúoLOHU LoLQ ELU ]RUXQOX
OXN KDOLQH JHWLUL\RUGX
VDVÕ
HOOHULQGHQ DOÕQDQ EHOHGL\H LúoLOHULQLQ
KDNODUÕQÕ DUDPDN LoLQ JUHY \ROXQD
EDúYXUPDODUÕ RODQDNVÕ]GÕ $QFDN NHQ
GLOHUL LoLQ PDGGL ELU NOIHW ROXúWXUDQ
ND]D KDVDQ NDUúÕVÕQGD WHN \RO ø(77
2WREV ùRI|UOHUL LGDUL YH 7HNQLN
GHGLN YH E|\OHOLNOH &DQ <FHO 0HOLK
&HYGHW $QGD\ ùNUDQ .XUGDNXO LOH
NRQXúXOGX .DEXO HWWLOHU 7P GX\DUOÕ
D\GÕQODUÕPÕ]D VDQDWoÕODUÕPÕ]D EXUDGDQ
WHúHNNUHWPHNLVWL\RUX]
d|]PdDOÕúPDQÕQVRQXQGDQDVÕO
ELU VRQXo GR÷DFDN" %LU GH GR÷DO
RODUDN úLLULQ VL]GHNL WDQÕPÕQD ED÷OÕ
ROPDVÕLVWHQLUVRQXFXQ%XWDQÕPQHGLU
NÕVDFD"
X GDKD GD \RUGX YH NRQDQ \DVDODU EL]]DW \DVD
+VH\LQ|QFHOLNOHúXQXEHOLUWPH
OL\LP %X oDOÕúPDGD KHU úDLUGHQ  úLLU
LVWHQGL 9H EX \DUÕúPD DPDoOÕ ELU
oDOÕúPD GH÷LOGLU %L] úLLU YH úDLU
\DUÕúWÕUPD GúQFHVLQGH GH÷LOL] %XQD
NDUúÕ\Õ]%X\DOQÕ]FDELUGH÷HUOHQGLUPH
RODFDN ùLLUOHU \DUÕúPDGÕ÷ÕQD J|UH GH
úLLU VD\ÕVÕ 
GH
Q ID]OD ROPDOÕ\GÕ 
WH ]LPPHWOHQL\RU YH RWREVWH PH\GDQD
NDUDU NÕOGÕN %X \DOQÕ]FD ELU GH÷HUOHQ
GLUPH RODFDN <DQL úDLUOHU NHQGLOHULQL
ELU NXUXO |QQGH WDQÕ\DFDNODU |QHPOL
ÕQ V|]OHUL NDUúÕVÕQGD KHPHQ
DPDoODUGDQ ELUL GH EXGXU ùLLU \D]DQ
DUNDGDúODUÕQ NHQGLOHULQL ELU NXUXO |
ÕQGDGHVWH÷L\OHROXPOXVRQXoODU
QQGH GHQHPHOHUL VÕQÕUODPDODUÕ úLLUOH
LOJLOL WP \|QWHPOHUL NDYUDPDGD |QHPOL
ELU QRNWDGÕU GL\H GúQ\RUX] %X
DUDGDXVWDúDLUOHUOHYHNHQGLDUDODUÕQGD
WD |QQH oÕNDQ ROPDVÕQGDQ ND\QDNODQÕ\RU ROVD JHUHN
NXUDFDNODUÕ \HQL LOLúNLOHUL GH XQXWPD
LQ  $QD\DVDVÕ
QÕQ R\ODQPD
PDOÕ\Õ] *QP]GHNL LOHWLúLPVL]OLN
D÷ÕQGDúLLUL\LELULOHWLúLPDUDFÕRODELOLU
ER\XWODQDUDN ø(77 úRI|UOHULQLQ G|YO
PHVLQHNDGDU\DUÕ\RUGX'DKDVRQUD
úRI|U WUDIL÷L DNVDWWÕNODUÕ JHUHNoHVL\OH
J|]DOWÕQD DOÕQÕ\RUODUGÕ 2OD\ÕQ Lo\]
Q YHø(77úRI|UOHULQLQoDOÕúPDNRúXO
ODUÕQÕ ELOHQ \ROFXODU LVH úRI|UOHUL GHV
WHNOHGLNOHULQL YH GLUHQLúLQ VRQXQD
NDGDU \DQODUÕQGD ROGXNODUÕQÕ
EHOLUWL\RUODUGÕ =DWHQ WUDIL÷L ELU
NDUPDúD RODQ øVWDQEXO
NDUÕúWÕUDQ EX \DYDúODWPDQÕQ QHGHQL
QH\GL"%X VRUX\X ø(77 úRI|UOHUL ú|\OH
\DQÕWOÕ\RUGX
$OGÕ÷ÕPÕ]FUHW\DúDPNRúXOODUÕQÕQ
ROGXNoD JHULVLQGH hVWHOLN EX GD
\HWPL\RUPXú JLEL oDOÕúPD VDDWOHUL
LoHULVLQGHRWREVOHUúRI|UOHULQ]HULQH
LúoLOHULGHVWHNOHPHN\HULQHN|VWHNOHPH
JHOHQ HQ NoN ELU KDVDUGDQ HQ
E\÷QHNDGDUKDVDUEHGHOLúRI|UOHU
GHQ WDOHS HGLOL\RU EX NDGDUOD GD
NDOPD\ÕS VXGDQ EDKDQHOHUOH LúWHQ
oÕNDUÕOPDODUV|]NRQXVXROX\RU
 WDULKLQGH  QROX
LGDUH HQFPHQLQLQ NDUDUÕ JHUH÷LQFH
 VLFLO QROX øVPDLO *QH\ 
WDULKLQGH .X]JXQFXN
WDNVL\L VROOX\RU YH IUHQOHULQ WXWPDPDVÕ
\]QGHQ \DQ \ROD VDSÕ\RU $UDoWD
KDVDUPH\GDQDJHOL\RUYHNDVÕWRODUDN
7DOLPDWQDPHVLQLQ  PDGGHVLQLQ K
EHQGLQH X\PDN ROX\RUGX %X NH]GH
NXUDOODUDX\GXNODUÕLoLQúRI|UOHUHEDVNÕ
\DSÕODUDN WUDILN DNÕúÕQD X\PDODUÕ \DS
WÕNODUÕQÕQ LúYHUHQH J|]GD÷Õ YHUPH
QLWHOL÷L WDúÕGÕ÷Õ YH WUDIL÷L DNVDWWÕNODUÕ
JHUHNoHVL\OH HQJHOOHQPH \ROXQD JLGLO
GL YH HQJHOOHQGL <DQL \DVDODU NRQX
NR\XFX WDUDIÕQGDQ oL÷QHQL\RUGX <D
VDODUD X\DQODU VXo LúOHPLú VD\ÕODUDN
J|]DOWÕQDDOÕQÕ\RUODUGÕ
3HNL EX GXUXP NDUúÕVÕQGD VHQGLND
QH \DSÕ\RUGX" 6HQGLND WP\OH LúYH
UHQLQ GPHQ VX\XQGD KDUHNHW HGHUHN
\ROXQDJLWWL=LUDLúoLOHULQNDUDUOÕWXWXP
ODUÕNDUúÕVÕQGDGHYUH\HJLUHQ%HGUHWWLQ
'DODQ
JHYúH\LS 7RSOX 6|]OHúPHOHUGH VD\ÕQ
'DODQ
DOÕQDFD÷Õ PXKDNNDNWÕU V|]OHUL\OH WDY
UÕQÕ RUWD\D NR\PDVÕ YH GLUHQLúL HQJHO
OHPHVL 7UNøú LoHULVLQGH ELU VHQGLND
7UNøú
VÕQGDQ |QFH YHUGL÷L GHVWHN V|]OHUL\OH
VRQUDVÕQGD EX GHVWH÷L UHGGHGLúL KkOk
LQVDQODUÕ R\DOD\DFDN NDQGÕUDFDN JHOL
úLPOHULQL HQJHOOH\HFHN ELUVUJHUHN
VL]RUWDP]DWHQPHYFXW%L]GDKD 
D
QLWHOHQHQ ND]DGD \]GH  NXVXUOX KDWÕUODUGDGÕU
J|UOHQ øVPDLO *QH\ LúWHQ DWÕOPD %|\OHFH VHQGLND NHQGL |]JFQH
ODUD YHULOHFHNRQODUFD|UQHNWHQ\DOQÕ] JYHQPH\LS LúoLOHULQ NDGHULQL 'DODQ
FDELUL\GL WHUNHGL\RUGX

HABERLER
"DERNEKÇİLİK" ve YILDIZ
ÜNİVERSİTESİNDE DİLEKÇE
EYLEMİ
1981'de üniversitelerde yerleştiril
meye başlayan YÖK yasaları 1982
anayasasıyla yasalaşıp üniversitelerde
apolitikleştirilmiş, sorunlarına sahip
çıkmayan, bir kalıba sokulup tektipleş
tirilmiş öğrenci yetiştirilmesini hedefli
yordu. Bunda büyük oranda başarılı
olduğu da söylenebilir. Getirdiği sınav
sistemi ve derslere devam zorunluluğu
gibi yasalarla öğrenci gençlik atılma
korkusuna maruz bırakılarak apolik
leştirilmesi sağlandı ve yaşanan baskı
ve sindirme politikasının sonucu ola
rak da sorunlarına sahip çıkmayan
duyarsız insanlar konumuna getirildi
ler.
1985'ten itibaren öğrenci gençlik
yasal hakkı olan öğrenci derneklerine
de (birçok suni engeli aşmaya çalışa
rak ve bütün baskılara karşı koyarak)
örgütlenme çalışmalarına girişti. Bu
örgütlenme süreci içerisinde öğrenci
gençliğin hedefini bulandırmaya, he
defini şaşırtmaya ye ufak kazanımları
göklere çıkarıp yeni hareketleri engel
lemeye çalışan, mücadeleyi akademik
mücadeleyle sınırlayıp "kitle ürker"
gibi kendi ürkekliklerini gizlemeye
çalışan sözlerle antifaşist, antiem
peryalist mücadele gibi demokratik bir
yapılanmanın özünü oluşturan bir
ilkeyi reddedip gericiliğe prim veren
"dernekçi"lerde yok değildi.
Ancak, bunlar, sürekli ve kalıcı
değillerdir, öğrenci gençlik sorunları
nın bilincine varıp, onlara sahip çıkarak
ve bunların çözümü doğrultusunda
somut kazanımlara yönelen pratik bir
mücadele sürecine girerek önünü
tıkayan bu "dernekçi"leri kulağından
tutup geriye çekerek önünü açacaktır.
Üniversitelerde bir türlü dikiş tuttu
ramayan YÖK yasaları tüm üniversite
lerde hatta fakültelerde ayrılıklar gös
termekte ve sürekli üniversite yönetim
lerince değişikliklere uğratılmakta ve
değişikliğin faturası da öğrencilere
çıkarılmaktadır. Bir yanda derslere
devamda yüzde 70 limiti getirilirken
diğer yanda tek dersin çakışması
durumunda yüzde 70 limiti sağlansa
dahi üst sınıf dersinin alınamaması gibi
64
öğrenci aleyhine olan ve kendi içinde
çelişen yasalar gündeme getirilmekte
dir.
Bu durum karşısında öğrenci genç
lik de sessiz kalmıyordu. Bunun yakın
bir örneği 25.2.1987 tarihindi Yıldız
Üniversitesi'nde bin dolayında öğren
cinin tek ders çakışması durumunda
üst sınıf dersini alamama durumu
karşısında kendiliğinden gelişen ve
tüzel kişiliğini kazanmış derneklerinin
dışında rektörlüğe toplu imzalı bir
dilekçe verdiler. Bu sırada çıkıp konu
şan rektör öğrencilere, olumlu yönde
bir değişikliğe gidileceği sözünü veri
yordu(*) .
öğrenciler bu eylemle "toplu di
lekçenin suç olmadığını ispatlama
ya" çalıştıklarını ve "öğrenci derneğini
çalışmaya davet" ettiklerini söylüyor
lardı: Zira dernek yöneticileri başlan
gıçta dilekçe verilmesini destekler bir
hava içerisinde dilekçe metnini hazır
layacaklarını söylemelerine rağmen bu
işi sürekli savsaklamışlar ve sonuçta
dilekçe metni hazırlanıyor ve
rektörlüğe veriliyordu. Dernek kurucu
su ve geçici yöneticileri ise dilekçe
metnine imza atma lütfunda dahi
bulunmayıp dilekçeverildiği sırada da
orada bulunmayıp öğrencilerin sorun
larına sahip çıkmıyorlardı. Ve bir
öğrenci "rektörlüğün önüne gidileceği
saatte harekete geçen öğrenci kitlesini
gördüğü halde o anda büyük bir gönül
rahatlığıyla yemekhanede yemeğini
yiyen bir kurucunun varlığını belirtmek
çok ilginç olacaktır" diyordu. Bu
durum ve öğrencilerin istemi öğrenci
derneğini yürüten "dernekçi"lerinin
öğrencilerden ne kadar uzak ve onların
sorunlarına duyarsız olduğunun bir
göstergesi olsa gerek. Zira öğrencile
rin kendiliğinden gelişen hareketini
yönlendiremeyen ve onlarla bağ ku
ramayan bir derneğin/dernek yöneti
minin kalıcılığının söz konusu olmaya
cağı açık değil midir?
"Dernekçi" bu tür eylemleri bugün
"keskin", "uç" eylemler olarak görüyor
olsa gerek. Ancak yarın bu "keskin" ve
"uç" eylemlere dört elle sarılacak (bu
durum örnekleriyle sabittir) ve yeni
eylemlere karşı çıkacak, bu kez onları
"keskin" ve, "uç" eylemler olarak
niteleyecektir. Bunlar hakkında çok
şey söylenebilir ancak fazla uzatmaya
gerek görmüyoruz.
Yıldız Üniversitesi öğrencilerinin
verdiği dilekçeyi aşağıda aynen yayın
lıyoruz.
Bizler, 198687 güz yarıyılından
itibaren uygulamaya konulan "tek ders
çakışması halinde dersin tümünün
alınmaması" maddesi başta olmak
üzere, haftalık 35/26 saatlik ders limiti
ve gündüzgece arası ders alınamazlığı
uygulamalarından dolayı eğitimleri ge
reksiz yere uzayan öğrenciler olarak,
aşağıdaki istemlerimizin yerine getiril
mesini istiyoruz.
1 Gerek YÖK yönetmeliklerinde,
gerekse Yıldız Üniversitesi lisans ve
lisans üstü yönetmeliğinin 25. madde
sinde belirtildiği gibi, 198586 öğrenim
döneminde de uygulanan % 70 devam
yeterli görülmeli, çakışma uygulaması
terkedilmelidir.
2 Bahsedilen tek ders çakışma
uygulamasından dolayı, 35/26 saatlik
ders limitini dahi dolduramayan öğ
rencilerin varlığı düşünülerek ders
limiti arttırılmalıdır. Kaldı ki günlük
ders programının 9 saat olduğu göz
önüne alınırsa 35/26 saatlik limit
haftalık 45 saatlik ders programıyla da
çelişmektedir.
3 Yukarıdaki iki isteme bağlı olarak
bir üçüncü seçenek te çakışan dersle
rin gecedengündüzden almabilmesi
nin olanaklı kılınmasıdır.
Bir yandan normal okul süresinin
uzamaması için çeşitli yaptırımlar uy
gulanırken (normal sürenin uzaması
halinde harçların % 50 zamlı alınması
gibi) bir yandan da bitirme süresinin
uzamasına hizmet edecek olumsuz
kararlar alınmaktadır. Biz öğrencilerin
eğitim sürelerini gereksiz yere uzatan,
hem maddi hem de manevi kayıplara
uğramamıza neden olan bu uygula
manın kaldırılmasını, 16/2/1987 tari
hinden itibaren geçerli olmak üzere
tüm öğrenci kitlesinin yararına bir
çözümün getirilmesini talep ediyoruz.
(*): Rektörlük bu açıklamadan sonra
bir duyuru yayınlayarak öğrencilerin
istemleri doğrultusunda bir takım de
gisikliWere gidildiğini açıklamıştır.
 $d/,ö,19(g/h0h1
<(1ø/'øöø=$0$1
6DGHFH J|]OHULQGH ELU NDUDQOÕ÷ÕQ
ROGX÷XQX GX\XPVX\RU %DúNDFD QH
ELUVHVQHELUWDQÕ<DúDPGDQX]DN
ELU \HUGHELOPHGL÷LELUGQ\D\ÕVROX
\RU *|]OHULQLQ |QQGH VDUÕQÕQ NÕUPÕ
]ÕQÕQ WRQODUÕQGD ÕúÕNODU ELUELULQLQ DUGÕ
VÕUD oÕNÕS GXUX\RU %LOLQFLQLQ ND\GH
GHELOGL÷L DOJÕODGÕ÷Õ WHN úH\ EX VDQNL
'úQPHN EXOXQGX÷X \HUL J|UPHN
DQODPDN LVWL\RU $PD EX oDEDVÕQÕQ
DGÕQÕ NR\DPÕ\RU %HOOH÷LQLQ ELU\HUOH
ULQGHQ ELU úH\OHU \LWPLú VLOLQPLú GX\
JXVXQGD G|QHQL\RU EWQ EHGHQL
*|]OHULQLQ NDSDQPÕú SHUGHVLQGH
XoVX] EXFDNVÕ] ELU NDUDQOÕN VDGHFH
%LU DQ EWQ EHGHQLQL FDQOÕOÕ÷ÕQÕ
HYUHQLQ NRFDPDQ VRQVX] ERúOX÷X\OD
D\QÕ\PÕú JLEL NDYUÕ\RU $PD KHPHQ
SHúLQGHQ \LWLUL\RU EX GúQúQGH
EHGHQLQGH GXUXOPD\DQ ELU oDEDQÕQ
L]OHULQLNDYUDPDNKD\DWDG|QGUPHN
LVWL\RU *|]OHULQLQ NDUDQOÕ÷ÕQGD \HQL
GHQ ÕúÕNODU oDNWÕ÷ÕQGD EX NH] NDoÕU
PDN LVWHPL\RU ÕúÕNODUÕ +D\DWOD WHN
ED÷ÕEXÕúÕNODU6HYLQL\RU6HYLQGL÷LQL
KLVVHGL\RU %HOOH÷LQGH EX LNL NÕVDFÕN
GúQFH DQÕP DQODPGÕUPDVÕ PXWOX
HGL\RUNHQGLVLQL(÷HUÕúÕNODUÕ\DNDODU
\DNDOD\ÕSEÕUDNPDVDoRNJ]HOúH\OHU
RODFD÷ÕQÕ GX\X\RU %HGHQLQGHNL D
\DNODQPDQÕQED]ÕVH]LúOHULQGX\Xú
ODUÕQoRNL\LRODFD÷ÕQÕELOL\RU(YHWoRN
L\LRODFDN<DNDODPDOÕÕúÕNODQ\DNDOD
\ÕSEÕUDNPDPDOÕ*LGHUHNDQODPODúDQ
FDQODQDQ EX úH\ ELOLQFLQLQ ELU VLONL
QLúL GLULOLúL JLEL .DUDQOÕNODUGD \XYDU
ODQGÕ÷ÕDQODUÕQELOLQFLQGHNLERúOXNOD
UÕQD úLPGL \DYDú \DYDú DQODPODQDQ
úH\OHUNR\X\RU0XWOXROX\RU0XWOX
OX÷X DQODPODQGÕUÕ\RU $UGÕQGD ELU
NÕSÕUGDQÕú (YHW KLVVHGL\RU EXQX
<DúDPD G|QN NÕSÕUGDQÕúODUÕQ D\UÕ
PÕQDYDUÕ\RU%LOLQFLQGHNRSDQ\LWHQ
\HUOHUH \DYDú \DYDú ELU úH\OHU GROX
\RU øoLQGH \]G÷ UHQNVL] VHVVL]
ERúOXNWDQNXODoDWÕ\RUúLPGL%XERú
OX÷XWNHWPHVLJHUHNWL÷LQLoRNL\LELOL
\RU DUWÕN %WQ JFQ EX Lú
LoLQGH
\R÷XQODúWÕUÕ\RU+D\ÕUNHQGLVLQLEX
WDQÕPVÕ]DQODPVÕ]ERúOX÷DKLoEÕUDN
PD\DFDN'LUHQHFHNGLUHQHFHN+HS
EXV|]F÷V|\OHPHNLVWL\RU8ODú
PDNLVWHGL÷LQRNWD\DEXV|]FNOH
YDUDFDNPÕúJLELELUGX\XúXDOJÕOÕ\RU
ELOLQFL'LUHQPHNGLUHQPHN<HQLGHQ
\HQLGHQV|\OHPHNELUUDKDWOÕNGX\
JXVXYHUL\RU'LUHQPHNGLUHQPHN
*|]QGHNLÕúÕNODUÕQNÕYÕOFÕPODUÕQÕ\D
NDOÕ\RU$QLELUVDUVÕQWÕ'HSUHPOHU
EDúOÕ\RU'HSUHPOHULQVDUVÕQWÕVÕQÕ\D
úÕ\RU.DONPDNNRúPDNLVWL\RU2OPX
\RU6DYUXOX\RU%LU\HUOHUHoDUSÕ\RU
LONGHIDELUúH\LGHULQOHPHVLQHKLVVH
GL\RU\HKHPHQDGÕQÕNR\X\RUhú
\RUhú\RU.DKUHGLFLELUVR÷XN
*|]OHULQGHNLNDUDQOÕNDUDODQÕ\RU%D
VÕNWDYDQSHUL\RGLNRODUDNVD÷DVRMD
VD-ODQÕ\RU*LGHUHNúPHGX\JXVX
QXQLoLQHX÷XOWXODUNDUÕúÕ\RU$QOM\RU
%WQEHOLUVL]OLNOHULERúOXNODUÕDúPD
\|QQGH|QHPOLELUDGÕPDWWÕ÷ÕQÕQ
ELOLQFLQGH7XWXNHYLQDNLODUDEDVÕQÕQ
LoLQGH(YHWHYHWWDNHQGLVL+LoVHY
PHGL÷LELUPHNkQÕQLoLQGHROXúXQDLON
GHIDVHYLQL\RUdQNNHQGLQLELOL\RU
$UGÕQGDQNHQGLNHQGLQHNRQXúPDOD
UÕQDJO\RU*OPVHPHQLQGX\JX
VXQX\DúÕ\RU<]QQJ|UQúQ
PHUDNHGL\RU<DWÕUÕOGÕ÷ÕEX]JLEL
VR÷X÷XQDUWÕNQHUHGHQJHOGL÷LQLGH
ELOL\RU.DSNDUDQOÕNELUPHNkQGD\DO
SDOD\DUDNVD÷DVRODoDUSDUDNGHPLU
OHULQHWNLVLQLGX\DUDNJLGL\RU1HR
*|UHYOLOHU%DúÕQGDVLODKODUODEHNOL
\RU%XKDOLQGHQGHNRUNX\RUODU$\D
÷ÕQGDNHOHSoHOHUROGX÷XQXVH]LQOL
\RU%X]JLELGHPLULQ]HULQGH
NHQGLVLQGHGH÷LOYHNHOHSoHOL%LUGHQ
GXUXPXQXEWQDoÕNOÕ÷Õ\ODNDYUÕ\RU
1HGHQEXUDGDROGX÷XQXQHUH\H
J|WUOGNOHULQLELOL\RU'HOLFHVLQH
ELUVHYLQo%D÷ÕUPDNLVWL\RU.RQXúD
PÕ\RUNRQXúDPÕ\RU$÷]ÕGLúOHULNLOLW
OHQPLúJLEL.DONPDNLVWL\RU.ÕSÕUGD
\DPÕ\RU1HROX\RU%WQRUJDQODUÕ
WDQÕúÕ]GX\XPVX]%WQRUJDQODUÕ
LKDQHWHWPLúNHQGLVLQH(YHWLKDQHW 

+VH\LQø/+$1
HWWLOHU EWQ RUJDQODUÕ %LOLQFLQL ND
]DQGÕ÷ÕQD VHYLQL\RU %LUGH J|]OHUL
*|U\RU%LUGHú\RU0WKLúú
\RU NDQÕ GRQPXú JLEL $\DNODUÕ
EDFDNODUÕ GD GRQPXú JLEL .DVNDWÕ
.ÕSÕUGD\DPÕ\RU .HQGLVLQH JHOGLNoH
PWKLú D÷UÕ GX\X\RU 7DQÕPÕ \RN EX
D÷UÕQÕQ øQFHOPLú EDFDNODUÕQÕQ HWOHUL
oU\RU <RN ROX\RU $Q DQ HULPHVL
QLQ DFÕVÕQÕ WDQÕPOD\DPD\DFD÷ÕQÕ ELOL
\RU $÷UÕ EWQ EHGHQLQH \D\ÕOÕ\RU
.ROODUÕHOOHULGHNDVNDWÕ.ÕSÕUGDWPDN
LoLQ oDEDOÕ\RU 'RQPXú |OPú JLEL
0LO\RQODUFD PLO\DUODUFD HW \L\LFL ND
UÕQFD EWQ EHGHQLQHGRODQPÕúNRFD
PDQ NRFDPDQ ORNPDODU NRSDUWÕ\RU
ODU %HGHQL NHQGLVLQGH GH÷LO VDQNL
%HGHQL EDúND \HUGH ELOLQFL EDúND
\HUGH+NPHGL\RURUJDQODUÕQD$PD
\ÕNPDN DúPDN LVWL\RU EX GRQPXú
OX÷X NDVNDWÕ NHVLOPLúOL÷L +D\DWÕQÕQ
DQDQWNHQGL÷LQLELWPHN]HUHROGX
÷XQXoRNL\LELOL\RU%XQDKD]ÕU$PD
\D÷PD\RN|\OHKHPHQJLWPH\H 
$\DN GLUHWHFHN6RQDQÕQDNDGDUGLUH
QHFHN |OPH KD]ÕU $PD |OPHGH
GLUHQHFHN+D\ÕU|\OHNROD\JLWPH\H
FHN %|\OH NDVNDWÕ X]DWÕOPÕúOÕ÷Õ GRQ
PXVOX÷X NHQGLVLQH \DNÕúWÕUDPÕ\RU
$\D÷D NDONDFDN RWXUDFDN %HQL
DUNDGDúODUÕPÕQ\DQÕQDJ|WUQGL\H
FHN øoLQGHQ JHoLUGLNOHULQL NHQGL
NHQGL\OH NRQXúWXNODUÕQÕ VHVH G|QG
UHPL\RU 6HVL GH KD\NÕUÕúÕ GD WXWXO
PXú 'XGDNODUÕQÕ NÕPÕOGDWDPÕ\RU
dHQHVLQGH úLGGHWOL ELU NDUÕQFDODQPD
EWQ EHGHQLQH\D\ÕOÕ\RU.ROODUÕQGD
SDUPDN XoODUÕQGD NDUÕQFDODQPD E
WQúLGGHWL\OH\D\ÕOÕ\RU.DVNDWÕNHVLO
PLú SDUPDNYHNROODUÕQGDGHULQOHúHQ
VÕ]Õ J|÷V NDIHVLQGH \R÷XQODúÕ\RU
6DQNL]HULQGHWRQODUFD\NYDU 
%DúXFXQGDELULOHULYDU6LJDUDPÕLoL
\RODU".RQXúX\RUODUPÕ"$UDEDQÕQLo
EXODQGÕUÕFÕ X÷XOWXVXQGDQ ELU úH\
GX\XOPX\RU6DGHFHNDUúÕVÕQGDNÕSÕU
GDQDQNDUDOWÕODUYDU*LGHUHNGHULQOH
úHQELUNDYUD\ÕúODDOJÕOÕ\RUKHSVLQL 

Göğsünün üzerindeki basıncın solu kıpırdayamıyor yine. Görevliler silah katı kesilmiş kolunu savuruyor, izin
ğunu kestiğini nefes alamadığını his ları kendisine çevirerek kuşatmışlar vermeyecek takmalarına. Zorluyor
sediyor. Hayır. Olmamalı. Bunu aş etrafını. Gülüyor. Bu kadarlık törenle lar. Hayır istemiyor. Bağırmak istiyor.
malı. Bir kuş çırpıntısındaki bedeni tutulmak güzel birşey. Niçin bekletili Bağıramıyor. Bir anda deviriyor se
gerilip derin titremelerle sarsılıyor. yor? Belkide şimdi getirildi buraya. rumsetini, Nasıl yapabildiğini bilmi
Kahrolası bu çırpıntıyı durdurmalı, Arabadan indirilir indirilmez kendi yor ama kırılan şişenin sesini duyu
önüne geçmeli. Başucunda duran sine geldi. Evet böyle olmalı. Bedeni yor. Görevliler şaşkın ve kızgın.
lardan sesler çıkıyor. Ne diyorlar. nin donmuşluğu sürüyor. Bu kadar Alınlarından ter damlacıkları süzülü
Giderek anlıyor. "Hastahaneye yetiş ihaneti nasıl yaptı bedeni. yor. Haki elbisesi üzerinde beyaz
meyecek. Can çekişiyor bu..."Anlıyor Tam bu sıra görevlilerin ara gömleğiyle az önceki görevli geliyor.
bütün söylediklerini. Kaba bir el göğ sında beyaz giysili birkaç kişi görünü Küfürler ediyor. Bu kadar alçalır mı
sünün üzerine iniyor. Bu dokunuşu yor. "Kim bu... tedavi kabul etmiyor insan. Oluyor işte. insan onurunun
hissedişi zayıf. Sanki dokunuşu hızlı mu?" diyerek çıkışıyor görevlilere. direnişi insanları saygılı kıldığı gibi
kuş çırpıntısını durdurmaya çalışıyor. Adını öğrenince kızgınlığı daha da bazen böyle kudurtuyorda. "Sende
"Hastahaneye yetişse ne olacak ki artıyor. "Bu önceden de getirilmemiş mi ölmek istiyorsun öl o zaman..."
tedavi kabul etmiyorlar bunlar..." miydi... Madem tedavi kabul etmiyor diye bağırıyor. Ölmeyecek ölmeye
diyor bir diğeri. Seslerini duyduğu bırakın ölsün. Niye getirdiniz... "Bir cek. Ona inat işte. Tedavide kabul
nun, onları anladığının farkında de yandan da eliyle işaret ediyor. Sedye etmeyecek. Bir tepside yemek getiri
ğiller, ölüm o kadar uzak, o kadar hızla içeri taşınıyor. Bütün bunlar yorlar, iki ayı geçen açlık günlerinde
yakın ki şimdi, ölümü bu kadar somut olurken kendini toparlamaya çalışı bu yemeği ilk görüşü değil. Ama yine
bu kadar yakından yaşarken, ölüm yor. Kontrolü dışında zorla müdahale yemiyecek. Bu davranış onların al
den hiç korkmadığını biliyor. Acıyla etmesinler diye bilinci yerinde olmalı. çaklığını gösterir. Bu davranışın elleri
devrilen uzun günlerin içinde ölüm Bütün kalkanlarını kuşanıyor. İzin, bağlanmış günlerce su verilmemiş bir
duygusuna çok yakınlaştığını biliyor, vermeyecek yine. insanca yaşama insana suyu dökerek gösterme işken
ölüm sadece garip bir hüzün duy •haklarını vermeyenlere canıyla karşı cesinden, alçaklığından ne farkı var
gusu yaşatıyor. Dostlarını sevdikle koyarken onları, zorba yüzlerini hiç ki? Yemek tepsisine tiksintiyle bakı
rini bir daha göremeyecek, şenlik ama hiç sevindirmeyecek. Buna ka yor kabul etmiyor. Bu kez babacan
günlerinde uzak kalacak. Çılgınca rarlı. görünümlü biri geliyor. "Yazık gençli
özlüyor bütün bunları. Bütün bu Serum takacaklar. Bunun için ğine evladım. Vazgeç bu inadından,
duyuşların hüznünü yaşıyor. Ama koşuşturuyorlar. Hiç bir şey olmamış doktorlar her an ölebilir diyor. Aileni
içinde en küçük bir tereddüt yok. gibi görünmek istiyorlar ama telaşlı düşün değer mi?.." Konuşmak anlat
Haklılar. Sonuna kadar direnecekler. lar. Amaçları bir hayatı kurtarmak mak istiyor bu adama. Biliyorlar. Ama
Hakları için ölecekler. Yalnız değil. değil, öyle olsa haklarını verirler. bir daha niçin böylesine bir bir, an an
Kendisi gibi şimdi onlarca dostu, sev Hepsi meşru temelde isteklerinin. ölüme gittiklerini. Bazı görevliler ken
diği bu sevdalı koşumda. Yeniden Haklı ve insanca. Tabii ki bir hayatı dilerini hüzünlü gözlerle seyrediyor.
savruluyor. Tutulmuş göğüs kafe kurtarmak değil amaçlan. Direnişle Aynı görevli bağırıyor. "Bunun bile
sinde fırtınalar kopuyor. Sular koca rini kırmak istiyorlar. Serum seti ğinden kan akıyor niye?" Kan mı? Ne
man dalgalarla göğsünün duvarlarına yanına getirildiğinde çırpmıyor. Kas kanı. Şaşırıyor. Yine koşuşturuyorlar.
çarpıyor. Çoğalan uğultularla yakala
dığı canlılığı yeniden yitiriyor. Hiç
bırakmak istemiyor bu canlılığı. Bü
tün gücüyle karşı duruyor, iradesini
zorluyor.
Ne zamandır derin sızışız bir
uykuda. Nerede? Serin bir rüzgârın
saçlarını yüzünü okşadığım hissedi
yor. Titremeleri sürüyor. Üşüyoryine.
Gözlerini araladığında kamaşıyor
gözleri. Nerden geldiğini bilmediği
ışıklar boğuyor gözlerinin açıklığını.
Toprak. Toprağın kokusu bu gelen.
Neredeyim? Açık bir yerde bulundu
ğunu anlıyor. Evet o mezar gibi ken
dini taşıyan demir yığını arabada
değil. Kendini toplamalı, önce ağaç
ları görüyor. Ne kadar güzel. Yaşa
mak gerçekten güzel. Ağaçları gör
mesi büyük sarsılmaz bir yaşama
sevincini, direncini dolduruyor yüre
ğine. Ağaçların üzerinde gökyüzü
yükseliyor. Çok güzel çok güzel.
Bütün güzellikleri böylesine duyarak
ölüme gitmek. Bütün güzellikler için,
güzelliklerin yaşaması çoğalması için
gidiyorlar ölüme. Daha öncede gel
diği hastane avlusu burası. Uzatıldığı
sedyede bir ceset gibi dur,duğu duy
gusu utandırıyor kendisini. Kalkıp
oturmak, yürümek istiyor, imkânsız
66

GDQDG
%LOH÷LQL VDUÕ\RUODU dRN NDQ DNPÕú
GL\RUELUL%XVÕUDWXWXNHYLJ|UHYOLOH
ULQGHQ ELUL JHOL\RU NRúDUDN hVW
NÕ]Õ\RU NHQGLVLQH $oÕNODPD JHUH÷L
GX\X\RU +FUHVLQGHQ oÕNDUWÕUNHQ
|O JLEL\GL <DúDPD WHSNLVLQL |OoPHN
LoLQ ELOH÷LQH KDILIoH GRNXQGXUGXN
+Lo WHSNL J|VWHUPHGL |OG VDQGÕN
'DKD ID]OD GLQOHPHN LVWHPL\RU VW
L\LFH ELU D]DUOÕ\RU *DOLED LQVDQFÕOOÕ
÷ÕQÕJ|VWHUPHLKWL\DFÕGX\X\RUNHQGL
VLQH *O\RU LoLQGHQ EWQ EXQFD
KHQJDPH NHQGL ELOH÷LQGHQ DNÕWÕODQ
NDQ LoLQ GHPHN +Lo GX\PDGÕ R\VD
VÕ]ÕVÕQÕ
%HQL KDVWDKDQHGHNL DUNDGDúODUÕ
PÕQ \DQÕQD J|WUQ %D÷ÕUÕ\RU ELUL
.RQXúWX NRQXúWXGL\RU\DQÕQGDNL
OHUH %LU DQGD HWUDIÕ GROX\RU *|W
UQ] GL\RUODU $PD ELU úDUWOD
WHGDYLNDEXOHGHFHN\HPHN\L\HFHN
VLQ $OoDNODU %\\HQ D÷UÕODUÕ
NRQXúPDVÕQÕ ER÷X\RU 1HUHGH\VH
LVNHOHWL IÕUOD\DFDN EHGHQLQGHQ LVWH
÷LQL]RUOXNODNRQXúDUDNROVDGD\LQHOL
\RU $\QÕ \DQÕWÕ DOÕ\RU %X WHGDYL
NDEXO HWPL\RU PX GL\H E|÷UHQ ELU
VHV GDKD JHOL\RU DUGÕQGDQ 1HUHGHQ
oÕNWÕ EX IHODNHW VHVOL DGDP" 6HVL ELU
oDUHVL]OL÷L ELU \HQLOPLúOL÷LGH GX\XUX
\RU %LU SDQLN ELU NRUNX KDYDVÕ EX
VHVLQ DUNDVÕQD JL]OHQPH\H oDOÕúÕ\RU
6H]LQOL\HELOL\RU EXQX X]DWÕOGÕ÷Õ \HU
GH LQWLNDP DOPDN LVWHUFHVLQH GHYDP
HGL\RU DGDP *|WUQGH J|UVQ
NHQGLVLQLQGHQHRODFD÷ÕQÕ6HG\HVL
EXNRPXWODKÕ]ODELU\HUOHUGHQJHoLUL
OL\RU %X VDUVÕQWÕ\D GD\DQDPÕ\RU
YFXGX.HQGLVLQGHQ JHoHUJLELROX
\RU $PD EÕUDNPD\DFDN NHQGLVLQL
/Rú NDUDQOÕN ELU \HUH VRNX\RUODU 1H
ROGX÷XQX DQOD\DPÕ\RU 8ODQ EXQXQ
JLEL PL ROPDN LVWL\RUVXQ %|\OH PL
|OPHN LVWL\RUVXQ %X \] EX
JOú WDQÕ\RU +Lo \DEDQFÕVÕ GH÷LO
(QVRQNXFDNOD\ÕSYHGDODúWÕ÷ÕRGD÷OÕ
6DUÕ SHUoHPL DOQÕQGD 1H ROGX 1H
\DSÕ\RU EXUDGD 1L\H \DOQÕ]" 1L\H
E|\OHVLQHNÕSÕUWÕVÕ]X]DWÕOPÕúJL\VLOHUL
]HULQGHQ oÕNDUÕOPÕú 1L\H EXUDGD
.HQGL DFÕODUÕQÕ |OP NXúDWÕOPÕúOÕ÷ÕQÕ
XQXWX\RU'HULQELUDFÕ\ODNDYUXOX\RU
'D÷OÕ GúPú 'D÷OÕ GúPú VDNLQ
ROPDOÕ %HNOHGLNOHUL KD]ÕU ROGXNODUÕ
KHS EHUDEHU V|]OHúLS NRúWXNODUÕ VR
QXo GH÷LOPL\GL EX" 1H J]HO \]
YDU dHQHVLQLQ ED÷ÕRNDGDUL÷UHWLNL
VDQNLD]VRQUDRE\NNDKNDKDODUÕQ
GDQELULQLDWDFDN$\QÕJ|UHYOLVÕUWÕQÕ
XQ LoLQGHQ o GHID
oHYLUL\RU 6L\DKOÕNODUOD NÕ]DUÕNOÕNODUOD
GROX .HPLNOHUL VDQNL KHPHQ GÕúDUÕ
IÕUOD\DFDNPÕú JLEL ]RUOX\RU VÕUWÕQÕ
%XQXQ JLEL PL |OPHN LVWL\RUVXQ
%D÷ÕUÕ\RUED÷ÕUÕ\RU(YHW(YHW*H
UHNLUVH KHSLPL] RQXQ JLEL úHUHIOH
NXFDNOD\DFD÷Õ] EX DQÕ 6HVL oÕNPÕ
\RU'X\GX÷XDFÕQÕQEH\QLQLELOLQ
FLQL X\XúWXUGX÷XQX KLVVHGL\RU $÷
ODPDN LVWL\RU +D\ÕU ROPX\RU $VOD
]D\ÕIOÕN EHOLUWLVL GH÷LO D÷ODPDN 2
LQVDQGX\JXVXQXQ|OPQHED÷OÕOÕN
ODUÕQVHYJLOHULQGR÷DOELUUQD÷OD
PDN %LOLQFL ER÷XOX\RU .HQGLVLQ
GHQ JHoL\RU %WQ LVLPOHUL oD÷UÕODUÕ
XQXWX\RU +DWÕUODPDN LVWL\RU %LU
úH\OHUVLOLQLSJLGL\RUEHOOH÷LQGH'D÷
OÕ\Õ J|U\RU J|]OHUL\OH KHUúH\L\OH
NXFDNOÕ\RU $PD \LWLúLQH LQDQPÕ\RU
$GÕ\OD oD÷ÕUPDN |OPH] GL\H KD\
NÕUPDN LVWL\RU $GÕQÕ V|\OH\HPL\RU
$GÕ ELOLQFLQGH NHQHWOHQL\RU 'ÕúDUÕ
oÕNDUWÕOGÕ÷ÕQÕ KLVVHGL\RU %R\XQ H÷
PH\HFH÷LQL DQODGÕODU =DWHQ ELOL\RU
ODUGÕ$PDEX\ROXGHQHPHNWHQGH
JHUL NDOPDGÕODU <DQÕQD ELU J|UHYOL
\DNODúÕ\RU <DOQÕ] R GH÷LO ho NLúL
OHU ho P" LON GHID E|\OHVLQH
D\UÕQWÕOÕ KDEHU DOÕ\RU RQODUGDQ *|
UHYOL'DKDNDoNLúLJLGHFHNE|\OH"
GHUNHQ ELU \DQÕW EHNOL\RU NHQGLVLQ
GHQ %LU LSXFX \DNDODPDN LVWL\RU
$GODUÕQÕ VRUX\RU LON GúHQOHULQ +H
Q] DoÕNODQPDGÕ %XJQ\DUÕQ UHV
PHQ DoÕNODQDFDN $FÕ\OD G|QHQL
\RU %HOOH÷LQH oDNÕOPÕú NHVLQOHúPLú
J|UQWOHU KÕ]OD JHoL\RU J|]OHULQLQ
|QQGH +DQJLOHUL" *|UHYOL DGODUÕQÕ
V|\O\RU%LUUHVLPELUVHVELUoD÷UÕ
.DYUÕ\DPÕ\RU%LOLQFLFDQOÕOÕ÷ÕQÕ\HQL
GHQ \LWLUPHN ]HUH 2QODUÕQ \DQÕQGD
ROPDN LVWL\RU %HGHQLQGH GLQJLQOHú
PLú JLEL J|UQHQ NDUÕQFDODQPDODU
D÷UÕODU\HQLGHQEDúOÕ\RU
*|]OHULQL DUDOÕ\RU %DúXFXQGD
WDQÕGÕN JOPVH\HQ GRVW \]OHU
+HUELULQH |OPGHQ G|QPHQLQ J]HO
GX\JXVX\OD EDNÕ\RU 6DoODUÕQÕ \
]Q úHINDWOH RNúX\RUODU 6HQHOHUFH
EXUDODUGDELUELUOHULQLQHQ\DNÕQÕKHU
úH\L ROGXODU +HSVLQH VHYJL\OH EDNÕ
\RU 2QODUGD NHQGLVL\OH D\QÕ GHYL
QLPGH DPD GDKD JoOHUL \HULQGH
ùLPGL NHQGLOHULQL XQXWPXú ]D\ÕI
JoV]EHGHQOHULQLQD÷UÕODUÕQÕEDVWÕU
PÕúNHQGLVLQLNXFDNOÕ\RUODU%XJHFH
UHNRUVHQGH\GLhoNH]JLWWLQJHOG
LQ GL\RUODU JOHUHN ho NH] KD
%HGHQL PWKLú \RUJXQ WNHQPLú
JLEL %LWNLVHO KD\DW GHQHFHN G]H\GH
DúÕQPÕú $PD |QHPOL RODQ NHQGLVL
GH÷LO NL 'úHQOHU 'úPHN ]HUH
RODQODU øON JHWLULOLúLQGH GúHQOHULQ
ROGX÷XQX V|\OH\HELOPLúWL =LQGDQ
JHFHVL WUNOHUOH DWHúOHUOH GROPXúWX
KHPHQ %WQ GXYDUODU \ÕNÕOPÕúWÕ
VDQNL %\N E\N DWHúOHU \DNPÕú
ODUGÕ 7XWVDN GH÷LOOHUGL 7DP GD÷OD
UÕQ KDYDVÕQÕ \DúDPÕúODUGÕ GúHQOHULQ
DUGÕQGD$PDDGODUÕQÕELUWUODQÕP
VD\DPÕ\RUGX +HSVLQL WHN WHN FDQÕ
NDGDU WDQÕ\RU)DNDWELOLQFLQLQVDUVÕ
ODQ N|úHOHULQGH \DNDOD\ÕS oÕNDUDPÕ
\RUGX$\QÕJHFHELUGDKDNRPD\D
JLULSJ|WUOG÷QGH6XED\
ODUÕ VRUPXúWX 6|\OHGLP \D GH
PLúWL J|UHYOL dRFXNVX ELU JOP
VHPH\OH DFÕ\OD EXUNXODUDN DNOÕPGD
WXWDPÕ\RUXP HOLPGH GH÷LO GHPLúWL
6RQUD HOOHULQL X]DWÕS LON GúHQOHULQ
DGODUÕQÕ \D]PDVÕQÕ LVWHPLúWL *|UHYOL
GH \D]PÕúWÕ $YXFXQX VÕPVÕNÕ NDSDW
PÕúWÕ 6DQNL GúHQ GRVWODUÕ RUDGD
DYXFXQXQ LoLQGH FDSFDQOÕ GXUX\RU
\DúÕ\RUODUGÕ øON KDEHUL E|\OH JHWLU
PLúWL]LQGDQDYH úLPGLJHFHGúHQOH
ULQWUNOHúHQDGODUÕ\ODVDOODQÕ\RUGX
$YOXODU DWHúOHQPLúWL *|UHYOLOHU úDú
NÕQ YH SDQLN LoLQGH\GL 'DKD LNL D\
|QFHVLQGH GLUHQLúOHUL EDúODPDGDQ
WDPELUHU]RUED\GÕODUùLPGLLUDGHQLQ
GD\DQPDQÕQ JF NDUúÕVÕQGD \ÕNÕO
PÕú\HQLOPLúOHUGL
%X JHFH o NH] |OPOH\DúDP
DUDVÕQGDNL KDVVDV oL]JLGH JLGLS
JHOPHQLQ \RUJXQOX÷X EWQ
J|YGHVLQH \HUOHúPLú EWQ
RUJDQODUÕQÕ HWNLVLQH DOPÕúWÕ
'HOLFHVLQH DUNDGDúODUÕQÕQ FRúNXOX
DQPDODUÕQD NDWÕOPDN LVWL\RU \HULQGHQ
NDONDPDPDQÕQ NHGHULQL ELU EDúND
\DúÕ\RU úLPGL 6HYLQoWHQ PL
FRúNXQGDQ PÕ DFÕGDQ PÕ" <RNVD
\DúDGÕ÷ÕVRQVX]K]QGHQPLELOHPL
\RU $PD J|]SÕQDUODUÕQGDELUVÕFDN
OÕN \]QH \D\ÕOÕ\RU øNL GDPOD
EHONLGH GDKD ID]OD J|]\DúÕ LoLQH
DNÕWWÕNODUÕ SÕQDUODUGDQ QDVÕOVD NXUWX
OXS JHOPLú EX GDPODFÕNODUÕ VLOPL\RU
%XQD HQHUMLVL GH \RN ]DWHQ *|]OHUL
QLQ |QQGH KDVWDKDQHGH J|VWHUGLN
OHUL DUNDGDúÕQÕQ J|UQWV KLo HNVLO
PL\RU 2 LON ROPDQÕQ RQXUXQX
\DúDPÕú YH EXQX ELOLUFHVLQH JOP
V\RUGX2JOPVHPH\DúDGÕ÷ÕDQ
DQ HULGL÷L ]DPDQODUÕQ DQODWÕOPD] DFÕ
ODUÕQÕVDNODPÕúJLEL\GL2QGDQE\N
ELU Jo ND]DQGÕ÷ÕQÕELOL\RU.HQGLOH
ULQH LúNHQFH HGHQ H]L\HW oHNWLUHQ
\DVDNGXYDUODUÕ|UHQOHUWDPELUSDQL÷L
\DúDUNHQ FHVDUHWOHUL\OH GLUHQLúOHUL\OH
EDúODUÕGLPGLN9H|OPUDQ]DODUÕQGD
JXUXUODUÕ\OD D\DNWD\GÕODU &RúNXOX
VHVOL DQPDODUD KD\NÕUÕúODUD
NDWÕODPÕ\RU .RQXúPDGDQ VHVH G|Q
GUPHGHQ LoLQGHQ úLLUOHU RNX\RU
7UNOHUV|\O\RU
<UH÷L \DúDGÕNODUÕ FRúNX DQÕQD
GD\DQDPÕ\DFDN NDGDU JHULOL\RU úLPGL
*HFH ER\X GRQDUFDVÕQD úPHOHUL
QLQ \HULQH EWQ YFXGXQX DWHúOHU
VDUÕ\RU 7HUOL\RU 6XODU ERúDOÕ\RU KHU
\DQÕQGDQ *o ND\EHWWL÷LQL ELOL\RU
$UNDGDúODUÕ ÕVODN KDYOX\OD DWHúLQLQ
HWNLVLQL VLOPH\H oDOÕúÕ\RU 1H X]XQ
JHFH%LUELWVH\DGDKLoELWPHVH
+HPDFÕ\NO+HPoRNJ]HOdRN
VHYGL÷L øVWDQEXO
ED\JÕQ NHQGLVLQGH ROPDGDQ JLGLS
JHOPHQLQ GX\JXVXQGD \DúDPÕúWÕ
'XYDUODUÕQ ]HULQGHQ DNÕS JLGHUNHQ
ELU DUNDGDúÕQ RNXGX÷X GROX\RU NX
ODNODUÕQD '|QS JHOHFH÷L] \HQL
GHQ

 <2580/8)(/6()(6g=/höh<2

$oÕNODPD
ø'(2/2-ø 
 

dHoHQ VD\ÕPÕ]GD |OP KFUHOHUL

YH øQVDQ +DNODUÕQGD dLIWH 6WDQGDUW
(JHPHQ GúQFHOHU HJHPHQ EHOLUOH\HQ\DúDPÕQWDNHQGLVLGLU 
DGOÕ \D]ÕPÕ]GD 'L\DUEDNÕU &H]DYHYL
Q
PDGGL LOLúNLOHULQ ILNLUVHO LIDGHVLQGHQ øGHRORMLV|]GHGúQUQKHUKDO
GH*DUDEHW'HPLUFL
QLQDGÕQÕQJHoWL÷L EDúND ELUúH\ GH÷LOGLUOHU HJHPHQ G GH ELOLQoOL RODUDN DPD \DQOÕú ELU
ELU ROD\ WDKOL\H RODQ ELU DUNDGDúÕQ úQFHOHU ILNLUOHU ELoLPLQGH NDYUDQDQ ELOLQoOH JHUoHNOHúWLUGL÷L ELU VUHoWLU
DQODWÕPODUÕQD GD\DQÕ\RUGX $QFDN *D PDGGL HJHPHQ LOLúNLOHUGLU 0DUNV 2QX KDUHNHWH JHWLUHQ JHUoHN JoOHU
UDEHW
OH D\QÕ NR÷XúWD WXWXNOX EXOXQDQ (QJHOV$OPDQLGHRORMLVL  NHQGLVLLoLQPHoKXOGU|\OHROPDVD\GÕ
ELU EDúND DUNDGDú \D]ÕGD \HU DODQ (QJHOV
HJ|UHLGHRORMLPDGGLNRúXO ]DWHQ LGHRORMLN ELU VUHo ROPD]GÕ %X
ROD\ÕQ ED]Õ HNVLNOLNOHU YH \DQOÕúOÕNODU ODUÕQ PH\GDQD JHWLUGL÷L ELU VW\DSÕ \]GHQ V|]GH GúQU \DQOÕú \D GD
WDúÕGÕ÷ÕQÕ EHOLUWHUHN \DQOÕúOÕ÷ÕQ G]HO UQGU|]HOOLNOHUHWLPLOLúNLOHULQLQ J|UQúWH NDODQLWLFLJoOHUWDVDUÕPODU
WLOPHVLQL LVWHGL %X $UNDGDúÕQ DQODWÕ JHOLúLP VH\UL LoHULVLQGH EHOLUOHQHQ 'úQVHO ELU VUHo ROPDVÕQD EDNDUDN
PÕQDD\QHQ\HUYHUL\RUX]6QQHWLoLQ LGHRORMLEHOOLELUQRNWDGDQVRQUDQHVQHO LVWHU NHQGLVLQLQ LVWHU NHQGLVLQGHQ |Q
KD]ÕUODQDQ  NLúL YDUGÕ $QFDN VRQ JHUoHNOLNWHQ NRSDU YH NHQGL Lo\DVDOD FHNLOHULQ GúQFHVL ROVXQ RQGDQ VDI
DQGD EX NLúLOHULQ VQQHW HGLOPHVLQGHQ UÕ\ODJHOLúLU GúQFHQLQ LoHUL÷LQL YH ELoLPLQL oÕNDUÕU
YD]JHoLOGL +DOEXNL VQQHW LoLQ VDORQ øGHRORML DOW\DSÕ WDUDIÕQGDQ UHWLOLU YH VDGHFH GúQFH JHUHoOHUL\OH X÷UD
GDKL KD]ÕUODPÕúODUGÕ *DUDEHW GH VQ 1H YDU NL PDGGL NRúXOODUOD EHOLUOHQHQ úÕU øúLQWHPHOLQHEDNPDGDQ EXJHUHo
QHW HGLOPHGL $\UÕFD .HOLPHL úHKDGHW
 GúQFHQLQ J|UHOL ELU ED÷ÕPVÕ]OÕ÷Õ OHULGúQFHGHQoÕNPÕúVD\DUYHGDKD
WHJHWLUPHGL%XNRQXGDGLUHQGL÷LLoLQ YDUGÕU hUHWLP LOLúNLOHULQLQ EHOLUOH\LFLOL X]DNODUGD GúQFHGHQ ED÷ÕPVÕ] N|
GHKFUH\HDWÕOGÕYHX]XQVUHLúNHQFH ÷LQGHJHOLúHQGúQFHELUVUHVRQUD NHQOHUL ROXS ROPDGÕ÷ÕQÕ DUDúWÕUPDN
J|UG DOW\DSÕ GÕúÕ ELUoRN HWPHQLQ oÕNDUODU ]DKPHWLQHNDWODQPD]2QXQJ|]QGH
ELUH\VHO GúQFHOHU YV GH HWNLOHPH
.UúDWø67$1%8//8 VL\OHYDURODQQHVQHOJHUoHNOLNWHQNRSDU
YHNHQGLLo\DVDODUÕ\ODJHOLúLQ%XUDGD
úX V|\OHQHELOLU LGHRORMLOHU EX DOW\DSÕ
GÕúÕQGDNL HWPHQOHULQ ELOLPVHO ROXS
ROPDGÕNODUÕQD J|UH ELoLPOHQLUOHU <DQL
LGHRORMLOHU ELOLPVHO RODELOHFHNOHUL JLEL
ELOLPVHOROPD\DELOLUOHUGH 
7RSOXPODUÕQ JHOLúLP VH\UL LoLQGH
6h5(d GLNNDWLoHNHQHQoDUSÕFÕ\DQLQVDQODUÕQ
EXGR÷DOGÕUoQNGúQFHQLQDUDFÕ
OÕ÷Õ\ODJHUoHNOHúWLULOHQKHULQVDQH\OHPL
RQD VRQ o|]POHPHGH WHPHOLQL G
úQFH\H GD\DPÕú RODUDN J|UQU
6DQNLWDULKVHOLGHRORMLKHU|]HODODQGD
GDKD |QFHNL NXúDNODUÕQ EH\QLQGHNHQ
GLQH |]J ELU GL]L ED÷ÕPVÕ] JHOLúPH
JHoLUPLúWLU LúWH KHU |]HO DODQGDNL
LGHRORMLN J|UúOHULQ EX J|UQúWH
ED÷ÕPVÕ] WDULKOHULGLU NL LQVDQODUÕQ oR
NHQGL JHoLP DUDoODUÕQÕ UHWPHOHULGLU ÷XQXDOGDWPDNWDGÕU(QJHOV
%XNH]DPDQVÕ]EDVWÕUGÕNÕú 9H EX VÕUDGD GD \DQL NHQGL JHoLP 6ÕQÕIOÕ WRSOXPODUGD HJHPHQ VÕQÕIÕQ
+D]ÕUOÕNVÕ]\DNDODQGÕN2\VDQDVÕO
GD\DQÕ\RUGXDYXoODUÕPÕ]
%LOGL÷LPL]DPDELOPHGL÷LPL]
HIHNWOHUOHJHULoHYULOGLN2\VDNDo
NLúLOLNWLNRURODUÕPÕ]
6RQUD
<|QJ|VWHUPH\HQSXVXODODU
YHUGLOHUEL]H
DUDoODUÕQÕ UHWLUNHQ PDGGL \DúDP
NRúXOODUÕQÕ GD UHWL\RU ROPDODUÕGÕU
0DGGL \DúDPNRúXOODUÕ\ODELUOLNWHWRS
OXPELOLQFLGHJHOLúLUhUHWLPVUHFLQLQ
JHOLúPHVL\OH LúE|OP RUWD\D oÕNDU
øúE|OPQQ JHOLúLP VH\UL LoLQGH GH
VÕQÕIODU RUWD\D oÕNDU |QFHOHUL VDOW
GR÷DVW JoOHUH NDUúÕ WRSOXPODUÕQ
NHQGLOHULQL VDGHFH NRUXPD LoJG
GúQFHOHUL D\QÕ ]DPDQGD HJHPHQ
GúQFHOHUGLU GH 1H YDU NL EX
GúQFHOHU KHU ]DPDQ GR÷UX GúQ
FHOHU RODUDN NDUúÕPÕ]D oÕNPD] %X
\]GHQGLU NL VÕQÕIOÕ WRSOXPODUGD LGHROR
MLOHUGHWÕSNÕVÕQÕIODUJLELNDUúÕWODúÕUODUYH
ELUVDYDúÕPNRQXVXROXUODU%LOLPVHOYH
QHVQHO JHUoHNOLNWHQ NRSPXú VR\XW YH
NXUDPVDO GúQFHOHUH GH NoPVH\L
VQGHQ KDUHNHWOHUHWWLNOHULGúQFH FL ELU DQODPGD GD ROVD LGHRORML
.X]H\LELOPL\RUPX\GXNVDQNL"
<ROXQEDúÕQGDoDWODGÕ
WDEDQODUÕPÕ]
8]XQFDELUúDUNÕQÕQHV
YHULOPLúQRWDVÕQGD\Õ]
%DúOÕNOÕúLLUOHUROPDOÕúLPGL
 JHOLúHQ GúQFHOHU
\D]GÕNODUÕPÕ]
OHU GLQLQ JHOLúLPL YE VÕQÕIODUÕQ RUWD\D
oÕNPDVÕ YH JHOLúPHVL VRQUDVÕQGD UH
WLP DUDoODUÕQD VDKLS RODQ HJHPHQ
VÕQÕIODUÕQ GúQFHOHUL RODUDN WRSOXPX
\|QOHQGLUPH\HEDúODPÕúWÕU
gQFHOHUL PDGGL \DúDP NRúXOODUÕQÕQ
EHOLUOH\LFLOL÷LQGH
SUDWLNOH LOJLVL] WHRULGH ERú V|]OHUGHQ
GHQPHNWHGLU 'R÷UX LGHRORMLOHU ELOLP
VHOWHPHOOHUVWQGHNXUXOXU'R÷UXYH
ELOLPVHO LGHRORML GHYULPFL SUDWL÷LQ
YD]JHoLOPH] NRúXOXGXU<ROXGHYULPFL
WHRUL\OH D\GÕQODWÕOPD\DQ SUDWLN NDUDQ
OÕNWD HO \RUGDPÕ\OD \UU GHYULPFL
VRQUD VDQNL NHQGL oÕNÕú ND\QDNODQ
PDGGL \DúDP NRúXOODUÕ GH÷LOPLú JLEL
VUHFH KDNLP ROXUODU YH VUHo EX
QRNWDGDQ LWLEDUHQ WHUVLQH LVOHPH\H
øEUDKLP.$5$&$ EDúODU $UWÕN \DúDPÕQ LoLQGH RUWD\D
øVWDQEXOùXEDW
 oÕNDQ GúQFHOHULQ ROXúWXUGX÷X ELOLQ \DQÕU 2QXQ LoLQ VDGHFH ELU LOLúNL
FLQ \DúDPÕ EHOLUOL\RU ROPDVÕ V|]NRQX
VXGXU 2\VD EL] ELOL\RUX] NL \DúDPÕ
EHOLUOH\HQELOLQoGH÷LODNVLQHELOLQFL 
LEDUHWWLU /HQLQ 'HYULPFL LGHRORML\H
NDUúÕ EXUMXYD LGHRORMLVL ELOLPVHO ELU
WHPHOH GH÷LO WP\OH ELOLP GÕúÕ YH
LQVDQOÕN GÕúÕ ELU WHPHOHLQVDQÕQ LQVDQ
WDUDIÕQGDQ V|PUOPHVL WHPHOLQH GD
V|]NRQXVXGXU V|PU LOLúNLVL gEU
EWQLOLúNLOHUDQFDNEXLOLúNLQLQLoLQH
DOÕQDELOGLNOHUL|OoGHELUDQODPWDúÕU 

 )(/6()(

ÕQ\D]DUR]DQ\DQÕ
6|PU LOLúNLVLQLQ LoLQHDOÕQDPD\DFDN
LOLúNLOHUH UDVWODGÕNODUÕ]DPDQGDRQODUÕ
KLo GH÷LOVH GúOHULQGH V|PU LOLúNLVL
QH ED÷OÕ NÕODUODU %X WHN LOLúNLQLQ
|]GHNVHO RODUDN GLOH JHWLULOLúL WP
QHVQHOHULQ LQVDQODUÕQ YH WRSOXPVDO
LOLúNLOHULQGH÷HULQLWHPVLOHGHQSDUDGÕU
.ø7$3.ø7$3.ø7$3.ø7$3
42 GÜN
=DOLPLQJHFHVLPD]OXPXQ 
JHFHVL\OHELUGLU9H
GDKDX]XQGXU]XOPHNDUDU
YHUHQLQJHFHVL
dQNDFÕODUÕQoÕ÷OÕNODUÕQ
NDUJÕúODUÕQVHVLø÷QH
GHOL÷LQGHQJHoH÷HQROXU'RNXQD
GRNXQDNÕ\ÕFÕ\DFHOODGD9DUÕU
VHEHELQNDSÕVÕQGDGXUXU
%X*OWHQ$NÕQ
$PD EX NLWDEÕQ NRQXVXQX ROXúWXUDQ
EDúND ELU \DQÕGD YDU *OWHQ $NÕQ
$QQH
JQVRQUDVÕFH]DHYOHULQ
GH YH GDKD oRN FH]DHYOHUL |QQGH
\DúDQDQODUÕNRQXDODQELUNLWDS
&H]DHYOHULQLQ \DOÕQ JHUoH÷LQL EXOX
\RUX] NLWDEÕQ VDWÕUODUÕQGD &H]DHYL
VÕQÕUOÕ RODQDNODU \D GD GDKD oRN
RODQDNVÕ]OÕNODU LQVDQFD \DúDP LoLQ
YHULOHQ PFDGHOH 'ÕúDUGD LVH JQOHU
D\ODU\ÕOODUVUHQ NRúXúPDODUoDEDOD
PDODU KHU NRúXOX ]RUODPDODU JLGLS
JHOPHOHUYHDFÕODUDFÕODUDFÕODU
0DUN(QJHOV$OPDQLGHRORMLVL JQ$oOÕNGLUHQLúL\DGD2QXU
(JHPHQ VÕQÕIÕQ GúQFHOHUL EWQ GLUHQLúLER\XQFDELUDQQHQLQoRFX÷X
oD÷ODUGD HJHPHQ GúQFHOHUGLIGH D\ QD\D GD oRFXNODUÕQDGX\GX÷X DFÕQÕQ
QÕ ]DPDQGD <DQL UHWLP DUDoODUÕQÕ ND\JÕQÕQVD\JÕQÕQ NÕYDQFÕQYHLQDQFÕQ
HOLQGH EXOXQGXUDQ VÕQÕI GR÷DO RODUDN UQ
HQWHOOHNWHO UHWLP DUDoODUÕQÕ GD VRQUDVÕoHNLOHQYHoHNLOPHNWH
HOLQGH EXOXQGXUPDNWDGÕU %X LNLVL R RODQDFÕODQDQODWDQGX\JXVDOYHúLLUVHO
GHQOL ELUELUOHULQLQLoLQH JHoPLú GXUXP GLOL D÷ÕU DPD \DOÕQ JHUoH÷L \DQL VDOW
GDGÕUODU NL V|PUOHQ VÕQÕIODUÕQGúQ \DúDQDQÕ GLOH JHWLUHQ G]H\OL ELU \DSÕW
FHOHULGHEXHJHPHQVÕQÕIDED÷ÕPOÕGÕU JQ%XDQODWÕ|QFHOLNOHEHOJHVHO
HQ D]ÕQGDQ E|\OH J|]NPHNWHGLU
(JHPHQ PDGGL LOLúNLOHULQ ILNLUVHO LIDGH
VLQGHQ EDúND ELUúH\ ROPD\DQ HJHPHQ
GúQFHOHU ELU WRSOXPXQ D\QÕ ]DPDQ
GD HJHPHQ GúQFHOHU YH ILNLUOHU
RODUDN NDYUDQDQ PDGGL HJHPHQ LOLúNL
OHULGLU6|\OHPH\HoDOÕúWÕ÷ÕPÕ]HJHPHQ
VÕQÕIÕPH\GDQDJHWLUHQELUH\OHULQEDúND
úH\OHULQ \DQÕQGD ELU ELOLQFHGH VDKLS
ROGXNODUÕGÕU 9H VRQXo RODUDN GúQ
GNOHULGLU 2QODUÕQ ILNLUOHUL GH JHQH
GR÷DORODUDNHJHPHQILNLUOHUGLU
6|]ON DQODPÕ\OD HOH DOÕUVDN WRS
OXPXQ PDGGL DOW \DSÕúÕQFD EHOLUOHQHQ
VL\DVDO IHOVHIL GLQVHO VDQDWVDO YE
GúQFH ELoLPOHULQLQ WP RODUDN
ULLWHOL\HELOHFH÷LPL] LGHRORML VRQXoWD ELU
2 DODQÕQRUWDVÕQGDNLNoNSDUNWD
X]XQER\OXHIODWXQoLoHNOHUDoPÕú%LU
|EHNGROXVXHIODWXQoLoHN5DVWODQWÕPÕ
EX" 2ODPD] 2 oLoHNOHUL WRKXPNHQ
VDNOD\DQEDKoÕYDQDVRUVDQÕ]VL]HV|\
OHU .ÕUPÕ]ÕQÕQ VDUÕQÕQ EH\D]ÕQGÕ
WRKXPODU 1DVÕO ROGX ELOHPL\RUXP
WP HIODWXQ DoWÕ (IODWXQGXU $FÕ
ODUGDQ VÕ]DU JHOLU øQVDQ DFÕODUÕQGDQ
%HGHQLPL]LQ HOHNWUL÷L\OH WRSUD÷D V]
OU6RQUDRUGDQEHNOHQVLQHIODWXQGDQ
ROPDVÕ DUGÕQGDQ \DúDQDQODUÕ GX\JX
ODUÕ DFÕODUÕ LOHWPHVL DoÕVÕQGDQ |QHPOL
<DúDPÕQGX\JXQXQLQVDQFÕOOÕ÷ÕQDFÕ
QÕQ YH K]QQ ]DPDQ ER\XWX LoLQGH
GDPÕWÕODUDNJHOHFHNJQOHUHVXQXOXúX
7XWXNOXYH+NPOLQVDQÕQYHWP
\DNÕQODUÕQÕQ \DúDPODUÕQÕQ DNÕúÕQÕ GH
÷LúWLUHQ ROD\ODU EXOXQGX÷X ]DPDQ
GLOLPL LoLQGH J|UOPH] GXYDUODUOD |UO
PH\H oDOÕúÕOPÕúWÕ <DúDGÕNODUÕ WRSOXP
GDQ VR\XWODQPD\D oDOÕúÕODQ EX LQVDQ
ODU ELWPH] WNHQPH] oDEDODUÕ LOH EX
GXYDUODUÕ SDUoDODGÕODU %X YH EXQXQ
EHQ]HUL NLWDSODU EXQXQ VDGHFH EDVLW
ELUHU NDQÕWÕ %LQ VHV5HKD øVYDQ 
&H]DHYL &H]DHYL1 g]NDQ8oXUWPD\Õ
9XUPDVÕQODU) dLoHNR÷OX 1L]DPL\H
VW \DSÕ NXUXPXGXUYHELUNXOXEGH JD\UÕoLoHN .DSÕVÕQGD6dHNPHFL
VDUD\GDNLQGHQ EDúND WUO GúQOU $QDODUGÕN2÷XOODUÕPÕ]ÕQNÕ]ODUÕPÕ .LWDS ELU VROXNWD RNXQXU JHUL\H
(QJHOV
6ÕQÕIOÕ WRSOXPODUGD HJHPHQ GúQ
FHOHULQ\DQÕVÕUDV|PUOHQVÕQÕIODUÕQGD
GúQFHOHULRUWD\DoÕNDU$QFDNHQWHO
OHNWHO UHWLP DUDoODUÕQD VDKLS RODQ
VÕQÕI NHQGL HJHPHQ GúQFHOHULQL
WRSOXPD HPSR]H HWPHNWHQ JHUL GXU
PD]%XQRNWDGDRUWD\DoÕNDQVÕQÕIODU
VDYDúÕQD NRúXW RODUDNJHOLúHQLGHRORML
OHUDUDVÕELUVDYDúÕPGDV|]NRQXVXGXU
*QP]GHNDSLWDOLVWUHWLPLOLúNLOHUL
QLQKDNLPROGX÷XV|PUQQGHYDP
HWWL÷L WRSOXPODUGD HJHPHQ LGHRORML
V|PUQQVUPHVLQLYHKDNLPVÕQÕIOD
UÕQ NDOÕFÕOÕ÷ÕQÕ GHYDP HWWLUPHN LoLQ
UHWLOLU $QFDN KLoELU ELOLPVHO GD\DQD÷Õ
ROPDGÕ÷Õ LoLQ VUHoWH PLDGÕQÕ WDPDP
GHQ UXPWDPDPPÕ"
ODPDN]HUHGLU
GH 7UN 'LO .XUXPX úLLU |GO
GH 757 úLLU |GO %X \DSÕWÕ LOH
]ÕQ \DWWÕ÷Õ FH]DHYLQGHQ J|UúOHUGHQ
oÕNDUGÕN'D÷ÕOÕUGÕNHVNLGHQROVD\GÕ2
DoOÕN JQOHULQGH GD÷ÕOÕS JLWPH\L G
úQPHGLN %LUOLNWH NDOGÕN <UGN
\ROODUER\XRWREVOHUHGROXúXSJLWWLN
*|UNHPOL \DSÕODUGDNL \HWNLOLOHUH XODú
PD\D'LOHNoHOHUGHGLOHNoHOHUGHVD\Õ
VÕ]SXOODUGDXPDUÕDUDGÕN 
%|\OHEDúOÕ\RUNLWDS*QQVRU
JXOD\DQ LQVDQ ROJXVXQX EHOLUOH\LFL
WXWDQ oD÷ÕQD WDQÕN RODUDN \DúD\DQ
JQFHOL \RUXPOD\DQ o|]POH\HQ KHU
LQVDQRNXPDOÕEXNLWDEÕ
.LWDEÕQDGÕJQ\D]DUÕ*OWHQ
$NÕQ *OWHQ $NÕQ ELU R]DQ <ÕOODUGÕU
VU\RU GL]HOHUL DUGDUGD VÕUDODPD X÷
UDúÕ9DUOÕNúLLU|GOQDOGÕ÷Õ
EX \DQD \D]Õ\RU YH |GOOHU DOÕ\RU

VRUXODUÕ LVH KDYDGD |\OHFHQH DVÕOÕ

NDOPÕú GXUX\RU <DúDP VU\RU \D
RQELULEXOX\RU\D\ÕQODQPÕúHVHUOHUL
NDODQ\R÷XQGX\JXNDUPDúDVÕKDNVÕ]
OÕ÷D NDUúÕ |INH EH\QLQ LoLQGH G|QS
GRODúDQ PÕUÕOGDQPD\D KD]ÕU GL]HOHU
\UHNWHK]QYHHQ|QHPOLVLJQFH
\DSÕODQGLUHQLúLQ VRQXQGD 2QXUD GX
\XODQVD\JÕ
$QQH D÷ÕUOÕ÷ÕQÕ |WHNL NDOoDVÕQD
EDFD÷ÕQD DNWDUGÕ \HQLGHQ dRFXN X
\DQGÕ'R÷UXOXSRWXUGXNXFDNWD$QQH
RQXRNúDGÕ |SW1HJ]HOE\\RU
VXQGDKDGDE\\HFHNVLQR]DPDQ
dRFXN ELU RWREV GROXVX oÕQ oÕQ
ED÷ÕUGÕ %HQ E\PHN LVWHPL\RUXP
WDPDP PÕ" $EM ROPDN LVWHPL\RUXP
WDPDP PÕ" %DED ROPDN LVWHPL\RUXP
WDPDP PÕ" 7XWXNOX ROPDN LVWHPL\R
.LWDS E|\OH ELWL\RU dRFXNODUÕQ
úDQPÕúOÕNODU\DúDPODUGHYDPHGL\RU

 (Şubat'85)

"ŞAFAĞA DEĞEN MEKTUP"

Hep dışarıda geceleri düşledim nedense

tutulmuş gecelerimde toprakla ilk gecemi
günün ilk ışıklarını merak ettim
kayalıklarda ilk aydınlanışı O bakir
gecelerin içinden görmek istedim O hep yollarımızı gözliyen
geceleri özledim her adımımızda
gecelerde tutsak burda üzerimize her kurşun
tutsak gecelerimiz... sağnağında
toinlerce voltluk
dev lambalar Yatağını açıp
tutar gecelerimizi bizi bekliyen sevgili
Hain toprağı düşündüm
kelepçeyi geçirir gecenin kollarına Ya mezarcı Ali amca
ışıkların ötesi ne duygularla
dipsiz bir karanlık açacak son yatağımı
dipsiz bir deniz
Çılgınca Canlarım
o denizde yüzmek istiyorum Kardeşlerim
Bir bir hepinizi
Binmişim gecenin trenine gözlerimde canlandırmak istiyorum
Kompartman ıslak mı ıslak Hain karanlık
uykusuz bir gecenin içinde Boğucu bir hava
sonsuz uykuma gidiyorum düşüyor üzerime
bir ben değilim solungaçlarım ıslak duvarlara
geceyi demir bir külçe gibi değiyor.
yüreğinde taşıyan
Ağzını açmış karanlığa Çocukluğum
saplanan bir ok gibi kâğıt helva satıyorum parklarda
son hızla gidiyor tren "Sevgilinin başı için
zaman artık ölçüsüz helva al abi..."
 "öpüşürken bizimi gözlüyordu?!.."
 "Helva abi!"
Hangi istasyonda duracağımı Sinema afişlerinin önünde
biliyorum artık renkli dünyalar içinde yüzüyorum
Kimliğimi bilmiyorum Çocukluğumun düş çizgisinde
adımı bilmiyorum gökkuşağının bütün renkleri
bir sıra neferiyim bütün yıldızlar
Bağışlayın canlarım Ve kayısı ağaçları
vadalaşamadık Loş bir plastik atölyesi
kucaklıyamadım sıcaklığınızı oyuncaklar
sıcak kıpırdanışlarmızı duyamadım göğsümde seri olarak dökülüyor kalıplardan
ölüm diyorlar binlerce oyuncak ürettim
yağlı ilmik diyorlar çocuk kollarımın gücüyle
az sonra orada olacağım. Ama bir kez olsun
biriyle oynayamadım
Seslerinizi duyuyorum  Biraz yoksulmuydu ne? oyuncaklarım
Sesleriniz üzerleri dökülüyordu
dalga dalga yayılacak Çocukluğumun düş perdesi ışıl ışıl
tutsak akşamlarımızın üzerinde ama çocuklar
'ölmez' bir gece
"gelecek" diyeceksiniz bir gece
Geleceğim canlarım Sabaha karşı uykularımıza
Hep yanınızda olacağım Uzanmasın diye çirkin eller
saflarımızda olacağım sevda denizini kucakladım
Son soluğumda da
mutluyum
Acaba taze toprağı Ancak herbirinizi bir bir
hemen kucaklıyacakmıyım kucaklamak isterdim

71
 ÇÖZÜM, ilk sayısından başlayarak abone kampanyası açmıştır. Derginin nite
liğinin yükselmesinde göndereceğiniz yazıların etkisi olacağı kadar, abonelerin
sayısının artması da derginin yaşaması ve güçlenmesine katkıda bulunacaktır. Yazı
ve abone kampanyasında göstereceğiniz çalışmalarda şimdiden başarılar diliyor
ve teşekkür ediyoruz.

ABONE KARTI
ADI SOYADI
MESLEĞİ
YAŞI
ADRES

TEL
SÜRE 6 AYLIK ( ) l YILLIK ( )
HESAP NO METİN YAVUZ, Ziraat Bankası Çem
berlitaş şubesi 6059 no'lu hesaba 2500
( )TL. 5000 ( )TL. yatırdım.
Banka alındı belgesi ilişiktedir.

Önemli not Abone kartı için lütfen dergiyi kesmeyi

niz. Sayfanın fotokopisini çektirip ke
siniz.  Aboneliğinizin hangi sayıdan
itibaren başlamasını istediğinizi bildi
riniz.
alnını
dağ ateşiyle ısıtan
yüzünü
kanla yıkayan dostum
senin
uyurken dudağında gülümseyen bordo gi
benim kalbimi harmalayan isyan olsun
şimdi dingin gövende
uğultuyla büyüyen sessizlik
birgün benim elimde
patlamaya sabırsız mavzer olsun
başını omzuma yasla
göğsümdü taşıyayım seni
gövdem gövdene can olsun

ey benim
yedi başlı kartalım
her başını
bir dağ başlangıcında koyanım
senin
böyle diri bir akarsu gibi kıvrılan
gövdendir
bizim aşkımızı solduranların korkusu
çünkü elbette bir su
kendi akacağı toprağın sertliğini bilir
ve suyun gövdesiyle yırtılınca toprak
artık ırmak mı ne denir
işte devrim
ona benzer bir akışın hızına denir
yarın ne olur bilirim ben
bahar gelir, otlar büyür
ölüm de yapraklanır
bir dağ bulur uzun uzun bakarım
bir çam ağacı gölgesi
güzel kokular veren
bir damla güneş görünce
sana da gülüm seveceğim yarın

şimdi senin uzanıp yattığın otlarda

yarın yeni bir yeşillik büyüyecek.