Ermeni Tehciri ve Trkiye'nin Ermenilere Kar Siyasetinin Maddi-ktisadi Arka Plan mit Kurt* 2015'e yaklatka siyasiler,uluslararas ilikiler

uzmanlar,hukukular ve tabii tarihilerin yakndan ilgilendii bir konu olan Ermeni Soykrm tartmalarnn snacan tahmin etmek iin khin olmaya gerek yok.Bu tartmalarda ileri srd grleri,dnceleri ve yazdklar ile ilk akla gelen isimlerden olan Prof.Dr. Taner Akam'n son kitab mit Kurt ile birlikte kaleme aldklar "Kanunlarn Ruhu:Emval-i Metruke Kanunlarnda Soykrmn zini Srmek" baln tamakta.Kitabn yazarlarndan mit Kurt getiimiz Kasm aynda letiim Yaynlar tarafndan yaymlanan kitapla ilgili sorularmz cevaplad. -Osmanl Devleti gznde tehcir kararnn gvenlik kaygs ile sava srecinde spontan gelien bir tedbir olmadn tehcirin arkasndan,gidenlerin braktklar mallara dair karar ve uygulamalar gstermekte.yleyse tehcir kararnn daha derinde olan nedeni sizce nedir? Bilindii zere ttihat ve Terakki hkmeti,27 Mays 1915 tarihinde Tehcir Kanunu olarak da bilinen drt maddelik bir kanun yaynlar.Bu kanunun karlmasndaki temel saikin lkenin gvenliine ynelik "tehditleri" bertaraf etmek olduu ifade edilir.Kanunda hibir biimde Ermeni ibaresi gememesine karn;lkenin savunmasna ve asayiine ynelik en byk "tehdit" Ermeniler olarak bilinir.Ancak kitapta da ayrntlaryla gsterdiimiz gibi tehcir esas itibariyle Ermeni kltrel,sosyal ve ekonomik zenginliine el konulmas,Ermeni varlnn ortadan kaldrlmas gereklii zerine ina edilmitir ve bu ekilde hayata geirilmitir.Ermenilerin mallarna el koymak tehcir kararndan sonra sistematik bir hal almtr ve btn bir hukuk sistemi bunun zerine bina edilmitir.Sadece ttihat ve Terakki hkmetinin yrtm olduu kanunlar deil,Cumhuriyet ve onun hukuk sistemi de bu amaca matuf bir biimde dzenlenmitir.Dolaysyla,Tehcir Kanunu da dahil olmak zere karlan btn kanun ve kararnamelerin en temel hedefi Ermenilerin tm tanr ve tanmaz mallarna el koyarak onlarn Anadolu'daki varlklarnn maddi temellerini yok etmektir.Bu anlamda Ermenilerin maddi ve kltrel varlklarnn ortadan kaldrlmas hukuk sistemine iseldir. Sylemek istediimiz,soykrmn sadece fiziki imha anlamna gelmediidir.Hatta daha ileri giderek iddia edebiliriz ki,Ermenilerin fiziki olarak imha edilip edilmediklerinin yalnzca ayrnt gibi durduu bir olgu ile kar karyayz.Srgn ve imha srecinde ne kadar Ermeni'nin lm olduu veya ne kadarnn hayatta kalm olduu ikincil bir sorundur;nemli olan,Ermenilerin kadim vatanlarndaki izlerinin tmyle yok edilmesidir.Hukuk bunun iin vardr ve Talat Paa'nn ifadesiyle,her ey Ermeni "vcudu(nu) tamamyla kaldrma" amacna uygun olarak dzenlenmitir.Bu anlamda soykrm,ileyen normal hukuk sisteminden sapma deil,bizzat hukuk sisteminin de bir rndr ve onun aracl ile uygulanmaya konmutur. -Mtareke dneminde Osmanl Devleti'nin Ermeni politikas nasl bir biim ald?Bu srete Ermenilerin geri dnleri nasl karland?Bunu engellemek iin neler yapld? Bu dnemde Osmanl Devleti'nin Ermenilere ynelik politikalarnn ald biimi anlamak

iin birtakm yasal dzenlemelere dikkat ekmek gerekiyor.Mtareke dneminde Ermenilerin toplu geri dnmeleri konusunda ilk resmi adm 18 Ekim 1918 tarihinde atlr ve "ahval-i harbiyye dolaysyla ve karar- askeri ile bir mahalden karlarak dier mahallere sevkedilmi olan" Ermenilerin "yerlerine avdetlerine msaade" edildii tm blgelere bildirilir.19 Ekim 1918'de Sadrazam Ahmed zzed Paa tarafndan mecliste okunan hkmet programn takiben,21 Ekim 1918'de srgn edilen Ermeni ve Rumlarn geri dnmelerine msaade edilmesine ilikin emir ilgili tm illere gnderilir.4 Kasm 1918'de ise konumuz asndan olduka nemli bir hukuki adm atlr ve "Tehcir Kanunu" olarak bilinen 27 Mays 1915 tarihli geici kanun anayasaya aykr bulunarak iptal edilir. Geri dnmeler konusunda karlalan en byk sorun,Ermenilere geride braktklar menkul ve gayrimenkul mallarn nasl iade edilecei idi.18 Aralk 1918 tarihinde bu konuda ayrntl bir tamim hazrland ve blgelere gnderildi.Tamimde Ermenilerin ev ve arazileri teslim edilecek;bu evlerde oturan muhacir ve mlteciler tahliye edilecek,imkn olmad durumlarda,msait evlerde birka aile birarada barndrlacak,akta kalanlar muhacir kylerine yerletirilecekti. Her ne kadar,18 Ekim tarihi ile birlikte srgne gnderilen Ermenilerden sa kalanlara geri dnme msaadesi verilmise de sre sorunsuz ilememitir.Osmanl hkmeti ve daha sonra Ankara'da faaliyete geecek milliyeti hareket,zellikle 1918 Mondros Atekes Antlamas snrlar dnda kalan Rum ve Ermenilerin geri dnmelerini birtakm tedbirlerle engellemeye alacaklardr.Ankara ve stanbul'un bu konuda benzeri tutum taknm olmalar dikkat ekicidir.1918 ve sonras geri dnler sorununu iyi anlayabilmek iin sreci ikiye ayrarak incelemek gerekir,birincisi 1918-1922 dnemidir.Bu dnemde stanbul'da hl grev banda olan bir hkmet vardr.kinci dnemin 1922 Kasm sonras,stanbul'un Ankara'daki milliyeti hkmetin kontrolne gemesi ve Lozan grmeleri ile balayp,1920'li yllarn tmn kapsadn syleyebiliriz.kinci dnem iinde Lozan Antlamas'nn yrrle giri tarihi olan 6 Austos 1924 nemli bir dnm noktas olarak telakki edilmelidir. Ermeni ve Rumlarn geri dnlerini engellemek adna kullanlan kanunlarn banda 1869 Vatandalk Kanunu gelir.Tm bu dnemde ska bavurulan bir dier dzenleme,1911 ve 1918 Pasaport kanunlardr.Ermeni ve Rumlarn lke iine sokulmamas vatandalk ve pasaport kanunlar esas alnarak zamanla daha sistematik hale sokulacaktr.Ayrca eitli talimatnameler araclyla srgn edilen Ermenilerin lkeye girileri snrlandrlr ve zorlatrlr.4 Mays 1919 tarihinde tm snr kaplarna bir talimatname yollanr.Bu talimatname ile snr kaplarndan ieri girmelerine izin verilecek Ermenilerin girileri birtakm artlara balanr.Buna gre,ieri girmelerine izin verilecek Ermenilerin gerek tehcir gerekse genel harp srasnda bir su ilememi olmas,memleketin dzenini bozucu herhangi bir faaliyette bulunmam olmas ve Pasaport Kanunu'nun nc maddesinde belirtilen ihlalleri yapmam olmas gibi artlar aranr.Ayrca,talimatnamenin nc maddesi gerei Osmanl tebaas olmayan Ermenilerin hibir surette ieri alnmasna izin verilmeyecektir. Son olarak Mtareke dnemine ilikin alt izilmesi gereken en nemli hukuki dzenleme 12 Ocak 1920 tarihli kararnamedir.Bizim,"Vahdeddin Kararnamesi" olarak adlandrdmz bu

kararname ile ttihat ve Terakki dnemindeki Ermeni mallarna ynelik tm uygulamalar iptal edilir ve Ermenilerin el konulan mallarnn iadesine balanr. -Ankara'nn,Kemalistlerin ttihatlara ve ttihatla mesafeli duruuna karn baz konularda ok belirgin bir sreklilik var.Bunlardan birisi de tehcir kararnn arkasnda durulmas ve geri dnlere kar olan tutum.Bu noktada Milli Mcadele'nin finansman kaynaklarndan Tekalifi Milliye'nin emval-i metruke ile ilikisi dikkat ekici.Bu sreklilii anlatr msnz? Tabii hem zihniyet hem de hukuki devamllk asndan belirgin bir sreklilikten bahsetmek mmkn.TBMM'nin,hem Ermeni Soykrm'nn hem de 1919-1922 dneminin yaratt emval-i metruke ile ilgili ilemleri birletirmeye balamas 14 Eyll 1922 tarihi ile balyor.Bu tarihte yaplan oturumda,Vahdeddin Kararnamesi olarak adlandrdmz 12 Ocak 1920 Kararnamesi iptal ediliyor.Bu karar ile ttihat ve Terakki hkmetinin tehcir edilen Ermenilerin tanr ve tanmaz mallarna el koymasn salayan 26 Eyll ve 8 Kasm 1915 tarihli kanun ve kararname yeniden yrrle giriyor ve Cumhuriyet'in,ttihat soykrm yasalar zerine ina sreci balam oluyor. Aslnda bu nemli sorunun cevab,kararn grld meclis grmeleri srasnda verilir.Ama bellidir;sava kazanlmtr.Yaplacak bar grmelerinde,emval-i metrukeler meselesinin gndeme gelme ihtimali kuvvetlidir.Ve Trkiye'den,mallar sahiplerine iade etmesi istenebilirdi.Oysa Trkiye'nin,deil el konulmu mallar geri vermek,lke iinde Ermeni varlna dahi tahamml yoktu.Emval-i metruke devlet asndan son derece nemli bir gelir kayna telakki edilmektedir.Fakat hl yrrlkte olan Vahdeddin Kararnamesi'ne gre mallarn sahiplerine geri verilmesi bir zorunluluktur.Bu nedenle bu kararname Lozan grmeleri balamadan ortadan kaldrlmalyd. Meclis'teki grmeler srasnda oturum gizli olduu iin,Maliye Vekili Fehmi Bey tm bu noktalar ok ak ve sarih olarak anlatr.Kararname yrrlkte kalmaya devam ettii mddete Mslmanlarn eline gemi olan tm mal ve mlklerin sahiplerine iadesi kanlmazd.Yaklamakta olan Lozan Bar Konferans'nda Batl devletler bu konuda bask uygulayacaklard.Milletvekillerinin yaptklar konumalarda bu kanunun niin ortadan kaldrlmas gerektiini ve aksi takdirde Trkiye'yi nelerin beklemekte olduunu bildikleri anlalyor.Sinop Mebusu Hakk Sami Bey'in,"Meclisi burada tekil ettiimiz zamanda bu gibi kararnamelerle uraacak zaman... bulamam(tk)";Trabzon Mebusu Hasan Bey'in,"sulh yakndr.Sulh mesailine balanmazdan evvel bu gibi eyleri temizlemek lazmdr... bu kararnameyi kknden rtmek lazmdr..." szleri konuma yapan tm dier milletvekillerinin de duygusunu yanstmaktadr. Vahdeddin Kararnamesi'nin kaldrlmak istenmesinin bir baka nemli nedeni daha vardr.Maliye Bakan,zmir'in yama edilmesi konusunda yaplan meclis gizli oturumunda bu nedeni aka dile getirir.Emval-i metruke yama edilmektedir ve bunlar yamadan kurtarmann tek yolu,hepsini devletin tasarrufuna geirmektir.

14 Eyll 1922 tarihli "Redd-i Emval" Kararnamesi ile birlikte 26 Eyll ve 8 Kasm 1915 kanun ve kararnamesi yrrle girmiti ama yeni duruma gre baz deiiklikler yaplmas art idi.Birok nedenden dolay geciken bu deiiklikler nihayet nce 15 Nisan 1923 tarihli Tasfiye Kanunu ile yaplacaktr.Toplam dokuz madde olan kanun,26 Eyll 1915 tarihli kanunu esas alm ve onun zerinde baz dzeltmeler yapmtr. nemli olan husus,bu tarihten sonra emval-i metruke konusu ele alndnda,resmi metinlerde "13 Eyll 1331 [26 Eyll 1915] ve 15 Nisan 1339 [15 Nisan 1923]" tanmlamas birlikte kullanlacaktr.ttihat rejim ile btnleme tamamdr.Atlacak son adm elbette kanunun uygulamasna ilikin kararnameyi kartmakt.29 Nisan 1923 tarih ve 2455 sayl Kararname bu ama iin kartld ve 8 Kasm 1915 Kararnamesi'nin yerini ald.Tm Cumhuriyet dnemi boyunca,emval-i metruke ilemleri esas olarak 15 ve 29 Nisan kanun ve kararnamesi esas alnarak dzenlendi.Burada da ttihat dnemin ana mant korundu.Yalnz,mallarn tasfiyesinden sonra kalan miktarnn sahiplerine verilecei hkm kaldrld.Artk kam ve kayp kiilerin bir daha dnmeyecekleri hesap edilmekteydi.Devlet,kaybolmu kiilere ait mallarn ayrntl bir listesini kartyor,bunlar hakknda ayr ayr defterler hazrlyor ve gerekli bor-alacak ilemleri tamamlandktan sonra,bunlar Vakflar ve Maliye hazinelerine kaytlarn yapyordu.Mallar,Hazine'ye ait dier tanmaz mallar gibi idare meclisleri marifetiyle idare olunacakt. Byk Millet Meclisi Reisi ve Bakomutan Mustafa Kemal'in emriyle 7-8 Austos 1921'de karlan Tekalif-i Milliye Emirleri ise aslnda btn bu srecin devam niteliindedir.Tekalifi Milliye Emirleri,Yunanistan'a kar yrtlen Kurtulu Sava'n finanse etmek ve sava giderlerini karlamak amacyla kartlmt.Emval-i metruke de,sava finanse edecek nemli bir kaynak olarak grlr ve faydalanlmaya allr. -Ermeni mallar Lozan'da da konu oluyor.Lozan'n konuya dair hkm ve sonular nelerdir? Lozan'daki "en derin" konulardan biri bu,ama aktan aa "emval-i metruke" diye bir grme bal yok.Bu nedenle baz aratrmaclarn,"Lozan'da konu gndeme gelmemitir" ya da sadece "Genel af kapsamnda gndeme gelmitir" veya "Lozan'da Trkiye konuyu geitirmi ve grmeyi reddetmitir" biimindeki yorumlarn azmz ak kalarak okuduk.Oysa Lozan'da en ok tartlan konulardan biri bu.En genel ilke olarak ifade etmem gerekirse,Lozan'da Trkiye soykrm nedeniyle tazminat demeyi dolayl yollardan kabul etmitir ve bu kapsamda emval-i metrukenin gerek sahiplerine verilmesi konusunda anlama salanmtr.Ak bir Lozan hkmdr bu.6 Austos 1924 tarihi itibariyle malnn banda olmay baaracak her Ermeni kendi maln geri alma hakkna sahiptir. Konu Lozan'n "Mallar,Haklar ve karlar" balkl blmnde,65. ve 72. maddeler arasnda dzenlenmitir.Daha sonra Trk i hukukunda da bu esasa gre deiiklikler yaplmtr.Yani,malnn banda olmay baaran Ermeni'ye veya mirassna mal veya deeri geri verilecektir.Kanun budur.Bu nedenle Trkiye'nin btn stratejisi,yurtdndan hibir Ermeni'yi ieri sokmamak zerine oturmutur.nk girerlerse mallarn alacaklardr.Bu nedenle binbir trl ayak oyunlaryla insanlarn Trkiye'ye girileri engellenmitir.

Yurtdnda Ermeniler deyince,iki ayr topluluk szkonusudur.Birincisi,ok kk miktarda da olsa,ngiliz,Fransz ve Amerikan gibi Mttefik devletleri vatanda olan Ermeniler.Dieri ise,1914-1918 ile 1919-1922 yllar arasnda iki byk dalga olarak lke dna dm olanlardr,ana ve esas gvde budur.Bilindii gibi,1918'den sonra 250 bin civarnda Hristiyan (Rum ve Ermeni) Anadolu'ya geri dnmt.Bunlar,daha nce srlmemi ve ieride kalm dier Rum ve Ermenilerle birlikte 1918-1922 arasnda yeniden srldler.Dolaysyla,Lozan'da sadece Cihan Harbi yllarndaki Ermeni Soykrm ve Ermenilerin el konulan mallar (emval-i metruke) ile snrl bir tartma yaplmad.Hatta 19181922 arasnda lkeyi terkedenlerin geri dnmesi ve bu insanlarn mallar meselesi daha arlkl bir sorun olarak tartlmtr. Lozan'da,Austos 1914'ten nce ngiliz,Fransz,talyan vb. vatanda olan Ermenilerin zararlarn tazmin sorunlar,tehcir ve ldrmeler de dahil,esas olarak zlmtr.Trkiye bu insanlarn tehcirden uradklar zararlar tazmin etmeyi (kt zerinde) kabul etmitir.Burada iki ayr hkm vardr.Birisi Lozan'n 58. maddesi,dieri "Mallar,Haklar ve karlar" bal ile dzenlenen 65.-72. maddelerdir. Lozan Antlamas'nn 58. maddesine gre,Berlin'de bir bankaya yatrlm,o zamanki deeri 5 milyon sterlin olan altnn,Mttefik devletler vatandalarnn zararlarnn tazmin edilmesi iin kullanlmas kararlatrlr.1923 ylnda Paris'te konuya ilikin bir komisyon kurulur ve bu komisyon hangi zararlarn tazmin edileceine ilikin bir liste kartr.Tazmin edilecek zararlar arasnda,tehcirde ldrlen kadn ve ocuklar iin ailelere deme yaplmas da vardr.Tek n koul elbette,ailesi ldrlen Ermeni'nin 1914 Austos ncesinde ngiliz,Fransz veya talyan vatanda olduunu ispat edebilmesidir.Bunu ispat edenlere tazminat demeleri yaplyor.Benzeri dzenlemeler,ldrmelere deil ama mallara ilikin olarak 65.-72. maddeler arasnda da yaplr.Bu maddelere gre,devletler,karlkl olarak dier devlet vatandalarnn zararlarn tazmin etmeyi kabul ederler.Buna gre,Austos 1914 ncesi ilgili devletlerin (ABD,ngiltere,Fransa,talya,vb.) vatanda olan Ermeniler sadece kendilerinin el konulmu mallarn geri alma hakkna sahip olmakla kalmazlar;eer mirass olduklarn kantlayabilirlerse,akrabalarnn el konulmu mallarn da alrlar.kabilecek sorunlar iin ise Karma Hakem Mahkemeleri kurulur.Lozan'n 92.-98. maddeleri bu mahkemelerin alma koullarn dzenler.Buna gre mahkemeler ikili lkeler arasnda kurulacaktr (Trkiyengiltere;Trkiye-Fransa gibi).Bu mahkemelere bavuran Ermeniler var.Eer Ermeniler,ilgili lkeler (ngiliz,Fransz,vb.) vatanda olduunu ispat edebilirlerse zararlar tazmin edilir.Karma Hakem Mahkemeleri'nde bu konuda leyhte veya aleyhte alnm onlarca karar vardr. Yinelemem gerekirse,Lozan Antlamas'nn 30.,36.,65. ve 72. maddelerine ve buna gre yaplan i hukuk deiikliklerine gre,6 Austos 1924 tarihi itibariyle malnn banda olacak her Ermeni,maln geri alma hakkna sahip olacaktr.Geri dnmeyip de o anda yaadklar lkelerin vatanda olan Ermeniler ise geride kalan mallarn veya deerlerini bulunduklar lkeye gtrme hakkna sahiptir.

-Lozan sonras veya Cumhuriyet dneminde tehcir kurban ve Trkiye dnda kalan Ermenilere kar Trkiye'nin tutumu ne olmutur? Lozan'n mallarn geri alnmasn olanakl kldn duyan baz Ermeniler Trkiye'ye giri yapmak ve mallarn geri almak ister.Bu giriler,stanbul basnnn olayn stne gitmesi ile birlikte,tm bir 1924 yl boyunca zerinde en ok konuulan konulardan biri olur ve ksa srede bir skandala dnr.Mesele ylesine dallanp budaklanr ki,soruturma komisyonlar kurulur,Meclis'te gizli oturumlar yaplr.Hkmet 29 Mays 1924'te yaynlad bir kararname ile Ermenilerin Trkiye'ye girmelerini devletin "eref ve haysiyeti" ile ilgili bir sorun olarak tanmlar.Yaplan soruturmalar sonucunda,ileri Bakan Ferid Bey,21 Mays'ta istifa etmek zorunda kalacak,birok yksek brokrat grevinden alnacak ve tutuklanacaktr.Skandal 31 Mart,1 ve 2 Nisan tarihli gazetelerde "Zengin Ermenilerin memlekete dn meselesi" balyla verilir.stanbul'da normal pasaportla bile giri yapm Ermenilerin peine dlr ve bu insanlar hakknda da aleyhte yaynlar yaplr.Vatandalar da koroya katlr ve basna,izinsiz girmi olduu tahmin edilen kiilerle ilgili ihbarlar yamaya balar:"ki Firari Daha ehrimizde!","Polis Mdriyeti'nin ve Tasfiye Komisyonu'nun Nazar- Dikkatine" balklar atlr;birok insann isim ve adresleri yaynlanr. Balangta Mttefik kuvvetler,bu insanlarn geri dnmesi konusunda ok srarc olurlar ama sonra siyasi nedenlerle bundan vazgeerler.Bu nedenle Ermeniler sahipsiz kalr.Sonuta Trkiye,Ermenilerin toplu geri dnmelerini engellemeyi baarr ama bireysel geri dnleri yasaklamas imknszdr.Lozan'da,"Evet,bireysel olarak gelebilirler" diye sz vermek zorunda kalr.Bu nedenle,daha sonra bu insanlar gelmek ve mallarn almak istediklerinde bugn artk komedi sayabileceimiz rezillikler yaanr.Hakk olduu halde geri dnmek isteyen Ermeniler snrlarda tutuklanrlar,zorla dar atlrlar.Konu ABD ile Trkiye arasnda diplomatik sorunlara yol aar.Paras olan birka Ermeni ise rvet verip girmeyi baarr ve bu sefer de konu Trkiye'de skandal olur.Birka Ermeni lkeye girdi diye,bakan ve brokratlarn kellesi istenir.Kitapta buna ilikin ayrntl hikyeler bulacaksnz.Fakat Trkiye'nin,Ermenileri ieriye sokmayarak sorundan kurtulma ans yoktur.nk yine Lozan Antlamas'nn vatandalk ile ilgili hkmlerini dzenleyen 30. ve 36. maddelerine gre sorun ak olarak "tazminat" diyebileceimiz bir ynde zlmtr. Lozan'da emval-i metruke konusunda Trkiye'nin bir taraftan zellikle "Mallar,Haklar ve karlar" ile ilgili yaplan dzenlemeler ve "Uyrukluk" konusunda zerinde anlalan ilkeler nedeniyle,mallarn sahiplerine iade edilecei ilkesini kabul etmek zorunda kalmas;ama br taraftan Trkiye dnda kalm Ermenilerin gelmelerine ve mallarn almalarna,elindeki tm imknlar kullanarak engel olmaya almas daha nce Lozan Antlamas'nn uzman olduklarn iddia eden aratrmaclar ve tarihiler tarafndan bile gn yzne karlmam son derece nemli noktalar.Lozan'n,Cumhuriyet'in kurucu elitleri tarafndan neden bu kadar kutsand ve Trkiye Cumhuriyeti'nin resmi temellerini atan bir anlama olarak ulusal bellekte merkezi bir yer tekil etmesi gerek Ermenilere ait emval-i metrukelerin geri verilmemesi adna i hukuka dnk btn yasal enstrmanlarn seferber edilerek insanst gsterilen aba ve yine soykrmdan kurtulan Ermenilerin toplu halde memleketlerine dnmelerinin ayn ekilde engellenmesi balamnda dnldnde anlam kazanyor.Bu

erevede Lozan bar grmeleri esnasnda smet nn bakanlndaki Trk heyetinin bahsi geen konularda takndklar tavr,iine dtkleri zor durum ve verdikleri taahhtleri yerine getirmemek adna gsterdikleri yaklam nemli. Ermenilerin geri dnlerini engellemek amacyla yaplan nemli i dzenlemelerin banda 2 Temmuz 1924'te kartlan 663 sayl Seyr Sefer Talimatnamesi ve Pasaport kanunlar gelir.Gerek Seyr Sefer Talimatnamesi ve daha sonra bu talimatnamede yaplan muhtelif deiikliklerin gerekse Pasaport kanunlarnn en nemli amac Ermenilerin Trkiye'ye girmelerine ve lke iinde zgrce seyahatlerine engel olmakt.Siyasi irade,Ermenilerin mallarna el koymak ve Anadolu topraklarnda bir daha Ermeni varlnn yeermesine msaade etmemek politikas izlemekteydi.Kanun ve kararnameler de buna uygun olarak kartlmaktayd.te bizim "Kanunlarn Ruhu" dediimiz eyden kastmz tam da budur. -Trkiye vatanda Ermeniler "emval-i metruke" veya bu bana gre "ganimeti" yaklam ve uygulamardan nasl etkilendiler ve etkilenmeye devam ediyorlar m? Osmanl ttihat ve Terakki Partisi,Ermenileri u veya bu nedenlerle bulunduklar yerlerden srm;srerken de "mallarnza biz bakacaz" demi ve "deerlerinin karln size gittiiniz yerde vereceiz" szn vermitir.kartlan tm kanun ve kararnamelerde,bu mallarn asl sahiplerinin Ermeniler olduu ve devletin sadece onlar adna idare iini stlendii tekrar edilmitir.Sonra da,argo bir deyile mallarn stne yatlmtr. Cumhuriyet dneminde de ayn uygulama devam ettirilmitir.stelik imzalanan uluslararas anlamalarla,tm Ermenilerin geride kalan mallar zerinde hakk olduu tekrar edilmi;stelik 6 Austos 1924 itibariyle mallarnn banda olacaklara da mallarnn geri verilecei sz verilmitir.Sonra da Trkiye'nin etraf bir kale gibi rlm ve snrlar kapatlm,ieriye tek bir Ermeni dahi sokulmamtr.eri sokulmayan Ermeniler ise "firari ve mtegayyip" ilan edilmi ve mallarna el koyma srecine devam edilmitir.stelik,gerek Osmanl ve gerek Cumhuriyet dneminde tm bunlar yaplrken "Ermenilerin mallar zerinde hibir hakk yoktur",denmemitir,denememitir.Hem Ermenilerin mallar zerinde haklar olduu kanunla tekrar edilmi,hem de bu mallar veya karlklar sahiplerine verilmeyerek kanuna aykr hareket edilmitir. Tm bunlarn niin yaand,bir devletin ve toplumun kendisini niin bylesi utanlacak bir duruma soktuunun elbette bir nedeni,bir aklamas var.Osmanl ve onu takip eden Cumhuriyet rejimleri,Hristiyanlarn varln kendi gelecei iin bir tehdit olarak grm ve tm siyasetini,Hristiyanlarn Anadolu'daki izlerinin silinmesi zerine oturtmutur.Hristiyanlarn yokluunu,kendisinin varlk art olarak grmtr.Talat Paa'nn,Ermeni varlnn "vcudunu ortadan kaldrmak" szlerinde en zl ifadesini bulan bu tutum,tm bir Osmanl ve Cumhuriyet dneminde Ermeni mallarna ynelik izlenen politikann ana ruhunu bize verir. Ermenilere ynelik kartlan tm kanun ve kararnamelerin z,onlarn Anadolu topraklarnda yeniden vcut bulmalarn engellemeye yneliktir.Bu nedenle,Ermenilere ynelik gndeme

getirilen politikalarn bir tek fiziksel imha ile snrl olmadn sylyoruz.Bu fiziksel imha kadar ve belki ondan daha da nemli olan,hukuk sisteminin kullanlmasdr.Hukuk,zellikle de emval-i metruke kanunlar,Ermenilerin ekonomik varln ortadan kaldrmann en nemli arac olmutur.Emval-i metruke kanunlar Cumhuriyet'in en nemli kanunlar arasnda yer alr.Bu anlamda Cumhuriyet rejiminin,bir halkn varln ortadan kaldrmay amalayan hukuk sistemi zerine dayandn,bu hukuku iselletirdiini sylyoruz. Ve bu hukuki yap hl varln korumaya devam ediyor.Bir rnek vermem gerekirse,biri 31 Ekim 1983 tarihli(A),dieri 29 Haziran 2001 tarihli(B),dnemin Devlet Bakan uayip enmez imzasn tayan Tapu ve Kadastro Genel Mdrl'ne ait genelge bu srecin nasl hl salam bir biimde srdrldnn en ak gstergelerinden biri.Szkonusu genelge,6 Austos 1924 tarihinden nceki tapu kaytlarna ilikin bavurular olduu zaman nasl davranlmas gerektii konusunda direktifler veriyor. Genelgenin dili ok skntldr nk tm bir genelge boyunca,bavuruyu yapanlarn artk mallar zerinde hibir hakk kalmamtr,denememektedir.Bu nedenle,ilgili makamlara devletin elindeki bilgileri saklamalar ve kimseye gstermemeleri nerilmektedir.Genelge,alma boyunca ileri srdmz,hukuk sistemi iinde var olan gerilim ve eliki tezine nemli bir dayanak tekil eder. Genelge,eer "1924 yl ncesine ait kaytlar ile ilgili herhangi bir ilem talebinde bulunulmas halinde,"mbadil,mtegayyip,firari ve mufarakat edenlere ait tapu kaytlarna ilikin bilgi ve belge verilmesi de dahil tapu ilem taleplerinin hibir ekilde karlanmamas,taleplerinin Genel Mdrle ynlendirilmesi" gerekir.Ve buradan gelecek "talimata gre ileme yn" verilecektir.Yani 6 Austos 1924 ncesine ilikin herhangi bir soru ile karlarsanz,sakn bilgi vermeyin,hemen bizi haberdar edin demektedir genelge. zetle,aktardmz genelgeye sinmi derin korkunun varlndan sz etmek istiyorum.Bu nedenle 6 Austos 1924 ncesine ilikin hibir kaydn verilmemesi ve kadastro geirmek vb. gibi ilemlerin yaplp,itiraz kaplarnn kapatlmas istenmektedir.Trkiye'nin ana problemi,kendi hukuk sisteminin iinde mevcut bu gereklik -Ermenilerin mallar zerinde hl haklar olduu- ve bu gerekliin stn rtme arzusudur.Bu durum,derin bir korkuya da kaynaklk etmekte ve tm bir sorunun devletin gvenlii sorunu olarak telakki edilmesine yol amaktadr. Bu hukuk deitirilmedike Trkiye'nin demokratiklemesinin ok zor olduu gerei orta yerde durmaktadr.Bakasnn yokluunu kendi varlk koulu olarak gren bir zihniyetin,bunun rn olarak oluturulmu hukuk sisteminin zerine oturmu bir toplum demokrat olamaz.nsan haysiyetine ve insan onuruna sayg duyan bir gelecek kuramaz. Bu zihniyetin en nemli gstergelerinden birisi,Ermeni mallarna ilikin kaytlarn hl sakl ve gizli tutuluyor olmasdr.Bir lke dnlebilir mi ki,yz yl ncesine ait tapu kaytlarn hl sakl tutsun?Yz yl nceki tanmazlarn sahiplerinin aklanmasndan korksun ve bu tapu kaytlarnn aa kartlmasn bir ulusal gvenlik sorunu olarak grsn?Trkiye'de

olan budur:2006 ylnda Trkiye'nin ulusal gvenliinden sorumlu,en nemli anayasal kurulu olan Milli Gvenlik Konseyi,elektronik ortama aktarlan tapu kaytlarnn arvilere devredilmesini ve aratrmaclarn hizmetine sunulmasn ulusal gvenlie aykr bularak yasaklamtr. Tapu kaytlarnn,bir lkenin varlna ynelik bir tehdit olarak alglanmas bir tek siyasi otoriteye ait bir fikir deildir.Hukuk fakltelerinde de bu fikirler savunulmakta ve konu hakknda "bilimsel" makaleler yazlmaktadr.Ve niin tapu kaytlarnn aklanmasnn bir gvenlik tehdidi olduu anlatlmaya allmaktadr. Buradaki "derin" korkunun altnda yatan gereklik tapu kaytlarnn almas durumunda Ermenilerin gelip mallar ile ilgili hak talebinde bulunmalar durumudur.Zira mevcut hukuk sistemimiz de buna msaittir.in ucunda mallar geri vermek zorunda kalabilme szkonusudur. -Ermeniler ve emval-i metruke konusu da dahil olmak zere halkay daha da geniletecek olursak,Trkiye gayrimslim vatandalarna kar ayrmc uygulamalarda bulunurken deyim yerindeyse olduka "sofistike" davranp yasa ve yasal metinlere aka ayrmc ifadeleri yerletirmiyor.Bu da sizin yaptnz gibi "iz srme"yi gerektiriyor.Bu noktada son olarak Trkiye gayrimslimlerinin tarihini,zellikle onlara ynelik ayrmc uygulamalar konu edinen almalar retmenin tarihi olarak zorluklarn anlatr msnz? Burada bilhassa gayrimslimlerin mallarnn akbetine ilikin ariv kaynaklarna ulamak ve bunlarn izini srerken devletin ve brokrasinin dar ve skk dehlizlerinde kaybolmann verdii zorluklardan bahsetmek mmkn.Bir tarihi olarak bir de karnza tabii "devletin gvenlii" iin "sakncal" olarak addedilen "hassas" bir konuyla uratnz iin dlanma ve her trl gadre uramak riskiyle de kar karya kalyorsunuz.Ancak tarihilik melekelerini sadece gerei aramak zerine ina edenler iin bu sorunlar alamayacak kadar g deil.Trkiye'de gayrimslimlerle ilgili birok nemli alma yapld ve yaplyor.Bizim almamzn da bu konularla ilgilenen dier aratrmaclara ufak da olsa bir kap araladn dnyorum... A-1983 tarihli genelgeden 1-Mbadil,mtegayyip,firari ve mufarakat edenlerle ilgili tapu kaytlarnn isteyenlere verilmemesi. 2-Ayn kaytlarn mahkemelerce istenmesi halinde durumun aklanarak,ancak ilgili mahkeme isteminde srarl olduu takdirde,tapu kaytlarnn mahkemeye bu meruhatla verilmesi. 3-Birinci ve ikinci maddelerdeki yazl ve szl bavurularn ve sonularnn Genel Mdrle hemen bildirilmesi ve bavuran kiilerin Genel Mdrle ynlendirilmeleri. 4-Kadastro ve tapulama tespitleri srasnda,bu genelgelerde belirtilen hususlara dikkat edilerek,mbadil,mtegayyip,firar ve mufarakat eden kiiler adna tapu kaydna istinaden veya yabanc uyruklular adna zamanam yoluyla hibir tespitin yaplmamas. 5-Yabanc uyruklu olarak yukardaki fkrada belirtilen kiilerin mracaatlar halinde de Genel

Mdrle geni bilgi verilmesi. B-2001 tarihli genelgeden 1-Gerek veya tzel kiilere,mbadil,mtegayyip,firari ve mufarakat edenlere ait tapu kaytlarna ilikin bilgi ve belge verilmesi de dahil tapu ilem taleplerinin hibir ekilde karlanmamas,taleplerinin Genel Mdrle ynlendirilmesi iin bilgi vermekle yetinilmesi. 2-Kadastrosuna balanlacak veya devam eden alma alanlarnda sz edilen kiilere ait tapu kaytlarna dayal olarak kayt malikleri ve halefleri veya zilyetlie istinaden bu kiiler adna herhangi bir tespit yaplmamas,bunlara ilikin yer gsterme veya benzeri talebe bal hibir ilemin karlanmamas. 3-6 Austos 1924 tarihi ncesi tesis edilen kaytlarla ilgili herhangi bir talep annda kaydn kadastroya tabi tutulup tutulmad ile herhangi bir parsele uygulanp uygulanmad aratrlarak,uygulanm ise revizyonlarnn yazlmas,herhangi bir parsele uygulanmam ise kaydn kapatlmas. 4-Mahkemelerin kayt rnei veya kaydn tespitine ynelik taleplerinde,kaydn kadastroya tabi tutulup tutulmadnn,tabi tutulmusa herhangi bir parsele revizyon grp grmediinin ve malik veya miralarnn mbadil,mufarakat,firari veya mtegayyip kiilerden olup olmadnn sicil ve belgelere gre aratrlarak,bu hususlarda tespit edilen bilgilerin bir st yaz ile mahkemeye bildirilmesi,gerekmektedir. Ayrca,kadastro almalar srasnda yabanc uyruklular adna zilyetlie dayal gayrimenkul tespiti yaplmadan nce konu Merkeze intikal ettirilecek (Yabanc ler.D.Bk.) ve verilecek talimata gre ileme yn verilecektir. A ve B iin kaynak:http://www.agos.com.tr/haber.php?seo=tapuda-1915tabusu&haberid=3030 *mit Kurt,Ermeni Tehciri ve Trkiye'nin Ermenilere Kar Siyasetinin Maddi-ktisadi Arka Plan,Sylei:Murat Koraltrk,Toplumsal Tarih,say:233,Mays 2013,s.26-32.