NDEKLER 1-ZEMN DANELERNN BM .1 2-NCE DANEL ZEMNLERN KIVAMI VE KIVAM LMTLER 3 3-KONU TARF VE KAPSAMLAR 6 3.1Tarifler .7 3.1.

1 Likit limit ...7 3.1.2 Plastik Limit ......7 3.1.3 Plastisite ndisi ...7 3.1.4 Plastik Olmayan Zemin .7 3.1.5 Dana ap Dalm ...7 3.1.6 Moloz (Blok) .7 3.1.7 akl ...7 3.1.7.1 ri akl ...8 3.1.7.2 Orta akl ...8 3.1.7.3 nce akl 8 3.1.8 Kum (s) ..8 3.1.8.1 ri Kum ...8 3.1.8.2 Orta Kum 8 3.1.8.3 nce Kum 8 3.1.9 Silt (M) ..9 3.1.10 Kil (C) .9 3.1.11 Kohezyonlu Zemin ..9 3.1.12 Kohezyonsuz Zemin 9 3.1.13 Tabi Birim Hacim Arlk ...9 3.1.14 Kuru Birim Hacim Arlk ..9 3.1.15 Su Muhtevas ...9 3.1.16 Deimez Ktle ...9 3.1.17 Optimum Su Muhtevas .10 3.1.18 Maksimum Kuru Birim Hacim Arlk .10 3.1.19 Sklk Yzdesi ..10

3.1.20 Hava Boluklar Yzdesi ...10 3.1.21 Sabit Hava Boluklar Erisi .10 3.1.22 Doygunluk Erisi ...10 3.1.23 Havada Kurutulmu Zemin ...10 3.1.24 Edeer Dane ap 11 4. STABLZASYON ...................................................................................................11 4.1 imento le Zemin Glendirme ...11 4.2 Kire le Zemin Glendirme ....13 4.2.1 Kimyasal Bileenler .....13 4.3 Patlama le Sktrma ....14 4.3.1 Patlama le Olmas Beklenen Zemin Davran ..15 4.3.2 Dikkate Alnmas Gereken Koullar ....15 4.4 Bitml Malzeme le Zemin Stabilizasyonu. 16 4.4.1 Zemin Cinsi .16 4.4.2 Bitml Malzeme ....16 4.4.3 Kartrma.17 4.4.4Sktrma ..17 5.LKT LMT VE PLASTK LMTN DENEYSE OLARAK SAPTANMASI ...17 5.1 Kvam Limitlerinin Mhendislikte Kullanm ...19 5.2 Tabii Killerin Kvam Ve Sensitivitesi ..20 6. ZEMN MEKAN LABARATUAR DENEYLER ..21 6.1 Zemin Deneyleri ....21 6.2 Numune Alma 22 6.2.1 rselenmi Numune Alma. .23 6.2.2 rselenmemi Numune Alma..24 6.3 Numune Almak in Gerekli Aletler .....24 6.4 Su eriinin Belirlenmesi .25

6.5 Deney in Gerekli Malzeme Arlklar ...26 6.6 Cihazlar ..27 6.7 Deneyin Yapl ....27 6.8 zgl Arlk .....28 6.9 Gerekli Aralar ..28 6.10 Piknometre Dzeltmesi 29 7. NUMUNE ..29 7.1 Deneyin Yap ..30 7.2 Tane apnn Hesab .31 8. KIVAM DENEYLER .32 8.1 Atterberg Limitleri .32 8.2 Likit Limit ..32 8.3 Gerekli Aletler ...33 8.4 Deneyin Yapl ....34 8.5 Plastik Limit ..35 8.5.1 Gerekli Aletler .35 8.5.2 Deneyin Yapl ..36 8.5.3 Plastisite ndisi .36 8.6 Deneyde Olan Yanlglar36 9. DENEYSEL ALIMALAR ..37 9.1 Deneye Hazrlk .38 9.2 Deneyin Yapl 38 9.3 Likit Limit, Plastik Limit Ve Plastisite ndisi Deney Sonular Ve Hesaplamalar 39 10.GENEL SONU ..48

1-ZEMN DANELERNN BM

Tabii zeminleri oluturan deneler kayalarn mekanik ve kimyasal ayrma sonucu kk paralara blnmesi ile olumaktadr. Deneleri oluturan kayalarn

birbirinden farkl mineralojik yaplara sahip olmalar ve ayrmaya yol aan faktrlerin ok eitli olmas nedeni ile, tabii zeminler iinde farkl boyutlarda ve biimlerde deneler yer almaktadr. Kayalar iindeki daha durayd mineraller ayrma sonucu iri ve csseli deneleri meydana getirirken, daha az durayd mineraller kimyasal ayrma sonucu baz ikincil minerallere dnmekte ve krlgan ve plakal bir yapya sahip olan bu mineraller ok kk paralara blnerek zeminlerdeki ince deneleri oluturmaktadrlar. Dolaysyla, iri daneli zeminler (kumlar ve akllar) ile ince daneli zeminlerin (zellikle killerin) biimlerinin birbirinden ok farkl olduklar gzlenmektedir. ekil 1.1de iri daneli tabii zeminlerde rastlanlan baz tipik dane biimleri gsterilmitir. Baz daneler anma sonucu yuvarlatlm ve yaklak kresel bir biime kavuurken (a) bazlar ise keli bir biimde (d) olabilmektedir. ekil 1.1 (b) ve (c) de ise yan yuvarlak ve yan keli olarak tanmlanabilecek dane biimleri gsterilmitir. nce daneli zeminlerin dane biimlerinin ise kalnlklar dier boyutlarna gre ok az olan ince plakalar eklinde olduklar gzlenmektedir (Bu daneler ok kk olduklar iin biimleri ancak mikroskop altnda incelenebilmektedir). Danelerin yzey alanlarnn hacimlerine (veya arlklarna) oran spesifik yzey olarak tanmlanmaktadr. Spesifik (zgl) Yzey = Yzey alan / hacim Kil danelerinin boyutlar ve spesifik yzeyleri mineral yapsna bal olarak byk farkllklar gstermektedir. Tablo1.1de tabii zeminlerde yaygn olarak rastlanlan kil minerallerinden oluan danelerin ortalama boyutlar ve spesifik yzeyleri verilmitir.

ekil 1-1 iri daneli zeminlerin dane biimleri

Tablo: 1.1 Tabii zeminlerde yaygn olarak rastlanlan kil minerallerinden oluan danelerin ortalama boyutlar ve spesifik yzeyleri Dane Kalnl (x.10-6 mm) 50-2000 30 30 3 Dane ap (x.10-6 mm) 300-4000 10000 10000 100-1000 Spesifik Yzey (m2/gr) 15000 800000 800000 8000000

Kil minerali Kaolin Klorit llit Montmorillonit

nce daneli zeminleri oluturan danelerin mineral yaps, boyutlar ve biimleri ile ok yksek spesifik yzeye sahip olmalar, onlarn mhendislik zelliklerini ve zemin iindeki su ile etkileimini kontrol eden ok nemli unsunlar olmaktadr.

2-NCE DANEL ZEMNLERN KIVAMI VE KIVAM LMTLER

nce daneli zeminlerin mhendislik davrannn byk oranda ierdikleri su miktarna (su muhtevasna) bal olarak deiiklik gsterdii bilinmektedir. Killi bir zeminin kvam, yalnzca iindeki su miktar artrlarak, ok kat bir kvamdan viskoz bir sv kvamna kadar ok geni bir aralk iinde deitirebilmektedir. Buna bal olarak da, mukavemet, yk altnda ekil deitirme ve skma gibi mhendislik zelliklerinde byk farkllklar meydana gelebilmektedir. nce daneli zeminlerin mhendislik zelliklerinde su muhtevasna bal olarak meydana gelen deiiklikler, esas olarak daneleri oluturan minerallerin kristal yapsna, zeminin arazideki kelme koullarna ve boluk1ardaki zemin suyunun kimyasal zelliklerine bal olmaktadr. Bu adan, tabii zeminlerin kvamnda ve mhendislik zelliklerinde su muhtevasna bal olarak gzlenen deiimler byk farkllklar gsterebilmektedir. Killi zeminlerin, belirli su muhtevas aralklarnda, plastik davran (uygulanan ykler altnda kalc ekil deitirmeler gsterdii) ok eskiden beri bilinmektedir. Killi zeminlere yeterince su eklenince, istenilen ekil verilebilmekte ve kurumaya braklnca bu verilen ekli koruyabilmektedirler. Bu zelliklerinden dolay ok eski zamanlardan beri insanlar killi zeminlerden kaplar, anaklar ve heykelcikler yapmak iin yararlanmlardr. Killerin kvamnn su muhtevasna bal olarak kat-plastik-viskoz sv kvamlar arasnda deimesinin nedenlerini anlayabilmek iin, daneleri oluturan minerallerin kristal yapsn ve daneler ile boluklardaki suyun ve iindeki kimyasal maddelerin kelme srasnda ve daha sonraki arazi koullarnda karlkl etkileimini incelemek gerekmektedir. Bu l etkileim olduka karmak bir problem oluturmakla beraber yaplan bir ok aratrmalar sonucu konunun olduka akla kavutuu sylenebilir. Killi zeminlerin danelerini oluturan minerallerin ince plakalardan oluan bir kristal yapsna sahip olduklar anlalmtr. Bu nedenle kil daneleri plakalar eklindedir. Bu plakalarn genilik, uzunluk ve kalnlk oranlan mineral yaplarna bal olarak farkllklar gstermektedir. Plaka eklindeki kil danelerinin yzeylerinde negatif elektrik arjlar. kenarlarnda ise negatif veya pozitif elektrik arjlar bulunmaktadr.Su moleklleri ise bir ucu negatif bir ucu pozitif elektrik ykl ift polariteli bir karaktere sahiptir. Ayrca, zemin suyu iinde bulunabilecek kimyasal

maddeler negatif (katyonlar) veya pozitif (anyonlar) elektrik ykl olabilmektedir. Kil danelerinin yzeyinde ve su moleklleri ile kimyasal maddelerde birbirinden farkl elektrik yklerinin mevcut olmas sonucu aralarnda elektriksel ekim ve itki kuvvetleri ortaya kmaktadr. Bu kuvvetlerin iddeti byk oranda danelerin mineral yapsna bal olmaktadr. Elektriksel ekim kuvvetleri sonucu su moleklleri kil danelerinin yzeyine yapmakta ve daneler yzeylerinin adsorbe su olarak nitelendirilen bir su tabakas ile kaplanmasna yol amaktadr. Adsorbe su, yksek viskoziteye ve younlua sahip olmakla beraber dane yzeyinden uzaklatka elektriksel kuvvetlerin iddeti uzakln karesi ile ters orantl olarak azald iin, zellikleri deimekte ve belli bir uzaklktan sonra boluklardaki serbest suya dnmektedir. Zeminin dk su muhtevalarna sahip olduu durumlarda daneler arasnda adsorbe u taba- kalan ile temas meydana gelmekte ve bu su tabakasnn sahip olduu yksek viskoziteden dolay danelerin birbirine gre hareketi zorlamaktadr (Zemin kat bir kvamdadr). Zeminin su muhtevas arttka, daneler birbirinden uzaklat iin adsorbe su tabakalar arasnda temas kaybolmakla, daneler birbirine gre daha kolay hareket edebilmekte ve zemine istenilen eklin verilmesi kolaylamaktadr (dolaysyla zemin plastik bir kvama gelmi olmaktadr.) Su muhtevasnn ok yksek deerlerinde ise ok kk olan kil daneleri su iinde bir sspansiyon haline gelmektedir. Yukarda killi zeminlerin kvamlarnda su muhtevasna bal olarak gelen deiimler basitletirilmi ekilde aklandrlmtr.tabi zeminlerde danelerin mineral yapsnn ve zemin suyunun kimyasal zelliklerinin farkllklar gsterdii bilinmektedir. Killerin kvamnda su muhtevasna bal olarak meydana gelen deiimleri deneysel olarak saptayabilmek iin baz snr su muhtevas deerleri tanmlamtr. Kvam limitleri olarak bilinen bu su muhtevas deerlerini belirlemek iin kullanlan deney yntemleri Atterberg (1911) tarafndan gelitirilmitir. Balca kvam limiti (veya Atterberg Limiti) tanm kullanlmaktadr: 1- Likit limit (wL) Zeminin viskoz bir svdan plastik bir kvama dntrd su muhtevas.

2- Plastik limit (wp) Zeminin plastik bir malzemeden yan plastik bir malzemeye dnt su muhtevas. 3- Bzlme limiti (ws) Zeminin yan plastik bir malzemeden kat bir malzemeye dnl su muhtevas. Su muhtevasna bal olarak zeminin hacminde meydana gelen deiimlerin kvam limitleri ile ilikisi ile ekil 2-1de gsterilmitir. Likit limit deerine kadar su muhtevas deiimleri ile

ekil 2-1 Zeminlerde su muhtevas-hacim deiimi davran ve kvam kvam limitlerinin tanmlanmas

Hacim deiimi arasnda dorusal bir iliki varken likit limit ile plastik limit arasnda bu iliki dorusal olmaktan uzaklamakta, bzlme limiti deerinden sonra ise zeminin hacmi sabit kalmaktadr (daha fazla kuruma zemin hacminde azalmaya yol amaktadr). Likit limit ile plastik limit arasnda kalan su muhtevalarnda zemin plastik davran gsterdii iin, bu iki limitin fark plastisite indisi (Ip) olarak

Ip= (WL - Wp) tanmlanmaktadr. Plastisite indisi, zeminin plastik davran gsterdii su muhtevalar aralnn geniliini gstermektedir.

Likit limit ve plastisite indisinin birlikte deerlendirilmesi zeminin plastisitesinin bir ls olarak kullanlmaktadr. ekil 2-2de gsterilen Casagrande plastisite kartnda, wL = % 50 den geen dey doru ile A-hatt olarak bilinen eik dorunun (Bu dorunun denklemi

Ip=0.73 (wL -20) olmaktadr), ayrd drt blge tanmlanmaktadr. Yksek plastisiteli zeminlerin WL % 50 dorusunun sanda, dk plastisiteli zeminlerin ise bu dorunun solunda yer ald kabul edilirken, A-hattnn stndeki zeminler killeri, altndaki zeminler ile siltleri oluturmaktadr. Casagranda plastisite kart olarak bilinen bu ekildeki taranm alana den zeminlerin ise dk plastisiteli siltler ile killer arasnda gei blgesi oluturduu kabul edilmekledir.

ekil 2-2 Casagrande plastisite kart 3-KONU TARF VE KAPSAMLAR Bu Standard inaat mhendisli ile ilgili Laboratuar zemin deney metotlarna dairdir. 3.1Tarifler

3.1.1 Likit limit Likit limit, zeminin likit limit deneyiyle llen plastik durumdan akc duruma getii andaki su muhtevasdr. 3.1.2 Plastik Limit Plastik Limit, kurumakta olan bir zeminin plastik limit deneyiyle llen plastiklik zelliini yitirdii andaki su muhtevasdr. 3.1.3 Plastisite ndisi Plastisite indisi, bir zeminin likit limiti ile plastik limiti arasndaki saysal farktr. 3.1.4 Plastik Olmayan Zemin Plastik olmayan zemin, plastisite indisi sfra eit olan veya zerinde plastik limit deneyi yaplamayan zemindir. 3.1.5 Dane ap Dalm Dane ap dalm, eitli aplarda kk daneler zeminin toplam kuru arlna oranla yzde olarak belirtilmesidir. 3.1.6 Moloz (Blok) Moloz, boyutlar 200 mm ile 60 mm arasnda deien yuvarlak veya ok keli malzemedir. 3.1.7 akl akl, zeminin boyutlar 60 mm ile 2 mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr. 3.1.7.1 ri akl ri akl, zeminin boyutlar 60 mm ile 20 mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr

3.1.7.2 Orta akl Orta akl, zeminin boyutlar 20 mm ile 6 mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr. 3.1.7.3 nce akl nce akl, zeminin boyutlar 6 mm ile 2 mm arasnda katan danelerden oluan blmdr. 3.1.8 Kum (s) Kum, zeminin boyutlar 2,0 mm ile 0,06 mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr. 3.1.8.1 ri Kum ri kum ,zeminin boyutlar 2,0mm ile 0,6 mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr. 3.1.8.2 Orta Kum Orta kum, zeminin boyutlar 0,6mm ile 0,2mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr. 3.1.8.3 nce Kum nce kum, zemin boyutlar 0,06mm ile 0,002mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr.

3.1.9 Silt (M) Silt, zeminin boyutlar 0,06 mm ile 0,002mm arasnda kalan danelerden oluan blmdr.

3.1.10 Kil ( C ) Kil zeminin boyutlar 0,002 mm den kk danelerden oluan blmdr. 3.1.11 Kohezyonlu Zemin Kohezyonlu zemin, ierdii kil mineralleri etkisiyle, suyla yorulduunda hamurumsu kvam kazanabilen trdr. 3.1.12 Kohezyonsuz Zemin Kohezyonsuz zemindir. 3.1.13 Tabi Birim Hacim Arlk Tabi birim hacim arlk, bir zeminin boluklar da iine alan birim hacimdeki katlarn, varsa suyun, toplam arldr. 3.1.14 Kuru Birim Hacim Arlk Kuru birim hacim arlk, ya durumda birim hacim kaplayan zeminin 105 C de deimez ktleye eritikten sonraki arldr. 3.1.15 Su Muhtevas Su muhtevas, kuru arln yzdesi olarak belirtilen, zeminin 105Cde, stlmas sonucu bnyesinden verebildii. su miktardr. 3.1.16 Deimez Ktle Deimez ktle, etvde kurutulmakta olan numunenin 4 saat arallkla yaplan iki tart arasnda %0.1den byk fark gstermedii arldr. 3.1.17 Optimum su Muhtevas Optimum su muhtevas, belirli bir mekanik enerji uygulanarak sktrlan zeminde maksimum kuru birim hacim arl salayan su muhtevasdr. zemin, plastik zellik gstermeyen, ksaca amur oluturmayan

3.1.18 Maksimum Kuru Birim Hacim Arlk Maksimum kuru birim hacm arlk, optimum su muhtevasndaki bir zemine belirli bir sktrma enerjisi uygulanarak elde edilen kuru birim arlktr. 3.1.19 Sklk Yzdesi Sklk yzdesi, bir zeminin kuru birim hacim arlnn, zeminin Standard laboratuar sktrma deneyiyle bulunan maksimum kuru birim hacim arlna oran olup, yzde olarak belirtilir. 3.1.20 Hava Boluklar Yzdesi Hava boluklar yzdesi, zemin ierisindeki hava boluklar hacminin,

kurutulmam zemin hacmine oran olup, yzde olarak belirtilir. 3.1.21 Sabit Hava Boluu Erisi Sabit hava boluu erisi, belirli bir hava boluu yzdesi iin, zeminin kuru birim hacim arl-su muhtevas bantsn. gsteren eridir. 3.1.22 Doygunluk Erisi (Sfr Hava Boluu Erisi) Sktrlm zeminde hi hava boluu bulunmad durumlardaki kuru birim hacim arlk-su muhtevas bantsn gsteren eridir. 3.1.23 Havada Kurutulmu Zemin Havada kurutulmu zemin, tepsiler ierisine serilerek laboratuarda veya drt gn kurumaya braklm zemindir.

3.1.24 Edeer Dane ap Edeer dane ap, su iinde o dane ile ayn hzda ken, zgl arl daneninkine eit bir krenin apdr.

KAPSAM Bu Standard, inaat mhendislii ile ilgili, laboratuarda yaplacak deneylerden su muhtevas, likit ve plastik limitler, tek eksenli bzlme, dane dalm ile, birim hacim arlklar; optimum su muhtevasmaksimum birim hacim arlk bantsnn bulunmasn; tama oran, serbest basn ve eksenli hcre basn dayanm; tek ynl skmada konsolidasyon katsaylarnn lm metodlarn kapsar.

4-STABLZASYON

Zeminlerin, direnlerini arttrmak veya belirli koullar da sahip olduklar direnci her trl hava koullarnda korumak veya ayn zamanda deiken yk ve iklim koullarnn zararl etkileri altnda uzun zaman dayanacak hale getirilmelerini salamak amac ile, katk maddeleri ile kartrlarak kararl hale getirilmeleri ilemine stabilizasyon denir. Baz stabilizasyon yntemleri unlardr.

4.1 MENTO LE ZEMN GLENDRME

imento stabilizasyonu ile zemin iyiletirme granll zeminlerin toz haline getirilerek imento eklenmesi ve kartrlmas ile gereklemektedir. Gerekli zemin blmleri toz haline getirme, imento ekleme, slatma ve sktrma yntemlerinin kullanm ile iyiletirilmektedir. Bu yntem gevek ve akkan olmayan, younluk ve nem olarak tm zemin derinliinde benzerlik, aynlk gsteren zeminlerde uygulanmakta ve etkili olmaktadr. Zemin yzeyi imento stabilizasyonu uygulamas iin yumuak ve uygun hale getirilmektedir.kullanlacak imento uygulama sahasnda depolandktan sonra nemden korunmaktadr.

imento stabilizasyonuna gemeden nce gevek yada uygun olmayan zemin materyalleri uzaklatrlmal yada slatarak, baz yerlerde kurutarak, zeminin yzeyini kartrarak, vb ilerle zemin her yerde ayn younlua getirilmelidir. imento ile stabilizayon uygulamasna hazr hale gelen zemine gerekli oranda imento yaylr. Zemin zerinde yaylma yolu ile serilen imentonun ayn gn iinde kartrma, sktrma ve bitirme ilemlerinin tamamlanmas gerekmektedir. imentonun zemine serilme ileminde rzgar ile istenmeyen ynde yaylmas minimum tutulmaldr. imento ve zemin su ile kartrlmadan nce kuru bir ekilde kartrlmaldr. Kuru karm gerekletikten hemen sonra hzla su ile kartrlma ilemine geilmektedir. Su ile karmn ardnda sktrma yaplmaktadr. 30 dakika bekleyen zeminde imento karm donmaya balayaca iin sktrma ilemi bu sre iinde gereklemelidir. 30 dakika boyunca ilem grmeden zemin braklmamak koulu ile ktrma 2 saat iinde tamamlanmaldr. Sktrma gerekletirilmeden zemindeki nem oran sebebiyle donan imento zemin karm glendirme salamayaca iin yerinden kaldrlmas gerekmektedir. Sktrma bittikten hemen sonra zemin zerinde kalan gevek malzeme zemin zerinden uzaklatrlmaldr. imento ile glendirilmi zeminlerin istenilen lde iyiletirilebildii lm teknikleri llebilmektedir.

4.2 KRE ile ZEMN GLENDRME Kire ile zemin glendirme mevcut zemin malzemesi ile kire tozu ya da kire amurunun kartrlmas ve de zeminin gerekli younluu kadar sktrlmas ile gereklemektedir. Glendirme iin kullanlacak kireci tipi zemin glendirme projelerinde tespit edilmektedir. Kire kalsiyum hidroksit ya da kalsiyum magnezyum hidroksit ve magnezyum oksit karmlarn iermektedir. Zemin ile kartrlan bu

malzeme su ile karlat zaman kimyasal reaksiyon gstermektedir.

4.2.1 Kimyasal Bileenler

Hidrat alkalinite Ca(OH)2 arla gre oran Min % 90 Su ile karmam kire CaO arla gre oran Max. % 5 Su, H2O arla gre oran Max. % 4 Kire ve glendirilecek zemin bileenlerinin istenilen nitelikte kartrlmas iin makineler kullanlmaktadr. Su ile reaksiyondaki kire zemine uygulanana kadar hava artlarndan etkilenmeyecei bir depoda korunmaldr. Hava artlarndan etkilenmeyen depolarda korunan kire karm zeminin nemi ve rutubetinden de korunmaldr. Kire ile zemin glendirme bileenleri tekdze benzer karm halinde olan ve nem oran, younluu her yerde benzerlik ve tek dzelik gsteren zeminlerde etkili kullanlabilmektedir. Kire ile glendirmeye balarken ilk olarak zemin yzeyi alma iin uygun hale getirilmelidir. Kire ile glendirilecek zemin bileenleri altnda kalan mevcut tabaka temel yzeyi oluturacak yeterli younlua ve gce sahip deilse kire ile glendirilecek yzey salam bir zemin younluuna ulaana kadar kazlmaldr. Kazlan zemin bileenleri serpme ve kurutma yntemleri ile sktrmadan nce gerekli kuruluk ve younluk lsne getirilmektedir. Stabil olmayan ya da sktrlmas uygun grlmeyen zemin bileenleri uygulama alanndan uzaklatrlmaldr. Kaldrlan ve uzaklatrlan malzeme yerine stabil malzeme eklenmektedir. Kire bir gn ierisinde zemine uygulanaca ve glendirmenin yaplaca ksma serilmelidir. Kireli ksm bir sonraki gne braklmadan glendirme ilemi bitirilmelidir. Zemine kire serpme, yayma, vb. ilemleri olabildiince homojen olmaldr. Kire serpme srasnda rzgar etkisi ile kirecin istenmeyen ynde

yaylmas minimumda tutulmaldr. Rzgarn uygulamalar yaplamayabilir.

gl estii durumlarda kire

Kire ile kartrlmas gereken zemin bileenleri hzla ve homojen bir ekilde kartrlmaldr. Karm esnasnda zemin rutubeti kontrol edilmelidir. Zemin gerekli kurulukta olmaldr. stenilen nitelikte karm gerekletikten hemen sonra zemin sktrma ilemi balamaldr. Sktrmann ardndan zeminin istenilen younlua ulap ulamad llebilmektedir.

4.3 PATLATMA LE SIKITIRMA

Patlatma ile sktrma yapkanl az olan gevek zeminlerde zemini oluturan malzemenin daha kk paralara dntrlerek sktrlmasnn saland bir zemin iyiletirme yntemidir. Bu yntem ile balayc ve yapkanlk zellii az olan zemin bileenleri patlatma etkisi ile yer deitirerek ve daha kk paralara ayrlarak kan tozun da etkisi ile skmaya uygun bir yapya dntrlmektedir.

4.3.1 Patlama ile Olmas Beklenen Zemin Davran

Yzeyin ilenmeye hazr bir yapya hzla kavuur Patlatma ilemine tabi olmu zemin penetrasyonu bir ka hafta getike artmaktadr Patlama etkisiyle zemin zellikle yzeyde geveklik kazanabilir

4.3.2 Dikkate alnmas Gereken Koullar

 Patlayclar sktrlmak istenen zemin tabakasnn yaklak 1/2 ila 3/4 derinliine kadar yerletirilmelidir. Sktrlmas planlanan zemin test edildikten sonra patlatlacak mesafe aral 515 metre arasnda tespit edilir Patlatmalar ayn anda olmaz gecikmeli yaplmaktadr Patlama noktalarnn her biri bir ka tane patlayc iermektedir Baarl bir sktrma iin patlayclarn yerletirilmesi bir ka gn srebilmektedir lenecek zeminde kullanlacak patlayclar m3 iin gram olarak hesaplanr ve yukarda yazd ekilde hesaplanarak yerletirilir Zemin yzeyi patlama sonras etkili skmaz bunun iin zemin yzeyinin farkl bir yntemle sktrlmas gerekebilir. Patlatma ile sktrma yapkanl az olan gevek zeminlerde zemini oluturan malzemenin daha kk paralara dntrlerek sktrlmasnn saland bir zemin iyiletirme yntemidir. Bu yntem ile balayc ve yapkanlk zellii az olan zemin bileenleri patlatma etkisi ile yer deitirerek ve daha kk paralara ayrlarak kan tozun da etkisi ile skmaya uygun bir yapya dntrlmektedir.

4.4 BTML MALZEMELE LE ZEMN STABLZASYONU

Zeminler, asfalt imentosu, katran, katbek asfaltlar ve asfalt emlsiyonlar ile stabilize edilirler. Bitml malzeme ile yaplan zemin stabilizasyonlarnda diren stabilite ve geirimsizlik zelliklerine etkiyen 4 ana etken mevcuttur.

4.4.1 Zemin Cinsi:

Zeminin granlometrik yaps, plastisitesi, pulverize edilebilme durumu stabilize zeminin direnci zerinde rol oynayan en nemli etkendir. Zeminin dane boyutu kldke ve plastisitesi arttka bitml malzeme ile zor karmaktadr. akln varl halinde stabilize zeminin direnci ve dayankll artar. Gerekli bitml malzeme miktar azalr. Bitml malzemenin karm iinde niform daln salamak ve sktrmay kolaylatrmak iin zemin iinde bir mikar su bulunmaldr.

4.4.2 Bitml malzeme :

Bitml malzemenin cinsi ve miktar stabilize zeminin stabilitesi zerinde etkilidir. Bitml malzeme pskrtme yolu ile 2-3 defa uygulanrsa toplam miktar 3-4 lt/m olur. Sabit tesislerde zeminle kartrlrsa , bitml malzeme oran karim aralnn %4-6s kadardr. Bitml malzemenin cinsi genellikle iklim koullarna ve zeminin cinsine bal olarak seilir. Scak iklimlerde yava serleen katbek asfaltlar , souk iklimlerde abuk hzla kuruyan katbek asfaltlarnn kullanlmas uygundur. 4.4.3 Kartrma : Karmda kullanlan makinenin tipi, karitrma enenrjisi ,bitml malzemenin ilave edilme ekli ,kartrma srasnda ki scaklk derecesi iyi bir karm yaplmas ve karmn niformluu bakmndan nemlidir. Stabilizasyon scak mevsimde yaplmaldr. Uygulama scaklklar kullanlacak bitml malzemenin cinsine bal olarak deiir.

4.4.4 Sktrma: Sktrma miktar ve sktrma srasnda karmn ierdii likit oran, stabilizasyonun kalitesi ve direnci zerinde etkilidir. Sktrmann max. Younluk elde edilebilmesi iin optimum su muhtevasnda yaplmas uygundur. Likit haldeki bitml malzemelerle yaplan stabilizasyonlarda su muhtevas yerine optimum likit muhtevas sz konusu olur. Likit muhtevas zemin cinsi ilebitml malzeme cinsi ve kvamna bal olarak deiir.

5-LKT

LMT

VE

PLASTK

LMTN

DENEYSEL

OLARAK

SAPTANMASI

nce daneli zeminlerin viskoz bir sv kvamndan plastik bir kvama dnt su muhtevas olarak kabul edilen likit limit deerinin saptanmas iin kullanlan laboratuar aleti ekil 2.8de gsterilmitir. Deney, deiik su muhtevalarnda hazrlanan zemin numunelerinin ekil gsterilen kaba doldurulmas, bu numune iinde standart boyutlarda bir yark almas ve aletin kolu evrilerek kabn 1.0 cm ykseklikten bir ok defa drlmesi yolu ile yaplmaktadr.alan yarn 1.25 cm kadarlk ksmnn kaplanmasna yol aan d says ile zeminin su muhtevas arasndaki iliki deneysel olarak saptanmakta (ekil 5-1) ve 25 dte yarn kaplanmasna karlk gelen su muhtevas deeri zeminin likit limiti olarak kabul edilmektedir. nce daneli bir zemine, krlmalara yol amadan, yorularak istenilen ekil verilebiliyorsa o zeminin plastik bir kvamda olduu kabul edilmektedir.Zeminin plastik zelliini koruduu en dk su muhtevas ise, plastik limit olarak tanmlanmaktadr.Deneysel olarak bir zeminin plastik limitinin saptanmas iin, nemli bir numune dzgn bir yzey zerinde yuvarlak ince silindirler halinde getirilmeye allmaktadr.Zeminin krlmadan yaklak 3mm kalnlnda bir silindir haline getirilebildii su muhtevas plastik limit olarak kabul edilmektedir.

Eer zeminin su muhtevas tam plastik limit deerinde ise silindir 3mm kalnlna ulat zaman krlmalar balayacaktr. Bu su muhtevas deerli deneme-yanlma yntemiyle bulunmaya allmaldr.

ekil 5-1 Likit limit deneyi ve deney sonularnn grafiksel olarak gsterilmesi nce daneli zeminlerin bzlme limitini saptayabilmek iin, ekil 5-1de gsterilen su muhtevas hacim deiimi ilikisinin deneysel olarak saptanmas gerekmektedir. Yaklak likit limit deeri civarnda bir su muhtevasnda hazrlanan belirli hacimdeki bir zemin numunesi kurutulduktan sonra kuru hacmi lmekte ve zeminin bzlme limiti hesaplanmaktadr.

5-1 KIVAM LMTLERNN MHENDSLKTE KULLANIMI Kvam (Atterberg) limitleri esas olarak ince daneli zeminlerin deiik su muhtevalarndaki mukavemetlerinin bir gstergesi olmaktadr. Zeminin tabii su

muhtevasnn kvam limitleri ile karlatrlmas bize o zeminin mukavemeti hakknda bir fikir vermektedir. Bu karlatrmay yaparken baz boyutsuz katsaylar kullanmak yararl olmaktadr. Bunlar arasnda yaygn olarak kullanlan iki tanesi Likitlik indisi, Ve; Relatif Konsistans; IC = (WL-W)/ (WL-Wp) = (WL-W)/ Ip IL = ( W-Wp)/ (WL-Wp) = (W-Wp)/ Ip

olmaktadr. Bu katsaylarn deerleri ile zeminin kvam arasndaki iliki Tablo 51de gsterilmitir.

Tablo 5-1- nce Daneli Zeminlerin Kvam Zeminin Kvam Viskoz sv Plastik Kat IL IL>1 0 <IL<1 IL<0 Ic IC<0 0 <IC<1 IC>1

Ayrca, kvam limitleri zeminin plastisitesine gre snflandrlmasn salamakta, ince daneli zeminlerin ykleme tarihesi, su geirgenlik zellikleri, deiik amalar iin inaat malzemesi olarak seilmesi, ykler altnda skmas, ime potansiyeli ile arazi sktrma ve alma koullar ynnden ok yararl n bilgiler vermektedir. ilerdeki blmlerde sras geldike kvam limitleri ile mhendislik zellikleri arasndaki ilikilere deinilecektir. Genel olarak, zeminin p1astis arttka skma ve ime potansiyeli artmakta, su geirgenlii azal makta, arazi kaz ve dolgu ilemleri srasnda ise zorluklarla karlalmaktadr. nce daneli zeminlerin plastisite indisinin kil yzdesine (0.002 mm.den kk daneler miktar) oran ise zeminin aktivite katsays olarak tanmlanmaktadr. Aktivite katsays zemin iindeki kil minerallerinin cinsi hakknda fikir vermektedir. Deiik killerin aktivite katsay deerleri Tablo 5-2gsterilmitir.

Tablo 5-2 Killerin Aktivitesi Kil cinsi Kaolin llit Montmorillonit A(aktivite katsays) 0,38 0,90 7,20

Aktivite katsays 0.75dcn kk olan killer aktif olmayan killer. 0.75-1.25 arasnda olanlar normal killer, l.25dcn byk olan ise aktif killer olarak kabul edilmektedir..

5-2 TAB KLLERN KIVAMI VE SENSTVTES Tabii killerin arazi koullarndaki kvam yumuak, orta kat ve sert gibi terimlerle ifade edilmektedir. Katlk derecesinin ls olarak ise genellikle serbest basn mukavemeti kullanlmaktadr. Tablo 5-2de katlk derecesi ile serbest basn mukavemeti arsndaki iliki gsterilmitir Tablo 5-3 nce Daneli Zeminlerin Katlk Derecesi Serbest Basn Mukavemeti qu(kN/m2) <25 25- 50 50- 100 100-200 200-400 >400 ok yumuak Yumuak Orta kat Kat ok kat sert Katlk derecesi

6- ZEMN MEKAN LABORATUAR DENEYLERI

Bu almann yararl olabilmesi iin arazi ettleri srasnda zeminin ok iyi kavranmas, nasl davran gstereceinin tahmin edilmesi, zerine gelecek yklere kar gsterecei tepkinin hangi deneylerle ortaya konabileceinin nceden bilinmesi, ona gre de numune alnarak deney istenmesi gerekmektedir. Zemini temsil etmeyen, sonular projeci tarafndan kullanlamayan deneylerin, raporlarda aksesuar olmak dnda fazlaca bir anlam da yoktur.

6-1 ZEMN DENEYLER Zemin Deneylerinin Amac: 1. Zemini tanmlamak ve fiziki zelliklerini belirlemek 2. Zemini snflamak 3. Skabilirliini ve skma %sini bulmak 4. Kayma mukavemeti 5. Zaman kar oturma 6. Yklerin zemin ierisinde dalmn hesaplamak 7. ey stabilitesini hesaplamak 8. Tama gcn ve zemin emniyet gerilmesini bulmak mmkndr. Bylece ok bilinmeyenli olan zeminin bilinmeyenlerini deneylerle zerek projeciye istedii tm daneleri vermi oluruz.

6-2 NUMUNE ALMA

Alnacak numune says ve ls aratrmann amacna ve zeminin zelliklerine baldr. Yaplacak deneye bal olarak numuneler rselenmi veya rselenmemi olarak alnabilir. Numune almak iin gerekli aletler 1. Numune torba ve kaplar (ince malzemeleri yitirmeyecek zellikte) 2 El burgusu 3. Numune toplama rts (2 x 2 metre) 4. Krek, kazma 5 eki 6 Spatula, 7. Bak 8 Keski 9 Mala 10. elik metre 11. Numune etiketi ve not defteri Tablo 6.2.1 Deneylere gre gerekli malzeme arlklar Deneyin ad Tane dalm zgl arlk Su ierii Kvam limitleri Proktor Geirgenlik Serbest basn eksenli kesme konsolidasyon Gerekli numune (kg) nce taneli zemin ri taneli zemin 1-1,5 10 1 2 0,5 1 1 2-3 4-5 8-10 2-3 3-4 2 3 3 4 2 3

6-2-1 RSELENM NUMUNE ALMA

1 Oluk maksimum tane apnn 4 kat genilikte almaldr. 2. Hangi katmanlardan numune alnacana. stenilecek deney saysna gre malzeme miktarna nceden karar verilmelidir. 3. Numune alnacak oluk gzlemlenerek renk, koku, imentolama, sklk, tane dalm, tane ekli ve e boyutluluu konusunda gerekli b not edilme 4. Tabana serilecek rt zerine alnacak numunelerin 4 kat malzeme oluk boyunca kazlarak alnmaldr. 5 eyrekleme yada blge ile istenilen miktar numune oluturulmaldr.

Burgu ile numune alnrken yeterli miktarda numune alnamayaca, ancak zemin hakknda bilgi top unutulmamaldr. Zemin cinsine bal olarak 10cm ve daha byk apl el burgular ile alan deliklerden alnan numuneler rt zerine konik ynlar halinde ylmal, ayn cins malzemeler daha sonra gruplandrlarak birletirilmeli ve yine eyrekleme yntemi ile istenilen miktarda numune oluturulmaldr..

6-2-2 RSELENMEM NUMUNE ALMA

1. Derinden sondaj ile, yzeyden ise el rselenmemi numune alnabilir.

2. Alnacak numuneler silindir, prizma yada kp eklinde olabilir. Numune almak iin gerekli aletler:

6-3 NUMUNE ALMAK N GEREKL ALETLER

1. Kazma, krek, bak, lastik takmak ve tel bibi standart kaz gereleri 2. Numuneyi korumak iin uygun ebatta sandk 3. Numuneyi desteklemek iin tala, kpk gibi malzemeler 4. Parafn. boya fras. stc 5. Etiket

Alnan numuneler su ieriklerini yitirmemesi iin derhal ortamdan yaltlmaldr. Yaltm ii, numunenin parafin emdirilmi bez ile 2 kere sarlmasyla yaplr. Eritilmi parafin kesinlikle numune zerine dklmemelidir. Yaltlm numune sandk ierisine yerletirildikten sonra tala. kpk ile desteklenerek darbe ve sarsntlara kar korunmaldr. rselenmemi numuneler (zellikle metal tplerde alnan) en ksa zamanda laboratuara ulatrlarak deneylere balanmaldr.

6-4 SU ERNN BELIRLENMESI

Su ierii bir zeminin zerliklerine etki eden en byk etkendir. Gerek yap malzemesi olarak, gerekse temel zemini olarak su ieriinin denetimi yap ekonomisini ve kullanlan yap yntemlerini nemli oranda etkiler.

Su ieriinin bu tr aratrmalarda, deneylerde ve inaat denetimlerinde saptanmas ve kaydedilmesi gerekir. Malzeme ve temel aratrmalarnda zemin iin kullanlan slak, nemli ve kuru gibi terimler malzemenin kullanlabilirliinde ve davranlarnda nemli bir parametredir

Zeminlerde su ieriinin bilinmesi, zeminin skma denetirlerinde. kvam limitlerinin belirlenmesinde, temellerin ve her trl toprak yaplarn denge hesaplar iin gereklidir. Bu deney, zemindeki su miktarn kuru arln % si olarak verir. TS 1900a gre etv kurulmas metodu ile belirlenir.

6-5 Deney iin gerekli malzeme arlklar

- nce taneli zeminler iin En az 30 gr. - Orta taneli zeminler iin n az 300 gr. - ri taneli zeminler iin En az 3000 gr.

6-6 Cihazlar

Etv :105-110 C0 srekli scaklk salayabilen Kap : Cam veya paslanma metalden kapakl uygun byklkte Desikatr: ierisinde silikajel bulunan. 20-25 cm apl

Terazi: nce taneli zeminler iin 0.01 gr. Orta taneli zeminler iin 0.1 gr iri taneli zeminler iin 1 gr duyarllkta

6-7 Deneyin yapl

Zemin cinsine gre uygun arlkta malzeme (W), daras alnm kap ierisine ufalanm olarak konur. Kap + Malzeme ar <W2> tartlr. 105-110 C de 24 saat kurutulur. Etvden karlan kap souyuncaya. kadar desikatrde bekletilir. Souyan

malzeme kabyla beraber tartlr. W3 Zeminin su muhtevas (W) kuru zeminin arlnn %si olarak aadaki formlden bulunur. W1= Kap arl W2= Kap + Ya numune arl W3= Kap + kuru numune arldr. W=(W2-W3)/ (W3-W1) 100(%)

Sonular % 10a kadar 0.1 duyarllkta, daha yksek su ieriklerinde en yakn tam sayya yuvarlatlarak verilir. NEML NOT:

1. Jips ieren zeminler stldnda kristal suyunu kaybederler. Zemin ierisinde jips oluundan pheleniyorsanz numuneyi 80 C0 yi amayan scaklkta. ancak daha uzun sre etvde tutunuz. 2. Zemin ok slaksa kuruma sresini uzatabilirsiniz. 6-8 ZGL AIRLIK: A) Toprak (-4 elek ) zgl arl: Bir zeminin zgl arl, belli hacimdeki zemin tanelerinin havadaki arlnn, ayn scaklkta +4 C0 de eit hacimdeki ar suyun havadaki arlna orandr.

6-9 Gerekli Aralar 1. Piknometre (ince boyunlu) 500 ml.hacimli 2. Terazi 0.01 gr duyarlkta 3. Etv 4. Termometre 0.1 C0 duyarlkta 5. Su banyosu 6. Pipet 7. Buharlatrma kab 8. Vakum pompas Deney verilerinden zgl arln hesaplanabilmesi iin ar su ile ince boyun ksmndaki iaret izgisine dek dolu olarak piknometrenin deney scaklndaki arlna ihtiya vardr Bu nedenle deneyden nce kullanlan piknometre deiik scaklklar iin kalibre edilmeli ve scakla karlk ar su ile dolu piknometre arlna gre dzeltme erisi izilmelidir.

6-10 Piknometre dzeltmesi :

1. Piknometre kuru ve temiz olarak tartlr. 2. Piknometre ince boyun ksmndaki kalibrasyon izgisine dek ar ve havas alnm su le doldurulur. 30-35 C0 scaklktaki su banyosuna konarak 1-2 saat beklenir. Kalibrasyon izgisine dek pipetle su ilave edilir. Piknometre kurulanp 0.01 gr duyarlkta tartlr. Bir termometre ile orta derinlikten scaklk lm alnr. 3. Be ayr scaklk derecesinde ar su ile dolu piknometre arlklar bulunur. Piknometre dzeltme erisi izilir.

7- Numune :

Deney numunesi doal su ieriinde yada etvde kurutulmu olabilir. Yksek oranda organik madde ieren zeminleri kurutulduktan sonra slak duruma getirmek zordur. Bu tr zeminlerde etv kurutmas yaplmadan deney yaplr. Deney sonunda, etv kurutmas kuru arlk saptanr Suda eriyebilen tuzlar bulunduran zeminlerde. zgl arlk deneyi iin su yerine petrol yada kmrden elde edilen kerojen kullanmak gerekir

7-1 Deneyin yapl:

1. 4 nolu elekten geen malzeme etvde kurutulur. Kuru malzemeden kohezyonlu zeminlerde 50 gr, kohezyonsuz zenginlerden 150 gr malzeme 0.01 gram duyarlkta tartlarak piknometreye doldurulur. zerine havas alnm su ilave edilir 2. Zemin iindeki havay karmak iin piknometre azndan vakum uygulanr. Havann kmasna yardmc olmak iin piknometre avu iinde yava yava sallanr. 3. Hava alma ileminin sonucunda kalibrasyon izgisine kadar havas alnm ar su eklenir. Piknometrenin d ve ince boyun ksm kurulanr. erisindeki sspansiyon ile birlikte 0.01 gr hassasiyetle tadlr. W3(piknometre+su+numune) arl bulunur. Piknometre ortasndan deney scakl llr.. piknometrenin yars kadar ar ve

Piknometredeki btn malzeme buharlama kabna dklerek, etv kurusu kuru arlk tekrar bulunarak malzeme yitimi olup olmad kontrol edilir. 7-2 Tane apnn hesab:

Menisks dzeltme faktrleri scaklk faktrleri gz nnde tutularak sspansiyon hidrometre dzeltilmi R okunmalar, h gerek okumalarna dntrlr. R okumasndan, ayrtrc madde dzeltme faktr karlr, menisks dzeltme faktr ise eklenir. Scaklk dzeltme faktr ise bu okumalardan karlr, ya da eklenir. Bylece hidrometre gerek R deerleri bulunur. Ar su dolu mezrden alnan hidrometre okumalar aynen Rs kolonuna kaydedilir R Rs fark bulunur. Zg deeri bulunur Zg/t deeri hesaplanr. (t okumann yapld toplam zaman) zgl arla gre bulunan (K) ile Zg/t deeri arplarak (D) bulunur.

Olas yanlglar:

1. Baz zeminlerde etv okumas tane boyutlarnda deiiklie neden olabilir. 2. Sspansiyonda zemin tamamen ayrmam olabilir 3. Hidrometrenin sspansiyona hzl daldrlmas ya da karlmas sspansiyonun kelme hzn artrabilir. 4. Hidrometre ince boyun kesiminin yal ya da kirli c4mas, menisksn tam oluumunu etkileyebilir.

8- KIVAM DENEYLER

8-1 Atterberg limitleri:

ince taneli zeminler. su ieriklerinin deimesi ile sv, plastik ve kat malzeme davranlarna sahip olabilmektedirler. nce taneli zeminlerin bu deiik hallerini belirleyen snr su ierikleri, kvam (Atterberg) deneyleri ile elde edilir

8-2 Likit Limit:

Zeminin sv gibi davranmaya balad minimum su muhtevasdr. Bunun belirlenmesinde kullanlan deney aleti Casagrande Metodu) 1 cm yksekten, sert tabana drlen kre paras bir metal kaptan oluur.

8-3 Gerekli aletler:

1. Likit limit aleti 2. Oluk ama ba 3. Terazi (001 gr duyarllkta) 4. Etv 5. Desikatr 6. Rutubet kaplar 7. Porselen pota 8. Spatula

8-4 Deneyin yapl:

1. 40 nolu elek altna geen malzeme iyice kartrlarak 100 gr alnr. 2. Bu malzeme zerine damtk su eklenerek macun kvamna gelinceye kadar porselen potada Spatula ile kartrlr. 3. Hazrlanan bu macun kvamndaki zeminden bir para alnarak likit limit aletinin yarm kre ierisine en derin ksm 1 cm olacak ekilde svanr. 4. Oluk ana ba kullanlarak zemin belirgin bir biimde iki eit ksma blnr. Bu ilem srasnda oluk ama ba, deme noktasnda kre kapana dik tutulmaldr. 5. Saniyede iki dnme yapacak hzda yatay kol dndrlerek zeminin ayrk ki parasnn 1 cm boyunca birlemesini salayacak darbe says saptanr. Oluk tabanndaki kapanma, zeminin kaymas eklinde deil. akarak kapanmas eklinde olmaldr. 6 Su ierii belirlenmesi iin, kapanan blgeden yaklak 10 gr numune alnr. 7. Kre kapanda kalan malzeme porselen pota ierisine alnr. Su ierii deitirilerek yeni darbe says saptanr Bu ilemlere 10-40 arasnda en az 4 darbe says saptanncaya kadar devam edilir. Saptanan her darbe says iin su ierii belirlenmesi yaplr.

Darbe saylar ve bunlara karlk gelen su ierii deerlerinden ak erisi izilir. Ak erisi numunenin belli bir su ierii ve buna karlk gelen darbe says arasndaki banty gsteren yar logaritmik bir eridir. Ak erisinde 25 darbeye karlk gelen su ierii deeri, o zeminin likit limitidir.

8-5 Plastik Limit:

Bir

zeminin

plastik

limiti,

mm

apnda

silindir

ubuk

biiminde

yuvarlandklarnda, ubuklarn yzeyinde atlamalar ve kopmalar olduu andaki su ieriidir

8-5-1 Gerekli aletler: Terazi (0.01 gr duyarllkta Porselen kap Rutubet kaplar Cam plaka Spatula

8-5-3 Deneyin yapl:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Likit limit deneyi iin hazrlanan numuneden yaklak 15 gr alnr. Alnan malzeme porselen kapta el ile yorulduunda yapmayacak, ancak Bu kvamdaki malzeme cam plaka zerine konarak el ayas ile yuvarlanr. Bu ubuklar zerinde ap 3 mm olduunda yzeyde atlamalar olmaz ise Bu yourma ve yuvarlama ilemine, 3 mm apndaki ubuun atlayp birka ufalanan ubuk paralar su ierii belirlenmesi iin numune kaplarna alnr Bu ilemler 3 kere numune olacak ekilde tekrarlanr. Bulunan bu 3 su ierii

kolayca yuvarlanabilecek ktle elde edilmesini salayacak ar su ile yorulur. ilem yaplrken 3 mm apnda ubuklar elde edebilmek iin yeterince bastrlr. malzeme toplanr. Toprak haline getirilip yorulur ve ilem tekrarlanr. paraya ayrlncaya kadar devam edilir. ve tartlr. ortalamas zeminin plastik limitidir. 8-5-4 Plastisite indisi: Plastisite indisi=likit limit plastik limit 8-6 Deneyde olan yanlglar: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Deney iin alnan malzeme numuneyi temsil etmelidir. Deneyde saptanan su ierii, dorudan likit limit ve plastik limit deerini Likit limit aletinin kalibrasyonu yaplm olmaldr. Bu deney rutubet odasnda yaplmazsa deney sresince olacak nem kayb, el ayas yerine parmak ile yuvarlama, ubuklarn plastik limit kvamndan nce ufalanan ubuk paralar su ierii belirlenmesi iin numune kaplarna alnr

verdiinden su ierii belirlenmesine zen gsterilmelidir.

deney sonucunu etkiler. atlayp ufalmasna sebep olur. ve tartlr. nsi ile bitml malzeme cinsi ve kvamna bal olarak deiir.

9- DENEYSEL ALIMALAR almada Balkesir ilinde iki ayr blgeden alnan zemin 1 ve zemin 2 numuneleri zerinde Likit Limit ve Plastik limit deneyleri yaplmtr.

9-1 Deneye hazrlk: Stabilizasyon uygulanacak zemin numuneleri (zemin 1 ve zemin 2) alnarak bir sre ile etvde 110 C kurutuldu. Kurutulan zemin numuneleri 40 nolu elekten elenmek suretiyle hazrland. Hazrlanan numunelere toplam 500 gr olmak zere %5, %10, %15 ve katksz olarak tartlp ayrld. Hazrlanan numuneler belirli bir su ierii kazandrlmak suretiyle slatlarak bir gn normal artlar altnda laboratuarda bekletildi. Deneyin yaplaca numune kaplar tek tek temizlenerek daralar tartld ve etiketlenerek kaydedildiler. 9-2 Deneyin yapl: Hazrlanan zemin numuneleri srasyla batrma kaplarna zemin yzeyi dz ve przsz olacak bir ekilde yerletirildi. Numune koni penetrasyon aletine yerletirildi ve 80 gr arlndaki konik ucun ilk nce zemin yzeyindeki miktar okundu. Daha sonra konik u zemine serbeste batmaya brakld (5 sn ) ve ikinci okuma miktar deformasyon saatinden okunur. Bu okumalar ayn zemin ve su ierii iin ayr noktada yaplr. Okumalar yapldktan sonra numuneden bir miktar alnarak likit limitinin belirlenmesi iin etiketlenmi kaba konulur. Plastik limit iin ise numunenin bir ksm el ayas ile yorularak 3 mmlik kalnla getirilir. Parada krlma ve atlamalar grlmeye balandnda plastik limite gelmi demektir ve numune etiketlenerek ayrlr.Bu ilemlerden sonra numunenin su ierii

% 2 arttrlarak 2. su ieriinde ayn ilemler uygulanr. Bu ilemler ayn ekilde 3. ve 4. su ierikleri iinde uygulanr. Elde edilen veriler sonucunda aadaki tablolarda grlen plastik limit deeri, likit limit deeri ve plastisite indisleri bulunmutur. Tablo 9.2.1 deneyde kullanlacak numune arlklar % %0 %5 %10 %15 KL 0 25 50 75 ZEMN 1 500 475 450 425 ZEMN 2 500 475 450 425

9.3 Likit limit (WL), plastik limit (WP) ve plastisite indisi (PL) deney sonular ve hesaplamalar .Tablo 9.3.1 Zemin 1 500gr 475gr+25gr kl 450gr+50gr kl 425gr+75gr kl Tablo 9.3.2 Zemin 2 500gr 475gr+25gr kl 450gr+50gr kl 425gr+75gr Likit limit deeri (%) 174,048 52,909 54,934 51,391 Plastik limit deeri (%) 83,333 32,533 48,333 34,433 Plastisite indisi (%) 90,715 20,376 6,601 16,958 Likit limit deeri (%) 60,821 61,580 67,894 63,984 Plastik limit deeri (%) 41,457 55,533 34,533 30,167 Plastisite indisi (%) 19,364 6,047 33,361 33,817

kl

Deney sonucunda okunan deerlerin tm ek olarak 40,41,42,43,44,45,46,47de verilmitir