Mesleki Ve Teknik Egitim Kurumlari İs Sagligi Ve Guvenligi Rehberi

MESLEK VE TEKNK ETM KURUMLARI SALII VE GVENL REHBER
Bu dokman Mesleki Teknik Eitim Okullar iin Milli Eitim Bakanl Erkek Teknik retim Genel Mdrl ile alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Sal ve Gvenlii Genel Mdrl ibirliinde hazrlanmtr. 2010
NSZ Son yllarda zellikle gelimi lkelerin izledii i sal ve gvenlii politikalar, alanlarn katlmn salayarak btn ilgili taraflar bir araya getiren, risk nleme kltrnn geliimi ve risklerin nceden tahmin edilerek kontrol altna alnmasn esas alan, koruyucu yaklamlara dayanmaktadr. Bu politikalarda nemle vurgulanan bir dier husus da, eitim ve korunma kltrnn, alma yaamnda kalite ve verimliliin salanmas ve srdrlmesinde en temel unsur olduu, bu nedenle kk yalardan itibaren i sal ve gvenlii konusunda eitim ve duyarlln artrlmas gerekliliidir. Nitekim yaplan aratrmalar bu yaklamn doruluunu destekler nitelikte olup, genler arasnda lm nedenlerinin banda kazalarn geldiini gstermektedir. 18-24 ya arasndaki genlerin i kazas geirme riski ortalamadan 1.4 kat daha fazladr. alma hayatna atlmadan nce ocuk ve genlerimizin alma hayatna ilikin riskler hakknda bilgilendirilmeleri, i sal ve gvenlii asndan doru davran modellerini kazanmalarna ynelik beceri eitimlerinin nemi byktr. Kiisel dzeyde kendi saln koruma ve gelitirme bilincinin oluturulmas sonucu edinilen kazanmlar gelecekte lkemizin refah ve gelimiliine de olumlu katk salayacaktr. zetle, gelecein igcnn salkl ve gvenli olmas iin i sal ve gvenliinin eitime entegre edilmesi artk bir zorunluluktur. zellikle genlerin alma hayatnda eitim, deneyim, i sal ve gvenlii bilinci eksiklii, risk almaya meyilli olular, dikkatlerinin abuk dalmas, fiziksel, zihinsel ve ruhsal ynden gelimelerini tamamlamam olmalar gibi nedenler gz nne alnarak, yetimekte olan nesillerde ada dzeyde bir farkndalk ve davran bilincinin oluturulmas amacyla alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ve Milli Eitim Bakanl arasnda balatlan ibirlii giderek ivme kazanmtr. ki Bakanlk arasnda 2009 ylnda imzalanan ve temel amac, mesleki ve teknik retim kurumlarndaki okul mdrleri, atlye ve meslek dersi retmenleri ile rencilerin gvenli alma, salkl yaam ve i sal gvenlii konularnda doru davran modellerini bir refleks olarak renmeleri, genlerin alma hayatna atlmadan nce alma hayatna ilikin riskler hakknda bilgilendirilmeleri ve gelecein alanlarnda bugnden gvenli yaam bilincinin oluturulmas olan protokol kapsamnda pilot okullarmzda eitim, atlyelerde risk deerlendirmesi, lm ve analizler yaplmasnn yan sra bu almalarn yaygnlatrlmas amac ile bu rehber hazrlanmtr. Yaplan zverili almalarn amacna ulamasn diliyor ve katk veren tm personeli kutluyoruz.
mer DNER alma ve Sosyal Gvenlik Bakan
Nimet UBUKU Milli Eitim Bakan
ZET ABnin Eitim Alanndaki Sal ve Gvenlii Stratejisi 2002-2006 Avrupa Topluluu stratejisi, gvenlik kltrn eitim retimle pekitirilmesi ihtiyacnn altn izmektedir. Topluluun 2007-2012 Stratejisi ise gvenlik ve nleme kltrn yine nemli bir eylem alan olarak grmekte bunun yannda, gen alanlarn risk grubu oluturmasndan tr onlarn salk ve gvenlikle ilgili ihtiyalarn gznnde bulundurmann gerekliliini kabul etmektedir. Avrupa Topluluu salk ve gvenlik stratejisi 2007-2012 bileenleri: Gvenlik ve salk kltrn gelitirmek ve tevik etmek; alanlar ve iyerlerinin de tesinde toplumun tm kesimine hitap etmek; Mesleki eitim ve niversite eitimi de dahil, salk ve gvenlii eitim ve retim programlarna her seviyede entegre etmek; ye lkeleri eitim projeleri gelitirmeleri iin AB fonlarn kullanmaya davet etmek; Gen alanlarn ihtiyalarn karlamak; zellikle gen giriimcilerin SG ynetimi ile ilgili eitimlerine nem vermektir. Sal Ve Gvenliinin Eitim le Btnletirilmesi zellikle bilgi ve tecrbelerin paylalmas yoluyla Sal ve Gvenliinin eitime entegre edilmesi konusunda AB stratejisini desteklemek zere, Avrupa Sal ve Gvenlii Ajans , 2002den bu yana eitli faaliyetler yrtmtr. Bu faaliyetlerden birisi alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Sal ve Gvenlii Genel Mdrlnn de ierisinde yer ald ENETOSH, Avrupa Sal ve Gvenlii Eitim retim Bilgi A projesidir. Sal ve Gvenliinin eitime aktarlmas yaamboyu renmeyi hedeflemelidir. Yaamboyu renme ile kastedilen okul ncesi dnemden balayarak emeklilik dnemini de kapsayacak tm sreci iine alr. ocuklar ve genlere, tehlike ve riskleri nleme eitimleri verilirken, salk ve gvenlikle ilgili tavr ve davranlar retilir. Okullarda ve dier eitim retim kurumlarnda salk ve gvenlik kltr gelitirilir. Sal ve Gvenliinin eitimle btnletirilmesi , zgn politikalar retilen bir alan olan i sal ve gvenlii ile yine zgn politikalar retilen bir baka alan olan eitimin badatrlmas dolays ile iki farkl sistem ve dnce mekanizmas arasnda iletiim kurulmas ve harekete geilmesi ile gerekleir. Trkiyede, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ile Milli Eitim Bakanl arasnda yukarda sz edilen AB stratejisiyle uyumlu olarak bu kapsamda almalar balatlmtr. Mesleki ve Teknik retim Kurumlar/Okullar iin oluturulan rehber de bu almalarn bir rndr. Eitim Sektrnde Salk Ve Gvenlik Gstergeleri Eitim sektrnn i sal ve gvenlii asndan mevcut durumunu gsteren bir kayt sistemi veya herhangi bir belge bulunmamaktadr. Oysa ki bu alanda verileri derlemek, ihtiyalar belirlemek ve yaplan tespitler dorultusunda gerekli politikalar oluturmak iin istatistiksel gstergelere ihtiya bulunmaktadr. Rehber okullarda i sal ve gvenlii almalarnn yrtlmesi srasnda ihtiya duyulacak belgeleri sunarak, okullar baznda salk ve gvenlikle ilgili bir kayt sisteminin alt yapsn oluturmann yolunu aarken ayn zamanda ynetim sisteminin gereklerinden birini yerine getirmeye olanak tanmaktadr.
GR Okullarmzda zaman zaman, salksz ve gvensiz durumlardan kaynaklanan eitli olaylar ve kayplar yaanabilmektedir. Kayplar nlemek iin risk alanlarn bilmek ok nemlidir. alma ve yaam alanlarna ilikin Risk Envanteri oluturmak ve Risklerin Deerlendirilmesi yoluyla ortamdaki riskler ve tehlikeleri izlemek mmkndr. eitli retim faaliyetlerinin yrtld iletmelere ynelik sylenen Risk ve tehlikeler bilinince, nlenebilir veya uygun nlemlerle en aza indirgenebilir. cmlesi ocuk ve genlerimizin eitim ald okullarmz iin daha az geerli deildir. Aksine byme ve ergenlik andaki rencilerin bulunduu okul ortamlar, salk ve gvenlikle ilgili tm konularda daha ok zen gerektirmektedir. Mesleki ve Teknik okullarda ise bu kavramlar zel neme haizdir. Zira, mesleki ve yaygn eitimde genler mikro dzeyde retimle tantrlmakta ve genler ilk retimlerini bu okullarmzda gerekletirmektedirler. Elinizdeki bu rehber, i sal ve gvenlii konusunda yaplmas gerekenlerle ilgili olarak okullara yol gstermek ve i sal ve gvenlii kapsamnda okullarda yrtlecek eitli almalarda ihtiya duyulacak bilgi ve belgeleri sunmak zere hazrlanmtr. Rehber balca sekiz blmden olumaktadr. Bunlar; 1. Mesleki ve Teknik retim Kurumlar/Okullar Sal ve Gvenlii Politika erevesi 2. lgili Mevzuat 3. Sal ve Gvenlii Kontrol Listeleri 4. Risk Analizi ve Risk Deerlendirme rnekleri 5. SG ( Sal ve Gvenlii) Form ve Belgeleri 6. Kiisel Koruyucu Donanmlar (KKD) 7. Uyar aret ve Levhalar 8. lk Yardm
Mesleki ve Teknik retim Kurumlar/Okullar Sal ve Gvenlii Politika erevesi Bu ereve belge ile okullarn, salk ve gvenlii salama ve devam ettirme konusunda kararl bir tutum benimsemeleri ve bu ynde her okulun kendi zel artlarna uygun temel salk ve gvenlik hedeflerini belirlemesi amalanmtr. Politika erevesi, sal ve Gvenlii faaliyetlerini, belirlenen hedefler dorultusunda gerekletirebilmek iin okul ierisinde ihtiya duyulacak yaplanmay ve temel eleri tarif etmektedir. Sal ve Gvenlii konusunda ve i riskini tanmlamada ve deerlendirmede yasal dayanak nedir? alma artlar ve alma ortamna ilikin hak ve sorumluluklar dzenleyen 4857 sayl Kanunu ve bu Kanun kapsamndaki ynetmelik ve tzkler yasal dayana tekil eder. sal ve gvenliini salama konusunda ykmllkler nedir ve kimdedir? 4857 Sayl Kanununun 77. maddesi verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler. verenler iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek zorundadrlar. Yaplacak eitimin usul ve esaslar alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca karlacak ynetmelikle dzenlenir. denmektedir. Okullarda bu sorumluluk MEB adna okul idaresi ve retmenlerdedir. Risk deerlendirmesinin ama ve gerekleri Risk deerlendirmesi alma ortamnda var olan tehlike ve riskleri tanmlamak ve gerekli olan nleyici ve koruyucu tedbirleri gelitirmek iin yaplan bir dizi almalardr. Risk deerlendirmesi, hem muhtemel risklerin tanmlanmas hem de bu risklerin ortadan kaldrlmas veya en aza indirgenmesi iin tedbirlerin alnmas, belgelenmesi ve seilen tedbirlerin gzden geirilmesini kapsar. Risk deerlendirmesi, uygun nleyici tedbirlerin seilmesi ve uygulanmasnda da faydal olur. Bu rehber ieriinde verilen rnek risk deerlendirmeleri, alma koullarn deerlendirme konusunda bamsz uygulamalar gelitirilmesi iin bir model niteliindedir. Risk deerlendirmesini yapmak zere pek ok metot bulunmaktadr. Rehberin ilgili blmnde verilen rneklerde, bu metotlardan birisi olan matris yntemi ile risk deerlendirmesi yaplmtr. Risk deerlendirmesinde kullanlan en basit ve yaygn yntem kontrol listeleridir. Mesleki ve teknik retim kurumlarnn tmne hitap edebilecek ekilde oluturulmaya allan i sal ve gvenlii kontrol listeleri nc blmde verilmektedir.
Verilen rnekler ve i sal ve gvenlii kontrol listelerini bir dizi talimatlar olarak deerlendirmek yerine bunlar, yardmc kaynak olarak grlmelidir. Bu itibarla, her okul bu kontrol listelerine dayanarak kendi ierisindeki riskleri analiz edebilir. Ancak verilen kontrol listelerinin okula zel risk elerini tam olarak kapsamad konular varsa gerektiinde kontrol listeleri amaca uygun ekilde sorular ilave edilerek geniletilip kullanlabilir. Unutulmamaldr ki; idareciler, retmenler, dier alanlar ve rencilerin her birinin okul iindeki salk ve gvenlii salamak ynnde ayr grev ve sorumluluklar vardr. Ama, bu grev ve sorumluluklarn gerei olarak beklenmeyen ve istenmeyen kaza ve olaylar nlemeye yetecek lde tedbirlerin bulunup bulunmadn tespit etmek ve hangi konularda iyiletirmeler gerekiyorsa gerekli ilem ve tedbirleri buna gre uygulamaya koymaktr. riskleri ne zaman tanmlanmal ve deerlendirilmelidir? 1. Yeni bir i yaplacaksa veya hi risk deerlendirmesi yaplmamsa, iin yaplaca yerde, 2. Kullanlan teknoloji dzeyinde deiiklik olduu zaman, 3. Mevzuat deiiklii olmusa veya yeni bir mevzuat yrrle girmise 4. Kullanlan ekipmanla ilgili bir deiim sz konusu ise, 5. Yeni bir teknik kullanlacaksa, 6. Kullanlan cihazlarn veya tesislerin/alanlarn/binalarn kullanm amac deimise, 7. Yeni bir makina ve retim aleti alnmsa, 8. Yeni bir madde kullanlacaksa, 9. organizasyonunda veya i aknda nemli deiikliklerin olmas durumunda, 10. Kazalar, kazaya ramak kalmalar, ie bal salk sorunlar ortaya ktktan hemen sonra ve alma artlarn, faaliyetleri etkileyen durumlar ortaya kmsa 11. ve periyodik olarak risk deerlendirmesi yaplmaldr. Okulda i riskleri kim tarafndan tanmlanmal ve deerlendirilmeli? Mesleki ve Teknik retim Kurumlar/Okullar Sal ve Gvenlii Politika erevesinde tanmlanan kurullar tarafndan tanmlanmal ve deerlendirilmelidir. Bunun yannda i riskleri ve nleme tedbirleri konusunda renciler de eitilmeli, risk duyarllklar artrlmal ve gvenli davranlar tevik edilmelidir. Okul ortamnn ve alma koullarnn Sal ve Gvenlii asndan deerlendirilmesi (1) Okul idaresi ve retmenler, gerek rencilerin yaptklar iten dolay kar karya kaldklar tehlikeleri gerekse okul ortamnda bulunan tehlike unsurlarn deerlendirerek, hangi salk ve gvenlik tedbirlerine ihtiya olduunu tespit etmelidirler. (2) Okul idaresi ve retmenler bu deerlendirmeyi iin tabiatna ve okul koullarna bakarak yapmaldrlar. Tehlike kayna oluturabilecek unsurlar aada belirtilmitir: (i) alma ortamlarna ilikin olarak, 6
1. alma tezgah ve tezgahta yaplacak ie uygun olmayan tasarm ve tehizat, 2. Fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkiler, 3. allan malzeme, makine, ekipman, tesis ve bunlarn aktarlmas/tanmas asndan tasarm, i aralar seimi, tm bu aralarn doru kullanlmamas ve bakm/onarm yetersizlii 4. ve retim prosesleri tasarm, i ak ve alma saatleri ve bunlarn topluca etkisi 5. Talimatlarn, iaretlerin ve eitimlerin yetersiz kalmas ve/veya kiisel koruyucularn eksik olmas (ii) Genel kullanm alanlarna ve okulun fiziksel yaplarna ilikin olarak, 1. Standartlarn gzetilmedii tesisat, yap, malzeme ve ekipmanlar, 2. Genel olarak kullanm alanlarnn uygun planlanmamas, 3. Yetkisiz kullanmlar veya yetkisiz yaplan iler. SG Form ve Belgeleri Sal ve Gvenlii almalarnn eitli aamalarnda ihtiya duyulabilecek eitli belgeler, yaplan almalarla ilgili kaytlarnz tutmak, i sal ve gvenlii alannda yaplanlar ve eksiklikleri kontrol etmek, bylece SG konusunda okulun kendi durumunu ve kaydettii aamalar izlemeye olanak tanmak zere oluturulmu ve rehberin ilgili blmnde sunulmutur. Kim konu hakknda bilgi verip ynlendirebilir ve kontrol mekanizmas kimdir? Rehber, i sal ve gvenlii almalarn yrtmek iin ihtiya duyulabilecek temel bilgi ve belgeleri sunmak zere tasarlanmtr. Ayrca Sal ve Gvenlii Genel Mdrlnn elektronik sayfasndan (www.isggm.gov.tr ) i sal ve gvenlii konusunda eitli bilgi ve belgelere ulalmas mmkndr. Okullarda oluturulacak salk ve gvenlik kurullar ise bu konudaki kontrol mekanizmasdr. Rehberle birlikte okullarmza sunulan i sal ve gvenlii politika erevesinde tanm verilen yaplanmann oluturulmas, kontrol listelerinin kullanlmas, risk deerlendirmesinin yaplmas, yaplan deerlendirmeler sonucunda ihtiya olan dzeltici faaliyetlerin gerekletirilmesi ve form ve belgeler ile raporlamann yaplmas, yaplanlarn gzden geirilmesi ve srecin devamllnn salanmas ile genel anlamda i sal ve gvenlii ynetim sistemlerinin gerekleri de karlanm olacaktr.
NDEKLER 1. Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlar Sal ve Gvenlii Politika erevesi Salk ve Gvenlik fadesi Salk ve Gvenliin Ynetimi Acil klar Kazalar lkyardm Okul saatleri dnda okulun kullanm Bina hizmetleri Salk ve gvenlik kontrolleri Raporlama Gzetim Laboratuar ve atlyeler Ziyaretiler Eitim Risk deerlendirmesi Alet ve tehizatn gvenli kullanm Alet ve tehizatn bakm Topraklama Okulun kendi imalat Kullanc kontrolleri lm ve testler Bro almalar Lazerler, Mikrodalga ve X-Ray nl Cihazlar Kiisel Koruyucu Donanmlar Yklerin Tanmas Merdivenler Tehlikeli maddeler ve kimyasallar Blm iinde tehlikeli maddelerin organizasyonu Tama Basnl sistemler Duman ve Tozlarn uzaklatrlmas Elektrik Kaynak ve Lehim leri Teknik geziler ve Stajlar Ykleniciler Grlt ve Titreim Aydnlatma Ortam Scakl Havalandrma Yerleim Plan 8
Dzenlilik ve Temizlik Yaya ve Ara Trafii ile Ak Alan alma Yerleri Yangn talimatlar zrller Gvenlik ve Salk aretleri 2. Mevzuat listesi 3. Sal ve Gvenlii Kontrol Listeleri Okulun Ortak Kullanm Alanlar Acil Plan Atlyeler Laboratuar Kantin ve Kafeterya Genel Temizlik Snflar Koridorlar Okul Aralar ve Servisler Toplant Salonu Okul D Aktiviteler Mzik Odas Sanat Odas Islak Hacimler ( Wc ve Dular ) Spor Salonlar Yzme Havuzu Kazan Daireleri Ergonomi-Bedensel ler Ergonomi-Bro leri stasyonu Veya Tezgah Tehlikeli Yzeylere Sahip Nesne ve Aksamlar Kontrolsz Harekete Geebilecek Nesneler Souk/Scak Madde Veya Aralarla Temas Aydnlatma klim Koullar Yksekte alma Makinalarn Hareketli Paralar El Aletleri ve Ekipmanlar Elektrikli Tesisat ve Ekipmanlar Talama Ta Kaynak-Kesim-Pirinle Kaplama Basnl Kaplar ve Tesisatlar Basnl Gaz Tpleri Vinler ve Kaldrma Makinalar Yangn ve Patlama 9
4. 5. 6.
7. 8.
Grlt ve Titreim Kimyasal Gvenlik Kimyasal Atklar Ekranl Aralar ve Bilgisayarlar Risk Analizi ve Risk Deerlendirme rnekleri SG ( sal ve Gvenlii) Form ve Dkmanlar Kiisel Koruyucu Donanmlar ( KKD) Koruyucu Gzlkler Yz Koruyucu Siperler Gvenlii Ayakkabs Koruyucu Baretler Koruyucu Eldivenler Koruyucu Giysiler Dmeye Kar Kiisel Koruyucu Donanmlar Reflektif Giysiler Kulak Koruyucu Donanmlar Yatan ve K artlarndan Koruyucu Giysiler Solunum Koruma Uyar aret ve Levhalar lk Yardm
10
BLM 1
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL ve KURUMLARI SALII VE GVENL POLTKA EREVES
11
Salk ve Gvenlik fadesi Bu belge Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlar iin hazrlanmtr. Bu belgenin oluturulmasnda ama okulun bir salk ve gvenlik politikas benimsemesini ve bu politikayla paralel olarak da alanlar, renciler ve dier kiiler iin salkl ve gvenli bir ortam salamaktr. Salk ve gvenlik kurulu ve okul salk ve gvenlik yaplanmas, tehlike ve risk analizi, risk deerlendirmesi, kiisel koruyucu donanm (KKD), okul gvenlik talimatlar, makine tehizat kullanm, bunlara ait kontroller ile salk ve gvenlik eitimleri bu politikann bileenleridir. Bu genel amaca ulamak iin alt hedefler; Asgari dzeyde (yasal artlar salamak) mevzuata uymak, Okul salk ve gvenlik politikasna uymak, Tehlikeleri belirleyip, riskleri deerlendirmek ve kontrol altna almak, alanlar, renciler ve dier kiilerin bu riskler hakknda yeterince bilgilendirilmelerini salamak, gerektiinde talimatlar hazrlamak, eitimlerle desteklemek ve gzetim gereken yerde bunu salamak, Salk ve gvenlikle ilgili konularn ortaya konulup grlmesini salayacak iyi bir iletiim balants temin etmek, Okulun salk ve gvenlikle ilgili dzenlemelerinin etkinliini izlemek ve gzden geirmek, gerektii yerlerde iyiletirmeler ve dzeltmeler yapmak, Okul ynetimi; bu politika ereve belgesinin uygulanmas srasnda bireylerle salkl ve gvenli bir alma ortam oluturma konusunda ibirlii yapmak ve politikann getirdii kural ve gereklere gre hareket etmektir. Salk ve Gvenliin Ynetimi 1-Okul Dzeyinde Okul Salk ve Gvenlik Kurulu (OSGK) Salk ve gvenlik faaliyetlerinin yrtlmesinden okul mdr sorumludur. Okul bnyesinde oluturulan salk ve gvenlik kurulu, ilgili mdr yardmcs, alan ve dal efleri ile okul renci temsilcisi ve okul aile birlii bakan olmak zere asgari be yeden oluur. Kurul almalarn okuldaki dier sosyal kulplerle (Salk Kulb vb.) koordineli ekilde yrtr. Bu kurulun grevleri; - Okul dzeyinde salk ve gvenlik faaliyetlerini koordine etmek, - Alan salk ve gvenlik kurullar tarafndan bildirilen eksikliklerin giderilmesini salamak, - Okul bnyesinde acil durum tedbirlerini almak, - Salk ve gvenlikle ilgili eitim ve seminerler dzenlemek, - Salk ve gvenlikle ilgili bilgi, resim, afi yarmalar dzenlemek, - Okullardaki satn alma ve muayene komisyonunda grev almak, - Teknik mevzuatna uygun, salk, gvenlik ve kalite standartlar gz nnde bulundurularak malzeme ve tehizatn alnmasn salamaktr. Bu kurulun faaliyetlerini denetlemek zere her eitim ve retim yl banda retmenler kurul toplantsnda bir veya kiiden oluan denetleme yeleri seilir.
12
Denetici yeler her eitim retim dnemi sonunda Sal ve Gvenlii Denetleme Kontrol Listesini kullanarak denetimlerini yaparlar ve OSGKya teslim ederler. 2-Okul Alanlar Dzeyinde Alan Salk ve Gvenlik Kurulu (ASGK) Alan says ten fazla ise her alan kendi bnyesinde salk ve gvenlik kurulu oluturacaktr. Alan says belirtilen saydan az ise ASGKnn grevlerini OSGK stlenir. ASGK yeleri; alan, dal efleri, seilecek retmen ve rencilerden oluacaktr. ASGK ye says ten az olamaz. Bu kurulun grevleri; - Salk ve gvenlikle ilgili incelemeleri yapmak, - Grlen eksiklikleri Okul Salk ve Gvenlik Kuruluna bildirmek, - Bireysel gvenlik konularnda renci ve retmenlere yardmc olmak ve tavsiyelerde bulunmak, - Salk ve gvenlik davrannn benimsenmesini tevik etmek, - Salk ve gvenlik faaliyetlerini yrtmektir. Acil klar Okul bnyesinde acil durumlarda yaplmas gerekenler ve kii saylarna uygun k noktalar ile yn levhalarnn mevcut durumlar OSGK tarafndan incelenerek tespit edilen eksikliklerin sivil savunma kulb ile birlikte giderilmesini salar. Kazalar Kazalar ve ramak kalmalar rehber iindeki F05 formu doldurularak salk ve gvenlik kuruluna bildirilir. Kazalar ve olaylar her zaman salk ve gvenlik kurulu yeleri tarafndan aratrlr ve OSGK, gerekmesi halinde ynetmelik gerei MEBi bilgilendirir. Okul d almalardaki kazalarn raporlanmas ilgili alan efinin grevidir. lk Yardm Acil bir durumda ilk bavurulacak kiiler ilk yardm sertifikasna sahip kiilerdir ve bu kiiler gnlllk esasyla OSGK yesidir. lk yardm personelinin isimleri, ulalabilecek telefon numaralar tm Salk ve gvenlik duyuru panolarna aslr ve okul idaresi ile OSGK yelerinde bulunur. Okulun tm personeline ait kan gruplar listesi okul idaresinde ve OSGKda bulunur. rencilerin atlye ve laboratuarlarda kullandklar i kyafetleri ve baretlerinde kan gruplar yer almal ve okul bilgi ynetim sistemine (e-okul) okulun tm rencilerinin kan gruplar snf retmenleri tarafndan ilenmelidir. Okul Mesai Saatleri Dnda Okulun Kullanm Okul salk ve gvenlik kurulu tarafndan; hangi durumlarda, koullarda, srelerde ve hangi blmlere giri yaplabilecei tam gn tam yl uygulama ynergesi erevesinde okul salk ve gvenlik ereve belgesi ile uyumlu talimatlarla belirlenir ve izin belgeleri ile giri klar dzenlenir. Okul mesai saatleri dnda personel ve renci girii, okul salk ve gvenlik kurulu ile ilgili alan salk ve gvenlik kurulunun iznine tabidir. Okul mesai d kayt defterinde okulun tm blmlerine giri klara ait bilgiler kayt edilir. Mesai d alma yapacak kiiler mevcut yangn ve gvenlik talimatlarn bilmek ve uymak
13
zorundadr. Okul mesai d kayt defteri okul mdr tarafndan belirlenecek idareci sorumluluunda olacaktr. Bina hizmetleri de ayn kayt defterinde tutulur. Bina Hizmetleri Bina iindeki gaz, su, elektrik tesisatnn bakm ve onarm gibi eitli hizmetler yalnzca yetkili kiiler tarafndan OSGK talimatlar dorultusunda salanmaldr. Okul iindeki yetkisiz kiilerin bu ilere mdahale etmesi nlenmelidir. Salk ve Gvenlik Kontrolleri Salk ve Gvenlik Kontrolnn amac, salk ve gvenlik konusuna ilginizi ekerek bu sorumluluu okulunuzun teknik ve profesyonel adan ynetimine de paralel olarak etkin ve rasyonel bir biimde yerine getirmenize yardmc olmaktr. Okulda her yl iki kez emniyet amal genel kontroller yaplarak F11 formu doldurulur. Kontroller; OSGK ve ASGK tarafndan alt aydan az sklkta olmamak zere yaplmaldr. Bu kurullar, ihtiya hissettikleri durumlarda ilgili kii ve kurululardan yardm talep edebilirler. Raporlama ASGK tarafndan yazlan raporlar ve formlar OSGK na ve okul mdrne iletir. Gerekli grlecek dzeltici faaliyetler okul mdr ve OSGK tarafndan ilgili sorumlulara bildirilerek yaplmas salanr. Bu faaliyetlerde ortaya kacak ihtiyalar okul mdr tarafndan temin edilir. Tutulan kaza kayt raporlar, oluan kazalarn nedenleri ile beraber her eitim retim yl banda alan zmresi yaplrken gndem maddesi olarak eklenmelidir. Tekrar eden kazalarn nlenmesi iin ilgili birim retmeni gvenlik nlemini almaldr. Kaza kayt formlar i gvenlii sorumlusu renci ya da yardmcs tarafndan kaza olduu anda kayt altna alnmaldr. F5 formu (Kaza Bildirim Formu) rehber ierisinde sunulmutur. OSGK (varsa ASGK yeleri) her ay i gvenlii toplants yapmaldr. Bu toplanty tutanak altna alarak OSGKya sunmaldr. F11 Formu rehber ierisinde sunulmutur. ACL NLEM gerektiren gvenlik tehlikeleri iin, rapor yazmay beklemeden DERHAL harekete geilmelidir. Gzetim Bu ereve belgesi ve okul politikas gereince bireyler tm zamanlarda gvenli davranmal ve ilerini gvenlik talimatlar dorultusunda yapmaldrlar. Yaplan tm faaliyetler alan, dal efleri ve laboratuar sorumlularnn gzetiminde gerekletirilmelidir. Gzetmenler, yetki alan altndaki kiilerden direk sorumludur. Laboratuar ve Atlyeler Laboratuar ve atlyeler her zaman denetlenmelidir. Gerektiinde gzetmenlere eitim verilmelidir. Herhangi bir ie balamadan nce risk deerlendirmesi yaplmaldr. Gzetmenlerden rencilerinin almalarn izlemeleri ve gzle genel gvenlik muayenesi yapmalar beklenir. Eitim verilen tm laboratuar ve atlyelerde elektrikli aletlerden olabilecek kaaklarn nlenmesine ynelik tedbirler kontrol edilmeli ve eer yoksa ar akm rlesi ile topraklama hatt tesis edilmelidir. Elektrikli cihazlar ve g 14
deneyleri ile balantl elektrik hatt altrmaya balamadan nce gzetmen tarafndan kontrol edilmelidir. Laboratuar ve atlye sorumlular ekipmann ve tesisin gvenli almasndan sorumludur. Her eitim retim yl banda atlye ve laboratuarlar denetlenmelidir. Ziyaretiler Ziyaretiler laboratuar ve atlyeleri yalnzca gzetmen eliinde ziyaret edebilirler. Okul ierisinde ziyaretiler iin bir alan tahsis edilmeli ve tm ziyaretilerin kaytlar tutulmaldr. Eitim Personel ve rencilere ynelik i sal ve gvenlii risklerine kar koruyucu nlem olarak ihtiya duyulan eitimler ASGK tarafndan tespit edilip OSGKya bildirilir. OSGK belirlenen eitim ihtiyacn kurum ii veya gerekirse ilgili kurumla ibirliine girerek karlanmasn salar. Eitimin yeterli gelmemesi durumunda ihtiya ve eksiklikler tespit edilerek yeniden bir eitim programlanabilir veya periyodik olarak dzenlenebilir. Eitim alanlar ve eitim alanlarn hangi konuda eitim aldklar OSGK tarafndan kayt altna alnr. Okula yeni gelen retmen/personel olduunda, OSGK veya ASGK tarafndan okulda yrtlen i sal ve gvenlii almalar hakknda eitim verilmelidir. Risk Deerlendirmesi Okulda salk ve gvenlik ynetiminin en temel unsuru risk deerlendirmesidir. Risk deerlendirmesinin amac okuldaki tehlikelerin belirlenmesi, risklerin deerlendirilmesi ve gerekli koruyucu ve nleyici tedbirlerin alnmasdr. Tehlike, zarar verme potansiyeli bulunan durumlardr. Risk, zarar grme olasldr. Risk deerlendirmesi rnekleri ve risk analizi iin tehlike kontrol listeleri ile kontrol listelerinin kullanaca form F09, F06, F07-1, F07-2 ve F08 Formlar rehber ierisinde sunulmutur. Salkla ilgili riskler deerlendirilmeli ve bunlarla ilgili koruyucu ve nleyici tedbirler de alnmaldr. Alet ve Tehizatn Gvenli Kullanm Atlye ve laboratuarlarda kullanlan alet ve tehizatlarn retici firmann kullanm talimat ve tasarm amacna uygun biimde kullanlmaldr. lgili formlar rehber ierisinde sunulmaktadr. Alet ve tehizatlar kullanmadan nce tantm ve eitimi verilmelidir. htiya olan durumlarda makine ile ilgili koruyucular ve kiisel koruyucular temin edilmeli ve kullanlmaldr. renciler, ASGK tarafndan belirlenen atlye ve laboratuarlarda alma kurallarna uyarak sorumlu retmen gzetiminde ilerini yapmaldrlar. Alet ve tehizatn bakm Okul atlye ve laboratuarlarnda bulunan alet ve tehizatn periyodik bakmlar ASGK tarafndan yaplmal ya da yaptrlmal ve kaytlar tutulmaldr F11 Formu rehber iinde sunulmutur. Bu bakmlarda kullanlan malzemeler TSE normuna uygun olmaldr. 15
Topraklama Okulun genelinde bulunan tm alet ve tehizatlarn ilgili standart ve ynetmeliklere gre topraklama sistemi yaplmaldr. Okulun kendi imalat Okulda okulun atlye ve laboratuarnda kullanlmak zere imal edilen alet veya tehizat TSE standartlarna ve i sal ve gvenlii mevzuatna uygun olmaldr. alma ortamnn gzetimi almaya balanmadan nce ve bittikten sonra alma ortamnn, makine ve tehizatn kontrolleri grup retmeni tarafndan yaplmaldr. gvenliini olumsuz ynde etkileyen unsurlar belirlenip hemen mdahale edilmelidir. lm ve testler OSGK, tm okulu kapsayacak ekilde ylda bir kere veya gerekli grlen zamanlarda (gaz, toz, grlt, aydnlatma, termal konfor vb.) lm ve testlerin yaplmasn salamaldr, varsa eksiklikleri gidermelidir. Bro almalar Kiilerin bro almalar srasnda oluabilecek salk sorunlar ve meslek hastalna yakalanma riskini nlemek iin alma ortam uygun aydnlatma, iklimlendirme ve ergonomik unsurlar dikkate alnarak oluturulmal veya dzenlenmelidir. Lazerler, Mikrodalga ve X-Ray nl Cihazlar Okullarda kullanlan zararl n, yksek frekans ve radyasyon yayan bro, atlye ve laboratuar cihazlar ile ilgili olarak; - Cihazlarn doru kullanm iin kullanm talimatlar grnr bir yerde bulundurulmaldr. - Cihazlar, yetkili kiiler tarafndan kullanlmaldr. - Cihazlar ilgili mevzuat ve standartlar erevesinde kullanlmaldr. Kiisel Koruyucu Donanmlar (KKD) Mevcut risklere kar, atlye ve laboratuarlarda retmen, renciler ve dier alanlarn kiisel koruyucu donanmlar kullanmalar salanmaldr. e uygun kiisel koruyucu donanm seimi yaplmal ve CE iareti tayor olmasna dikkat edilmelidir. KKD bilgileri rehber ierisinde altnc blmdedir. Yklerin Tanmas Yklerin tanmasnn ne ekilde yaplaca OSGK tarafndan yaplan risk deerlendirmesi ile belirlenir. Yk tama ile ilgili gerekli talimat ve eitimler OSGK tarafndan belirtilen ekilde salanmaldr. Elle tamada tanacak ykn zellikleri, fiziksel g gereksinimi alma ortamnn zellikleri, iin gerekleri ve bireysel risk faktrleri gz nnde bulundurulmaldr. Ar yklerin tanmasnda kullanlan alet ve makinelerin periyodik bakm ve kullanm talimatlara uygun olarak yaplmaldr. Merdivenler - Yangn merdivenleri
16
Okulda genel amal merdivenler dnda mutlaka bir yangn merdiveni bulunmaldr. Merdivenlerin bulunduu yerler krokilerde belli edilmelidir. aretlemeler standartlara uygun yaplmaldr. Merdivenler acil kullanmlar iin her zaman rahat eriilebilir olmaldr. - Normal merdivenler almalar iin bulundurulan seyyar merdivenler standartlara uygun olmal ve periyodik olarak alt ayda bir kontrolleri OSGK tarafndan yaplarak gerekli bakmlar yaptrlmaldr. Bunun yannda kaytlar da yine OSGK tarafndan tutulmaldr. Tehlikeli Maddeler ve Kimyasallar Tehlikeli maddeler, kimyasallar toz, gaz, buhar ve partikller gibi maddeleri kapsar. Bu tr maddelerin lmlerini de kapsayacak ekilde ilgili risk deerlendirmesi yaplarak OSGK tarafndan kaytlar tutulup gereken koruyucu ve nleyici tedbirler alnmaldr. Kimyasal maddelerle almalarda ilgili Ynetmeliklere uygun olarak tehlikeli maddenin salk ve gvenlik ynnden tehlike ve zararlar iin yaplacak risk deerlendirmesi imalat, ithalat veya satclardan salanacak malzeme gvenlik bilgi formu, kullanm talimatlar ve etiket bilgileri gznnde bulundurularak yaplmaldr. Bunlarn depolanmas, kullanlmas, atklarn uzaklatrlmas, ilgili ynetmeliklere uygun biimde gerekletirilmelidir. Kimyasal maddelerin depolanmas ve gnlk kullanm miktarlar minimum dzeyde olmaldr. Depolama kimyasallarn tehlike snfna gre gruplandrlmaldr. Tehlikeli maddelerin bulunduu kaplar uygun nitelikte olmal ve etiketlenmelidir. Acil durumlarda uyulmas gereken talimatlar grnr yerlerde olmaldr. Blm inde Tehlikeli Maddelerin Organizasyonu Tehlikeli maddelerin gruplandrlmas, depolanmas, datmna gre gruplandrlarak dzenlemesi ASGK sorumluluundadr. Tama Tehlikeli maddeler, sktrlm ve svlatrlm gazlarn tanmas ilgili ynetmeliklere uygun olarak yaplmaldr. evre asndan tehlike veya kirlilik arz eden maddelerin tanmas yetkili kurulular tarafndan yaplmaldr. Bununla ilgili dzenleme ve organizasyonun sorumluluu OSGKdadr. Basnl Sistemler Okullarda bulunan havagaz, LPG, oksijen gibi gazlarn iletilmesi, tanmas amacyla yaplan basnl hatlarn tesisi ilgili mevzuata gre yaplmaldr. Bu tr tesisatlar iletmeye alnmadan nce mutlaka gerekli basn testlerine tabi tutulmaldr. Ayrca stma soutma amal yaplm veya yaplacak tesisatlarda ilgili standart ve dzenlemelere uyulmaldr. OSGK kurulu okullarnda bulunan basnl tesisat ve depolar belirlemeli ve bunlarla ilgili dzenlemelere gre yetkili kurum ve kiiler tarafndan periyodik muayenelerin yaplmasn salamaldr. Duman ve Tozlarn uzaklatrlmas alma atlye ve laboratuarlarnda bulunan duman/toz reten cihaz ve makinelerin ve atklarnn tespiti ortam lmleri, bunlarn giderilmesi amacyla gerekli olacak havalandrma tesisatlar ile salk ve gvenlik tedbirlerini almak OSGKun 17
sorumluundadr. Ortam lmlerinin, (toz, gaz, duman vs.) ilgili mevzuat ve standartlara gre periyodik olarak yaplmas salanmaldr. Elektrik OSG kurulu okulun tm elektrik ilerini mevzuatn yetkilendirdii kiilere yaptrmaldr. Okulda elektrik ilerinin yaplnda tedbir asndan; - Elektrik akm altnda allmamas, - Bu tr almalarda en az 2 kiinin birlikte allmas, - Elektrik balant noktalar ve yaltmlarna dikkat edilmesi, - Elektrik kutu ve panolarnn kapal tutulmasna dikkat edilmesi nemlidir. Kaynak ve Lehim leri OSGK lehim ve kaynak ilerindeki mevcut riskleri deerlendirir, i sal ve gvenlii talimatlarn (dar ve kapal alanlarda alma, patlayc, yanc ve zehirli gazlarn tanmas, depolanmas ve kullanm, KKD kullanm gibi ) hazrlar ve uygulanmasn salar. Teknik geziler ve Stajlar OSGK, okul dnda yaplacak olan faaliyetler iin, ulam ve konaklama ile ilgili d kurum, kurulularla ve gezi ve inceleme kulb ile ortak olarak salk ve gvenlik tedbirlerini belirlemeli ve uygulanmasn salamaldr. Ykleniciler Okul ierisinde ykleniciler tarafndan yaplacak olan (yeni inaat, tadilat, tamirat, bakm, gvenlik, temizlik gibi) iler iin OSGK ve yklenici birlikte alma alannn gvenliini koordine etmeli ve gereken tedbirleri gelitirmelidir. Grlt ve Titreim Okullarda OSGK tarafndan atlye ve laboratuarlarda grlt ve titreim lmleri yaplarak veya yaptrlarak salk gvenlik tedbirlerinin alnmasna ihtiya olup olmad tespit edilmeli ve gerekli durumlarda kontrol tedbirleri alnmal ve gerekli olan kiisel koruyucu donanmlar (KKD) salanmaldr. Aydnlatma Okul iindeki genel kullanm alanlarnn ve alma alanlarnn aydnlatma ihtiyac OSGK ve ASGK tarafndan deerlendirilerek uygun aydnlatma salanr. Ortam Scakl Ortam scakl kullanm amacna uygun olmaldr. Okul idaresi ve OSGK bunu salamak iin gereken tedbirlerin alnmas konusunda ibirlii halinde olmaldr. Havalandrma alma alanlarnda uygun havalandrmann bulunup bulunmad kontrol edilmeli ve almalarn ilave tedbirler gerektirmesi durumunda OSGK ve ASGK bu tedbirlerin gelitirilmesini salamaldr. Yerleim Plan OSGK koordinasyonunda okul ierisinde bulunan tm alanlarn kullanm ve ileyi amalarn belirleyen yerleim planlar oluturulmaldr. Bu planlar ilgili alanlarda grnr bir ekilde aslmal ve OSGK tarafndan yl ierisinde kontrolleri yaplmaldr. Yerleim planlarnn gncellenmesi OSGK tarafndan gereklemelidir. 18
Dzenlilik ve Temizlik Yaplan almalardan sonra ortam, yerleim planna uygun ve temiz olarak braklmaldr. Temizlik srasnda kaygan zeminler iin gerekli uyar iaretleri konulmal ve yzey kuruyuncaya kadar geiler engellenmelidir. Yksekte Yaplan almalar Dme tehlikesi olan alanlar belirlenerek, yksekte yaplacak almalar iin gerekli nlemler alnmal(skele, KKD, Korkuluk, Uyar aretleri vs.) ve yksekte almaya ilikin eitimler verilmelidir. Yaya ve Ara Trafii ile Ak Alan alma Yerleri Yaya ve ara (her trl tama arac da dahil) trafiine uygun alanlarn ve yollarn belirlenmesine ve iaretlenmesine dikkat edilmelidir. Ayrca ak alan alma yerleri ile ara ve yaya trafik yollar planlara mmkn olduunca dahil edilmelidir. Yangn talimatlar OSGK Okul Sivil Savunma Kulb ibirlii ile okulun fiziki artlarn ve yangn risklerini deerlendirir ve buna uygun gereken tedbirleri beraberce alr ve talimatlar (acil k yollar, toplanma alanlar, yangn sireni, ilk mdahale ekibi, yangn musluklarnn krokileri, yangn ihbar telefonlar vb.) hazrlar. Kiilerin davranlarn gelitirmek amacyla yangn senaryolar reterek, gerekli tatbikatlar yapar. zrller Okulda yerleim plan yaplrken, binann fiziki koullar zrllerin okul iindeki hareket ve eitimlerini aksatmayacak ekilde yaplmaldr. OSGK, okulda mevcut zrllerin zr grubuna gre ayr ayr deerlendirerek bunlarla ilgili ek i sal ve gvenlii tedbirleri alnmasn salamaldr. Gvenlik ve Salk aretleri sal ve gvenliini salamak iin yasak, uyar, uyulmas zorunlu davran, ilkyardm ve acil k ve bilgilendirmeye ihtiya olan blge ve noktalarda ilgili ynetmelik uyarnca gvenlik ve salk iaretleri kullanlmaldr.
19
20
BLM 2
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL MEVZUAT
21
LGL MEVZUAT kanunu Kanun no. 4857 kabul tk.tarihi : 22.5.2003 (10/6/2003-25134 s.r.g. (*23/12/2003 tarih ve 25325 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Hazrlama, tamamlama ve temizleme ileri ynetmelii* (*28/04/2004 tarih ve 25446 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) ocuk ve gen iilerin altrlma usul ve esaslar hakknda ynetmelik* Resmi gazete tarihi: 14.09.1990. Resmi gazete says: 20635. Maden ve taocaklar iletmelerinde ve tnel yapmnda tozla mcadeleyle ilgili ynetmelik (*06/04/2004 tarih ve 25425 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) alanlarn i sal ve gvenlii eitimlerinin usul ve esaslar hakknda ynetmelik * (*07/04/2004 tarih ve 25426 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Gvenlik ve salk iaretleri ynetmelii* Grlt ynetmelii* (*23/12/2003 tarih ve 25325 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Titreim ynetmelii* (*23/12/2003 tarih ve 25325 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Yap ilerinde salk ve gvenlik ynetmelii* (*23/12/2003 tarihli ve 25434 sayl resmi gazetede yaymlanmtr.) Kimyasal maddelerle almalarda salk ve Gvenlik nlemleri hakknda ynetmelik* (*26/12/2003 tarih ve 25328 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Patlayc ortamlarn tehlikelerinden alanlarn Korunmas hakknda ynetmelik* (*26/12/2003 tarih ve 25328 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Kanserojen ve mutajen maddelerle almalarda salk ve Gvenlik nlemleri hakknda ynetmelik* (*26/12/2003 tarih ve 25328 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Asbestle almalarda salk ve gvenlik nlemleri hakknda ynetmelik * (*26/12/2003 tarih ve 25328 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) yeri bina ve eklentilerinde alnacak salk ve gvenlik nlemlerine ilikin ynetmelik* (*10/02/2004 tarih ve 25369 sayl resmi gazetede yaymlanmtr)
22
ekipmanlarnn kullanmnda salk ve gvenlik artlar ynetmelii* (*11/02/2004 tarih ve 25370 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Elle tama ileri ynetmelii (*11/02/2004 tarih ve 25370 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Kiisel koruyucu donanmlarn iyerlerinde kullanlmas hakknda ynetmelik* (*11/02/2004 tarih ve 25370 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Biyolojik etkenlere maruziyet risklerinin nlenmesi hakknda ynetmelik * (*10/06/2004 tarih ve 25488 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) sal ve gvenlii kurullar hakknda ynetmelik* (*07/04/2004 tarih ve 25426 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) yeri salk ve gvenlik birimleri ile ortak salk ve gvenlik birimleri hakknda ynetmelik* (* 15.08.2009 tarihli ve 27320 sayl resmi gazetede yaymlanmtr.) Ar ve tehlikeli iler ynetmelii * (*16/06/2004 tarih ve 25494 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) Kiisel koruyucu donanm ynetmelii R.g.: 29 kasm 2006 / say : 26361 Kiisel koruyucu donanmlarla ilgili uyumlatrlm ulusal Standartlara dair
tebli(6/4/2007 26485 s.r.g.) Ekranl aralarla almalarda salk ve gvenlik nlemleri hakknda ynetmelik* (*23/12/2003 tarih ve 25325 sayl resmi gazetede yaymlanmtr) lkyardm ynetmelii resmi gazete tarih: 22.05. 2002 say : 24762 Basnl kaplar ve bu kaplarn muayene yntemlerinin ortak hkmlerine dair ynetmelik yaymland resmi gazete tarihi: 10/11/2000 yaymland resmi gazete no: 24226 Alt iverenlik ynetmelii 27 eyll 2008 cumartesi r.g. say : 27010 19 aralk 2007 aramba resm gazete say : 26735 Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik, karar says : 2007/12937 Makine Emniyeti Ynetmelii, 03.03.2009 tarih ve 27158 sayl R.G. Yrrlkteki Milli Eitim Bakanl mevzuat
23
24
BLM 3
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL KONTROL LSTELER
25
Bu kontrol listeleri salk ve gvenlii artrmaya ihtiya duyan mesleki ve teknik eitim kurumlar/okullar yneticileri, retmenleri ve teknik/idari dier personel iin temel dkmandr. Bu listelerin, gerek alanlar tarafndan rehber ierisinde yer alan Sal ve Gvenlii Politika erevesinde tarif edilen organizasyon yaps ierisinde uygulanmas, gerekse eitim amal rencilerle paylalmas yoluyla gelitirilmesi mmkndr. Salkl ve gvenli bir ortamn temini iin, kanun koyucular iverenler iin risk deerlendirmesini zorunlu klmlardr. Risk deerlendirmesinin zorunlu olmas, proaktif yaklamn benimsenmesi ile tehlikelerin gzden geirilerek risklerin ngrlmesi, bylece oluabilecek kaza ve kayplarn nne geilmesi iindir. Risk deerlendirmesi zorunluluunun iverende olmas ise, retim tesislerinde retimin nerede, ne koullarda ve nasl srdrldn iverenin belirlemesi ile balantldr. Bu anlamda gerek sorumluluklarn ifas gerekse okul ortamlarnn daha salkl ve gvenilir hale getirilmesi asndan okul bahesinden retim atelyesine, kantininden idari binalarna kadar tm alanlarn gzden geirilmesi iin bu kontrol listelerinin gereince kullanlmas ve hatta tedbir gerektiren farkl konular varsa ek sorularla gelitirilerek kullanlmas tavsiye edilir. Ayrca, kontrol listelerine yasal gereklerin yerine getirilmesini kolaylatran bir ara olarak da baklmaldr. Mesleki ve teknik okullardaki tm programlar genel seviyede mmkn olduunca kapsamasna zen gsterilerek hazrlanan bu Kontrol Listeleri iin herhangi bir n teorik bilgi ngrlmemitir. Kontrol listelerinde tehlike ve problemler eitli konu balklar altnda listelenmitir. Olas her tehlike veya probleme karlk gelen sorularn evet, hayr veya gerekli deil eklinde cevablanmas istenmektedir. Eer sorulan sorular okul veya kontroln yapld okul birimi iin geerli deilse yani uygulanamyorsa gerekli deil seenei seilecektir. Sorularn evet olarak yantlanmas durumunda varolan tedbirlerin yeterli olduu anlalmaktadr. Hayr olarak cevaplanan sorular tedbir alnmas gereken konular ifade edecektir. Kontrol listesinde hayr olarak iaretlenen sorularn alnacak tedbirlerle ilgili bilgilerin de yer ald Risk Deerlendirme Formuna (F09) aktarlmas gerekmektedir. Problem maddeleri ncelik srasna konurken ve tedbirler alnrken aadaki kriterler gznne alnmaldr: Riskin bertaraf edilmesi riskin azaltlmasndan nceliklidir. Toplu nlemler bireysel nlemlerden nce gelir. Byk risk kk riske gre nceliklidir. Kk bteyle iyi bir sonuca ulamak, byk bteyle deersiz bir sonuca ulamaya tercih edilir. Problemlerle sistematik bir ekilde uraarak, okul veya alma ortamnda salk ve gvenlik kurallarnz iyiletirme ynnde bu abalarn sonu vermesiyle i sal ve gvenliinde aama kaydettiinizi grebilirsiniz.
26
KONTROL LSTELER TABLOSU

KONTROL LSTES NO KL - 01 KL - 02 KL - 03 KL - 04 KL - 05 KL - 06 KL - 07 KL - 08 KL - 09 KL - 10 KL - 11 KL - 12 KL - 13 KL - 14 KL - 15 KL - 16 KL - 17 KL - 18 KL - 19 KL - 20 KL - 21 KL - 22 KL - 23 KL - 24 KL - 25 KL - 26 KL - 27 KL - 28 KL - 29 A KL - 29 B KL - 30 KL - 31 KL - 32 KL - 33 KL - 34 KL - 35 KL - 36 KL - 37 KL - 38 KL - 39 KONTROL LSTES ADI OKUL ORTAK KULLANIM ALANLARI ACL PLAN ATLYELER LABORATUAR KANTN VE KAFETERYA GENEL TEMZLK SINIFLAR KORDORLAR OKUL ARALARI VE SERVSLER TOPLANTI SALONU OKUL DII AKTVTELER MZK ODASI SANAT ODASI ISLAK HACMLER ( WC VE DULAR ) SPOR SALONLARI YZME HAVUZU KAZAN DARELER ERGONOM-BEDENSEL LER ERGONOM-BRO LER STASYONU VEYA TEZGAHI TEHLKEL YZEYLERE SAHP NESNE VE AKSAMLAR KONTROLSZ HAREKETE GEEBLECEK NESNELER SOUK/SICAK MADDE VEYA ARALARLA TEMAS AYDINLATMA KLM KOULLARI YKSEKTE ALIMA MAKNALARIN HAREKETL PARALARI EL ALETLER VE EKPMANLARI ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR TALAMA TAI KAYNAK-KESM- KAPLAMA BASINLI KAPLAR VE TESSATLAR BASINLI GAZ TPLER VNLER VE KALDIRMA MAKNALARI YANGIN VE PATLAMA GRLT VE TTREM KMYASAL GVENLK KMYASAL ATIKLAR EKRANLI ARALAR VE BLGSAYARLAR
27
SALII VE GVENL OKUL ORTAK KULLANIM ALANLARI KONTROL LSTES

S.NO 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 NERLER * Yeterli havalandrma tehiz edin. * Yksek riskli blgelerde bulunan caml kaplar korumaya aln veya krlmayan malzeme ile ikame edin. * Yeterli sayda p bidonunu atk trne gre temin ve tesis edin. * Deiiklikleri, salk gvenlik duyurularn, salk gvenlik politikasn gncel tutun. * Basamak, merdiven ve trabzanlarda bir rneklik ve sreklilik salayn. TEHLKE/PROBLEM Havalandrmaya ihtiya olan yerlerde pencereler alabiliyor mu? Pencere akl yaralanma ve dme riski olan gruplar mevcutsa 100 mm ile snrlandrld m? Gvenlik asndan cam kaplar, caml blmler vs. deerlendirildi ve nlem alnd m? htiya noktalarnda uygun p kovalar veya geridnm kutular gvenli olarak yerletirildi mi? Bariyerler, zincirler, pervazlar vs. taklp dmeyi engellemek iin aka iaretlendi mi? atya izinsiz k nlemi alnd m? Okul saatleri dnda alarm durumu iin belirlenen bir prosedr var m? Ziyaretilerin ve aralarn giri klar ile ilgili prosedr belirlendi mi? Yer deiiklii olduunda radyatr, scak su borular gz nnde bulunduruluyor mu? lan panolar var m? Panolardaki duyurular gncel tutuluyor mu? lk yardm dolaplar var m ? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi? Koridorlar, gei yollar gibi insan trafiinin youn olduu yerlerde geii engelleyecek malzemeler ortadan kaldrlm m? Elektrik kablolar, bilgisayar kablolar gibi malzemelerin tehlike oluturmas(dme vb) nlenmi mi? Kayma ve dmeye kar zeminler uygun malzemelerden yaplm m? Elektrik kesintilerinde aydnlatma salanabiliyor mu? Trabzanlar tam ve devaml m? Trabzanlar standartlara uygun mu? Merdivenlerde basamaklar eit genilikte mi? Merdivenlerde rhtlar eit ykseklikte mi? Basamak geilerinde ve aralarda istiflenmi malzemeler gibi engeller var m? Aktif aralar, bina hava girilerinden yeterince uzakta m?
Tarih
Kontrol Listesi
../../. KL- 01
EVET HAYIR GEREKL DEL
28
SALII VE GVENL ACL PLAN KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Okulun yangn, sel, kundaklama, sivil kargaa, ara kazas, davetsiz misafir vb. olaand durumlar iin kapsaml bir acil durum plan mevcut mu? Plan gncelleniyor ve test ediliyor mu? Acil durum tatbikatlar gerektii ekilde yaplyor mu? Acil klar aka belli mi ve acil k yazlar klandrlm m? Acil klandrmas gerekli yerlerde mevcut mu? Acil klarnda herhangi bir engel var m? Acil klar her an ak m? Yerel Sivil Savunma ekipleriyle koordinasyon var m?
Tarih
Kontrol Listesi
../../.
EVET HAYIR
KL- 02
GEREKL DEL
2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 2,25
NERLER * Yeterli havalandrma tehiz edin. * Yksek riskli blgelerde bulunan caml kaplar korumaya aln veya krlmayan malzeme ile ikame edin. * Yeterli sayda p bidonunu atk trne gre temin ve tesis edin. * Deiiklikleri, salk gvenlik duyurularn, salk gvenlik politikasn gncel tutun. * Basamak, merdiven ve trabzanlarda bir rneklik ve sreklilik salayn.
29
SALII VE GVENL ATLYELER KONTROL LSTES

S.NO 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 TEHLKE/PROBLEM alma masalar, makineler ve tabureler ergonomik mi? alma masalar, makineler ve taburelern ykseklikleri ayarlanbiliyor mu? Aydnlatma yeterli mi? Havalandrma ve baca tesisat standartlara uygun mu? Ilkyardm dolab var m? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi? Acil durum alarm ve acil k levhas var m? Uyar levhalar asl m? Zeminler kaymaya, dmeye kar uygun malzemelerden yaplm m? Elektrik panolarnda gerekli nlemler alnm m? Makinelerin kullanm talimatlar aslm m? alanlar iin gerekli KKD var m? KKD uygun ekilde muhafaza ediliyor mu? Zarar verici maddeler kilit altnda m? Kimyasal maddelerin zararlarna kar gerekli nlemler alnd m? Gaz, elektrik, shhi tesisat ve Pis su tesisatlar standartlara uygun mu? Wc ve du var m? Duyuru panosu var m? Atlye sorumlusunun telefonlar panoda asl m? alan iin soyunma dolaplar var m? alma plan (vaziyet plan) asl m?
Tarih
Kontrol Listesi
../../.
EVET HAYIR
KL- 03
GEREKL DEL
30
SALII VE GVENL LABORATUAR KONTROL LSTES

S.NO 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 4,29 4,30 4,31 TEHLKE/PROBLEM Laboratuvar masalar ve tabureleri ergonomiye uygun mu? alma tezgah ve masa ykseklii standartlara uygun mu? Laboratuvarda havalandrma ve baca tesisatlar standartlara uygun mu? alma ortamnda yeterli aydnlatma salanm m? Tehlikeli maddeler kilit altna alnm m? Laboratuvarda yangn iin zel nlem alnm m? Kimyasal szntlara kar gerekli nlemler alnd m? Tehlikeli maddelerin muhafaza edildikleri yerlerde gerekli uyar iaretleri var m? Laboratuvar panosunda laboratuvar sorumlusuna ulaabilecek telefonlar var m? Laboratuvar elektrik panolarnda gerekli nlemler alnm m? Laboratuvardaki gaz, elektrik, shhi tesisat ve pis su tesisatlar standartlara uygun mu? Laboratuvarda ilk yardm dolab var m? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi? Acil durum alarm ve k levhas var m? Laboratuvar zemini kaymaya, dmeye kar uygun malzemelerden yaplm m? Laboratuvarda uyar levhalar aslm m? Deney gvenlii iin limitler biliniyor ve dikkat ediliyor mu? (Is, basn, elektrik, devir/dakika, dier) Deney veya test dzenei deneyden nce kontrol ediliyor mu? Deney dzeneini balang noktasna getirirken nelere dikkat edilmesi gerekiyor, biliniyor mu? Tehlikeli malzemeler ve atklarn ne ekilde uzaklatrlaca biliniyor mu? Deney yaplrken olas hava, buhar, elektrik veya vakum vb. kesintisine kar gvenlik tedbirleri alnd m? Yangn sndrc uygun mu ya da baka sndrcye ihtiya var m? (kat ve tahta A, zc B, elektrik C) Tavan ykseklii 2m.'den az m veya 2m.'den az olan ksmlar bulunuyorsa bunlar iaretlenmi mi? Tm konteyner veya laboratuvar kaplarnn zerinde ierik, tarih, sorumlu kii bilgileri var m? Siper veya maske gibi maruziyeti engellemeye ve cihazlar korumaya ynelik aralar kullanlyor mu? Etiketler ve iaretlerin yeri ve bykl standartlara uygun mu? Deneyler srasnda kyafet veya taklar dikkate alnd m? Toz ve partikller limit deer altnda m? (toksik deilse limit 10 mg/cm) rencilerin tehlikeli buhar ve gazlara maruz kalmamas iin gerekli tedbirler alnyor mu? Srama ve dklme durumu iin allan malzeme cinslerine gre tedbirler alnyor mu?
Tarih
Kontrol Listesi
../../. KL- 04
NERLER * Yeterli havalandrma tehiz edin. * Yksek riskli blgelerde bulunan caml kaplar korumaya aln veya krlmayan malzeme ile ikame edin. * Yeterli sayda p bidonunu atk trne gre temin ve tesis edin. * Deiiklikleri, salk gvenlik duyurularn, salk gvenlik politikasn gncel tutun. * Basamak, merdiven ve trabzanlarda bir rneklik ve sreklilik salayn
31
SALII VE GVENL KANTN VE KAFETERYA KONTROL LSTES

S.NO 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 5,22 5,23 5,24 5,25 TEHLKE/PROBLEM Havalandrma ve baca her trl kokuyu nleyecek ekilde mi? alan personel iin tberkloz, portr muayenesi yapld m? lkyardm dolab var m? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi? Yangn iin zel nlemler alnm m? Zemin kaymaya, dmeye kar uygun malzemelerden yaplm m? alan personel iin soyunma dolab var m? alan personel temizlik kurallarna ( Trnaklarn ksa kesilmi ve i kyafetlerinin temiz olmas) uygun mu? Sata sunulan gda maddelerinin ilgili mevzuat uyarnda Tarm Ve Ky leri Bakanlndan retim/Ithalat izinleri Var m? WCler gda retim, sat ve tketim yaplan yerlerden uygun uzaklkta m? Ortamn snmas ve aydnlatlmas yeterli mi? p ve her trl atn konulaca kap yeterli sayda, byklkte ve az kapal m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 05
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
32
SALII VE GVENL GENEL TEMZLK KONTROL LSTES

S.NO 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 6,23 6,24 6,25 TEHLKE/PROBLEM Okulda gerekli uyar levhalar aslm m? WClerde hijyen salanm m? Temizlik malzemeleri sala uygun mu? Okul personeli tarafndan dzenli bir ekilde temizlik yaplyor mu? Zeminin kaymaya, dmeye kar uygun malzemeden yaplm m? Okulda elle temasn bulunduu sralar, kap kollar, dolap, masa gibi yzeyler su ve sabun ile periyodik temizlii yaplyor mu? Okulda p kovalar temiz, muhafazal m? rencilerin grebilecei ekilde temizlik ile ilgili uyarlar yeterli mi? Okullarda bulunan hizmetlinin telefon numaras panoda aslm m?
Tarih
Kontrol Listesi
../../. KL- 06
33
SALII VE GVENL SINIFLAR KONTROL LSTES

S.NO 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 7,18 7,19 7,20 7,21 7,22 7,23 7,24 7,25 TEHLKE/PROBLEM Zemin kaymaya, dmeye kar uygun malzemeden yaplm m? Aydnlatma ve stma sistemi yeterli mi? rencilerin oturma plan aslm m? Acil durum alarm ve acil k levhalar aslm m? Elektrik prizleri korumal m? TV, bilgisayar ve projeksiyon gibi elektrikli cihazlar iin gvenlik nlemleri alnm m? p kovas yeterli byklkte ve az kapal m? Duyuru panosu asl m? Havalandrma yeterli mi?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 07
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
34
SALII VE GVENL KORDORLAR KONTROL LSTES

S.NO 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 8,14 8,15 8,16 8,17 8,18 8,19 8,20 8,21 8,22 8,23 8,24 8,25 TEHLKE/PROBLEM Zemin kaymaya veya dmeye kar uygun malzemeden yaplm m? Aydnlatma ve stma sistemi yeterli mi? Duyuru panolar aslm m? Acil durum alarm var m ? Acil k levhalar aslm m? Koridorlarda yangn iin zel nlemler alnm m? Uyar levhalar aslm m? Koridorlarnn hijyenine zen gsterilmi mi? Koridorlardaki p kovalarnn az kapal m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 08
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
35
SALII VE GVENL OKUL ARALARI VE SERVSLER KONTROL LSTES

S.NO 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 9,18 9,19 9,20 9,21 9,22 9,23 9,24 9,25 TEHLKE/PROBLEM Servis aralar ve ara kullanclar yasal mevzuatlara uygun mu? Aralarn okul iindeki gzergahlar ve gvenlik kurallar belirlenmi mi? Servis iletmesi ve/veya ara ofrleri ile renciler okul gvenlik politikasn biliyor mu? Yal havalarda araca bini ve ini merdivenlerinde kayma ve dmeleri engellemek iin nlem dnlm m? Servis arac srcleri ile rencilere okul gvenlik politikasna uygun olarak aralara ini ve biniler ile gvenli davranlar konusunda bilgi veriliyor mu? Aralarn ii kullanm ncesi havalandrlyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 09
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
36
SALII VE GVENL TOPLANTI SALONU KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Aydnlatma kumanda panosundaki ama kapama anahtarlarlar ve alterler alr durumda m? Uzatma kablosu kullanmn gerektirmeyecek kadar sabit tesisat var m? Tm elektrik anahtarlar ve prizleri dzgn alyor mu? Yeterli sayda elektrik prizi var m ve grsel-iitsel cihazlarn kullanm iin uygun yerlerde mi? Toplant salonunda havalandrma sistemi yeterli mi? Zemin, kaymaya ve dmeye kar uygun malzemeden yaplm m? Aydnlatma sistemi yeterli mi? Istma sistemi yeterli mi? Acil durum alarm var m? Mevzuata uygun olarak acil k kaps var m? Acil k ynlendirme levhalar aslm m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 10
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25
37
SALII VE GVENL OKUL DII AKTVTELER KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Okul dnda gerekletirilen faaliyetlerde ortaya kabilecek riskler ve gvenlik tedbirleri konusunda rencilere bilgi veriliyor mu? Okul d aktivitelerde kullanlan ulam arac mevzuatlara uygun mu? Ulam srasnda ve okul dnda yrtlecek faaliyetlerde tm renciler ve personel sigorta kapsamnda m? Okul d faaliyetlerden nce n inceleme yaplyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 11
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 11,14 11,15 11,16 11,17 11,18 11,19 11,20 11,21 11,22 11,23 11,24 11,25
38
SALII VE GVENL MZK ODASI KONTROL LSTES

S.NO 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 12,10 12,11 12,12 12,13 12,14 12,15 12,16 12,17 12,18 12,19 12,20 12,21 12,22 12,23 12,24 12,25 Yeterli aydnlatma salanm m? Istma, havalandrma ve iklimlendirme artlar yeterli mi? Ses izolasyonu standartlara uygun olarak yaplm m? Odadaki akustik uygulamas yeterli mi ve duvara veya duvarlara monte edilmi mi? Zeminde kayma ve dmeleri engelleyecek deme sistemi mevcut mu? Oda kaps ift kanatl ve izolasyonlu mu? Odada oturma ve alma ergonomisi gzetilmi mi? Elektronik mzik aletleri iin gerekli elektrik tesisat ve bunlara uygun standart elektrik panolar mevcut mu? Aletler gvenlii etkilemeyecek ekilde muhafaza ediliyormu? Acil durumlar iin acil k yn levhalar var m? Yangn tesisat ve gerekli alarm sistemi var m? TEHLKE/PROBLEM
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 12
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
39
SALII VE GVENL SANAT ODASI KONTROL LSTES

S.NO 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 13,13 13,14 13,15 13,16 13,17 13,18 13,19 13,20 13,21 13,22 13,23 13,24 13,25 Yeterli aydnlatma salanm m? Istma, havalandrma ve iklimlendirme artlar yeterli mi? Odada oturma ve alma ergonomisi var m? Zeminde kayma ve dmeleri engelleyecek deme sistemi mevcut mu? Gerekli elektrik tesisat ve bunlara uygun standart elektrik panolar mevcut mu? Elektrik tesisatna kaak akm rlesi konulmu mu? Kimyasal malzemeler kullanlan ksmlarda kimyasallar kilit altnda m? Kimyasal szntlar iin gerekli nlemler alnm m? Kimyasallar kullanlrken KKD' ler kullanlmas iin gerekli uyarlar aslm m? Yangn tesisat ve gerekli alarm sistemi var m? Acil durumlar iin acil k yn levhalar var m? Frnlar dzgn biimde havalandrlyor ve izole edilmi mi? Makas gibi keskin veya sivri ulu objelerin muhafaza edildii kutu benzeri belli bir yeri var m? TEHLKE/PROBLEM
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 13
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
40
SALII VE GVENL ISLAK HACMLER ( WC VE DULAR ) KONTROL LSTES

S.NO 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 14,12 14,13 14,14 14,15 14,16 14,17 14,18 14,19 14,20 14,21 14,22 14,23 14,24 14,25 Yeterli aydnlatma salanm m? Istma, havalandrma ve iklimlendirme artlar yeterli mi? Sa ve el kurutucusu, elektrikli stcs gibi elektrikli aletlerin kullanm talimat uygun yerlere aslm m? Zeminlerde kaymaya engel olmak iin gerekli tedbir alnm m? Du iinde herhangi bir dme srasnda tutunabilecek salam bir tutunma aparat taklm m? Islak hacim kaplar, herhangi bir dme srasnda, tehlike yaratmamas iin uygun bir malzemeden yaplm m? Islak zeminden dolay, elektrik tesist ile ilgili kaak akm rlesi vs gibi nlemler alnm m? Islak hacimlerde temizlik kurallarna uyuluyor mu? Islak hacimler engellilerin kullanmna uygun olarak tasarlanm m? TEHLKE/PROBLEM
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 14
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
41
SALII VE GVENL SPOR SALONLARI KONTROL LSTES

S.NO 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 15,13 15,14 15,15 15,16 15,17 15,18 15,19 15,20 15,21 15,22 15,23 15,24 15,25 Yeterli aydnlatma salanm m? Istma, havalandrma ve iklimlendirme artlar yeterli mi? Zemin deme malzemesi standartlara uygun mu? Seyirci koltuklarnda gerekli ergonomi salanm m? Seyirci koltuklar arasnda standart llerde boluk braklm m? Yangn tesisat ve gerekli alarm sistemi var m? Acil k kaplar yeterli sayda ve mevzuata uygun mu? Acil k yn levhalar var m? Spor salonlarnda sporculara zarar verebilecek ( Kolon keleri, radyatr ,metal direkler vb.) nesneler darbe emici izolasyon malzemeleri ile kaplanm m? lkyardm dolab var m? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi? TEHLKE/PROBLEM
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 15
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
42
SALII VE GVENL YZME HAVUZU KONTROL LSTES

S.NO 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 16,10 16,11 16,12 16,13 16,14 16,15 16,16 16,17 16,18 16,19 16,20 16,21 16,22 16,23 16,24 16,25 TEHLKE/PROBLEM Islak yerlerdeki elektrik tesisat kaak akm rlesi ile korunuyor mu? Havuzun kullanmda olmad zamanlarda koruma var m? Uyar ve havuz kullanm kurallar grnr yerde mi? Havuz merdivenleri ve trabzanlar uygun ve gvenli malzemeden mi? Havuz kullanm srasnda gvenlii salayacak bir personel var m? Havuzda kullanlan kimyasallar standartlara uygun mu? Havuz etraf kaymaz malzeme ile donatlm m? Havuz derinlii grnr bir ekilde iaretlenmi mi? lkyardm dolab var m? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 16
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
43
SALII VE GVENL KAZAN DARELER KONTROL LSTES

S.NO 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13 17,14 17,15 17,16 17,17 17,18 17,19 17,20 17,21 17,22 17,23 17,24 17,25 NERLER *Kazan dairesi ierisinde gereksiz malzeme bulundurulmamaldr. *Tesisat ve kazan,tank vb elemanlarda oluan yakt kaaklar giderilmelidir. TEHLKE/PROBLEM Kazan dairesi iletme talimat grnr bir yere aslm m? Kazan dairesi ierisinde bulunan kazan, boyler,kapal genleme deposu vb gibi kapal kaplar zerinde kapasite,alma basnc,test basnc,imalat tarihi vb bilgilerin olduu etiket var m? Boru hatlar, pompa ve vanalar zerine isimleri yazl m? Aydnlatma yeterli mi? Havalandrma yeterli mi? Temiz hava girii tarafnda yanc, patlayc gaz girii nlenmi mi ? Sorumlu haricindeki kiilerin girmesini engelleyici tedbirler alnyor mu? Periyodik bakm onarm kart dzenlenmi mi? Periyodik bakmlar yaplyor mu? Duman kanallar ve baca ekii kontrol ediliyor mu ? Yangn alglama ve bildirme tesisat yaplm m? Yangn sndrme tp var m? Sv yaktl ve doalgazl sistemlerde yangn, deprem ve statik elektrik ile ilgili gvenlik sistemleri var m? Kazan dairesi ierisinde gereksiz malzemeler var m? Elektrik panolar, aydnlatma ve dier kablo tesisatlar exproof malzemelerden yaplm m? Kazanlar yaklmadan nce, kazan grevlisi tarafndan tm vanalarn, klepelerin, kapaklarn, emniyet durumu, yakt ve su miktarlar ve iletme ile ilgili btn hususlar kontrol ediliyor mu? Zemin temizliine dikkat ediliyor mu? Sv yaktl kazan dairelerinde yakt tanklar ve yakt tesisatlarndan kaynaklanan kaaklar var m? Boru tesisatlar, ama kapama elemanlar iinden geen akkan cinsine ve standartlara gre boyanarak etiketlenmi mi? Aktan giden tesisatlarda donmaya kar tedbir alnm m? lkyardm dolab var m? lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi? lkyardm dolaplarnn ihtiya malzemeleri yeterli mi?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 17
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
44
SALII VE GVENL ERGONOM-BEDENSEL LER KONTROL LSTES

S.NO 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 18,12 18,13 18,14 18,15 18,16 18,17 18,18 18,19 18,20 18,21 18,22 18,23 18,24 18,25 TEHLKE/PROBLEM Malzemelerin tanmas iin yeterli ekipman veya ara (mekanik aletler veya kutu, kap vs.) mevcut mu? alma srasnda bedeni zorlayc pozisyonlar (eilme, melme, dnme, diz kme vs.) oluyor mu? Otururarak yaplan almalarda alma ykseklii uygun mu? Oturma pozisyonlar ergonomik olarak tasarlanm m? alma alan/boluu uygun mu? Ar malzemeler, bel sorunlarna yol amamas iin bel ile diz arasnda bir hizada tehiz edilmi olan raflarda m? Yksek noktalara eriim iin ayakl merdiven mevcut mu? Ar yklerin tanmas, mmkn olduunda paralar halinde veya kk i paketleri haline getirilerek tanyor mu? Tama aracnn tutma kolu var m? Elle tama yaplan mesafeler yakn m? Ar malzemelerin tanaca platformda engebe veya merdiven var m? Malzemelerin tanmas konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar hakknda kiiler bilgi sahibi mi? Malzemelerin tanmasnda eilme veya dnme gerektiren pozisyonlar elimine ediliyor mu? Malzemeleri tutmak ve tamak iin gerekli aparatlardan/aralardan faydalanlyor mu? El ile tamay en aza indirmek iin raflar alma tezgahlarna yakn tasarlanm m?
Tarih ../../. EVET HAYIR
Kontrol Listesi
KL- 18
GEREKL DEL
NERLER * Plakalar kaldrmak iin elverili ekipman kullanlmas * Vantuzlu tutmalar kullanm ve bunlarn temiz bulundurulmas * in oturma ve kalkmaya her ikisine de frsat verecek ekilde tasarlanmas * Ara gerelerin kolay ulalabilir yerlerde olmas * TSE veya AB standartlarnda ekipman kullanm * Ar malzemelerin rahat bir ekilde kavranarak tanmas iin bu malzemelerin koyulduu yerlerin veya raf yksekliinin bel ile diz arasnda olmasna dikkat edilmesi * Raflara eriim iin ayakl merdiven kullanm * Ar malzemeleri kaldrmak yerine yatay olarak iterek veya ekerek tanmas. * Ar malzeme tanacak platformda engel bulunmamasna dikkat edilmesi ve kaydrma rampalar kullanlmas. * Ykn elle tanmasnda, ykn beden izgisinde omuzlara eit arlk datlarak tanmasna dikkat edilmesi * Yk kaldrma veya indirme ileminin, yk vcut nnde tutulmak suretiyle, bedeni saa sola dndrmeden veya ok fazla eilmeden gerekletirilmesi * Elle tamada ykn vcuda yakn tutulmas
45
SALII VE GVENL ERGONOM-BRO LER KONTROL LSTES

S.NO 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 19,10 19,11 19,12 19,13 19,14 19,15 19,16 19,17 19,18 19,19 19,20 19,21 19,22 19,23 19,24 19,25 NERLER * Ekranlarn voltajnn dk olarak ayarlanmas * Ayarlanabilir uygun ve destekli oturak * Yeterli bacak mesafesi * Ayarlanabilir klavye ve ekran ykseklii * Ekranlarn temizliine dikkat edilmesi * Gr izgisine paralel ve kamatrmayan aydnlatma * Ayarlanabilir alma ykseklii TEHLKE/PROBLEM Otururarak yaplan almalarda alma ykseklii uygun mu? alma alan/boluu uygun mu? Ekranl aralar ykseklik,mesafe,parlaklk olarak rahat almaya imkan verecek uygunlukta m? alma pozisyonu yeterli sklkta deiim gsteriyor mu? (ayaa kalkma/oturma/ etrafta dolama)
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 19
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
46
SALII VE GVENL STASYONU VEYA TEZGAHI KONTROL LSTES

S.NO 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 20,15 20,16 20,17 20,18 20,19 20,20 20,21 20,22 20,23 20,24 20,25 TEHLKE/PROBLEM alma ykseklii alann dirsek hizasnda veya biraz altnda m? alma tezgah gen insana gre tasarlanm m? Sklkla kullanlan ekipmana kolay eriim salanyor mu? nce i yaplan tezgahlar ile g gerektiren iler yaplan tezgahlar iin zelliklerine gre mi? Tezgah hem ayakta hem de oturarak i yapmaya olanak salyor mu? Kk ve byk alma paralar arasnda alma gerekleen tezgahlar ayarlanabilir zellikte mi? i yapanlarn tasarm konusunda fikirleri alnyor mu? Gvenlik kurallar ve talimatlar ieren panolar alma istasyonuna yakn m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 20
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
47
SALII VE GVENL TEHLKEL YZEYLERE SAHP NESNE VE AKSAMLAR KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Baklar, kesiciler, biiciler, makaslar gibi kullanlan keskin ulu veya yzeyi keskin aletler yaplan i iin uygun mu? Bunlarn tezgahta bulunduklar veya bulundurulduklar muhafaza uygun mu? Krlemi aralar kullanlyor mu? Kymkl, dikenli, tel gibi sivri, batc ulu nesneler iin uygun KKD kullanlyor mu? Mil, engel gibi sivri keskin ular bulunan nesnelerin ular mmkn olduunda yuvarlatlyor, krletiriliyor mu? Raflar, ekmeceler, tezgahlar kesici kenar ve keler iin, tahrip edici zelliklerini azaltmaya ynelik bir nlem dnlm m? Seramik, porselen, cam, ayna, cam kap, cam duvar gibi nesneler tehlike yaratyor mu? Ba hizasndaki yksekliklerde arpma noktalar iin nlem dnld m? aft, merdane gibi kesici ve keskin yzeyleri bulunan makine ve ekipman, kullanmda olmadklar zaman muhafaza ediliyor mu? ember burma presi veya yaptrma tabancas gibi scak yzeylerle temas engelleniyor mu? Konteynr, tekne, kvet vs. kenar ve keleri krletirilmi mi?
Tarih
Kontrol Listesi
../../.
KL- 21
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 21,11 21,12 21,13 21,14 21,15 21,16 21,17 21,18 21,19 21,20 21,21 21,22 21,23 21,24 21,25
48
SALII VE GVENL KONTROLSZ HAREKETE GEEBLECEK NESNELER KONTROL LSTES

S.NO 22,01 22,02 22,03 22,04 22,05 22,06 22,07 22,08 22,09 22,10 22,11 22,12 22,13 22,14 22,15 22,16 22,17 22,18 22,19 22,20 22,21 22,22 22,23 22,24 22,25 TEHLKE/PROBLEM Varsa raflar ve iskeleler dengede mi? Baca, raf, iskele, merdivenlerde emniyeti tehdit eden zellikler veya nesneler var m? Stoklanm malzemeler, yntlar, aletler, hortum veya elde tanan objeler, aletler gibi boalma, dme veya kontrolsz harekete gemeye meyilli nesneler emniyete alnm m?
Tarih
Kontrol Listesi
../../.
KL- 22
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
NLEMLER * Raflar duvara veya tavana sabitleyin ve yk tama limitlerini ve gvenlik mesafesini gznnde bulundurun. * Raflar birbirine montajlayn. * Gerektii durumlarda raflara, raf kenarlarna ve kelerine koruma gelitirin. * Hasarl raflar deitirin. * Kutu vb.malemeleri istifleyin ve emniyete aln. * stiflerin yksekliinin gvenli ykseklii amamasna dikkat edin. * Nesneleri yatay konumda bulundurun veya stoklayn. * Hortumlardaki basnc kontrol altnda tutabilmek iin gvenlik subab veya ayar kullann. * Merdiven ve iskelelerin tm balant ve alarn kontrol edin, uygun a ve kaydrmazlk zellii olan destek kullanlmasna dikkat edin. * Doalama deil endstriyel iskele kullanlmasna dikkat edin.
49
SALII VE GVENL SOUK/SICAK MADDE VEYA ARALARLA TEMAS KONTROL LSTES

S.NO 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 23,10 23,11 23,12 23,13 23,14 23,15 23,16 23,17 23,18 23,19 23,20 23,21 23,22 23,23 23,24 23,25 TEHLKE/PROBLEM Dondurulmu rnler, souk su gibi madde ve nesneler ile temas nleniyor mu? ok scak svlar, buhar, gaz, scak yzeyler, plak alev, stma cihazlar gibi scak ile temas nleniyor mu? Scak borular, stma tesisat veya tank gibi scak yzeylerle temas ve bunlardan dolay yanma tehlikesi nleniyor mu? Scak/souk madde veya nesneler civarnda yetkisiz kiilerin bulunmas engelleniyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 23
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
NLEMLER * Mmknse plak alevden kann. * Uygun KKD kullann. * Is yaltml malzemeden yaplm tutamak kullann. * Korunma veya koruyucu gerektiren yzeyleri, cisimleri ve benzeri malzemeyi standartlara uygun ekilde iaretleyin. * Temas durumunda tehlikeli olabilecek yzeyleri yaltm standartlarna uygun kaplayn. * Yetkisiz kiilerin eriimini engelleyecek tedbirler aln.
50
SALII VE GVENL AYDINLATMA KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Toz, tala vs. birikmesi sonucunda aydnlatma armatrlerinden ve pencere camlarndan gelen gn azalmasnn nne geiliyor mu? Koridorlar, antre, gei yollar gibi karanlkta kalan yerler var m? alma yrtlen mekanlarda, aydnlatma, almann salkl yrtlmesine uygun mu? Genel aydnlatma yeterli mi? Gereken tezgahlarda lokal aydnlatma var m? Florasan lambalar tezgahlara, sralara paralel mi? Kiilerin aydnlatma ile ikayeti olduklar alanlar mevcut mu? Gr alannda gz yorgunluuna neden olabilecek ya da gzn srekli olarak yeniden uyum salamasn engelleyecek ar kontrastlar nleniyor mu? alma alannda yaplan ile ilgili gr deitirebilecek yansmalar (cilal ya da parlak yzeylerden dorudan yansmalar) var m? alma ortamndaki nesne ve insanlarn derilerinin/ciltlerinin renkleri mevcut suni aydnlatma nedeniyle olduundan farkl grnmesi nleniyor mu? alanlar ikaz klarnn yanp snmesini farkedebiliyor mu? Mevcut suni aydnlatma altnda, dnen makinalarn hareketsizmi gibi grnmesinin nne geiliyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 24
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 24,14 24,15 24,16 24,17 24,18 24,19 24,20 24,21 24,22 24,23 24,24 24,25
NERLER * Periyodik olarak armatrleri ve pencereleri temizleyin. * Gerektiinde ve uygun olduunda seyyar lambalarn kullanlmas * Etkisiz veya bozuk lambalarn deitirmesi. * Malzeme stok ambarlar, soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve wc, en az 100 lks , Aydnlatma ile ilgili olarak tm binalarda periyodik lm ve kontroller yaplmas * (Normal montaj, kaba iler yaplan tezghlar, kaba montaj ilemlerinin yapld yerler ile ofisler en az 500 lks , hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 lks ) * Aydnlatma tasarm prensiplerine uyulmas (yanstma zellii, parlaklk, matlk, k tipi zellikleri, renk deiiklii faktrleri) * Parlamaya neden olabilecek yzeylerden kanlmas (masalar, mobilyalar vs.) * In yanp snme/titreme ve stroboskopik etkisinden kanlmas
51
SALII VE GVENL KLM KOULLARI KONTROL LSTES

S.NO 25,01 25,02 25,03 25,04 25,05 25,06 25,07 25,08 25,09 25,10 25,11 25,12 25,13 25,14 25,15 25,16 25,17 25,18 25,19 25,20 25,21 25,22 25,23 25,24 25,25 TEHLKE/PROBLEM Ortam termal konfor artlarna uygun mu? Duman ve atk gaz reten makinelere bal olarak alan egzos ve filtre sistemi var m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 25
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
NERLER * Bamsz havalandrma nitelerinin kullanlmas * Atlyelerin dzenli olarak temizlenmesi * Havalandrma sisteminin srekli olarak temizlenmesi ve denetlenmesi * Birikmi tozun basnl havayla ters ynde flenmesine asla izin verilmemesi
52
SALII VE GVENL YKSEKTE ALIMA KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Genel kullanm alanlarnda 76 cm.den, alma yrtlen yerlerde 121 cm.den yksek yerlere korkuluk tehiz edilmi mi? Yksekte istiflenen veya muhafaza edilen malzeme, yuvarlanma, dme, salma gibi durumlara kar tedbirli olarak yerletirilmi mi? Makasl merdivenler, iskele vs. kullanm konusunda renci ve personele yeterli eitim verildi mi? Seyyar merdivenler ve tm aksam iyi durumda ve kullanma hazr m? Merdivenleri kullanmak iin gerekli KKD saland m veya ayakkablar kaymaz cinsten mi? Merdivenler her kullanmdan nce muayene ediliyor mu? Merdiven basamaklar zerinde ya vs. olmamasna dikkat ediliyor mu? Yksekteki bir platforma veya atya klmas gerektii zaman kullanlan merdivenler eriim salanan bu ykseklikten en az 91 cm daha uzun mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 26
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
26,01 26,02 26,03 26,04 26,05 26,06 26,07 26,08 26,09 26,10 26,11 26,12 26,13 26,14 26,15 26,16 26,17 26,18 26,19 26,20 26,21 26,22 26,23 26,24 26,25
NERLER * Dme tehlikesini ortadan kaldrmak iin genel kullanm alanlarnda 76 cm.den, alma yrtlen yerlerde 121 cm.den yksek yerlere korkuluk tehiz edin * Yksekte bulunan malzemeleri, yatay olarak, ellelenmeye uygun, yzey alan temasn yksek tutacak ekilde yerletirin.
53
SALII VE GVENL MAKNALARIN HAREKETL PARALARI KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Gvenlii salanmam hareketli paralar bulunan makinalar iin gerekli nlem alnm m? (kaylar, zincirler, kesiciler, tornalar, deliciler, biiciler, eme presleri, ekillendiriciler, bkcler, vs.) Makine alrken tehlike blgesinde insanlarn olmamasna dikkat ediliyor mu? Makine koruyucular alanlarn ellerinin, kollarnn, ya da dier vcut ksmlarnn tehlikeli hareketli paralarla temas etmesini yeterli lde engelliyor mu? Makinelerin koruyucu paralar sk bir ekilde sabitlenmi ve yerlerinden kolayca karlmalar engellenmi mi? Makinenin hareketli paras zerine herhangi bir nesnenin dme tehlikesi nlenmi mi? Kullanlan makine koruyucular makinenin ileyiini bozmayacak ve gletirmeyecek ekilde montojlanm m? Koruyucu paralar karmadan makine yalanabiliyor mu? Makinenin hareketli paralar , hareket halinde iken , koruyucularn karlmas nleniyor mu? Operatrn ama/kapama kontrollerine kolayca ulamas mmkn m? Birden fazla operatrn kulland tek bir kontrol mekanizmas var m?
Tarih
Kontrol Listesi
../../.
KL- 27
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 27,11 27,12 27,13 27,14 27,15 27,16 27,17 27,18 27,19 27,20 27,21 27,22 27,23 27,24 27,25
NERLER * Hareketli ksmlar koruyucu iine aln: Pleksiglas perdeler veya tam muhafaza, vs. * Makina gvenlik tertibat olmadan altrlmamaldr: ift el kumanda tertibat, vs. * Elektrik kesilmesi durumunda tedbir olarak makinann alterini kapatn. * Tehlikeli blgelerin net snrlar izilmelidir. (gvenlik blgesi, vs.) * Yetki verilmeyen kiilerin tehlike blgesine girmesini yasaklayn * Makina ve aralarn geri dnlere ait sesli uyar sistemleri olmaldr. * Belli durumlarda zel itina gsterilmelidir (tamir, temizlik, bakm , vs.) * Tm koruyucularn yerinde ve dzgn ilediinden emin olun. * alanlara, koruyucu kullanmalar gerektiini hatrlatacak iaret ve posterlerin aslmas. * Herhangi bir makine altrlmadan nce koruyucularn yerli yerinde olduunun gzle kontrol yaplmas * Makine kullanm sahasnda engel bulunmamas * Uygun KKD temin edilmesi * Makinelerin bakmnn yaplmas ve arzalarn annda giderilmesi * Makine sabit paralar ve hareketli paralar arasnda yeterli mesafenin bulunmas
54
SALII VE GVENL EL ALETLER VE EKPMANLARI KONTROL LSTES

S.NO 28,01 28,02 28,03 28,04 28,05 28,06 28,07 28,08 28,09 28,10 28,11 28,12 28,13 28,14 28,15 28,16 28,17 28,18 28,19 28,20 28,21 28,22 28,23 28,24 28,25 TEHLKE/PROBLEM Tm alet ve ekipmanlar iyi ve kullanlr durumda m? Kullanlan alet ve ekipman yaplan ie uygun mu? Keski gibi aletler gerektike onarlyor veya yenileniyor mu? Aletlerin saplar hasarsz ve ba ile balants salam m? Aletlerin kesici ksmlar ilevini yerine getirecek keskinlikte mi? Sivri ve kesici aletler koruyucu klf ierisinde mi tanyor? Kullanlan el aletleri el ergonomisine uygun ve kullanm rahat m? El aletlerinin periyodik olarak kontrol ve bakm yaplyor mu? lem yaplacak malzemeler sabitleniyor mu? Kesme ve talama aletlerinin koruyucu balklar var m? El aletleri kullanldktan sonra muhafaza edildikleri yerlerine konuluyor mu? El aletleri imalatnn kullanma klavuzunda belirttii gibi kullanlyor mu? Ilk kullanm ncesi el aletleri ile ilgili kullanclara eitim veriliyor mu? El aletlerinin kullanm srasnda gerekli KKD kullanlyor mu? Basnl ivi ve akma zmba gibi el aletleri kullanlrken gereken koruyucu tedbirler alnyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 28
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
NERLER * e uygun alet kullann. Farkli ilerde ayn aletlerin kullanmn yasaklayn. * Koruyucu toplu korunma tedbirlerinde (makina koruyucular, kapak gibi) teknik uygunluk, kullanlan aletlerde standartlar ve teknik uygunluu arayn..
55
SALII VE GVENL ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL-29A
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
29,01 29,02 29,03 29,04 29,05 29,06 29,07 29,08 29,09 29,10 29,11 29,12 29,13 29,14 29,15 29,16 29,17 29,18 29,19 29,20 29,21 29,22 29,23 29,24 29,25 29,26 29,27 29,28 29,29 29,30
Elektrik tesisatnn bakm ve onarm cins ve kapasitesine gre yetkili ehliyete sahip kiilerce mi yaplyor? Makine ve aletlerin plak metal ksmlar topraklanm ya da gerekli yaltm yaplm m? Alet veya makinelerin topraklamas varm, alyor mu? Atlyede alan retmen ve renciler iin gereken KKDler var m ve bu donanm gerektiinde kullanlyor mu? retmen ve renciler elektrik tesisat hakknda gerekli eitim, bilgi ve deneyime sahipler mi? Elektrik panolarnn etrafnda panoya ulam engelleyecek malzeme var m? Kollu ve evirmeli alterlerde 1 ve 0 konumu etiketli mi? Elektrikli el aletlerinin kullanlmas gereken yerlerde aletlerin filerine uygun prizler var m? Elektrik tesisat standartlara uygun olarak denmi mi? Sigortalar pano ierisinde mi ve kapaklar kapal tutuluyor mu? Nemli ve slak yerler ile parlama ve patlama tehlikesi olan yerlerde aydnlatma lambalar, fi priz ve anahtarlar su damlalarna ve toza kar tamamen korunmu mu? Sigortalar, nemli ve slak yerler ile parlama ve patlama tehlikesi olan ortamn dnda m? Ypratc etkisi olan buhar ve dumana ak metal paralar koruyucu boya ya da dayankl malzemeler kullanlarak korozyona kar korunmakta m? Makina kt ve kullanlamaz durumda ise zerinde kullanm d olduunu belirten yazl talimat var m? Makinay kullanacak kiiler kullanm/talimatlar/riskler ve tedbirler konusunda eitildi mi? Eitim kayd tutuluyor mu? Makina retici talimatlar dorultusunda kullanlyor mu? Makinann bulunduu konum, makinann gvenli kullanm iin uygun mu? (evredeki malzemeler, tanan paralar ve operatrn alma sahas dikkate alnarak) Balatma ve durdurma dmeleri aka ayrt ediliyor mu? (Durdurma dmesi krmz) Gvenlik aralar ve ama kapama anahtarlar dzgn alyor mu? Elektrik hatlarnda izolasyonu zarar grm, dm vs gibi ksmlar var m? Hasar grm ya da yetkili olmayan kiilerin kullanmna kar koruma altna alnmam elektrikli makina var m? Basnl ivi akma ve zmba gibi el aletleri kullanlrken gereken koruyucu tedbirler alnyor mu? Dier iletme kontrolleri ve konteyner muhteviyat aka belli edilmi mi? KKD zorunludur, snrl kullanm, yetkili kiiler gibi iaret ve uyarlar mevcut mu? Makina gvenlik donanm, elektrik gvenlii asndan periyodik muayeneye tabi mi? Makina kurulumu doru yaplm m? Makinann eskimesi gvensiz bir durum yaratyor mu? Makina veya gvensiz durum yaratabilecek aksam, koruyucular, kullanm mr tamamlanmadan deitiriliyor mu? Makina tamir ve deitirmeye ilikin riskler deerlendiriliyor mu?
56

S.NO TEHLKE/PROBLEM Makina ile ilgili olarak para frlamas, dmesi, alabora, skma, ar snma, yangn, paralanma, patlama gibi belli tehlikeler nleniyor mu? Daire testerelerin taban pabucun altndan ve stnden korumas var m? Daire testerelerin koruyucular, alt baklar mahfazasz brakmayacak ekilde mi? Makara zincirleri, kaylar ve dililer zerinde etkili koruma var m? Her bir makina paras ve donanm temiz tutulmu ve dzgn bir biimde muhafaza edilmi mi? Makinelerin gvenli almalar, kurulum ve bakmlar, ykleme-boaltmalar ve atklarnn tanmas iin kendi aralarnda ve evrelerinde yeterli boluk braklm m? Her makinede operatrn ulaabilecei bir noktada g kapama alteri var m? Ayakla kontrol edilen alterler den cisimlerden veya alandan kaynaklanan hatal aktivasyonlar nlemek iin korunmu veya uygun biimde ayarlanm m? Btn acil durdurma butonlar krmz renkte mi? Btn kay/kasnaklar, zincir/dililer, dili arklarn yerden ykseklii 2.14 m. ye kadar veya alma seviyesinde evreleyen bir koruma var m? Operatr ve makine alan ierisindeki dier kiileri, alma noktasnda ve makinann srma noktalarndaki tehlikelerden, uan paralardan, talalardan, kvlcmlardan korumak iin metotlar gelitirildi mi? Makineler bir elektrik arzas veya kapanma sonras enerji tekrar verildiinde otomatik almay nleyecek ekilde ayarlanm m? Makine basnl havayla temizleniyorsa, hortumun basnc 30 p.s.i (2.07 bar) veya daha az basnca drecek ekilde tasarlanm ucu var m Basnl havayla temizlik yaplrken K K D' ler kullanlyor mu? Havalandrma Fan kanat aklklar ve fan ykseklii standartlara uygun mu? Skmede kullanlan testereler frlamay nleyecek gergi ve donanmlara sahip mi? Kesici balklar, delici ular vs., tezghn kenarn amayacak ekilde ayarlanm m? Tamir, servis, kurulum ve bakm esnasnda kablolu sabit ekipmanlar birbirinden ayrlm ve g kaynayla balants kesilmi mi?(elektrikli, hidrolik, pnmatik v.b.) Depolanan btn enerji (elektriksel, hidrolik, pnmatik, yerekimi v.b.) servis, tamir, bakm ve kurulum ncesi, bloke edilmi veya serbest braklm m? sonlandrma plan ve program var m? alanlar/renciler birimin i sonlandrma ve program yapma eitimi alm m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL-29B
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
29,31 29,32 29,33 29,34 29,35 29,36 29,37 29,38 29,39 29,40 29,41
29,42 29,43 29,44 29,45 29,46 29,47 29,48 29,49 29,50 29,51
57

S.NO TEHLKE/PROBLEM Makina ile ilgili olarak para frlamas, dmesi, alabora, skma, ar snma, yangn, paralanma, patlama gibi belli tehlikeler nleniyor mu? Daire testerelerin taban pabucun altndan ve stnden korumas var m? Daire testerelerin koruyucular, alt baklar mahfazasz brakmayacak ekilde mi? Makara zincirleri, kaylar ve dililer zerinde etkili koruma var m? Her bir makina paras ve donanm temiz tutulmu ve dzgn bir biimde muhafaza edilmi mi? Makinelerin gvenli almalar, kurulum ve bakmlar, ykleme-boaltmalar ve atklarnn tanmas iin kendi aralarnda ve evrelerinde yeterli boluk braklm m? Her makinede operatrn ulaabilecei bir noktada g kapama alteri var m? Ayakla kontrol edilen alterler den cisimlerden veya alandan kaynaklanan hatal aktivasyonlar nlemek iin korunmu veya uygun biimde ayarlanm m? Btn acil durdurma butonlar krmz renkte mi? Btn kay/kasnaklar, zincir/dililer, dili arklarn yerden ykseklii 2.14 m. ye kadar veya alma seviyesinde evreleyen bir koruma var m? Operatr ve makine alan ierisindeki dier kiileri, alma noktasnda ve makinann srma noktalarndaki tehlikelerden, uan paralardan, talalardan, kvlcmlardan korumak iin metotlar gelitirildi mi? Makineler bir elektrik arzas veya kapanma sonras enerji tekrar verildiinde otomatik almay nleyecek ekilde ayarlanm m? Makine basnl havayla temizleniyorsa, hortumun basnc 30 p.s.i (2.07 bar) veya daha az basnca drecek ekilde tasarlanm ucu var m Basnl havayla temizlik yaplrken K K D' ler kullanlyor mu? Havalandrma Fan kanat aklklar ve fan ykseklii standartlara uygun mu? Skmede kullanlan testereler frlamay nleyecek gergi ve donanmlara sahip mi? Kesici balklar, delici ular vs., tezghn kenarn amayacak ekilde ayarlanm m? Tamir, servis, kurulum ve bakm esnasnda kablolu sabit ekipmanlar birbirinden ayrlm ve g kaynayla balants kesilmi mi?(elektrikli, hidrolik, pnmatik v.b.) Depolanan btn enerji (elektriksel, hidrolik, pnmatik, yerekimi v.b.) servis, tamir, bakm ve kurulum ncesi, bloke edilmi veya serbest braklm m? sonlandrma plan ve program var m? alanlar/renciler birimin i sonlandrma ve program yapma eitimi alm m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL-29B
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
29,31 29,32 29,33 29,34 29,35 29,36 29,37 29,38 29,39 29,40 29,41
29,42 29,43 29,44 29,45 29,46 29,47 29,48 29,49 29,50 29,51
NERLER * Elektrikli makinelerin metal ksmlarnn yaltm yaplmal * alma sahalar yaltlmal * Kk gerilim kullanlabilecek yerlerde dk gerilim kullanlmal * Sfrlamalar kontrol edilmeli * Topraklamalar kontrol edilmeli * Bu nlemlere ek olarak, kaak akm rlesi (Hayat Koruma) mutlaka kullanlmal.
58
SALII VE GVENL TALAMA TAI KONTROL LSTES

S.NO 30,01 30,02 30,03 30,04 30,05 30,06 30,07 30,08 30,09 30,10 30,11 30,12 30,13 30,14 30,15 30,16 30,17 30,18 30,19 30,20 30,21 30,22 30,23 30,24 30,25 TEHLKE/PROBLEM Yan koruyucular testere apnn yzde 75ini iine alyor mu? Dayanak, zmpara tana 0.3 cm yaknlkta m? Zmpara ta, dakika devir st hz, motor dakika devir st hzyla uyumlu mu? Makinalarn,gerekli koruyucular taklm m? Talama yaplacak malzemeye gre zmpara ta seimi yaplyor mu? Zmpara ta taklmadan nce muayenesi yaplyor mu? Ayak ile iletilen anahtarlar zerine cisim dmesi veya baka kiilerin kontrolsz mdahalesine imkan vermemek zere emniyete alnm veya korunmu mu? Vantilatrler yerden 2,1 mt'den daha yukarda m? Makinelerin temizliinde basnl hava kullanlyor mu? Basnl havayla temizlik yaplrken K K D' ler kullanlyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 30
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
NERLER * Yerden ykseklii 2.1 m. den aada bulunan vantilatrlerin kanat, akl 0.60 cm.den fazla olmayan mahfaza ile korunmaldr. * Eer makine basnl hava ile temizleniyorsa, hortum basnc 2.07 bar veya 30 p.s.i.yi amamaldr.
59
SALII VE GVENL KAYNAK-KESM-KAPLAMA LER KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Kaynak, kesim ve pirinle kaplama srasnda ortaya kan tehlikelere maruz kalabilecek personel ve renciler korunmak iin (gz ve yz koruyucusu, eldiven, nlk ve gaz maskesi gibi) kiisel koruyucu donanm kullanyor mu? Kaynak ve kesim ileminin yapld yerde yeterli havalandrma var m? Kaynak alanlar yakn mesafede alanlar korumak iin paravan ile ayrlm m? Acil durumlarda kullanmak iin uygun yangn sndrcler var m? Kaynak yaplacak ya da kesilecek cisim hareket ettirilemediinde ve yangn tehlikesi olduunda, s, curuf ve kvlcm nlemek iin siper kullanlyor mu? Scak bir ilem balamadan nce kullanlm davlumbazlar, variller, tanklar ve dier kaplar parlayc, patlayc, ve zararl gaz retebilecek hibir madde kalmayacak ekilde temizleniyor mu? Sktrlm gaz tpleri, valfler, balantlar, reglatrler, hortumlar; yadan ve yal maddelerden arndrlm m? Sktrlm gaz tpleri, valfler, balantlar, reglatrler, hortumlar gzle grlebilen arza ve kusurlara kar dzenli olarak denetleniyor mu? Elektrot ular; ypranma ve hasara kar sklkla denetleniyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 31
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
31,01 31,02 31,03 31,04 31,05 31,06 31,07 31,08 31,09 31,10 31,11 31,12 31,13 31,14 31,15 31,16 31,17 31,18 31,19 31,20 31,21 31,22 31,23 31,24 31,25
60
SALII VE GVENL BASINLI KAPLAR VE TESSATLAR KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Emniyetli alma snrlar dndaki basn dzeylerinde gereken emniyet ventilleri ve yedekleri alr durumda m? Kullanlan malzemeler (tank, boru, ekleme paralar, ama kapama elemanlar, gstergeler ve alterler ) alma basncna uygun mu? malat firmann ad, kazann numaras, imalat tarihi ve en yksek test ve alma basnc bilgilerin olduu etiket var m? Emniyet ventili ile basnl kap arasnda herhangi bir ama kapama eleman olmad kontrol edildi mi? Periyodik bakm onarm kart var m? malat firmann ad, kazann numaras, imalat tarihi, test ve alma basnc,kontrol tarihi bilgilerinin olduu etiket var m? Emniyetli alma snrlar dndaki basn dzeylerinde gereken emniyet ventilleri ve yedekleri alr durumda m? Kullanlan malzemeler (tank, boru, ekleme paralar, ama kapama elemanlar, gstergeler ve alterler ) alma basncna uygun mu? Emniyet ventili ile basnl kap arasnda herhangi bir ama kapama eleman olmad kontrol ediliyor mu? Periyodik bakm onarm kart var m? Periyodik bakmlar yetkili teknik elemanlar tarafndan yaplm ve rapor dzenlenmi mi? Basnl kaplarn zerinde, gerektiinde iine girmeyi salayacak kapak veya el delikleri var m ve emniyetli ekilde kapatlm m? Boaltma ve kontrol kr tapalar var m? (Bunlar en az 25 milimetre apnda olmaldr ) i su dolu tank ve depolarda donmaya kar tedbirler alnm m? Basnl hava tanklarnda iinde biriken su, ya ve pislik dar atlmas iin boaltma musluklar gnlk alarak boaltlyor mu? Boru tesisatlar, ama kapama elemanlar ve izolasyonlar periyodik olarak kontrol ediliyor mu? Hava kompresr ile hava tanklar arasnda, ya ve nem ayrclar (seperatr) var m? Hava kompresrlerin temiz hava emmeleri salanm m? (patlayc, zararl ve zehirli gaz, duman ve toz emilmesi nlenmi mi?) Kompresrn tehlike annda uzak bir yerden durdurulmas salanm m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 32
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
32,01 32,02 32,03 32,04 32,05 32,06 32,07 32,08 32,09 32,10 32,11 32,12 32,13 32,14 32,15 32,16 32,17 32,18 32,19 32,20 32,21 32,22 32,23 32,24 32,25
61
SALII VE GVENL BASINLI GAZ TPLER KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM alma alanndaki btn tpler; ierik bilgilerini ve tehlikeli bileik uyarlarn aka gsterecek ekilde etiketlenmi mi? Tpler yetkili olmayan kiiler tarafndan cisim drlerek ya da temas edilerek zarar grmeyecek alanlara yerletirildi mi veya depoland m? Bo tplerin bo olduklar iaretle veya etiketle aka gsterilmi mi? Vana koruyucular, her durumda (tpler kullanma hazr veya deilken) tplerin zerinde mevcut mu? Tpler tehlike snflarna gre gruplandrm ve ayrlm m? Oksijen tpleri gaz yakt tplerinden en az 6 metre uzakta depolanm m? Btn tpler tanma ya da depolanma srasnda dik pozisyondan devrilmesi yuvarlanmas ve dmesine engel olunacak ekilde duvara, el arabasna veya tezgha (kay veya zincirle) baland m? Vanalar, regulatrler, sayalar, balant elemanlar ve hortumlar tpn basn ve hacmiyle (ieriiyle) uyumlu mu? Vanalar tp hareket ettirilmeden nce, tp boken ve i bitiminde kapal durumda m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 33
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
33,01 33,02 33,03 33,04 33,05 33,06 33,07 33,08 33,09 33,10 33,11 33,12 33,13 33,14 33,15 33,16 33,17 33,18 33,19 33,20 33,21 33,22 33,23 33,24 33,25
62
SALII VE GVENL VNLER VE KALDIRMA MAKNALARI KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE
Tarih
Kontrol Listesi
../../. EVET HAYIR
KL- 34
GEREKL DEL
Vinler ve kaldrma makinalar alma mekanizmalarnda, hidrolik sistemlerde, kancalarda ve 34,01 sapanlarda oluabilecek kolay tespit edilebilir arzalar ynnden her kullanmdan nce grsel olarak inceleniyor mu? 34,02 Btn gezer kpr elektrikli kaldrma makineleri, gvenli hareket edebilecei en alt ve en st noktada durduracak bir snrlama cihazna sahip mi? 34,03 Her vin iin kaldrlmasna msade edilen en fazla yk miktar okunakl bir ekilde iaretlenmi mi? 34,04 Vinler/Kaldrma makinalar kontrolleri seyir ve hareket ynn gsterecek ekilde aka iaretlenmi mi? 34,05 Malzemeler kaldrlrken sapanlar ya da yk balantlarnn kazayla kancalardan kurtulmasn nlemek amacyla emniyet kilit mandalna sahip kancalar kullanlyor mu? 34,06 Gvenlik zincirleri, halatlar, kelepeleri veya sapanlar kaldrma kapasiteleri belirlenmi mi ve tanacak yk iin uygun mu? 34,07 Malzeme veya ekipman kaldrlrken asl ykn altnda kimsenin bulunmamasn salayacak nlemler alnyor mu? 34,08 Forkliftleri yetkili kiiler kullanyor mu? 34,09 Forkliftler her kullanmdan nce muayene ediliyor mu? 34,10 34,11 34,12 34,13 34,14 34,15 34,16 34,17 34,18 34,19 34,20 34,21 34,22 34,23 34,24 34,25
63
SALII VE GVENL YANGIN VE PATLAMA KONTROL LSTES

S.NO 35,01 35,02 35,03 35,04 35,05 35,06 35,07 35,08 35,09 35,10 35,11 35,12 35,13 35,14 35,15 35,16 35,17 35,18 35,19 35,20 35,21 35,22 35,23 35,24 NERLER * Yanc maddelerle allan blgelerde sigara imeyi yasaklayn * Yangn riski uyarlarn grnr yerlere asn * Kazan ayr ve kapal bir mekanda bulundurun * Alev alan maddelere uygun sndrcleri bulundurun * Acil plan ve talimatlarn oluturun. * Yangn ve kurtarma tatbikatn periyodik olarak yapn *Yangn mcadele ekipmann dzenli olarak konrol edin * Yangn Dedektrleri ve Alarm tehiz edin * Mmknse otomatik sndrme sistemi kurun * Ka yollarn tespit edin ve bu yollarda bulunan engeller varsa kaldrn * Havalandrma ve younluun izlenmesi * Ateleme kaynaklarnn nlenmesi ya da ortadan kaldrlmas * Depolama miktarnn asgaride tutulmas * Tehlikeli patlayc alanlarn belirlenmesi ve iaretlenmesi TEHLKE/PROBLEM Bina yangn k levhalar gerekli yerlere aslm m? Bina yangn k kaplar ve merdivenleri ulalabilir durumda m? Yangn sndrme tpleri alt ayda bir kontrol edilerek kontrol tarihleri zerlerine yazlm m? Yangn sndrme tp ve dolaplar grnr ve kolay eriilebilir yerlerde mi? Otomatik alarm sistemi varsa dmeleri, iyi grlebilir ve eriilebilir bir yere ve zellikle acil k yollar zerine konulmu mu? Yanc, patlayc maddeler, atklar talimatlara uygun bir ekilde depolanm veya atlm m? Geceleri kullanlmayan ksmlarn alterleri kapatlabilecek ekilde dzenlenmi mi? Yangn ve alarm sistemi aydnlatma ve kuvvet ebekesinden ayr bir kaynaktan beslenmi mi? Tesisat galeri ve kanallarnda yangn yaltm yaplm m? Yangn riski yksek atelyelerde ( Kaynak ve oksijenle kesme vb ) yanc ve parlayc maddeler uzaklatrlm m? Patlama riski bulunan LPG, Asetilen vb tplerin depolanma yerleri gneten ve eitli s kaynaklarndan korunacak ekilde seilmi mi? Kullanlan tm patlayc kimyasal maddeler iin Malzeme Gvenlik Bilgi Formu var m? Patlayc ve yanc maddeler standartlara uygun olarak etikeltlenmi mi? srelerinde yaplan veya oluan karmlarn patlayc olmas nleniyor mu? Gaz birikme riski olan kapal alanlar standartlara uygun havalandrlyor mu? Havalandrma sistemi dzenli olarak kontrol ediliyor mu? Patlama tehlikesinin bulunduu alanlarda herhangi bir elektrostatik alan var m? Patlayc alanlarda kullanlan elektrikli aralar uygun ekilde seilmi mi?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 35
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
* Havayla karlatnda patlayc karmlar meydana getirebilecek olan maddelerin ak ateten, elektrikli aralardan, kvlcmdan, vb. uzak tutulmas. * Belirli rnlerin bir /arada saklanmamasna ilkin talimatlara uyulmas.
64
SALII VE GVENL GRLT VE TTREM KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM
Tarih
Kontrol Listesi
../../. EVET HAYIR
KL- 36
GEREKL DEL
36,01 Grlt seviyesinin yksek olduu yerlerde gerekli nlemler alnyor mu? 36,02 Grlt maruziyetinin fazla olduu yerlerde iitme testleri yaplyor mu? 36,03 alma srasnda ortaya kan grltnn uyarc alarmlar bastrma olasl nleniyor mu? 36,04 Yaplan i srasnda makinenin titreimini absorbe edecek nlemler alnyor mu? 36,05 36,06 36,07 36,08 36,09 36,10 36,11 36,12 36,13 36,14 36,15 36,16 36,17 36,18 36,19 36,20 36,21 36,22 36,23 36,24 36,25 NERLER * Yeni bir alet alrken grlt ve titreim ynnden deerlendirme yapn * Belli grlt alanlarnda alma sresini ksaltn * Grltl alanlar fiziksel anlamda ayrn * Grlt kaynaklarn alanlarn uzana yerletirin * Grlt-emici malzemelerden istifade edin * Kiisel grltden korunma ve titreim iin uygun KKDleri temin edin * Grltl alanlar snflandrn * Grlt seviyelerini ln * Yksek seviyede grltye maruz kalan alanlar belli periyodlarla iitme testine tabi tutun * Titreim maruziyetinin belirlenmesi ve ynetmeliklerdeki snr deerlere uygunluun kontrol edilmesi * Titreim reten ekipmanlarla yaplan alma srelerinin ksa tutulmas * Titreim reten ekipmanlarn titreim izolasyonunun yaplmas
65
SALII VE GVENL KMYASAL GVENLK KONTROL LSTES

S.NO 37,01 37,02 37,03 37,04 37,05 37,06 37,07 37,08 37,09 37,10 37,11 37,12 37,13 37,14 37,15 37,16 37,17 37,18 37,19 37,20 37,21 37,22 37,23 37,24 37,25 TEHLKE/PROBLEM almaya balamadan nce numuneye ait deney i talimat okunuyor mu? Numunenin kat, sv, gaz, tehlikeli madde, toz, granl zelligi ncelikli olarak belirleniyor mu? Kimyasallarn kullanld laboratuvar alma alanlarnda uygulamal bir laboratuvar gvenlik klavuzu var m? Her laboratuvar giriinde tehlikeleri ve ihtiya duyulan koruyucu nlemleri tanmlayan bir iaret var m? Yaplan alsmaya ait uyar iaret ve levhalar talimatlar dorultusunda yerlestirilerek ve alsma srasnda koruyarak i alannn ve personelin gvenlii salanabiliyor mu? alanlar alma alanlarndaki kimyasal tehlikeler ve uygun korunma artlar konusunda bilgili mi? alma alannda ilgisiz kiilerin bulunmamasna dikkat ediliyor mu? Kimyasallar ile alrken yaplan ie uygun i elbiseleri ve kiisel koruyucu donanm kullanyor mu? sal ve gvenlii koruma ve mdahale aralar uygun ve alsr sekilde bulunuyor mu? eker ocan kullanlmas gereken ilerde kullanlp kullanlmad kontol ediliyor mu? Statik elektrik biriktirme ve kvlcm atlama ihtimali olan uygulamalarda topraklama yaplyor mu? Havalandrma ve kimyasal ykleme-boaltma gibi kontrol prosedrleri gerekli olan tehlikeli maddeler iin uygulanyor mu? Her kimyasal iin malzeme gvenlii-gvenlik bilgi formu var m? Tehlikeli madde ieren her konteynr (f, tank, ie v.b.)uygun biimde etiketlenmi mi? Kimyasallar, birbirine zt olanlar(asit ve baz, organik ve oksitleyiciler gibi) ayr tutularak depolanyor mu? Yanc ve parlayc malzemeler gvenli bir ekilde tutuluyor mu? Sv kimyasal konteynrlar sramay ve zt reaksiyonlar nlemek iin emniyet kab ierisinde saklanyor mu? Vcuda zarar verici kimyasallar kullanld zaman acil ykama imknlar (rn:gz banyolar ve du) mevcut mu? Kiinin acil ykama imknlarna ulamasn engelleyecek durumlar ortadan kaldrlm m? Acil durum gz banyosu dzgn altn dorulamak amacyla haftada bir test ediliyor mu? Acil durumlarda ks veya kas prosedrlerini uygulanyor mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 37
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
NERLER * Daha az riskli rnleri kullann. * Gvenlik bilgilerini tedarikiden temin edin. * Malzemeleri gvenlik talimatlarna uygun muhafaza edin. * Herhangi bir makinada kan tozu mahallinde tahliye sistemi kurarak uzaklatrn * Talimatlar kullanm iin gznnde olsun * Gvenlik uyarlarn koyun * Laboratuvar ortamnda yiyecek ve iecek bulundurmayn. * Gvenlik talimatna uygun kiisel koruyucu donanm kullann * Kapal alanlar iin uygun tahliye sistemini kurun * Tabancal sprey boyama iin alttan ve su perdesi (katarkt) bulunan uygun tahliye sistemi bulunmaldr * Tehlikeli kimyasal maddelerin oluturduu riskler ve tehlikeli kimyasal maddelerle gvenli alma konusunda dzenli eitim verilmesi gereklidir.
66
SALII VE GVENL KMYASAL ATIKLAR KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Kimyasal atklarn imhas iin gerekli olan ihtiyalarn belirlenmesi iinAtk Snflandrma deerlendirmeleri yaplm m? Dnstrlebilen malzemelerin geri kazanm iin gerekli ayrma ve snflandrma yaplyor mu? lem srasnda ve hazrlk aamalarnda kisisel koruyucu donanmlar kullanlyor mu? Atk konteynrlar ilk atk konulduktan sonra ambalajn zerinden net olarak grnecek ekilde etiketleniyor mu? alanlar atk depolanmasn balatmak iin Kimyasal Depolama stek formuyla bavurmular m? alanlar atk toplanmasn salamak iin Kimyasal Toplama Talebi formu sunuyorlar m? Atk bilgi formlar eksiksiz dolduruluyor mu? Bu formlar kayt altna alnyor mu? Snflandrlan atklar uygun alan ve kosullarda bekletiliyor mu? Satn alnan kimyasallarn geri dnml olmasna dikkat ediliyor mu ? Kullanlm tm piller geri dnme tabi tutuluyor mu? Kimyasallar zararsz veya daha az zararl alternatifleri ile deitiriliyor mu? alanlar kimyasal salmalarn temizlenmesi iin yetitirilmi ve tehizatlandrlmlar m?/ Dklme ve szntlara kars kullanlacak uygun donanm, malzeme ve ekipman hazr bulunduruluyor mu? nce tala, cilalar ve zcler gibi rnler iin rn trn ve rnle ilikili tehlikeleri (kanserojen, cila zc buhar, toz tehlikesi gibi) belirten semboller ieren uyarlar mevcut mu? Talimatlarn kullanlmasnda ve gvenlik uygulamalarnda istiare ediliyor mu? Okulda kullanlan ve bulunan maddelere (yaktlar, yalar, lifler, zcler, temizlik rnleri, boyalar, vernikler, yaptrclar, mrekkepler, reineler, bcek ldrcler, ar metaller, asitler, alkaliler, dumanlar, gazlar) ait risk deerlendirmesi iin bir envanter kayd mevcut mu?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 38
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 38,13 38,14 38,15 38,16 38,17 38,18 38,19 38,20 38,21 38,22 38,23 38,24 38,25
NERLER * Kimyasal atklar kanalizasyona boaltlamaz, buharlatrlamaz, pe atlamaz. * Geri dntrlm kimyasallarn bildirilmesi normal atk bildirme prosedrleriyle gerekletirilir. * Okul ekipmanlarndan veya departmanlarndan alkali, kurun asit, nikel kadmiyum, lityum ve civa dahil tm pil eitlerini kabul etmektedir.
67
SALII VE GVENL EKRANLI ARALAR VE BLGSAYARLAR KONTROL LSTES

S.NO TEHLKE/PROBLEM Ekranl aralar kullancn gereksinimleri dorultusunda hareket ettirilebiliyor ve istenilen pozisyonda sabitlenebiliyor mu? Genel ve lokal aydnlatma, ekarn ile bilgisayar arka plan arasnda yeterli klandrma ve kontrast salyor mu? Gzler ile ekran arasndaki mesafe 50-80 cm arasnda m? Ekran, gr bozabilecek yansmalardan arndrlm m? Klavye ve farenin nnde kalan boluk kullancnn bileklerini desteklemeye yeterli mi? Klavyenin yzeyi yansmalar engelleyecek ekilde mat m?
Tarih ../../.
Kontrol Listesi
KL- 39
GEREKL DEL
EVET
HAYIR
39,01 39,02 39,03 39,04 39,05 39,06 39,07 39,08 39,09 39,10 39,11 39,12 39,13 39,14 39,15 39,16 39,17 39,18 39,19 39,20 39,21 39,22 39,23 39,24 39,25
68
BLM 4
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL RSK DEERLENDRMES RNEKLER
69
ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII LE MLL ETM BAKANLII ARASINDA MZALANAN PROTOKOL KAPSAMINDA GEREKLETRLEN RSK DEERLENDRMES ALIMALARI Milli Eitim Bakanl ile alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl arasnda imzalanan protokol kapsamnda Ankara ve stanbulda belirlenen iki okulda i sal ve gvenlii eitimleri ve risk deerlendirmesi almalar gerekletirilmitir. Ankarada Mimar Sinan Yap Meslek Lisesi ve stanbulda Pendik Denizcilik Meslek Lisesinde gerekletirilen risk deerlendirmesi almalarnn aamalarn aada grebilirsiniz. Risk Deerlendirmesi yaplrken ncelikli olarak tehlikeler ve bunlarn yol aabilecekleri riskler belirlenmi, bir sonraki admda bu riskler 5x5 matrisi ile kendi aralarnda derecelendirilmi ve son olarak da risklere kar uygulanacak olan kontrol tedbirlerine karar verilmitir. almalar tablolar halinde aada gsterilmitir. Risk ynetim dngsn tamamlayan son 2 adm; kontrol tedbirlerini tamamlama ve deerlendirmeyi izleme ve tekrar etme admlar ve mevcut risk deerlendirmesini gelitirme almalar atlye retmenleri tarafndan gerekletirilecektir. Ankara Mimar Sinan Yap Meslek Lisesinde Gerekletirilen Risk Deerlendirmesi almalar Mimar Sinan Yap Meslek Lisesi retmenlerinin dnceleri alnarak 3 atlyede risk deerlendirmesi almalar gerekletirilmitir PVC atlyesi, fayans atlyesi ve tesisat atlyesi retmenlerinin katlmyla risk deerlendirmesi almalarn burada bulacaksnz.
Fayans Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
70
71
2. Admda Risklerin 5X5 matrise gre derecelendirmesi yapld.
72
73
74
PVC Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
75
76
Tesisat Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
77
78
stanbul Pendik Denizcilik Meslek Lisesinde Gerekletirilen Risk Deerlendirmesi almalar

Atlye retmenlerinin daha nceden hemen hemen her atlye iin hazrladklar risk deerlendirmesi almalar nda ve atlyelerde yerinde incelemeler yaparak, almalar zerinde gerekli grlen ekleme ve dzeltmeler gerekletirilmitir. Yukarda belirtilenlere ek olarak retmenlerimizin isteiyle; bahe ve spor salonunda tehlikeler-riskler ve kontrol tedbirleri; seilen bir snfta da tehlike ve riskler belirlenerek yaplacak detayl bir risk deerlendirmesine k tutacak dokmanlar oluturuldu. Yaplan tm almalar atlye retmenlerinin ve okul idaresinin katlmlaryla gerekleen bir toplantda SG Uzman M. Kayhan TOPALOLU tarafndan sunum yntemiyle katlmclara aktarld. n malat Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
79
80
81
Kesme Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
82
83
Kaynak Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
84
85
86
klimlendirme-Soutma Atlyesinde Risk Deerlendirmesi
87
Gemicilik Laboratuarnda Risk Deerlendirmesi
88
89
90
BLM 5
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL FORM VE BELGELER
91
Form/Talimat/Prosedr Kod ve numaras, Ad(F=Form, PR=Prosedr, T=Talimat) PR01, Sal ve Gvenlii Prosedr T01, Risk Deerlendirme Talimat F01, Atelye Gvenlii Analiz Formu F02, Makine Kullanma Talimat F03, Makine Bakm Kart F04, Makine Bilgi Formu F05, Kaza ve Meslek Hastal Bildirim Formu F06, Tehlike ve Risklerin Belirlenmesi Formu F07 -1, Tehlikelerin Derecelendirilmesi ve Deerlendirilmesi Formu F07-2, 5X5 Matris Yntemi Formu F08, Kontrol Tedbirleri Uygulanmas Formu F09, Risk Deerlendirmesi Formu F10, OSGK/ASGK Toplant Tutana F11, Periyodik Kontrol Listesi Formu F12, Sal ve Gvenlii Denetleme Kontrol Listesi F06, F07-1, F07-2, F08 formlar risk deerlendirilmesinde 5X5 Matris Ynteminin uygulanmasnda kullanlan formlardr. Bu formlarn uygulamas ile ilgili olarak ve Risk Analizi ve Risk Deerlendirme rnekleri blmne baknz. F09 Kontrol listelerinin kullanlaca formdur. Bu formda Kontrol listesinde hayr olarak iaretlenen sorular, alnacak/uygulanacak koruyucu tedbirler, risk tahmini ve buna ilikin deerlendirme ve riski azaltmaya ynelik planlanan eylemler iin bilgiler yer almaktadr. Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan riski deerlendirmek ve risk tahmini yapmak iin tehlike veya problemin ortadan kaldrlmamas veya nlenmemesi durumunda olay veya kaza meydana geldiinde, sonularnn ne iddette olabilecei yannda tehlike veya problemle hangi sklkta karlald dnlmelidir. iddeti ve skl en fazla olandan en az olana doru bir sralama yaplmaldr. rnein, Makinenin hareketli paras zerine herhangi bir nesnenin dme tehlikesi nlenmi mi? sorusuna hayr yant verilmise, mevcut bu tehlike iin risk deerlendirmesi u ekilde yaplr: Diyelim ki mevcut bu tehlike veya problem atelyede hergn szkonusudur. Bu tehlikeli durum alanlarn ciddi yaralanmas riskini barndrmaktadr. O halde bu sorun derhal harekete geilmesini gerektiren bir problemdir. Bu yzden nleyici tedbirleri alma konusunda yaplacak ilem ve sorumlu kiiler biran nce belirlenmelidir. Tm bu bilgiler de Form 09 da kaydedilir. Dier yandan Gereken tezgahlarda lokal aydnlatma var m? kontrol listesi sorusuna verilen cevap hayr ise bu problem veya tehlikenin deerlendirilmesi iin lokal aydnlatma salanmamas durumunda ortaya kabilecek hasar veya kaza olasl ve iddeti nceki tehlike veya riskle karlatrldnda daha azdr. Bu yzden risk deerlendirme formunda bu tehlike belirtilir ancak risk tahmini daha dktr. Bu yzden tedbir alnmas aamasnda bir sonraki srada yer alacaktr.
92
SALII ve GVENL PROSEDR
( PR 01 )
1. AMA Bu Prosedrn okulumuzdaki mdr, mdr yardmclar, atlye ve meslek dersi retmenleri ile rencilerin gvenli alma, salkl yaam ve i sal gvenlii konularnda doru davran modellerini bir refleks olarak renmeleri, genlerin alma hayatna atlmadan nce alma hayatna ilikin riskler hakknda bilgilendirilmeleri, i sal ve gvenlii asndan doru davran modellerini kazanmalarna ynelik beceri eitimlerinin verilmesi ve gelecein alanlarnda bugnden gvenli yaam bilincinin oluturulmasdr. 2. UYGULAMA ALANI Bu prosedr Gvenlik Kltr, Sal ve Gvenlii Mevzuatndaki Yenilikler, yerlerinde Karlalabilecek Tehlike ve Riskler, Risk Deerlendirmesi, Kiisel Koruyucu Donanm (KKD) ler ve Doru Kullanmnn nemi gibi i sal ve gvenlii ile ilgili konularda okul mdrleri, atlye, meslek dersi retmenleri ve rencilere verilecek eitimlere ilikin esaslar kapsar. 3. KAYNAKLAR VE LGL DKMANLAR 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanunu. 4857 sayl Kanunu ve bu kapsamda yaymlanan ynetmelikler 3308 sayl Meslek Eitim Kanunu, "MEB- Meslek ve Teknik Eitim Ynetmelii". Hkmlerine dayanlarak hazrlanmtr 4.TANIMLAR OSGK : Okul Salk ve Gvenlii Kurulu ASGK : Alan Salk ve Gvenlik Kurulu MEB : Milli Eitim Bakanl MTEY: : Mesleki Teknik Eitim Ynetmelii SGB : alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln, ETOGM : Erkek Teknik retim Genel Mdrln, ISGGM : Sal ve Gvenlii Genel Mdrln, SG : sal ve gvenliini, KKD : Kiisel Koruyucu Donanm 5.PROSEDR 5.1. Her yl Haziran aynn lk haftasnda OSGK ekibi toplanr. 5.2. OSGK toplantsnda aadaki gndem maddeleri grlr. 1. Mevcut eitim retim ylnda atlyelerden alnan i yeri kaza ve meslek hastalklar bildirim formlarnn incelenmesi (F05) ve alnacak tedbirlerin belirlenmesi. 2. SGG rehberinin gzden geirilmesi 3. Bir sonraki eitim retim ylnda atlye uygulamalarnda rencilerin kullanacaklar KKD lerin belirlenmesi ve rencilere duyurulmas. 4. Okulun fiziksel yapsnn i gvenlii asndan gzden geirilmesi. 93
5.3. Okulumuzda gelecek Eitim retim ylnda yeni gelen Meslek dersi retmenlerine bal olduu alan efi tarafndan, okulumuzda uygulanmakta olan i gvenlii kltr, KKD, risk analizi ve risk deerlendirmesi, mevzuat, ilkyardm, kaza ve yaralanma, meslek hastalklar konularnda verilecek eitimin nasl ve ne zaman yaplaca planlanr. 5.4. Okulumuzda gelecek Eitim retim ylnda atlyelerde eitim grecek rencilere uygulama eitimine gemeden nce i gvenlii kltr, KKD, risk analizi hazrlama yntemleri, mevzuat, ilkyardm, kaza ve yaralanma, meslek hastalklar konularnda verilecek eitimin nasl ve ne zaman yaplaca planlanr. 5.5. Aylk yaplan OSGK toplant tutanaklarnda (F 09 ) alnan kararlar gzden geirilir. 5.6. Her yl Okullarn ald 2 inci hafta OSGK F.10 sal ve gvenlii denetleme kontrol listesini uygulayp dzeltilmesi gereken faaliyetleri belirler. 6. SORUMLULAR Okul mdr OSGK ekibi yeleri 7- DKMAN KONTROL PR 01 Prosedr Mdr Yardmcs ( OSGK YES ) tarafndan 12 ayda bir Haziran aynda yaplan OSGK toplantsnda gzden geirilecektir.
94
( T 01 ) RSK DEERLENDRME TALMATI

1. AMA Bu talimatn amac okulumuzdaki mdr, mdr yardmclar, atollye ve meslek dersi retmenleri ile kltr dersi retmenlerinin bulunduklar meknlarla ilgili riskleri bilgi toplayarak belirleyip bunlarn ortadan kalkmas iin gerekli eylem planlarnn yaplp uygulamaya geirmektir. 2. UYGULAMA ALANI Bu talimat Gvenlik Kltr, Sal ve Gvenlii Mevzuatndaki Yenilikler, yerlerinde Karlalabilecek Tehlike ve Riskler, Risk Deerlendirmesi, Kiisel Koruyucu Donanm (KKD) lar ve Doru Kullanmnn nemi, gibi i sal ve gvenlii ile ilgili konularda okul mdrleri, atlye, meslek dersi retmenleri ve rencilere verilecek eitimlere ilikin esaslar kapsar. 3. KAYNAKLAR VE LGL DKMANLAR 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanunu. 3308 sayl Meslek Eitim Kanunu, 4904 sayl KUR Kanunu, 4447 sayl sizlik Sigortas Kanunu, "MEB- Meslek ve Teknik Eitim Ynetmelii". Risk deerlendirme esaslar kitab alma bakanl 5 admda risk deerlendirilmesi kitab Hkmlerine dayanlarak hazrlanmtr 4.TANIMLAR PDAML : Pendik Denizcilik Anadolu Meslek Lisesi MEB : Milli Eitim Bakanl MTEY: : Mesleki Teknik Eitim Ynetmelii SGB : alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln, ETOGM : Erkek Teknik retim Genel Mdrln, ISGGM : Sal ve Gvenlii Genel Mdrln, SG : sal ve gvenliini, SGG : " Sal ve Gvenliini yiletirme ve Gelitirmeyi, KKD : Kiisel Koruyucu Donanm OSGK : Okul Salk ve Gvenlii Kurulu ASGK :Alan Salk ve Gvenlik Kurulu 5. TALMAT 5.1. Bulunulan, allan meknla ilgili bilgi toplanp tehlikelerin belirlenmesi. F.06 5.2. Belirlenen tehlikelerin deerlendirilmesi F. 07 -1 5.3. Deerlendirilen tehlikelerin derecelendirilmesi. F.07 -2 5.4. Kontrol nlemlerinin uygulanmas. F.08 6. SORUMLULAR: Okul mdr yardmcs OSGK yeleri 7- DKMAN KONTROL T 01 Mdr Yardmcs (OSGK YES ) tarafndan 12 ayda bir Haziran aynda yaplan OSGK toplantsnda gzden geirilecektir. Orijinal kopya OSGK yesi Mdr yardmcsnda muhafaza edilecek olup tm meslek dersi retmenlerine birer nsha datlacaktr. 95
OKUL ADI OKUL LOGOSU Dokman No: F O1 Yrrllk Tarihi : .. Revizyon No: 0
Atelye Gvenlii Analiz Formu Sayfa No : 1
ATELYE GVENL ANALZ

1) Atelyenizde ecza dolab var m?
2) Ecza dolabnn iindeki maddeler yeterli mi?
3) Kiisel koruyucu malzeme kullanmayan renciniz var m? ( Baret, elik burunlu ayakkab, koruyucu gzlk)
4) Acil durumlar iin atelye k plan var m?
5) gvenlii uyar levhalar var m ? Eksik varsa nelerdir?
6) gvenlii asndan tehlike arz edebilecek malzemeniz var m?
7) Atelyenin fiziki imkanlar i gvenlii asndan yeterli mi?
8) Atelye yerleiminin i gvenlii asndan sakncas var mdr?
9) El aletlerinin i gvenlii asndan tehlike oluturmamas iin saklanabilecekleri dolap yeterli mi?
10) Yukarda belirtilen konularn haricinde atelyenizde i gvenlii asndan sakncal grdnz baka durumlar var m, varsa nelerdir?
11) zm nerileriniz varsa yaznz ?
HAZIRLAYAN KALTE YNETM SORUMLUSU ..
KONTROL EDEN KALTE YNETM TEMSLCS .
ONAYLAYAN OKUL MDR .
96
OKUL ADI OKUL LOGOSU Dokman No: F02 Yrrllk Tarihi : .. Revizyon No: 0
. Makinas Kullanma Talimat Sayfa No : 1
MAKNASI KULLANMA TALMATI 1)
Not: malatnn kullanma talimatna uygun olarak hazrlanmaldr. HAZIRLAYAN KALTE YNETM SORUMLUSU .. KONTROL EDEN KALTE YNETM TEMSLCS .. ONAYLAYAN OKUL MDR ..
97
OKUL ADI OKUL LOGOSU Dokman No: F03 Makina cinsi Ebad Markas zellii zel Paras
TARH AYLIK BAKIM 6 AYLIK BAKIM YILLIK BAKIM
Yrrllk Tarihi : .
Revizyon No: 1
MAKNA BAKIM KARTI Sayfa No : 1
YAPILAN ONARIM ve DEKLK
Notlar: 1. Tezgahn zellii blmnde tezgahn esas yapabilecei (asl fonksiyon) iten baka (ikinci fonksiyonlar) yapabilecei yazlacaktr. 2. Bakm, temizleme, yalama, ayarlama boluk alma ve dier herhangi bir onarmn ihtiva eder. Yllk bakmda tezgahn tamamen sklmesi esas ise de, eer gerekmiyorsa bu i yaplmaz. Yaplan bakmlar [X] iareti ile gsterilir. 3. Yaplacak onarm ve deiiklikler hanesine yaplan onarm ve deiiklikler madde halinde yazlr ve bakm yaptran blm efi imza eder. 4. Ayn tarihte yaplan ilerin alt cetvel kullanarak doru bir hatla kapatlr.
HAZIRLAYAN ALAN VEYA DAL EF ..
KONTROL EDEN OSGK
ONAYLAYAN OKUL MDR
98
OKUL ADI OKUL LOGOSU Yrrllk Tarihi : Sipari No:
MAKNA BLG FORMU Revizyon No: 0 Seri no:
Dokman No: F04 MAKNANIN ADI:
zellikleri ve Karakteristik zellikleri: Markas ve Tipi: Gc: mal yeri: Makinann Okula Geldii tarihteki durumu: a) Yeni b) Kullanlm ise: Orta Fena yi
Bulunduu Atelye: Makinann okulda kullanlmaya baland tarih: Makinann mal yl: Kesin Tahmini
Atelye efinin Ad, Soyad ve mzas Bakanlka Ne suretle temin edildii Okulca Okul mdrnn Ad Soyad ve mzas DSE krndan Baka okuldan devir MAKNANIN YARDIMCI PARALARI ZELLKLER
ADI
MKTARI
Aklamalar:
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN 99
OKUL ADI OKUL LOGO Dokman No: F05 Ad: Kodu: Adresi: renci says: Yrrlk tarihi: 11-05-2010 Dzenleme Tarihi:
yeri kaza ve meslek hastal bildirim formu Revizyon No: Sayfa No : 0 1
Kaza Tarihi: Kazann Meydana Geldii Blm: Kazada Yaralanan Uzuv: Yaralanma ekli : rencinin 1.derece yaknnn Ad, Soyad: Ak adresi: Meslek hastal tans veya phesi tarihi: Meslek hastal tans veya phesi ile sevkedilenin alt blm / i: Meslek hastal tans veya phesinin tr: Meslek hastalnn saptanma ekli:
4 6
Ad Soyad: Cinsiyeti: Sigorta sicil no: Ya: Alan : Dal: Snf: Kaza annda yapt i: Kaza sonucu l yaral says: Kaza sonucu yaralanan rencilerden istiharat alanlarn says: Kazay gren: ahitlerin Ad , Soyad: ahitlerin Adresi: ahitlerin mzas Kazann sebebi ve olu ekli (aklaynz) :
Kazazede veya Kazazedelerin / Meslek Hastal Tans veya
Okulun
Atelye retmeninin Ad soyad imzas:
Not: 1,3,5 ve 7. blmler hem kaza hem de meslek hastal bildirimi durumunda, 2. ve 6. blmler sadece kaza bildirimi durumunda , 4. blm ise sadece meslek hastal bildirimi durumunda doldurulacaktr. HAZIRLAYAN KONTROL EDEN ONAYLAYAN ASGK YES OSGK YES OKUL MDR
..
..
..
100
TEHLKEveRSKLERNBELRLENMES
OKULADI .ATELYES/SINIF/SPORSALONU VB.
DKMANNO:
LOGO

F06
YRRLLK TARH: 11.05.2010
REVZYONNO: 0
SAYFANO: 1
SIRANO:

TEHLKEKAYNAI
RSK
LGLBRMDEKTEHLKEL DURUMLARINFOTORAFLARI

TARH: ALAN/DALEF: .
HAZIRLAYAN .. ASGK YES
KONTROL EDEN
OSGK YES
ONAYLAYAN
OKUL MDR 101
OKULADI
TEHLKELERNDERECELENDRLMESVE DEERLENDRLMESFORMU
.ATELYES/SINIF/SPORSALONUVB.
REVZYONNO: 0 SAYFANO: 1
LOGO
DKMANNO: F071 YRRLLKTARH: 11.05.2010
RSKLER

OLASILIK

DDET

RSKDZEY

AIKLAMA
NOT:RSKDZEY5X5MATRSYNTEMNEGREBELRLENECEKTR
TARH: ALAN/DALEF: .
HAZIRLAYAN .. ASGK YES 102
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN
OSGK YES
OKUL MDR
OKULADI LOGO
5X5MATRSYNTEM
.ATELYES
5X5MATRSYNTEMRSK=OLASILIKXDDET
HAZIRLAYAN .. ASGK YES
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN
OSGK YES
OKUL MDR
103
OKULADI LOGO
RSKLER
KONTROLTEDBRLERUYGULANMASIFORMU
RSKDZEY
KONTROLTARH
TAMAMLAMATARH
SORUMLU
TARH: ALAN/DALEF: .
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN
104
ASGK YES
OSGK YES
OKUL MDR
OKULADI LOGO
RSKDEERLENDRMEFORMU
SIRANO
TEHLKE (Kontrollistesinde"Hayr" seeneiiaretlenenleriin)
UYGULANANNLEYCVE KORUYUCUTEDBRLER
RSKTAHMN
SORUMLUK
PLANLANANEYLEMLER
TARH: ALAN/DALEF: .
HAZIRLAYAN ASGK YES
KONTROL EDEN
OSGK YES
ONAYLAYAN OKUL MDR
105
OKUL ADI
Dokman No: Yrrlk tarihi:
OSGK Toplant Tutana

Revizyon No: Sayfa No :
LOGO
F 10
11-05-2010
OSGKayYl:.. Dnemi:.. OlaanToplantTutana Toplantno:.

ToplantKonusu: Sayfa:
ToplantTarihivesaati: Toplantyeri: Toplantyakatlanlar: OSGKyeleri mzalar:
Rapordatmtarihi:
Gndemegelenkonular/verilenkarar/faaliyetsorumlusu/bitirme tarihi:
Olumluoy/karoy:
mzalar: HAZIRLAYAN OSGKYES
KONTROLEDEN OSGKYES
ONAYLAYAN OKULMDR
106
OKULADI LOGO
PERYODKKONTROLLSTES
S.N. KONTROLLSTES
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
DEERLENDRME
KONTROLTARH
SORUMLU
Makinegvenlii Elektriktesisatgvenlii Fizikselajanlarakargvenlik Kimyasalajanlarakargvenlik Yangnvepatlamayakargvenlik almadzeni(atlye,snf, laboratuvariiyerleim) Iinorganizasyonuveynetimi Kiiselkoruyucudonanmlar Aletvetehizat lmvetestler
TARH: ALAN/DALEF: .
HAZIRLAYAN ASGK YES
KONTROL EDEN
OSGK YES
ONAYLAYAN OKUL MDR
107
Form No
: F 12 :1 : :0 : 14042010
LOGO
OKUL ADI
Sayfa No Yayn No / Tarihi Revizyon No Revizyon Tarihi
SALII VE GVENL DENETLEME KONTROL LSTES ncelenen Kurum/Kurulu un Ad

Uygulanamaz
ncelendii Tarih No: Konu

HAYIR EVET
Grleriniz (Gerekirse delil niteliinde rapor ve ekler)
1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10
DENETLENEN BLM: OSGK OSGK Aylk toplantlarn yapm m ? OSGK yllk toplantlarn yapm m ? Mevcut eitim retim yl kaza kayt sistemi incelenmi mi ? Bir sonraki retim yl rencilerin kullanacaklar KKDler belirlenmi mi? Okulun fiziksel yaps i gvenlii asndan gzden geirilmi mi? Okula yeni gelen meslek dersi retmenlerine SGG eitimi verilmi mi ? Her eitim retim yl sonunda melek dersleri retmenleri istatistiksel analiz yaparak OSGK ya verdimi? OSGK salk ve gvenlik ile ilgili eitim ve seminer dzenledi mi? Okul satn alma komisyonlarnda OSGK yesi grevli mi? Salk ve gvenlik ile ilgili Resim ve afi yarmas dzenlendi mi?
108
Form No
: F 12 :2 : :0 : 14042010
LOGO
OKUL ADI

Uygulanamaz
ncelendii Tarih No: Konu DENETLENEN BLM : OSGK 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 Acil klar belirlendi mi? lk yardm personelinin ismi panolara asld m ? rencilere ve retmenlere ait kan grubu listesi var m? kyafetleri ve baretlerde kan gruplar yazlm m ? E okul da kan gruplar snf retmenleri tarafndan ilenmi mi? Okul saatleri dnda okulun kullanmnn nasl olaca belirlenmi mi ? Bina ii ve d elektrik , su ve gaz ileri takip ediliyor mu ? Okulda kullanlan alet ve tehizat TSE Standardna uygun mu? OSGK SGM testlerini yaptrm m? Bro almalar meslek hastal asndan kontrol edilmi mi? Merdivenler kontrol ediliyor mu ? Okul iinde bulunan ykleniciler OSGK ile koordineli alyor mu?
HAYIR EVET
109
Form No
: F 12 :3 : :0 : 14042010
LOGO
OKUL ADI

Uygulanamaz
ncelendii Tarih No: Konu DENETLENEN BLM: OSGK 1.23 1.24 1.25 1.26 Yaya ve ara trafii ile ak alan alma yerleri uygun mu ? Yangn talimatlar aslm m? zrller ile ilgili plan yaplm m? Gvenlik ve salk iaretleri aslm m ?
HAYIR EVET
110
Form No
: F 12 :4 : :0 : 14042010
LOGO
OKUL ADI

Uygulanamaz
ncelendii Tarih No: Konu Referans Kural

HAYIR EVET
2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10
DENETLENEN BLM: LABARATUVARLAR VE ATLYELER Risk analizleri yaplm m ? F 06 07- 08 Kaza kayt sistemi tutuluyor mu ? F 05 Elektrik ile ilgili kaaklar kontrol edilmi mi? Ziyaretiler iin bekleme alan mevcut mu ? rencilere SGG konusunda eitim verilmi mi ? Atlye ve tehizatlarn gvenli kullan m salanm m? Atlye ve tehizatlarn bakm yaplm m? Okulun tm alet ve tehizatlar topraklanm m ? KKD ler kullanlyor mu? Yklerin tanmas talimatlara uygun yaplyor mu?
111
Form No
: F 12 :5 : :0 : 14042010
LOGO
OKUL ADI

Uygulanamaz
ncelendii Tarih No: 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 2.21 2.22 2.23 2.24 2.25 112 Konu Tehlikeli maddeler ve kimyasallar kontrol ediliyor mu? Basnl sistemler kontrol edilmi mi? Tehlikeli maddeler ve sktrlm gazlarn tanmas ynetmeliklere uygun yaplyor mu? Duman ve tozlarn uzaklatrlmas yaplm m? Kaynak ve lehim ileri mevzuata uygun yaplyor mu? Teknik gezi ve stajlar kontrol ediliyor mu? Grlt ve titreim lmleri yaplm m? Aydnlatma yeterli mi ? Ortam scakl uygun mu? Havalandrma yeterli mi? Atlye yerleim plan Atlye ve laboratuarlarda Dzenlilik ve temizlik uygun mu? lk yardm dolaplar, antalar mevcut mu? gvenlii asndan atlye analizi yaplm m? Makine kullanma talimat hazrlanm m?
HAYIR EVET
Form No
: F 12 :6 : :0 : 14042010
LOGO
OKUL ADI

Uygulanamaz
ncelendii Tarih No: 2.27 2.28 Konu Tezgh bakm kart hazrlanm m? Makine bilgi formu hazrlanm m ?
HAYIR EVET
113
BLM 6
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL KSEL KORUYUCU DONANIMLAR
114
KIISEL KORUYUCU DONANIMLAR Kiisel koruyucu donanmlar iyeri tehlike analiz sonularna gre, yaplan ie ve kullanan kiiye uygun olarak iletme tarafndan kullanma hazr bulundurulmal; iyerinde kaza ve salk riskleri alnan teknik nlemlere ramen istenilen dzeye indirilemiyorsa, alnan dier nlemleri tamamlayc bir tedbir olarak iveren tarafndan cretsiz olarak salanmal; kendisine verilen eitim ve talimatlar dorultusunda alan tarafndan kullanlmaldr. Tm kiisel koruyucu donanmlarda CE iareti bulunmas yasal bir zorunluluktur. CE iareti, doru kullanlan bir donanmn riske kar tam koruma bir salayacann ve gvenli olduunun gstergesidir. CE iareti tamayan donanmn ihtiya duyduunuz anda sizi koruyacandan emin olamazsnz. Bilgilendirilme letme tarafndan alanlarn bilgilendirilmesi unlar iermelidir: - Uygun ekilde kullanm, - Temizlik ve bakm, - Kurallara uygun depolama, - Koruma salanan riskler ve dzeyleri, - Hasarlar tespit etme. Bilgilendirme, retici firmann hazrlad Trke kullanma klavuzuna dayanr. Uygun ekilde kullanm konusunda yaplacak bilgilendirme, uygulamal eitim eklinde olmaldr. Ayrca alanlar iin ulam kolay yerlerde bulundurulmak zere kullanm klavuzuna dayanarak talimatlar hazrlanabilir. Elektrik, iyonize radyasyon, ar scak, ar souk, toz, eitli kimyasallar ya da yksekten dme gibi lmcl veya kalc sakatlklara yol aacak tehlikelere kar kullanlacak kiisel koruyucu donanmlarn ek koruyucu zelliklerinin bulunmas gerekmektedir. KORUYUCU BARETLER naat ilerinde zellikle ykma, kalp skme-akma, iskele kurma, montaj, baka yere tama ilerinde veya iskele yaknnda ve altndaki; ukur, kaz, kuyu vs. almalarnda, toprak ve kayalk alanlardaki almalarda, asansrl, kaldral, vinli vs. alanlarda, sabit iyerlerinde; ta krma alanlarnda, ocaklarda, patlatma almalarnda ve elektrik tesisatlarnn yaknnda baret kullann. Elektriin yaltm iin ayr zelliklere sahip baretler kullanlmaldr. GVENLII AYAKKABISI Yrme gvenlii iin zemin alt almalarda, kaba ve derin inaatlarda, ayrca yol yapm almalarnda, iskele kurmada, ykma skme (cephe) almalarnda, beton ve kma paralarda kalp skme-akma almalarnda ve depolama alanlarnda i gvenlii ayakkabs kullann.
at ilerinde, yrme gvenliini salayan topuklu ve tabannda ivi batmasn engelleyen elik bulunan gvenlik ayakkabs kullann. ine bir nesne girmesi veya saplanmas hesaplanmam, tutunma zellii olmayan gvenlik ayakkablarn (akma-skme ilerinin olmad beton paralarla almada, sabit iyerlerinde, ekicilerin, vinlerin olduu yerlerde (inaat alanlar hari), ykma, deitirme tesisat ve palet indirme ilerinde) kullann. 115
Scak malzeme zerinde (rn. Asfalt) alrken s yaltml taban bulunan gvenlik ayakkablar giyin. Kvlcmn risk oluturduu alanlarda vcutta bulunan statik elektriin kvlcm oluturmasn nlemek iin antistatik ayakkablar, elektrik arpmas tehlikesi olan ilerde ise elektrik ynnden yaltkan olan ayakkablar kullanlr. KORUYUCU GZLKLER VEYA YZ KORUYUCU SIPERLER Gzn mekanik, radyasyonla ilgili, kimyasal veya termal etkilere kar korunmasnda (rn. Makineyle temizlik ve beton pskrtme ilerinde, asit ve zeltilerle, ta kesme ve ileme, marangozluk ve zmparalama, oyma almalarnda ve sv pskrtme (katran pskrtme de dahil), cvata oturtma ve scak malzemeyle almalarda) kullann. KORUYUCU ELDIVEN Ele ve cilde zarar veren mekanik, termal veya kimyasal tehlikelerin olduu almalarda (rn. Ciltle temas engellenemeyen maddelerin hazrlanmasnda veya mikroorganizmalarla temasta) kullann. KORUYUCU GIYSI Kimyasal ve mikrobiyolojik maddelerle alma esnasnda (rn. Kimyasal kirlenmenin olduu alanlarda, bakm almalarnda (asbest, PCB, PAK, kfler, dklarla), zc maddelerle, atksu teknik blmlerinde, pskrtmeyle kat atma almalar (sala zararl veya zehirli maddeler) esnasnda zel koruma kyafetleri kullann. Yangna dayankl yaplarn baz blmlerinde, scak malzemelerin yaknnda s yaltm folyolar kullann. Koruyucu giysinin, her kullanmdan nce, kurallara uygun ekilde salaml kontrol edilmeli ve dzenli olarak temizlenmelidir. KULAK KORUYUCU DONANIM 80 dB (A)nin zerinde grlt bulunan iletmelerde alanlarn kullanm iin kulaklk hazr bulundurulmal, 85 dB (A)nin zerinde grlt bulunan iletmelerde ise alanlarn,; - Kulak koruyucu tkalar ya da Manonlu kulak koruyucu kullanmalar salanmaldr. Kulaklklarn koruyuculuk dzeyi trnden ziyade grltnn iddetine ve trne gre sesi ne kadar azalttna baldr. Kullanm rahatl ve hijyen ynnden ikisi arasnda seim yaplabilir. ok yksek grlt maruziyetinin nlenmesinde kulak koruyucu tkalar ve manonlu kulak koruyuculardan oluan kombinasyonlar da kullanlabilir. Kulak koruyucu donanmlar, grltl ortama girmeden nce grltsz ortamda takn ve grltl ortamdan kmadan karmayn. Kulak koruyucular tam oturacak ekilde doru takldklarnda, konuma seslerini duymay tamamen engellemeyecek, ancak grlty engelleyecektir. Kulak tkacn, kulak kepesi yukar doru ekerek kulak yolunu dzletirip takn. Tka eklinde kulak koruyucu kullanlyorsanz, aksi halde salk sorunlarna yol aabilecei iin, temizliine dikkat edin, bakalarna kullandrmayn, bakalarnn tkalarn kullanmayn. Ykanabilir tkalar lk sabunlu suda ykayn. Tek kullanmlk olanlar tekrar kullanmayn. 116
SOLUNUMU KORUMA Tehlikeli maddelerin, radyoaktif maddelerin, mikroorganizma-larn ve enzimlerin gaz, buhar ve toz halinde havayla tanmas duru-munda solunumun korunmas gerekir. zelliklerine gre solunum cihazlar: - Filtreli solunum koruyucular - Temiz hava beslemeli solunum cihazlar, - evredeki havadan bamsz alan izole edici solunum cihazlardr. REFLEKTIF GIYSI alanlarn zamannda fark edilebilmeleri iin gerekiyorsa reflektif (yanstc) giysi verilmelidir. Yanstc erit bulunan koruyucu giysilerde, grnrl salayan bu eritler kapatlmamal, kesilmemeli, katlanmamaldr. OLUMSUZ ATMOSFERK ARTLARDAN KORUYUCU GIYSILER Ya, kar, gne gibi olumsuz atmosferik artlara karkorunmak iin koruyucu giysiler giyilmesi tavsiye edilir. Bu tavsiye iklimsel koruyucu giysiler iin de geerlidir. naat almalarnda havann etkisiyle oluan salk tehlikeleri hesaba katlmaldr: - Yatan dolay kyafetin slanmas veya - Souktan, rzgardan ve slak zeminden dolay vcudunuzun mesi durumlarnda koruyucu elbiseler giyin. DMEYE KARI KORUYUCU DONANIMLAR - Dmeye kar nlemler (kenar koruma, korkuluklar) teknik sebeplerden tr mmkn deilse ve tutma tertibatlar (yakalama, at st yakalama, tutma a) yaplan ie uymuyorsa yksekten dmeye kar kiisel koruyucu donanm kullanlmaldr. Bu donanmlar hayati nem tamaktadr. Dme riskinin olduu ve 2 metreden yksekte yaplan ilerde, parat tipi emniyet kemeri kullanlmaldr. Bel tipi kemerler, almak iin esneklik ve alan imkan salayabilir ancak dmeye kar koruyucu amala kullanlmazlar. Aadaki durumlarda da yksekten dmeye kar kiisel koruyucu donanmlar kullanlabilir: - alma alan dar olan yerlerde, - Dz at kenarlarnda, - ukur kenarlarnda, - Demir direklerde, - Montaj ilerinde, - Trmanma tertibatlaryla yaplan ilerde (trmanma merdiveni, trmanma demirleri). Dikkat edilmesi gereken noktalar: Sadece CE iaretli donanmlar kullanlmaldr. EG (1) (Tutma veya yakalama kemeri, balant materyalleri [ip / eritler],Dme yastklar, ykseklik gvenlik materyalleri (6), kumandal tutma dzenei (5) (7) kullanlmaldr. Yksekten dmeye kar kiisel koruyucu donanmlar her kullanmdan nce gzle kontrol edilmelidir. Talep zerine yetkili (uzman) kii tarafndan donanm kontrol yaplr. Bununla birlikte ylda en az bir kez genel kontrol yaplmaldr. Yksekten dmeye kar kullanlan kiisel koruyucu donanmlar, mmkn olduunca vcudun st blmne balanmaldr. 117
Yksekten dmeye kar kiisel koruyucu donanmlar sadece kiiyi tayabilecek salamlkta yerlere tutturun veya sabitleyin. (2) Dzenekler 10 kN ekme gcne sahip olmaldr.
Sorumlu kii dzenein sabitlenecei yeri belirlemeli ve dmeye kar kiisel koruyucu donanmn
kullanlmasn salamaldr.
Kazara almalar nlemek iin sadece kilitli kancalar kullanlr. (3) Dme tehlikesi varsa asma kemer kullanlr. Tutma kemeri sadece alanlarn tutunmas veya kaymaya kar sabitlenmesi iin kullanlr.
118
Trmanma korunma dzenekleri sadece asma kemerinin n kancasn takarak kullanlr. (5) Kayma ve dmeye (5) (7) kar tedbirlerin uygulanmak zorunda olduu durumlarda, enerji emme
fonksiyonu olan asma sistemleri veya dme yastklar kullanlr. (6)
Balant materyallerinin (ip, erit) (4) kullanm esnasnda gergin tutularak (4), uzunluk ayarlama
mekanizmas sayesinde ipin direncinin azalmasna engel olunmaldr. Ykseklik emniyet dzenekleri (6) balant iplerini otomatik olarak gerer.
Balant materyali (ipi, eridi) keskin kenarlar zerinde zorlanmamal, dmlenmemeli ve uzatmak iin
ek yaplmamaldr.
Dmeye kar kiisel koruyucu donanmlar, zarar verebilecek etkilerden (rn. Ya, asit,
zelti, temizlik maddeleri, kvlcm, 60Cnin zerinde) korunmal ve kuru olarak muhafaza edilmelidir.
Hasar grm veya dme sonucu direnci azalm kiisel koruyucu donanmlar tekrar kullanlmamaldr.
Yetkili bir kii kontrol edip kullanma izni verene kadar bu dzenekler tekrar kullanlamaz.
Sorumlu kii alanlarn kurtarlmasna ynelik uygun tedbirleri (rn. Kurtarma sepetleri, ekme
halatlar, kurtarma plan ) tespit etmek durumundadr. Kemerde asl kalmak da salk riski douraca iin, asl kalan kiinin en ksa srede (en ge 10-15 dakika iinde) kurtarlmas gerekir. Kiisel koruyucu donanmlarn doru ve gvenli kullanm ve kurtarmann nasl yrtlecei uygulama yaplarak renilmelidir. BAIN KORUNMASI ( BARETLER ) Baretler dme, sarkma, yuvarlanma veya frlama tehlikeleri ve ban bir nesneye arpmas sonucu meydana gelebilecek tehlikelerden korur. Baret bir d muhafaza ve bir i dzenekten oluur. D muhafaza dardan gelen kuvveti alr ve ierideki dzenek zerinden bu kuvveti iletir. Bu ekilde uygulanan kuvvet kafatas zerinde eit ekilde yaylr ve baretin ba zerinde sabit kalmasn salar. Baretler; hava yast, delinmezlik, yanmama ve baa tam oturma gibi temel zelliklere sahip olmal, bunun yan sra normal kullanm artlarnda , - 10 C ile +50 C aralnda koruma fonksiyonunu yerine getirmelidir. Ayrca elektrik geirmeyen, ergimi metal sramas annda oluan tehlikelerden veya yandan arpmalardan koruyan baretler de vardr. Malzeme Genellikle termo plastikten yaplrlar. Normal ve dk scaklkta krlmaya kar dayankllar yksektir, fakat yksek scaklklarda ekillerini koruyamazlar. Bu sebepten dolay bu baretleri scak alanlarda kullanma imkan yoktur. Yaygn kullanlan termo plastik maddeler unlardr: Tanmlama Polietilen Polipropilen Cam yn younlatrlm Polipropilen Cam yn younlatrlm Polikarbonat Akrilnitril-Btadien-Stirol aret PE PP PP-GF PC-GF ABS
zel kullanmlar iin yksek sya dayankl duraplastik maddeler de baret yapm iin kullanlr. Termoplastik baretlere kyasla daha iyi kimyasal dayankllk gstermelerinden dolay kimya endstrileri tarafndan tercih nedeni saylr. 119
Tanmlama Elyafla glendirilmi Fenol-Formaldehid-reine Cam yn karml doymam Polyester reine
aret PF-SF UP-GF
1- Dokuma bant 2- Ask 3- Ter band 4 -Sabitleme ene kay 5-Ba byklk ayar
- CE-iareti (CE"). (1) Elektrik yaltml, 100 oC veya daha fazla scaa dayankl veya erimi metal pskrtlmesine dayankl olmas gibi ekstra zellikler aranyorsa u bilgiler rnle birlikte salanm olmaldr: - Uygunluk deerlendirme faaliyetinde bulunan onaylanm kuruluun 4 haneli kimlik numarasn, (2) Ayrca: a. EN 397" standard , (3) b. retici ismi ve iareti, (4) c. retim yl ve ay, (5) d. Tip adlandrmas, (6) e. Ba ls (cm). (7) f. Baret retim malzemesi iareti (8). Bu iaret baret zerine kabartmal damgayla baslm veya dkm eklinde olmaldr. Ayrca baretlerin ekstra zellikleri baret zerinde belirtilmi (dkm yazlm veya sabit etiketlenmi) olmaldr:
-20 C veya -30C (9) (ok dk scaklklar). +150C (ok yksek scaklklar). 440 V AC (elektrik zellii). MM (metal pskrtc). LD (yanlardan deformasyon).
120
Kullanm ve Bakm - Kullanm ve bakmna ynelik bilgiler iin retici tarafndan salanan Trke kullanm klavuzunu okuyun. - Baretler her zaman ban byklne uygun olmaldr. - Ter band bata rahat tanmasn salamaldr. - Bata, tahri ya da yaralanmalara neden olabilecek derecede sert olmamal, keskin kenarlar ve kntlar bulundurmamaldr. - Ar darbe veya skmaya maruz kalm baretler tekrar kullanlmazlar. Bu durum, barette herhangi bir hasar tespit edilmese dahi geerlidir. - Baretin eskiyen paralar sadece ayn reticinin orijinal paralaryla deitirilmelidir. - Barete taklan ek paralar sadece reticinin talimatlarna gre monte edilmelidir. - Etiketler sadece retici firmann tavsiyeleri dorultusunda yaptrlmaldr. - Baretleri cilalamayn. - Baret d muhafazasn sadece lk sabunlu suyla temizleyin. Dier kimyasallar, plastie zarar verebilecei iin temizlik iin retici tarafndan nerilenler dnda kimyasal madde kullanmayn. - Kirlenmi deri ter bantlarn yenisiyle deitirin. - Kullanm srasnda dmemesi iin arka band enseye oturacak ekilde takn ve kafa byklne gre band sktrlarak baretin tam oturmasn salayn. - Bareti kulak tkac, gzlk gibi dier donanmlarla birlikte takmak iin delmeyin. Byle bir ihtiyacnz varsa, bu amala retilen baretlerden kullann. Renk Uygulamalar alanlarn grevlerine gre farkl renklerde baret kullanm, bir zorunluluk olmamakla birlikte, iyerlerinde sklkla karlalan bir uygulamadr. Beyaz baret yneticiler, ziyaretiler ve teknik personel (mimar, mhendis, tekniker) iindir. Sar baret iiler iindir.
Mavi baret bakm grubu ve formenler iindir.
Kavunii baret ustaba ve teknisyen iindir.
Krmz baret i gvenlii, yangn, savunma personeli ve kalite kontrol ekipleri iindir. Yeil baret salk personeli iindir.
121
Kullan m Sresi Baret yapm maddeleri hava koullarna, UV nlarna, mekanik anmalara bal olarak eskirler. Bu yzden:
Baretleri, retici tarafndan belirlenmi kullanm sresinden sonra deitirin. Termoplastik maddelerden yaplm baretler en ge 4 yldan sonra, Duroplastik maddelerden yaplm baretler en ge 8 yldan sonra deitirilmelidir.
SOLUNUM KORUMA Kullanlan maddenin yerine baka maddeler kullanlamyorsa ve inaat tedbirleri, teknik veya idari tedbirler sala zararl gazlarn, buharlarn, tozlarn (Aerosol) ortaya kmasn engelleyemiyorsa, iletme tarafndan solunum koruyucu donanmlar hazr bulundurulmal ve bu donanmlar iiler tarafndan kullanlmaldr. Filtreli donanmlar; gaz, partikl ve kombinasyon filtreler olarak snflandrlr. Filtreli donanmlarn kullanlabilmesi iin havada en az % 17 orannda oksijen bulunmaldr. Zemin alt almalarda ise en az %19 orannda olmaldr. Kat ve sv aerosollerin (rn. Tozlarn, dumanlarn ve sislerin) aa kmas durumunda partikl filtreleri kullanlr. Sprey eklinde yaplan boya ileri gibi pskrtme ilerinde de partikl filtreli maskeler kullanlr. Partikl filtreleri P1, P2, P3 olmak zere snfa ayrlr. Kullanlacak partikl filtresinin snf, tozun younluunun, izin verilen deerden ka kat fazla olduuna gre belirlenir. Gaz filtreleri, gaz ve partiklsz buhar ieren ortamlarda kullanlr. Tanmlama rengi, zararl maddelere gre farkllk gsterir. Kk, orta ve byk apl etki gsteren maddeler olarak snfa ayrlrlar. Maske kullanm gereken ortamda ani gaz, buhar, sis ve partikln (aerosol) birlikte ortaya kmas halinde oksijen yeterli ise kombinasyon filtreleri, yeterli deilsekapal sistem ya da temiz hava beslemeli maskeler kullanlmaldr. Nefes alma tertibat olarak tam maske, yarm maske ve filtre eden yarm maskeler kullanlr. Krk tertibatl, ba kapatan balklar ve baretler de solunum iin kullanlabilir. Kapal balklar ve baretlere karn maske kullanmnda szdrmazl etkileyecei iin kullanacak kiide sakal bulunmas uygun deildir. Maskenin yze tam olarak oturmas ve boluk kalmamas gerekir. Burun bandnn sktrlmas, scakln artmasn ve buu oluumunu nleyerek daha rahat bir kullanm salar. malat tarafndan hazrlanan kullanma talimat okunmaldr. Filtre ve maske tr zararl maddenin trne ve younluuna gre seilmelidir. Kullanm snrlamalarna dikkat edilmelidir. Filtrelerin kullanma srelerine dikkat edilmelidir. Alm filtreler saklanmaya uygun deildir. Tam Maskeler Yzn tamamn kapatarak ayn zamanda gz de korurlar. Gzlk kullananlar iin zel gzlkl maskeler bulunmaktadr. Yarm Maskeler / Filtreli Yarm Maskeler Sadece az ve burnu kapatrlar. ok zararl gazlar ve aerosol iin veya koruyucu gzlk taklmamsa, gz yakc maddeler iin uygun olmayabilirler.
122
Solunum Balklar ounlukla ban tamamn ya da en azndan yz kapatr. ine yerletirilmi filtreler veya hava krkleri sayesinde yeterli temiz hava salar. Sala zararl tm tehlikeli maddeler iin kullanlabilir. Zararl Maddelere Gre Filtre Kullanm Bilgileri Filtre takma Basamaklar Maddeler Filtre tr Gaz filtresi Partikl filt. Filtre tipi ve Filtre snf H*
Akrilnitril Karnca asidi Amonyak Amonyumflorr Antifouling-Boyalar** Asbest Nitro boyar maddeler Baryum-Bileenleri Benzo(a)pyren (Katran, Zift) Kurun Kayn aac tozu Kromat/Kromtrioksit Diklormetan Mee odunu tozu Epoksi reine (zc ieren) Sirke asidi** Etilasetat Hidroflorr* * Formaldehit** Furfuraldehit Ahap koruyucular (zc ieren) ** Ahap koruyucular (suda znen tuz ieren) Ahap tozu (Kayn ve mee hari) Izosiyanat Seramik lifli rnler Mineral lifi Nikel ve bileenleri Nitro incelticiler Polisilik aromatik Propanol Kuartz Tuz ruhu** Slfrik asit Stirol Terebentin ya (benzeri) Tetrakloreten Toluol Tri/Trikloreten Vanadyum (Duman, toz) Ksilol inko oksit (Duman, toz) H
P2
P3
AX** H H
*H Ciltle temasndan kesinlikle kann ** = Partikl ve Gaz filtreleri ounlukla beraber. Birden fazla gaz filtresinin iareti olsa da sadece birini kullann . * * = AX-Filtrelerinin koruma etkisi snrldr, bu yzden ksa sreli kullanlmaldr.
123
Maskelerin Kullanmnda Uyulmas Gerekenler Maske kullananlar iin teorik ve uygulamal kurs ve ayrca dzenli bilgilendirme gereklidir. Teknik, tbbi ve idari nlemlerle maske kullanm sresinin ksaltlmas tavsiye edilir. Kullanma sresi ve snrlama sresi unlara baldr a) Maske tipine, b) Hava scaklna, c) Nem ve nemlenme hzna, d) Is yaylmna, e) Elbise zelliklerine. Baretin veya balkl krkl maskelerin (kullanc iin koruyucu muayeneler gerekmiyorsa) kullanm sresi snrlamas yoktur. Maskelerin filtreleri alma srasnda koku ya da toz hissedilmesi durumunda, maskeler henz temiz grnse dahi deitirilmesi gerekir. Kullanm klavuzunda, filtrelerin hi kullanlmadan orijinal ambalajnda korunmas durumunda en fazla ne kadar sre depolanabilecei belirtilmelidir. Koruyucu nlemler Maskelerin kullanm kullanclar iin ilave yktr. Kullancya uygunluu iyeri salk hizmetleri tarafndan tespit edilmelidir. KORUYUCU ELDIVENLER Teknik ve idari tedbirler; el ve cilt yaralanmalarn veya cildin tehlikeli maddelerle, karmlarla temasn nleyemiyorsa, iletme, koruyucu eldiven hazr bulundurmak ve iilerin bunlar kullanmasn salamak zorundadr. Koruyucu eldivenler kullanldklar yerlere gre farkllk gsterirler: a) b) c) d) e) f) g) h) Termal etkenler, Mekanik etkenler , Kimyasal etkenler , Biyolojik etkenler (rn.Virsler, bakteriler, mikroorganizmalar), Radyasyon (Ultraviyole, kzltesi vb.), Elektrostatik yklenme, Elektrik voltaj, Titreim.
Eldivenler ayrca ekline ve gerekli kavrama ihtiyacna gre de snflandrlr: a) Kaba iler iin yumruk eldiven b) Belli parmaklarn hareketliliini gerektiren kaba iler iin parmakl eldiven c) Tm parmaklarn hareketliliini gerektiren iler iin be parmakl d) Dier etkenlere gre daha tehlike dzeyi yksek olan etkenlerle iin kol korumasda salayan uzun kollu eldivenler
eldiven alanlar
124
naat Kimyasallarnn Neden Olduu Zararlara Kar Kullanlan Sv Geirmez Koruyucu Eldivenlerin Seimi*
Madde Grubu Alkol Madde Ad Metanol (Metilalkol) Propanol (Propilalkol) Etanol (Etilalkol) Yaktlar Asitler Benzin Dizel yakt Formik asit 50% Sirke asidi, youn (keskin sirke) Hidrojen florr 40% Fosfor asidi, doymu Tuz ruhu 32% Slfrik asit 96% zeltiler Natron zeltisi, doymu Amonyak zeltisi 25% Kalsiyumhidroksit zeltisi, doymu Sodyumsilikat ve Alkaliksilikat Soda-zeltisi (Sodyumkarbonat) Ketonlar Aseton (Dimetilketon) Btanon (Metiletilketon Metilsobutilketon (MIBK) Siklohekzanon Aromatik hidro karbon Klorrl hidro karbon Glikoller/ Glikol eter Toluol Ksilol Etilbenzol zopropilbenzol Diklormetan (Metilenklorr) Tetrakloreten (Perkloretilen) Trikloreten (Trikloretilen) Etilenglikol Propilenglikol Etildiglikol Metildiglikol Btildiglikol Ester Etilasetat Kehribar asidi dimetilester Dibtilftalat Dimetilfthalat Formaldehit 37% (Formalin) Di erleri Stirol Testbenzin Epoksi reinesi (zc iermez) Terebentin Akrilnitril Baryum-bileenleri Kurun bileenleri Gliserin Ahap koruyucular( zc ierir) Ahap koruyucular (suda erir tuz ierir) = uygun = mak. 4 saat = mak. 2 saat* Poliklor opren Btil kauuk Doal lateks Viton Nitril
Eldivenlerin seiminde, etki eden kimyasallarn yannda younluk, s, sre ve karmlarn etkisi de gz nnde bulundurulmaldr. Kimyasallarn nfuz etme sreleri retici firma tarafndan belirtilmemise firmadan bilgi aln. Tercih konusunda yardmlar WINGIS-CD eldiven bilgi bankasndan da elde edilebilir. 125
retici firmadan rnle ilgili Trke kullanma klavuzu ve varsa brorler istenmeli, ilave bilgi talep edilmelidir. CILDIN KORUNMASI Teknik ve idari koruma tedbirleri, zararl maddelerin cilde temasn engelleyemiyorsa, alanlar iin, iletme tarafndan hafif cilt bakm malzemeleri ve cildi koruyucu dier malzemeler de kullanlr.
Tedbir Basamaklar letme srasyla unlar denemelidir; - alma maddesi daha az zararl veya zararsz baka bir madde ile deitirilebilir. - Ciltle temas, i ak ve alma yntemi deitirilerek azaltlabilir. - Koruyucu giysi ve eldivenler kullanlmaldr. Teknik ve idari nlemler, toplu koruma salayan nlemler kiisel koruyucu nlemlerden ncelik arz eder. ncelikli nlemler uygulanamyor ya da fayda etmiyorsa, uygun bir koruyucu eldivenin ciltteki maruziyeti azaltp azaltmad test edilmelidir. ten nce Cildin Korunmas Cilt koruyucu malzemeler, maruziyet ncesi srlmelidir. Cilt koruyucu malzemeler, maruziyeti azaltabilir ve cilt temizliini kolaylatrabilir. Her koulda geerli bir cilt koruyucu malzeme yoktur. Koruma etkisi (mdahale yeri) tam belirlenmelidir. Suda znen maddelere kar koruma kesin deildir. Uygun olmayan cildi koruyucu malzemeler zararl maddenin cilde nfuzunu daha da kolaylatrabilirler. Zararl maddenin, koruyucu malzemenin iinde znmesi buna iaret eder. Cilt Temizlii Cilt mmkn olduunca itinal temizlenmelidir. Cilt temizleyicileri temas eden maddeye gre belirlenmelidir. El temizliinde mmknse kazma yaplmamal, zc maddeler kullanlmamal ve eller temizledikten sonra kurulanmaldr. Kimyasal ile altktan sonra, eldiven elinizdeyken, elinizi akan suyla ykayn ve eldivenin zerinde kalan kimyasal maddeleri temizleyin. Eldiveni karrken, eldivenin kirli yzeyi ile elin temas etmemesine zen gsterin. 126
Cilt
Koruma ve Hijyen Plan Koruyucu eldivenler rn. depo iisi Cilt koruyucu madde rn. rn rn. iten nce, rn. her iki saatte bir Cilt temizleme maddesi rn. tm El enfeksiyonlar vs. rn. kantinde
Kim
Ne rn. baka zaman kaba boaltma esnasnda
rn. i sonunda, rn. tuvalet sonras, rn. mola rn. alma sahasna balangcnda, girmeden nce rn. kirlenme annda rn B rn. sonrasnda elleri kurumaya brakn rn C rn. kuru cilt zerine rn. en az 1dk.
Ne Nasl
rn C rn. Alta giyilen pamuk eldiven
rn A rn. temiz ve kuru cilt zerine
Cilt koruma ve hijyen plannda tm kutucuklarn dolu olmas zorunlu deildir. Cilt Bakm Cilt bak m malzemeleri PSA deildir. al ma esnas nda kullanlmalar , cilde zarar veren maddelerin nfuzunu daha da artt rabilir (Cilt koruyucu malzemelerin aksine bakm malzemeleri konusunda reticiler tarafndan bir gvenlik testi yaplmaz). Cilt koruma ve hijyen planndaki cilt bakm malzemelerinin tercih zerine kullanlmas durumunda cilt koruma ve bakm arka arkaya yaplmaldr. Ultraviyole Inlarna Kar Korunma ncelikli teknik / idari koruyucu nlemler: a) Glgelendirme (rn. ayakl emsiyelerle), b) st kapatlm alanlarda i hazrl, c) le saatinde mola verme. Vcudu kapatan elbiseler, cilt kanserine kar en iyi nlemdir. Cilt koruyucu malzeme-lerin koruma faktrleri genelde tahminidir. 127
Koruyucu Muayeneler yeri koruyucu muayeneleri (rn. Islak almalar ve cilt hastal riski tayan almalar) uygulanmaldr. Gerektiinde bran dzenlemesine uyulmaldr. Eldiven kullanmnda dikkat edilecekler Eldiven, yaptnz ie ve size uygun olmaldr. Elinize uygun numarada eldiven kullann. Eldiveni takmadan nce nce yzk, saat gibi eldiveni delebilecek eyalarnz karn. Ypranm eldivenleri kullanmayn, yenisiyle deitirilmesini isteyin. KORUYUCU GIYSILER Koruyucu giysiler tehlikeye uygun ve reticinin kullanma klavuzu dikkate alnarak seilmelidir. Seim yaparken unlara dikkat edilir: - CE iareti olmal, (rn. Koruma snf, standartlara uygunluu) - Bedene uygun olmal, - Ergonomik zellikler tamal (rn. Hava geirgenlii), Salkla ilgili zellikleri tam olmaldr. Koruyucu giysiler, kullanm yerlerine gore deiiklik gsterir: - Termal etkenler, - Mekanik etkenler, - Kimyasal etkenler, - Ultraviyole nlar, - Elektrostatik yklenme, - Elektrik voltaj, - Radyoaktif kirlenme, - Trafikte tehlike (uyar kyafeti). Koruyucu giysinin, her kullanmdan nce, kurallara uygun ekilde salaml kontrol edilmeli ve dzenli olarak temizlenmelidir. Deiik zelliklere Sahip Koruyucu Giysiler Hakknda Ek Bilgiler klim artlarndan Koruyan Giysiler klim artlarndan koruma maksadyla kullanlan giysiler sadece -5 C ye kadar kullanlmaldr. (1) Daha dk scaklklarda souk geirmez zel giysiler gereklidir. Rzgar geirmez ve terletmez olmasna dikkat edilmelidir. Radyoaktif Maddelerin Bulamasn nleyen Giysiler Bu giysiler, radyoaktif maddelerin (tozlar, svlar, gazlar) vcuda giriini nler (rn. Nkleer tesislerde ve benzer yerlerde). Radyoaktif nlanmaya kar herhangi bir koruyucu etkisi yoktur. 128
Koruyucu giysiler tehlikeye uygun ve reticinin kullanma klavuzu dikkate alnarak seilmelidir. Seim yaparken unlara dikkat edilir: -CE iareti olmal, (rn. Koruma snf, normlara uygunluu) -Bedene uygun olmal, - Ergonomik zellikler tamal (rn. Hava geirgenlii), - Salkla ilgili zellikleri tam olmaldr. Koruyucu giysiler, kullanm yerlerine gre deiiklik gsterir: - Termal yk, - Mekanik yk, - Kimyasal yk, - Ultraviyole nlar, - Elektrostatik yklenme, Kimyasallardan Koruyucu Giysiler Kimyasaln trne, haline (kat, sv, gaz) ve younluuna gre koruyucu giysi seilmelidir .(2) Aadaki ekilde farkllklar gstermektedir: TP 1 ; Yksek toksin ieren svlardan ve her tr gaz halindeki kimyasallardan korunmak iin basnl hava akm balantsz veya balantl gaz geirmez tam koruyucu giysiler. Tip 2 ; Gaz geirir, sv geirmez, basnl hava akm balantsz veya balantl tam koruyucu giysiler. Tip 3 ; Sv geirmez koruyucu giysi, sv kimyasallara kar tm vcudu koruyan giysiler. Tip 4 ; Sv kimyasallara kar tm vcudu koruyan Pskrtme koruyucu giysiler. Tip 5 ; Kat partikllere (toz eklinde) kar tm vcudu koruyan partikl geirmez giysiler. Tip 6 ; Pskrtme younluuna (sv partikl ) kar tm vcudu koruyan snrl pskrtme geirmez giysiler. Tip 7 ; Vcudun bir blmn koruma Pskrtme younluuna (sv partikller) kar vcudun sadece bir blmn kapatan her tr giysiler. Tm vcudu koruyan giysiler srekli bir koruyucu balk veya apka ierir. Giysileri giyme sresi snrlamalarna dikkat edilmelidir. Reflektif Giysiler nsanlarn zamannda fark edilebilmesi iin (rn. Cadde, demiryolu almasnda veya inaat alannda ynlendirici olarak) reflektif giysiler giyilmelidir. (3)
Reflektif giysiler zerinde farkl yanstc izgiler olmaldr. Gn nda fark edilebilmek iin kyafet zerinde uyar renkleri olarak
fosforlu turuncu-krmz, sar veya krmz renkler kullanlr. 129
Cadde zerindeki almalarda turuncu-krmz kyafetler kullanlr. Yanstc eritlerin kalnlklar ve birbirine paralel yanstc eritler arasndaki mesafe en az 5 cm olmaldr. Yanstc giysilerin kullanm mrleri, allan ortam scaklna ve giysinin standardna gre deiir.
Yzn ve Gzn Korunmas Sv pskrtclerle yaplan almalarda, Pskrtme ss altnda yaplan almalarda, - Pastan arndrma almalarnda.
Gz ve yz koruyucusunun seimi, ayn anda

birok tehlikenin ortaya kabilecei gzetilerek yaplmaldr.
Gz koruyucu donanmlar tayc gvde ve

grme camlarndan oluur.
Gz koruyucu donanmlar, optik koruma

snflarna gre (Tablo 1), direncine gre (Tablo 2), kullanm alanlarna gre (Tablo 3) seilmelidir.
Filtreli koruma camlar koruma snf damgas

tarlar. Bu damga bir n saydan ve filtrenin koruma basama numarasndan oluur. (Tablo 1)
Kaynak ilerinde olduu gibi radyasyona kar

koruma salayan gzlklerde uygun gzlk seimi iin kaynan trne gre koyuluk derecesi belirlenir. Doru rn seildiinde, kaynak yaplrken kan n yeil renkte grlr. Kaynan gz almasn engellemek iin gz koruyucu kaynak yapmaya balamadan nce taklmaldr.
Seim ve Kullanm Gz ve yz koruyucu gzlkler, mekanik, kimyasal, optik veya termal etkilere kar korunmak iin kullanlmaldr. - Kaynak, zmpara ve kazma almalarnda, - Oyma ve keski ilerinde, - Ta kesme ve yontma ilerinde, - Pskrtme beton ilerinde, - Cvata yerletirme ilerinde, - Kaba toz ortamnda yaplan ilerde, - Kumlama almalarndaki aletleri kullanrken, - Asitlerle, zeltilerle, dezenfeksiyon ve yakc temizlik maddeleri ile yaplan almalarda, 130
Tablo 1 DIN EN 166ya gre filtrelerin koruma basamaklar Koruma filtresinin tr Kaynak koruma filtresi- gaz kayna elektrik ark kayna Ultraviyole koruma filtresi renk tanma (zarar grm olabilir) iyi derecede renk tanma Kzltesi koruma filtresi Gneten koruma filtresi - kzltesiztalepler - kzltesi-talepler Tablo 2 Mekanik diren iaretlerinin eletirilmesi Ksa Mekanik diren beklentileri Yok Asgari diren S Ykseltilmi diren F Az kuvvetle arpma B Orta kuvvetle arpma A Yksek kuvvetle arpma Tablo 3 Kullanm alanlar ksa iaretleri Ksa iaretler Aklama Kullanm alan aklamas zel mekanik riskler iermez. Ultraviyole nlanma, grnr ve kzltesi nlanma ve gne nlanmas Svlar (damla ve sprey) 5> m ekirdek byklnde toz 5 < m ekirdek byklnde gazlar, buharlar, sisler, dumanlar ve tozlar Elektrik tesisatnn ksa devre yapmas sonucu ark olumas Metal pskrtcler ve delme makineleriyle scak ve sert gvde zerinde yaplan almalar n say Koruma bas. 4-7 9 - 15 1,2 -1,4 1,2 - 5 1,2 - 10 1,2- 4,1 1,1 - 4,1
2 345 6-
Hibiri 3 4 5 8 9
Genel kullanm Svlar Kaba toz Gaz ve ince toz Zararl elektrik ark Erimi metal ve direnli scak gvde
131
Koruyucu Gzlkler Gzleri ve kalar korurlar. Talama vb ilerde scak olmayan apaklar gibi mekanik etkilere kar gzn korunmas iin kullanlrlar. Kimyasallarla yaplan almalarda gz evresine oturan gzlkle kullanlmaldr.
Koruyucu Yz Siperleri Gz, yz ve boynun bir ksmn korurlar. Gz korumas gerekiyorsa ilave olarak gvenlik gzlkleri kullanlmaldr. Koruyucu Balklar Gz, ba, boynu ve modeline gre omuzlarn bir ksmn korur. Scak, yksek hzl meaknik paracklar gibi etkenlere kar koruma salar. Uygun koyulukta cam taklrsa radyasyona kar gz korumasnda kullanlr. Dizin Korunmas Diz zerinde almalar; s, kimyasallar gibi nedenlerden dolay ok sayda yzeysel yaralanmalara sebep olmakla beraber, zellikle eklem svsna ilikin sorunlar ile mensks, artroz ve sinirlerin ezilmesine yol aabilir. Dizlikler uygulanan kuvveti eit oranda datmal ve zeminden, dier kullanlan malzemelerden dolay meydana gelebilecek yaralanmalar nlemelidir. Dizlikler uzun sre diz zerinde allmas sonucu tbbi komplikasyonlar ortaya karm hasarlar iyiletiremez ve engelleyemez. Bacaklara kan aknn engellenmemesi iin yardmc aletler kullanarak diz zerinde yaplan almay en aza indirin. Dizi zorlayc almalar, baka vcut pozisyonlar gerektiren ilerle organize ederek azaltn. Diz zerinde yaplan tm ilerde dizlik kullann rn: - ekil 1: Bacaa balanan dizlik, (1) - ekil 2: Pantolon iinde, kullanlan diz yast, (2) - ekil 3: Diz altlklar, (3) - ekil 4: Fonksiyonel aparat-diz altl, (4)
132
Dizlikler ie ve zemine bal olarak seilmelidir rn: - Islak zemin: Dizi sudan koruyun. - Engebeler: Diz yastnn kalnln hesaba katn. - Hareket: Dizlik i esnasnda diz zerinden kaymamaldr. - Sivri, keskin eyler: Yrtlmaz olmasna dikkat edin.
133
BLM 7
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL UYARI ARET VE LEVHALARI
134
1) GVENLK VE SALIK ARETLER LE 2) TEHKEL MADDE VE MSTAHZARLARIN ETKETLENMES 1) GVENLK VE SALIK ARETLER
Yasak iareti : Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz brakacak bir davran yasaklayan iaret
Uyar iareti : Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakknda uyarda bulunan iaret
Emredici iaret : Uyulmas zorunlu bir davran belirleyen iaret
Acil k ve veya kurtarma ile ilgili bilgi veren iaretler
ilkyardm iaretleri : Acil k yollar, ilkyardm
Yangn aretleri Yangnla mcadele ekipmannn yerini bildirir. Engeller, Tehlikeli Yerler Ve Trafik Yollarn Belirlemek in Kullanlan aretler Engellere arpma, dme ya da nesnelerin dme tehlikesinin bulunduu yerler, srekli trafiin olduu yollar, alma yerlerinin kullanm biimi ve ekipmanlar iin kullanlan iaretlerdir.
135
Bilgilendirme iareti : Yukarda belirtilenler dnda bilgi veren dier iaretler
El iareti : alanlar iin tehlikeli olabilecek manevra yapan operatr ynlendirmek iin, ellerin ve/veya kollarn nceden anlamlar belirlenmi hareket ve pozisyonlar Ikl iaret : Saydam veya yar saydam malzemeden yaplm, ieriden veya arkadan aydnlatlarak kl bir yzey grnm verilmi iaret dzenei Sesli sinyal : nsan sesi yada yapay insan sesi kullanmakszn, zel amala yaplm bir dzenein kard ve yayd, belirli bir anlama gelen kodlanm ses Szl iletiim : nsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, nceden anlam belirlenmi szl mesaj Operatr : areti izleyerek ara ve gereci kullanan kii areti : areti veren kii YASAKLAYICI ARETLER
Sigara ilmez
Sigara imek ve ak alev kullanmak yasaktr
Yaya giremez
Suyla sndrmek yasaktr
ilmez
Yetkisiz kimse giremez
136
makinas giremez UYARI ARETLER
Dokunma
Parlayc madde veya yksek s
Patlayc madde
Toksik (Zehirli) madde
Andrc madde
Radyoaktif madde
Asl yk
makinas
Elektrik tehlikesi
Tehlike
Lazer n
Oksitleyici madde
yonlayc olmayan radyasyon
137
EMREDC ARETLER
Kuvvetli manyetik alan
Engel
Dme tehlikesi
Biyolojik risk
Dk scaklk
Zararl veya tahri edici madde
Gzlk kullan
Baret giy
Eldiven giy
Maske kullan
ayakkabs giy
Yaya yolunu kullan
Koruyucu elbise giy
Yz siperi kullan
Emniyet kemeri kullan
Genel emredici iaret (gerektiinde baka iaretle birlikte kullanlacaktr) 138
ACL IKI VE LKYARDIM ARETLER
Acil k ve ka yolu
Ynler (Yardmc bilgi iareti)
lk Yardm
Sedye
Gvenlik duu
Gz duu
Acil yardm ve ilk yardm telefonu YANGINLA MCADELE ARETLER
Yangn Hortumu
Yangn Merdiveni
Yangn Sndrme Cihaz
Acil Yangn Telefonu
Ynler (Yardmc bilgi iareti)
139
EL ARETLER GENEL Anlam BALAT Hazr ol Balama komutu DUR Kesinti / ara Hareketi durdur TAMAM lemin sonu Her iki kol gs hizasnda eller kenetli Avu ii ne bakacak ekilde sa kol yukar kalkk Tarifi Avu ileri ne bakacak ekilde her iki kol yere paralel ekil
DKEY Anlam KALDIR Tarifi Sa kol avu ii ne bakacak ekilde yukar kalkkken yavaa daire izer Sa kol avu ii ieri bakacak ekilde yere doru indirilmiken yavaa daire izer Mesafe her iki elin arasndaki bolukla ifade edilir ekil
NDR
DEY MESAFE
YATAY Anlam LER Tarifi Her iki kol avu ileri yukar bakacak ekilde bel hizasnda bklyken kollar dirsekten krlarak yukar hareket eder ekil
140
GER
SA Manevracnn sa SOL Manevracnn solu
Her iki kol avu ileri aa bakacak ekilde gs nnde bklyken kollar dirsekten krlarak yavaa gvdeden uzaklar Sa kol avu ii yere bakacak ekilde yere paralel saa uzatlmken saa doru yavaa kk hareketler Sol kol avu ii yere bakacak ekilde yere paralel sola uzatlmken sola doru yavaa kk hareketler Eller arasndaki boluk mesafeyi ifade eder
YATAY MESAFE
TEHLKE Anlam TEHLKE Acil dur. HIZLI YAVA Tarifi Avu ileri ne bakacak ekilde her iki kol yukar kalkk Btn hareketler daha hzl Btn hareketler daha yava ekil
BAZI BLGLENDRME ARETLER
AST
YIKA
ELEKTRK
LKYARDIM ANTASI
GRLT
Daha fazla bilgi iin Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliine baknz. 141
LEVHALAR aret levhas : Geometrik ekil, resim, sembol, piktogram ve renklerden oluturulan ve gerektiinde yeterli aydnlatma ile grlebilir hale getirilmi zel bilgi ileten levha Ek bilgi levhas : Bir iaret levhas ile beraber kullanlan ve ek bilgi salayan levha 2) TEHLKEL MADDE VE MSTAHZARLARIN ETKETLENMES
ETKETLER Ambalajn Kapasitesi 3 litreyi amayanlar 3 litreden byk olan ancak 50 litreyi amayanlar 50 litreden byk olan ancak 500 litreyi amayanlar 500 litreden byk Boyutlar (milimetre olarak) mmknse, en az 52x74 en az 74x105 en az 105x148 En az 148x210
TEHLKEL MADDE VE MSTAHZARLARIN ETKETLENMESNDE KULLANILACAK TEHLKE SEMBOL VE ARETLER TEHLKE ZELL ARET SEMBOL (Turuncu zemin zerine siyah bask)
PATLAYICI
OKSTLEYC
KOLAY ALEVLENR
142
OK KOLAY ALEVLENR
F+
TOKSK
OK TOKSK
T+
AINDIRICI
ZARARLI
Xn
TAHR EDC
Xi
Xn HASSASLATIRICI Soluma ile hassaslatrc
143
HASSASLATIRICI Cilt temas ile hassaslatrc
Xi
KANSEROJEN Kategori 1 ve 2
KANSEROJEN Kategori 3
Xn
MUTAJEN Kategori 1 ve 2
MUTAJEN Kategori 3
Xn
REME SSTEMNE TOKSK Kategori 1 ve 2
TEHLKEL MADDELERN VE MSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, ETKETLENMES HAKKINDA YNETMELK ve eklerine baknz.
AMBALAJLANMASI
VE
144
145
BLM 8
MESLEK ve TEKNK ETM OKUL VE KURUMLARI SALII VE GVENL LKYARDIM
146
NDEKLER 1- GENEL LK YARDIM BLGLER 2- OLAY YERNN DEERLENDRLMES 3- NSAN VCDUNU TANIMA 4- HASTA/ YARALININ DEERLENDRLMES 5- TEMEL YAAM DESTE 6- HAVA YOLU TIKANIKLIKLARI 7- KANAMALARDA LK YARDIM VE OK 8- YARALANMALARDA LK YARDIM 9- YANIK, DONMA VE SICAK ARPMALARINDA LK YARDIM 10- KIRIK, IKIK VE BURKULMALARDA LK YARDIM 11- BLN BOZUKLUKLARINDA LK YARDIM 12- ZEHRLENMELERDE LK YARDIM 13- HAYVAN ISIRMALARINDA LK YARDIM 14- GZE, KULAA VE BURUNA YABANCI CSM KAMASINDA LK YARDIM 15- BOULMALARDA LK YARDIM 16- HASTA/YARALI TAIMA TEKNKLER 17- DER ACL DURUMLARDA LK YARDIM
147
GENEL LK YARDIM BLGLER lk yardm; Herhangi bir kaza ya da yaam tehlikeye dren bir durumda, salk grevlilerinin tbbi yardm salanncaya kadar; hayatn kurtarlmas, durumun daha ktye gitmesini nlemek amacyla olay yerinde, tbbi ara gere aranmakszn mevcut ara, gerele yaplan LASIZ uygulamalardr. (T.C. Salk Bakanlnn 22/05/2002 tarih ve 24762 sayl Resmi Gazetede yaynlanan ilk yardm Ynetmeliine gre) Acil tedavi; Acil tedavi nitelerinde, hasta/yarallara doktor ve salk personeli tarafndan yaplan tbbi mdahalelerdir. lk yardmc; lk yardm tanmnda belirtilen ama dorultusunda, hasta veya yaralya tbbi ara gere aranmakszn, mevcut ara ve gerelerle, salk ekibi gelinceye kadar, ilasz uygulamalar yapan, konuyla ilgili eitim sonunda ilk yardmc sertifikas alm kiilerdir. lk yardmn ncelikli amalar; Hayati tehlikeyi ortadan kaldrmak, Yaamsal fonksiyonlarn srdrlmesini salamak, Hasta/yaralnn durumunun ktlemesini nlemek, yilemeyi kolaylatrmak lk yardmn temel uygulamalar; lkyardm temel uygulamalar; Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir. Koruma: Kaza sonularnn arlamasn nlemek iin olay yerinin deerlendirilmesini kapsar. En nemli ilem olay yerinde oluabilecek tehlikeleri belirleyerek gvenli bir evre oluturmaktr. Bildirme: Olay / kaza mmkn olduu kadar hzl bir ekilde telefon veya dier kiiler aracl ile gerekli yardm kurulularna bildirilmelidir. Trkiye'de ilk yardm gerektiren her durumda telefon iletiimleri, 112 acil telefon numaras zerinden gerekletirilir. Kurtarma (Mdahale): Olay yerinde hasta / yarallara mdahale hzl ancak sakin ve bilinli bir ekilde yaplmaldr. 112nin aranmas srasnda dikkat edilecekler; Sakin olunmal ya da sakin olan bir kiinin aramas salanmaldr. 112 merkezi tarafndan sorulan sorulara net bir ekilde cevap verilmelidir; Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayn olduu yere yakn bir caddenin ya da ok bilinen bir yerin ad verilmelidir, Kimin, hangi numaradan arad bildirilmelidir, Hasta/yaral(lar)n ad ve olayn tanm yaplmaldr, Hasta/yaral says ve durumu bildirilmelidir, Eer herhangi bir ilk yardm uygulamas yapldysa nasl bir yardm verildii belirtilmelidir,
112 hattnda bilgi alan kii, gerekli olan tm bilgileri aldn syleyinceye kadar telefon kapatlmamaldr.
148
lk yardmcnn mdahale ile ilgili yapmas gerekenler; H /Y larn durumunu deerlendirmek (AB) ve ncelikli mdahale edilecekleri belirlemek, H /Y larn korku ve endielerini gidermek, H /Y ya mdahalede yardmc olacak kiileri organize etmek, H/Y nn durumunun arlamasn nlemek iin kendi kiisel olanaklar ile gerekli mdahalelerde bulunmak, Krklara yerinde mdahale etmek, Hasta/yaraly scak tutmak, Hasta/yaralnn yarasn grmesine izin vermemek, Hasta/yaraly hareket ettirmeden mdahale yapmak, Hasta/yaralnn en uygun yntemlerle en yakn salk kuruluuna sevkini salamak (112) (Ancak, ar hasta/yaral bir kii hayati tehlikede olmad srece asla yerinden kprdatlmamaldr.)
lk yardmcnn zellikleri; Olay yeri genellikle insanlarn telal ve heyecanl olduklar ortamlardr. Bu durumda ilk yardmc sakin ve kararl bir ekilde olayn sorumluluunu alarak gerekli mdahaleleri doru olarak yapmaldr. Bunun iin bir ilk yardmcda aadaki zelliklerin olmas gerekmektedir: 9 nsan vcudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak, 9 nce kendi can gvenliini korumak, 9 evredeki kiileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek, 9 Sakin, kendine gvenli ve pratik olmak, 9 Eldeki olanaklar deerlendirebilmek, 9 yi bir iletiim becerisine sahip olmak. 9 Olay annda ve doru olarak haber vermek (112yi aramak), Hayat kurtarma zinciri; Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluur. Son iki halka ileri yaam desteine aittir ve ilk yardmcnn grevi deildir. 1.Halka - Salk kuruluuna haber verme (ilk yardmc) 2.Halka - Olay yerinde yaplan Temel Yaam Destei (ilk yardmc) 3.Halka - Ambulans ekiplerince yaplan mdahaleler 4.Halka - Hastane acil servisleridir
lk yardmn ABC si; Bilin kontrol edilmeli, bilin kapal ise aadakiler hzla deerlendirilmelidir: Airway: Hava yolu aklnn deerlendirilmesi Breathing: Solunumun deerlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset) Compression: Dolamn deerlendirilmesi European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2005e gre; 149
Erikinler iin oluturulan yaam zinciri; Aciliyetin fark edilmesi, Acil tp hizmetlerinin(112) haberdar edilmesi, Hemen temel yaam desteine balanmas, K/H nin hemen defibrile edilmesi ve hemen ileri yaam desteinin uygulanmasdr.
Bebek ve ocuklar iin oluturulan yaam zincirinde; Kalp ve solunum durmasna yol aabilecek koullarn nlenmesi, Hemen TYD ne balanmas, Hemen acil tp hizmetlerinin (112) haberdar edilmesi Hemen ileri yaam desteinin uygulanmas yer almaktadr.
HAVA YOLU AIKLIININ SALANMASI ve SOLUNUMUN DEERLENDRLMES
Ba-ene pozisyonu verme
Solunumu dinleme
ene iti manevras
OLAY YERNN DEERLENDRLMES Olay yerini deerlendirmenin amac ; Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldrmak, Olay yerindeki hasta/yaral saysn ve trlerini belirlemek, Olay yerinin hzl bir ekilde deerlendirilmesinin ardndan yaplacak mdahaleler planlanr.
150
Olay yerinin deerlendirilmesinde yaplacak iler; Herhangi bir olay yerinin deerlendirilmesinde aadakiler mutlaka yaplmaldr: Kazaya urayan aracn konta kapatlmal, el freni ekilmeli, ara LPGli ise aracn bagajnda bulunan tpn vanas kapatlmaldr. Olay yeri yeterince grnebilir biimde iaretlenmelidir. Kaza noktasnn nne ve arkasna gelebilecek ara srclerini yavalatmak ve olas bir kaza tehlikesini nlemek iin uyar iaretleri yerletirilmelidir. Bunun iin gen reflektrler kullanlmaldr. Olay yerinde hasta/yaralya yaplacak yardm gletirebilecek veya engelleyebilecek merakl kiiler olay yerinden uzaklatrlmaldr. Olas patlama ve yangn riskini nlemek iin olay yerinde sigara iilmemelidir. Gaz varl sz konusu ise oluabilecek zehirlenmelerin nlenmesi iin gerekli nlemler alnmaldr. Ortam havalandrlmaldr. Kvlcm oluturabilecek klandrma veya ar aralarnn kullanlmasna izin verilmemelidir. Hasta/yaral yerinden oynatlmamaldr. Hasta/yaral hzla yaam bulgular ynnden (ABC) deerlendirilmelidir. Hasta/yaral krk ve kanama ynnden deerlendirilmelidir. Hasta/yaral scak tutulmaldr. Hasta/yaralnn bilinci kapal ise azdan hibir ey verilmemelidir. Tbbi yardm istenmelidir (112). Hasta/yaralnn endieleri giderilmeli, nazik ve hogrl olmaldr. Hasta/yaralnn panie kaplmasn engellemek iin yarasn grmesine izin verilmemelidir. Hasta/yaral ve olay hakkndaki bilgiler kaydedilmelidir. Yardm ekibi gelene kadar olay yerinde kalnmaldr. L VE YARALI KAHRAMANLAR HAYAT KURTARAMAZLAR, NCE OLAY YERNDE TEHLKEY KONTROL ET. NSAN VCUDUNU TANIYALIM Vcudu Oluturan Sistemler* Vcudun esas yap ta hcredir. * Benzer hcreler birleerek dokular, * Benzer dokular birleerek organlar, * Organlar birleerek de sistemleri oluturur. Vcudu oluturan sistemler; Hareket sistemi: Vcudun hareket etmesini, desteklenmesini salar ve koruyucu grev yapar. Hareket sistemi u yaplardan oluur: Kemikler Eklemler Kaslar Dolam sistemi: Vcut dokularnn oksijen, besin, hormon, baklk eleman ve benzeri elemanlar tar ve yeniden geriye toplar. Dolam sistemi u yaplardan oluur: Kalp Kan damarlar Kan 151
Solunum sistemi: Vcuda gerekli olan gaz alverii grevini yaparak hcre ve dokularn oksijenlenmesini salar. Solunum sistemi u organlardan oluur: Solunum yollar Akcierler Sinir sistemi: Bilin, anlama, dnme, alglama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolam salar. Sinir sistemi u yaplardan oluur: Beyin Beyincik Omurilik Omurilik soan Boaltm sistemi: Kan szerek gerekli maddelerin vcutta tutulmas, zararl olanlarn atlmas grevlerini yaparak vcutta i dengeyi korur. Boaltm sistemi u organlardan oluur: drar borusu drar kesesi drar kanallar Bbrekler Sindirim sistemi: Azdan alnan besinlerin tlerek sindirilmesi ve kan dolam vastasyla vcuda datlmasn salar. Sindirim sistemi u organlardan oluur: Dil ve diler Yemek borusu Mide Safra kesesi Pankreas Barsaklar YAAM BULGULARI Bilin Solunum Dolam Vcut Iss Kan Basnc
Bilin Durumu: Normal bir kii kendine yneltilen tm uyarlara cevap verir. Bilin dzeyi yaralanmann arln gsterir. Bilin Yerinde => Tm uyarlara cevap var Derece 1 => Szl ve grltl uyarlara cevap var Derece 2 => Arl uyaranlara cevap var Derece 3 => Tm uyarlara kar kapal (cevap yok) Solunum: Solunum skl Solunum aralklar eit mi? 152
Solunum derinlii ne baklr. Dzensiz solunum sinir sistemi zedelenmesini dndrr. Kiinin bir dakika iinde yapt nefes alma verme says solunum skl dr. Salkl yetikin bir kiide dakikada solunum says 1220, ocuklarda 12-20 , Bebeklerde 18-24dr Nabz: Kalp atmlarnn atardamara yapt basnca nabz denir. Normal nabz, yetikin bir kiide, dinlenme halinde dakikada 60-100 dr. ocuklarda 100120, Bebeklerde 100-140 dr. Nabz alnabilen yerler: ah Damar: Adem elmasnn her iki yan Kol Damar: Kolun i yz, dirsein st n-Kol Damar: Bilein i yz,ba parman st hizas Bacak Damar: Ayak srtnn ortasnda Vcut Iss: lk yardmda vcut ss daima koltuk altndan llmelidir. Normali 36.5 Cdir. Normal deerin stnde olmas yksek ate, altnda olmas dk ate olarak ifade edilir. 41-42 C st ve 34.5 C alt tehlikeyi iaret eder. 31.0 C ve alt lmcldr. Kan Basnc: Kalbin kaslma ve geveme annda damar duvarna yapt basntr. Kalbin kan pompalama gcn gsterir. Normali; 100/50 ve 140/100 mmHg dir. HASTA/ YARALILARIN DEERLENDRLMES Ama; Hastalk ya da yaralanmann ciddiyetini deerlendirmek lkyardm nceliklerini belirlemek Yaplacak ilk yardm yntemini belirlemek Gvenli bir mdahale salamak HASTA/YARALININ LK (BRNC) DEERLENDRLME AAMALARI; Hasta/yaralya szl uyaran ya da hafife omzuna dokunarak iyi misiniz? diye sorularak bilin durumu deerlendirmesi yaplr. Bilin durumunun deerlendirilmesi daha sonraki aamalar iin nemlidir. Buna gre hasta/yaralnn ilk deerlendirilme aamalar unlardr: 1. evre gvenlii salanr 2. Bilin kontrol yaplr 3. lkyardmn ABC si deerlendirilir. A. Havayolu aklnn deerlendirilmesi: 153
zellikle bilin kayb olanlarda dil geri kaarak solunum yolunu tkayabilir ya da kusmuk, yabanc cisimlerle solunum yolu tkanabilir. Havann akcierlere ulaabilmesi iin hava yolunun ak olmas gerekir. Hava yolu akl salanrken hasta/yaral ba, boyun, gvde ekseni dz olacak ekilde yatrlmaldr. Bilin kayb belirlenmi ise az iinde yabanc cisim varl kontrol edilir varsa bir bez aracl ile karlmaldr. Daha sonra bir el hasta/yaralnn alnna konarak, dier elin 2-3 parma ile ene tutularak ba geriye doru itilip BA-ENE POZSYONU verilir (sayfa 8). Alt ene kemii yere dik olacak kadar ba geriye itilmelidir. Bu ilemler srasnda sert hareketlerden kanlmaldr.
B. Solunumun deerlendirilmesi: lkyardmc, ban hasta/yaralnn gsne bakacak ekilde yan evirerek yzn hasta/yaralnn azna yaklatrr, Bak-Dinle-Hisset yntemi ile solunum yapp yapmadn 5 saniye sre ile deerlendirir.(sayfa 8) Solunum hareketini ve canllk belirtilerini (herhangi bir hareket var m, rengi soluk veya morarm m) gzler. Solunum sesini dinler. Yananda hasta/yaralnn nefesini hissetmeye alr. Solunum yoksa derhal Temel Yaam Desteine balanr. C. Dolamn salanmas (compression) 2 kurtarc soluk verildikten sonra hemen kalp masajna balanr. lk deerlendirme sonucu hasta/yaralnn bilinci kapal fakat solunum ve nabz varsa ikinci deerlendirmeye geilir. Hasta/yaralnn yaam belirtilerinin varl gvence altna alndktan sonra derhal koma pozisyonuna getirilerek dier yarallar deerlendirilir. HASTA/YARALININ KNC DEERLENDRMES ; kinci deerlendirme aamalar unlardr: Grerek bilgi edinme: Kendini tantr, Hasta/yaralnn ismini renir ve adyla hitap eder, Hogrl ve nazik davranarak gven salar, Hasta/yaralnn endielerini gidererek rahatlatr, Olayn mahiyeti, koullar, kiisel zgemileri, sonu olarak ne yedikleri, kullanlan ilalar ve alerjinin varl sorularak renilir. Batan aa kontrol yaplr: Bilin dzeyi, anlama, alglama Solunum says, ritmi, derinlii Nabz says, ritmi, iddeti Vcut veya cilt ss, nemi, rengi 154
Ba: Sa, sal deri, ba ve yzde yaralanma, morluk olup olmad, kulak yada burundan sv yada kan gelip gelmedii deerlendirilir, az ii kontrol edilir. Boyun: Ar, hassasiyet, ilik, ekil bozukluu aratrlr. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali gz ard edilmemelidir. Gs kafesi: Saplanm cisim, ak yara, ekil bozukluu ya da morarma olup olmad, hafif bask ile ar oluup olumad, kanama olup olmad deerlendirilmelidir. Gs kafesi genilemesinin normal olup olmad aratrlmaldr. Gs muayenesinde eller arkaya kaydrlarak hasta/yaralnn srt da kontrol edilmelidir. Karn boluu: Saplanm cisim, ak yara, ekil bozukluu, ilik, morarma, ar ya da duyarllk olup olmad ve karnn yumuakl deerlendirilmelidir. Eller bel tarafna kaydrlarak muayene edilmeli, ardndan kala kemiklerinde de ayn aratrma yaplarak krk ya da yara olup olmad aratrlmaldr. Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kayb varl, ar, ilik, ekil bozukluu, ilev kayb ve krk olup olmad, nabz noktalarndan nabz alnp alnmad deerlendirilmelidir. kinci deerlendirmeden sonra mevcut duruma gre yaplacak mdahale yntemi seilir. TEMEL YAAM DESTE Solunum durmas: Solunum hareketlerinin durmas nedeniyle vcudun yaamak iin ihtiyac olan oksijenden yoksun kalmasdr. Hemen yapay solunuma balanmaz ise bir sre sonra kalp durmas meydana gelir. Kalp durmas: Bilinci kapal kiide kalbin pompalama grevini yapamamas durumudur. Kalp durmasna 5 dakika iinde mdahale edilmezse dokularn oksijenlenmesi bozulaca iin beyin hasar oluur. Temel Yaam Destei(TYD); Hayat kurtarmak amac ile hava yolu akl salandktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmu kiiye yapay solunum ile akcierlerine oksijen gitmesini, d kalp masaj ile de kalpten kan pompalanmasn salamak zere yaplan ilasz mdahalelerdir. Bilinci kapal hastada Temel Yaam Desteine balamadan nce eer evrede biri varsa hemen 112 aratlmal, yoksa ilk yardmc kendi aramaldr. Boulma ve travma durumunda ilk yardmc yalnz ise 5 tur 30/2 yapldktan sonra kendisi yardm armaldr. Bebek ve ocuklarda da ilk yardmc yalnz ise 30/2 5 tur yapldktan sonra 112 aranr. Hava yolunu amak iin Ba-ene pozisyonu verme; Bilinci kapal btn hasta/yarallarda solunum yolu kontrol edilmelidir. nk dil geriye kayabilir yada herhangi bir yabanc madde solunum yolunu tkayabilir. Az ii kontrol edilerek temizlendikten sonra hastaya ba-ene pozisyonu verilir. Bunun iin ; Bir el alna yerletirilir, Dier elin iki parma eneye yerletirilir, Ba geriye doru itilir. Bylece dil yerinden oynatlarak hava yolu akl salanm olur. 155
Yapay solunum yapabilme; Hasta/yaralnn hava yolu aldktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yntemi ile deerlendirilir, Hemen Temel Yaam Desteine balanr. YAPAY SOLUNUMA BALAMADAN NCE SOLUNUMUN OLMADIINDAN KESNLKLE EMN OLUNMALIDIR! 1. Azdan aza teknii iin hasta/yaralya Ba-ene pozisyonu verilir, 2. Bir elin ba ve iaret parmaklar ile burun kanatlar hava kmayacak ekilde kapatlr, 3. lkyardmc, hasta/yaralnn azn hava kmayacak ekilde kendi az ile kavrar, 4. Hasta akcierine 400-600 ml hava gidecek ekilde azdan iki kez flenir, 5. fleme ; gs kaldracak kadar olmal ve 1 saniyeden uzun srmelidir.Bu ekilde verilen hava hayati organlar koruyacak yeterli oksijene (%16-18) sahiptir, 6. Hava gitmiyorsa Ba- ene pozisyonu dzeltilmelidir, yine gitmiyorsa tkanklk ynnden deerlendirilmelidir. Bebeklerde ve yetikinlerde ene kilitlenmesi gibi durumlarda, yapay solunum azdan buruna hava verilerek yaplmaldr, lkyardmc kendini korumak iin yapay solunum srasnda ince bir tlbent, gazl bez gibi koruyucular kullanmaldr. D kalp masaj yapabilme; 1. Yaam belirtisi ve solunum yoksa 2 kurtarc soluk verildikten sonra kalp masajna balanr. 2. Kalp bass uygulamak iin gs kemiini ortalayarak ( gs kemiinin st ve alt ucunun ortas ) gsn merkezi tespit edilir. 3. Kalp bass gsn ortasna yaplmaldr. Her iki elin ba ve iaret parmaklar ile iki eit C oluturulur. Bir elin iaret parma iman tahtasnn alt ucuna, dier elin iaret parma st ucuna yerletirilir. Ba parmaklar ortada birletirilir. Bir el kaldrlarak topuu dier ba parman stne konur. Elin topuu tam iman tahtasnn stnde olmaldr. nde ya da arkada olmas kaburga krlmasna neden olabilir. 4. Bir el topuu gsn merkezine yerletirilir. Bu elin zerine dier el yerletirilir. 5. Her iki el parmaklar birbirine geirilir ve hastaya temas etmemesine dikkat edilir. Eller sabit tutulmaldr. Dirsekler ve omuz dz ve hasta/yaralnn vcuduna dik olacak ekilde tutulmaldr. 6. Vcut arl ile kaburga kemikleri 4-5 cm ie kecek ekilde (yandan bakldnda gs yksekliinin 1/3 kadar ) ritmik olarak sktrma-gevetme eklinde bas uygulanr. Erikinlerde dakikada 100 bas olacak ekilde ritim uygulanmaldr. D kalp masaj 1 yan altndaki bebeklerde gs kemii ortasna iki parmakla, gs kemii 1-1,5 cm ie kecek ekilde dakikada 100 bas olarak yaplr. 1-8 yana kadar ocuklarda tek elle 2.5-5 cm kecek ekilde yaplmaldr (yandan bakldnda gs yksekliinin 1/3 kadar).
156
7. Yapay solunum ve d kalp masaj birlikte uygulandnda , yetikinlerde tek yada iki ilk yardmc ile 30:2 olarak uygulanr. (Bebek ve 1-8 ya ocuklarda yine 30:2 olarak uygulanr.) Temel yaam desteine bu konuda eitim alm bir salk personeli gelinceye kadar ya da yaral yaam belirtisi gsterinceye kadar devam edilmelidir.
ocuklarda (1-8 ya) Temel Yaam Destei evre gvenlii salanr. Omuzlarndan hafife sarslarak bilinci kontrol edilir. Bilinci yoksa birine (112) aratlr. ocuun hava yolu aldktan sonra (az ii kontrol edilir ve ba-ene pozisyonu verilir), solunum Bak-Dinle-Hisset yntemi ile deerlendirilir, Solunumu ve canllk belirtisi yoksa Hemen Temel Yaam Desteine balanr. Yapay solunum azdan aza ya da azdan az ve buruna teknii ile ocuun ya ve yznn byklne gre gerekletirilir, Yapay solunuma 2 kez hava flenerek balanr. Hemen 30:2 olacak ekilde kalp masajna balanmaldr! Kalp masaj tek elle baslarak yaplr, Bas noktas yetikinlerde olduu gibi belirlenir. Byk ocuklarda tek elin bass yetersiz grlrse yine yetikinlerdeki gibi uygulama yaplr, ocuklarda dakikada 100 bas olacak ekilde ritim uygulanr, Bas gc ise gs boluu 2.5-5 cm kecek ekilde (yandan bakldnda gs yksekliinin 1/3 kadar) , HAVA YOLU TIKANIKLII Hava yolu tkankl; Hava yolunun, solunumu gerekletirmek iin gerekli havann geiine engel olacak ekilde tkanmasdr. Tkanma tam tkanma ya da ksmi tkanma eklinde olabilir. Hava yolu tkankl belirtileri; Tam tkanma belirtileri: Nefes alamaz, Ac eker, ellerini boynuna gtrr, Konuamaz, Rengi morarmtr, Bu durumda Heimlich Manevras (=Karna bas uygulama) yaplr . 157
Ksmi tkanma belirtileri: ksrr Nefes alabilir Konuabilir Bu durumda hastaya dokunulmaz, ksrmeye tevik edilir. Tam tkanklk olan kiilerde Heimlich Manevras (=Karna bas uygulama) uygulama; Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Arkadan sarlarak gvdesi kavranr, Bir elin ba parma midenin st ksmna, gs kemii altna gelecek ekilde yumruk yaparak konur. Dier el ile yumruk yaplan el kavranr, Kuvvetle arkaya ve yukar doru bastrlr, Bu hareket 5-7 kez yabanc cisim kncaya kadar tekrarlanr, Solunum deerlendirilir, Tbbi yardm istenir (112).
t ek banza iseniz KANAMALAR Kanama; Damar btnlnn bozulmas sonucu kann damar dna (vcudun iine veya dna doru) doru akmasdr. Kanamann ciddiyeti aadaki durumlara baldr: 9 Kanamann hzna, 9 Vcutta kann akt blgeye, 9 Kanama miktarna, 9 Kiinin fiziksel durumu ve yana Kanama eitleri; Vcutta kann akt blgeye gre 3 eit kanama vardr: D kanamalar: Kanama yaradan vcut dna doru olur. kanamalar: Kanama vcut iine olduu iin gzle grlemez. Doal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, az, ans, reme organlarndan olan kanamalardr. 158
Kanama arter, toplardamar ya da klcal damar kanamas olabilir. Arter kanamalar kalp atmlar ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve ak renklidir. Toplardamar kanamalar ise koyu renkli ve sznt eklindedir. Klcal damar kanamas kk kabarcklar eklindedir. Kanamann deerlendirilmesinde, ok belirtilerinin izlenmesi ok nemlidir.
KANAMALARDA LK YARDIM UYGULAMALARI D kanamalarda ilk yardm: Hasta/yaralnn durumu deerlendirilir (ABC), Tbbi yardm istenir (112), Yara ya da kanama deerlendirilir, Yara zerine dorudan bask uygulanr. Kanayan yer zerine temiz bir bezle bastrlr, Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basnc arttrlr, Gerekirse bandaj ile sararak basn uygulanr, Kanayan blge yukar kaldrlr, Kanayan yere en yakn basn noktasna bask uygulanr, ok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilk yardmc varsa, yaral g koullarda bir yere tanacaksa, uzuv kopmas varsa ve/veya bask noktalarna bask uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanr, ok pozisyonu verilir, Sk aralklarla (2-3dakikada bir) yaam bulgular deerlendirilir,
Kanayan blge darda kalacak ekilde hasta/yaralnn st rtlr, Yaplan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulamas gibi) hasta/yaralnn zerine yazlr, Hzla sevk edilmesi salanr.
159
VCUTTA BASKI NOKTALARI Atardamar kanamalarnda kan basn ile fkrr tarzda olur. Bu nedenle, ksa zamanda ok kan kaybedilir. Bu tr kanamalarda asl yaplmas gereken, kanayan yer zerine veya kanayan yere yakn olan bir st atardamar blgesine bask uygulanmasdr. Vcutta bu ama iin belirlenmi bask noktalar unlardr: 1-Boyun : Boyun atardamar (ah damar) bask yeri 2-Kprck kemii zeri : Kol atardamar bask yeri 3-Koltuk alt : Kol atardamar bask yeri 4-Kolun st blm : Kol atardamar bask yeri 5-Kask 6-Uyluk : Bacak atardamar bask yeri : Bacak atardamar bask yeri
TURNKE BOUCU SARGI Hangi durumlarda uygulanr? ok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilk yardmc varsa (kanamay durdurmak ve daha sonra da dier yarallarla ilgilenebilmek iin), Yaral g koullarda bir yere tanacaksa, Uzuv kopmas varsa, Bask noktalarna bask uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulamas kanamann durdurulamad durumlarda bavurulacak en son uygulamadr. Ancak eskisi kadar sk uygulanmamaktadr. nk, uzun sreli turnike uygulanmas sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybna neden olunabilir. Turnike uygularken nelere dikkat edilecekler; Bask noktasna bir elle bask uygulamaya devam edilir. Dier eline geni, kuvvetli ve esnemeyen materyal almaldr. erit yar uzunluunda katlanr, uzuv etrafna sarlr. Bir ucu halkadan geirilip ekilir ve iki ucu bir araya getirilir. 160
Turnike uygulamasnda kullanlacak malzemelerin genilii en az 8-10 cm olmaldr. Turnike uygulamasnda ip, tel gibi kesici malzemeler kullanlmamaldr. Turnikeyi skmak iin tahta paras, kalem gibi malzemeler kullanlabilir. Turnike kanama duruncaya kadar sklr, kanama durduktan sonra daha fazla sklmaz. Turnike uygulanan blgenin zerine hibir ey rtlmez. Turnike uygulamasnn yapld saat bir kada yazlmal ve yaralnn zerine aslmaldr. Uzun sreli kanamalardaki turnike uygulamalarnda, kanayan blgeye gre 15-30 dakikada bir turnike gevetilmelidir.Uzuv kopmalarnda turnike gevetilmez. Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli blgelere uygulanr, ancak nkol ve bacaa el ve ayan beslenmesini bozabilecei iin uygulanmaz. Uzuv kopmas durumlarnda, nkol ve bacaa da turnike uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarnda turnike; Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarna neden olarak lme yol amaktadr. Hasta /Yaral srt st yatrlr. Bacaklar 30 cm kadar ykseltilir. (ok pozisyonu ) Kanamay durdurmak iin kanayan yere veya bask noktalarna bas uygulanr.Bu nlemlerle kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanr. Turnike uzvun koptuu blgeye en yakn olan ve deri btnlnn bozulmam olduu blgeye uygulanr. Turnike uygulandktan sonra sklatrlarak uzuvdaki kanama kontrol edilir. Kopmu uzuv paras, su geirmeyen bir plastik torbaya konur. 161
Daha sonra kopmu uzuv parasnn konduu plastik torba az kapatldktan sonra, ierisinde 1 lek suya 2 lek buz konulmu ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu ekilde, kopmu uzuv parasnn buz ile direkt temas nlenmi ve souk bir ortamda tanmas salanm olur.
Torbann zerine kopan uzuv parasnn sahibine ait kimlik kaydedilir ve yaral ile ayn araca konarak en ok 6 saat salk kuruuna sevki salanr. KANAMALARDA LK YARDIM:
bilgileri ierisinde
kanamalar, iddetli travma, darbe, krk, silahla yaralanma nedeniyle oluabilir. Hasta/yaralda ok belirtileri vardr. kanama phesi olanlarda aadaki uygulamalar yaplmaldr. Hasta/yaralnn bilinci ve ABC si deerlendirilir, zeri rtlerek ayaklar 30 cm yukar kaldrlr, Tbbi yardm istenir (112), Asla yiyecek ve iecek verilmez, Hareket ettirilmez (zellikle krk varsa), Yaamsal bulgular incelenir, Salk kuruluuna sevki salanr. DOAL DELKLERDEN OLAN KANAMALARDA LK YARDIM; Burun Kanamas: Hasta/yaral sakinletirilir, endieleri giderilir, Oturtulur, Ba hafife ne eilir, 162
Burun kanatlar 5 dakika sre ile sklr, Uzman bir doktora gitmesi salanr.
Kulak kanamas: Hasta/yaral sakinletirilir, endieleri giderilir, Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir, Kanama ciddi ise, kula tkamadan temiz bezlerle kapanr, Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden srt st yatrlr, bilinsiz ise kanayan kulak zerine yan yatrlr, Kulak kanamas, kan kusma, ans, reme organlarndan gelen kanamalarda hasta/yaral kanama rnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir. OK Kalp-damar sisteminin yaamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamamas nedeniyle ortaya kan ve tansiyon dkl ile seyreden bir akut dolam yetmezliidir. ok eitleri; Nedenlerine gre 4 eit ok vardr: 1. Kardiyojenik ok 2. Hipovolemik ok 3. Toksik ok 4. Anaflaktik ok ok belirtileri; Kan basncnda dme Hzl ve zayf nabz Hzl ve yzeyel solunum Ciltte soukluk, solukluk ve nemlilik 163
Endie, huzursuzluk Ba dnmesi, Dudak evresinde solukluk ya da morarma Susuzluk hissi Bilin seviyesinde azalma
okta ilk yardm ; Kendinin ve evrenin gvenlii salanr, Hava yolunun akl salanr, Hasta/yaralnn mmkn olduunca temiz hava solumas salanr, Varsa kanama hemen durdurulur, ok pozisyonu verilir, Hasta/yaral scak tutulur, Hareket ettirilmez, Hzl bir ekilde salk kuruluuna sevki salanr (112) Hasta/yaralnn endie ve korkular giderilerek psikolojik destek salanr.
ok pozisyonu; Hasta/yaral dz olarak srt st yatrlr, Hasta/yaralnn bacaklar 30 cm kadar yukar kaldrlarak, bacaklarn altna destek konulur (araf, battaniye yastk, kvrlm giysi vb.), zeri rtlerek stlr, Yardm gelinceye kadar hasta / yaralnn yannda kalnr, Belli aralklarla (2-3 dakikada bir) bir yaam bulgular deerlendirilir.
YARALANMALAR Yara;Bir travma sonucu deri yada mukozann btnlnn bozulmasdr. Ayn zamanda kan damarlar, adale ve sinir gibi yaplar etkilenebilir. Derinin koruma zellii bozulacandan enfeksiyon riski artar. Yara eitleri; Kesik yaralar: Bak, ak, cam gibi kesici aletlerle oluur. Genellikle basit yaralardr. Derinlikleri kolay belirlenir. Ezikli yaralar: Ta yumruk ya da sopa gibi etkenlerin iddetli olarak arpmas ile oluan yaralardr. Yara kenarlar eziktir. ok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vardr.
164
Delici yaralar: Uzun ve sivri aletlerle oluan yaralardr. Yzey zerinde derinlik hakimdir. Aldatc olabilir tetanos tehlikesi vardr. Paral yaralar: Dokular zerinde bir ekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tm organ, sal deride zarar grebilir.
Enfekte yaralar: Mikrop kapma ihtimali olan yaralardr. Enfeksiyon riski yksek yaralar unlardr: Gecikmi yaralar (6 saatten fazla), Dikileri ayrlm yaralar, Kenarlar muntazam olmayan yaralar, ok kirli ve derin yaralar, Ateli silah yaralar, Isrma ve sokma ile oluan yaralar.
Yaralarn ortak belirtileri ; 9 Ar 9 Kanama 9 Yara kenarnn ayrlmas Yaralanmalarda ilk yardm ; 1. Yaam bulgular deerlendirilir (ABC), 2. Yara yeri deerlendirilir, 9 Olu ekli 9 Sresi 165
9 Yabanc cisim varl 9 Kanama vb. 3. Kanama durdurulur, 4. zeri kapatlr, 5. Salk kuruluuna gitmesi salanr, 6. Tetanos konusunda uyarda bulunulur, 7. Yaradaki yabanc cisimlere dokunulmamaldr! Ciddi yaralanmalar ; Kenarlar birlemeyen veya 2-3 cm olan yaralar, Kanamas durdurulamayan yaralar, Kas veya kemiin grnd yaralar, Delici aletlerle oluan yaralar, Yabanc cisim saplanm olan yaralar, nsan veya hayvan srklar, Grnrde iz brakma ihtimali olan yaralar.
Ciddi yaralanmalarda ilk yardm; Yaraya saplanan yabanc cisimler karlmaz, Yarada kanama varsa durdurulur, Yara ii kurcalanmamaldr, Yara temiz bir bezle rtlr (nemli bir bez), Yara zerine bandaj uygulanr,
Tbbi yardm istenir (112).
Delici gs yaralanmalar;Gsn iine giren cisim, akcier zar ve akcieri yaralar. Bunun sonucunda u belirtiler grlebilir: Youn ar Solunum zorluu Morarma Kan tkrme Ak pnmotoraks (Gsteki yarada nefes alyor grnts)
166
Delici gs yaralanmalarnda ilk yardm; Hasta/yaralnn bilin kontrol yaplr, Hasta/yaralnn yaam bulgular deerlendirilir (ABC) Yara zerine plastik poet naylon vb. sarlm bir bezle kapatlr, Nefes alma srasnda yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme srasnda havann dar kmasn salamak iin yara zerine konan bezin bir ucu ak braklr, Hasta/yaral bilinci ak ise yar oturur pozisyonda oturtulur, Azdan hibir ey verilmez, Yaam bulgular sk sk kontrol edilir, Ak pnmotoraksta ok ihtimali ok yksektir. Bu nedenle ok nlemleri alnmaldr, Tbbi yardm istenir (112).
Delici karn yaralanmalar; Karn blgesindeki organlar zarar grebilir, ve d kanama ve buna bal ok oluabilir, Karn tahta gibi sert ve ok arl ise durum ciddidir, Barsaklar dar kabilir. Delici karn yaralanmalarnda ilk yardm Hasta/yaralnn bilin kontrol yaplr, Hasta/yaralnn yaam bulgular kontrol edilir, Dar kan organlar ieri sokulmaya allmaz, zerine geni ve nemli temiz bir bez rtlr, Bilin yerinde ise srt st pozisyonda bacaklar bklm olarak yatrlr, s kaybn nlemek iin zeri rtlr, Azdan yiyecek ya da iecek bir ey verilmez, 167
Yaam bulgular sk sk izlenir. Tbbi yardm istenir (112).
KAFATASI OMURGA YARALANMALARI Darbenin iddetine bal olarak kafatas boluunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bel kemiindeki yaralanmalarda omurgada ani skma ya da ayrlma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek baz olumsuz sonular oluabilir. Trafik kazalarnda lmlerin % 80i kafatas ve omurga yaralanmalarndan olmaktadr. Kafatas yaralanmalar eitleri; Sal deride yaralanmalar: Sa derisi kafatas yzeyi zerinde kolaylkla yer deitirebilir ve herhangi bir darbe sonucu kolayca ayrlabilir. Bu durumda ok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle ncelikle kanamann durdurulmas gereklidir. Kafatas, beyin yaralanmalar: Kafatas krklar: Kafatas krklarnda beyin zedelenmesi, kemiin krlmasndan daha nemlidir. Bu nedenle beyin hasar bulgular deerlendirilmelidir. Yz yaralanmalar: Az ve burun yaralanmalarnda solunum ciddi ekilde etkilenebilir ve duyu organlar zarar grebilir. Bir yz yaralanmas sonucunda burun, ene kemii kemiklerinde yaralanma grlebilir. Omurga (bel kemii) yaralanmalar: En ok zarar gren blge bel ve boyun blgesidir ve ok arldr. Kazalarda en ok boyun etkilenir. Kafatas ve omurga yaralanmalarnn nedenleri; Yksek bir yerden dme Ba ve gvde yaralanmas Otomobil ya da motosiklet kazalar Spor ve i kazalar Yknt altnda kalma
Kafatas ve omurga yaralanmalarnda belirtileri; Bilin dzeyinde deimeler, hafza deiiklikleri ya da hafza kayb Bata, boyunda ve srtta ar Elde ve parmaklarda karncalanma ya da his kayb Vcudun herhangi bir yerinde tam ya da ksmi hareket kayb 168
Ba ya da bel kemiinde ekil bozukluu Burun ve kulaktan beyin omurilik svs ve kan gelmesi Ba, boyun ve srtta d kanama Sarsnt Denge kayb Kulak ve gz evresinde morluk Ancak, hastada hibir belirti yoksa bile, Yz ve kprck kemii yaralanmalar Tm dme vakalar Trafik kazalar Bilinci kapal tm hasta / yarallar
kafa ve omurga yaralanmas olarak var saylmaldr.
Kafatas ve omurga yaralanmalarnda ilk yardm; Bilin kontrol yaplr, Yaam bulgular deerlendirilir, Hemen tbbi yardm istenir (112), Bilinci aksa hareket etmemesi salanr, Her hangi bir tehlike sz konusu ise dz pozisyonda srklenir, Ba-boyun-gvde ekseni bozulmamaldr, Yardm geldiinde sedyeye ba-boyun-gvde ekseni bozulmadan alnmaldr, Tanma ve sevk srasnda sarsntya maruz kalmamas gerekir, Tm yaplanlar ve hasta/yaral hakkndaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir, Asla yalnz braklmamaldr. YANIK, SICAK ARPMASI VE DONMALAR Yank ; Herhangi bir sya maruz kalma sonucu oluan doku bozulmasdr. Yank, genellikle scak su veya buhar temas sonucu meydana geldii gibi, scak kat maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akm etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluabilir. Ka eit yank vardr? 1- Fiziksel yanklar: Is ile oluan yanklar, Elektrik nedeni ile oluan yanklar, 169
In ile oluan yanklar, Srtnme ile oluan yanklar, Donma sonucu oluan yanklar, 2- Kimyasal yanklar: Asit alkali madde ile oluan yanklar Yann ciddiyetini belirleyen faktrler ; Derinlik, Yaygnlk, Blge, Enfeksiyon riski, Ya, Solunum yoluyla grlen zarar, nceden var olan hastalklar. Yann derecelendirilmesi 1. derece yank: Deride kzarklk, ar, yank blgede dem vardr. Yaklak 48 saatte iyileir. 2. derece yank: Deride ii su dolu kabarcklar (bl) vardr. Arldr. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileir. 3. derece yank: Derinin tm tabakalar etkilenmitir. zellikle de kaslar, sinirler ve damarlar zerinde etkisi grlr. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aamalar vardr. Sinirler zarar grd iin ar yoktur. Yann vcuttaki olumsuz etkileri ; Yank, derinlii, yaygnl ve olutuu blgeye bal olarak organ ve sistemlerde ileyi bozukluuna yol aar. Ar ve sv kaybna bal olarak ok meydana gelir. Hasta/yaralnn kendi vcudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluur. Is ile oluan yanklarda ilk yardm ; Kii hala yanyorsa panie engel olunur, komas engellenir, Hasta/yaralnn zeri battaniye ya da bir rt ile kapatlr ve yuvarlanmas salanr, Yaam belirtileri deerlendirilir (ABC), Solunum yolunun etkilenip etkilenmedii kontrol edilir, Yank blge en az 20 dakika eme suyu altnda tutulur (yank yzeyi bykse s kayb ok olacandan nerilmez), dem oluabilecei dnlerek yzk, bilezik, saat gibi eyalar karlr, Yanm alandaki deriler kaldrlmadan giysiler karlr, Taklan yerler varsa kesilir, Hijyen ve temizlie dikkat edilir, Su toplam yerler patlatlmaz, Yank zerine ila ya da yank merhemi gibi maddeler de srlmemelidir, Yank zeri temiz bir bezle rtlr, Hasta/yaral battaniye ile rtlr, 170
Yank blgeler birlikte bandaj yaplmamaldr, Yank geni ve salk kuruluu uzaksa hasta / yaralnn kusmas yoksa bilinliyse azdan sv (1 litre su -1 ay ka karbonat -1 ay ka tuz karm) verilerek sv kayb nlenir, Tbbi yardm istenir (112).
Kimyasal yanklarda ilk yardm Deriyle temas eden kimyasal maddenin en ksa srede deriyle temas kesilmelidir, Blge bol tazyiksiz suyla, en az 1520 dakika yumuak bir ekilde ykanmaldr, Giysiler karlmaldr, Hasta/yaral rtlmelidir, Tbbi yardm istenmelidir (112).
Elektrik yanklarnda ilk yardm Soukkanl ve sakin olunmaldr, Hasta/yaralya dokunmadan nce elektrik akm kesilmelidir, akm kesme imkan yoksa tahta ubuk ya da ip gibi bir cisimle elektrik temas kesilmelidir, Hasta/yaralnn ABCsi deerlendirilmelidir, Hasta/yaralya kesinlikle su ile mdahale edilmemelidir, Hasta/yaral hareket ettirilmemelidir, Hasar gren blgenin zeri temiz bir bezle rtlmelidir, Tbbi yardm istenmelidir (112).
171
SICAK ARPMASINDA LKYARDIM Scak arpmas Yksek derece s ve nem sonucu vcut ssnn ayarlanamamas sonucu ortaya baz bozukluklar kar. Scak arpmasnn belirtileri unlardr: Adale kramplar, Gszlk, yorgunluk, Ba dnmesi, Davran bozukluu, sinirlilik, Solgun ve scak deri, Bol terleme (daha sonra azalr), Mide kramplar, kusma, bulant, Bilin kayb, hayal grme, Hzl nabz
Scak arpmasnda ilk yardm Hasta serin ve havadar bir yere alnr, Giysiler karlr, Srt st yatrlarak, kol ve bacaklar ykseltilir, Bulants yoksa ve bilinci aksa su ve tuz kaybn gidermek iin 1 litre su -1 ay ka karbonat -1 ay ka tuz karm sv ya da soda iirilir. Scak arpmasnda risk gruplar Scak arpmas iin zel bir risk grubu bulunmamakla beraber, dier hastalk ya da yaralanmalar iin hassas olan kiiler, scaktan da dier kiilere gre daha ok etkilenirler. Bu kiiler; Kalp hastalar, Tansiyon hastalar, Diyabet hastalar, Kanser hastalar, Normal kilosunun ok altnda ve ok zerinde olanlar, Psikolojik ya da psikiyatrik rahatszl olanlar, Bbrek hastalar, 65 ya zeri kiiler, 5 ya alt ocuklar, Hamileler, Srekli ve bilinsiz diyet uygulayanlar, Yeterli miktarda su imeyenler.
Scak arpmasndan korunmak iin alnmas gereken nlemler ; zellikle apka, gne gzl ve emsiye gibi gne ndan koruyacak aksesuarlar kullanlmaldr, Mevsim artlarna uygun, terletmeyen, ak renkli ve hafif giysiler giyilmelidir, 172
Bol miktarda sv tketilmelidir, Vcut temiz tutulmaldr, Her nde yeteri miktarda gda alnmaldr, Gereksiz ve bilinsiz ila kullanlmamaldr, Direk gne nda kalnmamaldr, Kapal mekanlarn dzenli aralklarla havalandrlmasna zen gsterilmelidir.
DONMALARDA LK YARDIM Donuk belirtileri ; Ar souk nedeni ile soua maruz kalan blgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kann phtlamas ile dokuda hasar oluur. Donuklar u ekilde derecelendirilir; Birinci derece: En hafif eklidir. Erken mdahale edilirse hzla iyileir. Deride solukluk, soukluk hissi olur, Uyuukluk ve halsizlik grlr, Daha sonra kzarklk ve inelenme hissi oluur.
kinci derece: Souun srekli olmas ile belirtiler belirginleir. Zarar gren blgede gerginlik hissi olur, dem, ikinlik, ar ve ii su dolu kabarcklar (bl) meydana gelir, Su toplanmas iyileirken siyah kabuklara dnr. nc derece: Dokularn geriye dnlmez biimde hasara uramasdr. Canl ve salkl deriden kesin hatlar ile ayrlan siyah bir blge oluur. Donukta ilk yardm Hasta/yaral lk bir ortama alnarak soukla temas kesilir, Sakinletirilir, Kesin istirahata alnr ve hareket ettirilmez, Kuru giysiler giydirilir, Scak iecekler verilir, Su toplam blgeler patlatlmaz, bu blgelerin st temiz bir bez ile rtlr, Donuk blge ovulmaz, kendi kendine snmas salanr, El ve ayak doal pozisyonda tutulur ( eller yumruk yaplmsa ve ayaklar bzlm ise almaya allmaz), Isnma ileminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yaplr, El ve ayaklar yukar kaldrlr, Tbbi yardm istenir (112). 173
KIRIK, IKIK VE BURKULMALAR KIRIK ; Krk, kemik btnlnn bozulmasdr. Krklar darbe sonucu ya da kendiliinden oluabilir. Yallk ile birlikte kendiliinden krk oluma riski de artar. Ka eit krk vardr? Kapal krk: Kemik btnl bozulmutur. Ancak deri salamdr. Ak krk: Deri btnl bozulmutur. Krk ular dar kabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi tarlar.
Krk belirtileri; Hareket ile artan ar, ekil bozukluu, Hareket kayb, dem ve kanama nedeniyle morarma. Arl blgelerin tespiti iin elle muayene gereklidir. Krn yol aabilecei olumsuz durumlar; Krk yaknndaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve skma (Krk blgede nabz alnamamas, solukluk, soukluk), Paral krklarda kanamaya bal ok. Krklarda ilk yardm ; Hayat tehdit eden yaralanmalara ncelik verilir, Hasta/yaral hareket ettirilmez, scak tutulur, Kol etkilenmise yzk ve saat gibi eyalar karlr (aksi takdirde geliebilecek dem doku hasarna yol aacaktr,) Tespit ve sarg yaplrken parmaklar grnecek ekilde akta braklr. Bylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarllk kontrol edilir), Krk phesi olan blge, ani hareketlerden kanlarak bir alt ve bir st eklemleri de iine alacak ekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yaplm olmal ve krk kemiin alt ve st eklemlerini iine alacak uzunlukta olmaldr, Ak krklarda, tespitten nce yara temiz bir bezle kapatlmaldr, Krk blgede sk aralklarla nabz, derinin rengi ve ss kontrol edilir, Kol ve bacaklar yukarda tutulur, Tbbi yardm istenir (112). 174
BURKULMA; Eklem yzeylerinin anlk olarak ayrlmasdr. Zorlamalar sonucu oluur.
Burkulma belirtileri ; Burkulan blgede ar, Kzarma, ilik, lev kayb. Burkulmada ilk yardm Sktrc bir bandajla burkulan eklem tespit edilir, ilii azaltmak iin blge yukar kaldrlr, Hareket ettirilmez, Tbbi yardm istenir (112).
175
IKIK ; Eklem yzeylerinin kalc olarak ayrlmasdr. Kendiliinden normal konumuna dnemez.
kk belirtileri ; Youn ar, ilik ve kzarklk, lev kayb, Eklem Bozukluu, kkta ilk yardm Eklem aynen bulunduu ekilde tespit edilir, kk yerine oturtulmaya allmaz, Hasta / yaralya azdan hibir ey verilmez, Blgede nabz, deri rengi ve ss kontrol edilir, Tbbi yardm istenir (112).
Krk , kk ve burkulmalarda tespit nasl olmaldr? Tespit iin ilk yardmc elde olan malzemeleri kullanr. Bunlar gen sarg, rulo sarg, battaniye, hrka, earp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir. 176
Tespit srasnda dikkat edilmesi gereken hususlar Tespit yaplrken yaral blge sabit tutulmaldr, Yara varsa zeri temiz bir bezle kapatlmaldr, Tespit edilecek blge nce yumuak malzeme ile kaplanmaldr, Yaral blge nasl bulunduysa yle tespit edilmelidir, dzeltilmeye allmamaldr, Tespit; krk, kk ve burkulmann stndeki ve altnda kalan eklemleri de ierecek ekilde yaplmaldr. Kol ve kprck kemii kr tespiti: Koltuk altna yumuak malzeme yerletirilir, Kol asks yerletirilir, gen bandaj yaralnn gvdesinin zerinde, genin tepesi dirsek tarafna, taban gvdeyle ayn hizada olacak ekilde yerletirilir, El dirsek hizasnda bkl olarak gsn alt ksmna yerletirilir. gen bandajn iki ucu yaralnn boynuna dmlenir, tespit edilen elin parmaklar grlebilir ekilde olmaldr, Kol asks destei, gs boluu ve yaral kol zerine yerletirilir (geni d bandajda yerletirilebilir.), bylelikle vcuda yapk bir ekilde yaral kol ve omuz eklemi sabitlenmi olur. Paz kemii kr tespiti: Sert tespit malzemesiyle yaplr, Krk kemii tespit edecek olan malzemeler yerletirilmeden nce, kolun altna (koltuk boluundan yararlanlarak) iki erit yerletirilir, Malzemelerden ksa olan koltuk altndan itibaren dirsei iine alacak ekilde yerletirilir, Uzun olan omuzla dirsei iine alacak ekilde yerletirilir, Daha nceden yerletirilen eritlerle balanarak tespit edilir. eritler ok ksa balanmamaldr, Dirsei tespit iin kol asks taklr, Omur tespiti iin, gs ve yaral kol zerinden geni kuma erit veya gen bandaj uygulanr. Dirsek kr tespiti: Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastann vcudu boyunca gergin ve deri ile aras yumuak malzemeyle doldurulmu tespit malzemeleri yardmyla tespit edilir, Eer bklm vaziyette bulunduysa, bir kol asks destei yardmyla tespit edilir. Kol asksyla n kol, bilek ve el tespiti: Krk dirsek ve bilek ekleminin hareketini nlemek iin yaral n kolun altna gen kol asks yerletirilir. Hasta/yaralnn boynunun arkasna genin iki ucu dmlenir, Ar hareket etmesini engellemek iin, geni bir bandaj yardmyla gvdeye balanr. 177
Dirsek kemii ve/veya n kol kemii krnda sert malzemelerle tespit: n kolun altna 2 erit yerletirilir, Yumuak maddeyle desteklenmi sert tespit malzemelerinden biri parmak diplerinden dirsee kadar ie, dieri elin d yznden dirsee gelecek ekilde da konarak tespit edilir, Daha nceden yerletirilen eritlerle balanr, fazla sklmamaldr, Dirsek eklemini tespit iin kol asks taklr, Bilek kemiklerinde veya el tarak kemiinde, blgeyi bir kol asks ile tespit yeterlidir, Parmak kemii krklar ile k ayrt etmek zordur. Tespit iin, bir tespit malzemesi ile yaral parmak, yanndaki salkl parmakla bandaj yaplabilir.
Pelvis (kala kemii) kemii kr tespiti: Her iki bacak arasna bir dolgu malzemesi konur, Sekiz eklindeki bir bandajla bilekler tespit edilir, Doal boluklarn altndan (dizler ve bilekler) bandajlar kaydrmak ve iki tanesi kala ve dizler arasnda dier ikisi dizler ve bilekler arasnda olacak ekilde dmlenerek tespit edilir. Btn dmler ayn tarafta olmaldr. Uyluk kemii krnn tespiti: Sert tespit malzemesi ve salam baca (ikinci bir tespit malzemesi gibi) kullanarak tespit etme: Bir el ayan st ksmna, dieri bilee konularak yaral bacak tutulur ve salam bacakla bir hizaya getirmek iin yavaa ekilir. Ayn zamanda hafif bir dndrmede uygulanr, Her iki bacak arasna (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur, Sekiz eklinde bir bandajla bilekler sabitlenir, Yaralnn vcudunun altndan, kmldatmakszn doal boluklar kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasna 7 kuma erit (veya benzeri) geirilir, Yumuak malzemeyle desteklenmi sert tespit malzemesi, koltuk altndan ayaa kadar yerletirilir ve ayaklardan yukar doru balanr, Dmler tespit malzemesi zerine atlarak bandajlar balanr, Bilek hizasndaki bandaj ncekinin zerine sekiz eklinde balanr, Sert tespit malzemesi bulunmamas halinde, salam baca tek destek olarak kullanarak, geni bandajlarla tespit edilir. 178
Diz kapa kr tespiti: Geni bandajlar yardm ile iki baca birletirerek dizkapa tespit edilir. Dizin st ve altnda kalan bandajlar skarken dikkatli olunmaldr, Geni ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kaladan ayaa kadar yaral bacan altna yerletirilir ve iki tane kala ve diz arasnda, iki tanede diz ile bilek arasnda olmak zere geni bandajlarla balanabilir. Bunun zerine eklemi sabitlemek amacyla, sekiz eklinde bir bandaj sarlr. Kaval kemiinin tespiti: Uyluk kemii kr tespitindeki gibidir; Bacaklar tutulur ve yavaa ekilir, Doal boluklar kullanlarak (dizlerin alt, bileklerin alt) yaral bacan altndan kuma eritler geirilir, Uygun bir ekilde yumuak dolgu malzemesiyle desteklenmi tespit malzemelerinden biri i tarafta kasktan ayaa kadar, dier tarafta kaladan ayaa kadar yerletirilir, Ayaklardan balanarak eritler d tespit malzemesi zerinde dmlenerek balanr. Bilek hizasndaki bandaj ayak taban zerine sekiz eklinde dmlenir.
Bilein / ayan tespiti: Yaralnn ayakkablar karlmadan balar zlr, Bilek seviyesinde sarlm sekiz eklinde bir bandajla her iki ayak birlikte tespit edilir ve yumuak malzemelerle iyice kaplanm (rulo yaplm bir battaniye) bir yzeye dayamak suretiyle bacaklar yukarda tutmak gerekir.
179
BLN BOZUKLUKLARI Bilin bozukluu/ bilin kayb nedir? Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden balayarak (=bilin bozukluu), hibir uyarya cevap vermeme haline kadar giden (=bilin kayb) bilincin ksmen ya da tamamen kaybolmas halidir. Baylma (Senkop): Ksa sreli, yzeysel ve geici bilin kaybdr. Beyne giden kan aknn azalmas sonucu oluur. Koma: Yutkunma ve ksrk gibi reflekslerin ve dardan gelen uyarlara kar tepkinin azalmas ya da yok olmas ile ortaya kan uzun sreli bilin kaybdr. Bilin kayb nedenleri ve belirtileri Baylma nedenleri: Korku, ar heyecan, Scak, yorgunluk, Kapal ortam, kirli hava, Aniden ayaa kalkma, Kan ekerinin dmesi, iddetli enfeksiyonlar.
Baylma ( Senkop) Belirtileri: Ba dnmesi, baygnlk, yere dme Bacaklarda uyuma Bilinte bulanklk Yzde solgunluk me, terleme Hzl ve zayf nabz Koma nedenleri: Dme veya iddetli darbe, zellikle kafa travmalar, Zehirlenmeler, Ar alkol, uyuturucu kullanm, eker hastal, Karacier hastalklar, Havale gibi ateli hastalklar. Koma belirtileri: Yutkunma, ksrk gibi tepkilerin kaybolmas, Sesli ve arl drtlere tepki olmamas, drar ve gaita karma. Bilin bozukluu durumunda ilk yardm ; 180
Kii bann dneceini hissederse; Srt st yatrlr, ayaklar 30 cm. kaldrlr, Skan giysiler gevetilir, Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi salanr.
Eer kii bayldysa; Srt st yatrlarak ayaklar 30 cm kaldrlr, Solunum yolu akl kontrol edilir ve akln korunmas salanr, Skan giysiler gevetilir, Kusma varsa yan pozisyonda tutulur, Solunum kontrol edilir, Etraftaki merakllar uzaklatrlr. Bilin kapal ise: Hasta/yaralnn yaam bulgular deerlendirilir (ABC), Hasta/yaralya koma pozisyonu verilir, Yardm arlr (112), Sk sk solunum ve nabz kontrol edilir, Yardm gelinceye kadar yannda beklenir.
Koma pozisyonu (yar yzkoyun-yan pozisyon) nasl verilir? Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyar verilerek bilin kontrol edilir, Skan giysiler gevetilir, Az iinde yabanc cisim olup olmad kontrol edilir, Bak, dinle, hisset yntemi ile solunum kontrol edilir, ah damarndan nabz kontrol edilir, Hasta/yaralnn dndrlecei tarafa diz klr, Hasta/yaralnn kar tarafta kalan kolu kar omzunun zerine konur, Kar taraftaki baca dik a yapacak ekilde kvrlr, lk yardmcya yakn kolu ba hizasnda omuzdan yukar uzatlr, Kar taraf omuz ve kalasndan tutularak bir hamlede evrilir, stteki bacak kala ve dizden bklerek ne doru destek yaplr, 181
Alttaki bacak hafif dizden bklerek arkaya destek yaplr, Ba uzatlan kolun zerine yan pozisyonda hafif ne eik konur, Tbbi yardm (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur, 35 dakika ara ile solunum ve nabz kontrol edilir.
HAVALE; Sinir sisteminin merkezindeki bir tahri (irritasyon) yznden beyinde meydana gelen elektriksel boalmalar sonucu oluur. Vcudun adale yapsnda kontrol edilemeyen kaslmalar olur. Havale nedenleri ; Kafa travmasna bal beyin yaralanmalar, Beyin enfeksiyonlar, Yksek ate, Baz hastalklar. Nedenlerine gre havale eitleri Ate nedeniyle oluan havaleler Sara krizi (=Epilepsi) Ate nedeniyle oluan havale ; Herhangi bir ateli hastalk sonucu vcut scaklnn 38C'nin stne kmasyla oluur. Genellikle 6 ay6 ya arasndaki ocuklarda rastlanr. Ate nedeniyle oluan havalede ilk yardm ncelikle hasta slak havlu ya da arafa sarlr, Ate bu yntemle dmyorsa oda scaklnda bir kvete sokulur, Tbbi yardm istenir (112).
182
SARA KRZ (=EPLEPS) Kronik bir hastalktr. Doum srasnda ya da daha sonra herhangi bir nedenle beyin zedelenmesi oluan kiilerde geliir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da baz belirtilerle tannr. Sara krizini davet eden baz durumlar olabilir. rnein uzun sreli alk, uykusuzluk, ar yorgunluk, kullanlan ilalarn doktor izni dnda kesilmesi ya da deitirilmesi, hormonal deiiklikler sara krizinin ortaya kmasna neden olabilir. Baz durumlarda sara krizi, madde bamllarnn geirdii madde yoksunluk krizi ile kartrlabilir. Sara krizinin belirtileri ; Hastada sonradan oluan ve n haberci denilen normalde olmayan kokular alma, adale kaslmalar gibi n belirtiler oluur, Bazen hasta barr, iddetli ve ani bir ekilde bilincini kaybederek ylr, Youn ve genel adale kaslmalar grlebilir, 1020 saniye kadar nefesi kesilebilir, Dokularda ve yzde morarma gzlenir, Ardndan ksa ve genel adale kaslmas, sesli nefes alma, ar tkrk salglanmas, altna karma grlebilir, Hasta dilini srabilir, ban yere arpp yaralayabilir, ar kontrolsz hareketler gzlenir, Son aamada hasta uyanr, akndr, nerede olduundan habersiz, uykulu hali vardr. Baz kiilerde, sara krizi aadaki hafif belirtilerle grlebilir; Bir noktaya doru dalgn bak ve kiinin hayal alemine dalm gibi grnmesi, stemsiz mimik ve hareketler, dudak srma gibi hareketler, Anlamsz konuma ve tekrarlayan hareketler, Dikkati datacak derecede bellek yitimi. Sara krizinde ilk yardm ; ncelikle, olayla ilgili gvenlik nlemleri alnr (rnein kii yol ortasnda kriz geiriyorsa olay yerindeki trafik ak kesilmelidir). Kriz, kendi srecini tamamlamaya braklr, Hasta balanmaya allmaz, Kilitlenmi ene almaya allmaz, Genel olarak yabanc herhangi bir madde kullanlmaz, koklatlmaz ya da azdan herhangi bir yiyecek iecek verilmez, Kendisini yaralamamasna dikkat edilir, Ban arpmasn engellemek iin ban altna yumuak bir malzeme konur, Yaralanmaya neden olabilecek gereler etraftan kaldrlr, Skan giysiler gevetilir, Kusmaya kar tedbirli olunur, Dme sonucu yaralanma varsa gerekli ilemler yaplr, Tbbi yardm istenir (112).
183
KAN EKER DMES Herhangi bir nedenle vcutta glikoz eksildii zaman ortaya kan belirtilerdir. Kan ekeri dmesinin nedenleri; eker hastal tedavisine bal, Uzun egzersizler sonras, Uzun sre a kalma, Barsak ameliyat geirenlerde yemek sonras. Kan ekeri aniden dtnde hangi belirtiler grlr? Korku, Terleme, Hzl nabz, Titreme, Aniden ackma, Yorgunluk, Bulant. Kan ekeri dkl yava ve uzun srede oluursa hangi belirtiler grlr? Ba ars, Grme bozukluu, Uyuukluk, Zayflk, Konuma gl, Kafa karkl, Sarsnt ve uur kayb.
Kan ekeri dmesinde ilk yardm ; Hastann ABCsi deerlendirilir, Hastann bilinci yerinde ve kusmuyorsa azdan eker, ekerli iecekler verilir, fazla ekerin bir zarar olmaz (Ayrca belirtiler fazla ekerden meydana gelmi ise bile fazladan eker verilmesi, hastann dk kan ekeri dzeyinde kalmasndan daha az zararl olacaktr. nk dk kan ekeri, beyinde ve dier hayati organlarda kalc zararlara neden olabilir.), 1520 dakikada belirtiler gemiyorsa salk kuruluuna gitmesi iin yardm arlr, Hastann bilinci yerinde deilse koma pozisyonu verilerek tbbi yardm arlr(112).
184
GSTE KUVVETL ARI Gste kuvvetli ar nedenleri arasnda en sk kalp spazm (angina pektoris) ve kalp krizi (miyokart enfarkts) grlr. Her ikisi de kalp kasnn belli bir yerine gnderilen kann azalmas sonucu oluur. Gste kuvvetli ar belirtileri Kalp Spazm (Angina Pektoris) belirtileri: Sknt veya nefes darl olur, Ar hissi; genellikle gs ortasnda balar, kollara, boyuna, srta ve eneye doru ilerler, Sklkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, znt ya da fazla yemek yeme sonucu ortaya kar, Ksa srelidir, ar yaklak 510 dakika kadar srer, Ar, istirahat ile durur, istirahat halindeyken grlmesi ciddi bir durumu gsterir, Nefes alp vermekle arnn ekli ve iddeti deimez. 2- Kalp Krizi (Miyokart Enfarkts) belirtileri: Hasta ciddi bir lm korkusu ve youn sknt hisseder, terleme, mide bulants, kusma gibi bulgular grlr, Ar; gs ya da mide boluunun herhangi bir yerinde, sklkla kravat blgesinde grlr, omuzlara, boyuna, eneye ve sol kola yaylr, Sre ve younluk olarak kalp spazm (angina pektoris) arsna benzemekle birlikte daha iddetli ve uzun srelidir, En ok hazmszlk, gaz sancs veya kas ars eklinde belirti verir ve bu nedenle bu tr rahatszlklarla kartrlr (Bu tr gaz ya da kas arlar, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak dnlmelidir), Nefes alp vermekle arnn ekli ve iddeti deimez. Gs arsnda ilk yardm; Hastann yaamsal bulgular kontrol edilir (ABC), Hasta hemen dinlenmeye alnr, sakinletirilir, Yar oturur pozisyon verilir, Kulland ilalar varsa almasna yardm edilir, Yardm istenerek (112) salk kuruluuna gitmesi salanr, Yol boyunca yaam bulgular izlenir. 1
185
ZEHRLENMELER Zehirlenme; Vcuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonlarn bozulmasdr. Vcuda dardan giren baz yabanc maddeler, vcudun yaamsal fonksiyonlarna zarar verebileceinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler. Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir? Zehirlenme yollar grupta toplanr. Sindirim yoluyla: En sk rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alnan zehirler genellikle ev ya da bahede kullanlan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ila ve ar alkoldr. Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alnmasyla oluur. Genellikle karbon monoksit (tp kaaklar, ofben, btan gaz sobalar), lam ukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanlan klor, yaptrclar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluur. Cilt yoluyla: Zehirli madde vcuda direk deri aracl ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler bcek sokmalar, hayvan srklar, ila enjeksiyonlar, sa boyalar, zirai ilalar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluur. Zehirlenmelerde genel belirtiler; Sindirim sistemi bozukluklar: Bulant, kusma, karn ars, gaz, ikinlik, ishal Sinir sistemi bozukluklar: Bilin kayb, havale, rahatszlk hissi, kaslarda ar, kaslma, hareketlerde uyumsuzluk, ok belirtileri Solunum sistemi bozukluklar: Nefes darl, solunum durmas, ba ars, ba dnmesi, kulak nlamas, oksijen yetmezlii nedeni ile ciltte kzarklk, morarma Dolam sistemi bozukluklar: Nabz bozukluu, ba ars, souk terleme, kalp durmas 1-Sindirim yoluyla zehirlenmede ilk yardm Bilin kontrol yaplr, Az zehirli madde ile temas etmise su ile alkalanr, zehirli madde ele temas etmise el sabunlu su ile ykanr, Yaam bulgular deerlendirilir, Kusma, bulant, ishal gibi belirtiler deerlendirilir, Kusturulmaya allmaz, zellikle yakc maddelerin alnd durumlarda hasta asla kusturulmaz, Bilin kayb varsa koma pozisyonu verilir, st rtlr, Tbbi yardm istenir (112), Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir; Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde tbbi mdahaleye yardmc olmak iin,
186
o Zehirli maddenin tr nedir? o la ya da uyuturucu alyor mu? o Hasta saat kata bulundu? o Evde ne tip ilalar var? 2-Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm Hasta temiz havaya karlr ya da cam ve kap alarak ortam havalandrlr, Yaamsal belirtiler deerlendirilir (ABC), Yar oturur pozisyonda tutulur, Bilin kapal ise koma pozisyonu verilir, Tbbi yardm istenir (112), lkyardmc mdahale srasnda kendini ve evresini korumak iin gerekli nlemleri almaldr, Solunumu korumak iin maske veya slak bez kullanlr, Elektrik dmeleri ve dier elektrikli aletler ve klandrma cihazlar kullanlmaz, Youn duman varsa hastay dar karmak iin ip kullanlmaldr, Derhal itfaiyeye haber verilir (110). Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm Yaam bulgular deerlendirilir, Ellerin zehirli madde ile temas nlenmelidir, Zehir bulam giysiler kartlr,
1520 dakika boyunca deri bol suyla ykanmaldr, Tbbi yardm istenir (112). Zehirlenmelerde genel ilk yardm kurallar Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklatrlmas (Kirli madde vcuttan ne kadar abuk uzaklatrlrsa o kadar az miktarda emilir), Hayati fonksiyonlarn devamnn salanmas, Salk kuruluuna bildirilmesi (112). ofben Kazalar: ofben scak su temini iin birok konutta hala kullanlmaktadr. Elektrikle alanlar genellikle termostat arzas nedeniyle kazan patlamalarna neden olabilmekte ve kiiler scak su yanklar ile karlaabilmektedir. LPG ile alan ofbenler ile de kazalar olmaktadr.
187
Bu kazalar ortamdaki oksijenin yanma srasnda tketilmesine baldr. LPG zehirli deildir. Ancak; 6 m3den kk iyi havalandrlmam mekanlarda ofben kullanldnda ortamdaki oksijen hzla tkenmekte ve kiiler bu yzden havaszlktan boularak kaybedilmektedirler. ofben Kazalarnda lk yardm: Kii ortamdan uzaklatrlr, Hareket ettirilmez, Yaam bulgular deerlendirilir (ABC) , Havayolu akl salanr, Tbbi yardm istenir (112). Alnmas Gereken nlemler Nelerdir: Banyo ierden kilitlenmemeli, ofben iyi eken bir bacaya balanmal, ofbenin olduu yere bol hava girii salanmal, ofben ile tp arasndaki hortum 125 cmden uzun olmamal, Banyodaki kiiler kontrol edilmeli.
Karbon monoksit Zehirlenmesi: Endstriyel merkezlerde nemli bir sorundur. Egzoz gazlar, gaz ve kmr stclar, mangal kmrleri, kuyular ve derin ukurlarda bulunur. Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve rahatsz edici olmayan bir gazdr. Hemoglobine balanma kapasitesi oksijenden 280 kat fazladr. Karbon monoksit Zehirlenmesi Belirtileri Ar yorgunluk, huzursuzluk, Grip belirtileri, Bulant- kusma, ba dnmesi, karncalanma, Cilt ve trnaklarda ksa sreli kiraz krmzs renk deiimi, Gs ars, arpnt hissi, tansiyon dkl, Solunum durmas, kalp durmas, koma. Karbon monoksit Zehirlenmesinde lk yardm: Kii ortamdan uzaklatrlr, Hareket ettirilmez, Yaam bulgular deerlendirilir (ABC), Hava yolu akl salanr Tbbi yardm istenir (112). HAYVAN ISIRMALARI Kedi- kpek gibi hayvan srmalarnda ilk yardm Hasta/yaral yaamsal bulgular ynnden deerlendirilir (ABC), Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika sreyle sabun ve souk suyla ykanr, Yarann st temiz bir bezle kapatlr, Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basn uygulanarak kanama durdurulmaldr, 188
Derhal tbbi yardm istenmeli (112), Hasta kuduz ve/veya tetanos as iin uyarlmaldr,
Ar sokmalarnn belirtileri Belirtiler ksa srer. Ac, ime, kzarklk gibi lokal belirtiler olur. Ar birka yerden soktuysa, nefes borusuna yakn bir yerden soktuysa ya da kii alerjik bnyeli ise tehlikeli olabilir.
Ar sokmalarnda ilk yardm;
Yaral blge ykanr, Derinin zerinden grlyorsa arnn inesi karlr, Souk uygulama yaplr, Eer azdan sokmusa ve solunumu gletiriyorsa buz emmesi salanr, Az ii sokmalarnda ve alerji hikayesi olanlarda tbbi yardm istenir (112).
189
Akrep sokmalar Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluturur. Ar, dem, ltihaplanma, kzarma, morarma, Adale kramplar, titreme ve karncalanma, Huzursuzluk, havale gzlenebilir. Akrep sokmalarnda ilk yardm Sokmann olduu blge hareket ettirilmez, Yatar pozisyonda tutulur, Yaraya souk uygulama yaplr, Kan dolamn engellemeyecek ekilde bandaj uygulanr, Yara zerine hibir giriim yaplmaz.
Ylan sokmalarnn belirtileri Lokal ve genel belirtiler verir: Blgede morluk, iltihaplanma (12 hafta srer), Kusma, karn ars, ishal gibi sindirim sistemi bozukluklar, Ar susuzluk, ok, kanama, Psikolojik bozukluklar, Kalpte ritim bozukluu, ba ars ve solunum dzensizlii. Ylan sokmalarnda ilk yardm Hasta sakinletirilip, dinlenmesi salanr, Yara su ile ykanr, Yaraya yakn blgede bask yapabilecek eyalar (yzk, bilezik vb.) karlr, Yasa ba ve boyunda ise yara evresine bask uygulanr, Kol ve bacaklarda ise yara stnden dolam engellemeyecek ekilde bandaj uygulanr (Turnike uygulanmaz), Souk uygulama yaplr, Yara zerine herhangi bir giriimde bulunulmaz (yara emilmez), Yaamsal bulgular izlenir, Tbbi yardm istenir (112). 190
Deniz canllar sokmasnda belirtiler ok ciddi deildir. Lokal ve genel belirtiler grlr: Kzarma, ime, ltihaplanma, Sknt hissi, Huzursuzluk, Havale, Ba ars. Deniz canllar sokmasnda ilk yardm Yaral blge hareket ettirilmez, Batan diken varsa ve grnyorsa kartlr, Etkilenen blge ovulmamal, Scak uygulama yaplmaldr. GZ, KULAK VE BURUNA YABANCI CSM KAMASI Gze yabanc cisim kamasnda ilk yardm Toz gibi kk madde ise; Gz a doru evrilir ve alt gz kapa iine baklr, Gerekirse st gz kapa ak tutulur, Nemli temiz bir bezle karlmaya allr, Hastaya gzn krptrmas sylenir, Gz ovulmamaldr, kmyorsa salk kuruluuna gitmesi salanr.
191
Bir cisim batmas varsa ya da metal cisim kamsa; Gerekmedike hasta yerinden oynatlmaz, Gze hibir ekilde dokunulmaz, Tbbi yardm istenir (112), Hastann gz uzman olan bir salk kuruluuna gitmesi salanr. Kimyasal bir madde kamsa ; Hasta sakinletirilir Gze kaan kimyasal madde ykanlarak uzaklatrlr.(ykama yaplacak gz aada olmaldr) Temiz bir bezle kapatlarak hastaneye sevki salanr.
Kulaa yabanc cisim kamasnda ilk yardm Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle mdahale edilmez, Su dedirilmez, Tbbi yardm istenir (112). Buruna yabanc cisim kamasnda ilk yardm Burun duvarna bastrarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atlmas salanr, kmazsa tbbi yardm istenir (112). BOULMALAR Boulma; Boulma, vcuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir.
Boulma nedenleri; Baylma ve bilin kayb sonucu dilin geriye kaymas, Nefes borusuna sv dolmas, Nefes borusuna yabanc cisim kamas, Aslma, Akcierlerin zedelenmesi, Gazla zehirlenme, Suda boulma (*) 192
(*) Suda boulmalarda, boulma srasnda nefes borusu giriinin kaslmasna bal olarak ok az miktarda su akcierlere girer. Suda boulanlarda zellikle souk havalarda 2030 dakika gese bile yapay solunum ve kalp mesajna balanmaldr. Suda boulmalarda, azdan aza ya da azdan buruna solunumun suda yaptrlmas mmkndr ve bu uygulamaya su ierisinde iken balanmaldr. Bu uygulama derin sularda mmkn olmayabilir, bu nedenle hasta/yaralnn hzla s suya doru ekilmesi gerekir. Suya atlama sonucu, boulma riskinin yan sra genel vcut travmas ya da omurga krklar da akla gelmelidir. Bu nedenle suda, ban ok fazla arkaya itilmemesi gereklidir. Boulmalarda genel belirtiler Nefes almada glk, Grltl, hzl ve derin solunum, Azda balgam toplanmas ve kpklenme, Yzde, dudaklarda ve trnaklarda morarma, Genel sknt hali, cevaplarda isabetsizlik ve kararszlk, Baylma Boulmalar da ilk yardm Boulma nedeni ortadan kaldrlr, Bilin kontrol yaplr, Hastann yaamsal bulgular deerlendirilir, Temel yaam destei salanr, Derhal tbbi yardm istenir (112), Yaam bulgular izlenir.
HASTA/ YARALI TAIMA TEKNKLER Hasta/yaral tanmasnda genel kurallar Hasta/yaral tanmasnda ilk yardmc kendi saln riske sokmamaldr, Gereksiz zorlama ve yaralanmalara engel olmak iin aadaki kurallara uygun davranmaldr; Hasta/yaralya yakn mesafede allmal, Daha uzun ve kuvvetli kas gruplar kullanlmal, Srtn gerginliini korumak iin dizler ve kalalar bklmeli (Omurilik yaralanmalar riskini azaltr), Yerden destek alacak ekilde her iki aya da kullanarak biri dierinden biraz ne yerletirilmeli, Kalkarken, arl kala kaslarna vererek dizler en uygun biimde dorultulmal, Ba her zaman dz tutulmal, homojen ve dzgn bir ekilde hareket ettirilmeli, Yava ve dzgn admlarla yrnmeli ve admlar omuzdan daha geni olmamal, Arlk kaldrrken karn muntazam tutulup kala kaslmal, Omuzlar, leen kemiinin ve omuriliin hizasnda tutulmal, Yn deitirirken ani dnme ve bklmelerden kanlmal, Hasta/yaral mmkn olduunca az hareket ettirilmeli, Hasta/yaral ba-boyun-gvde ekseni esas alnarak en az 6 destek noktasndan kavranmal, 193
Tm hareketleri ynlendirecek sorumlu bir kii olmal, bu kii hareketler iin gereken komutlar (dikkat, kaldryoruz gibi) vermelidir. Bu kii genellikle arln en fazla olduu ve en fazla dikkat edilmesi gereken blge olan ba ve boyun ksmn tutan kii olmal, Hasta/yaral tanrken mkemmel bir ekip almas gerekmektedir.
ACL TAIMA TEKNKLER Genel bir kural olarak, hasta/yaralnn yeri deitirilmemeli ve dokunulmamaldr. Olaanst bir tehlike sz konusuysa, tad her trl riske ramen acil tama zorunludur. En ksa srede yarallar gvenli bir yere tanmaldr. Srkleme yntemleri Hasta/yaralnn srklenmesi, olduka faydal bir yntemdir. zellikle, ok kilolu ve iriyar kiilerin tanmas gerekiyorsa; dar, bask ve gei gl olan bir yerden karmalarda herhangi bir yaralanmaya neden olmamak iin seilebilecek bir yntemdir. lkyardmcnn fiziksel kapasitesi gz nnde bulundurulmaldr. Mmknse battaniye kullanlmaldr. Srkleme yntemleri unlardr; Ayak bileklerinden srkleme,
Koltuk altndan tutarak srkleme.
194
ARA NDEK YARALIYI (RENTEK) TAIMA YNTEM DKKAT: Ara iindeki yaraly (Rentek Manevras) tama; kaza geirmi yaral bir kiiyi eer bir tehlike sz konusu ise omurilie zarar vermeden karmada kullanlr. Bu uygulama solunum durmas; yangn tehlikesi, patlama gibi tehlikeli durumlarda uygulanacaktr. 1- Kaza ortam deerlendirilir; patlama, yangn tehlikesi belirlenir, evre ve ilk yardmcnn kendi gvenlii salanr, 2- Hasta/yaralnn omuzlarna hafife dokunarak ve iyi misiniz? diye sorarak bilinci kontrol edilir, 3- Hasta/yaralnn solunum yapp yapmad gzlemlenir (gs hareketleri izlenir). Eer solunum yok ise, 4- Hasta/yaralnn ayaklarnn pedala skmadndan emin olunur; emniyet kemeri alr, 5- Hasta/yaralya yan tarafndan yaklalr ve bir elle kolu dier elle de enesi kavranarak boynu tespit edilir ( Hafif hareketle), 6- Ba-boyun-gvde hizasn bozmadan aratan dar ekilir, 7- Hasta/yaral yavaa yere veya sedyeye yerletirilir. Rentek manevras KISA MESAFEDE SRATL TAIMA TEKNKLER 1-Kucakta tama: Bilinci ak olan ocuklar ve hafif yetikinler iin kullanl bir yntemdir. Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr. Bir elle yaral dizlerinin altndan tutularak destek alnr, Dier elle gvdenin arl yklenerek srtndan kavranr, Yaralya kollarn ilk yardmcnn boynuna dolamas sylenebilir. Bu yaralnn kendini gvende hissetmesini salar, Arlk dizlere verilerek kalklr. 2-lk yardmcnn omzundan destek alma: Hafif yaral ve yryebilecek durumdaki hasta/yarallarn tanmasnda kullanlr. Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr. Bu yntem iki kii ile de uygulanabilir. Yaralnn bir kolu ilk yardmcnn boynuna dolanarak destek verilir, lk yardmc bota kalan kolu ile hasta/yaralnn belini tutarak yardm eder.
195
3-Srtta tama: Bilinli hastalar tamada kullanlr. Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr. lkyardmc hasta/yaralya srt dnk olarak melir ve bacaklarn kavrar, Hasta/yaralnn kollar ilk yardmcnn gsnde birletirilir, Arlk dizlere verilerek hasta/yaral kaldrlr. 4-Omuzda tama ( tfaiyeci yntemi) : Yryemeyen ya da bilinci kapal olan kiiler iin kullanlr. Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr. lkyardmcnn bir kolu bota olacandan merdiven ya da bir yerden rahatlkla destek alnabilir. lkyardmc sol kolu ile omzundan tutarak hasta/yaraly oturur duruma getirir, melerek sa kolunu hasta/yaralnn bacaklarnn arasndan geirir, Hasta/yaralnn vcudunu sa omzuna alr, Sol el ile hasta/yaralnn sa elini tutar, arl dizlerine vererek kalkar, Hasta/yaralnn nde bota kalan bilei kavranarak hzla olay yerinden uzaklatrlr.
5-ki ilk yardmc ile ellerin zerinde tama (Altn Beik Yntemi) : Hasta/yaralnn ciddi bir yaralanmas yoksa ve yardm edebiliyorsa iki, , drt elle altn beik yaplarak tanr. ki elle: ki ilk yardmcnn birer eli bota kalr, bu elleri birbirlerinin omzuna koyarlar, dier elleri ile bileklerinden kavrayarak hasta/yaraly oturturlar. elle: Birinci ilk yardmc bir eli ile ikinci ilk yardmcnn omzunu kavrar, dier eli ile ikinci ilk yardmcnn el bileini kavrar. kinci ilk yardmc bir el ile birinci ilk yardmcnn bileini, dier eli ile de kendi bileini kavrar. Drt elle: lk yardmclar bir elleri ile dier el bileklerini, br elleri ile de birbirlerinin bileklerini kavrarlar. 196
6-Kollar ve bacaklardan tutarak tama:
Hasta/yaral bir yerden kaldrlarak hemen baka bir yere aktarlacaksa kullanlr. ki ilk yardmc tarafndan uygulanr. lkyardmclardan biri srt hasta/yaralya dnk olacak ekilde bacaklar arasna melir ve elleri ile hasta/yaralnn dizleri altndan kavrar. kinci ilk yardmc hasta/yaralnn ba tarafna geerek kollar ile koltuk altlarndan kavrar. Bu ekilde kaldrarak tarlar. 7-Sandalye ile tama: Hasta/yaralnn bilinli olmas gereklidir. zellikle merdiven inip karken ok kullanl bir yntemdir. ki ilk yardmc tarafndan uygulanr. Bir ilk yardmc sandalyeyi arka taraftan, oturulacak ksma yakn bir yerden, dier ilk yardmc sandalyenin n bacaklarn aa ksmndan kavrayarak tarlar.
SEDYE ZERNE YERLETRME TEKNKLER 1-Kak teknii: Bu teknik hasta/yaralya sadece bir taraftan ulalmas durumunda ilk yardmc tarafndan uygulanr. lkyardmclar hasta/yaralnn tek bir yannda bir dizleri yerde olacak ekilde diz kerler, Hasta/yaralnn elleri gsnde birletirilir, Birinci ilk yardmc ba ve omzundan, ikinci ilk yardmc srtnn alt ksm ve uyluundan, nc ilk yardmc dizlerinin altndan ve bileklerinden kavrar. Daha sonra kendi ellerini hasta/yaralnn vcudun altndan geirerek kavrarlar, Ban ve omzunu tutan birinci ilk yardmcnn komutu ile tm ilk yardmclar ayn anda hasta/yaraly kaldrarak dizlerinin zerine koyarlar, Ayn anda tek bir hareketle hasta/yaraly gslerine doru evirirler, Sonra uyumlu bir ekilde ayaa kalkar ve ayn anda dzgn bir ekilde sedyeye koyarlar. 197
2-Kpr teknii: Hasta/yaralya iki taraftan ulalmas durumunda drt ilk yardmc tarafndan yaplr. lkyardmclar bacaklarn ap, hasta/yaralnn zerine hafife melerek yerleirler, Birinci ilk yardmc ba koruyacak ekilde omuz ve ensesinden, ikinci ilk yardmc kalalarndan, nc ilk yardmc da dizlerinin altndan tutar, Birinci ilk yardmcnn komutu ile her ilk yardmc hastay kaldrrlar, Drdnc ilk yardmc sedyeyi arkadalarnn bacaklar arasna iterek yerletirir ve hasta/yaral sedyenin zerine konulur.
198
3-Karlkl durarak kaldrma: Omurilik yaralanmalarnda ve phesinde kullanlr. ilk yardmc tarafndan uygulanr. ki ilk yardmc hasta/yaralnn gs hizasnda karlkl diz kerler, nc ilk yardmc hasta/yaralnn dizleri hizasnda diz ker, Hasta/yaralnn kollar gsnn zerinde birletirerek, dz yatmas salanr, Ba ksmdaki ilk yardmclar kollarn ba-boyun eksenini koruyacak ekilde hasta/yaralnn srtna yerletirirler, Hasta/yaralnn dizleri hizasndaki nc ilk yardmc kollarn aarak hasta/yaralnn bacaklarn dz olacak ekilde kavrar. Verilen komutla, tm ilk yardmclar hasta/yaraly dz olarak kaldrarak sedyeye yerletirirler. Sedye ile tama teknikleri Sedye ile tamada genel kurallar unlardr; Hasta/yaral battaniye ya da araf gibi bir malzeme ile sarlmaldr, Dmesini nlemek iin sedyeye balanmaldr, Ba gidi ynnde olmaldr, Sedye daima yatay konumda olmaldr, ndeki ilk yardmc sa, arkadaki ilk yardmc sol aya ile yrmeye balamaldr (Srekli deitirilen admlar sedyeye salam tama salar), Daima sedye hareketlerini ynlendiren bir sorumlu olmal ve komut vermelidir, Gl olan ilk yardmc hasta /yaralnn ba ksmnda olmaldr. 1-Sedyenin iki kii tarafndan tanmas: Her iki ilk yardmc melirler, srtlar dz, bacaklar kvrk olacak ekilde sedyenin iki ucundaki i ksmlarda dururlar, Komutla birlikte sedyeyi kaldrrlar ve yine komutla dnml admla yrmeye balarlar, nde yryen yoldaki olas engelleri haber vermekle sorumludur. 2-Sedyenin drt kii tarafndan tanmas: Yaralnn durumu ar ise ya da yol uzun, zor ve engelli ise sedye 4 kii ile tanmaldr. lkyardmclarn ikisi hasta/yaralnn ba, dier ikisi ayak ksmnda srtlar dik, bacaklar bkl olarak sedyenin yan ksmlarnda melirler. Sedyenin sapndan tutarlar ve yukar komutu ile sedyeyi kaldrrlar,
199
Sedyenin sol tarafndan tutan ilk yardmclar sol, sa tarafndakiler sa admlaryla yrmeye balarlar, Dar blgeden yrrken ilk yardmclar srtlarn sedyenin i ksmna vererek yerleirler, Merdiven, yoku inip karken sedye mmkn olabilecek en yatay pozisyonda tutulmaldr. Bunun iin ayak tarafndakiler sedyeyi omuz hizasnda, ba tarafndakiler uyluk hizasnda tutmaldr. 3-Bir battaniye ile geici sedye oluturma: Tek bir battaniye ile sedye oluturmada ise battaniye yere serilir kenarlar rulo yaplr. Yaral zerine yatrlarak ksa mesafede gvenle tanabilir. 4-Bir battaniye ve iki kirile geici sedye oluturma: Yeterli uzunlukta iki kiri ile sedye oluturmak mmkndr. Bir battaniye yere serilir, Battaniyenin 1/3'ne birinci kiri yerletirilir ve battaniye bu kiriin zerine katlanr,
Katlanan ksmn bittii yere yakn bir noktaya ikinci kiri yerletirilir, Battaniyede kalan ksm bu kiriin zerini kaplayacak ekilde kiriin zerine doru getirilir, Hasta/yaral bu iki kiriin arasnda oluturulan blgeye yatrlr.
200
Yararlanlan Kaynaklar 4857 Sayl Kanunu Ynetmelikler Gvenli Bala,; Sal ve Gvenlii Dergisi Say :31 Sistemler ve Programlar , Sal ve Gvenliinin Eitim Sistemine Entegre Edilmesi 2004 SAG Projesi alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ci Sal ve Gvenlii ile lgili Genel Bilgiler 1990 Gvenli ve Salkl alma Koullar Eitim Klavuzu 2006 SAG Projesi ENETOSH Gazetesi Say:6 Mainstreaming Occupational Safety And Health into University Education, EU-OSHA,2010 alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl 5 Admda Risk Deerlendirilmesi 2007 alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl yerleri Sal ve Gvenlii Kurullar alma Rehberi 2007 alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl naatlarda sal ve Gvenlii 2006 Sal ve Gvenlii Genel Mdrl letmeler, Sosyal Taraflar Ve lgili Kurulular in yi Uygulamalar Sal Ve Gvenlii Genel Mdrl Risk Deerlendirme Esaslar lkyardm???? Ergonomic Checkpoints, ILO, 1996 http://www.cdc-gov/niosh/docs/2007-107 http://www.northamptonshire.gov.uk/en/councilservices/Education and Learning/services/health_safety http://www.cdc.gov./niosh/docs/94-110 http://safety.nmsu.edu/programs/lab_safety/app10_haz_rev.htm Safety Inspection Checklist, Washington State University Environmental Health and Safety, Pullman, WA 99164-1172 School Safety Review Checklist, Vermont Department of Education, Summer 2005
201

Mesleki Ve Teknik Egitim Kurumlari İs Sagligi Ve Guvenligi Rehberi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mesleki Ve Teknik Egitim Kurumlari İs Sagligi Ve Guvenligi Rehberi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MESLEK VE TEKNK ETM KURUMLARI SALII VE GVENL REHBER

mer DNER alma ve Sosyal Gvenlik Bakan

Nimet UBUKU Milli Eitim Bakan

KONTROL LSTELER TABLOSU

SALII VE GVENL OKUL ORTAK KULLANIM ALANLARI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ACL PLAN KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ATLYELER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL LABORATUAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KANTN VE KAFETERYA KONTROL LSTES

SALII VE GVENL GENEL TEMZLK KONTROL LSTES

SALII VE GVENL SINIFLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KORDORLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL OKUL ARALARI VE SERVSLER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL TOPLANTI SALONU KONTROL LSTES

SALII VE GVENL OKUL DII AKTVTELER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL MZK ODASI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL SANAT ODASI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ISLAK HACMLER ( WC VE DULAR ) KONTROL LSTES

SALII VE GVENL SPOR SALONLARI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL YZME HAVUZU KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KAZAN DARELER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ERGONOM-BEDENSEL LER KONTROL LSTES

Tarih ../../. EVET HAYIR

SALII VE GVENL ERGONOM-BRO LER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL STASYONU VEYA TEZGAHI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL TEHLKEL YZEYLERE SAHP NESNE VE AKSAMLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KONTROLSZ HAREKETE GEEBLECEK NESNELER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL SOUK/SICAK MADDE VEYA ARALARLA TEMAS KONTROL LSTES

SALII VE GVENL AYDINLATMA KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KLM KOULLARI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL YKSEKTE ALIMA KONTROL LSTES

SALII VE GVENL MAKNALARIN HAREKETL PARALARI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL EL ALETLER VE EKPMANLARI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL TALAMA TAI KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KAYNAK-KESM-KAPLAMA LER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL BASINLI KAPLAR VE TESSATLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL BASINLI GAZ TPLER KONTROL LSTES

SALII VE GVENL VNLER VE KALDIRMA MAKNALARI KONTROL LSTES

../../. EVET HAYIR

SALII VE GVENL YANGIN VE PATLAMA KONTROL LSTES

SALII VE GVENL GRLT VE TTREM KONTROL LSTES

../../. EVET HAYIR

SALII VE GVENL KMYASAL GVENLK KONTROL LSTES

SALII VE GVENL KMYASAL ATIKLAR KONTROL LSTES

SALII VE GVENL EKRANLI ARALAR VE BLGSAYARLAR KONTROL LSTES

Fayans Atlyesinde Risk Deerlendirmesi

2. Admda Risklerin 5X5 matrise gre derecelendirmesi yapld.

PVC Atlyesinde Risk Deerlendirmesi

Tesisat Atlyesinde Risk Deerlendirmesi

stanbul Pendik Denizcilik Meslek Lisesinde Gerekletirilen Risk Deerlendirmesi almalar

Kesme Atlyesinde Risk Deerlendirmesi

Kaynak Atlyesinde Risk Deerlendirmesi

klimlendirme-Soutma Atlyesinde Risk Deerlendirmesi

Gemicilik Laboratuarnda Risk Deerlendirmesi

SALII ve GVENL PROSEDR

( T 01 ) RSK DEERLENDRME TALMATI

Atelye Gvenlii Analiz Formu Sayfa No : 1

ATELYE GVENL ANALZ

2) Ecza dolabnn iindeki maddeler yeterli mi?

4) Acil durumlar iin atelye k plan var m?