Professional Documents
Culture Documents
Trk edebiyat
Kategorik olarak
slamiyet ncesi
Szl edebiyat
Yazl edebiyat
slamiyet sonras
Halk edebiyat
Divan edebiyat
Bat etkisi
Tanzimat Edebiyat
Milli Edebiyat
Cumhuriyet dnemi
Osmanl Devleti'nin siyas, asker ve iktisad adan Avrupa'nn gerisinde kalmas devlet byklerini baz tedbirler almaya zorlam, bu alanlarda Avrupa'nn nasl gelitiinin renilmesi iin baz genler oraya gnderilmitir. Avrupa'ya zellikle Fransa'ya giden genler oradaki edebiyata hayran kalm ve dnlerinde, grdkleri yenilikleri Trk edebiyatnda uygulamaya balamlardr. Deiiklikler nce siyasi alanda grlmtr.Edebiyat alannda yaplan deiikliklerle belli dnemler halinde gnmze kadar sren yeni bir edebiyat balamtr.Bu dnemlerden biri de Cumhuriyet dnemi edebiyatdr. Cumhuriyet dnemi edebiyat, Mill Edebiyat [1] 'tan kesin hatlarla ayrlmamaktadr. nk Mill edebiyat sanatlar,
Cumhuriyet'in ilk yllarnda en nemli eserlerini vermilerdir.Yakup Kadri, Halide Edip, Reat Nuri, Refik Halit ve daha birou Cumhuriyet'in ilk elli ylna damgalarn vurmulardr. Ancak Cumhuriyet'in ilanyla ok hzl bir ekilde yaplan devrimlerle, Trk aydn takip etmekte zorland bir siyasi deiim yaamtr. Latin harflerin kabul, eski yaz ve yeni yaz kargaas ortal kartrmaya yetiyordu. Byle bir ortam, ncekilerden ayrmak iin 1923 yln hala devam eden bir edebiyat dneminin balangc olarak kabul edilir.
Konu balklar
[gizle]
o o o o o o o o
2.1 Roman ve yk 2.2 iir 2.3 Aratrma, Derleme 3 Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar 3.1 Be Hececiler 3.2 Yedi Mealeciler 3.3 Garipiler (Birinci Yeni) 3.4 kinci Yeniler 3.5 Hisarclar 4 Kaynaka
Cumhuriyet edebiyatnn temelinde stiklal Sava ve Atatrk devrimleri vardr. iirler, romanlar, hikyeler bu iki konu ile dorudan ya da dolayl olarak balantldr.Milli duygu ve heyecan gelitirmeye ynelik bu abalar Milli edebiyatn bir devam niteliindedir.
Milli edebiyatla balayan halka inme, Anadolu'yu tanma abas bu dnemin edebiyatnda ana ilkelerden olmu, Trk halknn her kesimi edebiyata girmitir. Artk edebiyat stanbul'un snrlarn tamamen amtr.
Yeni kurulan devlet ile yaplan baz devrimleri halka tantmak ve benimsetmek grevi Cumhuriyet dnemi sanatlarna dmt. Sanat, siyaset ile halk arasnda bir kpr olmu, devrimleri yorumlam, aklam ve savunmutur.
Yeni dil ve eski dil tartmalar Cumhuriyet ile noktalanm, siyasi g, olay tekeline alm ve Trk Dil Kurumu'nu kurarak dilde geri dnlmez bir yenileme yoluna gidilmitir. Cumhuriyet'ten nce sadece sempati duyulan Trk Halk sanatlar ve folklr n plana alnm, ncekilerin kmsediiKaracaolan'n, Yunus'un tarz rnek alnmtr. Artk harf benzerlii de kurulan Bat edebiyat daha yakndan takip edilmitir.Trk edebiyat, bat edebiyatnn yeniliklerini, akmlarn uygulamaya balamtr.
nce Memed romannda [6] 1930 yllarnda Toroslar'da yaayan, sua itilmi bir ekyann yaamn konu edinen Yaar Kemal bu yreyi ve ukurova'y tarihsel kkleri, doas, gncel sorunlaryla yanstrken anlatmdaki coku, betimlemelerindeki renklilikle dikkat ekti. Orhan Kemal, stanbul'un yoksul kesimlerinde yaayanlar, kyden kente nfus gn, ezilen ocuklarn, gen kzlarn servenini konu edindi.Kemal Tahir'in ky konu edinen romanlar[7] ve kydeki gelimelerin geni bir panoramasn verdi.Samim Kocagz,Necati Cumal,Fakir Baykurt gibi yazarlar roman ve ykleriyle ky ve kasaba yaamna tanklk
ettiler.[8]Ayn evreyi konu edinen Bekir Yldz, yurtdnda alan gmen iilerin yaamn konu edinen yazarlardan oldu.Gereklere ironi ile bakan ykcler bulunduu gibi (r; Haldun Taner) toplumsal bozukluklar glmece ykleri ve romanlaryla ok geni bir okur topluluklar nnde tartan yazarlar (Aziz Nesin, Rfat Ilgaz) grld. Kurtulu Sava'nn ve Cumhuriyet dnemini, toplumcu ve gereki yazarlara kart biimde yorumlayan yazarlar (Tark Bura) da oldu.
Ruhsal zmlemelere ynelen, bilialtn sergileyen yazarlar (Yusuf Atlgan,Bilge Karasu, Adnan zyalner, Ouz Atay vs.) soyutlamalardan, kara mizahtan yararlandlar; geriye dnmlerle, armlarla beslenen, dilin olanaklarn aratran denemelere giritiler. Kadn romanclar ve ykcler evreyi, olaylar, kiileri konu edinirken ayrntlara daha ok indiler. Bu yazarlar (Nezihe Meri, Adalet Aaolu, Pnar Kr, Fruzan, Sevgi Soysal, Tomris Uyar) bireyin toplumla ilikisi, toplumsal yapda ve kltrdeki deiimler, cinsellik gibi konulara ynelirken yerleik yarglara kar ktlar. Hzl kentleme, sanayileme olgular ky edebiyatnn ortadan silinmesine yol aarken, kentteki kaynamalar, kenar mahalle insanlarnn, yoksullarn, iilerin yaamndan ok aydnlarn, sanatlarn, siyasal eylemlere katlanlarn toplumsal ve ruhsal dnyalarn, onlarn tanklyla bireyi ve toplumu konu edinen bir edebiyat geliti: Erhan Bener, Demir zl, Selim leri, Orhan Pamuk, Latife Tekin, Nedim Grsel vs. gibi yazarlarn roman ve ykleri.
iir [deitir]
iirde, Milli Edebiyat akmndan hece veznini devralan kuak (Kemalettin Kamu,mer Bedrettin Uakl vs) kk duyarllklar, doa ve yurt gzelliklerini konu edindi. Biim yetkinliine ,ar iire ynelen almalar folklordan (Ahmet Kutsi Tecer), tarihin yan sra psikolojiden (Ahmet Hamdi Tanpnar) beslendi. Simgelere (Ahmet Muhip Dranas) ya da gnlk yaamdan sahnelere, yaygn izlenimlere, duyarla (Cahit Stk Taranc) yasland. Hece veznini kullanmada ulalan ustala yeni kalplar, duraksz uygulamalar(A.M.Dranas, C.S.Taranc) eklendi. nsann i dnyasna ynelik aratrmalar, gizemci dnceler dile getirildi (Necip Fazl Ksakrek).Nazm Hikmet Ran'n vezni, geleneksel kalplar kran iiri, biimsel zellikleri kadar Marx gre bal ieriiyle de yenilik oluturdu. Bu yeniliki iir zamanla halk iirinden, divan iirinden, hatta ada Garip iirinden etkiler ald: yknn olanaklarndan yararlanld, yerel ve evrensel deerlerle beslendi. Garip hareketinin temsilcileri (Orhan Veli Kank, Melih Cevdet, Oktay Rfat) iirde sregelen ar duyarla, airanelie kar ktlar, vezinsiz iiri yaygnlatrdlar.
[9]
Garipiler karsnda Nazm Hikmet'in iir anlayndan etkilenentoplumcu iir anlay ortaya kt. Bu iir
geleneinin temsilcileri Rfat Ilgaz, A.Kadir, Ahmed Arif, Hasan Hseyin'dir. Toplumsal konular,imgeye ve duyarla daha geni yer vererek ileyen eilimin temsilcisi Attil lhan oldu. Doa, ak, yaam, sevgi, bar, zgrlk vb. konular ileyen ak aydnlk iirin (Bedri Rahmi Eybolu, Behet Necatigil, Cahit Klebi, Necati Cumal) karsnda; insann evrendeki yerini konu edinirken soyutlamalardan, bilinalt aratrmalardan yararlanan almalar yer ald. Asaf Halet elebi'nin iirine eski uygarlklarn, tasavvufun, folklorun katks grld. Dnemin en retken airi Fazl Hsn Dalarca, insann tanr, evren, tarih, zaman karsndaki yerini yer yer karanlk imgelerle okura sezdirmeye alt. [10] Garip iirinin ak anlatmna karn kinci Yeni ad verilen iirin temsilcileri Edip Cansever, lhan Berk,Cemal Sreya, Turgut Uyar, Sezai Karako ve Ece Ayhan, ada dnyann karmaas iinde bunalan insann tedirginliini, yer yer kapank bir iir diliyle anlattlar. Toplumsal eylemlere (Kemal zer, Ataol Behramolu), kentin yaamnda izgi d kalm kitlelerin temsilcilerine (Refik Durba), kltrel kaynaklara ve tarihe (Hilmi Yavuz)ynelen rnler kendini gsterdi. roni (Salah Birsel), toplumsal ([Metin Elolu]) ve siyasal (Can Ycel) yergi, duyarla kar iir kaynaklarndan birini oluturdu.
Kocatrk, Yaar Nabi Nayr, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi, Muammer Ltfi, Ziya Osman Saba'dr. Bunlarn arasnda en dikkate deer isim Ziya Osman'dr.
iirin elerini, ilkelerini saptamak, kendi ilkelerinin dndaki btn br aralar atmak, iiri iir olarak dnmek, kinci Yeni iir ilk bunu dnyor.imdiye dein anlamn bir yn biliniyordu: Akla ballk. Oysa iirin en yce esi akl allak bullak etmesi, onu ykmasdr.
Bu iirin dier bir temsilcisi Edip Cansever ise grn yle ifade eder:
kinci cepheyi amak, akl dnda da bir anlam olduunu savunmak, iirin kurallar konusunda ykc davranmak, anlamszln anlamna doru gitmek. Bu gerekleri dil kurallaryla snrlayamadmz iin dili amak, kelimeleri anlamndan kurtarmak, yeni zn sonucu olan yeni biimi, yeni biimin de zorunlu sonucu olan yeni z getirmek.
Balangta bir topluluk olarak ortaya kmayan, bildirgesi bulunmayan, kimi ilkeler zerinde birlemeden Birinci Yeni'yi yeterli grmeyerek iirde, herbirinin kendi aradn gzettii bu airleri "kinci Yeni" ad altnda toplamak gerekmitir. Bu grup ok uzun soluklu olmadysa da Trk iirine yeni boyutlar kazandrd.
Hisarclar [deitir]
Ana madde: Hisarclar "Hisarclar, Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat iir ekollne bal olan air ve yazarlar topluluudur. Hisarclar ilk iirlerini naralt dergisinde, Garip akmna kar bir duru sergileyerek yaynladlar. Daha sonra 1950 ylnda yaynlanmaya balayan ve 1980 ylna kadar aralkl olarak 277 say karlan Hisar dergisi etrafnda toplandlar. Mehmet narl, lhan Geer, Mustafa Necati Karaer gibi airler, kuruculuunu yaptklar Hisarclar akmnn ilk temsilcileridir. Daha ok sanatnn bamsz olmasn ve Yaayan Trkeyi savunmular, Garip akmna kar kmlardr. Yenilemek iin, geleneklerin tmyle yok saylmasn doru bulmamlardr. iir ve yk dalnda Trk edebiyatna yeni rnekler kazandrmlardr. Mehmet narl, Hisar dergisinin Aralk 1980 tarihli 277. veda saysnda dile getirdii: "Hisar'n sava, yabanc kopyas olmayan, gelenkelerinden balarn koparmayan, politik ve ideolojik basklara boyun emeyen bir sanat, halkn konutuu dille konuan bir edebiyat koruyup gelitirme sava idi."
Kaynaka [deitir]
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ^ Detayl bilgi iin Mill Edebiyat maddesine baknz. ^ H. E. Advar, Vurun Kahpeye, 1923; R. N. Gntekin, Yeil Gece, 1928 ^ H. E. Advar, Sinekli Bakkal, 1926 ^ R.N.Gntekin, Yaprak Dkm,1930 ^ Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Kouu,1930 ^ 4 c.1955-1987 ^ Srdere, 1955; Krduman, 1957; Yedi nar Yaylas, 1958; Kyn Kamburu, 1962 8. 9. ^ Baknz: Ky Edebiyat ^ Baknz:Serbest Nazm
Be Hececiler
Kenan Hulusi
Mehmet narl
lhan Geer
Nzhet Erman
Gltekin Samanolu
M. Necati zsu
Ayla Oral
evket Bulut
M. Fahri Ouz
Mehmet Kaplan
Cemil Meri
Faik Baysal
Metin And
Rt arda
Turgut Uyar
Cemal Sreya
Edip Cansever
Sezai Karako
lk Tamer