Istatistik

STATSTK
STATSTK
STATSTK
TANIM Aratrma yaplarak verilerin toplanmas, toplanan verilerin analiz edilmesi ile ilgili yntem ve teknikleri inceleyen bilim dalna istatistik denir. statistik almalar sonucunda elde edilen bilgiler tablo ya da grafik zerinde gsterilebilir. Bylece bilgileri grsel biimde grp daha kolay yorumlayabiliriz.
imdi de ayn verileri stun grafii ile gsterelim.

ciro 300 250 200 160 120 100 60 45 C C C A B A B B 2015 2016 2017 yl A
RNEK 1
Aadaki tabloda A, B ve C irketlerinin yllara gre cirolar gsterilmitir.
RNEK 2
RKET YIL
Aada bir maazann bir gnlk srede satt rnler ve miktarlar stun grafiiyle gsterilmitir.
adet 80 60 40
A 100 120 160
B 120 60 45
C 200 250 300
2015 2016 2017
Yukardaki tablodan daha birok yorum da kartlabilir. Yukarda tabloda gsterilen verileri izgi grafik ile gsterelim.
ciro 300 250 200 160 120 100 60 45 2015 2016 C
Yukarda stun grafik ile gsterilen verileri dairesel grafik ile gsterelim. Dairesel grafik ile gstermek iin, gmlek, kazak ve pantolon miktarlarnn dairesel grafikte hangi aya karlk geldiini bulalm. Toplam rn says = 60 + 40 + 80 = 180 adettir.
Gmlek oran:
60 120 = (120 ile gsterilir) 180 360 40 80 = 180 360
B 2017 yl
Kazak oran :
(80 ile gsterilir)
Yukardaki izgisel grafikte, bir nceki tabloda verilen yorumlar yaplabilir.
Pantolon oran :
80 160 = (160 ile gsterilir) 180 360
182
11. Snf Matematik Konu Anlatml Soru Bankas
Pantolon
Gmlek
Kazak
Yllara gre, A ve C irketlerinin cirolar artm, B irketinin cirosu ise azalmtr. yllk srede en yksek ciroyu C irketi yapmtr. ...
rnler
STATSTK
Bu durumda dairesel grafik
D) En az kitab 40 + 80 + 160 = 280 sayfa ile Zeynep okumutur. E) 40

40 artm
Gmlek 120 80 Kazak Pantolon 160
80
80 artm
160
40'ta 40 artm
40 100 = = %100 artm 40 100
Cevap : E
eklinde gsterilebilir.
RNEK 4 RNEK 3
Aadaki tabloda Miray, Bra ve Zeynep isimli rencilerin gnlk srede okuduklar kitaplarn sayfa saylar gsterilmitir.
Aada rgp ve Antalya'ya be farkl lkeden 2010 ylnda gelen turist saylar (bin) gsterilmitir.
Gnler simler
P.tesi 200 100 40
Sal 300 120 80
aramba 450 150 160

rgp Antalya
Miray Bra Zeynep
200 300
160 200
120 170
50 80
100 120
Bu kiilerle ilgili aada verilen bilgilerden hangisi yanltr? A) Miray toplam 950 sayfa kitap okumutur. B) Miray hergn bir nceki gne gre %50 orannda daha fazla kitap okumutur. C) Bra toplam 370 sayfa kitap okumutur. D) Toplam olarak en az kitab Zeynep okumutur. E) Zeynep hergn bir nceki gne gre, %50 orannda daha fazla kitap okumutur. ZM: A) Miray toplam : 200 + 300 + 450 = 950 sayfa kitap okumutur. B) Miray 200
300 450 100 50 = = %50 artm 200 de 100 artm 200 100 150 50 = = %50 artm 300 de 150 artm 300 100
100 artm 150 artm
Yukardaki tabloda gsterilen verileri serpilme grafii ile gsterelim.

rgpe gelen turist says (bin)
350 300 250 200 150 100 50

Antalyaya gelen turist says(bin)
50
100
150
200
250
300
Yukardaki serpilme grafiinden "Antalya'ya gelen turist says arttnda rgp'e gelen turist saysnda da art olmaktadr." eklinde yorum yaplabilir. "Yaplan aratrmalar sonunda, Antalya'ya deniz turizmi iin gelen turistler deniz turizmi haricinde doal gzellikleri olan rgp' de gezip grdkleri tespit edilmitir."
C) Bra toplam : 100 + 120 + 150 = 370 sayfa kitap okumutur.

183
350
Yunanistan 180 220
Arabistan
Almanya
ngiltere
Rusya
talya
STATSTK
RNEK 5
RNEK 6
Aadaki izgisel grafikte, bir satcnn bir hafta boyunca satt rnlerin saylar gsterilmitir.
rn says
Aadaki stun grafikte bir okuldaki rencilerin tercih ettikleri derslere gre saylar gsterilmitir.
renci says
160 150 120 100 80 40 P.tesi Sal aramba Perembe Cumartesi Cuma Pazar
Gnler
400 300 200 100 Tarih Felsefe Corafya Trke Matematik

dersler
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr? A) Satc bir haftalk srede toplam 750 tane rn satmtr. B) Satcnn cumartesi gn satt rn bir haftada satt rnn %20'si kadardr. C) Satcnn sal ve aramba gn satt rn saylar ayndr. D) Satc en az rn pazartesi gn satmtr. E) Satc en fazla rn pazar gn satmtr.
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr? A) En az tercih edilen ders felsefedir. B) Matematik dersini tercih edenler, bu dersleri tercih edenlerin toplamnn
1 kadardr. 3
C) Tarih ve corafya dersini tercih edenlerin saylar birbirine eittir. D) Trke dersini tercih edenlerin says felsefe dersini tercih edenlerin saysndan 100 fazladr. E) En fazla matematik dersi tercih edilmitir.
ZM:
ZM: A) 100 renciyle en az tercih felsefeye yaplmtr. B) Toplam tercih says 200 + 100 + 200 + 300 + 400 = 1200 matematii tercih edenlerin says = 400
A) Satt toplam rn says = 80 + 100 + 100 + 40 + 120 + 150 + 160 = 750 B) Cumartesi gn 150 rn satmtr. Toplam 750 rn sattndan oran :
150 20 1 = = = %20 oranndadr. 5 750 100
C) Sal ve aramba gn 100'er tane rn satmtr. D) En az rn perembe gn (40 tane) satmtr. E) En fazla rn pazar gn (160 tane) satmtr.
400 1 = 1200 3
oranndadr.
C) Tarih ve corafya dersini 200'er kii tercih etmitir. D) Trke dersini 300, felsefe dersini 100 kii tercih etmitir. 300 100 = 200 kii yapar. E) En fazla tercih 400 kiiyle matematik dersindedir.
Cevap : D
Cevap : D
184
STATSTK
RNEK 7
HSTOGRAM
TANIM Bir dalmda deiikliklerin snflandrlmas ve bu verilerin dalmnn stun grafikleri ile gsterilmesidir.
Ayiei
Aada, drt eit rnn topraa ekilme oranlar daire grafiiyle gsterilmitir.
Pamuk
Msr
70 80 120
Buday
RNEK 8
Bir topluluktaki 20 kiinin yalar Buna gre, aadakilerden hangisi dorudur? A) En ok ekili alan budaya aittir. B) Ayiei ekili alan msr ekili alandan fazladr. C) Pamuk ekili alan ekili alanlarn tamamnn 4 kadardr. D) Buday ekili alan ayiei ekili alandan %50 orannda fazladr. E) Pamuk ekili alan buday ekili alann %80'ine eittir. ZM: Grafik incelendiinde,
1
2, 3, 4, 4, 4, 7, 10, 12, 13, 14, 15, 20, 21, 22, 23, 28, 30, 34, 36, 41 dir. Verileri gruplayalm. Veri grubunun akl = En byk veri En kk veri = 41 2 = 39 Veri grup says keyfi olarak belirlenebilir. Veri grup saysn 10 alalm ve veri geniliini bulalm. Veri grubunun genilii = = 3, 9 " 4 kabul 10 edelim. Veri genilii 4 olduundan 2, 3, 4, 5 puan alanlarn aral 6, 7, 8, 9 puan alanlarn aral . . . : 2-5 : 6-9 . . .
39
A) 120 ile en ok ekili alan budaya aittir. B) Ayiei 80 ile, msr 70 ile gsterildiinden dorudur. C)
90c 25 1 = = = %25 360c 4 100
38, 39, 40, 41 puan alanlarn aral : 38-41 eklinde 10 tane grup oluturalm. Tabloyu oluturalm.
D) Buday = 120 Ayiei = 80

40c 50 1 = = = %50 80c 2 100
E) Pamuk ekili alan = 90 Buday ekili alan = 120 olup oran =

90 3 75 = = = %75 ine eittir. 120 4 100
Cevap : E
185
STATSTK
RNEK 9
ya aral 2-5 6-9 10-13 14-17 18-21 22-25 26-29 30-33 34-37 38-41
kii says 5 1 3 2 2 2 1 1 2 1
Bir okuldaki rencilerin okuduklar kitap saylarnn aral aada verilmitir.

okunan kitap saylar aral 5-7 8-10 11-13 14-16 17-19 20-22 renci says 25 15 30 20 5 40
Tablodaki verilerle histogram oluturunuz.
ZM:
40 30 25 20 15 5 5-7
renci says
8-10
11-13
14-16
17-19
20-22
kii says
okunan kitap says aral
5 4 3 2 1 2-5 6-9 10-13 14-17 18-21 22-25 26-29 30-33 34-37 38-41 ya grubu
Grafikte yatay eksende 1-2 aralnda hi veri olmadndan yanl yorumlara yol amamak iin zik zak kullanlr.
Histogramda veri grubunun en fazla olduu ya aral 2-5, en az olduu ya aralklar, 6-9, 26-29, 30-33, 38-41 aralklardr.
"Mihrican solakt ancak ilkokula baladnda retmeni bu duruma kar km ve Mihricann annesini okula ararak, birlikte kesin ve dn vermez bir tutum taknrlarsa Mihricann sa elle yaz yazmay renebileceine inandn sylemi. Anne kabul etmi ve kzyla konumu. Mihrican kar kmam ama bir koul ileri srm: Mihrican sa elle yaz yazmay renmeye alacak ama bu esnada evdeki herkes de onun tersine sol elle yaz yazmay ve sol elle yemek yemeyi, ksacas sol elini kullanmay reneceklermi. Onlar denemeyi srdrd srece Mihrican da srdrecekmi. "
186
STATSTK
LME SONULARI ZERNDEK STATSTK LEMLER

Yaplan snavlardaki puanlar verildikten sonra, nce puanlar sraya konur. Daha sonra merkezi eilim lleri aritmetik ortalama, mod (tepe deer), medyan(ortanca) bulunur. Daha sonra ranj (aklk), standart sapmay bulup yorumlar yapabiliriz.
Test statistikleri
Verilerin tamam dikkate alnarak hesaplanan aritmetik ortalama, verilerin bir ya da birka hesaplanarak elde edilen mod ve medyana gre daha fazla bilgi tar.
RNEK 9
Trke dersine giren be rencinin alm olduu puanlar 3, 5, 8, 10, 4 olduuna gre, bu dalmn aritmetik ortalamas katr?
Merkezi Eilim (ylma) Merkezi Dalm (yaylma) lleri lleri
ZM:
Aritmetik ortalama = = Puanlarn toplam renci says 3 + 5 + 8 + 10 + 4 =6 5
1. Aritmetik ortalama 2. Arlkl ortalama 3. Mod (tepe deer) 4. Medyan(ortanca)
1. Ranj (aklk) 2. Alt eyrek, st eyrek, eyrekler akl 3. Standart sapma
MERKEZ ELM (YIILIM) LLER

Merkezi eilim lleri, dalmdaki verilerin hangi puan etrafnda topland hakknda bilgi verir.
2. Arlkl ortalama:
Puanlara farkl arlklar (krediler) verilerek hesaplanr. Arlkl ortalama bulunurken herbir dersten alnan puan kredisiyle arplarak elde edilen arpmlar toplanr ve bulunan sonu btn derslerin kredileri toplamna blnr.
1. Aritmetik ortalama:
lmlerin toplamnn lm saysna blnmesiyle elde edilir. Aritmetik ortalama bir dizideki llerin arlk merkezidir.
Aritmetik ortalama = lmlerin toplam lm says
RNEK 10
Beng'nn okuldaki ald dersler ve haftalk ders saatleri(kredileri) aada verilmitir. Dersler Trke Matematik Fen Bilgisi Sosyal Bilgiler Yabanc Dil Resim Mzik Beden Eitimi Haftalk Ders Saati (kredi) 4 5 3 3 2 1 1 1 Puan 4 3 2 5 4 5 5 4
Aritmetik ortalamay veren forml:

x : Aritmetik ortalama
/ x : lmlerin toplam
n : lm says
x=
/x
n
Aritmetik ortalama ile Grubun ortalama baar dzeyi Grubun genel baar dzeyi Grubun arlk merkezi Testin ortalama glk dzeyi Uygulanan program ve retmenin etkinlii hakknda yorumlar yapabiliriz.
187
Buna gre, Beng'nn arlkl puan ortalamas katr?
A) 2,8
B) 3
C) 3,2
D) 3,5
E) 3,7
STATSTK
ZM: Arlkl not ortalamas bulunurken, herbir dersin notu haftalk ders saati ile arplarak bu arpmlarn sonular toplanr ve ders saatleri toplamna blnr.
4.4 + 5.3 + 3.2 + 3.5 + 2.4 + 1.5 + 1.5 + 1.4 74 = 4+5+3+3+2+1+1+1 20
Ortalama=
40 + 50 + 60 = 50 olur. 10 puan alan 3 40 + 50 + 160 + 10 = 40 oldu. 4
bir renci daha gruba eklensin. Ortalama=
yani gelen renci ortalamay deitirdi. Gelen rencinin puan 50 olsayd. Ortalama=
40 + 50 + 60 + 50 = 50 4
ortalama de-
= 3,7
Cevap : E
imezdi. Yani gruba sonradan gelen bir renci grubun ortalamasn deitirebilir de deitirmeyebilir de. E) rnein on kiilik bir grubun puan ortalamas 40 olsun. Yalnz bu bilgiyle bu grupta en yksek ve en dk puan alan bulamayz.
Cevap : E
RNEK 11
Aritmetik ortalama ile ilgili aadaki yarglardan hangisi yanltr? A) rencilerin renme dzeyinin nemli bir gstergesidir. B) Testin zorluu ya da kolayl hakknda bilgi verir. C) lmlerin toplamnn lm saysna blnmesiyle bulunur. D) Dalma yeni bir veri eklenmesi ortalamay deitirmeyebilir. E) Gruptaki en baarl ve en baarsz renci hakknda bilgi verir.
Frekans: Bir lme ileminde bir puann ka renci tarafndan ya da bir lmn ka tane olduunu gsteren saydr.rnein bir snavda 80 puan alan 5 renci, 70 puan alan 3 renci varsa, 80'in frekans 5 ve 70'in frekans 3'tr.
3. Mod (Tepe deer):

lmlerde en ok tekrarlanan deerdir. Baka bir ifadeyle frekans en yksek olan deerdir.
RNEK 12
Corafya dersine giren on rencinin alm olduu puanlar 25, 30, 30, 40, 90, 10, 90, 15, 100, 90 olduuna gre, bu dalmn modu katr? A) 10 B) 25 C) 30 C) 90 E) 100
ZM: A) Aritmetik ortalama grubun ortalama baarsn ltnden dolay rencilerin renme dzeyini ortalama olarak lp bilgi vermi olur. B) Aritmetik ortalamann deeri kk ise test zor, aritmetik ortalamann deeri byk ise test kolaydr. C) Aritmetik ortalama, lmlerin toplamnn lmlerin saysna blnmesiyle elde edilir. D) rnein renci snavlardan 40, 50 ve 60 alsn.
188
ZM: nce puanlar kkten bye doru sralayalm. 10, 15, 25, 30, 30, 40, 90, 90, 90, 100 En ok tekrar eden, yani frekans 3 olan deer 90'dr.
STATSTK
Bu dalmn modunu frekans-puan grafii izerek gsterelim.

frekans 3 2 1 Mod(tepe deer) 2
frekans
40
60 70
puan
Grafikten eklin tepe deerinin olumad grlebilir.
Cevap : E
10 15 25 30 40 90 100 puan
Grafikte en yksek noktada 90 puan alanlarn 3 tane olduu grlmektedir. Bu durumda grafikten en yksek frekansa sahip deerin 90 olduu grlmektedir.
RNEK 14
Cevap : D
Geometri dersine giren on rencinin alm olduu puanlar 30, 40, 40, 40, 50, 50, 60, 60, 60, 70 olduuna gre, bu dalmn modu katr?
Frekans Dalmna Gre Mod Bulma

Bir dalmda btn puanlarn frekans ayn ise bu dalmn modu yoktur.
A) 30 D) 60
B) 40 E) 40 ve 60
C) 50
ZM: 40 ve 60 n frekans olduundan bu dalm ift modludur.

frekans
RNEK 13
Matematik dersine giren alt rencinin alm olduu puanlar 40, 40, 60, 60, 70, 70 olduuna gre, bu dalmn modu katr? A) 0 D) 70 ZM: 40'n frekans 2 60'n frekans 2 70'in frekans 2 Btn puanlarn frekans eit olduundan grafikte tepe deer olumayacandan mod yoktur. Bu dalmn modunun olmayacan frekanspuan grafii izerek gsterelim.
189
3 2 1 30 40 50 60 70 puan
B) 40 E) Yoktur.
C) 60
Grafikte iki tane tepe deer grlmektedir. 40 ve 60 puanlarnn frekans 3 olduundan dalm ift modludur.
Cevap : E
STATSTK
4. Medyan(Ortanca):
Kkten bye veya bykten ke doru sralanm bir dalm tam ortadan ikiye blen deerdir.lmlerin yars bu deerin stnde, dier yars bu deerin altnda yer alr.
RNEK 17
Felsefe dersine giren sekiz rencinin alm olduu puanlar 15, 25, 30, 40, 50, 60, 70, 70 olduuna gre, bu dalmda medyan (ortanca) katr? A) 15 B) 20 C) 30 D) 45 E) 50
RNEK 16
ZM: ift sayda renci olduundan ortanca terim ortada yer alan iki terimin toplamnn yars olur. 45 10, 25, 30, 40, 50, 60, 70, 70
3 terim 3 terim
Tarih dersine giren yedi rencinin alm olduu puanlar 30, 80, 80, 40, 50, 25, 10 olduuna gre, bu dalmda medyan (ortanca) katr? A) 10 B) 25 C) 30 D) 40 E) 50
ZM: Puanlar kkten bye doru sralayalm.

ortadaki terim
sekiz terim olduundan
8 =4 2
Batan ve sondan 4. terim bulunarak toplanp ikiye blnr. Batan 4. terim = 40 Sondan 4. terim = 50
40 + 50 = 45 2
10, 25, 30, 40, 50, 80, 80

3 terim 3 terim
n renci says olmak zere, tek sayda renci olduundan ortanca terim
n+1 formlyle bulunabilir. 2 8 7+1 = =4 2 2
bulunur.
Cevap : D
RNEK 18
ortanca terim 4. terim yani 40'tr.
Cevap : D
Kimya dersine giren onbe rencinin alm olduu puanlar 10, 20, 25, 30, 30, 30, 30, 35, 40, 40, 50, 50, 60, 70, 80 olduuna gre, bu dalmdaki merkezi eilim llerini bulalm. ZM: Aritmetik ortalama=
Puanlarn Toplam Veri says = 600 = 40 15
Ortanca bir puan dalmndaki u deerden ve bu deerlerin byklk ve kklklerinden etkilenmez. rnein, 10, 20, 40 eklinde olan bir dalmda ortanca 20'dir. 5, 20, 90 eklinde olan bir dalmn da ortancas 20 'dir. kisinde de ortanca 20 ama u deerler farkldr. Ortanca bir dalmdaki lme saysndan etkilenir. rnein, 1, 2, 3 olan dalmda ortanca 2, bu dalma 8, 15, 17, 19 olan drt tane eleman eklendiinde 1, 2, 3, 8, 15, 17, 19 eklinde olan dalmn ortancas 8 olur.
Frekans en yksek olan yani en ok tekrar eden puan 30'dur. 30'un frekans 4'tr. Bu dalmda mod 30'dur.
ortanca terim
10, 20, 25, 30, 30, 30, 30, 30, 35, 40, 40, 50, 50, 60, 70, 80
7 tane
7 tane
Medyan (ortanca) 30 dur.
190
STATSTK
Aritmetik ortalama, medyan ve moda gre, bize grup hakknda daha ok bilgi verir. nk ortalama bulunurken verilerin tamam ileme katlr, medyan bulunurken verilerin yars, mod bulunurken verilerin bir veya birka ileme katlr. Grup hakknda bize en ok bilgi verenden en az bilgi verene doru srasyla; aritmetik ortalama, medyan ve mod diyebiliriz. Ortalama u (en byk - en kk) deerlerden etkilenir. Medyan u deerlerden etkilenmez. U deerler ok byk ya da ok kk olsa da medyan yine ortanca terimdir. Mod en ok tekrar eden deer olduundan u deerlerden etkilenmez.
Ranjn byk kmas genel olarak; grubun heterojen olduunu yani renme dzeyleri arasndaki farkllklarn yksek olduunu, testin bilenle bilmeyen renciyi ayrt ettiini gsterir. Ranjn kk kmas grubun homojen olduunu renme dzeyleri arasndaki farkllklarn az olduunu, testin bilenle bilmeyen renciyi ayrt etmediini gsterir. Alt eyrek, st eyrek, eyrekler akl: Verilerin ortanca deeri bulunur ve ortanca deer verileri eit iki gruba ayrr. Ortanca deerin altnda kalan deerlerin bulunduu grup alt grup, ortanca deerin stnde kalan deerlerin bulunduu grup st gruptur. Alt grubun ortanca deeri alt eyrek, st grubun ortanca deeri st eyrektir. st eyrek ile alt eyrein fark eyrekler akldr.
RNEK 20
MERKEZ DAILIM (YAYILMA) LLER

Yaylma lleri, lmlerin homojenliini ya da heterojenliini veya lmlerin ortalamadan ne kadar uzaklara yayld lme sonularnn merkezi eilim lleri etrafnda nasl bir dalm gsterdii hakknda bilgi verir.
1. Ranj (Aklk):
Dalmdaki en byk deer ile en kk deer arasndaki farktr. Ranj (aklk deeri) bir puan dalmndaki en kk ve en byk lme sonucu, yani u deerler tarafndan belirlendii iin kabaca bir hesaplama olduundan kullansz bir ldr.
Matematik dersine giren 13 rencinin alm olduu puanlar 10, 20, 20, 25, 30, 40, 45, 60, 70, 70, 80, 80, 90 olduuna gre, bu dalmn akl, alt eyrei, st eyrei, eyrekler akln bulalm. ZM: Veri says tek olduunda medyan veri grubundan karlr.
10, 20, 20, 25, 30, 40, 45, 60, 70, 70, 80, 80, 90 ortanca deer
RNEK 19
Biyoloji dersine giren yedi rencinin alm olduu puanlar 20, 30, 40, 45, 50, 52, 95 olduuna gre, bu dalmn ranj katr? A) 20 B) 30 C) 40 D) 45 E) 75
ZM: En byk deer : 95 En kk deer : 20 95 - 20 = 75 bulunur.
Aklk = 90 10 = 80 bulunur. {10, 20, 20, 25, 30, 40} veri grubundaki ortanca deer alt eyrei verir. Alt eyrek =
Cevap : E
Ranj (aklk) deeri dikkate alnarak yaplacak yorumlar yzeyseldir. Elimizde sadece ranj deeri varsa aadaki yorumlar yapabiliriz.
20 + 25 = 22,5 2
{60, 70, 70, 80, 80, 90} veri grubundaki ortanca deer st eyrei verir. st eyrek = 70 + 80 = 75 bulunur. 2
eyrekler akl = 75 22,5 = 52,5 bulunur.

191
STATSTK
RNEK 21
eyrekler akl u deerlerden az etkilendiinden grubun verilerin yaylmas hakknda ranj (aklk) gre daha iyi sonu verir.
Mustafa'nn baz gnlerde kazand paralarn miktarlar 10, 20, 30, 15, 45, 70, 80, 85, 95, 15, 25 lira eklindedir. Buna gre, bu grubun akln, alt ve st eyreini ve eyrekler akln bulalm. ZM:
10, 15, 15, 20, 25, 30, 45, 70, 80, 85, 95 ortanca deer
Kutu Grafii (5 sayl zet)

Kutu grafii bir veri grubundan elde edilen en kk deer, en byk deer, alt eyrek , st eyrek ve ortanca deerlerini ieren bir grafiktir. Bu istatistiki bilgiler aadaki gibi gsterilir.
Ortanca En kk Alt deer eyrek
st eyrek
En byk deer
Aklk = 95 10 = 85 bulunur. {10, 15, 15, 20, 25} veri grubundaki ortanca deer alt eyrei verir. Alt eyrek =15 bulunur. {45, 70, 80, 85, 95} veri grubundaki ortanca deer st eyrei verir. st eyrek =80 bulunur. eyrekler akl = 80 15 = 65 bulunur.
RNEK 22 RNEK 23
Bir toplulukta bulunan dokuz erkein yalar 20, 23, 25, 28, 29, 30, 38, 48, 50 ve sekiz kzn yalar 10, 12, 14, 16, 20, 24, 30, 34 olarak veriliyor. Buna gre, bu toplulukta bulunan erkek ve kzlarn yalar iin en byk deer, en kk deer, alt eyrek, ortanca, st eyrek deerlerini tabloda gsterelim.
Matematik dersine giren 10 rencinin alm olduu puanlar 10, 20, 20, 25, 30, 40, 45, 60, 70, 70 olduuna gre, bu dalmn akl, alt eyrei, st eyrei, eyrekler akln bulalm. ZM: Veri says ift olduunda veri aadaki gibi iki gruba ayrlr.
ZM:
Erkekler iin 20 , 23 , 25 , 28 , 29 , 30 , 38 , 48 , 50 en kk 23 + 25 = 24 deer 2 Kzlar iin ortanca deer
38 + 48 = 43 2
en byk st deer
Alt eyrek
st eyrek
10 , 12 , 14 , en kk 12 + 14 = 13 deer 2 alt eyrek
16 , 20 , 24 , 30 , 34
16 + 20 = 18 2 24 + 30 = 27 2
10, 20, 20, 25, 30, 40, 45, 60, 70, 70 Alt grup Aklk = 70 10 = 60 bulunur. Alt grubun ortanca deeri alt eyrei verir. Alt eyrek = 20 bulunur. st grubun ortanca deeri alt eyrei verir. st eyrek = 60 bulunur. eyrekler akl = 60 20 = 40 bulunur. Erkek Kz st grup
en byk st deer
ortanca deer
st eyrek
Alt Ortanca st En eyrek kk eyrek deer 20 10 25 13 29 18 38 27
En byk deer 50 34
Hazrlanan bu tablodaki bilgileri kutu grafiine aktaralm.

192
STATSTK
Cinsiyet
RNEK 24
Erkek
Cebir dersine giren drt rencinin alm olduu puanlar 10, 40, 60, 90 olduuna gre bu dalmn standart sapmas katr? A) 20 B) 24 D) 30,4 E) 33,6 C) 28
Kz
10 13 18 20 24 27 29 34
43
50 renci yalar
ZM: 10, 40, 60, 90 1. Aritmetik ortalama =

10 + 40 + 60 + 90 4 200 = 4
2. Standart Sapma ve Varyans:

Grup iindeki farkllama dzeyini gsteren deerlerdir. Verilerin aritmetik ortalamadan uzaklklarnn bir lsdr. Standart sapmann byk kmas renciler arasnda deikenliin fazla olduunu, uygulanan testin, bilen ve bilmeyen renciyi ayrt etme gcnn yksek olduu anlamna gelir. Bir grubun baarsn sacede aritmetik ortalamayla belirleyemeyiz. Aritmetik ortalama rencilerin baars hakknda bilgi verir ama rencilerin puanlarnn aritmetik ortalama etrafndaki yaylmalar farkl olabilir. Standart sapma rencilerin aritmetik ortalamadan ne kadar uzaklatn belirler. Standart sapma u ekilde bulunur. 1. Puanlarn aritmetik ortalamas bulunur. 2. Herbir puann aritmetik ortalamadan fark bulunup bu farklarn karesi alnr ve bulunan deerler toplanr. 3. Bulunan deer renci saysnn 1 eksiine blnp karekk alnr. Standart Sapmay veren forml: Sx = standart sapma n = renci says
= 50
2. (10 50)2 + (40 50)2 + (60 50)2 + (90 50)2 1600 + 100 + 100 + 1600 = 3400 3.
3400 = 41 3400 = 3 1133, 3 33,6
imdi bu zm tablo ile gsterelim.

x renciler 1. renci 2. renci 3. renci 4. renci Toplam ham puan 10 40 60 90 200
xx
10-50=40 4050=10 6050=10 9050=40
(40)2=1600 (10)2=100 102=100 402=1600 3400
_ x xi
i=1
/ bxi xl
: Btn puanlarn aritmetik ortalama

Sx =
i=1
/ bx i xl2
n1 3400 = 1133, 3 , 33,6 bulunur. 3
dan farklarnn kareleri toplam,
Sx =
/ bx i xl2
i =1
3400 = 41
n 1
Cevap : E
NOT: Varyans=(Standart sapma)2
olduundan standart sapma iin yaplan yorumlar, varyans iinde geerlidir.

193
STATSTK
RNEK 25
Standart sapma deeri kk kan gruplarda, 1) Grup homojendir. 2) renciler aras farkllama azdr. 3) Yaplan test bilen ile bilmeyen renciyi ayrt etmemitir.
Cebir dersine giren drt rencinin alm olduu puanlar 48, 49, 50, 53 olduuna gre, bu dalmn standart sapmas katr? A) 1,9 ZM:
x ham puan 48 49 50 53 200
B) 2,14
C) 2,6
D) 3
E) 3,12
renciler 1. renci 2. renci 3. renci 4. renci Toplam
xx
48 50 = 2 49 50 = 1 50 50 = 0 53 50 = 3
_ x xi
(1)2 = 02 = 0 32 = 9 14
(2)2 = 4 1
RNEK 26
Bir okuldaki be ubede uygulanan bir Trke testi ile ilgili aadaki istatistikteki bilgiler hesaplanmtr.
ubeler
Sx =
/ bxi xl
i =1
Aritmetik ortalama 60 61 59 60,5
Standart sapma 3 15 8 10
n1
14 = 4, 6 , 2,14 3
A B C D
Cevap : B
E Standart sapmayla ilgili son iki rnei inceleyelim. I. rnekte puanlar 10, 40, 60, 90 verildiinde aritmetik ortalama = 50, standart sapma = 33,6 kt. II. rnekte puanlar 48, 49, 50, 53 verildiinde aritmetik ortalama = 50, standart sapma = 2,14 kt. I. rnekte ve II. rnekte aritmetik ortalama ayn olmasna karn I. grupta puanlar aritmetik ortalamadan uzak, II. rnekte puanlar aritmetik ortalamaya yakn olduundan I. rnekteki standart sapma II. rnekteki standart sapmadan ok daha byk kt. O halde standart sapmayla ilgili aadaki yorumlar yapabiliriz. Standart sapma deeri byk kan gruplarda, 1) Grup heterojendir. 2) renciler aras farkllama fazladr. 3) Yaplan test bilen ile bilmeyen renciyi ayrt etmitir.
59,5
Buna gre, dier deikenler sabit tutulduunda bu ubelerde derse girecek bir Trke retmeninin hangi ubede en az ve en ok zorlanmas beklenir?
ZM: Be ubeninde aritmetik ortalamas birbirlerine yakn olduundan standart sapmaya bakalm. Standart sapmann yksek olduu ubede renciler arasnda farkllama yani seviye farkllklar olacandan en yksek standart sapmaya sahip B snfnda retmen en ok zorlanr. Tersinde ise standart sapmann en az olduu A snfnda retmen en az zorlanr.
194
STATSTK
RNEK 27
RNEK 28
Bir snftaki rencilerin be farkl testteki yantlar 100 zerinden puanlanm ve bu puanlardan aadaki tabloda gsterilen istatistikler hesaplanmtr.
Testler I. test II. test III. test IV. test Aritmetik ortalama 70 50 60 60 Mod 60 50 60 45 Medyan 65 55 65 50 Standart sapma 3 8 5 6
Bir snftaki rencilerin be farkl testteki yantlar 100 zerinden puanlanm ve bu puanlardan aadaki tabloda gsterilen istatistikler hesaplanmtr.
Testler I. test II. test III. test IV. test
Aritmetik ortalama 40 40 40 40
Mod 50 40 60 55
Medyan 50 60 30 35
Standart sapma 2 3 6 1
V. test
80
70
70
V. test Bu bilgilere gre, a) En yksek ve en dk baar hangi testten elde edildiini bulalm. b) renciler arasndaki farkllama en ok hangi testten elde edildiini bulalm.
40
35
45
Bu bilgilere gre, a) En yksek ve en dk baar hangi testten elde edilmitir? b) renciler arasndaki farkllama en az hangi testten elde edilmitir? c) Hangi testte bilen ile bilmeyen renci ayrt edilmitir?
ZM: a) Baar dzeyi iin aritmetik ortalamaya baklr. En yksek ortalama 80 olan V. test olduundan en yksek baar V. testten elde edilmitir. En dk ortalama 50 olan II. test olduundan en dk baar II. testten elde edilmitir. b) Standart sapma arttka renciler arasndaki farkllama artar. Standart sapmas en yksek olan test II. testtir. Mod ve medyan deerleri bu sorular iin bir anlam ifade etmez.
ZM: Baar dzeyi iin aritmetik ortalamaya baklr. Aritmetik ortalamann eit olduu yerlerde standart sapmaya baklr. Standart sapmann kk olduu test daha baarldr.
a) IV.testin standart sapmas 1 olduundan en yksek baar IV. testten, III. testin standart sapmas 6 olduundan en dk baar III. testten elde edilmitir. b) Standart sapmas en dk olan test IV. test olduundan IV. testte renciler arasndaki farkllama en azdr. c) Aritmetik ortalamalar eit olduundan standart sapma arttka snfta testten zayf ve yksek not alan renciler arasndaki fark artacandan uygulanan test bilen ile bilmeyen renciyi ayrt eder. Bu durumda standart sapmas en yksek olan III. test bilenle bilmeyen renciyi ayrt eder.
195
STATSTK
RNEK 29
Bir snftaki rencilerin be dersten alm olduklar puanlara ilikin istatistiki deerler tabloda gsterilmitir.
Trke Matematik Fizik Kimya Biyoloji
60 50 50 50 30
30 20 32 25 21
5 6 4 5 1
40 30 35 40 25
35 35 36 35 24
Buna gre, bu snftaki rencilerin en baarl ve en baarsz olduklar dersleri bulalm.
ZM: Bir dalmda grup dzeyini ya da rencilerin en baarl olduu dersi gsteren temel gsterge aritmetik ortalamadr. Fakat bu durum soru saylarnn eit olduu durumlarda geerlidir. Derslerle ilgili soru saylar yukardaki tabloda verildii gibi farkl olduu durumlarda bu kez karlatrmay aritmetik ortalamay soru saysna blerek yapmak gerekmektedir.
Trke dersindeki baar oran
30 = 0,5 60 20 = 0,4 50 32 = 0,64 50 25 = 0,5 50 21 = 0,7 30
Matematik dersindeki baar oran = Fizik dersindeki baar oran Kimya dersindeki baar oran Biyoloji dersindeki baar oran = = =
Bu durumda bu snftaki rencilerin en baarl olduu ders biyoloji, en baarsz olduu ders matematiktir.
Elinizde bir pinpon topu var. Bu pinpon topunu 1 metre ykseklikten yere brakyorsunuz. Top yerden 33 cm ykseliyor. Sonra elinize baka byk bir top alyorsunuz. Bu topu da ayn ykseklikten brakyorsunuz; bu top da 33 cm ykseliyor. Ancak amacnz bu toplardan en az birini 4 metre ykseltmek. Bunu nasl yapabileceinizi dnyorsu nuz. Toplardan birini hzla yere arpmay d nyorsunuz. Ama oyunun kural iddet kul lanmay iermiyor. Yine de siz hzl bir hare ketle pinpon topunu olanca gcnzle yere arpyorsunuz ama top sadece 90 cm ykseliyor. Size verilmi olan bir sre var. 4 dakika iinde bu sorunu zmeniz gerekiyor. Birka defa daha de niyorsunuz; ama her iki top da ayn lde ykseliyor. Eer top lar 1/3 orannda ykseliyorsa 12 metre yksek likten braklan top 4 metre ykselir diyorsu nuz. Ancak iinde bulunduunuz odann tava n 4 metre. Oyunu kuran kii, stelik bu oyu nun kurallarndan birinin, topu 1 metre yk seklikten yere brakmak olduunu belirtiyor. Hzla dnyorsunuz, neler yapabilecei nizi ama bir trl zm bulamyorsunuz. Srenin sonuna doru, oyunu size oynatan ki i, "Toplar birbirine yardm edebilir mi?" diye soruyor. Siz bu soruyu dahi anlayamyorsunuz. Top birbirine nasl yardm etsin ki! Srenin so nunda oyunu oynatan kii, iki topu alyor. Pin pon topunu byk topun stne eliyle koyu yor ve iki topu ayna anda brakyor. ki top bir metre ykseklikten yere dyor ve pinpon to pu 4 deil, 5 metre ykseliyor. Bu yaamda byk sonulara ulamak isti yorsak, daha nce denenmemi yntemleri de nememiz gerekiyor. Yepyeni bir bak asyla problemlere ve hatta zmlere yaklamak ge rekiyor. Bu problemin zmnde byk top kk topa yardm ediyor. Byk top yere d erken nce yere arparak kk topu tavana kadar sratyor. Biz de kendi yaammzda ilerlemek istiyorsak yardm etmeye ve yardm almaya ak olmalyz. Dnyadaki byk baa-rlarh-hemen hepsinin arkasnda birilerinin yardm ya da ibirlii vardr. birliine kapal olan insanlarn bu dnya da alabilecei sonular olduka kstl. rnein, kolye satan iki sokak tezgah dnn. kisi de rakip ve dierinin daha az kolye satmasn isti yor. Sonuta ikisi de dierinin iini baltalamaya alyor ve her ikisi de daha az kolye satyor. ocuklann giriimci yapmak isteyen baba, iki ocuuna iki kasa elma alyor. ocuklar bir sokan kenarnda elma satmaya alyorlar; ama iler iyi gitmiyor. Her ikisi de birinci gn pek para kazanamadan bitiriyor. Geceleyin ne yapabiliriz, diye dnyorlar ve bir forml buluyorlar. kisi de elmalara farkl fiyat koyu yor. Bir tanesinde elmann kilosu 4 tttej Trk Liras, dierinde ise 3 $TTL. Bylece oradan ge enler, elmalann ayn olduunu grnce ucuz olan 3 fTL 'lik elmalardan alyor. 3TL 'den el ma satann elmalan bitince 4 TL 'lik elmalar dan takviye yapyorlar ve akama kadar bu modelle elmalar bitiriyorlar. Gnn sonunda da kazandklar paray paylayorlar. Halbuki iki karde, ibirlii yapmasa ikisi de belki de hi elma satamayacak ya da ok az satacak. Byk baarlarn srr, ibirlii, uyum ve yeni fikirleri uygulamak gibi grnyor.
Aritmetik ortalama
Standart sapma
Dersler
Medyan
196
Soru says
Mod
STATSTK
STANDART SAPMA KK SE
STANDART SAPMA BYK SE
renci Grubu
Homojen
Heterojen
rencilerin renme Dzeyleri
Benzer
Farkl
Elde Edilen Puanlar Birbirlerine
Yakn
Uzak
renciler Aras Farkllama
Az
ok
Puanlar Aritmetik Ortalamaya
Yakn
Uzak
Uygulanan Testin Ayrt Edicilii
Dk
Yksek
Bilen renciler le Bilmeyen rencileri Birbirinden
Ayrmam
Ayrm
197
STATSTK
STATSTK
gru rin e l i c ren erir. r. k v o ln n bilgi a e e a ate Biz knd n ikk k d a oje h m ter z. a e h e tam da erm in a r v y e i ril jen bilg Ve o a m ho knd un hak b u ir. Gr uu len i old k et en d r e erl e d i U li ici d e rt ay ez. n ti es erm n t lgi v a lan bi gu nda y U kk ha
a pb
ar
ne renc ka iler da r u in ar za itm kla et Ve t ik o n rta rile b lam rin eli ta rle ada m r. n a m Gr d old ubu ikk u n h at e u o al m ha n kk oje r. n n da ya bil da gi U ve hete de rir ro e . jen rle rde ne tki len Uy ir. ha gula kk na nd n a b test ilg ten iv eri ayr r. te dic ili i
198
STATSTK
Temel niversite snavna girmi. Her soruda yaz tura atarak cevaplar vermi. ki saat sonra rencilerin ou snav kadn verip salonu terk etmi. Temel hala yaz tura atyor. retmen gelip bana dikilmi. Temel hepsini yaz tura atarak cevapladn hala bitmedi mi? Temel : Hocam bir saat nce bitirdim ama cevaplarm kontrol ediyorum.
Aadaki cmleleri Doru (D) - Yanl (Y) olarak deerlendiriniz.
1. Aritmetik ortalama verilerin toplamnn veri saysnn 1 eksiinin blnmesiyle elde edilir. 2. Bir testte btn renciler ayn puan aldnda bu testin standart sapmas 0 kar. 3. Bir veri grubuna, puan grubun ortalamas ile ayn olan bir veri eklendiinde standart sapmann deeri
kesinlikle deimez.
4. Aritmetik ortalama ve standart sapma bulunurken verilerin tamam ileme alnr. 5. Ranj(aklk), mod ve medyan bulunurken verilerin bir yada birka ileme girer. 6. Tm rencilerin ayn puan ald bir testte mod yoktur. 7. Tm rencilerin farkl puan ald bir testte mod yoktur. 8. Standart sapmann byk kmas renciler aras farkllamann az olduunu gsterir. 9. Ranj(aklk) deerinin 0 (sfr) kmas veri grubundaki btn puanlarn ayn olduunu gsterir. 10. Alt eyrek en kk veri ile ortanca verinin tam ortasndaki deerdir.
Cevaplar : 1. Y - 2. D - 3. Y - 4. D - 5. D - 6. D - 7. D - 8. Y - 9. D - 10. D
199
STATSTK
Merkezi Eilim ve Yaylma lleri STATSTK

Aritmetik ortalama Mod Medyan Standart sapma Ranj (aklk)
U deerlerden hangileri etkilenir. Dalma en byk veriden daha byk bir veri eklenmesi hangisini kesinlikle arttrr. Merkezi Eilim lleri Merkezi Dalm lleri Dalmdaki verilerin hangi puanlar etrafnda topland hakknda bilgi verir. Grubun homojen veya heterojenlii, ortalamadan ne kadar uzaklaarak yayld hakknda bilgi verir. Dalmdaki verilerin tamam hangilerinde ileme katlr. renciler arasndaki farkllamann ok fazla olmas hangilerinin deerini kesinlikle ykseltir. Bir dalma en ok frekansa sahip yani en ok tekrar eden deerlerdeki puanlardan bir puan daha eklenirse hangilerinin deeri kesinlikle artar. Bir veri grubuna grup ortalamasnn altnda bir puan daha eklenirse hangilerinin deeri kesinlikle azalr.
200
STATSTK
snftaki rencilerin puanlarnn ( (rencinin puan ( ( aritmetik ortalamas
HAM PUANLARIN STANDART PUANLARA DNTRLMESi

Ali, matematik testinden 50 puan, Tke testinden 40 puan, Tarih testinden 65 puan almtr. retmenleri ise, bu test ile ilgili aadaki yorumlarda bulunmulardr.
Yanlyorsunuz! Alinin baar dzeyini sadece ald puanla lemeyiz. Maalesef Ali benim dersimde baarsz olmutur.
z puan =
(standart sapma (
x : rencinin puan
x : aritmetik ortalama
Sx : Standart sapma z puan =

xx Sx
Ali, en ok benim dersimde baarl olmutur.
Herhangi bir kiinin alm olduu ham puan Z puanna dntrerek verilen bir puann standart sapmaya gre ortalamann ne kadar altnda veya stnde kald belirlenebilir. Z puanlarnn negatif, sfr veya pozitif kmas muhtemeldir.
T PUANI
Tarih retmeni Trke retmeni Matematik retmeni
Yukardaki karikatrde, Matematik retmeninin yapt yorum dorudur. nk, ham puan tek bana bir rencinin renme dzeyinin seviyesini lemez. Ali'nin ald ham puann yannda snftaki rencilerin aldklar puanlarn ortalamas ve standart sapmann da renme dzeyinin seviyesini belirlemede etkisi vardr. Bir renci birden ok teste girmise ald puana gre hangi testten daha baarl veya birden fazla rencinin hangisi, testlerden aldklar puanlara gre daha baarl olduunu bulmak iin ham puanlar standart puanlara dntrlr.
Z puan kullanldnda sonu bazen negatif bazen de kesirli kabilir. Bundan tr yorumlanmas daha kolay olsun diye Z puan T puanna dntrlr.
T puanyla ham puanlar, ortalamas 50, standart sapmas 10 olan puanlara dntrlmektedir.
T puan, Z puanndan elde edilir ve ayn ekilde yorumlanr.
Z PUANI renme dzeyinin seviyesini ler. rencilerin baar dzeyleri karlatrlrken Z puanlarna baklr. Z puan yksek olanlarn renme dzeyi Z puan dk olanlarn renme dzeyinden daha yksektir. Z puan rencilerin puanlarnn snf ortalamasndan ka tane standart sapma uzakta olduunu gsterir. Z puanyla ham puanlar, ortalamas 0, standart sapmas 1 olan puanlara dntrlmektedir.
Tpuan = 50 + 10 . z
rnein; Aritmetik ortalamann 60, standart sapmann 4 olduu bir snavda 72 puan alan bir rencinin Z ve T puanlarn bulalm.
z puan=
rencinin ( ham puan (
(aritmetik ortalama(
( standart sapma (
72 60 = =3 4
201
STATSTK
Z puannn bulunuunu doru paras zerinde gsterelim. Aritmetik ortalamay x , standart sapmay Sx ile gsterelim. 0
x
T puannn bulunuunu doru paras zerinde gsterelim. Sx Sx 1 2 Sx 3 z puan Sx

T puan bulunurken
Sx 60
x
Sx 64 68
Sx 72 rencinin puan
Sx 50
x
Sx 51 52 Sx 60 70
53 Sx 80
x = 50 alnr.
Sx = 4 olduundan 60 ile 72 puanlar aras 4 er birimlik eit paralara blnd. rencinin puan doru zerinde grld gibi aritmetik ortalamadan 3 standart sapma kadar byk olduundan dolay z puan 3 tr. Ama z puan bulunurken aritmetik ortalama 0, standart sapma 1 olarak alnr. Biz de say dorusunda 60 ve 72 puan araln tanma uygun ekle getirelim. Sx 60
x
Sx 50
x
T puan bulunurken Sx=10, x = 50 alnr.
T puan Bylelikle aritmetik ortalama 50, standart sapma 10 alnarak T puan 80 bulunmu oldu.
Sx 64 68
Sx
RNEK 30
72 rencinin puan Sx
Aritmetik ortalamay 0 yapmak iin herbir puandan 60 kardk.
Sx 0
x
Sx 4 8 Sx 1 2
Aritmetik ortalamas 56, standart sapmas 10 olan bir testte 76 puan alan bir rencinin Z ve T puanlarn bulalm. ZM:
rencinin puan Aritmetik ortalama Standart sapma 76 56 10
12 Sx 3
z puan =
Sx 0
x
Standart sapmay 1 yapmak iin herbir puan 4'e bldk.
=2
z puan
T Puan = 50 + 10 . z = 50 + 20 = 70

RNEK 31
Bylelikle aritmetik ortalama 0, standart sapma 1 alnarak z puannn 3 olduu bulunmu oldu. T puan = 50 + 10 . z = 50 + 10 . 3 = 50 + 30 = 80 bulunur.
Aritmetik ortalamas 70, standart sapmas 4 olan bir testte 62 puan alan bir rencinin Z ve T puanlarn bulalm.
ZM:
z puan =
62 70 = 2 4
T Puan = 50 + 10 . z = 50 + 10 . (2) = 30
202
STATSTK
RNEK 32
RNEK 33
Aadaki tabloda drt dersin snavlaryla ilgili aritmetik ortalama, standart sapma ve Seda'nn bu snavlardan ald puanlar verilmitir.
Aada rencinin farkl testteki puanlar ve snftaki rencilerin bu derslerdeki baz istatistik bilgileri verilmitir.
Dersler Dersler
Tolga'nn notu
Aritmetik ortalama
Matematik Trke Corafya Tarih
4 10 2 3
40 60 80 50
48 70 76 59
Trke Corafya Matematik
60 70 40
6 8 5
78 78 50
Burak'n notu 66 86 60
sapma
ortalama
puan
Buna gre, Seda'nn en baarl ve en baarsz olduu dersler hangileridir? En baarl En baarsz Tarih Matematik Tarih Corafya Tarih
Yukardaki dersler arasnda Tolga, Burak ve Cemal isimli rencilerin en baarl olduu dersler aadakilerden hangisidir? Tolga Burak Corafya Matematik Matematik Trke Corafya Cemal Matematik Corafya Trke Matematik Trke
A) Matematik B) Corafya C) Trke D) Tarih E) Corafya
A) Trke B) Trke C) Corafya D) Corafya E) Matematik
ZM: Seda'nn Matematik dersindeki Z puan =

48 40 =2 4
ZM: Z puanlarn bulalm. Tolga'nn; Trke dersindeki Z puan =

78 60 =3 6 78 70 =1 8 50 40 =2 5
Trke dersindeki Z puan =
70 60 =1 10
Corafya dersindeki Z puan = Corafya dersindeki Z puan =

76 80 = 2 2
Matematik dersindeki Z puan =
Tarih dersindeki Z puan =
59 50 =3 3
Tolga'nn en baarl olduu ders Z puannn en yksek olduu Trke dersidir. Burak'n; Trke dersindeki Z puan =
66 60 =1 6 86 70 =2 8 60 40 =4 5
Seda'nn Z puannn en yksek olduu Tarih dersinde baars en yksek, Z puannn en dk olduu Corafya dersinde baars en dktr.
Cevap : D
Corafya dersindeki Z puan =
203
Cemal'in notu 54 82 42
Standart sapma
Dersler Dersler
Standart
Aritmetik
Seda'nn
STATSTK
Burak'n en baarl olduu ders Matematiktir. Cemal'in; Trke dersindeki Z puan =

54 60 =1 6 82 70 = 1, 5 8 42 40 = 0, 4 5
Deiken: Gzlemden gzleme, lmden lme deiik deerler alabilen olaylara, insanlara ve nesnelere ilikin zelliklerdir. rnein; insanlarn kilosu, rencilerin not durumu birer deikendir.
Corafya dersindeki Z puan =
Cemal'in en baarl olduu ders Corafyadr.
Cevap : B
Deiken Trleri
Aadaki sorular snftaki arkadalarnzla birlikte yorumlayp tartnz.
Nicel Deiken: Saysal olarak aklanan zelliklerdir. rnein; insan says, kiilerin boylar Nitel Deiken: Semboller ya da sfatlarla aklanan zelliklerdir. rnein; bir insann medeni durumu, cinsiyeti. Srekli Deiken: ki deer arasnda sonsuz sayda deer alabilen deikendir. rnein; insanlarn boylar. 170 cm ile 171 cm arasnda sonsuz sayda ondalkl saylar bulunur. Sreksiz Deiken: ki deer arasnda snrl sayda deer alabilen deikenlerdir. rnein; karde says 3 karde ile 7 karde arasnda sadece 4,5 ve 6 karde vardr. 6,2 karde olamaz. Baml Deiken: Baka deiken ya da deikenlere bal deikenlerdir. Bamsz Deiken: Baka bir deikene bal olmadan deerler alabilen deikenlerdir. Ders almann baarl olma zerindeki etkisi rneinde; Ders alma artarsa baar artar. Ders alma azalrsa baar azalr.
1. Bir istatistiki ilem iin hangi eilim veya yaylm lsn kullanmak daha iyidir; niin? 2. Bir testten elde edilen istatistiki ilemlerde standart sapmann byk kmas gerekli midir? 3. deal bir snavda aritmetik ortalama, mod, medyan, standart sapma, ranj (aklk) deerleri nasl olmaldr? 4. Merkezi eilim llerinin aritmetik ortalama niin mod ve medyana gre daha salkl bilgi verir? 5. Merkezi eilim lleri ierisinde en kullansz ve en kullanl olan hangileridir; niin? 6. Herkesin eit puan ald bir testteki istatistiki bilgiler nasl olur? 7. Bir testten elde edilen standart sapmay ykseltmek iin test ile ilgili ne yaplabilir? 8. Bir veri grubuna, grup ortalamas ile ayn punda olan bir veri eklendiinde istatistiki bilgiler nasl deiir? 9. Z veya T puanlarn niin hesaplarz?
204
Bu rnekte ders alma bamsz deiken, baarl olma baml deikendir. nk baarl olmak ders almaya baldr.
STATSTK
Korelasyon
Deikenler arasndaki ilikinin saysal deeridir. Deikenler arasndaki iliki korelasyon katsays ile gsterilir. Korelasyon katsays 1.00 ile +1.00 arasnda deien deerler alr. Pozitif (dorusal) iliki: Korelasyonun katsays +1 e yaklatnda korelasyon ykselir. Deikenlerin her ikisi de artar ya da deikenlerin her ikisi de azalr. rnein; Ders altka rencinin baarsnn artmas, ders almadka rencinin baarsnn azalmas. Negatif iliki: Korelasyon katsays 1 e yaklatka korelasyon ykselir. Deikenlerin birisi artarken, dieri azalan bir ilikidir. rnein; Spor yaptka hastalklara yakalanma riskinin azalmas. likisizlik: Korelasyon katsaysnn 0 olmasdr. Yani iki deiken arasnda ilikinin olmamasdr.
MANTIK SORUSU Oya Hanm operay ok sevmektedir. ki tane opera bileti alyor ve telefonla kocasn arayp, yarn le vaktine iki tane opera bileti aldn sylyor. Kocas da operay sevmedii halde karsn krmamak onu mutlu etmek iin kabul ediyor. Ertesi gn birlikte operaya gidiyorlar. Yaz gn havalar ok scak ve le vakti olduu iin ellerine metalden yaplm iki tane de yelpaze alp opera salonuna giriyorlar. Oya Hanm operay ilgiyle izlerken kocas operay sevmediinden can skntsndan uyuya kalyor ve bir rya gryor. Ryasnda Fransz htilalindedir. htilal sulular arasnda giyotin (lm cezas) cezas alan 10 kii arasndadr. Srasyla sulular lm cezasna arptrlmaktadr. Sra kendisine gelmitir. Makine tam boazn kesmek iin aa doru inerken bu arada operay seyreden Oya Hanm'n elindeki yelpaze elinden frlayp kocasnn boazn kesiyor. Kocas ryada lm cezasnda ld gibi gerek hayatta da lmtr. (Bu hikayede bir mantk hatas vardr. Bu hata nedir?)
rnein; nsann boyu uzadka, zekas artar.

Cevap : Kocasnn rya ile gerek hayattaki lm ayn zamana denk geldiinden ryasn kimseye anlatamaz. Dolaysyla biz grd ryay bilemeyiz.
iliki yok iliki artyor iliki artyor
1.00
+ 1.00
RNEK 34
Yukarda korelasyon deerleri ile iliki dzeyi arasndaki iliki gsterilmitir.
Aadaki korelasyon katsaylarndan hangisinde iliki en fazla grlmektedir?
Korelasyon, ilikinin varl ve yn hakknda bilgi verir. erii hakknda bilgi vermez.
A) 0,80
B) 0, 20 E) 0, 60
C) 0
D) 0,10 ZM:
0 (sfr) deerinden uzaklatka korelasyon (iliki) artar. Bu durumda cevap A seeneidir.
205
STATSTK
RNEK 35
RNEK 36
Bir grup rencinin Matematik, Trke, Fizik ve Kimya testlerinden aldklar puanlar arasndaki korelasyonlar aadaki tabloda gsterilmitir.
Yaplan aratrmalara gre sigara ienlerin kansere yakalanma riskleri artmaktadr. Buna gre sigara ime ile kanser arasndaki ilikiyi gsteren grafik aadakilerden hangisi olabilir?
A)
Kansere yakalananlarn says
Ders Matematik Trke Fizik Kimya
Matematik 1 0,60 0,70 0,65
Trke 0,60 1 0 0,80
Fizik 0,70 0 1 0,90
Kimya 0,65 0,80 0,90 1
B)
Bu tablodaki bilgilere gre aadaki yorumlardan hangisi yanltr? A) Matematik ve Trke dersleri arasnda pozitif ynde bir iliki vardr. B) Kimya ve Trke dersleri arasnda negatif ynde bir iliki vardr. C) Fizik ve Trke dersleri arasnda iliki yoktur. D) En yksek iliki Fizik ve Kimya dersleri arasndadr. E) En dk iliki Trke ve Kimya dersleri arasndadr.
Sigara ienlerin says
C) Kansere
yakalananlarn says
D) Kansere
yakalananlarn says
E)
ZM: A) Matematik ile Trke arasndaki korelasyon katsays 0,60 pozitif olduundan pozitif ynde bir iliki vardr. B) Kimya ve Trke dersleri arasnda korelasyon katsays 0,80 negatif olduundan negatif ynde bir iliki vardr. C) Fizik ve Trke dersleri arasnda korelasyon katsays 0 olduundan iliki yoktur. D) Fizik ve Kimya dersleri arasnda korelasyon katsays 0,90 yani 0 dan en uzak deer olduundan en yksek iliki vardr. E) Trke ve Kimya dersleri arasnda korelasyon katsays 0,80 yani 0 dan olduka uzak olduundan negatif ynde yksek bir iliki vardr. En dk iliki hatta ilikisizlik Fizik ile Trke dersleri arasndadr. nk korelasyon katsays 0 dr.
6 2 3 9
ZM:
A seenei cevaptr. nk grafie gre sigara ienlerin says artarken kansere yakalananlarn says da artmaktadr.
Cevap : E
206
Cevap : A
STATSTK
RNEK 37
RNEK 38
Yaplan aratrmalara gre belli bir ekosistemde ylan saylar arttka fare saylarnn azald grlmtr. Buna gre ylan says ile fare says arasndaki ilikiyi gsteren grafik aadakilerden hangisi olabilir? A)
Fare says
Yaplan aratrmalara gre kayg ile baar arasnda u ekilde bir iliki saptanmtr. Az ya da ok kayg baary drrken, orta dzeydeki kayg baary artrmaktadr. Kayg olmaynca baar olmamaktadr. Buna gre kayg ile baar arasndaki ilikiyi gsteren grafik aadakilerden hangisi olabilir? A)
Baar
B)
Fare says
B)
Baar
Ylan says
Ylan says
C)
Fare says
D)
Fare says
Kayg
Kayg Baar
C)
Baar
D)
Ylan says
Ylan says
Kayg
Kayg
E)
Fare says
E)
Baar
Kayg Ylan says
ZM: ZM:
Fare says 9 8 Baar
Ylan says
Dk Orta Yksek Kayg
B seenei cevaptr. nk B eeneinde ylan says arttka fare says azalmaktadr.
D seenei cevaptr. nk grafikte kayg orta dzeydeyken baar atmtr.
Cevap : B
207
Cevap : D
STATSTK
RNEK 39
ZM:
Bir retmen, bir baar testini derse balamadan nce (n test) ve dersin bitiminde (son test) rencilerine uygulanmtr. Uygulama sonucunda rencilerin n test ve son test puanlarna ait grafiklerini inceleyerek kulland yntemin renme zerinde etkili olduu sonucuna varmtr. Bu retmenin elde ettii grafikler aadakilerden hangisi olabilir? A)
renci says renci says
A)
renci says 30 20 10 Puan
renci says
30 20 10
1 3 5 (n test)
Puan
(Son test)
Grafiklere saylar verdiimizde n testte 1 puan alan 30 kii, 5 puan alan 10 kii olurken, son teste 1 puan alan 10 kii, 5 puan alan 30 kii olmutur. Bu durumda retmenin ynteminin etkili olduu sylenebilir.
Cevap : A
(n test) Puan (Son test) renci says Puan
RNEK 40
B)
renci says
Bir aratrmada iki deiken arasnda yakn bir iliki bulunmutur. Bu deikenler aadakilerden hangileri olamaz? A) younluu Stres
(n test)
Puan
(Son test)
Puan
B) Ders alma Baar C) Kaltm Gz Rengi D) Fabrika Says Hava kirlilii E) Kilolu olma Zengin olma ZM:
C)
(n test)
Puan
(Son test)
Puan
Kilolu olma ile zengin olma arasnda bir iliki yoktur.
D)
RNEK 41
Cevap : E
(n test)
Puan
(Son test)
Puan
Aadaki korelasyon katsaylarndan hangisi "doum yeri" ile "doum yl" arasndaki ilikiyi gstermektedir? A) 1 D) 0,30 B) 0,20 E) 1 C) 0
E)
ZM: Doum yeri ile doum yl arasnda herhangi bir iliki olmadndan ilikisizlik durumunun korelasyon katsays 0 olur.
(n test)
Puan
(Son test)
Puan
Cevap : C
208
STATSTK
RNEK 42
Aadakilerden hangisinde dorusal pozitif ynde bir iliki yoktur? A) Dzenli beslenme ile salkl olma B) alma ile baar C) ok yeme ile kilolu olma D) Kitap okuma ile bilgili olma E) i says ile iin bitme sresi
Fiziki, matematiki, kimyac, jeolog ve antropologdan oluan bir heyet bir aratrma iin arazide bulunmaktadr. Birden yamur bastrr. Hemen yaknlarndaki bir ky evine snrlar. Ev sahibi misafirlerine bir eyler ikram etmek iin mutfaa geer. Hepsinin dikkati soba zerinde toplanr. Soba yerden yaklak bir metre kadar yukarda, altnda dizili talarn zerindedir. Sobann niin byle kurulmu olabileceini dnrler, tartrlar ve herkes fikrini srasyla aklamaya balar. Kimyac, "Adam sobay ykselterek aktivasyon enerjisini drm, bylece daha kolay yakmay amalam olmal," der. Fiziki, "Adam sobay ykselterek konveksiyon yoluyla odann daha ksa srede snmasn salamak istemitir." diyerek fikrini syler. Jeolog, "Buras tektonik hareketlilik blgesi olduundan herhangi bir deprem annda sobann talarn zerine yklmasn salayarak yangn olasln azaltmay amalam," der. Matematiki, "Sobay odann geometrik merkezine kurmu, bylece de odann dzgn bir ekilde snmasn salam," dedikten sonra antropolog, "Adam ilkel topluluklarda grlen atee tapmann daha hafif bir biimi olan atee sayg nedeniyle sobay yukar kurmu," der. Bu srada ev sahibi ieri girer, ona sobann niye byle yukarya kurulduunu sorduklar zaman biraz sklarak cevap verir. "Borumuz yetmedi."
ZM: i says arttka iin bitme sresi azalacandan ii says ile iin bitme sresi arasnda negatif ynde bir iliki vardr.
Cevap : E
SZCE HANGS? Olumsuz Dil

Sskalamsn ikolamsn
Olumlu Dil
ncelmisin Toplu grnyorsun
Hereyi benden bekle- Bu ii kendi abanla yame. parsan baarl olursun. Yine mi devini yapmadn? ok imanlamsn. Odan temizle. Yapacaksn yoksa... Bir daha yaramazlk yaparsan... devini yapm olman beklerdim. Seni kilo alm grdm. Odan temizler misin? Yapman ok istiyorum. Yaramazlk yapman beni zyor.
209
STATSTK
KAVRAMSAL HARTA
izgisel Grak
Alt eyrek
Stun Grai
st eyrek
Tablo Grai
eyrekler Akl
Serpilme Grai
Kutu Grai
Histogram
Standart Sapma
Merkezi Eilim lleri
Ham ve Standart Puan
Aritmetik Ortalama
Z puan
Mod
T puan
Medyan
Deiken trleri
Merkezi Yaylma lleri
Korelasyon
Ranj (aklk)
Korelasyon katsays
Yukardaki ifadelerin ne anlama geldiklerini biliyor musunuz?
210
STATSTK
YAPILANDIRILMI GRD
Aada verilen yaplandrlm gridlerdeki kutucuklarda "lme sonularndaki istatistiksel ilemler" nitesi ile ilgili rnekler verilmitir. Kutucuklardaki numaralar ile size yneltilen sorular cevaplaynz. Ayn kutucuu birden fazla soru iin kullanabilirsiniz. Baarlar...
1. Medyan 4. Aritmetik ortalama
2. Ranj(aklk) 5. Mod
3. Standart sapma 6. T ve Z puanlar
SORULAR
1. Yukardaki kutucuklardan hangileri bir veri grubuna, dalmdaki puanlarn aritmetik ortalamas deerinde bir puan eklenmesinden kesinlikle etkilenmez? Uygun kutucuklarn numaralarn yaznz.
2. Yukardaki kutucuklarn hangileri merkezi eilim(ylm) lleridir? Uygun kutucuklarn numaralarn yaznz.
3. Yukardaki kutucuklarn hangileri ar ulardaki puanlardan etkilenir?
Puan hesaplama C1 = Doru seilen kutucuk says C2 = Toplam doru kutucuk says C3 = Yanl seilen kutucuk says C4 = Toplam yanl kutucuk says
R V S C1 C3 W Sf p + 1 W$ 5 S W S C2 C4 W T X
formlnden bulunan puan 10 zerinden deerlendirilir.
211
Cevap 3 : Doru kutucuklar : 2, 3, 4, 6 Cevap 2 : Doru kutucuklar : 1, 4, 5 Cevap 1 : Doru kutucuklar : 2, 4
Yanl kutucuklar : 1, 5 Yanl kutucuklar : 2, 3, 6 Yanl kutucuklar : 1, 3, 5, 6
STATSTK
ETKNLK ZAMANI
BOLUK DOLDURMA
Aadaki ifadelerde boluk braklan yerleri verilen uygun kelimelerle doldurunuz.

1. ....................... ile bir renci grubunun ortalama baar dzeyi belirlenir. 2. Bir veri grubunun tam ortasndaki deere ...................... denir. 3. Bir veri grubunda en ok tekrarlanan deere ............... denir. 4. Bir veri grubunda en byk ve en kk deerler arasndaki farka ................... denir. 5. Bir veri grubunda st eyrek ile alt eyrek arasndaki farka ..................... denir. 6. Ortanca deer grubu ikiye ayrdktan sonra ortanca deerin altnda kalan deerlerin ortancasna ................... denir. 7. Ortanca deer grubu ikiye ayrdktan sonra ortanca deerin stnde kalan deerlerin ortancasna ............................. denir.
8. ............................ arttka renciler arasndaki farkllama artar. 9. Aritmetik ortalamann 0, standart sapmann 1 kabul edildii ve bir rencinin aritmetik ortalamadan ka tane standart sapma uzaklkta olduunu gsteren deere ....................... denir. 10. Aritmetik ortalamann 50, standart sapmann 10 kabul edildii ve 50 + 10z puanyla hesaplanan deere .............. denir. 11. ki deiken arasndaki ilikinin saysal deerine .......................... denir. 12. ............................ 1'den 1 'e kadar deer alabilir. 13. Cinsiyet ile zengin olma arasndaki ilikiyi ifade eden korelasyon katsays ...................... dr.
Z puan Aritmetik ortalama Alt eyrek Aklk (ranj) Standart sapma Korelasyon T puan Korelasyon katsays
212
Medyan eyrekler akl st eyrek Sfr Mod
STATSTK
KAVRAMSAL KARKATR
Arkadam; Bir veri grubunda en ok tekrar eden yani frekans en yksek olan deere mod denir. Birader; Bir dalmdaki istatistiki bilgilerden aritmetik ortalama, mod ve medyana oranla veri grubu hakknda daha salkl bilgi verir.
Aziz Dostum; Standart sapma arttka gruptaki farklla ma artar. Ortam; Bir renci matematik snavndan 60, Trke snavndan 70 almas, rencinin Trke dersindeki ba arsnn matematik dersindeki ba arsndan fazla olduunu gstermez. Bu rencinin hangi dersten daha ba arl olduunu anlamak iin bu derslerin Z veya T puanlarnn hesaplanmas gerekir.
Sevgili Dostlar, Veri grubuna bir eleman daha eklendiinde verilerin aritmetik ortalamas kesinlikle dei ir.
Baki Bestami
Ruhi Zekai
Fuzuli
Konuanlardan birisi yanl bilgi vermektedir. Sizce yanl bilgi veren kimdir?
Bestami
Baki
Fuzuli
Ruhi
Zekai
Bu ekilde dnmenizin nedeni nedir? Arkadalarnzla tartnz.

CEVAP : Fuzuli
213
STATSTK
TANILAYICI DALLANMI AA
Aada verilen tanlayc dallanm aataki ifadelerden bazlar doru, bazlar yanltr. D harfi doruyu, Y harfi yanl simgelemektedir. lk sorudan balayarak doru ya da yanl olduuna karar verip, ynlendirici oklar takip ediniz. Son olarak ulatnz k iaretleyiniz. Sadece bir ktan kabilirsiniz. fadelere verdiiniz her doru cevap "+" iaretini gsterirken, her yanl cevap "" iaretini gstermektedir.
Daha sonra cevap anahtarndan aldnz puana bakabilirsiniz. Baarlar...
Snava giren renci says arttka rencilerin puanlarnn aritmetik ortalamas kesinlikle artar. D Korelasyon katsaysnn 1 olmas iki deiken arasnda ilikinin olmadn gsterir. D Y Y Aritmetik ortalamas 50, standart sapmas 4 olan bir testte T puan 30 olan bir rencinin bu testten ald ham puan 42 dir. D Y
Snava giren renci says arttka standart sapma artar. D 1. k Y 2. k
Z puannn negatif olmas bir rencinin ortalamann altnda not aldn gsterir. D 3. k Y 4. k
Bir dalmdaki puanlar 20, 20, 20, 30, 30 ise bu dalmn modu 20dir. D 5. k Y
Bir dalmdaki puanlar 50, 50, 50, 60, 60, 60 ise bu dalmn modu yoktur. D Y 8. k
6. k 7. k
CEVAP ANAHTARI 30 Puan 1. k 2. k 3. k 4. k 5. k 6. k 7. k 8. k + + + + 30 Puan + + + + + 40 Puan + + + + TOPLAM PUAN 40 30 70 30 100 60 70 30
214
STATSTK 1. Naci evden okula dz bir yoldan gitmek iin yola kyor. Bir sre yrdkten sonra yapm olduu ev devini unuttuunu farkedip evine geri dnyor. Daha sonra tekrar okula gidiyor. Okul daldktan sonra da evine geri dnyor. Buna gre, Naci'nin evden kt ilk zamandan itibaren Naci ile okul arasndaki mesafeyi gsteren grafik aadakilerden hangisi olabilir? A)
Mesafe
TEST
2. Aada, Celal, Hasan, mit ve Ali isimli kiilerin 30 dakikalk zamanda yrdkleri yollarn metre cinsinden deerleri gsterilmitir.
Yrnlen yol (metre) 2000 1750 1500 1200 1000 Celal Hasan mit Ali
10
20
30
Zaman (Dakika)
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr?

Zaman
B)
A) lk 10 dakikalk zamanda en fazla yryen kii Hasan'dr.

Mesafe
B) 30 dakikalk zamanda en az yryen kii Ali'dir. C) Hasan 30 dakikalk zamanda 1750 metre yrmtr.
Zaman
D) Hasan 10. dakikadan sonra yry brakmtr. E) Ali ile Celal'in toplam yrdkleri yol, Hasan ile mit'in toplam yrdkleri yoldan fazladr.
C)
Mesafe
Zaman
D)
Mesafe
3. Aadaki grafikte bir irketin yllk sredeki gelir ve giderleri gsterilmitir.

TL (Bin) Gelir Gider
Zaman
80 60 50 40 30
E)
Mesafe
2012
2013
2014
Zaman
Yllar
Buna gre, bu irketin yllk sredeki toplam kr ka bin TL dir? A) 20

215
B) 40
C) 50
D) 60
E) 80
1. C
2. E
3. B
STATSTK 4. Aadaki tabloda aylara gre Ali, Osman ve Fatih isimli kiilerin okuduklar kitaplarn sayfa saylar verilmitir. sim Ay Ocak ubat Mart Nisan
TEST
6. Aadaki grafikte, bir grup rencinin ald dersler ve bu dersleri alan rencilerin saylar gsterilmitir.
renci says
Ali 300 400 100 200
Osman 60 80 100 150
Fatih 400 300 100 50
55 40 30 20 15 Matematik Biyoloji Trke Kimya Fizik Dersler
Bu tabloya gre aadakilerden hangisi yanltr? A) Fatih'in okuduu kitaplarn sayfa says aylara gre azalmtr. B) Osman'n okuduu kitaplarn sayfa says aylara gre artmtr. C) Ali'nin Nisan aynda okuduu kitaplarn sayfa says Fatih'in Ocak aynda okuduu kitaplarn sayfa saysnn yars kadardr. D) Drt aylk srede sayfa says olarak en fazla kitab Fatih okumutur. E) Ay olarak en az sayfa kitap Mart aynda okunmutur.
Buna gre, biyoloji dersini alanlarn says tm renci saysnn yzde kana eittir? A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30
7. Aadaki daire grafii, 1800 tane aacn bulunduu bir bahedeki aalarn dalmlarn gstermektedir.
Elma 120 Erik
100 80 60 Kiraz eftali
Buna gre, bu bahedeki kiraz aacnn says katr? 5. Aadaki grafikte bir frnn bir haftalk srede satt ekmek saylar gsterilmitir.
Adet 700 600 500 400 300 200 100 Pazartesi Sal aramba Perembe Cuma Cumartesi Pazar Gnler
70 60 50 40 30 20 30 40 50 60 70 80 90 Sayfa Says (Hikaye)
A) 300
B) 360
C) 400
D) 450
E) 560
8. Aadaki serpilme grafiinde 25 kiinin okuduu masal ve hikaye kitaplarnn sayfa saylar gsterilmitir.
Sayfa says (Masal)
Buna gre, Frn bir haftalk srede gnlk ortalama ka ekmek satmtr? A) 350 B) 380 C) 400 D) 420 E) 450
216
Buna gre, bu kiilerden masal ve hikaye kitaplarndan 50 er sayfann zerinde okuyanlarn yzde+si katr? A) 15 B) 20 C) 24 D) 30 E) 40
4. D
5. C
6. D
7. C
8. C
STATSTK 5. st eyrek katr? 1. - 9. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. Yakup'un dokuz gnlk srede okuduu kitaplarn sayfa saylar, 20, 50, 60, 65, 10, 20, 20, 40, 75 eklindedir.
TEST
A) 10
B) 20
C) 30
D) 62,5 E) 70
Buna gre, yukardaki veri grubunda; 6. eyrekler akl katr?
1. Alt u deer katr?
A) 10
B) 20
C) 42,5
D) 47,5 E) 60
A) 10
B) 20
C) 40
D) 70
E) 80
7. Aritmetik ortalama katr? 2. st u deer katr?
A) 20 D) 70 E) 75
B) 30
C) 35
D) 40
E) 45
A) 10
B) 20
C) 40
8. Mod (tepe deer) katr? 3. Ranj (aklk) katr? A) 20 A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) 65 B) 40 C) 50 D) 60 E) 65
4. Alt eyrek katr?
9. Medyan(ortanca) katr?
A) 10
B) 20
C) 30
D) 40
E) 60
217
A) 20
B) 40
C) 50
D) 60
E) 75
1. A
2. E
3. E
4. B
5. D
6. C
7. D 8. A 9. B
STATSTK
TEST
10. - 13. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ.
14. Bir snftaki sekiz rencinin bir testten alm olduu puanlar 15, 15, 40, x, 30, y, 30, 80 olduuna gre ve bu sekiz rencinin alm olduu puanlarn aritmetik ortalamas 40 olduuna gre, x + y toplam katr?
Aadaki grafikte, bir snftaki rencilerin matematik dersinde alm olduu puanlarn renci saysna gre dalm verilmitir.
Frekans (renci says) 20 12 10 5 3 1 2 3 4 5 Puanlar
A) 60
B) 80
C) 90
D) 100
E) 110
15. Tarih dersine giren alt rencinin alm olduu puanlar 40, 40, 40, 50, 50, 80
olduuna gre, bu dalmn modu katr?
A) 40 D) 80
B) 45 E) Yoktur
C) 50
Buna gre, bu dalmn;
10. Aritmetik ortalamas katr? 16. Trke dersine giren sekiz rencinin alm olduu puanlar,
A) 3
B) 3,24
C) 3,58
D) 3,5
E) 3,8
20, 20, 20, 30, 30, 30, 40, 40
olduuna gre, bu dalmn modu katr? 11. Modu katr? A) 20 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) 35 B) 25 C) 30 E) Yoktur.
12. Medyan katr? 17. Fizik dersine giren dokuz rencinin alm olduu puanlar, 40, 40, 40, 40, 40, 60, 70, 70, 70, 70
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
olduuna gre, bu dalmn modu katr? 13. Ranj (akl) katr? A) 40 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

218
B) 50 D) 70
C) 55 E) 40 ve 70
10. C
11. D
12. D
13. D
14. E
15. A
16. B
17. A
STATSTK 1. Tarih dersine giren be rencinin alm olduu puanlar, 4. Bir veri grubundaki elemanlar 20, 30, 30, 30, 40, 50, 60
TEST
70, 70, 70, 70, 70
eklinde verilmitir. Bu veri grubuna herhangi bir eleman daha eklersek aadakilerden hangisi kesinlikle deimez?
A) 50 D) 80
B) 60
C) 70 E) Yoktur. A) Aritmetik ortalama B) Mod C) Medyan D) Aklk (Ranj) E) st eyrek
2. Matematik dersine giren on rencinin alm olduu puanlar, 5. Aritmetik ortalamaya ilikin aadakilerden hangisi yanltr? A) Testin zorluu ya da kolayl hakknda bilgi verir. B) Grubun ortalama baar dzeyini belirler. A) 10 D) 60 B) 50 C) 55 E) Yoktur. C) Aritmetik ortalama yksek ise standart sapma da yksek olur. D) Bir dalma yeni bir veri eklendiinde aritmetik ortalama deiebilir. E) Grubun renme dzeyi hakknda bilgi verir.
50, 50, 50, 50, 50, 60, 60, 60, 60, 60
3. Aye'nin okuldaki derslerden ald puanlar ve haftalk ders saatleri (krediler) aada gsterilmitir. Dersler Trke Corafya Tarih Matematik Edebiyat Felsefe Kredisi 6 2 3 5 2 2 Puan 4 5 4 2 3 2
6. Standart sapma ile ilgili aadaki yarglardan hangisi yanltr? A) Grup ierisindeki farkllama hakknda bilgi verir. B) Standart sapmann byk kmas renciler arasndaki deikenliin fazla olduunu gsterir. C) Satandart sapmann kk kmas uygulanan testin bilen renciyle bilmeyen renciyi iyi ayrt etmediini gsterir. D) Aklk (ranj) bydke standart sapmann deeri byr. E) Snava giren renci saysnn az ya da ok olmas standart sapmay etkilemez.
219
Buna gre, Aye'nin bu derslerdeki arlkl puan ortalamas katr? A) 3 B) 3,3 C) 3,5 D) 3,6 E) 4
1. E
2. E
3. B
4. B
5. C
6. E
STATSTK 7. Bir snftaki rencilerin be farkl testteki yantlar 100 zerinden puanlanm ve bu puanlardan aadaki tabloda gsterilen istatistikler hesaplanmtr.
Aritmetik ortalama 60 70 50 Standart sapma 4 1 3
TEST
9. Bir snftaki rencilerin be farkl testteki yantlar 95 zerinden puanlanm ve bu puanlardan aadaki tabloda gsterilen istatistikler hesaplanmtr.
Testler I II III Aritmetik ortalama 60 70 80 Mod 30 40 50 Medyan 35 40 45 Standart sapma 2 4 5
Testler I. test II. test III. test
Mod 40 50 60
Medyan 40 45 50
IV. test V. test
40 80
70 80
55 60
2 3
IV V
50 40
60 70
50 55
3 6
Bu bilgilere gre en yksek baar hangi testten elde edilmitir?
Bu bilgilere gre, renciler arasndaki farkllamann en fazla olduu test hangisidir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
10. Standart sapmas 3, aritmetik ortalamas 45 olan bir testten 63 alan bir rencinin z puan katr?
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
8. Bir snftaki rencilerin alt farkl testteki yantlar 90 zerinden puanlanm ve bu puanlardan aadaki tabloda gsterilen istatistikler hesaplanmtr.
Testler I II III Aritmetik ortalama 50 50 50 Mod 30 35 40 Medyan 20 25 70 Standart sapma 4 3 2
11. Aritmetik ortalamas 50, standart sapmas 2 olan bir testten 56 alan bir rencinin T puan katr?
A) 3
B) 30
C) 50
D) 70
E) 80
IV V VI
50 40 30
50 60 70
35 45 50
5 1 8 12. Standart sapmas 4, aritmetik ortalamas 70 olan bir testten 58 alan bir rencinin T puan katr?
Bu bilgilere gre, en yksek baar hangi testten elde edilmitir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
220
A) 20
B) 30
C) 40
D) 50
E) 70
7. E
8. C
9. E
10. E
11. E
12. A
STATSTK 1. Standart sapmas 7, aritmetik ortalamas 55 olan bir testteki T puan 70 olan bir rencinin bu testten ald ham puan katr?
TEST
4. Yaplan aratrmalara gre, dzenli spor yapanlarda bel ft olma riski azalmaktadr. Buna gre, dzenli spor yapma ile bel ftna yakalanan hasta says arasndaki ilikiyi gsteren grafik aadakilerden hangisi olabilir?
A) B)
A) 60
B) 63
C) 65
D) 69
E) 72
C)
D)
2. Aadaki tabloda be dersin snavlaryla ilgili aritmetik ortalama, standart sapma ve Ali'nin bu snavlardan ald puanlar verilmitir.
Testler Trke ngilizce Matematik Aritmetik ortalama 30 40 50 Standart sapma 3 6 4 Ali'nin puan 36 50 60
E)
Tarih Fizik
60 70
2 1
64 70
Buna gre, Ali'nin en baarl olduu ders hangisidir?
A) Trke D) Tarih
B) ngilizce E) Fizik
C) Matematik
3. Aadaki korelasyon katsaylarndan hangisinde iliki en azdr?
5. Standart sapmas 8 olan bir testten 60 puan alan bir rencinin Z puan 0,5 olduuna gre, ayn testten 76 alan baka bir rencinin T puan katr?
A) 0,70 D) 0,10
B) 0,20 E) 0,60
C) 0 A) 50
221
B) 60
C) 65
D) 70
E) 75
1. C
2. C
3. C
4. D
5. C
STATSTK 8. Mod katr?
TEST
6. - 10. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. Aadaki grafik bir snftaki 100 rencinin bir testten alm olduu puanlar ve renci saylarna gre dalmlar verilmitir.
frekans (renci says)
A) 20
B) 30
C) 40
D) 50
E) 70
30 25
20 15 10 20 30 40 50 70 puan
9. Ranj (aklk) katr?
A) 20
B) 30
C) 40
D) 50
E) 70
Buna gre bu dalmda;
6. Aritmetik ortalama katr?
10. 50 puan alan bir renci ka tane renciden daha yksek puan almtr?
A) 30
B) 40
C) 45
D) 48
E) 55
A) 20
B) 30
C) 40
D) 45
E) 70
7. Medyan katr?
11. 40 puandan fazla puan alanlar grubun yzde kan olutururlar? C) 40 D) 50 E) 70

222
A) 20
B) 30
A) 20
B) 30
C) 40
D) 45
E) 55
6. D
7. D
8. E
9. D
10. D
11. E
STATSTK 1. - 4. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ.
TEST
2. Grafikte L harfi ile gsterilen renci kimdir? A) Zafer D) Osman B) Semih C) Hseyin E) Tolga
Bir snftaki rencilere baar ve yetenek testi uygulanm, her iki testin puan ortalamas 55 bulunurken yetenek testi iin standart sapma 5, baar testi iin standart sapma 3 elde edilmitir. Bu snftaki be rencinin ham puanlar aadaki tabloda verilmitir.
Ad Zafer Semih Hseyin Osman Tolga
Yetenek 60 50 45 65 70
Baar 64 55 61 49 55 3. Baar - yetenek tablosu ve karlatrma grafii dikkate alndnda, aadaki rencilerden hangisi baarsz olmutur? A) Zafer D) Osman B) Semih C) Hseyin E) Tolga
Snf rehber retmeni yukardaki tabloda verilen ham puanlar z puanna dntrerek aadaki baar - yetenek karlatrma grafiini oluturmutur. Aadaki yetenek ve baar puanlarnn Z puanlarna gre yorumlanmasnda Z baar puan pozitif olan renciler yetenei lsnde baarl, Z baar puan negatif olan renciler yetenei lsnde baarsz kabul edilmektedir. (Grafikte her renci bir harfle temsil edilmitir.)
baar 3 2 1 0 1 2 3 3 21 0 1 2 3 yetenek N M R L K
1. Buna gre, Tolga'nn snf iindeki yerini, yukardaki grafikte hangi harf tanmlar? A) K B) L C) M D) N E) R
4. M harfiyle gsterilen kii aadakilerden hangisidir?
A) Semih D) Tolga
223
B) Zafer
C) Hseyin E) Osman
1. E
2. C
3. D
4. A
STATSTK 5. - 9. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. Aadaki grafiklerde ayr test sonunda Glizar'n bu testlerdeki ald ham puanlar ve bunlara karlk gelen z puanlar verilmitir.
puan 70
5
6. I. teste giren rencilerin puanlarndaki standart sapma 4 olduuna gre, I. snavdan 60 alan bir rencinin T puan katr?
A) 60
B) 70
C) 75
D) 80
E) 90
50 40
7. Glizar'n en baarl olduu testteki T puan katr?
I.
II.
III.
snav
A) 40
B) 50
C) 60
D) 70
E) 80
z puan 3
8. Glizar'n en baarsz olduu testteki T puan katr?
A) 40
1 I. II. III.
B) 50
C) 55
D) 60
E) 70
snav
5. III. teste giren rencilerin aldklar puanlarn standart sapmas 5 olduuna gre, aritmetik ortalamas katr?
9. II. teste giren rencilerin puanlarnn aritmetik ortalamas 38 olduuna gre, II. testte T puan 90 olan baka bir rencinin ald ham puan katr?
A) 50
B) 55
C) 60
D) 65
E) 80
224
A) 38
B) 42
C) 46
D) 50
E) 54
5. C
6. E
7. E
8. A
9. E
STATSTK 1. - 3. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ.
TEST
3. 50 ve 50'nin altnda puan alan renciler baarsz kabul edildii takdirde bu snfta baarl olan rencilerin says baarsz olan rencilerin ka kat olur?
3 2 5 2
Aadaki tabloda bir snftaki rencilerin girdikleri testten aldklar puanlara ait frekans deerleri verilmitir.
A)
B) 2
C)
D) 3
E) 4
Puan aral 30 - 40 41 - 50 51 - 60 61 - 70 71 - 80 81 - 90
Frekans (renci says) 4 6 10 15 3 2 4. Bir snftaki tm rencilerin 70 ald bir test iin aadakilerden hangisi yanltr? A) Aritmetik ortalama 70'tir. B) Mod 70'tir. C) Medyan 70'tir. D) Ranj (aklk) 0'dr. E) standart sapma 0'dr.
Buna gre, bu puan dalmnda
1. 50 nin zerinde puan alanlar snfn yzde kan oluturmaktadr?
A) 25
B) 40
C) 50
D) 60
E) 75
5. Standart sapmann 0 (sfr) olarak hesapland bir testle ilgili olarak, I. Bilen ile bilmeyen renciyi ayrt etmitir. II. Mod deeri yoktur. III. Aritmetik ortalama ile medyan deeri birbirine eittir. yarglarndan hangilerine ulalabilir? A) Yalnz I C) II ve III E) I, II ve III
225
2. Bu snftan rastgele seilen bir rencinin 70 puandan daha fazla not alm olma olasl katr?
1 A) 10 1 B) 8 1 C) 5 1 D) 4 1 E) 2
B) I ve II D) I ve III
1. E
2. B
3. D
4. B
5. C
STATSTK 6. Rdvan'n matematik snavndaki T puan 50, Trke dersindeki T puan 60 olduuna gre, Rdvan ile ilgili olarak; I. ki dersteki puan da snf ortalamasndan yksektir. II. Matematik dersindeki baars snf ortalamasyla ayndr. III. Trke dersindeki baars snf ortalamasnn stndedir. IV. Verilen bilgiler Rdvan'n snftaki baar dzeyi hakknda yorum yapmak iin yeterli deildir. Yukardaki yarglardan hangileri dorudur? A) Yalnz I B) Yalnz III C) Yalnz IV
10 20 30 40 50
TEST
8. Aadaki grafikte ayr teste giren rencilerin aldklar puanlara gre dalmlar gsterilmitir.
frekans(renci says)
III I II
60
70
puanlar
Grafikte I, II ve III numarayla gsterilen dalm iin aadakilerden hangisi dorudur?
D) I ve IV
E) II ve III
A) Aritmetik ortalamalar ayndr. B) Mod deerleri ayndr. C) Medyan (ortanca) deerleri ayndr. D) Ranj(aklk) deerleri ayndr. E) I ve II numaral testlerin medyan deerleri ayn, III numaral testin medyan deeri farkldr.
7. Aadaki grafikte bir teste giren rencilerin aldklar puanlara gre dalmlar gsterilmitir?
frekans(renci says) 20 15 12 6 30 50 70 80 puan
9. Z ve T puanlar ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Z puan aritmetik ortalamas 0, standart sapmas 1 olan puanlardr. B) Z puannn 0 kmas rencinin puannn snfn ortalamasna eit olduunu gsterir. C) Z puannn negatif kmas rencinin puannn snf ortalamasndan aa olduunu gsterir. D) Z puan dalmnn aritmetik ortalamas 50 ve standart sapmas 10 olacak ekilde dntrlmesi ile T puan elde edilir. E) T puannn pozitif kmas rencinin puannn snf ortalamasndan yukar not aldn gsterir.
Buna gre, yukardaki puan dalmnda mod katr?
A) 6
B) 15
C) 20
D) 70
E) 80
226
6. E
7. D
8. D
9. E
STATSTK 1. Aadaki grafik Bilal'in matematik testinden girmi olduu be tane snavda alm olduu Z puanlarn gstermektedir.
z puan 1 0 0,5 1 I. II. III. IV. V. testler 25 20
TEST
3. - 4. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. Aadaki histogram grafiinde bir dersten alnan not aralklar ve bu aralklarda yer alan frekans (renci saylar) verilmitir.
frekans(renci says)
Buna gre, Bilal'in girmi olduu be testle ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
10 5
20-30
30-40
40-50
50-60
60-70
B) II. testten elde etmi olduu baar snf ortalamasnn stndedir. C) II. testteki T puan 60'tr. D) IV. testten ald puan snf ortalamasna eittir. E) I. testteki T puan 40'tr.
Verilen grafie gre,
3. Dalm iinde yer alan renci says katr? A) 50 B) 60 C) 75 D) 80 E) 100
2. Aadaki tabloda be dersin snavlarnn puan dalmna ilikin artimetik ortalama ile standart sapma ve Yusuf'un bu snavlardan ald puanlar verilmitir. Dersler Trke Matematik Fizik Kimya Biyoloji Aritmetik ortalama 60 30 36 45 50 Standart sapma 2 4 2 3 5 Puan 66 50 48 60 60
4. Mod hangi puan aralndadr? A) 20 - 30 B) 40 - 50 C) 50 - 60
D) 60 - 70
E) 70 - 80
Buna gre Yusuf'un, snfa gre ayn baary gsterdii dersler hangileridir? A) Trke Matematik B) Matematik Kimya C) Fizik Kimya D) Trke Biyoloji E) Kimya Biyoloji
227
5. Bir veri grubuna bu grubun aritmetik ortalamasna eit olan bir puan eklendiinde aadakilerden hangisi kesinlikle deimez? A) Mod B) Medyan(ortanca) C) Standart sapma D) Ranj (aklk) E) Mod ile medyan arasndaki puan fark
1. E
2. B
3. C
70-80
A) I. testte elde etmi olduu baar snf ortalamasnn altndadr.
puan
4. E
5. D
STATSTK 6. - 12. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. Sekiz soruluk bir teste ait renci cevaplar aadaki tabloda verilmitir. Her soruda doru yanta "10", yanl yanta "0" puan verilmitir. Cevaplanmayan soru bulunmamaktadr. Yanl cevap net saysn azaltmamaktadr.
SORULAR 1 Ali RENCLER Aye Meneke Yamur Damla Nehir Gl Glizar 0 1 0 1 0 1 1 1 2 1 1 0 1 0 0 1 1 3 1 1 1 1 0 1 1 1 4 0 0 1 1 0 0 1 1 5 0 0 0 0 0 0 0 1 6 1 1 0 1 1 1 1 1 7 1 1 1 1 0 1 0 0 8 0 0 1 1 0 0 1 0
TEST
9. Bu testte alnan puanlarn medyan katr?
A) 40
B) 45
C) 50
D) 55
E) 60
10. Bu testte alnan puanlarn aritmetik ortalamas katr?
A) 35
B) 40
C) 45
D) 50
E) 55
11. Teste girenlerin yzde ka aritmetik ortalamann stnde not almtr?
6. Bu testte en baarsz hangi renci olmutur?
A) 30
B) 40
C) 50
D) 55
E) 60
A) Aye B) Yamur C) Damla D) Nehir E) Gl 12. Bu snavdaki test puanlarnn frekans (renci says) dalm yaklak olarak aadakilerden hangisi olabilir? A)
frekans(renci says)
B)
frekans(renci says)
7. Bu testte katr?
alnan
paralarn
ranj(akl)
puan puan
C) A) 10 B) 20 C) 40 D) 60 E) 70
frekans(renci says)
D)
frekans(renci says)
puan
puan
E)
frekans(renci says)
8. Bu testte alnan puanlarn modu katr?

puan
A) 10
B) 40
C) 50
D) 60
E) 70
228
6. C
7. D
8. B
9. B
10. C 11. C 12. A
STATSTK 1. - 2 . SORULARI AAIDAK TABLOYA GRE CEVAPLAYINIZ.
TEST
3. - 4 . SORULARI AAIDAK TABLOYA GRE CEVAPLAYINIZ.
Bir snftaki rencilerin be dersten alm olduklar puanlara ilikin istatistiki deerler tabloda gsterilmitir.
Aadaki tabloda be dersin snavlarnn dalmlarna ilikin aritmetik ortalama ile standart sapmalar ve Zehra'nn bu snavlarda elde ettii puanlar verilmitir.
Aritmetik ortalama
Dersler
Standart sapma
Medyan
Soru says
Mod
Trke Matematik Corafya Tarih Felsefe
80 50 40 60 30
60 40 20 45 18
70 45 30 50 20
65 44 35 55 25
2 3 4 4 3
Trke Matematik Corafya Tarih Felsefe
Dersler
80 50 40 60 30
60 40 20 45 18
1. rencilerin en baarl olduu ders hangisidir?
3. Zehra'nn, snfna gre en baarl olduu ders hangisidir?
A) Trke D) Tarih
B) Matematik
C) Corafya
A) Trke D) Tarih
B) Matematik
C) Corafya
E) Felsefe
E) Felsefe
2. rencilerin en baarsz olduu ders hangisidir?
4. Zehra'nn, snfna gre en baarsz olduu ders hangisidir?
A) Trke B) Matematik C) Corafya D) Tarih E) Felsefe
A) Trke B) Matematik C) Corafya D) Tarih E) Felsefe
229
1. B
2. C
Zehra'nn puan 70 45 30 50 20
3. C 4. E
Aritmetik ortalmaa
Standart sapma
STATSTK 5. - 6 . SORULARI AAIDAK TABLOYA GRE CEVAPLAYINIZ.
TEST
7. Bir yksekretim programnda rencilerin genel notlar, ara snavn %30 u ile genel snavn %70 i toplanarak oluturulmaktadr. Bu yksekretim programnda geme notu 60 olduuna gre, ara snavdan 25 puan alan bir rencinin dersi gemesi iin genel snavdan en az ka puan almas gerekir? A) 65 B) 70 C) 75 D) 80 E) 90
Mustafa'nn okuldaki ald desler ve haftalk ders saatleri(krediler) aada verilmitir. Desler Matematik Trke Fizik Kimya Biyoloji Mzik Beden Kredisi 6 4 3 2 2 1 2 Puan 40 70 30 60 50 80 90
8. Aye retmen bir snfa uygulam olduu snavn sonularyla ilgili istatistiki deerleri hesaplamtr. Bir sre sonra snav kadna itiraz eden ve bu snavdan en dk puan alan bir rencinin puann Aye retmen 5 puan arttrd halde, bu rencinin snf iindeki sralamasnda bir deiiklik olmamtr. Buna gre, Aye retmenin yapt bu ilemin aada verilen istatistiki deerlerden hangisini deitirmesi kesinlikle beklenemez?
Buna gre;
5. Mustafa'nn puan ortalamas katr?
A) 48
B) 54
C) 60
D) 65
E) 70
A) Aritmetik ortalama C) Medyan E) Standart sapma
B) Mod D) Ranj
9. Bir snfta yaplan bir testten elde edilen puanlarn standart sapmas byk bulunmusa aadaki sonulardan hangisine ulalabilir? A) Grup homojendir. B) renciler arasndaki farkllama azdr. C) rencilerin renme dzeyleri birbirine yakndr. 6. Mustafa'nn arlkl puan ortalamas katr? D) rencilerin puanlar ile snfn puan ortalamasnn fark fazladr. E) Uygulanan test, bilen ile bilmeyen renciyi iyi ayrt etmemitir.
A) 54,5 D) 59,5
B) 56 E) 62,5
C) 58
230
5. C
6. A
7. C
8. C
9. D

Istatistik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Istatistik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STATSTK

imdi de ayn verileri stun grafii ile gsterelim.

Aadaki tabloda A, B ve C irketlerinin yllara gre cirolar gsterilmitir.

A 100 120 160

C 200 250 300

2015 2016 2017

60 120 = (120 ile gsterilir) 180 360 40 80 = 180 360

(80 ile gsterilir)

Yukardaki izgisel grafikte, bir nceki tabloda verilen yorumlar yaplabilir.

80 160 = (160 ile gsterilir) 180 360

Bu durumda dairesel grafik

D) En az kitab 40 + 80 + 160 = 280 sayfa ile Zeynep okumutur. E) 40

Gmlek 120 80 Kazak Pantolon 160

40 100 = = %100 artm 40 100

P.tesi 200 100 40

Sal 300 120 80

aramba 450 150 160

Miray Bra Zeynep

Yukardaki tabloda gsterilen verileri serpilme grafii ile gsterelim.

350 300 250 200 150 100 50

C) Bra toplam : 100 + 120 + 150 = 370 sayfa kitap okumutur.

Yunanistan 180 220

400 300 200 100 Tarih Felsefe Corafya Trke Matematik

D) Buday = 120 Ayiei = 80

E) Pamuk ekili alan = 90 Buday ekili alan = 120 olup oran =

11. Snf Matematik Konu Anlatml Soru Bankas

Bir okuldaki rencilerin okuduklar kitap saylarnn aral aada verilmitir.

Tablodaki verilerle histogram oluturunuz.

okunan kitap says aral

LME SONULARI ZERNDEK STATSTK LEMLER

Merkezi Eilim (ylma) Merkezi Dalm (yaylma) lleri lleri

1. Aritmetik ortalama 2. Arlkl ortalama 3. Mod (tepe deer) 4. Medyan(ortanca)

1. Ranj (aklk) 2. Alt eyrek, st eyrek, eyrekler akl 3. Standart sapma

MERKEZ ELM (YIILIM) LLER

Aritmetik ortalamay veren forml:

Buna gre, Beng'nn arlkl puan ortalamas katr?

40 + 50 + 60 = 50 olur. 10 puan alan 3 40 + 50 + 160 + 10 = 40 oldu. 4

bir renci daha gruba eklensin. Ortalama=

3. Mod (Tepe deer):

Bu dalmn modunu frekans-puan grafii izerek gsterelim.

Grafikten eklin tepe deerinin olumad grlebilir.

Frekans Dalmna Gre Mod Bulma

ZM: 40 ve 60 n frekans olduundan bu dalm ift modludur.

ZM: Puanlar kkten bye doru sralayalm.

sekiz terim olduundan

10, 25, 30, 40, 50, 80, 80

ortanca terim 4. terim yani 40'tr.

Medyan (ortanca) 30 dur.

MERKEZ DAILIM (YAYILMA) LLER

ZM: En byk deer : 95 En kk deer : 20 95 - 20 = 75 bulunur.

eyrekler akl = 75 22,5 = 52,5 bulunur.

Kutu Grafii (5 sayl zet)

Ortanca En kk Alt deer eyrek

10 , 12 , 14 , en kk 12 + 14 = 13 deer 2 alt eyrek

Alt Ortanca st En eyrek kk eyrek deer 20 10 25 13 29 18 38 27

Hazrlanan bu tablodaki bilgileri kutu grafiine aktaralm.

11. Snf Matematik Konu Anlatml Soru Bankas

ZM: 10, 40, 60, 90 1. Aritmetik ortalama =

2. Standart Sapma ve Varyans:

imdi bu zm tablo ile gsterelim.

(40)2=1600 (10)2=100 102=100 402=1600 3400

: Btn puanlarn aritmetik ortalama

dan farklarnn kareleri toplam,