You are on page 1of 10

Cumhuriyet dnemi Trk edebiyat

Vikipedi, zgr ansiklopedi

Trk edebiyat
Kategorik olarak

slamiyet ncesi

Szl edebiyat

Yazl edebiyat

slamiyet sonras

Halk edebiyat

Divan edebiyat

Bat etkisi

Tanzimat Edebiyat

Edebiyat- Cedide Fecr-i Ati

Milli Edebiyat

Cumhuriyet dnemi

Osmanl Devleti'nin siyas, asker ve iktisad adan Avrupa'nn gerisinde kalmas devlet byklerini baz tedbirler almaya zorlam, bu alanlarda Avrupa'nn nasl gelitiinin renilmesi iin baz genler oraya gnderilmitir. Avrupa'ya zellikle Fransa'ya giden genler oradaki edebiyata hayran kalm ve dnlerinde, grdkleri yenilikleri Trk edebiyatnda uygulamaya balamlardr. Deiiklikler nce siyasi alanda grlmtr.Edebiyat alannda yaplan deiikliklerle belli dnemler halinde gnmze kadar sren yeni bir edebiyat balamtr.Bu dnemlerden biri de Cumhuriyet dnemi edebiyatdr. Cumhuriyet dnemi edebiyat, Mill Edebiyat [1] 'tan kesin hatlarla ayrlmamaktadr. nk Mill edebiyat sanatlar,

Cumhuriyet'in ilk yllarnda en nemli eserlerini vermilerdir.Yakup Kadri, Halide Edip, Reat Nuri, Refik Halit ve daha birou Cumhuriyet'in ilk elli ylna damgalarn vurmulardr. Ancak Cumhuriyet'in ilanyla ok hzl bir ekilde yaplan devrimlerle, Trk aydn takip etmekte zorland bir siyasi deiim yaamtr. Latin harflerin kabul, eski yaz ve yeni yaz kargaas ortal kartrmaya yetiyordu. Byle bir ortam, ncekilerden ayrmak iin 1923 yln hala devam eden bir edebiyat dneminin balangc olarak kabul edilir.
Konu balklar
[gizle]

1 Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn zellikleri 2 Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri

o o o o o o o o

2.1 Roman ve yk 2.2 iir 2.3 Aratrma, Derleme 3 Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar 3.1 Be Hececiler 3.2 Yedi Mealeciler 3.3 Garipiler (Birinci Yeni) 3.4 kinci Yeniler 3.5 Hisarclar 4 Kaynaka

Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn zellikleri [deitir]

Cumhuriyet edebiyatnn temelinde stiklal Sava ve Atatrk devrimleri vardr. iirler, romanlar, hikyeler bu iki konu ile dorudan ya da dolayl olarak balantldr.Milli duygu ve heyecan gelitirmeye ynelik bu abalar Milli edebiyatn bir devam niteliindedir.

Milli edebiyatla balayan halka inme, Anadolu'yu tanma abas bu dnemin edebiyatnda ana ilkelerden olmu, Trk halknn her kesimi edebiyata girmitir. Artk edebiyat stanbul'un snrlarn tamamen amtr.

Yeni kurulan devlet ile yaplan baz devrimleri halka tantmak ve benimsetmek grevi Cumhuriyet dnemi sanatlarna dmt. Sanat, siyaset ile halk arasnda bir kpr olmu, devrimleri yorumlam, aklam ve savunmutur.

Yeni dil ve eski dil tartmalar Cumhuriyet ile noktalanm, siyasi g, olay tekeline alm ve Trk Dil Kurumu'nu kurarak dilde geri dnlmez bir yenileme yoluna gidilmitir. Cumhuriyet'ten nce sadece sempati duyulan Trk Halk sanatlar ve folklr n plana alnm, ncekilerin kmsediiKaracaolan'n, Yunus'un tarz rnek alnmtr. Artk harf benzerlii de kurulan Bat edebiyat daha yakndan takip edilmitir.Trk edebiyat, bat edebiyatnn yeniliklerini, akmlarn uygulamaya balamtr.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri [deitir]


Roman ve yk [deitir]
Cumhuriyet dnemi edebiyat Trkiye'nin gereklerine gittike genileyen lde eildi. Yurdun btn blgelerinde kentlerdeki, kylerdeki yaam ve insan ilikilerini, yurtdna gen iileri ele ald. Her snftan, her yaam biiminden gelen kahramanlar canlandrd. Onlar kuatan toplumsal bozukluklarn giderilmesi iin neriler getirildi. Dil devrimi, edebiyat yakndan etkiledi. Tretilen ya da canlandrlan szckler yannda blge azlarndan szckler ve anlatm biimleri de edebiyata girdi. Halk syleyileri, anlatm kadardnya edebiyatlarndan trl eilimlerden, deneylerden izlenimler grld. Cumhuriyet'in kuruluunu ele alan yaptlar oluturuldu. Yakup Kadri yakn tarihte oluan, kendi tank olduu olaylara dayanarak toplumdaki deimeleri, siyasal yaamdaki alkantlar, atmalar ele alan romanlar yazd. En etkili roman ise kyl ve aydn elikisini anlatan Yaban (1932) oldu. Cumhuriyet'in ilk on ylnda Kurtulu Sava'na katlan halk ve aydnlar, yeni dneme ayak uydurmaya alan karclar ve ibirlikiler [2], bat uygarl karsnda geleneksel ahlakn ve yerleik deerlerin tartlmas [3], toplumdaki deimelerin, batllamay yanl anlamann ykc etkileri[4] gibi toplumsal konulara bireysel sorunlar, ruhzm deneyleri[5] eklendi. evket Esendal'n Ayal ve Kiraclar (1934) roman bakent Ankara'nn Cumhuriyet'in ilk yllarndaki yaamn canlandryordu. Deniz tutkunu olan Sait Faik, kendi yaad Burgaz Adas'nn Rumbalklarn,kentin kk insanlarn geni bir insan sevgisiyle canlandrd. te yandan retim biimine, retim biiminde deimenin yaam nasl etkilediine dikkati eken ilk yapt Sadri Ertem'in krklar Durunca (1931) adl ky romandr. Sabahattin Ali, Kuyucakl Yusuf romanyla 20 yl kadar sonra geliecek ky romanclna nclk etti. Kylleri, dkn kadnlar, toplumsal snflar arasndaki elikileri ele alan ykler kaleme ald.

nce Memed,Yaar Kemal

nce Memed romannda [6] 1930 yllarnda Toroslar'da yaayan, sua itilmi bir ekyann yaamn konu edinen Yaar Kemal bu yreyi ve ukurova'y tarihsel kkleri, doas, gncel sorunlaryla yanstrken anlatmdaki coku, betimlemelerindeki renklilikle dikkat ekti. Orhan Kemal, stanbul'un yoksul kesimlerinde yaayanlar, kyden kente nfus gn, ezilen ocuklarn, gen kzlarn servenini konu edindi.Kemal Tahir'in ky konu edinen romanlar[7] ve kydeki gelimelerin geni bir panoramasn verdi.Samim Kocagz,Necati Cumal,Fakir Baykurt gibi yazarlar roman ve ykleriyle ky ve kasaba yaamna tanklk

ettiler.[8]Ayn evreyi konu edinen Bekir Yldz, yurtdnda alan gmen iilerin yaamn konu edinen yazarlardan oldu.Gereklere ironi ile bakan ykcler bulunduu gibi (r; Haldun Taner) toplumsal bozukluklar glmece ykleri ve romanlaryla ok geni bir okur topluluklar nnde tartan yazarlar (Aziz Nesin, Rfat Ilgaz) grld. Kurtulu Sava'nn ve Cumhuriyet dnemini, toplumcu ve gereki yazarlara kart biimde yorumlayan yazarlar (Tark Bura) da oldu.

2006 Nobel Edebiyat dl sahibi Trk yazarOrhan Pamuk.

Ruhsal zmlemelere ynelen, bilialtn sergileyen yazarlar (Yusuf Atlgan,Bilge Karasu, Adnan zyalner, Ouz Atay vs.) soyutlamalardan, kara mizahtan yararlandlar; geriye dnmlerle, armlarla beslenen, dilin olanaklarn aratran denemelere giritiler. Kadn romanclar ve ykcler evreyi, olaylar, kiileri konu edinirken ayrntlara daha ok indiler. Bu yazarlar (Nezihe Meri, Adalet Aaolu, Pnar Kr, Fruzan, Sevgi Soysal, Tomris Uyar) bireyin toplumla ilikisi, toplumsal yapda ve kltrdeki deiimler, cinsellik gibi konulara ynelirken yerleik yarglara kar ktlar. Hzl kentleme, sanayileme olgular ky edebiyatnn ortadan silinmesine yol aarken, kentteki kaynamalar, kenar mahalle insanlarnn, yoksullarn, iilerin yaamndan ok aydnlarn, sanatlarn, siyasal eylemlere katlanlarn toplumsal ve ruhsal dnyalarn, onlarn tanklyla bireyi ve toplumu konu edinen bir edebiyat geliti: Erhan Bener, Demir zl, Selim leri, Orhan Pamuk, Latife Tekin, Nedim Grsel vs. gibi yazarlarn roman ve ykleri.

iir [deitir]
iirde, Milli Edebiyat akmndan hece veznini devralan kuak (Kemalettin Kamu,mer Bedrettin Uakl vs) kk duyarllklar, doa ve yurt gzelliklerini konu edindi. Biim yetkinliine ,ar iire ynelen almalar folklordan (Ahmet Kutsi Tecer), tarihin yan sra psikolojiden (Ahmet Hamdi Tanpnar) beslendi. Simgelere (Ahmet Muhip Dranas) ya da gnlk yaamdan sahnelere, yaygn izlenimlere, duyarla (Cahit Stk Taranc) yasland. Hece veznini kullanmada ulalan ustala yeni kalplar, duraksz uygulamalar(A.M.Dranas, C.S.Taranc) eklendi. nsann i dnyasna ynelik aratrmalar, gizemci dnceler dile getirildi (Necip Fazl Ksakrek).Nazm Hikmet Ran'n vezni, geleneksel kalplar kran iiri, biimsel zellikleri kadar Marx gre bal ieriiyle de yenilik oluturdu. Bu yeniliki iir zamanla halk iirinden, divan iirinden, hatta ada Garip iirinden etkiler ald: yknn olanaklarndan yararlanld, yerel ve evrensel deerlerle beslendi. Garip hareketinin temsilcileri (Orhan Veli Kank, Melih Cevdet, Oktay Rfat) iirde sregelen ar duyarla, airanelie kar ktlar, vezinsiz iiri yaygnlatrdlar.

[9]

Garipiler karsnda Nazm Hikmet'in iir anlayndan etkilenentoplumcu iir anlay ortaya kt. Bu iir

geleneinin temsilcileri Rfat Ilgaz, A.Kadir, Ahmed Arif, Hasan Hseyin'dir. Toplumsal konular,imgeye ve duyarla daha geni yer vererek ileyen eilimin temsilcisi Attil lhan oldu. Doa, ak, yaam, sevgi, bar, zgrlk vb. konular ileyen ak aydnlk iirin (Bedri Rahmi Eybolu, Behet Necatigil, Cahit Klebi, Necati Cumal) karsnda; insann evrendeki yerini konu edinirken soyutlamalardan, bilinalt aratrmalardan yararlanan almalar yer ald. Asaf Halet elebi'nin iirine eski uygarlklarn, tasavvufun, folklorun katks grld. Dnemin en retken airi Fazl Hsn Dalarca, insann tanr, evren, tarih, zaman karsndaki yerini yer yer karanlk imgelerle okura sezdirmeye alt. [10] Garip iirinin ak anlatmna karn kinci Yeni ad verilen iirin temsilcileri Edip Cansever, lhan Berk,Cemal Sreya, Turgut Uyar, Sezai Karako ve Ece Ayhan, ada dnyann karmaas iinde bunalan insann tedirginliini, yer yer kapank bir iir diliyle anlattlar. Toplumsal eylemlere (Kemal zer, Ataol Behramolu), kentin yaamnda izgi d kalm kitlelerin temsilcilerine (Refik Durba), kltrel kaynaklara ve tarihe (Hilmi Yavuz)ynelen rnler kendini gsterdi. roni (Salah Birsel), toplumsal ([Metin Elolu]) ve siyasal (Can Ycel) yergi, duyarla kar iir kaynaklarndan birini oluturdu.

Aratrma, Derleme [deitir]


Trk edebiyatn uzun tarihi ve geni corafyas iinde bir btn olarak ele alan, dnemlerini belirleyen, eski yaptlar gn na karan yazar Fuad Kprl'dr. F.Kprl, siyasal ve toplumsal kurumlardaki deimelerin edebiyattaki etkilerini gsterdi. Onun izdii evreye bal kalarak gemiteki Trk edebiyatn inceleyen aratrmaclar yetiti: brahim Necmi Dilmen,smail Habip Sevk, Agah Srr Levent,Mustafa Nihat zn, Nihat Sami Banarl, Kenan Akyz, Abdlbaki Glpnarl, Fahir iz bu alanda almalar gerekletirenlerden bazlardr. Deerlendirmelerinde dnce hareketlerini, yazarlarn psikolojisini, anlatm zelliklerini gz nnde tutanlar (Ahmet Hamdi Tanpnar,Mehmet Kaplan) oldu.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar [deitir]


Be Hececiler [deitir]
Ana madde: Be Hececiler Milli Edebiyat'tan etkilenilmi ve hece ls ustalkla kullanlmtr. iire 1. Dnya Sava ve Kurtulu Sava yllarnda balamlardr. iir dilinin sade ve sssz olmasn tercih ettiler. nceleri aruz kullanmlarsa da, daha sonra hece lsn kullanmlardr. iirlerinde; memleket sevgisi, yurdun gzellikleri, kahramanlk ve yiitlik gibi konular ele almlardr. 5 Hececiler grubunu Faruk Nafiz amlbel, Enis Behi Koryrek, Halit Fahri Ozansoy, Yusuf Ziya Orta ve Orhan Seyfi Orhon oluturur.

Yedi Mealeciler [deitir]


Ana madde: Yedi Mealeciler Cumhuriyet dneminin balarnda bir araya gelen tek topluluktur. Yeni bir edebiyat kurmak, Bat edebiyatn takip etmek, zgn iir oluturmak adna ortaya kmlar, ancak Be Hececiler'in takipileri olmaktan kurtulamamlardr.Bu sanatlar; Sabri Esat Siyavugil,Vasfi Mahir

Kocatrk, Yaar Nabi Nayr, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi, Muammer Ltfi, Ziya Osman Saba'dr. Bunlarn arasnda en dikkate deer isim Ziya Osman'dr.

Garipiler (Birinci Yeni) [deitir]


Ana madde: Garip akm 1940 sonras Trk iirinde nemli izler brakan Garip akmn Orhan Veli kurar.Ona, Oktay Rfat ve Melih Cevdet destek verir. Bu akma gre iirde basitlik nplandadr. iir hayata yaklat srece baarldr. Vezin, kafiye, nazm ekli airin elini kolunu balayan gereksiz unsurlardr. iir serbest olmal, hayatn canlln yanstmaldr. iirin ahengini salayan bu balar deil szcklerdir. iirde mecazl syleyilerden kanlmaldr. Sanatlar, iire bu zamana kadar bir ey kazandrmamtr. iir, yksek zmrenin mal olmaktan karlmaldr. Yeni iirin beenisi mutlu snf oluturanlarn deil bir lokma ekmek iin didinenlerin iiridir. Onlara hitap edecektir. iiri en z, en yaln halde bulmak iin bilin altna ynelen Garipiler kendilerinin srrealist akma yaklatn sylemilerdir. Garipilerin iir anlay, iir dnyasna bomba gibi dm, eletirenler olduu gibi destekleyenler de olmutur. Ancak iirin bu kadar basit olmadn savunanlar sonunda hakl km, nce Oktay Rfat ve Melih Cevdet kapal, imgesel iire ynelmitir.

kinci Yeniler [deitir]


Ana madde: kinci Yeniler Birinci Yeni, dier adyla Garip akm, iirsellii ve geleneksel kurallar, batac edilenleri yadsyarak iirde halka ve yalna ynelen, biim, z ve syleyi yenilikleri getirmiti. Ancak on yl sonra, iirde iirsellik, duyarllk, duygu, sslem ve imge aranr oldu. Bat'da gelitirilen "soyut", "imgesel" benzeri niteliklerle yazmak gibi yeni araylara gidildi.Bu, kinci Yeni'nin domasna zemin hazrlad. Bu iirin temsilcilerinden olan lhan Berk, iiri zelliklerini yle aklamtr.

iirin elerini, ilkelerini saptamak, kendi ilkelerinin dndaki btn br aralar atmak, iiri iir olarak dnmek, kinci Yeni iir ilk bunu dnyor.imdiye dein anlamn bir yn biliniyordu: Akla ballk. Oysa iirin en yce esi akl allak bullak etmesi, onu ykmasdr.

Bu iirin dier bir temsilcisi Edip Cansever ise grn yle ifade eder:

iirin deeri okuyucunun arm gcne bal olmal.

Ece Ayhan ise kinci Yeni'de yapmak istediini yle zetler:

kinci cepheyi amak, akl dnda da bir anlam olduunu savunmak, iirin kurallar konusunda ykc davranmak, anlamszln anlamna doru gitmek. Bu gerekleri dil kurallaryla snrlayamadmz iin dili amak, kelimeleri anlamndan kurtarmak, yeni zn sonucu olan yeni biimi, yeni biimin de zorunlu sonucu olan yeni z getirmek.

Balangta bir topluluk olarak ortaya kmayan, bildirgesi bulunmayan, kimi ilkeler zerinde birlemeden Birinci Yeni'yi yeterli grmeyerek iirde, herbirinin kendi aradn gzettii bu airleri "kinci Yeni" ad altnda toplamak gerekmitir. Bu grup ok uzun soluklu olmadysa da Trk iirine yeni boyutlar kazandrd.

Hisarclar [deitir]
Ana madde: Hisarclar "Hisarclar, Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat iir ekollne bal olan air ve yazarlar topluluudur. Hisarclar ilk iirlerini naralt dergisinde, Garip akmna kar bir duru sergileyerek yaynladlar. Daha sonra 1950 ylnda yaynlanmaya balayan ve 1980 ylna kadar aralkl olarak 277 say karlan Hisar dergisi etrafnda toplandlar. Mehmet narl, lhan Geer, Mustafa Necati Karaer gibi airler, kuruculuunu yaptklar Hisarclar akmnn ilk temsilcileridir. Daha ok sanatnn bamsz olmasn ve Yaayan Trkeyi savunmular, Garip akmna kar kmlardr. Yenilemek iin, geleneklerin tmyle yok saylmasn doru bulmamlardr. iir ve yk dalnda Trk edebiyatna yeni rnekler kazandrmlardr. Mehmet narl, Hisar dergisinin Aralk 1980 tarihli 277. veda saysnda dile getirdii: "Hisar'n sava, yabanc kopyas olmayan, gelenkelerinden balarn koparmayan, politik ve ideolojik basklara boyun emeyen bir sanat, halkn konutuu dille konuan bir edebiyat koruyup gelitirme sava idi."

Kaynaka [deitir]
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ^ Detayl bilgi iin Mill Edebiyat maddesine baknz. ^ H. E. Advar, Vurun Kahpeye, 1923; R. N. Gntekin, Yeil Gece, 1928 ^ H. E. Advar, Sinekli Bakkal, 1926 ^ R.N.Gntekin, Yaprak Dkm,1930 ^ Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Kouu,1930 ^ 4 c.1955-1987 ^ Srdere, 1955; Krduman, 1957; Yedi nar Yaylas, 1958; Kyn Kamburu, 1962 8. 9. ^ Baknz: Ky Edebiyat ^ Baknz:Serbest Nazm

10. ^ Fazl Hsn Dalarca, ocuk ve Allah, 1940


[gizle]

Cumhuriyet dnemi Trk edebiyat


Faruk Nafiz amlbel

Yusuf Ziya Orta

Be Hececiler

Enis Behi Koryrek

Halit Fahri Ozansoy

Orhan Seyfi Orhon

Sabri Esat Siyavugil

Vasfi Mahir Kocatrk

Yaar Nabi Nayr Yedi Mealeciler Cevdet Kudret Solok

Kenan Hulusi

Muammer Ltfi Ziya Osman Saba

Orhan Veli Kank

Garipiler (Birinci Yeniler)

Melih Cevdet Anday

Oktay Rifat Horozcu Hisarclar

Mehmet narl

lhan Geer

Mustafa Necati Karaer

Nzhet Erman

Yavuz Blent Bkiler

Sevin okum Oyhan Hasan Bldrki

Gltekin Samanolu

M. Necati zsu

Ayla Oral

evket Bulut

M. Fahri Ouz

Arif Nihat Asya Tark Bura

Mehmet Kaplan

Cemil Meri

Faik Baysal

Metin And

Hilmi Ziya lken

Talt Sait Halman

Rt arda

Turgut Uyar

Cemal Sreya

Edip Cansever

lhan Berk kinci Yeniler Ece Ayhan

Sezai Karako

lk Tamer

Oktay Rifat Horozcu

You might also like