Table of Contents

Ana sayfa ......................................................................................................................................................................................................................... 1 TAKDM ............................................................................................................................................................................................................................... 2 SUNARKEN ................................................................................................................................................................................................................... 3 Giri ...................................................................................................................................................................................................................................... 10 Ahbar ................................................................................................................................................................................................................................. 11 Akika ................................................................................................................................................................................................................................. 30 Alm-Satm ....................................................................................................................................................................................................................... 34 Al-veri ............................................................................................................................................................................................................................... 35 Av ......................................................................................................................................................................................................................................... 36 Bed'ul Halk ................................................................................................................................................................................................................... 66 Cenezeler ................................................................................................................................................................................................................... 115 Cezalar ......................................................................................................................................................................................................................... 197 Cihad ............................................................................................................................................................................................................................. 207 Cizye .............................................................................................................................................................................................................................. 331 Cuma ............................................................................................................................................................................................................................. 353 Diyetler ......................................................................................................................................................................................................................... 382 Dua .................................................................................................................................................................................................................................. 408 Edep ............................................................................................................................................................................................................................... 451 Enbiya ........................................................................................................................................................................................................................... 546 Ensarn Menkbeleri ............................................................................................................................................................................................. 646 Feraiz ............................................................................................................................................................................................................................ 647 Ftr sadakas ............................................................................................................................................................................................................... 667 Fitne ............................................................................................................................................................................................................................... 668 Giyim-kuam .............................................................................................................................................................................................................. 699 Hac .................................................................................................................................................................................................................................. 700 Hasta ziyareti .......................................................................................................................................................................................................... 809 Havaleler .................................................................................................................................................................................................................... 825 Hibe ................................................................................................................................................................................................................................ 828 Hileler ............................................................................................................................................................................................................................ 858 Hkmler .......................................................................................................................................................................................................................... 873 Humus .......................................................................................................................................................................................................................... 874 Husumetler ............................................................................................................................................................................................................... 905 care ................................................................................................................................................................................................................................. 913 ecekler .......................................................................................................................................................................................................................... 914 krah ................................................................................................................................................................................................................................. 915 lim ..................................................................................................................................................................................................................................... 916 man ................................................................................................................................................................................................................................. 917 stikraz ............................................................................................................................................................................................................................ 918 stitabe ........................................................................................................................................................................................................................... 919 tikaf .................................................................................................................................................................................................................................. 920 tisam ............................................................................................................................................................................................................................... 921 zin ..................................................................................................................................................................................................................................... 922 Kader ............................................................................................................................................................................................................................. 923 Kefalet .......................................................................................................................................................................................................................... 936 Kle azad ...................................................................................................................................................................................................................... 943 Kuran'n faziletleri ................................................................................................................................................................................................. 944 Lukata ........................................................................................................................................................................................................................... 945 Medinenin fazileti ................................................................................................................................................................................................ 953 Megazi .......................................................................................................................................................................................................................... 962 Mekke ve Medine mescidlerinde namaz ....................................................................................................................................... 1175 Menkbeler ............................................................................................................................................................................................................... 1179 Muhsar ....................................................................................................................................................................................................................... 1180 Mukateb ................................................................................................................................................................................................................... 1207

Musakaat ................................................................................................................................................................................................................. 1212 Muzaraat .................................................................................................................................................................................................................. 1226 Nafakalar ................................................................................................................................................................................................................. 1242 Namaz ....................................................................................................................................................................................................................... 1255 ki bayram ........................................................................................................................................................................................................... 1323 Namaz iinde amel ......................................................................................................................................................................................... 1324 Namaz vakitleri ............................................................................................................................................................................................... 1325 Namazn ksaltlmas ......................................................................................................................................................................................... 1358 Namazn sfatlar ................................................................................................................................................................................................ 1359 Teravih namaz ................................................................................................................................................................................................ 1360 Tatavvu namaz ............................................................................................................................................................................................... 1368 Yamur namaz .................................................................................................................................................................................................. 1369 Sehv .................................................................................................................................................................................................................... 1370 Secdeler ............................................................................................................................................................................................................. 1377 Vitr namaz ......................................................................................................................................................................................................... 1385 Korku namaz .................................................................................................................................................................................................... 1386 Gne ve ay tutulmas ....................................................................................................................................................................................... 1387 Ezan .................................................................................................................................................................................................................... 1388 Nikah .......................................................................................................................................................................................................................... 1437 Ortaklk ....................................................................................................................................................................................................................... 1517 Oru ............................................................................................................................................................................................................................... 1518 Rehin tutma ........................................................................................................................................................................................................... 1519 Rikaak ........................................................................................................................................................................................................................ 1523 Rya ............................................................................................................................................................................................................................... 1584 Sahabelerin faziletleri ................................................................................................................................................................................... 1585 Savalar ...................................................................................................................................................................................................................... 1639 Secdeler ................................................................................................................................................................................................................... 1377 Selem ......................................................................................................................................................................................................................... 1640 Sulh .............................................................................................................................................................................................................................. 1645 ahitler ......................................................................................................................................................................................................................... 1658 artlar ............................................................................................................................................................................................................................ 1659 uf'a ................................................................................................................................................................................................................................ 1660 Talak ............................................................................................................................................................................................................................ 1661 Teheccd .................................................................................................................................................................................................................... 1368 Tefsir ........................................................................................................................................................................................................................... 1710 Temenni .................................................................................................................................................................................................................... 2123 Temizlik ..................................................................................................................................................................................................................... 2132 Tevhid ......................................................................................................................................................................................................................... 2176 Tp .................................................................................................................................................................................................................................. 2269 Udhiyeler ................................................................................................................................................................................................................. 2270 Umre ........................................................................................................................................................................................................................... 2282 Vahiy ........................................................................................................................................................................................................................... 2296 Vasiyet ....................................................................................................................................................................................................................... 2307 Vekalet ...................................................................................................................................................................................................................... 2334 Yemin Keffareti ................................................................................................................................................................................................... 2344 Yeminler ................................................................................................................................................................................................................... 2354 Yiyecekler ............................................................................................................................................................................................................... 2386 Zekat ........................................................................................................................................................................................................................... 2419 Zulmler ...................................................................................................................................................................................................................... 2483

buhari

Sahih-i Buhari
mam Buhari

www.rahmet.org

1 / 2483

buhari

TAKDM Burada on iki asrdan beri slm lemlerinin ve onlara tbi' olarak btn Muhammed mmeti'nin "ki Sahh"den birincisi kabul ettikle-ri, Muhammedbnsml el-Buhr (256/870)'nin el-Cmi'u's-Sahh'ini, tercmesiyle birlikte sunuyoruz. Bu, Kur'n- Kerm'den sonra gkkubbesi altndaki kitaplarn en sahihidir. Bundaki hadsler, Buhr'den nceki limler tarafndan da hep sahhlikleri sabit olmu hadslerdir. Bunlarn sahhiikerinde hibir tereddd kalmamtr. Binenaleyh bu kitabn muhtevas son peygamber Muhammed aleyhi'sselmn yalnz mslmanar iin deil, fakat ayn zamanda btn insanlk iin hi eskimeyecek mn, ibdet, ahlk..., dier deyile en yksek medeniyet dstrlardr. Bunlar aynen veya melen bellenip gnlk haytta uygulanmaya lyk, en deerli ve insanl tam mnsyle mutlu klaca te'mnta balanm lh ve Muhammedi esaslar ve ta'mlerdir. Bizi tkenmez bir evkle tammn aynen tercme etmeye sevk eden sebeb, ite el-Cmiu's-Sahh'in bu esiz vasflar ve deerleridir. Bu hadsleri hakkyle iidip belleyenlerin kalbleri ve kafalar gerekten aydn olur. Hadsleri renip retmek, dni renip retmektir. "Dn ise Allah iin, Rasl' iin, mslmanann imamlar (nder ve bakanlar) iin ve umm halk iin nasihattir -hlis iyilik istemektir-(Buhr,"mn, ed-dnun-nasha"; Mslim, "mn, ed-dnun-nasha"). 20/Sahh-i Buhar ve Tercemesi Tercemenin ba tarafna"el-Cmi'u's-Sahh'in Tercemesini Gerekli Klan Sebebler", "el-Cmi'u's-Sahh'i Terceme Karar", "Terceme-de Ta'kb Edilen Asllar" ve "Du" balklarn ihtiva eden bir "Giri" ile "mm Buhr'nin Hal Tercemesi ", "Buhr'nin el-Cmi 'u 's-Sahh 'i zerine Bir Aratrma" konuldu. Bu ksmn kitaba fazlalk tekl etmeyeceini, bil'akis mellifinin ve eserinin ehemmiyetini iyice belirtip, muhtevann daha iyi okunup anlalmasna yardm edeceini md ediyoruz. "Ey Rabbmz bize tarafndan bir rahmet ver ve iimizden bizim iin bir muvaffakiyet hazrla " (el-Kehf: 10). Mehmed SOFUOLU

2 / 2483

buhari

SUNARKEN Yaadmz yzyln yarsndan i'tibren slm Dn-ys'nda yeni bir canlln balad grlr. Bir uyan cehdi olarak da deerlendirilen bu hareketlenme iinde, slm lemi'nin aydnlar, Bat tecrbesi dnda da yk selmenin imknlar olabileceini dnmeye balam ve gzlerini yeniden slm'a evirmi bulunmaktadrlar. Batl aydnlar arasnda da Mslmanla yneli ve yeniden deerlendirme gayretleri yaygnlamaktadr. Bu gelimeler bizi slm Medeniyeti'nin gelecei konusunda mitlendirecekse, Trk insann ve zellikle aydnlarn etin ve erefli ykler bekliyor demektir. nk, yz yllarca hemen hemen tek bana bu medeniyeti omuzlam olan bizler, bugn de, dostun ve dmann gz diktii en diri nokta olmakta devam ediyoruz. te, slm Medeniyeti'nin en nemli eserini bu mit ve heyecan iinde Trk okuyucularna sunuyoruz. *** slm Medeniyeti'nin son kalesi olan Osmanl'nn Bat karsndaki direnii de krldktan sonra, sarsnt ve buhranlar iindeki slm Dnys'nm aydnlar arasnda Bat'ya teslimiyeti son kurtulu resi olarak gren tavr yaygnlamaya balar. Bu yneli, birok slm lkesine acl zamanlar yaatr ve aydn-halk farkllamasn artrr. Fakat, ayni hznl zamanlarda, kendi medeniyetimiz zerinde yeniden dnme gayretleri de younlar. Bat'ya erken teslm olanlarmz bir yana braklrsa, kendi medeniyetimizi savunmaya alanlar, tartmay gze alamadklar Bat Medeniyeti deerlerinin slm ile atmadn', bu deerlerinMslmanlk'ta damevcd olduunu ileri srerler. slmiyet'in ilerlemeyi engellle-mediini, gelimeye ak bir dn olduunu isbta alan bu aydnlarmz, bir adm daha atarak, Bat Medeniyeti'nin kklerinin Dou'da olduunu syler ve Mslmanlar'm bu medeniyetin oluumuna yaptklar katklar gn na karmaya alrlar. Onlara gre, slm Dnys'mn geri kal slmiyet'in ortaya koyduu ilkeler ve deerler sisteminden deil, oir zamandan beri bu deer ve ilkelerin hayata hkim k-inamaymdan, dier bir syleyile, slmiyet'ten vukubulan sapmalardan trdr. Bir dny grne mnla balanm olmann tabi sonucu olan ve an'anev Osmanl dncesine de uygun bulunan bu doru tesbtten sonra, slm deerlerin ha-yatdan ekiliinin sebebleri aratrlr. Ulalan ilk tesbt, ana kaynaklarda mevcd olmayan bir ksm yabanc dnce unsurlarnn ve hurafelerin slm'a girmi olmasndan kaynaklanan yanl anlay ve yorumlardr. kinci nemli nokta olarak da, itihd kapsnn kapanmas zerinde durulur; bu yzden slm dncesinin dinamizmini kaybettii, zamann getirdii deime ve ihtiyalarn karlanamad ileri srlr. Bu yneli ve araylarn ulat mantk zm, te-ceddddr; slmiyet yabanc unsur ve te'srlerden arndrlp, asl anlay ve muhtevasna kavuturulabilirse, medeniyetimizin yolu alacaktr. Teceddd hareketleri Hind-Pkistan slmlnda daha ok, tasavvufun
3 / 2483

buhari

arndrlarak gerek slm hviyetine brndrlmesi eklinde geliir. Osmanl sahasnda ise, Devr-i Saadet Mslmanl rneine gre bir yeni lenme hareketi gelitirilmeye allr. Bu gayretler, an idrki ile slm'n yeniden yorumlanmas esasna dayanan, dnce ve anlay plnnda bir teceddd gerekletirmeye ynelikti. uras da belirtilmelidir ki, bu aydnlarmz Osmanl-slm dnce geleneini devam ettiriyor deillerdi. Onlar da Bat'dan arpan dalgalarn ar basks altnda yn iziyor, Batl l ve kavramlarla deerlendirmeler ya pyorlard. Ama, fiil hlin perianlna ramen, mnlarna shib kaldklar iin; en iyi, en gzel olann bu olmas gerektiine inandklar iin slmiyet'in fikir ve inan sistemini savunuyorlard. Medrese kkenli an'anev Osmanlslm dncesi ise cami vaazlarna hapsedilmiti ve dnce haytmz buraya oktan kulaklarn tkamt. Zamanla, Bat karsndaki eziklik duygusu azaldka, dikkatler daha ok manev ve itima kymetlere ekilerek, slm'n insanla sunduu deerlerinBat'nnki-lerden daha stn olduu ifde edilmeye balar. Bu sra larda Batl aydnlar da kendi medeniyetlerinin karlat skntlar tartmaya ve bir buhrandan bahsetmeye balamlardr. Bunun da verdii imknla, Mslman aydnlarn slm yapy ycelterek Bat Medeniyeti'ne sal, drdklar ve buhrana kar bir alternatif olarak ileri srmeye baladklar grlr. Bu dnce gayretleri, asrmzn ikinci yarsndan i'-tibren daha bir canlanr ve kendine gveni artmaya balar. imdi, bir ksm Mslman aydnlar Bat Medeniye-ti'nin tm deerlerini reddetmekte, saf bir slm ideolojisinden, san'atndan ve ilminden sz etmektedirler. Bat Medeniyeti ve batllama hareketlerine iddetli bir tepki havas veren bu dnce abalarnda, yceltilen ideolojik erevelerle hayt arasnda gerekli ilgiler baaryla kurulamamaktadr. Teceddd geleneine bal kalan bu aydnlarn bir blm ise, ilk kaynaklara bal kalmak kaydiyle, Bat ile beraber slm trihinin bin yllk gelenek ve birikimini reddetmekte de bir be's grmemekte dirler. Bz slm lkeleri aydnlarnn bu tr tavrlarnn trihe (dayal |aklamalarn yapmak mmkndr. Trk aydnlan arasnda ayni tavrn grlmesi ise, dnce gcnn henz tercme safhasn geemedii eklin de yorumlanabilir. Bat'mn slm dncesine vurduu en byk darbe, medeniyetlerin dnce ile deil amelle kurulduunu ve ameli ynlendiren gcn de mn olduunu unutturmasdr. Bu yzdendir ki, iki yz yla yakn zamandr aydnlarmz hep dnce plnnda teceddd yapmak ve mes'elelerimizi zmekle uramaktadrlar. Bu yzdendir ki, hayt amellerin yaptn, onlara hkim olabilmek iin de mnmzn yenilenmesi, atelenmesi gerektiini syleyen pek kmamtr. *** nsan, metafizik kayglarn da kucaklayan kll bir varlk anlay iinde yaamak ihtiycndadr. Bat'mn, btnc bir varlk anlayna ulaamad veya byle bir anlay kaybettii grlyor. Modern cemiyetin getirdii paralanmalar yumuatp, bir anlamlar zincirine balayacak anlayla
4 / 2483

buhari

kavuulamamtr. Gnmzde insan, gnlk hayt bile btnl olan mantk bir tutarllk iinde kavramakta zorluk ekmektedir. Haytn, her birini bilip, kavrayamad, btn ile olan ilgi ve- fonksiyonlarm zemedii, dev ve karmak organizasyonlara bal olarak geirmektedir. Bu karmak ve anlam btnl kurulamayan mnsebetler anda insann yalnzl artmaktadr. Beer mnsebetler gittike artan bir ekilde madd kymet ve llere dayanmakta, manev deerler gzetilmemektedir. Ve, bu kltr ortamnda insan daralmaktadr, yozlamaktadr. Metafizik boyutu gittike kaybolan inan ahsiyeti yiyip, ien ve savata birbirini boazlayan bir derekeye dmek tehlikesindedir. Yzylmzn insan, her zamankinden fazla, kendi mes'eleleri ile birlikte btn kinat kavrayp, ma'nlan-drabilecei; haytn ykn tanabilir ve hayt yaanabilir hle getirebilecei bir varlk anlayna muhtatr. Modern zamanlar insana, tanmad yeni ykler, aclar getirmekte ama, bunlara katlanacak manev kudreti ve bu karmaa iinde hayatn tanzim edebilecei ilkeleri verememektedir. Ayrca, insan istikrar istemektedir; dima deien d dnyy, deimeyen, kalc deerlere gre dzenlemeyi arzulamaktadr; bu tavr, yaratlndandr. Btn hayallerini, bildii ve bilmedii korkularn, mdlerini, 1 araylarn cevblandracak kavraylarla birlikte, kalc deerler istemektedir; huzuru, mutluluu buna baldr. Bu tr kll ve kalc deerlere ise ancak mnla ka-vuulabilir. Bat Medeniyeti lm gereklerin kalc olduu zann iinde, bu bilgilere dayal beer ve sosyal deerler kurarak bunlara baland. Ancak, ilm gereklerin de izaf ve deiebilir olduunun anlalmas ile dny sallanmaya balad. Yapt putlar ykldka Batl insann mn sarsld ve buhranlar bagsterdi. imdi ise grnen odur ki, insan, ilim ve tekniin getirdii imknlara ihtirasla balanarak, kendi hizmetine verilmi olan eylerin hizmetine koulmu bulunmaktadr. Ancak, kendi medeniyeti zerinde dnmesini bilen Batl, skntlarnn ve iinde bulunduu buhrann da farkndadr. Batl sradan insann hipilikten, uyutu-turucuya kadar eitli alkantlar iinde, btl inan ve tarkatlere ilgisi gittike artarken,Batl aydnlarda dikkatlerini Dou'ya evirmi bulunmaktadrlar. Bat'nn Uzak-ark ilgisi geen asrda balamtr. Yzylmzda ise Avrupal aydnlarn slmiyet'e ynelilerinin artt ve bunun bir msterik yaklam olmad bilinmektedir. Batl aydn, gittike yozlaan, bencilleen, insan derinlik ve deerlerini yitirmek tehlikesi ile kar karya gelen insann kurtarmak iin araylara girmitir. imdi, mnn kurtarmak veya yeni bir mna balanmak pe indedir. Eer, Ondokuzuncu Yzyl'da kiliseyi o lde hrpalayp, tahrb etmemi olsayd, belki yeniden bir Hrstiyan hamlesinin imknlarn aratrabilirdi. Ancak, korunmu bir kitblarmm olmay, Avrupa Medeniyeti'ne can katacak yeni bir reform hareketine ans brakmamaktadr. nk, gnmzn idrki ok genilemitir ve ayrca, Hnstiyan dncesinin ufkundaki teslis akidesi, bu idrki duyuramamaktadr. Bu noktada dikkatler slmiyet'e dnmektedir. slm'n ana kaynaklarnn,
5 / 2483

buhari

her trl bheden uzak bir biimde korunmu olmas, onun byk ans ve son dn olduunun delilidir. Kitb, tartmasz bir shhatle insanln elindedir; snnet btn genilii le istifdeye aktr. Ve, sdece bu tesbtler bile slm Medeniyeti'nin yeniden filizlenmesinin imknn ak bulundurmaktadr. Btn medeniyetler belli bir mn evresinde geliir ve.bu mnn zaafa|uramasiile kerler. Bir medeniyetin yeniden canlanmas, o medeniyetin bal olduu mnn yeniden alevlenmesi ile yn tecdd-i mn ile mmkn olur. Temel deerlerini ister dnden, ister gelenekten alm olsunlar, gemi medeniyetlerin hi birisi ak ve korunmu bir kitaba dayal deildir. mnn telkn ettii deerler belirli bir zaman dilimi ve artlar iinde, belli bir slbta gerekletirilmekte ve medeniyet yalandka, deer ile onun gerekletirili biimi btnlemektedir; dier bir ynyle, slblar da kut sallamaktadr. Bu yzden, slb kaybolurken, o medeniyetin mn ve deerleri de birlikte gmektedir. mn ve deerlerini, tezahr eden biimlerinden kurtararak, asl mukaddeslerine dayal yeni bir heyecana kavuturmak kolay deildir. nk, artk btnlemi bir gelenek vardr. Bu yzden, mukaddesleri srf gelenee dayal kltrler bir kere gtkden sonra mn tazelemeleri ve yeniden filizlenmeleri mmkn olamamaktadr. Eer, mnlarn yenileyebilseler, gemi zaman slblarm diriltmeye uramayacak, fakat onlara dayal gnn hayt slbunu kuracaklardr. slmiyet ise, Kitb' ve Snnet'i ile, dnynn herhangi bir yerinde ve gelecek zamanlarn herhangi bir noktasnda dima bir medeniyet kurma potansiyelini tamaktadr. nk, zedelenmemi, sf ilh ars sreklidir ve her an m'minler ordusu bu ar ile yryebilir. Kitb ve Snnet'in korunmuluundan doan bu imkn, trih tecrbesi olan veya olmayan btn milletlere aktr. Ancak, zengin bir tecrbeye shib olanlar, trih birikimlerini omuzlarnda bir yk olarak tamak yhud kolaya kap inkr etmek yerine, yeniden diriliin slbunu bu birikime dayandrmaya almaldrlar. nk, insann kendi yandan kaamay gibi, milletler de trihlerinden kopamazlar. Grmezlikten gelinen birikimler btn ileri atlmlara kstek olurlar. Onlar'deerlendiren bir mn hareketinin ise vazgeilmez malzemeleri olarak, gzelliklerinin kaynan olutururlar. mn ayni, ama trih maceras, imknlar ve yaad evre farkl olan cemiyetler elbetteki farkl hayt slblar kuracaklardr. Mill kltr farklar olmayan bir slm Medeniyeti ne dn vard, ne de gelecekte var olabilir. Her milletin kendi trih birikimini deerlendirmesi kolay olmayacaktr; uzun ve sabrl almalar gerektirecektir. Ama, mnlar tze-lenebilirse, bu gce de kavuulmu olur. * * Trk aydnlar gnllerindeki medeniyet hamlesini ancak man tazelemekle gerekletirebileceimizi anlamaldrlar; gr bir mn, ateli bir balan, medeniyetimizin ilk ve tek art olacaktr. Bir mn hareketi iinde gelimedike dnce, hayttan kopuk ve srf zihn speklasyonlar olmaktan kurtulamaz. Hayt yapan, medeniyetleri kuran ise, zihn speklasyonlar deilamellerdir. Amelleri llendiren,
6 / 2483

buhari

kltrn unsurlarn btnletiren ve bir medeniyet manzumesi hlinde slba sokan da mndr. Ateli bir balan olmadka kltr, yaratcla kavuamaz;.dnyy kavrayp yorumlayamaz, mukaddeslerine gre sralayamaz ve problemlerini zemez. Onun iin, btn dikkat ve imknlar bu noktaya teksif edilmeli; ahsiyetler onun boyas ile boyanp, ameller onun lleri ile gerekletirilmelidir. Yeniden dou abalar iinde olan bir mede niyet evresinde, kltrn muhtemel slb ve muhtevasn tartan dnce rnleri, araylara yn verip, mn glendirebildikleri lde hizmet etmi olacaklardr. * * slm lemi, sahip olduu bir takm evre imknlarnn da destei ile yeniden kendine ve Kitb'na gvenini kazanmaya balamtr. Canlanmann iaret ettii bir ruh gerilim domaktadr. imdi nemli olan, olumakta olan bu enerjinin bir medeniyet hamlesine dnebilip dneiniyeceidir. Bunu, enerjinin gc ve bunu douran motivasyonun slm mn olup olmad belirleyecektir. nk rh muhtevalar nasl motive edilmise, hangi mn ile l-lenmise, kltrn gereklemesi de o ynde olacaktr. slm lemi'ndeki bu canlanmada srf madd kalknma, dny ni'metlerinden daha ok pay alma gibi motifler hkimse, bhesiz ki baarya ulalr; ama, ortaya kacak olan kltrn slm olup olmad tartlacaktr. Daha dorusu gerekletirilen bu olgu slm Medeniyeti olmayacak, slm motifler ancak, tamamen silinememi eski bir medeniyetin arta kalm izleri olarak grlebile ceklerdir. Bu hareketlenmeyi oluturan amellerde Allah rzs irdesinin sz olarak deil, derinlik olarak, hl olarak yeri nedir? Dier bir syleyile, Allah'n boyas ile ne lde boyanabilmi bir canlanma ile kar karyayz? Bu gibi mes'elelerde hkm vermek ok zordur. Mslman aydnlar, ruhun slm motivasyonunu gerekletirebilmek iin cidd, ilm almalarla dolu youn bir kltr hareketine ihtiy olduunu bilmelidirler. Ve, btn bu gayretlerin mn artrmaya ve slm ile llenmeye matuf olduunu unutmamaldrlar. Ancak, bu yol ve gayretlerle bir kavmin kendisini deitirmesi salanabilir ki, ancak o zaman Allah da onun durumunu deitirir. Cemiyet olarak kendini deitirmenin anahtar ferd-dir. Kendi iinde Allah'n nizmn kurmadan, O'nun lleri ile llenmeden cemiyeti deitirmeye kalkmak, domakta olan bir enerjiyi saptrmak, jheb etmek sonucuna varr. bhesiz ki hi bir Mslman aydn bunu istemez; ancak, yanl yapmamak iin sdece istememek yetmez, ayni zamanda bilmek gerekir. Nihayet, hi bir zaman hatrdan kartlmamaldr ki, amelsiz mnla bir medeniyet kurulamaz. Her medeniyet, kendi mnnn ameller hlinde hayta geirilmesi ile doar. Esasen alevlenmi bir mn, rh gcnn, o mnn dny gr ile motive olmas ve amellerin de tabi olarak o mnla llenmesi, ekillenmesi demektir. Imn-amel birliinin dn hkm ayr bir konudur. Amelsiz mn, Mslmnlar' br dnyda kurtarabilir; Allah'n balayclma herkes gvenebilir. Ancak, bu dnyda haysiyetli bir medeniyetin sahibi yhud men
7 / 2483

buhari

subu olarak yaamak isteyenler iin, bunu amelleriyle gerekletirmekten baka yol yoktur. Kendi medeniyetimize giden yol, hayt btnyle, Allah'n emrettii gibi dosdoru yaamak ve kk menfatlere O'nun rzsn feda etmemekten geer. Amelleri lendirebilmek iin kltrn mnn pekitirmek, mnn heyecann koruyabilmek iin de, srekli ona uygun ameller gerekletirmek mecburiyeti vardr. Kltrn lm-kalmnn, mn-amel ilikilerinin bu yapsna bal olduu bilinmelidir. Bunun iin de, yaamak isteyen kltrler, kendi mnlar dorultusunda srekli amel zere olmak zorundadrlar. ** Kitb zerinde mnla teemml, bize, Mslmanca dnmenin mantn ve duyu imknlarn kazandracaktr. an, problem sahas artan, genileyen idrki ile slm' daha doru ve derinden kavrama imknmz ola caktr. Mesel, sanayi cemiyetinin, yukarda ksmen dokunulan problemlerini bilen ve bunlar zerinde dnen bir insan, "" Ey dny! Bana hizmet edenin hizmetinde ol; sana hizmet edeni hizmetinde kullan'' hads-i kuds-sini btn gerei ile kavrayabilecektir. slm'n boyas ile boyanp, o idrki kazandka da, amzn ve insann btn mes'elelerini slm'n idrki ile grebilecek, deerlendirebilecek ve sralayabileceiz. Zten, slm Medeniyeti'nin yeniden dirilii de, dnynn yeniden slm'n idrki ile kavranp, dzene sokulabilmesi demektir. Bu gelime dier bir grn ile, yabanc kltrler karsnda zihn istiklle kavuma srecidir. Bir mn ancak kendi lleri, kendi kavramlar ile dnyy kavrayp ifde edebildii zaman o kltr,istikllini kazanm, yaratclna kavumu demektir. Bunun da yolu, kendi mukaddeslerimize balanmak, onlarla llenmek ve mnmzn aydnlnda dnebilmektir. mn alevlen-direbilir ve onun aydnlnda bir dnce cehdine gire-bilirsek, o zaman her trl zihn badan kurtularak kendi gzmzle grmeye, kendi llerimizle deerlendirmeye ve kendi mukaddeslerimize gre sralamaya muvaffak oluruz. Bu mn heyecan ve ifde gcne ulamadan yaplan zihn speklasyonlar yine, ancak mn araylarna ve glenmesine hizmet edebildikleri lde deer kazanabileceklerdir. *** nsan, zbde-i lem olduunun uuruyla varla ba-kabilmeli; dnynn kendisi iin yaratldn bilebilme-lidir. Zamann, bu dinmeyecek karmaasnda korkularn, tedirginliklerini yenerek, hayt ftursuzca yaayabil-melidir. Ona, yalnz olmad, dnyya terkedilmedii sylenmelidir. Bu emniyete ulaamam yreklerden hayt gzelletirecek sevgiler beklenmemelidir. Bunun iin de, Allah'n ipine sarlmak, dnynn btn problemleri karsnda O'nun, yanbamzda olduunu bilmekten baka re yoktur. nsan o zaman btn ruh zenginliklerinin almas imknna kavuabilecektir. nsan o zaman ' btn putlarndan temizlenerek varln efendisi olabilecektir. **
8 / 2483

buhari

And olsun Allah'n and itiklerine ki, insan iin mndan baka gerek yoktur ve re olmayacaktr. Nevzat Kosolu "... Ve binenaleyh akl, bir Hd ve Mride muhtc-dr. En yksek mrid ise Allah kelmiyle Enbiy iraddr..." Hakk Dni, IV., 3518. "... Hayt, muhta mutabakat diye mlhaza edildiine gre de, en yksek hayt en yksek muhta mutabakat demek olur. En yksek muht ise...Allah Tal'dr.Binenaleyh bu en yksek hayt her hl krda Allah Tal'nn emrine intibak ederek O'nun likaasna ykselmekle olur..." Hakk Dni, VII., 5683

9 / 2483

buhari

10 / 2483

buhari

96- [KTABU AHBAR'L-AHAD] 1- Son Derece Doru Ve Doruluu Kkl Bir Meleke Hlinde Bulunan Adil Bir Zatn Ezan, Namaz, Oru Ve Bunlara Benzer Farzlar Ve Dn Hkmler Hakkndaki Haberinin Mu'teber Ve nfaz Vcib er' Bir Dell Olduuna Dir Gelen Hadsler Bab 2- Peygamber(S)'n Zubeyr bnu'l-Avvm' Dmann Hllerini renip Haber Getirmesi in Tek Bana nc Ve Css Olarak Gndermesi Bab 3- Yce Allah'n u Kavli Bab: 4- Peygamber(S)'n Birbiri Ardndan Birok Vller, Kumandanlar Ve Yabanc Devletlere Eliler Gnderir Olmas Bab 5- Peygamber(S)'n Arab Hey'etlerine Arkalarnda Bulunan Kavimlerine, Kendisinden ittikleri lmi Tebl Etmelerini Vasiyet Etmesi Bab 6- Tek Kadnn Haberi (Yn Bununla Amel Edilir Mi Yhud Edilmez Mi?) Bab A.Peygamber'in Valileri B.Hazreti Peygamber'in Sefirleri I. ark Roma Sefiri Dihye: 6. Gassn Sefiri ca' bn Vehb: 7. Bahreyn Sefiri Al ibn Hadram: 8. Umman Sefiri Amr ibn s: Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
96- [KTABU AHBAR'L-AHAD] (Vhidlerin -Tek Kiilerin- Haberleri Kitab) [1] 1- Son Derece Doru Ve Doruluu Kkl Bir Meleke Hlinde Bulunan Adil Bir Zatn Ezan, Namaz, Oru Ve Bunlara Benzer Farzlar Ve Dn Hkmler Hakkndaki Haberinin Mu'teber Ve nfaz Vcib er' Bir Dell Olduuna Dir Gelen Hadsler Bab

Ve Yce Allah'n u kavli de buna delildir: "M'mirilerin hepsinin savaa kmalar lyk deildir. O hlde ilerinden her snfn birer ksm dnde fakh olmay renmeleri iin kalmalar, dn ve erat ilimlerini iyice renmeleri ve kavimleri savatan dnp kendilerine geldikleri zaman onlar Allah azbiyle korkutmalar iin (kalmaldrlar). Olur ki (bu suretle m'minler, aykr hareketlerden) kanrlar" {et-Tevbe: 122). Buhr yle dedi: Ve bir kii de "Taife" diye isimlenir: nk Yce Allah'n u "Eer mzminlerden iki zmre birbiriyle drlerse, aralarn bartrn... " (ei-Hucurt: 9) kavlinde, "Eer iki kii drlerse", bu da yetin ma'nsna girer, "Taife", vhid zerine de kullanlr [2]. Ve Yce Allah'n u kavli de buna delildir: 'Ey mn edenler, eer bir fsk size bir haber getirirse, onu tahkik edin... " <ei-Hucurt: 6) (yni onda durun, iin beynn ve hakikatin almasn isteyin, sakn fskn szne gvenip i'timd etmeyin, demektir. nk fsklk cinsini savunup mdfaa etmeyen kimse, fklktan bir nevi' olan yalan da savunmaz. Bu sebeble bu yette dil ve doru olan vahidin haberinin kabul edileceine delil vardr) [3]. Peygamber (S), mirlerini birbiri arkasna nasl gndermitir? (Eer vhid haberi makbul olmasayd, Peygamber'in bu gndermelerinde hibir ma'n olmazd. Birincinin ardndan dierini, onun haberi makbul olmakla beraber gnderdi ki, o unuttuunda onu hatrlatsn.)
11 / 2483

buhari

Nitekim gnderilmi mirlerden biri unutursa, o snnete dndrlr [4].

1-.......Bize Eyyb es-Sahtyn, Eb Kilbe'den tahds etti. Bize Mlik ibn Huveyris tahds edip yle dedi. Biz yat genler topluluu olarak Peygamber(S)'e geldik ve O'nun yannda yirmi gece kaldk. Raslullah son derece hassas ve ince yrekli idi. Konukluumuzun uzamasndan ailelerimizi zlediimizi anlaynca yhud ailelerimize itiyak duyduumuzu anlaynca, geride kimleri braktmz sordu. Biz de haber verdik. Raslullah: "Ailelerinizin yanna dnnz, onlarn iinde ikaamet ediniz, onlara dn bilgileri retiniz, onlara dn vecbelerini eda ve haramlardan ekinmelerini emrediniz" buyurdu. Mlik ibn Huveyris'in rvsi Eb Klbe yle dedi: Mlik ibn Huveyris bana Peygamber'in daha birok vasiyetini zikredip bildirdi. Ben onlarn bir ksmn ezberimde tutuyor, bir ksmn da tutamyorum. Mlik'ibn Huveyris, Raslullah'n unlar da buyurduunu bildirdi: "Benim nasl namaz klar olduumu grdnzse, ylece namaz klnz. Namaz vakti gelince biriniz size ezan okusun, en bynz, en faziletliniz de size imamlk etsin!" [5]. 2-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizden herhangibirinizi mezzin Bill'n ezan sesi sahur yemeini yemekten men' etmesin! nk Bill, afaktan nce ezan okur -yhud: Gece vakti nida eder-. Bunu teheccd namaz klanlar sahur yemeine dndrmek, ve uykuda olanlarnz da sahur yemeine uyandrmak iin okur. Fecr yle demek deildir" buyurdu da iki ehdet parman kaldrarak ufukta grlen ve dikey ziyadan ibaret olan fecri kzibe iaret etti. Sonra Raslullah iki ehdet parman yanyana getirerek: "Fecr, byle olmaktr" buyurmutur. Yahya ibn Sad el-Kattn iki avucunu birletirip yle diye aklayp gstermitir. Ve yine Yahya el-Kattn, iki ehdet parmaklarn uzatm, ufukta sa ve sol taraftan uzatlp yaylm olan dikdrtgen eklindeki fecri sdk dediimiz mustatil ziyya iaret etmitir [6]. 3-.......Bize Abdullah ibn Dnr tahds etti. Ben Abdullah ibn Umer(R)'den iittim, Peygamber (S): "Bill gece vakti nida eder. Siz, bnu mmi Mektm'ezan okuyuncaya kadar yiyiniz,"buyur mutur [7]. 4-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) bizlere le namazn be rek'at olarak kldrd. (Y Raslallah!) Namazda artrlma m yapld? diye soruldu. "Namaz hakkndaki bu sorunuz neden?" buyurdu. Sahbler: Be rek'at olarak kldrdn! dediler. Bunun zerine Raslullah selm vermesinin ardndan iki yanlma secdesi yapmtr [8]. 5-....... Bana mm Mlik, Eyyb es-Sahtyn'den; o da Muhammed ibn Srn'den; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) le veya ikindi namazlarndan birini kldrrken iki rek'atten sonra (selm verip) namazdan kt. Bunun zerine Zu'l-Yedeyn denilen zt kendisine: Y Raslallah! Namaz ksald m? Yhud unuttun mu? diye sordu. Raslullah oradaki cemate: "Zu'l-Yedeyn doru mu syledi?" dedi. nsanlar: Evet doru syledi! diye cevb verdiler.
12 / 2483

buhari

Bunun zerine Raslullah dier iki rek'at daha namaz kldrd, sonra selm verdi, ondan sonra tekbr alp namaz secdesi gibi yhud daha uzun bir secde yapt, sonra ban secdeden kaldrdktan sonra yine tekbr alp yine namaz secdesi gibi bir secde daha yapt, sonra ban secdeden yukar kaldrd (sonra selm verdi) [9].
6-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: nsanlar Kub'da sabah namaz klmaktalarken, onlara bir kimse geldi de: Raslullah'm zerine bu gece Kur'n indirildi de namazda Ka'-be'ye ynelmesi emrolundu. imdi sizler de namaznzn iinde Ka'-be tarafna yneliniz! dedi. Cematin yzleri m tarafna doru ynelmi idi. Olduklar vaziyette derhl yzlerini Ka'be tarafna dndrdler [10]. 7-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Raslullah (S) Medine'ye hicret edip geldiinde onalt yhud onyedi ay Kuds'teki Bey-tu'1-Makdis tarafna doru namaz kldrd. Fakat her zaman kblesinin Ka'be'ye kar dndrlmesini arzu eder dururdu (ve bu arzusunu gkyzne bakarak Yce Allah'a kar izhr eylerdi). Bunun zerine Yce Allah: "Bpz, yzn ok kerre ge doru evirip evirdiini muhakkak gryoruz. imdi seni her hlde hond olacan bir kb leye dndryoruz. (Namazda) yzn artk Mescidi Haram tarafna evir. Siz de nerede bulunursanz yzlerinizi o yana dndrnz..." (ei-Bakara: 144) yetini indirdi. Bu suretle kble, Ka'be tarafna yneltildi. O gn shblerden bir zt ikindi namazm Peygamber'le beraber Ka'be'ye doru klmt. Bu zt sonra (ertesi gn sabah vakti) Me-dne'den kt ve Kba'da sabah namaz klmakta olan bir Ensr cematine urad. Bunlarn Kuds'e doru namaz kldklarm grnce, namzdakilere: Peygamber'le beraber namaz kldn ve Peygamber'-in Kabe'ye yneltildiini ve kendilerinin ikindi namaznda ruk'da iken Ka'be'ye doru dndklerini ehdet suretiyle haber verdi. Ku-b halk da am'a doru namaz klarlarken Ka'be tarafna ynediler [11]. 8-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ben vey babam Eb Talha el-Ensr'ye, Eb Ubeyde ibnu'l-Cerrh'a, Ubeyy ibn Ka'b'a hurmadan yaplan fadh ikisi veriyordum. Bu srada birisi geldi de: ki haram klnmtr, dedi. Bunun zerine Eb Talha bana: Y Enes, u arb kplerine, doru kalk da onlar kr! diye emretti. Enes: Bu emir zerine ben tatan oyulup iine iki konulan "Mihrs" kabmza doru kalktm da onun aasndan vurdum, o da krld, demitir [12]. 9-....... Bize u'be, Eb shk'tan; o da Sla ibn Zufer el-Abs'den; o da Huzeyfe ibnu'lYemn(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) Necrn hey'eti, kendisinden emn bir kimse gnderilmesini istediklerinde, onlara: "Size elbette hakkyle emn olan bir kimse gndereceim"^ buyurmu. Bunun zerine Peygamber'in sahbleri bu emnlie rabet ederek herbiri kendisinin gnderilmesini dikkatle bekledikleri srada Peygamber, Eb Ubeyde'yi gndermitir. 10-.......Bize u'be, Hlid ibn Mhrn el-Hazz'dan; o da Eb Klbe'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S): "Her peygamberin, mmetinin gvendii emn bir kimsesi vardr. Ve u bizim mmetimizin emnideEb Ubeyde'dir" buyurmutur [13]
13 / 2483

buhari

11-....... Bize Hammd ibn Zeyd, Yahya ibn Sad'den; o da Ubeyd ibn Huneyn'den; o da bn Abbs'tan tahds etti ki, Umer ibnu'l-Hattb (R) yle demitir: Ensr'dan (Evs ibn Havl isminde) bir adam vard. O, Raslullah'tan ayr ve uzakta bulunduu zaman ben Raslullah'm meclisinde hazr bulunur ve o gn Raslullah'tan olacak sz, fiil ve hlleri ona getirirdim. Ben Raslullah'm meclisinden uzakta kaldm zaman ise, o zt, Raslullah'n meclisinde hazr bulunur ve o gn Raslullah'tan meydana gelen sz, fiil ve hlleri bana getirirdi [14]. 12-.......Bize u'be, Zubeyd'den; o da Sa'd ibn Ubeyde'den; o da Eb Abdirrahmn'dan; o da Al(R)'den yle tahds etti. Peygamber (S) bir asker birlii hazrlayp balarna bir adam kumandan ta'-yn etti. Yolda odun toplatp ate yaktrd da askerlere: Bu atein iine girin! dedi. Onlardan bir ksm atee girmek istediklerinde, dierleri: Biz ateten kap Raslullah'a snm kimseleriz! dediler. Seferden dnte bu hdiseyi Peygamber'e zikrettiklerinde, Peygamber atee girmek isteyenler iin: "Eer atee girmi olsalard, kyamet gnne kadar ateten bir daha ayrlmazlard" buyurdu. Dierlerine hitaben de: "Ma'siyet hakknda kula itaat yoktur. tat ancak ma'ruftadr (ma'kl ve meru' olan emirler hakkndadr)" buyurdu [15]. 13-.......(Buradaki birka senedde) Eb Hureyre (R) yle demitir: Bizler Raslullah'n huzurunda bulunduumuz srada birden bedevilerden bir adam ayaa kalkt ve: Y Raslallah! Benim iin Allah'n Kitab ile hkmet! dedi. Akabinde onun muhsm olan kimse de ayaa kalkt ve: Y Raslalah, hasmm doru syledi. Sen onun iin Allah'n Kitab ile hkmet ve sz sylemek zere bana izin ver! dedi. Peygamber (S) de ona: "Szn syle!" buyurdu. O da yle dedi: Benim olum, bu a'rb'nin yannda asf, yn cretle alan bir kimse idi. Olum bunun karsyle zina etmi. nsanlar bana olum zerine talanmak cezas olduunu haber verdiler. Ben bu adam a olum adna yz koyun ve bir de cariyeyi fidye vererek, olumu bu cezadan kurtardm. Bundan sonra ben bu mes'eleyi ilim ehlinden sordum. Onlar da bana, onun kars zerine talama cezas dtn, benim oluma da ancak yz deynek vurulma ile bir yl gurbete srgn edilmek cezas olduunu haber verdiler! dedi. Raslullah da: "Nefsim elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, ben sizin aranzda elbette Allah 'in Kitab ile hkmedeceim: Criye ile koyunlar kendi sahibine geri veriniz. Senin oluna gelince; onun zerinde yz deynek cezas ve bir yl gurbete srgn edilme cezas vardr" buyurdu. Bundan sonra Elem kabilesinden bir adam olan Uneys'e de. "Sana gelince y Uneys! Sen de bu adamn karsna git! Tahkikini yap, eer kadn suunu Vtirf ederse, onu recm et!" buyurdu. Rv: Uneys o kadna gitti, kadn da suunu i'tirf etmesi zerine, Uneys ona talama cezas uygulad, demitir [16]. 2- Peygamber(S)'n Zubeyr bnu'l-Avvm' Dmann Hllerini renip Haber Getirmesi in Tek Bana nc Ve Css Olarak Gndermesi Bab

14 / 2483

buhari

14- Bize Al ibnu Abdillah el-Medn tahds etti. Bize Sufyn ib-nu Uyeyne tahds etti. Bize Muhammed ibnu'l-Munkedir tahds edip yle dedi: Ben Cbir ibn AbdilIah(R)'tan iittim, yle dedi: Peygamber (S) Hendek gn insanlardan (dmann haberini bana kim getirir diye) arp istedi. Peygamber'in bu da'vet ve isteine ez-Zubeyr icabet etti. Sonra Peygamber insanlardan bunu tekrar istedi. Bu istee de ez-Zubeyr ibnu'I-Avvm icabet etti. Sonra yine insanlardan bunu yapacak kimse istedi. Bu sefer de yine ez-Zubeyr icabet etti. Bunun zerine Peygamber: "Her peygamberin bir havarisi vardr, benim havarim, nats yardmcm ise ez-Zubeyr'dir" buyurdu [17]. Sufyn ibn Uyeyne: Ben bu hadsi bnu'l-Munkedir'den belledim, dedi. Eyyb es-Sahtyn de bnu'l-Munkedir'e knyesiyle hitb ederek: Y Eb Bekr! Sen insanlara Cbir'den hads syle. nk topluluk senin Cbir'den hads sylemenden holanyorlar, dedi. Bunun zerine bnu'l-Munkedir de mecliste bulunanlara: Ben Cbir'den iittim, ben Cbir'den iittim, diyerek drt hads arasn arka arkaya ulad. Al ibnu'l-Medn dedi ki: Ben Sufyn ibn Uyeyne'ye: Sufyn es-Sevr "Hendek gn" yerine "Kurayza gn" eklinde sylyor, dedim. bnu Uyeyne: Ben bnu'l-Munkedir'den bunu senin "Hendek gn" oturuun gibi kesin olarak bu lafzla belledim, dedi. Sufyn ibn Uyeyne: O, bir gndr, yn "Hendek gn" ile "Kurayza gn" bir gnden ibarettir, dedi ve bunu sylerken Sufyn ibnu Uyeyne glmsedi [18]. 3- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ey mn edenler, Peygamber'in evlerine size izin verilmedike girmeyin... Fakat da'vet olunduunuz zaman girin..." (ei-Ahzb: 53). Eer ona bir tek kii izin verirse, girmek caiz olur [19].
15-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Eyyb es-Sahtiyn'den; o da Eb Usmn'dan; o da Eb Ms eI-E'ar(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) bir bustna girdi de bana, kapy bekleyip korumam emretti. Biraz sonra bir adam geldi de Peygamberdin yanna girmek iin izin istedi. Ben bu istei Peygamber'e zikrettim. Peygamber: "Ona girmee izin ver ve onu cennetle mjdele!" buyurdu. Bu gelen Eb Bekr idi. Sonra Umer geldi. Peygamber: "Ona da izin ver ve onu da cennetle mjdele!" buyurdu. Sonra Usmn geldi. Peygamber: "Ona da izin ver ve onu da cennetle mjdele!" buyurdu [20]. 16-....... Bize Sleyman ibn Bill, Yahya ibn Sad'den; o da Ubeyd ibn Huneyn'den tahds etti. O bn Abbs'tan iitti ki, Umer (R) yle demitir: Ben (kadnlarndan ayr bir yere ekildii zaman) geldim de Raslullah' ykseke bir oda iinde buldum. Raslullah*-m bulunduu odann merdiveni banda Rebh isminde siyah bir hizmetisi vard. Ona: Raslullah'a syle, bu gelen Umeru'bnu'l-Hattb'dr! dedim. Akabinde Raslullah bana ieri girmeme izin verdi... [21] 4- Peygamber(S)'n Birbiri Ardndan Birok Vller, Kumandanlar Ve Yabanc
15 / 2483

buhari

Devletlere Eliler Gnderir Olmas Bab [22]

bn Abbs da: Peygamber (S), Dhye ibn Halfe el- Kelb'yi bir mektubu ile Busr ehlinin by el-Hris ibn Eb emmer el-Gassn'ye gnderip, onun da bu mektubu Rm Meliki olan Kayser'e ulatrmasn istedi, demitir [23].
17-....... bn ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbe haber verdi, ona da bn Abbs (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) bir mektubunu Kisr'ya gnderdi. Ve mektubu gtren Abdullah ibn Huzfe'ye, mektubu Bahreyn'in byk emri-ne vermesini emredip, Bahreyn'in byk emri de nektbu Kisr'ya gnderir buyurdu. Bahreyn emri vstasyle Peygamber'in da'vet mektubu Kisr'ya verildiinde, Kisr, mektubu okuyup yrtntr. bn ihb dedi ki: Ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'in: "Bu haber kendisine eriince, Raslullah (S), Kisr'nn mlknn tammiyle paralanmasna du etti" dediini sanyorum, demitir [24]. 18-.......Bize Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle tahds etti: Raslulah (S) Elem kabilesinden (ismi Hind ibn Esma ibn Harise olan) bir adama, kavminin iinde yhud insanlarn iinde r gn n-dzleyin: "Her kim (gndzn evvelinde) yemek yediyse, gnnn kalann yemiyerek tamamlasn. Birey yememi olan kimse de orucunu tutsun!" diye i'ln ettirdi [25]. 5- Peygamber(S)'n Arab Hey'etlerine Arkalarnda Bulunan Kavimlerine, Kendisinden ittikleri lmi Tebl Etmelerini Vasiyet Etmesi Bab

Bunu (yaknda, vhid haberinin geerlilii hakknda gelen eyler bb'mn evvellerinde) Mlik ibn Huveyris (R) sylemitir.
19-.......Bize u'be tahds etti ki, Eb Cemre Nasr ibnu mrn ed-Dab' yle demitir: bn Abbs (R) beni kendi serri zerine oturturdu. O bana yle derdi: Abdu'1-Kays elileri (Bahreyn taraflarndan) Raslullah'n huzuruna geldikleri zaman: "Hey'et kimlerdendir?" diye sordu. Onlar: Biz Raba kablelerindeniz, dediler. Raslullah (S): "Ho geldiniz! Allah sizi utandrmasn, piman etmesin!" buyurdu. Bunun zerine onlar: Y Raslallah! Seninle bizim aramzda kfir olan Mudar kabileleri vardr. O hide bize kestirme birey emret de, o sebeble bizler cennete girelim ve onu arkamzda kalanlarmza haber verelim! dediler. Bu arada Raslullah'a ikileri de sordular. Raslullah onlar drt eyden nehyetti ve drt eyi de emretti: Onlara yalnz Allah'a mn ile emrettikten sonra: "Yalnz Allah'a mn etmek ne demektir, bilir misiniz?" diye sordu. Onlar: Allah ve Rasl en bilendir! dediler. Raslullah: "Ortaksz ve yalnz olarak Allah'tan baka ilh olmadna ve Muhammed'in Allah 'in Rasl olduuna ehdet etmek, namaz klmak, zekt vermek -rv dedi ki: Zannederim ki, burada ramazn orucu da vardr-, ganimetlerden bete birini vermenizdir" buyurdu. Ve onlar drt eyden: Dubba'dan, hantem'den, muzeffet'ten ve nakr (denilen kaplara hurma
16 / 2483

buhari

yhud zm ras koymak)dan nehyetti. Bazen bn Abbs'm "Muzeffet" yerine "Mukayyer" dedii de vardr. Raslullah: "Bunlar ezberleyin ve bunlar gerinizde braktnz kavim ve kabilelerinize tebli ediniz!" buyurdu [26].
6- Tek Kadnn Haberi (Yn Bununla Amel Edilir Mi Yhud Edilmez Mi?) Bab 20-.......Bize u'be tahds etti ki, Tevbe ibnu Keysn el-Anber yle demitir: e-a'b bana: Sen Hasen Basr'nin Peygamber(S)'den hads rivayet ettiini grdn m? Ben bn Umer'in meclisinde ona yakn olarak iki sene yhud ikibuuk sene kadar oturdum da, ben bn Umer'i u hadsten baka Peygamber'den hads tahds ederken iitmedim [27]: bn Umer dedi ki: Peygamber'in sahblerinden bz insanlar, ilerinde Sa'd ibn .Eb Vakkaas da var olduu hlde, bir et yemeye giritiler. Tam bu srada Peygamber'in kadnlarndan bir kadn o et yemeye girien toplulua: O et bir keler etidir! diye nida etti. Bunun zerine sahbler o eti yemekten kendilerini tuttular. Bunun zerine Raslullah: "Ondan yiyin yhud onu taam edin. nk o halldr -yhud: "Onda saknca yoktur"; rv bu iki ta'brde ekk etmitir- Lkin keler benim alk olduum yiyeceklerimden deildir" buyurdu [28]. Kastalln: "Bunu Allah'n yardm ve muvaffak klmasyle 916 yl muharrem aynn 15', aramba gn bitirdim. Allah'tan tamamlamaya yardm etmesini dilerim, O bana yeter, ve O ne gzel vekildir" dedi. Ben Sofuolu da ayn duay tekrar ederek 11 zu'1-ka'de 1404/8 austos 1984 aramba gn bu kitab bitirdim. Raslullah'n Valileri, Kumandanlar ve Sefirleri rih Aynfnin Tertibiyle yledir: A.Peygamber'in Valileri

1. Mekke Emri Attb bn Useyd: Mekke'nin fethi zerine Raslullah Medine'ye dnerken Attb ibn Useyd'i Mekke'ye vl ta'yn buyurdu. Ve o yl hacc mevsiminde hacc da Attb'n emareti altnda f olundu ki, bu sekizinci hicr senesi hacc idi. Dokuzuncu sene Eb Bekr Hacc Emri idi. Onuncu sene de Haccetti'1Veda f olundu ve bu srada Attb'n gzel hizmetleri grld. Attb Mekke'nin fethi srasnda mslmn olmutu. O srada henz yirmi veya yirmibir yanda idi. Emev ailesine mensb zek bir genti. Mekke'yi pek iyi idare etti. Eb Bekr'in hilfeti zamannda da vazifesinde brakld. Ve Eb Bekr'in vefat gn vefat etti. 2. Tif Emri Usmn ibn Eb'!-s: Raslullah Usmn ibn Ebi'1-s' da Tif in fethi zerine oraya ta'yn buyurmutu ve pek iyi idare etmiti. Hasen Basr bu zt hakknda: Usmn ibn Ebi'l-s'dan efdal kimse grmedim, diye sena ederdi. Tif'ten baka Bahreyn, Umman valiliklerinde de bulundu. Elli bir trihinde vefat etti. 3. Bahreyn Vlsi Al el-Hadram: Bu zt Hadramutlu'dur. Raslullah'n gzide vllerin-dendir. Medne zaruret iinde bulunduu ve a kald zamanlarda Al el-Hadram'nin gnderdii zekt mallar yetiti. Peygamber'in lm zerine zuhur eden irtidd ve irticai bastrm ve Eb Bekr, Umer zamanlarnda da vazifesinde braklmtr. Hicretin ondrdnc ylnda vefat etmitir. Al, valiliinden nce, Bahreyn'e sefaretle gitmiti.
17 / 2483

buhari

Raslullah, Eb Sfyn' da Necrn'a vl olarak gndermitir. 4. Yemen Valileri: Saadet asrnda en mhim vilyet Yemen idi. Bu cihetle Yemen'e pek ok zevat mteaddid vazifelerle gnderilmitir. lk Yemen vlsi Bzn'dr. Bzn ranllar'm da Yemen'-de son vlsi idi. Aada grlecei zere Kisr Pervz'in katli zerine Bzn ve etba' mslmn olmulard. Bu cihetle Raslullah da Bzn' vazifesinde brakt. Frz Deylem, Muhacir ibn miyye, Ebn ibn Sid ibn s, Eb Ms el-E'r, Muz ibn Cebel gibi bir ok sahb de idar, iktisdi, asker mteaddid vazifelerle gnderilmilerdir. Bunlardan Eb Ms el-E'r Yemen'in sahil ksmn idare etmitir. Muz ibn Cebel de asker ileri idareye me'mr edilmiti.
B.Hazreti Peygamber'in Sefirleri

Mellif Buhr konumuz olan vhid haberi bahsinde Raslullah'n Rm Kayseriyle ran Kisrs'na gnderdii birer sefirine dir iki haber rivayet etmitir ki, pek ksa bir metin ile rivayet olunan bu hadsleri rih Ayn Umdet'l-Kaar'd zh etmekle beraber skenderiye Meliki Mukavkis'e, Belka Meliki Haris Gassn'ye, Yemen Meliki Hze'ye, Habee Ne-csi Ashame'ye de birer sefirle birer mektb gnderildiini bildiriyor. Bu alt hkmdardan baka rih Ayn Bahreyn, Busr, Zu'1-kl, Me'an, Abd Kill gibi ikinci derecede devlet adamlarna da birer sefir ve mektb gnderildiini kayd ve zh ediyor. bhesiz ki Raslullah'n bu dn ve ayn zamanda siys hareketi, beeriyeti slm dnine umm mhiyette da'veti idi ve bu umm da'vete: f\ n jjl-j J\ ls& $ i j = Ey insanlar emn olunuz ben, hepinize Allann gnderdii peygamberim de!" (d-A'rf: 153) fermnyle me'mr edilmiti. Raslullah Medne'ye hicretinin altnc aynda da ms-lmanlarn ve slmiyet'in en azgn dman olan mriklerle Hudeybiye sulhunu yapp bunlar bir muslehanme ile baladktan sonra umm daVete sra gelmi bulunuyordu. Bu yksek ve beeriyeti mil vazifelerini muasr ve uzak, yakn mcavir devlet reslerine da'vetnmeyi tayan birer sefr gndermek suretiyle f buyurmutur.
I. ark Roma Sefiri Dihye:

Raslullah mparator Hiraklyus'a hitaben yazlan mektubunu Dihye ibn Halfe eliyle gnderdi. Peygamber'in huss sahblerinden olan Dihye ashabn en gzeli ve en kibar bir sms idi. Rivayete gre Dihye am'a vardnda btn evlerden herkes kp bu necb ehreyi grmee komulard. Dihye adnda ashb arasnda baka bir kimse de yoktu. Bz defa Cibrl, Raslullah'n huzuruna Dihye suretine te-messl ederek gelirdi. Bununla beraber Dihye Bedir'den sonraki gazalarn hepsinde bulunmu ve yksek hizmetler grmtr. {Umdet'iKaari, c.I, s.93). Bu cihetle Roma mparatorluu gibi o devrin muazzam bir devletinin reisine byle necb ve kibar bir smnn gnderilmesinde son derece yksek bir hsn intihb (gzel seim) vardr. Dihyet'l-Kelb vstasyle gnderilen da'vetnme sureti ve bu Peygamber mektubu zerine Kayser Hraklyus -Peygamberimizin ailesi, ahs hayat, tedenberi kavmiyle mnsebt, kendisine mn edenlerin itima vaziyetleri, teb-l ettii dnin esas umdeleri, muhalifleriyle mtekabil vaziyetleri gibi hususlar hakknda- devlet erkn huzurunda Eb Sufyn ibn Harb'den tahkkatna dir ma'Imt bu eserimizin ba tarafnda tercme edilen Abdullah ibn Abbs had sinde geti '. 1 Dihye, Peygamber'in mektubunu Kayser'e verdii srada Eb Sufyn bir ticret kaafilcsiyle
18 / 2483

buhari

am'da bulunuyorud ve Peygamber hakknda tahkikat icras iin mparator tarafndan saraya da'vet olunmu ve hey'et iinde Eb Sufyn'n Peygamber'e karabeti bulunduundan ondan so rulmu ve alnan cevbda arkadalar ihd edilmitir. Bu derin incelemelerden ve ald msbet cevblardan sonra Kayser Eb Sufyn'a: Eer bu cevblarn doru ise, ayaklarmn bast u topraklara yakn bir zamanda o zt mlik olacaktr. Esasen ben bu peygamberin zuhur edeceini ok iyi bilirdim. Yalnz onun sizin aranzdan kacan sanmazdm. Eer O'nun yanna varabileceimi bilsem O'na mlk olmak iin her zahmete katlanrdm. Yannda bulunsaydm ayaklarn ykar, O'na hizmet ederdim 2. Bundan sonra Hraklyus, Dihye ile gnderilen Peygamber mektubunu istedi. Dihye de Raslullah'n mektubunu sundu. Bu eserimizin ilk cildinde yazl bulunan da'vetnme-nin metni ve meali yledir: ' 'Bismlhirrahmnirrahm. Ailahn kulu ve PeygamberiMuhammed(S)'den Rm'un by Hrakl'e. Hidyet yoluna uyanlara selm olsun. Bu temenniden sonra: Ey Rm milletinin ulusu, seni slm camiasna ve mslmanlta da'vet ediyorum. Mslman ol ki selmette bulunasn, mslman ol ki Allah ecrini iki kat versin 3. Eer bu da'vetimi kabul etmezsen Hristiyan iftilerin gnh boynuna olsun. Ey ehli kitb, bizimle sizin aranzda msv ve mterek olan bir sze (Tevhd kelimesine) geliniz, birleelim, Allah'tan bakasna ibdet etmiyelim ve O'na hi bir eyi erik komayalm, Allah ' brakp da birbirimizi Rab edinmiyelim. Eer ehli kitb bu da'vetten yz evirir2 Kayser'in Buhr metninde rivayet olunan bu ifdelerine gre mn ettii muhakkak olmakla beraber, Kayser'in bu i'tirflan zerine mecliste bulunan devlet erknnn grltl patrtl mdhaleleri zerine daha ileri gidemeyip sarf nazar etmi ve sefr Dihye'yi kymetli hediyeler le ve bz siyer melliflerinin bildirdii cevab bir mektb ile ho ederek geri gndermitir. 3 ki ecir ve sevabn biri s'ya, br de Muhammed'e mn ettiinin mkfat. lerse ey mslmanlar, siz de onlara: 'hid olunuz biz msl-manz' deyiniz." Eb Sufyn der ki: Hrakl bu szleri dedikten ve mektubu okutmasn bitirdikten sonra yannda grltler oald ve sesler ykseldi. Biz de yanndan karldk. Bunun zerine ben arkadalarma dedim ki: bni Eb Kebe'nin 4 (yn Raslullah'm) ii byd. Ben Asfar hkmdar bile ondan korkuyor. Artk Raslullah'm glib geleceine Cenab Hakk'n gnlme slm sevgisini koyuncaya kadar kanatim devam etti. 2. ran Sefiri Abdullah ibn Huzfe: Abdullah ibn Huzfe (R) Ben Sehm'den ve Kurey erafndan olup Habeistan'a hicret eden ilk mslmanlardan-dr. Bedir muharebesinde de bulunmutur. Bu cihetle ran sefaretine de bu zt bir mektbla gnderilmitir. Peygamber'in da'vet mektubu yledir: . "Bismillahirrahmnirrahm. Allah 'in kulu ve Peygamberi Muhammed(S) 'den Fars'n ulusu Kisr'ya. Doru yola gidenlere, Allah 'a ve Rasl-ne mn edenlere, bir Allah'tan baka hi bir ma'bd olmayp O'nun eriki bulunmadna ve Muhammed onun kulu ve Peygamberi olduuna ehdet edenlere selm olsun. Ey Kis-r, seni Allah dni Mslmanla da'vet ediyorum. nk ben btn insanlara Peygamber gnderildim: Hayatta olanlar inzar eylemek ve kfirler zerinde ihkaak hakk etmek iin. EyKisr, mslman ol ki selmete eresin. Olmazsan Me-cs kavminin gnh boynuna olsun". 4 "Eb Kebe" Hazreti Peygamber'in ana cihetinden byk babas idi. Putlara tapmaz, yldza ibdet ederdi. Rashllah putlara ibdet aleyhinde bulununca, ona nisbet ederek bni Eb Kebe dediler.
19 / 2483

buhari

Abdullah ibn Abbs (R) yle haber vermitir. Raslul-lah (S) bir mektubunu kisrya gnderdi ve mektubu gtren Abdullah ibn Huzfe'ye mektubu Bahreyn'in byk emri-ne5 vermesini emredip, emr, Kisr'ya gnderir, buyurdu. Bahreyn Emri vstasyle Peygamber'in da'vetnmesi Kisr'ya verilip de okuyunca (bu kstah) Kisr, Raslullah'm mektubunu yrtt att. Raslullah'a bu haber eriince Kisr'-nn mlknn tammiyle paralanmasna du buyurdu (ve yle oldu). 3. Habee Sefri Attr ibn Umeyye: Raslullah (S) Amr ibn Umeyye vastasyla bir da'vet-nme de Habeistan Meliki Necfye gnderdi. Amr, ashab n bahdrlarndand. Damr nisbetiyle mehur olan Abdi Ment oullar'ndan idi. Raslullah'm d'vetnmesinin metni ve tercemesi yledir: ' 'Bismillhirrahmnirrahm. Allah 'm Peygamberi Muhammed'den Habee Meliki Ne-c'ye. Ey Melik! Mslman olman dilerim. Ben senin nmna -Melik, Kudds, Selm, M'min, Mheymin (ulu sfatlarn hiz) olan- Allah'a hamd sena ederim ve ehdet ederim ki: s ibn Meryem, Allah'n ruhu ve kelimesidir. Allah, o kelimeyi (ki s'ya vcd veren "Ol'' hitabdr) ve o ruhu -ok temiz ve affolan ve dny haytndan tammiyle ekilmi bulunan- Meryem'e nefhetti. Ve bu suretle Meryem s'ya hmil oldu ve bylece Allah ruhiyle ve nef-hiyle s'y yaratt. Nasl ki dem'i de Allah kudret eliyle 5 O srada Bahreyn vilyeti trn'a tbi' olup emaretinde de Munzir ibn Sv bulunuyordu. Rivayete gre Bahreyn fetholunup Al Hadram vl ta'yn buyurulduunda Munzir ibn Sv ile beraber Bahreyn'deki btn Arablar mslman olmutur. (ve bir hrika olarak) yaratmt. Ey Melik, seni ei ve orta olmayan bir Allah'a mna ve O'na ibdete ve bana mut-baate Allah canibinden gelen eylere mna da 'vet ediyorum. nk ben Allah'n bunlar teblie me'mr Rasl'ym, seni ve askerini Azz ve Cellolan Allah 'a da'vet ediyorum. imdi ben size (slm umdelerini) tebli ettim ve nasihat eyledim, siz de nasihatimi kabul ediniz. Doru yola gidenlere selm olsun". Amr ibn Umeyye bu sefaret vazifesini pek gzel f etmitir. bn shk'n rivayetine gre bu zt Habeistan'a varp mektubu Nec Ashame'ye verdikten sonra u hitabede bulunmutur: Muhterem Nec Ashame! Bana den vazife vaziyeti sylemek, cenabnza da ltfen dinlemek. Senin bize kar gsterdiin rikkat ve efkat derecesinde bizim de size sam-m gvenimiz vardr. Biz cenabnzdan ne gna hayr rhd ettikse muhakkak ona nail olduk. Hibir vehile endielenmedik, dima emin bulunduk. Biz senin lisnndan u emniyet hccetini almtk: "Bizimle sizin aranzda //zr/reddolun-maz bir hid, zulm etmez, dil bir hkim olsun". Bu defa Raslullah (S) etraftaki devletlere birer sefir gnderdi. Beni de cenabnza. Fakat ben onlarn ummadklar hsn kabul sizden umarak ve onlarn korktuklar s'i muamele ihtimlinden emin olarak geldim. Gemi hayra istind ve mstakbel ecir ve mkfata intizar ederek huzurunuzda bulunuyorum". Nec, Amr'n bu nutkuna kar yle mukabele etti: Muhterem sefr! Allah' hid tutarm ki Hazreti Mu-hammed, Ehli Kitb'n intizr ettii mm Neb'dir. Hazreti Musa'nn rakb'l-himr (yn Hazreti isa'nn kudmn) beareti, s'nn rakb'l-cemeli (yn Hazreti Muhammed'-in kudmn) mjdelemesi gibidir. Gzle grlen hakikat bu bearet haberinden daha ziyde gnle if ve kanat veremez! Bundan sonra Nec, Raslullah(S)'n mektubuna yle cevb yazd: "Bismitthirrahmnirrahm. Allah'n Rasl Muhammed'e Nec Ashame tarafndan. Y Nebyyallah, selm Sana ve Allah'n rahmeti ve bereketi Senin zerine olsun. ol Allah ki, O'ndan baka hakk ma'-bd yoktur. Ancak O vardr. Allah Tal'y tevhd ve hakk asaletlerinde selmet temennisinden sonra: Y Raslallah. Hazreti s hakknda beyanat hvi mektubunuz bana vsl oldu. Yerin,
20 / 2483

buhari

gn Rabb'ine yemn ederim ki, Hazreti s da kendi hakknda zikrettiiniz eylerden ziyde bir ey sylememitir. Onun tebligat da hep buyurduunuz gibidir. Bize teblie me'mr olduunuz slm esaslarn rendik. Amcan olu ile "diyarmza hicret eden" ashabnla tantk. Ben ehdet ederim ki, Sen Allah'n Rasl'sn, sznde sdksn, gemi peygamberleri tasdik ediyorsun. Y Raslallah ben ztma bey'-at ettim. (Sizden nce) amcan oluna da bey'at edip onun delaletiyle lemlerin Rabbi Allah Tal'ya mn edip mslmn oldum". Bundan sonra bn shk rivayetine devam ederek Ne-c'nin hicretin dokuzuncu ylnda vefat ettiini ve Raslullah tarafndan vefat ashaba haber verilerek ashb ile beraber musallaya kp mteveffa zerine cenaze namaz kldn ve drt tekbr aldn bildiriyor. Fakat Mslim'in Sahh"indeki rivayetine gre Raslullah'n mektb gnderdii Nec, zerine namaz kld Nec deildir6. Bu cihetle bn'l-Kayyim diyor ki: bni shk'n bu rivayeti -Allah 'lem- bir vehim olsa gerek. Rv, Raslullah'n zerine namaz kld Nec'yi -ki Peygamber'e mn ve ashabna ikram etmitir-bununla kendisine mektb yazp slm'a d'vet ettii Nec'yi ayrdetmeyip iki Nec'yi birbirine kartrmtr7. 7 Zd'I-Med, bu eserimizin nc cildinde Cenaze bahsindeki hadsin tercme ve zhma baknz._____________________________ Raslullah'n amcas olu olarak zikrolunan Cafer ibn Eb Tlib'dir. Ve Nec onun delaletiyle mslmn olmutur. Amr ibn Umeyye Raslullah'n mektubunu gtrdnde Cafer hazretleri birtakm slm muhcirleriyle beraber Habese'de bulunuyorlard. Bu ikinci Habee muhacirleri arasnda Eb Sufyn'n kz mm Habbe de bulunuyordu. Zevci vefat edip elemli bir vaziyette idi. Hazreti Peygamber sefr Amr vstasiyle muhacirlerin Medine'ye mreffehen gn derilmelerini ve mm Habbe'nin kendisine nikh edilerek hatrnn ho edilmesi delletini de Nec'ye bildirmiti. Nec mm Habbe'yi Raslullah'a nikh ettirdii gibi Habeistan'da bulunan btn slm muhacirlerini iki gemi ile Cezret'1-Arab sahiline gnderdi. Ve Raslullah'n Hayber gazasnda fetih ve zaferi srasnda Hayber'e vsl oldular. Hazreti Peygamber iki suretle mesrur olarak Habeistan muhacirlerine de Hayber ganmetinden hisse ayrp verdi. 4. Msr ve skenderiye Sefiri Htb ibn Eb Beltea: Htb (R) da bir da'vetnme ile ve Eb Zerr Gfr hazretlerinin zdls Cbir refkatiyle Msr Meliki Mukavks Cu-reyc ibn Mn'ya gnderildi. O vakitler Msr hkmeti ark Roma mparatorluu'na tbi' olup Mukavks nvnmdaki Msr Meliki, Roma Kayseri tarafndan ta'yn olunurdu. Ve Mukavkslar skenderiye'de otururlard. Bu cihetle Mukav-klar Arab melliftnda ekseriyetle "skenderiye Meliki" dye anlrlar. Htb da Raslullah'n mektubunu Cureyc ibn Mn'ya skenderiye'de verdi, Htb'n tad da'vetnme-nin metni ve meali yledir: ' 'Bismillhirrahmnirrahm. Allah'n kulu ve Rasl Muhammed'den Kbt milletinin ulusu Mukavks'a! Selm hidyet yoluna giden kimselere olsun. Bu dua ve temenniden sonra derim ki: Seni slm camiasna ve dnine da'vet ediyorum. Mslmn ol ki, selmete eresin ve mslmn ol ki, Allah ecir ve mkfatm iki kat vere (Nasrniyet ve slmiyet mkfatlar). Eer bu da'-vetimden yz evirirsen Kbt kavminin gnh boynuna olsun. Ey ehli kitb, bizimle sizin aramzda msv ve mterek olan bir sze (Tevhd kelimesine) geliniz. Birleip Allah'tan bakasna ibdet etmeyelim. Ve O'na hibir eyi erik komayalm. Allah' brakp da birbirimizi Rabb edinmiyelim. Eer Kbt kavmi bu tevhide yz evirirlerse, ey mslmnlar siz de onlara 'hid olunuz, biz mslmnz!" deyiniz." Htb, Raslullah'n da'vetnmesini Mukavks'a verip, bu zt mealine muttali' olunca: "Bu zt Peygamber'se dmanlarna du edip de onlar niin mahvetmiyor?" diye mnkirne her ehre ile karlad.
21 / 2483

buhari

Htb da yle hakimane ve susturucu cevb verdi: Ey Kbt kavminin ulusu! Senden nce bu Msr tahtnda bulunan bir hkmdar (Fir'avn) kendisini Rabbi A'l (Ulu Tanr) zu'm etmiti, fakat Cenab Hakk onu (derhal he-Ik etmedi. Nihayet mev'd vakti gelince) dny ve hret azbiyle yakalad, ve ondan intikam ald. Ey hkmdar, bakasndan ibret al da bakasna ibret olma! Htb'n bu hakmne mtlealar zerine Mukavks: Bugn iin bizim bir dnimiz var, biz bu dnimizi bundan daha hayrl bir dn olmadka brakamayz! dedi. Buna da yle cevb verdi; Biz sizi bir slm Dni'ne da'vet ediyoruz ki, Allah bugn beeriyete dn olmak zere bu dni ikaame edip ondan bakalarn neshetmitir. Sizi slm Dni'ne da'vet eden bu muhterem Neb btn insanlar da'vet etmitir. O'na kar en iddetli husmeti Kurey mrikleri gstermitir. En azgn dman da Yahdler'dir. O'na diyanet hususunda en yakn millet Hristiyanlar bulunuyor. Haytma yemn ederim ki, Musa'nn s'y tebr etmesi, s'nn Muhammed'in geliini mjdelemesi gibidir. Bizim cenabnz Kur'n ahk-mna da'vetimiz, sizin ehli Tevrat' (Yahdler'i) incil'e da'- J vet etmeniz gibidir, Her peygamber bir kavme idrk etmitir, ki o muasr kavim o Peygamber'in mmetidir. Benimle berabe r birtakm akvam da o Peygamber'e itaat ederek O'nun mmeti camiasna iltihak etmilerdir. Ey hkmdar! Cenabnz da bu azz Peygamber'in nbvveti zamanna erien bahtiyarlardan bulunuyorsunuz. Biz sizi s dninden men'et-miyoruz. Belki onun teblgtiyle emr (ve onun tebligat mucibince slm'a da'vet) ediyoruz. Bunun zerine Mukavks: Ben bu Peygamber'in hlini, snn tedkk ettim. O ne fena eyler emreder, ne de iyi eylerden nehyeder. O shir deildir, khin deildir, kzib de deildir. Kendisinde ilerin gizliliklerini bulup karmak ve gnllerdeki gizli temaylleri bilip haber vermek gibi nbvvet almeti de buldum. Biraz daha dnmek isterim! dedi. Raslullah'n mektubunu ald ve fildiinden kk bir kutu iine koyup mahfazay mhrleyerek bir cariyesine verdi. Sonra arabca kitabete muktedir bir ktibini arp Raslullah'a u cevb yazdrd: ' 'BismiMhirrahmnirrahm. Muhammed ibn Abdillah'a, Kbt'n ulusu Mukavkis'-tan. Selm sana Azz Peygamber! Bundan sonra arzolunur ki, mektubunu okudum, mnderectm ve da'vet ettiiniz hususu anladm. Peygamber silsilesinden ba's olunacak bir peygamber kaldn bilirdim. Fakat onun am'dan kacan sanrdm. Sefirinize ikram ettim. Size iki criye gnderiyorum. Bunlarn Kbtler arasndaki mevkii yksektir. Bir de kisve takdim ettim. Binmeniz iin bir de ester hediye ettim. Selm sana Muhterem Peygamber!". Mukavks Cureyc ibn Mn geri mslman olmam ise de fakat Peygamber'in sefiri Htb'e ok hrmet etmitir. Htb ibn Eb Beltea da hakmne mtlaalanyla bu hrmete liykat kesbetmitir8. Takdm edilen hemire cariyeler Mriye, rn adlarnda idi. Raslullah Mriye'yi mslman olduktan sonra Mlk Yemn ile istifra edip bundan brhm adnda bir olu oldu. Ve onsekiz aylk nevzd iken vefat etti. Mriye'nin hemresi Srn'i Raslullah, iri Hassan ibn Sbit'e vermitir. Dldl adndaki beyaz ester Muviye zamanna kadar yaamtr. Peygamber'in lmnden sonra Hazreti Al binmitir. 5. Yemme Sefiri Sulayt bn Amr miri Raslullah Sulayt ibn Amr vastasyla bir mektb da Yemme Meliki Hze ibn Al'ye gnderdi. Sulayt ibn Amr Habeistan'a hicret eden kdemli sahbden olmakla Yemme'ye sefr ta'yn olunmu ve hicretin 12. ylnda yine burada, Yemme harbinde ehd olmutur. Hze'ye
22 / 2483

buhari

gnderilen da'vet-nmenin metni ve meali yle idi: "Bismillhirrahmnirrahm. Allah 'in Peygamberi Muhammed'den Hze ibn Al'ye. Doru yoldan gidene selm olsun! Ma'lmun olsun ki, Rabb'im slm dnini yakn zamanda dnynn uzak ufuklarnda parlatacaktr. Binenaleyh ey Hze, mslman ol ki selmete eresin! Ben de hkimiyetin altndaki memleketi sana tefvz ederim." Sulayt (R) Raslullah'n mhrl mektubunu hamilen Yemme'ye vard. Hristiyan olan Hze'nin huzurunda Raslullah'n mektubunu okudu. Hze Raslullah'n da'vetini 8 Htb ibn Eb Beltea Bedir harbi gazilerinden ve byle yksek mefkure sahibi bir zt olmakla beraber bir kere gaflet etmi ve Mekke fethi iin Raslullah'n Medine'deki hazrln Mekke erafna bir mektbla bildirmek istemitir. Fakat bu sakat hareketi Raslullah'a vahiy olunmakla mektb geri alnmt. mkerreren reddetmekle beraber cevb bir mektb yazarak mektubunda: "Beni da'vet ettiin dn ne gzel eydir, onu kabul ederim. u kadar ki, Arap kavmi benim yerime gz dikmitir. Saltanatmn bekaasn te'mn iin beni velahd yaparsan Sana tbi' olurum" diye bildirdi. Sefr Sulayt'a da caize verip Hecr kumandan dikilmi elbise giydirerek gnderdi.Sulayt ibn Amr bu mektb ve hediyelerle Raslullah'a sefaret htrasn arz ve cevb mektubu takdm etti. Raslullah mektubu okuyunca: "Bu adam ne sylyor? Bu artla ehdet parma kadar toprak istese onu bile veremem. Kald ki elindeki Ye-mme diyarnn hkmranl?""buyurdu. Raslullah Mekke'nin fethinden avdet buyurduu srada Cibril gelip Hze'nin ldn tebl etti. Bunun zerine de Raslullah: "Fakat Yemme ii bitmi deildir, yaknda orada yalanc peygamber treyecektir", dedi. Maamfh onun da ldrleceini haber verdi. Ashb-dan birisi: Y Raslallah! O yalancy kim ldrecek? diye sordu. Raslullah da: "Seninle mchid arkadalarn" diye cevb verdi. Ve hakkaten Hazreti Eb Bekr'in hilfeti zamannda Raslullah'n haber verdii vehile Yemme mrtecleri ashb- kiram tarafndan tenkil edildi. Mverrih Vkd'nin beynna gre am'n Nasr ulularndan olan Erkn Hze'nin yannda bulunduu srada Raslullah ile mnsebetini sordu. Hze: Geenlerde bir mektubunu aldm. Beni slmiyet'e da'vet ediyordu. cabet etmedim, diye cevb verdi. Erkn: Niin icabet etmedin? dedi. Hze: Ben dnime bal bir adamm. Bununla beraber kavmimin meliki bulunuyorum. Eer Muhammed'e tbi' olursam ne dn kalr, ne saltanat! diye cevp verdi. Bunun zerine Erkn u yolda t verdi: Ey Hze, yanl dnyorsun! Eer sen Muhammed'e tbi' olsaydn, muhakkak seni mlknde ibkaa ederdi. Senin iin en doru hareket Muhammed'e tbi' olmakt. yi bil ki, O Nebyyi Arabi, s ibn Meryem'in mjdeledii peygamberdir; biz Hristiyan ulemsna gre ncl'de Muhammed Raslullah diye yazlmtr ve bu muhakkaktr.
6. Gassn Sefiri ca' bn Vehb:

ca' hazretleri Bedir gazilerinden ve btn gazalarda Raslullah'n maiyyetinde hizmet eden
23 / 2483

buhari

bir sahb idi. Bu cihetle Raslullah ca'(R)' Gassn Meliki Haris ibn Eb em-mer'e bir mektbla sefr gnderdi. am'n Belka' ehri Gassnler'in hkmet merkezi olduundan Haris bz m-elleftta da Belka' hkmdar olarak kaydolunmutur. Raslullah Hudeybiye dnnde bir da'vetnme yazdrp ca' hazretleriyle Hris'e gnderdi ki, metni ve meali yledir: 'Bismillhirrahmnirrahm. Allah'n Rasl Muhammed'den Haris ibn Eb em-mer'e. Doru yolda gidenlere ve Allah 'a mn, Rasl'nn nbvvetini tasdik edenlere selm olsun. Ey hkmdar, seni eriki olmayan bir Allah'a mna da'vet ediyorum. cbetet-tiiniz surette mlknzde yine hkmdar olarak kalacaksnz!". O gnlerde Haris am'n Guta ehrinde 9 bulunuyordu. ca' hazretleri Peygamber'in mektubunu Hris'e Guta'da verdi. Haris Raslullah'n mektubunu okuyup yere att. Bu kstah, am'da Kayser'in bir vlsi mesabesinde idi. Mstakil bir devlet resi bile deildi. Metb'u olan Kayser Hirak9 Guta, Dimeki am'n arknda imtidd eden ve vaktile dnynn cenneti diye anlan balk, bahelik ksmdr. Ba'de'l-sim m hilfet ve medeniyet merkezi olmakla Guta erefini arttrm, bugn de cennet gibi gzelliini muhafaza etmekte bulunmutur. lyus bile da'vetine ve sefirine kar hrmet ettii halde Haris byle bir hrmetsizlikte bulundu. Hatt Kayser'e mracaat ederek Medne zerine asker evkine msade istedi. Fakat Kayser reddetti. ca' hazretleri Medine'ye gelerek keyfiyeti Raslullah'a arz ettiinde: "Allah mlkn elinden alsn!" diye aleyhinde du etti. Haris Mekke fethi srasnda ld. Bir mddet sonra da mslmanlar Gassn diyarn zaptederek Gassn idaresine son verdiler. Bir Tenbh: Mellif Buhr'nin "Peygamberin vlleri ve sefirleri" bal ile at babnn bu unvann Allme rih Bedrd-din Ayn'nin zh ederek bildirdii vlleri ve sefirleri biz de Siyere dir mellefttan, tabakaat kitblarndan naklen taf-sl etmi bulunuyoruz. Ancak Allme Ayn, Raslullah'n altnc hicret ylnda gnderdii sefirleri alt zt olarak kayt ve zh ettii halde bn'l-Kayyim Zd'l-Med'da bunlara iki sefir daha ilve ederek sekize ulatryor ki, ilve olunan iki sefir Al Hadram ile Amr ibn s'tr. Al hazretlerinin Munzir ibn Sv'ye, Amr'n da Umman Meliki'ne birer da'-vetnme ile gnderildii kayft ve tafsil olunmaktadr. u halde Al Hadrm Bahreyn'e ilk nce Munzir ibn Sv nezdine sefir olarak gitmi, sonra Bahreyn hkmdar Munzir ile ahlnin bir ksm mslmn, bir ksm Cizye verici olmak zere de vl ta'yn buyurulmu oluyor. imdi Al Hadram'nin bu sefaret safhasn Zd'l-Med'dan naklen zh edeceiz:
7. Bahreyn Sefiri Al ibn Hadram:

Vkd'nin krime'den rivayetine gre Ikrime der ki: Ra-slullah'n Munzir ibn Sv'ye yazd da'vetnmeye dir bir veskay ben bni Abbs'n vefatndan sonra kitblan arasnda bulup istinsah ettim. Bunda deniliyor ki: Raslullah bu mektubunda Munzir'i slm'a da'vet eyledi. Munzir Raslullah'a yazd cevab mektubunda ihtiram arzndan sonra: "Y Raslallah! Kitabnz Bahreyn ahlsine okudum. Bunlardan bir km slm'a muhabbet ve icabet edip mslmn olmutur. Bir ksm ise mslmn olmay ho grmemitir. Memleketimde Mecs, Yahd tebeam da vardr10. Bu vaziyet hakknda Peygamber'in emrini bildirmelerini rica ederim." Bunun zerine Raslullah u cevb verdi: "Bismillhirrahmnirrahm.
24 / 2483

buhari

Allah'n Peygamber'i Muhammed'den Munzir ibn Sv'ye. Selm sana. Kendisinden baka tanr olmayan Allah Ta-l'ya senin r>mna hamd sena ederim. Ve Allah Tal'-nn varlna, birliine ve Muhammed'in Allah 'in kulu ve peygamberi olduuna ehdet ederim. Bu hamd sena ve ehdetten sonra, ey Melik, seni Azz ve Cell olan Allah adna hayr ile yd ve sana vasiyet ederim. Muhakkak ki bir kimse bir m'mine t verirse onun hayr ve sevab ile mstefd olur. Her kim de elilerimin hayrhhne nasihatlerine mutavaat edip emirlerine tbi' olursa bana itaat etmi olur. Ey Munzir, elilerim seni sena edip hayr ile andlar. Ben de kavmin hakknda sana efaat ederek derim ki, bunlarn mslmn olanlarn mslmnlkta sebat ettikleri mddete kendi hllerinde brak. Gnahkr olanlarn da gnhlar hususunda arzettikleri zrlerini kabul et! Ey Melik, sen kavmin hakknda nasihati olduka erefin artar, bir ey eksilmez. Yahudilerle Mecsler kendi mezheblerinde durmak isterlerse serbest brakr ve cizye vermei tarhedersin." Al ibn Hadram, Raslullah'n bu mektubunu yklenerek Munzir ibn Sv nezdine bu defa sefir olarak deil, vl olarak gitmi ve mektubun iindekilere gre Yahdler'Ie Me-csler'e mezhebi hrriyet baholunup kendilerinin mal, can ve mterek vatan emniyeti nm ve hesabna muayyen bir vergi tarhedilmitir. Mslmanlar da zekt farzesiyle mkellef bulunuyorlard. Ummn'n kuzey batsnda ve Ummn'dan Basra Kr-fezi'ne kadar Kzdeniz'in btn sevhili boyunca devam eden 10 Mektubun bu kaydndan Hristiyan olan Munzir ile beraber Hristiyan tebeasnn mslmn olduklar, Mecsler'le Yahdler'in olmadklar anlalyor. bu geni kt'ann zekt ile cizye gelirleri Medine'de iddetli bir zaruret iinde bulunan Beyt'lml'i zaruretten kurtarmtr.
8. Umman Sefiri Amr ibn s:

Raslullah bir da'vetnme ile de Amr ibn s' Umman Meliki iki karde Ceyfer ile Abd'e gnderdi. Umman, Cezret'l-Arab'n gneydousunda ve Hindistan'n karsnda gayet geni bir kt'a olup Hindistan'n, ran'n, Cezret'l-Arab'n ticret anbar mesabesinde idi. Bu cihetle slm'n yaylmasna ok msid bulunuyordu. Byle mhim bir mntkaya Amr ibn s gibi bir siys dahnin intihab buyurul-masnda byk bir isabet vard. bn Him S/>e/'inde, Amr ibn s'n Hlid ibn Veld ve Usmn ibn Talha ile birlikte sekizinci hicret senesinde Mekke'nin fethinden alt ay nce ms-lmn olduu rivayet olunduuna gre, Amr ibn s Raslul-lah'n sefirlerinin sonu olacaktr. Ummn'da Clend oullan'ndan bu iki birader hkmrn bulunuyordu. Bunlara gnderilen da'vetnmenin metin ve tercemesi de yledir: "Bismillhirrahmnirrahm. Allah'n kulu ve peygamberi Muhammed'den Clend oullan'ndan Ceyfer ile Abd'e. Doru yolda gidenlere selm olsun! Bu duadan sonra ey iki birader, sizi slm camiasna da'vet ediyorum. Mslman olunuz ki selmete eresiniz. Ben beeriyetin ummuna gnderilmi Allah'n Peygamberiyim. Haytta olanlar inzr etmek, kfirler zerine de Allah'n emirlerini yerine getirmek vazifemdir. Ey karde hkmdarlar, slm Dni'ni tasdik ve kabul etmezseniz gene biliniz ki, mlk ve saltanatnz uhdenizden zail olmutur. slm svarileri topraklarnz ineyecektir. Mlknzde nbvvetim hkim olacaktr!" Raslullah'n bu mehbetli da'vetnmesini Ubeyy ibn Ka'b (R) yazp mhrlemitir. Zad''7-Med"da Amr ibn s'n Ummn'a giderek sefaret vazifesini fsi, bu iki biraderle gnlerce devam eden temas sureti, Amr'n kendi lisanndan naklederek uzun boylu izah ve tafsl edildikten sonra -ki btn bn s'n siyset hnerini ifde etmektedir- en sonu bu iki Umman
25 / 2483

buhari

hkmdarnn Muhammed'in Nbvveti'ni tasdk ve slm erefi ile merref olduklar bildiriliyor. Mellif Buhar'nin "Vahidin haberinin cevaz" unvanndan ve rih Ayn"'nin bu nvn "Peygamber'in valileri ve sefirleri" ile zhndan bi'1-istifde, biz de Raslullah'n diyanet ner v e slmiyet'in ykseltilmesi iin tuttuu siys veheyi tafsl etmi bulunuyoruz. Tevfk ise Allah'tandr (Kmil Mrs) n. 11 Bu "Peygamberin Valileri ve Elileri" ksm bz sadeletirme ve zetlemelerle Tecrd Ter., XII, 413-431'den alnmtr. Peygamberin buradaki mektblan bilhassa u kaynaklarda toplanmtr: bnu'l-Kayym, Zadu'l-Med; Prof. Muhammed Hamidullah, el-Vesiku's-Siyasiyye, ikinci tab, Kaahire 1956 Prof. Muhammed Hamidullah, slm Peygamberi, I, 200-361, st. 1966.

[1] Bz Buhr nshalarnda Besmele'den sonra "Kitbu Haberi'l-Vhid = Vahidin Haberi Kitab" eklinde gelip, bundan sonra "Bb" yoktur. ounluun yannda ise "Bb" bal ile gelmitir. Buna gre bu, Ahkm Kitb'ndan bir para olur ki, vazh olan da budur. Evet, esSgn'nin nshasnda ise "Kitbu Ahbari'l-hdi = Vhidlerin Haberleri Kitab" eklinde gelmi, sonra da "B-bu m ce..." unvann sylemitir... (Kastalln). [2] Buhr'ye gre "Taife" sz bir ve daha ziyde kimse ma'nsna da kullanlr. bn Abbs'a, en-Naha'ye, Muchid'e gre de "Taife*' muayyen bir sayya mahss deildir. Bu yetin maksada delleti bu suretledir [3] Doru szl bir m'minin ihbarnn mu'teber bir er' dell olmas yalnz ibdetlere ve fer' amellere hastr. 'tikaad mes'elelere uml yoktur. 'tikaad hkmlerin delilleri kafidir, Kitb ve Snnet'e dayanmas zarurdir. Vhid haberi ise kat' deil, zann delildir. Zann deliller, asl hkmlerde deil,ancak fer' hkmlerde dell olabilir. Bu ciheti Buhr balkta "Ezan, namaz, oru, farzlar ve hkmlerde hccettir" ta'bri ile hatrlatmtr. Doru szl bir kimsenin bu hususlardaki haberinin kabul edilip amel edilecek er' bir dell olmasn kuvvetli ve ilm bir surette belirtmek iin Buhr et-Tevbe: 122. yetini zikretmitir. Bu yete gre bir ehir halknn, bir cemiyetin ve herhangi bir icti-m snfn ilerinden en az bir kimseye dn ilimlerini tahsil ettirmeleri kifye farzdr. Bunu yapmazlarsa hepsi gnahkr olurlar... el-Buhr el-Hucurt: 6. yetini de fsk ve yalanc olmayan, doru szl bir kimsenin verdii vhid haberinin dell olacana iaret olmak zere getirmitir. nk bu yette fsk bir kimsenin getirdii haberin iyice aratrlp tah-kk edilmesi emredilmitir. Doru szl ve ahlkl kimsenin verdii haberi hakknda byle bir tahkk ve aratrma emredilmemitir... [4] Yine byle Peygamber'in vlleri, mirleri, kumandanlarnn birer emirname ile birer vilyete gnderilmeleri ve orada Peygamber'i temsil etmeleri, Peygamber'in baka devletler yanma birer mektbla gnderdii elilerinin de vardklar devletlerde ferden ve ahsen Peygamber'i ve siyaseten slm devleti'nin ilerini temsl etmeleri de vhid haberinin lzumuna ve delline dayanan en mhim ilerdir... [5] Bala uygunluu "Namaz vakti gelince biriniz size ezan okusun!" cmlesin-dedir. Ezan, namaz vaktinin girdiini i'lndan ibaret olup, bir mezzinin bu i'ln ve ihbarna i'tibr edilmesi ve onunla amel edilmesi emrolunmutur. Mlik ibn Huveyris ile akran olan genler topluluu, kendi kabileleri olan Sa'd oullan iinde mslmn olarak Medine'ye gelmiler, hadste bildirdii gibi yirmi gece Medine'de,
26 / 2483

buhari

Peygamber'in yannda ikaamet edip slmiyet'i renmiler. Sonunda ailelerini zledikleri Peygamber tarafndan anlalnca, kendi kabilelerine dnmeleri ve verilen ta'lmt zere slm' yaayp retmeleri emredilmitir. Bu hads bu isnd ve metin le Namaz Kitab, "Yolcunun ezan okumas bb"nda da gemiti. [6] Bunun bir rivayeti Ezan Kitab, "Fecrden nce ezan okumak bb"nda gemiti. Bala uygunluu "Sizden herhangibirinizi Bill'n ezan sesi sahur yemeini yemekten men' etmesin!" szndedir. nk Bill, ezan okuduu vaktin gece olduunu ve onda sahur yemei yemenin caiz olacan haber vericidir. Bu ise doru syleyen bir vahidin haberidir. [7] Bunun bir rivayeti de yine Ezn'da ve ayn yerde gemitir. bn Umer'in bu rivayeti bn Mes'd'un hadsini aklar mhiyettedir. [8] Peygamber: "Namaz artrld m?" sorusu zerine "Bu sorunuz neden?" buyurmu ve sahbler de: Be rek'at kldrdn! dediklerinde, o sahbnin doru olarak verdii vhid haberini kabul etmi ve yanlma secdesi yaparak o haberin gereiyle amel etmitir. [9] Hadsin bala uygunluu meydandadr. nk tek kii olan Zu'1-Yedeyn'in haberiyle amel etmitir. Ancak "Zu'l-Yedeyn doru syledi mi?" diye sormutur ki, bunu da onun haberini tesbt etmek iin sormutur. Bunu da Zu'l-Yedeyn'in beraberinde namaz klanlardan ayrlmas ve bu hususta yanlma ihtimli olduu in sormutur. Yoksa bu sorudan onun haberini mutlak olarak reddetmesi lzm gelmez. Bunun bir rivayeti Namaz Kitab, "Yanlma secdelerinde teehhd etmeyen kimse bb"nda da gemiti. [10] Bala uygunluu "Onlara bir kimse geldi..." szndedr. nk sahbler yzleri m tarafna dnk iken, onun haberiyle amel etmiler ve hemen Ka'be tarafna ynelmilerdi. Bu hadsin bir rivayeti, Namaz Kitb'nm evvellerinde "Kble hakknda gelen eyler bb"nda gemiti. [11] Bala delleti, Kub mescidindeki cematin kblenin deimesi hakkndaki bir kiinin haber verip ehdet etmesini kabul etmi olmalardr. Her iki rivayetten anlaldna gre, Kble deimesi vakas, ikindi namaznda Medine'de olmu, Kub Mescidi'nde de ertesi gn sabah namaznda tatbik edilmitir... Bunun bir rivayeti Namaz Kitab, "Namazda kbleye ynelme bb"nda gemiti. [12] Hadsin bz rivayetlerinde: "Vallahi o iki imekte olanlar bundan sormadlar ve o adamn haberinden sonra bu konuda ona mracaat da etmediler" ziydesi vardr. Bu vhid haberinin kabulnde ok kuvvetli bir hccettir. nk onlar bu haber ile mbh olan bir eyin neshini tesbt ettiler ve nihayet o haberden dolay onu tahrmc gidip, onun gerei ile amel ettiler. Bunun bir rivayeti irb Kitb'nn evvellerinde "Hamrn tahrminin inmesi bb"nda gemiti. [13] Bala uygunluu"S/ze elbette hakkyle emn bir kimse gndereceim" szndedir. Bunlarn birer rivayeti Menkb'da, Eb Ubeyde'rn menkabesi ile Maa z'de de gemiti. [14] Bu hadsten, Umer'in tek ahsn haberini kabul etmekte olduu alnr. Bunun birer rivayeti lim Kitab, "limde nevbetlemek bb"nda ve Tahrm Sresi tef sirinde geti. [15] Hadsin bir rivayeti Ahkm Kitb'nn evvellerinde "mmn emirlerini dinlemek ve itaat etmek bbf'nda gemiti. Bunun buradaki balkla uygunluu yoktur, 'tirzna bn Hacer: Bunlarn bir ksm kumandana ma'rf olmayan hususta itaat edeceklerdi. te bununla maksad tamam olur, diye cevb vermitir. [16] Hadsin bala uygunluu iki hasmdan herbirinin dierinin iddiasn dorula-yp haberini kabul etmeleri ynnden alnmas mmkin olur. Bu hads Sulh, Veklet, Ahkm, 'tism gibi birok yerlerde gemitir.
27 / 2483

buhari

[17] Bala uygunluu "Peygamber Hendek gn insanlardan arp istedi. O'nun bu isteine ez-Zubeyr icabet etti" sznden alnr. Ahzb gn Kurey ile birlikte btn Arab kabilelerinin slm aleyhine harekete gemesi, Kurayza oullar Yahudileri'nin de bu srada ahdi bozmalar zerine vaziyet etinleince, Peygamber: "Bana Kurayza Yahudileri'nin vaziyetini kim renip haber getirir?" diye gnll css istemi, buna her defasnda Zu-beyr icabet etmitir. Bunun birer rivayeti Cihd'da, Fadil'de, "Zubeyr'in faziletleri bb"nda da gemiti. Tala, harb esnasnda dmann hllerini ve hareketlerini anlamak iin gnderilen aratrc kiiye derler ki, css demektir. [18] bn Hacer: Bu, iinde az veya ok birok hdiseler olan zamana gn denmesi sahh olur. Nitekim "Fetih gn" denir, bununla Peygamber'in Mekke'de fetihten sonra ikaamet ettii gn kasdedilir, demitir... (Kastalln). [19] nk nssta aded ta'yni yoktur, buna gre bir tek kii de izin vermeye sdk olanlar cmlesinden olur. [20] Bu Eb Bekr'in menkabeleri bb'nda geen uzun hadsten bir ksaltmadr. Peygamber ile gelenler arasndaki izin ve mjdeleme haberini ulatran bir kiidir. Bu da vhid haberinin bu gibi hususlarda kabul edilmesine en ak delillerdendir. [21] Bu da et-Tahrm Sresi tefsirinde geen uzun hadsten bir paradr. Raslullah ile Umer arasnda haber ulatrarak izin alp bildiren Rebh adndaki hizmetidir. Bu da bu gibi ilerde vhid haberinin kabulne ak delillerden biridir. [22] Raslullah'n slm memleketi iinde vilyetlere gnderdii valileri, darda komu devletlere gnderdii sefirleri birer kiiden ibaret olduuna dir bu bab aarak, vhid haberinin bu gibi ilerde er' bir dell olduuna iaret etmi oluyor. [23] Buhr bunu Vahyin Balangc bb'nda uzun bir metinle rivayet etmitir. Sonundaki ta'lk, el-Kumeyhen nshasnda sabittir. [24] O srada Bahreyn vilyeti ran'a tbi' olup vlsi de Munzir bn Sv bulunuyordu. Buhr'nin ksa bir metin ile rivayet ettii bu muazzam vakay byk hads-i ve tarihi sarihimiz Bedreddn Ayn yle zh ediyor: Abdullah ibn Huzfe, Peygamber'in mektubunu (Munzir vstasyle) Kisr Pervz ibn Hrmz'e gnderdi. O hkmdar da mektubu paralad ve: "Benim klem olduu hlde birisi bana byle bir mektb yazsn?!" diye irkin konutu. Bu irkin muamele Peygamber'e eriince, Peygamber de: "Allah'm, Sen de bunun mlkn ve saltanatn parala!" diye du etti. Peygamber'in mektubu zerine Kisr, Yemen vilyetindeki naibine (vlsi) Bzn'a mektb yazarak: Hicaz'da u nbvvet iddia eden adama maiyyetin-den gl kuvvetli iki kimse gnder, bu adam bana getirsinler! dedi. Bzn en kuvvetli kahraman bir adamn Kisr'dan ald bir mektbla ve Harhara adnda ranl birisiyle beraber gnderdi. Ve Raslullah'a yazd bir mektubunda: Bunlarla birlikte Kisr'ya gitmesini emretti. Bu iki ranl bahdr Yemen'den kp Medine'ye vardlar. Ve ran detine gre Raslullah'n huzuruna girdiler. Peygamber bunlara: "Haydi imdi gidiniz de yarn geliniz,-'" buyurup huzurdan kard. O gece, bz melliflerin rivayetine gre, cumda'l-ulnm onuncu sal gecesi Raslullah'a vahy geldi ki: Allah Tal Kisr Pervz'e olu reveyh'i musallat kld ve fuln ayn fuin gn onu ldrd. Bu vahy zerine Peygamber iki ranl'y artt, onlara bu vak'ay haber verdi. Ve bunlara ikram edip bilhassa Harhara'ya altn ve gmle ssl bir kemer hediye etti ki, bunu Peygamber'e Melik Mukavks hediye etmiti. Bunlar huzurdan kp Yemen'e gittiler. Bzn'a varp btn buniar ona anlattlar. Bunun
28 / 2483

buhari

zerine Bzn: "Vallahi bunlar bir melik sz deildir, bir peygamber tebliidir; ben bu ztn iddia ettii zere muhakkak bir hakk peygamber olduunu anlyorum. Greceksiniz bu s'ikasd hdisesi de muhakkak O'nun dedii gibi gerekleecektir" dedi. ok gemeden ona reveyh'in bir mektubu geldi. Bu mektbda Kisr Pervz'in u trihte katlolunduu bildiriliyordu ki, Raslullah'n haber verdii trih idi. Bzn, reveyh'in mektubunun indekilere vkf olunca: "Bu zt muhakkak hakk peygamberdir" deyip mslmn oldu. Yannda bulunan Farsllar da mslmn oldular. Raslullah da Bzn' San''da Yemen Vllii'nde brakt. Bu suretle Bzn, Raslullah'n Yemen'e gnderdii valilerin birincisi oldu (Umdetu'i-Kaar, XI, 453-454,Matbaa-i mire tau i). [25] Bala uygunluu: "Elem kabilesinden bir adama kavminin iinde unu i'ln ettirdi..." szndedir. nk o adam da Raslullah'n gndermi olduu eliler cmlesinden birisidir. Adamn ismi Hind ibn Esma ibn Hrise'dr. Bu hadsin bir rivayeti Oru Kitb'nn sonunda Mekk ibn brahim'den rvli olarak gemiti... (Ayn). [26] Bunda haber tebl etmenin, ilim retmenin vcib olduuna dell vardr. nk bu emir vucb iindir. Bu da tek tek herbir ferdi mil olur. Eer vahidin teblii yerine getireceine hccet olmayayd, bu tebl vazifesini onlara tahsis etmezdi. Bu hadsin bir rivayeti mn Kitb'nn evvellerinde gemiti. [27] Fethu'l-Brt'de yle dedi: "Grdn m?" kavlindeki soru inkr iindir. e-a'b, Peygamber'den mrsel hads rivayet etmeyi reddediyordu. Bununla mrsel hads rivayet etmeye sevkeden sebeb, Peygamber'den hadsi oaltmak istei olduuna iaret ediyordu. Yoksa insan muhakkak mevsl olarak iittiklerimle yetinirdi. el-Kirmn de et-Kevkib'de yle dedi: Garaz, Hasen Basr tabi olmakla beraber, Peygamber'den ok hads rivayet ediyordu, yn ok hads rivayet etmeye cr'etli idi. bn Umer ise sahb olmakla beraber az hads rivayet edici idi. O hads rivayeti hususunda ihtiyat edici, mmkin olduu kadar saknc idi Umer de Peygamber'den, O'nun sylemediklerini tahds etmek korkusu ile az hads rivayet etmeye tevk ederdi... (Kastalln). [28] Bala uygunluu "Eti yemekten kendilerini tuttular" sznden alnr. nk onlar kadnn sesini iittiklerinde eti yemeyi terkettiler. Bu da dil olan bir kadnn haberi ile amel edileceine dellet etmitir... (Ayn).

29 / 2483

buhari

71- KTABU'L-AKIKA 1- ocuktan Akka Kurbn Kesmeyecek Kimse in ocuun Doduu Gnn Sabahnda ocua sim Verilmesi Ve Damann Tatl Bir eyle Oulmas Bab 2- Akkada ocuktan Ezay Gidermek Bab 3- El-Ferau (Yn Devenin lk Dourduu Yavru) Bab 4- Atre (Kurbn) Bab
71- KTABU'L-AKIKA (Akka Kurbn Kitab) 1- ocuktan Akka Kurbn Kesmeyecek Kimse in ocuun Doduu Gnn Sabahnda ocua sim Verilmesi Ve Damann Tatl Bir eyle Oulmas Bab [1] 1-.......Eb Ms (R) yle demitir: Bir olan dodu. Ben hemen ocuu Peygamber(S)'e gtrdm. Peygamber onabrhm adn verdi ve hurma ile inem yapp azna ald, yavruya hayr ve bereketle dua etti, sonra bana verdi. Bu brhm, Eb Musa'nn en kk ocuu idi [2]. 2-.......Bize Yahya ibn Sad, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie (R): Peygamber (S)'e bir ocuk getirildi. Peygamber o ocua inem yapp damana ovalarken, ocuk Peygamber'-in zerine iedi. Peygamber sidiin zerine su dkt, demitir [3]. 3-.......Esma (R) Mekke'de iken olu Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e hmile olmutu. Esma yle dedi: Ben gebelik mddetini tamamlam olduum hlde (Mekke'den yola) ktm.Muhacir olarak Medine'ye geldim ve Kba'ya indim. Ve Abdullah' Kba'da dourdum. Sonra ocuumu Raslullah(S)'a gtrdm de kucana koydum. Sonra Raslul-lah bir hurma stedi, onu ineyip ezdikten sonra ocuun aznn iine tkrd. Bu suretle olumun mi'desine ilk giren ey, Raslul-lah'n tkr oldu. Sonra Raslullah hurma inemi ile ocuun daman odu. Bundan sonra ocua du etti, bereket ve hayr diledi. Ve Abdullah ibnu'zZubeyr (Hicretten sonra Medine'deki Muhacir) mslmn aileleri iinde ilk doan ocuk oldu. Mslmanlar da Abdullah'n doumu ile ok sevindiler. nk mslmnlara: Yahudiler sizlere by yaptlar, artk sizden ocuk domaz, denilmiti [4]. 4-.......Bize Abdullah ibnu Avn, Enes ibn Srn'den haber verdi ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Eb Talha'nn hasta yatmakta olan bir olu vard. Eb Talha dar kt, ardndan ocuk vefat etti. Eb Talha dnp geldiinde: Olum ne yapt, nasl oldu? dedi. rara Suleym: ocuk, olduundan daha sakin hldedir, dedi. Bundan sonra mm Suleym, kocas Eb Talha'ya akam yemeini takdm etti, o da yemei yedi. Sonra mm Suleym ile cins mnsebet yapt, Eb Talha bu ii bitirip ayrlnca, mm Suleym ona: ocuu defn et! dedi. Eb Talha sabaha ulanca Raslullah'a geldi ve yaptklar ii O'na haber verdi. Raslullah (S): "Siz bu gece cins mnsebet mi yaptnz?" buyurdu. Eb Talha da: Evet, dedi. Raslullah: "Y Allah! Bunlara bu gecelerini mbarek kl!" diye dua etti. mm Suleym sonra bir olan dourdu.
30 / 2483

buhari

Enes dedi ki: Eb Talha: Bu ocuu muhafaza et de bylece Peygamber'in yanna gtr, dedi. Enes de bu ocuu Peygamber'e gtrd. mm Suleym benim yanmda birka tane hurma da gndermiti. Peygamber ocuu ald da: "Enes'in yannda birey var m?" diye sordu. Oradakiler: Evet, hurmalar vardr, dediler. Peygamber o hurmalar ald, onlar aznda ineyip ezdi, sonra kendi azndan ald da onu ocuun aznn iine katt ve daman onunla ovalad. ocua da Abdullah adm verdi [5]. Bize Muhammed ibnu'UMsenn tahds etti. Bize bnu Eb Adiyy, bnu Avn'dan; o da Muhammed ibn Srn'den; o da Enes'ten olmak zere tahds edip bu hadsi evketti [6].
2- Akkada ocuktan Ezay Gidermek Bab 5- Bize Ebu'n-Nu'mn tahds etti. Bize Hammd ibn Zeyd, Ey-yb'dan; o da Muhammed ibn Srn'den tahds etti ki, Selmn ibn mir (R): "Erkek ocuun doumu ile beraber akka vardr" demitir. Ve Haccc ibn Minhl yle dedi: Bize Hammd ibn Seleme tahds etti. Bize Eyyb, Katde, Him ibn Hassan el-Ezd ve Habb ibnu'-ehd; bunlarn drd de Muhammed ibn Srn'den; o da Selmn ibn mir(R)'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere haber verdi. (Sufyn ibn Uyeyne ve) biroklar da sim ibn Selmn'dan ve Him ibn Hassn'dan; onlar da Hafsa bintu Srn'den; o da er-Rebb (ibn mir ed-Dabb)'dan; o da Selmn ibn mir edDabb'den; o da Peygamber'den olmak zere syledi. Bu hadsi Yezd ibnu brhm, bn Srn'den; o da Selmn ibn mir'den onun sz olarak, yn mevkuf olarak rivayet etti. Ve Esb ibnu'l-Ferec de yle dedi: Bana Abdullah ibnu Vehb, Cerr ibn Hzm'dan; o da Eyyb es-Sahtyn'den; o da Muhammed ibn Srn'den haber verdi. O da dedi ki: Bize Selmn ibnu mir ed-Dabb tahds edip yle dedi: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Erkek ocuun doumuyla beraber akka vardr. Onun adna akka kurbn kan dknz ve ocuktan ezay gideriniz!" [7]. 6-.......Habb ibnu'-ehd yle demitir: Muhammed ibnu rn bana, el-Hasen el-Basr'ye akka hadsini kimden iittiini sormam emretti. Ben de gidip el-Hasen'e bunu sordum. elHasen: Ben o hadsi Semure ibn Cundeb(R)'den iittim, dedi [8]. 3- El-Ferau (Yn Devenin lk Dourduu Yavru) Bab 7-.......Bize ez-Zuhr, bnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber(S): "(slm'da) Fera' da, atre de yoktur" buyurmutur. "Ferau", devenin ilk yavrusudur ki, Chiliye Arablar bunu t-gtlar iin kesiyorlard. "Atre" de receb aynda kesmekte olduklar hayvandr [9]. 4- Atre (Kurbn) Bab 8-.......Bize ez-Zuhr, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; odaEb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Feraa ve atre yoktur" buyurmutur. ez-Zuhr: "el-Ferau" deve ve koyun maklesi hayvanlarn insanlar lehine dourulmu olan ilk
31 / 2483

buhari

yavrusudur. Mrikler bu yavrular tgtlar iin keser, kurbn ederlerdi. "Atre" de receb aynda kesmekte olduklar hayvanlard [10].

[1] Akik, doan ocuun sana ve tyne denir, ana ty ta'br olunur, gerek insan, gerek hayvant olsun. rih der ki, Akk maddesi akk ve kat' (yn yarmak ve kesmek) ma'nsna konulmutur. ocuun sa kesildiinden dolay Akik ve Ikka denildi. Ve Ikka aslnda masdardr, dereye ve akntya Akik denmesi, yarlm olduklarndan dolaydr. Kan dindirici akik ta'na. bu ismin verilmesi, kann kesilmesine medar olduu iindir. el-Akka, Sefne vezninde bu dah doan ocuun sana ve tyne denir... ve mevldun sa krplp veya tarandkta kesilen koyuna denilir. Mtercim der ki, akk (yn yarlmak) ma'nsndan alnmtr... Raslullah dima kabh isimleri gzel isimle deitirir olduklarndan Akka'y da Neske'ye tahvflbuyurdu.-4?A:')nn sfatlan ve artlan ir'atu '{-slm adndaki kitbda mufassalan aklanmtr (Kaams Ter.). sim Efendi'nin verdii bu aklamadan anlald ki, Akka, ocuun doduu zaman banda bulunan saa denir. Doumun yedinci veya daha sonraki gnlerde ocuun sa kesildii veya tarand srada kesilen kurbn hayvanna da Akka denmitir. Bu kurbn kesmek, doumundan dolay bir sevin izhr ve sadaka vermek ve ayn zamanda doan ocuun nesebini yaymak iindir. [2] Balktaki "Akka kurbn kesmeyecekse" kaydndan, doduu gn ad konulmas anlalr ki, hadsten anlalan da budur. Eer Akka kurbn kesilecek olursa, doumun yedinci gn kurbn kesilir ve ad konur. Bu kurbn yedinci gn kesilmezse ondrdnc gn ve yirmibirinci gnlerde de kesilebilir. [3] Hadsin bir rivayeti Vud' Kitab, "ocuk sidii bb"nda geti. ocuk sidii hafif necaset olduu iin sdece zerine su dkp aktmakla yetinmitir [4] Bunun da bir rivayeti Peygamber'in hicreti bb'nda gemiti. Peygamber'in hurmadan inem yapp ocuun azna almas, ocuun gidlanmas maksadyle deildir. nk ocuun ana stnden baka ey ile gdlanma a daha sonraki haftalar ve aylar iinde ta'yn edilir. Krpe yavrunun azna az mkdr hurma inemi alnmas hakknda Peygamber'in sena ve ehdeti olan hurma ile ve Peygamber'in mbarek az suyu ile teberrk iindir. [5] Bala uygunluu son fkrasndadr. Bunun tafslli birka rivayetini Mslim, sti'zn Kitab'nda getirmitir. [6] Buhr bu ikinci yoldan gelen hadsi Kitbu'l-Libs, "Siyah rt" babnda getirmitir. [7] Buhr bu "Erkek ocuun doumuyla beraber akka vardr" hadsinin burada ayr ayr be yoldan geliini gstermi bulunuyor. Hadsin bu ilk cmlesinin zahirine bakarak bzlar kz ocuu iin akka yoktur demilerse de, limler cum hru bu hususta gelen hadslere dayanarak hem erkek, herr de kz ocuu iin akkann snnet olduunu kabul etmilerdir. Drt Snen shiblerinin de bu yolda rivayetleri vardr. Hadsin "ocuktan ezay gideriniz" fkrasndaki ezadan maksadn da ocuun ana rahmindeki bulaklardan temizlenmesi olduu grnde birleilmitir. Bu hususta baka grler de vardr. [8] el-Hasen'in Semure'den iittii akka hadsi, Snenlerde merf' olarak rivayet edilen u: Peygamber (S): "Doan ocuk akkasna baldr. Yedinci gn ocuk adna kurbn kesilir, ba tra edilir ve ad konulur" buyurdu, hadsidir. Tir-miz'ye gre, yedinci gn kesilmezse
32 / 2483

buhari

ondrdnc gn, o gn de kesilmezse yir-mibirinci gn kesilmelidir. [9] el-Ferau, iki fetha ile dii devenin yhud koyunun ve keinin en evvel dourdu u yavrusuna denir. Chiliyet'te onu putlarna kurbn ederlerdi. "L feraa ve-l atrete" hadsi bundandr. Bzlar indinde Chiliye'den birinin devesi yze ulatnda, bir gen ve a'I devesini sanemine kurbn eder idi, "Ferau" dedikleri, o kurbn eyledikleri devedir... (Kaams Ter.), [10] Buhr burada, geen hadsin baka yoldan gelen rivayetini getirmitir. Hadsin sonundaki "Fera"' ve "Atre"ye id iki tefsr, bu hadsin rvlerinden ez-Zuh-r'nindir. sim Molla da: el-Attre, Sefine vezninde, bu dah Chliyet ahlisinin sanemleri iin kestikleri koyuna denir, demitir... (Kaams Ter.) Tgt, Tuyan 'dan mbalaa sgasyle bir cins ismidir ki, asl Ceberut gibi Taavt olup, mekn deiiklii ile Tavagt yaplarak vv, elife kalbedilmi-tir. Mfrede ve cem'e, mzekkere ve mennese denilir. Ayn Tuyan "Kesilmi"; Tuynkr "Azgn, azman, aztkan" demek gibidir. bn Cerr, Taber'nin ta'rfi vehile: Allah'a kar tuynkr olup kahr ve cebr ile veya bi'r-rz pe-resti edilip ma'bd tutulan gerek insan, gerek eytn, gerek vesen ve gerek sanem ve gerek ir herhangi birey demektir... {Hakk Dni, I, 869-871).

33 / 2483

buhari

34 / 2483

buhari

35 / 2483

buhari

72- KITABU'Z-ZEBAIH VE'-SAYD 1- Avlanacak Hayvan zerine "Bismillah" Demek Bab 2- Mi'rdla Yaplan Av (In Hkm) Bab 3- Mi'rdn Enli Tarafyle Vurulan Hayvan(In Hkm) Bab 4- Yay Av(Ntn Hkm) Bab 5- El Parmaklaryle Ve Sapan Gibi letlerle Kk Ta Ve Yuvarlak Ta Mermi Atma Bab 6- Av Kpei Yhud Davar Kpei Olmayan Bir Kpek Edinen Kimse Bab 7- Bb: retilmi Bile Olsa Kpek Avdan Yedii Zaman (0 Av Yemek Haram Olur) 8- Avlanan Hayvan Avcdan ki Yhud Gn Kaybolduu Zaman, Bu Avn Hkm Bab 9- Bb: Avc, Avnn Yannda Baka Bir Kpek Bulduu Zaman (Av Yenmez Olur) 10- Avclk Yapmak Ve Avclkla Megul Olmak Hakknda Gelen Hadsler Bab 11- Dalar zerinde Avlanmaya almak Bab 12- Yce Allah'n: "Deniz av yapmak ve onu yemek -kendinize de, yolcuya da bir fide olmak zere- sizin iin hall edildi... " (el-Mide: 96) Kavli Bab 13- ekirge Yenilmesi Bab 14- Mecsler'in Kaplar Ve Meyte(Nin Hkm) Bab 15- Kesilecek Hayvan zerine ''Bismillah" Demek Ve Kasden Besmeleti Terkeden Kimse Bab 16- bdet in Dikilmi Talara Ve Putlara Kesilen Hayvanlar Bab 17- Peygamber(S)'n: 'Allah'n ismi zere kessin" (Kavli) Bab 18- Kam, Beyaz akmak Ta Ve Demirden Bol Kan Aktan eyler(Le Kesmek) Bab 19- Kadnn Ve Cariyenin Kestii Hayvan Bab 20- Bb: Di, Kemik Ve Trnakla Kesim Yaplmaz 21- lde Oturanlarn Ve Benzerlerinin Kestikleri Hayvanlar Bab 22- Harb Ehli Olan Yhud Harb Ehli Olmayan Kitbllarn Kestikleri Hayvanlar Ve Yalar Bab 23- Ehl Hayvanlardan s Olup Kaan, Vah Hayvan Menzilesinde Olur Br 24- Deveyi Gerdandan, Dierlerini Boazdan Kesme Bab 25- Herhangi Bir Hayvan Diri ken Bz Organlarn Kesmenin, Balanp Habsedilmi Olarak kence Etmenin Ve Canl At Hedefi Yapmann Mekruh (Yn irkin) Olmas Bab 26- Tavuk Eti Bab 27- Atlarn Etleri Bb 28- Ehl Eeklerin Etleri(Ni Yemenin Haram Klnmas) Bab 29- Azdili Yrtc Hayvanlarn Hepsinin Yenmesinin Nehyi Bab 30- lm Hayvanlarn Derileri Bab 31- Misk(n Hkm) Bab 32- Tavan (Etinin Hall Olduu) Bab 33- Keler (Yemenin Hall Olduu) Bab 34- Bb: Donmu Yhud Erimi Ya ine Fare Dt Zaman (Hkm Nasldr)? 35- nsan Ve Hayvann Yzne Damca Ve Almet Vurulmasnn Nehyi) Bab 36- Bb: Bir Topluluk Kfirlerden Bir Ganimet Elde Ettiinde, Kendilerinden Bzlar Taksimden nce Shiblerinin Emri Olmakszn Koyun Yhud Deve Keserlerse, Rfi' bn Hadc'in Peygamber'den Rivayet Ettii Hadsten Dolay, O Hayvan Yenilmez 37- Bb: Bir Toplulua id Bir Deve Katnda Onu Topluluktan Bzs Ok Atp Da ldrd Zaman Bu Fiiliyle Topluluun yiliini rde Etmi Olursa, Bu i Caizdir. 38- Muhtc Ve aresiz Olan Kimsenin, Yce Allah u Kavilleriyle Ruhsat Verdii in, Haramlardan Yemesi(Nin Cevaz) Bab:
36 / 2483

buhari

72- KITABU'Z-ZEBAIH VE'-SAYD (Boazlanan ve Avlanan Hayvanlar Kitab) [1] 1- Avlanacak Hayvan zerine "Bismillah" Demek Bab

Ve Yce Allah'n u kavilleri: "Ey mn edenler, Allah, grmeksizin kendisinden korkanlar ayrdetmek iin av nev 'inden ellerinizin, mzraklarnzn eriebilecei bireyle, and olsun ki, sizi imtihan edecektir. Kim bundan sonra ar giderse, ona pek actc bir azb vardr" (el-Mide: 94) [2]; "Ey mn edenler, balandnz ahidleri yerine getirin. Siz ihrml olduunuz hlde avlanmay hall saymamak ve size aada okunacak olanlar hri kalmak artyle davarlar (in etleri) size hall edildi. bhesiz ki, Allah ne dilerse onu hkmeder" (el-Mide: 1) [3]; "l, kan, domuz eti, Allah'tan bakas adna boazlanan -(henz can stnde iken yetiip) kestikleriniz mstesna olmak zere- boulmu, vurulmu, yukardan yuvarlanm, susulmu, canavar yrtm olup da lenler, dikili talar zerinde (onlar adna) boazlanan hayvanlar, fal oklaryle ksmet (ve hkm) aramanz zerinize haram edilmitir. Btn bunlar yoldan ktr. Bu gn kfirler dninizden umutlarn kestiler. Artk onlardan korkmayn, benden korkun..." (elMide: 3) [4]. bn Abbs yle demitir: (lk yetteki) "Ukd", "Ahidler" demektir. Allah tarafndan hall ve haram klnanlar ve Kur'n'da gelen ahidlerin hepsidir. "Size okunanlar mstesnadr", yn "l, kan, domuz eti... haramdr".. "Yecrimennekum", "Sizi sevketmesin" demektir. "enenu", "Advetu" ma'nsnadr. "el- Munhankatu", "Boulup da len hayvan"; "elMevkzetu", "Odunla vurulan hayvan, yn birisi ona vurur, o da bundan len hayvan"; "elMutereddiyetu", "Dadan yuvarlanan hayvan"; "en-Nathatu", "Davar tarafndan sslp de len hayvan". Bunlardan kuyruunu yhud gzn hareket ettirirken yetitiini hemen kds ve ye (canl iken yetiemediini artk yeme)![5]
1-.......Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'e mi'rd avn sordum. Peygamber: "Okun sivri taraf isabet eden av ye! Okun enli taraf isabet eden av yeme! nk okun enli taraflyle vurulan av vekze'dir (sopa ile vurulmutur; haramdr)" buyurdu. Ben Peygamber'e kpekle yaplan avn hkmn de sordum. Peygamber yle buyurdu: "Kpein senin iin tuttuu (ve muhafaza ettii) av ye! nk kpein av yakalayp tutmas er' kesimdir. Eer kpein av yakalayp ldrm ise ve kendi kpeinin veya kpeklerinin yannda baka bir kpek de bulursan ve bu sebeble yabanc kpein kendi kpein ile birlikte av yakalayp ldrm olmasndan endielenirsen, bu hlde o av yeme! nk senin ava salverirken ektiin Besmele kendi kpeine iddir, baka kpek iin deildir" [6]. 2- Mi'rdla Yaplan Av (In Hkm) Bab

bn Umer; "Bunduka" denilen yuvarlak talarla vurulup ldrlm hayvan hakknda: Bu mevkze'dir,
37 / 2483

buhari

demitir. bn Umer'in olu Salim, Kaasm ibn Muhammed ve Muchid ibn Cebr, brhm en-Naha, At ibn Eb Rebh ve Hasen Basr de bu talarla ldrlen hayvan kerh grmlerdir. Yine Hasen Basr, kylerde ve ehirlerde sapan vesaire ile byle yuvarlak ta atmay kerh grm, bunlarn dndaki sahralarda ve insanlardan hl olan meknlarda bunduka atmakta be's grmez [7].
2-.......e-a'b yle demitir: Ben Adiyy ibn Htim'den sordum. O da: Ben Raslullah(S)'tan mi'rdla avlanmann hkmn sordum: "Mi'rdn keskin tarafn isabet ettirdiin zaman onu ye! Mi*-rdn enli tarafn isabet ettirdiinde bununla av ldrdysen, ite bu vekzdir, artk onu yeme!" buyurdu. (Adiyy dedi ki:) Ben kpeimi av zerine salarm, dedim. Raslullah: "Av kpeini Besmele ekerek salverdiin zaman o avn etini ye!" buyurdu. Ben: Bu av kpei av tuttuktan sonra yerse? diye sordum. Raslullah: "Bu hlde yeme! nk kpek av senin iin tutmamtr, ancak kendi nefsi iin tutmutur" buyurdu. Ben: Ben kpeimi av yzerine gnderiyorum da onun yannda baka bir kpek buluyorum? dedim. Raslullah: "O zaman o avdan yeme. nk sen ancak kendi kpein zerine Besmele ektin, dier kpek zerine Besmele ekmedin!" buyurdu [8]. 3- Mi'rdn Enli Tarafyle Vurulan Hayvan(In Hkm) Bab 3-....... Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah! Biz av yapma retilmi olan kpeklerimizi av zerine gndeririz? dedim. Raslullah (S): "Onlarn senin iin tuttuklar av ye!" buyurdu. Ben: Bu kpekler tuttuklar av ldrrlerse? dedim. Raslullah: "ldrseler de yine ye (nk ldrme avn tezkiyesidir)/4* buyurdu. Biz ava mi'rd atyoruz? dedim. Raslullah: "Delip yaralad av ye! Enli tarafyle dokunup ldrd av yeme!" buyurdu [9]. 4- Yay Av(Ntn Hkm) Bab

Hasen Basr ile brahim en-Naha: nsan bir av vurup da ondan bir n ayak yhud arka ayak kopup aynlrsa, o ayrlan paray yemez, geri kalan yer, dediler. brhm yine: Eer avn boynunu yhud ortasn vurursan onu ye! demitir. el-A'me de Zeyd ibn Vehb'den syledi ki; o yle demitir: Abdullah ibn Mes'd'un ailesinden bir adamn yaban eei o adama kar itaatsiz s oldu. Abdullah onlara bu eei kolay olacak yerinden vurmalarn emretti de: Ondan den paray terkedin, kalann yiyin, dedi [10].
4-.......Eb Sa'lebe el-Huen (R) yle demitir: Ben: Y Nebiyye'llh! Biz kitb ehli bir kavmin diyarnda (am'da) bulunuyoruz. Biz mslmnlar bunlarn kaplarn kullanp ilerinde yemek yiyebilir miyiz? Yine ben bir av sahasnda
38 / 2483

buhari

bulunuyorum, yaymla, okumla retilmemi kpeimle, retilmi kpeimle av yapabilir miyim? Benim iin iyi ve doru olan nedir? diye sordum. Allah'n Peygamberi (S) yle cevb verdi: "Kitb ehli kaplarna id zikrettiin sorunun cevb yledir: Eer siz kitb ehli kaplarndan baka yemek kaplar bulursanz, onlarn kaplarndan yemeyiniz! Eer onlarn kaplarndan baka bulamazsanz, kitb ehlinin kaplarn ykayp, onlarn iinde yiyiniz. (Av mes'elesine gelince:) Yaynla, okunla Allah adn anarak avlarsan, onu ye! Allah adn zikrederek retilmi kpeinle avladn avn etini de ye! retilmemi kpeinle avladnda av (diri iken) yetiip boazlarsan, onu da ye!" [11].
5- El Parmaklaryle Ve Sapan Gibi letlerle Kk Ta Ve Yuvarlak Ta Mermi Atma Bab 5-.......Bize Vek' ve Yezd bn Hrn tahds ettiler. Lafz Yezd'indir: Onlar da Kelmes ibnu'lHasen'den; o da Abdullah ibn Bu-reyde'den; o da Abdullah ibnu Mugaffel(R)'den. Abdullah ibn Mu-gaffel bir kimseyi sapan ile ta atarken grd de ona: Byle ta atma! nk Raslullah (S) byle sapan ile ta atmaktan (mmetini) nehyetti yhud sapanla ta atmay irkin grrd-, demitir. Rv bn Mugaffel devamla: bhesiz bu sapan tayle ne av avlanr, ne de dman paralanr ve ldrlr. Ancak bu ta bazen di krar, bazen de gz karr, demitir. Abdullah ibn Mugaffel bunun ardndan bir mddet sonra o kimseyi yine sapanla ta atarken grm de ona: Ben sana Raslullah'n sapan ta atmay nehyettii -yhud: Bu at irkin grdn- tahds edip sylyorum da sen hl atmaya devam ediyorsun! Artk seninle bundan sonra u kadar u kadar zaman konumam! demitir [12]. 6- Av Kpei Yhud Davar Kpei Olmayan Bir Kpek Edinen Kimse Bab 6-.......Abdullah ibn Dnr tahds edip yle demitir: Ben Abdullah ibn Umer(R)'den iittim, Peygamber (S): "Her kim davar ve av kpei olmayan bir kpek edinirse, o kimsenin her gn iledii hayr amelinden iki krat eksilir" buyurmutur.

7-.......Hanzala ibn Eb Sufyn haber verip yle demitir: Ben Slim'den iittim, yle diyordu: Ben babam Abdullah ibn Umer'-den iittim, yle diyordu: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle bu-yryordu: "Ava saldrc kpek yhud davar kpei olmak mstesna, bir kpek edinen kimsenin hi bhesiz her gnk ecrinden iki krat eksilir".
8-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "Davar kpei yhud av yaralayc kpekten baka bir kpek edinen kimsenin hayrl amelinden her gn iki krat eksilir" buyurdu [13]. 7- Bb: retilmi Bile Olsa Kpek Avdan Yedii Zaman (0 Av Yemek Haram Olur)

Ve Yce Allah'n u kavli: "Kendilerine hangi eyin hall edildiini sana sorarlar. De ki: Btn iyi ve temiz nVmetler size hall edilmitir.
39 / 2483

buhari

Allah'n size rettiinden retip terbiye ederek yetitirdiiniz avc hayvanlarn size tutuv er diklerinden de yiyin ve zerlerine Besmele ekin. Allah'tan korkun. nk Allah hesab pek abuk grendir... " (el-Mide: 4). "Side^nin cem'i olan "Savid", "Kazanc" demek olan "Ksibe"nin cem'i olan "Kevsib" ma'nsnadr. "Icterahu", "kteseb", yn "Kazandlar" demektir [14]. ibn Abbs yle demitir: Eer kpek avdan yerse, artk o avn etini bozmu, yenilmeye elverililikten karm olur. Bu takdirde kpek onu ancak kendisi iin tutmutur. Yce Allah: "Allah'n size rettiklerinden retip terbiye ederek yetitirdiiniz avc hayvanlarn size tutuv er diklerinden yiyin" buyuruyor. yleyse avladndan yemesine karlk hayvan dvlr ve yemesini terkedinceye kadar retilmeye devam edilir. bn Umer, kpein yemi olduu av mekruh grmtr. At ibn Eb Rebh da: Eer kpek, avladnn kann ier de etinden yemezse, o av ye! demitir [15].
9-.......Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Ben RasluIIah'a sorup: Biz u av kpekleriyle av yapmakta olan bir kavimiz (bunlarla avladklarmzdan yemek bize hall olur mu)? dedim. Raslullah (S): "Allah'n ismini anp da retilmi kpeklerini av zerine gnderdiin zaman ldrseler bile onlarn size tuttuklar avlardan ye. Ancak kpein avdan yemesi mstesnadr. nk o takdirde ben, kpein av kendisi iin tutmu olmasndan ende ederim. ayet senin kpeklerine baka birtakm kpekler karm ise, o zaman beraber tuttuklar av yeme!" buyurdu [16]. 8- Avlanan Hayvan Avcdan ki Yhud Gn Kaybolduu Zaman, Bu Avn Hkm Bab 10-.......Bize sim, e-a'b'den; o da Adiyy ibn Htim(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) ona yle buyurmutur: "Besmele ekip kpeini gnderdiin zaman av tutar ve ldrrse, onu ye! Eer tuttuu avdan yerse artk sen onu yeme! nk kpek onu ancak kendi nefsine tutmutur. Senin kpein, zerlerine Allah 'in ismi anlmayan birtakm yabanc kpeklerle karm olduu zaman, onlarn tuttuklar ve ldrdkleri av yeme! nk sen o av kpeklerin hangisinin ldrdn bilmezsin. Sen ava at yapp da av bir yhud iki gn sonra (bulduunda), avn zerindeki kendi okunun vurma izinden baka bir yaralama izi bulunmazsa, o avn etini ye! Eer av vurulduktan sonra suya dmse onu da yeme!" Ve Abdu'1-A'l, Dvd ibn Eb Hind'den; o da mir e-a'b'den syledi ki, Adiyy, Peygamber'e: Ava okunu atar da avn izini iki ve gn ta'kb eder, sonra av lm olarak ve oku da hayvanda saplam vaziyette bulur olduunu sylemi. Peygamber de ona: "Eer isterse av yer" buyurmutur [17]. 9- Bb: Avc, Avnn Yannda Baka Bir Kpek Bulduu Zaman (Av Yenmez Olur) 11-....... Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah, ben kpeimi Bismillah diyor, gnderiyorum (onun her avlad bana hall olur mu)? dedim. Peygamber (S): "Besmele ekerek kpeini gnderdiin, o da av yakalayp ldrd ve ondan yedii takdirde, artk sen o avdan yeme! nk kpek onu ancak kendisi iin tutmutur" buyurdu. Ben:
40 / 2483

buhari

Ben kpeimi gnderiyorum, sonra onun beraberinde baka bir kpek daha buluyorum, av bu iki kpekten hangisinin yakaladn bilemiyorum? dedim. Peygamber: "Bu takdirde sen o avn etini yeme! nk sen Besmele'yi ancak kendi kpein zerine ekmitin, baka kpek zerine ekmemitin" buyurdu. Ben yine Peygamberce mi'rd denilen iki taraf ince, ortas enli odunla avlanan av sordum. Peygamber: "Sen onun sivri tarafyle aviadysan o av ye, enli tarafyle avladn ve ldrdn ise, o (haram klnan) vekze'dir; artk sen onu yeme!" buyurdu [18].
10- Avclk Yapmak Ve Avclkla Megul Olmak Hakknda Gelen Hadsler Bab 12-.......Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Ben Raslullah'a: Biz u kpeklerle av yapmakta olan bir kavimiz (bu hall m yoksa haram m)? diye sordum. Raslullah (S): "retilmi kpeklerini Allah'n ismini anarak gnderdiin zaman, onlarn sana tuttuklar avdan ye! Kpein avdan yemesi hlinde ise, artk sen yeme! nk ben kpein o av ancak kendi can iin tutmu olmasndan ende ederim. Eer senin kpeklerine baka bir kpek karm ise, o takdirde de onlarn avlad av yeme!" buyurdu [19]. 13-.......Hayveibnu urayh yle demitir; Ben Raba ibnu Yezd ed-Dmak'den iittim, yle dedi: Bana Eb drs izullah haber verip yle dedi: Ben Eb Sa'lebe el-Huen(R)'den iittim, yle diyordu: Ben Raslullah'a geldim de: Y Raslallah! Bizler, kitb ehli olan bir kavmin arazsinde bulunuyoruz, onlarn kaplar iinde yemek yiyoruz. Yine biz av hayvanlar bulunan bir arazdeyiz, ben orada yaymn oku ile, retilmi kpeklerimle ve retilmemi kpeklerimle av yapyorum. Bana bunlardan hall olanlarn haber ver! dedim. Raslullah (S) yle cevb verdi: "Kitb ehli bir kavmin arazsinde bulunup onlarn kaplarn^-dan yemekte olduunu zikrettin, bunun cevbna gelince, yledir: Eer siz onlarn kaplarndan baka yemek kaplar bulursanz, kitb ehlinin kaplarnda yemek yemeyin. Eer onlarnkinden baka kap bu lamazsanz, onlarn kaplarn ykaynz, sonra onlarn iinde yemek yiyiniz. Av bulunan bir arazde olduunu zikrettin; bunun cevbna gelince yledir: Yaynn okuyla avladn ve Allah'n ismini zikrettiin av sonra ye! Allah 'in ismini anarak retilmi kpeinle avladn av da bundan sonra ye! retilmemi kpeinle avladnda, av diri iken yetiip boazlarsan, onu da ye!" buyurdu [20]. 14-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Biz (bir seferde) Merru'z-Zahrn'da iken bir tavan rktp kardk. Bzlar arkasndan kotular, nihayet yorulup ciz kaldlar. Ben de hayvann arkasndan kotum, nihayet onu yakaladm. Ve onu Eb Talha'ya getirdim. Eb Talha onun uyluunun st tarafn ve iki budunu (benimle) Peygamber'e yollad. Peygamber (S) bu tavan hediyesini kabul etti [21]. 15-.......Eb Katde (Hudeybiye ylnda, seferde) Raslullah'n beraberinde idi. Nihayet Mekke yolunun bir ksmnda olduu zaman Eb Katde bz arkadalanyle beraber geri kald. (nk Peygamber onlar, dman kef iin gndermiti.) Arkadalar irml idi, Eb Katde ise ihrmszd. Eb Katde bu srada bir yaban eei grd, hemen atnn zerine binip doruldu.
41 / 2483

buhari

Sonra arkadalarndan kamsn uzatp vermelerini istedi. Onlar bunu kabul etmeyip ekindiler. Onlardan mzran istedi, (ihrml olduklar iin) yine ekinip vermediler. Eb Katde bunlar bizzat ald, sonra yaban eei zerine iddetle koturdu ve onu ldrd. Raslullah'n sahblerinin bzs onun etinden yedi, bzs da ekinip yemedi. Raslullah'a eritikleri zaman bunun yenilip yenilmeyeceini kendisine sordular. Raslullah (S): "Bu ancak yenilecek bireydir, Allah onu sizlere yenilecek taam kld" buyurmutur [22].
16- Bize sml tahds edip yle dedi: Bana Mlik, Zeyd ibn Eslem'den; o da At ibn Yesr'dan; o da Eb Katde'den bunun benzeri olan hadsi tahds etti. Ancak burada Raslullah (S): "Onun etinden beraberinizde birey var m?" buyurmutur [23]. 11- Dalar zerinde Avlanmaya almak Bab 17-.......Eb Katde'nin himayesindeki Nfi' ile Tev'eme'nin himayesinde bulunan Eb Salih yle demilerdir: Biz Eb Katde'-den iittik, yle dedi: Ben Mekke ile Medine arasnda(ki elKha mevkiinde) Peygamber'in maiyyetinde idim. Peygamber ve sahb-leri (Hudeybiye zamannda umre niyetiyle) ihrama girmilerdi. Ben ise at zerinde ihrmsz br adam idim. Ve ben o srada dalar zerinde ykseklere ok kc bir kimse idim. Ben bu vaziyet zere bu lunduum srada insanlarn bireye doru evkle bakmakta olduklarn grdm. Ben de o eye doru bakmaya davrandm. Ve o eyin bir yaban eei olduunu grdm. Arkadalarma: Bu nedir? dedim. Onlar: Biz bilmeyiz! dediler. Ben: O bir yaban eeidir, dedim. Onlar da: O, senin grdn eydir, dediler. Ben kamm yerde unutmutum. Onlara: Kamm bana uzatp verin! dedim. Onlar: Biz o hayvan aleyhine sana yardm etmeyiz, dediler. Ben de inip kamm kendim aldm. Sonra o hayvann izi zerinde atm koturdum. ok olmadan hayvana yetitim ve nihayet ayaklarndan yaraladm (hareket edemedi). Akabinde arkadalarmn yanna geldim ve onlara: Haydi kalkn da yaban eeini yklenip kaldrverin! dedim. Onlar: Biz ona dokunmayz! dediler. Bunun zerine ben onu kendim, atma ykledim ve sonunda onlarn yanna getirdim. Bzlar onun etini yemekten ekindi, bzlar da ondan yediler. Ben: Sizler iin bunun yenilip yenilmeyeceini Peygamber'den soracam, dedim. Ve Peygamber'e yetitim de vki' olan ii kendisine syledim. Peygamber.(S) bana: "Yannzda ondan birey var m?" diye sordu. Ben: Evet, var, dedim. Peygamber: "Yiyiniz; o, Allah'n sizlere rzk yapt bir yiyecektir" buyurdu [24]. 12- Yce Allah'n: "Deniz av yapmak ve onu yemek -kendinize de, yolcuya da bir fide olmak zere- sizin iin hall edildi... " (el-Mide: 96) Kavli Bab [25]

Ve Umer ibnu'l-Hattb: Denizin av, oradan avlanandr; taam da denizin darya attdr, demitir. Eb Bekr es-Sddk da: Denizin iinde lp de suyun stne ykselen halldr, demitir. ibn Abbs: Denizin taam ldr, ancak bundan pis sayp tiksindiin taam deildir, ylan bal ise onu Yahudiler yemez;
42 / 2483

buhari

onu biz yeriz, demitir. Peygamber'in sahibi olan urayh (R): Denizde yaayan her hayvan zebh edilmitir (yn halldir), demitir. Ata ibn Eb Rebh: Deniz kuuna gelince, ben onu avlayann kesmesini dnrm, demitir. bn Cureyc dedi ki: Ben At ibn Eb Rebh'a: Nehirlerde ve seyl birikintilerinde avlanan da deniz av mdr? diye sordum. O: Evet, dedi, sonra u yeti okudu: iki deniz bir olmaz, u ok tatldr, susuzluu keser, iimi boazdan kolay geer; u ok tuzludur, acdr (boaz yakar). Bununla beraber siz herbirinden taptaze bir et yersiniz..." (Ftr: 12). el-Hasen aleyhi's-selm su kpeklerinin derilerinden yaplm bir semer zerine binmitir. ea'b: Eer aile halkm kurbaalan yemek isteselerdi, hi tereddd etmeden yedirirdim, demitir, el-Hasen el-Basr kamlumbaa yemekte bir be's grmemitir. bn Abbs: Deniz avn ister Hnstiyan, ister Yahd, ister Mecs de avlasa, ondan ye! demitir. Ebu'd-Derd "el-Murr" denilen katk hakknda: Gne arb keser (yn caiz ve hall klar, nk arb sirke olur), balklar da gnete kuruyup deiir, hall olur, demitir (Yn "Murr", arbn iine tuz ve balk katlp gnee konulmaktr ki, bu suretle arbn tad deiir, balk da arbdaki aclk ve iddete glib olur) [26].
18-.......bn Cureyc yle demitir: Bana Amr ibn Dnr haber verdi ki, kendisi Cbir(R)'den yle derken iitmitir: Biz Ceyu'l-Habet gazvesine ktk, Eb Ubeyde kumandan yapld. Biz iddetli bir ala dtk. Bu srada deniz bize benzeri grlmeyen byk bir l balk att. Buna '' Anber'' deniliyordu, tte biz bu balktan yarm ay yedik. Eb Ubeyde bunun kaburga kemiklerinden birini alp dikti de bir svr bunun altndan geip gitti [27]. 19-.......Amr ibn Dnr yle demitir: Ben Cbir(R)'den iittim, yle diyordu: Peygamber (S) bizleri yz svr olarak bir sefere gnderdi. Emrimiz Eb Ubeyde idi. Kurey'in bir kervanm gzetliyorduk. Bize iddetli bir alk isabet etti. Hatt biz Habat denilen muaylan fasilesinden dikenli bir aacn yapraklarn, yemilerini yedik. te bundan dolay bu sefere Ceyu'l- Habat ismi verildi. Bu srada deniz sahile "Anber" denilen byk bir balk att. Biz ya rm ay bunun etinden yedik ve yayle yalandk, nihayet vcdlan-mz iyileti. Cbir dedi ki: Eb Ubeyde bu baln kaburga kemiklerinden birini alp dikti de onun altndan bir svr geti. Bizde bir adam vard, alk iddetli olduu zaman tane dii deve kesmiti. Bunlar yedikten sonra tekrar acktklarnda dii deve daha kesmiti. Sonra Eb Ubeyde (Umer'in istei ile) onu develeri kesmekten nehyetti [28]. 13- ekirge Yenilmesi Bab 20-.......Eb Ya'fr yle demitir: Ben bnu Eb Evf(R)'dan iittim: Biz, Peygamber(S)'in beraberinde yedi yhud alt gazvede bulunduk, biz O'nun beraberinde ekirge yiyorduk, dedi. Sufyn es-Sevr, Eb Avne, srl, Eb Ya'fr'dan; o da bn Eb Evf'dan: "Yedi gazve" eklinde sylemitir[29]. 14- Mecsler'in Kaplar Ve Meyte(Nin Hkm) Bab
43 / 2483

buhari

21-.......Bana Eb Sa'lebe el-Huen (R) tahds edip yle dedi: Ben Peygamber'e geldim de: Y Raslallah! Biz kitb ehli arazsinde bulunuyoruz ve onlarn kaplar iinde yiyoruz. Yine biz av arazsinde bulunuyoruz, ben yaymla av yapyorum, retilmi ve retilmemi kpeimle de av yapyorum, dedim. Peygamber (S): "Kitb ehli arazsinde bulunduunu zikrettin, bunun cevb udur: Sizler bundan ayrlma bulamamanz hli mstesna, onlarn kaplar iinde yemeyiniz. Ayrlma bulamazsanz, o takdirde kaplar ykaynz, sonra ilerinde yiyiniz. Av arazsinde bulunduunu zikrettin; bunun cevb udur: Sen Allah 'in ismini anarak retilmi kpeinle avladn av da ye! retilmemi kpeinle avladn, lmeden yetiip boazlarsan, onu da ye!" buyurdu [30]. 22-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Hayber'i fethettikleri gnn akamna girdikleri zaman mchidler birok ateler yaktlar. Peygamber (S): "Bu ateleri ne zerine yaktnz?" diye sordu. Mchidler: Evcil eeklerin etlerini piirmek zere yaktk, dediler. Peygamber: "Bu etleri dknz ve tencerelerini de krnz!" buyurdu. Bu emir zerine topluluktan bir adam ayaa kalkt da: lerindekileri dksek de tencereleri ykasak (olur mu)? dedi. Peygamber: "Yhud yle yapn!" buyurdu [31]. 15- Kesilecek Hayvan zerine ''Bismillah" Demek Ve Kasden Besmeleti Terkeden Kimse Bab

bn Abbs: Kesme srasnda Besmele'yi unutann kestiini yemekte be's yoktur, demitir. Yce Allah da: "zerlerine Allah'n ismi anlmayanlardan yemeyin. nk bu, muhakkak ki bir fsktr..." (elEn'm: 121) buyurdu. Unutan ise '"Fsk" diye isimlendirilmez. Devam da udur: iiFVl-hakka eytnlar, sizinle mcdele etmeleri iin kendi dostlarna mutlakaa telkinlerde bulunurlar. Eer onlara itaat ederseniz, bhesiz ki, siz de Allah'a e tanyanlardansnzdr'' [32]
23-....... Rfi' ibn Hadc (R) yle demitir: Biz (Huneyn dnnde Thme'deki) Zu'1-Huleyfe mevkiinde Peygamber (S) ile beraber bulunduk. nsanlara bir alk isabet etti. Biz (Huneyn'de) birok deve ve koyun ele geirmitik. Peygamber ordunun arkalarnda kalmt. Sahbler acele edip ganimet hayvanlarndan kesip tencerelere yerletirmilerdi. Peygamber onlara ulat ve emretti de tencereler devrildi. Bundan sonra Peygamber ganmet mallarn taksim etti. (De velerin ve koyunlarn taksiminde) on koyunu bir deveye denk sayd. Bu srada develerden birisi kamt. Ordu iinde pek az at bulunuyordu. Mchidler onu ta'kb ettilerse de deve onlar yorup ciz brakt. Mchidler'den bir adam ona ok atp vurdu da bu sebeble Allah onu habsedip durdurdu. Bunun zerine Peygamber (S): "Vah hayvanlarn kaaklar gibi, bu hayvanlarn da muhakkak kaaklar vardr. Bunlardan biri sizin zararnza kaarsa, ona byle muamele ediniz (yn avlar gibi vurunuz)" buyurdu. Ubde yle demitir: Dedem, Peygamber'e dedi ki: Bizler yarn dmana kavuacamz umuyoruz, yhud dmana kavumaktan ende ediyoruz. Beraberimizde baklar da bulunmaz. Bu hlde kamlarla hayvan kesebilir miyiz?
44 / 2483

buhari

diye sormu. Peygamber: "Bol kan aktan herey ile kesilir, zerine Allah'n ismi an-lrsa ondan ye! Yalnz diler ve trnaklarla kesilmez. Bunun sebebini size haber vereceim: Die gelince; bu bir kemiktir (kesmez), trnaklara gelince; onlar da Habeliler'in baklardr" buyurdu [33].
16- bdet in Dikilmi Talara Ve Putlara Kesilen Hayvanlar Bab 24-.......Ms ibn Ukbe haber verip yle dedi: Bana Salim haber verdi ki, kendisi babas Abdullah ibn Umer(R)'den iitmitir. Abdullah yle tahds ediyordu: Raslullah (S) mekke yaknndaki Bel-dan vadisinin alt tarafnda Zeyd ibn Amr ibn Nufeyl ile bulutu. Bu buluma kendisine vahy indirilmesinden nce idi. Orada Raslullah, Zeyd ibn Amr'a iinde et yemei bulunan bir sofra takdm^tti. Zeyd bundan yemeyi kabul etmedi, sonra da (bu sofray Peygamber'e tak-dm etmi olan Kurey topluluuna hitaben): Ben sizin putlarnz zerine kesmekte olduunuz hayvanlarn etlerinden yemem, ben zerine Allah'n ismi anlm olanlardan bakasn yemem, demitir [34]. 17- Peygamber(S)'n: 'Allah'n ismi zere kessin" (Kavli) Bab 25-.......Bize Eb Avne, el-Esved ibn Kays'tan tahds etti ki, Cundeb ibnu Sufyn el-Becel (R) yle demitir. Bizler bir kurban bayram gn Raslullah'n beraberinde kurban kestik. Bir de grdk ki, birtakm insanlar kurbanlarn namazdan evvel kesmiler. Peygamber (S) namazdan ayrlnca onlarn namazdan nce kurbanlarn kesmi olduklarn grd. Bunun zerine: "Her kim namazdan evvel kurbann kestiyse, onun yerine bir baka kurban daha kessin. Biz namaz khncaya kadar kesmemi olan da Allah 'in ismini sylemekle beraber kessin" buyurdu [35]. 18- Kam, Beyaz akmak Ta Ve Demirden Bol Kan Aktan eyler(Le Kesmek) Bab 26-.......Bize Mu'temir, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den tahds etti. Nf', Ka'b ibn Mlik'in olundan iitmitir. O, Abdullah ibn Umer'e haber veriyordu. Ona da babas Ka'b ibn Mlik (R) yle haber vermitir: Kendilerinin bir cariyesi vard. Bu kadn Sel' Da'nda onlarn koyun srsn gderdi. Bu kadn bir gn gtt srden ., bir koyunun lmek zere olduunu grd de hemen sert bir ta krd " ve keskin ta parasyle koyunu kesti. Ka'b aile halkna: Ben Peygamber'e gidip bunu O'ndan soruncaya kadar yhud Peygamber'e soracak bir kimse gnderip reninceye kadar koyunun etinden yemeyin, dedi. Akabinde ya kendisi Peygamber'e geldi yhud birisini gnderdi de koyunun kesilme suretini sordu. Peygamber (S) koyunun etini yemeyi emretti [36]. 27-.......Bize Cuveyriye, Nfi'den; o da Selime oullar'ndan bir adamdan tahds etti ki, o adam, Abdullah ibn Umer'e yle haber vermitir: Ka'b ibn Mlik'in bir cariyesi vard. Bu kadn Medne arsna yakn olan -ki o Sel' Da'dr- Cumeyl'de Ka'b'n koyun srsn gderdi. Bir koyun yaraland. Kadn hemen bir ta krp, onunla koyunu kesti. Kadnn bu kesme suretini Peygamber'e zikrettiler. Peygamber (S) onlara bu koyunu yemelerini emretti [37]. 28-....... Rfi' ibn Hadc (R): Y Raslallah! Bizim (hayvan kesecek) baklarmz yoktur? dedi. Raslullah (S):
45 / 2483

buhari

"zerine Allah'n ismi anlarak bol kan aktan hereyle kestiini ye! Yalnz trnaklarla diler mstesnadr. Trnaklara gelince, onlar Habeliler'in baklardr. Dilere gelince, o bir kemiktir (kesmez)" buyurdu. Ve bir deve kamt. Onu (Allah, ordudan bir adamn att ok sebebiyle) habsetmiti. Bunun zerine Raslullah: "Vah hayvanlarn kaclar gibi, evcil hayvanlarn da kaaklar vardr. Bunlardan biri size galebe ederse, ona byle muamele ediniz" buyurdu [38].
19- Kadnn Ve Cariyenin Kestii Hayvan Bab 29-.......Bize Abde, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da Ka'b ibn Mlik'in bir olundan; o da babasndan haber verdi ki, bir kadn bir ta parasyle bir koyunu kesmi. Bu Peygamber'den sorulduunda Peygamber (S), bu koyunun yenmesini emretmitir. el-Leys de yle dedi: Bize Nfi' tahds etti. Kendisi Ensr'dan olan bir adamdan iitmitir. O adam, Abdullah ibn Umer'e, Peygamber'den olmak zere: Ka'b'n bir cariyesi vard... diyerek bu hadsi haber veriyordu [39]. 30-.......Bana Mlik, Nfi'den; o da Ensr'dan olan bir adamdan; o da Muz ibn Sa'd'dan yhud Sa'd ibn Muz'dan tahds etti ki, o yle haber vermitir: Ka'b ibn Mlik'in Sel' Da'nda koyun srsn gden bir cariyesi vard. O srden bir koyun yaraland. Criye koyun lmeden yetiti de onu keskin bir tala kesti. Bu vak'a Peygamber'e soruldu. Peygamber (S): "O koyunu yiyiniz" buyurdu [40]. 20- Bb: Di, Kemik Ve Trnakla Kesim Yaplmaz 31-.......Bize Sufyn es-Sevr, babas Sad ibn Mesrk'tan; o da Ubde ibn Rifa'dan tahds etti ki, Rfi' ibn Hadc (R): Peygamber (S): "Di ile trnak mstesna, bol kan aktan hereyle kestiini ye!" buyurdu, demitir [41]. 21- lde Oturanlarn Ve Benzerlerinin Kestikleri Hayvanlar Bab 32-....... Bize Usme ibnu Hafs el-Meden, Him ibn Urve'den; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: Bir topluluk Peygamber (S)'e: Bir kavim bize et getiriyorlar. Biz ise bunun zerine Allah'n ismi anld m yhud anlmad m bilmiyoruz, dediler. Peygamber: "Bu et zerine siz Allah'n ismini syleyiniz ve onu yiyiniz" buyurdu. ie: Bu soranlar kir devrine yakn kimselerdi, demitir. Bu hadsi ed-Derverdfden rivayet etmekte Usme ibn Hafs'a Al ibnu'l-Medn mutbaat etmitir. Yine Usme'ye, Eb Hlid ile et-Tufv de mutbaat etmilerdir [42]. 22- Harb Ehli Olan Yhud Harb Ehli Olmayan Kitbllarn Kestikleri Hayvanlar Ve Yalar Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: "Bugn size btn iyi ve temiz eyler halat klnd. Kendilerine kitb verilenlerin yiyecei sizin
46 / 2483

buhari

iin hall olduu gibi, sizin yiyeceiniz de onlar iin halldr..." (el-Mide: 5). ez-Zuhr de: Arab Hrstiyanlar'n kestiklerinde be's yoktur. Eer Allah'tan bakasnn adn syleyerek kestiini iitirsen, ondan yeme; iitmezsen, onlarn irkini bildii hlde, Allah bunu hall klmtr, dedi. Al'den de ez-Zuhrfnin sznn benzeri zikrolunuyor. el-Hasen el-Basr ile Ibrhm en-Naha: Snnet edilmemi kimsenin kestiinde de be's yoktur, demilerdir. bn Abbs: "Tamuhum", "Zebihuhum" (yn "Kestikleri") ma'nsnadr, demitir [43]
33-.......Abdullah ibnMugaffel (R): Biz Hayber kasrn muhasara ediyorduk. Bu srada bir insan, iinde ya bulunan bir daarck att. Ben hemen onu almak iin frladm. Arkama dnnce Peygam-ber(S)'i grdm de O'ndan utandm, demitir [44]. 23- Ehl Hayvanlardan s Olup Kaan, Vah Hayvan Menzilesinde Olur Br

Abdullah ibn Mes'd, byle hayvann vurulmasn caiz grmtr. bn Abbs da: Elinde bulunan ehl hayvanlardan, kesmesi seni ciz brakan olursa o, av hayvan gibidir (vurulur), demitir. Yine bn Abbs, kuyu iine dm olan deve hakknda da: Onu neresinden gcn yeterse oradan tezkiye et, demitir. Kaar ehl hayvan hakkndaki bu hkm Al de, bn Umer de, Aie de byle grmlerdir [45].
34-....... Rfi' ibn Hadc (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah, bizler yarn dmanla karlaacaz. Yanmzda hayvan kesecek baklar bulunmuyor? dedim. O da: "Acele davran (da hayvan boularak lmesin) yhud kesecein hayvan bol kan aktacak eyle ldr, zerine Allah'n ismi zik-rolunandan ye! Yalnz dile trnak mstesnadr. Bunun sebebini sana syleyeceim: Die gelince, o bir kemiktir (kesmez). Trnaa gelince, o da Habeliler'in baklardr" buyurdu. Biz deve ve koyun ganimetleri elde etmitik. Onlardan bir deve. kat. Bir adam ok atp onu habsetti. Bunun zerine Raslullah (S): "Vah hayvanlarn kaanlar gibi, ehl hayvanlarn da kaanlar vardr. Bunlardan birisi size galebe ederse, ona byle vurma muamelesi yapnz" buyurdu [46]. 24- Deveyi Gerdandan, Dierlerini Boazdan Kesme Bab

bn Cureyc, At ibn Eb Rebh'tan "Zebh ve nahr ancak kesme ve nahr etme yerinde olur" demitir. Ben At'ya: Zebh edilecek eyi nahr etmem yeter mi? dedim. At yle cevb verdi: Evet, Allah Tal bakara kesmeyi zikretti. Eer nahr edilecek eyi boazdan kestiysen, -gerdandan kesmek daha sevimli olmakla beraber- bu, caizdir. Zebh, boaz ukurunun iki tarafndaki kaln damarlarn kesilmesidir. ibn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Kesici kii omurgann iindeki siniri kesinceye kadar boyun ukurundaki damarlar kesmeyi geri brakr? dedim. At: Zannetmem, dedi. bn Cureyc yle dedi: Bana Nn" haber verdi ki, bn Umer, boyun kemii iindeki beyaz siniri kesmeyi
47 / 2483

buhari

nehyetmitir. bn Umer: Kesen kii, boyun kemiinin nndeki eyleri keser, sonra kestii hayvan lnceye kadar brakr, derdi. Ve Yce Allah'n u kavli: "Bir zaman da Ms, kavmine: 'Allah size herhalde bir sr boazlamanz emrediyor* demiti... Bunun zerine o sr bulup boazladlar ki, az kald bunu yapmayacaklard'' (el-Bakara: 67-71) [47]. Ve Sad ibn Cubeyr, bn Abbs'tan: Boazlama, boazda ve gerdanda olur, demitir. bn Umer, bn Abbs ve Enes: (Kesilecek hayvanlardan kesme hlinde) ban kopard zaman, onu yemekte hibir be's yoktur, demilerdir [48].
35-.......Him ibn Urve yle demitir: Bana kadnm Ftma bintu'l-Munzir haber verdi ki, Esma bintu Eb Bekr (R): Biz Peygamber (S) zamannda at gerdanndan kestik de onun etini yedik, demitir. 36- Bize shk ibn Rhye tahds etti. O, Abdete'den iitmitir. O da Him'dan; o da zevcesi Ftma bintu'l-Munzir'den; o da Esma'dan ki, Esma: Biz Raslullah (S) zamannda Medine'de iken beygiri boazndan kestik de onun etini yedik, demitir. 37-.......Bize Cerr, Him'dan; o da Ftma bintu'l-Mmzir'den tahds etti ki, Esma bintu Eb Bekr (R): Biz Raslullah (S) zamannda beygiri gerdanndan kestik de onu yedik, demitir. Bu hadsi Him'dan "Nahr" kelimesiyle rivayet etmekte Vek' ibnu'l-Cerrh ile Sufyn ibn Uyeyne, Cerr ibn Abdilhamd'e mut-baat etmilerdir [49]. 25- Herhangi Bir Hayvan Diri ken Bz Organlarn Kesmenin, Balanp Habsedilmi Olarak kence Etmenin Ve Canl At Hedefi Yapmann Mekruh (Yn irkin) Olmas Bab 38-.......Him ibn Zeyd yle dedi: Ben, dedem Enes ibn Mlik'in beraberinde (Haccc ibn Ysuf'un amca olu ve Basra vl naibi olan) el-Hakem ibnu Eyyb'un yanna girdim. Enes, birtakm olan ocuklar yhud genler grd ki, onlar bir tavuu at hedefi dikmiler de ona at yapmaktalar. Bunun zerine Enes: Peygamber (S) hayvanlarn (at yapmak iin) balanp hab-sedilmelerini nehyett, dedi. 39-.......Bize shk ibnu Sad ibn Amr, babasndan haber verdi ki, o bn Umer'den tahds ederken iitmitir: bn Umer, Yahya ibn Sad'in yanna girmi. Bu srada Yahya'nn oullarndan bir olan bir tavuu balam da ona at yapyordu. bn Umer tavua doru yryp nihayet onu bandan zm, sonra o tavuu ve ona at yapan olan beraberine alp getirmi de: Olanlarnz bu kuu ldrmek iin habsetmelerinden men' ediniz. nk ben Peygamber(S)'den iittim; O, herhangibir hayvann yhud bakasnn ldrmek iin balanp habsedilmesini nehyet-ti, demitir. 40-.......Sad ibn Cubeyr yle demitir: Ben bn Umer'in yannda idim. Beraberindeki topluluk, bir tavuu hedef dikip de at yapmakta bulunan birtakm genlerin yhud bir grup insann yanna uradlar. Bu at yapanlar bn Umer'i grnce, attan daldlar. bn Umer: Bu tavuu kim dikti? yi biliniz ki, Peygamber (S) canl bir hayvan byle at hedefi edinen kimseye la'net etti, dedi. Bu hadsi u'be'den rivayet etmekte Sleyman ibn Harb, Eb Bir'e mutbaat etmitir.
48 / 2483

buhari

41- Bize Minhl, Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Umer'den: Peygamber (S) canl hayvana byle msle (yn ikence ve azb) yapana la'net etti, diye tahds etti. Adiyy ibn Sabit, Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Abbs'tan; o da Peygamber'den, buna yakn lafzla olan hadsi syledi. 42-.......Bana Adiyy ibnu Sabit haber verip yle dedi: Ben Abdullah ibnu Yezd'den iittim ki, Peygamber (S) aktan ve zorla bakasnn maln almaktan ve bir canlnn organlarn kesmekten neh-yetmitir [50]. 26- Tavuk Eti Bab 43-.......Eb Ms, yn el-E'ar (R): Ben Peygamber(S)'i tavuk eti yerken grdm, demitir [51]. 44-.......Zehdem ibn Mudarrib el-Cerm yle demitir: Biz, Eb Ms el-E'ar'nin yannda bulunuyorduk. Bizimle Cerm'den olan u kabile arasnda kardelik akdi olduu iin, onlar tarafndan Eb Musa'ya, iinde tavuk eti bulunan bir yemek getirildi. Topluluk iinde kzl suratl bir adam da oturmaktayd ve bu adam sofrasna yaklamamt. Eb Ms ona: Yemee yakla! Ben Raslullah(S)' tavuk etinden yerken grdm, dedi. O adam: Ben bu hayvann, irendiim bir eyi yediini grdm de bir daha tavuk eti yememee yemn ettim, dedi. Eb Ms, ona: Sofraya yana! Ben sana haber veriyorum -yhud sylyorum-: Ben, E'arler'den bir topluluk iinde Peygamber'in yanna geldim. O'nu fkeli bir hlde buldum. Kendisi (Tebk seferi hazrl iin) sadaka develerinden birtakm develeri taksim ediyordu. Biz de binmek ve yklemek iin kendisinden deve istedik. Raslullah bizleri develere yklemeyeceine" yemn etti. "Yanmda sizleri zerine ykleye-bieceim deve yoktur" buyurdu. Sonra Raslullah'a deve ganimetleri getirildi. Bunun zerine: "E'arler nerede, E'arer nerede?" dedi. Eb Ms dedi ki: Akabinde Raslullah bizlere yksek hrg-l ve beyazl be tane deve verdi. Biz develeri alnca biraz elendik. Ben arkadalarma: Raslullah yapt yemini unuttu. Vallahi bizler Raslullah' yemininden gaflette brakp, unutturduk; biz bundan sonra felah bulmayz! dedim. Ve hemen Peygamberdin yanna dndk ve: Y Raslallah! Biz Sen'den bizleri develere yklemeni (yn bize deve vermeni) istemitik. Sen de bizi deveye yklemeyeceine ye-mn etmitin. Biz Sen'in bu yeminini unuttun zannettik! dedik. Raslullah: "bhesiz sizleri develere ykleyen ancak Allah'tr. Vallahi ben eer Allah isterse, bireye yemn eder de yemin ettiim eyden bakasn daha hayrl grrsem, muhakkak o daha hayrl olan ii yaparm ve yeminimi keffretle zerim" buyurdu [52]. 27- Atlarn Etleri Bb 45-.......Bize Him ibn Urve, Ftma bintu'l-Munzir'den tahds etti ki Esma bintu Eb Bekr (R): Biz Raslullah (S) zamannda bir beygiri gerdanndan kestik de onu yedik, demitir.
49 / 2483

buhari

46-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dnr'dan; o da Muhammed ibn Al ibni'l-Hseyin'den tahds etti ki, Cbir ibn Abdil-lah (R): Peygamber (S) Hayber muhasaras gnnde eek etlerinden yemeyi nehyetti, atlarn etleri hususunda ruhsat verdi, demitir [53]. 28- Ehl Eeklerin Etleri(Ni Yemenin Haram Klnmas) Bab

Bu konuda Seleme ibnu'l-Ekv'n Peygamber'den rivayet ettii hads vardr [54].

47-.......Bize Abde, Ubeydullah'tan; o da Slim'den; o da Nfi'den; o da bn Umer(R)'den: Peygamber(S)'in Hayber gn ehl eeklerin etlerinden nehyettiini haber verdi. 48-.......Bana Nfi' tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S) evcil eeklerin etlerinden nehyetti, demitir. Abdullah ibnu'l-Mubrek, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den olmak zere Yahya'ya mutbaat etmitir. Eb Usme de Ubeydullah'tan; o da Slim'den diye sylemitir. 49-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Muhammed ibn Ali nin iki olu Abdullah ile elHasen'den; onlar da babalar Muham-med'den haber verdi ki, Al ibn Eb Tlib (R): Raslullah (S) Hayber ylnda mut'a denilen muvakkat nikhtan ve evcil eeklerin etlerinden nehyetti, demitir. 50-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dinar'dan; o da Muhammed ibn Al el-Bkr'dan tahds etti ki, Cbir ibn Abdillah (R): Peygamber (S) Hayber gn eeklerin etleri(ni yemek)ten nehyetti, atlarn etleri hususunda ruhsat verdi, demitir. 51-.......u'be yle demitir: Bana Adiyy ibn Sabit tahds etti ki, el-Ber ibn zib ile Abdullah ibn Eb Evf (R) ikisi de: Peygam-be- (S) eeklerin etlerini (yemekten) nehyetti, demilerdir. 52-.......Eb drs yle haber vermitir: Eb Sa'lebe el-Huen (R): Raslullah (S) ehl eeklerin etlerini haram kald, demitir. Bu hadsi bn ihb'dan rivayet etmekte ez-Zubeyd ile Ukayl, Salih ibn Keysn'a mutbaat etmilerdir. mm Mlik, Ma'mer ibn Rid, el-Mcin, Ynus ibn Yezd ve Muhammed ibn shk, ezZuhr'den olmak zere: Peygamber (S) drt ayakl hayvanlardan azdili olanlarn hepsinden nehyetti, diye sylediler [55]. 53-.......Muhammed ibn Srn'den; o da Enes ibn MIik(R)'ten yle haber vermitir: RasIullah(S)'a bir gelen geldi de: Eek yenildi, dedi. Bundan sonra bir gelen daha geldi ve o da: Eekler yenildi, dedi. Sonra bir gelici daha geldi de: Eekler tketildi, dedi. Bunun zerine Raslullah bir nidcya emretti, o da insanlar iinde: bhesiz Allah ve Rasl sizleri ehl eeklerin etlerinden neh-yediyorlar, nk eek eti pistir! diye nida etti. Bu nida akabinde tencereler ters evrilip dkld, hlbuki tencereler etlerle kaynayp
50 / 2483

buhari

duruyordu [56].
54-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti ki, Amr ibn Dnr yle demitir: Ben Cbir ibn Zeyd'e: Bz insanlar "Raslullah (S) ehl eeklerin etlerini yemekten nehyetti" diye sylyorlar, dedim. Cbir ibn Zeyd yle dedi: Bunu'Basra'da bizim yanmzda el-Hakem ibnu Amr el-Gfr (R) sylyordu. Lkin bunu ilimde bir deniz olan Abdullah ibn Ab-bs men' edip, u yeti okudu: "De ki: Bana vahyolunanlar arasnda, yiyen bir kimsenin yiyecei iinde (sizin haram dediklerinizden byle) haram edilmi birey bulmuyorum. Yalnz l, dklen kan... *' (eI-En'm:145) [57]. 29- Azdili Yrtc Hayvanlarn Hepsinin Yenmesinin Nehyi Bab 55-....... Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Eb drs el-Havln'den; o da Eb Sa'lebe Cursm elHuen(R)'den: Raslullah(S) drt ayakl hayvanlarn az dii olanlarn hepsinin etini yemekten nehyetti, diye haber vermitir. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Ynus ibn Yezd, Ma'-mer ibn Rid, Sufyn ibn Uyeyne ve el-Mcn; bunlarn drd de mm Mlik'e mutbaat etmilerdir [58]. 30- lm Hayvanlarn Derileri Bab 56-.......Salih ibn Keysn yle demitir: Bana bn ihb tahds etti; ona da Ubeydullah ibnu Abdillah haber vermitir: Ona da Abdullah ibn Abbs (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) lm bir koyunun yanndan geti de: "Bunun derisinden faydalansaydmz ya!" buyurdu. Sahbler: Bu, lm bir hayvandr! dediler. Raslullah: "l hayvann ancak etini yemek haram klnd" buyurdu. 57-.......Sabit ibn Acln yle demitir: Ben Saci ibnu Cubeyr'den iittim, yle dedi: Ben bn A.bbs(R)'tan iittim, yle diyordu: Peygamber (S) lm bir dii keinin yanna urad da: "Bunun s-hibleri zerine hibir gnh olmaz, keski bunun derisiyle faydalansa-lard" buyurdu [59]. 31- Misk(n Hkm) Bab 58-.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S): "Allah yolunda yaralanan herbir yaral muhakkak kyamet gnnde yaras kan aktarak gelir: Kan kan renginden, kokusu ise misk kokusudur" buyurdu, demitir [60]. 59-.......Bize Eb Usme Hammd, Bureyd'den; o da Eb Burde'den; o da Eb Ms(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "yi arkada ile kt arkadan meseli, misk taycs ile ate fleyip saan demirci kr gibidir: Misk taycs ya sana bir mikdr verir, yhud sen ondan biraz satn alrsn, yhud da ondan gzel bir koku bulur koklarsn. Demirci krne gelince, onu frmesi ya senin elbiseni yakmak, yhud da sen ondan irkin bir koku koklamak durumundasn" [61].
51 / 2483

buhari

32- Tavan (Etinin Hall Olduu) Bab 60-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Biz Merru'z- Zahrn'da iken bir tavan rktp karmtk. Topluluk arkasndan kotular, fakat yoruldular. Ben hayvan tuttum ve onu (vey babam) Eb Talha'ya getirdim. Eb Talha onu kesti. Sonra uyluunun st tarafn -yhud yle demitir: ki budunu- Peygamber(S)'e gnderdi, Peygamber de bunu kabul etti [62]. 33- Keler (Yemenin Hall Olduu) Bab 61-.......Abdullah ibn Dnr tahds edip yle demitir: Benbn Umer(R)'den iittim: Peygamber (S): "Ben keleri yemem, onu haram da klmam" buyurdu, diyordu [63]. 62- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da bn ihb'dan; o da Eb Umme ibn Sehl'den; o da Abdullah ibn Abbs(R)'tan;' o Ja Hlid ibnu'l-Veld (R)'den olmak zere yle tahds etti: Hlid, Raslullah'n beraberinde olarak Meymne'nin evine girdi. Akabinde kzartlm keler getirildi. Raslullah elini ona doru uzatt. Tam bu srada kadnlarndan biri: Rasullah'a yemek istedii eyin ne olduunu haber verin, dedi. Oradakiler: Bu kelerdir y Raslallah! dediler. Raslullah elini kelerden kaldrd. (Hlid dedi ki:) Ben: Bu haram mdr y Raslallah? diye sordum. Raslullah: "Hayr, lkin bu benim kavmimin arazsinde yoktur. Onun iin ben bundan kendimi tiksiniyor hissederim" buyurdu. Bunun zerine ben o keleri kendime doru ektim de Raslullah bakarken onu yedim, demitir [64]. 34- Bb: Donmu Yhud Erimi Ya ine Fare Dt Zaman (Hkm Nasldr)? 63-.......ez-Zuhr tahds edip yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbe haber verdi ki, kendisi bn Abbs'tan iit-mitir: O da Meymne'den yle tahds ediyordu: Ya iine bir fare dt de orada ld. Bu, Peygamber'e soruldu. Peygamber (S): "Fare ile etrafndakileri (alp hepsini) atnz ve ya yiyiniz" buyurdu. (Buhr'nin stad Al ibnu'l-Medn tarafndan rv) Sufyn ibn Uyeyne'ye: Ma'mer bu hadsi ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyebden; o da Eb Hureyre'den tahds ediyor, denildi. Sufyn: Ben ez-Zuhr'den bunu sylerken iitmedim. Aneak Ubeydul-lah'tan; o da bn Abbs'tan; o da Meymne'den; o da Peygamber'-den senediyle olmak zere iittim. Ve ben bu hadsi Zuhr'den birok kerre iitmiimdir, dedi [65]. 64-.......Zuhr'ye; zeytin ya iine, donmu yhud donmam tereya iine dp de len bir hayvan, bir fare yhud baka bir canlnn hkm sorulduunda, Zuhr: Bize, Raslullah'm ya iinde lm farenin ve fareye yakn olan ksmlarn alnp atlmasn, sonrasnn yenilmesini emrettii, Ubeydullah ibn Abdillah hadsinden olarak ulat, demitir. 65-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Ubeydullah ibn Abdillah'tan o da ibn Abbs'tan; o da Meymne(R)'den tahds etti ki, Meymne: Peygamber(S)'e ya iine dm farenin hkm soruldu da: "Fareyi ve etrafndaki ksm atnz ve o ya yiyiniz" buyurdu, demitir. 35- nsan Ve Hayvann Yzne Damca Ve Almet Vurulmasnn Nehyi) Bab
52 / 2483

buhari

66-.......bnUmer (R) yzn almetlenmesini kerh grmtr. bn Umer: Peygamber (S), yzn, suratn almetlenip dn yaplmasn nehyetti, demitir. Kuteybe ibn Sad: Bize el-Menkaz, Hanzala'dan tahds etti de, bunda: "Yzn vurulmasn nehyetti, dedi" eklindeki hadsi rivayet etmekte Ubeydullah ibn Musa'ya mutbaat etmitir [66]. 67-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) deve ahrnda zekt develeriyle megul bulunduu bir srada yeni doan kardeim Abdullah' teberrken hurma inemiyle daman oalamas iin yanna girdim. Bu srada Peygamber'i zekt koyunlarna -yle sanrm ki kulaklarna- damga vururken grdm [67]. 36- Bb: Bir Topluluk Kfirlerden Bir Ganimet Elde Ettiinde, Kendilerinden Bzlar Taksimden nce Shiblerinin Emri Olmakszn Koyun Yhud Deve Keserlerse, Rfi' bn Hadc'in Peygamber'den Rivayet Ettii Hadsten Dolay, O Hayvan Yenilmez

Tvs ibn Keysn le krime, hrszn kestii hayvan hakknda: Onu atnz (yemeyiniz, nk haramdr), demilerdir [68].
68-.......Rfi' ibn Hadc (R) yle demitir: Ben Peygamber'e: Bizler yarn dmanla karlarz. (Hayvan kesmek iin) yanmzda baklar da yoktur? dedim. Peygamber (S): "zerlerine Allah'n ismi anlp da bol kan aktan hereyle kesilen hayvanlar yiyiniz; kesici let di ve trnak olmad mddete. Bunun sebebini sizlere syleyeceim: Die gelince; o bir kemiktir (kesmez), trnaa gelince; o da Habeliler'in baklardr" buyurdu. (Rfi' dedi ki:) nsanlarn sr'atli olanlar, yn ncleri ileri gittiler de bz ganimetlerden elde ettiler. Peygamber (S) de ordunun arkasnda idi. nde gidenler (ganimet hayvanlarndan kesip) tencereleri dikmilerdi. Peygamber gelince emretti de tencereler devrildi. Peygamber ganmet mallarn taksim etti ve taksimde bir deveyi on koyuna denk sayd. Sonra ordunun nnde bulunanlardan bir deve kat, onlarn yanlarnda atlar da yoktu. Mchidlerden biri ona ok atp vurdu. Bu suretle Allah o deveyi hareketten alkoyup habsetti. Bunun zerine Peygamber: "bhesiz vah hayvanlarn kaaklar olduu gibi, ehl hayvanlarn da kaaklar vardr. Hayvanlardan biri bu ii yapar, kaarsa, ona byle muamele ediniz" buyurdu [69]. 37- Bb: Bir Toplulua id Bir Deve Katnda Onu Topluluktan Bzs Ok Atp Da ldrd Zaman Bu Fiiliyle Topluluun yiliini rde Etmi Olursa, Bu i Caizdir.

nk Rfi'in Peygamber'den getirdii u haberi buna dellet eder:

69-.......Rfi' ibn Hadc yle demitir: Bizler bir seferde Peygamber(S)'in maiyyetinde idik. Ganmet develerinden biri kat. Rfi' dedi ki: Bir adam onu ok atp vurdu, bylece onu hareketsiz brakt. Rfi' dedi ki: Sonra Peygamber (S): "Vahhayvanlarn kaaklar olduu gibi, bu develerin de kaaklar vardr. Onlardan size galebe edeni olursa, ona byle muamele edip vurunuz" buyurdu.
53 / 2483

buhari

Rfi' dedi ki: Ben: Y Raslallah! Bizler gazvelerde ve seferlerde bulunuyoruz, bu srada hayvan boazlamak istiyoruz, fakat beraberimizde baklar bulunmuyor (kllarmz da bu ite kreltmek istemiyoruz)? dedim. Peygamber: "zerine Allah 'in ismi anlm olarak kan aktan bir eye bak -yhud: Bol kan aktan herhangi bireyle ldr- de onu ye! Bu ey di ve trnak olmasn. nk di bir kemiktir (kesmez). Trnak da Habeliler'in baklardr" buyurdu [70]. Buhr burada da yine Rfi' hadsine iaretle istidlal etmi, sonra hadsin baka yoldan bir rivayetini tam olarak sevkeylemitir.
38- Muhtc Ve aresiz Olan Kimsenin, Yce Allah u Kavilleriyle Ruhsat Verdii in, Haramlardan Yemesi(Nin Cevaz) Bab:

'Ey mn edenler, size rzk olarak verdiimiz eylerin en temiz olanlarndan yiyin, Allah'a kredin, eer hakkaten O'na kulluk ediyorsanz. O size ly, kan, domuz etini, bir de Allah'tan bakas iin kesileni kat Hyyen haram kld. Fakat kim bunlardan yemee mecbur kalrsa -kimseye saldrmamak ve snr gememek artyle- onun zerine gnh yoktur. bhesiz, ki, Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (el-Bakara: 172-173) [71]. ".... Kim son derece alk hlinde aresiz kalrsa, gnha meyi maksad olmakszn (haram olan etlerden yiyebilir). nk Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (el-Mide: 3) [72]. "Artk zerine Allah'n ismi anlanlardan yiyin, eer O'nun yetlerine mn edenlerseniz. O, size -kendisine kat' surette muztarr ve muhtc bulunduklarnz mstesna olmak zere- neleri haram kldn ayr ayr bildirmiken, zerlerine Allah'n ad anlm olanlardan yememeniz de ne oluyor? Muhakkak ki, biroklar (ifde edecek deliller) ile olmayarak, hevlaryle halk herhalde saptracaklar dr. bhesiz ki, Rabb 'in haddi aanlar en ok bilendir" (en-En'm: 118-119) [73]. "De ki; Bana vahyolunanlar arasnda yiyen bir kimsenin yiyecei iinde (sizin haram dediklerinizden byle) haram edilmi birey bulmuyorum. Yalnz gerek l, gerek dklen kan, gerek domuz eti -ki bu bhesiz bir murdardr- yhud Allah'tan bakasnn adna boazlanm bir fsk olmak mstesnadr. (Bunlar haramdr, bununla beraber) kim muztarr kalrsa tecvz etmemek ve (zaruret mikdrn) amamak zere (bunlardan yiyebilir). nk Rabb 'in ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (ei-En'm: 45) [74] bn Abbs "Damen mesfkan", "Muherkan" ma'nsnadr, demitir. "Artk Allah'n size rzk olarak verdii eylerden hall ve temiz olarak yiyin. Allah'n m'metlerine kredin, eer O'na kulluk edeceksiniz* O, size ancak ly, kan, domuz etini, bir de Allah'tan bakas iin kesilmi olan hayvanlar haram kld. Bununla beraber kim bunlardan yemee muztarr kalrsa, kimseye saldrmamak ve haddi gememek sortiyle (yiyebilir). nk Allah hakkyle mafiret edici, kemliyle merhamet eyleyicidir'" (en-Nahl: 114-115) [75].

[1] Balktaki Zebih, Zebha'mn cem'idir. Zebha, Mezbha ma'nsma olup, boazlanan hayvan demektir. Sayd da ikinci bbdan masdardr. Sayd, bazen Ma-sd yn avlanm hayvan
54 / 2483

buhari

ma'nsma da kullanlr. Nitekim "L taktulu1s-sayde ve entm hurum" (el-Mide: 95) yetinde byledir. ite bu kitb, Zebha denilen kesim hayvanlar ile av hayvanlarna dir bb-lar ihtiva edecektir. [2] Bu yet, Hudeybiye senesi inmi ve bu imtihan o sene vki' olmutu. Raslul-lah ve sahbleri Ten'm mevkiine vardklarnda birok av hayvanlar bunlarn etrafn sarm, yklerinin aralarna kadar sokulmulard. Elleriyle tutabilecek ve mzraklaryle vurabilecek bir hlde yaklamlard. Sefer hey'eti ihrml bulunduklarndan "Siz ihrml bulunurken av ldrmeyin... " (el-Mide: 95)yetiyle bu av hayvanlarna ihrmllann el uzatmalar yasak edilmiti ve bu yasak, bir imtihan idi. nlerine gelen bu bol av ni'meti karsnda Allah yasana boyun eenlerle emeyenler ayrdedilecekti. [3] Bu yetle "Behmetu:l-en'm" denilen yumuak hayvanlar, yn deve, sr, davar nevi'leri hall klnmtr; bunlar kesip yemek ve baka ekillerde faydalanmak mubahtr. Ancak bunlardan nc yette saylacak onbir nevi' mstesnadr. Onlar yemek haramdr. [4] Bu yette saylan haramlar onbir nevi'dir. [5] Ukd: Akd'in cem'idir. Akd, tevsik olunmu ahid demektir ki, bireyi dierine salam surette balayan ba ve dme, mesel ip dmne benzetilmitir. Yn Akd, lgatte sk balamak ve dmlemek, muhkem ba ve dm demek olup bundan naklen bir kimsenin bireyi iltizma veya bakasn lzam ederek kendini veya dierini balamasna veya karlkl balanmalarna Akd ismi verilmitir ki, 'tikaad da bundandr. Binenaleyh her akd cb ve kabule mtevakkf olmayp bzlar srf cb ile dahmn'akid olur ki, adaklar ve mstakbelle alkal yeminler bu kabildendir. Ahd dahi lgatte bireyi hlden hle hfzedip gzetmektir. Byle gzetilmesi ilzam veya iltizm olunan tevskaata da Ahd ismi verilir. Bu 'tibr ile Ahd ve Akd edeer iseler de Akd kelimesi msk gibi, daha ziyde bir ihkm ifde eder. Vefa ve f ise Ahd ve Akd'm. gereini ed etmek, icbn tamamen icra eylemektir. Burada lam ile sslenmi cemi' olan el~Ukd, istirak ifde eder ki, gerek Allah Tal'nn kullarna lzm klp akd eyledii teklifleri ve dn hkmleri ve gerek kullarn kendiliklerinden Allah'a kar akdettikleri nezreler ve yeminleri ve gerekse insanlarn kendi aralarnda sahh olarak akdeyledikleri emnetler, muameleler ve sireyle ilgili her nevi' akidleri mildir (Hakk Dini, II, 1546-1547). [6] Hadsin "Av zerine Besmele ekilmesi" balna uygunluu ok aktr. Hadste ey vardr: Avn mer'luu, hakkaten veya hkmen tezkiyesinin vu-cbu ve Besmele ekilmesinin vucbu. Hadsin sahb rvsi olan Adiyy ibn Hatim cmertlikle mehur olan Hatim T'nin oludur. Bu da babas Hatim gibi cmertlikle mehurdur. Adiyy, Mekke'nin fethi ylnda kendi kablesi halkyle beraber mslmn olmu, hem kendisi, hem kablesi halk slm'da sebat etmilerdir. Peygamber'in vefatndan sonra Kfe'de oturup Irak fetihlerinde bulunmutur. Al zamanndaki ihtilfta Al ibn Eb Thb'in maiyyetinde bulunmutur. Hicretin altmsekizinci ylnda Kfe'de vefat etmitir. Vefatnda yzyirmi yanda olduu bildiriliyor. Mi'rd, iki taraf ince, sivri, orta yeri kaln ve enli olan ok kalemidir. Bu kalemin sivri ucu ava dokunursa, o av yemek hall oluyor. Fakat ortas kaini ve enli ksm dokunursa, yette harml bildirilen "Mevkze", yn aa sopa ile murdar ldrlm bulunuyor. Hads metnindeki "Vekz", "Mevkz" manasnadr. [7] bn Umer'in "Bunduka" hakkndaki bu haberiyle balk arasnda gzel bir vecih vardr: Mi'rd'm enli tarafyle ldrlen hayvann mevkze olmas gibi, "Bunduka" ile ldrlen hayvan da mevkze'dir. Bu kadar ok ilgi, uygunluun beyn hakknda yeterlidir. bn Umer'in bu szn Beyhak, senedli olarak rivayet etmitir (Ayn).
55 / 2483

buhari

"Bunduka", kurutulmu yuvarlak balk amurudur, ii oyuk borudan veya sapandan atlr, ite bu arl ile av hayvann ldrr. te bundan dolay bu nehyedildi. imdi ise bu kurundan ve demirden yaplp barut yhud tepici ile atlyor. Eer bunlarla atlan keskinletilmi ise ok gibi olur ve onunla avlanann yenmesine bir mni' yoktur. Bunduk, tfenk ve yay maklesiyle atlacak hurda yuvarlak tanelere denir.. (sim Efendi). [8] Bu, geen hadsin ayr yoldan bir rivayetidir. Orada aklama gemiti. [9] Bu da geen hadsin baka yoldan bir rivayetidir. [10] Bu hadsin de balkla ilgisi u yndedir: Avn, yay oku ile vurulmas ve okun da hayvandan daha diri iken avdan n ayan yhud ard ayan koparp ayrmas mmkin olur. Bu takdirde hkm, hadste bildirildii gibi olacaktr. bn Mes'd'un bu szn Eb Bekr ibn Eb eybe senedli olarak rivayet etmitir. [11] Bala uygunluu aktr. Eb Sa'lebe, aa altnda bey'at eden sahabelerdendir. Hicretin yetmibeinci ylnda vefat etmitir. Eb Sa'lebe'nin "Kitb ehli diyar" dedii mntka, am'dr. Orada Arab kabilelerinden bir ksm halk sakin idiler. Bunlar mslmn olmusa da sonradan bzlar Hristiyn olmulardr ki, Gassn Hanedan, Tennh, Eb Sa'lebe oullar'ndan Ben Hueym, Kuzaa kabilesinin bz u'beleri Hristiyn olanlardandr. Eb Sa'lebe'nin birinci sorusuna Peygamber'in verdii cevb aktr. Bu mufassal cevb, baka kap bulunurken kitb ehlinin kaplarn kullanmann kerahetini gerektirir. Hlbuki fakhler baka k a p bulunsa da, bulunmasa da ykandktan sonra kullanmakta kerahet olmadna hkmetmilerdir. Hadsten anlalan kerahet hkm ile fakhlerin kerhetsizlik itihadn te'lf ederek, yle cevb verilmitir: Hadsteki nehy, kitb ehlinin iinde domuz eti piirdikleri ve arb itikleri k a p la r hakkndadr. Fakhlerin ykadktan sonra mutlak surette kerahet olmadna hkmetmeleri, domuz eti ve arb gibi necasetlerde kullanlmayan kaplar hakkndadr. Bir de eyada aslolan temizlik olduundan bu nevi' necasetlerde kullanldklar tahakkuk edinceye kadar bu asla dayanarak ktb ehli ile Mecsler'in kaplarnn temiz olduu fkhen kabul edil mitir. Hadste ykanmakla emredilmesi ihtiytendir, mstehbdr. Eb Sa'lebe'nin ikinci sorusuna Peygamber'in verdii cevbdan u hkmler alnmtr: a. Ava atarken Besmele ekilmek artyle okla avlamann caiz olduu; b. Besmele ekmenin avlanmann cevaznda art olduu; c. Kpein retilip terbiye edilmi av kpei olmas. Avc byle usta av kpeini Besmele ekerek ava salarsa, o avn yenilecei, retilmeyen kpekle avland zaman arkasndan yetiilip diri iken kesilirse, bu avn da yenilecei; kesilmeden len avn ise yenilmeyecei... (Ayn). [12] Hads bal tavzh etmektedir. Bu hadsi Abdullah ibn Mugaffel'den byk bir Trk limi ve hkimi Eb Sehl Abdullah ibn Bureyde rivayet etmitir. bn Bureyde Eslem'dir. Gerek kendisi, gerek byk kardei Sleyman ibn Bureyde byk bir medeniyet merkezi olan Merv'de ve Trk camiasnda uzun zaman hkimlik yapmlardr. Bu sebeble Mervez nisbetiyle mehurdurlar, ilk nce Sleyman ibn Bureyde kaadi olmu ve yzbe trhinde vefat etmi, sonra Abdullah kaad olup bu vazfede iken yzonbe trihinde vefat etmitir. Sapanla ta atlarak vurulan hayvan etinin haram olmas, yette haram olduu beyn edilen "Mevkze", yn tokala ve sopa ile vurularak ldrlen hayvan nev'inden olmas i'tibriyledir. Bir de ba tarafta geen el-Mide: 94. yette hall av, "Ellerinizle tuttuunuz ve mzraklarnzla vurduunuz" diye vasflanmt. Sapanla vurulan hayvan bu av sfatn hiz deildir, mevkzedir. Mevkze de hall deildir. Meer ki, hayvan lmeden yetiilip diri iken kesilmi olsun. Byle olursa etini yemek caizdir. Bu hadsin iine ald mhim bir hkm de Abdullah ibn MugaffeFin sapan atan kimseye "Artk bundan sonra seninle asla konumam" deyip ksme sidir ki, bununla Peygamber'in
56 / 2483

buhari

snnetine muhalefet eden kimseyi brakp sz sylememenin caiz olduu hkm anlalr. Bu iddetli hkm, gnden fazla m'minin ks durmasndan nehy cmlesinde dhil deildir.. (Ayn). [13] Bunlarn hepsi bn Umer'den, fakat ayr ayr yollardan gelen hadslerdir. Bala uygunluklar bellidir. Bu rivayet yollarnn okluu ile mehur olan hadslerdendir. Bunun Eb Hureyre, Snn ibn Eb Zuheyr gibi baka sahblerden de gelen rivayetleri vardr. Bunlardan bzsnda zirat kpei de istisna edilmitir. Buna gre av kpei, oban kpei, ba ve baheleri koruyan zirat kpei -ki buna beki kpei de girer- dnda ss iin kpek edinen kimselerin gnlk ilerinden ikier krat eksilecei haber verilmi oluyor. Demek ki Peygamber, iktisad bir fayda salamayan, srf ss iin kpek beslemenin, her gn hayrl amelleri eksilten, yn iktisden ve dnen zarar douran bir megale olduunu bildirmitir. Bu hadslerdeki Krat, lgatte arlk llerinden bir lnn ismidir, beldelere, memleketlere gre mikdr deiik olmaktadr. [14] Cevrih, Crha'nun cem'idir ki, esasen Cerhken alnm olup te'sr ma'ns mlhazasyle Ksibe ma'nsma isim olmutur. Binenaleyh Cevrih, Kevsib demektir. Bunun iin el, ayak ve az gibi yaralama ve kazanma leti olan organlara Cevrih denildii gibi, av tutan yrtc hayvanlara ve kulara dah Kev-sib ve Cevrih denilir ki, burada murd budur. Mkeliibn, MkeUib'n cem'idir. Mkeliib, teklb eden, yn yaralayc hayvanlar ava dadandrp altran, avclk ta'lm edip reten demektir ki, bir kepek, sahibi tarafndan kkrtld yere gider, arlnca icabet eder, av tutunca habseder, yemez; sahibi almak isteyince kamaz, azarlaynca dinler ve bunu en az kerre yapp det edinirse, muallem yn retilmi saylr... (Hakk Dni, II, 1575) [15] Burada verilmi olan grler Sad ibn Mansr ve ibn Eb eybe gibi dier hads limlerince senedli olarak rivayet edilmilerdir. [16] Bala uygunluu bellidir. [17] Bunda iki hkm vardr: a. Vurulan hayvan kaybolup da bir iki gn sonra bulunduunda avn zerinde sahibinin yaralama izi bulunursa, bu avn eti yenilir, b. Av vurulduktan sonra suya derse -suda boulup lm olmas ihtimlinden dolay- hall olmaz. Eer okun, avn suya dmesinden evvel onu ldrd tahakkuk ederse, limler cumhuru bunun eti yenir, demilerdir. [18] Bu hadsin bir benzeri Mi'rd ile av bb'nda gemiti. el-Mi'rd: Mihrb vezninde u oka denir ki, yeleksiz ve iki taraf ince ve ortas kaln olur; atlan eye ucuyla dokunmayp enli tarafyle aykr dokunur (sim Efendi). Bu hads, av yapacak hayvan av zerine gnderirken "Bismillah" demenin art olduunu bildiriyor. nk Peygamber, Adiyy'e: "Sen Besmele'yi kendi kpeine ekmitin, baka kpek zerine ekmemitin" buyurmutur. Besmele hususunda bn rn, Nfi' ve a'b gibi limlerin bzs "Avc, usta kpeini salverirken Besmele'yi bile bile terkederse, o avn eti yenilmez, eer unutarak ve dalgnlkla terkederse yenilir" demilerdir. afi: "Besmele ister amden, ister sehven terkedilirse, her iki hlde avn da boazlanan hayvann da eti yenilir" demitir. [19] Hadsin bala uygunluu "Biz u kpeklerle avclk yapmakta bulunan bir kavimiz" szndedir. Bu had.ste satmak, yemek iin av yapmann, avclkla megul olmann mbhl hkm vardr. Tezkiye ve faydalanma artyle elenmek iin av yapmak da byledir, yn caizdir. mm Mlik elenmek iin av yapmay mekruh grmtr. Fakhlerin bu konudaki grlerine id tafsilt erhlerden ve fkh kitblanndan alnabilir.
57 / 2483

buhari

[20] Bunun bir rivayeti yaknda gemiti. Buradaki bala uygunluu gizli deildir. [21] Bala uygunluu "Arkasndan kotular, nihayet yorulup ciz Y Mdlar" sznden alnr. nk bunda tasayyud ma'ns vardr. Tasayyud ise avlanma klfetini yklenme demektir. Bu hadste: a. Avlanmak iin almann cevaz, b. Av peinde koanlardan birisi bir hayvan avlarsa, ona mlik olup ar- kadalannn ortaklklar bulunmayaca, c. Birinin bir dostuna az bir ey hediye etmesinin cevaz, d. Tavan etinin yenmesi caiz olduu hkmleri vardr. [22] Bala uygunluu "Sonra yaban eei zerine sr'atle koturdu" szlerinde-dir. nk bunda, avlanmakta klfet yklenme ma'nsi vardr. Eb Katde'nin bu hadsi Hacc Kitb'nda, ayr ayr yollardan, uzun ve ksa metinlerle arka arkaya drt bbda gemiti. Hadsten alnan hkmler orada bildirilmiti. u kadarn] hatrlatalm: Bu hads, hrmsz kimsenin avlad avdan, bunu avlarken iaret ve yardm etmemek artyfe, ihrmllarn yiyebileceini, yaban eei avlamann ve etinin yenilmesinin cevazn aka bildirmektedir. [23] Bu da ayn hadsin bir rivayeti olduundan yine Hacc'da ve Cihd'da gemitir. [24] Bala uygunluu "Ben dalar zerinde ykseklere ok kc bir kimse idim" sznden alnr. nk bunun ma'ns "Ben dalar zerinde ykseklere kmas ok olan bir kimseyim"dir. Bu da meakkat ve tekellften hl olmaz. Balkta ise tekellf ma'ns vardr. Buhr'nin murad, Eb Katde'nin bu srada bir da zerinde bulunduudur. Bunun iindir Eb Katde, dadan yhud attan aa indim... diyordu... (Ayn). [25] Deniz avna gelince, baka zaman olduu gibi, ihramda dah hem avlamas, hem yemesi mutlak olarak halldir. mm afi "Denizin suyu thir ve mutah-hir ve meytesi halldr" hadsiyle de istidlal ederek, gerek balk nev'inden olsun, gerek olmasn denizden avlanan her hayvann hall olduuna kaail olmu ise de mteref ve mtebdr olan balktr. Balk zebholunmadan yendii iin meyte ta'br olunmutur. Yoksa kendi kendine denizde len hayvan, balk da olsa yenmez... "Bahr"dan murd umm olarak geni ve ok sulardr ki, ne hirleri, glleri, dereleri, byk havuzlan ve kaynaklar da mildir. Hepsinin hkm birdir... te deniz av ve taam byle her zaman hall ve mbh, fakat ihramda veya haremde bulunulduu mddete kara av haramdr (Hafck Dni, II, 1816). Bu yette balk ve ir deniz hayvanlarnn su iindeki dirilerinin avlanmas, su iinde lp de suyun yzne kanlarnn da tutulup yenilmesinin hall olduu bildirilmitir... [26] Burada nakleden grlerin bzsn Buhr kendi Trh'mde, bzsn da dier hadser kendi kitblarnda senedli olarak rivayet etmilerdir. Bunlar erhlerden incelenebilir. Bu rivyetlerdeki bz ta'brlerin ma'nlan: et-Tf: Denizde lp de suyun yzne karak dolaan balk, diye tercme olunmutur. Fakat bunun yenilip yenilmeyecei hakknda fakhler arasnda gr farkllklar vardr.. Buhr'nin buradaki rivayetinde bn Abbs, yetteki taam, Eb Bekr ile Umer gibi, suda lp de suyun stnde yzmeye balayan balkla tefsr ettikten sonra, mhim bir istisna ile kokmu olanlar karm ve suyun stnde bayat-1 layp kokanlarn haram olduuna hkmetmitir. bn Abbs'n sz iinde zikredilen "el-Cirr", Zmm vezninde bir cins ma'rf balk addr ki, Trke'de ylan bal dedikleridir... ortas geni, iki taraf ince bir balk nev'idir de denildi... (Kaams Ter.). Ebu'd-Dei'd'nn sznde geen "el-Murr" hakknda u bilgi verilmitir: Murr, Drr vezninde kmih dedikleri kata benzer bir trl katk addr. Kmili, "Tur" ta'br olunan katk olacaktr.
58 / 2483

buhari

Selefte pek tatsz yaparlar idi, giderek gngn ve latf yaplr olduundan mutlakaa tur ve salata ve cack maklesine denildi. Ve Murr, kezlik bir trl katktr, gy ki, merrete, yn acya mensbdur. Sirke, sibzb ve tuz ve biber ile tertb ederler. Tbb mfre dtta Murr, tabbler arasnda ma'rf deva olmak zere mersmdur, yn bir ma'rf devmn myesidir. Ve bz turlere de mye olur. San'at arpa ya buday unu scak su le tuzsuz hamir olunur, incir yaprana sarldktan sonra bir zarfta kokuup kuruyunca sayede (glgede) hfzederler (Kaams Ter.). Ebu'd-Derd'nn bu sznn ma'ns hakknda en-Nihye yle demitir: Kesmeyi hall klma iin istiare etti. Sanki yle der: Kesme, kesileni hall kld gibi, bu eyler de arbn iine konulduunda kesme yerine geer ve arb hall klar. Kaadi Beydv de: Atlm balk gnete pimekle hall olur, bu hayvan iin kesme gibi olur demek istiyor... demitir (Kastalln) [27] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti bu isndla Ma-z'de "Sfu'1Bahr gazvesi bb"nda gemiti. [28] Bu da ayn hadsin baka yoldan bir rivayetidir. Bu sahil seferi, hicretin sekizinci ylnda yaplmt. am'dan gelmekte olan Kurey kervann gzetlemek iin hazrlanp sevkedilmiti. Umer ibnu'l-Hattb da bu orduda bulunmutu. Bu seferde iddetli bir ala dtkleri zaman ordu Habat aacnn yaprak ve yemi-1 lerinden yedikleri iin, bu orduya "Ceyu'l-Habat" ismi de verilmitir. Bu hads, denizin sahile att baln ve onun kurutulmu pastrmasnn yenilmesinin hall olduunu ifde etmi olup "Size deniz av ve taam hall klnd..." (el-Mide: 96) yetinin tefsiri mahiyetindedir. [29] Bu hads, ekirge yemenin caiz olduuna dellet eder. Bu konuda snenlerde baka hadsler de gelmitir. Bunlardan biri, bn Mce'nin rivayet ettii Abdullah ibn Umer hadsidir. Bunda Raslullah (S): "Biz mslmnlara iki l hayvann yenilmesi hall klnd ki, balkla ekirgedir. ki nevi' kann da yenilmesi hall klnd: Karacier ile dalak. " buyurmutur. Bu konuda aykr rivayet ve grler de vardr. Bu olumlu ve olumsuz rivayetler arasnda en sahh ve kuvvetli olan, Buhr'nin bu rivayetidir. Bu sebeble ekirgenin yenilmesi ve yine tezkiyesiz yenilmesi hall olduunda icm' vardr. Yalnz Mlikler, tezkiyenin lzumunu iddia etmilerdir. Ancak ekirgenin tezkiyesinin keyfiyetinde gr ayrl olmutur. Mehur olan kafasnn koparlmas, ekirgenin tezkiyesidir... [30] Bala uygunluu aktr. Bunun bir rivayeti yaknda "Avlanmak hakknda gelen hadsler bb"nda gemi ve bz aklamalar orada verilmiti. [31] Bu hadsi bu bbda getirme sebebi u yndendir: Evcil eeklerin etlerinin haram klnmas sabit olunca, bunlar meyte gibi olmulardr. Peygamber (S) tencerelerin ykanmalarndan sonra kullanlmalarn mbh klnca da, Mecsier'in kaplar da byle olmutu; onlarn da ykanmalarndan sonra kullanlmalar caiz olur. nk Mecsier'in kestikleri de meytedir (Ayn). [32] Buhr yetin birinci ksmn "Tesmiye arttr, eer bilerek terkederse yenilmesi hal! olmaz, eer unutarak terkederse zerine brey lzm gelmez" diyen Ha-nefler'in hccetini kuvvetlendirmek iin getirmitir. Bunun vechini de "Unutan fsk diye isimlendirilmez" szyle beyn eylemitir. yetin devamn da "zerine Allah ismi anlmayan, meyteden kinayedir, yhud zerine Allah'tan bakas anlandan kinayedir" diye filer'in ihticcm takviye in getirdi. te "Yemeyiniz" nehyi, byle fsk ile ta'Il olunarak te'kd buyurulmu-tur ki, bu, hem tesmiyeyi terkten nehyi, hem de yemekten nehyi iine alp kasd gerektirir. Binenaleyh tezkiyede tesmiye hem bir art olarak farzdr, hem de oruta imsak farz olduu hlde unutup yemekle
59 / 2483

buhari

bozulmad gibi, unutma ile tesmiyeyi terk de tezkiyeyi bozmaz. Burada Besmele denilmeyip de tesmiye ta'-br edilmesinin de sebebi vardr. Zr Tesmiye, Allah'n ismini herhangibir suretle zikretmektir ve Besmele'den daha ummdir. Mesel "AUhu ekber"vey "Subhnallh" veya >L ilahe ille'llh" demek de bir tesmiye, bir zikrdir. Arab-a'dan baka dil le de olabilir. Besmele ise "Bismi'llhi'r-rahmni'r-rahm" veya sdece "Bismillah" demektir. Ve huss bir tesmiyedir. yetlerde emrou-nan da mutlak olarak Allah isminin zikri olduundan farz, Besmele deil, tesmiye'dir. Velkin bu tesmiyenin Besmele ile olmas da snnettir... Ve kesmekle tesmiyenin snneti sdece "Bismillah " demektir. "Bismillhi Allhu ekber" demek daha faziletlidir. Yemekte tesmiyenin snneti de "BismVllhVr-rahmnVr-rahfm"ir... (Hakk Dni, III, 2042-2043). [33] Bala uygunluu "zerine Allah'n ismizikrolunursaye"szndedir. Bunun bir rivayeti erket'te de geti. Bu hadste zikrolunan Zu'1-Huleyfe, Medneliler'in mkaat olan Zu'l-Huleyfe deildir. Ztu Irk yanndaki Tihme'den saylan Zu'I-Huleyfe'dir. Y-kt Hamav ve bakalar hep byle sylemilerdir. Mslim'in bir rivayetinde de "Tihme'den olan Zu'1-Huleyfe" suretinde kaydldr. Bu hads, slm hududuna girdikten sonra taksimden nce ganmet malndan yemek caiz olmadn, ehl hayvan kaar da tutmak mmkin olmazsa, avlar gibi tezkiyenin caiz olduunu isbt eder. [34] Bunun bir rivayeti Menkabeler'in sonunda Zeyd ibn Amr ibn Nufeyl hadsi b-b'nda uzunca bir metinle gemiti. Orada Abdullah ibn Umer rivayetine devamla yle demiti: Muhakkak ki Zeyd ibn Amr, Kurey'e kar bu yolda boazladklar hayvanlarn ayplard, bu detlerini reddederek: Ey Kurey! Koyun bir mahlktur, onu Allah yaratmtr ve istifdesi iin gkten yamur yadrmtr. Yerden de gdasn bitirmitir. Sonra siz bu hayvan, Allah adndan baka bir ad anarak kesiyorsunuz! derdi. Bu Zeyd, cennetle mjdelenen on zttan birisi olan Sad ibn Zeyd'in babasdr, Umer ibn Hattb'm da amcas oludur. Zeyd, Tevhd Dni'ni arayan mu-vahhidlerdendi. Putlara tapmaktan, irkten saknrd. Peygamber'e vahy gelmezden be sene evvel vefat etmitir. Peygamber onun iin "Zeyd (benimle s arasnda) yalnz bana bir mmet olarak diriltilir" buyurmutur. Hadsteki Beldah, Mekke'nin bat tarafnda ve Ten'm yolu zerinde bir vadidir. Sonra mriklerin tapndklar puta denir, vesen ma'nsnadr. Ve "Sanem" lafz "amen'Men arapalatnlmtr ki, Fris'dir. Mtercim der ki, bzlar "Sanem" ile "Vesen" arasn ayrdlar. Sanem'i eritilmi ma'den cevherlerinden dzlm puta, Vesen'i talar ve aalardan yontulmu puta tahss ederler (sim Efendi). [35] Bala uygunluu son fkrasndadr. Burada "Al" harfinin "Maa" gibi mu-sahabet ma'nsmda olduu bildirili itir. Buna gre "Tesmiyeye bitiik olarak kessin" denmi oluyor. Bunun bir rivayeti Iydeyn'de geti. [36] Bala uygunluu "Kadn bir ta krd" sznden alnr. nk beyaz akmak ta da bir tatr. Sel', Medine'nin kuzeybatsnda bir dan addr. Ka'b ibn Mlik'in ya kendisinin Peygamber'den sormas yhud biricini gnderip sordurmas suretinde terddli rivayet edilmesi rvnin ekkindendir. Bunun bir rivayeti Veklet'te de gemiti. [37] Bu, geen hadsin baka yoldan bir rivayetidir. [38] Bala uygunluu "Bol kan aktan hereyle kestiini ye" szndedir. Bunun bir rivayeti yaknda "Kesilecek hayvan zerine Allah'n ismini syleme bb"n-da gemiti. Orada belirtildii zere bu vak'a Huneyn seferinden dnte, Ti-hme'den olan Zu'1-Huleyfe
60 / 2483

buhari

mevkiinde ganimet taksimi srasnda olmutu. [39] Buhr bu balkla kadnn, cariyenin kestiinin cevazna aret etmitir. Hads de buna dellet etmektedir. [40] Bu hadste de bala dell vardr, o da kadnn kestiinin yenmesinin cevazdr. Kadnn hrre, criye, byk, kk, temiz, kirli olmas msavidir. nk Peygamber kadnn kestiinden tafsilt istemeksizin yemitir... (Kastalln). [41] Bu, daha nce geen Rf' ibn Hadc hadsinden bir paradr; bala delleti meydandadr. [42] Bala uygunluu "Bir kavim bize kesilmi et getiriyorlar" sznden alnr. nk bu kavimden murd, onlara lden gelmekte olan A'rbler'dir. Medine etrafndaki sr sahibi l halk oralarda koyun, sr kesip Medine'ye et satmaa gderlermi. Bz kimselerin Peygamber'den sorduklar ve Besmele ile kesilip kesilmediini bilmiyoruz dedikleri et, te bu l halknn satt ettir. Bedevi olsun, meden olsun, bir mslmnn kestiinde bhe etmek doru olmadndan, Peygamber onlara: "Siz bu et zerine Besmele ekiniz ve yiyiniz" buyur mutur. Kastalln yle demitir: Bu, tesmiyenin vcib olmadnda zahirdir. Pey-gamber'in "Siz onun zerine tesmiye edin" kavlinden murd, onlarn tesmiye Ierinin keserken karlm olan tesmiyenin yerine geecek tesmiye olmas deildir, bu tesmiye, henz kanlmam olan yemek zerine ekilmesi istenen Besmele'dir. Buhr hadsin sonunda gsterdii mutbaalardan bzsn Buyu' Kitb'-nda getirmitir. [43] Buhr bu bbda harb olsun, harc verir olsun, mutlak surette Hristiyan ve Ya-hdler'in kestikleri hayvanlarn yenilmesi hall olup olmadn tahkk etmek istemitir. Bunun iin burada Yahd, Hristiyan ve mutlak olarak kitbl olan milletlerin kestikleri hayvanlarn yenilmesi caiz olduuna dellet eden bu yeti getirmitir. nk yetteki "Taam "lafzyle murd, kitb ehlinin kestikleri hayvanlardr, bn Abbs, Eb Umme, Muchid, Sad ibn Cubeyr, krime, At ve daha bakalar hep bu yetteki "Taam"! "Zebha" ile tefsir etmilerdir. Bu hususta limlerin ittifak vardr ki, kitb ehlinin zebhalar mslmnlara halaldr. nk Yahd, Hristiyan ve btn kitbl milletler, Allah adndan baka bir adla kesilmesini haram i'tikaad ederler. Her ne kadar Allah hakknda, Allah'n mnezzeh bulunduu bz btllara i'tikaad ederlerse de zebhalarna muhakkak Allah adn zikrederler. [44] Hads kitb ehlinin yalarnn yenmesinin hall olduuna dellet etmektedir. Bunun bir rivayeti Bete bir'de "Harb arazsinde elde edilen taam bb"nda gemiti [45] Al'nin grn bn Eb eybe; bn Umer'inkini Abdurrazzk rivayet etmitir. [46] Hadsin bala delllii meydandadr. Bunun bir rivayeti "Kesilecek hayvan zerine tesmiye bb"nda da gemiti. Szen'lerde rivayet edilen Ebu'1-Ar hadsi bu konuya daha aklk getirir mhiyettedir. Ebu'l-Ar'nm babas dedi ki: Ben Raslullah'a: Y Raslallah! Devenin er' kesimi, gsn stndeki mennr ile boazdan kesmek olmuyor mu? Byle iken kaak deve av avlanr gibi vurulmakla tezkiye hsl olur mu? dedim. Raslullah: "Hayvann uyluundan vursan bile yeterlidir, senin iin tezkiye hsl olmutur" buyurdu (Bunu Drt Snen rivayet etti). [47] Fir'avnlar'n idaresi altnda bulunan Msrhlar'ca sr mukaddes bir hayvand. Ona taparlard. Bu det "Buza" mes'elesinde (el-Bakara: 92-93) gelecei ze re, srl oullan'na Msrhlar'dan gemiti. Ms Peygamber, Allah'tan baka hibireye tapmayaca akidesini
61 / 2483

buhari

kkletirmek ve o btl inanc gnllerden skp atmak ve bir de ly dirilttikten sonra kaatilin adm ona syletmek mu'-cizesini gstermek iin yle emretmiti. Bu yette Allah'n Isrl oullan'na sr kesip kurban etmelerini emretmesi, onlarn da bu emri, bir hayl sul ve i'tirzlardan sonra nihayet yerine getirmeleri, sr kesmenin ve etinin yenilmesinin hall olduunu aka ifde eder. Bu, bn Cureyc'in yukarda "Allah sr kesmeyi zikretti" sznn tefsiri olmaktadr. Bunda srn boazdan kesmeye has olduuna bir iaret de vardr. [48] Bu balk altnda isimleri ve grleri zikredilen limlerin szleri, ilgili yerlerinde senedli olarak rivayet edilmitir. Bunlar erhlerden incelenebilir. [49] Bu hadslerin birincisi ile ikincisinde "Nahr ettik", yn "Gerdanndan kestik'*1 lafzyle; ncsnde ise "Zebh ettik", yn "Boazndan kestik" lafzyle gelmitir. Bu Ifizlardaki htilf, Him zerindedir. Belki o bazen byle, bazen yle rivayet ediyordu. Bu, iki lafzn ma'nda msvlini i'r eder. Her neka-dar bu lafzlardan herbiri mecazen dieri yerine kullanlrsa da, bzlar bunu "Nahr"la "Zebh"n ayrlndan dolay birka defa olmasna hamletmilerdir. Evl olan ise devede nahr, dierlerinde zebh olmaktr (Kastalln). Bu hadsi Buhri gibi Mslim, Nes, bn Mce Zebha bahsinde rivayet etmilerdir. afi, Eb Ysuf ve Muhammed bu hadsle istidlal ederek beygir etinin yenilmesine cevaz vermilerdir. Eb Hanfe ile Mlik tahrim Keraheti ile mekruhtur, demilerdir. [50] Hadslerin bala uygunluklar gizli deildir. Buhr bu balk altnda, hadsleri ayr ayn yollardan ve metin farkllklanyle getirip arka arkaya sralamtr. Bylece Peygamber'in hayvanlar hakkndaki bu en yksek medeniyet dstrlar, en kesin ekilde gnllere yerletirilmi olmaktadr. Zamnmzdaki hayvanlar koruma dernekleri yelerinin bu dstrlar bilmeleri ne kadar iyi olurdu!... [51] Bala delleti aktr. Buhr bunu Sahth 'inin birka yerinde, Maz'de, Me-nkb'da getirmitir. Gelecek hads daha tafsllidir. [52] Hadste mutlak olarak tavuk eti yemenin hal! olduu hkm vardr. Bunun bir rivayeti "E'arler'in gelii bbi"nda gemiti. Hadsin sonundaki "Tahal-leltuh = Ben o yemini zdm" kay'di, Peygamber'in bu yemini "nallah" diye ilh meete baladn veya keffretle yemnini zdn ifde eder. Bunun tafsilt Yemnler Kitbi'nda gelecektir. [53] mm afi, Eb Ysuf ve Muhammed bu hadsleri dell getirerek at etinin yenilmesine cevaz vermilerdir, imm Eb Hanfe ile mm Mlik ise at eti yemeyi kerh grmlerdir. [54] Seleme ibnu'l-Ekva'm bu hadsi Maz'de, "Hayber gazvesi bbi"nda uzunca bir metinle ve senedli olarak gemiti. [55] Buraya kadar geen hadslerin bala delletleri aktr. Son fkradaki imamlarn szlerinde ise eek etleri zikredilmemi tir. Yrtc hayvanlarla ilgili bb, bundan sonra gelecek ve aklama orada verilecektir. mm Buhr bu be immn, eek etlerinin zikriyle mehur olan Eb Sa'lebe hadsini tearuz etmediklerini, ancak Peygamber'in yrtc azdililerin etini yemekten nehyettiini sylediklerine iaret etmitir. [56] Bunun bir rivayeti Hayber gazvesi bb'mn evvellerinde gemiti. [57] bn Abbs bu yetle yle istidlal etmitir: nk bu yette haram klnanlar, Allah'n bunun iinde haram kldklardr. Binenaleyh harmlk bunlarla snrlanr. Bunlarn dnda olanlar ise mubah olma asl zerindedir. Memleketlerin fakhleri, ehl eek etlerinin harml zerinde ittifak etmilerdir. Ancak bn Abbs'tan, onun eek etlerini yemeyi mbh kld rivayet olunmutur. e ve a'b'den de bunun benzeri rivayet olunmutur... (Ayn)
62 / 2483

buhari

[58] Trnakl ve peneli yrtc kular da nehiyde azdili yrtc drt ayakl hayvanlara katlrlar. Bu hadsin te'vl ve tevcihinde gr ayrlklar vardr: Kfe limleriyle mm afi, hadsteki nehyin fahrm iin olduu grne gitmilerdir. Bunlar yrtc drt ayakl hayvanlarla peneli yrtc kularn etleri yenilmez demilerdir. u kadar ki, mm afi, srtlan ile tilkiyi yrtc hayvan snfndan karmtr. Se-beb olarak da bu iki hayvann dilerinin zayf olduunu bildirmitir. mm Mlik, hadsteki nehyi kerahete hamletmi ve: "Yrtc hayvanlarn domuz derecesinde harml sabit deildir. nk sahblerin yrtclar hakknda ihtilf vardr" demitir. Hkim'in, Cbir'den rivayet ettii bir hadste de Raslullah, srtlan etine cevaz vermitir. zetlersek: At ibn Eb Rebh, Mlik, afi, Ahmed ibn Hanbel, jshk ibn Rhyesrtlan etinin mbh olduu grne gitmilerdir. Hasen Basr, Sad ibn Mseyyeb, Evz, Sevr, Abdullah ibn Mbarek, mm Eb Hanfe, Eb Ysuf, mm Muhammed, srtlan eti yenilmez demiler ve bu Eb Sa'lebe hadsinin ummliiyle istidlal etmilerdir. Hkim'in Cbir'den rivayet ettii ha dse gelince, bhesiz ki o, Eb Sa'lebe hadsi derecesinden aadadr. [59] Bu hadslerin birer rivayeti Zekt ve Buy'da da gemiti. Bunlar ve benzeri haberler, l hayvan derilerinin kullanlp faydalanlmasinm cevazna dellet ederler. Bunlara hkmce aykr bz haberler de rivayet edilmitir. Bu iki nevi' haber arasndaki zdl gidermek iin, m sb e t haberler, tabaklandktan sonra kullanlmasnn halllna, menf haberler de tabaklanmadan nce faydalanma ve kullanlmasnn'men'ine dellet ettikleri eklinde bir te'lf yaplmtr. [60] Bunun bir rivayeti Cihd'da gemiti. [61] Misk, bilinen gzel bir koku eididir. Burada zikredilmesinin sebebi, miskin geyikten alman bir madde olmas; geyiin de av hayvanlarndan bulunmasdr. Bir rivayeti Buy'da geti. Eb Davud'un, Eb Sad Hudri'den br rivayetinde Peygamber (S): "Sizin en gzel kokunuz misktir" buyurmutur. [62] Bunun bir rivayeti Hibe'de gemiti. Bir rivayette Peygamber'in bu tavann etinden yedii ziydesi de gelmitir. Hads, tavan etinin yenmesinin cevazna dellet etmektedir. Drt mm da bu grtedirler. Yalnz Abdullah ibn Amr ibn s, bn Eb Leyl ve krime *-...., afifin onmotini Vprh (jftrmslerdir. [63] Hads, balktaki hkm aklamaktadr. [64] Bunun bir rivayeti Taamlar Kitb'nda da gemiti. Bu kelerleri, m'minlerin anas Meymne'nin kizkardei olan mm Hufeyd lden getirmiti. mm Hufeyd lde yaard. lde yaayanlarn rfne gre getirdii yourt kurusu ve ya gibi dier yiyecek maddeleriyle birlikte bu kelerleri de hediye olarak getirmiti. [65] Hads balktaki mbhemlii beyn etmektedir. Bunun bir rivayeti Temizlik Kitb'nda, "Ya ve su iine pislikler dmesi bb"nda gemiti. Hadsteki cevb, ya donmu olduuna gredir. Ya erimi, akc hlde ise btn pis olur. Bu pis olan akc yadan yemekten baka surette faydalanmak caiz midir? Hanbeller hibir suretle faydalanmay caiz grmezler. Hanefler satmaya varncaya kadar faydalanmay caiz grrler. Onlarca yalnz yenmesi haramdr. Mlik'ler'le fi'ler'e gre yalnz yemesi ve satmas haramdr. Baka trl faydalanma, mesel kandilde yakmak caizdir. Bunlardan herbirinin da yandklar fkh delilleri vardr. [66] Hads, bala aka dellet etmitir. Mslim'in Cbir'den rivayet ettii hads-, te Peygamber (S) yz dalanm bir merkebin yanndan geerken "u hayvan
63 / 2483

buhari

dalayana Allah la'net etsin" diye beddua etmitir. Yze damga vurulmasnn bu derece irkin grlmesi, yzn her organdan ziyde erefli bir yer olmas, asl ftrat ve ilh hilkati deitirmesi ve yzde irkinletirici bir grn ba-kmlarmdandr. Fakat ayrma almeti olmak zere yzden baka yerlere nian konulmas, damga yaplmasnda saknca grlmemitir. Peygamber'n zekt ve kurbn develerine almetler vurduu, Zekt ve Hacc Kitblan'nda gemiti. [67] Bu hads, almetin yzden baka yere, bilhassa koyunlarda kulaa vurulmas hususunda nsstr. Bu sebeble memleketimizde ve btn slm lemi'nde sr shibleri koyunlarn kulaklarndan almetlerler. Bu, Peygamber'n fiiline ta-mmiyle uygundur. Gerek insan, gerek hayvan yzn dalayarak almet vurmak, filer'ce mekruhtur. Hanefler'e gre birinci hadsteki nehyin aklndan dolay haramdr. Nevev yle dedi: "Yze da vurmak her hayvan hakknda nehyedilmi-tir. nsan hakknda ise, gzelliklerin toplanma yeri olmak i'tibriyle bu nehy daha iddetlidir, hussiyle bz a'znn hissinin muattal olmasn mcib olursa, byle mahzurlar da eklenince, bize gre bu ibtid ve adet vahce hareket, cinayet derecesine varr". [68] Tvs ile krme'nin bu szlerini Abdurrazzk, senedli olarak rivayet etmitir. [69] Bala delleti aktr. Buhr evvel balkta bu hadse iaret edip onunla istidlal etti, sonra da hadsin tammn sevkeyledi. Kaak hayvan bu ekilde avlar gibi vurmak, onun boazlanmas gibi olmutur. Bu sebeble yeni bir boazlamaya hacet kalmaz. [70] Bu hadste mlik iin bir iyilik yoluyla olduu, mlikten bir menfatin kamasndan korkulduu ve bir fsidlik olmad takdirde, mlikten bakasnn kesmesinin cevaz hkm vardr. Bunu bnu Munr syledi (Kastalln). [71] Mfessirler diyorlar ki, birinci "Kul= Yiyiniz"emri, mutlaklna nazaran ib-ha, ikinci "Ukur = krediniz"emri, vucb iindir. ZrUsl ilminde beyn olunduu zere yemek, imek gibi srf kullarn lehine meru' faydalanma baheden emirler vazfe deil, birer hakk tekil ederler. Bunlar vazfe gibi v&cib te-lkk edilecek olursa, terkinde ceza lzm gelir; bu ise lehe olduu ak olan bir emrin aleyhe dnmesini gerektirir ki, buna mevzuun tersine dnmesi denilir, tenakuz olur. Binenaleyh hallinden yemek bir hakk, fakat haramdan ekinmek ve Allah'a kretmek bir vazifedir... Byle bir muztarr iin bunlardan hangisini bulur ise zaruret mikdn, yn lmeyecek kadar yemee ruhsat vardr. Bu da bu ruhsat terkederse gnahkr olur. Fkh ilminde "Zaruretler haram olan eyleri mbh klar" ve "Zaruretler kendi mikdnnca takdr olunur" kll kaa-desi de bu ve benzerleri yetlerin ilerine aldklar ma'nlardr... (Hakk Dni, I, 589-591). [72] Ancak her kim bir mahmasada, yn karn kasa gemi, lmden veya lm mukaddimelerinden korkulur bir alk hlinde muztarr olur da bir gnha meyletmeyerek, yn zaruret mikdrn tecvz eylemeyerek veya dier bir muztar-nn elinden almayarak bunlardan yerse, Allah Gafur, Rahm'dir; muhaze etmez. Zaruretler haram olan eyleri mbh klar, fakat zaruret, bakasnn hakkn ibtl etmez; nitekim bu ma'n el-Bakara: 173'de "Gayre ban vel dn"diye ifde olunmu idi (Hakk Dni, II, 1570). [73] Allah size muztarr olduunuz ey mstesna olmak zere haram kld eyleri tafsl etmi, haram halldan ayrdedip beyn eylemi iken, Besmele ekilmi eylerden yememeniz, yn yemeyi tecviz etmemenize bir sebebiniz, deliliniz bulunmak ihtimli var mdr ki, bunlardan yemeyeceksiniz? Bu tafsl yukarda, el-Bakara: 173'te ve daha mufassal olarak el-Mide: 3. yetlerinde gemitir. Bu srede gelecek olan "zerlerine Allah'n ismi anlmayanlardan yemeyin. nk bu muhakkak ki, birfsktr..." (yet: 121) ile balayp bu 145. yet ile zet lenmitir {Hakk Dni, III, 2038).
64 / 2483

buhari

[74] Demek ki, muztarr in yemek hususunda haram olan hibirey yoktur, ancak bay ve taadd vardr. u hlde muztarr olmayanlar iin bay ve taadd evlevi-yetle haramdr. Binenaleyh evvelki drt eyde zetlenen haramlar, muztarrn madasna mahss olduu hlde, gayrn hukukuna tecvzle bakasnn maln yemek ve bir de zarurette zarurete gre, genilikte genilie gre haddini tecvz edip israf eylemek mutlak olarak umm iin haramdr. nsann yiyeceine, malna, hukukuna tecvz byle ummen ve mutlak olarak haram olunca, kendine tecvzn daha ziyde evleviyet ve kuvvet ile haram olduu da bi'z-zarre anlalr... (Hakk Dni, III, 2074-2075). [75] Buhr bu Kur'n nasslarla yetinerek, balk altnda hads zikretmemitir. te bu yetler, muhtc ve aresiz olanlarn tecvz etmemek ve snr amamak artyle haramlardan yiyebileceklerinin delilleridir. nsanla her aresizlik ve zarurette muhakkak bir kar yol ve kolaylk nizm koyup kaannla-tiran ve bizleri byle yce bir Dn'in m'mirilerinden klan Allah'a saysz hamd ve senalar, bu en yksek medeniyet dnini bizlere tam tebl edip reten Mu-hammed'e de salt ve selmlar

65 / 2483

buhari

59- KTBU BEDTL-HALK 1- Yce Allah'n u Kavilleri Hakknda Gelen eyler (Tefsirler) Bab: 2- Yedi Kat Yer Hakknda Gelen eyler Bab 3- Bab: Yldzlar Hakknda (Gelen eyler) 4- Gnein Ve Ay'n Bir Hesb le (Er-Rahmn: 5) Sfatlanlar(Nn Tefsiri) Bab 5- Yce Allah'n u Kavli Hakknda Gelen eyler Bab 6- Allah'n Salavt zerlerine Olsun, Meleklerin Zikri Bab 8- Cennetin Sfat Ve Yaratlm (Yn imdi Mevcd) Olduu Hakknda Gelen eyler Bab 9- Cennet Kaplarnn Sfat Bab 10- Cehennemin Sfat Ve Yaratlm Olduu Bab 11- bls'n Sfat Ve Askerlerinin Beyn Bab 12- Cinnlerin Varlnn, Sevb Ve kaablar Olduunun Zikri Bab 13- Aziz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli Bab: 14- Yce Allah'n u Kavli Bab: 15- Bb: "Mslmnn Hayrl Mal Koyundur; Mslman Kii, Koyunu Da Balarna Gtrr" Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
59- KTBU BEDTL-HALK (Allah'n Mahlklar lk Yarat Kitab) [1] 1- Yce Allah'n u Kavilleri Hakknda Gelen eyler (Tefsirler) Bab:

a. "O, ilkin mahlku yaratp sonra onu (ldrdkten ve tekrar dirilttikten sonra) iade edecek olandr'ki, bu, O'na gre pek kolaydr. Gklerde ve yerde en yce sfat O'nun. O, yegne glib, yegne hkm ve hikmet Shbdr" (er-Rm: 27). er-Rab' ibnu Huseym ile el-Hasen: Hepsi Allah'a kolaydr, demilerdir. "Heynun" ve "Heyyinun"; "Leyn-Leyyin", "Meyt-Meyyit", "Dayk-Dayyk" kelimeleri gibi eddeli ve eddeszdir [2]. b. "Ya biz ilk yaratta acz mi gsterdik (ki diriltmekten ciz olalm)? Hayr, onlar bu yeni yarattan bhe iindedirler" {Kaaf: s>. c. "... O sizi daha topraktan yaratt zaman ve siz henz analarnzn karnlarnda dller hlinde olduunuz srada sizi (ne olduunuzu) ok iyi bilendir. Bunun iin kendinizi (beenip) temize karmayn. O (fenalktan) saknan kimdir ok iyi bilendir" (en-Necm: 32). d. "And olsun ki, biz gkleri, yeri ve ikisi arasnda bulunan hereyi alt gnde yaratmzdr. Bize hibir yorgunluk dokunmamtr" (Kaaf: 38). e. "Hlbuki O, sizi hakikat trl trl tavrlarla (hllerle) yaratmtr [3]. Grmediniz mi, Allah yedi g birbiriyle ahenkli olarak nasl yaratm? Onlarda Ay' bir nur yapm, Gne'i de bir kandil (olarak) asmtr. Allah sizi Yer'den ot gibi bitirdi. Sonra sizi yine onun iine dndrecek, sizi (yeni) bir karla (tekrar) karacak. Allah YerH sizin iin bir dek yapmtr, onun geni yollarnda gezip dolanz diye" (Nh: 14-20).
66 / 2483

buhari

Lugb: Yorgunluk; Etvran; Tavr tavr, yn u tavrda, u tavrda; Ada tavkah: Mikdnn geti, demektir [4]
1-.......mrn ibn Husayn (R) yle demitir: Peygamber'e Temim oullan'ndan bir cemat geldi. Peygamber (S) onlara: "Ey Temm oullar! Mjdelenin, sevinin!" buyurdu. Onlar: Sen bizi mjdeledin. Bize (Beytu'l-Ml'den dnyalk) atyye de ver! dediler. Onlarn bu hline zldnden dolay Peygamber'in yz deiti. Bu srada Peygamber'in yanna Yemen ehli olan E'ar'ler geldi. Peygamber onlara da: "Ey Yemenliler! Temm oullarnn kabul etmek istemedikleri o hayr ve saadet mjdesini sizler kabul ediniz!" buyurdu. Yemenli E'arler de: Kabul ettik (esasen huzuruna biz bunun iin geldik), dediler. Bunun zerine Peygamber (S) mahlklarn ve Ar'n yaratl balangcn tahds edip anlatmaya balad. Tam bu srada bir kii geldi de: Y mrn! Binek deven bandan syrlp kat, dedi. (Ben de deveme bakmak iin kalktm.) Keke (Peygamber'in meclisinden) kalkmasaydim (da O'nun szlerini iitseydim, demitir) [5]. 2-.......Bize Cami' ibnu eddd, Safvn ibn Muhriz'den tahds etti. O da mrn ibn Husayn(R)'n yle dediini tahds etmitir: Ben ii devemi kapya baladm da Peygamber'in huzuruna girdim. Bu rada Peygamber'e Temm oullan'ndan birtakm insanlar geldi. Peygamber (S) onlara: "Ey Temm oullar, mjdeyi kabul edip sevinin!"buyurdu. Onlar iki kerre: Sen bizlere mjde verdin. Bizlere dnyalk atyye de ver, deiler. Sonra huzuruna Yemen ahlsinden birtakm insanlar girdi. Peygamber: "Ey Yemenliler, mjdeyi sizler kabul ediniz. nk onu Te-nm oullar kabul etmediler" buyurdu. Yemenliler: Kabul ettik y Raslallah, dediler ve: Biz Sana bu iten (bu ilemin hllerinden) soralm diye geldik, szlerini eklediler. Raslullah yle buyurdu: "(Ezelde) Allah vard ve Allah'tan baka birey yoktu. Al-ah'n Ar' su zerinde bulunuyordu. Allah hereyi (kinatn tamamini) zikrde (mahfuz levh'te) takdir ve tesbt edip yazd. Gkleri ve Yer'i yaratt". Raslullah bunlar syledii srada bir nida edici: Ey Husayn olu, dii deven gitti! diye nida etti. Ben hemen arkasndan gittim. Bir de baktm ki, devemin beri-sindeki serb onunla aramz kesiyor (onu grmeme engel oluyordu). Vallahi ben pek arzu ederdim ki, keke deveyi terketmi olaydm (da Raslullah'n szlerini dinlemek frsatn karmasaydm) [6]. Ve hadsi s ibn Ms el-Buhr (l. 186), Rakabe ibn Maska-le'den; o da Kays ibn Mslim'den rivayet etti ki, Trik ibn ihb yle demitir: Ben Umer ibni'l-Hattb(R)'dan iittim, yle diyordu: Peygamber (S) bizim iimizde (yn minber zerinde) ayaa kalkt da mah-lkaatn balamasndan i'tibren t cennetliklerin kendi menzillerine, ate ehlinin de kendi menzillerine girinceye kadar hereyi bizlere haber verdi. Bu haberi ezberleyen ezberledi, unutan
67 / 2483

buhari

da unuttu [7]
3........ Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber(S) yle buyurdu: "Yce Allah'n yle buyurur olduunu dnyorum: 'dem olu bana noksan sfat isnd etti. Hlbuki ona beni noksan sfatla vasflamas yakmaz. Ve yine dem olu beni tekzb eder, hlbuki beni yalanlamas ona yakmaz. dem olunun beni noksan sfatla vasflamas, benim ocuum olduunu sylemesidir. dem olunun beni yalanlamas ise, Allah beni ilk yaratt gibi tekrar yaratacak deildir, demesidir" [8]. 4-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Allah halk yaratt zaman kendi yannda Ar'n stnde olan kitabnda 'Rahmetim fkeme glib olmutur' diye yazd" buyurdu [9]. 2- Yedi Kat Yer Hakknda Gelen eyler Bab

Ve Yce Allah'n u kavilleri bab: "Allah, yedi g ve yerden de onlarn mislini yaratm olandr. Emr, btn bunlarn arasnda durmadan iner. Allah'n (bunlar yaratmas, O'nun) hakkaten hereye kaadir olduunu, ilmiyle hakkaten hereyi kaplam bulunduunu bilmeniz iindir'3 (et-Taik:i2) [10]. "Ve's-$akf'l-merf"\ sem'dr. "Semkeh", "Bineh" demektir, orada hyevn, yn canl vardr. "el-Hubuku", dzgnl ve gzelliidir. "Ezinet", iitti ve itaat etti demektir. "Att", iindeki lleri dar kard ve onlardan boald demektir. "Tahh", "Dehh" yn onu yayd demektir, "es- Shire", yeryz'dr; orada hayevn yn canl vardr, onlarn uykular ve uyanklklar yeryznde olur [11]
5-.......Eb Seleme ile kendi kavminden bz insanlar arasnda bir araz hakknda ekime meydana gelmiti. Eb Seleme, ie'nin yanna girip bu ekimeyi ie'ye zikretti. ie de ona: Y Eb Seleme! Yer(gasbetmek)den sakn! nk Raslul-lah (S) "Kim (bakasnn toprana) bir kar mikdr tecvz ederse, o yere kyamette yedi kat yerden (isabet eden toprak) bu mtecaviz kiinin boynuna halka gibi geirilir" buyurdu, demitir [12]. 6-.......Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek, Ms ibn Ukbe'den; o da Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer'den haber verdi. O yle demitir: Peygamber (S): "Herkim hakk olmakszn (bakas na id) yerden birey gasbedip alrsa, o ald eyle birlikte kyamet gnnde yedi kat yere batrlr" buyurdu [13]. 7-.......Eb Bekre Nufey' ibnu'l-Hris es-Sakaf(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Zaman (mikyas olan yl hesab) A Hah 'in gkleri ve Yer'i yaratt gndeki (ilk) hey'etine dnmtr. (Artk) sene oniki aydr. Bunlardan drd haram aylardr. arka arkayadr ki, Zu'l-ka'de, Zu'l-hicce ve Muharrem'dir. Drdncs de Cumada'l-hire ile a'bn arasnda olarak Mudar kabilesinin ay olan Receb'dir" [14] 8-.......Bize Eb Usme, Him'dan; o da babas Urve ibnu'z- Zubeyr'den; o da Sad ibn Zeyd
68 / 2483

buhari

ibn Amr ibn Nufeyl(R)'den tahds etti ki, Erv bintu Eb Uveys, iddia ettii bir hakk hususunda, Sad ibn Zeyd kendisinin hakkn eksiltti diye Medne Vlsi bulunan Mer-vn ibnu'l-Hakem'e ikyet etti. Bu ikyet zerine Sad: Ben bu kadnn hakkndan birey mi eksiltiyormuum? ehdet ederim ki, ben Raslullah(S)'tan yle buyururken iitmiimdir: "Her kim (bakasna id) arazden zalimlikle bir kar yer alrsa, hi bhe yok, kyamet gnnde o araz paras yedi kat yerden i'tibren onun boynuna halka yaplr". bnu Ebi'z-Zind, Him'dan syledi ki, babas Urve yle demitir: Sad ibn Zeyd bana: Ben Peygamber'in huzuruna girdim... dedi [15].
3- Bab: Yldzlar Hakknda (Gelen eyler)

Katde yle demitir: "Andolsun ki biz Yer'e en yakn olan g kandillerle donattk. Bunlar eytnlara at taneleri yaptk,.. ** (ei-Mtik: 5). Allah bu yldzlar ey iin yaratt: Allah bunlar ge znet, eytnlara at taneleri ve kendileriyle doru yol bulunacak almetler yapt. Kim yldzlar hakknda bundan baka bir ma'nya dnerse hat etmi, nasibini zayi' eylemi ve bilgisine shib olmad bir eyin meakkatini zerine almtr [16]. bn Abbs: "Hemen" (d Kehf: 45), "Mutegayyrn" (yn deiici); "el-Ebbu" (Abese: 3i) hayvanlarn yiyecei ey; "el-En'm" (er-Rahmn: 16), "halk" (yn btn mahlklar), "Berzah" (er-Rahmn: 20) "Hcib"(yn perde)dir, demitir [17]. Muchid ibn Cebr: "Elfafen" <en-Nebe': 16), "Multeffeten" (yn birbirine sarmam), "Gulben" (Abese: 30) birbirine sarmam bol aal; "Firen", "Mihden" (yn dek) demektir. Yce Allah'n "Yeryznde sizin iin bir vakte kadar durak ve fidelenecek ey vardr" (ei-36; ei Araf: 24) kavlinde olduu gibi (ki, o karar yeri yhud beik ma'nsnadr). "Nekden" (eiA'rf:58) "Kallen" (yn az) demektir [18].
4- Gnein Ve Ay'n Bir Hesb le (Er-Rahmn: 5) Sfatlanlar(Nn Tefsiri) Bab [19]

Muchid: Deirmenin hesab gibi (yn Gne ve Ay deirmenin hareketi ve konumu gibi) cereyan ederler, demitir. Dierleri: Bunlar bir hesb ve geemeyecekleri birtakm menziller zere cereyan ederler, demilerdir. "ihb"n cem'i "uhbn" olduu gibi "Husbn", "Hisb"n cematidir [20]. "Duhha" (e-ems: i) "Davuh"(yn aydnl) demektir [21]. "en-Tudrikel-kamera.. Ne Gne'in Ay'a eriip atmas, ne de gecenin gndz gemi olmas gerekmez. Hepsi de birer felekte yzerler" {Ysn: 40). Muchid: Bunlardan birinin aydnl, dierinin aydnln rtmez ve bu onlara gerekmez (yn onlara sahh olmaz), demitir. "Vel'lleylu sbku'n-nehr":... Ne gecenin gndz gemi olmas gerekmez. Bunlar birbirlerini tekrar tekrar arka arkaya sr'atle isterler (yn gece yeti gndz yetinin nne gemez). Bunlar iki nrlandrc yettirler. "Neslehu", yni biz onlarn birini dierinden syrp karrz ve onlardan herbirini bir felekte aktp yrtrz. "...Vhiyetun: Gk de yarlm ve artk o, o gn zayftr" (d-Hkkaa: 16); onun zayfl varlmasdr. "Ve'l-meleku ala ercih: Melekler ise onun bucaklarndadr" : i7>; yn gk yarlmad mddete melekler semnn iki tarafindadrlar. Bu senin "Kuyunun etraf zerinde" szn gibidir. "Ve ataa leylehu: Onun gecesini karartt, gndzn kard"1 (en-Nziflt: 29); "Felemm cenne aleyhVl-leylu: te o stn gece bryp rtnce... " (ei-En'm: 76); bu iki yerde de
69 / 2483

buhari

ma'n "karanlk basnca" demektir. el-Hasen dedi ki: "z'-emsu kuvvirat Gne toplanp durulduu zaman"" (et-Tekvr: d, drlp toplanr, nihayet gider, demektir. "Ve'l-leyli ve m veseka ve 'l-kameri iz H-teseka = O geceye ve onun derleyip toplad eye, toplu bir hle geldii (nuru tamamland) zaman Ay'a yemn ederim ki... " (eiinikaak: 16-17). Burada "Veseka", debelenen nevVden hereyi toplad; "Itteseka" da dmdz olduu zaman demektir. "Tebrekellez ceale IVs-semi burcen = Gkte burlar yaratan, onlarn iinde bir era ve nurlu bir ay barndran Allah'n sn ne ycedir" (ei-Farkaan: 6i). Burada burlar, Gne'in ve Ay'n menzilleridir. "Vel'z-Zillu vel-harr = Glge ile scak bir olmaz" (Ftr: 21) Hasen bunu, Gne'le beraber gndzleyin olacak scak ile tefsir etti. bn Abbs: "//arar" geceleyin; "Semm", samyeli azab (et-Tn 27), gndzleyindir,dedi. "Ylicu'n-nehra fVl-leyl" (ei-Hacc; 6i), yn gndz geceye girdirir ki, bu "Yukevviru" yn "Gndz gecenin iine drer" demektir. "Velceten", bireyin iine girdirdiin herbir eydir [22]. 9-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Peygamber (S) gne batt zaman bana: "Gne nereye gider, bilir misin?" diye sordu. Ben: Allah ve Rasl en bilendir, dedim., Raslullah yle buyurdu: "Gne gider, t Ar'n altnda secde eder (detince doudan domak zere) izin ister de ona izin verilir (ve dou taraftan doar. Bununla beraber insanlarn gnahllar zerine domay fena grr). Ve bu hlde secde etmeye yaklar. Fakat secdesi kabul olunmaz. (Doaca yerine gitmeye) izin ister; izin verilmez. Ona: Artk nereden geldinse oraya dn! denilir. O da batt taraftan doar. te bu Yce Allah'n u kavii(nin ma'ns)^: Gne de kendi kararghnda (yrngesinde devam zere) cereyan etmektedir. (Gnein en ince bir hesb zere) bu yry mutlak glib, hereyi hakkyle bilen Allah'n takdiridir!" (Ysn: 38) [23].
10-.......Bize Abdullah ed-Dnc -Farsa'dr, ma'ns "lim" demektir- tahds edip yle dedi: Bana Eb Seleme ibnu Abdirrah-mn, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber(S): "Gne ve Ay kyamet gnnde (ziyalar snp birbiri iine) drlrler" buyurmutur [24]. 11-.......Bana Amr ibnu'l-Hris haber verdi ki, Abdurrahmn ibnu'l-Kaasm, babas el-Kaasm ibn Muhammed ibn Eb Bekr'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den sylemitir. Abdullah ibn Umer, Pey-gamber(S)'in yle buyurduunu haber verir idi: "bhesiz ki Gne ile Ay, hibir kimsenin ne lmnden, ne de haytndan dolay tutulurlar. Lkin bunlar Allah'n yetlerinden iki yettir. Tutulduklarn grnce hemen namaza durun" [25]. 12-....... Abdullah ibn Abbs yle demitir: Peygamber (S): "bhesiz ki, Gne ile Ay Allah'n yetlerinden iki yettir. Bunlar bir kimsenin lm veya haytndan dolay tutulmazlar. Siz bu tutulmay grdnz zaman Allah' zikrediniz" buyurdu. 13-.......ie (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) Gne tutulduu gn kyama durup tekbr ald ve uzun bir kraat yapt. Sonra uzun bir rk' yapt. Sonra bam ruk'dan kaldrp Semiallhu li-men hamidehu dedi. Ve secdeye gitmeden olduu gibi yine kyam yapt ve burada uzun bir kraat daha yapt. Bu kraat birincisinden daha ksa idi. Sonra uzun bir rk' daha yapt, fakat bu rk', birinci ruk'dan ksa idi. Sonra uzun bir secde yapt. Sonra ikinci rek'atin iinde de birinci rek'atte yapt gibi yapt. Sonra Gne alm olduu hlde selm verdi. Bunun ardndan insanlara kar hutbe yapt da Gne'in ve Ay'n tutulmalar hususunda: "Bunlar Allah'n yetlerinden iki yettir. Bunlar hibir kimsenin ne lm, ne de hayt iin tutulurlar.
70 / 2483

buhari

Sizler bu ikisini tutulmu grdnz zaman hemen namaza iltica ediniz" buyurdu.
14-.......Bana Kays ibn Eb Hazm, Eb Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Gne ile Ay hibir kimsenin ne lmnden, ne de haytndan dolay tutulurlar. Lkin bunlar Allah'n yetlerinden iki yettir. Tutulduklarn grnce hemen namaza durun" [26]. 5- Yce Allah'n u Kavli Hakknda Gelen eyler Bab

"0, rahmetinin nnde rzgrlar birmjdeci olarak gnderendir... " (el-Furkaan: 48). "Levkha" (ei-Hcr: 22), "Lahika" ve "Lhk"n cem'idir ki, alayc demektir. "Melhka"nn mfredi "Mulhka'Mr. *I*srun" (d Bakara: 266), ta frlatan bora ki, yerden ge doru eser, direk gibi olur, iinde ate vardr. 'Rhun fih srrun" (iu imrn: in), iddetli souk rzgr; "Nuuren" (ei-Furkaan: 48), yaylc, dank, demektir [27].
15-.......Muchid'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Ben sab rzgr ile yardm olundum. d kavmi de de-br yeli ile helak edildi" buyurmutur [28]. 16-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) gkyznde yal sanlan bir bulut grnce ona kar durur, geri dner (evimizin iine) girer, kard. Ve (bu karanlk buluttan mmete bir fet erimesinden ende ederek) yz(nn rengi) deiirdi.Gk yamur yadrnca da Peygamber'den bu ende alr giderdi. ie bunun sebebini Peygamber'den renmek istedi. Bunun zerine Peygamber yle buyurdu: "Ne bileyim? Belki bu kara bulut bir kavmin dedii gibi (bir azb) olur (Kur'n'da yle hikye olunmutur): Artk vakt ki onu, vadilerine doru gelen bir bulut hlinde grmlerdi. Dediler ki: Bu, bize yamur verici buluttur. (Hd:) Hayr, bu arabuk gelmesini istediiniz eydir; bir rzgrdr ki, onda elem verici bir azb vardr. O, Rabb 'imin emriyle her eyi helak edecektir (dedi). te onlar o hle geldiler ki, meskenlerinden baka birey grnmez oldu. te gnahkrlar gruhunu biz byle cezalandrrz" (ei-Ahkaaf: 24-25) [29]. 6- Allah'n Salavt zerlerine Olsun, Meleklerin Zikri Bab [30]

Ve Enes yle dedi: Abdullah ibn Selm, Peygamber'e: bhesiz meleklerden Cibril aleyhi'sselm Yahdler'in dmandr, dedi [31]. bn Abbs da: "Biziz o saff saff dizilenler mutlak bizi" (es sfft: 165); bunlar meleklerdir, demitir [32].
17-Bize Hudbe ibnu Hlid tahds edip yle dedi: Bize Hemmm ibn Yahya, Katde'den tahds etti. H ve bana Halfe ibn Hayyt yle dedi: Bize Yezd ibnu Zuray' tahds edip yle dedi: Bize Sad ibn Eb Arbe ile Him ed-Destev yle dediler: Bize Katde tahds edip yle dedi: Bize Enes ibnu Mlik tahds etti ki, Mlik ibn Sa'saa (R) yle demitir: Peygamber(S) yle buyurdu: "Bir kerresinde ben Beyt'in (yn Ka'be'nin) yannda uyurla uyank aras bir hlde bulunuyordum". Peygamber burada iki kii arasndaki adam (kasdederek) zikretti ve yle
71 / 2483

buhari

devam etti; "Derken bana iine hikmet ve imn doldurulmu altndan bir tas getirildi. Gsten karnn alt tarafna kadar yarld. Sonra karn Zemzem suyu ile ykand. Sonra hikmet ve mn ile dolduruldu. Ve bana katrdan kk, eekten byk beyaz bir hayvan getirildi ki, o Burak'tr. Akabinde ben Cibril'in beraberinde gittim. Nihayet alt semya vardk.\ Kim o? denildi. Cibril'dir, dedi. Yanndaki kimdir? denildi. Cibril tarafndan: Muhammed'dir, diye cevap verildi. Ona buraya gelsin diye (da'vet) gnderildi mi? diye soruldu. Cibril: Evet, dedi. Merhaba gelen Zt'af Bu gelen kiinin gelii ne gzeldir! denildi. Mteakiben dem 'in yanna geldim ve ona selm verdim. O da: Merhaba sana, Oul ve Peygamber! dedi. Akabinde ikinci semya vardk. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, dedi. Yanndaki kimdir? denildi. Cibril: Muhammed(S)'dir, dedi. Ona (gelsin diye) haber gnderildi mi? denildi. Cibril: Evet gnderildi, dedi. Merhaba O'na -ho geldi, safa geldi- ve bw gelenin gelii ne gzeldir! denildi. Akabinde ben s ve Yahya (Peygamberlerin) yanna vardm. Onlar: Merhaba sana, karde ve Peygamber! dediler. -Sonra nc semya vardk. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, dedi. Beraberindeki kimdir? denildi. Cibril: O Muhammed'dir, dedi. Ona (vahy ve mi'rc da'veti) gnderilmi midir? denildi. Cibril: Evet (gnderilmitir), dedi. Merhaba O'na ve bu gelen kiinin gelii ne gzeldir! denildi. Akabinde ben Ysuf'un yanna vardm ve ona selm verdim. O da: Merhaba sana bir kardeten ve peygamberden! dedi. Sonra drdnc semya vardk. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, denildi. Beraberindeki kimdir? denildi. Cibril tarafndan: Muhammed'dir, denildi. Ona (mi'rc da'veti) gnderilmi midir? denildi. Cibril:' Evet, gnderilmitir, dedi. Merhaba gelen Zt'a ve bu gelenin gelii ne gzeldir! denildi. Ben drs Peygamber'in yanna vardm ve ona selm verdim. O da: Bir karde ve bir peygamberden merhaba! dedi. Sonra beinci semya vardk. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, dedi. Beraberindeki kimdir? denildi. Muhammed'dir, denildi. Ona da'vet gnderilmi midir? denildi. Cibril:
72 / 2483

buhari

Evet (gnderilmitir), dedi. Merhaba O'na ve bu gelen Zt ne gzel yolcu! denildi. Akabinde biz Harun'un yanna geldik. Ben ona selm verdim. O da: Merhaba sana bir karde ve bir peygamberden, dedi. Sonra altnc semya vardk. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, dedi. Beraberindeki kimdir? denildi. Muhammed'dir, denildi. O'na (da'vet) gnderilmi midir? Bu gelen kiiye merhaba ve O'nun bu gelii ne gzeldir! denildi. Akabinde ben Musa'nn yanna vardm ve ona selm verdim. O da: Bir kardeten ve bir peygamberden sana merhaba! dedi. Ben Musa'y brakp geince Ms alad. Musa'ya: Seni alatan nedir? denildi: Ms: Y Rabb! Benden sonra peygamber gnderilen bu gen ki, O'nun mmetinden cennete girecekler benim mmetimden gireceklerden daha faziletlidir (de ona alyorum)! dedi. Sonra yedinci semya vardk. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, dedi. Yanndaki kimdir? denildi. Muhammed'dir, denildi. O'na da'vet gnderilmi midir? Bu gelen Zt'a merhaba, bu gelen kii ne gzel yolcu! denildi. Akabinde ben brahim Peygamber'in yanna vardm ve ona selm verdim. O da: Bir oul ve peygamber, merhaba sana! dedi. Sonra bana el-Beytu'l-Ma'mr gsterildi. Ben Cibril'e bunu sordum. Cibril: Bu el-Beytu'l-Ma'mr'dur, her gn onun iinde yetmibin melek namaz klar, bundan ktklar zaman artk bu onlarn son giriidir, bir daha oraya dnmezler, dedi. Bana Sidretu'l-Munteh da gsterildi. Bir de grdm ki, sidre aacnn yemileri sanki Yemen 'in Hecer ehri testileri gibi; yapraklar ise fillerin kulaklar gibidir. Sidre 'nin dibinde drt nehir vardr: ki btn nehir, iki zahir nehir. Ben Cibril'e bunlar sordum. Cibril; Btn olan iki nehir cennettedir. Zahir olan iki nehir ise Nl ile Furt nehirleridir, dedi. Sonra benim zerime (her gn) elli namaz farz klnd. Ben bunlar kabul ettim ve Musa'ya geldim. Ms: Ne yaptn? dedi. zerime elli namaz farz olundu, dedim. Ms: Ben insanlar senden daha iyi biliyorum; ben srl oullarn sk bir denemeye tbi' tuttum. Senin mmetin her gn elli namaza takat getirmez. Onun iin Rabb'ine dn de hafifletmesini iste, dedi. Ben de dndm ve hafifletmeyi istedim. Rabb'im namazlar krk yapt. Sonra evvelki gibi Ms 'ya; akabinde Rabb 'ime gidip yine hafifletme istedim. Sonra Rabb'im namazlar otuz yapt. Sonra yine bundan nceki gibi Musa'ya;akabinde Rabbi'me gidip hafifletme istedim. Bu sefer Rabb'im namazlar yirmi yapt. Sonra yine Musa'ya ve akabinde Rabb 'ime gidip hafifletme istedim. Bu sefer Rabb 'im namazlar on yapt. Sonra Musa'ya geldim. O da yine hafifletme iste memi syledi. Bu sefer Rabb'im namazlar beyapt. Akabinde Musa'ya geldim. Ms: Ne yaptn? dedi. Rabb'im namazlar be yapt, dedim. Ms nceki gibi yine hafifletme istememi syledi. Ben Musa'ya:
73 / 2483

buhari

Hayrla selmette kal (ben bu bei kabul ediyorum), dedim. Akabinde Allah tarafndan: Ben be vakit namazla farizam imza ve infaz ettim ve kullarmdan fazlasn hafiflettim; ben gzellii on kat ile karlarm! diye nida olundu'3. Ve Hemmm ibn Yahya, Katde'den; o da el-Hasen'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den el-Beytu'l-Ma'mr hakknda ayr hads syledi [33].
18-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Kendisi sdk ve masdk (yn: kendisi doru syler ve kendisine de doru bildirilir) olduu hlde, bize Raslullah (S) tahds edip (insann yaratlmas tavrlarndan) unlar syledi: "Sizin herbirinizin yaratlmas (yaratlma balangcnda) ana baba maddeleri krk gn anasnn karnnda toplanr. Sonra o maddeler o kadar zaman iinde (yn krk gn iinde) kat bir kan phts hlini alr. Sonra yine o kadar zaman iinde bir inem et olur. Sonra (drdnc tekml tavrnda) Allah bir melek gnderir de tekml eden o bir inem ete u drt kelime(y\ yazmas) emrolunur: Onun iini, rzkn, ecelim, akiyhud sad olduunu yaz! denilir. Sonra ona rh f lenir (cenn canlanr). mdi sizden bir kii (bu ftrat gerei dnyda) iyi i yapar, nihayet kendisiyle cennet arasnda yalnz bir kula mesafe kalr. Bu srada (melein ana karnnda yazd) yaz gelir, yazs o kiinin nne geer (yn onu nler). Bu defa o kii cehennemlikle rin iini yapmaa balar (da cehenneme girer). Sizden bir kii de kt i yapar. Nihayet kendisiyle cehennem arasnda ancak bir kula mesafe kalr. Bu srada (melein yazd) o yaz nne geer (yn onu nler). Bu defa o kii cennet ehlinin (hayrl) emelini yapar (cennete girer)" [34]. 19-.......Bana Ms ibnu Ukbe haber verdi ki, Nfi' yle demitir: Eb Hureyre, Peygamber'den syledi. Ve Eb sim ed-Dahhk ibivMahled, Mahled ibn Yezd'e mu-tbaat etti ki, bn Cureyc yle demitir: Bana Ms ibn Ukbe, Nfi'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den haber verdi. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah bir kulu sevdii zaman Cibril'e: Allah fuln seviyor, onu sen de sev! diye nida eder. Cibril de o kulu sever. Akabinde Cibril gk ahlsine; Allah fuln kulu seviyor, onu siz de seviniz! diye nida eder. Gk ahlsi de o kimseyi sever. Sonra yerde(ki insanlarn gnlne) o kimse lehine kabul ve sevgi konulur (da onu tanyan mslmnlar tarafndan sevilir)" [35]. 20-.......ie (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'t yle derken iittim: "Melekler Anan iine ki o buluttur- inerler de gkte kaza ve hkmolunan emri (istikble id bz eyleri kendi aralarnda) zikrederler. Bu srada eytnlar (bu haberi) kulak hrszl yapar ve onu iitirler. ittiklerini de khinlere gizlice ulatrrlar. Khinler, eytnlardan iittikleri kelimelerle beraber yz yalan da kendi nefislerinden uydururlar" [36]. 21-.......Bize bn ihb, Eb Seleme ibn Abdirrahmn ibn Avftan ve el-Agarr Selmn elCuhen'den; onlar da Eb Hureyre'den tah-ds ettiler ki, o yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Cumua gn olunca mescidin kaplarndan herbir kapda melekler bulunur. Onlar mescide ilk gelenleri (birinci, ikinci, nc diye) srasyte yazarlar. mm minbere oturunca sahfeleri drerler ve safflar arasna gelip zikri (yn hutbeyi) dinlerler" [37]. 22-....... Bize ez-Zuhr tahds etti ki, Sad ibnu'l-Mseyyeb yle demitir: Bir kerre Hassan ibn
74 / 2483

buhari

Sabit mescidde iir okuduu srada Umer mescide urad. (Hassn'n mescidde iir okumasn irkin grd.) Bunun zerine Hassan: Ben vaktiyle bu mescidde senden daha hayrl olan Zt hzr iken de iir okur idim, dedi. Sonra Hassan, Eb Hureyre'ye dnd ve: Allah akna sana sorarm: Raslullah'n Hassn'a: "Haydi sen de benim tarafmdan (mriklere) cevb ver! Y Allah, onu Rhu'l-Kuds ile kuvvetlendir!" derken iittin mi? diye sordu.. O da; Evet (iittim), diye dorulad [38].
23-.......Bize u'be, Adiyy ibn Sabit'ten tahds etti ki, el Ber ibn zib (R) yle demitir: Peygamber (S) Hassn'a hitaben: "Sen de mrikleri hicvedip ktle yhud onlarn hicivlerine karlk ver, Cibril de seninle beraberdir" buyurdu [39]. 24-.......Bize Cerr ibn Hazm tahds etti. H ve yine bize shk ibn Rhye tahds edip yle dedi: Bize Vehb ibn Cerr haber verip yle dedi: Bize babam Cerr ibn Hazm tahds edip yle dedi: Ben Humeyd ibn Hill'den iittim ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: (Raslullah, Kurayza oullan yurduna sefer ettiinde melekler de itirak etti.) Ben Ensr'dan Ganm oullan sokanda ykselen bir tozu bugn bile grr gibiyim. Rv Ms ibn sml, Maz'deki kendi rivayetinde unu ziyde etmitir: Enes: Ben Cibril'in melike cematinin Ganm oullan sokandan getikleri sra ykselen tozunu bugn bile grr gibiyim, demitir [40]. 25-.......Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, el-Hris ibnu Him, Peygamber'den: Sana vahy nasl gelir? diye sormutur. Peygamber (S) yle cevblamtr: "Bunun hepsi (yledir): Bazen melek bana ngrak sesi gibi bir ses iinde gelir, akabinde melein bana syledii eyleri ezberlemi olduum hlde o benden ayrlr. Bana en ar olan budur. Bazen de melek bana bir insan olarak temessl eder (yn sretlenir), benimle konuur, ben de syleyeceklerini iyice bellerim" [41]. 26-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Kim Allah yolunda ift sadaka verirse, cennetin bekileri, yn melekler onu: Ey Fuln! Buraya gel! diye da'vet ederler." Peygamber'in bu sz zerine Eb Bekr: Artk kendisine hi helak olmayan kimse, ite budur, -dedi. Peygamber de: "Senin de o bahtiyarlardan olman umarm" buyurdu [42]. 27-.......Bize Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Eb Seleme'den; o da ie(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) ie'ye: "Y ie! u (yanmdaki) Cibril'dir, sana selm ediyor" buyurmu. Aie de: Selm; Allah'n rahmeti ve bereketleri onun zerine olsun, demi ve Peygamber'i kasdederek: Benim grmediimi Sen gryorsun, demitir [43]. 28- Bize Eb Nuaym tahds edip yle dedi: Bize Umer ibnu Zerr tahds etti. H Eb Nuaym dedi ki: Bana Yahya ibn Ca'fer tahds edip yle dedi: Bize Vek', Umer ibn
75 / 2483

buhari

Zerr'den; o da babas Zerr ibn Abdillah el-Hamdn'den; o da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) Cibril'e: "Sen bize u ziyaretinden daha ok ziyaret etmez misin?" demiti (yn daha sk gelmesini arzlamt). bn Abbs dedi ki: Bunun zerine "Biz (melekler) Senin Rab-binin emri olmadka inmeyiz. nmzde, ardmzda ve ikisi arasnda ne varsa hepsi O'nundur. Senin Rabbin unutkan deildir" (Meryem: 64) yeti indi [44].
29-....... O da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Raslullah(S) yle buyurmutur: "Cibril bana Kur'n' bir okunu zerine okuttu. Ben de durmadan bunun artmasn isterdim. T yedi trl okunua eriinceye kadar bu dileimde srar ettim" [45]. 30-.......Bize Abdullah ibnu'I-Mubrek haber verip yle dedi: Bize Ynus ibn Yezd haber verdi ki, ez-Zuhr yle demitir: Bana Ubeydullah ibni Abdillah tahds etti ki, bnu Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) insanlarn en cmerdi idi. En cmert olduu zaman da ramaznda idi ki, bu ay Cibril aleyhi's-selmn kendisine en ok kavutuu zaman idi. Cibril, ramaznn her gecesinde Raslul-lah'la buluur ve kendisi ile Kur'n- Kerm'i mudrese ve mzkere ederdi. te bundan dolay Raslullah Cibril kendisiyle bulutuu bu zamanda hayr datmakta, esmesi maniaya uramayan rzgrdan daha cmert idi [46]. Ve Abdullah ibnu'l-Mubrek'ten: (Kendisi:) Bize Ma'mer (bnu Rid, yukarda verilen) bu isnd ile o hadsin ma'nca benzerini tahds etti, demitir. Ve Eb Hureyre ile Ftma (R) da Peygamber(S)'den, Cibril'in (her sene ramaznda) Peygamberce Kur'n' karlatrma yapar olduunu rivayet etmilerdir [47]. 31-.......Bize Leys ibnu Sa'd, bn ihb'dan yle tahds etti: Umer ibnu Abdilazz bir gn ikindi namazn biraz geri brakt. Bunun zerine Urve ibnu'z-Zubeyr, Umer'e: Dikkat et! Muhakkak ki Cibril inmi ve Raslullah'm nnde namaz kldrmtr, dedi. Umer de ona: Y Urve, sylediini iyi bil! dedi. Urve de hadsi senediyle nakledip yle demitir: Ben Ber ibn Eb Mes'd'dan iittim, yle diyordu: Ben babam Eb Mes'd'dan iittim, yle diyordu: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Cibril indi ve bana imm oldu, ben de onunla birlikte namaz kldm. Sonra onunla namaz kldm. Sonra onunla namaz kldm. Sonra onun/a namaz kldm. Sonra onunla namaz kldm". Raslullah bunu sylerken birer birer be namaz par-maklaryle sayyordu [48]. 32-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Cibril bana: 'mmetinden her kim Allah'a hibireyi ortak komayarak (tevhd inancyle) lrse cennete girer -yhud atee girmez' dedi". Eb Zerr: Eer o kii zina etse ve hrszlk yapsa da m? dedi. Peygamber: "Eer (bu gnhlar ilese de)" buyurdu [49]. 33-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Melekler arka arkaya gelirler: Hergn birtakm melike geceleyin, dier birtakm melike de gndzleyin birbiri ardnca size gelirler. Bunlar sabah ve ikindi namazlarnda bulutuktan sonra evvelce iinizde
76 / 2483

buhari

kalm olanlar ge ykselirler. Rableri (namaz klm kullarnn) hllerini en iyi bilirken yine o meleklere: Kullarm ne hlde braktnz? diye sorar. Onlar da: Onlar namaz klarlarken braktk ve onlara namaz klarlarken varmtk, derler" [50]. "Sizlerden biri min dedii zaman melekler de semda {mn deseler de) her ikisi birbirine denk derse, o kimsenin gemi gnhlar mafiret edilir" [51]
34-.......ie (R) yle demitir: Ben Peygamber iin bir yastk doldurdum. Onda birtakm suretler vard. Bu kk bir yastk gibidir. Peygamber geldi ve iki kapnn arasnda dikeldi, yz de deimeye balad. Ben hemen: Bizim iin ne (kusur) var, y Raslallah? dedim. Peygamber (S): "Bu yastn hli nedir?" diye sordu. ie: Bir yastktr; ben onu zerinde yatasm diye Sen'in iin yaptm, dedi. Peygamber: "Sen iinde suret bulunan bir eve meleklerin girmeyeceini; bu sureti yapan kimsenin kyamet gnnde azb edileceini ve Yce Allah 'in: Yarattklarnza (yn sretlendirdiiniz bu hayvanlara) can verin! buyuracan bilmedin mi?" buyurdu [52]. 35-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Ubeydullah ibn Abdillah'tan haber verdi ki, o da bn Abbs(R)'tan yle derken iitmitir: Ben Eb Talha'dan iittim, yle diyordu: Ben Raslul-lah(S)'tan iittim: "inde kpek bulunan eve melekler girmez, iinde temsillere id suret bulunan eve de" buyuruyordu [53]. 36-....... Bize Amr ibnu'l-Hris haber verdi. Ona da Bukeyr ibnu'l-Eecc tahds etmitir. Ona da Busr ibn Sad tahds etmitir. Ona da Zeyd ibn Hlid el-Cuhen (R) tahds etmitir. Busr ibn Sad'in beraberinde, Peygamber'in zevcesi Meymne'nin himayesinde bulunmu olan Ubeydullah el-Havln bulunuyordu. Rv dedi ki: te bu ikisine Zeyd ibn Hlid tahds etti. Ona da Eb Talha yle tahds etti: Peygamber (S): "Melekler, iinde suret bulunan herhangi bir eve girmezler" buyurdu. Sahb rv Busr dedi ki: (Bu hadsi bana rivayet ettikten bir zaman sonra) Zeyd ibn Hlid hastaland. Biz de ona hasta ziyaretine gittik. Eve girdiimizde ieride, zerinde birtakm suretler bulunan bir perde ile karlatk. Ben orada bulunan Ubeydullah el-Havln'ye: Bu Zeyd ibn Hlid bize Peygamber'den tasvirler hakkndaki hadsi tahds etmedi mi? (imdi evinde bu resimli perde ne oluyor?) dedim. Ubeydullah bana; Zeyd ibn Hlid bu hadsi Eb Talha'dan bize naklederken, sonunda "ll rakmen fsevbin (= Elbisedeki nak ve resim mstesnadr)" demitir; sen onu iitmedin mi? dedi. Hayr iitmedim, dedim. O da: Fakat sen o hadsi iittin, o bunu muhakkak zikretmitir, dedi [54]. 37-....... Bana Amr ibnu'l-Hris, Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer'den tahds etti; o yle demitir: Cibrl aleyhi's-selm, Peygamber'in yanna inmeyi va'd etmiti (inmedi; Peygamber sebebini sordu.) Cibrl: Biz melekler, iinde (canl hayvana id) suret ve kpek bulunan eve girmeyiz, dedi. 38-.......Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "mm Semiallhu limen hami-deh dedii zaman siz Allhumme Rabbena leke 'l-hamdu deyiniz. nk her kimin byle demesi melikenin byle
77 / 2483

buhari

demesine denk derse gemi gnhlar mafiret edilir" [55].

39-.......Eb Hureyre (R) tahds etti ki: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizin herhangi birinizi namaz klmak habsedip alkoyduu mddete, bir namaz iindedir. Namaz kld yerden kalkmad yhud abdestini bozmad mddete de melekler onun iin: Allhumme 'fr lehu ve 'r-hamhu( = Y Allah, ona mafiret et ve ona merhamet eyle)/ derler" [56]. 40-.......Ya'l ibn Umeyye (R): Ben Peygamber(S)'in minber zerinde (cehennem ahlsinin cehennem muhafzna): "Y Mlik! (Rabb'in hakkmzdaki hkmn versin!) diye nida ettiler... (ez-Zuhrf: 77) yetim okuduunu iittim" demitir. Rv Sufyn ibn Uyeyne, Abdullah ibn Mes'd'un bu yeti "Ve ndev y Mli" eklinde kfi drerek okuduunu sylemitir [57]. 41-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) yle tahds etmitir: ie, Peygamber(S)'e: Sana Uhud gnnden daha iddetli olan bir gn eriti mi? dedi. O da: "Yemin olsun ki kavmin Kurey'ten gelen birok zorluklarla karlatm. Fakat onlardan Akabe gn karlatm zorluk hepsinden iddetli idi. yle ki: Ben (Kurey'ten grdm ez zerine Taife gidip) haytmn korunmasn Abdu Kull'in olu bnu Abdu Yll'e teklif etiim zaman o benim dileime cevb vermemiti. Ben de kederli ve hayretli bir hlde yzmn dorusuna (Mekke'ye) dnmtm. Bu hayretim Karnu's-Selib mevkiine kadar devam etti. Bu rada bam kaldrp (semya) baktmda beni glgelendirmekte olan bir bulut grdm. Buluta (dikkatle) baktmda bunun iinde Cibril bulunduunu grdm. Cibril bana nida etti de: Allah, kavminin Sen'in hakknda dediklerini ve Seni korumay reddettiklerini muhakkak iitti. Ve A ilah Sana u Dalar Melei'ni gnderdi. Kavmin hakknda ne dilersen ona emredebilirsin, dedi. Bunun zerine Dalar Melei bana nida edip selm verdi. Sonra: Y Muhammedi Cibril'in bu syledii bir hakikattir. Sen ne istersen emrine hazrm. Eer (Eb Kubeys ile Kuaykn denilen) u iki yaln da Mekkeliler zerine kapaklamam istersen (onu da emret), dedi. Buna kar Peygamber: Hayr, ben Allah 'in bu mriklerinin sulblerinden yalnz Allah 'a ibdet eder ve Allah 'a hibireyi ortak klmaz (tevhdci) bir nesil meydana karmasn arzu ederim, dedi" [58]. 42-.......Bize Eb shk e-eybn tahds edip yle dedi: Ben Zrr ibn Hubey'e Yce Allah'n u kavlinden sordum: "Sonra (Cib-rl O'na) yaklat, sarkt. ki yay kadar, yhud daha yakn oldu da (Allah'n) kuluna vahy ettiini etti. O'nun grdn kalbi yalana lkarmadl" (en-Necm: 8-11). Zrr ibn Hubey: Bize bnu Mes'd: Peygamber (S) Cibril'i (yaratlm olduu surette) altyz kanatl olarak grd, diye tahds etti, dedi [59]. 43- Bize Hafs ibn Umer tahds edip yle dedi: Bize u'be, el-A'me'ten; o da brahim'den; o da Alkame'den tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R) "And olsun ki O, RabbHnin en byk yet lerinden bir ksmm grmtr" (en-Necm: s) yetinin tefsirinde: Raslullah (S) semnn etrafn yeil bir kuma (hlinde Cibril'in kanad) kaplam grd, demitir [60]. 44-.......Bize el-Kaasm haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Her kim Muhammed (uyank
78 / 2483

buhari

olarak ba gzyle) Rabb'ini grd sanrsa, en byk yalan irtikb etmi olur. Lkin muhakkak olan udur ki, Raslullah Cibrl'i ufkun arasn kaplam olduu hlde hakk suret ve hilkatinde grmtr [61].
45-.......Mesrk yle demitir: Ben (Peygamber'in Rabb'ini grmesini reddettii zaman) ie'ye: yleyse Yce Allah'n u kavli nerededir (yn bunun vechi nedir)? dedim: "Sonra yaklat, derken sarkt. (Bu suretle Peygamber'e) iki yay kadar, yhud daha yakn oldu da (Allah'n) kuluna vahy ettiini ettV (en-Necm: 8-11). ie (R): Bu yanama ancak Cibril'in yanamasdr. Cibril Peygamber'e insan suretinde gelirdi. bhesiz Cibril bu kerre Peygamber'e kendi hakk sureti olan sureti iinde gelmi ve ufku kapatmtr, dedi [62]. 46-.......Semure ibn Cundeb (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben bu gece fu'ymda iki kimse grdm. Onlar bana geldiler... yle dediler: O ate yakan adam, cehennemin bekisi olan Mlik'tir... Ben Cibril'im. Bu da Mtkl'dir..." [63]. 47-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kii kadnm (cins yaklamak iin) yatana da'vet eder de kadn ekinir ve bu yzden koca, kadna fkeli, sinirli bir hlde gecelerse melekler o kadna sabah oluncaya kadar la'net ederler". Bu hadsi el-A'me'ten rivayet etmekte Eb Avne'ye u'be, Eb Hamza, bnu Dvd ve Eb Muviye mutbaat etmilerdir [64]. 48-.......bn ihb yle demitir: Ben Eb Seleme'den iittim, yle dedi: Bana Cbir ibnu Abdillah (R) haber verdi. O, Peygam-ber(S)'den yle buyururken iitmitir: "Sonra benden vahy bir sre habs olundu. Ben bir gn yrrken birdenbire gkyz tarafndan bir ses iittim. Bam kaldrdm. Bir de baktm ki, Hra 'da bana gelen melek (yn Cibrl) sem ile Arz arasnda bir krs zerinde oturmu. Ondan pek ziyde korktum, hatt yere dtm. Akabinde aileme geldim ve: Beni rtnz, beni rtnz! dedim. Bunun zerine Yce Allah u yetleri indirdi: Ey brnp sarnan! Kalk, artk korkut. Rabb'ini byk tan. Elbiselerini temizle. Azb{& gtrecek eyleri) terkeyle..." (el-Mddessir: 1-5). Eb Seleme: yetteki "er-Rcz", putlardr, demitir [65]. 49-.......Mfessir Ebu'1-Hye yle demitir: Bize Peygamerinizin amcas olu, yn bn Abbs (R) tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "(Mi'rc^da) bana gece sefer ettirildiinde ben Musa'y esmer yzl, uzun boylu, kvrck sal bir tipte grdm. Ms (uzunluk ve esmerlike) Ezdu ene adamlarndan bir kii gibidir. s'y da grdm: Ne uzun ne ksa, orta boyda, benzi krmz ile beyaza meyilli olup ba, salverilmi dz sal bir kimse idi. Allah 'in bana gsterdii hayrete drc daha birtakm garibeler arasnda cehennem muhafz Mlik'i ve Deccl'i de grdm. Ey m'min, Peygamber'in Musa'ya kavumasndan bhede olma". Enes ve Eb Bekre (R), Peygamber'in "Melekler Medine'yi, Dec-cl'den bekilik yapp korurlar" hadsini sylemilerdir [66]. 8- Cennetin Sfat Ve Yaratlm (Yn imdi Mevcd) Olduu Hakknda Gelen eyler Bab [67]
79 / 2483

buhari

Ve Ebu'I-Aliye dedi ki; "Mutahharatun": Hayzdan, sidikten, tkrkten tertemiz klnm; "Kullem ruzik": Kendilerine birey verildii, sonra da bir bakas verildii zaman "Bu bize bundan nce de verilmiti derler", yn bu bize bundan nce de getirildi. "Ve ut bihi mtebihen": Bu kendilerine bzs bzsna (renk ve ekilde) benzer, fakat tadnda ayri olarak Sunulacak(el-Bakara: 25)''Kutfuh" <el-Hkkaa:l2>: Cennetlikler istedikleri gibi keserler; "Dniyetun": "Karbetun", yn yakndr. "el-Erik" (edDehn 13): Tahtlar, erirler. Ve el-Hasen: "en-Nadra", yn parlaklk yzlerde; surr, yn sevin de kalblerde olur, dedi. Muchid: "Selseben": Akmas keskin; "Gavl": Karn ars; "Yunzefne": Akllar gitmez demektir, dedi. bnAbbs: "Dhkan": Dopdolu; "Kevibe": Gsleri, memeleri belirip olgunlam; "erRahk": arb; "et-Tesmmu": Cennet ehli ikilerinin hepsine stn olan iki; "Hitmuhu": amuru misk; "Naddhatn"; ki fkran; "Mevdnetn": rlm, dokunmua denilir. "Vadnu'n-Nka" (yn devenin srtna hevdeci balamak iin srm yhud kldan rlm yass kolan) bu ma'ndandr. "el-Kbu": Kula, yn elle tutulacak yeri ve kulpu olmayan testiler; "VeH-Ebrk": El ile tutulacak kulaklar ve kulplar olan testiler; "Uruben": Arlatrlm demektir, tekili: "Arbun"dur; "Sabr" ve "Subur" gibi. Mekke ahlsi ona "el-Aribetu"; Medne ahlsi "el-Ganicetu"; Irak ahlsi ise "e-ekiletu" ismini verirler. Muchid yle dedi: "Ravhun": Cennet ve rahatlk; "er-Reyhnu": Rzk; "el-Menddu": Muz; (te-Mahddu": Yke arlatrlm demektir. Ve yine dikeni olmayan eye de denilir. **Ve9lUrubu": Kocalarna ok bal ve ok sevgili diilerdir. Ve denildi ki: "Meskb": Akc; "Furun merfatn": Birbiri zerine konulup ykseltilmi yataklar; "Lagven": Btlen; "Te'smen": Yalan; "Efnnun": Dallar. "Ve cenal-cenneteyni dnin": Toplanp devirilmesi yakndan; "Mudhmmetni": Suya kanmaktan dolay iki siyah (yn iki koyu yeil) demektir [68].
50-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Sizden biriniz ldnde sabah akam hireteki oturak yeri kendisine gsterilir: Eer o l cennet ehlinden ise, kendisine cennet ehli makaamlarndan yeri gsterilir. Eer ate ehlinden ise, cehnenemliklerden (yn onlarn yerinden) gsterilir" [69]. 51-.......Bize Eb Rec\ mrn ibn Husayn'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Ben (mi'rc gecesi) cennette baktm da, cennet ahlsinin ounun fakirler olduunu grdm. Cehenneme de baktm. Cehennemdekilerin ounu da kadnlar grdm" buyurmutur [70] 52-.......bnu ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Bizler Rasmllah'n yannda bulunduumuz srada O bize yle buyurdu: "Ben bir kene uyurken kendimi cennette grdm. O srada bir kadn (mm Su-leym) bir kkn yannda abdest almakta idi. Ben (yanmdaki meleklere): Bu kk kimin iindir? diye sordum. Onlar: Bu kk Umer ibnu'l-Hattb iin, dediler. Umer'in kskanln hatrladm da hemen yzm arkama evirdim". (Raslullah'in bu latfeli mjdesi zerine) Umer -sevincinden- alad da: Y Raslallah, Sana kar m kskanlk edeceim? Dedi [71]. 53-.......Abdullah ibn Kays el-E'ar(R)'den: Peygamber (S) yle buyurmutur: "(Cennetteki) adr, ii boaltlm bir incidir. Bunun semya doru uzunluu otuz mildir. Bu adrn herbir kesinde m'min bir aile topluluu bulunur ki, onlar bakalar gremezler".
80 / 2483

buhari

Eb Abdissamed ile Haris ibnu Ubeyd yukardaki hadsin rvsi olan Eb mrn el-Cevn'den, altm mil diye sylemilerdir [72].
54-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Yce Allah: Ben iyi kullarm iin cennette hibir gzn grmedii, hibir kulan iitmedii ve hibir insan gnlne gelmeyen birtakm ni'metler hazrladm, buyurdu. sterseniz u yeti okuyunuz: "Artk onlar iin yapmakta olduklarna bir mkfat olarak gzlerin aydn olaca (ni'metlerden) neler gizlenmi bulunduunu kimse bilmez" (es-Secde: 17) [73]. 55-.......Bize Ma'mer, Hemmm ibn Mnebbih'ten haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Cennete ilk giren zmrenin yzleri ayn ondrdnc gecesindeki nurlu sureti zeredir. Cennetlikler cennette tkrmezler, smkrmezler, dk karmazlar. Onlarn cennetteki kablar altn, taraklan ditin ve gmtendir. (Buhurdanlklarnn) dlan Hind ududur. Onlarn teri misktir. Cennet ehlinden herbir erkein iki kadn vardr ki, vcdunun gzelliinden iki baldr kemiinin ilii etinin arkasndan grnr. Cennetlikler arasnda ihtilf da yoktur, dmanlk da yoktur. Kalbleri bir kalbdir. Onlar sabah akam Allah' tebih ederler" [74]. 56-.......Bize Ebu'z-Zind, el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Cennete ilk girecek zmre, ayn ondrdnc gecesindeki nurlu sureti zeredirler. Bunlarn ardndan cennete girecek olanlar ise en keskin k yayan yldzlar gibidirler. Cennet ahlsinin gnlleri, birtek kiinin gn-/#(ndeki tek irdeye benzer bir ftrat) zerinedir. Onlarn aralarnda ihtilf ve kinleme yoktur. Cennet erkeklerinden herbiri iin iki zevce vardr. Bu iki zevceden herbirinin baldrnn ilii, gzellik ve latf-liinden dolay etinin tesinden grlr. Cennetlikler sabah akam Allah' tesbh ederler. Hasta olmazlar, smkrmezler, tkrmezler. Onlarn kablar altn ve gmtr. Taraklar da altndr. Buhurdan lklarnn yakaca d aacdr -Ebu'l-Yemn: el-Ulve ile d aacn kasdediyor, demitir-. Onlarn teri misktir". Muchid: "el-bkr", fecrin (sabahn) evvelidir "el-Ayy" ise gnein meylidir; batyor diye dnmen zamanndaki meylidir, demitir. 57-.......Bize Fudayl ibn Sleyman, Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Muhakkak ki, mmetimden yetmibin yhudyediyzbin (kii veya zmre cennete) girecektir. Bu ilk zmrenin sonundakiler cennete girinceye kadar ndekileri girmeyecektir (yn hepsi bir saff hlinde birden gireceklerdir). Bunlarn yzleri, ondrdnc gecesindeki ayn nurlu sureti zeredir". 58-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber(S)'e -Ukeydir tarafndan- ince atlas bir cbbe hediye olundu. Peygamber (erkekleri) ipekli kullanmaktan nehyeder olduundan, insanlar Peygamber'in bunu kabul etmesine hayret ettiler. (Libs'ta u ziyde olmutur: Peygamber: "Buna ayor musunuz?" buyurdu. Sahbler: Evet, dediler.) Peygamber: "Muhammed'in nefsi yedinde olan Allah'a yemn olsun ki Sa'd ibn Muz'n cennetteki mendilleri atnz u cbbeden muhakkak daha gzeldir" buyurdu [75]. 59-.......Ben el-Ber ibn Azib(R)'den iittim, yle dedi: Raslullah'a ipekten bir elbise getirildi. Sahbler bunun gzellii ve yumuaklndan hayret edip beendiler. Bunun zerine Raslullah
81 / 2483

buhari

(S): "Elbette Sa'd ibn Muz'n cenneteki mendilleri bundan daha faziletlidir" buyurdu.
60-.......Sehl ibnu Sa'd es-Sid (R): Raslullah (S): "Cennette bir kamnn yeri, dnydan ve dnydaki hereyden hayrhdtr" buyurdu, demitir [76]. 61.......Bize Enes ibn Mlik (R) tahds etti ki, Peygamber (S): "Cennette bir aa vardr ki, bir svari onun glgesinde yz sene y-rse onun glgesini kesip bitiremez" buyurmutur [77]. 62-.......Bize Hill ibn Al, Abdurrahmn ibn Eb Hamza'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "bhesiz cennette yle bir aa vardr ki, bir svrt onun glgesinde yz sene yrr. sterseniz, -Uzatlm glge- (ei-vka: 30) yetini okuyunuz. Ye-mn olsun cennette szin birinizin yaynn mikdr, zerine gnein doduu yhud batt hereyden hayrldr" buyurmutur. 63-.......Bize babam Fuleyh ibn Sleyman, Abdurrahmn ibn Eb Hamza'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cennete girecek ilk zmre, ondrdnc bedir gecesindeki ayn sureti zeredirler. Bunlarn izleri zerinde cennete girecekler ise, gkteki incimsi parlak yldzn gzellii gibidirler. Cennet ahlsinin kalbleri bir kiinin tf?/(ndeki tek irdeye benzer bir ftrat) zeredir. Aralarnda kinleme ve hasedleme yoktur. Her kii iin el-Hru'l-Ayn dilberlerinden iki zevce vardr. Bu dilberlerin baldrlarnn ilii kemiklerinin ve etlerinin arkasndan grlr". 64-.......Adiyy ibn Sabit bana haber verip yle dedi: Ben el-Ber(R)'dan iittim. Peygamber (S) olu brhm ld zaman: "bhesiz cennette brhm iin bir st annesi vardr" buyurmutur. 65-.......At ibn Yesr'dan; o da Eb Sad el-Hudr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Cennet ahlsi cennette kendilerinden yksekteki gurfeler ehli denilen birtakm kklerin sahihlerini (aralarndaki uzaklk farkndan dolay) glkle grebilirler. Nitekim gndz dou veya bat uf kunda kl kalan parlak yldz, aradaki mesafe uzaklndan dolay dikkatle bakanlar seebilir" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah, o yksek kkler peygamberlerin menzilleri midir? Bakalar oralara eriemez mi? diye sordular. Raslullah (S): "Evet o kkler peygamberlerin kkleridir. Fakat (Allah bakalarna da ihsan edebilir) nefsim elinde olan Allah'ayemn ederim, (o bakalar) yle erlerdir ki, onlar Allah'a mn ve raslleri (hak-kyle) tasdik etmilerdir" buyurdu [78]. 9- Cennet Kaplarnn Sfat Bab

Ve Peygamber (S): "Her kim (Allah yolunda) ift sadaka verirse, cennet kapsndan da'vet olunur" buyurdu [79]. Bu konuda Ubde ibnu's-Smit'in de Peygamber'den hadsi vardr [80].
66-.......Bana Eb Hazm, Sehl ibn Sa'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Cennette sekiz kap vardr. Bunlarn iinde bir kap Reyyn( = Suya kanm kii) diye isimlendirilir. Buradan
82 / 2483

buhari

cennete yalnz oru tutanlar girer" buyurmutur [81].

10- Cehennemin Sfat Ve Yaratlm Olduu Bab [82]

"Gasskan": Gz souk su aktt; yara sar su aktyor denilir. Sanki "Gask" ve "Gasak" bir eydir. "Gisliyn"; Ykadm herbir eyden kan eydir ki, ite o "Gsliyn"dir. Bu kelime "GasI", yn ykamak masdarndan alnm "Fi'liyn" vezninde bir isimdir, yaradan ve deve srtnda meydana gelen yardan akan sar sudur. Ve krime: "Hasabu cehenneme": Habee'de odun demektir, dedi. Ikrimeden bakalar yle dediler: "Hsben": iddetli esen rzgrdr. "el-Hsb"; Rzgrn att eydir (nk "Hasb", atmaktr); "Hasabu cehenneme" bu ma'ndandr ki, cehennemin iine atlandr. Onlar (yn cehennem ehli) cehennemin hasabdr. Ve "Hasaba fi'1-ard" denilir ki, yerin iine gitti demektir. "Vel-hasabu": Kk talar demek olan "el-Hasb"'dan tremi bir lfzdr. "Sadd": Kusmuk ve kan; "Habet": Snd; "Trn": karmak istediiniz ate; "Evreytu": "Evkatdu" yn ate tututurdum demektir. "LVl-Mukviyn": "Li'l-Musfiriyn" yn yolcular iin demektir. "elKyyu": Bitki ve su olmayan l demektir. Ve bn Abbs yle dedi: "Srtul-Cahym"; "Sevu'lCahym" ve "Vasatu'l-Cahym" yn yolun dz ve ortasdr. "Le-evben min hamimin": Cehennemliklerin yiyecekleri kartrlr ve ok scak olan hammle kartrlr. "Zefiyr ve ahyk": iddetli ses ve zayf ses; "Virden": Susuzlar olarak; "Gayyen": "Husrnen". Ve Muchid de yle dedi: "Yuscern": Onlar iin ate tututurulur; "Ve nuhsun": Cehennemliklerin balar zerine dklecek erimi bakr; "Zk" denilir; balayn ve tecrbe edin demektir. Bu tatma, azn tatmas nev'inden deildir (mecazdr). "Mricun": Atein hlisi. Emr raiyyesini salverdii, onlar da birbiri zerine kotuklar zaman "Merace'l- emru raiyyetehu" denilir. "Merc": Mltebis yn birbirine karm; "Merice emru'n-nsi" nsanlarn ii kart; "Merace'l-bahreyn": ki denizin kart yer; "Meracte dbbeteke": Sen hayvanm terkettin, demektir [83].
67-.......Ben Eb Zerr(R)'den iittim, yle diyordu: Peygamber (S) bir seferde idi. (Mezzin Bill'e le namazn) "Serinlik vakte brak" buyurdu. (Bir mddet)-sonra yine: "Serinlii bekle, t tepelerin glgeleri arkalarna dnnceye kadar" buyurdu. Bundan sonra Peygamber: "Namaz serinlie brakm. bhesiz scan iddeti cehennemin kaynamasndandr" buyurdu. 68-.......Eb Sad (R); Peygamber (S): "Namaz serinlie brakn. nk scan iddeti cehennemin kaynamasndandr" buyurdu, demitir [84]. 69-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Eb Seleme ibnu Abdirrahmn tahds etti ki, kendisi Eb Hureyre(R)'den yle derken iit-mitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Cehennem atei Rabb'ine ikyet arzetti: Y Rabbi, bir ksmm bir ksmm yiyor (yn ben kendimi yiyorum, izin ver) dedi. Allah da onun iki defa nefes almasna izin verdi. Nefesin biri kn, dieri yazn. En iddetli hissettiiniz scak ile sizi en ok ten zemherr (ite budur)" [85]. 70-.......Bize Hemmm tahds etti ki, Eb Cemre el-Dubba yle demitir: Ben Mekke'de bn
83 / 2483

buhari

Abbs'n meclisinde oturuyordum. Derken beni ateli hastalk yakalad. bn Abbs: Sen kendinden bu hastal Zemzem suyu ile serinlet. nk Raslullah (S): "Humma hastal cehennemin kaynamasndan bir paradr. Siz onu su ile serinletiniz" buyurdu, dedi. Rv Hemmm ibn Yahya: Yhud "Zemzem suyu ile serinletiniz" buyurdu, diye ekk ile rivayet etmitir [86].
71-.......BanaRfi' ibnu Hadc haber verip yle dedi: Ben Peygamber(S)'den iittim: "Humma, cehennemin scaklnn iddetindendir. Siz onu kendinizde su ile serinletiniz" buyuruyordu. 72-.......Bize Him, Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Humma, cehennemin kaynamasndandr. Sz onu su ile serinletiniz" buyurmutur. 73-.......Bana Nfi', bnu Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): kaynamasndandr. Sizler onu su ile serinletiniz" buyurmutur.

"Humma, cehennemin

74-.......el-Arac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki Raslllah (S): "Sizin (u dnya) ateiniz cehennem ateinin yetmi parasndan bir paradr" buyurmu. Sahbler tarafndan: Y Raslallah! bhesiz dny atei (azb iin) elbette kf idi, denildi. Raslullah: "Cehennem atei dny ateleri zerine altm dokuz derece daha fazla klnd. Bunlardan herbirinin scakl btn dny ateinin scakl gibidir" buyurdu. 75.......Amr ibn Dnr, At ibn Eb Rebh'tan iiterek sylemitir O da Safvn ibn Ya'I'dan; o da babas Ya'l ibn Umeyye'-den haber veriyordu. O, Peygamber(S)'in minber zerinde "Fa Mlik, Rabb'n bizim zerimize hkmn versin diye nida ettiler..." (ez-Zuhruf: 77) yetini okurken iitmitir [87]. 76-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne, el-A'me'ten tahds etti ki, Eb Vil yle demitir: Usme ibn Zeyd'e: Fuln'a (yn Usmn ibn Affn'a) gitsen de halk arasndaki fitneyi onunla konusan (ve fitneyi gidermeye alsan), denildi. Usme cevaben: bhesiz siz beni Usmn'a sylemiyorum sanrsnz. Ona gizlice verdiim tleri size duyuracak mym? Ben onunla ak syleyip de bir fitne kaps amakszn gizlice konuurum ve ben o kapy aan ilk kii olmam. Hem ben Rasluliah(S)'tan iittiim bir szden sonra bir kii hakknda o zerimde emr olduundan dolay: "Bu adam insanlarn hayrhsdr!" demem, dedi. Orada bulunan sahbler: Sen Rasluliah'tan ne sylerken iittin? diye sordular. Usme yle dedi: Ben Rasluliah'tan yle buyururken iittim: "Kyamet gnnde bir kii getirilir, cehennemin iine atlr da cehennemde onun barsaklar derhl karnndan dar kar. Sonra o kii (barsaklar etrafnda) deirmen eeinin deirmende dn gibi dner. Bunun zerine cehennem ahlsi o kiinin bana toplanrlar da: Ey Fuln! Senin hlin nedir? Sen bize (dnyda) iyilikle emreder ve bizleri ktlkten nehyeder deil miydin? derler. Oda: ' . . (Evet) ben size iyilikle emrederdim, fakat onu kendim yapmazdm. Yine ben sizleri
84 / 2483

buhari

ktlkten nehyederdim de onu kendim ilerdim, diye cevb verir" [88]. Bu hadsi Gunder -ki o, Muhammed ibn Ca'fer'dir-, u'be ibnu'l-Haccc'dan; o da el-A'me ibn Sleyman'dan olmak zere rivayet etmitir.
11- bls'n Sfat Ve Askerlerinin Beyn Bab [89]

Muchid yle demitir: "Ve yukzefne": Atlrlar; "Duhran": Tardedmiler olarak; "Vsbun"; "Dimun" (yn devaml) demektir. bn Abbs da yle demitir: 'Medhran": Tardedilmi olarak demektir. "Merden" denilir ki, bu, "Mtemerriden" demektir. "Bettekeh": "Kataahu", yn onu kesti; "Ve'stefziz": Hafif sayd; "Bi-haylike": "Fursnu", yn svariler; "Ve'r-Racilu": "er-Raccletu", yn ayaklaryle yryenler- piyadeler demektir. Bu sonuncunun tekili "Rcilun"dur, shib ve sahb, tacir ve tecr gibi; "Le-ahtenikenne", "Le-esta'slenne", yn elbette kkn kazyacam; "Karn": eytn demektir [90].
77-.......Bizesibn Ynus, Him'dan; o da babas Urve'den haber verdi ki, ie (R): Peygamber(S)'e sihir yapld, demitir. el-Leys ibn Sa'd da yle demitir: Him bana babasndan iitip muhafaza ettii u hadsi yazd: ie yle dedi: Peygamber'e sihir yaplmt. Hatt Peygamber bz ii ilemedii hlde, onu iliyor hayli verilirdi (yn yle sanrd). Nihayet gnn birinde tekrar tekrar du etti. Sonra bana: "Bildin mi? Allah bana kendisinde ifm olan eyi bildirdi: Bana iki kii (yn Cibril ve Mkl) geldi. Bunlardan biri baucumda, brs ayak ucumda oturdu. Ve biri brsne: Bu ztn hastal nedir? diye sordu. O da: Sihir yaplmtr, diye cevb verdi. Bu sefer: Kim sihir yapmtr? diye sordu. br melek: Lebd ibnu'l-A 'sam, diye cevb verdi. Bu sihir ne ile yaplmtr? diye sordu. O da: Bir tarak, sa ve sakal tarants, erkek hurmann kurumu iek kap ile, diye cevb verdi. Nerede yaplmtr? sorusuna da: Zer-vn Kuyusu'nda, diye cevb verdi". Sonra Peygamber (S) -bz sahblerle- kp bu kuyuya gitti. Sonra dnp geldi. Geldiinde (ben) ie'ye: "Kuyunun etrafndaki hurma aacnn ular, eytnlarn balar gibidir" buyurdu. Bunun zerine ben: Sen o sihri kardn m? diye sordum. Raslullah: "Hayr karmadm. nk Allah bana if vermitir. Birde i\nuou oeu o sihri karp zmekle halk arasnda sihir errinin yaylmasndan ende ettim. Sonra (emrimle) o kuyu kapatlp gmld" [91]. 78-.......Sad ibnu'I-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sizin biriniz (gece) uyuyunca eytn onun bann arkasna (yn boyun kkne) dm balar. Her dm: Senin iin uzun bir gece vardr-(Tah&t uyu diyerek) vurur. O kimse uyanp Allah' anarsa bir dm zlr. Abdest alrsa bir dm daha zlr. Namaz da klarsa eytnn dmlerinin hepsi zlr. Artk o (farz ve nafile sahibi) kii dm zk ve gnl ho ve ne'eli bir hlde sabaha dhil olur. Fakat zikretmez, abdest alp namaz klmazsa gnl kirli ve uyuuk bir hlde sabaha girer" [92]. 79-.......Bize Cerr, Mansr'dan; o da Eb ViTden tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R) yle
85 / 2483

buhari

demitir: Peygamber'in yannda, t sabaha kadar uyuyan bir kimse anld. Peygamber (S): "Bu, iki kulana eytn iemi bir adamdr" buyurdu. Rv: Yhud "Kulana" buyurdu diye ekk ile sylemitir [93].
80-.......Kurayb'den; o da Ibnu Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Dikkat, bhesiz sizden biriniz eine (cins iliki iin) geldii zaman: Bismillhi, Allhumme cennibna'-eytne ve cennibV-eytne m razakten{ = Allah'n adiyle, Y Allah bizi eytndan uzaklatr, eytn da bize ihsan ettiin ocuktan uzak kl)/ derse, sonra kankoca bu yaklamadan bir ocukla rzklandrlrsa, o ocua eytn zarar vermez" [94]. 81-.......bn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Gnein hcibi (yn ) grnd vakit, gne iyice meydana kncaya kadar namaz braknz. Gnein hcibi batt zaman da t kayboluncaya kadar namaz yine braknz. Klacanz namaznz iin gnein ne doma zaman, ne de batma zamann tercih ediniz. nk o bir eytnn -yhud eytnn- iki boynuzu arasndan kar". Rv Abdetu'bnu Sleyman: Ben Him'n bunlardan hangisini (yn tenvinli ve eliflmldan hangisini) sylediini bilmiyorum, demitir [95]. 82-.......Bize Ynus, Humeyd ibn HilPden; o da Eb Salih'ten tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Szin biriniz namaz klarken nnden birey geecei zaman onu men'etsin. O dinlemezse yine onu men'etsin. Oyinedaya-trsa onunla dousun. nk o ancak bir eytndr" [96]. Ve Usmn ibnu'l-Heysem yle dedi: Bize Avf el-A'rb, Mu-hammed ibn Srn'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) beni ramazn zektn korumaya tevkil etmiti. (Bir gece) bana birisi geldi ve sadaka hurmasndan avulamaya balad. Ben onu yakaladm ve: Seni elbette Rasluah'a gtreceim, dedim. Eb Hureyre hadsin tammn zikretti. Sonunda o zt bana: Yatana girdiinde yete'1-Kurs'yi (ei-Bakara: 256) oku. (Sabaha kadar) ze-" rinde Allah tarafndan vazfeli bir muhafz bulunmakta devam eder; hi ayrlmaz ve sana sabaha kadar hibir eytn da yaklaamaz, dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "O ok yalanc olduu hlde, sana doru sylemitir. te o (insan suretinde) bir eytndr" buyurdu [97]. 83-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Sizden herhangi birinize eytn gelir de: unu byle kim yaratt? (unu) byle kim yaratt? En sonu: Rabb'ini kim yaratt? deyinceye kadar sorup vesvese verir. mdi eytnn vesvesesi Rabb'i-nize kadar eriince, o vesveseli kii hemen Ezu billahi mine '-eytni V-racm desin ve vesveseye son versin"' [98]. 84-.......Mlik ibn mir, Eb Hureyre(R)'den yle derken iittiini tahds etmitir: Raslullah (S): "Ramazn girdiinde cennet kaplar alr, cehennem kaplar da kapanr, btn eytnlar da zincire vurulur" buyurdu " [99]. 85-.......Bana Sad ibnu Cubeyr haber verip yle dedi: Ben bn Abbs'a: (Nn el-Bekl: Bu Ms, srl oullar'nn Musa's deildir; o baka bir Musa'dr, diyor) dedim. bn Abbs yle dedi: Allah dman yalan sylemitir: Bize Ubeyy ibn Ka'b tahds etti ki, kendisi Raslullah(S)'tan iitmitir. Raslullah yle buyuruyordu: "Ms gen hizmetisine: 'Kuluk yemeimizi getir', dedi. Hizmetisi: 'Ne dersin, tan dibinde barndmz zaman bal
86 / 2483

buhari

unutmuum. Onu hatrlayp zikretmemi eytndan bakas unutturmad', dedi. Ms, Allah'n emrettii o yerin tesine gemedike yorgunluk duymamt... " [100].
86-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)' u hlde grdm: Dou tarafna iaret ederek: "yi biliniz ki, fitne buradadr, fitne buradadr. eytnn boynuzunun doaca yerdedir" buyurdu [101]. 87-.......Bana At ibn Rebh, Cbir(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "(Gne batp) gece karanl geldii yhud gecenin bir ksm hsl olduu zaman ocuklarnz (dar kmaktan) men' ediniz. nk eytnlar o srada dalrlar (faaliyete geerler). Yatsdan bir saat geince de (dardaki) ocuklarnz (evinize) koyunuz. Ey m'min, o zaman Allah'n ismini an. BismVlhVr-rahmnVr-rahm diyerek kapn kapat. Besmele ile kandilini sndr. Su krbann azn Besmele ile bala. Yine Besmele ile kap kaam kapat, rt; velev ki o kap zerine enine (tahta paras gibi) birey korsun!" [102]. 88-.......Bize Ma'mer, ez-Zuhrf den; o da Al ibn Hseyin'den haber verdi ki, Safiyye ibnetu Huyeyy (R) yle demitir: Raslullah (S) mescidde i'tikf yapyordu. Ben geceleyin O'na ziyaret etmek zere geldim. Bir sre O'nunla konutuktan sonra kalktm ve geri dndm. Raslullah da beni geirmek iin benimle beraber kalkt. Safiyye'-nin meskeni Usme ibn Zeyd'in yurdunda idi. Bu srada Ensr'dan iki kimse oradan geti. Bunlar Peygamber'i (bir kadnla) grnce abuk davrandlar. Peygamber: "Acele etmeyiniz, durunuz! Yanmdaki kadn Safiyye bintu Huyeyy'dir" buyurdu. O iki Ensr de: Subhnallahi y Raslallah! Biz Allah' tesbh ve tenzih ederiz, dediler. Raslullah: "bhesiz ki, eytn insan bedeninde kann ak gibi akar. Ben sizin temiz gnllerinize eytnn bir ktlk - yhud: bheye drecek birey- atmasndan ende ettim" buyurdu [103]. 89-....... Sleyman ibn Surad yle demitir: Ben Peygamber(S)'in beraberinde oturmakta idim. O srada iki kii svtler. Bunlardan birinin yz (fkeden) kzarm ve ah damarlar imi ti1. Bunun zerine Peygamber: "Ben bir kelime bilirim ki, eer u kii o kelimeyi sylese, kendisinde bulunan fke hli muhakkak gider. O kimse Ezu billahi mine'-eytnVr-racm(Ben talanm olan eytndan Allah'a snrm) dese, kendisinde bulunan bu fkeli hl gider" buyurdu. Orada bulunan sahbler o kiiye: Peygamber (S) "eytndan Allah'a sn! "buyurdu, dediler. O da: Bende delilik mi var? diye i'tirz etti [104]. 90-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Eer sizden biriniz eine (cins mnsebet iin) geldiinde A llhumme cennibnV-eyne ve cennbi '-eytne m razakten{ = Y Allah, beni eytndan uzaklatr, eytn da bize ihsan ettiin ocuktan uzak kl)! derse, ayet bu kar-koca arasnda bir ocuk olursa o ocua eytn zarar veremez ve eytn ona musallat klnmaz". Rv u'be ibnu'l-Haccc dedi ki: Ve bize el-A'me Sleyman, Salim ibn Ebfl-Ca'd'den; o da Kurayb'den; o da bn Abbs'tan olmak zere bu hadsin benzerini tahds etti [105]. 91-.......Bize u'be, Muhammed ibn Ziyd'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki,
87 / 2483

buhari

Peygamber (S) bir namaz kld da, sonra yle buyurmutur: "bhesiz eytn bana grnd de namaz bozdurmak iin zerime hcum etti. Allah beni glib getirip ona istediimi yapmaya frsat verdi..," Rv bylece hadsin tammn zikretti [106].
92-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Namaza nida edildii vakit eytn yzgeri edip yellene yeliene kaar. Nida bitirilince yine gelir. Namaz iin tasvb (yn ikaa-met) edilince yine evvelki gibi yzgeri edip kaar. kaamet de bitirilince yine gelip insan ile kalbi arasna sokulur ve: Fuln eyi hatrla, fuln eyi hatrla! der. Nihayet insan rek'at m, yhud drt rek'at m kldn bilemez. nsan m yhud drt rek'at m kldn bile mezse iki yanlma secdesi yapar" [107]. 93-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "eytn, her dem ocuunu, dourulurken parma ile yan tarafndan drter, bundan Meryem olu fs mstesnadr. eytn onu drtmeye gitti ve hicbda (yn ceninin iinde bulunduu dl yatanda) drtt" [108]. 94-.......Alkame yle demitir: Ben am'a geldim. (Burada kim var? dedim.) Ebu'd-Derd var, dediler. (Yanna geldikten sonra) Ebu'd-Derd: Peygamber'inin dili yn duas zerine Allah'n eytndan kurtard kimse, yn Ammr (Irak'ta) iinizde mi? Dedi [109]. 95-.......Bizeu'be, Mugre'den yle tahds etti:... Ve Ammr' kasdederek "Peygamber'inin dil ile Allah'n kurtard kimse" dedi [110]. Rv dedi ki: Ve el-Leys ibn Sa'd da yle dedi: Bana Hlid ibn Yezd, Sad ibn Eb Hill'den tahds etti ki, ona da Urve, ie(R)'den yle haber vermitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Melekler el-Ann iinde Arz'da olacak ii konuur/ar -el-Ann, buluttur-. Meleklerin konutuu o kelimeyi eytnlar iitir de akabinde onu, srahinin boaltlacak kabn azna tatbik edildii gibi khin kulann iine boaltrlar. Onlar da o bir kelimenin beraberinde yz tane ya lan arttrrlar" [111]. 96-.......Keysn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Esnemek eytndandr. Sizden biriniz esneyecei zaman gc yettii kadar onu karlayp reddetsin. nk sizin biriniz (esnerken ar giderek) haa deyince, eytn gler" [112]. 97-.......Bize Him, babas Urve'den haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Uhud harbi gn olunca mriklerin cebhesi) bozuldu. Bu srada bls: Ey Allah'n kullan! Sizden geri kalm olup arkanzda bulunan kimselerden saknn (yhud onlar ldrn)! diye haykrd. Bu barma zerine mslmnlarn nde bulunanlar arkalarna dndler (de onlar mrikler sanarak) n taife ile arka taife birbirleriyle vurutular. Bu vuruma srasnda Huzeyfe ilerisine doru bakt ve birden babas el-Yemn' grd. Hemen: Ey Allah'n kullan! (mn ne yapyorsunuz?) Babamdr, babamdr! diye bard. Fakat Allah'a yemn olsun onlar Yemn'dan7vazgemediler ve nihayet onu ldrdler. Huzeyfe bu haten ldrmeye kar: Sizi Allah mafiret etsin. O, merhamet edenlerin en merhametlisidir" (Ysuf: 92) demekle yetindi.
88 / 2483

buhari

Urvetu'bnu'z-Zubeyr: Artk Huzeyfe'de t Allah'a kavuuncaya kadar babasnn lmnden dolay bir hayr bakyyesi var olmakt a devam etti (yhud o, babasnn kaatili iin du ve istifara devam edip durdu), demitir [113].
98-.......Mesrk yle demitir: ie (R) yle dedi: Ben Peygamber(S)'e namazda kiinin iltifatndan (yn ban saa sola evirmesinin hkmnden) sordum. Peygamber: "O herhangi birinizin namazndan eytnn kapp kamakta olduu bireydir" buyurdu [114]. 99- Bize Ebu'l-Mugre tahds etti: Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bana Yahya ibnu Eb Kesr, Abdullah ibn Eb Katde'den; o da babas Eb Katde Haris ibn Rb' el-Ensr'den; o da Peygam-ber(S)'den tahds etti. 100-.......Eb Katde yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Gzel ru'y Allah'tandr. Fena ru 'y da eytndandr. Biriniz korkaca (yn kark) bir ru'y grdnde hemen sol tarafna tkrp flein ve o ru'ynn errinden Allah'a snsn (yn Ezu billahi mine'eytnVr-racm desin). Bu suretle o, ru'y gren kimseye zarar vermez" [115]. 101-.......Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki Raslullah (S) yle buyurmutur: "Her kim bir gnde yz kerre L ilahe illellahu vahdeh l erike lehu, LehuHmlk ve lehu'l-hamdu ve huve al kulleyin kadr derse, o kimseye on kle zdla-mann sevab verilir. Ve ona yz hasene yazlr, yz gnh ondan silinir. Ve bu dua o m'mine dua ettii gnnde, o gnn akamna kadar eytn errinden bir emnlik ve koruma olur. Bundan daha ok yapan kii mstesna, hibir kimse onun sylediinden daha faziletlisini getirmemitir" [116]. 102-.......Sa'd ibnu Eb Vakkaas (R) haber verip yle demitir: Bir kerre Umer (R) Raslullah'n huzuruna girmek iin izin istedi. O srada Raslullah'n yannda Kurey'ten birtakm kadnlar vard, bir ksm yksek sesle konuuyor ve Raslullah'tan oka dnyalk istiyorlard. Umer izin isteyince kadnlar hemen kalktlar ve perde arkasna kotular. Raslullah, Umer'e izin verdi. Umer huzuruna girdiinde Raslullah glyordu. Umer: Y Raslallah! Allah senin diini gldrsn (yn seni devaml mesrur eylesin), dedi. Raslullah: "Yanmda gren u kadnlar senin sesini iitince hemen rtnmeye davrandlar da ona hayret ettim" buyurdu. Umer: Y Raslallah, onlarn hrmetlerine ve sayglarna Sen daha haklsn, dedi. Bundan sonra da kadnlara hitb ederek: Ey nefislerinin dmanlar olan kadnlar! Sizler Raslullah'-tan korkmaz da benden mi kanrsnz? dedi. Kadnlar da: Evet, sen tab'an Raslullah'tan iddetli ve katsn, dediler. Raslullah: "Nefsim elinde olan Allah'ayemn ederim ki, eytn sana hi kavumaz: Sen bir sokaa girersen muhakkak o, senin bulunduun sokaktan baka bir sokaa girer (kaar)" buyurdu. 103-.......s ibn Talha'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Sizin biriniz uykusundan uyanp da abdest aldnda burnundaki nesneyi nefesiyle defa dar karsn. nk eytn, uyuyann genzinde geceler" buyurmutur [117].
89 / 2483

buhari

12- Cinnlerin Varlnn, Sevb Ve kaablar Olduunun Zikri Bab [118]

nk Yce Allah'n u kavli vardr: "Ey cinn ve ins cemati, iinizden size yetlerimi nakleder, bu gnnzn atacan inzr ile haber verir peygamberler gelmedi mi size? Ey Rabb'imiz, nefislerimize kar (kendi aleyhimizde) hidlik ederiz, diyecekler. Dny hayt onlar aldatt da gerek kfir kimseler olduklarna, kendileri de kendi aleyhlerinde hid oldular. Bu (peygamber gnderip haber verdirmesi) memleketleri, halk gafil bulunurlarken zulmfleri) yznden Rabb 'inin helak edici olmadndandr. Herkesin yaptklar eylere gre dereceleri vardr. Onlar ne yaparlarsa Rabb'in onlardan gafil deildir*' (el-En'm: 130-133) [119] "Bahsen" (ei-cinn: i3), "Naksan" demektir. Muchid dedi ki: "Bir de onunla cinnler arasnda bir hsmlk uydurdular" (es-sfft: ss) kavlindeki neseb iddias, Mekke mriklerinin "Melekler Allah'n kzlardr. Meleklerin analar da cinnlerin ulularnn kzlardr" szleridir. Allah (bu irkin iddiay reddederek, yetin devamnda) "And olsun ki, cinnler dah onlarn behemahal (cehenneme) zorla getirileceklerini pek iyi bilmilerdir'1'' buyurdu. Yn hesaba ekilmek iin hazr edilecekler. "Cundun muhdarri" (Ysn: 75); yn kendileri hesabn yannda bunlar iiokhazrlanm askerlerdir.
104-.......Eb Sad el-Hudr (R) haber vermitir: Eb Sad, Abdullah Eb Sa'saa'ya yle demitir: Ben seni gryorum ki, sen koyunu ve bdiyede yaamay seviyorsun. Sen her zaman koyununun yannda ve bdiyende bulunup da namaz vakti ezan okumak istediinde sesini ykselt! nk mezzin sesinin yetitii yere kadar cinn, ins ve (iitme kaabiliyeti olan) hibir mahlk yoktur ki, ezan duymu olsun da kyamet gnnde mezzin iin gzel hidlikte bu lunmasn! Akabinde Eb Sad: Ben bu hadsi Raslullah'tan iittim, demitir [120]. 13- Aziz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli Bab:

"Hatrla o zaman ki, cinnlerden bir taifeyi Kur'n dinlemeleri iin sana doru evirmitik. te bunlar onun huzuruna gelince birbirine: Susun, dinleyin, demiler; okunmas bitirilince de (kendilerini azb ile) korkutmaya me'mr olarak kavimlerine dnmlerdi: Ey kavmimiz, dediler; hakikat biz Ms 'dan sonra indirilmi olan, kendinden ncekileri tasdik eden, hakka ve doru yola ileten bir kitb dinledik. Ey kavmimiz, Allah'n da'vetisine icabet edin, ona mn edin ki, Allah sizin gnhlarnzdan bir ksmn mafiret etsin, ve sizi ackl bir azbdan kurtarsn. Kim Allah'n da'vetine icabet etmezse o, yeryznde (Allah') ciz brakacak deildir. Onun Allah'tan baka hibir yardmclar da yoktur. Onlar apak bir sapklk iindedirler" (ei-Ahkaaf: 29-32) [121] "Masrifen" (ei-Kehf: 53) sapacak yer; "Sarafn", ynelttik demektir.
14- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Orada herbir canldan yayd" (ei-Bakara: 164; Lukmn: o). bn Abbs: "es-Su'bn" (ei-Arf: 107; e-uar: 32), erkek ylandr, demitir,/Denilir ki ylanlar
90 / 2483

buhari

birok cinslerdir: "el-Cinnnu" yn beyaz ylanlar; "el-Ef'", yn en zehirli engerek ylanlar; "el-Esvidu", yn byk siyah ylanlar. Allah, mlknde ve saltanatnda "Yrr hibir mahlk hri olmamak zere hepsinin alnndan tutandr" (Hd: 56) [122]. "Sfftin" (ei-Mik: 19), kanatlarn yayarak; "Yakbidne", kanatlarn vurarak demektir, denilir [123].
105-.......Bize Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Slim'den tahds etti ki, babas bnu Umer (R), Peygamber(S)'in minber zerinde hutbe yaparken yle buyurduunu iitmitir: "Sizylanlar ldrnz- Ve bilhassa arkasnda iki beyaz izgili cinsi ile kuyruksuz engerek ylann ldrnz! nk ylanlarn bu iki (habs ve zehirli) cinsi gzn nurunu giderir, ykl kadnn da ocuunu drr". Abdullah ibn Umer (dier bir rivayette) yle demitir: Bir ker-re ben bir ylan ldrmek in arkasndan kovalyordum. Eb Lu-bbe bana: Onu ldrme! diye nida etti. Ben de ona: Raslullah (S) ylanlar ldrmeyi emretmitir, dedim. Eb Lubbe: Rsulullah ylanlarn umumiyetle ldrlmesini emrettikten sonra, ev ylanlarn ldrmekten nehyetti. (Beyaz ve zehirsiz) olan bu ev ylanlar avmirdir, uzun mrldrler (yn uzun mddet evde yaarlar), dedi [124]. Abdurrazzk, Ma'mer ibn Rid'den; o da ez-Zuhr'den syledi ki, bn Umer: Bu srada beni Eb Lubbe -yhud Zeyd ibnu'l-Hattb- grd, demitir. Bu hadsi rivayet etmekte Ma'mer'e Ynus ibn Yezd, Sufyn ibn Uyeyne, shk ibn Yahya elKelb ve ez-Zubeyd mutbaat etmilerdir. Salih ibn Keysn, bnu Eb Hafsa, bn Mucemmi', ez-Zuhr'den; o da Slim'den sylediler ki, bn Umer: Beni Eb Lubbe ile Zeyd ibnu'l-Hattb grd, demitir [125]. 15- Bb: "Mslmnn Hayrl Mal Koyundur; Mslman Kii, Koyunu Da Balarna Gtrr" [126] 106-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Koyunun, kiinin hayrl mal olmas (devri) yakla* r: Mslman, dinine shib olmak zere fitnelerden kaarak koyun srsn dalarn bana ve yamur mevkilerine (yn vadilerin engin yerlerine) gtrr". 107-....... Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Kfrn ba dou tarafndadr. Kendini beenmek ve kibirlenmek de at ve deve sahihleri ile hayvan srlerine barp aran bedevilerdedir. Seknet, yn vakaar ve tevazu' ise koyun shiblerinde-dir" [127]. 108-.......Bana Kays ibn Eb Hazm, Ukbe ibn Amr Eb Mes'd'dan tahds etti; o yle demitir: Raslullah (S) eliyle Yemen tarafna iaret etti de yle buyurdu: "mn Yemenli'dir, ite urada. yi biliniz ki, kat ve kaba yrekliler de develerin kuyruklar dibinde, onlara haykran bedeviler iinde bulunur ki, bunlar eytnn iki boynuzunun doar olduu dou taraftaki Raba ve Mudarr halkdr" [128].
91 / 2483

buhari

109-.......el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Horozlarn ttn iittiinizde (dileklerinizi) Allah 'm/adlndan isteyiniz! nk horozlar melek grmlerdir. Eein anrmasn iittiinizde de eytndan Allah 'a s nnz (ymEzu billahi mine'-eytni'r-racm deyiniz). nk eek eytn grmtr (de yle amrmtr)" [129]. 110-.......Bize bn Cureyc haber verip yle dedi: Bana At ibn Eb Rebh haber verdi. O, Cbir ibn AbdiIlah(R)'tan yle dediini iitmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Gecenin bir ksm hsl olduu yhud akama girdiiniz zaman ocuklarnz (dar kmaktan) men' ediniz! nk eytnlar o zaman dalrlar (faaliyete geerler). Geceden bir saat geince de (dardaki) ocuklarnz evlerinize koyunuz ve Allah'n ismini zikrediniz de btn kaplar kapatnz. nk eytn kapanm hibir kapy aamaz". bn Cureyc yle dedi: Ve bana Amr ibn Dnr haber verdi ki, kendisi Cbir ibn Abdillah'tan iittii hadsi At'nn bana haber verdii tarzda rivayet ediyordu. Lkin o, "Allah'n ismini zikrediniz" cmlesini sylememitir [130]. 111-.......Muhammed ibn Srn'den: o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "srl oullan'ndan bir kavim (beer trihinden silinip) yok oldu. O kavmin ne (ktlk) iledii bilinmez. Ben zannetmem ki o mmet fareden baka bireye mesh ve tahvil edilmi olsun. nk fare, kendisi iin bir yere deve st konulduunda onu imez de, koyun st konulduunda onu ier". Eb Hureyre dedi ki: Ben bu hadsi Ka'bu'I-Ahbr'a tahds ettim. O da bana: Sen Peygamber'den bunu sylerken iittin mi? diye sordu. Ben de: Evet, iittim, dedim. Sonra Ka'b tekrar tekrar bana: Sen Peygamber'den bunu sylerken iittin mi? diye sordu. Ben de: Nihayet (onu reddederek): Ben sana Tevrat m okuyorum (ben sana ancak Peygamber'den iittiimi tahds ediyorum), diye karladm [131]. 112-.......Urve, ie(R)'den, Peygamber (S)'in u hadsini tahds ediyordu: ie: Peygamber (S), keler cinsinden olan alaca keler iin "Fskcktr (yn zarar vericidir)" buyurdu, fakat ben Peygam-ber'in bunun ldrlmesini emrettiini iitmedim, demitir, dedi. Rvlerden biri (bn ihb yhud Urve yhud ie): Sa'd ibnu Eb Vakkaas; Peygamber (S) onu ldrmeyi emretti demitir, dedi. 113-.......Bize Abdulhamd ibnu Cubeyr ibn eybe, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den tahds etti ki, ona da mm erk.Guzeyye (R), Pey-gamber(S)'in kendisine kelerleri ldrmesini emrettiini haber vermitir [132]. 114-.......Bize Eb Usme, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Peygamber (S): "Arkasnda iki beyaz izgisi olan ylan ldrnz. nk o cins ylan gzn nurunu giderir ve gebe kadna (ocuunu drtp) musibet getirir"^ buyurmutur. 115-.......Bana babam Urve tahds etti ki, ie (R): Peygamber (S) kuyruksuz engerek ylannn ldrlmesini emretti ve: "nk o gze musibet getirir (yn kr eder) ve gebelii giderir" buyurdu, demitir,
92 / 2483

buhari

116-.......Abdullah ibn Umer ylanlar ldrr idi. Sonra bzlarn ldrmekten nehyetti ve yle dedi: Bir gn Peygamber (S) kendisine id bir duvar ykt da duvarn iinde bir ylan derisi buldu ve: "Bakn ylan nerededir?" buyurdu. Sahbler ylan grdler. Peygamber: "Onu ldrn!" buyurdu. (bn Umer dedi ki:) te ben, Pey-gamber'in bu umm emrinden dolay ylanlar ldryordum. Eb Lubbe'ye kavutum; o bana Peygamber'in "(nce yhud hafif, k k yhud beyaz) ylanlar ldrmeyin. Fakat (kuyruksuz) iki izgili her engerek ylann ldrn. nk ylann bu cinsi (bakmas ile annedeki) ocuu drr ve gz giderip kr eyler. Onun iin bu cinsi ldrn" buyurduunu haber verdi [133]. 117-.......Bize Cerr ibnu Hazm, Nfi'den tahds etti ki, bn Umer umumiyetle ylanlar ldrrd. Sonra Eb Lubbe ona, Peygamber'in ev ylanlarn ldrmeyi nehyettiini tahds etti. O da bunlar ldrmekten kendini tutmutur. Yeryznde gezen hayvanlardan be nevi' fasklardr ki, bunlar Harem iinde ldrlrler" 118-.......Bize M'mer, ez-Zuhr'den; o daUrve'den; o da ie(R)'den: Peygamber (S): "Befsk (hayvan nev'i) vardr ki, bunlar Harem iinde ldrlrler: Fare, akreb, aylak, karga ve her yrtc yaralayc kpek" buyurmutur. 119-.......Bize Mlik, Abdillah ibn Dinar'dan; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Yeryznde gezen hayvanlardan be nevi' vardr ki, her kim bunlar ihrml olduu hlde ldrrse zerine gnh olmaz: Akreb, fare, yaralayc kpek, karga ve aylak". 120-.......At ibn Eb Rebh'tan; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan tahds etti. O bu hadsi Peygamber'e ykseltmitir. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yiyecek iecek kaplarnn zerlerini rtnz, su krbalarnn az iplerini balaynz, btn kaplar arkalarndan kapaynz, yats vakti srasnda ocuklarnz darda hareketten men' edip eve toplaynz. nk o zaman cinnlerin yaylmas ve bireyisr'-atle alp kapmalar vardr. Uyku srasnda kandilleri sndrnz. nk fskk yn fare bazen yanan fitili eker de ev halkn yakar" [134]. bn Cureyc ile Hubeyb, At'dan rivayetlerinde: "nk o zaman eytnlarn bir yaylmas ve abuk alp kapmalar vardr" eklinde sylemilerdir. 121-....... Bize Yahya ibnu dem, srl ibn Ynus'tan; o da Mansr'dan; o da brahim'den; o da Alkame'den tahds.etti ki, Abdullah ibn Mes'd yle demitir: Biz Raslullah (S) ile beraber Mi-n'daki bir maarada bulunuyorduk. O srada*'Ve'l-mrseltiurjen" Sresi indi. Bizler o sreyi Raslullah'n azndan almaya alyorduk. Anszn bir ylan kendi yuvasndan kverdi. Biz hemen onu ldrmeye davrandk. Fakat ylan bizim nmze geti ve yuvasna girdi. Bunun zerine Raslullah: "Siz nasl ylann errinden ko-rundunuzsa, o da sizin errinizden korundu" buyurdu [135]. Ve yine Yahya ibn dem, srail'den; o da el-A'me'ten; o da brahim'den; o da Alkame'den; o da Abdullah'tan olmak zere yukardaki hadsin benzerini rivayet etti. Bunda Abdullah ibn Mes'd: Biz de bu sreyi Raslullah'n azndan taze taze almaya alyorduk, demitir. Bu hadsi Mugre ibn Mksem'den rivayet etmekte srail'e, Eb Avne mutbaat etmitir: Hafs ibn Gys, Eb Avne, Sleyman ibnu Karm, el-A'me'ten; o da brahim'den; o da el-Esved'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan sylediler. Bu bb ve hadsleri Hacc Kitab, "Harem'de ldrlecek hayvanlar bb"n-da da gemi ve bz aklamalar orada verilmiti.
93 / 2483

buhari

122-.......Nfi'den; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Bir kadn, dnyda bir kediyi balayp habsetmi, onu yedirmemi ve onu yerin haerelerinden yemesi iin de salvermemi olduundan tr atee girmitir". Abdu'1-A'l dedi ki: Ve bize Ubeydullah, Sad el-Makbur'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den olmak zere bunun benzerini tahds etti [136]. 123-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Peygamberlerden biri bir aa altna indi. Akabinde onu bir karnca srd. Peygamber eyalarnn hazrlanmasn emretti. Eyalar aacn altndan karld. Sonra karnca evinin yaklmasn emretti ve atele yakld. Bunun zerine Allah o peygambere: O sran tek karncay yaksaydn ya! diye vahyetti" [137]. "Sizden birinizin iecei iine sinek dt zaman, o kii, sinei iecek eyin iine hatrsn. nk sinein iki kanadnn birinde hastalk, dierinde de if vardr" [138]. 124-.......Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle diyordu: Peygamber (S): "Sizden birinizin iecei iine sinek dt zaman, o kii sinein her tarafn hatrsn, sonra onu karsn (atsn). nk sinein iki kanadnn birisinde hastalk, dierinde de if vardr" buyurdu [139]. 125-....... Bize Avf el-A'rb, el-Hasen'den ve bn Srn'den; onlar da Eb Hureyre(R)'den tahds ettiler ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Fahie bir kadn (Allah tarafndan) mafiret olun mutur; yle ki: Gnn birinde o fahie kadn suya yakn ve duvar rlmedik bir kuyu banda bir kpee rastgelmi, kpek susuzluktan dilini sarktyordu." "-Raslullah devam etti: "Susuzluk onu ldrmeye yaklatrm bulunuyordu. Kadn hemen ayandan ediini karm ve onu bann yama ile skca balayarak (kuyuya sarktm) ve kuyudan o kpek iin su karmtr. Bu yapt sulama sebebiyle o fahie kadn mafiret olunmutur" [140]. 126-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip: Ben bunu senin urada bulunduun gibi ezZuhri'den ezberledim, o yle dedi: Bana Ubeydullah ibn Abdillah, bnu Abbs'tan; o da Eb Talha Zeyd ibn Sehl'den (Allah onlardan raz olsun) haber verdi ki, Peygamber (S): "Melekler, iinde kpek ve suret bulunan bir eve girmezler" buyurmutur [141]. 127-....... Bize mm Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) kpeklerin ldrlmesini emretmitir [142]. 128-.......Eb Hureyre (R) tahds edip yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim (yannda) kpek tutarsa, her gn o kimsenin amelinden bir krat eksilir. Ancak o kpek zirat kpei yhud koyun kpei ise eksilmez" [143] 129-.......Bana es-Sib ibn Yezd haber verdi ki, o Sufyn ibn Eb Zuheyr e-eney'den iitmitir. O da RaslulIah(S)'tan yle buyururken iitmitir: "Her kim kendisine ekincilik ve hayvan bekilii ynnden bir fayda vermeyen bir kpek edinirse, her gn o kimsenin ameliinm sevabndan) bir krat eksilir". Sib, Sufyn ibn Eb Zuheyr'e: Sen hakkaten bu hadsi'Raslullah'tan iittin mi? dedi. O da: '
94 / 2483

buhari

Evet, u kblenin sahibine yemn ederim, diyerek rivayetini yemn ile kuvvetlendirdi [144].

[1] Buhr nshalarnn ounda kitb bal byle gelmitir. Besmele ve Kitb lfzlarnda farkl olan nshalar da vardr. Buhr bu balk altnda kinatn balangc ve sonundan yn u lemin ilim ve irde sahibi mutlak bir kudretin eseri olduundan ve lm. denilen dalma hlinden sonra tekrar yaratlmas keyfiyetinden; baka bir deyile bu kinatn ve insanlarn nereden geldiklerinden ve nereye gideceklerinden bahisle, Allah'n kudreti eserlerini ibret nazarlarnda tecell ettirmek istemitir. Burada tabat ilimlerinin tekvine id kaannlar grlecek deildir. nk dn ile tabat ilimlerinin hilkat bahislerinde ta'kb ettikleri yn konularna gre farkldr. Tabat ilimlerinin hilkate id konular fizik ve sabit hdiseler olduu hlde, dnin ko nusu ve bahisleri tammiyle tabat-stdr. Gayesi de beerin yalnz dnyev menfaati deil, hem dnyev hem uhrev saadetidir. Hilkat bahsinde tabat ilimlerinin dayand nazariyelerden farkl grlecek bz haberler her iki sahann ayrl neticesidir. Bu fark Buhri 1. bbda zikrettii yetlerde aka gstermektedir. [2] Muhtablarn nazarnda bireyin iadesi ihtidasndan daha kolaydr. Allah'a gre ise ikisi de kolaylkta msavidir (Celleyn). Bu yetteki "Ve huve ehvenu aleyhi" cmlesinde "//ve" zamirinin mercii. yalnz ikinci hilkat deil, her iki hilkatin herbiri olduunu er-Rab' ibn Huseym ile el-Hasen beyn etmilerdir. Bunlarn beynlarn Taber senedli olarak ayr ayr tarklerden rivayet etmitir. Bunlarca "Ehven" kelimesi tafd deil, sfat mebbehe ma'nsmadr. [3] Evvel unsurlar, sonra insanlarn gdalanaca terkbler, sonra ahlat, sonra nutfe, sonra kan, sonra bir inem et, sonra kemik ve et, sonra dier bir in le tam bir insan olarak yarattk... {el-Hacc; 5; d-M'minn: 12-14). Bu yarat, tekrar dirilteceine bir delildir. mn ederseniz size dnyda da hirette de vakaarh, erefli mevkiler baheder O. Bu "enfus" delildir, sonra "fk" delile geiyor (Beydv, Nesef, Celleyn). [4] Buhr yukarda mealleri verilen yetlere iaret etmi ve onlardaki bz kelimelerin tefsirlerini vermitir. Fakat Buhr'nin er-Rm: 27. yetinden sonraki yetlere iareti ve onlardaki bz kelimelere id aklamalar adet bilmece gibi dar bir ifde iinde vki' olmutur. [5] Bala uygunluu "Peygamber, mahlklarn ve Ar'n yaratl balangcn tahds edip anlatmaya balad" szndedir. [6] Bu da mrn hadsinin ziydeli olarak gelen baka bir tarkidir. Bu hadsteki "Ve kne aruhu ale'l-mi( = O'nun Ar' su zerinde idi" fkras yetten bir cmledir. Tamam yledir: "O hanginizin ameli daha gzel olduu (hususunda) sizi imtihan etmek iin gkleri ve Yer 7 alt gnde yaratandr, (Bundan evvel ise) Ar' su stnde idi. And olsun ki 'lmden sonra muhakkak yine diriltileceksiniz * desen kfir olanlar mutlakaa 'Bu apak bir aldatmadan baka (birey) deildir' derler" (Hd: 7). Bu, "O'nun Ar' su zerinde idi" fkrasnn "Sonra Ar zerine istiva etti" fkras ile birlikte gzel bir tefsri Hakk Dni, III, 21712186, el-A'rf: 53. yetinin zhmda; keza Hakk Dni, IV, 2756-2763, Hd: 7. yetinin zhnda verilmitir. [7] Bu s ibn Ms el-Buhr hadsini et-Tabern de senediyle rivayet etti. Ah-med ibn Hanbel ile Mslim'deki Eb Zeyd Amr ibn Ahtab el-Ensr hadsi bu ma'ny daha geni vermektedir: "Raslullah (S) bizlere sabah namazn kldrd ve minbere kp le vakti gelinceye kadar hitb etti... te bu hitabelerinde bizlere, olacak olan hereyi haber verdi. Onlar en ok
95 / 2483

buhari

bilenimiz, en iyi ezberleyenimizdir" Mslim, Fiten.., "Peygamber'in kyamete kadar olacak eyler hakknda haber vermesi bab", Mslim Ter., VIII, 421 (25-2892). [8] Hadsin bala uygunluu "Allah beni ilk yaratt gibi tekrar yaratacak deildir" szndedir. Bu, putlara tapan ve ldkten sonra diriltilmey inkr eden mriklerin szdr. Bu hads, kuds, ilh, Rabbn hads denilen nevi'dendir. Bunlar Kur'n'-dan sonra ikinci derecede bulunan Allah kelmdr. Allah bunun ma'nsm lham yoluyla Peygamber'ne haber vermi, O da bu ma'ny kendi ibaresiyle mmetine tebli etmitir. Bu hads mtebih hadslerdendir. Onun iin zerinde eitli fikirler ileri srlmtr. [9] Bala uygunluu "Allah halk yaratt zaman..." szndedir. Bu hadsi Mslim Tevbe Kitb'nda; en-Nes en-Nut'ta rivayet etmitir. Bzlar hadsteki "Fevka", yn "stnde" szn "Badeten fem fevkah" (el-Bakara: 26)'da olduu gibi "Dne ~ Aasnda" ma'na%mad\x demilerdir. Bzlar da bu "Fevk" lfz ziddir, demitir. "Yannda" sz de mekn deil, fakat mahlklardan gizlenmiliin kemline ve idrk yerinden yksek oluunun kemline iarettir. Tayyb dedi ki: Bu hads "O rahmeti kendi stne yazmtr..." (el-En'm: 12>mukaabili zeredir, yn gazab ve ikaabm gerektirmesi olarak zerine terettb edecek eyin hilfna Allah kesin surette kullarna merhamet etme va'dini vcib klmtr. [10] Arz tabakalarnn yedi kat olduu hakknda Kur'n'da bu yetten baka yet yoktur denilmitir. Fakat hadslerde Arz'n yedi kat olduuna dir haberler oktur, bzlar burada getirilmitir. [11] Buhr baln bu ksmnda u yetlere aret etmi ve onlardaki bz kelimelerin tefsirlerini vermitir. Burada verdii tefsirler hep senedli olarak bn Abbs'a dayanmaktadr. Bu yetler sirasyle unlardr: "And olsun Tr'a, neredilmi kdlar iinde yazl Kitb% Ma'mr Ev'e, ykseltilmi tavana, dolan denize ki, Rabb 'inin azab hi bhesiz vki 'dir, onu def edecek yoktur" (et-Tr: 1-8); ' 'Sizi tekrar yaratmak m (sizce) daha g, yoksa g yaratmak m, ki onu Allah bina etmitir. Onun boyunu O ykseltti. Derken ona bir nizm verdi. Onun gecesini karartt, gndzn kard. Bundan sonra da yeri (kaamete elverili bir hlde) yayp dedi. Ondan suyunu, otlan kard. Dalan dikti. (Bunlar) hep size ve davarlarnza birer fide olmak zere..." (enNzit: 27-33); "O hareli yollara -veya denge ve gzellie- shib olan ge yemn ederim ki, hakikat siz kat' ihtilfa den bir sz iindesiniz (bir kelime, bir akde etrafnda toplu deilsiniz)" (ez-Zriyt: 78); "(And olsun...) ge ve onu bina edene, Yer'eve onu yayp deyene, her-bir nefse ve onu dzenleyene, sonra da ona hem ktl, hem (ondan) saknmay ilham edene ki, onu tertemiz yapan muhakkak umduuna ermi, onu alabildiine rten ise elbette ziyana uramtr" (eems: 5-10); "Gk yanldi, Rabb 'ini dinleyip boyun edii zaman, ki gk zten bu dinlemeye ve itaate lyk olarak yaratlmtr. Yer uzatld, iinde ne varsa atp bombo kald (bu hususta da) Rabb 'ini dinleyip boyun edii zaman, ki Yer zten buna lyk olarak yaratlmtr, (herkes yaptna kavuacaktr)" (el-nikaak: 1-5). "Fakat o bir tek haykrtr. Ki o zaman onlar hemen topran yzndedir-ler" (en-Nzit: 1314). [12] Bu hadste Arz'n yedi kat olduunu nsslatrma vardr; balktan kasdedilen de budur. Bu hads Mezlim Kitb'nda da gemiti. [13] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu da deiik sened ile Mezlim'de gemiti.
96 / 2483

buhari

[14] Hafz bn Kesr yle dedi: Buhr'nin bu hadsi burada zikr ile maksad, balktaki etTalk: 12. yetinin ma'nsn takrir etmektir, yn yedi sem ve yedi kat Arz olduunu delilleridirmektir. Nitekim imdi aylarn says da Allah n-dindeki ilk kitbdaki aylarn saysna uygun olarak onikidir. te bu, zamandaki uygunluktur. Nitekim bu mekn hususunda da bir uygunluktur (Kastalln). Hadsteki drt aya Kur'n'da "el-Ehuru 'l-Hurum = Haram aylar" ad verilmitir ki, bu aylarda harb ve saldr yasaktr. Arablar Chiliyet devrinde bu aylardan bzlarnn harmlnn geri brakldn i'ln ederek kabilelere ve kervanlara baskn edip apulculuk yaparlard. Byle bz aylar geri brakp tak-vm oynamalar yapmaya Kur'n dilinde "en-Nesi"' denilmitir. Zemaher buna bir ayn harmln br aya geri brakmaktr demi ve yle tefsir etmitir: Bu suretle Arablar, haram aylan hall sayarlar ve onun yerine hall aylar haram klarlard. ok defa oniki aya bir, iki ay ziyde ederek seneyi on, ondrt ay yaparlard. Veda Hacc'ndan bir sene nceki Eb Bekr'in emirliinde yaplan hacc, Zu'l-ka'de aynda idi. Raslullah'n Veda Hacc ise Zu'1-hicce'ye tesadf ve tevfuk etmiti. Bunu Peygamber, Veda Hacc'nda Arafat Da'nda deve zerinde rd ettii hitabesinin bir fkrasnda ifde etmi ve nesi' detini kaldrmtr: "Yl ve ay hesabi,, Allah'n gkleri ve Yer'i yaratt zamanki ilk vaziyetine dnp yerini bulmutur. Sene de oniki aydr..." Bundan nce "Haram aylar geciktirmek ancak kfrde bir arttr" (etTevbe: 37) yetiyle de neh-yedilmi bulunduundan, bu btl Chiliyet deti tamamen kaldrlmtr. Hadsin sonunda Receb'in Mudar'a nisbet edilmesi, Mudar kabilesinin bu aya dier aylardan daha fazla hrmet etmesindendir. Mriklerin kendi ayarlarna gre kamer aylar zerinde ne gibi cahilane tasarruflarda bulunduklarn incelemek isteyenlere rahmetli Muhammed Hamdi Yazr'n Hakk Dni Kur'n Dili Tefstr'nden okumalarn tavsiye ederim: III, 2521-2541. [15] Hadsin sonundaki ta'lkte Urve'nin Sad'le bulumasnn beyn ve bu hadsi, kendisinden iitmesinin aka belirtilmesi vardr. Bu hadslerde yedi kat Arz'n isbt vardr. Bunlardan herbiri dierinin zerinde olduu kasdedilmitir. Ah-med ibn Hanbel'deki Eb Hureyre hadsinde merf' olarak: "Herbir arz ile onu ta'kb eden arz arasnda beyz yllk mesafe vardr" eklindedir. Rv Sad ibn Zeyd, cennetle mjdelenen on sahbden biridir. Hz. Umer'in amcas olu ve ayn zamanda kzkardei Ftma bintu'1-Hattb1 in kocasdr. lk Muhacir kaafilesiyle Medine'ye hicret etmitir. 51 hicret ylnda vefat etmitir. Bu hads Maz'nin sonunda Veda Hacc'nda, bundan daha btn olarak gelecektir inallah. [16] Katde'nin bu szn Abd bn Humeyd kendi Tefstr'inde senediyle rivayet et mistir. Bu yetin tefsiri hakknda mkemmel ve geni bilgi edinmek isteyenlere Hakk Dni Tefsirini tavsiye ederim: VII. 5188-5212. [17] Buhr deti zere fide iin istitrden birtakm yetlerin tefsirini zikretme yolunda yrmtr. bn Abbs'm bu tefsirleri, daha sonraki mfessirler tarafndan senedli olarak rivayet edilmitir; [18] Muchid'in bu tefsirleri de senedleriyle rivayet edilmitir [19] Yn Gne'le Ay'n en ince bir hesb ile mahrek ve medarlarnda hareket ve deveran ettiklerinin sfatn beyn ve tefsir bab. Buhr bu bal er-Rahmn Sresi'nin ayn mealdeki beinci yetinden almtr. [20] Muchid'in ve dierlerinin bu tefsirlerini srasyle Feryb ile Abd ibn Humeyd kendi tefsirlerinde rivayet etmilerdir. Mfessir Muchid ile dier bir ksm limler bu yette Gne'le Ay'n ir seyyarelerle beraber deveranlarnn bir deirmene ve daha dorusu zamnmzdaki makina gelimelerine gre, hareket tarz mkemmel bir hesb ile ayarlanarak kurulmu bir
97 / 2483

buhari

makina ve arklarnn birbirine dokunmakszn ve birbirine kar bir saniye olsun artk, eksik kaydetmeyerek hareket etmesine benzetildiini bildirmilerdir [21] Buradan i'tibren Buhr, devaml deti olduu zere, bz yetlerde geen kelime ve ta'brlerin tefsirlerini vermektedir. Bu tefsirler senedli olarak ilk kaynaklarna dayandrlmak suretiyle tefsir kitblannda rivayet edilmilerdir. Bunlar geni erhlerde grmek her zaman mmkin ve kolaydr. [22] Bu son tefsir ile et-Tevbe: 16. yetteki "Velce" lafzn kasdediyor ki, ma'ns udur: "Yoksasiz (kendi hlinize) brakvereceinizi, iinizden cihdedenleri; Allah 'tan, Rasl 'nden ve m 'mirilerden bakasn sr dostu edinmeyenleri Allah Un bilmediini (O'nun urundaki fedkrlklarnzn mkftsiz kalacan) m sandnz? Allah, ne yaparsanz hepsinden haberdrdr". Ma'n, mslmn-lardan olmayan hibir vel edinmeyin, demektir (Kastalln). [23] Bala uygunluk yn, Gne'e arz olup duran sfatlar nev'inden zikrolunan eylerdir. Gne'in Ar'n altnda secde etmesi keyfiyetini sarihler, secde, kasd ve irdeye bitiik bir fiil olduundan inkyddan kinaye olmak zere tercih etmilerdir. Nitekim Kur'n'da hereyin, hatt glgelerinin bile secde ettii haber verilmektedir: er-Ra'd: 15, en-Nahl: 48. h Vdiyyullah da yle demitir: Her nevi* mevcudun kendi yaratlna gre bir secdesi ve Allah'a kar bir ubudiyet arzetmesi vardr. Glgenin secdesi yere dmesidir. Gnein secdesi de istivadan guruba meylidir.. (Feyzu'l-Br). "Gnein cereyann, yalnz onun meknda hareketi diye anlamamal, meknda ve zamanda bi'1-cmle eserleri ve vaziyetleriyle vucdda tevalisi ma'n-sna anlamaldr. Mesel ziya ve hararet neri de onun bir cereyandr. "Mustakarr" mimli masdar, zaman ve mekn ismi olabildii, "lm" ile de birka ma'nya gelebildii cihetle, bu fde birok ma'nya sdktr: Evvel, Gne, kendisi iin takdr ve tahsis edilmi bir istikrar sebebiyle, yn sabit bir karar, muntazam bir kaann ile cereyan eder. Hesbsz, serser, kr bir tesadfle deil. Saniyen bir istikrar iin, yn kendi leminde bir karar ve denge husule getirmek hikmet ve gayesiyle; yhud nihayet bir skna erip durmak iin cereyan eder. nc olarak, mekn ismi olduuna gre, kendine has bir istikrar mahalline mahss, yn yerinde sabit olarak cereyan eder. Mihverinde dner, yhud kendisinin karargh olan lemin menfatleri iin cereyan eder..." (Hakk Dni, V, 4029-4031). [24] Bala uygunluu meydandadr. nk Gne ve Ay'n drlmesi, bunlarn sfatlanndandr. [25] Bala uygunluu, Gne'e nz olan kusf ve Ay'a nz olan husufun, bunlarn sfatlar olmas ynndendir. [26] 10 rakaml Eb Hureyre hadsinden sonra, Buhr, mehur Gne ve Ay tutul mas hadsini ayr ayr drt sahbden getirmitir. Bu hads Gne ve Ay Tutulmas Namaz Kitb'nda da gemi idi. Buradaki balk ile ilgileri ak bulunduu iin bz ifiz ve sened farklaryle tekrar getirilmilerdir. [27] Buhr bu balkta rzgrlarn yaratllarn ve nevi'Ierin iaret ediyor. Ve bu vesile ile bz yetlerde geen lfzlarn tefsirlerini veriyor. Burada iaret edilen yetlerin meallerini verelim: "Biz alayc rzgrlar gnderdik. Gkten de su indirip onunla sizleri suvardk. Bunlarn hazinedarlar da siz deilsiniz" (el-Hcr: 22): Muvafk rzgrlarn dii nebatlar erkek nebatlarla alad hakikati ilmin son keiflerinden1 olduu hlde, bunu Allah ondrt asr evvel Peygamberi'ne haber vermitir. Bu da Kur'n'n mu'cizelerindendir (H.B. antay). "... Derken o baheye, iinde ate bulunan bir bora isabet etsin de o yan-versin? (Bunu arzu eder mi?) te Allah size yetlerini byle apak bildirir. Olur ki iyi dnrsnz'' (el-Bakara:
98 / 2483

buhari

266). "Onlarn bu dny haytnda hare edegeldiklerinin misli, kendilerine zulmeden bir kavmin ekinlerini vurup da mahveden kavurucu ve souk bir rzgrn hli gibidir. Onlara Allah zulmetmedi. Fakat kendileri kendilerine zulmediyorlar" (lumrn: 117). Sondaki "Nuuren" kelimesi, ba taraftaki el-Furkaan: 48. yetinde bir kraat farkn gstermektedir. "Nur"un cem'idir. [28] Bala uygunluu meydandadr. nk hads, rahmet rzgrn iine almaktadr. [29] Bala uygunluu rzgr ve rzgrn getirecei yamurun zikrini mil olmas ynndendir. Buradakilerden nceki birka yet yledir: "d*m biraderini -ki ondan evvel de, ondan sonra da birok paygamber-ler gelip gemitihatrla. Hani o, Ahkaaf'daki kavmim 'Allah'tan bakasna kulluk etmeyin. Hakikat ben zerinize (gelecek) byk bir gnn azabndan korkuyorum' diye tehdd etmiti. Dediler ki: 'Sen bize, bizi tanrlarmzdan dndrmen iin mi geldin? yleyse bizi tehdd etmekte olduun eyi, eer doru syleyenlerden isen getir bize!. (Hd) dedi: Bunun ilmi ancak Allah nezdinde-dir. Ben size gnderildiim eyi tebli ediyorum. Bununla beraber ben sizi bilmezler gruhu olarak grmekteyim" (el-Ahkaaf: 21-23). Dier srede de d kavmi hakknda yle buyurulmutur: ' 'd 'a gelince: Onlar yeryznde haksz yere byklk tasladlar ve: 'Kuvvete bizden daha gl kimmi?' dediler. Onlar kendilerini yaratp durmakta olan Atlah'i -ki O, bunlardan pekok kuvvetlidir- hi dnmediler mi? Onlar bizim mu 'cizelerimizi bilerek inkr ediyorlard. Bundan dolay biz de dny ha ytnda zillet azabn kendilerine taddrmamz iin, uursuz uursuz gnlerde zerlerine ok grltl bir bora gnderdik. Ahiret azab elbet daha horlayc-dr. Onlara yardm da olunmaz" (Fussikt: 15-16). [30] Buhr bu bbda meleklerin me'mr olduklar hilkat vazifelerine ve nevi'lerine id hadsleri getirmitir. Snnet ehli limlerinin cumhuru melekleri latf ve muhtelif ekillere girebilir kaabiliyette nrn cisimlerdir; meskenleri de gklerdedir diye ta'rf etmilerdir. Muhakkak limler de meleklerin cisim deil, en latf bir cevher olduunu; akl, nutku hiz olup ehvet ve gadab gibi beer ihtiraslar douran sfatlardan uzak bulunduklarn; yemeleri, imeleri Allah' tesbh, takds ve zikrden ibaret olduunu kaydetmilerdir. Melekler me'mr olduklar vazifelere gre birtakm nevi'Iere ayrlmlardr. Saylarn ise Allah bilir. En bykleri drttr: Cebrl, Mkl, Azrl, srafil'dir. .. "...O atein zerinde iri gvdeli, sert tabiatl (me'mr) melekler vardr ki, onlar Allah 'in kendilerine emrettii eylere asla isyan etmezler. Neye Be me'-mr edilirlerse yaparlar" (et-Tahrm: 6). [31] Buhr, Enes'in bu hadsini Peygamber'in Hicreti blmnde senediyle getirdi. Yahdler'in de Cibril'e dmanlklar el-Bakara: 97-98. yetlerde haber verilmitir: ''De ki: Kim Cebrail'e dman olursa (kahrndan gebersin). nk kendilerinden evvelki kitblar tasdik edici ve m 'minler iin hidyet ve mjde olan Kur'n U Allah 'tn izni ile senin kalbinin stne o indirmitir. Kim Allah 'a, meleklerine, peygamberlerine, Cebrail'e, Mkl'e dman olursa bhesiz Allah da o (gibi) kfirlerin dmandr". [32] bn Abbs'm bu szn et-Tabern senedli olarak rivayet etmitir. Yn: Saff-lar hlinde namaz klanlar (Celleyn). [33] Bu Mi'rc hadsinin bala uygunluu, Mi'rc'n Cibril'in beraberinde vki' olmasdr. Buhr bu hadsi farkl senedler ve bz lafz farklaryle drt yerde getirmitir: Namaz Kitb'nm banda; Allah'n Mahlklar lk Yarat'nda; el-Enbiy'da: Mi'rc'da. Mslim, mn Kitb'nda farkl senedleri ve lafzlaryle getirmitir: Mslim Tercemesi., I, 21999 / 2483

buhari

230. Buhr hadsin sonundaki isndla Sad ibn Eb Arbe ve Him ed-Destev'nin el-Beytu'1Ma'mr kssasn, el-sr kssas iine girdirdiklerini; doru olan ise Hemmm ibn Yahya'nn bir rivayeti olduunu, nk Hemmm'n bu kssay el-sr kssasndan ayr rivayet ettiini bildirmek istemektedir... (Kas-talln). Peygamber'in Mi'rc'na Kur'n'da u yetlerde iaret edilmitir: el-sr: 1; en-Necm: 5-18. [34] Hadsin bala uygunluk noktas, bir ksm meleklerin beerin mukadderatn, saadet ve akaavetini yazmaya me'mr olduklarnn bildir ilmesidir. Beerin yaratlma safhalar Kur'n'da da bildirilmitir: "Andolsun biz insan amurdan (szlm) bir hulsadan yarattk. Sonra onu sarp ve metn bir kararghta bir nutfe yaptk. Sonra o nutfeyi bir kan phts hline getirdik, derken o kan phtsn bir inem et yaptk, o bir inem eti de kemiklere kalbettik de o kemiklere de et giydirdik. Bilhare onu baka yaratlla in ettik. Suret yapanlarn en gzeli olan Allah 'in sn (bak) ne ycedir. Sonra siz bunun arka sndan hi bhesiz ki ller (olacaksnz). Sonra siz kyamet gnnde muhakk a k diriltilip kaldrlacaksnz" (el-M'minn: 12-16). Bu yetlerin tefsri Hakk Dni Kur'n Dili'ndtn okumaa deer: IV, 3430-3437; VII, 5702-5728. [35] Hadsin bala uygunluk noktas Yce Allah'n Cibril'e nida edip gk ve yer ahlsine emr ve tebli ulatrmakta vsta olarak kullanmasdr. Buhr hadsi burada biri ulatrlm, biri ta'lk edmi olarak iki senedle getirmitir. Hadsi burada muallak senedin lafz zere sevketmitir. Bu da Eb sim'm nutbaasdr. Buhr bu ta'lki Edeb'de, Amr ibn Al'den; o da Eb sm'dan senediyle mevsl olarak getirmitir. te bu, Buhr'nin eyhlerinin bir ksmndan kendi yannda tek vsta ile olan hadsi bazen ta'lk etmekte olduuna istidlal edilen yerlerden biridir. nk Eb sim, Buhr'nin eyhlerindendir. el-lsml nshasnda bn Cureyc'den olmak zere Ravh ibn Ubde u ziydeyi, yn hadsin devamn getirmitir: "Allah bir kiiye buz edince Cibril'e: Ben fuln kiiyi sevmiyorum, onu sen de sevme! diye emreder. Cibril de onu sevmez. Sonra Cibril de gk ahlsine: Allah fuln kiiyi sevmiyor, siz de onu sevmeyiniz! der. Gktekiler de o kimseyi sevmezler. Sonra yerdeki insanlarn gnlne (Allah tarafndan) o kimse hakknda bir nefret konulur (da mslmnlar arasnda sevilmez)". Hadsin birinci fkras "Mslmnlar arasnda sevimli olan her kii Allah yannda da sevimlidir" umm hkmn; ikinci fkra ise bunun zdd olan "Mslmnlarca sevilmeyen, nefret edilen her kii Allah yannda da sevilmez" umm hkmn ifde etmektedir (ibn Hacer, Ayn, Kastalln). [36] Bala uygunluu, meleklerin ilh ilerde kullanlmalar hususudur. Khin, falcya ve bakcya denir. Bu zamanlarda olduu gibi, slm'dan evvel khinler istikble id bz eyler haber verirler ve kinatn srlarna vkf olduklarn iddia ederlerdi. Peygamber'in gelmesi zerine gkyz meleklerin korumas altna alnm, eytnlarn haber alma kaplar kapanmtr. Kur'n'da eytnlarn semdan kovulup uzaklatrlmalar yle bildirilmitir: "Hakikat biz en yakn g bir znetle, yldzlarla ssledik. {Onu itattan kan) her mtemerrid eytndan koruduk. Ki onlar mele-i A 'l 'ya kulak verip dinleyemezler, her yandan kovularak atlrlar. Onlar iin (hirette de) ard aras kesilmez bir azb vardr. Meer ki ilerinden bir alp arpan olsun. Fakat onu da delip geen bir alev ta'ktb etmitir" (es-Sfft: 6-10). [37] Bala uygunluu yine birtakm yazc meleklere cumuaya gelenleri, geli srasna gre
100 / 2483

buhari

yazma vazifesi verilmi olmasdr. Bu hads daha geni olarak Cumua Kitb'nda deiik bir senedle gemiti. [38] Hadsin bala uygunluu Rhu'l-Kuds szndedir, nk o Cibril'dir. Peygamber'in Hassn'a bu emri vermeleri, mriklerin Peygamber'i ve sa-hblerini hicvetmeye balamalar zerinedir. Bu hicivler o devirde zamanmzn propagandalar kadar siys ehemmiyeti hizdir. [39] Bala uygunluu "Cibril de seninle beraberdir" szndedir. [40] Uygunluk ikinci tarkteki "Cibril'in melike cematini..." szlerindedir. Mevkb, bir yry nev'i, svariler cemati yhud mlyemetle yryen binekler cemati ma'nlarna gelir. Bu hads Maz Kitb'nda Kurayza seferi babnda da gelecektir. [41] Hadsin bala uygunluu "Melek bana gelir... " szlerindedir. Bu hads, el-Cmi'u'sSahth'in ilk kitabnda gemiti. [42] Bala uygunluu "Cennetin bekileri " szndedir, nk onlar meleklerdir. Bu hads Cihd Kitab, Nafakann fazileti bb'nda da gemiti. [43] Bala uygunluk ve delllii "u Cibril'dir..." szndedir. Buhr bunu el-st'zn, er-Rkaak ve Fadil Kitblar'nda da getirmitir. [44] Bala uygunluu Raslullah'n Cibril'e hitb edip, onun daha sk gelmesini istemesidir. Hads iindeki Meryem: 64. yeti Cibril'in szn hikye eder... "nmzde" hirette; "Ardmzda" dnyda, "kisinin arasnda" nzul zamanndan kyamet gnne kadar olacak hereyin ilmi Allah'a mahsstur (Ce-lleyn). [45] Her dilde trl leheler bulunduu gibi, Araba'da da eitli kabilelerin kendilerine has leheleri ve ifde tarzlar vardr. Kur'n'n kelimeleri ounlukla Kurey kabilesinin lehesi zerine indii gibi, bzs da Huzeyl, Havzin, Yemen., leheleriyle inmi ve o suretle okunmutur. Raslullah btn Arab kabilelerinin gnllerinin Kur'n'm tevhd ve medeniyet nuru zerinde toplanmasn istiyordu. Bunun iin Kur'n'n tamamen Kurey lehesi zerine, bz kelimelerinin dier Arab leheleriyle gnderilmesini istemi ve bu dileinde srar ederek Arablar arasnda belirmi yedi kabilenin lehesi zerine gnderilmitir. Ayn zamanda bu bir geniletme ve kolaylatrma idi. Bu suretle Kur'n'm yaylmas kolaylatktan sonra Peygamber'in vefat ettii yln ramazannda "el-Arzatu'l-hire" denilen ve Raslullah'n Cibril ile Kur'n' son mzkere ve mukaabe-lesinde Kurey lehesi kararlat..." [46] Bala uygunluu Cibril'in Raslulah'la en ok ramazn aynda bulumasdr.' Bu hads Vahy Kitb'nda da gemiti. [47] Hadsin Abdullah ibnu'l-Mubrek'ten gelen rivayetini Butr, Fadilu'l-Kur'n'da getirmitir. Eb Hureyre'nin hadsini Fadilu'l-Kur'n'da; Ftma' Nbvvet Almetleri'nde getirmitir. [48] Hadsin bala uygunluu "Cibril indi..." szndedir. Bunu Buhr, Namaz Vakitleri Kitb'nda daha geni bir metinle getirmiti. [49] Eb Zerr'in bu mehur hadsi imdiye kadar birok yerde gemiti. Bilhassa Cenaze ve stikraz Kitblan'nda getiini ve oralarda bz bilgiler verildiini zikredelim. Buradaki rivayette art fiilinin hazfedilmesinin ve art edtyle yetinmenin cevazna bir dell vardr. [50] Bu hads Namaz Kitab; "kindi namaznn fazileti bb"nda da gemiti. Burada arka arkaya getirilen bu hadsler Cibril'in vahy ile ilgili olan vaz-fesne ve umumiyetle
101 / 2483

buhari

meleklerin vazifelerine dell olmak zere sevkedilmilerdir. [51] Buhr bu bal Ezan Kitb'nda Eb Hureyre'den rivayet ettii hadsten almtr. O hads de bundan nceki hadsin senediyle Eb Salih'ten rivayet edilmektedir. Bu bbdaki hadsler dah bundan nceki bb hadsleri gibi yine meleklerle ilgilidir. Bunun iin bz Buhr nshalarnda bu bb bal konmamtr. [52] Hadsin bala uygunluu, iinde meleklerin zikredilmesidir. Bu hads Buyu' Kitb'nda "Erkekler ve kadnlar iin giyilmesi mekruh olan eyler hakknda ticret bb"nda da gemiti. [53] Hadsin bala uygunluu bundan nce zikrettiimiz yndedir. [54] Buhr bu hadsi Libs Kitb'nda da getirmitir. Mslim de Libs'ta getirmitir. Bununla, bundan sonraki hadsin buradaki bb balklarna uygunluklar bellidir. [55] Bu hads Namaz Kitab; "Allhumme Rabbena leke'l-hamd'm fazileti bb"n-da da gemitir. [56] Bu da Namaz Kitab; "Mescidde namaz bekleyerek oturan kimse bb"nda ve "Mescidde hades bb"nda da gemi ve aklamalar verilmiti. [57] Bu Ya'l hadsinin bala uygunluu, meleklerden bir ksmnn cehennem muhafzl vazifesi ile vazifelendirilmi olmalardr. yetin alt ve st taraf ile mealleri yledir: "bhe yok ki gnahkrlar cehennem azabnda ebed kalcdrlar. (Bu azb) onlardan hafifletilmeyecek. Onlar bunun iinde mitsizlikle susacak olanlardr. Biz onlara zulmetmedik. Fakat onlar kendileri zlimdiler. Onlar: Y Mlik, Rabb'in bizi ldrsn! diye amrlar. O da: Siz behemahal (azbda) kalclarsnz! der... " (ez-Zuhruf: 74-77). [58] Hadsin bala uygunluu Yce Allah'n meleklerin bir nev'ini dalara id ilerle vazifelendirmi olduudur. Bunu "Dalar Melei" ta'bri belirtmektedir. Peygamber'in Uhud harbinden daha g bir vakann cereyan ettii yer olarak haber verdii Akabe mevkii, ya Min'daki ta atma snnetinin yapld yerdir, yhud Tif'te huss bir yerin addr. Peygamber'in Taife gitmesi, Peygamberliinin onuncu yl evval ayndadr. O trihte Hadce le Eb Tlib arka arkaya vefat etmi, Peygamtfer her mkil zamanda kendisini himaye ve tesell eden iki mhim kuvvetli dayanaktan mahrum kalmt. Mriklerin tecvzleri de gnden gne artmakta ve sahblere ikenceler yaplmakta idi. Artk Mekke'de kendi haytn koruyacak ve sahbleri himaye edecek kimse kalmamt. Bu sebeble Peygamber'in ve slm Dn'nin haytnda geen en zdrabl yl bu yl olduu ve bundan dolay "mu'l-Huzun (= Keder yl)" denildii bildirilmitir (Mevhibu Ledunniye). Peygamber Hadfce ve Eb Tlb'in vefatndan sonra Tif halkn ird etmeyi dnd. Tif ehri ve Sakf kabilesi erafndan Abdu Yll ile kardeleri Habb ve Mes'd'a gitti. Bunlara slm Dninin esslarn bildirdi. Kurey'in kendisi ve sahbleri hakkndaki zulmlerinden bahsederek himaye istedi. Ras-lullah bu kardeten yalnz Abd Yll le grmtr. Bu sebeble hadste yalnz onun ad anlmtr. Sakf oullar'nm en by ve mu'teberi o idi. Muchid'egre: "Ne olurdu u Kur'n iki ehirden (Mekke ve Tif'ten) byk bir kiiye gnderitseydi" (ez-Zuhruf: 31) yeti Utbe ibn Raba ile bnu Abdi Yll hakknda ve bunlarn halk arasndaki mevkilerini beyn sadedinde inmitir. Peygamber, Tif'te on gn ikaamet etmitir. Yarmadann en nfuzlu adam diye mracaat ettii bnu Abdi Yll snma isteini reddettiinden, daha fazla ka-lamamtr. Tif'in ayak takm Peygamber'e ve yannda bulunan Zeyd ibn H-rise'ye saldrmlar, attklar talarla yaralanmlar, nihayet Utbe ibn Raba'nn bana iltica etmiler; o da kendilerini koruyup zm kram edilmelerini Hristi-yan klesine emretmitir. Tif'ten dnte Mut'm ibn Adiyy'in himayesiyle Mekke'ye girebilmilerdir... Hadste Peygamber'in Cibril'i grd yer olarak zikrettii Karnu's-Selib, Nevev'ye gre Necdliler'in mkaat olan Karnu'l-Menzil'dir ve Mekke'ye iki konak uzaklktadr. Kam lgatte
102 / 2483

buhari

byk dadan ayrlm kk dadr... (Ayn). Bu: hdisede Htemu'l-Enbiy'nn mmeti hakkndaki yksek merhamet ve efkati apaktr. Bu kadar skntl zamanda bile nesillerinden mslmn bir zrriyet gelmesi umulan mriklerin helakim stemeyip, bunlarn sulbnden m'-min muvahhid bir neslin gelmesini istemitir. [59] Bala uygunluu aktr. Bzlarna gre Peygamber'e yaklap sarkan Allah'tr. Bu takdirde ma'n mecaz olur (Hzin). [60] Bu yetlerin tefsirleri Tefsir Kitb'nda verilecektir. [61] Cibrl Peygamber'e sahblerden Dhye veya bakas suretinde gelirdi. Bazen de bir A'rb suretinde gelmitir. Peygamber Cibrl'i kendi yaratl ekli ve suretinde yalnz iki defa grmtr: Birincisi' 'Hemen doruldu. O en yksek ufukta idi (en-Necm: 6-7) ve devam yetlerin delleti zere, en yksek ufukta grmesidir. Yukardaki bn Mes'd hadsleri bu gr tefsir ve tasvr etmektedir. kincisi "And olsun ki Onu dier bir defada Sidretu'l-Mnteh'mn yannda grd" (en-Necm: 13-14) yetleri gereince, Mi'rc'dan dnerken Sidre'de grmesidir. [62] Hadsin bala uygunluu aktr. Hz. ie'nin tefsiri de gayet aktr; bundan nceki haiyelerde daha fazla aklama verilmiti. [63] Buhr bu Senure ibn Cundeb hadsini burada dell olmak zere ok ksaltlm olarak getirdi. Cenazeler Kitb'nn sonlarnda ise bunu ayn senedle ki sa-hfe tutan uzun bir metinle getirmiti. [64] Bala uygunluu, meleklerden bir nev'inin bu ile vazifeli klnmasdr. Buhr bu hadsi Nikh Kilb'nda da getirmitir. [65] Bu hads Vahy Kitb'nda da gemiti [66] Hadsin son cmlesi u yetin lfzna uygun dm ve ondan alnmtr: "And olsun ki, biz Ms 'ya o kitab verdik. imdi sen ona kavumaktan bhede olma. Biz onu srl oullarna hidyet rehberi yapmtk''' (es-Secde: 23). Hadsin sonundaki Enes'in hadsini Buhr Hacc Kitb'nn sonlarnda; Eb Bekre hadsini de bu bbda senediyle getirmitir (Ayn). [67] Cennet, bireyi rtmek ve gizlemek ma'nsma olan el-Cennu lafzndan alnmtr. Bol ve sk aalarn yeri rtp gizlemesi, o aala cennet denilmesine se-beb olmutur. Bu bakmdan eriat lisnnda gelen cennet, u fn haytta gzlerin grmedii, kulaklarn iitmedii, akllarn tahmin ve tahayyl edemedii ni'met-leri ihtiva eden m'minlerin saadet dura demektir. Biz bu ebediyet yurdu hakknda yalnz Allah'n ve Rasl'nn bildirdii derecede bilgilere shib bulunuyoruz. Bunlarn bir ksmn burada greceiz. Buhr bu konuya dir olan bu babnda onbe hads getirmitir ki, bunlar sirasiyle greceiz. Buhr deti zere bu balkta cennetin sfatlan ve imdi mevcd bulunduunu bildiren bz yetlere ve bunlarn tefsirlerine iaret etmitir. Buhr'nin bu konuya ehemmiyet vermesi sebeblerinden biri Mu'tezile'yi reddetmektir. nk Mu'tezle, cennet ve cehennemin imdi mevcd olduklarn kabul etmeyip, ileride yaratlacaklarna kaani' ve mttefiktirler. Buhr'nin yetlerin bz kelimelerine dir burada getirdii tefsiri bilgilerin hepsi kadm tefsir kitblarnda senedli olarak rivayet edilmilerdir. Bunlar geni erhlerde aynen yazlmtr; incelenmesi her zaman kaabildir. [68] Buhr'nin burada iaret ettii yetlerin bzlarn, konuya dellliklerinin iyice belirmesi iin tercemeler hlinde verelim: "imn eden, bir de gzel gzel amellerde bulunan kimselere mutula ki, altlarndan rmaklar akan cennetler onlarn. Kendilerine ne zaman onlardan bir meyve rzk olarak yedirilme her defasnda: H, bu evvelce de (dnyda) rzklandt-mz eydi, diyecekler ve o rzk (renkte,
103 / 2483

buhari

ekilde) birbirinin benzeri olmak zere kendilerine sunulacak. Orada ok temiz zevceler de onlarn. Hem orada onlar dim de kalcdrlar'1'' (el-Bakara: 25). "Artk kitab sa eline verilmi olana gelince, der ki; Aln, okuyun kitabm. nk ben hakkaten hesabma kavuacam (kuvvetle) zannetmitim. -te o, hond bir hayt iindedir. Yksek bir cennette. abucak devirilecek meyveleri yakndr" (el-Hkkaa: 19-23). "Artk kitab sa eline verilmi olana gelince, der ki: Aln, okuyun kitabm. nk ben hakkaten hesabma kavuacam (kuvvetle) zannetmitim. te o, hond bir hayt iindedir. Yksek bir cennette. abucak devirilecek meyveleri yakndr" (el-Hkkaa: 19-23). "te bundan dolay Allah bu gnn errinden onlar korumu, (yzlerine) bir gzellik (yreklerine) bir sevin vermi, sabrettiklerine mukaabil onlarn mkfat cennettir, ipektir. (Oraya giren) hepiniz, iinde tahtlar zerine yaslanc-lar olarak, orada ne bir gne, ne de bir zemherr grmeyerek, ve glgeleri onlara yakn, meyveleri de emirlerine boyun edirilmi olarak. Onlara gmten yaplm billur kaplar, kupalar dolatrlr. Gmten billurlar ki, mkdrn (s-kler) ta 'yn etmilerdir. Orada onlara katks zencefil olan dolu kadeh de iirilir. (Zencefil) orada bir pnardr. Selsebl ad verilir ona" (ed-Dehr: 11-18). "Onlar byle. Onlar iin ma'lm bir rzk vardr. Trl meyveler. Onlar ikram edilmi kimselerdir. Nam cennetlerinde. Birbiriyle karlkl tahtlar zerinde. Onlarn herbiri mam arbndan trl kadehlerle tavaf edilirler. Bembeyaz, ienlere bir lezzet. Orada bir humar (ba ars) da yok, onlarn bundan bhu olacaklar da yok. Yanlarnda nazarlarn yalnz zevlerine atfetmi iri gzl kadnlar vardr ki, bunlar rtlp saklanm yumurtalar gibidirler" (es-Sfft: 41-49). "bhesiz takva sahihleri iin (her korkudan) selmet (ve her arzuya) ulamak vardr. Baheler, zm balar, memeleri tomurcuklanm bir yat kzlar, dolu kadehler! Orada ne bo bir lkrd, ne de birbirine yalan syleme iitmezler'' (en-Nebe': 31-35). "Saclar ne mutludurlar. Solcular ne bedbahttrlar! Hayr yarlarnda t ne geip kazananlar, onlar ncdrler. te onlar (Allah'a) en ok yaklatrlm olanlardr. Nam cennet/erindedirler. Birou evvelki mmetlerden, biraz da sonrakilerdendir. Onlar cevherlerle rlm tahtlar zerindedirler, stlerinde kar karya yaslanclar olarak. Ebed{tkze)lie mazhar edilmi evldlar etraflarnda dolanrlar. Man kaynandan dolu byk kablarla, ibriklerle ve kadehlerle. Ki bundan ba arsna uratlmayacaklar gibi, akllar da giderilmez'' (el-Vka: 8-19). "Onlar orada ne bo bir lf, ne de gnha sokacak birey iitmezler. Yalnz bir sz: Selm selmdr. Saclar: Onlar ne mutlu saclardr! Dikensiz kiraz meyveleri tklm tklm muz aalan, yaylm glge, dima akan su, kesilmeyen, yasak da edilmeyen birok meyve arasnda ve ykseltilmi deklerdedirler. Hakikat biz onlar yepyeni bir yaratla yarattk da, kzolan kzlar, zevcelerine sevgi ile dkn, hep bir yat yaptk, saclar iin" (el-Vka: 27-38). "adrlar iinde perde ehli huriler vardr... Bunlara onlardan evvel ne bir nsan, ne bir cinn dokunmutur..." (er-Rahmn: 72-74). "bhesiz o iyiler ni'met iinde, ssl tahtlar zerinde tem edeceklerdir. yle ki sen o ni 'metin gzelliini yzlerinde tanrsn. Onlara mhrl hlis bir arbdan iirilecek ki, onun sonu bir misktir. O hlde nefaset isteyenler bunu arzu etmelidir. O arbn katks Tesnm 'dendir. O bir pnardr ki, mukar-rebler ondan ierler. " (et-Tatff: 22-28). [69] Buhr buradan i'tibren gelecek onbe hadsi sralamaa balad. Bu hadslerin hepsinin balkla mutbakaatlar cennetin zikrinde; bzsnda da cennetin vasflarnn zikrindedir. Onun iin bundan sonra her hadste bala uygunluun zikredilmesine ihtiy yoktur. Bu hads Cenazeler Kitab; "Sabah akam lye oturaca yer gsterilir b-bi"nda da gemi, aklamalar orada verilmiti (Ayn). [70] Bu ounluklarn sebebi yle tevcih edilmitir: Birok ma'siyetleri ilemeye sev-keden maldr, maln verdii aznlktr. Dny haytnda erre vesle olan maldan mahrum fakirler ise ounluu tekil ettiinden, dnyda dn vecbelerine bal bir hayt geiren fakirlerin cennette
104 / 2483

buhari

ounluu oluturmalar tabidir. Cehennemliklerin ounluunu kadnlarn oluturmas konusunda bnu Eb Sufre: Ekseriyetle kadnlarn kocalarna kar isyankr ve kfrbaz olmalardr, dedi. Kurtub de; kadnlarn tab'an erkeklerden asab olmalarn, znete ve dny alyine dkn bulunmalarn sebeb gstermitir. [71] Bu hads, cennet ve cehennemin yaratlm ve imdi mevcd bulunduuna apak dellet etmektedir. Buhr bu hadsi Menkabeler Kitab; Umer'in fazileti bb'nda da getirmitir. [72] Bu hadsin dier bir tarkinde adrn boyu deil, eninin altm mil olduu bildirilmitir. [73] Dvd bu hadsteki "sterseniz u yeti okuyunuz" sz iin Eb Hureyre'nin szndendir, demitir. bnu't-Tn ise: Zahir olan bunun hilafdr; bu sz Raslullah'n szndendir, demitir (Ayn). Burada Yce Allah'n "Ben hazrladm" sznde cennetin yaratlm olduuna dell vardr (Kastalln). [74] Bundan sonraki tarkten gelen hads daha tafsllidir. [75] Eb Ya'i'nm rivayetinde bu kuman dokumasnda altn da varm. Bir rivayette Peygamber bunu evvel kabul etmemi, fakat Ukeydir'in zldn grnce alm, sonra Umer'e yhud Al'ye hediye etmitir. [76] nk cennet ni'meti daimdir, mil olduu gzellikle beraber, onun iin kesilip bitmek de yoktur. [77] Ahmed ibn Hanbel, Tabern ve bn Hbbn, Utbe ibn Abd hadsinde bunun Tb aac olduunu rivayet etmilerdir (Kastalln). [78] Cennet ahlsinin hepsi m'minler ve tasdik edenlerdir. Lkin bunlar anlan sfatlarla seilmilerdir. Bu hadsi Mslim, Cennetin Sfat blmnde getirmitir. [79] Buhr bu ta'lki Oru Kitbi'nda, Orulular iin olan Reyyn Kaps bb'nda ( Eb Hureyre'den; Chd'da da yine Eb Hureyre'den senedli ve Peygamber'e ulanm olarak getirdi. [80] Buhr bununla Enbiy Kitbi'nda isa'nn zikri srasnda Ubde ibnu's-Smit'in Peygamber'den rivayet ettii u hadse iaret etmitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Her kim Allah'tan baka ibdet olunacak hibir ma'bdyoktur, yalnz bir Allah vardr, orta yoktur. Muhammed de muhakkak Allah'n kulu ve rasldur. s da A ilah 'in kulu ve rasldr, ve Meryem 'e brakt bir kelimesidir. Ve Allah tarafndan bir ruhtur. Cennet haktr, cehennem de haktr diye ehdet ederse, Allah o kimseyi cennetin sekiz kapsndan hangisini isterse oradan cennete kor. O kul hangi amelde olursa olsun". [81] Hadsin bala uygunluu "Cennette sekiz kap vardr" szndedir. [82] Buhr bu balkta evvel cehennemin sfat ve onun yaratlm olup imdi mev-cd bulunduunu sbt edecek birok yetlere ve onlardaki bz lfzlarn tef sirlerine iaret etmitir. Bundan maksadnn Mu'tezile'nin bu konudaki inkrn reddetmek olduunu bundan nceki bbda zikretmitik. imdi biz Buhr'nin burada iaret ettii yetlerden bzlarnn meallerini, dellliklerinin iyice belirmesi iin yazmaa alalm: "bhesiz ki cehennem bir pusudur. Azgnlarn dnp dolap girecekleri bir yerdir. Sonsuz devirler boyunca iinde kalacaklar, orada ne bir serinlik, ne de iilecek birey tadacaklardr. Sde bir kaynar su, bir de irin (iecekler, amellerine) uygun bir ceza olarak. nk onlar hibir hesb ummuyorlard" (en-Nebe': 21-27). "Kitab sol eline verilmi olana gelince, o da der ki: h keski benim kitabm verilmeseydi.
105 / 2483

buhari

Hesabmn da ne olduunu bilmeseydim. h keski o (lm haytma) kat t bir son verici olsayd. Malm bana bir fayda vermedi. Saltanatm benden ayrlp mahvoldu. (Allah buyurur:) Tutun da onu balayn. Sonra onu o alevli atee atn. Sonra da onu yetmi arn uzunluunda bir zincir iinde oraya sokun. nk o, o byk Allah 'a inanmazd. Yoksula yemek vermeye tevik etmezdi. Onun iin bugn burada kendisine hibir yakn yoktur. Gslin den baka yiyecek de yoktur ki, onu hat edenlerden bakas yemez" ,(el-Hkkaa: 25-37). "Siz de; Allah ' brakp tapmakta olduklarnz da hi bhesiz ki cehennemin odunusunuz. Siz oraya gireceksiniz. Onlar eer ma 'bdlar olsalard oraya girmiyeceklerdi. Hepsi orada ebed kalcdrlar. Orada haklar inim inim inlemektir onlarn. Bunlar orada da duymayacaklardr" (elEnbiy: 98-100). "imdi bana akmakta olduunuz atei syleyin, onun aacn siz mi yarattnz, yoksa yaratanlar biz miyiz? Biz onu hem bir ibret, hem l yolcularna bir faide kldk. O hlde Rabb'ini o byk adiyle tesbh et" (el-Vka: 71-74). ' '(Meleklere yle denilir.) O zulmedenleri, onlara e olanlar, Allah 't brakp tapmakta srar ettikleri eyleri hep biraray toplayn da cehennem yoluna gtrn. Onlar habsedin. nk onlar mes'ldrler" (es-Sfft: 22-24). "Byle (bir ni'mete) konmak m hayrl, yoksa zakkum aac m? Hakikat biz onu zlimler iin bir fitne yaptk. bhesiz ki o, lgn atein dibinde kacaktr. Ki, tomurcuklar eytnlarn balar gibidir. te hakikat onlar bundan yiyecekler, bu suretle karnlarn bundan dolduracaklar. Sonra zerine de onlar iin ok scak bir su ile kartrlm arb vardr. Sonra dnp gidecekleri yer, bhesiz yine cehennemdir. nk onlar atalarn sapkn kimseler bulmulard da, kendileri de onlar izleri zerinde koturuyorlard" (cs-Sfft: 62-70). "Gelecek olan o gnde Allah 'tan izinsiz hibir kimse konumaz. Artk onlardan kimi ak (bedbaht), kimi de sad(bahyr)dtr. ak olanlara gelince onlar atetedirler ki, orada ok fec' bir nefes alp vermeleri vardr onlarn. Gkler ve yer durduka orada ebed kalcdrlar. Rabblerinin diledii baka. nk ftabb 'in ne dilerse hakkyle onu yapandr. Mes 'd olanlara gelince: Onlar da cennettedirler, Rabblerinin diledii (mddet) mstesna olmak zere, onlar ora da ebed kalcdrlar. Bu bir ltuf ve ihsandr ki, kesilmesi yoktur" (Hd: 105-108). "Sonra arkalarndan yle kt bir nesil geldi ki, namaz braktlar, ehvetlerine uydular. te bunlar da azgnlklarnn cezasna urayacaklardr"; "...Mut-tekleri o ok merhametli Allah 'in huzuruna suvri eliler gibi toplayacamz, gnahkrlar ise susuz olarak cehenneme sreceimiz gn..." (Meryem: 55, 85-86). "Allah 'in yetleri hakknda ekimelere bir bakmadn m, nasl dndrlyorlar? Onlar, Kitab ve peygamberlerimizle gnderdiimiz eyleri yalanlayanlardr. Artk bilecekler, boyunlarnda lleler, zincirler bulunduu zaman ki, onlar scak suyun iinde srklenecekler, sonra atete yaklacaklar" (el-M'min: 69-72). , "O, insan bardak gibi kupkuru bir balktan yaratt. Cann da yaln bir ateten yaratt" (erRahmn: 14-15). "zerinize ateten (dumansz) bir yalnla, bir duman salverilecek. yle ki birbirinizi kurtaramayacak, yardmlaamayacaksnz" (er-Rahmn: 35). "Ne zaman oradan zdraptan dolay kmak isterlerse yine ierisine iade olunurlar ve: Tadn yangn azabn! (denilir)" (el-Hacc: 22). "Fsk olanlarn barnaca yer ise atetir. Ne zaman oradan kmak isterlerse ierisine dndrlrler ve onlara: Tekzb edegeldiiniz o atein azabn tadn! denilir. Biz o en byk azbdan nce de onlara mutlakaa yakn azbdan tattracaz. T ki ric'at etsinler" (es-Secde: 20-21). [83] Buhr'nin burada naklettii tefsirlerin hepsi senedleriyle yerlerinde rivayet edilmi ve
106 / 2483

buhari

kadm mfessirler tarafndan zabtolunmulardr. [84] Hadsin bala uygunluu -Cehennemin kaynamasndandir" szndedir Buhar bu hadisleri Namaz Kitab; "le namaznn serinlie braklmas bab nda da getirmiti. [85] Bala uygunluu "Ate" szndedir. nk bundan maksad cehennemdir. Maksad atein bizzat kendisi deildir. Zira cehennemde hem ate vardr, hem de zemherr yn iddetli souk vardr. ki zdd bir yere gelmezler. Cehennem lfz bunlarn kisini de ve bunlardan baka azb nevi'lerini de mil olur. [86] Raslullah'n humma hastaln souk su ile tedvyi emretmesi, Peygamber'-in tbb cmlesindendir. Zamanmz tbbnn da umumiyetle kabul ve tatbk ettii bir tedv tarzdr. Bu hastann bana ve vcdunun bz yerlerine buz torbas ve serin eyler koymak eklinde oluyor. Raslullah'n kendi vefat hastal olan hummaya kar da souk su kullanlmtr. [87] Buhr bu hadsi daha nce geen Melekler'le ilgili 7. bbda da (40 rakaml ha ds) getirmiti. Burada da deiik bir senedle bala uygunluundan dolay getirmitir. nk Mlik'ten maksad, cehennemin hzini yn orada vazifeli olan melektir. [88] Hadsin bala uygunluu, iinde ate yn cehennem zikredilmesi ynnden-dir. Hadste rv Eb Vil trih bir vakaya iaret etmitir. yle ki: Hz. Us-mn aleyhinde meydana gelen fitne esnasnda, Usmn'm sk dostu olan Usme'ye, bu fitnenin Usmn'la konumas suretiyle giderilmesine almas teklf edildiinde Usme, bu konuda hi ekinmeden gereken konumay gizli gizli yapmakta olduunu, byle konumalarn zaruret olmadka gizli olmasnn daha hayrl olduunu belirtmitir. Bu hadsten eer gizlilik diresinde devlet adamlarna nashat mmkin olmazsa hakknn zayi' edilmemesi iin, hakk ve adalet gerei aka bildirilmesi hkm alnr. nk sahh bir hadste: "Cihdn efdal i, zlim bir sultana kar hakk sz sylemektir" buyurulmutur. Buhr, hadsin sonunda haber verdii Gunder rivayetini Fitneler Kitab'-' nda senediyle getirmitir. [89] bls, gzle grlmeyen varlklardan olduu iin, limler onun mhiyetini eitli ynlerden; ad, soyad, Araba veya gayr Araba bir isim olduu; yaratlnn asl, snf... gibi ynlerden incelemilerdir. rih Ayn bu ynleri birer birer nceleyip zetlemitir. Bu arada Mverd'nin kendi Tefsr'inde verdii bls ta'-rfini de kaydetmitir: bls, rhn bir ahstr; "Nuru'sSemm"dan (isabet ettii eyi zehirleyen ateten) yaratlmtr. O eytnlarn babasdr. Onlarda ehvetler terkb edilmi, yn hilkat mayas ehvetlerle yorulmutur. Bu isim, hayrdan mahrmluk ma'nsna olan "ibls" masdanndan tremitir (Umdetu'l-Kaari, VII, 270). [90] Buhr bu baln devamnda istidrd olarak bz yetlere aret etmi, ve onlardaki bz kelimelerin tefsrlerini vermitir. Bunlar rivayet tefsirlerinde ve hads erhlerinde senedli ve sahihlerine ulatrlm olarak zabtedilmitir. Buhri'nin iaret ettii b yetlerin meallerini buradaki srasyle yazalm: ' 'Hakikat biz en yakn g bir znetle; yldzlarla ssledik. Onu her mte-merrid eytndan koruduk. Ki onlar Mele-i A 'l 'ya kulak verip dinleyemezler, her yandan kovularak atlrlar. Onlar iin (hirette de) ard aras kesilmez bir azb vardr" (es-Safft: 6-9). "Bunlar Rabbi'nin sana vahyettii hikmetlerdendir. Allah ile beraber dier bir tanr edinme ki, sonra yerinmi, kovulmu olarak cehenneme atlrsn" {el-sr: 39). "Onlar O'nu (Allah') brakrlar da yalnz diilere taparlar. (Bylece) o ok inat bir eytndan bakasna tapm olmazlar. Allah onu rahmetinden kovdu. O da (yle) dedi: Cellin hakk iin kullarndan bir nastb edineceim, onlar herhalde saptracam, onlar mutlaka olmayacak kuruntulara boacam, onlara kat 'yyen emredeceim de davarlarn kulaklarn yaracaklar,
107 / 2483

buhari

onlara muhakkak emredeceim de Allah 'in yarattn deitirecekler. Kim Allah ' brakarak eytn bir yr edinirse, bhesiz aktan aa byk bir ziyana dmtr o'' (en-Nis: 117119). "Hatrla ki biz meleklere: dem iin secde edin! demitik ve onlar da secde etmilerdi de bls etmemi: Ben bir amur hlinde yarattn kiiye secde eder miyim? demiti. (Yine) dedi ki: Benden erefli kldn bu (adam da) kim oluyormu, bana haber ver! Eer beni kyamet gnne kadar geciktirirsen, and olsun ki onun zrriyetini, biraz mstesna olmak zere muhakkak kendime bend ederim. (Allah da:) Defol git! dedi, artk onlardan kim sana uyarsa bhesiz ki cehennem hepinizin cezasdr, tastamam bir ceza. Onlarn iinden gcnn yettiini sesinle yerinden oynat, onlara kar svarilerinle, piyadelerinle yaygara kar, mallarna, evldlanna ortak ol. Onlara va 'd et. eytn onlara bir aldattan baka ne va 'd eder? Benim gerek kullarm! Senin onlar zerinde hibir hkimiyetin yoktur. Onlara vekil olarak Rabb'in yeter"119 (el-sr: 61-65). Rahman'in zikrinden gz yumarsa, biz ona eytn musallat ederiz. Artk bu onun (ayrlmaz) bir arkadadr" (ez-Zuhruf: 36). [91] Hadsin bala uygunluu, sihrin ancak eytnn buna yardm ile tamam olmas ynndendir. Bu da eytnn irkin sfatlan cmlesindendir. Peygamber bir hadsinde sihrin insanlk fazletin ldren yedi byk gnhtan birisi olduunu bildirmitir. Hayber'deki zehirlenmesi srasnda zehirleyenler: Eer sen yalanc isen koyunu yer, lrsn; biz de kurtuluruz. Eer hakk peygamber isen sana bir zarar erimez, demilerdi. Bu ve benzeri teebbsler gibi Peygamber'e sihir eitlerinin de hibir zarar veremeyecei isbt edilmi oluyor. "Beer Trihinde Sihir ve Sihirbaz"; Tecrd Ter. VIII, 260-272'den okunabilir. [92] Hadsin bala uygunluu aktr. Bu hads Teheccd'de de gemiti. Bunda eytnn insan ruhu ve bedeni zerindeki kt etkileri en sde bir ekilde anlatlmtr [93] Hadsin bala uygunluu aktr. Buhr bunu /Teheccd Kitb'nda da getirmiti [94] Bala delHii aktr. Buhr bunu Nikh'ta da getirecektir. [95] Bala uygunluu "O eytnn iki boynuzu arasndan kar" szndedir. Buhr bunu Namaz Vakitleri'nde, Sabah namazndan sonra gne ykselinceye kadar namaz bb'nda getirmiti. Gnein hcibi, doma ve batma zamannda kursun ilk ve son gzken kenarlarna denildii gibi, gnein henz ufkun altnda iken cirminden evvel sabahleyin gzken klarna da denilir. [96] Bala uygunluu "nk o ancak bir eytndr" szndedir. Namaz kesmey e alan byle bir kimseye eytn denilmesi mecazdr. nsn taifesinden bls ahlk ile sfatlanan kimselere mecazen eytn denilmesi ok vki'dir. Kur'nda ^nsn vecinn eytnlar" (el-En'm: 112) ta'bri vardr. Bir ma'nya grede onu bu kt fiile sevkeden ancak eytndr demektir. Nitekim Mslim'de: bhesiz karini, yn kendinden ayrlmayan eytn onunla beraberdir", eklinde gelmitir. [97] Bala uygunluu "te o, eytndr" szndedir. Buhr bunu Veklet Kit-b'nda tam olarak getirmiti. [98] Bala uygunluu aktr. Bu hadsi Mslim, mn'da getirmitir. Oradaki rivayetlerin birinde "ment billahi desin" eklindedir [99] Hadisin bala uygunluu "eytnlar zincire vurulur" szndedir. Hads, Oru Kitab, "Ramazn yhud Ramazn ay denilir mi bb"nda gemiti [100] Bala uygunluu "Onu hatrlayp sylememi eytndan bakas unutturmad" szndedir. Hads burada ksaltlm olarak verilmitir. Bu mehur Ms-Hzr hadsi lim
108 / 2483

buhari

Kitb'nda yerde ve daha baka yerlerde gemiti. Bu kssann byk bir ksm, hatt bazen hadstekini tamamlar ekilde el-Kehf: 59-82. yetlerinde de gemektedir. [101] Bala uygunluu "Fitne buradadr, eytnn boynuzunun doaca yerdedir" szndedir. Peygamber, slm devrinde meydana gelecek fitnelerin, musibetlerin men-e'ini haber vermi ve dou tarafna iaret ederek "eytnn boynuzunun doduu taraf" buyurmutur. Peygambpr'in vefatndan sonra meydana gelen fitnelerin hepsi dou tarafndan km bulunduundan, bu haber Peygamber'-in mucizelerinden saylr. Bu haber belki btn insanln bana gelecek b yk fitnelerin istikbldeki k yerini de bildirmektedir... eytnn boynuzu ta'bri Je temsildir. [102] Bala uygunluu "nk eytnlar o zaman dalrlar" szndedir. Buradak i emirlerin hkm nedir? dersen, derim ki: Bunlarn hepsi dnyev yararlan reten, ird eden mendb emirlerdir. cb yn vcib klma emirleri deildir. M'minlerirbu emirleri yerine getirmeleri yakr. Bunlar yerine getirenler, zararlardan selmette olurlar.. (Ayn). [103] Bala uygunluu son cmlelerindedir. Bu hads daha geni br metinle 'tikf ta da gemiti. [104] Bala uygunluu aktr. Nevev yle demitir: "Bu, Allah'n dnini anlamayan ve pk eratin nurlar ile temizlenip aydnlanmayan kimsenin szdr. Belki bu mnafklardan yhud chil bedevilerdendir" (Kastalln). Yn bu istizenin delillere mahss olduunu sanan ve gazabn eytn tarafndan atlan fitne ve fesddan ileri geldiini anlamayacak derecede chil olan bir kimsenin szdr... [105] Bu hads, ayn bbda bundan nce biraz deiik sened ve metinle gemiti. Hadsin sonunda verilen senedi bildirmenin fidesi, u'bc'nin bu hads hakknda iki stad olduudur (Kastalln). [106] Hadsin bala uygunluu aktr. Bu, Namaz Kitab; "Esr yhud borluyu mescidde balama bb"nda bz farklarla gemiti. Hadsin devam yledir: "Sabah olunca hepiniz onu gresiniz diye mescidin direklerinden birine balamak istedim. Fakat kardeim Sleyman ibn Davud'un: Ey Rabb Um, beni mafiret et. Bana yle bir mlk ver ki, o, benden baka hibir kimseye lyk olmasn. bhesiz btn murdlan ihsan eden Sen 'sin Sen (Sd-35) duasn hatrladm da, onu kpek gibi kovdum". [107] Bu da Namaz Kitb'nn sonlarnda gemiti. [108] Allah onu ve annesi Meryem'i u du bereketiyle korudu: "... Rabb'm, hakikat ben onu kz olarak dourdum. Erkek, kz gibi deildir. Gerek ben adn Meryem koydum. Ben onu da, zrriyetini de o talanm eytndan Sana sndrrm, dedi" (lu mrn: 35-36). Bu ve bundan sonraki hadslerle balk arasndaki uygunluk aktr, ayrca belirtmee hacet yoktur. [109] Buhr bu hadsi burada ok ksa getirdi. Huzeyfe ile Ammr'n fazl bb'nda, bundan daha btn olarak getirmitir [110] Buhr bu hadsle, bundan nceki rivayette Ebu'd-Derd'nn sznden kasde-dIenin Ammr ibn Ysir olduunu beyn etmitir. Bu Ammr, slm olmakta ne geenlerden ve hakknda "Kalbi mn zere sabit ve mutma'in olduu hlde zorlamaya uratlanlar mstesna..." (en-Nahl: 106) yeti inmi olan sahbdir. [111] Buhr bu ta'lki, "Meleklerin zikri bbi"nda, yine e'den senedli olarak getirmiti. [112] Buhr bu esneme hadsini Sahih 'inin birka kitabnda deiik senedlerle getirmitir. Peygamber esnemeyi sevmedii iin, onu eytndandr buyurdu. nk esneme ancak beden arl, doluluu, tenbellie ve uykuya meyli ile birlikte meydana gelir... (Ayn).
109 / 2483

buhari

[113] bn shk'in yannda u ziyde vardr: Huzeyfe: Babam ldrdnz, dedi. Onlar: Vallahi biz onu tanmadk, dediler ve doru sylediler. Bunun zerine Huzeyfe: Allah sizlere mafiret eylesin, dedi. Raslullah Yemn'n diyetini ona vermek istedi. Huzeyfe babasnn kan bedelini mslmnlara sadaka yapt. Hu-zeyfe'nin bu fiili Raslullah katnda Huzeyfe'nin hayrm artrd. Buhr bu hadsi Maz'de ve Diyetler'de de getirmitir. Baba oul bu iki sahbnin hal tercemeleri ksaca yledir: Huzeyfe (R) Yemn lakabiyle hret bulan Hsl veya Huseyl bn Cbir el-Abs'nin oludur. Her ikisi de byk sahblerdendir. Hsl ibn Cbir naslsa bir aralk birini ldrm olduundan memleketinden kap Medine'ye snm ve Evsler'den Abdu'iEhel oullan himayesine girmi ve onlara yemnli dost olmutur. Evs ile Hazrec, aslnda Yemen'den gelme olduklarndan Yem-n'dirler. te Hsl bu Yemnlere katld iin kavmi tarafndan kendisine "Yemn" lakab verilmitir. Baba oul kdemli mslmnlardan olduklar hlde Bedir gazasna katlamamlardr. Oraya giderlerken yolda Kurey mriklerinin eline dmlerdir. Mrikler: Siz Muhammed'in yanna gidiyorsunuz, diye kendilerine ilimek istemilerse de onlar inkr ettiklerinden, Medne'ye gidecek lerine ve Rasullah ile birlikte harbe girmeyeceklerine Allah adna yemn ederek ahd ve peymn vermedike yakay kurtaran amiardr. Kurtulduktan sonra Peygamber'in yanna gelerek keyfiyeti arzetmiler. Peygamber onlara: "Burada durmayn, Medine'ye gidin" emrini verdii iin, o muharebede bulunama mlardr. Uhud gazasnda Rasullah Hsl ile Abdu'l-Ehel oullan'ndan Sabit ibn Vak' -yalan lerlemi olduu iin- Medine'nin krgir ve metn binalarna kadnlar ve ocuklarla birlikte saklamt. Orada iken mslmnlarn bozgun haberi gelmesi zerine biri dierine: "Biz bugn deilse yarn ukura gireceiz. Burada leceimize harb meydannda ehdet kazansak" demi. Bu sz zeri ne de her iki htiyar kllarn syrarak mslmn mchidlere katlmlar. Sabit ibn Vak kardei Rifa ibn Vak gibi- mriklerin kllaryla ehd olmular. Hsl ibn Cbir'e gelince: Mslmanlar kendisini mriklerden biri zannyle -hatra yle geliyor ki, balangta muhriblerden olmad iin o gnk in yn parolay bellemeden harbe girmi olmas hatya sebeb olmutur- yaln kl bana mler ve babasnn urad tehlikeyi grp yanma koan Huzeyfe, hadste de belirtildii gibi: "Aman! Ne yapyorsunuz?" O babamdr, o babamdr!" deyinceye kadar iini bitirmiler, Huzeyfe bu hat katline kar yalnz: "Yafirullhu lekum ve huve erhamu'r-rahimin" (Ysuf: 92) demekle yetinmi ve Peygamber tarafndan denen diyeti bile mslmnlara sadaka etmek cmertliini gstermitir. Huzeyfe Emru'l-M'minn Umer ibnu'l-Hattb tarafndan Selmn Fris'den sonra Medini Kisr valiliine ta'yn olunup, mrnn sonuna kadar o hizmette kalmtr. lm Hz. Usmn'n katlinden ve Emru'l-M'minn Al'ye bey'attan krk gn sonradr. Huzeyfetu'bnu'l-Yemn, Raslullah'n srlarnn mahremi olup, mnafklarn hllerini ve ileride meydana gelecek fitnelerin tafsillerini en ok bilen zt idi. "Kyamet gnne kadar olmu, olacak eyleri Rasullah bana syledi" der imi. Umer, Medine'de cenaze olsa Huzeyfe'yi gzetler, onu cemat arasnda grmezse lnn mnafk olmasndan bhe ederek namazn klmazm. Tirmiz'de Huzeyfe'den gelen rivayete gre, Raslul-lah'a: "Y Raslallah, birini halfe etsen!" denilmi. "Eer ben bir halfe nasb edersem, siz de ona itaat etmezseniz azaba urarsnz- Lkin size Huzeyfe ne sylerse, szne inanz. Abdullah ibn Mes'd da Kur'n' nasl okutursa ylece okuyunuz" buyurmutur (Tecrd Ter., II, 383-384). [114] u ma'nca ki, musallsaa sola dnerse, dnme nnda kendisine eytn zafer bulup ibdetten megul eder. Fiillerinde kh (unutma) sehv, kh yanlma vki' olur. nk kasdedilen eyin gayr ile megul olmutur ve kalbi hzr deildir. Bu fiil, raz olunmam olduu iin eytna nisbet edilmitir. Tayyb dedi ki: Bu kelmn ma'ns udur: Musall saa sola baknca hu'u gider. Hu'un gitmesine istiare yoluyla eytnn ihtilas {yn kapp almas) denilip, o fiilin irkinlik derecesi tasvir buyurulmutur.
110 / 2483

buhari

Bu hads Namaz Kitb'nda, "Namazda saa sola bakmak bb"nda da gemiti. [115] Buhr bu hadsi burada iki yoldan getirmitir: Biri Ebu'l-Mugre yolu, ikincisi Sleyman ibn Abdirrahmn... yolu. Buhr bunu keza Ta'br'de, en-Nes, el-Yevm ve'1-Leyle'de getirmitir. [116] Buhr bunu byle Dular'da; Mslim de Dualar Kitb'nda getirmitir. [117] Bu hadste ve kardelerinde byk birey (bir ilim) vardr: nk Yce Allah, Rasl'ne ma'nlarn garblerini tahss etmi ve O'na eyann hakikatlerinden yle eyler amtr ki, onlar beyn etmeye akln kudreti ksa kalr ve onlar idrkten akln gz yorulur. Bu hadsin zahiri, eytnn genizde gecelemesinin her uyuyan iin hsl olmasn gerektirir. Bir de bunun Kurs yeti hadsinde olduu gibi zikirden herhangi bir du ile eytnn errinden korunmayan kimselere mahss olmas muhtemel olur (Kastalln). [118] Yn cinnlerin varln beyn ve cinnlerin hayr ile sevaba nail ve err ile de ikaa-ba urayacaklarnn zikri bab. slm limleri cirmi birok ynlerden: cinnin varl; cinnin yaratl balangc; neden yaratld; cinnler cisim midir, m-cerred cevher midir; cinnin nev'leri, niin cinn denildii; yerler ierler mi ve aralarnda nikhlama ve dourma var mdr; mkellef midirler ve haklarnda teklife dayanan sevb ve ikaab, mkfat ve mczt var mdr; slih ve fskla-r var mdr; muhtelif suretlere girmeleri var mdr; ynlerinden incelemilerdir. ns mukaabili olarak zikrolunan cinn, ltf cisim maklesinden olduundan, ona id olan bahis byle birok u'belere ayrlarak gayet mull bir surette incelenmi ve cinnin varl hususu mstesna olmak zere, bu konularn hepsi limler arasnda birer ihtilf yeri olmutur. Buhr sarihleri ve bilhassa rih Ayn, bu ihtilflar delilleri ile beraber nakletmitir: Umdetu'l-Kaar, VII, 285-290. Eb'l-Abbs ibn Teymiyye yle demitir: "Btn slm frkalanyle ir milletlere ve kfirlere mensb zmreler cinnin varlnda ihtilf etmemilerdir. Vaka slm-zmreleri arasnda Cehmiyye ve Mu'tezile gibi cinn inkr edener bulunduu gibi, dier mmetler ve kfirler arasnda da nkr edenler vardr. Fakat milletlerin cumhuru bunu kabul ve i'tirf etmilerdir. nk peygamberlerin cinnin varlna dir haberleri insana zarur ilim ifde edecek derecede mtevtirdir" {Umdetu'l-Kaar, VII, 285). [119] Bu yet, peygamberlerin hem "cinnleri, hem de insanlar inzr edip, ikaabdan sakndrdklarna ve onlarn iledikleri hayr ilerinin eitli dereceleri bulunmas da sevaba dellet etmektedir. Buhr bu balkta u yetlere ve tefsirlerine de iaret etmitir: "Dorusu biz o hidyetti (Kur'n') dinleyince ona mn ettik. Kim de Rabb 7-ne mn ederse, o ne bir cret eksikliinden, ne de bir hakszla urayacam dan korkar. Gerek kimimiz mslmnlar, kimimiz ise zulmedenlerdir..." (el-Cinn: 13-14). "Bir de O'nunla cinnler arasnda bir hsmlk uydurdular. And olsun ki biz-zt cinnler dah onlarn behemahal (cehenneme) zorla getirileceklerini pek iyi bilmilerdir''1 (es-Sfft: 158). "Onlar Allah' brakp, kendileri yardm edilecekler midiyle ma'bdlar edindiler. Ki bunlar onlara asla yardm edemezler. (Bil'akis) kendileri bunlar iin hazrlanm bir sr avenedir" (Ysn: 74-75). Elmahl Muhammed Hamd Yazr, Hakk Dni Kur'n Dili tefsirinde Cinn Sresi'nin banda dou, bat ilim leminde bu mes'ele hakknda gelen nasslar-la ileri srlen fikirleri ve grleri naklederek ok kymetli bilgiler toplamtr: (VII, 5382-5395). [120] Bu hads cinnin mezzin hakknda ehdetleri sabit olduktan sonra, meleklerin de ehdeti evleviyet yoluyla sabit demektir. Zr "Cinn" lugt ynnden gze grnmeyen mevcd olduuna gre, medlulne melike de girer...
111 / 2483

buhari

Bu hads Ezan Kitab, "Ezn'da sesi ykseltmek bb"nda da geti. [121] Yemen'deki Nusaybn cinnleri yedi yhud dokuz kii idi. Raslullah bir Tif seferinde enNahl vadisinde sabn namaz kldryordu. te o srada bu cinnler Kur'n'i iitmi, kavimlerine gitmi ve yetteki szleri sylemilerdir. mm Eb Hanfe: Bu yete gre m'min cinnler iin sdece cehennemden selmet vardr, sevb yoktur, demitir. mm Mlik, bn Eb Leyl, Eb Ysuf, Muhammed ise onlara da sevb ve ikaabm terettb edeceini; Dahhk da er-Rahmn: 56 yeti gereince cennete gireceklerini sylemilerdir (Beydv, Medrik) [122] Hepsinin hkm, tasarrufu, idaresi O'ndadr (Beydv). [123] yetin tamm yledir: "Onlar stlerinde kanatlarm aarak kapayarak uan kular da grmediler mi? Bunlar o rahmeti hereyi kaplayan Allah 'tan bakas tutmuyor. bhesiz ki O hereyi hakkyle grendir". [124] Buhr'nin bu hadsi cinn bahsinde getirmesi, ok zehirli ve arkas iki izgili olan azl ylanla engerek ylan suretine cinnin temessl etmemesi, ev ylanlar suretine temessl etmesi i'tibriyledir. Ve bu i'tibrla ldrlmesi nehyedilmitir. Fakat Mslim'in, yine Eb Sad Hudr'den bir rivayetinde: "Evlerinizde uzun mrl ev ylanlar grdnzde defa kovunuz.' Kaybolursa ne a'l; yoksa ldrnz" buyrulmutur. Bz limler de evde grlen ylanlarn ldrlme-mesi ehir evlerine mahsstur; ky evlerinde ldrlr, demilerdir [125] Hadsin burada verilen tarklerini mm Mslim, Ahmed ibn Hanbel ve Bag-v, Peygamber'e ulatrlm olarak rivayet etmilerdir. [126] Bu balk, gelecek hadsin bir parasdr. Byle olunca hadsin bala uygunluu ve mnsebeti aktr. [127] bn Mce'nin rivayetinde Peygamber (S), mm Hni'ye: "Koyun edin! nk o hayvanda bereket vardr" buyurmutur. Hadsteki "Kfrn ba doudadr" buyurulmas hakknda ibn Hacer yle demitir: Bu, Mecsler'in kfr ve irkinin iddetine iarettir. nk ran diyar ve Irakllar'a tbi' olan Arablar, hep Medne'nin dousunda bulunuyorlard. O trhte Farsllar dnynn en kudretli, en mtekebbir bir milleti idiler; o derecede ki, onlarn ehinhlan Raslullah'm mektubunu yrtmak kstahlnda bulunmu ve o trhte slm'n siys haytna kar fitne kaps douda alarak, slm eliyle sndrlnceye kadar devam edip durmutur {Fehu'l-Br, VI, 160). [128] "mn Yemenli'dir" cmlesi, mn Yemen mslmnlarmn vicdanlarnda yaayan bir kanattir, demektir. mnn huss surette Yemenliler'e nisbet edilmesi, Yemen ahlsinin Raslullah'm da'vetine teredddsz icabet etmi olmalarndandr. Bz limler de "mn Yemenli'dir" cmlesini zahiri zere almayarak, Ye-men'le murd Mekke'dir; nk Mekke, Tihme'dendir; Tihme de Yemen kt'-asmdan saylmtr, demilerdir. Bzlar da Mekke ile Medne'dir. nk slm nuru Mekke'de dodu, Medne'de yayld, demilerdir. Bunlara gre Raslullah bu szn Tebk'te sylemitir. Ve Mekke ile Medne'ye iaret etmitir. Mekke ile Medne, Tebk ile Yemen arasnda bulunduu iin, Tebk'ten Yemen'e iaret edilerek mecazen Yemen nahiyelerinden saylan Mekke, Medne murd olabilir (Umdetu'l-KaarV den zetlenmitir). [129] Kaad Iyd: Dualarmz horoz terken yapmamzn emredilmi olmas, meleklerin yaplan duaya min demelerini ve duac m'min hakknda ehdet ve is-tigfr etmelerini ve bu suretle dualarmzn kabul edilmelerini te'mn iindir. Sa'leb'nin rivayetinde Peygamber (S): " sese Allah mahabbet eder: Horoz sesi, Kur'n okuyan kiinin sesi, bir de seher vakti Allah 'a istifar edenlerin sesi" buyurmutur. Horozun dier hayvanlarda bulunmayan bir zellii vardr ki, o da gecelerde muntazam
112 / 2483

buhari

aralklarla tmesi, kronometre gibi hi amamasidr. Dvd yle demitir: Horozda, bu hayvandan renilmee deer be ey vardr: Gzel ses, seher vakti erken kalkmak, cmertlik, cins kskanlk, aile bereketi. Horozun sesinin gzellii yannda eek sesi de o derece irkindir; Allah'a snmaya lyktr... [130] Bu hads kk farkla 11. bbda 87 rakam ile gemiti. [131] Mesh, gnahkr bir kavmin Allah tarafndan toptan maymun, domuz gibi bir hayvan cinsine evrilmesidir ki, eski mmetlerde vki' olmutur. Hadste haber verilen de onlardan birisidir. "Fare deve st imez de koyun st ier" fkras, srl oullar'ndan olan o kavmin fareye evrildiinin delilidir. yle ki: Devenin eti, st srl oullan'na Allah tarafndan haram klnmt. Onlar deve st imezlerdi. Farenin de imemesi, onlar bir yerde toplayan nokta oluyor. Ve bundan dolay Peygamber bir ihtiml olarak; "Sanmam ki o mmet fareden baka bir hayvana evrilsin...!" demitir. Ka'bu'-Ahbr aslnda Yahd limlerinden idi. Bu cihetle Eb Hureyre ona: Ben Tevrat okumuyorum; Peygamber'den iittiimi sylyorum, diye ta'rz etmitir. Mslim'in Eb Sad Hudr'den rivayet ettii bir hadste Raslullah'm yannda gemi mmetlerden maymun ve domuz suretine evrilenler zikrolunmu, Peygamber: "Allah meshedilen mmet iin oluk, ocuk, soy sop brakmamtr" buyurmutur. Bu rivayetle Eb Hureyre hadsi arasnda zdhk vardr. Eb Hureyre hadsi mesh olunanlarn aynen devam ve tenasln ifde ettii hlde, Eb Sad hadsi nesillerinin devam etmediini bildiriyor. Bu yzden limler arasnda gr ayrlklar vardr. Zeccc Eb shk ile bnu'l-Arab, bugn mevcd olan maymunlarn, meshedilen mmetin neslinden olduklarn iddia etmilerdir. Cumhur ise Eb Sad hadsiyle amel ederek, inkrazn kabul ve iki rivayeti yle cem' etmilerdir: Raslullah evvel mesh olunan mmetleri aynen devam eder sanarak, farenin meshedilen mmetin aynen devam eden nesli olduunu haber -vermitir. Hadsin metni bu zanm aka ifde etmektedir. Sonra Raslullah'a, meshedilenin neslinin devam etmedii vahyedilmitir... [132] Bu iki hads Hacc Kitab, "Harem'de ldrlecek hayvanlar bbi"nda da gemiti [133] Ayn yle dedi: Eer bu hads yaknda (105 rakamiyle) bunlarn iki ayr snf olduklarna iaret ederek vv harfi ile "ki izgiliyi ve kuyruksuz engerek ylanm ldrnz" diye geti; bu hads ise vv'siz olup bunun bir tek snf olduuna dellet etti dersen, ben de derim ki: elKirmn yle dedi: Vv, iki zt arasn deil, iki vasf arasn cem' indir. Buna gre onun ma'ns: "Ebterlik vasi ile iki izgili olma arasn toplayc olan ylan ldrn" demektir. "Ben kerm adama ve mbarek hanesine uradm" szlerinde olduu gibi. Keza iki sfattan biriyle sfatlananm ldrlrhe emri ile bunlarn her kisiyle beraberce sfatlananm ldrlme emri arasnda zdlk yoktur. nk bu iki sfat onda bazen birleir, bazen ayrlrlar (Umdetu't-Kaar, VII, 298). [134] Bu bb bal gelecek hadsin bir parasdr, byle olunca balk ile hads arasnda uygunluk vardr. Fakat bu bb ile hadslerinin bu kitb ile uygunluunda mkillik vardr. [135] Buhrbu hadsi Hacc Kitb'nda, "Harem'de ldrlecek hayvanlar bb"nda bz kk farklarla getirmiti. Buhr burada hadsin birka geli yolunu da alt alta sralayarak gstermitir. [136] Buradaki Abdullah ibn Umer ve Eb Hureyre hadsleri de irb Kitb'nda gemiti. Eb Hureyre'ninkini Mslim de getirmitir [137] Bu karnca yuvasn yakan peygamberin kssas da kk bir farkla Cihd Kt-b, "Mrik, mslmm yakt zaman bb"nda gemiti.
113 / 2483

buhari

[138] Balk, gelecek hadsin hemen hemen ayn olduu in, uygunluk tamdr. [139] Msrl Mahmd Keml ve Muhammed Abdlm'min Hseyin adlarndaki iki doktorun bu Sinek Hadsi hakknda bir aratrma yazlan vardr. Bu aratrma yazsn da iine alan bir tedkk yazsnn sonu ksmn zetle nakledelim: "Hulsa: Btn bu izahlardan anlalr ki: 1. Sinek pisliklere konar, ayaklanyle hastalk yapan mikroplar tar. 2. Ondan sonra gelir yiyecek ve ieceklere konar, ayandaki mikroplar bu yiyeceklere ve ieceklere bular. 3. Yiyecek ve ieceklere konan sinek, bunlarn iine iyice daldrlmadan atlrsa, sinein konduu yerde mikroplar kalr. Bunlar yiyen veya ien kimse, bilmeyerek kendi vcduna bu mikroplar geirmi olur. 4. Fakat sinek daldrlrsa ne olur? Sinek daldrlrsa bu daldrma harekeli, sinein vcdunda bulunan mantar hcresine basn yapar. indeki tohumlar ve svy sktrr. Bu skma neticesinde.hcre patlar, hcre iinden mikroplar ldren enzimler kar. Bunlar sinein tad mikroplara saldrr, onlar ldrr. Bu suretle yiyecek veya iecekler, hastalk yapan mikroplardan temizlenmi olur. 5. Bilginler yiyecek ve ieceklere konan sinein karnndan, tad hastaln devasnn kmas iin daldrlmasn emreden Peygamber hadsini bu suretle tefsir, etmi oluyorlar. Bundan anlalyor ki, modern ilim, Peygamber (S)'in haber verdiini dorulamtr. (Sa'deddn Raslan; ev. Sleyman Ate; "Allah'n Rasl'nn Szlerinde Tbb 'cz", Hakses Mecmuas, Mays 1966, say: 17, s. 4-6). [140] Bu hadste Yce Allah'n kendinSen-bir ihsan olarak kk bir amel karlnda byk gnhtan geip affeylemesi vardr. Buhr bunun bir benzerini Tah-ret'te ve irb'de de getirmiti [141] Bu hads ayn kitabn 7. babnda da gemiti. [142] Bu hadsi Mslim, Buyu' Kitb'nda getirmitir [143] Bu hadsle ondan sonraki, Ekincilik Kitab, "Ekin iin kpek edinme bbi"nda gemiti. [144] Bu rivayette hads usl noktasndan u zellikler vardr: a. Bu rivayetin, rvlerin iitmesine dayanmas, b. lk rvnin rivayetini yemn ile te'yd etmi bulunmas, c. Sahbnin sahbden rivayet etmi olmasdr ki, Sib ibn Yezd'in ene Kablesi'nden olan Sufyn ibn Eb Zuheyr'den rivayetidir. Bunlarn ikisi de sa-hbdir. Sib kk sahblerdendir, onun babas da sahbdir. .

114 / 2483

buhari

24-KTBU'L-CENZ 1- Bab: Cenazeler Hakknda ve Son Sz "La ilahe illellah" Olan Kimse Hakkndadr 2- Cenazelerin Ardndan Gitmekle Emr Edilmesi Bab 3- lmden Sonra, Kefeni ine Sarld Zaman lnn Yanna Girmek Bab 4- Bab: nsan, l Sahiblerine (ve Din Kardelerine) lm Haberini Aklar 5- Cenazeyi Bildirmek Bab 6- Bir ocuu lp de Allah'n Hkmne Raz; Rahmet ve Mafiretini mid Edici Olarak Sabreden Kimsenin Fazileti Bab . 7- Erkein, Kabir Yanndaki Bir Kadna "Sabret!" Damesi Bab 8- ly Su ve Sidr le Ykamak ve Abdest Aldrmak (Yahud Abdest Almak) Bab 9- lnn Tek Sayda Ykanmasnn Mstehab Olaca Bab 10- Bab: lnn Ykanmasna Sa Azalaryle Balanr 11- lnn Abdest Yerleri Bab 12- Bab: Kadn, Erkek zar inde Kefenlenir Mi? 13- Bab: Cenazeyi Son Ykaynda Kafrlu Su Kullanr 14- Ykama Srasnda Kadnn Sa rgsn zmek Bab 15- Bab: lye Gmlei Giydirmek Nasldr? 16- Bab: l Kadnn Sa Bukle Yaplr M? 17- Bab: l Kadnn Salar Arkasna Atlr 18- Kefen in Beyaz Bez (Kullanlmas) Bab 19- Cenazeyi ki Bez inde Kefenleme Bab 20- l in Gzel Koku Kullanmak Bab 21- Bab: hraml ken len Kimse Nasl Kefenlenir? 22- Etraf Dikilen Yahud Etraf Dikilmeyen Gmlek inde Kefenleme ve Gmleksiz Kefenlendirilen Kimse Bab 23- Gmleksiz Kefenleme Bab 24- Balk Olmayarak Kefen Bab 25- Kefen. lnn Malnn Mecmuundan Tesviye Edilir (te Birinden Deil) Bab 26- Bab: Bir Tek Bezden Bakas Bulunmad Zaman (Ne Yaplr)? 27" Bab: l Sahibleri, lnn Yalnz Ba Tarafn Yahud Yalnz Ayak Tarafna rtecek eyden Baka Kefen Yapacak Birey Bulamadklar Zaman, O Tek eyle lnn Yalnz Gvdesiyle Ba Tarafn rterler 28- Peygamber (S) Zamannda Kefen Hazrlayan ve Bu i Redd ve nkar Olunmayan Kimse Bab 29- Kadnlarn Cenazeler Ardndan Gitmeleri (Mes'elesi) Bab 30- Kadnn, Kocasndan Bakalarnn lm zerine Yas in Sslenmeyi Terketme Sresi Bab 31- Kabirleri Ziyaret Etmek Bab 32- Peygamber(S)in: "l, kendi ailesinin bir nevi' alamasndan dolay azb olunur" Sz Bab 33- l zerine Feryadla Alamann Mekruh Klnmas Bab 34- Bab 35- Bab: 'Yakalar yrtan bizden deildir" 36- Bab: Peygamber (S), Sa'd bn Havle'ye Mersiye Edip Hznn Aklamtr 37- Musibet Srasnda Sa Yolmann Nehyedilmesi Bab 38- Bab: 'Yanaklara vuran bizden deildir' 39- Muibet Srasnda Cahiliyyet arnn ve Vaveyla Etmenin Nehyolunmas Bab 40- Bir Musibet Srasnda Oturan ve Kendisinde Hzn Farkedilen Kimse Bab
115 / 2483

buhari

41- Musibet Srasnda Kederini Aa Vurmayan Kimse Bab 42- "Sabr, musibetin birinci darbesi srasndadr" Bab 43- Peygamber(S)'in: "(Y brahim!) Bizler senin ayrln sebebiyle ok kederliyiz" Kavli Bab 44- Hasta Yannda Alamak Bab 45- Feryad (ve) Fian Etmenin ve (Yksek Sesle) Alamann Nehyedilmesi ve Bu Fiillerden Men' Edilmesi Bab 46- Cenaze in Ayaa Kalkmak Bab 47- Bab: Cenaze in Ayaa Kalktnda nsan Ne Zaman Oturur? 48- "Bir Cenaze Ardndan Giden Kimse, O Cenaze Erkeklerin Omuzlarndan ndirilip Konuluncaya Kadar Oturmaz, Eer Bundan nce Oturursa Kalkmakla Emredilir" Bab 49- Bir Yahudi Cenazesi in Ayaa Kalkan Kimse Bab 50- Cenazeyi Kadnlarn Deil de Erkeklerin Tamas Bab 51- Cenazeyi Yolcu Edip Tamakta Sr'at Edilmesi Bab 52- lnn Tabut zerinde ken "Beni Yerime Ulatrnz!" Kavli Bab 53-Cenaze Namaznda mamn Arkasnda ki Yahud Sra Saff Olan Kimse Bab 54- Cenaze Namaznda Cenazeye Kar Sra le Dizilmi Safflar Bab 55- Cenazeler zerinde Klnan Namazlarda Erkeklerin Beraberinde ocuklarn Da Saff Tutmalar Bab 56- Cenazenin zerine Namaz Klmann Kaanunlatrlmas Bab 57- Cenazelerin Beraberinde Gitmenin Fazileti Bab 58- Cenaze Gmlnceye Kadar Bekleyen Kimse Bab 59- Cenazeler zerine Klnan Namazlarda ocuklarnda Da nsanlarn Beraberinde Cenaze Namaz Klmalar Bab 60- Cenazeler zerine Klnacak Namazlarn (Bunun in Ayrlm Musallada) Namazgahta ve Mescidde Klnmas Bab 61- Kabirler zerinde Mescidler Edinmenin Mekruh Klnmas Bab 62- Lohusal inde ldnde Lohusa Kadnn zerine Cenaze Namaz Kln Bab 63- Bab: Cenaze Namazn Kldracak Kimse, Kadn ve Erkek Cenazesinin Neresine Doru Dikelir? 64- Cenaze zerine Klnan Namazda Drt Tekbir Alnmas Bab 65- Cenaze zerine Klnan Namazda Ftihatu1-Kitb Sresini Okuma (nn meruluu) Bab 66- l Gmldkten Sonra Kabir zerine Cenaze Namaz Klnmas Bab 67- Bab: l, (Dirilerin) Ayakkablarnn Sesini itir 68- El-Arzul Mukaddese'de Yahud Onun Gibi Mukaddes Olan Dier Yerlerde Gmlmeyi Arzu Eden Kimse Bab 69- Cenazeyi Geceleyin Gmme Bab 70- Kabir zerine Mescid Kurulmasnn Meni) Bab 71- (Lahdine Yerletirmek in) Kadnn Kabrine Girecek Kimse Bab 72- ehid zerine Namaz Bab 73- Bir Kabir inde ki ve Kiinin Gmlmesi Bab 74- ehidleri Ykamay Dnmeyen Kimse Bab 75- Lahdin inde ne Geirilen Kimse Bab 76- Kabir ine Izhr ayr ve Kuru Ot Konuluu Bab 77- Bab: l Herhangi Bir Sebebden tr Kabirden ve Lahidden karlr M? 78- Kabir inde Bulunacak Lahid ve Yark Bab 79- Bab: Sabi (Yani ocuk) slam'a Girip de ld Zaman zerine Cenaze Namaz Klnr
116 / 2483

buhari

M? 80- Bab: Mrik Olan Kimse lm Srasnda "L ilahe ille'llah" Dedii Zaman? 81- Kabir zerine Hurma Dal Koyma Bab 82- Muhaddisin Kabir Yannda Va'z Etmesi ve Bu Srada Arkadalarnn Onun Etrafnda Oturmalar Bab 83- Kendi Kendini ldren Kimse Hakknda Gelen Hadisler Bab 84- Mnafklar zerine Cenaze Namaz Klmann ve Mrikler in Allah'tan Mafiret stemenin Mekruh Klnmas Bab 85- nsanlarn ly Hayrla Anp vmeleri Bab 86- Kabir Azab Hakknda Gelen Hadisler Bab 87- Kabir Azabndan Allah'a Snmak Bab 88- Gybet ve Sidikten Dolay Kabir Azab Bab 89- lye, Sabah Akam Kendi Oturaca Yerinin Gsterilmesi Bab 90- lnn, Tabut zerinde Tanrken Syledii Kelam Bab 91- (Henz Bulua Ermeden len) Mslman ocuklar Hakknda Sylenmi Hadisler Bab 92- Mriklerin len ocuklar Hakknda Sylenmi Hadisler Bab 93- Bab 94- Pazartesi Gnndeki lm Bab 95- Birdenbire (Anszn) lmek Bab 96- Peygamber (S) ile Eb Bekr ve Umer'in Gmlleri Hakknda Gelen Hadisler Bab 97- llere Svmek ve Ktlemekten Nehyedilmesi Bab 98- llerin erriilerini Anmak Bab Rahman ve Rahim olan Allah 'in ismiyle
24-KTBU'L-CENZ (Cenazeler Kitab) [1] 1- Bab: Cenazeler Hakknda [2] ve Son Sz "La ilahe illellah" Olan Kimse Hakkndadr [3]

Ve Vehb ibn Mnebbih'e: L ilahe HleHlh cennetin anahtar deil midir? denildi. Vehb: Evet, anahtardr; lkin bu anahtarn muhakkak kendine mahss bir takm dileri vardr. Eer sen cennetin kaps nne dileri bulunan br anahtar ile gelirsen o kap sana alr, yoksa kap sana almaz, demitir [4].
1-....... Eb Zerr (R) yle demitir: Raslullah (S): "Bana Rabb 'im tarafndan gelen (Cibril) geldi de: mmetimden her kim Allah 'a hibir eyi ortak tanmayarak lrse, o kimse cennete girer, diye haber verdi -veya bununla beni mjdeledi-" buyurdu. Ben: (Y Raslallah!) O adam zina ettii ve hrszlk yapt tak-drde de (yine cennete girer) mi? dedim. Raslullah: "(Evet) zina ettii ve hrszlk yapt takdrde de" [5]. 2-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslullah (S): "Allah'a bir eyi ortak sayarak len kimse cehenneme girer" buyurdu. Ben de: Allah'a hibir eyi ortak klmayarak len kimse cennete girer, dedim [6].
117 / 2483

buhari

2- Cenazelerin Ardndan Gitmekle Emr Edilmesi Bab 3-.......el-Beru'bnu zib (R) yle demitir: Peygamber (S) bize yedi eyi ilememizi emretti, yedi eyden de bizi nehy eyledi: Peygamber bize cenazeler ardndan gitmeyi; hastay ziyaret etmeyi; da'veti-yi icabet eylemeyi; zulme urama yardm etmeyi; yemini kabul etmeyi; selm karlamay; aksrana du etmeyi emreyledi. Yine Peygamber (S) bizi gm kap (kullanmak)tan; altm yzkten; harr, dbc, kas-syy, istebrak (denilen ipekli kumalar kullanmaktan da nehyetti [7]. 4- Bize Muhammed ez-Zuhl tahds edip yle dedi: Bize Amr ibn Eb Seleme, el-Evz'den tahds etti. O yle demitir: Bana bnu hb haber verip yle dedi: Bana Sad ibnuMMseyyeb haber.verdi ki Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim; yle buyuruyordu: "Mslmnn mslmn zerindeki hakk betir: Selm karlamak; hastay ziyaret etmek; cenazeler ardndan gitmek, da'vete icabet eylemek ye aksrana du eylemek" [8]. Bu hadsi rivayet etmekte Amr ibn Eb Seleme'ye, Abdurrazzk ibn Hemmm mutbaat etmi ve bize Ma'mer ibn Rid haber verdi demitir. Bu hadsi, Selme ibn Ravh, Ukayl ibn Hlid'den rivayet etmitir. 3- lmden Sonra, Kefeni ine Sarld Zaman lnn Yanna Girmek Bab

numad. Doru ie'nin odasna girdi. Hemen Peygamber'e yaklat. Peygamber'in yz Yemn bir brde ile rtl idi. Yznden rty at. Sonra zerine kapand ve O'nu pt; sonra alad [9]. Bunun ardndan: Y Nebiyallah! Babam sana feda olsun. Allah sana bu lm iddetinden baka ikinci bir lm vermeyecektir. Sana yazlm olan bu mukadder lm geidini ise imdi gemi bulunuyorsun, dedi. Rv Eb Seleme yle dedi: bn Abbs da bana unu haber verdi. Eb Bekr, ie'nin odasndan kt. O srada Umer insanlara bir-eyler sylyordu. Eb Bekr ona: Otur, dedi. Fakat Umer (dehetinden) oturmad. Eb Bekr tekrar: Otur, dedi. Umer yine oturmad. Bunun zerine Eb Bekr yksek sesle eh-det getirdi. Bu srada halk Umer'i brakp, Eb Bekr'in yanma geldiler. Eb Bekr Allah'a hamd ve sena ettikten sonra, unlar syledi: Amma ba'du: Sizden her kim Muhammed'e ibdet ediyor idiyse, bilsin ki, Muhammed lmtr. Her kim de Allah'a ibdet ediyorsa, bilsin ki, Allah diridir, lmszdr. Yce Allah yle buyurdu: ' 'Muhammed ancak bir rasldr. O 'ndan evvel daha nice rasller gelip gemitir. imdi O, lr yhud ldrlrse kelerinizin stnde (gerisin geri) mi dneceksiniz? Kim byle iki kesi zerinde (ardna) dnerse elbette Allah 'a hibir eyle zarar yapm olmaz. Allah kr (ve sebat) edenlere mkfat verecektir" (iu imrn: 144). bn Abbs rivayetine devamla: Allah'a yemin ederim ki, Eb Bekr bu yeti okuyuncaya kadar sahbler hayretlerinden bu yeti hi bilmiyorlarm gibi idiler. Sanki Allah bu yeti yeni indirmiti de, onlar Eb Bekr'den yeni duyup reniyorlard. Her iiten sahb muhakkak yeti (hayret iinde) kendi diliyle okuyordu [10].
6-.......bn ihb yle demitir: Bana Zeyd ibn Sbit'in olu Hrice haber verdi. Ona da
118 / 2483

buhari

Ensr'dan, Peygamber'e bey'at etmi olan mm'1-Al' ismindeki kadn (R) yle haber vermitir: Muhacirler kur'a ile (Ensr arasnda) taksim edilmiti. Bizim ailenin payna da Usmn ibn Maz'n dmt. Biz Usmn' evlerimizde konuk ettik. Fakat Usmn (bir sre sonra) lm sebebi olan bir hastalkla hastaland. Vefat edince gasl edildi ve kendi elbisesi ile kefenlendi. Sonra Rasluilah cenazeye geldi [11]. Ben (cenazeyi tezkiye ederek): Y Eb Sib! Allah'n rahmeti senin zerine olsun. Benim senin hakkndaki ehdetim udur: Yemn ederim ki, Allah seni kerem ve inayetine mazhar klmtr, dedim. Bunun zerine Peygamber: "Allah 'm bu lye kerem ve inayet ettiini sana bildiren nedir?" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Babam sana feda olsun. Allah (buna ikram etmez de) kime ikram eder? dedim. Bu defa da Peygamber: "Usmn ibn Maz'n'a gelince, muhakkak ki, lm ona gelmitir. Ve A ilah 'a yemn ederim ki, ben de bu l iin hayr ve saadet ummaktaym. Yine Allah 'a yemin ederim ki, ben Allah 'in Rasl iken bana (ve size, yarm) Allah tarafndan ne muamele yaplacan bilemem" buyurdu [12]. mm'1-Al': Vallahi bundan sonra ben ebeden hibir kimseyi tezkiye etmem, demitir [13].
7-.......Bize el-Leys, bu hadsin benzerini tahds etti. Ve Nfi' ibnu Yezd, Ukayl'den "Ona ne muamele yaplacan bilemem" eklinde syledi [14]. Bu hadsi rivayet etmekte ona uayb, Amr ibnu Dnr ve Ma'-mer mutbaat etmilerdir [15]. 8-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: Ben Muharnmed ibnu'l-Mnkedir'den iittim; o yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah(R)'ten iittim; o yle dedi: Babam (Uhud'da) ehd edildii zaman, ben alayarak yznden elbisesini amaya baladm. Oradakiler beni alamaktan nehyediyorlard. Hlbuki Peygamber (S) beni nehyetmiyordu. Halam Ftma da alamaya balad. Peygamber (S): "(Y Ftma!) Siz ona alasamz da, alamasanz da, siz ehidi yerinden kaldrnca-ya kadar melekler kanatlaryle onu glgelendirmekte devam ettiler'' buyurdu [16]. Bu hadsi rivayet etmekte u'be'ye, bn Cureyc mutbaat etmi ve yle demitir: Bana ibnu'lMnkedir, bunu Cbir(R)'den iittiini haber verdi [17]. 4- Bab: nsan, l Sahiblerine (ve Din Kardelerine) lm Haberini Aklar [18] 9-.......Eb Hureyre(R)'den (o, yle demitir): Raslullah (S) Nec'nin vefatn, Nec ld gn bizzat haber verdi. Akabinde namaz yerine kt, sahblerini saff yapt ve drt tekbr ald [19]. 10-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) -minber zerinde-: "Sanca Zeyd ibn Harise ald; akabinde ehd edildi. Sonra sanca Ca'fer ibn Eb Tib ald; o da ehd edildi. Sonra sanca Abdullah ibn Revha ald; o da ehd edildi" buyurdu. -(Bunu sylerken) Raslullah'n iki gznden ya akyordu.- (Raslullah devamla): "Bundan sonra sanca emirsiz olarak Hlid ibn Veld ald ve ona feth ihsan olundu" buyurdu [20]. 5- Cenazeyi Bildirmek Bab [21]
119 / 2483

buhari

Ve Eb Rfi\ Eb Hureyre(R)'den syledi ki, o: Peygamber (S) "Onu bana neden bildirmediniz? " buyurdu, demitir [22].
11-....... bn Abbs (R) yle demitir: Hastalnda kendisini Raslullah'n ziyaret etmekte olduu bir insan vefat etti. Vefat da geceleyin oldu da, onu geceleyin gmdler. Sabah olunca onu Ras-lullah'a haber verdiler. Raslullah (S): "Onu bana bildirmekten sizleri men'eden nedir? " buyurdu. Sahbler: Gece idi; gece karanlkt. Bunun iin sana meakkat vermek istemedik, dediler. Akabinde Raslullah o ztn kabrine geldi ve kabre kar namaz kld [23]. 6- Bir ocuu lp de Allah'n Hkmne Raz; Rahmet ve Mafiretini mid Edici Olarak Sabreden Kimsenin Fazileti Bab [24].

Azz ve Cell olan Allah da: "Sabredenlere mjdele... " (ei-Bakara: 155) buyurdu [25].
12-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Henz ergenlik ana ulamadan ocuu len insanlardan hibir mslmn yoktur ki, ill Allah g mslmn, bu ocuklara ihsan ettii geni rahmeti ile cennete girdirmi olmasn" [26]. 13-....... Bize Abdurrahmn ibnu'I-Isbahn, Zekvn'dan; o da Eb Sad(R)'den tahds etti (o, yle demitir): Kadnlar Peygamber'e: Bizim iin bir gn ayr, dediler. Nihayet ayrd gnde Peygamber kadnlara va'z etti. Ve bu arada: "Herhangi bir kadnn ocuu lmse, o ocuklar cehenneme kar birer siper olurlar" buyurdu. Bir kadn: iki tane (lmse)? dedi. Peygamber (S): "ki tanesi de (yledir)" buyurdu. Ve erk ibn Abdillah, bnu'l-Isbahn'den syledi. Abdurrahmn ibnu'I-Isbahn yle demitir: Bana Eb Salih Zekvn es-Sem'n, Eb Sad ile Eb Hureyre'den; onlar da Peygamber'den olmak zere tahds etti. Eb Hureyre: "Bul ana varmam ocuk" demitir [27]. 14- Bize Al ibnu'l-Medn tahds edip yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Ben ez-Zuhrf den iittim; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den. Peygamber (S) yle buyurmutur: " ocuu len herhangi bir mslim kii cehenneme girmez; ancak Allah'n yemini yerini bulacak kadar girer". Eb Abdillah el-Buhr burada: "Sizden hibiriniz mstesna olmamak zere ill oraya (cehenneme) urayacaktr. Bu, Rabb'mn uhdesinde vcib kld, kaza ettii bir eydir'' (Meryem: 7i) yetini syledi [28]. 7- Erkein, Kabir Yanndaki Bir Kadna "Sabret!" Damesi Bab

15-.......Bize Sabit el-Bunn tahds etti. Enesibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) bir kabir yannda alamakta olan bir kadna urad da, o kadna "Allah'a ittikaa et ve sabreyie!" buyurdu [29].
8- ly Su ve Sidr le Ykamak ve Abdest Aldrmak (Yahud Abdest Almak) Bab [30]

bn Umer (R) Sad ibn Zeyd'in vefat eden bir olunu ykayp kokulandrd ve cenazeyi nakledip,
120 / 2483

buhari

namazn kld ve kendi abdest organlarn (tekrar) ykamad [31]. bn Abbs (R) da "Mslim diri iken de, l iken de necs olmaz" demitir [32]. Sa'd ibn Eb Vakkaas da: "Eer l (dnen) necs '.; olsayd ben ona elimle dokunmazdm" demitir [33]. Ve Peygamber (S): "M'min necs olmaz" buyurmutur [34].
16-....... mm Atyye el-Ensriyye (R) yle demitir: RaslulIah(S)'m kz vefat ettiinde Raslullah yanmza geldi de [35]: "Kzum su ve sidr ile , yhud be yhud lzum grrseniz bundan daha ok ykaynz. Son def ak inde kfur yhud kfur nev'inden kokulu birey kullannz. Ykamay bitirdiiniz zaman bana bildiriniz1' buyurdu. Biz ykamay bitirdiimizde Peygamber'e haber verip bildirdik. Ra-slullah bize hkv denilen kendi izrn verdi de: "Bunu kzma i gmlei yapn " buyurdu. Rv Muhammed ibn rn: mm Atyye hkv ile izrn kasdediyor, demitir [36]. 9- lnn Tek Sayda Ykanmasnn Mstehab Olaca Bab 17-.......Bize Abdulvahhb es-Sakaf, Eyyb es-Sahtyn'den; o da Muhammed ibn Srn'den tahds etti. mm Ayye (R) yle demitir: Bizler, kzm ykamakta olduumuz srada Raslullah (S) yanmza girdi de: "Onu su ve sidr ile , yhud be, yhud da bundan daha fazla ykaynz. Son ykayta kfur kullannz. Ykamay bitirdiinizde bana bildiriniz" buyurdu. Biz ykamay bitirdiimiz zaman kendisine haber verip bildirdik. Raslullah bize hkv denilen izrn att da: "Bunu kzma i gmlei yapn" buyurdu [37]. Ve Eyyb es-Sahtyn, yine geen isnd ile yle demitir: Bu mm Atyye hadsini bana Muhammed ibn rn'in haber verdii gibi, ktzkardei Hafsa bintu rn de tahds etti. Fakat Hafsa'nm hadsinde, Muhammed'in hadsinden fazla olarak: "Kzm tek sayda ykaynz"[38], yine Hafsa'nm hadsinde: " su, yhud be su, yhud yedi su ykaynz"; yine Hafsa'nm hadsinde Raslullah'in: "Onu ykamaa salarndan balaynz ve abdest uzuvlarndan balaynz" buyurduu; yine Hafsa'nm hadsinde: mm Atyye'nin, biz onun san bukle yaptk, dedii fkralar vardr [39]. 10- Bab: lnn Ykanmasna Sa Azalaryle Balanr 18-.......mm Atyye (R) yle demitir: Raslullah (S), kznn ykanmas hususunda: "Bedeni/ sa yanlar ile ve abdest uzuvlar ile ykamaya balaynz" buyurdu [40]. 11- lnn Abdest Yerleri Bab 19-.......mm Atyye (R) yle demitir: Bizler Peygamber'in kzn ykamaya koyulduumuzda; bizler onu ykarken, bize hitaben: "Onu sa taraflarlyle ve abdest uzuvlaryla yakamaa balaynz" buyurdu [41]. 12- Bab: Kadn, Erkek zar inde Kefenlenir Mi? 20-....... mm Atyye (R) yle demitir: Peygamber'in kz vefat etti. Bunun zerine Peygamber (S) bize: "Onu yhud be yhud eer gerekli grrseniz bundan fazla sayda
121 / 2483

buhari

ykaynz. Ykamay bitirdiinizde bana bildiriniz" buyurdu. iz ykamay bitirince Peygamber'e haber verip bildirdik. Peygamber belinden izrn kard ve: "Bu izan kzma i gmlei yapn" buyurdu [42].
13- Bab: Cenazeyi Son Ykaynda Kafrlu Su Kullanr 21-.......Bize Hammd ibri Zeyd, Eyyb'dan; o da Muhammed ibn Srn'den tahds etti. mm Atyye yle demitir: Peygamber'in kzlarndan biri vefat etti. Bunun akabinde Peygamber dar kt da: "Kzm su ve sidr ile yhud be, yhud eer gerekli grrseniz bundan daha fazla sayda ykaynz. Sonuncu ykayta kfur yhud kfur nev 'inden kokulu birey kullannz. Ykamay bitirdiinizde bana bildiriniz" buyurdu. mm Atiyye dedi ki: Biz ykamay bitirince kendisine bildirdik. Peygamber bize kendi izrn att da: "Bun u kzma i gmlei yapn" buyurdu. Ve yine Eyyb es-Sahtyn'den; o da Hafsa bntu Srn'den; o da mm Atyye'den yukarda geen hadsin benzerini rivayet etti. Burada mm Atyye yle demitir: Raslullah: "Onu , yhud be, yhud yedi, yhud da eer gerekli grrseniz bundan daha fazla sayda ykaynz" buyurdu. Hafsa dedi ki: mm Atyye: Biz onun bam bukle yaptk, dedi [43]. 14- Ykama Srasnda Kadnn Sa rgsn zmek Bab

bn rn: lnn sann zlp bozulmasnda beis yoktur, demitir [44]

22-.......Bize bnCureyc haber verdi. Eyyb es-Sahtyn yle dedi: Yine ben Hafsa bintu Srn'den iittim; o yle dedi: Bize mm Atyye (R) tahds etti ki, onlar Raslullah'm kznn ban bukle yapmlardr. bn Atyye:Biz ykayacamz srada sa rglerini zdk. Sonra ban ykadk, sonra da salar bukle yaptk, dedi [45]. 15- Bab: lye Gmlei Giydirmek Nasldr?

Ve Hasen el-Basr: Beinci bez ki, l ykayc gmlein altndan olrnak zere, uyluklarn aasn ve yukarsn bununla sarp balar, demitir [46].
23-....... Bize bnu Cureyc haber verdi. Ona da Eyyb haber verip yle demitir: Ben Muhammed ibn Srn'den iittim, yle diyordu: Raslullah ile bey'at etmi Ensr kadnlarndan biri olan mm Atyye Basra'ya geldi. Basra'daki bir oluna yetiip grmek zere anszn geliyordu; fakat ona yetiememiti. te o zaman bize tahds edip yle dedi: Biz Peygamber'in kzn ykama hlinde iken yanmza Peygamber (S) girdi de: "Onu su ve sidr ile yhud be, yhud gerekli grrseniz bundan daha fazla sayda ykaynz. Son ykayta kfur kullannz. Ykamay bitirdiiniz zaman bana bildiriniz" buyurdu. mm Atyye dedi ki: Biz ykamay bitirince Peygamber bize hkvesini (yn izrm) att da: "Bu izan o kza i gmlei yapn" buyurdu. Eyyb dedi ki: Muhammed ibn rn bunun zerine bir ey ziyde etmedi Yine Eyyb: Bu ykanan kz, Peygamber'in hangi kzdr bilmiyorum, dedi. Ve yine Eyyb: 'r, ykayc kadnlar o kz bu izr iine sardlar demektir. (Tbiler'in ller bilgisinde en lim olan) Muhammed ibn rn de ite byle kadn cenazesine boydan boya i gmlei giydirilmesini ve izr balanmamasn emreder idi, demitir [47].

122 / 2483

buhari

16- Bab: l Kadnn Sa Bukle Yaplr M? [48] 24-....... Bize Sufyn (es-Sevr), Him ibn Hassn'dan; o da mm'l-Huzeyl (Hafsa bintu Srn)'den; o da mm Atyye(R)'den tahds etti. mm Atyye: Biz Peygamber'in kznn salarn rdk, yn rg yaptk, demitir. Vek' de dedi ki: Sufyn es-Sevr: Aln peremini bir bukle, ban iki yan tarafnn salarn da ayr ayr iki bukle yapmtr, dedi. 17- Bab: l Kadnn Salar Arkasna Atlr 25-.......mm Atyye (R) yle demitir: Peygamber'in kzlarndan biri vefat etti. Akabinde Peygamber (S) bize geldi de: "Onu sidrli su ile tek sayda ykayn. Ya , ya be, yhud eer gerekli grrseniz bundan daha fazla tek sayda ykaynz. Son ykama suyunun iine kfur yhud kfur nev'inden gzel kokulu birey katnz. Ykamay bitirdiinizde bana bildirin" buyurdu. Nihayet biz ykamay bitirdiimizde kendisine bildirdik. Peygamber bize hkve-sini (yn izrm) att. Biz o kzn salarm rg yaptk ve bu rgy de arka tarafna atp salverdik [49]. 18- Kefen in Beyaz Bez (Kullanlmas) Bab [50] 26-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) pamuktan, suhliyye denilen para beyaz Yemen bezi iinde kefenlendi. Bu kefen paralarnn iinde gmlek ve balk yoktu [51]. 19- Cenazeyi ki Bez inde Kefenleme Bab [52] 27-.......Bize Hammd (ibn Zeyd), Eyyb es-Sahtyn'den; o da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti. bn Abbs (R) yle demitir: Bir adam Arafat'ta vakfe ederken anszn devesinden dt. Der dmez deve onun boynunu krd. Peygamber (S): "Bu adam su ve sidr ile ykaynz ve iki ihram bezi iinde kefenleyiniz. Ona koku srmeyiniz; bana bez de sarmaynz. nk bu ihrml hac kyamet gnnde Lebbeyk, Alhumme lebbeyk... diyerek diriltilecektir" buyurdu. 20- l in Gzel Koku Kullanmak Bab [53] 28-.......bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah'n beraberinde bir kimse Arafat'ta vakfe yaparken birden devesinden dt. Rv: Deve de onu kana brd, yhud deve onu derhl ldrd, demitir. Bnnun zerine Raslullah (S): "Onu su ve sidr ile ykaynz ve iki ihram bezi iinde kefenleyiniz. Ona koku srmeyiniz; bana da bez sarmaynz. nk bu zt kyamet gnnde telbiye okuyarak diriltilecektir" buyurdu [54]. 21- Bab: hraml ken len Kimse Nasl Kefenlenir? 29-.......bn Abbs(R)'tan (o, yle demitir): Biz Peygamber'le bulunduumuz srada devesi bir adamn boynunu krd, o adam da ihrml hlde idi. Peygamber (S): "Onu su ve sidr ile ykaynz, iki para ihram iinde kefenleyiniz. Ona hibir koku srmeyiniz ve bana da bez sarmaynz. nk Allah onu kyamet gnnde bann sana zamk maklesi nesne srp yaptrm bir kimse olarak diriltecektir" buyurdu [55].
123 / 2483

buhari

30-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dnr ile Eyyb es-Sahtyn'den; bunlarn ikisi de Sad ibn Cubeyr'den tahds ettiler, ibn Abbs(R) yle demitir; Bir adam Arafat'ta Peygamber ile birlikte vakfe yapmakta idi. Birdenbire devesinden dt. Rv Eyyb "fevakasathu = deve onun boynunu krd" ta'brini syledi. Amr ise "feeksaathu = deve onu derhl ldrd" ta'brini syledi. Ve o zt derhal ld. Bunun zerine Peygamber (S): "Onu su ve sidr ile ykayn,iki ihram bezi iinde kefenleyin. Onu kokulandrmayn, bana da bez sarmayn. nk o kyamet gnnde -Eyyb: Telbiye okuyarak, dedi; Amr ise; Telbiye edici olarak, dedi- diriltilecektir" buyurdu [56]. 22- Etraf Dikilen Yahud Etraf Dikilmeyen Gmlek inde Kefenleme ve Gmleksiz Kefenlendirilen Kimse Bab [57] 31-.......Ubeydullah yle demitir: BanaNfi', bnUmer'den tahds tti (o, yle demitir): Abdullah ibn Ubeyy ld zaman olu Abdullah, Peygamber'e geldi ve: Y Raslallah! Gmleini bana ver de babam onun iinde kefenleyeyim; namazn da Sen kldr ve onun iin mafiret isteyiver, dedi. Peygamber(S), Abdullah'a kendi gmleini verdi ve: "Cenaze hazrlannca bana haber ver de namazn klaym" buyurdu. Mteakiben Abdullah cenazenin hazrlandn Peygamber'e bildirdi. Peygamber onun cenaze namazn kldrmaya davrandnda Umer (R) Peygamber'i ekti ve: (Y Raslallah!) Allah seni mnafklar zerine namaz klmaktan nehyetmedi mi? ded i [58]. Peygamber (S): "Ben iki tercih etme arasnda serbestim (yn istifar etmekte ve etmemekte muhayyerim). Allah Tal: Onlar iin istifar et yhud istifar etme. Eer onlar iin yetmi defa istifar dahi etsen, yine Allah kendilerini kafiyyen mafiret etmiyecektir (-Tevbe: 80) buyurdu" diye cevb verdi. Ve Raslullah, Abdullah ibn Ubeyy'in cenazesine namaz kld. Bunun zerine: "Onlardan len hibir kimse zerine dua etme; (defn veya ziyaret iin) kabrinin banda da dikilme. nk onlar Allah * ve Rasl yn inkr ile kfir oldular ve onlar fklar olarak ldler*' (et-Tevbe: 84) [59]. 32-....... Bize bnuUyeyne, Amr ibn Dinar'dan tahds etti. O, Cbir'den yle dediini iitmitir: Abdullah ibn Ubeyy gmldkten sonra, Peygamber (S), Abdullah ibn Ubeyy'in yanna geldi ve onu ukurundan dar kartt. Akabinde onun cildine kendi tkrnden fledi ve ona gmleini giydirdi [60]. 23- Gmleksiz Kefenleme Bab 33-.......ie (R): Peygamber (S) tane beyaz pamuk bezi iinde kefenlendi. Bu kefen paralarnn iinde gmlek de, balk da yoktu, demitir. 34-.......ie (R): Raslullah (S) ilerinde gmlek ve balk bulunmayan tane bez iinde kefenlendirildi, demitir [61]. 24- Balk Olmayarak Kefen Bab 35-.......ie (R): Raslullah (S) pamuktan dokunmu sahliyye denilen para beyaz bez iinde kefenlendi. Bu kefen parala^ r iinde ne gmlek ve ne de balk vard, demitir [62].
124 / 2483

buhari

25- Kefen. lnn Malnn Mecmuundan Tesviye Edilir (te Birinden Deil) Bab [63]

At ibn Eb Rebh, ez-Zuhr, Amr ibn Dnr ve Katde de bu gre kaail olmulardr [64]. Amr ibn Dnr: l ykarken kullanlacak koku, lnn malnn mecmuundan sarf olunur, demitir. brahim en-Naha de: lnn malndan evvel kefen ile harcamaya balanr. Sonra borcu denir. Sonra vasyyeti yerine getirilir, demitir. Sufyn es-Sevr de: Kabir creti, ykama harcamas, kefen masraflar cmlesinden saylr, demitir [65].
36-.......Bize brhm ibn Sa'd, babas Sa'd ibn brhm'den; o da babas brhm ibn Abdirrahmn'dan tahds etti. O yle demitir: Babam Abdurrahmn ibn Avf'un nne bir gn yemei getirilmiti. Bunun zerine dedi ki: Mus'ab ibn Umeyr (Uhud'da) ehd edildi. Hlbuki o benden ok hayrl idi. Ona bir tek kaftandan bak a iinde kefenlenlenecei birey bulunmamt. Hamza da ehd edildi -.Yhud dier bir adam ehd edildi, demitir-. O da benden hayrl idi. Ona da bir kaftandan -yhud kaftanndan- baka iinde kefenle-nebilecei ey bulunamamt. Yemn olsun ki ben, hiret iin kazandmz hasenelerin bize bu dny haytmzda pein verilmi olmasndan ende etmiimdir, dedi; sonra da alamaya balad [66]. 26- Bab: Bir Tek Bezden Bakas Bulunmad Zaman (Ne Yaplr)? 37-....... Bize u'be, Sa'd ibn brhm'den; o da babas brhm'den haber verdi. O yle demitir: Orulu bulunduu bir gn babam Abdurrahmn ibn Avf un nne bir iftar sofras getirilmiti. Babam (sofraya bakp) yle dedi: Mus'ab ibn Umeyr (Uhud'da) ehd edildi. Hlbuki o benden daha hayrl idi. yleyken Mus'ab bir tek brde iinde kefenlendi.-Bununla ba rtlse ayaklar alyor; ayaklar rtlse ba alyordu. Rv dedi ki: Ben babam Abdurrahmn ibn Avf unu da syledi zannediyorum: Hamza da ehd edildi. Hlbuki o da benden daha hayrl idi. Sonra bize dny ni'metlerin-den nmze serilen bunca ni'metler yazlp serildi -Yhud da: Dn ydan bize verilen bunca ni'metlere nail olduk, dedi-. Hlbuki bizler, hiret iin kazandmz hasenelerin ta'cl edilip de, bize dnyda verilmi olmasndan ende etmekteyiz, dedi; sonra zlerek alamaya balad, hatt yemei de terkeyledi [67]. 27" Bab: l Sahibleri, lnn Yalnz Ba Tarafn Yahud Yalnz Ayak Tarafna rtecek eyden Baka Kefen Yapacak Birey Bulamadklar Zaman, O Tek eyle lnn Yalnz Gvdesiyle Ba Tarafn rterler 38-.......Bize Habbb (R) tahds edip yle dedi: Biz Allah rzsn kasdederek Peygamber (S) ile hicret ettik. Artk ecrimiz (va'di gereince) Allah'a vcib oldu. Yoldalarmzdan bunun ecr ve ni'me-tinden hibirey tatmadan hirete gidenler vardr. Mus'ab ibn Umeyr bunlardan birisidir. Dostlarmzdan, kendilerine hicret semeresi ulaan ve bu meyveyi devirenler de vardr. Mus'ab, Uhud gn ehd edilmiti de biz onu saracak bir kefen bulamamtk. Yalnz (ehide id) bir kaftan bulmutuk da bu ehdi ona sarmaa almtk [68]. Brdeyle ban rttmzde ayaklan aa kyor; ayaklarn rttmz zaman ise ba aa kyordu. (Bu yokluk karsnda) Peygamber (S) bize ehidin ban rtmemizi ve ayaklarnn stne de zhr (denilen kokulu ottan) koymamz emreyledi [69].

125 / 2483

buhari

28- Peygamber (S) Zamannda Kefen Hazrlayan ve Bu i Redd ve nkar Olunmayan Kimse Bab [70] 39-.......Sehl ibn Sa'd'den (o, yle demitir): Bir kadn kenarl dokunmu bir brdeyi Peygamber'in yanna getirdi. Sehl: Bilir misiniz, brde nedir? diye sordu. Oradakiler: Semledir, ihramdr, diye cevb verdiler. Sehl: Evet yledir, dedi. Kadim: Bu brdeyi kendi elimle dokudum ve sana giydirmek iin geldim, dedi. Peygamber de o brdeyi ald ve zten kendisinin byle bir br-deye ihtiyc vard. Akabinde Peygamber o brdeyi rtnerek bizim yanmza kt. Fuln sahb de bu brdenin gzelliini belirtti ve: (Y Raslallah!) Bu ne kadar gzel; bunu bana giydir, dedi. Orada bulunanlar, o zta: Bunu sylemekle iyi etmedin. Peygamber bu brdeyi ihtiyc olarak giymiti. Sonra sen Peygamber'in hibir isteyeni reddetmez olduunu bildiin hlde bunu kendisinden istedin, dediler. O da: Vallahi ben bu brdeyi giymek iin istemedim. Ben onu ancak benim kefenim olsun diye istedim, dedi. Sehl'ibn Sa'd: Hakkaten bu brde o ztn kefeni oldu, demitir [71]. 29- Kadnlarn Cenazeler Ardndan Gitmeleri (Mes'elesi) Bab [72] 40-.......mm Atyye: Biz kadnlar cenazeler ardnda gitmekten nehy olunduk. Cenazeler ardndan gitmek bizim zerimize vcib klnmad, demitir [73]. 30- Kadnn, Kocasndan Bakalarnn lm zerine Yas in Sslenmeyi Terketme Sresi Bab 41-.......Muhammed ibn rn yle demitir: mm Atyye'nin bir olu lmt. Vefatnn nc gn olunca, mm Atyye safranl bir koku istedi. Akabinde bu kokuyu kendisine srd de: Biz kadnlar, kocadan baka ller iin gnden fazla yas tutmaktan nehyolunduk, dedi. 42-.......Bize Eyyb ibnu Ms tahds edip yle dedi: BanaHumeyd ibnu Nfi', Eb Seleme'nin kz Zeyneb'den haber verdi. (mm Habbe'nin kendi kz ve rvsi olan Eb Seleme kz) Zeyneb yle demitir [74]: am'dan Eb Sufyn'n lm haberi Medine'ye geldiinin nc gn (Eb Sufyn'm kz, annem) mm Habbe zafe-rnl bir koku istedi. Akabinde bunu iki yanann safhasna ve iki kollarna srd ve: bhesiz ben byle sslenmekten mstani bir ka dnm. Fakat ben Peygamber(S)'i yle buyururken iittim: "Allah'a ve hiret gnne mn eden bir kadnn, einden baka bir l zerine gnden fazla yas tutmas hall olmaz. Lkin kadn, einin lm zerine drt ay on gn yas tutar" [75]. 43-.......Zeyneb bintu Eb Seleme (R) haber verip yle demitir: Ben Peygamber'in zevcesi olan
126 / 2483

buhari

mm Habbe'nin yanna girdim. mm Habbe yle dedi: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyu-ruyordu: "Allah 'a ve hiret gnne mn eden bir kadna zevcinden baka bir l iin gnden fazla yas tutmas hall olmaz. Lkin kadn, zevcinin lm zerine drt ay on gn yas tutar". Zeyneb bintu Eb Seleme yle dedi: Sonra bir kerre de ben, erkek kardei vefat ettiinde Zeyneb bintu Cah'n yanna girdim. Zeyneb bintu Cah da bir koku isteyip kendisine srd [76]. Sonra da yle dedi: Benim gibi yan bam alm bir kadnn kokuya ne ihtiyc olabilir? u kadar ki, ben Raslullah(S)'tan minber zerinde iittim, yle buyuruyordu: "Allah'a ve hiret gnne mn eden bir kadna, zevcinden baka bir l iin gnden fazla yas tutmas hall olmaz. Lkin kadn, zevcinin lm zerine drt ay on gn yas tutar" [77].
31- Kabirleri Ziyaret Etmek Bab 44-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S), bir kabir yanmda alamakta olan bir kadnn yanndan geti de, o kadna: ; "Allah'a ttkaa et ve sabreyle" buyurdu. Kadn: Benden uzakla, sen benim musibetimle musbetlenmedin, dedi. Kadn Peygamber'i tanmyordu. Kadna: Bu zt Peygamber'dir, denildi. Bunun zerine kadn Peygamber'in kapsna geldi. Kadn, Peygamber'in kaps yanmda kapclar (bekiler) bulmad [78]. (Peygamber'in yanna girdi de:) Ben seni bilemedim, dedi. Peygamber (S): "Sabr ancak musibetin birinci darbesi srasndadr" buyurdu [79]. 32- Peygamber(S)in: "l, kendi ailesinin bir nevi' alamasndan dolay azb olunur" Sz Bab [80]

Bu azblanmaya sebeb olan alama, salnda llere ferydla alama, lnn kendi deti ve hayt yolundan olduu zamandr [81]. nk Yce Allah: "Ey mn edenler, kendilerinizi ve aile ferdlerinizi ateten koruyun.., "buyurmutur (Tahrirn: 6). Peygamber de: "Her biriniz birer obandr ve gttklerinden sorumludur" buyurmutur [82]. l zerine yaplan alama, lnn haytta iken yapageldii snnetinden meydana gelmi deilse, ite bu nevi' alama Aie'nin dedii gibidir: "Gnahkr hibir nefs dierinin (gnh) ykn tamaz*' (ei-En'm: 164; el-sr: 15; Ftr: 18; ez-Zumer: 7; en-Necm: 38). Bu da Yce Allah'n u kavli gibidir: "Gnh ileyen hibir nefs, bakasnn gnhn ekmez. Eer yk ar bir kii (dier birini) onu tamaya arrsa, bu, hm da olsa, kendisine ondanhibirey ykletilmez... " (Ft.r: s. Ruhsat verilen alama ise, ferydsz olan alama o nev'idir [83]. Ve Peygamber (S) yle buyurdu: "Herhangi bir nefs zulm ile ldrlecek olursa, muhakkak onun kan gnhndan bir pay, birinci demolu zerinde sabit olur. Bu da undandr: nk o birinci demolu ldrmeyi det edenlerin birincisidir" [84].
127 / 2483

buhari

45-.......Usme ibn Zeyd (R) tahds edip yle dedi: Peygamber(S)'in kz (Zeyneb) Peygamber'e: Olum ld, bana geliniz, diye haber gnderdi. Peygamber de kzna selm syleyerek: "Allah'n ald ve verdii her ey Allah'a iddir ve her ey Allah katnda belirlenmi bir mddet, bir mr iledir. Binenaleyh ey kzm, sen sabr et ve bu sabrn Allah yannda sevab olduunu hatrla" diye cevb yollad. Bu defa Zeyneb, Peygamber'e yemn vererek: Muhakkak geliniz, diye haber gnderdi. Bu haber zerine Peygamber kalkt. Maiyyetinde Sa'd ibn Ub-de, Muz ibn Cebel, Ubeyy ibn Ka'b, Zeyd ibn Sabit ve bir takm insanlar olduu hlde Zeyneb'in evine geldi. ocuk Raslullah'm kucana verildi. ocuun can gidip gelmekte ve hareket hlinde idi. Rvnrn: Vcdu sanki (zafhktan) eski su krbas gibi idi, dediini sanyorum demitir. Raslullah'n iki gz ya dkt. Sa'd ibn Ubde: Y Raslallah, bu ya, bu alay nedir? dedi. Raslullah: "Bu gzya, bir rahmettir ki, Allah onu kullarnn gnlleri iine koymutur. Allah ancak kullarndan merhametli olanlara merhamet ihsan eder" buyurdu [85]. 46-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Bizler Raslullah'n bir kznn (mm Kulsm'n) cenazesinde hazr bulunduk. Enes dedi ki: Raslullah kabrin bir tarafna oturmutu. Yine Enes dedi ki: Ben Raslullah'n iki gznn ya aktmakta olduunu grdm. Yine Enes dedi ki: Raslullah (S): "inizde bu gece gnh ilememi kimse var mdr?" diye sordu. Eb Talha: Ben varm, dedi. Raslullah: "Haydi kabre in!" buyurdu. Bunun zerine Eb Talha o kadnn kabrine indi(de yerletirdi) [86]. 47-..... Bize bnu Cureyc haber verip yle dedi: Bana Abdullah ibnu Ubeydillah ibn Eb Muleyke haber verip yle dedi: Usmn'n kz (mm Ebn) Mekke'de vefat etmiti. (Namaznda ve gmlnde) hazr bulunmak iin bizler de bu cenazeye gelmitik. bn Umer ile bn Abbs da bu cenazede hazr bulundular. Ben bn Umer ile bn Abbs'n arasna oturmutum. Yhud da yle dedi: Yhud ben bu ikisinden birinin yanna oturmutum da dieri de gelip benim yanma oturmutu. (Bu srada evden kadnlarn feryad ykseldi.) Bunun zerine Abdullah ibn Umer, yannda bulunan Usmn'n olu Amr'e: u kadnlar alamaktan nehy etmez misin? nk Raslul-lah (S): "bhesiz l, ailesinin kendisine alamasndan dolay azb edilir" buyurdu, dedi. Buna kar Abdullah ibn Abbs da: Umer, l kendisine ailesinin her alamas yznden deil, bz gn alamas sebebiyle azb olunur der idi, dedi [87]. Bundan sonra da bn Abbs u hdiseyi anlatp, yle dedi: Ben Mekke'den Umer ile birlikte hacc'dan dnmtm. Biz (Mekke ile Medne arasndaki) Beyd mevkiinde duraklamakta iken, byk bir semure aacnn altnda develi bir yolcu kaafilesi grnd. Umer bana: Git bak, bu kaafile kimlerdir? dedi. Ben de baktm ve derhl Suheyb'i tandm. Ve bunu Umer'e haber verdim. Umer: Suheyb'i bana ar, dedi. Ben Suheyb'in yanna dndm ve: M'minlerin Emri'nin yanna gel ve onunla bulu, dedim. (Beraber Medine'ye geldik.) Umer
128 / 2483

buhari

vurulduu zaman Suheyb alayarak Umer'in yanna girdi ve: Vah kardeim, vah yoldam! diyerek feryada balad. ^ Umer: Y Suheyb! Bana m alyorsun? Hlbuki Raslullah: "l, ailesinin bz gn alamalarndan dolay azb olunur" buyurdu, dedi. Sonra bn Abbs yle dedi: Umer vefat ettiinde bu vak'ay ie'ye anlattm. ie: Allah Umer'e rahmet etsin. Allah'a yemn ederim ki, Raslullah (S): "Allah, ehl ve ailesinin lye alamasndan dolay bir m'mini azb eder" hadsini sylememitir. Lkin Raslullah (S): "Allah ehl ve ailesinin kendisine alamasndan dolay kfirin azabm artrr" buyurdu. Ve ie devamla: Size Kur'n kfidir. "Gnahkr hibir nefs, dierinin (gnh) ykn tamaz" (ei-En'm: 164) dedi. bn Abbs, ie'nin bu szlerini naklettikten sonra: Hakikat su: Gldren de, alatan da Allah'tr" (en-Necm: 43) dedi. bnu Eb Muleyke: Allah'a yemn ederim ki, bnu Umer bundan sonra birey sylemedi, demitir [88].
48-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S), ailesi banda alamakta olan bir Yahd karsnn (mezar) yanndan gemiti de: "Bunlar lleri zerine alyorlar. Hlbuki l kabrinde azb olunuyor" buyurdu [89]. 49-.......Eb Ms (R) yle demitir:Umer vurulduu zaman Suheyb: Vah kardeim! diyerek alamaya balamt. Bunun zerine Umer: Y Suheyb! Peygamber(S)'in "bhesiz l, dirinin alamas ile muhakkak azb olunur" buyurduunu bilmez misin? dedi [90]. 33- l zerine Feryadla Alamann Mekruh Klnmas Bab

Ve Umer (R): "Kadnlara ilimeyin; Eb Sleyman'a alasnlar; balarna toprak samadka yhud feryd (ve) fign etmedike" demitir [91]. 'en-Nak' ", baa toprak samak; "el-Laklaka" da, alarken karlan sestir [92].
50........ el-Mugre (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Benim azmdan yalan sylemek, baka bir kimse azndan yalan sylemek gibi deildir. Her kim bile bile benim azmdan yalan uydurursa ateteki yerine hazrlansn". el-Mugre dedi ki: Ben yine Peygamber'den iittim: "Herhangi lye feryd ve fignla alanrsa, kendisine yaplan buferyd ve fign sebebiyle azblandrhr" buyuruyordu [93]. 51- Bize Abdan tahds edip yle dedi: Bana babam Usmn ibn Cebele, u'be'den; o da Katde'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da bn Umer'den; o da babas Umer ibnu'lHattb(R)'dan tahds etti. Peygamber (S): "l, kendisine feryd ve fignla alanmas sebebiyle kabrinde azb olunur" buyurmutur [94]. Bu hadsi rivayet etmekte Abdn'a Abdu'1-A'l mutbaat etmi ve yle demitir: Bize Yezd ibnu Zuray' tahds edip yle dedi: Bize Sad ibnu Eb Arbe tahds edip yle dedi: Bize Katde, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den tahds etti [95]. Ve dem ibn Eb Iys da u'be'den (bb hadsinin isndyle) "l, dirinin -yhud kableninkendisine alamas sebebiyle azb olunur" hadsini syledi [96].

129 / 2483

buhari

34- Bab [97] 52-....... Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan iittim, yle dedi: Uhud gn babam ehd edilip, burnu, kulaklar, etraf kesilmi olarak getirildi ve nihayet Raslullah'n nne konuldu. zeri bir bezle rtlm hldeydi. Ben babamn stnden rtsn amak isteyerek yanma vardm. Akrabalarm beni bundan nehyettiler. Sonra bir daha amak zere vardm. Yine kablem beni nehyettiler. Bu defa Raslullah emir buyurdu da, rt kaldrlp ald. Bu srada bir kadn l iitti ve: "Bu kadn kimdir?" diye sordu. Oradakiler: Amr'n kzdr, yhud Amr'n kzkardeidir, diye cevb verdiler. Raslullah: "Bu kadn niin alyor?" Yhud da: "Alamasn! nk o azz ehidi melekler, cenazesi kaldrlncaya kadar kanatlaryla glgelemekte devam ettiler" buyurdu [98]. 35- Bab: 'Yakalar yrtan bizden deildir"

53-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S): "(ller iin) avu ii ile yanaklarm dven, yakalarn yrtan ve C-hiliyyet ar ileferyd (ve) fign eden kimse bizden deildir" buyurdu [99].
36- Bab: Peygamber (S), Sa'd bn Havle'ye Mersiye Edip Hznn Aklamtr [100] 54-.......Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Veda Hacc ylnda Mekke'de tutulduum iddetli bir hastalmda Raslullah bana hasta ziyareti yapyordu. Ben: Y Raslallah! Bendeki hastalk u iddetli dereceye ulamtr. Ben mal sahibi bir kimseyim. Bana yalnz bir tek kzdan bakas mrs olmayacak. Buna gre malmn te ikisini sadaka yapaym m? diye sordum. Raslullah: "Hayr, sadaka yapma" buyurdu. Yansn sadaka yapaym m? dedim. ,M Raslullah yine: "Hayr, sadaka yapma" dedi. Sonra Raslullah yle buyurdu: "te bir (sadaka yap). te bir de byktr yhud oktur. Senin miraslarn zengin brakman, muhta ve halka el aar halde fakr brakmandan daha hayrldr. Ey Sa'd! Sen Allah rzsn isteyerek harcayacan herbir nafakadan muhakkak cret alacaksn. Hatt yemek yerken einin azna koyacan bir lokmadan dolay da ecre nail olacaksn". Yine ben: Y Raslallah! (Siz Medine'ye dneceksiniz de) ben arkadalarmn arkasnda geriye mi braklacam? diye sordum. Raslullah (S) yle buyurdu: "Sen geri braklmyacaksn. (ayet burada kalr da) slih amel ilersen, elbette onunla derecen artacak, merteben de ykselecektir. Sonra zannediyorum ki, sen uzun zaman yaatlacaksn. Hatt senden bir takm kavimler faydalanacak; dier bir takmlar da senden dolay zarara urayacaklardr. Y Allah! Sahblerimin hicretlerini tamamla, onlar topuklar zerinde ters evirme!" Lkin hli zntl olan Sa'd ibn Havle'dir. Raslullah (S) ona, Mekke'de lm olmasndan dolay efaat edip, zlmektedir[101].
130 / 2483

buhari

37- Musibet Srasnda Sa Yolmann Nehyedilmesi Bab 55-.......Bana Eb Musa'nn olu Eb Burde tahds edip yle dedi: (Bir kerre babam) Eb Ms iddetli bir hastalkla hastalanmt. Bu srada ba ailesinden bir kadnn kucanda olduu hlde baylmt. Bunun zerine kadn alamaa balad. Fakat Eb Ms, kadnn bu alamasn men' etmeye muktedir olamamt. Eb Ms bu baygnlktan ahnca yle dedi: Raslullah'm holanmayp uzak bulunduu kimselerden ben de uzamdr. bhesiz Raslullah (S) musbet zamannda sayha eden, san yolan ve elbisesini yrtan kadnlardan uzak bulunmutur [102]. 38- Bab: 'Yanaklara vuran bizden deildir' 56-.......Abdullah ibn Mes'd'dan: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yanaklar dven, yakalan yrtan ve Chiliyyet ar bar iiyle fery ad eden kimseler bizden deildir" [103]. 39- Muibet Srasnda Cahiliyyet arnn ve Vaveyla Etmenin Nehyolunmas Bab 57-....... Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S): "Yanaklar dven, yakalar yrtan ve Chiliyyet ar ile barp aran bizden deildir" buyurdu [104]. 40- Bir Musibet Srasnda Oturan ve Kendisinde Hzn Farkedilen Kimse Bab [105] 58-.......Bana Amre bintu Abdirrahmn haber verip yle dedi: Ben ie(R)'den iittim, yle dedi: Peygamber'e (Mte ehdle-ri) Zeyd ibn Hrise'nin, Ca'fer'in, Abdullah ibn Revha'nn ehdlik haberi geldii zaman, Peygamber (mescidde) oturmutu. Yznde hzn ve keder eseri fark ediliyordu. Ben de kapnn Raslullah'n grlebilecei bir aralndan, yn kapnn yarndan kendisine bakyordum. Bu srada Raslullah'a bir adam geldi ve: Ca'fer'in kadnlar, dedi ve onlarn alatklarm syledi. Raslullah (S) o kimseye kadnlar bu lktan men' etmesini emretti. O adam gitti. Sonra ikinci defa Raslullah'a geldi ve kadnlarn kendisine itaat etmediklerini haber verdi. Raslullah yine: "Kadnlar nehyet!" buyurdu. O adam nc defa geldi ve: Y Raslallah! Vallahi kadnlar bize galebe ettiler, dedi. (Rv Amre dedi ki:) ie: Raslullah o adama: "Bu kadnlarn azlarna toprak sa" buyurdu, dedi. ie dedi ki: Ben de o adama: Allah senin burnunu topraklasn, yn Allah seni zell etsin. Sen ne Raslullah'n sana verdii emri yerine getirdin, ne de hzn ve keder iinde bulunan Raslullah'i kendi hlinde braktn! dedim. 59-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) Mane kuyusunda yetmi kadar kurr ehd edildii zaman bir ay kunt yapt (ve mrikler aleyhine du etti). Ben Rashllah'n o zamandan daha iddetli bir hznle zldn asla grmedim [106]. 41- Musibet Srasnda Kederini Aa Vurmayan Kimse Bab [107]

Muhammed ibn Ka'b el-Kuraz de: "el-Cezau", kt sz sylemek ve kt zannda bulunmaktr,

131 / 2483

buhari

dedi [108]. Ya'kb Peygamber de: "Ben kederimi, mahzunluumu yalnz Allah'a ikyet ediyorum..." dedi (Yusuf: 84) [109]
60-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bize shk ibn Abdillah ibn Eb Talha haber verdi. O, Enes ibn M-lik(R)'ten yle derken iitmitir: Eb Talha'nm hasta olan bir olu vard. Enes dedi ki: Bu ocuk Eb Talha evden darda bulunduu bir srada ld. Kars mm Sleym, ocuun ldn grnce bir ey hazrlad (yni ocuu ykad, kefenledi) ve ocuu kokulad da evin bir tarafna koydu. Eb Talha geldiinde: Olan nasldr? diye sordu. mm Sleym: ocuun nefsi skinleti. stirahat etmi olmasn md ederim, dedi. Eb Talha, kadn doru sylyor sand ve yatt (yn ei ile birleti). Sabah olunca ykand. Dar kmak istediinde mm Sleym, Eb Talha'ya ocuun ldn bildirdi. Eb Talha mescide gidip, Peygamber ile namaz kld. Sonra da bu kar koca arasnda o gece olup bitenleri Peygamber'e haber verdi. Bunun zerine Raslullah (S): "Allah'n sizlere, bu geceniz hakknda bereketler ihsan etmesini dilerim" diye du etti [110]. Sufyn ibn Uyeyne yle dedi: Ensr'dan (Ibye ibnu Rfa isminde) bir kimse: Ben Eb Talha ile mm Sleym'in dokuz ocuklarn grdm, bunlarn hepsi de Kur'n okurdu, dedi [111].. 42- "Sabr, musibetin birinci darbesi srasndadr" Bab

Ve Umer (R) yle demitir: unlar ne gzel iki denk ve ne gzel ilvedir. "Onlar kendilerine bir musibet geldii zaman 'Biz Allahhn mlkyz ve biz ancak O'na dncleriz' derler. te onlar; Rabb lerinden mafiretler ve rahmet hep onlarn zerinedir ve onlar doru yola erdirilenlerdir'' (el-Bakara: 156-157) [112]. Ve Yce Allah'n u kavli: "Hem sabr (ve sebat) ile hem de namaz ile (A Hah 'tan) yardm isteyin. bhesiz bu elbette byk bir eydir. Ancak Allah'a kar yksek sayg gsterenler zerinde yle deildir" (el-Bakara: 45) [113].
61-.......Bize u'be, Sabit el-Bunn'den tahds etti. O yle demitir: Ben Enes ibn MIik(R)'ten iittim; Peygamber (S): "(Gerek) sabr, musibetin ilk darbesi srasnda (katlanp dayanmak) bu yurmutur [114]. 43- Peygamber(S)'in: "(Y brahim!) Bizler senin ayrln sebebiyle ok kederliyiz" Kavli Bab

Ve bn Umer (R) Peygamber(S)'den olmak zere: "Gz alar ve kalb mahzun olur'* demitir [115].
62-.......Bize Kuray -ki o bnuHayyn'dr-,Sbit el-Bunn'den tahds etti. Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah ile demirci bir san'atkr olan Eb Seyf in yanna girdik. Eb Seyf, (Peygam-ber'in ocuu) brahim'in st babas idi. Raslullah, brahim'i ald, onu pt ve kokladi. Bundan sonra bir kerre daha Eb Seyf in evine gittik. Bu defa brhm can veriyordu. Raslullah'n iki gz ya dkmeye balad. Bunun zerine Abdurrahmn ibn Avf:
132 / 2483

buhari

Y Raslallah! Halk musibet zamannda sabr etmeyebilir; fakat sen de mi? diye taaccb ifde etti. Raslullah: "Ey Avf olu! Bu halet, bir rahmet ve efekattir" buyurdu. Sonra bu gz yan dier bir gzya ta'kb etti. Bu defa da Raslullah (S): "bhesiz gz alar, kalb de mahzun olur. Biz ise, Rabb'i-mizin raz olaca szden baka sz sylemeyiz. Y brahim! Bizler senin ayrlnla pek mahzun ve kederliyiz" buyurdu [116]. Bu hadsi Ms ibn Isml, Sleyman ibnu'l-Mugre'den; o da Sabit el-Bunn'den; o da Enes ibn Mlik'ten; o da Peygamber(S)'den olmak zere rivayet etmitir [117].
44- Hasta Yannda Alamak Bab 63-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Sa'd ibn Ubde bir kerre kendisine arz olan bir hastalktan dolay rahatsz oldu. Peygamber (S), Abdurrahmn ibn Avf, Sa'd ibn Eb Vakkaas ve Abdullah ibn Mes'd ile birlikte Sa'd'e hasta ziyaretine geldiler. Peygamber, Sa'd'in yanna girdii zaman, onu ailesi halk tarafndan epevre kuatlm bir hlde buldu. Raslullah: "Sa'd ld m?" diye sordu Oradakiler: Hayr y Raslallah, lmedi, dediler. Peygamber duygulanp alad. Topluluk Peygamber'in aladn grnce, onlar da aladlar [118]. Bunun zerine Peygamber (S): "itmez misiniz? bhesiz ki, Allah gzya ile ve i znts ile azb etmez. Lkin -diline iaret ederek- ite bunun yznden ya azb eder, yhd da merhamet eyler. Ve bhesiz l, ailesinin kendisine (nehyedilmi bir alayla) alamasndan dolay azb olunur" buyurdu [119]. Umer (R) de (Chiliyyet deti zere) alandnda sopa ile dver, akl talar atar ve toprak saard [120]. 45- Feryad (ve) Fian Etmenin ve (Yksek Sesle) Alamann Nehyedilmesi ve Bu Fiillerden Men' Edilmesi Bab 64-.......Bize Yahya ibn Sad tahds edip yle dedi: Bana Abdurrahmn kz Amre haber verip yle dedi: Ben ie(R)'den iittim, yle diyordu: Zeyd ibn Harise, Ca'fer ve Abdullah ibn Revha'nn lm haberleri geldii zaman Peygamber (S) mescidde oturdu. Kendisinde hzn fark ediliyordu. Ben de kapnn (grlebilecek) aralndan Peygamberce bakyordum. Bu srada kendisine bir kimse geldi ve: Y Raslallah! Ca'fer'in kadnlar, dedi ve onlarn (lkla) alaylarm zikretti. Raslullah da o kimseye kadnlar bu lktan nehyetmesini emretti. O adam da gitti. Sonra geldi de: Onlar neh-yettim, dedi, ve kadnlarn kendisine itaat etmediklerini syledi. Peygamber ikinci defa ona kadnlar nehyetmesini emretti. O zt tekrar gitti. Sonra geldi ve: Vallahi kadnlar bana -yhud bize- galebe ettiler, dedi. ekk, rv Muhammed ibn Haveb'dendir. (Amre dedi ki:) ie: Peygamber (S) o adama: "Bu kadnlarn azlarna toprak sa" buyurdu, dedi. (ie dedi ki:) Ben de o adama: Allah senin burnunu topraa srsn (yn seni zell klsn)! Vallahi sen ne Raslullah'n verdii emri. yaptn, ne de (hzn ve keder iinde bulunan) Raslul-lah' kendi hlinde braktn, dedim [121].

133 / 2483

buhari

65-.......mm Atyye (R) yle demitir: Peygamber (S), biz kadnlardan slm zerine bey'at ald srada lye feryd ve lkla alamyacamza dir de sz almt [122]. Be kadndan baka bizden hibir kadn (o zaman) ahdine vefa etmedi. Ahdini yerine getiren be kadn: mm Sleym, mm'1-Ai, Mufiz'n kars olan Eb Sebre kz, ve daha iki kadndr. Yhud Eb Sebre kz e Muz'n kars ve dier bir kadn [123]. 46- Cenaze in Ayaa Kalkmak Bab 66-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bize ez-Zuhr, Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer'den; o da mir ibn Raba'dan tahds etti. Peygamber (S): "Sizler cenaze grdnzde, cenaze sizi geride brakncaya kadar ayaa kalknz" buyurmutur [124]. Sufyn ibn Uyeyne yle dedi: ez-Zuhr yle dedi: Bana Salim, babasndan haber verdi. Babas Abdullah ibn Umer: Bize mir ibn Raba, Peygamber'den haber verdi, demitir [125]. el-Humeyd Eb Bekr Abdullah el-Mekk, Sufyn ibn Uyeyne'den yapt rivayetinde: ' 'Cenaze sizi geride brakncaya yhud cenaze yere konuluncaya kadar ayakta durunuz" fkrasn ziyde etmitir [126]. 47- Bab: Cenaze in Ayaa Kalktnda nsan Ne Zaman Oturur? [127] 67-.......Bize el-Leys ibn Sa'd, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den; o da mir ibn Raba'dan tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizin herhangi biriniz bir cenaze grdnde, cenazenin beraberinde yryc deilse, cenazeyi arkada brakncaya kadar, yhud cenaze onu geride brakncaya kadar; yhud cenaze o kimseyi arkada brakmazdan evvel cenaze yere indirilinceye kadar ayaa kalksn" [128]. 68-.......Keysn yle demitir: Biz bir cenazede bulunduk. Eb Hureyre, Mervn'n elini tuttu. Cenaze yere konulmazdan evvel ikisi oturdular. Bunun zerine Eb Sad el-Hudr gelip Mervn'n elinden tuttu ve: Ayaa kalk! Yemin olsun u adam (yn Eb Hureyre), Pey-gamber'in bizleri cenaze omuzlardan yere indirilmedike oturmadan nehyettiini kat' olarak bilmektedir, dedi. Bu sz zerine Eb Hureyre de: Eb Sad doru syledi, dedi [129]. 48- "Bir Cenaze Ardndan Giden Kimse, O Cenaze Erkeklerin Omuzlarndan ndirilip Konuluncaya Kadar Oturmaz, Eer Bundan nce Oturursa Kalkmakla Emredilir" Bab 69-.......Bize Yahya ibn Eb Kesr, Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan; o da Eb Sad elHudr(R)'den tahds etti. Peygamber (S): "Bir cenaze grdnz zaman hemen ayaa kalknz. Cenazenin ardndan giden kimse ise, cenaze konuluncaya kadar oturmasn" buyurmutur [130]. 49- Bir Yahudi Cenazesi in Ayaa Kalkan Kimse Bab 70-.......Cbir ibn Abdillah yle demitir: Bir kerre yanmzdan bir cenaze gemiti. Peygamber (S) hemen o cenaze iin ayaa kalkt. Biz de ona uyarak ayaa kalktk ve: Y Raslallah! Bu bir Yahd cenzesidir, dedik.
134 / 2483

buhari

"Bir cenaze grdnzde hemen ayaa kalknz" buyurdu [131].

71-.......Bize Amr ibnu Murre tahds edip yle dedi: Ben Abdurrahmn ibn Eb Leyl'dan iittim, yle dedi: Sehl ibn Huneyf ile Kays ibn Sa'd, Kaadisiyye mevkiinde oturuyorlard. Ora halk bunlarn yanndan bir cenaze geirdiler. Sehl ile Kays hemen ayaa kak-tlar. Kendilerine: Bu cenaze, bu arazlerin halkndan, yn zimmet ehlindendir, denildi. Bunun zerine Sehl ile Kays: Peygamber(S)'in yanndan bir Yahd cenazesi gemiti de Peygamber hemen ayaa kalkmt. Bunun zerine Peygamber'e de: Bu bir Yahd cenzesidir, denilmiti de Peygamber (S): "Bu da (yaayp len) bir insan deil mi?" diye cevb vermiti, demilerdir [132]. Ve Eb Hamze Muhammed ibn Meymn, el-A'me'ten; o da Amr'dan; o da bn Eb Leyl'dan syledi. bn Eb Leyl yle demitir: Ben Kays ile Sehl'in beraberinde idim. Bunlar: Biz Peygam-ber'in beraberinde idik... dediler [133]. Zekeriyy ibn Eb Zaide de a'b'den; o da bn Eb Leyl'dan syledi ki, o Eb Mes'd Ukbe ibn Amr el-Ensr ile Kays ibn Sa'd; her ikisi de cenaze iin ayaakalkarlard, demitir [134]. 50- Cenazeyi Kadnlarn Deil de Erkeklerin Tamas Bab 72-...... Keysn, EbSad el-Hudr'den iitti ki, Rasiullah (S) yle buyurmutur: "Cenaze (tbuta) konulup erkekler omuzlar zerine yklendikleri zaman, eer o cenaze iyi bir kii ise: 'Beni (sevabma) uladnmz' der. Eer o cenaze iyi olmayan bir kii ise: 'Eyvah! Bu cenaze ile nereye gidiyor sunuz?' diyeferyd eder. Cenazenin bu feryadn (gafil) insandan baka her varlk iitir. nsan bu sayhay iit-seydi, muhakkak der baylrd" [135]. 51- Cenazeyi Yolcu Edip Tamakta Sr'at Edilmesi Bab

Ve Enes ibn Mlik (R): "Sizler, ly, yerine ulatrmak iin beraberinde gidenlersiniz. Onun iin cenazenin nnde, arkasnda, sanda solunda yrynz" demitir [136]. Enes'ten bakas da: "Cenazeye yakn gidiniz" demitir [137].
73-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Biz u gelecek hadsi ez-Zuhr'den ezberledik; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cenazeyi sr'atlice naklediniz. Eer bu l iyi bir kii ise, bu bir hayr-dr. Onu (bir an evvel kabirdeki) hayr ve sevabna ulatrm olursunuz. Eer bu cenaze iyi bir kii deilse, bu da bir errdir. Onu omuzlarnzdan (abuk) indirip korsunuz'' [138]. 52- lnn Tabut zerinde ken "Beni Yerime Ulatrnz!" Kavli Bab 74-.......Keysn, Eb Sad Hudr'den iitmitir. O yle demitir: Peygamber (S) yle der ii:"Cenze tbuta konulduu ve erkekler onu omuzlan zerine yklendikleri zaman, eer o cenaze iyi bir kii idiyse; 'Beni (sevabma) ulatrnz' der; ve eer o cenaze iyi olmayan bir kii idiyse, cenaze ahlsine hitaben: 'Bu cenazeye yazklar olsun! Onu nereye gtryorlar?' diye feryd eder. Cenazenin bu feryadn insandan baka herey iitir. nsan bunu iitseydi, muhakkak der baylrd" [139]. 53-Cenaze Namaznda mamn Arkasnda ki Yahud Sra Saff Olan Kimse Bab
135 / 2483

buhari

75-.......Cbir ibn Abdillah (R): Raslullah (S-Habe hkmdar olan) Nec zerine cenaze namaz kldrd. Ben ikinci yhud nc saffta bulundum, demitir [140]. 54- Cenaze Namaznda Cenazeye Kar Sra le Dizilmi Safflar Bab 76-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) Nec'nin lm haberini sahbierine ulatrd. Sonra (namaz kldrmak zere) kendisi ne geti, sahbler O'nun arkasnda dizi dizi sralanp saff oldular. Akabinde Peygamber drt tekbr ald [141]. 77-.......Bize Sleyman e-eybn, e-a'b'den tahds etti. O yle demitir: BanaPeygamber'in yannda hazr bulunmu olan bir kimse haber verdi. Peygamber (S) bir defa kenarda kalm bir kabre gelip, kabr zerine sahbleri saff saff dizmi ve drt tekbr alarak cenaze namaz kldrmtr. (Sleyman e-eybn dedi ki:) Ben e-a'b'ye hitaben: Bu hadsi sana kim (yn hangi sahb) tahds etti? diye sordum. e-a'b: bnu Abbs (R) diye cevb verdi [142]. 78-.......Bana At ibn EbRebh haber verdi. O, Cbir ibn Abdil!ah(R)'tan yle derken iitmitir: Peygamber (S): "Bu gn Habe milletinden iyi bir adam lmtr, gelin de ona cenaze namaz kln!" buyurdu. Cbir dedi ki: Biz dizilip saff olduk. Bizler dizi dizi safflar hlinde iken Peygamber Nec zerine cenaze namaz kldrd. Eb'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim, Cbir'den syledi. Cbir: (Peygamber Nec'ye cenaze namaz kld zaman) ben ikinci saffta idim, demitir [143]. 55- Cenazeler zerinde Klnan Namazlarda Erkeklerin Beraberinde ocuklarn Da Saff Tutmalar Bab 79-.......Bize Sleyman e-eybn, mir e-a'b'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) geceleyin iine cenaze gmlm olan bir kabre urad. Orada bulunan cenaze shiblerine: "Bu cenaze ne zaman gmld?" diye sordu. Onlar da: Geen gece (yn dnk gnn gecesinde), diye cevb verdiler. (Peygamber bu ly hastal srasnda ziyaret etmi bulunduundan) cenaze shiblerine: "Bana niin haber vermediniz?" diye serzeni etti. Onlar: Biz onu gecenin karanlnda gmdk; sizi o vakitte uyandrmak istemedik, dediler. Bunun zerine Raslullah namaza dikeldi. Biz de arkasnda saff baladk. bn Abbs dedi ki: Ben de bu safflarn iinde bulundum. Rasluliah bu gml olan lye namaz kld [144]. 56- Cenazenin zerine Namaz Klmann Kaanunlatrlmas Bab [145]

Peygamber (S): "Cenaze zerine namaz klan kimse..." buyurdu. Ve yine: "Arkadanz zerine namaz klnz" buyurdu. Ve yine: "Nec zerine namaz klnz" buyurdu. Peygamber bu szleriyle, iinde rk* ve sucd bulunmayan, kelm da edilmeyen; fakat iinde lye du edilen, tekbr alma ve selm verme bulunan bu huss durua namaz ismi vermitir [146]. Ve bn Umer, cenaze namazn ancak temiz olarak klard ve o, cenaze namazn gnein douu ve bat srasnda klmaz ve tekbr alta iki elini yukar kaldrr idi [147].
136 / 2483

buhari

Ve Hasen Basr: Zamanlarna yetitiim (sahb ve tabiden olan) insanlar, cenazeleri zerine klnacak namazda imamete en ziyde lyk grdkleri kimseler, farz namazlarnda imamlna raz olduklar kimselerdi, demitir [148]. Keza: Bayram gn namaznda abdesti bozulan yhud cenaze namaz klnaca srada abdesti olmayan kimse, su arar da teyemmm etmez [149]. Ve yine Hasen Basr; Bir kimse cenaze namazna cemat namaz klarken ularsa, cematle beraber bir tekbr alarak namaza girer, demitir [150]. Sad ibn Mseyyeb de: Erkek kii, cenaze namaznda gecede gndzde, seferde hazarda musv olarak drt tekbr alr, demitir [151]. Enes ibr. Mlik de: Birinci tekbr namaza balama tekbridir, demitir [152]. Ve Yce Allah ' 'Onlardan hibir kimse zerine ebed salt etme. Kabrinin banda da durma..." (et-Tevbe: 85) buyurdu, yn buna "Salt" ismini verdi [153]. Ve bu cenazeye yaplan saltta dier namazlar gibi safflar da, imm da mevcddur [154]. 80-.......a'b yle demitir: Bana, Peygamberiniz ile beraber yolu yalnz bir kabre urayan bir zt haber verdi. O zt: Peygamber (S) bize imm oldu; biz de O'nun arkasnda saff baladk, dedi. Sleyman eybn dedi ki: Biz e-a'b'ye: Y Eb Amr! Bunu sana tahds eden sahb kimdir? dedik. e-a'b: bnu Abbs(R)'tr, diye cevb verdi1[155].
57- Cenazelerin Beraberinde Gitmenin Fazileti Bab [156]

Ve Zeyd ibn Sabit (R-45): Cenaze namazn klnca, zerindeki cenazeye ittib borcunu demi olursun, demitir [157]. Humeyd ibn Hill de: Biz cenaze namaz zerine geri dnmek iin cenaze sahihlerinden izin almak bilmiyoruz, lkin cenaze namazn kldktan sonra geri dnen iin bir krt sevb vardr, demitir [158].
81-.......Bize Cerr ibnu Hazm tahds edip yle dedi: Ben Nfi'den iittim, yle diyordu: bnujUmer'e: Eb Hureyre, cenazenin beraberinde giden kimse iin bir krt ecir vardr diyor, denildi. bn Umer: Eb Hureyre bize (hads rivayet etmeyi) oaltt, dedi. Fakat ie, Eb Hureyre'yi tasdk etti ve: Eb Hureyre'nin sylemekte olduu hadsi ben de Rasltfl-lah'tan iittim, dedi. Bunun zerine Abdullah ibn Umer: Yemn olsun ki, biz pek ok krtlardaki sevab almakta kusur ettik, dedi. (Buhr dedi ki:) "Farrattu" "Allah'n emrinden zayi' ettim" demektir [159]. 58- Cenaze Gmlnceye Kadar Bekleyen Kimse Bab 82- Bize Abdullah ibnu Mesleme tahds edip yle dedi: Ben bnu Eb Zi'b'in huzurunda okudum. O da Sad ibn Eb Sad el-Makbur'den; o da babas Eb Sad Keysn'dan. O, Eb Hureyre'-den sormu; Eb Hureyre de: Ben Peygamber(S)'den iittim, demitir. H ve bana Abdullah ibnu Muhammed tahds etti: Bize Him tahds etti: Bize Ma'mer, ezZuhr'den; o da bnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den. Peygamber (S) buyurdu ki...
137 / 2483

buhari

Zuhr'den; o da bnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den. Peygamber (S) buyurdu ki... Bize Ahmed ibnu ebb ibn Sad tahds edip yle dedi: Bana babam ebb ibn Sad tahds edip yle dedi: Bize Ynus ibn Yezd tahds etti. bnu ihb dedi ki: Ve bana Abdurrahmn el-A'rac tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir [160]: Raslullah (S): "Cenazede, cenaze namaz klnncaya kadar hazr bulunan kimseye bir krt vardr. Cenaze gmlnceye kadar hazr bulunan kimse iin ise iki krt sevb olur" buyurdu. ki krt nedir? denildi. Raslullah: "ki byk da gibidir" buyurdu [161].
59- Cenazeler zerine Klnan Namazlarda ocuklarnda Da nsanlarn Beraberinde Cenaze Namaz Klmalar Bab [162] 83-.......bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) bir kabre geldi. Orada bulunanlar: Bu cenaze dnk gnn gecesinde gmld dediler. bn Abbs bu kelimeyi dufine yhud dufinet eklinde ter-ddli sylemitir. bn Abbs: Biz Raslullah'n arkasnda saff olduk, sonra Raslullah o gml cenaze zerine namaz kldrd, dedi [163]. 60- Cenazeler zerine Klnacak Namazlarn (Bunun in Ayrlm Musallada) Namazgahta ve Mescidde Klnmas Bab 84-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) bize Habeler'in meliki olan Nec'nin lm haberini, ld gn bildirdi ve: "Kardeiniz iin Allah'tan mafiret isteyin" buyurdu. Ve bn ihb'dan: O yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb tahds etti ki, Eb Hureyre (R): Peygamber'in onlar namazgahta saff yapp Nec zerine drt tekbr aldn sylemitir [164]. 85- Bize brhm ibm'-Munzir tahds edip yle dedi: Bize Eb Damre tahds edip yle dedi: Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den tahds etti. Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Yahudiler kendilerinden zina etmi olan bir erkek ile bir kadn Peygamber'e getirdiler. Peygamber bu.zinclann talanmasn emretti. Bunun zerine ikisi de mescidin yannda cenazelerin konulduu yere yakn bir meknda tala ldrldler [165]. 61- Kabirler zerinde Mescidler Edinmenin Mekruh Klnmas Bab

Al ibn Eb Tlib'in torunu olan el-Hasen ibnu'l-Hasen (97) vefat ettiinde, ei ve yine Al'nin torunu olan Ftma bintu'l-Hseyin (110), kocasnn kabri zerine bir sene kadar bir kubbe kurmutu [166]. Sonra bu kubbe kaldrld. O srada Ftma ve yannda bulunanlar bir sayha iittiler. Sayha sahibi: Dn bak! Bu musbet-zedeer kaybettiklerim buldular m? diye soruyordu. Dier bir sayha sahibi de bu sule: Hayr, onlar mdlerini kestiler de dndler, dye cevb vermiti [167].
86-.......Urve'den;odaie(R)'dentahdsetti. Peygamber (S) hirete g ettii hastalnda: "Allah Yahdler'i ve Hrsyanlar' rahmetinden uzak klsn. Bunlar peygamberlerinin kabirlerini mescid edindiler" buyurmutur [168]. ie: Byle bir ende olmasayd sah-bler, Raslullah'n kabrini ak brakrlard. Lkin ben onun mescid edinilmesinden korkarm, demitir [169].
138 / 2483

buhari

62- Lohusal inde ldnde Lohusa Kadnn zerine Cenaze Namaz Kln Bab 87-.......Semure ibn Cundeb (R) yle demitir: Ben.lohsahndan dolay vefat eden bir kadn zerine Peygamber'in arkasnda cenaze namaz kldm. Peygamber (S), o kadnn cenazesinin karsnda tam ortasna doru ayakta durdu [170]. 63- Bab: Cenaze Namazn Kldracak Kimse, Kadn ve Erkek Cenazesinin Neresine Doru Dikelir? [171] 88-.......Bize Semure ibnu Cundeb (R) tahds edip yle dedi: Ben nifs mddeti iinde lm bir kadna Peygamber(S)'in arkasnda cenaze namaz kldm. Peygamber cenazenin karsnda ve ortasna doru ayakta durdu [172]. 64- Cenaze zerine Klnan Namazda Drt Tekbir Alnmas Bab

Ve Humeyd et-Tavl yle demitir: Enes (R) bizlere cenaze namaz kldrd da bunda defa tekbr ald, sonra selm verdi. Akabinde bu husus kendisine sylendi. Bunun zerine hemen kbleye yneldi, sonra drdnc tekbri ald, sonra da selm verdi [173].
89-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S), vefat etmi olduu gn iinde Nec'nin lmn bildirdi. Ve sahbleri musallaya kard, onlar sralayp saff yapt ve Nec zerine drt defa tekbr ald. 90-.......Bize Sad ibnu Mn, Cbir ibn Abdillah'tan tahds etti ki, Peygamber (S) Ashame enNec zerine drt defa tekbr almtr. Ve Yezd ibn Hrn ile Abdussamed, Selm'den yaptklar rivayette "Ashame" demilerdir [174]. Ve bu hadsi rivayet etmekte Abdussamed ibnu Abdilvris, Yezd ibn Harun'a mutbaat etmitir [175]. 65- Cenaze zerine Klnan Namazda Ftihatu1-Kitb Sresini Okuma (nn meruluu) Bab

ef-Hasenu'1-Basr de: ocuk zerine cenaze namaz kldracak olan kimse Ftihatu'I-Kitb' okur, sonra da "Allahumme'c'alhu len faratan ve selefen ve ecran (Y Allah, bu ocuu -cennette- bizim iin karlayc, terft ve hiret armaan kl) diye du eder, demitir [176].
91- Bize Muhammed ibn Ber tahds edip yle dedi: Bize Gun-der tahds edip yle dedi. Bize u'be, Sa'd ibn brahim'den; o da Talha ibn Abdilah'tan tahds etti. Talha: Ben bn Abbs'n arkasnda cenaze namaz kldm, demitir. Ve bize Muhammed ibnu Kesr tahds edip yle dedi: Bize Suf-yn es-Sevr, Sa'd ibn brhm'den; o da Talha ibn Abdillah ibn Avf -tan haber verdi. Talha: Ben bn Abbs'n arkasnda cenaze zerine namaz kldm; bu namazda bn Abbs Ftihatu'I-Kitb' okudu da: Cenaze namaznda Ftihatu'I-Kitb okumak bir snnet olduunu bilsinler dedis demitir [177].
139 / 2483

buhari

66- l Gmldkten Sonra Kabir zerine Cenaze Namaz Klnmas Bab 92-....... Ben e-a'b'den iittim, yle dedi: Bana, Peygamber(S)'in beraberinde, kenarda kalm bir kabre urayan kimse haber verdi. Peygamber onlara imm olmu, onlar da Peygamber'in arkasnda o mezar zerine cenaze namaz klmlardr. (Sleyman e-eybn dedi ki:) Ben e-a'b'ye hitaben: Y Eb Amr, bu hadsi sana tahds eden (sahb) kimdir? dedim. e -a'b: Abdullah ibn Ab-bs(R)'tr, dedi [178]. 93-.......(Eb Hureyre -R- yle demitir): Bir zenc adam yhud zenc kadn mescidi sprr idi [179]. Gnn birinde vefat etti. Fakat Peygamber onun lmn bilmemiti. Bir gn Peygamber o zt and da: "Bu insan ne yapt?" diye sordu. Sahbler: O ld y Ra-slallah, dediler. Raslullah: "Bana (vefatn) haber vermeli deil miydiniz?" buyurdu. Sahbler: O yle yle oldu diye, onun kssasn zikrettiler. Rv dedi ki: Sahbler bu szleriyle o ztn snn horla-dlar (onu kk ve ehemmiyetsiz grdler). Raslullah: "Haydin onun kabrini bana gsteriniz" buyurdu. Akabinde onun kabrine vard ve zerine namaz kld [180]. 67- Bab: l, (Dirilerin) Ayakkablarnn Sesini itir 94-.......Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Kul kabrine konulduu ve sahihleri geri dnp gittikleri zaman -ki l bunlar yrrken ayakkablarnn sesini muhakkak iitir- ona iki melek gelir. Bunlar ly oturturlar ve ona: u Muhammed denilen kimse hakknda ne dersin? diye sorarlar. O m'min kul: O'nun Allah'n kulu veRaslolduunaehdetederim, der. Bunun zerine melekler tarafndan: Ey m'min, cehennemdeki yerine bak. Allah bu azb yerini senin iin cennetten bir makaama tebdil eyledi, denilir''. Peygamber (S): "O m'min, cehennem ve cennettekUki makaa-mini birden grr" buyurmutur. "Fakat kfir veyhud mnafk olan l (meleklerin suline): Muhammed hakknda bir ey bilmiyorum. nsanlarn O'na diyegeldikleri bir sz (iitir), ben de onlara uyup sylerdim, diye ce-vb verir. Bu iki melek tarafndan o kfir veya munfka: Hay sen anlamaz ve uymaz olaydn! denilir. Sonra bu kfir veya munfkn iki kula arasna demirden bir topuzla vurulur. O topuzu yiyince kfir veya mnafk iddetli birferyd ile barr ki, bu feryad ins ve cinnden baka, bu lye yakn olan her ey iitir" [181]. 68- El-Arzul Mukaddese'de Yahud Onun Gibi Mukaddes Olan Dier Yerlerde Gmlmeyi Arzu Eden Kimse Bab [182] 95-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: lm melei Ms Peygamber'e gnderildi. Melek Musa'ya gelince, Ms, melee bir tokat vurdu. Melek Rabb'na dnd ve: Sen beni lmek istemeyen bir kula gnderdin, dedi. Allah, melee gzn (yhud eski kudret ve metanetini) iade etti ve tekrar Musa'ya dn de ona: Elini bir kzn srtna koymasn ve elinin rtt her bir kla mukaabil bir yl mr verileceini syle, dedi.
140 / 2483

buhari

Ms, bu ilh bahii duyunca: Y Rabb! Bundan sonra ne olacak (lecek miyim, yoksa daha yaayacak mym)? diye sordu. Allah: Sonra leceksin, buyurdu. Ms: yleyse lm imdi gelsin, dedi de Allah'tan bir ta atm mesafeye kadar kendisini Mukaddes Arz'a yaklatrmasn (orada lp orada gmlmesini) diledi [183]. Eb Hureyre yle dedi: Raslullah (S): "Eer ben Musa'nn gmld yerde sizinle beraber bulunsaydm, onun yol kenarnda olan ve kzl bir kum tepesinin yannda bulunan kabrini muhakkak sizlere gsterirdim" buyurdu [184].
69- Cenazeyi Geceleyin Gmme Bab [185]

Eb Bekr (R) de geceleyin gmlmtr [186].

96-....... bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) geceleyin gmlmesinin ardndan bir kimsenin mezar zerine cenaze na-mz kld. Bu namazda kendisi ve sahbleri ayakta durdular. Peygamber o kimse hakknda sul sorup "Bu kimdir?" demiti de, oradakiier: Dnk gnn gecesinde gmlm olan Fuln kimsedir diye cevb vermilerdi. Bu cevb akabinde hepsi birden o kabir zerine cenaze namaz kldlar [187]. 70- Kabir zerine Mescid Kurulmasnn Meni) Bab 97-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) hasta olduu zaman kadnlarndan bzs Habeistan'da grdkleri bir kiliseyi konutular. Ona Mriye (yn Meryem Ana) Kilisesi deniyormu. (Sonradan Peygamber'in kadnlarndan olan) mm Seleme ile mm Habbe (R) Habeistan arazsine gitmilerdi [188]. Bu iki kadn o kilisenin gzelliini ve iindeki suret ve timslleri zikrettiler. Bunun zerine Peygamber ban yukar kaldrd da: "Onlar kendilerinden iyi bir kimse kp da vefat ettii zaman, onun kabri zerine bir mescid bina ederler, sonra o binaya bu suretleri (yn resimleri) yaparlar. te onlar Allah katnda mahlkaatn en erlileridirler" buyurdu [189]. 71- (Lahdine Yerletirmek in) Kadnn Kabrine Girecek Kimse Bab 98-.......Bize Fulayh ibnu Sleyman tahds edip yle dedi: Bize Hill ibnu Al tahds etti. Enes (R) yle demitir: Biz Raslullah'in kznn cenazesinde hzr bulunup, una hid olduk: Raslullah kabrin bir tarafna oturmu hldeydi. ki gznn ya dkmekte olduunu grdm. Raslullah: "inizde bu gece gnh ilememi bir kimse var m?" diye sordu. EbTalha: Ben vanm, dedi. Raslullah: "Bu kzn kabri iine in" buyurdu. Rv Enes dedi ki: Bu emir zerine Eb Talha, Raslullah'm tazmin kabrine indi ve o kz, lahdine yerletirip gmd [190]. Eb Abdillah el-Buhr-'L-yakterif" ''( Kazanmalar iin)" (el-Enam 113) ma'nasmadr.dedi [191]. 72- ehid zerine Namaz Bab [192]
141 / 2483

buhari

99-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Peygamber (S) Uhud ehdlerinden ikier kiiyi bir rt (yn bir kabir) iinde birletiriyordu. Sonra: "Bunlarn hangisi Kur'n' daha ok renmitir?" diye soruyordu. Bu ift ehdlerden biri kendisine iaret edilince, onu kabirdeki lahdin iine nce koyuyordu. Ve sonra: "Ben bu mu~ chidler zerine (yn haytlarm Allah yolunda feda ettiklerine) kyamet gn bir ahidim" buyurdu ve bu ehdlerin kendi kanlar iinde, ykanmadklar ve zerlerine namaz da kilnmad hlde gmlmelerini emretti [193]. 100-.......Ukbe ibn mir(R)'den (o, yle demitir): Peygamber (S) bir gn kp Uhud ehdlerine cenaze zerine kld namaz gibi namaz kld [194]. Sonra Medne'ye dnp minbere kt da: "Ben sizin iin havuza ilk erieniniz olacam. Sizin hakk yolundaki hiz metlerinize ehdet ediciyim. Allah'a yemin ederim ki, ben u anda (cennetteki) havuzumu muhakkak grmekteyim. Ve emn olunuz ki, bana arz'n haznelerinin anahtarlar -yhud arz'n anahtarlar- verilmitir. Vallahi ben, benden sonra sizin mriklie dneceinizden hi korkmam. Lkin ben sizin ihtiras ile Dny hazneleri hususunda birbirinizle nefsniyet yarna dp didimenizden korkarm" buyurdu [195]. 73- Bir Kabir inde ki ve Kiinin Gmlmesi Bab 101-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle haber vermitir: Peygamber (S) Uhud harbi ehdlerinden iki kiiyi bir kabirde birletiriyordu [196]. 74- ehidleri Ykamay Dnmeyen Kimse Bab 102-.......Cbir (R) yle demitir: Peygamber (S): "Onlar, yn Uhudehdlerini kendi kanlar iinde gmnz" buyurdu. Hlbuki Peygamber onlar ykatmamt da [197]. 75- Lahdin inde ne Geirilen Kimse Bab [198]

Kabir iindeki oyua ahd denilmesi, onun kabrin bir tarafndaki mey! olmasndan dolaydr. Her zulm edici, mlhiddir (yn hakktan meyledcdir). "Mltehad" (ci-cinn: 22), meyi edip snlacak yerdir. Eer kabir bir yana meyilsiz olarak dmdz olsayd, o bir darh, yn yerde dz bir ukur ve yarktan ibaret olurdu [199].
103-.......Cbir ibn AbdiIIah(R)'tan (o, yle demitir): Raslullah (S) Uhud ehdlerinden iki kiiyi bir rtecek yer iinde, yn" bir kabir iinde birletiriyordu. Sonra: "Bunlarn hangisi Kur'n' daha ok renmitir?" diye sorard. Bu iki ehdden birine iaret edilince onu kabirdeki lahdin iinde nce geirir ve: "Ben bu ehd-ler zerine bir ahidim" buyurup, onlar ykamad ve zerlerine cenaze namaz klmad hlde, ehdlerin kendi kanlan iinde gmlmelerini emreyledi. (Abdullah ibn Mbarek yle dedi:) Ve bize el-Evz, ez-Zuhr'den haber verdi ki, Cbir ibn Abdillah yle demitir: Raslullah (S) Uhud ehdleri iin: "Bunlarn hangisi Kur'n' daha ok renmitir?" diye sorard. Kendisine bir adamn daha ok Kur'n bildii iaret edilince, Raslullah o adam kabirdeki lahdin iinde yanndaki arkadandan ne geirirdi [200]. Ve Cbir: (Uhud ehdlerinden olan) babam Abdullah ibn Amr ile amucam Amr ibn Cumh bir tek izgili ab iinde kefenlendirildi, demitir. Ve Sleyman ibnu Kesr dedi ki: Bana ez-Zuhr tahds edip yle dedi: Bana Cbir(R)'den iiten
142 / 2483

buhari

kimse tahds etti [201].

76- Kabir ine Izhr ayr ve Kuru Ot Konuluu Bab [202] 104-.......Bize Hlid el-Hazz-, krime'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti. Peygamber (S) yle buyurdu: "Azz ve Cetl olan Allah Mekke'yi haram klmtr. Artk Mekke, benden evvel hibir kimse iin ha-ll olmad; benden sonra da hibir kimse iin hatl deildir. Mekke bana da bir gndzn bir saatinde hall klnmt. Mekke'nin otu kopanl-maz, aac kesilmez, av hayvan rktlmez, yitii kimse tarafndan el uzatlp alnamaz. (Mekke'de yitirilen eyi) ancak onun sahibini aratracak kimse atabilir". Rasluilah'n bu szleri zerine Abbs: Y Raslallah, kuyumcular ve kabirlerimiz iin zhr otu mstesna olsun, dedi. Raslullah: "Izhr mstesnadr" buyurdu [203]. Eb Hureyre Peygamber'den rivayet ettii hadste o ztn: "Kabirlerimiz iin ve evlerimiz iin (zhr mstesna olsun)" dediini syledi [204]. Ve Ebn ibnu Salih, el-Hasen ibn Mslim'den; o da eybe'nin kz Safyye'den syledi ki, bu Safyye: Ben Peygamber(S)'den iittim, deyip bu hadsin benzerini (yn kabirler ve evleri zikrettiini) rivayet etmitir [205]. Muchid de Tvs'tan; o da bn Abbs'tan syledi ki, Abbs: Izhr, Mekkeiler'in demircileri, dkmcleri ve evleri iin (zarur bir ihtiya maddesi)dir, demitir [206]. 77- Bab: l Herhangi Bir Sebebden tr Kabirden ve Lahidden karlr M? [207] 105-.......Bize Sufyn (ibn Uyeyne) tahds etti. Amr ibn Dnr yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan iittim, yle dedi: Raslullah (S), Abdullah ibn Ubeyy ibn Sell kendi ukuru iine konulduktan sonra onun ukuruna geldi; onun darya karlmasn emretti. O da darya karld. Raslullah onun cesedini kendi iki dizi zerine koydu da, onun cildi zerine tkrnden fledi, ve ona kendi gmleini giydirdi. Rasluilah'n kendi gmleini ona giydir mesinin sebebini Allah en bilendir. Abdullah ibn Ubeyy ibn Sell, Peygamber'in amucas Abbs'a bir gmlek giydirmi idi. Sufyn ibn Uyeyne yle dedi: Eb Hureyre yle demitir [208]: Rasluilah'n zerinde iki gmlek vard. Abdullah ibn Ubeyy'in olu Abdullah, Raslullah'a: Y Raslallah, senin cildine dokunan gmleini babama giydir, dedi. Sufyn ibn Uyeyne yle dedi: Peygamber'in kendi gmleini Abdullah ibn Ubeyy'e giydirmesini, vaktiyle onun Abbs'a gmlek giydirmi olmasna bir karlamadr zannederlerdi [209]. 106-.......Cbir ibn AbdiIIah (R) yle demitir: Uhud harbi vakti geldiinde babam Abdullah beni geceleyin ard ve: "Ben Peygam-ber'in sahblerinden ilk ehd edilecekler iinde ehd olacam kuvvetle zannediyorum. Ve ben kendimden sonraya Raslullah'n zt mstesna senden daha kymetli bir kimseyi geride brakmyorum. Benim zerimde bir bor vardr. Binenaleyh onu de. Kzkardelerine hayr vasiyet etmeyi iste dur" dedi. Sabaha girdik. Babam ilk ehdlerden oldu. Ve bir tek kabir iinde dier bir ehdle beraber gmld. Sonra gnlm, onu baka bir kimsenin beraberinde terk etmekten holanmad. Alt ay getikten sonra onu mezarndan kardm. Bir de grdm ki o, kula mstesna, yenice gmlmcesine, mezarna koyduum gndeki gibi duruyor [210].
143 / 2483

buhari

107-.......Cbir (R) yle demitir: Babam Ahdullah ibn Arnr'n beraberinde bir adam gmlmt. Benim gnlm buna raz olmad, nihayet babam mezardan kardm ve onu tek bana bir kabir iine koydum [211]. 78- Kabir inde Bulunacak Lahid ve Yark Bab 108-.......Cbir (R) yle demitir: Peygamber (S) Uhud ehdlerinden ikier kiiyi bir kabirde birletiriyordu. Sonra: "Bunlarn hangisi Kur'n' daha ok bellemitir?" diye soruyordu. Bu ift ehdlerden biri kendisine iaret edilince, onu kabirdeki lahdin iine nce koyard. Akabinde: "Ben kyamet gnnde bu ehdler zerine bir ahidim " der, onlar ykamad hlde, bunlarn kendi kanlar ile gmlmelerini emrederdi [212]. 79- Bab: Sabi (Yani ocuk) slam'a Girip de ld Zaman zerine Cenaze Namaz Klnr M?

Ve ocua slm'a girmesi teklf edilir mi? [213] Hasen Basr, Kaad urayh, brhm Naha ve Katde ibn Dime: Ana-babadan biri slm'a girdii zaman ocuk i bunlardan slm'a girenin beraberinde olur, demilerdir [214]. Ve bn Abbs da Mekke'de, annesinin beraberinde zayflatlmak istenen(mustad'aflar)den idi de, kavminin dni zere bulunan babas Abbs'n beraberinde deil idi [215]. Ve (Raslullah): "slm (dima) yksek olur; onun stne ykselinmez" dedi [216].
109-.......Abdullah ibn Umer (R) yle haber verdi: Umer ibnu'l-Hattb, Peygamber(S)'in beraberinde bir topluluk iinde bnu Sayyd (denilen kk khin)in bulunduu tarafa gittiler. Ve onu (Ensr'dan) Megle oullar'nn tatan yaplm salam kale binas yannda ocuklarla oynarken buldular. bnu Sayyd o srada henz bul ama ermeye yaklamt. bn Sayyd, Peygamber'i bilemedi. Nihayet Peygamber eliyle ona (hafife) vurduktan sonra bnu Sayyd'a: Benim Allah'n Rasl olduuma ehdet eder misin? dedi. Bunun zerine ibnu Sayyd, Raslullah'a bakt ve:. Senin mmlerin Rasl olduuna ehdet ederim, dedi ve Peygamber'e hitaben: Sen de benim Allah'n Rasl olduuma ehdet eder misin? dedi. Raslullah onun suline cevb vermeyi brakt da: Ben Allah'a ve (hakk) rasllerine mn ettim, dedi. Akabinde bnu Sayyd'a: Ne gryorsun? diye sordu. bnu Sayyd: Bana doru haber de, yalan haber de gelir, dedi.Bu cevb zerine Peygamber: yleyse i sana ok kartrlm, buyurdu. Bundan sonra Peygamber bnu Sayyd'a: Senin iingnlmdebireysakladm (unubil), buyurdu. bnu Sayyd: Gnlndeki o ey "Duh"tur, diye cevb verdi. Bunun zerine Raslullah: Sus, ykl git; haddini tecvz eme, buyurdu [217]. Peygamber'in onu byle azarlamas zerine Umer:
144 / 2483

buhari

Y Raslallah, beni brak da unun boynunu vuraym, dedi. Peygamber: Ona dokunma, eer bu ocuk o Deccl ise, sen onu vurmaya me'mr ve muktedir klnmadn [218]. Eer Deccl deil ise, onu ldrmekte senin iin hibir hayr yoktur, buyurdu. Ve Salim yle dedi: Ben babam Abdullah ibn Umer'den iittim, o yle diyordu: Raslullah (S) bundan sonra bir kerre de Ubeyy ibn Ka'b ile beraber bnu Sayyd'n bulunduu hurmala gitmiti. Raslullah onu gafil yakalamak ve bn Sayyd kendisini grmeksizin onun huss haytn grmek ve onun khinliinden, tabi olmayan hlinden ve szlerinden bireyler iitmek ve sahblere gstermek istiyordu. Peygamber onu kadife rts iinde yan yatm bir hlde grd. Kadife hrkas iinde genizden gelen anlalmaz bir hrlt vard. Tam bu srada bir hurma aacnn arkasna gizlenmi bulunan bnu Sayyd'n annesi, Raslullah' grd ve hemen: Y Saf! te Muhammed geldi, diye seslendi. Saf, bnu Sayyd'n addr. bnu Sayyd sr'atle ayaa kalkt. Bunun zerine Peygamber (S), maiyyetinde bulunan kimselere: u kadn olunu o hlde braksayd, o tutarsz sama sapan szleriyle, tabi olmayan hli ile size ne mal olduunu aklard, buyurdu [219]. Ve uayb ibn Eb Hamza kendi hadsinde: "Ferafasahu, ramrametun" yhud "zemzemetun" eklinde syledi. Ukayl ibn Hlid ise "Ramrametun" dedi. Ma'mer ibn Rid ise "Ramzetun" diye syledi [220].
110-.......Enes (R) yle demitir: Bir Yahd ocuu vard, Peygamber'e hizmet ederdi. Bir ara ocuk hastaland. Peygamber (S) ona hasta ziyaretine geldi ve bann yannda oturdu. Ve ocua hitaben: "slm'agir" buyurdu. ocuk yannda bulunan babasnn yzne bakt. Babas: Eb'I-Kaasm'a itaat et (yn O'nun emrini kabul et), dedi. Bunun zerine o ocuk hemen (ehdet kelimelerini syleyip) mslmn oldu. Mteakiben Peygamber hastann yanndan karken: "Bu ocuu cehennem ateinden kurtaran Allah'a hamdolsun" diyordu [221]. 111-.......Ubeydullah el-Leys yle dedi: Ben tbn Abbs'tan iittim; o: Ben ve annem Lubbe, mustad'atnden (yn Medine'ye hicret edemeyip Mekke'de kalan ve orada zaf braklmak istenen mslmn-lardan) idik. Ben ocuklar snfndaki mustad'aflardan idim, annem ise kadnlar snfndan olan mustad'aflardan idi [222]. 112-.......bn ihb ez-Zuhr yle demitir: Her len ocua, zina eden bir kadna id olsa bile, cenaze namaz klnr. nk o ocuk slm ftrat zere yaratlm olup, o ftrat zere dourulmutur. Onun anasyle babas yhud anas gayr mslim olsa bile, bilhassa babas ms lmn olduklarn iddia ederlerse o ocuk doum srasnda alayarak domu ise, ona namaz klnr. Byle hayt emaresi izhr etmeyerek, yn alamayarak doan ocua, eksik ve hami mddeti tamam olmadan dk bir cenn olarak doduu iin namaz klnmaz. nk Eb Hureyre (R) u hadsi tahds edip durmutur: Peygamber (S) yle buyurdu: "Her doan ocuk muhakkak ftrat zere doar. Sonra anasyle babas onu Yahd yhud Nasrn yhud Mecs yaparlar. Nasl ki, kusursuz doundan her hayvan yavrusu, organlar tam olarak doar. Siz hi o yavrunun burnunda, kulanda eksik, kesik birey hisseder misiniz?" Bundan sonra Eb Hureyre: "O hlde sen yzn birmuvahhid olarak dne, Allah'n o ftratna evir ki, O, insanlar bunun zerine yaratmtr. Allah *m yaratna hibir ey bedel olamaz. Bu, dimdik ayakta duran bir dndir. Fakat insanlarn ou bilmezler*' (er-Rm: 30) yetini
145 / 2483

buhari

syler idi [223].

113-.......bn ihb ez-Zuhr yle demitir: Bana Eb Seleme ibnu Abdirrahmn haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Rasluilah (S) yle buyurdu: "Her ocuk ancak ftrat zere dnyya getirilir. Bundan sonra anas babas (Yhd ise) onu Yahdyaparlar, (Nasrn ise) onu Nasrnyaparlar, (Mecs ise) onu Mecs yaparlar. Nitekim kusursuz doan bir hayvan yavrusu iinde siz kula, duda, burnu, aya kesik olann hi gryor musunuz?" Bundan sonra Eb Hureyre (R) u yeti sylerdi: "O hlde sen yzn bir muvahhid olarak dne, Allah'n o ftratna evir ki, O, insanlar bunun zerine yaratmtr. Allah 'in yaratna (hibir ey) bedel olamaz- Bu, dimdik ayakta duran bir dndir. Fakat insanlarn ou bilmezler" (er-Rm: 30) [224]. 80- Bab: Mrik Olan Kimse lm Srasnda "L ilahe ille'llah" Dedii Zaman? [225] 114-.......bn ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb, kendi babas Mseyyeb ibn Hazn'dan haber verdi. Mseyyeb ibn Hazn (R) ona yle haber vermitir: Eb Tlib'e lm almetleri geldii srada ona Rasluilah (S) geldi ve amucasmn yannda Eb Cehl ibn Him ile Abdullah ibn Eb Umeyye'yi buldu. Rasluilah, Eb Tlib'e hitaben: "Y amuca! L ilahe illefilah kelimesini syle de, bununla Allah katnda sana ehdet edeyim" dedi. Eb Cehl ve Abdullah ibn Eb Umeyye: Y Eb Tlib! Abdulmuttalib milletinden yz m evireceksin? diye men' ettiler. Fakat Raslullah bu tevhd kelimesini amucasma arz etmeye devam ediyordu. O iki kii de mtemdiyyen o szlerini tekrar ediyorlard. Nihayet Eb Tlib bunlara syledii son sz olarak: O (yn ben), Abdulmuttalib milleti zeredir, dedi ve L ilahe lellah demekten ekindi. Raslullah (S): "yi bil ki (ey amucam)! Allah'a yemin olsun, bensanama-firet dilemekten nehyolunmadm mddete, senin iin muhakkak Allah'tan mafiret isteyeceim" dedi. Akabinde Allah bu hususta u yeti indirdi: "Mriklerin o lgn atein yaran olduklar muhakkak meydana ktktan sonra, artk onlarn lehine, velev hsm olsunlar, ne Peygamber ne de mzmin olanlarn istifar etmeleri doru deildir" (et-Tevbc: 113) [226]. 81- Kabir zerine Hurma Dal Koyma Bab

Ve Breyde el-Eslem kendi kabrinin iine iki hurma dal konulmasn vasyyet etmitir [227]. bn Umer (R), Eb Bekr'in olu Abdurrahmn'n kabri zerinde bir adr grd de: Ey oul, bu adr sk, nk ly kabrinde ancak kendi ameli glgeler, dedi [228]. Ve Hrice ibn Zeyd yle dedi: Usman'n halifelii zamannda biz genler topluluu iken kendimi grdm ki, bizim en iddetli srayp atlayanmz Usmn ibnMaz'n'un kabrini, zerinden teye geecek kadar srayp atlayan kimse idi [229]. Ve Usmn ibn Hakm yle dedi: Hrice ibn Zeyd, benim elimi tuttu, beni bir kabir zerine oturttu ve bana amucas Zeyd ibn Sbiften unu haber verdi: Zeyd ibn Sabit: Kabir zerine oturmak ancak orada yakmayacak sz ve fiil yapan kimseler iin mekruh grld, demitir [230].
146 / 2483

buhari

Nfi de: bn Umer (R), kabirler zerine oturur idi, demitir [231].
115-.......Bize Eb Muviye, el-A'me'ten; o da Muchidibn Cebr'den; o da Tvs'tan; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) azb edilmekte olan iki kabre urad da: "Bunlar mu hakkak azb ediliyorlar. Hem de bunlar byk bir iten dolay azb edilmiyorlar. Bunlardan biri sidikten saknmaz idi. Dieri de kou-culuk ederdi" buyurdu. Sonra Peygamber yapraklan koparlm taze bir hurma dal ald ve bunu ikiye bld. Sonra her bir kabre bunlardan birini dikti. Sahbler: Y Raslallah! Bunu niin yaptnz? diye sordular. Raslullah (S): "Bu dallar kurumayp taze kald mddete, bu iki kabir sahibinden azabn hafiflemesini md ederim" buyurdu [232]. 82- Muhaddisin Kabir Yannda Va'z Etmesi ve Bu Srada Arkadalarnn Onun Etrafnda Oturmalar Bab

"Yevme yahrucne minel-ecds" (ei-Kamen 7) kavlindeki el-Ecds, kabirler ma'nsnadr. "Bu'siret" (ei-infitar: 4) usret (= eelendi) ma'nsinadr. "Havzmi eeledim" demek, havzmn dibindeki eyleri yukarsna kardm, demektir. "el-fd" (d Maric: 43); sr'atie gitmek manasnadr. el-A'me, bu yetteki "NSB" lfzn "l nasbin" okudu ki, dikilmi bir eye doru ne geme yar yapyorlar, demektir. "Nusb" lfz dikilen tek eye isimdir; "Nasb" ise dikmek ma'nsna masdardr. "Yevme'l-hurc" (ei-Kaaf: 42) kabirlerden k gndr. "Yensiln" (Ysn: 51), kp gidiyorlar, demektir [233].
116-.......Al ibn Eb Tlib yle demitir: Biz bir kerre Baku'l-Garkad kabristannda bir cenazede buIu duk. Peygamber (S) bizim yanmza gelip oturdu, biz de O'nun etrafnda oturduk. Peygamber'in elinde bir deynek vard. Ban aaya doru edi de, elindeki deynekle yere vurmaya balad [234]. Sonra: "Sizden hibir kimse ve ne/elendirilmi hibir can hri ol-mamak zere, muhakkak herbirinin cennetten ve cehennemden olan yeri (takdr edilip) yazlmtr. Ve herbir kimse muhakkak ak y-hud sad olarak yazlmtr" buyurdu. Bunun zerine sahblerden biri: yle ise Y Raslallah, ameli ve ibdeti brakp yazlm olan kitabmza dayanamaz myz? Bizden saadet ehli olan her kiiyi lh yaz, saadet ehlinin hayr ameline sevkeder (cennetlik olur). Yine bizden akaavet ehli (olmas mukadder) olan her kiiyi de lh yaz, a-kaavet ehlinin (err) ameline sevkeder (bu da cehenneme girer), dedi. Raslullah "(Dier rivayette: Siz amele devam edin, nk herkes niin yaratld ise o kendisine kolaylatrlr) Saadet ehline gelince, onlara saadet amelini ilemek kolaylatrlr. akaavet ehline gelince, on/ara da ekya zmresinin err ilerini ilemek ciheti kolaylatrlr" buyurdu. Sonra da u yeti okudu: "Bundan sonra kim verir ve saknrsa, o en gzeli de tasdik ederse, biz de onu en kolaya hazrlarz. Amma kim cimrilik eder, kendini mstani grr ve o en gzeli yalan sayarsa, biz de ona o en g olan kolaylatrrz" (ei-Leyi: 5-10) [235] 83- Kendi Kendini ldren Kimse Hakknda Gelen Hadisler Bab 117-....... Bize Hlid el-Hazz, Eb Klbe'den; o da Sabit ibnu'd-Dahhk(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Herkim slm'dan baka bir dne yalanc ve kasdedici olarak yemn ederse, o
147 / 2483

buhari

kimse dedii gibi(y&l&nc)dir [236]. Kim de kendini demirden yaplm keskin bir letle ldrrse, bu kimse de cehennem ateinde o letle azb olunur" buyurmutur [237]. Haccc ibnu Minhl da yle dedi: Bize Cerr ibnu Hazm tah-ds etti ki, el-Hasen ei-Basr yle demitir: Bize Cundeb (R) u Basra Mescidi'nde Peygamber'den aadaki hadsi tahds etti. Biz o hadsi unutmadk. Cundeb'in yalan sylemesinden de korkmuyoruz (nk Cundeb ok dorudur). Peygamber (S) yle buyurmutur: "(Sizden evvel geen mmetlerden birinde) yaral bir adam vard. (Acsna dayanamayp) kendisini ldrd. Bunun zerine Azz ve Cell olan Allah: Kulum kendi kendisini ldrmeye davranmakla benim hkmme sabrszlk etti. Ben de ona cenneti haram kldm, buyurdu" [238].
118-....... Eb Hureyre (R) yle demitir. Peygamber (S): "(Dnyda iken) kendini boan kimse, atein iinde de kendini boar durur. Kendini drtp vuran (ve bylece kendini ldren) kimse de atete kendini drter durur" buyurdu [239]. 84- Mnafklar zerine Cenaze Namaz Klmann ve Mrikler in Allah'tan Mafiret stemenin Mekruh Klnmas Bab

Bu iki hususun mekruh klnd hadsini Abdullah ibn Umer (R) rivayet etti [240].
119-....... Umer ibnu'l-Hattb (R) yle demitir: Abdullah ibnu Ubeyy ibn Sel ld zaman, Raslullah (S) onun cenazesine namazn kldrmas iin arld. Raslullah kalkp dikilince ben O'na doru srayp frladm da: Y Raslallah! Abdullah ibn Ubeyy zerine cenaze namaz klacak msn? Hlbuki o, u, u, u ve u gnlerde yle yle demiti diyerek, Raslullah hak kndaki irkin szlerini teker teker sayyordum. Raslullah glmsedi de: "Benden geriye ekil y Umer!" buyurdu. Ben kendisine kar sz oaltnca: "Ben muhayyer klndm da istifar etmeyi tercih ettim. Eer ben yetmiten fazla istifar ettiim takdirde ona mafiret edileceini bilir olaydm, muhakkak yetmi defadan ziyde mafiret isterdim" buyurdu. Umer dedi ki: Akabinde Raslullah, Abdullah ibn Ubeyy zerine namaz kld, sonra dnd. Ancak az bir zaman ikaamet etmiti ki, nihayet Bere sresinden iki yet indi: "Onlardan len hibir kimseye ebed du etme, (defn veya ziyaret iin) kabrinin banda da durma. nk onlar Allah 'i ve Rasl Vm inkr ile kfir oldular; onlar fasklar olarak ldler" (et-Tevbe: 84). Umer: Ben sonra Raslullah'a kar olan o gnk cr'etimden dolay hayret ettim, Allah ve Rasl en bilendir, demitir [241]. 85- nsanlarn ly Hayrla Anp vmeleri Bab [242] 120-.......Ben Enes ibn MIik(R)'ten iittim; yle diyordu: (Bir kerre) Peygamber ve sahblerinin yannda bir cenaze geirdiler. 5a-hbler bu cenazeyi hayrla anp vdler. Peygamber (S) "Vcib oldu" dedi. Sonra baka bir cenaze daha geirdiler. Sahbler bu cenazeyi de err ile anp ktlediler. Peygamber yine: "Vcib oldu" buyurdu. Bunun zerine Umer ibnu'l-Hattb: Ne vcib oldu? diye sordu. Raslullah: "u nce geen cenazeyi hayr ile anp vdnz. te ona cennet vcib oldu. u sonraki cenazeyi de err ile anp kt/ediniz. Buna da cehennem vcib oldu. nk sizler yeryznde Allah'n hidlerisiniz" buyurdu [243].
148 / 2483

buhari

121-.......Ebu'l-Esved ed-Duel(69) yle demitir: Bir kerre Basra'dan Medine'ye gelmitim. O srada Medine'de bir hastalk vki' olmutu. Ben Umer ibnu'l-Hattb'in yanna oturdum. Bizim topluluun yanndan bir cenaze geti. Bu cenazenin sahibi oradakiler tarafndan hayrla anlp vld. Bunun zerine Umer: Vcib oldu, dedi. Sonra dier bir cenaze daha geirildi. Yine orada bulunanlar tarafndan bu cenazenin sahibi de hayrla anlp vld. Umer yine: Vcib oldu, dedi. Daha sonra nc bir cenaze geirildi. Bu sefer orada bulunanlar tarafndan bu cenaze err ile anlp ktl sylendi. Umer bu sefer de: Vcib oldu, dedi. Ebu'l-Esved dedi ki: Ben: Ey M'minler'in Emri! Ne vcib oldu? dedim. Umer: Ben, Peygamber'in syledii gibi syledim; Peygamber (S): "Herhangi bir msimn hakknda drt (m'min) kii hayr ileeh-de ederse, Allah o msimn kiiyi cennete girdirir" buyurdu. Biz: kii ehdet ederse de byle mi? diye sorduk. Peygamber: " kii ehdet ederse de byledir" buyurdu. Sonra: ki kii ehdet ederse de byle midir? dedik. Peygamber: "ki kii ehdet ederse de byledir" buyurdu. Bundan sonra biz Peygamber'e bir hidden sor madk [244]. 86- Kabir Azab Hakknda Gelen Hadisler Bab [245]

Ve Yce Allah'n u kavli: "... lmn iddetleri iinde, meleklerin de penelerini uzatarak kendilerine: 'Canlarnz kurtarn... Bu gn hakaaret azbyle cezalandrlacaksnz' dedikleri zaman, sen o zlimleri bir grmelisin" (ei-Enm: 93). ie "el-HnJ\ horluk, zelllikten ibarettir. "el-Hevn" ise, rfk ve kolaylk ma'nsnadr [246]. Ve zikri ulu olan Allah'n u kavli: "... Biz onlar iki kerre azaba uratacaz. Sonra da daha byk bir azaba dndrleceklerdir" [247] Ve Yce Allah'n u kavli: tiFir1avn*n kavmini ise kt azb kuatverd: (Azbdan biri de) o atetir ki, onlar sabah akam ona arzolunacaklar, kyametin kopaca gn de Fir'avn hanedann azabn en etinine sokun (denilecek)" M'min: 45-46) [248].
122-....... el-Beru'bnu zib(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "M 'mine gelinip de m'min kabri iinde oturtulduu zaman, (sullerden) sonra m'min: Ehedu en l ilahe ille'-llah ve ehedu enne Muhammeden Raslullah (= ehdet ederim ki, Allah'tan baka hibir tanr yoktur. Yine ehdet ederim ki, Muham-med muhakkak Allah'n Rasl'dr) diye ehdet eder. te bu ehdet, Allah 'in u kavlidir: Allah mn edenlere dny haytnda da, hirette de o sabit szde dima sebat ihsan eder (Allah zlimleri artr; Allah ne dilerse yapar)" (ibrhm: i) [249]. 123-.......Bize u'be bu geen hadsi tahds etti ve bunda u ziyde oldu: "Allah mn edenleri o sabit szde dima sabit klar.., " (ibrhm: 27) yeti, kabir azab hakknda indi [250]. 124-....... Salih ibn Keysn yle demitir: Bana Nfi' tahds etti. Ona da bn Umer haber verip yle demitir: Peygamber (S) Kalb ukuru'nda cesedler zerine vard da onlara: "Rabb'inizin sizlere va'd ettii eyi hakk buldunuz mu?" diye seslendi. Peygamber'e: Bir takm l cesedlere mi hitb ediyorsun? denildi. Bunun zerine Peygamber:
149 / 2483

buhari

"Sizler bunlardan daha fazla iitir deilsiniz. Fakat bunlar .cevb veremezler" buyurdu [251].
125-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) ancak: "Bu ller, kendilerine sylemekte bulunduum szmn hakk ve doru olduunu imdi muhakkak biliyorlar" buyurmutur. Nitekim Yce Allah da: "Zr bhesiz sen llere duyuramazsn. (Arkalarn dnm kaarlarken sarlara da da'veti iittiremezsin)" (en-Nemi: 80) buyurdu [252]. 126-.......ie(R)'den: ie'nin yanna bir Yahd kadn girip, kabir azabn zikretmi; akabinde de ie'ye hitaben: Allah seni kabir azabndan korusun, diye du etmi. Bunun zerine ie, Ras-lullah'a kabir azabm sormu. Raslullah (S) da: "Evet, kabir azab (hakktr, vardr)" buyurmutur.ie: Ben bundan sonra Raslullah'n hibir namaz klp da kabir azabndan Allah'a snmay terkettiini grmedim, demitir [253]. 127-.......bn ihb yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, o Eb Bekr'in kz Esm'dan iitmitir. Esma (R) yle diyordu: Raslullah (S) bir kerre hutbe yapmaya kalkt ve kiinin kabirde tbi' tutulaca imtihan fitnesini zikretti. Raslullah kabir hllerini byle tafsltyle anlatnca mslmnlar dehetlf bir surette ferydla alatlar. Rv Gunder: Kabir azab (hakktr), cmlesini ziyde etmitir [254]. 128-.......Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Enes'ten tahds etti. Enes ibn Mlik (R) onlara yle tahds etmitir: Raslul-lah (S) yle buyurdu: "Kul, kabri iine konulduu ve arkadalar ile cemati geriye dnp gittikleri zaman -ki l bunlarn yrrken kardklar ayakkablarnn seslerini bile muhakkak iitir- ona iki melek gelir. Bunlar ly oturturlar ve ona: u Muhammed adl kimse hakknda ne der idin? diye sorarlar. Bu soruya muhtab olan m'min kul: O'nun Allah'n kulu ve Rasl olduunaehdetederim, der. Bunun zerine melekler tarafndan: Cehennemdeki oturacak yerine bak. Allah bu azb yerini senin iin cennetten bir oturacak makaama tebdil etti, denilir de o m '-min kul, cehennem ve cennetteki o iki makaamn beraberce grr". Katde: "O m'mine, kabri iinde bir genilik verilecei bize zikrolundu" dedi ve sonra yine Enes hadsine dnd. Raslullah yle buyurdu: "Mnafk ve kfir olan kula gelince, ona da: u kimse hakknda ne der idin? diye sorulur. O da: Ben O 'nun hakknda birey bilmiyorum. Ben sdece insanlarn O'nun hakknda syleyegeldikleri sz sylerdim, diye cevb verir. Bunun zerine ona: Anlamadn ve uymadn (yhud: Sen hem anlamadn, hem de Kur'n' tilvet etmedin; yhud da: Anlamaz ve uymaz olaydn) denir, ve ona demirden tokmaklarla yle bir vuru vurulur ki, derhl iddetli bir sayha ile barr. Bu bar insan ve cinnlerden ibaret olan iki arlktan baka bu lye yakn olan her ey iitir" [255]. 87- Kabir Azabndan Allah'a Snmak Bab 129-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: Bana Avn ibnu Eb Cuhayfe, babas Eb
150 / 2483

buhari

Cuhayfe'den; o da el-Ber ibnu zib'den tahds etti ki, Eb Eyyb (R) yle demitir: Peygamber (S), gne batm olduu hlde Medine'den darya kmt. Bir ses iitti de: "Yahudi kabilesi, kendi kabirleri iinde azb olunuyor" buyurdu [256]. en-Nadr ibnu umeyl yle dedi: Bize u'be haber verip yle dedi: Bize Avn tahds edip yle dedi. Ben el-Ber'dan iittim; o da Eb Eyyb(R)'dan; o da Peygamber(S)'den [257].
130-.......Ms ibn Ukbe yle demitir: Bana Hlid ibn Sad ibni'l-s'nin kz Eme tahds etti. O da Peygamber(S)'den, kabir azabndan Allah'a snrken iitmitir [258]. 131-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle du ederdi: "Allhumme inn ezu bike min azbVl-kabri ve min azbVn-nri ve min fitnetVl-mahy ve'l-memti ve min fitnetVl- < MeshVd-Deccli (= Y Allah! Ben, kabir azabndan, ate azabnzdan, hayt ve lm imtihan ve iddetlerinden ve Deccl Mesh fitne- ?-sinden sana snrm)" [259]. 88- Gybet ve Sidikten Dolay Kabir Azab Bab 132-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) iki kabrin zerine urad da: "Bu iki kabir muhakkak azb olunuyorlar. Hlbuki byk bir eyden dolay azb olunmuyorlar" buyurdu. Sonra da: "Evet, biri kouculuk ederdi, dieri de sidiinden saknmazd" buyurdu. Rv dedi ki: Bundan sonra Raslullah ya bir deynek aldi, deynei iki paraya bld. Sonra o paralardan her birini bir kabir zerine dikti. Sonra da: "Bunlar kurumayp taze kaldklar mddete belki bu kabir sahihlerinden azb hafifletilir" buyurdu [260]. 89- lye, Sabah Akam Kendi Oturaca Yerinin Gsterilmesi Bab 133-....... Bana Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sizden biriniz ld zaman, ona varp oturaca yeri sabah akam gsterilir. O kimse cennet ehlinden ise cennetten; cehennem ehlinden ise cehennemden olan yeri gsterilir. Ve ona: ite senin oturacan yer burasdr, nihayet kyamet gn Allah seni buraya gnderecek, denilir" [261]. 90- lnn, Tabut zerinde Tanrken Syledii Kelam Bab 134-.......Eb Sad el-Hudr'den yle derken iitmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Cenaze tbuta konulup da erkekler onu omuzlan zerine yklendikleri zaman, o cenaze iyi bir kii ise: Beni (sevabma) ulatrnz, ulatrnz der. ayet iyi bir kimse deilse: Yazklar olsun! Bu cenazeyi nereye gtryorlar? diye seslenir. Cenazenin bu sesini (gafil) insandan baka herey (her varlk) iitir. Eer insan bunu iitseydi, muhakkak der baylrd" [262]. 91- (Henz Bulua Ermeden len) Mslman ocuklar Hakknda Sylenmi Hadisler Bab

Eb Hureyre (R): Peygamber(S)'in: "Her kimin bula ermeden ocuu lmse, bu ocuklar o kimse iin ateten yana bir nevi* perde olur yhud o kimse cennete girer" buyurduunu sylemitir [263].
151 / 2483

buhari

135-.......Enesibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Gnh ileme ana ermemi ocuu len hibir ms-lmn (ana baba) mstesna olmamak zere, Allah muhakkak onu, bu ocuklara ihsan eyledii geni rahmeti ile cennete girdirir" [264]. 136-.......Sabit, el-Ber(R)'dan yle dediini iitmitir: Raslullah (S), ocuu brhm vefat ettii zaman: ' brhm iin cennette muhakkak bir st annesi vardr" buyurdu [265]. 92- Mriklerin len ocuklar Hakknda Sylenmi Hadisler Bab [266] 137-.......bn Abbs (R) yle demitir: RasIuIIah(S)'a mriklerin len ocuklarndan soruldu da: "Allah onlar yaratt za-I, mn, onlarn ne yapacaklarn en iyi bilendir" buyurdu [267]. 138-.......Eb Hureyre (R) yle diyordu: Peygamber(S)'e, mriklerin (len) ocuklarndan soruldu da: "Allah onlarn neyi ileyi-ciler olduklarn en iyi bilendir" buyurdu [268]. 139-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Her dourulan ocuk, ftrat zere dourulur. Sonra anas ile babas onu Yahudi yaparlar, yhud Nasrnyaparlar, yhud Meclisi yaparlar. Hayvan yavrusunun eksiksiz tam bir hayvan yavrusu sfatnda dourulmas gibi. Sen o hayvan yavrusu iinde kula, duda, burnu, aya kesik olann hi grr msn?" [269]. 93- Bab [270] 140-.......Semure ibnu Cundeb (R) yle demitir: Peygamber (S) sabah namazm klnca yzn bize yneltir ve: "Bu gece sizden kim ru'y grd?" diye sorar idi. Eer birisi ru'y grm ise, ru'-ysn Peygamber'e hikye ederdi. Peygamber de o ahsn ru'ys hakknda Allah'n diledii eyleri (yn yorumunu) sylerdi. Yine bir gn bize sordu ve: "Sizden ru 'y gren var mdr?" buyurdu. Biz: Hayr, yoktur, dedik. Peygamber dedi ki: "Lkin bu gece ben yle bir ru'y grdm: Bana iki adam geldi, bunlar elimi tuttular ve beni^Mukaddes Arz'a (yn pampk ve dz bir arazye) kardlar. Orada bir adam oturuyordu. Dier bir adam da ayakta duruyor, elinde de demirden atal bir kanca vard. Ms ibn smail'den rivayet eden bz arkadalarmz yle dedi:- Ayaktaki adam bu atal kancay oturann aznn sa tarafna, t kafasna kadar sokuyor ve azn bu ksmn paralyordu. Sonra bu adam onun aznn dier tarafn da byle yapyor ve bu taraf da paralanyordu. Bu srada azn sa taraf iyi olmaya dnyordu. Bu defa da buraya dnyor, yine kancay sokup paralyordu. Ben, benim yanmdaki iki zta: Bu adam kimdir ve bu hl nedir? dedim. Onlar bana: (Sorma) yr, dediler. Birlikte ileri gittik. Nihayet arka st yatm bir adamn yanna geldik. Bunun ba ucunda da bir adam dikilmi, elinde yumruk byklnde bir ta var. Bu tala yatan adamn bam kryordu. Ta bana her vurduunda, ta yuvarlanp gidiyordu. O adam da arkasndan ta almak iin kouyordu. O dnp gelmeden bunun krlm olan ba dzeliyor ve tekrar eski hline dnyordu. teki adam dnp gelince, yine bana vurup eziyordu. Ben yanmdaki adamlara: Bu adam kimdir? diye sordum. Onlar: (Hi sorma) ileri yr, dediler. Birlikte ileriye gittik. Frn gibi alt geni, st dar bir delie eritik. Bu deliin altnda ate yanyordu. Ate alevlenip ykseldike iindeki insanlar da ykseliyor, hatt delikten kmaa yaklayorlard. Atein alevi skinleince de aa dnyorlard. Bunun iinde plak erkekler
152 / 2483

buhari

ve plak kadnlar vard. Ben yanmdaki iki zta: Bunlar kimdir? diye sordum. Onlar da: (Hi sorma) ileri yr, dediler. Beraber yrdk. Nihayet kandan bir nehrin yanna geldik. O nehrin iinde ortasnda ayakta bir adam dikiliyordu. -Rv Yezd ile Vehb ibnu Cerr ibn Hazm yle dediler:-Bu nehrin kysnda da bir adam duruyordu. nnde de bir takm talar vard. Nehrin iindeki adam yzerek kenara doru gelip dar kmak isteyince, kydaki adam onun aznn iine bir ta atyor ve onu geriye eski yerine dndryordu. kmak iin sahile doru gelmeye her teebbs ettike, kydaki hemen azna bir ta frlatyor ve onu eski yerine dndryor. Ben yine yanmdaki iki zta: Bu nedir? diye sordum. Onlar da: Sorma; ileri yr, dediler. Beraberce yrdk. Nihayet yeil bir baheye vardk. Bu bahede byk bir aa vard. Bu aacn dibinde de yal bir adamla bir takm ocuklar bulunuyordu. Bu aaca yakn bir yerde de bir adam vard ve nndeki atei yakmaktayd. Benim yanmdaki iki zt, benimle beraber aaca ktlar. Ve beni bir eve soktular ki, ben asla bundan gzel bir ev grmedim. Burada bir takm yal erkekler, bir takm genler, bir takm kadnlar ve bir takm ocuklar vard. Sonra yanmdaki iki adam beni buradan darya kardlar. Benimle birlikte aaca yukar ktlar. Ve beni evvelkinden daha gzel ve daha kymetli bir eve girdirdiler. Burada da bir takm yallar ve genler vard. Ben, yanmdaki iki zta: Sizler beni bu gece (iyi) gezdirdiniz. imdi bana grdm eyleri haber verip, bildiriniz, dedim. Onlar: Evet (anlatalm) dediler: u aznn paralandn grdyn kimseye gelince, o bir yalanc idi; o dnyda devaml yalan sylerdi. Bunun yayd yalan her tarafa ulard. te bu yalanc, kyamet gnne kadar yaplmakta olduunu grdn ekilde azb olunacaktr. Ba ezilmekte olduunu grdn kimseye gelince, yle bir adamdr ki, Allah ona Kur'n retmi, o da (bu ni'metin kymetini bilmeyerek) btn gece uyumu, gndz de Kur'n ile amel etmemiti. te haytnda Kur'n 'dan yz eviren bu gafil kimse de, kyamet gnne kadar bu suretle azb olunacaktr. O delik iinde grdn plak kimselere gelince, onlar da bir alay zina edicilerdir. Nehir iinde grdn kimse ise, rib (yn faiz) yiyicilerdir. Aacn dibindeki yal kimse brahim Peygamber 'dir. brahim'in etrafndaki ocuklar ise, insan ocuklardrlar [271]. O ate yakan kimse, cehennemin bekisi olan Mlik'tir. Girdiin birinci ev, btn m'minlerin ortak evidir. kinci grdn o muhteem saray da, ehdlerin saraydr. Ben Cibril'im, bu da (kardeim) Mkl'-dir. (Y Muhammed!) Sen ban yukar kaldr, dedi. Bam kaldrdm, bir de grdm ki, st tarafmda beyaz bulut misli bir ey! Melekler: ite buras senin makaamndr, dediler. Ben: Beni braknz da u makaamma gireyim, dedim. Melekler: Hayr. Senin daha tamamlamadn kalan bir mrn vardr. Onu ne vakit tamamlarsan, o zaman menziline girersin, dediler" [272].
94- Pazartesi Gnndeki lm Bab 141-.......ie (R) yle demitir: Ben Eb Bekr'in yanna girdim. O: Peygamber'i ka para bez ile kefenlediniz? diye sordu. ie de: Gmlek ile balk olmakszn, para beyaz Yemen'in Su-hl beldesinde dokunmu pamuk bezi iinde, diye cevb^verdi. Mteakiben Eb Bekr, ie'ye: Raslullah hangi gn iinde vefat etmiti? diye sordu. ie de: Pazartesi gnnde, diye cevb verdi. Eb Bekr: Bu. gn, hangi gndr? diye sordu. ie:
153 / 2483

buhari

Bu gn pazartesi gndr, dedi. Eb Bekr: Benim vefatmn da u saatimle bu gece arasnda vki' olmasn md ediyorum, dedi. Sonra Eb Bekr, iinde hasta bulunduu elbisesine bakt da, onda da bir zaferan lekesi olduunu grd ve: Benim stmdeki bu elbisemi ykaynz ve buna iki para bez daha ilve ediniz de beni bunlarn iine sarnz, dedi. Ben: (Babacm) muhakkak ki bu elbise eskimitir, dedim. Eb Bekr: bhesiz diri, bunun yenisine lden daha lyktr. nk yeni bez ancak haytnda bir mddet bakaa gren kimse iindir, dedi. Eb Bekr, sal gecesi akamna kadar vefat etmedi. Ve sabaha girmeden nce, geceleyin gmld [273].
95- Birdenbire (Anszn) lmek Bab 142-.......ie (R)'den (o, yle demitir): Bir kimse Peygamber'e geldi de: Annemin can anszn kt gitti. yle zannediyorum ki, annem sylenebilseydi tasadduk (edilmesini vasyyet) ederdi. imdi ben onun adna sadaka versem, annem iin bir sevb olur mu? diye sordu. Peygamber (S): "Evet (olur)" buyurdu [274]. 96- Peygamber (S) ile Eb Bekr ve Umer'in Gmlleri Hakknda Gelen Hadisler Bab

"Akbarahu" (Abese: 2i); "Onu kabre gmdrd" demektir. l iin bir kabir yapp hazrladn zaman "Akbartu'r-racule" denir. "Kabartuhu"; "ly gmdm" demektir [275]. " (ei-Mrseit: 25) "Bir toplant yeri" demektir. nsanlar diriler olarak yeryznde toplanm olurlar, ller olarak da yerin iinde gmlrler [276]
143-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) lm hastalnda iken, ie gnnn ge.kaldndan ikyet ederek: Ben bugn kimin nevbetindeyim? Yarn kimin nevbetinde olacam? der (ve benim gnm zlediinden dolay) dier kadnlarna zr beyn eylerdi. Benim nevbetimde olduu zaman Allah Peygamber'in ruhunu benim gsm ile gerdanm arasnda kabzedip ald. Ve bedeni de benim odamn iine gmld [277]. 144-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bir daha kalkmad hastal iinde iken: "Allah, Yehda ve Nasrnler'i rahmetinden uzak klsn! Bunlar Peygamberlerinin kabirlerini mescidler edindiler" buyurdu. (ie:) Byle bir ende olmayayd, Raslullah'n kabri meydana karlrd. u kadar var ki, Peygamber ende etti. Yhud, O'nun kabrinin bir mescid edinilmesinden ende edildi, dedi [278]. Ve (yukarki isndla) Hill ibn Humeyd el-Vezzn'dan; o: Urvetu'bnu'z-Zubeyr beni knye sahibi klp, bir knye ile knye-lendirdi; hlbuki benim ocuum olmad, demitir [279]. 145-.......Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek haber verip yle dedi: Bize Eb Rekr ibnu Ayya (193), Sufyn et-Temmr'dan haber verdi. Sufyn kendisinin, Peygamber(S)'in kabrini yer seviyesinden biraz ykseltilmi deve hrgc gibi hrgletilmi olarak grdn tahds etmitir [280].
154 / 2483

buhari

146-.......Bize Al (ibn Mushir), Himibn Urve'den; o da babas Urve ibnu'z-Zubeyr'den tahds etti (o, yle demitir): el-Veldu'bnu Abdilmelik zamannda (Halifelii 86-95 yllar arasdr) Peygamber'n gml bulunduu hcrenin bir duvar yklnca, bunu yapmaa giritiler. Bu srada dizine kadar baldn ile beraber bir ayak ortaya kt. Bu ayak, Peygamber'n ayadr zannederek, oradakiler (yn Umer ibnu Abdilazz ve beraberindekiler) korkup a-Iatlar. Ve hcrenin asl vazyyetini bilen bir kimse de bulamamlard. Nihayet Zubeyr'in olu Urve, oradaki cemate hitaben: Allah'a ye-mn ederim ki, bu ayak Peygamber'n aya deildir Bu ayak ancak Umer ibn Hattb'n ayadr, dedi (ve byle yeminle te'yd ederek mkili zd) [281]. Ve yine Him'dan; o da babas Urve'den; o da halas ie'den olmak zere geldi ki, ie, erkek kardei Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e yle vasyyet etmitir: "Siz beni Raslullah ve iki halfesinin yanna gmmeyiniz. Onlarn beraberinde gmlmek sebebiyle ebed olarak tezkiye ve medh edilmeyeyim. Siz beni el-Bak' mezarlnda gml bulunan kadn arkadalarmn (yn.Peygamber'n dier kadnlarnn) yanna gmn" [282]. 147-....... Amr ibnu Meymn el-Evd yle demitir: Umer ibnu'I-Hattb' grdm. O, Eb Lu'l' tarafndan hanerle vurulduu zaman olu Abdullah ibn Umer'e: M'minlerin Anas ie'ye git de ona: Umer ibnu'l-Hattb sana selm ediyor, de. Sonra iki arkadamn beraberinde gmlmek-liime ondan msade iste, dedi. ie: Buray ben kendim iin ayrmtm. Fakat bu gn elbette Umer'i nefsime terch ederim, dedi. Abdullah dnp geldii zaman Umer ona: Yannda ne haber var? diye sordu. Abdullah da: Ey M'minlerin Emri! ie, arkadalarnn yanna gmlmen iin sana izin verdi, dedi. Bunun zerine Umer: Bugn benim iin o yere gmlmemden baka, bana ehemmiyetli olan hibir i ve arzu yoktur. Benim ruhum alnd zaman, cenazemi taynz. Sonra ie'ye teslm ediniz. Sonra: Umer ibnu'l-Hattb sizden msade diler, deyin. Eer benim orada gmlmeme msade ederse, beni orada gmnz. Eer msade etmezse, beni mslmnlarm kabirlerine gtrp orada gmnz, diye vasyyet etti. (Bu srada Umer'in yanna bz kimseler gelmi ve: Ey M'minlerin Emri! Yerine bir halfe tavsiye etsen! demilerdi. Umer bunlara hitaben:) Ben bu halfelik makaamna, Raslullah'n kendilerinden raz olarak vefat ettii u kimselerden daha lyk hibir kimse bilmiyorum. Bunlar aralarnda kimi halfe seip kabul ederlerse, benden sonra halfe odur. Artk onun emirlerini dinleyiniz, dedi. Ve Raslullah'n kendilerinden raz olduu kimseler olarak u isimleri sralad: Usmn, Al, Talha, Zubeyr, Abdurrahmn ibnu Avf, Sa'd ibnu Avf, Sa'd ibnu Eb Vakkaas. Bu srada Ensr'dan gen bir kimse Umer'in yanna girdi ve: Ey M'minlerin Emri! Allah'n senin hakkndaki lutf ve inayeti ile sevin. slm Dni'ne girmekteki kdeminden dolay bilmekte olduum bu kadar yksek hizmetlerin vardr. Sonra halfe seildin ve adalet ettin. Sonra btn beer faziletlerin ardndan ehdlik (rtbesini kazandn), diye teselli etti. Bunun zerine Umer: Ey kardeim olu! Bugn ben ondan, o da benden uzaklaan bu halfelik yok mu? Keski bunun bana ne ikaab, ne de sevab do-kunsayd. Benden sonraki halfeyi semek iin ilk muhacirleri tavsiy e ederim. Bu ilk muhacirlerin hakklarnn tannmas, kendilerine yaplan hrmetin muhafaza edilmesi ok hayr ve byk isabet olur. Sizlere Ensr'a da hayrl olmanz
155 / 2483

buhari

tavsiye ederim. O Ensr ki, hicretten evvel Medne'de ikaamet etmiler, mna yardm ve yurd hazrlamlardr. te btn bunlarn iyilerinin iyilikleri kabul edilmeli, ktlerinin ktlkleri ve kusurlar afvedilmeli. Size Allah'n ve Ra-sl'nn ahd ve emnmda olan btn mslmnlarm (ve Kitb ehli olanlarn) hakklarna hrmetkar olmanz da tavsiye ederim. Btn bunlarn haklan verilmeli, ileri grlmelidir. Mukaatele zarur olursa, bunlarn arkalarndan mukaatele edilmelidir. Ve insanlara, takatlerinin stnde teklifler yklememelidir [283].
97- llere Svmek ve Ktlemekten Nehyedilmesi Bab [284] 148- Bize dem ibn Eb Iys tahds edip yle dedi: Bizeu'be, el-A'me Sleyman ibn Mhrn'dan; o da mfessir Muchid ibn Cebr'-den; o da ie'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir. Peygamber (S): "llere svmeyiniz. nk onlar, nden gndermi olduklar amellerinin karlklarna ulamlardr" buyurdu [285]. Ve bu hadsi Abdullah ibnu Abdilkudds es-Sa'd er- Rz, el-A'me'ten ve Muhammed ibn Enes de yine el-A'me'ten olmak zere rivayet etmilerdir. Bu hadsi u'be'den rivayet etmekte dem ibn Eb Iys'a, Al ibnu'1-a'd, Muhammed ibnu Ar'ara ve bnu Eb Adiyy ayr ayr mu-tbaat etmilerdir [286]. 98- llerin erriilerini Anmak Bab [287] 149-.......Bize Amr ibnu Murre, Sad ibnu Cubeyr'den; o da bnu Abbs'tan tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Allah'n la'neti zerine olas Eb Leheb Abdu'1-Uzza ibn Abdilmuttalib, Kurey'i Safa zerinde toplad gnn bakyyesinde Peygamber(S)'e hitaben: "Tebben leke( = Yh sana, helak ve ziyan sana)" demiti. te bunun zerine: "Eb Leheb *m iki eli kurusun, kendisi de kurudu helak oldu" sresi indi [288].

[1] Asl ve Eb'1-Vakt nshalarnda, burada olduu gibi, "Besmele" ile "Kitbu'l-Ceniz" byk bal vardr. [2] el-Cenz, kenz vezninde, rtmek ma'nsnadr; ikinci bbdandr. Ve biriktirmek ma'nsnadr. Ve cenz, kerpiten ve balktan yaplm muhtasar eve denir. el~Cinze, cm'in kesriyle meyyite denir. Cm'in fethiyle de caizdir. Bir kavle gre cm'in kesriyle meyyite ve fethiyle serre, yn tbuta denir. Bir kavle gre aksi zeredir. Yhud kesr ile stnde meyyit olarak tbuta denir ve bu setr ma'-nsmdan alnmtr... (Kaams Ter.) [3] Babn kinci fkras "Her kimin son sz L ilahe illellah olursa, o kimse cennete girer" mealindeki hadse iaret etmektedir; o hads, muttasl isndlarla Muz ibn Cebel'den, Eb Dvd da; Enes ibn Mlik'ten bn Eb eybe'nin Mu-sannafmda; yine Muz ibn Cebel'den Msedded'in Msned*nde; Eb Harb'-' den, Eb Ya'l'nn Msned'inds rivayet edilmitir. Buhrbirok tarkle rivayet edilen bu hadste Tevhd Kelimesi ile hirete gen kimsenin hiret mkfatnn cennete girmekten ibaret olduunu bildirmi oluyor. Buhr'nin buradaki artn cevbn zikretmemesi, alt tarafta gelecek olan Vehb ibn Mnebbih'in haberini te'vl etmek gayesine ma'tftur da denilmitir. [4] Vehb ibn Mnebbih'in bu haberini Buhr et-Trh'te; Eb Nuaym da el-Hilye'de mevslen
156 / 2483

buhari

rivayet etmilerdir. Bu haberi Beyhak Snen'nde Muz ibn Cebel'-, den merfan da rivayet etmitir. yle ki: Raslullah, Muz' Yemen'e vl gnderirken: "Ey Muz, Yemen 'e vardnda yanna Kilb ehli kimseler gelip sana muhakkak: Cennetin anahtar nedir? diye soracaklardr. Sen onlara cevaben: . L ilahe ille 'ilah cmlesidir. Lkin bu Tevhd Kelimesi, cennetin disiz bir anahtandr. Eer sen cennetin kaps nne dili bir anahtarla gelirsen cennet sana alr; yoksa almaz, diye cevb ver" buyurmutur. (Umdetu'l-Kaar, IV, 3; rdu 's-Sr). Vehb ibn Mnebbih'in bu cevb, cennete girebilmek iin dn vecbelerin M lzumuna yn mn ve slm asllarna luzmu iaret etmitir. rih Kirmn: L ilahe ille 'ilah tevhdi, Muhammedun Raslullah kelimesini de tazammun eder, demitir. [5] Eb Zerr'in bu hadsi Buhr'nin lim, mn, Libs, Tevhd Kitbtan'nda da uzun ve ksa metinlerle rivayet edilmitir. Buradaki rivayette irk etmeden len kimsenin cennete girecei mjdelen-mitir. irki terketmek ise Tevhd'dir. L ilahe ille'ilah demek de tevhdi'izhrdan ibarettir. [6] Buhr bu hadsi mn, Nuzur, Tefsir Kitblar'nda da getirmitir. Mslim ile Nes de rivayet etmilerdir. Bu rivayetler melen bir olmakla beraber, lfzan farkldr. Mesel Mslim'in Vek' ve bn Numeyr tarikiyle rivayetinde bu iki cmle aksedilmi olarak gelmitir: "Raslullah: Kim Allah'a bir eyi ortak klmayarak lrse, cennete girer, buyurdu. Ben de: Kim Allah'a bir eyi ortak klarak lrse cehenneme girer, dedim". bn Mes'd'un Mslim'deki bu Vek' ve Numeyr yoluyla gelen rivayeti istisn edilirse, dier tarklerin hepsi mttehiddir. Konumuz olan rivayet tarkine;tammyle uygundur. Hadsin vade ilgili olan ksm merfan, va'de ilgili olan r-j paras mevkuf olarak rivayet edilmitir. Vek' ve tbn Numeyr tarkyle gelen rivayet ise, bunun tammyle aksidir. Hads sarihleri bu iki tarki te'lf iin bir takm grler ileri srmlerdir. Nevev yle diyor: "Bu konuda sylenen szlerin en dorusu udur: bn Mes'd bu hadsin hem vade, hem de va'de ilgili olan iki ksmn da ezberlemitir. Fakat bilhare va'de dir olan ksm unutmutur. Binenaleyh birinci ksm merfan, ikinci ksm da mevkfen rivayet etmitir. Bir zaman sonra da bunlar aksedilmi olarak hatrlam ve bu yolda rivayet etmitir. ki rivayeti cem' etmenin yolu budur. Ve bu suretle hadsin her iki ksm da merfan rivayet edilmi olur". rih Ayn de Nevev'nin bu tevcihine itirak ediyor. [7] Hadisin bb balna dell olan yeri, ".... cenazeleri ta'kb etmekle... emreyledi" fkrasdr. Cenazeye ittib', cenazeyi arkas sra ta'kb etmek, cenaze namazn kldktan sonra da bu suretle devam etmektir. ttib' ta'brinin zahir ma'ns budur. Bu sebeble Hanefler'e gre cenazeyi ta'kb etmekte efdal olan,Cenazenin arkasndan gitmektir. filer'e gre efdal olan cenazenin n tarafnda gitmektir. Mlikler arasnda; a. nde gitmek; b. Arkada gitmek; c. Yayalar nde, binekliler arkada gitmek suretiyle gr vardr. Cenazeye itirak eden kadnlarn cenazeyi arkadan ta'kb etmelerinde imamlarn ttifak vardr (Kastalln). Da'vete icabet, iki suretle olur: Yardm dileyen bir kimsenin bu dileini yerine getirmeye icabet suretiyle, dn gibi hayrl bir toplantya edilen da'vete icabet etmekle. [8] Bu hadsin de bb balna dellet noktas yine cenazeleri ta'kb etmek fkras-dr. Dier hususlar da topluluk ferdleri arasnda yaplmalar, topluluun salaml ve meden mnsebetlerin kemli bakmndan gerekli olan hareket ve davranlardr... En yksek medeniyet ve insaniyet almetleridir. [9] Eb Bekr, bu hareketi ile Raslullah'n bu fiiline uymu bulunuyor. Tirmiz'-nin sahh rivayetine gre, vaktiyle Peygamber de Usmn ibn MazTm'un vefatnda byle yapmt. Kdemli bir slm mchidi olan Usmn ibn Maz'n 'un lmnde, Rasluilah, Usmn'in cenazesi zerine kapanm, onu pm ve alamtr. Hatt gzyalar yanaklar zerinden
157 / 2483

buhari

akmt. bn Abdilberr de bu firakl vak'ay et-Temhd'inde yle rivayet etmitir: RasllIah,bn Maz'n'un cenazesi tbuta konulduu srada Y Usmn, imdi mutluluk senin iindir. Ne dny sana bir elbise giydirdi, ne de sen dnyya bir kymet verdin" buyurmutur. bn Maz'n, muhacirlerin fakirlerinden idi. Fakirliinden dolay kefen bulunamam da eski ihram ile kefenlenmiti. Peygamber bu matemli szleriyle o ackl vak'ay iaret etmiti [10] Bu yetler daha ok evvel, hicretin nc ylnda meydana gelen Uhud Harbi hakknda inmiti. Hadste haber verilen Eb Bekr'in fiilleri, bb balna del olan ksmlardr. Bunlardan lnn yzn rtmenin mstehb olduu; lnn yzn pmenin cevaz; feryd etmeksizin sessiz alamann cevaz hkmleri alnmtr. [11] Eb Sib, Usmn ibn Maz'n'un knyesdir. Biraz evvelki haiyede de getii gibi, bu Usmn kdemli sah ahilerdendir. slm olanlarn ondrdncsdr. Evvel Habeistan'a, sonra Medine'ye hicret etmitir. Bedr Harbi'nde yararlklar gstermi ve hicretin ikinci ylnda vefat etmitir. bn Maz'n'un lm Pey-gamber'i ok kederlendirmiti. Medne muhacirlerinden ilk vefat eden, bu zttr (Vmdetu'l-Kaar). [12] Peygamber'in bu sz "De ki: Ben peygamberlerden ilk defa (gelmi biri) deilim. Bana ve size ne yaplacam bilmem. Ben, bana vahyolunmakta bulunandan bakasna uymuyorum.,. "(el-Ahkaaf:9) yetinin bir ksmna lfzan da uygun dmtr [13] Bu vefat ve tezkiye hdisesi hicretin ikinci ylnda vki' olduu iin henz Feth Sresi nazil olmam ve Peygamber'in gemi ve gelecek gnhlarnn mafiret buyurulduu mjdelenmemiti. Bu mjdeleme, hicretin altnc ylnda Hudey-biye Anlamasi'nn imzalanmasndan sonra Medine'ye gelirken yolda vki' olmutu. Bedr Harbi'nde hazr bulunanlarn mafiret olunduklar Peygamber tarafndan haber verilip mjdelendii sahh olarak sabit bir hakikat iken, Usmn ibn Maz'n hakknda tereddd ifde eden bir uslb ile mm'l-Al'ya cevb vermesi, Usmn ibn Maz'n'un vefat Bedr Harbi'nde bulunanlarn cennet ehli olduklar haberi verilmezden evvel olmasndandr. Bu hadsten, cennetle mjdelenen on kii ve Bedr sahbleri gibi cennetlik olduklar nasslandrlm olanlardan baka hibir kimse hakknda cennetliktir diye hkmedilmemesi; ihls bir kalb ii olduundan, kimsenin vicdanna nufz etmenin yolu bulunmad; l evine techz ve tekfn edildikten sonra girilmesi gibi hkmler karlmtr. [14] Buhr, hadsin geri kalan ksmnn muttafakun aleyh olduuna iaret olarak b kadaryle yetinmitir [15] Buhr, uayb'n mutbaatm Kitbu'-ehdet'te; Ma'mer ibn Rid*in mut-baatn da Ta'br Kitb'nn "Cereyan edici gz bb"nda mevslen rivayet etmitir. Amr ibn Dnr'n mutbaasn ise bnu Eb Umer, kendi Msned'nde bn Uyeyne'den; o da kendisinden olmak zere mevslen rivayet etmitir. [16] Bu hadsin de bb balna uygunluu aktr. Bak' ibn Mahled, Cbir'den unu rivayet etmitir: Raslullah bana kavutu da: "Sana bir mjde vereyim mi? Allah baban diriltti ve kendisine perdesiz dorudan doruya sz syledi. Hlbuki imdiye kadar hibir kimseye byle perdesiz sylememitir'' buyurdu {Umdetu 'l-Kaar, IV, 20) [17] Bu mutbaati Mslim, Abdurrazzk tarkinden mevslen rivayet etmitir. Buhr bu "mutbaat, Mslim'de bn Mhn hakknda vki' olan eyi, yn o isnd-daki Muhammed ibn Al ismini nefyetmek iin zikretmi ve dorusunun u'be'nin rivayet ettii gibi Muhammed ibnu'l-Mnkedir olduunu beyn eylemitir. (Kas-talln).
158 / 2483

buhari

[18] en-Na'y, es-Sa'y vezninde, en-Ni, el-Gn vezninde ve'n-Nu'yn, el-Gufrn vezninde bir adamn vefat ettiini haber vermek ma'nsnadr; ikinci bbdandr. (Kaams Ter.). Bugnk ta'br ile lm iln demek oluyor. [19] Nec, Habe meliklerine verilen unvandr. bn Him'n es-Sre'sinde bu Nec'nin ismi Ashame'dir; atyye ma'nsnadr denilmi. Eb'l-Ferec de Asha-me ibn Ebcer'dir, demitir. bn Sa'd'm et-Tabakaat'mda mslmn oluu yle rivayet edilmitir: Raslulah, hicretin altnc ylnda Hudeybiye'den dnp, yedinci yln Muharrem'inde Amr ibn Umeyye ed-Damr ile bir mektb gnderdi ve onu slm'a da'vet etti. Nec, Raslullah'n mektubunu hrmetle alp, kar sna koymu ve tahtndan inip yer zerinde oturmu, sonra mslmn olmu ve slm' kabul ettiini bir mektbla Peygamber'e bildirmitir. Ca'fer ibn Eb Tlib'in Nec'ye slm Dn'ni rettii de Tabakaat'ta rivayet edilmitir. Nec'nin vefat, Tebk Seferi'nden dnld yedinci yln Receb ayma tesadf etmiti. Mslim'in Sahh'inde, Peygamber tarafndan kendisine mektb gnderilen Nec'nin, cenazesine namaz kld Nec olmad rivayet ediliyor. Mektubun yazlp gnderilmesi ile vefat trihi arasnda alt aylk bir zaman vardr. Buna gre her iki kk da muhtemil olur. Bu hads, cenaze ilnnn cevazna, cenaze namaznn mescid iinde deil, mescid haricindeki namazgahta gib namaz olarak klndna ve cenaze na-mzmn da dier namazlarda olduu gibi saff balandktan sonra drt tekbr ile klndna dellet etmektedir. [20] Mte Harbi'nde kumandanlarn arka arkaya ehd dtklerini Peygamber, Medine'deki mescidde halka haber vermi, en sonra da Hlid ibn Veld'in kumanday kendiliinden zerine alarak slm ordusunu byk bir felketten kurtardn bildirmitir/Mte Harbi'nin haberleri henz Medine'ye ulamadan, gnnde Peygamber tarafndan bylece haber verilmi ve haber verildii gibi cereyan etmitir. Hadsin bb balna delleti meydandadr. Buhr bu hadisi Cnad, Almtu'n-Nbvve, Hlid'in Fazleti, Maz blmlerinde de getirmitir. [21] Bu balkla bundan nceki balk arasnda u fark vardr: Birincisi, ly bilmeyen kimselere bildirmek; bu ise ly bilip, lnn iine hazrlanacak kimselere bildirmektir. (Fethu'l-Br; bnu'l-Munr'den) [22] Bu Eb Rfi'in Eb Hureyre'den nakli, daha evvel "Mescidin sprlmesi ve plerinin toplanp kaldrlmas bb"nda gemi olan hadsin bir tarafdr. Bu ksmn da bb balna delleti meydandadr. [23] Hadsin bb balna uygunluu Raslullah'n "Onu bana bildirmenizden sizleri men' eden nedir?" buyurmasidr. [24] Babn hadsinde ocuu len mslmmn hli sylendii hlde, Buhr'nin bb balnda bir ocuu lenin hlini zikretmesi, hadsin dier rivayetleri arasnda bir ve iki ile kaydlanm olanlar bulunduundan dolaydr. Buhr bu balk ile o rivayetlerin subtuna iaret etmi oluyor. [25] Buhr bu yeti bb balndaki "htisb" lfzna te'kd olarak getirmitir. nk ihtisb, ancak sabr ile olacaktr. yetin tamm, o yetler grubu iinde daha iyi anlalacaktr: * 'Ey mn edenler, sabr ile, bir de namaz ile yardm isteyin. bhesiz ki Allah sabredenlerle beraberdir. Allah yolunda ldrlm olanlar iin ller demeyin. BiVakis onlar diridirler. Fakat siz iyice anlayamazsnz. And olsun, biz sizi biraz korku, alk, mallardan, canlardan ve mahsllerden yana eksiltme ile imtihan edeceiz. Sabredenlere mjdele ki, onlar kendilerine bir bel geldii zaman; Biz Allah'nz ve biz ancak O'na dncleriz, diyenlerdir. Rabb Herinden mafiretler ve rahmet hep onlarn zerinedir ve onlar doru yola erdirilenlerin t kendileridir"(el-Bakara: 153-157).
159 / 2483

buhari

[26] Bu hads de rivayet yollarnn okluu ile sekin hadslerden biridir. snd yollar krk kadar sahbye varmaktadr. te islm Dni'nin asl saffetinde korunmu olduunun canl hidlerinden biri. Bu sahblerden rivayet edilen metinler birbirlerinden kk farkllklar gsterir ki, bu tabi bireydir. Yalnz ifde ettikleri ma'nnn z birdir. Hadste aranan da budur. ark ve Garb mtefekkirlerinin insafllar, slm Dni kadar hibir itima hdisenin metodolojik bir usl ile zamanmza kadar nakledilmediini i'tirf ederler. Bu yalnz ve yalnz slm nakillerin mazhar olduu ilh bir ltuftur (Kmil Mrs, Tecrid Ter., IV, 395-396). Bu bbdaki hadslerin hepsi mahzun ve kederli ana-babalar en bel ekilde tesliye eden Peygamber szleri ve Muhammed metanet reeteleridir. Burada u lh szler de hatrlanp, sabr ve teslimiyetin deeri iyice kav-ranmaldr: '.... Ancak sabredenlere cretleri hesbsz 'denecektir"(ez-ZumeT-10). [27] Bu ta'lki ibn Eb eybe de mevslen rivayet etmitir. Buhr, ilim Kitb'nda da kk bir farkla bu isnad ve ziydeyi getirmiti. [28] Hadsteki "Tahllete'l-kasem" ta'bri, Allah'n yeminini hall klacak mkdr demektir. Buhr'nin iaret ettii zere, hadsteki bu tahllete'l-kasem. "Ve in minkum ill vridh{ = Vallahi sizden her bir kimse ll o atee urayacak)" (el-Meryem:71) kavlinde mukadder olan yemndir. Bu urayi, geerken yol ura grten veya gnh kadar ikaametten ibaret olabileceine gre, hadsin ma'ns " ocuunun lm acsyle yanp buna sabreden ana baba, cehennem ateini ya geerken grecek yhud gnh kadar kalacak" demek olur. [29] Hadsin bb balna uygun yeri son fkrasdr. Peygamber'in bu emri kadnn feryd ile alamakta olduunu gsterir. "Sabretmezsen Allah'n gadabna urarsn" demek oluyor. Bu hadsten, kabir ziyaretinin mutlak surette cevaz, ziyaretinin erkek ve-yhud kadn olmasnn fark olmayaca gibi hkmler alnmtr. nk hadste byle bir ayrm yoktur. Bu hads, ileride daha geni olarak tekrar gelecek ve ilgili aklamalar daha fazla orada verilecektir [30] Balktaki "Ve vudih" zamri meyyite de, ykaycya da gidebilmek ihtimli olduundan, tercemede ikinci ihtiml parantez iinde gsterildi. es-Sidr: Sn'in kesresi ve dPn sknu ile nebk aacnn ismidir ki, Arabistan kiraz ta'br olunur. Trabzon hurmas o nev'idendir. Mfredisvrfre'dir... Bu aa da iki gna olur: Br bstndir ki, yemii ho olup ve yaprayle yka-. ma yaplr. Ve biris berrdir ki, yemii kekre olur. Ve ikisinin de glgesi be gyet koyu ve ltf ve haff olur... en-Nebk: Sidr aacnn yemiine denir ki Arabistan kiraz ta'br olunur (Kaa-ms Ter.). en-Nebk: Sidr aacnn yemii ki kknar yemii dahi derler (Ahter). Sidr bulunmazsa, cven, hatm kullanlr. Bunlarn hepsi kiri gidermek in sabun yerine kullanlm eylerdir. Kirleri gidermek iin bunlardan hibirisini bulmak mmkin olmazsa, yalnz hlis su ile ykanr. [31] ibn Umer'in bu fiilini mm Mlik el-Muvatta' da Nfi'den mevslen rivayet etmitir [32] bn Abbs'm bu szn Sad ibn Mansr sahh bir isndla mevsl olarak rivayet etmitir. Drakutn ile Hkim ise bunu merf* olarak rivayet etmilerdir. ibn Eb eybe bu haberi yle rivayet etmitir: bn Abbs: llerinize ne-cistir demeyiniz. nk m'min haytnda da, lmnde de necs deildir, demitir. Necs olduu kabul edilirse, tahareti, yn paklanmas kaabil deildir demek olur [33] Sa'd ibn Eb Vakkaas'n bu szn de bn Eb eybe tahrc etmitir. [34] Peygamber'in bu sz, Buhr'nin Kitbu'l-Gusl'de "Cnb arda yrr bab' 'nda Eb Hureyre'den rivayet ettii hadsin bir parasdr.
160 / 2483

buhari

[35] Peygamber'in kz Rukayye'nin Hayber seferi srasnda vefat zerine dier kz mm Kulsm, Usmn'la evlendirilmi, sonra hicretin dokuzuncu ylnda o da vefat etmiti. Peygamber'in dier kz Zeyneb de hicretin sekizinci ylnda vefat etmiti. mm Atyye l ykayc bir kadn oduundan, Zeyneb'i de, mm Kulsm' de ykam olabilir. Muhtemil ki, B u h r , Peygamber'in bu iki kzndan hangisi olduunu kestiremediinden, burada "Peygamber'in kz ld zaman" demi; isim zikretmemitir. Fakat Mslim'in artna gre Zeyneb olduu sabit olduundan, Mslim bu ismi zikretmitir. [36] Buhr bu mm Atyye hadsini uzun, ksa metinlerle yalnz bu Cenazeler Ki-tb'n'da, arka arkaya gelecek eitli bblarnda onbir defa getirmitir. Bir ok hkmlerin delili olan bu hadsten, zetle u hkmler karlmtr: ly ykamak; ykama esnasnda lye abdest aldrlmas; su ve sdr ile ykamak; ykamann says; ykamada kfur ve benzeri gzel kokulu eyler kullanlmas; kadnn cenazesini kadnlarn ykamas; cenaze ykayan kimsenin gu-sl veya abdest alp almayaca; lnn necs olmad; bundan dolay ykamann abes olmayp cesedin temizlenebilecei; erkek elbisesinin kadna kefen yaplabilecei... gibi. [37] Hadsin bu ksm kk bir fark ile bundan evvelkibbda da gemiti. Devam olan ksmlar ise burada gelmitir. [38] Hadsin bb balna dell olan yeri burasdr. Cenaze ykamakta tek say zerine emrediimesi, "Allah tektir; Sekleri sever" hadsinden ileri gelebilir. Bu teklemenin gereklemesi, bu Hafsa hadsinde lnn su, be su, yedi su ile; dierinde , be ve gerekirse daha fazla sayda ykanmasyle olabilecei bildirilmitir. Ykamaktan istenen gaye, lnn temizlenmesidir. [39] Hadsin sonundaki "Onun san taradk, bukle yaptk" fkras mm Aty-ye'nin haber vermesidir. Yoksa hadste bunun Raslullah tarafndan bir emir ve iaretle yapldna dir bir kayd ve rivayet yoktur. Bu sebeble Hanefler'e gre sa iki bukle yaplp kadnn gsne, gmlek stne konulur. filer'ce bukle yaplarak arkaya uzatlr. Ahmed ibn Hanbel ile tshk'n gr de budur. [40] Peygamber haytta dima sa ile balamak geleneinde idi. Bunda "Ashbu'l-yemn = Sa taraf sahihlerinden " (el-Vaka; 8, 27, 38: el-Mddessir: 39; el-Beled: 19) olma alkanln kazandrmak temennisi veya ymn, hayr ve bereket sahibi olmaya bir altrma olmas mmkindir. [41] l ykamaya abdest azlaryle balanmas mstehbdr. Bu abdest, az alkalama ve buruna su verme bulunmakszn, hayttaki gusl abdestinin ayndr [42] Hadsin bb balna uygunluu meydandadr. Lgat aklamalar yledir: el-Hakvu, bedende bre denir. Ve futaya denir; izr ma'nsnadr. Bir kavle gre fta balayacak yere denir ki, bel olacaktr. Bunda h'mn kesriyle el-Hkve de lgattir. el-Kfr ve el-Kufurr: Ve bunda kfin ve f'nn harekesiyle lgattir. Hurma ekirdeinin kapna denir. Ve kfur bir nevi' gzel kokulu nebat ismidir ki, iei papatya ieine benzer olur. Tib mfredatnda reyhnu'I-kfr ile resmedilmitir ki, kfur otu ta'br olunur. Kfur bu isimle ma'rf koku ismidir. Hind ve in dalarnda biten br aatan meydana gelir, yn onun zamkdr. Bu aa gayet byk olduu iin glgesinde pek ok insan mekn tutar. O meknn harareti sebebiyle kaplanlar bu aacn etrafnda barnrlar ve kfurun azlna sebeb budur... (Kaams Ter.) ei-zr: Bedene brnecek cr ve milhafeye denir... rih der ki: Geri mellif mutlaka milhafe ile tefsir eyledi; lkin izr belden aa tutulan fta ve pe-teml maklesine denir. Nitekim rid, belden yukar tutulan elbiseye denir. Mesel haclarn belden yukar tutunduklar ihram, rid ve
161 / 2483

buhari

belden aa tutunduklar izrdr... (Kaams Ter.) e-ir: At ksmnn uluna denir ki asl iar, insann gmleine denir. Ve mutlaka bedenine dokunan elbisesine denir, kllara dokunduu iin... et-'r; Bir adama bir nesneyi bildirmek... ve bir kimseye iar yn gmlei giydirmek ma'nsnadr. (Kaams Ter.). [43] Bu hadsin de bb balna dellet yeri aktr [44] Muhammed ibn Srn'in bu szn, Sad ibn Mansr, Eyyb es-Sahtyn tarkinden mevslen rivayet etmitir. [45] Kadn cenazesinin sann bukle yaplp arkasna braklmas afi, Ahmed ibn Hanbel, shk ibn Rhye'nin mezhebidir. Hadste grlen mm Atiy-ye'nin kendi yaptklarn haber vermesinden ibarettir. Yalnz bunu Peygamber'in iaretiyle yapm olmas da muhtemildir. ihtiml zerine hkm bina edilemi yecei ise er' bir esastr. Bunun iin Hanefler salarn iki blk yaplp cenazenin gsne ve gmleinin stne konulmas itihadnda bulunmulardr. Hanefler'ce sa tarakla tarayp arkaya atmaya luzm yoktur. Bb balndaki ta'lkte ve hads metninde ifde edilen sa rglerinin zlmesi, vefatndan evvel insann banda rl bulunan salara suyun iyice ilemesi iin ykama srasnda bu rglerin zlmesini anlatmaktadr. [46] Ibm Eb eybe Hasan el-Basr'nin buna yakn bir lfzn mevslen rivayet etmitir [47] Bu hadsten kadn cenazesinin be para bezle kefenlenecei aka anlalyor ki, bu paralar: Din', izr, liffe, hmr ve hrka'dr. Bunlarn zh ve kullan suretleri yledir: Bu hadsteki ifdelerde anlatlan kadn cenazesinin kefenleni-ini Ayn yle zh ediyor: "Cenaze evvel dr'a, yn gmlek giydirilir. Sonra hmr denilen bez, ba rts gibi kadnn bana rtlr ve gmlek zerine alr. Bunun zerine izr, onun zerine de liffe denilen en geni bez sarlr. En sonra da bu bezler almamak iin, hrka denilen enli bez, kadnn memesi ile gbei arasna balanr" (Umdetu'l-Kaar, IV, 49). [48] Buhr bb baln byle sul tarznda vermekle bu husustaki gr ayrlna iaret etmi oluyor. Hads metni ile de bukle yaplacan bildirmi ve suli delli ile cevblam bulunuyor [49] l kadnn sa buklelerinin n tarafa veya arka tarafna doru salverilmesi hakkndaki tatbkatia ilgili zh daha nceki hadslerde gemiti [50] Buhr llerin ykanma hkmlerini bitirince, kefeni beyna balad. [51] Hadsin bb balna delleti zahirdir. Bz lgat aklamalar yledir: Yemniyye: Yemen'e mensb demektir. Bu kelime y'nn tahfifi ile de sylenir. Kaaide nisbet y'smn eddeli olmasn gerektirir ise de, kelimeye elif ziyde klnarak nisbet y's haffletilmitir. Aslnda Yemniyye iken, Yemniye de denilmitir. Sehliyye: Ezher: "Sn'in fethi le Yemen'de bez dokunan bir nahiyenin addr; sn'in damm ile de beyaz bezin addr'' diye ta'rf etmitir. Dier lgat -iler Yemen'de bir nahiyenin ad olduunu baka ma'nlarndan nce sylemilerdir. Kursuf: Kfin ve sn'in damm ve r'nin sknu ile pamuk demektir. Esvb: Sevb'in cem'idir. Aslnda dokunmu olan bez, keten, ipek, yn ma-klesidir. Dnp varaca ey i'tibriyle mecazen libsa tlak olunur. Kaml: Gmlek; imame de balk ve sark demektir. [52] Buhr bu balk le kefenin olmasnn vcib deil, snnet olduuna iaret etmitir. Zaruret olmayarak kefenin iki paraya indirilmesi ile snnet terkedilmi olur. Bir para ise, vcibdir.
162 / 2483

buhari

Hads metnindeki "vakasat" ve "evkasat" kelimeleri ayn ma'nda olup her ikisi de boynunu krd demektir [53] el-Hant, sabr vezninde ve el-Hnt, kitb vezninde, gzel kokulu nesnelerden terkb edilmi kokuya denir ki, lnn kefeni zere salr ve buharlandn-lir; kfur, sandal ve sireden nrekkeb olur. el-Ihn ve't-Tahnt, lye hant samak, lnn kefenine hant samak ve buharlandrmak ma'nsnadr (Kaams Ter.). [54] Hadsin bb balna mutabakat, ihrml iin hantun men'inden anlalan mef hm yoluyladr. Bu hads metninde rv, devenin iledii cinayeti, yukardaki hadstekinden farkl ve iki kelime ile terddli olarak ifde etmitir. Birincisi, kf, sd, ayn harflerinden if'ldir ki, "Feaksaathu" kelimesidir. Bunun birok ma'nlarndan biri, bireyi kana brmek ve kpkzl etmek, ezmek. ..dir. Buna gre deve onu ezip kana brd, kpkzl etti demek olur. kincisi, kaf, ayn, sd harflerinden yaplm if'ddir. Bunun slssi: Derhl lmek ve abuk ldrmek ma'nsnadr. f'l de, yn el-kaas da derhl ldrmek ma'nsnadr. Bu suretle aralarnda yine ok ma'n fark yoktur. [55] et-Telbd; ihramda olan hac bann sa perian olmayp toplanmak iin sana zamk maklesi nesne srp yaptrmak ma'nsmadr. [56] Hadste rvlerin "fevakasat" veya "feaksaat" eklinde terdd ile bildirmeleri, kendilerinin tesbt edilerinin neticesidir. "Vakasa" boynu krd ma'nsmadr. kincisi ayn, kaf, sd ve ayn harfi kkn if'l babndan olan mzsidir. "Fea-kaasat, bireyi kana brd ve kpkzl etti" demektir. Binenaleyh ma'nca aralarnda ok ayrlk yoktur. [57] rih Kirman, Buhr'nin bu baln, terceme ettiimiz ekilde tefsr etmitir. Buhr'nin ifdesine gre kefen cmlesinden olan gmlein etraf dikilmi olup olmamas; lik konulmu veya konulmam olmas msvdir. [58] Hz. Umer'in bu nehy hkmn "Onlar iin istifar etsen de istifar etmesen de haklarnda birdir. Allah onlar kat'iyyen mafiret etmez. bhesiz Allah f-sklar gruhuna hidyet vermez "(el-Munfkn:6) yetinden alm olmas muh-temildir. Umer'in itihadna gre istifar, salt ile te'vl edilmi ve bu szden namazdan nehy Duyurulduu hkm karlm olur. Abdullah bn Ubeyy, Medne'de mnafklarn resi idi. Mslmanlara birok ktlkleri dokunmutu. [59] Bu hdise zerine et-Tevbe:84. yetinin inmesi, Hz. Umer'in grn dorulam oluyor. Peygamber'in mnafklarn reisine haytnda msamahal davranmas, ldnde mbarek gmleini vermesi, cenaze namazn klmas ve istifar etmesinin sebebleri yle zetlenmitir: Mslmnlar'n ilk zamanlarnda byk bir kabileye bakanlk etmekte bulunmas, eklen de olsa mslmn grlen bir zt her trl ktlklerine ramen vaziyeti slh ve idare etmek basiretinin kb olmas, ldnde olu Abdullah'a bir taltf olmas, yhud daha mhim olarak, bu ztn son deminde Peygamber'in gmlei ile efaat olunmak dilei g rlp duyularak, kablesi halkndan mnafk olanlar slh etmek gayesi veya Bedir gn Abbs'a giydirmi olduu gmleine karlk vermi bulunmas... [60] Bu Cbir hadsinde Peygamber'n, Abdullah ibn Ubeyy'in kabrine defn edildikten sonra geldii haber veriliyor. Bundan evvelki bn Umer hadsinde, gmlmezden evvel geldii ve namazn kld haber verilmiti. ki hads arasnda grlen bu zdl sarihler yle gidermeye almlardr: ibn Umer hadsindeki "gmleini verdi" sz, "ihsan etti" demektir. Peygamber'n vereceini va'd etmesinden mecazen "verdi" diye ta'br edilmitir, demilerdir, ibn Cevz de Peygamber'n iki gmlek vermi olmas muhtemildir, der.
163 / 2483

buhari

Cbir'in: "Peygamber bn Ubeyy'i ukurundan kartt ve ona gmleini giydirdi" demesinden, bu lnn gmleksiz defn olunduu hatra gelir. Yhud Peygamber'n kendi gmlei ile teberrk etmesi istenildiinden, lnn stndeki gmlek karlp Peygamber'n gmlei giydirilmitir. Bb balnn ikinci ksmna dell olan yer, ite burasdr. [61] Hadslerin bb balna uygunluu aktr. Bunlara yakn bir metin, daha evvel de gemiti. [62] Bu hadsin de bir rivayeti biraz nce gemiti. Bu para bez, liffe, izr, ve ksa rid diye ta'rf edilmitir.Liffe,leff yn sarmaktan alnm olup"sarg" demektir. Cenaze stlahnda, lnn bandan ayana kadar vcdunu bryen rtye denir. zr da ayn ma'nya hamledilmitir; batan aaya kadar vcdu br-yen rt demektir. Bz fakhler, zr, omuzdan aaya bryen rtdr, demilerdir. Bir de yakasz, yensiz ve etraf diki le bastrlmam, gs taraf almam bir para vardr ki, buna yukarda anlatld ekliyle, gmlek deni-lemiyecei aikrdr. te bu para bez, erkekler iin snnet klnan bir kefendir. Hadste balk aka istisna edildiinden, hesaba dhil deildir. Bu para bezin temiz olmak artyle yeni veya kullanlm olmas musvdir. [63] Buhr bu balk ile lnn techz ve tekfin masraflarnn, malnn ummundan yaplacan bildirip, lnn malnn te birinden yaplr diyen kk bir grubun grn reddetmek istemitir. Bu te bir gr, Halls ibn Umer'in kavli olduu nakledilmitir [64] Buhr bb balndaki hkmde, burada isimleri verilen tabi mctehidlerinin ittifak etmi olduklarn da bildirmi oluyor. Bu mctehidlerin grleri Dri-m'de, Abdurrazzk'n Musannafmda mevslen rivayet edilmitir. [65] Amr ibn Dinar'n bu szn Abdurrazzk; brhm Naha'nin szn Drim; Sufyn esSevri'nin szn de yine Drim mevsl olarak rivayet etmilerdir [66] bn Hacer'in rivayet hususunda ekseriyyetin bildirdii burdehu (Onun brdesi) nshasnda mef'l zamri Mus'ab'a rc olduundan, ehidin kefen-lendirildii brdenin kendisine id olduu tasrh edilmi bulunuyor. Bu ise hadsin mensb olduu babn unvanna uygunluu bakmndan son derece lzm olan bir mes'eledir. lnn cmle malndan en evvel tekfn masraflarnn ayrl mas mes'elesidir. Bu da hadsteki brdenin Mus'ab'a id olduu tasrh edilmekle te'mn olunabilir. Hadsten, zaruret hlinde bir kefenle yetinilebilecei ve bunun caiz olduu hkm alnmtr. Yine bu hadsten, ilk mslmanlarn ne kadar madd imknszlk ve etinlikler altnda mcdele ettikleri apak sezilmektedir. [67] Bb balndaki sulin cevb hads metninde mevcddur. O da "Mus'ab ibn Umeyr bir tek brde iinde kefenlendi" szdr. bhesiz ki brde, bir tek bezden ibarettir. [68] el-Burdu ( JJ?); b'nn zamm ile bir nevi' izgili yn ubuklu kuma addr... ve bir nevi' abaya denir ki ihram gibi bedene brnrler. Ve bu cemi'dir; mf-redi brde'dir. Ve hlen bu diyarlarda hrka ta'br ettiimiz libsa da brde tlak edilir (Kaams Ter.). rih Ayn, brde'yi nemre ile tefsr ediyor ki, alaca yn kaftan demektir. Sa'leb de yal kadnlarn giydikleri izgili bir sevbdir, demitir. [69] ehide kefen yapmak iin zerinde tad bu bir tek brdeden baka birey bulunmamas, Mus'ab ibn Umeyr'in ne derece fakirlik ve ihtiya iinde olduunu pek bel ekilde gstermektedir. Hadsin bb balna delleti gayet aktr [70] Buhri bu balk ile Peygamber devrinde kefenini haytta iken hazrlayan kimseyi, Peygamber'in reddetmediini isbt iin getirmitir [71] Bu brdeyi Peygamber'e getiren kadnn ismini, sonra brdenin gzelliini belirtip onu
164 / 2483

buhari

Peygamber'den isteyen sahbnin ismini Buhr vermemitir. Buna sebeb, verilen isimlerde eitlilik bulunmas olabilir. Fakat SehPin son ifdesinden, onun bu sahbyi iyi bildii anlalr. Hads bb balna tammiyle uygun bir delildir. Hadste hakkaten Pey-gamber*den kefen yapmak zere istenmi, Peygamber bu istei kabul etmi, sa-hbler evvel bunu kendisi giymek iin istedi sanarak ho grmemiler; sonra kefen yapmak iin istediini anlaynca ses karmamlardr. Bu vak'adan bir m'min haytta iken lmden sonras iin kefen gibi techz ve tekfin ihtiylarn hazrlamasnn cevaz hkm karlmtr. Hatt bu hazrlk med iin ol duundan, fazlet kabf edilmitir. Peygamber (S): "M'minlerin mnca en faziletlisi, lm ok hatrlayan ve ona iyi hazrlanandr" buyurmutur (Umdetu 'l-Kaar). [72] Kadnlarn cenazeler ardnda gitmelerinin nehyedilmesi mes'elesinde bu nehyin tahrm veya tenzh olduu veya bz kaydlarla cevaz eklinde grler vardr. Buhr bu gr ayrlklarndan dolay, bu husustaki hkm kesinletirmemitir. [73] Hadsin bu son fkras "Cenazeler ardnda gitmek bize vcib klnmadi" ma'-nsna olabilecei gibi, "Bize cenazeleri tey' ve arkalarndan gitmemizin nehyedilmesi, dier nehiyler derecesinde iddetli ve te'kdli klnmad" ma'nsna da gelir. Her iki takdre gre de mm Atyye: "Bize cenazeleri tey' haram edilmeyerek mekruh klnd" demi olur. Buna gre hadsin zahiri, bu hehyin tenzh bir nehiy olmasn gerektirir. limler cumhurunun mezhebi de budur. Ibn Eb eybe'nin Eb Hureyre'den rivayet ettii bir hads yledir: Peygamber (S) bir cenazede di. Umer'in bir kadna bardn grd de ona hitaben: "Y Vmer, o kadn serbest brak. nk su an, gz alamakta, gnl musibete uram, lm hdisesinin de yakn bulunduu bir zamandr" buyurdu. Bu Eb Hureyre hadsini Hkim de el-Mstedrek'de tahrc etmitir (Umdetu 'l-Kaar). Hulsa kadnlarn cenazeler ardndan gitmeleri hakkndaki en kuvvetli gr, bu nehyin tenzh olmasdr [74] mm Habbe, Peygamber'in zevcelerindendir. Eb Sufyn'n kz ve Muvi-. ye'nin kzkardeidir. smi de Ramle'dir. slm'n evvelinde kocas Abdullah ibn Cah ile birlikte Habeistan'a hicret etmi idi. Kocas orada hristiyan olarak vefat ettiinden, Habeistan'da iken Peygamber'e nikh vekletle yaplm ve mehri de Peygamber hesabna Nec tarafndan denip, Medine'ye gnderilmitir. mm Habbe ilk mslmn olan kadnlardandr. Dn salbeti ile mehurdur. Sa-hh rivayete gre 44 hicr ylnda vefat etmitir. Zeyneb bintu Eb Seleme'ye gelince, bu da mm Habbe'nin ilk kocas olan Abdullah'tan olan kzdr. Abdullah Eb Seleme knyesi ile anld iin, Zeyneb de Eb Seleme kz diye anlrd. Bu sebebden Zeyneb, Peygamber'in vey kzdr. mm Habbe'nin ilk kocasndan Umer ibn Eb Seleme-isminde bir de oiu vard. Bu da, buradaki Zeyneb'in kardei oluyordu. Bu Zeyneb, 73 trihinde vefat etmitir. [75] el-hdd, kadmn zevcine yhud akrabasndan birinin lm zerine yas ve matem tutmasidr. Cevheri, bu matemi "Kadnn ellerini ve salarn knalamamas, hzn ifde eder bir tarzda boyasz elbise giyinip sslenmekten ekinmesidir" diye ta'rf etmitir. Kadnn, kocasndan bakasnn lm zerine tutaca yas mddeti gndr. Bu gn hzn ve kederin iddetli olduu zamandr. Bu yas, vcib de deildir. nk hadste vcb ifde eden bir sga yoktur. [76] Zeyneb bintu Cah, Peygamber'in halas Umeyye bintu Abdmuttalib'in kzdr. Hicretin nc yl dul kalm ve Peygamber'in kadnlar arama katlmtr. Zeyneb 20. hicret ylnda vefat etmitir. Zeyneb bintu Cah'in Abdullah, Ubeydullah ve Eb Ahmed adlarnda erkek kardei vard. Bunlardan Abdullah e Eb Ahmed, kendisinden evvel vefat ettiinden hadste zikredilen yasn, Ubeydullah'n Habeistan'da vefatn iittiinde tutmu olmas mmkindir.
165 / 2483

buhari

[77] Bu yas, zevcin zevce zerinde meru bir hakkdr. lm gibi ac bir akbetle einden, hayt yoldandan ayrlan bir kadnn, iddet zamannda sslenmesi uursuzca bir hareket olur. Kadnn bu mddet iinde zneti ve sslenmeyi terketmesi, hem kaybettii hayt ortann toprana hrmet, hem de lnn ana baba gibi haytta olan aile ferdlerine kar bir sayg ifde eder. Bunun ehemmiyetini ve vucbunu her duygulu insan kendi gnlnde hisseder (Tecrd Ter., IV, 468). Bu bbdaki hadslerde kadnn kocasndan baka len yaknlar iin gn; kocas iin ise drt ay on gn yas olarak sslenmeyi brakaca hususu delllen-mi oluyor. Hadslerin bb balna delletleri bu ynden aktr. [78] Kadnn bu mahedesi, Peygamber'in btn haytnn ve zamannn halk arasnda getiine, kaps nnde sultn saraylarnda olduu gibi kapclar, muhafzlar ve ieri girmeye mni1 olucu bekiler bulunmadna, halk iinde gezerken de sanda solunda gzcler, muhafzlar bulunmadna aka dellet eder. [79] Bu hadsin bb balna delleti ak olup, kabir ziyaretinin mutiak surette cevazn; ziyaretinin erkek veya kadn olmas; ziyaret edilen kabrin mslim veya gayri msiime id bulunmasnn msv olduunu ifde etmektedir. nk hadste byle bir ayrma yoktur. Kabir ziyareti hakkndaki ibha, umm bir mubah klnmadr. Nitekim kabir ziyaretinden nehy de vaktiyle umm idi; sonra bu nehy nesh edildi ve umma mubah klnd. Erkekler iin de, kadnlar iin de caiz oldu. Bunun mubah klnmas hakknda birok hadsler gelmitir: Bureyde (R) yle dedi: Raslullah (S): "Ben sizleri kabirleri ziyaret etmekten nehyetmitim; artk imdi kabirleri ziyaret ediniz" buyurdu (Mslim) hadsi gibi... Kadnlar iin kabir ziyaretinin mubah olduuna tarafdr olan limlerin dayandklar en kuvvetli dell, bni Abdilberr'in Temhd'de Abdullah ibn Eb Mu-leyke'den rivayet ettii u haberdir: bn Eb Muleyke yle demitir: ie bir kerre kabirlerden doru geliyordu. Kendisine: Ey M'minlerin Anas, nereden geliyorsun? diye sordum. ie: Kardeim Abdurrahmn ibn Eb Bekr'in kabrini ziyaret ettim; oradan geliyorum, dedi. Ben ona: Raslullah kabirleri ziyaretten nehyetmez mi di? dedim. ie: Evet, vaktiyle nehyetmi idi; fakat sonra ziyaret edilmesini emretti, dedi. e'nin bu hkm ve beynna ve dier hadslere istinaden limler cumhuru kadnlar iin kabir ziyaretinin mubah olduunu kabul etmilerdir. Yalnz bu ziyaretin erkek-kadm kark olarak yaplmas suretinde mesfedete vesle olabilecei iin genlerin itiraki doru bulunmamtr. Yalnz kadnlara id ziyarette byle bir mahzur olmadndan, gen ihtiyar diye bir ayrma luzm grlmemitir (Umdetu'l-Kaar, IV, 75-78). [80] Buhr bu hadsi bb iinde bn Abbs'tan byle "Alamasnn bzs, yn bir nevi' le..." eklinde kaydl olarak; bn Umer'den de: "Alamas ile..." diye kayidsz olarak mevslen rivayet etmitir. Buhr, kaydl olan bn Abbs hadsini bu balkta terchan zekretmekle, kayidsz olann kaydlya hamledilmesi gerektiini iaret etmi oluyor. [81] Buhr bununla lnn haytta ken alayc olup olmamas suretiyle bir farka iaret ederek: "Salnda llere ferydla alamay det edinen kimse ailesinin kendisine alamasyle azb olunur" fikrasyle birinci nev'in hkmn bildiriyor. Buna da et-Tahrm: 6. yetiyle istidlal ediyor. yetle istidlal suretine gelince, yledir: Haytnda llere ferydla alayclk eden bir adam, ocuklarn da bu irkin dete altrm ve kendisi lnce, bu alk aile halk bu defa da kendisine ferydla alayacaklarndan, iyi terbiyeleri ve irkin ilerden korun-malaryle vazifeli bulunduu ailesi ferdlerini iyi terbiyeleri yle dursun, alaychk gibi bir mekruha altrm bulunduundan kendi kt eseri olarak azb olunur demek olur. Buhr bu yetten sonra da'vsm te'yd iin Curma Kitab'nda geen obanlk ve sorumluluk hadsini de getirmitir. Bu hadsle devlet reisinden hammala kadar cem'iyetin her ferdinin
166 / 2483

buhari

karlkl hakk ve vazifeleri ve sorumluluklar bulunduunu, ocuklarn iaeleri ve iyi tahsl ve terbiye edilmeleri sorumlulunu hatrlatyor. Buhr bylece ferydla alaych det edinen kimseye, ailesi ferydla alayp rritem tutarlarsa, kendi taksri eseri olarak azb edileceini Kitb ve snnetle demlendirmi bulunuyor [82] Buhr bu fkra ile ikinci nev'e iaret ederek: len kii haytta iken llere fer-yd etmek alkanlnda deilse, imdi ailesinin kendi arkasndan ferydla alamalarndan sorumlu deildir. Bu kimse ie'nin dedii gibi (e-En'm:163,...) yetlerinin hkmne tbi'dir deyip, bunu da dier bir yet grubu ile takviye ediyor [83] Buras da aslnda bn Eb eybe, Tabern ve Hkim'in tahrc ettii bir hadstir. Buhr'nin art zere olmad iin, sdece ona iaret etmekle yetinmitir. Bu fkra bb balna ma'tf bir para olduundan ' 'Ve ruhsat verilen alama nev'i ferydsz olandr bab" takdirindedir. [84] Buhr bu hadsi Diyetler Kitb'nda mevslen rivayet etmitir. Bunu burada getirmesi, kaatil olmay ilk karan ve det eden kimseye, kyamete kadar meydana gelecek kati sularndan bir pay ayrld gibi, ailesi iinde l zerine'fer-ydla alama detini koyup devam ettirenin de ayn ekilde sulu olacan delllendirmek iindir. [85] Hadsin son ksmlar, yn Peygamber'in ocua alamas ve Sa'd ibn Ubde'-ye verdii cevb, bb balnn ruhsatl olan alama nev'ine gzel bir dell olmaktadr [86] Hadsin bb balna uygunluu, Peygamber'in kabirin bir tarafna oturup, iki gz ya aktarak alamasdr. Buhr Peygamber'in defn esnasnda alad bu kznn ismini vermemitir. bn Sa'd, Taber, Devlb, Tahv bu kzn Us-mn'm zevcesi olan mm Kulsm olduunu tasrh etmilerdir. mm Kul-sm dokuzuncu hicret ylnda vefat etmitir. Bu hadsten, kabrin bir tarafna oturmak caiz olduu, kadn cenazesinin kabre erkek tarafndan konulmasnn cevaz; koca ve baba gibi lnn yaknlar varken, bunlarn izni ile yabanc erkek tarafndan kadn cenazesinin mezarna konulmasnn cevaz hkmleri anlalmtr. [87] Her ikisi de merf' olan bu bn Umer ve bn Abbs hadslerinden bn Umer'in-ki "bhesiz l, ailesinin kendisine alamasndan dolay azb edilir" eklinde mutlaktr. bn Abbs'n hadsi ise: "l kendisine ailesinin bz nevi'alamas sebebiyle azb edilir" eklinde mukayyeddir. Buhr'nin bb balnda da iaret ettii gibi, bu iki hadsten mutlak olan, mukayyed olanna hamledilecektir. Bu iki hadsten mutlak olan alama, feryd ile kaydh olan alamaya hamledi lir. limlerin mutlak, mukayyede hamletmekteki ittifaklar da bunu te'yd eder. Buradaki Umer hadsindeki "lye, ailesinin bz gn alamas sebebiyle..." kayd, mutlak'n mukayyede hamledilmesini gerektirir. Bu hamlin nc bir meyyidesi de, bu hadslerin rvs olan Umer ile bn Umer'in lye fiilen alam olmalardr, tbn Eb eybe'nin Musannaf nda Hz. ie: "Sa'd ibn Muz'n cenazesinde Raslullah ile EL Bekr ve Umer hazr bulundular. Ben de odamdan bunlara bakyordum. Muhammed'in hayt elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, ben Umer'in Sa'd'e aladn, Eb Bekr'in aladndan daha iyi biliyorum" demitir. [88] ie'nin, Umer ve Abdullah ibn Umer'i vehme nisbet etmesi hakknda Hattb yle diyor: lye alamak mes'elesinin hakk mhiyeti, ie'nin itihad vehile olmas muhtemildir. nk ie'nin rivayetine gre lye alamann azaba vesle olmas, Yahd cenazesi hakknda gelmitir. Sonra m fesser olan haber, mcmel olan haberden daha kuvvetlidir. Bir nc cihet de ie'nin yet ile hccet getirmi bulunmasdr... (Umdetu'l-Kaar). Hz. ie'nin burada yemn ile kat' ifde etmesi, ya Raslullah'tan bu azabn kfire has olduunu sarhen iitmi olduundan, yhud da bu ihtisas kar-nelerle anlam bulunmasndandr. bn Abbs: "Allah gldrr, Allah alatr" demekle, insanlarn glmenin ve alamann menei olan ibrete bizatihi mlik olmadklarn ifde etmi oluyor.
167 / 2483

buhari

[89] Bu hadste de ie'nin, bundan evvelkinde olduu gibi, Abdullah ibn Umer'-in: "bhesiz Allah, ailesinin kendisine alamas sebebiyle m'mine azb eder" eklindeki rivayetini redd ve inkr vardr. bn Abbs, ie'den bn Umer'in, l shiblerinin llerine alamasna terettb eden azab, m'min cenazesine temil ve belki de tahsis ettiini sorduunda, ie bu rivayetinde: "Hayr, Raslullah: M 'min ailesinin alamas ile azb olunur demedi; Raslullah bir Yahd kadnn kabri banda ailesi ferdleri alarken oradan gemiti de, bunlar grnce: Bunlar llerine alyorlar; hlbuki l, kabrinde azb olunuyor buyurdu", demi oluyor. [90] Bu hadsteki Hayy kelimesi, diri ma'nsma geldii gibi, kabile ma'nsna da gelir. Bu ikinci ma'nya gre, dier rivayetteki "ehl" kelimesine uygun olur. Burada Umer'in Suheyb'i alamaktan men' etmesi, Suheyb'in alarken sesini ykselterek feryd mhiyetini almas; bunun da Peygamber tarafndan neh-yedilmi bulunmasndandr. [91] Umer'in bu szn Buhr et-Trhu'1-Evsat'mda mevslen rivayet etmitir. Bunu Beyhak de mevslen yle rivayet etmitir: A'me'e varan muttasl senedle o da akk'ten. akk yle demitir: Hlid ibn Veld vefat ettiinde, Ben'l-Mugre kadnlar toplanp alamaya balamlard. Orada bulunan cemat tarafndan Umer 'e: Bir haber gndersen de u kadnlar alamaktan nehyetsen, denildi. Umer de cevaben: u kadnlar braknz; varsn Eb Sleyman Hlid ibn Veld'e alasnlar. Balarna toprak dkmedike, avaz avaz banp ainmadka yalnz gzya dkmek, bu kadnlar aleyhine bir hkm ifde etmez, dedi. Eb Sleyman, Hlid ibnu'l-Veld'in kn-yesidir (Umdetu'l-Kaar, IV, 92). Hlid ibnu'l-Veld hicretin yirminci ylnda vefat etmiti. Umer, Peygam-ber'in Chiliyyet eklinde olmayarak alanmasn tabi bir ihtiy saydn bildii ve bizzat Peygamber'in de aladn grd in, Mugre oullan kadnlarn alamaktan men' etmiyordu. [92] Buhr, Umer'in szndeki bu iki kelimeyi byle ma'nlandrmtr. Buhr r-vlerinden sml "laklaka"y yksek ses diye vasflandryor ki, feryd, fign ve lktr. Sad ibn Mansr, "en-Nak"', yakalar yrtmak diye ta'rf edildiini bildirmitir. Lgatte u bilgiler verilmitir: en-Nevh, en-Niyh, en~Niyha: l zerine feryd ve fign ederek alamak ma'nsnadr ki, Trke'de sa samak ta'br olunur... en-Nak'u:M Nn'un fethi ve kaaf'n sknu ile feryd eylemek ve mu-sbet deminde yaka yrtmak, kati eylemek ... ve devekuu tmek... boazlamak... peyderpey feryd ve fign eylemek, ses ve avaz ykseltmek .. ma'nsnadr. nc bbdandr. el-Laklaka: Zelzele vezninde, leylek tmek ve mutlaka zdrapla olan savta yhud iddetli savta denir (Kaams Ter.). [93] Bu hads, iki hkm htiva ediyor: Biri Peygamber'in dilinden yalan uydurmaa ve O'nun sylemedii bir eyi syledi diye haber vermee terettb eden azb; ikincisi lye feryd fign edilmesinin sebeb olduu azb. htiva ettii bu hkmler bakmndan bb balna uygunluu meydandadr [94] Bu hads, 49. rkamyle de gemi ve ilgili aklama orada verilmiti. bhesiz buradaki nevha, bana toprak saarak, salarn yolarak feryd ve fignla alamaktr ki, bu nevi' alama, Chiliyyet devri alamas olup, Peygamber tarafndan nehyedilmitir. [95] Bu mutbaati Eb Ya'l kendi MsneeFinde mevslen rivayet etmitir [96] dem ibn Eb Iys'n hadsi de daha evvel bu lfzla gemiti [97] Buhri, burada tercemesiz, unvansz byle bir "bb" amtr. Bu bb sz, Eb Zerr ve Kerime nshalarnda yok; yalnz Asl nshasnda vardr. "Bb" sz, bundan evvelki babn son
168 / 2483

buhari

bulduuna iaret ve hem de ncekinin sonrakinden ayrlmakla beraber, yine de birbirleriyle ilgili yan bulunduunu ifde eder. [98] Hadsin bundan evvelki bb balna uyan ciheti, Peygamber'n aka olmasa da, hakikatte ehidin kzkardei Ftma bintu Amr' yksek sesle alamaktan nehyetmesidir. [99] Hadsin bir fkras bb bal yaplmtr. Hads, l iin yz, ba dvmeyi yaka yrtmay, mnasebetsiz szler syleyerek fcryd ve fignla barp armay ak olarak nehyetmitir. Bu nevi' cahilane hareketler lh hkme raz olma may ham eder. Hadsteki hareketlerin bir arada toplanmas art deildir; bunlar teker teker nehyedilmitir. "Bizden deildir" demek nehiyde mbalaa ifde eder. Hakkatte ise: "Bizim snnetimize uymam ve koyduumuz slm det ve medeniyetine uymamtr" demektir. Yoksa mslmnlktan tammiyle kar demek deildir. Snnet ehline gre ma'siyet ilemek, ma'siyet sahibi olan m'mini, o ma'-siyetin hall olduuna i'tikaad etmedike mndan karmaz. [100] er-Resvu, r'nn fethi ve noktal s'nn sknu ile ... ve masdar olur; mersiye*eylemek, yn gzellik ve yiliklerini zikrederek acyp alamak ma'nsnadr (Kaams Ter,), [101] Buhr bu hadsi el-Cmi'u's-Sahh'imn on yerinde getirmitir. Senedinin shhatinde btn ilim ehlinin ttifak ettikleri bir hadstir. slm fkhnda vasyyet mkdn hakknda bir asl olarak kabul edilmitir. Daha baka hkmlere de kaynak olan cmih bir hadstir. Sa'd ibn Eb Vakkaas, cennetle mjdelenmi olan sekin sahblerdendir. Yedinci olarak slm'a girmitir. Mslman olduunda onyedi yanda bir genti. "Mslman olduumda yzmde ty yoktu" dedii olu mir'den rivayet edilmitir. Peygamber'in "Sen uzun zaman yaatlacaksn" buyurduu zere, hakkaten cennetle mjdelenen on sahbden en son vefat edendir. Hicretin 55. ylnda vefat etmitir. Demek ki, Mekke'deki hastalndan kurtulup, ondan sonra 45 sene daha yaam ve bu arada islm'a pekok hizmetler f etmitir. Hlbuki Mekke'deki hastalk gnlerinde, babasnn vefat zerine kendi haytndan da md keserek vasyyet etmee balamt. Babas Sa'd ibn Havle de mslmn olmutur. Buhr, Sa'd ibn Havle'nin hicret ettiini, Bedr'de ve mtekb gazvelerde bulunduunu, Veda Hacc'nda vefat ettiini zikretmitir (Umdetu'lKaari, IV, 101). Hadsin bb balna dell olan yeri, Sa'd ibn Havle'nin zikredildii son fkrasdr. Raslullah, Sa'd ibn Eb Vakkaas'a tesell verip, hadsteki bir takm mjdeleri haber verdii zaman, o gnlerde hicret edip kt yer olan Mekke'de lm olan Sa'd ibn Havle'ye acm ve ona zldn aklamtr. Bu son szn Sa'd ibn Eb Vakkaas tarafndan sylendii de ileri srlmtr. Bunun Zuhr tarafndan buraya sokulduu da sylenmitir (Umdetu'l~i Kaan ve rdu's-Sr). [102] el-Hlka : Matem ve musbet hengmmda san tra eden kadna denir. es-Slika : Matem ve musbet hengmmda yksek avaz ile sayha ve feryd. eden kadna yhud yzne amar vuran kadna denir. es-Slka : Musbet zamannda yksek savt ile nevha ve feryd eden ve keza musbet zamannda san tra eden kadna denir. e-kka : Musbet zamannda elbisesini paralayan kadndr (Kaa-ms Tercemesi). Mslim'in bir rivayetinde Peygamber: "Ben san yolan, sesini ykselten, elbisesini paralayan kimselerden uzam" buyurmutur. Bunda erkek, kadn ayn hkmdedir [103] Hadsin bir fkras bb bal yapld iin, delleti aktr. Burada arka arkaya mstakili bblara dell olmak zere getirilmi olan bu hads, 57 rakam ile gemitir [104] Bu hadsin buradaki balnda zikredilen vaveyla, anszn gelen musibet zamannda
169 / 2483

buhari

Arablar'n syleyip kullandklar bir nidadr. Bu kelime lgatte yle aklanmtr: el-Veyl: errin gelmesi ma'nsnadr. Bzlar dedi ki, veyl, fecaate dme kelimesidir, bir musibet hudsunda rd olunur. Lisnmzda vy, yazk, ve hayf ve dr ile ta'br olunur. Veylehu, Vey/eke, Veyl dahi denilir. Feryd haletinde Veylh derler; kendisine isabet eden korkun iten n gy ki veyl ve helk da'vet eder... (Kaams Ter.). slm'n bu hususta yasak ettii Chiliyyet detleri unlardr: Nudbe: lnn yiliklerini sayp dkerek alamak; Niyha: Avaz avaz alamak; Latmu'l-hadd: Yanaklarn, yzn, ban, dizlerini dmek; Sakku't-Ceyb: Yaka ve elbise yrtmak; Hamu't-Vech: Yzn trmalamak; Neru iir; Manzumelerle lnn iyiliklerini yaymaya almak; Duu veyl ve's-subr: Azb ve helak ile du etmek (Nevev). [105] Bu bb bal, bir musibet srasnda kiinin mahzun ve mkedder oturup hznn izhr etmesinin cevazn gstermek iin sevkedilmitir. Hadsin buna delleti aktr. [106] Hadsin bb balna uygunluu, Enes'in: "Ben Raslullah' o zamandan daha iddetli bir hznle zldn asla grmedim" szdr. Bundan hzn ve kederi ma'kl lde belli edip, boalmann ruh bir ihtiy olduu ve bu lde bunun caiz olduu anlatlm oluyor [107] Bu bb da bundan ncekinin aksine, musbet srasnda hzn ve kederi aa vurmamann, azimete tutunup gnlden sabretmenin cevazn ifde etmek iin getirilmitir [108] Muhammed ibn Ka'b el-Kuraz, Medne'de Peygamber'in salnda domu, seksen sekiz yanda iken 117 ylnda Medne'de vefat etmitir. bnu Eb Hatim Seele Silun Sresi'tan tefsiri srasnda Eyyb ibn Ms tarkinden olmak zere Muhammed ibn Ka'b'n bu szne benzer bir metin rivayet etmitir (Fethu'l-Br). Buradaki kt sz sylemekten maksad, musbet srasndaki iddetli hzn sebebiyle mukadderat ktleme ve lh hkme kar gelmeyi ifde edecek mnasebetsiz eyler sylemektir. Kt zanndan maksad da, musibetin acsna sabretmenin bir sevaba sebeb olmayaca eklinde btl, hatal ve yanl dncelere dmek demektir. [109] Ysuf Sresi: 84. yetinin bu fkrasnn bu bala konulmas da ok mnsib dmtr. Hakkaten Ya'kb Peygamber, hzn ve kederlerin en iddetlisi olan evld acsyle yanp tututuu hlde, bu iddetli hznn aa karmam, hznn yalnz Allah'a ikyet ederek sabr ve metanetle, ifsn ve sevabn yalnz Allah'tan beklemitir. Bu da, rnek edilmeye son derece lyk ve eskimez bir tutumdur [110] Hads, dier tarklerde ve Mslim'de daha tafsllidir. mm Sleym, Enes ibn Mlik'in anasdr. Eb Talha da mm Sleym'in ikinci kocasdr ve Enes'in vey babasdr. Bunlarn hl tercemeier ileride Faziletler Kitb'nda daha geni anlatlacaktr. mm Sleym'in o gece kocas Eb Talha ile iftlemesinden, belki de Ra-slullah'n duas bereketiyle Abdullah adnda bir oullan olmutur. Hadsin bb balna dell olan ciheti gayet aktr: mm Sleym'in kederini habsederek sabra tutunmas, ve trihte benzerine ndir tesadf edilir bir surette lh kazaya kemliyle teslimiyet gstermesi, mm Sleym iin bal bana hrika bir menkabedir. mm Sleym'in bu hareketinden, muktedir olabilenler iin ruhsat terkedip iddet tarafna tutunmann caiz olduu hkm alnmtr. [111] Bzlar bu dokuz ocuun, mm Sleym ile Eb Talha'nm o geceki birlemelerinden doan Abdullah'n ocuklar olduunu sylemilerdir. Byle de olsa bu hdisede, yine Peygamber'n duasnn bereketi gne kadar aktr.
170 / 2483

buhari

[112] Umer'in bu szn Hkim, Beyhak ve Abd ibn Humeyd mevslen rivayet etmilerdir. el-Adl; bir nesneyi bir nesne ile berberletirmek ma'nsnadr.... mahfede bir adama denk olmak ma'nsnadr... ve bir nesne mukaabilinde olan ceza ve ivaz ma'nsnadr... Ve Idl, ayn'm kesriyle bu dahi misi ve nazr ma'nsmadr ve ykn bir dengine denir. el-tve: Kitabe vezninde .... ve dbbeye yklenmi olan iki dengin aralna zid olarak konulan nesneye denir ve mutlaka bir nesne zerine ziyde klnan eye denir (Kaams Ter.). Bu lgat ma'nlarna gre "Rabb'terinden mafiretler" bir denk, "Rabb'-lerinden bir rahmet" dier bir denk, "Onlar doru yola erdirilenlerdir" fkras da bu iki dengin zerine konulan bir ilve olmu bulunuyor. Dier bir tefsre gre "tin lillhi ve inn ileyhi rcn" iki dl yn iki denktir. Bunlara karlk olarak zikredilen mtekb sevblar da ilvedir. yi bil ki, sabr Kur'n- Azm'de 95 yerde zikredilmitir... (Irdu's-Sr). [113] Bunun ardndan gelen yet yledir: "Onlar hakkaten Rabb'Ierine fcavuucu ve hakkaten O'na dnc olduklarm bilirler"(d-Bakara:46). Dier bir yette bu sabretme ile ve namaz klma ile Allah'tan yardm iste-1 me yle ifde edilmitir: "Ey imn edenler! Sabr ile bir de namaz ile (Allah'tan) yardm isteyin. bhesiz Allah sabredenlerle beraberdir "(el-Bakara: 153). Namaz iinde zikr, du, huu' bulunduu in, namazn sabretmeye yardmc olaca ifde edilmitir (Kastalln). Bu yetlerin bb balna konulmas, musibetler zamannda tutunulmas gereken sabr ve metinlie en mkemmel ekilde bir tevk ve rbetlendirmedir. [114] Bu hads, 44 rakamyle daha nce de gemiti. Hadsin buradaki metni bb balna aynen konulmu olduu iin, mutabakat tammiyle grlmektedir [115] Bb bal, gelecek olan hadsin bir cmlesidir. Bu cmle ve onu ta'kb eden dier cmle, hadste Enes ibn Mlik'ten rivayet edildii gibi, tbn Umer'den de rivayet edilmitir. Mslim, Enes'ten; bn Mce, Esma bintu Yezd'den; bn Hb-bn, Eb Hureyre'den; Tabern, Eb Umme ile Sib ibn Yezd'den rivayet etmilerdir. [116] Peygamber'in olu brhm, hicretin sekizinci yl Zu'1-hicce aynda domutur.. Peygamber'in azadllanndan Selm ebelik etmi, kocas Eb Rfi' de Pey-gamb.er'e bir olu doduunu mjdelemi, Peygamber de ok sevinmitir. brahim'in doumu akabinde ona st anal yapmak iin Medine kadnlar arasnda bir rekaabet uyanm. Nihayet Peygamber, onu emzirmek iin Munzir'in kz mm Brde'ye teslim etmitir. Kaad Iyd, mm Brde'nin ad Havle'-dir, kocas da Eb Seyf el-Ber ibn Evs el-Ensr'dir diyor. brhm ite bu kar-kocanm yannda st emerken hastalanp vefat etmitir. Vefat trihi hicretin onuncu yldr, fakat ay ve gn hakknda birka gr vardr (Umdetu'l-Kaarf). Peygamber bu olunun vefatna zlm ve hadsteki szleri sylemitir. Sahh- Mslim'de Umer'den: brhm vefat ettiinde Peygamber (S): "br-hm benm olumdur. O, meme emerken len bir yavrudur. Onun st emmesini tamamlamak iin cennette iki tane st anne ta'yn buyuru/mutur" dedii rivayet edilmitir: Mslim, [117] Ms ibn Isml et-Tebzek'nin bu hadsini Beyhak ed-Delil'inde'mevslen rivayet etmitir. [118] Bb balna dell olan fkra burasdr. bhesiz bu, gzya aktmak ve h-znlenmekten ibaret bir alamadr; feryd edip armak nev'inden slm'ca nehyedilmi alama deildir. Birinci nevi' alama, Peygamber'in de hadsin devamnda bildirdii gibi, azaba sebeb olmaz; bu alamann meru' olan nevi'dir. [119] Hadsin bu fkralarna id aklamalar daha nceki bblarda gemitir
171 / 2483

buhari

[120] Umer ibn Hattb'n bu fiilleri bu hadste geen isnd ile mevslen bn Umer tarafndan rivayet edilmitir [121] Bu hads, 40. bb balna dell olmak zere de sevkedilmiti. Burada "el-Buk (alamak)" le "en-Nevh(feryd ve lk atmak)" arasndaki fark beyn edip, birincisinin caiz, ikincisinin men' edildiini delllendirmek iin getirmitir. Alama, uzatarak olduu zaman nehyedilen nevha ma'nsma olur; ksa olduu zaman hzn ma'nsna olur. [122] Hadsin bb balna dell onan fkras, hicret akabinde kadnlardan islm Dni nmna bey'at alndnda, bey'at maddeleri arasnda lye feryd ve fign edilmemesinin de konulmu olmasdr. slm'da feryd ve fignla alamak nehyedilmi olmasayd byle bir ahd almaa luzm grlmezdi. Hadste "Bizden ahdine vefa eden yalnz be kadndr" demekle, br ms-lmn kadnlar nevha yapma detini brakmadlar demek deildir. mm Atyye, benimle bey'at eden kadnlardan bei hri olarak, brleri bu ahidleme akabinde bu irkin deti birden brakamadlar. Fakat bu be kadn derhl bu ahid-lemeye ballklarn gsterdiler demek olur (Nevev). [123] mm Atyye'nin ahde vefal olarak vasflandrd be kadndan ncnn hviyetini ta'yn hususunda tereddt etmitir. Eb Sebre kz denilen bu kadn, Muz ibn Cebel'in kardr da her ikisi bir ahsiyet midir? Ve binenaleyh geriye bei doldurmak iin iki kadn m kalyor? Yoksa Eb Sebre kz ayr, Muz ibn Cebel kars da ayr olarak drt oluyor da, geriye bir kadn m kalyor? te mm Atyye'nin rivayetinde grlen teredddn k yeri budur. Bu iki bak noktasndan birincisine atf vv'sz "mreetu Muz" rivyetiyle; ikincisine de atf vv'yla "Ve mreetu Muz" rivyetiyle iaret edilmitir. Birinciye gre bei doldurmak iin iki kadn, ikinci rivayete gre de bir kadn kalyor. [124] Hadsin bb balna delleti aktr. Cenazenin, mslmn cenazesi yhud am-m cenazesi olmas msavidir. Bu kalk, ruhlar kabzeden Allah'a ta'zm iindir (Kastalln). [125] Buhr'nin bu tarki zikretmesi, birinci rivayetin an'aneli; bunun ise ihbar lf-zyle oluunu beyn edip birinciyi kuvvetlendirmek iindir. [126] Bu rivayette, cenaze grenlerin ayaa kalkmalar ve bu kalklarnn ya cenaze kendilerini geride brakp ilerleyinceye kadar, yhud cenaze ileri gtrlmeyip, orada musalla gibi bir yere konuluncaya kadar devam etmesi emredilmitir. [127] Bu sulin cevb gelecek hadsler iinde verilmektedir. [128] Bu hadste terdd edatlar arka arkaya geldii iin, anlalmakta karkla dlmemelidir. Grlen bir cenazeye ayakta durma mddeti gsterilirken, nevi' hareket tebl edilmi zannedilebilir. Hlbuki byle deildir. Birinci "yhud" terdde; ikincisi tenva (yn nev'ilendirmeye) hamledilmitir. Rv mir ibn Ra-ba, Peygamber'in: "Siz cenazeden geri kalncaya kadar" m; yoksa "Cenaze sizi geride brakncaya kadar" m ayakta durunuz buyurduunu kestiremedi-inden, bunu terdd ile ifde etmitir. Bu iki fkrann medlulleri birdir. Cenaze uzaklamcaya kadar ayakta durulmasdr. Ve bu, bir nev'idir. kinci nevi'de cenazenin yere konulmasdr. kinci "Ev ( = Yhud)" edat bunu ifde ediyor. [129] Eb Hureyre'nin elinden tuttuu Mervn ibnu'l-Hakem, Emev hkmdarlarnn drdncsdr. Bu hdise onun Medne Vlsi bulunduu srada olmutur. Onun Medne valilii krksekiz hicr ylma kadar devam etmitir. Mervn'n snnete aykr bir takm hareketleri byle zaman zaman sahbler tarafndan redd ve inkr edildiinden, ismi hadslere gemitir. Hadsin rvsi Eb Sad el-Makbur, Medneli'dir. Ben Dnr kabirlerini muhafazaya me'mr olf1 jundan byle "Makbur" nisbetiyle anlmtr. Kendisinin kabre dir rivayetleri daha
172 / 2483

buhari

mu'teberdir. Umer, Al, Usme'den de rivayetleri vardr. Kendisinden de olu Sad ve daha bakalar rivayet etmilerdir. Vkd, yz trihinde vefat ettiini bildirmitir (Hulsa lil-Hazrec ve Umdetu 'l-Kaari). [130] Hadsin bb balna delleti aktr. Hadsteki konulma ile maksad yere konulmak m, yhud lhde konulmak mdr? Bu hususta iki gr vardr. Buhr bu hads iin yazd balkla, yere konulmay iaret etmi gibidir. Bb balndaki "Bundan nce oturursa kalkmakla emredilir" hkm, bundan evvelki Eb Sad hadsinin sonunda "kalk" diye daha ak ifde edilmi ve Eb Sad'in Mervn'a yapt bu emr, Eb Hureyre tarafndan da tasdik olunmutu. Tahv'nin a'b tarikiyle Eb Sad Makbur'den gelen rivayetinde Eb Sad Hudr'nin Mervn'a hitaben vki' olan "kalk emri" zerine Vl Mervn'n hemen ayaa kalkt tasrh edilmitir. [131] Bu hadsi Mslim, Eb Dvd ve Nes de rivayet etmitir. Mslim'in rivyetnde. nk lm korkun eydir" ziydesi vardr. Eb Davud'un rivayeti daha tafsllidir: "Biz, Peygamber'in beraberinde bulunuyorduk. Bu srada yanmzdan bir * cenaze geti. Peygamber cenaze iin ayaa kalkt. Biz de kalkp cenazeyi omuzlamak iin gittik. Varnca onun bir Yahd cenazesi olduunu grdk. Ve: Y Raslallah! Bu bir Yahd cenzesidir, dedik. Raslullah: lm korkun (ve ibret alnacak) bir hdisedir. Herhangi bir cenaze grdnz zaman hemen ayaa kalknz buyurdu." Binenaleyh lm korku bir hdise olmas cihetiyle lnn mslim, kfir cenazesi olmas musvdir. Her dem evldnn ls herkes iin uyanma sebebi olabilir. [132] Kaadisiyye ile Kfe arasnda onbe fersahlk bir mesafe vardr, Umer ibn Hat-tb'n halfelii zamannda onaltnc hicret ylnda iranllar'la yaplan muharebe burada ceryen etmitir. Sa'd ibn Eb Vakkaas kumandasndaki islm ordusu burada ranllar'a kar kat' zafer kazanmtr... (Kirman ve Kaamsu'lA'lm'dan zetle). Peygamber bu cevbnda da cenazeye kalkmann, cenazeyi ta'zm deil, fakat btn hayt sahihlerine hayt ve maietlerini veren Allah'n, bunlarn ruhlarn ve haytlarn alarak cmid ve snk bir csse hline koyduunu hatrlattn ve bu suretle Allah'a ta'zm edilmi bulunduunu bildirmitir. Mslim cenazesi Allah'n azametini hatrlamaa vesfe olduu gibi, bir Yahd, bir Hristiyan cenazesi de sebeb olabilir demek olur. Ahmed ibn Hanbel'in Miisned'inden: Abdullah ibn Amr ibn s (R) yle demitir: Bir kimse Raslullah'tan bz eyler sordu da dedi ki: Y Raslallah! Yanmzdan kfir cenazesi geiyor; buna da ayaa kalkacak myz? Rasiullah: "Evet, kfir cenazesine de kalknz. nk siz hakikatte o kfir cenazesine kalkmyorsunuz. Fakat beer nefislerini kabzeden Allah'a kalkyorsunuz" buyurdu. Leys ibn Sa'd'n Eb Burde'den muttasl rivayeti yoluyla Eb Ms el-E'r'den rivayet ettii hads, bu konuda en fazla tafsili ihtiva etmektedir. Bu hadste Peygamber (S): "Sizin yannzdan bir cenaze getiinde o ister msl-mn, ister Yahd yhud da Nasrn ls olsun; ayaa kalknz. nk biz, hakkaten o lye kalkmyoruz- Fakat onunla beraber olan lm meleine ta'zm edip kalkyoruz" buyurmutur. Zeynuddn Irak de: Eb Ms hadsinde zikr ve tasrh edilen sebeb ve illet Fj, mslim ve gayrimslim cenazesinde mtehakkk bulunduuna gre, hkmn Adem evldlan'mn hepsine muln, hatt kitb ehli olmayan kfirlerin cenazesi geerken bile kalkmann lzumunu gerektirir, demitir (Tecrd Ter., IV, 568). [133] Eb Hamze'nin bu rivayetini Eb Nuaym el-Mustahrac'mdz mevslen getirmitir. Buhri'nin bunu getirmekten maksad, Abdurrahmn ibn Eb Leyl'nn bu hadsi Kays ile
173 / 2483

buhari

Sehl'den bizzat itmi olduunu gstermektir. [134] Bunu da Sad ibn Mansr mevslen rivayet etmitir [135] Hadsin bb balna dell olabilecek yeri, "Erkekler omuzlar zerine yklendikleri zaman... "ihbr cmlesidir. Bu cmleden, cenazeyi ykleyip tamann erkeklere mahss olduu hkm alnmtr. Ancak cenazeyi nakledecek erkek bulunmazsa, byle zaruret hlinde kadnlar tarlar ve gmerler... rih bnu Battal: "Cenaze iyi bir kii ise beni ulatrnz demesi, nefs ve ruh bir tekellmdr. Yoksa uur medrekleri olan ruh, bedenden ayrldktan sonra bedenin tekellm mmteni'dir. Meer ki Allah'n kudreti, lnn ruhunu bedenine redd ve iade etmi olsun" demitir (Umdetu't-Kaari). Kmil Mrs da yle demitir: "Fakat bize gre bu kelm ne nefsi, ne de Ifzdir. Her cenazenin u fn lemdeki haytna gre, ibret almay gerektirir olmasdr. Haytn hayr yolunda geiren iyi bir kii ile zlimlerden birisinin; bei bir at altna snan feragatli bir Ie ls ile dnyya samayan bir cihangirin; bir fakr ile dnyya tasarrufa alan bir milyonerin imdi iine sndklar tbutlar acaba beer hayline neler haykrmyor! Bu sanduklar inden haylimize ne ma'nh sesler aksetmiyor. Beerin gafleti bu ok ma'nl sesleri iitmeye ve ibret gsteren bu levhalar grmeye mni1 oluyor. bret nazarlar nnden her gn gelip geen bu nevi' kevn olaylar hakkyle grmek, bu sesleri lykyla iitmek mmkin olsayd, hadste haber verildii zere insan derhl der baylrd1'. (Biraz sadeletirilerek Tecrd Ter., IV, 575-576). [136] Enes'in bu szn Abdulvahhb ibn At el-Hafff kendi Cenazeler Kitb'nda ve bn Eb eybe mevslen rivayet etmilerdir. et-Tey't^i ):Srden ayrlan deveye haykrmak, ve bir semte giden adam, ona veda etmek ve menziline ulatrmak in beraberinde gitmek, ... ve bir adama, kalb kuvveti vermekle yreklendirmek... ma'nsnadr (Kaams Ter.). [137] Buhr'nin "Enes'ten bakas" szyle kimi kasdettii aratrlm, bzlar bunun Abdurrahmn ibn Kurt (R) olduunu ileri srmtr. Bu zt suffa sahb-lerinden olup, Umer zamannda Hms'ta vlfik yapmtr (el-Hazrec, Hulsa, ve Ayn, Umdetu'l-Kaar). Cenazeye yakn gitmek de cenazenin drt bir tarafndan cenazeye yaklaarak gitmek demek olacaktr. Bu suretle gerektiinde cenazeyi yklenenlere yardm imkn te'mn edilmi olur. [138] Sarihler hadsteki "Cenazeyisr'atle gtrn" emrinden, iddetli bir sr'at is-tenmeyip, yrmekle komak arasnda ortalama bir seyr ve hareket istendiini bildirmilerdir. Bzlar bu ivmek ve sr'at ile matlb olan, lm tahakkuk edip tamamen kesinletikten sonra techz ve tekfini acele yapmaktr demilerdir. Btn limler, ld zanmyle byk bir felkete meydan verilmemek iin bu sr'atin balangcnn, lmn gerei gibi tahakkuku zaman olduunu kabul etmilerdir. Hatt bn Bezze gibi bir ksm limler, lmn lykyle anlalmas iin aradan bir gn ve bir gece gemedike, lnn tehizine sr'at edilmemelidir demilerdir. Zamanmzda belediye tabbi tarafndan muayene edilip, lmn tahakkuku hakkmda bir rapor verilmedike techz edilmemesi, en iyi bir tedbrdir. lm kesinletikten sonra bir mslimin gvdesini ailesinin gz nnde hapsedip kokutmak muvafk deildir. Artk bundan sonra sr'atle cesed, yerine emnet edilmelidir. Bu ma'nda bir hadsi de Eb Dvd Husayn ibn Vahvah'dan rivayet etmitir (Umdetu'l-Kaar, IV, 126). [139] Bu hads 72 rakamyle de gemi ve gerekli haiyeler orada verilmiti. Bb bal, hadsteki iyi kiinin szn ihtiva etmektedir. Y veylh ( uSjij)'nn ma'ns, "Ey hznm, ey helakim; gel artk, tam senin zamanndr" demektir. Helak ve musibete urayan kimse tarafndan sylenir
174 / 2483

buhari

[140] Bu hads, cenaze namaznda cematin iki yhud sra hlinde saff tutmalarnn delili olmak zere getirilmitir. [141] Bu hads daha tafslli olup, u hususlara sarh olarak dellet etmektedir: Pey-gamber'in namaz iin cematin nne getii, sahblerin O'nun arkasnda dizi dizi saff baladklar; cenaze namaznda drt tekbr ald [142] mnferid ve uzak kalm; keye, kenara dm; dier emsalinden ayrlm ma'nsnadr. Burada tenvn ile "Menbzin" eklinde okunduundan, dier kabirlerden ayr, kenarda kalm bir kabir demek olur. unbir ma'ns da "lakt", yn bulunmu ocuk'tur. Burada birinci ma'n daha uygundur. Mslim'in rivayetinde: "Raslullah taze bir kabre vard. zerine namaz kld. Cemat arkasnda saff baladlar. O da drt tekbr ald" eklindedir. Buhr'nin sevkettii senedde sahb olan rvnin ismi tasrh edilmemi, fakat e-a'b'nin bu sorusu ile sahbnin tbn Abbs olduu meydana kmtr. [143] Bu hadsin ve bundan evvelki hadsin bb balna dell olan yerleri aka bellidir [144] Hadsin rvsi olan ibn Abbs, kendisinin de erkeklerin safflar iinde cenaze namaz kldn bildirdii ve o srada kendisinin bul ana ulamam bir ocuk olmasndan, ocuklarn da cenaze namazn safflar arasna kararak klabilecekleri anlalmtr. Hadsin bb balna dell olan ksm da burasdr. [145] Cenaze namaz bir takm artlan ve rknleri hiz olarak Peygamber tarafndan ter' buyurulup kaannlatrlm olan bir namazdr. Cenaze namaz da dier namazlar gibi abdestli, kbleye ynelik ve tekbr ile klnr. Dier namazlardan fark ruk'suz, sucdsuz, srf du ile meru klnm olmasdr. Buhr btn bu cihetlere "Cenaze zerine namazn kaannlatrlmas bab" ile iaret etmitir. [146] Buhr muttasl hadslerden muttasl hadslerden alarak arka arkaya sralad Peygamber'in bu szleri ile, kendisinde ly du edilen bu huss ibdete "Salt = Namaz" adn verdiini delllendirmek istemitir. Dier namazlarda tekellm caiz olmad gibi, bunda da dny kelm caiz olmadn; dier namazlara tekbr ile balanp selm vererek kld gibi bu namazda da yle olduunu bildirmitir [147] bn Umer'in bu szn mm Mlik el-Muvatta'nda muttasl sened ile rivayet etmitir. Buhr bununla, cenaze namaznn dier namazlara benzediini istidlal etmek istiyor. Bu hads, mes'eleyi ihtiva etmektedir: a. Cenaze namaznn temizken klnaca: Bu temizliin hem abdeste, hem de teyemmme uml olduundan, yerine gre her ikisinin de taraftarlar vardr: Eb Hanfe: Abdest ile megul olarak cenaze namazn karacana kanaat eden kimse iin, suyun bulunmas ile beraber teyemmm tecvz etmitir, tbn Adiyy de bn Abbs'tan merfan: "Abdestsiz bulunduun bir srada anszn cenaze namaz ile karlarsan teyemmm eyle" hadsini rivayet etmitir. Mlik, afi, Eb Sevr cenaze namaznda teyemmm etmeyi tecvz etmemilerdir. b. bn Umer'in gnein douu ve bat zamanlarnda cenaze namaz klmamas... c. ibn Umer'in cenaze namaznda tekbr alrken ellerini kaldrmas keyfiy-yeti, Buhr'nin buradaki "Ellerini kaldrrd" rivayeti mutlaktr. lk tekbr kas-dedildii gibi, drt tekbre de hamle msiddir. Bzlar ikinci gre gitmilerse de ounluun tatbkat yalnz ilk tekbrde el kaldrp, dierlerinde kaldrmamaktr. [148] Buhr Hasen Basr'nin bu szlerini cenaze namaznda imamla en ziyde ve mstahakk olan kimdir mes'elesini zmek iin getirmitir. limlerden birouna gre memleketin vlsi,
175 / 2483

buhari

lnn velsi, cmi'in imm diye bir sralama yaplmtr. [149] Bu ksmn bb balna atf olmas yhud Hasen'in sznn devamndan bulunmas da muhtemildir. Buhr bunu, abdestsiz olarak cenaze namazna rast gelen kimsenin er* vaziyetini cevblamak iin getirmitir [150] Buhr burada, namaz esnasnda gelen bir kimsenin cenaze namazna giri ekline temas ediyor. bn Eb eybe Musannafmda Hasen'in bu szlerini mevs-len rivayet etmitir. Oradaki bir tarikte Hasen: "Namaz esnasnda yetien kimse yetiebildii tekbrleri alr, geen tekbrleri kaza etmez" demitir. Muhammed ibn Srn'in de: "Yetitii tekbrleri alr, geen tekbrleri kaza eder" dedii rivayet edilmitir [151] Sad ibn Mseyyeb'in bu szne yakn bir ma'n ibn Eb eybe'nin Musannaf-nda salam bir isnd ile sahb Ukbe ibn mir'den rivayet edilmitir (Kastalln). Bu ve benzeri rivayetler sebebile limlerin pek ou gece cenaze defnine ruhsat vermilerdir. Hussiyle Peygamber'in ve Rid Halfeler'in gece gmlm olmalar bu ruhsatn en salam ilm dayanadr [152] Enes'in bu szn Sad ibn Mansr vasletmitir [153] Bu et-Tevbe: 85. yeti de bb bal zerine atfedilmitir. [154] Yn bu zikredilen eyler l zerine yaplan bu ie "Salt", yn "Namaz" denmesinin sahhliine ehdet etmektedirler. [155] Bu hadsin bb balna uygunluu "Peygamber bize imm oldu, biz de arkasnda saff olduk" fkrasndadr. Hads biraz nceki bbda da gemiti. [156] et-Tebeu ve't-Tebatu: Bir kimseye uymak, ona uyup ensesinde gitmek yhud urayp koulup beraberce gitmek... el-lttib': Hemzenin ve eddeli t'nn kesresiyle tebeiyet eylemek ma'ns-nadr... "ttebeahu(= Ona uyup gitti)" denilir ki,tebiahu ma'nsnadr... (Kaa-ms Ter.). Cenazeye ittib' etmek, cenaze ile birlikte gitmek ve cenaze namazn klmakla tefsr edilmitir [157] ZeydibnSbit(45)'inbusznSadibnMansrile bnEb eybe muttasl bir senedle rivayet etmilerdir. Bunlarn rivayetinde: "Bor olan namaz ed edildikten sonra, cenaze ile cenaze sahihlerini kendi hllerine braknz" ziydesi vardr. Namazdan sonra kabre kadar gidilirse, bunun iin de ziyde bir ecir vardr. [158] Buhr bununla, cenaze namazndan sonra ayrlmak isteyen iin cenaze sahihlerinden izin almak veya almamak grlerinin varlna iaret etmitir [159] rih Kirman: el-Krt; lgatte denk'in yarsdr, burada nasb demektir, demitir. Bzlar Allah indinde ma'lm olan cz'lerden bir hayr cz'dr demitir. Kaams'da: el-Krt ve el-Krrt, arlk llerinden bir l ismidir ki, mkdr memleketlere gre deiir, denmitir. Buhr'nin deti, hadsteki garb kelimeyi tefsir etmektir. Keme, Kur'n'-daki bir kelimeye uygun dmse, ona iaret ederek tefsirini verir. Burada da et-Tefrt kelimesini, u yette getii ma'nsyle tefsr etmitir: "Her nefsin: Allah yannda ilediim taksirlerden dolay vay hasretime!... "(ez-Zumer:56). [160] Buhr bu hadsi burada ayr ayr U tarkten getirmitir. Bu tarklerin srasnda bz nshalarda farkllk vardr. Buradaki sra, Ayn'nin Umdetu'l-Kaari''dekine uygun olan elMatbaatu'1-Mniriyye basksnn srasdr. bn Hacer'in Fethu'l-Brt' ile Kastalln'nin rdu'sSri'sindeki srada kk bir takdim, te'hr fark vardr.
176 / 2483

buhari

[161] Hadsin Mslim'deki rivayeti daha tafsllidir: Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle anlatmtr: Bir kerre Sa'd ibn Eb Vak kaas, kendisi bn Umer'in yannda otururken oraya Maksure sahibi olan Hab-bb (R) da geldi ve: Ey Umer'in olu Abdullah! Eb Hureyre'nin Raslullah'tan yle buyururken iittim dediini duymaz msn: "Kim cenaze ile beraber cenaze evinden kar ve cenaze namazn klar da sonra gmlnceye kadar cenazeyi ta 'kb ederse, ona herbiri Vhud Da kadar olan iki kfrt ecir verilir. Kim, cenaze namazn klp da sonra dnerse ona da Uhud Da kadar bir ecir verilir, " (Sa'd ibn Eb Vakkaas dedi ki:) Bunun zerine bnu Umer, Eb Hureyre'nin bu rivayetini sorup anlamak ve ie'nin de dediini rendikten sonra gelip kendisine haber vermek zere Habbb', Hz. ie'ye gnderdi. Sonra bnu Umer mescidin akllarndan bir avu alp, onlar elinde dndryordu. Nihayet eli Habbb geldi ve bnu Umer'e ie'nin: Eb Hureyre doru sylemitir, dediini bildirdi. Bunun zerine bn Umer, elindeki akllar yere arpt da: And olsun, biz bir ok krtlar almak hususunda kusur ettik, demitir. (Mslim, Kitbu'lCeniz; "Cenaze zerine namaz klmann ve cenazeyi ta'kb etmenin fazleti bab"; Mslim Tercemesi, III, bb:17, hads:56). [162] Buhr bu babnda ocuklarn cenaze namazlarnda erkeklerin arkasnda ayr saff tutmak suretiyle deil, erkeklerin safflar arasnda beraber saff tutacaklarn delllemek istemitir. bn Abbs'm bu hadste bula ulamam bir ocukken ""Peygamber'in arkasnda saff olduk" demesi bb balnn delilidir. Buhr bu hadsi burada rivayet etmekle, ocuklarn cematte hzr ve saff-lara dhil olabileceklerini anlatmak istemitir. [163] Gmlm olan cenaze zerine namaz klmann cevaz hakknda fakhler deiik bz artlar ileri srmlerdir: Hanefler, namaz klnmakszn gmlen lnn bedeninin dald tah-mn edilmedike, gml olduu hlde namaz klmak caizdir demilerdir (Meb-st\ax\ naklen Umdetu'l-Kaar). Bzlar gne kadar klnr, bzlar daha uzun srede klnr, bzlar ykanm olarak gmlmesi hlinde klnr... demilerdir. [164] Hadsin bb balna deKl olan ksm "Onlan musalida saff yapp Nec zerine drt tekbr almas" fkrasdr. [165] Bu hadsin dell alnan yeri "Mescidin yannda cenazelerin konulduu yer..." fkrasidr. Buradaki "nde(= yannda)" kelimesinin "f( = de, da)" ma'nsna olduu bildirilmitir [166] e-Kubbe: Tepesi mdevver binaya denir ki, knbed ta'br olunur... FFI-asl Arab evlerinden kk, yuvarlak adra denip, sonra mutlak olarak kullanld (Kaa-ms Ter.), adrdan yaplm kubbe, kk ve yuvarlak bir odacktan ibarettir ve bu Arab evlerindendir (lbnu'1-Esr, en-Nihye). Kubbe darb etmek, yere aklan bir takm direkler zerine adr dikmek ve kurmaktr [167] rih ibn Battal: "Bu hasen zerine kurulan kubbede hem oturuluyor, hem de namaz klnyordu. Bunun iin Buhr bu hdiseyi kerahete dell olarak getirdi" demitir. bnu't-Tn: Bu iki sayha sahihlerinin cinn taifesinin m'minlerinden olmalar yhud meleklerden bulunmalar muhtemdir, demitir. Kabir zerine bina yapmann yasaklna dellet eden hadslerin banda Mslim'deki Cbir hadsi gelir: Cbir (R): "Raslullah (S) kabrin kirele yaplmasn, kabir zerine oturulmasn ve kabir zerine bina yaplmasn nehyetti" demitir (Kitbu'l-Ceniz, en-Nehy an tecssi'- kabri ve'1-bin aleyhi, 32. bb. 93-"970"). [168] Raslullah'n hiret lemine gecei sralarda, Msevler'n ve Hrstyanlar'n Peygamber
177 / 2483

buhari

kabirlerine ibdetlerinden ve ibdeti andrr ihtiram ve sayglanndan iddetli bir ilenle bahsetmesi, mmetini Yahd ve Hristiyanrar'n bu mrike ve cahilane hareketlerinden men' etmek ve sakndrmak iindir. Muhammed'in Peygamber olarak gnderilmesinde en byk hedef, insanln trl irin trl ihtiraslarla bozulan bu tevhd akidesini asl safveti ile insanlara retmekti. te bu sebeble lm hastalnda bile mmetini bu nevi' chiliyet ve mriklik detlerinden iddetle sakndrmay ihml etmemiti. Ki, bu hldeki bu tenbhi ok daha beli olmutur. Kald ki, Peygamber bu ve benzeri tavsiyelerini bir ok defalar eitli vesilelerle hutbelerinde, va'zlannda tekrarlam bulunuyordu. [169] ie'nin dedii gibi, byle kabre taabbd endesi olmasayd, mslmnlar Peygamber'in kabri zerine girmeye mni' bir bina kurmaziard. Kabri perdesiz olarak halkn ziyaretine ak bulundururlard. ie'nin izhr ettii bu endeye bakarak, rih Ayn, kabrin ak tutulmasn men' eden bizzat ie olmak cb eder diyor ki, ok dorudur. [170] en-Nifs: Nn'un kesresi ile kadnn ocuk dourma haletine-denir; lohsalik ta'br olunur; kan ma'nsma olan nefs'ten alnmtr. Bu simdir. en-Nifs: Kitb vezninde, kadn lohsa olmak ma'nsmadr. en-Nufes da doum zaman yaklaan lohsa kadna denir. Bu kelime gayr kys bir mfreddir. Hadsin bb balna delleti aktr. Cenazesine namaz klnan bu kadnn mm Ka'b adnda bir Ensriyye olduu Mslim'in rivayetinde bildirilmitir. [171] Buhr bu husustaki gr ayrlna iaret olarak bal soru eklinde sevket-mi ve cevbn hads iinde verileceini dndrmtr [172] l erkek olursa namazn klan imm yahu d mnferid, gsnn hizasna doru durur. Kadn olursa gs hizasna doru mu, yoksa ortas hizasna doru mu durmak daha fazletli olduu ihtilafldr. kinci grte bulunanlarn delili bu hadstir. [173] Humeyd et-Tavl'in bu hadsini Abdurrazzk muttasl bir senedle rivayet etmitir. Enes'in bu fiilinin bb balna delllii aka grlr [174] Ayr ayr tarklerden ve bz kk lfz farklaryle getirilen bu iki hadsin de bb balna delletleri aktr. Buhr bu hadsin Yezd ibn Hrn tarkinden gelenini Habeistan hicreti konusunda Eb Bekr ibn Eb eybe'den rivayet etmitir [175] Bu mutbaat da sml, Ahmed ibn Sad tarkinden mevslen rivayet etmitir. Bu rivayet ve mutbaalar arka arkaya getirmesi Ashame kelimesinin doru yazl ve okunuunu tesbt etmitir. Bu kelime burada getirilen rivayetlerin hepsinde eklinde, yn elif, sd, noktasz h, mm ve yuvarlak t ile zabt edilmitir. Dorusu budur. Bu kelime o iyi Habe Meliki'nin ismidir ki, kelime olarak Arabca ma'ns atyye demektir. Buhr dndaki dier bz rivayetlerde bu kelime: " Sahmete(Noktal h ile) Ashame"; "(Bir noktal b ile) Ashabe" ekillerinde de nakledilmitir. Buhr bunlarn yanlln iaret etmi oluyor (Kirmn, ibn Hacer, Ayn). [176] el-Hasenu'I-Basr'nin bu haberini Eb Nasr Abdulvahhb ibn At kendi te'lfi olan Cenazeler Kitb'nda, Sad ibn Arbe'den muttasl senedle rivayet etmitir. Bu mevsl rivayette bn Arbe'ye: ocua cenaze namaz klnr m? diye sormular. O da Katde'nin "Evet" diyerek, Hasen'in yukardaki haberini rivayet ettiini sylemitir. [177] Bu hadsi Eb Dvd, Tirmiz, Nes de Sm?/TIerinde Cenaze Kitblar'nda rivayet etmilerdir Buhr burada grld zere hadsi, tabi fakhlerden Talha ibn Abdillah'a varan iki sened ile getirmitir. kinci tarkte Talha'nn, bn Abbs'n arkasnda cenaze namaz klp, bn Abbs'n hadsteki o szlerini sylediini bizzat iittiini bildirmesi, hadsin sahhlii ve kuvveti
178 / 2483

buhari

bakmndan ok ehemmiyetlidir. Kitbul-Cenz/1257 Cenaze namaznda Fatiha okuma htilafl bir mes'eledir. tbnu'l-Munzir Ha-sen ibn Al'den, Abdullah ibn Zubeyr'den, Msver ibn Mahreme (R)'den meruluunu nakletmitir. Mekhl, mm afi, mm Ahmed, Ishk ibn Rhye birinci tekbrden sonra Fatiha okunur demiler; Hasen el-Basr ise her tekbrden sonra Fatiha okunabileceine hkmetmitir. br tarafta Eb Hureyre'nin, Abdullah ibn Umer'in cenaze namaznda kraati reddettikleri, imm Mlik'in, Eb Hanfe'nin de gr byle olduu rivayet edilmitir. Bu hadste Ftiha'nn okunma yeri bildirilmemitir. Beyhak'nin mm e-fi tarikiyle rivayet ettii Cbir (R) hadsinde kraat yeri yle bildirilmitir: Cbir (R): "Raslullah (S) cenaze namaznda drt tekbr ald. Birinci tekbrden sonra mrmVlKur'n' okudu" demitir. Fakat Zeynuddn Irk bunun isnadn zayf bulmutur. bn Abbs hadsi bhesiz mevkuf bir hadstir. Fakat sahh kavle gre sa-hb sz, snnetten sayldndan bu hads merf' hkmndedir. Tahv, teehhdn terkedilmesiyle kraatin terkedilmesine istidlal etmi ve "Cenaze namaz lye bir duadan barettir. Sahbler'den Fatiha okuyan ztlarn Ftiha'y tilvet kasdyle deil, du niyyetiyle okumu olmalar ok muhtemildir" demitir. Cenaze namaznda Fatiha okumay kabul eden afi imamlar, bunun vu-cb tarikiyle okunacan iddia etmemiler, sdece mstehbdir demilerdir. Ftiha'nn gizli mi, aktan m okunaca hususu da bu bn Abbs hadsinde bildirilmemitir. Bunu Beyhak'nin afi tarkinden; onun da bn Uyeyne'-den; onun da bn Acln'dan; onun da Sad ibn Eb Sad'den rivayet ettii bu hadsten reniyoruz: Sad ibn Eb Sad: Ben cenaze zerine klnan namazda bn Abbs'tan Ftihatu'I-Kitb' aktan okuduunu iittim. Akabinde: Ben bunu, ancak bunun bir snnet olduunu bilmeleri iin yaptm dedi, demitir. Cenaze namaznda Fatiha okunmas hakknda daha birok rivayetler vardr. Bunlar ok gzel bir tertble Ayn Umdetu'l-KaarVe rivayet edip toplamtr {Umdetu'l-Kaar, IV, 154-157). BR TENBH Buhr cenaze namaznda okunacak dualardan yalnz bu hadsteki ve bb balndakini rivayet etmitir. Mslim'de ve dier sahh ve snen sahihlerinde bir hayl du metinleri rivayet edilmitir. Bunlardan Peygamber'in kldrd cenaze namazlarnda muayyen bir du okumad, herbirinde baka baka dualar okuduu, her sahb de iittii duay nakl ve rivayet ettii anlalyor. Bundan dolay fakhler, musallnin bildii ksa uzun herhangi bir duay okumasn caiz grmlerdir. u kadar ki, Peygamber'den sabit olan dualarn terch edilmesi tavsiye edilmitir. Biz bu konuda en sahh bir du olduu iin Mslim'deki dualardan birini aynen verelim: Avf ibn Mlik el-Eca (R) yle dedi: Bir cenaze namaz kldrrken Pey-gamber(S)'den iittim; u duay sylyordu: Allahumma'fir lehu ve'rhamhu va'fu anhu ve fih. Ve ekrim nuzulehu ve vessV mudhalehu va'silhu bi-min ve setin ve beradin. Ve nakkhmine'l-haty kemyuhakka's-sevbu'I-ebyadu mine'd-denesi. Ve ebdilhu daran hayran min drih ve enlen hayran min ehlih ve zevcen hayran min zevcih. Ye kth ftnete'l-kabri ve azbe'n-nr(= Y Allah, ona mafiret et, ona merhamet eyle! Onu afvet ve onu her trl bel ve ktlklerden salim kl. Vard yerde ona ikram eyle! Girdii yeri geni kl. Onu su, kar ve dolu ile yka. Onu beyaz elbisenin kirden temizlendii gibi gnhlardan temizle. Ona dnydaki mekn yerine daha hayrl bir mekn; ehli yerine daha hayrl bir ehil; ei yerine daha hayrl bir e ihsan eyle. Onu kabir fitnesinden ve ate azabndan da koru). Rv Avf: RasluIIah'n bu l zerine yapt u duadan tr, keski lnn yerinde
179 / 2483

buhari

ben olaydm diye temenni ettim, dedi (Mslim, Ktbu'l-Cenz: Mslim Ter-cemes, III, 141144, "Cenaze namaznda l iin okunan du bab"). Burada dier dualardan bzlar da toplanmtr. Cenaze namaznda lk tekbrden sonra Subhneke'llhumme..., ikinci tekbrden sonra salvt dualar, nc tekbrden sonra *da yukarda verilen dualardan biri okunur. nc tekbrden sonra o dualar bilmeyenler el-Bakara:201. yetindeki duay, yhud es-Safft:l80-182. yetini okurlar. [178] Hadsin bb balna dell olan yeri "Peygamber onlara imm olmu, oniar da Peygamber'in arkasnda o mezar zerine cenaze namaz klmlardr" fkra-sdr. Hads, daha nceki 59. bbda 83 rakamyle de gemiti [179] Bu ekk, glib ihtiml ile Sabit el-Bunn'dendir. Buhr'nin dier rivayetinde bir zenc kadn olmas ihtimline kuvvet verildii gibi, bn Huzeyme'de "Siyah bir kadn" denilmi, Beyhak de isminin mm Mhcen olduunu aka sylemitir [180] Hadsin bb balna delleti aktr. Kabir zerine cenaze namaz klmann cevaz ihtilafl meselelerdendir. Al ibn Eb Tlib, Eb Ms el-E'ar, Abdullah ibn Umer, Abdullah ibn Mes'd, ie (R) ile Evz, f, Ahmed ibn Hanbel, shk ibn Rhye hep cevazna kaail olanlardr. Bir takmlar tecviz etmezler ki, brhm Naha, Hasen Basr, Sufyn Sevr, Eb Hanfe, Leys ibn Sa'd, Mlik bunlardandr. Bzlar artl olarak cevaz verirler: lnn velsi, beldenin vffsi namazn klmam bulunursa, kabri zerinde namaz klnabir demilerdir. Cevaza kaail olanlarn da ne zamana kadar klnabileceinde ihtilflar vardr. Bir aya kadar diyenler olduu gibi, cesed rmedike caiz grenler, hatt ebeden tecviz edenler vardr (Tec-rd Ter., 11,330). Bu hads daha evvel de gemiti. [181] Hadsin bb balna dell olan yeri "l, l sahihleri yryp giderlerken ayakkablarnn sesini muhakkak iitir" fkrasdr. Hadsin sonundaki "Sakaleyn( = ki arlk)", ins ile cinn'dr. Bunlara iki arlk denilmesi, arzn balca arl olduklar veya manev bir ehemmiyette olduklar, veya sorumluluk arln tadklar... gibi sebeblerden dolaydr. Kfir veya munfkn kopard l insan ve cinnlerin iitmekten men' edilmi olmalarnn sebebi, imtihan yurdu olan bu fn' lemdeki imtihann devam etmekte olmasdr. Bu iki snfn bu l duymalar mmkin olsa, ibtil ve imtihan ortadan kalkar ve mn bir zaruret hlini alrd. Bu iki snfn nev'i-nin bekaasna hizmet eden muameleler ve mnsebetler derhl dururdu. Hadste kabir azabna da ak dellet vardr ki, buna id dier hadsler ilgili bblarda gelecektir [182] "Yhud onun gibi mukaddes olan dier yerler"den maksad, kendisine ibdet ve namaz iin yolculuk edilmeye izin verilmi bulunan Mekke ve Medne arazleri yhud mescidleridir. [183] Ms, Mukaddes Arz'a girmesi myesser olmaynca, bir ta atm menziline kadar kendisinin oraya yaklatnimasn ve orada lp, orada gmlmesini dilemitir. Hadsin bb balna dell olan yeri de bu fkrasdr. [184] Hadste Ms in nerede vefat ettii ve nerede gmld ta'yn edilmemitir. Yalnz Peygamber, Mi'rc seferinde Musa'y kabrinde namaz klarken grd iin, yerini biliyordu. Bu bilgisiyle, hadsin son fkrasnda ifde buyurduu gibi, Ms'nm kabrinin yerini mcmel surette tavsf etmi ve: "Eer sizinle orada bulunsaydm, kabrini size muhakkak gsterirdim" buyurmutur. Peygamber'in bu haberinden Ms'nm kabrinin Beytu'I-Makdis dhilinde olmad, hricinde ve belki de bir derece yaknnda olduu anlalabilir. Fakat oras neresidir? Bu husus mehuldr.
180 / 2483

buhari

Sonra, Musa'nn taleb ettii bir ta atm ile o zamann rfne gre ne kadar bir uzaklk kasdedilmiti? Bunlar da bilinmiyor. Bundan dolay limler Ms'nm kabrini ta'yn hususunda birok grler ileri srmlerdir. Bunlar iinde en mehuru Musa'nn kabrinin Kuds'n yirmi kilometre kuzeydousunda ve Lt Denizi'nin kuzeybat cihetinde bulunan Erha kasabasnda olduudur. Hadste bildirildii vehile, burada krmz kum tepecei ile bir yol bulunduu ve burada duann kabul edildii naklolunuyor. Eski bir kasaba olan Eriha'y s Peygamber'in de ziyaret ve bir 'mnn gzlerini yi ettii de rivayet edilmitir. [185] Buhr bu balkla, geceleyin cenaze gmmenin mer'luunu beyn etmek istemitir. Ancak bunda gr ayrlklar bulunduu iin, cevaz lfzn aklam-yarak byle muallak brakmtr [186] Buhr bu ta'lki Cenaze Kitb'nm sonlarndaki "Pazartesi gn lmek bb"n-da ie hadsinden olmak zere senedleyerek rivayet etmitir. Bunun bb balna delleti aktr. [187] Oradakilerin Peygamber'in suline: Dn gece gmlen Fuln kimsedir, diye cevb vermelerini iittii hlde, bu fiillerini reddetmemi olmas, hadsin bb balna dellet noktasdr. Bu hads bz lfz farklanyle daha nce de gemiti. Orada da belirtildii gibi bu hads cenazeyi geceleyin gmmenin cevazna dell olan hadslerdendir. Bu ve benzeri rivayetlere dayanarak ilim ehlinden oklar gece cenaze defnine ruhsat vermilerdir. Bilhassa Peygamber'in ve Drt Halfe'nin geceleyin gmlm olmalar, bu ruhsatn en salam ilm dayanadr. Mslim'de Cbir'den rivayet edilen bir hadste Peygamber'in geceleyin cenaze gmmeyi nehyettii bildirilmitir. Buhr'nin buradaki hadsi ile bu Mslim hadsinin ayr hkmleri hakknda rih Ayn: Bu hadsler arasndaki ihtilf, gece cenaze defninin evvelce nehyedilmi olduunu, fakat sonra ruhsat verildiini ifde eder diyor. Nevev de: "Mslim hadsinde nehyolunan, namaz klnmadan cenaze defnidir" diyor. Namaz klnmadan cenaze defni mutlak surette nehyedilmitir. Namaz klnmadan gece de, gndz de cenaze defn edilmez. Bi nenaleyh bu hadsin zahirinden, cenazenin gece de defni hkm alnmtr (Umdetu'l-Kaar, IV, 135). [188] Bu iki kadn, kocalar ile birlikte Habeistan'a muhacir olarak gitmilerdi. mm Habbe'nin kocas Ubeydullah ibn Cah, Habeistan'da lmt. Hicretin altnc ylnda Peygamber Umeyye ed-Damr'yi gnderip, kendisini tezvc ve nikh akdi iin Nec'yi tevkil etmi, mehrini Nec kendi kesesinden verip sonra Medine'ye yollamt. mm Seleme, kocasyle birlikte Medine'ye dndkten sonra kocas lm olduundan, o da Peygamber'in zevceleri arasna katlmt. Her ki kadn da kocalar gibi Kurey'in en byk ailelerinden olmakla beraber ilk mslmnlardan bulunduklarna hrmeten ve mahzun kalblerini ho etmek maksadyle Peygamber tarafndan zevcelie alnmlard. [189] Hadsin bb balna delleti aktr. yi kimselerin kabirleri zerine mescid bi-nsyle kabir sahihlerine ibdeti andrr vehile ta'zm etmek dnen nehyedilmitir. Peygamber, bu ta'zm gitgide, orann bir put edinilmesine ve putlara ibdet etmeye gtrr diye bunu nehyetmitir. Bundan, kabirleri mescid edinmek, suretleri ve timslleri asp dikmek, bir lnn mna ta'zmen kabrinin banda namaz klmaktan nehy buyurulduu gibi, mutlak olarak makbere namaz klmaktan da nehy buyurulmutur. Hadsin son fkrasndaki "te onlar" ismi iaretinin, hem ibdet edenlere, hem musavvirlere aidiyeti vardr [190] Hadsin bb balna delllii, RasluHah'm Eb Talha'ya "Kzn kabrine in" Duyurmasdr. Bundan, kadn cenazesinin kabre bir erkek tarafndan konulmasnn cevaz alnmtr. Zev ve baba gibi lnn en yaknlar varken bunlarn izni ile yabanc bir erkek
181 / 2483

buhari

tarafndan kadn cenazesinin mezarna konulmasnn cevaz bu hadsten aka anlalmaktadr. Bu hads, cenazenin kabre indirilmesi srasnda kabrin bir tarafna oturmann cevazna da dellet etmektedir. [191] Buhr bu lgat aklamasyle, Abdullah ibnu'l-Mubrek'in Fulayh'ten naklettii ma'ny te'yd etmek istemitir denildi. Bu kelimeyi bzlar gnh ilemek, bzlar da ei ile cins mnsebet etmek ma'nsyle tefsr etmilerdir. Buhr'-nin iaret ettii el-En'm:113. yetinde gnh ilemek, gnh kazanmak ma'-nsna tefsr edilmitir. Bu tefsri Taber, Al ibn Eb Talha'dan; o da tbn Abbs'tan rivayet etmitir (Vmdetu'l-Kaar). [192] Buhr burada hkm aklamakszn byle mutlak bir balk koydu. nk bb altnda iki hads getirdi. Bunlardan Cbir hadsi ehde cenaze namaznn klmmadna, Ukbe hadsi se ehdlere bir mddet sonra da olsa cenaze namaz klndna dellet ediyor. Bundan dolay limler bu konuda ayr ayr grlere gitmilerdir. [193] Hads ummiyetiyle ehdler zerine namaz khnmayacana dellet ediyor. Harb-de len ehdler zerine cenaze namaz klnp klnmayaca hususunda ihtilf edilmitir. afi, Mlik ve Ahmed bunun haram olduuna kaail olmulardr. -filerin bzs vcib deil, lkin caiz olur demilerdir. Hanefler'e gre ehd y-knmakszm namaz klnr. [194] Bu Ukbe hadsi, bir mddet getikten sonra da olsa umumiyetle ehdler zerine cenaze namaz klnacana dellet etmektedir. Raslullah'm vefatna yakn bir zamanda Uhud'a gidip oradaki ehdlerin mezarna namaz klmas, harb ehidine de cenaze namaz klnacana dellet eder. Peygamber Uhud harbi akabinde bu ehdlere namaz kilamamas, o srada malb bir ordunun yerine getirilmesi zarur ve acele ileriyle megul bulunmasndan dolay olabilir. Raslullah ordusunun tanzimi ve harbin getirdii etinliklerin hafifletilmesi ile megul olduu iin ehdlerin namazlarm daha mu-sid ve mnsib bir zamana brakm olabilir. Yhud da bata ehde namaz klnmaz iken, sonradan klnr olmutur. [195] Hadsin sonundaki hutbede Peygamber, nbvvet nuruyla grp haber verdii yakn ve uzak istikble d bz mu'cizelerin dile getirmitir. [196] Hadsin bb balna delleti aktr. Hadste kiinin zikri yoksa da, ikinin 'e de delletine iaret edilmi oluyor. Murgnn, lzum grldnde bee kadar gmlebileceini zikretmitir [197] Hadsteki Peygamber'in sarih emri, bb balna aka dellet ettii gibi, Pey-gamber'in onlar ykatmam olduunun bildirilmesi de bu hususu kuvvetlendirmi oluyor. ehidin ykanmadan gmlmesinde fakhler arasnda hemen hemen ihtilf yok gibidir. Yalnz Sad ibn Mseyyeb: ehd ykanr. nk her l cnb olur ve ykanmas ycib olur demitir. Hasen Basr de bu gre kaail olmutur (Umdetu'l-Kaar, IV, 171-175). [198] el-Lahd: Kabrin bir yannda oyulan yara denir... ve lahdi olmayan kabre "ed-Darh" denir... ed-Darh; bad ma'nsnadr. Ve kabre, bir kavle gre kabrin ortasnda olan yara, ve bir re'ye gre lahdi olmayp yark olan kabre denir... el-lhd: Kabre lahid yapmak ve bir nesneden meyi ve udl eylemek, niza' ve cidal eylemek... el-ltihd: Bu dahi bir nesneye meyi eylemek. el-Mltehad: ltihd'dan mekn ismidir; meyi olunacak mekna denir; bu alka ile snacak yere ve adama tlak olunur. Yce Allah'n: "iten ondan baka bir snak bulamam "(el-Cinn:22) kavli bu ma'ndadr... (Kaams Tercemesi). Hads bu bal beyn etmektedir
182 / 2483

buhari

[199] Buhr bu Mltehad kelimesini yetteki ma'ny hid getirerek aklamak istemitir: "De ki: Hakikat ben (isyan edersem) beni Allah'tan hibir kimse kaVyyen kurtaramaz ve ben O'ndan baka bir snak da kaab deil bulamam" (el-Cinn: 22). [200] Abdullah ibnu'I-Mubrek bu ksm da geen sened ile rivayet etmitir [201] Bu ismi sylenmeyen kii, Leys'in rivayetinde isimlendirilmitir ki, o, Abdur-rahmn ibn Ka'b ibn Mlik'tir. Ve bu tefsre gre hadsteki mrsellik iddias giderilmi olur [202] et-Izhr... mutlaka ter taze ve sebz olan otlua denir ve bir nevi' ho kokulu otluun ismidir; Trke'de Mekke ayr ve Mekke saman dedikleridir. el-Hats: Kuru otlua, yn kurumu ota denilir (Kaams Ter.). [203] Hadsin bb balnadell olan yeri' "Izhr otu mstesnadr" fkrasdr. Hadste kuru ot zikredilmedii hlde, balkta konulmasna gelince, kabir yarklar doldurulurken, dier kuru otlarn da katlp kullanlacana iaret edilmi oluyor. stekten sonraki istisna, y o anda buna dir bir vahiy geldiine, y daha evvelki bir vahiyde istisnann beyn ve tebli istee ta'lk edildiine, yhud da byle bir vahiy yoksa, Peygamber'in Allah tarafndan me'mr klnd hususlarn tafsilinde itihada izinli bulunduuna delildir. Buhr bu hadsi deiik rvlerden bz lfz farklar ile lim, Hacc ve Mekke Fethi blmlerinde de getirmitir [204] Buhr bu Eb Hureyre hadsini lim Kitb'nda, senediyle rivayet etmitir. [205] Ebn'n bu hadsini, senediyle birlikte bn Mce rivayet etmitir. [206] Muchid'den gelen bu hadsin tammn da Buhr, Hacc Kitb'nda senediyle getirmitir. [207] Buhr, bal soru eklinde zikretmi, getirecei hadsteki cevbla yetinerek, cevb zikretmemitir [208] Rivayetlerin ounda "Eb Hureyre dedi" eklindedir. Bzlarnda "Eb Hrn" dedi eklindedir. [209] Buhr bunu Cihd Kitb'nn sonlarnda "Esirlere elbise giydirmek" babnda senediyle getirmitir. Bedr gn Abbs, Kurey esirleri arasnda bulunuyordu. Malbiyet perianl ile zerinde gmlei yoktu. Kendisine giydirilmek zere gmlek alnd. Fakat Abbs uzun boylu olduundan, yalnz Abdullah ibn Ubeyy'in gmlei denk gelmiti. O da hemen gmleini Abbs'a hediye etmiti. Buna mukaabele edilmesi itima db gerei idi. Fakat mnsib bir zemn bulunmadndan karlanamamt, ite Peygamber Abdullah'n lm zerine olunun da istei le kendi gmleini ona giydirmekle, bunu karlam oluyordu. Bu hadsin bb balna dell olan yeri ite Peygamber'in kendi gmleini Abdullah ibn Ubeyy'e giydirmek in mezarndan darya kartm olmasdr. Buna da lnn bundan faydalanmas dncesi sebeb olmutur. Byle bir hacet ve zaruret iin lnn kabrinden karlmasnn cevaz alnmtr. [210] Hadsin bb balna delleti "Alt ay sonra onu mezarndan kardm" fkrasidr [211] Arka arkaya getirilen bu Cbir hadslerinde lnn mezardan karlmas, dirinin gnlnn ho olmas iin yaplmtr. Bundan da lnn herhangi bir ihtiy sebebiyle mezarndan karlaca hkm sabit oluyor [212] Hadsin bb balna delleti, kabir iindeki bulunacak lahdi sarh olarak ihtiva etmesidir. Balktaki kk = yark sz de lahdin bir tefsiri gibidir. Hads daha nce de gemi ve gerekli haiyeler orada da verilmiti.
183 / 2483

buhari

[213] Buhr burada arka arkaya soru hlinde iki balk getirip, cevblann vermemitir. Buhr bu sullerin cevblann bb altnda veya baka yerde rivayet edecei hadsler iinde buldurmak istemitir [214] Bu tabi limlerinden Hasen Basr ile Kaad urayh'm grlerini Beyhak se-nedleriyle rivayet etmitir. tbrhm en-Naha ile Katde'nin grlerini de Abdurrazzk, yine senedli olarak rivayet etmitir [215] Buhr, bn Abbs'n Mekke'de iken annesi Lubbe bintu'l-Hris el-Hilliyye'nin beraberinde bulunup, mrik dni zere olan babas Abbs'n beraberinde bulunmadn dellleyen bu hadsi, bb iinde senediyle getirecektir. [216] Buhr bu szn syleyicisini aka belli etmemitir. Bundan dolay belki szcnn bn Abbs olduu zannedilebilirse de, byle deildir. Bu gzel szn kaa-ili, Raslullah'tir. Drakutn bunu kendi Snen'mde sahih senedle yle rivayet etti: iz ibn Amr el-Muzen (R): Peygamber (S): "slm yksek olur; onun stne ykselinmez" buyurdu, demitir. Rivayet olundu ki Fetih yl iz ibn Amr, Eb Sufyn ibn Harb'in beraberinde gelmi. Sahbler: Bunlar: iz ibn Amr ve Eb Sufyn'dr demiler. Bunun zerine Raslullah (S): "te iz ibn A m r ile Eb Sufyn! slm bundan daha azizdir. slm yksek olur ve onun zerine ykselinmez" buyurmutur (Fethu'l-Brve Umdetu'l-Kaar). bn Hazm, el-Muhall isimli kitabnda bu sz Hammd ibn Zeyd'den; o da Eyyb'dan; o da krme'den; o da ibn Abbs'tan rivayet etmitir. bn Abbs: Yahd yhud Nasrn bir kadn, Yahd yhud Nasrn erkein nikh altnda iken slm'a girdiinde, aralar ayrlr. (nk) slm yksektir ve onun zerine ykselinmez, demitir (Kastalln). Bunu bn Abbs'n bu ekilde sylemi olmas bile, Rasiullah'tan iitmi olduunu dndrebilir [217] Raslullah'n gnlnde Duhn Sresi'ni tuttuu veya elinde Duhn ismini tuttuu, bn Sayyd'a bunun ne olduu sorulunca yalnz "Duh" diye cevb verdii sylenmitir. Bu kelimenin hem lfznn zabtnda, hem de ma'nsnm ta'yninde gr ayrlklar vardr. Bu kelime duhn, yn duman ma'nsna-dr. bn Sayyd'n, Peygamber'in saklad eyden yalnz iki harfi kapp syleyebildii ve Peygamber'in bu gib bklk iddiasndan tr onu azarlad bildirilmitir. bn Cevz yle demitir: Gayb bilmek, Peygamberlere mahss vahy ile, mmetten iyi ve uyank kimselerin idrki olan ilham ile mmkindir. tbn Sayyd'n bu sz eytn atmasndan baka birey deildi.. Peygamber, beraberindeki sahblere yolda gelirken Duhn Sresi'ni hf znda tutacan sylemiti. Nitekim Umer'den Raslullah'n kendisine syledii rivayet edilmitir. te khinin syledii Ifz, o srada alman iki harftir. Peygamber'in bu yalanc peygamberi byle imtihana tbi' tutmas da, khinliin yalanclk olduunu sahblerine gstermek iindi. [218] es-Sait ve's-Salt : edd nesneye, edd ve sert kelmla insanlarn kalblerini azrde eden lisana denir. Ve dili uzun, yn kt ve yakksz szler ile insanlar rencide eden kimseye denir... es-Sultn: Burhan, hccet ve dell ma'-nsnadr. et-Teslt : Bir kimseyi bakas zerine kahr ve kudretle glib ve mstevli klmak ma'nsmadr (Kaams Ter.). [219] Hadsin bb balna dell olan yeri Peygamber'in: "Sen benim Raslullah olduuma ehdet eder "buyurmasdr. te bu kelm,ocua slm' arz ve teklif etmektir. bn Sayyd, henz bula ermemi halde bulunduu iin, bundan ocua slm' arz etmenin
184 / 2483

buhari

meru' olaca anlalmtr. [220] Buhr, uayb'in hadsini Edeb Kitb'nda, Ukayl'in hadsi ile Ma'mer'in hadsini de Cihd Kitb'nda senedleriyle getirmitir. Bu rivayetlerde gelen bu lfzlarn ma'nlan birbirine yakndr: er-Remzu : Gamz vezninde ve r'nn damm ve iki fetha ile lgattir, mutlak iaret eylemek, dudaklar le yhud gz ile yhud ka ile yhud az ile yhud el ile iaret etmek ma'nsmadr. et-Teremrum : Tezelzl vezninde sylemeye az ap debrenip yapnmak ma'nsnadr, kelm iin az hareket ettirip syleyemedii zaman " Teremreme" denilir. ez-Zemzeme: Zelzele vezninde uzun uzadya grldiyerek ve yanklanarak seslenmek ma'nsmadr, raktan da iinden gelen top ve gk grlts gibi... Bu kelime isim olarak kullanlr. "Semi'tu zemzemeten = Uzak bir ses iittim" demektir. Ve peyderpey gk grldemek ma'nsmadr. Ve Zemzeme, ate-perest taifesi taam ederken syledikleri nameye denir ki, genizlerinde ve boazlarmda-bir gn ezgi ile, terane ile terdd ve terc', avaz eylemekten ibarettir; ne dudak aarlar, ne dili hareket ettirirler, aralarnda o kelm masn'dur. Yabanclar anlamayp hemen kendileri anlarlar. Bu ma'n-da masdar ve isim olarak kullanlr.. {Kaams Ter., IV, 328). [221] Bu hads de bundan evvelki uzun hads gibi, ocua mslmnlk teklifinin cevazna dellet eder. Bu hadsten zmmyi, bilhassa komuluk hakk da bulunursa, hasta ziyaretine gitmenin caiz olduu anlalmtr. nk bu ziyarette slm medeniyetinin gzelliini aklama ve zimmet ehli ile ziyde lfet ederek slm'a rabetlendirme vardr. Yine bundan kfirin ve ocuun hizmete alnmasnn cevaz, hukuka hrmetkrlk faziletinin retilmesi hkmleri alnmtr [222] Peygamberin amucas Abbs, Bedr harbinden sonra mslmn olmutu. Fakat olu Abdullah ile kars Lubbe, ikisi de hicretten evvel mslmn olmular, Peygamber'in msaadesiyle hicret etmeyip Mekke'de kalmlard. Harbe, seferin iddet ve zorluklarna muktedir olamayp hicret edemiyen ocuk, kadn, ma'-ll mslmnlar Kur'n dilinde "Mustad'afn" diye anlmlar ve bu ta'br mmetin zaf grlmek istenenleri ma'nsyle, bu snfa bir eref unvan olmutur. bn Abbs yukanki beynyle gerek kendisinin, gerek annesi Lubbe bintu'l-Hris elHilliyye'nin hicretten evvel mslmn olduklarn ifde etmi oluyor. te Buhr, bn Abbs'n bu beynn burada rivayet etmekle ocua dn retmenin cevazm te'yd etmek istemitir. Kur'n'da bu mustad'aflar erkeklerden, kadnlardan ve ocuklardan olrnak zere en-Nis:75, 96-97 ve 126. yetlerinde zikredilmitir: "Size ne oluyor ki, Allah yolunda ve acz ve strb iinde braklp: "Ey Rabb 'tmz, bizi ahlsi zlim olan u memleketten kurtarp kar, bize tarafndan bir shib gnder, bize katndan bir yardmc yolla' diyen erkekler, kadnlar ve ocuklar urunda dmanla arpmyorsunuz? imn edenler Allah yolunda harb ederler. Kfredenler de eytn yolunda savarlar. yle ise o eytnn dostlanyle dn. bhesiz ki, eytnn hilekrl zaftir"(n-Nis:75-76). 1 'Erkeklerden, kadnlardan, ocuklardan za'/ ve acz iinde brakp da hibir reye gc yetmeyen ve (hicrete) bir yol bulamayanlar mstesna. te onlar, Allah 'in onlar afvedebUeceini umabilirler... "(en-Nis:98-99). Eski peygamberlerin mmetlerinden olan mustad'aflar da Kur'n'n pek-ok yerinde zikredilmitir: El-A'rf: 74, 136, 149; el-Kasas: 4-5; es-Sebe': 31-33... [223] Bu uzunca hads iki blm ihtiva etmektedir: Birinci ksm imm ez-Zuhr'nin haberidir. kinci ksm da birinci ksmn delili olmak zere sevkedilmi olan Eb Hureyre hadsidir. bn ihb, Eb Hureyre'ye yetiemedii iin bu hads zahirde bn ihb'a dayanp mevkuf bir hads
185 / 2483

buhari

gibi grlr. bn ihb bunu Eb Hu-reyre'den bir rv vstasyle almtr. Buhr bundan sonra gelen hadsi, bunun da merfluuna dell olmak zere baka bir tarikten merfan getirmitir. [224] Arka arkaya ve birbirini kuvvetlendirici bir tarzda getirilen bu hadsler ocua slm dnini arz ve teklif etmenin, sablik hlinde vefat eden ocuklara cenaze namaz klnmasnn cevazna dellet etmektedirler. Bu hadslerin rettii en byk bir hakkat da insanlarda dn duygusunun ve hakkat aknn ftr oluudur. Akllara hayret veren u haytn, haric, dahil bir takm duygularla techz edilmi bulunan u muazzam beer binasnn o necb dn duygusu zerine kuruluudur. Bu hakkati hem Peygamber'in bu szlerinden, hem de dell olarak sevkedilen Fratullah yef/nden reniyoruz. yetteki "Ftrat ", hakk dni kabule istidd ve kaabiliyet ma'nsna tefsr etmilerdir ki, nazmn gerei budur, asl hilkat demektir. Bu yeti,-bu szlerinin sonunda bizzat Raslullah'n okuduunu belgeleyen rivayet de vardr [225] Buhr bu bal soru eklinde getirip, cevbm zikretmemitir. Bunun da sebebi, bu mes'elenin yle bir tafsile tbi' bulunmasdr: lrken L ilahe ille'llah diyen bir gayr mslim ya kitb ehlidir, yhud kitb ehli deildir. Her iki surette bu ehdet kelimesini o kimse ya lm grnmeden sylemitir, yhud lm gelip att srada sylemitir. Bu son ekle gre haytnn son demine eren bu kimse kitb ehli olsa da, mrik olsa da bu ehdetin faydas yoktur. "Rabb'nn bz yetleri gelip lm att gn... daha evvelden mn etmi veya mnnda bir hayr kazanm olmayan hibir kimseye (o gnk) mn asla fayda vermez... "(el-En'm: 158) bu hakikatin delilidir. ehdet kelimesinin fayda ve menfati yalnz kitb ehli olmayan ve haytta iken rd etmi olan mriklere mahss ve mnhasrdr. Byle olan mrikin slm olmasyle hkmolunur. "Ben insanlarla L ilahe illellah deyinceye kadar harb etmekle emrolundum" (Buhr, Mslim) hadsinde,kitb ehli olmayan mriklerle mukaatelenin nihayeti, ehdet kelimesini sylemekle huddlandnhp ta'-yn buyurulmutur. Kitb ehli, her iki ehdet kelimesini sylemekle faydalanabilir. Bundan baka "slm dninden baka btn dnlerden teberr ettim" demesi de arttr... (Umdetu'l-Kaar [226] Bu yetin Eb Tlib hakknda nazil olduu aka bildirilmitir. Bu sebeble Zec-cc Mani'/-Kur'n'da bu konuda mfessirlerin ittifak bulunduunu Vhid'-den nakletmitir. Bununla beraber Peygamber'in ebeveyni hakknda indirildiini, binenaleyh, ana babas iin de mafiret dilemekten nehy olunduunu iddia edenler de vardr. Fakat bu Mseyyeb ibn Hazn hadsinin sonundaki sarahat karsnda baka dellete i'tibr yoktur; onlarn ilm dayanaklar kalmam olur [227] Breyde'nin bu haberini bn Sa'd, senediyle rivayet etmitir: Breyde ibn Ab-dillah elEslem, hicretin 62. ylnda Merv'de vefat etmitir. (= Kabrinin iinde)" rivayetine gre "Keeceratin tayybetin" (brahim: 24) kavli sebebiyle hurmadaki bereketten dolay Breyde kabrinin iine iki hurma dal koymay vasyyet etmi olabilir. "Al kabrihi( = Kabri zerine)" rivayetine gre ise, Peygamber'in fiiline uymu olmas muhtemildir. [228] bn Umer'in bu haberini de bn Sa'd senediyle rivayet etmitir: Eyyb ibn Ab-dillah ibn Yesr yle dedi: Abdullah ibn Umer, Eb Bekr'in olu ve ie'nin erkek kardei olan Abdurrahmn'n kabri yanndan geti, zerinde bir adr kurulmu grd de: Ey oul! Bu adr sk!nk onun kabrini ancak kendi ameli glgeler, bakas deil, dedi (Kastalln [229] Hrice ibn Zeyd'in bu haberini Buhr et-Trihu's-Sagr'inde senediyle rivayet etmitir. Hrice Medine'nin yedi byk tabi fakhndan biridir. Bu haberin bala mnsebeti, kabir zerine hurma dal koymann, kabrin srtn yerden ykseltecek eyler koymann cevazna ird edici olmasdr.
186 / 2483

buhari

[230] Usmn ibn Hakm'in bu haberini Msedded, et-Msnedu'l-Kebr'inde senediyl e rivayet etmitir. Oradaki rivayete gre, kendisine kabir zerine oturmann ktln ifde eden bir hads sylenmi, o da buna kar balktaki vak'ay anlatm ve sonunda da bu kerhatin kimler iin olduunu gstermitir. Buhr bu gerekenin delili olmak.zere tbn Umer'in fiilini getirmitir. [231] Nfi'in bu haberini Tahv, senediyle rivayet etmitir. [232] Bu hads buna yakn bir metinle Abdest Alma Kitb'nda gemiti. Orada da ifde ettiimiz gibi 20. Asr ilmi ya bitkinin kendi etrafnda biyo-manyetik bir alan olutuu ve bunun oray bir takm erli cereyanlardan koruduu srrna ulamtr. Kabirlere aa dikilmesinin manev fidesi Peygamber'in bu fiilinden ve szlerinden anlalyor. Kur'n'da da *'.... Hibir ey hri deil, hepsi O'na hamd ile tesbh eder. Fakat siz, onlarn tebihini iyi anlamazsnz..- "(el-sr:44) buyurulmustur. Demek ki, kabre dikilen aa ya kaldka onun zikrinden kabir sahibi faydalanacaktr. Aacn madd, shh, meden faydalan ise ne kadar meydanda bir hakikattir [233] Buhr bu bb balnda da deti zere Kur'n'daki kabir ile ilgili bz lgatlerin ma*nlarn da veriyor. Bylece mes'eleyi akla kavuturmak suretiyle gnllere iyice yerletirmeyi ve bilgileri delllendirmeyi hedef ediniyor. Buhr'nin ma'nlarm verdii kelimeleri ihtiva eden yetlerin ma'nlann sirasyle yazmakla, bu gayenin daha iyi gereklemesi md edilir: "...Oda \et edicinin tannmam bir eye da 'vet edecei gn, gzleri zell ve hakir olarak, hepsi de vgn ekirgeler gibi kabirlerinden harlar" (el-Kamen 6-7). "Kabirler alt st edildii zaman... "(el-fnfitr:4). ' 'O gn onlar sanki dikili bir ey 'e kouyorlar gibi kabirlerinden frlaya fr-laya karlar" (elMaric: 42). "Nida edenin yakn bir yerden nliyecei gne kulak ver. O gn (btn halk) o hakk sayhay iitecekler. te bu (kabirlerden) k gndr"(Kaaf:4\-42). "Sra frlmtr. Artk bakarsn ki onlar kabirlerinden (kalkp) Rabb '-terine doru koup gidiyorlar^'(Ysn:51). [234] Hadsin bb balna dell olan yeri burasdr. Peygamber oturmu, sahbler de O'nun etrafna oturmular. Peygamber oturmasnda ve orada yapt konumada, oradakilere en mkemmel bir va'zda bulunmutur. Hadsten kabirde oturmann, orada ilimli, lidl, te'srli gzel konuma yapmann cevaz anlalmtr. [235] insann meleklik kuvvetiyle hayvanlk kuvveti arasnda daim bir itime ve ekime vardr. Meleklik kuvveti insan ykseklie, altndaki hayvanlk kuvveti ise alakla doru eker. Hayvanlk stn gelip de, eserleri galebe ederse meleklik siner, gizlenir. Aksi de byledir. Allah'n, asl ve kesb ist'ddm cb ve temaylne gre nizm ve intizm vcda getirmekte hss bir inayeti vardr. Eer o isti'dd hayvanca haletler kazanmaya alrsa, onun husulne yardm eder. Binenaleyh ona uyan eyleri, sebebleri kendisine kolaylatrr. Yok, meleklik hasletlerini kazanmak isterse, onda o hususlara uygun ekillerde yardm eder, kolaylk verir. Nitekim Allah, el-Leyl sresinin 5-10. yetlerinde bunu aklamtr. Dier bir yette melen: "Herbirne, onlara da bunlara da Rabbanin vergisinden birbiri ardnca veririz. Rabb hnn vergisi kimseden men' edilmi (esirgemi) deiidir"(el-tsTAB-20) buyurulmutur (Nuccetu'ilahi'lBlia, Hasan Basr antay, Kur'n- Hakm ve Mel-i Kerm, III, el-Leyl Sresi). [236] "Kziben( = Yalanc olarak)" kayd "Halefe( = Yemn etti)" fiilindeki muste-tir fl zamirinden hldir. Ve: "Yemn eden kimse, adna yemn ettii dn ve millete ta'zm etmekte
187 / 2483

buhari

yalanc olarak" demektir. nk slm dninden baka bir dne yemn eden kimse her hlde ve her zamanda bu yemininde yalancdr, ve doruluu ihtimli yoktur. "Mteammiden( = Kasd ve niyet edici olarak)" kayd, "Bu yeminin gerekten yalan olduuna ve bir nevi ta'zm ifde etmediine i'timd ve i'tikaad ederek" demektir. "O dedii gibidir" demek, o kimse yemininde hakkaten yalancdr; kfir deildir demektir. nk bu yemn hdisesi ile dninden kp, adna yemn ettii dne girmi deildir. u kadar ki, onun bu yemni, i'tikaadmn zdd olduu iin yalanc olur. Bu zhlara gre hadsin mali "Kim slm dninden baka bir dn adna, o dne ta'zm etmekte yalanc olarak ve bu yalanma i'timd ve i'tikaad ederek yemn ederse, o kimse hakkaten yemininin ifde ettii ta'zmde yalan terch etmi olur" demektir. [237] Hadsin bb balna dell olan ksm burasadr. Fakhler ve snnet ehli limleri : Haytna kasdeden bir kimse bu irkin hareketiyle islm'dan dar km olmaz. Binenaleyh namaz klnr. Gnh kendisine iddir demilerdir... Umer ibnu Abdilazz ile Evz mstesna, btn fakhler intihar eden kimseye cenaze namaz klmakta kerahet olmadnda ittifak etmilerdir. nk RasluJlah btn mslmnlara namaz klmak detini koymu ve bundan hibir mslmn istisna etmemitir {bn Battal). [238] "Bederen", mubdere etti ma'nsnadr; yn benim hkmmn nne gemeye davrand demektir. Bu da kulun, ruhunun Allah tarafndan alnncaya kadar sabredememesidir. Bu kendi kendini ldren kimseye cennetin haram klnndan, bunun devaml bir ukubet olduu anlalyor. Cezann devaml ol-% masnn sebebi de bu kaatilin, intihar hall saym olmasdr. Yoksa bundan nce geen Sabit bn Dahhk hadsinin haiyesinde beyn edildii gibi, intihar kfirlii ve binenaleyh ebed azab gerektirmez. Bir de bu ebed cezann o adamn ahsna id olmas muhtemildir. Yn o adamn intihar suundan baka mrik veya dinsiz olmas suu da bulunmu olabilir.. [239] Hadsin bb balna uygunluu meydandadr. Buhr bu hadsi, daha uzun bir metinle, Tbb Kitbf nda da getirmitir. O hads bunu aklayc olacaktr: "Kim kendini bir dan tepesinden atar da ldrrse, o kimse cehennem ateinde ebed ve daim olarak muhalled bir hlde kendini yukardan aaya atar durur. Kim zehir ierek kendini ldrrse, bu da cehennem ateinde, elindeki zehiri ebed ve daim ierek muhalled bir hlde o acy hisseder durur. Kim kendini demirden yaplm bir letle ldrrse, bu da cehennem ateine o leti elinde olarak getirilir de devaml ve ebed hlde karnna saplar durur ". Hadste eitli intihar ekillerinden bzlar zikredilmi ve bylece btn nevi 'leriyle bunun uzun bir sre azb olunmay gerektirecek byk gnhlardan olduu anlatlmtr. [240] Abdullah bn Umer'in bu hadsini Buhr, bu Cenazeler Kitb'nn 22. babnda senediyle getirmitir. Orada bu hadse id bz aklamalar da verilmiti. [241] Hads burada dier bir sahb olan tbn Abbs vsitasyle, dorudan doruya bizzat Umer tarafndan verilmektedir. Hadsin bb balna delleti "Onlardan len hibir kimse zerine ebed cenaze namaz klma... " nehy kavimdedir. nk bu nehiy, kerhat gerektirir. Bb balndaki mriklere mafiret istemenin kerhatine dellet eden ey nerededir? dersen, bu da hadsin sonunda indii haber verilen yetlerin ncesinden alnmtr ki, o da udur: "Onlar iin ister istifar et, ister istifar etme. Eer onlar iin yetmi defa istifar dahi etsen, yine Allah kendilerim kat 'iyyen mafiret edecek deildir. Bu byledir. nk A ilah ' ve Rasl 'n inkr ile kfir olmulardr. Allah ise fklar gruhuna hidyet etmez"(et-Tevbe:%0). et-Tevbe Sresi'nin 113. yeti ile el-Munfkn Sresi'-nin 6. yeti de bu kerhiyet hkmne daha ak olarak dellet etmektedir,
188 / 2483

buhari

[242] Buhri bu bbda dirilerin lleri hayrla anp vmelerinin meruluunu isbt etmek istemitir. Dirilerin dirilere medh ve sena etmeleri, vmede mbala edilirse, nehye-dilmitir. nk mbalal vg, ahlk bozucudur. Hem medhedenin, hem de medh olunan kimsenin ahlklar zerinde kt te'sr eder. vleni uebe, kendini beenmeye; vcsn de riyakrla sevk edebilir. [243] ller hakknda ise bu kt te'srler yoktur. Sena, gzel huylar ve gzel vasf larla anmaktr. Hayrda kullanlr. Senann errde kullanlmas ndirdir. Buradaki hadslerde errde de kullanlmas, hayra mkele yn mukaabele iindir. "Cennet vcib oldu" cmlesindeki vcb ile subt ve tahakkuk ma'nlar kasdedilmitir. Hkmn vukunun shhati o kadar kuvvetlidir ki, vcib derecesini bulmutur demek oluyor. Yoksa Allah'a hibir ey vcib olmad snnet ehli indinde kararlam slm bir esastr. Bu asla gre hadsin ma'ns: "Dirilerin ller hakkndaki hayrla anp vmeleri, o lnn dnyda hayr sever, iyilik sever bir kimse olduuna dellet eder. Bunun iin lh va'd gerei, cennet vcib olur. Dirilerin lleri err ile anp vasfetmeleri de, o lnn dnyda ii gc err olduuna dellet eder. Bunun iin de lh adalet gerei cehennem vcib olur demektir. Hadste aka buyurulduu zere, m'minlerin bzlarnn bzlarna ehdetlerinin te'sri bu suretledir [244] Cenazenin iyi veya kt hline ehdet hususunda hidlern drt, , iki olarak ihtilfnn hikmeti yle zh edilmitir: Bu say ihtilf, ehdetin ma'nlar ve mertebelerindeki ihtilfa tbi' bir ihtilftr. nk l bz defa yilikleri ve faziletleri halk dilinde yaygn bir kimse olur da, gzel huyu herkes tarafndan duyulur, bilinir. Byle cenazede hidle-rin tevatr ve okluu mstehb klnmtr ki, drttr. Ve bu say, ehdetin en yksek mertebesidir. Allah bunu yalnz zina hidliinde teklif buyurmutur. Sonra ehdet, lehine ehdet edilenin hllerini idrke vesle olduundan, drt hid bulunmazsa e; hid de bulunmazsa ikiye kasredilmitir. Bu da ehdetin en aa mertebesidir. Bu sebebden sahbler bir hidden sul etmemilerdir. ehdetin hret ileri hakknda da, dny ilerinde olduu gibi cereyanna msade buyurulmas, hi bhesiz Allah'n kullarna baheyledii bir rahmetidir. Bu arada ehdet ve tezkiyenin vaka mutabk olup olmamas hususlar da fakhlerce ayr ayr tafsl edilmitir. Kimisi tezkiyenin ve ehdetin vaka uygun olmasn art komu, kimisi de tezkiye vaka mutabk olmasa da faydas olur demilerdir... [245] Buhr bu balk altnda kabir azabnn hakk olduuna dir hadsleri getirmitir. Bu unvanda yalnz kabir azabnn mevcudiyetini kasdedip, bu azabn ruha m, yoksa rh le bedenin mecmuna m ilgili bulunduu hususuna girimiyece-ini bildirmek istemitir. Buhr bb balnda kabir azbyle ilgili yet de getirmitir. Bunlardan Buhr'nn, kabir azab mes'elesine ok ehemmiyet verdii, kabir azab Kur'-n'da yoktur diyenleri, yoluyla redd eylemek ve Kur'n'da ireten de olsa zikrolunduunu isbt etmek istedii anlalyor. imdi srasyle bu yetlerin tammn yazp, ma'nsmm daha iyi anlalmasna alalm: [246] "Allah'a kar yalan dzp atandan, yhud kendisine hibirey vahy edilmemiken 'Bana da (kitb) vahy olundu'diyenden, birde 'Allah'n indirdii gibi ben de. indireceim' diye syleyenden daha ztim kimdir? lmn iddetleri iinde, meleklerin de penelerini uzatarak kendilerine: 'Canlarnz kurtarn! Allah'a kar haksz olan syleyegeldiniz, Allah'n yetlerinden kibirlenerek uzaklam olduunuz iindir ki, bu gn hakaaret azbiyle cezalandrlacaksnz' (dedikleri zaman), sen o zlimleri bir grmelisin'\e\-En'm:93). el-Hn; ei-Hevn; el-Mehne: Hor ve zell olmak ma'nsmadr. el-Hevn, avn vezninde bir nesne kolay olmak; vakaar, teenn ve seknet ma'nsnadr (Kaams Ter.).
189 / 2483

buhari

[247] evrenizdeki bedevilerden ve Medine ahlsinden bir takm mnafklar vardr ki, onlar nifak zerinde idman yapmlardr. Sen bunlar bilmezsin. Onlar biz biliriz. Biz onlar iki kerre azaba uratacaz. Sonra da daha byk bir azaba dndrleceklerdir onlar''(et-Tevbe: 101). bn Abbs bu yetteki iki kerre azab, rusvyhk ve kati yhud bunlardan biri ile kabir azab diye tefsir etmitir (Beydv), Muchid de: Bu iki azbdan birisi alktr, brs kabirde azblanmak-tr, demitir [248] Nihayet Allah onlarn kurduklar tuzaklarn fenalklarndan bu zt korudu. Fir 'avn 'in kavmini ise kt azb kuatverdi. (Azbdan biri de) tetir ki, onlar sabah akam arz olunacaklar, kyametin kopaca gn de Fir'avn hanedann azabn en etinine sokun (denilecek)" (el-M'mn: 45-46). Dnyda sudan bouldular; hirette de atee girdiler (Celleyn, Hzin). Ka bir azabnn subtu bu yetle de istidlal edilmitir. Mukaatil.Katde, Sudd,KeIb; Her kfirin ruhu dny durduka sabah akam cehenneme arz olunur, demilerdir. Ebu'1-Leys es-Semerkand: "Bu yet kabir azabna pek ak dellet eder. nk yetin son fkrasnda kyamet gnne id olan iddetli azb ayrca zikredilmitir. Sabah ve akam arz olunan azb, bu iddetli azbdan baka ve ondan nce olan bir azbdr; bu da kabir azabdr" demitir. Bu tefsr bn Mes'd ile bn Umer'den de rivayet edilmitir. [249] mn edenleri Allah dny haytnda da, hirette de L ilahe ille 'ilah, Muhammeden Raslullah( = Allah'tan baka hibir tanr yoktur, Muhammed Allah'n rasl'dr) sznde sabit klar. Dnyda herhangi bir belya uradklar zaman, onlar dnlerinde sebat ve metanet gterirler... Sabit sz, Tevhd kelimesidir. O hccetle sabit olan, kalblerde yerleen en gzel kelimedir. Bu klime yerleince shibleri dny hayatndaki imtihanlarda sebat ve sadkat gsterirler (lm dahi hie sayarlar). Zekeriyy, Yahya, Cercs gibi. Onlar hirette de yn mevkfta da i'tikaadlar hakknda sorulduklar zaman armazlar, kyametin korkularndan yhud kabir sulinden dehet hissetmezler (Ebu's-sud). [250] Bu hadste, brhm: 27 yetinin kabir azab hakknda indii aka belirtilmi oluyor [251] Kalb, tala rlmemi ve krlarda shibsiz braklm eski kuyulara denir. Topra kalb ve nakledildii iin bu kuyu ukurlara "kalb" denilmitir. Hadste zikredilen bu kuyunun Bedr'de olduu ve Kalb ehlinin isimleri Mslim'in Enes ibn Mlik'ten gelen rivayetinde belirtilmitir: Mslim Kitabu'l-Ceniz, 9. bb, 26-"932"; " Kitbu'l-Cihd ve's-Siyer, 39. bb, 1O7-"I794"; " Kitbu'l-Cenneh ve Sfat Namih... 17. bb, 76-78-"2873-2875". Bu hadsin bb balna dell olan yeri: "Siz bunlardan daha fazla iitici deilsiniz" fkrasdr. Bu fkra, ldkten sonra berzah lemi diye anlan kabirde bir hayt olduuna ve azab hakk edenlerin orada azb olunacaklarna dellet etmektedir. [252] Hadsin bb balna dellet noktas "Bu l/er kendilerine sylemekte bulunduum szmn doru olduunu imdi muhakkak biliyorlar" cmlesidir. Bu ie hadsi ile bundan nceki bn Umer hadsi arasnda bir farkllk var dr: ie: Peygamber ancak "Bilirler" buyurdu diyor. bn Umcr hadsinde ise Peygamber: "Sizler bunlardan daka fazla iitir deilsiniz" buyurmutu. ie kendi rivayetini en-Neml:80. yetini getirerek te'yd etmi ve bn Umer rivye-' tini reddetmi bulunuyor. bnu't-Tn yle demitir: ".... Raslullah'n her iki sz de sylemi olmasnda bir mna yoktur. e: "Bilirler" buyurduunu hfz ve rivayet etmi, bn Umer de "itirler" buyurduunu iitmi ve rivyel eylemi olabilir. Bir de l iin "Bilgi" vasf kabul edilince "Duygu" vasfn da kabul
190 / 2483

buhari

esmek pekl caizdir. Amma bu iitme ister kulakla olsun, ister ruh olsun. Elverir ki, lde bir nevi' "Duygu" bulunduu sabit olsun. u kadar ki, bu ta'mm cumhurun grne uymaz. Kabirde sulin bedene girmeksizin yalnz ruha yneldiini kabul edenlerin grne gre tamm olabilir. Hlbuki i'timda lyk olan cumhurun grdr, lnn kabirde ruh ve cesediyle beraber ni'metlenmes veya azblanmasdr. Sul ve azabn yalnz ruha tahsisi hlinde kabrin bu azaba ihtisas mmkin olmaz (Kastalin). Bir uyarma: Kabir suli ve kabir azbi ta'brlerinden kasdedilen ma'n, ber-zh bir hayttr. Binenaleyh lm hli ister dekte gelsin de beton ve mermer bir kabir ine defn edilsin; ister Fir'avn ve tbi'leri gibi denizde boularak balklara yem olsun; ister bir yangnda yanp kl olarak vucd zerreleri savrulsun; ister atom ve hidrojen bombalanyle vcdu duman olup gitsin yhud maddesi kuvvete ve enerjiye tahavvl etsin, msavidir. Ve lm her ne sebeble gerekle irse gereklesin, vcdun madd varl ne ve nerede olursa olsun, berzah bir hayt balayacaktr. O haytta sorulacak, o ne'e ile ni'metlenecek veyhud azb-lanacaktr. [253] Hadsin bb balna delleti aktr. Bundan kabir azabn, gemi peygamberlerin kendi mmetlerine haber verdikleri anlalyor. Geri eldeki Tevrat nshalarnda kabir azab, hatt hiret bahsi de yoktur. Fakat Yahd kadnn bunu ie'ye haber vermesi, ya Tevrat'n ya gemi peygamberlerin bugn elde bulunmayan kadm nshalarnda mevcd bulunduuna dellet eder. Bu hadste de dier sahh rivayetlerde olduu gibi, kabir azabnn hakk olduu haber verilip, bu azbdan Allah'a snmak da retilmitir [254] Bu hadsin bala uygun olan yeri, fitne ta'brinin kabir suli ile kabir azabna dellet ve byle umm bir ma'ny ihtiva etmesidir. Nes'de ayn hadsin sonunda u ziyde vardr: .... Cematin bu feryd ve fign, Raslullah'n bu hutbesini anlamama mni' oldu. Bu sayhalar sknet bulunca bana yakn olan birisine: Allah sana bereketler hsan etsin! Raslullah hutbesinin sonunda ne buyurdu? diye sordum. O zt: Bana vahy olundu ki, siz, kabirlerinizde Deccl'in fitnesine yakn bir fime ile imtihan olunursunuz buyurdu, dedi. Gunder'in buradaki ziydesinde "hakk" kelimesi hazf edilmitir. Kastalin bu kelimenin yalnz Eb Zerr el-Herev nshasnda mevcd olduunu, u kadar ki, bu kelimenin zerine sukt{ dme) almeti konulduunu bildiriyor. Ayn kelime, bundan nceki hadste de yazlmamt. Onun iin tercemesinde parantez iine alnmtr. [255] Hadsin bb balna dellet yeri "Ona demirden tokmaklarla yle bir vuru vurulur ki... " fkrasdir. Bu hads ufak lftz fark ile bu kitabn 67. babnda 94 rakam ile de gemi ve orada bz aklamalar verilmiti [256] Bb bal kabir azabndan snmay ve snmann keyfiyetini beyn hakknda; hads ise kabir azabnn subtunu beyn hakkndadr. - Kirmn: det, byle ses iiten herkesin bu ekilde snacan hkm edicidir, demitir (Kastalln). Bylece bb ile hadsin uygunluunu gstermek istemitir. [257] Buhr bu ikinci tarki, bunun iitme suretiyle muttasl olduunu tenbh iin sev-ketmitir. Hlbuki birinci tark an'ane ile gelmiti. Bu ikinci tarki ef-sml tam senedi ile rivayet etmitir [258] Hadsin bb balna delleti meydandadr [259] Hadsin bb balna delleti aktr. Kabir azabndan sndktan sonra, ate azabndan da snlmas, tahss-ten sonra ta'mmdir. Nitekim hayt ve lm iddetlerinden sonra Decci Mesih'in fitnesinden snmak da ta'mmden sonra tahsis bi'z-zikr nev'inden bir edeb san'attr.' Raslullah bu fitnelerin ve imtihanlarn hepsinden emn ve masun olduu hlde bunlardan
191 / 2483

buhari

snmas, bu snmann bir du ve ibdet olmas; ve bir de snmay mmete retmek maksadyle olabilir. Bir de "Ezu bike li-mmeti", mmetim in sana snyorum, ma'nsna da olabilir. Zamanna yetiemiyecei muhakkak olduu hlde Deccl Mesh fitnesinden snmas da, o la'netlinin haberi asrdan asra, cematten cemate yaylp, yalanc, sahtekr, iftirac, fesd karc, byleyici olduu m'minlerce bilinsin de aldanmasnlar iindir. [260] Hads, kouculuk etmek ile sidikten saknmamann kabir azabna sebeb olduunu aka ifde etmektedir. Hadsteki kouculuk ta'bri, gybeti de iine aldndan, bb balna dellet vardr. Bu iki suun byk ey olmamalar, birka damla sidikten saknlmamasi veya dile kolay gelen birka sz sarfedilmesi i'tibriyledir. Yoksa haddizatnda her ikisinin; hele sz tayclnn ma'siyet olmas dolaysyle byk gnh olduunda bhe yoktur. "O zaman siz o (iftiray) dillerinizle birbirinize yetitiriyordunuz; hibir bilginiz olmayan eyi azlarnzla sylyordunuz, ve bunu kk, kolay bir ey sayyordunuz. Hlbuki bu, Allah indinde byktry'(en-Nr:l6). Bu hads, bz kk lfz farklanyle, ayn kitabn 81. babnn 115. hadsi olarak da gemi ve gerekli aklamalarn bir ksm orada verilmiti. [261] Hadsin bb balna uyan yeri aktr. lye cennet veya cehennemdeki yerinin sabah akam arz olunup gsterilmesi, buras senin mstakbel durandr diye haber verilmesidir. limler lnn buna muhtab olabilmesi ve haberi idrk etmesini eit eit tevcihlerle zh etmeye almlardr. Onlarn bu izahlar ve tercihlerinde kat'-iyyet ifde eden hibir sz yoktur. Hepsi htimle dayanan grlerden ibarettir. Bunun sebebi de hiret leminin ve onun balangc olan berzh haytn, beerin idrk ve ihata vstalarndan tammiyle uzak bulunmasdr. Onun iin ke-lmclar hayttan sonraya id uhrev mes'elelerde mnhasran nassn ird ve ilhamm umm bir kaaide olarak kabul etmilerdir [262] rih ibn Battal: "Cenaze iyi bir kii ise beni ulatrnz demesi, nefs ve ruh bir tekellmdr. Yoksa uurun idrk yeri olan rh, bedenden ayrldktan sonra bedenin kelm etmesi mmteni'dir. Meer ki Allah'n kudreti lnn ruhunu bedenine redd ve iade etmi olsun" demitir. Ayn de: "tbn Battl'n bu fikri, hayt, kelmn art olarak kabul edilmesine gredir. Hlbuki kelm, sesler ve harflerden ibaret olduuna gre, hayt artna luzm ve ihtiy olmakszn lh kudret o lfz ve savt lde yaratabilir. Nefs kelm, rh ile kaaim olur. Ve yalnz lde yaratlan sesler iitilmi olur. Hads ile kasd olunan bu olsa gerektir" demitir. Kmil Mrs da: "Fakat bize gre bu kelm ne nefs kelmdr, ne de Ifz kelmdr. Belki her cenazenin u fn lemdeki haytna gre ibret almaya ve gnl gzn amaya sebeb olmasdr..." demi ve hdisenin dnmeye ve ibret alnmaya tevik edici oluunu iaret etmitir. (Tecrd Ter., IV, 572-576). Bu hads ayn kitabn 52. babnda, 73. hads olarak gemi ve orada da bz aklamalar verilmiti. [263] Buhr buna yakn bir hadsi, bu kitabn "Bir ocuu lp de Allah'n hkmne raz ve mafiretini md ederek sabreden kimsenin faaleti bb"nda 6 rakamyle getirmitir. Bu ocuklar ana'babalan iin cehenneme birer perde olurlarsa, ana babalarn cehennemden perdelenmi ve korunmu olacaklar evleviyetle sabit olur [264] Hads, kkken mslmn ocuklarnn cennetlik olduklarna dellet eder. Ceb-ryeciler mstesna, slm limleri bu mes'elede ittifak etmilerdir. Hadsin geli sebebi yukarda da sylendii gibi, evldnn lm ile gnlleri yank ana ve babalara teselli vermektir.
192 / 2483

buhari

[265] Hadsin bb balna uygunluu, brahim'in cennette emzirildiinin haber verilmesidir ki, bu mslmn ocuklarnn cennetlik olduuna aka dellet eder. Bu hadslere gre ilim ve itihadna gvenilen limler, kkken len mslmn ocuklarnn cennetlik olduklarnda ittifak etmilerdir [266] Buhr bula ermeden len mrik ocuklarnn cennetlik veyhud cehennemlik olduklarna dir hibir hkm ifde etmeyip, tavakkuf etmitir. Fakat bb altnda sralad hadslerden bu ocuklarn da m'min ocuklar gibi cennetlik olmalar grne meyyal olduu sezilmektedir [267] Yn Allah onlar yaratrken, onlarn azblandirmay gerektirecek bir i yapmayacaklarn bilir. bn Battal yle demitir: "Allah onlarn ne yapacaklarn en iyi bilendir" sz, trl te'vl edilir: a. Peygamber tarafndan bu mrik ocuklarnn cennetlik olduklar bildirilmezden evvel, byle tavakkuf edilmi olmas; b. Bu mrik ocuklarnn byyp iradeli hareket ana geldiklerinde nasl yaayacaklarn, hangi dn zere leceklerini Allah bilir demek olmas; c. Peygamber'in bu sznn mcmel olmas ve el-A'rf: 172. yetiyle tefsir edilmi bulunmasdr. "Hani Rabb 'in dem oullar 'ndan, onlarn srtlarndan zrriyetlerini karp kendilerini nefislerine hid tutmu: Ben sizin Rabb 'iniz deil miyim? (demiti). Onlar da: Evet (Rabb'imizsin), hid olduk, demilerdi... "(el-A'rf:I72). Bu yetle iaret buyurulan umm bir ikrardr ki, burada m'minlerin ocuklar gibi, mriklerin ocuklar da dhil bulunur. [268] Bu Eb Hureyre hadsi de hemen ayn lfzla, bundan nceki bn Abbs hadsinin benzeridir. rih Nevev, muhakkak limlerin sahl mezhebi ve tercihi, mrik ocuklarnn cennetlik olduklardr, demitir. Tahkk ehli "... Hibir gnahkr, bakasnn gnh ykn yklenmez. Biz bir rasl gnderinceye kadar (hibir kimseye ve kavme) azb ediciler deiliz"(el-lsr:i5) yetini hccet getirip, kil ve red olmayan ocuklarn azb olunmayacana hkmetmilerdir. Hulsa bu hususta limler arasnda gr vardr: a. Mrik ocuklarnn babalarna tbi' olmas; b. Bu hususta bir hkme varmayp tavakkuf edilmesi; c. Mrik ocuklarnn cennetlik olmalardr. Nevev'ye gre de sahih olan ncsdr. [269] Hadsin bb balna uyan ksm "Her doan ocuk, ftrat zere dourulur" ifdeleridir. Bu ifde mrik ocuklarnn cennetlik olduklarn'dolaysyle bildirir. Yn bu hads, gerek mslmndan, gerek kfirden domu olsun doan her ocuun slm ftrat zere doduunu bildirmektedir. Bu hads, bu Cenazeler Kitb'nm 79. babnda 112 ve 113 rakamlanyle de gemi ve orada da bz aklamalar verilmiti. [270] Bu "Bb" sz, Eb Zerr nshas mstesna, dier nshalarn hepsinde bylece sabit olmutur. Bu, kendinden nceki bbdan bir fasl gibidir. Burada gelecek hadsin de nceki bb balyle ilgili ve ona uyan yeri olduu iin byle getirilmitir... (Fethu'l-Br). [271] Hadsin bb balna uyan ve dell getirilen noktas burasdr. brhm Peygam-ber'in etrafndaki bu ocuklarn "insan ocuklar" diye ta'br edilmesi, bunun mslmnlarn ocuklar ve kfirlerin ocuklarna muln ifde eder. Bu.un zahirine gre kfir ocuklar hiret hkmnde mslmn ocuklarna katlm oluyor. Zira onlar ftrat zere lmlerdir. Netice
193 / 2483

buhari

olarak bu hadsten de mrik ocuklarnn cennetlik olduklar aka anlalmaktadr. [272] Buhr bu hadsi et-Ta'br, eI-Buy\ Bed'u'1-Halk, el-Cihd, Ehdsu'l-Enbiy, et-Tefsr, ve el-Edeb ... kitblannda da getirmitir [273] Eb Bekr onnc hicret yl cumda'l-hire aynn yedisi olan pazartesi gn ykanm. O gn ok souk bir gn imi. 15 gn ateli bir hastala tutulmu. Cumda'l-hirenin kmasna 8 gn kala olan sal gecesinin akamnda vefat etmitir (bn Sa'd, ie'den). Eb Bekr'in pazartesi gn lmeyi temenni etmesi, Peygamber'in o gn lm olmas sebebiyle, onda dier gnler zerinde bir meziyyet olduu ve bu i'tibrla teberrk kasd ve hayr husul iindir. Hadsin bb balna delleti aktr. [274] Buhr bu hadsi, anszn lmenin mekruh olmadna dell olmak zere sevket-mitir. Byle anszn lmekte kerhat olmamas, gelen ztn yn Sa'd ibn Ub-de'nin Peygamber'e sorduu sule, Peygamber'in verdii cevbda kerahete dellet eder birey bulunmamasdr. Buhr bylece anszn lmn kerih olduuna dir gr ve rivayetleri cevblam oluyor. Hadsten alnan dier kymetli bir bilgi de, lmlerin ardndan onlar nmna yaplacak hayrlarn o llere fayda verecei hususunun bizzat Peygamber'in diliyle haber verilmi olmasdr. Bunun daha baka delilleri de vardr; yerinde grlecektir. [275] Buhr burada yette geen kelimeyi alarak, bu fiilin sls ve if l bblannda farkl ma'nda olduunu gstermitir. el-Kabr...: ly defn eylemek ma'nsnadr; birinci ve ikinci bbdandr. ei-Ikbr: Bir kimse iin mezar hazrlamak, ve ona mezar yeri gstermek ve mezar yeri vermek ma'nsnadr (Kaams Ter.). "O kahr edilesi insan ne nankrdr! Onu yaratan, hangi eyden yaratt? Bir damla sudan yaratt da onu biimine koydu. Sonra onun yolunu kolaylatrd. Sonra onu ldrp kabre soktu. Daha sonra, diledii zaman da onu tekrar diriltecek "(AbeseM-22). Bu yetlerde Allah insan ana karnnda yaratt ve birok tavrlar geirerek dnyya getirdii, sonra insan ldrp yeri ona mezar yapt; sonra diledii zaman da onu diriltecei beyn edilmitir. Bu yetlerde ldrme ve kabre koyma, birer ni'met olarak zikredilmitir. Allah'n insan ldrmesi, u fn hayttan ekip, ebed bir hayta mazhar etmesidir. bhesiz ki bu bir ni'mettir. Sonra insan nev'ine bahettii zek ile kabirlenmesi; bu da ayr bir lh Iutf-tur. nsan nev'inin ls, dier hayvanlarn leleri gibi yeryznde srnmyor; kurda kua yem olmuyor. Buhr yete iaret etmekle, hem kabrin Kur'n'da zikr edildiini, hem de ma'nsm hatrlatm oluyor. [276] Buhr, el-Mrselt:25. yetindeki "Kiften" kelimesini iaret edip, bunun tef sirini vermi ve bunun da llerin toplant yeri ma'nsyle kabre delletini gstermitir. Bu tefsiri balkta yazdk. imdi yetlerin de tammn yazalm: "Biz sizi hakr bir sudan yaratmadk mv.onu salam bir yerde tutup da ma 'lm bir vakte kadar. te biz bunu kudretimizle yaptk. Demek biz ne gzel kaadirleriz. Yalan sayanlarn vay o gn hline! Biz yeri bir toplant yeri yapmadk m dirilere de, llere rfe..."(el-Mtirselt:20-25), [277] Hz. ie, Peygamber'in vefat srasnda kendisine ebed fahr ve eref bah eden vaziyetini bu gayet bel vecizesiyle tasvr etmitir ki, gerek mantkan, gerek mefhmen hiz olduu mstesna ebed kudrete hayran kalmamak kaabil deildir. O kuds ve melek hli, mmetin htrasnda ebediyyen yaatan m'minle-rin annesi ie'nin bu ebed veczesidir. Bu hads Peygamber'in, ie'nin nevbetinde ve kucanda ldnn, ve yine ie'nin odasna gmldnn delli olmaktadr. Bununla beraber hads, biraz evvel de iaret ettiimiz gibi, Hz. ie'nin hiz olduu yksek menzi-let ve fazletine de en parlak bir hccettir.
194 / 2483

buhari

[278] Hadsin bb balna uyan ksm aktr. Kabre taabbud endesinden dolay Peygamber'in kabri, ieriye girmeye mni' bir bina iinde olup, halkn ziyaretine almad belirtilmitir [279] Hill: Benim ocuum olmad hlde bu hadsi kendisinden rivayet ettiim Urve, beni knyelendirdi, demitir. nk glib kaaidede kii ancak ocuklarnn ilkinin ismiyle knyelendirilir. Hill'in bu knyesinde ihtilf edilmitir. Eb Amr, ; Eb Umeyye, Eb'lCehm'dir diye grler ileriye srlmtr. Buhr'nin bu kelm getirmekten maksad, Hill'in Urve'ye kavutuunu tenbh etmektir [280] Bu hadsi bn Eb eybe de rivayet etmi ve buna Eb Bekr ile Umer'in kabirle--A rinin de hrglendirilmi olduklarm ziyde etmitir. Eb Nuaym'n Mustahrac'mda da bu ziyde ile beraber rivayet edilmitir. Eb Dvd ve Hkim, Kaasm ibn Muhammed'den u haberi rivayet etmilerdir: Kaasm yle demitir: Bir kerre ie'nin yanma girdim de: Anneciim, Raslullah'n ve iki arkadann kabirlerini bana ap gsterseniz! diye rica ettim. ie bana kabir gsterdi. Bu kabirler ne yksekti, ne de zeminin krmz akllar seviyesinde yass ve baskt. Ve bunlarla akllanmt. Raslullah'n kabrini nde, Eb Bekr'in ba, Peygamber'in krek kemikleri arasna tesadf etmi, Umer'in ba da Peygamber'in ayaklan yannda olarak grdm. Bu, Muviye'nin halifelii zamannda olan durum idi... (Fethu'I-Bri). Ayn, bu kabrin biribirlerine gre durularn anlatan muhtelif rivayetleri sralam ve bu arada kabrin bu rivayetlere gre alaca .durumu alt ekil hlinde izip ekillendirerek gstermitir (Umdetu'l-Kaar IV, 248-250). Bu merkadin vaziyeti hakkndaki rivayetler arasnda ehemmiyetli farklar vardr. Bunun yegne sebebi bundan evvel 144 rakamyle geen ie hadsinde grld zere, ie ve sahbler tarafndan kabrin halka almamas, kabrin mescid edinilmesinden ende edilerek dima mahfuz ve kapal bulundu-rulmasdr. Ki bu suretle Peygamber'in Tevhd nmna tad yksek gaye ve arzusu tammiyle gereklemi bulunuyor. Bu mbarek kabirlerin sfat ve vazi yetleri hakkndaki bu ihtilflar, Peygamber'in arzusunun gerekletiinin en bariz ahididir {Tecrid Ter., IV, 774, zetle). [281] Bu hads, Peygamber'n kabri hakknda trih mhim bir hdiseyi bildirmektedir. Hadsin bb balna delleti yledir: Hads, Peygamber'n kendisinin ve ayann kabir iinde olduuna dellet etmektedir. Bahk da Peygamber'n kabri hakkndadr. Bu rivayeti aklayan dier rivayetlerden bzlar unlardr: Hamav, Eb Bekr el-cur'nin, hcrenin ins hakknda uayb ibn s-hk vstasyle Him ibn Urve'den yle rivayet ettiini bildiriyor: Umer ibn AbdiJazz zamannda halk, Peygamber'n kabrine doru namaz klmaya balamt. Umer ibn Abdilazz, buna mni' olmak zere bu kabrin bulunduu Aie hcresinin duvarn ykseltmek istedi. Eski duvar yktrdnda, diz kapana kadar bir ayak grld. Umer ibn Abdilazz alamaa balad. Nihayet Urve durumu aydnlatt ve: "Bu grdnz, Umer ibn Hattb'm ayadr" dedi. Umer ibn Abdilazz, Urve'nin bu sznden son derece memnun olup sevindi. Eb Bekr el-cur'nin, Rec el-Kind (112)'den dier bir rivayetinde yle bildirilmitir: Veld ibn Abdilmelik, Umer ibn Abdilazz'e bir mektb gnderip,. Peygamber'n kadnlarnn hcrelerini satn alarak yktrmas ve Mescid'i geniletmesini emretmiti. Umer, odalar satn ald ve kendisi Mescid'in bir kesine oturup hcrelerin yklmasn emretti. Umer ibn Abdilazz'in bu gnk kadar ok aladn hi grmemitim. Sonra Umer kabir zerine istedii gibi bir hcre yaptrp eski hcreyi yktrnca, kabir meydana kt. Bu kabirlerin stndeki kumlar akp yere inmiti. Umer bu vaziyetten mteessir olup, alayarak kumlar toplamaa ve kabirleri bizzat dzeltmeye balad. Rec el-Kind dedi ki: Ben:
195 / 2483

buhari

Y Emr! Allah sana iyilik versin! Sen bu ii bizzat yapmak istersen halk da itirak eder. Sen birine emret de, o dzeltsin! dedim. stiyordum ki bana emretsin. Hlbuki Umer, klesi Muzhim'e: Y Muzhim, haydi kalk, dzle! diye emretti. Muzhim dzeltti. Rec dedi ki: Eb Bekr'in kabri, Peygamber'n ortasna tesadf etmiti. Umer'in kabri de Eb Bekr'in arkasnda, Umer'in ba da Eb Bekr'in ortas hizasnda bulunuyordu. Bu hususta daha geni rivayetler de vardr (Umdetu'l-Kaar, IV, 250-252'den naklen Tecrd Ter., IV, 775-782). [282] Buhr bunu dier bir tarkten senedli olarak el-1'tism Kitbi'nda da getirmitir. Bu hads, Hz. ie'nin derin, engin grn, tevazu' ve yksek feragatini gstermektedir. [283] Hadsin bb balna uygunluu, Umer'in e'den, onun hcresi iinde Pey-gamber'in ve Eb Bekr'in yannda gmlmek istemesi kssasmdadr. Ayrca bunda kabristanlarda, zerlerine rahmet indiinde rahmete nail ol-,;,i mak; ziyaret edenlerin dualarndan faydalanmak iin slih kimselerin kabirlerine komu olmaya iddetle arzu duymann meruluu; lm hlinde olan kimseye yapt iyi eyleri zikrederek tesell edici szler sylenebilecei; Umer'den sonra halifeliin bir ra meclisine braklm olduu; Umer'in mslmn ve Kitb ehli btn insanlarla ilgili en mhim insan haklan maddelerini ihtiva eden son derece kymetli bir vasyyet yapm olduu ve daha baka hkmler alnmtr. Bu hads ileride Usmn'n menkbeleri babnda daha uzun bir metin ile gelecektir. Oradaki rivayette bunlara ilveten, Umer'in sabah namaznda nasl vurulduu ve sahblerin heyecan ve nihayet Usmn'n ra meclisi tarafndan ittifakla halfe seilmesi hususlar da bildirilmitir. [284] es-Sebb; kesmek, ve bir kimsenin makadna drtmek, svmek ve ktlemek; duvar sinirlemek ma'nlarmadr (Kaams Tercemesi) [285] Bu hadsteki "sebb"ten maksad, lnn ktlklerini sayp dkerek, hayrsz ve faziletsiz bir kimse olduunu ortaya koymaktr. Bu suretle lnn gnhlarn ve ayplarn zikretmek nehyedilmitir. Bu nehyin gerekesi de, lenlerin haytlarnda yaptklar her eyin karlna kavumu bulunmalar; binenaleyh ktlemenin bo ve lzumsuz olduu, hatt bu ktlkleri sylemenin onlarn diri olan yaknlarn zp, slm topluluu iinde yersiz ve zararl olan bir ayrlk sebebi olabilecei gibi hususlardr. Eb Dvd ile Tirmiz, 5we'lerinde Abdullah ibn Umer'den Peygamber'in: " llerinizin iyiliklerini annz da ktlklerinden dillerinizi tutunuz" buyurduunu rivayet, etmilerdir. [286] Bu mutbaalardan Alibnu'l-Ca'd'mkini Buhri, Rkaak Kitb'nda; bnu Ar'-ara'nn mutbaatn Gusl Kitb'nda; bnu Adiyy'in mutbaatn da el-sml senedleriyle rivayet etmilerdir. [287] Buhr, slm'a zarar verenlerin, slm' krletmek yolunda tertbler ve tuzaklar yapanlarn bu ktlklerinin sylenmesi ve onlarn at kt rlarn yok edilmesinin cevazn anlatmak iin geen babn ardndan bunu getirmitir. [288] Peygamber (S) "yakn hsmlarn jwirfir/"(e-uar:214) yeti indii zaman, Safa tepesine kp Kurey'e nida etmi ve onlara slm'a girmeyi tlemiti. te o gn amucas Eb Leheb: "Tebben leke = Yh sana, bizi bunun iin mi buraya topladn?," diye azn bozmutu. Bunun zerine Tebbet Sresi inmi ve Eb Leheb, ebed olarak lh rahmetten uzak kalmtr. Bu sre btn devirlerde Eb Leheb tynetinde olanlarn, onun ahsnda rahmetten uzak kalacaklarn insanla ln etmektedir. Hadsin, sahbninin mrseli olduu, nk bn Abbs'n o vakit kk bir ocuk olduu ve la'net szn bn Abbs'n syledii hususlar da dikkatten karlmamaldr. Bu hads, euar:214 yetinin tefsri srasnda tekrar gelecektir.
196 / 2483

buhari

86- KTABU'L-HUDUD 1- Saknlacak Snrlar Bab 2- Bb: Hamr (Yn arb) ilmez 3- ki enin Dvlmesi Hakknda Gelen ey Bab 4- Haddin Evde Vurulmasn Emreden Kimse Bab 5- (me Suunda) Yapraklar Soyulmu Hurma Deynekleri le Ve Na'llerle Dvme Bab 6- arb ene La'net Etmenin Mekruh Olmas Bab 7- alarken Hrszn Hli (Nasl Olur) Bab 8- smi Aka Sylenmedii Zaman Hrsz Kiiye La'net Etmek Bab 9- Bb: Haddler Bir Keffrettir 10- Bb: Mit Minin Srt Ez Etmekten Korunmutur Ancak zerine Vcib Olmu Bir Hadd'de Yhud Kul Hakknda Korunmaz 11- Allah'n Ta'yn Etmi Olduu Haddleri Uygulayp Yerine Getirmek Ve Allah'n Haramlarna Saygszlk Edenlerden ntikaam Almak Bab 12- Haddlerin (tima Mevkii Yksek Olan) erfe De (tima Mevkii Aa Olan) Hakire De Mv Olarak Uygulanp Yerine Getirilmesi Bab 13- Devlet Bakanna (Y&Hud Onun Vekili Olan Hkime) Ykseltildii Zaman, er' Bir Ceza Hakknda efaat Etmenin irkinlii Bab 14- Yce Allah'n u Kavli Bab: 15- Hrszn Tevbe Etmesi Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
86- KTABU'L-HUDUD (Sert Cezalar Kitab) [1] 1- Saknlacak Snrlar Bab [2] 2- Bb: Hamr (Yn arb) ilmez

bn Abbs da: Zina rasnda zina eden kimseden mn nuru ekilip karlr, demitir [3].
1-.......Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o da Eb Bekr ibn Ab dir rahman'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti. Ra-slullah (S) yle buyurmutur: "Zina eden kii zina ettii srada mii'-min olduu hlde zina edemez. ki ien de iki itii srada m'min olarak iemez. Hrsz da hrszlk yapt srada m'min olduu hlde hrszlk edemez. Yamaclk yapan kimse de insanlar gzlerini ona doru ykseltip bakarlarken (yn insanlarn gzleri nnde) yama clk ettii zaman m 'min olarak yamaclk ve apulculuk edemez"[4]. Ve bn ihb'dan; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den ve Eb Sele-me'den; onlar da Eb Hureyre'den; o da Peygamber(S)'den '"apulculuk" fkras mstesna, bundan nceki hadsin benzerini rivayet etmilerdir. 3- ki enin Dvlmesi Hakknda Gelen ey Bab 2-.......(Buradaki iki yoldan) bize Katde,'Enes ibn MIik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) arb ime suunda, yapraklan soyulmu hurma deynei ve na'llerle (yn ayakkablarla) dvme
197 / 2483

buhari

cezas uygulamtr. Sonra Eb Bekr de iki ier kimseye krk deynek vurmutur [5]
4- Haddin Evde Vurulmasn Emreden Kimse Bab 3-.......Ukbe ibnu'I-Hris (R) yle demitir: en-Nuaymn yhud en-Nuaymn'n olu iki imi olarak getirildi. Peygamber (S) evde bulunan kimselere onu dvmelerini emretti. Ukbe dedi ki: Bu emir zerine onu dvdler, ben de onu na'llerle dvenler iinde bulundum [6]. 5- (me Suunda) Yapraklar Soyulmu Hurma Deynekleri le Ve Na'llerle Dvme Bab 4-.......Bize Vuheyb ibn Hlid, Eyyb'dan; o da Abdullah ibn Eb Muleyke'den; o da Ukbe ibnu'l-Hris(R)'ten yle tahds etti: Pey-gamber(S)'in huzuruna Nuaymn yhud Nuaymn olu sarho olarak getirildi. Bu kendisine ok ar geldi de evde bulunan kimselere onu dvmelerini emretti. Oradakiler onu hurma deynekleri ve na'llerle dvdler. Ben de onu dvenler arasnda idim [7]. 5-.......Bize Katde tahds etti ki, Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) arb imede hurma dallan ve na'llerle dvme cezas uygulad, Eb Bekr de krk deynek vurdu, demitir [8]. 6-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Peygamber(S)'in huzuruna arb imi bir kimse getirildi. Peygamber (orada bulunanlara): "Bunu dvnz!" buyurdu. Eb Hureyre dedi ki: Artk bizden eliyle dven, ayakkabs ile dven, ihram ile dven kimseler vard. Dvme ii bitince topluluktan bz kimseler bu adama: Allah seni hor ve zell klsn! dediler. Peygamber: "(Hayr) byle sylemeyiniz! Bu adamn aleyhine eytna yardm etmeyiniz!" buyurdu [9]. 7-.......Bize Eb Husayn tahds edip yle dedi: Ben Umer ibn Sad en-Naha'den iittim, yle dedi: Ben Al ibn Eb Tlib(R)'den iittim, yle dedi: Ben herhangibir kimseye hadd vurup da onun lmesiyle nefsimde znt duymu deilimdir. Ancak byle bir znty iki ien kimse hakknda duymuumdur. ayet iki ien kimse hadden dolay lseydi, muhakkak ben onun diyetini verirdim. Bunun da sebebi udur: nk Raslullah (S) iki ienin haddi hakknda bize sabit bir aded kaannlatrmamtr [10]. 8-.......es-Sib ibn Yezd (R) yle demitir: Raslullah (S) zamannda, Eb Bekr'in emirliinde ve Umer'in halifeliinin ba tarafnda bize arb imi olan sarho getirilirdi de, bizler ona doru kalkar, ellerimizle, ayakkablarmzla ve ridlarmzla dverdik. Umer'in emirliinin sonunda, Umer sarhoa krk deynek vurdu. Nihayet insanlar iki imek ve fesd karmakta ileri gittikleri zaman, Umer sarholara seksen deynek vurdurdu [11]. 6- arb ene La'net Etmenin Mekruh Olmas Bab

nk o kimse iki imekle slm Dni'nden dar kc deildir [12].

9-.......Bize el-Leys tahds edip yle dedi: Bana Hald ibn Yezd, Sad ibn Eb Hill'den; o da Zeyd ibn Eslem'den; o da babas (Umer'in hizmetisi olan) Elem el-Habe'den; o da Umer
198 / 2483

buhari

ibnu'l-Hattb(R)'dan yle tahds etti: Peygamber (S) zamannda Abdullah isminde bir adam vard. nsanlar tarafndan "Hmr ( = Eek)" lakab ile lakablandnurd. Bu zt Raslullah' arasra gldrrd. Peygamber bu adama, arb itii iin deynekleme cezas uygulamt. Bir gn bu Abdullah yine huzura getirildi, Peygamber deyneklenme-sini emretti, o da deyneklendi. Topluluktan birisi: Y Allah, u adama la'net et, iki yznden ne kadar da ok huzura getiriliyor! dedi. Bunun zerine Peygamber: "Ona la'net etmeyiniz! Vallahi kesin olarak bilmiimdir ki bu zt muhakkak Allah' ve Rasl'n sevmektedir" buyurdu [13].
10-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber(S)'e sarho bir adam getirildi. Peygamber onun dvlmesini emretti. Artk bizden kimimiz onu eliyle dvyor, kimimiz ayakkabsyle dvyor, kimimiz de elbisesiyle dvyordu. Dvme ii bitince iimizden bir adam: Buna ne oluyor! Allah bunu zell klsn! dedi. Bunun zerine Raslullah: __"Kardeinizin aleyhinde eytnn yardmclar olmaynz1"buyurdu [14]. 7- alarken Hrszn Hli (Nasl Olur) Bab 11-....... Bize Fudayl ibn Gazvn, krime'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Zina edici kii zina ettii srada m'min olduu hlde zina edemez. Hrsz kii de hrszlk ettii srada m'min olduu hlde hrszlk yapmaz!" [15]. 8- smi Aka Sylenmedii Zaman Hrsz Kiiye La'net Etmek Bab [16] 12-.......Bize (Sleyman ibn Mihrn) el-A'me tahds edip yle dedi: Ben Eb Salih'ten iittim; o da Eb Hureyre(R)'den ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah u hrsz kiiye la'net etsin ki, o bir mifer alar da o sebeble eli kesilir, bir ip alar da o yzden eli kesilir!" el-A'me: Eb Hureyre'nin bu hadsini rivayet edenler, hadsteki "Beyda" lafznn harbde baa giyilen demir mifer olduunu, ipin de en az kymeti birka dirheme msv olan nevi'den deerli birey olduu grnde bulunurlard, demitir [17]. 9- Bb: Haddler Bir Keffrettir 13-.......Ubdeibnu's-Smit(R) yle demitir: Bizler bir mecliste Peygamber(S)'in yannda idik. Bizlere yle buyurdu: "Benimle u artlar zere bey'at ediniz: Allah'a (ibdette) hibireyi ortak klmamak, hrszlk etmemek, zina eylememek..." diye sayp el-Mmtehne: 13. yetinin hepsini okudu. "inizden bu and ve sznde durann ecri Allah'a iddir. Bu dediklerimden birini yapp da ondan dolay dnyda ikaaba uratlrsa, bu ikaab ona keffrettir. Bunlardan bir suu yapp da yapt fiili Allah Tal rterse (onun ii de Allah'a iddir), Allah dilerse onu mafiret eder, dilerse onu azblan-drr" [18] 10- Bb: Mit Minin Srt Ez Etmekten Korunmutur Ancak zerine Vcib Olmu Bir Hadd'de Yhud Kul Hakknda Korunmaz 14-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) Veda Hacc'nda (Min'da Nahr
199 / 2483

buhari

-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) Veda Hacc'nda (Min'da Nahr gn yapt hutbesinde): "Dikkat edin! Hrmete en byk bilmekte olduunuz ay hangisidir?" buyurdu. Sahbler: Bu hacc aymz deil mi? dediler. Raslullah: "Hrmete en byk bilmekte olduunuz belde hangisidir?" buyurdu. Sahbler: Bu Mekke beldemiz deil mi? dediler. Raslullah: "Hrmete en byk bilmekte olduunuz gn hangisidir?" buyurdu. Sahbler: Bu hacc gnlerimiz deil mi? dediler. (Bu mukaddimeden sonra) Raslullah: "bhesiz ki Allah Tebreke ve Tal sizlere bu aynzda, bu beldenizde, bu gnnzn haram olduu gibi (birbirinize) kanlarnz, mallarnz, namuslarnz haram klmtr (bunlar her trl tecvzden korunmutur). Ancak bir hakk karlnda olmak mstesnadr. Dikkat edin! Bunlar sizlere tebli ettim mi?" buyurdu. Bu soruyu Raslullah kerre sordu. Sahbler her defasnda O'na: Evet, tebli ettin! diye cevb veriyorlard. Sonra Raslullah: "Sizlere yazk -yhud: Sizlere veyl olur-; sakn benden sonra birbirlerinizin boyunlarna vuracak surette birbirlerinizi kfre nisbet edip de ktali hall saymaya dnmeyin -yhud: Fiilleriniz birbirlerinin boyunlarna vuran kfirlerin fiillerine benzemesin-!" buyurdu [19].
11- Allah'n Ta'yn Etmi Olduu Haddleri Uygulayp Yerine Getirmek Ve Allah'n Haramlarna Saygszlk Edenlerden ntikaam Almak Bab 15-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) dny ilerinde iki i arasnda muhayyer klndnda, o i gnh olmad mddete, muhakkak onlarn en kolay olanm terch ederdi. Eer o iler gnh nev'inden olurlarsa, Peygamber onlarn ikisinden de insanlarn en uzak bulunan olurdu. Allah'a yemn ederim ki, O, kendisine getirilen hicbireyde kendi nefsi iin asla intikaam almazd. O ancak Allah'n haramlarnn paralanp hrmetsizlik edilmesinde Allah iin (fkelenir) intikaam alrd [20]. 12- Haddlerin (tima Mevkii Yksek Olan) erfe De (tima Mevkii Aa Olan) Hakire De Mv Olarak Uygulanp Yerine Getirilmesi Bab 16-.......Bize el-Leys, bn ihb'dan; o da Urve'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: Usme, Kurey'in Mahzum soyuna men-sb olup hrszlk yapm bir kadn hakknda (efkat iin) Peygam-ber(S)'le konumutu. Bunun zerine Peygamber: "Sizden evvelki mmetler ancak undan helak olmulardr: onlar haddi (yn cezay) hakir kimseye uygular idiler de erefli olan kimseyi terkederlerdi. Nef sim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, eer (Muhammed'in kz) Fma bu ii yapm olayd, muhakkak onun elini de keserdim" buyurdu [21]. 13- Devlet Bakanna (Y&Hud Onun Vekili Olan Hkime) Ykseltildii Zaman, er' Bir Ceza Hakknda efaat Etmenin irkinlii Bab 17-.......Bize el-Leys, bn ihb'dan; o da Urve'den; o da ie(R)'den yle tahds etti (ie yle demitir): Kurey'in Mahzm soyundan olup da hrszlk etmi bulunan bir kadnn durumu, Ku-rey'e hayl znt vermiti. Onlar: Bu kadn cezadan afv hususunda Raslullah ile kim konuabilir? Bu hususta kelm etmeye
200 / 2483

buhari

Raslullah'n sevgilisi olan Usme'-den baka kim cesaret edebilir ki? dediler. Nihayet Usme, bu hususta Raslullah ile konutu. Bunun zerine Raslullah (S): "Allah'n ta'yn ettii cezalardan bir ceza hususunda efaat mi ediyorsun?" buyurdu. Sonra ayaa kalkp bir hitabe yaparak yle dedi: "Ey insanlar! Sizden evvelki (mmet)ler ancak u sebebden sapmlardr: Onlar aralarnda erefli bir kimse ald zaman onu brakrlard da zayf olan ald zaman ona ceza uygularlard. Allah 'a yemn ediyorum ki, eer Muhammed'in kz Ftma alm olayd, muhakkak onun elini de keserdim!" [22].
14- Yce Allah'n u Kavli Bab:

'Erkek hrszla kadn hrszn -o ilediklerine bir karlk ve ceza ve Allah'tan (insanlara) ibret verici bir ukubet olmak zere- ellerini kesin!... "(ei-Mide: 38) [23]. Ve ne kadar malda el kesilir? Al (R), hrszn elini avutan (yhud bilekten) kesmitir [24] Katde, hrszlk yapm bir kadnda onun yalnz sol eli kesildi, onda baka bir kesme olmad, demitir [25].
18-.......Bize brhm ibn Sa'd, bn ihb'dan; o da Urve'den tahds etti ki, ie (R): Peygamber (S) "Hrszn eli, drtte bir dnr ve daha fazla kymette mal ald zaman kesilir" buyurdu, demitir. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Abdurrahmn ibn Hlid, ez-Zuhr'nin erkek kardeinin olu ve Ma'mer ibn Rid ls de brhm ibn Sa'd'a mutbaat etmilerdir [26]. 19-.......Bu seneddekirvlerdeie(R)'den, Peygamber(S)'in "Hrszn eli drtte bir dinarda kesilir" buyurduunu nakletmierdir. 20-.......ie (R) buradaki rvlere, Peygamber(S)'in: "Dinar'n drtte biri kymetindeki hrszlkta el kesilir" buyurduunu tahds etmitir. 21-.......Bize Abde, Him'dan tahds etti ki babas Urve yle demitir: Bana ie (R): Peygamber (S) zamannda hrszn eli ancak hacefe denilen kalkan veya turs denilen kalkan kymetinde bir mal aldnda kesilirdi, diye haber verdi. 22- Bize Usmn ibn Eb eybe tahds etti. Bize Humeyd ibn Ab-dirrahmn tahds etti. Bize Him, babas Urve'den; o da ie'den bunun benzeri hadsi tahds etti. 23-.......Bize Him ibn Urve, babasndan haber verdi ki ie (R): Hrszn eli hacefeden yhud tursten daha aada bir mal iin kesilmezdi. Bunlarn herbiri kymetli eylerdi, demitir. Bu hadsi Vek' ile bn drs de Him'dan; o da babasndan mr-sel olarak rivayet etmitir. 24-.......ie (R): Peygamber (S) zamannda hibir hrszn eli mcenn denilen yhud hacefe denilen bir kalkan bedelinden daha aada bir mal iin keslmemitir. Hlbuki bu kalkanlardan herbiri kymetli eylerdi, demitir [27]. 25-.......Bana Mlik ibn Enes, Abdullah ibn Umer'in himayesinde bulunan Nfi'den; o da
201 / 2483

buhari

Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) deeri dirhem olan bir kalkan hrszlnda hrszn elini kestirmitir. Ve ona Nfi'den rivayette Muhammed ibn shk mutbaat etmitir. el-Leys de: Bana Nfi' "Semenehu" yerine "Kymetehu" eklinde tahds etti, demitir.
26-.......Bize Cuveyriye, Nfi'den tahds etti ki, bn Umer (R): Peygamber (S) dirhem deerinde olan bir kalkan hrszlnda hrszn elini kestirdi, demitir. 27-....... Ubeydullah yle demitir: Bana Nfi' tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S) semeni dirhem olan bir kalkan hrszlnda hrszn elini kestirdi, demitir. 28-....... Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den tahds etti ki, Abdulah ibn Umer (R): Peygamber (S) semeni dirhem olan bir mcenn kalkan hrszlnda hrszn elini kestirdi, demitir 29-.......Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Ben Eb Salih'ten iittim, yle dedi: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah u hrsza la'net etsin ki, o bir mifer alar da eli kesilir, bir ip alar da (o kk ey sebebiyle) eti kesilir!" [28]. 15- Hrszn Tevbe Etmesi Bab [29] 30-.......Bana bnu Vehb, Ynus'tan; o da Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) hrszlk eden bir kadnn elini kestirmitir. ie: Artk bundan sonra o kadn bana gelir, ben de onun hacetini Peygamber'e ykseltir, arzederdim. Kendisi bu hdiseden sonra tevbe etti ve tevbesi de gzel oldu, demitir [30]. 31-....... Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Eb drs'ten haber verdi ki, Ubdetu'bnu'sSmit (R) yle demitir: Ben bir topluluk iinde Raslullah (S) ile bey'atlatm da bey'atte yle buyurdu: "Ben sizlerle u artlar zerine bey'atlayorum: Allah'a (ibdette) hibir eyi ortak klmamanz, hrszlk yapmamanz, ocuklarnz ldrmemeniz, ellerinizle ayaklarnz arasndan bir iftira dzp getirmemeniz (yn kendiliinizden kimseye hibir iftira dzp atmamanz), hibir ma'rf ite bana isyan etmemeniz. Sizden her kim bu sznde durursa, onun ecri Allah'n (fazilet ve kerem) zimmetindedir. Bu dediklerimden birini yapp da ondan dolay dnyda yakalanrsa, bu onun iin bir keffrettir ve bir temizliktir. Bunlardan birini yapp da yapt fiili Allah rterse, onun bu ii de Allah 'a kalr. Allah isterse onu azblandrr, isterse onu affeder." Eb Abdillah el-Buhr: Hrsz, elinin kesilmesinden sonra tevbe ettii zaman hidlii kabul edilir. Her hadd vurulan da byledir, tevbe ettii zaman hidlii kabul edilir, dedi [31].

[1] Hudd, Hadd'in cem'idir. Hadd, men' etmek, snr koymak ma'nlanna gelir. Bakalarn ieriye girmekten men' ettii iin Arablar kapcya "Haddd" derler. Tarlalar birbirinden ayran snrlarla devletler arasndaki snrlara "Hudd" denilmesi bundandr. Kitblarda grlen ta'rfler, efradn cami' ayarn mni', yn bireyin btn ma'nlarn toplayp baka ma'nlarn o ta'rfe girmesine mni' olduklar iin, onlara da mantkta "Hadd" denilir. erat rfnde ise "Hadd", Allah iin bir hakk olarak ta'yn olunan ceza ve ukubettir. Bu haddin zina, iftira, arb
202 / 2483

buhari

ime, hrszlk ve kati gibi crmlere id olan nevi'leri vardr. u yetlerdeki Hudd, crm ve ma'siyet ma'nsinadr: ". Bu hkmler, Allah 'in snrlardr. Sakn onlarq yaklamayn... " (el-Bakara: 187); "... Bunlar Allah'n snrlardr. Onlar gemeyin. Kim Allah'n snrlarn aarsa, ite onlar zlimlerin t kendileridir" (el-Bakara: 229); "... Kim Allah'n hududunu aarsa, muhakkak ki kendisine yazk etmi olur... " (et-Talk: [2] Bz nshalarda "Kitbu'I-hudd ve m yuhzeru mine'l-hudd" eklinde gelmitir ki, "Hudd hkmleri ve saknlacak snrlar kitab" demek olur. Buh-r bu bbda hads zikretmedi [3] el-Msteml'nin rivayetinde bu balk, "Bbu'z-zin ve'l-hamr = Zin ve arb imenin hkm bab" eklindedir. bn Abbs'n bu szn Eb Bekr bn Eb eybe mn Kitb'nda rivayet etmitir. [4] Bunun bir rivayeti Eribe'de de gemiti. Mslim de bunu Erbe'de rivayet etti. Orada da bildirildii zere rih bn Battal yle demitir: ki mek hakknda gelen haberler iinde en iddetlisi, bu Eb Hureyre hadsidir. nk hacete zikredilen drt gnh ileyenlerden bunlar iledikleri srada mn uurunun kendilerinden gittii haber verilmitir ki, zahire gre bu ok ardr... Haricler, tebliin zahirine tutunup byk gnhlar haram olduklarn bilerek ileyenleri tekfir etmilerdir. Snnet ehli limleri ise buradaki mn kemle hamledip "Byk gnhlar ileyenlerin mn tam ve kmil olmaz" suretinde tefsir etmilerdir. rih Hattb de: "ki imeyi ve dier gnhlar hall sayarak ileyenler m'min olmaz" diye te'vl etmitir. [5] Bu hads alkoll iki iene er' ceza olmak zere deynekie dvme uygulandna ak bir delildir. Mslim Hudd'da bunun birka rivayetini getirmitir. [6] Bu hads hadd'in bazen evlerde de yaplabileceine dellet etmitir. Bunun bir rivayeti Veklet'te de gemiti. [7] Bu da ayn hadsin baka yoldan gelen bir rivayetidir. [8] Buhr bu hadsle ime suunda hurma deynekleri ve na'llerle dvmekle yetinmenin cevazna iaret etmitir. Nevev de: limler hurma deynei ve na'llerle ve elbise ulanyla dvmekle yetinmek zerinde ittifak ettiler, demi; sonra da: En sahh olan kam le dvlmesinin cevazdr, demitir (Ayn). [9] Hadste o sarhoun dvlmesi emredildii hlde, dayak mikdn bildirilmemitir. arbn harmh Kur'n ile sabit olduu iin, arbn az da cezay gerektirir. Dier ikilerde ceza haddi sarholuk derecesine gredir. Hadsin sonunda Peygamber'in horlamay nehyetmesi, m'minin horlanmasna eytn sevindii iindir. [10] Hadsin sonundaki "Lem yesnneh" cmlesinin ma'ns. Raslullah bu konuda sabit bir say ta'yn ve takdir etmedi demektir. bn Mce'nin Snen'nde u ziyde vardr: Al: Muayyen bir say ile vurduumuz hadd bizim kendi icti-hdmzdr, dedi. Bu hadsle bu ziyde sarhoa sabit olan cezann gayr muayyen olarak bir mikdr dvmekten ibaret olduunu gstermektedir. mm afi: "Eer arb ien kii el ile, libs ile dvlerek ta'zr edilir de lrse, imma bir mes'liyet sabit olmaz. Eer krbala dm ise diyetini der" demitir. [11] Bunun ma'ns udur: Umer zaman Irak ve m fethedilince insanlar bu sulak, mnbit, yaay rahat, zmleri ve meyveleri bol yerlerde yaamaa balad. Byle refah artnca da arb ienler oald. Bu sebebden dolay Umer ienlere ar basmak ve onlar bu fiilden men' etmek maksadyle ime cezasn artrd. [12] Buln bu bal, iene la'net etmeyi nehyeden hadsle "nsan ierken m'mn olduu hlde imez" hadsi arasn uyuturmak maksadyle getirmie benziyor...
203 / 2483

buhari

[13] Bu Abdullah en, akac ve horlamalara aldrmaz bir kimse olup, kendisine "Eek" denilmesinden de hi kzmazd. Abdullah'n bz hl ve hareketlerine Raslullah glerdi. rih Kirmn onun garb hareketlerinden birini yle bildirir: Abdullah bir gn veresiye bir tulum ya, br tulum da bal satn alp bunlar Peygamber'e getirerek hediye etmi. Bir mddet sonra ya ve bal sahibi gelip bunlarn bedelini isteyince, Abdullah adam yanma alp Peygamber'e getirmi ve: Y Raslallah.bu adama ya ve baln parasn ver! demi. Raslullah da bu hle glm ve mal sahibinin isteinin verilmesini emretmitir. Peygamber'n ehdeti vehile vicdan Allah ve Raslullah sevgisiyle dolu olan Abdullah'n bu rind-mereb hli ve vak'alan hep byle latf idi. Peygamber onun bu ilerine tebessm edip glerdi, islm ahlklar bu hadse tutunarak limler ve emirler huzurunda kymetli fkralar syleyerek onlar gldrp elendirmenin caiz olduunu istidlal etmilerdir. [14] Bu hadsin bir rivayeti yaknda geti. [15] Hads, balktaki ksaltlm ifdeyi aklamaktadr [16] Buhr bu balkla, muayyen ikiciyi la'net etmekten nehy ile burada getirecei hads arasn uyuturma cihetine iaret etmi gibidir. [17] Sleyman el-A'me: Hadsteki "Eeyda" lafz "Tavuk yumurtas" ma'nsma da gelir, fakat burada kasdoiunan o ma'n deildir. O, muhrib askerlerin balarna giydikleri demirden yaplm miferdir. Hadsteki ip de d bir p deil, kymetli bir iptir. nk hrszlk haddi icra edilmek iin alnan maln en az birka dirhem deerinde olmas cb eder demek istemitir. [18] Bala uygunluu "Dnyda ikaaba uratlrsa bu ikaab ona keffrettir" sznden alnr. Ubde ibnu's-Smit, Birinci Akabe gecesinde bey'at eden oniki nakbden biridir. Bu ilk Akabe gecesinde olan bey'attir ki, ona el-Mmtehme: 10. yetin-deki bey'at artlarnn ayn ile vki' olduundan "Bey'atu'n-Nis" denilmitir. Bu artlarla mkellef olmakta erkekler ve kadnlar msvdir. kinci Akabe'de ise Ensr, evld ve yllerini nasl mdfaa ve himaye ederlerse Raslullah' da ylece mdfaa ve himaye eylemek zere bey'at etmiler ve ahidlerini hakkyle f ederek kendilerinden sonra t kyamete kadar islm'a girmi ve girecek olanlara veliyy-i ni'met (yn en byk ni'metin sahihleri) olmulardr. Allah onlardan raz olsun! [19] Bala uygunluu "bhesiz Allah Tal sizlere kanlarnz, mallarnz, namuslarnz birbirinize haram klmtr "sznden alnr. Bunun beyn udur: M'minin kan, mal, rz dier m'min iin korunmutur, hibir kimseye onu mbh saymaya kalkmas hall olmaz. Ancak bir hakk karl olmak mstesna. "Birbirinizin boyunlarna vuracak kfirlere dnmeyiniz" sznn ma'n-s hakknda yedi gr vardr: * Bu, haksz olarak onu hal sayan hakknda bir kfrdr. * Murd ni'mete ve slm hakkna nankrlktr. * Bu kiiyi kfre yaklatrr ve onu kfre gtrr. * Bu, kfirlerin fiilleri gibi bir fiildir. * Murd hakk kfrdr, bunun ma'ns da: Kfirler olmaynz, fakat ms-Imnlar olarak devam ediniz, demektir. * Bunu Hattb ve dierleri nakletti: Murd silh ile kfir olmaya, kfirler olmaya alimaynz'dr. el-Ezher: Silh kuanan kimseye kfir denilir, demitir. * Bunun ma'ns: Birbirinizi kfre nisbet edip de birbirinizle ktal yapmay hall saymaya kalkmayn demektir. Bu grlerin en zahir olan drdnc grtr. Bunu en-Nevev syledi. Kaad Iyd da bunu terch eyledi... (Ayn). [20] Hadsin bir rivayeti "Peygamber'in sfat bb"nda da geti.
204 / 2483

buhari

[21] Hadsin birer rivayeti Isrl oullar ve Menkb'da da gemiti. Mslim de bunu Hudd'da getirdi. [22] Usme, Peygamber'in yksek sevgisine gvenerek hrszlk cezasnn aff iin hi kimsenin cesaret edemedii bir efaatte bulunmutu. Bu kadn, Ftma bintu Esved idi ki, Mekke'nin fethi gn yksek itima mevkiine gvenerek ganimet malndan kymetli mcevherler almt. Bu hrszlk yaylp duyulunca, Kurey bunun er' cezadan aff relerini aramaya balam ve efaat iin Usme'yi bulmutu. Peygamber hibir te'sr altnda kalmayarak, milletlerin bekaa esslarndan olan ilh ve hukuk adaleti en kesin ekilde yerine getirmitir. Bu suretle de btn insanla en yksek bir adalet rnei vermitir. Allah'n salt ve selm O'na olsun! [23] yetin devam: "Allah mutlak glibdir, yegne hkm ve hikmet sahibidir. Fakat yapt o hrszlk hareketinden sonra tevbe eder, kendim dzeltirse, bhe-siz ki, Allah onun tevbesini kabul eder. nk Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (el-Mide: 38-39). "Hrszlk fiilinin ceza ve nekl olan haddi cb edecek bir crm olmas iin, mbhlk bhesi, hakllk bhesi ve zaruret bhesi bulunmamaldr.... Hrsza bir zr bhesi brakmamak iin herhalde bir nisbm da art olduu kat'dir. Ancak bu nisbm mikdn ictihd sahasdr. Fakhler snnete nazaran bunun drtte bir dnr ile bir dinar veya on dirhem arasnda devam ettiinde ittifak etmilerdir. afi gibi kimisi asgaryi, mm A'zm gibi kimisi de a'za-myi tercih etmilerdir, ki bheden tamamen salim olan da budur. Acaba on dirhemden ziyde bir mikdr kabulne imkn yok mudur? Biz buna vardr cevbn vermek istiyoruz ve nisb mikdnnn bu iki snr arasnda cereyan zerinde ittifak edilmi olduuna kaail bulunuyoruz. Madem ki, nisabn asl mes'elesi ictihd sahasdr ve madem ki bu bbda bhe mes'elesinin byk bir ehemmi yeti vardr, o hlde bunun ictihd mhiyetini muhafaza eden bir zaman mes'e-lei olduunu kabul etmek lzm gelir. Eer byle olmasa idi, mctehidlere a'zam ve asgari fikirlerini veren misller ve haberler sabit olmazd. Bir dnr, bir mis-kl altn demektir ki, o zaman ondrt krat olan sebi' vezni dirhem ile on dirhem gm kymete buna denk idi. Oniki dirhem sayld dah varsa da, bu daha kk bir dirhem mikyasdr. Buna nazaran drtte bir dnr, dirhem olur... Demek ki, o zamanlar altn, gm fark ortalama olarak bire on; imdi ise bu fark be-alt misli artmtr. Bir mskal altn, sekiz on dirhem deil, krk-elli dirhem gm mudiline kmtr. Altn-gm fark byle olduu gibi, e ya ile nakid paralar arasnda da bu farklar grlmektedir. Bir zaman bir miskl altna denk olup zaruret bhesini kesen on dirhem gm, bugn iin o zamann dirhem gmnden daha az b i r kymette bulunduunda bhe olmad gibi, bugnn bir miskl altm da byledir. Binenaleyh nisb mikdr, zaruret bhesini def noktasndan zamann deimesi ile deimektedir. Bu misllerden istifde ederek zamanna gre bheye yer brakmayacak ekilde bir mik-dr ta'yni caiz, hatt lzmdr. Zr: "Kim son derece alk hlinde aresiz kalrsa, gnha meyi maksad olmakszn (haram olan etlerden yiyebilir). nk Allah gafurdur, rahimdir" (el-Mide: 3) hkmnn cezalarda dah mu'teber olduunda sz olmad gibi, bunun bhesinin de mu'teber olduunda bhe yoktur. Ve ite nisb mikdr o gnah ve ona kar ceza istihkak ta'yn edecek olan bir miyardr" (Hakk Dni, II, 1673-1674) [24] Al'nin bu hkmn Drakutn rivayet etmitir. f de Kitbu '1-fhrfta: Al'nin hrszn elini bilhassa kk parmak, yzk parma ve orta parmaktan keser de: Ben onu amelsiz brakmaktan dolay Allah'tan utanrm, der olduunu rivayet etmitir (Kastallm). [25] Katde'nin szn de Ahmed, Trh'inde rivayet etmitir. [26] Bunun birka rivayetini Mslim de Hudd'da getirmitir. [27] Bu hads metinlerdeki "Mcenn", "Hacefe", "Turs" kelimelerinin dellet ettii ma'nlar Tavzih sahibinin beynna gre birdir. Kalkan demektir. Ancak yapl tarzlarna gre aralarnda
205 / 2483

buhari

fark bulunmaktadr. Bunlarn kymetlerinin ne kadar olduu bildirilmitir. dirhem olmak ihtimli de vardr, on dirhem olmak ihtimli de vardr. Bundan sonra gelen bn Umer hadsinde dirhem sz aka sylenmitir. [28] Bunun bir rivayeti 12 rakamyle gemiti. Yce Allah hrsz aleyhine el kesmeyi vcib klmak suretiyle mallan korumutur. Hlbuki hrszln dnda olan mal kapmak, baskn ve talanla mal ga-nmet olarak kapmak, bir kimseden haksz oiarak zorla ve zulmle mal almak hususlarnda ise bu cezay koymamtr. nk bu nevi' sular, hrszla nis-betle az vki' olur. Bu nevi' vak'alarda selhiyetli merci'ler nezdinde istid' etmek suretiyle mallarn geri alnmas mmkn ve bir de hrszlarn aksine bunun zerine beyyine getirmek de kolay olur. Zr hrszlk zerine beyyine getirmek nadiren kaabil olur. te bu sebeblerden tr hrszlk ii byk ve bundan men' hususunda daha te'srli olsun diye cezas da iddetli olmutur. Mslmanlar kesme cezasnn furtnda ihtilf etmilerse de umm olarak hrszn elinin kesilmesinde ittifak etmilerdir {Mslim Ter., V, 277, 2. haiye). [29] Yn hrsz hadden sonra tevbe ettii zaman bu tevbesi ona fayda verir [30] Bunun bir rivayeti ehdetler'de uzun bir metinle gemiti. Mslim'in bir rivayetinde bu fkra Mekke fethinde hrszlk yapan yksek mevki'li kadndr. Pey-gamber'in o zaman yapt hutbenin sonunda ayr bir fkra olarak Ynus'tan getirilmitir. Mslim Ter., V, 281-282 "1688". [31] Bunun bir rivayeti 9. bbda, 13 rakamyle de gemiti. Buhr'nin hadsin sonundaki sz, el-Kumeyhen nshasnda sabittir, dierlerinde yoktur.

206 / 2483

buhari

56- KTABU'L-CHAD VE'S-SIYER 1- Cihdn Ve Sretlerin Fazleti Bab 2- Bb: nsanlarn En Faziletlisi Allah Yolunda Can le, Mal le Cihd Eder. Olan M'mindir 3- Erkeklerin Ve Kadnlarn Mchid Olmak Ve ehd Olmak in Du Etmeleri Bab 4- Allah Yolunda Mchede Edenlerin Dereceleri Bab 5- Allah Yolunda Sabah Yry Ve Akam Yry Ve Herbirinizin Cennetten Bir Yay Kadar Yeri Bab 6- El-Hru'l-Tyn ( = Kara Ve ri Gzl Cennet Kadnlar) Ve Onlarn Sfatlar Rb 8- Allah Yolunda (Cihda Giderken) Binek Tarafndan Yere arplp len Ve Bylece Mchid ehdlerden Olan Kimsenin Fazileti Bab 9- Allah Yolunda (Cihda Giderken) Bir Musibete Urayan Yhud Gsne Mzrak Saplanan Kimsenin Fazileti Bab 10- Azz Ve Cell'olan Allah Yolunda Yaralanan Kimsenin Fazileti Bab 11- Yce Allah'n u Kavli Bab: 12- Yce Allah'n u Kavli Bab: 13- Bb: Harbe Girimeden Evvel yi Amel 14- Kendisine, Atan Ve Nereden Atld Bilinmeyen Serseri Bir Ok Gelip De Bu Sebebden len Kimse Bab 15- Allah'n Kelimesi En Yksek Olsun Diye Ktal Eden Kmse(Nin Fazleti) Bab 16- ki Aya Allah Yolunda Pek Tozlanan Kimse Bb 17- Allah Yolundayken Bulam Olan Tozlar nsanlardan Silme(Nin Kerh Olmad) Bab 18- Harbden Ve Tozlardan Sonra Bedeni Boydan Boya Ykamak Bab 19- Yce Allah'n u Kavlinin Fazileti Bab: 20- Meleklerin ehd zerine Toplanp Onu Glgelemeleri Bab 21- (Allah Yolunda ehd Edilen) Mchidin Dnyya Dnmeyi Temenni Etmesi Bab 22- Bb: Cennet Kllarn (akyan) Yldrm Altndadr 23- Cihd in ocuk steyen Kimse Bab 24- Harbde Yiitlik Ve Korkaklk Bab 25- Korkaklktan Allah'a Snlmas Bab 26- Harbde Hazr Bulunduu Yerleri Tahds Edip Anlaan Kimse Bab 27- Kfirlere Kar Elbirliiyle Harbe kmann Vucbu le Cihd Ve Niyetten Vcib Olacak Mikdr Beyn Bab 28- Bir Kafir Bir Mslmn ldrr. Sonra Bu Kaati. Mslmn Olur Ve Dnine Bal Kalr, Sonunda O Da ldrlr (Yn Harbde O Da ehd Edilirse, kisi De Cennete Girer) Bab 29- Dmanla Cenk Ve Ktal Etmeye Gitmeyi, Oru Tutmaya Tercih Eden Kimse Bab 30- Bb: e'hdler (Allah Yolunda) ldrlmekten Baka Yedi Nevi'dir 31- Yce Allah'n u Kavli Bab: 32- Dmanla Muharebe Srasnda Sabretmek Bab 33- Kafirlerle Muharebeye Tevik Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 34- (Medine'nin Etrafna) Hendek Kazlmas Bab 35- zrn Kendisini Dmanla Cenk Etmekten Alkoyduu Kimse Bab 36- Allah Yolunda (Cihdda ken) Oru Tutmann Fazileti Bab 37- Allah Yolunda (Cihdda) Harcama Yapmann Fazileti Bab 38- Bir Gzyi Cihazla Yp Sefere Hazrlayan Yhud Gazinin Gerideki lerini Grmekte Ona Hayrl Halef Olan Kimsenin Fazileti Bab 39- Muhrebf, Srasnda (llere Srlen) Hant Kokusu Srnmek Bab
207 / 2483

buhari

40- Harbde Keif Karakolunun Fazlet Bab 41- Bb: Kumandan Harbde Keif Yapacak Kiiyi Tek Bana Dman Keif Vazifesine Gnderir Mi? 42- ki Kiinin Beraberce Sefere kmas Bab 43- Bb: "Atn Alnna Dklen Salarnda Kyamet ; Gnne Kadar Hayr Dmldr" 44- Bb: Peygamber(S)'n: "tlarn alnlarna sarkan salarnda kyamet gnne kadar hayr dmlenmitir' Sznden Dolay Cihd, Berrin (Yn dilin) Ve Fcirin Beraberinde Kyamete Kadar Devam Edecektir 45- Yce Allah'n: "Allah yolunda balanp beslenen atlardan... " (ei-Enfi: 60) Kavlinden Dolay, Allah Yolunda Cihd Etmek in At Balayp Besleyen Kimse Bab 46- Atn Ve Eein zel smi Bab 47- Atn Uursuzluu Nevinden Zikredilen Hadsler Bab 48- Bb: Atlar Nevi1 nsan indir 49- Gazvede Bakasnn (Yorulan) Hayvanna Drtp Vuran Kimse Bab 50- etin Hayvan zerine Ve Erkek At zerine Binmek Bab 51- Atn (Ganimetten Alaca) Paylar Bab 52- Harb"inde"Bakasnn Binek Hayvann nnden eken Kimse Bab 53- Binek Hayvan' in Eyerde Olan Demirden Yhud Aatan zengi le Semer Ve Palana Taklan p Veya : Kay zengi Bab 54- plak Ata Binmek Bb1 55- Dar Adml, Yava Yryl At Bab 56- Atlar Arasnda ne Geme Yar Yapmak Bab 57- Yar in Atlarn dmana ekilip Zayflatlmas Bab 58- dmana ekilip Zayflatlm Atlar in Yar Uzaklnn Sonu Bab 59- Peygamberin Dii Binek Devesi Bab 60- Eekler stnde Gazve Bab Peygamber(S)'n Beyaz Katr Bab 61- Kadnlarn Cihd Bab 62- Kadnn Denizde Gazvesi Bab 63- Erkein Kadnlarndan Bzsn Brakp, Birini Beraberinde Gazveye Tamas Bab 64- Kadnlarn Cenk Etmeye kmalar Ve Erkeklerle Beraber Harbe Katlmalar Bab 65- Kadnlarn Gazvede Askerlere Su Krbalar Tamalar Bab 66- Kadnlaritcenk Esnasnda Yarallar Tedv Etmeleri Bab 67- Kadnlarn Yarallar Ve ehdleri Geri Gtrmeleri Bab 68- (sabet Alm Olan) Bedenden Okun ekilip karlmas Bab 69- Gazvede'allah Yolunda (Dman Basknndan Korunmak in) Nevbet Bekleme(Nin Fazileti) Bab 70- Gazvede Hizmet Etmenin Fazileti Bab 71- Yolculukta Arkadann Eyasn Tayan Kimsenin Fazileti Bab 72- Allah Yolunda Bir Gn Snr Muhafazasna Bal Kalp Nevbet Beklemenin Fazileti le Yce Allah'n u Kavlinin Fazileti Bab: 73- Hizmet Ettirmek in ocukla Gazaya Giden Kimse Bab 74- (Cihd Ve Baka Maksadlar in) Gemilere Binip ' Deniz Yolculuu Yapmak Bab 75- Harbde Zaflarla Ve yi nsanlarla (Yn Onlarn Bereketi Ve Dularyle) Yardm steyen Kimse Bab 76- Bb: Br Kimse Kesin Surette "Fuln ehddir" Demez 77- At Ta Timine Tevk' Etmek Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 78- Ksa Mzraklarla Ve Kl, Yay Gibi Harb Aletleriyle Oyun Oynamak Bab 79- Kalkan Ve (Harbde) Arkadann Kalkanyle Strelenip Korunan Kimse Bab
208 / 2483

buhari

80- Deriden Yaplm Kalkan (Edinilmesinin Cevaz) Bab 81- Kl Balar Ve Klc Boyuna Asmak Bab 82- Kllarn Ssleri Hakknda Gelen eyler Bab 83- Seferde Scak Vakti Uykusu Srasnda Klcn Bir Aaca Asan Kimse Bab 84- Baa Mifer Giyme(Nin Mer'luu) Bab 85- lm Srasnda Silhn Krlmasn Dnmeyen Kimse Bab 86- Scak Vaktindeki stirahat Srasnda nsanlarn mmn /Yanndan Dalmalar Ve Aalarla Glgelenmeleri Bab 87- Mzraklar (Edinip Kullanmann Fazileti) Hakknda Sylenen eyler Bab 88- Peygamber'in Zrhfnn Neden Olduu) Hakknda Sylenenlerle Harbde Gmlek(n Hkmn Beyn) Bab 89- Seferde Ve Harbde Cbbe (Giyme) Bab 90- Harbde pek Giyme(Nin Cevaz) Bab 91- Biak (Kullanmann Cevaz) Hakknda Zikrolunan eyler Bab 92- Rmlarta Harb(n Fazileti) Hakknda Sylenen eyler Bab 93- Peygamberin stikblde Yahdler'le Yaplacak Harbi Haber Vermesi Bab 94- Trklerin Ktali Bab 95- Kl Ayakkablar Giyinen*Kavimlerin Harbi Bab 96- Bozgunluk Srasnda Bineinden nip Allah'tan Yardm steyerek Askerlerini Harb Nizmna Koyan Kimse Bab 97- Harb Srasnda mmn Mrikler Aleyhine Bozulma Ve Sarslma Duas Yapmas Bab 98- Bb: Mslman, Kitb Ehline (slm'a Dnmeleri in) Hidyet Yolunu Gsterip rd Eder Mi, Yhud Onlara Kur'v retir Mi? 99- Mrikleri slm'a Altrmak in Onlar Lehine Hidyet Duas Yapmak Bab 100- Yahudi Ve Hrtiyan' slm'a arma; Bunlarn Hangi ey zerine Mukaatele Olunacaklar; Peygamberin Fars Meliki Kisr le Rm Meliki Kaysar'a Yazd Mektblar Ve Ktalden nce slm'a arma Bab 101- Peygamberin nsanlar slm'a, Peygamberlii tiraf Etmeye, Allah'n Berisinde Bir Ksmnn Dier Bir Ksmn Rabbler Edinmemelerine armas Bab 102- Gazveye Gitmek steyip De Onu Bakas le rtp Gizleyen Kimse le, Sefere Perembe Gn kmay Seven Kimse Bab 103- Sefere leden Sonra kmak Bab 104- Sefere Ayn Sonunda kmaimn Cevaz) Bab 105- Ramazan inde Sefere kma(Nn Cevaz) Bab 106- (Sefere karken) Vedalamak Bab 107- (Ma'siyetle Emrolunmadka) mm Ve miri Dinlemek Ve taat Etmek Bab 108- Bb: Devlet Bakannn Arkasnda Harb Edilir Ve Onunla (Dmandan) Korunulur . 109- Harbde Kamamalar zerine Bey'at Edilmesi Bab 110- Devlet Bakannn nsanlara Kesin (Ve Yerine Getirilmesi Vcib Olan) Emrinin Ancak nsanlarn Takat Getirebilecekleri lerde Olmas Bab 111- Bb: Peygamber (S) Gndzn Evvelinde Harb Yapmad Zaman, Muharebeyi Gnein (Ortadan) Gitmesine Kadar Geriye Brakrd 112- Kiinin {Gazveden Dnmek Yhud Geri Kalmak Hususunda) Devlet Bakanndan zin stemesi Bab 113- Kendisi Zevcesi le Yeni Evlenmi Olduu Hlde Gazaya Giden Kimse Bab 114- Zifafn Ardndan Gazaya Gitmeyi Seen Kimse(Nin ini Beyan) Bab 115- Dman Baskn Korkusu Srasnda mmn (Yardm Ve Zafer Tedbrine) abuk Davranmas Bab
209 / 2483

buhari

116- Korku Srasnda abuk Hareket Etmek Ve Harl Harl/ Komak Bab 117- Korku Srasnda Tek Olarak (Dman Kefine) kmak Bab 118- (Oturan Adna Cihd Edenlere Verilen) cretler Ve Allah Yolunda (Yn Cihda) Ykleyip Tama Bab 119- Peygamber(S)'n Sanca Hakknda Sylenen Hadsler Bab 120- Gazvedeki cretli(Nin Hkm) Bab 121- Peygamberdin: "Ben, bir aylk mesafedeki dman gnllerine korku salmak suretiyle yardm olundum Sz le Cell Ve Azz Allah'n u Kavli Bab: 122- Gazveye Giderken Azk Edinip Tamak Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 123- Azn (Hayvanlar zerinde Tanmas Zorlanca) Boyun Kkleri zerinde Tanmas Bab 124- Kadnn Binekli Erkek Kardeinin Arka Tarafna Bindirilmesi Bab 125- Cenk Ve Hacc Seferlerinde Bineklinin Arka Tarafna Binici Olmak Bab 126- Eek zerine Binicinin Arka Tarafna Binen Kimse Bab 127- Binee Binen Kiinin zengisini Ve Benzeri eylerini Tutup Yardm Eden Kimse Bab 128- Dman Arazsine Muhaflarla Sefer Etmenin Keraheti Bab 129- Harb Srasnda Tekbr Getirme{Nin Mer'luu) Bab 130- Tekbir Getirmekte Ses Ykseltmenin Mekruhlugu Bab 131- Yolcunun Bir Vd ine ndii Zam^Tesbh Etmesi Bab 132- Yolcunun Yksek Bir Yere Ykseldiinde Tekbr Etmesi Bab 133- Bb: Yolcu ken, Mukmlik Hlinde Yapageldii Amellerin Benzeri, Yolcu Lehine Yazl r 134- nsann Geceleyin Yalnz Bana Yrmesi (Caiz Mi, Mekruh Mu?) Bab 135- Vatana Dn Srasnda Yryte abuk Davranmak Bab 136- Bb: Bir Kimse Dier Birini Cihd Etmesi in Bir Ata Bindirip De. Sonra O At Satlyor Grdnde (Onu Satn Alabilir Mi? 137- Ana-Babann zni le Cihda Gidilmesi Bab 138- Develerin Boyunlarna Taklan an Ve Benzeri eyler Hakknda Sylenen eyler Bab 139- Kadn Hacca Gitmek zere km Ve Kendinin Bir -Ma'zireti Olmuken Askere Yazlan Kimseye zin Verilir Mi Bab 140- Css(Un Hkm) Bab 142- Elleriyle (Gayretiyle) Bir nsann Msl'jmn Olmasna Sebeb Olan Kimsenin Fazileti Bab 143- Zincirlerle Balanan Esirler Bab 144- Tevrat Ve ncl Ehlinden Mslman Olan Kimselerin Fazileti Bab 145- Gece Baskn Yaplp Da ocuklar Ve Zrryetleri Musibete Uratlan Harb Yurdu Ahlsinin Hkm) Bab 146- Harbde ocklar ldrmenin Nehyi) Bab 147- Harbde Kadnlarn ldrlmesinin Nehyi) Bab 148- Bab: "Allah'n Azabyle Azblandrlmaz 149- Bb: 150- Bb: Kfirler Elinde Bulunan Esirin Kfirlerden Kurtulmas in. Kendisini Esr Alm Olan Kimseleri ldrmek Yhud Aldatmak Hakk Var Mdr? 151- Bb: Mrik. Mslman Kimseyi Yakt Zaman O Mrik (Fiilinin Cezas Olarak) Yaklr M? 152-Bb 153- (Mriklere id Olan) Evlerin Ve Hurmalklarn Yaklmasnn Cevaz) Bab 154- Uyumakta Olan Dman Mrikin ldrlmesi Bab
210 / 2483

buhari

155- Bb: 156- Bb: "Harb Bir Kerre Aldatmaktr" 157- Harbde Yalan Syleme(Nin Hkm) Bab 158- Harb Ehlini, Bir Frsatn Gzeterek Anszn Hcum Edip Aktan ldrmek Yhud Paralamak Bab 159- Fesd Ve errinden Ende Edecei Kimsenin Beraberinde ken Caiz Olacak re Ve Korunma Tedbrleri Bab 160- Harbde Ksa Vezinli iirleri Okumak Ve Hendek Kazma inde. Ses Ykseltmek (Hakknda Gelen eyler) Bab 161- At zerinde Sabit Duramayan Kimse Bab 162- Hasr Yaklmak Suretiyle Yaraya l Yaplmas: Kadnn, Kendi Babasnn Yznden Kan Ykamas Ve Kalkan inde Su Tanmas Bab 163- Harb inde ken Birbiriyle ekimenin Ve Gr Ayrl Yapmann irkinlii Ve Kumandanna Kar syan Edenlerin Ukubeti Bab 164- Bb: Ordve ehir Ahlsi Geceleyin Bir Dman Basknndan Korktuklar Zaman (Bakann Bizzat Haber Kefine kmas Gerekir) 165- Bb: Dman Grp De nsanlara ittirmek in Sesinin En Yksei le "Y Sabhh" Diye Baran Kimse 166- "Al Oku, Ben Fulnn Oluyum" Diyen Kimse Bab 167- Bb: Dman, Bir Adamn Hkmne Raz Olup ndii Zaman (mm Buna cazet Verdiinde Hkm Geerli Olur) 168- Esirin Tutularak ldrlmesi Ve Balayp ldrme Bab 169- Bb: Kii Kendini Esirlie Teslm Eder Mi, Etmez Mi? 170- Esirin Dman Elinden (Mal le Yhud Malsz Suretle) Kurtarlmas Bab 171- Mrik Esirlerden Fidye Alnmas Bb 172- Dman Arazsinden Gelen Harb Kii Emnsz Ve zinsiz Olarak slm Diyarna Girdiinde, Bunun Hkm Bab 173- Bb: slm Devletinin Ahdi Ve Koruma Taahhd Altnda Bulunanlarn Haklarnn Korunmas Yolunda Muharebe Edilir Ve Bu Zimmetliler, Kle Yaplmazlar 174- Elilik Yhud ir Bir yilik Sebebi in Gelen Hetetlere Atiyyeler Verilmesi Bab 175- Bb: Devletin Ahdinde Bulunan Zimmet Ehli Aznlklara Ve Onlara yi Muamele Edilmesine (Devlet Bakanl Makaamndan) efaat stenilir Mi? 176- Gelen Hey'etleriin Gzel Elbise Giyip Sslenmek Bab 177- Bb: slm Dni ocua Nasl Arzolunur? 178- Peygamberdin Yahdlere: 'slm 'a girin de (dny ve hiret musibetlerinden) selmette olun" sz Bab 179- Bb: Br Kavim Kendilerine id Birtakm Mallar Ve Arazleri Olduu Hlde Harb Diyarnda slm'a Girdikleri Zaman. Bu Mallar Ve Arazler Yine Kendilerinin Olur 180- Devlet Bakannn nsanlar -Yhud nsanlar in-(Savalar Ve Dierlerini Sayp) Yazmas Bab 18l- Bab: 182- Harbde (Kumandan ehd Dt Ve) Dman Saldrsndan Ende Ettii Zaman, Devlet Bakannn Ta'ynini Beklemeksizin, Kendini Ordu zerine Kumandan Yapan Kimse Bab 183- Cihdda mdd Gndermekle Yardm -Edilmesi Bab 184- Dmana Glib Gelen Ve Akabinde Onlarn Binasz Geni Arsalar zerinde Gn kaamet Eden Kimse Bab 185- Gazvede Ve Seferde ken Ganimeti Taksim Eden Kimse Bab
211 / 2483

buhari

186- Bb: Muhrib Mrikler Bir Mslmnn Maln Ganimet Aldklar Ve Sonra Mslmanlar 0 Mriklerin Diyarn sti'l Ettiklerinde, O Mslman Kendi Maln Aynen Bulsa (Sahibi Bu Maln Alabilir Mi, Yoksa Bu Mal Ganimet Malndan M Saylr)? 187- Fars Diliyle Ve Arabca'dan Baka Herhangibir Dil le Konuan Kimse Bab 188- Emanet Mallnda Hyanet(n Haraml) Bab 189- Millet Malndan alnan Az eyfin Hkm) Bab 190- Ganmet Mallar indeki Deve Ve Koyunlar (Taksimden nce) Kesmenin Mekruh Olmas Bab 191- Fetihlerde Mslmanlara Sevinli Haber Gndermelin Mer'luu) Bab 192- Sevinli Haberi Getiren Kimseye Verilecek ey Bab 193- Bb: 194- Bb: Erkek Kii. Zimmet Ehli Olanlarn Elbiselerine Bakmaya Muhtc Ve aresiz Olduu Zaman; Ve Yine Erkek Kii Kadnlar Allah'a syan Ettiklerinde Kadnlara Bakmaya Ve Elbiselerini kartp Onlar plak Yapmaya Muhtc Ve aresiz Olduu Zaman (Byle Zaruret Hllerinde Bu Bakmalar Caiz Olur) 195- Gazveden Dnen Gazileri Karlamak Bab 196- Cenk'etmekten Dnd Zaman (Mchidin Yolda) Syleyecei Du Bab 197- Bir Seferden Geldii Zaman Namaz Klmak Bab 198- Seferden Dn Srasnda Yemek Yapmak Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
56- KTABU'L-CHAD VE'S-SIYER (Cihd ve Sretler Kitab) 1- Cihdn Ve Sretlerin Fazleti Bab [1]

Ve Yce Allah'n u kavli: "bhesiz ki Allah hakk yolunda ldrmekte, kendileri de ldrlmekte olan m 'minlerin canlarn ve mallarn -kendilerine cennet vermek mukaabilinde- satn almtr. (Bu) Tevrat'ta, ncil'de ve Kur'n'da kendi zerine hakk ve kesin bir va'ddir. Allah kadar ahdine vefa eden kimdir? O hlde (ey m'minler) yapm olduunuz bu alveriten dolay sevinin. Bu, en byk saadettir, Tevbe edenler, ibdet edenler, hamd edenler, seyahat edenler, rk' edenler, secde edenler, iyilii emredenler, ktlkten vazgeirmeye alanlar ve Allah'n snrlarn koruyanlar; sen o mzminlere dah cenneti mutula" (et-Tevbe: 111-112) [2] bn Abbs: "Snrlar", tattir, demitir [3].
1-......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Ben Raslullah'a sordum: Y Raslallah! Amelin hangisi daha faziletlidir? dedim. "Vaktinde klnan namazdr" buyurdu. Ben: Sonra hangi amel? dedim. Raslullah (S): "Sonra ana babaya itaat ve iyi muamele etmektir" buyurdu. Ben: Sonra hangi i? dedim. Raslullah: "Allah yolunda cihd etmektir" buyurdu. (bn Mes'd dedi ki:) Bunun zerine ben Raslullah'a soru sormaktan sustum. Eer ben daha ok sormak isteseydim, muhakkak O bana ok cevb verecekti [4].
212 / 2483

buhari

2-.......Sufyn es-Sevr yle demitir: Bana Mansr ibn Mu'temir, Muchid ibn Cebr'den; o da Tvs'tan tahds etti. bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S): "Mekke fethinden sonra Medine'ye hicret yoktur. Velkin cihd ve niyet vardr. (Onun iin devlet bakan tarafndan) Allah yolunda gazaya arldnz zaman hepiniz icabet edip seferber olunuz" buyurdu [5]. 3-....... ie(R): Y Raslallah! Biz (Kur'n'da) cihd en faziletli amel gryoruz. Biz cihda kamaz myz? diye sordu. Raslullah (S): "Fakat (siz kadnlar iin) cihdn en faziletlisi mebrr (yni makbul) haccdr" buyurdu [6]. 4-...... Eb Hureyre (R) tahds edip yle demitir: Raslullah'a bir adam geldi ve: Bana cihda denk olacak bir amele dellet et, dedi. Raslullah (S): "Ben cihd deerinde bir amel bulamyorum" buyurdu da yle devam etti: "Mchid sefere kt zaman sen mescide girip de (o geriye dnnceye kadar) hi gevemeden devaml namaz klmaya; hi iftar etmeden devaml oru tutmaya gcn yeter mi?" buyurdu. O zt: Buna kimin gc yeter ki? Dedi [7]. Eb Hureyre: "Mchidin at, mer'asnda ksteklendii ipinin evresinde ahlanarak ileri geri elbette koar. te atnn bu komas da mchid lehine haseneler olarak yazlr" demitir [8]. 2- Bb: nsanlarn En Faziletlisi Allah Yolunda Can le, Mal le Cihd Eder. Olan M'mindir

Ve Yce Allah'n u kavli: "Ey mn edenler, elem verici bir azbdan sizi kurtaracak bir ticret yolunu gstereyim mi size? Allah'a ve Rasl'ne mnfda sebat) eder, mallarnzla, canlarnzla Allah yolunda arprsnz. Bu sizin iin eer bilirseniz ok hayrldr. (Byle yaparsanz) O, sizin gnhlarnz mafiret eder, sizi altlarndan rmaklar akan cennetlere ve Adn cennetlerindeki ok gzel saraylara sokar. te bu, en byk kurtulutur" (es-Saff: 10-12) [9]
5-....... Eb Sad el-Hudr (R) tahds edip yle demitir (Bir kerre): Y Raslallah, insanlarn hangisi daha faziletlidir? denildi. Bunun zerine Raslullah (S): "Caniyle, maliyle Allah yolunda cihdeden m'mindir" buyurdu. Sahbler: Sonra kimdir? dediler. Raslullah: "Vadilerden bir vd iinde (yalnzla ekilen) bir m'mindir ki, o, Allah'tan korkar da insanlar kendi errinden rahat brakr" buyurdu [10] 6-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "Allah yolunda (arpan) mchidin meseli, hli -Allah, kendi yolunda cihd eden kimseleri en bilendir-(gndz) oru tutan, (gece) namaz klan kimsenin meseli gibidir. Allah, kendi yolunda den mchidi, onu vefat ettirip cennete gir-dirmeyi yhud da sevb ve ganimetle beraber onu salimen evine dndrmeyi zerine almtr (yn bunlardan birini mchide garanti etmitir)" [11].
213 / 2483

buhari

3- Erkeklerin Ve Kadnlarn Mchid Olmak Ve ehd Olmak in Du Etmeleri Bab [12]

Umer ibnu'l-Hattb da: "(Y Allah!) Rasl'nn beldesinde beni ehd olmakla rzklandr!" demitir [13].
7-.......shk, Enes(R)'ten yle derken iitmitir: Raslullah, teyzem mm Haram bintu Milhn'n yanna girerdi de, o kendisine yemek yedirir idi. O srada mm Haram Ubde ibnu'sSmit'in nikh altnda idi. Yine bir gn Raslullah, mm Harm'n ziyaretine geldi. Teyzem O'na yemek ikram etti ve Raslullah'n ban tarayp temizledi. Akabinde Raslullah bir mddet uyudu. Sonra glerek uyand. mm Haram dedi ki: Ben: Y Raslallah! Seni gldren nedir? diye sordum. Raslullah (S): "Bana ru'ymda mmetimden bir takm insanlar u engin deniz stnde tahtlar zerine kurulmu hkmdarlar hlinde- yhud: hkmdarlarn tahtlarna kurulduklar gibi- gemilere kurulmular da ihtiamla Allah yolunda deniz harbine giderlerken gsterildiler. - Rv tshk ta'brde ekk edip byle terddli syledi- de ona glyorum" buyurdu. mm Haram dedi ki: Ben: Y Raslallah! Beni de o deniz gazilerinden klmas iin Allah'a du ediver! dedim. Raslullah mm Haram iin du etti. Sonra Raslullah ban yasta koyup bir mddet daha uyudu. Sonra yine glerek uyand. Ben yine: Y Raslallah! Seni gldren nedir? diye sordum. Raslullah bu defa da evvelkinde syledii gibi: "mmetimden yine bir takm insanlar bana meliklerin tahtlarna kurulduklar gibi (kara nakil vstalar stnde) debdebeli bir kaafile hlinde Allah yolunda gazaya gider hlde gsterildi" buyurdu. mm Haram dedi ki: Ben: Y Raslallah! Beni de (karadaki) o mchidlerden klmas iin Allah'a du ediver! dedim. Raslullah: "Sen birincilerden(yin\ deniz gazilerinden)^" buyurdu. (Enes ibn Mlik dedi ki:) Hakkaten mm Haram, Muviye ibn Eb Sufyn'n m Valilii zamannda ve onun kumandasnda tertb edilen bir deniz gazasnda gemiye bindi ve denizden karaya kt zaman bindii hayvanndan dt de gaza yolunda ehden vefat etti [14]. 4- Allah Yolunda Mchede Edenlerin Dereceleri Bab

Mennes ve mzekker iaret isimleriyle "u benim yolumdur" denilir [15]. Eb Abdillah el-Buhr: "Guzzen( = Gzler)" cem'idir; bunun mfredi "Gzin"dir. "Hum derectun inde'llah" (iu imrn: 163) "Onlar Allah indinde derece derecedirler demektir [16].
8- Bize Yahya ibn Salih tahds edip yle dedi: Bize Fulayh, Hill ibn Al'den; o da At ibn Yesr'dan tahds etti. Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim Allah'a ve O'nun Rasl'ne mn eder de namaz, klar, ramaznda oru tutarsa onu cennete girdirmek Allah zerine bir hakk olur. O kimse ister Allah yolunda cihd etsin, isterse iinde doduu topranda otursun."
214 / 2483

buhari

Bunun zerine sahbler: Y Raslallah, bu haberi insanlara mjdelemez miyiz? dediler. Raslullah: "bhesiz cennette yz derece vardr. Allah onlar Allah yolunda mchede edenler iin hazrlamtr. ki derece arasndaki uzaklk, gkle yer arasndaki uzaklk gibidir. Siz A ilah 'tan (cennet) istemek dilediinizde, O'ndan Firdevs'i isteyin! nk o, cennetin en ortas (yn en faziletlisi) ve en ycesidir" [17]. Rv Yahya ibn Salih yle demitir: yle sanyorum ki stadm [18]
9-.......Bize Eb Rec\ Semure ibn Cundeb(R)'den tahds etti. O, yle demitir: Peygamber (S) yle dedi: "Bu gece ru'ymda iki adam grdm ki, o iki adam bana geldiler ve benimle bir aaca ktlar. Akabinde beni en gzel ve en faziletli bir eve girdirdiler ki, ben bundan gzel asla bir ev grmedim. O iki adam (ym, iki melek) bana: u (iine girdiin ikinci) eve gelince, o ehdlerin evidir, dediler" [19]. 5- Allah Yolunda Sabah Yry Ve Akam Yry Ve Herbirinizin Cennetten Bir Yay Kadar Yeri Bab 10-.......Bize Humeyd et-Tavl, Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S): "Sabahleyin veya akamleyin herhangibir zamanda Allah yolunda bir kene (cihd iin) yry, hi bhesiz dnydan ve dnydaki eylerin hepsinden hayrldr" buyurmutur [20]. 11-....... Bana babam Fulayh, Hill ibn Al'den; o da Abdurrahmn ibn Eb Amrete'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cennette bir kavs (yn yay) kadar bir yer, (lemde) zerine gne doup batan eylerin hepsinden muhakkak hayrldr." Yine Raslullah: "Sabahleyin veya akamleyin herhangi bir.za-mnda Allah yolunda (cihda kp) bir yry yapmak, zerine gne doup batan eylerin hepsinden hayrldr" buyurmutur [21]. 12-.......SehlibnSa'd(R)'dan. Peygamber (S): "Allah yolunda (cihd iin) bir akam yry, bir sabah yry dnydan ve dnydaki hereyden daha faziletlidir" buyurmutur [22]. 6- El-Hru'l-Tyn ( = Kara Ve ri Gzl Cennet Kadnlar) Ve Onlarn Sfatlar Rb [23]

Gz onlarn gzelliine hayran kalr; gzlerinin beyaz son derece beyaz, siyah da son derece siyahtr [24]. "Ve biz onlara bembeyaz ahin gzl hurileri e yaptk" (ed-Duhn: 54) [25]
13-.......Bize Eb shk, Humeyd et-Tavl'den tahds etti. O yle demitir: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim; Peygamber (S) yle buyurmutur: "lp de Allah katnda byk bir hayra mlik olan hibir kulu, tekrar dnyya dnmesi ve dny ile dnydaki hereyin kendisinin olmas sevindirmez; yalnz ehd mstesnadr. nk o, ehid olmann faziletinden grmekte olduu eylerden dolay tekrar dnyya dnmek ve dnyda dier bir defa daha ldrlmek onu sevindirir". Humeyd et-Tavl dedi ki: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Akamleyin veya sabahleyin herhan-gibir zamanda Allah yolunda bir kerre (cihd iin)
215 / 2483

buhari

yry, hi bhesiz dnydan ve dnydaki hereyden hayrldr. Ve cennetten herhangi birinizin bir yay kadar yeri yhud bir deynek.yeri; yn kams kadar bir yer, dnydan ve dnydaki eylerin hepsinden hayrl dr. ayet cennet ehlinden bir kadn yer ahlsine baksayd, hi bhesiz o, cennetle yer arasndaki fezay aydnlatr ve o aray bir gzel koku doldururdu. Ve yine muhakkak ki, o cennet kadnnn ba zerindeki ba rts, dnydan ve dnydaki hereyden hayrl ve deerlidir"[26].
14-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Peygamber (S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Nefsim elinde olan Allah'ayemn ederim ki, kendilerini zerine bindirebileceim binekler bulamamam hlinde cihd yolunda benim arkamda kalmalarna gnlleri bir trl raz olmayacak (ve bundan ok zlecek) bir takm m'min kimseler mevcd olmasayd, ben Allah yolunda gazaya kan hibir seriyyeden (cihd mfrezesine katlmaktan) geri kalmazdm. Yine nefsim elinde olan Allah'a yemn ederim ki, Allah yolunda ldrlp diriltilmemi; ondan sonra ldrlp diriltilmemi; ondan sonra ldrlp diriltilmemi; ondan sonra ldrlp diriltilmemi; ondan sonra ldrlme mi ne kadar ok isterdim" [27]. 15-.......Enes ibn Mlik (R) yle dedi: Peygamber (S) bir hutbe yapt da yle buyurdu: "Sanca Zeyd ibn Harise ald, akabinde vuruldu. Sonra sanca Ca'fer ibn Eb Tlib ald, o da vuruldu. Sonra sanca Abdullah ibn Ravha ald, o da vuruldu. Bundan sonra sanca emirsiz olarak Hlid ibn Veld ald ve ona fetih ve zafer ihsan olundu". Peygamber (onlarn ulat ykseklii bildii iin) devamla: "Bu ehd olanlarn bizim yanmzda olmalarbizi sevindirmez''buyurdu. Rv Eyyb es-Sahtyn dedi ki: Yhud Peygamber: "O ehd-lerin bizim yanmzda olmalar kendilerini sevindirmez" buyurdu. Bunu sylerken iki gz ya aktyordu [28]. 8- Allah Yolunda (Cihda Giderken) Binek Tarafndan Yere arplp len Ve Bylece Mchid ehdlerden Olan Kimsenin Fazileti Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: "... Kim evinden Allah'a ve O'nun Rasl'ne muhacir olarak kp da sonra kendisine lm yetiirse, muhakkak ki onun mkfat Allah'a dmtr; Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (en-Nis: oo) [29]. "Vakaa" "Vcb oldu" demektir [30].
16-.......O da Enes ibn Mlik'ten tahds etti ki, teyzesi Mlhn kz mm Haram yle demitir: Peygamber (S) bir gn bana yakn bir yerde uyudu, sonra glmseyerek uyand. Ben: Seni gldren nedir ki? dedim. O, yle dedi: "mmetimden bir takm insanlar u gk deniz stnde, hkmdarlarn tahtlarna kurulduklar gibi-gemilere binerek deniz harbine giderlerken ru 'ymda bana gslerildiler (de ona gldm)'' dedi. mm Haram: Beni de o deniz gazilerinden klmas iin Allah'a du ediver, dedi. Peygamber de onun iin du etti. Bundan sonra Peygamber ikinci defa uyudu. Sonra yine glmseyerek uyand. mm Haram da O'na: Seni gldren nedir? dedi. Peygamber de ona evvelki gibi cevb verdi. (Bu sefer kara ordusunun cihda gittiklerinin
216 / 2483

buhari

kendisine gsterildiini syledi.) mm Haram: Beni de onlardan klmasn Allah'a du ediver! dedi. Peygamber: "Sen birincilerdensin" buyurdu. Sonralar mm Haram, kocas Ubdetu'bnu's-Smit'in beraberinde, mslmnlarn Muviye kumandasnda gemilere binip ktklar ilk deniz gazasna bir gaz olarak kt. Nihayet o gaziler gazvelerini bitirip am'a inmek zere dnerlerken, mm Harm'a binmesi iin bir hayvan getirildi. Hayvan mm Harm' yere arpt; o da bundan ld [31].
9- Allah Yolunda (Cihda Giderken) Bir Musibete Urayan Yhud Gsne Mzrak Saplanan Kimsenin Fazileti Bab [32] 17-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) bir da'vet zerine Kur'n bilenlerden- yetmi kiilik bir topluluu Suleym oullar'ndan bz soylara ve mir oullar'na (dn retmek iin) gndermiti. Bunlar Mane Kuyusu'na vardklar zaman, daym (Haram ibn Milhn) arkadalarna: Sizden nce ben (Suleym oullar'na) varaym da, eer onlar bana Raslullah'tan kendilerine tebli edinceye kadar emn verirlerse, ben tebli edeyim. Emn vermezlerse sizler bana yakn bir yerde bulunmu olursunuz, dedi ve ilerledi. Suleym oullan evvel dayma emn verdiler. O da Peygamber'-den onlara hads ve tebl sylerken,onlar anszn aralarndan (Amir ibnu't-Tufeyl isminde) bir adama iaret ettiler. O da dayma (arkasndan iddetle) mzrak saplad ve mzra gsnden kard. Bu lm darbesi zerine daym Haram, (gsnden fkran kanlar ellerine bu-layp yzne ve bana srerek): Allhu ekber ( = Allah en byktr). Ka'be'nin sahibine yemin ederim ki, ben (ehdlik rtbesi) kazandm! diye bard. Sonra (bu gaddar) Suleym oullar daymn geri kalan arkadalarna dndler. Ve daa kaan (Ka'b ibn Zeyd denilen) topal bir ki-! siden baka, onlar da ldrdler. Rv Hemmm: Bunun beraberinde (bulunan Amr ibnu Umeyye ed-Demr isminde) dier bir adam da sylediini sanyorum, demitir. O anda Cibril aleyhi's-selm bu faciay Peygamber'e: Seriyyedeki btn sahbler Rabb'lerine kavutular. Allah onlardan raz oldu; onlar da raz etti! diye haber verdi. O zamanlar biz Cibril'in bu haberini (Kur'n olarak): "Bizi kavmimize haber veriniz: Biz Rabb'imize kavutuk. O bizden raz oldu; bizi de raz kld" diye okurduk. Bir zaman sonra (tilveti) nesh olundu. Bu facia zerine Peygamber; Allah'a ve Rasl'ne isyan eden u R'l, Zekvn, Lhyn oullan ve Usayya oullar aleyhine krk sabah la'net duas yapt [33]. 18- Bize Ms ibn sml tahds edip yle dedi: Bize Eb Ava-ne, el-Esved ibn Kays'tan; o da Cundeb ibn Sufyn'dan tahds etti ki, Raslullah (S)'n ehd olma yerlerinin birinde ayak parma (yaralanp) kanam idi. Bunun zerine Raslullah: "Hel enti ill sbaun demti Ve sebiillh m lakyti" (= Sen ancak bir parmaksn ki kanadn Allah yolundadr btn de attn) recezini syledi [34]. 10- Azz Ve Cell'olan Allah Yolunda Yaralanan Kimsenin Fazileti Bab 19-.......el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, Allah yolunda yaralanan hibir
217 / 2483

buhari

kimse mstesna olmamak zere -ki Allah kendi yolunda yaralanan en bilendir-muhakkak kyamet gnnde, rengi kan rengi; kokusu ise misk kokusu hlinde gelir" [35].
11- Yce Allah'n u Kavli Bab:

'De ki: Siz bizde iki gzelliin birinden bakasn m (et-Tevbe: 52) [36]. Harb nevbet iledir; yn bazen lehimize, bazen aleyhimize olur [37].
20-....... Abdullah ibn Abbs haber vermi; ona da Eb Sufyn yle haber vermitir: Hrakliyus, Eb Sufyn'a:O'nunla muharebeniz nasldr? diye sana sordum. Sen: Aramzda harb nevbet iledir; bazen O bize zarar verir, bazen biz O'na zarar veririz dedin. te ra-sller byle denenirler. Sonra da akbet onlann lehine olur, demitir [38]. 12- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"M'minler iinde Allah'a verdikleri szde sadkat gsteren nice erler var. te onlardan kimi adadn dedi, kimi de (bunu) bekliyor. Onlar hibir suretle (ahidlerini) deitirmediler" (ei-Ahzb: 23)
21-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Amcam Enes ibnu'n- Nadr, Bedr harbinden uzakta bulunmutu. Bunun iin o: Y Raslallah! Mriklerle yaptn ilk muharebeden uzakta bulundum. Yemn olsun, eer Allah beni mrikler harbinde hazr bulundurursa ne yapacam Allah muhakkak insanlara gsterecektir! demiti. Uhud gn gelip de mslmnlar cebhesi alnca Enes ibnu'n-Nadr: Y Allah! Ben Sen'den unlarn; yn Peygamber'in sahb-lerinin yaptklar bozulma ve kama suundan dolay zr ve bahanelerinin kabuln isterim. unlarn; yni mriklerin Peygamber'e kar yaptklar harbden ve cinayetten de Sana snrm, dedi. Sonra (mriklere doru) ilerledi.Bu srada Enes ibnu'n-Nadr'a Sa'd ibnu Muz rastgeldi. Enes ibnu'n-Nadr ona: Y Sa'de'bne Muz! Ben cennet istiyorum. Ve Nadr'n Rabb'-ine yemn ederim ki, ben cennetin kokusunu Uhud'un berisinden hissedip buluyorum! dedi. Sa'd ibn Muz, Raslullah'a: Y Raslallah! Ben bnu'n-Nadr'n dmanlara kar yapt hrika kahramanlklar anlatmaya muktedir deilim, dedi. Enes ibn Mlik (Sa'd ibn Muz' te'yd ederek) yle demitir: Biz Enes ibnu'n-Nadr' ehd edilmi hlde bulduumuzda, onun be^ deninde kl darbesi yhud mzrak drtmesi veya ok saplanmas olarak seksenden fazla yara bulduk. Mrikler bu mchidin burnunu, kulaklarn ve dier bz uzuvlarn kesmek ve gzlerini oymak suretiyle msle, yn ikence etmilerdi. Bu sebeble onu hibir kimse tanyamad da ancak kzkardei (halam) onu parmaklarnn ucuyla tanyabildi. Yine Enes ibn Mlik dedi ki: Biz u yetin Enes ibnu'n-Nadr ile benzerleri hakknda indiini dnr yhud zannederdik: "Mzminler iinde Allah 'a verdikleri szde sadkat gsteren nice erler vardr. te onlardan kimi adadn dedi, kimi de (bunu) bekliyor. Onlar hibir suretle (ahidlerini) deitirmediler" (ei-Ahzb:23) [39]. Yine Enes ibn Mlik yle demitir: Enes ibnu'n-Nadr'n kzkardei -ki o er-Rubeyy' adiyle anlr- bir kadnn n dilerini krmt. Da'v Raslullah'a gtrldnde, Raslullah (S) ksas
218 / 2483

buhari

yaplma-syle emretti. Bu hkm zerine Enes ibnu'n-Nadr: " Y Raslallah! Seni hakk ile peygamber gnderen Allah'a yemin ederim (ve Allah'tan umarak derim ki) Rubeyy'in n dii krlmaz! dedi. Hakkaten da'vclar, sonunda diyete raz oldular da ksas braktlar. Bunun zerine Raslullah: "Allah'n kullarndan ylesi vardr ki, o, Allah'a yemin etse, muhakkak Allah onun yeminini doru karp yerine getirir" buyurdu [40].
22- Bize Eb'l-Yemn tahds edip yle dedi: Bize uayb, ez-Zuhr'den haber verdi, dedi. H Bize -bz nshalarda- bana sml tahds edip yle dedi: Bana erkek kardeim Abdulhamd, Sleyman ibn Bill'den; zannederim ki o, Muhammed ibn Eb Atk'ten; o da bn ihb'dan; o da Hrice ibn Zeyd'den tahds etti ki, Zeyd ibn Sabit (R) yle demitir: Ben(Kur'n yazl) sahfeleri Mushaf'lara naklettim. Bu srada el-Ahzb Sresi'nden bir yeti kaybettim. Hlbuki ben Raslullah'n onu okuduunu her zaman iitir dururdum. O yeti (yazl olarak) bulamadm, yalnz Raslullah'n, tek bana hidli-ini iki kimsenin hidliine denk tuttuu Ensr'dan Huzeyme ibn Sbit'in yannda buldum. te o yet Allah'n u kavlidir: 'M'minler iinde Allah 'a verdikleri szde sadkat gsteren nice erler vardr. te onlardan kimi adadn dedi, kimi de (bunu) bekliyor. Onlar hibir suretle (ahidlerini) deitirmediler"tAiu&b: 23) [41]. 13- Bb: Harbe Girimeden Evvel yi Amel

Ebu'd-Derd da: Sizler ancak amellerinize brnp yapclar olarak harb ediyorsunuz, demitir [42]. Bir de Azz ve Cell olan Allah'n u kavli vardr: "Ey mn edenler, yapmyacanz eyi niin sylersiniz? Yapmyacamz eyi sylemeniz, en iddetli buz sebebi olmak bakmndan Allah indinde byd. bhesiz ki Allah, kendi yolunda, birbirine kenetlenmi bir bina gibi saflar balayarak arpanlar sever" ( -Saff: 2-4) [43].
23-.......Eb shk yle demitir: Ben-el-Ber (ibnzib-R-)'dan iittim, yle diyordu: (Uhud harbinde) Peygamber'e demir zrh ile yz rtl bir kii geldi de: Y Raslallah! (Hemen) harb edeyim de (sonra) mslmn m olaym? diye sordu. Raslullah (S): "Mslman ol, sonra harbet!" buyurdu. O da hemen mslmn oldu, sonra da harbe giriti, nihayet ehd edildi. Bunun zerine Raslullah: "Az iledi, fakat ok ecir kazand" buyurdu [44]. 14- Kendisine, Atan Ve Nereden Atld Bilinmeyen Serseri Bir Ok Gelip De Bu Sebebden len Kimse Bab 24-.......Katde yle dedi: Enes ibn Mlik bize yle tahds etti: el-Ber kz mm'r-Rubeyy'ki bu kadn, Harise ibn Surka'-mn da anasdr [45] Peygamber(S)'e geldi ve:

Ey Allah'n Peygamberi! Hrise(nin hlin)den bana haber vermez misin? Ona Bedir gn
219 / 2483

buhari

serseri bir ok isabet edip ldrlmt. Eer olum cennette ise (bu acya) sabrederim. Cennette deilse ona gcm yettii kadar alamaa alrm, dedi. Peygamber cevaben: "Ey Hrise'nin anas! Sana anl bir haber vereyim: Cennette birok dereceler vardr. Ve bhesiz senin olun bunlardan el-Firdevsu'l-A 'l'ya, yn en yksek Firdevs'e eriti" buyurdu [46]. (Bu cevb zerine kadn: yi iyi, y Harise! Ne mutlu sana! diye dnp gitti.) Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
15- Allah'n Kelimesi En Yksek Olsun Diye Ktal Eden Kmse(Nin Fazleti) Bab [47] 25-.......Eb Ms (R) yle demitir: Peygamber (S)'e bir kimse geldi de: Bir ksm kimseler ganmet mal iin muharebe eder, bir ksm kimseler de insanlar arasnda adnn sylenip vlmesi iin muharebe eder; bir ksm insanlar da yiitlikteki mevkii derecesi grlsn diye cihd eder. u hlde Allah yolundacihd eden kimdir? diye sordu. Peygamber: "Her kim Allah'n kelimesi en yksek olsun diye mukaatele ederse, onunkisi Allah yolundadr" buyurdu [48]. 16- ki Aya Allah Yolunda Pek Tozlanan Kimse Bb

Ve Yce Allah'n u kavli: "Gerek Medneliler'e, gerek evrelerindeki bedevilere Allah'n Rasl'nden geri kalmalar ve kendisinin bizzat katland zahmetlere onlarn da katlanmaya rabet etmemeleri yasaktr. Bunun sebebi udur; Allah yolunda bir susuzluk, bir yorgunluk, bir alk, kfirleri kzdracak bir yere ayak basmalar, bir dmana kar muvaffakiyete erimeleri (gibi hibir hl ve hareket) yoktur ki, mukaabilinde kendileri iin iyi bir amel yazlm olmasn. nk Allah, iyi hareket edenlerin mkfatn zayi' etmez" (et-Tevbe: 120) [49].
26-.......Rfi' ibnu Hadc'in olu Abye haber verip yle demitir: Bana Eb Abs -ki o Abdurrahmn ibn Cebr'dir- yle haber verdi: Rashllah (S): "Herhangibir kulun ayaklar Allah yolunda tozlanrsa, cehennem atei ona dokunmaz" buyurdu [50]. 17- Allah Yolundayken Bulam Olan Tozlar nsanlardan Silme(Nin Kerh Olmad) Bab 27-.......Bize Hlid ez-Hazz, krime'den tahds etti ki, bn Abbs, klesi krime ile kendi olu Al'ye hitaben: kiniz Eb Sad'e gidin de, onun rivayet ettii hadslerden de bir mikdr iitin, demitir. Bu emir zerine bizler Eb Sad'e geldik. O, st kardei ile beraber kendilerine id olan bir bahede idi, onu sryorlard. Bizi grnce yanmza geldi, ridsn brnp oturdu. Ve yle dedi: Bizler Mes-cid'in kerpilerini birer kerpi birer kerpi tayorduk. Ammr ise kerpileri ikier ikier tayordu. Peygamber (S) onun yanna geldi, bandan tozlan eliyle sildi de: "Vah Ammr! Kendisini bye bir topluluk ldrecektir. Ammr onlar Allah'a da'vet ediyor, onlar ise onu cehenneme da'vet eder" buyurdu [51].
220 / 2483

buhari

18- Harbden Ve Tozlardan Sonra Bedeni Boydan Boya Ykamak Bab 28-.......Urve ibnu'z-Zubeyr, ie(R)'den yle haber verdi ki, Raslullah (S) Hendek gn (evine) dnd ve silhn koyduu ve batan aa da ykand srada, kendisine Cibril geldi. Cibril'in ba-i tozlar kaplamt. Bu hlde Cibril: Silh braktn m? Vallahi ben silh brakmadm, dedi. Raslullah: "yleyse nereye?" diye sordu. O da: te uraya, dedi de Ben Kurayza'ya doru iaret etti. ie dedi ki: Bu(konuma)nun zerine Raslullah. Kurayza oullar'na doru (yola) kt[52]. 19- Yce Allah'n u Kavlinin Fazileti Bab: [53]

"Allah yolunda ldrlenleri sakn ller sanma. BiVakis onlar Rabb'Ieri katnda diridirler. Ltfu inayetinden kendilerine verdii ile hepsi de ad olarak rzklanrlar. Arkalarndan henz onlara katlmayanlar hakknda da: Onlara hibir korku yoktur. Onlar mahzun da olacak deillerdir * diye mjde vermek isterler. Onlar Allah9tan bir nVmetle ve daha fazlasyle ve Allah'n mzminlere olan mkfatn zAyV etmeyecei mjdesiyle de sevinirler" (iu imrn: i69-ni).
29-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) otuz sabah namaznda, Mane Kuyusu sahihlerini ldren, Allah'a ve Ra-sl'ne isyan etmi olan kimseler aleyhine R'l, Zekvn ve Usayya kabileleri aleyhine beddua etti. Enes dedi ki: Mune Kuyusu'nda ldrlen kimseler hakknda Kur'n indirildi. Biz onu okuduk. Bir zaman sonra (tilveti) nesho-lundu: "Bizi kavmimize haber veriniz:BizRabb'imize kavutuk; O bizden raz oldu, biz de O'ndan raz olduk" [54]. 30-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle derdi: Uhud gn insanlar sabah ikisi arb itiler, sonra ehdler olarak ldrldler. Hadsin rvsi Sufyn ibn Uyeyne'ye: "Bu gnn sonundan" lfz bu hadste mevcd mudur? diye soruldu. Sufyn: Bu lfz hadste yoktur, dedi [55]. 20- Meleklerin ehd zerine Toplanp Onu Glgelemeleri Bab 31-.......Cbir yle diyordu: Babam, organlar kesilmi hlde Peygamber'e getirildi ve nne konuldu. Ben yznn rtsn amaya davrandm. Kavmim beni bundan nehyetti. Bu srada Peygamber feryd eden bir kadn sesi iitti. Amr'n kz yhud Amr'n kzkardei (Ftma'dr), denildi. Bunun zerine Peygamber (S): "Niin alyor -yhud: alamasa da- melekler o ehide kanatlaryla glge yapmakta devam ediyorlar" buyurdu. Buhr dedi ki: Ben hadsin rvsi Sadaka'ya: Bu hadste "e-hd kaldrlncaya kadar" lfz var mdr? diye sordum. Sufyn ibn Uyeyne: Belki bu lfz Cbir syledi, dedi [56]. 21- (Allah Yolunda ehd Edilen) Mchidin Dnyya Dnmeyi Temenni Etmesi Bab 32-.......Katde dedi ki: Ben Enes ihn Mlik'ten iittim ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cennete giren hibir kimse, yeryzndeki hereye mlik olmak zere dah olsa, tekrar dnyya dnmeyi istemez. Bundan ehd mstesnadr. O, grmekte olduu kerametten dolay
221 / 2483

buhari

tekrar dnyya dnmeyi ve on kerre ldrlmeyi temenni eder" [57].

22- Bb: Cennet Kllarn (akyan) Yldrm Altndadr 33- Ve el-Mugre ibn u'be yle dedi: Bize Peygamberimiz (S) Rabb'imizin eliliinden haber verip: "Bizden (Allah yolunda) ldrlen, cennete gider" buyurdu [58]. Umer de Peygamber'e hitaben: Bizim maktullerimiz cennette, mriklerin maktulleri cehennemde deiller mi? dedi. Peygamber: "Evet, yledir" buyurdu [59]. 34- Bize Abdullah ibn Muhammed tahds edip yle dedi: Bize Muviye ibn Amr tahds etti: Bize Eb shk, Ms ibn Ukbe'den; o da Umer ibn Ubeydillah'n himayesinde bulunan Salim Eb'n-Nadr'dan tahds etti. Bu Salim, Umer ibn Abdillah'n ktibi idi. Salim dedi ki: Abdullah ibn Eb Evf, Umer ibn Ubeydillah'a (gnderdii) mektbda: Raslullah (S): "yi biliniz ki, cennet kllarn glgeleri altndadr" buyurdu, diye yazmtr. el-Uveys Abdulazz ibnu Abdillah, bnu Eb'z-Zind'dan; o da Ms ibn Ukbe'den olmak zere bu hadsi rivayet etmekte Muviye ibn Amr'a mutbaat etmitir [60]. 23- Cihd in ocuk steyen Kimse Bab [61] 35- el-Leys yle dedi: Bana Ca'fer ibn Raba, Abdurrahmn ibn Hrmz'den tahds etti. O yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim; Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sleyman ibn Dvd (Allah'n selm onlara olsun): Yeminle sylyorum ki, ben bu gece yz kadna, yhud doksan dokuz kadna dolarm da, onlarn herbiri Allah yolunda cihd edecek bir svari getirir, dedi. Arkada kendisine: nallah de, dedi. Fakat o n allah demedi.(Btn kadnlar dolat), neticede bir tek kadn mstesna, kadnlardan hibiri hmile olmad. Hmile olan o tek kadn da yarm bir erkek ocuu (dnyya) getirdi. Muham-med'in nefsi elinde olan(Allah)a yemin ederim ki, eer Sleyman n allah deseydi, o ocuklarn hepsi de Allah yolunda birer svr olar a k muhakkak cihd ederlerdi". 24- Harbde Yiitlik Ve Korkaklk Bab [62] 36-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) insanlarn en gzeli, en yiidi ve cmerdi idi. Yemn olsun bir gece Me-dne halk dman basknndan korkmutu da Peygamber (Eb Talha'ya id Mendb adl durgun ve plak) bir atn stne atlayarak (dman sesinin geldii tarafa srm), Medneliler'i geride brakp hepsinin nne gemiti. Yine Enes: Raslullah'n altnda o durgun at biz bir derya bul-duk (yn: bir derya olmu da su gibi akyor bulduk) [63] 37-.......Cubeyr ibn Mut'm'n olu Muhammed yle demitir: Bana Cubeyr ibn Mut'm (R) yle haber verdi: Kendisi Raslul-lah'n maiyyetinde yol ald ve Raslullah beraberinde bir
222 / 2483

buhari

takm insanlar olduu hlde Huneyn(seferin)den dnd srada (bir takm bedev) insanlar Raslullah'a taklm, ondan ganimet istiyorlard. Hatt onlar Raslullah' semure (denilen dikenli bir) aacn altna snmaya mecbur etmilerdi de, o aac(m iri dikenleri) Ras-lullah'n ridsn ekip kapmt. Bu sebebden Peygamber bir mddet orada durmu ve: "Bana ridm veriniz! Eer benim u iri dikenli aacn dikenleri saysnca ganimet devesi ve srm olayd, muhakkak ben onlar a-ranzda taksim ederdim. Sonra sizler beni ne bir cimri, ne yalanc, ne de korkak bulurdunuz" buyurmutur [64].
25- Korkaklktan Allah'a Snlmas Bab 38-....... Abdullah ibnu Umeyr yle demitir: Ben Amr ibnu Meymn el-Evd'den iittim, yle dedi: Sa'd ibn Eb Vakkaas kendi oullarna u du kelimelerini, muallimin ocuklara yaz yazmay retii gibi retirdi. Sa'd yle derdi: bhesiz Raslullah (S) namaz arkasnda unlardan Allah'a snrd: "Ya Allah, ben korkaklktan Sana snrm; mrn en deersizine dndrlmemden de Sana snrm; dny fitnesinden Sana snrm; kabir azabndan da Sana snrm". Abdulmelik ibn Umeyr dedi ki: Ben bu hadsi Mus'ab ibn Sa'd ibn Eb Vakkaas'a tahds ettim de, o bunu dorulad [65]. 39-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) -duda- yle der idi: Allhumme inn ezu bike mine H-aczi ve 'l-keseli ve 'l-cubni ve 7-heremi ve ezu bike min fitnetVl-mahy vel-menti ve ezu bike min azbVl-kabri (= Y Allah, ben aczden, tenbellikten, korkaklktan, fazla ihtiyarlktan Sana snrm. Hayt ve lm fitnesinden de Sana snrm. Kabir azabndan da Sana snrm)" [66]. 26- Harbde Hazr Bulunduu Yerleri Tahds Edip Anlaan Kimse Bab [67]

Bu anlatmay Eb Usmn Abdurrahmn en-Nehd, Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan syledi [68].

40-....... es-Sib ibn Yezd (R) yle demitir: Ben Talha ibn Ubeydillah'a, Sa'd ibn Eb Vakkaas'a, el-Mkdd ibnu'l-Esved'e ve Abdurrahmn ibnu'1-Avf a -Allah onlardan raz olsunarkadalk ettim. Ben bunlarn hi birini Raslullah'tan hads tahds ederken iitmedim. u kadar var ki, ben Talha'y Uhud gnnden tahds ederken iittim [69]. 27- Kfirlere Kar Elbirliiyle Harbe kmann Vucbu le Cihd Ve Niyetten Vcib Olacak Mikdr Beyn Bab

Ve Allah'n u kavilleri [70]: "(Ey m'minler) sizler gerek hafif, gerek arlkl olarak elbirliiyle savaa kn. Allah yolunda mallarnzla, canlarnzla muharebe edin. Eer bilirseniz bu sizin iin ok hayrldr. Eer yakn bir menfaat, orta bir sefer olsayd elbette senin arkana derlerdi. Fakat meakkat onlara uzak geldi. Onlar: Eer gcmz yetseydi herhalde biz de sizinle beraber kardk, diye Allah 'a yemn edeceklerdir. Bunlar (bu suretle) kendilerini helake srklerler. Allah biliyor ki, onlar hi bhesiz ve muhakkak yalancdrlar" (et-Tevbe: 4i 42); ve Allah'n u kavli: "Ey mn edenler, ne oldunuz ki size 'Allah yolunda elbirlik gazaya kn' denildii zaman yere (mhlanp) arlatnz?hiretten vazgeip, yalnz dny haytna m raz oldunuz? Fakat bu
223 / 2483

buhari

dny haytnn fidesi hiretin yannda pek azdr. Eer (emrolunduunuz bu cihda) elbirliiyle kmazsanz, Allah sizi pek ackl bir azaba uratr ve yerinize sizden baka (itaatli) bir kavim getirir. Siz ona hibir eyle zarar yapamazsnz. Allah hereye hakkyle kaadirdir" (et-Tevbe: 38-39). bn Abbs'tan:"nfir subtin", "Seriyyeler ve ayr ayr asker birlikleri hlinde elbirliiyle cihda kn" demek olduu zikrolunur [71]. "Subtin vahidi", "Subetun"dur denilir [72].
41-.......Bize Sufyn (es-Sevr) tahds edip yle dedi: Bana Mansr, Mchid ibn Cebr'den; o daTvs'tan; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) Mekke fethi gn: "Fetihten sonra (artk Mekke'den Medne'ye) hicret yoktur, lkin cihd ve niyet vardr (Mekke'den yalnz cihd kasdyle ve faziletler tahsili niyetiyle kla-bilir). Binenaleyh cihda da'vet olunduunuzda hemen icabet ve hareket ediniz" buyurmutur [73]. 28- Bir Kafir Bir Mslmn ldrr. Sonra Bu Kaati. Mslmn Olur Ve Dnine Bal Kalr, Sonunda O Da ldrlr (Yn Harbde O Da ehd Edilirse, kisi De Cennete Girer) Bab 42-.......Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle sylemitir: "Allah iki kiiyi rzs ile karlar: Bunlar birbirini ldrp cennete giren iki kimsedir. u (mslmn) Allah yolunda arpr. ehd der (de cennete girer). Sonra Allah onu ldrene hidyet eder ve sonunda o da ehd edilir" [74]. 43-.......Bize ez-Zuhr tahds edip yle dedi: Bana Anbese ibnu Sad, Eb Hureyre(R)'den haber verdi.Eb Hureyre yle demitir: Raslullah (S) Hayber'i fethettikten sonra kendisi henz Hayber'de iken, ben (Yemen'den) O'na geldim. (O ganimet datyordu.) Ben: Y Raslallah! Bana da bir pay ver! dedim. Sad ibnu'1-s oullar'ndan bzs (ki Ebn ibn Sad'dir): Y Raslallah, ona pay verme! dedi. ': Bunun zerine Eb Hureyre: Bu (adam), bnu Kavkal'n kaatili, dedi. Ebn ibnu Sad s da: Vay hayret u da kediciine! O (Yemen'in Devs illerindeki) Da'nin Da'nn bandan zerimize yuvarlanp geldi de, mslmn bir kiinin katlini bana ykleyerek beni ayplyor. Allah bn Kavka'a benim ellerim zerinde ehd olmak (saadetini) ikram etti de, beni onun iki elinde (kfir bir hlde ldrerek) hakir klmad [75]. Anbese yhud onun berisindeki bir rv: Raslullah, Eb Hurey-re'ye pay verdi mi, yhud vermedi mi; bilmiyorum, demitir. Rv Sufyn ibn Uyeyne yle dedi: Bu hadsi bana es-Sad, dedesinden; o da Eb Hureyre'den olmak zere tahds etti. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: es-Sad, Amr ibnu Yahya ibn Sad ibn Amr ibn Sad ibni'I-s'tr. 29- Dmanla Cenk Ve Ktal Etmeye Gitmeyi, Oru Tutmaya Tercih Eden Kimse Bab 44-.......Enes ibn Mlik (R) yle dedi: Raslullah (S) zamnnda Eb Talha dmanla cenk etmek iin oru tutmazd. Peygamberdin ruhu kabz olununca, ben Eb Talha'y hi orusuz grme-iim; yalnz ramazn bayram gn yhud (terik gnleri dhil olduu llde) kurbn gn oru tutmazd [76]. Ebn ibn Sad ibni'I-s, Emev'dir. Kardeten Hlid ile Amr mslmn olduklar hlde, Ebn'n
224 / 2483

buhari

mslmnl gecikmitir. bn Abdilberr'in bildirdiine gre, Hudeybiye ile Hayber arasnda mslmn olmutur. bn shk,
30- Bb: e'hdler (Allah Yolunda) ldrlmekten Baka Yedi Nevi'dir 45-.......Eb Salih, Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "ehdler be (ntV')dir Tndanlen; karn hastalndan len; suda boulan; ykk altnda kalp len; bir de Allah yolunda ehd olan, yn ldrlen" [77]. 46-.......Enes ibn Mlik(R)'ten. Peygamber (S): "Tn, herbir mslmn iin ehdliktir" buyurmutur [78] 31- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Mzminlerden zr sahibi olmakszn (evlerinde) oturanlarla, Allah yolunda mallanyle, canlaryle savaanlar bir olamaz. Allah mallanyle, canlaryle savaanlar, derece itibariyle, oturanlardan ok stn kld. (Geri) Allah hepsine de cenneti va'd etmitir, (fakat) Allah, savaanlara oturanlarn stnde ok byk bir ecir vermitir. Kendinden dereceler, birmafiret, bir rahmet (vermitir); Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (en-Nis: 95-96).
47-.,.....Eb shk yle dedi: Ben el-Ber(R)'dan iittim, yle diyordu: ' 'M 'minlerden oturanlarla, A ilah yolunda mallanyle, can laryle savaanlar msvolamaz*.." yeti indii zaman, Raslullal (S) Zeyd'i ard. Zeyd bir krek kemii ile geldi ve o yeti yazd Bu srada bnu mmi Mektm krlnden ikyet etti. Bunun ze rine "Mzminlerden zr sahibi olmakszn oturanlar..." ksm indi 48-.......Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle demitir: Ben Mervn ibnu'l-Hakem'i mescidde otururken grdm. Ben de ona doru geldim ve yanbama oturdum. Kendisi bize haber verdi; ona da Zeyd ibn Sabit yle haber vermitir: Raslullah (S) ona "Mzminlerden (evlerinde) oturanlarla Allah yolunda mchede edenler beraber olamaz''' yetini yazdrmak istedi; tam o yeti bana yazdrrken bnu mmi Mektm, Raslullah'n yanma kageldi ve: Y Raslallah, cihda gcm yetseydi, ben d,e muhakkak cihda gider, dmanlarla harb ederdim, dedi. bnu mmi Mektm kr bir kii idi. Allah Tebreke ve Tal Rasl'ne vahiy indirdi. Bu srada Raslullah'n uyluu benim uyluum zerinde bulunuyordu. Vahyin (Peygamber zerindeki) arl bana o kadar ar geldi ki, sonunda dizimin ufalanp dalmasndan korktum. Sonra Raslullah'tan vahiy te'sri syrld da Azz ve Cell olan Allah "ayru ulVd-daran = Zarar sahibi olanlardan baka'9 diye (bir istisna kayd) indirdi [79]. 32- Dmanla Muharebe Srasnda Sabretmek Bab 49-.......Ms ibn Ukbe, Salim Ebu'n-Nadr'dan tahds etti ki, Abdullah ibn Eb Evf, Umer ibn Ubeydillah'a mektb yazd; o mektubu ben okudum (yle yazmt): Raslullah (S): "Dmanlarla karlatnz zaman sabrediniz" buyurdu [80]. 33- Kafirlerle Muharebeye Tevik Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:
225 / 2483

buhari

"Ey Peygamber! Mzminleri harbe tevik et" (el-Enfl: 65)

50-.......Bize Eb shk, Humeyd'den tahds etti; o yle demitir: Ben Enes(R)'ten iittim, yle diyordu: Raslullah (S) -Ahzb srasnda- hendek kazlan yere kp varmt. Muhacirler ile Ensr'-n souk bir kuluk vaktinde hendek kazmakta olduklarn grd. Onlarn yanlarnda kendileri adna bu ii grecek kleleri de yoktu. Raslullah bunlarn ektikleri yorgunluu ve al grnce: "AHhmme inne'1-aye ayu'-hire fafir li'1-Ensri ve'1-Muhcireh" ( = Y Allah! Dirlik ve yaamak hiret dirliidir. Sen Ensr' ve Muhacirlerdi mafiret et!) dedi. Orada bulunan sahbler de Raslullah'a cevb vericiler olarak: Nahnu'llezne bye Muhammeden Ae'l'Cihdi m bakyn ebeden (= Bizler yaadka dima cihd etmek zere Muhammed'e sz vermi kimseleriz.) dediler [81]. 34- (Medine'nin Etrafna) Hendek Kazlmas Bab 51-.......Bize Abdulazz, Enes(R)'ten tahds etti ki, o yle demitir: Muhacirler ve Ensr, Medine etrafna hendek kazmaya ve srtlar zerinde toprak tamaya baladlar. Bu srada u szleri terennm ediyorlard: Nahnu'llezne bye Muhammeden , Ae'I-slmi ma bakyn ebeden ( = Bizler haytta kaldka dima slm zerinde sebat etmeye : Muhammed'e sz ve ahid vermi kimseleriz!) Peygamber (S) de onlara cevb vererek unlar sylyordu: "AMhumme inneh t hayra ill hayruH-hirah Fe-brik f'l-Ensri ve'l-Muhcireh!" ( = Y Allah! hiret hayrndan baka (devaml) hayr olmad muhakkak. Onun iin sen Ensr ve Muhacirler hakknda hayr-bereket ihsan et!) [82]. 52-....... Eb shk dedi ki: Ben el-Ber(R)'dan iittim, yle diyordu: Peygamber (S) -hendek kazlmas gnnde- toprak tayor ve: "Levl ente mehtedeyn.. " szlerini sylyordu [83]. 53-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Ahzb gnnde Peygamber(S)'i grdm, toprak karnnn beyazln rtm olduu hlde toprak tayor ve u szleri sylyordu: "Levl ente mehtedeyn Vel tasaddakn vel salleyn Fe emilen sekneten aleyn Ve sebbitVlakdme en lkayn nnel-l kad baav aleyn z erd fitneten ebeyn Sen olmasaydn biz doru yolu bulmaz, sadaka vermez, namaz klmazdk. bhesiz bu kfirler, bizim ekindiimiz fitneyi bize vki' klmak istedikleri zaman bizim zerimize saldrmlardr. Onlarla yzyze geldiimizde gnlmze bir seknet (sabr, sebat) indir ve ayaklarmz yerinde sabit tut (da bizi datma y Rabb)! [84]. 35- zrn Kendisini Dmanla Cenk Etmekten Alkoyduu Kimse Bab 54-.......Bize Humeyd tahds etti ki, onlara da Enes tahds edip: Bizler Peygamber(S)'in beraberinde Tebk gazvesinden dndk... demitir. H ve yine bize Sleyman ibn Harb tahds edip yle dedi: Bize Hammd -ki o bnu Zeyd'dir- Humeyd'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) bir gazada idi; yle buyurdu: "Arkamzda Medine'de bir takm erler cemati vardr ki, biz bir da yolunda,dere iinde her yrymzde, muhakkak o Medine'dekiler de yry(&ev%bn)de bizimle beraberdirler. Onlar burada bulunmaktan zr men' etti" [85]. Ve Ms ibn sml dedi ki; Bize Hammd, Humeyd'den; o da Ms ibn Enes'ten; o da babas
226 / 2483

buhari

Enes ibn Mlik'ten tahds etti: Peygamber (S) syledi ki... Eb Abdillah el-Buhr: Birinci sened daha sahhtir, dedi [86].
36- Allah Yolunda (Cihdda ken) Oru Tutmann Fazileti Bab 55-....... Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim; "Her kim (cihd vazifesinde iken) Allah yolunda bir gn oru tutarsa, Allah onun yzn (yn vcdunu) ^rw/^yl cehennem ateinden uzaklatrr'" buyuruyordu [87]. 37- Allah Yolunda (Cihdda) Harcama Yapmann Fazileti Bab 56-.......Eb Seleme, Eb Hureyre(R)'den iitmitir ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Kim Allah yolunda ift harcama yaparsa cennetin bekileri; herbir kapnn bekileri onu: Ey Fule, buraya \gel! diye arr". Eb Bekr: Y Raslalah! Bu her kapnn bekilerinin arm olduu timseye (bir kapdan girmesi, dier kapy terketmesinden dolay) bir )e's yoktur, dedi. Peygamber: "Ben senin onlardan olman ok md ediyorum" buyurdu [88]. 57-....... Bize Hill, At ibn Yesr'dan; o da Eb Sad el- Hudr(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) minber zerinde ayaa kalkt da: "Ben ancak benden sonra sizin zerinize alacak olan dny bereketlerinden dolay sizin iin korku duyuyorum" buyurdu. Sonra dny ieini-zikretti, akabinde bu bereketlerin biriyle sze balad ve dierini (yn dny ieini) ikinci yapt. Bunun zerine sahblerden^bir zt ayaa kalkt ve: Y Raslalah! Hi hayr, err getirir mi? diye sordu. Peygamber bu soruya cevb vermekten (bir mddet) skt etti. Biz, Raslullah'a vahiy indiriliyor dedik. nsanlar sanki balan zerinde kular varmasna skt ettiler. Sonra Raslullah dkmekte olduu bol teri yznden sildi ve: "Biraz nce sul soran nerede? Mal (hakkaten) hayr mdr?" (deyip, bunu defa tekrarlad ve devamla) "Hakk hayr ve ni'-met, hayrdan baka birey getirmez (fakat, dny mal hakk hayr deildir; yle ki): Muhakkak bahar, her bitirdike yiyeni ldrc yhud lme yaklatrc eyler de bitirir. Lkin yeil ot yiyen hayvan byle deildir. O lm tehlikesinden korunmutur. Bu hayvan o yeil otu yedike nihayet iki brn doldurunca bahar gneini karlar, kolayca tersler ve ier. Sonra yine bol bol yer. te bu dny mal da yeil ot gibi ekicidir, tatldr. Bu dny maln hakkyle alan ve onu Allah yoluna, yetimlere, fakirlere tahsis eden zengin msl-mn ne hayrl kiidir! Dny maln hakllkla almayan (haram mal toplayan hrsl) kii de dima yiyen, bir trl doymayan obur gibidir. Kyamet gnnde bu mal kendi sahibinin cimriliine bir hid olacaktr" [89]. 38- Bir Gzyi Cihazla Yp Sefere Hazrlayan Yhud Gazinin Gerideki lerini Grmekte Ona Hayrl Halef Olan Kimsenin Fazileti Bab 58-....... Zeyd ibn Hlid (R) yle tahds etmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim Allah yolunda cenk edecek bir askeri (ara ve gerelerini te'mn ederek) sefere hazrlarsa, o da gaza etmi-(cesine sevaba nail) olur. Yine her kim Allah yolunda gaza eden bir askerin (gerideki ilerini grmekte) hayrla yerini tutarsa, o da gaza etmi olur" [90].
227 / 2483

buhari

59-.......Bize Hemmm (ibnu Yahya), shk ibn Abdillah'tan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle tahds etti: Peygamber (S) kendi zevceleri yanna girmesi mstesna, Medne'de devaml olarak m-m Suleym'in evinden baka hibir eve girmezdi. Peygamber'e bu devaml giriin sebebi soruldu da, Peygamber: "Ben mm Suleym'e en acyanm, nk onun erkek kardei (Haram ibnu Milhn, Ma-ne Kuyusu gn) benim (askerlerimin) beraberinde ldrld-' buyurdu [91]. 39- Muhrebf, Srasnda (llere Srlen) Hant Kokusu Srnmek Bab 60-...... Enes ibn Mlik'in olu Ms, Yemme harbini zikrederken yle demitir: Enes ibn Mlik, Yemme harbi gn Sabit ibn Kays'n yanna gelmi. Sabit o srada iki uyluunu am, hant denilen (ve lye srlen) bir nevi' koku srnyor (ve ehd olmaya hazrlanyor) hldeymi. Enes, Sbit'e: Ey amca! Seni harb saffna gelmemen iin habseden nedir? dedi. O da: Ey kardeim olu, imdi (geliyorum), dedi. Bir taraftan da hant kokusu srnmeye balad. (Korkudan sonra Sabit iki kat beyaz elbise giyerek kefenlendi.) Sonra harb saffna gelip yer ald. -Enes, hadsin burasnda askerden bir ksmnn cebheden alp bozulmasn anlatmtr.- Sonra: Karmzdan yle aln (dman grelim de), nihayet dmanla vurualm. Biz Raslullah (S) ile birlikte harbederken, yle (panik yaparak) harbetmezdik. Siz akrannza kamay ne fena det ettirmisiniz, dedi". Bu hadsi Hammd ibn Seleme, Sabit el-Bunn'den; o da Enes ibn Mlik'ten olmak zere de rivayet etti [92]. 40- Harbde Keif Karakolunun Fazlet Bab 61-.......Cbir (R) yle demitir: Ahzb gn Peygamber (S): "Kurayza oullarnn haberini bana kim getirir?" diye sordu. Zubeyr: Ben (getiririm), dedi. Sonra Peygamber bir kerre daha: "Kurayza oullar'na dir bana kim haber getirir?" diye sordu. Yine Zubeyr: Ben, diye cevb verdi. Bunun zerine Peygamber: "Her peygamberin (sahbleri iinde) hlis ve sekin bir adam vardr. Benim sekin adamm da Zubeyr'dir" buyurdu [93]. 41- Bb: Kumandan Harbde Keif Yapacak Kiiyi Tek Bana Dman Keif Vazifesine Gnderir Mi? 62-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Peygamber (S) rv Sadaka ibnu'1-Fadl: Bunun Hendek gn olduunu sanyorum, demitir- insanlar (bir keif vazfesine) ard da bu arya ez-Zubeyr icabet etti. Sonra Peygamber yine ar yapt, yine Zubeyr icabet etti. Sonra Peygamber insanlar yine bu vazifeye ard; bu sefer de Zubeyr vazifeye tlib oldu. Bunun zerine Peygamber; "Muhakkak herbir peygamberin bir havarisi (sekin hlis adam) vardr. bhe-siz benim havarim de ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm'dr" buyurdu [94].
228 / 2483

buhari

42- ki Kiinin Beraberce Sefere kmas Bab 63-.......Mlik ibnu'l-Huveyris (R) yle demitir: Ben, bir arkadamla Peygamber'in yanndan ayrldm. Peygamber (S) bize: "Namaz vakitlerinde ezan okuyun ve ikaamet getirin; ikinizden byk olannz size imamlk etsin" buyurdu [95]. 43- Bb: "Atn Alnna Dklen Salarnda Kyamet ; Gnne Kadar Hayr Dmldr" 64-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "Atlar alnlarna dklen salarnda kyamet gnne kadar hayr bulunan hayvanlardr" b'uyurdu. 65-.......e-a'bf den; o daUrveibnu'1-Ca'd eL-Brk'den tahds etti ki, Peygamber(S): "Harb atlar, alnlarna dklen salarnda kyamet gnne kadar hayr dmlenmi hayvanlardr" buyurmutur. Buhr'nin stad Sleyman ibn Harb, u'be'den; o da Urvetu'-bnu Ebi'l-Ca'd'dan sylemitir. Bu hadsi Hueym'den;o da Husayn'-dan; o da e-a'b'den; o da Urve ibn Ebi'l-Ca'd'dan senediyle rivayet etmekte Msedded,, Sleyman ibn Harb'e mutbaat etmitir. 66-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S): "Bereket, atlarn alnlarna dklen salardadr"buyurdu [96]. 44- Bb: Peygamber(S)'n: "tlarn alnlarna sarkan salarnda kyamet gnne kadar hayr dmlenmitir' Sznden Dolay Cihd, Berrin (Yn dilin) Ve Fcirin Beraberinde Kyamete Kadar Devam Edecektir [97] 67-.......Bize Urvetu el-Brk (R) tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "(Harb iin eitilmi) atlarn alnlarna sarkan salarnda kyamet gnne kadar hayr dmlenmitir, (Hayr, hi-rette) sevb, (dnyda) ganimettir" [98]. 45- Yce Allah'n: "Allah yolunda balanp beslenen atlardan... " (ei-Enfi: 60) Kavlinden Dolay, Allah Yolunda Cihd Etmek in At Balayp Besleyen Kimse Bab [99] 68-.......Eb Hureyre (R) yle diyordu: Peygamber(S): "Her kim A ilah 'a inand iin ve va 'dini tasdik ederek Allah yolunda cihad etmek niyetiyle bir at balarsa, bhesiz o atn yedii yemler, itii sular, atn dks ve sidii kyamet gnnde o ahsn mizannda-(sevb olacak)*? //"" buyurdu [100]. 46- Atn Ve Eein zel smi Bab [101] 69-.......Eb Katde'nin olu Abdullah'tan (yle demitir): Babam Eb Katde (Hudeybiye senesi) Peygamber'in beraberinde sefere kt. Eb Katde arkadalarndan bzsyle beraber geri kald, arkadalar umre iin ihrama girmiler, kendisi ise ihrama girmemi hldeydi. Eb Talha'nn grmesinden nce arkadalar bir yaban eei grdler. Onlar yaban eeini grdkleri
229 / 2483

buhari

zaman onu terkedip braktlar. Nihayet o yaban eeini Eb Talha da grd. Hemen kendine id olan ve el-Cerde denilen bir ata bindi ve arkadalarndan kamsn kendisine uzatvermelerini istedi. Arkadalar bu istei kabul etmediler. Bunun zerine kamy bizzat kendisi ald ve at yaban eeine doru srd ve onu vurdu. Sonra ondan hem kendisi, hem de arkadalar yediler. Sonra Peygamber'e geldiler. Peygamberce eritikleri zaman (O'na yedikleri etin hkmn sordular). Peygamber (S): "Ondan beraberinde birey var m?" buyurdu. Yanmda onun bir baca var, dedi. Akabinde Peygamber o baca ald ve onu yedi [102].
70-.......Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle demitir: Hurma bahemizde Peygamber(S)'e id bir at bulunuyordu. Ona (noktasz h ile) Luhayfu denilirdi. Eb Abdillah el-Buhr: Bz rvler (noktal h ile) Luhayfu eklinde syledi, dedi [103]. 71-.......Muz ibn Cebel (R) yle demitir: Ben bir seferde Peygamber'in bindii Ufeyr denilen bir eek stnde Peygamber'in terkisinde idim. Peygamber (S) bana: "Y Muz! Allah'n kullar zerindeki hakk ve kullarn da Allah zerindeki hakk nedir bilir misin?" diye sordu. Ben de: Bunu Allah ile Rasl en bilendir, dedim. Raslullah: "Allah'n kullar zerinde sabit olan hakk, kullarn Allah'a itaat ve kulluk etmeleri ve A ilah 'a hibir eyi ortak klmamalardr. Kullarn Allah zerindeki hakk da, kendisine hibir eyi ortak klmayan kiiye azb etmemesidir (yn bu husustaki ltfudur)" buyurdu. Bunun zerine ben: Y Raslallah! Bunu ben insanlara mjdelemeyeyim mi? diye sordum. Raslullah: "Hayr, bunu onlara mjdeleme! Sonra buna dayanp gvenirler" buyurdu [104]. 72-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Bir kerre Medine iinde bir dman baskm korkusu yaylmt. Bunun zerine Peygamber (S) bize (yn Eb Talha ailesine) id olup Mendb denilen bir at ireti ald. (Ona binip Medine'den ayrld, geri dnp geldiinde:) "Korkulacak nevi'den birey grmedik. Muhakkak surette bulduumuz ey, Mendb'un su gibi akmasdr" buyurdu [105] 47- Atn Uursuzluu Nevinden Zikredilen Hadsler Bab [106] 73-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim: "Uursuzluk (telkkisi det olarak ancak) ancak eyde: atta, kadnda, evde hsl olur" buyuruyordu [107]. 74-.......Sehl ibn Sa'd es-Sid (R): "Eer herhangi bireyde uurluk olsayd o, kadnda, atta, meskende olurdu" buyurmutur [108]. 48- Bb: Atlar Nevi1 nsan indir

Ve Yce Allah'n u kavli: "Hem onlara binmeniz iin, hem znet iin atlar, katrlar, merkebleri yaratt... " (en-Nahi: 8).
230 / 2483

buhari

75-.......Eb Salih es-Semmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Atlar nevi' insan iin trldr: At rk bz adam iin sevbdr, bz adam iin (fakirlik ve ihtiycna) bir perdedir, bzsna da boynunda bir vebaldir. At kendisi iin ecir olan kimseye gelince, o, atn Allah yolunda (ci-hd iin) balamtr ve atn da bol otlu geni bir sahada veya bir bahede uzatmtr. Bu bol otlu sahadan yhud baheden atn bu uzun ipinde iken yedii her ot, at sahibi iin haseneler olmutur. Atn ipi kopsa ahlanarak bir veya iki ykseklik veya bir iki avt kosa, yerde onun brakt gbreleri ve izleri sahibi iin haseneler olur. Bir de hayvan bir nehre urayp da ondan ierse -sahibi sulamak istememi olsa bile- bu su da sahibi iin haseneler olur... Bir kimse de atn vnmek iin yhud riya iin ve slm ahlye dmanlk iin balarsa, bu hayvan da onun iin bir vebaldir." Raslullah'a eeklerden soruldu. Raslullah: "Bunlar hakknda bana, her hkm toplayc (bir vecize olan) u tek yetten baka birey indirilmedi: te kim zerre arlnca bir hayr yapyorsa onu grecek, kim de zerre arlnca err yapyorsa onu grecek" (ez-ziizi: 7-8) [109] 49- Gazvede Bakasnn (Yorulan) Hayvanna Drtp Vuran Kimse Bab 76-.......Bize Ebu'l-Mtevekkil en-Nc tahds edip yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah el-Ensr'ye geldim de ona: Raslullah'tan iittiklerini bize tahds et, dedim. Cbir yle dedi: Ben, seferlerinin birinde Raslullah'n beraberinde yolculuk ettim. Rv Eb Akl: Ebu'l-Mtevekkil'in gazve mi yhud umre mi dediini bilmiyorum, demitir.Seferden dndmz zaman Peygamber (S): "Kim ailesine acele gitmek isterse yryn abuklatrsn" buyurdu. Cbir dedi ki: Ben kl renkli devem zerine binmi olarak dndm. Bu devede baka renk yoktu (yn rengine baka renk karmamt). nsanlar benim arkamda idiler. te ben byle herkesin nnde yol aldm srada devem yorgunluktan dolay birden durdu. Bunun zerine Peygamber bana: "Ya Cbir! Deveni sk tut!" buyurdu ve kamsyle ona bir kerre vurdu. Vurmasyle beraber deve yerinden srayp hareket etti. Mteakiben Peygamber: "Deveyi satar msn?" dedi. Ben: Evet, dedim. Nihayet Medine'ye geldiimizde ve Peygamber de sahblerinin gruplar iinde Mescid'e girdiinde ben de devemi Mescid'in kenarndaki ta demelie balayarak yanna girdim. Ve kendisine: te (benden satn aldn) deven buradadr, dedim. Peygamber Mescid'den kt ve: "Bu deve bizim devemizdir" diyerek, devenin etrafnda dolamaya balad. Akabinde Peygamber birka kyye altn yollad da: "Bunu Cbir'e verin" buyurdu. Bundan sonra Peygamber bana: "Devenin bedelini tastamam aldn m?" dedi. Ben; Evet aldm, dedim. Peygamber (S): "O bedel de, o deve de (hibe olarak) senindir" buyurdu [110]. 50- etin Hayvan zerine Ve Erkek At zerine Binmek Bab

Rid ibnu Sa'd: Daha ok akc ve daha cesur olduu iin, selef, erkek hayvana binmeyi severlerdi, demitir [111].
231 / 2483

buhari

77-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Medine'de bir dman baskn korkusu olmutu. Bunun zerine Peygamber (S) Eb Tal-ha'ya id olup kendisine Mendb denilen bir at ireti ald ve ona bindi. Peygamber dnp geldii zaman: "Korkulacak nevi'den hi-birey grmedik. Biz ancak bu at muhakkak bir derya bulduk" buyurdu [112]. 51- Atn (Ganimetten Alaca) Paylar Bab 78-....... Nfi', bn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) ganimet malndan- at iin iki pay; sahibi iin de bir pay ta'yn etmitir [113]. mm Mlik yle demitir: Yce Allah'n: "Hem onlara binmeniz iin, hem znet iin de atlar, katrlar, eekleri yaratt... " (en-Nahi: 8) kavlinden dolay, atlara ve ar yk hayvanlarna ganimet malndan pay verilir; fakat ar yk hayvanlarna atlardan daha ok pay verilmez [114]. 52- Harb"inde"Bakasnn Binek Hayvann nnden eken Kimse Bab 79-....... u'be, Eb shk'tan yle tahds etti: Bir kimse el- Ber ibn zib(R)'e hitaben: Sizler Huneyn gn Raslullah'n yanndan katnz m? dedi. O da: (Evet, biz katk) lkin Raslullah (S) kamad. Hevzin halk iyi ok atan bir kable idiler. Biz onlarla karlanca, onlarn zerine atldk. Onlar hemen bozuldular. Bunun zerine mslmnlar ganimetler zerine yneldiler. Hevzin kabilesi ise (bundan faydalanarak) bizi oklarla karladlar. (Biz katk) fakat Raslullah kamad, Yemn olsun O'nu pek iyi grdm ki, O beyaz katrnn zerinde (korkusuz duruyordu), Eb Sufyn da katrn gemini tutuyordu. Bu srada Peygamber: "Ene'n-nebiyyu l kezib, ene bnu Abdilmuttalib (= Ben Peygamber'im yalan yok, ben Abdulmuttalib oluyum)" diyordu [115]. 53- Binek Hayvan' in Eyerde Olan Demirden Yhud Aatan zengi le Semer Ve Palana Taklan p Veya : Kay zengi Bab 80-.......Nfi', Ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) ayan garz denilen zengiye girdirdii ve binek devesi ayakta olduu hlde zerinde onu dmdz dorulttuu zaman Zu'1Huleyfe Mesci-di'nin yanndan i'tibren umre yhud hacc niyetiyle telbiye ederdi [116]. 54- plak Ata Binmek Bb1 81-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) sahbleri, stnde eyer bulunmayan plak bir at zerine binmi olarak, klc da boynunda asl olduu hlde karlad [117]. 55- Dar Adml, Yava Yryl At Bab 82-....... Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten olmak zere yle tahds etmitir: Medine ahlsi bir defasnda (geceleyin bir dman basknndan) korktular. Bunun zerine Peygamber (S) Eb Talha'ya id olan yava yryen yhud kendisinde bir yavalk bulunan bir ata binip dman ynne srd. (Keif yaptktan sonra) dnp geldiinde: "Bu atnz bir derya bulduk" buyurdu. Bu hdiseden sonra bu atla yrme ve seirtme yar ya
232 / 2483

buhari

plmaz oldu [118].

56- Atlar Arasnda ne Geme Yar Yapmak Bab 83-.......Bize Sufyn (es-Sevr), Ubeydullah'tan; o daNfi'den tahds etti ki, bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) idmana ekilmi ve zayflatlm atlar el-Hafy'dan balayp Semyyetu'l-Ved'ya kadar koturtup yartrd. Dier defa da ypratlmam atlar es- Seniyye'den t Ben Zurayk Mescidi'ne kadar koturtup yartrd. Abdullah ibnu Umer: Ben de koturup yar edenler iinde idim, demitir [119]. Rv Abdullah ibnu'l-Veld yle dedi: Bize Sufyn tahds edip yle dedi: Bana Ubeydullah tahds etti. Sufyn: el-Hafy'dan Seniyyetu'l-Ved'ya kadar be mil yhud alt mil; Seniyye ile Ben Zurayk Mescidi aras bir mildir, dedi [120]. 57- Yar in Atlarn dmana ekilip Zayflatlmas Bab 84-.......Abdullah ibn Umer(R)'den (yle demitir): Peygamber (S) idmana ekilmemi atlar arasnda yar tertb etti. Bu yarn gayesi es-Seniyye'den Ben Zurayk Mescidi'ne kadar idi. Abdullah ibn Umer de bu idmnlatlmam atlar yarnda yarm idi. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: "Emeden", gaye demektir. Kur'-n'dan ahidi "Fe-tle aleyhimu'l-emedu ( = zerlerinden uzun zaman gemi)" (d-Hadd: 16) yetidir [121]. 58- dmana ekilip Zayflatlm Atlar in Yar Uzaklnn Sonu Bab 85-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) yprandrlm (yn idmana ekilip zayflatlm) atlar arasnda yar tertb etti de bu atlar el-Hafy'dan salverdi. Bu kou yarnn hedefi Seniyyetu'1-Ved idi. (Eb shk dedi ki:) Ben Musa'ya: Bu mesafenin aras ne kadar uzaklkta idi? diye sordum. Alt yhud da yedi mildir, dedi. Yine Peygamber, idmana ekilmemi atlar arasnda yar tertb etti de bunlar Seniyyetu'lVed'dan salverdi. Bu yarn sonu Ben Zurayk Mescidi idi. (Eb shk dedi ki:) Ben Ms ibn kbe'ye: Bu mesafenin aras ne kadar idi? dedim. Bir mil yhud J/una yakndr, dedi. Abdullah ibn Umer de bunlar iinde-yaran Jdmselerden idi [122]. 59- Peygamberin Dii Binek Devesi Bab

bn Umer: Peygamber (S) Kasv isimli devesi zerinde Usme ibn Zeyd'i arka tarafna bindirdi, demitir, elMsver ibn Mahrame de: Peygamber: "Kasv hrnlk etmedi, kp kalmad" buyurdu demitir [123].
86-.......Humeyd et-Tavl dedi ki: Ben Enes(R)'ten iittim, yle diyordu: Peygamber'in dii binek devesine el-Adb denilir idi [124]. 87-.......Bize Zuheyr, Humeyd'den tahds etti ki, Enes (R) yle demitir: Peygamber(S)'nin elAdb ismi verilen bir dii binek devesi vard ki, (kouda, seferde) nne geilmezdi. Geen sened ile Humeyd yle dedi: Yhud hemen hemen nne geilmezdi. Bir ara yk devesi
233 / 2483

buhari

zerinde bir bedevi geldi. (Yaplan kouda) bu yk devesi el-Adb'y geti. Ve bu gei mslmnlara ar geldi. Peygamber bu ar gelii anlad da: "Dnydan ykselen herbir eyi muhakkak aaya koymas Allah zerinde bir haktr" buyurdu [125]. Bu hadsi Ms ibn sml, Hammd ibn Seleme'den; o da Sabit el-Bunn'den; o da Enes'ten; o da Peygamber'den olmak zere uzun bir metinle rivayet etmitir [126].
60- Eekler stnde Gazve Bab [127] Peygamber(S)'n Beyaz Katr Bab

Bu beyaz katr hadsini Enes syledi [128]. Ve Eb Humeyd de: Eyle Meliki Yuhann ibn Rbe, Peygamber'e beyaz bir katr hediye verdi, demitir [129].
88-........ Bize Sufyn (es-Sevr) tahds edip yle dedi: Bana Eb Ishk tahds edip yle dedi: Ben (m'minlerin anas Cuveyriye'nin kardei) Amr ibnu'l-Hris el-Mustalak'den iittim; o: Peygamber (S) beyaz katr, silh ve bir de sadaka yapt arazsinden baka birey brakmad, dedi [130]. 89-.......Sufyn es-Sevr yle demitir: BanaEb shk, el-Ber- (R)'dan tahds etti. Bir adam el-Ber'ya: Y Eb Umrete, Huneyn gnnde arkanza dnp katnz m? dedi. O: Hayr vallahi, Peygamber (S) arkasna dnmedi. Lkin insanlarn abuk davranp acele edenleri arkalarn dndrp katlar. yle ki, Hevzin okular onlar ok yamuru ile karladlar. Peygamber (S) beyaz katr zerinde, Eb Sufyn ibnu'l-Hris de o katrn gemini tutmutu. Bu srada Peygamber: "Ben peygamberim yalan yok; ben Abdulmutalib oluyum" diyordu. 61- Kadnlarn Cihd Bab 90-.......M'minlerin anas ie (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den cihda gitmek iin izin istedim de, O: "Siz kadnlarn cihd haccdr" buyurdu. Ve Abdullah ibnu'l-Veld dedi ki: Bize Sufyn es-Sevr, Muvi-ye ibn shk'tan bu hadsi tahds etti [131]. 91-.......ie bintu Talha, m'minlerin anas ie'den; o da Peygamber'den yle tahds etmitir: Peygamber'in kadnlar kendisine cihd (yn Allah yolunda cihd yapabilirler mi? sorusunu) sordular. Bunun zerine Peygamber (S): "Hacc ne gzel cihddr!" buyurdu. 62- Kadnn Denizde Gazvesi Bab 92-.......Abdullah ibn Abdirrahmn el-Ensr yle demitir: Ben Enes(R)'ten iittim; yle diyordu: Raslullah (S) Mlhan kz mm Harm'm yanma girdi de onun yannda bireye yaslanp uyudu. Uyandktan sonra gld. Teyzem mm Haram: Y Raslallah! Niin glyorsun? dedi. Raslullah: "mmetimden bir takm insanlar u gk deniz stnde gemilere binerek Allah yolunda cihda gidiyorlar. Onlarn bu hli, hkmdarlarn tahtlar stndeki hli gibidir" buyurdu.
234 / 2483

buhari

mm Haram: Y Raslallah! Beni de deniz gazilerinden klmas iin Allah'a du ediver, dedi. Raslullah: "Y Allah, mm Haram 'ideniz gazilerinden kl" diye du etti. Sonra Raslullah tekrar uykuya dnd, uyannca yine gld. mm Haram O'na yine evvelki szler gibi yhud da: Bu glme nedendir? dedi. Raslullah da ona evvelki szlerinin benzerini syledi. Bu sefer yine mm Haram, Raslullah'a: Beni de onlardan klmas iin Allah'a du ediver, dedi. Raslullah: "Sen evvelkilerdensin; sonrakilerden deilsin" buyurdu. . Abdullah ibn Abdirrahmn elEnsr, Eb Tuvl'e yle dedi: Enes yle dedi: mm Haram sonra Ubdete'bne's-Smit ile evlendi. Sonra (Muviye ibn Eb Sufyn'n kars olan) Karaza'nn kz Fni-te ile beraber deniz seferine gitmek iin gemiye bindi. Sonunda dnerken hayvanna binmiti. Hayvan onun boynunu krd, hayvandan dp ld [132]
63- Erkein Kadnlarndan Bzsn Brakp, Birini Beraberinde Gazveye Tamas Bab 93-.......ez-Zuhr yle demitir: Ben Urvetu'bnu'z-Zubeyr'den, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den, Alkamatu'bnu'l-Vakkaas'tan, Ubeydul-lah ibn Abdillah'tan bu ie hadsini iittim. Bu rvlerin herbiri bana bu hadsten bir taifeyi tahds etti. ie yle demitir: Peygamber (S) bir sefere kmak istedii zmn kadnlar arasnda kur'a ekmek detinde idi. Onlardan hangisinin kur'as karsa Peygamber o kadnla sefere kard. (Musta'lk oullar'na doru) kmak istedii bir gazvede Peygamber biz kadnlar arasnda kur'a ekti. Bu kur'ada benim paym kt. Bu sebeble ben Peygamber'in beraberinde sefere ktm. Bu sefer, Hicb (ei-Ahzb: 53,59} yeti indirildikten sonra idi [133]. 64- Kadnlarn Cenk Etmeye kmalar Ve Erkeklerle Beraber Harbe Katlmalar Bab 94-....... Enes (R) yle demitir: Uhud harbinde insanlar bozulup Peygamber'in yanndan dalmlard. Enes dedi ki: te bu tehlikeli harb gnnde Eb Bekr'in kz ie ile (anam) mm Suleym'i muhakkak yle grdm: Bunlar kollarn svamlard. Ben onlarn ayaklarnn hamallarn gryordum. Bunlar abuk abuk ve devaml arkalarnda su krbalanyle kouyorlard. Dier rv (Ca'fer ibn Mihrn) yle demitir: Onlar srtlarnda su krbalarn tayorlar, sonra bunu yarallarn azlarna boaltyorlar, sonra tekrar abucak dnyorlar, krbalar dolduruyorlar, sonra yine acele| gelip krbalar yaral askerlerin azlar iine boaltyorlard [134]. 65- Kadnlarn Gazvede Askerlere Su Krbalar Tamalar Bab 95-....... Sa'lebe ibnu Eb Mlik yle demitir: Umer ibnu'l- Hattb (R) Medine kadnlarndan bir takm kadnlar arasnda birok futalar taksim etti de iyi bir fta arta kald. Yannda bulunan bz kimseler ona: Ey M'minlerin Emri! u futay da yanndaki Raslullah'n kzma ver! dediler ve onunla Al'nin kz Umm Kulsm' -ki Umer'in zevcesidir- kasdetmilerdi. Bunun zerine Umer:
235 / 2483

buhari

Bu futaya mm Selt daha lyktr. mm Selt, (hicretten sonra) Raslullah'a bey'at eden Ensr kadnlarndandr, dedi ve (l-yklk sebebinden olmak zere) unu da syledi: nk mm Selt, Uhud gn su krbalarn yklenir, bize su tard [135]. Eb Abdillah el-Buhr: Metindeki "Knet", "Tezfiru = Diker idi" ma'nsna da gelir, dedi [136].
66- Kadnlaritcenk Esnasnda Yarallar Tedv Etmeleri Bab 96-.......Muavviz kz er-Rubeyy' (R) yle demitir: Biz kadnlar Peygamber (S) ile beraber (gazvede) bulunurduk da mchid-lere su verir ve onlara hizmet ederdik. Yarallar ve ehdleri Medine'ye geriye gtrr idik. 67- Kadnlarn Yarallar Ve ehdleri Geri Gtrmeleri Bab 97-.......er-Rubeyy' bintu Muavviz (R) yle demitir: Biz kadnlar Peygamber(S)'in beraberinde gazve ederdik ve mchidlere su verir, onlara hizmet ederdik. Yarallar ve ehdleri Medine'ye geri gtrr idik [137]. 68- (sabet Alm Olan) Bedenden Okun ekilip karlmas Bab 98-.......Eb Ms (R) yle demitir: (Amcam) Eb mir, dizkapandan vuruldu. Hemen ben Eb mir'in yanna vardm. O bana: u oku dizimden ek, kar! dedi. Ben de hemen oku ekip kardm. Fakat okun yerinden bir su boanp akt... Sonra ben Pey-gamber'in huzuruna girdim ve Eb mir'in haberini kendisine haber verdim. Bunun zerine Peygamber (S) u duay syledi: "Allhumme'fir Ii ubeydin Eb mirin( = Y Allah! Kulca-zn Eb mir'e mafiret eyle!)" [138]. 69- Gazvede'allah Yolunda (Dman Basknndan Korunmak in) Nevbet Bekleme(Nin Fazileti) Bab 99-....... Bize Abdullah ibn mir ibn Raba haber verip yle dedi: Ben ie(R)'den iittim, yle diyordu: Peygamber (S) Medine'ye hicret edip geldii zaman (dman basknndan ende ederek) uykusuz kalyordu ve: "Keski sahblerimden elverili bir kimse bu gece beni bekleyip korusu" dedi. Tam bu srada anszn bir silh sesi iittik. Peygamber: "Kimdir o?" diye seslendi. Ben Sa'd ibnu Eb Vakkaas'm; sana bekilip edip korumak iin geldim, dedi. Bunun zerine Peygamber uyudu [139]. 100-.......Eb Salih, Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Altn, gm, saakl kadife, siyah zencefil kuma kulu olan kiiler kahrolsun! Byle kiiye verilirse raz olur, verilmezse raz olmaz" [140]. Bu hadsi srl ibn Ynus ile Muhammed ibn Cuhde ref* etmediler; her ikisi de Eb Husayn'dan sylediler; onlar bu hadsi onun zerinde durdurdular. . Buhr yle dedi: Bize Amr ibnu Merzk unu ziyde edip yle dedi: Bize Abdurrahmn ibnu Abdillah ibn Dnr kendi babasndan; o da Eb Salih Zekvn'dan; o da Eb Hureyre'den haber
236 / 2483

buhari

verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Altn kulu, gm kulu, drt keli ve zencefil kuma kulu kah-. rolsn! Byle kiiye verilirse memnun olur, verilmezse kzar. Byle (dny dkn) kii srnsn; zarara yuvarlansn! Vcduna diken battnda cmbzla karan bulunmasn! "Cennet, hayr ve saadet u kula lyktr ki, o Allah yolunda cihd iin atnn dizginini tutmu, ba dank, iki aya tozlanm-tr. Eer bu gz (nc olarak) ileri karakolda dman beklemekte ise, o tam ma'nsyle dman beklemekte olur. Eer askerin gerisinde (ard olarak) vazifede ise, orada hakkyle nevbeiilik vazifesinde olur. Bu mchid bir meclise girmek iin izin isterse (kk grlp) kendisine izin verilmez. Bir hususta efaat edecek olursa efaati ka bul edilmez" [141] Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Bu hadsi srl ile Muhammed ibn Cuhde, Ebu'lHusayn'dan olmak zere ref etmediler. Kur'-n'da 'Fe ta'sen lehum = O kfredenlere gelince, onlarn hakk yzkoyun kapanmaktr" (Muhammed: 8) buyurdu. Bu, "Allah onlar yzkoyun kapatsn" buyuruyor gibidir. "Tb" (er-Ra'd: 29) kelimesine gelince, o her tayyib ve gzel eyden fu'l veznidir. O aslnda "t"dan sonra "y" idi. "Y", "vv"a tahvl edildi. O, "Tbe; Yetbu" fiilindendir [142].
70- Gazvede Hizmet Etmenin Fazileti Bab [143] 101-.......Sabit el-Bunn'den tarids etti ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ben (bir seferde) Cerr ibn Abdillah el-Becel'ye yoldalk ettim. Cerr bana hizmet ediyordu. Hlbuki Cerr, Enes'ten daha yal idi. Cerr: Ben Ensr'm (Raslullah'a ta'zm ve hizmet nev'-inden) yapmakta olduklarn grdm bireyi, onlardan bulacam herkese muhakkak ikram ederim, dedi. 102-.......Enes ibn Mlik (R) yle diyordu: Ben Peygamber'e hizmet eder olduum hlde O'nunla birlikte Hayber gazvesine ktm. Peygamber (S) oradan dnerek (Medine'ye geldii ve) kendisine Uhud Da grnd zaman: "u Uhud'dur, O bizi sever, biz de onu severiz" buyurdu. Sonra Peygamber eliyle Medine'ye iaret ederek unlar syledi: "Y Allah! Ben Medine'nin u iki kara talk arasndaki sahasn, brhm Peygamber'in Mekke'yi haram klmas gibi, hrmet edilmesi vcib bir yer klyorum. Y Allah! Bizim s' leimiz iinde ve mdd leimiz iinde (llen yiyeceklerimizi) bize bereketli kl!" 103-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Biz Peygamber ile beraber (bir seferde) bulunduk. (Bizden kimi orulu, kimi orusuz-du. Scak bir gnde bir konak yerine indik.) Bizden oumuz kendi elbisesiyle glgeleniyordu. Fakat u oru tutanlar (takatsizliklerinden) hibir i yapmadlar. Orusuzlar ise develeri srdler, hizmet ettiler, yemek piirme, hayvanlar sulama ve yemleme ilerini grdler. Btn bu faaliyetler zerine Peygamber (S): "Bugn oru tutmayanlar tam cret alp gittiler" buyurdu. 71- Yolculukta Arkadann Eyasn Tayan Kimsenin Fazileti Bab 104-.......Bize Abdurrazzk,Ma'mer'den;o da Hemmm'dan; o da Eb Hureyre (R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Herbir parmak kemiinin bahettii iyilik ve hizmete kar bir sadaka vardr. Herbir gn iinde hayvanna binmek veya eyasn yklemek isteyen kimseye yardm etmek, hayvanna bindirmek yhud eyasn yklemek de bir sadakadr. Gzel bir sz de bir sadakadr. Namaza gitmek yolunda sahibinin att herbir adm da byk bir sadakadr. (htiyc olana) yol
237 / 2483

buhari

gstericilik yapmak da bir sadakadr"[144]

72- Allah Yolunda Bir Gn Snr Muhafazasna Bal Kalp Nevbet Beklemenin Fazileti le Yce Allah'n u Kavlinin Fazileti Bab:

"Ey mn edenler, sabredin, sabr yar edin. (Snrlarda) nevbet beklesin. (Bu sayede) felah bulacanz umabilirsiniz" (iu imrn: 200).
105-.......Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd es-Sid'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Bir gn Allah yolunda snr muhafazasna bal kalp nevbet beklemek (sevab) dnydan ve dny stndeki hereyden hayrldr. Sizden birinizin kamsnn cennetten igal ettii az bir yer de dnydan ve dny stndeki hereyden hayrldr. Kulun Allah yolunda yryecei bir akam yry yhud bir sabah yry de dnydan ve dny stndeki hereyden hayrldr" [145]. 73- Hizmet Ettirmek in ocukla Gazaya Giden Kimse Bab 106-.......BizeYa'kb, Amr'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S), Eb Talha'ya: "Benim iin olan ocuklarnzdan bir ocuk ta'yn et de Hay-ber'e kp varncaya kadar bana hizmet etsin" buyurdu. Bunun zerine (vey babam) Eb Talha beni hayvannn arkasna bindirerek kard. Ben bula yaklam bir olan ocuu hlinde idim. Artk ben konaklad zaman Raslullah'a hizmet ediyordum ve O'ndan ok kerre unlar sylemekte olduunu iitir dururdum: "Allhumme ibn ezu bike mine'l-hemmi vel-hazeni ve'l-aczi ve 'l-keseli ve 'l-buhli ve H-cubni ve dala 'd-deyni ve galebeti 'r-ricli (= Y Allah! Ben gamdan, hznden, acizlikten, tenbellikten, cimrilikten, korkaklktan, bor arlndan ve adamlarn birbirini ldrmelerinden Sana smyorum)". Sonra Hayber'e geldik. Allah O'na kaleyi anca, kendisine Hu-yey ibn Ahtab'n kz Safiyye'nin gzellii zikrolundu. Safiyye yeni gelin olduu hlde kocas ldrlmt. Raslullah, Safiyye'yi kendisi iin ayrd. Ve Safiyye ile yola kt. Nihayet Seddu's-Sahb denilen yere ulatk. Safiyye orada hayzdan temizlendi,, akabinde Raslullah onunla evlendi. Sonra kk bir sofra iinde hurma, ya ve keten yaplan hays a yapt. Bundan sonra Raslullah: "Etrafndaki insanlara bildir (yemee gelsinler)" buyurdu. te bu, Raslullah'n Safiyye zerine yapt dn a oldu. Sonra Medine'ye doru yola ktk. Enes dedi ki: Bu srada ben Raslullah' grdm ki, O, Safiyye'yi kendi arkasnda bir ab ile rtyordu. Sonra Raslullah (S) kendi binek devesinin yannda oturuyor, kendi dizini koyuyor, Safiyye de kendi ayan Raslullah'n dizi zerine koyarak deveye biniyordu. Yrdk. Nihayet Medine zerine ykseldiimizde Raslullah, Uhud'a bakt da: "Bu, bizleri seven bir dadr; biz de onu severiz" buyurdu. Sonra Medine'ye bakt da yle du etti: "Y Allah! Ben Medine'nin iki kara tal arasndaki sahay, brahim Peygamber'in Mekke'yi haram kld gibi haram klyorum. Y Allah! Sen Medneliler'e mdd ve s' leklerinde bereket ver!" [146]. 74- (Cihd Ve Baka Maksadlar in) Gemilere Binip ' Deniz Yolculuu Yapmak Bab

238 / 2483

buhari

107-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Bana (teyzem) mm Haram tahds etti. Ona bir gn kendi evinde Peygamber (S) sylemitir: Peygamber glerek uykusundan uyanm. mm Haram: Y Raslallah! Seni gldren nedir? demi. Raslullah: "mmetimden bir kavme hayret ettim ki, tahtlar zerine kurulmu hkmdarlar gibi gemilere binip deniz yolculuu ediyorlar" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Beni de onlardan klmas iin Allah'a dua et! dedim. Raslullah: "Sen onlarla berabersin" buyurdu. Sonra yine bir sre daha uyudu. Bundan da glerek uyand da yine evvelki szleri gibi syledi. Bu, iki yhud kerre oldu. Ben: Y Raslallah! Beni de onlardan klmas iin Allah'a du et! dedim. Bunun zerine Raslullah: "Sen evvelkilerden oldun" buyuruyordu. Bunun ardndan Ubdetu'bnu's-Smit, mm Haram ile evlendi ve mm Harm'la beraber deniz gazasna kt. Sonunda mm Haram geriye dnecei zaman binmesi iin kendisine bir binek hayvan yaklatrld. Akabinde hayvandan dt ve boynu krld [147]. 75- Harbde Zaflarla Ve yi nsanlarla (Yn Onlarn Bereketi Ve Dularyle) Yardm steyen Kimse Bab

bn Abbs yle dedi: Bana Eb Sufyn haber verip yle dedi: Rm Meliki olan Kaysar bana yle dedi: Ben sana Muhammed'e insanlarn eraf m, yoksa zaflar m tbi' oluyor diye sordum; sen zaflar dedin. Rasllerin tbi'leri de onlardr... [148]
108-.......Mus'ab yle demitir: Babam Sa'd ibn Eb Vakkaas dier sahbler zerinde kendisinde (yiitlik ve zenginlik ynnden) bir stnlk olduunu dnrd. Bunun zerine Rasluilah (S): "Sizler ancak zaflarnz(m duas) sebebiyle yardm ediliyor ve rzklandmlyorsunuz" buyurdu [149]. 109-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne, Amr ibn Dnr'dan -ki o, Cbir'den iitmitir- ve Eb Sad elHudr'den tahds etti ki, Peygamber (S) yie buyurmutur: "Bir zaman gelir ki, o zamanda insanlardan bir cemat gaza eder. Onlara: inizde Peygamber'le sohbet eden kimse var mdr? diye sorulur da: Evet var! diye cevb verirler. Nihayet ordu iindeki sahbye (hrmeten zafer kaps) alr. Sonra bir zaman daha gelir. Onlara da: inizde Peygamber'in sahblerine yoldalk eden kii var mdr? diye sorulur. Bu soranlara da: Evet, vardr! diye cevb verilir, ve zafer yolu alr. Sonra (nc) bir zaman daha gelir. (Yine harb edilir). Onlara da: inizde Peygamber'in sahblerinin sahbsiyle sohbet eden kimse var mdr? diye sorulur. Bu defa da: Evet vardr! denilir. Ve yine feth verilir" [150]. 76- Bb: Br Kimse Kesin Surette "Fuln ehddir" Demez [151]
239 / 2483

buhari

Eb Hureyre de Peygamber'den unu syledi: "Allah kendi yolunda mchede edenleri en bilendir; Allah kendi yolunda yaralananlar en bilendir" (yn bunlar Allah'n bildirdii kimseden bakas bilmez) [152]
110-.......Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd es-Sid'den yle tahds etti: Raslullah (S) ve mrikler karlap harb ettiler. (O gnn harbi sona erip) Raslullah kendi askerinin kararghna, dman taraf da kendi askeri kararghlarna dnmlerdi. Raslullah'n sahbleri iinde bir adam vard ki, o, dman ordusundan ayr den yhud orduya katlmam bulunan her bir dmann arkasn brakmayp amansz ta'kb ediyor ve onu klcyla vuruyordu. Bir sz c: Bu gn bizden hibir kii fulnn gsterdii kahramanlk derecesinde yeterlilik gsteremedi! Bunun zerine Raslullah: "Fakat o, cehennem ehlindendir!" buyurdu. Sahblerden biri: Ben o kimseyle beraber olup onu gzleyeceim, dedi [153], Rv dedi ki: Bu sahb o adamn beraberinde harb sahasna kt ve harb saffnn neresinde durdu ise o da onunla beraber durdu. O, harbde ne derece eviklik gsterdi ise, o sahb de onunla bile eviklik gsterdi. Rv dedi ki: Nihayet o fuln kimse ar bir surette yaraland. (Bu ar yara acsyle) lm abuklatmak istedi de klcnn demirini yere koydu, klcn sivri tarafn da iki memesi arasna koydu, sonra klcn stne meyledip yklendi. Ve bu suretle kendini ldrd. Bunun zerine onu izleyip gzeten sahb (Huz) Raslullah'n yanna vard da: ehdet ederim ki, Sen muhakkak Allah'n Rasl'sn, dedi. Raslullah: "Bu (ehdetin sebebi) nedir?" diye sordu. Huzal sahb yle dedi: Biraz evvel u cehennem ehlinden olduunu sylediin kii; ite onun hakknda verdiiniz haberi insanlar bytt. Ben de: Ben sizin iin bu adam izleyip gzetleyeceim dedim. Ve hakkaten arkas sra kp, onun her hareketini aratrdm. Sonunda bu adam ar surette yaraland. Ve lmn abuk gelmesini isteyerek klcnn demirini yere, keskin azn da iki memesi arasna koydu. Sonra klcnn stne meyledip yklendi. Ve bu suretle kendisini ldrd. Bunun zerine Raslullah (S): "bhesiz bir ksm adam vardr ki, insanlara grnen ilerde cennet ehline-yaraan hayrl iler yapar. Hlbuki o, cehennem ehlindendir. Ve yine insanlardan yle kimse vardr ki, insanlara grnen ilerde cehennem ehlinin yapaca kt iler yapar. Hlbuki o, cennet ehlindendir" buyurdu [154]. 77- At Ta Timine Tevk' Etmek Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Siz de onlara kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve balanp beslenen atlar hazrlayn ki, bununla Allah'n dman ve sizin dmannz olanlar ve bunlardan baka sizin bilemeyip de Allah'n bildii dierlerini " (el-Enfl: 60) [155].
111-.......O yle demitir: Ben Seleme ibnu'1-Ekva (R)'dan iittim; o yle dedi: Bir kerre Elem oullan'ndan bir cemat ok atma ta'lmi yar yaparlarken Peygamber yanlarna urad da:
240 / 2483

buhari

"Ey sml (Peygamber'in) oullar, ok atnz; nk sizin (o byk) babanz usta bir atc idi. Siz de atnz! (Bu yarta) ben de Fuln oullar ile beraberim" buyurdu. Rv Seleme dedi ki: (Peygamber byle deyince) o iki frkann biri (yn kar taraf) ellerini attan ektiler (ok atmadlar). Bunun zerine Raslullah (S): "Size ne var ki atmyorsunuz?" diye sordu. Onlar: Sen onlarla (yn Mhcen oullan grubu ile) beraberken biz nasl atarz! diye cevb verdiler. Peygamber: "Haydi atn, ben sizin hepinizle beraberim" buyurdu (da oradakileri ata tevik eyledi) [156].
112-.......EbUseyd Mlik ibn Raba (R) yle demitir: Bedr gn biz Kurey'e kar saff baladmz ve Kurey de bize kar harb saff nizmna girdikleri zaman Peygamber (S): "Dman ok menziline girdiinde ok atmaya devam ediniz" buyurdu [157]. 78- Ksa Mzraklarla Ve Kl, Yay Gibi Harb Aletleriyle Oyun Oynamak Bab 113-.......ez-Zuhr'den; o da bnu'l-Mseyyeb'den haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Habeliler, Peygamber'in yannda harbeleriyle oyun oynadklar srada Umer ieriye girdi ve akl talarna uzanp Habeliler'e akl talan att. Bunun zerine Peygamber (S): "Y Umer, onlar serbest brak!" buyurdu. Ve Al ibnu'l-Medn unu ziyade edip, dedi ki: Bize Abdurrazzk tahds edip yle dedi: Bize Ma'mer haber verdi ki, bu oyun mescidde vki' olmu tur [158]. 79- Kalkan Ve (Harbde) Arkadann Kalkanyle Strelenip Korunan Kimse Bab 114-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Eb Talha, Peygamber'in beraberinde bir tek kalkanla strelenip korunmaya al-jrd. Eb Talha gzel atc idi. O att zaman Peygamber (S) yukarya ykselir de onun okunun dt yere bakard [159]. 115-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: (Uhud gn) Peygamber (S)'in miferi ba zerinde krld, yz kanlara buland ve az dileri ile n dileri arasndaki dileri krld zaman Al kalkan iinde arka arkaya su getiriyor, Ftma da kan ykyor idi. Nihyet Ftima kann sudan daha ok artmakta olduunu grnce bir hasr parasna yneldi de onu yakt ve kln Peygamberin yaras zerine yaptrd, akabinde kan kesildi [160]. 116-.......Umer ibnu'l-Hattb (R) yle demitir: Ben'n-Nadr mallar, Allah'n kendi Rasl'ne fey olarak tahsis ettii eylerdendir. Bunlar mslmnlarn at srerek, deveye binerek (harb ile) elde ettikleri ganimetlerden deildir. Bu sebeble Ben'n-Nadr mallar huss olarak Raslullah'a id olmu di. Raslullah ailesi halknn bir senelik.nafakasn bundan harcar idi. Sonra bundan geri kalan da Allah yolunda gaza hazrl olarak silha ve atlara harcar idi [161]. Bize Msedded tahds edip yle dedi: Bize Yahya ibn Sad, Suf-yn'dan tahds etti. O yle demitir: Bana Sa'd ibnu brhm, Abdullah ibn eddd'dan; o da Al ibn Eb Tlib(R)'den tahds etti [162]. 117-.......Bana Abdullah ibnu eddd tahds edip yle dedi: Ben Al(R)'den iittim, yle diyordu: Ben Peygamber (S)'in babasn, anasn, Sa'd ibn Eb
241 / 2483

buhari

Vakkaas'tan baka bir kiiye feda ederek hitb ettiini grmedim. (Fakat Uhud gn Sa'd'e:) "Ey Sa'd, babam anam sana feda olsun! Dmana ok at! derken iittim [163].
80- Deriden Yaplm Kalkan (Edinilmesinin Cevaz) Bab 118-.......ie(R)'den (yle demitir): -Min gnlerinden blrinde, yn kurbn bayramnn ilk gnlerinden birinde- RasuluU-lah yanma girdi. Karmda Bus ezgilerini (def alarak) okuyan itti kz vard. Raslullah yatana uzanp yzn evirdi. Derken Ebu Bekr girdi. (Bu ne hl?) Raslullah'n yannda eytn mzmar m.' diyerek beni azarlad. Bunun zerine Raslullah (S) ona dnd de: "Onlara ilime!" buyurdu. Babamn zihni baka ey ile megul olunca, ben kzlara iret ettim, onlar da ktlar. ie dedi ki: Yine bir bayram gn idi ki, o gn siyhler kalkanlar ve ksa mzraklarla oyun oynuyorlard. Ya ben Raslullah'-tan bakmaa izin istedim (de izin verdi), yhud (kendiliinden): "Bakmak istiyor musun?" dedi. Evet, dedim. Bunun zerine beni arkasnda, yanam yanana deecek ekilde ayakst durdurup, Ha-beliler'e: "Haydin (devam edin) Erfide oullar!" buyurdu. Nihayet seyretmekten usandmda: - "Artk yeter mi?" diye sordu. - Evet, dedim. "yleyse git" buyurdu [164]. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Ahmed ibnu Eb Salih el-Msr, bnu Vehb'den "Felemm afele" diye syledi [165]. 81- Kl Balar Ve Klc Boyuna Asmak Bab 119-.......Enes ibn Mlik (R) yle dedi: Peygamber (S) insanlarn en gzeli ve en yiidi idi. Yemn olsun bir gece Medne ahlsi (bir dman basknndan) korkmutu. nsanlar sesin geldii yne doru kmlard. nsanlar giderlerken Peygamber onlar karlad. Kendisi Eb Talha'ya id plak bir at zerinde (sr'atle gidip) durumu tahkk etmi, dnyordu. Karlama srasnda Peygamber, klc boynunda asl hlde: "Korkmadlar, korkmadlar (yn korkmayn)" buyuruyordu. Sonra Peygamber (S): "Biz bu at (yryte) bir deniz bulduk" yhud da "bhesiz bu at bir denizdir" buyurdu [166]. 82- Kllarn Ssleri Hakknda Gelen eyler Bab 120-.......Ben Eb Umme'den iittim, yle diyordu: Yemn olsun bir ok fetihler yapan bir cemat vard ki, onlarn kllarnn ss altn ve gm deildi. Onlarn kllarnn ss ancak knlarit na, kabzalarna balanan srmla kalay vedemirden ibaret olmutu [167] 83- Seferde Scak Vakti Uykusu Srasnda Klcn Bir Aaca Asan Kimse Bab 121-....... Cbir ibn Abdillah (R), Raslullah'm beraberinde Necd tarafna gazaya gittiini, Raslullah o gazveden dnd zaman kendisi de beraberinde dndn, dnte byk aac ok bir vdde kendilerine gn ortas sca eritiini, istirahat iin konakladklarn haber verip yle demitir: Raslullah devesinden indi. Sefer halk.da aalar altnda glgelenmek iin
242 / 2483

buhari

dalmlard. Raslullah da bir sakz aac altna inip klcn o aaca asmt. Bizler birazck uyumutuk. Birden Raslullah'm bizi armakta olduunu iittik. Bir de baktk ki yannda (mriklerden) bedevi bir Arab var! Raslullah (S) yle buyurdu: "u bedevi Arab ben uyurken (gelmi), klcm alarak knndan syrm, yanmda durmu. Bu arada ben uyandm. Kl, knndan syrlm olarak bu adamn elinde idi. Bu hlde bedevi bana: Benden u anda seni kim koruyabilir? dedi. Ben de defa; Allah korur, dedim." (Rv dedi ki:) O bedevi orada oturdu, Raslullah onu cezalandrmad [168].
84- Baa Mifer Giyme(Nin Mer'luu) Bab 122-....... Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd'den tahds etti ki, Sehl'e Peygamber'in Uhud gnndeki yaralanmas soruldu da, o yle dedi: Peygamber (S)'in yz yaraland, rabiye dii krld, bandaki miferi de yarld. Ftma aleyhi's-selm kan ykyor, Al de tutuyordu. Ftma kann arttn grnce bir hasr paras alp onu kl oluncaya kadar yakt. Sonra o kl yaraya yaptrd ve kan durdu [169]. 85- lm Srasnda Silhn Krlmasn Dnmeyen Kimse Bab 123-.......(M'minlerin anas Cuveyriye'nin kardei) Amr ibnu'l- Hris (R): Peygamber (S) silhndan, beyaz katrndan, bir de (salnda) sadaka yapt Fedek arazsinden baka birey geriye brakmad, demitir [170] 86- Scak Vaktindeki stirahat Srasnda nsanlarn mmn /Yanndan Dalmalar Ve Aalarla Glgelenmeleri Bab 124-.......Buradaki iki senedle gelen hadste Cbir ibn Abdillah (R), kendisinin Peygamber'in beraberinde (Necd tarafna doru) gazaya gittiini, (dnte) dikenli byk aalar ok bir vd iinde scak vakti istirahatnn kendilerine eritiini haber verip yle devam etmitir: Gn ortas istirahat verilince insanlar aalk iinde, aalarla glgelenmek zere daldlar. Peygamber (S) de bir aa altna indi, klcn aaca ast, sonra uyudu. Peygamber uyandnda yannda bir adam vard. Kendisi bu adam hissetmemiti. Peygamber (sah-blerine bu adamn hlini) yle anlatt: "Bu zt benim klcm syrd da: Seni kim korur? dedi. Ben: Allah (korur), dedim. Bu cevbm zerine klc knna koydu. Dikkat edip ibret aln! Bu hdisenin kahraman ite u oturan bedevidir". Sonra Peygamber (S) onu cezalandrmad [171]. 87- Mzraklar (Edinip Kullanmann Fazileti) Hakknda Sylenen eyler Bab

bn Umer'den Peygamber(S)'in:'Benim rzkm mzramn glgesi altnda klnd. Horluk ve cizye vermek de benim emrime muhalefet edenler zerine klnd" buyurduu zikrolunur [172].
125-.......Eb Katde el-Ensr'nin himayesinde bulunan Nfi'den; o da Eb Katde'den haber verdi ki, Eb Katde (Hudeybiye yl) Raslullah'n beraberinde idi. Nihayet Mekke yolunun bir yerinde olduklar zaman Eb Katde umre niyetiyle ihrama girmi bulunan birtakm arkadalanyle beraber bir keif vazifesi iin geri kald. Eb Katde kendisi ihrml deildi. Bu srada birden bir yaban eei grd. Hemen atnn stnde doruldu. Arkadalarndan kendisine
243 / 2483

buhari

kamsn uzatp vermelerini istedi. Onlar (ihrmh olduklar gerekesiyle) bunu kabul etmediler. Yine onlardan kendi mzran vermelerini istedi. Onlar yine ekindiler. Bunun zerine Eb Katde mzran kendisi aldktan sonra yaban eei stne atn koturdu ve onu ldrd. O eein etinden Peygamber'in sahblerinin bzs yedi, bzs da yemekten ekindi. Nihayet Raslullah'a eritikleri zaman bu eti yemenin hkmn kendisine sordular. Raslullah (S): "Bu, Allah'n sizlere ihsan ettii bir yiyecektir" buyurdu [173]. Zeyd ibn Elem; o da At ibn Yesr'dan; o da Eb Katde'den bu yaban eei hakknda Ebu'nNadr'n hadsinin benzeri gelmitir. Bunda Raslullah: "Beraberinizde onun etinden bir para var m?" buyurdu fkras vardr [174]
88- Peygamber'in Zrhfnn Neden Olduu) Hakknda Sylenenlerle Harbde Gmlek(n Hkmn Beyn) Bab

Peygamber (S): "Hlid'e gelince, Hlid zrhlarn Allah yolunda vakfetmitir..." buyurdu [175].
126-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) toparlak bir adr iinde ken: "Y Allah! (Peygamberlerine yardm edecein hakkndaki) ahdini ve (zafer) va'dini (yerine getirmeni) senden istiyorum! Y Allah! Eer (m'minlerin helakini) dilemisen bu gnden sonra ibdet edilmez!" diye du etti. Sonunda Eb Bekr, Raslullah'n elini tuttu da: Bu kadar dilek sana yetiir y Raslallah, Sen Rabb'ine kar duada srar ettin (Allah sana va'dini verir), dedi. Bu srada Raslullah bir zrh iinde idi. Bu duadan sonra Raslullah u mealdeki yetleri okuyarak adrdan kt: "Yaknda o cemiyet bozulacak, onlar arkalarn dnp kaacaklardr. Daha dorusu onlara va'd olunan asl azabn vakti, o saattir, O saat, daha bell, daha acdr" (d-Kamen 45-46) [176]. Ve Vuheyb yle dedi: Bize Hlid el-Hazz (krime'den; o da bn Abbs'tan: Bu syledii ey) Bedir gnnde oldu, dedi [177]. 127-.......Aie (R): Raslullah (S), zrh bir Yahudi'nin yannda otuz s' lei arpaya karlk rehin edilmi bulunduu hlde vefat etti, demitir. Rv Ya'I, (er-Rehn Kitb'ndaki rivayette): Bize el-A'me: "Demirden yaplm bir zrh" eklinde tahds etti,demitir. Muall ibn Esed de (el-stikrz Kitb'ndaki rivayette): Bize Abdulyhid tahds edip yle dedi: Bize el-A'me tahds edip: Raslullah o Yahudi'ye demirden bir zrh rehin verdi, demitir [178]. 128-.......Bize Abdullah ibn Tvs, babasndan; odaEbHureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cimri ile sadaka vericinin meseli, u iki adamn meselidir: zerlerinde demirden iki cbbe vardr. Onlarn elleri kprck kemiklerine kadar sarlp skmtr. Sadaka verici olan, sadakasn vermeyi her kasdet-tike cbbesi onun bedeni zerinde geniler, uzar, hatla sadaka verenin ayak izlerini siler giderir. Cimri olan ise sadaka vermek istedike onun demir cbbesinin herbir halkas kendine bitiik olan halkaya doru bzlr, skr da onun bedeni zerinde skp bzlr ve onun iki eli kprck kemiklerine doru toplanr". Eb Hureyre^ Peygamber'den: "O cimri kii bu skan demir cb-beyi geniletmeye alr, fakat o zrh genilemez" derken iitmi-tir [179].
244 / 2483

buhari

89- Seferde Ve Harbde Cbbe (Giyme) Bab 129-....... el-Mugre ibn u'be (R) tahds edip yle demitir: Raslullah (S) ihtiyc iin (uzaa) gitti. Sonra dnd. Ben kendisini su ile karladm. zerinde bir m cbbesi vard. Azm su ile alkalad, burnuna su ekti ve yzn ykad. Ellerini o cbbenin yeninden karmaya davrand. Yenler dar olduundan ellerini cbbenin altndan kard, onlar ykad, ban ve ayakkablar zerini mesnetti [180]. 90- Harbde pek Giyme(Nin Cevaz) Bab 130-....... Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den tahds etti ki, onlara da Enes: Peygamber(S)'in, Abdurrahmn ibn Avf ile ez-Zubeyr'e, kendilerinde meydana gelen kant hastalndan dolay ipekli gmlek giymelerine ruhsat ve msade verdiini tahds etmitir. 131-.......Buradaki iki senedde de Hemmm ibn Yahya el-Avz, Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Abdurrahmn ibn Avf ile ez-Zubeyr, Peygamber'e bitten ikyet etmiler. Bunun zerine Peygamber (S) onlara ipek gmlek giymek hususunda ruhsat vermitir. Enes: Ben bir gazvede o ikisinin zerinde ipek gmlei grdm, demitir [181]. 132-.... Buradaki senedde de Enes; Peygamber (S), Abdurrahmn ibn Avf ile ez-Zubeyr ibnu'lAvvm'a ipek giymek hususunda ruhsat verdi, diye tahds etmitir. 133-.......Buradaki senedde de Enes: Bu iki sahbde meydana gelen bir kant hastalndan dolay ruhsat verdi, yhud da ruhsat verildi, demitir [182]. 91- Biak (Kullanmann Cevaz) Hakknda Zikrolunan eyler Bab 134-....... Amr ibn Umeyye (R) yle demitir: Ben Peygamberdi pimi koyun kreinden et kesip yerken grdm. Sonra namaza arld da (yeniden) abdest almadan namaz kldrd. Bize Eb'l-Yemn tahds edip yle dedi: Bize uayb, ez-Zuh-r'den haber verdi. Bu rivayette rv: "Peygamber ba elinden brakt" fkrasn ziyde etti [183]. 92- Rmlarta Harb(n Fazileti) Hakknda Sylenen eyler Bab 135-.......Umeyr ibnu'l-Esved el-Ans yle tahds etmitir: Kendisi Ubde ibnu's-Smit'e gelmi. Ubde o srada Hm sahilinde kendisine id bir bina iine inmi, beraberinde de zevcesi mm Haram bulunuyormu. Umeyr dedi ki: Bize mm Haram bintu Mhn, kendisinin Pey-gamber'den: "mmetimden denizde gaza eden ilk muhribler (mafiret olunmay) vcib klmlardr (yn hakk etmilerdir)" buyururken iittiini tahds etti. mm Haram dedi ki: Ben de: Y Raslallah! Ben bunlarn iinde miyim? diye sordum; "Sen onlarn arasndasn" diye cevb verdi. Bundan sonra Peygamber: "mmetimden Kaysar'n ehrine gaza eden ilk muhribler de mafiret olunmulardr" buyurdu. Ben bunlarn iinde miyim y Raslallah? diye sordum. O: "Hayr!" diye cevb verdi [184]
245 / 2483

buhari

93- Peygamberin stikblde Yahdler'le Yaplacak Harbi Haber Vermesi Bab 136-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibnUmer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Siz mslmnlar (ileride) Yahdler'le harb edeceksiniz (onlar kracaksnz). Hatt onr lardan bir Yahudi ta arkasna saklanacak da o ta (dile gelerek): Ey Allah'n kulu! u arkamdaki bir Yahddir, onu da ldr! Diyecektir [185] 137-.......Eb Zur'a'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Sizler Yahdler'le umm bir harb etmedike kyamet kopmaz. Hatt arkasnda bir Yahudi buluna^ Y Mslman! u arkamdaki Yahudi'dir, onu oldur! Der [186] 94- Trklerin Ktali Bab [187] 138-.......Ben el-Hasen el-Basr'den iittim, yle diyordu: Bize Amr ibnu Talb tahds edip yle dedi; Peygamber (S) yle buyurdu: "bhesiz sizin, kee ayakkablar giyinen bir kavimle harbet-meniz kyamet almeilerindendir. Ve yine sizin, yzleri geni ve yzleri deri stne deri kaplanm kalkanlar gibi kaln etli olan bir kavimle harbetmeniz kyamet gnnn almetler indendir" [188]. 139-....... Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslulah (S) yle buyurdu: "Siz mslmnlar gzleri kk, yzleri krmz, bask burunlu, yzleri st ste deri kaplanm kalkanlar gibi kaln etli olan Trk ile harbedinceye kadar kyamet kopmaz. Ve yine sizler ayakkablar kl olan bir kavimle harb etmedike kyamet kopmaz" [189]. 95- Kl Ayakkablar Giyinen*Kavimlerin Harbi Bab 140-.......ez-Zuhr, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den syledi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizler ayakkablar kl kee olan bir kavimle muharebe etmedike kyamet kopmaz. Ve yine sizler yzleri stste deri kaplanm kalkanlar gibi kaln etli olan bir kavimle muharebe etmedike kyamet kopmaz". Sufyn ibn Uyeyne geen senedle syledi ve bunda Ebu'z-Zind, el-A'reVden; o da Eb Hureyre'den rivyeten: "Gzleri kk, burunlar yass, yzleri stste deri kaplanm kalkanlar gibi etli olan" fkrasn ziyde etmitir [190]. 96- Bozgunluk Srasnda Bineinden nip Allah'tan Yardm steyerek Askerlerini Harb Nizmna Koyan Kimse Bab 141-.......Bize Eb shk tahds edip yle dedi: Ben el-Ber'dan iittim: Bir adam ona: Sizler Huneyn gn kam m idiniz y Eb Umre? diye sordu. O da: Hayr vallahi Raslullah geri dnmemitir. Lkin hakkat u ki, O'nun sahblerinin genleri ve arl olmayanlar mifersiz, zrhsz ve silhsz olarak ktlar. Akabinde hemen hemen kendilerinin hibir oku yere dmeyecek kadar iyi atc olan Hevzin ve Ben Nasr topluluu olan atclardan ibaret bir kavme geldiler. Onlar bunlara ok yadrdlar. yle bir ok yamuru ki, hemen hemen hi hat etmiyorlard. Bunun zerine o gen sahbler oradan Peygamber'in yan na dnp geldiler. Peygamber beyaz katrnn stnde; amcasnn olu Eb Sufyn ibnu'l-Hris
246 / 2483

buhari

ibn Abdilmuttab ise onu yediyordu. Peygamber (S) -sabit durup- hemen bineinden indi ve Allah'tan yardm istedi. Sonra: "Ben peygamberim yalan yok, ben Abdulmuttalib oluyum!" dedi. Bundan sonra da sahblerini harb saffna dizdi [191].
97- Harb Srasnda mmn Mrikler Aleyhine Bozulma Ve Sarslma Duas Yapmas Bab 142-......Al ibn Eb Tlib (R) yle demitir: Ahzb gunu muslmnlann harb durumu gleince Raslullah (S): "Allah mriklerin evlerini ve mezarlarn ate doldursun! Onlar bizleri gne batt zamana kadar orta namazdan alkoydular" dedi [192] . 143-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) kuntta yle du ederdi: "Y Allah! Seleme ibn Him' kurtar! Y Allah! el-Veld ibnu'l-Veld'i kurtar! Y Allah.' Ayya ibn Eb Raba'y kurtar! Y Allah! (Kfirler elinde) zaf grlen dier m'minleri kurtar! Y Allah! Mudar aleyhine baskm daha da iddetlendir! Y Allah! Yllarn Ysuf'un yllar gibi iddetli yap!" [193]. 144-.......Bize sml ibnu Eb Hlid haber verdi. Kendisi Abdullah ibn EbEvf(R)'dan yle derken iitmitir: Raslullah (S) Ahzb gn mrikler aleyhine du edip yle dedi: "Y Allah! Ey Kur'n ' gnderen, (dmanlarla) hesab tez olan! Y Allah! Sen u dman Arab kabilelerini bozguna urat! Y Allah! Sen onlarn topluluklarn kr, irdelerini sars!" [194] 145-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) Ka'be'nin glgesinde namaz klyordu. Eb Cehl'le Kurey'ten birtakm insanlar oturmakta idiler. Mekke'nin bir tarafnda da bir deve kesilmiti. Eb Cehl (o kesilen devenin dl yatan getirin) dedi de getirmek iin insan gnderdiler. Onlar dii devenin dl yatan getirdiler ve onu Peygamber'in zerine attlar. Akabinde Ftma geldi ve dl yatan Peygamber'in stnden att. Bunun ardndan Peygamber: "Y Allah, Kurey'i Sana havale ederim! Y Allah, Kurey'i Sana havale ederim! Y Allah, Kurey'i Sana havale ederim! Eb Cehl ibn Him', Utbe ibn Raba'y, eybe ibn Raba'y, el- Veld ibn Utbe'yi, Ubeyy ibn Halefi, Ukbe ibn EbMuayt' Sana havale ederim!" diye beddua etti [195]. Abdullah ibn Mes'd: Yemn olsun ben Peygamber'in burada isimlerini saydklarn Bedir ukurunun iinde ldrlmler grm-mdr. Rv Eb shk: Ben yedinci ismi unuttum, demitir. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Ysuf ibn shk, dedesi Eb shk'tan: "Umeyyetibnu Halef" dedi. u'be ise: Umeyye yhud Ubeyyun demitir. Dorusu ise Umeyye'dir (nk Ubeyy ibn Halefi Peygamber kendi eliyle Uhud'da ldrd). 146-.......ie(R)'den (yle demitir): Yahudiler Peygamber'in huzuruna girdiler de: es-Smu aleyke ( = lm senin zerine olsun), dediler. Bunun zerine ben onlara la'net ettim. Peygamber (S): "Sana ne var ki onlara la'net ettin?" buyurdu. Ben: Onlarn dediklerini iitmedin mi? dedim. Peygamber: "Sen benim 'Ve aleykum ( = Size de olsun)' dediimi iitmedin mi?" buyurdu [196].
247 / 2483

buhari

98- Bb: Mslman, Kitb Ehline (slm'a Dnmeleri in) Hidyet Yolunu Gsterip rd Eder Mi, Yhud Onlara Kur'v retir Mi? 147-.......bn ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbe ibn Mes'd haber verdi ki, ona da Abdullah ibn Abbs yle haber vermitir: Raslullah (S) Rm Meliki olan Kaysar'a bir mektb yazd ve yazd mektubun iinde yle buyurdu: "...Eer slm 'dan yz evirir, onu kabul etmezsen iftilerin gnh senin boy-nunadr..." [197]. 99- Mrikleri slm'a Altrmak in Onlar Lehine Hidyet Duas Yapmak Bab [198] 148- Eb Hureyre (R) yle demitir: (Mekke'de msl-mn olup kabilesini da'vete me'mr olan) Tufeyl ibn Amr ed-Devs -Hayber fethi srasnda- bz arkadalaryle Peygamber'in yanna ziyarete gelmiti. Bunlar (kendi kavminden ikyet ederek): Y Raslallah! Devs kablesi halk Allah'a s oldular da Tu-feyl'in slm'a da'vetini kabulden ekindiler. Binenaleyh sen bunlarn aleyhine du et, dediler. Bzlar tarafndan: Devsler helak olsun, denildi. Raslullah (S) ise: "Y Allah! Devs halkna hidyet eyle de onlar slm camiamza getir" diye du etti [199] 100- Yahudi Ve Hrtiyan' slm'a arma; Bunlarn Hangi ey zerine Mukaatele Olunacaklar; Peygamberin Fars Meliki Kisr le Rm Meliki Kaysar'a Yazd Mektblar Ve Ktalden nce slm'a arma Bab 149-.......Katde yle demitir: Ben Enes(R)'ten iittim, yle diyordu: Peygamber (S) Rmlar'a (Bizanslar'a) mektb yazmak istedii zaman, kendisine: "Onlar bir mektubu mhrl olmadka okumazlar" denildi. Bunun zerine Peygamber gmten bir mhr yzk edindi ki, bu yzn Peygamber'in elindeki beyazl hl gzmn nndedir. Bu mhr yzkte "Muhammedun Raslullah" szlerini nakettirdi [200]. 150-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) Kisr'ya mektubunu (Abdullah ibn Huzfe es-Sehm ile) gnderdi ve bu bn Huzfe'ye mektubu gtrp Bahreyn byne -ki Kisr'nn Bahreyn emridir- vermesini emretti. bnu Huzfe de Bahreyn Emri Munzir'e mektubu verdi. O da gtrp Kisr'ya verdi. Kisr mektubu grnce onu yrtp paralad. bn ihb dedi ki: Ben, rv Sad ibnu'I-Mseyyeb'in: Peygamber (Kisr ile kavmine) "Para para olsunlar" diye beddua etti, dediini zannederim [201]. 101- Peygamberin nsanlar slm'a, Peygamberlii tiraf Etmeye, Allah'n Berisinde Bir Ksmnn Dier Bir Ksmn Rabbler Edinmemelerine armas Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: "Beerden hibir kimseye yakmaz ki, Allah kendisine Kitb'/, hkm ve peygamberlii versin de sonra o, insanlara; 'Allah' brakp da bana kul olun' desin. Fakat o: 'retmekte ve okuyup okutmakta olduunuz Kitb sayesinde Rabbaniler olun' der" (iu imrn: 79) [202]
248 / 2483

buhari

151- Bize brhm ibn Hamza tahds etti. Bize brhm ibn Sa'd, Salih ibn Keysn'dan; o da bn ihb'dan; o da Ubeydullah ibn Ab-dillah ibn Utbe'den; o da Abdullah ibn Abbs(R)'tan tahds etti. O yle haber vermitir: Raslullah (S) Rm Kaysar'm slm'a armak zere ona mektb yazd. Mektubunu Kaysar'a Dhye el-Kelb'nin beraberinde yollad. Raslullah, Dhye'ye mektubu Busr halk bynn Kaysar'a sunmas iin, mektubu Busr halk byne ver mesini emretti [203]. Kaysar ise, Allah ondan Fars ordularn bozguna uratt zaman, Allah'n kendisine in'm ettii bu byk zafere kr olmak zere, Hns'tan liy'ya (yn Beytu'l-Makdis'e) kadar yrd idi. Kaysar liy'da'iken Raslullah'n mektubu kendisine ulat zaman, mektubu okuduunda adamlarna: Bana burada o adamn kavminden bir adam arayn, ben onlara Allah'n Rasl'nden suller soraym! dedi. bn Abbs yle dedi: Bana Eb Sufyn haber verdi ki, kendisi Raslullah ile Kurey kfirleri arasnda yaplm olan Hudeybiye bar anlamas mddeti iinde, ticretiler olarak am'a gelmi bulunan Kurey'ten birtakm adamlar arasnda am'da bulunuyormu. Eb Sufyn dedi ki: Akabinde Kaysar'n elisi bizleri am'n bir yerinde buldu. Ben ve arkadalarm gtrldk. Nihayet liy beldesine geldik. Kaysar'n huzuruna girdirildik. Bir de grdk ki Hrakliyus zerinde tc olduu hlde hkmdarlk tahtnda oturmu, etrafnda Rm bykleri vard. Hrakl, tercmanna: Peygamber olduunu syleyen u zta nesebce en yakn hangisidir, onlara sor, dedi. Eb Sufyn dedi ki: Ben: O'na neseben en yaknlar benim, dedim. Kaysar: O'nunla senin arandaki yaknlk nedir? dedi. O benim amcamn oludur, dedim. O gn o kaafilenin iinde benden baka Abdu Menf oullar'n-dan kimse yoktu. Kaysar: Onu bana yaklatrnz, dedi ve arkadalarmla ilgili emri de verdi. Arkadalarm benim omuzumun yanna srtmn arka tarafna oturttular. Sonra Hrakl, tercmanna: Bunun arkadalarna syle: Ben Peygamber olduunu syleyen o zt hakknda bu adamdan bz eyler soracam. Eer bu bana yalan sylerse, sizler onu yalanlaynz! dedi. Eb Sufyn dedi ki: Vallh o gn arkadalarmn benden kacak yalan yaymalarndan utanmak olmasayd, Hrakliyus bana Pey-gamber'den sorduu zaman, muhakkak O'na yalan sylerdim. Fakat ben arkadalarmn benden kacak yalan nakledip yayacaklarndan utandm da Hrakliyus'a doru syledim. Sonra Kaysar, tercmanna: Ona sizin iinizde O'nun nesebi nasldr? diye sor, dedi. Ben: imizde O byk bir neseb sahibidir, dedim. Sizden bu sz O'ndan evvel sylemi (yn O'ndan evvel peygamberlik iddias etmi) bir kimse var myd? dedi. Yoktu, dedim, O syledii peygamberlik szn sylemesinden nce sizler O'nu hi yalanla ittihm ediyor muydunuz? dedi. Hayr, dedim.
249 / 2483

buhari

Babalar iinde bir melik var myd? dedi. Hayr yoktu, dedim. O'na insanlarn eraf m, yoksa zafleri mi tbi' oluyorlar? dedi. Halkn zafleri daha ok tbi' oluyorlar, dedim. O'na tbi' olanlar artiyorlar m, yoksa eksiliyorlar m? dedi. Anyorlar, dedim. Dne giriten sonra O'nun dnini beenmemezlikten dolay dnden dnen kimse oluyor mu? dedi. Hayr olmuyor, dedim. O gadr ediyor mu (yn ahdini bozuyor mu)? dedi. Hayr gadr etmez. Ancak imdi biz O'nunla bir mddete kadar silh brakma halindeyiz; ahdini bozmasndan korkuyoruz, dedim. Eb Sufyn dedi ki: Kaysar'la olan bu mklemede bana, iine birey girdirip de onunla Muhammed'in snn eksilteceim bir sz sylemek mmkn olmad. Benden, bundan bakasnn nakledilmesinden korkmuyorum. Kaysar bana: O'nunla hi harb ettiniz mi? Yhud O sizinle harb etti mi? dedi. Evet, O'nunla harb ettik, dedim. yleyse O'nun harbi ve sizin harbiniz nasl oldu? dedi. Harb tli'i (bizimle O'nun arasnda) nevbet nevbet olur: Bir kerre O bize glib olur, dier kerre biz O'na glib oluruz, dedim. Hrakliyus: O sizlere ne emrediyor? dedi. O bizlere, kendisine hibir eyi ortak klmayarak yalnz Allah'a ibdet etmemizi emrediyor ve babalarmzn ibdet edegeldik-leri putlardan bizleri nehyediyor. Ve yine O, bizlere namaz klmay, sadaka vermeyi, iffetli olmay, ahde vefakrl, emneti eda etmeyi emrediyor, dedim. Ben bunlar ona sylediim zaman o, kendi tercmanna dedi ki: Ona unlar yle: Ben sana iinizde O'nun nesebini sordum; sen O'nun yksek neseb sahibi olduunu syledin. Rasller de zten byle kavimlerinin yksek neseb shibleri iinden gnderilir. Ben sana: Sizden bu peygamberlik szn O'ndan nce sylemi bir kimse var mdr? dedim; sen: Hayr yoktur, dedin. Ben de: Eer sizden bu sz O'ndan evvel sylemi bir kimse olayd, kendisinden nce sylenmi olan bir sze uyup taklide kalkan bir adamdr diye d nrdm, dedim. Ben sana: O, dediini demesinden nce sizler O'nu yalan sylemekle suluyor mu idiniz? dedim; sen: Hayr, dedin. Ben de kesin surette bildim ki, insanlara kar yalan sylemeyi ilememi bir kimse (sonradan) Allah'a kar yalan sylemeye cesaret edemez [204]. Ben sana: O'nun babalar, dedeleri iinden bir melik olmu mudur? diye sordum; sen: Hayr olmamtr, dedin. Ben de: Babalarndan bir melik olayd bu da babalarnn hkmdarlm geri almak isteyen bir kimsedir diye hkmederdim, dedim.'Ben sana: O'na insanlarn eraf m tbi' oluyorlar yoksa zafleri mi? diye sordum; sen: O'na tbi' olanlarn insanlarn zafleri olduunu syledin. Rasllerin tbi'leri de zten onlardr. Ben sana: (O'na tbi' olanlar) artyor-lar m, yoksa eksiliyorlar m? diye sordum; onlar artyorlar, dedin, mn keyfiyeti de tamm oluncaya kadar hep byle gider. Ben sana: O'nun dnine girdikten sonra dnini beenmemezlikten dolay irti-dd eden oluyor mu? diye sordum; sen: Hayr, dedin. mn da mcib olduu i ferahl kalblere karp kkleince byle olur; onu kimse sevmemezlik etmez. Ben sana: O zt gadr eder mi (yn ahdine vefaszlk eder mi)? diye sordum; sen: Hayr o gadr etmez, dedin. Rasl-ler de byle olur; onlar gadr etmezler. Ben sana: Siz O'nunla harb ettiniz mi ve O sizinle harb etti mi? diye sordum. Sen: O'nun harb, yaptn, sizin harbiniz ve O'nun harbinin nevbet nevbet
250 / 2483

buhari

deiir olduunu, bir defa O'nun sizlere glib gelir, dier defa da sizler O'na glib gelir olduunuzu syledin. Rasller de byledir. Onlar (Allah tarafndan tat yolunda sabrlarnn ve gayretlerinin okluu sebebiyle ecirleri byk olsun diye) bellara uratlrlar, sonra da makbul akbet onlarn lehine olur. Ben sana: O size ne emrediyor? diye sordum! Sen: O'nun sizlere Allah'a ibdet etmenizi ve O'na hibireyi ortak yapmamanz emreder olduunu, babalarnzn ibdet edegel-dikleri putlardan sizleri nehyeder olduunu, keza sizlere namaz klmay, sadaka vermeyi, haramlardan el ekip iffetli olmay, ahde vefa etmeyi, emneti yerine getirmeyi emreder olduunu syledin. Hrakliyus dedi ki: te bu sylediklerin peygamberin sfatlardr. Zten ben bir peygamberin kacan bilir idim. Lkin onun sizden olacan zannetmezdim. Eer bu dediklerin doru ise, u ayaklarmn bast yere yaknda o Zt mlik olacaktr. O'nun yanna ulaabileceimi umud eder olaydm, O'nunla bulumak iin elbette her trl zahmete katlanrdm. O'nun yannda olaydm (hizmet ederek) elbette ayaklarn ykardm. Eb Sufyn yle dedi: Bundan sonra Hrakliyus Raslullah'n mektubunu istedi.Mektb okundu: Mektubun iinde unlarn yazlm olduunu grdk: 'Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle 'Allah 'in Kulu ve Rasl Muhammed'den Rm 'un by H'Hidyet yoluna uyanlara selm olsun! Bundan sonra: (Ey Rm milletinin by!) Ben seni slm da'vene aryorum. Mslman ol ki selmette bulunasm. Mslman ol ki Allah senin ecrini iki kat versin. Eer bu da'vetimi kabul etmezsen Hnstiyan iftilerin gnh senin zerinedir. Ey Kitbllar! Bizimle sizin aranzda msv ve mterek olan bir sze geliniz: Allah 'tan bakasna tapmayalm. O'na hibireyi e tutmayalm, Allah U brakp da birbirimizi rabbler edinmeyelim. Eer (Kitbllar bu da'vetten) yz evirirlerse, siz de onlara: 'hid olun, biz muhakkak mslmnlarz' deyin" (iu imrn: 64). Eb Sufyn dedi ki: Hrakl szn bitirince etrafnda bulunan Rm byklerinin sesleri ykseldi ve grltleri oald. Ben onlarn ne dediklerini bilemiyorum. Bizimle ilgili emir verildi de bizler dar karldk. Arkadalarmla beraber dar kp da onlarla yalnz kalnca, onlara: bnu Eb Kebe'nin (yn Muhammed'in) ii hakkaten azamet peyda etti. Bu Benu'l-Esfar Meliki O'ndan korkuyor, dedim. Eb Sufyn dedi ki: Allah'a yemn olsun ki, kendim isteksiz ol duum hlde Allah kalbime slm' girdirinceye kadar ben Peygam-ber'in iinin muhakkak glib geleceine boyun eici ve kesin bilici olmak;a devam ettim [205].
152-.......Sehl ibn Sa'd (R) Hayber gn (fetih uzaynca) Peygamber(S)'den yle buyururken iittiini sylemitir: "Mslmanlarn bayran artk yle bir kimseye vereceim ki, Allah onun elleriyle fetih verecektir." Bunun zerine orada bulunan sahbler, bayran kendilerinden hangisine verilecei mes'elesi iin md eder oldular. Onlarn hepsi bayran kendisine verilmesini umarak, ertesi gne erdiler. Fakat Rasljllah ertesi gn: " "Al nerededir?" diye sordu. Sahbler tarafndan: Al gzlerinden ikyet ediyor, denildi. Peygamber emretti de Al arld. Peygamber Al'nin gzlerine tkrd, hemen orada gzleri, onda hibir ar yokmu gibi, iyi oldu. Bunun zerine Al: Hayber Yahdleri'yle; onlar da bizim gibi (mslmn) olun-7 caya kadar harb ederiz! dedi. Peygamber: "Y Al, yava ol! Sknetle (yn harb etmeden) Hayberli-ler'in sahasna ininceye kadar ilerle. Sonra onlar slm 'a ar ve zerlerine vcib olan slm esslarn onlara haber ver. (Y
251 / 2483

buhari

Al!) Allah'a yemin ederim ki, senin iradnla tek bir kiinin hidyete kavuturulmas, senin iin krmz develerin olmasndan hayrldr" buyurdu [206].
153-.......Humeyd et-Tavl yle demitir: Ben Enes(R)'ten iittim, yle diyordu: Raslullah (S) bir kavme gazaya gittii zaman, sabah oluncaya kadar baskn yapmazd. (Sabah olunca) ezan sesi iitirse onlarla harbden kendini tutard. Eer ezan iitmezse, sabah olduktan sonra onlar zerine baskn yapard. Biz Hayber'e geceleyin indik [207]. 154- Bize Kuteybe tahds edip yle dedi: Bize tsml ibn Ca'-fer, Humeyd et-Tavl*den; o da Enes'ten: Peygamber(S) bizleri gazaya gtrd zaman... dediini tahds etti. Ve yine bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Humeyd'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki (o yle demitir): Peygamber (S) Hayber'e gazaya kt ve Hayber'e geceleyin vard. Peygamber bir kavmin yurduna geceleyin geldii zaman, sabah olmadka zerlerine baskn yapmazd. Sabah olunca Yahudiler zirat letleri ve i sepetlen ile tarlalara doru ktlar. Peygamber'i grdklerinde: Muhammed; vallahi u Muhammed'dir ve askeridir! dediler. Peygamber de: "Allhu Ekber. Hayber har b oldu (yhud harb olsun). Biz bir kavmin yurduna indiimiz zaman inzr edilip korkutulmu olanlarn hli yaman olur'' buyurdu [208]. 155-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Bana insanlar L ilahe ille'llh deyinceye kadar onlarla harb etmekliim emrolundu. Her kim L ilahe leHlh derse, mslmnlk hakknn gerei (olan haddler) mstesna, cann ve maln benim elimden kurtarmtr. (ler indekiler den dolay olan) hesab ise Allah'a iddir" [209]. Bu hadsi Umer ile bn Umer de Peygamber'den rivayet etmilerdir [210]. 102- Gazveye Gitmek steyip De Onu Bakas le rtp Gizleyen Kimse le, Sefere Perembe Gn kmay Seven Kimse Bab 156-....... bn ihb dedi ki: Bana Abdurrahmn ibnu Abdillah ibn Ka'b ibn Mlik haber verdi ki, babas Abdullah (R), oullar arasndan (krl srasnda) Ka'b ibn Mlik'in yedincisi idi. Bu Abdullah dedi ki: Ben babam Ka'b ibn Mlik'ten iittim. Kendisi Te-bk gazvesinde Raslullah'tan geri kald zamandan anlatp yle dedi: Bir de Raslullah(S)'in deti bir gazaya gitmek isteyince muhakkak o gazveyi bakasyle gizleyip rterdi, yn onu tevriyeli bir ifde ile sylerdi [211]. 157-.......Bize Abdullah ibn el-Mubrek haber verdi. Bize Ynus ibn Yezd, ez-Zuhr'den haber verdi. O yle demitir: Bana Abdurrahmn ibnu Abdillah ibn Ka'b ibn Mlik haber verip yle dedi: Ben (dedem) Ka'b ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: Raslul-lah (S) yapaca bir gazveye gitmek istediinde o gazveyi muhakkak baka bir gazve ile gizler rterdi. Nihayet (dokuzuncu hicret ylndaki) Tebk gazvesi olunca, Raslullah bu gazveye iddetli scak bir mev simde km, uzak ve tehlikeli bir yolculua ynelmi, ok kalabalk bir dmanla cenk etmeye ynelmiti. Bu sebeple Raslullah, dmanlarna gerekecek hazrlklarn yapmalar iin mslmanlara maksadn aklad ve gitmek istemekte olduu ciheti onlara haber verdi [212]. Ve yine bnu'l-Mubrek'ten; o da Ynus'tan; o da ez-Zuhr'den; o yle demitir: Bana Abdurrahmn ibnu Ka'b ibn Mlik haber verdi ki, Ka'b ibn Mlik (R): Raslullah (S) bir sefere
252 / 2483

buhari

kmak istediinde perembe gnnden baka gnlerde muhakkak ki pek az yola kard, der idi [213].
158-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da (Abdullah'n kardei) Abdurrahmn ibnu Ka'b ibn Mlik'ten; o da babas Ka'b ibn Mlik(R)'ten, Peygamber(S)'in Tebk gazvesine perembe gn yola ktn ve perembe gnnde yola kmay sever olduunu haber vermitir [214]. 103- Sefere leden Sonra kmak Bab 159-.......Eb Klbe'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) -Veda Hacc'na giderken- le namazn Medine'de drt rek'at klm, ikindi namazn da Zu'1-Huleyfe'de iki rek'at klmtr. (Enes dedi ki:) Ben sahbterin hacc ve umreyi beraberce telbiye etmekte olduklarn iittim [215]. 104- Sefere Ayn Sonunda kmaimn Cevaz) Bab

Kureyb de bn Abbs(R)'tan syledi ki, Peygamber(S) Medine'den zu'1-ka'deden be gn kala hareket etti, Mekke'ye zu'1-hicceden geen drdnc gecenin gndznde geldi [216].
160-.......Amre, ie(R)'den yle derken iitmitir: Bizler zu'lka'deden kalan beinci gnde (yn zu'1-ka'denin yirmibeinde) Me-dne'den Raslullah in beraberinde yola ktk. (Bu aylarda umre deil) yalnz hacc edilir zannolunurdu. Mekke'ye yaklatmzda Raslullah (S): "Beraberinde kurbanlk bulunmayann Beyt'i tavaf ettii, Safa ile Merve arasn da sa'y ettii zaman ihramdan kmasn" emretti. ie dedi ki: Kurbn bayramnn ilk gn (Min'da, elinde) sr eti ile birisi bizim adra girdirildi. Ben: Bu nedir? dedim. v Eti getiren: Raslullah (S) zevceleri adna kurbn kesti, dedi. Yahya ibn Sad dedi ki: Ben bu hadsi (Eb Bekr'in olu) Kaa-sm ibn Muhammed'e zikrettim. Kaasm: Vallh Amre bu hadsi sana olduu gibi (yn ksaltma ve deitirme yapmadan) getirmitir, dedi [217] 105- Ramazan inde Sefere kma(Nn Cevaz) Bab 161-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bana ez-Zuhr, Ubeydullah'tan; o da bn Abbs'tan tahds etti. bn Ab-bs (R) yle demitir: Peygamber (S) -Mekke fethi seferineramaznda kt ve t Kedd'e ulancaya kadar da oru tuttu. (Mekke'ye iki konaklk uzaklkta bulunan) el-Kedd mevkiinde orucunu bozdu... Sufyn dedi ki: ez-Zuhr yle dedi: Bana Ubeydullah, bn Abbs'tan haber verdi ve hadsi evketti. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Bu, ez-Zuhr'nin szdr.Ra-slullah'n fiilinden, ancak sonuncusuyla olan hkm alnr [218]. 106- (Sefere karken) Vedalamak Bab

253 / 2483

buhari

162- Ve bnu yehb yle dedi: Bana Amr ibnu'l-Hris, Bukeyr ibn Abdillah'tan; o da Sleyman ibn Yesr'dan haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) bizi bir seriyye iinde gazaya gnderdi. (Bize verdii emirler arasnda) Kurey'ten adlarm syledii iki kimse iin: "Fuin ve Fuin kiilere rast gelirseniz, bunlar yakalayp atete yaknz" buyurdu. Eb Hureyre devamla dedi ki: Sonra yola kmak istediimiz sra veda etmek zere Raslullah'a geldik. Bu defa da Raslullah: "Ben (nce) size Fuin ve Fuin ' ele geirdiinizde atete yakmanz emretmitim. Hlbuki atele yalnz Allah azblandrr. Buse-beble siz bu erirleri yakaladnzda (yakmaynz da) ldrnz" buyurdu [219]. 107- (Ma'siyetle Emrolunmadka) mm Ve miri Dinlemek Ve taat Etmek Bab 163-.......BanaNfi', bnTJmer'den; odaPeygamber'dehtahds etti. H ve yine bana Muhammed ibnu Salih tahds edip yle dedi: Bize smail ibn Zekeriyy, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ma'siyetle emrolunma-dka (mirin emrini) dinlemek ve itaat etmek haktr (vcibdir). Ma'siyetle emrolunduu zaman da (onlar) dinlemek ve itaat etmek yoktur" buyurmutur [220]. 108- Bb: Devlet Bakannn Arkasnda Harb Edilir Ve Onunla (Dmandan) Korunulur . 164-.......el-A'rec de Eb Hureyre(R)'den iitmitir: O da Raslullah(S)'tan: "Biz (mslmnlar Kitb ehline gre dny trihinde) sonra gelmi bulunuyoruz. (hirette fazilete) en ileride bulunanlarz..." buyururken iitmitir. Ve yine bu senedle gelen dier hadste Raslullah yle buyurmutur: "Bana itaat eden Allah'a itaat etmitir. Bana isyan eden Allah'a isyan etmitir. Emre isyan eden bana isyan etmitir. Devlet bakan (millet iin) bir kalkandr. Onun ardnda, onun emrinde harb yaplr. Onunla (dmandan) korunulur. Eer o millete Allah'a takva ile emrederse ve adaletle hareket ederse, bu emri ve adaleti sebebiyle onun iin sevb vardr. Eer takva ve adaletten bakasyle emir ve hkmederse, bundan meydana gelen gnh onun zerine dner (me'mr zerine deildir)" [221]. 109- Harbde Kamamalar zerine Bey'at Edilmesi Bab

Bzlar da "lmek zere bey'at" demitir. jjHer iki ey zerine bey'atn delili Yce Allah'n u szdr: (And olsun ki, Allah mzminlerden SenHnle o aacn altnda heyhat ederlerken raz olmutur.,." (ei-Feth: i8)
165-.......bn Umer (R) yle dedi: Bizler Hudeybiye'den dndmzn ertesi ylndan beri altnda bey'at ettiimiz o (trih ve mbarek) aac (unuttuk da onu) ta'yn zerinde bizden iki kii(nin re'yi) bir arada toplanamad. Bu (aacn bilinmemesi) da Allah tarafndan gelen byk bir rahmet oldu. Cuveyriye dedi ki: Ben Nfi'e: Raslullah hangi art zerine sahbleri ile bey'atlama yapt; lmek zere mi? diye sordum. Nfi':
254 / 2483

buhari

Hayr, lmek zere deil, harbde sabr ve sebat etmek zerine sahbleriyle bey'atlama yapt, dedi [222]. 166-.......Abdullah ibn Zeyd (R) yle demitir: Harre vak'as zaman olduu srada Abdullah ibn Zeyd'e bir gelen geldi de, ona: Abdullah ibn Hanzala, insanlarla lmek zere bey'atlayor (sen ne dersin)? dedi. Abdullah ibn Zeyd de ona: Ben RasluIIah(S)'tan sonra hibir kimse ile bu lm art zerine bey'at etmem, diye cevb verdi [223].
167-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Ben Peygamber (S) ile bey'at etmi, sonra aacn glgesi tarafna dnp gelmitim. nsanlar(n bey'at skkl) hafifleyince Peygamber bana hitaben: "Ey Ekva' olu! Sen bey'at etmez misin?" diye sordu. ;bnu'l-Ekva' dedi ki: Ben de: Ben bey'at etmiimdir y Raslallah! diye cevb verdim. O: "Bir daha bey'at et!" buyurdu. jBen de kendisiyle ikinci defa bey'at ettim. (Rvsi Yezd ibn Eb Ubeyd tarafndan:) (Y Eb Mslim!) O gn siz hangi madde zerine bey'at ediyordunuz? diye soruldu da bm'I-Ekva': lmek zerine (yn lsek bile kamamak zerine), demitir [224]. 168-.......Humeyd yle demitir: Ben Enes(R)'ten iittim, yle diyordu: Ensr hendek kazma gnnde: Nahnu'lezne bye Muhammeden Ae'l-cihdi m hayyn ebeden! ( = Bizler diri olduumuz mddete devaml cihd etmek zere Muhammed'e sz vermi kimseleriz)! derlerdi. Peygamber (S) de onlara cevb verip yle buyurdu: "Allhumme l aye ill ayu'l-hirah Fe-ekrimi '-Ensra ve '-Muhcirah (= Y Allah! hiret yaayndan baka -hakk- yaay yoktur. Onun iin Sen Ensr'a ve Muhcirler'e ikram eyle!)? [225]. 169-.......Muc' (ibnu Mes'd es-Sulem-R) yle demitir: (Mekke fethinden sonra) ben kardeim Muclid ibnu Mes'd ile Pey-gamber(S)'in yanna geldim de: (Medne'ye) hicret etmek zere bize bey'at et (yn muhade ve msade eyle), dedim. Peygamber:' "Artk hicretin hkm, (fetihten nce) hicret edenlere id olarak gemitir" buyurdu. Ben: Bizimle ne zerine bey'at edersin? dedim. Peygamber: 'slm ve cihd zerine" buyurdu [226]. 110- Devlet Bakannn nsanlara Kesin (Ve Yerine Getirilmesi Vcib Olan) Emrinin Ancak nsanlarn Takat Getirebilecekleri lerde Olmas Bab [227] 170-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle dedi: Gnn birinde bana bir adam geldi ve benden kendisine ne cevb vereceimi bilmediim birey sordu da, yle dedi: u bir kii hakknda re'yin nedir? Ki o zinde, silh zerinde olarak sevin iinde kumandanlarmzla beraber gazalara kar, fakat kumandanmz (ona ve) hepimize kar sayamayacamz derecede ok ve ar vazifeler hakknda kesin ve iddetli emirler verir. (imdi
255 / 2483

buhari

bu katlanlmaz ilerde gznin durumu nedir? u hlde gznin, kumandannn bu ar emirlerine itaat etmesi vcib midir?) diye sordu. Ben de ona yle cevb verdim: Vallh ben sana ne cevb vereceimi bilmiyorum. u kadar ki, biz- Peygamber ile beraber (birok gazalarda) bulunduk. O, bir i hakknda emir verince, verilen vazifeyi biz grnceye kadar, bize kar azim ve iddet gstermemeye yakn (bir vaziyette) bulunurdu. Bunun bir mstesnas da vardr. Sizden herhangi biriniz Allah'n azabndan korunduu mddete dima hayr ile beraberdir. ayet onun gnlnde (bir hususta caiz midir, deil midir diye) bir bhe uyandnda o kimse, (stn ve hayrl dier) bir kimseye sorup, ondan (onun dnden) gnlndeki bhe hastaln iflandrabilir. -Sizin yle (hakk szl) bir kiiyi bulamayacanz gnler yaklamtr. -Kendisinden baka ibdete deer bir ma'bd bulunmayan Allah'a ye-mn ederim ki, ben dnydan geri kalan ve geen gnleri ancak derede birikmi su gibi dnyorum: Onun safsi iilmi de geriye bulan kalmtr [228].
111- Bb: Peygamber (S) Gndzn Evvelinde Harb Yapmad Zaman, Muharebeyi Gnein (Ortadan) Gitmesine Kadar Geriye Brakrd 171-.......BizeEb shk (el-Fezr), MsibnUkbe'den; oda Umer ibn Ubeydillah'n himayesinde bulunan Salim Ebu'n-Nadr'dan tahds etti. Bu Salim, Umer ibn Ubeydillah et-Teym'riin ktibi idil Salim yle demitir: Abdullah ibn Eb Evf (R) bu Umer ibn Ubey-dillah'a bir mektb yazd. O mektubu ben okudum; yle idi: Raslullah (S) dmanla karlat bz gazalarnda (hemen harbe girimeyip) gne ortadan devrilinceye kadar bekledi (dman gzetledi). Sonra asker iinde ayaa kalkp yle hitb etti: "Ey insanlar! Dmanla karlamay (harb etmeyi) temenni etmeyiniz. Allah'tan (harb felketinden) korumasn isteyiniz. Fakat dmanla karlatnz zamanda da (harbin btn iddetlerine kar ) sabrediniz. Ve biliniz ki, cennet muhakkak surette kllarn glgeleri altndadr" buyurdu. Sonra u duay syledi: "Y Allah! Ey bulutlar yrten, ey toplanm ordular bozan (Allah)! Dmanlar bozgunlua urat, dmanlara kar bizlere yardm edip zafer ver!"[229]. 112- Kiinin {Gazveden Dnmek Yhud Geri Kalmak Hususunda) Devlet Bakanndan zin stemesi Bab

nk Azz ve Cell olan Allah'n u kavli vardr: "M'minler ancak Allah'a ve Rasl'ne mn edenler ve O'nun (Peygamber'in) maiyyetinde cem'iyyetli bir i zerinde bulunduklar vakit O'ndan izin isteyip alncaya kadar brakp gitmeyenlerdir. Hakikat, senden izin , isteyenler; ite onlar Allah'a ve Rasl'ne mn edenlerdir. O hlde bz ileri iin senden izin istedikleri zaman sen de onlardan dilediin kimseye izin ver ve kendileri iin Allah'tan mafiret iste. nk Allah oic mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (en-Nr: 62).
172-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Ben Raslullah'n beraberinde gazaya gittim. Cbir dedi ki: Yolda Raslullah (S) arkamdan bana ulat. Ben bize id olan bir su tama devesi zerinde idim. Deve yorulmutu, hemen hemen yryemiyordu. Raslullah bana: "Senin devenin nesi var?" dedi. Cbir dedi ki: Ben: Yoruldu, dedim.
256 / 2483

buhari

Cbir dedi ki: Raslullah arka tarafa geti, deveyi azarlad ve ona du etti. Artk bundan sonra benim deve dier develerin nnde olmakta devam etti; onlarn nnde yryordu. Raslullah kana: "Deveni nasl gryorsun?" diye sordu. Cbir dedi ki: Ben: Deve hayrla beraberdir, ona Sen'in bereketin isabet etmitir, dedim. Raslullah: "Onu bana satar msn?" buyurdu. Cbir dedi ki: Ben, Raslullah'tan utandm; hlbuki bizim ondan baka su tama devemiz yoktu. Cbir dedi ki: Evet satarm, dedim. Raslullah: "yleyse onu bana (u fita) sat" buyurdu. Ben de o deveyi Raslullah'a, Medine'ye varncaya kadar srt kemikleri (yn binme hakk) bana id olmak artyle sattm. Cbir dedi ki: Y Raslallah, ben yeni evliyim, dedim ve kendisinden (nden gitmek hususunda) izin istedim. O da bana izin verdi. Bunun zerine ben Medine'ye ulamak yolunda insanlarn nne getim, nihayet Medine'ye geldim. Beni daym karlad ve bana devemden sordu. Kendisine deve hakknda yaptm ii haber verdim. O da (baka devemiz olmad ynnden) devenin sat zerine beni azarlad. Cbir dedi ki: Raslullah (S), ben kendisinden izin istediim srada bana: "Kzla m, yoksa dul ile mi evlendin?" diye sormutu. Ben: Dul kadnla evlendim, dedim. Raslulah: "Kendisiyle oynaacan, ve o da seninle oynaacak bir kzla evlenseydin ya" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Babam vefat etti -yhud ehd edildi-. Benim kk kk kzkardelerim var. Onlar edeblendirmeyecek, onlarn ilerini grmeyecek olan onlara akran bir kzla evlenmemi ho grmedim. Bu sebeble onlarn ilerini grmesi ve onlar edeblendrp yetitirmesi iin dul bir kadnla evlendim, dedim. Cbir dedi ki: Raslullah Medine'ye geldii zaman ben deveyi yanna gtrdm. O da bana hem devenin bedelini verdi, hem de deveyi bana geri verdi [230]. Hadsin rvsi el-Mugre: Bu artla yaplan alveri bizim hkmlerimizde gzeldir; biz bunda bir be's grmyoruz, demitir [231].
113- Kendisi Zevcesi le Yeni Evlenmi Olduu Hlde Gazaya Giden Kimse Bab

Bu bbda (yaknda geen) Cbir'in Peygamber(S)'den rivayet ettii hads vardr [232].
114- Zifafn Ardndan Gazaya Gitmeyi Seen Kimse(Nin ini Beyan) Bab

Balk yaplan bu bbda Eb Hureyre'nin Peygamber(S)*den rivayet ettii hads vardr [233].
115- Dman Baskn Korkusu Srasnda mmn (Yardm Ve Zafer Tedbrine) abuk Davranmas Bab
257 / 2483

buhari

173-.......u'be yle demitir: Bana Katdetahds etti ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Medne iinde bir dman baskn korkusu olmutu. Bunun zerine Raslullah (S) Eb Talha'ya id olan bir ata bindi (Medne'den ayrld, geri dnp geldiinde): "Korkuyu gerektirecek nevi'den birey grmedik. Muhakkak surette biz bu at bir deniz bulduk" buyurdu [234]. 116- Korku Srasnda abuk Hareket Etmek Ve Harl Harl/ Komak Bab 174-.......Enes ibn Mlik yle demitir: (Medine'de) insanlar (bir dman basknndan) korktular. Raslullah (S) hemen Eb Talha'ya id yava hareketli bir ata bindi. Sonra tek bana Medne'den kp at harl harl koturdu. nsanlar da bineklerine binip O'nun arkasndan koturdular. (Peygamber kefi yapp dnerken sahblere:) "Korkmadlar (yn korkmaynz). bhesiz bu at (yrynn abukluunda) deniz gibidir" buyurdu. (Enes dedi ki:) Artk bu gnden sonra bu yava atn nne geilmedi [235]. 117- Korku Srasnda Tek Olarak (Dman Kefine) kmak Bab [236] 118- (Oturan Adna Cihd Edenlere Verilen) cretler Ve Allah Yolunda (Yn Cihda) Ykleyip Tama Bab

Muchid ibn Cebr dedi ki: Ben bn mer'e: Gazve irde olundu (yhud: Ben gazveye gitmek istiyorum), dedim. bn Umer: Ben malmdan bir ksm ile sana yardm etmek arzu ediyorum, dedi. Ben: Allah bana mal bollatrd, dedim. bn UmenZenginliin sana iddir. Ben malmdan bir ksmnn bu yolda (harcanm) olmasn arzu ediyorum, dedi [237]. Ve Umer (R): nsanlar, cihd yapmalar iin bu maldan (yn millet malndan) alyorlar, sonra da cihd etmiyorlar. Kim byle yaparsa, biz onun (bu maksadla) alm olduu maln ondan geri almaya daha haklyzdr, demitir [238]. Tvs ile Muchid: Sana kendisi ile Allah yolunda cihda kacan birey ykseltildii zaman, sen onu (Allah yoluyla ilgili olan yerlerden) istediin ite kullan, hatt onu ailen yannda da koy, demilerdir [239].
175-.......Ben (mm) Mlik ibn Enes'ten iittim: O, Zeyd ibn Eslem'e sordu da Zeyd de yle dedi: Ben, babam Eslem'den iittim, yle diyordu: Umer ibnu'l-Hattb (R) yle dedi: Ben Allah yolunda (cihd etmesi iin) birisini bir at zerine bindirip yklemitim. Sonra o at satlyor grdm. Hemen Peygamber'e: O at satn alaym m? diye sordum. Peygamber: "O at satn alma ve sadakana dnme!" buyurdu [240]. 176-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den yle tahds etti: Umer ibnu'lHattb Allah yolunda cihd iin bir kimseyi bir ata bindirdi. Sonra o at satlyor buldu da, onu satn almak istedi. Bunu Raslullah'a sordu. Raslullah (S): "O at satn alma ve sadakana dnme!" buyurdu [241].
258 / 2483

buhari

177-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "mmetim zerine meakkat verecek olmayaydm, ben hibir cihd mfrezesinden geri kalmazdm. Lkin ben binek devesi bulamyorum; mchid sahbleri zerine bindirip tayabileceim binekleri de bulamyorum. Bineksiz sahblerin benden geri kalmalar da bana meakkat veriyor. Yemin olsun ki ben, Allah yolunda muharebe edip de ldrlmemi, sonra dirililmemi, sonra yine ld rlmemi, sonra yine diriltilmemi ok arzu ederdim" [242]. 119- Peygamber(S)'n Sanca Hakknda Sylenen Hadsler Bab 178-.......Bana Sa'lebe ibnu Eb Mlik el-Kuraz haber verdi ki, Kays ibn Sa'd el-Ensr (R) -ki kendisi Raslullah'n sancann sahibi idi- hacc etmek istedi de ihrama girmeden nce bann salarn iyice taramtr [243]. 179-.......Seleme bnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Al (R) Hayber gazvesinde Peygamber'den geri kalmt. Kendisinde bir gz hastal vard. Kendi kendine: Ben Raslullah'tan geriye mi kalrm? deyip dar kt ve Peygamber'e yetiti. Sabahnda Hayber'in fethinin gerekletirildii gecenin akam olunca, Raslullah (S): "Mslmanlarn sancam yarn elbette bir kiiye vereceim -yhud: Yarn mslmnlarn bayran muhakkak yle bir kii alacak- ki, Allah ve Rasl onu sever- yhud yle buyurdu: O Allah' ve Rasl'n sever- Allah fethi ona myesser klacaktr" buyurdu. Bizler Al ile kar karya geldik, hlbuki onu orada md etmiyorduk. Sahbler: te Al buradadr, dediler. Raslullah bayra Al'ye verdi, Allah da fethi ona nasb etti [244]. 180-.......Nfi' ibnu Cubeyr yle demitir: Ben el-Abbs'tan iittim, (fetihten bir hayl zaman sonra) ez-Zubeyr'e hitaben: (Y Eb Abdillah!) Mekke'nin fethi gn Peygamber (S) sana bayra uraya (yn hcum mevkiine) dikmeni emretmiti, diyordu [245]. 120- Gazvedeki cretli(Nin Hkm) Bab [246]

el-Hasen ile bn rn: Gazvedeki cretliye ganimetten pay ayrlr, demilerdir [247]. Atyye ibn Kays, taksm srasnda dier atlara ayrlmas gereken hissenin yarsn almak zere cretle bir at tuttu da, bu atn pay drtyz dnra ulat. Kendisi ikiyz alp, atn sahibine de ikiyz verdi [248].
181-.......Ya'l ibn Umeyye (R) yle demitir: Ben Tebk gazvesinde Raslullah'n beraberinde gaza ettim. Gen bir deve zerine sefer malzemelerimi ykledim. Bu, gnlmde benim amellerjmin en salamdr. Ben bu seferde bir hizmeti kiralamtm. Hizmeti yolda birisi ile (ki bn Umeyye'nin kendisidir) dt. ki kavgacdan birisi (ki bn Umeyye'dir) brnn (ki hizmetisidir) elini srd. Hizmeti elini, sran kiinin azndan hzla ekti de srann n diini skt. O (sran ve bu suretle dii sklen kii) da Peygamber'e gelip ikyet etti. Peygamber (S) diin diyetini drd de (bn Umeyye'ye): ' 'Bu adam elini sana brakr m ki, sen bour devenin yan dileriyle sert yem yedii gibi elini atr atr yiyesin" buyurdu [249]. 121- Peygamberdin: "Ben, bir aylk mesafedeki dman gnllerine korku salmak suretiyle yardm olundum Sz le Cell Ve Azz Allah'n u Kavli Bab:
259 / 2483

buhari

"Hakknda Allah'n hibir hccet indirmedii eyleri O'na tandklarndan dolay kfredenlerin kalblerine korku salacaz* Onlarn yurtlan atetir..." (\u imrn: isi). Cbir ibn Abdillah, bu korku salma hadsini Peygamber'den rivayet etti [250].
182-.......Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Ben cmial szlerle gnderildim. Ben korku salmak suretiyle yardm olundum. Bir de ben uyuduum srada bana yerdeki haznelerin anahtarlar getirildi de benim elimin iine konuldu". Eb Hureyre: Raslullah dnydan gitti. imdi bu hazneleri yerlerinden sizler karrsnz, demitir [251]. 183-.......Abdullah ibn Abbs (R) haber vermitir. OnadaEb Sufyn yle haber vermitir: Kendileri lliya ehrinde bulunurlarken Hrakl ona haberci gnderip getirtmi. Sonra Raslullah'n mektubunu istedi. Mektubu okumay bitirdikten sonra yannda grlt oald, sesler ykseldi. Biz de yanndan karldk. Biz dar karldmz zaman arkadalarma: Yemn olsun bn Eb Kebe'nin (yn Muhammed'in) ii hakkaten azamet peyda ediyor. u muhakkak ki Ben'I-Asfar'n Meliki O'ndan korkuyor, dedim [252]. 122- Gazveye Giderken Azk Edinip Tamak Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

Bir de (seferinizde) azk hazrlayn. Muhakkak ki azn en hayrls korunmaktr. Ey kmil akl sahihleri benden korunun" (ei-Bakam: 197) [253].
184-.......Esma (R) yle demitir: Raslullah Medine'ye hicret etmek istedii zaman ben Eb Bekr'in evinde Raslullah'm yol azn dzm hazrlamtm. Esma (devamla) dedi ki: Fakat ne yemek knn, ne de su tulumunu kendisiyle balayabileceimiz bir-ey bulamamtk. Bunun zerine ben (babam) Eb Bekr'e: Vallahi ben belimdeki kuamdan baka balayacam bir-ey bulamyorum, dedim. O da: (Kzm) onu ikiye bl, birisiyle su tulumunu, dieriyle de yemek sofrasn bala, dedi. Ben de yle yaptm. te bundan dolay Esma, "Ztu'n-ntakayn ( = ki kuakl, veya iki kemerli)" diye isimlendirildi [254]. 185-.......Cbir ibn Abdillah (R): Bizler Peygamber (S) zamannda (Mekke'de kestiimiz) kurbanlklarn etlerini Medine'ye gidinceye kadar azk edinir idik, demitir [255] 186-.......Suveyd ibnu'n-Nu'mn (R) yle haber vermitir: Kendisi Hayber ylnda Peygamber'in beraberinde sefere kt. es-Sahb'ya vardklar zaman -ki buras Hayber arzsindendir ve Hayber'in alt yanndadr- ordu orada ikindi namazn kldlar. Ardndan Peygamber (S) yemekleri istedi. Fakat Peygamber'e sevkten baka birey getirilmedi. O sevikten azmzda inedik de yedik ve itik. Sonra Peygamber kalkt, azn alkalad; bizde azmz alkaladk ve akam namazn kldk [256].
260 / 2483

buhari

187-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Mchid insanlarn azklar hafifledi de fakr, yn muhtc oldular. Bunun zerine sahbler Peygamber'e develerini kesmek hususunda geldiler. O da kendilerine izin verdi. Akabinde bunlar Umer karlad. Onlar bu izni Umer'e haber verdiler. Umer bunlara: Develeriniz gittikten sonra (bu uzun yolculukta) haytnz kalmaz, dedi. Ardndan Peygamber'in yanna girdi ve: Y Raslallah! Bunlarn develeri gittikten sonra, bunlarn bekaas kalmaz (yn hibiri sa kalmaz), dedi. Raslullah: "Ordu iinde i'ln et, herkes geri kalan azklarn getirsin!" buyurdu. Sonunda Raslullah du etti ve sergi stndeki yiyecek zerine bereket diledi. Sonra sahblerin kaplaryle gelmelerini istedi. Mchidler avu avu aldlar, nihayet hepsi ayrldlar. Sonra Raslullah (S) -kran olarak-: "Ehedu en l ilahe ie'llh ve ennraslu'llah (= Ben, Allah'tan baka hakk ilh olmadna ve kendimin Allah'n elisi olduuma ehdet ederim)" dedi [257]. 123- Azn (Hayvanlar zerinde Tanmas Zorlanca) Boyun Kkleri zerinde Tanmas Bab 188- Bana Sadaka ibnu'1-Fadl tahds edip yle dedi: Bize Ab-de ibn Sleyman, Him ibn Urve'den; o da Vehb ibn Keysn'dan haber verdi ki, Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Bizler yz kii olduumuz hlde azklarmz boyunlarmz zerinde tayarak sefere ktk. Sonra azmz tkendi. Hatt bizden bir adam herbir gn iinde tek bir hurma yer oldu. (Cbir bunu anlatrken) bir adam: Y Eb Abdillah! Bir hurma bir adamn gdas yerine nereden yetiirdi? diye sordu. Cbir de: Biz bu tek hurmay bulamadmz zaman yemn olsun onun yokluunun acsn da tatmzdr. Nihayet deniz kenarna geldik. Birdenbire byk bir balkla karlatk. Bunu deniz, kenarna atmt. Artk bizler onsekiz gn ithlandka onun etinden yedik, dedi [258]. 124- Kadnn Binekli Erkek Kardeinin Arka Tarafna Bindirilmesi Bab 189-.......Bize bn Eb Muleyke tahds etti ki, ie (R): Y Raslallah, sahblerin bir hacc ve bir umre (sevab) ile dnyorlar. Ben ise hacc zerine birey artrmadm, dedi. Raslulah (S) de ie'ye: "Sen git de kardein Abdurrahmn seni bineinin arkasna bindirsin" dedi. Raslulah, Abdurrahmn'a, kizkardei ie'ye Ten'm'den umre yaptrmasn emretti de, ie umreden gelinceye kadar, onu Mekke'nin st tarafnda bekledi [259]. 190-.......Eb Bekr es-Sddk'n olu Abdurrahmn (R): Peygamber (S) bana, ie'yi devemin arkasna bindirmemi ve ona Ten'-m mevkiinden umre yaptrmam emretti, demitir [260]. 125- Cenk Ve Hacc Seferlerinde Bineklinin Arka Tarafna Binici Olmak Bab 191-.......Enes (R): Ben (vey babam) Eb Talha'mn binek hayvannn arka tarafna binmi idim. Peygamber ve sahbleri toplu olarak hacc ve umre niyetiyle seslerini ykseltiyorlard,
261 / 2483

buhari

demitir [261].
126- Eek zerine Binicinin Arka Tarafna Binen Kimse Bab 192-.......rve'den; o da Usme ibn Zeyd'den tahds etti ki, Raslulah (S) palan zerinde saakl bir rt bulunan bir eee binmi ve Usme'yi de arka tarafna bindirmiti [262] 193-.......Ynus yle dedi: Bana Nf', Abdullah ibn Umer(R)'den yle yle haber verdi: Raslullah (S) fetih gn Mekke'nin st tarafndaki Ked semtinden devesi zerinde olarak ehre yneldi. Us-me ibn Zeyd'i de bineinin arka tarafna bindirmiti. Raslullah'n be raberinde Bill vard ve yine beraberinde Ka'be'nin hizmetilerinden Usmn ibn Talha da vard. Raslullah ilerledi, nihayet devesini M es/ cid'in iinde ktrd. Ve Usmn ibn Taha'ya Beyt'in anahtarn getirmesini emretti. (bn Talha gidip anahtar getirdi.) Ka'be'yi at. Raslullah Ka'be'ye girdi. Beraberinde Usme, Bill ve Usmn ibn Talha da girdiler. Sonra (Beyt'in kaps kapand). Raslullah uzunca bir zaman ieride kald. Sonra kt. nsanlar Ka'be'ye girmeye koutular. eriye ilk giren Abdullah ibn Umer olmutu. O, Bill'i Ka'be kapsnn arkasnda dikeliyor buldu. Ve ona: Raslullah (ieride) nerede namaz kld? diye sordu. Bill de ona Raslullah'n iinde namaz klm olduu yeri iaret edip gsterdi. Abdullah: Ben Bill'e, Raslullah'n ka rek'at namaz kldn sormay unuttum, demitir [263]. 127- Binee Binen Kiinin zengisini Ve Benzeri eylerini Tutup Yardm Eden Kimse Bab 194-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "nsan bedeninden herbir eklemen salad hareket kolayl) zerine bir sadaka vardr. inde gnein domakta olduu her gnn gndznde iki (hasm) kii arasnda adalet etmek (yksek) bir sadakadr. Hayvanna binmek veya met'm yklemek isteyen kimseye yardm edip hayvanna bindirmek yhud eyasn yklemek de bir sadakadr. Gzel sz de bir sadakadr. Namaza giderken sahibinin att herbir adm da bir sadakadr. Yoldan (gelip geene) ez veren eyi gidermek de bir sadakadr" [264]. 128- Dman Arazsine Muhaflarla Sefer Etmenin Keraheti Bab

Balkta zikrolunduu gibi bunun keraheti, Muhammed ibn Bir'den; o da Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da bn mer'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere rivayet olunuyor [265]. Ve Muhammed ibn Bir'e, bunu Nfi'den; onun da bn Utner'den; onun da Peygamberden rivayet etmesinde bnu shk mutbaat etmitir [266]. Peygamber ile sahbleri Kur'n' biliyor yhud retiyor- olduklar hlde dman arazsine sefer yapmlardr [267].
195- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den Raslullah(S)'n, Kur'n (metni) ile dman arazsine sefer edilmesini nehyettiini tahds etmitir [268]. 129- Harb Srasnda Tekbr Getirme{Nin Mer'luu) Bab
262 / 2483

buhari

196-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (Hayber'e yakn bir yerde geceleyip) afak skerken.Hayber'e vard. Sabahleyin Hay-berliler belleri omuzlarnda tarlalarna kmlard. Peygamber'i grdkleri zaman: u Muhammed'dir ve askeridir, u Muhammed'dir ve askeridir! dediler de hemen dnp kalelerine sndlar. Peygamber ellerini kaldrarak: "Allhu Ekber (= Allah byktr)! Hayber harb oldu. Biz bir kavmin yurdu iine indiimiz zaman korkutulan dmanlarn sabah ne fenadr!" buyurdu. Bizler bir takm ehl eekler elde ettik, onlar piirdik. Akabinde Peygamber'in nidcs: bhesiz ki Allah ve Rasl sizleri eek etlerinden nehyedi-yorlar! diye nida etti. Bu nida zerine yemek tencereleri, iindekilerle birlikte ters evrilip devrildiler [269]. Bu hadsi Sufyn'dan: "Peygamber (S) iki elini kaldrd" eklinde rivayet etmekte Al ibnu'lMedn, Abdullah ibn Muhammed el-Msnid'ye mtbaat etmitir [270]. 130- Tekbir Getirmekte Ses Ykseltmenin Mekruhlugu Bab 197-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demiti: Biz Raslullah'm beraberinde (seferde) bulunduk. Bizler bir vd zerinde ykseldike L ilahe le'ttah tehllini ve Allhu Ekber tekbrini sylerdik de seslerimiz yksek olurdu. Bunun zerine Peygamber (S): "Ey insanlar, nefislerinize yumuak davrann, seslerinizi ykseltmeyin. bhesiz sizler sar ve gaibi armyorsunuz. Dua ettiiniz o Allah muhakkak sizinle beraberdir. bhesiz O, pek iiticidir, pek yakndr. smi ve zt ok mbarek, cell ve azameti ok ycedir" [271]. 131- Yolcunun Bir Vd ine ndii Zam^Tesbh Etmesi Bab 198-.......Cbir ibn Abdillah (R): Bizler seferde yksek bir yere ktmz zaman tekbr ederdik. Yksekten (bir vdye) inince de tesbh ederdik (yn Subhnallah derdik), demitir [272]. 132- Yolcunun Yksek Bir Yere Ykseldiinde Tekbr Etmesi Bab 199-.......Cbir (R): Bizler ykseldiimizde tekbr eder, aaya indiimizde tesbh eder idik-, demitir [273]. 200-....... Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) haccdan yhud umreden dnd srada -ben Peygamber'in muhakkak gazvede de bunu sylediini bilmekteyim- bir da yoluna knca yhud dz yksek bir sahaya varnca, defa tekbr getirir, sonra da unlar sylerdi: "Tek ve ortaksz olarak Allah'tan baka hakk ilh yoktur. Mlk O'nundur. Hamd de O'nundur. O, herey zerine gc yetendir. Bizler Allah'a dncleriz, bizler (kusurlarmzdan) O'na tevbe edicileriz. Bizler O'na ibdet edicileriz; ancak Rabb'e secde ediciler, hamd edicileriz. Allah va'dinde doru km, kuluna yardm etmi, btn dman topluluklarn yalnz bana hezimete uratm, sindirmitir" [274]. Rv Salih ibn Keysn dedi ki: Ben Salim ibn Abdillah'a: Abdullah ibn Umer: nallah demedi mi? diye sordum. Salim: Hayr, bunu sylemedi, dedi [275]. 133- Bb: Yolcu ken, Mukmlik Hlinde Yapageldii Amellerin Benzeri, Yolcu Lehine
263 / 2483

buhari

Yazlr 201-.......Bize brhm Eb sml es-Seksek tahds edip yle dedi: Ben Eb Burde'den iittim. O bir seferde Yezd ibn Eb Kebe ile gryordu. (Yl boyunca oru tutmak alkanlnda olan) Yezd bu seferde de orulu idi. Eb Burde ona: Ben babam (Eb M-s'dan ok kerreler yle derken iittim: Raslullah (S): "Bir kul hasta olduu yhud yolculuk ettii zaman, mukm iken, shhatte iken ilemekte olduu ibdetin benzeri, o gz ve o hasta lehine yazlr" buyurdu, dedi [276]. 134- nsann Geceleyin Yalnz Bana Yrmesi (Caiz Mi, Mekruh Mu?) Bab [277] 202-....... Ben Cbir ibn Abdillah'tan iittim, yle diyordu: Hendek gazas gn insanlara: "Ben Kurayza'nn vaziyetine dir bana kim haber getirir?" diye ard. u arya ez-Zubeyr icabet etti. Bir zaman sonra yine: "Bana kim haber getirir?" diye da'vet etti. Bu defa da ez-Zubeyr icabet etti. Sonra Peygamber insanlara yine ayn i iin arda bulundu. Yine ez-Zubeyr icabet etti. Peygamber (S): "Her peygamberin havarisi vardr. Benim havarim de ez-Zubeyr'dir" buyurdu. Hadsin rvsi Sufyn: "el-Havriyyu", "en-Nsr" (yn yardm edici) demektir, dedi [278]. 203-.......Bana babam, bn Umer(R)'den; o da Peygamber(S)' den tahds etti. H ve yine bize Eb Nuaym tahds edip yle dedi: Bize sim ibn Muhammed ibn Zeyd ibn Abdillah ibn Umer, babasndan; o da bn Umer'den tahds etti ki, Peygamber (S): "nsanlar yalnz bana yolculuktaki benim bilmekte olduum sakncay bilir olsalard, hibir svari geceleyin yalnz bana yolculuk etmezdi^bh-yurmutur [279]. 135- Vatana Dn Srasnda Yryte abuk Davranmak Bab

Eb Humeyd dedi ki: Peygamber (S) -Tebk dnnde-: "Ben Medine'ye abuk gideceim; kim benim beraberimde acele gitmek isterse acele etsin*' buyurdu [280].
204-...... Him yle demitir: Bana babam Urve haber verip yle dedi: Usme ibn Zeyd'e Veda Hacc'nda Peygamber'in (Arafat'tan Mzdelife'ye) yry soruldu. -Buhrdedi ki: Muhammed ibnu'I-Msenn yle dedi: Yahya el-Kattn: Ben suli iitiyordum, der idi. Yahya: Bu "Ben iitiyordum" lfz benden dt, dedi. -Usme: Peygamber, sr'atle yavalk ortas bir yryle yrr idi. Fakat bir aklk saha bulunca yryebildii en hzl bir yryle yrr idi, dedi. "en-Nass ( = Hzl yry), "el-Anak (-Orta yry)"n stndedir [281]. 205-.......Elem yle demitir: Bir hacc seferinden dnte Mekke yolunda Abdullah ibn Umer'in beraberinde bulundum. Yolda Ibn Umer'e, zevcesi Safiyye bintu Ubeyd'in -ki mehur Muhtar es-Sakafi'nin kzkardeidir- ar hasta olduu haberi eriti. Bunun zerine o yry abuklatrd. T gn batndan sonraki kzllk gidinceye kadar yrd. Sonra bineinden indi. Akamla yats namazlarn biraraya getirerek kld ve: Ben Peygamber'i grdm: O yolda yry kzt zaman, akam namazn yats vaktine kadar geri brakrd da, bu iki namaz arasn birletirirdi, dedi [282].
264 / 2483

buhari

206-....... Bize Mlik, Eb Bekr (ibn Abdirrahmn ibnu'l- Hris)'in himayesinde bulunan Sumeyy'den; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sefer, azbdan bir paradr. O sizin herbirinizin uykusunu, yemesini, imesini men'eder (intizmn bozar). Onun iin sizden herbir yolcu, sefere id iini, ihtiycn yerine getirince ailesine dnmeyi acele yapsn" [283]. 136- Bb: Bir Kimse Dier Birini Cihd Etmesi in Bir Ata Bindirip De. Sonra O At Satlyor Grdnde (Onu Satn Alabilir Mi? 207-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den haber verdi ki, Umer ibnu'l-Hattb, Allah yolunda cihd iin birisini bir at zerine bindirdi. Sonra o at satlyor buldu da onu satn almak istedi. Bunu Raslullah'a sordu. Raslullah (S): "Sen onu satn alma ve sadakana dnme!" buyurdu [284]. 208...... . Elem yle demitir: Ben Umer ibnu'l-Hattb(R)'dan iittim, yle diyordu. Allah yolunda cihd etmesi iin bir mchide bir at verip bindirmitim. At kendi elinde bulunan bu adam, hayvan satt -yhud bakmayarak deerini zayi etti-. Ben de hayvan ondan satn almak istedim. Onun bu at ucuza satacan sanyordum. Bu dncemi Peygamber'e sordum. Peygamber (S): "Bu at satn alma; sana bir dirheme verse de (sadakana dnme)/ nk hibesine dnen kii, kustuu eyi yemeye dnen kpee benzer" buyurdu [285]. 137- Ana-Babann zni le Cihda Gidilmesi Bab 209-.......Bize Habb ibnu Eb Sabit tahds edip yle dedi: Ben Eb'l-Abbs e-ir'den iittim. O (ir olduu hlde) hadsinde itti-hm edilmezdi. Dedi ki: Ben Abdullah ibn Umer(R)'den iittim, yle diyordu: Peygamber'e bir adam geldi de, O'ndan cihda (gitmek hususunda) izin istedi. Peygamber (S): "Anan baban sa mdr?" diye sordu. O zt: Evet (sadrlar), dedi. Peygamber: "O hlde sen onlarn rzs yolunda al" buyurdu [286]. 138- Develerin Boyunlarna Taklan an Ve Benzeri eyler Hakknda Sylenen eyler Bab 210-.......Eb Ber el-Ensr (R) haber verip, kendisinin seferlerinden birinde Raslullah'n beraberinde bulunduunu sylemitir. Rv Abdullah ibn Eb Bekr ibn Hazm: Ben onun: nsanlar yerlerinde geceledii srada, dediini zannederim, demitir. Ber devamla dedi ki: Raslullah (S) -Zeyd ibn Hrise'yi- bir eli olarak gnderdi de: "Hibir devenin boynunda ok yay kiriinden yaplm gerdanlk- y-hud hibir kde- kalmasn; muhakkak kesilip koparlsn" diye i'ln ettirdi [287]. 139- Kadn Hacca Gitmek zere km Ve Kendinin Bir -Ma'zireti Olmuken Askere Yazlan Kimseye zin Verilir Mi Bab 211-.......bn Abbs (R) Peygamber(S)'den yle buyururken iitmitir: "Hibir erkek (mahremi olmayan) bir kadnla yalnz kalmasn. Hibir kadn da beraberinde (nikh gemez hsm) bulunmakszn sakn yolculuk etmesin".
265 / 2483

buhari

Bu nehiy zerine bir adam ayaa kalkt da: Y Raslallah! Ben yle yle bir gazveye yazlmtm. Hlbuki kadnm hacc etmek zere yola kmtr? diye sordu. Raslullah: "Sen de git, kadnnla beraber hacc et" buyurdu [288].
140- Css(Un Hkm) Bab

"et-Tecesss'\ sorup aratrmaktr. Ve Yce Allah'n u kavli: "Ey mn edenler, benim de dmanm, sizin de dmannz olanlar dostlar edinmeyin.. " (ei-Mumtehme: i) [289].
212-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bize Arar ibn Dnr tahds etti. Ben ondan bunu iki kerre iittim. Dedi ki: Bana Hasen ibn Muhammed haber verdi. Dedi ki: Bana Ubey-dullah ibnu Eb Rfi' haber verdi. Dedi ki: Ben Al(R)'den iittim, yle diyordu: Raslullah (S) beni, ez-Zubeyr'i, el-Mkdd' gnderdi ve: "Gidin, Hah bustnna kadar ilerleyin.Oraya vardnzda mahfe iinde yolculuk eden bir kadn bulacaksnz. O kadnn yannda bir mektb vardr. Onu kadndan alip getiriniz" buyurdu. Biz, atlarmz koarak gittik. En sonunda bustna vardk. Hakkaten orada mahfe iinde bir kadn bulduk. Kadna: Mektubu kar, dedik. Kadn: Benim yanmda hibir mektb yoktur, diye inkr etti. Biz kadna: aresiz ya sen mektubu karacaksn, yhud biz elbiseni soyup bulacaz! dedik. Kadn o mektubu sa rgsnn arasndan kard. Biz de mektubu Raslullah'a getirdik. Mektbda "Htb ibn Eb Beltaa'dan Mekke mriklerinden bir takm insanlara!" unvan yazl olduunu ve iinde Raslullah'n harb hazrl ilerinin bzsn onlara haber verir olduunu grdk. Raslullah: "Ya Hlb, bu ne itir?" diye sordu. Htb yle cevb verdi: Y Raslallah, benim aleyhime acele etme. Ben Kurey'e and-lama ile bal bir kiiyim. Fakat ben hibir zaman Kurey'in mahremi ve samim bir ferdi olmadm. Maiyyetinde Muhacirlerden bu kadar kimseler vardr ki, bunlarn Mekke'de ailelerini, mallarm koruyacak birtakm hsmlar vardr (Benim ise himaye edecek kimsem yoktur). Neseb ynnden olan bu boluu, Mekkeliler arasnda minnet-drlk kazanarak doldurmak ve bu suretle akrabam himaye etmek istedim. Yoksa bu ii dnimden dnmek fenal ile ilemedim. Ve ben mslmn olduktan sonra kesin olarak kfre raz olmam. Htb'n bu savunmas zerine Raslullah orada bulunanlara: "Yemin olsun Htb size kar kendisini doru savundu" buyurdu. (Fakat bir trl fkesi gemeyen) Umer: Y Raslallah, beni brak da u mnfkm boynunu vuraym! dedi. Raslullah: "Muhakkak ki Htb, Bedir gazasnda hazr bulundu. Sana ne bildirir ki, belki Allah Bedir'de hazr bulunanlarn yksek mcdelelerine muttali' olmutu da: 'Ey Bedir askerleri, bundan byle ne dilerseniz ileyiniz, ben sizler iin mafiret etmiimdir' buyurmu olabilir!" dedi [290]. Rv Sufyn ibn Uyeyne: Bu hadsin isnad ne kadar azametlidir! demitir. 213-...... Bze bnu Uyeyne, Amr ibn Dinar'dan tahds etti ki, o Cbir ibn Abdillah(R)'tan yle
266 / 2483

buhari

dediim iitmitir: Bedir harbi gn olunca esirler getirildi. el-Abbs da getirildi. Onun zerinde elbise yoktu. Peygamber onun iin bir gmlek bakp arad. Nihayet Abdullah ibn Ubeyy'in gmleini buldular. Bu gmlek el-Abbs'a denk geliyordu. Peygamber (S) Abdullah ibn Ubeyy'in gmleini Ab-bs'a giydirdi. te buna karlk olmak iin, Abdullah ibn Ubeyy'in cesedine giydirdii gmlei Peygamber kendi srtndan karp vermiti. Rv Sufyn ibn Uyeyne: Peygamber'in yannda Abdullah ibn Ubeyy'in bir ni'meti, bir iyilii vard. Peygamber o iyilii mkfatlandrmay istedi, demitir [291].
142- Elleriyle (Gayretiyle) Bir nsann Msl'jmn Olmasna Sebeb Olan Kimsenin Fazileti Bab 214-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir; Peygamber (S) Hayber gn (fetih uzaynca): "Ben yarn mslmnlarn bayran yle bir kiiye vereceim ki, onun elleriyle fetih yaplacaktr. O Allah 't ve Ra-sl'n sever, Allah ve Rasl de onu sever" buyurdu. nsanlar o gecelerim bayrak hangisine verilecek dncesiyle geirdiler. Onlarn hepsi bayra md ederek ertesi gne erdiler. Fakat Raslullah ertesi gn: "Alt nerededir?" diye sordu. Sahbler tarafndan: Gzleri aryor, denildi. (Al getirilince) Peygamber onun gzleri iine pskrd ve ona du etti. Bunun zerine Al, gzleri hi armam gibi oldu. Akabinde Peygamber bayra Al'ye verdi. Al: Ben, Hayber Yahudileri'yle, onlar bizim gibi mslmn oluncaya kadar vuruacak mym? dedi. Raslullah da: "Hayberliler'in sahasna ininceye kadar sknetin zere yr. Sonra onlar slm'a da'vet et ve zerlerine vcib olan slm esslarn onlara haber ver. Allah'a yemin ederim ki, senin iradnla Allah'n bir tek kiiye hidyet vermesi, senin iin birok krmz de-velerin olmasndan daha hayrldr" buyurdu [292]. 143- Zincirlerle Balanan Esirler Bab 215- Bize Muhammed ibn Ber tahds etti. Bize Gunder tah-ds edip yle dedi: Bize u'be, Muhammed ibn Ziyd'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "(Dnyda esirlikle) zincirlere balanan, (sonra slm'a girip esirlikten kurtularak hiret-te) cennete giren bir cematten Allah raz oldu" buyurmutur [293] 144- Tevrat Ve ncl Ehlinden Mslman Olan Kimselerin Fazileti Bab 216-.......Ben e-a'b'den iittim, yle diyordu: Bana Eb Burde tahds etti ki, kendisi de babas Eb Ms(R)'dan iitmitir: Peygamber (S) yle buyurdu: " kii vardr ki, bunlara sevblar ikier kene verilir: Biri u adamdr ki, yannda bir cariyesi bulunur da onu retir \e retimim gzel yaptrr, onu edeblendirir ve edebini gzel yapar, sonra ona hrriyet verir ve onunla evlenir. te bunun iin iki cret vardr. kincisi Kitb ehli m'mindir ki, o kendi peygamberine inanm idi, sonra Peygamber Muhammed'e mn etti. te bunun da iki ecri vardr. ncs de u mlk edilmi kuldur ki, hem Allah hakkn yerine getirir, hem de efendisine id ilerde halisane alr. Bunun iin de iki cret vardr'' [294] Sonra e-'a'b, Salih'e yle dedi: te bu mes'eleyi -yhud rna-kaaleyi ben sana hibir cret almakszn verdim. Hlbuki vaktiyle Peygamber zamannda bundan daha aa bir mes'ele
267 / 2483

buhari

hakknda bir adam t Medine'ye kadar yolculuk ederdi.

145- Gece Baskn Yaplp Da ocuklar Ve Zrryetleri Musibete Uratlan Harb Yurdu Ahlsinin Hkm) Bab

"Beyten" (ei Araf: 4v, "Geceleyin" demektir "Le-yubeyyitennehu leylen ~ Elbette ona gece baskn yapacaklar" (m Nem\ w, "Yubeyyitne = Geceleyin yapmakta olduklar..." <en Nisa: sn [295].
217-....... Bize ez-Zuhr, Ubeydullah'tan; o da bn Abbs'tan tahds etti ki, es-Sa'b ibn Cessme (R) yle demitir: el-Ebv yhud Veddn'da Peygamber (S) bana urad ve o srada: Mriklerden aile sahibi bulunanlara gece baskn yaplyor da (ayrdedilemiyerek) bunlarn kadnlar ve kk ocuklar da musibete uratlyor (bunun hkm nedir)? diye soruldu. Peygamber: , "Onlar da mriklerdendir" diye cevb verdi [296]. es-Sa'b ibn Cessme: Ve ben Peygamber'den: "Koruma yalnz Allah'a ve Rasl'ne hstr" buyururken iittim, dedi [297]. Ve yine geen senedle bn ihb ez-Zuhr'den: O, Ubeydullah'tan iitti ki, bn Abbs yle demitir: Bize es-Sa'b, yalnz zrriyetler hakknda tahds etti. Sufyn dedi ki: Amr ibn Dnr bize b u hadsi bn ihb'dan; o da Peygamber'den olmak zere tahds ederdi. Sufyn dedi ki: Biz bunu daha sonra ez-Zuhr'den iittik, o yle dedi: Bana Ubeydullah ibn AbdiIIah, bn Abbs'tan; o da es-Sa'b ibn Cessme'den, Peygamberin: -Zrriyetler de onlardandr" dediim haber verdi de Amr ibn Dinar'n "Onlar da babalarndandr" dedg gibi sylemedi [298]. 146- Harbde ocklar ldrmenin Nehyi) Bab 218-.......Abdullah ibn Umer yle haber vermitir: Peygamber'in gazvelerinden birinde bir kadn ldrlm olarak bulundu da Raslullah (S) kadnlarn ve ocuklarn ldrlmesini irkin grd. 147- Harbde Kadnlarn ldrlmesinin Nehyi) Bab 219-.......Ben Eb Usme Hammd ibn Seleme'ye: Size Ubeydullah ibn Umer, Nf'den; o da bn Umer(R)'den. O dedi ki: Ras-lullah'm gazvelerinin birinde bir kadn ldrlm olarak bulundu da, Raslullah (S) kadnlar ve ocuklar ldrmekten nehyetti hadsini tahds etti mi? diye sordum [299]. 148- Bab: "Allah'n Azabyle Azblandrlmaz 220-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah bizleri bir seriyye iinde gazaya gnderdi de, Kurey'ten adlarn syledii iki kimse hakknda: "Fuln ve Fuln kiileri bulursanz, onlarn ikisini de atele yaknz!" buyurdu. Sonra bizler yola kmak istediimiz zaman Raslullah: "Ben sizlere Fuln ve Fuln kiileri yaknz diye emretmitim. Hlbuki atele ancak Allah azb eder. Bu sebeble sizler o iki kiiyi bulursanz, onlar ldrnz" buyurdu [300]. 221-.......Al (R) bir topluluu yakm. Bu yakma haberi bn Abbs'a ulanca, bn Abbs: Ben
268 / 2483

buhari

.......Al (R) bir topluluu yakm. Bu yakma haberi bn Abbs'a ulanca, bn Abbs: Ben olaydm bu dnden dnenleri yakmazdm. nk Peygamber (S): "Allah'n azbyle azblandrmay-nz!" buyurdu. Ben onlar muhakkak ldrrdm. Nitekim Peygamber (S): "Dnini deitireni ldrnz!" buyurdu, demitir [301].
149- Bb:

"Ondan sonra ise ya iyilik yapn yhud fidye alin" (Muhammed: 4) [302]. Bu bbda Summe ibn Usl hadsi vardr [303]. Bir de Azz ve Cell Allah'n u kavli: "Hibir peygamberin yeryznde ar basp zaferler kazanncaya kadar (muhrib dmandan) esirler almas lyk deildir. Siz geici dny maln arzu ediyorsunuz. Hlbuki Allah hireti (dnmenizi) ister. Allah azizdir, hakimdir" (el-Enfl: 67) [304].
150- Bb: Kfirler Elinde Bulunan Esirin Kfirlerden Kurtulmas in. Kendisini Esr Alm Olan Kimseleri ldrmek Yhud Aldatmak Hakk Var Mdr?

Bu konuda el- Misver ibn Mahreme'nin Peygamber'den rivayet ettii hads vardr [305].
151- Bb: Mrik. Mslman Kimseyi Yakt Zaman O Mrik (Fiilinin Cezas Olarak) Yaklr M? 222-.......Eb Klbe'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle tahds etti: Ukl kabilesinden sekiz kiilik bir topluluk Medine'ye, Pey-gamber'in huzuruna geldiler. Tutulduklar karn rahatszlndan dolay Medine'de ikaamet etmek istemediler de: Y Raslallah, bize st ara, dediler. Peygamber (S): "Ben size (mslmnlarn haznesine id) stl develerin bulunduu yere gitmenizden baka re bulmuyorum" buyurdu. Onlar oraya gittiler, develerin sidiklerinden ve stlerinden itiler. Sonunda salk kazandlar ve semizlendiler. Bu kerre de develerin obann ldrdler, develeri nlerine katp gtrdler ve slm'a girmelerinin ardndan kfir oldular. Akabinde imdd isteyicinin feryad Peygamber'e geldi. Peygamber arkalarndan arayclar yollad. Gn ykselince o adamlar yakalanp getirildiler. Peygamber (ksas olarak) bu canilerin ellerini ve ayaklarn kestirdi. Sonra demir u buklar getirilmesini emretti. Bu demir ubuklar atete kzdrld. Bu kzgn demirlerle onlarn gzlerine srme ektirdi ve onlar Harre mevkiine att. Onlar orada su istiyorlard, fakat lnceye kadar onlara su verilmedi. Hadsin rvsi Eb Klbe: Bunlar insan ldrdler, hrszlk yapi-umau ve stlar, Allah'a ve Rasl'ne harb atlar ve yeryznde fesd karmaya altlar, demitir [306]. 152-Bb [307] 223-.......Eb Hurevre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Bir karnca peygamberlerden birini srd. O peygamber karnca kynn yaklmasn emretti ve
269 / 2483

buhari

ky yakld. Bunun zerine Allah o peygambere: 'Seni bir karnca srd, sen ise Allah' tesbh etmekte olan mmetlerden bir mmeti yaktn' diye azarlama vahyetti" [308].
153- (Mriklere id Olan) Evlerin Ve Hurmalklarn Yaklmasnn Cevaz) Bab 224-.......Bana Cerr ibn Abdillah el-Ahmes yle dedi: Raslullah (S) bana: "u Zu'l-Halasa(skmUsm)dan beni rahata kavuturmaz msn?" dedi. Zu'1-Halasa, Has'am kabilesi yurdunda (Beytu'llah'a kar yaplm ii put dolu) bir bina idi. Yemenlilerin Ka'be'si diye anlrd. Cerr dedi ki: Ben Ahmes kabilesinden yzelli svr iinde Zu'l-Halasa'ya gittim. Ahmesliler at shibleri olup iyi biniei idiler. Fakat ben at zerinde sabit duramadm (kalbimi skard). Bu sebeble Ras-lullah gsme iddetle vurdu. Hatt ben O'nun parmaklarnn izini gsmde grdm. Ve Raslullah: "Y Allah! Sen Cerfr'i (at stnde) sabit tut ve onu hd-mehd (hidyet edici, hidyet edilmi) kl" diye du etti. Akabinde Cerr Zu'I-Halasa'ya gitti, onu ykp yakt. Sonra Ra-slullah'a bu haberi ulatrmak zere bir haberci yollad. Cerr'in gnderdii bu eli: Seni hakk ile gnderen Allah'a yemn ederim ki, ben senin huzuruna ancak (o irk ma'bedi) Zu'1-Halasa'yi bombo yhud uyuzlu bir deve gibi harb bir hlde braktm da geldim, dedi. Rv dedi ki: Raslullah (S) be kerre: "Ahmes kabilesinin atlar ve svarileri mbarek olsun" diye du etti [309]. 225-......Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S) Ben'n-Nadr hurmalklarn yakt, demitir [310]. 154- Uyumakta Olan Dman Mrikin ldrlmesi Bab 226-.......el-Ber ibnu zib (R) yle demitir: Raslullah (S) Ensr'dan birtakm kimseleri Yahd Eb Rfi'e doru, onu ldrmeleri iin gnderdi [311]. O topluluktan bir adam-gidip onlarn kalelerinin iine girdi. Bu ieriye giren, Abdullah ibn Atk dedi ki: Ben onlarn hayvan ahrna girdim. Dedi ki: Onlar kalenin-kapsn kilid-Iediler. Sonra onlar kendilerine id.bir eei kaybettiler de onu aramak zere dar ktlar. Ben de kanlarn arasnda ktm ve kendimi onlara, onlarla beraber o eei aryorum gsteriyordum. Sonunda eei buldular ve ieriye girdiler; ben de girdim. Onlar geceleyin kale kapsn kapattlar da anahtarlar benim grmekte olduum yerdeki bir duvar delii iine koydular. Onlar uyuduklar zaman ben anahtarlar aldm ve (Eb Rfi'in bulunduu) kale kapsn atm. Sonra (karanlkta) Eb Rfi'in odasna girdim de: Y Eb Rfi'! diye seslendim. Bana cevb verdi. Ben de karanlkta sesin geldii tarafa yaklatm, ona klla vurdum. Eb Rfi' haykrd. Ben hemen odadan dar ktm. Ksa bir zaman sonra geldim, sonra imdd isteyici imiim gibi yanma dndm de sesimi deitirerek: Y Eb Rfi'! dedim. O: Neyin var, anan cehenneme! dedi. Ben: Hlin nedir? dedim. O: Bilmiyorum, birisi (senden nce) yanma girdi ve beni vurdu, dedi. (Abdullah ibn Atk) dedi ki: Ben klcmn keskin ucunu onun karnna koydum da zerine, kemie dayanncaya kadar yklenip sapladm. Sonra dehetli bir hlde dar ktm. Hemen
270 / 2483

buhari

aaya inmek iin onlara id bir kale merdivenine geldim. Merdivenden dtm, ayam sakatland. Akabinde ben arkadalarmn yanna kp vardm da: Ben bu adamn lm i'lncsmn sesini iitmedike buradan gitmeyeceim, dedim. ok beklemedim, nihayet, Hicaz ahlsinin taciri Eb Rfi'in lm i'lnlarn iittim. Abdullah ibn Atk dedi ki: Ben kendimde bir rahatszlk olmayarak kalktm, nihayet arkadalarmla Peygamber'e geldik ve Eb Rfi'in lmn kendisine haber verdik [312].
227-.......el-Ber ibn zib (R): Raslullah (S) Ensr'dan bir topluluu Eb Rfi'e gnderdi. Abdullah ibn Atk geceleyin onun evinde Eb Rfi'in yanna girdi de, o uyumakta olduu hlde onu ldrd, demitir [313]. 155- Bb:

'Dmanla karlamay (harb etmeyi) temenni etmeyiniz"

228-.......MsibnUkbe yle demitir: Bana Umer ibnu Ubeydlah'm himayesinde bulunan Eb'n-Nadr Salim tahds edip; ben Umer ibn Ubeydillah'n ktibi idim diyerek, yle syledi: Kumandan Umer ibn Ubeydillah, Harriyye taifesine doru sefere kt zaman Abdullah ibn Evf (R), kumandan Umer ibn Ubeydillah'a bir mektb yazd. (Bu mektb kumandana ulatnda) mektubu ben okudum. Mektbda unlarn yazlm olduunu grdk: Raslullah (S) dmanla karlat bz harb gnlerinde (hemen harbe girimeyip) t gne sem ortasndan batya meyledinceye kadar bekleyip dman gzetledi. Sonra ordu iinde ayaa kalkt da: "Ey insanlar, dmanla karlamak (harb etmek) temenni etmeyiniz; Allah'tan afiyet isteyiniz. Fakat sizler dmanla karlatnz zaman (harbin btn iddetlerine kar) sabrediniz. Ve biliniz ki pnnet muhakkak kllarn glgeleri altndadr" buyurdu. Bundan sonra u duay syledi: "Y Allah! Ey Kitb' indiren, ey bulutlar aktp yrten, ey pptanp gelmi olan dman ordularn bozup datan (Allah'm)! Sen dmanlar bozguna urat, onlar zerine bizleri glib kl, yardm et!"[314]. Ve Ms ibn Ukbe yle dedi: Bana Salim Eb'n-Nadr tahds edip yle dedi: Ben (kumandan) Umer ibn Ubeydillah'n ktibi idim. Kumandana Abdullah ibn Eb Evf(R)'mn u mektubu geldi: Raslullah (S): "Dmanla karlamay temenni etmeyiniz" buyurdu [315]. Ve Eb mir Abdulmelik yle dedi: Bize Mugre ibn Abdirrah-mn, Ebu'z-Zind'dan; o da elA'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Sizler dmanla karlamay arzu etmeyiniz. Dmanlarla karlatnz zaman da (harbin skntlarna) sabrediniz" buyurmutur [316]. 156- Bb: "Harb Bir Kerre Aldatmaktr" [317] 229-.......Bize Ma'mer, Hemmm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Kisr helak olduktan sonra onun-ardndan baka kisr olmayacaktr. Kaysar da muhakkak helak olacaktr, sonra onun ardndan (baka) kaysar olmayacaktr. Kisr ile Kaysarn hazneleri de muhakkak Allah yolund a taksim olunacaktr" [318]. ,.
271 / 2483

buhari

Ve Peygamber harbi bir kerre aldatmaktr diye isimlendirdi.

230-.......Eb Hureyre (R): Peygamber (S) harbe bir hud'adr diye isim verdi, demitir [319]. 231-.......Bize bnu Uyeyne, Amr ibn Dinar'dan haber verdi. O, Cbir ibn Abdillah'tan: Peygamber (S): "Harb bir aldatmadr" buyurdu dediini iitmitir [320] 157- Harbde Yalan Syleme(Nin Hkm) Bab 232-.......Bize Sufyn, Amr ibn Dinar'dan; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Ka'b ibnu'l-Eref( ldrmek) iin kim hazrdr? nk o, Allah'a ve Rasl'ne ez etmitir" buyurdu. Muhammed ibn Mesleme: Y Raslallah, ister misin onu ben ldreyim? dedi. Raslullah: "Evet" buyurdu. Cbir dedi ki: Bunun zerine Muhammed ibn Mesleme, Ka'b'a vard da: u kii, yn Peygamber (emirleriyle) bizi yordu ve bizlerden sadaka istedi, dedi. Ka'b da bn Mesleme'nin dedii gibi sylendi de: Vallahi o sizin usancnz daha da artracaktr, szn ilve etti. Muhammed ibn Mesleme: Bizler O'na uymu bulunduk, O'm hemen brakvermemizi istemiyoruz, O'nun iinin varaca sonuca kadar bakacaz, dedi. Cbir dedi ki: Muhammed ibn Mesleme, Ka'b'la konumasn byle srdrd, nihayet onu smsk tutup yakalad ve ldrd [321]. 158- Harb Ehlini, Bir Frsatn Gzeterek Anszn Hcum Edip Aktan ldrmek Yhud Paralamak Bab 233-.......Bize Sufyn, Amr'dan; o da Cbir'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ka'b ibnu'l-Eref(i ldrmek) iin kim hazrdr?" dedi. Muhammed ibnu Mesleme de hemen: Onu benim ldrmemi ister misin? dedi. Peygamber: "Ever" dedi. bnu Mesleme el-Ensr: yleyse (Ka'b'a, kendim ve Senin hakknda ta'rz nev'inden uygun greceim) szler sylememe bana izin ver, dedi. Peygamber: "Yapmmdr (yn izin vermiimdir)" buyurdu [322]. 159- Fesd Ve errinden Ende Edecei Kimsenin Beraberinde ken Caiz Olacak re Ve Korunma Tedbrleri Bab 234-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) beraberinde Ubeyy ibn Ka'b olduu hlde bn Sayyd'n bulunduu tarafa gitti. bn Sayyd'n bir hurmalk iinde bulunduu haber verildi. Raslullah hurmalk iinde onun yanna girince, hurma aalarnn arkasna saklanmaya balad. bn Sayyd saakl kadife bir rt iindeidi. rt iinde genizden gelen bir
272 / 2483

buhari

hrlt vard. Tam bu srada bnu Sayyd'n annesi, Raslullah' grd ve: Y Safi! te Muhammed geldi, dedi. bnu Sayyd sr'atle ayaa kalkt. Bunun zerine Raslullah (S) yanndakilere: "u kadn olunu o hlde braksayd, o kendi hlini aklard" buyurdu [323].
160- Harbde Ksa Vezinli iirleri Okumak Ve Hendek Kazma inde. Ses Ykseltmek (Hakknda Gelen eyler) Bab

Bu bbda Sehl ibn Sa'd ile Enes ibn Mlik'in Peygamber'den rivayet ettikleri hadsler vardr. Ve yine burada Seleme ibnu'l-Ekv'n zdhs Yezd ibn Eb Ubeyd'in Seleme'den rivayet ettii hads vardr [324].
235-.......el-Ber ibnu zib (R) yle demitir: Ben Hendek gn Peygamber (S) toprak tarken grdm. Hatt toz toprak gsnn kllarn rtmt. Kendisi ok kll bir erkek idi. Peygamber (S) Abdullah ibn Revha'nn u recezini okuyordu, bunlar okurken de sesini ykseltiyordu [325]. Allhumme leva ente ma'htedeyn Ve tasaddakn vel salleyn Fe-enzilen sekneten aleyn, Ve sebbiti'l-akdme in lkayn. nne'l-a'de kad baa aleyn, z erd Fineen eheyn. O Y Allah, Sen olmayaydn biz hidyet bulamaz, Sadaka vermez, namaz da klmazdk. Dmanlarla karlatmzda ayaklan sabit tut, Ve bizim zerimize muhakkak seknet indir! nk o dmanlar bizim zerimize saldrmlardr. Onlar bize bir fitne yapmak istediklerinde biz dayatmzdr.) 161- At zerinde Sabit Duramayan Kimse Bab 236-.......Cerr ibn Abdillah el-Ahmes (R) yle demitir: slm'a girdiim zamandan beri kendisinden istediim hibir eyden Peygamber (S) beni men' etmedi. Beni her grdnde muhakkak yzme glmsedi. Yemn olsun ki ben kendisine, ben at zerinde sabit duramyorum diye derd yanmmdir da, O eliyle gsme vurup u duay sylemitir; "Y Allah, Cerir'i sabit tut ve onu (her hlinde) hd, mehdi (yn hidyet edici, hidyet edilmi) kl!" [326]. 162- Hasr Yaklmak Suretiyle Yaraya l Yaplmas: Kadnn, Kendi Babasnn Yznden Kan Ykamas Ve Kalkan inde Su Tanmas Bab 237-.......Bize Eb Hazm tahds edip yle dedi: nsanlar, Sehl ibn Sa'd es-Sid'ye: Peygamber'in yaras hangi eyle ilaland? diye sordular. Sehl: Bunu benden ziyde bilen kalmad. Al kalkan iinde su getiriyor, Ftma da babasnn yzndeki kan ykyordu. Ve (bu srada) bir hasr paras alnp yakld ve Raslullah'n yaras onunla dolduruldu, dedi [327]. 163- Harb inde ken Birbiriyle ekimenin Ve Gr Ayrl Yapmann irkinlii Ve Kumandanna Kar syan Edenlerin Ukubeti Bab
273 / 2483

buhari

Ve Yce Allah yle buyurdu: "Allah'a ve O'nun Rasl'ne itaat edin. Birbirinizle ekimeyin. Sonra korku ile zaafa dersiniz, rzgrnz (kesiip) gider... " (el-Enfl: 46). Katde: "Rzgr", harbdir demitir [328].
238-.......O da dedesi Eb Ms(R)'dantahds etti ki, Peygamber (S) Muz ibn Cebel ile Eb Musa'y Yemen'e me'mr gnderdi de onlara (verdii emirlerden olarak): ''(Halka) kolaylk gsteriniz, glk gster/neyiniz; mjde verip sevindiriniz, nefret ettirmeyiniz; birbirinizi seviniz, ihtilf etmeyiniz" buyurdu [329]. 239-.......Bize Eb shk.tahds edip yle dedi: Ben el-Ber ibn zib(R)'den iittim; o tahds edip yle dedi: Peygamber (S) Uhud harbi gn oku piyadeler zerine -ki bunlar elli kii idiler- Abdullah ibn Cubeyr'i kumandan ta'yn etti de onlara hitaben: "Bizleri kular kapyor grseniz de ben sizlere haberci gn-derinceye kadar asla u yerinizden ayrlmayn. Ve yine sizler, bizim dman kavmi bozguna urattmz ve onlar inediimizi grseniz de size ben haberci gnderinceye kadar yerinizden ayrlmaynz" diye kesimopretti. Akabinde (harb balad ve ilk hamlede) mslmnlar, mrikleri bozguna urattlar. Rv el-Ber dedi ki: Vallahi ben (o srada dman ordusundaki mrik) kadnlar grdm ki, onlar elbiselerini toplamlar, bacakla-rndaki hamallar ve baldrlar meydana km hlde abuk abuk kouyorlard [330]. Mslmanlarn bu galebesi zerine Abdullah ibn Cubeyr'in kumandas altndaki piyade okular birbirlerine: Ey arkadalar, ganimet, ganimet! Cebhedeki arkadalarmz dmana glib geldiler. Daha burada ne bekliyorsunuz? dediler. Abdullah ibn Cubeyr bunlara hitaben: Raslullah'n size syledii emirleri unuttunuz mu? diye mni' olmaya alt. Fakat maiyyetindeki askerler: Vallahi insanlarn yanma muhakkak gideceiz ve ganimetten elbette nasibimizi alacaz! dediler (ve grevli olduklar yeri brakp ordunun iine kartlar). Onlar, onlarn yanna varr varmaz yzleri geldikleri tarafa evrildi ve ordunun byk ksm bozularak kamaya yneldiler. te bu irkin vaziyet srasnda idi ki Raslullah askerin geri kalanlarn arkalarndan aryordu. O srada Peygamber'in beraberinde oniki kiiden baka kimse kalmamt [331]. Uhud harbinde mrikler bizden yetmi kii ehd ettiler. Hlbuki Bedir harbinde Peygamber ve sahbleri mriklerden yzkrk kiiyi elde ederek, bunlardan yetmi tanesini esr etmi, yetmiini de ldrmlerdi. (Uhud'da harb kesildii srada mriklerin bakan) Eb Sufyn defa: Topluluk iinde Muhammed var m (yn sa m)? dye bard. Fakat Peygamber, sahblerine Eb Sufyn'a cevb vermelerini nehyetti. Sonra Eb Sufyn yine kerre: Topluluk iinde Eb Kuhfe'nin olu var mdr? dedi. Sonra da yine kerre: Topluluk iinde Ibnu'l-Hattb var mdr? diye sordu. Btn bunlardan sonra da Mekkeli arkadalarna dnerek: Bunlarn hepsi ldrlmler, dedi.
274 / 2483

buhari

Bunun zerine Umer kendine mlik olamad da: Yalan syledin vallahi ey Allah'n dman! yi bil ki, senin adlarn saydn o ztlarn hepsi elbette diridirler. leride sana zarar verecek kuvvetimiz bakdir! diye bard. Eb Sufyn, Umer'e kar unlar syledi: Bu gn Bedir gnnn karldr. Harb (tli'i) kuyunun iki kovas gibi, biri iner biri kar (bazen siz yenersiniz, bazen de biz). imdi siz llerinizin iinde ikence ile ldrlm kimseler bulacaksnz. Bunu ben emretmedim, fakat bu bana fena da gelmedi. Sonra Eb Sufyn: Yksek ol Hubel, yksek ol Hubel! diye recez okumaya balad. Bunun zerine Peygamber (S): "Eb Sufyn'a cevb vermiyecek misiniz?" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah, ne syleyelim? diye sordular, Raslullah: "Allah en ycedir, Allah en uludur! deyiniz" buyurdu. (Sahbler byle cevb verdiler, bu defa) Eb Sufyn: Muhakkak ki bizim Uzz'mz var, sizin Uzz'nz yok, dedi. Peygamber, kendi sahblerine: "Eb Suyfn'a cevb vermiyecek misiniz?" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah, ne cevb verelim? diye sordular. Raslullah: "Allah bizim Mevlmzdir, hlbuki sizin mevlnz yoktur! deyiniz" buyurdu. (Onlar da bu ekilde cevb verdiler.) [332]
164- Bb: Ordve ehir Ahlsi Geceleyin Bir Dman Basknndan Korktuklar Zaman (Bakann Bizzat Haber Kefine kmas Gerekir) 240-.......Enes (R) yle demitir; Raslullah (S) insanlarn en gzeli, insanlarn en cmerdi, insanlarn en cesuru idi. Enes dedi ki: Bir gece Medine ahlsi bir ses iitmilerdi de dman basknndan korkmulard. Enes dedi ki: Peygamber Eb Talha'ya id plak bir at zerine atlayarak (sesin geldii tarafa srm Medneliler'i geride brakm, kefi yapp dnerken) klcn boynuna asm hlde Medneliler'i karlad ve: "Korkutulmadlar, korkutulmadlar (yn korkulacak bir-ey yok, korkmaymz)" buyurdu. Sonra Raslullah o at kasdederek: "Biz onu bir deniz (gibi akyor) bulduk*' buyurdu [333]. 165- Bb: Dman Grp De nsanlara ittirmek in Sesinin En Yksei le "Y Sabhh" Diye Baran Kimse 241-.......Seleme ibnu'KEkva' (R) haber verip yle demitir: Ben bir kefresinde Gbe ormanl tarafna gitmek zere Medine'den ktm. Gbe'nin yokuuna vardm zaman Abdurrahmn ibn Avf'n hizmetisi (heyecan iinde) beni karlad. Allah sana iyilik versin, senin neyin var? diye sordum. O: Peygamber'in ormandaki sam develeri alnp gtrld, dedi, Onlar kim ald? diye sordum. Hizmeti: Gatafn ve Fezre (kabilelerinin adamlar), dedi. Ben hemen defa: Ey sabahlar! Ey erken kalkanlar! Yetiin baskn var! diye haykrdm ve bu haykrlarm Medine'nin iki kara tal arasna duyurdum. Sonra kendim (yaya olarak hrszlarn arkasna) sr'atle kotum. Nihayet onlara yetitim. Hakkaten develeri onlar almlard. Hemen onlara ok atmaya ve:
275 / 2483

buhari

Ben bnu'l-Ekva'rn, bu gn de alaklarn lecei gndr! diye barmaya baladm. Sonunda develeri, onlara su imelerine bile emn vermeden ellerinden kurtardm. Ve develeri srerek Medine'ye yneldim. Yolda Peygamber bana kar geldi. (Beyz yhud yediyz svari kuvvetiyle yardma kmt.) Ben: Y Raslallah! Bu akler susuzdurlar. Ben acele edip su imelerine meydan vermeden develeri kurtardm. (imdi onlar su tedriki ile uraacaklardr). Onlarn izi zerine bir asker birlik gnder-seniz! dedim. Bunun zerine Raslullah (S): "Ey Ekva' olu! Sen alacam aldn, onlara galebe ettin. Artk onlara iddetle muamele etme! bhesiz o kavim imdi kendi kabileleri iine varmlar, ziyafet veriliyorlardr" buyurdu [334].
166- "Al Oku, Ben Fulnn Oluyum" Diyen Kimse Bab

Seleme de: Al oku, ben el-Ekva' oluyum, demitir.

242-.......Bir adam el-Ber(R)'ya sorup: Y Eb Umrete! Sizler Huneyn gn bozulup arkalarnz m dndnz? dedi. Ben bu konumay iitiyordum. el-Ber: Raslullah'a gelince O, o gn arkasn dndrmedi. Eb Su: yn ibnu'l-Hris ibn Abdilmuttalib katrnn gemini tutuyordu. M; rikler onun etrafn kuatnca katrndan indi ve: "Ben peygamberi) yalan yok; ben Abdulmuttalib oluyum" demeye balad. el-Ber: O gn insanlardan Peygamber kadar etin ve iddet hi kimse grlmedi, dedi [335]. 167- Bb: Dman, Bir Adamn Hkmne Raz Olup ndii Zaman (mm Buna cazet Verdiinde Hkm Geerli Olur) 243-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Kurayza oullar, Sa'd ibn Muz'n hkmne raz olup kalelerinden inince, Ras-lullah Sa'd'a haberci gnderdi. Sa'd, Peygamber'e yakn bir yerde -bulunuyordu. Akabinde bir eek zerinde geldi. Sa'd yaklanca Ra-slullah (S): "Seyyidinize ayaa kalknz!" buyurdu. Sa'd geldi ve Raslullah'n yanma oturdu. Raslullah, Sa'd'a: "Bunlar senin hkmne raz oldular" buyurdu. Sa'd: Ben bunlarn harb eden taifesinin ldrlmesine, kadnlar ve ocuklarnn esr edilmesine hkmediyorum, dedi. Raslullah: "Yemn ederim ki, sen onlar hakknda muhakkak Mutlak Melik olan Allah'n hkmne uygun hkm verdin" buyurdu [336]. 168- Esirin Tutularak ldrlmesi Ve Balayp ldrme Bab 244-....... Bana Mlik, bn ihb'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Raslullah (S) fetih yl Mekke'ye, banda mifer olduu hlde girdi. Bu miferini bandan kard zaman bir adam geldi de: bnu Hatal Ka'be'nin rtsne sarlm (duruyor), dedi. Raslullah, sahblere: "bn Hatal' ldrnz" buyurdu [337].
276 / 2483

buhari

169- Bb: Kii Kendini Esirlie Teslm Eder Mi, Etmez Mi?

Kendisini -esirlie teslm etmeyen ve ldrlmesi srasnda iki rek'at namaz klann hkm? [338]
245-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Amr ibnu Eb Sufyn ibn Esd ibn Harise es-Sakaf haber verdi, -Bu Amr, Zuhre oullar'-nn yeminli dostu ve Eb Hureyre'nin arkadalarndan idi- ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (Uhud'dan dnd zaman) on kiilik bir topluluu keif kolu seriyyesi olarak gnderdi ve bunlar zerine -sim ibn Umer ibni-'l-Hattb'n dedesi olan- sim ibn Sabit el-Ensr'yi kumandan yapt. Bunlar gittiler, nihayet Mekke ile Usfn arasnda bir yer olan el-Hed'e mevkiine vardklar zaman Huzeyl kabilesinden Lihyn oullar denilen airet halkna, bunlarn geldii zikredildi. Bunun zerine bu seriyyeye doru hepsi gzel atc ikiyze yakn bir topluluk etrafa daldlar ve seriyyedekilerin izlerini ta'kb ettiler. Nihayet ta'kbiler, seriyyenin Medine'den azk edinip yanlarna aldklar hurmalar yedikleri yerde bir hurma buldular ve: te bu Yesrib hurmasdr, dediler. Ve yine seriyyenin izleri ardndan gittiler. Seriyye kumandan sim ve arkadalar bu ta'kbileri grnce, hemen yksek bir yere snp orada savunmak istediler. Fakat ta'kbiler onlarn etrafn epevre kuattlar da: Aaya inin ve ellerinizle kendilerinizi bize verin, teslm edin; sizin iin ahd ve misk vardr; biz sizden hibir kimseyi ldrmeyiz; dediler. Seriyyenin kumandan sim: Bana gelince, Allah'a yemn ederim ki, ben bu gn bir kfirin zimmetine, yn ahdine raz olup inmem. Y Allah! Bizden Pey-gamberi'ne haber ver, dedi. Bu srada kfirler mslmnlara oklar attlar ve on kiiden alt-syle birlikte sm' ldrdler. Geri kalan kiilik grup, o ahd ve msk ile kfirlere indiler. Bu ten biri Hubeyb ibn Adiyy el-Ensr el-Evs?dir. kisi de bnu Desine Zeyd ibn Muviye el-Ensr ve dier bir adamdr -ki o, Abdullah ibn Tark'tr-. Kfirler bunlar ele geirdikleri zaman yaylarnn kirilerini zdler ve bu kirilerle mslmn-lar skca baladlar. Bunun zerine nc adam, yn Abdullah ibn Tark: te bu ilk gadrdr. Vallahi ben sizlerle beraber olmuyorum. sim ve alt ehdi kasdederek: Muhakkak unlarda uyulacak bir rnek vardr, dedi. Kfirler hemen onu ekip srklediler ve kendileriyle beraber olmaya yn gelmeye zorladlar. Abdullah onlarla gitmeyi kabul etmeyip dayatt. Bunun zerine onu ldrdler. Akabinde Hubeyb ile bnu Desine'yi gtrdler. Nihayet bu ikisini Bedir vak'asmn ardndan Mekke'de sattlar. Hubeyb'i el-Hris ibn mir ibn NevfeHbn Abd Menf oullan satn ald. Hubeyb, Bedir gn Haris ibn mir'i ldrmt. Hubeyb onlarn yannda bir sre esr olarak kald. bn ihb dedi ki: Bana Ubeydullah ibn lyd haber verdi; ona da el-Hris'in kz Zeyneb yle haber vermitir: O aile, Hubeyb'i ldrmeye topluca karar verdikleri zaman Hubeyb, (ldrldkten sonra cesedinde meydana kmasn diye) avret yerindeki kllar tra etmek iin, bu kadndan bir ustura ariyet istedi. Kadn kendisine usturay ariyet verdi. Kadn dedi ki: Hubeyb, ben farknda deilken yanna gelen erkek ocuumu tutmutu. Kadn dedi ki: Ben onu, ocuumu kendi uyluu zerinde kucana oturtmu, ustura da elinde iken buldum. Ben ok korktum. Hubeyb bu korkumu yzmden anlad da: ocuu ldreceimden mi korkuyorsun? Ben byle hainlik yapacak deilim, dedi. Kadn dedi ki: Vallahi bu Hubeyb kadar hayrl hibir esr grmedim. Allah'a yeminle
277 / 2483

buhari

sylyorum: Ben bir- gn onu, kendisi demir balar iinde balanm olduu ve o zaman Mekke'de bu meyveden hi bulunmad hlde elinde bir zm salkm tutmu da onu yerken bulmuumdur. Ve yine kadn: bhesiz bu, Allah tarafndan bir rzktr ki, Allah onu Hubeyb'e rzk yapmt, demitir. Onlar Hubeyb'i Hll'de ldrmek iin Harem'den dar kardklar zaman Hubeyb onlara hitaben: Beni serbest brakn da iki rek'at namaz klaym, dedi. Onlar kendisini serbest braktlar, o da iki rek'at namaz kld. Sonra: Eer bende lm korkusu olduunu sanmanz olmasayd, ben bu namaz elbette daha uzun klardm. Y Allah, onlardan kimseyi brakma, hepsini helak eyle! diye beddua etti. Duasndan sonra da u beyitleri syledi [339]: M ub hne uktelu musimen A eyyin kkn hne lilhi masra Ve zlike f-z'1-ilhi ve in yese' Yubrik a evsli ilvin mumezzai (= Ben mslmn olarak Allah iin ldrlrken, atlacam yerim arzn hangi yan olsa aldrmam. nk ldrlmem Allah'n zt (yn rzs) yolundadr. Eer O isterse kesilip paralanm organ eklemleri zerine bereketler yadrr!) Akabinde bnu'l-Hris onu ldrd. te bylece Hubeyb, balanarak ldrlen her mslmnn lm srasnda iki rek'at namaz klma snnetini kaannlatran kimse oldu [340]. Seriyye kumandam sim ibn Sbit'in vurulduu gn yapt duasn da Allah kabul buyurdu da Peygamber (S) sahblerine, onlarn haberini ve vurulup ldrldklerini haber verdi. Kurey kfirlerinden birtakm insanlar, sm'm ldrlm olduu kendilerine haber verildii zaman, sm'n cesedinden ldrldnn bilinecei herhangi bir para getirmeleri iin, sm'n cesedine eli yolladlar. nk sim, Bedir gn onlarn byklerinden birisini ldrmt. Bu srada sm'n cesedi zerine Allah tarafndan bal anlarndan glge edici bir bulut gnderildi de, o bulut cesedi onlarn elisinden korudu. Artk onun etinden herhangi birey kesmeye gleri yetmedi [341].
170- Esirin Dman Elinden (Mal le Yhud Malsz Suretle) Kurtarlmas Bab

Bu konuda Eb Musa'nn Peygamberden rivayet ettii hads vardr [342].

246-.......Eb Ms (R) yle demitir: Raslullah (S): "ntyU yni esri (mslmn esri) esirlikten kurtarnz, a olan doyurunuz, hastay ziyaret edip hl ve ihtiycn sorunuz" buyurdu [343]. 247-.......Bize Mutarrf tahds etti ki, kendilerine mir e-a'b, Eb Cuhayfe'den tahds etmitir. O yle demitir: Ben, Al ibn Eb Tlib'e: Allah'n Kitb'nda bulunandan baka yannzda vahiyden birey var mdr? diye sordum. Al (R): Hayr yoktur. Taneyi toprak iinde yaran ve insan yaratan Allah'a yemn ederim ki, benim bildiim ey, ancak Allah'n Kur'-n'daki hkmleri anlama hususunda insana ihsan etmekte olduu anlama kaabiliyetidir. Bir de (klcnn knndaki eyi iaret ederek) u sahfede yazl olan hkmlerdir, dedi. Ben:
278 / 2483

buhari

Bu sahfedeki hkmler nedir? dedim. Al: Bu sahfede maktuln diyeti, esrin kurtarlmas ve bir kfire mukaabil bir mslmnn ldrlmeyecei hkmleri vardr, dedi [344].
171- Mrik Esirlerden Fidye Alnmas Bb 248-....... bn ihb yle demitir: Bana Enes ibn Mlik (R) yle tahds etti: Ensr'dan birtakm adamlar Raslullah'tan izin istediler de: Y Raslallah, bize izin ver de kizkardeimizin olu Abbs ibn Abdilmuttalib'in esirlikten kurtulma bedeli olan paray kendisine brakalm, dediler. Raslullah (S): "(Hayr) o paradan bir dirhemi bile brakmazsnz" buyurdu [345]. brhm (ibn Tahmn), Abdulazz ibn Suheyb'den syledi ki, Enes: Peygamber'e Bahreyn'den mal getirildi. Bunun taksimi srasnda Abbs, Peygamber'e geldi ve: Y Raslallah, bu maldan bana da bir hisse ver. nk ben (Bedir gn) hem kendimin, hem de Akl'in fidyesini vermitim, dedi. Raslullah: "Al!" buyurdu da Abbs'n elbisesinin etei iinde ona mal verdi [346]. 249-.......BizeMa'mer, ez-Zuhr'den; o da Muhammed ibn Cubeyr'den haber verdi ki, babas Cubeyr ibnu Mut'm (R) Bedir esirlerini fidye mukaabili kurtarmak iin Medine'ye gelmi idi. Dedi ki: Ben Peygamber(S)'in akam namaznda Ve't-Tri Sresi'ni okurken iittim [347]. 172- Dman Arazsinden Gelen Harb Kii Emnsz Ve zinsiz Olarak slm Diyarna Girdiinde, Bunun Hkm Bab [348] 250-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Peygamber bir seferde iken mrikler tarafndan bir css geldi de sahblerin yanna oturdu, onlarla konumaya durdu. Sonra (devesine binerek) dnp gitti. Peygamber (S): "Onu arayp bulun ve ldrn" buyurdu. O cssu, Seleme ibnu'1-Ekva' (arkasndan gidip) ldrd. Peygamber de casusun devesini ve zerindeki eyasn Seleme'ye (ganmet payndan) fazla bir atiyye olmak zere verdi [349]. 173- Bb: slm Devletinin Ahdi Ve Koruma Taahhd Altnda Bulunanlarn Haklarnn Korunmas Yolunda Muharebe Edilir Ve Bu Zimmetliler, Kle Yaplmazlar 251-.......Umer (R) -Eb Lu'lu' tarafndan vurulduktan sonra yle demitir: Ben, benden sonraki devlet bakanna: Allah'n zim-metiyle ve Rasl'nn zimmetiyle, Kitb ehline verilen taahhdlerin onlara tastamam yerine getirilmesini, onlarn nnde haklarnn korunmas yolunda muharebe edilmesini ve onlarn ancak takat getirebilecekleri mikdr cizye ile mkellef tutulmalarn vasiyyet ediyorum [350] 174- Elilik Yhud ir Bir yilik Sebebi in Gelen Hetetlere Atiyyeler Verilmesi Bab [351]
279 / 2483

buhari

175- Bb: Devletin Ahdinde Bulunan Zimmet Ehli Aznlklara Ve Onlara yi Muamele Edilmesine (Devlet Bakanl Makaamndan) efaat stenilir Mi? 252-.......O da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, bn Abbs (R): O perembe gn, o perembe gn ne ac gnd! dedi, sonra da gzya akl talarn slatncaya kadar alad ve unlar syledi: O perembe gn Raslullah'm hastalndaki ars artmt da: "Bana yazacak birey getirin, size bir yaz yazdraym ki, ondan sonra yolunuzu hi armayasmz!" buyurdu. Bunun zerine orada bulunanlar (yazlsn, yazlmasn diye) ekitiler. Raslullah: "Hibir peygamberin yannda ekimek yakmaz" buyurdu. Oradaki sahblerden bzlar: Raslullah (hastaln iddetinden) sayklad, dediler. Raslullah: "Beni kendi hlime braknz. Benim iinde bulunduum hl, sizin beni da'vet etmekte olduunuz eylerden hayrldr" buyurdu. Ve Raslullah vefat zamannda ey vasiyyet etti: "Btn mrikleri Arab yarmadasndan karnz; gelecek hey'etlere benim izin verip hediyeler ikram etmekte bulunduum tarzda siz de icazet ve hediyeler vermek suretiyle hrmet gsteriniz" buyurdu. bn Abbs: Ben nc vasiyyeti unuttum, demitir [352]. Ya'kb ibn Muhammed yle dedi: Ben Abdurrahmn olu Mu-gre'ye Arab yarmadasndan sordum. O: Mekke, Medine, Yem-me ve Yemen'dir, dedi. Ve yine bu Ya'kb: el-Arc denilen mevki', Thne'nin evvelidir, demitir [353]. 176- Gelen Hey'etleriin Gzel Elbise Giyip Sslenmek Bab 253-.......bn Umer yle demitir: Umer (R) arda kaln ipekli bir takm elbise satlyor buldu. Onu Raslullah'a getirdi ve: (Y Raslallah!) Bu takm elbiseyi satn al da bayram gnleri iin ve hey'etler geldii gnler iin bununla sslen, dedi. Raslullah: "Bu ancak hiretten nasibi olmayan kimsenin giyecei elb-^ sedir. -Yhud da: Bunu ancak hiretten nasibi olmayan kimse giyer buyurdu. Umer, Allah'n diledii bir sre elendi. Sonra Peygamber (S) Umer'e ibriimden dokunmu ipek bir cbbe yollad. Umer o cubbe ile dnp, onu Raslullah'a getirdi ve: Y Raslallah! "Bu ancak hiretten nasibi olmayan kimsenin elbisesidir" -yhud: "Bunu ancak hiretten nasibi olmayan kimse giyer" buyurdun, sonra da bu elbiseyi bana yolladn? dedi. Raslullah (S) cevaben: "Sen onu satarsn -yhud: Bununla bz ihtiycn kapatrsn- buyurdu [354]. 177- Bb: slm Dni ocua Nasl Arzolunur? 254-.......Bize Ma'mer haber verdi ki, ez-Zuhr yle demitir; Bana Salim ibn Abdillah haber verdi; ona da bn Umer (R) yle haber vermitir: Umer, Peygamber'in sahblerinden bir topluluk iinde Peygam-ber'in beraberinde, bn Sayyd'm bulunduu tarafa gittiler. Nihayet Peygamber ve beraberindeki, bn Sayyd'
280 / 2483

buhari

Ensr'dan Ben Megle soyunun kasr yannda ocuklarla beraber oyun oynarken buldular. bnu Sayyd o srada henz erlik ama ermeye yaklamt. Bu gen khin Peygamber'i, Peygamber eliyle onun srtna hafife vurunca-y kadar hissetmedi. Sonra Peygamber (S) ona: ''Benim Raslulah olduuma ehdet eder misin?" dedi. bnu Sayyd, Peygamber'e bakt da: Ben senin mitlilerin rasl olduuna ehdet ederim, dedi ve akabinde bnu Sayyd, Peygamber'e: Sen de benim raslulah olduuma ehdet eder misin? dedi. Peygamber, ona: "Ben Allah'a ve O'nun rasllerine mn ettim" buyurdu. Ve Peygamber ona: "Ne glyorsun?" dedi. bnu Sayyd: Bana doru da gelir, yalanc da, dedi. Peygamber: " senin zerine kartrld" buyurdu ve yine Peygamber: "Gnlmde senin iin birey sakladm (bunu bil bakalm)" buyurdu. bnu Sayyd: O gnlndeki ey Duhhu'dur, dedi. Peygamber: "Haydi sus, ykl git; haddini tecvz etme" buyurdu [355]. Umer: Y Raslallah! Bana bn Sayyd hakknda izin ver de onun boynunu vuraym, dedi. Peygamber: "(Onu brak.) Eer bu Deccl ise, sen onu vurmaa me'mr edilmeyeceksin. Eer o Decci deil ise, onu ldrmekte senin iin hibir hayr ve yarar yoktur" buyurdu. Yine bn Umer yle demitir: Peygamber (S) bundan baka bir kerre de Ubeyy ibn Ka'b ile beraber bn Sayyd'n bulunduu hurmala gitmilerdi. Nihayet Peygamber hurmala girince bn Say-yd'dan gizlenerek, hurma aalar ile kendinin grlmesinden korunup saknyordu. Bu saklanmay bn Sayyd'n O'na grnmesinden nce, bn Sayyd'n zel hlini grmek ve ondan birey iitmek iin yapyordu. bn Syyd kendi dei zerinde saakl kadfe rts iinde yatmt. rt iinde genizden gelen bir hrlt vard. Peygamber, hurma aacyle korunurken tam o srada bn Sayyd'n annesi Peygamber'i grd ve bnu Sayyd'a: Ey Safi! diye seslendi. Bu, bn Sayyd'n ismidir. bn Sayyd abucak ayaa kalkt. Bunun zerine Peygamber (S)": "u kadn olunu o hlde braksayd, o kendini tutarsz szleriyle ortaya koyup beyn edecekti" buyurdu [356]. Geen senedle Salim ibn Umer de dedi ki: bn Umer yle dedi: Sonra Peygamber (S) insanlar iinde ayaa kalkt, Allah' lyk olduu sfatlarla vd. Sonra Deccl'i zikredip yle buyurdu: "Ben sizleri onun errinden korkutuyorum. Peygamberlerden hibiri mstesna olmamak zere, herbiri muhakkak kavmini(sa-pkla sevkeden her yalanc) Deccl'den korkutup sakndrmtr. Yemin olsun Nh Peygamber de kendi kavmini Deccl'den sakndrmtr. Lkin imdi ben size bunun, hibir peygamberin bilsinler diye kendi^kavmine sylemedii bir vasfn syleyeceim (ki udur): Dec-cladr; kt klavuzdur (insanlar eri yola arr). Allah ise a deildir (insanlar doru yola arr)".
178- Peygamberdin Yahdlere: 'slm 'a girin de (dny ve hiret musibetlerinden) selmette olun" sz Bab

Bu hadsi Sab ibnu Eb Sad el-Makbur, Eb Hureyre'den olmak zere sylemitir [357].
179- Bb: Br Kavim Kendilerine id Birtakm Mallar Ve Arazleri Olduu Hlde Harb Diyarnda slm'a Girdikleri Zaman. Bu Mallar Ve Arazler Yine Kendilerinin Olur
281 / 2483

buhari

255-.......Usme ibnu Zeyd (R) yle demitir: Ben Veda Hacc'nda: Y Raslallah! Yarn Mekke'de nereye ineceksin? diye sordum. Raslullah: "Akl, Mekke'de bize bir ev brakt m?" buyurdu. Sonra unlar syledi: "Bizler yarn Kinne oullan yurdu olan el-Muhassab mevkiine ineceiz ki, buras Kurey'in kfr zerineyemnletii yerdir. Bu yemnleme yle olmutu: Kinne oullar Kurey ile, Him oullar aleyhine, onlarla alveri yapmamalar ve onlar barndrmamalar zerine yemnlemilerdi". ez-Zuhr: (Kinne oullar'na id olduu zikredilen) el-Hayf, v-ddir demitir. (ez-Zuhr'den bakalar da: Vdnin seylinden yksek olan fakat da olmaya ulamayan tmsek yerdir, demilerdir.) [358] 256-.......Bize mm Mlik, Zeyd ibn Eslem'den; o da babas ve Umer'in zdls Eslem'den tahds etti ki, Umer ibnu'l-Hattb (R) Beytu'1-mPe id bir koruluk zerine Huneyy denilen bir klesini me'-mr ta'yn etti de ona: Y Huneyyu! Kollarn mslmnlardan topla (yn onlara zulmden ellerini ek) ve mazlumun bedduasndan da sakn. nk mazlumun duas (Allah tarafndan) kabul edilmitir. Sen az sayl deve bl sahibini ve az sayl koyun srs sahibini korulua ve mer'-aya girdir. Bu az sayl sr sahihlerinden nce yhud dorudan kendilerini tercih ile Abdurrahmn ibn Avf'm develerini, Usmn ibn Affn'n develerini koruya girdirmenden seni men' ederim. nk bu son iki zt zengindirler. Eer bunlann srleri helak olursa, bu iki zt hurmalara ve ekinlere dnerler. Hlbuki kk deve bl sahibi, kk koyun srs sahibi, eer bunlarn hayvanlar helak olursa bunlar oullaryle -yhud: evleriyle (zevceleriyle)- gelirler de: "Ey M'minlerin Emri! (Bizler fakirleriz, bizler Beytu'l-ml'den almaya daha haklyz)" derler. Byle feryd eden fakirleri ben hi muhtalar olarak terkeder miyim hey babasz kalas? (Ben fakirleri yardmsz brakmam). Su ve ot bana altn ve gmten (yn Beytu'l-ml'den bu iki ma'deni harcamaktan) daha kolaydr. Allah'a yemin olsun ki, onlar elbette benim kendilerine zulmettiimi dneceklerdir. bhe-siz bu arazler onlarn beldeleridir. Onlar Chiliyet devrinde bu arazleri korumak zere harb etmiler ve yine bu arazler zerinde slm Dni'ne girmilerdir. Nefsim elinde olan Allah'a yemn ederim ki, ben Allah yolunda cihd iin binek bulamayanlar ykleyeceim deve ve atlar nev'inden mal mevcd olmayayd, onlarn beldelerinden bir kar yeri onlara kar himaye edip koruluk yapmazdm [359] 180- Devlet Bakannn nsanlar -Yhud nsanlar in-(Savalar Ve Dierlerini Sayp) Yazmas Bab 257-.......Huzeyfe ibnu'l-Yemn (R) yle demitir: Peygamber (S): "nsanlardan ben mslmnm diyenleri benim iin (sayp) s yazn" buyurdu. Biz, ordu mevcudunu binbeyz kii sayp Peygamber ;.;. iin yazdk. Ve biz binbeyz kii(lik kuvvet) olduumuz hlde (d mandan) korkar myz dedik. Bir mddet sonra ben kendimizi yle bir fitne ile bellanm grdm ki, hani o korku nedir bilmeyen er kii imdi fitneden korkarak (cemate gidemeyip evinde) yalnz bana namaz klar oldu [360]. 258-.......Huzeyfe: Biz sahblerin saysn beyz bulduk, demitir. Eb Muviye de: Altyz ile yediyz aras kadar, demitir [361].
282 / 2483

buhari

259-.......bn Abbs (R) yle demitir: Bir adam Peygarnber'e geldi de:: Y Raslallah! Ben u ve u gazvelere asker yazldm, kadnm da hacc yapacaktr, dedi. Rasiullah (S): "Sen gazveden dn de kadnnla beraber hacc yap" buyur-du [362] 18l- Bab:

''Muhakkak ki, Allah (dilerse) u tslm DnVni gnahkr ve s kii ile kuvvetlendirir"
260-.......Buradaki iki senedde Eb Hureyre (R) yle demitir: Bizler (Hayber'de) Raslullah'm beraberinde hazr bulunduk. Rasiullah, slm' iddia etmekte olanlardan bir kimse iin: "Bu adam ate ehlindendir" buyurdu. Muharebe balaynca bu adam iddetli bir muharebe ve arpma yapt ve kendisine byk bir yara isabet etti. Bunun zerine (bir sahb tarafndan): "Y Raslallah! "O, ate ehlindendir" buyurduun u kimse, bu gn muhakkak ok etin bir muharebe yapm ve lmtr, denildi. Peygamber (S) bu sze karlk: "O, atee gitmitir" buyurdu. Rv dedi ki: nsanlarn bzs o adam hakkndaki bu Peygamber sznn doruluundan bhe etmeye yaklat. Onlar bu aknlk hli zerinde bulunduklar srada birdenbire: O adam lmemitir, lkin onda iddetli bir yara vardr, denildi. Geceden bir vakit olunca o yaral adam, yarann acsna sabredemedi de kendisini ldrd. Akabinde bu Peygamber'e haber verildi. Peygamber: "Allhu Ekber (Allah en byktr). Ben kendimin Allah'n kulu ve Rasl olduuma ehdet ederim" buyurdu. Sonra Bill'e emretti de Bill insanlar iinde: "u muhakkak ki cennete ancak mslmn nefis girer. Ve muhakkak ki Allah bu slm Dni'ni (dilerse) elbette fcir kii ile de te'yd edip kuvvetlendirir" szlerini barp i'ln etti [363] 182- Harbde (Kumandan ehd Dt Ve) Dman Saldrsndan Ende Ettii Zaman, Devlet Bakannn Ta'ynini Beklemeksizin, Kendini Ordu zerine Kumandan Yapan Kimse Bab 261-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) bir hutbe yapt da, hutbesinde: "slm sancan Zeyd eline ald, akabinde Zeyd vuruldu. Sonra sanca Ca'fer ald, o da vuruldu. Sonra sanca Abdullah ibnu Revha ald, o da ehtd edildi. Sonra sanca emr ta'yn edilmeksizin Hlid ibnu'l-Veld ald ve ona fetih verildi. Onlarn bizim yanmzda olmalar (iinde bulunduklar hlin daha hayrl olmas sebebiyle) beni -yhud da: onlar- sevindirmez" buyurdu. Enes: Raslullah bunlar sylerken iki gz ya aktyordu, demitir [364]. 183- Cihdda mdd Gndermekle Yardm -Edilmesi Bab 262-.......Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peyamber'e R'l, Zekvn, Usayya ve Lhyn oullar kabilelerinden bz kimseler geldi de, kendilerinin mslmn olduklarn sylediler ve kendi kavimlerine kar Peygamber'den imdd istediler. Peygamber de onlara Ensr'dan yetmi kii gnderip imdd eyledi.
283 / 2483

buhari

Enes dedi ki: Biz o gnderilen sahblere (Kur'n' ok okuduklar iin) "el-Kurr" ismi veriyorduk. Onlar gndzleyin odun toplarlar, geceleyin de namaz klarlard. O yetmi sahb onlarla gittiler, nihayet Mane Kuyusu'na ulatklarnda o kabileler bunlara hainlik yaptlar ve bu Kur'n hafz sahbleri ldrdler. Bu hdise zerine Peygamber (S) bir ay R'l, Zekvn, BenLhyn kabileleri aleyhine du ederek kunt yapt. Katde ibn Dime yle dedi: Ve Enes bize: Onlarla ilgili olan u "Dikkat edin! Bizden kavmimize tebli ediniz ki, bizler Rabb'i-mize kavutuk; O bizden raz oldu ve bizleri de raz kld" szlerini Kur'n olarak okuduk. Sonra bir mddetin ardndan bu szlerin tilveti kaldrld, diye tahds etti [365].
184- Dmana Glib Gelen Ve Akabinde Onlarn Binasz Geni Arsalar zerinde Gn kaamet Eden Kimse Bab 263-.......Bize Rahv ibnu Ubde tahds edip yle dedi: Bize Sad ibn Eb Arbe tahds etti ki, Katde yle demitir: Enes ibn Mlik bizlere (vey babas) Eb Talha'dan zikretti ki, Peygamber (S) bir kavme harble glib geldii zaman, o kavmin binadan bo geni bir sahasnda gn ikaamet etmek i'tiydnda idi [366]. Bu hadsi bize Sad, Katde'den; o da Enes'ten; o da Eb Talha'dan; o da Peygamber'den tahds etti dedi diye rivayet etmekte Ravh ibn Ubde'ye Muz ibnu Abdi'1-A'l ile Abdu'1-A'l ibn Abdi'1-A'l mutbaat etmilerdir [367]. 185- Gazvede Ve Seferde ken Ganimeti Taksim Eden Kimse Bab

Rfi' ibn Madc de yle demitir: Biz (Huneyn dnnde) Peygamber'in beraberinde (Thme'deki) Zu'1-Huleyfe'de bulunduk. Orada birok koyun ve deve ele geirdik. Peygamber (S) ganimeti taksm etti de (o gnn rayicine gre) on koyunu bir deveye denk sayd [368].
264-.......Bize Hemmm, Katde'den tahds etti ki, ona da Enes haber verip: Peygamber (S) C'rne'den, Huneyn ganimetlerini taksm ettii yerden umre yapt, demitir Bu hads de Hace'da "Peygamber ka umre yapt?" babnda gemiti...[369]. 186- Bb: Muhrib Mrikler Bir Mslmnn Maln Ganimet Aldklar Ve Sonra Mslmanlar 0 Mriklerin Diyarn sti'l Ettiklerinde, O Mslman Kendi Maln Aynen Bulsa (Sahibi Bu Maln Alabilir Mi, Yoksa Bu Mal Ganimet Malndan M Saylr)? [370] 265- Abdullah ibn Numeyr yle dedi: Bize Ubeydullah, Nfi'-den tahds etti ki, bnu Umer (R) yle demitir: Bir kenesinde ben bn Umer'e id bir at dman tarafna kap gitti de onu muhrib dman yakalad. Sonra mslmnlar o dmana glib geldi de, Ra-slullah (S) zamannda o at ben bn Umer'e geri verildi. Bir kerre-sinde yine ben bn Umer'e id bir kle kap Rmlar'a katlmt. Sonra mslmnlar Rmlar'a glib geldi de Hlid ibnu'l-Veld o kleyi ben bn Umer'e geri verdi. Bu da Peygamber zamanndan sonra idi [371]. 266-.......Bana Nfi* haber verdi ki, bnu Umer'e id bir kle kap Rmlar'a katlm. Sonra kumandan Hlid ibnu'l-Veld kle zerine glib gelmi ve o kaak kleyi Abdullah ibn Umer'e aynen geri vermitir. Ve yine bnu Umer'e id bir at kaarak gitmi ve Rmlar'a katlm, sonra
284 / 2483

buhari

Hlid ibnu'l-Veld o at zerine glib gelmi ve onu tekrar Abdullah'a geri vermitir [372]. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Metindeki "ra" fiili, "yaban eei" ma'nsna olan "el-Ayru" isminden tremitir; "ra", kat demektir.
267-.......Bize Zuheyr, Ms ibn Ukbe'den; o da Nf'den tahds etti ki, bn Umer, mslmnlar (Rm dmann) karladklar gn bir at zerinde bulunuyordu. O gn mslmn ordusunun emri, yn bakumandan Hlid ibnu'l-Veld idi. Onu (kendi devlet bakanl zamannda) Eb Bekr sefere gndermiti. (O harb srasnda at bn Umer'i zorlayp drd de dman tarafna kat.) Ve o at dman yakalayp ald. Dman ordusu bozguna uraynca Hlid, bn Umer'in atn kendisine geri verdi [373]. 187- Fars Diliyle Ve Arabca'dan Baka Herhangibir Dil le Konuan Kimse Bab [374]

"Ve Yce Allah'n u kavilleri: "O gkleri, o yeri yaratmas, dillerinizin ve renklerinizin birbirine uymamas da yine O'nun yetlerindendir.." (er-Rm: 22); "Biz hibir rasl kendi kavminin dilinden bakasyle gndermedik ki (emrolunduklarn) onlara apak anlatsin. (brhm: 4) [375].
268-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Ben (Ahzb gn): Y Raslallah, biz krpe bir kuzumuzu kestik, ben arpadan da bir s' lei (1040 dirhem) un ttm. imdi cenabn ve maiy-yetindeki bz kimselerle beraber bize geliniz, diye da'vet ettim. Bu da'vetim zerine Peygamber (S): "Ey hendek kazanlar! Cbir yemek hazrlam; haydi geliniz!" deyip btn hendek ahlsine haykrd [376]. 269-.......Hlid ibn Sad'in kz ve Hlid ibn Zubeyr'in anas yle demitir: (ocukluumda) babamla beraber zerimde sar renkli bir gmlek olduu hlde Raslullah'n yanna gelmitim. Raslullah: "Seneh, seneh( = Gzel, gzel)" buyurdu. Bu kelime Habe dilinde "gzel ey" demektir. mm Hlid dedi ki: Bu srada ben (Peygamber'in iki krei arasndaki yumurta byklnde bulunan) peygamberlik mhr ile oynamaa baladm. Babam beni bundan men' etti. Raslullah (S): "ocuu kendi hline brak3' buyurdu. Sonra Raslullah bana: "(ocuum ok yaa da) gmleini (salkla giy) eskit, yrt (yenisini giy), sonra gmleini yine eskit, yrt, sonra gmleini yine eskit, yrt" buyurdu. Hadsin rvsi Abdullah ibnu'l-Mubrek: mm Hlid ok zaman yaad, bu gmlek de haytnn sonuna kadar dillerde anld, demitir [377]. 270-.......Bize u'be, Muhammed ibn Ziyd'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber'in torunu Hasen ibn l bir kerre sadaka hurmas ynndan bir hurma ald ve bunu azna koymak istedi. Peygamber (S) bunu grnce Hasen'e hitaben: "Kahin, kahin (= Kaka, kaka), onu brak, at. Sen bizim sadaka mal yemez olduumuzu
285 / 2483

buhari

bilmiyor musun?" diye sakndrd [378].

188- Emanet Mallnda Hyanet(n Haraml) Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: "Bir peygamber iin emnete hainlik etmek olur ey deil. Kim byle hainlik eder (ganimet veya mmeye id gelirlerden birey arr) gizlerse, kyamet gn hainlik ettii o eyi yklenerek gelir. Sonra herkes ne etti, ne kazandysa karl eksiksiz denir. Onlar hakszla uratlmazlar" (iu imrn: e>[379].
271-.......BanaEb Hureyre (R) tahds edip yle dedi: Bir keri esinde Peygamber (S) iimizde ayaa kalkt da ganimet ve millet malna hainlik hakknda sz syledi. Ve hainliin gnhn bytt, hainlik iinin ve hkmnn bykln belirtti de yle buyurdu:

"Sakn sizden birinizi kyamet gnnde omuzunda meleyen bir koyunla, brn omuzunda homurdayan bir atla bulmayaym. O srada o kimse bana: Y Raslallah! Bana yardm et, der. Ben de ona: Sana hibirey yapmaya (yn efaat etmeye) mlik deilim. Ben sana (dnyda iken Allah'n hkmn) tebli ettim, diye cevb vereceim. Birine de omuzunda bren bir sr olduu hlde rastgelme-yeyim. ylesi de: Y Raslallah, bana imdd eyle! der. Ben ona da: Sana hibir efaat etmeye mlik deilim. Ben sana (dnyda) Allah hkmn tebli ettim, derim. Bir bakasn da omuzunda altn, gm ykl bulmayaym. ylesi de: Y Raslallah! Bana yardm et, der. Ben de ona: Sana hibir yardm yapmaya mlik deilim. Ben sana dnyda iken Allah'n hkmn tebli ettim, derim. Bir dierini zerinde ganmet elbisesini yeldirir hlde bulmayaym. O da: Y Raslallah, bana yardm et, der. Ben ona da: Sana hibir yardm yapmaya mlik deilim. Ben sana tebli etmitim, derim." Ve Eyyb es-Sahtyn de Eb Hayyn'dan yapt rivayetinde "Kendisinin homurdayan bir at olduu hlde" diye (yn yukanki rivayetteki gibi) sylemitir [380].
189- Millet Malndan alnan Az eyfin Hkm) Bab

Abdullah ibn Amr, Peygamber(S)'in millet mal alann, eyasn yaktn zikretmem itir. Daha sahh olan da budur [381].
272- Bize Al ibnu Abdillah tahds edip yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne, Amr ibn Dinar'dan; o da Salim ibn Ebi'l-Ca'd'dan tahds etti ki, Abdullah ibn Amr yle demitir: Peygamber'in yol arl olan eyas zerinde bekilik yapan (siyah) bir adam vard. Ona Kirkire denilirdi. Bu Kirkire (bir gn) ld. Raslullah (S): "Bu adam cehennemdedir" buyurdu. Sahbler (acaba neden cehennemdedir diye) ona bakmaa gittiler. Ve onun terikesinde millet malndan alm olduu bir ab buldular [382]. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Muhammed ibnu Selm bu Kirkire ismini kfin fethi ile syledi. Bu isim byle hem "Kirkire", hem "Kerkere" eklinde zabtedilmitir [383].

286 / 2483

buhari

190- Ganmet Mallar indeki Deve Ve Koyunlar (Taksimden nce) Kesmenin Mekruh Olmas Bab 273-.......Rfi' ibn Hadc (R) yle demitir: Biz (Huneyn dnnde Thme) Zu'1Huleyfe'sinde Peygamber'in beraberinde bulunduk. nsanlara bir alk isabet etmiti. Biz (Huneyn'de) birok deve ve koyun ele geirmitik. Peygamber (S) insanlarn arkalarnda kal mt. Sahbler acele edip (ganimet develerinden ve koyunlarndan kesmiler) tencerelere yerletirerek piirmek zere tencereleri dikmilerdi. Peygamber gelince emretti ve tencereler devrildi. Sonra Peygamber, ganimet mallarn taksim etti. (Develerin koyunlarn taks-minde) on koyunu bir deveye denk sayd. ; Bu arada develerden biri kamt, Ordu iinde (kovalamaya elverili) atlar da azd. O kaak deveyi yakalamaya altlar, fakat deve onlar ciz brakt. Bu srada mchidlerden bir kimse oku ile bu hayvan ta'kb edip, onu vurdu da bu sebeble Allah o hayvan habse-dip durdurdu. Bunun zerine Peygamber: "Bu evcil hayvanlarn da vah hayvanlar gibi insanlardan kaanlar vardr. Bunlardan biri size kar byle kaarsa, onu bu ekilde vah hayvan vurur gibi vurunuz" buyurdu. Rv Abye dedi ki: Dedem Rfi' yle dedi: Bizler yarn dmanla karlamay md ediyor, yhud ende ediyoruz. Beraberimizde baklar da bulunmaz (kllar kreltmek istemeyiz). Bu hlde kamla hayvan kesebilir miyiz? diye sordu. Peygamber: "Bol kan aktan hereyle kesilir, zerine Allah ad anlrsa o kesilen hayvan ye; yalnz di ile trnak mstesnadr. Bunun sebebini de sizlere syleyeceim: Die gelince, bir kemiktir (kesmez); trnaa gelince, o Habeliler'in baklardr" buyurdu [384]. 191- Fetihlerde Mslmanlara Sevinli Haber Gndermelin Mer'luu) Bab 274-.......Cerr ibn Abdillah (R) bana yle dedi: Raslullah (S) bana: "u Zu'l-Halasa'dan benirahatlandrmaz msn?"buyurdu. O, Yemenliler'in Ka'be'si diye isimlendirilen bir ev idi ki, orada Has'am kabilesi vard. Ben, Raslullah'n bu emri zerine Ahmes kabilesinden yzelli svarinin banda Zu'1-Halasa'ya gittim. Bu Ah-mesliler atlar sahibi idiler (yn iyi binici idiler). Ben Peygamber'e: At zerinde sabit duramyorum, diye haber verdim. Peygamber gsme vurdu, hatt ben O'nun parmaklarnn izlerini gsmde grdm. Ve: "Y Allah! Sen Cerr'i (at stnde) sabit tut ve onu hidyet edici, hidyet edilmi kl" diye du etti. (Rv dedi ki:) Akabinde Cerr, Zu'1-Halasa'ya gitti. O irk ma'-tjedini krp ykt ve yakt. Sonra Peygamber'e sevinli haberi ulatrmas iin bir mjdeci yollad. Cerr'in yollad bu eli: Y Raslallah! Seni hakk ile peygamber gnderen Allah'a ye-mn ederim ki, ben Sen'in huzuruna muhakkak o irk ma'bedini uyuz deve gibi harb bir hlde braktktan sonra gelmiimdir, dedi. Bu sevinli haber zerine Peygamber, be kerre yle du etti: "Ahmes kabilesinin atlar ve svarileri mbarek olsun!" Rv Msedded kendi rivayetinde: "Has'am kabilesi iinde bir evdir" eklinde sylemitir [385]. 192- Sevinli Haberi Getiren Kimseye Verilecek ey Bab
287 / 2483

buhari

Ka'b ibn Mlik, tevbesinin Allah tarafndan kabul edildii haberi kendisine ulatrld zaman, bu haberciye iki elbise vermitir [386].
193- Bb:

"Mekke fethinden sonra hicret yoktur*'

275-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Mekke Fethi gn: "(Artk Mekke'den Medine'ye) hicret etmek yoktur. Lkin cihd ve niyet vardr (yn Mekke'den yalnz cihd ve hlis bir niyet sebebiyle klabilir). Cihda da'vet olunduunuzda hemen seferber olup hareket ediniz" buyurdu. 276-.......Muci' ibnMes'd(R) yle demitir: Ben Muci', (Mekke fethinden sonra) kardei Muclid ibn Mes'd'u Peygamber'e getirdi de: Bu, kardeim Muclid'dir; (Medine'ye) hicret etmek zere Sana bey'at edecek, dedi. Peygamber (S): "Mekke fethinden sonra (Medne'ye) hicret yoktur. Lkin ben onunla slm zerine bey'at ederim" buyurdu. 277-....... Amr ibn Dnr ile bn Cureyc ikisi de dediler ki: Ben At'dan iittim, yle diyordu: Ben Ubeyd ibn Urneyr ile beraber ie'ye gittim. ie, Mzdelife'deki Sebr Da'nn yaknnda bulunuyordu. ie (R): Allah, Peygamberine Mekke fethini verdii gnden beri artk hicret bizlerden kesildi, dedi387. 194- Bb: Erkek Kii. Zimmet Ehli Olanlarn Elbiselerine Bakmaya Muhtc Ve aresiz Olduu Zaman; Ve Yine Erkek Kii Kadnlar Allah'a syan Ettiklerinde Kadnlara Bakmaya Ve Elbiselerini kartp Onlar plak Yapmaya Muhtc Ve aresiz Olduu Zaman (Byle Zaruret Hllerinde Bu Bakmalar Caiz Olur) 278-....... Bize Husayn ibn Abdirrahmn es-Sulem, Sad ibn Ubeyde'den; o da Eb Abdirrahmn Abdullah es-Sulem'den haber verdi. Bu Eb Abdirrahmn, Usmn idi (yn Usmn ibn Affn' fazilette ekseriyetin mezhebi gibi Al ibn Eb Tlib'in nne geirirdi). bn Atyye'ye -ki bu bnu Atyye Alev idi (yn Al'yi, Kfe'de-ki snnet ehlinden bir kavmin mezhebi gibi fazilette Usmn'n nne geirirdi)-: Ben senin sahibin Al'yi kanlar dkmeye cesaretlendiren eyi iyice bilmekteyim: Ben kendisinden iittim, yle diyordu: Peygamber (S) beni ve ez-Zubeyr'i gnderdi de: "Fuln baheye kadar gidin, orada bir kadn bulacaksnz. O kadna Htb bir mektb vermitir" buyurdu. Biz o baheye vardk ve kadna: Mektubu bize ver! dedik. iki} Kadn: Htb bana mektb vermedi, dedi. Biz de ona: aresiz ya sen mektubu karacaksn yhud biz elbiseni muhakkak karp seni soyacaz,.dedik. Bunun zerine kadn iznnm ukurundan mektubu kard. Peygamber'e geldiimiz zaman Htb'e ana yollad. Htb gelince: (Y Raslallah) acele etme. Allah'a yemn ederim ki, ben slm'dan sonra kfir olmadm ve slm iin yalnz sevgim artmtr. Sahblerinden herbir kiinin muhakkak Mekke'de ailesini, maln koruyacak akrabas vardr.
288 / 2483

buhari

Benim ise himaye edecek kimsem yoktur. Bu sebeble Mekkeliler yannda tutunabileceim bir minnetdrlk eli edinmek istedim, dedi. Peygamber, Htb'in savunmasn tasdik edip dorulad. fkesi gemeyen Umer: Beni brak da unun boynunu vuraym, nk o mnafk olmutur, dedi. Peygamber (S): "Y Umer, Htb Bedir'de hazr bulundu. Sana ne bildirir ki, belki Allah Bedir ehlinin yksek mchedelerine muttali' olmutu da: 'Ey Bedir gazileri! Bundan byle ne dilerseniz ileyiniz (Ben sizin gnhlarnz mafiret ederim)!' buyurmutur" dedi. te bu "stediinizi ileyin" sz, Al'yi kan dkmeye cesaretlendiren szdr [387].
195- Gazveden Dnen Gazileri Karlamak Bab 279- Bize Abdullah ibnu Ebi'l-Esved [388] tahds edip yle dedi: Bize Yezd ibnu Zuray' ile Humeyd ibnu'l-Esved, Habb ibnu'-ehd'den; o da bnu Eb Muleyke'den tahds etti ki, Abdullah ibnu'z-Zubeyr, bnu Ca'fer'e hitaben: Hatrlar msn (Mekke'nin fethi gn) ben, sen, Abdullah ibn Abbs, Raslullah(S)' karladmz vakti? demiti. Abdullah ibn Ca'fer: Evet hatrlarm. Raslullah benimle bn Abbs' bineinin arka tarafna yklemiti de seni brakmt, demitir [389]. 280-.......ez-Zuhr yle demitir: es-Sib ibnu Yezd (R): (Tebk seferi dnnde insanlarn yannda) biz de ocuklarla beraber Seniyyetu'l-Ved( = Ayrlk Tepesi) mevkiine, Raslullah(S)' karlamaa gittik, demitir [390]. 196- Cenk'etmekten Dnd Zaman (Mchidin Yolda) Syleyecei Du Bab 281-.......Bize Cuveyriye ibnu Esma, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) bir seferden dnerken kerre tekbr getirir, yle derdi: "yibne inaliah tib-ne, bidne, hmidne H-Rabbina scidn. Sadaka Hlhu va 'dehu ve nasara abdehu ve hezeme'I-ahzbe vahdehu{ = Bizler inallah (selmetle) dncleriz, ancak Rabb'imize tevbe edicileriz, ibdet edicileriz, hamd edicileriz, sucd edicileriz. Allah va'dinde doru sylemi, kuluna yardm etmi, tek bana btn dman topluluklarn bozup datmtr)"[391]. 282-.......Enes ibrf Mlik (R) yle demitir: Bizler Peygamber ile beraber Usfn'dan dndmz zaman, Raslullah binek devesi zerinde idi ve Safiyye bintu Huyeyy'i de arka tarafna bindirmiti. (Kaafilemiz yrrken) Raslullah'n devesi srt. Raslullah ile Safiyye, ikisi birden dtler. Hemen Eb Talha atld da: Y Raslallah! Allah, beni sana bedel klp fidye yapsn, dedi. Raslullah (S): "Haydi sen kadna ihtimam et" buyurdu. Eb Talha da (kadn ak sak grmemek iin) yzne bir bez rterek Safiyye'nin yanna vard ve yzne rtt rty Safiyye'-nin stne rtt ve binmeleri iin develerini dzeltti. Raslullah ile Safiyye deveye bindiler. Bizler de (korumak iin) Raslullah'n etrafn kuattk. (Kaafilemiz bu suretle giderken) Medine zerine yk-, selip onu grdmz zaman Raslullah: "Ayibne, tibne, bidne li-Rabbina hmidn (- Bizler-selmetle- dncleriz. Ancak Rabb'imizeler, hamd edicileriz)" szlerini syledi ve Medine ye girinceye kadar bunlar
289 / 2483

buhari

sylemee devam etti [392].

283-.......Bize Yahya ibn Eb shk, Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti. Enes kendisi ve (vey babas) Eb Talha, Peygamber'in beraberinde (Hayber seferinden) dnyorlard. Peygamber'in beraberinde Safiyye vard. Peygamber, Safiyye'yi binek devesinin arka tarafna bindirmiti. Yolun bir ksmnda olduklar zaman dii deven in aya srt. Peygamber ve kadn yere dtler. Eb Talha -zannediyorum ki rv yle dedi:- hemen devesinden kendini yere att ve Raslullah'n yanna geldi de: Ey Allah'n Peygamberi! Allah beni sana fidye yapsn! Sana birey isabet etti mi? dedi. Peygamber: "Hayr bireyim yok, lkin sen kadna git ve onun iine bak" buyurdu. Bu emir zerine Eb Talha elbisesini yz zerine gerdi de kadnn bulunduu tarafa gitti ve varnca kendi rtsn (onu rtmek iin) kadnn stne att. Akabinde kadn ayaa kalkt. Eb Talha, Peygamber ile Safiyye iin bineklerinin zerim iyice balad. Pey-gamber'le Safiyye deveye bindiler ve yrdler. Nihayet Medine'nin ana geldikleri zaman -yhud rv: Medne zerine ykseldikleri zaman, demitir- Peygamber (S): "yibne, tibne, bidne li-Rabbina hmidn" szlerim syledi ve t Medine'ye girinceye kadar bunu sylemee devam etti [393]. 197- Bir Seferden Geldii Zaman Namaz Klmak Bab [394] 284-.......Muhrib ibn Disr yle demitir: Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan iittim, yle dedi: Ben bir seferde Peygamber'in beraberinde bulundum. Medine'ye geldiimiz zaman Peygamber (S) bana: "Mescide gir de iki rek'at namaz kl" buyurdu [395]. 285-.......Ubeydullah ibn Ka'b'dan; o da Ka'b ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) kuluk vakti bir seferden dnd zaman (doru) mescide girer ve oturmadan nce iki rek'at namaz klar idi [396]. 198- Seferden Dn Srasnda Yemek Yapmak Bab 286-.......Bize Vek\ u'be'den; o da Muhrib ibn Disr'dan; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan haber verdi ki, Raslullah (S) -Tebk ve Ztu'r-Rkaa- seferlerinden -Medine'ye- geldii zaman bir deve yhud bir sr kesmitir. Ve rv Muz ibn Muz el-Anber, u'be'den; o da Muhrib'den yapt rivayette unu ziyde etmitir: Muhrib, Cbir ibn Abdillah'tan yle dediini iitmitir: Peygamber (S) benden iki kyye ve bir dirhem yhud iki dirhem mukaabilinde bir deve satn ald. Srr mevkiine gelince bir sr kesilmesini emretti. Sr kesildi. Sefer hey'eti onu piirip yediler. Medine'ye gelince Peygamber bana mescide gelmemi ve iki rek'at namaz klmam emretti. Ve bana devenin bedelini tartp verdi [397]. 287-.......Bize u'be, Muhrib ibn Disr'dan tahds etti ki, Cbir yle demitir: Ben bir seferden geldim. Peygamber (S) bana: "ki rek'at namaz kl" buyurdu. Buhri: Srr, Medine'nin bir tarafnda bir yerdir, demitir [398] .

290 / 2483

buhari

[1] Kitb ve bb balklar bz ne geirme ve arkaya brakma farklanyle beraber, en-Nesef ve Eb Zerr nshalarnda byledir. el-Cihd ve'l-Muchede: Dn dmanlanyle harb ve ktal eylemek manasnadr ki, murd, mukaatelede btn gcn bp-altrnaktr. Bu, Cehd kelime-. sinden tremitir. el-Cehdu ve'1-Cuhdu: Takat, meakkat, nihayet ma'nlannadr. Ve nc bbdan masdar olup, almak ma'nsnadr.Ve bir adam ve hayvan nihayet mertebe meakkate uratmak, bir kimseyi mtihan eylemek... ma'nlarna gelir. el-ctihd: alp btn gcn sarfeylemek ma'nsnadr (Kaams Ter.). Dnde Cihd Allah'n Kelimesini en yksek klmak yolunda almaktr. es-Sre: Sn'in kesriyle isimdir; gezmee denir. Ve snnet, tarikat, hey'et ma'nlanna kullanlr ki, insann tuttuu ma'nev yoldan ve kaaim olduu haletten barettir; gzel sret,irkin sret denilir. Cem' Siyer gelir ... (Kaams Ter.). Bu Sret- sz Cihd zerine de kullanlr. nk buradaki sretler, Peygamber'in gazvelerindeki hllerinden alnmlardr. [2] Buhr'nin el-Asl ve el-Kerme nshalarnda bu iki yet tamamen yazlmtr. en-Nesef ve bn ebbye nshalarnda da iki yetin tammnn alnmasna "Ve m 'mirilere dah cenneti mutula'' kavline kadar denilmekle iaret edilmitir. Birinci yet cihdn, ikincisi de sretin delili gibidir. [3] bn Abbs'm bu szn, bn Eb Hatim, Al ibn Eb Talha yolundan rivayet etmitir. bn Abbs "Bunlar Allah'n snrlardr" kavlinde: Yn Allah'a tattir, demitir. bn Abbs "Hudd" lfzn, lzm ma'ns ile tefsr etmi gibidir. nk itaat eden kimse, Allah'n emrine boyun emek ve nefyinden ekinmek hududunda durur (bn Hacer). [4] Hadsin bala uygunluu "Allah yolunda cihd etmektir" szndedir. En faziletli ameller hakknda gelen haberler, sorularn sras ve tertibine gre; bir de soranlarn maksadlar, sorulan yer ve zaman i'tibriyle deiiktir. bn Mes'd: "Daha soraydm Raslullah bana cevb verecekti" szyle, en faziletli amellerin bunlardan ibaret olmadn iaret etmitir.Tertb hususunda da bn Mes'-d'un suli messir olmutur. [5] Raslullah Mekke'den Medine'ye hicret ettikten sonra, Mekke'nin fethine kadar mslmnlarn zayflan mstesna olmak zere, kudretli olanlarn hicret etmeleri ve dnlerini korumalar vcib idi. Mekke'nin fethi zerine bu hicret vucbu kalkmtr. Fakat cihdn vucbu ve iyi niyet zere bulunmak ebeddir, devamldr. Bundan sonra hicret ancak kfir memleketlerinde bulunup da dnini ak-layamayan ve dn vazifelerini yapamayan mslmnlarn slm memleketlerine hicret etmeleri hususunda ittifakla vcibdir. [6] Hadsin bala uygunluu "Biz cihd amelin en faziletlisi gryoruz" sznden alnr. nk Peygamber ie'ye kar cihdn cihd olmas bakmndan en faziletli olmasn reddetmemi, lkin kabul edilmi olan hacc, cihdn en faziletlilerinden biri klmtr (Ayn)... [7] Hadsin, cihdn fazletini en bel surette beyn ettii aktr. [8] Buhr bu sz burada mevkuf hads eklinde vermitir. Buhr bunu ilerideki bir bbda Peygamber'in sz olmak zere merf' bir hadsin bir cmlesi olarak da getirmitir. [9] Bu yetler baln delili ve Kur'n'dan dayanadr. Bu yette uslbdan maksad, emirdir. Ma'ns: "Allah'a ve Rasl'ne mnda sebat edin, mallarnzla, canlarnzla Allah yolunda arpn" demektir^. Nitekim bn Mes'd(R)'un bu lfzlar emir sgasyle "min ve chid = Imn edin, arpn" tarzndaki okuyuu da buna dellet eder. Bu fiillerin ihbar sga-laryle gelmesi, onlarn terkedilmeyecek, srarl ekilde devam edecek vazifelerden olduundandr (Beydv, Medrik).
291 / 2483

buhari

[10] Bala uygunluu "Caniyle maliyle Allah yolunda cihd eden m'min" szn-dedir. Bu hadsteki "Bir vd iinde (yalnzla ekilme)" ta'bri umm ahlkn bozulduu zamanlarda slm yaay korumak iin kendi evinde veya iinde insanlara karmadan yalnzl terch etmenin hayrl olduunu temsilden ibarettir. Bu hlde dah dn ve devletin korunmas iin itima dayanmann en ak grnts olan cihda itirak edilmesinin bu gzel slbla emredildii anlalr. [11] Hadsin tercemesindeki "gndz", "gece" kaydlar, Ahmed ibn Hanbei'in Ms-f inde mevcddur. Allah yolunda arpan mchidin oruluya, namaz klana benzemesi yn yle belirtilmitir: Oru tutan ve namaz klan kinie de, mchid de nefis imsaki iinde bulunurlar. Orulu yemekten, imekten, cins mnsebetlerden nefsini tutar, gnl Allah ile megul olur. Namaz klan kii de dny ile ilgisini kesip Allah'n kelm, ibdeti iie meguldr. Bu sebeble orulu da, namaz klan da her an sevb kazanmaktadrlar. Mchid kii de nefsini birok eylerden kesip dmanla arprken her n ve her hareketinde sevb kazanmaktadr. Bunu u yetler de te'yd etmektedir: ".... Bunun sebebi udur: (nk onlarn) Allah yolunda bir susuzluk, bir yorgunluk, bir alk (ekmeleri), kfirleri kzdracak bir yere ayak basmalar, bir dmana kar baarya erimeleri (gibi hibir hl ve hareketleri) yoktur ki, mukaabilinde kendileri iin bu sebeble iyi bir amel yazlm olmasn. nk Allah, iyi hareket edenlerin mkfatn zayi' etmez. Onlar (hakk yolunda) gerek kk, gerek byk herhangi bir masraf yapmayadurunlar\ bir vdyi gemeyedursunlar ki, ille Allah o yapar olduklarnn daha gzeli ile onlara mkfat etmek iin (btn onlar) hesblarna yazlmtr"(et-Tevbe: 120-121) Hadsin son frkas mchid iin Allah'n zerine alp va'd ve tekeffl ettii iki neticeyi belirtiyor ki, bunlarn ikisi de dny haytn hie saydracak deerde byk eylerdir. [12] Bu mchidiik duas, "Allhumme'rzukni'l-cihde = Y. Allah beni cihdla rzklandr" yhud ''Allhumme 'c 'aln mine 'l-muchidn fseblike = Y Allah beni Sen'in yolunda mchede edenlerden kl" demek suretiyle; ehdlik duas da "Allhumme'rzuknV-ehdete f seblike = Y Allah ben kendi yolunda ehdlikle rzklandr" demek suretiyle olur. Byle mchidiik ve ehdlik duas yapmak hem erkekleri, hem kadnlar mildir. Bu yalnz erkeklere mahss deildir. Bu hususta erkekler ve kadnlar msavidirler. [13] Umer'inbu duas, balktaki ehdlik duasna uygundur. BuhrUmer'nbu duasn Hacc Kitb'nm sonunda Medine'nin fazileti bbi'nda senedli ve daha btn olarak getirmiti. bn Sa'd, Umer'in kz Hafsa'nn, babasnn: "Allhumme'r-zuknkatlen Jseblike ve veften fbeledi Nebiyyike, = Y Allah beni kendi yolunda ldrlme ve Peygamberi'nin beldesinde lmekle rzklandr" diye du ederken iittiini rivayet etmitir (Ayn, Kastalln). [14] Buhr bu hadsi Cihd Kitbi'nm birok bblarmda deiik senedlerle getirmitir. Bu rivayetlerin en uzunu buradaki hads ile, Ru'y Kitab'ndakidir. Bu sefer, Hz. Usmn'n halfelii zamannda Muviye m Valisi iken, 28j hicret ylnda Muviye kumandasnda yaplan ilk deniz seferi idi. Bu sefere birok sahbler katlmlardr. ki Akabe Bey'at'nda bulunan ve Hazrecliler'in nakbi olan Ubde ibnu'sj Smit, Peygamber'n vefatndan sonra am'a gnderilen ilim hey'eti iinde buj lunmu ve Hms'ta ikaamet etmiti. Kbrs seferi alnca Ubde, kars mm Haram ile birlikte evinden karak Akdeniz sahiline Trablusm'a gelmitir. O srada orada bulunan tabi byklerinden Umeyr ibn Esved de, terceme ettiimiz bu hadsi mm Harm'n bizzat azndan itmitir. Bu gazveye mm Haram, Muviye'nin kars ve Karaza'nn kz Fhte de katlm; Muviye ibn Eb Sufyn da bu gemi ile hareket etmitir. Kbrs Adas'nn bir vergiye balanarak sulhan veya zorla fethi gerekleip am'a hareket
292 / 2483

buhari

edilecei srada veya ilk karaya kta mm Harm'n binmesi iin bir katr getirilmi, hrn hayvan yal mm Harm' stnden atp ba stne dmesine ve boynu krlarak lmesine sebeb olmutur. slm trihinde ad ebedleen bu kadn, RasluHah'm haber verdii gibi deniz gazas yolunda vefat etmi ve ehdler kaaflesine katlmtr. Him ibn Ammr, mm Harm'n kabrini deniz sahilinde grdn bildirmitir. Ayn de: mm Harm'n kabri Kbrs'tadr. Halk onu ta'zm ediyorlar ve kurak zamanlarda yamur duas yapyorlar ve: Bu, sliha bir kadnn kabridir, diyor lar, demitir (Umdetu'l-Kaar, VI, 533-535). [15] Buhr "Sebil" lfznn hem mennes, hem mzekker kullanldn bildirmek istiyor. Kur'n'da da bunun hidleri vardr: Lukmn: 6, Ysuf: 108'de mtien-nes; el-A'rf: 146'da mzekker kullanlmtr. [16] Buhr burada kelime ve cmle tefsiri vermitir. "Hum derectun "u "Lehum derectun( = Onlarn birok dereceleri, menzilleri vardr)" diye tefsir etmitir. [17] Hadsin bala u.yg\m\uu'"Cennette yz derece vardr... " szdr. Raslullah cevbnda cennete mn ile girileceini, ehd derecesinin yksekliini, Fir-devs'in yceliini haber vermi oluyor. [18] Buhr'nin eyhi Yahya ibn Salih bu hadsi stad Fulayh'tan alrken, Fulayh'-m "Fdevs'in stnde Rahmn'n Ar' vardr" deyip demediini kesin olarak hatrlayamad iin "Zannederim ki" diye ekk ile rivayet etmitir. Fulayh'n olu Mehmed se babasndan yapt rivayette bu ekki gidermitir. [19] Hadsin bala uygunluu "En gzel ve en faziletli bir eve girdirdiler ki ondan gzelini asla gremedim" sznden alnr... (Ayn). Bu, Cenazeler Kitb'nda "Mriklerin ocuklar hakknda denilen eyler bb"nda, ayn isndla, fakat uzun bir metinle geen hadsin ok ksa bir parasdr. Bu hadsin daha iyi anlalmas iin, o metinden biraz daha verelim: "Melekler benimle bu aaca ktlar. Beni bir eve koydular ki, ben bundan gzel bir ev grmedim. Burada ihtiyar, gen bir lakm erkekler, kadnlar, ocuklar vard. Sonra melekler beni buradan kardlar. Benimle aaca, yukar ktlar ve beni eskisinden daha gzel ve daha kymetli bir eve koydular. Burada da ihtiyarlar, genler vard... Melekler bana: Girdiin birinci ev btn m'minlerin mterek kkdr. kinci grdn muhteem saray da ehdlerin saraydr, dediler". Hadsin bu ksm ehdlerin menzillerinin, menzillerin en yksei olduuna dellet etmektedir (Kastalln). [20] el-Gadve, sabah erkenden gn semnn ortasndan batya kayncaya kadar geen mddetin herhangi bir nnda bir kerre yola kmaa, yrmee, gitmee, i yapmaa denir. er-Ravha da; zeval vaktinden gnein batna kadar devam eden mddetin herhangi bir zamannda k, yry demektir. Bu hadslerde maksad, sabah akam, herhangi bir asker harekettir. et-Tevbe: 120. yette bildirildi ki, kfirleri sinirlendirecek herhangibir yerde, yryp inemeleri de sevab gerektiren bir ibdettir. Sonra askerliin en mhim ii olan sabah, akam ta'lmleri ve bu sradaki askerin btn seyir ve hareketleri "yry" ta'brine dhil olur. [21] Bu hadsin de bala uygunluu aktr. Buradaki "Kbu kavs" ta'brinde "Kavs", yay ma'nsmadr. "Kb" da burada mikdr, arn ma'nsmadr. Bu hususta baka bilgiler de verilmitir. Bunlar zikre hacet grmedik. stenen ma'n: Cennette az mikdr yerin, dnydan daha faziletli ve kymetli olduudur. [22] Bu babn hadslerinden hsl olan, dny iini hafifletme, cihd iini bytme kasdedildidir. Cennetten bir kam kadar yer kazanan, dnydaki hereyden daha byk
293 / 2483

buhari

olacak birey kazanm olur. Cennetten en yksek dereceler kazanana acaba bu kazan nasl olur? Bu, dnyda bilinemez, anlatlamaz (Kas-talln). [23] el-Haveru: Bir kimsenin gznn siyah deirmi ve kapaklar ince ve nzik ve etraf gm gibi ak olduu hlde gznn beyaznn beyazl ve siyahnn siyahl koyu ve iddetli olmak, yn ak ak ve karas kara olmak ma'nsna; bir kavle gre, bedeni saf gm gibi pek beyaz olarak gznn beyaz ve siyah pek koyu olmak ma'nsna drdnc bbdan masdardr. Bundan sfatlar el-Ahveru ve'l-Havru gelir; kara gzl demektir. Bunlarn cem'i el-Hr gelir. el-A 'yenu ve'l-Iynetu: Bir kimse cmus gzl ve h gzl olmak ma'ns-nadr ki,,gz daireli ve siyah iri olmaktan ibarettir;drdnc bbdan masdardr. Bundan sfatlar el-A'yenu ve'lAynu gelir. Bunlarn cem'i el-Iynu gelir... (Kaams Ter.). el-Hru'l~Iyn; kara ve iri gzl kadnlar demek olup, Kur'n'da m'min-lerin ve gazilerin cennetteki kadnlarna verilmi bir iftihar unvandr. [24] Y'n bu cennet kadnlar o kadar hrika bir gzellie mliktirler kit insan onlara bir bakta hayret iinde kalr. Hakkaten gzn ak ak, karas kara olmak, gz gzelliinin her zaman en stn bir vasfdr. [25] Ayn lfz et-Tr: 20. yette de gemektedir. "Hrun tynun" ta'bri el-Vka: 22. yette de geer. Buhr burada ed-Duhn Sresi'nin 51-54. yetlerine iaret etmitir ki, bunlarda muttaklere ve mchidlere cennetler, rmaklar, ipekli giyecekler ikram ve ayn zamanda kara gzl ve iri gzl ok gzel cennet kadnlar ile e yapp iftletirecei va'di vardr. yetlerin n ve devam ile tercemesi yledir: ' 'Muttakler ise hakkaten emin bir tnakaamda; cennetlerde, pnarlardadr. nce, nzik ve kaim ipeklerden, atlaslardan giyecekler, kar karya (gelerek ma-habbet edecekler )</(>. te (emir) byledir. Onlara bembeyaz, hn gzl hurileri e yaptk. Orada emin emin, meyvenin her trlsn isterler. Orada ilk lmden baka lm tatmazlar. Onlar cehennem azabndan korumuuzdur. te bu, en byk saadetin t kendisidir"(cd-Duhn: 51*57).' [26] Hadsin bala uyguluu "Cennet ehlinden bir kadn... "sznden almr. nk balkta "el-Hru'1-Iyn ve sfatlan" diye syledi. Bu hadste "Siyah iri gzl cennet kadnlarnn sfatlarndan" iki byk sfat zikredilmitir: Biri: "Eer cennet kadnlarndan biri dny ehline baksayd, elbette dny le cennet arasn aydnlatrd"; dieri de "Cennet kadnnn ba rts, dny ve dnydaki her-eyden hayrldr" sfatdr. Bu hadsleri bz kk lfz fark le Mslim de, mre Kitab; "Yce Allah'n rzs yolunda ehd olmann fazileti bb"nda getirmitir. Mslim Ter-cemesi, VI, 83, "1877". [27] Bala uygunluu ma'nsmdan alnr. nk iinde ehd olmay tekrar tekrar temenni vardr. Bu hads, bu senedle birok kerreler geti. Bir rivayeti de mn Kitb'nda; "Cihd da mndandr bb"nda gemiti. [28] Hadsin bala uygunluu "O ehdlerin bizim yanmzda olmalar kendilerini sevindirmez"sznden alnr. Bu da ehd olmakla nail olduklar erefli ikram grdkleri iin, dnyya dnmeleri onlarn houna gitmemesindendir. Peygamber sekizinci yln cumda'1-l aynda Mte'ye bir ordu gnderip, bana Zeyd'i kumandan yapt. Zeyd ehd olursa Ca'fer, o ehd olursa Abdullah ibn Ravha kumandan olacak buyurdu. Bunlar byle haber verdii gibi ehd olunca, Hlid kumanday kendiliinden zerine alp, orduyu selmete kard. Yz binlik Bizans ordusuyla arplmti. te bu hdise zerine Peygamber bu hutbeyi yapp, bu mu'cizeli szleri sylemitir. [29] yet, bala dell gibidir. nk ondaki "lm yetiirse" ta'bri, ldrlmeyi, binekten dp lmeyi ve dier ekilde lmeyi mil olur.
294 / 2483

buhari

[30] Bu, Eb Ubeyde'nn Meczu'l-Kur'n'daki tefsiridir. [31] Hadsin bala uygunluu "Hayvan onu yere arpt, o da bundan ld" s-zndedir. nk mm Haram, Allah yolunda bir gz ken yere arplp lmtr. Bu hads yaknda "Mchid olmaya du etmek bb"nda da gemiti. [32] en-Nekbu, en-Nekbu, en-Nukbu: Yoldan sapmak, bir nesneyi elden atp yere brakmak, bir kab baaa evirip iinde olan nesneyi boaltmak, ok kuburunu serngn edip iinde olan oklar pern eylemek, aya ta paralamak; bir kavle gre ta dokunmakla ta krmak ma'nlarma gelir; birinci, drdnc bb-lardan masdardr. Ve Nekb ye Nekbe, musbete denir; zaman bir kimseyi ok mihnete ve meakkate uratmak, yhud musbete dr eylemek ma'nsmadr. et-Ta'nu, mzrak maklesi bir eyle drtmek ve sanctmak ma'nsna nc ve birinci bbdan masdardr... (Kaams Ter.) [33] Hadsin bala uygunluu, bu ilim ve tebl mchidleri topluluunun Allah yolunda ldrlme musibetine uram olmalardr. Balktaki bu fazilet, bata Haram ibn Milhn olmak zere, alaka bir hyanete urayan Mane Kuyusu ehdlerinin merde arparak ehd olmalarndan Allah'n raz olup, bunlar da bir takm uhrev mkfat ile hond ve raz etmesinden apak grlyor. Bu hads, Maz'de de birka yerde gelmitir. Parantez aras ifdeler dier rivayetlerden olup, asl metin derecesinde kuvvetlidirler. Bu zc hdise hicretin drdnc yl, Uhud'dan ay sonra, safer aynda vuku bulmutur. [34] Bala uygunluu, Raslullah'n Allah yolunda cihdda parmann yaralanp kanamas; bylece musibete uram olmasdr. Raslullah'n parmak acsyle syledii bu recez'in tercemesini Hakk Dni Kur'n Dili,(V\ll, 5883)'nden naklettim. [35] Hadsin bala uygunluu "Allah yolunda yaralanan..." szndedir. nk .el'Kelmu, yaralamak ma'nsmadr. ehidin ehd olduu zamanki yaral haliyle gelmesinin hikmeti, haytn Allah yolunda feda eden ehidin ahidi, dima kendisiyle beraber bulunmasdr. ehd, Peygamber'in haber verdii gibi, asl hey'etiyle gelecei iin kanl 'elbisesi ile gmlr; ykanmaz ve kendisinden ehd kan giderilmez. [36] Bu yette "Harb nevbet iledir"in ma'ns vardr. nk iki gzellikten biri ya ehdlik, ya da kfirlere zaferdir. [37] Bu szn yet ile mnsebeti ise apaktr. nk yet bu szn ma'nsn iine almaktadr. [38] Hadsin bala uygunluu "Harb aramzda nevbetledir dedin" szndedir. Zikrettik ki, iki gzelliin biri "Harb nevbet edir"n ma'nsdr. Bunlardan her-biri dierinin ma'nsn ine alr, bylece uygunluk meydana gelir; sz uzatmaya hacet yoktur (Ayn). Bu, mn Kitb'nda geen uzun Hrakliyus hadsinin bir parasdr [39] Hadsin balk yaplan yete uygunluu, o yetin hadste zikredilen kimseler ve benzerleri hakknda inmi olduu ynndendir. Bunlar Allah yolunda ehd oluncaya kadar deceini adamlar ve bu ahidlerini yerine getirip ehd dmlerdir. Hamza, Mus'ab ibn Umeyr, Enes ibnu'n-Nadr bunlardandr. Bu hadste Enes ibnu'n-Nadr'n yiitliine, mnnn kuvvetine, ahdine olan vefasna, dnine ballna apak delletler vardr. [40] Bu er-Rubeyy' kssas Sulh Kitbi'nda "Diyette sulh bb"nda da gemiti. Bunda da Enes ibnu'n-Nadr'n byk ihlsna, sezgisine ve firsetine apak dellet vardr. Hakkaten Enes
295 / 2483

buhari

ibnu'n-Nadr'm, Allah'n, yapt yemini yerine getirip doru kard hlis kullarndan biri olduu Peygamber'in bu ifdesi ile delllenmitir. [41] Hadsin bala uygunluu gizli deildir. Buhr bunu Tefsr'de ve Kur'n'n Faziletleri Kitb'nda da getirmitir. Oradaki rivayette "Sonra bu yeti de Mushaf'taki sresinin iine kattk" ziydesi vardr. Eb Bekr zamannda Kur'n toplanrken de iki yet yine Huzeyme'nin yannda bulunmutu.Fakat o iki yet el-Ahzb Sresi'nden deil, et-Tevbe Sre-si'nin son iki yeti idi. elAhzb ve et-Tevbe yetlerinin Huzeyme gibi yksek ahsiyetli bir sahbnin yannda yazl bulunmas ayrca bir i'tibr ve emniyet sebebi olmutur. Bunun iin Zeyd ibn Sabit bu hadsinde Raslullah'n, Huzeyme'nin yalnz bana hidliini, iki ahidin hidliine denk ve eit tuttuunu bildirmitir. [42] Ebu'd-Derd'nm bu szn ed-Dinver, el-Muclese kitabnda senedli olarak rivayet etmitir. Orada Ebu'd-Derd: "Ey insanlar, slih amel gazveden evveldir. Sizler ancak amellerinizle harb ediyorsunuz" demitir. Ebu'd-Derd'nm bu szn Abdullah ibn Mbarek de Cihd Kitb'nda senedli olarak getirmitir. [43] el-Kirmn: Bu yeti burada zikirden maksad, iinde saff zikretmesidir. nk saff tutmak, harbden evvel yaplan slih bir ameldir, demitir. Bylece bu yetten ncsnde, en bel bir slb ile asker terbiye ve sk bir nizm ve dayanma le yaplan cihdn Allah indinde makbul olduu bildirilmi oluyor. Bu saff ve nizm, askerin d nizmdr. Onun bir de dahil, vicdan ve kal-b nizm vardr ki, o da her erin Allah'a bal metn bir mn kal'as olmasdr. [44] Hadsin bala uygunluu "Mslman ol, sonra harbet" szndedir. Bylece o zt, slih ameli getirmi oldu; hatt amellerin en faziletlisi ve salha en kuvvetlisini getirdi ki, o da slm'a girmedir; bundan sonra da arpp ehd oldu. Onun az amel edip ok kazanmas, evvel slm'a girmesiyle olmutur. [45] Hads hafzlar yle dediler: Bu, Buhr rvlerinin bir vehmidir. er-Rubeyy', el-Ber'mn kz deil, en-Nadr'n kzdr; Enes ibn Nadr'm kzkardedir; Enes ibn Mlik'in de halasdr. Sonra Harise ibn Surka'nm anas, er-Rubeyy'n anas deil, er-Rubeyy'in kendisidir. Peygamber'e gelerek olurmn ehd olup olmadn soran da er-Rubeyy'dir. Tirmiz ile bn Huzeyme Snen'\ennde byle rivayet etmilerdir. Hafz bnu'1-Esr Cmi'u'l'UsVz: "Ensb"a, Maz'ye ve sahabe isimlerine dir btn kitblarda-zabtedilip yazlm olan Hrise'nin anas er-Rubeyy' bintu'n-Nadr'dr; Enes bn Mlik'in halasdr" diyor. Bu yanlmann k yeri udur: Buhr'nn son rvsi olan Frabr'nin rivayet ettii nshasnda, bz rvler tarafndan "mm'r-Rubeyy' bintu'1-Ber" suretinde yanl haiye edilmi; sonradan, sahh olmayan bu haiye Buhr metnine karmtr. Harise, Bedir harbinde su imek zere havuz bana geldiinde haneresi-ne bir ok isabet ederek lmtr. Harise bu srada erlik ana ermemiti; Bedir harbim seyre gelmi bir olanckt. Oku atan Hbbn ibn Anka, okunu Hri-se'yi ldrmek maksadyle atmamt; bu sebeble ok serseri vasf ile vasflandrlmtr. Hrise'nin anas da ehd olmak iin dmann ihtiyariyle atp ldrmesi ehdliin artdr sanyordu; ite bunun iin mes'eleyi Peygamber'e soruyordu. {bn Ha'1'"' Ayn). [46] el-arb:... ve ol oka denir ki atan bilinmez; bunda iki fetha da caizdir... el-Firdevs: ol vdye denir ki, her cins bitkileri bitirir, yn onda btn bitki nevi'leri biter...Ve Firdevs ol bstna ve baheye denir ki, bstnlarda biten aalar ve sebzelerin hepsini cami' olup onda zm asmalar da olur. (Kaa-ms Ter.). [47] Eb Zerr nshas dndaki bz rivayetlerde bu babn evvelinde Besmele gelmitir.
296 / 2483

buhari

[48] Buhr bu hadsi lim, Hums ve Tevhd Kitblar'nda da getirmitir. [49] Ayetin bala uygunluu, iinde ''Kfirleri kzdracak bir yere ayak basmalar... " ve benzeri herbir hareketleri mukaabilinde "Kendileri lehine muhakkak iyi bir amel yazlaca" fkralarnn bulunmasdr. Peygamber buradaki slih ameli, bu ileri yapana atein dokunmayaca ile tefsr etmitir. ''Allah yolu" ile murd, Allah'a yaplan tatlerin hepsidir, fakat mutlak olarak "Allah yolu" ta'brinden akla gelen, cihddr. [50] Hads, kk lfz farkyle Cumua Kitb'nda da gemiti. Ayaklara tozun dokunmas kendisine ate dokunmasn def edici olunca, ayaklarla koup alt, btn gcn boaltt ve ldrp lnceye kadar mukaatele ettii zaman nasl olur? [51] Hadsin bala uygunluu "Bandan tozlar eliyle sildi" szndedir. Ammr, Sffn'de Muviye ibn Eb Sufyn'm adamlar tarafndan ldrlmtr. M'minlerin Emri Al ibn Eb Tlib'e kar gelen amllar1 in o trihte ba ehli (ba) olduu bu sahh hadsle sabit oluyor. M'minlerin mamet ve Emret'i, ancak Hz. Hasen'n kendi htiyar ile ayrlp ekilmesinden sonra Muviye(R)'ye geebilmitir. Haber verilmesinden otuz bu kadar sene sonra doruluu geekleen bu Peygamber haberi, Muhammed'in nbvvet hidle-rinden biridir... Buhr bu hadsi Salt Kitb'nda; "Mescid bina etmek hususunda yardmlama bb"nda da getirmiti. Orada verilen aklamalara da baklabilir. Oradaki rivayette hadsin son fkras, "Ammr onlar cennete da'vet ediyor, onlar ise onu cehenneme da'vet eder" buyurdu... eklindedir. [52] Buhr bu hadsi harb sahasndan ayrldktan sonra ve tozlardan sonra bedeni boydan boya ykamann ve temizlik yapmann snnet olduunu bildirmek zere sevketmitir. Balkla hads arasndaki uygunluk, budur. [53] Yn haklarnda Yce Allah'n u kavli gelen kimselerin faziletlerini beyn bab. Bu takdiri yapmak zarurdir. nk lfzn zahiri kasdedilmemitir (Ayn), [54] ibn Cerir de: Umer ibn Ynus, krime'den; o da shk bn Eb Talha'dan "Allah yolunda ldrleneri ller sanmayn" ksmm ziyde etmitir. te bu ziyde sayesinde hads ile yet arasnda uygunluk meydana gelir. [55] Hadsin bala uygunluu "ehdler olarak" sznden alnr. Onlarn o gn itikleri arb, onlara zarar vermemitir. nk tikleri vakit arb mbh idi. te bunun iin Allah, lmlerinin ardndan onlar vm, onlardan korkuyu ve hzn kaldrmtr (Ayn). [56] Bu hads Cenazeler Kitb'nda da gemiti. [57] bn Battal: Bu hads ehdliin fazileti hakknda gelmi olan haberlerin en ulusudur. Birr{~Hlis iyilik) amellerin inde nefsin bedel ve karlk yaplaca, cihddan baka bir amel yoktur, te bunun iindir ki, cihdda sevb byk olmutur (bn Hacer). [58] Bu el-Mugre hadsini Buhr, el-Cizye Kitb'nda btn ile getirmitir. Bu hadsin bu balk altna girmesinin sebebi, onlardan maktul denin cennette olmas; kllarn yldrm altna girici olmasdr. [59] Umer'in bu sznn buraya girii de, bundan ncekinin girii gibidir. Umer'in bu hadsini Buhr, el-Maz'de Sehl ibn Hanf'ten senediyle mevslen getirmitir. [60] Buhr'nin Abdullah ibn Eb Evf'dan rivayet ettii bu hadsi bn Eb Evf, Hricler'le harbeden ordu kumandan Umer ibn Ubeydillah'a gnderdii mektubunda bildirmitir. Hadste gazilerin kllarn dmana kar kullanmalarnn cennete girmelerine sebeb olduu en vecz, fakat en cmal bir uslb ile ifde edilmitir. Buna "Cevmi'u'l-kelim" denir. Drt kelime ile
297 / 2483

buhari

cihda teret-tb eden sevb ve cihda tergb, en bel surette ihbar ve ifde edilmitir. [61] Yn ailesiyle cins mnsebet srasnda, Allah yolunda cihd etmesi iin ocuk meydana gelmesini niyet eden kimseye, bu muamelesinden ocuk olmasa da, bu niyeti sebebiyle kendisi lehine ecir hsl olur. Hadsin balkla mnsebeti aktr. Buhr bunu birok yerde getirmitir. [62] Yn harbde yiitliin vlp korkakln ktlenmesi bab. [63] Hadsin bala uygunluu "Peygamber insanlarn en yiidi idi" szndedir. Peygamber'in yiitliini gsteren menkabeleri pekoktur. Esasen Peygamber'-in, kld her namaz sonunda yapt dualardan biri de korkaklktan Allah'a snmakt. Buhr buna dir ayr bir bb amtr; bundan sonra gelecektir. [64] Hadsin bala uygunluu "Beni ne bir cimri, ne yalanc... bulurdunuz" s-zndedir. Bu hads de cevmi'u'l-kelim'dendir. nk ahlkn kkleri, hikmet, kerem ve yiitliktir. Yalann olmamasiyle akl kuvvetin kemline, yn hikmete; korkakln olmamasyle gazab kuvvetin kemline, yn yiitlie; cimriliin ol-mamasiyle de ehev kuvvetin kemline yn cmertlie iaret etti. te bu huy, ahlkn fdllardr (Ayn). [65] Hadsin bala uygunluu "Y Allah ben korkaklktan Sana snrm..." szndedir. [66] Hadsin bala delllii "Korkaklktan Allah'a snrm" kavimdedir [67] Bununla kiinin harbde slm' meydana karmak ve slm kelimesini bildirmek hususundaki yorgunluklarn anlatma hakk olduunu kasdett. Bunu anlatmaktan maksad, bunu rnek alacak ve uyacak olanlarn rnek alp uymalar ve insanlar buna rabetlendirmedir. Yiitliini meydana karma ve yapkla-nyle nmek iin anlatana gelince, bu caiz olmaz (Ayn). [68] Eb Usmn Abdurrahmn en-Nehd'nin burada iaret ettii hadsini Buhr, el-Maz'de ve Menkb'da senediyle getirmitir. Orada Talha'nn: "Uhud gnnde harbin kzt yle saatler oldu ki, o zamanlar Peygamber'in maiyye-tinde benimle Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan baka kimse kalmad" dediini rivayet etmitir (Buhr, Menkb; "Talha'nm zrh bab"). [69] Hadsin bala uygunluu "Ben Talha'y Uhud gnnden tahds ederken iittim" kavlindedir. [70] Bu bb ve buradaki yetler umm seferberlik emrini ta'lm etmektedir. Bu yetlerle emredilen "Nefir", kfirlerle harb iin evinden acele frlayp kmaktr. Nejf'm kk en-Nefr, insan heyecan ve harekete getiren bir sebebden, bir iten dolay, bir yerden ayrlp baka bir yere gitmektir. Bu suretle toplanan ve ferdleri saylamyacak derecede ok olan nsan kitlesine "en-Nefru'1-mm" denilir. Ve bu toplant, devletin umm seferberlik emriyle vuku' bulur... [71] bn Abbs'n bu tefsirini Taber, Al ibn Eb Talha yolundan rvyet-etmtir. [72] Bu da Eb Ubeyde'nin Meczu'l-Kur'n'daki kavlidir (Kastalln). [73] Hadsin bala uygunluu "Ve lkin cihd ve niyet vardr" szndedir. Bu hads, Cihd Kitab'mn ba tarafnda "Cihdn fazileti bbf'nda da gemiti; oradaki aklamalar tekrar etmek gerekmez. [74] Hadsin bala uygunluu, baln hadsin ma'nsma erh gibi olmas cihetindendir. Hads tercemesinde parantez iindeki cmleler ve ziydeler, Mslim'in rivyetinden alnmtr; bu sebeble bunlar da metin kuvvetindedir ve sahhtir. bnu Abdilberr: "Bu hadsten, Allah yolunda nefsini feda eden her mslmnn muhakkak cennete girecei hkm alnr" demitir. Yine bn Abdilberr: "Btn ilim adamlarna gre bu hadsin ma'ns, birinci kaatilin katli yaparken kfir olduudur" demitir ki, Buhr de hadsten bu ma'ny anladn, koyduu
298 / 2483

buhari

balkta ifde etmitir (Fethu'l-Br'den zetle.) [75] bnu Kavkal denilen en-Nu'mn ibn Mlik ibn Sa'lebe, Bedr gazasnda bulunmu, Uhud'da ehd dmtr. Baav'nin nakline gre, Uhud'da ehd deceine ve cennete gideceine yemn etmiti. bn Kavkal'n ehdet zerine Raslullah: "Ben bn Kavkai' cennette grdm" buyurup, azz ehidin yemininin ayniyle gerekletiini bildirmitir. Ebn le kardei Amr'm Yermuk gn ehd olduklarm bildirmitir. Yermuk harbi jUmer'in halifelii zamannda, hicretin onbeinci yl Receb'inin beine tesadf eden bir pazartesi gn vuku' bulmutur. Ebn'n Eb Hureyre'ye kar mukaabelesi ok ar olmakla beraber, o nis-bette belidir: Ebn evvel muhatabn ismi alkasyle kk bir da kedisine | benzetiyor; sonra da da bandan kopan ve hissiz, uursuz yuvarlanan bir ta [ parasna benzeterek, Eb Hureyre'yi muaeret dabndan mahrum, bedevi ha-\ yatndan kp slm medeniyetine girmi, kaba bir kimsedir demek istiyor. Ve daha sonra kendisini kaatillikle ittihmn doru olmadn ve slm camiasna girerek tevbe etmekle mazideki gnhlarnn afv olunacan ve ehidin cennete gireceini en vecz Ve en bel bir uslb ile ifde ediyor. Peygamber'in sktu da bu hkmleri takrir ve tesbt etmi bulunuyor. Hadsin bala uygunluu Ebn ibn Sad'in: "Allah ona benim ellerimle ehdlik ikram etti" sznden alnr... (Ayn). [76] Eb Talha, Enes ibn Mlik'in vey babasdr, Enes'in babas am'da kfr hlinde ldkten sonra, Enes'in anas, Eb Talha ile evlenmiti. Eb Talha, harb kahramanlarnn en sekinlerinden idi. Eb Talha dmana kar kuvvetli bulunmak iin oru tutmazd. Bu hususta Peygamber'in: "Oruyiyerek dmanlarnza kar kuvvetleniniz!" emrine dayanrd. Bu hads, cihdn nafile ibdetten daha faziletli olduuna dellet eder. [77] mm Mlik, et-Muvatta'da. Cbir ibn Atk'ten getirdii rivayette: "ehdler, Allah yolunda ldrlenden baka yedidir" demi; yanan; zat'1-cenb sahibi olan, ocuunu karnnda hmil olarak len kadn da zikretmitir. Cbir hadsi Buhr'nin balna uygundur, lkin bu, Bhr'nin art zerine olmad iin, Buhr onu getirmemitir. Fakat ehdliin nevi'leri hakknda gelen be ve yedi saylarnn bir huddlandirma' ma'nsma olmadn bildirmek iin de, balkta ona tenbh etmitir. Bu Cbir hadsini Eb Dvd, en-Nes ve bn Hbbn da rivayet etmilerdir... (bn Hacer). [78] Hadsin bala uygunluu, geen hadste saylan ehdlik nevilerinden birini . ihtiva etmesi ynndendir. [79] Her iki hads de balktaki yetin mzl sebebini beyn etmektedir. Bu yet ile topallk, ktrmlk, yatalaklk gibi er' bir zr sebebiyle harbe katlmayanlarla katlanlarn her ikisine de cennet va'd edildii bildirilmitir; u fark ile ki, mchidlerih cennetteki derecesi ok yksektir. Onlara mafiret ve rahmet de va'd edilmitir. [80] Hadsin bala delllii "Dmanlarla karlatnz zaman sabrediniz" szndedir. [81] Hadsin bala uygunluu Raslullah'm "Yaamak ancak hiret yaaydr" sznde sahblerin almakta olduklar cihd ii zerine onlar tevik bulunmas ynndendir. rih bn Battal: Raslullah'm ind ettii beyit, bnu Ra-vha'nndr; Raslullah'm deildir, demitir. [82] Hadste ad geen Hendek Harbi, bn tshk'm, Urve'nin, Katde'nin kesin kanatlerine gre hicretin beinci yl evval aynda vuku' bulmutur. Ms ibn Ukbe'nin ez-Zuhr'den rivayetine gre de drdnc sene evvPindedir. Enes ibn Mlik de byle demitir. Buna Ahzb Harbi de denilir. Byle denme sebebi, Arab kabilelerinin Raslullah ile harbetmek zere ittifak edip toplanmalardr. Bu ittifak iitince Raslullah, ranl Selmn'n iaretiyle Medine etrafna hendek kazarak savunma harbi yapmay uygun buldu ve zafer kazand. te metindeki beyitler hendek kazma srasnda karlkl sylenip, yorgunluk hafifletilmeye allmtr.
299 / 2483

buhari

[83] Hadsin bala uygunluu apaktr. [84] Bu, ayn hadsin el-Ber'dn dier bir yoldan gelen, geenden daha tamam bir rivayetidir. Bu hadsten insana ez ve meakkat arz olduu zamanlarda, o meakkati kaldrmak ve ftr kuvvetleri yerinde tutmak iin iir ve recez ind etmenin caiz olduu hkm alnmtr. [85] Baslktaki sorunun cevb ve hkm, hadste bizzat Peygamberin diliyle veril-mltlr PeygaX zr sahihlerinin de gzler gibi sevaba nail olacaklanm, Zu-heyr rivayetine gre Tebk seferinde mjdelemitir. [86] Buhr burada hadsin iki senedi arasnda bir mukaayese yapp, daha kuvvetli olann gstermitir. [87] Bu hads ile 29. bbdak 44. Enes bn Mlik hadsi arasnda ak bir atma vardr. Bu atmay sarihler yle gideriyorlar: Enes hadsinde mchidin oru yemesi, oru mchidi cihd etmekten zayf drd zaman evldr; oru, mchidin beden kudret ve kaabiliyetine zarar vermezse, oru tutmas efdal-dir; hem cihd, hem oru faziletini cem' etmi olur. [88] ift sadaka dier rivayet tarklerinde kendi malndan iki sr, iki koyun, ki dirhem olarak aka belirtilmitir. Raslullah'n Eb Bekr hakkndaki bu sz, Eb Bekr'in btn yksek fazletlerle mtehall ve bu amel vazifelere ta-mmiyle bal olduuna dellet eder. [89] Hadsin bala uygunluu "Mal hal!yoldan kazanp da onu Allah yoluna.. tahsis eden" szndedir. Hall yollardan kazanlan ve bir ksm sadaka ve zekt olarak hayr yollarnda harcanan servet vlm; hakszlkla ve haram yollarla toplanan dny mal da err ve rriefsedet sebebi olaca haber verilip ktlenmitir. Bu hads, kk bir lfz farkyle Zekt Kitab; "Yetmlere sadaka bb"nda gemiti. nallah Rikaak Kitb'nda da gelecektir. [90] Bu hads itima yardm, itima ballk i'tibriyle ok nemlidir. Raslullah zamannda askerlik tekilt, halkn hli vakti yerinde"olanlar asker. seferlere kendi atiyle, silhyle, yiyecek, iecek gibi btn sefer ve cenk gerekleriyle katlmak essna gre kurulmutu. Fakr olanlar da Raslullah ile zengin sahb-ler tarafndan cihzlandrlrd. Fakr olup da hibir taraftan yardm grmeyenler, Mekke, Tebk gibi uzak seferlere katlamayp, Medne'de kalrlar ve gzlerin ilerine de ailelerine hayrlhk ve emniyetle bakarlard. Zamanmzda bir taraf tan devlet tekltyle, bir taraftan hayr kurumlaryle cebhe gerisinde grlen bu nevi' itima hizmetler, o zamanlarda ferdler tarafndan ihtiyar olarak grlrd. Bu cihetle cebhe gerisindeki gz ilerine ve ailelerine namusluca yardm keyfiyetine Raslullah tarafndan ok ehemmiyet verilmi, bunlara da gaza etmiesine uhrev mkfat va'd edilmitir. [91] Bundan nceki hadste gznin yokluunda, o cebhede dmanla arprken veya huddda vatan grevini yerine getirirken ailesine yardm ve sayg gsterilmesi retilmiti. Bunda da ehd ailesi ihml edilmeyip, ehde hrmeten ailesine sayg gsterilmesi ve mmkn olursa devlet bakan tarafndan bile hl hatr sorulmas retilmektedir. mm Suleym, Enes ibn Mlik'n anasdr. Bunun erkek kardei Haram ibn Milhn Mane Kuyusu faciasnda ehd edilmi idi. Raslullah ona hayrl halef olmaya rnek vermi oluyor. [92] Hadsin bala uygunluu "O hant srnyordu" szndedir. Yemme gn, Yemme'de mslmnlarla yalanc Museylime'nin ordusu Ben Hanfe kabilesi arasndaki harbin cereyan ettii trihtir. Bu harb, Eb Bekr'in halifeliinde, hicretin onikinci ylnn rebu'l-evvel aynda vuku bulmutu. Bu harbde mslmnlardan, bir ksm kurr olmak zere, drtyzelli kadar ehd dmtr. Bu ehdlerden birisi de hadste ad geen Sabit ibn Kays'tr. Sabit, Ensr'n sancakdn idi. Ordu kumandan da Hlid ibn Veld idi. Bu harbde Museylime, Hamza'nm kaatili Vah tarafndan ldrlm, Ben Hanfe kabilesi tenkl edilmitir.
300 / 2483

buhari

Enes'in Sbit'e amca diye seslenmesi, ikisi de Hazrec kabilesinden olup Sbit'in Enes'ten daha yal olmasndandr. Sbit'in yiitlik ve kahramanl hakknda baka rivayetler de vardr. ehd olduktan sonra birisine ru'yda grnp bz vasiyyetlerde bulunmu, bunlar yerine getirilmitir. ldkten sonra vasiyyeti yerine getirilen Sabit1 ten baka hibir kimse bilinmiyor. [93] et-Tala, sefine vezninde, askerin karakoluna denir ki, dmann serre ve mik-drna muttali' olmak iin gnderilir; vhid ve cem'i beraberdir... buna ince karakol ta'br olunur; hem dman hline ittl', hem arkasn muhafaza eder... (Kaams Ter.). Bugnk ta'br ile, harb esnasnda dmann hl ve hareketini anlamak iin gnderilen keif kolu demektir. Hendek Harbi esnasnda Kurey ile birlikte birok Arab kabilelerinin slm aleyhinde harekete gemeleri, bu arada Kurayza Yahdleri'nin de ahdi bozmalar zerire vaziyet ciddleince, Peygamber bu tehlikeli keif vazifesi iin gnll istemiti. Bu da'vete tekrar tekrar Zubeyr tlib olup baarm ve bylece havarlik fazletine n olmutur. [94] Balktaki sorunun cevb msbet olarak hadsin iindedir [95] Hads iki ahsn beraberce sefere kmasnn cevazna.aka dellet etmektedir. [96] Buhr, balktaki hkm ifde eden hadsleri ayr sahbden olmak zere getirmi, bu arada mutbaatlar da gstermitir. Bu hadsler, harb iin eitilip hazr tutulan atlarn deerinin kyamete kadar devam edeceini haber vermi oluyor. [97] Buhr balktaki bu hadsi, bala dell olmak iin sevketmitir. Kyamete kadar atlarn peremlerinde hayr dmlenmi olunca, bu hayrda ecir ve ganimet olunca, harbin de kyamete kadar devam edeceine istidlal edilmitir. Bu bal da, bu lfza yakn bir ekilde Eb Dvd ile Eb Ya'l merf' ve mevkuf olarak Eb Hureyre'den rivayet etmilerdir. Buna gre balk dah bir hads olmu oluyor. [98] Hadsle balk arasndaki uygunluk, bundan nceki haiyede gsterildi. [99] Ayetin tamm yledir: "Siz de dmanlara kar gcnzn yettii her kuvvetten ve (cihd iin) balanp beslenen atlardan hazrlayn ki, bu hazrlanma le Allah'n dman ve sizin dmannz olanlar ve bunlardan baka sizin bil-meyip de Allah'n bildii dierlerini korkutasnz. Allah yolunda ne harcarsanz, ecri size eksiksiz denir ve siz asla hakszla uratlmazsnz"(e\-Enf\: 60). Bu yette muharebe atlarnn ayrca zikrolunmas, onlara olan ihtiycn hibir zaman gitmeyeceine dellet etmektedir. Nitekim bugn dnyda en mtekmil harb vstalar meydana getirilmi olmasna ramen, atlardan ve svr-likten henz ihtiyszhk hsl olmamtr ve olmayacaktr da (H.B. antay). [100] Hadsle balk arasndaki uygunluk apaktr. Hads Allah yolunda cihd niyetiyle at besleyenlerin faziletini en gzel ekilde anlatmaktadr. [101] Yn at ve eek cins isimlerinin ferdlerini, cinsin dier ferdlerinden ayrmak iin zel simler vermenin mer'luu bab. [102] Bu hads biraz farkl bir metin ile Hacc ftb'nda gemiti. Hadsin bala uygunluu "Kendisine id olan el-Cerde denilen bir ata bindi" szndedir. elCerde, o atn zel ismidir [103] Bu hadste de Peygamber'in el-Luhayfu isminde bir at bulunduunun bildirilmesinden bala uygunluu aka bellidir. [104] Hadsin bala uygunluu "Ufeyr denilen bir eek zerinde Peygamber'in terkisinde idim" szndedir. nk eek cins ismidir, ona, cinsin baka ferdlerin-den ayrlmas iin Ufeyr ismi verilmitir.
301 / 2483

buhari

[105] Hadsin bala uygunluu "Bize id Mendb denilen bir at ireti ald" szndedir. O at, bu isimle bakasndan ayrlmt. O, huss olarak bu isimle isimlendirilmitir. [106] Yn uursuzluk nev'inden zikredilen hads, ummu zere midir yhubz ferd-lere hass mdr, yhud bu hads zahiri zere midir, yhud te'vl edilmi midir? Bunun tafsili yledir: [107] u'm lfz uursuzluk, hayrszlk ma'nsmadr; bunun zdd Yumm yn kutluluk, uurluluktur. Arablar Chiliyet devrinde kadnda, atta, evde uursuzluk bulunduuna i'tikad ederlerdi. Bunun iin bnu'l-Arab: Bunlarda uursuzluk iddias Chiliyet detine dayanr, yoksa hlk bir uursuzluk mevcd deildir, demitir. Hadste bu eyin huss olarak zikredilmesi, insanlarn bunlarla sk ve daim ilgili bulunmalarmdandr. nsanolu iinde oturacak bir evden, birlikte yaayacak bir eten, kullanacak bir hayvandan ihtiysz olamaz. Bunlara pek yakndan ve sk bir surette baldr, ite bu sebebden bu ey huss olarak zikredilmitir, yoksa Chiliyet'te uursuz saylan kl ve dil gibi baka eyler de vardr. O hlde bu hadsteki uursuzluk telkksi Chiliyet detini hikyeden ibaret olup, slm i'tikad deildir. Bu tevchin delillerinden biri udur: Tahv'nin rivayetine gre ie'nin huzuruna Ben mir'den iki kii gelerek: Ey M'minlerin Anas! Eb Hureyre, Raslullah'n "Kadnda, evde, atta uursuzluk vardr" dediini haber veriyor; siz ne dersiniz? diye sormular. Bunu iitince ie son derece fkelenerek: Kur'n' Muhammed'e gnderen Allah'a yemn ederim ki, kat'iyyen Ra-slullah byle birey sylememitir. O, yalnz Chiliyet ahlsinin kadnda, evde, atta uursuzluk i'tikad ettiklerini bildirmitir, demitir. ie'nin bu cevb, konumuz olan bn Umer hadsindeki Peygamber'in sznn yalnz Chiliyet detini ve telkksini hikyeden ibaret olduunu bildirir. bnu Abdilberr, Tahv'nin rivayet ettii hadsi getirmekle beraber, ie'nin bu uursuzluk inancn el-Hadd; 22. yetini okuyarak da reddettiini bildirmitir. Yn Levhi Mahfz'da yazl olan hdiselerden kurtulmak mmkn deildir; bunlarda meskenin, ahsn hibir te'sri yoktur. [108] Bu Sehl bn Sa'd hadsi, bundan nceki-bn Umer hadsinin ma'nsm en iyi ta'yn etmektedir: Bu hadsin birinci ksm olan "Eer uursuzluk olsayd" art cmlesi, bu eyde uursuzluk olmadn pek ak olarak ifde etmektedir. Bunlarda uursuzluk olmaynca, baka eylerde de olmaz. [109] Hadsin bala uygunluu "Atlar nevi' insan iin trldr" szndedir. Balkta zikredilen yet de atlarn yaratl hikmetini ifde etmektedir. Hads, irb Kitbi'nda gemiti. Burada ise hads bala dell olmak zere daha ksa bir metinle getirilmitir. [110] Hadsin bala uygunluu "Ona kams ile bir vuru vurdu" szndedir. Vurucu, Raslullah'tr; vurulan da bakasnn hayvandr ki, o da Cbir'in devesi-dir. Rastullah, Cbir'e yardm etmek ve ona efkat iin hayvanna vurmu idi. [111] Rid ibn Sa'd 113'te ve sahh olan 118 hicr ylnda vefat etmi bir tabi limidir. Buhr'de bu tek haberinden baka haberi yoktur. [112] Hadsin bala uygunluu "Mendb denilen bir at ireti alp ona bindi" s-zndedir. Bu hads, daha evvel de gemiti. [113] Hads, Peygamber'in svariye pay, piyadeye bir pay verdiini bildirdii iin, bala uygunluu meydandadr. [114] Bz nshalarda Mlik'in bu sz hadsin ba tarafna konulmutur. bn Battal dedi ki: yetle hccet getirmenin vechi udur: Allah atlara binme ni'metini hatrlatt, Raslullah da atlara pay verdi; at ismi de hem ar yk hayvanna, hem de hecne yn di beygire vki' olur.
302 / 2483

buhari

Bu ve benzeri hadslerden dolay Mlik, afi, Ahmed ibn Hanbel, Eb Ysuf, Muhammed ve limler cumhuru, svari iin , piyade iin bir pay essn kabul etmilerdir. Eb Hanfe se dier hadslere dayanarak biri atna, br kendisine id olmak zere svari mchid iki pay alr demitir. [115] Hadsin bala uygunluu "Eb Sufyn Peygamber'in bindii katrn gemini tutuyordu" szndedir. Huneyn, Mekke le Tif arasnda bir vdnin addr. Mekke'den gecelik mesafede ve Tif yaknndadr. Huneyn Harbi, hicretin sekizinci yl evvl'-nin beinci gn vuku buldu. Bu sekizinci yl Ramazn'nn yirmisinde Mekke fetholundu. Bu byk zaferden ve slm hkimiyetinin Kurey ve dolaysiyle btn Arablar zerinde kurulmasndan ende eden Hevzin ile mttefiki olan Sakf kabileleri harekete gemi, Arab'n en cenki ve kalabalk olan bu kabileleri btn aileleri ve mallaryle Huneyn vdsinde mevki' almlard. Peygam ber bunu haber alnca Mekke Fethinde bulunan onbin kiilik asl kuvveti ve Mekkeller'den katlan kuvvetle bunlarn zerine yrd. Hadste bildirilen ksa bir bozgundan sonra Peygamber'in cesur tutumu ve mkemmel idaresi ile neticede zafer kazanld. [116] er-Rikb, zengiye denir ki, at eyerinde olur, nitekim palana taklan p ve kay zengiye et-arz denir (Kaams Ter.). Hadsle balk arasndaki uygunluk el-arz sminde aktr. er-Rikb da el-arz ma'nsmadr; bunun iin Buhr onu da bala katmtr yhud da bu iki ismin edeerli olduuna aret etmitir, [117] Hadsin bala uygunluu apak bellidir. Bu hadste Medneliler'in bir gece korku hissettiklerinde Peygamber'in Eb Talha'ya id bir at ireti alp binerek abucak sesin geldii tarafa doru srd ve herkesten ne geip durumu ve korku sebebi birey bulunmadn anlayp geri dnd ve dnte sahbleri karlay anlatlmtr. Bu hadste Peygamber'in alak gnlll ile mkemmel binicilii grlmektedir. [118] Yn Raslullah'n bereketi sebebiyle bundan sonra hibir at bu atla komaya takat yetiremed. Bunda Peygamber'in bir mucizesi vardr. Hadsin bala uygunluu "Yava yryen yhud kendisinde bir yavalk bulunan bir ata bindi" szndedir. [119] Hadsin bala uygunluu "iki yerde atlar koturttu" szndedir. nk ko-turtmakta, yarma ma'ns vardr. [120] Buhr bu ikinci senedle, an'ane ile olan birinci senedin hilfna Sufyn es-Sevr'nin kendi eyhinden tahdsini aka beyn etmek istemitir. Seniyyetu'1-Ved, Medine'nin yanbanda bir boazdr ki, yolcular oraya kadar geirildii iin bu ad vermilerdir. el-Hafy yhud y'nn ne gemesiyle el-Hayf, be, alt, bir kavle gre yedi mil tede bir yerdir. Ben Zurayk Mescidi, Hazrecliler'den Zurayk bnu Amir yurdundaki mescidin ismidir ki, hadsin evkinden daha yakn olduu anlalyor. [121] Hads, yar iin atlarn idmana ekilip arklatrlmalannn meruluuna delildir. [122] Mellif Buhr bu hadsi buradaki bb iinde ayr yoldan z'kretti. Birincisinde atlar arasnda yar tertb etmenin meruluuna; bunun bo bir i olmayp, harblerde maksadlar elde etmeye ulatrc ve ihtiy srasnda faydalanlacak makbul bir idman olduuna iaret etti. kincisiyle de snnet olann, atlarn idman edilmesinin ne geirilmesi olduuna; idman yokluunda ise yine yartan ekinilmeyeceine iaret etti. ncs ile de yarn gayesine ve kounun balang ve biti yerlerini bildirmenin ve yarlar arasnda msvlik olmasnn art klnacana iaret etti... (Kastalln) [123] Buhr bu balk iindeki bn Umer hadsini Hacc Kitb'nda, el-Msver hadsini de artlar
303 / 2483

buhari

Kitb'nda; "Cihd hakknda art bb"nda senedleriyle tam olarak rivayet etmitir. [124] Hadsle balk arasndaki uygunluk, nka zikrinin el-Adb'y ve dierlerini mil olmas ynndendir. [125] Yn Allah'n bir deti, bir nizm vardr ki, ona gre dnydan ykselen herbir eyi Allah muhakkak sonunda aaya indirir. Varlklar yaratlr, geliir, ykselir, duraklar, geriler ve ker; bu ilh bir nizmdr, bir kaanndur. Peygamber sahblerine bu kaannu hatrlatp Adb'nn geilmesinden doan zntlerinin gereksizliini belirtmitir. [126] Bu sonuncu senedle gelen hadsi Eb Dvd rivayet etmitir. Balktaki bn Umer ve elMisver hadslerinde el-Kasv; onu ta'kb eden Enes ibn Mlik hadslerinde el-Adb isimleri gelmitir. Bu isimlerin ayn nkamn isimleri olduu daha dorusu, ayn binek devesinin sfatlan olduu anlalr. [127] el-Msteml nshasnda byle hads zikredilmeksizin, yalnz balk hlinde gelmitir. Hlbuki buna "Ben Ufeyr denilen bir eek stnde Peygamber'in redifi idim" eklinde geen Muz hadsi uygun olurdu. Mellifin deti zere o hadsi baka bir tarkten yazmak in bu bal beyaza ekmi, fakat lm onu bundan nce alm olmas muhtemeldir. en-Nesef de bu bala ondan sonra gelen bal ilve edip "Eek stnde gazve ve Peygamber'in beyaz katn" eklinde yazmtr. [128] Enes bunu Huneyn kssas hakkndaki uzun hadsinde sylemitir. [129] Eb Humeyd (R) bunu Zekt Kitb'nm sonlarnda geen Tebk gazvesi hakkndaki uzun hadsinde sylemitir. [130] Bu Peygamber'in brakt katr, Duldul ismindeki katrdr. Hadslerin bala uygunluklar apak bellidir. [131] bn Battal yle dedi: Kadnlara cihd vcib olmaz. nk onlar dmanla harb yapmann ehli deildirler. Onlardan istenen strelenme ve erkeklerden yan iz meleridir. te bundan tr hacc onlara daha faziletlidir. Evet bununla beraber kadnlarn vcib olmayarak, yn gnll olarak cihd etmeye haklan vardr. Devlet bakam kadnlardan,hlinslardan, genlerden harbdeki geri hizmetlerde yardm isteyebilir... (Kastalln). [132] Bu hadsin uzunca bir rivayeti bu Cihd Kitb'nm 3. babnda 7 rakamyle gemiti. Bu hadste anlatlan deniz seferi Hz. Usmn'n devlet bakanl zamannda hicr 28 ylnda m Vlsi Eb Sufyn'n tertb ettii ilk deniz seferlerinden biridir. ki Akabe Bey'at'nda bulunan ve Hazrecliler'in nakbi olan Ubde ibn S-mit, Peygamber'in vefatndan sonra am'a gnderilen ilm hey'et iinde bulunmu ve Hmis'ta ikaamet etmitir. Kbrs seferi alnca Ubde zevcesi mm Haram ile birlikte evinden karak Akdeniz sahiline, Trablusm'a gelmi, oradan sefere katlm, Muviye ibn Eb Sufyn da bu vapurla hareket etmitir (Umdetu'l-Kaar, VI, 616). [133] Hadsin bala delllii gizli deildir. Bu hads ehdetler Kitb'nda, "Kadnlarn bzsnn bzsn adaletli klmas bbi"nda geen mehur Ifk Hadsi'nin bir parasdr. Orada bz aklamalar gemiti. [134] Buhr kadnlarn cenge kmalar ve harb etmeleri zerine bb yapt. Hlbuki hadste kadnlarn bizzat harbe girdikleri yoktur. yleyse Buhr ya kadnlarn gazilere yardm etmelerini gazve kabul etmitir, yhud kadnlar tedv ve yarallar sulamada sabit olurlarken muhakkak kendilerini mdfaa ediyorlard diye dnm olmaldr, ki bu glib olan grtr. te bunun iin Buhr, kadnlara harbi izafe etmitir denildi. Ben, iki vecih de salamdr dedim. Birinci vech Eb Davud'un rivayet ettii hads te'yd eder... kinci vech de Mslim'in rivayet ettii u Enes hadsi te'yd eder:
304 / 2483

buhari

mm Suieym Huneyn bozgunu srasnda yannda tad hanerini gstererek: Ben bu haneri bugn iin edinmiimdir. Mriklerden birisi yanma yaklarsa, bununla onun karnn deerim, demitir... (Umdetu'l-Kaar, VI, 616). Bu hadsten slm kadnlarnn cenklere katlmalar askerin yalnz geri hizmetlerine skmad; onlarn cbnda dorudan harb sahasnda mchidlerin safflan arasnda da hizmet etmek suretiyle cihda itirak ettikleri sabit oluyor. slm kadnlarnn harbe fiilen katlmalar yalnz Peygamber zamanna skm deildir. Umer'in halifelii zamannda mehur Yermk harbinde sayca stn Rm askerleri bir baskn yaparak slm ordughnn iine kadar inmilerdi. Bu srada cengver slm kadnlar kllarn ekmi ve erler gibi dmanla cenk etmilerdir (Kastalln, V, 81). [135] Hadsin bala delllii "nk mm Selt Uhud gn krbalarn yklenir, bize su tard" szndedir.1 " mm Kulsm' Peygamber'in kz Ftma dourmutur. Bu sebeble Peygamber'in torunu oluyor ve yine bu sebeble hadste Peygamber'in kz denilmitir. [136] Bu tefsr yalnz el-Msteml rivayetinde gelmitir. Buna gre mm Selt, m-chidlere krba ve dier dikilecek eyleri diker idi demek oluyor. [137] Arka arkaya gelen bu 65. ve 66. bb balklar ile hadslerin birbirine uygunluklar aktr. [138] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu, uzunca bir hadsin sdece buradaki bala dell olarak getirilmi bir parasdr. Maz Kitb'nda Evts Harbi srasnda bu hads tam olarak gelecektir. Oradaki rivayette Peygamber onun hak knda: "Y Allah! Kyamet gnnde Eb mir kulunu u yarattn insanlardan ounun stnde yksek bir makaamda kl!" duasnda da bulunmutur [139] Hadsin bala uygunluu aktr. Hadste takdm te'hr vki' olduu iin nerede uykusuz kald hususunda bir kapallk vardr. Bu zorluu Mslim'in rivayeti akla kavuturmutur: "Peygamber Medne'ye geldii zaman uykusuz kalyordu..." Bu hadsten: a. Devlet bakanna kar s'ikasd sezilirse, onun haytn korumak millete bor olduu; b. Dmandan saknma ve korunma zerinde olmann mer'luu; c. Sebeblere tevessln tevekkle mni' olmad hkmleri karlmtr. nk sebeblere tevessl zahirle, bedenle; tevekkl ise kalb ile ilgili olan ayr ayr eylerdir. Tirmz'nn bir rivayetinde ie: "Allah seni insanlardan koruyacaktr" (el-Mide: 68) yeti ininciye kadar, Raslullah kendini korutur idi, demitir ki, bu rivayete gre Peygamber bu yet geldikten sonra korunmaya lzum grmemitir. [140] el-Katfe: Sefine vezninde tyl ve saakl byk Acem keesine ve saakl kumaa denir... el-Hamsa: Sefne vezninde bir gn: siyah abaya denir ki, drt keli ve iki taraf zencefli olur, selefte brnrlerdi... (Kaams Ter.) [141] Buhr bu hadsi burada iki tarkten getirmitir. Hadslerin bala uygunluklar aktr. [142] Buhr deti zere Kur'n'dakilere uygun gelen hads lfzlarn aklayp zh-lar yapmaktadr. "Tb lehum"un getii yetin tamm yledir: "mn edip de gzel iler yapanlar; ne mutlu onlara! (Nihayet) dnp gidilecek gzel yurd da (onlarn)" (er-Ra'd: 29). [143] Bu bb, gazvede gzye hizmet etmenin faziletini beyn hakkndadr. Bu hizmetin kkten bye yhud bykten ke veyhud da yaa denk olan kiiler arasnda olmas msavidir. Bu bbda hepsi de Enes'ten olmak zere hads vardr. Birincisinde byn ke hizmeti; ikincisinde kn bye hizmeti; ncsnde ise akranlarn birbirlerine hizmeti vardr (Ayn).
305 / 2483

buhari

[144] Hadsin bala uygunluu "Kiiye hayvan ve eyas hususunda yardm etmek.. szndedir. Bu hads kk farkla Sulh'da da gemit [145] Hadsin bala delllii gizli deildir. Hads Allah yolundaki askeri hareketlerin, yrylerin, ta'lmlerin dn bakmdan byk deer tadn en bel ekilde ifde etmektedir [146] Hadsin bala uygunluu "Benim iin bir ocuk ta'yn et..." szlerindedir. [147] Hadsin buradaki bala uygunluu aktr. Bu hads uzun ve ksa metinlerle ve deiik senedlerle birok defalar gemiti. Hadsle lgili aklamalar oralarda verilmiti. [148] Bu, Ktbu'l-Vahy'de geen uzun Hrakl hadsinin bir parasdr. Burada bunun zikrinden maksad, Herakliyus (Hrakl)'un zafler hakknda "Onlar rasllerin tbi'leridir" szdr. Bunun hccet getirme yolu, bunu bn Abbs'n hikye ve takrir etmesidir. [149] Bu hads, harbde mslmnlarn zaillerinden ve iyilerinden yardm istemenin cevazna delildir. en-Nes: "Orular, namazlar ve dulanyle" fkrasn ziyde etmitir. Bu yle tevcih edildi: Zaflerin kalbleri dny ilikisinden bo olduu ve vicdanlar kendilerini Allah'tan kesecek eylerden duru bulunduu iin onlarn ibdetleri daha ihlsl olur. Bu sebeble onlar himmetlerini bir yaparlar da amelleri artar ve dualar icabet olunur (Kastalln). [150] Bu hadsin ma'nsma gre sahbler, tabiler ve tabilerin tbi'lerinin hrmetine fetih ve zafer myesser olaca Peygamber tarafndan bildirilmi ve ylece de gereklemitir. Bunda Peygamber'in ak bir mu'cizesi ve tabaka cematinin fazileti anlalmtr. Bu tabaka cemati hiretle ilgili hususlarda ok kuvvetli, dny ile ilgili hususlarda zaf idiler. rih bn Battal: Bu hadsin sahhliini "Devirlerin hayr/s benim iinde yaadm sahbler zamm, sonra tabiler devri, daha sonra tabilerin tbi'leri devri gelir" mealindeki hads te'yd eder, demitir (bn Hacer, Ayn). [151] nk bunu ancak Allah bilir, bir de Allah'n vahiy yoluyla bildirdii Peygamber'i bilebilir. nk insanlarn niyet ve azimlerini Allah'tan bakas bilemez. [152] Bu, Cihd Kitb'mn ba taraflarnda geen "nsanlarn en faziletlisi caniyle, maliyle mchede eden m'mindir" bb'n'daki hadsin bir parasdr. [153] Sriler o yiit kiinin Kuzmn olduunu; onu izleyip gzleyenin de Eksum ibn Ebu'1Cevn el-Huz olduunu bildirmilerdir [154] Hadsin bala uygunluu u cihettendir: Sahbler cihd iinde bu adamn stnlugune hid olduklar zaman "Eer bu ldrlm olsa, muhakkak ehddir" diyorlard. Sonra o kimsenin kendisinin Allah iin cihd etmedii ve kendisini ldrp intihar ettii meydana knca, cihd esnasnda her ldrlene -herne-kadar ona zahir hkmlerde ehd hkm verilirse de- bu adam gibi olmas htimlinden dolay "Kesin olarak o ehddir" denilemeyecei bilindi (Ayn, Kastalln), [155] yetteki bu kuvvet hazrlama emri, kyamete kadar gelitirilip cd edilecek olan her trl harb let ve silhlarn, madd ve ma'nev btn harb tedbrlerini alp hazr etmeyi iine alr. [156] Hadste iki defa "Atnz" emri bulunmas, atma ta'Imini en gzel teviktir. Pey-gamber'e gre Arablar'm hepsi Isml Peygamber'in ocuklarndan olduklarn bn Sa'd, Al ibn Rebh'tan rivayet etmitir. Bu cihetle Peygamber, Elem oullar'na "smlouHan" diye hitb etmitir. [157] Hadsin bala uygunluu gizli deildir. [158] Hadsin bala delllii aktr. Harbeler yn ksa mzraklarla oyun d bir oyun deildir. Kl kalkan oyunu, cirit oyunu gibi dmana kar silh kullanmakta idman peyda etmek in
306 / 2483

buhari

oynanr. Dmana kar hazrlk sayld in mbh olmu, hatt Mescid'de bile oynanmas caiz klnmtr. [159] nk Eb Talha harb esnasnda oklar atard. Atc ise iki eliyle birlikte at yapar. Bu sebeble ok kerre atcnn kalkan tutmas mmkn olmaz. te Peygamber, dmann onu vurmas endesinden dolay Eb Talha'ya kalkan ile stre yapar, korurdu. [160] Hadsin bala uygunluu kalkan iinde su tanmasdr. Azn sanda ve solunda altl stl drt di vardr ki, bunlar n dilerle az dilerin arasndadr. Bu drt die Arab dilinde Rabiye denir. Peygamber'-in Uhud gn bu drt rabyeden sa ve alt taraftaki dileri krlmt. [161] Hadsin bala uygunluu "Geri kalann da..." szleridir. bhe yok ki, kalkan da harb letleri cmlesindepdir. [162] Hadsin bu senedle evki, Eb Zerr nshasnda yoktur. [163] Bu hadsin bb balna uygunluu, iinde atn zikredilmesidir. Bu kadar jda bu hususta kfidir. [164] Hadsin bala delllii gizli deildir. Siyahilerin oynadklar oyun, kh-kalkan oyunu dediimiz oyuna benzer bir oyun olacaktr. Yalnz kl yerine harbe, yn ksa mzrak kullanrlarm. Mslim'deki bir rivayette, bir takm Habeliler'-in mescidde harb oyunu oynam olduklar ve harbelerle hcum ederken veya onlardan korunurken sraylarnn raksa benzer bir oyun olduu, hem de bunu bayramlarda oynamak detleri olduu anlalyor. "Erfide oullan" Habe kavminin lakabdr. Bzlar byk dedelerinin ismidir derler. Bir takmlarna gre Habeliler'in rakseden soyuna denirmi. Dervilerin sem'n hall olduuna dell edindikleri hads ite budur. Sz ile olsun, saz ile olsun, msik hakknda limlerin ihtilf oktur. Kimi haram klnmasna icm', kimi hall olduuna icm' olduunu sylemi. Biroklar mes'-eleyi tafsil etmitir. [165] Eb Zerr'in rivayetinde "afele" yerine "Amede" eklinde gelmitir. "afele" rivayetinin daha doru olduu, bu sened ile de kuvvetlendirilmi oluyor. [166] Bu hads "plak at bab" ile "Harbde yiitlik bbfnda da gemiti. Buradaki evki daha btndr. Hadsin aklamas daha nce getii yerlerde verilmiti Hadsin burada getirilmesinden maksad "Klc boynunda olarak fkrasdr. Bu fkra, klc boyuna asmann cevazna dellet etmitir. [167] Musannifin bu balklardan maksad, harb letleri hususunda selefin kyafetini (modasn) ve Peygamber zamannda kullanlan eyleri beyan etmektir... (Fethu'l-Bri). [168] Hadsin bala uygunluu "Raslullah da bir sakz aac altna indi ve klcn ona ast" szndedir. Bu baln fidesi, Peygamber'in yiitliini, Allah'a gvenip dayannn gzelliini, kesin inancnn doruluunu beyn etmek; mu'cizesini meydana karmak, kendisine s'ikasd edeni bile affn beyn etmektir. Vkdi'nin nakline gre bu af sebebiyle o bedev ve kabilesinden birok kimseler mslmn olmutur. [169] Hadsin bala uygunluu "... Bandaki mifer da yarld..." szndedir. Bu hads birka bb nce de gemiti. [170] Bala uygunluk hadsten alnr. O da Peygamber'in Chiliyet ahlsinin ile-yegeldikleri ie muhalefet etmi olmasdr: Chiliyet halk ilerinden br bakan ld zaman onun silh krlr, hayvan ldrlrd. Bazen bakan byle yaplmasn onlara vasyyet ederdi. Peygamber
307 / 2483

buhari

(S) ise hadste zikredilen eyleri, araznin sadaka yaplmasndan baka bir ahdi olmayarak, geride brakmtr... (Ayn, Kastalln). [171] Hadsin bala delllii aktr. Hads iki bb nce de gemiti. Buhr bu hadsi burada iki senedle getirmitir: Biri Ebu'l-Yemn yolu, ikincisi de Ms ibn sml yoludur. Bu bedevnin Gavres bn Haris olduu bildirilmitir. Hatb el-Badd onu kf ile "Gavrak" eklinde isimlemitir. Hattb ise kltme ismiyle "Guveyris" eklinde zabtetmitir. bn Eb eybe'nin Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre'den olmak zere rivayet ettii bu hadste "... Allah seni insanlardan koruyacaktr"" (el-MSide: 67) yetinin bu hdise zerine indirildii aka sylenmitir (Ayn). [172] Bu, Ahmed ibn Hanbel'in Eb Munb el-Cura yolundan rivayet ettii hadsin br parasdr. Tamm yledir: "Ben kyametin nnde, klla gnderildim. Benim rzkm mzran glgesinde klnd. Zillet ve cizye demek, emrime muhalefet edenler zerine klnd. Kim bir kavme benzemeye alrsa, o, bu kavimdendir". Bunu el-Evz yolundan; o da Sad ibn Cebele'den; o da Peygamber'den olmak zere bn Eb eybe de rivayet etmitir. [173] Hadsin bala uygunluu "Eb Talha arkadalarndan mzran stedi" s-zndedir. Bu hads Hacc Kitbi'nda da gemiti [174] Buhr bunu Zebih Kitbi'nda senediyle rivayet etmitir. Bu hadslerde mzran faziletine, bu mmete kyamete kadar ganimetin hall klndna iaret vardr. [175] Bu, Buhr'nin Zekt Kitbi'nda, Yce Allah'n "Vefi'r-rkaab" kavli bb'n-da getirdii hadsin bir parasdr. [176] Hadsin bala uygunluu "Raslullah bir zrh iinde idi" szndedir. [177] Buhr bu ta'lk Tefsr'de el-Kamer Sresi'nin tefsri srasnda senedi ile getirmitir. Hadste Raslullah'n Allah'tan yerine getirmesini istedii and ve va'di yle aklanmtr:Birincisi Allah'n u yetlerdeki ahdidir:"/Inrf olsun ki {peygamber olarak) gnderilen ktlianmz hakknda bizim gemi bir szmz (vardr); muhakkak onlar, behemahal onlar mansr(ve muzafferdirler. Muhakkak bizim ordumuz, her hlde onlara galebe edicidirler" (es-Sfft: 171-173). ikincisi Allah'n u va'didir: "Hani Allah size iki taifeden birinin muhakkak sizin olduunu va'd ediyordu, siz ise kuvveti ve silh bulunmayann kendinizin olmasn arzu ediyordunuz. Allah da emirleriyle hakk aa vurmay, kfirlerin arkasn kesmeyi irde ediyordu" (d-Enfl: 7). Bu yette zikrolunan iki taifeden birisi, Eb Sufyn'm bakanl altnda am'dan Mekke'ye gelmekte olan. byk bir ticret kervan; brs de Eb Cehl'in bakanl altnda Mekke'den hareket eden ve mslmnlan vurmak isteyen Kurey ordusudur. [178] Hadsin bala uygunluu "Peygamber'in zrhnn rehin edilmi bulunduu..." fkrasndadr. Mtekib iki rivayette de bu zrhn demirden yaplm olduu beyn edilmitir [179] Hadsin bala uygunluu "zerlerinde demirden iki cbbe bulunan iki adam" szlerindedir. Bu "cbbe" sz, balktaki "gmlek" ta'brine uygun der. Hads biraz farkl olarak Zekt Kitb'nda da gemiti. [180] Hadsin bala uygunluu "zerinde bir m cbbesi vard" szndedir. Bunun, hicretin dokuzuncu senesinde yaplan Tebk seferinde olduuna Enes bundan sonraki rivayetinde "Bir gazvede" szyle iaret etmitir. Bu, o trihlerde henz kfr diyar olan am'dan Hicaz'a giden dar yenli cbbelerden idi... [181] Hadsin bala uygunluu Enes'in "Bir gazvede" szndedir ki, bu harbdir. Bunlar Enes hadsinin ayr ayr iki tarkidirler.
308 / 2483

buhari

[182] Bunlar da Enes hadsinin dier tarkleridir; bala delllikleri aktr. [183] Burada hads iki senedden getirilmitir. Bunlarda bak kullanma ve pimi-pimemi etin bakla kesilmesinin cevaz vardr. Bunun Cihd Kitb'rida getirilmesi, ban da bir harb silh olmasndan dolaydr. [184] Hadsin bala uygunluu "mmetimden denizde gaza eden ilk ordu vcib klmlardr" szndedir. nk deniz harbinden murad Tuzlu Deniz tesinde oturan Rmlar'la ktaldir. Uygunluk bir de "Kaysar'm ehrine gaZya gidiyorlar" szndedir. nk bununla murd Kostantmyye ehridir. Onlar yannda mehur olan, bunun stanbul diye isimlenmesidir (Ayn). Birincisi Muviye zamannda Kbrs'a, ikincisi yn Kostantmyye harbi, 52 hicret ylnda Yezd'in yapt gazvedir. Bu gazvede Eb Eyyb el-Ensr ld. O, Kostantmyye kapsnn yannda gmlmesini ve kabrinin dmdz, belirsiz edilmesini vasiyyet etmiti. Vasiyyeti bylece yerine getirildi. Sonra Rmlar'n onun kabri ile yamur duas yapar olduklar sylenir (Fethu'tBr). [185] Hadsin bala uygunluu "Yahdler'le ktal yaparsnz" szndedir. [186] Bu hadste mslmnlarn dninin s'nn inmesine kadar bak olacana iaret vardr. nk Deccl ile mukaatele edecek ve onun beraberindeki Yahdler'in kklerini kazyacak olan odur (Kastalln). Yahdler Hakknda Bir zetleme srl oullan Kur'n'n iaretine gre olan takvmin ilk alarnda btn lemlere stn klnm byk bir millettir. Kendilerinden birok byk pey-/ gamberler gelmi, bazen byk devletler d e kurmulardr. Fakat ok uzun devirler sren trihlerinde Allah'n kendilerine olan ni'metlerine zaman zaman nankrlkler yapmlar; hatt bazen peygamberlerini bile ldrme crmlerinden ekinmemilerdir. Buhtu Nassar (Buhtunnasr) M.. 580'de Beytu'l-Makdis'i tahrib edip srail Devleti'ne son vermi, halk Bbil'e srgn etmi, 530 ylna kadar elli sene orada srgn yaamlar. Sonra Farslar'dan Erdeir Behmen tarafndan kurta-; rhp Kuds'e dnmler. srl oullan yine toplanm ve ran tbiiyyetinde ma-- hall bir hkmete nail olmulard. Bilhare Yunanllar'n ve daha sonra Ro-A mallar'n idaresine getiler. Zekeriyy ve Yahya Peygamber'! o zaman ehd ; etmilerdi. s'nn kndan krk sene kadar sonra Kuds'n ve Beytu'l-Makdis'in ikinci tahribi vki' oldu. Bu hdise Roma kayserlerinden Neron'un halefi Ospas-yanos zamannda balam ve zikrolunduu zere olu Titus tarafndan tamamlanmtr. Bu tahrb, bir daha dnmemek zere Yahd devletinin tamamen zevali ve srl oullar'nn her tarafa srgn edilmeleri neticesini vermitir... (Hakk Dni, I, 472-475; IV, 3161-3164). Peygamber'n Medine'ye gelmesiyle srl oullar'na kitb'lannda gelecei haber verilen son peygambere uymalar ar yaplm, bunu da reddedip hainliklere girimeleri yznden Medine civarndaki Kaynukaa, Ben Nadr ve Kurayza kolonileri datlp srgn edilmiler, cezaya arptrlmlard. kinci Dny Harbi iinde Alman devletinin ba Hitler tarafndan uradklar ceza da pek etin olmutur. 1870 yl kadar btn yeryzne dalm, her tarafta insanln horlamasna uram olan bu millet, nihayet kinci Dny Harbi sonunda bz devletlerin yardm ile 1948'de yeniden bir devlet olarak dny sahnesine kmtr. Trhte akma tapan ve btn milletlerden fazla tccar olan bu milletin devlet kurmasndan sonra da fesdlar, cinayetleri, entrikalar srmektedir. Bir gn btn insanln bu millete kar hadste haber verilen umm nefrete ulaaca akla uygun gelmektedir.
309 / 2483

buhari

[187] Ayn bu bal: "Yn bu bb, mslmnlarn Trk'n beraberindeki ktallerini beyn hakkndadr ki, o, kyamet almetlerindendir" eklinde aklamtr. [188] Bu hadsin bala uygunluu "Yzleri geni" szndedir. nk bu Trk'n vasfdr. Buhr bunu Peygamberlik Almetleri Kitb'nda da getirmitir, lbn-Mce se Fitneler'de getirmitir (Kastalln). [189] Bunun bala uygunluu, geen hadsin uygunluundan daha aktr. nk Trk lfznn aka sylenmesi vardr (Ayn). Bu hadslerin benzerleri Mslim; Filen ve Eratu's-Sat, 62 "2912"den 66 rakkaml hadslerinde de verilmitir. [190] Bu babn hadslerinde anlatlan kavim de geen bbda anlatlan kavimdir. Bu vasflar da onlarn, yn Trk kavminin vasflardr. [191] Hadsin bala uygunluu ''Peygamber -sabit durup- hemen bineinden indi ve Allah'tan yardm istedi" szndedir. Huneyn, Mekke ile Tif arasnda ve Tif'in yaknnda bir vdnin addr. Mekke'ye mil mesafede ve Arafat Da'nn arkasndadr. Huneyn harbi hicretin sekizinci yl evvalinin beinci gn vuku' buldu. Huneyn vadisinde pusulara gizlenmi olan Hevzin okularnn iddetli ok hcumuna uradklarnda fena hlde bozuldular ve sahblerde umm bir kama oldu. Herkes korkup sarsld srada Raslullah tammiyle azim ve irdesine shib tam bir yiitlik timsli kesilmiti. Raslullah'n bu metin azmi, ordunun sa kanadm bir derece yerinde tutabilmiti. Bu srada gr sesli olan Abbs vstasyle: Ey Akabe'de bey'at eden Ensr! Ey Rdvan aac altnda sz veren sahbler!.. diye da'vet etti. Lebbeyk diyerek dndler ve Raslullah'n yanna kotular. Bozulmu asker bu suretle topland. Harb saffn dzeltti, yeniden harbe giriildi, sonunda zafer kazanld. [192] Hads ile balk arasndaki uygunluk "Allah onlarn evlerini ve kabirlerini ate doldursun" szndedir. nk evlerini yakmakta nefislerine sarsntnn son derecesi olur. [193] Bala uygunluu "Y Allah! Mudar aleyhine baskn daha da iddetlendir" szndedir. sml Peygamber'in evld olan Arab kableleri Mudar ve Raba adlanyle iki byk kola ayrlyor. Kurey, Mudar'n en hlisidir. Bunlar gibi Hicaz'n dousunda oturan Huzayl, Esed, Temm, Dabbeh, Muzeyne gibi ka-bleler de henz kfir ve Allah Rasl'ne muhsm idiler. [194] Bala uygunluu "Y Allah! Sen onlarn topluluklarn bozup kr ve onlar sars.'" szndedir. Bu hezmet duasnda topluluklarnn dalmas bulunmakla beraber nefislerinin selmette kalmas vardr. Bu da tevbe etmeleri ve slm'a girmeleri umudunu ihtiva eder (Kastalln). [195] Hadsin bala uygunluu "Y Allah, Kurey'i Sana havale ederini.. " szlerinden alnr. Bunun ciheti aktr. [196] Hadsin bala uygunluu "Ve aleykum( = Sizin zerinize de olsun)" sznden alnr. nk bunun ma'ns "Sm, yn lm size de olsun" demektir. Bu ise Peygamber tarafndan yaplm bir duadr. [197] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in Rm Meliki Kaysar'a mektb gnderip iinde Kur'n'dan tam bir yet yazmas ve bununla onlan hidyet yoluna armas ynndendir. Mektubun tamm iki bb sonraki uzun Hrakl hadsi iinde gelecektir. [198] Yn Peygamber'in mrikleri altrmak iin onlar lehine Allah'n onlar hidyet etmesini du eylemesi bab. [199] Bala uygunluu son fkrasndaki duadr. Peygamber'in aleyhte du etmesi stenmiken,
310 / 2483

buhari

mmetine re'fet ve efkatinin kemlinden ve byk ahlkndan dolay, onlara hayr du etmitir. [200] Hadsteki ifdeler balktaki hususlarn bzsna dellet etmektedir. Bunlarn hangi ey zerine ldrlecekleri fkrasnn delili ise, bundan sonraki bbda, Al'den gelen hadstedir. Buhr bu fkra ile onu iaret etmitir. [201] Bala uygunluu "Peygamber Kisr'ya mektubunu gnderdi..." szndedir. Bu hadste Kelm ve kitabetle slm'a da'vet vardr. Kitabet, nutk yerine geer. Peygamber'in mektubunu gtren ilk muhacirlerden Abdullah ibn Huzfe es-Sehm'dir. Bahreyn Meliki Munzir ibn Sv, Kisr da Husrev Pervz idi. Peygamber'in bu bedduas kabul olunmu, Husrev Pervz, olu irveyh tarafndan karn deilerek ldrlmtr. Ondan i'tibren ran'n ikbli dnd, Hz. Umer zamannda tammiyle ykld. [202] el-Mide: 116 ile et-Tevbe: 31. yetleri de bunun benzeridir. [203] Dhye ibn Halfe el-Kelb, sahblerin en gzeli ve en kibar bir smas di. Birok kerreler Cibril, onun suretinde Peygamber'e vahiy getirmitir. O devrin en byk devletinin bakanna byle kibar, yakkl, gayet gzel bir eli gnderilmesinde son derece yksek bir seme gzellii de vardr. O zamanki Busr emrinin ismi Haris bn Eb emir el-Gassn'dir. Mektubu emirden alp Hrakliyus'a gtren, mehur Htem T'nn olu Adiyy idi. Dhye ile birlikte Kaysar'n yanna gitmilerdi. Bezzr'n Msned'mde rivayet edildii zere, mektubu Kaysar'n eline sunan, Dhye'dir. [204] Bu yalan fkrasnn tam tercemesi yledir: "nsanlara kar yalan sylemeyi brakmam olan kimse (sonradan) Allah'a kar da yalan sylemeyi brakmaz olduunu bildim". Metinde verilen terceme buna denk ve daha ak olduu iin tercih edilmitir. [205] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu hads kk lafz farklanyle Vahy Ki-tb'nda da gemi ve ilgili aklamalar orada verilmiti. Mslim Tercemesi, V, 411-421'de de bz rivayetler ve aklamalar; ve haiyede de dier devlet bakanlarna gnderilen mektblarn metinleri ve tercemeleri verilmiti. [206] Hadsin bala uygunluu, "Harbden evvel onlar s/m'a ar!" fkrasdr [207] Bala uygunluu "Raslullah ezan iitirse harbden kendini tutard" sznden alnr. nk balk "Harbden evvel slm'a da'vef'tir. Ezan ise onlarn hlini beyn eder. Yn o kavme slm da'velinin ulap ulamadn, ezann okunup okunmamas ortaya kor. Raslullah'm o vakte kadar baskn yapmayp beklemesi de durumu aydnla kavuturmak iindir. [208] Bu hads de bundan nce geen 153 rakaml hadsin baka bir yolla gelenidir. Buhr bu hadsin burada iki senedini de gstermitir. Hadsin son fkras es-Sfft: 177. yetinin lfzna yakndr. [209] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in insanlar slm'a da'vet ve insanlarla Tevhd Kelimesi'ni sylemelerine kadar savamas ynndendir. Hadsin mn Kitb'ndaki rivayetinde "Muhammed'in Allah'n Rasl olduunu i'tiraf etmelerine kadar" fkras da vardr. Zten Tevhd Kelimesi bu fkray da zmnen iine almaktadr. Hads bu ki fkray syleyip kabul ettiklerinde harbin kaldrlacan ifde etmektedir. Bu hususta baka tafsller de verilmitir. [210] Buhr Umer'inkini Zekt'ta; otununkini de mn'da getirmitir.
311 / 2483

buhari

[211] Hadsin bala uygunluu aktr. Tevriye edebiyatta mtekellimin uzan yakn iki ma'nya ihtimli olan bir lfz zikredip, muhatabn zihnine yakn ma'ny dndrerek, mtekellimin uzak ma'ny kasdetmesidir. [212] Bu hads de bundan ncekinin baka bir rivayetidir. [213] Bu hads dah bundan nceki senedle Abdullah bnu'l-Mubrek yoluyla mev-sldr. [214] Bu da Enes hadsinin baka bir yoldan dier bir rivayetidir. [215] Hadsin bala uygunluu aktr. Hads Hacc Kitb'nda da gemiti. [216] Bu, Buhr'nin Hacc Kitb'nda tammn getirdii hadsin bir parasdr. Bu para balktaki cevaz hkmne aka dellet edip kuvvetlendirmektedir. [217] Hadsin bala uygunluu: "Bizler zu'1-ka'deden kalan beinci gnde (yn yirmibeinde) Medine'den Raslullah'n beraberinde yola ktk..." szlerindedir. nk bu trh ayn sonudur. Bu hads de Hacc Kitb'nda, "Kiinin kadnlar adna sr kurbn kesmesi bbf'nda gemiti. [218] Hadsin bala delllii aktr. Hadsin sonunda Buhr "Bu" iaret ismi ile ez-Zuhr'nin mezhebini iaret etmitir ki, o da yledir: Seferin ramaznda balamas oru tutmamay mbh klmaz. nk o evvelinde ramazna eriip hazr olmutur. Buhr: Raslullah'm fiilinden sonuncusunun hkm alnr. nk sonuncusu evvelkini neshedicidir. Raslullah da Kedd'e yarnca orucu bozmutur... demitir. Raslullah'm oru bozma sebebi sefer, deil, gazadr; nk seferde oru tutmak ve tutmamak muhayyerdir. Eer tutulursa gnn orucunu tamamlamak vcib olur. Oru za'fa sebeb olursa, mchd iin orucu bozmak caiz olur. te bu hkm Raslullah'm bu son fiilinden alnr. Bu konular Oru Kitab'nda geti. [219] Bala uygunluk noktas "Veda etmek zere Raslullah'a geldik" szndedir. et-Tevd': Tef'l vezinde yolcu, kalan kimseleri ve kalan kimseler yolcuyu esenlemek ma'nsmadr... (Kaams Ter.). [220] nk Hlk'a ma'siyette mahlka itaat yoktur, itaat ancak ma'rftadr [221] Buhr hadsi burada iki senedle sevketmitir. Birinci hads Taharet ve Cumu-a'da geen hadsin bir parasdr. kinci hadsin bala uygunluu "mm bir kalkandr..." fkrasndadr. Buradaki "Ver" kelimesi lgatte arka ve n raa'-sna kullanlr. [222] Hadsin bala delllii "Harbde sabr ve sebat etmek zerine onlarla bey'at yapt" fkrasndan alnr. nk sabr zere bey'atlama, harbde kamamaktan ibarettir. Kur'n'da ad zikredilen o mbarek aacn aradan uzun zaman gemeden unutulup belirsiz olmas, sonra bu unutulmann bn Umer gibi bir sahb limi tarafndan "lh bir rahmet" saylmasnn sebebini, Nevev: "Altnda hayr cereyan etmesi, sekne ve Rdvan inmesi dolaysiyle mslmnlar fitneye dmekten korumaktr..." diye belirtmitir. Hakkaten Mslmanln ykselme devri Hu-deybiye bar ile balar. Bu barn da mstenedi bu aa altnda yaplan Rdvan Bey'at'dr. Bu kadar mhim bir vak'anm kendi altnda cereyan ettii bili nen aa unutulmam olayd, nsanlar ona muhakkak bir kudslik ykleyecek; ler ve taabbud edercesine ona ta'zm edeceklerdi. Bu da Tevhd Dni'ne aykrdr. [223] Raslullah le dier kumandanlar arasndaki fark udur: Raslullah her msl-mmn kendi nefsini ona feda etmesine hakk kazanr, dierleri ise byle deildir. Onun in Abdullah ibn Zeyd metindeki cevb vermitir. [224] Hadsin, balktaki "Bzlar lmek zere bey'at demitir" ksmna delllii son fkrada apak meydandadr. Bundan iki hads nce geen 165 rakaml Abdullah ibn Umer hadsinde bey'at maddesi "Harbde sebat edip dnmemek zerine"; bu Seleme hadsinde ise 'lmek zerine" diye belirtilmitir. Bu
312 / 2483

buhari

iki art arasnda hakikatte bir ayrlk lyoktur. nk Seleme hadsinde "lmek zerine bey'at" demek, lm tenli--[ kei muhakkak olsa bile dnmemek ve kamamak zere bey'at demektir. Yok-!j sa lmn muhakkak surette vuk'u istenmi deildir. Bu suretle her iki rivayet (bir ma'ny ifde etmi oluyor. Seleme ibnu'1-Ekva', sahblerin en yiidi ve harbde en sebatl smlarm-t dan birisi idi. Bundan tr Peygamber kendisini ikinci bey'atle lutuflandrmitr. [225] Bala uygunluu "Diri olduumuz mddete cihd etmek zere..." sznden alnr. nk bunun ma'ns onlarn harbde asla Peygamber'den kamayacaklarna dner. Bu hads Cihd Kitb'nn evvellerinde "Ktal zerine tevik b-b"nda da gemiti. [226] Bala uygunluu "Cihd etmek zere... " sznden alnr. nk onlarn cihd zerine bey'atlamalan, ancak harbden kamamalar zerine olmutur. [227] Bu balkta mme velayetini hiz olan hkmetle ferdler arasndaki mnsebetlere ve haklara iaret edilmitir ki, bu, slm idare hukukunun dayand en umm ve en esasl bir kaaidesidir. Buna dell olarak getirilen hadsin mazmunu daha hussdir; askerlikte kumandan ile askerler arasndaki itaat ve nizm mes'elesine dirdir. [228] Hadsin bala uygunluu "Sayamayacamz (yan takat getiremeyeceimiz) birok iler hakknda kesin ve iddetli emirler verir..." sznden kyas yoluyla alnr. nk hadsin indekiler askerin, stne, kumandanna kar mutlak itaati; kumandann da maiyyetindekilere takatleri dnda ar vazifeler ve iddetli emirler vermemesi m es'eteleridir. Asker disiplinde ve dar hukukta bu karlkl iki hakk ve vazfe ok nzik ve mhim bir mes'ele olduundan, sorann bu suli karsnda bn Mes'd gibi bir sahb limi bile ne cevb verecei hususunda tereddd gstermi, sonra Pey-gamber'in sretini dikkate alp cevb onunla istidlal etmitir. [229] Hadsin bala delllii "Gne ortadan meyledinceye kadar beklerdi" sznden alnr. Bu beklemenin hikmeti, nk rzgrlar ekseriya gnein meylinden sonra eser ve bununla da silhlarn ve harbin keskinliinin serinlemesi ve evikliin artmas meydana gelir. Balktaki hadse yakn bir metni Tirmiz Nu'mn ibn Mukrin hadsinden olmak zere rivayet etmitir (Ayn). Bu hads, biraz farkl olarak "Cennet kllarn parlts altndadr bb"n-da da gemiti. [230] Hadsin bala uygunluu "Y Raslallah, ben yeni evliyim, dedim ve kendisinden zin stedim; o da bana nden gitmeye izin verdi" szlerindedir. Buhr bu hadsi Sahh'inin. yirmi yerinde getirmitir. [231] nk bu belli bir itir, bunda bir aldatma yoktur; bir ekimeyi gerekrici deildir. Hadsin sonunda getirilen bu ksm, el-Mugre'ye ulaan bir senedle ulan-mtr; kopuk deildir. [232] Buhr bununla, bundan nce zikredilen Cbir hadsini kasdetmi ve bu hadsin tekerrrnden dolay da bu mikdr zkr ile yetinmitir. [233] Buhr bu hadsi Hemmm tarkinden Humus (Bete bir) Kitb'nda getirmitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Peygamberlerden bir peygamber gazaya gitti de: Lir kadnn bd'na mlik olan hibir erkek buna tbi' olmasn, dedi". Bu szyle o adamn kadnla zifafa girmesini kasdediyordu. Buhr o hadsi burada sevketmeyip, sdece iaretle yetindi. nk Buhr bir hadsin k yeri bir olduu zaman, onu aynen iki yerde tekrar etmemek deti zerine yrmtr. Zifaftan sonra gazaya giden kii, gnln cihda tam veremeyip zevcesine bal olacaktr. [234] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr. Hads bz farklarla daha nceleri de birka defa getirilmitir.
313 / 2483

buhari

[235] Bu, bundan nce zikredilen Enes hadsinin baka bir senedle rivayetidir. Bala delllii bellidir. [236] Yn korkunun vuk'u srasnda immn yalnz olarak tek bana keif ve tedbr iin kmas hakknda gelen hads bab. Bu balk hadssiz olarak sabit olmutur. Kirmn: Bunun fidesi, Buhr-nin artyle bireyin sabit olmadn bildirmek yhud buraya bir hads katmak iin bal yazd, fakat byle bir hadse tesadf etmedi yhud da bundan evvel geen hadsle yetindi, eklinde belirtmitir., (Ayn). [237] Buhr bunu, ma'nsyle Maz'de, Mekke fethi gazvesinde senedli olarak getirmitir [238] Bunu bnu Eb eybe senedli olarak rivayet etti. Buhr de Trihimde bu yol ile rivayet etti. Umer bu szleri bir mektubunda yazmtr. Bu szler bir i yapmak zere Beytu'l-Ml'den bir mal alan kimse, o ii hml ettiinde, nceden ald o maln ondan geri alnacana dellet eder. [239] Bu szler, Tvs'Ia Muchid'in gazve yapmak yolunda birey almay kerh grmediklerine dellet eder. [240] Hadsin bala delllii, Umer'in Allah yolunda zerine bir mchid bindirdii at, cihda giden kiiye bu cihd ii iin hibe edilmi olmas ynndendir. Eer at bir habs olmu olayd, satlmas- caiz olmazd. Peygamber'in "Sadakana dnme" sz de atn habsedilmi olmadna, cihd iine karlk verilmi olduuna dellet eder. [241] Bu da kendisinden nce geen hadsin benzeridir, u var ki, ancak rvler deiiktir. [242] Hadsin bala uygunluu "Onlar ykleyecek binek hayvan bulamyorum" szndedir. Peygamber'in bunu temenni etmesi, Rabb'inin rzs ve O'nun kelimesini en yksek klmak yolunda kendine harcayarak, kredicilerin derecelerinin en ykseine ulamaya hrs, sevabnn artmasna rabeti ve mmetinin bu hususta kendisini rnek edinip uymas iindir (Kastalln). [243] Bu sml'nin tammn rivayet ettii hadsin bir tarafdr. Buhr onu burada sevkettii kadar ksaltt. Bundan maksad Kays'n, Peygamber'in sancann sahibi olduunu demlendirmektir. [244] Bala uygunluu "Bayra yarn yle bir kimseye vereceim ki, Allah onu sever" szndedir. nk bu sz, bayran ayniyle bir ahsa hss olmadn, fakat Peygamber'in onu her gazvede istedii kimseye verir olduunu bildiriyor (Kastalln). [245] Hacn, Mekke'de Eb Kubeys Da'nn yamacnda ykseke bir yerdir. Bz limler "er-Rye" ile "el-Liv" arasnda fark vardr demilerdir. Bzlar da bunlar lgatte edeer kabul etmiler; farkn rf olduunu sylemilerdir. er-Rye: Sancaa denir... Rgb el-Mfredfnda: er-Rye, grlmek iin dikilmi almete denir, baresiyle beyn etmekle ru'yet maddesinden i'tibr etmitir... el-Liva: Bayraa denir... el-Liv seraskerin bayrana denir ki alem ve sancak olacaktr.. (Kaams Ter.) [246] Buhr S/fftJinin metinlerinde bu "cretli bab" ile "Peygamber'in livas bab", hadsleriyle birlikte tertb farkllyla gelmitir. Cumhur tarafndan rivayet edilen nshada "Peygamber'in livas bab" rree, "cretli bab" sonradr, Ynn'den tashih edilerek baslan Buhr nshalar da byledir. rih Ayn de bu nshay terch etmitir. Bz Buhr rvleri de bu iki bab ve hadslerini, bunun aksi bir surette takdim ve te'hr ederek rivayet etmilerdir. bn Hacer ile Kastalln bu aznln rivayetini almlardr.
314 / 2483

buhari

[247] Bunlar Abdurrazzk, bu ma'nda olarak kendilerinden senedleriyle rivayet etmitir. mamlarn bzs geri hizmet cretlileriyle cihd cretlileri arasnda ayrm yapm; bzlar da yapmamtr. [248] Bu Atiyye ibn Kays yedinci ylda dodu. Muviye devrinde gazaya gitti, yzo-nuncu ylda vefat etti denilmitir. Bu zt tabilerden idi, babas sahbdir de denilmitir. Bu Atyye'nin yapt , Eb Hanfe, Mlik ve afi'ye gre caiz olmaz; nk bu i mechl bir icredir... (Ayn) [249] Hadsin bala uygunluu "Bir hizmeti kiraladm" szndedir. Ya'l ibn Umeyye o srada yal bir insan olduu ve hizmet edecek yakn bulunmad iin bir hizmeti tutmutu. [250] Cbir ibn Abdillah'm Peygamber'den rivayet ettii bu hadsi Buhri Teyemmm Kitb'nn evvellerinde senediyle getirmiti. [251] Bala uygunluu "Korku salmak suretiyle yardm olundum" szndedir."Cevmi'u'I-Kelim " az sz ile ok ma'ny ine alan vecizelere denir. Hadsteki le murd Kur'n- Mbn'dir ki, her yeti, her cmlesi byle birer vec-ze olup Peygamber tarafndan tebl edilmitir. Hadslerde de byle veczeler oktur. Hadste saylan bu eyler Peygamber'in hussyetlerindendir. Bunlardan baka daha birok zellikleri dier hadslerde gelmitir. [252] Bala uygunluu "Ben'l-Asfar'n Meliki O'ndan korkuyor" szndedir. Arablar Romahlar'a "Asfar oullan" derler. Hadsin bu balk altnda zikredilmesinin bir mnsebeti de Hicaz le am arasndaki mesafenin bir ay yhud daha fazla olmasdr, denildi. Bu hads, uzun bir metin ile Vahy Ktb'nda gemiti. Buhar sdece buradaki bala dell olan ksmn getirdi. [253] Yce Allah bu yette kullarna dnydaki sefer iin azk hazrlamalarn emredince, onlara hiret azn rd etti ve takvaya tutunmalarn tledi. [254] Bala uygunluu "Ne yemek knn, ne de su tulumunu kendisiyle balayacamz birey bulamadk" szndedir. nk bu sz, sefer iin azk ykleyip tamaya dellet eder. [255] Bala uygunluu "Bizler azk edinirdik..." szndedir. [256] Bala uygunluu iki yerden alnr: Birincisi: Peygamber yemekleri istedi kav-lindendir. nk bu sz onlarn beraberlerinde azk olduuna dellet eder. kincisi de: "Yalnz sevk getirildi" sznden. Bu da bir azktr. Onlar gazvede iken yanlarnda bulunmutur (Ayn). [257] Bala uygunluu "nsanlarn azklar hafifledi" szndedir. Bu, Buhr'nin Mslim'den ayr olarak getirdii hadslerdendir. erket Kitb'nda da gemi idi. Bunda Peygamber'in yemek oaltma mu'cizesi ve Umer'in harikulade ted-brlilii grlmektedir. [258] Balkla hads arasndaki uygunluk "Bizler yz kii olduumuz hlde azklarmz boyunlarmz zerinde tayarak sefere ktk" szndedir [259] Bala uygunluu "Sen git de Abdurrahmn seni bineinin arkasna bindirsin! szndedir. [260] Hadsin bala uygunluu meydandadr [261] Hadsin bala uygunluu aktr. Bu, Veda Hacc'na giderken olmutu. Bu hacc seferiyle cihd seferine kys olunmutur [262] Bala uygunluu "Bir eee bindi ve Usme'yi de arka tarafna bindirdi" sz-lerindedir. [263] Bala uygunluu "Usme ibn Zeyd'i de bineinin arka tarafna bindirmiti" szndedir. Buhr bunu Namaz ve Maz Kitblar'nda da bz sened ve lfz farkhhklaryle getirmi ve oralardaki balklara dell yapmtr.
315 / 2483

buhari

[264] Hadsin bala delllii "Bir kimseye yardm edip hayvanna bindirmek" szndedir. nk kiiye yaplan bu bindirme yardm zengiyi ve dier eyleri tutmay mil olur. [265] Bunu shk bn Rhye kendi Msned'ind senedli olarak rivayet etmitir. [266] bn shk'n bumutbaasn da tna'nsyle Ahmed bn Hanbel rivayet etmitir. [267] Buhr balktaki ve bu rivyetlerdeki Kur'n lfz ile Mushaf kasdedildiine bu sz ile dell getirmek istemitir. Bundaki fiil ta'lmden olursa "Raslullah ve sahbleri dman diyarna sefer ederler ve orada Kur'n retirlerdi" demek olur. Kur'n retmek ifah telkn ile olduu gibi Mushaf'la da olur. Ve bu suretle sahblerin bilenleri bilmeyenlerine dman illerinde Kur'n retmi olduklar kabul edilebilir. Bu ise dman diyarna Mushaf'la seferin vukuunu ka bul ve i'tirftr [268] Raslullah'm Mushaf'la seferden nehyetmesi umm ve her hli mil deildir. Buradaki nehiy, seriyye hlindeki ete birliklerine iddir. nk onlarn duru-i | mu emn deildir. Mushaf gtrrlerse hakaaret grmesi ihtimli vardr. Fakat I byk ordu teekkllerinde bulunan askerler iin durum emn ve msid oldu-i undan Mushaf gtrmekte be's yoktur, caizdir. Sahbler de byle msid va-| ziyetlerde Kur'n retmekle megul olmulardr. Bu da durumun emniyeti i hlinde dman diyarna Mushaf gtrmenin cevazn gerektiricidir. Bu ictihd Eb Hanfe'nin mezhebidir... (Ayn'den zetle). [269] Hadsin bala delllii "AUhu ekber... "szndedir. "Hanbet Hayberu" cmlesi ihbr de olur, in de. Bunlara gre "Hayber harb oldu" yhud "Hayber harb olsun" denilmi olur. hbariye olmasn Peygamber'in onu ta'kben syledii szler kuvvetlendirir. Balarna gelecek olanlardan habersiz Hayber Yahdleri'nin sabahleyin erkenden bel, kazma, apalarn omuzlarna koyup tarlalarna doru gittiklerini grnce, Peygamber bu-lk grten tefe'l ile Hay-ber'in harb olacan istidlal etmitir. Peygamber'in szlerinin sonu es-Sfft: 176-177. yetlerinden ktibas edilmitir: ''imdi onlar arabuk bizim azabmz m istiyorlar? Fakat bu onlarn blgesine knce (teden beri) korkutulan onlarn sabah ne ktdr!" [270] Bu mutbaat Buhr, Nbvvet Almetleri Kitb'nda senedli olarak getirmitir. [271] Hadsin bala uygunluu, ma'nsndan alnr. nk bundaki ma'nnn hsl, Peygamber'in yksek sesle zikir ve duay kerh grmesidir. er-Ra'd: 10. ve 13. yetleri de gizli aikr her sz ve her nevi' temayller Allah'n ilminde m-sv olduunu bildirmektedir. [272] Hadsin bala delllii gizli deildir. Alak yerlerde tesbh etmek, Ynus Peygamber'in baln karnnda tesbh etmesinden istinbt edilmitir. Allah onu bu tesbhi ile karanlklardan kurtarmt. Peygamber de vdlerin ilerinde bu tesbhe imtisal etti ki Allah kendisini onlardan ve dmann erimesinden kurtarsn (Ayn). [273] Hadsin bala uygunluu "Ykseldiimizde tekbr ederdik" szndedir. nk bunun ma'ns "Yksek bir yere ktmz zaman tekbr ederdik"tir. Yksek meknlar zerine ykselme srasnda tekbr getirmek, gz o ykseklik zerine dt srada Yce Allah'n hereyden yksek ve byk olan Kibriya'sn bildirmek istemektir (Ayn). [274] Bu rivayetlerin hepsinden rendiimiz udur: Dima Allah'a dayanp gvenen Peygamber, harb gibi yksek irdelere dayanan seferlerde o balln arazlerin deimeleri vesilesiyle meydana kararak sahblerine gstermi ve onlarn rdelerini zaman zaman kuvvetlendirip ykseltmitir. [275] Nitekim bu "nallah" ziydesi, "Yolcunun gazveden dnd zaman syleyecei sz bb"ndaki Nfi' rivayetinde sabit olmutur (Kastalln). [276] Hadsin bala uygunluu "Kul hasta olduu yhud yolculuk ettii zaman... " szndedir.
316 / 2483

buhari

rih bnu Battal: "Hadsten alman hkm nafile ibdetlere mnhasrdr, farzlara mul yoktur. Farzlar hastalk ve yolculuk gibi sebeblerle dmezler" demitir (bn Hacer, Ayn, Kastalln). Rv es-Seksek: Ben de bunu bu suretle Eb Burde'den iittim, demi oluyor ki, hadsin bu sevkedili tarz, rivayet ilmi bakmndan ok kymetlidir. nk byle zaman, mekn ve ahslarn birbiriyle alkalarnn belirtilmesi, hadsin sa-hhlik ve salamlnn delilleri ve hidleri saylr. [277] Buhr bu konuda her iki hkm ifde eden iki hads getirdii iin bal soru eklinde yazmtr. [278] ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm, Ben Kurayza iine css olarak gitmiti. Ve bu vazifeyi yalnz bana gece gidip grmt. Bu vak'a, byle ilerde geceleyin yalnz sefer etmekte kerahet olmadn ifde eder. [279] Bu bn Umer hadsi ise geceleyin yalnz bana sefer etmenin kerahetine dellet etmektedir. Bu iki hads arasndaki hkm htilf yle giderilmitir: Cbir hadsi, yalnz olarak seferin zaruri olduu hllerde, yn casusluk ve haber alma gibi ilerde bunun caiz olduuna dellet eder. Byle bir zaruret ve iyilik sebebi olmayan hllerde ise umm olarak yalnz yolculuk etmenin kerih olduuna da dellet eder. bn Umer hadsi de zaruret hlleri dnda bunun kerahetini aka bildirir. [280] Bu Zekt'ta, hurmay tahmin etme babnda geen uzun hadsin bir parasdr. BuTadaki fiil hem tefa'ul, hem de tef'l babndan olarak gelmitir. Buna gre ma'nda kk bir deiiklik olacaktr. [281] Bala uygunluu "Hzl yrr idi". nk hzl yrmek, orta yrmenin stnde, daha iddetli bir yrytr. [282] Hadsin bala uygunluu "Yolda yry kzt zaman..." szndedir. Bu hads Umre'de, "Yolcuya yry kzt zaman ailesine dn abuklatrr bb"nda da gemiti. Bu hadslerde namazlar seferde cem' etme tatbikat da vardr. [283] Hadsin bala uygunluu son fkrasmdadir. Bu hadslerde yolcunun sefere id ilerini bitirince ailesinin yanna dnmeyi abuklatrmasnn emredilmesi, aile bakannmile yuvasndan ayr bulunduu srede aile ihtiylarnn birikmesi, bunlar bir an nce yerine getirmesi gayesine ma'tftur. "Aranzda bir sevgi ve rahmet yapi"(er-Rm: 21) yetinde va'dedilen le sevgisi, aile rahmet ve saadeti bu aile reislii vazifesinin zamannda yaplmasy-le salanr. [284] Hadsin bala cevbll aktr, [285] Bu da geen hadsin baka sened ve biraz farkl metin ile rivayetidir, balktaki soruya ak bir cevb vermektedir. [286] Peygamber bu adamn cihda katlabilmesini, ana-baba rzsna balamtr. Bu da o cihdn devlet tarafndan umm seferberlik veya huss surette farz olan cihd olmadn gsterir. Ana baba rzsna bal olan cihd, cihdn mecbur veya ihtiyar olmasna gre deiir. Bu rivayetteki cihdn gnll cihd olduunda bhe yoktur. Selef limlerinden birou: Devlete bir zaruret grlmedike ana-babadan izin istenir; devlete zaruret grlnce ihtiyar yn gnlllk kalkar, cihda katlmak vcib olur, demilerdir. [287] Bu hadste an taklmas aka zikr ve nehyedilmemi, yalnz kiriten yaplan gerdanlk yhud mutlak gerdanlklarn koparlmas emrolunmu ise de, halk C-hiliyet devrinden beri
317 / 2483

buhari

hayvan boyunlarna srmdan bomuk balamak ve buna da an takmak detinde bulunduundan, gerdanlklardan nehiyde an ve incik boncuk gibi eylerin taklmasndan nehiy de zarur olarak dhil bulunur. Bununla beraber, Drakutn'nin yine Eb Ber'den gelen rivayetinde, Raslullah'm bu 'ln zerine develerin boyunlarndaki btn anlarn koparld aka zikredilmitir. bnu'I-Cevz, limlerin hayvan boyunlarna taklan tasmann niin nehye-dildii hakkndaki grlerini ksma ayrarak yle aklamtr: a. Chiliyet halknn bunu nazar demesin, gz dokunmasn maksadyle takagelmi olmalardr ki, Peygamber bunlarn hayvan boyunlarndan hemen koparlp atlmasn emretmekle bu trl hurafelerin Allah'n emir ve takdirinden hibir ey deitiremiyeceini bildirmi oluyor. b. Hayvan gezip dolarken bu tasma ile boulmasn; teneffste, yaylmda hayvana glk vermesin; hareketindeki eviklie mni' olmasn diye koparlmas emredilmi olmasdr. c. Halkn bu taklan gerdanlklara an takmak alkanlnda bulunmasdr -ki Buhr'nin balktaki unvan buna dellet eder-, bunlar nehyetmekte, an sesiyle ordunun hareketinden dmann haberdr olmasna mni' olmak tedbri vardr... (Ayn). [288] Hadsin bala uygunluu "Git, kadnnla beraber hacc yap" sznden alnr. nk o bir orduya yazlmt, kadn da farz olan hacca gitmek istemiti. Peygamber onun kadnyle beraber hacc yapmasna izin verdi. nk, onun iin, kendisi hakknda nafile hacc ile kadn iin olan farz hacc tahsili bir yere gelmiti. Bunlarn bir yere gelmesi kendisi iin, bakalanyle hsl olacak olan srf cihddan daha faziletli olmutur (Ayn). Bu zt devlete da'vet olunan umm veya huss bir seferberlik zerine icabet etmi bir asker deil, fakat asker dvna adn yazdrm gnlllerden bir mchid olduu ve askerlii ihtiyar bulunduu iin kadn ile beraber hacca gitmesine izin verilmitir. [289] et-Tecesss: Tefa'ul vezninde, haber aratrmak ma'nsnadr. et-Csus: ve'l-Cess: erre dir gizliyi aratran kimseye.denir. el-Bahs: Bir nesnenin derinlik ve hakikatine ttla' iin sorup aratrmak.-et-Tabahhus: Bir nesneyi gerei gibi aratrmak ma'nsnadr (Kaams Ter.) yetin bala mnsebeti ya Tefsr'de gelecei zere bu bbda zikrolunan kssa bunun sebebi olmasdr, yhud da bundan kfirler casusunun hkm karlaca indir... (bn Hacer). [290] Bala uygunluu, yannda mektb bulunan bu mahfeli kadnn hkmnn css hkm olmas ynndendir. limler kfir casuslarnn ldrlmesinin cevaz hakknda htilf etmilerdir,. es-Suheyl yle dedi: Mektb yledir: "Amma ba'du: Ey Kurey cemati, Raslullah size bir ordu iinde yneldi ki, gece karanl gibi korkun olan bu ordu sel gibi akacaktr. Allah'a yemn ederim ki, RasluHah zerinize yalnz bana yrse de muhakkak Allah O'nu size glib klacak, sizin hakknzdaki va'dini O'na infaz edecektir. nk Allah O'nun velsi ve yardmcsdr (korumanza alnz, ve's-selm)" (Ayn). [291] Hadsin bala uygunluu "Peygamber o gmlei Abbs'a giydirdi" sznden alnr. Bu yle olmutur: Bedir gn Abbs, Kurey esirleri arasnda bulunuyordu. Yenilginin perianl ile zerinde gmlei de yoktu. Kendisine giydirilmek zere bir gmlek arand. Fakat Abbs uzun boylu olduundan ona yalnz Abdullah ibn Ubeyy'in gmlei denk gelmiti. Abdullah ibn Ubeyy de hemen gmleini Abbs'a hediye etmiti. Abdullah ibn Ubeyy ld zaman, stek zerine Peygamber (S) kendi gmleini karp onun cesedine giydirilmesi iin vermi ve bylece Bedir gn yapm olduu gmlek hediyesine karlk vermi oluyordu [292] Bala delllii ''Senin iradnla Allah'n bir tek kiiye hidyet vermesi..." szlerinden alnr. Bu hads daha nce de birka yerde gemi ve bz aklamalar verilmiti.
318 / 2483

buhari

[293] Taaccb, akln uzak sayd eylere erimekle sabit olan rh haletidir. Bunun Allah hakknda kullanlmas imknszdr. Bu dn imknszlktan dolay limler nasslarda gelen bu nevi' lfzlar rz le, mkfat ile tefsr etmilerdir. Hadsin ma'ns yledir: nsanlar mslmnlarla harb ediyorlar, esr dyorlar, zincirleniyorlar. Sonra mslmnlim hakikatini reniyor ve kendi istekleriyle mslmn oluyor, cennete giriyorlar. Allah da bunlarn cennetle mkfatlanmalarndan raz oluyor (bn Cevz'den Kastalln). Chiliyet devirlerinde esirlerin elleri, ayaklan zincirlerle balanr idi. slm'n ilk devirlerinde Arab'n ve btn beeriyetin bu eski deti zere esrler zincirlenmi, slm'n ykselme devri girince bu kaldrlarak "slm medeniyetinde esr atmak, esr olmak" derecesine ykselmitir. [294] Hadsin bala uygunluu "Kitb ehli m'mindir ki... onun da iki ecri vardr" szlerinden alnr. Onun iki ecri olunca, onun fazileti var demektir. u yetler dah iki cret alacak bu snf ifde etmektedir: "Bundan evvel kendilerine kitb verdiimiz (nice kimseler vardr ki) onlar buna (Kur'n'a) inanyorlar. Onlara Kur'n okunduu zaman; 'Buna inandk. bhesiz ki bu, Rabb 'imizden gelen bir haktr. Hakikat, biz bundan evvel de slm ' kabul etmi kimselerdik' dediler. te bunlara sabr (ve seb) ettiklerinden dolay mkfatlan iki defa verilecektir..." (el-Kasas: 52-54) [295] Buhr'nin deti budur: Haberde Kur'n'dakine uygun br lfz geldii zaman Kur'n'da vki' olan lfzn tefsirini de getirir, bunu iki maslahatn arasn cem' etmek ve ikisiyle de teberrk etmek iin yapar. Burada getirdii lfzlar sredendir ve onlarn bulunduu yetler iindeki ma'nlar yledir: "Biz nice memleketler helak ettik. yle ki (kh) geceleyin, kh onlar gndz uykusu uyurlarken azabmz gelip onlara att (el-A'rf: 4); "Allah ad ile andlaarak dediler ki: 'Ona ve ehline herhalde bir gece baskn yapalm..." (enNeml: 49); "(Sana) hay hay derler. Fakat senin yanndan ayrldklar zaman da onlardan bir gruh geceleyin senin syleyeceinden bakasn kurarlar. Allah onlarn gizlice ne plnlar kurduklarn yazyor. Onun iin sen onlardan yz evir. Allah'a gvenip dayan. Allah bir vekil olarak yeter" (en-Nis: 81). [296] Harbde kadnlarn ve ocuklarn ldrlmesi hakkndaki hkm soran zt, bn Cessme'nin kendisidir. Bunu bn Hibbn'n rivayetinde aka sylemitir. Ra-slullah'm "Muhrib mriklerin kadnlar ve ocuklar kendi cmialanndandr': cevb, bunlarn bilerek ldrlmelerini mbh klma deildir. Bu muhribleri ailelerinden ayrarak ldrmek mmkn olmayan zaruret hllerini mnhasrdr. Nitekim bundan sonraki hadsler bunu isbt eimektedir. [297] Bu, Muskaat Kitb'nda "Koruma Allah'a ve Rasl'ne iddir bb"nda geen ayr bir hadstir. [298] Burada Buhr, hadsin dier geli yollarn ve lfz farklarn belirtmektedir [299] Bu iki bbdaki hadslerin balklara uygunluu aktr. Sonuncu hadste u vardr: Rv kendi stadna: Size Fuln tahds yhud ihbar etti mi, deyip de, o da: Evet, dese yhud (burada olduu gibi) cevb karinesi olmakla beraber skt ettii zaman, ondan rivayet etmek caiz olur. Burada cevbdan skt etmitir (Ayn). [300] Hadsin bala uygunluu tamdr. nk hadsin bir parasdr. Bu hads ok kk bir farkla daha nce de gemiti. [301] Bala uygunluu yine tamdr. Bu hadste balktaki hkm iki ayr sahbden daha geldii iin ok kuvvetlenmi olmaktadr.
319 / 2483

buhari

Al'nin yakt bu topluluk, Al'nin h Hanln iddia eden Yahd Abdullah ibn Sebe'nin cematinden bulunuyorlarm. Eb Hanfe'ye gre dninden dnen ldrlmez, habsolunur. Bu hususta dninden dnenin Kitb ehli olmas, mrik olmas gibi mes'elelerde mctehid imamlarn ayr ayr ictihdlar ve tafsilleri vardr. [302] yetin tamm yledir: "Onun iin o kfredenlerle (harbde) karlatnz vakit boyunlarn vurun. Nihayet onlar mecalsiz bir hle getirdiiniz zaman artk ba sk tutun. Ondan sonra ise ya iyilik yapn yhud fidye aln. Yeter ki harb erbab arlklarm braksn. (Emir) byledir. Eer Allah dileseydi onlardan el-..' bet intikaam alrd. Fakat (harb) sizi birbirinizle imtihan etmesi iindir. Allah ,, yolunda ldrlenlerin amellerini asla boa karmaz" (Muhammed: 4). [303] Bu Summe hadsi Namaz Kitab, "Mrikin mescide girmesi bb"nda ve Mu-, lzeme bb'nda iki yerde geti. Maz'de Ben Hanfe hey'et bb'nda da gelecektir. Bu hadsin zeti udur: Peygamber Necd tarafna bir takm svrler gnderdi. Onlar Ben Hanfe kabilesinden Summe ibn Usl denilen bir adam getirdiler, onu mescidin direklerinden birine baladlar. Sonra Peygamber onu bandan zd. [304] Bu balkta getirilen yetlerle yerine iaret edilen Summe hadsi hatrlatlp, baka hads zikredilmemitir. [305] Yn bu sorunun cevb olacak hads, Misver ibn Mahreme'nin artlar Kitb'-nda rivayet ettii uzun Hudeybiye Sulhu hadsidir ki, bunda mehur Eb Basr kssas vardr. [306] Bala uygunluu yledir: Peygamber (S), onlarn obana yapm olduklar gz karma ve dier ikencelerin benzerini onlara uygulamtr. Peygamber on- larn gzlerini kzgn demirlerle yaknca, Buhr bundan bala yle istidlal etmitir: Onlarn gzlerini atele yakmak caiz olunca, mrikin msmi yakmas hlinde, ksas olarak onun da yaklmas caiz olur... (Kirman ve dierleri). Bir de hadsin sonunda rv Eb Klbe'nin syledii szyle, Peygamber'in onlara u yetin hkmn uyguladn haber vermi oluyor ki, bu da onlarn kendi iledikleri suun ayn ile ksas edildiklerini gsteren bir belgedir: "Allah 'a ve Rasl 'ne harb aanlarn, yeryznde fesdla koanlarn cezas, an~ cak ldrlmeleri; ya aslmalar yhud (sa) elleriyle (sol) ayaklarnn aprazvri kesilmesi yhud da bulunduklar yerden srlmeleridir. Bu onlarn dnydaki rsvyldr. hirette ise onlara pek byk bir azb da vardr" (el-Mide: 33). [307] Burada bb byle unvansz gelmitir. Bundan evvel de birok kerreler geti ki, bu unvansz bb, kendinden nceki bbdan fasl gibidir. [308] Bu hadsin kendinden ncekiyle mnsebeti, yaklmaya hakk kazanmayan kim- selere yakma cezas uygulamann caiz olmayaca ynndendir. nk Peygam- ber (S) bu hadste Azz ve Cell Allah'n o peygambere kendisini sran karncay yakmakla yetinmeyip, karncalardan bir mmeti yakmas sebebiyle azarladn haber vermitir. Eer o peygamber yalnz kendisini sran karncay yakm, olayd, bu yakma zerine azarlanmayacakt (Ayn). Bu kssann bir sebebi olduu rivayet edildi ki, o da udur: Hadste zikro-lunan o peygamber bir kye urad ki, o ky halkn iledikleri gnhlar sebebiyle Allah helak etmiti. O peygamber bir sre orada hayret ederek durdu da Y Rabb! Bunlarn iinde ocuklar, hayvanlar ve hi gnh ilememi kimseler vard, dedi. Sonra bir aa altna oturdu. te o srada ayan bir karnca sr m ve metindeki kssa cereyan etmi. Bylece Allah o peygamberi eziyet verici cinsin hepsi eziyet etmemi olsa da ldrlebilecei zerine tenbh etmitir (Kas-talln). [309] Hadsin bala uygunluu bellidir. [310] Ben'n-Nadr, Medine civarnda oturan byk bir Yahd kablesidir. Bu hicretin
320 / 2483

buhari

drdnc ylnda onlar onbe gn muhasara ettikten sonra olmutu, el-Har Sres'nden, evlerini ve hurmalklarm ykma yhud kkleri zerinde dikili brakma muhayyerliini fde eden bz yetler onlar hakknda inmiti. Bylece ykp yakma Allah'n izniyle olmu oluyor. Yhud [310] Burada bb byle unvansz gelmitir. Bundan evvel de birok kerreler geti ki, bu unvansz bb, kendinden nceki bbdan fasl gibidir. [310] Bu hadsin kendinden ncekiyle mnsebeti, yaklmaya hakk kazanmayan kim- selere yakma cezas uygulamann caiz olmayaca ynndendir. nk Peygam- ber (S) bu hadste Azz ve Cell Allah'n o peygambere kendisini sran karncay yakmakla yetinmeyip, karncalardan bir mmeti yakmas sebebiyle azarladn haber vermitir. Eer o peygamber yalnz kendisini sran karncay yakm, olayd, bu yakma zerine azarlanmayacakt (Ayn). Bu kssann bir sebebi olduu rivayet edildi ki, o da udur: Hadste zikro-lunan o peygamber bir kye urad ki, o ky halkn iledikleri gnhlar sebebiyle Allah helak etmiti. O peygamber bir sre orada hayret ederek durdu da Y Rabb! Bunlarn iinde ocuklar, hayvanlar ve hi gnh ilememi kimseler vard, dedi. Sonra bir aa altna oturdu. te o srada ayan bir karnca sr m ve metindeki kssa cereyan etmi. Bylece Allah o peygamberi eziyet verici cinsin hepsi eziyet etmemi olsa da ldrlebilecei zerine tenbh etmitir (Kas-talln). [310] Hadsin bala uygunluu bellidir. asker bir zaruret sebebiyle ve ictihdla yaplm, sonra vahiy ile dorulanmtr. [311] Bunlarn bakan Abdullah ibn Atk'tir. Dierleri Abdullah ibn Utbe, Mes'd ibn Sinan, Abdullah ibn Uneys'tir. Bu zengin Yahd Hendek gazasnda Medne etrafndaki Arab kabilelerine ok yardmda bulunarak Peygamber aleyhine harekete sevketmiti. [312] Bala uygunluu yledir: Eb Rfi' kendisine seslenen kimseye cevb verdii zaman, kendisi yatana yatm, uyku haylinde idi. Bu sebeble yerinden hareket etmedi ve yatandan kalkmad. u hlde onun hkm uyuyan kii hkmdr denildi. Bu vech, dierlerinden daha yakndr. Bununla beraber bundan sonraki hadste uyurken ldrld fkras da gelmitir. [313] Bu, geen hadsin baka bir tarkidir. Bunda Abdullah ibn Atk'in Eb Rfi'i kendi yatak odasnda uyurken ldrd aka sylenmitir. Balkla hads arasnda bundan daha ok mutbaat aranmaz. Yahd olan Eb Rfi', Hayber'de otururdu. Kendisinin Hayber mntkasnda salam yaplm bir kalesi vard. Bu zengin ve azgn Yahd'nin ldrlme sebebi, slm ve mslmnlar aleyhinde byk harcamalar yapmas ve tahriklerde bulunmasdr [314] Balk, hadsin bir paras olduu iin, aradaki uygunluk tamdr. [315] Buhr bu isndia hadsin uzun ve ksaltlm olarak geldiini gstermek istemitir. [316] Bu Eb mr'den gelen hadsi Mslim de rivayet etmitir. Buhr, hadsi bu farkl sened ve metinleriyle getirerek, yaygnlm ve salamln belirtmi olmaktadr. [317] "Had'a" lfz h'nm harekesiyle rivayet edilmi ve "Had'e" eklinin Pey-gamber'in kendi lgati ve telffuzu olduu naklolunmutur ki, bu Arab lgatlerinin en fash olandr. Bu surette "Had'e", binu merre, yn bir kerrelik bildiren masdrdr. Ma'ns bir kerre aldatmaktr. Buna^re "Harb had'adr" demek, harbde dman dman bir defa aldatr, ikiye hacet kalmaz demek olur. bn Esr en-Nihye'sinde: Bu konuda naklolunanlarm en fasihi ve vazh olan budur, demitir. Hadslerde "Harb hud'adr" veya "Hid'adir" ekilleri de gelmitir. Bunlara gre ma'n: ".Harb bir aldatmacadan ibarettir" veya "Harb bir nevi' aldatmadr" demek olur. Birer harb oyunu ve aldatmas olan manevralar, harb hud'alarma altrmak iin yaplan asker hareketlerdir.
321 / 2483

buhari

[318] Kisr, Farsa Husrev kelimesinin arabalatmlmi eklidir. Eski rn hkmdarlarna verilmi bir lakabdir. Kaysar da eski Roma ve Bizans imparatorlarnn lakabdr. Peygamber'in zamannda ran hkmdarlnda mehur Nirevn'n to-, runu Husrev Pervz bulunuyordu. Peygamber "Kisr helak olmutur" buyurmakla, Kisrmn lecei ve saltanatnn keceini kat'iyyetle haber vermitir. Ju mu'cize Umer zamannda tammiyle gereklemitir. "Kaysar da muhakkak helak olacak, ondan sonra kaysar olmayacaktr" eklinde muzr sgasyle verdii haberi de, srasyle m, Suriye ve Anadolu'da Kaysar hkimiyetinin zeval bulaca ve artk bir daha buralarda Rm hkimiyeti kurulmayacan bildirmitir. Bu mu'cize de trh iinde Emevler, Abbasler, Seluklular ve Osmanllar tarafndan gerekletirilmitir. [319] Hadsin bala uygunluu tamdr. Harb oyunu mslmnlar tarafndan oynandna gre Peygamber "Harb bir aldatmadr" buyurmakla mmeti harb oyunu, yn manevra yapmaya tevk etmi oluyor. Dman tarafndan oynanmas farzna gre de velev bir defa bile olsa, dman tuzana dlmemesi tavsiye edilmi oluyor. [320] Bu da ayn hadsin baka bir sahb tarafndan rivayetidir. Bunun da bala delllii tamd r [321] Bu hadste Muhammed ibn Mesleme'nin Ka'b'a syledii szler tevriyelidr ve balktaki hkm beyn edicidir. Mliki imamlarndan bnu'l-Arab harbde hud'-anm u ekillerinin caiz olduunu bildirmitir: a. Tevryeli szler syleyip cbmda zahirin hilafn murd etmek. b. Dmana pusu kurulmas ve harb fenninin gereine gre harb oyunlarnn kullanlmas. c. Zaruret hlinde, haram olan yalann da yerine gre tatbik edilmesi. Bu hads, "Silh rehn etme bb"nda gemiti, Magz'de de gelecektir. [322] Bu, geen hadsin ksaltlmdr. Balkla arasndaki uygunluk ciheti, ma'nsmdadr. nk bnu Mesleme, bnu'l-Eref i aldatp ldrmtr. te bu fetk, yn anszn hcum edip ldrmektir. Onu aldattktan sonra anszn ldrmek nasl olur? dersen, cevb udur: nk o ahdi bozdu ve Peygamber'le harb etmek zerine yardm etti ve onu hicvedip ktledi... (Kastalln). [323] Bala uygunluu "Peygamber hurma aalaryla korunmaya balad" sznden alnmas mmkin olur. nk bunun ma'ns bn Sayyd'n annesi grmes i n diye kendisini hurma aalar arkasna gizlemeye balad, demektir. te bu, re aramak ve saknmaktr. nk bn Sayyd'n annesi, fesadndan korkulacak kimselerdendir (Ayn). [324] Buhr burada iaret ettii hadslerden Sehl'inkini Hendek gazvesinde, Enes'in-kini Hendek kazma'da, Yezd'inkini de Hayber gazvesinde senedleriyle getirmitir [325] Hadsin bala uygunluu "Peygamber, Abdullah ibn Revha'nn recezini (yn ksa vezinli iirini) okuyordu" ve "Bunlar okurken de sesini ykseltiyordu" fi kr alarmdadr. er-Recez, iirden bir nevi'dir ki, vezni alt kerre mstef iln'dr. Harfleri az ve paralar birbirine yakn olduu iin recez ismi verildi... el-rticz, ifti'l vezninde urcze okumaktr. el-Urcze, recez bahrinden ka-Sde gibi olan iire denir ki, her msra' tek bana kasde olur (Kactms Ter.). [326] Baln ma'ns, hayr ehline byle kimseye Peygamber'in fiiline uyarak sebat duas yapmalar gerekir demektir. Hadsin buna uygunluu, Cerr'in ikyeti zerine Peygamber'in, kalbin bulunduu blge olan gose vurup, ona sebat duas yapmasdr. Bunda at biniciliine bir tevk de vardr. [327] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Sehl ibnSa'd (R) Medine'de en son kalan sahbdir. Vefat takriben yz yanda iken, 91 hicret senesinde olmutur.
322 / 2483

buhari

[328] Katde'nin bu szn Abdurrazzk kendi tefsirinde Ma'mer'den; o da Kat-de'den olmak zere rivayet etmitir. "Rh", Muchid'e gre zafer: Ahfe ve Eb Ubeyde'ye gre devlet ma'nsna istiare edilmitir. [329] Hadsin bala uygunluu son fkrasndaki "Birbirinizi seviniz, ihtilf etmeyiniz" kavlindedir. [330] Bunlar Eb Sufyn'n kans, Bedir'de ldrlenlerden Utbe ibn Raba'nn kz Hind, krime'nin kans mm Hakm, Hlid'in kzkardei Ftima ve dier birtakm Kureyli kadnlardr ki, intikaam almak iin orduya katlmlard. [331] Uhud bozgununda Peygamber'in yannda kalan bu oniki kii. Eb Bekr, Umer, , Al, Abdurrahmn ibn Avf, Sa'd ibn Eb Vakkaas, Talha ibn Ubeydillah, Zu-! beyr ibnu'l-Avvm, Eb Ubeyde ibnu'l-Cerrh, Habbb ibnu'I-Munzir, Sa'd ! ibn Muz, Useyd ibn Hudayr olarak saylmtr, ibn Sa'd bunlarn ondrt kii olduklarn; yedisi Muhacirler'den, yedisi de Ensr'dan bulunduunu bildirmitir. [332] Hadsin bala uygunluu, Uhud bozgunluu, elli okunun Peygamber'in "Yerinizden ayrlmaynz" emrine muhalefet etmeleri ve kendi kumandanlar Abdullah ibn Cubeyr'e isyan etmi olmalar sebebiyle meydana gelmi olmasdr (Feth'l-Br). [333] Hads, Cihd Kitbi'nda birok kerreler geti. Bala uygunluu da aktr. [334] Hadsin bala uygunluu "Y sabhh... diye haykrdm" szlerindedir. Bu baln konulmas, byle armann nehyedilmi olan Chiliyet armalarndan olmadn bildirmektir. nk bu, kfirler zerine bir imdd stemedir. [335] Bala uygunluu meydandadr. Baln bir ksm bundan nceki Seleme h; dsinin bir parasdr. Bu gibi yerlerde bunlar sylemek, nehyedilm olan C; hiliyet devri vnmelerinden deildir. [336] Bala uygunluu ma'nsndan alnr. Sa'd ibn Muz, Hendek harbinde yaraland iin Medine Mescidi'he kurulan bir shhiye adrnda Refde Kadn tarafndan tedv edilmekteydi. Kurayza oullan da Sa'd ibn Muz'n hkmnn Tevrat hkmne uygun olduunu 'tirf etmilerdir. Zamanmz hukukuna gre de hkm byledir. Vatana hyanet eden, dmanla birleerek vatandalarna kar silh kullanan... kimsenin cezas dmdr. el-Ahzb: 26-27. yetleri, Kurayzahlar'm bu hllerini ifde eder. [337] Bala uygunluu Peygamber'in, Abdullah ibn HataPin tutulup ldrlmesini emretmi olmas ynndendir. nk Allah ve Rasl'nden sapm, slm'a girdikten sonra dnden dnm, kendisine hizmet eden bir mslmn ldrm, Raslulah' devaml hicveder olmutur. Onun iki tane arkc kadn vard, bunlar mslmnlar hicveden iirleri okuyup tegann ediyorlard. te bu byk sulardan dolay umm afvdan istisna edilmi, Makaam ile Zemzem arasnda ldrlmtr (Ayn ve Kastalln). [338] Bu balkta mes'ele vardr. Hadste bunlarn cevb bulunur: a. Kii kendisinin esr edilmesini ister mi, stemez mi? b. Kendisini esrlie teslm etmeyenin hkm? c. ldrlmesi srasnda iki rek'at namaz klan kiinin hkm [339] Buradaki iki beyit, bn shk'n on beyit olarak sevkettii bir kasidedendir. O kasidenin evveli yledir: Lekad cemaa'l-ahzbu havl ve elebb Kabilehum ve's-tecme klle mecma'in
323 / 2483

buhari

Bu kasidenin 10 beyitlik ksm, Mehmed Zihn, el-Hakaak, s. 22-23'de ak-lamasyle beraber mevcddur. [340] Hubeyb'in bu fiili ancak o, bunu Peygamber'in haytnda iledii ve Peygam-ber'in de bunu gzel sayd iin snnet olmutur. Bu iki rek'at Peygamber'in zdhs Zeyd ibn Harise de, kendisini bir adam ldrmek stedii zaman Peygamber'in haytnda klmtr. Nitekim biz bunu bn Sa'd'a varan bir senedle es-Suheyl yolundan rivayet ettik (Kastalln). [341] Hads, balktaki mes'elenin hkmn beyn etmektedir. Birinci mes'elenin cevb "O ahd ve msk ile kii onlarn yanna indiler" sznde; ikincinin hkm "Seriyye kumandan sim: Bana gelince, Allah'a yemn ederim ki ben bu gn kfirin ahdine inmem" sznde; ncnn hkm de Hubeyb'in Beni brakn da iki rek'at namaz klaym, dedi. Onlar da braktlar, o da iki rek'at namaz kld" szndedir. Hubeyb'in hl tercemesi: slm Ans., V, 574-575; el-Hakaatk, 22-23. Buhr bu hadsi Cihd (rak: 244), Maz (rak: 38) ve Tevhd (rak: 3) Ki-tblan'nda getirmitir. [342] Buhr bunu Et'me ve Nikh Kitblan'nda senediyle getirmitir. [343] Hads, dman tarafndan esr alnm mslmnn mslmn devletince veya mslmnlarca esrlikten kurtarlmasnn vcbunu ifde etmektedir. Dier va-zfeler de bu vucba dhildir. Bu itima vazifelerin yerine getirilmesinin kifye nev'inden farz olduu grnde olan mctehidler de vardr. [344] Hadsin bala dellli "Esrin kurtarlmas... " fkrasndadr. Al'nin byle kuvvetli bir yemn ile fde ettii bu hakikat, ilerin bu yolda vki' olan bo iddialarn reddiyedir. [345] Abbs'n esrlii Bedir harbinde olmutu. Abbs ok periand. Bu srada En-sr, Abbs'n kurtulu fidyesinin kendisine balanmasn istediler. Bu isteme ; slbu da son derece nziktir. yle ki, Ensr Peygamber'e: "Amcanz Abbs" I demeyip, "Kzkardeimizin olu" diyerek Abb s' kendilerine izafe etmelerindir. Hlbuki Ensr, Abbs'n deil, onun babas Abdulmuttalib'in daylardr. ' I;nk Abdulmuttalib'in anas Selm bintu Amr, Neccr oullar'ndandir. u F hlde Ensr'm Abbs'a dayl bu suretledir. Bylece Abbs' kendilerine iz-\ fe ederek fidyesinin balanmasn istemekte Peygamber'e kar iltimas ve minnet I arln hafifletmek dncesi vardr. Peygamber dn ve hukuk ilerine iltimas sokmamak iin bu teklfi reddetmitir. [346] Buhr bunu "Mescid'de taksim bb"nda senedli olarak getirmitir. Bu hadste Abbs'n vaktiyle Bedir'de kendisi ve Akl iin dedii fidyelerin karl, kendisine mslmn olduktan sonra bu Bahreyn mallarndan faz-asyle verilmitir. Bala uygunluu, Abbs'n Bedir'de fidye demi olduudur. [347] Bala uygunluu Cubeyr'in Medine'ye Bedir esirlerini fidye mukaabilinde kurtarmak iin grmeye gelmi olmasdr. Kendisi yle demitir: "Ben ikindiden sonra Medine'ye vardm. Yorgun olduum in mescidde uzanp yattm. Derken akam namaz ikaamet edildi. Raslullah'n Ve't-Tri ve kitabin mestrn Sresini okuduunu iitince korku iinde kalktm. Mescidden kncaya kadar dikeldim. slm sevgisinin kalbime ilk girdii gn, odur." Bu Namaz Kitb'nda da gemiti. [348] Buhr bu balkta, hkm aka bildirmedi, nk bu konuda tafsl ve mc-tehid imamlar arasnda gr ayrl vardr. [349] Bu hadsi Mslim daha geni bir metinle getirmitir. Oradan bunun Huneyn seferinde vuku' bulduunu, casusun svr olduunu, slm ordusu iinde dosta konuup grt ve yiyip itii srada inceden inceye askerin hllerini gzden geirdiini reniyoruz. en-Nefel: Kumandann bir tehlikeyi nlemek iin o ii yapana karlk olarak art kld fazla
324 / 2483

buhari

atyyedir. es-Seleb: ldrlen dman askerinin binei, silh, heybe ve yk dengin-de bulunup, hayvan zerinde ykl malna denir. mm Mlik, islm diyarna izinsiz gelen harb hakknda ta'yn edilecek hk-! m devlet bakanna ve hkmetin re'yine brakmtr. [ Evzve afi, eer emnsz ve izinsiz gelen harb elilikle ve dman tarafndar. siys bir vazfe ile geldiini iddia ederse bu iddias kabul olunur, demilerdir... Eer emnsz ve izinsiz gelen harb css olursa, bu hadsten alnan hkme gre ldrlr; bu konuda limlerin icm' vardr. Css, harb olmaz da mu-hedeli bir devlete mensb olursa yhud zmm olursa Mlik ve Evz'ye gre bu css, and bozmu saylr; devlet isterse kle yapar, isterse ldrr; ldrlmesi caizdir, demilerdir... [350] Bu hads Cenaze ve Umer'in Menkb Kitblar'nda daha uzun bir metinle getirilmitir. Bu hadslerde Umer'in vurulduu gn kendisinden sonra yerine geecek olan devlet bakanna Muhacirler, Ensr, vilyetler, bedevler ve zimmet ehli olan Hristyanlar ve Yahudiler hakknda btn bu gruplarn haklarn ayr [ ayr dile getirerek haklarnn korunmasn vasiyyet etmitir. Buradaki metinde bilhassa Allah'n ve Rasl'nn zimmetinde yn ahd ve emmnda olan Kitb ehli azklklarla ilgili devlet taahhdlerinin tastamam yerine getirilmesini, onlara tannan dn hrriyeti, can ve mal emniyeti ve dier haklarn korunulmasi ve gerektiinde slm devletinin korumay taahhd eyledii bu haklarn korunmas yolunda muharebe edilmesini -nk Kitb ehli aznlklar, bu haklarnn korunmas karlnda slm devletine cizye adnda bir vergi derler- ve onlarn ancak takat getirebilecekleri mikdrda cizye demekle mkellef tutulmalarn, onlarn esr ve kle yaplmayacan vasiyet etmitir. Umer'in bu mhim vasiyyeti, o ok acl hlde ve lm eiinde bile insan haklarnn korunmasna ne kadar ehemmiyet verdiini ve ne kadar byk gnll bir devlet bakan olduunu gsterir. Allah ondan rzt olsun! [351] el-Firabr yolundan gelen btn nshalarda bu iki balk byle arka arkaya ve aralarnda hads olmakszn gelmitir. Ancak Eb Al ibnu ebbye'nn Firab-ri'den gelen nshasnda "Hey'etlere atiyye verilmesi" bab, "Zimmet ehline efaat istenir mi?" babndan sonra gelmitir ki, sml nshasnda da byledir. Bu, daha dorudur ve bununla mkillik ortadan kalkar. nk gelecek bn Abbs hadsinde "Hey'etlere izin ve atiyye veriniz" kavli bulunduundan, bu bala uygun olur. Buhr bu iki bal koyup, buraya uygun decek bir hads bulmak iin aralarn bo brakm, fakat byle bir hadse tesadf etmemi gibidir. en-Nesef aslda birinci bal drp ikincisi ile yetinmitir (bn Ha-cer ve dierleri). [352] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in sefirlere ve gnderilen hey'etlere izin ve atyyeler vermelerini, bu siys ve meden snnetlerini sahblerin de aynen devam ettirmelerini vasiyet etmi olmasdr. bn Abbs'm "unuttum" dedii nc vasiyyet hakknda sarihler, bunun, hazrlanm olan Usme ordusunun Suriye zerine gnderilmesi veya Yahd ve Hristiyanlar'm kendi peygamberlerinin kabirlerine putperestlik derecesinde gsterdikleri hrmet gibi kendi kabrine hrmet edilmemesi vasiyeti olabilir, demilerdir. Bu sonuncu ihtiml Cenazeler Kitb'nda geen e hadsinde kesin olarak gemiti. [353] Bu ta'Iki el-Kaad smfl, Ahkmu'l-Kur'n Kitb'nz Ahmed ibnu'l-Ma'dl'den; o da Ya'kb ibn Muhammed'den; o da Mlik ibn Enes'ten senediyle rivayet etmitir. el-Arc, Mekke yolu ile Thme arasnda byk bir karyedir. Medne'den yetmisekiz mil uzaklktadr (Kastalln). [354] Hadsin bala uygunluu "Bunu satn al da bayram gnleri iin ve hey etler geldii gnler iin bununla sslen" szndedir.
325 / 2483

buhari

Bayram, cumua gibi toplant gnlerinde gzel elbiseler giymek, "Ey Adem oullan, mescide her gidiinizde znetinizi taknnz, fakat israf etmeyiniz. nk Allah israf edenleri sevmez. De ki; Allah 'in kullarnn zneti iin yaratt eyleri kim haram edebilir?" (el-A'rf: 31) yeti ve dier yet ve hadslerle emredilmi bir husustur. Yalnz byle giyim kuamla iftihar etmemek, dier kullar horlamamak, tevzu'lu ve vakaarl olmak, yn sslenmede an gitmemek ess olacaktr. [355] Yn: "Sen bir khinsin, bundan ileri geme" buyurdu. Umer'in bundan sonra Peygamber'den onu vurmak hususunda izin istediinde Peygamber'in "n yekunhu" szndeki "Kne"ye bitiik zamr "Kne"nin haberidir ve munfasl zamr yerine ikaame edilmitir. O "Kne"lerin simleri de mstetir zamirlerdir. [356] Bu uzun hadsin bb balna uygunluu "Sen benim Allah'n Rasl olduuma ehdet eder misin?" sorusundadr. nk bu soru slm' ocua arzet-mektir, zira bn Sayyd, o zaman henz erlik devresine ulamam bir ocuktu. Eb Sad'in hadsinde Peygamber'in mn ikrar "mentu billahi ve mel-iketihi ve kutubihi ve rusulihi ve'l-yevmVl-hir" eklinde olup, ment'nn be maddesini toplamtr. [357] Bu balk hadsin bir parasdr. Sad ibn Eb Sad'in bu hadsi Cizye Kitab1 -nda senedli olarak gelecektir. Buhr bu balkta sdece o hadse aret etmekle yetinmitir. Peygamber'in bu sznn ma'ns, slm'a girin ki dnyda ldrlmekten, cizye vermekten; hirette de ikaabdan ve atete devaml kalmaktan selmette olun demektir. [358] Raslullah'n "Ak bize bir ev brakt m ki?" szne gre, kendisinin Mekke'de Him ibn Abdi Menf'tan kalma bir evi vard. Mekke fethinden sonra Peygamber Kurey'ten mslmn olanlarn kalblerin altrmak iin, onlarn slm'dan evvelki tasarruflarn yerinde brakmt. Bu suretle bu ev yine Akl'-in mlkiyetinde kald. te hadsin bala uygunluk noktas budur. Chiliyette-ki tasarrufunu Akl'e brakm olunca, islm'dan sonraki evleviyet yoluyla olur, demektir. Bu hadsin bir rivayeti Hacc'da gemi, orada da bilgi verilmiti. [359] Hadsin bala uygunluu "Bu arazler elbet onlarn beldeleridir. Onlar Chi-liyette bu arazler zerine harb ettiler, yine onlar bu arazler zerinde slm'a girdiler" szlerinden alnmas mmkin olur. nk Medne halk slm'a girdiler; onlar memleketleri harble alnanlar olmadlar, yle olsayd arazleri ms-lmnlara ganimet olurdu (Ayn). Mlik'ten, Umer devrinde devlet koruluklarndaki deve ve atlarn saysnn krk bine ulat haberi gelmitir. Umer'in koru muhafz mirine verdii bu emirnameyi hadsiler cematinden yalnz Buhr rivayet etmitir. Drakutn bu haber hakknda garbdir, sahihtir demitir. [360] Bahm ma'ns "Devletin umm kuvvetlerinin mikdnn anlamak iin devlet bakannn harb ve dier sebeblerle ordu saysn ve dier eyleri saydrp yazdrmas bb"dr. Hadsin bu bala uygunluu bellidir. Hadsteki binbeyz says, Hudeybiye seferine katlan sahblerin says hakkndaki iki rivayetten birisine uygundur. Dger rivayette Hudeybiye'ye katlanlarn says bindrtyz idi. Huzeyfe bu hadsinde zet olarak: "Biz Peygamber zamannda binbeyz kiilik bir kuvvetle korku nedir bilmezdik. Vefatndan sonra yle kt duruma dtk ki, imdi o yiit kiiler mslmnlarm okluuna ramen mescide kamaz oldular ve namazlarn evlerinde klmak zorunluluuna dtler" demek istemitir. Bu garb hlin sebebi, Nevev'nin dedii gibi, Peygamber'in vefatndan sonra Usmn'n" ehdeti, Cemel, Sffn ... fitnelerinin cereyan ettii gnlerde bz sahbler fitneye karmak thmetinden ekinerek evlerinden kmamlar ve namazlarn evlerinde klmlardr. [361] Bu hadsi Mslim, Ahmed, en-Nes ve bnu Mce rivayet etmilerdir, Mslim Imn'da; en-Nes es-Sre'dc getirmilerdir.
326 / 2483

buhari

[362] Bu hadste de cihd iin kmas taayyn edenlerin yazlmas detini bildirme vardr. Bu hads Hacc'da ve Cihd'da da gemiti. [363] Hadsin bala uygunluu son fkrasidr. Bu hadste Peygamber'n Bill'e i'ln ettirdii "Cennete yalnz mslmn girer" fkras, zahirine gre intihar edenin mslim olmadna dellet eder. Ha-kkatte ise bu mntehirin mslmn olmamas, intiharn eseri ve cezas deildir. Her hkm vahiy le te'yd edilmi olan Peygamber'e, yine vahiyle bildirilmi baka bir sebebin eseridir. O cmleden en yakn olarak hatra gelen sebeb, ms-lmnlkta haram olduu kesin olan intihar hall i'tikaad ederek, kendi eliyle haytna son vermi olmasdr. nk cumhura gre intihar eden dnden km deildir, zerine cenaze namaz klnr. [364] Hadsin bala uygunluu "Sonra Hlid ibnu 7- Veld emr ta 'yn edilmeksizin kumandanl zerine ald'' szlerindedir. Vkd'nin rivayetine gre, Raslullah Mte'ye bir ordu hazrlayp gnderirken, bu orduya Zeyd ibn Hrse'yi bakumandan ta'yn etmi ve muharebede Zeyd ehd derse yerine Ca'fer ibn Eb Tlib gesin; o da ehd derse Abdullah bn Revha kumanday ele alsn; o da ehd derse ordu uygun grd birini kendine kumandan sesin buyurmutu. Mte'de iki ordu kar karya gelince, Raslullah Medne'de minberi zerine oturmu ve Medine ile m aras mesafe kendisine alm, askerin muharebesini aktan grerek kumandann arka arkaya ehd dtklerini ve en sonunda Hld'in kendiliinden kumanday ele alp zafere ulatn sahbleri-ne haber vermitir. Hi bhesiz bu hdiseleri olduklar gibi bilip haber vermesi, O'nun mu'cizeleri cmlesindendir. [365] Hadsin bala uygunluu "Kendi kavimlerine kar imdd istediler, Peygamber de onlara Ensr'dan yetmi kii ile imdd etti" szlerindedir. Mane Kuyusu facias, Uhud'dan drt ay sonra, drdnc hicret ylnn safer aynda meydana gelmitir. O kabilelerden bz kimselerin ahd ve misk ve Peygamber'den slm' retmek zere yardm stemeleri sebebiyle Suffe ehlinden yetmi kadar yetimi ve Kur'n' ok okuduklar iin "Kurr" ad verilen bu sahbleri Munzir ibn mir eI-Hazrec(R)'nin maiyyetinde Necd'e gndermiti. Bu seriyyeye siyerciler "Bi'ru Mane seriyyesi", "Seriyyetu'lKurr"; "Munzir ibn mir seriyyesi" adlarn verirler. Buhr bu hadsi imdiye kadar birka kerreler getirdi; Maz'de ve Tbb'da da getirecektir [366] Hadsin bala uygunluu aktr. bnu'l-Cevz: Peygamber'in zaferden sonra gn orada kaamet etmesi, gale benin te'srini ortaya koymak; slm hkmleri ve detlerini tenfz etmek ve alnan ganimetleri taksm etmek iindi, demitir (Ayn). Bu gnlk ikaamette ordunun istirahat etmesi ve dmann geride olabilecek kuvvetlerine "te biz burada ikaamet ediyoruz; eer kuvvetiniz varsa geliniz" dye bir meydan okuma hikmeti de vardr (Kastalln). [367] Muz ibn Abdi'l-A'l'nn mutbaasm el-sml senedli olarak rivayet etmitir. Abdu'1A'l ibn Abd'1-A'l es-Smi'nin mutbaasm da mm Mslim rivayet etmitir. [368] Rfi' ibn Hadc hadsi uzun bir metinle erket Ktb'nda gemiti. Bunun bala delllii meydandadr. [369] Bu hads de Hace'da "Peygamber ka umre yapt?" babnda gemiti... [370] Bu mes'elede hukukular arasnda gr ayrl bulunduu iin Buhr cevb ve hkm aka belirtmeyp, byle soru eklinde brakmtr. [371] Bu Abdullah ibn Numeyr hadsi balktaki soruya olumlu cevb tekil etmektedir.
327 / 2483

buhari

Bundaki ikinci vak'a, Peygamber'den sonra Rmlar'la yaplan Yermk harbinde meydana gelmitir [372] Bu, yukarda zikredilen hadsin baka bir tarkten rivayetidir. Bunda Yahya el- Kattan, yukarda zikrolunan Ubeydullah'a muhalefet etmitir. nk klenin de, atn da geri verilmesini Peygamber'den sonrada klmtr. [373] Bu da yukarda geen iki tarka da muhalif olmak zere gelen dier bir rivayet tarkidir. nk burada at kssasnn Eb Bekr'in devlet bakanl gnlerinde olduunu aka sylemitir. Bu rivayetler balktaki soruya cevb tekil etmektedirler. Bu konuda mc-' tehid imamlar arasnda gr ayrl olduunu daha nce sylemitik. [374] Bu balktaki "er-Retne" kelimesinin dellet ettii ma'n daha ummdir. Arab-. a'dan baka herhangi bir yabanc dil le konumay iine alr. er-Retne, sehbe ve kitabe vezinlerinde, Arab lisndan gayr lisnla tekellm eylemek ma'nsnadr; birinci bbdan masdrdr. el-Muriane, mufale vezninde bu dah bir adama Arabi'den baka lisnla tekellm eylemek ma'nsnadr. ei-Tertun, teful vezninde, Arabi'den gayr lisnla sylemek ma'nsna-dr (Kaams Ter.). [375] Bu er-Rm: 22. yeti, beeriyetteki renk ve dil ayrlklarnn Allah'n yetlerinden olduunu bildirdiinden, bala uygunluu aktr. Buhr bu iki yeti balkta zikretmekle, Peygamber'in her lisn bildiine j iaret etmi gibidir. nk Peygamber, eit eit dillerle konuan btn beer j, kavimlerinin hepsine peygamber gnderilmitir. Raslln byle umm ol-masyle, her beer cemiyeti O'nun kavmidir ve onlarla anlaabilmek iin btn milletlerin dillerini tanmas gerekir. Maamfh bu anlama gvenilir tercmanlar aracl ile de olabilir. Risletin umumliine gelince: "De ki: Ey insanlar b-hesiz ben gklerin ve yerin mlkne mlik olan, kendisinden baka hibir tann bulunmayan, hem dirilten, hem ldren Allah 'in size, hepinize gnderdii ra-stym.." (el-A'rf: 158) hitbiyle ird ve hidyet vazifesinin umumliini ifde etmitir. [376] Hadsin bala uygunluu Peygamber'in Farsa Sr kelimesini tekellm etmesidir. Sr, Farsa'da misafir iin hazrlanan ve misafir da'vet olunan yemee denir. [377] Bu hadsin bala uygunluu, Raslullah'n bir Habe kelimesi olan "Seneh, seneh" szn kullanm olmasdr. Eb Heysem, metindeki "Hatta zukire"yi "Hatta dukine" diye rivayet etmitir ki, "ok giyildiinden rengi bozulmu" demektir. [378] Hadsin bala uygunluu Peygamber'in yabanc bir ta'br olan "Kah kah" kelimesini kullanm olmasdr. Bu kelimenin kfin fethas ve kesresi ile, sonu sknlu veya tenvinl olarak birka trl telffuzu vardr. Kirli saylan bir eyin elden braklp atlmasn ifde eder. Bununla ocuklar pis eylerden men' edilip sakndrlr. Bu ta'br Trkemizdeki "Kaka kaka(= Pis, pis)" szn hatrlatr, belki de mene'leri birdir. [379] Nevev millet malndan almann byk gnh olduunda icm' olduunu nak-letmitir. Guil, birinci bbdan masdardr, ganimet malnda hyanet etmektir. Tbnu'1-Esr dedi ki: el-Gull ganimette hyanet etmek ve ganmet malndan taksimden nce almaktr. Herhangi bireyde gizlice hainlik yapan muhakkak gull etmitir. Bu, guli diye isimlendi. nk bunda hinin elleri gull denilen demir pranga ile omuzlara balanmtr. lu tmrn: 161. yetinin bala delllii meydandadr. [380] Hadsin bala uygunluu da pek aktr.
328 / 2483

buhari

[381] Bb balnda, millet malndan alman az mikdr bireyin hkm, ok eyin hkm gibi midir, deil midir? diye soru eklindedir. Bunun cevb: Az eyin hkm de ok eyin hkm gibidir, yn o da byk gnhtr, cezas cehenneme girip temizlenmektir. Buhr burada Abdullah ibn Amr'n bu yakmay zikretmedii hads, Eb Dvd'da yakma zikredilen hadsten daha sahhtir demi ve yakmal rivayeti sahh kabul etmediini belirtmitir. [382] Hadsin bala uygunluu "Onun terikesinde bir ab buldular" sznden alnabilir. nk bir ab, dier eyalar ve altn, gme nisbetle az bireydir. O zt bu ald az ey yznden cehennemlik olmutur. [383] Buhr, bu ismin okunuu ve zabtn her iki ekilde tesbt etmi olduunu bildirmektedir. Bu siyah kle harb zamannda Peygamber'in binek hayvann da tutar, bekilik yapard. [384] Hadsin bala uygunluu Peygamber'in tencerelerin devrilmesi emrinden alnr. nk bu emirsiz olarak kestikleri eylerin mekruh olmasn gerektirir. Hattb hadsin son fkras hakknda: nk Habeliler hayvanlarn boazlarn tmaklaryle izip kanatyorlar da nihayet hayvan boularak ve azblanarak lyor, onlar da bunu kesme yerine sayyorlar, demitir. Nevev ise: nk Habeliler kfirdirler, onlara ve detlerine benzemek caiz olmaz, demi-jtir (Kastalln). [385] Hadsin bala uygunluu "Sonra Cerr, Peygamber'e sevinli haberi ulatrmak zere bir eli yollad" szndedir. Bu hads, Cihd Kitbi'nda bundan nce de kk bir farkla gemiti. Hadsin en son fkras o rivayete iaret gibidir. [386] Ka'b ibn Mlik, Tebk seferinde geri kalp da, sonra Allah tarafndan tevbeleri kabul edilen kiiden biridir. Yine bu Ka'b, Akabe bey'atnda hazr bulunan yetmi kiiden bindir; irdir. Bunlarn tevbelerinin kabul edilii hakknda et-Tevbe: 117-119. yetleri indirilmitir. Ka'b dedi ki: "Sevimli sesini iittiim bu mjdecim bana gelince zerimde ki iki kat elbisemi hemen karp mjdelik olarak ona giydirdim. Vallahi o gn bundan baka elbisem yoktu. (Eb Katde'den) ireti iki kat elbise alp giydim..." (Maz'deki uzun hadsinden bir para). 387 Bu bb altndaki her hadsin bala delllikleri apak meydandadr. [387] Hadsin bala uygunluu, Al'nin kadna syledii szlerden alnr. Bu hads, Eb Abdirrahmn es-Sulem'nin bn Atyye'ye syledii sz hri olmak zere, buradakinden baka bir senedle yine Cihd Kitb'nda, Css babnda gemitir. Balktaki mahzurlu ve yasak ilerin caiz olmas, "Zaruretler mahzurlar mbh klar" kaaidesine gredir [388] el-Kumeyhen rivayetinde byledir. Dierlerinin rivayetinde Abdullah ibnu'l-: Esved eklinde gelmitir. Bu zt Abdullah ibn Muhammed ibn Humeyd el- Esved'dir. Humeyd onun dedesidir ki, Eb'l-Esved diye knyelenir. te Yezd ibn Zuray' ile yaknlatrd kimse budur. Bazen dedesine nisbet olundu, dier defa da babasnn dedesine nisbet olundu. Humeyd ibnu'lEsved'in Buhar'de bu hadsten baka rivayeti yoktur. Bu dier bir defa da el-Bakara Sresi'nin tefsirinde gelecektir. Buhr orada da yine onu Yezd bn Zuray' ve Eb Bekr diye knyelenen kendi eyhi Abdullah le bir yere getirip birletirmitir. O bu : knye ile daha mehurdur. Hads hafzlarndan idi ve kendisi Abdurrahmn ibn Mehd'nin kzkardeinin oludur (bn Hacer). [389] Hadsin bala uygunluu "Raslullah' karladmz vakit" sznden alnr. I Bu hadste Raslullah'm terkisine ald ocuklarn ve yerde brakt ocuun isimlerini ta'ynde farkl grler verilmitir [390] Bala uygunluu aktr. Uslullah'n Tebk seferinden dnnde Medne ahlsi Senyyetu'1-Ved mevkiine kadar gidip kendisini orada karlamlar, halkla birlikte ocuklar da
329 / 2483

buhari

oraya gidip bu karlama trenine katlmlardr. [391] Buhr bu hadsi bundan evvel yine Cihd'da "Bir yksee kt zaman tekbr getirme bb"nda; Hacc Kitb'nn sonlarnda "Hacc, umre ve gazve seferlerinden dnerken yolcunun syleyecei szler bb"nda olmak zere birka defa ayr senedlerle getirmitir. [392] Hadsin bala uygunluu aktr. Buhr bunu Edeb'de de getirmitir. Hadste zikri edilen Usfn, Mekke'ye iki merhale uzakta bir mevkidir. [393] Bu da geen hadsin baka bir rivayet tarkidir. Bu hadslerde dier birok edeb ve fidelerle beraber yolcunun seferden salimen dnne kr iin Allah'a balln bu szlerle dile getirmesi retilmektedir. [394] Buhr'nn Eb Zerr ve tbn Askir nshalar burada byle sde bir balkla gelmitir. Dier nshalarda bu bb balndan evvel Besmele vardr. Kastalln bu Besmeleli nshay almtr. bn Hacer ile Ayn ise Besmele'siz nshay almlardr. [395] Buhr bu hadsi uzun ve ksa metinlerle yirmi kadar yerde getirmitir. Bala delllii meydandadr. [396] Bu babn hadslerinde Peygamber'in sefer dn klmak alkanlnda olduu bu namaz, Tahyyetu'l-Mesdd Namaz deildir. Bu namaz seferden salimen dnn krnesi olmak zere klnmas snnet olan Kudm (yn sefer dn) Namaz'dr. [397] Bu, Muhrib bn Disr'dan gelen hadsin baka bir rivayetidir. Bunu Eb D-vd, Et'me'de, Usmn ibn Eb eybe'den rivayet etmitir. [398] Hadslerin bala delllikleri aktr. ki hadsteki Srr, Medine'nin dou tarafnda, mil uzaklkta bir yerdir

330 / 2483

buhari

58-KTBU'L-CZYE VE'L- MUVDEA MAA EHL'Z-ZMME VE'L-HARB 1- (Harblerle Mtreke Ve Cizye Bab) 2- Bb: Devlet Bakan Bir Memleketin Meliki le (Harbi Ve Ezay Terketmek zere) Bar Anlamas Yaptnda, Bu Anlama O Memleket Halk in Geerli Olur Mu? 3- Raslullah(S)Tn (Ahdine Ve Emnna Giren.) Zimmet Ehliyle lgili Vasiyyeti Bab 4- Peygamber(S)'n Bahreyn Toprandan Ayrp Verdii Ve Yine Bahreyn Malndan Ve Cizyeden Va'd Eyledii eyler le Kfir Mallarndan Harbsiz Alnan Fey' Ve Cizyenin Kimlere Taksim Edilecei Bab 5-Kendisiyle Muahede Yaplm Bir Zmmyi Crm ; Olmayarak ldren Kimsenin Gnh Bab 6- Yahudi'lerin Arab Yarmadasndan karlmas Bab 7- Bb: (Muhedeli) Mrikler, Mslmanlara Ahde Vefaszlk Ve Hyanet Yaptklar Zaman Affedilirler Mi? 8- Devlet Bakaninin Ahdi Bozup Dneklik Yapanlar Aleyhine Beddua Etmesinin Cevaz) Bab 9- Kadnlarn Emn Vermeleri Ve Bir Kimseyi Korumaya Alp Onu Tehlikeden Kurtarmalar (Yn Siys Snma Hakk Tanmalar) Bab 10- Bb: Mslmanlarn Zimmeti (Ahdi) Ve Emnlar Birdir; Onlarn Az Da Bu Emn Yrtr 11- Bb: Mrikler Harb Esnasnda Kendi Dilleri zere Yryerek "Saba'n" Dedikleri Ve "Biz Mslman Olduk" Demeyi Gzel Syleyemedikleri Zaman (Bu Sz Onlardan Ktali Kaldrmakta Yeterli Olur Mu, Olmaz M)? 12- Mriklerle Mal Ve (Esirler Gibi) Baka eyler Mukaabilinde Harbi Ve Ezay Terketme Ve Bar Yapmafnn Cevaz) le Ahde Vefa Etmeyenin Gnh Ve Yce Allah'n u Kavli(Nin Beyn) Bab: 13- Ahde (Mska) Bal Kalmann Fazileti Bab 14- Bb: Zmm Olan Kimse Sihr Yapt Zaman Ondan Bunun Cezas Affedilir Mi? 15- Dmann Gadrinden (Ahde Vefa Etmeyip Bozmasndan) Saknlmas Ve Yce Allah'n u Kavl Bb 16- Bb: Ahidli Milletlerin Ahidleri Nasl Atlp Bozulur? 17- Muahede Yaptktan Sonra Gadredip Ahdi Bo^n Kimsenin Gnh Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 18- Bb 19- (Mriklerle) Gn Mddet Yhud Belli Bir Vakit zerine Bar Andlamas Yaplmas Bab 20- Bir Vakit Ta'yn Etmeden Mtreke Ve Bar Yapma(Nn Cevaz) Ve Peygamberdin (Hayberlilere): "Allah'n sizleri oturttuu mddete ben sizleri burada oturtuyorum" Kavli Bab 21- Mriklerin Cesedlerinin Kuyu ine Atlmasnn Ckvz) Ve Onlarn Kokmu Leleri in Bir Bedel Alnmamas Bab 22- yi Ve Kt Kii in Olmas Msv Olarak Bir zerinde Szleip De Szn Yerine Getirmeyen Kimsenin Gnh Bab

Rahman ve Hahm olan Allah'n ismiyle

331 / 2483

buhari

58-KTBU'L-CZYE VE'L- MUVDEA MAA EHL'Z-ZMME VE'L-HARB (Zmmlerle Cizye, Harblerle Mtreke Akdi Kitab) [1] 1- (Harblerle Mtreke Ve Cizye Bab) [2]

Ve Yce Allah'n u kavli: "Kendilerine kitb verilenlerden ne Allah'a, ne hiret gnne inanmayan, Allah'n ve Rasl'nn haram ettii eyleri haram tanmayan, hakk dnini dn olarak kabul etmeyen kimselerle, zell ve hakr kendi elleriyle cizye verecekleri zamana kadar muharebe edin" (et-Tevbe: 29) [3]. Buhr: "Sgirn", "Zeliller" demektir. "Meskenet", "Miskn"in masdandr. "Eskenu min fulnin(yn: Ondan daha muhta)" denilir dedi de, hareket azl ma'nsna olan skna gitmedi. Ve Yahdler'den, Nasrnler'den, Mecsler'den ve Arab olmayanlardan cizye alnmas hakknda gelen rivayet. Sufyn ibn Uyeyne, Abdullah ibn Eb Nech'ten syledi ki, o yle demitir: Ben Muchid'e: m ahlsinin hli nedir, onlar zerinde ferd bana drt dnr cizye var; Yemen ahlsi zerinde ise bir dnr cizye var? dedim. Muchid: Bu, zenginlik cihetinden byle yapld, dedi [4].
1-.......Ben Amr ibn Dinar'dan iittim, yle dedi: Ben Cbir ibn Zeyd ve Amr ibn Evs'in beraberinde oturuyordum. Bu ikisine Be-cle, Mus'ab ibnu'z-Zubeyr'in Basra ahlsiyle hacc yapt yl olan yetmiinci hicret senesinde, Zemzem merdivenlerinin yannda tahds edip yle demitir: Ben el-Ahnef ibn Kays'n amcas olup Basra Vlsi bulunan Cez' ibn Muviye'nin ktibi idim. Bize lmnden bir sene evvel Umer ibnu'l-Hattb'n mektubu geldi. Bu mektbda: "Mec-sler'den (kendi detleri ve kendi nikhlaryle aralarnda zevciyet bulunan) her mahrem sahibi (yn slm'a gre nikh gemez hsmlk sahibi kar koca) arasn ayrnz!..." diye yazmtr. (Rv dedi ki:) Umer balangta Mecsler'den cizye almazd. Nihayet Abdurrah-mn ibn Avf, Raslullah(S)'in Bahreyn'in Hecer ehri Mecsleri'nden cizye aldna ehdet etti. (Bunun zerine Umer de Mecsler'den cizye almaa balad.)[5] 2-.......ez-Zuhr yle demitir: BanaUrvetu'bnu'z-Zubeyr, el- Misver ibnu'l-Mahrame'den tahds etti, ona da mir ibn Luey oul-lar'nm yeminli dostu olan ve Bedir harbinde hazr bulunan Amr ibn Avf el-Ensr (R) yle haber vermitir: : Raslullah (S) harb etmeksizin Bahreyn ahlsiyle bar andla-mas yapm ve Bahreyn ahlsi zerine el-Al ibnu'l-Hadram'yi emr ta'yn etmiti. Tahsil olunan cizye mallarn getirmek zere d e Raslullah, arkadan Eb Ubeyde ibnu'l-Cerrh' Bahreyn'e gnderdi.Eb Ubeyde cizye mallarn ahp Bahreyn'den Medine'ye geldiinde, En-sr onun geldiini iitince -ki bu haberin yaylmas sahblerin, Pey-gamber'in beraberinde sabah namaz kldklar zamana tesadf etmiti-Peygamber'in onlara sabah namazn kldrp ayrlmas ile beraber hemen sahbler Eb Ubeyde'ye kar ktlar. Raslullah sahbleri bu hlde grnce glmsedi ve onlara: "Eb Ubeyde'nin birok malla geldiini iitmi olduunuzu sanyorum" buyurdu. Onlar da: Evet y Raslallah! diye tasdik ettiler. Bunun zerine Raslullah: "Sevininiz ve sizi sevindirecek ni'metleri (bundan byle her zaman) md ediniz. Allah'a yemin ederim ki (bundan sonra) size fakirlik ve ihtiya geleceinden korkmam. Fakat sizin zerinize korkmakta olduum ey, sizden nce gelip geen mmetlerin nne dny
332 / 2483

buhari

nVmetlerinin yayld gibi sizin nnze de yaylmas, onlarn birbirlerine bu ni'metlerde hased ettikleri ve en nefs olann elde etme yarna giritikleri gibi sizin de birbirinizle nefsniyet yarna girimeniz ve bu yarmann onlar helak ettii gibi sizleri de helak etmesidir" buyurdu [6].
3-.......Bize Sad ibnu Ubeydillah es-Sakaftahds edip yle dedi: Bize Bekr ibnu Abdillah elMuzen ile Ziyd ibnu Cubeyr tahds etti ki, Cubeyr ibnu Hayye yle demitir: Urner ibnu'lHattb (halifeliinin ikinci ylnda) mriklerle harbetmeleri iin ran'n byk ehirleri zerine ordular gnderdi. Yaplan savalar zerine Hrmzn mslmn oldu (Umer de onu yaknlar arasna alarak yle istiarede bulundu) [7]: Ey Hrmzn! imdi ben seninle (ran fetihlerini tamamlamak iin) u Fars, Isfahan, Azerbaycan hakknda istiare ediyorum. Bunlardan, nce hangisinin fethine balamaldr? diye sordu. Hrmzn cevb vererek: Evet Emru'l-M'minn! Bu topraklarn ve buralarda bulunan mslmn dman halkn benzeri, iki kanad, iki aya ve bir ba bulunan bir kuun benzeridir. Bu kuun kanatlarndan biri krlsa (o lmez), bir kanad ve bir ba ile iki aya stnde durur. br kanad da krlm olsa bir ba ve iki aya ile yaar durur. Amma kuun ba ezilirse ayaklar da, kanatlar da, ba da (krlr, ezilir) gider. mdi bu ite ba, Kisr'dr. Kanadn biri Kayser'dir, brs de Fars'tr. Y Emru'l-M'minn! imdi siz mslmnlara emrediniz de toptan Kisr zerine hareket etsinler! dedi. (Bu, ran harb trihinin son derece zetlenmi birinci safhasdr.) Bekr ibn Abdillah el-Muzen ile Ziyd ibn Cubeyr beraberce sylediler ki, rv Cubeyr ibnu Hayye (ran vak'alarnn ikinci safhasn rivayet ederek) yle demitir: (Kaadisiyye fethinden sonra bir gn) bizi Umer gaza iin ard, zerimize de Nu'mn ibn Mukarrin'i kumandan yapt. (O da Kaadisiyye fethinden yeni gelmiti. Bu yeni ordu iinde bn Umer ve sahblerden pekok kimseler vard. Biz Medine'den hareket ederken Umer, Eb Ms el-E'ar'ye Basra kuvvetleriyle; Huzeyfe'ye de Kfe kuvvetleriyle hareket etmelerini ve Ni-hvend'de birlemelerini yazd -bn Eb eybe rivayetinden-) Biz de Medine'den hareket edip dman diyarnda Nihvend'e varp birletik. Kisrmn kumandan bizi (Fars, Kirman ve dierlerinden) krk-bin kiilik bir kuvvetle karlad. Ve kumandan tarafndan gelen bir tercman bize: Bz eyler soracam. inizden bir kii bana cevb versin! dedi. (Sahblerin hakm ve hatblerinden) Mugre ibn u'be: Ne istersen sor, dedi. Bunun zerine o tercman: Sizler nesiniz? dedi. Mugre yle cevb verdi: Biz Arab rkndan birtakm kimseleriz. Biz vaktiyle azgn bir akaavet, zorlu bir bel iinde yaar; alktan hurma ekirdii ve deri paras sorar; deve ynnden ve kldan elbise giyer; aalara ve talara tapardk. Hulsa biz byle bir vahet ve cehalet iinde iken, gklerin ve yerlerin Rabb'i, sn l azameti mtecell olan Allah biz e kendi aramzdan bir peygamber gnderdi. Biz O'nun babasn (aramzdaki erefini, doru szlln) biliriz. imdi Rabb'imizin eli gnderdii bu Azz Peygamberimiz bize, -Siz yalnz bir Allah'a ibdet edinceye yhud cizye verinceye kadar- sizinle harbetmemizi emretti. Ve Peygamberimiz Rabb'imizin eliliinden olmak zere bize unu haber verdi: Bizden cihd urunda ldrlen, asla benzeri grlmemi ni'metlerle dopdolu olan cennete gider. ehd olmayp da haytta kalanlar da sizleri esr alp boyunlarnza mlik olurlar. (Mugre ibn u'be b ateli hitabesini zeval vakti bitirmiti. Ve harbden baka kar yol olmadn anlamt. Kumandanmz Nu'-mn ibn Mukarrin'e harbe balamasn emretti.) Bunun zerine Nu'-mn, Mugre'ye:
333 / 2483

buhari

Allah seni, Raslullah ile beraber bu vak'a gibi birok muharebelerde bulundurdu. (Hatrlarsn ki, Raslullah gndzn ilk saatinde harbe balamazsa, zevalden sonraya te'hr ederdi.) imdi sabr ve teenni size pimanlk vermez ve sizi dman gznde kk d-rmez. Ben de Raslullah'm beraberinde ktalde hazr bulundum. Raslullah (S) gndzn ilk saatinde harb etmezse (zevalden sonra) rzgrlar esip namazlar khnncaya kadar beklerdi, dedi. (Ve ms-id zamanda hcum emrini verdi.) [8]
2- Bb: Devlet Bakan Bir Memleketin Meliki le (Harbi Ve Ezay Terketmek zere) Bar Anlamas Yaptnda, Bu Anlama O Memleket Halk in Geerli Olur Mu? [9] 4-.......Eb Humeyd es-Sid (R) yle demitir: Biz Peygamber(S)'in beraberinde Tebk'e gaza etmitik. (Bu sefer esnasnda) Eyle Meliki (Buhne -yhud Yuhann- ibn Ru'be Peygamber'in hu zuruna geldi, sulh oldu, cizye vermeyi kabul etti,) Peygamber'e (Dldl adl) beyaz bir katr hediye etti. Ve kendisine de bir Yemen brd giydirdi. Peygamber de ona sahil boyundaki kyler halk hakknda bir emnnme yazd [10]. 3- Raslullah(S)Tn (Ahdine Ve Emnna Giren.) Zimmet Ehliyle lgili Vasiyyeti Bab

Zimmet, ahdden ibarettir. 111 ise hsmlktr [11].

5-.......Bize Eb Cemre tahds edip yle dedi: Ben Cuveyriye ibnu Kudme et-Teym'den iittim, yle dedi: Ben Umer ibnu'l-Hattb(R)'dan iittim. Ona: Ey M'minlerin Emri! Bize vasiyyet eyle! dedik. Umer: Sizlere Allah'n zimmetini yerine getirmeyi tavsiye ediyorum. nk bu, Peygamber'inizin zimmeti ve lylinizin rzkdr, dedi (Zm-mler'den alnmakta olan cizye ve harac kasdetti) [12]. 4- Peygamber(S)'n Bahreyn Toprandan Ayrp Verdii Ve Yine Bahreyn Malndan Ve Cizyeden Va'd Eyledii eyler le Kfir Mallarndan Harbsiz Alnan Fey' Ve Cizyenin Kimlere Taksim Edilecei Bab 6-.......Ben Enes (R)'ten iittim, yle dedi: Peygamber (S) Bahreyn toprandan (yn orann cizye ve haracndan kesip ayrmak yoluyla herbirinin hissesini ta'yn edip) kendi isimlerine yazmak iin Ensr' ard. Ensr: Bize ayrp verdiin eyin benzerini Kurey'ten olan Muhacir kardelerimize de ayrp verinceye kadar vallahi olmaz (yn kabul etmeyiz), dediler. Bunun zerine Peygamber: "Bu mal Allah'n diledii bu usl zere Kurey Muhacirleri'-ne de iddir" buyurdu. Ensr, Muhcirler'in durumu hakknda srar ederek bunu Pey-gamber'e sylyorlard. Sonunda Peygamber, Ensr'a hitaben: "Benden sonra siz Ensr topluluu yakn bir gelecekte bakalarnn size tercih edilmesini greceksiniz. O takdirde sizler (havz banda) bana kavuuncaya kadar sabrediniz!" buyurdu [13]. Bu hadsin bir rivayeti irb Kitb'nda da gemiti. 7-....... Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Raslullah (S) bana: "Eer Bahreyn mal bize gelmi olursa muhakkak sana yle yle ve yle (avular) veririm" buyurdu.
334 / 2483

buhari

Nihayet Raslullah'm ruhu alnd, akabinde Bahreyn mal geldi. Eb Bekr: Her kimin Raslullah yannda bir va'di varsa bize gelsin! diye i'ln etti. Bunun zerine ben Eb Bekr'e geldim ve: Raslullah (S) bana: "ayet bize Bahreyn mal gelmi olursa sana muhakkak (avulayarak) yle yle ve yle veririm" buyurdu, dedim. Eb Bekr bana: Avula! dedi. Ben de bir avu avuladm. Eb Bekr bana: Bu avuladm say! dedi. Ben de onu saydm. Onun beyz olduunu grdm. Eb Bekr bana binbeyz verdi [14]. Ve brahm ibnu Tahmn, Abdulazz ibn Suheyb'den syledi ki, Enes (R) yle demitir: Peygamber(S)'e Bahreyn'den (cizye ve ha-rc) mal getirildi. Peygamber: "Mal mescide dkn!" buyurdu. Bu, Raslullah'a gnderilen en kesretli mal olmutu. Raslullah o mal datrken Abbs (R) huzuruna geldi ve: Y Raslallah! Bana da ver! nk ben kendim iin de, Akl iin de fidye vermitim, dedi. Raslullah ona: "Al" buyurdu. Abbs da avu avu elbisesinin iine boaltt. Sonra onu kaldrmaya davrand, fakat kaldramad. Y Raslallah, birine emret de onu bana kaldrsn, dedi. Raslullah: "Hayr olmaz" buyurdu. Bu sefer Abbs: "yleyse onu sen kaldr, stme at!" dedi. Raslullah yine: "Olmaz!" buyurdu. Bunun zerine Abbs ald maln birazn dktkten sonra, yine kaldrmaya davrand. Fakat yine kaldramaynca: Y Raslallah, birine emret de zerime kaldrsn! dedi. Raslullah yine: "Olmaz" buyurdu. Abbs yine: Bari onu sen zerime kaldrver, dedi. Raslullah yine: "Olmaz" buyurdu. Bunun zerine Abbs birazn daha dkt. Sonra onu srtna yklenip gitti. Raslullah (S) onun hrsna olan hayretinden dolay bize grnmez oluncaya kadar Abbs*m arkasndan gzn ayrmadan bakp durdu. Raslullah o maldan orada bir dirhem bak olduka, oradan ayrlmad [15].
5-Kendisiyle Muahede Yaplm Bir Zmmyi Crm ; Olmayarak ldren Kimsenin Gnh Bab 8-.....Bize Muchid ibn Cebr, Abdullah ibn Amr(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Herhangibir kii muhedeli bir zmmtyi (haksz yere) ldrrse cennet kokusu krk yllk mesafeden duyulup hissedilir olduu hlde o kaatil kii cennet kokusunu koklayamaz" buyurmutur [16]. 6- Yahudi'lerin Arab Yarmadasndan karlmas Bab

Umer de Peygamber(S)'in Yahdler'e: "Allah'n sizleri yerinizde brakt mddete ben sizleri yerinizde brakyorum" buyurduunu
335 / 2483

buhari

sylemitir [17]
9-.......EbHureyre (R) yle demitir: Biz mescidde bulunduumuz bir srada Peygamber (S) yanmza kageldi ve: "Yahudiler'in yurduna yrynz!" diye emretti. Biz O'nun beraberinde olarak yola ktk ve nihayet Beytu'l-Mdrs denilen (limlerinin bulunduu ve Tevrat okuttuklar) yere vardk. Peygamber: "(Ey Yahd topluluu!) Mslman olunuz da selmette kalnz. Ve iyi biliniz ki, Arz ancak Allah'a ve Rasl'ne iddir. Ben sizleri bu arazden karmak istiyorum. Binenaleyh sizden her kim kendi malndan tayamayaca bireyi olursa onu satsn. Size sylediim sz iitmezseniz iyi biliniz ki Arz ancak Allah 'a ve Rasl 'ne iddir" buyurdu [18]. 10-.......bn Abbs (R) yle diyordu: O perembe gn; o perembe gn ne ac gnd! dedi de, sonra alad; hatt gzyalar yerdeki akllar slatt. (Sad ibn Cubeyr dedi ki:) Ben: Ey Abbs olu! O perembe gn nedir? dedim. bn Abbs dedi ki: Perembe gn Raslullah'm ars iddetlenip artt. Bunun zerine: "Bana bir krek kemii getirin. Size bir kitb (bir vasiyetname) yazdraym ki, ondan sonra ebediyyen yolunuzu armayas-nz!" buyurdu. Bunun zerine orada bulunanlar ihtilf edip ekitiler. Raslullah: "Hibir peygamberin yannda ihtilf edip ekimek lyk ve doru olmaz" buyurdu. Oradakiler: Raslullah'm nesi var (hastaln iddetinden dolay) sayklad m? Bunu kendisinden almak isteyin! dediler. Raslullah: "Beni (kendi hlime) braknz. Benim u iinde bulunduum (murakabe ve Allah'a dn hazrl) hl, sizin beni da'vet ettiiniz (yaz yazmak gibi) eylerden hayrldr" buyurdu. Ve sahblere ey emretti: a. "Btn mrikleri Arab yarmadasndan karnz!" b. "Elilere, ferd ve hey'etlere benim izin verip hediyeler ikram etmekte olduum gibi, siz de yabanc elilere, hey'etlere hediyeler vermek suretiyle hrmet gsteriniz" buyurdu. c. ncs hayrldr: Ya ncsnden skt etti, yhud onu syledi de ben onu unuttum. Sufyn ibnu Uyeyne: Bu, rv Sleyman ibn Eb Mslim'in s-zndendir, demitir [19]. 7- Bb: (Muhedeli) Mrikler, Mslmanlara Ahde Vefaszlk Ve Hyanet Yaptklar Zaman Affedilirler Mi? [20] 11-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Hayber fetholunduu zaman Peygamber'e ii zehirli (kzartlm) bir koyun hediye edildi. Peygamber: "Burada bulunan btn Yahdtler'i bana toplaynz!" buyurdu. Sahbler, Peygamber iin Yahdler'i toplayp getirdiler. Peygamber onlara: "Sizlere birey soracam, bana doru cevb verir misiniz?" buyurdu. Yahudiler: Evet, dorusunu syleriz! dediler. Peygamber onlara hitaben: "Sizin babanz kimdir?" diye sordu. Onlar da: Fuln kimsedir, dediler. Peygamber onlara: "Yalan sylediniz, hayr, sizin babanz fulandr" dedi. Yahudiler: Doru syledin, deyip Peygamber'i tasdk ettiler. Bu sefer Peygamber: "Size birey daha sorarsam, bana dorusunu syler misiniz?" dedi. Yahudiler: Evet, y Eba'l-Kaasm doru syleriz. Hem biz yalan sylesek bile babamz bildiin gibi,
336 / 2483

buhari

Sen bizim yalanmz bilirsin, dediler. Bunun zerine Peygamber (S) onlara: "Cehennem ahlsi kimlerdir?" diye sordu. Yahudiler: Bizler az bir zaman cehennemde bulunacaz, sonra orada siz bizlere halef olacaksnz, diye cevb verdiler. Peygamber de: "Haydi buradan ykln! Allah'a yemin ederim ki, cehennemde biz size asla halef olmayz!" diye onlar reddetti. Sonra Peygamber: "Size birey daha sorarsam, o ey hakknda bana doru syler misiniz?" diye sordu. Yahudiler: Evet y Eba'l-Kaasm! diye cevb verdiler. Peygamber: "u koyunun iine zehir koydunuz mu?" dedi. Yahudiler: Evet koyduk! dediler. Peygamber: "Bu cinayete sizi ne evketti?" dedi. Yahudiler: Biz yle dndk: Eer yalanc (peygamber) isen, (koyunu yer, lrsn) biz de senden msterih oluruz; eer gerek peygamber isen sana bir zarar erimez, dediler [21].
8- Devlet Bakaninin Ahdi Bozup Dneklik Yapanlar Aleyhine Beddua Etmesinin Cevaz) Bab 12-....... Bize sim ibn Sleyman tahds edip yle dedi: Ben Enes(R)'e kunttan sordum. Enes: Kunt, ruk'dan ncedir, dedi. Bunun, zerine ben Enes'e: Fuln kimse (yn Muhammed ibn rn) iddia ediyor ki, sen kunt ruk'dan sonradr demisin (buna ne dersin)? diye sordum. Enes: O yanl sylemitir, dedi. Sonra bize, Peygamber (S)'in ruk'dan sonra Suleym oullan'n-dan olan bz Arab kabileleri aleyhine du ederek bir ay kunt yaptn tahds etti. Enes sayda tereddd ederek dedi ki: Peygamber (S) krk yhd yetmi kurry, mriklerden birtakm insanlarn yanna gndermiti. O kabileler bunlara kar ktlar ve onlar ldrdler. O mrikler ile Peygamber arasnda yaplm bir ahid de vard. Artk ben Peygamber'in bunlar zerine hznlendii kadar hibir kimse zerine hznlendiini grmedim [22]. 9- Kadnlarn Emn Vermeleri Ve Bir Kimseyi Korumaya Alp Onu Tehlikeden Kurtarmalar (Yn Siys Snma Hakk Tanmalar) Bab 13-.......Bize Mlik, Umer ibn Ubeydillah'n zdls olan Ebu'n- Nadr'dan haber verdi. Ona da Eb Tlib'in kz mm Hani'in zdls Eb Murre haber vermitir. Eb Murre, Eb Tlib'in kz mm Hni' yle derken iitmitir: Ben Mekke fethi yl Raslullah'n yanma gittim ve O'nu ykanyor buldum. Kz Ftma da O'nu perde ile rtyordu. Kendisine selm verdim. "Bu kadn kimdir?" diye sordu. Ben: Ben Eb Tlib'in kz mm Hni'im, dedim. Raslullah (S): "Merhaben bi-mm //m'm( = Hogeldin mm Hni')" buyurdu. Ykanmasndan ayrlnca bir tek elbise iinde (yn srtndaki bezi) aprasvr balam olduu
337 / 2483

buhari

hlde sekiz rek'at namaz kld. Namaz akabinde ben kendisine: Y Raslallah! Anamn olu Al, benim ahd ve emn verdiim fuln, bnu Hubeyre'yi ldreceini sylyor, dedim. Raslullah: "Y mme Hni'! Senin ahd ve emn verdiin kimseye biz de ahd ve emn verdik" buyurdu. Raslullah'n kld bu namaz, duh namaz idi [23].
10- Bb: Mslmanlarn Zimmeti (Ahdi) Ve Emnlar Birdir; Onlarn Az Da Bu Emn Yrtr [24] 14-.......Bize Vekf ibnu'l-Cerrh, el-A'me'ten; o da brhm et-Teym'den haber verdi ki, babas Yezd ibn ureyk yle demitir: Al ibn Eb Tlib (R) hutbe yapt da unlar syledi: Bizim yanmzda Allah'n Kitb'ndan baka [okumakta olduumuz] bir kitb yoktur. Bir de u sahfenin iinde bulunan hkmler vardr. Bunun iinde unlar yazldr, dedi: "Yaralamalarn hkmleri, diyet develerinin yalar, bir de Medine 'nin A r Da 'yla uraya kadar aras haramdr; kim Medine'nin bu haremi iinde Kitb ve snnete aykr bir bid'at karr yhud burada bir bid'aty barndrma Allah 'in, meleklerin ve btn insanlarn la'neti onun zerine olsun. Ondan ne bir nafile ibdet, ne de bir farz ibdet kabul olunur. Her kim de vellerinden bakasn vel edinirse, onun zerine de bid'atnn zerine olan la'-netin benzeri olsun! Mslmanlarn emn birdir. Her kim bir ms-lmnn verdii ahdi bozarsa, ona da bunun benzeri olsun (yn Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn la'neti onun zerine olsun ve ondan ne bir nafile, ne de bir farz ibdet kabul olunsun) [25]. 11- Bb: Mrikler Harb Esnasnda Kendi Dilleri zere Yryerek "Saba'n" Dedikleri Ve "Biz Mslman Olduk" Demeyi Gzel Syleyemedikleri Zaman (Bu Sz Onlardan Ktali Kaldrmakta Yeterli Olur Mu, Olmaz M)? [26]

Ve Abdullah ibn Umer dedi ki: Hlid ibnu'l-Veld, "Eslemn" yerine "Saba'n" diyenlerin bu szn kabul etmeyip, onlar ldrmeye giriti. Bu haber kendisine ulatnda Peygamber (S): "Y Allah, Hlid'in iledii u iten sana snrm" diye du etti [27]. Ve Umer (R) de harb yerinde biri dierine, karlap da "Korkma" yerine "Mettersun" dedii zaman, onu emn klmtr. bhesiz Allah btn dilleri bilir, demitir. Yine Umer, Hrmzn' huzuruna getirdikleri zaman, o Farsa konumak isteyince ona: Konu, sana zarar olmaz, demitir [28].
12- Mriklerle Mal Ve (Esirler Gibi) Baka eyler Mukaabilinde Harbi Ve Ezay Terketme Ve Bar Yapmafnn Cevaz) le Ahde Vefa Etmeyenin Gnh Ve Yce Allah'n u Kavli(Nin Beyn) Bab:

"Eer (dmanlar} bara meylederlerse sen de ona yana ve Allah 'a gvenip dayan. nk hereyi hakkyle iiten, kemliyle bilen bizzat O'dur" (ei-Enfi: ei) [29].
15-.......Sehl ibnu Eb Hamete yle demitir: (Bir hurma mevsimi) Abdullah ibn Sehl ile Mes'd ibn Zeyd'in olu Muhayysa, Hay-ber'e gitmilerdi. O sene Hayberler'le mslmnlar arasnda bar vard. Bu iki yolda Hayber'e vardklarnda (kendi ilerine) ayrldlar. Bir mddet sonra Muhayysa (ilerini bitirip) Abdullah ibn Sehl1 e geldi. Fakat Abdullah kan iine
338 / 2483

buhari

bulanm, ldrlm bir hlde idi. Muhayysa onu gmd. Sonra dnp Medine'ye geldi. Vak'ay Pey-gamber'e arzetmek zere Abdurrahmn ibn Sehl ve (Ensr'dan Mes'-d'un iki olu) Muhayysa ile Huveyysa Peygamber'e gittiler [30]. (Evvel) Abdurrahmn sze balad. Fakat Peygamber (S), yaa pek gen olan Abdurrahmn'a: "tik sz yalya brak, ilk sz yalya ver!" buyurdu. Bunun zerine Abdurrahmn sustu. ki karde vak'ay arzettiler. Sonunda Peygamber onlarn ne: "Bu cinayetin Hayber'de Yahudiler tarafndan ilendiine yemin eder ve arkadanzn kan bedeli olan diyete hakk kazanr msnz?" teklifinde bulundu. Onlar da: Yannda bulunmadmz ve grmediimiz pir cinayet hakknda nasl yemn ederiz? dediler ve ekindiler. Peygamber: "u hlde Yahudiler elli yemin ile isnd ettiiniz cinayetten size beratlerini isbt ederler" buyurdu. Da'vclar: Kfirler gruhunun yeminlerine nasl tutunabiliriz? diye raz olmadlar. Bunun zerine Peygamber (S) cinayetin diyetini kendi yanndan verdi [31].
13- Ahde (Mska) Bal Kalmann Fazileti Bab 16-.......Abdullah ibn Abbs (R) haber vermitir: Ona da Eb Sufyn ibn Harb haber vermitir: Gerek Eb Sufyn, gerek Kurey kfirleri ile Raslullah, Hudeybiye baryla akdeyledii mtreke mddeti iinde ticret iin am'a giden bir Kurey kaafilesi iinde bulunduu srada Rm Kayseri Hrakl tarafndan da'vet olunmu. Eb Sufyn ile arkadalar Hrakl'n yanna gelmiler...[32]. 14- Bb: Zmm Olan Kimse Sihr Yapt Zaman Ondan Bunun Cezas Affedilir Mi? [33]

Ve Abdullah ibn Vehb yle demitir: Bana Ynus ibn Yezd haber verdi ki, bn ihb'a, ahd sahibinden olup da sihr yapan kimseye ldrme cezas var mdr? diye sorulmu. fcn ihb da: Bize, Raslullah'a sihr yapld, fakat O'nun bu ii yapan, kitb ehlinden olduu hlde ldrmedii haberi ulat, demitir [34].
17-.......Bize Him tahds edip yle dedi: Bana babam Urve ibnu'z-Zubeyr, ie (R)'den: Peygamber(S)'e sihr yapldm, hatt Peygamberce ilemedii bir eyi iledii hayli verildiini tahds etti [35]. 15- Dmann Gadrinden (Ahde Vefa Etmeyip Bozmasndan) Saknlmas Ve Yce Allah'n u Kavl Bb

"Eer sana hilekrlk yapmak, aldatmak isterlerse muhakkak ki, sana Allah yetiir. O seni yardm ile ve m 'mirilerle destekleyen ve onlarn gnllerine sevgi verip birletirendir. Sen yeryznde olan (her) eyi toptan harcam olsan yine onlarn gnllerini (byle) birletiremezdin. Fakat Allah onlarn aralarn bulup kaynatrd. nk O, mutlak glibdir, tam
339 / 2483

buhari

hkm ve hikmet sahibidir" (ei-Enfi: 62-63)[36].

18-.......Eb drs yle demitir: Ben Avf ibn Mlik'ten iittim, yle dedi:.Ben Tebk gazasnda deriden yaplm yuvarlak bir adr iinde iken Peygamber'in huzuruna geldim. (Grrken ba na) yle buyurdu: "Kyametin kopmas yaklat sra (onun almetlerinden olmak zere u) alt eyi say:!. Benim lmm, 2. Sonra Beytu'l-Makdis'in fethi,3. Sonra Mtn leti ki, koyun krm gibi o sizi yakalayacaktr;4. Sonra mal okluu ki, siz bir kiiye yz dinar verseniz bile (yine az ve kk grerek) hondsuzluu ye husmeti srp gidecektir;5. Sonra bir fitne ki, Arab evlerinden girmedii hibir ev kalmayacak, muhakkak herbir eve girecektir; 6. Sonra si zinle Benu 'l-Asfar (denilen Rumlar) arasnda bir bar ki, dmanlarnz o bar mtekib hyanet edip ahdi bozarak zerinize her bayran altnda oniki bin nefer olmak zere seksen kumandann bayraklar altnda (bir milyona yakn kuvvetle) size saldracaklardr" [37]'. 16- Bb: Ahidli Milletlerin Ahidleri Nasl Atlp Bozulur?

Ve Yce Allah'n u kavli: "(Eer muahede eden) bir kavmin hainliinden (ahdine sadakatsizliinden) kat y endeye dersen, evvel hakk ve adalet zere keyfiyeti kendilerine bildir ve ahidlerini kendilerine at. nk Allah hinleri sevmez" (el-Enfl: 58) [38].
19-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Eb Bekr (R) nahr gnnde Min'da i'ln yapacak olan kimseler iinde: "Artk bu yldan sonra hibir mrik hacc, hibir plak da Beyt'i tavaf etmesin!" diye ilna beni de gnderdi. En byk hacc gn nahr gndr. Ona en byk hacc denilmesi, insanlarn umreye kk hacc demelerinden dolaydr. te Eb Bekr bu yl iinde insanlara ahidlerini atti da artk Peygamber'in yapm olduu Veda Hacc ylnda hibir mrik hacc yapmad [39]. 17- Muahede Yaptktan Sonra Gadredip Ahdi Bo^n Kimsenin Gnh Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

'0 en errliler, ilerinden kendileriyle muahede ettiin kimselerdir ki, muahededen sonra her defasnda ahidlerini bozarlar ve onlar saknmazlar" (ei-Enfi: 56)
20-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Drt huy vardr ki, bunlar her kimde topluca bulunursa o kii hlis mnafk olur: Sz sylediinde yalan syleyen; va'd ettii zaman va'dinden dnen; ahd ettiinde ahdini bozan; da'-v ve muhakeme zamannda haktan ayrlan kii. Herhangibir kiide bu huylardan birisi bulunursa o (kt) huyu brakncaya kadar kendisinde mnafklktan bir huy bulunur" [40]. 21-.......Al (R) yle demitir: Bizler Peygamber(S)'den Kur'n'dan baka birey yazmadk; bir de u sahfenin iindeki eyleri yazdk: Peygamber (S) yle buyurdu: "Medine uraya kadar ir Da aras haremdir. Kim Medine'nin bu haremi iinde Kitb ve snnete aykr bir i ilerse yhud bir bid'aty barndrr, yardm ederse Allah 'in, meleklerin ve toptan btn nsanlarn la'neti onun zerine olsun. Ondan hibir adalet ve hibir harcama kabul olunmaz. Msl manlarn emn (ahdi) birdir. Mslmanlarn sayca en az da bu emn yrtr. Kim bir mslmnn verdii ahdi bozarsa Allah'n, meleklerin ve toptan btn insanlarn la'neti onun zerine olsun. Ondan ne nafile, ne farz hibir ibdet kabul olunmaz. Her kim de kendi efen
340 / 2483

buhari

dilerinin izni olmakszn baka bir kavmi vel ve efendi edinirse Allah 'in, meleklerin ve toptan btn insanlarn la'neti onun zerine de olsun ve ondan hibir harcama ve hibir adi kabul olunmasn" [41]. Ve Eb Ms Muhammed ibnu'l-Msenn yle dedi: Bize H-im ibnu'l-Kaasm tahds edip yle dedi: Bize shk ibn Sad, babas Sad ibn Amr'dan tahds etti ki, Eb Hureyre (bir kerre mecliste bulunanlara): (Cizye ve harc olarak) dnr, dirhem almayacak olursanz hliniz nice olur? demiti de kendisine: Y Eb Hureyre, sen byle bireyin olacan nasl dnyorsun? denilmiti.' Bunun zerine Eb Hureyre (R): Evet, Eb Hureyre'nin nefsi elinde olan Allah'a yemn ederim ki, ben size kendisi doru syleyen, kendisine de (vahiyle) doru sylenenin (Raslullah'in) sznden haber veriyorum, dedi. Oradakiler: Pekiyi! u cizye, harc altnlarn, gmlerim alamamak neden ne'et ediyor? diye sordular. Eb Hureyre: Allah'n ve Rasl'nn muhedeli kimselere verdikleri ahd ve emnlar yrtlr, atlr; o zaman Azz ve Cell olan Allah zmmle-rin kalblerini skca balar da bu sebeble onlar ellerindeki cizye, harc mallarn vermezler, diye cevb verdi [42].
18- Bb

(Bu nceki bbdan bir fasl gibidir.)

22-.......Ben el-A'me'ten iittim, yle dedi: Ben Eb Vil'e: Sen Sffn'de hazr bulundun mu? diye sordum. Evet bulundum, dedi de unlar ilve etti: Ben Sehl ibn Huneyf ten iittim, o yle diyordu: (Ey insanlar!) Sizler kendi re'ylerinizi ittihm ediniz. Ben Eb Cendel gnnde (yn Hudeybiye'de) kendimi gayet iyi biliyorum ki, eer Peygamber'in emrini reddetmeye muktedir olaydm, onu muhakkak reddederdim. Bizler kllarmz, bizi rktmekte olan hibir i yolunda omuzlarmza koymadk ki, bu kllar bilmekte olduumuz bir iin yolunu bizlere kolaylatrm olmasnlar. Ancak u iimiz mstesnadr (yn m ehli ile aramzda vki' olan ktal mstesnadr) [43]. dnr idi. Dirhem Kisrlar'n; dnr da Kayserler'in damgalarn, resimlerini tard. Dirhem Irak yoluyla ran'dan; 23-.......Bana Eb Vil tahds edip yle dedi: Biz Sffn'de bulunduk. Sehl ibnu Huneyf ayaa kalkp unlar syledi: Ey insanlar! Siz kendi nefislerinizi thrnetU klnz. Bizler Hudeybiye gnnde Raslullah'n maiyyetinde bulunduk. Eer bizler harb etmeyi (hayrl) grseydik, muhakkak harb ederdik. Umer ibnu'l-Hattb geldi ve: Y Raslallah! Onlar btl zerinde, bizler ise hakk zerinde deil miyiz? dedi. Raslullah: "Evet, biz hakk zerindeyiz" buyurdu. Umer: Bizim llerimiz cennette, onlarn lleri atete deil mi? dedi. Raslullah: "Evet byledir" buyurdu. Umer: yle ise dnimiz urunda bu alakla hangi sebeble sz veriyoruz ve Allah henz onlarla bizim aramzda hkmn vermeden biz neden dnyoruz? dedi.
341 / 2483

buhari

Raslullah: "Ey Haitb olu! Ben Allah'n Rasl'ym. Allah beni ebe-diyyen zayi' etmeyecektir" buyurdu. Bunun zerine Umer, Eb Bekr'e gitti ve ona da Peygamber'e syledii szlerin benzerini syledi. Eb Bekr de Umer'e: bhesiz O, Allah'n Rasl'dr ve Allah O'nu ebediyyen zayi' etmeyecektir, dedi. Rv dedi ki: Mteakiben el-Feth Sresi indi. Raslullah bu sreyi sonuna kadar Umer'e kar okudu. Akabinde Umer: Y Raslallah! Feth bu mudur? dedi. Raslullah: "Evet" buyurdu (ve Umer'in gnl ho olup dnd) [44].
24-.......Esma bintu Eb Bekr (R) yle demitir. Annem Kuteyle bintu'l-Hris mrike olduu hlde Kurey'in Raslullah ile muahede yaptklar zaman, bu mddetleri iinde babas Haris ile beraber Medine'ye benim yanma (bz hediyelerle) geldi. Esma, Raslullah'tan fetva istedi de: Y Raslallah! Annem beni arzu ederek bana geldi. Ben onunla ilgileneyim mi? dedi. Raslullah (S): "Evet, annene ilgi ve iltifat eyle" buyurdu [45]. 19- (Mriklerle) Gn Mddet Yhud Belli Bir Vakit zerine Bar Andlamas Yaplmas Bab 25-.......Bana el-Ber (R) yle tahds etti: Peygamber (S) altnc yln zu'1-ka'desinde- umre yapmak istedii zaman, Mekke'ye girmek iin onlardan izin istemek zere Mekke ahlsine eli gnderdi. Mek-keliler Peygamber'e (gelecek yl girmesini,) Mekke'de ancak gece ikaamet etmesini, Mekke'ye ancak kl ve yay gibi silhlar knlar iinde olarak girmesini ve Mekkeliler'den hibir kimseyi da'vet etmemesini art kotular. Rv dedi ki: Bu artlar aralarnda Al ibn Eb Tlib yazmaya balad ve: "Bu, Muhammed Raslullah'n zerinde sulh olduu anlama maddeleridir" yazd. Mrikler: Biz senin Allah'n Rasl olduunu bilmi ve tasdk etmi olaydk, seni Beyt'ten men' etmezdik ve elbette sana bey'at ederdik. Fakat sen: "Bu Abdullah olu Muhammed'in zerinde anlat maddelerdir" diye yaz, dediler. Bunun zerine Peygamber: "Allah 'ayemn ederim ki ben Abdullah'n olu Muhammed'-im ve yine Allah'a yemin ederim ki, ben Allah'n Rasl'yum" buyurdu. Kendisi yazmyordu. Rv dedi ki: Reslullah, Al'ye hitaben: "Raslullah lafzn sil" buyurdu. Al: Vallahi ben Raslullah lafzm ebediyyen silmem! dedi. Peygamber: "yleyse onu bana gster!" buyurdu. Rv dedi ki: Al, Peygamber'e o lfz gsterdi, Peygamber de kendi eliyle Raslullah lfzn sildi. Ertesi yl Peygamber Mekke'ye girip art kldklar gn (ikaamet sresi) geince, Mekkeliler Al'ye geldiler ve: Peygamber'ine syle de hemen Mekke'den hareket etsin! dediler. Al de bunu Raslullah'a zikretti. Bunun zerine Peygamber: "Evet (mddet tamam)" buyurduktan sonra hareket etti [46].
342 / 2483

buhari

20- Bir Vakit Ta'yn Etmeden Mtreke Ve Bar Yapma(Nn Cevaz) Ve Peygamberdin (Hayberlilere): "Allah'n sizleri oturttuu mddete ben sizleri burada oturtuyorum" Kavli Bab [47] 21- Mriklerin Cesedlerinin Kuyu ine Atlmasnn Ckvz) Ve Onlarn Kokmu Leleri in Bir Bedel Alnmamas Bab [48] 26-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslullah (S) Ka'be'nin yannda secde edici olduu srada etrafnda Kurey mriklerinden birtakm insanlar vard. Bu srada Ukbe ibnu Eb Mu-ayt, (kesmi olan) bir devenin dl eini getirdi ve onu, secde hlindeki Peygamber'in srt zerine att. Peygamber secdeden ban kaldrmad. Nihayet kz Ftma aleyhi's-selm geldi, onu srtndan ald ve bu i ji yapan kimseler aleyhine beddua etti. Peygamber de (namazn tamamlaynca): "Y Allah! Kurey'ten olan bu topluluu Sana havale ediyorum. Y Allah I Eb Cehl ibn Him ', Utbe ibn Raba 'yi, eybe ibn Raba'y, Ukbe ibn EbMuayt', meyyeibnHalefi-yhud: Ubeyy ibn Halefi- Sana havale ediyorum (yn bunlar yakala da helak eyle)/" diye beddua etti. Abdullah yle dedi: Allah'a yemn ediyorum ki, ben bu saylanlar Bedir gnnde ldrlmler grdm. Sonra bunlar bir kuyunun iine atldlar. Ancak meyye ibn Halef yhud Ubeyy ibn Halef mstesnadr. nk bu iri bir adamd. Onu kuyuya atmak zere s rkledikleri zaman, kuyuya atlmadan nce btn eklemleri para para oldu [49]. 22- yi Ve Kt Kii in Olmas Msv Olarak Bir zerinde Szleip De Szn Yerine Getirmeyen Kimsenin Gnh Bab 27-........ Bize u'be, Sleyman el-A'me'ten; o da Eb Vil'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan; keza Sbit'ten ve Enes'ten tah-ds etti ki, Peygamber(S): "Ahdini bozan her kii iin kyamet g nnde bir bayrak vardr" buyurmutur. Rvlerin biri "Bayrak dikilir"; dieri de: "Kyamet gnnde kendisiyle ahde vefaszlk derecesinin tannaca bir almet (bir bayrak) grlr'' eklinde rivayet etmitir. 28-.......Bize Hammd, Eyyb'dan; o da Nfi'den tahds etti ki, bnu Umer (R): Ben Peygamber(S)'den iittim; "Verdii sznde durmayp cayan her gaddar kii iin ahde vefaszl sebebiyle (bir almet) bir bayrak dikilir" buyuruyordu, demitir [50]. 29-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Rasluah (S) Mekke'nin fethi gn: "Mekke fethinden sonra (artk Mekke'den Medine'ye) hicret yoktur. Mekke'den yalnz cihd kasd ve ilim tahsili niyetiyle kla-bilir. Devlet tarafndan cihd seferine hareket etmeniz istendii zaman hemen toplanp seferber olunuz" buyurdu. Ve yine Raslullah Mekke fethi gn: "bhesiz ki Allah bu beldeyi, gkleri ve yeri yaratt gnden beri haram klmtr.'te bu Mekke ehri Allah 'in haram klmas sebebiyle kyamet gnne kadar haram (yn ihtiram edilmesi vcib) olmutur. Ve u da muhakkak ki benden evvel burada harb etmek hibir kimseye hall olmamtr. Benim iin de sdece bir gndzn bir saatinde hall olmutur. Binenaleyh Mekke, Allah'n haram klmas sebebiyle kyamete kadar haram bir ehirdir; dikeni kesilmez, av hayvanlar rktlmez, orada drlm eyi ancak sahibini arayacak olan kimse uzanp alabilir, Mekke'nin yeil otlar da koparl-maz" buyurdu.
343 / 2483

buhari

Bunun zerine el-Abbs: Y Raslallah! Izhr otu mstesna olsun! nk o Mekkeli-ler'in demircileri ve kuyumcular ve evleri iindir! dedi. Raslullah: "Izhr mstesna olsun!" buyurdu [51].

[1] "Kitb" lfz Eb Nuaym ile bnu Battal yannda vki' olmutur; dierlerinde "Kitb" yerine "Bb" vardr. Besmele ise, Eb Zerr nshas mstesna, btn nshalarda vardr. [2] Bu "Bb", Muhammed Fud Abdulbk'nin tertbledii Buhr nushasndadr. Buhr buraya kadar Arab yarmadasndaki mriklere kar alan cihd ve bununla ilgili meden, insan kaannlar, ganmet mallarnn taksimi; gan-met ve devlet malna kar hyanetin dnyev ve uhrev ukbetleriyle alkal hadsleri getirmiti. Burada ise Arab yarmadas dndaki kitb ehli milletler ve Mecsler'Ie cizye ve mtreke gibi asker, siys ve iktisad mnsebetleri tan-zm eden hadsleri getirecektir. [3] Bu yette Allah'a ve hiret gnne mn, haram klnan eylerin harmlna i'tikaad esslarndan sonra dindarln en yksek ayrc bir vasf bildirilmitir ki, Hakk dni dn edinmektir. Bu da yalnz slm Dni'ne hs bir vasftr. nk Allah'n haklarn, kullarn umm menfatlerini inceden inceye tedkk ederek her ikisini te'lf eden slm Dni'dir... Bu yette kitb ehline kar almas emroiunan cihd, taarrz mhiyette deildir. Harb, son bavurulan bir mdfaa eklidir. Coraf durum i'tibriyle Arabistan yarmadas en byk iki devletin; ran ile Bizans'n devaml tehdidi aunda bulunuyordu. Cizye, ehli kitbdan mslmn olmayanlarn bir muahede ile nfs bana vermeyi taahhd ettikleri bir vergidir. Bu vergi bir bakmdan kitb ehlinin slm diyarnda ikaametleri; hayt, mal ve dn hrriyetlerinin korunmas karlnda zimmetlerine terettb eden bir vazfedir. Bu cihetle kendilerine zmm denilmitir. br bakmdan mslmnlktan ekinmelerinin cezasdr. yetin son fkrasnda bu vergiyi demeyi stlenenlerin bu vergilerini bizzat kendileri getirip zellne bir vaziyette vermelerinin art klnm olmas da bunu te'yd etmektedir. Bylece muhidlere her vergi verdike mslmnlktan ekinmelerinin fenal hatrlatlm olacaktr. Bu yetle ilgili gzel bir tefsir ile cizye vergisi hakkndaki hukuk tafslt iin bak: Hakk Dni..., III, 2504-2509. [4] Burada mm Buhr'nin yetteki "Sgirn" lfzna id bir tefsiri; kendilerinden cizye vergisi kabul edilebilecek taifelerin kimler olduu; bu verginin mutta-rd olmayp her muhite ve muhitteki halkn zenginlik ve fakirliine gre deiik olduu hususlarna iaret edilmitir. [5] Bu hadsin yukardaki bb balna uygunluk noktas, Raskllah'n Mecsler'den cizye vergisi aldna dir olan Abdurrahmn ibn Avf'n ehdetidir. Mezheb hrriyeti slm Dni'nin i'ln ettii medeniyet dstrlarnn en m-himm olduu ve Mecs rfnde iki mahrem arasnda nikh cri ve mu'teber bulunduu hlde, Umer'n birbirine mahrem olan kan koca arasnn ayrlmasn emretmesi, bu mezheb hrriyetine aykr grlebilir. Hads sarihleri bu b-heyi def iin Umer'in bu emri Mecs mezhebinin nikh hakkndaki hkmn nehiy ve ilgaya ma'tf olmayp, slm Dni'nde yasak edilmi olan bu iftlemeyi Mecsler'in aktan yapmamalarn ye mslmnlardan mn zayf olanlar arasnda fitne drmeye sebeb olmamasn te'mnden ibaret bulunduunu kaydetmilerdir. Nitekim Umer, Hrstiyanlar'm takndklar salbin de aa karlmasn ve Nasr akidelerinin ifa edilmesini de yasak etmi idi. Hadste ismi geen Becle ibn Abede el-Basr et-Teym et-Tbi'dir. O yl Basra ahlsiyle
344 / 2483

buhari

kendisi de hacc yapm ve bu rivayeti itip nakletmitir. Mus'ab ibnu'z-Zubeyr, o srada Mekke'de Halfe olan kardei Abdullah ibnu'z-Zubeyr tarafndan Basra'da vl bulunuyordu. Hacc mevsiminde Basra kaafilesiyle hacca gelmiti. Cez' ibnu Muviye se Umer'in Basra'dak vlsi idi. Mektubunda, yn hadste ulat zikredilen emirnamesinde daha baka hususlar da vard. Bahreyn Muahedesi: Arab yarmadas dnda yaplan muahedelerden birincisi muayyen vergi mukaabilinde Bahreyn Mecsleri'yle yaplan muahededir. Bu muahede mslmnlann ve Beytl'l-ml'm fakirlik ve ihtiy inde bunald bir zamana tesadf ettiinden, buradan alman cizye bedelleri pek ziyde sevince sebeb olmutu. Gelecek hads bu vak'ay anlatmaktadr. [6] Hadsin bala uygunluu "Raslullah Eb Ubeyde'yi cizye mallarn getirmek zere Bahreyn'e gnderdi. Eb Ubeyde Bahreyn'den birok malla geldi..." szlerinden alnr. O zaman Bahreyn halk Mecs idi. Bu hadste devlet bakannn milletine mjde vermesi, umutlarn geniletmesi hikmetleri vardr. Keza bunda Peygamber'in mslmnlann mstakbel fetihlerini haber vermesinin peygamberlik almetlerinden bulunduu, dny mal hususunda nefsniyet yar yapmann dni ve milleti helake srkledii tenbhi vardr. [7] Byk hadsi ve tarihi Bedruddn Ayn yle demitir: Rv b hadsi rivayet ederken birok trh bilgileri terk ve ihml etmitir. Okuyucularn gnllerine genilik vermek iin burada szn biraz aklanmas gerekir. Bunun iin unlar syleyelim, muvaffakiyet ancak Allah'n yardmyledir. Sa'd ibn Eb Vakkaas kumandasnda sevkedilen bir ordu Kaadisiyye'ye vardnda Kisr Yezdecerd, mslmnlar Rstem kumandasnda yzyirmibin kiilik muazzam bir ordu ile karlad. Bu ordunun sa kanadnda Hrmzn bulunuyordu. Ordu iinde otuz tane de harb fili bulunduunu sylemek, bu ordunun techzta da mkemmel olduunu ifde etmek iin kfi gelir. Buna kar slm ordusunun mevcudu ise, bn shk'n rivayetine gre, ok zayft. Hicretin ondrdnc yl muharreminin hilline tesadf eden bir pazartesi gn cereyan eden kanl bir muharebe neticesinde iki ordu arasndaki nisbetsiz farka ramen ran ordusu bozuldu. O srada esen iddetli bir rzgrn bakumandan Rstem'in taht ve mevkb bata olmak zere, ran ordusunun btn adrlarn bozup altn stne evirmesi, bozgunun mhim mili olmutu. Bu bozgunluu, Rstem'in beyaz br katra binerek kamas ve slm bahadrlar tarafndan kovalanp Hill adnda bir mchid tarafndan ldrlmesi tamamlamt. Hill, Rstem'in tahtna karak Rstem'i ldrdn i'ln etmesi zerine, tran ordusunda mdhi bir panik balad. Bu bozulanlar mslmn-lar ta'kb ettiler. Onbin kiiyi kltan geirdiler. Otuzbin esr aldlar ve ta'kbe devam ederek ranllar'n o zamanki saltanat merkezi olan Medyin'e kadar ko valadlar. slm ordusu Medyin'e vard zaman bakumandan Sa'd ibn Eb Vakkaas, Kisrlarn sarayna girmi ve onu bombo grnce u yeti okumutu: (- Onlar balardan, pnarlardan, ekinlerden, gzel konaklardan, iinde nz ve nam ile yaadklar ihtiamlardan neler (nice eyler) braktlar. te (emir) byledir. Biz btn bunlar baka baka kavimlere mrs verdik. Ne gk, ne yer onlarn stne alad. Onlara mhlet de verilmedi) (ed-Duhan: 25-29). Hrmzn da bu kaanlar iinde bulunuyordu. Medyin'de bir sulh yapld ise de, bilhare ranllar bu sulhu bozduklarndan, Eb Ms el-E'ar kumandasndaki slm kuvvetleri tarafndan Hrmzn idaresindeki ran ordusu Tus-ter'de kuatlarak iyice sktrld. Bunun zerine Hrmzn, Eb Ms el-E'ar'den emn isteyerek, kendisinin Medine'ye Halfe'ye gnderilmesini rica etti. Eb Ms tarafndan ricas kabul edilerek ganimet malnn bete biri ile beraber Hz. Umer'e gnderildi. Hrmzn Acem meliklerinin en byklerinden idi. Ahvz, Cundupur, Sus gibi birok ran mntkalar onun hkimiyeti altnda idi. Hrmzn Medine'ye
345 / 2483

buhari

Halfe'nin huzuruna karlp, Umer onu grnce hemen Allah'a kar kr secdesi etmi, sonra aralarnda grmeler balamtr. Ve Halfe'nin huzurunda kendi arzusu ile mslmn olmutur. Kendisi ile beraber ailesi, ocuklar ve btn maiyyeti halk da mslmn olmulardr. Umer'in kaatili Eb Lu'lu'nun, Hrmzn'n teviki ile bu cinayeti iledii bz kimseler tarafndan iddia edildii iin Umer'in olu Ubeydullah tarafndan ldrlmtr (Umdetu'l-Kaar, VII, 187-188; K.Mirs tercemesinden zetle). [8] Harb, zet olarak yle cereyan etmitir: Nu'mn, askerin sa kanadna Hu-zeyfe'yi, sol kanadna da kardei Nuaym ibn Mukarrin'i kumandan ta'yn etti. Ve le sca geinceye kadar dmann saldrlarna kar geriledi. Sonra Nu'mn, msid zaman gelince askeri kar-saldnya evketti. Kanl bir muharebe cereyan ederken Nu'mn birka yerinden yaraland. Bunun zerine bir de atnn aya srmekle mecalsiz bir hlde yere serildi. Yere den bayra Huzeyfe ibnu'l-Yemn alarak harbetti. Akam zeri zafer gerekleti. Nihvend alnd. Otuzbin esr ve birok mcevher ganimet alnd. Umer'in kaatili Eb Lu'lu de bu esirler arasnda idi. Huzeyfe bu ganimet malnn bete birini ayrdktan sonra, kalann mchidlere taksim etti. Bete birini Medine'ye gnderdi. Umer, bunlarn da satlp mchidlere taksim edilmesi iin Huzeyfe'ye geri gnderdi ve Nu'mn'm ehdetine zlp alad. Bu da ran harbinin ikinci safhasdr.. Hadsin bala uygunluu en-Nu'mn ibn Mukarrin'in dmanla muharebeyi geri brakmas, gnein ortadan kayp rzgrlarn esmesini beklemesi-dir. Hadsin son fkrasnn ma'ns da bundan ibarettir (Ayn). [9] el-Buhr bu balkla devlet bakannn bir lkenin meliki ile bar anlamas yaptnda, bu anlama hkmlerinin slm harb hukukuna gre, o lke halk hakknda da geerli olduunu isbt etmek istemitir. Hkmn tatbkaatnda ayr grler olduu iin bal soru hlinde sevketmitir. [10] Hadsin bala uygunluk noktas, Peygamber'e takdm edilen hediyelerin Peygamber tarafndan kabul edilmesi ve Eyle Melik'ne Akabe Krfezi sonunda ve sahil boyundaki kyler hakknda verdii emnnmenin btn tebeas Yahd-ler hakknda da geerli olmasdr. bn shk, Peygamber'in emnnme olarak verdii bu mektubu yle rivayet etmitir: "Bismniahi'r-rahmni'r-rahm. Bu mektb Allah tarafndan ve Allah 'm Ra-sl Muhammed Peygamber tarafndan Buhne ibnu Ru'be'ye ve Eyle halkna denizde gemilerinin, karada kendileri ve kervanlarnn serbest dolamalarna dir bir emnnmedir" (bn Hacer, Ayn). bn shk'n "Bu emnnmedir" ta'briyle rivayet etmesine gre, emnn-me dediimiz yaz, kara ve deniz seyrsefer serbestsi hakkndaki muahedenin yalnz bir unvandr. Akdin iki tarafnda bulunanlarn isimlerinin ve akdin konusunun zikrinden ibarettir. Muahedenin asl siys metni hadste bildirilmemitir. Sarihlerin ve siyercilerin nakillerine gre, Peygamber Eyle sahillerini idri istiklli hiz birtakm ufak mmtakalara ayrmtr. Bunlarn hepsini Eyle Melki'nin hkimiyetine vermitir ki, bir nevi' idar ademi merkeziyet sistemidir ve Peygamber'in yksek siysetinin ak bir numnesidir. Bu hads Zekt'ta, "Mahsl tahmini bb"nda da gemiti. [11] Bu, ed-Dahhk'n u yeti tefsiridir: "Eer onlar size galebe ederlerse hakknzda ne bir yemn, ne de bir vecbe gzetip tanmazlar.." (et-Tevbe: 8); ' 'Onlar bir m 'min hakknda ne bir yemn, ne de bir vecbe gzetip tanmazlar. Onlar taknlarn t kendileridir'" (et-Tevbe: 10) [12] Bu, Umer'in ldrlmesi kssas hakkndaki uzun hadsin ksaltlm bir parasdr. Umer'in Menkabeleri blmnde daha geni bilgiler verilecektir, el-Muhalleb: Bu hadste ahde vefaya; ilerin sonlan hakknda iyi dnp grmeye; mal ve mal kazanma asllarn iyilitirmeye tevik
346 / 2483

buhari

vardr, demitir (bn Ha-cer). "Ve ylinizin rzkdr": nk zimmeti, yni ahdi gzetmek sebebiyle cizye hsl olur; cizye de mslmnlara taksim edilir; oluk ocuklar ve dierlerinden olmak zere mslmnlarn iyiliklerine sarf edilir... (Kastalln). [13] Balkta mes'ele vardr. Balk altnda da hads vardr. Bu hadsler sra ile bu mes'elelere cevb olarak tevz' edilmitir. Birinci hads Peygamber'in bir ie kasdettini ve bunu Ensr'a birka kerreler iaret ettiim, onlar bunu kabul etmeyince terkeylediine dellet etmektedir. Buhr bi'l-kuwe olan eyi bi'1-fiil olan ey menziline indirmitir. O da Peygamber hakknda apaktr. ijk Peygamber ancak ilemesi caiz olacak eyleri emreder (bn Hacer). [14] Bu Cbir hadsi baln ikinci mes'elesine cevbha uygundur. Bu hads daha nce geen irb ve Bete bir Kitblan'nda da gemi ve bz aklamalar oralarda verilmiti. [15] Bu hads, Namaz Kitb'nda, Mescidde taksim yapmak ve hurma salkm asmak bb'nda da gemiti. Abbs'm verdiini .zikrettii fidye, Bedir'de urad ar ziyan ve kendi fidyesiyle beraber kardeinin olu Akl ibn Eb Tlib'in, dier biraderinin olu Nevfel ibnu'l-Hris ibn Abdiimuttalib'in ve Peygamber'in dmd Eb'l-Abbs ibnu'r-Rab'in fidyeleridir. Bunlar iin ok fidye verdiini hatrlatarak, ok mal almak istemitir. Raslullah'n Al bnu'l-Hadram ile Ssnler'in Bahreyn hkmdar olan Munzir ibn Sv'ya gnderdii mektb zerine, Munzir ile beraber Bahreyn ahlsinden biroklar mn etmi, etmeyenler de Mecsiyet veya Yahdyet zere kalmt. slm' kabul etmemi olanlarla harc ve cizye vermek zere bar yapldktan sonra, btn Bahreyn zerine Peygamber tarafndan Al ibnu'l-Hadram vl ta'yn olundu. Vakti gelince bu harc mallarn alp Medne'ye getirmeye Eb Ubeyde me'mr oldu. Eb Ubeyde yzbin (dirhem veya dnr) getirmiti. Peygamber zamannda gelen mal bu di. O gne kadar ele geen zekt ve ganimet mallarndan hibiri bu mikdra ulamamt. bn Sa'd'n rivayetine gre Al bn Hadram'nin oraya gnderilmesi, Huneyn ganimetlerinin taksiminden sonra, yn sekizinci yln sonlarnda olmutu. [16] Hadsin bala delllii bellidir. [17] Umer'in naklettii bu fkra, Kitbu'l-Muzraa'da Hayber ehlinin kssasn anlatan uzunca hadsin bir parasdr. Orada "Mal sahibi, Allah'n seni brakt srece ben seni yerinde brakyorum... bb"nda (V. cilt, 17. bb, s. 2169) bununla ilgili bz bilgiler verilmiti. [18] bn Hacer'in dedii gibi burada zikredilen Yahudiler, Kaynukaa, Kurayza ve'n-Nadr oullan Yahdleri'nn srlmesinden sonra Medne'de geri kalm olan Yahdler'dir. nk bunlarn srlmesi ii Eb Hureyre'nin slm'ndan nce olmutur. Zr Eb Hureyre Hayber fethinden sonra gelmi idi (Kastalln). Hadsin bala uygunluu, Peygamber'n Yahdler*i karmay kasdetme-sidir. nk Peygamber Arab arazsinde mslmnlardan bakasnn bulun masn, lm gelinceye kadar istemiyordu. lm srasnda Yahdler'in Arab yarmadasndan srlmelerini vasiyet etti. Bu vasiyet zerine Umer (R) onlar srd. el-Buhr bu hadsi krah, I'tism, Maz Kitblar'nda da getirmitir (Kastalln). [19] Hadsin bala uygunluu "Btn mrikleri Arab yarmadasndan karnz" emrindedir. Eer; balk Yahdler'in karlmasdr, mrik ise Yahudi'den daha ummdir dersen, yle cevb veririm: Balkta ancak Yahudiler zikredilmitir; nk onlarn ou Allah' tevhd ediyorlar. Byle iken onlar karlmay hakk ediciler olunca, dierleri karlmaya daha elverilidirler (Ayn). Buhr bu hadsi, bz kk farklarla lim ve Cihd Kitblan'nda da getirmiti. [20] Buhr, bu cinayete cr'et eden Yahd karsna Peygamber'in ceza ta'yn edip etmedii
347 / 2483

buhari

hakknda farkl rivayetler bulunduu iin, bal soru eklinde brakm, hkm aklamamtr. Mslim'in bir rivayetinde sahbler: Y Raslallah, bu kadn ldrelim m? diye sormular. Raslullah: "Hayr ldrmeyiniz"buyurmu. Zuhr de: Bu Yahd kadn mslmn oldu da serbest brakld, demi. Eb Seleme'nin Cbir'-den rivayetinde Raslullah bu kadn kssen ldrtmtr. Beyhak her iki rivayeti yle te'lf etmek istemitir: Bu kadn Raslullah evvel serbest brakmtr. Fakat sonra o zehirli koyun etini yiyenlerden Bir ibn Ber'mn vefat zerine ksas ettirmitir. u hlde Raslullah evvel kendi ahs hesabna ceza vermemi, sonra Br'in vefat zerine ksas ettirmitir. Vkd'nin Zuhr'den bir rivayetine gre Peygamber bu kadna: "Bu hyaneti nasl bir zaruret zerine iledin?" diye sormu. Kadn: Bu Hayber vak'a-snda babam, amcam, kocam, kardeim arka arkaya ldrldler de onlarn acsyle yaptm, demitir (zetle Ayn). [21] Hadsin basla uygunluu, Hayber Yahdieri'nin Peygamber'e hyanet etme-"rfb!rkadm eliyle O'na zehirli bir koyun hediye etmeleri; O'nun da bu kadn ^ffpmesi vhud ceza vermesi bakmndandr. Buhr bunu Maz ve Tbb Kitblan'nda da getirdi (Ayn). [22] Bu kssa, namazda ve hutbede mslmnlarn dmanlar, muhalefet edenleri, ahdi bozup dneklik edenleri aleyhine beddua etmenin cevaznda bir asldr (Ayn). Bu hads Vitr Kitb'da, Ruk'dan nce ve sonra kmt bbi'nda da gemiti. [23] Hadsin bala uygunluu "Y mme Hni'! Senin ahd ve emn verdiin kimseye biz de ahd ve emn verdik" szndedir. Bundan, m'min bir kadnn da kfire verdii emnm mslmnlarca makbul olduu aka belli olur. Bir mslmnm zimmeti, btn mslmnlarn zimmeti demektir. Tafsilt fkh kitblarna iddir. Rv bnu Hubeyre'nin ismini mbhem brakt iin ahsnn ta'yninde ihtilf edilmitir. Hubeyre ibn Vehb el-Mahzm, mm Hni'in kocas olup, Mekke'nin fethi zerine Necrn'a kaarak irk zere lmtr. Himayeye alnp affedilen kimse de fetih gn Peygamber tarafndan i'ln edilen sulh ve emn kabul etmeyerek, Hlid ibnu'l-Veld'in kumandasndaki mfrezeye kar arpmaya girien kk gruba dhil olanlardan idi. mm Hni'in Hubeyre'den, Umer, Hni', Ysuf, Ca'de isimlerinde drt olu vard. Hubeyre'nin dier bir kadndan mrn Hni' yannda bir olu daha olmas ihtimlinden bahsedenler de vardr ki, efaat edilen ya olu Ca'de yhud ismi hatrda kalmayan bu vey oludur. mm Hni'den gelen dier bir rivayette efaat edilenin bir deil, iki olduu da zikrediliyor. Hulsa kocas Hubeyre ibn Vehb'n kabilesinden bz kimseler Hlid bnu'l-Veld ile olan erha muharebesinden sonra ilerinden biri veya ikisi mm H-ni'e snmken, kardei Al onu ldrmeye kalkm. mm Hni' Mekke'nin st banda Abtah'ta kurulan byk adr iinde Raslullah'tan efaat istemi, O da: " J 'J- i < o>i 'J. ti_ = Senin emn verdiine biz de emn verdik; senin emin kldm biz de emin kldk" buyurmutur. (Tecrd Ter., II, 235). Bu hads Gusl ve Namaz Kitblar'nda da geti. [24] "Mslmanlarn zimmeti, emn birdir" yn bir mslmnm kfire emn btn mslmnlarca sahihtir; mu'teberdir. "Onlarn az da bu emn yrtr", yn mslmnlardan aa olan, erif olan, az, kadn, erkei bir kimseye ahd ve emn verirse, bu, btn mslmnlarca verilmi bir emn kabul edilir. Artk onlarn bunu bozmalar olmaz. Bu hususta mezheb imamlar arasnda bz farkl grler olmakla beraber mm Mlik, Sevri, el-Evz, elLeys, e-fi ve Eb Sevr klenin emnmn da cevaznda ittifak etmilerdir. Eb Hanfe ve Eb Ysuf, klenin emn vermesi caiz olmaz, demilerdir... (Ayn). [25] Hadsin bala uygunluu "Mslmanlarn emn birdir" szndedir. "Onlarn edns, yn az da bu emn yrtr" ksmna gelince, bunu Ahmed ibn Hanbel Msnetf inde rivayet
348 / 2483

buhari

etmitir. Tirmiz, Al le Abdullah ibn Amr'dan da Ahmed'n rivayeti gibi rivayet edildi, dedi. "Onlarn edns" ta'brinin iine tek kii; kadn, kle, hrr girer. Eb Hanfe'ye gre kle buna dhil olmaz. Bu hads, Medne Haremi bbi'nda da gemiti. [26] bnu'l-Munr dedi ki: Bu baln maksad, delller lafz olsun yhud gayr lafz olsun; hangi dil ile olursa olsun; btn maksadlarm delilleriyle mu'teber olacadr. [27] Bu, Buhr'nin Maz'de Fetih gazvesinde getirdii uzun hadsin bir parasdr: Peygamber (S) Hlid'i Ben Cezme zerine gnderdi. Hlid bunlar slm'a da'vet etti. Fakat bunlar: "Eslemn( = Biz mslmn olduk)" demesini becereme-diler. Bunun yerine "Saba'n, saba'n( = irkten ktk, irkten ktk, mslmn olduk)" demeye baladlar. Bunun zerine Hlid bunlar esr etmeye ve ldrmeye giriti... Peygamber Hlid'in bu iinden Allah'a snd. Saba' bir dnden kp baka bir dne girmek ma'nsnadr. Kurey mrikleri de her mslmn hakknda bu ta'bri kullanrlard. bn Umer, Ben Ce-zme'nin "Saba'n, saba'n" szleriyle hakketen mslmn olduk demek istediklerini anlamt. Hlid ise bununla yetinmeyerek slm kelimesinin aka sylenmesi lzm geldii i'tikaadmda idi. Bunlarn mriktik gayretiyle bir indla slm kelimesini sylemediklerine kaan' idi ve bu kanatle onlar ldrmt. Peygamber de Hlid'i acele ettii, hukuk durumu tesbt etmedii in du ederek ifah ukubetle yetinmitir. Peygamber'in Hlid'in fiilini sevmemesi, her kavimden bilmekte olduu dil ile yetinmeye dellet etmitir. [28] Umer'in birinci szn Abdurrazzk senediyle rivayet etmitir. "Mettersun" kelimesinin zabtnda birka ekil vardr. Bu Farsa bir kelimedir, ma'nsi korkma demektir. nk Acemlerce "Mim" nefiy kelimesidir, "Turs" de onlarca korku ma'nsnadr. Onlar bir kimseye korkma demek istedikleri zaman kendi dilleriyle "Mettersun" ta'brini sylyorlard... Umer'in Hrmzn'la bu konumasn bn Eb eybe ile Ya'kb ibn Eb Sufyn kendi trihinde Enes'ten sahh bir sened le rivayet etmilerdir. Bu bb bal el-Hamav ile el-Msteml nshalarnda sabittir. [29] Bu el-Enfl: 61. yeti mriklerle bar anlamas yapmann mer'luuna dellet edicidir. [30] Abdurrahmn ibn Sehl, ldrlen Abdullah ibn Sehl'in kardeidir. Her ikisi de Muhayysa ile Huveyysa'mn kardei oullardr. [31] Hadsin bala uygunluu "O zaman mslmnlarla Hayberliler arasnda bar vard" sznden alnr. Ve tam uygunluk da "Peygamber (S) cinayetin diyetini kendi yanndan verdi" sznden alnr. nk bu, mriklerle mal mukaabili yaplan bir sulh anlamasdr. Buhr bunu Sulh, Edeb, Ahkm Kitblan'nda da getirdi (Ayn). lk yeminin, dier da'vlardakinin aksine, da'vclara tekif edilmesi, yalnz Kasme da'vsna id mstesna bir hususiyettir. Kasme bir nevi' yemndir , ki, o ya ldrlenin velleri veyhud onlarn istei zerine ldrenin velleri ta-: rafndan elli kiinin ettii yemine denir. Bu hadste rivayet olunan vak'a gibi! kimsenin tasarrufunda olmayan bo bir yerde yaral olarak bir maktul bulunur da ldreni bilinmezse, ldrlenin veresesi, civarndaki ky ahlsi tarafndan' ldrldn iddia ederler ve bu iddialarn elli kiinin yemni ile te'yd ederlerse, ldrlenin diyetine hakk kazanrlar. Yhud da maktuln velsinin istei zerine kyllerden onun setii elli kiinin redde dir yemn etmeleridir ki, buna da Kasme denir ve bu suretle maktuln diyetinden kurtulurlar. "Da'vc taraf yemn etmekten ekinmekle, da'vl olan kasmecilerin yeminlerini de reddedince da'vnn uzamas ve netcede Yahdler'in ksas edilmeleri gerekiyordu. Hlbuki Peygamber, Yahdler'i te'lf ve onlarn slm'a girmelerini te'mn etmek istiyordu. Bu maksadla da'vy uzatmayarak ldrlenin diyetini kendisi deyip ekimeye son vermitir" (Kastalln). [32] Hadsin bala delleti devmmdadr. nk Hrakl, Raslullah' medhde: "te rasller
349 / 2483

buhari

byledir, gadr etmezler" demitir. bn Battal: Buhr bununla gadrin her mmet ndinde irkin ve ktlenmi olduuna, bunun rasllerin sfatlarndan olmadna iaret etti, demitir. Bu, elCmi'u's-Sahh'in banda geen Eb Sufyn hadsinin ilk parasdr (Kastalln). [33] Bu soruyu, gelecek olan hads cevblayp aklayacaktr [34] Abdullah bn Vehb bunu el-Cmi' adndaki kitabnda senediyle getirmitir. [35] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'e Yahd Lebd ibn A'sam tarafndan sihir yapld, Peygamber'in "Allah bana afiyet ihsan etti, braknz onu" buyurup, ona ceza vermemesi ynndendir. [36] Bu yetlerde dmann bar isteinin bir aldatma olmas ihtimlinin mslmn-lara zahir olduu zaman bile, bunun, icabetten men1 etmeyecei, fakat azm ederek Allah'a gvenilip dayanlacana iaret vardr (bn Hacer). [37] Hadsin bala uygunluk noktas Peygamber'in istikble id verdii haberlerin altncsdr. Rmlar'n ahdi bozarak slm'a kar hareket etmek suretiyle hyanetleridir. Ben'l-Asfar'la mslmnlar arasnda bar akdi; sonra dman tarafndan bu ahd bozularak, mslmnlar zerine mhim kuvvetlerle kfirlerin hcumu keyfiyeti hakknda sarihlerin tercihleri ok danktr. Sebebi de bu haberin benzeri vak'alann trihte pekok olmas ve bunlardan herhangisinin veya stikblde meydana gelecek daha bakalarnn kasdolunabilmesidir. Bu haberler istikble id mu'cizeli haberler olduklar iin, bunlarn tefsiri istkblen uzun asrlar iinde anlalacaktr. [38] yet, balktaki soruya cevb vermektedir. Nebz, lgatte bireyi kaldrp atvermektir ki, hukukta bir devletin muhi-dine kar mnsebeti kestiini ihbar ve i'ln eylemesidir. Yn yle korkulacak bir .hyaneti, almet ve delilini grp anladn takdirde ahdin hkmszl ile aranzda mnsebeti kestiini i'tidl ve doruluk diresinde aka kendilerine resmen ihbar et. Bu suretle ahdin hkmszl iki tarafa resmen msavi olarak bilinsin de, ona gre hareket edilsin ve ahid resmen bak farzedilirken byle bir ihbar ve i'ln yapmakszn, dorudan doruya ve kat' surette harbe balama. Zr, Allah hinleri sevmez. Onlarn yapt gibi resmen muhid grnp de gizlice ahdi bozmaa kalkmak bir hainlik olduu gibi, dosdoru nebz ve i'ln etmeden harbe griivermek de bir hyanet olacandan, bundan saknmak lzmdr {Hakk Dni, III, 2424) [39] Hadsin bala uygunluu "Eb Bekr insanlara ahidlerini att..." szlerindedir. Bu, Eb Bekr'in hacc emirlii ile dokuzuncu hicret ylnda ed edilen hacc-dr ki, Veda Hacc'ndan bir sene evvel idi. O srada Bere Sresi indi. Bu sre Allah ve Rasl'nn mriklerden beri olduklarm haber vermekle balayp, mriklerden emnn kaldrlmas, ahdin atlmas, yn mrikler le olan ahidlerin feshedileceini haber veriyordu. Bu yl Al de bu srenin hkmlerini tebli etmesi in hacca gnderilmiti... [40] Balktaki yetin bala uygunluu gayet aktir._Hadsin uygunluu ise "Ahd etliinde ahdinden dner" szndedir. Bu hads, mn Kitb'nda ve baka yerlerde de birka kerreler gemiti. [41] Al hadsinin bala uygunluunun "Kim orada bir bid'at karrsa.. " sznden alnmas mmkin olur. nk bid'at karmak, bid'aty barndrmak, ve efendilerinin izni olmakszn baka bir topluluu vel edinmek ahdi bozmak ma'-nsnadr ve bu yzden la'nete hakk kazanmtr (Ayn). [42] Hads, mslim, gayrimslim her kime olursa olsun verilen ahde kar yaplan vefaszlk gnhnn dnydaki hayta te'sr edeceini, iktisad ve itima bozukluklara da sebeb olacan aka ifde etmektedir.
350 / 2483

buhari

Bu hadsin benzerini daha ak bir ibare ile Mslim de hem Eb Hureyre'-den, hem de Cbir'den yle rivayet etmitir: "Bir zaman gelecek ki Irak dirhemini, kafzini; Msr da mddn, dinarn vermez olacaktr". Gelecee id olan bu mhim bilgi, bhesiz peygamberlik almetlerindendir. Raslullah zamannda basl olarak Hicaz'da kullanlan paralar dirhem ile dnr da Suriye ve Msr yoluyla Roma ve Bizans'tan gelirdi. Kafz, rrihlar'm; mdd de Rm'un lei idi. Bu sebebden Peygamber dirhemle kafzi Irak'a ve ran'a; dnr le mdd' de Msr'a ve Rm'a nisbet etmitir. Bu hadslerde ahid verenlerin ahidlerini hakkyle yerine getirmeleri; ahidli zmmlere hakszlk ve zulm etmemeleri; bir cmle ile ifde edilirse Allah ve Rasl'nn koyduu eskimez hukuk ve insan haklar kaannlarma gre verilen ahid, emn ve te'mntlarn bozulmamas tavsiyesi vardr. Bunlara bal kalnmad takdirde meydana gelen kt sonularn yalnz hirete kalmayp, dny haytn da bozaca, millete iktisad ve itima birok madd ve ma'nev s kntlara dlecei haber verilmitir. [43] Bu hadsin bala ilgisi, Kurey'in ahdi bozmalarnn neticesi Mekke fethi ile onlara galebe ve onlarn kahredilmi olmasdr. Bu ise ahdi bozmann ktlen-mi olduunu, bunun mukaabilinin, yn ahde vefa etmenin ise vlm olduunu aklyor. Hadsin son fkras; mslmnlarn kendi aralarnda meydana gelen fitne ise mkildir. nk mslmnlarn ldrlmesi ile araya fitne girmi olur. Onun iin byle fitnede klc atmak, kl ekmekten evldr (Ayn). [44] Hadsin balkla lgisi, bundan nceki hadsin ilgisi gibidir. Bu hads, ncekinin daha geni bir rivayetidir. Hulsa olarak Sehl bu hutbesinde Sffn ahlsine Hu-deybiye gn cereyan eden, insanlarn ounun bara isteksizliini, bununla beraber Allah'n buna byk hayr ta'kb ettirdiini; Peygamber'in barma grnde olmasnn insanlarn harb etme grlerinden daha kmil ve makbul olduunu bildirmitir (KastaHn). [45] Bu hads nceki ile u bakmdan ilgilidir: Gadr etmemek, kendi dninden baka bir dn zere olsa da hsmla ilgiyi devam ettirmenin cevaznn gerekliliidir. Bu hads Hibe'de de gemiti (Ayn). Bu hadsin ifde ettii gr el-Mntehine: 8-9. yetleri de kuvvetlendirir. [46] Hadsin bala uygunluu "Ancak gece ikaamet etmek" szndedir. Bu hads Sulh Kitb'nda "Sulh nasl yazlr bb"nda da gemiti. [47] Bu, Ekincilik Kitb'nda "Mal sahibi: Allah seni brakt srece seni brakyorum dedii zaman bb"nda geen Abdullah ibn Umer hadsinin bir parasdr. Anlamada lim ehlince belli bir snr yoktur. Bu mes'ele ihtiyca gredir. Bu konuda ictihd, devlet bakanna ve re'y sahihlerine iddir (Ayn). [48] Buhr bununla bn Abbs'm u hadsine iaret etmitir: Mrikler kendilerinden bir adamn cesedini satn almak istediler. Peygamber Nevfel ibn Abdillah ibni'l-Mugre'nin cesedini o hendee atlm olduu hlde onlara satmay kabul etmedi de: "Onun parasna da, cesedine de ihtiycmz yoktur" buyurdu. bn Him: Bize ez-Zuhr'den; mriklerin onun hakknda onbn dirhem harcadklar haberi ulat, demitir (bn Hacer). [49] Hadsin bala uygunluu bellidir. Bu hads Temizlik Kitb'nda "Namaz klann srt zerine pislik atld zaman bb"nda gemiti. [50] Bu hadslerin bala uygunluklar bellidir. Mslim de Cihd ve Siyer Kitab, "Ahde vefaszlk ve hyanet etmenin haram klnmas bb"nda, ayr ayr drt sahbden bu hadsleri bz deiik lfzlarla getirmitir.
351 / 2483

buhari

el-Enfl: 56. yeti de ahd edip de ahdine vefa etmeyenlerin yeryznde hareket eden hayvanlarn en errlileri olduklarn beyn etmektedir. Bundan nce geen 17. bb balna baklsn.. [51] Hadsin bala uygunluu "Seferber olunuz" sznden alnmas mmkin olur. nk bunun ma'ns "Mslmanlara gadr ve muhalefet etmeyiniz" demektir. Dier bir vecih udur: Peygamber Mekke'de harbi hall klmad, gadr etmedi. Zr O'nun harbi, Allah'n O'na bir saat hall klmasyle olmutur. Bu hall klma olmayayd, Peygamber'e de hall olmazd (Ayn). Hadsin son fkrasndaki stisna ya o anda buna dir bir vahiy geldiine, ya geen bir vahiyde istisnann beyn ve teblii istee balandna, yhud da byle bir vahiy yoksa Peygamber'in Allah tarafndan me'mr buyurulduu hususlarn tafsillerinde itihada izinli olduuna delUir. Bu hads lim, Hacc, Cihd... Kitblar'nda da gemiti.

352 / 2483

buhari

ll-KTBU'L-CUMUA 1- Cumua'nn Farz Olmas, Yce Allah'n u Kavli Sebebiyledir, Bab: 2- Bab: Cumua Gn Ykanmann Fazileti 3- Cumua in Gzel Koku Srnmek Bab 4- Cumuann Fazileti Bab 5- Bab 6- Cumua in Ya Srmek Bab 7- Bab: Cumuaya Gidecek Olan Kimse, Bulabilecei Giysilerin En Gzelini Giyer 8- Cumua Gn Misvak Kullanma Bab 9- Bakasnn Misvakyle Misvaklanan Kimse Bab 26 10- Cumua Gn Sabah Namaznda Okunacak Sre Bab 11- Kylerde ve ehirlerde Cumua Namaz Bab 12- Bab: Cumua Namaznda Hazr Bulunmayan Kadnlara, ocuklara ve Dierlerine Ykanmak Lazm Olup Olmad? 13- Yamurda Cumuaya Gelmezse Ruhsat Bab 14- Bab: Azz ve Celil Olan Allah'n Kavli le Farz Olan Cumuaya Ne Kadar Mesafeden Gidilecek ve Bu yetle Cumua Namaz Kimlere Vacib Olacaktr? 15- Cumuann (lk) Vakti, Gnein (Semenn Ortasndan) Zail Olduu Zamandr Bab 16- Bab: Cumua Gn Scak iddetli Olduu Zaman? 17- Cumua Namazna Yrmek; 18- Bab: Cumua Gn (Mescide Girmi Olan) ki Kiinin Aras Almaz 19- Bab: nsan Cumua Gn (Din) Kardeini Kaldrp da Onun Yerine Oturmaz 20- Cumua Gnndeki Ezan Bab 21- Cumua Gn Tek Mezzin Bab 22- mam Minber zerinde ken Niday ittii Zaman Mezzine Cevab Verir (Ezan Lafzlarn Syler) Bab 23- Ezan Okunmas Esnasnda Minber zerinde Oturmak Bab 24- Hutbe nnde Ezan Okunmas Bab 25- Hutbenin Minber zerinde Yaplmas Bab 26- Hutbe, Hatib Ayakta Dikilerek Olur Bab 27- Hutbe Yaparken mam Yzn Cemaate Yneltir ; ve nsanlarn da Yzlerini mama Yneltmeleri Bab 28- Hutbe (Mukaddimesin)de Allah' Sena Ettikten Sonra "Amma Ba'du" Diyen Kimse Bab 29- Cumua Gn ki Hutbe Arasnda Oturmak Bab 30- Cumua Gn Hutbeye Kulak Tutup itmek Bab 31- Bab: mam, Hutbe Yaparken eriye Gelen Bir Kimse Grdnde Ona ki Rek'at Namaz Klnmas Emreder 32- mam Hutbe Yaparken Gelen Kimse ki Hafif Rek'at Namaz Klar Bab 33- Hutbe Esnasnda Elleri Kaldrmak Bab 34- Cumua Gn Hutbe Esnasnda Yamur Duas Bab 35- Cumua Gn mam Hutbe Yaparken Susmak ve O Srada Yanndaki Arkadana "Sus" Diyen Kimse de Lav Yapmtr Bab 36- Cumua Gn Kendisinde Duann Kabul Edilecei Saat Bab 37- Bab: Cumua Namaznda (Baz) nsanlar mamn Meclisinden kp Gittikleri Zaman, mamn ve Kalp Cemaatte Hazr Bulunanlarn Namaz Caizdir 38- Cumuadan Sonra ve nce Klnan Namaz Bab 39- Yce Allah'n u Kavli Bab:
353 / 2483

buhari

40- Gndz stirahat Cumua Namazndan Sonradr Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
ll-KTBU'L-CUMUA (Cumua Kitab) 1- Cumua'nn Farz Olmas, Yce Allah'n u Kavli Sebebiyledir, Bab:

Ey mn edenler, cumua gn namaz iin arld zaman hemen Allah' zikretmeye gidin. Al verii brakn. Bu bilirseniz, sizin iin ok hayrldr (el-Cumua: 9) [1].
1-.......Eb Hureyre (R) RaslulIah(S)'tan yle buyururken iitmitir: "Bizler (kitb ehline nazaran) en sonra gelenleriz; kyamet gnnde en baa geecek olanlarz [2]. undan dolay ki, bizden evvel onlara, (daha sonra bizlere) kitb verildi. Sonra bu, onlara farz klnan gnleri idi, fakat o gn hususunda ihtilf ettiler [3]. O gne i'tibr etmek iin Allah bizlere hidyet verdi. Artk bu hususta insanlar bizim ardmzdan geliidirler. Yahdler(in ibdet gn) yarn, Hristiyan-/r(nki) de yarndan sonradr" [4]. 2- Bab: Cumua Gn Ykanmann Fazileti

ocuklara yhud kadnlara cumuada hazr bulunmak vcib olur mu? [5]
2-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Her biriniz cumua namazna geldiinde ykansn" buyurmutur [6]. 3-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Bir defa Umer ibnu'I-Hattb cumua gn (minber stnde) dikilip hutbe rd ettii esnada, Peygamber'in sahblerinden ve ilk muhacirlerden bir zt -ki Usmn ibn Affn olduunda ittifak vardr- mescide girdi. Umer , (gecikmesinden dolay onu tevbh ve inkr kasdyle) yksek sesle: Bu 1 saat hangi saattir? diye nida etti. O da: Megul idim, evime geldim, 1 derken ezan iittim, ancak bir abdest alabildim, dedi. Bunun zeri-> ne Umer (inkr daha iddetlendirerek): Bir de Raslullah'n ykanmay emredip durduunu bildiin hlde yalnz abdest almak h! dedi [7]. 4-.......Eb Sad Hudr'den: Raslullah (S): "Cumua gn ykanmas, her bali olan kimseye vcibdir" buyurmutur [8]. 3- Cumua in Gzel Koku Srnmek Bab 5-.......Bize u'be, Eb Bekr ibnu'l-Mnkedir'den tahds etti. O yle demitir: Bana Amr ibnu Suleym el-Ensr tahds edip yle dedi: Ben Eb Sad'in yle dediine ehdet ederim: Ben Raslullah (S)'n: "Her bali olan-kimseye cumua gn ykanmak ve imkn bulursa gerek misvaklanmak, gerek ho koku srnmek vcibdir" buyurduuna ehdet ederim [9]. (Seneddeki Eb Bekr ibnu'l-Mnkedir, kendisinden nceki rv Amr ibn Suleym'in u mtalaasn haber verdi:) Amr dedi ki: Ykanmaa gelince, bunun vcib olduuna ben de ehdet ederim. Lkin misvak tutunmak ile koku srnmee gelince vcib mi, deil mi, Allah
354 / 2483

buhari

ehdet ederim. Lkin misvak tutunmak ile koku srnmee gelince vcib mi, deil mi, Allah bilir. Lkin bu hadste byle gelmitir. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi:,O, yn senedde geen Eb Bekr ibnu'l-Mnkedir, Muhammed ibnu'I-Mnkedir'in kardeidir. Hadste rv olan bu Eb Bekr'in ismi sylenmedi. Bu hadsi Eb Bekr ibnu'l-Mnkedir'den, Bukeyr ibnu'l-Eecc, Sad ibnu Eb Hill ve daha bir ok insanlar rivayet etti. Muhammed ibnu'l-Mnkedir, Eb Bekr ve Eb Abdillah ile knyelendirilirdi [10].
4- Cumuann Fazileti Bab 6-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim cumua gn cnblk gusl ite ykanr [11], sonra (ilk saatte cumua namazna) [12] giderse, bir deve kurbn etmi gibi; ikinci saatte giderse bir sr kurbn etmi gibi; nc saatte giderse (salam) boynuzlu bir ko kurbn etmi gibi, drdnc saatte giderse bir tavuk sadaka etmi gibi; beinci saatte giderse bir yumurta tasadduk etmi gibi olur. mm (hutbeye) knca da melekler hzr olur, zikri (yn hutbeyi) dinlerler" [13]. 5- Bab

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir)

7-.......Bize eybn, Yahya (ibn Eb Kesr)'dan; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre (R)'den tahds etti (ki o yle demitir): Umer cumua gn hutbe rd etmekteyken mescide bir zt girdi. Hemen Umer: Namazdan niin alkonuluyor sunuz? dedi. O zt: Ancak ezan iitip abdest aldm, baka i yapmadm, dedi. Umer: Peygamber (S)'in ''Herhangi biriniz cumuaya gittiinde ykansn" buyurduunu iitmediniz mi? dedi [14]. 6- Cumua in Ya Srmek Bab 8-.......Selmn el-Fris (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Bir kimse cumua gn ykanp elinden geldii kadar paklanr ve yandan yalanr yhud evindeki kokudan srnr, sonra cumuaya kar, yanyana oturan iki kimsenin arasn amaz, daha sonra (Allah tarafndan) ona takdir olunduu kadar namaz klar, daha sonra da imm sze balaynca (namaz bitinceye kadar) sesini keserse, muhakkak o cumua ile teki cumua arasndaki gnhlar mafiret edilir [15] 9-.......Tvs ibn Keysn yle dedi :Ben bn Abbs'a: Peygamber (S)'in: "Cumua gn cnb olmasanz bile gusl ediniz ve balarnz ykaynz [16], ve bir mikdr ho koku srnz" buyurmu olduunu sylediler (ne dersin)? dedim [17]. bn Abbs: Gusl evet (byle buyurduunu bilirim), fakat ho koku (hakknda birey buyurduunu) bilmiyorum, dedi. 10-.......bn Cureyc haber verip yle demitir: Bana brhm ibnu Meysere, Tvs'tan; o da bn Abbs'tan olmak zere haber verdi. bn Abbs (R), Peygamber'in cumua gn ykanmak hakkndaki szn zikretti. Tvs: Ben bn Abbs'a: Kii, kendi ailesi yannda var ise gzel koku yhud ya srnecek mi? dedim. bn Abbs: Bunu bilmiyorum, dedi [18]. 7- Bab: Cumuaya Gidecek Olan Kimse, Bulabilecei Giysilerin En Gzelini Giyer
355 / 2483

buhari

11-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer (R)'den haber verdi (o, yle demitir): Umer ibn Hattb, mescidin kaps yannda satlk ipekli itr nev'inden yollu bir elbise [19] grd de: Y Raslallah; bunu satn alsan da cumua gn ve sana eliler geldii zaman giysen, dedi. Raslullh da: "Bunu hirete nasibi olmayan giyer" buyurdu. Sonra Raslullah'a o ipeklilerden birok elbiseler geldi. Raslullah onlardan birisini Umer ibn Hattb'a verdi. Umer: Y Raslallah! Bunu bana verdin, hlbuki daha nceleri Utrid ibn Hcib'e id hlle hakknda bana sylediini sylemitin, dedi [20]. Bunun zerine Raslullah (S): "Ben onu sana giyesin diye vermedim ki" buyurdu. Umer mteakiben o elbiseyi Mekke'de bulunan mrik bir kardeine giydirdi [21]. 8- Cumua Gn Misvak Kullanma Bab

Ve Eb Sad Hudr ("Cumua gn gzel koku srnmek" babnda zikredilen hadsinde) Peygamber'den olmak zere: Dilerini misvak ile ovalar, dedi[22].
12-.......(Eb Hureyre -R- yle demitir:) Raslullah (S): "mmetime -(dier rivayete gre) yhud insanlara- meakkat vermem endesi olmayayd, kendilerine her namaz klarken misvak kullanmalarm emrederdim" buyurdu [23]. 13-.......Bize Enes (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S): "Misvak kullanmak hakknda size ok szler syledim, (artk dinleyip itaat etmek gerek)" buyurdu [24] 14-.......Huzeyfe (R) yle demitir: Peygamber (S) geceleyin kalkt zaman azn (ve dilerini) iyice ovalayp temizler idi [25]. 9- Bakasnn Misvakyle Misvaklanan Kimse Bab 26 15-.......ie (R) yle demitir: Kardeim Abdurrahmn ibnu Eb Bekr yannda misvaklanmakta bulunduu bir misvak olduu hlde, odama girdi. Raslullah Abdurrahmn'a bakt. Bunun zerine ben, Abdurrahmn'a: Y Abdarrahmn! u misvak bana ver, dedim. O da misvak bana verdi. Ben Abdurrahmn'n dilerine srtmekte olduu yeri krp ayrdm [26]. Sonra misvan yeni ucunu inedim ve misva Raslullh'a verdim. Raslullah benim gs me dayanarak o misvakla dilerini ovalad [27]. 10- Cumua Gn Sabah Namaznda Okunacak Sre Bab 16-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) cumua gn sabah namaznda ElfLm Mm Tenzlu es-Secde Sresi'ni ve Hel et ale'l-insni hnun mine'd-dehr Sresi'ni okur idi [28]. 11- Kylerde ve ehirlerde Cumua Namaz Bab [29] 17-.......bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah'n Medine'deki mescidinde klnan cumuadan sonra (Medine hricinde) ilk klnan cumua namaz Bahreyn'de bulunan Cuvs'da Abdu'1356 / 2483

buhari

Kays mescidindedir [30]. Eb Hureyre'den: Peygamber (S) yle buyurdu: "zerine gne doan gnlerin en hayrls cumua gndr. dem aleyhisselm o gn yaratld, o gn cennete girdirildi, yine o gn cennetten karld. Bir de kyamet cumuadan baka bir gnde kopmayacaktr" (Mslim, Cumua; Cumua gnnn fazileti bab). Kfe limleri herhangi sreyi veya yeti herhangi vakit namazna tahsis etmek, mesel es-Secde Sresi ile Hel et'y her cumua gn -sanki vcib yhud. bakasn okumak mekrhmu gibiokumak mekruhtur. Lkin ara sra baka sreler de okumak artyle, bu iki sreyi Rasl'n fiiline uyma olsun diye cumua gnleri teberrken okumakta kerahet yoktur, derler.
18-.,.....Bize Abdullah ibn Mbarek haber verip yle dedi: Bize Ynus ibn Yezd el-Eyl'den haber verdi. Zuhr yle demitir: Bize Salim ibnu Abdillah haber verdi: bnu Umer (R) yle demitir: Ben Raslullah (S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Her birerleriniz obandr..." Ve Leys, senede unu da ziyde etmitir: Ynus dedi ki, Ruzeyk ibnu Hukeym, bnu ihb'a bir mektb yazmt. O srada ben de Vdi'l-Kur'da bn ihb'n yannda idim [31]. Ruzeyk, (mektubunda yanmdaki iilere) burada cumua namaz kldrmam mnsib grr msn? diye soruyordu. O srada Eyle Vlsi bulunan Ruzeyk, yine o srada vilyet iinde bir araz zerinde ziratle megul bir mil idi. Orada Sdn'h ve bakalarndan olarak bir cemat de vard. bn ihb cevb yazd. (Okudu da) ben de iittim. (bn ihb cevbnda) yanndakilere cumua namaz kldrmasn Ruzeyk'a emrediyor ve ona, Slim'in kendisine tahds ettii u hadsi haber veriyordu: Abdullah ibn Umer yle diyordu: Ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "Her birerleriniz obandr ve her birerleriniz e/inin alttnda-kinden sorumludur. Devlet adamlar birer obandr ve elinin altndakileri lykyle muhafaza etmekten sorumludur. Erkek, ailesinde bir obandr ve o da eli alttndakilerden sorumludur. Kadn da, kocasnn evinde bir obandr ve eli altndakilerden sorumludur. Hizmeti de efendisinin malnda bir obandr ve elinin altndakilerden sorumludur" [32]. Rv yle demitir: Ve ben zannederim ki Peygamber muhakkak unu da syledi: "Ve kii, babasnn malnda bir obandr ve elinin altndakilerden sorumludur. (Hulsa) her birerleriniz oban ve her birerleriniz elinin altndakilerden sorumludur" [33]. 12- Bab: Cumua Namaznda Hazr Bulunmayan Kadnlara, ocuklara ve Dierlerine Ykanmak Lazm Olup Olmad? [34]

bn Umer: Ykanmak ile ancak zerine cumua klmak^ vcib olan kimseler mkelleftir, demitir [35].
19-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim ibnu Abdillah tahds etti; o, Abdullah ibn Umer'den yle derken iitmitir: Ben Raslul-lah (S)'tan iittim: "Sizden her kim cumuaya gelirse ykansn" bu-yuruyordu [36]. 20- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Safvn ibn Su-leym'den; o da At ibn Yesr'dan; o da Eb Sad Hudr'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Cumua gn ykanmas, her bali olan kimse zerine vcibdir" buyurmutur [37]. 21-.......Bize bnu Tvs, babasndan tahds etti. Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Bizler (eski mmetlere gre) en son gelenleriz, kyamet gnnde ne geecek
357 / 2483

buhari

olanlarz. Onlara kib bizden nce verildi. Bizlere ise kitb onlardan sonra verildi. u gn, onlarn, hakknda ihtilf ettikleri gndr. Allah bize hidyet buyurdu. Binenaleyh Yahdler'in (toplanma gn) yarndr; Hristiyanlar9in yarndan sonradr"[38]. Raslullah biraz skt et tikten sonra: "Her yedi gnde bir gn ykanp, ban ve btn bedenini ykamak, her mslmn zerine bir hakktr" buyurdu [39]. Bu hadsi, Ebn ibnu Salih, Muchid'den; o da Tvs'tan rivayet etti.Eb Hureyre yle demitir: Peygamber (S): "Her yedi gnde bir gn ykanmak her mslmn kii zerine Yce Allah'n bir hakkdr" buyurdu.
22-.......Bize Verkaa, Amr ibn Dinar'dan; o da Muchid'den; o da bn Umer (R)'den tahds etti. Peygamber (S): "Kadnlara geceleyin mescide gitmelerine izin veriniz" buyurmutur [40]. 23-.......bnu Umer (R) yle demitir: Umer'in bir zevcesi vard ki, sabah ve yats namazlarn her gn mescidde cematle klard. O kadna: Umer'in bunu istemez ve kskanr olduunu bilip dururken niye mescide kyorsun? denildi. Kadn: Beni nehyetmesinden Umer'i men' eden ey nedir? dedi. Sofan zt da: Raslullah'm "Allah'n dii kullarn, Allah'n mescidlerinden men' etmeyiniz" szdr, dedi [41]. 13- Yamurda Cumuaya Gelmezse Ruhsat Bab [42] 24-.......Bize Muhammed ibn rn 'in amuca olu olan Abdullah ibn el-Hris tahds etti. bnu Abbs (R) yamurlu bir cumua gnnde mezzinine: Ehedu erine Muhammeden Raslullah dediin zaman Hayye ale 's-salti deme de onun yerine Sall f buytikum (= Namaznz evlerinizde klnz!) szn nida et, dedi. nsanlar bundan holanmam gibi davrandlar. bn Abbs: Bunu benden (ok) hayrl olan Zt yapt. nk cumua kat' bir farzdr (yn Hayye ale's-salti = Haydin namz! nidsyle arlnca hemen icabet edip gelmek farz olur) [43]. Ben ise sizleri, amur ve cil iinde yrmeniz sebebiyle gnha sokmak istemedim, dedi [44]. 14- Bab: Azz ve Celil Olan Allah'n

"Cumua gn namaz iin nida edildii zaman hemen Allah' zikretmee gidin; al verii brakn... " (ei-cumua:9).
Kavli le Farz Olan Cumuaya Ne Kadar Mesafeden Gidilecek ve Bu yetle Cumua Namaz Kimlere Vacib Olacaktr? [45]

At ibn Eb Rebh: Toplayc bir karye iinde bulunduun vakitte cumua gn namaza nida edilse, ezan iit yhud iitme, namazda bulunman senin' zerinde bir hakktr, demitir [46]. Ve Enes (R), kasrnda iken bz vakitlerde (Basra camiinde) cumuada hzr bulunur, bz vakitlerde de hzr bulunmazd. Bu kasr (Basra'nn dnda) iki fersah mesafede Zaviye denilen yerde idi [47].
25-.......ie (R) yle demitir: (Peygamber zamannda) insanlar (gerek Medne'ye yakn) menzillerinden, (gerek) avlden cumua gnnde nevbetlee hzr olurlard. Toz toprak iinde gelirler de toz ve ter vcdlarma siner ve bedenlerinden ter kokusu kard. (Bir defa)
358 / 2483

buhari

Raslullah (S) benim yanmda iken bunlardan biri (yhud bir takmlan) Raslulah'n huzuruna geldi. Peygamber (S): "Keski bu gnnz iin iyice temizlemeydiniz!" buyurdu [48].
15- Cumuann (lk) Vakti, Gnein (Semenn Ortasndan) Zail Olduu Zamandr Bab

Umer'den, Al'den, Nu'mn ibn Ber'den ve Amr ibn Hureys'den de byle rivayet olunuyor Allah onlardan raz olsun- [49].
26-.......Bize Yahya ibn Sad haber verdi ki, kendisi Abdurrahmn kz Amre'ye cumua gnndeki ykanmann mhiyetinden sul sormu. Amre de yle demitir: ie (R) yle dedi: (Peygamber zamannda) insanlar kendi ilerinin hizmetileri idiler (yn kendi ilerini kendileri yapan takmdan idiler). Cumuaya gittikleri vakit (i zamanlarndaki hey'etleri ne ise) o hl ve hey'etleri ile giderlerdi. Bundan dolay kendilerine "Keski ykamanz!" buyuruldu [50]. 27-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) cumua namazn, gne (tam ortadan batya) meylettii zamanda [51] kldrr idi [52]. 28-.......Enes (R): Vaktiyle biz sahbler, cumua namazn erken klar, gndz uykusunu da cumuadan sonraya brakrdk, demitir [53] 16- Bab: Cumua Gn Scak iddetli Olduu Zaman? [54] 29-....... Bize Eb Haldete -ki o Hlid ibnu Dinar'dr- tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim, yle diyordu: Peygamber (S) souk iddetli olduu zamanlarda namaz erken kldrr, scak iddetli olduu zamanlarda da namaz serinlik vakte kadar geri brakrd. Rv: Enes cumua namazn kasdediyor, demitir. Ynus ibn Bukeyr yle dedi: Bize Eb Haldete bu hadsi haber verdi de, srf "namaz" ta'brini syledi, fakat "cumua" szn zikretmedi [55]. Ve Bir ibnu Sabit de yle dedi: Bize Eb Haldete tahds edip yle dedi: Bir emr, bize cumuay kldrdktan sonra Enes'e: Peygamber (S) le namazn nasl kldrrd? diye sordu (da Enes bu cevb verdi) [56]. 17- Cumua Namazna Yrmek;

Ve zikri cell olan Allah'n: "Allah' zikretmeye sa'y edin.. "(cl-Cumua: 9) kavli ve Yce Allah'n: "Her kim de hireti ister ve ona lyk bir sa'y ile onun iin alrsa... " (ei-Ur: 19) kavlinden dolay "Sa'y edin" emrindeki sa'y, cumua namaz iin almak ve ona gitmek ma'nsnadr diyen kimse bab [57]. Ve bn Abbs: Cumua iin nida edildii zaman al veri akidleri haram olur, demitir [58]. At ibn Eb Rebh da: Ezanla beraber btn sna hareketlerin devam haram olur, demitir [59]. brhm ibn Sa'd da Zuhr'den: Cumua gn mezzin ezan okuduu zaman, yolculuk hlinde bulunan kimse ezan iitse, o cumua namaznda hzr bulunmas (mstehb olarak) lzmdr dediini, .nakletmitir [60]
359 / 2483

buhari

namaznda hzr bulunmas (mstehb olarak) lzmdr dediini, .nakletmitir

30-.......Bize Abye ibnu Rifa tahds edip yle dedi: Ben cumuaya giderken Eb Abs (R) arkamdan bana yetiti de yle dedi: Ben Peygamber (S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Herkimin ayaklar Allah yolunda toza bulanrsa, Allah onu cehennem ateine haram eder" [61]. 31-....... Bize ez-Zuhr, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere tahds etti. Ve yine bize Ebu'l-Yemn tahds edip yle dedi [62]: Bize uayb, Zuhr'den haber verdi; o yle demitir; Bana Eb Seleme ibnu Ab-dirrahmn haber verdi ki, Eb Hureyre yle demitir: Ben Raslul-lah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Namaz (iin) ikaame olunduu zaman, namaza koa koa gitmeyip, vakaar ve sekneti elden brakmayarak ve ar ar yryerek gidiniz. Namazn yetitiiniz kadarn (immla beraber) klnz, kardnz ksmm da (yalnz olarak) tamamlaynz" [63]. 32-.......Bize Al ibnu'l-Mubrek, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Abdullah ibnu Eb Katde'den tahds etti. Eb Abdillah Buhr yle dedi: Ben Abdullah'n bu hadsi ancak babas Eb Katde Haris ibn Rib' el-Ensr'den; onun da Peygamber'den rivayet ettiini biliyorum. Peygamber (S): "Namaza ikaame edildii vakit beni (hcremden km) grmedike ayaa kalkmaynz ve seknet zere olunuz" buyurmutur [64]. 18- Bab: Cumua Gn (Mescide Girmi Olan) ki Kiinin Aras Almaz [65] 33-.......Selmn el-Fris (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Cumua gn gusl edip de gcnn yettii derecede m-kemmelen temizlendikten, yhud yalandktan, yhud herhangi gzel kokudan srndkten sonra (cmi'e) giden, cematten iki kiinin arasna girmeyen, sonra kendisine takdir edilen namaz klan, sonra imm minbere kt zaman susan hibir kimse mstesna olmamak zere, onun o gnle gelecek dier cumua arasndaki gnhlar muhakkak ki mafiret olunmutur" [66]. 19- Bab: nsan Cumua Gn (Din) Kardeini Kaldrp da Onun Yerine Oturmaz [67] 34-.......Bize bnu Cureyc haber verip yle dedi: Ben Nfi'den iittim, yle diyordu: Ben bnu Umer(R)'den iittim; Peygamber (S) insann kendi (dn) kardeini oturduu yerinden kaldrp oraya oturmasn nehyetti, diyordu. (bnu Cureyc yle dedi:) Ben Nfi'e: Bu nehiy cumuada m? diye sordun. Nfi': Cumuada da baka namazlarda da, dedi [68]. 20- Cumua Gnndeki Ezan Bab [69] 35-.......Size bn EbZi'b, Zuhr'den; o da es-Sib ibn Yezd'den tahds etti. O yle demitir: Cumua gn ezann ilki Peygamber (S) ile Eb Bekr ve Umer (R) zamanlarnda imm minbere oturduu vakit balard. Usmn halfe olduu ve insanlar (Medine'de) oald zaman Zevr zerinde okunan nc niday ilve etti [70]. (Eb Abdillah Buhr: Zevr Medine arsnda bir yerdir, dedi ) [71].
360 / 2483

buhari

21- Cumua Gn Tek Mezzin Bab [72] 36-.......Sib ibnu Yezd (R) yle demitir: Cumua gn nc ezan okumay ziyde eden Usmn ibn Affn(R)'dr ki, Medne ahlsi oald zaman idi. Peygamber(S)'in ise bir mezzinden baka yoktu [73] ve cumua ezan okunmas da imm minber zerine oturduu vakitte olurdu [74] 22- mam Minber zerinde ken Niday ittii Zaman Mezzine Cevab Verir (Ezan Lafzlarn Syler) Bab [75] 37-......Eb Umme ibn Sehl ibn Huneyf yle demitir: Ben Eb Sufyn'n olu Muviye'den yle dediini iittim: O, minber zerinde oturmu iken mezzin ezan okudu da: Allhu Ekber Allhu Ekber dedi. Muviye de: Allhu Ekber, Allhu Ekber dedi. Mezzin: Ehedu en l ilahe ille'llh dedi. Muviye: Ben de (buna ehdet ederim), dedi [76]. Mezzin: Ehedu enne Muhammeden raslullah dedi. Muviye: Ben de (buna ehdet ederim), dedi. Mezzin ezan okumay bitirince Muviye: Ey insanlar! Ben RasluIlah(S)>n,bu'ma-kaamda (yn bu minber zerinde) oturur ve mezzin ezan okurken benden iittiiniz bu szleri syler.olduunu iitmiimdir, dedi [77] 23- Ezan Okunmas Esnasnda Minber zerinde Oturmak Bab[78] 38-.......Sib ibn Yezd (R) yle haber vermitir: Cumua gn ikinci ezan okunmasn, mescid ahlsi oald zaman Usmn (R) emretti ve cumua gn ezan okunmas, imm minbere oturduu sra idi. 24- Hutbe nnde Ezan Okunmas Bab 39-.......Zuhr yle demitir: Ben Sib ibn Yezd'den iittim, yle diyordu: Raslullah (S) ile Eb Bekr ve Umer zamanlarnda cumua gn ezan, birincisi imm cumua gn minber zerine oturduu srada idi. Sonra Usmn (R)'n halifelii zamannda insanlar oaldnda Usmn cumua gn nc ezan emretti de, bu ezan Zevr zerinde okundu. Binenaleyh i bu minval zere (yn iki ezan, bir ikaamet zerine) sabit oldu [79]. 25- Hutbenin Minber zerinde Yaplmas Bab

Enes ibn Mlik (R) de: Peygamber (S) minber zerinde hutbe yapt, demitir[80].
40-....... Bize Eb Hazm ibnu Dnr (140) yle tahds etti: Minberin hangi aatan yapldnda mnkaa eden bir takm kimseler, Sehl ibn Sa'd es-Sid'ye geldiler de, ona bu mes'eleyi sordular. Bunun zerfne Sehl yle dedi: Vallahi ben onun neden yapldn bil mekteyim. Ve yine yemn olsun ki, ben onu ilk kurulduu gn de, Raslullah'n ilk defa zerine oturduu gn de grmmdr. Ra-slullah (S) Ensr kadnlarndan fuln kadna -Sehl, bu kadnn ismini sylemitir:- "Marangozklene emret de, benim iin insanlara hitb ettiim zaman zerine oturabileceim, tahtalardan birey yapsn " buyurdu. O kadn da o klesine emretti. O da Gbe'nin lgn aalarndan onu yapt. Sonra onu getirdi. Kadn Raslullah'a haber yollad. O da emretti, ite uraya konuldu. Sonra Raslullah'n bunun zerinde yle namaz
361 / 2483

buhari

kldm* grdm: Raslullah minber zerinde tekbr ald, sonra yine minber zerinde iken ruk'a vard. Sonra geri geri aaya indi de minberin dibinde secde etti. Sonra yine minber zerine dnp tekrar etti. Bylece iki rek'at namaz bitirince, Ras-lullah insanlara dnd de: "Ey insanlar! Bu grdnz eyleri ancak bana uyasnz ve benim namazm renesiniz diye yaptm" buyurdu [81].
41-....... Bana Yahya ibnu Sad haber verip yle dedi: Bana Enes'in olunun olu haber verdi ki, o Cbir ibn Abdillah'tan iit-mitir. Cbir (R) yle demitir: Bir hurma kt vard, Peygamber (S) -hutbe yaparken- onun zerinde dururdu [82]. Kendisi iin minber konulduu zaman biz bu ktkten, gebelii on aylk develerin iniltisine benzer sesler iittik. T ki Peygamber (minberden) inip de elini onun zerine koyunca (sustu) [83]. Sleyman ibn Bill, Yahya ibn Sad'den syledi (o, yle demitir): Bana Enes ibn Mlik'in olu olan Ubeydullah'n olu Hafs ha-beF verdi ki, kendisi Cbir ibn Abdillah'tan iitmitir [84]. 42- Bize dem ibn Eb Iys tahds edip yle dedi: Bize bnu Eb Zi'b, Zuhr'den; o da Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer'-den tahds etti. Abdullah ibn Umer yle demitir: Ben Peygam-ber(S)'den minber zerinde hutbe yaparken iittim (hutbesinde): "Her kim cumuaya gelecekse ykansn" buyurdu [85]. 26- Hutbe, Hatib Ayakta Dikilerek Olur Bab

Enes de: Peygamber (S) ayakta dikilerek hutbe yaparken... demitir [86].
43-.......bnu Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) sizin imdi yapmakta olduunuz gibi, ilk hutbeyi ayakta yapar, sonra oturur, sonra (tekrar ikinci hutbe iin) ayaa kalkard [87]. 27- Hutbe Yaparken mam Yzn Cemaate Yneltir [88]; ve nsanlarn da Yzlerini mama Yneltmeleri Bab

bn Umer ile Enes (R) imma yneldiler [89].

44-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Gnn birinde Peygamber (S) minber zerine oturdu, bizler de epevre O'nun etrafnda oturduk [90]. 28- Hutbe (Mukaddimesin)de Allah' Sena Ettikten Sonra "Amma Ba'du" Diyen Kimse Bab [91]

Hutbe mukaddimesin d eki bu "Amma ba'du" szn krime, bn Abbs'tan; o da Peygamber(S)'den rivayet etti [92].
45-.......Bize Him ibnu Urve tahds edip yle dedi: Bana Ftma bintu'l-Munzir, Eb Bekr'in kz Esma 'dan haber verdi. Esma (R) yle demitir: Ben ie'nin yanna girdim. nsanlar namaz kl-maktalard. Ben: nsanlarn bu hli nedir? dedim. ie (gne tutulduunu anlatmak iin) ba ile gkyzne doru iaret etti. Ben: Bir yet (yn bir azb yhud kyamet almeti)
362 / 2483

buhari

mi? diye sordum. ie yine bayla evet dedi. Esma yle dedi: (Bunun zerine ben de namaza durdum) Raslullah namaz ok uzatt. Nihayet bana bir baygnlk geldi. Yanmda su dolu bir krba vard. Onun azn atm ve ondan bama su dkmeye baladm. Nihayet Raslullah namaz bitirdi, gne de almt. Raslullah namazdan sonra insanlara hutbeye balayp; Allah'a lyk olduu sfatlarla hamd ettikten sonra "Amma ba'du" dedi. Esma dedi ki: Tam bu srada Ensr'dan bir takm kadnlar konuup grlt etmeye baladlar. Ben de onlar susturaym diye yzm onlarn tarafna meylettirdim. Bundan dolay "Amma ba'du" dan sonrasn iitmedim. ie'ye: Raslullah ne dedi? diye sordum. ie yle dedi: Raslullah yle buyurdu: "Cennet ve cehenneme kadar evvelce bana gsterilmemi hibir ey kalmad ki, bu makaammda grm olmayaym. Ve u da bana vahyolundu ki, sizler kabirlerinizde Mesh Deccl (yznden ekilecek) imtihanlara benzer yhud [93] ona yakn bir imtihan geireceksiniz. Kabirde her birinize gelinecek de: Bu adam hakkndaki ilmin nedir? denilecek. M'min yhud mkn olan kimse -bu ekki Him syledi-: O, Muhammed'dir, o Allah'n Rasl'dr. Bize beyyineler ile hidyet getirdi. Biz de O'na mn ettik, da'vetine icabet ettik, izine uyduk ve O'nu tammyle tasdik eyledik, diyecek. Bu cevb zerine o kimseye: Yat da iyice uyu. Biz senin O zta inanmakta olduunu kat'iy-yetle bilmekteyiz, denilecek. Amma mnafk yhud bheci olan kimseye gelince -yine Him terddli syledi- ona da: Senin bu adam hakkndaki bilgin nedir? denilecek. O da: Ben bilmiyorum, insanlarn bir ey sylediklerini iittim, ben de syledim, diyecektir." Him yle dedi: Yemn olsun Munzir kz Ftma bunlar bana sylemi, ben de aynen ezberlemiimdir. u kadar ki, Ftima'nn kat' sylemedii eyleri ezberlemedim.
46-.......Bize Eb sim, Cerr ibn Hzm'dan tahds etti. O yle demitir: Ben el-Hasen elBasr'den iittim, yle diyordu: Bize Amr ibnu Talib (R) yle tahds etti: (Bir defa) Raslullah'a -Bahreyn'den-birok mal yhud bir ok esr getirilmiti. Onu taksm etti de bz kimselere atyye verdi, bz kimselere atyye vermedi. Sonra atiyye vermedii kimselerin gcenip ikyet ettikleri haberi kendisine ulat. Bunun zerine (hitb etmek iin) Allah'a hamd, sonra sena etti, ondan sonra da "Amma ba'du" diyerek yle buyurdu: "Vallahi ben atyye vermediim kimseyi, atyye verdiim kimseden ziyde sevip dururken, yine birine atyye verir (sevdiime) atyye vermediim olur. Lkin u kadar var ki, ben bir takm kimselere, kalblerinde sabrszlk ve hrs grdm iin mal veririm [94] Bz kimseleri de Allah Tal'mn, kalblerinde yaratt zenginlik ve hayra havale ederim (mal vermem). Amr ibn Talib de bu sonuncular arasndadr" [95]. Rv Amr ibn Talib: Vallahi Raslullah'n bu kelmna bedel krmz develere mlik olmay gnlm istemez, demitir. Bu hadsi rivayet etmekte, Ynus ibn Ubeydillah ibn Dnr el-Abd, ona mut-baat etmitir [96]. 47-.......Bize Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan tahds etti. bn ihb yle demitir: Bana Urve haber verdi; ona da ie (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) bir gece hcreden darya kt, mes-cidde namaz kld. Bir takm insanlar da onun namazna uyup na-. mz kldlar. Sabaha girince insanlar bunu kendi aralarnda konutular. Bundan dolay mtekb gece daha ok insan topland T ve yine Peygamber ile birlikte gece namaz kldlar. Sabah olunca in-v sanlar yine konutular. nc gece mescid ahlsi hayl ok oldu. t Raslullah yine kt, insanlar da O'nun namazna uyarak namaz kl-a dlar. Drdnc gece olduu zaman mescid, ahlyi almaktan ciz r oldu (Peygamber onlarn yanlarna gitmedi). Nihayet sabah namazn kldrmak iin kt. Sabah namazn kldrnca, insanlara ynelip ehdet kelimelerini syledi.'Sonra'Mmm ba'du"dedi ve:"u muhakkak ki
363 / 2483

buhari

dn geceki durumunuz bana gizli olmad. Lkin ben, gece namaz zerinize farz olunur da sonra ondan ciz olursunuz diye ende ettim" buyurdu. Ynus ibn Yezd el-Eyl, bu hadsi rivayet etmekte Ukayl'e mutabaat etmitir [97]
48- Bize Ebu'l-Yemn tahds edip yle dedi: Bize uayb, Zuh-r'den haber verdi; o yle demitir: Bana Urve, Eb Humeyd es-Sid'den haber verdi: Eb Humeyd, ona yle haber vermitir: Raslullah (S) bir gn le ile akam arasnda bir namaz ardndan hutbeye kalkp teehhd etti, Allah Tal'ya hamd ve sena eyledi. Ondan sonra da "Amma ba'du" dedi. Bu hadsi Him'dan; o da babasndan; o da Eb Humeyd'den; o da Peygamber (S) "Amma ba'du" dedi, diye rivayet etmekte Eb Muviye ile Eb Usme, Zuhr'ye mutbaat etmilerdir. Muhammed ibn el-Aden ise Zuhr'ye, Sufyn ibn Uyeyne'den sdece "Amma ba'du" lfznda mutbaat etmitir, hadsin tammnda deil "[98] 49-.......Zuhr yle demitir: Bana Al ibn Hseyin (94) haber verdi. Msver ibn Mahrame (R) yle demitir: Raslullah (S) ayaa kalkt, ben ondan iittim ki, ehdet kelimelerini syledii zaman "Amma ba'du" diyordu. Zubeyd Zuhr'den rivayet etmekte ona mutbaat etti [99] 50-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) bir gn omuzu zerindeki byk bir ridya sarnp brnm olarak ve ban da boz bir sark ile balam olduu hlde minbere kt. Bu (hi-tb etmek iin minbere) son oturmas oldu. Allah'a hamd ve sena etti. Sonra: "Ey insanlar! Yaknma gelin" buyurdu. Sahbler O'na doru toplandlar. Ondan sonra Raslullah "Amma ba'du" diyerek yle buyurdu: "yi biliniz ki, bu Ensr cemati (gnden gne) azalacaklar, baka kimseler ise oalacaklardr. Binenaleyh Muham-med mmeti 'nden her kim herhangi bir ey zerine vilyet sahibi olup da bir kimseye zarar vermeye veya menfat eritirmeye muktedir olacak olursa, Ensr'dan iyilik edenlerin iyiliini kabul, ktlk edenlerin seyyiesinden vazgeip affetsin" [100] 29- Cumua Gn ki Hutbe Arasnda Oturmak Bab 51-.......bnu Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) iki hutbe yapar, aralarnda oturur idi [101] 30- Cumua Gn Hutbeye Kulak Tutup itmek Bab [102] 52-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Cumua gn olduu zaman mescidin kaps yannda melekler durur, gelenleri ncelik srasyle yazarlar. Erken gelenin meseli bir deve kurbn eden kimse gibidir. Ondan sonraki bir sr kurbn eden gibi; ondan sonra bir ko kurbn eden gibi; ondan sonraki bir tavuk sadaka eden; sonra bir yumurta sadaka eden gibidir. mm hutbeye knca melekler sahfelerini drp zikri dinlerler" [103]. 31- Bab: mam, Hutbe Yaparken eriye Gelen Bir Kimse Grdnde Ona ki Rek'at Namaz Klnmas Emreder 53-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Peygamber (S) cumua gn insanlara hutbe yaparken bir kimse geldi. Hemen Peygamber: "Yfuln, sen namaz kldn m?" diye sordu. O zt: Ha- yr, dedi. Peygamber: "(yleyse) kalk da iki rek'at namaz kl" buyurdu [104]
364 / 2483

buhari

32- mam Hutbe Yaparken Gelen Kimse ki Hafif Rek'at Namaz Klar Bab 54-.......Cbir (R) yle demitir: Peygamber (S) cumua gn hutbe yaparken bir kimse girdi. Peygamber ona: "Namaz kldn m?" diye sordu. O: iayr, dedi. Peygamber: "(yleyse) iki rek'at namaz kl" buyurdu [105]. 33- Hutbe Esnasnda Elleri Kaldrmak Bab 55-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) cumua gn hutbe yapmakta iken bir zt ayaa kalkt da: Y Raslallah! At srleri helak oldu, davar srlen helak oldu. Allah'a, bize yamur vermesini du ediver! dedi. Bunun zerine Raslullah iki elini uzatt ve du etti [106]. 34- Cumua Gn Hutbe Esnasnda Yamur Duas Bab 56-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) zamannda insanlara bir ktlk isabet etti. Bir cumua gn Peygamber hutbe yaparken bir bedevi Arab ayaa kalkt da: Y Raslallah, mallar helak oldu, oluk ocuk da a kald; bizim iin Allah'a du ediver, dedi. Raslullah iki elini kaldrd ki, biz o srada gkyznde hibir bulut paras grmyorduk. Nefsim elinde olan Allah'a yemn olsun, bulutlar dalar misli gkyzn kaplamadka Raslullah ellerini indirmedi ve minberinden de inmedi. Nihayet yamur tanelerinin O'-nun sakal zerinde yuvarlandn grdm [107]. O gnmz, ertesi gn, daha ertesi gn ve ondan sonra gelen gn; t teki cumuaya kadar hep zerimize yamur yap durdu. Ertesi cumua yine o bede-v (Enes'in dediine gre) yhud bir bakas ayaa kalkt da: Y Raslallah, binalar ykld, mallar bouldu. Bizim iin Allah'a du et, dedi. Bunun zerine Raslullah yine iki elini kaldrd da: "Allhum-me havleyn vel aleyn = Y Allah, etrafmza (yadr), zerimize deil" diye dua etti [108]. Bunu sylerken de eliyle hangi cihetteki buluta iaret ediyor idiyse, oras ald ve Medne (st ak) bir alan gibi oldu. Kanat Vdsi bir ay mtemadiyen akt ve herhangi cihetten kim geldi ise bol bol yamur yadn syledi [109]. 35- Cumua Gn mam Hutbe Yaparken Susmak ve O Srada Yanndaki Arkadana "Sus" Diyen Kimse de Lav Yapmtr Bab

Ve Selmn, Peygamber'den: mm konutuu zaman (herkes) susar (buyurdu), dedi [110].

57-.......BanaSadibnu'l-Mseyyeb haber verdi ki, onadaEb Hureyre (R) yle haber vermitir: Raslullah (S): "Cumuagn imm hutbe yaparken sen (yanndaki) arkadana 'Sus (dinle)' desen, yine lv etmi olursun" buyurdu [111]. 36- Cumua Gn Kendisinde Duann Kabul Edilecei Saat Bab[112] 58-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) cumua gnn zikretti de: "Onda bir saat vardr ki, mslmn olan hi bir kul kalkp namaz klarken o saate rastlayp da Yce Allah'tan bir ey istemeyedursun, ille O, bunu kendisine venV'buyurdu ve o saatin ksa olduunu anlatmak iin eli ile iaret etti [113]. 113
365 / 2483

buhari

37- Bab: Cumua Namaznda (Baz) nsanlar mamn Meclisinden kp Gittikleri Zaman, mamn ve Kalp Cemaatte Hazr Bulunanlarn Namaz Caizdir [114] 59-.......Bize Cbir ibn Abdillah (R) tahds edip yle dedi: Biz Peygamber (S) ile birlikte (cumua) namaz klacamz srada (m tarafndan) yiyecek ykl bir kervan geliverdi. nsanlar o kaafileye doru ynelip gittiler. Nihayet Peygamber'in beraberinde on iki kiiden baka kalmad [115]. Onun zerine ite u yet nazil oldu: "Onlar bir ticret yhud bir oyun, bir elence grdkleri zaman ona ynelip daldlar da, seni ayakta braktlar. De ki: Allah'n yanndaki, elenceden de, ticretten de hayrldr ve Allah rzk verenlerin en hayirltSldir" (elCumua: II) [116]. 38- Cumuadan Sonra ve nce Klnan Namaz Bab [117] 60-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer (R)'den haber verdi (o, yle demitir): Raslullah (S) le namazndan evvel iki ve ondan sonra yine iki, akam namazndan sonra da kendi evinde iki rek'at namaz klard. Yats namazndan sonra (yine evinde) iki rek'at klard. Cumua namazndan sonra ise (mescidden kendi evine) dnmedike namaz klmazd. Lkin evine dnnce iki rek'at klard [118]. 39- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Artk o namaz klnnca yeryzne dadn, Allah'n /adlndan arayn... " (ei-cumua: 10) [119]
61-.......Sehl ibnu Sa'd (R) yle demitir: imizde bir kadn vard. Su arklar kenarndaki tarlasnda paz bitkisi yetitirirdi. Her cumua gn olunca pazlarn kklerini sker, bir tencereye kor, sonra tt bir avu arpay iine atard ki, o kkler etli kemik manzarasn alrd. Bizler cumua namazndan knca o kadna urar, selm verirdik. O da bu yemei bizlere yaklatrr, biz de onu kaklardk. Ve biz, kadnn o yemei iin cumuann abuk gelmesini temenni eder dururduk [120]. 62-.......Bize bnu Eb Hazm, babasndan; o da Sem"den (yukarda geen) bu hadsi tahds etti. Eb Hzm'n olu Abdulazz burada unu ziyde etmitir: Biz (Peygamber zamannda) cumuay klmadan ne gndz uykusuna yatar ve ne de kuluk yemei yerdik, dedi [121]. 40- Gndz stirahat Cumua Namazndan Sonradr Bab 63-.......Bize Eb shk el-Fezr, Humeyd'den tahds etti. O yle demitir: Ben Enes (R)'ten iittim: Bizler cumuaya erken davranr, namazdan sonra da gndz istirhati yapardk, diyordu [122]. 64-.......Sehl (R): Bizler Peygamber (S) ile birlikte cumua namazn klardk; kaylle yn gndz istirhati ondan sonra olurdu, dedi [123]. Hatime: Bu Cumua Kitab 79 hads ihtiva etti. Bunlardan 64 tanesi mevsldr. Muallak ve mutbaalar ise 15 tanedir. Bunlardan Cumua'da ve daha nce de mkerrer olanlar 36'dir. Hlis
366 / 2483

buhari

olan yni tekrarsz olan 43 hadstir; bunlarn hepsi de mevsldr... (bn Hacer).

[1] Buhr, Cumua'nn farzyyetini bu yetle isbt etti. Cumua, en mehur lgate gre, cm'in tresi ve mm'in tre veya sknu ile okunur. imdi perembe ile cumartesi dediimiz gnlerin arasndaki gnn ismi, ayn zamanda o gn hutbeden sonra klnmas farz olan iki rek'at namazn ismidir. Ess, cem'yet ve cemat gibi toplanma ve dernek ma'nsyle alkal olan. cumua, bizim bu ad ile bildiimiz ma'lm gnn ismidir ve mslmnlann hafta bayramdr. [2] Kitb ehline nazaran hirn, yn en sonra gelenler olmamz, zaman bakrnn-dan sonradan geliimizdendir; Peygamberlere id mmetlerin dnyya en son gelmi olanyz. Sbkn olmamz ise hidyet ve .menzile ykseklii bakmndan, eski mmetlerin nne gememiz ve bunun semeresi olarak kyamet gnnde her mmetten evvel har olunacamz gibi, en evvel hesab grlmek ve cennete girmek hususlarnda da he> mmetin nne gemek, Muhammed mmeti'-ne nasb olacaktr. Nitekim Mslim'deki Eb Hureyre le Huzeyfe rivayetinde Biz hem dny ahlsinin en sona kalanlaryz, hem de kyamet gnnde en baa geip btn mahlkaattan evvel lehlerine hkm verJlecek (yhud: aralarndaki da'-vlar ayrlacak) olanlarz" buyurulmutur (Cumua, 6. bb, 22-857). Bir bakma gre, pazardan hatt cumartesinden evvel gelen gnn -ki cumuadr- faziletini elde ettiimiz iin sabklar saylrz. [3] Bu ihtilfa Kur'n'da da ksaca iaret edilmektedir. "Cumartesi ta'tli ancak onda ihtilfa denlere (farz) edi7tf/"(en-NahI:l27). Allah Tal'nn ta'zmini ve toplu olarak bdet edilmeye tahsisini farz kld gn, ayn ile cumua m idi, yoksa herhangi bir toplanma gn farz edilip de o gnn ' ta'ymi eski mmetlerin ictihdlanna braklm ve ictihd hats olarak baka bir gn m seilmiti? Her iki ihtiml de vriddir [4] Hidyetin burada iki vechi vardr: Ya Hakk Tal'nn gn semeyi itihadmza brakmayp cumuay tahsis buyurmas suretiyle hidyet, yhud gn ta'yni, gemi mmetler gibi bizim de itihadmza havale edilmi iken, itihadmzda isabet edip, Allah rzsna muvafk olan gn semekle mazhar olduumuz hidyet. Medine'de ilk cumua namaz hakknda rivayet edilen Es'ad ibn Zurre kssas ikinci ma'ny kuvvetlendiriyorsa da, Eb Hureyre le Huzeyfe'nn yukarda ri. vyet ettikleri hadisin devam, ilk ma'ny te'yd etmektedir: "Allah Tal biz-den evvel gelenlere cumuay tutmak yolunu gstermedi. Yahdler'in huss gn cumartesi, Hristiyanlar'n huss gn pazar oldu. Derken bizi dnyya getirdi ve cumua gn yolunu bize gsterdi. Ve cumua, cumartesi, pazar gnlerini ibdet gn klm oldu". "Allah bizleri o gne hidyet eyledi"; bu kelmn tevcihi hususunda sarihler dediklerini demilerdir. Tevrat'ta sahh olan bilgiye nazaran bende u gr vardr: Cumartesi bizatihi Yahdler'e farz klnmt. Yanldklarn i'r eden o szn ma'ns, kitb ehli kendi gnlerini hrmetli klmalarnda yn Yahdler cumartesiyi semekte, Hristiyanlar pazar semekte hat ettiler demek deil, fakat onun ma'ns udur: Allah, kullarna her bir hafta iinde kendisine ibdet edilmek iin konulmu bir gn olmasn kararlatrd, tte bu gn mcmel idi, ta'yn edilmemiti. Bu gnn ta'yn edilmesi, Allah'n inyetiyle onlarn istidad ilimlerine ve tabi isti'ddlanna braklmt. Yahdler'de, Allah'n mahlkaatn bu gnde yaratmaya baladna ilimleri bulunup, bu lim avmm ve havsslannn kalblerine sirayet ederek, cumartesiyi ta'zme det edinmi ve buna alm olduklarndan bu mcmellik onlar hakknda cu-martesi'de taayyn etti ve bu gn, onlara farz klnd. Hristiyanlar hakkndaki beyn da byledir. Muhammed mmeti ise, Allah'n kullarn
367 / 2483

buhari

bo brakt zaman olan cumua gn hususundaki ta'ynine hidyet buldu. Bylece onlar Ya hudi ve Nasr'nn ulaamadklar bir fazilete nail oldular. Yahudi ve Nasr'nn kendi gnlerinden dolay knanm olmalar, her ne kadar hayz, kadnn kendi ii ve kesbi altna girmeyip, tabi istidadndan ne'et eden bir hl ise de, kadnn yine de hayz sebebiyle dn eksiklii ile levm edilmesi gibidir. te bu tahkk iledir ki, hads, Tevrat'ta da sabit olan duruma uygun dmtr. yi dn!(h ^ Veliyyullah, e'rhu Tercim... s. 79-80). Cumua yeti, cumuann farzyyetinde nass olduu gibi, bu ve benzeri hadsler de nasstr. [5] Bu balkta ksm vardr: Birincisi cumua gn ykanmann fazleti; ikincisi ocuun cumuada hzr bulunmas; ncs kadnn cumuada hzr bulunmasdr. Sonra Buhr, birinci ksmn hkmn zikretmekle yetindi ki, o da ykanmann faziletidir. nk bunun ma'ns ykanmaa rabet ettirmektir; bu hkmde deliller ittifak etmitir. Son iki ksmda hkm kesin sylemedi de soru tarznda zikretti. ocuk ve kadn hakkndaki ihtimli gelecek hadslerle ber taraf edecektir. [6] Bu emir, bu ykanmann cumua namazna hass bir ykanma olduunu gsterir. Mslim'de "zerdeahaduhum..." (el-Cumua, I-"844") denilmi olmas, bu hkm daha sarh olarak anlatr. [7] Bu hadste haber verilmi olan Peygamber'in srarl-ykanma emri, vucb iin olmad anlalyor. Zr bu emrin vucb iin olduu gerek Umer, gerek Usmn, gerekse mescidde hzr olan dier sahblerce ma'lm olayd, Umer ten-bh ile yetinmez de: "Hemen dn, ykan" der idi. Usmn'n ise o gn cumua ykanmas iin evine dndne dir hibir tarkten rivayet yoktur. [8] Buradaki vcib szn fakhlerin ou tergb ve te'kde hamletmilerdir [9] "Vcibdir" sz, "vcib gibidir" ma'nsna da gelebilir. mm Mlik, vcba dellet eden hadslerin zahirine bakarak, cumua ykanmasnn vcib olduuna kaail olmutur. Fakhlerin ou ise, vucba kaail olmayp, vucb lfzn burada tergbe ve emri vcib imicesine te'kde hamletmilerdir. Zr bu hadste -vcib olmad zerinde ittifak edilmi olan- misvak tutunmak ile gzel koku srnmek, ykanmak zerine atf edilmitir. Ma'tf ile ma'tfun aleyh'in ise hkm birdir. kisi vcib olmaynca gusl de vcib deil demektir... Hulsa bu hadste emredilen ykanma, misvaklanma ve ho koku srnme; bunlarn de cemate bedenin irkin kokusuyle ez vermemek hikmetine binen olup, gusl, dier ikisinden daha mstehb emirdir. [10] Bu izahtan murd, u'be'nin bu hadsi Eb Bekr ibnu'l-Mnkedir'den rivayet etmekte yalnz kalmadn gstermektir (bn Hacer). [11] Cnblk ykanmas ile ykanmak, keyfiyeti o ykanmaa benzeyen ykanmak ma'nsnadir, yoksa cnb kimseye vcib olmu gusl gibi hkmde, yn vu-cbda, ona benzeyen demek deildir. Maamafih bzlar vechi ebehi hkmde bulup, musallnin hall ve haramda gz kalmakszn rahat ve nefs sknu ile cumuaya gidebilmesi iin, cins mnsebetten sonraki ykanma kasdediidiini sylemilerdir. [12] "lk saatte" kayd, Muvatta'daki rivayette sabittir. Bu, cumua namazna erken davranma saatlerinin balangcn ifde eder. [13] Mslim'deki rivayet de yledir: "Cumua gn olunca mescid kaplarnn her birinde bir takm melekler, girenleri sirasyle yazarlar; imm minbere kp oturunca fazilet derecelerini tesbtte mahss olan sahfeleri yn defterleri drp hutbeyi dinlemee gelirler... " (el-Cumua, 7.
368 / 2483

buhari

bb, 24-"850"). Cumuaya erken davranmak, cematin zimmetine terettb eden bir vazfe-dir. mmn ise Peygamber ile Rid Halfeler'e uyarak hutbe vaktine kadar gecikmesi snnettir. [14] Bu hads, 3 rakamyle daha mufassal olarak geti. Hadsin geen bb balna uygunluk vechi, Umer'in, erken davranmaktan alkonulmas sebebiyle sahb-ler ve byk tabilerin huzurunda, Usmn'n byklne ramen, ona kar kmasdr. Erken davranmann fazileti olmayaydt Umer, Usmn'a kar bu kmay yapmazd. Cumuaya erken davranmakta fazlet sabit olunca, cumua iin fazlet sabit olur (Kastalln). [15] teki cumuadan maksad, klnan cumuadan sonraki cumua da olabilir, evvel-: kii de olabilir. Hulsa va'd edilen mafiretin elde edilmesine medar olacak mstehblarn mhim bir ksm metinde saylm oluyor. Hadsin zahiri, bahis konusu olan gnh silinmesinin ancak bu ilerin cem'i ile hsl olacan gsteriyor. [16] Cumua gn cnb olann ykanmas vcib olduu gibi, cnb olmayann da ykanmas snnettir. Hads metninde ba ykamak ykanmakta dhil iken itisl { = ykanmak) zerine atfedilerek zikredilmesi, hssn mm zerine atf nev'inden bir te'kd-dir. Gusln anna ihtimam edip, mesel sa rglerini zmee hacet yok vehmine dmeyip, tastamam bir gusl edilmesi emrediliyor. Yhud itisl, na'lm olan gusle, ba ykamak da, ba iyice temizleme ve salar tarayp yalamak suretiyle dankln gidermeye hamledilmitir. [17] "Zeker= Sylediler" fiilindeki fail ile Eb Hureyre'nin kasdedilmi olmas muhtemildir." nk bn Huzeyme, bn Hbbn ve Tahv, Amr ibn Dnr tarikinden; o da Tvs'tan; o da Eb Hureyre'den bunun benzerini rivayet etmilerdir. [18] Yn bu gzel koku yhud ya srmek iinin Peygamber'in sznden olduunu veya bunlarn mendb olduunu bilmiyorum. [19] "Hulletun siyeru" tbirindeki hlle, zr ve rid'dan meydana gelen takm elbise demektir. "Siyer" kelimesi hakknda: '*Bir nevi' alaca kumatr ki yol yol san kalemli ve ubuklu olur, ve nescinde bol bol ipek kark bulunur" denilmitir (Kaams Tercemesi). Bol ipekli olduu iin Peygamber nehyetmitir. Binenaleyh ipei az olan kuman kullanlmas caiz oluyor. Kumataki ipein azh-okluunda Hanef-ler kuman argacyle eriini; fiSer arln mikyas almlardr. Hanefler'e gre bir kuman erii ibriim, argac, pamuk, keten, yn... olursa, ondan yaplan elbiseyi giymekte be's yoktur. [20] Utrid ibn Hcib, Ben Temn reislerinden "Z'l-Kavs= Kavs sahibi" laka-biyle tannm bir zttr. Ben Temm tarafndan Peygamber'in huzuruna gnderilen yetmi seksen kiilik bir hey'etin banda bulunanlardan biri idi. O hey'et, el-Hucurt Sresi'nin ba ksmlarnn nazil olmasna sebeb olmutu. Hadsden, mescid kaplarnda al veriin cevaz da karlr. Yine bu ha-dsden giymesi caiz olmayan eyi temellk ve bakasna hediye etmek caiz olduu ma'ns da kar. Zr sahibi giymese bile kadnlara giydirmek gibi baka suretle faydalanlabilir. [21] Bu zt, Umer'in yhud kardei Zeyd'in ana baba bir kardei, bir kavle gre de Umer'in st biraderi Usmn es-Sulem'dir. Bu hadisin baka tarikten gelen Bu-hr rivayetinde "slm'a girmezden evvel" denildiinden, daha sonra slm'a girdii anlalr. Umer'in bu fiilinden kfir olan akrabay bile gzetmek gzel grlp, kfire hediye vermenin caiz olduu istidlal olunmutur. [22] Parantez iindeki ifdelerle, Eb Sad hadsinin yeri gsterilmi ve bylece bb
369 / 2483

buhari

balndaki bu hadsin muallak olmad isbtlanmtr. [23] Buhr bu hadsi Kitbu's-Savm'da Eb Hureyre'den, lkin Her abdest aldka kendilerine misvaklanmay emrederdim" If-zyle rivayet etmitir. Hadsin son fkras, bazlarnca misvak kullanmann farz olmayp mendb olduuna delildir. [24] Di ve az temizlii hakkndaki emirlerin okluu bu ii tergb ve tevk iindir. Cumua ile kuvvetli mnsebeti de vardr. Zr bundan evvelki hadste farzlar ve nafilelerin hepsinde misvak kullanmaya tevk vardr; bu namazlarn iinde misvak kullanmaya en ok ihtiy gsteren cumua namazdr. nk cumua namaznda cemat byk olur; byle cemate eza vermemek iin ykanmak nasl mstehb ise, ykanmakla giderilemeyecek irkin kokular azdan gidermek de ylece mstehbdr. [25] Geceleyin btn temizlemek iin misvak kullanmak meru olunca, cumua iin ii ve d temizleyip gzelletirmek hususunda misvak kullanmak daha lyk ve daha lzumludur. 26 Yn bu bb, bakasnn misvakyle misvaklanan kimseyi beyn hakkndadr. Buhr, bu babn hadsi ile bu iin cevazna iaret eder gibidir. nkRaslul-lah, Abdurrahmn'n misvakyle misvaklanmtr [26] Hads metnindeki bu kelimede rivayet vardr: Biri, kaaf ve noktasz sad ile olan rivayettir ki, bu ekseriyetin rivayetidir; bunun ma'ns, tercemede verdiimiz krp, oradan ayirmak'tr. kinci rivayet f ve noktasz sd ile fasm'dan olup, bunun ma'ns, krlan yeri ayrmakszn krmaktr. nc rivayet kaaf ve noktal dd iledir ki, bu Kerme, Msteml, Hamav rivayetidir. Bunun ma'ns dilerin kenrlanyle bireyi ineyip yemektir. [27] Buhrbunu Ceniz, Fadil, Hums, Maz, Peygamber'inHastal ve ie'-nin Fadl blmlerinde tahrc etmitir. Vak'amn Peygamber'in hastalnda cereyan ettii aka anlalmaktadr [28] Peygamber (S), sabah namaznn birinci rek'atmda EHf Lm Mm Tenzl Sresi'ni, ikinci rek'atmda da teki sreyi okur idi. Bu iki srenin cumua gnleri sabah namaznda okunmalarnn hikmeti, belki bunlarda dem Peygamber'in yaratl ile kyamet hllerinin bulunmasdr, denilmitir. Bir hads meali: [29] Buhr bu balk ile bu konuda fakhler arasndaki gr ayrlklarna, yn kylerde ve ehirlerde cumua klnp klmmyaca hususundaki ihtilflara iaret etmi ve bb altnda rivayet ettii hadslerle de kylerde cumua klnmasn tecviz eden fakhlerin mezhebini kuvvetlendirmitir. [30] Abdu'1-Kays, slm'a ilk giren Bahreyn kablelerindendir. Cuvs da -belki sonradan ehir hlinde byyen- Bahreyn kylerinden biridir. Peygamber zamannda vahiy nazil olup dururken, hi kimsenin kendi re'yi ile bir dn ii takrir veya ref edemiyecei bilindiine ge, bu hads kylerde de cumua klnabileceine kuvvetli bir dell oluyor. Buhr bu hadsi bu maksadla sevkeylemi grnyor. [31] Buhr bu hadsi iki tarkten rivayet ediyor ve bylece ikinci tarkteki kymetli ziydeyi de vererek, sevkettii delili daha da kuvvetlendiriyor. Vd'1-Kur, am cihetinden olmak zere Medine'ye yakn bir yerdir. Eyle ise, Kzldeniz'in kuzeyinde, Svey Krfezi'nin mukaabili olan sahilde bulunan bir belde imi; bugn harbdr. Ad geen Ruzeyk ibn Hukeym, ite bu Ey-le'nin Umer ibn Abdilazz tarafndan ta'yn edilen mili imi, ve Zuhr'ye mektubu yazd vakit, vilyet dhilinde kendi arazsinin banda da alyormu. [32] Ferd ve itima rahat ve huzuru kfi! muazzam bir dstr olduu bedh olan bu hads ile bundan nceki bn Abbs hadsi, ehirlerde olduu gibi, kylerde de cumua namaznn
370 / 2483

buhari

klnaca grnn delilidirler. bn Umer hadsinin ikinci tarkindeki ziydeye gre, Ruzeyk ibn Hukeym, mil bulunduu yerde cumua-y ikaame etmesi caiz olup olmadn Zuhr'den sormu, o da ayet ikaame etmezse bu hadsin hkmnce sorumlu olacam m etmi oluyor. Bu iki hads ile benzerleri olan dier cumua hadsleri, metehidler arasnda cumua hakknda mhim mes'elenin mnkaa edilmesine sebeb olmutur: 1. Cumua nerelerde klnabilir? 2. Cumua namaz ka kii ile klnabilir? 3. Cumua namazn kldrmak iin devlet izni art mdr, deil midir? Bu konularda mezheb imamlarnn eitli ve birbirinden farkl grleri ve ileri srdkleri de-lller vardr. Bunlar geni erhlerden ve fkh kitbla'rndan okunabilir. Ksaca ifde edilirse, mm Mlik'e gre, mescidi ve ars olan her karyede (ehre de lgaten karye denilir) cumua namaz klmak vcibdir. Mikdr az oisun, ok olsun adrlarda oturanlara msfir hkmnde olduklar in- cumua farz deildir. mm afi ile Ahmed'e gre (ister ky, ister ehir olsun) hangi karyede hr, bali olarak mukm krk erkek bulunursa, zerlerine cumua vcib olur. Eb Hanfe'ye gre ise, cumua yalnz kalabalk, yni cem'iyyetli ehrin inde yhud ehir hrici olan namazgahnda klnmak sahih olup, kylerde caiz deildir.. Eb Hanfe'ye gre devletin izni olmadka cumua namaz sahih olmaz.. [33] Hadse gre r ve mer', yn gden ve gdlen olmadk hibir mkellef yoktur. Herkes bir bakma gden ve baka bir bakma gdlendir. Cemiyetin her ferdi bakasnn ya ztna, ya malna, gzetip riyet edicidir. Karsnda mer' denilecek kimse olmasa bile yine kendi vcdu v e organlarnn, kuvvetleri ve duygularnn gdcsdr. Bunlar gzel muhafaza ile, Allah'n rzsna muhalif ilerde kullanmamakla mkelleftir ve o vazifesini gzelce yerine getirip ge tirmemek yznden sorumludur. [34] "Dierleri" sznden maksad, cumua ile mkellef olmayan yolcular, kleler, mahbslar, hastalar, krler, yatalaklar... dr. [35] bn Umer'in bu hadsini Beyhak sahh bir isnd ile mevslen rivayet etmitir. Bu hads, mtekb ladslerdeki mutlakl takyd etmektedir. [36] Bu hads de ykanmay, cumuaya gitmekle takyd edip, gitmeyenlerin bununla mkellef olmadklarn gsterir. [37] Bu Eb Sad hadsi de ykanma vucbunu bali olanlara kasr edip, bali olmayan ocuklar hri brakyor. "limler cumua gn ykanmasnn gn iin mi, yoksa namaz iin mi olduu hususunda gr ayrlklarna dmlerdir. Bu ihtilf zerine bir ok fer' mes'eleler ortaya kar. Nitekim bunlar fkh kitblannda grlr. Hadsler ise bu mes'eledeki her iki ihtimle de nazrdr. nk bbda, bn Umer'in ta'lki ile birinci hads, ykanmann namaz iin olduu hususunda sarhtir. Dier ha dsler ise, bu ykanmann gn iin olduunda zahirdirler. afi de buna kaail olmutur. Ykanmann snnetlii gnden dolaydr, lkin bu bbda gelen hadslerin hepsiyle amel etmek in, ykanmay namaza yakn yapmak ve araya hades girmeden bununla namaz klmak gerekir" (h Veliyyullah). [38] Hadsin bu ksm kk lfz farkyle Cumua Kitbi'nm banda gemiti. [39] "Bedenini ykamak" buyurulmu iken, bedenin bir parasndan ibaret olan ban da ayrca zikredilmesi, snna ehemmiyet iindir. Zr o trihlerde ba yalamak ve baa hatmi ve dier eyler srmek det idi; onun iin ykanrken evvel bataki bu yalan ve dier eyleri gidermek gerekir. [40] Bu hadsten gndzn namaza ve binenaleyh cumua namazna izin vermeyin ma'ns da karlp, kadnlar curnuada hazr bulunmayacaklarndan, cumua ykanmas da zerlerine vcib olmam olur denilmise de, bu, mefhmu muhaliftir. Muvafk mefhm ise kadnlara geceleyin
371 / 2483

buhari

mescide kmalar iin izin verilince, gndzleyin kmalarna izin verilmek daha lyktr. nk gece tehlike dnlecek bir zamandr. Binenaleyh kadnlar vcib olmayarak, cumuaya da kabilirler (zetle Kastalln). [41] Bu kadn, Umer'in zevcelerinden tike bintu Zeyd ibn Amr ibn Nufeyl'dir ki, cennetle mjdelenenlerden Sad ibn Zeyd'in kzkardeidir. Kocas namaza knca o da arkas sra gidermi. Umer ona: Bilirsin ki ben byle bir eyi sevmem, dediinde; o da: Vallahi sen beni nehyetmedike ben de gelmekten vazgemem der imi. Umer de, onu nehyetmekten mani' olan Peygamber'in yukardaki sz olduunu sylermi. Hatt Umer mihrbda iken, Eb Lu'lu'nun zehirli haneriyle vurulduu gn bile zevcesi tike mescidde bulunmu. Aynde, bn Umer'in mukayyed olan hadsine istinaden, kadnlarn gndz de mescide gidebilecekleri ma'nsn karp: "Fitne mahalli olan gece kmalar caiz olduktan sonra, gndzn izin alabilmeleri evleviyyette kalr" dedi. [42] Buhr bu bbda, yamurlu amurlu gnlerde cumuada hzr bulunmamaa ruhsat olduunu gstermitir. [43] Bu "Sallfi f buytikum = Evlerinizde klnz!" sz cematin, yamurun az-meti, ruhsata eviren zrlerden olduunu bilmeleri iin nida edilmitir. Bu, cumhur mezhebidir. Lkin filer'le Hanbeller'ce yamurun zr saylmas, elbiseyi slatmakla eziyet verecek dereceye ulamasiyle kaydlanmtir. Yamur haff olur yhud iinde yryebilecei bir tnel bulunursa zr olmaz (Kastalln). [44] bn Abbs, cemate gelmi olanlarla yetinip cumuay kldrmak, gelmemi olanlar da zahmetten kurtarmak istemitir. Cemate gelmeyenler tabi evlerinde le namazn klmakla yetineceklerdir. Bu konu ile ilgili dier hadsler ve bilgiler Ezan Ktb'nda gemiti. [45] yetle hem nd, hem de "gidiniz" emriyle cumuaya gitmek vucbu sabit oluyor. Buhr ne kadar mesafeden gidilmesi vcib olacan ve kimlere vcib olaca hususlarn akla kavuturmak iin, aadaki haberleri ve hadsi sevketmitir. [46] Abdurrazzk bunu bn Cureyc'den mevslen rivayet etmi ve unu da ziyde etmitir: bn Cureyc yle demitir: "At'ya, Karyetun cmatun (yn toplayc karye) nedir? dedim. At: Cidde gibi cemati, emri, kaads, birbirine bitiik toplu evleri olan karyedir, dedi". Bu ta'rfe gre At, karyeyi ehir ma'nsnda kullanmtr. Nitekim Mekke ile Tif ehirlerinden Kur'n'da (ez-Zuhrf:3i) ki karye diye ta'br edildi. [47] Enes, toplayc ehir iinde deil, hrite bulunmu ve tpk Medine uzandaki avlden gelen sahbler gibi iki fersah (alt mil) mesafeden cumuaya kh gelir, kh gelmezmi. Avl, daha evvelki hadslerde anlatld zere Medine etrafnda en yakn iki, en uza alt il sekiz mil mesafede bir takm meskn yerlerin ismidir. En yakn yeri Medne hricinde iki mil, yn 8000 (sekiz bin) adm mesafede olan yerlerden sahblerin cumuaya gelmeleri, ehir hricinden iki mil mesafede olanlara cumua namaz vcib deildir diyen Kfe limlerine karTtfe-ll yaplmtr. Hanefler ise, gelenler nevbetlee gelmi olduklarndan, hadsin kendi ictihdlarni te'yd edici olduunu ileri srerler. Zr eer ehrin darsnda oturanlara cumua vcib olayd, bunlarn her hafta cumuaya gelmeleri ve cumuada hzr bulunmay nevbete bindirmemeleri lzm gelirdi, derler. ehir hricinde olanlara cumuann hangi mesafeden vcib olaca hakknda limlerin bir milden alt mile kadar gr ayrlklar vardr. Bunlarn cti-hadlar ve tutunduklar delilleri mufassal erhlerde ve fkh kilblarndan okunabilir. [48] Buhr, yetteki "Gidiniz" emrinden gidileceini gstermek in at bbda bu hadsi getirmekle, sahblerin ikiden sekiz mile kadar mesafeden cumuaya geldiklerini anlatmak
372 / 2483

buhari

istemitir. Hadsin son fkras, ayn zamanda cumua ykanmasnn sebebidir. [49] Buhr, zeval vaktinin, cumua namazna lk balama vakti olduunu bildirip, burada isimleri saylan sahblerin de buna kaa olduklarn ta'lk olarak rivayet etmitir. Bu ta'lklerin hepsi de dier hadscilerce mevslen rivayet edilmitir: Umer'inkini bn Eb eybe ile Buhr'nin stad Eb Nuaym kendisinin Kitbu's-Salt'nda; Al'ninkini bn Eb eybe; Nu'mn ibn Ber'inkini yine bni Eb eybe, Simk ibn Harb'den, Amr ibn Hureys'inkini de yine bn Eb eybe, Velid bnu'l-Ayzr tarkinden sahh isnd ile mevslen rivayet etmitir [50] Mslim'de lfz daha aktr: "Halk renber olup ilerini grecek yardmclar da yoktu. Bundan dolay vcdlar ar kokard. Bu sebeble kendilerine: Cumua gn ykansanz! buyuruldu". Bu hads dahi bundan evvelki gibi cumua gnndeki ykanmann hikmetini gstermektedir. Revh, mutlaka gitmek ma'nsna gelirse de mehur ma'ns zevalden sonra gitmektir. te Buhri, bu lfzdan dolay cumua vaktinin zevalden sonra olduuna kaail olan ekseriyetin mezhebine dell olduunu m etmi gibi grnyor. [51] Gnein batya meylettii zamandan maksad, istivay mtekb olan zeval vaktidir. [52] Bu hadsi Eb Dvd ile Trmiz de Swc'[erinde, yine Enes ibn Mlik'ten rivayet etmilerdir. Trmiz bu hads iin: Hasendr, sahhtir dedikten sonra: "Buna binen cumuann vakti le namaznn vakti gibi gnein zeval vakti olduuna ilim ehlinin ou ittifak etmilerdir. Nitekim afi, Ahmed ve shk bn Rh-ye'nin de mezhebi budur. Cumua namaz zevalden evvel klnmak da caiz olduunu bzlar rivayet etmilerdir. mm Ahmed, zevalden evvel klana tekrar klmak lzm gelmez idi" demitir. [53] Enes'in "Biz cumua namazn erken klar, cumuadan sonra da gndz uykusuna yatardk" szndeki erken ta'bri de, zevalden i'tibren olan ilk vakitlerde klardk ma'nsnadr. Binenaleyh cumua ile le namazlarnn vakti birdir ve zevalden nce cumua klnmaz [54] Yn musall o gnn namazn da le namaznda olduu gibi, serinlik vakte brakr. [55] Bu hads kvaktindeki"tebkr(= erken kldrmak)" ve "ibrd(= serinlie brakmak)" mes'elesini, cumuada da akla kavuturmak iin getirilmitir. Hadste "ya'n'l-cumuate^ cumua namazn kasdediyor" ziydesi sabit deil ise, le namazna sarf edilebilir ve zevalden evvel cumua namaz kldrmay caiz grenlere hccet olmaz. Nitekim Buhr, Ynus ibn Bukeyr tarikinden gelen rivayette "Cumuay kasdediyor" ziydesinin mevcd olmadn tasrh ediyor. [56] Kssa, zet olarak udur: Haccc ibn Ysuf es-Sakaf, Hakem ibn Eb Akl adnda bir amuca olunu kendine nib olarak Basra'ya emr ta'yn etmiti. O da Hac-cc'n mesleine uyarak, cumua gn hutbeyi hemen hemen ikindi vakti girecek zamana kadar uzatrm. Bir gn namaz klndktan sonra Yezd ed-Dabb adnda bir zt bu yaptna i'tirz etmi. Hakem, serr stnde oturan Enes'e bu suli sormu, o da, metindeki cevb vermi. "Cumuay kasdediyor" ziydesi de, kssann cumua bahsiyle ilgili olmas dolaysyle, rv tarafndan ilve edilmi. sml'nin mevsl rivayetinde melen: "K olunca le namazn Peygamber erken kldrr, yaz olunca serinlik vaktine kadar geri brakrd. Lkin, ikindi namazn gne bembeyaz ve tertemiz iken kldrrd" demitir. Bu hadsi Beyhak de bylece rivayet eder. Kssa cumua ile ilgili olduu hlde Hakem ibn Eb Akl'in le vaktinin hkmn sormas, Enes'in de o sule gre cevb vermesi, Enes'in de cumua ile le namazlarnn vakti birdir kanatinde olduunu gsteriyor. [57] yetteki Sa'y ediniz" emrini Umer ile bn Mes'd "';UbeyyibnKa'bda Yrynz" sek [inde okumulardr. Bu son iki okuyu az kraattir. te bu z krtler de Sa'y ediniz" emrinin, gitmek ma'nsma olduunu isbt eder.
373 / 2483

buhari

Sa'y; lgatte, komak ve seirtmek., demek se de, yette gitmek ile tefsr edilmitir. Her namaz iin tavsiye edilmi olan vakaar ve seknetle gitmek, cu-i mua namaz iin de ayndr. Binenaleyh, cumua namazna da komak suretiyle deil, ar ar vakaarla gidilecektir. Sa'y elsr: 19. yetinde olduu gibi almak ma'nsna da gelir. Mey ise, yaya gitmek ma'nsmadr. [58] Bu ta'lk, bn Hazm, krime tarkinden ma'nsyle mevslen rivayet etmitir: Ayetteki cumuaya gitmek ve al verii brakmak emirlerinin vcbu cumua ezan ile tahakkuk eder. yetteki nehiyden dolay cumua saatinde al veri akidleri haram olur. Al veri ve dier akidlerin harmh, cumua namazndan kmakla zail olur. Bu harmhn balangc ise, i ezan dediimiz, mesciddeki ezandr. Hanefler'in, filer'in, Hanbeller'in ve fakhlerin ounun kavli budur. Saadet asrnda cumua gn okunan ezan ite bu idi. Minaredeki d ezan ilerideki hadslerde grlecei zere, sonradan bir ihtiyatan dolay konulmu ve sahbler tarafndan doru bulunmutur. [59] At'nn bu szn, Ahd bn Humeyd Tefsr'inde mevslen rivayet etmitir. Buna gre yetteki "ah verii brakn" nt-JiyinR, cumuaya gitmeye mni' olacak her nevi' sna, iktisd, ticar, hukuk akidler ve'faliyetlereuml bulunduu aka anlalr. zetlenirse "Cumua gn namaz nida edildii zaman Allah' zikretmeye gidin"emri, cumua namaznn"farzyyetine sarahaten dellet etmektedir. Sonra "Ah verii braknz''1 emri ile de, ezanla beraber iktisad, ticar, sna, hukk... her trl fiil ve hareketler nehyolunuyor. Bu da cumuaya davranmann ikinci bir delli oluyor. nk, bir akdin yaplmas, bir san'atn icras aslnda mbh olan eylerdendir. Bunlar yalnz bir vacibin ifsna mni' olmakla men' edilmi olabilirler. ktisad akidlerden ah veriin harmh yetin sarhatiyle, icre gibi akidlerin harmh da al veri akdine kys ile sabit oluyor. [60] Zuhr'nin bu kavli, yolcuya cumua lzm gelmez diyen cumhurun kavline muhaliftir. Bununla beraber baka tarkten yine Zuhr'nin: "Musfir zerine cumua yoktur" dedii de rivayet edilmitir. Onun iin bu iki kavlini te'lf etmek steyenler, Buhr'deki sz "Klmas mstehbdr"; cumhura muvafk olan sz ile "Cumua musfire vcib deildir" ma'nsna sylemitir derler (Kastalln). [61] Hadsin rvsi Eb Abs, Ensr'n Evs kolundan ve ilk mslmnlardan bir Bedr'dir.Bedir'den 'tibren btngazlardaPeygamber'le beraber bulunmutur. Muhammed ibn Mesleme ile birlikte Peygamber'in o zaman en byk dman olan Yahd Ka'b ibn Erefin ldrlmesine itirak edenlerden biridir. Bu ztn Buhr'de yalnz bu hadsi vardr. Buhr bu hadsi Cihd'da da tahrc etmitir. Bu hadsi Tirmiz ile'Nes de rivayet etmilerdir. [62] Buhr bu hads iin burada dier bir sened daha sevketmektedir [63] Hadsteki gidii belirleyen bu kaydlar, daha nce geen rivyetlerdeki bilgilerin delilleri ve kuvvetlendiricileri olmakladr. [64] Bu hads de, bundan nceki hads gibi, Kitbu'l-Ezn'n sonlarnda ilgili bblarda gemiti. [65] Bu tefrik edilmez fiili ma'lm. ve mechl ekilde gelmitir. [66] Bu hads kk bir lfz farkyle 6. bbda 8. hads olarak gemiti. Burada tekrar sevkedilmesi, balktaki "ki kiinin aras almaz" hkmne deil tekl eden fkras sebebiyledir. Ara amamaktan maksad, yanyana oturan iki kimseyi sktrp ortalarna girmemek, yhud zerlerinden atlayp ileriye gememektir. Her iki takdrde de onlardan biri saa, dieri sola ekilip yer ve yol vermekle ezaya uram olurlar, yhud da iki dostun arasna girilmekle ez verilmi olur. Bu da cemat ok yhud mescide ge gitmekle veya geri saflarda yer varken ilk saflara gemekle olur. [67] Buhr balktaki "Cumua gn" kaydn, Mslim'in rivayet ettii bir hadste geldii iin
374 / 2483

buhari

zikredip, ona iaret etmi oluyor [68] Birini yerinden kaldrmak da onu kaldrdktan sonra yerine oturmak da nehye-dilmi fiillerdir. Zr bunlar m'min kardeine kar byklenme ve onu kk grme ma'nsm tazammun eder. [69] Bu "Cumua gn namaz iin nida edildii zaman.. "(el-Cumua:9) yetinde zikredilen cumua ezandr ki, o ezanla beraber cumuaya gitmek vcib, al veri haram olur. [70] nc nida denilen bu ezan bugn minarelerde okunup, d ezan dediimiz ilk ezandr. Dier iki ezan, hutbeden evvel immn karsnda, okunan ezan ile hutbeden sonraki kaamettir. Ezan ile ikaametin ikisine de talb yoluyla ezan denilmitir. Bunlardan birinci le mezzin namaz vaktini, kaamet le de namaza balamay takriben ayn lfzlarla i'ln ettii iin, her ikisine de ezan denilmitir. D ezan insanlar mescide da'vet indir. Bu ilk da'vet olduu hlde hadste nc nida denilmesi, eskiden beri okunagelen dier ikisine lve edildii . iindir. Medine'nin byyp insanlarn oalmas gerekesiyle bir ihtiycdan dolay Usmn tarafndan ilve edilen bu ezan ve Usmn'n bu itihad, btn sa-hblerin skt icm ile meru olmu hibiri tarafndan inkr edilmemitir. Ondan dolay da o trihten beri devam edip gelmektedir. Bu hadsten, i ezann hutbeden evvel olduu, hutbenin de namazdan evvel olduu sabit olmaktadr. [71] Buhr'nin Zevr hakknda verdii bu bilgi, Eb Zerr rivayetinde mevcddur. Onun iin bu ksm byle kavis iinde gsterildi. bn Mce ile bnu Huzeyme rivayetlerinde: " iijjjJt L^J JJ iJ-& J j1* J*-arda Zevr denilen bir evin zerinde..." ezan okutulmu olduu tasrh ediliyor. [72] Yn insanlarn ameli olan cumuada ve dier gnlerde birden fazla mezzinler rin topluca ve seslerini ykselterek ezan okumalar deti Peygairiber zamannda yoktu. O zaman bir mezzin, ezan ve ikaameti okurdu. nsanlarn yapageldik-leri ise sonra meydana kardklar ilerdendir. Bunun asl da Peygamber'in, Abdullah ibn Zeyd ibn Abdi Rabbih'e ezan Bill'e kar okumas emrinden alnmtr ki, her biri kendi sesini ykselterek ezan nida etmilerdi (h Veliy-yullah, erhu Tercim.., s.82). [73] Bu tek mezzin Bill ibn Rebh idi. Baka mezzinin cumua ezan okumam olmasndan, ikaamet eden ile ezan okuyann bir kimse olduu anlald gibi, iki kimsenin birlikte ezan okumam olduklar da anlalr. Biz buna "ifte ezan" diyoruz. Bu, mm afi'ye gre mekruhtur, Hanefler'e gre caizdir [74] "Raslullah'n br mezzini bulunurdu" demek, cumua iin yalnz bir mezzin ezan ve ikaamet eder idi demektir ki, o da Bill Habe idi. Yoksa Raslullah'n birden ziyde mezzini yok demek deildir. Nitekim ramaznda sahur vakti Bill Habe ezan okur, sabah namaz iin de bnu mmi Mektm okur olduu-sabittir. [75] Kerme rivayetinde "cevb verir" yerine "ezan szlerini syler" tarzndadr. [76] Snnet olan teehhd lfzlarn aynen tekrar etmektir. Ksaltarak "Ben de" yhud "Ben de ehdet ederim" demek caiz ise de, teehhd tam lfzyle te-berrk etmek daha iyidir. Bu hadsin daha evvel geen rivayetinde Hayye ale's-salt.. dedikten sonra L havle vel kuvvete ill billah dedii haber verilmiti. Nitekim dier rivayetlerde Muviye'nin ezan lafzlarn evvelinden sonuna kadar mezzinin dedii gibi peyderpey tekrar ettii ve yalnz orada Hayy'ale'hre, Havkale ile mukaa-bele eyledii tafslen beyn ediliyor. Havkale; "Allah'a ma'siyetten tahavvul ancak Allah'n verdii ismet ile tate kuvvet ve iktidarda ancak O'nun yardm ile hsl olabilir" ma'nsmadr. [77] Bundan, mezzine cemat gibi immn da cevb vermesinin snnet olduu; immn
375 / 2483

buhari

hutbeye balamadan evvel tekellm etmesi mubah ve minberde iken ilim retmesi caiz olduu anlalyor. [78] Yn eznm okunma sresi kadar oturmak. [79] Bu rivayetlerin birinde kinci te'zn, brlerinde nc nida, nc te'zn, nc ezan denilmesi hep bir ma'nyadrr. Maksad Hz. Usmn zamannda emroh-nan ilk ezandr ki, biz buna d ezan ta'br ederiz. Bundan sonra hatibin minbere oturduu sra okunan ikinci ezana da i ezan deriz. Bunlarn ncs de namaza balamak iin yaplan ikaamettir. Ezan ile ikaamete "nideyn" ve "ezneyn" dahi denir. Bu i'tibr ile, trih bakmndan sonra balam olan d ezanna nc nida veya nc ezan denildii gibi, kaameti dikkate almakszn hss ma'nsyle ezan dnlp, ikinci ezan dahi denilmitir. Hulsa, Peygamber zamannda cumua iin birinci rid hatb minbere oturduu zaman mescidin kaps stnde okunan ezan; ikinci ezan da hatb inerken edilen ikaamet idi. Usmn zamanndan beri kararlam olan icm' ve teamle gre de birinci nida, cumua vaktinin girmesiyle okunan d ezan; ikinci nida hatb minbere oturduunda okunan i ezan; ncs de ikaamettir. tz nudi-ye yetindeki nidadan murd da, ilk okunan ezan olmak lzm gelecei aikrdr. nk birinci ezan okununca, zikrullaha sa'yin art olan anlma vki' olmu olur.. (Hakk Dni, IV, 4963). [80] Buhri Enes'in bu hadsini 'tism ve Fiten Kitblan'nda uzun olarak mevslen rivayet etmitir. [81] Bu hads biraz deiik lfzla Kitbu's-Salt'ta da gemiti. Bu hadsten iki admlk hafif yryn namaz bozmad, retmek kasdyle immn cematten biraz yksek bir yerde durmas caiz olduu gibi, hutbe iin minber yaptrmann da mstehb olduu anlalr. Minberin kbleye kar durulunca mihrabn sa tarafnda bulunmas da mstehbdr. Minber olmazsa imm yksek bir yer seer. Byle bir yer de yoksa, snnete uyarak aya yerden kesecek bir aa paras zerine kmaldr. Nitekim minber yaplmadan evvel Peygamber bir aa kt zerine kard. Bu hadsten her yeni eyde kr ve teberrk olarak namaz ile balamann da mstehb olduu anlalr [82] Buras, elimizdeki nshalarda "^ fy( = Onun zerinde dururdu)" eklindedir. Bz rivayetlerde " O'( ^i (-Ona doru dikilirdi -yhud ona dayanrd)" eklindedir. [83] Hadsin bala uygunluu, yn dell olan yeri "Peygamber minberden indi" sznden anlalr. nk inmesi, minbere kmasndan sonra olmutur (Ayn). Parantez iindeki "sustu" lfz, Cbir'in Buhr'deki rivayetinde vardr. [84] Buhr bu ta'Iki, bu isnd ile Almtu'n-Nbvve'de mevsl olarak rivayet etmitir. Buhr bununla, hadsin Enes'in olunun olundan geldiini isbt etmi oluyor. Bu hadse "Hannu cz'(= Hurma ktnn itiyak feryad)" hadsi denir. Muhammed'in Peygamberliinin delillerinden bir mu'cizedir. Bu vak'a bir cumua gn mescidde ve sahblerin huzurunda cereyan etmitir. Buhr bunu Cbir ile bn Umer'den rivayet etmitir. Dier muhaddisler de daha birok sa-hblerden rivayet etmilerdir. Ibn'Hacer: Gerek, hurma ktnn inlemesi, gerek kamerin yarlmas kssalar hadste mmrese sahibi olmayana yakn ifde etmese de, hadsin tarklerine muttali' olanlara kat'iyyet ifde edecek derecede mstefz olarak rivayet edilmitir, der (Fethu'l-Br). [85] Hadsin balna dell olan ksm "Ben Peygamber'den minber zerinde hutbe yaparken iittim" fkrasdr [86] Buhr Enes'in bu hadsini tstiskaa'da btnyle mevslen rivayet etmitir. Bundan bb
376 / 2483

buhari

balnda yazlm olan hutbe ve hitabe iin ayaa kalkmak hkm alnr [87] Hutbe ve hitabe ayakta yaplr. Mazeretsiz oturarak hutbenin cevaznda ihtilf edilmitir. "Onlar bir ticret yhud bir oyun, bir elence grdkleri zaman ona ynetip daldlar, seni ayakta braktlar.. "(el-Cumua:11) yeti de bu hususta ak delildir. [88] Bu hadsi Ziya el-Makdis, el-Muhtre'sinde rivayet etmitir. [89] Bunun cumua hutbesi olmad, o esnada sahblerle bir konuma, bir sohbet olduu anlalr. Byle bir sohbette ve konumada da sz syleyen ile dinleyen topluluun, birbirlerine ynelmeleri gerekir. Byle yapmak, sylenen ve retilen eylerin daha iyi kavranmasna yardm eder. [90] Bunun cumua hutbesi olmad, o esnada sahblerle bir konuma, bir sohbet olduu anlalr. Byle bir sohbette ve konumada da sz syleyen ile dinleyen topluluun, birbirlerine ynelmeleri gerekir. Byle yapmak, sylenen ve retilen eylerin daha iyi kavranmasna yardm eder. [91] Bu "Amma ba'du" la'brine Faslu'i-Hitb denir; hutbe mukaddimesi ile asl hutbeyi ayrr. "Amma ba'du" bir kelimedir ki, Arab hatbleri emirler huzurunda ind ettikleri hutbelerde duadan sonra sylerler."^ jua ii; = Benim sana olan duamdan sonra" takdirindedir. lk defa Dvd aleyhi's-selm, bir kavle gre Ka'b ibn Luey tekellm etmitir. Melliflerin dibacelerde Amma ba'du kavilleri " UU% *JXl^jtj illlj ' - Besmele, hamdele ve tasliye'den sonra" takdirinde olur (Kaams Ter., I, 1083). [92] Buhr bunu bu babn son hadsinde mevslen rivayet etti. Bu hadslerin burada getirilmesi, hatibin Allah'a hamd ve sena ettikten sonra "Amma ba'd" diyerek sze balamasnn snnet olduunu anlatmak iindir. .,. Buhr bu bbda, bala mnsebeti ak olan alt hads getirmitir: Birincisi Esma bintu Eb Bekr'in gne tutulmas hakkndaki hadsidir. Bunda "Peygamber Allah'a lyikyle hamd etti, sonra Amma ba'du dedi, sonra kabir fitnesi kssasn zikretti" vardr. kincisi, Amr bn Talib hadsi ki, onda "Raslullah Allah'a hamd etti, sonra sena etti, ondan sonra da Amma ba'du dedi" vardr. ncs, gece namaz hakkndaki ie hadsidir ki, onda da "Raslullah ehdet kelimelerini syledi, sonra Amma ba'du dedi" fkras vardr. Drdncs Eb Humeyd es-Sid hadsidir. Onda da Peygamber'in namazdan sonra ehdet kelimelerini syleyip, lyk olduu sfatlarla Allah' sena ettii, ondan sonra da Amma ba'du dedii zikredilmitir. Beincisi, Misver ibn Mahreme hadsidir; onda da Rashllah'n ayaa kalkt, ehdet kelimelerini syledii, ondan sonra da Amma ba'du dedii sabittir. Altncs, bn Abbs hadsidir. bn Abbs: Peygamber minbere kt -ki bu hutbe in minbere son k olmutu- Allah'a hamd ve sena etti, ondan sonra Amma ba'du dedi, demitir. Btn bu hadslerde Peygamber'in Allah'a hamd ve senadan sonra Amma ba'du diyerek sze balad sabit oluyor. Demek ki, bunun snnetlii birok rivayetler ve muhtelif tariklerle sabittir. Hafz Abdulkaadir Rehv, iinde Amma ba'du bulunan hadslerin tarklerini aratrarak, bu lfz otuz iki sahbden rivayet edilmi buluyor (bn Hacer). [93] Bu ekk, Esm'nn lfz hakknda ara yerdeki rvnin ekkidir. [94] " _j* " lgatte sabrszlk, " ii "da sabrszln son derecesidir. " j>*-" ve _ji*" bunlardan yaplm sfatlardr. Hel" = Korkak ve tam'kr diye de tefsr edilmi ise de, en uygun olan Allah'n Kitb'ndaki tefsirdir: -y* 'jAs ZJ- Wj l*jji- J^ <~* W &j* jM_j1I \ = bhesiz insan hrsna dkn (ve sabr kt) yaratlmtr. Kendisine err dokundu mu feryad basandr, ona hayr dokununca da ok c/mr/d/r"(el-Maric: 19).
377 / 2483

buhari

[95] Peygamber'in bu sz, Amr ibn Talib iin byk ve ok deerli bir menkabe-dir. Mtekib1 ifadesiyle Amr, bu szn deerini hakkiyle anladn dile getirmitir. [96] Bu mutbaat Eb Nuaym, Ynus ibn Ubeydillah msnedinde sahh bir isndla mevslen rivayet etmitir (Kastalln) [97] Buna gre Ynus ibn Yezd de ayn hadsi bn ihb'dan rivayet etmi oluyor ki, bu mutbaat Mslim mevslen rivayet etmitir. [98] Bundan, hutbeye evvel teehhd ve Allah'a hamdu sena ile balayp, sz Amma ba'du ile fasi ettikten sonra, maksada girimenin snnet olduunu anlatm oluyor. Bu iki mutbaattan Eb Muviye'ninkini Mslim, Magz'de; Eb Us-me'ninkini de hem Mslim, hem Buhr Zekt'ta mevslen rivayet etmilerdir [99] Bu mutbaat Tabern, Msnedu'-miyyn'de mevslen rivayet etmitir [100] Peygamber'in Amma ba'du fasl hitabn Medine'deki Cumua hutbelerinden evvel de kulland Mslim'deki Dmd ibn Sa'lebe el-Ezd (R) kssasyle de sabit oluyor: bn Abbs dedi ki: Dmd Mekke'ye geldi. Bu, Ezd ene kablesine men-sb olup, delilere nefes ederdi. Mekke ahlsinden bz beyinsizlerin Muhammed delidir dediklerini iitti. u adamcaz grsem! Belki Allah benim eliml O'na if nasb eder, diyerek kalkp grmeye gitti. O'na kavutuunda: Y Muhammed, ben u cinn arpmasna nefes ederim. Allah Tal dilediine benim elimle if ihsan eder, Nefes edeyim, ister misin? dedi. Bunun zerine Ra slullah: diyerek sze balad. Dmd: mn! Bu szlerini bana tekrar et, dedi. Raslullah tekrar etti ve kerre syledi. Bunun zerine Dmd: Yemn olsun ki, ben khinlerin szlerini iittim, sihirbazlarn szlerini iittim, irlerin szlerini dinledim. Amma senin bu szlerine benzer hibir sz iitmedim. Bu szlerin, denizlerin en derin yerine bile vard (btn deryay kaplad). Ver elini, seninle slm zerine bey'at edeyim, dedi. Raslullah da onunla bey'atlap: "Bu bey'at kavmin nmna da olsun mu?" diye sordu. O da: Kavmim adna da olsun, dedi... (Mslim, Cumua, Namaz ve hutbenin haff tutulmas bab). Bu, Peygamber'in diliyle tebli edilmi byk bir taltiftir. Bunca mal ve can fedkrlklaryle kazanlm yksek mertebeler hakknda sdk haberci be-ynyle bildirilen ne byk bir mjdedir! Son fkrada zikredilen af, haddi gerektiren seyyielere mil deildir. lh haddleri afvetmek hakk, hi kimseye verilmemitir. [101] Hutbeyi ayakta yapmann ve iki hutbe arasnda biraz oturmann mekked bir snnet olduunda ihtilf yoktur. Bzlar bunun vcib olduu grndedir. nk Peygamber bu fiillerine srarla devam etmitir. [102] Hutbeyi dinlemek farzdr. stim'm nst'tan fark vardr. nst, sz sylememektir; istim' ise sylenen sze kulak verip iitmektir. Bu ite keml, inst ile istim' yn susmak ile iitmeyi cem' etmektedir. Birok mfessrler "Kur'n okunduu zaman derhl onu dinleyin, susun; t ki merhamet olunasmz" (el-A'rf: 204) yetinin hutbe hakknda geldiini, hutbeye, Kur'n' mil olmas sebebiyle Kur'n ismi verildiini zikretmilerdir (Kastalln). [103] Bu hadsle meleklerin hutbeyi dinledikleri sabit olmutur. nsanlarn dinlemeleri ise evl tarikiyledir; nk insanlar ibdetlerle mkelleftirler. [104] Bu Tahiyyetu'l-Mescid namazdr. mm hutbede iken tahiyyetu'l-mescid namaz klmann caiz, hattmstehb olduuna kaail olan afi, Ahmed ibn Han-bel, shk ibn Rhye ve fakh muhaddislerin dayand delillerden biri, bu hadstir. Bu imamlara gre mescide giren kimsenin imm hutbede bulsa da-bu iki rek'at klmadan oturmas mekruh olup, hutbeyi dinleyebilmek
378 / 2483

buhari

iin bu iki rek'at hafife klmas da mstehbdr. Mlik, Leys ibn Sa'd, Eb Hanife, Sevr ile sahabe ve tabilerden biroklar da bil'akis hutbe esnasnda namaz kln-mayacama kaaildirler. Hccetleri, imm dinlemenin vucben emredilmi olmasdr. [105] Bu hads Cbir, Enes, Eb Hureyre, Sehl bn Sa'd ve Eb Zerr'den de rivayet edilmitir. Mslim'in Cbir'den olan rivayetlerinin birinde, Peygamber o kimseye: "Y Suleyk, kalk da iki rek'at namaz kl, lkin hafif tut" buyurduktan sonra cem-te dnp:"Herhangibiriniz imm hutbede iken mescide gelecek olursa iki rek 'at namaz klsn. Bu namaz da hafif tutsun" buyurmutur. [106] Buhr, hadsten evvel Enes ibn Mlik'e varan iki senedini vermitir. Hadsten, balktaki el kaldrmaktan maksadn hutbe esnasnda yaplan yamur dusn-daki el kaldrma olduu anlalyor. Du ederken elleri gkyzne kaldrmak, Rabb'a kar tezelll ma'ns ifde ettiinden, du dbndandr [107] Gerek buradaki, gerek dier rivyetlerdeki szler, hep Peygamber'in duasnn Allah katnda abucak kabul edildiini gsterir. Duay mtekib hemen bulutlar peyda olmu ve daha hutbe tamamlanmadan sakalm slatmtr. Bulutlarn hcumunu grp de hutbeyi kesmek ve namaz hemen kldrp cemati evlerine gndermek varken, slanncaya kadar minberde kalmas tesadfi deildir. lh ltuf eserinin, vcduna bi'1-fiil demesini arzu etmitir. [108] Bedevinin yhud ikinci gelen bedevinin rahmet ve ni'met olan yamurun kesilmesi dileinde bulunmas ve bu dilein Peygamber'ce yerine getirilmesi, oa vardnda yamurun kesilmesi iin de du etmenin caiz olacan gsterir. Buna Askaln "= Havay ama niyaz" demitir. Ancak bu ikinci duann . kerem ve ni'met bolluundan usan gelmicesine edilmeyip, rahmet ve ni'metin devamm istirham ile beraber yalnz vebal ve zararn kalkmasn istemek tarznda olmas kran dbndandr. [109] Bu hads de Peygamber'in ak mu'cizelerindendir. Evvelki cumuada olduu gibi bu cumuada da duasnn sr'atjle kabul edilmi olduu grlyor. [110] Buhar bunu "Cumua iin ya srme bb"nda uzunca olarak mevslen rivayet etmiti. [111] el-Lav:.. tekellm eylemek ma'nsnadr... vei'tibr edilmeyen herze ve bh-de nesneye denir, fiillerden ve kavillerden de ummdir (Kaams Ter.). Bu ta'rfe gre lav, szlere ve fiillere mil olduundan, cumua sevabn eksiltici veya giderici bir kusurdur. Hatibi dinlemekten insan men' eden her sz ve fiil, lav'dr. Bu hadsten hutbe esnasnda her nevi' kelmn nehyedildi anlalyor. Zr r'in emrine muhalif olarak,o srada sz syleyen kimseye "Sus" veya "Dinle" demek, ma'rfla emretmektir. Ma'rfla emretmek de farzdr. Byle, bir farzn edas iin sylenmi tek bir kelime yasak olursa, baka kelmn yasakl evleviyette kalr. "mm hutbe yaparken" kaydndan, instn emredilmi ve kelmn neh-yedilmi olmasnn hutbe zamanna has olduunu anlatmak iindir. [112] Saat, lgatte uzun olsun, ksa olsun mutlaka bir zaman demektir. Bundan dolay gece ile gndz toplamnn yirmidrtte birine saat denildii gibi, gndz ile gecenin onikier cz'e taksm le 'i'tibr ettikleri zaman uzunluklarna da saat denilmitir. Bu saat, Kadir Gecesi ve smi A'zam gibi mbhem braklm kymetli br zaman parasdr. Gizli biraklmasndaki incelik de aktr. cabet saatini kollayan kimse, gnn hangi cz'nde olduunu bilmeyince, o saate rstgelir diye btn gn kalbini huzur iinde tutup zikre, duaya devam eder ve dny vesveselerinden uzaklamaya alr
379 / 2483

buhari

[113] Hadsin ibaresinden, du edenin namazda dikilmi olmasnn art olmad da anlalr, tcbet saatinin girmesi, musallnin kyam zamanna tesadf etmesi yhud vakit, namaz beklerken girmi olsa da yine byledir. nk "Namaz beklemekte olan namazda gibidir" hadsi sabittir (Buhr, Mslim). Hulsa, icabet saati kesin olarak ta'yn edilmi deildir. Gizli kalmas da o vakte rast gelir umuduyla cumuann ekser vaktini zikr, ibdet ve du ile geirmeye sebeb olduu iin mmet hakknda ayrca bir rahmettir. Peygamber'in ba parman, elinin ortasna tesadf eden dier iki parmana basarak iaret etmesi icabet saatinin pek ksa olduuna sarahaten dellet eder [114] Buhr, hzr buiunmalanyle cumann sahh olacak cemat saysnn namazn sonuna kadar devamnn, cumuann shhati iin art olmadna dell getirmek istemie benziyor [115] Bu kervan Dhye ibn Halfe yhud Abdurrahmn ibn Avf'a yhud da ortaklk suretiyle her ikisine id olup m diyarndan hayl erzak getirmiti. Medine ahlsi o srada pek ziyde ihtiy ve darlk iinde kvrandklarndan, gelii i'ln edilince sahblerden bir takmlar, erzak satlp tkenmeden tedrik edebilmek tel ile oraya koumular ve burada grld zere ilh azara uramlardr. yetteki "Seni ayakta braktlar" nazm, hdisenin hutbe esnasnda meydana geldiine bhe brakmyor. Peygamber'in yanndan ayrlmayan oniki kiiden onu Cennetle mjdelenenler, ikisi de Bill ile Cbir yhud Ammr ile bn Mes'd yhud Bill ile bn Mes'd di. Bu isimler baka baka rivayetlerde zikredilmektedir. [116] Ayetteki "ev = yhud" terdd harfi, mescidi terkedenlerin kimi ticret, ynal veri etmek, kimi de panayr yerini grp gnl elendirmek kasdyle gittiklerini gsterir. yetteki lh azarlama ve tevbh, ayr ayr her iki taifeye de rci' olur. Bu hadste zikrolunduu zere, cematin dalma hdisesi, yetin inmesinden evvel vki' olmutur. Ondan sonra se sahbler, bu lh tevbihten gereken dersi aldlar da u ilh vgye hakk kazandlar: "yle adamlar vardr ki, onlar ne br ticret, ne bir al veri Allah ' zikretmekten, dosdoru namaz klmaktan, zekt vermekten alkoymaz. Onlar kalb-terin ve gzlerin (dehetle) dnecei gnden korkarlar" (en-Nr: 37). [117] Hads, evvel hakknda deil de sarh olarak sonra hakknda geldii iin, Buhr, detine aykr olduu hlde sonra'y evvel'den ne geirdi. [118] Bu hadste farz olan namazlara bitiik olarak klnan Rtibe Snnetleri'nm mik-dr bildiriliyor.. Cumuadan evvelki rtibeden sz edilmemesi, cumua namaz le namzna bedel olduu iin, mekked snnetinin le gibi olduunu anlatmak iindir. Yoksa cumuann gerek ilk ve gerek son snneti hakkndaki rivayetler, lenin snnetleri hakknda olduu gibi, mteaddiddir. Cumua farzndan evvel de en az ki rek'at klmak snnet olduunda bhe yoktur. Ancak buradaki rivayette dikkati eken cihet, Peygamber'in bu iki rek'at dima evinde klm olmasdr. iki rek'atl oian cumua namaz, drt rek'atl olan le namazna bedel olduu cihetle byle yapmas, cumua farznn drde ulatrlabilecei vehmine meydan vermemek iin idi. Cumuadan sonraki snnetin rek'at saysna gelince, bu hadste ki ise de, drt; hatt alt olduuna dir de rivayetler vardr. Cumuadan sonraki nafileler hakknda fakhler taifeye ayrlmlardr: Birinci taifeye gre, cumuadan selm verince iki rek'at snneti klmak iin eve dnmelidir. Bunlarn dell bu hadstir. kinci taifeye gre, cumua farzndan sonra evvel iki, sonra drt rek'at klnmaldr. nc taifeye gelince, onlar arada selm verilmeksizin drt rek'at klnr, diyorlar.
380 / 2483

buhari

Halvette nafile klmak, riyaya yer brakmad iin, nafilelerin evde klnmas, mescidde klnmasndan daha faziletlidir. [119] Buhr burada bu yeti zikretmekle, yetteki "datn" ve "arayn" emirlerinin vcb iin deil, ibha iin olduuna isabet etmitir. nk kullar cumua gn nida vaktinde cumua namazna ikaameden dolay yeryzne dalmaktan men' olunmulardr. Namazlarn klp ayrldklar zaman yeryzne dalmak ve Allah'n zenginliinden aramakla emrolundular. Bu emirler, en sahh kavle gre ibha iindir. Binenaleyh namaz klndktan sonra hemen kmak vcib olmayp, mescidde kalmak da mubah olur. [120] es-Silk: ...pz ta'br olunan nebata denir.. (Kaams Ter.). Bu hadsin bb baahna uygunluu, sahbler cumuadan ayrlmalarnn ardndan bu kadnn paz kklerinden hazrlar olduu yemei aramalardr. Bu hl sahblerin kanatine ve dny hrslarnn olmadna dellet etmektedir. [121] Buna gre cumua gnlerinin gndz uykusu ile kuluk yemei, namazdan sonraya braklm oluyor. Dier gnlerde bu iki i de kuluk vaktinde yaplmak det idi [122] Tebkr, daha evvel getii zere bir ie erken davranmak, cumuay beklemek iin leden evvel mescide gitmek ma'nsna geldii gibi, hemen zevalde le namaznn ilk vaktinde namaz klmak ma'nsna da gelir. Kaile ve kaylle, inde uyku olsun veya olmasn gndz istirhati veya gndzn evvelinde, yn kuluk vaktinde yaplan istirhattir. [123] Bu hads, biraz farkl bir rivayetle daha nce de gemiti.

381 / 2483

buhari

88- KTABU'D-DYAT 1- Yce Allah'n u Kavli Bab: Ve Haddlerde krar Bab 3- Hkimin, Katl Suuyla ttihm Edilen Kiiyi Sorguya ekmesi, Nihayet Suunu krar Ederse Hadd Uygulamas Ve Haddlerde kr Bab 4- Bb: Bir ahs Dier Bir ahs Tala Yhud Deynekle ldrd Zaman (ldrd eyle Mi, Yoksa Klla ' M Ksas Yaplr)? 5- Yce Allah'n u Kavli Bab: 6- Tala Ksas Yapan Kimse Bab 7- Bb: 8- Haksz Olarak Bir Adamn Kann steyen Kimse(Nin Hkmn Beyn) Bab 9- Hat le ldrmede Maktuln Velsinin Kaatilden Aff, Maktuln lmesinden Sonradr Bab 10- Yce Allah'n u Kavli Bab: 11- Bb: ahs, ldrmeyi Bir Kerre krar Ederse Bu krar le ldrlr 12- Erkein, Kadn ldrmesi Bab 13- Yaralamalarda Erkekler le Kadnlar Arasnda Ksas (Yaplmas) Bab 14- Nefsi Yhud Bir Organ Hususunda Hkimin Hkm Olmakszn Hakkn Alan Yhud Ksas Yapan Kimse Bab 15- Bb: Bir ahs Kalabalk inde Skp ld Yhud ldrld Zaman (Hkm Nasldr)? 16- Bb: Bir ahs Yanllkla Kendini ldrd Zaman, Onun in Diyet Yoktur 7- Bb: Bir ahs Dier Bir Kimseyi Isrd Ve Isrann n Dileri Dt Zaman (Ona Birey Lzm Gelir Mi, Gelmez Mi)? 18- Bb: Di, Die Mukaabil (Sklr) 19- Parmaklarn Diyeti Bab 20- Bb: Bir Topluluk Bir Kimseye Musibet Yaptklar Zaman Onlardan Herbiri Cezaya Uratlr Yhud (ldrmlerse) Hepsi Ksas Yaplr M? 21- Kasme Yemini Bab 22- Bir Kavmin Evlerine zinleri Olmakszn Trmanp Bakan, Onlarn Da Gzn kardklar Kimseye Diyet Yoktur Bab 23- kile Cemati Bab 24- Kadnn Cenni(Nin Hkmn Beyn) Bab 25- Kadnn Cenininin Hkm, ldrlen Kadnn Diyetinin ldrenin Babas Ve Babasnn Asabesi zerine Olduu; ocuk zerine Olmad Bab 26- Kle Yhud ocuktan Yardm steyen Kimse Bab 27- Bb: 28- Bab: 29- Bir Zmmyi Crmsz Olarak ldren Kimsenin Gnh(N Beyn) Bab 30- Bb: "Kfir Kiiye Bedel Mslman ldrlmez' 31- Bb: Mslman Kii fke Srasnda Bir Yahudi'ye Tokat Vurduu Zaman (zerine Birey Lzm Gelmez) Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
88- KTABU'D-DYAT (Diyetler Kitab) [1]
382 / 2483

buhari

Ve Yce Allah'n u kavli: "Kim bir m'mini kasden ldrrse cezas, iinde ebed kalc olmak zere cehennemdir. Allah ona gadab etmitir, ona la 'net etmitir ve ona ok byk bir azb hazrlamtr" (en-Nis: 93) [2]
1-.......Amr ibn urahbl yle demitir: Abdullah ibn Mes'd (R) yle dedi: Bir adam: Y Raslallah! Allah katnda hangi gnh en byktr? diye sordu. Raslullah (S): "Allah seni yaratt hlde Allah'a bir benzer armandr" buyurdu. O adam: Sonra hangi (gnh byktr)? diye sordu. Raslullah: "Sonra beraberinde yemek yemesinden korktuun iin ocuunu ldrmendir" buyurdu. O zt: Bundan sonra hangisi (byktr)? dedi. Raslullah: "Sonra komunun eiyle zina edimendir" buyurdu. Azz ve Cell olan Allah, bunlarn tasdki olmak zere u yetleri indirdi: ('Onlar ki, A ilah 'in yanna baka bir tanr daha (katp) tapmazlar. Allah'n haram kld cana haksz yere kymazlar, zina etmezler. Kim bunlar yaparsa cezaya arpar. Kyamet gn de azab katmerleir ve o azabn iinde hor ve hakr ebed braklr" (eiFurkaan: 68-69) [3]. 2-.......bn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "M'min kii, kendisine haram bir kan bulamadka dima dninden (mlhem olduu) bir genilik iindedir" buyurdu [4]. 3-.......Bize shk tahds etti: Ben babam Sad ibn Amr'dan iittim, yle tahds ediyordu: Abdullah ibn Umer (R): Nefsini iine atan kimseler iin hibir k ve kurtulu olmayan ilerin helak edicilerinden biri, kan dkmeye hall klc bir hakk olmakszn haram kan dkmektir, demitir. 4- Bize Ubeydullah ibn Ms, el-A'me'ten; o da Eb Vil'den tahds etti ki, Abdullah (ibn Mes'd-R): Peygamber (S): "(Kyamet gnnde) insanlar arasnda verilecek ilk hkm, kan da'vlar hakkndadr" buyurdu, demitir [5]. 5-.......Bize At ibn Yezd tahds etti. Ona da Ubeydullah ibn Adiyy tahds etti. Ona da Zuhre oullar'nn yeminli dostu olan el-Mkdd ibn Amr el-Kind tahds etmitir. Bu zt, Bedir'de Peygamber (S) ile beraber hazr bulunmutu; o yle demitir: Bir kerresinde RasluIlah(S)'a: Y Raslallah! Ben bir kfirle karlasam, onunla vurusak da o benim elimi klc ile vurup koparsa, sonra benden kap bir aaca snsa da "Ben Allah iin mslmn oldum ("L ilahe ilte'Hh")" dese, onu bu tevhd kelimesini syledikten sonra ldrebilir miyim? dedim. Raslullah: "Hayr sen onu ldrme!" buyurdu. Y Raslallah! O benim iki elimden birisini kesti kopard da, tevhd kelimesini elimi kopardktan sonra syledi, ben onu ldrebilir miyim? dedim. Raslullah: "Sakn onu ldrme! Eer ldrrsen o senin onu ldrmezden evvelki vaziyelindedir! (nk mslmn olmu kan ma'sm-dur.) Sen de onun syledii tevhd kelimesini sylemezden evvelki vaziyetindesin (nk kann ksas ile mbh olmutur)" buyurdu [6]. Ve Habb ibn Eb Amrete, Sad ibn Cubeyr'den syledi ki, bn Abbs (R) yle demitir:
383 / 2483

buhari

Peygamber (S) Mkdd'a: "Ey Mkdd!M'min bir kii, kfirlerden meydana gelen kavminin beraberinde mnn gizlese de (selmete eriince) mnn aa karsa, bunun zerine sen de onun (mnna i'timd etmeyerek) ldrsen (bu doru olmaz). Nitekim sen de hicretten nce Mekke'de mnn byle gizliyordun!" buyurdu [7].
1- Yce Allah'n u Kavli Bab:

'(Kim bir can, bir can mukaabilinde veya yeryznde bir fesd karmaktan dolay olmayarak ldrrse, btn insanlar ldrm gibi olur.) Kim de onu kurtarrsa, btn insanlar diriltmi gibi olur.,, " (el-Mide: 32). ibn Abbs, son fkrann tefsiri hakknda: Ksas nev'inden bir hakk mstesna, ldrlmesi haram klnan bir kimseyi ldrlmekten kurtaran, sanki btn insanlar kurtarm gibi olur, demitir [8].
6-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, el-A'me'ten; o da Abdullah ibn Murre'den; o da Mesrk'tan; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Hakszca ldrlen her nefsin ldrlme gnhndan muhakkak bir pay ilk dem olu zerine de olur'' buyurmutur [9]. 7-....... Bize u'be tahds etti: Bana Vkd ibn Abdillah haber verip, babas Muhammed ibn Zeyd'den syledi, o da Abdullah ibn Umer(R)'den iitmitir ki, Peygamber (S) -Veda Hacc'nda Akabe cemresi yannda insanlarn toplanmas srasnda-: "Benden sonra bir birlerinizin boyunlarn vuran kfirlere dn-meyiniz!" buyurmutur [10]. 8-.......Cerr ibn Abdillah (R) yle demitir: Peygamber (S) Veda Hacc'nda bana "nsanlar sustur!" diye emretti de, yapt hutbede: "Benden sonra kfirlerin detine dnp birbirlerinizin boyunlarn vurmaynz!" buyurdu. Bu hadsi Eb Bekre ile bn Abbs da Peygamber'den rivayet ettiler [11] 9-.......Bize u'be, Firs'tan; o dae-a'b'den; o da Abdullah ibn Amr(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Byk gnhlar Allah 'a ortak tanmak, ana-babaya isyan etmek -yhud: Gams yemini yapmak-" buyurdu. Rv u'be byle ekkli syledi. Muz ibn Muz el-Anber yle dedi: Bize u'be tahds edip yle dedi: "Byk gnhlar, Allah 'a ortak tanmak, gams yemini etmek, ana-babaya s olmak -yhud: nsan ldrmektir-" buyurdu [12]. 10-....... Bize Ubeydullah ibn Eb Bekr tahds etti ki, kendisi Enes ibn Mlik(R)'ten iitmitir. Peygamber (S): "Byk gnhlar..." buyurdu. Ve yine bize Amr (ibn Merzk) tahds etti: Bize u'be, bnu Eb Bekr'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Byk gnhlarn en by Allah 'a irk komak, nefis ldrmek, ana-babaya ez etmek ve yalan sz sylemek -yhud: Yalan hidlii yapmaktr-" buyurdu [13]. 11-....... Bize Eb Zabyn tahds edip yle dedi: Ben Usme ibn Zeyd ibn Hrise(R)'den iittim, o tahds ederek yle dedi: Ras-lullah (S) bizi Cuheyne kabilesinden el-Huraka boyu zerine
384 / 2483

buhari

cihda gndermiti. Bizler sabah vakti o kavme baskn yaptk ve onlar bozguna urattk. Ben, Ensr'dan bir adamla beraber onlardan bir kimseye kavutuk. Biz onu kuatp yakalaynca "L ilahe ille'llh "dedi. Bu tevhd sz zerine Ensr arkadam ondan kendini ekti. Fakat ben mzram ona sapladm ve onu ldrdm. Medine'ye geldiimizde bu hdise Peygamber'e ulat da bana: "Y Usme! Sen o adam 'L ilahe ille'llhu' demesinin ardndan niin ldrdn?" buyurdu. Ben: Y Raslallah! O bu sz ancak lmden smc olarak sylemitir, dedim. Raslullah: "Sen onu *L ilahe ie'h' demesinin ardndan niin ldrdn?" buyurdu ve bu soruyu bana kar devaml tekrar ediyordu. Nihayet ben: Keski bu gnden nce mslmn olmayaydm! diye temem-n ettim [14].
12-....... Bize Yezd ibn Eb Habb el-Msr, Eb'l-Hayr'dan; o da es-Sunabih'den tahds etti ki, Ubde ibnu's-Smit (R) yle demitir: Ben Akabe gecesinde Raslullah (S) ile bey'at etmi olan na-kblerden birisiyim. Biz o gece Raslullah'a u artlar zerine bey'at ettik: Allah'a hibireyi ortak klmamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, Allah'n haram kld can ldrmemek, iftira etmemek, s olmamak, bunlara sdk kaldmz takdirde cennetle mjdelenmek, bu gnhlardan birini ilersek bunun hkmnn Allah'a id olduu (zerine) [15]. 13-....... Bize Cuveyriye, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Her kim biz mslmn-lara silh ekip ktal ederse artk o kimse biz mslmnlardan deildir" buyurmutur. Bu hadsi Eb Ms el-E'ar de Peygamber(S)'den rivayet etmitir [16]. 14-.......Bize Eyyb ve Ynus, el-Hasenu'l-Basr'den tahds ettiler ki, el-Ahnef ibnu Kays yle demitir: Ben (Al ile Muviye arasndaki Sffn harbi srasnda) u adama (Al ibn Eb Tlib'e) yardm etmek iin gidiyordum. Bana Eb Bekre kavutu da: Nereye gitmek istiyorsun? diye sordu. Ben: u adama yardm edeceim! dedim. O bana yle dedi: Haydi geri dn! nk ben Raslullah(S)'tan iittim: "ki mslmn kllanyle karlatklar zaman len de, ldren de atetedir" Duyuruyordu. Ben: Y Raslallah, ldren byledir amma lene ne oluyor? diye sordum. Raslullah: "len de arkadan ldrmeye hrsl idi" buyurdu [17].

"Hitamuhu misk" (et-Tatff: 26) olmas niyzyle Ondrdnc Cildin Sonu

Ve Haddlerde krar Bab

"Ey mn edenler, maktuller hakknda size ksas yazld. Hrr, hrr ile; kle, kle ile; dii, dii ile (ksas olunur). Fakat kimin lehinde maktuln kardei tarafndan czf birey affolunursa (hemen ksas der). Artk rfe uymak, onu gzellikle demek (lzmdr). Bu, Rabb 'inizden bir hafifletme ve rahmettir. O hlde kim bundan sonra tecvzde bulunursa, onun iin pek aCltlCl bir azb Vardir" (el-Bakara: 178) [18].
385 / 2483

buhari

3- Hkimin, Katl Suuyla ttihm Edilen Kiiyi Sorguya ekmesi, Nihayet Suunu krar Ederse Hadd Uygulamas Ve Haddlerde kr Bab 15-.......Bize Hemmm ibn Yahya, Katde'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle tahds etti: Bir Yahd, (Ensj-'dan) bir cariyenin ban iki ta arasnda ezmiti (ve znetlerini almt). (O criye lmek zere iken Peygamber'in huzurunda:) Sana bu cinayeti kim iledi? Fuln m, fuln m? diye sorulup, nihayet Yahudi'nin ad anlnca, criye ba ile "Evet" iareti yapt. Bunun zerine Yahd yakalanp getirildi. Bu fiili devaml soruldu, nihayet bu cinayeti ikrar edince, onun da ba tala ezildi [19]. 4- Bb: Bir ahs Dier Bir ahs Tala Yhud Deynekle ldrd Zaman (ldrd eyle Mi, Yoksa Klla ' M Ksas Yaplr)? [20] 16-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Medne'de bir criye kadn zerinde gm znet eyalar olduu hlde dar kmt. Enes dedi ki: Bir Yahd o kadna bir ta atm. Enes dedi ki: Yaral kadn lmek zere iken Peygamber'in yanna getirildi. Peygamber (S) ona: "Seni fuln kimse mi ldrd?" diye sordu. Kadn ("Hayr" ma'nsna) ban yukar kaldrd. Peygamber soruyu tekrar etti ve: "Seni fuln kimse mi ldrd?" buyurdu. Kadn yine ("Hayr" yerine) ban kaldrd. Peygamber nc defasnda: "Seni fuln kimse mi ldrd?" diye sordu. Bu sefer kadn "Evet" ma'nsna ban aaya indirdi. Bunun zerine Raslullah o Yahudi'yi artt (da soruturma yapp suunu i'tirf edince) onu da iki ta arasnda ldrd [21]. 5- Yce Allah'n u Kavli Bab:

Biz onda (Tevrat'ta) onlarn zerine (unu) yazdk: Cana can, gze gz, buruna burun, kulaa kulak, die di karlktr; yaralar birbirine ksastr. Fakat kim bunu sadaka olarak balarsa o, kendisine keffrettir* Kim Allah hn indirdii hkmlerle hkmetmezse, onlar zlimlerin t kendileridirler" (ei-Mide: 45) [22].
17-.......Bize el-A'me, Abdullah ibn Murre'den; odaMesrk'tan tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslul-lah (S) yle buyurdu: "Allah'tan baka (ibdete lyk) tanr bulunmadna ve benim A ilah 'in Rasl olduuma ehdet etmekte olan ms-lmn bir kimsenin kan hall olmaz, ancak u eyden biri ile hall olur: Maktuln hayt karlnda ldrlmesi, zina edenin evli olmas, slm Dn'nden kp mslmn cematini terketmesi!" [23]. 6- Tala Ksas Yapan Kimse Bab 18-.......Bize u'be, Himibn Zeyd'den; o daEnes(R)'ten yle tahds etti: Bir Yahd, zerindeki gm znet eyalarm almak iin bir cariyeyi ta ile ldrd. lmeye yz tutmu olduu hlde bu criye Peygamber(S)'in yanna getirildi. Peygamber ona: "Seni fulan kimse mi ldrd?" diye sordu. Kadn bayle "Hayr" diye iaret etti. Peygamber ikinci defa bir ismi zikrederek sordu. Kadn yine bayle "Hayr" diye iaret etti.
386 / 2483

buhari

nc sorusunda ise kadn bayle "Evet!" diye olumlu bir iaret verdi. Bunun zerine Peygamber o Yahudi'yi iki ta ile ldrd [24].
7- Bb:

"Her kimin bir kimsesi ldrlrse, iki eyden hangisi kendisi hakknda hayrl ise onu isteyebilir (yn iki ey arasnda muhayyerdir; ya kendisine diyet verilir, ya maktuln ehli ksas ettirir)"
19-.......Bize Eb Hureyre (R) yle tahds etti: Huzahlar, Chiliyet gnlerinde ldrlm bir Huzal adama karlk Leys oullarndan bir kimseyi Mekke fethi ylnda ldrmlerdi. Rasiul-lah(S)'a haber verilince, hemen ayaa kalkt, yapt hutbesinde unlar syledi: "bhesiz Allahflin ordusunu Mekke'ye girmekten habset-mitir, Allah Mekkeliler zerine kendi rasl ile m'minleri saldrt-mtr. Haberiniz olsun: Mekke benden evvel hibir kimse iin hall olmad gibi, benden sonra da hibir kimse iin hall olmayacaktr. Biliniz ki, o ancak bana da yalnz bir gndzn bir saatinde hall klnmtr. Bilmi olunuz ki, ite bu saatimde Mekke benim iin de haramdr. Mekke'nin dikeni bile koparlmaz, aac kesilmez, yitiini kimse elini uzatp alamaz, ancak sahibini aramak iin arayp i'ln edici kimse alabilir. O hlde her kimin bir kimsesi ldrlrse, iki eyden hangisi kendisi hakknda hayrl ise, onu isteyebilir (yn iki ey arasnda muhayyerdir: Ya kendisine diyet verilir, yhud maktuln ehli ksas ettirir)/" Bu hutbe zerine Yemen ahlsinden olup Eb h denilen bir adam ayaa kalkt da: Y Raslallah! u sylediklerini benim iin yaz! dedi. Raslullah da: "Bunlar Eb h iin yazn!" emrini verdi. Sonra Kurey'ten bir zt ayaa kalkt, o da: Y Raslallah! Izhr otu mstesna olsun! nk biz onu eylerimizin insnda ve kabirlerimizde kullanyoruz! dedi. Raslullah: "Izhr mstesna olsun!" buyurdu. Ubeydullah, eybn'dan fl lafz hususunda Harb ibn eddd'a mutbaat etti. Bz kimse de (yn eyh Muhammed ibn Yahya ez-Zuhl) Eb Nuaym'dan "Allah Mekke'de katli haram klmtr" eklinde syledi. Ubeydullah da: "Yhud da maktuln ehli ksas yaptrr" eklinde sylemitir [25]. 20-.......bn Abbs (R) yle demitir: srl oullan'nda ksas vard, fakat onlarda diyet yoktu. Yce Allah, Kitb'mda bu mmete hitaben: "Ey mn edenler, maktuller hakknda size ksas yazld. Hrr, hrr ile; kle kle ile; dii dii ile (ksas olunur). Fakat kimin lehinde maktuln kardei tarafndan cz T birey affolunursa, artk rfe uymak, onu gzellikle demek lzmdr... " {d-Bakara: 178) buyurdu. bn Abbs "Fe men ufiye" kavlini tefsir ederek, yle dedi: Afv, amden ldrmede maktuln velsinin kaatilden diyet kabul etmesidir (ve kan terketmesidir). Yine bn Abbs: "FeHtibun bVl-ma'rf" da maktuln velsinin kaatilden ma'rf vehile diyeti istemesi ve kaatilin de o diyeti gzellikle demesidir, dedi [26]. 8- Haksz Olarak Bir Adamn Kann steyen Kimse(Nin Hkmn Beyn) Bab

387 / 2483

buhari

21-....... Bize Nfi' ibn Cubeyr, Ibn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah'a insanlarn en sevimsiz olan snftr: a. Harem iinde zulm ve hakszlk eden; b. slm camias iinde Chiliyet detini aratrp, onu bulup yaatmak isteyen (mrteci'), c. Haksz yere dkmek iin ma'sm bir kiinin kanm klfetle aratran'' [27]. 9- Hat le ldrmede Maktuln Velsinin Kaatilden Aff, Maktuln lmesinden Sonradr Bab 22-.......ie (R) yle demitir: Uhud gn harb srasnda bls insanlarn iinde: Ey Allah'n kullar, arka tarafnzdan saknnz! diye bard. Bu ses ile mchidlerin nde bulunanlar, arka taraftakiler zerine dndler, (onlar dman sanarak hcum ettiler). Nihayet Hu-zeyfe'nin babas el-Yemn' ldrdler. Huzeyfe: (Ne yapyorsunuz?) O babamdr, o babamdr! (Onu ldrmeyin!) diye bard (Fakat onu iitmediler) ve yanllkla Yemn' ldrdler. Huzeyfe yanllkla olan bu ldrmeye kar: Allah sizleri mafiret eylesin! demekle yetindi. Rv: Uhud gn mrikler bozulmu, hatt onlardan bir topluluk Taife kadar kap onlara katlmlard, demitir [28]. 10- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Bir mzminin dier bir m'mini, yanllk eseri olmayarak ldrmesi yakmaz. Kim bir m 'mini yanllkla ldrrse, m ymin bir kleyi azd etmesi ve lenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi lzmdr. Meer ki, onlar o diyeti sadaka olarak balam olsunlar. Eer ldrlen m'min olmakla beraber size dman bir kavimden ise, o zaman ldrenin bir kle azd etmesi lzmdr. ayet kendileriyle aranzda andlama olan bir kavimden ise, o vakit miraslarna bir diyet vermek ve bir de m 9min bir kle azd etmek gerekir. Kim bunlar bulamazsa Allah 'tan tevbesinin kabul iin birbiri ardnca iki ay oru tutmas cb eder. Allah hereyi bilendir, gerek hkm ve hikmet Shbdr" (en-Nis: 92) [29].
11- Bb: ahs, ldrmeyi Bir Kerre krar Ederse Bu krar le ldrlr 23-.......Bize Enes ibn Mlik (R) yle tahds etti: Bir Yahd, bir cariyenin ban iki ta arasnda ezdi. lmek zere olan kadna: Bunu sana kim yapt? Fuln kimse mi, Fuln kimse mi? diye soruldu. Nihayet o Yahudi'nin ismi sylenince, kadn bayle "Evet" diye iaret etti. Yahd yakalanp getirildi, soruldu, o da suunu i'tirf edince Peygamber (3) emretti de onun ba da tala ezildi. Rv Hemmm ibn Yahya "ki tala ezildi" diye sylemitir [30]. 12- Erkein, Kadn ldrmesi Bab 24-.......Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Enes ibn Mlik(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) bir Yahd erkeini, stndeki gm znetlerini almak iin ldrd bir criye kadna mukaabil ldrmtr [31].
388 / 2483

buhari

13- Yaralamalarda Erkekler le Kadnlar Arasnda Ksas (Yaplmas) Bab

lim ehli (yn onlarn cumhuru) da: Erkek, kadna mukaabil ldrlr, demilerdir. Umer ibnu'lHattb'dan: Nefse ulaan her kastl ldrmede ve onun aasnda olacak her yaralamada, kadn, ldrd erkekten dolay ksas edilir, dedii zikrolunuyor. Umer ibnu Abdilazz de Umer'in rivayet ettii bu gre gitmitir. brhm en-Naha, Ebu'zZind, ve Ebu'z-Zind'n bz arkadalar da bu gre gitmilerdir [32]. Enes ibnu'n-Nadr'n kzkardei er-Rubeyy', bir insan yaralad da Peygamber (S): "Ksas" buyurdu [33].
25-.......ie (R) yle demitir: Biz Peygamber(S)'e hastalnda azna il koymutuk. O da bize "l vermeyin" diye iaret etmiti. Fakat biz: Raslullah'in il istememesi, hastann iltan holanmama-sdr, dedik (il vermeye devam ettik). Raslullah- ayhnca: "Sizlerden ev iinde bulunan herkes hi kimse katmadan muhakkak bu iltan alacaktr, ancak Abbs mstesna! nk o beni illamakta sizinle bulunmad" buyurdu [34]. 14- Nefsi Yhud Bir Organ Hususunda Hkimin Hkm Olmakszn Hakkn Alan Yhud Ksas Yapan Kimse Bab [35] 26-.......Bize Ebu'z-Zind tahds etti; ona da el-A'rec tahds etti ki, o Eb Hureyre(R)'den iitmitir. Eb Hureyre de Raslul-lah(S)'tan: "Bizler (dnyda) sonra gelenleriz, (hirette) ne geecek olanlarz*.." buyururken iittiini sylyordu. Yine bu isnd ile Raslullah (S): "Eer sen evinde iken ieriye bakmasna izin vermediin bir kimse, senin evinin iine baksa, sen de ona bir ta atp gzn karsan, senin zerine gnh yoktur" buyurduunu rivayet etti [36]. 27-.......Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, Humeyd et-Tavl'den yle tahds etti: Bir adam, Peygamber(S)'in evinin iine doru bakt. Peygamber de hemen elindeki enli oku, o kimseye doru yneltti. Yahya dedi ki: Ben Humeyd'e: Bu hadsi sana kim tahds etti? diye sordum. Humeyd: Bunu bana Enes ibn Mlik tahds etti, diye cevb verdi [37]. 15- Bb: Bir ahs Kalabalk inde Skp ld Yhud ldrld Zaman (Hkm Nasldr)? [38] 28-.......ie (R) yle demitir: Uhud gn olduu zaman mrikler harb meydannda bozguna uratldlar. Bu srada bls (ms-lmnlarn iinde): Ey Allah'n kullan! Arkanzdan gelenlerle mukaatele ediniz! diye bard. Bu nleme ile nde bulunanlar arkadan gelenleri mriklerden sanarak, onlarla harbetmek iin geri dndler. Bunlar ve onlar mukaatele ettiler. Bu srada Huzeyfe bir de bakt ki, arkadaki babas el-Yemn'dr (Mslmanlar onu mriklerden sanarak ldryorlard). Hemen: Ey Allah'n kullan! O benim babamdr! O benim babamdr! diye bard...
389 / 2483

buhari

ie dedi ki: Vallahi mslmnlar ondan ayrlmayp nihayet onu (yanllkla) ldrdler. Huzeyfe (onlarn, babasn mriklerden sanarak yanllkla ldrm olmalar zrnden dolay): Allah sizleri mafiret eylesin! dedi. Bu senedle gelen bir rivayette Urve: Bu fiilden dolay Huzeyfe'-den t Allah'a kavuuncaya kadar babas zerine bir hzn bakyye-si devam edip durdu, demitir [39].
16- Bb: Bir ahs Yanllkla Kendini ldrd Zaman, Onun in Diyet Yoktur 29-.......Seleme ibnu'I-Ekv (R) yle demitir: Bizler Peygamber (S) ile beraber Hayber gazasna ktk. Yolda giderken sahbler-den bir adam (amcam) mir ibnu'l-Ekv'a: Y mir! Ksa vezinli iirlerinden bizlere dinlet! dedi. Bunun zerine mir, recez denilen ksa vezinli iirlerini tegann ile okuyarak kaafilenin develerini yollandrd. Peygamber: "iir ind ederek develeri yollandran kimdir?" diye sordu. 'u Sahbler: mir ibnu'I-Ekv'dir! Dediler Peygamber: "Allah ona rahmet eylesin!" diye du etti. Sahbler: Y Raslallah! mir'le bizi faydalandrmak iin keski onu bizlere balasaydn! dediler. Nihayet Hayber gecesinin sabahnda mir yaraland (ve bundan ld). Bir topluluk: mir'in ameli btl oldu, o kendini ldrd! dediler. Ben Hayber'den dndm srada onlar hl: mir'in meli btl oldu! diye konuuyorlard. Bunun zerine ben Peygamber'e geldim ve: Ey Allah'n Peygamberi! Babam, anam Sana feda olsun! Bz'/ kimseler mir'in gazasnn btl ve ehdliinin mkftsz olduu* \ nu iddia ettiler! dedim. Peygamber: "Bu iddiada bulunan kimse yalan sylemitir. bhesiz mir iin iki ecir ve sevb vardr: Muhakkak ki o bir chiddir, bir mc-hiddir. Hangi ehidin ecri onun ecrinden daha ziyde olabilir!" buyurdu [40]. 7- Bb: Bir ahs Dier Bir Kimseyi Isrd Ve Isrann n Dileri Dt Zaman (Ona Birey Lzm Gelir Mi, Gelmez Mi)? 30-.......Bize Katde tahds edip yle dedi: Ben Zurre ibn Evf'dan iittim, o da mrn ibn Husayn'dan: Bir adam dier bir adamn elini srd. Inlan kimse elini srann azndan iddetle ekti. Bu ekiten srann n dileri dt. Sonunda Peygamber(S)'e gelip muhakeme oldular. Peygamber: "Biriniz kardeini, kuvvetli erkek devenin sr gibi srr (m)? Senin dklen dilerin iin diyet yoktur!" buyurdu [41]. 31-.......Ya'l ibn Umeyye (R) yle demitir: Ben bir gazveye ktm. Bir adam dier bir adam srd. Inlan kimse elini iddetle ekti. Bu ekile srann n diini yerinden kard. Peygamber (S) den diin diyeti olmadna hkmetti. 18- Bb: Di, Die Mukaabil (Sklr)

390 / 2483

buhari

32-....... Bize Humeyd et-Tavl, Enes(R)'ten yle tahds etti: en-Nadr'm kz er-Rubeyy', bir cariyeye tokat vurdu ve onun diini krd. Dii krian cariyenin ailesi Peygamber (S)'e gelip da'vy ar-zettiler. Peygamber, er-Rubeyy' zerine ksas emretti [42]. 19- Parmaklarn Diyeti Bab 33-.......Bize u'be, Katde'den; o da krime'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "ite u ve u, yni kk i parmakla ba parmak (diyet hususunda) msavidir" buyurmutur [43]. 34-......Buradaki senedde de bn Abbs: Ben Peygamber(S)'den bunun benzerini iittim, demitir. 20- Bb: Bir Topluluk Bir Kimseye Musibet Yaptklar Zaman Onlardan Herbiri Cezaya Uratlr Yhud (ldrmlerse) Hepsi Ksas Yaplr M? [44]

Mutam, e-a'bfden syledi ki: ki kii bir adam , Al'ye getirip, onun hrszlk yaptna hidlik etmiler. Al de bu ehdetle hrszl sabit olan o kimsenin elini kesmi. Sonra bu iki hid baka bir adam daha Al'nin huzuruna getirmiler de: Biz evvelki adamn hrszlk yaptnda yanldk! demiler. Bunun zerine Al, o iki ahidin dier kimse aleyhindeki ehdetlerini de iptal etmi ve o iki kii yakalanp onlardan, birinci adamn kesilen elinin diyeti alnmtr. Al: Eer ben sizin hidliinizde yalan sylemeyi kasdettiinizi bilmi olaydm, muhakkak sizin elinizi keserdim! Demitir [45].
35- Buhr yle dedi: Ve bana bnu Ber syledi. Bize Yahya ibn Sad, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da bn Uner(R)'den yle tahds etti: Bir olan aldatlarak ldrld. bn Umer: Eer bu ldrme fiilinde San' ahlsi itirak etmi olsalard, muhakkak ben onlarn hepsini ldrrdm, demitir. Mugre ibnu Hakm es-San'n, babas Hakm'den: Drt kii bir ocuu ldrdler. Bunun zerine Umer de ayn sz syledi, demitir. Eb Bekr, bnu'z-Zubeyr, Al ibn Eb Tlib, Suveyd ibnu Mu-karrin drtls de tokattan ksas yapmlardr. Umer de vurmadan dolay krbala ksas yapmtr. Al ibn Eb Tlib de kam vurmaktan dolay ksas yapmtr. Kaadi urayh da bir deynek vurmasndan ve kk yaralardan dolay ksas yapmtr [46]. 36-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) hasta iken (baygn hlinde) azna il koyduk. O da bize: "l vermeyin!" diye iaret etmeye balad. Biz: Raslullah'm ekinmesi, hastann ilc sevmemesidir! dedik (ve il vermeye devam ettik). Aylmca: "Ben sizi il vermekten nehyetmedim mi?" diye azarlad. Biz yine: Hasta iltan holanmaz (onun iin azarlyor), dedik (ve il vermeye devam etmek istedik). Bunun zerine Raslullah: "Sizden ev iinde bulunan herkes, hi kimse kalmakszn bu iltan alacaktr. te ben ona bakyorum. Yalnz Abbs mstesnadr. nk o, beni illamakta sizinle bulunmad!" buyurdu .
391 / 2483

buhari

21- Kasme Yemini Bab [47]

Ve el-E'as ibn Kays yle demitir: Peygamber (S): "(Da'vn isbt edecek ey) senin iki ahidindir, yhud da onun yemini vardr" buyurdu [48]. Abdullah ibnu Eb Muleyke de: Muviye ibn Eb Sufyn kasme yemini ile ksas yapmad, demitir. Umer ibn Abdilazz (99 senesinde) Basra zerine emr ta'yn ettii Adiyy ibn Ertae'ye, yaclarn evlerinden bir evin yannda bulunmu olan bir maktul hakknda yle yazmtr: "Eer maktuln sahihleri beyyine bulurlarsa (onunla hkmet), shibleri beyyine bulamazlarsa bu hususta beyyinesiz olarak hkm vermekle insanlara zulmetme! nk bu i, kyamete kadar hakknda hkm verilemiyecek olan bir itir!" [49]
37-.......Ensr'dan Sehl ibn Eb Hasme denilen sahb (R), Bueyr ibn Yesr'a yle haber vermitir: Kendi kavminden bir topluluk Hayber'e gittiler. Hayber hurmalklar iinde kendi ilerine daldlar. Sonra kendilerinden birini (Abdullah ibn Sehl'i) ldrlm olarak buldular. Bu topluluk, cesedin arazlerinde bulunduu Hayber liler'e: Siz bizim arkadamz ldrdnz! dediler. Hayberliler de: Onu biz ldrmedik, onun kaatilini de bilmi deiliz! dediler. Sonra bu sahbler topluluu Peygamber(S)'e gidip: Y Raslallah! Bizler Hayber'e gittik ve orada birimizi ldrlm hlde bulduk, dediler. Peygamber: "Byk konusun, byk konusun!" buyurdu. Sonra onlara: "Onu ldren kimse zerine beyyine getireceksiniz" buyurdu. Onlar: Bizim beyyinemiz yoktur, dediler. Peygamber: "O takdirde Yahudiler onu kendileri ldrmediklerine dir yemn ederler" dedi. Sahbler: (Y Raslallah!) Biz Yahdler'in yeminlerine raz olmayz! dediler. Raslullah, ldrlen kiinin kann bt ve heder klmay istemedi de zekt develerinden yz tanesini onun diyeti olmak zere verdi [50]. 38-.......Bana Eb Klbe ailesinden olan Eb Rec tahds etti. Bana Eb Klbe Abdullah yle tahds etti: Umer ibnu Abdilazz, halifelii zamannda bir gn zerine oturduu serrini insanlar iin evinin dna kard. Sonra insanlara yanna girmelerine izin verdi. nsanlar onun huzuruna girdiler. Halfe onlara: Bu kasme yemni hakknda ne diyorsunuz? dedi. Onlar: Biz kasme ile ksas vcib bir haktf; kasme ile (Muviye ibn Eb Sufyn, Abdullah ibnu'zZubeyr, Abdulmelik ibn Mervn gibi) halfeler ksas yapmlardr diyoruz, dediler. Eb Klbe dedi ki: Bana da: Sen kasme hakknda ne diyorsun y Eb Klbe! diye sordu ve beni insanlar nnde (onlarla mnazara ettirmek iin) dikti. Ben de cevbnda yle dedim: Ey M'minlerin Emri, ordu kumandanlar ve Arab'n erif leri huzrundadir. u mes'elede nasl re'y edersin, bana haber ver: Eer am'da bulunan evli bir erkek aleyhine onlardan elli adam, onu grmedikleri hlde onun zina ettiine hidlik etmi olsalard, sen o adam onlarn bu ehdetleriyle recm eder miydin? dedim.
392 / 2483

buhari

O da: Hayr (recm etmezdim), diye cevb verdi. Ben yine: Re'yini bana haber ver: ayet Hms'ta bulunan bir erkek aleyhine, onu gzleriyle grmedikleri hlde onlardan elli kii, o hrszlk yapmtr diye hidlik etselerdi, sen onun elini keser miydin? dedim. Halfe bu sorumu da: Hayr, diye cevblad. Ben: Allah'a yemn ederim ki, Raslullah (S) u hasletten baka hi bir kimseyi asla ldrmedi: a. Kendi nefsinin ekmesi veya cinayeti ile haksz olarak ldren ve bu sebeble kisasen ldrlen; b. Evlilikten sonra zina eden; c. slm Dni'nden karak, Allah'a ve Rasl'ne harb aan kimse. Oradaki topluluk: Enes ibn Mlik sana: Raslullah(S)'n hrszlarda veya hrszlkta el kestiini, gzleri oyduunu ve onlar gnee attm tahds etmi deil mi? dediler. Ben de onlara yle dedim: Sizlere ben Enes ibn Mlik'in hadsini tahds edeyim: Bana Enes yle tahds etti: Ukl kablesinden sekiz nefer insan Raslullah'a geldiler ve onunla slm zerine bey'atlatlar. Mteakiben Medine arazsinin havas onlara ar geldi de vcdlar hastaland. Onlar bu hastalklarn Raslullah'a arzettiler. Raslullah (S): "Bizim obanmzla beraber develerin yanna ksanz, onlarn stlerinden ve bevl-lerinden nail olsanz?" buyurdu. Onlar: Peki, deyip develerin yanma ktlar. Onlarn stlerinden ve sidiklerinden itiler ve shhat buldular. Akabinde Raslullah'm obann ldrdler, develeri de srp gittiler. Derken bu haber Raslullah'a ulat. Raslullah derhl arkalarndan bir seriyye gnderdi. Ksa zamanda yakalanp geri getirildiler. Rasluilah emretti, elleri ve ayaklar kesildi, gzlerini de oydurdu. Sonra onlar gnee attrd ve nihayet ldler. Ben: Bunlarn ilemi olduklar sutan daha iddetli hangi su vardr: Bunlar slm Dni'nden geri dnmler, insan ldrmler, hrszlk yapmlardr, dedim. Anbese ibnu Sad: Vallahi ben bu gn senden iittiimin benzerini bu gnden nce asla iitmi deilim! dedi. Eb Klbe dedi ki: Ben Anbese'ye: Ey Anbese! Sen benim bu hadsimi bana kar redd mi ediyorsun? dedim. Anbese: Hayr (sana kar reddetmiyorum), lkin sen hadsi tastamam olduu gibi getirdin. Vallahi bu eyh (yn Eb Klbe) aranzda yaad mddete bu ordu (yn m ahlsi) hayrdan asla ayrlmazlar, dedi. Ben konumama yle devam ettim: Bu, benzeri ilerde uygulanmak zere Raslullah tarafndan konulmu bir kaann olmutur. Raslullah'm huzuruna Ensr'dan bir topluluk girdi, O'nun yannda konutular. Sonra onlardan biri Hayber'e doru yola kt. O kii nlerinden gitti ve orada ldrld. tekiler de onun ardndan Hayber'e ktlar. Bir de grdler ki, arkadalar (Abdullah ibn Sehl) kan iinde debeleniyor. Hemen Raslullah'm yanna dndler ve: Y Raslallah! Arkadamz bizimle beraber senin yannda konuuyordu, bizim nmzde yola kt, biz onu kan iinde bula-nr vaziyette bulduk! dediler. Raslullah (evinden yhud mescidinden) kp onlarn yanna geldi ve: "Onu kimin ldrdn dnyor veya gryorsunuz?" diye sordu. Onlar da: Biz onu Yahdler'in ldrdn dnyoruz, dediler. Raslullah, Yahdler'e haberci
393 / 2483

buhari

salp onlar artt ve: "Bunu ldren sizler misiniz?" diye sordu. Onlar: Hayr, dediler. Raslullah iddiaclara: "Siz, Yahudiler'den elli kiinin onu ldrmediklerine dir yemn etmesine raz olur musunuz? " dedi. Onlar: Yahdler bizim hepimizi ldrmelerine ehemmiyet vermezler, sonra da ldrmediklerine yemn ederler! dediler. Raslullah yine mddelere hitaben: "Sizler kendinizden elli kiinin (onu bunlar ldrd mni ile diyete hakk kazanr msnz?" buyurdu. O sahbler: Bizler bu yemini yapamayz! dediler. Bunun zerine Raslullah o kimsenin diyetini kendi malndan verdi [51]. Eb Klbe geen senedle yle dedi: Ben yle dedim: Huzeyl kabilesi Chiliyet devrinde kendilerinin yeminli bir dostlarndan ayrlmlar: Sen bizden, biz de senden deiliz, demilerdi. O ayrlman kimse Yemen'den bir ev halkna (onlardan hrszlk iin) Bath denilen Mekke vadisinde geceleyin hcum etti. O ev halkndan bir adam, o hrszn gelmesiyle uyand da ona bir kl darbesi att ve onu ldrd. Akabinde Huzeyl kabilesi geldiler ve o Yemenli adam (yn kendisinden ayrlnm olup da hrszlk teebbs srasnda onu ldren kimseyi) yakaladlar ve hacc mevsiminde Umer ibnu'l-Hattb'n huzuruna kardlar ve: Bu adam bizim arkadamz ldrd, dediler. Kaatil de: O, hrszlk yapmtr ve bunlar, yn onun kavmi de bundan ayrlm hldedirler, dedi. Umer de: Huzeyl kabilesinden elli kii ondan ayrlmadklarna yemn ederler, dedi. Bunun zerine onlardan krkdokuz kii o kimseden ayrlmadklarna yafan olarak yemn etti. Bu srada Huzeyl kabilesine mensb olan bir adam am'dan geldi. Hemen ondan da kendileri gibi o zttan ayrlmadklarna dir yemn etmesini istediler. O am'dan gelen adam bin dirhem fidye verip yeminini onlardan kurtard. Bu sefer onun yerine baka bir adam soktular. Bylece Umer o adam maktuln kardeine teslm etti. Onun eli, tekinin eliyle bir yere getirilip baland. Bunlar yle dediler: Biz elli kii, yn ondan ayrlmadmza yemn eden bizler -(hakikatte yemn edenler ancak krkdokuz olduundan burada kll sylenip cz irde edilmitir)- yrdk. Nihayet Mekke'den bir gecelik uzaklkta olan Nahle mevkiine vardklar zaman kendilerini bir yamur yakalad. Hemen bir maaraya girdiler. Akabinde o maara yemn etmi olan o elli kiinin zerine kt, hepsi ldler de o elleri birbirine balanan iki kii (yn maktuln kardei ile am'dan gelen adamn yerine koyduklar kii) kap kurtuldular. Onlar da bir ta ta'kb etti ve maktuln kardeinin ayana arpp onu krd. O bir yl daha yaad, sonra ld. Eb Klbe geen senedle yle dedi: Ben yle dedim: Abdulmelik ibn Mervn bir adam kasme yemni ile ksas yapmtr. Fakat sonra yaptna piman olmu ve emir vermi de yemn eden o elli kiinin isimleri divn defterinden silinmi ve onlar am'dan baka yere srgn etmitir [52].
22- Bir Kavmin Evlerine zinleri Olmakszn Trmanp Bakan, Onlarn Da Gzn kardklar Kimseye Diyet Yoktur Bab 39-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Ubeydullah ibn Eb Bekr ibn Enes'ten; o da Enes ibn
394 / 2483

buhari

Mlik(R)'ten yle tahds etti: Bir kimse Pey-gamber'in evlerindeki deliklerin birinden ieriye bakt. Hemen Peygamber (S) bir mkas veya birka mkas ile ona doru kalkt da, onu drtmek iin ona doru sinerek yaklamaya balad [53].
40-.......Bize Leys, bn ihb'dan tahds etti. Ona da Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle haber vermitir: Bir kimse Raslullah'n kapsndaki bir delikten ieriye bakmt. O srada Raslullah'n elinde midr demlen demirden bir tarak vard ki, onunla ban kayordu. Raslullah (S) -delikten mnasebetsizce bakan- o kiiyi grnce: "Eer senin bana bakyor olduunu daha nce hileydim, u demiri gzne saplardm!" buyurdu. Ve yine Raslullah: "zin isteme, ancak gz cihetinden kaann yaplmtr!" buyurdu [54]. 41-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Eb'l-Kaasm (S) yle buyurdu: "Eer bir kimse izinsiz olarak senin mahremiyyetine bakar, sen de iki parman aras ile bir akl ta atarak onun gzn karrsan, bundan dolay artk sana herhangibir gnh sabit olmaz" [55]. 23- kile Cemati Bab [56] 42-.......Bize Mutarrf tahds edip yle dedi: Ben e-a'b'den iittim, yle dedi: Ben Eb Cuhayfe'den iittim, yle dedi: Ben Al(R)'ye: Siz Ehli Beyt'in yannda Kur'n'da olmayan herhangi birey var m? -Bir kerre "nsanlarn yannda olmayan birey var m?" demitir- diye sordum. Al: Taneyi yaran ve insan yaratan Allah'a yemn ederim ki, bizim yanmzda Kur'n'da olandan baka birey yoktur. Ancak insana Allah'n Kitb'n anlamak hususunda verilen bir anlay ve bir de u sahfedeki ey vardr, dedi. Ben: O sahfedeki nedir? dedim. Al: Akl, yn diyet, esrin bann zlp kurtarlmas, kfir karlnda mslmnm ldrlmeyecei, dedi [57]. 24- Kadnn Cenni(Nin Hkmn Beyn) Bab 43-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Huzeyl kablesnden iki kadn birbiriyle dp, bunlarn biri dierine bir ta atm ve bu sebeble o kadn, karnndaki cenini (l olarak) darya atmt. Raslullah (S) kadnn cenini hakknda semeni, diyet bedelinin onda birinin yarsna ulaan erkek veya dii bir kle hkmetti [58]. 44-.......Bize Him, babas Urve'den; o da ei-Mugre ibn u'be'den tahds etti ki, Umer ibnu'lHattb onlarla, kadnn doum vaktinden evvel drlen cenini hakknda istiare etti de, elMugre: Peygamber (S) cenn hakknda tam diyet bedelinin onda birinin yars kadar olan bir erkek yhud dii kle ile hkmetti, dedi.
395 / 2483

buhari

Umer ona: Seninle beraber buna ehdet edecek bir kimse daha getir, dedi. Bunun zerine Muhammed ibn Mesleme de Peygamber'in byle hkmettiine ehdet eyledi.
45- Bize Ubeydullah ibn Ms, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, Umer ibnu'lHattb, insanlara: Peygamber(S)'in dk cenn hakkndaki hkmn iiten kimse var m? diye sordu. elMugre: Ben iittim; Peygamber dk cenn hakknda tam diyet bedelinin onda birinin yars kadar olan bir erkek yhud dii kle ile hkmetti, dedi. Umer: Beraberinde buna ehdet edecek bir kimse getir, dedi. Bunun zerine Muhammed ibn Mesleme: Ben, Peygamber zerine byle hkmettiine ehdet ediyorum, dedi. 46- Bize Him ibn Urve, babasndan, onun Mugre ibn Su'be'den, Umer'in kendileriyle kadnn vakitsiz drlm cenini hakknda istiare ettiini, bundan nceki hads gibi tahds ederken iitmitir. 25- Kadnn Cenininin Hkm, ldrlen Kadnn Diyetinin ldrenin Babas Ve Babasnn Asabesi zerine Olduu; ocuk zerine Olmad Bab 47-.......Bize el-Leys, bn ihb'dan; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S), Lahyn oullar'ndan bir kadnn l olarak den cenni hakknda kymeti, tam diyet bedelinin onda birinin yarsna ulaan bir kle veya criye ile hkmetti. Sonra lehine tam diyet bedelinin onda birisinin yars ile hkmolunan o cennin anas kadn ld. Bunun akabinde Raslullah, o kadnn mirasnn, kendi oullarna ve kocasna id ol duuna, cinayete kurbn gidip lm olan kadnn diyetinin ise, cinayeti ileyen kadnn erkek akrabalar zerine lzm geldiine hkmetti [59]. 48-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Huzeyl kabilesinden iki kadn birbiriyle dp, bunlarn biri dierine bir ta att. Ta atan kadn, teki kadn ve onun karnndaki cenni ldrd. Akabinde Peygamber(S)'in huzurunda da'vlatlar. Peygamber, cennin diyetinin, tam diyet bedelinin onda birinin yarsna ulaacak erkek veya dii bir kle olduuna hkmetti. Kadnn diyeti de, caniye kadnn asabesi (yn erkek akrabalar) zerinedir, diye hkmetti [60]. 26- Kle Yhud ocuktan Yardm steyen Kimse Bab

mm Seleme'nin, ktiblerin muallimine haberci gnderip "Bana yn tiftikleyecek olan ocuklar yolla, hrr yollama" dedii zikrolunuyor [61].
49-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) Medne'ye geldii zaman vey babam Eb Talha benim elimden tutup Raslullah'm yanna gtrd ve: Y Raslallah! Enes akll bir olandr, Sana hizmet etsin! dedi. Enes: Artk ben hazarda, seferde O'na hizmet ettim. Vallahi bana yapm olduum birey iin "Bunu neden byle yaptn?" demedi; yine yapmadm birey iin de "Bunu neden yle
396 / 2483

buhari

yapmadn?" demedi, demitir [62].

27- Bb:

"Ma'den cubrdr, kuyu da cubrdr" (Yn bunlarda olan zararlar, lmler hederdir, zerine birey lzm
50-.......Bize bn ihb, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den ve Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan; onlar da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Hayvanlarn kendiliinden meydana getirdikleri cinayet ve zararlar hederdir. Kuyu kazmaktan doan cinayet de hederdir. Ma'den kazmada meydana gelen cinayet de hederdir. Define mallarnda bete bir nisbetinde vergi vardr" buyurmutur [63]. 28- Bab:

"Hayvanlarn kendiliklerinden meydana getirdikleri zararlar hederdir". Muhammed ibn rn: (Sahb ve tabi limleri) hayvan tepmesinden uranlan zarar detmezlerdi de binicinin hayvann dizginini geriye ekmesinden dolay hayvana isabet eden zarar biniciye detirlerdi, demitir. Hammd ibn Seleme de: Hayvan tepmesi tazmn olunmaz, ancak insann, hayvann ensesine, arkasna yhud yanlarna endire maklesi deynekle drtmesi tazmn olunur, demitir. Kaad urayh: Hayvan aya ile vurup ikaab ettii zaman, sen de karlk olarak onun ayana vurup da ayana bir zarar verdiinde tazmn edilmez, demitir: el-Hakem ibn Uteybe ile Hammd ibn Eb Sleyman: Mekkr, zerinde bir kadn bulunan eei srd zaman kadn derse, src zerine bir deme yoktur, demilerdir. e-a'b de: Src hayvan srp yorduu zaman hayvana isabet edecek zarar der. Eer src, hayvann arka tarafnda olur ve yormakszn yava yava yumuaklk ve kolaylkla srer de bu srada hayvana bir zarar isabet ederse zarar demez, demitir [64].
51-.......Bize u'be, Muhammed ibn Ziyd'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Hayvanlarn yapt zararn diyeti hederdir; kuyu kazmadan meydana gelen zarar da hederdir. Ma'den kazmada meydana gelen zarar da hederdir. Define mallarnda bete bir nisbetinde vergi vardr" buyurmutur. 29- Bir Zmmyi Crmsz Olarak ldren Kimsenin Gnh(N Beyn) Bab 52-.......Bize Mchid ibn Cebr, Abdullah ibn Amr(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Herhangi m'min bir kii, muhedeli bir zmmyi haksz yere ldrrse, o kii cennet kokusu kokamaz. Hlbuki (byk gnhlardan ekinen br m'minler tarafndan) cennet kokusu krk-yllk uzaklktan duyulur!" [65]. 30- Bb: "Kfir Kiiye Bedel Mslman ldrlmez' 53-....... Eb Cuhayfe (R) yle demitir: Ben Al'ye: Sizin yannzda Allah'n Kitb'nda bulunmayan nevi'den herhangi birey var m? -Rv bn
397 / 2483

buhari

Uyeyne bir kerre: "nsanlarn yannda bulunmayan birey var m?" eklinde sylemitir- diye sordum. Al (R): Taneyi (toprak iinde) yaran ve inam yaratan Allah'a yemn ederim ki, bizim yanmzda Kur'n'da olanlardan baka birey (bir ilim) yoktur. Ancak Allah'n Kitab hakknda bir kiiye Allah tarafndan verilen anlama ve bir de u sahfede yazl olan eyler vardr, dedi. Ben: Bu sahfedeki hkmler nedir? dedim. Al: ldrme diyeti, esirin (esrlik bann zlp) kurtarlmas, kfir kiiye karlk mslmnn ldrlmeyecei hkmleri vardr, dedi [66].
31- Bb: Mslman Kii fke Srasnda Bir Yahudi'ye Tokat Vurduu Zaman (zerine Birey Lzm Gelmez)

Bunu (yn mslmnn Yahudi'yi tokatlamas hadsini) Eb Hureyre, Peygamber(S)'den rivayet etmitir [67].
54-....... Bize Sufyn es-Sevr, Amr ibn Yahya'dan; o da babas Yahya ibn Umre'den; o da Eb Sad eI-Hudr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Peygamberler arasnda u, undan daha hayrldr demeyiniz!" buyurmutur [68]. 55-....... Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Yahdler'den bir adam, yzne tokat vurulmu olduu hlde, Peygamber(S)'e geldi de: Ensr'dan olan sahblerinden bir adam benim yzme tokat vurdu, diye ikyet etti. Peygamber: "Onu arn!" buyurdu. Sahbler o Ensr adam ardlar. Peygamber: "Sen bunun yzne niin tokat vurdun?" diye sordu. O zt: Y Raslallah! Ben Yahdler'in yanndan getim de bunu "Musa'y btn beeriyetin stne seip terch eden Allah'a yemn ederim ki" derken iittim. Ensr dedi ki: Ben: Muhammed'in stne de mi (ykseltti), dedim. Ensr dedi ki: Bu srada beni bir fke yakalad, ben de bu sebeble onu tokatladm, dedi. Peygamber: "Bana peygamberler arasndan stnlk, hayrllk vermeyiniz. Hakikatte insanlar kyamet gnnde (dehetten) baylacaklar. (Ben de onlarla beraber baylacam.) Fakat ilk ay ilan ben olacam. O anda bir de greceim ki, Ms, Ar'n ayaklarndan bir ayaa tutunmu hlde olacaktr. Bilmiyorum, Ms da baylanlarn iinde idi de benden evvel mi ayld, yhud Tr Da 'ndaki baylmas ile mi hesab karland?" buyurdu [69].

[1] ed-Diyt, "ed-Diyet"m cem'dir. ed-Diye, dl'in kesri ve y'nin lahffiyle ldrlen kimse iin verilen kan bahsna denir ki, kan bahsdr. Sarihin beynna gre aslnda masdardr. "elVedyu ve'd-Diyetu", "de" vezninde maktul iin vrisine kan bahs vermek ma'nsmadr... (Kaams Ter.). [2] el-Buhr'nin bu yeti, bu kitabn banda zikretme sebebi, yet haksz olarak bir m'mini
398 / 2483

buhari

el-Buhr'nin bu yeti, bu kitabn banda zikretme sebebi, yet haksz olarak bir m'mini ldren kimse iin iki iddetli ceza ihtiva etmekte olup bu cinayeti ileyen ahs, maktuln veresiyle mal mukaabilinde sulh olursa, bu sulhun diyeti mil olmasdr. Kasden insan ldrmenin hkmleri bundan nceki 92. yette gemitir. Kasden insan ldrmenin dnyev hkm: "Ey mn edenler, maktuller hakknda size ksas yazld... "(el-Bakara: 178) yetinde beyn olunmu idi, bunun uhrev hkm de bu yette bildirilmitir. limlerin cumhuruna gre, cehennemde ebed kalmak cezas, kaatilin tev-be etmemesine iddir, tevbesi kabul olunmaz demek deildir. Cumhura gre tevbe eden kaatilin tevbesinin kabul edilip edilmemesi, Allah'n irdesine baldr. Cumhur bu hususta Ubde ibn Smit'in Akabe bey'atindeki "Gnahkr kiinin ii Allah 'in rdesine baldr, Allah dilerse affeder" maddesi ile "iibhesiz ki, ben tevbe ve mn edenleri, iyi amelde bulunanlar, sonra da doru yolda sebat gsterenleri elbette ok mafiret ediciyim" (Th: 82) yetine ve benzeri delillere tutunmutur. u hlde cumhurun, yetteki iddetli cezay katli hall i'tikaad edenlere tahss etmi olmalar kabul olunur. Bu ihtimli yetin nuzl sebebi de te'-yd eder: Bunun nuzl sebebi Mikyes ibn Dabbe adndaki mrteddir. yle ki: Mikyes bn Dabbe, kardei Him ile beraber mslmn olmulard. Bir gn Dabbe, kardei Hm' Neccr oullar yurdunda vurulmu hlde buldu. Gelip Raslullah'a ikyet etti. Raslullah da onunla beraber Bedir sahble-rinden Zubeyr ibn Iyd el-Fhr'yi Neccr oullar'na gnderdi, kaatili biliyorlarsa ksas etmesi iin Mikyes'e teslm etmelerini ve eer biliniyorlarsa diyeti demelerini emrediyordu. "Allah'n Rasl'n iittik, itaat ettik. Kaatili bilmiyoruz, lkin diyeti veririz" dediler. Ve yz deve getirdiler, onlar da aldlar ve Medine'ye dndler. Yolda gelirken eytn Mikyes'e yle bir vesvese verdi: ' 'Kardeinin diyetini kabul edeceksin de kendine ba kakmca yapacaksn yle mi? Yanmdakini ldr, cana can olsun; diyeti de kr kalsn" dedi. Bu vesvese ile Fhr'nin bir gafletini gzetip kaya ile bam paralad, sonra develerin birine binip gerisini srerek ve kfrederek Mekke'ye dnd gitti... Rashllah'n Mekke fethi gn.emn vermedii ahslardan biri bu idi. Bu kaatil ve mrtedd o gn Ka'be'nin rtsne yapm olduu hlde ldrld {HakkDn, II, 1425). [3] Hadsdeki el-Furkaan yetiyle balk arasndaki uygunluk meydandadr. [4] M'minin dninden mlhem olduu hakkat Yce Allah'n tevbe eden kullarnn tevbelerint kabul buyurup byk, kk gnhlarnn mafiret olunmas-dr. Ancak irkten sonra en byk gnh olan insan ldrmek mstesna. Kan hrmet edilecek bir m'minin kan dier m'mine bularsa, artk dn hayt o kimseyi skar, ilh aftan mdsiz yaar demektir. Fakat cumhurun mezhebine gre irkten baka btn ma'siyetler, Allah'n irdesine tbi' olduundan, bataki enNs yeti gibi, bu hads de sakndrmaya hamlolunmutur. [5] Bu hadsten hukuk da'v ve hkmlerin en mhimmi kan da'vs olduu anlalr. Bu hads, "Kulun ilk hesaba ekilecei ey namazdr" hadsine muhalif deildir. nk konumuz olan hads srf kul hakk hususunda grlecek da'v-y gstermektedir {Mslim Ter., V, 264). [6] Hadsin zikredilen yete uygunluu, iinde mslimn olmu bir nefsi ldrmekten byk bir nehy bulunmas bakmndandr. Bunun bir rivayeti Maz'de Bedir gazvesi'nde gemiti. [7] Bezzr, Drakutn ve Tabern'nin rivayetlerinde bunun evveli yledir: Raslullah, Mtkdd'n iinde bulunduu bir kt'ay sefere gndermiti. Bunlar vaz-feli olduklar dman zerine vardklarnda dman dalm bir hlde buldular. Yalnz zengin birisini malnn banda buldular. Bu adam mslmnlar grnce "L ilahe lle 'ilh'1 demiti. Fakat Mkdd, onun ehdet kelimesine ehemmiyet vermeyip ldrd. Seferden dndnde bu, Peygamber'e sylendi. Peygamber: "Y Mkdd! L ilahe ille'llh " diyen bir kiiyi ldrdn m?" diye tekdir buyurdu. Bunun zerine "Ey mn edenler! Allah yolunda harbe ktnz zaman meselelerin tam aklanmasn bekleyin. Size selm verene, dny haytnn geici menfatini arayarak: Sen m 'min deilsin! demeyin... " (en-Nis: 94) yeti indi. Sonra Raslullah: "Ey
399 / 2483

buhari

Mkdd!..." buyurdu. [8] bn Abbs'n bu szn el-Bezzr ile Tabern el-Kebr'dc senediyle rivayet etmitir. nk haksz olarak birini ldren kaatil, umumiyet zere hayt hakkn tanmam, kanlarn hrmetini, nefislerin ismetini paralam, nefis ldrmeye yol am, bakalarna da cr'et vermi olur. Bu sebeble bir kimseyi ldren, herkesi ldrm gibi Allah'n gazabna ve byk azabna hakk kazanr da hayt hakk kalmaz, kan heder ve ldrlmesi vcib olur... Her kim de bir nefsi diriltir, yn affetmek veya ldrlmesine mni' olmak veya herhan-gibir helak sebebinden kurtarmak suretiyle haytnn bekaasna sebeb olursa, sanki insanlarn hepsini diriltmi, birine yaptm hepsine yapm gibi olur... Her iki fkradaki tebihlerden maksad, nefs ldrmenin zarar, nefs kurtarmann da menfati mm olduunu aka anlatmak ve bunun iin katle kar kssen ve yeryznde fesd crmne kar kati ve dmn meriyyetini tesbt ve ldrmeye taarruzdan korkutmak ve hayt muhafazaya rabetlendirme-dir... {Hakk Dni, II, 1657-1658) ) [9] Bunun bir rivayeti dem'in yaratlmas bb'nda gemiti. Her ldrme cinayeti gnhndan ilk dem olu'na pay olmas, ldrme detini ilk balatan kimse olmasndandr. dem'in olu Kaabil'in, kardei Hbil'i ldrmesi kssas el-Mide: 27-31. yetlerinde anlatlmaktadr. [10] Yn bunu hall klclar olmayn yhud fiilleriniz mslmnlann boyunlarm-vurmakta kfirlerin fiillerine benzer olmasn. Bunun bir rivayeti Ilim'de geti, Inallah Fitneler'de de gelecektir. [11] Eb Bekre ile bn Abbs'n bu rivayetleri Hacc'da geti. [12] Bunun bir rivayeti Eymn ve'n-Nuzr'da geti; buradaki bala uygunluu "nsan ldrmek" fkrasndadr. Gams yemni, orada da akland zere, sahibini gnha yhud atee daldran yemn demektir [13] Hadsin birer rivayeti ehdetler, Maz, Edeb... Kitblar'nda gemiti. [14] Bu, Mekke fethiden nce Glib ibn Abdillah komutasnda gnderdii yzotuz mevcdlu bir seriyyedir, Usme'nin, Raslullah'n bu soruyu tekrar tekrar sormas ve azarlamasndan ok skldm, sonundaki temennisi belgatle ifde etmektedir. [15] Bunun bir rivayeti mn'da ve daha sonraki kjtblarda geti. [16] Bu iddetli tehdd, bu adam slm camiasndan kar ve teybe ederse, tevbesi kabul olunmaz, cehennemlik olur ma'nsna deil, bu byk gnhtan sakndrmak iindir. [17] Bunun da bz rivayetleri mn'da ve daha baka yerlerde geti. Btn bu hadsler ve benzeri rivayetler slm Dni'nin beer haytna ne derece kymet verdiinin demleridirler. [18] Bu yet, ksasn vcbunu, ve bu vcbun ancak ehlinden afv ile debileceini ve bu affn efdliyet ve evleviyetini, bununla beraber afv srasnda mal zerine sulh olmann da cevazn tesbt etmektedir. Ksas, lgatte misliyle mukaabele etmektir, herhangibir hakk misliyle takas etmek demektir. Diinin erkek, erkein dii mukaabilinde ksasen kati olunacanda imamlar arasnda ittifak edilmitir. Bunu te'yd ve tefsir edici olmak zere el-En'm Sresi'ndeki 45. ksas yetinde "Nefis nefisle" buyurulmu ve bununla ksas ta aranan mUmselet ve msavat, nefs ve can mmseleti olduu gsterilmitir ve hayt hakk herkes iin msvdir ve ksas bu msavata dayanr. Maktul kim olursa olsun, onun kaatili veya muhtelif kaatilleri, o maktulden fazla hayt hakknda mlik deillerdir... (Hakk Dni, I, 602). .
400 / 2483

buhari

[19] Hads bundan sonraki bbda daha geni gelmektedir. Bunun bir rivayeti Hu-smetler'de de gemiti. [20] Buhr, deti zere, ihtilafl konularda hadste gelecek cevbla yetinip bal soru hlinde brakmtr. Hadse gre bunun cevb "ldrd eyle ldrlr" olacaktr. [21] Bala uygunluu meydandadr. Fakat bu konuda imamlar arasnda gr ayrl vardr. Yn ldrd letle mi, yoksa klla m ksas edileceinde ayr grler ileri srmlerdir. Tafsilt geni erhlerde ve fkh kitblanndadr. [22] Demek ki, ksas, ri'in nazarnda icras istenmi olduu in deil, "Ey salim akl sahihleri, ksasta sizin iin (umm) bir hayt vardr, t ki sokmasnz" (el-Bakara: 179) medlul zere, hayt hakkna saldr ve tecvz vahetlerinden, cinayetlerinden beer haytm korumak iin meru' klnmtr. Geri ksas dah br telef etmeyi iine almaktadr ve bir zarara zarar ile mukaabele gibi dnlebilir. Fakat bu telef etme, hayt hakkn kaldran bir cinayet ve vaheti telef etmedir. Bu ise hayt hakknn yaamas demektir. Bunun iin dnyda adalet ve msavata ksastan daha byk bir misl gsterilemez ve zten ksasn ma1-ns eitlik ve tam dengeleme demektir. Hayt hakkn yok eden bir cnnin yaama hakk olmadn gz ile grmesi ne byk bir adalet manzarasidr. Sonra hakk ve adlin bu hkimiyet manzaras altnda hayt hakknn kendi kes biyle silinmesini gren bir kimseyi affedip de kendisine yeniden bir hayt hakk bahetmekte de yle yksek, yle kuds bir ihsan manzaras vardr ki, beeriyet leminde bundan daha gzel, daha yksek bir ihsan misli gsterilemez {Hakk Dni, II, 1693). [23] Hadsle yet arasndaki uygunluk "Ne/s nefse mukaabildr" szndedir. Bu hadste ksas sebebleri ldrme, zina ve dnden dnme sularna hasrolunmutur. Bz limler ldrme sebeblerini on saysna kadar karmlarsa da bir bakmdan btn bunlar hadsin nc fkras olan "slm camiasndan kan, dninden dnen mrtedd ve kfir" fkrasnda toplanrlar. [24] Hadsin bir iki rivayeti yaknda geti, orada "ki ta arasnda ezerek ldrd" eklinde idi. Hadsin bala uygunluu meydandadr [25] Hadsin bala uygunluu, baln hadsin lafzndan olmas ynndendir. Bu-hr burada hadsi iki yoldan getirmitir. Biri Eb Nuaym FadI ibn Dukeyn'-den; o da eybn ibn Abdirrahmn'dan; o da Yahya bn Eb Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre'den. Bu yoldan gelen hads, lim Kitab, "lmin yazlmas bb"nda geti... kinci yol, Abdullah ibn Rec el-Msenn el-Basr yoludur ki, bu, ta'lk sretindedir... Buhr getirdii mutbaalarda da bz lafz farklarn tesbt etmektedir. [26] Bala uygunluu, maktuln velsinin ksas terkedip diyete raz olmas, diyet almada ve ksasta tercih hakknn, maktuln velsine id bulunmas ve bunda kaatilin rzsnn art olmamas ynndendir. Buhr'nin bu balktan maksad da bu idi (Ayn). srl oullar eratinde mmselet ma'nsnda ksas vard, fakat diyet yoktu. s Peygamber'in eratinde ise yalnz diyet vard, ksas yoktu. Bu sabit olunca tslm erati bunlarn ikisini birletirmek, ifrat ve tefrt olmakszn tam orta ve denk bir adalet kurmakla sekin olmutur (Kastalln). slm Peygamberi'nden evvel insan ldrmeye kar Nasr yalnz affn v-cbuna kaail oluyorlard. Yahdler'in hkmlerinde de afv yok, yalnz ldrmek vard. Maamfh Buhr ve Nes'nin rivayetleri vehile srl oullan diyeti ldrmekten nde tutuyorlar, lkin bu iki hkmden herbirinde arlk yapyorlard... Diyete gelince onda da zulmederler ve ekseriya eraftan olanlarn diyetini dierlerinin birka kat yaparlard... bu yet ndi. Ksasn vcbunu ve bu vcbun ancak ehlinden afv ile debileceini, bu affn efdaliyet ve evlevi-yetini, bununla beraber afv srasnda mal zerine sulh olmann da cevazn tesbt ederek Yahdler'in affn meru' olmadna ve diyetin ksastan nde bulunduuna dir olan hkmlerini ve kssen
401 / 2483

buhari

katlin asla meru' olmadna kaail olan Nasr hkmlerini ve insanlk eitliine riyet etmeyip eref da'vsiyle teadd ve tecvze giden Arab detleri ve hkmlerini kaldrd ve hayt hakknda eitlii te'ss ve i'ln etti (Hakk Dni, I, 600-601). [27] Haremden maksad Mekke Haremi'dir. Mescidi Haram, Ka'be'yi evreler. Mescidi Harm' da her taraftan kuatan sahaya "Harem" ve "Mekke Haremi" ta'br olunur. Bu sahann aac kesilmemek, hayvanlar avlanmamak, hakszlk yaplmamak gibi buraya mahss er' hkmler vardr. Tafsilt Hacc Kitab'ndadr. [28] Bala uygunluu "Allah sizleri mafiret etsin" sznden alnr. nk bunun ma'ns: "Ben sizi affettim"dir. Zr mslmnlar, Huzeyfe'nin babas Yemn' yanllkla ldrmlerdi. Huzeyfe, Peygamber tarafndan verilen diyeti de mslmnlara sadaka etmitir. Bu hadsin bir rivayeti Bed'u'l-Halk'ta "Ib-ls'in sfat bb"nda da gemiti. el-Yemn'm bu ldrlme kssas Tecrd Ter., II, 382 "316" rakaml hadsin haiyesinde genie olarak verilmitir. [29] Bu yet, diyetler hususunda bir asldr. Allah bunda iki diyet ile keffret zikretmitir... (Ayn). Her kim bir m'mini haten ldrrse, cb, bir m'min kle veya cariyeye hrriyet verip azd etmek ve maktuln veresesine teslm olunacak bir diyet verilmektir... Bir kleyi hrriyete kavuturmak, Allah hakk olarak bir keffret; diyet de kul hakk olarak bir tazmindir. Bir m'minin ldrlmesine bu suretle biri Allah hakk, biri de kul hakk olmak zere iki hakk ilgilenir. Hayt, evvelemirde Allah hakkdr, hrriyet de bir nevi' hayttr, bu da Allah hakkdr. Allah'n kullarndan bir m'minin Allah hakk olan hayt yok edilmesine mukaabil, di er bir m'min kula hrriyet bahederek yeni bir hayt kazandrmak, yanllkla kaatil olan bir m'minin gnhm rtmeye vesile olacak en gzel ve en mnsib bir keffrettir ki, bunda bir cihetten bir ceza, bir cihetten de bir ibdet ma'ns vardr. Kati, amden olsa idi, bu gnh keffret ile rtlemezdi. Fakat hat az ok bir dikkatsizlii iine almakla beraber kll olarak saknmak ve muavenete lyktr. Bunun iin keffretinin aff bahis konusu olamaz. Sonra Allah hakk olan hayttan, maktuln bir istifdesi vard, hayt hakkna mlik idi. Kaatil, yanllkla da olsa bunu gidermi bulunduundan ve hibir hakk heder edilemeyeceinden, buna kar srf bir tazmn olmak zere maktuln yerine, kalp malndan faydalanacak olan vrislerine bir diyet verilmek de bir kul hakkdr. Ve haten kaatil olan bunda da muavenete lyktr. Bunun iin hsmlar varsa diyete ortak olmaldr. Vrislerin bunu affetmeleri de bir muavenettir. Bundan dolaydr ki, afv ve ibra yerine "Tasadduk" ta'briyle bu muavenete tergb edilmitir. te slm yurdunda bir m'mini yanllkla ldrmenin hkm ikidir: Keffret, diyet. Ancak haten kati, gayrimslim ise yalnz diyet lzm gelir. Dr- harbe gelince... {Hakk Dni, II, 1418-1419). [30] Hadsin bala uygunluu ve dellli meydandadr. Hads imdiye kadar birka yerde gemiti. [31] Bu da ayn hadsin ksaltlm bir rivayetidir, bu da balktaki hkm aklamaktadr. Ksasta -hayt hakk herkes iin eit bir hakk olduundan- erkek, kadn fark yoktur; nefis nefse mukabil, erkek olsun, dii olsun ksas yaplr. [32] Umer ibnu'l-Hattb'in bu grn Sad ibn Mansr en-Naha yolundan riv- / yet etmitir. Bu gr, Urve el-Brik(R)'nin Umer'den Kaadi urayh'e getirdii haberlerden idi. Urve elBrik: Erkekler ve kadnlar msv olarak yaralandlar... demitir. Bunun senedi sahihtir. Lkin en-Naha'nin urayh'ten iitmesi sahh olmamtr. te bu sebebden Buhr, Umer'in haberini temrz s-gasyle getirmitir (Kastalln). Urve el-Brik, Peygamber'in lim sahblerinden idi. Umer'in halifelii zamannda Kfe'ye kaad ta'yn edilmitir. a'b'nin rivayetine gre, Urve, K-fe'nin ilk kaadsdr.
402 / 2483

buhari

[33] en-Nesef nshasnda "Allah'n kitab ksastr" eklindedir. Bu er-Rubeyy' bir cariyenin diini krmt. Peygamber de aleyhine ksasla hkmetmiti. [34] Bunda erkein kadndan ksas vardr. nk Peygamber'e il iirenler erkekler ve kadnlard, hatt ev halknn ou kadnlard. Bu hadsin bir rivayeti "Peygamber'in hastal bb"nda gemiti. [35] Buhr deti zere hadste gelecek ile yetinerek cevb zikretmedi. Yhud da haberden hkm karcnn zihnine i'timd ederek byle yapt. bn Battal: Fetva imamlar hibir kimse iin hkimin hkm olmakszn hakkn almasnn caiz olmayaca zerinde ittifak etmilerdir, ancak klesi zerinde hadd uygulayan kimse hakknda ihtilf etmilerdir, demitir. Amma, hakk almaya gelince, mal nev'inden olan hakkn almas -hakk inkr ettii ve beyyinesi de olmad zamn-immlara gre caiz olur... (Ayn). [36] Bunun baka bir rivayeti Sevbn tarafndan merf' olarak getirilmitir: "Mslmnlardan hibir kimseye, kendisine izin verilmedike bir evin iine bakmas hal! olmaz..." (Ayn). Sehl ibn Sa'd (R) yle dedi: Peygamber(S)'in evindeki bir pencereden bir kimse ieriye bakmt. O srada Peygamber, midr denilen bir demirle ban kayordu. O kiiye: "Eer senin byle hareme baktn nceden bileydim, u demiri gzne saplardm. nk izin isteme ancak gz iin kaann yaplmtr" "buyurdu. Bu iki hadsi Mslim de db'da, "2156" ve "2157" rakamlanyle getirmitir. zin vermediin bir adamn gzn karrsan ksas lzm gelmez n demek oluyor. [37] Bu hadsin ilk sureti mrsel idi. nk Humeyd bu kssaya erimemitir. Yahy'nn Humeyd'e: Bu hadsi sana kim tahds etti? sorusuna: Enes tahds etti, demesiyie hads merf' olmutur. "Enes..." sz, bunun msned, mevsl olduuna dellet eder. [38] Cevbda gr ayrlklar bulunduu iin yhud da hadste gelen ile yetindii iin bal byle soru hlinde brakmtr. [39] Bala uygunluu "Vallahi onu ldrnceye kadar ayrlmadlar" sznden alnr. nk mslmnlar onun zerine kalabalk bir skma hlinde hcum edip ldrmlerdi. Bu konuda eitli grler vardr: Bzlar onun diyeti Beytu'l-ml'e de vcib olur, nk o mslmnlardan bir topluluun fiili ile ld, bylece onun diyeti mslmnlar in Beytu'l-ml'ine vcib olmutur, dediler. Bzlar da diyeti orada hazr bulunanlarn hepsi zerine vcib olur, nk o. onlarn fiiliyle olmu, bu fiil bakalarna gememitir... demitir (Kastalln). Bunun bir rivayeti 9. bbda, 22 rakarmyle gemiti. [40] Bala uygunluu Peygamber'in, mir'in vrisleri iin, kilesi zerine yhud mslmnlarn Beytu'l-ml'i zerine diyet hkmetmemi olmas ynndendir. Bu hads, Buhr'nin slsiytnn ondokuzuncusudur. Maz, Edeb, Mezlim, Zebih, Daavd Kitblan'nda uzun, ksa metinlerle gemiti. Chid: alkan, son gayretini harcayan: Muchid, Allah yolunda harbeden demektir. [41] Bu hadsin birbirini te'yd ve tafsl eden sekiz kadar rivayetini Mslim de Sa-hh'nde getirmitir. Oradaki rivayetlerin biri yledir: Safvn ibn Ya'l ibn Umeyye babasndan heber verdi. Babas Ya'l ibn Umeyye yle demitir: Ben Peygamber (S) ile beraber Tebk gazvesinde bulundum.- Ya'l: Bu gazve be-nm nazarmda en salam amelimdir, der idi. Ya'l dedi ki: Benim cretli bir adamm vard. O, bir insanla kitl edercesine dm. Bu iki denden biri, dierinin elini srm... Bu srada nlan kimse, srann azndan elini ekivermi. ekerken de n dilerinden ikisi yerinden sklm. Bunlar Peygamber'e geldiler de, Peygamber (S) onun diinin tazmnt olmadna hkmetti. Oradaki rivayetlerde daha bz tafsilt vardr. Mslim Tercemesi, Kitbu'l- Kasme ve'1403 / 2483

buhari

Muhribn ve'1-Kss ve'd-Diyt, "Saldrgan bir kimse dier bir insann nefsine yhud bir uzvuna saldrrsa, saldrya urayan da o mtecavizi def ettii zaman, onun cann yhud br uzvunu telef etse, zerine tazmnt yoktur bab", V, 257-259 "1673-1674". [42] Bu rvli hadslerden yirmincisdir. Bunun Tefsr'de, el-Bakara: 178. yetinde daha geni bir rivayeti gemiti: Enes ibn Mlik yle dedi: bnu'n-Nadr'm kzkardei er-Rubeyy' bir kerresinde bir kadnn n dilerini krd. (Onlar diyetini istediler, bnu'n-Nadr da affetmelerini istedi.) Raslullah (S) da ksas ile emretti. Bunun zerine Enes ibnu'n-Nadr: Y Raslallah, Seni hakk ile peygamber gnderen Allah'a yemn ederim (ve Allah'n yardmn anarak derim ki:) Rubeyy'in dii krlmaz! dedi. Enes dedi ki: Hakkaten da'vclar en sonu diyete raz olup ksas braktilar. Bunun zerine Raslullah: "Allah'n kullarndan yle bir kii vardr ki, o, Allah'a yemn etse, muhakkak Allah onun yeminini yerine getirir" buyurdu. [43] Hads balktaki hkm aklamaktadr. en-Nes'nin rivayetinde Raslullah (S), Amr ibn Hazm oullan'na diyetlere dir gnderdii mektubunda: "Elin diyeti elli devedir. Her parman diyeti de on devedir" buyurmutur. rih Hattb: Bu rivayet, diyet hususunda bir asldr. Bununla limler, elin diyeti, tam diyetin yars olduunda ittifak etmi lerdir. Yine byle elin ve ayan parmaklarnn diyeti msv olarak farksz on deve olduunda da ittifak etmilerdir, demitir. [44] el-Bakara: 178. ksas yetinde "el-Katl" elif lm ile ssl bir cemi' olduundan kasden ve haksz olarak ldrlm olanlarn, hrr, kle, erkek, dii, ms-lim, muhedeli cmlesine mildir. Herbirinin kaatili kim olursa olsun, mukaabilinde ksas olunur. Ve beyn olunaca zere ksas drc olan afv veya sulh olma vki' olmadka, bu ksasn.crs umm mn ehline farzdr... Bunun iin diinin erkek, erkein dii mukaabilinde ldrlecei imamlar arasnda ittifak edilmitir. Bunu te'yd ve tefsir edici olmak zere el-Mide: 45'deki ksas yetinde "en-Nefsu bVn-nefsi" buyurulmu ve bununla ksasta -u. istenen mmselet ve msavat, nefis ve can mmseleti olduu gsterilmitir. \^ Ve hayt hakk herkes iin msvdir ve ksas bu msavata dayanr. Maktul kim olursa olsun, onun kaatili veya mteaddid kaatilleri o maktulden fazla bir hayt hakkna mlik deillerdir... (Hakk Dni, I, 601-602). [45] Mutarnf'm bu haberini afi ile Taber, Bundr'dan; o da u'be'den; o da Ka-tde'den olmak zere rivayet etmilerdir [46] Buradaki haberleri bn Eb eybe, Sad ibn Mansr, Msedded... gibi hadsiler senedleriyle rivayet etmilerdir. Aldatlarak ldrlen olann kaatilleri, olann anas olan kadn, onun dostu ve kadnn cariyesi ve onlara yardm eden bir adam imi. Olann ad Asl imi. ocuu ldrenler de el-Mugre ibn Hakm es-San'n'nin kars, hizmetisi, kadnn gizli dostu ve baka bir adam imi. ldrlen ocuk Mugre'nin baka karsndan olan olu Asl imi. Onu ldrp bir kuyuya atmlar... (Beyhak). [47] Kasme, yemn ma'nsma olan "lksm"dan isim olarak mutlak yemn ma'n-snadr. Sonra maktuln velleri zerine taksim olunan huss bir nevi' yemn ma'nsma kullanld. Mesel bir karye topranda bir kimsenin milki olmayan bo bir arazde yaralanm olarak bir maktul bulunur. Kaatili bilinmez. Veresesi karye ahlsinden da'v ettikte, maktuln velsinin terch eyledii elli kiiye yemn verilir. Ve eer elli kii bulunmaz ise yemn verilen kiilere elli yemn tammna dek yemn tekrr olunur. Ve yine beyyine olmayarak, mesel yaknnda dmanl zahir olan Amr zere bi'd-delle da'v eyleseler, maktuln velleri ibu Amr, Zeyd'i katleyledi diye elli tammna dek yemn ederler. te bu iki surette yemn eden cemate de "Kasme"
404 / 2483

buhari

denildi. Eer da'vclar yemn ederlerse, diyete hakk kazanrlar. Ve eer cinayetle ittihm edilenler yemn ederlerse diyet lzm gelmez. Nitekim fkh kitblannda erhedilmitir... (sim Efendi, Kaams Tercemes). [48] E'as ibn Kays'in hadsi uzun bir metinle ehdetler ile Yeminler ve Nezrler Ki-tblar'nda geti. [49] Fethu'l-Br de yle dedi: Muviye'nin kasme ile ksas yapmas hususunda ihtilf edildii gibi, Umer ibn Abdilziz zerine de kasme ile ksas hususunda ihtilf edildi... (Kastalln). [50] Buhr bu hadsi, "Kasme"de ksas olmadna ve bunda hkm beyyine ve yemne maksr olduuna dir geen E'as ibn Kays hadsine uygun olarak zikretmitir. Bunun birer rivayeti Sulh'ta ve Cizye'de gemiti. Mslim de Kasme, Mu-hribler, Ksas ve Diyt Kitb'nda bunun on kadar rivayetini ayr ayr yollardan ve farkl metinlerle arka arkaya sralamtr. Mslim Tercemesi, V, 243-250 "1669-1670". [51] Hadste evvel yeminin mddeye deil de mdde aleyhe ynelmesi vardr. Nitekim bu Ensrler kssasnda byle vki' olmutur... (Kastalln). [52] Buhr'nin bu hadsi burada getirmesi, Ensr kssasnda olduu gibi, yeminin evvel mdde aleyhe ynelecei, mddeye ynelmiyecei bakmndandr. Hadsin sonundaki "le'-m = am'a" ta'briEbNuaym'nA/usta/rac'-nda Ahmed ibn Harb rivayetinde "Mine'-m am'dan" eklindedir. Fethu'l-Br'dt: Bu daha uygundur. nk Abduimelik'in ikaameti am'da idi. Ancak bu srgn iinin Mus'ab ibnu'z-Zubeyr ile muharebe srasnda Irak'ta bulunduu zaman olmas muhtemel olur. O takdirde o yemni yapanlar Irak ehlinden olup Abdulmelik onlar am'a srm olur. el-Kaabis, Umer ibn Abdilazz'e taaccb etmitir: O, Raslullah'n hkmyle ve Rid Halfeler'in ameliyle sabit olan kasme hkmn, Eb Klbe'nin kavliyle nasl ibtl etmi, hlbuki Eb Klbe tabilerin dalgnlarndan idi. Ab-dulazz ondan msned olmayan mrsel bir sz iitmitir. Eb Klbe'de Ensr kssasiyle Hayber kssas alt st olmu, o hfznn azlndan bunlarn birini dierine bindirmitir. Ve keza kasme ile ilgili olmayan mrsel bir hikye iitmi tir. nk Hal'in kasme ile ilgisi yoktur. Abduimelik'in isim silmesinde de hccet yoktur, demitir ve Allah en bilendir (Ayn-Kastalln). Bu uzun metnin Ukl kabilesinden gelen sekiz kiinin maceras kssas ile Ensr'dan birinin Hayber arazsinde ldrlmesi kssas Buhr ve Mslim'de sahh olarak rivayet edilmi olan salam ve shhatlerinde hi bhe bulunmayan hadslerdir. Eb Klbe'nin Anbese'ye hitab ve onun kendisini bu ifdelerinde dorulayc szleri de aynen Mslim'de rivayet edilmitir: Mslim Ter., V, 251-254 "1671", Kitbu'l-Kasme..., 2. Bb. [53] Midr, mm'in kesriyle taraa denir, mut ma'nsnadr... [54] Midr, mm'in kesriyle taraa denir, mut ma'nsnadr... [55] Evine girmesine izin vermediin bir adamn gzn karrsan ksas lzm gelmez demek olur ki, bu da yle izinsiz bakmay men' etmede mbalaa ifde etmektedir. [56] kile: k'in cem'idir. Kiinin klesi, baba tarafndan olan yaknlardr, onlar onun asabesidir. Bunlar kile diye simlendirildi, nk bunlar diyeti hakk edenin evinin avlusuna diyet develerini balarlar, yhud da cnnin "Akl" denilen diyetini yklendikleri iin byle ismlenmilerdir... el-kle, aslnda diyet ve kan bedeli ma'nsna olan "A ki''d&n fail isimdir. "kile" cemati demektir. Sonra bir adamn asabesine denildi... [57] Hz. Al'nin byle kuvvetli bir yemn ile te'yd edip: "Ben Raslullah'tan, bakalarndan sakl gizli olarak Beyt Ehli'ne mahss ve yazl hibir emir almadm" demesinde a'nm bu suretle
405 / 2483

buhari

ileri srdkleri rk iddialarn kuvvetli bir redd vardr. Al'nin "Benim bildiim birey varsa, o d a Allah'n kiiye Kur'n'daki hkmleri ve hakikatleri anlamak kudretini vermi olmasdr" sznde de m-fessirlerden naklolunmayan hkmleri, eratin usl ve fr'una uygun olarak herhangibir limin anlayp kavramas, zeksyle Kur'n'dan ikarabilmesinin cevazna aret vardr. Bu hakikati mm Mlik de "ilim, rivayetin okluuyla hsl olmaz, o bir nurdur, bir fehm ve idrk kaabiliyetidir ki, Allah onu dilediinin gnlne kor" szyle ifde etmitir. [58] Bunun bir rivayeti Tbb'da da gemiti. Bu hadslerin birka rivayetini Mslim de Kasme... Kitb'nda getirmitir. [59] Bunun bir rivayeti Feriz'de de gemiti. [60] Bu babn hadslerinin birka rivayetini Mslim de Kasme...'de getirmitir: Mslim Ter., V, 271-275 "1681, 1689". [61] Bu mm Seleme, m'minlerin anasidr. Bir rivayette mm Suleym eklinde gelmitir ki, bu Enes ibnMlik'in anasdr. Fethu'l-Br'de yle dedi: mm Seleme bilhassa kle istedi, nk rf, efendilerin, hrrlerin aksine, meakkatsiz, kolay ilerde klelerinin kullanlmasna rz gstermeleri zere car idi. Bu haberi es-Sevr, kendi Camiinde senediyle rivayet etmitir. [62] Raslullah, Eb Talha'ya "Bana hizmet edecek bir olan aratr" demiti. Enes ise, annesi mm Suleym'n kefaletinde idi. Onu annesi Peygamber'e getirdi. Kocas ve Enes'in vey babas olan Eb Talha da beraberinde idi... (Kastalln). Hicretin balarnda Enes'i, sekiz-on yalarnda olduu hlde annesi mm Suleym, Peygamber'in yanna gtrp ' 'Y Raslallah, bunu size hizmetiniz olmak zere getirdim, haddim olmayarak armaan ettim. Benim olum ve Sizin hizmetinizdir. Ona du buyur" diye takdm etmiti. Peygamber de Enes hakknda uzun mr, mal ve evld okluu ile du etmi idi. Peygamber'in bu duas bereketiyle Enes, seksenden fazla evld ve torun grm, kendisi ok mala mlik olup yz yana ulat hlde vefat etmitir... (Mehmed Zihn, el-Hakaak, s.171174). [63] Sahibi tarafndan balanan veya bir tarafa kapatlan drt ayakl hayvanlarn balarn kopararak veya kapatldklar yerden kurtularak meydana getirdikleri cinayet ve zararlar hederdir. Sahibine tazmin lzm gelmez, demek oluyor. Ancak hayvann sahibi, cinayet srasnda ve zarar esnasnda yannda bulunur da men' etmezse, tazmin cb eder. Fkh kitblarnda bu zararlarn eitleri ve tazmn iin gereken artlar ayr ayr tafsil edilmitir. Kuyu da byledir. Bir kimsenin kendi milkine yhud hkmetin izniyle bo bir yerde kazdrd kuyunun iine bir insan yhud hayvan dse -gerekli tedbrleri ald takdirde- kuyu sahibine tazmin lzm gelmez. Ma'den kuyular da byledir. Devletin izniyle iletilen ma'den kuyularna den insan ve hayvann zarar, ma'den sahibine dettirilmez. Hadsin son fkras "Rkz"m, yn rtl ve gml olan ma'denler ve definelerin bete bir nisbetinde harca, vergiye tbi' olmasn takrr etmektedir... {Mslim Ter., V, 312-313). [64] bn Srn'in szn Sad ibn Mansr; Hammd'm, Kaad Iyd'n, el-Hakem'in ve e-a'b'nin szlerini de bn Eb eybe senedli olarak rivayet etmilerdir. [65] Parantez iindeki ziyde Nes ve Eb Davud'un rivyetlerindendir. Krk yl yerine yetmi, yz rivayetleri de olduundan, bununla uzak mesafeler kinaye edilmi olmaktadr. Mslman lkesinde yaayan gayr mslim zmmler, mslmnlar gibi canlar, mallan, rzlar devletin korumasmdadr. Haksz olarak asla ldrlmezler. [66] Al'nin "Ancak Allah tarafndan Kitb' hakkndadr kimseye verilen anlama vardr" sz, mfessirlerden naklolunmayan hkmleri, dnin usl ve kaaide-lerine uygun olarak bir limin
406 / 2483

buhari

anlay ve zeksiyle Kur'n'dan istinbt edebilmesinin cevazna iaret saylmtr. Bu hakkati, mm Mlik de: "Hm rivayet okluu ile hsl olmaz, o bir nurdur, bir anlama ve idrk kaabiliyetidir ki, Allah onu diledii gnle kor" szyle ifde etmitir. Bunun bir rivayeti de Cizye'de geti. [67] Bu, Peygamberlerde, "Ms kssas"nda geti. [68] Bu da birok yerde geti. Bunun bir rivayeti Husmetler'de gemiti. [69] Bu, geen Eb Sad hadsinin baka bir rivayetidir.

407 / 2483

buhari

80- KITABU'D-DAAVAT 1- stifarn En Faziletli Olan Bab 2- Peygamber(S}'n Gndz Ve Gece stifar Etmesi Bab 3- Tevbe Bab 4- Sa Yan zerine Yatmak Bab 5- Bb: nsan Temiz Olarak Geceledii Zaman 6- nsann Uyumak stedii Zaman Syleyecei Du Bab 7- (Yatta) Sa Eli Sa Yanan Altna Koymak Bab 8- Sa Taraf zerinde Uyuma(Nn Mstehbl) Bab 9- Geceleyin Uykudan Uyand Zaman (Okunmas Mstehb Olacak) Du Bab 10- Uyuma Srasnda (Allhu Ekber Ve Subhnallah Demek Suretiyle) Tekbr Ve Tesbh Etmek Bab 11- Uyuma Srasnda Allah'a Snmak Ve Okumak Bab 12- Bb: 13- Gece Yarsnda Du Etme(Nin Fazileti) Bab 14- (Hacetini Gidermek in) Halya Giri Srasnda Sylenecek Du Bab 15- nsann Sabaha Ulat Zaman Syleyecei Du Bab 16- Namazda Du Bab 17- Farz Namaz Ardnda Yaplacak Du Bab 18- Yce Allah'n u Kavli Bab: 19- Duada Seci'li Ve Kaafiyeli Szlerin Mekruh Olaca Bb 20- Bb: 21- Bb: Acele Etmedii Takdirde Kulun Duasna cabet Olunur 22- Duada Elleri Kaldrmak Bab 23- Kbleden Baka Tarafa Ynelerek Dua Etme(Nin Cevaz) Bab 24- Kbleye Ynelerek Du Etmek Bab 25- Peygamber(S)'n Kendi Hizmetisine mr Uzunluu Ve Mal okluu le Du Etmesi Bab 26- Keder, Hzn Veren eyler Srasnda (Okunacak) Dua Bab 27- Belnn Meakkatinden Allah'a Snmak Bab 28- Peygamber(S)'n: 'Allhumme! Er-Refkah-Ah { = Y Allah! En Yksek Refik'i Tercih Ederim)" Duas Bab 29-lmle Ve Haytla Du Etme(Nin Hkm) Bab 30- ocuklara Du Etmek Ve Balarna Meshetmek Bab 31- Peygamber (S) zerine Salt Okumak Bab 32- Bb: Peygamber(S)'Den Bakas zerine Salt Okunur Mu? 33- Peygamber(S)'n: 'Her Kime Eza Verdiysem, Bunu Onun Lehine Bir Temizleme Ve Bir Rahmet Kl!" Sz Bab 34- Fitnelerden Allah'a Snmak Bab 35- Erkeklerin Galebesinden (Kahrndan) Allah'a Snmak Bab 36- Kabir Azabndan Allah'a Snmak Bab 37- Cimrilikten Allah'a Snmak Bab 38- Hayt Ve lm Fitnelerinden Allah'a Snmak Bab 39- Gnhtan Ve Bortan Allah'a Snmak Bab 40- Korkaklktan Ve Tenbellikten Allah'a Snmak Bab 41- buhlden (yn cimrilikten) allah'a snmak bab 42- mrn En Deersizinden Allah'a Snmak Bab 43- Vebann Ve Hastaln Kaldrlmasna Du Etmek Bab
408 / 2483

buhari

44- mrn En Deersizinden, Dnynn Fitnesinden Ve Atein Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 45- Zenginlik Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 46- Fakrlik Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 47- Mal okluu le, Bereketle Du Etmek Bab 48- Hayrlsn steme Srasnda (Okunacak) Du Bab 49- Abdest Almak Srasnda Du Etmek Bab 50- nsann Yksek Bir Yere ktnda Du Etmesi Bab 51- Bir Vdye ndii Zaman Du Etmek Bab 52- nsann, Bir Sefere kmak Yhud Seferden Dnmek stedii Zamanlarda Syleyecei Du Bab 53- Evlenen Kimseye Yaplacak Du Bab 54- (Cinsi Mnasebet in) Eine Geldii Zaman Syleyecei Du Bab 55- Peygamber(S)1n "Rabbena tin Fvd-Dny Haseneten.., " Kavli (Yn Dusi) Bab 56- Dny Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 57- Duay Tekrar Tekrar Yapmak Bb 58- Mrikler Aleyhine Beddua Bab bn Mes'd Da: Peygamber (S) 59- Mrikler Lehine Du Bab 60- Peygamberdin "Allhumme'fir L M Kaddemtu Ve Ahhartu" Duas Bab 61- Peygamber(S)'n: "Bizim Yahudiler Hakkndaki Duamz Kabul Olunur, Onlarn Bizim Hakkmzdaki Dualar Kabul Olunmaz" Kavli Bab 62- Cumua Gn cabet md Edilen Saatte Du Etmek Bab 63- (Du Sonunda) "mn" Demek Bab 64- "L lahe lle'llh" Demenin Fazileti Bab 65- "Subhnallah" Demenin Fazileti Bab 66- Azz Ve Cell Olan Allah' Anmann Fadl Bab 67- "L Havle Vel Kuvvete ll Billahi' Kavli(Nin Fazleti) Bab 68- Bb: 69- (Usandrmamak in) Zaman Zaman Va'z Ve Ders Yapmak Bab Bu Kitab, Kur'n'dan Bz Du Metinleriyle Bitirelim Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
80- KITABU'D-DAAVAT (Dualar Kitab)

Yce Allah'n u kavli: "RabbHniz yle buyurdu: Bana dua edin, size icabet edeyim. nk bana ibdetten byklk taslayanlar, hor ve hakr cehenneme gireceklerdir" (el-Mu'min: 60) [1], Her peygamber iin kabul edilmi bir dua vardr [2]
1-....... Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, RasJ- Hah (S): "Herpeygamberin du edegeldii (kabul edilmi iir dus- vardr. Ben o duam, hi-rete mmetime efaat etmek iin saklamak istiyorum" buyurmutur. Ve bana Halfe ibn Hayyt syledi: Mu'temir yle demitir: Ben babam Sleyman et-Teym'den iittim; o da Enes ibn Mlik'ten ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her peygamber bir istek istedi -yhud yle buyurdu:- Her peygamberin bir duas vardr, onunla dua etti de duas kabul
409 / 2483

buhari

olundu. Ben ise duam kyamet gnnde mmetime efaat iin ayrdm" [3].
1- stifarn En Faziletli Olan Bab [4]

Ve Yce Allah'n u kavilleri: "... Rabb'inizden mafiret dileyin. nk O ok mafiret edicidir. Gk stnze bol yamur salverir. Sizin mallarnz ve oullarnz oaltr, size balar, bustnlar verir, size rmaklar aktr" (Nh: 10-12) [5]; "Ve irkin bir gnh iledikleri yhud nefislerine zulmettikleri vakit Allah' hatrlayarak hemen gnhlarnn mafiret edilmesini isteyenlerdir. Gnhlar Allah'tan baka kim mafiret eder? Bir de onlar iledikleri gnh zerinde, bilip dururken srar etmeyenlerdir" (iu imrn: 135) [6].
2-.......Bueyr ibn Ka'b el-Adev yle demitir: Bana eddd ibn Evs (R) tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sey-yidu'l-istifr (yn istifar dualarnn ulusu) Allah'tan yle mafiret dilemektir: Allhumme ente Rabbl ilahe ill ente, halakten ve ene abdu-ke ve ene al ahdike ve va 'dike mastata 'tu. Ezu bike min erri m sana'tu. Ebu leke bi-nVmetike aliyye ve ebu bi-zenb fafir l. Fe-inneh l yafiru 'z-zunbe ill ente. ( = Y Allah! Benim Rabb'im Sen'sin. Sen'den baka ilh yoktur. Beni Sen yarattn. Ben Sen'in kulunum ve gcm yettii kadar ezelde Sana verdiim ahd ve va'd zere sabitim. lediim gnhlarn errinden Sana snrm. Bana ihsan eylediin ni'metlerini i'tirf ederim, gnhm da i'tirf ederim. Benim gnhlarm mafiret eyle! u muhakkak ki, gnhlar Sen'den bakas mafiret edemez!)" Peygamber buyurdu ki: "Bu seyyidu'l-istifr duasn her kim kalbiyle sevb ve faziletine kesin inanarak gndz okur da o gn akama girmeden nce lrse, o kimse cennet ehlindendir. Her kim de sevb ve faziletine kesin inanarak bunu geceleyin okur da sabaha girmeden evvel lrse, o kimse de cennet ehli zmresindendir" [7]. 2- Peygamber(S}'n Gndz Ve Gece stifar Etmesi Bab 3-.......Eb Hureyre (R): Ben Raslullah(S)'tan iittim: "Vallahi ben Allah'a gnde yetmi defadan fazla muhakkak istifar ve tevbe ederim" buyuruyordu, demitir [8]. 3- Tevbe Bab

Katde: "Ey mn edenler, tam doruluk ve hulsa mlik bir tevbe ile Allah'a dnn..." (etTahrm: 8) kavlindeki "Tevbeten nashan", "es-Sdkatu'n- nsha" yn "Doru ve nasihat edici tevbe" ma'nsnadr, demitir [9].
4-.......Bize Eb ihb, el-A'me'ten; o da Umre ibn Umeyr'den; o da el-Hris ibn Suveyd'den tahds etti. Bize Abdullah ibn Mes'-d (R) iki hads tahds etti. Bunlardan birisi Peygamber(S)'den, dieri de bn Mes'd'un kendisindendir: bn Mes'd kendisinden olarak y le dedi: M'min kii gnhlarn (haylinde bytp) yle grr: G-y kendisi bir dan eteinde oturuyor ve dan zerine dmesinden korkuyor. Fcir kii de gnhlarn burnunun stne konan bir sinek gibi grr, o sinei eliyle ylece kovar!
410 / 2483

buhari

Rv Eb ihb: Bu hadsi bana eyhim ("O, sinei eliyle ylece kovar" sznn tefsiri olarak) elini burnunun stnde tutarak rivayet etti, demitir. Sonra bn Mes'd (Raslullah'tan rivayet ederek) yle dedi: "Allah kulunun tevbesinden, u kiinin ferahndan daha fazla ferahlanr: Bu kii (yolcu olup) yannda devesi, stnde suyu, az olduu hlde varp sahrada korkun bir yere inmi, ban yere koyarak hafif bir uyku uyumutu. Uyannca devesinin gitmi olduunu anlad. (Devesini aramaa kt.) Scaklk, susuzlukyhud Allah'n diledii strablar bu zt zerinde iddetle te'sr edince (kendi kendine): Eski yerime olsun dneyim! dedi ve dnp geldi. Az bir uyku daha uyudu. Sonra uyanp bam kaldrnca devesini yannda buldu" [10]. Bu hadsi el-A'ne'ten rivayet etmekte Eb ihb el-Hannt'a Eb Avne ile Cerr de mutbaat etmilerdir. Eb Usme de yle dedi: Bize el-Ame tahds etti. Bize Umre tahds etti. Ben el-Hris ibn Suveyd'den iittim. u'be ile Eb Mslim de el-A'me'ten; o da brhm et-Teym'den; o da elHris ibn Suveyd'den syledi. Eb Muviye de yle dedi: Bize el-A'me, Umre'den; o da el-Esved'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan tahds etti. Yine el-A'me, Umre'den; o da brhm et-Teym'den; o da el-Hris ibn Suveyd'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan tahds etti [11].
5-.......Buradaki iki seneddeEnes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S): "Allah, kulunun teybe etmesiyle, herhangi birinizin l bir arazde kaybetmi olduu devesine anszn tesadf edivermesi anndaki sevincinden daha ok sevinir" buyurdu. 4- Sa Yan zerine Yatmak Bab 6-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) geceleyin onbir rek'at namaz klard. Fecr tul' ettii zaman da hafif iki rek'at daha klar, sonra mezzin ikaameti haber vermek zere gelinceye kadar sa yan zerine yatard [12]. 5- Bb: nsan Temiz Olarak Geceledii Zaman 7-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Yatana vardnda evvel namaz abdesti gibi abdes al. Sonra sa tarafn zerine uzan ve u duay syle: Allhumme eslemtu nefs ileyke ve favvadtu emri ileyke ve elce 'tu zahr ileyke rehbeten ve rabeten ileyke. L melcee vel menc minke ill ileyke. mentu bi-KitbikeHlez enzelte ve bi-Nebiyyike'llez erselte. ( = Y Allah! Kendimi Sana teslim ettim ve iimi Sana smarladm. nk korkum da Sen'dendir, midim de Sen'dendir. Sen'den snacak yer varsa, o da Sen'sin; Sen'den kurtulacak yer varsa yine Sen'sin! ndirdiin Kitb'ma ve gnderdiin Peygamberine mn ettim.) Eer o gece lecek olursan, ftrat zere lrsn. Sen bu szleri, o gn syleyecein szlerin en sonu yap!" buyurdu. Ben bu duay O'nun huzurunda iyice ezberleyip tekrar etmek istedim de: "Ve gnderdiin Rasl'ne mn ettim" dedim. Peygamber: "Hayr, 'Gnderdiin Peygamber'ine" diye (dzeltti de ayn lafzlarla okumam) buyurdu [13]. 6- nsann Uyumak stedii Zaman Syleyecei Du Bab
411 / 2483

buhari

8-.......Huzeyfe ibm'l-Yemn (R) yle demitir: Peygamber (S) yatana girdii zaman "Bismike emtu ve ahy (= Sen'in ismini anarak lrm ve dirilirim)" der idi. Uykudan kalkt zaman da: ' 'el-Hamdu lillhi 'llez ahyn ba 'de m emten ve ileyhi 'n-nuru (= Bizi ldrmesinin ardndan tekrar dirilten ve son gidi ancak kendisine olan Allah'a hamd olsun)/" derdi. "Nuniruh", "Nuhricuh ( = Biz onu karrz)" ma'nsnadr [14]. 9-.......Bize u'be, Eb shk'tan tahds etti; o da el-Ber ibn zib(R)'den iitmitir ki, Peygamber (S) bir adama (u duay okumasn) emretmitir. Ve yine bize dem tahds etti. Bize u'be tahds etti. Bize Eb shk el-Hemdn, el-Ber ibn zib'den tahds etti ki, Peygamber (S) bir adama tavsiye edip yle buyurmutur: "Yatana girip yatmak istediin zaman u duay syle; Alhumme, eslemtu nefsileyke vefavvadtu emrileyke ve vec-cehtu vech Heykel Ve elce 'tu zahr ileyke rabeten ve rehbeten Heykel La melcee vel menc minke ill Heykel mentu biKitbike'llez enzelte ve bi-Nebiyyike 'llez erselte! Eer o gece lrsen, ftrat zere (yn slm Dni zere) lrsn" [15]. 7- (Yatta) Sa Eli Sa Yanan Altna Koymak Bab 10-.......Huzeyfe ibnu'l-Yemn (R) yle dedi: Peygamber (S) geceleyin yatan alp yataca zaman (sa) elini (sa) yanann altna kordu. Sonra u duay sylerdi: "Atthumme bVsmike emtu ve ahy { = Y Allah! Sen'in isminle lrm ve dirilirim -yn Sen'in isminle uyurum ve uyanrm-)". Uykudan uyand zaman da: "el~ Hamdu lillhVttez ahyn ba'de m emten ve ileyhVn-nuuru (~ Bizleri ldrmesinin ardndan dirilten ve ldkten sonra dirilip toplanmak da ancak kendisine olacak bulunan Allah'a hamd olsun)" der idi. 8- Sa Taraf zerinde Uyuma(Nn Mstehbl) Bab 11-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Raslullah (S) deine girdii zaman sa taraf zerine yatar, sonra u duay sylerdi: "Allhumme, eslemtu nefs ileyke, ve veccehtu vechileyke ve favvadtu emr ileyke. Ve elce 'tu zahr ileyke rabeten ve rehbeten ileyke. La mecee vel menc minke ill ileyke. mentu bUKitbike 'llez enzelte ve bi-Nebiyyikellez erselle!" Ve Raslullah: "Bu dua szlerini syleyen, sonra da o gecesi altnda len kimse, ftrat zerine lm olur" buyurdu. "sterhebhum (= Onlar korkuttular)" (ei-A'rf: 116) fiili "Korkmak" ma'nsma olan "Rehbet" masdarndandr. "Melektun", "Mlk" (yn "Meliklik") ma'nsmadr. Vezin bakmndan "Rahabtun hayrun min rahammtin (= Korkmak, acnmaktan hayrldr)" gibidir. "Terhebu (yhd: Turhibu) hayrun min en terhame" dersin. 9- Geceleyin Uykudan Uyand Zaman (Okunmas Mstehb Olacak) Du Bab 12-.......bn Abbs (R) yle demitir: Ben bir gece (Peygamber'in zevcesi teyzem) Meymne'nin yannda kaldm. Geceleyin Peygamber kalkt, hacetini yerine getirdi, yzn ve ellerini ykad. Sonra uyudu. Sonra uyanp kalkt, su krbasna geldi, onun az ban zd. Sonra iki abdest ortas, yn suyu ok kullanmadan ve organlara da tam ulatrarak bir abdest
412 / 2483

buhari

ald. Sonra namaza durdu. Ben de kalktm ve Peygamber'in benim kendisinden sakndm (yhud ta'kb ettiimi) grmesini istemediim iin, uykudan yeni uyanyormu gibi belimi uzatp gerindim. Abdest aldm. Peygamber namaz klmak zere dikildi. Ben de O'nun sol tarafna namaza durdum. Peygamber benim kulamdan tuttu da beni sol yanna dndrp geirdi. Na maz on rek'atte tamm oldu. Sonra yatp uyudu, hatt horlad. Kendisi uyuduu zaman horlard. Bill gelip namaz vaktini haber verdi. Peygamber bu sefer abdest almadan (iki rek'at daha) namaz kld [16]. Duasnda unlar sylyordu: Ahumme 'c 'al f kalb nran ve f basar nurn ve f sem T nurn ve an yemn nran ve an yesr nran ve fevki nurn ve taht nran ve emm nran ve half nran ve'c'al l nran " (= Y Allah! Kalbimde bir nr kl, gzmde de bir nr kl, kulamda da bir nr kl. Yine byle samda bir nr, solumda bir nr, stmde bir nr, altmda bir nr, nmde bir nr, arkamda bir nr kl. Ve benim iin umum ve byk bir nr yarat!) Rv Kureyb yle demitir: Bu kelimelerden yhud nurlardan yedisi tbuttadr (yn kalbin tbutu gibi olan ceseddedir). Sonra ben bn Abbs'n oullarndan bir adama kavutum. O bana bu du kelimelerini tahds etti de "Asabt ve lahm ve dem ve aar ve beer ( = Sinirimi, etimi, kanm, sam ve derimi)" szlerini de zikretti ve iki haslet daha (kemik ve ilik szlerini de) zikretti [17].
13-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Ben Sleyman ibn Eb Mslim'den iittim; o da Tvs'tan; o da bn Ab-bs(R)'tan ki, Peygamber (S) geceleyin uyanp kalkt zaman teheccd namaz klar, u duay sylerdi: "Allhumme lekel-hamdu. Ente nru's-semvti ve'l-Ard ve men fhinne. Ve leke'l-hamdu ente kayymu's-semvti-VArd ve men fhinne. Ve lekel-hamdu. Ente'l-hakku ve va'duke hakkun ve kavluke hakkun ve likaauke hakkun veH-cennetu hakkun ve'n-nru hakkun ve's-satu hakkun. Ve'n-nebiyyne hakkun veMhammedun hakkun. Allhumme leke eslemtu ve aleyke tevekkeltu ve bike mentu ve ileyke enebtu ve bike hsamtu ve ileyke hkemtu. Fafir lm kad-demtu ve m ahhartu ve m esrertu ve m a lentu. Ente H-mkaddimu ve entel-muahhru. L ilahe ill ente -ev l ilahe ayruke-. " [ = Y Allah, hamd Sana mahsstur. Gklerin, Yer'in ve bunlardaki herkesin nuru Sen'sin! Gklerin, Yer'in ve bunlardaki herkesin kayym (yn ilerini tedbr eden) ancak Sen'sin! Hamd ancak Sana, mahsstur. Hakk Sen'sin. Va'din de haktr, szn de haktr. Sana kavumak da haktr. Cennet de haktr, ate de haktr. Kyamet saati de haktr. Btn peygamberler de haktr. Muhammed de haktr! Y Allah! (Emrini ve nehyini kabul edip) kendimi yalnz Sana teslim ettim. Yalnz Sana gvenip dayandm. Yalnz Sana mn ettim. Yalnz Sana dndm. Senin burhanlarna tutunarak dmanlarla mcdele ettim. Aramzda yalnz Sen'i hakem kldm! Evvelden yaptm, sonradan yapacam, gizlediim, aa kardm btn gnhlarm benim lehine mafiret eyle! ne geirici ancak Sen'sin, sona brakc da ancak Sen'sin! (bdete lyk) tanr yok, yalnz Sen varsn -yhud: Sen'den baka (ibdete lyk) hibir tanr yoktur-.] [18]. 10- Uyuma Srasnda (Allhu Ekber Ve Subhnallah Demek Suretiyle) Tekbr Ve Tesbh Etmek Bab 14-....... Bize u'be, el-Hakem ibn Uyeyne'den; o da Abdurrahman ibn Eb Leyl'dan; o da Al ibn Eb Tlib(R)'den yle tah-ds etti: Ftma aleyha's-selm el deirmeni evirmekten dolay eline rahatszlk geldiinden ikyet etti. Peygamber(S)'den bir hizmeti istemek zere,
413 / 2483

buhari

Peygamber'in evine geldi, fakat evde Peygamber'i bulamad. Bu dileini ie'ye zikretti. Peygamber gelince ie, Ftima'-mn isteini kendisine haber verdi. Al dedi ki: Biz yataklarmza girmi hlde idik ki, Peygamber bize geldi. Ben kalkmaa davrandm. Raslullah: "Yerinde kal!" buyurdu, ve ikimizin arasna oturdu. Hatt ben gsmn stne dokunan iki ayann serinliini hissettim. Raslullah: "yi dinleyiniz! Size benden istediiniz hizmetiden daha hayrl olan bireye dellet ediyorum: kiniz deinize girdiiniz -yhud: kiniz yataklarnzda yerinizi alp yattnzzaman otuz kerre A-lhu Ekber, otuz kerre Subhnallahu, otuz kerre de L ilahe ille'llh syleyerek tevhd ediniz. te bunlar sylemek, ikiniz iin bir hizmetiden daha hayrldr" buyurdu. u'be'den; o da Hlid el-Hazz'dan gelen rivayete Muhammed ibn rn: Tesbh, otuzdrttr, demitir [19].
11- Uyuma Srasnda Allah'a Snmak Ve Okumak Bab 15-.......el-Leys tahds edip yle demitir: Bana Ukayl, bn ihb'dan tahds etti. Bana Urve, ie(R)'den yle haber verdi: Raslullah (S) yatanda yerini ald zaman iki eline Muavvize Sreleri'ni okuyup nefes eder ve elleriyle bedenine meshederdi [20]. 12- Bb:

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.)

16-.......Bize Zuheyribn Muviye tahds etti. Bize Ubeydullah ibn Umer tahds etti. Bana Sad ibnu Eb Sad el-Makbur, babasndan tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Sizin biriniz deine girecei zaman izrnn i ta-rafyle deini silksin. nk o kimse, kendisinin ardndan deine hangi mahlkun girdiini bilmez- Silktikten sonra u duay syler: BVsmike Rabbi, vada'lu cenbve bike erfauh. n emsektefen-sferhamh. Ve in erselteh fahfazh bim tahfazu bih ibdeke's- slihn. (= Rabb'im, ancak Sen'in isminle yan tarafm yatama koydum. Sen'in isminle de kaldrrm. (Ey Rabb'im!) Eer canm tutup alacaksan, nefsime merhamet ihsan eyle! Eer salverip haytta bi-rakacaksan, haytm slih kullarn muhafaza ettiin himayenle muhafaza eyle!)" Ubeydullah'tan rivayet etmekte Eb Demre ile sml ibn Zeke-riyy da Zuheyr ibn Muviye'ye mutbaat etmilerdir. Yahya ibn Sad ile Bir de Ubeydullah'tan; o da Sad el-Makbur'den; o da Eb Hu-reyre'den; o da Peygamber(S)'den sylediler. Bu hadsi mm Mlik ile bnu Acln da Sad el-Makbur'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere rivayet etmilerdir [21]. 13- Gece Yarsnda Du Etme(Nin Fazileti) Bab 17-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; oda Eb Abdillah el-Agarr ile Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan; onlar da Eb Hureyre(R)'den tahds ettiler ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Rabb'imiz Te-breke ve Tal her gece, gecenin son te biri kald zaman (keyfiyeti bizce bilinmez bir hlde) dny semya iner ve: Bana kim dua eder ki, onun duasn kabul edeyim! Benden kim bir hacetini ister ki, ona dileini vereyim! Benden kim mafiret ister
414 / 2483

buhari

ki, ona mafiret edeyim! buyurur" [22]

14- (Hacetini Gidermek in) Halya Giri Srasnda Sylenecek Du Bab 18-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) hacetini gidermek iin halya girecei zaman: "Atthumme, innezu bike minel-hubusi veH-habisi ( = Y Allah, ben btn habislerden ve habselerden Sana snrm)/" duasn sylerdi [23] 15- nsann Sabaha Ulat Zaman Syleyecei Du Bab 19-....... Bize Abdullah ibn Bureyde, Bueyr ibn Ka'b'dan; o da eddd ibn Evs'ten tahds etti ki, Peygamber (S): "Seyyidu'l-istifr udur: Allhumme, ente Rabbt L ilahe ill ente. Halakten. Ve ene abduke ve ene ala ahdike ve va 'dike mastata 'tu. Ebu leke bi-ni 'metike ve ebu leke bi-zenb. Fafir l. Fe-inneh l yafiru 'z-zunbe ill ente. Ezu bike min erri m sana'tu! ( = Y Allah! Benim Rabb'im Sen'sin. Sen'den baka ilh yoktur. Beni Sen yarattn. Ben Sen'in kulunum. Ben gcmn yettii derecede Sen'in ahdin ve va'din zere sabitim. Ben Sen'in ihsan ettiin ni'metlerini i'tirf ediyor ve gnhlarm da i'tirf ediyorum. Bana mafiret eyle! u muhakkak ki, gnhlar Sen'den bakas mafiret edemez. Ben ilediim ilerin errinden Sana smyorum!) nsan akama girerken bu duay syledii zaman, o gece lrse cennete girer -yhud: Cennet ehlinden olur-. Bu duay sabaha girerken syledii zaman da o gnnde lrse, o da teki gibi cennet ehlinden olur" [24]. 20-.......Huzeyfe ibnu'l-Yemn (R) yle demitir: Peygamber (S) uyumak istedii zaman: "BVsmike Allhumme! Emtu ve ahy (-Y Allah, ancak Sen'in isminle yatar, Sen'in isminle lr ve dirilirim)/" der idi. Uykusundan uyand zaman da: "elHamdu till-hi llez ahyn ba 'de m emten ve leyhi 'n-nuru (= Bizi ldrmesinin ardndan dirilten ve son dirilme de ancak kendisine olan Allah'a hamd olsun)/" der idi. 21-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Peygamber (S) geceleyin yatanda yerini ald zaman: "Allhumme, bVsmike emtu ve ahy" der idi. Uyand zaman da: el-Hamdu HllhVllezahyn ba'dem emten ve ileyhVn-nuru!" der idi [25]. 16- Namazda Du Bab 22-.......Bize mm el-Leys ibn Sa'd haber verip yle dedi: Bana Yezd ibn Eb Habb, Eb'lHayr'dan; o da Abdullah ibn Amr(R)'dan tahds etti ki, Eb Bekr es-Sddk (R), Peygamber(S)'e: (Y Raslallah!) Bana bir du ret de ben onu namazmda okuyaym! dedi. Raslullah da ona: ''Kul: Allhumme, inn zalemtu nefsi zulmen kesran ve l yafiru \-zunbe ill ente. Fafir l mafiraten min indike ve 'rharn-nt. nneke ente'l-afru'r-rahmu (= Y Allah! bhesiz ben kendime ok zulmettim. Gnhlar mafiret edecek de ancak Sen'sin. yle ise kendi Rahmiyyet makaamndan gelen bir mafiret ile bana mafiret ve bana merhamet eyl?! bhesiz ok mafiret edici, ok merhamet eyleyici Sen'sin! de)/" buyurdu. Amr ibnu'I-Hris, Yezd'den; o da Eb'l-Hayr'dan syledi ki; o da Abdullah ibn Amr'dan: Eb Bekr, Peygamber'e yle dedi derken iitmitir [26].
415 / 2483

buhari

23-.......Bize Him ibn Urve, babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki "Namaznda pek barma, sesini o kadar ksma da; ikisinin aras bir yol tut!" (dimi: o> yeti, du hakknda indirilmitir [27]. 24-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Bizler namaz iinde "es-Selmu ala'llhi, esselmualfulnin"derdik. Peygamber (S) bir gn bize yle buyurdu: "bhesiz Selm, Allah'n kendisidir. Herbiriniz namaz iinde oturduu zaman et-Tahyytu lillhi ve's-salavtu veH-tayybtu. Es-Selma aleyke eyyuhe 'n-nebiyyu ve Rahmetli lhi ve berektuh. es-Selmu aleyn ve al ibdi'ilhi's-slihin' desin. O bunu syledii zaman, gkte olan ve Yer'de olan herslih kula isabet etmi olur. Sonra da 'Ehedu en l ilahe ille 'ilah ve ehedu enne Muhammeden abdu-hu ve rasluhu' (desin)/ Bundan sonra da diledii senay seer !" [28]. 17- Farz Namaz Ardnda Yaplacak Du Bab 25-....... Bize Verkaa, Sumeyy'den; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den yle haber verdi: Muhacirlerin fakrleri: Y Raslallah! ok ml shibleri yksek dereceleri ve de-vmh ni'meti kazanp gittiler! dediler. Raslullah (S): "Bu senin sylediin nasl oldu?" diye sordu. Onlar yle dediler: Zenginler hem bizim kldmz gibi namaz kldlar, bizim ci-hd ettiimiz gibi cihd ettiler, hem de mallarnn fazlalarndan Allah yolunda harcadlar. Hlbuki bizim iin mallar yok (bu yzden onlarn harcama yaptklar gibi harcama yapamyoruz)? dediler. Raslullah: "Ben size bir i haber vereyim mi ki, siz onu yapmakla sizden nde olanlara eriirsiniz, sizden sonra gelen mal sahihlerinin de nlerine geersiniz. Sizin yaptnzn benzerini yapan herbir kimse de ancak sizin yaptnzn benzerini yapar: Her (farz) namazn ardndan on kerre tesbh eder, on kerre ahmd eder, on kene tekbr getirirsiniz" buyurdu. Bu hadsi Sumeyy'den rivayet etmekte Verkaa'ya Ubeydullah ibn Umer mutbaat etti. Bu hadsi Muhammed bnu Acln da Sumeyy'den ve Rec ibn Hayve'den rivayet etti. Ve yine bu hadsi Cerr de Abdulazz ibn Rufey'den; o da Eb Salih'ten; o da Ebu'd-Derd'dan rivayet etti. Bu hadsi Sheyl de babas Eb Slh Zekvn'dan; o da Eb Hu-reyre'den; o da Peygamber'den rivayet etti [29]. 26-....... Verrd yle demitir: el-Mugre ibn u'be, Muviye ibn Eb Sufyn'a (gnderdii mektbda) unu yazd: Raslullah (S) her namazn ardnda selm verdii zaman u duay sylerdi: "L ilahe ille 'llhu vahdeh l erike lehu, lehu H-mulku ve lehu 7-hamdu ve huve ala kulley 7 kadnn. Allhumme l mania Uma a 'tey~ te ve l mu 'tiye im mena He ve l yenfeu za Hceddi minke H-ceddu! ( = Allah'tan baka hibir ilh yoktur. O tek'tir, O'nun hibir orta yoktur. Mlk O'nundur. Hamd O'na mahsstur. Hereye kudreti yeten de O'dur. Allah'm! Sen'in verdiine mni' olabilecek hi yok, vermediini verebilecek de hi yok! Baht ve zenginlik sahibinin baht ve zenginlii Sen'in ltuf ve ihsann yerine geip de kendisine fide vermez!)"
416 / 2483

buhari

u'be ibnu'l-Haccc, Mansr ibnu'l-Mu'temir'den syledi. O da: Ben el-Mseyyeb ibn Rfi'den iittim, dedi (de bu hadsi rivayet etti) [30].
18- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Onlara dua et. nk senin duan onlar iin Sknettir... " (et-Tevbe: 103) [31]. Ve kendinden baka bir (dn yhud neseb) kardeine du tahsis eden kimsenin zikri [32]. Eb Ms el-E'ar de: Peygamber (S): "Y Allah! Ubeyd'e, (yn) Eb mir'e mafiret eyle!" diye du etti. (Benim iin de:) "Y Allah! Abdullah ibn Kays lehine gnhn mafiret eyle!" dedi [33].
27-....... Bize Seleme ibnu'1-Ekva' (R) tahds edip yle dedi: Biz Peygamber(S)'in beraberinde Hayber gazvesine kmtk. Giderken kaafileden bir adam (mir ibnu'l-Ekva'a): Y mir! Bize ksa vezinli iirlerinden biraz iittirsen! dedi. Bu istek zerine mir, bineinden indi de onlarn develerini u iirini hatrlatp syleyerek yrtyordu: Tallahi levl'Hhu ma'htedeyn Vel tasaddakn vel saeyn ..... ve bundan sonraki msralar sylyordu. Yahya el-Kattn: Yezd ibn Eb Ubeyd bundan baka bir iir de zikretti, lkin ben onu ezberimde tutamadm, demitir. Raslullah: "iir ind edip develeri yollandran kimdir?" diye sordu. Sahbler: mir ibnu'l-Ekva'dr! dediler. Raslullah: "Allah mir'e rahmet eylesin!" diye du etti. Kaafileden bir adam (Umer ibnu'l-Hattb): Y Raslallah! Keski mir'le (onun iir ve yiitliiyle) bizleri faydalandrsaydm! dedi. Nihayet Hayber'de ordu saff balayp Yahdler'le harb ettikleri srada mir, kendi klcnn keskin taraf kendisine isabet etti ve bu yaradan ehd oldu. (Hayber'in fethedildii gn) akam olunca sahbler pekok ateler yakmlard. Raslullah: "Bu ateler nedir? Neyin zerine yakyorsunuz?" diye sordu. Sahbler: Evcil eeklerin etlerini piirmek zere! diye cevb verdiler. Raslullah: "O tencereler iinde olan etleri dknz, kaplar da krnz!" buyurdu. Sahbler'den bir adam: Y Raslallah! lerindeki etleri dkp kaplarn ykasak olmaz m? diye sordu. Raslullah: "Yhud yle yapnz!" buyurdu [34]. 28-....... Abdullah ibn Eb Evf (R) yle demitir: Peygamber(S)'in deti, kendisine bir adam bir sadaka getirdii zaman, onun iin: "Y Allah! Fuln ailesine salt eyle!" diye du ederdi. Babam Eb Evf da Peygamber'e kendi sadakasn getirdii zaman, onun iin de; "Y Allah! Eb Evf ailesine salt eyle!" diye du etti [35]. 29-.......Kays ibn Eb Hazm yle demitir: Ben Cerr ibn Abdillah(R)'tan iittim, o yle dedi: Raslullah (S) bana: "(Ey Cerr!) u Zu'l-Halasa'dan beni rahata kavuturmaz mir sn?" buyurdu. O, dikili putlar iin yaplm bir bina idi ki, ona ibdet ediyorlar ve "el-Ka'betu'1-Yemniyye"
417 / 2483

buhari

diye isim veriyorlard. Cerr dedi ki: Ben: Y Raslallah! Ben at zerinde sabit duramayan bir adamm! dedim. Bunun zerine Raslullah gsme vurdu da: "Y Allah! Sen Cerr'i at zerinde sabit tut ve onu hd ve mehdi kl!" diye du etti. Cerr dedi ki: Mteakiben ben kavmim olan Ahmes kabilesinden elli svr'nin banda Zu'IHalasa'ya doru yola ktm. -Bazen rv Sufyn ibn Uyeyne: "Kavmimden bir topluluk iinde hareket ettim" dediini sylemitir.- Sonunda Zu'1-Halasa'ya vardm ve onu yaktm. Sonra Peygamber'e geldim ve: Y Raslallah! Vallahi ben Sen'in huzuruna muhakkak o put evini uyuz deve gibi braktktan sonra geldim! dedim. Bu szm zerine Raslullah Ahmes kabilesine ve svarilerine du etti [36].
30-.......Katde yle dedi: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle dedi: Annem mm Suleym, Peygamber(S)'e: Bu Enes, Sen'in hizmetindir! dedi. Peygamber: "Y Allah! Sen bu ocuun maln ve zrriyetini oalt, ona verdiklerinde kendisi lehine bereketler ihsan eyle!" diye du etti [37]. 31-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) mescidde Kur'n okumakta olan bir adamn sesini iitti de: "Allah ona merhamet eylein! Yemin olsun o bana, fuln vefuln srede drm olduum u ve u yetleri hatrla'm :tr" byurdu [38]. 32-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) -Huneyn harbi sonunda- bir ganmet taksimi yapmt. Bu srada (chil bedevi) bir adam: bhesiz bu, kendisinde Allah'n rzs kasdolunmayan bir taksimdir! dedi. Ben de onun bu szn Peygamber'e haber verdim. Peygamber bu szden ok fkelendi. Hatt ben O'nun yznde fke eserini grdm. Sonra Peygamber: "Allah Musa'ya rahmet eylesin! Yemin olsun o, bundan daha ok szlerle ezlandrlmt da sabretmiti" buyurdu [39]. 19- Duada Seci'li Ve Kaafiyeli Szlerin Mekruh Olaca Bb 33-.......bn Abbs (R) -ird emri olarak- yle demitir: nsanlara her cumua gn bir kerre hads tahds et. Eer bunu az grp kabul etmezsen, her haftada iki kerre tahds et! Eer daha fazla yapmak istersen, haftada defa ders yap! nsanlar bu Kur'n'dan bktrma! Sakn seni, bir topluluk, kendi hadslerinden bir hads zerinde konuurlarken onlarn yanma gelip de onlara kar hads kssa eder ve bylece onlarn konumalarn keser ve onlar usandrp bktrr hlde bulmayaym! Lkin kendin (onlara kulak verip) sus! Onlar sana kendilerine ders anlatman isteyip emrederlerse, onlar derse arzulu bulunduklar hlde onlara hads ve ders tahds et! Duadan da seci'li nev'ini brak da bylesinden sakn! (Zihnini bylesiye megul etme!) nk ben RasIullah(S)'tan ve sahblerinden seci'li ve kaa-fiyeli du ile megul olmadklarn bilmiimdir. Yn onlar bunu deil de ancak seci'li ve kaafiyeli szlerden ekinmeyi yapyorlard [40]. 20- Bb:
418 / 2483

buhari

"nsan Allah'tan istemeyi kesin yapsn, nk Allah' zorlayacak (hibir kuvvet) yoktur!"
34-......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizin herhangi biriniz du ettii zaman, Allah'tan istemeyi kesin yapsn. Sakn 'Y Allah! stersen bana (atyye) ver' demesin. u muhakkak ki, Allah iin hibir zorlayc yoktur!" buyurdu [41]. 35-.......Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Ra-slullah (S) yle buyurmutur: "Sakn sizin biriniz 'Y Allah! Dilersen beni mafiret eyle! Y Allah! Dilersen bana merhamet eyle!' diye dua etmesin. stemeyi azim ve kafiyede, kesin bir ifde ile yapsn! nk bhesiz Allah iin hibir zorlayc yoktur!" 21- Bb: Acele Etmedii Takdirde Kulun Duasna cabet Olunur 36-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da bnu Ezher'in himayesinde bulunan Eb Ubeyd'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Sizden herbirinizin duasna acele etmedii takdirde icabet olunur: nsan (acele edip): 'Dua ettim de kabul olunmad' der" buyurmutur [42]. Kitbu'd-Daavt'm devam ondrdnc cilddedir 22- Duada Elleri Kaldrmak Bab

Eb Ms el-E'ar: Peygamber (S) du etti, sonra ellerini yukar kaldrd, demitir. Yine Eb Ms: Ben Peygamberin koltuk altlarnn beyazln grdm, demitir. Abdullah ibn Umer de: Peygamber (S) ellerini yukarya kaldrd da "Allhumme inn ebreu ieyke mimm sanaa Hlidun (= Y Allah! Hlid'in iledii bu iten Sana snrm)/" dedi. Eb AbdiUah el-Buhr dedi ki: Ve bana el-Uveys syledi: Bana Muhammed ibn Ca'fer, Yahya ibn Sad'den ve Serik'ten; onlar da Enes'ten iittiler diye tahds etti ki, Enes (R): Peygamber (S) ellerini kaldrd, hatt ben O'nun iki koltuk alt beyazln grdm, demitir [43].
23- Kbleden Baka Tarafa Ynelerek Dua Etme(Nin Cevaz) Bab 37-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) bir cumua gn hutbe yaparken bir adam kalkt da: Y Raslallah! Allah'a du et de bize yamur yadrsn! dedi. (Peygamber'in duas akabinde) gkyz hemen bulutland ve bol yamura kavuturulduk, hatt her bir insan nerdeyse kendi menziline ulaamyordu. Gelecek cumuaya kadar zerimize hep yamur yadrlmaya devam etti. Ertesi cumua (yine hutbe srasnda) bu adam yhud bir bakas ayaa kalkt da: Yamuru bizden dndrmesi iin Allah'a du ediver, sulara gmldk! dedi. Raslulah: "Allhumme havleyn vel aleyn ( = Y Allah etrafmza yadr, zerimize deil)/" diye du etti. Akabinde bulutlar Medne'nin etrafna paralanmaya ve Med-ne ahlsi zerine yamur yamamaya balad [44].
419 / 2483

buhari

24- Kbleye Ynelerek Du Etmek Bab 38-.......Abdullah ibn Zeyd (R): Peygamber (S) yamur duas yapmak zere u musallaya kt, orada du etti ve yamur yadrlmasn istedi. Sonra kbleye kar yneldi ve ridsn evirdi, demitir [45]. 25- Peygamber(S)'n Kendi Hizmetisine mr Uzunluu Ve Mal okluu le Du Etmesi Bab 39-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Annem mm Suleym: Y Raslallah! Enes Sen'in hizmetindir, onun lehine Allah'a du ediver! dedi. "Allhumme, eksir mleh ve veledeh ve brik lehu fm aHaytehi- Y Allah! Onun maln ve evldn oalt, verdiin nimetlerinde de ona bereket ihsan eyle)" diye du etti [46], 26- Keder, Hzn Veren eyler Srasnda (Okunacak) Dua Bab 40-.......Bize Katde, Eb'l-liye'den tahds etti. bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) keder ve hzn veren eyler srasnda du eder, unu sylerdi: "L ilahe ille'Mhu'l-Azmu'l-Haltm. L ilahe ille'lhu Rabbu's-Semvti ve'l-Ard Rabbu H-Ar H-Azm [ = (bdete lyk) hibir ilh yok, ancak Azm ve Halm olan Allah vardr. bdete lyk hibir ilh yok, ancak gklerin ve Yer'in Rabb'i olan Allah vardr. O, byk Ar'n Rabbi'dir]". 41-.......Bize Yahya (ibn Sad el-Kattn), Him ibn Eb Abdillah'tan; o da Katde'den; o da bn Abbs(R)'tan yle tahds etti: Raslullah (S) keder srasnda u duay syler idi: "L ilahe ille'llhu'l-Azmu'l-Halmu L ilahe Me'Mhu Rabbu'l-Ar'l-Azmi. L ilahe ille'llhu Rabbu'sSemvti ve Rabbu'l-rd Ve Rabbu'UArVl'KenmU [= (bdete lyk) hibir ilh yok, ancak Azm ve Halm olan Allah vardr. (bdete lyk) hibir ilh yok, ancak byk Ar'n Rabbi olan Allah vardr. bdete lyk hibir ilh yoktur, ancak gklerin Rabb'i, Yer'in Rabb'i ve Kerm Ar'n Rabb'i olan Allah vardr!]" Vehb de ylededi: Bize u'be, Katde'den bunun benzerini tahds etti [47]. 27- Belnn Meakkatinden Allah'a Snmak Bab 42-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti. Bana Sumeyy, Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti: Raslullah (S) belnn meakkatinden, akaann erimesinden, kazann ktsnden, dmanlarn sevinmesinden Allah'a snr idi. Rv Sufyn ibn Uyeyne: Eb Hureyre'nin bu hadsi ey idi: Birisini ben ziyde ettim. Ziyde ettiim o bir, bunlarn hangisidir, bilmiyorum, demitir [48]. 28- Peygamber(S)'n: 'Allhumme! Er-Refkah-Ah { = Y Allah! En Yksek Refik'i Tercih Ederim)" Duas Bab 43-....... bn ihb yle demitir: Bana Sad ibm'l-Mseyyeb ile Urvetu'bnu'z-Zubeyr, ilim ehlinden birok adamlarn iinde haber verdiler ki, ie (R) yle demitir; Raslullah (S) shhatte iken birok defalar: "Hibirpeygamberin ruhu, cennetteki duran grmedike
420 / 2483

buhari

kabzolunmaz. Sonra muhayyer braklr "buyururdu. lmn almeti inince, Peygamber'in ba benim dizimin stnde bulunduu srada, zerine bir mddet baygnlk geldi. Sonra ayld da gzn evin tavanna doru dikti. Sonra: "Ahumme, er-Refka'i-A H ( = Y Allah! En yksek Refik'i tercih ederim)/" diye du etti. Bunun zerine ben: Artk Raslullah imdi bizi tercih etmiyor! dedim. Ve bildim ki, bu, O'nun shhatte iken bizlere devaml sylemekte olduu yukarki hadstir [49]. ie: Peygamber'in tekellm ettii en son kelime bu "AHhum-me, er-Reftka'l-A'l" duas oldu, demitir [50]
29-lmle Ve Haytla Du Etme(Nin Hkm) Bab 44-.......Kays ibn Eb Hazm yle demitir: Ben Habbb ibn Erett(R)'in hasta ziyaretine gitmitim. Kendisi (bir rahatszlndan dolay) karnnda yedi defa dalama tedavisi yapmt. te o zaman kendisinden iittim: Eer Peygamber (S) bizi lm armaktan nehyetmi olmasayd, muhakkak ben bu hastalk ztrbmdan dolay lm arr, du ederdim! dedi. 45-.......Kays dedi ki: Habbb'm yanna vardm, yedi defa karmm dalam bulunuyordu; ve kendisini yle derken iittim: Peygamber (S) lm istememizi yasaklamam olsayd, mutlakaa gelmesini isteyecektim. 46-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir Ralullah (S) yle buyurdu: "Sizden hibiriniz kendisine inmi olan bir zarardan dolay sakn lm temenni etmesin. Eer muhakkak lm temenni etmek zorunda bulunursa: Allhumme ahyin m knetVl-haytu hayran l, ve teveffen iz knetil-veftu hayran l! (= Y Allah! Yaamak benim iin hayrl olduu mddete beni yaat, lmek benim iin hayrl olduu zaman da beni ldr!) desin " [51] 30- ocuklara Du Etmek Ve Balarna Meshetmek Bab

Eb Ms da: Benim bir olum dodu, Peygamber (S) ona bereket duas yapt, demitir [52].
47-.......es-Sib ibn Yezd (R) yle diyordu: ocukluumda teyzem beni Raslullah(S)'n yanna gtrd de: Y Raslallah! Benim u kzkardeimin olunun ayandan rahatszl var! dedi. Ralullah bam eliyle svad ve bana bereket duas etti. Sonra abdest ald. Ben O'nun abdest suyundan itim. Sonra srtnn arka tarafnda durdum da iki krek kemii arasnda gerdek adrnn koca dmeleri -yhud: Keklik yumurtas- gibi olan Peygamberlik Mh-r'ne baktm [53]. 48-........Bize Sad ibnu Eb Eyyb tahds etti ki, Eb AkPi, dedesi Abdullah ibn Him (R) ardan yhud arya karr idi de, kendisi yiyecek maddesi satm alrd. Bu srada Abdullah ibn Him'a bnu'z-Zubeyr ile bn Umer kavuurlar da ona: Aldn eye bizleri ortak yap. nk Peygamber (S) sana bereket duas yapmtr, derlerdi. Abdullah da bu ikisini, satn ald mala ortak yapard. Bz zaman olurdu ki, (Peygamber'in duas sebebiyle) tamm bir deve yk kr isabet ederdi de, o kn Abdullah (olduu gibi) evine
421 / 2483

buhari

gnderirdi [54].
49-.......bn ihb yle demitir: Bana Mahmd ibnu'r-Rab' (R) haber verdi: Kendisi (be yanda) bir ocuk iken kendilerine id olan bir kuyunun banda Raslullah (S) onun yzne azyle su pskrtm olduu kimsedir! [55]. 50-.......ie (R) yle demitir: Peygamber(S)'e ocuklar getirilirdi; O da ocuklar iin du ederdi. Bir kerresinde kk bir ocuk getirildi, o kk ocuk Peygamber'in elbisesi zerine iedi. Peygamber biraz su istedi de o suyu sidiin zerine aktt ve onu ykamad [56]. 51-....... ez-Zuhr yle dedi: Bana Abdullah ibnu-Sa'lebe ibn Suayr haber verdi. Bu Abdullah' Raslullah(S) -Fetih ylnda- eliyle dokunup meshetmiti. te bu Abdullah, Sa'd ibn Eb Vakkaas' tek rek'atle vitr namaz klarken grmtr [57]. 31- Peygamber (S) zerine Salt Okumak Bab 52-....... Bize el-Hakem ibn Uteybe tahds edip yle dedi: Ben Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan iittim, yle dedi: Bana bir kerresinde Ka'b ibn Ucre (R) kavutu da, yle dedi: Sana Peygamber'-den iittiim bir hediye vereyim mi? Peygamber (S) bizim yanmza kt. Biz O'na: Y Raslallah! Bizler Sen'in zerine nasl Selm okuyacamz bildik. Fakat Sen'in zerine nasl Salt okuyacaz (bunu bilmiyoruz)? dedik. Raslullah bize; "Allhumme sall al Muhammedin ve al liMuhammedin. Kem salleyte al li tbrhme inneke Hamdun Mecdun. AMhumme brik al Muhammedin ve al li Muhammedin. Kem brekte al tbrhme inneke Hamdun Mecdun. (= Y Allah! Muhammed'e ve Muhammed'in li zerine, brahm'in li zerine salt ettiin gibi salt et. bhe yok ki, Sen Ha-md'sin, Mecd'sin. Y Allah! Muhammed'e ve Muhammed'in line, brahim'in line bereket ihsan ettiin gibi bereket ihsan eyle! bhe-siz ki, Sen Hamd'sin, Mecd'sin!) deyiniz" buyurdu [58]. 53-....... Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Biz: Y Raslallah! u Sen'in zerine okunacak Selm'dr (biz onu biliyoruz), fakat biz Sen'in zerine nasl Salt edeceiz? diye sorduk. Raslullah (S): "Allhumme salli al Muhammedin abdike ve Raslike, ke-m salleyte al brhime. Ve brik al Muhammedin ve al li Muhammedin, kem brekte al brhime ve li brhm. (= Y Allah, Sen'in kulun ye Rasln olan Muhammed'e, brahim'in line salt ettiin gibi salt eyle! Ve Muhammed'le Muhammed'in line, brhm ile brhm'in line bereketler ihsan ettiin gibi bereket ihsan eyle!) deyiniz" buyurdu [59]. 32- Bb: Peygamber(S)'Den Bakas zerine Salt Okunur Mu?

Ve Yce Allah'n u kavli: '...Onlara salt et. nk senin saltn onlar iin sknettr... " (etTevbe: 103).
422 / 2483

buhari

54-....... Abdullah ibn Eb Evf (R) yle demitir: Peygamber(S)'in deti, bir kimse O'na kendi sadakasn getirdii zaman: "Allhumme salli aleyhi (-Y Allah, ona salt eyle)/" diye salt ederdi. Babam Eb Evf da sadakasn getirdi, ona da: "Allhumme salli al li Eb Evf ( = Y Alah, Eb Evf ailesi zerine salt eyle)/" diye du etti. 55-.......Amr ibnu Suleym ez-Zurak yle dedi: Bana Eb Humeyd es-Sid (R) haber verdi ki, kendileri: Y Raslallah! Biz Sana nasl salt edelim? diye sormular. Raslullah (S): "Allhumme salli al Muhammedin ve ezvcihi vezurriyye-tihi, kem salleyte al li tbrhme. Ve brik al Muhammedin ve ezvcihi ve zrriyyetihi, kem brekte al li tbrhme, Inneke Ham-dun Mecdun (= Y Allah, Muhammed'e, zevcelerine ve zrriyetine, brhm ailesine salt ettiin gibi salt et. Ve yine Muhammed'e, O'-nun zevcelerine ve zrriyetine, brhm'in line bereket ihsan ettiin gibi bereket ihsan eyle. bhesiz ki, Sen Hamd'sin, Mecd'sin)/ deyiniz" buyurdu [60]. 33- Peygamber(S)'n: 'Her Kime Eza Verdiysem, Bunu Onun Lehine Bir Temizleme Ve Bir Rahmet Kl!" Sz Bab [61] 56-....... bn ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'I-Mseyyeb haber verdi ki, Eb Hureyre (R), Peygamber(S)'den yle buyururken iitmitir: "Y Allah! Herhangibir m'mine ar bir sz sylemi olursam, Sen o szm kyamet gnnde o m'min iin Sana yaknla bir vesile kl!" [62]. 34- Fitnelerden Allah'a Snmak Bab 57-.......Bize Him ed-Destev, Katde'den; o da Enes(R)'ten yle tahds etti: RasIullah(S)'a soru sordular, soru sormay oaltp bunda srar ettiklerinde fkelendi de minbere kp: "Bana bugn hangi eyden sorarsanz, muhakkak onu size beyn ederim!" buyurdu. Enes dedi ki: Ben bu srada saa sola bakmaa baladm, bir de grdm ki, herkes ban elbisesinin iine drm de alamaktadr. Bir de adamlarla kavga ettii zamanlarda babasndan bakasnn adiyle arlmaka (yn babasndan bakasna nisbet edilmekte) olan bir adam: Y Raslallah! Benim babam kimdir? dedi. Raslullah: "(Baban) Huzfe'dir" buyurdu. Sonra Umer ibnu'l-Hattb meydana kt da: Biz Allah' Rabb, slm' dn, Muhammed'i de Rasl olarak kabul ve tasdk ettik. Biz fitnelerden Allah'a snrz! dedi. Raslullah da: "Ben hayr ve err hakknda bu gnn benzerini asla grmedim. u muhakkak ki, cennet ile cehennem benim iin sretlendirildi (yn suretleri bana gsterildi) de ben u mihrb duvar arkasnda onlar gzlerimle grdm" buyurdu. Katde bu hadsi rivayeti srasnda u yeti de zikrederdi: "Ey mn edenler, Allah 'in affettii eyleri -ki eer size aklanrsa ve, siz bunlar Kur'n inerken sorup da hkm kendinize izhr edilirse fenanza gidecektir- sormayn. Allah ok mafiret edicidir, cezada da aceleci deildir" (ei-Mide: oi) [63]. 35- Erkeklerin Galebesinden (Kahrndan) Allah'a Snmak Bab
423 / 2483

buhari

58-.......Enes ibn Mlik (R) yle der idi: Raslullah (S) vey babam- Eb Talha'ya: "Olanlarnzdan bana hizmet edecek bir olan aratr" buyurdu. Akabinde Eb Talha beni bineinin arka tarafna bindirerek Ra-slullah'n yanna kard. Artk ben Raslullah'a devaml hizmet ediyordum. (Seferlerde konak iin bineinden) her iniinde O'nun u duay ok syler olduunu iitip dururdum: "Allhumme innezu bike minel-hemmi ve'l-hazani ve'l-aczi ve'l-keseli veU-buhli, velcbni ve dalaVd-dni ve alebeti'r-ric (- Y Allah; ben tasadan, mahzunluktan, acizlikten, tenbellikten, cimrilikten, korkaklktan, bor basksndan ve arlndan, kudret sahibi insanlarn tasallut ve galebesinden Sana snrm)/" Ben O'na byle hizmet etmee devam ettim. Nihayet Hayber seferinden dnyorduk, Raslullah kendisine ayrp ald Safiyye bintu Huyeyy ile dnyordu. Ben Raslullah'm bineinin arka tarafn bir ab yhud bir rt ile evirir gryordum. Sonra arka tarafna Safiyye'yi bindirerek yol ald. Nihayet es-Sahb mevki'inde konakladmz zaman Raslullah, deriden sofralar iinde hurma, ya ve kuru yourt kar olan hay s yemei yapt. Sonra beni gnderdi. Ben insanlar dn ana da'vet ettim. nsanlar gelip bu yemekten yediler. te Raslullah'm Safiyye ile zifaf burada oldu. Sonra dne devam etti. Nihayet Uhud meydana kp grnnce: "u Uhud'dur. O bizi sever, biz de onu severiz!"buyurdu. Medne'yi uzaktan grnce de: "Y Allah! Ben Medine'nin iki kara tal arasm, brhfm 'in Mekke'yi haram kld gibi haram klyorum. Y Allah! Sen Medineliler'in mdd ve s' leklerinde kendilerine bereket ihsan eyle!" diye du etti [64]. 36- Kabir Azabndan Allah'a Snmak Bab 59-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds edip yle dedi: Ben Hlid kzrmm HIid(R)'den iittim. Ms dedi ki: mm Hlid'den baka Peygamber'den bunu iitmi olan bir kiiyi de iitmedim. mm Hlid (R): Ben Peygamber(S)'den, kabir azabndan Allah'a snrken iittim, dedi [65]. 37- Cimrilikten Allah'a Snmak Bab 60-.......Mus'ab ibn Sa'd yle demitir: Babam Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) be eyi emreder ve bunlarn Peygamber(S)'den olduunu zikrederdi: Peygamber (S) u kelimelerle du etmeyi emrederdi: "Allhum-me inn ezu bike mine'l-bahli. Ve ezu bike minel-cubni. Ve ezu bike en uredde il erzelVl-umuri. Ve ezu bike min fitnetVd-dny ya 'nfitneti 'd-Deccli. Ve ezu bike min azbi 'l-kabri (- Y Allah, ben cimrilikten Sana snrm. Korkaklktan da Sana snrm, mrn en deersizine dndrlmekten de Sana snrm. Dny fitnesinden yn Deccl fitnesinden de Sana snrm. Kabir azabndan da Sana snrm)/" 61-....... ie (R) yle demitir: Benim yanma Medine Yahdleri'nden iki yal kadn girdiler de konuma arasnda bana: bhesiz, kabirler ahlsi kendi kabirleri iinde azb olunurlar! dediler. Ben o kadnlarn bu szn kabul etmedim, onlar tasdik etmem bana gzel gelmedi. Sonra kp gittiler. Bu srada Peygamber (S) de benim yanma girdi. Ben kendisine: Y Raslallah! ki koca-kar benim yanma geldiler de kabir-dekiler kabirlerinde azb olunurlar dediler, diye zikrettim. Raslullah:
424 / 2483

buhari

"Onlar doru sylediler. Kabir ehli, yle bir azbla azb edilirler ki, onlarn azblarn hayvanlarn hepsi iitir" buyurdu. Bundan sonra Raslullah', kld her namazda muhakkak kabir azabndan Allah'a snrken grmmdr [66].
38- Hayt Ve lm Fitnelerinden Allah'a Snmak Bab 62-....... Enes ifan Mlik (R) yle derdi: Peygamber (S) u duay sylerdi: ' 'Allhumme inn ezu bike mine "-aczi ve 'l-keseli ve 1-cubni ve 7-heremi. Ve ezu bike min azbVl-kabri. Ve ezu bike min fitnetVl-mahy ve'l-memt! ( = Y Allah, ben acizlikten, tenbellikten, korkaklktan ve ok ihtiyarln kknlnden Sana snrm. Keza ben kabir azabndan da Sana snrm. Haytn ve lmn fitnelerinden de Sana snrm!)" 39- Gnhtan Ve Bortan Allah'a Snmak Bab 63-.......Bize Vuheyb, Him ibn Urve'den; o da babasndan;o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) u duay sylerdi: "Allhumme inn ezu bike mine '1-keseH ve %heremi ve 1-me 'semi vel-marami ve min fitnetVl-kabri ve azabVl-kabri ve minfitnetVn-nri ve azb'n-nri ve min erri fitnetVl-n. Ve ezu bike min fitnetVl-fakri ve ezu bike min fitnetVl-MeshVd-Deccli. Ahum-me'sil annhatyye bi-mVs-selci veH-beradi ve nakk kalbimine'l-haty kem nakkayte 's-sevbe 1ebyde mine 'd-denesi. Ve bid bey-n ve beyne hatyye kem badte beyneH-menk velmaribi! [ = Y Allah, tenbellikten, bunaklk derecesinde ihtiyarlktan, gnhtan, korkaklktan, kabir sulinden ve kabir azabndan, ate fitnesinden ve ate azabndan, zenginlik gururunun errinden Sana snrm. Fakrlik fitnesinden de Sana snrm. Mesh Deccl'in fitnesinden de Sana snrm. Y Allah! Gnahlarmn kirini) benden kar ve buz suyu ile yka, kalbimi de gnhlardan -beyaz elbiseyi kirden temizlediin gibi- pakla! Benimle gnhlarmn arasm da dou ile bat arasn uzaklatrdn gibi uzaklatr!]" [67]. 40- Korkaklktan Ve Tenbellikten Allah'a Snmak Bab

"Kusl" ve "Kesl" (en-Nis: ui\ et-Tevbe: 54) bir m a'n ayadr.

64-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) u duay sylerdi: "Allhumme innezu bike mine'l-hammi ve'l-hazeni ve aczi ve'l-keseli ve'l-cubni ve'l-buhli ve dala'd-deyni ve alebetPr-ricli!" [68]. 41- buhlden (yn cimrilikten) allah'a snmak bab

"el-Buhlu" ve"l-Bahalu" (en-Nis: 37, ei-Hadd: 24) bir ma'nyadir; "el-Huzn" ve"l-Hazen" lafzlar gibi.
65-.......Bize u'be, Abdulmelik ibn Umeyr'den; o da Mus'ab ibnu Sa*d'den tahds etti ki, babas Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) u be eyden snmay emreder ve bunan Peygamber(S)'den olmak zere tahds ederdi:
425 / 2483

buhari

"Allhumme inn ezu bike minel-buhli. Ve ezu bike mine'l-cubni. Ve ezu bike en uredde il erzelVl-umuri. Ve ezu bike min ftneti'd-dny. Ve ezu bike min azbi'l-kabri!"
42- mrn En Deersizinden Allah'a Snmak Bab

'Erzilun" (Hd: 27) "En dklerimiz" ma'nsnadr [69]

66-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) u duay syleyerek Allah'a snrd: "Allhumme innezu bike mine'l-keseli. Ve ezu bike mine'I-cubni. Ve ezu bike minel-heremi ve ezu bike mine'l-buhH! [70]. 43- Vebann Ve Hastaln Kaldrlmasna Du Etmek Bab 67-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) -Medne'ye geldii zaman- yle du etti: "Y Allah! Bizlere Mekke'yi sevdirdiin gibi Medine'yi de sevdir yhud Medine'yi daha fazla sevdir. Medine'nin humma vesma hastaln da Cuhfe'ye naklet! Y Allah! Mdd ve s' leklerimizle llen rzklarmzda bizler iin bereket ihsan eyle!" [71]. 68-.......Bize bn ihb, mir ibn Sa'd'dan yle haber verdi: Babas Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Veda Hacc'nda benim hastalmdan dolay Raslullah (S) bana hasta ziyaretine geldi. Ben bu hastalktan lmeye yaklamtm. O'nun bu ziyaretinde ben: Y Raslallah! Bendeki bu hastalk, grmekte olduun bu mzmin dereceye ulat. Ben mal sahibi bir kimseyim. Bana tek k-zm(ie)dan baka kimse vris olmayacaktr. Bu durumda ben malmn te ikisini sadaka yapaym m? diye sordum. Raslullah: "Hayr (tasadduk etme)/" buyurdu. Ben: Yarsn sadaka yapaym m? dedim. Raslullah: "te bir (yeter, te bir bile) oktur. Ey Sa'd! Senin miraslarn zengin brakman, onlar fakirler ve (sadaka iin) insanlara ellerini aar bir hlde brakmandan daha hayrldr. Sen Allah rzs iin harcayacan her nafakadan muhakkak ecre nail klnrsn. Hatt yemek yerken einin azna koyacan bir lokmadan dasevb alacaksn!" dedi. Ben: Y Raslallah! (Siz Medine'ye dneceksiniz de) ben dostlarmdan geriye mi braklacam? diye sordum. Raslullah yle buyurdu: "Hayr, sen bizden asla geri braklmazsn. (ayet burada kalr da) Allah rzsn aramak iin slih amel yaparsan, muhakkak bu iyi amelinle derecen artar ve merteben ykselir. Ve yle md ediyorum ki Senin ecelin geri braklacak da sen uzun zaman yaayacaksn! Hatt seninle birtakm kavimler fayda grecek, dier birtakm kavimler de senden zarar greceklerdir. Y Allah! Sahblerimin (Mekke^den Medne'ye dn) hicretlerim tamamla! Onlar topuklar zerinde geri dndrme! Lkin acnacak olan, Sa'd ibn Havle'dir!" buyurdu. Sa'd ibn Eb Vakkaas: Raslullah, Sa'd ibn Havle'ye (hicret ettikten sonra) Mekke'de lmesinden
426 / 2483

buhari

dolay hznlenip acd, demitir [72].

44- mrn En Deersizinden, Dnynn Fitnesinden Ve Atein Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 69-....... Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: u kelimelerle Allah'a snnz; Peygamber(S) bu du kelimeleriyle Allah'a snrd: "Allhumme, inn ezu bike mine'l-cubni. Ve ezu bike mineH-buhti. Ve ezu bike minen uredde il erzelVl-umur Ve ezu bike min fitnetVd-dny ve azbVt-kabri!" 70-.......Bize Him ibn Urve, babas Urve'den; o daie(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) u duay sylerdi; "Allhumme, inn ezu bike mine'l-keseli ve'I-heremi, vel-marami ve H-me 'semi. Allhumme, inn ezu bike min azbi yn-nri ve ftneti'n-nri ve azbVl-kabri ve erri fitnetiH-n ve erri fitnetVl-fakri ve min erri fitneti H-Meshi yd-Deccli. A llhumme 'sil haty-ye bi-mVsselci veH-beradi ve nakk kalb mineH-haty kem yunakka 's-sevbu fl-ebydu mine 'd-denesi ve bid beyni ve beyne ha-tyye kem badte beyneH-mank ve'l-maribi!" [73]. 45- Zenginlik Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 71-.......Bize Sellm ibnu Eb Mut\ Him'dan; o da babas Urve'den; o da teyzesi ie(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S), u du ile Allah'a snr idi: "Allhumme, inn ezu bike min fitnetVn-nri, ve min azbVn-nri. Ve ezu bike min fitneti'lkabri. Ve ezu bike min azbVl-kabri. Ve ezu bike min fitnetVl-n. Ve ezu bike min fitnetVl-fakri. Ve ezu bike min fitneti'lMeshi'd-Deccli!" 46- Fakrlik Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 72-....... ie (R) yle demitir: Peygamber (S) su duay sylerdi: "Allhumme, inn ezu bike min fitnetVn-nri ve azbVn-nri vefitneti'l-kabri ve azbVl-kabri ve erri fitneti'l-n ve erri ftneti'l-fakri. Allhumme inn ezu bike min erri fitnetVlMeshVd-DecclL Allhumme 'sil kalb bi-mi's-selci ve H-beredi. Ve nakk kalbi mine7haty kem nakkayte 's-sevbe 'l-ebyadu mine 'd-denesi. Ve bid beyni ve beyne hatyye kem badte beyne 'l-merk ve 'l-maribi. A /-humme, inn ezu bike mine'l-keseli ve'lme'semi ve'l-maram!" [74]. 47- Mal okluu le, Bereketle Du Etmek Bab 73-.......Bize u'betahds edip yle dedi: Ben Katde'den iittim; o da Enes ibn Mlik(R)'ten ki, Enes'in annesi mm Suleym (R): Y Raslallah! Enes Sen'in hizmetindir, onun iin Allah'a du ediver! demi. Raslullah (S) da: "Allhumme eksir mleh ve veledeh ve brik leh f m a Heyteh (- Y Allah! Onun maln ve ocuunu oalt! Ona verdiin ni'metlerinde kendisi iin bereket ihsan edip mbarek
427 / 2483

buhari

kl)/"diye du etmitir. Ve Him ibn Zeyd'den; o: Ben Enes ibn Mlik'ten, bunun benzerini iittim, demitir.
74-.......Katde yle dedi: Ben Enes(R)'ten yle dediini iittim: mm Suleym: Enes Sen'in hizmetindir (onun iin Allah'a du ediver)! dedi. Peygamber (S): "Allhumme eksir mleh ve veledeh ve brik leh f m a'teyteh!" diye du etti [75]. 48- Hayrlsn steme Srasnda (Okunacak) Du Bab 75-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Peygamber (S) bizlere Kur'n'dan bir sre retir gibi (bytik kk) ilerin hepsinde stihare Dus'm retir, yle buyururdu: "Sizin biriniz bir ii kasdettii zaman iki rek'at namaz klsn, sonra u duay sylesin: Allhumme, inn estehruke bi-ilmike ve estakdiruke bi-kudretike vees'elukemin fadlike'l-azmL Fe-inneke takdim vel akdini. Ve tay-lemu vel a *lemu ve enteAUmu 1-uybi. Allhumme in kunte ta '-lemu enne haz H-emre hayrun lf dni ve ma ve akbeti emr -ev kaale: Fcili emri ve ecilihi fakdurhu IL- Ve in kunte ta'lemu enne haz 'l-emre errun lf dn ve ma ve akbeti emr -ev kaale: F'-cili emr ve ecilihi fasrifhu ann vasnfn anhu-, Vakdur lye'l-hayra haysu kne. Summe raddin bih! der ve hacetinin ismini syler!" [ = Y Allah! (Hakkmda hayrlsn) bildiin iin ben Sen'den hayrlsn (bildirmem) isterim. Ve Sen'in kudretinden beni kudret-lendirmeni dilerim. Ve bunu Sen'in byk fadlmdan isterim. nk Sen'in hereye gcn yeter, benim ise gcm yetmez. Sen hereyi bilirsin, ben ise bilmem. Sen btn gaybleri en mkemmel Bilen'sin! Y Allah! u azmettiim iin benim iin dnim, yaaym ve iimin sonu hakknda bir hayr olduunu bilmekte isen- yhud: imin dnys ve hireti hakknda... der- onu benim iin takdr et! Eer bu iin benim iin, benim dnim, yaaym ve iimin akbeti hakknda bir err olduunu bilmekte isen- yhud: imin dnys ve hireti hakknda... der- bu ii benden evir, beni de bu iten evir. Ve hayr nerede ise onu benim iin takdr et. Sonra beni bu (takdr edilen) ie raz kl! der ve (bu i dedii) hacetinin ismini syler!] [76]. 49- Abdest Almak Srasnda Du Etmek Bab 76-.......Eb Ms el-E'ari (R) yle demitir: Peygamber (S) abdest suyu istedi ve o su ile abdest ald. Sonra iki elini kaldrp: "Allhumme'fir l Ubeydin Eb mirini Allhumme'c'al-hu yevme 'l-kymeti fevka kesrin min halkke mine 'n-nsi (= Y Allah! Eb mir Ubeyd kulunu mafiret eyle! Y Allah! Eb mir kulunu kyamet gnnde u yarattn insanlardan ounun stnde yksek bir makaamda kl)/" diye du etti. Du ederken (ellerini o kadar kaldrd ki) ben O'nun iki koltuunun beyazln grdm [77]. 50- nsann Yksek Bir Yere ktnda Du Etmesi Bab 77-.......Eb Ms el-E'r (R) yle demitir: Bizler Peygamber(S)'in maiyyetinde bir seferde bulunduk. Vdden yksek bir yere ktka, yksek sesle tekbr getiriyorduk. Peygamber (S): "Ey insanlar! Nefislerinize yumuak davrann (sesinizi ykseltmeyin)/ nk sizler sar ve gaibi armyorsunuz- Lkin sizler Sem' ve Basr olan Allah'a du ediyorsunuz!" buyurdu.
428 / 2483

buhari

Sonra benim yanma geldi. Ben kendi kendime "L havle vel kuvvete ill billahi (= Deiiklik ve kuvvet ancak Allah iledir)" zikrini sylyordum. Raslullah: "Y Abdallah ibne Kays! L havle vel kuvvete ill billahi zikrini syle. nk bu, cennet haznelerinden bir haznedir" buyurdu -yhud: "Sana cennet haznelerinden bir hazne olan bir kelma dellet edeyim mi? O: L havle vel kuvvete ill billahi szdr" buyurdu [78].
51- Bir Vdye ndii Zaman Du Etmek Bab

Bu konuda Cbir'in rivayet ettii hads vardr [79].

52- nsann, Bir Sefere kmak Yhud Seferden Dnmek stedii Zamanlarda Syleyecei Du Bab

Bu konuda Yahya ibnu Eb shk'm Enes'ten rivayet ettii hads vardr [80].
78-.......Bana Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) bir gazveden yhud bir haccdan yhud bir umreden dnd zaman yolda yksek bir yere ktnda kerre tekbr getirir, sonra u szleri sylerdi: "L ilahe leHlhu vahdeh erike leh, tehu'l-mulku ve lehu'l-hamdu ve huve ala kull eyn kadnn. yibne, tibne, bidne H-Rabbin hmidne. Sadaka'llh va'deh ve nasara abdeh ve hezeme*l-ahzbe vahdeh! [ = Yoktur tapacak alap'tr ancak. O birdir. O'nun orta yoktur, mlk O'nundur. Hamd O'nundur. O hereye gc yetendir. Biz ancak Rabb'imize dncleriz, O'na tevbe edicileriz, O'na ibdet edicileriz, O'na hamdedicileriz. Allah va'dinde doru km, kulu(Mu-hammed'i)na yardm etmi, btn dman topluluklarn yalnz bana bozguna uratmtr!] [81]. 53- Evlenen Kimseye Yaplacak Du Bab 79-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) Abdurrahmn ibn Avf'n zerinde (evlenenlere mahss olan) safran boyasndan yaplm gzel koku) eseri grd de: "Hlin nedir -yhud: Bu ne-?" diye sordu. Abdurrahmn: Bir ekirdek arl altn (mehr) karlnda bir kadnla evlendim, dedi. Bunun zerine Raslullah ona: "Allah (bu evlilii) sana mbarek eylesin! Bir koyun (kesmek sureti) ile olsun dn a yap!" buyurdu . 80-.......Cbir (R) yle demitir: Babam Abdullah, arkasnda yedi yhud dokuz kz brakp vefat etti. Bir mddet geince ben bir kadnla evlendim. Peygamber (S): "Evlendin rni y Cbir?" diye sordu. Ben: Evet evlendim! diye cevb verdim. O: "Bakire kz ile mi, yoksa dul ile mi evlendin?" dedi. Ben: Dul bir kadnla evlendim, dedim. Peygamber: "Kendisiyle oynaacan, seninle oynaacak- -yhud: Kendisiyle glecein, seninle glecek- bir kzla evlenseydin ya!" bu yurdu. Ben: Babam vefat etti, arkasnda yedi yhud dokuz kz brakt. Be onlarn arasna, kendileri gibi bir kz getirmekten holanmadm. B' sebeble onlann ilerini
429 / 2483

buhari

grecek bir kadnla evlendim, dedim. Raslullah: "Bareke'llhu aleyhe ( = Allah eini sana mbarek eylesin)/ diye du etti. Sufyn ibn Uyeyne ile Muhammed ibn Mslim, Amr ibn Dnr dan; o da Cbir'den rivayet ettikleri hadslerinde "Breke'llhu aleyke duasn sylemediler [82].
54- (Cinsi Mnasebet in) Eine Geldii Zaman Syleyecei Du Bab 81-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Onlarn herhangibiri (cins mnsebet yapmak iin) eine gelmek istedii zaman Bismitthi, Allhumme cennibna'-eytne ve cennibV-eytne m razakten (= Bismillhi. Y Allah, bizleri eytndan uzaklatr, eytn da bize ihsan ettiin ocuktan uzak kl) derse, u muhakkak ki, eer o kar-koca arasndaki bu cins mnsebette bir ocuk takdir olunursa, o ocua ebediyyen eytn zarar veremez [83]. 55- Peygamber(S)1n "Rabbena tin Fvd-Dny Haseneten.., " Kavli (Yn Dusi) Bab 82-.......Enes ibn Mlik (R): Peygamber(S)'in en ok okuduu du: "Allhumme, Rabbena tin fVd-dny haseneten ve fVl-hireti haseneten ve kna azbe'n-nri ( = Y Allah, ey Rabb'imiz, bize dnyda da bir gzellik ver, hirette de bir gzellik ver ve bizi ate azabndan koru)/" duas idi, demitir [84] 56- Dny Fitnesinden Allah'a Snmak Bab 83-....... Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Peygamber (S) bizlere u du kelimelerini yaz -yhud kitb- retir gibi retirdi: ' 'AMhumme, inn ezu bike mine 1-buhU ve em bike mine H-cubni. Ve ezu bike min en uredde il erzelVl-umuri. Ve ezu bike minftneti'd-dny ve azbVl-kabriV [ = Y Allah, ben cemrilikten, Sana snrm, korkaklktan da Sana snrm. mrn en ktsne (ihtiyarln bunaklk devrine) dndrlmemizden de Sana snrm. Dny fitnesinden ve kabir azabndan da Sana snrm!] [85]. 57- Duay Tekrar Tekrar Yapmak Bb 84-...... Bize Enes ibnu Iyd, Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: RasluIlah(S)'a sihir yaplmt. Hatt kendisine bz ii yapmad hlde yaptm hayl ettirilirdi. Raslullah, Rabb'ine (tekrar tekrar) du etti. Sonra bana: "(Y ie) Hissettin mi? Fetva istemekte olduun ey hakknda Allah bana fetva verip bildirmitir" buyurdu. Ben ie de: Y Raslallah! Bu nedir? diye sordu. Raslullah yle anlatt: "Bana iki adam geldi. Bunlardan biri bamn yanna, dieri de ayaklarmn yanna oturdu. Biri arkadana: Bu ztn hastal nedir? diye sordu. O da: Sihir yaplmtr, diye cevb verdi. br: Ona kim sihir yapmtr? dedi. teki: Lebd ibnu'l-A'sam! diye cevb verdi. Bu sihir ne ile yaplmtr? diye sordu. O da:
430 / 2483

buhari

Bir tarak, sa sakal tarants ve erkek hurmann kurumu iek kap ile! diye cevb verdi. Nerede yaplmtr? sorusuna da: Zervn da! diye cevb verdi." Zervn, Zurayk oullar yurdunda bir kuyudur. ie dedi ki: Raslullah bz sahbleriyle o kuyuya gitti. (Ona bakt, zerinde hurma aac vard.) Sonra dnp ie'ye geldi de: "(Y ie!) Vallahi kuyunun suyu, iinde kna bekletilmi gibi kpkrmz, kuyunun etrafndaki hurma aacnn ular eytnlarn balar gibidir!" buyurdu. ie dedi ki: Raslullah geldi de ben ie'ye o kuyunun hlinden haber verdi. Ben: (Y Raslallah!) Sen o sihri karp zseydin? dedim. "Bana gelince, Allah benim ifm vermitir. Ben o sihri karp da insanlar arasnda bir erri yaymay istemedim" buyurdu. s ibn Ynus ile el-Leys ibn Sa'd, Him'dan; o da babas Ur-ve'den; o da ie'den yaptklar rivayette u ziyde vardr: ie: Pey-gamber'e sihir yaplmt da O tekrar tekrar du etti, dedi ve hadsi evketti [86].
58- Mrikler Aleyhine Beddua Bab bn Mes'd Da: Peygamber (S)

"Y Allah, mriklere kar bana Ysuf'un zamanndaki yedi yl gibi, yedi iddet yl ile yardm et!" diye beddua etti, dedi. Ve yine bn Mes'd: (Ka'be'de namaz kld srada zerine deve son'u attklarnda namaz tamamlaynca): "Y Allah! Eb CehVi Sana havale ediyorum..." diye beddua etti, dedi. Abdullah ibn Umer de: Peygamber (S) namaz iinde kuntta: "Y Allah, fulna vefulna la'net et" diye beddua etti. Nihayet Azz ve Cell olan Allah: "(Kullardaki) iten hibirey sana id deildir. Allah ya onlarn tevbesini kabul eder, yahud kendileri zlimler olduklar iin azablandrr" (iu mrn: 128) yetini indirdi..., demitir [87].
85-.......Abdullah ibn Eb Evf (R) yle demitir: Raslullah (S) mrik ordular aleyhine yle du etti: "Allhumme, munzile'l-KitbU sera'l-hisbU EhzimVl-ahzbe eh-zimhum ve zehilhum [ = Y Allah! Ey hesab abuk grc olan (Rabb'im)! Sen (Medine nnde toplanan) u Arab kabilelerini dat, onlarn topluluklarn kr, irdelerini sars]/" [88]. 86-....... Bize Him ed-Destev, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) yats namaznn son rek'atinde ban ruk'dan kaldrp Semiallhu limen hamideh dedii zaman, kunt yapar, u duay sylerdi: "Y Allah! el-Veld ibnu'l-Velid'i kurtar. Y Allah, Seleme ibnu'l-Him' kurtar! Y Allah, (mrikler elinde) zatfve ciz grlen dier m'min-leri de kurtar! Y Allah, Mudar (mrikleri) zerine baskn iddetlendir. Y Allah, iinde bulunduklar bu yllar onlara Ysuf Peygam-ber'in ktlk yllarna benzet!" [89] 87-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) (Munzir ibn Amr'n bakanl
431 / 2483

buhari

altnda) kendilerine Kurr denilen (krk y-hud yetmi kiilik) bir birlii Necd halknn istei zerine, onlara dni retmek zere gndermiti. Bunlar Mane Kuyusu banda pusuya drlp ldrldler. Ben Peygamber'in onlarn ldrlmelerine zld kadar hibireye zldn grmedim. Peygamber, sabah namaznda bir ay kunt yapt da; "Usayya kabilesi Allah'a ve Rasl'ne s oldular!" buyururdu [90].
88-.......ie (R) yle demitir: Yahudiler Peygamber (S) zerine selm verirler de "es-Smu aleykum ( = lm zerinize)" derlerdi. (Ben) ie onlarn bu szlerini farkedip anlad da: AleykumuVsmu ve'l-la'netu( = lm ve la'net sizin zerinize olsun)! dedi. Bunun zerine Peygamber: "Yava ol y ie! Muhakkak ki Allah hereyde yumuak muamele etmeyi sever!" buyurdu. ie: Ey Allah'n Peygamberi! Onlarn sylemekte olduklar sz iitmedin mi? dedi. Peygamber: "Sen de benim bu sz onlara reddettiimi iitmedin mi? Ben onlara: Ve aleykum (-Sizin zerinize de)! eklinde sylyordum" buyurdu [91]. 89-....... Bize Al ibn Eb Tlib (R) tahds edip yle dedi: Biz Hendek harbi gnnde Peygamber(S)'in beraberinde bulunduk. O: "Allah bu mriklerin kabirlerine ve evlerine ate doldursun! nk onlar bizi t gne batncaya kadar orta namazn klmaktan alkoydular; orta namaz ikindi namazdr" buyurdu [92]. 59- Mrikler Lehine Du Bab 90-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: et-Tufeyl ibnu Amr ed-Devs, Raslullah(S)'n huzuruna geldi de: Y Raslallah! Devs kabilesi halk Allah'a s oldular ve slm' kabulden ekindiler! Bu sebeble Sen onlarn aleyhine du et! dedi. Onun bu sz zerine oradaki insanlar Raslullah'n Devs ka-blesi halk aleyhine du edeceini sandlar. Raslullah ise: "Y Allah! Devs halkna hidyet eyle de onlar slm topluluumuza getir!" diye du etti [93]. 60- Peygamberdin "Allhumme'fir L M Kaddemtu Ve Ahhartu" Duas Bab 91-.......Bize u'be, Eb shk'tan; o daEb Burde'den; o da babas Eb Ms el-E'ar(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) u du ile du ederdi: ' 'Rabbifir l hatet ve cehli ve israf f emri kullih ve m ente aHemu bihi minni. Allhumme*fir lhatyye ve amdi ve cehli ve hezl ve kullu zlike ind! A llhumme 'fir l m kaddemtu ve m ah-hartu ve m esrertu ve m a'Ientu. EnteH-Mukaddimu ve enteH-Muahhru. Ve ente al klli ey'in kadrun! ( = Ey Rabb'im! Benim gnhm, bilgisizliimi, her iimde israfm ve benden daha iyi bilmekte olduun kusurlarm mafiret eyle! Y Allah! Benim hatlarm, kasdmla ve bilgisizliimle ilediklerimi, akalarm mafiret eyle! Bunlarn hepsi bende vardr. Y Allah! Evvelden yaptm, sonradan yapacam; gizlediim, aa kardm btn gnhlarm Sen mafiret eyle! ne geiren ancak Sen'sin, sonraya brakan da ancak Sen'sin. Sen hereye gc
432 / 2483

buhari

yetensin!)" Ubeydullah ibnu Muz yle dedi: Ve bize u'be, Eb shk'tan; o da Eb Burde'den; o da babas Eb Musa'dan; o da Peygam-ber(S)'den bunun benzeri olan hadsi tahds etti.
92-.......Bize Eb shk, Eb Bekr ibnu Eb Musa'dan ve Eb Burde'den; sanrm ki, o da babas Eb Ms el-E'ar(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle du ederdi: "Allhumme'fir l hatet ve cehli ve isrfi f emri ve m ente aHemu bih minnt Allhumme 'fir l hezl ve cidd ve hatye ve amd ve kullu zlike ind!" ( = Y Allah! Benim gnhm, bilgisizliimi, isimdeki israfm ve benden daha iyi bilmekte olduun btn kusurlarm mafiret eyle! Y Allah! Benim latifemi, cidd hlimi, hatm ve dileyerek ilediim gnhm mafiret eyle! 'tirf ederim ki, bu kusurlarn hepsi bende vardr!) [94] 61- Peygamber(S)'n: "Bizim Yahudiler Hakkndaki Duamz Kabul Olunur, Onlarn Bizim Hakkmzdaki Dualar Kabul Olunmaz" Kavli Bab 93-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Eb'I-Kaasm (S): "Cumua (gnnde yle bir saat vardr ki, herhangibir mslmn dikeip namaz klar olduu hlde Allah'tan bir hayr isler ve bu istemesini o saate denk getirirse, Allah ona dilediini muhakkak verir" buyurdu ve o saatin ksa olduunu anlatmak iin eliyle iaret etti. Biz: Peygamber bu iaretiyle o saatin azln gsteriyor, dedik. 62- Cumua Gn cabet md Edilen Saatte Du Etmek Bab 94-....... Bize Eyyb, bnu Eb Muleyke'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: Yahudiler Peygamber(S)'e geldiler ve ("lm zerine olsun" demek olan) "es-Smu aleyke" dediler. Peygamber de: "Ve aleykum ( = Sizin zerinize de olsun)/" dedi. ie de: es-Smu aleykum ve laanekumu'llhu ve gadbe aleykum ( = lm sizin zerinize olsun, Allah size la'net etsin ve gadab eylesin)! dedi. Bunun zerine Raslullah: "Yava ol y ie! Rfk ile, yumuaklkla muamele etmen lzmdr. Ben seni katlktan, sertlikten sakndrrm -yhud: irkin szden sakndrrm-!" buyurdu. ie: Onlarn syledikleri sz iitmedin mi? dedi. Raslullah: "Sen de benim sylediimi iitmedin mi? Ben (sylediklerini) onlara reddettim. Benim onlar hakkndaki duam kabul olunur. Fakat onlarn benim hakkmdaki dilekleri kabul olunmaz" buyurdu [95]. 63- (Du Sonunda) "mn" Demek Bab 95-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bu hadsi bize ez-Zuhr, Sad ibnu'IMseyyeb'den; o da Eb Hurey-re(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Okuyucu, yn Fatiha okuyan kimse 'mn1 dedii zaman sizde 'mn* deyiniz* nk melekler de 'mn' derler. Her kimin 'mn' demesi meleklerin 'mn' demesine uyarsa, gemi gnhlar mafiret olunur" . 64- "L lahe lle'llh" Demenin Fazileti Bab
433 / 2483

buhari

96- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Sumeyy'den; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti ki, Ra-slullah (S) yle buyurmutur: "Her kim gnde yz kerre *L ilahe ille Hlhu vahdeh l erike leh lehu 'l-mulku ve lehu 1hamdu ve huve ala kull ey Hn kadr (= Bir tek Allah'tan baka hibir ilh yoktur. O'nun hibir orta yoktur. Mlk O'nundur. Hamd O'na mahsstur. Hereye kudreti yeten O'dur)' tehllini sylerse, bu onun lehine on kleyi hrriyete kavuturmaya denk sevb olur ve onun lehine yz hasene yazlr, ondan yz seyyie de silinir. Ve bu, o kimse iin bu gnnde t akama girinceye kadar eytndan da bir snma olur. Hikimse onun yaptndan daha faziletlisini yapm olmaz, ancak onunkinden daha ok alm olan adam mstesnadr" [96]. 97- Bize Abdullah ibnu Muhammed tahds etti. Bize Abdulme-lik ibnu Amr tahds etti. Bize Amr ibnu Eb Zaide, Eb shk'tan tahds etti ki, Amr ibnu Meymn: "Her kim gnde on kerre 'L ilahe ille'llhu...' tehllini okursa, smail Peygamber neslinden on esr zdlam gibi sevaba hakk kazanr" diye sylemitir. Amr ibnu Eb Zaide yle dedi: Ve bize Abdullah ibnu Ebi's-Sefer, e-a'b'den; o da er-Rab' ibnu Hseyin'den bunun benzerini tahds etti. Ben, er-Rab'e: Sen bunu kimden iittin? diye sordum. O: Amr ibnu Meymn'dan, dedi. Akabinde Amr ibnu Meymn'a geldim ve ona: Sen bunu kimden iittin? diye sordum. O: bnu Eb Leyl'dan, dedi. Akabinde bnu Eb Leyl'ya geldim ve ona: Sen bunu kimden iittin? diye sordum. O: Eb Eyyb el-Ensr (R)'den iittim, o bunu Peygamber(S)'den tahds ediyordu, dedi. Ve brhm ibn Ysuf da babas Ysuf ibn shk'tan; o da dedesi Eb shk Amr'dan syledi ki, o yle demitir: Bana Amr ibnu Meymn, Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan; o da Eb Eyyb(R)'dan, Peygamber'in bu hadsini tahds etti. Eb Abdillh el-Buhr: Sahh olan, Amr'n, Peygamber(S)'den olan szdr, dedi. Ve (Buhr'nin eyhi) Ms ibnu sml yle dedi: Bize Vuheyb, Dvd ibnu Eb Hind'den; o da mir e-a'b'den; o da Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan; o da Eb Eyyb(R)'dan; o da Peygamber^)'den tahds etti. Ve sml ibnu Eb Hlid, e-a'b'den; o da er-Rab'den onun szn syledi. Ve dem ibnu Eb Iys yle dedi: Bize u'be tahds etti.Bize Abdulmelik ibnu Meysere tahds etti. Ben Hill ibn Yesf'tan iittim; o da er-Rab* ibn Huseym'den ve Amr ibnu Meymn'dan; onlar da Abdullah ibnu Mes'd(R)'dan, Peygamber'in bu szn sylediler. Ve el-A'me ile Husayn; bunlarn ikisi de Hill ibn Yesf'tan; o da er-Rab'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan O'nun kavlini sylediler. Ve bu hadsi Eb Muhammed el-Hadram de Eb Eyyb(R)'dan; o da Peygamber(S)'den: "Bu tehlli syleyen, sml evldndan on kle zd eden kimse gibi olur" hadsini rivayet etti " [97]. 65- "Subhnallah" Demenin Fazileti Bab 98-Bize Abdullah ibnu Mesleme, Mlik'ten; o da Sumeyy'den; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslul-lah (S): "Her kim gnde yz kerre 'Subhnallahi ve bihamdihi (= Allah' tesbh ve hamdederim)' derse, o kimsenin (Allah hakk olan) gnhlar -deniz kp kadar ok olsa bile- kendisinden indirilip affedilir" buyurmutur [98].
434 / 2483

buhari

99-.......Bize bnu Fudayl, Umreibnu'l-Ka'kaa'dan; o da Eb Zur'a'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti. Raslullah (S) yle buyurmutur: "Subhnallahi ve bi-hamdihi, SubhnallhVl-azm (= Allah^a hamdederek tesbh ederim, ve yine byk olan Allah' tekrar tekrar tesbh ederim), dile hafif, mizanda ar, Rahman 'a sevgili iki kelimedir" [99]. 66- Azz Ve Cell Olan Allah' Anmann Fadl Bab 100-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Peygamber (S): "Rabb'ini zikreden kimse ile zikretmeyen kimsenin benzeri, diri ile l gibidir" buyurdu [100]. 101-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah'n bir snf melekleri vardr ki, bunlar yollarda, sokaklarda dolarlar, zikir ehlini ararlar. Onlar (Azz ve Cell olan) Allah' anan bir cemat bulunca birbirlerine: Aradnza geliniz, diye seslenirler. Bunun zerine melekler zikir ehlini dny semsna kadar ka-natlaryle tavaf edip etrafn kuatrlar. Rabb'leri onlar pek iyi bildii hlde, meleklere: Kullarm ne sylyorlar? diye sorar. Onlar da: CSubhnallah' diyerek) Sen 'i tesbh ediyorlar, ('Allhu Ekber* diyerek) Sen 'i tekbr ediyorlar, ('el-Hamdu lhi' diyerek) Sen 7 hamd ve sena ediyorlar! suretinde cevb verirler. Sonra Allah: Bu kullarm Beni grrler mi ki? diye sorar. Melekler: Hayr, vallahi onlar Sen'i grmezler! derler. Allah: O kullarm ya Beni grseler nasl olurlar? buyurur. Melekler: Onlar Sen 'i grseler, Sana ibdet ve ubudiyetleri daha iddetli; temcd ve tahmdleri daha etin; tebihleri daha ok olur! derler. Yce Allah: Benden ne diliyorlar? diye sorar. Melekler: Cennet istiyorlar! diye cevb verirler. Yce Allah: Onlar cenneti grmler mi? Hayr, vallahi onlar cenneti grmemilerdir! Ya onlar cenneti grselerdi? Eer grselerdi cennete kar hevesleri daha ok, talebleri daha iddetli, rabetleri daha byk olurdu. Allah: O kullarm neden istize ederler? Melekler: Cehennem ateinden! Cehennemi grdler mi? Hayr, vallahi onu grmediler. Ya grselerdi nasl olurlard? Ondan daha ok kanrlard, korkular daha ok olurdu. Bunun zerine Yce Allah, meleklere: Ey melekler, ben sizleri hid yapyorum ki, ben bu zikreden kullarm mafiret ettim! buyurur. Meleklerden birisi:
435 / 2483

buhari

O zikredenlerin arasnda fulan kii var ki, o zikredenlerden deildir, bir haceti iin gelmi oturmutu! der. Yce Allah: O mecliste oturanlar yle keml sahibi kimselerdir ki, onlarla birlikte oturanlar ak olamaz! cevbn verir." Bu hadsi u'be, el-A'me'ten, Peygamber'e ykseltmeyerek rivayet etti. Keza bu hadsi Sheyl, babas Eb Salih es-Semmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygamber (S)'den olmak zere rivayet etmitir [101].
67- "L Havle Vel Kuvvete ll Billahi' Kavli(Nin Fazleti) Bab 102-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Peygamber (S) bir da yolunda yhud bir tepede yol alp yrd. Eb Ms dedi ki: Raslullah (S) katrnn zerinde yol alyordu: "Sizler sar ve gaibi armyorsunuz!" buyurdu. "La ilahe illellhu vallhu ekber {= Hibir ilh yok, ancak Allah vardr. Allah en byktr)/" tehll ve tekbrini syledi. Eb Ms dedi ki: Raslullah (S) katrnn zerinde yol alyordu: "Sizler sar ve gaibi armyorsunuz!" buyurdu. Sonra da: "Y Eb Ms -yhud: Y Abdallah-! Ben sana cennet haznesinden bir kelimeye dellet edeyim mi?" diye sordu. Ben: Evet (dellet buyur), dedim. Raslullah: "Z, havle vel kuvvete ill billahi (= Tahavvl ve kuvvet ancak Allah iledir)/" buyurdu [102]. 68- Bb:

"Aztz ve Cell olan Allah'n, bir hri olarak yz ismi vardr".

103-.......Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Biz bu hadsi Ebu'z-Zind'dan; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygam-ber(S)'den rivayet olarak ezberledik. Peygamber (S): "Allah 'in doksandokuz, yn bir mstesna olmak zere yz ismi vardr. Bunlar ezber eden herbir kii muhakkak cennete girer. Yce Allah tek'tir, tek olan sever" buyurmutur [103]. 69- (Usandrmamak in) Zaman Zaman Va'z Ve Ders Yapmak Bab 104-.......Bize akk tahds edip yle dedi: Biz Abdullah ibn Mes'd'u bekleyip duruyorduk. Bu srada Yezd ibn Muviye el-Abs yanmza ikageldi. Biz ona: (Y Yezd!) Ders meclisi yapmaz msn? dedik. O: Hayr, lkin ben bn Mes'd'un evine girer ve sahibiniz Abdullah ibn Mes'd'u size karrm. Eer onu karamaz isem, ben gelir sizin iin ders meclisine otururum, dedi. Mteakiben Abdullah ibn Mes'd, Yezd'in elinden tutarak evinden dar kt, gelip bizim yanmzda dikeldi ve yle dedi: Dikkat edin! Sizin benden (sk sk) ders isteme durumunda olduunuz bana haber verildi. Fakat gerek udur: Beni sizin yannza va'z ve ders iin kmaktan men' eden ey,
436 / 2483

buhari

Raslullah(S)'n va'z ve ders hususunda bize bkknlk gelmesini istemedii iin hlimize bakp kollar ve ona gre bz gnlerde va'z eder olmasdr, dedi [104].
Bu Kitab, Kur'n'dan Bz Du Metinleriyle Bitirelim

En gzel, en vecz, en cmial dualar Kur'n- Kerm'dedir. Bunlarn bir ksm peygamberlerin ve iyi kullarn dualardr. Muham-med mmeti'nin bunlarla du etmeleri iin, bunlar Kur'n- Kerm'de tescil edilmilerdir. Bunlar deta Yce Allah'a bir dileke rnekleridirler. Peygamber ekseriya bunlarla du ederdi. Bunlarn dnda Peygamberin de mmetine rettii yine vecz, ksa, zl bz dualar da vardr. te bu iki grup dualar, yn Kur'n'daki dualarla Peygamberin dualar, kendileriyle du edilmeye en lyk du metinleridir. Bunlarn dnda daha sonraki devirlerde dzlp gelitirilen, tekrarlar, lzumsuz szlerle doldurulmu uzun du metinlerine i'tibr edilmemelidir. Kur'n'daki du metinlerinden bzlarn burada ma'nlaryle birlikte verelim: a. Fatiha Sresi: Dnyda baka hibir dnde ei ve benzeri olmayan en cmial duadr. Ondan sonra: "Rabbena l tuhzn in nesn ev ahta'n, Rabbena ve l tahmil aleyn sran kem hameltehu alellezne min kablin, Rabbena vel tuhammiln m l takate leh bihi va'/ ann vafir en ve'r-hamn ente mevln fensum ale'l-kavmi'l-kfirin" (Ey Rabb'imiz, unuttuk yhud yanildysak bizi tutup sorguya ekme. Ey Rabb'imiz! Bizden evvelkilere yklediin gibi, stmze ar yk ykleme. Ey Rabb'imiz! Takat getiremiyeceimizi bize tatma. Bizden (gnhlar) sil, bala, bize mafiret et, bize merhamet eyle. Sen Mevl'mzsm. Artk kfirler gruhuna kar da bize yardm et)" (el-Bakara: 286). c. Her zaman ve her vesle ile okunacak du: el-bakara: 201. d. Baar duas: ' 'Rabbena tin min ledunke rahmeten ve heyyVien min em-rina rseden (= Ey Rabb'imiz, bize tarafndan bir rahmet ver ve iimizden bizim iin bir baar hazrla)" (ei-Kehf: o). e. brahim'in duas: "Rabbi'c'aln mukme's-salti ve min zurriyeti, Rabbena ve tekabbeH-du. Rabbena'fr l velivideyye ve iil-m 'minine yev-me yekmu'l-hisbi (= Ey Rabb'im, beni doru namaz klmakta sabit tut. Zrriyetimden de (byle namaz klanlar yarat)! Ey Rabb'imiz, duamz kabul eyle! Hesb ayaa kalkaca gn beni, ana-babam ve btn m'minleri mafiret eyle)" (ibrahim: 4041). f. Her hareket ve sknda, her gidi-gelite, her giri-kta okunacak du: "Rabbiedhilnmudhalesdkn veahricnmuhracasdkn. Ve*-c'allmin ledunkesultanen nasra (= Rabb'im, beni sdk girdiri-iyle girdir, sdk ve selmet kar ile kar ve tarafndan bana hakkyle yardm edici bir kudret ver)" (ei-isr: 80). g. Hitabet, konuma, ders, imtihan duas: "RabbVrahl sadr ve yessirlt emr vahlul ukdeten min lisn yefleh kavl(= Rabb'im, benim gsme genilik ver, iimi benim iin kolaylatr, dilimden dm z ki szm iyi anlasn lar)" (Th: 25-28). h. Dim okunacak du: "Rabbena 'fr len zunben ve srfen ff emrin ve sebbit akdmen vensurn ate'l-kavmi'lkfrin {Ey Rabb'imiz, bizim gnhlarmz ve iimizde israfmz mafiret eyle. Ayaklarmz sabit kl. Kfirler gruhuna kar bizlere yardm et)" (iu imrn: 147). k. Diriler ve ller iin du: ' 'Rabbena 'fir len ve U ihvmnellezne sebekn bil-mni ve l tec 'alf kulbin glen Hllezne men. Rabbena inneke Rafun Rahmun(= Ey Rabb'imiz, bizi ve mn ile daha nden
437 / 2483

buhari

bizi gemi olan (dn) kardelerimizi mafiret eyle! mn etmi olanlar iin kalblerimizde bir kn brakma. Ey Rabb'imiz, bhesiz ki, Sen ok efkatlisin, ok merhametlisin)" (d-Har: 10). 1. Duay bitiri szleri: "Subhne Rabbike Rabbi'l-izzeti amma yesfn. Ve Selmun ale'l-murselin ve'l-hamdu lillhi Rabbi'l-lemin ( = Galebe sahibi olan Rabb'in onlarn isnd etmekte olduklar vasflardan mnezzehtir. Gnderilen btn peygamberlere Selm ve lemlerin Rabbi olan Allah'a hamd olsun)" (es-Sfft: 180-182). Bunlardan baka, eitli vesilelerle okunacak daha pekok dualar vardr. Duann lzumuna dell olan bz yetleri de iaretle yetinelim: el-A'rf: 55-56, 180; el-Mu'min: 7-9, 60. "El bi-zikri'lthi tatmainnu'I-kulbu" (= Haberiniz olsun ki, kalbler ancak Allah' anmakla huzura kavuur" (er-Ra'd: 28). Ahmed el-Kastalln bu Du Kilb erhini 914 hicret yl, 28 Cumda'l-hire aramba gn yats namazndan sonra bitirdiini yazmtr. Bu niz Mehmed Sofuoglu da bunun tercmesini Allah'n yardm ve muvaffak klmasyla 23 Mart 1984/20 Cumda'l-hire cumua namazndan sonra bitirmi bulunuyorum. Yce Allah tamamlamay myesser eylesin! mn!

[1] Hem du, hem ibdet zikredilmi olduu iin, ya du ibdet ile yhud da ibdet du ile tefsir edilmek gerektiinden, mfessirler ki vecih beyn etmilerdir: Birincisi Kufn'm birok yerinde olduu zere, du ibdet ma'nsna olarak: Bana ibdet ve kulluk edin ki, size sevb ve mkfat vereyim demek olur. bn Abbs, Dahhk ve Muchid'den rivayet edilen bu tefsire gre, fiil taleb de art edilmi demektir. Bu surette u ta'll bu ma'nya mutabk olur: "Zr benim ibdetimden kibirlenenler, yn bana ibdet etmek istemeyenler muhakkak yarn hor ve hakr olarak cehenneme gireceklerdir", ikincisi, "Udnestecib lekum" demek "steyin benden vereyim size" demektir ki, Sudd'den rivayet edilen ve ilk bakta anlalan da budur. Fakat buna gre de ibdet, du ile tefsr edilmek it-zm gelecektir. Bunu byle iki vecihli olarak ifdenin nktesi, ibdetin du, duann da ibdet ile telzmn ifde iindir: Bir taraftan du, ibdetin ilii mesabesinde olduu gibi, ibdet de duann kabul artlarndandr. Bu du emri, ok ehemmiyetli ve dikkate ayandr. Burada evvel insann cz' irdesinin bir tahkiki ile cebrin reddi vardr. Gerek ibdet ma'nsma olsun, gerek sde du olsun, ikisini de istemek emredilmi ve Allah'n isticbesi iin kulun istemesi art klnmtr. Hem yle art klnmtr ki, artn yokluundan merutun yokluu lzm geleceinden, terkine "Cehenneme girecekleredir vadi terettb ettirilmitir. u hlde emir, vucb iindir. Her duann kabul edilip edilmemesi hususuna gelince "Hayr (putlarnz deil) ancak O'nu arrsnz. O da kendisini ardnz herhangi bireyi dilerse aar ve siz e tutmakta olduunuz eyleri unutursunuz" (el-En'm: 41)yetinden anlaldna gre, ma'siyet ile kaytldr. Yn buradan anlalan kazyye artyye-i klliye deil, mhmeledir. "Kim ululanmak hevesine derse bilsin ki, btn ululuk Allah 'indir. Gzel kelimeler ancak O'na ykselir. Onu da iyi amel ykseltir... " (Ftr: 10) ye-tince, bz artlan kabul ile de artlanmtr. Onun iin burada ibdet ile yanyana olarak zikredilmitir... (Hakk Dni, VI, 41764177). [2] Eb Zerr nshasnda bunun ba tarafnda tenvnli "Bb" sz vardr. [3] Peygamberlerin yaptklar dualar umumiyetle kabul olunmalar md edilmekle beraber, kesin deildir. Ancak kesinlikle kabul olunmaya lyk birer du hususiyetleri vardr. Nitekim
438 / 2483

buhari

birok peygamberlerin kabul edilmi ve Kur'n- Ke-rm'de tescil edilmi olan dualar vardr: dem Peygamber'in tevbe duas, Nh Peygamber'in kavminin helaki hakkndaki duas, Ms Peygamber'in Fir'avn'n helaki iin yapt duas, s Peygamber'in Mide duas bunlardandr; bunlar kesinlikle kabul edilmi dualardr. Bu hadslerde Peygamberimiz, kabul olunaca kesin olan duasn hirette mmetine efaat iin ayrdn haber vermitir. [4] Buhr bu bal, gelecek hadsteki "Seyyidu'l-istifr" ta'brinden almtr ki, du ve istifarn ulusu, ba demektir. Bir kavmin ba, o milletin ihtiy ve snmada merci'i olduu gibi, tevbe ve istifar ma'nsmm her cihetini toplayan bu duaya da "Seyyidu'l-istifr" unvan verilmitir. [5] Buhr balktan sonra istifarn ehemmiyetini gsteren bu yetleri getirdi. Bu yetlerde istifarn yksek fazileti tebl buyurulmutur. Bilhassa Nh S'j'-esi'-ndeki yette istifarn hereyin meydana gelmesine vesle olduu bildirilmitir. Yamur Dus'nda istifar, bundan dolay meru' olmutur. a'b'nin rivayetine gre Umer (R) bir gn yamur duasna km, mtemadiyen istifar etmitir. Sebebi sorulduu zaman bu yetleri okumutur. Hasen elBasr'den yle rivayet edilmitir: Bir adam ktlktan ona ikyet etmiti. stifar etmesini tav siye etti. Dier biri fakirlikten ikyet etmiti. Ona da istifar tavsiyesinde bulundu. Baka biri geldi, zrriyetinin azlndan ikyet etti. Ona ve topran az mahsl verdiini anlatan dier birine de ayn sz syledi. Rubeyy' ibn Sabh dedi ki: Sana muhtelif adamlar gelip eitli ikyetlerde bulundular. Sen hepsine ayn d verdin. Bunun zerine Hasen, bu yetleri okudu (Medrik, Hzin). [6] Buhr Nh Peygamber'in isyanc kavmine dnden sonra, Muhammed mmeti'nin dua ve istifar hakkndaki taatli hllerini tasvir eden bu yeti getirmitir. [7] Hadsteki du, bata da belirtildii gibi, btn tevbe ve dualar toplayc mhiyette olduu iin, bu Seyyidu'l-istifr ismiyle isimlendirilmitir. Hadsin rvsi eddd ibn Evs, Peygamber'in iri Hassan ibn Sbit'in kardei oludur. ed-dd'm Buhr'de bu hadsten baka rivayeti yoktur. rih bn Battal: Duann "Sana verdiim ahd ve va'd zere sabitim" fkrasndaki "Ahd ve va'd", ezelde, ruhlar leminde, Allah'n "Elest bi-Rabbikum = Ben sizin Rabb'iniz deil miyim?" (elA'rf: 172) suline, insan tirn sli zerrelerin: "Evet Rabb'imizsin" diye Allah'n Rabb'lm ikrar ve tasdik etmeleridir, demitir. [8] Hads, Peygamber'in gnde yetmiten fazla tevbe ettiini aklamaktadr. Peygamber gnh ilemekten korunmu olduu hlde, bu kadar tevbe etmesi, tevbe ve istifarn ibdet olmasndan, ubudiyeti izhr ve Rubbiyetin keremine htiytan yhud da mmetine retmek iindir. [9] Tevbe, irkinliinden dolay gnh terk, kendisinden meydana gelenlere pimanlk ve onlara bir daha dnmemeye kesin karar ve iyi amellerle onlar mm-kin olduu kadar telfiye almaktr. Tevb ve Tevbe, mn makaamlarnm evveli, hakk yolculuunun balangc, vuslat kapsnn anahtardr. Lgatte ruc' demek olan Tevbe, er'an da kabahatten kabhet olduu iin pimanlk duyarak vazgemektir... Nash tevbe: ok iyi nashat edici tevbe demek olur... Al(R)'ye "Tevbe"yi sordular; o yle dedi: O, alt eyle gerekleir: Gemi gnhlara kar pimanlk, terkedilmi farzlar demek, kul hakkn ed, hasmlarla hallamak, bir daha gnha dnmemek, nefsini ma'siyet inde terbiye ettiin gibi Allah'a tat ve terbiye etmek. Keaf unu ilve etti: Nefsine ma'siyetlerin lezzetini taddrdn gibi, tatlerin de acln taddrmak (Beydf, eyhzde).
439 / 2483

buhari

[10] Allah'a ferah isnad, mecaz bir ta'brdir. Allah'n rzsndan kinayedir. Allah'n rzsn te'kd ve tahakkukunu daha bel ifde iin mecaz bir uslb ile sylenmitir. Abdullah ibn Mes'd, slm ilimlerinin her dalnda sahbler arasnda en yksek derecede olmakla beraber, hitabette de ok kuvvetli idi. Bu kudretin bir rnei bu hadsi en bel bir usibla rivayetinde grlr. O, hadsin gerek kendisinden olarak bildirdii, gerek Peygamber'den rivayet ettii ksmlar birer m-rekkeb tebih hlinde sylemitir. Br kerresinde Peygamber ksa bir hutbe yapm, sonra Eb Bekr'e de bir hutbe yapmasn emretmi, o da Peygamber'inkinden ksa bir hutbe sylemiti. Sonra Umer'e ve bz shblere de ayn ekilde ksa hutbeler yapmalarn emretmi, onlar da ksa hutbeler yapmlard. En sonra Abdullah ibn Mes'd'a emretmi, o da: Allah'a hamd ve sena ettikten sonra: Ey nsanlar! Allah Rabb'i-mizdir, slm da dnimizdir. -Eliyle Peygamberi iaret ederek:- u zt da Peygamberimizdir! demitir. Bunun zerine Peygamber: "mm Abd olu isabet etti. bnu mmi Abd doru syledi" diye takdr etmitir (Tezkirem'l-Huffz). [11] Buhr'nin maksad, hadsin eitli yollardan geliini orataya koymak ve sened-lerdeki bz farkllklar belirtmektir. Allah ondan raz olsun! [12] el-Kirmn el-Kevkib'dc yle dedi: Bu hadsin Dualar Kitab ile ilgisi nedir? dedi de, buna: Dier hadslerden Peygamber'in yatarken dua etmek detinde oiduu biliniyor, diye cevb verdi. Fethu'I-Brfd bn Hacer: Musannif bu bbla bundan sonraki bab, onlardan sonra uyku srasnda sylenecek szlere bir hazrlk olmak zere zikretmitir, dedi (Kastalln). [13] Hadsin bu fkrasndan Peygamber'in mmetine rettii du lafzlarnda hibir deiiklik yaplmadan aynen muhafaza edilip, ylece okunmalar gerei anlalmaktadr. nk burada "Rasl" ve "Nebi" kelimelerinin birbiriyle deitirilmesi ve birinin dieri yerine konulmas aka reddedilmi, bunlarn retildikleri gibi, deitirilmeksizin okunmalar Peygamber tarafndan te'mn ve tenbh edilmitir. [14] Buradaki ldrmekten murd, uykudur. Uyku hli hadste uurun gitmesi al-kasiyle lme benzetilmitir. Nitekim "Uyku lmn kardeidir" sz mesel olmutur. ez-Zumer: 42. yetinde de uyku lme benzetilmitir: en-Nur'a gelince, o kyamet gnnde ba's iin dirilmektir, el-nr da diriltmek, fkarmak, yaymak ma'nlarma olur. Kur'n'da "Neeze" kknden "Nunizuh" lafz da gelmitir: "Kemiklere de bak, onlar nasl birletirip yerli yerine koyuyoruz. Sonra da onlara et giydiriyoruz" (el-Bakara: 259). [15] Bundan nceki Huzeyfe hadsi ile bu el-Ber ibn zib hadsleri, insann yataa girip yataca zaman syleyecei dulan bildirmi, hatt kalkarken syleyecei duay da retmitir. el-Ber hadsini burada iki ayr senedle getirmi, fark, sdece birincisinde "Bir adama emretti"; ikincisinde "Bir adama tavsiye etti" ifdesinden ibarettir. Duann tercemesi daha nce verildii iin tekrar yazlmad. [16] Uzanp uyuduktan sonra abdesl almadan namaz klabilmek, Peygamberlik hussiyetlerindendir. nk peygamberler uykularnda da vahy alr ve bunu ezberlemek iin gzleri uyua da kalbleri uyumaz, dima uyank kalr. [17] Bu hadsi Mslim de Namaz Kitb'nda getirmitir. [18] Bunun da bir rivayeti Namaz Kitb'nm sonunda, "Geceleyin teheccd namaz klmak bbf'nda gemiti. Peygamber bi-cmle ma'siyetlerden ve gnhlardan pk ve uzak olduu hlde bu dualarnda gnhlarndan mafiret istemesi, ubdiyyette keml gstermek ve mmete Rabb'Ierine kar ne yolda zll ve fakirlik arzedileceini retmek iindir.
440 / 2483

buhari

[19] Hadsin birer rivayeti Bete bir Kitab, "Bete birin Raslullah'm nevbet nev-bet meydana gelen mme harcamalar iin olduuna dell bb"nda ve "Al'nin fadl bb"nda gemiti. bn Teymiyye yle demitir: Her kim uyku uyuyaca srada hadste bildirilen zikre devam ederse, ona meakkat ve yorgunluk arz olmaz. nk Ftma ok almaktan meydana gelen yorgunluundan ikyet etmiti de, Raslullah ona bu yolda zikre devam etmesini tavsiye etmiti. [20] Bunun bir rivayeti Kur'n'm Faziletleri Kitb'nda gemiti. [21] Bunu Mslim de Dualar Kitb'nda getirmitir. [22] Nuz Hadsi diye mehur olan ve mtebih bulunan bu hadsin bir rivayeti, Teheccd Namaz bb'nda gemi, inallah Tevhd Kitb'nda da gelecektir. Bu hads yirmi kadar sahbden Alt Kitb'da ve dier Sahth, Snen, Msned ve Mu'cem kitblannda rivayet edilmitir... Nuzl, ntikaal, i'Im, kavi, ikbl, tevecch, bir hkmn kmas ma'nla-rna kullanlr... Burada Allah'n geceleyin namaz klp du edenlere rahmetle, dileklerini vermekle ve mafiret etmek suretiyle tevecch etmesidir, denilebilir... [23] Bu iki lafzla gelen du, cevmi'u'l-kelim olan szlerdendir. Bu iki kelime birok ma'nya geliyor: "Hubus", eytnlarn erkekleri, "Habis" de diileridir, demilerdir. Keza "Habis", mutlak olarak eytnlar, ma'siyetler, kt fuller, dk hasletler; "Hubus" da kfr, fucr, isyan ve mutlak err ma'niarna gelir. Bunun bir rivayeti Abdest Alma Kitb'nda gemiti. [24] Bunun bir rivayeti, yaknda "stifarn efdali bb"nda da gemiti. [25] Bunlarn birer rivayeti yaknda da gemiti. [26] Namaz Kitb'nda verilen aklamaya gre, teehhdden sonra ve selmdan ev vel demektir. Balk da "F's-salt = Namazda" demekle vaka namazn hangi rknnde bu duann okunaca kat' olarak bilinemezse de duann yeri namazn sonunda, teehhdden sonra ve selmdan evvel olmak lzm gelecei akl karinelerden mada bz haberler ile de sabit oluyor. Nitekim bn Mes'd'dan gelen teehhd hadsinin sonunda "Sonra di/edii duay seer" Duyurulmutur. "Gnhlar ancak Sen mafiret edersin " demek, mafireti ekmek olduu gibi, ilh vahdniyyeti de ikrardr. "Mafiretten "in nekre olmas, mafiretin byklne, knhn idrk mmkin olmayacak kadar azametine dellet ettii gibi, "Min indifce" de mafiretin azametini daha ziyde artrr. Zr Allah Tal tarafndan olan ey, vasfn ihata edemeyecei byk birey olmak lzm gelir... Kul byle sylemekle "Y Rabb, amelimle ehliyet kazanmam olduum hlde kendiliinden bana mafiret bala" demi gibi olur. Taleb, niyaz ve rahmetle ikml ediliyor. Ve du, Allah'n Gafriyet ve Rahmiyet'ine iltica ile sona erdirmiyor. Bu duann da cevmi'u'I-kelimden olduuna bhe yoktur. Zr abd, byk ve ok zulm sahibi olmak gibi taksirinin kemlini i'tirf etmekle beraber, mafiret ve rahmetten ibaret olan in'mm gayesini de taleb ediyor. Mafiret, cehennem ateinden uzak braklmak; Rahmet de cennete girdirilerek Kerm Rabb'e nazardan nasbli klnmaktr. Ne sadet, ne byk zafer! (Bizleri de bunlardan kl y Rabb!) -Ahmed Nam, Tecrd Ter., II, 716-. [27] rih el-Kirmn, bala uygun olmas iin bu, namaz iindeki duadr, demi ise de, bu, namaz iindeki duay da, namaz dndaki duay da mil olan umm bir tebldir (Ayn). [28] Sahabe, tbi'ler devirlerinde "Namazn hutbesi" ve "Namazn tahtyyesi" ad-lanyle anlan bu teehhdn meali yledir: "Tahyyt Allah'a rc ve O'na mahsstur. Salavt, Allah indir. Tayyibt da O'na mahsstur. Ey Neb! Selm, Allah'n rahmeti ve bereketleri senin zerine olsun! Bize ve Allah'n slih kullarna da selm olsun! ehdet ederim ki, Allah'tan baka hakk
441 / 2483

buhari

ma'bd yoktur. Yine ehdet ederim ki, Muhammed O'nun kulu ve rasldr". Tahyyt, "Tahyye"nin cem'idir. Tahyye: Selm, feekaa, azamet, afattan, noksanlktan selmet ve Allah'n mstehakk olduu ta'zm nevi'lerini toplayan en cmial bir ma'ndir. Salavt: Be vakit namazlarla dier namazlarn hepsidir. Tayyibt: "Kelimt tayyibt" takdirinde olup, Allah'a sena olmaya lyk olan keml sfatlarna dellet eden lafzlar yhud Allah' zikr yhud slih szler demektir... [29] Metinde "Her namazn ardnda" lafzyle ta'rf edilen bu zikirler farz ve nafile; btn namazlarn akabinde olmak gerekirse de, limlerin ou Mslim'deki Ka'b ibn Ucre(R)'nin merfan rivayetinde "Birtakm muakkbt, yn namaz ardnda sylenecek gzel kelimeler vardr ki, onlar syleyen hibir zaman zarara ura tnaz: Her farz namazn ardnda otuz kerre tesbh, otuz kerre tahmd, otuz drt kerre de tekbr" buyurulmu olduuna bakarak ve mutlak'i mukayyed'e hamlederek, bu zikirlerin yalnz farzdan sonra okunmas re'yinde bulunmulardr. Bu gn mmetin ameli hep bunun zerinedir. Bu rivayetlerin ounda zikirlerin adedi otuzer olmakla beraber, bzlarnda hem zikirlerin saylarnda, hem de tertblerinde farkllklar vardr. Bunun bz rivayetleri Namaz Kitb'nn sonlarnda geti. [30] Buhr bu hadsin bz rivayetlerini Namaz Kitb'nn birka yerinde de getirmitir. Bu mektubu, Kfe'de Muviye tarafndan emr bulunduu srada, Mu-viye'nin istei zerine yazmtr, Muviye ibn Eb Sufyn'n da: Ben Raslullah(S)'tan iittim; her namazn ardndan selm verdii zaman: "Allhumme l mania lim a'teyte..." diye rivayeti olduu gibi, dier bir lafzda: "Y eyyu 'n-nsu, inne 'lahe l muahhra lim kaddeme. Vel mukaddime lim ahhara. Vel mu'tiye hm menea. Vel mania lim a1 t. Vel yenfau za'l-ceddi minhu 'l-ceddu. Ve men yuridi Thu hayren yufakkhhu f'd-dn{ = Ey insanlar! Allah'n ileri gtrdn geri brakacak yok, geri braktn da ileri gtrecek yok. Vermediini verecek yok. Verdiine mni' olacak da yok. Baht ve servet sahibinin baht ve zenginlii de O'nun ltuf ve ihsan yerine geip, fide veremez. Allah her kimin hayrn sterse onu dnde ilim ve fkh sahibi yapar)" demi ve sonra: Ben bunu Raslullah(S)'tan bu aalarn, yn bu minberin stnde iken iittim, diyerek hadsi merfan rivayet ederdi. Bu rivayetlerden, Mu-viye'nin bu hadsi ve zikri esasen bildii anlalyor. Byle iken Mugre bn u'be'ye mektb yazp sormasndaki maksad, bildiklerini kuvvetlendirip te'-kd etmek ve hidlendirmektr. Namazdan sonra bu zikri okumak mstehb olduu gibi, okunmas ms-tehb olan dier zikirler de vardr. Bunlarn bz rivayetleri Namaz Kitb'nda, ilgili bblarda gemiti. [31] Mfessirler buradaki "Salt "tan muradn, du olduunda ittifak ettiler. Bunun ma'ns: Sen onlara du et ve stifar eyle. nk senin duan onlar iin bir tesbt ve sknettir, demektir (Ayn). [32] Bunu Mslim'in ve Eb Davud'un Talha ibn Abdllah'tan; o da mm'd-Derd'dan rivayet ettikleri u hads te'yd ediyor: "Kardei iin onun yokluunda gnlden du eden her mslime melek muhakkak 'Onun benzeri hayr sana da olsun' der". [33] Bu Maz'de, Evts gazvesi bb'nda geen uzun hadsten bir paradr. [34] Bu hadsin bz rivayetleri Maz'de, Hayber gazvesi'nde; Mezlim'de ve Ze-bih'te gemiti. mir ibnu'1-Ekva', bu hadsin rvsi Seleme bnu'l-Ekva'n amcasidr. O, gzel sesli bir ir ve yiit bir mchid idi. Arabistan'da kaafiledeki develer gzel sesli kimselerin tegann ile okuduu iirlerin vezinlerine gre hzl veya yava sevkedilirlerdi. Sahbler arasnda Raslullah'n rahmet ve mafiret duas yap t kimselerin ekseriya o harbde ehd olduklar tecrbe ile biliniyordu. Onun iin Umer: "mir'le bizi faydalandrsaydn!" temennsinde bulunmutur.
442 / 2483

buhari

[35] Bunun bz rivayetleri Zekt ve Maz'de de gemiti. [36] Bunun bz rivayetleri Cihd'da ve Maz'de de gemiti. Cerr ibn Abdillah, Ahmes kablesindendi. Bu kabile halk iyi at binerlerdi. Bu hadsin Cihd'daki rivayetinde Cerr'in onlardan yzelli kiilik bir svr birliinin kumandan olarak bu put evini ykmaya gnderildii bildirilmitir. [37] Bunu Mslim de Fadil'de getirdi. Enes ibn Mlik: "Malm oktur, evldm, evldmn evld da oktur. Bugn yz kadar ocuumu sayarlar" diye yeminle te'kd ederek bu du bereketiyle nail olduu ilh ni'metleri sylemitir. [38] Bunun birer rivayeti Kur'n'n Faziletleri'nde geti. Mslim, Saltu'I-Musfirn..., Kur'rTm Faziletleri bb'nda getirmitir: Mslim Ter,, II, 433. [39] Bunun bir rivayeti Edeb Kitab, "Ezaya sabr bb"nda gemiti. [40] Bu hads, du ve derslerde zoraki olarak ve hu'u bozacak, sevilmeyen seci'ler yapmaya zenmenin doru olmadn, gerek derslerde, gerek dualarda insanlar usandracak lzumsuz uzatmalar ve tekrarlar yapmann dn eitim ve retiminde yeri olmadn isbt etmektedir. Raslullah'n dualarnda bazen seci'ye benzer dzgn ksa metinler vardr. Bunlar elbette klfetsiz ve sde dualardr... [41] Yni Allah'a kar artl, ta'lkli deil, kesin ve srarl olarak: Y Allah beni mafiret et! Y Allah bana merhamet eyle! diye du etmelidir. [42] Hadsin hedefi: Kul du ettii zaman kabul gecikirse, acele edip de: "Ben du ettim, fakat kabul olunmad" demesin, duadan kesilmesin, du ve niyazna srarla devam etsin, ma'nsnadir. u yet gereince de dualar ge olsa bile bir gn kabul edilir: "Kullarm sana beni sorunca (haber ver ki) ite ben muhakkak yaknmdr. Bana du edince ben o du edenin da 'vetine icabet ederim. O hlde onlar benim da 'vetime (tatle) icabet ve bana (mn etsinler. T ki doru yola ulam olalar" (el-Bakara: 186). [43] Eb Musa'nn bu hadsi, amcas Eb mir'in ldrlmesi kssasnda olup Hu-neyn gazvesi bbi'nda senedli olarak ulatrlmtr. bn Umer'in hadsi de Hlid ibn Veld'in Peygamber tarafndan Mekke fethinden sonra Ben Cezme kabilesi zerine gnderilmesi ve Hlid'in onlardan bz kimseleri ldrmesi kssasnda gemektedir. Enes'ten gelen hads ise Yamur Duas blmnde geen hadsten bir paradr. Bu rivayetler ve dierleri du srasnda elleri kaldrmann meru' olduunun delilleridir. . [44] Peygamber her iki duay da minber zerinde cemate ynelip hutbe esnasnda yapt iin, elbette kbleden baka tarafa ynelik olarak bulunmakta idi. Bala delllii bu bakmdandr. [45] Bu hadslerin birer rivayeti Yamur steme Dust blmnde de gemiti. Orada yine Abdullah ibn Zeyd'den gelen bir dier hadste "Peygamber arkasn insanlara dnp du etmek zere kbleye yneldi. Sonra ridsn evirdi. Sonra iki rek'at namaz kldrp kraatlerini de aktan okudu" demi olduuna gre, ridy evirme, duaya balayaca srada olmutur. [46] Enes ibn Mlik, hicret senesinde henz on yanda idi. Annesi mm Suleym tarafndan Peygamber'e hizmet etmek zere teslm edilmiti. Bylece on yl Pey-gamber'e hizmet edip O'nun re im ve eitimini en feyizli bir ekilde elde etmitir. Peygamber'in bu dualarna mazhar olmu ve bu sebeble uzun mr ve ok evld ve ok mal ni'metlerine nail olmutur. 2180 hads rivayet etmi, 103 sene kadar yaam, 90 veya 93 hicret ylnda Basra'da vefat etmitir. Basra' dan birbuuk fersah uzaklkta bulunan kknde huss makbereye gmlmtr. Basra'da en son vefat eden sahbdir. Bundan nceki cildlerde de kendisinden birok vesilelerle sz edilip
443 / 2483

buhari

tantlmt. Mslim, Sahblerin Faziletleri Kitab, Enes ibn Mlik'in faziletlerinden bir bbda bu hadsin birka rivayetini getirmitir: Mslim Ter., VII, 404-406. [47] el-Msteml nshasnda "Vuheyb" eklindedir. Eb Zerr el-Herev: Doru olan "Vehb"dir ki, o da Vehb ibn Cerr ibn Hzm'dir, dedi. Mslim de bunu Duu'l-Kerb bb'nda getirmitir. [48] Cehdu bel: Belnn meakkati, etinlii, zorluu demektir. nsann ne ekmee tahamml, ne de def etmeye kudreti yetmeyen iddetli meakkate denir. Derku akaa: nsan lme kadar gtren zorluk ve glk erimesidir. Suu kad: Kazann ktldr. Kaza, ezelde kull iler hakknda Allah' in mcmel surette hkmdr. Kader de ilerin cz'iyyt hakknda lyezelde mufassal bir surette hkmdr. Kaza ve Kader bu suretle Allah'n hkm olduundan, hepsi iyidir, hepsi gzeldir. Kt ve irkin olan kazann ilgilendii ilerdir ki, kiinin nefsine, malna, ailesine ve bi'1-umm balang ve meddaki ilerine taallk eden eylerdir. Allah'a istize edilip snlan, bunlarn irkinleridir. Dmanlarn emateti: Dmanlarn sevinciyle hsl olan hzn ve kederdir ki, vicdanda meydana gelen teessrlerin en iddetli olanlarmdandir. [49] Yn Raslullah'n bu duas, shhatli zamannda bize sylemekte olduu "Peygamberlerin ruhu cennetteki yeri kendisine gsterilip de muhayyer braklmadka alnmaz" diye haber verdii tercihin, kendisinde tecellsidir. [50] er-ReJku'1-A 'l hakknda Hattb: Raslullah'n ruhu yce makaamlara ykselirken, kendisine yoldalk eden meleklerdir, demitir ki, bu, lgat ma'nsna uygundur. rih Kirman ise: er-Refku'1-A'l'y en-Nis: 69. yetinde isimleri saylan peygamberler, sddklar, ehdler ve iyi insanlarla tefsr etmitir. [51] Bunlarn birer rivayeti Tbb Kitb'nda da gemiti. Bunlar hastalk gibi her-hangibir bel ve musbetin iddeti sebebiyle lm temenni etmeyi nehye dellet etmektedir. Hadsin son fkrasndaki "Temenni etmek zorunda kalrsa... yle desin" emri de vucbbir emir deil, izin ve muhayyer klmaya dellet eden bir emirdir. Ben niz Mehmed Sofuolu kulu da Allah'tan, tati yolunda mrm uzatmasn, bana muafiyet elbiseleri giydirmesini, sonunda fitnesiz, mihnetsiz olarak gzelliin gzellii iinde islm ve snnet zere ruhumu almasn, yitiimi bana geri vermesini, benim iin dnimi, dnym ve hiretimi slh edip iyiletirmesini isterim! Hamd Allah'a, saltu selm Muhammed Raslullah'a! [52] Eb Musa'nn bu hadsinin bir rivayeti Akka Kitb'nda geti. [53] Bu Sib ibn Yezd hadsinin bir rivayeti Vud' Kitb'nda gemiti. [54] erket Kitab, "Taamda ortaklk bb"ndaki hads daha tafsllidir: Abdullah ibn Him (R) Peygamber'e erimiti. Annesi Zeyneb bintu Humeyd onu (Mekke fethinde) Raslullah'a gtrd de: Y Raslallah, olumla slm bey'at yap! dedi. Raslullah: "O kktr" buyurdu ve ban svazlad da ona bereketle du eyledi... [55] Raslullah'n bu fiili, deti olduu zere tebrik ve sahabe ocuklanyle ltuf, rahmet ve ereflendirme olarak oynamasnn delilidir. Bunun bir rivayeti lim'-de ve dier yerlerde gemiti. [56] Bunun da bir rivayeti Vud'da gemiti. [57] Bunun bala uygunluu "Raslullah eliyle dokunup meshetti" sznden alnr. Bu sz Buhr'nin Fetih gazvesinde muallak olarak Ynus'tan; o da ez-Zuhr'den "Fetih ylnda Raslullah onun yzn eliyle dokunup meshetti" laf-zyle rivayet ettii hads tefsr etmitir...
444 / 2483

buhari

(Ayn) [58] Ka'b ibn Ucre'nin: "Y Raslallah, bizler Sen'in zerine nasl Selm okuyacamz bildik" sznden maksad, namaz oturuunda okunmak zere rettii Tahyyt dusmdaki "esSelmualeykeeyyuhe'n-Nebiyyu ve rahmetuHlhi ve berektuh" selmdr. Sorup renmek istedii Salt ise, el-Ahzb: 56. yetinde emredilen salt'tir ki, bunu Tahyyt'tan sonra namaz iinde ve her vesle ile namaz dnda okumamz emredilmitir. lu Muhammed ve lu brhm, Muhammed mmeti ve ibrhm mmeti ma'nsnadr, denilmitir. Bu saltm bir rivayeti Namaz Kitb'nda ve Tefsr'de de gemi ve bz aklamalar verilmiti. [59] Allah, Kur'n- Kerm'de Peygamber'ine salt ve selm okuma hakknda u emri verdi: "bhesiz ki, Allah ve melekleri o Peygamberce ok salt ederler. Ey mn edenler, siz de ona salt edin, tam bir teslimiyetle de selm verin" (el-Ahzb: 56). Salt, lugatilerin ouna gre du, tebrik, temcd ve ta'zm ma'nlarna-dr. Allah'n ve Peygamber'inin mslmnlar hakkndaki salt, onlar tezkiye ve ilh rahmete mazhar buyurmaktr. Meleklerin salt, du ve istifardr. nsanlarnki de yledir. Namaza "Salt" denmesi, aslnn du olmasndandr (el-Mfredt). Allah'tan salt ve rahmet, meleklerden istifar, m'minlerden hayr duadr (Seyyid erif). "Allhumme salli al Muhammedin" demek, "Y Allah, Muhammed'in zikrini ykselt, da'vetini glib ve eratini dim klmak suretiyle, O'nu dnyda da, hirette de tekrm, ta'zm buyur. O'nu mmeti hakknda efaati kl. Ecrini, derecesini kat kat artr" demektir (Ramazn Efendi, erhu Akaaid). Allah Tal btn halkna, Peygamber zerine salt etmelerini ve teslimiyetle selm getirmelerini farz klm ve bu farzn ifsn muayyen bir vakte has-retmemitir. Binenaleyh kiinin O'na salt ve selm ok yapmas ve bunu terketmemesi vcibdir (Kaad Eb Bekr ibn Bukeyr). Peygamber'e getirilecek salavtlarn muhtelif ekilleri, metinleri ve bunlarn dayandklar senedleri vardr. Bunlarn en ksa ve cmial olanlar Buhr ve Mslim'in Sahh'leri ile dier Snen kitblarndaki salt metinleridir. [60] Hadsler ve yet, babktaki soruya olumlu birer cevb tekil etmektedirler. nk "Onlara salt et" demek, "Onlara du et, onlara istifar et!" demektir. Netce olarak, Peygamber'den baka kimseler zerine de salt etmek caizdir... [61] Peygamber'in balktaki bu szn Mslim, el-Birr ve's-Sla ve'1-db Kitab'-nn 25. babnda senedli olarak getirmitir. [62] Bu hadsin-Mslim'deki rivayeti daha genitir: Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) yle dedi: "Y Allah! Ben Sen 'in katnda, beni kendisinden asla geri evirmeyecein bir ahd ediniyorum: Ben de ancak bir beerim. (Her insan gibi benim de ho vaktim ve fkeli zamanm olur.) Binenaleyh ben m'minlerden herhangibir kiiye eziyet etmi, azarlam, la'-net etmi, deynekle vurmu olursam, Sen benim bu fiillerimi o m 'min iin namaz, zekt ve kyamet gn kendisini Sana yaknlatracak olan bir yaknlk vesilesi kl!" Mslim'in ayn babnda bu hadsin birka rivayeti ve baka sahblerden de gelen rivayetleri vardr. Mslim Ter., VIII, 64-71 "2600-2604." Bu hadsler Peygamber'in mmeti ve btn insanlk hakkndaki efkat ve merhametini, Kur'n'n tebl ve ta'lm ettii en yksek ahlknn bir ksm rneini ifde etmektedirler. [63] Buhr, bunun bz rivayetlerini lim'de, Namz'da, Fiten'de; Mslim de, Fa-dil'de getirdi. [64] Bunun bir rivayeti Cihd, "(Hizmet ettirmek iin) ocuk ile gazveye giden kimse bbi"nda gemiti.
445 / 2483

buhari

[65] Bu mm Hlid, Habeistan'da domutu, Medine'ye kk bir kz ocuu iken gelmi, Peygamber ona bz Hbee kelimeler syleyerek, zerindeki elbisenin gzelliini belirtmiti... Peygamber'den iittii bu hadste kabr azabnn isbt vardr. Peygamber bu snmay, mmetini retmek iin yapyordu [66] Bu hadsin bir rivayeti Gne Tutulmas Kitb'nda da gemiti. Bundan anla siliyor ki, kabir azabn eski peygamberler de mmetlerine haber vermilerdir. Yahd koca-kanlann m'minlerin annesi ie'den evvel bunu renip haber vermeleri ya Tevrat'n yhud gemi peygamberlerin kitblarnn bugn elde bulunmayan kadm nshalarnda mevcd olduuna dellet eder. Eldeki Tevrat nshalarnda deil kabir azab hiret bahsi de mevcd deildir. Kur'n'da da buna dellet eden yerler vardr. IbnHibbn'mS/f/i'indeTh: 124. yetindeki "Maieten danken", Peygamber tarafndan kabir azab ile tefsr edilmitir. Tirmiz'de Al (R): Biz kabir azab hakknda bhe edip duruyorduk. Nihayet "el-Hkmu't-teksr hatt zurtumu'l-makaabir"Sresi ininceye kadar bu bhemiz gitmedi, demitir. Keza Katde ile Rab' ibn Enes de et-Tevbe: 101'deki "Biz onlar iki kerre azb edeceiz" yetinin tefsirinde, iki kerre azabn biri dnyda olacan, dierinin de kabir azab olduunu sylemilerdir. [67] Fitne, aslda ibtil ve imtihan demektir ki, Trke'si snamak'tr. Sonralar hoa giden bireyi beenip aldanmaa, dalle, gnha, kfre, katle ve dier ma'-nlara kullanlmtr. Mesh,_ Meryem olu s'ya da, DeccFe de sfat olur. Lkin ikincisi dima "Deccl" kaydyle birincisinden ayrlr. Deccl'e "Mesh" denilmesi, kendisinden hayr silindii yhud gzlerinden biri silik olup tek gzl olduu, yhud Yery-z'ne ktnda az zaman iinde Yeryz'n dolaa iindir.Mesh ibn Meryem'in isminin tikaak hakknda eitli grler sylenmi ise de, kelimenin brnce "Meth"dan alnm olduuna dir olan vecih, hepsinden daha kuvvetli grnyor. Deccl, "Kartrmak" ma'nsndan alnm olarak, hakk' btl gibi gsterir hleci, yalanc ve yakhzlayc ma'nlarna gelir. Zamann hirinde ulhiyet da'vsma kalkacak habisin ismidir ki, bunun k birok hadslerle beraber buradaki istize ile de sabit oluyor. Hayt fitnesi, insana hayt mddetinde arz olan bellardr ki, dnyya aldanmak, ehvetlere uymak, cehaletler ardndan gitmek... gibi eylerdir. lm fitnesi, lm srasndaki fitnelerdir. Bunun bir rivayeti Namaz Kitab, "Namazn sfat bbi"nda gemiti. [68] Bu dumn tercmesi yaknda verilmiti. [69] ErzelVl-umuri" ta'bri u yetlerde geiyor: "Sizi Allah yaratt. Sizi yine O ldrecek. inizden kimi bildikten sonra birey bilmesin diye- en aa mre kadar geri gtrlr. Allah hakkyla bilen, kemliyle kaadir olandr" (en-Nahl: 70); "...Kiminiz ldryor, kiminiz de bilgiden sonra artk hibirey bilmemek zere mrnn en fena devresine doru gerisin geri itiliyor..." (el-Hacc: 5). [70] Hadsteki "Ben keremden de Sana snrm" fkras, balktaki "Erzeli'l-umuri mrn en kts" ta'brinin tefsri olduu ve uygunluun da bu bakmdan olduu meydandadr. el-Herem: Pek ihtiyar olup, dermanszlk ve akl noksanl hususunda bir ocuk gibi olmak ma'nsmadr. [71] Bu hadsin daha geni bir rivayeti Hacc Kitbi'nn sonunda, "Medine'nin faz-letleri" blmnde gemiti. ie oradaki rivayette: Medine'ye hicret edip geldiimizde Medne, Allah'n en vebal, en hastalkl bir diyn idi. Medne'nin Bathn sahrsndaki vdden ac, pis bir su kard, demitir. Bu duadan sonra ve gerekli temizlik tedbirleriyle Medne'nin suyu, havas iyilemitir.
446 / 2483

buhari

[72] Balla uygunluu, Raslullah'in: "Y Allah, sahblerimin hicretlerini tamamla, onlar topuklar zerinde geri dndrme!" duasndan almak mmkin olur.nk bunda Sa'd'n afiyetine ve hicret yurduna dnmesine du ve iaret vardr. Bu-hr bunun asln birok yerde getirmitir. Buna ok yakn lafz ile Cenazeler ve Vasiyetler'de gemiti (Ayn). [73] Bu bbdaki dualara benzer metinler yaknda gemi ve tercmeleri de orada verilmi olduundan, tekrar yazlmalarna ihtiy grlmedi. [74] Buhr ayr yollardan en kk lafz farkyle de olsa, sabit olan bu du metinlerini bylece arka arkaya ayr balklar altnda sralamtr. Bunlara benzer metinlerin tercmeleri yaknda getii iin tekrar yazlmad. [75] Enes hakkaten doksan yandan fazla uzun bir mr srm, mal ve ocuklar, torunlar pek ok olmutur! (Mehmet Zihn, el-Hakaa'k, s. 171-174, slm Ansiklopedisi, IV, 273-274). [76] Buhr bunun bir rivayetini Gece Namaz,' 'Tatavvu' namaz ikier ikierdir hakknda gelen haberler bb"nda getirmiti. Orada da bildirildii gibi, bu stihare hadsini on kadar sahb rivayet etmitir. Metinlerde ne geirme, arkaya brakma, ziyde ve noksan gibi kk farkllklar vardr. Yalnz Enes ibn Mlk'ten gelen rivayet: "stihare eden kimse zarar grmez, istiare eden piman olmaz, iktisde yapan kimse ihtiy grmez" mealinde olup stihareye tevk ihtiva etmektedir. stihare, istif l babndan olup bireyin hayrlsn istemek ma'nsnadr. bnu Eb Cemre, ruh meyilleri yle sralamtr: evvelkiler: Hmme, lemme, hatire'dir. Bunlar beer haylinde esiveren gelip geici ruh temayllerdir. Bunlarda sebat ve istikrar bulunmadndan, kendilerine er' bir hkm sabit olmuyor. sonrakiler: Niyet, irde, azmet'tu. Bunlarda uurun fiil ve terkten bir tarafa kat' surette temayl ve sahibinin o eye tammiyle ynelmesi ve temekkn bulunur. Bu nevi' ruh hller hayr ve err ls olabildik lerinden sahibi sevbl yhud ikaabl olur... uur, bu ikinci derecedeki iddetli cereyann almadan, henz birinci gruptaki rh hllerinde istihare etmektir... stiharenin vicdan zerine te'sri vardr: nsan bir in hayr ve errini, yarar ve zararm kestiremedii, fiil ve terkinde hayrette kald, ard bir srada stihare, en emn bir merc' ve en salam bir dayanaktr. slm'da falclk, gayb bilicilik yok, istihare ile iin hayrlsn Allah'tan isteme yolu vardr! [77] Bu, Maz'de "Evts gazvesi bb"nda geen uzun hadsin bir parasdr. Eb Ms, o seferde amcas Eb mir'in yaralanp ehd olurken Peygamber'e kendisine du etmesini vasiyet ettiini haber verdii zaman, abdest alp ardndan o ehd iin byle du etmiti. [78] Bunun birer rivayeti Cihd'da, "Tekbr'de sesi ok ykseltmenin mekruh ol mas bb"nda ve "Hayber gazvesi"nde gemiti. Hads, bu zikrin hazne gibi yksek bir kymette olduunu sbt etmektedir. [79] Buhr'nin iaret ettii ve Cihd'da geen hads udur: Cbir ibn Abdillah el-Ensr (R): Biz seferde yksek bir yere ktka tekbr getirir (Allhu Ekber der), yksekten bir vdye indike de tesbh eder {Subhnllah der) idik, demitir. [80] Buhr'nin iaret ettii bu Enes hadsi de Cihd'da Usfn Seferi'nden dn ve yolda Safiyye bintu Huyeyy'i bineinin arka tarafna bindirmesini, devejin srp ikisinin de dtklerini... anlatt hadstir. O hadsin sonunda da "yi-bne, tibne, bidne li-Rabbin hmidne" zikri vardr. [81] Bu hadslerden rendiimiz sudur: Dima Allah'a gvenip dayanan Peygamber, harb gibi yksek irdelere dayanan seferlerde o balln Arz'n deiiklikleri vesilesiyle izhr ederek, sahblerine gstermi ve onlann irdelerini zaman zaman kuvvetlendirip ykseltmitir.
447 / 2483

buhari

[82] Bu Cbir hadsi de Buy'da, Nafakalar'da ve baka yerlerde ok geti. Bu 1 dsler, evlenen iftlere sylenecek vecz ve cmiah du ve tebrik ta'brini r mektedir [83] Yn eytn o ocua dni ve bedeni hususlarnda zarar ulatranaz. Bundan nurd, eytnn vesvesesini aslndan def etmek deildir. Bunun bir rivayeti Nikh Kitb'nda gemiti. [84] Bu du, bataki "Allhumme" lafz hri, el-Bakara: 201. yetteki duadr. Peygamber bazen yetin bana bu lafz ekleyip, du olarak byle okumutur. Bunu eklemeden srf yetteki lafzla du ettii de oktur. Hasene, gzellik ma'nsma olup, insann zerinde tecell eden sevinmeyi gerektirecek ni'met demektir. In-sann btn hllerinde grlmesi arzu edilen dnyev ve uhrev her iyilii ve ni'-meti mil bir szdr. limler, hiret gzelliini cennetle; dny gzelliini de ilim, ibdet, shhat, mal, evld, iyi e diye tefsr etmilerdir. Bunlarn hepsi birer hasene, birer gzelliktir. Bu ksa olmakla beraber dny ve hiret hususlarnda istenebilecek her iyilik ve gzellii iine alan ok cmial bir d olduu iin, Peygamber en ok bununla du etmi ve m'minlere rnek olmutur. [85] Bunun ok kk lafz farkyle bir rivayeti yaknda da gemiti [86] Hadsin bala uygunluu bu "Du etti, yine du etti" ziydesinden alnr. Hadsin bu ziydeyi ihtiva eden rivayetleri Bed'u'1-Halk, "bls'n sfat bb"nda ve Tbb'da gemiti. [87] bn Mes'd'un bu hadsleri, Abdest Alma Kitab'nm sonunda ve Namaz Kit-b'nda geti. bn Umer'in hadsi de Namz'da, "Kunt bb"nda, "Uhud gaz-vesi"nde ve lu mrn: 128. yeti tefsirinde gemiti. [88] Peygamber'in bu duas akabinde iddetli bir frtna km, bir gece iinde dman ordularnn hereylerini alt-st etmi, gnllerini bir mdsizlik kaplam ve neticede pern bir hlde Mekke yolunu tutarak ekilip gitmilerdir: Bunun da birer rivayeti Cihd'da ve Maz'de gemiti. [89] Bunun birer rivayeti Yamur Dusi'nda ve en-Nis Sresi tefsirinde gemiti. [90] Hadsin birka rivayeti Namaz ve Vitr'de geti. Bu vak'a Uhud'dan drt ay sonra, drdnc hicret senesinin safer aynda meydana gelmiti. Peygamber Necdliler tarafndan verilen bir ahd ve msk zerine, "Kurr" denilen yetmi kadar yetimi, bilgili sahbyi muallim olarak Mun-zir ibn mir el-Hazrec'nin maiyyetinde Necd'e gndermiti. te bu kadar ok sayda yetimi kimsenin bir pusuya drlerek o kabileler tarafndan ldrlmeleri, Peygamber'i ok derinden zm ve bu felketi yapanlara bir ay byle beddua etmitir. [91] Hadsin bir rivayeti Edeb Kitab, "Hereyde yumuaklk bb"nda gemiti. [92] Hadsin birer rivayeti Maz'de, "Hendek gazvesi bb"nda ve Tefsr'de el-Bakara: 238. yetin tefsirinde gemiti. nk mriklerin o gn hcumlarndan dolay namazlar korku namaz suretiyle olsun vaktinde klamamlar, t gnein batmasndan sonra klmlard. te bu hadsler, mriklere, dn dmanlarna, dne ve mslmnlara zarar vermelerinden dolay aleyhlerine du yapldnn delilleridir. [93] et-Tufeyl bn Amr ed-Devs, Mekke'de mslmn olup kablesi halkn slm'a armaya me'mr edilmiti. Hayber'in fethi srasnda bz arkadalaryle Pey gamber'i ziyarete gelip, kavminin islm' kabul etmemesinden ikyet arz etmiti. Bunun bir rivayeti Cihd'da gemiti. [94] Peygamber(S)'in btn ma'siyetlerden ve gnhlardan pk ve uzak olduu hlde, yukardaki dualarda gnhlarndan sz ederek mafiret niyaz etmesi, ubudiyet izhrnda keml
448 / 2483

buhari

gstermek ve mmete Rabb'Ierine kar ne yolda zll ve iftikaar arzeyleyeceklerini retmek iindir. [95] Tercmesini yapmakta olduumuz Buhr nshasnda bu 61. ve 62. bb balklar ve hadsleri byledir. Ayn'nin nshasnda ise 61.'deki balk nce olup altna 93'rakamh Eb Hureyre hadsi yazlm, sonra 62.'deki balk ve altna da ie hadsi yazlmtr. Kastalln nshas da Ayn'ninki gibidir. Bunlarnki daha uygundur. denilecei gibi, bunu sylemekteki snnetlik, yalnz Ftiha'daki duaya mahss da deildir. "mn", "cabet et, kabul et" ma'nsina bir fiil ismidir. 'V?mm"deme-ye de "Te'mn" denilir.. Bu, Kur'n'm nazmndan cz' deildir. Bunun iin Mushaf'a yazlmaz... {Hakk Dni, I, 145). [96] Hadsin bir rivayeti Bed'u'1-Halk Kitab, "bls'in ve askerlerinin sfat bb"n-da da gemiti. Mslim, Zikir ve Du... Kitab, "Tehll, tesbh ve duann fazileti bab", 28- "2691" rakamyle getirmitir: Mslim Ter., VIII, 180. [97] Bu hads, bundan nceki 96 rakaml hadsin ayndr. Her ikisi de "L ilahe H-le'llhu vahdeh l erike lehu, lehu'l-mulku ve lehu'l-hamdu vehuveal kutt ey'in kadir" duasn her gn okumann yksek faziletini bildirmektedir. Fark udur: 95 rakaml hads Eb Hureyre'den, 97 rakaml hads ise Eb Eyyb ile Abdullah ibn Mes'd'dandr. kinci fark da Eb Hureyre rivayetinde gnde yz kerre, Eb Eyyb ile ibn Mes'd rivayetlerinde gnde on defa okunmasdr. Bir de Eb Hureyre hadsinde va'd edilen eyler daha oktur. Bu hads byk sahbden rivayet olunduu iin, gayet kuvvetlidir. Sa-hb rvler i'tibriyle kuvvetli olduu gibi, mellif Buhr'ye gelinceye kadar tabi ve etbu't-tbi tabakalarndaki rvleri ynyle daha zengindir. Buhr'nin bu hadsteki rivayet zincirlerine baklnca muhadramlardan, tabi ve etbu't-tbi ricalinden, Buhr'nin mteaddid eyhlerinden - o kadar ok ve yksek rvler grlyor ki, Peygamber'imizin hadsini nakletmekte seleflerimizin gs terdikleri yksek ihtimama hayret etmemek kaabil deildir. Gerek hadsteki Tev-hd duasnn, gerek va'd edilen mkfatn Peygamber'imzin mbarek lisnndan tebl olunduu gibi naklolunduunda riyz bir kesinlikle kanat hsl oluyor. Bu rivayetler ve kanatler karsnda biz Muhammed mmeti'ne den vazife, bu hacmi kk, fakat fazileti ok byk duay, hi olmazsa "L ilahe ille'llh (= Yoktur tapacak alap'tr ancak)" tevhd kelimesine devam etmektir (Tev-hd'in bu tercmesi Cevdet Paa'nmdr). [98] Hadste afv, mutlak zikrolunup, snr izilmemitir. Bunun snrn dier nass-lann delaletiyle reniyoruz: "Eer yasak edildiiniz byk gnhlardan ka-^ mrsamz, sizin (br) kabahatlerinizi rteriz ve sizi erefli bir mevki'e sokarz" {en-Nis: 31) yeti gereince, byk gnhlardan saknlmas artyle kklerinin, istifar etmeksizin bile affolunaca mjdelenmi oluyor. Ancak btn sarihlerin ehemmiyetle kaydettikleri zere, bu afv, Allah hakkna id olan gnhlarn af fidir. Kul hakk ise yalnz halllamakla der. yleyse ok kolay olup byk bir mjdeyi ihtiva eden bu duaya devam etmelidir. [99] Metindeki iki kelime, iki kelm, yn iki cmle demektir. Nitekim "ehdet Kelimesi" ta'bri de byledir. Hakkaten bu iki cmle lim-chil, byk-kk her mslmn iin fdesi kolay, Allah' noksan sfatlardan tenzihi ve keml sfatlanyle vgnn en gzeli olduu iin Rahmn'a sevgili, mznda da ar gelecek vecz bir duadr. Buhr'de getii yerler: a. Kitbu'd-Daavt, 65. bbda 98. hads. b. Kitbu'l-Eymn ve'n-Nuzr, 19. bbda 56. hads. c. Kitbu't-Tevhd, 59. bbda 187. son hads. [100] Allah' zikretmek, dnen rabet ve tevk olunmu zikir ve dualar dille sylemek,
449 / 2483

buhari

"Bkyetu's-stiht"(d-Keh: 46; Meryem: 76), Havkale, Hasbele, Besmele, stifar, Kur'n okumak, hatt daha efdali hadsle, ilim mzakeresiyle, limlerin ilm mnzaraianyle olur... Bu hadste zikreden m'min diriye, gafil de lye benzetilmitir. Zikreden m'min Yaratan'na kar O'nu anarak bir varlk ve canllk gstermi bulunuyor. Allah' anmaktan gafil olan duygusuz kimse ise, l gibidir. [101] Bu hadsi Ahraed ibn Hanbel ile Mslim de Peygamber'e ulatrlm olarak rivayet etmilerdir: Mslim, Zikr, Du..., "Zikr meclislerinin fadl bab", 25-"2689"; Mslim Ter., VIII, 177-178. limler: Bunlar mahlklarn beraberinde tertb edilmi bulunan Hafaza ve dier meleklerden gayr ve zid olan birtakm meleklerdir. Bu seyyar meleklerin baka hibir vazifeleri yoktur. Bunlarn maksdu, sdece ilim ve zikir halkalardr, dediler (Nevev). "Mecls"ten maksad, ilim ve zikir meclislerinden bir meclistir ki, orada Allah'n kelm, Rasl'nn snneti, slih selefin haberleri, zhid, noksanlklardan ve adliklerden uzak olan imamlarn szleri zikrolunur. Bu gibi meclisler bu gn yok oldu da, onlarn yerine yalann ve eytnn mizmrlarnm meclisleri konuldu (Taber). Biz bu hadsin tercmesini pek az tasarrufla merhum Kmil Mrs'n tercmesinden naklettik. Metinde "O dedi ki" ma'nsnda bir hayl "Kaale"ler vard. Merhum tercmeyi arlatrmamak iin bunlarn bir ksmn brakmtr. Biz de bunlar yazmadk (M. Sofuolu). [102] "Tahavvl ve kuvvet ancak Allah iledir". limler dediler ki: Bunun sebebi, bu kelime istislm ve Yce Allah' tevfz etme kelimesidir. O'na itaati ve O'ndan baka Sni' olmadn, O'nun emrini reddecek bulunmadn, kulun ise O'-nun emrinden hibireye mlik olmadn ikrar ve i'tirf etmedir. "Kenz"in buradaki ma'ns ise, cennete biriktirilmi olan sevbdr... Lgat limleri derler ki: Havi, hareket ve redir, yn hibir hareket, isti-tat ve re yoktur, ancak Allah'n meeti ile vardr. Keza denildi ki: Bunun ma'ns, erri def etmeye hibir hareket, hayr elde etmeye de hibir kuvvet yoktur, ancak Allah iledir... Bunlarn hepsi birbirine yakn ma'nlardr (Neve-v)- Mslim Ter., VIII, 190-194. Bu niz Sofuolu da bunu "Tahavvl (yn bir hlden bir hle hareket edip geme) ve buna gerekli enerji ve kuvvet, ancak Allah iledir" eklinde ifde etmek ister! [103] Bu hadste "Doksandokuz" says bir de "Yzden bir eksik" diye te'yd edilmitir. Ktibin kaleminin yanlma ve bhe ile baka rakamlar yazmasnn nne bylece geilmi ve say tam te'mnta alnmtr. Beyhak'nin Kitbu'1-Esm ve's-Sft'nda bu hadsin sonunda, Yce Allah'n haber verilen bu "Doksandokuz ismi" sralanmtr. Bu hads, Allah'n isimlerinin bunlardan ibaret olduunu ifde etmez. Bu ancak, bunlardan doksandokuzunu ezberleyip sayann cennete gireceini haber vermektedir. Yce Allah'n zt bir, gzel isimleri oktur. Kur'n ve hadslerde zikrolunanlar, buradakilerden ibaret deildir. Burada lh isimlerin hepsi deil, bellenip saylmas ve bu kadarnn cennete girmeye vesle olmas hikmetinden tr doksandokuz tanesi zikredilmitir. Bu hads ve isimler hakknda: Mslim Ter., VIII, 164-165; Hakk Dni, VI, 4879-4880; Tecrtd Ter., VII, 219-224. [104] Bu hadsin iki rivayeti lim Kitb'nda da gemiti.

450 / 2483

buhari

78- KTABU'L-EDEB 1- Hlis yilik Etmek, yilik Ulatrmay Ekleyip Durmak Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 2- Bb: Gzel Dostluk Yaplmaya En Hakl Olan nsan Kimdir? 3- Bb: nn Ana-Babasnn zni Olmadka Cihda Gidemez 4- Bb: nsan Ana-Babasna Svmemelidir 5-Ana-Babasna yilikle Gzel Hizmet Edip tatlarnda Bulunan Kimsenin Duasnn Kabul Edilmesi Bab 6- Bb; Ana-Babaya syan Ve Ez Etmek Byk Gnhlardandr 7- Mrik Olan Babaya yilik Etmeyi Devam Ettirmek Bab 8- Kadnn, Kendi Kocas Varken Annesiyle lgilenip Ona yilik Etmesi Bab 9- Mrik Olan Kardele lgilenip Ona yilik Edilmesi Bab 10- Hsmlarla, Yaknlarla Bal Ve lgili Olmann Fazileti Bab 11- Hsmlarla lgilenmeyi Kesen Kimsenin Gnh Bab 12- Hsmlarla lgilenme Sebebiyle Rzkta Kendisi Lehine Bollatma Yaplan Kimse Bab 13- Bb: Hsmlk Ban Ekleyip Duran Kimseye Allah Da Fadlndan hsann Ekler Durur 14- Bb: (Mkellef Olan ahs) Hsml, Hsmlk Islakl le Islatr Durur (Yn Hsml Kurutup Kesmez) 15- Bb: Sla Yapclk Karlk Vermekle Deildir 16- Mriklik Hlinde Hsmlarna lgi Ulatran, Sonra slm'a Giren Kimse (Eski yiliklerine Karlk Sevb Alr M?) Bab 17- Bakasnn Kz ocuunu Kendi Bedeninin Bz Ksmlaryle Oynamaya Brakan Yhud efkat in Onu pen Yhud O ocukla akalaan Kimse Bab 18- (Babann) ocua Merhameti, Onu pmesi Ve Sarmamas Bab 19- Bb: Allah, Rahmeti Yz Para Yapt 20- nsann, Beraberinde Yemek Yemesinden Korktuu in Kendi ocuunu ldrmesi Bab 21- ocuun (efkat Ve Merhamet Olarak) Kucaa Konulmas Bab 22- nsann Kk Bir ocuu Uyluu stne Koymas Bab 23- Bb: Ahdi Ve Taahhd Gzel Koruyup Riyet Etmek mndandr (Yn mnn Kemlindendir) 24- Bir Yetmin lerini Gren, Bytp Terbiye Eden Kimsenin Fazleti Bab 25- Dul Kadnlarn Nafakalarn Kazanmaa alan (Kimsenin Fazleti) Bab 26- Bir Gnlk Yiyecei Olmayan Fakirlerin Nafakalarn Kazanmaya Koan(In Fazileti) Bab 27- nsanlarn Hayvanlara Merhamet Ve efkat Gstermelerinin Fazileti) Bab 28- Komu Hakknda Vasiyyet Bab 29- Komusu Zulmlerinden Emn Olmayan Kimsenin Gnh Bab 30- Bb: 51- Bab: 32- Komuluk Hakki, Kaplarn Yaknl lsndedir (Yn Yaknla Gre Derecelenir) Bab 33- Bb: 34- Kelm Gzel, Tatl Ve Ho Sylemek Bab 35- Her te Ve Hereyde Yumuaklk Ve Kolaylk (Gstermenin Fazileti) Bab 36- M'minlerin Birbirlerine Yardm Etmeleri Bab 37- Yce Allah'n u Kavli Bab: 38- Bb: Peygamber (S) Taknlk Yapacak Tabatte Deildi, Taknlk Yapc Da Olmamtr 39- Ahlk Gzellii Ve Cmertliin (Sevilmesi), Cimriliin se Sevilmemesi Bab
451 / 2483

buhari

40- Bb: Erkein Kendi Ailesi indeki Hli Nasl Olur? 41- Sabit Kalacak Sevgi Yce Allah Tarafndandr Bab 42- Allah'n Zt Hakknda (Hibir Steri Ve Hev Karmayan) Sevgi Bab 43- Yce Allah'n u Kavli Bab: 44- Birbiriyle Svmenin Ve La'net Etmenin Nehyedilmesi Bab 45- nsanlarn "Uzun" Ve "Ksa" Szleri Gibi, Zikretmekte Olduklar Vasflardan Caiz Olacak eyler -nk Peygamrer (S) De "Zu'1-Yedeyn Ne Diyor?" Buyurmutur- Ve nsan (Ahmak Ve Topal Gibi) Lekeleme Ve Kusur Meydana Getirme Kasdedlmeyen Szlerin Cevaz Bab 46- Gybet Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 47- Peygamber(S)'n "Ensr Yurtlarnn Hayrls..." Kavli Bab 48- Fesd Ve Thmetler Ehlinin Ktln Belirtmenin Caiz Olaca Bab 49- Bb: Gybet Etmek Byk Gnhlardandr 50- Sz Tamaktan Mekruh Olacak Ksm Ve Yce Allah'n u Kavilleri Bab : 51- Yce Allah'n: "(Murdardan, Putlardan Kann;) Yalan Szden ekinin!3' (Ei-Hacc: 30) Kavli Bab 52- kiyzl Kimse Hakknda Denilen Sz Bab 53- Sahibine (Yn Arkadana) Onun Hakknda Sylenen Sz Haber Veren Kimse Bab 54- nsanlar Arasnda Ar Ve Mbalaal vme Yapmann Mekruh Olmas Bab 55- M'min Kardeini, Onda Varln Bilmekte Olduu Meziyetlerle ven Kimse Bab 56- Yce Allah'n u Kavilleri Bab: 57- Birbirleriyle Hasedlemenn Ve Birbirlerine Arka Dnmelerinin Nehyolunmas; Bir De Yce Allah'n: 58- Bb: 59- Zanndan Caiz Olacak Nevi' Bab 60- (Kendisinde Ayplanacak Birey Meydana Geldii Zaman) M'minin Kendini Setredip rtmesi Bab 61- Kibr(n Ktl) Bab 62- (ki M'minin, Karlatklarnda Birbirinden Yz evirip) Ayrlmalarnn Ktl Ve Raslullah(S)'In: "Bir Kimsenin, M'min Kardeini Gnden Fazla Brakmas (Ks Durmas) Hall Olmaz" Kavli Bab 63- s Olan Kimseden (syanndan Vazgemesi in) Ayrlmann Caiz Olaca Bab 64- Bb: nsan Arkadan Her Gn Yhud Sabahtan leye Ve leden Akama Kadarkizaman inde Ziyaret Eder Mi? 65- Ziyaret Etme{Nin Mer'luu) Ve Bir Kavmi Ziyaret Edip Yanlarnda Yemek Yiyen Kimse Bab 66- Gelen Cematler in (En Gzel Elbiseler Giyip) Sslenen Kimse Bab 67- nsanlar Arasnda Kardelik Akdi Ve ki Kavim Arasnda Yeminli Dostluk Ahidlemesi Bab 68- Glmseme Ve Glme(Nin Mbhl) Bab 70- Bb: El-Hedyu's-Slh Hakkndadr 71- Ezaya (Zorluk Ve Skntlara) Kar Sabr Ve Yce Allah'n: 'Ancak Sabredenlere Ecirleri Hesbsz denecektir Fez-Zumer: 10) Kavli Bab 72- nsanlar Ceza Verme Ve Azarlama le Karlamayan Kimse Br 73- Mtmin Kardeini Te'vlsiz Olarak Kfre Nisbet Eden Kimsenin Kendisi, Dedii Gibidir Bab 74- Bu "Y Kfir" Szn Te'vl Edici Olarak Yhud in Hakikatini Bilmeyerek Syleyeni, Kfre Nisbet Etmeyen Kimse Bab
452 / 2483

buhari

75- Allah'n Emri in fkelenip iddet Gstermenin Caiz Olaca Bab 76- Yce Allah'n u Szlerinden Dolay fkelenmekten Saknmak Bab: 77- Haya Bab 78- Bb: 79- Dnde Fakh Olmak in Hakk Sormaktan Utanlmamas Bab 80- Peygamber(S)'n "Kolaylatrn, Zorlatrmayn " Kavli Ve nsanlar zerine leri Dima Hafifletmeyi Ve Kolaylatrmay Sever Olmas Bab 81- nsanlara Yaylp Gleryzl Olmak Bab 82- nsanlarn Beraberinde Mudrt, Yn Yumuak Szl Olup Kaba Ve Sert Davranmamak Ve (Mmkin Olduunca Srtmeden) Ho Geinmek Bab 83- Bb; 84- Konuk Hakk(N Beyn) Bab 85- Konua kram Etmek Ve Bizzat Hizmet Etmek Ve Yce Allah'n: "brahim'in ikram edilmi konuklarnn haberi sana geldi m?" (ez-Zriyt: 24) Kavli Bab 86- Konuk in Yemek Yaplmas Ve Bireyler Hazrlama Meakkatinin Yklenilmes Bab 87- Konuk Yannda fkelenmenin Ve Sabrszlk Gstermenin Mekruh Olmas Bab 88- Konuun Ev Sahibine "Vallahi Sen Yemedike Yemem" Demesi Bab 89- Byk Olana kram Etmek, Sze Ve Soru Sormaya Yaa Daha Byk Olan Balar Bab 90- iirden, Recezden Ve Tegannden Caiz Olacak Nevi'lerle Bunlardan Mekruh Klnan Nevi'ler Bab 91- Mrikleri iirle Hicvedip Ktlemek Bab 92- iirin nsan zerine, Onu Allah' Anmaktan, limden Ve Kur'n Okumaktan Men' Edecek Derecede Glib Olmasnn Mekrhluu Bab 93- Peygamber(S)'n "Teribet yemnuki", 'Akra" YE "Halkaa1' Szleri Bab 94- "Zaam" Ta'bri Hakknda Gelen ey Bab 95- Kiinin "Veyleke" Sz Hakknda Gelen ey Bab 96- "De ki: Eer Allah' seviyorsanz, bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve sularnz rtsn. nk Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (iu mrn: 3i) Kavlinden Dolay Azz Ve Cell Olan Allah Sevgisinin -Veya Allah in Sevmenin- Almeti Bab 97- Bir Adamn Dier Birine "Ihse' (= Ykl Git)" Sz Bab 98- Kiinin Bir Bakasna "Merhaba" Demesi Bab 99- nsanlarn Babalarnn simleri(Ne Nisbetjle arlmalar Bab 100- Bb: 101- Bb: 102- Peygamber(S)'n: "Kerm ancak mfminin kalbidir3' Sz Bab 103- nsann Bakasna "Babam, Anam Sana Feda Olsun!" Demesi Bab 104- nsann (Sevdii Kimse in): "Allah Beni Senin Yolunda Feda Etsin" Demesi Bab 105- Azz Ve Cell Olan Allah'a simlerin En Sevgili Olan Bab 106- Peygamber(S)'n: "Benim ismimi ocuklarnza isim veriniz, fakat knyem ile knyelenmeyiniz" Kavli Bab 107- Hazn smi(Ni Zikr) Bab 108- smi Daha Gzel Bir simle Deitirmek Bab 109- Peygamberlerin simleriyle simlendiren Kimse Bab 110- "Veld" smini Vermek (Caizdir) Bab 111- (Ev Halkndan Birini Yhud) Br Arkadan, Onun sminden Bir Harfi Eksilterek aran Kimse Bab 112- Kk ocua Ve Henz ocuu Domayan Kimseye Knye Verme(Nin Cizlii) Bab
453 / 2483

buhari

113- Kendisinin Daha nce Baka Bir Knyesi Olsa Bile "Eb Turb" Knyesiyle Knyelenme(Nn Cevaz) Bab 114- Azz Ve Cell Allah'a, Kullarn simlerinden En Sevimsiz Olan Bab 115- Mrikin Knyesinin Hkm) Bab 116- Bb: "Tevriye Ve Kinaye Yoluyla Sylenen Ta'rzli Szler, Yalandan Kurtulmadr" 117- nsann Birey in "O Hakk Deildir" Demeyi Kasdederek. "O Hibirey Deildir" Demesi Bab 118- Gz Semya Doru Ykseltme Bab 119- Bb: Deynekle Suda Ve amurda izgiler izerek Tefekkr Edip Dnen Kimse 120- Elindeki Bireyle Yerde, Drtkleyerek izgiler izip Dnen Kimse Bab 121- Bireye Hayret Etme Srasnda 'Atthu Ekber" ve "Subhnallah" Diye Tekbr Ve Tesbh Eylemek Bab 122- Parmaklarla Kk akl Ta Atmaktan Nehy Bab 123- Aksran Kimsenin Hamdetmesi Bab 124- Aksran Kimse Allah'a Hamdettii Zaman, Onu 'Yerhamukellhu ( = Allah sana merhamet eylesin)" Diye Du le Karlamak Bab 125- Aksrp Haprmaktan Mstehb Olacak, Esnemekten De Mekruh Olacak ey Bab 126- Bb: Bir Kimse Aksrd Zaman Nasl Temt Edilip Karlanr? 127- Bb: Aksran Kimse Allah'a Hamdetmedii Zaman Du le Karlanmaz 128- Bb: "Bir Kimse Esnedii Zaman, Elini Aznn zerine Koysun" Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
78- KTABU'L-EDEB (Edeb Kitab) [1] 1- Hlis yilik Etmek, yilik Ulatrmay Ekleyip Durmak Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Biz insana ana-babasna gzellik (ve iyilik yapmasn) tavsiye ettik..." (el-Ankebt: S; Lkmn:-14-15; el-Ahkaaf: 15) [2].
1-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: Bana el-Veld ibn Ayzr haber verip yle dedi: Ben Eb Amr e-eybn'den iittim, yle diyordu: Bana u evin sahibi haber verdi, dedi de eliyle Abdullah ibn Mes'd'un evini iaret etti. O yle dedi: Ben Peygamber()'e: Amellerin hangisi Allah'a daha sevgilidir? diye sordum. "Vaktinde klnan namazdr" buyurdu. Abdullah: Sonra hangisi? dedi. "Sonra ana-babaya iyilik etmektir" buyurdu. Abdullah: Sonra hangisi? dedi. "Allah yolunda cihddr" buyurdu. bn Mes'd: Bunlar bana Peygamber syledi, daha fazlasn sor-saydim, elbette bana yine haber verecekti, dedi [3]. 2- Bb: Gzel Dostluk Yaplmaya En Hakl Olan nsan Kimdir? 2-.......Bize Cerr, Umre ibnu'l-Ka'kaa ibn ubrume'den; o da Eb Zur'a'dan tahds etti ki, Eb
454 / 2483

buhari

Hureyre (R) yle demitir: Ra-slulIah(S)'a bir adam geldi de: Y Raslallah! Benim gzel hizmet ve lfet etmeme insanlar iinde en lyk ve en hakl olan kimdir? diye sordu. Raslullah: "Anandr!" diye cevb verdi, Ozt Sonra kimdir? dedi. Raslullah: "Sonra anandr!" buyurdu. O zt: Sonra kimdir? dedi. Raslullah: "Sonra anandr!" buyurdu. ; Sonra kimdir? deyince (drdncde) Raslullah: "Sonra babandr!" diye cevb verdi. bnu ubrume ile Yahya ibnu Eyyb: Bize Eb Zur'a bu hadsin benzerini tahds etti, demilerdir [4].
3- Bb: nn Ana-Babasnn zni Olmadka Cihda Gidemez 3-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Bir adam Peygamber(S)'e: Ben cihda gidiyorum, dedi. Peygamber: "Senin anan baban var m?" diye sordu. O zt: Evet var, dedi. Peygamber: "yleyse sen (evvel) onlarn rzlar yolunda al! 'buyurdu [5]. 4- Bb: nsan Ana-Babasna Svmemelidir 4-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Raslullah (S): "Byk gnhlarn en bynden birisi, kiinin anasna babasna la'net etmesidir" buyurdu. Kendisine orada bulunanlar tarafndan: Y Raslallah! nsan anasna babasna nasl la'net eder? denildi. Raslullah: "O kimse birisinin babasna sver, o da karlk olarak onun babasna sver; yine o kii birisinin anasna sver, o da karlk olarak onun anasna sver" buyurdu [6]. 5-Ana-Babasna yilikle Gzel Hizmet Edip tatlarnda Bulunan Kimsenin Duasnn Kabul Edilmesi Bab 5-.......Bize sml ibn brhm ibn Ukbe tahds edip yle dedi: Bana Nfi', bn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: " kii beraber yrrlerken onlar yamur yakalad. Hemen dadaki bir maaraya meyledip sndlar. Akabinde maaralarnn azna dadan byk bir kaya dp zerlerine tamamen kapatt. Bunun zerine onlardan biri dierlerine: Riya ve hret istei olmakszn, srf Allah rzs iin yapm olduunuz amellere bakn da, onlar anmak suretiyle Allah'a dua ediniz. Umulur ki, Allah maarann kapsn aar! dedi.
455 / 2483

buhari

Bu teklif zerine onlarn biri u duay syledi: Y Allah! u muhakkak ki, benim yal ihtiyar ana-babam ve kk ocuklarm vard. Ben sr otlatarak onlar infk eder ge-indirirdim. Akamleyin sry otlaktan dndrp onlarn yanna getirdiim zaman st saar, ocuklarmdan evvel ana-babama st iirir idim. u da muhakkak ki, bir gn otlak bana uzak oldu da ben t akam oluncaya kadar sry getirememitim. Ge vakit geldiimde onlar uyumu hlde bulmutum. Saageldiim gibi yine stleri sadm ve sadm st kabyle getirip ba ularnda dikildim. Onlar uykularndan uyandrmay istemiyordum. Onlardan nce ocuklarma st iirmeyi de istemiyordum. ocuklar ise ayaklarmn dibinde alktan szlanyorlard. te o gecefecr douncaya kadar benim hlim byle dikilmekle, onlarn hli de uyumakla devam etti. bhesiz Sen bilmektesin ki, ben bunu srfSen'in rzn istemek iin yapmtm. Bundan tr bizim iin bir yark a da, biz oradan semy grelim! diye du etti. Allah onlara semy grecekleri kadar bir yark at. kincileri de yle du etti: Y Allah! u muhakkak ki, benim bir amca kzm vard. Ben onu erkeklerin kadnlar sevmekte olduklar sevginin en iddetlisi ile seviyordum. Bir kenesinde ondan nefsini istedim. O: Yz dnr getirmedike olmaz! diye dayatt. Ben bu paray kazanmak iin altm, nihayet yz dnr topladm. Sonunda amcamn kzna buyuz dnr ile kavutum. ki baca arasna oturduum zaman o: Ey Allah'n kulu! Allah'tan kork! Yaratc kudretin bekret mhrn (nikh hakkn yerine getirmeden) ama! dedi. Ben de (onu ok sevdiim hlde) bu sz zerine kendisinden kalkp ayrldm. Allah'm, Sen bhesiz bilmektesin ki, ben bunu srf Sen'in rzn aramak iin yapmtm. Bunun hatrna buradan bizim iin bir yark a! dedi. Allah onlar iin biraz daha at. ncleri de yle dedi: Allah'm, ben onalt rtl olan bir far ak lei pirin mukaa-bilinde bir iiyi cretle tutmutum. O ii iini bitirdii zaman: Bana hakkm olan cretimi ver! dedi. Ben de ona hakk olan creti arzettim. Fakat ii cretini brakt ve uzaklap gitti. Ben de onun pirincini her sene tekrar tekrar ekip oalttm, nihayet onun parasyle bir sr sr topladm, bir de oban tuttum. Bir mddet sonra o ii bana geldi de: Allah'tan kork, bana zulmetme, hakkm bana ver! dedi. Ben de ona: Git u grnen srlar ve oban al, dedim. O: Allah'tan kork, benimle alay etme! dedi. Ben ona: Ben seninle alay etmiyorum, bu srlar ve obanlarn al! dedim. O da bunlar alp gitti. Sen bhesiz bilmektesin ki, ben bu ii srf Sen 'in rzn istemek iin yapmtm. Bunun hatrna kayann kalan ksmn da a! dedi. Allah da onlardan kayay ap kurtard" [7].
6- Bb; Ana-Babaya syan Ve Ez Etmek Byk Gnhlardandr

Bunu Abdullah ibn Utner (veya Amr), Peygamber(S)'den olmak zere sylemitir [8].
6-.......Bize eybn, Mansr'dan; o da el-Mseyyeb'den; o da Verrd'dan; o da el-Mugre'den tahds etti ki, Peygamber (S): "bhesiz Allah sizlere analara isyan, verilecek borcun men'
456 / 2483

buhari

edilip verilmemesini, verilmeyen bireyin alnmasn, kz ocuklarn diri diri gmmeyi haram kld. Ve yine Allah sizler iin dedikoduyu, ok soru sormay ve mal zayi' etmeyi kerh grd" buyurmutur [9].
7-.......Eb Bekre (Nufey' -R) yle demitir: Raslullah (S): "Byk gnhlarn en byn size haber vereyim mi?" buyurdu. Biz sahbler: Evet haber ver y Raslallah! dedik. Raslullah: "Allah 'a ortak komak, anaya-babaya isyan ve ez etmektir" buyurdu. Ve dayanmakta iken oturdu da: "yi dinleyin! Bir de yalan sz ve yalan hidliidir. Dikkat edin, bir de yalan sz ve yalan hidliidir/"buyurdu ve bu sz durmadan tekrar tekrar sylyordu. (Eb Bekre dedi ki:) Hatt ben: Raslullah susmayacak, dedim. 8-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: Bana Ubeydullah ibnu Eb Bekr tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iit-1 tim, yle dedi: Raslullah (S) byk gnhlar zikretti yhud kendisine byk gnhlardan soruldu da: "Allah'a ortak tanmak, insan ldrmek, ana-babaya isyan ve ez etmektir" buyurdu ve unu ilve etti: "Dikkat edin! Size byk gnhlardan en byn haber, veriyorum: Yalan sylemektir yahufr.Yalan hidliiyapmaktr-" buyurdu. u'be (geen senedle): En byk zannm O'nun "Yalana hidliidir" demi olmasdr, dedi [10]. 7- Mrik Olan Babaya yilik Etmeyi Devam Ettirmek Bab 9-.......Eb Bekr'in kz Esma (R) haber verip yle demitir: Peygamber (S) zamannda annem beni zleyerek ziyaretime gelmiti. Ben Peygamber'e: Anamla ilgilenip onu kabul edeyim mi? diye sordum. Peygamber: "Evet (onunla ilgilenip iyilik eyle)/" buyurdu. Rv Sufyn ibn Uyeyne dedi ki: Yce Allah o kadn hakknda u yeti indirmitir: "Sizinle dn hususunda muharebe etmemi, sizi yurtlarnzdan da karmam olanlara iyilik, onlara adaletle muamele etmenizden Allah sizi men' etmez. nk Allah adalet yapanlar sever" (elMumtehme: 8) [11]. 8- Kadnn, Kendi Kocas Varken Annesiyle lgilenip Ona yilik Etmesi Bab

Ve el-Leys yle dedi: Bana Him, Urve'den tahds etti ki, Esma yle demitir: Kurey'in ahdi ve onlarn bar iin ta'yn etmi olduklar mddetleri iinde annem bir mrike olduu hlde bana ziyarete gelmiti. O zaman Kureyliler Esm'nn annesinin babas beraberinde Peygamber ile muharebeyi brakp bar anlamas yapmlard. Annem gelince ben Peygamberden fetva istedim ve: Annem arzu ederek -yhud slm' istemedii hlde- bana geldi (onu kabul edeyim mi)? dedim. Peygamber: "Evet (ananla ilgilenip ona iyilik eyle) buyurdu [12].
10-.......Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o daUbeydullah ibn Abdillah'tan tahds etti ki, ona da bn Abbs haber vermi; ona da Eb Sufyn yle haber vermitir: Hrakl, Eb Sufyn'a1 haber gnderip huzuruna artm ve Peygamber'i kasdederek:
457 / 2483

buhari

O sizlere ne emrediyor? diye sormu. Eb Sufyn da: O bize (yalnz Allah'a ibdet ediniz, hibireyi O'na ortak etmeyiniz, dedelerinizin ibdet ettiini terkediniz diyor), namaz klmay, sadaka vermeyi, iffetli olmay; hsmlarla irtibat devam ettirip onlara iyilik yapmay emrediyor, demitir [13].
9- Mrik Olan Kardele lgilenip Ona yilik Edilmesi Bab 11-....... Bize Abdullah ibn Dnr tahds edip yle dedi: Ben bn Umer(R)'den iittim, yle diyordu: Umer, ipekten bir takm elbisenin satlmakta olduunu grd ve: Y Raslallah! Bu takm elbiseyi satn al da onu cumua gnleri ve Sana sefaret hey'etleri geldii zamanlarda giy! dedi. Raslullah: "Bunu ancak hiretten nasibi olmayan kimse giyer" buyurdu. Sonra Peygamber'e bu cinsten birok takm elbiseler getirildi. O da Umer'e bunlardan bir takm yollad. Bunun zerine Umer: Bu ipek hlle hakknda daha nce sylemi olduun szleri sylediin hlde, ben bu takm elbiseyi nasl giyerim? dedi. Peygamber (S): "Ben bunu sana giyesin diye vermedim, lkin sen onu satarsn yhud da baka bir kimseye verir giydirirsin" buyurdu. Umer ibnu'l-Hattb da bu takm elbiseyi Mekke ahlsinden ve henz slm'a girmemi olan bir kardeine yollad [14]. 10- Hsmlarla, Yaknlarla Bal Ve lgili Olmann Fazileti Bab 12-....... Buradaki senedden birinde: Bize bnu Usmn ibn Abdillah ibn Vehb ve onun babas Usmn ibnu Abdilah tahds ettiler ki, bu ikisi Ms ibn Talha'dan; o da Eb Eyyb elEnsr(R)'den yle iitmilerdir: Bir adam: Y Raslallah! Bana, beni cennete girdirecek bir amel haber ver! dedi. Oradaki topluluk: Buna ne oluyor ki, bunun ne dilei var ki? dediler. Raslullah: "Onun bir haceti vardr, nesi olacak!" buyurdu; soran kimseye kar da Peygamber (S) yle cevb verdi; "Kendisine hibireyi ortak klmayarak Allah 'a ibdet edersin, namaz devaml ayakta tutarsn, zekt verirsin, hsmlara ballk ve ilgiyi ekler durursun. Artk bineini brak, menziline doru yrsn!" buyurdu. Rv: O adam binek devesi zerinde bulunmu gibidir, demitir [15] 11- Hsmlarla lgilenmeyi Kesen Kimsenin Gnh Bab 13-.......Cubeyr ibn Mut'un (R)Peygamber(S)'den "Hsmlarla ilgilenmeyi kesen (ve bunu hall sayan) kimse cennete girmez'''buyururken iittiini haber vermitir. 12- Hsmlarla lgilenme Sebebiyle Rzkta Kendisi Lehine Bollatma Yaplan Kimse Bab 14-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben RasluIlah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Her kimi rzknda kendisi lehine bol-latma yaplmas ve ecelinde yine kendi lehine geri braklma
458 / 2483

buhari

yaplmas sevindirirse, o kimse hsmlaryle ilgilenip hsmlk ban ekleyip dursun."

15-.......bn ihb yle dedi: Bana Enes ibn Malik (R) haber verdi ki, Raslullah (S): "Her kim ki, rzknda bollatmayaplmasn ve ecelinde kendisi lehine geri brakma yaplmasn arzu ederse, o kimse hsmlaryle ilgilenip hsmlk ban ekleyip dursun!" buyurmutur [16]. 13- Bb: Hsmlk Ban Ekleyip Duran Kimseye Allah Da Fadlndan hsann Ekler Durur 16-.......Bize Muviye ibnu Eb Muzerrid haber verip yle dedi: Ben amcam Sad ibn Yesr'dan iittim, o Eb Hureyre(R)'den tah-ds ediyordu ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yce Allah yarataca mahlklarn ne hl zere bulunacaklarn takdir edip de onlara id kazay tamamlad zaman, rahim yni hsmlk: (Y Rabb!) Buras akrabalk mnsebetlerini kesmekten Sana snanlarn makaamdr, dedi. Allah: Evet yledir. Sen, seninle balln muhafaza edenlere benim iyilii ekleyip durmama; senden ilgiyi kesenlerden benim de ihsan kesmeme raz olmaz msn? buyurdu. Hsmlk: Evet raz olurum, diye cevb verdi. Yce Allah: Bu hkm sana mahsstur, buyurdu." Bundan sonra Raslullah (hsmlarla ilgiyi kesenlerin Allah'n rahmetinden mahrum olacaklarn beyn sadedinde): "sterseniz u yetleri okuyunuz" buyurdu: "Demek idareyi ve hkimiyeti ele alrsanz hemen yeryznde fesd karacak, akrabalk mnsebetlerim bile paralayp keseceksiniz yle mi? Onlar yle kimselerdir ki, Allah kendilerini rahmetinden tardetmi de duygularn alm ve gzlerini kr eylemitir. yle olmasa Kur 'n'/ tedebbr etmezler mi? Yoksa kalbler zerinde stste kilitler mi var?" (Muhammed: 22-23) [17]. 17-.......Bize Abdullah ibn Dnr, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Rahm (ad ki, karn yaknl, hsmlktr) Rahman (\$>mm)dan alnmtr. (Bu rahm yaknl) sk aalarn birbirine sarlm kkleri gibidir. Allah Tal buyurdu ki: Ey rahm karabeti! Her kim sana bal bulunur (hsmlk ban ekler) durursa, ben de ona rahmetimi ekler dururum, kim de seninle mnsebetini keserse, ben de ona rahmetimi keserim!" 18-.......Bize Sleyman ibn Bill tahds edip yle dedi: Bana Muviye ibnu Eb Muzerrid, Yezd ibn Rmn'dan; o da Urve'den; o da Peygamber(S)'in zevcesi ie(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Rahm, sk aalarn birbirine sarlm kkleri gibidir. Kim onunla ilgili ekler durursa, ben de ona ihsan ekler dururum; kim de onunla ilgiyi keserse, ben de ondan ihsan keserim" buyurmutur [18]. 14- Bb: (Mkellef Olan ahs) Hsml, Hsmlk Islakl le Islatr Durur (Yn Hsml Kurutup Kesmez) 19- Bize Amr ibn Abbs tahds etti. Bize Muhammed ibn Ca'fer tahds etti. Bize u'be, sml ibn Eb Hlid'den; o da Kays ibn Eb Hzm'dan tahds etti ki, Amr ibnuJl-s (R) yle demitir: Ben Pey-gamber(S)'den gizli deil, ak olarak yle buyururken iittim: "Eb Fuln'n ailesi... 459 / 2483

buhari

Buhr'nin eyhi Amr ibn Abbs: Muhammed ibn Ca'fer'in kitabnda burada yazlmam bir beyaz yer vardr, demitir-benim vellerim deillerdir. Benim velm ancak Allah'tr ve slih m'minlerdir". Anbesetu'bnu Abdilvhid, Beyn ibn Bir el-Ahmes'den; o da Kays ibn Hzm'dan unu ziyde etti: Amr ibnu'1-s: Ben Pey-gamber'den iittim: "Lkin babamn hsmlarnn hsmlk haklar vardr ki, ben onun slakl ile bu hsml slatr durumun, yn hsmlk ban ekler dururum" buyurdu. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Bu kelime "Bi-bilh" eklinde de vki' oldu. Ve "Billih" ekli daha iyi ve daha sahhtir. Ve "Bil-h" kelimesi iin bir vecih tanmyorum [19].
15- Bb: Sla Yapclk Karlk Vermekle Deildir [20] 20-.......Bize Sufyn (es-Sevr), el-A'me'ten; el-Hasen ibn Amr'dan; Ftr ibn Halfe'den; onlar da Muchid ibn Cebr'den; o da Abdullah ibn Amr'dan haber verdi. Sufyn: Bu hadsi el-A'me, Peygamber'e ykseltmedi; bunu el-Hasen ile Ftr, Peygamber'e ykselttiler. Peygamber(S) yle buyurmutur: "Misliyle bil-mukaabele ihsan eden kii hsmlara hakk sla-i rahim etmi deildir. Lkin hakk slac, kendisinden akrabalk sla ve ihsan kesildii hlde, sla ve ihsanda bulunan kimsedir" [21]. 16- Mriklik Hlinde Hsmlarna lgi Ulatran, Sonra slm'a Giren Kimse (Eski yiliklerine Karlk Sevb Alr M?) Bab 21- Bize Eb'l-Yemn tahds etti. Bize uayb haber verdi ki, ez-Zuhr yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, ona da Hakm ibn Hzm yle haber vermitir: Hakim: Y Raslallah! Bana birtakm ilerin hkmnden haber verir misin? Ben Chiliyet devrinde hsmlarla ilgilenme, kle zd etme, sadaka verme nev'inden birtakm ibdetler ilerdim. Bu ibdetlerde benim iin ecir ve sevb var mdr? diye sordu. Hakm dedi ki: Raslullah (S): "Sen mazideki hayrlarnn hasenelerini kazanarak mslmn oldun" buyurdu. (el-Buhr dedi ki:) Ve yine Eb'l-Yemn'dan (iki noktal te ile) "Etehannetu" eklinde de syleniyor. Ma'mer ibn Rid, Salih ibn Keysn ve bnu'l-Musfir, noktal harf ile "Etehannesu" eklinde sylediler. bnu shk (es-Sretu'n-Nebeviyye'de): "et-Tehan-nus", "etTeberrur" yn "Tat ve inkyd eylemek" ma'nsnadr, demitir. "Tehannus"un "Teberrr" ile tefsiri hususunda yukardaki isme Him da babas Urve'den olmak zere mutbaat etmitir [22]. 17- Bakasnn Kz ocuunu Kendi Bedeninin Bz Ksmlaryle Oynamaya Brakan Yhud efkat in Onu pen Yhud O ocukla akalaan Kimse Bab 22-.......Hlid ibn Sad'in kz mm Hlid yle demitir: Ben (ocukluumda) babamla beraber zerimde sar renkli bir gmlek giyimli olarak Raslullah'n huzuruna gelmitim. Raslullah (S): "Seneh, seneh ( = Gzel, gzel)" buyurdu. Rv Abdullah ibn Mbarek: "Seneh", Habe dilinde "Hase-ne ( = Gzel ey)" ma'nsmadr, dedi.mm Hlid devamla yle dedi: Bu srada ben (Raslullah'n iki krei arasndaki keklik yumurtas byklnde bulunan) Peygamberlik Mhr (denilen et beni) ile oynamaa baladm, babam beni azarlayp bundan men' etti de Raslullah babama:
460 / 2483

buhari

"ocuu kendi hline brak!" buyurdu. Sonra Raslullah bana da defa: "(ocuum ok yaa da) gmleini (salkla giy) eskit, yrt (yenisini giy)! Sonra yine eskit, yrt! Sonra yine eskit, yrt!'' buyurdu. Hadsin rvsi Abdullah ibnu'l-Mubrek: mm Hlid ok za-' mn yaad, demi; mm Hlid'in yhud gmlein uzun zaman kaldn zikretmitir[23].
18- (Babann) ocua Merhameti, Onu pmesi Ve Sarmamas Bab

Sabit ibn Elem el-Bunn, Enes'ten: Peygamber (S), olu brahim'i kucana ald, onu pt ve koklad, diye sylemitir [24].
23-....... bnu Eb Nu'm yle demitir: Ben bn Umer'in yannda hazr bulunuyordum. Bir adam ona sivrisinein kannn hkmn sordu. bn Umer ona: Sen hangi beldedensin? dedi. Adam: Ben Irak ehlindenim, dedi. bn Umer (hazr bulunanlara): u adama bakn! Bana sivrisinein kanndan soruyor! Hlbuki bu Irakllar vaktiyle Peygamber'in torununu ldrmlerdi. Ben Peygamber(S)'den iittim, O: "Bu iki torunum, benim dnydan pp kokladm iki reyhnmdr" buyuruyordu, dedi. 24-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) tahds edip yle dedi: Bir kerre yannda kendisine id iki kz ocuu bulunan bir kadn bana geldi, benden birey vermemi istiyordu. Fakat o srada benim yanmda bir tek hurmadan baka birey bulamad. Ben o tek hurmay kadna verdim. Kadn onu iki kz arasnda taksim etti. Sonra kalkt ve kp gitti. Akabinde Peygamber ieri girdi, ben kendisine kadnn yaptn syledim. Peygamber (S): "Her kim bu kz ocuklarndan herhangi bireye (bakma, terbiyeye) velayet eder ve onlara iyilik edip gzel muamelede bulunursa, o kz ocuklar kendisi iin cehennem ateinden koruyan bir perde olurlar" buyurdu [25]. 25-.......Eb Katde (el-Hris ibn Rb' el-Ensr -R) yle demitir: Peygamber (S) bizim yanmza kt, omuzu zerinde damad Eb'I-s ibnu'r-Rab' ibn Abdiems ile kz Zeyneb'den olma kz torunu Umme vard. Peygamber bu Eb'l-s kz Umme'yi tayarak namaz kldrd. Ruk'a vard zaman onu yere kor, ruk'dan ban kaldrd zaman onu yerden tekrar kaldrr idi [26] 26-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S) torunu elHasen ibn Al'yi pt, o srada yannda el-Akra' ibn Habis et-Temm oturmakta idi. el-Akra': Benim on tane oeuum vardr, onlardan hibirini pmedim, dedi. Raslullah ona doru bakt, sonra da: "Merhamet etmeyen merhamet olunmaz" buyurdu. 27-.......ie (R) yle dedi: Peygamber'e bedev bir Arab geldi de: (Y Raslallah!) Sizler ocuklar per (sever) misiniz? Biz ocuklarmz pp okamayz, dedi. Peygamber (S): "Allah senin gnlnden merhamet ve efkati ekip karmtr. Ben senin iin neye mlik olabilirim (yn ne yapabilirim) ?" diye cevb verdi.
461 / 2483

buhari

28-....... Bana Zeyd ibn Elem, babas Eslem'den; o da Umer ibnu'l-Hattb(R)'dan yle tahds etti: Peygamber(S)'in huzuruna (Havzin kabilesinden) birtakm esirler gelmiti. Bunlarn iinde emzikli bir kadn vard. (ocuunu kaybetmiti.) O kadn gsne biriken st sayor, ocuklara veriyor, emziriyordu. Bu kadn esirler arasnda ocuu(nu) bulunca hemen alp onu sinesine bast ve (derin bir efkatle) ocuunu emzirmeye balad. Bu yksek efkat levhasn grnce Peygamber bize: "u kadnn kendi ocuunu atee atacan sanr msnz?" dedi. Biz de: Hayr, atmamaa muktedir olduka atmaz! dedik. Peygamber (S): "te Yce Allah kullarna bu kadnn ocuuna efkatinden daha merhametlidir" buyurdu [27]. 19- Bb: Allah, Rahmeti Yz Para Yapt 29-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Allah Tal rahmetini yz para yapt da doksandokuz parasn kendi yannda tuttu, bir parasn yeryzne indirdi. te bu bir para rahmet sebebiyle btn mahlklar birbirine acrlar (seviirler). Hatt ksrak (yavrusunu emzirirken) dokunur korkusuyla bir ayann trnan yukar kaldrr" [28]. 20- nsann, Beraberinde Yemek Yemesinden Korktuu in Kendi ocuunu ldrmesi Bab 30-.......Abdullah ibn Me'd (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah! Hangi gnh en byktr? diye sordum. Raslullah: "Allah seni yaratt hlde, senin Allah iin bir benzer uydurman-dr" buyurdu. Sonra bn Mes'd: Bundan sonra hangisi (byktr)? dedi. Raslullah: "Seninle beraber yemek yemesinden korkarak ocuunu ldr-mendir" buyurdu. bn Mes'd: Bundan sonra hangisi (byktr)? dedi. Raslullah (S): "Komunun kadn ile zina edimendir" buyurdu. Ve Yce Allah, Peygamberinin szn tasdk iin u yeti indirdi: "Onlar ki, Allah 'm yanma baka bir tanr daha (katp) tapmazlar. Allah 'in haram kld cana haksz yere kymazlar, zina etmezler. Kim bunlar(dan birini) yaparsa cezaya arpar. Kyamet gnnde de azab katmerleir ve o azabn iinde hor ve hakr ebed braklr" (eiFurkaan:68-69) [29]. 21- ocuun (efkat Ve Merhamet Olarak) Kucaa Konulmas Bab 31-.......Him yle demitir: Bana babam rve, ie(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) kk bir ocuu kucana koyup onun daman inenmi bir eyle ovalarken, ocuk Peygamber'in stne iemi, Peygamber su isteyip sidiin zerine suyu aktmtr [30]. 22- nsann Kk Bir ocuu Uyluu stne Koymas Bab
462 / 2483

buhari

32-.......Bize el-Mu'temir bnu Sleyman tahds etti. O, babas Sleyman ibn Tarhn etTeym'den tahds ediyordu. Sleyman yle demitir: Ben Eb Temme Tariften iittim, o Eb Usmn en-Nehd'den tahds ediyordu. Eb Temme'ye de Eb Usmn en-Nehd, Usme ibn Zeyd(R)'den tahds ediyordu (ki o yle demitir): Raslullah (S) beni alr, dizi zerine oturturdu, Hasen'i de br dizine oturturdu. Sonra bizi gsne basar, sonra da: "Allah'm, bu ikisine rahmet (ve saadet) ihsan eyle! nk ben bunlara rahmet (hayr ve saadet) diliyorum!" derdi. (el-Buhr yle dedi:) Ve Al ibnu'l-Medn'den (o yle dedi): Bize Yahya ibn Sad el-Kattn tahds edip yle dedi: Bize Sleyman ibn Tarhn, Eb Usmn'dan tahds etti. et-Teym Sleyman ibn Tarhn (geen senedle) yle dedi: Bana bu hadsi Eb Temme tahds ettii zaman gnlme bundan bir bhe dt: Acaba ben bunu Eb Temme'den; o da Eb Usmn en-Nehd'den mi, yhud vastasz olarak dorudan Eb Usmn'dan m iittim? Kendi kendime: Ben bu hadsi yle yle, yn pekok tahds ettim, fakat ben bunu Eb Usmn'dan iitmedim, dedim. Bir de kitabma baktm ve bu hadsi yanmdaki kitbda Eb Usmn'dan iitmi olduum hadsler iinde yazlm olarak buldum. Bylece hatrlamasa da onun yazsna dayanarak benden bhe etti [31]. 23- Bb: Ahdi Ve Taahhd Gzel Koruyup Riyet Etmek mndandr (Yn mnn Kemlindendir) 33-.......ie (R) yle demitir: Ben hibir kadna kar Hadce'ye kar kskanlm derecesinde kskan deildim. Hlbuki ye-mn olsun Hadce, benim Peygamber'Ie evlenmemden sene nce vefat etmiti. Hadce'yi kskanmamn sebebi unlardr: Ben Peygam-ber'den onu sk sk anarken iitirdim. Rabb'i Peygamber'e Hadce'yi cennette inciden yaplm (grltsz, yorgunluksuz) bir ev ile mjdelemesini emretmitir. Bir de Raslullah koyun keserdi de sonra onun etinden Hadce'nin sdk kadn dostlarna hediye ederdi [32]. 24- Bir Yetmin lerini Gren, Bytp Terbiye Eden Kimsenin Fazleti Bab

34-.......Eb Hazm tahds edip yle demitir: Ben Sehl ibn Sa'd(R)'dan iittim, Peygamber(S): "Ben, yetim iine bakan kimse ile beraber cennette yle bulunacaz" buyurmu da ehdet parma ve orta parma ile iaret edip gstermitir [33].
25- Dul Kadnlarn Nafakalarn Kazanmaa alan (Kimsenin Fazleti) Bab 35-....... Bana Mlik, Safvn ibn Suleym'den tahds etti ki, o hadsi Peygamber'e ykseltiyordu. Peygamber (S): "Dul kadnlarn ve bir gnlk yiyecei olmayan fakirlerin nafakalarn kazanmaya koan mslmn, Allah yolunda harb eden mchid gibidir, yhud gndz oru tutan ve gece nafile namaz klan kimse gibidir" buyurmutur. 36- Bize sml tahds edip yle dedi: Bana mm Mlik, Sevr ibn Zeyd ed-Dl'den; o da bnu Mut'in zdls Eb'l-Gays'ten; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber(S)'den geen hadsini benzerini tahds etti [34]. 26- Bir Gnlk Yiyecei Olmayan Fakirlerin Nafakalarn Kazanmaya Koan(In Fazileti) Bab
463 / 2483

buhari

37-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Dul kadnlarn ve bir gnlk yiyecei olmayan fakirlerin nafakalarn kazanmaya koan kimse (sevbda) Allah yolunda harb eden mchid gibidir." - Buhr'nin eyhi Abdullah el-Ka'neb: mm Mlik'in yle dediini sanyorum diye gelerek ibareyi ekk ile sylemitir:- "O kimse, hi gevemeden, zayflamadan geceleyin teheccd namaz klan kimse gibidir ve hi iftar etmeden nafile orucu tutan kimse gibidir" [35]. 27- nsanlarn Hayvanlara Merhamet Ve efkat Gstermelerinin Fazileti) Bab 38-.......Mlik ibnu'I-Huveyris (R) yle demitir: Bizler yaa birbirine yakn genler topluluu olarak Peygamber(S)'e geldik ve O'-nun yannda yirmi gece kaldk. Peygamber bizim ailelerimizi zlediimizi anlad da geride kimleri braktmz bize sordu, biz de kendisine haber verdik. Peygamber gayet ince yrekli, hassas ve ok merhametli idi. Bize: "Haydin (kendi ailelerinizin yanma) dnnz, onlara (dni) retiniz, syleyecek eyleri onlara syleyip emrediniz. Beni nasl namaz klar grdyseniz, ylece namaz klnz. Namaz vakti geldiinde iinizden biri size ezan okusun, en bynz de size imm olsun" buyurdu [36]. 39-.......Bana mm Mlik, Eb Bekr el-Mahzm'nin zdls olan Sumeyy'den; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) yle buyurdu: "Bir adam bir yolda yryp giderken susuzluu artt. Orada bir kuyu buldu ve hemen o kuyuya inip suyundan iti. Sonra kt. Adam orada bir kpekle karlat ki, hayvan susuzluktan dilini karp soluyor, ya topra yalyordu. Bu yolcu (kendi kendine): Yemtn olsun bana ulaan susuzluun benzeri iddetli bir susuzluk bu hayvana da ulam, dedi (hayvana acd). Sonra kuyuya ind de ayakkabsnn iine su doldurdu. Sonra kuyudan karmak iin ayakkabsn azyle tuttu, onu dar karp kpei sulad. Bundan dolay Allah o kula mkfat verdi ve onun gnhlarn mafiret eyledi." Sahbler: Y Raslallah! Hayvanlar sulamakta bize ecir var mdr? dediler. Raslullah: "(Evet, kendisinde hayt olan) her ya cieri sulamakta ecir vardr" buyurdu [37]. 40-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) kalkp namaza durmutu. Biz de O'nunla beraber namaza durmutuk. (Chil) Bedev bir Arab namaz iinde iken: Allah'm, bana ve Muhammed'e rahmetini ihsan et, bizden baka hi kimseye rahmet etme! diye du etti. Peygamber selm verince o bedev Arab'a hitaben: "Sen genii (yn Allah'n geni rahmetini) daralttn/" buyurdu. Peygamber bu szyle "Benim rahmetim ise hereyi kuatmtr... " (ei-A'rf:i56) kavlinde zikredilen Allah'n geni rahmetini kasde-diyordu [38]. 41-.......en-Nu'mn ibn Ber (R) yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "Btn m'minleri birbirlerine merhamette, mahab-bette, ltuf ta ve yardmlama hususlarnda sanki bir vcd misli grrsn I O vcdun bir organ hastalannca, vcdun dier ksmlar birbirlerini hasta organn elemine -uykusuzlukla harekete- ortak olmaya arrlar."
464 / 2483

buhari

42-....... Bize Eb Avne, Katde'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S): "slm camiasndan bir ms-lmn bir aa diker de onun mahslnden bir insan, yhud bir hayvan yerse, muhakkak o yenilen ey, aac diken kimse iin bir sadaka olur". 43-....... Zeyd ibn Vehb tahds edip yle demitir: Ben Cerr ibn Abdillah el-Bece!(R)'den iittim, Peygamber (S): "Merhamet etmeyen kimseye merhamet olunmaz" buyurmutur [39]. 28- Komu Hakknda Vasiyyet Bab [40]

Ve Yce Allah'n u kavli: "Allah'a ibdet edin, O'na hibireyi ortak tutmayn. Anaya, babaya, hsmlara, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya, yannzdaki arkadaa, yolda kalma, sa elinizin mlik olduu kimselere (hizmetilerinize) iyilik edin. Allah, kendini beenen ve dima bbrlenen kimseyi sevmez9' (en-Nis: 36).
44-....... Yahya ibn Sad yle demitir: Bana Eb Bekr ibnu Muhammed, Urve'den; o da ie(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Cibril hi durmadan komu hakkna hrmet olunmasn bana vasiyye ederdi. (Bu vasiyyeti o kadar ok yapmt ki) hatt ben yaknda Cibril (Allah'n emriyle) komuyu komuya miras yapacak sandm" buyurmutur [41]. 45-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "Cibril bana komu hakkna hrmet etmeyi o kadar devaml tavsiye etti ki, nihayet ben onun yaknda (Allah'n emriyle) komuyu komuya miras yapacan zannettim" buyurdu. 29- Komusu Zulmlerinden Emn Olmayan Kimsenin Gnh Bab

Ybkhunne", MYuhIikhunne( = Onlar helak eder)"; "Mevbkan", "Mehliken ( = Helak yeri)" ma'nsnadr [42].
46- Bize sim ibn Al tahds etti. Bize bnu Eb Zi'b, Sad'den; o da Eb urayh'ten tahds etti ki, Peygamber (S) arka arkaya kerre: "Vallahi mn etmi olmaz, vallahi mn etmi olmaz, vallahi mn etmi olmaz!" buyurdu. (Mecliste hazr bulunanlar tarafndan:) Y Raslallah! Bu mn etmi olmayan kimdir? diye soruldu. Raslullah: "Komusu zulmlerinden, errlerinden emn olmayan kimsedir" diye cevb verdi [43]. Bu hadsi bn Eb Zi'b'den rivayet etmekte ebbe ibnu Sevr ile Esed bnu Ms, sim ibnu Al'ye mutbaat etmilerdir. Humeyd ibnu'l-Esved, Usmn ibnu Umer, Eb Bekr ibnu Ayya, uayb ibnu shk drtls de bn Eb Zi'b'den; o da el-Makbur'-den; o da Eb Hureyre'den senediyle sylediler [44]. 30- Bb:

"Hibir komu kadn, sakn komusunun hediyesini hor grmesin".

47-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S): "Ey mslmn kadnlar! Komu bir
465 / 2483

buhari

kadn, kadn komusunun hediyesini, hediye bir koyun aya olsa bile sakn kk grmesin!" buyururdu [45].
51- Bab:

"Allah'a ve son gne mn etmekte olan kimse komusuna eza etmesin".

48-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah'a ve son gne mn etmekte olan kimse komusuna eza etmesin. Yine Allah 'a ve son gne mn etmekte olan kimse konuklarna ikram etsin. Yine Allah 'a ve son gne mn etmekte olan her kii hayr sylesin yhud sussun." 49-....... Bize el-Leys tahds edip yle dedi: Bana Sad el-Makbur tahds etti. Eb urayh elAdev yle demitir: Peygamber bu hadsi tekellm ederken sesini iki kulam iitti, yzn de iki gzm grd. Peygamber (S): "Allah'a ve son gne mn etmekte olan, komusuna ikram etsin; Allah'a ve son gne mn etmekte olan kimse, konuuna caizesini ikram etsin" buyurdu. Y Raslallah, konuun caizesi (gelip geicisi) nedir? dedi. "Onun caizesi bir gn ve bir gecedir. Ziyafet, yn konukluk ise gndr. gnden sonraki ikram ise ona sadakadr. Her kim Allah'a ve son gne mn etmekte ise ya hayr sylesin yhud sussun!" buyurdu. [46]. 32- Komuluk Hakki, Kaplarn Yaknl lsndedir (Yn Yaknla Gre Derecelenir) Bab 50-....... ie (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah! Benim iki komum var. (Hediye vermek istediimde) hediyemi bunlardan hangisine nce vereyim? diye sordum. Raslullah (S): "Kaps sana en yakn olan komuna ver!" buyurdu [47]. 33- Bb:

"Her ma'rf (yn her iyilik) sadakadr".

51-.......Bize Eb Gassntahds edip yle dedi: BanaMuhammed ibnu'l-Munkedir, Cbir ibn Abdillah(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Her ma'rf sadakadr" buyurmutur [48]. 52-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Peygamber (S): "Her mslmn zerine sadaka vermek vcibdir" buyurdu. Sahbler:. Sadaka verecek birey bulamazsa (ne yapar)? dediler. Peygamber: "Elleriyle alr, elinin emeiyle kazandm hem kendisine harcar, hem de sadaka verir" buyurdu. Sahbler: almaya gc yetmez yhud yapmazsa? dediler. "htiy sahibi olan bunalma (mazluma) yardm ve himaye eder" buyurdu. Byle bir yardm da yapamazsa? dediler. Peygamber:
466 / 2483

buhari

"Hayr ile yhud ma'rf ile emreder" buyurdu. Bunu da yapamazsa? deyince: "Kendini errden tutar. nk bu da onun iin bir sadakadr" buyurdu [49].
34- Kelm Gzel, Tatl Ve Ho Sylemek Bab [50]

Eb Hureyre, Peygamber(S)'den "Gzel ve ho sz, sadakadr" buyurduunu nakletmitir [51].

53-.......Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Peygamber (S) atei zikretti de ondan Allah'a snd ve yzn ondan evirdi. Sonra yine atei yn cehennemi zikretti, ondan snd ve yzn dndrp evirdi. -Rv u'be: ki kerre byle yaptnda bhe etmiyorum, amma ncsnde bhe ediyorum, demitir.- Bundan sonra Raslul-ah: "Sizler tek hurmann yans ile, bunu da bulamayan gzel bir szle de olsa ateten korununuz!" buyurdu [52]. 35- Her te Ve Hereyde Yumuaklk Ve Kolaylk (Gstermenin Fazileti) Bab 54-....... Peygamberdin zevcesi ie (R) yle demitir: Raslullah'n huzuruna be on kiilik bir Yahd hey'eti girdi. - Huzura girince selm vermi olmak iin-: "lm zerinize" demek olan "es-Smu aleykum" dediler. ie dedi ki: Ben bu sz anladm da: Sn ve Allah'n la'neti sizin zerinize olsun! diye karladm. ie dedi ki: Bunun zerine Raslullah (S): "Y ie ar ol! nk Allah her hususta rfk ile, yumuaklk ile muamele etmeyi sever" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Dediklerini iitmediniz mi? dedim. Raslullah: "Ben de: Ve aleykum (= Sizin zerinize de)/ dedim " buyur55-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Sabit ibn Elem el-Bunn'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle tahds etti: Bir bedev, mescidin iinde ' iedi. Sahbler onu dvmek ve ez etmek iin kalktlar. Raslullah onlara: "Onun sidiini kestirmeyin!" buyurdu. Sonra bir kova su istedi de, onun sidii zerine dkld [53]. 36- M'minlerin Birbirlerine Yardm Etmeleri Bab 56-.......Eb Burde Bureyd ibnu Eb Burde yle demitir: Bana dedem Eb Burde, babas Eb Ms el-E'ar(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) bir hutbesinde: "M'minin m'mine ball, talar birbirine kenetleyen duvar gibidir" buyurmu, sonra iki elinin parmaklarm birbirine geirmitir. (Rv Eb Ms dedi ki:) Peygamber (S) mescidde otururdu, bu srada kendisine bir kimse gelip birey ister yhud bir hacet dileinde bulunan olursa yzn bizlerden yana dndrr ve: "(Bu iin olmas iin) bana dellet ediniz, sizlere bunun creti, sevab verilir. Bununla beraber Allah, Peygamberi'nin efaati ve niyaz zerine diledii eyi muhakkak yerine getirir" buyurdu [54].
467 / 2483

buhari

37- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Kim gzel bir efaatle efaatte bulunursa, ondan kendisine bir pay vardr. Kim de kt bir efaatle efaatte bulunursa ondan da kendisine bir gnh pay vardr. Allah her eye hakkyle muktedir ve koruyucudur" (en-Nis: 85) "Kiflun", "Nasibim" demektir. Eb Ms: "Kifleyn" (el-Hadd: 28), Habee'de "Ecreyn", yn "ki kat ecir" ma'nsmadr, demitir [55].
57-....... Bize Eb Usme, Bureyd'den; o da Eb Burde'den; o da Eb Musa'dan tahds etti ki, Peygamber (S) kendisine birey isteyip sorucu yhud bir hacet sahibi geldiinde: "Siz de (bu iin olmas iin bana) dellet ediniz ki, sizler de ecre nail klmasnz. Geri Allah, Rasl 'nn diliyle, ynO'nun efaat ve niyaz zerine ne dilerse onu infaz edecektir" buyurdu [56]. 38- Bb: Peygamber (S) Taknlk Yapacak Tabatte Deildi, Taknlk Yapc Da Olmamtr 58-...... Buradaki iki senedde Mesrk yle demitir: Abdullah ibn Amr ibni'1-s (41 ylnda) Muviye ibn Eb Sufyn'n beraberinde Kfe'ye geldii zaman bizler Abdullah ibn Amr'n yanna girdik. O, Raslullah(S)' zikretti de: Raslullah (sznde, fiil ve hareketlerinde) taknlk yapacak seciyede deildi ve hibir zaman taknlk yapc da olmamtr, dedi. Yine Abdullah ibn Amr: Raslullah "Muhakkak sizin en gzel huylunuz, en hayrl olannzdr" buyurmutur, dedi [57]. 59-.......Bize Abdulvahhb, Eyyb'dan; o da Abdullah ibn Eb Muleyke'den; o da ie(R)'den yle haber verdi: Bir Yahd topluluu Peygamber(S)'e geldiler de (selm yerine "lm zerinize" demek olan) "es-Smu aleykum" ta'brini sylediler. ie de: O sizin zerinize olsun, Allah sizlere la'net etsin, Allah sizlere gadab etsin! dedi. Raslullah: "Y ie yava ol, incelik ve yumuaklkla muamele etmen lzmdr; seni katlk ve arlktan sakndrrm" buyurdu. ie: (Y Raslallah!) Onlarn dediklerini iitmediniz mi? dedi. Raslullah: "Sen de benim onlara ("Sizin zerinize de" eklinde) sylediimi iitmedin mi? Ben de onu onlara aynen reddettim. Benim onlar hakkndaki duam kabul olunur, fakat onlarn benim hakkmdaki dilekleri kabul olunmaz" buyurdu [58] 60-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) svc, ar sz ve harekette bulunucu ve la'net edici deildi. O bizden birine danldnda sdece "Ona ne oldu? Aln toprak olas!" der idi [59]. 61-.......Bize Ravh ibnu'l-Kaasm, Muhammed ibnu'l-Munkedir'den; o da Urve'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: Bir adam Peygamber'in huzuruna gelmek iin izin istedi. Peygamber onu uzaktan grnce:
468 / 2483

buhari

"O, airetin ne kt kardeidir -yhud: Airetin ne kt oludur-" buyurdu. Adam ieri girip oturunca ona gleryz gsterdi ve ona genileyip ald (yn ona yumuak szler syledi). Adam gidince ie: Y Raslallah! Adam grdn zaman onun iin yle yle szler syledin, sonra da onun yzne kar gle oldun ve ona alp yayldn? dedi. Raslullah (S): "Yie! Sen beni ne zaman ar hareket edici buldun? Kyamet gn Allah katnda mevki'ce insanlarn errlisi, (dnyda) ktlnden korunmak iin insanlarn terkettii -yhud: Karlamak ve konumaktan kand- kimsedir" buyurdu [60].
39- Ahlk Gzellii Ve Cmertliin (Sevilmesi), Cimriliin se Sevilmemesi Bab

Ve bn Abbs: Peygamber (S) insanlarn en cmerdi idi. En cmert olduu zaman da ramaznda idi..., demitir [61]. Eb Zerr, Mekke'de Peygamber'in ortaya kt haberi kendisine ulat zaman kardei Uneys'e hitaben: u bineine bin de Mekke vadisine git ve o adamn szlerinden iit! dedi. Kardei gitti ve dndnde: Ben O adam ahlk gzelliklerini emrederken grdm, dedi [62].
62-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) insanlarn en gzeli id, insanlarn en cmerdi idi, insanlarn en cesuru idi. Bir gece Medne ahlsi dman basknndan korkmutu da insanlar sesin geldii tarafa doru gitmilerdi. Peygamber (Eb Talha'nm plak atma binmi), sesin geldii yne doru srerek Medneli-ler'i geride brakp gemiti. Sonra O, Eb Talha'nn eyersiz plak beygiri zerinde,boynunda bir kl olduu hlde dnd de insanlara: "Korkmayn, korkmayn!" diyordu. Bu arada: "Yemn olsun, ben bu beygiri bir deniz (gibi abuk akar) buldum -yhud: Muhakkak ki bu beygir bir deryadr-" buyurdu [63]. 63-.......bnu'l-Munkedir yle demitir: Ben Cbir(R)'den iittim: Peygamber(S)'den birey istenildiinde, O'nun "Hayr!" dedii asla vki' deildir, diyordu. 64-.......Mesrk yle demitir: Bizler Abdullah ibn Amr'in beraberinde oturuyor, o da bize hads tahds ediyordu. Bu srada: Ra-slullah (S) arlk yapc seciyededeildi, arlk yapc da olmamtr. Muhakkak olan u ki, O "Sizin en hayrl olanlarnz, ahlk en gzel olanlannzdr" buyurur dururdu. 65-.......SehlibnSa'd(R) yle demitir: Bir gn bir kadn (elinde kenarl dokunmu) bir brde ile Peygamber'e geldi. Sehl oradaki toplulua: Brde nedir bilir misiniz? diye sordu. Onlar: Semledir (yn brnlen bir kisvedir), dediler. Sehl: Evet, semle, saaklar olan dokunmu bir ihramdr, dedi. O kadn: Y Raslallah! Bu brdeyi Sana giydireceim, dedi. Peygamber (S) brdeyi ald, kendisinin hakkaten buna ihtiyc vard, onu hemen giydi. Sahblerden bir adam onu Peygamber'in stnde grd de: Y Raslallah, bu brde ne kadar da gzelmi, bunu bana giydir! dedi.
469 / 2483

buhari

Peygamber: "Evet" diyerek kalkp soyunmaa gittii zaman, sahbler o adam aypladlar da: Sen bunu istemekle iyi etmedin, Peygamber'in o brdeye ihtiyc olarak alp giydiini grdn hlde, sonra onu kendisinden istedin. Hlbuki sen Peygamber'in kendisinden istenen hibir,eyi red-, detmez olduunu bilip duruyordun! dediler. Oda: Ben Peygamber'in o brdeyi giydiini grdm zaman onun bereket kazandn md ettim, belki ben bunun iinde kefenlenirim, dedi [64].
66-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Zaman yaknlar, amel eksilir, insanlara ar cimrilik ve hrs atlr, here ok olur" buyurdu. Sahbler: Here nedir? diye sordular. Raslullah: "ldrmek, ldrmek!" buyurdu. 67-.......Enes ibn Mlik (R): Ben Peygamberce on sene hizmet ettim. Bana (bir kerre bile can sklp da) "ff" demedi, "Niin byle yaptn?" da demedi, "Keski byle yapsaydn!" da demedi, demitir [65]. 40- Bb: Erkein Kendi Ailesi indeki Hli Nasl Olur? 68-....... el-Esved ibn Yezd yle dedi: Ben ie(R)'ye: Peygamber (S) ailesi iinde ne i yapard? diye sordum. ie: Peygamber kendi ailesinin hizmetinde bulunurdu, namaz vakti gelince kalkar namaza giderdi, dedi [66]. 41- Sabit Kalacak Sevgi Yce Allah Tarafndandr Bab 69-.......bn Cureyc yle demitir: Bana Ms ibn Ukbe, Nfi'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah bir kulu sevdii zaman Cibril'e: Allah fuln kulu sever, sen de onu sev! diye nida eder. Cibril de o kulu sever. Sonra Cibril gk halk iinde: Allah fuln seviyor, onu sizler de sevin! diye nida eder. Bunun zerine o kulu gk ehli de sever. Sonra yerdeki insanlarn gnlne o kimse hakknda bir kabul ve sevgi konulur" [67]. 42- Allah'n Zt Hakknda (Hibir Steri Ve Hev Karmayan) Sevgi Bab

-Yn srf Allah iin sevmek bb70-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S): "Hibir kul bir kiiyi ancak Allah iin sevinceye, Allah kendisini kfrden' kurtardktan sonra tekrar kfre ve irke dnmektense atee atlmas kendisine daha sevgili oluncaya ve Allah ile Rasl kendisine bakalarndan daha sevgili oluncaya kadar mnn tadn bulamaz buyurdu [68]. 43- Yce Allah'n u Kavli Bab:
470 / 2483

buhari

"Ey mn edenler, bir kavim dier bir kavim ile alay etmesin. Olur ki (alay edilenler Allah indinde) kendilerinden daha hayrldr. Kadnlar da kadnlar elenceye almasn. Olur ki, elenceye alnanlar kendilerinden daha hayrldr. Kendi kendinizi de ayplamayn. Birbirinizi kt lakablarla armayn, imndan sonra fsklk ne kt addr! Kim tevbe etmezse onlar zlimlerin t kendileridirler'' (el-Hucurt: 11).
71-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, Abdullah ibn Zem'a yle demitir: Peygamber (S) kiinin, insanlardan dar kan herhangi kk bir ayptan dolay glmesini nehyetti. Ve: "Sizin biriniz kadnm erkek deveyi dver gibi niin dver, sonra da belki o kii kadnyle boyun boyuna sarmaacaktr!" buyurdu. Sufyn es-Sevr, Vuheyb ve Eb Muviye, Him'dan "Kle dver gibi" eklinde sylemilerdir. 72-.......Abdullah ibn Umer (R) yle dedi: Peygamber (S) Min'da hutbe yapp: "Bugn hangi gndr biliyor musunuz?" diye sordu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir! dediler. Peygamber: "bhesiz bu haram bir gndr (Allah'n ktali haram kld bir gndr)/ Bu belde hangi beldedir biliyor musunuz?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir! dediler. Raslullah: "Bu haram klnm olan beldedir. Bu hangi aydr biliyor musunuz?" dedi. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir! dediler. Raslullah: "Bu, haram klnan aydr" buyurdu da yle devam etti: "bhesiz Allah, bu aynzda, bu beldenizde, bugnnzn harml gibi kanlarnz, mallarnz ve rzlarnz birbirlerinize kar haram klmtr!" buyurdu [69]. 44- Birbiriyle Svmenin Ve La'net Etmenin Nehyedilmesi Bab 73-.......Abdullah ibn Mes'd (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S): "Mslmna svmek fklk, onunla ktal etmek kfrdr" buyurdu. Bu hadsi u'be'den rivayette under, Sleyman ibn Harb'e mu-tbaat etmitir [70]. 74-.......Eb Zerr (R) Peygamber (S)'den yle buyururken iitmitir: "Hibir kimse baka bir kimseye fsklk sfat atamaz (atmaa hakk yoktur). Yine byle dier bir kimseye kfr sfat da atamaz. ayet atar da att kimse atlan fsklk veya kfirliin sahibi deilse, bu sfatlar muhakkak atan kimseye dner" [71]. 75-.......Enes ibn Mlik (R): Raslullah (S) arlk yapc, la'net edici, svc bir kimse deildi; O darlma srasnda "Ona ne oldu? Aln toprak olasca!" buyururdu, demitir [72]. 76-.......Bize Al ibnu'l-Mubrek, Yahya ibn Kesr'den; o da Eb Klbe'den tahds etti ki, ona da aa altnda bey'at eden sahbler-den oian Sabit ibnu'd-Dahhk yle tahds etmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim slm 'dan baka bir millet zerine and ierse, o and millet gibidir, dem oluna mlik olmad mal adamas da doru deildir. Her kim dnyda bir eyle kendini ldrrse, kyamet gnnde intihar ettii o eyle azb olunur. Her kim de bir m'mine la'net ederse, bu da onu ldrmek gibi(gnh)dir. Her kim de bir m'mine kfr isnd
471 / 2483

buhari

ederse, bu da onu ldrmek gibi(gnah)dr [73]

77-.......Adiyy ibn Sabit tahds edip yle dedi: Ben Peygamber'in sahblerinden bir adam olan Sleyman ibn Surad(R)'dan iittim, yle dedi: Peygamber'in yannda iki kii birbirine svd. Bunlardan biri fkelendi ve fkesi o kadar iddetlendi ki, yz iti ve rengi deiti. Bunun zerine Peygamber (S): "Ben bir kelime bilmekteyim ki, eer u adam o kelimeyi sylerse, kendisinde bulunan fke hli muhakkak gider (o kelime Ezu bifl-himine '-eytni'r-racm Mir)" buyurdu. Orada bulunanlardan biri Peygamber'in bu szn o fkeli kiiye gidip haber verdi de: eytndan Allah'a sn! dedi. O kii de: Bende iddetli bir hastalk m var? Ben deli miyim sanyorsun? Haydi' kendi iine git! Dedi [74]. 78-....... Ubdetu'bnu's-Smit (R) iahds edip yle demitir: Raslullah (S) kadir gecesini insanlara haber vermek iin dar kmt. Bu srada mslmnlardan iki kii kavga ettiler. Peygamber: "Ben sizlere kadir gecesini haber vermek zere kmtm. Fuln ile fulan kavga ettiler de (ona dir olan bilgi) benden kaldrld. htiml ki, sizin iin hakknzda bu daha hayrldr. Artk siz kadir gecesini (ramaznn yirmiden sonraki) dokuzuncu yhud yedinci y-hud beinci geceler iinde arayn" buyurdu [75]. 79-....... Bize el-A'me, el'Ma'rr'dan; o da Eb Zerr(R)'den tahds etti. el-Ma'rr ibn Suveyd yle dedi: Ben Eb Zerr'in stnde bir rt, hizmetisinin zerinde de bir tek rt grdm de, ona: Keski u rty de sen giysen, bylece senin tam bir takm elbisen olsa, hizmetine de baka bir elbise versen! dedim. Eb Zerr yle dedi: Benimle bir adam arasnda bir sz olmutu. Onun anas gayr- Arab olan yabanc bir kadnd. Ben kavga srasnda onun anasn ktledim. O kimse beni Peygamber'e zikredip ikyet etti. Peygamber (S) bana: "Sen fuln kimseyle svtn m?" dedi. Ben: Evet, dedim. "Onun anasn ktledin mi?" buyurdu. Evet, ktledim, dedim. "Muhakkak ki, sen iinde henz Chiliyet ahlk kalm bir kimsesin!" buyurdu. Ben: (Y Raslallah!) Bu saatim zamannda, bu byk yamda, bende hl cahillik mi var? dedim. Rasulullah: "Evet. O kardelerinizi Allah sizin elleriniz, kudretiniz altna koymutur. Her kimin eli altna Allah kardeini koymusa, artk ona yediinden yedirsin, giydiinden giydirsin. Ona gc yetmeyecek zahmetli i yklemesin. ayet gc yetmeyecek bir i yklerse kendi o ite hizmetisine yardm etsin" buyurdu [76]. 45- nsanlarn "Uzun" Ve "Ksa" Szleri Gibi, Zikretmekte Olduklar Vasflardan Caiz Olacak eyler -nk Peygamrer (S) De "Zu'1-Yedeyn Ne Diyor?" Buyurmutur- Ve nsan (Ahmak Ve Topal Gibi) Lekeleme Ve Kusur Meydana Getirme Kasdedlmeyen Szlerin Cevaz Bab [77]
472 / 2483

buhari

80-.......Bize Muhammed ibn rn tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) bize.le namazn iki rek'at kldrdktan sonra selm verdi. Bunda sonra mescidin nnde uzatl m bir aa parasna doru kalkt 've elini onun zerine koydu. O gn cematin iinde Eb Bekr ve Umer de vard. Bunlar Peygamber'e birey sylemekten ekindiler. Acele kmak isteyen insanlar dar ktlar ve (kendi kendilerine): Namaz ksald, dediler. Yine o cematin iinde Peygamber'in "Zu'1-yedeyn = Uzun kollu" ismiyle arr olduu bir zt vard. te bu zt: Ey Allah'n Peygamberi! Unuttun mu, yoksa namaz m ksald? diye sordu. Peygamber: "Ne unuttum, ne de ksald" buyurdu. Zu'1-yedeyn: Evet (iki rek'ati) unuttun y Raslallah! dedi. (Tasdik ettirdikten sonra) Rasulullah: "Zu'1-yedeyn doru syledi" dedi de, kalkp namazdan eksik brakt iki rek'ati kldrd. Sonra selm verdi. Sonra tekbr alp secdeye vard. Her vakitki scdu kadar yhud daha uzun mddet secdede kald. Sonra ban kaldrp tekbr ald. Sonra tekbr alp ban yere koydu. Secdesi gibi yhud daha uzun bir secde daha yapt. Sonra ban kaldrp tekbr ald. (Sonra selm verdi.) [78]. 46- Gybet Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Kiminiz kiminizi arkasndan ekitirmesin. Sizden herhangi biriniz l kardeinin etini yemekten holanr m? te bundan tiksindiniz* Allah'tan korkun. nk Allah tevbeleri kabul edendir, ok merhametlidir" (el-Hucurt: 12) [79].
81-.......bn Abbs (R) yle demitir: kaslullah (S) iki kabir zerine urad da: "Bunlar azb olunmaktadrlar. Hem de azb olunmalar byk bir ey iin deildir. u kabrin sahibine gelince, o, sidiim yaparken insanlardan perdelenmezdi. unun sahibi ise kouculuk ederdi" buyurdu. Sonra ya bir hurma ubuu istedi, onu iki paraya ayrd, birini u kabrin stne, birini de u kabrin stne dikti. Sonra: "Bunlar kurumayp taze kaldka, onlardan azblannn hafifletilmesi mid edilir" buyurdu [80]. 47- Peygamber(S)'n "Ensr Yurtlarnn Hayrls..." Kavli Bab 82-....... Eb Useyd es-Sid (R): Peygamber (S): "Ensr obalarnn hayrls Neccr oullar'dr" buyurdu, demitir [81]. 48- Fesd Ve Thmetler Ehlinin Ktln Belirtmenin Caiz Olaca Bab 83-....... ie (R) haber verip yle dedi: Bir kimse RaslulIah(S)'n huzuruna gelmek iin izin istedi. Raslullah: "Ona izin veriniz; o, airetin ne kt kardeidir- yhud: O, airetin ne kt oludur-!" buyurdu. O kimse Raslullah'n yanma girince, Raslullah ona kar yumuak szler syledi. Ben: Y Raslallah! Biraz nce Sen onun iin sylediin o szleri syledin. Sonra da ona
473 / 2483

buhari

yumuak kelm ettin? diyerek bunun sebebini sordum. Raslullah: "Ey ie! nsanlarn en errlisi, irkin hareketlerinden korunmak iin insanlarn kendisini terkettikleri -yhud: karlamak istemeyip yalnz braktklar- kimsedir" buyurdu [82].
49- Bb: Gybet Etmek Byk Gnhlardandr 84-........ bn Abbs (R) yle dedi: Peygamber (S) Medine'nin hurma bahelerinin birinden kt da kabirlerinde azb olunan iki insann sesini iitti. Ve: "Bunlar azb olunuyorlar, bunlarn azb olunmalar, zerlerine (byk ve meakkatli olacak) birey iin de deildir. u muhakkak ki, onlarn gnhlar (Allah katnda) elbette byktr: Biri hacetini yerine getirirken sidikten saknmaz, yhud insanlarn gzlerinden avretini perdelemezdi, dieri de insanlar arasnda sz tayp kouculuk ederdi" buyurdu. Ondan sonra yapraklan soyulmu taze bir hurma dal istedi, dal iki para etti yhud ikiye bld, unun kabrine bir para, unun kabrine de bir para koydu ve: "Bu ubuklar kurumayp ya kaldklar mddete, bunlardan azabn hafifletilmesi md edilir" buyurdu [83]. 50- Sz Tamaktan Mekruh Olacak Ksm Ve Yce Allah'n u Kavilleri Bab [84]:

"Dima ayplayan, lf getirip gtrmeye koan..." (en- Nn: 11); "Arkadan ekitirmeyi, yze kar elenmeyi ve ayplamay det edinen her kiinin vay hline!" (el-Humeze: 1). Buhr: "Yehmizu"ve "Yelmizu", "Yabu" (yn "ayplyor") manasnadr, dedi [85].
85-.......Bize Sufyn es-Sevr, Mansr'dan; o da brhm en-Naha'den tahds etti ki, Hemmm ibnu'l-Hris yle demitir: Bizler Huzeyfe ibnu'I-Yemn'm beraberinde oturuyorduk. Huzeyfe'ye: Bir adam bu hadsi Usmn ibn Affn'a ykseltiyor, denildi. Huzeyfe o sz syleyene hitaben: Ben Peygamber (S)'den "Kouculuk edenfesd kimse cennete girmez" buyururken iittim, dedi [86]. 51- Yce Allah'n: "(Murdardan, Putlardan Kann;) Yalan Szden ekinin!3' (Ei-Hacc: 30) Kavli Bab 86- Bize Ahmed ibn Ynus tahds etti. Bize bnu Eb Zi'b, el-Makbur'den; (yn Sad ibn Eb Sad Keysn'dan); o da babasndan; o da Eb Hureyre(R)Jden tahds etti ki, Peygamber (S): "Kim yalan sylemeyi, yalanla amel etmeyi ve cahillii brakmazsa, onun yemesini, imesini brakmasna Allah'n hibir ihiy-c yoktur" buyurmutur. Rv Ahmed ibn Ynus: Bu hadsi bana bnu Eb Zi'b tahds ettii zaman, ben onun lafzndan bunun isnadn kesin bilemedim de mecliste benim beraberimde bulunan bir adam bana bu hadsin isnadm syleyip anlatt, dedi [87]. 52- kiyzl Kimse Hakknda Denilen Sz Bab 87-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Peygamber (S): "Sen kyamet gn Allah katnda insanlarn en errlisinden bir nev'ini, (iki snf halk arasnda) unlara bir yzle, bunlara bir yzle
474 / 2483

buhari

insanlarn en errlisinden bir nev'ini, (iki snf halk arasnda) unlara bir yzle, bunlara bir yzle gelmekte olan iki yzl (mnafk kimse) bulursun" buyurdu [88].
53- Sahibine (Yn Arkadana) Onun Hakknda Sylenen Sz Haber Veren Kimse Bab 88-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslullah (S) -Huneyn gn sonunda- ganimet mallarn taksm etmiti (ve kalbleri slm'a altrlan bz kimselere fazla vermiti). Bundaki gayeyi anlamayan Ensr'dan bir kimse: Vallahi Muhammed bu taksimle Allah rzsn kasdetmedi,' dedi. Ben de Raslullah'a geldim ve onun bu szn kendisine haber verdim. Raslullah'n yznn rengi deiti ve: "Allah Musa'ya rahmet etsin! Vallahi o bundan daha ok szlerle ezlandrld da sabretti" buyurdu [89]. 54- nsanlar Arasnda Ar Ve Mbalaal vme Yapmann Mekruh Olmas Bab 89-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle dedi: Peygamber (S) bir kimsenin bir adam vdn ve vmede uzatp ar gittiini iitti de: "Siz bu adam helak ettiniz -yhud: Bu adamn srtn yardnz!" buyurdu. 90-....... Bize u'be, Hlid el-Hazz'dan; o da Abdurrahmn ibn Eb Bekre'den; o da babasndan yle tahds etti: Peygamber(S)'in huzurunda bir adam anld, orada bulunanlardan biri de bu ad geen kimseyi hayr ile anp vd (ve vmede ar gitti). Bunun zerine Peygamber: "Vay sana yazklar olsun! Sen dostunun boynunu kopardn!" buyurdu ve bu sz birka kerre tekrarlyordu. Sonra: "Eer sizden biriniz muhakkak bir dostunu medhetmek zaruretinde bulunursa; (Ben, grne gre) yle sanyorum ki, o yle iyidir, byle iyidir desin. Ve bu medhini de o adamn bu vasflarla vasflandn zannediyor ve biliyorsa sylesin. nsan (ameline gre) hesaba ekecek olan ancak Allah'tr. Kimse Allah'a kar herhangi-bir kimseyi temize karamaz" buyurdu. Vuheyb ibn Hlid, Hlid el-Hazz'dan yapt rivayette "Vay-hake" yerine "Veyleke (= Sana veyl olsun)" eklinde sylemitir. 55- M'min Kardeini, Onda Varln Bilmekte Olduu Meziyetlerle ven Kimse Bab

Sa'd ibn Eb Vakkaas (R): Ben Peygamber(S)'i yeryznde yryen hibir kimse iin "Bu cennet ehlindendir" derken iitmedim, ancak Abdullah ibn Selm mstesnadr, demitir [90].
91-....... Bize Ms ibn Ukbe, Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Rasullah (S) izr hakknda (iz-nn kibirle yerlere kadar uzatlp srklenmesi hakknda) syledii ktleyici szleri syledii zaman, Eb Bekr: Y Raslallah! Benim izrm bazen kendiliinden iki tarafna sarkp yere dyor, dedi. Rasullah ona: "bhesiz sen almla yerde elbise srkleyen o kibirli kimselerden deilsin" buyurdu [91]. 56- Yce Allah'n u Kavilleri Bab:
475 / 2483

buhari

"bhesiz ki, Allah adaleti, iyilii, hsmlara vermeyi emreder. Takn ktlkten, mnkerden, zulm ve cebbrlktan nehyeder. Size bu suretle t verir ki, iyice dinleyip ve anlayp tutasnz" (en-Nahi: 90) [92]; "(Fakat Allah onlar selmete erdirince, bakarsn ki, yeryznde yine haksz yere taknlklarda bulunuyorlar.) Ey insanlar, sizin taknlnz ancak kendinize kardr (kendi aleyhinizedir. Bu da) dny haytnn menfati gibi sresizdir. Nihayet dnnz ancak banadr. O vakit neler yapyor olduunuzu size biz haber vereceiz" (Ynus:- 23); "Bu byledir. Kim kendisine edilen ukubete tpksyle mukaabele eder de sonra yine aleyhine zulm ve tecvz olunursa, Allah her hlde ona yardm eder... " (ei-Hacc: 60). Ve mslmn yhud kfir; herhangibir insan aleyhine erri tahrik etmemek (bil'akis btn insanlardan erri sndrmek).
92-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) u kadar ve u kadar zaman ikaamet etti ki, bu mddet iinde O'na ehline varmaz olduu hlde ehline varp mbaeret ettii hayl verilirdi. ie dedi ki: Bir gn bana: "Y ie! bhesiz Allah bana, hakknda fetva istemi olduum bir i hususunda fetva vermitir. yle ki: Bana iki kii geldi. Bunlardan biri ayaklarmn yanna, dieri de bamn yanna oturdu. Ayalarmn yanndaki, bamn yanndakine: Bu adamn nesi var (bunun hastal nedir)? diye sordu. Oda: ' Tbb yaplm, yn sihir yaplmtr, dedi. Ona kim sihir yapm? deyince, br: Lebd ibn A 'sam, diye cevb verdi. Sonra: Bu sihir ne ile yaplmtr? diye sordu. Oda: Zervn Kuyusu'nun iinde byk bir tan altnda bir tarak, sa ve sakal tarantsnda erkek hurmann kurumu iek kap ile yaplmtr, diye cevb verdi" dedi. Sonra Peygamber (bz sahbleriyle beraber kp) bu kuyuya gitti ve: "te bana ru 'ymda gsterilmi olan kuyu budur. Kuyunun bandaki, etrafmdaki hurma aalarnn ular, sanki eytnlarn balar gibidir; onun suyu da (deersizliinden veya iine atlan eylerin karmasndan dolay) kna boyas gibi bozuk renklidir" dedi. Akabinde Peygamber emretti de o eyler dar karld. ie, byy kasdederek: Y Raslallah! Bunu ve failini yaysaydn da onu rsvy et-seydin! dedi. Peygamber: "Allah bana if vermitir. Ben bunu syleyip de insanlar zerine sjhir errim yaymak istemem" buyurdu. ie: Veld ibn A'sam, Zurayk oullarndan Yahdler'in ye-mnli dostu olan bir adamdr, dedi [93]. 57- Birbirleriyle Hasedlemenn Ve Birbirlerine Arka Dnmelerinin Nehyolunmas; Bir De Yce Allah'n:

"Fe hased edenin hased ettii zaman errinden (Allah'a Slininm de)" (el-Felk: 5) KAVL BABI
93-.......Bize Ma'rner ibn Rid, Hemmmibn Mnebbih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizleri zarndan sakndrrm. nk zarnla sylenen szler, yalan daha ok olandr. Birbirinizin eksikliini grmeye ve iitmeye
476 / 2483

buhari

almaynz, huss ve mahrem haytnz da aratrmaynz. Birbirinize hased etmeyiniz, birbirinize arkanz evirip ksmeyiniz, birbirinize buz ve dmanlk da etmeyiniz. Ey Allah 'in kullar, birbirinizle kardeler (mesabesinde) olunuz!" [94]
94-...... ez-Zuhr yle dedi: Bana Enes ibn Mlik (R) tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Birbirinizle buz (ve dmanlk) yarma girmeyiniz, birbirinize hased etmeyiniz, birbirinize arka dnp ayrlmaynz- Ey Allah'n kullar, birbirinizle kardeler (mesabesinde) olunuz. Bir mslmnn dn kardeini gnden fazla brakmas (ks durmas) hll olmaz!" [95]. 58- Bb:

'Ey mn edenler, zannn biroundan kann. nk zannn bzs gnhtr. Birbirinizin kusurunu aratrmayn... " (ei-Hucurt. \i) [96].
95-.......Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; oda Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, RasluIIah (S) yle buyurmutur: "Sizleri zatndan sakndrrm. nk zannla sylenen sz, szlerin en yalandr. Birbirinizin eksiini grmeye ve iitmeye almaynz, huss ve mahrem haytnz da aratrmaynz. Almayacanz bir maln, alcy zarara sokmak iinftm artrmaynz. Birbirinize hased etmeyiniz, buzlama da yapmaynz. Birbirinize arkanz evirip ksmeyiniz. Ey Allah'n kullar, birbirinize kardeler (mesabesinde) olunuz/" [97]. 59- Zanndan Caiz Olacak Nevi' Bab 96-.......Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o da Urve'den tahds etti ki, ie (R): Peygamber (S): "Ben fulan ve f ulan kimseleri bizim dnimizden birey bilirler zannetmiyorum" buyurdu, demitir. Rv el-Leys ibn Sa'd: Onlar mnafklardan iki adamd, demitir. 97- Bize Yahya ibn Bukeyr tahds etti. Bize el-Leys bu hadsi tahds etti. Bunda ie yle demitir: Peygamber (S) bir gn benim yanma girdi ve: "Y ie! Benfuln vefuln kimselerin bizim zerinde bulunduumuz u dnimizi bilir olacaklarm sanmyorum " buyurdu " [98]. 60- (Kendisinde Ayplanacak Birey Meydana Geldii Zaman) M'minin Kendini Setredip rtmesi Bab 98-....... Salim ibn Abdillah yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle diyordu: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "mmetimin hepsi (Allah tarafndan) af/olunmutur, yalnz aka gnh ileyenler deil. Bu aklayc gnahkr delilerden yleleri vardr ki: Kii geceleyin bir gnh i iler, sonra sabaha ular da Allah kendisini rtm olduu hlde, o: 'Ey fulan! Ben dn gece yle yle iler yaptm' diye syler. Hlbuki o, Rabb'i onun gnh iini rt-bas ederek gecelemiti. Fakat bu deli, Allah 'in rtt perdeyi aarak sabaha kyor (fskhn syleyip i'ln ediyor)/" [99]. 99-.......Bize Eb Avne, Katde'den; o da Safvn ibn Muhriz'den yle tahds etti: Bir adam bn
477 / 2483

buhari

-.......Bize Eb Avne, Katde'den; o da Safvn ibn Muhriz'den yle tahds etti: Bir adam bn Umer'e: RasluIlah(S)'n "Necv" hakknda sylemekte olduu beynn nasl iittin? diye sordu. bn Umer de: Raslullah yle buyurdu, dedi: "Biriniz Rabb'ine yaklar, hatt Rabb'i onun zerine efkat perdesini rter de ona: Sen u ve u gnhlarn bildin deil mi? der. Kul da: Evet bildim, der. Yine Rabb'i ona: u ve u gnhlarn da bildin deil mi? der. O da: Evet bildim, der. Bylece Allah o kuluna gnhlarn ikrar ettirir. Sonra: Ben senin zerindeki bu gnhlarm dnyda halktan gizledim. Bu gn de onlar senin lehine mafiret ediyorum, der (ve haseneler kitabn ona verir)" [100].
61- Kibr(n Ktl) Bab

Muchid ibn Cebr: "Saniye tfhi" (ei-Hacc: 9), "Mstekbiran f nefsihi( = byklenmek isteyen)" manasnadr. 'Itfuhu", "Rakabetuhu" (yn "Boynu") demektir, dedi [101].

Nefsinde

100-.......Bize Ma'bed ibn Hlid el-Kays, Harise ibnu Vehb el-Huz(R)'den tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Dikkat edin, size cennet ehlini haber veriyorum: Her zaif olan ve her mtevaz' olan kimsedir. O kimse Allah zerine yemin etse, Allah onu yemininde muhakkak gerek karr. Yine dikkat edin, size ate ehlini haber veriyorum: Her kat yrekli, her hilekr aldatc, her ululuk taslayandr" [102]. Ve Muhammed ibn s yle dedi: Bize Hueym tahds etti. Bize Humeyd et-Tavl haber verdi. Bize Enes ibn Mlik (R) tahds edip yle dedi: Medine'nin dii klelerinden bir dii kle vard ki, o kadn muhakkak Raslullah(S)'m elinden tutard da O'nu kendi istedii yere doru gtrr giderdi [103]. 62- (ki M'minin, Karlatklarnda Birbirinden Yz evirip) Ayrlmalarnn Ktl Ve Raslullah(S)'In: "Bir Kimsenin, M'min Kardeini Gnden Fazla Brakmas (Ks Durmas) Hall Olmaz" Kavli Bab 101-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Avf ibn Mlik ibni'l-Tufeyl tahds etti. O, el-Hris'in olu, ayn zamanda Peygamberdin zevcesi ie'nin ana-bir erkek kardeinin oludur. (O yle dedi:) i-e'ye bir sat veya ie'nin bir kimseye vermi olduu bir atas hakknda Abdullah ibnu'z-Zubeyr'in "Vallahi ie bu sattan ya kat' olarak vazgeer yhud da beri onu bundan muhakkak men' ederim" dedii haberi ulatrld. Bunun zerine ie: Abdullah bu sz syledi mi? dedi. Oradakiler: Evet syledi, dediler. ie: Zubeyr'in oluna ebediyyen konumamam Allah iin benim zerime bir nezr olsun! dedi. Ayrlk epey uzaynca bnu'z-Zubeyr, Muhacirler'in kendisine ie yannda efaat etmelerini istedi. Neticede ie: Hayr vallahi, ben onun hakknda ebeden efaat kabul etmem ve nezrimden de dneklik yapmam, dedi. bnu'z-Zubeyr zerine bu ayrlk uzaynca, bnu'z-Zubeyr, Zuhre oullar'ndan olan el-Misver ibn Mahrame ve Abdurrahmn ibnu'l-Esved ibn Abdi Yes ile konutu ve onlara: kinizden Allah adiyle istiyorum: Beni muhakkak ie'nin huzuruna girdireceksiniz! Muhakkak olan u ki, ie'nin benden kesilip ayrlmaya nezretmesi, ona hall olmaz! dedi. Bunun zerine Misver ile Abdurrahmn ridlanna brnerek Abdullah' gtrp ie'nin
478 / 2483

buhari

huzuruna girmek zere izin istediler. Ve: es-Selmu aleyki ve rahmetullhi ve berektuh! Huzuruna girebilir miyiz? dediler. ie: Giriniz! diye izin verdi. Onlar: Hepimiz mi girelim? diye sordular. ie: Evet, hepiniz giriniz! dedi. ie onlarn beraberinde bnu'z-Zubeyr olduunu bilmiyordu. Onlar ieri girince bnu'z-Zubeyr de perdenin arkasna girdi, ie'-ye sarld, ondan kendisini affetmesini istemeye ve alamaya balad. Bu srada Misver ile Abdurrahmn da muhakkak ie'nin onunla 6054/Sahh-i Buhr ve Tercemesi konumasn ve onu kabul etmesini srarla istemeye baladlar. Ve: Peygamber (S), senin yapm olduun bu ayrlktan nehyetti, "bhesiz ki bir mslmnn, m'min kardeini geceden fazla brakmas (ksmesi) hall olmaz" buyurmutur, dediler. Onlar ie zerine bu hatrlatmalar ve bask yapmay oalttka, o da onlara adan hatrlatmaa ve alamaya balad. Ve: Ben onunla konumamaya nezrettim, nezr ise iddetlidir! diyordu. Onlar da devaml ie'ye srar ediyorlard. Nihayet ie, bnu'z-Zubeyr'le konutu ve bu nezri hakknda krk tane kleyi hrriyete kavuturdu. Artk bundan sonra bu nezrini dima anar ve alar oldu, hatt gzyalar ba rtsn slatrd [104]
102-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Enes ibn MIik(R)'ten haber verdi ki, Raslullah (S): "Birbiriniz/e knlemeyiniz, birbirine hased etmeyiniz, birbirinize darhp arka dnmeyiniz ve ey Allah'n kullar! Birbirinizle seviip kardeler (mesabesinde) olunuz. Bir mslmnn, m'min kardeini geceden fazla ksp terketmesi hall olmaz" buyurmutur. 103-.......Bize mm Mlik, bn ihb'dan; o da At ibn Yezd el-Leys'den; o da Eb Eyyb Hlid ibn Zeyd el-Ensr(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Bir kimsenin dn kardeini geceden fazla ks brakmas hall olmaz. yle bir kslk ki, iki m 'min birbirine kavutuklar zaman birisi yzn u tarafa evirir, brs de teki tarafa evirir. Hlbuki iki m'minin hayrls, u nce selm vermeye balayandr" [105]. 63- s Olan Kimseden (syanndan Vazgemesi in) Ayrlmann Caiz Olaca Bab

Ka'b ibn Mlik, Tebk gazvesine gitmeyip, Peygamberden geri kald zaman, Peygamber (S) mslmnlan bizimle konumaktan nehyetti, demi ve bu ayrln elli gece olduunu zikretmitir [106].
104-....... ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bana: "Ben senin bana fkelenmeni ve hondluunu muhakkak tanrm" buyurdu. ie dedi ki: Ben: Sen bunu nasl tanrsn y Raslallah? dedim. O: "bhesiz sen hond olduun zaman (bireyi tasdik ederken): 'Muhammed'in Rabb'i hakk iin evet' dersin; fkeli olduun zaman da (bireyi inkr ederken): 'brahim'in Rabb'i hakki iin hayr' dersin" buyurdu. ie dedi ki: Ben de: Evet yledir. Fakat ben (fkeli hlde) yalnz Sen'in isminden ayrlrm (sevgin gnlmde yaar), diye saygm arzettim [107].
479 / 2483

buhari

64- Bb: nsan Arkadan Her Gn Yhud Sabahtan leye Ve leden Akama Kadarkizaman inde Ziyaret Eder Mi? 105-.......bn ihb yle dedi: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Ben babamla anamn slm Dni'ni dn edinmi hllerinden baka bir hlde yaadklarn hi hatrlamadm. O zamanlarda bir gnmz gemezdi ki, o gnde gndzn iki tarafnda sabah ve akam vakitlerinde Raslullah (S) bize gelmemi olsun... Bir gn biz zeval vaktinin ilk saatinde (yn en scak zamanda) Eb Bekr'in evinde oturuyorduk. Ev halkndan biri: te Raslullah! Bize gelmesi deti olmayan bir saatte geliyor, dedi. Eb Bekr de: O'nu bu saatte ancak mhim bir i getirmitir! dedi. (ie dedi ki: Raslullah geldi, izin istedi, buyurun denildi, ieri girdi) ve: "Bana (Mekke'den Medine'ye) kmam hususunda izin verilmitir" buyurdu [108]. 65- Ziyaret Etme{Nin Mer'luu) Ve Bir Kavmi Ziyaret Edip Yanlarnda Yemek Yiyen Kimse Bab

Selmn el-Faris de Peygamber zamannda Ebu'd-Derd'y ziyaret etmi ve onun yannda yemek yemitir [109].
106-.......Bize Abdulvahhb, Hlid el-Hazz'dan; o da bn Srn'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten haber verdi ki, Raslullah (S), Ensr'dan bir ev halkn ziyaret etmi ve onlarn yannda bir yemek yemi, kmak istedii zaman evden bir yere emretmi, kendisi iin bir hasr yaygs zerine su serpilmi, Peygamber o yayg zerinde (iki rek'at) namaz klp ev halkna du etmitir [110]. 66- Gelen Cematler in (En Gzel Elbiseler Giyip) Sslenen Kimse Bab 107-.......Yahya ibn Eb shk tahds edip yle dedi: Salim ibn Abdillah bana: stebrak nedir? dedi. Ben: Dbc denilen ipek kuman kaln ve sert olan nev'idir, dedim. O: Ben babam Abdullah ibn Umer(R)'den iittim, yle diyordu: Umer ibnu'l-Hattb, bir adamn zerinde istebrak kumatan yaplm bir takm elbise grd ve o takm elbiseyi Peygamber'e getirdi de: Y Raslallah! Bu takm elbiseyi satn al da insanlarn hey'-etleri Sen'in huzuruna geldikleri zaman onu giy! dedi. Raslullah-: "pek elbiseyi (hall sayarak) ancak hiretten nasibi olmayan kimse giyer" buyurdu. Bundan i'tibren geen bir mddet geti. Sonra Peygamber (S) Umer'e istebrak nev'inden ipek bir takm elbise gnderdi. Umer hemen bu elbiseyi Peygamber'e getirdi de: (Y Raslallah!) Bunun benzeri olan takm elbise hakknda o sylediin szleri sylemi olduun hlde, bunu bana gnderdin? dedi(de sebebini renmek istedi). Raslullah: "Ben bunu sana ancak bunun (satlp da) karlnda bir mala nail olasn diye gnderdim"
480 / 2483

buhari

buyurdu. (Rv:) bn Umer bu hadsten dolay kumata ipek desen olmasn kerh grrd, demitir [111].
67- nsanlar Arasnda Kardelik Akdi Ve ki Kavim Arasnda Yeminli Dostluk Ahidlemesi Bab

Eb Cuhayfe: Peygamber (S), Selmn ile Ebu'd-Derd arasnda kardelik akdi yapt, demitir [112]. Abdurrahmn ibn Av da: Bizler Medne'ye geldiimiz zaman Peygamber (S) benimle Sa'd ibnu'r-Rabf arasnda kardelik ahdi yapt, demitir [113].
108-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Abdurrahmn ibn Avf, Medne'ye bizim zerimize geldii zaman Peygamber (S) onunla Sa'd ibnu'r-Rab' arasnda kardelik akdi yapt. Sonra Abdurrahmn evlendii zaman Peygamber ona: "Bir koyun (kesmek sureti) ile olsun dn a yap!" buyurdu [114]. 109-.......Bize sim el-Ahvel, tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'e: Peygamber(S)'in "islm'da (Chiliyet devrinin) yemnleme ahdi yoktur" buyurduu sana ulamad m? diye sordum. Peygamber (S) (Medine'de) benim evimde Kurey ile Ensr arasnda kardelik akdi yapt, diye cevb verdi [115]. 68- Glmseme Ve Glme(Nin Mbhl) Bab [116]

Ftma aleyha's-selm: Peygamber, vefatna yakn bana ailesi iinden kendisine ilk kavuacak kimsenin ben olduumu gizlice syleyince, ben sevincimden gldm, demitir [117]. bn Abbs da: bhesiz gldren de, alatan da ancak Allah'tr, demitir [118].
110-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o daUrve'den; o da ie(R)'den yle haber verdi: Rifa el-Kuraz karsn boad ve boamay kesinletirdi. Ondan sonra o kadnla Abdurrahmn ibnu'z-Zubeyr el-Kuraz evlendi. Bir mddet geince kadn, Peygam-ber(S)'e geldi de: Y Raslallah! Bu kadn Rifa'nn yannda onun kars idi.R-fa onu boamann sonuncusu ile kesin olarak boad. Ondan sonra bu kadnla Abdurrahmn ibnu'z-Zubeyr elKuraz evlendi. Fakat u bir gerek y Raslallah, vallahi Abdurrahmn'n beraberinde bulunan erkeklik leti ancak u elbise saa gibi gevektir, dedi. Kadn st elbisesinden sarkan bir pskl elinde tutup geveklii gsterdi. Rv dedi ki: Bu srada Eb Bekr, Peygamber'in yannda oturmakta, Hlid ibn Sad ibni'1-s da kendisine izin verilmesi iin hcrenin kapsnda oturmakta idi. Kadnn bu szlerini iitince Hlid dardan: Y Eb Bekr, y Eb Bekr! u kadm Raslullah'n huzurunda apak sylemekte olduu szlerinden niye men' etmiyorsun? diye nida etmeye balad. Raslullah ise glmseme zerine birey artrmad. Sonra da kadna: "Sanrm ki sen eski kocan Rifa'ya dnmek istiyorsun. Fakat sen (ikinci kocan) Abdurrahmn'n balandan tadncaya, o da senin balndan tadncaya kadar bu dn olmaz"
481 / 2483

buhari

buyurdu [119].
111-.......Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Umer ibnu'l-Hattb, Raslullah'n huzuruna girmek zere izin istedi. Hlbuki bu srada Raslullah'n yannda Kurey kablesinden birtakm kadnlar vard, kadnlar Raslullah'tan bz isteklerde bulunuyorlar ve kendilerine daha fazla vermesini istiyorlard. Bu konumalar srasnda kadnlarn sesleri Raslullah'n sesinden yksek tonda oluyordu. Umer izin isteyince bu kadnlar hemen kalkp perdeye doru koutular. Pey gamber, Umer'in gelmesine izin verdi. Umer huzura girdiinde Peygamber (kadnlarn hline) glyordu. Bunun zerine Umer: Y Raslallah! Babam anam Sana feda olsun! Allah Senin dilerini gldrsn (yn Seni sevindirsin)! dedi (ve bununla glmesinin, sebebini sormu oluyordu). Peygamber: "Yanmda bulunan u kadnlarn hline taaccb ettim: Onlar senin sesini iitince acele perdeye koutular" buyurdu. Bunun zerine Umer: Y Raslallah, Sen onlarn sayg ve byltmelerine daha lyksn! dedi. Sonra kadnlarn tarafna yneldi de onlara: Ey nefisleri dman olan kadnlar! Raslullah' ta'zm etmeyip de benden mi ekmiyorsunuz? dedi. Kadnlar da: nk sen Raslullah'tan youn szl ve katsn, dediler. Raslullah, Umer'e: "Ey Hattb olu, sen kadnlara cevb vermeyi brak! Nef sim elinde bulunan Allah 'a yemin ederim ki, sen bir yolda giderken eytn asla seninle karlamaz da muhakkak senin yo/undan baka bir yola ynelip gider!" buyurdu [120]. 112-.......Abdullah ibn Amr (R) -bir rivayette de: Abdullah ibn Umer (R)- yle demitir: Raslullah (S) Tif gazvesini yapt zaman (muhasara uzaynca, bz sahbleriyle istiareden sonra): "nallah yarn dnyoruz!" diye orduya i'In etmiti. Bu, Raslullah'n s ah b ilerinden bz insanlara ar geldi de: Biz buradan Tif i fethedinceye kadar ayrlmayz! dediler. Bu i'tirz zerine Peygamber: "yleyse yarn sabah harbe hazr olun!" buyurdu. Rv dedi ki: Ertesi sabah harbe giritiler ve dmanla ok iddetli bir ktal yaptlar. (Dmann att ok, ta, kzgn demir ivilerle) mslmnlardan yaralananlar ok oldu. Bunun zerine Raslullah: "nallah yarn dneceiz" buyurdu. Bu defa bu kararla (sevinip) skt ettiler. Raslullah da sahb-lerin bu sevinli sktlarna (taaccb edip) gld. Buhr'nin stad el-Humeyd: Bize Sufyn ibn Uyeyne bu hadsin senedinin hepsini ihbar lafzyle tahds etti, demitir [121]. 113-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber(S)'e bir adam geldi de: Ben helak oldum, ramaznda orulu iken eimle cins mnsebette bulundum! dedi. Peygamber ona: "Bir kle zd et!" buyurdu. O zt: Benim kle zd edecek malm yok! dedi. Peygamber:
482 / 2483

buhari

"yleyse iki ay arka arkaya zincirleme (keffret olarak) oru tut!" buyurdu. O: Buna g yetiremem, dedi. Peygamber: "yleyse altm fakire yemek yedir!" buyurdu. O zt: Onlar doyuracak eyin yolunu da bulamam, dedi. Bu srada Peygamber'e ii hurma dolu -rv brhm ibn Sa'd'n: O, mikteldir, dedii onbe s' hurma olan- bir arak getirildi. Peygamber: "O soran kimse nerededir?" dedi ve o ahsa: "Bu hurmay al, yoksullara sadaka yap!" buyurdu. O zt: Benden daha fakr olana m vereceim? Allah'a yemn ederim ki, Medine'nin kara tal iki yan arasnda benim ailemden daha fakr bir ev halk yoktur! dedi. Bunun zerine Peygamber (S) yan dileri meydana kp gr-lnceye kadar gld. Sonra da o adama: "O takdirde bunu sizin ev halk yesin!" buyurdu [122].
114-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'n maiyyetinde yryordum. Raslullah'm zerinde Necrn doukmala-nndan kaim kenarl bir kaftan bulunuyordu. Bir l bedevisi Ras-lullah'a eriti de arkasndan kaftanm, iddetli bir ekile ekti. Enes dedi ki: O srada ben Peygamber'in boynu ile omuzu arasna baktm da, bedevinin kaftann iddetle ekmesinden, kaftann kenar onun boyun safhasnda iz brakm olduunu grdm. Bu ekmeden sonra bedev: Y Muhammed! Yannda bulunan Allah malndan bana bir-ey vermelerini emret! dedi. Bunun zerine Raslullah o bedeviye doru (efkatle) bakt da gld, sonra bu bedevye biraz atyye verilmesini emretti [123]. 115-.......Cerr ibn Abdillah (R) yle demitir: Ben slm Dni'ne girdiimden beri Peygamber (S) beni meclisine girmekten men' etmemi ve beni her grdnde de muhakkak yzme glmsemi-tir. (Ahmes kabilesinden yzelli svarinin banda Zu'1-Halasa putunu krmaya gittim, Ahmesliler iyi ata binerlerdi, fakat) ben bir trl at zerinde duramazdm. Bunu Peygamber'e ikyet ettim. Peygamber eliyle gsme vurdu da: "Allhummesebbithuve'c'alhuhdiyenmehdiyyen{ = Allah'm! Sen Cerr'i (doru yolda ve at stnde) sabit tut ve onu hidyet edici ve hidyet edilmi kl]" diye dua etti [124]. 116-.......Him yle demitir: Bana babam Urve, Umm Seleme'nin kz Zeyneb'den; o da anas mm Seleme'den haber verdi ki, mm Suleym: Y Raslallah! bhesiz Allah hakk beyn etmekten haya etmez. Kadn ihtilm olduu zaman kendisine ykanmak vcib olur mu? diye sordu. Peygamber (S): 119-.......Bize Cerr ibn Abdilhamd, Mansr'dan; odaEb Vil'den; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Doruluk insan hlis iyilie gtrr, hlis iyilik de cennete klavuzluk eder. nsan doruluk ede ede nihayet bu seciyyesiyle sddk olur. Yalanclk da insan fucra, erre gtrr. err de cehenneme gtrr. nsan yalanclk ede ede nihayet Allah katnda bir kezzb (yn ok yalanc bir kimse sfatyle) yazlr" [125].
483 / 2483

buhari

120-.......Bize sml ibn Ca'fer, Eb Sheyl Nfi' ibn Mlik ibn Eb mir'den; o da babasndan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Mnfkn almeti tr: Sz syledii zaman yalan syler, va'd ettii vakit sznde durmaz, kendisine bir-ey emniyet edildii zaman hyanet eder" buyurmutur. 121-.......Semure ibn Cundeb (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben bu gece ryamda iki adam grdm. Onlar bana geldiler (ve benim elimden tutup beni mukaddes bir sahraya kardlar ve birok yerleri gezdiler. Sonunda ben onlara: Beni iyi gezdirdiniz. imdi bana grdm eyleri bildirin, dedim). Onlar, yn bu iki melek yle dediler: Hani u az paralanmakta olduunu grdn kimse yok mu, ite o ok yalan syleyen bir yalanc idi, o dnyda dima yalan sylerdi. Onun syledii yalanlar, ondan alnp tanr da nihayet her tarafa yaylrd. te bu yalanc, kyamet gnne kadar bu suretle azb olunacaktr..." [126]. 70- Bb: El-Hedyu's-Slh Hakkndadr [127] 122- Bize shk ibn brhm tahds edip yle dedi: Ben, Eb Usme'ye: el-A'me size tahds etti mi? dedim. (O yle dedi:) Ben akk'ten iittim, yle dedi: Ben Huzeyfe(R)'den iittim, yle diyordu: bhesiz insanlarn srete, kasdca ve yolca Ra-slullah(S)'a en ok benzeyeni, bnu mmi Abd'dir. Biz, o evinden kp da tekrar evine dnecei zaman iinde (onu gryor ve hlini biliyorduk). Ev halk iinde onlarla yalnz kald zaman onun ne yapar olduunu bilmiyoruz [128]. 123-.......Muhrik yle demitir: Ben Trik el-Ahmes'den iittim, yle dedi: Ben Abdullah ibn Mes'd(R)'dan iittim, yie dedi: bhesiz szn en gzeli Allah'n Kitab, yolun en gzeli de Muham-med'in yoludur [129]. 71- Ezaya (Zorluk Ve Skntlara) Kar Sabr Ve Yce Allah'n: 'Ancak Sabredenlere Ecirleri Hesbsz denecektir Fez-Zumer: 10) Kavli Bab 124-.......Sufyn yle dedi: Bana el-A'me, Sad ibn Cbeyr'den; o da Eb Abdirrahmn esSulem'den; o da Eb Ms(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yce Allah'tan daha sabrl ve aleyhinde iittii (btl iddialarn verdii) ezaya Mimli hibir ferd yhud: Hibirey yoktur: nk insanlarn bir ksm ona oul isnd edip aryorlar, byle iken bhesiz Allah onlar afiyette klyor ve onlar trl ni'metlerle rzklandryor"'. 125-.......Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Ben akk'ten iittim, yle diyordu: Abdullah ibn Mes'd (R) yle dedi: Peygamber (S- Huneyn gn olup bitince) teden beri yapageldii taksmler-den biri gibi, ganmet mallarn taksm etti. Ensr'dan bir adam: Vallahi bu, muhakkak kendisinde Allah rzs gzetilmeyen bir taksimdir, dedi. Ben de: Bu (kstaha) sz muhakkak Peygamber'e syleyeceim! dedim. Ve Peygamber'e geldim, kendisi sahbleri iinde bulunuyordu, o sz O'na yavaa haber verdim. O sz Peygamber'e ar geldi, yznn rengi deiti ve fkelendi, hatt ben, keski bunu kendisine haber vermeyeydim dedim. Sonra: "Ms bundan daha fazlasyle eza edilmi de sabretmitir" buyurdu [130].
484 / 2483

buhari

72- nsanlar Ceza Verme Ve Azarlama le Karlamayan Kimse Br 126-.......Bize Mslim (ibn Subayh) Mesrk'tan tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Peygamber (S) birey yapm da o hususta insanlara ruhsat vermiti. Bir topluluk o iten ekindi ve ona yanamadlar. Onlarn bu ekingenlii Peygamber'e ulanca, hemen hutbeye kp Allah'a hamdetti, sonra: "Birtakm cematlere ne oluyor ki, benim yapm olduum iten ekiniyorlar? Allah'ayemn ederim, ben Allah' onlarn en bileniyimdir ve Allah'a saygs en iddetli olanlarymdr" buyurdu [131]. 127-.......Eb Sad el-Hudr (R): Peygamber (S) haya ynnden kendi kesinde oturan bakir kzdan daha ok utanga idi. stemedii bireyi grd zaman biz O'nu yznden tanr, anlardk, demitir. 73- Mtmin Kardeini Te'vlsiz Olarak Kfre Nisbet Eden Kimsenin Kendisi, Dedii Gibidir Bab 128-.......Bize Al ibnu'l-Mubrek, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Ra-slullah (S): "Bir adam kardeine hitaben: Y kfir! dedii zaman, ikisinden biri bu sfatla dnm olur" buyurmutur. krime ibnu Ammr da Yahya ibn Eb Kesr'den syledi ki, Abdullah ibn Yezd, Eb Seleme'den iitmi; o da Eb Hureyre'den iitmi; o da Peygamber'den iitmitir. 129-.......Bana mm Mlik, Abdullah ibn Dnr'dan; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Herhangibir kimse (m'min) kardeine: Y kfir! diye hitb ederse, ikisinden biri muhakkak bu sfatla dnm olur" buyurmutur. 130-....... Bize Eyyb, Eb Klbe'den; o da Sabit ibnu'd-Dahhk'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim slm 'dan baka bir milletin adiyle yalanc olarak yemin ederse, o, syledii millet gibidir. Her kim de dnyda kendisini herhangi bireyle ldrrse, cehennemde kendisini ldrm olduu o eyle azb olunur. M'mine la'net etmek, onu ldrmek gibidir. Kim bir m'mine kfirlik isnd ederse, bu da onu ldrmek gibidir" [132]. 74- Bu "Y Kfir" Szn Te'vl Edici Olarak Yhud in Hakikatini Bilmeyerek Syleyeni, Kfre Nisbet Etmeyen Kimse Bab

Umer ibnu'l-Hattb da Htb ibn Eb Beltea iin: "O bir mnafktr!" demiti de Peygamber (S): 'Sana ne bildirir? Belki Allah Bedir harbine katlanlarn ihlsna muttali' olmu ve: Ben sizlere mafiret ettim! buyurmutur" dedi [133].
131-....... Cbir ibn Abdillah (R) yle tahds etmitir: Muz: ibn Cebel, Peygamber(S)'in arkasnda namaz klar, sonra da kendi kavmi olan Ben Selime'ye gelir, o namaz onlara kldrr ve namazda da el-Bakara Sresi'ni okurdu. Cbir dedi ki: Bir defasnda bir adam (cematten ayrld da) kendi bana hafif bir namaz kld. Bu adamn ayrca namaz kld haberi Muz'a ulanca, Muz: O bir mnafktr! dedi. Muz'n bu sz de o adama ulatnda, hemen Peygamber'e gitti ve:
485 / 2483

buhari

Y Raslallah! Bizler ellerimizle ileyen ve su eken develerimizle sulama yapan bir topluluuz. Muz dn bizlere namaz kldrd da namazda el-Bakara Sresi'ni okudu. Ben de namazm hafif klp getim. Bundan dolay Muz benim bir mnafk olduumu iddia etmi, dedi. Bunun zerine Peygamber kerre: "Ya Muz! Sen bir fettan msn? Ve'-emsi ve duhha, Seb-bih isme Rabbike'l-al ve benzeri sreleri oku!" buyurdu [134].
132-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizden her kim yemn eder de yemininde 'Lt ve Uzz hakk iin' derse (bunun keffreti iin) hemen: 'La ilahe ille'Hah' desin. Arkadana 'Gelseninle kumar oynayalm' diyen de (oynayaca kumar parasn) fakirlere sadaka versin" buyurdu. 133-.......Bize el-Leys, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den yle tahds etti: bn Umer, babas Umer ibnu'l-Hattb'a bir kaafile iinde giderlerken arkadan yetiti, o srada Umer, babas adiyle yemn ediyordu. Bunun zerine Raslullah (S): "Dikkat edin! Allah sizleri babalarnzla yemn etmenizden nehyetmitir. Her kim yemin etmek zorunda olursa, yalnz Allah adiyle yemn etsin yhud (yemn etmeyip) sussun!" diye nida etmitir [135]. 75- Allah'n Emri in fkelenip iddet Gstermenin Caiz Olaca Bab

Yce Allah da: "Ey Peygamber kfirlerle, mnafklarla sava, onlara kar sert davran... " (et-Tahrm: 9) buyurdu.
134-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) yanma girdi. Evde zerinde suretler bulunan bir perde vard. Peygamber onu grnce yznn rengi deiti. Sonra o perdeyi uzanp ald ve onu yrtt. ie: Peygamber: "Kyamet gn azabn en iddetli olanlarndan bir nev'i ite bu resimleri yapan kimselerdir" buyurdu, dedi. 135-.......Eb Mes'd (el-Bedr el-Ensr-R) yle demitir: Bir adam Peygamber(S)'e geldi de: Fulnca kimse bize namaz kldrrken o kadar uzatyor ki, vallahi sabah namazna gitmekten (adet) geri kalyorum! dedi. Eb Mes'd dedi ki: Ben Raslullah' hibir mev'zada o gnk kadar fkeli grmedim. Yine Eb Mes'd dedi ki: Bu ikyet zerine Raslullah: "Ey insanlar! inizden bz kimselerde cemati dnden nef ret ettirme hasleti vardr. Herhanginiz namaz kldracak olursa hafif tutsun. nk cematin iinde hasta olan var, yal olan var, i g sahibi olan vardr" buyurdu [136]. 136-....... Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) cematin nnde namaz kldrrken mescidin kble tarafndaki duvarda bir tkrk grd de onu eliyle kazd ve fkelendi. Sonra namazdan knca: "Sizden herbiriniz namaz iinde olduu zaman Allah onun yz mukaabilindedir. Onun iin hibiriniz namaz iinde iken yznn karsna doru tkrmesin!" buyurdu [137].
486 / 2483

buhari

137-.......Bize Rabatu'bnu Eb Abdirrahmn, Munbeis'in zdlsndan; o da Zeyd ibn Hlid elCuhen'den yle haber verdi: Bir adam RasIullah(S)'a bulunmu eyann hkmnden sordu. Raslullah: "Bir sene i'ln et, sonra bunun kabnn az ban ve iinde-kini iyi tan, sonra bununla faydalan. Eer sahibi gelirse, onu kendisine ver!" buyurdu. O zt: Y Raslallah! Koyun yitiinin hkm nedir? dedi. Raslullah: "Onu sen al! nk o ya senin, ya m'min kardeinin yhud da kurdundur!" buyurdu. O zt: Y Raslallah! Yitik devenin hkm nedir? dedi. Rv dedi ki: Bu sul zerine Raslullah fkelendi, hatt iki yanaklar yhud yz kpkrmz oldu. Sonra: "Ondan sana ne? O hayvann gezecek taban var, karnnda su tulumu var, sahibine kavuuncaya kadar gezer, ier!" buyurdu. 138- el-Mekk de yle dedi: Bize Abdullah ibn Sad tahds etti. H Bana Muhammed ibn Ziyd tahds etti. Bize Muhammed ibn Cafer tahds etti. Bize Abdullah ibn Sad tahds edip yle dedi: Bana Salim Ebu'n-Nadr Mevl Umer ibn Ubeydillah, Busri ibnu Sad'-den tahds etti ki, Zeyd ibn Sabit (R) yle demitir: Raslullah (S) mescidde hurma yapra rglerinden yhud hasrdan kk bir hcre evirdi. RasluIIah (ramaznda bir gece) kp onun iinde namaz klyordu. Kendisini birtakm adamlar ta'kb ettiler ve gelip onun na mazna uyarak namaz klar oldular. Sonra bir gece daha geldiler ve orada hazr oldular. RasluIIah onlardan gecikti ve onlarn yanna kmad. Bunun zerine seslerini ykseltip kapya akl talan attlar. Bunun zerine RasluIIah fkelenmi olarak onlarn yanna kt. Ve RasluIIah onlara: "Yaptnz bu namaz isimsizinle birlikte devam ettirdim. Fakat onun, sizin zerinize farz yazlacan zannettim.Onun iin sizler bu gece namazn evlerinizde klnz. nk kiinin namaznn hayrls, farz namaz mstesna, kendi evinde kld namazdr" buyurdu [138] 76- Yce Allah'n u Szlerinden Dolay fkelenmekten Saknmak Bab:

"(Bu sevblar) mn edip de ancak Rabblerine gvenip dayanmakta, byk gnhlardan ve ak ktlklerden kanmakta, fkelendikleri zaman bizzat kusurlar rtmekte olanlara.., mahsstur" (e-r: 36-37); "O takva sahihleri bollukta ve darlkta infk edenler, fkelerini yutanlar, insanlardan afv ile geenlerdir. Allah iyilik edenleri sever" (iu imrn: 134) [139].
139-.......Bize mm Mlik, bn ihb'dan; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, RasluIIah (S) yle buyurmutur: "ok kuvvetli pehlivan, birok greileri yere serip glib olan deildir. Asl kuvvetli pehlivan, fkelendii srada nefsine mlik (ve irdesine hkim) olan kimsedir". 140-.......Sleyman ibn Sured (R) tahds edip yle demitir: Peygamber(S)'in yannda iki kii svtler, biz de yannda oturuyorduk. O ikisinden biri arkadana fkelendirilmi olarak svyordu, fkesinden yz kpkrmz olmutu. Bunun zerine Peygamber: "Ben bir kelime bilmekteyim ki, bu fkeli olan kii onu sylese, kendisinden fkesi
487 / 2483

buhari

muhakkak gider: Eer "Ezu billahi mine'-eytnVr-racm (= Ben talanm eytndan Allah'a snrm)1 dese" buyurdu. Oradaki sahbler o fkeli adama: Sen Peygamber'in sylemekte olduu sz (fke reetesini) iitmiyor musun? dediler. O adam: Ben deli deilim, dedi [140].
141-.......BizeEb Bekr -ki.o bn Ayy'tir-Eb Husayn'dan; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den yle haber verdi: Bir adam -ki o Criyetu'bnu Kudme'dir- Peygamber(S)'e: Bana bir nashat tavsiye et! dileinde bulundu. Peygamber ona: "Gadablanma!" buyurdu. Bunun zerine o kii Peygamber'den tekrar tekrar nashat tavsiye etmesini istedi, her defasnda Peygamber ona "Gadablanma!" dn verdi [141]. 77- Haya Bab [142] 142-....... mrn ibn Husayn (R): Peygamber (S): "Haya ancak hayr getirir" buyurdu, demitir. Tabi limlerinden Bueyr ibn Ka'b, mrn ibn Husayn'dan bu hadsi iitince: Hikmet kitblannda: "bhesiz vakaar hayadandr, bhesiz seknet de hayadandr" diye yazldr, demitir. Bunun zerine mrn, Bueyr'e: Ben sana Raslullah'tan hads tahds ediyorum, sen ise bana hikmet sahfenden sz sylyorsun! diye karlamtr [143]. 143.......Abdullah ibn Umer (R) yie demitir: Peygamber (S) bir adama urad. O adam o SIrada (kardeini) hayasndan tr knayp azarlamakta: Sen muhakkak utanp sklyorsun! diyor ve sanki ona- Bu utanma sana zarar vermitir, diye syleniyordu. Raslullah da: "U kayh karden brak! nk hayQ mndandr" buyurdu. 78- Bb:

'Utanmazsan dilediini yap!1

145-......Ebu Mesud ^el-Bedr"R) tahds edip yle demitir: Gemi peygamberlerin sznden (hi eksiksiz) in-birisi de: 79- Dnde Fakh Olmak in Hakk Sormaktan Utanlmamas Bab 146-.......mm Seleme (R) yle dedi: mm Suleym, Raslu!lah(S)'a geldi de: Y Raslallah! bhesiz Allah hakk beyn etmekten haya etmez. Kadn ihtilm olursa, zerine ykanmak vcib olur mu? diye sordu. Raslullah: "Suyu (yn meniyi) grdnde evet" buyurdu [144].
488 / 2483

buhari

147-.......Bize u'be tahds etti. Bize Muhrib ibnu Disr tahds edip yle dedi: Ben bn Umer'den iittim, yle diyordu: Peygamber (S): "M'minin meseli, yapraklan dmez ve datmaz yeil bir aacn meseli gibidir" buyurdu. Orada bulunan topluluk: O u aatr, o u aatr, diye bz aalarn isimlerini sylediler. Ben de onun hurma aac olduunu sylemek istedim. Ben kk, taze bir olan hlimden dolay (bunu sylemeye) utandm. Peygamber: "O, hurma aacdr" buyurdu. Ve yine u'be'den: Bize Hubeyb ibn Abdirrahmn, Hafs ibn sm'dan; o da bn Umer'den bunun benzerini tahds etti ve bunda unu ziyde etti: bn Umer: Sonra ben bunu babam Umer'e syledim de o: Utanmayp da o sz sylemi olaydn, bu bana u ve u eylerden elbette daha sevimli olurdu, dedi. 148-....... Ben Sabit ibn Elem el-Bunn'den iittim; o da Enes(R)'ten yle derken iitmitir: Bir gn bir kadn Peygamber'e geldi, nefsini O'na arzederek: Benimle evlenmeye ihtiycn var m (yn benimle evlenir misin)? dedi. Enes bu hadsi sylerken orada hazr bulunan kz: O kadnn hayas ne kadar da ktm! dedi. Bunun zerine Enes: Kzm o kadn senden hayrldr. (nk o) kendi nefsini Ra-slullah'a arzetmi (O'nun ev halk arasna girme erefine ynelmi) bir kadndr, dedi [145]. 80- Peygamber(S)'n "Kolaylatrn, Zorlatrmayn " Kavli Ve nsanlar zerine leri Dima Hafifletmeyi Ve Kolaylatrmay Sever Olmas Bab 149-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Raslullah (S) ben Eb Ms ile Muz ibn Cebel'i Yemen'e gnderdii zaman, ikisine hitaben: "Kolaylatrn, zorlatrmayn; mjdeleyin, nefret ettirmeyin ve ilerde uygunluk gsterin/" buyurdu. Eb Ms: Y Raslallah! Biz Yemen'in bir arzsindeniz. Orada baldan "Biti"' denilen bir iki yaplr, arpadan da "Mzru" denilen bir iki yaplr (bunlarn hkm nasl olacaktr)? diye sordu. Raslullah (umm bir dstr olarak): "Her sarholuk veren iki, haramdr!" buyurdu. 150-....... Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S): "Kolaylatrnz, zoratrmaynz; sknete kavuturunuz, rktp nefret ettirmeyiniz!" buyurdu, demitir. 151-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) -dny ilerinden- iki ey arasnda muhayyer klnd m, O muhakkak gnh olmad mddete onlardan en kolaym alrd. Eer bir gnh olacaksa, o kolay iten halkn en uzak bulunan, Raslullah olurdu. Raslullah kendisi iin asla kn tutup almamtr. Ancak Allah'a kar hrmetsizlik edilmi olmas mstesnadr, bu takdirde ilenen hrmetsizlik sebebiyle Allah iin fkelenir, intikaam alrd [146]. 152-.......Bize Hammd ibn Zeyd tahds etti ki, el-Ezrak ibn Kays yle demitir: Ehvz'da (Duceyle denilen) bir nehrin kenarnda bulunuyorduk. O nehrin suyu kuruyup gitmiti. Eb Berze Nadle ibnu Ubeyd el-Eslem at zerinde geldi de namaza durdu, atn da salverdi. Kendisi namazda iken at yrd. Eb Berze hemen namazn brakt ve atnn ardndan gitti, sonunda ona yetiip yakalad. Sonra geldi, yarm brakt namazn tamamlad. Bizim iimizde Haric grnde olan bir adam vard. Bu, Eb Berze'nin byle namaz iinde at yakaladn,
489 / 2483

buhari

sonra yine kldn grnce: u ihtiyara baknz, at iin namazn terketti! demeye balad. Eb Berze de namazdan sonra ona yneldi de: RasIullah(S)'tan ayrldm zamandan beri beni hibir kimse sertlik, younluk etmemi; ayplamamtr! diye cevb verdi ve yle devam etti: Benim ineceim yer uzaktadr. Eer ben atm brakp da namaz tam klsaydm, geceye kadar ehlimin yanna varamazdm, dedi. Bu arada kendisinin Peygamber(S)'e sahblik ettiini ve bu beraberliinde Peygamber'in (namazda ve dier hususlarda dima) kolaylk gstermesine hid olduunu zikretti [147].
153-.......Eb Hureyre (R) yle haber vermitir: Bir bedev mescidde iedi. Oradakiler hemen ona ceza vermek iin, ona doru hareket ettiler. Raslullah (S) da hemen onlara: "Onu braknz, sonra sidiinin zerine bir dolu kova su -y-hud: inde su bulunan bir kovadknz. nk sizler ancak kolaylk gstericiler olarak gnderildiniz, glk gstericiler olarak gnde-rilmediniz" buyurdu [148]. 81- nsanlara Yaylp Gleryzl Olmak Bab

nsanlara dnini yaralamakszn dninle karkanlk yap! demitir. Ve aile beraberinde onlarla latfelemenin meru' ve caiz olduu.
154-.......Bize Ebu't-Teyyh tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: u muhakkak ki, Peygamber (S) bizim aramza karrd (ve gleryzle biz ocuklara latife eder "Y Eb Umeyr! Nuayr ne yapt?" derdi [149]. 155-.......ie (R) yle demitir: Ben Peygamber'in yannda birtakm kz timslleriyle oyun oynardm. Benim birok kz arkadalarm vard. Onlar benimle kzlara id oyunlar oynarlard. Biz oyun oynarken Raslullah (S) eve girdii zaman, oyun arkadalarm O'ndan saklanrlard. ok defa Raslullah bu kz arkadalarm benimle oy-nasnlar diye benim yanma gnderirdi [150]. 82- nsanlarn Beraberinde Mudrt, Yn Yumuak Szl Olup Kaba Ve Sert Davranmamak Ve (Mmkin Olduunca Srtmeden) Ho Geinmek Bab

Ebu'd-Derd'dan: Bizler birtakm topluluklarn yzlerine kar dilerimizi meydana karp glmserdik, hlbuki kalblerimiz onlara muhakkak la'net ederdi, dedii zikrolunur [151].
156-.......ie(R) Urve'ye yle haber vermitir: Bir adam Peygamber(S)'in huzuruna girmeye izin istedi. Peygamber: "Ona izin veriniz. O airetin ne kt oludur- yhud; Airetin ne kt kardeidir-!" buyurdu. O kimse yanma girince Peygamber ona kar yumuak szler syledi. Ardndan ben kendisine: Y Raslallah! Biraz nce Sen onun iin sylediin sz syledin. Sonra da ona yumuak konutun? dedim (sebebini sordum). Raslullah: "Ey ie! Allah katnda mevkVi bakmndan insanlarn en senlisi (dnyda) ktlnden korunmak iin insanlarn terkettii -yhud: Karlamak ve konumaktan vazgeip brakt490 / 2483

buhari

kimsedir" buyurdu [152].

157-.......Bize Eyyb, Abdullah ibn Muleyke'den yle haber verdi: Peygamber(S)'e dbc kumanda altn dmeli birok kaftanlar hediye edilmiti. Kendisi bu kaftanlar sahbJerinden bz insanlar arasnda taksim etti de onlardan birini Mahrame iin ayrd. Mahrame yanna gelince: "Bunu senin iin sakladm" buyurdu. Rv Eyyb kendi elbisesiyle iaret edip: Peygamber bu sz sylerken kaftan Mahrame'ye byle gsteriyordu. Mahrame'nin huyunda bir sertlik vard, demitir. Bu hadsi Hammd ibn Zeyd, Eyyb'dan rivayet etti. Htem ibnu Verdn da yle dedi: Bize Eyyb, bnu Muleyke'den; o da el-Misver'den: Peygamber'e birok kaftanlar gelmiti, diye tahds etti [153] 83- Bb;

'(Akll ve olgun) m'min bir ylan deliinden iki kerre sokulmaz". Muviye ibn Eb Sufyn da: Hakm, ancak tecrbe sahibi olan teennli kiidir, demitir [154].
158-.......Bize el-Leys Ukayl'den; o da ez-Zuhr'den; o da bnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "(Akll ve kmil) m'min bir ylan deliinden iki kerre srlp sokulmaz" buyurmutur [155]. 84- Konuk Hakk(N Beyn) Bab 159-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Raslullah (S) benim yanma girdi de: "Btn gece namaz klmakta olduun ve gndzleri de oru tutmakta olduun bana haber verilmedi mi sanrsn?" buyurdu. Ben: Evet yledir, dedim. Raslullah: "Byle yapma, gecenin bir ksmnda kalk ibdet et, bir ksmnda yat uyu, bz gnler oru tut, bz gnler oru tutma. nk bedenin iin senin zerinde bir hakk vardr, gzlerin iin desenin zerinde bir hakk vardr, ziyaretilerin iin de senin zerinde bir hakk vardr, ein iin de senin zerinde bir hakk vardr. Sana uzun bir mr olmas md edilir. Her aydan er gn nafile oru tutman sana yeter. nk her bir haseneye mukaabil onun on misli sevb vardr. Bylece bu, btn sene oru tutmu sevab eder". Abdullah yle dedi: Ben kendi nefsime iddet yaptka bana iddet yapld: Ben bundan daha fazlasna g yetiririm, dedim. Raslullah: "yleyse her bir cumuadan (yn her haftadan) gn oru tut" buyurdu. Abdullah dedi ki: Ben iddet istedike bana iddetlendirildi. Ben bundan fazlasna da g yetiririm, dedim. Raslullah: "yleyse Dvd Peygamberdin orucu gibi oru tut" buyurdu. Ben: Dvd Peygamber'in orucu nedir? dedim. Raslullah: "Yln yarsdr" buyurdu [156].
491 / 2483

buhari

85- Konua kram Etmek Ve Bizzat Hizmet Etmek Ve Yce Allah'n: "brahim'in ikram edilmi konuklarnn haberi sana geldi m?" (ez-Zriyt: 24) Kavli Bab

Eb Abdillah Buhr yle dedi: Mfredde "Huve zevrun", cemi'de: "Huli zevrun" denilir (yn bu mfred ve cemi'de msavidir). "Dayf" da byledir. "Dayf'hn ma'ns, onun konuklar ve ziyaretileri demektir. nk o, kavim, rid ve ad! gibi bir masdardr. "Maun avrun" ve "Bi'run avrun" ve "M ni avrun" ve "Miyhun avrun" denilir (Bu, masdarla vasflamadr) Kovalarn erimez olduu eye "Gav/*" ve "Gir" denilir. inde kaybolduun herey bir "Mare"dir. "Tezzveru", "Zevr" masdarndan <MTemlu( = Meyleder)" "Ezveru" da "ok meyleden" ma'nsmadr [157].
160-.......Bize (mm) Mlik, Sad ibn Eb Sad el-Makbur'den; o da Eb urayh elKa'b(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Allah'a ve son gne mn eden kimse konuuna ikram etsin. Konuun gelip geici olan ksmnn ikram bir gn, bir gecedir. Ziyafet, yn konukluk gndr. gnden sonra hazr bulunan kimseye yaplan ikram ise, sadakadr. Konuk iin ev sahibinin yannda, onun (gsn daraltp da) kendisini dar karmasna kadar ikaamet etmesi hall olmaz". Bize sml tahds edip yle dedi: Bana Mlik, bunun benzerini tahds etti ve bunda u ziydeyi getirdi: "Allah'a ve son gne mn eden her kii, hayr sylesin yhud sussun!" 161-.......Bize Sufyn es-Sevr, Eb Husayn'dan; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah'a ve son gne mn eden kii komusuna eza etmesin, Allah'a ve son gne mn eden her kii konuuna ikram etsin. Allah'a ve son gne mn eden her kii hayr sylesin yhud sussun!" [158]. 162-.......Ukbe ibn mir (R) yle demitir: Biz: Y Raslallah! Sen bizleri bir sefere gnderiyorsun, biz de seferde bir kavmin yanna konaklyoruz ki, onlar bizlere konukluk yemei yedirmiyorlar. Bu hususta bize ne emredersin? dedik. Raslullah (S) bize: "Bir kavmin yanna indiinizde sizin iin konua lyk eyler emrederlerse, onlara ynetip kendilerinden bunu kabul ediniz. Eer birey yapmayp ikramdan ekinirlerse, onlarn malndan kendilerine yakacak olan konuk hakkn alnz" buyurdu [159]. 163-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah'a ve son gne mn etmekte olan kimse konuuna ikram etsin. Allah 'a ve son gne mn etmekte olan her kii hsmlary-la ilgilenip ikram etsin. Allah'a ve son gne mn etmekte olan herkes (ya) hayr sylesin, yhud da sussun!" 86- Konuk in Yemek Yaplmas Ve Bireyler Hazrlama Meakkatinin Yklenilmes Bab 164-.......Eb Cuhayfe (R) yle demitir: Peygamber (S) Selmn ile Ebu'd-Derd arasnda kardelik akdi yapmt. Selmn, Ebu'd-Derd'ya ziyarete gitti.(Evde bulamad.)Ve zevcesi
492 / 2483

buhari

Urnrn'd-Derd'y eski bir elbise iinde perian grd de: Bu hlin nedir? diye sordu. mm'd-Derd: Kardein Ebu'd-Derd'mn dnyda bir ii ve iliii yok ki (gndz oru tutar, gece namaz klar)! diye yankt. Bu srada Ebu'd-Derd geldi. Selmn( selmlad ve onun) iin yemek yapt (nne getirdi). Ebu'd-Derd, Selmn'a: Buyur ye, ben oruluyum! dedi. Selmn: Sen yiyinceye kadar ben de yemeyeceim! dedi. Bunun zerine Ebu'd-Derd da (nafile orucunu bozup konuu ile) yedi. Gece olunca Ebu'dDerd gecenin evvelinde namaza kalkmak istedi. Selmn: Uyu! diye men' etti. Ebu'd-Derd da uyudu. Sonra bir daha kalkmak istedi. Yine Selmn: Uyu! diye men1 etti. Gecenin sonu olunca Selmn: Artk imdi kalk! dedi. Kalkp ikisi de namaz kldlar. Namazdan sonra Selmn, Ebu'd-Derd'ya unlar syledi: Senin zerinde muhakkak ki, Rabb'in iin bir hakk -ardr. Senin zerinde nefsin iin de bir hakk vardr. Senin zerinde ailen iin de bir hakk vardr. Binenaleyh sen her hakk sahibine hakkm vermelisin! Sonra Ebu'd-Derd, Peygamber(S)'in huzuruna gelip bu vak'a-y O'na zikredince, Peygamber: "Selmn doru sylemitir!" buyurdu. Eb Cuhayfe, Vehb es-Suv'dir; ona Vehbu'1-Hayr denilir [160].
87- Konuk Yannda fkelenmenin Ve Sabrszlk Gstermenin Mekruh Olmas Bab 165-.......Bize Sad el-Cuveyr, Eb Usmn en-Nehd'den; o da Abdurrahmn ibn Eb Bekr'den ye tahds etti: Eb Bekr birka kiilik bir topluluu konuk edindi. Olu Abdurrahmn'a: ite konuklarn, onlar al. Ben Peygamber'in yanma gidiyorum. Ben gelmeden nce onlarn yemeklerini nlerine boalt, yedir! dedi. Bunun zerine Abdurrahmn evine gidip yannda bulunan yemei konuklara getirdi de: Yiyiniz, dedi. Onlar: Konuk olduumuz evin sahibi nerede? diye Eb Bekr'i sordular. Abdurrahmn onlara: Siz buyurun, yemei yiyin! dedi. Onlar: Bizler ev sahibimiz gelinceye kadar yemek yiyiciler deiliz, dediler. Abdurrahmn: Siz bizden yemeinizi kabul edip yiyiniz, nk Eb Bekr, siz yemek yememi hldeyken gelirse hepimiz onun ez ve azarlama-syle karlarz, dedi. Konuklar yine yemekten ekindiler. Ben Eb Bekr'in bana f keleneceini bildiim iin, ben o gelince bir kenara ekilip saklandm. Eb Bekr geldi ve: Konuklara ne yaptnz? dedi. Ev halk: Konuklar sen hazr olmadan yemekten ekindiler, diye haber verdiler. Bunun zerine Eb Bekr: Y Abderrahmn! diye ard. Ben skt ettim, cevb vermedim. O yine: Ey chil! Senin zerine Allah'a yeminle sylyorum, eer sesimi iitiyorsan muhakkak cevb verip geleceksin! dedi.
493 / 2483

buhari

Bunun zerine ben saklandm yerden dar ktm da: Benim gnhm yok, i$te konuklarn, onlara sor! dedim. (Onlara sordu.) Onlar: Abdurrahmn doru syledi, o bize yemei getirdi de biz kabul etmedik! dediler. Eb Bekr: Sizler ancak beni beklediniz ha! te vallahi ben de bu gece bu yemei yemeyeceim! dedi. Dierleri de: Vallahi sen yemedike biz de bu yemei yemeyiz! dediler. Eb Bekr: Ben erlilikte bu gece gibisini grmedim, size yazklar olsun! Size ne oluyor? Niin bizden yemeinizi kabul etmiyorsunuz? (Y Abderrahmn!) Yemeini getir! dedi. Abdurrahmn yemei getirdi. Eb Bekr elini yemein iine koydu da: Bismillah, birinci halet (yn fkelenip bu gece yemei yemeyeceim sz) eytndandr, dedi ve yemekten yedi, konuklar da yediler [161].
88- Konuun Ev Sahibine "Vallahi Sen Yemedike Yemem" Demesi Bab

Bu konuda Eb Cuhayfe Vehb es-Suv*nin hadsi vardr [162].

166-.......Eb Usmn en-Nehd yle demitir: Eb Bekr'in olu Abdurrahmn (R) yle dedi: Eb Bekr kendi konuu yhud konuklarn getirdi de, kendisi Peygamber'in yannda (yatsy khncaya kadar) akamlad. Eb Bekr gelince annem ona: Bu gece konuunun yhud konuklarnn yannda bulunmaktan alkonulup habsolundun! dedi. Eb Bekr: Onlara hl yemek vermedin mi? dedi. Annem de ona: Biz ona yhud onlara yemek karp arzettik, onlar yhud o ekinip kabul etmediler, dedi. Bunun zerine Eb Bekr fkelendi, svp sayd, "Burnu yar-lasica!" dedi ve o yemekten yememeye yemn etti. Abdurrahmn dedi ki: Ben bu srada saklanmtm. Bana: Ey chil herf! diye nida etti. (Abdurrahmn'm annesi mm Rmn) kadn da kocas yemedike o yemei yemeyeceine yemn etti. Konuk yhud konuklar da, Eb Bekr yemedike o yemekten yemeyeceine yhud yemeyeceklerine yemn ettiler. Bunun zerine Eb Bekr: Bu halet (yhud bu yemn) muhakkak eytndandr, dedi, akabinde yemei istedi, kendisi yedi, konuklar da yediler. Onlar yemekten her bir lokmay kaldrdka, yemek aasndan muhakkak artmaya ve daha ok olmaya .balad. Bunun zerine Eb Bekr, mm Rmn'a hitaben: Ey Firs oullar'nn kzkardei! Bu hl nedir? dedi. Oda: Gzmn nuruna (Raslullah'a) yemn olsun ki, bu yemek, bizim yememizden nceki hlinden muhakkak daha oktur! dedi. Hepsi yediler de Eb Bekr o artan yemei sahanyle Peygamber'e yollad, Peygamber'in de ondan yediini zikretti [163]. 89- Byk Olana kram Etmek, Sze Ve Soru Sormaya Yaa Daha Byk Olan Balar Bab 167-....... Bize Hammd ibn Zeyd, Yahya ibn Sad'den; o da Ensr'n mevls olan Bueyr ibn
494 / 2483

buhari

Yesr'dan; o da Rfi' ibn Hadc ile Sehl ibn Eb Hasme'den tahds etti ki, bu ikisi ona yle tahds etmilerdir. Abdullah ibn Sehl ile Muhayysa ibn Mes'd; ikisi birlikte Hayber'e (hurma toplamaya) gitmilerdi. Bu iki yolda Hayber'e vardklarnda hurmalklar iinde birbirinden ayrldlar. Abdullah ibn Sehl ldrld. (Ensr'dan) Abdurrahmn ibn Sehl ile Mes'd'un iki olu Huveyysa ve Muhayysa, Peygamber'e geldiler ve ldrlen arkadalarnn ii hakknda konutular [164]. Konumaya Abdurrahmn balad. Hlbuki Abdurrahmn onlarn en k idi. Peygamber (S) ona: "lk sz bye brak!" buyurdu. Rv Yahya "Konumay en byk olan zerine alsn!" eklinde syledi. Bylece onlar arkadalarnn ii hakknda konutular. Sonunda Peygamber onlarn ne: "Maktulnzn -yhud arkadanzn- kan bedeli olan diyetine, sizlerden elli kiinin (bu cinayeti Hayberliler iledi diye) yemtn etmeleri suretiyle hakk kazanr msnz?" buyurdu. Onlar: Y Raslallah, bu, grmediimiz bir itir (nasl yemn ederiz)? dediler. Raslullah: "O hlde Yahdler'den elli kiinin (bu cinayeti biz ilemedik diye) yemn etmeleri sizi da'vnzdan uzak klar (yn isnd ettiiniz sutan kurtulurlar)" buyurdu. Onlar: Y Raslallah, Yahudiler kfir bir kavimdir (biz onlarn yeminlerini nasl alrz)? diye raz olmadlar. (Yn Peygamber evvel elli yemn etmeyi mddelere teklif etti. Onlar yemn etmekten ekinince, elli yemni mddea aleyhim olan Yahdler'e teklif edeceini syledi. Mddeler buna raz olmaynca) Raslullah cinayetin diyetini mddelere kendi tarafndan (yn kendi malndan yhud da beytu'l-mlden) dedi [165]. Sehl ibn Eb Hasme: Ben Peygamber'in diyet olarak verdii bu develerden bir dii deveye, develerin topland alda eritim de deve beni ayayle tepti, demitir. el-Leys ibn Sa'd: Bana Yahya, Bueyr'den; o da Sehl'den tahds etti, dedi. Yahya ibn Sad el-Ensr: Ben Bueyr'in: Rfi' ibn Hadc'in beraberinde dediini sanrm, demitir. Sufyn ibn Uyeyne de: Bize Yahya, Bueyr'den; o da Sehl'den yalnz olarak tahds etti, demitir (Rfi' ibn Hadc'le beraber dememitir) [166].
168-....... Abdullah ibn Umer (R) yle dedi: Raslullah (S): "Bana bir aa haber veriniz ki, onun meseli msiimin meselidir. O meyvelerini her zaman Rabb'inin izniyle verir, yapraklan dmez'' buyurdu. Benim gnlme onun hurma aac olduu dt. Burada Eb Bekr ve Umer de mevcd olup bunlar konumaynca ben konumam kerh grdm. Peygamber: "O, hurma aacdr" buyurdu. Ben babamn beraberinde ktm zaman: Ey babacm! Benim gnlme hurma aac dmt, dedim. Babam: Seni bunu sylemekten ne men' etti? Senin onu sylemi olman bana undan ve undan daha sevimli olurdu, dedi. bn Umer: Beni men' eden ancak senin de, Eb Bekr'in de konutuunuzu grmemi olmamdr. te bundan tr konumay kerh grdm, demitir [167].
495 / 2483

buhari

90- iirden, Recezden Ve Tegannden Caiz Olacak Nevi'lerle Bunlardan Mekruh Klnan Nevi'ler Bab [168]

Ve Yce Allah'n u kavli (bab): "irlere gelince; onlara da sapklar uyarlar. Onlarn her vadide ifrata degeldiklerini ve hakkaten yapmayacaklar eyleri syler insanlar olduklarn grmedin mi? Ancak mn edip de iyi iyi amellerde bulunanlar, Allah' ok zikredenler ve zulme uratldklarndan sonra lerini alanlar byle deildir. O zulmedenler yaknda hangi inklb ile yklacaklarn bilecekler" (e-uar: 224-227) [169].
169-.......Ubeyy ibn Ka'b (R), Raslullah(S)'m: "iirden bir ksm, bhesiz hikmettir" buyurduunu haber vermitir [170]. 170-.......el-Esved ibn Kays yle demitir: Ben Cundeb'den iittim yle diyordu: Peygamber (S) bir gazvede yrrken, parmana bir ta isabet etmi, kanamt. Bunun zerine Peygamber: "Hel enti ill sbaun demti Vef sebi'llhi m laktti (= Sen ancak bir parmaksn ki kanadn Allah yolundadr btn de attn)" buyurdu [171]. 171-.......BizeEb Seleme, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "ir snfnn syledii en doru sz, Lebd'in: Ela kll ey'in m hala'Uhe btlu (= yi bilin ki, Allah'tan baka herey btldr) kelmdr. meyye ibnu Ebi's-Salt da (iirlerinde) mslmn olmaa yaklamt" buyurmutur [172]. Teemme 1-sutura I-kamat fe mneha Mme l-Mee -A la leyke rasalu Ve kad hutta fih lev teemmehe satrah 172-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Bizler Raslullah(S)'n maiyyetinde Hayber gazasna kmtk. Bir gece yrdmz srada kaafileden bir adam mir ibnu'l-Ekva'a hitaben: Y mir! Bize ksa vezinli iirlerinden biraz dinletsen ya! dedi. Selemetu'bnu Ekva': mir, ir bir kimse idi, dedi. Bu istek zerine mir, bineinden aaya indi ve kaafileyi u beyitleri syleyerek yrtyordu: Ahumme! Lev ene mehtedeyn Vel asaddakn vel sedleyn Fe'fir fiden leke maktefeyn Ve sebbiii'l-akdme in kayn Ve elkyen sekneten aleyn nn iz sha bina eteyn Ve bi's-siyh avvel aleyn [= Y Allah! Sen olmayaydn biz doru yolu bulmaz, sadaka da vermez, namaz da klmazdk. Haytmz Sen'in rzn yolunda feda olsun, ilediimiz gnhlar mafiret eyle! Dmanlarla karlarsak ayaklan sabit kl. zerimize seknet ve metanet indir. Biz ktale arldmz zaman hemen savaa geliriz. O dmanlar bizim zerimize (yiitlikle deil) barmakla hamle yapmlardr.] Bu iir zerine Raslullah: "iir ind edip develeri yollandran kimdir?" diye sordu. Sahbler: mir ibnu'I-Ekva'dr, dediler. Raslullah: "Allah mir'e rahmet eylesin!" diye du etti. Kaafileden bir adam (Umer ibnu'l-Hattb): Ey Allah'n Peygamberi! mir'e cennet vcib oldu (ehdlii kesinleti). Keski onunla (onun iir ve yiitliiyle) bizleri bir mddet daha faydalandrsaydn!
496 / 2483

buhari

Dedi [173]. Nihayet Hayber'e geldik ve Hayber halkn muhasara ettik. (Fakat muhasara yirmi gn srmt.) Hatt bize iddetli bir alk isabet etmiti. Sonra Yce Allah mslmnlara Hayber kalelerinin fethini myesser kld. Hayber'in mslmnlara alp fetholunduu gnn akam, mchidler yer yer birok ateler yakmlard. Raslullah: "Bu ateler nedir? Ne iin yakyorsunuz?" diye sordu. Sahbler: Et piirmek iin, diye cevb verdiler. Raslullah: "Hangi et (ne eti)?" sordu. Sahbler: Evcil eeklerin eti! diye cevb verdiler. Raslullah: "O etleri dknz, kaplarn da krnz!" buyurdu. Bir adam: Y Raslallah! Etleri dkp de kaplar ykasak olmaz m? diye sordu. Raslullah: "Yhud yle yapnz!" buyurdu. Hayber'de dman kavim harb saff balaynca (mir, Yahd-ler'in en cenki pehlivan Merhab'a kar mubriz kt). mir'in klcnda bir ksalk vard. mir bu ksa klcyla vurmak iin Yahd'ye uzand. Fakat klcnn keskin yz dnp mir'in diz kapana isabet etti ve kendisi bu yaradan vefat etti. (Rv dedi ki:) Raslullah ile beraber ordu Hayber'den dndkleri srada Raslullah beni rengi deimi olarak grd ve bana: "Senin neyin var?" diye sordu. Ben de O'na: Babam anam Sana feda olsun! Bz kimseler (amcam) mir'in amelinin btl olduunu sylediler! dedim. Peygamber: "Bunu kim syledi!" dedi. Ben de O'na: Fuln, fuln, fuln kimseler ve Useyd ibn Hudayr el-Ensr syledi, dedim. Raslullah: "Bunu syleyen, yalan sylemitir. mir iin muhakkak iki ecir vardr: -Raslullah iki parma arasn birletirdi-: Hi bhesiz o hem bir alkandr, hem de bir mchiddir. Medine'de mir'in benzeri bir Arab az yetimitir" buyurdu [174].
173-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) bir sefer esnasnda kadnlarndan bzlarnn yanna geldi. Onlarn beraberinde (Enes'in anas) mm Suleym de vard (Encee adnda gzel sesli bir hizmeti, kadnlarn develerini iirler tegann ederek sevke-diyordu). Peygamber ona: "Y Encee! Cam ieleri (gibi olan kadnlarn binek develerini) yava bir srle evket!" buyurdu. Rv Eb Klbe: Peygamber yle bir sz konutu ki, eer biriniz o kelimeyi konusayd sizler muhakkak o kelimeyi o ahs zerine ayplardnz, demitir. Peygamberdin sz "Cam ielerini sevke-diini yava yap"t\r [175]. 91- Mrikleri iirle Hicvedip Ktlemek Bab 174-.......ie (R) yle demitir: Hassan ibn Sabit iiriyle mrikleri hicvetmek hususunda Raslullah(S)'tan izin istedi. Raslullah: "Benim nesebim de onlarn iinde olduu hlde, onlar nasl hicvedersin?" buyurdu. Hassan: Ben Sen'in soyunu Kurey soylar arasndan muhakkak hamurdan kl ekilir gibi eker
497 / 2483

buhari

syrrm! dedi. Him ibn Urve'den gelen rivayette, babas Urve: Ben ie'nin yannda Hassn'a svmeye davrandm da ie bana: Sen ona svme, nk o, Raslullah'tan yana mdfaa ederdi! dedi, demitir [176].
175- Bize Esba tahds edip yle dedi: Bana Abdullah ibn Vehb haber verip yle dedi: Bana Ynus, bn ihb'dan haber verdi ki, ona da el-Heysem ibn Eb Sinan, Eb Hureyre'den iittiini haber vermitir: Eb Hureyre (R) -bir kerre arkadalarna- menkabeler anlatrken, Peygamber(S)'i de anarak, O'nun (Abdullah ibn Revha'-mn iirinin gzelliini takdr edip): "bhesiz kardeiniz btl sz sylemez" buyuruyordu. Eb Hureyre: Peygamber, bu "Kardeiniz" szyle Abdullah ibn Revha'y kasdediyordu, demitir. Abdullah ibn Revha, Raslullah' u iiriyle medhediyordu: Veim Raslullah yei Kitbeh, ze'n-akka ma'rfun mine'l-fecri su. Erna''hud ba'de'1am fe-kulbun Bih mkmtun enne m kaae vku Yehu yucf cenbeh an frh ze 'steskae bi '1-kfrne '1-madcm (= Tan yeri aarp fecri sdk ykseldii srada Raslullah, Ki-tb'm okuyarak aramzda bulunuyor. O bize dalletten sonra hidyet nuru gstermitir. Gnllerimiz O'na tereddtsz inanmtr. O'nun her syledii muhakkak vki'dir. Kfirlere yataklar arlk verirken, O Peygamber yann yatandan uzaklatrarak geceler.) Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet-etmekte Ukayl de Ynus'a mu-tbaat etmitir. ez-Zubeyd de ezZuhr'den; o da Sad ibnu'l-Msey-yeb'den ve el-A'rec'den; onlar da Eb Hureyre'den olmak zere sylemitir [177]. 176-.......Eb Seleme Abdurrahmn ibn Avf, haber verdi ki, kendisi Hassan ibn Sabit elEnsr'dan iitmitir: Hassan (mescidde iir inadnn cevaz hususunda) Eb Hureyre'yi hid tutarak: Allah akna syle! Raslullah'n "Y Hassan! Raslullah'-tan yana (Kurey kfirlerine) cevb ver! Allah'm! Onu (yn Has-sn') Rhu'l-Kuds ile te'yd et!" dediini iittin mi? dedi. Eb Hureyre de: Evet iittim! diye cevb verdi [178]. 177-.......Bize u'be, Adiyy ibn Sbit'ten; o da el-Ber (ibn zib- R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) Hassan ibn Sbit'e hitaben: "Sen de mrikleri hicvedip ktle! Yhud onlarn hicivlerine karlk ver, Cibril de seninle beraberdir" buyurmutur [179]. 92- iirin nsan zerine, Onu Allah' Anmaktan, limden Ve Kur'n Okumaktan Men' Edecek Derecede Glib Olmasnn Mekrhluu Bab 178-.......Bize Hanzala, Slim'den; o da bn Umer(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Birinizin iinin irinle dolmas, muhakkak ki iirle dolmasndan hayrldr" buyurmutur. 179-.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S): "Muhakkak ki, bir kimsenin karnnn ii, onu bozacak bir irinle dolmas, iir dolmasndan daha hayrldr" buyurdu, demitir [180]. 93- Peygamber(S)'n "Teribet yemnuki", 'Akra" YE "Halkaa1' Szleri Bab [181]
498 / 2483

buhari

180-.......ie (R) yle demitir: Eb'l-Kuays'm erkek kardei olan Eflah, Hicb emrinin inmesinden sonra benim yanma gelmek iin izin istedi. Ben de ona: Bu hususta Raslullah'tan izin isteyinceye kadar vallahi ben ona izin veremem. nk beni Eflah'n kardei Eb Kuays emzir-medi, lkin beni Eb'l-Kuays'm kars emzirdi! dedim. Bu srada Raslullah benim yanma girdi. Ben: ^- Y Raslallah! Beni erkek emzirmedi, lkin beni Eb'l-Kuays'm kars emzirdi! dedi. Raslullah (S): "Sen ona (yanna gelmesi iin) izin ver. nk o senin (st) amcandr. Teribet yemnuki (= Sa eli toprak olas)/" buyurdu. Urve ibnu'z-Zubeyr: Bu hadste zikredilen ey sebebiyle ie: Nesebden haram olan, stten de haram kln! derdi, demitir. 181-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) haccdan dnerken Min'dan Mekke'ye doru hareket etmek istedi. Bu srada Sa-fiyye (bintu Huyey)'yi adrnn kapsnda dertli ve hznl hlde grd. nk Safiyye hayz olmutu. Bunun zerine Peygamber, Ku-rey'in bir lgati, bir ta'bri olan: "Akra, halkaa! Muhakkak ki sen bizleri habsedip yolumuzdan alkoyacaksn!" buyurdu. Sonra da: "Sen nahr gn ziyaret tavafn yaptn m?" diye sordu. Safiyye: Evet yaptm, cevbn verince Peygamber: "yleyse yr, hareket ediyoruz (hayzldan veda tavaf der)/" buyurdu. 94- "Zaam" Ta'bri Hakknda Gelen ey Bab 182-.......Eb Tlib'in kz mm Hni'in hizmetisi EbMurre haber verdi ki, kendisi Eb Tlib'in kz mm Hni'den yle derken iitmitir: Ben Mekke fethi senesi Raslullah(S)'m yanma gittim ve onu ykanr hlde buldum. Kz Ftma da kendisini perde tutup rtyordu. Selm verdim. "Bu kadn kimdir?" diye sordu. Ben Eb Tlib'in kz mm Hni'im! cevbn verdim. "mm Hni'e merhaba (= Ho geldin, safa geldin mm Hni')/" dedi. Ykanmasn bitirince Raslullah srtndaki tek para kuma ap-razvr balam olduu hlde durup sekiz rek'at namaz kld. Namazdan kt zaman: Y Raslallah! Anamn olu Al, benim and ve emn verdiim fuln adam, Hubeyre olu fuln kimseyi ldreceini zu'm etmitir! dedim. Bunun zerine Raslullah: "Y mme Hni'! Senin ahd ve emn verdiin kimseye biz de ahd ve emn vermiizdir!" buyurdu. mm Hni': Bu, duh vakti idi, demitir [182]. 95- Kiinin "Veyleke" Sz Hakknda Gelen ey Bab 183-.......Bize Hemmm ibn Yahya, Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) bir adamn kurbanlk deveyi srp gtrmekte olduunu grm de ona: "Deveye bin!" buyurmu. O kimse: Bu deve kurbanlktr, demi. Raslullah: "Bu kurbanlk deveye bin! Veyl olsun sana!" buyurmutur.
499 / 2483

buhari

184- Bize Kuteybe ibn Sad, Mlik'ten; o da Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) birisini kurbanlk devesini sevkederken grm de ona: "Deveye bin!" buyurmu. O kimse: Y Raslallah! Bu deve kurbanlktr! demi. Raslullah ikinci yhud nc defasnda: "Bu kurbanlk deveye bin! Yazklar olsun sana!" buyurmutur. 185-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) bir seferde idi. Beraberinde siyah bir hizmetisi vard ki, ona Encee deniliyordu. Bu siyah kle, kaafilenin develerini gzel nedeler okuyarak sevkediyor ve hzl yrtyordu. Raslullah ona: "Veyl sana y Encee! Yava ol! Cam gibi (ince kalbli) olan kadnlarn develerini hzl yrtme!" buyurdu. 186-.......Eb Bekre (Nufey* ibnu'l-Hris- R) yle demitir: Bir adam Peygamber'in yannda bir kimseyi vd. Bunun zerine Peygamber (S) ona defa: "Veyl sana! Kardeinin boynunu kesip kopardn!" buyurup yle devam etti: "Sizden biriniz bir kimseyi aresiz medhedecek olursa 'Ben fulm zahirine gre yle yle sanyorum; ameline gre onu hesaba ekecek ise A Hah 'tr, ben A ilah 'a kar hibir kimseyi tezkiye etmem' desin. Bunu da o kimsenin byle hlini biliyorsa sylesin!" buyurdu [183] 187-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Peygamber (S) bir gn ganimet taksimi yaparken Temm oullan'ndan Zu'I-Huvey-sra lakabl bir adam: Y Raslallah! Adalet et! dedi. Raslullah: "Veyl olsun sana! Ben adalet etmezsem kim adalet eder?' buyurdu. Bunun zerine Umer: Bana izin ver de u adamn boynunu vuraym! dedi. Raslullah yle buyurdu: "Hayr (boynunu vurma)/ Onun birtakm arkadalar vardr ki, sizden biriniz onlarn namaz yannda kendi namazn, onlarn orular yannda kendi orucunu hakr grr. Onlar okun avdan delip k gibi dnden karlar. (Av delip geen) okun demirine baklr, onda kan nmna birey bulunmaz- Sonra okun aa ksmna baklr, orada d birey bulunmaz. Sonra okun yelesine -tyne- baklr, orada da birey bulunmaz. Ok, avn ikenbesi iindeki eylere ve kana girip km, fakat onlardan hibirey oka yapp kalmamtr! Onlar, insanlar (mslmnlar) arasnda bir ayrlma olduu zaman ortaya karlar. Onlarn almeti iki elinin birinde kadn memesi gibi yhud teye beriye gidip gelen bir et paras gibi birey bulunan bir adamdr". Eb Sad yle dedi: Ben bunu Peygamber'den iittiime eh-det ediyorum. Ve yine ehdet ediyorum ki, Al ibn Eb Tlib onlarla harbettii zaman, ben onun maiyyetinde idim. ldrlenlerin iinde bu hadste vasfedilen adam arand. Netcede Peygamber'in vasfetti-i vasf zere birisi bulunup getirildi [184]. 188-....... Bize el-Evz haber verip yle dedi: Bana bnu ihb, Humeyd ibn Abdirrahmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Bir adam Raslullah(S)'a geldi de: Y Raslallah! Ben helak oldum! dedi. Raslullah: "Vayhake (= Yazk sana) ne oldu?*' buyurdu. O kimse: Ramaznda orulu iken eimin zerine dtm (yn cima yaptm), dedi. Raslullah: "Bir kle zd et!" buyurdu. O kimse: Kle bedelini bulamam, dedi. Raslullah:
500 / 2483

buhari

"yleyse iki ay zincirleme oru tut!" buyurdu. O: Buna g yetiremem, dedi. Raslullah: "yleyse altm fakire yemek yedirip doyur!" buyurdu. O: (Bunun bedelini de) bulamam, dedi. O srada Peygamber'e (hurma yaprandan rlm onbe s' alabilen hurma dolu) bir zenbl getirildi. (tBu hurmay al da fakirlere sadaka yap [185] buyurdu. O kimse: Y Raslallah! Ailemden baka fakirler zerine mi sadaka yapacam? Nefsim elinde olan Allah'a yemn ederim ki, Medine'nin iki yan arasnda benden daha ihtiyh bir kimse yoktur, dedi. Bunun zerine Peygamber, dileri meydana kncaya kadar gld ve: "Bunu al (ailene yedir)/" buyurdu m. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmesinde el-Evz'ye Ynus ibn Yezd mutbaat etmitir. Abdurrahmn ibn Hlid de ez-Zuhr'den rivayetinde "Vayhake" yerine "Veyleke" ta'brini sylemitir [186].
189-.......Bize Eb Amr el-Evz tahds edip yle dedi: Bana bn ihb ez-Zuhr, At ibn Yezd el-Leys'den; o da Eb Sad el-Hudr(R)'den yle tahds etti: Bir bedev Arab: Y Raslallah! Bana hicretin hkmnden haber ver, dedi. Raslullah (S): "Vayhake{ = Yazk sana)/ bhesiz hicret ii ok etindir. Senin develerin var m?" buyurdu. Bedevi: Evet vardr, diye cevb verdi. Raslullah: "Sen onlarn sadakalarm (yn zektlarn) veriyor musun?" buyurdu. Bedevi: Evet veriyorum, dedi. Raslullah: "yleyse sen denizlerin tesinde olsan da Medine 'ye uzak olan (yn yerinde) al! nk Allah senin amelinden hibireyi eksik brakmayacaktr" buyurdu [187]. 190-.......Bize u'be tahds etti ki, Vkd ibn Muhammed ibn Zeyd yle demitir: Ben babam Muhammed ibn Zeyd'den iittim; o da bn Umer(R)'den ki, Peygamber (S): "Veylekum" -yhud "Vayhakum"- ta'brini syledi de sonra -u'be: Peygamber'in bu ta'-brlerden hangisini sylediinde ekkeden eyhi Vkd ibn Muham-med'dir, demitir-: "Benden sonra birbirlerinin boyunlarn vuran kfirlere dnmeyiniz!" buyurdu. en-Nadr ibn umeyl de u'be'den: "Vayhakum"szn sylemitir. Umer ibnu Muhammed, babas Muhammed ibn Zeyd'den "Veylekum" yhud "Vayhakum" eklinde sylemitir [188] 191-.......Bize Hemmm ibn Yahya, Katde'den; o da Enes(R)'ten yle tahds etti: l ahlsinden bir adam Peygamber'e geldi de: Y Raslallah! Kyamet saati ne zaman ayaa kalkacak (yn kyamet ne zaman kopacak)? diye sordu. Raslullah (S): "Veyleke(= Veyl sana)/ Sen kyamet iin ne hazrladn?" di-Bedev'ye sordu. Ben onun iin (fazla bir amel) hazrlamadm. Ancak ben Allah' ve Rasl'n seviyorum, dedi. Raslullah: "bhesiz sen sevdiinle berabersin" buyurdu. (Enes dedi ki:) Biz:
501 / 2483

buhari

(Y Raslallah!) Bizler de byle miyiz (hirette sevdiklerimizle beraber miyiz)? diye sorduk. Raslullah: "Evet berabersiniz" diye tasdk edince, biz o gn bu cevb-dan pek iddetli bir ferah ile ferahlanp sevindik. Bir gn Mugre ibn u'be'ye id olup benim yamda butunah bir olan ocuu urad da Peygamber: "Eer bu ocuun eceli geri braklrsa, ihtiyarlk devri bu ocua erimeden (burada hazr bulunanlar iin olan) saat kopar" buyurdu. Bu hadsi u'be, Katde'den zetle syledi. Katde: Ben Enes'-ten iittim; o da Peygamber'den, demitir [189].
96- "De ki: Eer Allah' seviyorsanz, bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve sularnz rtsn. nk Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (iu mrn: 3i) Kavlinden Dolay Azz Ve Cell Olan Allah Sevgisinin -Veya Allah in Sevmenin- Almeti Bab [190] 192-.......Bize Muhammed ibn Ca'fer, u'be'den; o da Sleyman (ibn Mhrn el-A'me)'den; o da Eb Vil'den; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "K sevdii ile beraberdir" buyurmutur. 193-.......Bize Cerir, el-A'me'ten tahds etti ki, Eb Vil yle demitir: Abdullah ibn Mes'd (R) yle dedi: Raslullah'n huzuruna bir adam geldi de: Y Raslallah! Henz kendilerine katlmam olduu bir kavmi, bir zmreyi seven bir kimse hakknda nasl bit hkm sylersiniz? diye sordu. Raslullah (S): "Kii sevdii ile beraberdir" buyurdu. Bu hadsi el-A'me'ten; o da Eb Vil'den; o da Abdullah'tan; o da Peygamber'den senediyle rivayet etmekte Cerr ibn Abdilhamd'e, Cerr ibn Hazm,Sleyman ibn Karm, Eb Avne ls de mutba-at etmilerdir. 194-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Peygamberce: Bir kimse henz kendilerine kavumad bir topluluu seviyor! denildi. Peygamber: "Kii sevdii kimse ile beraberdir" buyurdu. Bu hadsin rvsi Sufyn es-Sevr'ye el-A'me'ten rivayet etmekte Eb Muviye Muhammed ibn Hazm ile Muhammed ibn Ubeyd mu-tbaat etmilerdir. 195- Bize Abdan tahds etti. Bize babam Usmn ibnu Cebele, u'be'den; o da Amr ibnu Murre'den; o da Salim ibn Ebi'I-Ca'd'-den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle haber verdi: Bir adam Peygamber(S)'e: Y Raslallah! Kyamet ne zaman (olacak)? diye sordu. Oda: "Sen onun iin ne hazrladn?" buyurdu. O zt: Ben kyamet iin ok namaz, ok oru ve ok sadaka hazrlamadm. Lkin ben Allah' ve Rasl'n seviyorum, dedi. Raslullah: "Sen sevdiklerinle beraber olacaksn" buyurdu [191].

502 / 2483

buhari

97- Bir Adamn Dier Birine "Ihse' (= Ykl Git)" Sz Bab 196- Bize Ebu'l-Veld tahds etti. Bize Selm ibnu Zerr tahds etti: Ben Eb Rec'dan iittim. Ben bn Abbs(R)'tan, yle dedi: Raslullah (S) bnu Sid adndaki khin ocua: "Ben senin iin gnlmde birey gizledim, o nedir?" dedi. O: "Duh"dur, diye cevb verdi. Raslullah: "Thse(= Sus, ykl git)!" buyurdu [192]. 197-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim ibn Abdillah haber verdi; ona da babas Abdullah ibn Umer (R) yle haber vermitir: Umer ibnu'l-Hattb, RasluIIah'n beraberinde sahblerinden bir topluluk iinde bn Sayyd denilen bir khinin bulunduu tarafa doru gittiler. Nihayet onu (Ensr'dan) Maale oullan'mn kalesi iinde ocuklarla oynarken buldular. bn Sayyd, o gnlerde henz erlik ana ermeye yaklamt. Bu gen khin, Raslullah'i bilemedi, nihayet Raslullah onun srtna eliyle hafife vurduktan sonra: "Benim Allah'n Rasl olduuma ehdet eder misin?" deyince, hemen Raslullah'a bakt ve: Senin mmlerin Rasl olduuna ehdet ederim, dedi. Bundan sonra bn Sayyd: Sen benim Allah'n Rasl olduuma ehdet eder misin? dedi. Peygamber onun suline cevb vermeyip, onu eliyle itti ve sonra: "Ben Allah 'a ve Allah 'in hakk rasllerine mn ettim " dedi. Bundan sonra bn Sayyd'a: "Dte, trede ne gryorsun?" diye sordu. O da: Bana doru haber de gelir, yalan haber de gelir, dedi. Raslullah: "Senin zerine i kartrlmtr" buyurdu. Raslullah ona: "Ben senin iin gnlmde birey sakladm?" dedi, (O: Nedir? dedi. Zihninde Duhn Sresi'ni hatrlamt). bn Sayyd: Gnlndeki "Duh"tur, diye cevb verdi. Raslullah: "Sus, ykl git! Haddini tecvz etme!" buyurdu. Umer: Y Raslallah! Bana onun hakknda izin verir misin ki, onun boynunu vuraym! dedi. Raslullah; "Eer bu Deccl ise sen onun zerine musallat klnmazsn (ynonu vurmaa me'mr deilsin)/ "Eer Deccl deil ise, onul-drmekte senin iin hibir hayr yoktur!" buyurdu. Salim yle dedi: Ben yine Abdullah ibn Umer'den iittim, yle diyordu: Raslullah bundan sonra bir kerre de Ubeyy ibn Ka'b el-Ensr ile beraber bn Sayyd'n bulunduu hurmal kasdederek gittiler. Nihayet Raslullah hurmala girince hurma gvdeleriyle saklanp gizlenmeye balad. Bylece bn Sayyd kendisini grmeksizin ondan bireyler iitmek istiyordu. bn Sayyd ise hurmalkta kendisine id bir kadfe iinde, dei zerinde yatmakta idi. Kadife hrka iinde genizden gelen hafif bir ses, bir hrlt vard. Tam bu srada bn Sayyd'n annesi, hurma gvdeleriyle korunmakta olan Peygam-ber'i grd de bn Sayyd'a: Ey Safi! te Muhammed geldi! diye seslendi. Safi, bn Sayyd'n addr. bn Sayyd, bulunduu yatma hline son verip sustu. Raslullah yanndakilere: "u kadn olunu o hlde braksayd bn Sayyd sama szleri ve tabi olmayan halleriyle size ne ml olduunu beyn ederdi" buyurdu [193]. Salim yle dedi: Abdullah ibn Umer yle dedi: Bir kerresinde Raslullah (S) insanlar iinde ayaa kalkt, (Allah'a hamdedip) lyk olduu sfatlarla Allah' vd. Bundan sonra Deccl'i
503 / 2483

buhari

zikredip yle buyurdu: "Ben sizleri kesin surette onun errlerinden sakndrrm. Peygamberlerden herbir peygamber, muhakkak kavmine Deccl'den haber verip korkutmutur. Nh Peygamber de muhakkak kavmine ondan haber verip sakndrmtr. Lkin ben size bunun hakknda hibir peygamberin bilsinler diye kendi kavmine sylemedii bir vasfn syleyeceim: Deccl adr (kt klavuzdur), Allah ise a deildir (insanlar doru yola ird eyler)". Eb Abdillah el-Buhr: "Hase'tu'l-Kelbe", "Kpei uzakla-trdim"; "Hsin" (ei-Bakara: 65; dA'rf: 165)"Uzaklatrlanlar" ma'n-sinadr, dedi [194].
98- Kiinin Bir Bakasna "Merhaba" Demesi Bab [195]

Aie de: Peygamber (S), Ftma aleyha's-selm'a hitaben "Merhaba kzm" buyurdu, demitir. Keza mm Hni' de: Ben Peygamber(S)'in yanna geldim de, O bana "Merhaba mm Hni'" szn syledi, demitir [196].
198-.......bn Abbs (R) yle demitir: Abdu'1-Kays hey'eti Peygamber(S)'in huzuruna geldii zaman onlara: "Horlanmay anlar ve piman da olmayanlar olarak gelmi bulunan hey'ete merhaba (yn ho geldiniz)/" buyurdu. Hey'et: Y Raslallah! Bizler Raba kabilelerinden bir kabileyiz. Sen'-inle bizim aramzda (kfir olan) Mudarr kabileleri vardr. Bu sebeb-le bizler Sana haram aylardan baka bir zamanda ulaamyoruz. Onun iin bize kestirme birey emret de biz onu yapmakla cennete girelim ve kavmimizden geride kalanlarmz da ona da'vet edelim! dediler. Raslullah: "Size emredeceim eyler drttr, nehyedeceim eyler de drttr: Namaz dosdoru klnz, zekt veriniz, ramazn orucunu tutunuz ve ganimet aldnz eylerin bete birini devlete veriniz. Dubb', hantem, nakr denilen kaplarda, bir de zift srlm olan kapta ra kurup imeyiniz" buyurdu [197]. 99- nsanlarn Babalarnn simleri(Ne Nisbetjle arlmalar Bab 199-.......Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da bn Umer(R)Men tahds etti ki, Peygamber (S): "Verdii szde durmayp cayan gadredici kimse iin kyamet gnnde bir bayrak ykselttiler de (kendi ismi ve babasnn ismi sylenerek) 'Bu fuln olu fulnn ahd ve sznde durmamasdr!' denilir" buyurmutur. 200- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Abdullah ibn Dinar'dan; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): ''Verdii szde durmayp cayan gadredici kii iin kyamet gnnde bir bayrak dikilir de 'Bu fuln olu fulnn sznde durmamasdr!' denilir (fln olunur)" buyurmutur [198]. 100- Bb:

'nsan 'Nefsim habis oldu' demesini3'

201-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti
504 / 2483

buhari

ki, Peygamber (S): "Sakn sizden biriniz 'Nefsim habis oldu' demesin. Lkin 'Nefsim lakis oldu (yn skld ve zebn oldu)' desin!" buyurmutur.
202-....... Bize Abdullah ibn Mbarek, Ynus'tan; o da ez-Zuhr'den; o da Eb Umme ibn Sehl'den; o da babas Sehl ibn Hu-neyf el-Ensr'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Sizden herhangi biriniz sakn 'Nefsim habs oldu' demesin. Lkin 'Nefsim lakis oldu' desin!" buyurmutur. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Ynus ibn Yezd'e Ukayl mutbaat etmitir [199]. 101- Bb:

'Dehre svmeyiniz!
203-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: RasluIIah (S) yle dedi: "Yce Allah: dem olu dehre sver. Hlbuki ben dehr'im (yn dehrin yaratan ve sahibiyim). Gece, gndz benim elimdedir! buyurdu". 204-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "zme kerm ad vermeyiniz. 'Ey hasar ve ziyana urayas dehrV szn de sylemeyiniz. nk Allah dehr(\n yaratan ve shibi)tf/r" buyurmutur [200]. 102- Peygamber(S)'n: "Kerm ancak mfminin kalbidir3' Sz Bab [201]

Peygamber (S) unlar da sylemitir: "Hakk mflis, ancak kyamet gnnde ifls edendir"; "ok yenici olan gerek pehlivan ancak fke srasnda kendi nefsine mlik olan kimsedir"; "L mlke ill lhi (= Hakk meliklik ancak Allah'a iddir -dier bir zabta gre: Allah'tan baka melik yoktur)"; Peygamber bu sznde Allah', melikliin sonu olmakla vasiflad. Sonra d a melikleri zikredip, bunun dny melikleri ma'nsna da geldiini delllemek iin u yeti syledi: "(Belks:) bhesiz ki hkmdarlar bir memlekete girdikleri zaman orasn perian ederler. Halkndan erefli olanlar hor ve hakir klarlar. Bunlar da byle yapacaklardr... dedi" (en-Nemi: 34) [202] 205-.......Eb Hureyre (R) dedi ki: Raslullah (S) yle buyurdu: "(nsanlar zm aacna) kerm diyorlar. Kerm, ancak m'mi-nin kalbidir" [203].
103- nsann Bakasna "Babam, Anam Sana Feda Olsun!" Demesi Bab

Bu sz hakknda ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm'n Peygamber'den rivayet ettii senedli bir hads vardr [204].
206-.......Al ibn Eb Tlib (R): Ben RasluIah(S)'m Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan baka hibir kiiye babasn, anasn feda ederken iitmedim. Ben O'ndan, zannederim Uhud gn unu iittim: "(Ey. Sa'd!) Babam, anam sana feda olsun, ctf/"buyuruyordu, demitir [205] 104- nsann (Sevdii Kimse in): "Allah Beni Senin Yolunda Feda Etsin" Demesi Bab
505 / 2483

buhari

Eb Bekr de Peygamber (S) iin: Babalarmz ve analarmz Sana feda edelim! demitir [206].
207-.......Bize Yahya ibn Eb shk, Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Enes ve babal Eb Talha Peygamber'in beraberinde Usfr harbinden dnyorlard. Peygamber'in beraberinde Safiyye de vard. Peygamber (S) Safiyye'yi binein arka tarafna bindirmiti. Yolun bir ksmnda olduklar zaman bindii dii deve srt de Peygamber ile kadn Safiyye; ikisi birden dtler. Enes dedi ki: Zannederim Eb Talha kendini devesinin zerinden derhl dnmeksizin yere att da Raslullah'n yanna geldi ve: Ey Allah'n Peygamberi! Allah benim haytm Sana bedel klsn! Sana birey isabet etti mi? dedi. Peygamber: "Hayr, lkin sen kadna dikkat et (ona yardm et)/" buyurdu. Bunun zerine Eb Talha kendi elbisesini (Safiyye'ye bakmamak iin) kendi yz zerine koydu ve onun bulunduu tarafa doru yrd. Safiyye'nin yanma varnca elbisesini onun zerine att. Kadn ayaa kalkt. Akabinde Eb Talha onlar iin devenin eyasn dzeltip skca balad. Raslullah ile Safiyye deveye bindiler ve kaa-file yrd. Nihayet Medne srtna vardklar zaman -yhud: Me-dne'yi yukardan grdkleri zaman- Peygamber (S): "ybne, tibne, bidne -Rabbin hmidne { = Biz dncleriz, tevbe edicileriz. Rabb'imize ibdet edicileriz, hamdedici-leriz)/" szlerini syledi ve Medine'ye girinceye kadar bunu sylemeyi devam ettirdi [207]. 105- Azz Ve Cell Olan Allah'a simlerin En Sevgili Olan Bab 208-....... Cbir (R) yle demitir: Bizim Ensr'dan bir adamn bir olu dodu da o kimse doan ocua Kaasm adn verdi. Biz de ona: Biz seni Eb'l-Kaasm knyesiyle knyelemeyiz ve sana ikram da etmeyiz! dedik. O zt bizim szmz Peygamber(S)'e haber verdi. Bunun zerine Peygamber ona: "Sen oluna Abdurrahmn ismini ver!" buyurdu [208]. 106- Peygamber(S)'n: "Benim ismimi ocuklarnza isim veriniz, fakat knyem ile knyelenmeyiniz" Kavli Bab

Bunu Enes, Peygamber'den olmak zere sylemitir [209].

209-.......Bize Husayn, Slim'den tahds etti ki, Cbir (R) yle demitir: Bizim Ensr'dan bir adamn olan ocuu dodu da kendisi ocua Kaasm adn verdi. Ensr: Bizler bunu Peygamber(S)'e soruncaya kadar sana bu knyeyi vermeyiz! dediler. Sorduklarnda Peygamber onlara: "Benim ismimle ocuklarnz isimleyiniz, fakat knyem ile knyelenmeyiniz!" buyurdu. 210-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Eyyb'dan; o da bn Srn'den tahds etti ki, bn rn yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim; Eb'l-Kaasm (S): "Benim ismimi ocuklarnza isim veriniz, fakat knyemle knyelenmeyiniz" buyurdu, dedi. 211-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Ben bnu'l-Munkedir'den iittim, yle dedi: Ben Cbir ibn Abdil-lah(R)'tan unu iittim: Bizden bir adamn olu dodu da ona elKaasm ismi verdi. Ensr da ona:
506 / 2483

buhari

Bizler seni Eb'l-Kaasm ile knyelemeyiz ve sana bu doum sebebiyle "Gz aydn" diye ikram da etmeyiz, dediler. O zt Peygamber(S)'e gelip onlarn bu szlerini kendisine zikretti. Bunun zerine Peygamber ona: "Oluna Abdurrahmn ismi ver!" buyurdu.
107- Hazn smi(Ni Zikr) Bab [210] 212-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da bnu'l- Mseyyeb'den haber verdi ki, babas Hazn ibn Eb Vehb el-Kura, Peygamber(S)'e geldiinde Peygamber ona: "smin nedir?" diye sormu. O da: Hazn'dr, diye cevb vermi. Peygamber: "Sen Sehl'sin!" buyurmu. O ise: Ben babamn bana verdii ismi deitirmem, demitir. bnu'l-Mseyyeb: Ondan sonra bizim aile iinde katlk, sertlik devam etti durdu, demitir [211]. 213- Bana Al ibnu Abdillah ve Mahmd tahds edip yle dediler: Bize Abdurrazzk tahds etti. Bize Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da.babas el-Mseyyeb'den; o da dedesinden bu geen hadsi haber verdi. 108- smi Daha Gzel Bir simle Deitirmek Bab 214-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle dedi: Eb Useyd'in olu doduu zaman Peygamber(S)'in yanna getirildi. Peygamber de ocuu kendi uyluu zerine koydu. Babas Eb Useyd de orada oturmakta idi. Bu srada Peygamber, nnde bulunan bir eyle megul olup dald. Eb Useyd O'nun meguliyetini grnce olunun alnmasn emretti. Bylece ocuk, Peygamber'in dizi zerinden alnp geriye tand. Peygamber dald iten ayrlp kendine gelince: "ocuk nerede?" diye sordu. Eb Useyd: Biz onu geriye evirip iade ettik y Raslallah! dedi. Raslullah: "Onun ismi ne idi?" diye sordu. Babas: Fuln'dr, diye cevb verdi. Raslullah: "Lkin sen ona el-Munzir ismini ver!" buyurdu. Babas da o gn ocua el-Munzir ismini verdi [212]. 215-.......Bize Muhammed ibn Ca'fer, u'be'den; oda Atibn Eb Meymne'den; o da Eb Rfi'den; o da Eb Hureyre(R)'den yle haber verdi: Zeyneb'in ad Berre idi. Bu kz adiyle kendi nefsini tezkiye ediyor denildi. Bunun zerine Raslullah ona Zeyneb adn verdi [213]. 216-.......bn Cureyc haber verip yle demitir: Bana Abdulhamd ibnu Cubeyr ibn eybe haber verip yle dedi: Ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'in yanma oturdum. O bana unu tahds etti: Dedesi Hazn, Peygamber(S)'in huzuruna vardnda Peygamber ona: "Adn nedir?" diye sormu. O da: smim Hazn'dr! diye cevb vermi. Peygamber: "Hayr, sen Hazn deil, Sehl'sin (bu isimle anl)/" buyurmu. O ise: Ben, babamn bana verdii ismi baka bir isimle deitirmem! demitir (yn babamn verdii ismi nasl deitireyim? diye zr ileri srp eski ismini muhafaza etmitir). bnu'l-Mseyyeb: Artk ondan sonra bizim ailemiz iinde sertlik, katlk (yhud hzn ve keder)
507 / 2483

buhari

devam edip durdu, demitir [214].

109- Peygamberlerin simleriyle simlendiren Kimse Bab

Enes de: Peygamber (S), brahim'i, yn olunu pt, demitir [215].

217-.......Bize sml ibn Eb Hlid tahds edip yle dedi: Ben Abdullah ibn Eb Evf'ya: Sen Peygamber(S)'in olu brahim'i grdn m? dedim. O: (Evet grdm.) O kk bir ocukken ld. Eer Muham-med'den sonra bir peygamber olmas hkmolunsayd, olu brhm yaard. Lkin Muhammed'den sonra hibir peygamber yoktur, dedi (nk O, peygamberlerin sonuncusudur). 218-.......Bize u'be haber verdi ki, Adiyy ibn Sabit yle demitir: Ben el-Ber (ibn zib-R)'dan iittim, yle dedi: (Peygamber'in olu) brhm aleyhi's-selam ld zaman Rasullah (S): - "brhm iin cennette bir st emzirici vardr" buyurdu [216]. 219-.......Cbir ibn Abdillah el-Ensr (R) yle dedi: Rasullah (S): "Benim ismimle isimleyiniz. Fakat knyemle knyelenmeyi-niz. Kaasm ancak benim; aranzda taksim ediyorum!" buyurdu. Bunu Enes de Peygamber'den rivayet etmitir [217]. 220-.......Bize Eb Husayn, Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Benim ismimi ocuklarnza isim veriniz, fakat knyem ile knyelenmeyiniz. Her kim beni ru'yda grrse hakikatte beni grm olur. nk eytn benim suretime giremez. Bir de her kim benim azmdan bilerek yalan uydurursa, cehennemdeki yerine hazrlansn' [218]. 221-.......Eb Ms (R) yle dedi: Benim bir olum dodu, ben hemen onu alp Peygamber(S)'e gtrdm. Peygamber oluma "brhm" adn verdi, bir hurmay inem yapp ocuun daman ovalad, ona bereketle du etti ve bana verdi. te bu brhm, Eb Musa'nn en byk olu idi. 222-.......el-Mugre ibn u'be (R): brahim'in ld gn gne tutuldu, demitir. Bu gne tutulma hadsini Eb Bekre de Pey-gamber'den olmak zere rivayet etmitir. 110- "Veld" smini Vermek (Caizdir) Bab 223-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Peygamber (S) ban ruk'dan kaldrd zaman yle du etti: "Y Allah! el- Veld ibnu 7-Veld'i, Seleme ibn Him ', Ayya ibn EbRaba'y ve Mekke'de mrikler elinde zayf grlen dier m'minleri kurtar! Allah'm! Mudar (kfirleri) zerindeki baskm daha da iddetlendir! Allah'm, iinde bulunduklar bu yllarn onlara Ysuf Peygamber'in yllar gibi yap!" [219] 111- (Ev Halkndan Birini Yhud) Br Arkadan, Onun sminden Bir Harfi Eksilterek aran Kimse Bab

508 / 2483

buhari

Eb Hazm, Eb Hureyre'den syledi ki, o: Peygamber (S) bana: "Y Eb Hrr!" diye nida etti, demitir [220].
224-.......Peygamberdin zevcesi ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bana: "Y ie! Bu yanmdaki Cibril'dir. Sana selm okuyor!" buyurdu. Ben de: Selm ve Allah'n rahmeti onun zerine de olsun! dedim. ie: Peygamber (S), bizim grmediimiz eyi grrd, demitir. 225-.......Enes (R) yle demitir: (Bir seferde annem) mm Suleym -dier kadnlarla beraberyolcularn arlklar iinde bulunuyordu. Peygamber(S)'in klesi gzel sesli Encee'de onlarn bindikleri develeri hzlca sevkediyordu. Peygamber: "Y Enceu (Ar ol)/ Cam ieleri gibi olan kadnlar evket meni daha yava yap!" buyurdu. 112- Kk ocua Ve Henz ocuu Domayan Kimseye Knye Verme(Nin Cizlii) Bab 226-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) insanlarn en gzel ahlkls idi. Benim (annem mm Suleym'den) Eb Umeyr denilen bir kardeim vard -zannederim ki, stten yeni ayrlmt, demitir-. Peygamber mm Suleym'e geldii zaman, o ocua: "Y Eb Umeyr! Nuayr kuu ne yapt?" diye hitb eder, akalard. Nuayr (sereye benzer bir kutur ki) kardeim onunla oynar dururdu. Peygamber bizim evimizde iken bazen namaz vakti gelirdi de hemen emir verir, altndaki yayg sprlr ve zerine su serpilirdi. Sonra namaza durur, biz de arkasnda durur, O bize namaz kldrr-d [221]. 113- Kendisinin Daha nce Baka Bir Knyesi Olsa Bile "Eb Turb" Knyesiyle Knyelenme(Nn Cevaz) Bab 227-....... Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: u muhakkak ki, Al(R)'ye isimleri iinde kendisine en sevimli olan elbette "Eb Turb" knyesi idi. Yine muhakkak ki, kendisi bununla arlmak tan ok ferah duyard. Bu knye ile ona isim takan, Peygamber'den bakas deildi. (Bu yle olmutu:) Bir gn Al, Ftma'ya fkelenmi, bundan dolay darya km, mescidin duvarlarndan birinin dibine uzanp yatmt. Peygamber de Al'yi ta'kb ederek yhud arayarak gelmiti. Birisi: te Al duvarn dibinde yan-st yatm! dedi. Peygamber (S) Al'nin yanna geldi ki, Al, srt kum ve toprakla dolmu hlde yatyordu. Peygamber onun srtndan topraklar eliyle silmeye ve: - "Otur y Eb Turb!" demee balad [222]. 114- Azz Ve Cell Allah'a, Kullarn simlerinden En Sevimsiz Olan Bab 228-.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S): "Kyamet gnnde Allah katnda isimlerin en zelili (en ala) Meliku'l-Emlk ismiyle isimlenen kimse(nin ismi)dir" buyurdu, demitir. 229-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Ebu'z-Zind'dan; o da el- A'rec'den tahds etti ki, Eb Hureyre bir rivayetinde "Allah katnda en alak isim" eklinde sylemitir.
509 / 2483

buhari

Yine Sufyn birka kerre "Allah katnda isimlerin en zelili Mliku'l-Emlk ismiyle isimlenen adamdr" eklinde sylemitir. Sufyn: Ebu'z-Zind'dan bakas bu "Meliku'l-Emlk" lafznn tefsiri (Farsa'da) "hnh"dir, diyordu, demitir [223].
115- Mrikin Knyesinin Hkm) Bab

Msver ibn Mahrame: Ben Peygamber(S)'den minber zerinde iittim: "Ancak Eb Tlib'in olu benim kzm boamay istemesi hli mstesna..." diyordu [224].
230-.......Usme ibn Zeyd (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) Bedir vak'asndan nce bir gn, zerine Fedek dokumas saakl bir kadfe rt konulmu palanl bir merkeb zerine bindi. Arka tarafnda da Usme olduu hlde Haris ibnu'l-Hazrec oullan ma-hallesinde(ki evinde hasta bulunan) Sa'd ibn Ubde'ye hasta ziyaretine gidiyordu. kisi giderlerken nihayet yolda ilerinde Abdullah ibn Ubeyy ibn SelFun bulunduu bir meclise uradlar. Bu vak'a Abdullah ibn Ubeyy'in mslmn olmasndan nce idi. Bu mecliste ms-lmnlardan, mriklerden, puta tapanlardan, Yahdler'den kark birtakm insanlar vard. Mslmanlarn iinde (ir) Abdullah ibn Re-vha da bulunuyordu. Merkebin kaldrd toz, meclisi kaplaynca Abdullah ibn Ubeyy, kaftnyle burnunu kapad ve: Bizim zerimize tozlatmaymz! dedi. Raslullah onlara selm verdi. Sonra da orada durup merkebinden indi, onlar Allah'a da'vet etti ve onlara kar Kur'n okudu. Bunun zerine Abdullah ibn Ubeyy ibn SelJ: Ey kii! Bu sylediklerin gerek ise bunlardan daha gzel birey olamaz. Fakat bizim meclislerimize gelip de bizleri bununla ezlan-drma! Kendi menziline git, sana gelen olursa ona anlat! dedi. Abdullah ibn Revana: Evet y Raslallah! Sen bizim meclislerimizde (her zaman) bizleri Kur'n ile rt, br! nk bizler Sen'in konuman ve Kur'n okuman ok seviyoruz! dedi. Bunun zerine mslmnlar, mrikler, Yahdler sovmeye baladlar, hatt birbirlerine doru kalkp dmeye yaklatlar. Raslullah ise onlar devaml yattryordu, nihayet sakinleip sustular. Bundan sonra Raslullah, merkebine binip yrd. Nihayet Sa'd ibn Ubde'nin evine varp yanna girdi. Raslullah (Ensr'n ve Hazrec kabilesinin ulularndan olan) Sa'd'a hitaben: "Ey Sa'd! -Abdullah ibn Ubeyy'i kasdederek- Eb Hubb'-n sylediklerini iitmedin mi? O yle yle eyler syledi" diye (biraz nce geen vak'ay anlatt. Sa'd ibn Ubde: Ey Raslallah! Babam Sana feda olsun! Sen bn Ubeyy'in kusurunu affet ve onu biraz da zrl sayp ho gr! Sana Kitb' indiren Allah'a yemn ederim ki, Allah'n irdesi, Sana indirdii hakk getirmek suretiyle tecell etmitir. Hlbuki u Belde halk, bn Ubeyy'in bana tc giydirmee, zerine de meliklere mahss olan sar sarmaa (bu suretle onu kendilerine melik edinmeye) ittifak edip hazrlanmlard. Allah Sana vermi olduu hakk peygamberlikle onlarn bu tasavvurlarn reddedince, bu mahrumiyet sebebiyle bnu Ubeyy mahzun ve kederli oldu. Y Raslallah! te bu keder sebebiyle bnu Ubeyy grm olduun irkin hareketleri yapmtr! (Sen onu affet!) dedi. Raslullah da onu affetti. Esasen Raslullah ile sahbleri Allah'n kendilerine emrettii gibi, mriklerin ve kitb ehlinin kusurlarm affedip ezalarna sabrediyorlard. Yce Allah yle buyurdu: "And olsun ki3 mallarnz ve canlarnz hususunda imtihana ekileceksiniz. Sizden evvel kendilerine kitb verilenlerden ve Allah 'a e tanyanlardan da
510 / 2483

buhari

herhalde incitici birok laflar iiteceksiniz. Eer katlanr, saknrsanz ite bu, (hdiselere kar gsterilmi) bir azimdendir*1 (iu imrn: i86>; "Kitb ehlinden birou, Hakk kendilerince besbelli olduktan sonra, ruhlarndaki hasedden tr sizi mnnzdan sonra kfre dndrmek hevesine dt. Allah'n emri gelinceye kadar, imdilik onlar brakn. Serzeni de etmeyin. bhesiz ki, Allah hereye hakkyle kaadrdr" (el-Bakara: 109). te Raslullah, Allah'n kendisine onlarn aff hakknda emretmi olduu bu emirleri yerine getirip uyguluyor, onlarn kusurlarn affedip ezalarna sabrediyordu. Nihayet Allah, Peygamber'ine onlar hakknda harbe izin verdi. te bu izin zerine Raslullah, Bedir gazvesine gitti. Allah Bedir'de (slm ordusunun eliyle) kfirlerin yiitlerinden ve Kurey'in ulularndan ldrdklerini ldrd. Raslullah ve sahbleri zafere ulatrlmlar ve ganimet kazanmlar olarak, beraberlerinde kffr yiitlerinden ve Kurey ulularndan birok esr-ler bulunduu hlde Medine'ye dndklerinde Ubeyy ibn Sell olu ve beraberinde bulunan mrikler ve puta tapanlar: Artk bu Bedir vak'as ii, mslmnla ynelmi ak bir zaferdir! Allah'n Rasl'ne slm Dni'ne girmek zere bey'at ediniz! dediler ve mslmn oldular [225].
231-.......Bize Abdulmelik ibn Umeyr, Abdullah ibnu'l-Hris ibn Nevfel'den tahds etti ki, Abbs ibnu Abdi'l-Muttalib: Y Raslallah! Amcam Eb Tlib'e herhangi bireyle fayda verdin, yarar saladn m? nk o dima Sen'i korur ve Sen'in iin dmanlarna kar fkelenirdi! dedi. Raslullah (S): "Evet, o imdi topuklarna kadar dibi yakn ateten bir ukur iindedir. Eer ben olmasaydm, muhakkak o cehennem' ?n derin ukurunda olacakt" buyurdu [226]. 116- Bb: "Tevriye Ve Kinaye Yoluyla Sylenen Ta'rzli Szler, Yalandan Kurtulmadr" [227]

shk ibn Abdillah yle dedi: Ben Enes'ten iittim: vey babam Eb Talha'nn bir olu ld. Eve geldiinde: Olan(n hastal) nasl oldu? diye sordu. Annem Umm Suleym: Olann nefesi skinleti, ben onun istirahata kavumu olmasn timd ediyorum, dedi. Eb Talha, Umm Suleym'in bu sznden, onun doru sylemekte olduunu zannetti, dedi [228].
232-.......Bize u'be, Sabit el-Bunn'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, o yle demitir: Peygamber (S) bir seferinde yol alrken Habeli bir deve srcs gzel sesiyle kadnlarn bindikleri develeri hzl bir ekilde yrtt. Bunun zerine Peygamber ona hitaben: "Y Encee, yumuak ol! Yazk sana! Camlar (yn cam gibi nzik olan kadnlar) hzl yrtme!" buyurdu. 233-.......BizeHammdibnYezd, Sbit'ten; o daEnes'ten ve yine Hammd, Eb Klbe'den; o da Enes(R)'ten yle tahds etti: Peygamber (S) bir seferde idi. Encee denilen bir siyah kle de ka dnlarn bindikleri develeri gzel sesiyle tegann ederek hzl hzl yrtyordu. Peygamber ona: "Yava ol y Encee! Camlar srnde ar ol!" buyurdu. Eb Klbe: Peygamber "Kavarr{= Camlar)" szyle kadnlar kasdediyordu, demitir.
511 / 2483

buhari

234-.......Bize Katde tahds etti. Bize Enes ibn Mlik (R) tahds edip yle dedi: Peygamber'in Encee denilen bir deve srcs vard, o gzel sesli bir kimse idi. Peygamber (S) ona: "Yava ol y Encee! Cam ieleri krma!" buyurdu. Katde: Peygamber "Cam ieler" szyle, kadnlarn (gnllerinin) za'flarn kasdediyordu, dedi [229]. 235-.......Enes ibn Mlik (R): Medine'de dmandan bir korku olmutu. Raslullah (S) hemen Eb Talha'nn atma binip hareket etti. Dndnde: "Biz korkulacak hibirey grmedik. u muhakkak ki, biz bu beygiri bir derya (gibi hzl) bulduk" buyurdu [230]. 117- nsann Birey in "O Hakk Deildir" Demeyi Kasdederek. "O Hibirey Deildir" Demesi Bab

bn Abbs (R) da: Peygamber (S) iki kabir iin: "Bunlar (kendilerince) byk gnh olmakszn azb olunuyorlar, hlbuki o muhakkak byk gnhtr" buyurdu, demitir [231]
236-....... ie (R) yle demitir: Birtakm insanlar Raslullah'a khinlerden (onlarn gayb bilme iddialarndan) sordular. Ra-slullah (S), bu soranlara: "Onlar(m bu ayb ilmi hakkndaki szleri) hibirey deildir" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah! Onlar bz vakitler gaybdan birey sylyorlar da bu ey bir hakk oluyor? dediler. Bunun zerine Raslullah: "Bu haktan bir kelimedir ki, cinnler onu (melekler birbirlerine sylerlerken kulak hrszhyle) kaparlar da, artk onu tavuun barp armas gibi kendi khin dostlarnn kulaklar iine yksek sesle syler dururlar ve o (vahiyden aldklar) bir tek hakk kelimenin iine yzden fazla yalan kartrrlar" buyurdu [232]. 118- Gz Semya Doru Ykseltme Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: 'Onlar hl bakmazlar m o deveye, nasl yaratlmtr o? O ge nice ykseltilmitir o? O dalara; nasl dikilmitir o?... " (el-iye: 17-19); Eyyb es-Sahtyn de bnu Eb Muleyke'den; o da Aie'den; lecei sra Peygamber (S), ban semya doru ykseltti... diye sylemitir [233].
237-.......bn ihb yle demitir: Ben Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan iittim, yle diyordu: Bana Cbir ibn Abdillah (R) haber verdi ki, kendisi Raslullah(3)'tan yle buyururken iitmitir: "Sonra benden vahy bir mddet kesildi. Bir gn yrrken gkyz tarafndan bir ses iittim. Ben hemen gzm gkyzne doru kaldrdm. Bir de grdm ki, Hra Da 'nda bana gelen melek (yn Cibril aleyh'Vselm) sem ile Arz arasnda bir krst zerinde oturmutu. (Pek ziyde korktum...)". 238-....... bn Abbs (R) yle demitir: Ben bir gece teyzem Meymne'nin evinde kaldm. Peygamber (S) de onun yannda idi. Gecenin son te biri -yhud bir ksm- olunca yatandan kalkp oturdu ve akabinde gkyzne doru bakt da u yetleri okudu:
512 / 2483

buhari

"Hakikat gklerin ve Yer'in yaratlnda, gece ile gndzn birbiri ardnca geliinde temiz akl sahihleri iin elbet ibretler vardr. Onlar ayakta iken, otururken, yanlan stnde yatarken hep Allah h hatrlayp anarlar ve gklerin, Yerin yaratl hakknda inceden inceye dnrler. Ey Rabb miz, Sen bunlar bouna yaratmadn. Sen pak ve mnezzehsin. Bizi atein azabndan korut Ey Rabb 'imiz, hakikat Sen kimi o atee sokarsan, bhesiz onu hor ve zell edersin. (Orada) zlimlerin hibir yardmclar da yoktur. Ey Rabb miz, dorusu biz 'Rabb Hnize inann' diye insanlar mna aran bir da 'vetiyi iitip hemen mna geldik. Ey Rabb miz, artk bizim gnhlarmz mafiret eyle, kusurlarmz rt, canmz da iyilerle beraber al. Ey Rabb -imiz, Senin rasllerine kar bize va'd ettiklerini bize ver. Kyamet gn yzmz kara karma. bhe yok ki Sen asla sznden dnmezsin... " (lu mrn: 190200) [234].
119- Bb: Deynekle Suda Ve amurda izgiler izerek Tefekkr Edip Dnen Kimse 239-....... Bize Eb Usmn en-Nehd, Eb Musa'dan yle tahds etti: Eb Ms (R) Medine bustnlarndan bir bustn iinde Peygam-ber(S)'in beraberinde bulunmutur. Oradaki kuyunun banda otururlarken, Peygamber'in elinde bir deynek vard. Peygamber bu deynekle su ile amur arasna vurarak dnyordu. Bu srada bus-tnn kapsna bir adam geldi de ieriye girmek iin kapnn almasn istedi. Peygamber, Eb Musa'ya: "Kapy a ve o geleni cennetle mjdele!" buyurdu. (Eb Ms dedi ki:) Ben gidip grdm ki, o Eb Bekr'dir. 'Hemen ona kapy atm ve kendisini cennetle mjdeledim. Ondan sonra baka bir adam bustn kapsnn almasn istedi. Peygamber yine: "Ona kapy a ve kendisini cennetle mjdele!" buyurdu. Gidip baktm ki, o Umer'dir. Ona da kapy atm ve cennetle mjdeledim. Bundan sonra baka bir adam kapnn almasn istedi. Peygamber dayanm vaziyette idi, oturdu da: "Ona da kapy a ve kendisine isabet edecek -yhud: Meydana gelecek- musibetlere, bellara kar cennetle mjdele!" buyurdu. Ben gidip grdm ki, o Usmn'dr. Ona da kapy atm ve cennetle mjdeledim de Peygamber'in sylemi olduu "sabet edecek bellara kar" szlerini kendisine haber verdim. Usmn: (Peygamber'in haber verdii bellara sabretmenin aclna kar) kendisinden yardm istenecek olan ancak Allah'tr! Dedi [235]. 120- Elindeki Bireyle Yerde, Drtkleyerek izgiler izip Dnen Kimse Bab 240-.......Al (R) yle demitir: Bizler Peygamber (S)'in beraberinde bir cenazede idik. Oturduumuzda Peygamber (ban edi de) elindeki deynekle yere vurup drtklemeye (birtakm izgiler izmee) balad. te bu tefekkr hlinde: "Sizlerden hibir kimse mstesna olmamak zere, muhakkak cennetten ve cehennemden oturaca yeri boaltlm olarak hazrdr" buyurdu. Sahbler: yle ise bizler (almay brakp) bu takdire dayanp gvenmeyelim mi? dediler. Raslullah: "Sizler alnz. nk (saadet ve ekaavet ehlinden olan) herkes, ne iin yaratlmsa,
513 / 2483

buhari

onun yolu kendisine kolaylatnhp hazrlanmtr" buyurdu ve u yetleri okudu: "Hakkaten sizin almalarnz ayr ayrdr: Bundan sonra kim verir ve saknrsa ve o en gzeli de tasdik ederse, biz de onu o en kolaya hazrlarz. Amma kim cimrilik eder, kendisini mstani grr ve o en gzeli yalan sayarsa, biz de ona o en g olan hazrlayp myesser kllariZ..." (elLeyl: 4-10) [236].
121- Bireye Hayret Etme Srasnda 'Atthu Ekber" ve "Subhnallah" Diye Tekbr Ve Tesbh Eylemek Bab 241-.......mm Seleme (R) yle demitir: Bir gece Peygamber (S) uykusundan uyand da: "Subhnallah! Bu gece ne hazneler indirildi ve ne fitneler indirildi! Hcrelerin sahibelerini kim uyandrr -bununla zevcelerini kasdediyordu- ki, onlar da kalkp gece namaz klsalar! Dnyda nice giyinik kadnlar vardr ki, hirette plaktrlar!" buyurdu [237]. bnu Eb Sevr, bn Abbs'tan syledi ki, Umer yle demitir: Ben Peygamber(S)'e: Sen kadnlarn boadn m? diye sordum. Peygamber: "Hayr (boamadm)" buyurdu. Ben de bundan taaccb ederek: Allhu Ekber! dedim, demitir [238]. 242-.......Peygamber'in zevcesi S afiyye bintu Huyey yle haber vermitir: Peygamber (S) ramaznn son on gn iinde mescid-de i'tikf yaparken Safiyye, Peygamber'i ziyaret etmek zere yanna gitmi ve yatsnn ardndan bir saat (yn bir mddet) kendisiyle konutuktan sonra evine dnmek zere kalkm. Peygamber de onu menziline geirmek iin onunla beraber kalkm, Peygamber'in zevcesi mm Seleme'nin evinin yanndaki mescid kapma ulatnda yanlarna Ensr'dan iki kii uram ve Raslullah'a selm verdikten sonra hzlca yryp gemiler, Raslullah onlara: "Acele etmeyiniz! Durunuz! Yanmdaki bu kadn, Safiyye bintu Huyey'dir!" buyurdu. O iki zt; Raslullah'n bu sz kendilerine ar geldi de: Subhnallah! Y Raslallah! dediler. Raslullah: "bhesiz eytn, dem olunun bedenindeki kann ulamas gibi, her yerde cereyan eder. Ben eytnn sizin kalblerinizin iine kt bir bhe atmasndan ende ettim" buyurdu [239]. 122- Parmaklarla Kk akl Ta Atmaktan Nehy Bab 243-....... Katde yle demitir: Ben kbe ibn Suhbn el- Ezd'den tahds ederken iittim ki, Abdullah ibn Mugaffel (R): Peygamber (S) parmaklarla -ve sapanla- kk akl ta atmaktan neh-yetti, demitir. Rv bn Mugaffel rivayetine devamla: bhesiz ki, bu parmaklarla ve sapan ile ta atmak, av ldrmez, dman da yaralamaz. Byle atlan ta, ancak gz karr ve di krar, demitir [240]. 123- Aksran Kimsenin Hamdetmesi Bab 244-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Bir defasnda iki kii Peygamber(S)'in yannda (ayr ayr) aksrdar da, Peygamber bunlardan birisine: "Yerhamuketthu(= Allah sana merhamet eylesin)" diye du etti, tekisine du etmedi. Peygamber'e: Buna niin du etmediniz? diye soruldu. Peygamber: "u, Allah'a hamdetti, el-Hamdu Uttan dedi, ben de onu rahmet duas ile karladm. u ise
514 / 2483

buhari

Allah 'a hamdetmedi (ben de onu du ile karlamadm)" buyurdu [241].

124- Aksran Kimse Allah'a Hamdettii Zaman, Onu 'Yerhamukellhu ( = Allah sana merhamet eylesin)" Diye Du le Karlamak Bab

Aksrp da hamdedene du etmek hakknda Eb Hureyre'nin rivayet ettii bir hads vardr [242].
245-....... el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Peygamber (S) bize yedi eyi ilememizi emretti, yedi eyden de bizleri nehyetti: Peygamber bizlere hastay ziyaret etmeyi, cenaze arkasndan gitmeyi, ak-srana du etmeyi, da'vet edene icabet eylemeyi, selm karlamay, zulme urayana yardm etmeyi, yemn edenin yeminini kabul etmeyi emretti. Yine Peygamber bizleri u yedi eyden: Altn yzkten -yhud altn halkadan-, harr, dbc ve snds denilen ipek kumalar giymekten, at eyerlerinin zerlerine konulan ipek altlk minderlerden nehyetti [243]. 125- Aksrp Haprmaktan Mstehb Olacak, Esnemekten De Mekruh Olacak ey Bab 246-.......Bize Sad el-Makbr, babas Keysn el-Meden'den; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygamber(S)'den yle buyurduunu tahds etti: "Allah (shhat ve hafifleme sebebi olan) aksrmay sever, (gaf let ve tenbellik eseri olan) esnemeyi de irkin grr. Bir kimse aksrp da Allah 'a hamdetlii zaman, onun hamdetiini iiten her ms-lmn zerine 'Yerhamuke'llhu (= Allah sana merhamet eylesin)' diye mukaabele etmesi aksran m 'min iin bir hakk olur. Esnemeye gelince; bhesiz o, eytndandr. Biriniz esnemek hli geldiinde, gc yettii derecede onu gidermeye alsn! nk biriniz esneyip de 'H' diye azn ap ayrnca, onun bu gafletinden dolay eytn gler" [244]. 126- Bb: Bir Kimse Aksrd Zaman Nasl Temt Edilip Karlanr? 247-.......Bize Abdullah ibn Dnr, Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizin biriniz aksrd zaman 'el-Hamdu lillh * desin. M 'min kardei veya arkada da ona 'Yerhamuke'llhu (= Allah sana merhamet eylesin)' diye du ile mukaabeiede bulunsun. Ona 'Yerhamuke'llhu' dedii zaman, teki de bu eme cevb olarak ' Yehdkumu 'llhu ve yuslihu blekum (= Allah sizlere hidyet eylesin ve hlinizi, iinizi de iyiletirsin)' duasn sylesin!" [245]. 127- Bb: Aksran Kimse Allah'a Hamdetmedii Zaman Du le Karlanmaz 248-.......Bize Sleyman et-Teym tahds edip yle dedi: Ben Enes(R)'ten iittim, yle diyordu: Peygamber(S)'in yannda iki kii (arka arkaya) haprd da Peygamber onlardan birisine "Allah sana merhamet eylesin" diye du etti, dierine du etmedi. Bir adam: Y Raslallah! una du ettin, una du etmedin? dedi (de sebebini renmek istedi). Peygamber (S): "nk u, Allah'a hamdetti, u ise Allah'a hamdetmedi" buyurdu [246]. 128- Bb: "Bir Kimse Esnedii Zaman, Elini Aznn zerine Koysun"
515 / 2483

buhari

249-.......Bize bnu Eb Zi'b, Sad el-Makbur'den; o da babas Keysn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "bhesiz ki Allah haprmay sever, esnemeyi de irkin grr. Sizden biriniz haprp aksrd ve Allah 'a hamdettii zaman, bunu iiten her mslmn zerine, o kiiye 'Yerhamuke'llahu (= Allah san a merhamet eylesin)' demesi bir hakk olmutur. Esnemeye gelince; bu, ancak eytndandr. Biriniz esnemek hli geldii zaman, gc yettii kadar onu geri evirmeye alsn! nk biriniz esnedii zaman, eytn bundan dolay gler!" [247].

[1] Edeb, ahlk gzelliklerini almak ytud kavlen ve fiilen vlecek eyleri kullanmak yhud stndeki kimselere ta'zm, altndaki kimselere efkat; yhud gzel saylan eylerin beraberinde durmaktr (Kastalln). el-Edeb; iki fetha ile zarafet ve usluluk ki, insanlarla kavlen ve fiilen htuf-lu muamele ve gzel mnvele eylemekten ibarettir... Mtercim der Vi,Ta'rft'ta "Edeb", btn hat nevi'lerinden saknlacak olan nesneyi bilmekten ibarettir diye ta'rf edilmitir. Bz byk limler de zahir olan gzel ahlk ile tefsr eylemitir. Ve slm Devleti'nden bir mddet getikten sonra Araba ile sr ilimlerine, edeblenmeye sebeb olduu iin "Edeb" dediler ve "Edeb" nefsin kkl bir melekesidir ki, muttasf olan kimseyi ktlenme ve ayplanmay gerektirecek eylerden korur. Ve edeb iki nevi'dir: Biri "Edebu'n-nefs", biri "Edebu'd-ders"tir dedikleri, anlan ta'rfin son fkrasna bahis olmu olur. Birinci fkras arifler stlahnda "Hfzu hudd er'iyye ve slku tarikat mer'iyye"dii ki, btri gzel huylardan ibarettir (yn biri ftr, biri kesbdir). Hakk yollarn hepsi edeb-lerdir. Fakhlere gre edeb, snnet zerine kurulmu hareketler demektir... Ve ibu "Edeb" kelimesi, "Edb" lafzndan isimdir, hemzenin fethi ve dl'in sknu ile bir kimseyi yemee ve ziyafete da'vet eylemek ma'nsna olmakla anlan ahlk da sahibini hayrlara ve gzelliklere da'veti olmak mnsebetiyle edeb denilmitir. limler arasnda bir de "Edebu'l-bahs" vardr ki, bahs ve mn zara ilminin kaannlarm ihtiva eder. Hulsa edebin altna, hond olunan zahir ahlktan baka, er'in sevdii ve, akln gzel sayd btn tavrlar, szler girmitir: ffet, zarafet, nezket, adalet izhr, lutufiu ve insafl muamele ve ir iyi ahlk ve gzel sfatlar gibi... (Kaams Ter.). ems Tebrz'nin edeb'i anlatan u beyitlerini de yazalm: Efendi, anla ki insann tenindeki can ne ise, edeb de odur. Efendi, insanlarn kalbindeki, gzndeki nurlar edebden ibarettir. dem ulv lemdendir (yn yaratl yksektir), onu sflve alak sanma! Bu kinat kubbesinin dnndeki nizm ve revnak edebdir. Ayan bls'in kafasna koymak, ona hkim olmak istersen gzn a ve anla ki, eytn ldren edebdir. Gzn a da batan baa Tanr kelmna bak: yet yet btn Kur'n'm ma'nsi edebden ibarettir. Akla "mn nedir?" diye sordum. O, kalb kulama dedi ki: "mn edebdir!.." Ey ems-i Tebrz, artk sus ki, sen Huda'nn bir srrsn. Geceleri parldayan en nurlu ve en stn k edebdir. (Terceme: H.Basr antay, Diyanet leri Bakanl Dergisi, 1964, S.72) Sa'd ibn Him, Hakm ibn Eflah ile beraber ie'ye gittiini haber vererek yle dedi: ie'ye hitaben: Ey m'minlerin anas! Bana Raslullah'n ahlkn haber ver, dedim. ie: Sen Kur'n'i okumuyor musun? dedi Ben: Evet okuyorum, dedim.
516 / 2483

buhari

Bunun zerine ie (R): H bhesiz Allah Peygamberi'nin ahlk Kur'n'dan ibaret idi, dedi (Mslim, Saltu'lMusfirn ve kusrih, Cmiu salti'1-leyl, 139). [2] yerde geen bu lafzn devamlar yledir: "Biz insana ana-babasna gzellik yapmasn tavsiye ettik. Eer onlar, hakknda bilgin olmayan bireyi bana ortak koman iin urarlarsa kendilerine itaat etme. Dnnz ancak banadr. Binenaleyh ne yapar idiyseniz size haber vereceim'" (el-Ankebt: 8). "Biz insana ana-babasn tavsiye ettik. Onun anas kendisini zaj stne za'file tamtr. Stten ayrlmas da iki yl (srmtr). 'Bana ve ana-babana kret. Dn ancak Banandr' (dedik). Eer onlar sence ilimde (yeri) olmadk herhangi bireyi Bana ortak tutman zerinde seni zorlarlarsa kendilerine itaat etme. Onlarla dnyda iyi gein. Bana dnenlerin yoluna uy! Nihayet dnnz ancak Bana 'dr. O vakit Ben de size ne yapyordunuz, haber veririm'' (Lukmn: 14-15). "Biz insana ana-babasna iyilik etmesini tavsiye ettik. Anas onu zahmetle tad. Onu zahmetle dourdu. Onun bu tanmas ile stten kesilmesi otuz aydr. Nihayet o, yiitlik ana erdii, krk yla ulat zaman yle demitir: Ey Rabb 'im, gerek beni, gerek ana-babam nVmetlendirdiine kretmemi, Sen'in raz olacan iyi ilerde bulunmam bana ilham et! Zrriyetim hakknda da benim iin salh nasb et. bhesiz ben Sana dndm. .bhesiz ben Sana teslim Oldum" (el-Ahkaaf: 15) [3] "Namaz mndan sonra amellerin bhesiz en fazletlisidir. nk dnin direidir. Anababaya iyilik slm Dni'nin insana ykledii en byk vecbelerdendir. Ana-baba kfir de olsalar onlara ihsan ile muamele ederek kendilerine itaatsizlikten ekinmek farzdr. Onlara can sknts ile "Off!" demek bile Kur'-n'm nass ile (el-sr: 23) nehyolunmu er' haramlardandr. Ma'siyet olmadka emirlerine itaat vcibdir. Allah yolunda cihd da "Allah'n kelimesini en yksek klma" ve slm eirini izhr kasdyle hem nefisle, hem de mal harcayarak uramak, mukaate-le etmektir. Namaz terkeden kimse, dier Allah haklarn evleviyetle terkeder. Ana-baba haklarn gzetmeyen kimseden, baka insanlarn haklarn gzetmek ne kadar beklenir? Allah'n kelimesini en yksek klmay ve slm eirini izhr etmeyi mhimsemezse, Allah'a yaklamaa vesile olan dier amelleri terketmesinden kolay ne var?..." Bunun bir rivayeti bu isnd ve metinle Namaz Vakitleri, "Namazn vaktinde klnmas bb"nda da gemiti. [4] Bzlar: Gelip de bu sorulan soran kimsenin Muviye ibn Hayde olmas muh-temil olur, nk Buhr el-Edebu 'l-Mfred Kittn'nda bu ztn hadsini tahrc etmitir... dedi. Hadste anaya ihsann kerre tekrar edilmesi, bn Battl'm da dedii gibi, anann evld zerinde babann misli iyilik ve ihsana hakk kazandn ifde eder. Bunlar srasyle karnda tama, sonra dourma, sonra emzirme zorluklar karldr. le iinde ana hakknn nde bulunduuna dir baka hadsler de vardr, bunlar Ayn, Umdetu 'l-Kaarl"de nakletmitir. Bu hadsi Mslim de Edeb'de, bn Mce Vesy'da getirmitir. [5] Sarihler cihd yapmak isteyen kimsenin Muviye ibn Canime olduunu, bn Ab-dilberr'in hadsinden olmak zere rivayet etmilerdir. Bunun Chime ibn Ab-bs olduu da bildirilmitir. Aile yuvas ilk evvel ana-baba ile kurulduu, aile dirlik ve dzenliinin temel ta bunlar olduu iin slm Dni, ana-baba rzsna stn bir yer vermitir. Peygamber bu vakada o zta cihda katlabilmesini ana-babasmn rzsna balamtr. Ana-baba rzsna ta'lk edilen bu cihdn
517 / 2483

buhari

devlet tarafndan arlan umm bir seferberlik veya huss surette farz olan bir cihd olmad, bunun belki ihtiyara tbi' gnlllerden tertb olunan bir seriyye cihd olduu zikre dilmitir. Selef limlerinden pek ou devlete bir zaruret grlmedike ana-babadan izin istenir, devlete zaruret grlnce ihtiyar zail olup cihda katlmak vcib olur demilerdir. Bunun bir rivayeti Cihd'da da gemiti. [6] Bu suretle ana-babasnn svlmesine sebeb olan kii, bizzat ana-babasma svmek derecesinde byk gnhlarn en byklerinden birisini ilemi saylmaktadr. Evldn ana-baba svlmesine sebeb olmas en byk gnhlardan sayldna gre, bu irkinlii bizzat yapmas elbette daha fec ve daha ar bir crm olacaktr. [7] Buhr bunun br rivayetini Alveriler Kitab, "Bakas iin izni olmadan bir-ey satn ald zaman bb"nda da getirmiti. Buradaki bala delllii srf Allah rzsn istemek iin ana-babaya iyilik ve iyi iler yapmann dualarn kabulne sebeb olmasdr [8] Mellif bunu Eymn ve Nuzr Kitb'nda e-a'b rivayetinden; o da Abdullah ibn Amr ibni'l-As'tan; o da Peygamber'den olmak zere rivayet etmitir. [9] Metindeki Men' ve Hti, iki nehye iaret olunan iki kelimedir. Sarihler birincisini; Verilmesi zerine vcib olan borcu men' edip vermemektir, diye; ikincisini de: Alnmasnda hayr ve eref bulunmayan bireyi almak suretinde tefsr etmilerdir ki, her ikisi de, yn vermemek de, almak da haramdr. Bu iki kelimenin dellet ettii ma'ny Ahmed ibn Hanbel yle aklamtr: shk ibn Mansr dedi ki: Ben Ahmed ibn Hanbel'e bunlarn ma'nsm sordum. O bana: zerindeki fakr haklann men' edip sadaka vermemendir, sana verilmezken elini uzatp halktan sadaka istemendir, diye cevb verdi. [10] Bunlarn birer rivayeti ehdetler Kitb'nda da gemiti. [11] Bundan sonraki yet de yledir: "Allah sizi ancak sizinle dn muharebesi yapm, sizi yurdlarmzdan karm ve karlmanza arka km olanlarla dostluk etmenizden men' eder. Kim onlar dost edinirse, ite bunlar zlimlerin t kendileridir1'. Taber de bu yetin Eb Bekr'in eski zevcesi Kuteyle bintu Abdiluzz hakknda indiini haber veriyor. Eb Bekr, Kuteyle'yi Chiliyet devrinde boam-t. Kuteyle, Raslullah Mekke mrikleriyle sulh anlamal bulunduu srada Medine'ye kz Esm'ya ziyarete gelmi ve ona kuru zm, ya gibi bz hediyeler getirmiti. Bu yet, Yce AHah tarafndan m'minlere dmanlk yapmayan ve onlarla harb etmeyenlerle irtibat kurmak ve onlara iyi muamele yapmak hakknda bir ruhsattr... [12] el-Leys ibn Sa'd'dan olan bu rivayeti Buhr burada ta'lk eklinde getirdi, bunu Eb Nuaym el-Mstahrac'mda senediyle rivayet etmitir. bn Battal dedi ki: Hadste fkhtan u vardr: Peygamber, Esm'ya, annesine iyilik etmesine ruhsat verdi ve kocas Zubeyr'Ie bu hususta mavere etmesini art klmad. Bir de kadnn kocasnn malnda, onun izni olmadan tasarruf etme hakk vardr... (Ayn). [13] Bu hads Buhr'nin evvellerinde Vahy Bb'nda gemiti. Buhr onu burada ksaltlm olarak getirdi, buradaki maksad irtibat ve iyilii zikretmektir. Bunun bala uygunluu umm oluundan ve mutlaklndan alnr... (Kastall-n). [14] Bundan giymesi caiz olmayan eyi mal edinmek ve bakasna hediye etmek caiz olduu ma'ns kar. Zr sahibi giymese bile kadnlara giydirmek gibi baka suretle de faydalanabilir. Bu zt Umer ibnu'l-Hattb'm yhud biraderi Zeyd'in ana-bir kardei, bir kavle gre de Umer'in st kardei Usmn es-Sulem'dir. "slm'a girmesinden nce" denildiine gre, sonradan slm'a girdii anlalr.
518 / 2483

buhari

Umer'n bu fiilinden, kfir olan hsmlar bile gzetmek mstahsen olup kfire hediye vermenin caiz olduu hkm alnabilir. Bu hadsin bz rivayetleri Cumua, Hibe, Libs... Kitblan'nda geti. [15] Hadsteki "Namaz ayakta tutma", namaz klmay devam ettirme ve muhafaz a etme ma'nsnadr. Meru' klnd gibi namaz klmaktr da denilmitir. Slatu'r-Rahim, hayrl ilerde yakn olan kimselere ziyaret edip, bitiiklii devam ettirmektir. Hadste dier dn vciblerden hsmlara ilgiyi devam ettirme maddesi, sorann hline nazaran hassaten zikredilmitir. Sorucu, yaknlar ve hsmlar ziyaretini terketmeyi mbh sayan bir kimse farz edilerek, "Slatu'r-rahim" ile emr olunmutur. Kurtub dedi ki: Raslullah'n sorucuya nafile ibdetlerden haber vermeyip de vcibler ile yetinmesi, bu sul ve cevbn slm'n balanglarnda cereyan etmi olmasndan ve dn vcibler ile tatavvu'un birbirine kartrlarak, nafilelerin vcib i'tikaad edilmesi endesinden dolaydr. Bu sebeble Raslul-Iah, mmetinin gnlleri slm mahabbeti ile alncaya kadar mmetine kolaylatrmalar braz eylemitir. [16] Slatu'r-Rahim'in hkmleri ve derecelerini Kaad Iyd yle aklyor: Sla-i Rahim'in f'1cmle vcib olduunda ihtilf yoktur. Vcib olan slann kesilmesi ve terki, bhesiz ki, byk bir ma'siyettir. Buna birok sahh hadsler eh-det ve dellet etmektedir. u kadar ki, bunun mertebeleri ve dereceleri vardr. Bu derecelerin bzs bzsndan daha yksektir. Bu derecelerin en aa mertebesi de tatl sz ile, selm ile, hl hatr sormak ile olan sladr. Bundan balayarak ziyaretle, hizmetle, ml yardmla yaplan derecelere kadar ykselir. Bu dereceler de kudretin ve ihtiycn ihtilf ile muhtelif olur. Bir ksm vcib olur, bir ksm da mstehb olur. Bunlardan en aa mertebedeki slaya kudreti yetiip de onu f eden ve yksek mertebesine eriemeyen kimse sla etmi olur. Fakat daha yksek bir slaya, mesel mal ve bedenle yardma kudreti olan kimse, kuru bir selm ve ziyaretle gecitirirse sla etmi saylmaz, elbette sorumlu olur... (Nevev). [17] Bu yetteki "Tevell"iki ma'nya muhtemildir: Birisi, arkasn dnp kamak ma'nsma "TevellF'den, birisi de "Velayet"ten tefa'l olarak, vl olmak, i bana gemek ma'nsma tefsr olunmutur. Binenaleyh u iki ma'nnn ikisi de dorudur. "Erhm", "Rahim"'m cem'idir. Rahim, esasen kadnda ocuk yata olan huss organdr. Neseb yaknlnn menei olmak hasebiyle akrabala da "Rahim" denilir. Bu ma'n ile akrabaya "Ulu'l-Erhm" denildii gibi, "Er-hm"da. denilir ki, burada bu ma'nyadr. Yn oluunuzu, ocuunuzu, kadnlarnz, hsmlarnz paralatabilir misiniz? demek olur. nk mslmn ordusunda fesd karp dman isti'Isna sebebiyet verildii takdirde meydana gelecek netce budur. br ma'nca: Nasl o korkaklkla i bana geer, kumanday elinize alr da vatannz Chiliyye devri gibi fesada verip ihtill iinde hsm-akrabnz yle pern edebilir misiniz? buyurulmu oluyor. Bu yet ile akrabalk mnsebetlerini kesip atmann harmlma dell getirilir. [18] Rahim, Ketif vezninde, kadnlarda ve dii hayvanlarda bulunan dl yatana denir ki, ocuk onun iinde oluur. Rahim, ayn zamanda akrabalk, ve akrabalk sebebi ma'nsma da gelir. Nitekim "Sla- rahim", akrabaya ihsan, "Kat'- rahim" de hsmlk alkasn kesmek demektir. Herhalde Rahm kelimesinin me-veddet, merhamet, efkat ve rikkat i'r ettii ve bunlarn, kadnln hilkati gerei bulunduu cihetle, kadnlara incelik ve efkatle muamele etmek, eref ve haysiyetleri gereince ftratlar muhafaza olunmak, tecvzden, s'-i istimal den, izdiva gayesini ihll edecek mnasebetsizliklerden korunmak ve btn ev halk, oluk ocuk, umumiyetle akraba ve ilgililer hakknda da rahm rikkatine yaraan rakk ve czibedr bir sevgi beslemek ve btn bunlarda Mahabbetu '-ilah ile Mehbetu'ilah'm hsl demek olan
519 / 2483

buhari

htkaaullah erevesinde ilgiyi ve iyi mnsebetleri devam ettirmek lzumu gsterilmitir (Hakk Dni, II, 1276). [19] Mkaat erhinde yle dedi: Bunda tannan ve mehur olan bir mbalaa san'-at vardr: Rafm, yn hsmlk bir arza benzetildi. Bu araz su ile hakkyle suland zaman iek aar, meyve verir ve meyvelerinde parlaklk eseri grlr. Rahm, yn hsmlk da hsmlk duygusu ile eklenir durursa, o da mahab-bet ve safa meyveleri verir.Sulanmadan brakld zaman ise kurur,oraklar da dmanlk ve kesiklikten baka meyve vermez olur. Buhr bu hadsin bir rivayetini mn'da da getirdi. (Kastalln). [20] Yn hakk sla yapan, yaknma onun fiili karlnda ihsan edip mkfat ve-( ren kimse deildir, nk bu bir nevi' ivzlamadr. [21] u yetler de hsmlk ban ekleyip durma konusuna dell saylmtr: "... Ancak selim akllarn sahihleridir ki, iyice dnr (idrk ederler). Onlar ki, Allah 'in ahdini yerine getirirler, msk bozmazlar. Onlar ki, A ttah 'm ulatrlmasn (idme ve riyet edilmesini) emrettii eyi ulatrrlar, Rabb Herinden korkarlar, kt hesbdan ende ederler" (er-Ra'd: 19-21). Ulatrlmasn emrettii eyde, akrabalk rabtasn devam ettirme, m'-minlerle dostlua ve birlie riyet, btn peygamberlere mn, btn insanlarn haklarna riyet lzumu da dhildir (Beydv). [22] Hadsin bir rivayeti Zekt Kitb'nda da gemiti. Bu hadsin ifde ettii hkm, kfirin slm olmas ve slm zere vefat etmesi takdrinde, kfr ve irk hlinde ledii hayr ilerinden sevaba nail olup faydalanmasdr. Kfr zerine olursa "Kim mn tanmayp kfir olursa, herhalde btn yapt bouna gitmitir ve o, hirette en ok ziyana urayanlardandr" (el-Mide: S) yeti hkmnce kfrde iledii hayrlar ve haseneleri btl olur. Peygamber'in "Sen mzdeki hayrlarnn haseneleri ile mslmn oldun" sznn medlulnde limlerin htilf vardr... limler bunu birka ekilde te'vl etmilerdir: a. Hadsin ma'ns: Sen mzde kazandn gzel tabatler ile slm oldun. Mslmanlkta da bu selm tabatinden faydalanrsn, demektir. b. Yhud: Chiliyet devrinde ilediin hayrlarla iyi bir nm aldn. Ve bu itima erefinle mslmn oldun, denilmi bulunmas ki, bu daha czibdir. c. slm'daki hayrlarnn haseneler i'tibriyle ziyde olmas, ecri oalmas gibi bir ma'nya hamledilmek de uzak deildir, denilmitir. [23] Hadsin bala uygunluu "Peygamberlik mhr ile oynamaa baladm" s zndedir. Bu hadsin bz rivayetleri Cihd, Habeistan'a Hicret ve Libs'ta da gemiti. Abdest Alma Kitb'ndaki Sib ibn Yezd hadsinde de bu Peygamberlik Mhr gemektedir: Sib yle demitir: ocukluumda teyzem beni Peygamber'in yanma gtrd de: Y Raslallah! Benim u kizkardeimin olunun ayandan rahatszl var, dedi. Raslullah bam sayip bana bereket duas etti. Sonra abdest ald. Abdest suyundan itim. Sonra arkasnda durdum ve iki omuzu arasnda gerdek adrnn koca dmeleri (yhud keklik yumurtas) gibi nbvvet htemini grdm. [24] Buhr, Sbit'in Enes'ten olan bu rivayetini Cenazeler Kitb'nda uzunca bir metinle getirmitir. [25] Kadnn tek hurmay iki yavrusuna taksm edip de kendisinin bundan hibir-ey yememesi, Yce Allah'n analarn gnlnde yaratt hrika merhamet ve efkatin en bel bir mislidir. Hadsin son fkras, kz ocuklarnn nafakasi.ter-biye edilip yetitirilmeleri hususunda gayret sarfetmenin cehennemden kurtuluu salayan ok hayrl ilerden olduunu takrir etmektedir. Bu hadsi Mslim de Edeb'de getirmitir.
520 / 2483

buhari

[26] Mslim'de "Peygamber(S)'i omuzunda Umme olduu hlde halka imm ola rak namaz kldrr grdm" rivayeti olduu gibi, Eb Davud'un Soner'inde de "Biz le, ya ikindi namaz iin Raslullah'i beklemede, Bill de O'nu namaza da'vet etmi iken bir de baktk ki, kznn kz Umme bintu Ebi'l-s omuzunda olarak mescide girip namaza durdu, biz de durduk" rivayeti vardr. Bunlara gre, bu hareketi farz namazda yapm oluyor. Namaz Kitb'nda da belirtildii zere, limlerin bzlar yle demilerdir: Umme'nin namazda iken omuzda tanmasndaki incelik, kzlar sevmemek, tanmalarndan ekinmek gibi Arab'n Chiliyet'ten kalma irkin detlerini hkmen ibtl etmektir. Bu mnasebetsiz ekinme ve byklenmeyi reddetmekte mbalaa olsun diye omuza alnabileceklerini bi'1-fiil gstermi oldu ki, fiil ile beyn, sz ile beyndan elbette daha kuvvetlidir (Tecrid Ter., II., 374-377 "313" ve haiyesi). [27] Buy'daki Eb Hureyre hadsinde Peygamber'in torunu Hasen' kucaklayp sarmat, pt, sonra "Allah'm bu ocuu sev, bunu seveni de sev" diye du ettii gemiti (Tecrd Ter., VI, 525). [28] Yce Allah'n rahmeti nihayetsizdir. O'nun rahmeti sayya, lye smaz. Buradaki rakamla yaplan ifdeyi yle anlamaldr: Rahmet, hayr ve saadet ulatrmakla ilgili bir kudretten ibarettir. Kudret ise cz'lere ayrlma ve adedleme kabul etmeyen bir sfattr. Binenaleyh bunun yz adedine hasr ve tahsisi yeryznde bizim yanmzda olan ilh rahmet, kendi kerem ve inayet haznesinde bulunan huddsuz rahmetin yannda bir zerreden ibarettir demektir. [29] yetin Peygamber'in szn tasdk ciheti, Allah'a ortak tanma srasna, ldrme ve zinann girdirilmesinden, bunlarn da en byk gnhlar olduunun bilinmi olmasndadr (Ayn). [30] ocuu kucaa koymakta ocuk sevgisi, ocua merhamet ve efkat ma'ns olduu gibi, koyann tevz'unu ve hilmini de bildirme vardr [31] bn Hacer Fethu'l-BrFde yle dedi: O, bu hadsi evvel Eb Temme'den; o da Eb Usmn senediyle iitmi, sonra Eb Usmn'a kavuup bir de vastasz olarak ondan iitmie benziyor. Yhud iitmesi Eb Usmn'dan olmu da Eb Temme, bunda hadsi tesbt etmitir (Kastalln). Bu hadsin birer rivayeti Usme ve Hasen'in Faziletleri bb'nda da gemiti. [32] Hadsin bala uygunluu, ahdi gzel korumay iine almas bakmndandr ki, o da Peygamber'in, Hadce'nin ahdini koruyarak kardelerine, dostlarna ve tandklarna et hediye etmesidir. el-Hkim ile Beyhak'nin ie'den yaptklar rivayetin sonunda Peygamber: "Ahdi gzel korumak mndandr" buyurmutur. Buhr, deti zere zihinleri bilemek iin ona iaretle yetinmitir. Bunun bir rivayeti Menkb'da da gemiti (Ayn, Kastalln). [33] Hadsin bir rivayeti Talk'ta da gemiti. [34] Buhr 35 rakaml hadste "Peygamber'e ykseltiyordu" ifadesiyle belirttii salaml 36 rakaml senedi sevkederek daha da kuvvetlendirmitir. [35] Buradaki iki bb ile hadsler, cemiyetin himayesiz ve fakr zmrelerinin nafakalarn ve geimlerini salamaya alanlarn faziletinin ve cemiyete yaptklar hizmetin dmanla Allah yolunda harbeden mchidin hizmeti derecesinde kymetli olduunu anlatmaktadr. [36] Bala uygunluu "Peygamber ince yrekli ve ok merhametli idi" sznde-dir. Bunun bir rivayeti Namaz Kitab, "Cemat olduklar zaman yolcular iin ezan okuma bb"nda da gemiti. [37] "Her ya cieri sulamakta ecir vardr" fkras, kendisinde hayt eseri olarak biraz rutubet
521 / 2483

buhari

bulunan her hayvan, her ya eyi sulamakta sevb var demektir. Bu hadsten alnan hkmlerin en miihimmi, su hayrnn Allah'a yaknlk olduudur. Susuz bir kpei sulamak mafirete vesile olunca, bir insann susuzluunu gidermenin evleviyetle mafirete sebeb olaca muhakkaktr, hatt bitkileri de... [38] yet, Musa'nn setii yetmi adamn dualarnn bir ksmdr: "Allah buyurdu: Ben azabm kimi dilersem ona isabet ettiririm. Benim rahmetim ise hereyi kuatmtr. O 'nu saknmakta, zekt vermekte, bir de yetlerimize mn etmekte olanlara has olmak zere yazp tesbt edeceim. Onlar yanlarndaki Tevrat ve ncVde (ismini ve sfatn) yazl bulacaklar mm Neb olan o RasVe tbi' olanlardr..." (ei-A'rf: 155-157). [39] Bu hads cevmi'u'I-kelim'den, yn cmial szlerdendir. ki kk cmle ile en geni, en cem'iyyetli ve en mull ma'n ifde olunmutur. Bu hadsi ha-dsciler daha deiik metinlerle de rivayet etmilerdir. En ksas Buhr'nn bu metnidir. [40] Bz nshalarda "Bismi'llhi'r-rahmni'r-rhim. Kitbu'l-Birri ve's-Slati, Bbu'l-Veseti bi'1-Cri" eklindedir. Tavzih sahibinin nshasnda byle vki' olmutur. Geen babn sonundaki Cerr hadsinin erhini bitirince: Bu Edeb Ki-tb'nn sonudur, demi, bundan sonra da Besmele ve daha sonra sylediklerimizi zikretmitir. en-Nesef rivayetinde ise "Bism'Ilhi'r-rahmni'rrahm. Bbu'l-Vese bi'1-Cri ve Yce Allah'n u kavli..." eklindedir (Ayn). [41] Komu hakkn gzetmek hususunda gelen bu vasiyyetin mbalaa derecesinde bir ciddiyeti vardr. Komu ta'brinde de mslmn, kfir, bid, fsk, dost, dman, mukm, msfir, yararl, zararl, yakn, uzak istisnasz btn komular dhildir. Komu snrn Hz. Al'nin "Ses iitilmek" suretiyle snrlandrd rivayet edilmitir. ie, her taraftan krk evin komuluk hakk bulunduunu bildirmitir. Korunacak komuluk hakk da komularla gzel geinmek, hayr isteyici olmak, zarardan korumak, nashat edip grp gzetmek gibi umm ta'brlerle zetlenebilir. [42] Bu kelimelerin getii yetler: "Yhud (Allah bu gemileri binenlerin) kazandklar gnhlar yznden (frtna ile batrp) helak eder, birounu da balar (kurtarr) . T ki yetlerimiz hakknda mcdele etmekte olanlar, kendileri iin ka (ip kurtul)acafc/fl/7 hibir yer olmadn bilsinler" (e-r: 34-35); "O gn Allah: Bana iddia edip kattnz erikleri arn, der. te armlar, fakat bunlar kendilerine cevb vermemilerdir. Biz onlarn aralarna (cehennemden) bir uurum koymuuzdur. Gnahkrlar atei grmler de onun ierisine denlerin kendileri olduklarn anlamlar, fakat ondan savuacak bir yer bulamamlardr" (el-Kehf: 52-53). [43] "M'min olmaz" cmlesiyle nefyolunan mnn esas deil, mnn kemlidir; tam ve kmil m'min olmaz demektir. [44] Buhr hadsi burada evvel Asm ibn Al'den; o da bn Eb Zi'b'den; o da Sad elMakbur'den; o da Eb urayh'ten senediyle getirdi, sonra da bunu dier mu-tbaatlar ve senedlerle kuvvetlendirdi [45] Bu hadsi ayn metinle Mslim de Zekt'ta getirmitir. Hadsteki "re", "Cr"-n mennesidir. Arablar arasnda bir haremde zevcine mcveret ettii iin zev ceye ' 're'' denilir. Araba'da kadnn darresine, yn eine de kinaye yoluyla "re" denildii vardr. "Firsin", deve tabanna denir. Koyun trna iin de istiare edilmitir ki, burada yledir. Lisnmzda "Paa" ta'br olunur. Burada bu kelime ile kasdedilen ma'n, hediye edilen ey az olsa bile hediye edilmesinin lzumunu beyn ve bunun hor grlmemesidir... [46] Bu ikinci hadste bn urayh rivayetini veskalandrc durumu da metindeki ifadeleriyle belirtmitir. Hadsin "Konuklarna ikram etsin" cmlesinin ardndan bu konukluun caize
522 / 2483

buhari

denilen gelip geici ksmnda konuun aile yemeinden daha hrmetli ve ikrml arlanmas ve caize, yn gelip geici konukluun mddeti bir gn bir geceden baret olduu, gne kadar devam eden kqnukluk zamannda det olan arlamann yetecei, gnden fazla olan konuklukta yaplan ikramn sadakadan ibaret olduu ziydesini de rivayet etmitir. te bu ziyde; Eb Hureyre hadsinden sonra bunun burada getirilmesi, onun en gzel te'kdi ve gerekesi olmutur. [47] Buhr bunun bz rivayetlerini uf a ve Hibe Ktblar'nda da getirmitir. Hz. Al ile ie'nin komuluk snrlamas hakkndaki beynlar 44. hadsin haiyesinde yazlmt. Eb Davud'un Merstl'inde bn ihb'dan rivayetinde: Krk ev komudur" buyurulmutur. Ynus ibn ihb'a sordum: Bu krk ev nasl ta'yn edilir? dedim. bn ihb: Sadan krk, soldan krk, nden krk, arkadan da krk! diye cevb verdi, demitir. Hasen ibn Hayy: Ortaktan sonra uf'a hakk, komunundur; ister o komu bitiik olsun, ister olmasn, msvdir, demitir. Komu uf as hakkndaki delillerden birisi de Bezzr'n Enes ibn Mlik'ten, Trmiz ile Tahav'nin alt yol ile Semure'den rivayet ettikleri "Cru'd-dri ehakku bi'd-dri = Bir evin komusu o eve efi' olmakta herkesten ok hakk sahibidir" hadsidir. Bu aklamalar daha geni olarak uf'a bb'nda da verilmiti. [48] Ma'rf, akl ile idrk olunup dnin de gzel sayd sz, fiil ve amele denir, Mnker mukaabilidir. Mnker, akl ve dnin kabul etmeyip inkr eyledii sz ve amelden ibarettir. Kur'n'da Yce Allah "... yilii emret, ktlkten vazgeirmeye al..." (Lukmn: 17) hitbiyle Peygamberine tebli ve ird vazfesinin iki mhim ana dstrunu retmitir. Buradaki Ma 'ra/da, halk arasnda alnp verilmesi det olup dnin tevk ve akln gzel grd ikramlar, ihsanlar, iltifatlar, ziyafetler, itima yardmlar dhildir. Bunlarn hepsi sadakadr, sahibi iin ecir ve sevaba sebeb olan eylerdir. Bu hads de cevmi'u'l-kelimden, yn az kelime ile ok ma'nlar toplayan szlerdendir. [49] Bu hadsteki "alr, yardm eder, emreder, kendini errden tutar" fiilleri g-ib emir sgasyle cezmli olarak da zabtedilmitir. Bu da ma'rfun ok geni ma'-nlan mil olduunu gsterdii gibi, millet ferdlerini en veciz ekilde iyiliklerin her eidini reten ve ktlklerin de her trlsnden uzaklatran ok kymetli bir ahlk dstrudur. Bunun bir rivayeti Zekt'ta da gemiti. [50] Yn gzel ve tatl szn meydana getirecei hayrlar beyn bab. Yce Allah tatl ve gzel sz sylemeyi birok yerde zikr ve emretmitir: "Rabb*inn yoluna hikmetle, gzel tle da'vet et. Onlar/a mcdelem en gzel olan yol ile yap... " (en-Nahl: 123); "Fir'avn'a gidin. nk o azd. Ona yumuak sz syleyin. Olur ki nasihat dinler yhud Allah'tan korkar" (Th: 43-44); "Sen ktl en gzel hasletle def et... " (d-M'minn: 96); "Ne iyilik, ne de ktlk bir olmaz. Sen ktl en gzel hasletle nle. O zaman grrsn ki, seninle arasnda dmanlk bulunan kimse bile sanki yakn dost olmutur" (Fussilet: 34); "Gzel kelimeler ancak O'na ykselir. Onu da iyi amel ve hareketler ykseltir..." (Ftr: 10). Burada Ynus Emre'nin sz hakkndaki iiri de zikre deer: Keleci bilen kiinin yzn a de bir sz Sz piip diyenin iini sa ide bir sz. Sz ola kese sava, sz ola kestire ba Sz ola aulu a bal ile ya ide bir sz. Kelecilerin pirgil, yaramazlarn argl Szn usle drgil dem an a ide bir sz Yrye yrye yol gele, gfl olma bilgin ile
523 / 2483

buhari

Key sakn kim dile gele canna da ide bir sz. Kii bile sz demini, demiye szn kemini Bu cihan cehennemini sekiz umak ide bir sz. Ynus imdi sez yatndan, syle sz gayetinden Ki sakn ol h katndan seni ra ide bir sz [51] Bu ta'lk,Sulh ve Cihd Kitblan'nda getirdii hadsin bir parasdr. bn Battal yle demitir: Ho kelimenin sadaka olmasnn vechi udur: Mal vermek, verilen kimsenin kalbini aar ve kalbindeki eyleri giderir. Gzel sz de byledir, bu bakmdan gzel sz sadakaya benzetmitir (Ayn). [52] Bu hadsin bir rivayeti Cehennemin sfat bb'nda da gemitir. Mslim, Zekt; 20. bbda, 68 rakamyle birka rivayeti gemektedir. [53] Eb Davud'un SmvTindeki rivayetine gre, yalk deen topran kaznp atlmasndan sonra, yeri zerine bir kova su dklmesi emredilmitir. Mslim'in rivayetinde bu A'rb'yi yanma arp: "Bu mescidiere ne sidik, ne de baka pislik yakk almaz. Bunlar ancak Allah 't anmak, namaz klmak ve Kur'n oku mak iindir" buyurmutur. Buhr'nin Tahret'teki Eb Hurevre'den getirdii hadsin sonunda: "nk sizler glk deil, ancak kolaylk gstermek zere ba's olundunuz" buyurdu, ziydesi vardr. [54] Peygamber el parmaklarn birbirine geirmekle m'minler arasndaki itima dayanmay haric bir misl ile gsteriyordu. [55] yetin tamm yledir: "Ey mn edenler, Allah'tan korkun, O'nun Rasl'-ne de mn edin ki, Allah size rahmetinden iki kat nasfb versin. Sizin iin yryeceiniz bir nr ltfetsin. Sizi mafiret eylesin. Allah ok mafiret edici, pek merhametlidir" (el-Hadd: 28). [56] Raslullah'n sahblerine rettii efaat, bir fikir iin yhud bir hacet sahibi iin dier bir kimse yannda istenen eyin kabulne dellet etmektir. Balktaki yette bir muhtacn zaruretini gidermek iin nc ahs yannda efaat ve dellet edene, o hayr ileyen gibi ecir ve sevbdan verilecei bildirilmitir. Peygamber de "Bir kul m'min kardeinin yardmnda bulunduka Allah da o kufr yardmda bulunur" buyurmutur [57] Raslullah'n ahlk Kur'n'dan ibaret idi; O, Kur'n danld iin darlr, Kur'n beendii iin beenirdi: Sa'd ibn Him, Hakm ibn Eflah ile beraber ie'ye gittim de: Ey m'minlerin anas! Bana Raslullah'n ahlkndan haber ver, dedim. ie: Sen Kur'n okumuyor musun? dedi. Evet okuyorum, dedim. O: Allah'n Peygamberi'nin ahlk Kur'n'dan baret idi, dedi (Mslim, Saltu'l-Musfirn ve kasrih, "Gece namazn ve uyuyakalp yhud hasta olup da bunu klamayan cami' olan bb", Mslim Ter., II, 384-388 "746"). [58] Bunun bir rivayeti "Hereyde incelik ve yumuaklk bab' 'nda 53 rakamyle gemiti. [59] Hattb dedi ki: Bu du iki vehe muhtemil olur: Biri "Yz yere dsn de alnna toprak bulasn", biri de bunun ona tat duas olmasdr ki, "Namaz klsn da aln topraklansn" demek olur. Bu "Aln toprak olas" szn Arablar hakikat ma'nsna deil de, daha ok mecaz olarak kullanrlar. "Eli toprak olas", "Yz toprak olas", "Allah cann alsn" ta'brleri de ekseriya hakikat ma'nsna deil, mecaz ma'nda kullanlr. Buna gre Peygamber'in bu "Aln toprak olas" duas, hakikat ma'nsna deil de, namaz klp secdede alnna toz toprak bulamasn temennden ibaret lr.
524 / 2483

buhari

[60] Kaad lyd yle dedi: Bu adam Uyeyne ibn Hsn'dr. slm' izhr etmi ise de henz m'min olmu deildi. Peygamber insanlar onu tansnlar ve onun hlini bilmeyenler onunla aklanmasnlar diye onun hlini beyn etmek istemitir. Onda Peygamber'in haytnda da, ondan sonra da mnnn za'fna dellet eden hl vard. Nihayet mrtedlerle beraber irtidd etmi, kendisi esr olarak Eb Bekr'e getirilmitir. Peygamber'in onu "Kabilenin kt kardeidir" diye vasflamas, nbvvet almetlerindendir. nk onun ktl, Peygamber'in vasfettii gibi meydana kmtr. Peygamber ona kar ancak onu ve benzerlerini slm'a sndrmak iin yumuak konumutur (Nevev). [61] Bu, Vahy Bb'nda geen hadsin bir parasdr. [62] Buhr, Menkabeler Kitab, Zemzem kssas ve iinde Eb Zerr el-Gifr'nin slm' bab; Mslim, Sahblerin Faziletleri Kitab, "Eb Zerr'in faziletlerinden bir bb", Mslim Tercemesi, VII, 390-397 (132 "2473") [63] Peygamber'in hrika cesaretini ve yiitliini ortaya koyan daha birok hadsler vardr. Bunlardan biri bir sefer esnasnda stirahat ederlerken Peygamber'in yalnz bana bir aa altnda uyuduu srada, bir bedevinin O'nun klcn ekerek ba ucunda dikilmesi ve Peygamber'i ldrmekle tehdd edii, Peygamber'in hrika cesareti ve soukkanl, te'srli szleri karsnda klcnn elinden frlayp dmesi vak'as anlmaya deer: Buhr, Ztu'r-Rik' gazvesi bab. Esasen Raslullah'm kld her namaz sonunda yapt dualardan biri de mmetine yiitlii alayp retmek iin, korkaklktan Allah'a snmakt. [64] Bunun birer rivayeti Cenazeler Kitb'nda "Kefeni hazrlamak isteyen kimse bab "nda ve Libs'ta gemiti. [65] Enes ibn Mlik, Peygamber'in Medine'ye hicret etmesinden sonraki aylar iinde hizmetine girmi olduuna gre, dokuz sene birka ay devaml hizmetinde bulunuyordu. Bu hesbca kesirler bir sene i' ;br edilmitir [66] Bu hads, Peygamber'in en kk hizmetine herkes can feda etmek isterken, ehlinin hizmeti ile megul olmakla gsterdii byk tevzu'unu ortaya koyuyor. ie'nin Tirmiz'nin emil'indek lafz udur: "O da her beer ferdi gibi bir ferd idi. Elbisesini temizler, davarn saar, kendi hizmetiini grrd." Hkimin Ikll'deki rivayetinde "Eliyle ne bir kadna, ne bir hizmetiye vurduunu grm deilim" demitir. Allah O'na salt ve selm eylesin! [67] Buhr'den baka hadsiler bu hadsin alt tarafn da u suretle rivayet etmilerdir: "Allah bir kiiye buz edip ondan nefret edince de Cibril'e: Ben fuln kiiyi sevmiyorum, onu sen de sevme! diye emreder. Cibril de onu sevmez. Sonra Cibril de gk halkna: Allah fuln kiiyi sevmiyor, siz de onu sevmeyiniz! der. Gktekiler de o kimseyi sevmezler. Sonra yerdeki insanlarn gnllerine (Allah tarafndan) o kimse hakknda bir nefret konulur (da insanlar arasnda sevilmez olur)". Bu ziyde rivayeti smf, bn Cureyc'den gelen bir yol ile getirmitir. Tf de: Buhr, Sahh'mde hadsin muhabbet ve rabete dir ksmn rivayet etmi de buz ve nefrete id ksmn brakm diye ta'rf etmitir. Hadsin birinci ksm:Mslmn]ar arasnda sevimli olan her kii Allah yannda da sevimlidir suretinde umm bir hkm iine almtr. kinci ksm da bunun aksi bir hkm iine alr, yn: Mslmanlar arasnda nefret edilen her kii Allah yannda da sevilmez bir kiidir hkmn iine alr. [68] Beydav yle dedi: "Bu ey bu lezzeti meydana getirici olan mnn kemline unvan
525 / 2483

buhari

yapld. nk kiinin mn, ni'met veren ve mutlak olarak hereye . kaadir olann, ancak Allah olduu, ondan baka verici ve mni' olucu bulunmad, ondan bakalarnn sdece mi'mete vsta olduu inanc gnlnde kuvvetle yerleinceye kadar kemle ulamaz..." Bunun biraz deiik bir rivayeti mn Kitab, "Rasl sevmek mndandr bb"nda da gemiti. Yardm isteme ancak Allah iledir (Kastalln). [69] Buhr bunun tammm bu isnd ve metinle Hacc Kitab, "Min gnlerinde hutbe bb"nda, bn Abbs ve Eb Bekre'den de ilim Kitab, "Peygamber'in, kendisine tebli edilen kimse bizzat iitenden daha iyi belleyici olabilir sz bab"n-da getirmitir. Bu hutbeleri Mslim Hacc'da, Cbir'den en uzun ve tamam metinlerle rivayet etmitir. [70] Peygamber'n maksad -Allah Peygamberi'nin maksadn en bilendir- msl-mn ile svmek fsk ve fucr ehlinin, mslmn ile ktal de kfr ehlinin snndan olduunu beyn olsa gerektir. Kfr ehlinin snndan olan ahlk ve fiiller vaka insan s mertebesine de drp hemen mnn gidermez. Fakat mn kalesini yaralayp sahibini Allah korusun kfr ve nifak vadisine srklemelerinden korkulur (Ahmed Nam). [71] Fsk ve Fusk, hakk yoldan kmak ma'nsna umm bir ta'brdir. "Hani biz meleklere: dem iin secde edin demitik de bls'ten bakas hemen secde etmilerdi. O ise cinnden olduu iin Rabb'inin emrinden dar kmt. imdi siz beni brakp da onu ve onun neslini (avenesini), hepsi sizin dmannz olduu hlde dostlar edinir misiniz? Zlimler iin ne kt trampadr bu!'' (el-Kehf: 50). Bu yette de Hakk'n emrinden kmann mhiyeti ummdir, her vehile sapknlktr. Fskm mhiyeti byle umm olduundan, hads, her hangi kt bir sfat bakasna isnd edip de, isnd olunan kimse onunla muttasf olmaynca, o kt sfatn onu isnd edene dnmesi hkmn tesbt etmitir. Bylece hadsin ma'nsi umm bir ahlk kaannudur. Eer fsk ve kfr isnd olunan kii, hakkaten fsk veya kfir olursa, isnd eden kimse sznde sdk olduundan, o kt sfatn kendisine dnmemesi ve bu isnddan dolay gnahkr ve ahlkan sorumlu olmamas gerekir. u kadar ki, bu sorumsuzluk mutlak deildir. Nashat gibi, terbiye gibi bir hayr maksadna, bir fazilete id olmakla artldr. Byle bir niyetle kiinin kusurunu yze vurmak caizdir. Fakat kiiyi ayplamak, aybyle tehr etmek, ez eylemek maksadyle isnd ederse caiz deildir. nk bu yolda hareket, dmanlktr. Dosta den vazife, dostun kusurunu amak, samak deil, t vermektir, dzeltmek, iyiletirmektir... [72] Bunun bir rivayeti yaknda gemiti [73] Sabit ibn Dahhk'n bu hadsi, birka hadsin zetidir ve be hkm toplamaktadr: a. slm milletinden bakas adna yemn, ve: b. Mlik olmad eyi adamak mu'teber deildir. c. ntihar, d. M'mine la'net etmenin, onu ldrmek gibi gnh olmas. nk la'net m'minin hiret menfatlerinin zevalini temenn olduundan, ldrmekle msv gnh saylmtr. e. M'mine "Y kfir!" diye kfr isnad. Bu da kiinin dny menfaatlerini ihll ettii iin, onu ldrmek derecesinde gnhtr. [74] Bunun bir rivayeti Bed'u'l-Halk'ta "bls'in ve ordusunun sfat bb"nda gemiti. [75] Bala uygunluu "Fetelh" szndedir ki, o da ekime ve husmet ma'n-sma olup bu da ekseriya svmeye gtrr. Bu hadsin birer rivayeti mn ve Hacc'da da gemiti. [76] Veld ibn Mslim'in kesik rivayetine gre svlen zt Bill Habe imi, Eb Zerr ona: "Kara kadnn olu!" diye svm. Bill'in ikyeti zerine Peygam-ber'in bu azarlamas vki' olunca Eb Zerr yanan yere koyup: "Bill ayay-le basmadka yanam yerden kaldrmayacam" diyerek kusurunu affettirmek istemitir. Bunun da birer rivayeti mn ve
526 / 2483

buhari

Itk'ta gemiti. [77] Peygamber'in bu "Zu '-yedeyn ne diyor?" sz Namaz Kitb'nn evvellerinde "Mescidde parmaklan birbirine geirme bb"nda geen hadsin bir parasdr. Buhr bununla lakab, ahs tantmak iin olursa, Peygamber'in kulland gibi kullanmann cevazna iaret etmek istemitir. [78] Bala uygunluu "Peygamber'in Zu'I-yedeyn diye arr olduu zt" szn-dedir. nk o ahs byle denmekle tannyordu. Byle olan sfatlar kullanmak caiz olmaktadr. [79] Gybet, bir kimsenin yokluunda holanmayaca birey sylemektir. Peygamber (S): "Gybet nedir bilir misiniz?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. "Kardeini holanmayaca birey ile anmandr" buyurdu. Ya sylediim kardeimde varsa? denildi. "Eer sylediin onda varsa gybet gelmi olursun. Ve eer sylediin onda yoksa o vakit ona iftira etmi olursun" buyurdu ki, bunu Mslim, Eb Dvd, Tirmiz, Nese ve dierleri de zikretmilerdir... yet gybetin tab'an, aklen ve er'an irkinliini tasvirdir. Gybet edilen kimse gib olup, sylenen sze uuru bulunmamak ve o anda mdfaa edecek vaziyette olmamak hasebiyle bir l, hem de karde olan bir l ve o vaziyette onun ktln syleyerek gybet ile haysiyetine saldrmak bir lnn etlerini paralayp yemek kabilinden bir canavarlk olmak zere tasvr olunuyor... {Hakk Dni, VI, 4474-4476). [80] Peygamber'in bu fiiliyle onbe asr nceden ya hcrelerin evresinde biyo-manyetik alan meydana gelip errli cereyanlardan oray koruduunu bildii, daha dorusu kendisine bunun bildirildii anlalyor. [81] Bunun bir rivayeti Ensr kabilelerinin fazleti babnda geti, bala uygunluu, islm'a giriteki fazilet dereceleri mukaayesesinin ummundan alnr. [82] Raslullah, ktlnden saknmak ve onu iyiletirmek iin o kimseye yumuak szler syleyip mdrt etmi oluyor. Bunun bir rivayeti yaknda gemi, orada Kaad Iyd'n bu vak'a hakkndaki aklamas verilmiti. [83] Bunun da bir rivayeti yaknda gemiti. Bunlarn kendilerine byk ve meakkatli birey olmayan ve fakat Allah katnda byk gnh olan bu iki ey yznden azb edildikleri apak ifde edilmitir: "... Hibir bilginiz olmayan eyi azlarnzla sylyordunuz ve bunu kolay sanyordunuz- Hlbuki ftw(nun gnh) Allah katnda byktr" (en-Nr: 15). [84] Fethu'l-Br'dt yle dedi: Buhr bununla, hakknda sz taman kii kfir ve zararl olduu zaman, onlarn zarar ve fesdlanndan korunmak iin ve tedbr almak iin o gibilerin haberlerini nakletmenin cevazna iaret etmi gibidir. Nitekim kffr beldelerinde casusluk yapmak ve onlarn zararl faaliyetlerini nakletmek caiz olur... (Kastalln). [85] Birinci yetin bir evveliyle tamm yledir: "Onlar arzu ettiler ki, sen yumuak duvranasn da kendileri de yumuaklk gstersinler. Alabildiine yemin eden, izzeti nefsi bulunmayan, dima ayplayan, lf getirip gtrmeye koan, hayrdan durmayp men 'eyleyen, ar zlim, ok gnahkr, kaba, han, btn bunlardan baka da kula kesik (damgal soysuz) olan hibir kiiyi tanma" (en,-Nn: 9-13). [86] Kattt, "Nemmm" demektir; kouculuk etmek ma'nsna olan "Ennemmu" lafzndan mbalaa sgasdr. "Nemime" de ondan isimdir, kouculuk'tur. "Kattt" ile "Nemmm" arasnda rih Hattb ve Seyyid erf yle bir fark bildirirler: "Nemmm ", insanlar arasnda sz getirip gtrerek birbirine dren kimsedir. "Kattt", grnmez gizli bir yerden sz dinleyen, sonra da bu dinledii sz nakleyleyen kimsedir ki, bunun fesd ve ktl daha
527 / 2483

buhari

byktr. Kaams Mtercimi sim Molla: "Kattt'a Trke'de "Dikici" derler, demitir. [87] "Atfah'tn ihtiyc yoktur" demek, Allah yalan syleyen ve yalanla, cahillikle amel eden kimsenin tuttuu oruca hi kymet vermez ma'nsmadr. Bunlar zten nehyedmi iken orulu iin daha da fena olduu ve orucun kemli, bunlardan dilin tammyle salim olmasyle hsl olacana dellet etmektedir. Yalan ve gybet, limler cumhuruna gre, orucu bozmaz, fakat orucun keml ve faziletini yok eder. Sufyn es-Sevr, gybetin orucu bozacana hkmetmitir. Muchid'in de "ki huy orucu bozar: Gybet ve yalan" dediini: el-Leys bn Sa'd, Muchid'-den rivayet etmitir. [88] Mslim'in Abdullah ibn Umer'den rivayet ettii bir hadste mnafk, iki davar srs arasnda akn bir koyuna benzetilmi, akn koyunun iki srden kh birisine, kh brsne kotuu gibi, mnafk da cemiyet iinde bazen bir halk zmresine, bazen de br halk zmresine koar buyurulmutur (Mslim, Kit-bu sfat'1-mnfkn ve ahkmihim, 18-"2784")[89] Bunun bir rivayeti Cihd'da "Peygamber'in mellefeye atyye vermesi bb"n-da geti. [90] Buhr, Sa'd ibn Eb Vakkaas'n bu hadsini, Abdullah ibn Selm'm menkabe-leri bbi'nda senedli olarak getirmiti [91] Bunun bir rivayeti Libs Kitb'nda gemiti. Buradaki balk ve sevkedilen hadsler, fazlet ve iyilik sahibi kimselerin bu meziyetlerinin sylenebileceini,bunlarla vlmelerinin caiz olduunu gstermektedir. nk iyi vasfl kimseleri bu vasflanyle vmek, o vasflarn tevik edilip baka kimseler tarafndan da benimsenmesini salar. Peygamber kendi haytnda Hassan ibn Sabit, Ka'b ibn Zuheyr, Abdullah bn Revha gibi irlerin iirleri ve hutbelerinde medholunmu, kendisi de bu irleri vp medhetmitir. [92] en-Nahl: 60. yet hakknda bn Mes'd: Kur'n yetleri iinde hayr da, erri de en toplu bir surette bir arada zikreden yet budur, demitir. Eer Kur'n'da baka yet olmasayd yalnz bana bu yet "Sana bu Kitb' hereyin apak bir beyn, bir hidyet, bir rahmet ve mslmnlar iin bir mjde olmak zere peyderpey indirdik" (en-Nahl: 89) denmeye kf gelirdi, ihtiml ki bu 60. yetin 89. yetten sonra getirilmesi de buna iaret ve tenbh iindir (Beydv). Bu yetin hutbelerden sonra minberlerde okunmas Umer ibn Abdilazz (99-101)'in halifelii zamannda ve onun emriyle balamtr, Allah kendisinden faz olsun... (eyhzde). [93] Balkta zikredilen yetlerle hads arasndaki uygunluk, Hattb'nin szlerinden alnan u zettir: Allah bayden nehyedp, bayin zararnn blik yapana dneceini, baye ma'rz kalan kimseye de yardmn garanti olduunu bildirince, baye urayana yakann, bay yapan affetmek suretiyle ihsanna kar Allah'a kretmesi olduudur. Peygamber de bunu misl edinmi, sihirle bel-landmda sihir yapana ceza vermeye kudreti bulunmakla beraber, onu cez-Iandrmamtr... (Ayn, Kastalln). Bu tatbkaat, baln sonundaki mslmn yhud kfir hibir insan zerine err tozutmamak fkrasna da tam uymutur. Hadsin bir rivayeti Tbb Kitab, "Sihir bbi"nda da gemiti. [94] Allah'n rzs yolunda yryerek kazanacanz iyi huylarla efkatte, rahmette, mahabbette, birbirinize yardm ve nashat etmekte neseb kardeleri gibi olunuz. [95] Hadsin son fkras dargnln ve ksln mddetinin sonunu gn olmak zere snrlamtr. "Mslmnn mslmna ksl tlbend kuruyuncaya kadardr" atalar sz, barma mddetini daha ksa bir zamanla huddlandrmtr. [96] sm, sonunda zerine ukubet sabit olan gnhtr. nk zann, ihtiml zere bir hkm
528 / 2483

buhari

olduundan bir ksm hakka hi isabet etmez, etmeyince de bakasnn hakkn ilgilendiren hususta o suretle aleyhine hkm bhtan ve iftira ve bir vebal olur. Bilhassa zannn menei srf nefs iler oiduu zaman, hat daha da byk olur. Zannn bzs ism ve vebal olunca da byle bir vebal ve zarara dmemek iin ihtiyat etmek ve hangi nevi' zanndan olduunu dnebilmek zere onun biroundan saknmak lzm gelir. Nehyolunan irkinliklerden birou da byle zannlardan meydana gelir. Geri zannn hepsi ism ve gnh deildir. Allah'a ve m'minlere gzel zann gibi vcib olan zann da vardr. Nitekim "Onu iittiiniz vakit, erkek m 'mirilerle kadn m 'minler kendilerine hayr zann-da bulunsalard..." (en-Nr: 12) buyurulmu ve kuds hadste: "Ben kulumun bana zanmyamndaymdr" diye gelmitir. Peygamber (S): "Herbiriniz Allah'a gzel zannederek lsn" ve "Gze! zann imndandr" buyurmutur. Amel ilerde, kesinlik bulunmayan hususlarda zann dell ile amelin vcib olduu yerle r de vardr. Sonra maietle ilgili hususlarda olduu gibi, mbh olan zannlar da vardr. Lkin zannm bir ksm da haramdr. Yakn vcib olan ilahiyatta, n-bvvtta zann haram olduu gibi, Allah'a ve salh ehline kt zann da haramdr. Peygamber (S) "Allah Tal mslimden kann, rzn ve kendisine kt zannedilmesini haram klmtr" buyurdu. te bu yet de bu siyakta gelmitir. Ve hepsinin deil, bz zannn ism olduu tasrh buyurulmutur (Hakk Dni, VI, 4471-4472). [97] Bu hadsin bir rivayeti yaknda bundan nceki bbda da gemiti. [98] Buhr, ie'nin bu hadsini iki ayr sened ve metinle getirmi olduu iin biz de eksiltmeden sened ve metinleri aynen tercme edip yazdk. Mnafklar Pey-ganber'e vahiy ile bildirildiinden, buradaki zann ta'bri yakn ilim ile temr edilmitir. Bu hadslerdeki zann, nehyedilmi olan zann nev'inden deildir. nk bu, hli o iki kiinin hli gibi olacak kiileri sakndrma makaamndadir. Nehy ise ancak dni ve rznda salim olan mslmn kt zannetmektendir. Mnafklarn her trl hlleri ve hareketleri Tevbe Sresi'nde tafsltyle bildirilmitir. Onun iin bn Abbs: "Biz bu sreye Ndiha derdik, btn mnafklar vasflarndan tanrdk. Fakat Allah mnafklar ldrmeyi emretmedi" demitir. Peygamber'den ve O'nun bildirdiklerinden bakalarnn mnafklar tanmas zann iledir. nk Allah "Siz onlar bilmezsiniz, onlar ancak Allah bilir" (el-Enfl: 60) buyurmutur. [99] Bala uygunluu, Allah'n onun gnhlarn rtmesi, m'min kulun da gnhlarn kendi zerinde rtp gizli tutmasn gerektirmesi ynndendir [100] Bu "Necv Hadsi" diye mehurdur. Buhr bunun bz rivayetlerini birka yerde getirmitir. Mezlim ve Tefsr'de (Hd: 18. yetin tefsrnde) daha geni bir metinle gemiti. Necv: Yavaa sz sylemee denir ki, fsldamak ta'br olunur. bn Esr de en-Nihye'de: Necv, simdir, masdar yerinde durur, kyamet gnnde Allah Tal'nm, m'min kuluna gizlice hitabdr, der- Buhr sarihleri de: Necv: Allah ile m'min kulu arasnda kyamet gnndeki gizli konumasdr ki, bunda kuun ma'siyetleri gizlice kendisine saylr ki, Allah'n facildr, demilerdir. Tyb de yle demitir: Bu hadsteki kenef ve ilh koruma, kuun kanadndan istiare buyurulmutur. Ku kanadyle kendini rtp koruduu gibi, yumurtasn da rtp muhafaza eder. te bu hl Allah'n, m'min kulunu maher halknn baklarndan setredip rezl ve rsvy olmaktan korumas ma'nsma istiare buyurulmutur. [101] yet iki evvelkisiyle yledir: "nsanlar iinde ylesi vardr ki, ne bilgisi, ne is-tidll edecei bir senedi, ne de aydnlatc bir kitab olmakszn, (insanlar) Allah yolundan saptrmak iin (kibirle) yann eip bkerek, Allah hakknda kavga eder durur. Dnyda rsvylk onundur. Biz ona kyamet gnnde de yangn azabm tattracaz. Bunun sebebi iki elinin nden gnderdii eylerdir ve nk Allah, bhesiz, kullar hakknda zulmedici deildir" (ei-Hacc: 810).
529 / 2483

buhari

[102] Bunun bir rivayeti Nn Sresi Tefsri'nde de gemiti. Bu hadste saylan cehennemlik sfatlar daha geni olarak Nn: 8-15 yetlerinde de saylmaktadr. [103] Raslullah'n elinden tutmakla murd, bunun lzm ma'nsdr ki, o da Ras lullah'n o kadna inkyd etmesidir. Onun bu hareketinde byk tevazuu, alak gnlll ve kibir nevi'lerinin hepsinden tammiyle beri olduu apak grlmektedir. Allah'n salt ve selm zerine olsun!. [104] ie'nin bnu'z-Zubeyr hakknda, onunla konumamaya nezretmesi ve ii ondan ebediyyen ayrlmaya kadar vardrmas haramdr, mekruhtur diyenlere y^ le cevb verilmitir: ie, bnu'z-Zubeyr'in "Ben ie'yi muhakkak bundan men' ederim" szn sylemekle byk bir gnh ilediini dnmtr. nk bu szde ie'nin kadrini eksiltmek ve onu tasarruftan men' etmeyi gerektirecek bir israfa nisbet etmek ma'nsi vardr. M'minlerin anas olmas, teyzesi olmas ve kzkardeinin olu olmas da bunlara eklenince ie, tbnu'z-Zubeyr'den sdr olan iin bir nevi' isyan ve ez vermek olduunu, ve bunun da zrsz olarak Tebk gazvesinden geri kaldklar iin onlara ceza olarak Peygamber'in btn mslmnlar Ka'b ibn Mlik ve iki arkadayla konumaktan nehyet-mesi ma'nsnda grmtr... (Kastalln). [105] Hadste ksln son mddeti gece olmak zere snrlandrlmtr. Bundan daha az bir zaman iinde ilk selm veren m'minin daha hayrl ve faziletli olduu anlalr. Sonra iki m'min arasndaki dargnln selm vermek suretiyle zail olup gidecei de bu hadsten alman hkmler cmlesindendir. Kslk hakkndaki bu hkmler beeriyet cb iki m'min arasndaki allan dargnlklara iddir. As, fsik ve zlim kimselerden yz evirmek ise hadste bildirilen ale'1-de kslk mhiyetinde deildir. Onlardan saknp ekinmek Kitb ve Snnet'in emrettii bir vazifedir. Nitekim Tebk gazvesinden zrsz geri kalan Ka'b ibn Mlik ile arkadalarna Peygamber'in emriyle elli gn ne selm verilmi, ne de gler yzle baklmt. Sonra bu sahb Allah tarafndan affolunarak sah-bler arasndaki eski erefli yerlerini almlard: Maz Kitab, "Tebk gazvesi bab", Ka'b ibn Mlik hadsi; et-Tevbe: 117-118. [106] Buhr, Maz Kitab, "Tebk gazvesi bab", Ka'b ibn Mlik hadsi, et-Tevbe: 117-118. [107] Buhr bu hadsin bir rivayetini Nikh Kitab, "Kadnlarn kskanl ve fkelenmeleri bb"nda, 157 rakamiyle; Mslim de Fadil'de getirmitir: "Mslim Tercemesi, Sahblerin Faziletleri Kitab, "Hz. ie'nin fazileti hakknda bb", VII, 341-342, 80 "2439". [108] Bala uygunluu ve cevb olan yeri "Gndzn iki tarafnda sabah ve akam vakitlerinde Raslullah bize muhakkak gelirdi" szndedir. Hads, Peygamber'in ve sahblerinin Medine'ye hicreti babnda uzun bir metinle gemiti, burada ksa bir parasn getirmitir. [109] Bu, Oru Kitb'nda geen Eb Cuhayfe hadsinin bir parasdr. [110] Bu hadsin bir rivayeti de Namaz Kitab, "Duna namaz bb"nda geti. [111] O, zerinde istebraktan takm elbise olan adam Utarit ibn Hcib idi. Bu Ben Temm reislerinden "Zu'I-kavs = Yay sahibi" lakabyle tannan zttr. Ben Te-mm kablesi tarafndan Peygamber'in huzuruna gnderilen yetmi-seksen kiilik kalabalk hey'etin banda olanlardan biri idi. Bu hadsten, hey'etlerle karlama srasnda en gzel elbiseler giyme hkm alnmtr. Bunun bir rivayeti Libs Kitab, "pek, kadnlar iindir bb"n-da gemiti. [112] Bu, Medne'ye hicret bb'nda geen hadsten bir paradr
530 / 2483

buhari

[113] Bu da Ensrn Faziletleri ksmnda geen hadsten bir paradr [114] Bu hadsin tam bir rivayeti Buyu' Kitb'nn evvellerinde geti. [115] Bunun bir rivayeti Kefalet Kitb'nda gemiti. Bu hlfler, bu dostluk ve ittifaklar, saldrlardan korunmak veya dier ka-bleler aleyhine hareket etmek zere yaplrd. Bir anaa kokulu bir su doldurmak, ellerini bulayarak Ka'be duvarna srmekle yemini kuvvetlendirmek Chiliyet detleri cmlesinden idi. Peygamber "Mslmanlkta hf yoktur"^buyurarak Arab'n alk olduu bu detleri kaldrm ve yerine dn bir kardelik ahdi ikaame etmitir. [116] Tebessm, sevin sebebiyle yzn yaylp sessiz olarak dilerin meydana kmasna kadar azn almasdr. Eer sesli olup uzaktaki kimse iitecek olursa, bu, kahkahadr. Eer yalnz yakndaki iitecek kadar sesli olursa bu da Dhk, yn glmedir. Bunun iin azm n tarafndaki dilere Davhk, yn glen diler ismi verilir. [117] Ftma'nn bu sz, Peygamberin vefat bb'nda geen hadsin bir parasdr. [118] bn Abbs'm bu sz Cenazeler Kitb'nda lnn arkasndan alamann hkm konusunda yaplan bir mnkaay anlatan bn Eb Muleyke'nn uzunca had s i iinde sylenmiti. Bu sz yakm lafzla Kur'n'da da gemektedir: "bhesiz ki, en son gidi ancak RabbHnedir. Hakikat u: Gldren de alatan da ancak O'dur. Hakikat u: ldren de, dirilten de O'rfr"(en-Necra: 42-44). [119] Bala uygunluu "Raslullah ise glmseme zerine birey artrmad" szn-dedir. Bunun bir rivayeti Talk'ta, "Karsna: Sen bana haramsn diyen kimse bb"nda gemiti. [120] Bu hadste kadnlarn Umer'e kar kullandklar "nk sen youn szl ve katsn- Efazz ve alaz" tafdl isimleri, tafdl ma'nsma alnmad takdrde "Sen Allah 'tan bir rahmet sayesindedir ki, onlara yumuak davrandn. Eer kaba ve kat yrekli olsaydn, onlar etrafndan herhalde dalp gitmilerdi. Artk onlan bala, Allah 'tan gnhlarnn mafiretini iste. hususunda onlarla mavere et. Bir kerre de azmettin mi artk Allah'a gvenip dayan... " (lu mrn: 159) yetiyle zdlk olmaz. Bunun bir rivayeti Bed'u'1-Halk, "bls'in ve ordularnn sfat" ile Fad-il'de "Umer'in menkabeleri bb"nda da gemiti. [121] Bala uygunluu "Raslullah da sahblerinin bu sevinli sktlarna (taaccb edip) gld" szndedir. Bunun bir rivayeti Maz'de, "Tif gazvesi b-b"nda gemiti. [122] Bala delllii "Peygamber (S) yan dileri meydana kp grlnceye kadar gld" szndedir. Hadsteki "Lbeteyh = Medne'ninikilbesi", Uhud'lair Dalar'dr. Bu iki da arasndaki arazye "Medne Haremi" denildii daha nce gemiti. Bunun bir rivayeti Oru Kitab, "Ramazn'da cima eden kimse bb"n-da geti. Orada da ifde edildii zere bu hads, dn mridlerine dn retiminde tutulacak yolu gsterir: Dn limlerinin gler yzl olmalarn, rencileri nfk ve yumuaklkla dne sndrmalarn retmektedir. Bununla dn ilerinde msamaha ve genilik yolu tutulmas retilmitir. nk Peygamber o zta yumuaklkla gereken dn cezalar srasyle saym ve ald olumsuz cevblarm beyyinelerini aratrmayarak derece derece yryerek en kolay zme ulatrmtr..[123] Bunda Raslullah'm hilmi, nefsinde ve malnda ezaya kar sabrnn beyn vardr. Bunun bir rivayeti Bete bir ile Libs'ta gemiti. [124] Bunun daha geni birer rivayeti Cihd'da've Cerr'in fazleti'nde gemitir. [125] Hadsteki Brr, btn hayrlar toplayan cmil bir ta'br olup hlis iyilik, itaat, doruluk, sznde durmak gibi ma'nlara gelir.
531 / 2483

buhari

Fucr, err ve fesada meyil ve mahabbet ma'nsna olup her trl err ve fesad iine alan bir ta'brdir. Sddk; ok dorucu ma'nsna mbalaa sgasdr. Kezzb da ok yalanc ma'nsna bir mbalaa sgasdr. "Kim Allah 'a ve Rasl 'ne itaat ederse ite onlar, Allah 'in kendilerine nV-metler verdii peygamberlerle, sddklarla, ehdlerle, iyi insanlarla'beraberdirler. Onlar ne iyi arkadatrlar" (en-Nis: 69) yetinde "Sddk" Peygamberlik mertebesinden sonra gelen yksek bir rtbedir. [126] Buhr bunu Namaz, Cenazeler, Buyu', Cihd, Bed'u'1-Halk, Gece Namaz, Pey gamberler, Tefsr ve Ta'br Kitbar'nda getirmitir. Buradaki, Cenzeler'de geen uzun hadsten bir paradr. Bu para, yalancitin ldkten sonra kyamete kadar srecek olan fec' azabn anlatmaktadr. [127] el-Hd, doru yola gitmek ve doru yola dellet eylemee denir ki, isimdir. el-Hedyu, bir adamn sret, meslek ve tarkna denir... [128] Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Ben kardeimle Yemen'den Medine'ye geldiim zaman bir mddet bekledik. Peygamber'in hllerini, yaknlarn ted-kk ettik. Bu srede biz Abdullah ibn Mes'd'u, Peygamber'in ev halkndan bir kii olarak bildik. nk Peygamber'in huzuruna dima bn Mes'd'la anasnn girdiini ktn gryorduk. [129] Bu sz, Peygamber, hutbe mukaddimesinde syler idi: Cbir ibn Abdillah <R) yle demitir: Raslullah hutbe yapaca zaman hamdeder, sonra "Amma ba'du = Bundan sonra biliniz ki, szn en hayrls Allah'n Kitab, yolun hayrls da Muhammed'in yoludur. lerin en kts (dnde) sonradan karlan eylerdir. (Dnde karlan) her bid'at sapklktr., "bytyordu. (Mslim, Cu-mua, "Namaz ve hutbenin hafif tutulmas bab".) Bunu "Szn en dorusu Allah'n Kitab, yolun en faziletlisi de Muhammed'in yoludur" eklinde Ahmed ibn Hanbel de Cbir'den rivayet etmitir. [130] Bbdaki yet ve burada getirilen hadsler insanlarn ez ve ceflarna, zor ve etin ilerin skntlarna kar sabretmenin, bunlardan ylmayp tahamml etmenin faziletini beyn etmektedir. Yce Allah'a sabrl demek, hilmli ma'ns-nadir. Hilm de cezaya hakk kazanan gnahkrn cezasn hemen vermeyip, baka bir zamana habs ile geri brakmaktr. [131] Hadste Peygamber'in ruhsat verdii hususlardan istifde etmenin, yn ilerin dima kolaylk ve sadelik cihetinin terch edilmesi lzumu belirtilmi, ilerin bu kolaylk ve sadelik cihetlerini terch etmeyip de zor ve meakkatli olanlarm tutanlar mdellel bir slbla serzeni edilmitir. Bu konu ile iki hads Mslim, Fadil, "Peygamber'in Yce Allah' bilmesi ve O'na sayg ile korkusunun iddeti bb"nda rivayet edilmitir: Mslim Ter., VII, 329-330-127 "2356". [132] Millet, dn ma'nsmdr. slm milleti, Yahd milleti, Nasrniyye milleti gibi slm'dan baka bir dne yaplan yeminin sureti, bunlardan herbirine veya kfir milletlerden herhangibirinin adna yemn etmektir. "Yalanc olarak" kayd, "Halefe" fiilinde gizli bulunan zamirden hldir. Ve: "Yemn eden kimse,adna yemn ettii dn ve millete ta'zm etmekte yalanc olarak" demektir. Ve bu hl, lzme hllerdendir. nk slm Dni'nden baka bir dne yemn eden kimse, herhalde ve her zamanda bu yemininde yalancdr... La'net, m'minin uhrev menfatlerinin zevalini temenn etmek olduu iin ldrmekle msv saylmtr. M'mine "Y-kfir!" diye kfr isnd etmek de onun dnyev menfatini ihll ettii iin, onu ldrmek derecesinde gnh saylmtr. Bu hadslerin bz rivayetleri daha nceleri de gemiti. [133] Buhr, Umer'in bu szn iine alan hadsi el-Mumtehne Sresi tefsirinde senedli olarak getirmiti.
532 / 2483

buhari

[134] Bala uygunluu Peygamber'in Muz' "O bir mnafktr" sz hakknda ma' ziretli kabul etmesi ynndendir. nk Muz, cemat namazm terkedenin mnafk olduunu zannederek te'vl edici olmutur. Bunun bz rivayetleri Namaz Kitab, "mm namaz uzatt zaman... b-b"nda gemiti. [135] Umer, bununla yemn etmekten nehyi iitmeden evvel yemn ettii iin ma'zr olmutur. Bunun iin Peygamber nehiy ile yetindi de onu muaheze etmedi... Bu iki hadsin birer rivayeti en-Necm Sresi'nin tefsirinde gemiti (Kastalln). [136] Bu hadslerden imm iin namaz hafif kldrmasnn mendb olduu anlalyor, hatt bazlarnca bu emri vcibdir. ikyet olunan bu fulnca kimse, Muz ibn Cebel ile Ubeyy ibn Ka'b'dan birisidir. [137] Namaz Kitb'ndaki Enes ibn Mlik hadsinin bundan sonras da: "Muztarr kaldnda ya sol tarafna, ya sol ayann altna tkrsn "; sonra ridsnn kenarndan tuttu da iine tkrp drerek "Yhud ite byle yapsn" buyurdu, ziydesi vardr. [138] Bu hadsin birer rivayeti Namaz Kitab, "Gece namaz bb"nda ie'den ve Zeyd ibn Sbit'ten olarak gemiti. Burada getirilmesi ve bala uygunluu, Raslullah'n fkelenerek onlarn yanna kmas bakmndandr. [139] Buhr gadabdan saknmak gerektiini burada zikrettii iki yetle delllendir-mitir. Gayz, holanlmadk bireye kar tab'n heyecan, yn fke demektir ki, gadabn asldr ve ondan fark vardr. Deniliyor ki, her hlde gadabn arkasnda intikaam irdesi vardr veyhud gadab, ihtiyrsz yzde ve organlarda zahir olur. Gayz ise yalnz kalbde kalabilir. Bir de Allah'a gadab isnd edilir ve gayz isnd edilmez. Keztn, dolu bir krbann azn balamaktr ki, burada fkesini yutup tutmak, zarar grd kimselere kar kudreti bulunduu halde intikaama kalkmamak ve hatt naho bir hl gstermeyip hazm ve sabretmektir... (Hakk Dni, II, 1176-1177). [140] Bu hadsin birer rivayeti bls'in ve ordusunun sfat ile svme ve la'net bb-larnda gemiti. eytn, gadab insana znetleyen errli mahlktur.stize. onun tuzan def etmeye en kuvvetli silhtr. O kimse "Ben deli deilim" demekle gadabn eytn ilimesinden bir nevi' olduunu bilmediini ortaya koymutur. Bu hadste istizenin gadab terketmeye yardm edecei ve gayzi yutmaya hazrlayaca hkm vardr... (Kastalln). [141] Hattb yle dedi: "Gadablanma!" dnn ma'ns, "Gadabn sebeblerin-den ekin ve gadab ekecek ilere girime!" demektir. nk gadabn kendisi insanda tab' olunmutur, onun cibilliyetinden karlp atlmas mmkin olmaz... Bu bir kelimelik t, saylmayacak birok hikmetleri, maslahatlar ve ni'met-Ieri ekmeyi, birok mefsedetleri ve intikaamlan def etmeyi mil olmutur.,. (Kastalln). Peygamber'in bu adama tekrar tekrar t isteine kar yalnz "Gadablanma!" dn vermesi, bu adamn hl ve tavrnda asablik grmesinden dolaydr. Peygamber'in deti, nashat isteyenlere kendi hl ve tavrlarnn ifde ettii lzum ve htiyca gre tavsiyede bulunmakt. Belki bu adam da titizdi, gadabl bir tip idi ve kendisine bu bir kelimelik t reetesini vermi, gadablanmazsa btn errlerden, bellardan kurtulacan retmitir. Beydv yle demitir: nsana arz olan btn mefsedetler, insandaki ehvet ve gadab kuvvetlerinin eseridir. Vasiyet temenni eden kii, bhesiz ki, fenalklardan korunma resine ird edilmesi niyaznda bulunmutu. Peygamber de btn fenalklarn k sebebi olan gadabn braklmasn vasiyet buyurmutur. [142] Haya, halkn ayplamas endesinden tr insana arz olan sklma hlidir, Trk-esi "Utanmak"tir. Bu ruh hl, insanlarda ftrdir. Avret yerini amaktan, insanlarn ortasnda cins
533 / 2483

buhari

mnsebetten utanmak, btn meden insanlarda bulunan bir halettir. Hayann bir nev'i de mndir. Bu da Allah korkusu ile gnahl ilerde bulunmaktan utanp sklmaktr. Gerek ftr ve ruh bir haletin ese ri olarak insanlardan utanmak, gerek bir mn eseri olarak Allah'tan utanmak, hadste bildirildii zere insana hayrdan baka birey getirmez... Mslim Sa/f/'indeki mrn ibn Husayn hadsinde Raslullah: "Hayann hepsi hayrdr" buyurmutur. Yn haya, gerek ftr, gerek mn olsun, ister Allah'tan korku, ister kuldan utanmak eseri olsun, hepsi hayrdr;bunlarn hepsi insan hayra, saadete sevkeder demektir. [143] mrn'n Bueyr'e kzmas, Bueyr'in hikmet kitabndan naklettii szn kendi rivayet ettii hadse eklenip ziyde edilmesi endesinden, yn Peygamber szne hakimlerin sznn eklenmesi endesinden olmutur. Bir de hads "Hayann hepsi hayrdr" eklinde olduu hlde, hikmetteki sz "Hayadan bir ksm seknet ve vakaardr" eklinde olup, hayann bir ksm seinet ve vakaar hiz deildir ma'nsna olabilecei iindir. Hikmet ilmi, mevcudatn varlk ve grnlerindeki vaziyetlerine gre hakikatlerinden, beer zeksnn eriebildii kadar bahseden bir ilimdir. [144] Bu hadsin birer rivayeti Gusl'de ve daha baka yerlerde gemiti. Bu, dn ilerinde hakikati renmek iin sul cormaya hayann mni' olmamas lzm geleceini ifde eder. Buhr, "Haya bbi"nda geen "Hayann hepsi hayrdr"'hadsinin amma mahss olduuna, bu gibi hususlarda utanmann iyi olmadna iaret etmitir. Nitekim ie'den ta'lkaan gelen bir rivayette "Ensr kadnlar ne iyi kadnlardr! Hayalar kendilerini dnlerini renmekten men' etmedi"duyurulmutur. [145] bn Umer'in hadsinin bir rivayeti lim Kitb'nda, Enes ibn Mlik hadsinin bir rivayeti de Nikh'ta gemiti. Enes'in kzna kar syledii szde de belirttii gibi, kadnn Peygamber'-le evlenme isteini aka ve utanmadan Peygamber'e arzedip sylemesi, bal bana yksek bir fazilet rnei ve bala tam bir uygunluktur. [146] Eb Ms hadsinin bir rivayeti Maz'nin sonunda, bir rivayeti de lim Kit-bi'nda gemiti. Enes'in hadsi iim'de, ie'nin hadsinin bir rivayeti Peygamberin sfat bb'nda da gemiti. Hadslerin bala delletleri meydandadr. [147] Bunun bir rivayeti Namaz Kitb'nn sonlarnda "Namaz iinde iken binek hayvan zlp giderse bb"nda geti. [148] Bunun bir rivayeti de Tahret'te "Mescidde sidik zerine su dklmesi bb"n-da geti. Hakikatte bu sfatlarla gnderilen, Peygamber'in kendisidir. Sah-bler de bunu tebli edici olduklarndan mecazen Peygamber bu sfatlan onlara isnd etmitir. Bunda kolaylatrmada mbalaaya bir tenbh ma'ns da vardr (Kastalln). di). Hatt (kuu olan) kk kardeime: [149] Eb Umeyr, Umeyr'in babas demektir, ve kk ocua Peygamber tarafndan verilen knyedir. be yandaki kk ocua babalk knyesi vermek bir latfedir. ocuun asl ad Zeyd ibn Sehl'dir. Bu ocuk Enes ibn Mlik'in ana-bir kardeidir. Bu ocuk Peygamber'in salnda lmtr. Nuayr, "Nur"-un kltme ismidir. "Nur", sere kuu kadar krmz gagal bir kutur. Me-dneliler bu kua blbl derlermi. Kk Zeyd'in byle bir kuu lm, Peygamber ocuu grdke latfe eder: "Y Eb Umeyr, nuayr ne yapt?" dermi. Peygamber'in ocuklara byle gleryzle karp latfelemesi gzel huyunun, kerem ve alakgnlllnn en gzel delilidir. [150] ie Peygamber'le evlendii zaman dokuz yanda bir kzd.te bu ocukluk gnlerinde kz ocuu suretindeki oyuncak bebek timslleriyle kzlara mahss oyunlar oynamtn
534 / 2483

buhari

Peygamber, ie'nin yatnda olan komu kzlarn onunla oynamalar iin ie'nin yanma yollar, beraber oynamalarna yardmc olurdu, te Peygamber'in btn bu hlleri ve davranlar O'nun gzel huyunun, kz ocuklarna varncaya kadar nsanlarla karkanlnm ve onlarla ilgilenip megul oluunun delilleridir. [151] Ebu'd-Derd'mn bu szn Ibnu Ebi'd-Dny, Ibrhm Harb ve Dinversenedli olarak rivayet etmilerdir. Mudrt: Chili retmekle, fsik fiilinden nehiyde yumuak davranmaktr. [152] Bunun bir rivayeti "Fesd ehlinin ktln sylemenin caiz olaca bbi"nda gemiti. [153] Mahrame hadsinin de bz rivayetleri Hibe'de ve Libs'ta gemiti. [154] Muviye'nin bu sz "Halm, ancak tecrbe sahibi olandr" lafzyle de rivayet edilmitir. Bunu Ahmed ibn Hanbel, bn Hbbn senediyle rivayet etmilerdir. Halm, byk ve etin ilerde teenni ile hareket eden kimsedir. Arab dahlerinden birisi olan Muviye, siys hayatndaki btn baarlarn hilm ve ,te-ennfile hareketi sayesinde kazanmtr. Onun siys haytta dstru u idi: "Halk bana pamuk iplii ile balansn kfidir. Ben o zayf ba krmam, onlar benden ekindike ben onlara doru teenni ederek yaklarm, o ba koparmam!" de-' misti. Bu hazm, ihtiyat ve teennf ile harekpfden [155] Yn akll ve olgun m'min, dn ve dny ilerinde saknlacak eylerden saknr, ihtiythve uyank hareket eder, bir defa aldatlsa bile gaflete dp ikinci defa aklanmaz. [156] Bala delllii "Ziyaretilerin iin zerinde bir hakk vardr" szndedir. "Zevr", "Zir"in cem'i olup "Ziyaretiler" ma'nsnadr. Bunun bir rivayeti Oru Kitb'nda "Konuun hakk... bb"nda gemiti. [157] Buhr bu balkta "Dayf" ve "Zev"' kelimeleri hakknda bilgiler vermektedir. "Tezzveru" fiili maarada uyuyanlar hakkndaki yette geer: "(Onlara baksaydin) grrdn ki, gne doduu zaman maaralarnn sa tarafna ynelir, batt vakit de onlarn sol yann kesip giderdi..." (el-Kefh: 17). [158] Bunlarn birer rivayeti bu kitabn evvellerinde de gemiti [159] Bunun bir rivayeti Zulmler Kitab, "Zlimin maln bulduu zaman mazlumun ksas bb"nda gemiti. [160] Bunun bir rivayeti Oru Kitab, "Gnll oruta kardeinin orucunu bozdurmak iin yemn eden kimse bb"nda gemiti. [161] Bunun bir rivayeti Nbvvet Almetleri Bb'nda geti. Bundan sonra gelen bb-daki rivayet, bz nshalarda daha tafsllidir. [162] Selmn'n Ebu'd-Derd'ya "Sen yemedike ben de yemeni" sz, bundan bir bb nce gemiti. [163] Hadsin Namaz Vakitleri Kitb'ndaki rivayetinde burada u ziyde vardr: Eb Bekr o yemekten bir lokma yedikten sonra Peygamber'e gnderdi.Yemek orada sabaha kadar durdu. Bizimle bir kavim arasnda bir ahid vard, mddet son bulmu olduu iin Medne'ye gelmilerdi. lerinden arf olarak oniki kii ayrdk. Herbri ile beraber ka kii olduunu ancak Allah bilir. te onlarn hepsi o yemekten yediler. (Rv rivayetini bitirdikten sonra) yhud bu lafzlara benzer lafzlarla (rivayet olunmutur dedi). Bala uygunluu "Konuklar da Eb Bekr yemedike yemekten yememeye yemn ettiler" sznden alnr. Bu yemekte grlen bereket, evliyann kerametlerine kaail olan snnet ehli mezhebini te'yd edici bir delldir. Bu bereket Muhammed'in mu'cizesinin eseri olarak Eb Bekr Sddk'm elinde
535 / 2483

buhari

zahir olmu ulu bir keramettir. Mslim ile Eb Davud'un rivayetlerine gre, ertesi gn Peygamber'in huzuruna vardnda konuklarn ettiklerini naklettikten sonra: Y Raslallah, onlar yemnlerinden brr oldular, yn sdk kaldlar; ben ise hnis oldum, demi. Raslullah da: 'J ^il ^!I j; = Hayr, onlarn en brr, en sdk sensin" buyurmutur. [164] Abdurrahmn ibn Sehl, ldrlen Abdullah ibn Sehl'in kardeidir. Her ikisi de Muhayysa ile Huveyyisa'nm kardei oullardr. [165] Buna "Kasme yemni" denir. Maktuln velleri veya onlarn istei zerine kaa-tilin velleri tarafndan elli kiinin yeminidir. Kimsenin tasarrufunda olmayan bir yerde yaral olarak bir maktul bulunur da kaatili bilinmezse, maktuln vrisleri, civardaki ky ahlsi tarafndan ldrldn iddia ederler ve bu iddialarn elli kiinin yemni ile te'yd ederlerse, maktuln diyetine hakk kazanrlar. Yhud da velsinin talebi zerine kyllerden onun setii elli kiinin redde dir yemn etmesidir ki, buna da "Kasme" denilir. Ve bu suretle maktuln diyetinden kurtulurlar. Bunun bir rivayeti Cihd'm sonlarnda "Mriklerle mtreke ve musla-ha bbi"nda gemiti. [166] Bu ta'lklerden el-Leys'inkini Mslim, Tirmiz ve Nes senedli olarak getirmilerdir. [167] Bunun bir rivayeti yaknda "Haktan haya edilmez bb"nda getii gibi, lim Kitb'nda da gemiti. Burada getirilmesi, iinde byklere ta'zm bulunduu , iindir. [168] iir, lgatte bireyi zek ve fetnetle iyice anlamak ma'nsna olup, ilimden daha hussdir. Istlahta iir, kasd ve irde ile sylenen vezinli, kaafiyeli szdr. iir'in kasd ve irde ile sylenmesi art olduundan vezinli ve kaafiyeli gelen yet ve hadslere iir denilmez. Mantklar arasnda tannan ve stlah olan bir iir vardr ki, hayl kk ve byk nermelerle tanzim olunan kyastan ibaret olup nefsin bireye rabet veya bireyden nefret ettirilmesiyle infialine hizmet eder. Buhr'nin bu babna mantkin iiri de dhil olur. Recez de iirden bir nevi'dir. Vezni alt kerre Mstefittin'dr. Huda' da deveyi name ve terane ile bilhassa recez indiyle evklendire-rek yrtmek ve srmektir. Arablar arasnda seferlerde iir indyle deve yrtmek Mudar ibn Nizr zamanndan beri tecrbe olunarak devam edegelmitir. Deve iir vezinlerinin abukluk ve yavalna uyarak hzn artrp yavalatr. [169] Buhr bu yeti iir ve recez ind eden irlerin ktlerini ve iyilerini ta'rf etmekte olduu iin burada getirmitir. Bu yetlerle Ubeyy ibn Ka'b hadsinin delletinden, iirin hayra, fazlete tevik edip rabetlendiren yararllar ve iyileri olduu gibi, fuha, rezalete, ahlkszla hizmet eden zararllar ve ktleri de olduu anlalmaktadr. Birinciler lm, ikinciler ktlenmitir. [170] Yn doru ve hakka uygun bir szdr. Cehlden, beyinsizlikten men' eden, yararl bir szdr de denildi. iirden bir ksm nsanlara yarar veren meseller, va'z-lar gibi hikmet olunca, bylesinin sylenmesi ve ind ediimesinin cz olaca bhesizdir (Kastalln). [171] Bz rivayete gre Peygamber'in parma bu yaray Uhud harbinde alm, oka aryp szlamaya balaynca stiare suretiyle parmaa hitb ederek Abdullah ibn Revha'nn iirinden olan bu recezi sylemitir. Bunun bir rivayeti Cihd'da da gemiti. [172] Lebd ibn Raba ile Umeyyetu'bnu Ebi's-Salt, Chiliyet devri airlerindendir. Lebd, Arab'n en byk irlerinden ve Muallaka shiblerindendir. slm devrine de yetiip 120 yhud 140 sene kadar uzun bir mr yaamtr. Usmn'n halifelii zamannda Kfe'de vefat etmitir. Kur'n'n i'cz karsnda hayran kalarak, onu okuyup dinlemeyi iir sylemeye tercih etmitir. Lebd'in burada verilen sz, on beyitli bir iirindendir. Bir zha gre u kt'asnn bir parasdr El kui ey'in m hala'llhe btlu
536 / 2483

buhari

( = Kinatn btn satrlar, iyi dn ki, Mele-i A'l'dan sana (hitaben) yazlm risalelerdir. Onlarda yazlanlarn hulsas da teemml edersen undan ibarettir: Gzn a, Allah'tan baka herey btldr) (H. B. antay, Mel-i Kerm, II, 760, es-Sfft Sresi 9. yetin haiyesi). Umeyyetu'bnu Ebi's-Salt da Chiliyet devrinde yetien Kurey airlerindendir. Tevhide, ldkten sonra dirilmeye ve hiret gnne mn ederdi. Bu inanlarn iirlerinde dile getirmitir. Mslim'in bir rivayetinde erd ibn Suveyd dedi ki: Bir gn Raslullah'a binein terkisinde refakat ettim. Sefer srasnda "Umey-ye'nin iirinden birey biliyor musun?" diye sordu. Ben de: Evet, biliyorum, dedim ve yz beyit kadar okudum. Bunun zerine Raslullah: "Umeyye ms-lmn olmaa yaklamtr" buyurdu (Mslim, iir Kitab, Mslim Ter., VII, 122123) [173] mir ibnu'1-Ekva', bu hadsin rvsi Seleme ibnu'l-Ekva'n amcasdr. Sahbler arasnda tecrbe ile bilinmitir ki, Raslullah'n rahmet ve du ettii kimse ehd olurdu. Bunun iin Umer: mir'le bizi faydalandirsaydm! Temennisinde bulunmutur. [174] Hadsin birer rivayeti iirlerde bz kk farklarla Cihd ve Maz'de "Hay-ber gazvesi bb"nda gemiti. [175] Bu hadsin bz rivayetlerini Mslim de Fadil'de getirdi. Bundan murd, yrtmede rfktr. nk deve tegann ve terennm ile sr iitince, bundan lezzet alarak yryte sr'at eder, dolaysyle binicilerini rahatsz klp yorar. te bundan dolay Peygamber, Encee'yi nehyetti. nk kadnlar iddetli hareketten zayflk duyar, zarara urayp dmelerinden de korkulur (Nevev). {Mslim Ter., VII, 201-203). [176] Bunun da bir rivayeti Maz'de getii gibi, Mslim de Fadil'de, Hassan ibn Sbit'in faziletleri bb'nda daha tafslli olarak getirmitir. [177] Bu hadsin bir rivayeti Teheccd'de, "Gecenin bir ksmnda uykusuz kalp ibdet eden kimsenin fazleti bb"nda da gemiti. Bu beyit, Abdullah ibn Revha'nm tavl bahrndan ind ettii beyitlerdendir. Merhum Kmil Mrs, bunlar nazmen de tercme etmitir: "Seherde fecri sdk ykselip nr sat bir n Raslullah okur ashabna tertl ile Kur'n Hals etti dalletten hidyet etti slm 'a nand gnlmz bildirdii bilcmle ahkma Ann irden tergbiyle girdik Dni Meftre kard zulmeti kfr dalletten bizi nre Frmdan kp eyler idi Mevl'y istikbl Gece krrlere, madca'lan eylerken istiskal" {Tecrd Ter., IV, 155) Buradaki metinde kfirler bulunduu iin tercmedeki "Mriklere" yerine "Kfirlere" eklinde kk bir deiiklik yapld (M. Sofuolu). [178] Bunun bir rivayeti Namaz Kitab, "Mescidde iir bb"nda geti. [179] Bunun bir rivayeti Bed'u'l-Halk'ta geti. [180] Bu hadsleri Mslim de Tbb'da ve iir Kitb'nda getirmitir. Bu hadslerdeki zecr , tammiyle iire ynelen ve onunla megul olup kendini Kur'n tilvetinden, zikrden, ibdetten, ilimden alkoyan kimseler iindir. Bir de insan vciblerden, mstehblardan, ilimden alkoyan kt iirlerle kafalarn ve gnllerini dolduran kimselere yneliktir. [181] Teribetyemnuki" ta'bri "Sa eli toprak olas!" ma'nsnadir. Arablar bunun hakkat ma'nsm kasdetmeyerek "Zengin ol, elin toz toprak kadar bol mala ersin" temennisi yerinde kullanrlar. Bir de tevik ma'nsma kullanrlar. "Akra ve halkaa" ta'brleri de lgate "Allah onu kesip helak etsin, Allah onun boazna dokunup hastalandrsn!", ma'nlannda olmakla beraber, Arablar bunlar da kendi ma'nlarna kullanmayp mutlak olarak rastgele sylerler...
537 / 2483

buhari

Buradaki birinci hads Nikh'ta; ikinci hads de Hacc Kitb'nda gemiti. [182] Bala uygunluu mm Hni'in "Anamn olu zu'm etti" szndedr. ez-Zu'm: Z'nn harekesiyle sylemek ma'nsnadir. Hakk ve doru szde, btl ve yalan szde kullanlmakla zdd ma'nli fiillerdendir. ok defa ger-eklemeyip bheli ve seilmez olan yerde kullanlr (Kaams Ter.) Bu hadsin bir rivayeti Namaz Kitab, "Bir libs iinde namaz bb"nda gemiti. [183] el-Veyl: Leyi vezninde errin gelmesi ma'nsnadr. Bzlar dedi ki, Veyl, fecaate dme kelimesidir, bir musibet meydana geldiinde sylenir. Lisnmzda"Vay, yazk, hayf ve diri" ile a'br olunur. "Veyeh", "Veylek", "Veyl" denilir ve imdd isteme hlinde "Vey/h!" derler... "Vay" kelimesi hzn ve husrn ma'nsnadr (Kaams Ter.). [184] Bala uygunluu Peygamber'in "Veylek, kim adalet eder... " szndedir. Bunun bir rivayeti Nbvvet Almetleri'nde geti. Bu lafza en yakn metin Mslim'de Zekt, Hricler'in ve sfatlarnn zikri bab altnda 148 rakamyle geen hadstir: Mslim Ter., III, 265-266. [185] Bala uygunluu "Vayhake" ve "Veyleke" ta'brlerindedir. Bunun bir rivayeti Oru Kitb'nda gemiti. [186] Bu mutbaati et-Tahv, Leys tarkinden; o da: Bana Abdurrahmn tahds etti, eklinde rivayet edip zikretmitir (Kastalln). [187] Bedev, Medine'ye hicret etmek istiyordu. Kendisi Mekkeli deildi. Hicret ise Mekke'nin fethinden evvel, Mekkeliler'in Medine'ye gelmeleri ve ikaamet etmeleri iin farz klnmt. Peygamber onun iin bedeviye: "Vayh sana, yazk sana! Hicret ok etin bir itir!" diye, onu hicret etmekten men' eylemiti. Bunun Mekke fethinden evvel olduu anlalyor. nk Mekke fethinden sonra hicret yoktu. "Vayh " ta'bri hakknda Dvd: Bu kelime, sylenen bir szn ilenmesi istenmedii zaman zecr ve men' iin kullanlr, demitir. Buna gre Peygamber bu ta'brle bedeviye: "Sakn h, hicrete kalkma!" demi oluyor. Kaams Ter-cemesi'nde de: Vayh kelimesi rahmet ve efkattir; vay, yazk, hayf demektir ki, bir adamn hline acyp rahmet ve rikkat ettiin zaman sylenir, denilmitir. Bu hadsin birer rivayeti Zekt ve Hicret Kitblar'nda da gemiti. [188] Buhr bunun asln Sahh'inin birok yerinde bz farkllklarla getirmiti: Ma-z'nin sonlarnda, VedHacc bb'nda, "Ey mn edenler, bir kavim bir kavme alay etmesin..." (elHucurt: 11) yeti bb"nda, Fiten'de, Diyetler'de, Hudd'da. [189] Dvd yle dedi: nk o srada Peygamber'in huzurunda bulunanlarn ou bedevilerdi. Peygamber onlara bilmiyorum deseydi, onlar bheye deceklerdi. Onun in Peygamber onlara ta'rzli olarak byle syledi. Mslim'deki ie hadsinde: Bedeviler Peygamber'in huzuruna geldiklerinde, O'na kyametin ne zaman kopacan sorarlard. Peygamber de onlardan yaa en gen olanna bakar da: "Eer u yaarsa, ona ihtiyarlk erimeden sizin kyametiniz sizin zerinize kopar" buyururdu. Kaad Iyd'n da dedii gibi, bu daha ak olan rivayet, metindekini tefsr etmektedir... (Kastalln). Bu hadsi Mslim, Fiten'de getirmitir. [190] Mahabbet, nefsin keml idrk ettii bireye yle bir meylidir ki, ona yaklamak iin lzm gelen sebeblere ve vesilelere sevkeder. Sevenin gayesi, sevilenin rzsna nail olmak ve fkesinden saknmak olduundan, Mahabbet, itaat ve ma'siyetten saknma irdesini gerektirir. Herhangibir nefis, hakk keml ancak Allah'n olduunu, btn vcdda gerek kendinden, gerek bakalarndan grd, grecei, tasavvur edebilecei herhangi hayr ve kemlin Allah'tan ve Allah ile ve Allah'a olduunu idrk ettii zaman, onun btn mahabbeti Allah iin
538 / 2483

buhari

ve Allah yolunda, Allah'n rzs urunda olur. Allah'n Dni de Tevhd ve slm olduundan, mahabbeti ancak bu direde cereyan eder. Tat irdesinde ancak bu dn hkim olur... (Hakk Dni, II, 1075-1076). [191] Gazl el-Ihy'da. yle dedi: Raslullah'm "Kii sevdii ile beraberdir" sz sakn seni aldatmasn. nk Hrstiyanlar Hz. s'y. Yahdler de Hz. Musa'y sevdiklerini ve bu sebeble Ms ile s'nn bunlara fide vereceini iddia ediyorlar. Hlbuki bir kimseyi sevmek, ona muhalefet etmemeyi gerektirir, yn muhalefetle beraber sevmek fide vermez. Zr bylesi, sevdiini gerekten ve sammi olarak sevmi deildir. Byle olunca da sahte sevgililerin birbirleriyle beraber olmas mmkin deildir. Bu ma'ny pek bel ifde eden bir yet meali: ''Allah 'a ve hiret gnne mn eder hibir kavmi, Allah ve Rasl 'ne huddyansna kalkan kimselerle seviir bulamazsn; babalar veya oullar veya kardeleri veya soy sop hsmlar olsalar bile. te Allah yle kimseleri sevmeyen bir kavmin kalblerine mn yazm ve bunlar kendinden bir rh ile te 'ytd buyurmutur. Bunlar altlarndan rmaklar akar cennetlere koyacaktr. Bunlar orada ebediyyen kalacaktr. Allah onlar dan raz olmutur, onlar da Allah 'tan hond olmulardr. te onlar Allah fr-kasdr. Gznz an ki, Allah frkas muhakkak hep felaha erenlerdir" (el-Mucdile: 22). [192] el-Has'e, h'mn fethi ve snin sknu ile ve el-Hust "Kud" vezninde srp kovmak... ma'nsnadr. Lkin gerek mellifin, gerek dier ana kitaplarn temsillerine gre kpek ksmn srp kovmaa mahsstur, nc bbdandr. Bu ma'nda lzm olur, srlmekle yklp gitmek ma'nsna (Kaams Ter.). Bu bilgiye gre "Ihse" kelimesi, aslnda kpei kovmak iin kullanlan bir lafzdr. Sonra bir men' ve horlama hitab olmutur. "Zell ve kovulmu olarak sus!" demektir. [193] Buhr bu bn Sayyd hadsinin bir rivayetini Cenazeler Kitab, "Sab msl-mn olup da ldnde zerine namaz klnr m? bab"nda getirmiti. Bz aklamalar orada verilmiti. Bu hadsin bir hayl farkl isndlarn Mslim de Fitneler ve Kyamet Almetleri Kitb'nda getirmitir: Mslim Ter., VIII, 459-470. [194] Bunu da Mslim Fitneler...'de getirmitir. Deccl, zamann sonunda meydana kacak, peygamberlik veya ulhiyet iddia edecek pek yalanc bir mahlktur. Hadslerde "Zamann sonlarnda birok deccller olaca"haber verilmitir. Sarihler "Decclun" lafzn "Yalanclar ve aldatclar" ile tefsir etmiler ve "Deccl"in bir deil, nice yalanc ve yaldzc maklesi insanlar olduu ve bunlarn dny trihnin son zamanlarnda oklukla grleceini" sylemilerdir. [195] el-Merhab, "Matlab" vezninde, genilik ma'nsna mimli masdar ve geni yer ma'nsma mekn ismi olur. Arablar'n "Merhaban ve sehlen" szleri bundandr, "Genilie ve dzle geldin" demi olurlar. Yn Arablar gelen konua "Merhaban ve sehlen" derler ki, darhksz, kk grlmek aibesinden r, en ve ma'mr yere geldiniz, kalb geniliiyle ns ve lfet zere olup kat'iyyen krk gnll ve rkek olmamanz md edilir, denmi olur... (Kaams Ter.) [196] ie'nin rivayeti Nbvvet Almetleri'nde geen hadsin bir parasdr. mm Hni'in hadsi de yaknda "Zaam hakknda gelen ey bbV'nda gemiti. [197] Bunun bir rivayeti imn Kitab, "Bete biri demek mndandr bb"nda -ve aha baka yerlerde- gemi, aklamalar orada verilmiti. [198] et-Gadr, el-Gadarn: Vefa mukaabilidir ki, ahidde durmayp vefaszlk ve hyanet eylemek ma'nsmadr... (Kaams Ter.) insan kendi ismi ve babasnn ismiyle armak ta'rfte daha iddetli ve temyzde daha belidir. Bu hadste "nsanlar kyamet gnnde babalarna kar bir rtme olmas iin analarnn isimlerinden bakasyle anlmazlar" diyen kimselere bir reddiye vardr. Hattb: Evet bu sz
539 / 2483

buhari

Tabern'de bn Abbs hadsinde rivayet edilmitir, lkin pek zayf bir senedledir, demitir... (Kastalln). Eb Davud'un Ebu'd-Derd'dan rivayet ettii hadste Peygamber (S): "Sizler kyamet gnnde kendi isimlerinizle ve babalarnzn isimleriyle arlacaksnz, onun iin gzel simler seiniz!" buyurmutur. Bu hadsi bn Hbbn da rivayet edip "Sahihtir" demitir. Buhr'nin bunu almamas, Sahih1 mt arad artlara uymam olmasndandr... (Ayn). [199] Habs, gerek hissedilen, gerek akledilen olsun, murdar ve naho nesneye denir ki, tayyib mukaabilidir. Alak, dubrec, aldatc ve mekkr kimseye denir... Lakis... bir nesneyi gnl iddetle zleyip arzu eylemek ma'nsmadr. Bu, drdnc bbdandr. Ve bir nesneden irenip gnl dnmek ve mi'de bulunmak ma'nsmadr. Nefis bir eye zebn ve habs olduu zaman "Lakiset nefseh" denilir. Peygamber (S) irkinlii iin ve mslmmn habislii kendi nefsine nis-bet etmemesi iin "Habs oldu" ta'brini kerh grmtr. Yn Peygamber'in bu ta'brden nehy buyurduklar iki sebebe dayanr: Biri habs ve habaset mad desini kabh grd iin; biri de msmn olan kimsenin nefsine habaseti nisbet etmesinin lyk olmad iindir... {Kaams Ter., II, 1013). Hulsa Peygamber, mmetine lafzlar ve ta'brler hususunda da edeblilii retmi, gzellerini kullanmay ve irkinlerinden uzaklamay ta'lm eylemitir. Salt ve selm olsun! Bu hadsi Mslim de Kitbu'l-Elfaz mine'1-Edeb ve gayriha'da getirmitir: Mslim Ter., VII, 118-119, "2151". [200] Dehr'i Rgb el-Isfahn el-MfredVnda, kinatn ezelden ebede kadar devam eden bekaas mddetinin ismidir, diye ta'rf etmitir. Bzlar bir milletin trihte devam eden hayt mddetidir, demilerdir. Dehr, hdiselerin menei olan gece ile gndzn arka arkaya gelmesine de denildii, bu hads ve aklamasndan anlalr. Zaman da mz, hl ve istikbl ksmlarm iine alan Dehr'm gayr muayyen bir ksm oluyor. rih Hattb yle demitir: Chiliyet zamannda btn hdiseler, btn musibetler gece ve gndzden ibaret olan Dehr'e nisbet edilirdi. Bu i'tikaadda-k chiliyet adamlar, iki frka olup bunlardan bir frkas Allah'a mn etmezdi. Dehr'den ve hdiselerin mahalli olan gece ile gndzden baka bir messir tanmazlard. Bunlar her fenal Dehr'e nisbet ederlerdi. "Dehriyye" denilen bu frka "Bizi ancak dehr helak eder" (el-Csiye: 23-24) derlerdi. kinci frkas bir yaratan tanrlard, fakat sevilmeyen ileri ona nisbet etmekten tenzih ederler ve her fenal Deh?t nisbet ederlerdi. Ve "Vay dehrin mahrumiyet ve hsranna!" diye Dehr'e sverlerdi. Peygamber bu hadslerinde bu akideyi ibtl etmi ve Dehr'e svmeyi yasaklamtr. "Ben dehr'im" cmlesi, "Ben dehrin mliki ve mutasarrfym" demektir. Ksaltlarak "Mlik" lafz hazf olunmutur. "Allah dehrdir" sz de byledir. el-Csiye: 245 ve ed-Dehr: 1 yetlerinde geen Dehr'in tefsiri, yerinden okunmaa deer: Hakk Dni, V, 4322-4323; VII, 5492. Bu hadslerin bir hayl rivayetlerini Mslim de Kitbu'1-Elfaz...'da getirmitir. [201] Kerm, "Adi" ve "Dayf" lafzlarnda olduu gibi "Kerm" ma'nsna bir mas-dardr. Masdarla yaplan vasflamalarda erkek, dii, tesniye, cemi'lerde bu lafz deimez, hep ayn kalr. Bu "Kerm ancak..." sznde zahire gre hasr yoktur. Bunun ma'nsi: "Kerm ismine en hakl olan m'mnin kalbidir" demektir, byle olunca bakalarn kerm ismiyle isimlemeyi reddetmemi olur... (Kastalln). Hsl "Kerem" maddesinden alnm olan bu sim, ancak mslmn ve m'mine lyktr, "Kerem"in kk olan bu sme hakl olan ancak mslmn-dr demektir. Bu hususta dier bir tevch udur: "Ineb" ve "Kerm" kelimeleri edeer olarak zm ma'nsna gelir. Bununla beraber kelimenin
540 / 2483

buhari

kk cmertlik ve asalet ma'nlarnadr. Bu sebeble belki Peygamber bu mhim kelimenin sdece zm ve zm asmas ma'nsna kullanlmasn uygun bulmamtr. [202] Buradaki ta'lkler, senedli olarak rivayet edilmilerdir. "Lmlke ille'tiah" sz hasr gerektirir. Bu da melikliin Allah indinde kesilmesinden ibarettir ki, O'ndan baka melik yok demektir. Yn hakk metiklik Allah'a iddir. Fakat melik sz mecaz olarak dny melikleri hakknda da kullanlr. [203] Bunu Mslim de Kitbu'1-Elfz...'da getirmitir. [204] ez-Zubeyr'in bu hadsi, kendi menkabesi babnda ve Ahzb harbinde kahramanca yapt hizmetler hakkndadr [205] Sa'd ibn Eb Vakkaas da: Uhud gn Raslullah (S) ok kabndaki oklarn karp bana verirdi de: "Ey Sa'd, babam, anam sana feda olsun, at" derdi, demitir. [206] Eb Bekr'in buna yakn bir sz Hicret hadsi iinde de geti. Bu sz aynen Peygamber'in hicreti bb'nda Ubeyd ibn Huneyn'in Eb Sad el-Hudr'den rivayet ettii hadste vardr. Lafz yledir: Raslullah (S) minber zerine oturdu da: "Allah bir kulu kendiyanndakilerle dnydakiler arasnda muhayyer kld da o kul, Allah yannda olan tercih etti" buyurdu. Bunun zerine Eb Bekr: "Babalarmz ve analarmz Sana feda edelim!" dedi... (Buhr, Menkib, "Peygamber'in ve sahblerinin Medine'ye hicretleri bab", rakaml nsha, IV, 151-167; hads rakam: 123) [207] Hadsin bala uygunluu "Allah beni Sana feda klsm" sznde olduu aktr. Bunda bu sz sylemenin caiz olduuna dell vardr. Bunun bz rivayetleri Cihd'da,' 'Gz gazveden dnd zaman syleyecei sz bab' 'nda ve Libs Kitb'nda gemiti. [208] Mslim'deki bn Umer hadsi yledir: Raslullah (S): "isimlerinizin Allah'a en sevimli olan Abdullah ve Abdurrahmn'dr" buyurdu (Kitbu'1-db, 2-"2132" rakaml hads). Yn simlerinizin Allah katnda en raz olunan Abdullah ve Abdurrahmn'dr. nk Abdullah isminde ubudiyet ve tezelll i'tirf vardr, ikincide ise her mahlku arara ve mil olan rahmeti i'tirf vardr. Keza birinci isimde bu isimle adlandrlan kimsenin Allah'a ibdet edici olmas, ikincide ise ilh rahmeti izhr edici olmas tefe'l vardr... {Mslim Ter., VI, 391). [209] Enes'in bu hadsi Buy'da ve Peygamber'in sfat blmnde senedli olarak gemiti. Knye ve Kinye bir kimseye eb, mm, ibn ve bint (yn baba, ana, oul ye kz) kelimelerinin birini muzf yaparak simlendirmek ma'nsnadr ki, onunla isminden tevriye eylemi olur (Kaams Ter.). imdi Trke'de isim, z ad; knye de takribi olarak soyad yerine alnabilir. Arablarda baba ve ana ilk doan ocuklarnn ismiyle knyelenirler. Peygamber'in ad Muhammed, knyesi Eb'l-Kaasm'dr. Kaasm, Hadce annemizden doan ilk olu idi, kk yanda Mekke'de, Peygamberliinin balanglarnda vefat etmitir. Bu hadslerdeki nehyin tahrm iin olmad ve nehyin Peygamber'in hayt devrine id tenzh bir nehy olduu, hatt Peygamber'in bu hususta msamahal davrand tesbt edilmitir. [210] el-Hazn, h'nn feth ve noktal z'nn sknuyle, ei~Hazen iki fetha ile gam ve endha denir, cem'i Ahzn 'dr ve h'nn dammyle el-Huzn, masdar olur, birinci bbdan; bir adam gaml eylemek; drdnc bbdan gaml kederli olmak ma'nlarnadir. el-Hazn ve el-Huzen: Sert, galz dalara denir. es-Seh, Ehl vezninde kolay, sn eye, ve topra yumuak, yrmesi kolay dz ve mlayim yere denir ki, cem'i Suhl gelir.. (Kaams Ter.). [211] Sad ibnu'l-Mseyyeb krk kadar sahbye yetimi byk tabilerdendir. 36. senesinde domu, Veld ibn Abdilmelik devrinde 94 ylnda vefat etmitir. Babas el-Mseyyeb ise aa altnda bey'at eden sahblerdendir. Dedesi Hazn ibn Eb Vehb, Muhacirler'den olup Chiliyet'te
541 / 2483

buhari

Kurey'in eriflerinden idi (Ayn). [212] bn Ebeybe'ninUrve'den rivayetinde: Peygamber, holanlmayan bir sim iittiinde onu daha gzel bir isimle deitirirdi, demitir. Raslullah Ensr'dan Useyd'in kendi oluna verdii bir ad beenmeyerek "OnaMunzir ismini koy" buyurmak suretiyle nceki ismini deitirmi oluyor. [213] Peygamber'in kadnlarndan Zeyneb bintu Cah'm ve yine Peygamber'in kadnlarndan mm Seleme'nin kz ve Peygamber'in vey kz Zeyneb'ii adlan da Berre idi. Raslullah her ikisinin Berre adlarn Zeyneb adiyle deitirdi. nk "Berre", "ok hayrl, ok iyi, ok cmerd kimse" ma'nlanna gelmektedir. Bu hadsleri Mslim de Kitbu'l-db'da getirmitir. [214] Bunun bir rivayeti yaknda gemiti. Bu hads isim deitirmenin ve irkin isimle isimlemekten men' etmenin vcbu zere deil, bu hususta muhayyerlik ifde etmektedir. Bylece irkin bir adamn gzel isimle, fskm da "Salih" ismiyle isimlenmesi caiz olur. nk Peygamber (S) "Hazn" kendi ismini "Sehl" ile deitirmeyi kabul etmedii zaman, onu buna zorlamamtr. Eer bu lzm birey olayd, Peygamber onu "Ben babamn bana verdii ismi deitirmem" sz zerinde sabit brakmazd. Doruya muvaffak klc ancak Allah'tr (Kastalln). Mseyyeb ibn Hazn bn Eb Vehb (R) Kureyli'dirler. Baba-oul ikisi de sahbdir. Annesi Raslullah'n halas tike'dir. Hazn ibn Eb Vehb eraftand, hicret erefini de kazanmtr. Onuncu hicret senesinde Eb Bekr'in Halfe-lik devrine tesadf eden Yemme harbinde ehden vefat ettiini Ayn, Zeheb'den naklediyor. Mseyyeb de bey'at eden bahtiyarlardandr. Mseyyeb ibn Hazn, sahb olu sahb olduklarndan tercmede tesnye sgasyle tardiye ettik. Mseyyeb, ticretle urard. Kendisinden yedi hads rivayet edilmitir. Bu-hr'de vardr. Tbiler'in yedi mehur Medne fakhlerinden birisi Sad ibnu'l-Mseyyeb, bu tercme sahibinin oludur ve babasnn rvsidir. Sad ibnu'l-Mseyyeb, hfz selmeti, beyn doruluu ynyle hads ehlinin gz nurudur. Mrsel olarak rivayet ettii hadslerin mrsellerin en sahhleri olduunda icm' vardr (Hulsa ve Ayn'den naklen Tecrd Ter., I V, 665 rakaml hadsin haiyesi). [215] Enes'in bu hadsi Cenazeler Kitb'nda geen hadsten bir paradr. brhm'e, Eb Seyf adnda bir demircinin evinde kars mm Burde tarafndan st anal yaplyordu.., Peygamber ocuu ziyaret ettii zaman kucaklayp pmtr. [216] brhm'in sekizinci hicret ylnn zu'1-hicce aynda doduunda trhlerin ittifak vardr. Fakat vefat trihi hakknda haberler deiiktir. Vkd: "Onuncu hicret yl rebu'l-evvelinin onuncu gn olduu kesindir" demitir. Eb Davud'un Snen 'inde Peygamber (S) ile aralarnda yetmi gn olduu rivayet edilmitir. Bzlar onalt ay sekiz gn; bzlar onyedi ay; dier bzlar ise bir sene on ay alt gn yaam olduunu bildirmilerdir... (Ayn). [217] Mslim'in Kitbu'l-db'daki Cbir hadsinde Rasullah (S): "Benim ismimle isimleyinizFakat knyemle knyelenmeyiniz. nk Eb'l-Kaasm olan, benimdir ki, (aranzda ilim ve sireyi) ben taksim ediyorum" buyurdu, eklindedir {Mslim Ter., VI, 393). Kaasm ismi lgatte "Taksm edici" ma'nsna bir fail isimdir. Bu Kaasm kelimesi, Peygamber'in hem knyesi, hem sfat, hem vazfesini ifde eden bir szdr. [218] er'an nehyedilmi olan, Eb'l-Kaasm Muhammed suretiyle isim ve knyenin bir ahsta toplanmasdir. Nitekim bunu aka bildiren rivayetler de vardr. Bu nehy, Peygamber'in haytnda yrrlkte olap sonrasna mil deildir diyenler vardr ve tatbkaatte byfe olmutur. Son hkmn ru'y ile ilgisi, Peygam-ber'i ru'yda grmemi kimsenin grdm demesinin, kendisini bu tehdde girdireceini anlatmas ynndendir.
542 / 2483

buhari

[219] Bunun uzunca bir rivayeti Namaz Kitab, "Eilirken Allhu Ekber demek bb"nda gemiti. Peygamber'in bu isimli sahbnin ismini de syleyerek du etmesi, bu ismin kullanlmasnn cizliine dellet etmektedir. [220] Bu Et'ime'de geen hadsin bir parasdr. Bir ahs arrken isminden bir harfi eksik sylemeye, edebiyatta "Terkm ", yni "Budama" denir. Bu hadslerde Peygamber'in de bu terhmi yapt sabit oluyor [221] Bunun kk ocua ve henz ocuu domayan kimseye knye vermenin caiz olduuna delleti aktr. Bunun bz rivayetleri Namaz Kitb'nda ve daha baka yerlerde gemiti. [222] Bunun bir rivayeti Al'nin menkabeleri bb'nda gemiti. [223] Meliku'l-Emlk: Memleketlerin, kt'alarn sahibi, hkmdar demektir. Meliku'l-Mlk ise, btn hkmdarlarn hkmdar ma'nsmadr. Nitekim Sufyn ibn Uyeyne biroklarnn bunu Farsa'ya "hnh" diye tercme ve tefsir ettiklerini bildirmitir. Hi bhe yok ki, bu azametli unvanlar yalnz Allah'a mahsstur. nsanlarn bu sfatlarla sfatlanmalar doru deildir. Bunca acizliklerine ramen Allah'a id olan bu sfatlan kullanan kimselerin Allah dvnnda en irkin, en alak, en nefretli kimseler olaca bu hadslerde Peygamber tarafndan haber verilmi ve bundan da o azametli sfatlar kullanmann kullar iin haram olduu hkm alnmtr. Bu hadsleri Mslim de Kitbu'l-db'da getirmitir. Mslim Ter., VI, 402-"2143". [224] Bu, Nikh Kitb'nm sonlarnda "Kiinin kendi kzn savunmas bb"nda gemiti. Ba taraf yledir: Msver ibn Mahrame: Ben minber zerinde iken Pey-gamber(S)'den iittim: "Him ibnu'l-Mugre oullar, kzlarm Al ibn Eb T-lib 'e nikh etmeleri hususunda benden izin istediler. Ben buna izin vermem. Sonra yine izin vermem, sonra yine izin vermem..." buyuruyordu, demitir. Peygamber bu hitabesinde mrik olan Eb Tlib'i, yokluunda knyesiyle zikretmitir, Eb Tlib'in ismi Abd Menf idi (Ayn ve Kastalln). [225] Bala uygunluu "Eb Hubb" szndedir. nk bu, Abdullah ibn Ubeyy'in knyesidir. Bu ayn zamanda eytnn ismi olup "Ylan" ma'nsna ve daha baka ma'nlara da kullanlr... Abdullah ibn Ubeyy'in ve onun bakanlk ettii zmrenin mslmn olmalar zahir idi. Hakikatte kinlerini ve dmanlklarn gnllerinde gizlemiler ve her vesile ile fesd karmlardr. "Mnafk" adiyle anlan bu zmrenin irkin hlleri ve ileri, Kur'n'n birok yerinde ve hadslerde ortaya konulmutur. Bu hadsin az farkl bir rivayeti, lu mrn Sresi, 173. yetinde de gemiti. [226] Bala uygunluu "Eb Tlib" szndedir. nk bu Abd Menfin knyesidir, o da Peygamber'in babas Abdullah'n kardeidir. Bunun bir rivayeti "Eb Tlib'in zikri bb"nda gemiti. [227] Bu ta'rzli szlerle insan yalan sylemek zaruretinden kurtulur ma'r.snadr. Bu bal Taber, Umer ibnu'l-Hattb'a varan bir senedle zikretmitir ki, o: "Ta'rzlerde muhakkak yalandan bir kurtulu vardr" demitir. Bunu bn Adiyy de Katde yolundan rivayet etmitir (Ayn). en-Nedha ve el-Mendha, bolluk ve genilik ma'nsnadr. rh der ki: mrn ibnu'l-Husayn hadsi bundandr: "Inne f'I-mard le-mendhaten ani'l-kezibi", yn "Bir sz tevriye ve kinaye yoluyla sylemekte kizbden hals ve beret vardr ki, kizbden saylmaz. Murad: Yalan syleyeceine, kinaye ve tevriye ve bilmece syle, demektir {Kaams Ter., I, 986). [228] Bu gibi szler hakikatte yalan saylmazlar; bunlar yalandan katr. Enes'in bu hadsi Cenazeler Kitb'nda uzunca bir metinle gemiti.
543 / 2483

buhari

[229] Bu hadslerin birer rivayeti yaknda gemiti. Peygamber bu hadslerinde "'Kavarr" yn "Camlar" szyle kadnlar kasdedip ta'rz eylemitir. Bu iki ma'nya gelebilir: Kadnlar cam gibi nzik bedenli olduklar iin hzl hareketten rahatsz olabilirler yhud kadnlar zayf gnll olduklar iin Encee'nin gzel sesinden etkilenip, onun te'sriyle cam gibi ince gnlleri krlr, rahatsz olabilir, fitneye debilirler... [230] Bunun bir rivayeti Cihd'da daha geni olarak gemiti. [231] Buhr bunu Tahret'te senedi Peygamber'e ulatrlm olarak getirmiti. Daha sonraki kitblarda da birok kerreler getirmitir. [232] Bala uygunluu "Onlar hibirey deildir" szndedir. Yn onlarn gayb ilminden haber verdiklerini iddia ettikleri eyler, i'tibra alnacak sahih birey deildir. Bunun bir rivayeti Tbb Kitb'nda "Khinlik bb"nda gemiti. [233] Bu, Peygamber'in vefat hakknda geen hadsin bir parasdr. Balktaki yetler semya bakp inceleme, aratrma yapmay tevik ve dellet eden en ak delillerdir. [234] Cbir'in hadsi Sahh'm banda "Vahy bbi"nda gemiti. bn Abbs'm teyzesi Meymne'nin evinde kalp gece geirmesi ve Peygamber'in hareketlerini ta'-kb edip.renmesi hadsi, Abdest Alma Kitab, Namaz Kitbi'nm sonlarndaki "Teheccd bab" gibi daha birok yerlerde getirilmitir. [235] Hadsin bala uygunluu "Elindeki deynekle su ve amur arasna vurarak dnyordu" szlerinde olduu aktr. Peygamber'in Usmn hakknda syledii bellar, onun ehd edilmesi facias ile gereklemitir ki, bu, Peygamberlik almetlerinden olan bir bilgidir. Bunun bir rivayeti Menkabeler'de daha uzun bir metinle gemiti. Usmn'n burada syledii ta'br, Ysuf: 18 ile el-Enbiy: 112. yetlerinde gemektedir. [236] Bununla dny ehlinden sad ve akinin tannmasnn imknna dell getirilmitir. nk amel, ceza zerine bir almettir ve iin zahiriyle hkmolunur. in btn se Yce Allah'a iddir (Kastalln). Bununla dny ehlinden sad ve akinin tannmasnn imknna dell getirilmitir. nk amel, ceza zerine bir almettir ve iin zahiriyle hkmolunur. in btn ise Yce Allah'a iddir (Kastalln). Bunun daha btn ve tafslli bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda gemi ve orada bz aklamalar verilmitir. [237] Bunun bz rivayetleri lim, Gece Namaz, Libs ve Nbvvet Almetleri blmlerinde gemiti. [238] Bu da lim Kitb'nda geen uzun hadsten bir paradr [239] Bala uygunluu meydandadr. Bunun da bz rivayetleri 'tkf ta, tbls'in sfat'nda ve Bete bir'de gemiti. [240] Bu nehiyden maksad, byle parmaklarla ve sapanla atlan talarn mslmnIara isabet ederek gzlerini karma, dilerini krma nev'inden meydana getirecei ezay nlemektir. Bunun birer rivayeti el-Feth Sresi tefsirinde, keza Sayd ve Zebh Kitbi'nda da gemiti. [241] e-emtu ve'-emtetu, sinlerin fethiyle dmann keder ve musbetiyle hur-rem ve mesrur olmak ma'nsmadr. el-Imt: Bir kimseyi dmannn gam ve musibeti sebebiyle mesrur klmak ma'nsmadr. "Emetehu'llhu bihi" denil i r ki, "Allah onu dmannn beliyyesiyle sevinli klsn" demektir. et-Temt de onun mrdifidir ki, aksran adama "Yerhamuke'llhu" diye du eylemektir... Sarihin beynna gre binas izle iindir; "Allah seni e-mtetten uzak klsn" sebkindedir...
544 / 2483

buhari

(Kaams Ter.). Bu hads, "Yerhamuke'llhu"duasnn, aksrp da "el-Hamdu Hilaf" diyen m'minin bu handine karlk olarak syleneceini retmektedir. Bu merhamet duasn da o kimsenin "Yefdn veyehdkumu'llhu (= Allah bize ve size hidyet eylesin)" dusiyle karlamas gzel olur. [242] Bununla maksad ya bundan sonraki bbda gelecek olan Eb Hureyre hadsidir, yhud da bbda zikredilen "Aksrmay iiten her m'min zerine ona du etmesi bir haktr" hadsidir. Demek ki bu yolda du ve teenn ile mukaabele etmek, m'minin m'min zerinde bir hakk olmaktadr. [243] Buhr bu hadsi kk farkllklarla ve bz maddeleri ne geirilmi veya geriye braklm olarak Sahh'mm birok yerinde getirmitir: Hads Cenazeler, Mezlim, Libs, Tbb, Nkh'ta gemiti. nallah Nuzr'da da gelecektir. [244] Aksrp haprma nezle gibi bir rahatszlktan da olabildiinden, parantez ierisine "Salk ve hafifleme sebebi olan" diye bir kayd konuldu. Beden hafiflii ve seddlerin almasna sebeb olan haprma, tat ve hayr fiilleri iin net ve eviklik gerektirir. Aksrann bu salk ve hafifleme ni'metine kar Allah'a ham-detmesi mstehb olur. Onun iin Allah haprmay ve hamdedilmesin sever. Esneme ise bedenin dolmas, ok yemek yenilmesi ve yemekte ok eyler kartrlmas gibi sebeblerden olur. Bu da tenbellie, ibdetten ve makbul fiillerden oturup kalmaya gtrr. Allah bu hlleri de sevmez. Burada zikredilen mahabbet ve kerahet, bunlarn sebebi olan eylere dndrlr. Esnemenin eytndan olmas, eytnn esneme sebeblerini sevmesindendir. Esneme hlini gidermeye almak, sebeblerini gidermeye almakla veya elini az zerine koymak, dudaklarn kapatmak sretleriyle olur (Kastalln). [245] ite bunlar slm medeniyetinin insanla rettii ebediyyen eskimeyecek en yksek medeniyet ve muaeret dab dstrlarndandir. [246] Bu hads, aksran du ile karlamann, ancak aksrma ni'metini ihsan eden Allah'a hamdetmesi artna bal olduuna dellet etmektedir. [247] Bu hadsin Bed'u'l-Halk'ta geen rivayetinde ve buradaki 246 rakaml hadste "Biriniz esneyip de 'H' dedii (azn ap ayrd) zaman, eytn onun bu gafletinden gler" ziydesi vardr.

545 / 2483

buhari

60- KTBU'L-ENBY 1- dem (Allah'n ala Vatlar zerine Olsun) le Zrriyetinin Yaratlmalar Bb 2- Yce Allah'n u Kavli Bab: 3- Bab: 4- Azz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli Bab : 5- Yce Allah'n u Kavli Bab: 6- Bb: 7- drs Aleyhi's-Selm'n Zikri Bab; 8- Yce Allah'n u Kavli Bab 9- Azz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli Bab: 10- Ye'cc Ve Me'cc Kssas le Yce Allah'n u: "Onlar dediler ki: Y Ze'l-Karneyn, hakikat Ye'cc ve Me'cc (bu) yerde fesd karan(kable)lardr. Bizimle onlarn arasna bir sedd yapman zerine sana bir vergi verelim mi?... " (ei-Kehf: 94) Kavli Bab 11- Yce Allah'n u Kavilleri Bab: 12- Bb: "Yeziffne" (Es-Sfft: 94) "Yryte Sr'at Eylemek'tir 13- Bb: Azz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli: 14- Yce Allah'n u Kavli Bab : 15- brahim'in Olu shk'n Kssas Bab 17- Bb: 18- Bab: 19- Yce Allah'n u Kavli Bab: 20- Bab: 21- Yce Allah'n u Kavli Bab: 22- Yce Allah'n u Kavli Bab: 23- Yce Allah'n u Kavli Bab: 24- Bb: 25- Aziz Ve Cell Allah'n u Kavli Bab: 26- Yce Allah'n u Kavilleri Bab: 27- Yce Allah'n u Kavli Bab: 28- Seylden Olan Tfn Bab 29- Hzr'la Ms Aleyhima's-Selm Hadsi Bab 30- BAB 31- Bb: 32- Bb: 33- Bb: Musa'nn Vefat Ve Vefatndan Sonrasnn Zikri 34- Yce Allah'n u Kavli Bab: 35- Bb: 36-'Yce Allah'n u Kavli Bab: 37- Yce Allah'n u Kavli Bab: 38- Bb: 39- Yce Allah'n u Kavli Bab: 40- Bb: 41- Bb: 42- Yce Allah'n u Kavilleri Bab: 43- Yce Allah'n u Kavli Bab: 44- Bb: 45- Yce Allah'n u Kavli Bab: 46- Yce Allah'n u Kavli Bab:
546 / 2483

buhari

47- Bb: 48- Yce Allah'n u Kavli Bab: 49- Yce Allah'n u Kavli Bab: 50- Bb: 51- Meryem Olu s Aleyhima's-Selm'n nmesi Bab 52- srl Oullar'ndan Zkrolunagelen (bretli Ve nsan Hayrete Dren) Hadsler Bab 53- srl Oullarfnda Derisi Hasta Kimse le Krn Ve Kelin Hadsi 54- Bb: 55- Hadsirl-Gr(-Maara Hadsi) 56- Bb Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
60- KTBU'L-ENBY (Aleyhimu's-saltu ve's-selm) (Peygamberlerin Haberleri Kitab) [1] 1- dem (Allah'n ala Vatlar zerine Olsun) le Zrriyetinin Yaratlmalar Bb [2]

"Salsl"; kum ile kartrlm kuru amurdur; fanusun ses kar gibi ses karr. "Muntinun" denilir; bununla "Salle" (yn ses verdi) demek isterler. (Fiilin ba katland da "Salsl" oldu.) Nitekim kapy kapatma srasnda "Sarra'1-bbu ve sarsara" derler ki, "Pek iddetle haykrd ve pek grlt kard" demektir. Bu "Kebkebtuh" gibidir ki, asl "Kebebtuh" {- Onu ukur yere attm)" idi demek istiyor. "Fe merret bih": Gebelik Havva'da devam etti ve Havva gebelii tamamlad. "En l tescilde": "En tescude (= Secde etmek)" demektir (yn buradaki "L" ziddir).
2- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Hani Rabb'in meleklere; Muhakkak ben yeryznde bir halfe yaratacam, demiti. Melekler de: Biz seni hamdinle tesbh ve seni takdis edip dururken orada bozgunculuk edecek, kanlar dkecek kimse mi yaratacaksn? demilerdi. Allah da: Sizin bilmeyeceinizi herhalde ben bilirim, demiti" (ei-Bakara: 30). bn Abbs: "Lemm aleyh hfzun", "llaleyh hfzun"dur (et-jnk: 4); yn "Lemm", "ll" ma'nsnadr. tFt kebedin" (ei Beied: 4): "iddetli bir yarat iinde"; "Ve riyaen" (eiATf: 25), "Mal"dr, dedi. Dierleri: "er-Riyu ve'r-Ru" bir eydir, o da elbise nev'inden zahir olan hereydir, dediler. "M tumnne" (ei-Vka: 58), kadnlarn rahmlerndeki nutfedir. Muchid dedi ki: "nnehu ala rac'hi le-kaadirun" (et Tank: s), "O erkeklik organ iindeki nutfe"dir; "Hereyden de iki ift yarattk inceden inceye dtlesiniz diye" (ez-znyt: 49) ve benzerlerinde: yaratt herey ifttir, sem ifttir (yn mkaabili olan ey ona nisbetle ifttir. Sem - Arz; kara - deniz; cinnins gibi). "el-Vitnt" ise Azz ve Cell olan Allah'tr. "Ft ahseni takvim" (et-Tn: 4), "En gzel yaratlta"; "Esfele sfiln ill men mene", "Husrin", "DalhV'dir.Sonra "ll men mene"d\ye istisna etti [3]. "Lzibun" (es-Sft: in, "Lzimun"; "Nuniakum" (ei- vka: 6i) "Dileyeceimiz herhangi bir
547 / 2483

buhari

yaratta"; "Nusebbihu bi-hamdike" (ei Bakara. 30), "Biz seni ta'zm ediyoruz" (yn seni her noksandan uzak klmak ve Subhnallhi ve bi-hamdih demek suretiyle). Ve Eb'l-Aliye: "Derken dem, Rabblnden kelimeler belleyip ald" (ei Bakara: 37) kavlindeki bu kelimeler; "Rabbena zalemn enfusen ve inlem tafirlen ve terhamn le-neknenne minel-hsirn" (ei- A'rf: 23) dusdr. "Fe-ezellehuma", yn eytn Adem ile Havva'y gnha ard.^ "Lem yetesenneh" (ei- Bakara: 259), "Deimemi", "sin", "Deiici"; "el- Mesnn", "Deien"; "Hamin", "Hame'tin"in cem'idir ki, o da "Deiken amur"dur. "Yahsifn aleyhim min varak'l-cenne" (ei-Arf: 21; Th: 120, "Yama almak"tr, "Onlar yapraklar birletiriyor ve birbiri zerine yamyorlard." iiSevtuhum'\d-Bakara: 20), ferclerinden kinayedir, "Metun il hnn" (ei-Arf: 24), "Buradan kyamet gnne kadar" demektir. Arablar indinde "Hn", bir saatten adedi saylamayana kadardr. ''Kabluhu" (ca'm. 27), "Onlardan olan snf ve taife" demektir.
1-.......Bize Abdurrazzk, Ma'mer ibn Rid'den; o da Hemmm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Allah, dem'i yaratt. Boyunun uzunluu altm zira' idi. (Yaratlmas tamamlandktan)sonra Allah, dem'e: Haydi, meleklerden unlarn yanlarna git de onlara selm ver! Ve onlarn senin selmm nasl karladklarn iyi dinle, iit. nk bu, hem senin, hem de senden sonra zrriyetinin selmlamasdr, buyurdu. Bunun zerine dem, meleklere: Es-selmu aleykum{-Selm zerinize olsun), dedi. Onlar da: es-Selmu aleyke ve rahmetu'llhi( = Esenlik ve Allah'n rahmeti zerine olsun), diye karladlar. Ve selmlarna "Ve rahmetu'ilhi" ksmn ziyde ettiler (ki, bu selamlamann ilk mer'iyyeti ve bu szle syleniidir). dem, beerin byk atas olduu iin, cennete her giren kii dem 'in bu gzel suretinde girecektir. dem 'in (sonra gelen) torunlar, onun gzelliinden ve uzunluundan eksilmeye devam eder. Nihayet (bu eksili) imdi (bu mmette) sona erdi" [4]. 2-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Cennete ilk girecek olan zmre, yzleri ayn ondrdnc ge-cesindeki parlak sureti zere girerler. Sonra bunlarn arkasndan girecek olanlar da gkte en parlak k nereden yldzn parlakl zeredirler. Cennetlikler orada iemezler, dk karmazlar, tkr-mezler, smkrmezler. Onlarn cennetteki taraklar altn, terleri misk, buhurdanlklarnn yakac el-Uluvvetu ve el-Unccu denilen gzel kokulu ubuktur. Onlarn zevceleri el-Hru 'l-Iyn denilen iri ve ahin gzl dilberlerdir. Onlar bir tek adamn hilkati, babalar dem'in ykseklikte altm zira' olan sureti zeredirler"[5]. 3-.......Eb Seleme'nin kz Zeyneb'den; o damm Seleme'den tahds etti ki, mm Suleym (R): Y Raslallah, bhesiz Allah haktan (yn hakk beyn etmekten) haya etmez. Bir kadn ihtilm olduu zaman gusl etmesi v-cib olur mu? diye sormu. Raslullah: "Kadn suyu (yn uyandnda slakl) grd zaman, evet" buyurmu. Orada bulunan mm Seleme glm ve:
548 / 2483

buhari

Kadn da ihtilm olur mu? demi. Bunun zerine Raslullah (S): (Bu olmasa) ocuu kendisine ne ile ve nasl benzeyebilir?" buyurmutur [6]
4-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah'n Medine'ye gelmesi haberi Abdullah ibn Selm'a ulat. Abdullah hemen Raslullah'a geldi ve: Ben sana ey soracam ki, bunlarn cevblann peygamberden bakas bilmez, dedi: a. Kyamet almetlerinin ilki nedir? b. Cennet ahlsinin cennette yiyecekleri ilk yemek nedir? c. ocuk hangi eyden dolay babasna benzer ve hangi sebeble anasnn soyuna eker? diye sordu. Raslullah (S): "Bu mes'eleleh biraz nce Cibril bana haber vermiti" buyurdu. ' " Enes dedi ki: Bunun zerine Abdullah: Bu Cibrl, melekler arasnda Yahd dmandr, dedi. . Raslullah, sorularn cevblarna balayarak?" a. Kyamet almetlerinin birincisi bir atetir ki, o insanlar dou tarafndan bat tarafna srecektir, b. Cennet ahlsinin yiyecei ilk yemek balk cierinin (sarkm olan) fazlasdr, c. ocuun (baba ve ana soylarna) benzemesine gelince, erkek, kadna cins mnsebette bulunduu srada erkein suyu kadnnkinin nne geerse ocuk babaya benzer. Kadnn suyu erkeinkinin nne geerse, ocuk anaya benzer" buyurdu. Bu cevblar zerine Abdullah ibn Selm: Ben ehdet ediyorum ki, Sen muhakkak Allah'n Rasl'-sn, dedi. Bundan sonra bnu Selm (devamla): Y Raslallah! Yahudiler insan hayrete brakacak surette yalan syleyen, aslsz isnd ve iftiralarda bulunan haksz bir millettir. Eer Sen beni onlardan sormazdan nce benim mslmn olduumu duyup renirlerse, muhakkak onlar Senin yannda bana (akla gelmedik) iftiralarda bulunurlar (Onun iin evvel Sen beni onlardan sor), dedi. Bunun akabinde Raslullah'n huzuruna bir Yahd zmresi geldi. Abdullah da evde bir yere girip ekiliverdi. imdi Raslullah, Ya-hdler'e: "Abdullah ibn Selm sizin iinizde hangi derecededir, nasl adamdr?" diye sordu. Yahudiler: O bizim en limimizdir ve en limimizin oludur. Ve yine Abdullah bizim en hayrlmzdr ve en hayrl bir smamzn oludur! dediler. Bunun zerine Raslullah: "Abdullah mslmn olduysa ne dersiniz (Siz de mslmn olur musunuz)?" diye sordu. Yahudiler: Byle eyden Allah onu korusun! diye karladlar. Bunun zerine Abdullah, Yahdler'e kar kt ve: Ehedu enl ilahe itte'ilah ve ehedu enne Muhammeden ra-slu llah( = bhesiz bilirim bildiririm Tanr'dan baka yoktur tapacak, yine bilirim bildiririm Tanr'nin elisidir Muhammed), dedi. Bu defa da Yahdler: O bizim errlimizdir, erlimizin oludur! demeye baladlar ve bn Selm(n nmsu, nesebi ve erefi) hakknda trl iftiralarda bulundular [7]. 5-.......Bize Ma'mer ibn Rid, Hemmm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygamber(S)'den bu tarzda haber verdi; yn: "Eer srail oullar olmayayd et kokmazd, Havva (anamz) olmayayd kadn cinsi, zevcine hyanet edip aldatmazdt" buyurduunu rivayet
549 / 2483

buhari

etti [8].
6-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Size kadnlar hakknda hayrl olmanz vasiyet edip dilerim. nk kadn ee kemiinden yaratlmtr. Bu kemikte en eri ey (yn ksm) st tarafdr. Eer sen eri kemii dorultmaya savarsan onu krarsn. Onu kendi hlinde brakrsan dima eri kalr (yle kullanrsn). Onun iin size kadnlar hakknda hayrl olmanz vasiyet ederim" [9]. 7-.......Bize Abdullah ibnu Mes'd (R) tahds edip yle demitir: Bize Raslullah (S) tahds etti -ki, o kendi doru syler; kendisine de doru sylenir-: "Sizin herbirinizin yaratl (balangta ana baba maddeleri) krk gn anann karnnda toplanr. Sonra o maddeler o kadar zaman (yn krk gn) iinde kat bir kan phts hlini alr. Sonra yine o kadar zaman iinde muda, yn bir inem ete dnr. Sonra Allah ona drt kelime ile bir melek gnderir de, onun ameli, eceli, rzk, ak ve sad olduu yazlr. Sonra ona ruh flenir (cenn canlanr). mdi sizden bir kii (bu ftrat gerei dnyda) cehennem ehlinin iini iler de, hatt kendisiyle cehennem arasnda yal nz bir kula mesafe kalr. Bu srada (melein ana karnnda yazd) yaz onun nne geer. Bu defa o kii cennet ehlinin iini iler de cennete girer. Ve yine kii cennet ehlinin iini iler, hatt kendisiyle cennet arasnda bir kula mesafe kalr. Bu srada (melein yazd) yaz onun nne geer de artk cehennem ehlinin iini iler ve cehenneme girer" [10]. 8-....... Bize Hammd ibn Zeyd, Ubeydullah ibn Eb Bekr ibn Enes'ten; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "bhesiz ki, Allah rahimde bir melek tevkil etmitir. Melek: Ey Rabb'im! Bir nutfedir. Ey Rabb 'im! Bir kan pht-sdr. Ey Rabb'im! Bir inem ettir, der. Allah onu yaratmak (yn suret vermek) istediinde, melek: Ey Rabb'im! Erkek midir yhud dii midir? Bedbaht mdr yhud mes'd ve bahtiyar mdr? Rzk ne dir? Ecel nedir? sorularn sorar. Bunlar o anasnn karnnda iken bylece yazlr" [11]. 9-.......Bize u'be, Eb mrn el-Cevn'den; o da Enes'ten tahds etti. Enes bu hadsi Raslullah'a ykseltiyor, yn O'nm yle buyurduunu sylyordu: "Allah (kyamet gnnde) cehennemliklerin azbca en hafifi olan birine: Yeryznde mal olarak ne varsa hepsi senin olsa, u azbdan kurtulmak iin onu feda eder mi idin? diye soracaktr. O da: Evet feda ederdim y Rabbi, diyecek. Bunun zerine Allah: Fakat sen dem atann sulbnde iken ben senden (imdi gze aldn fedkrlktan) daha ehven birey istemitim ki, bana ortak komaman ve nankrlk etmemendi. Fakat sen (dnyya gelince tev-hdden) ekinip, mriklie yaptn! diyecektir" [12]. 10-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Hibir nefis zulm ile ldrlmez ki, ille onun kanndan (yn kannn gnhndan) birinci dem (atann) oluna bir pay ayrlr. nk o, ldrme detini koyanlarn birincisidir" [13]. 3- Bab:

'Ruhlar (snf snf) toplanm cematlerdir1

550 / 2483

buhari

11- Buhr dedi ki: Ve bize el-Leys ibn Sa'd, Yahya ibn Sad'-den; o da Amre bintu Abdirrahmn'dan syledi ki, ie (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyord: 'Ruhlar (snf snf, zmre zmre) toplanm cematlerdir. Bundan tr ilerin den birbirleriyle tananlar, seviip anlamlardr. Aralarnda birbirleriyle birleemeyen (yhud zdlaanlar) ise -dnyda- ihtilfa dmler, anlaamamlardr" [14]. Ve Yahya ibn Eyyb yle dedi: Bana Yahya ibn Sad el-Ensr yukarda geen bu hadsi tahds etti [15]. 4- Azz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli Bab [16]:

"And olsun Nuh'u kavmine peygamber gnderdik de: Ey kavmim, Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan baka hibir tanrnz yoktur. Ben byk bir gnn stnze (gelecek) azabndan cidden korkuyorum, dedi. Kavminden ileri gelenler de yle dedi: Biz seni hi bhesiz apak bir sapklk iinde gryoruz. (Bunun zerine Nuh) dedi ki: Ey kavmim, bende hibir sapklk yoktur. Fakat ben kinatn Rabblnden (gnderilmi) bir peygamberim. Size Rabb 'imin vahyettiklerini tebli ediyorum, sizin iyiliinizi istiyorum. Size o korkun akbeti haber vermek iiny korunmanz iin ve belki (o sayede) rahmete kavuturulmanz iin kendinizden bir adam (vstasyle) Rabb 'inizden size bir ihtar geldi diye taaccb m ettiniz? Bunun zerine onu yalanladlar. Biz de kendisini ve beraberinde gemide bulunanlar selmete erdirdik, yetlerimizi yalan sayanlar (tfn ile) boduk. nk onlar (kalb gzleri) kr olan bir kavim idiler" (el-A'rf: 59-64). bn Abbs dedi ki: "Bdiye'r-re'y" (Hd: 27), dnmeksizin bize ilk anda zahir olan; "Akl'" (Hd: 44), "Ey sem, suyunu tut"; "Vefre't-tennr" (Hd: 40), frn kaynad zaman, yn tencerenin kaynad gibi su ykselip fkrd zaman demektir. krirne de: "et-Tennr", yeryzdr, dedi. Muchid: "el-Cd" (Hd: 44), Cezre'de, yn Dicle ile Frat arasnda bir dadr; "e'w" (el-Mu'min^i), "Hl" gibidir, demitir [17].
5- Yce Allah'n u Kavli Bab: [18]

"Hakikat biz Nuh'u kavmine, kendilerine elem verici bir azb gelmezden evvel kavmini korkut diye gnderdik. Dedi ki: Ey kavmim, muhakkak ki, ben sizi (banza gelecek azbdan) apak korkutan bir peygamberim. Allah'a kulluk edin. O'ndan korkun. Bana da itaat edin dye (gnderildim). T ki Allah sizin gnhlarnzdan bir ksmn mafiret etsin, sizi mukadder bir mddete kadar geciktirsin. bhe yok ki, Allah'n ta'yn ettii mddet gelince geri braklmaz. Eer bilseydiniz. Dedi; Ey Rabb 'im, ben kavmimi hakkaten gece gndz da'vet ettim. Fakat benim da'vetim, kamalarndan baka (birey) artrmad. Hakikat ben, senin kendilerini mafiret etmen iin, onlar ne zaman da'vet ettimse, parmaklarn kulaklarna tkadlar, elbiselerine hrndler, ayak dirediler, byklk tasladlar da tasladlar. Sonra ben onlar hakkaten en yksek ses(im)le ardm. Sonra da onlar hem iln ederek da'vet ettim, hem kendilerine gizli gizli syledim. Artk dedim, Rabb'inizden mafiret dileyin. nk O ok yarlaycdr. (O sayede) O, stnze bol yamur salverir. Sizin mallarnz, oullarnz da oaltr; size balar, bostanlar verir; size rmaklar aktr. Ne oluyor size ki, Allah'n sizi bir vakaar (ve eref sahibi yapmasn) emel edinmezsiniz? Hlbuki O, sizi hakikat trl trl tavrlar(hller)la yaratmtr. Grmediniz mi, Allah yedi g
551 / 2483

buhari

birbiriyle henkdr olarak nasl yaratm? Onlarn iinde Ay' bir nr yapm, Gne'i de bir kandil (olarak) asmtr. Allah sizi yerden ot (gibi) bitirdi. Sonra sizi yine onun iine dndrecek, sizi (yeni) bir karla (tekrar) karacak. Allah yeri sizin iin bir dek yapmtr, onun geni yollarnda gezip dolanz diye. Nh dedi: Ey Rabb 'im, hakikat onlar bana isyan ettiler. Mal(lar) ve evld(lar) (kendilerinin) husrn(n)dan bakasn artrmayan kimselere uydular. Bunlar da byk hileler (dolaplar, meVnetler) yaptlar. (Halk tabakasna) Sakn taptklarnz brakmayn. Hele "Ved"den, "Suvea'"dan, iiYes"tan, "Yek"tan ve "Nereden zinhar vazgemeyin, dediler. Hakkaten onlar biroklarn batan kardlar. Sen (ey Rabb'im), o zlimlerin aknlndan baka eylerini artrma. Bunlar gnhlarndan dolay suda bouldular. Ardndan da (byk) bir atee atldlar. O vakit kendileri iin Allah'tan baka yardmclar da bulmadlar. Nh yle demiti: Ey Rabb 'im, yer(yzn)de kfirlerden yurt tutan hibir kimse brakma! nk eer sen onlar brakrsan, kullarn yoldan karrlar. Ktden, z kfirden baka da evld dourmazlar). Ey Rabb 'im, beni, anam, babam, mn etmi olarak evime giren kimseleri, (kyamete kadar gelecek) erkek m 'minleri ve kadn m 'minleri Sen yarla. Zlimlerin helakinden baka bir eyini de artrma" (Nh: 128). "Onlara Nuh'un kssasn oku. Hani o, kavmine demiti: Ey kavmim, eer benim (aranzda) duruum, Allah'n yetleriyle t veriim size ar geliyorsa (ne diyeyim), ben ancak Allah'a dayanp gvenmiimdir. Siz ve ortaklarnz da artk toplanp ne yapacanz kararlatrn. Bilhare bu iiniz size hibir tasa olmasn. Sonra hkmnz bana icra edin, bana mhlet de vermeyin. Eer (benim tlerimden) yz eviriyorsanz ben sizden (bu hususta zten) hibir mkfat istemedim. Benim mkfatm Allah'tan bakasna id deildir. Ben (O'nun emrine boyun een, O'ndan bakasndan hibir md beslemeyen) mslmnlardan olmamla emrolundum. Yine onlar kendisini tekzb ettiler. Biz de hem onu, hem gemide beraberinde bulunan kimseleri selmete erdirdik ve bunlar (yeryznde) halfeler yaptk. yetlerimizi yalan sayanlar ise suda boduk. Bak korkutulanlarn sonu nice olmutur" (Ynus: 71-73).
12-.......ez-Zuhr yle demitir: Salim yle dedi: Ve bn Umer (R) de yle dedi: Raslullah (S) insanlar iinde ayaa kalkt ve Allah' lyk olduu sfatlarla vd. Sonra Deccl'i zikrederek yle buyurdu: "Ben sizi kat' surette Deccl'in errinden korkuturum. Peygamberlerden hibir peygamber hri olmamak zere, muhakkak kendi kavmini (her yalanc) decclden korkutup uyarmtr. Yeminle sylerim ki, Nh Peygamber de kavmini ondan korkutup uyarmtr. Lkin imdi ben sizlere, onun, hibir peygamberin bilsinler diye kavmine sylemedii (toplu ve ayrc) bir vasfn sylyorum: Deccl adr (kt klavuzdur). Allah ise a deildir (insanlar doru yola ird buyurur)" [19]. 13-.......Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Dikkat edin! Size Deccl'e id bir hads haber vereceim ki, hibir peygamber kendi kavmine onu sylememitir: Onun bir gz krdr: u da muhakkak ki, cennetin ve cehennemin yalanc mislleri de onunla beraber gelecektir. Fakat onun cennet diyecei ey cehennemin, cehennem
552 / 2483

buhari

diyecei de cennetin t kendi mislidir. Nh, onun tehlikesini kavmine haber verip sakndrd gibi, ben de size o tehlikeyi haber verip uyaryorum" [20].
14-.......Eb Sad (R) yle demitir: Rashllah (S) yle buyurdu: "(Kyamet gnnde) Nh ve mmeti gelir. Yce Allah ona: (Emirlerimi mmetine) tebli ettin mi? buyurur. Nh: Evet ettim ey Rabb'im, der. Bunun zerine Allah onun mmetine: Nh size tebli etti mi? buyurur, Nh 'un mmeti de: Hayr, bize hibir peygamber gelmedi! derler. Bunun zerine Allah Nh 'a: Senin tebli ettiine kim ehdet eder? buyurur. O da: Muhammed ile mmeti, der. Sonra Muhammed'le mmeti Nuh'un, mmetine Allah'n hkmlerini tebli ettiine ehdet ederiz, derler. te bu beynm zikri ulu olan Allah'n u kavlidir: Bylece sizi vasat bir mmet yapmzdr, insanlara kar hidler olasnz, bu Peygamber de sizin zerinize tam bir Olsun dye.." (elBakara: 143). "el-Vasat", adaletli demektir [21]. 15-.......Bize Eb Hayyn, Eb Zur'a'dan tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Biz bir yemek da'vetinde Peygamber'in beraberinde idik. Peygamber'e bir kol ayrlp nne konuldu. nk Peygamber etin bu ksmn severdi. Peygamber ondan n dileriyle bir lokma kopard. Ve yle buyurdu: "Ben kyamet gnnde btn insanlarn seyyidiyim (yn efendisiyim). Bu neden, bilir misiniz? (diyerek yle devam etti:) Allah kyamet gnnde dnyda nce ve sonra gelip gemi btn insanlar dz ve geni bir sahada toplayacaktr. yle dz ve geni bir saha ki, orada bakan kii onlarn hepsini grecek ve ana seslenince, sesini btn maher halkna iittirecek. Bir de gne insanlara yaklaacak. Bu srada insanlarn bzs: inde bulunduunuz, size ulaan u gaml hli gryorsunuz! Size Rabb'inize dellet edecek bir efaati (bulmak resine) baksanz ya! diyecek. Bunun zerine maher halknn bzs da: Babanz dem'dir, ona gidin, der. Akabinde ona gelirler ve: Y dem! Sen beerin babassn. Allah seni eliyle yaratt ve sana kendi tarafndan olan bir ruhtan hayt frd. Meleklere emretti de onlar da sana secde ettiler. Allah seni cennette yerletirdi. Sen bizlere Rabb 'in katnda efaat etsen ya! inde bulunduumuz ve bize ulaan u ackl hli gryorsun ite! derler. dem de: Rabb'im (bu gn) yle fkeli oldu ki, bundan nce bunun gibi fkelenmemi, bundan sonra da bunun benzeri fkelenmez. Bununla beraber Rabb'im beni o aatan nehyetmi iken ben O'na s olmutum. (imdi ben kendimi dnyorum.) Vay nefsim, nefsim! Siz benden baka bir efaatiye gidiniz; Nuh'a gidiniz! der. Onlar da Nuh'a varrlar ve: Y Nh! Sen yeryz ahlsine gnderilen rasllerin birinci-sisin. Allah sana Kur'n'da "okjkreden kul" (ei-Isr: 3) adn verdi. Bizim iinde bulunduumuz skntl durumu gryorsun, bize erien musibeti grmektesin, bizlere Rabb'in katnda efaat etsen ya! derler. Nh Peygamber de: Rabb'im bu gn yle fkelidir ki, ne bundan nce byle f kelenmi, ne de bundan sonra bunun benzeri fkelenir. (Ben de nefsimi dnyorum.) Vay nefsim, nefsim!... Siz o anl Peygamber Muhammed'e gidiniz, der. Bunun zerine insanlar bana gelirler. Ben de hemen Ar'n altnda secdeye kapanrm. Sonra bana Allah tarafndan: Y Muhammed, bam kaldr, efaat et; efaatin kabul olunacak; iste, dilein sana verilecektir! buyurulur". Rv Muhammed ibn Ubeyd: Ben hadsin kalann ezberlemiyorum, demitir (nk uzundur
553 / 2483

buhari

ve bakalarnn rivayetlerinden bilinmitir) [22].

16-....... el-Esved ibn Yezd'den; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan haber verdi ki, Raslullah (S) mmenin okuyuu gibi "Fehel min mddekir" (d-Kamer Sresi'nde alt kerre) eklinde okunmutur [23]. 6- Bb:

"Ve lys da bhe yok ki, gnderilmi peygamberlerdendi. O vakit kavmine yle demiti: Siz (Allah'tan) korkmaz msnz? O en gzel yar adan sizin de, evvelki atalarnzn da Rabb'i olan Allah' brakp da BaTe mi tapyorsunuz? Fakat bunlar onu tekzb ettiler. bhesiz bunlar da elbette (cehenneme) ihzren getirilenlerdendir. Allah'n ihlsa erdirilmi kullar (bunlardan) mstesna. Biz ona sonra gelenler iinde (iyi bir nm) braktk. (Bizden) selm lys'a. bhe yok kiy biz iyi hareket edenleri byle mkfatlandrrz' Hakikat o, rn'min kullarmzdand" (es-sfft: 123-132). bn Mes'd ile bn Abbs'tan: lys, Idrs'ten ibarettir, dedikleri zikrolunuyor [24].
7- drs Aleyhi's-Selm'n Zikri Bab;

Ki o, Nuh'un babasnn dedesidir. Nuh'un dedesidir de deniliyor. Ve Yce Allah'n: "Biz onu pek yce bir yere ykselttik'' (Meryem: 57) kavli [25].
17- Abdan yle dedi: Bize Abdullah ibnu'I-Mubrek haber verdi: Bize Ynus ibn Yezd, ezZuhr'den haber verdi. H Bize Ahmed ibn Siih tahds etti: Bize Anbese tahds etti: Bize Ynus tahds etti ki, bn ihb yle demitir: Enes dedi ki, Eb Zerr (R) yle tahds ediyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "Ben Mekke'de iken iinde bulunduum evin tavan (anszn) yarld. Cibril indi. Gsm yardktan sonra iini Zemzem suyu ile ykad. Sonra hikmet ve mn ile dolu altn bir leen getirip iindekini gsmn iine boaltt. Ve gsm kapad. Sonra elimden tutup beni semya doru kard. Yere en yakn semya vardmzda Cibril, o semnn bekisine: A, dedi. Kimdir o? dedi. Bu: Cibril'dir, dedi. Beraberinde kimse var m? dedi. Muhammed benimle beraberdir, dedi: Ona (gelsin diye) haber gnderildi mi? dedi. Evet gnderildi; a, dedi. En yakn semnn stne knca bir de grdm ki, bir kimse (oturmu), sa tarafnda bir takm karaltlar, sol tarafnda da birtakm karaltlar var. O kimse sa tarafna baktnda glyor, sol tarafna baktnda alyor. O zt: Merhaba, slih peygamber ve slih oul, dedi. Cibril'e: Bu kim? diye sordum. dem(S)'dir, sanda ve solunda olan bu karaltlar da evldnn ruhlardr. Sanda olanlar cennet ehli, sol tarafnda olan ka-, raltlar da cehennem ehlidir. Sana baktka gler, sol tarafna baktka alar, dedi.
554 / 2483

buhari

Sonra Cibril beni t ikinci semya kard. Bekisine: A, dedi. Bekisi de evvelkinin sylediklerini syledikten sonra kapy at". Enes dedi ki: Eb Zerr, Raslullah'm semlarda dem, drs, M-s, s, brhm Peygamberleri bulduunu sylediyse de, herbirerle-rinin menzillerinin nerelerde olduunu ayr ayr sylemeyip, yalnz dem'i en yakn semda, brahim'i altnc semda bulmu olduunu syledi. __" Yine Enes dedi ki [26]: Cibril, Raslullah ile birlikte drs Peygamber'e uradklarnda, drs: "Merhaba slih peygamber ve slih karde" demi. (Peygamber demi ki:) "Bu kim? diye sordum. Cibril: Bu drs'tir, dedi. Sonra Musa'ya uradm. O da: Merhaba slih peygamber ve slih karde! dedi. Bu kimdir? diye sordum. Cibril: Bu Musa'dr, dedi. Sonra isa'ya uradm. O da: Merhaba slih peygamber ve slih karde, dedi. Bu kim? dedim. Cibril: Bu isa'dr, dedi. Sonra brahim'e uradm. O da: Merhaba slih peygamber ve slih oul, dedi. Bu kim? dedim. Cibril: _ Bu brahim'dir, dedi". Muhammed ibn ihb dedi ki [27]: Ve bana bn Hazm haber verdi ki, bn Abbs ile Eb Habbe el-Ensr yle diyorlard: Peygamber (S) yle buyurmutur: ' 'Sonra Cibril, beni yukarya gtre gtre nihayet kaza ve tak-dr kalemlerinin czrtlarn duyacak yksek bir yere ktm". Yine bn Hazm ile Enes ibn Mlik (R) yle demilerdir: Peygamber (S) yle buyurdu: "(O zaman) Allah benim zerime ve mmetim zerine elli namaz farz kld. Bu farziyetiyklenerek dndm. Derken Musa'ya rast-geldim, Ms bana: mmetine ne farz edildi? dedi. mmetim zerine elli namaz farz etti, dedim. Ms: Rabb'ine dn (de efaat et). nk mmetin buna takat getiremez, dedi. Ben de dnp Rabb'ime mracaat ettim. Allah bir ksmn indirdi. Ben de Musa'nn yanna dnp: Bir ksmn indirdi, dedim. O yine yukardakinin benzerini zikredip: Rabb'ine mracaat et, nk mmetin takat getiremez, dedi. Bu defa da Allah bir ksmn indirdi. Ben yine Musa'ya dnp bunu kendisine haber verdim. Ms yine: Rabbine mracaat et, nk mmetin buna takat getiremez, dedi. Dnp bir daha Rabb'ime mracaat ettim. Allah: Onlar betir, yine onlar ellidir. Benim nezdimde sz (yn hkm ve kaza) tebdil olunmaz, buyurdu. Musa'nn yanna dndm. O yine: Rabb'ine dn, dedi. Ben de: Artk Rabb'imden utanr oldum, dedim. Sonra Cibril t Sidretu'l-Munteh'ya (birlikte varncaya) kadar gitti. Sidre'yi yle (acb ve garb)
555 / 2483

buhari

birtakm renkler kaplamt ki, onlar nedir, bilemem. Sonra cennete girdirildim ki, iinde birok inci kubbeler vard, topra da misk idi" [28].
8- Yce Allah'n u Kavli Bab

"d'a da biraderleri Hd'u (gnderdik): Ey kavmim, dedi, Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan baka hibir tanrnz yok. Siz (Allah'a kar) yalan dzenlerden baka kimseler deilsiniz* Ey kavmim, ben buna (bu tebliime) mukadbil sizden hibir cret istemiyorum. Benim mkfatm beni yaratandan bakasna id deildir. Hl akllanmayacak msnz? Ey kavmim, Rabb'inizden mafiret isteyin. Sonra yine O'na tevbe edin ki, stnze gkten bol bol (feyzini) gndersin, kuvvetinize daha fazla kuvvet katsn. Gnahkrlar olarak yz evirmeyin. Dediler ki: Ey Hd, sen bize ak bir mu 'cize getirmedin. Biz de senin sznle tanrlarmz brakc deiliz. Sana inanclar da deiliz. Biz, tanrlarmzdan kimi seni fena arpm demekten baka bir ey sylemeyiz. (Hd) dedi: Allah' hakk hid gsteririm ve siz de hid olun ki, ben sizin Allah' brakp da O'na ortak tutmakta devam ettiiniz eylerden katHyen uzam. Artk bana topyekn istediiniz tuza kurun, sonra bana mhlet de vermeyin. bhesiz ki ben, kendimin de sizin de Rabb'iniz olan Allah'a gvenip dayandm. Yrr hibir mahlk hri olmamak zere hepsinin alnndan tutan OJdur. Benim Rabb Hm hakkaten doru bir yol zerindedir. Eer imdi yz evirirseniz (ne diyeyim), ben size ne ile gnderilmisem, ite size onu tebli ettim. Rabb Hm sizin yerinize dier bir kavmi getirir de ona hibir eyle zarar yapamazsnz. bhesiz ki, benim Rabb'im, hereyin stnde bir nigehbndr. Vakt ki, azb emrimiz geldi, Hd'u da, maiyyetindeki mzminleri de bizden bir rahmet olarak selmete erdirdik, onlar ar azbdan kurtar dik. te d (kavmi)! Onlar Rabb Herinin yetlerini bilerek inkr ettiler, peygamberlerine s oldular, inat her zorbann emri ardnca gittiler. Onlar bu dnyda da, kyamet gnnde de la'net cezasna tbi' tutuldular. Haberiniz olsun ki%d kavmi, Rabb Herine kfrettiler. Gznz an ki, Hd'un kavmi olan Ad'a (ilh rahmetten ebed) uzaklk verildi" (Hd: so-60) "d'n biraderini -ki ondan evvel de, ondan sonra da birok peygamberler gelip gemitihatrla. Hani o, Ahkaaftaki kavmini: Allah'tan bakasna kulluk etmeyin. Hakikat ben zerinize gelecek byk bir gnn azabndan korkuyorum, diye tehdd etmiti. Dediler ki: Sen bize tanrlarmzdan dndrmen iin mi geldin? yleyse bizi tehdd etmekte olduun eyi, eer doru syleyenlerden isen, getir bize. (Hd) dedi: lim ancak Allah nezdindedir. Ben size gnderildiim eyi tebli ediyorum. Bununla beraber ben sizi bilmezler gruhu olarak grmekteyim. Artk vakt ki onu, vadilerine doru gelen bir bulut hlinde grmlerdi. Dediler ki: Bu bize yamur verici bir buluttur. (Hd:) Hayr, bu, arabuk gelmesini istediiniz eydir; bir rzgrdr ki, onda elem verici bir azb vardr. O, Rabb 'imin emriyle helak edecektir, dedi. te onlar o hle geldiler ki, meskenlerinden baka birey grnmez oldu. te gnahkrlar gruhunu biz byle cezalandrrz. And olsun ki size bile vermediimiz cihetlerden biz onlara kudret vermitik. Onlara kulaklar, gzler, gnller de vermitik. Fakat ne kulaklar, ne gzleri, ne gnlleri onlara hibir eyle faide vermedi. nk onlar Allah'n yetlerini bilerek inkr ediyorlard Nihayet elenegeldikleri ey epevre kendilerini kuatverdi" {el-Ahkaaf: 21-26). Ve bu bbda At ibn Eb Rebh'tan ve Sleyman ibn Yesr'dan; bu ikisinin de ie(R)'den
556 / 2483

buhari

rivayet ettikleri hads vardr [29].

9- Azz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli Bab:

"d'a gelince: Onlar da uultulu, azgn bir frtna ile helak edildiler. Allah onu yedi gece, sekiz gn ard ardnca zerlerine musallat etti. yle ki (eer sen de hzr olsaydn) o kavmin bu mddet iinde nasl lp ykldn grrdn. Sanki onlar, ileri bombo hurma ktkleri idiler. imdi onlardan bir kalan gryor mUSUn?" (el-Hkkaa: 6-8) [30]. Buhr yle dedi: "Rhin sarsarin", "iddetli, haddi aan" demektir. Sufyn ibn Uyeyne dedi ki: Rzgr kendisine tevkl edilmi olan melekler zerinden at, onlara itaat etmedi, demektir (yhud: Melekler zerine tecvz etti, yn lsz, tartsz olarak kt, denildi). "Sahharaha aleyhim*', "Allah o rzgr o kavim zerine yedi gece sekiz gn salverdi, musallat etti" demektir. "Husmen" "Daha arkaya" demektir. "Sen o mddet iinde o kavmi sanki ileri bombo hurma ktkleri gibi yere serilmiler grrdn". "Sen onlardan bir kalan gryor musun?". "Bakiye", "Bakyye", yn "Geri kalan" demektir [31].
18-.......Muchid ibn Cebr'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) "Ben sab rzgr ile nusrat olundum. d kavmi de debr rzgnyle helak olundu" buyurmutur [32]. Buhr yle dedi: Ve Muhammed ibnu Kesr, Sufyn es-Sevr'den; o da babas Sad ibn Mesrk es-Sevr'den; o da Abdur-rahmn ibnu Eb Nu'm'dan syledi ki, Eb Sad (R) yle demitir: Al (Yemen'den) Peygamber'e, toprandan artlmam bir mikdr altn cevheri gndermiti. Peygamber bunu u drt kii arasnda paylatrd: el-Akra' ibn Habis el-Hanzal, sonra elMucs', Uyeyne ibn Bedr el-Fezr, Zeyd et-T, sonra Nebhn oullar'ndan biri ve Al-kame ibn Ulsete el-mir sonra Kilb oullar'ndan biri arasnda. Bu taksime Kurey ve Ensr fkelendiler ve: Peygamber Necd halkndan bakalarna veriyor da bizleri brakyor, dediler. Peygamber (S): * 'Ben ancak bu mal ile onlar slm 'a altryorum'' buyurdu. Bunun zerine iki gz kk, yanann iki elmac kk, aln yksek, gr sakall, ba tral bir adam ne geldi ve: Allah'tan kork y Muhammedi dedi. Peygamber de: "Ben slik edersem Allah 'a kim itaat eder? Allah beni yer ahlsi zerine emin klmakta iken, sizler beni emn saymyor (gvenmiyor) musunuz?" buyurdu. Bu srada bir kimse Peygamber'den o ahs ldrme izni istedi. Zannediyorum ki, bunu isteyen Hlid ibnu'l-Veld'di. Peygamber bu istekten onu men' etti. O sert bedevi geri dnnce Peygamber (S) arkasndan: "unun soyundan yhud bunun arkasndan yle bir kavim treyecektir ki, onlar Allah 'in Kitab 'n okuyacaklar, fakat bu onlarn boazlarndan ileriye gemiyecek, onlar okun av sr'atle delip kt gibi dnden kacaklar. Onlar slm ahlyi ldrecekler de putlarn sahihlerini terkedecekler. Yemn olsun eer ben onlarn zamanna eriseydim, muhakkak onlar Ad kavminin ldrl gibi ldrrdm" buyurdu [33].
557 / 2483

buhari

19-.......el-Esved yle demitir: Ben Abdullah ibn Mes'd'dan iittim. O: Ben Peygamber(S)'in el-Kamer Sresi'ndeki u "Helmin mddekir" yetini, byle idgam ile okurken iittim, dedi [34]. 10- Ye'cc Ve Me'cc Kssas le Yce Allah'n u: "Onlar dediler ki: Y Ze'l-Karneyn, hakikat Ye'cc ve Me'cc (bu) yerde fesd karan(kable)lardr. Bizimle onlarn arasna bir sedd yapman zerine sana bir vergi verelim mi?... " (ei-Kehf: 94) Kavli Bab

Ve yine Yce Allah'n u kavli: bn Hacer'in erhine esas ald nshada bundan sonra: Yce Allah'n liSe-md'a da kardeleri Salih'i gnderdik.'." (e\-A'rf: 72-79) kavli bab diye bir bb vardr. Burada el-Hcr: 80-84. yetleriyle bz tefsirleri ve ayrca hads vardr. Bu bb Ayn'de ve Kastalln'de ve bizim nshada yoktur (M. Sofuolu). "Sana Zu'l-Karneyn'i sorarlar. De ki: Size onun hlinden de haber syleyeyim. Hakikat biz onu yeryznde byk bir kudret sahibi kldk ve ona (muhta olduu) hereyden bir sebeb verdik. O da (batya doru) bir yol tuttu. Nihayet gnein batt yere ulanca onu kara bir balkta batar buldu. Bunun yannda da bir kavim buldu. Dedik ki: Y Ze'l-Karneyn. Onlar ya azaba uratmanda, yhud haklarnda gzellik tarafn tutmanda serbestsin. Dedi: Kim zulmederse onu azaba uratacaz. Sonra da o, Rabbine dndrlr de, O da kendisini iddetli bir azaba uratr. Amma kim mn eder, gzel de amel eylerse, onun iin en gzel bir mkfat vardr. Ona emrimizden kolayn da syleyeceiz. Sonra o, baka bir yol tuttu. Nihayet stne gnein (ilk nce) doduu yere ulat zaman, onu yle bir kavmin zerine douyor buldu ki, biz onlar iin, buna kar (korunacak) hibir siper yapmamtk. te (Zu 7-Karneyn 'in ii) byle idi. Hlbuki onun yanndakilerin hepsini biz ilimle kuatmzdr. Sonra yine bir yol tuttu. Nihayet iki da arasna ulat zaman onlarn nnde hemen hibir sz anlamaz bir kavim buldu. Onlar dediler ki: Y Ze 'l-karneyn, hakikat, Ye 'cc ve Me 'cc yerde fesd karan(kable)lardr. Bizimle onlarn arasna bir sedd yapman zerine sana bir vergi verelim mi? Dedi ki: Rabb'imin beni iinde bulundurduu nVmet daha hayrldr. Haydin siz bana (bedeni) kuvvetle yardm edin de, sizinle onlarn arasna salam bir mania yapaym. Bana demir ktleleri getirin. (O karlkl iki dan) iki yan tam denkletii vakit "fleyin" dedi. Nihayet o demiri bir ate hline koyduu zaman da: Getirin bana, dedi, stne erimi bakr dkeyim. Artk onu amaya da g yetiremediler, onu delmeye de muktedir olamadlar. Bu, dedi, Rabb 'imden bir merhamettir. Fakat Rabb 'imin va 'di gelince O, bunu dmdz yapar. Rabb'imin va'di bir haktr" (el-Kehf: 83-98) [35] Buhr yle dedi [36]: "Zubera'l-hadd", "Zuber"in vahidi "Zubre"dir, o da "Para" demektir. "Hatt iz sv beyne's-sadefeyn": bn Abbs'tan denilir ki, "Beyne's-sadefeyn", "ki da aras" demektir. "Ve's- seddeyn"de "ki da"dr. "Harcen", "Ecren" demektir. "frn (krkleyin) dedi, nihayet o demiri bir ate yapnca: Getirin zerine erimi bakr boaltaym, dedi", yn zerine kurun dkeyim. Ve "Bu erimi demirdir" deniliyor, keza "Erimi bakrdr" da deniliyor. bn Abbs: "en-Nuhsu", yn "Bakr" demitir. "Fe mest en yazharn (= Artk onun zerine kmaya g yetiremezler)", onun zerine ykselemezler demektir. "steta"; "Ata'tu leh"dan
558 / 2483

buhari

"stefale"dir. Te'nin hazf ve harekenin hemzeye naklinden dolay "Esta" fetha yapld da "Esta yestu" denildi. Lkin bzlar "steta yestetu" dediler de ikincisini Te ile "Ve mastet lehu nakben" okudular. "Dedi ki: Bu sedd Rabb'imden bir rahmettir, fakat Rabb'imin va'di gelince O bunu dmdz yapar"; "Dekke", "Onu yere yaptrr" demektir. "Nkatun dekku", Hrgc olmayan srt dz deveye denilir. Arzdan ed-Dekdk da byle yapk dz olan yerdir; nihayet yerden bylesi katlar ve birbirine yapr da ykselmez. "Rabb'imin va'di haktr [37]. O gn biz onlar birbiri iinde dalgalanr bir hlde brakmzdr, artk sra frlmtr. Bu suretle hepsini (maherde) derleyip toparlamzdr" (ei-Kehf: 99) "Helak ettiim bir memleket ahlsinin hakkaten mahere dnmemeleri imknszdr. Nihayet Ye'cc ve Me 'ccfn eddi) alp da her tepeden saldracaklar ve gerek va'd olan (kyamet) yaklat vakit, ite o zaman o kfredenlerin gzleri hemen belerip kalacak. Eyvah bizlere! Dorusu biz bundan gaflet iindeydik. Hayr, biz zlim kimselerdik, -diyecekler-1" (et-Enbiy: 95-97). Katde: "Hadeb", "Tepe"dir, demitir [38]. Bir adam Peygamberce: Ben eddi (beyaz, siyah, krmz izgilerle) sslenmi burd (yn ubuklu kuma ve elbise) gibi grdm, dedi. Peygamber (S) de: "Evet, sen onu sahh olarak grdn, sen doru syleyicisin" buyurdu [39].
20-.......Eb Seleme'nin kz Zeyneb, Eb Sufyn'n kz mm Habbe'den; o da (Peygamber'in zevcesi) Cah kz Zeyneb'den yle tahds etmitir: Peygamber (S) bir kerresinde tella Zeyneb'in yanna girmi ve: "L ilahe ille'ttah; vuk'u yaklaan birerrden, byk bir fitneden dolay vay Arab'n hline! Bu gn Ye'cc ve Me'cc'n eddinden unun gibi bir delik ald" buyurup, baparma ile onu ta'kb eden ehdet parman halka yapmtr. Bunun zerine Cah kz Zeyneb: Y Raslallah, iimizde bu kadar slih kimseler varken biz helak olur muyuz? diye sordu. RasTullah: "Evet, ahlkszlk ve ma'siyet oald zaman (helak olursunuz)" buyurdu [40]. 21-.......Bize Abdullah ibnu Tvs, babas Tvs'tan; o da Eb Hureyre (R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "(Bu gn) Ye'cc ve Me'cc'n eddinden unun gibi bir delik ald" buyurmu ve eliyle doksan balayarak bu deliin iaretini yapmtr [41]. 22 .......Bize Eb Salih, Eb Sad el-Hudr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yce Allah, dem'e: Y dem! buyurur. dem de: Lebbeyke ve sa 'deyke ve 'l-hayru fi yedeyke{Tekrar tekrar icabet ediyorum, beni tekrar tekrar mes'd kl, btn hayr Sen'in ellerindedir)der. Bunun zerine Allah: Cehenneme girecekleri (halk arasndan seip) kar! buyurur. Adem: Cehenneme gnderileceklerin mikdr ne kadardr? der. Allah: Her bin kiiden dokuzyzdoksandokuzu! diye cevb verecek. Ve Allah, dem'e byle buyurduu srada (bunun verdii iddetli korkudan) ocuun ba aarr, Her gebe kadn da ocuunu drr, insanlar sarho (olmu gibi) grrsn, hlbuki onlar sarho deildirler, fakat Allah'n azab pek etindir" (ei-Hacc: 2). Sahbler:
559 / 2483

buhari

Y Raslallah! O (binde) bir hangimiz olabilir? dediler. Raslullah: "Size mjdeler olsun, sizden bir kiiye mukaabil Ye'cc ve Me'cc'den bin kii (cehenneme gnderilecektir)" buyurdu. Sonra da: "Haytm elinde olan Allah'ayemn ederim ki, ben sizin cennet ahlsinin drtte biri olacanz umuyorum" dedi. Bu mjde zerine biz Allhu Ekber dedik. Raslullah yine "Ben sizin cennet ehlinin te biri olmanz umarm " buyurtfu. Biz yine tekbr getirdik. Bu sefer Raslullah: "Ben sizin cennet ehlinin yans olmanz umarm" buyurdu. Biz de yine Allhu Ekber diye tekbr getirdik. En sonunda Raslullah: "Sizler maher halknn iinde ancak beyaz bir kzn derisindeki siyah bir ty mesbesindesiniz yhud da siyah bir kzn derisinde sanki beyaz bir ty gibisiniz" buyurdu [42].
11- Yce Allah'n u Kavilleri Bab:

"iyilik yapan olarak kendisini allah'a teslim eden, brahim'in Allah' bir tanyc dnine tbi' olan kimseden daha gzel dinli kimdir? Allah* brahim'i bir dost edinmitir" (en-Ns: 125). "Hakkaten brahim (bal bana) bir mmetti; Allah'a itaatkrd, btl dnlerden uzak bir muvahiddi. O, hibir zaman mriklerden olmamtr. O, Allah'n m 'metlerine kredendi, Allah onu semi, kendisini doru bir yola iletmiti. Biz ona dnyda bir gzellik vermitik. bhesiz ki o, hirette de mutlakaa slihlerdendir. Sonra sana; Muvahhid bir mslmn olarak brahim 'in dnine uy. O, hibir zaman mriklerden olmad, diye vahyettik" (en-Nahl: 120-123). "brhm cidden pek ok tazarru' ve niyaz eden, gerekten sabrl bir zt idi'9 (et-Tevbe: i4) [43]. Eb Meysere: "el-Evvh", Habe dilinde "er-Rahm"dir, demitir [44].
23-.......Bana Sad ibnu Cubeyr, bn Abbs(R)'tan tahds ettiki, Peygamber (S): "Sizler yaln ayak, vcdunuz plak, erlik yerleriniz snnetsiz olarak har olunacaksnz"buyurdu. Sonra: "(Hatrla) o gn ki, biz g, kitblarn sahfesini drp bker gibi drece-iz. lk yarata nasl baladksa, zerimizde hakk bir va'd olarak, yine onu iade edeceiz. Hakikatte failler biziz" (eiEnbiy: 104) yetini okudu. Ve yle devam etti: "Kyamet gn (peygamberlerden) ilk elbise giydirilecek kii brahim'dir. Yine kyamet gn sahblerim-den bz kimseler yakalanp sol tarafa (cehennem tarafna) gtrlrler. Ben hemen: Onlar benim saha1 /erimdir, benim sahblehmdir, derim de bana: Emin ol ki, Sen bunlardan ayrldndan beri onlar kelerine basarak geri dnm mrtedlerdir! diye cevb verilir. Ben de A ilah 'in slih k \ lu ve peygamberi s 'mn dedii gibi derim: .. .Ben ilerinde bulunduum mddete zerlerinde bir kontrolc idim. Fakat Sen beni ilerinden alnca, stlerinde nigehbn yalnz Sen oldun. Zten Sen her zaman hereye hakkyle hidsin. Eer kendilerine azb edersen, bhe yok ki, onlar Sen 'in kullarndr. Eer onlar mafiret edersen mutlak glib, yegne hkm ve hikmet sahibi olan da hakkaten Sen'sin Sen" (d-Mide: 117-118) [45]. 24-.......Eb Sad el-Makfaur'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Kyamet gnnde brahim, kendi babas zer ile zer'in yz zerinde birsimsiyahlk ve toz toprak olduu hlde karlar. brahim babasna:
560 / 2483

buhari

Ben sana dnyda iken bana s olma demedim mi? der. Babas da ona:' te bu gn ben sana s olmayacam! der Bunun zerine brahim: Ey Rabb 'im! Sen bana insanlarn yeniden diriltilecekleri gn, beni zell ve rsvy etmeyeceini va'd etmitin. imdi Allah 'in rahmetinden ok uzak olan babamn vaziyetinden daha arlandrc ve utandrc hangi rsvyhk olabilir? der. Yce Allah da: (Y brhm!) Ben cenneti kfirlere haram klmmdr, buyurur. Bundan sonra Yce Allah tarafndan: Y brhm, u iki ayann altndaki nedir? denilir. brhm bakar ve ayaklar arasnda kana bulanm bir srtlan grr (ki, brahim'in babas bu irkin surete evrilmitir). Bu irkin manzara zerine onun ayaklarndan yakalanr ve atee (yn cehennemin iine) atlr" [46].
25- Bukeyr ibn Abdillah, bn Abbs'n hizmetisi Kurayb'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) -Mekke fethi gn- Beyt'e, yn Ka'be'ye girdi ve Ka'be'nin iinde brhm ile Meryem'in resimlerini buldu da: "Dikkat edin, bu Kurey'e ne oluyor? Muhakkak ki onlar, iinde suret bulunan bir eve meleklerin girmeyeceini iitmilerdir. u brhm (elinde fal oklaryle) sretlen-dirilmi! brhm 'in bunlarla ksmet aramas nasl olur (o bundan ma'smdur)/" buyurdu [47]. 26-.......krime'den; odabn Abbs(R)'tan haber verdi ki: Peygaber (S) mriklerin Ka'be'de yapm olduklar resimleri grnce Beyt'in iine girmedi, nihayet emretti de, o resimler giderildi. Peygamber, brhm ile smail'in suretlerini ellerinde ezlm denilen fal kalemleri olduu hlde grd de: "Allah bunlar yapanlar ldrsn. Allah'ayemn ederim ki, bu iki peygamber hibir zaman byle fal kalemleriyle rzk ve ksmet aramam, istememilerdir" buyurdu [48]. 27-.......Keysn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den yle tahds etti: Raslullah'a: Y Raslallah, insanlarn (Allah yannda) en ok kerem ve ihsana nail olan kimdir? diye soruldu. Raslullah (S): "nsanlarn (hayr ilemek ynnden) en takvl olandr" buyurdu. Sul soranlar: Biz Senden amel ynnden kerem sahibi olan kiiyi sormuyoruz, dediler. Bunun zerine Raslullah: "yleyse (eref ynnden de) Allah'n Peygamberi Ysuf'tur. Ysuf, Allah'n Peygamberi (Ya'kb'un) oludur. Oda Allah'n Peygamberi (shk'm) oludur. O da Halullah brahim'in oludur" buyurdu. Sul soranlar: Biz Sana bundan da sormuyoruz, dediler. Bu defa Raslullah: "Sizler Ar ab eceresinin asllarndan (ana soylarndan) soruyorsunuz. Arab'n Chiliyet zamannda hayrl olanlar ilim zere hareket ederlerse, slm devrinde de en hayrllardr" buyurdu [49]. Eb Usme Hammd ibn Seleme ile Mu'temir ibn Sleyman bu hadsi yine Ubeydullah elUmer'den; o da Sad el-Makbur'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den olmak zere sylediler [50]. 28-....... Bize Semure'ibn Cundeb (R) tahds edip yle dedi:
561 / 2483

buhari

Raslullah (S) yle buyurdu: ''Bu gece bana (ru'ymda) her zaman gelen iki melek (Cibrl ile Mkl) geldi. Bunlarla beraber gittik, ni- hyet uzun boylu bir kiinin yanna vardk ki (ge doru ykselen) boyunun uzunluundan onun ban hemen hemen gremiyordum. O uzun boylu zt brahim Hall(S)'dir" [51].
29-.......Bize Abdullah ibnu Avn, Muchid ibn Cebr'den haber verdi. O bn Abbs(R)'tan iitmitir. bn Abbs'a Deccl'i zikredip: Onun iki gznn arasnda "Kfir" yhud "KFR" yazlmtr, dediler. bn Abbs: Ben bunu Raslullah'tan iitmedim. Fakat Raslullah (S) yle buyurdu: "brahim'e gelince, onu grmek isterseniz (kendisini kasdederek) sahibinize baknz. Ms ise buday renkli, etli ve toplu gvdelidir. Lifle yularlanm kzl bir deve zerinde Ez-rak vdsi iinde akp gidiyordu. Sanki imdi ona bakyor gibiyim " [52]. 30-.......Ebu'z-Zind'dan; odael-A'rac'dan tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "brhm aleyhi's-selm seksen yanda iken (m yaknndaki) Kaddm-Kadm-da snnet oldu" buyurdu [53]. 31-....... Bize Ebu'z-Zind, eddesiz olarak "Kadm'Ia" diye tahds etti. Bu hadsi Ebu'zZind'dan rivayet etmekte Abdurrahmn ibnu shk, uayb'e mutbaat etmitir. Yine bunu Eb Hureyre'den rivayet etmekte uayb'e yhud Abdurrahmn ibn shk'a Acln mutbaat etmitir. Ve yine bu hadsi Muhammed ibn Amr da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre'den olmak zere rivayet etmitir [54]. 32-.......Bana Cerr ibn Hazm, Eyyb es-ahtyn'den; o da Muhammed ibn Srn'den haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "brahim -salt ve selm ona- yalnz defa (baka ma'nya evirerek) yalan sylemitir" buyurdu [55]. 33-.......Muhammed ibn Srn'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti. O yle demitir: brhm Peygamber yalnz defa yalan sylemitir: Bunlardan ikisi Azz ve Cell olan Allah'n zt ve rzs iindir: Puta tapanlara "Ben hastaym" demesi ve "Belki putlarn u by bu krma iini ilemitir" demesi. Raslullah ncs iin de yle demitir: "brhm gnn birinde (bir kadn gzeli olan ei) Sre ile beraber anszn cebbarlardan azl bir zlimin mem leketine urayvermiti. Adamlar tarafndan o zlim hkmdara: ehre yolcu bir kimse gelmitir. Beraberinde insanlarn en gzeli bir kadn vardr, diye haber verildi. Zlim melik, brahim'e haber gnderdi. Geldiinde Sre'den sz ederek: Bu kadn kimdir? diye sordu. brhm: (Dn ynnden) kzkardeim, dedi. Sonra brhm, Sre'nin yanna geldi ve: Y Sre, yeryznde (bizim mn ettiimiz esslara) benden ve senden baka mn eden hibir kii yoktur. Bu melik, bana seni sordu. Ben de ona senin benim kzkardeim olduunu haber verdim. Sakn benim szm yalan karma, dedi. Arkasndan zlim melik Sre'ye eli gnderip artt. Sre onun yanna girince melik eliyle Sre'ye uzanmaya davrand, bu anda adam bir hle yakaland, nefesi bouldu. Hemen Sre'ye: Benim iin Allah 'a du et, ben sana zarar vermeyeceim, dedi. Sre, Allah 'a (onun zlmesi iin) du etti. Du akabinde adam o hlden salverildi. Sonra Sre'ye ikinci defa uzand. Bu sefer de birincideki gibi yhud ondan daha iddetli bir hle yakaland. Yine Sre 'ye:
562 / 2483

buhari

Benim iin Allah 'a du et, ben sana zarar vermeyeceim, dedi. Sre yine dua etti, o da yine zld ve kapclarndan bzsn ard da: Sizler bana insan getirmediniz, sizler bana ancak bir eytan getirdiniz, dedi. Akabinde Hcer'i Sre'ye hizmeti olarak hediye etti. Sre, Ib-rhtm'e geldi. brhm, dikelmi namaz klyordu. Eliyle "Mehye" yn hlin nedir? diye iaret etti. Sre: Allah kfirin yhudfcirin tuzan kendi gsne evirdi ve Hcer'i de bana hizmeti verdi, dedi. " Eb Hureyre: te bu Hcer sizin ananzdr, ey sem suyunun oullan, demitir [56].
34-.......Bize bnu Cureyc, Abdulhamd ibn Cubeyr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da mm erk(R)'ten haber verdi ki, Raslullah (S) alaca kelerin ldrlmesini emretmi ve: "O (brhm Peygamber atee atld zaman) brhm 'in zerine atei fryord" buyurmutur [57]. 35-.......Bana brhm, Alkame'den tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: "mn edenler, bununla beraber mnlarm hakszlkla da bulatrmayanlar ite ancak onlardr ki, korkudan emn olmak hakk kendilerinindir. Onlar doru yolu bulmu kimseler^ dir" (ei-En'm: 82) yeti indii zaman bizler: Y Raslallah, hangimiz nefsine zulmetmez? dedik. Raslullah (S): ", sizin der olduunuz gibi deildir: "mnlarna zulm kartrmayanlar'' demek, irk kartrmayanlar demektir. Sizler Luk-mn 'in kendi oluna syledii u sz iitmediniz mi: "...Oulca-zm, Allah 'a ortak koma. nk irk elbette byk bir zulmdr" (Lukmn: 13) [58]. 12- Bb: "Yeziffne" (Es-Sfft: 94) "Yryte Sr'at Eylemek'tir [59] 36-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber(S)'e bir gn et yemei getirildi. Peygamber yle buyurdu; "bhesiz Allah kyamet gnnde evvelkilerin ve sonrakilerin hepsini dz ve geni bir sahada toplayacaktr. yle dz ve geni saha ki, orada ana seslenince sesini herkese duyurabilecek ve bakan kiinin gz maher halkn bir bakta grebilecek. Bir de gne (btn scakl ile) insanlara yaklaacak... "efaat hadsini uraya kadar zikretti: "nsanlarbra him'e varrlar ve: Ey brahim, sen yeryzndeki insanlardan Allah 'in Peygamberi ve Allah 'in dostu bir ztsn. Rabb 'ine hakkmzda efaat etsen, derler. O da: Ben efaat makaamnda deilim, der de (dnyda sylemi olduu) yalanlarn zikreder: Vay nefsim, nefsim! Sizler Musa'ya gidiniz! der..." [60]. Bu hadsi Peygamber'den rivayet etmekte Eb Hureyre'ye Enes ibn Mlik mutbaat etmitir. 37-.......Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Allah smail'in anas Hcer'e rahmet etsin! ayet o, suyu acele havuzlam olmayayd, elbette Zemzem akar, bir rmak olurdu" buyurmutur. Ve el-Ensr Muhammed ibn Abdillah yle dedi: Bize bnu Cu-reyc tahds etti: Amma Kesr ibnu Kesr, bana tahds edip yle dedi: Ben Usmn ibn Eb Sleyman'la beraber, Sad ibn
563 / 2483

buhari

Cubeyr'in maiy-yetinde oturmutuk. Sad ibn Cubeyr: bn Abbs bana byle tahds etmedi, fakat o yle syledi, dedi: brhm, sml ve anas Hcer ile Mekke'ye yneldi. Hcer, smail'i emziriyor hldeydi. Kadnn beraberinde bir su tulumu da vard... O bu hadsi Peygamber'e yk seltmedi. Sonra brhm Hcer'le ve emzirmekte olduu bu olu sml ile beraber Mekke'ye geldi [61].
38- (Buhr dedi ki:) Ve bana Abdullah ibn Muhammed tahds etti: Bize Abdurrazzk tahds etti: Bize Ma'mer ibn Rid, Eyyb es-Sahtyn'den ve Kesr ibn Kesr ibni'l-Muttalib ibn Eb Veda'dan -bunlarn biri dieri zerine artrma yapyordu-, bunlar da Sad ibn Cubeyr'den haber verdi. bn Abbs yle dedi: Kadnlarn uzun etekli elbise kullanmalar smail'in anas Hcer tarafndan konulmu bir dettir. Hcer (kskan orta) Sre'den izini gizlemek iin uzun eteklik giymiti. brahim, Hcer'le evlenip smail doduktan sonra emzirmekte olduu bu olu ile beraber (Sre'nin saldrsndan korumak iin am'dan kp) Mekke'ye geldi. Nihayet Hcer'le smail'i Mescid'in (bugn bulunduu) yerin ve Mescid'in yksek bir yerindeki Zemzem kuyusunun yukarsnda byk bir aacn yanna brakt. O trihte Mekke'de hibir kimse yoktu. Hatt iecek su da yoktu. te brhm bu ana ve oulu buraya brakt. Yanlarna ii hurma dolu mein bir daarck, ii su dolu bir krba brakt. Sonra brhm kendi (am'a) gitmek zere dnd. smail'in anas Hcer de arkasndan onu ta'kb etti de: Y brhm! Bizi bu vdde brakp da nereye gidiyorsun? yle bir vd ki, ne grp grecek bir ins var, ne de baka bir hayt eseri ey var, dedi. Hcer bu szlerini tekrar tekrar syledi ise de ibrhm ona dnp bakmad. Nihayet Hcer ona: Bizi burada birakmayr sana Allah m emretti? diye sordu. brhm: Evet, Allah emretti! diye cevb verdi. Bunun zerine Hcer: yleyse O bizi zayi' etmez, korur! dedi. Sonra (Ka'be'nin yerine) dnd. brhm de ayrlp gitti. T Mekke'nin stndeki Seniyye mevkiinde grlmeyecek bir yerde bulununca yzn Ka'be tarafna dndrd. Sonra ellerini kaldrarak u kelimelerle du etti: 'Ey Rabb 'imiz, ben evldmdan kimini Sen Un mukaddes olan evinin yannda ekimiz bir vdye yerletirdim. Sebebi udur ki, Rabb -imiz, dosdoru namazlarn klsnlar. Artk Sen insanlardan bir ksmnn gnllerini onlara meylettir. Onlarn kretmeleri md edildii iin, kendilerini bz meyvelerle rzklandr! dedi" (brhm: 37). Artk smail'in anas,olu smail'i emziriyor ve kendisi krbadaki sudan iiyordu. Nihayet krbadaki su bitince hem Hcer, hem de ocuu susad. Hcer ocuun susuzluktan toprak stnde szlanarak yuvarlandna bakmaa balad. Fakat ocuun bu elm hline bakmaktan fenlaarak onun yanndan kalkp biraz teye gitti. Ve o mntkada Ka'be'ye en yakn da olarak Safa tepesini buldu ve bunun stne kt. Sonra vdye kar durup bir kimse grebilir miyim diye bakmaa balad. Fakat hibir kimse gremiyordu. Bu defa Safa tepesinden indi. Vdye varnca (ayana dokunmamak iin) entarisinin eteini toplad. Sonra mkil bir ile karlaan bir insan azmiyle kotu, vdyi geti. Sonra Merve mevkiine geldi. Orada da biraz durdu ve bir kimse grebilir miyim diye bakt. Fakat hibir kimse gremedi. Hcer bu suretle (Safa ile Merve arasnda) yedi defa gitti, geldi. bn Abbs dedi ki: Peygamber (S): "Bunun iin insanlar Safa ile Merve arasnda sa'y ederler" buyurdu. Son defa Merve zerine ktnda bir ses iitti ve kendisi nefsine hitb ederek: Sus, iyice dinle! dedi. Sonra dikkatle dinledi. Bu sesi evvelki gibi bir daha iitti. Bunun zerine Hcer:
564 / 2483

buhari

Ey ses sahibi, sesini duyurdun! Eer sen bize yardm etmek kudretine mlik isen bize yardm et! dedi. Ve byle der demez hemen Zemzem kuyusunun yerinde bir melek grnd. O melek ayann topuu ile yhud kanadyle yeri kazyordu. Nihayet su grnd. Hcer (su baka tarafa akmasn diye) suyu eliyle evirdi, havuz gibi yapt. Hcer hem eliyle yle yapyordu, bir taraftan da krbasn doldurmaya devam ediyordu. Su ise avu avu alndktan sonra yerinde kaynyordu. bn Abbs dedi ki: Peygamber (S): "Allah smail'in anas Hcer'e rahmet etsin! O, Zemzem 7 kendi hline braksayd da suyu avulamasaydi, muhakkak Zemzem akar bir rmak olurdu" buyurdu. bn Abbs devamla dedi ki: Hcer bu sudan iti, ocuunu era-zirdi. Melek, Hcer'e: Zayi' ve helak oluruz diye sakn korkmayn! te uras Allah'n evidir. O evi u ocukla babas yapacaktr. Muhakkak ki, Allah o iin ehlini zayi' etmez! dedi. Beyt'in yeri tepe gibi olup yerden ykseke idi. Uzun zaman seller san solunu kazp gtrmt. Hcer bu suretle yaarken gnn birinde Crhm'den bir cemat urad. Bunlar Ked yoluyla gelip Mekke'nin alt tarafna indiler. Cr-hmller oraya bir kuun gelip gittiini grmlerdi de: Hi bhesiz u ku bir suyun banda dner dolar. Hlbuki biz de bu vdde su bulunmadn biliyorduk, demilerdi. Ve anlamak iin evik bir yhud iki kii gndermiler. Onlar orada su bulunduunu anlaynca dnp gelmiler ve su olduunu haber vermiler. Bunun zerine Crhmller Mekke mevkiine gelmilerdir. bn Abbs dedi ki: Crhmller geldiinde smail'in anas da su banda idi. Crhmller ona: Bizim de gelip uraya senin yaknna inmemize izin verir misin? dediler. Hcer de: Evet, inebilirsiniz (bu sudan da kullanabilirsiniz), u kadar ki, bu suda sizin mlkiyet hakknz yoktur, dedi. Onlar da: Evet, diyerek Hcer'i tasdik ettiler. nsiyete muhtc olduu bir srada Crhmller'in bu gelii H-cer'in arzusuna uygun oldu. Crhmller Mekke civarna inip kondular. Sonra Crhmller'in asl kalabalk ksmna da haber gnderdiler. Onlar da gelip kondular. Nihayet Mekke'nin bulunduu yer meden bir ma'mre hline gelmeye balad. Hcer'in olu sml yiitlik ve genlik ana girdi. Crhmller'den Araba rendi. Artk sml genlik anda Crhmller arasnda en sevimli bir sm olmutu. Onun necbeti, gzellii Crhmller'i hayret iinde brakmt. Bu sebeble sml bul devresine eriince Crhmller onu kendilerinden bir kzla evlendirdiler. Haytn bu mes'd safhas devam ederken gnn birinde smail'in anas ld. (Hcer'in doksan yana girdii ve Ka'be'nin bitiiindeki Hcr denilen yere gmld sylenir.) isml evlendikten sonra brhm brakp gittii olunu ve kadnn arayarak grmeye geldi. sml o srada evde yoktu, isml'i karsna sordu. O da: Rzkmz tedrik etmek zere kt gitti, diye cevb verdi. Sonra brhm: Maietiniz, hliniz nasldr? diye sordu. smail'in kadn: iddetli darlk iindeyiz, fena bir hldeyiz! diye ikyet etti. brhm: Kocan geldiinde benden selm syle ve ona de ki: Kapsnn eiinin basaman deitirsin! dedi. sml geldiinde babasnn gelip gittiini sezer gibi oldu da karsna: Evimize gelen oldu mu? diye sordu. O da: Evet, yle yle ekilde yal bir kii geldi. Bana seni sordu. Cevb verdim. Maietimizi sordu. Ben de iddetli darlk iinde bulunduumuzu syledim! dedi.
565 / 2483

buhari

Bunun zerine sml: Sana birey vasiyet ve bir sz emnet etti mi? dedi. O da: Evet bana, sana selm sylememi ve kapnn basaman deitir dememi tenbh etti, dedi. Sonra sml kadnna: O gelen ihtiyar, babamdr. Bana senden ayrlmam emretmitir. Artk sen kendi ailenizin evine gidebilirsin! dedi. Ve ondan ayrlarak Crhmller'den baka bir kadnla evlendi. brhm, Allah'n diledii bir mddet uzaklat da sonra geldi. Yine evde isml'i bulamad. sml'in karsnn yanna girdi. Ona da smail'i sordu. O da: Maietimizi tedrik etmeye gitti, dedi. brhm: Naslsnz; maietiniz, hliniz iyi midir? diye sordu. sml'in kars: Biz hayr, saadet ve bolluk iindeyiz! diye Allah'a hamd ve sena etti. brhm: Ne yiyip iiyorsunuz? diye sordu. Kadn: Et yiyoruz, su iiyoruz, dedi. brhm Peygamber: Y Allah! Bunlarn etlerini ve sularn mbarek kl, hayr ve bereket ihsan eyle! diye du etti. Peygamber (S) yle buyurdu: "brahim zamannda Mekke civarnda hububat yoktu. Av etiyle gdalanyorlard. Eer o trihlerde ve oralarda hububat olsayd, brahim hububat hakknda dua ederdi", bn Abbs dedi ki: brahim'in bu duas bereketiyledir ki, et ile su Mekke'den baka yerlerde (o scak muhitte) Mekke'deki kadar hibir kimsenin shhatine uygun dmez. Yine bn Abbs dedi ki: brhm Peygamber'e gelince: Kocan geldiinde ona selm syle ve ona kapsnn eiini gzel tutsun diye emreyle! demitir. (Sonra brhm am'a dnmtr.) sml geldiinde: Evimize gelen oldu mu? diye sordu. Kars: Evet, gzel yzl bir ihtiyar geldi, diye brhm'i medhetti. Sonra kadn: Seni sordu, ben de rzkmz tedrik etmeye gitti, dedim. Geiminiz nasldr? dedi. Ben de hayr ve saadet iindeyiz, dedim. Sonra sml: Sana birey vasiyet etti mi? diye sordu. Kadn da: Evet, o ihtiyar sana selm syledi ve kapnn eiini iyi tutman emreyledi, dedi. Bunun zerine sml, kadnna: te o, babamdr; sen de evimizin erefli eiisin! Babam bana seni ho tutmam, iyi geinmemi emretmitir, dedi. Sonra brhm yine bir mddet daha olundan ve ailesinden uzakta yaad. Ondan sonra Mekke'ye geldi. O srada sml Zemzem kuyusunun yaknnda byk bir aacn altnda okunu yontup dzeltmekte idi. sml babasn grnce hemen kalkp babasna kar vard. Ve bir babann oluna, bir oulun da babasna kar yapagel-dikleri sarlmalarla, el, yz, gz pmelerinde bulundular. Sonra brhm oluna: Y sml! Allah bana byk bir i emretti, dedi. sml de: (Babacm) Rabb'in ne emretti ise onu yerine getir, dedi. brhm: Fakat bu ite sen bana yardm edeceksin, dedi. sml: Ben sana her trl yardm yaparm, dedi. brhm: Allah burada bir Beyt yapmam emretti, diye etrafndan ykseke bir tepeye iaret etti. bn Abbs dedi ki: brhm'le sml, ite orada Ka'be'nin essn kurup duvarlarn ykselttiler. sml ta getirirdi, brhm de bina ederdi. Nihayet Beyt'in binas ilerleyip duvarlar ykseldiinde sml
566 / 2483

buhari

(bugn ziyaret edilen ma'lm) ta getirdi. brhm de onu ayann altna (iskele olarak) koydu, zerinde inata devam etti. brhm, yapar, sml de ta sunard. Nihayet inat tamam olduktan sonra, baba oul Beyt'in etrafnda dolayorlar ve yle du ediyorlard: "Ey Rabb 'imiz, bizden (u hizmeti) kabul et, bhesiz hakkyle iiten, kemliyle bilen Sen'sin Sen... " (eiBakara. 127) [62].
39-.......Bize brhm ibnu Nfi', Kesr ibn Kesr'den; o da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir; brahim ile ehli Sre arasnda (Hcer'i kskanma sebebivle) ekime meydana geldii zaman, brhm Peygamber, sml ve smail'in anas ile yola kt. Yanlarnda iinde su olan bir krba vard. smail'in anas bu krbadan su iyor, bundan da ocuuna iirecei st oalyordu. Nihayet Mekke'ye geldi. Kars Hcer'i byk bir aacn altna koydu. Sonra brhm kendisi am'a, ailesinin yanma gitmek zere dnd. smail'in anas Hcer de arkasndan gitti. Nihayet Ked mevkiine ulatklar zaman Hcer, brahim'in arkasndan: Y brhm! Bizi kime brakyorsun? diye nledi. brhm: Sizleri Allah'a brakyorum, dedi. Hcer: Ben Allah ile olmaktan razym, honudum, dedi. bn Abbs dedi ki: Bunun zerine Hcer ilk yerine dnd. Artk krbadan su imeye ve st oalp ocuuna emzirmeye devam etti. Nihayet su tkenince kendi kendine: Gidip etrafa baksam belki bir kimse grebilirim, dedi. bn Abbs dedi ki: Bu dnce zerine Hcer gitti ve Safa tepesine kt herhangi bir kimse grebilir mi diye etrafa tekrar tekrar bakt. Fakat hibir kimse gremedi. (Saf'dan inip) vdye ulanca sr'at-le yrd ve Merve'ye geldi. (Orada da etrafa bakt, hi kimse gremedi.) Bu Safa' ile Merve arasnda gidip gelme iini yedi defa yapt. Sonra kendi kendine: Gidip de ocuum ne yapt, baksam! dedi. Akabinde gidip bakt ve ocuu kendi hli zere grd. ocuk kendisindeki susuzluktan dolay lmek zere baygnlk derecesinde gsnden hkryordu. Hcer'in gnl kendisini ocuun bu hli karsnda durdurmad. Kendi kendine: Gitsem etrafa baksam, belki bir kimse grrm, diye sylendi. Akabinde gitti, Saf'ya kt; bir kimse grmek mdiyle etrafa tekrar tekrar bakt, fakat hibir kimse gremedi. Nihayet Safa ile Merve arasndaki bu gidip gelmeleri yediye tamamlad. Sonra yine kendi kendine: Gidip de ocuk ne yapt baksam, dedi. Kendisi Merve zerinde bunlar syledii anda birden bir ses iitti. Bunun zerine Hcer: Ey ses sahibi, eer sende bir hayr varsa yardm et! dedi. Byle derken Zemzem kuyusunun yerinde Cibril'i grd. bn Abbs dedi ki: Peygamber, ayann topuuyla iaret ederek gsterdi: Cibril ayann topuu ile yeri drtt. Dedi ki: Akabinde hemen su fkrd. sml'in anas hayrete dt ve yeri amaa balad. bn Abbs dedi ki: Eb'l-Kaasm (S): "Hcer Zemzem'i kendi hline braksayd, su yeryznde aktan akard" buyurdu. Dedi ki: Artk Hcer sudan iiyor, st oalyor, ocuunu em-ziriyordu. Dedi ki: Hcer bu suretle yaarken Crhm kabilesinden birtakm insanlar Mekke vadisine uradlar. Onlar orada birtakm kularn utuunu grdler. Kendileri bunu inkr edercesine: Kular su zerinden baka yerde bulunmaz, dediler ve hemen aratrc elilerini gnderdiler. Eli ve beraberindekiler baktlar ve kendilerini bir su zerinde grdler. Hemen kabileye gelip, onlara su olduunu haber verdiler. Bunun zerine Crhmller Hcer'in yanna geldiler ve: Ey smail'in anas! Bizim de burada senin beraberinde olmamza yhud seninle beraber ikaamet etmemize izin verir misin? dediler.
567 / 2483

buhari

(Hcer onlara izin verdi, beraber oturdular.) Nihayet Hcer'in olu bul ana eriince, Crhmller iinde bir kadnla evlendi. Dedi ki: sml evlendikten sonra brahim'e Hcer'in bulunduu yere gitmek dncesi belirdi. Bunun zerine ailesi Sre'ye: Ben Mekke'de braktklarm arayacam, dedi. Dedi ki: Akabinde Mekke'ye geldi ve sml'in karsna: . sml nerede? diye sordu. smail'in kars: Ava gitti, dedi ve: Bize konuk olsan, yiyip isen! szlerini syledi. brhm: Yiyeceiniz nedir, ieceiniz nedir? diye sordu. Kadn: Yiyeceimiz ettir, ieceimiz de sudur, dedi. brhm: Y Allah! Bunlar iin etlerinde ve ieceklerinde bereket halk eyle! dedi. bn Abbs dedi ki: Eb'l-Kaasm (S): "brahim'in duas sebebiyle Mekke'nin yiyecek ve ieceinde byk bir bereket vardr" buyurdu. Dedi ki: Sonra brahim'e yine Mekke'ye gitmek fikri belirdi ve ailesine: Ben Mekke'de braktklarma gideceim, dedi (ve yolland). Mekke'ye gelince smail'le Zemzem kuyusunun arka tarafnda kendi oklarn dzeltirken karlat. Buluma treninden sonra oluna: Y sml, Rabb'in bana kendisi iin bir Beyt yapmam emretti, dedi. sml: Rabb'inin emrine itaat et, dedi. brhm: Rabb'in bu i zerine bana yardm etmeni de emretti, dedi. sml: yle ise yardm ederim, dedi; yhud da dedii gibi dedi. Bunun zerine her ikisi kalktlar, brhm bina etmeye, sml de talan uzatp vermeye koyuldular ve: "Ey Rabb'imiz, bizden kabul buyur. bhesiz hakkyle iiten, kemliyle bilen Sen'sin Sen" (ei-Bakara: 127) duasn sylyorlard. Dedi ki: Nihayet bina ykseldi. Yal brhm de talar nakletmekten zaf oldu. Bundan sonra brhm Makaam tann zerinde durdu da sml talar ona uzatp vermeye balad. Bu ileri yaparlarken: "Ey Rabb'imiz, bizden (bu hizmeti) kabul buyur. bhesiz hakkyle iiten, kemliyle bilen Sen'sin Sen" duasn tekrar tekrar sylyorlard [63].
40-....... Ben Eb Zerr(R)'den iittim, yle dedi: Ben: Y Raslallah! Yeryznde ilk nce hangi mescid bina edilip konuldu? diye sordum. Raslullah (S): "el-Mescidu'l-Harm" buyurdu. Ben: Sonra hangisi? dedim. Raslullah: "el-Mescidu'l-Aks" buyurdu. Sonra ben: Bu iki mescidin kuruluu arasnda ne kadar zaman vardr? dedim. Raslullah: "Krk sene" buyurdu. Sonra da: "Bundan byle namaz sana nerede yetiirse sen namaz orada kl! nk faziletli namaz, vakti iinde klnandr" buyurdu [64]. 41-.......Amr ibnEb Amr'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti: Uhud Da Raslullah'a grnnce: "Bu yle bir dadr ki, o bizi seviyor, biz de onu seviyoruz. Y Allah, bhesiz brahim Mekke'yi harem klmtr. Ben de Medine'nin u iki kara talk arasndaki sahasn
568 / 2483

buhari

hrmet edilmesi vcib bir harem klyorum" dedi [65]. Bu hadsi Abdullah ibn Zeyd de Peygamber'den rivayet etmitir.
42-.......Abdullah ibn Eb Bekr, Abdullah ibn Umer'e Peygamber'in zevcesi ie(R)'den haber verdi: Raslullah (S): "(Y ie!) Grmedin mi, senin kavmin Ka'be'yi bina ettiler, brahim'in temellerinden ksalttlar" buyurdu. Ben de: Y Raslallah, Ka'be'yi brahim'in temelleri zerine dndrmez misin? dedim. "Senin kavmin kfr zamanna yakn olmayayd" buyurdu. Abdullah ibn Umer: Yemn olsun ki, eer ie bu hadsi muhakkak Raslullah'tan iitmi ise, ben Raslullah'n Hcr' ta'kb eden iki rkn isti'lm etmemesini, Beyt'in brahim'in temelleri zerine tamam olmamasndandr diye dnyorum, demitir. Ve sml ibn Eb Uveys bu hadsi rivayetinde: Abdullah ibnu Muhammed ibn Eb Bekr diye beynl sylemitir [66]. 43-.......Amr ibn Suleym ez-Zurak yle demitir: Bana Eb Humeyd es-Sid (R) haber verdi. Onlar: Y Raslallah, sana nasl salt okuyalm? diye sormular. Raslullah (S) da yle deyiniz buyurmutur: "Allhumme salli al Muhammedin ve ezvcih ve zrryeti-h kem salleyte al li tbrhme ve brik al Muhammedin ve ezvcih ve zrryetih kem brekte al li tbrhme inneke hamdun mecd (Y Allah, brhm ailesine salt ettiin gibi Muhammed'e, zevcelerine ve zrryetine de salt et ve Muhammed'i, zevcelerini ve zr-ryetini brhm ailesini mbarek kldn gibi mbarek kl. Hi bhesiz Sen Hamd'sin, Mecd'sin)" [67]. 44-.......Bize Eb Kurre Mslim ibnu Salim el-Hemdn tahds edip yle dedi: Bana Abdullah ibnu s tahds etti; o, Abdurrah-mn ibn Eb Leyl'dan yle dediini iitmitir: Bana Ka'b ibn Ucre (R) kavutu da: Ey bn Eb Leyl! Peygamber(S)'den iittiim bir salt ve selm hediyesini sana hediye edeyim mi? dedi. Ben de: Evet, onu bana hediye et, dedim. Ka'b: Biz bir kerresinde Raslullah'tan: Y Raslallah! Sizin ehli beytinize hss olarak salt nasldr? nk Allah bize yalnz (namazda) sana nasl selm edeceimizi retmitir, diye sorduk. Raslullah bize: "Allhumme salli al Muhammedin ve al li Muhammedin kem salleyte al tbrhme ve al li brhme inneke hamdun mecdun. Allhumme brik al Muhammedin ve al li Muhammedin kem brekte al brhme ve al li tbrhme inneke hamdun mecdun deyiniz" buyurdu [68]. 45-.......bnu Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Hasan ile Hseyin'e u duay okur ve: "(Byk) babanz brhm de bu duay oullan stnl ile shk'a okuyup bununla onlar Allah'a sndrrd" buyurdu: "Ezu bi-kelimtVllhi't-tmmeti min klli eytanin ve hmmetin ve min klli aynin lmmetin (Her nevi' eytndan, her haereden, dokunan her kt gzden Allah'n
569 / 2483

buhari

tam olan (if verici) kelimelerine snrm)" [69] .

13- Bb: Azz Ve Cell Olan Allah'n u Kavli:

"Onlara brahim'in konularn da haber ver: Hani bunlar onun huzuruna girip 'Selm' demilerdi. O da: 'Biz sizden endie edicileriz' demiti. Dediler ki: 'Korkma, hakikat biz sana ok bilgin bir oul mjde ediyoruz'. 'Bana' dedi, 'htiyarlk kmken (nasl olup da) mjde verdiniz? Bu tebiri neye dayanarak yapyorsunuz?' Dediler: 'Seni hakk olarak mutuluyoruz. O hlde sakn midini kesenlerden olma'. (brahim:) 'Rabb 'imin rahmetinden sapklardan baka kim midini keser?' dedi. 'Ey eliler, daha iiniz nedir?' dedi. Dediler: 'Gerek biz gnahkrlar gruhuna gnderildik. u kadar ki, Lt ailesi bunlarn dndadr. Biz onlarn hepsini muhakkak kurtarclarz. Kars baka. Biz onun mutlakaa geride kalanlar arasnda bulunmasn takdir ettik... " (ei-acr: 51-60). "L tevceV\ "L tahaf (yn, korkma) demektir. "Hani brahim: 'Ey Rabb'im, lleri nasl dirilteceim bana gster' demi: (Allah buna) 'nanmadn m yoksa?' demi, o da: 'nandm; fakat kalbimin (gzmle de grerek) yatmas iin' (istedim diye) sylemiti. Allah dedi ki: '''Drt ku tut. Onlar kendine altr. Sonra onlar (kesip) her parasn bir dan zerine brak. Sonra da onlar ar. Koarak sana geleceklerdir. Bil ki bhesiz Allah bir kaadiri mutlaktr, tam bir hkm ve hikmet Sahibidir" (el-Bakara: 260) [70].
46- Bize Ahmed ibn Salih tahds etti: Bize Abdullah ibnu Vehb el-Msr tahds edip yle dedi: Bana Ynus ibn Yezd, bn ihb'-dan; o da Eb Seleme ibn Abdirrahmn ve Sad ibnu'lMseyyeb'den; onlar da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Biz brahim 'den daha haklyz: brhm: 'Ey Rabb 'im, lleri nasl dirilteceini bana gster" dedii zaman Rabb'i: 'nanmadn m yoksa?' dedi. O da: 'nandm, fakat kalbimin (gzmle de grerek) yatmas iin (istedim' diye) sylemiti" (el-Bakara: 260). Allah Lt Peygamber'e de rahmet etsin, O da yemin olsun ok salam bir rkne, Allah'a dayanp dururken: "(h) size yetecek bir kuvvetim olsayd yhud sarp bir kal'aya snabilseydim" (Hd: 80) dedi". Sonra Raslullah: "Eer ben zindanda Ysuf'un kald gibi uzun zaman mahbs kalsaydm, onu hapisten karmaa gelen kiinin da'vetine hemen icabet ederdim (haydi efendine git de tahkikat yapsn demezdim)" buyurmutur [71]. 14- Yce Allah'n u Kavli Bab [72]:

"Kitb'da smail'i de an. nk o, sznde sdkt, rasl bir peygamberdi. Kavmine namaz, zekt emrederdi. Rabb'i nezdinde rzya ermiti o" (Meryem: 54-55).
47-.......Selemetu'bnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Peygamber (S) Elem kabilesinden ok atmakta olan bir toplulua urad da: "Ey smail oullan, ok atnz! bhesiz sizin (byk) babanz usta bir ok atcs idi. Ve ben bu yarmada Fuln oullar ile beraberim" buyurdu. Rv dedi ki: Raslullah'n bu szn iitince iki grup ok yarlarndan bir taraf ellerini ok atmaktan ektiler. Bunun zerine Ra-slullah:
570 / 2483

buhari

"Size ne oldu ki atmyorsunuz?" buyurdu. Onlar da: Y Raslallah! Siz muhalifimiz grupla beraberken biz o tarafa nasl ok atarz? dediler. Raslullah: "Haydi atnz! Ben sizin hepinizle beraberim" buyurdu [73].
15- brahim'in Olu shk'n Kssas Bab [74]

Bu bbda bnu Umer ve Eb Hureyre'nin Peygamber(S)'den rivayet ettikleri hadsler vardr [75]. "Yoksa, lm Ya'kb'un nne geldii vakit siz de orada hazr m idiniz? (Hayr) o, oullarna: Benden sonra neye ibdet edeceksiniz? dedii zaman onlar: Senin Tanr'na ve babalarn brahim'in smail'in, shk'n bir tek tanr olan Allah'na ibdet edeceiz. Biz O'na teslim olmu mslmnlarz, demilerdi" (ei-Bakara: 133) [76].
48-.......Ubeydullah'tan; o da Sad ibn Eb Sad el-Makbur'den iitmitir ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber'e: nsanlarn (Allah katnda) en ok kerem ve ihsana nail olan kimdir? diye soruldu. Peygamber (S): "nsanlarn en kermi, en muttaki olandr" buyurdu. Soranlar: Ey Allah'n Peygamberi, biz Senden amel cihetiyle en kerm olan sormuyoruz, dediler. Bunun zerine Peygamber: "nsanlarn (erefe) en kermi Allah'n Peygamberi Ysuj"Ij tur. Ysuf, Allah'n Peygamberi (Ya'kb'un) oludur. O da Allah'n Peygamberi (shk'n) oludur. O da Allah 'in Peygamberi brahim Hallullah'n oludur" buyurdu. Sul soranlar yine: Biz Sana bundan sormuyoruz, dediler. Bu defa Peygamber: "Siz Ar ab eceresinin ma'denlerinden (yn ana soylarndan) soruyorsunuz!" buyurdu. Onlar: Evet, dediler. Peygamber: "Sizin Chiliyet zamannda hayrl olanlarnz, slm' anlayp ilim zere hareket ederlerse slm devrinde de en hayrl olanlar-nzdr" buyurdu [77]. 17- Bb:

"Lt'a da (peygamberlik vermitik). O zaman kavmine yle demiti: Siz gznz gre gre hl o ktl yapacak msnz? Gerek, siz kadnlar brakp da ehvetle mutlakaa erkeklere yanaacak msnz? Hayr, siz beyinsizlikte devam edegelen bir kavimsiniz. (Buna kar) kavminin cevb: Lt Hanedan 'n memleketinizden karn. nk onlar temizlie zorlar insanlardr, demelerinden baka (birey) olmad. Bunun zerine biz de hem onu, hem geri kalanlardan olmasn takdir ettiimiz karsndan baka btn hanedann kurtardk. Onlarn stne yle bir yamur yadrdk ki... "Ne kt idi inzr edilenlerin yamuru" (en-Nemi: 54-58) [78]
49- Bize Eb'l-Yemn tahds etti: Bize uayb haber verdi: Bize Ebu'z-Zind, el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) "Allah Lt'a mafiret etsin. Muhakkak ki, o, ok salam bir rkne (yn Allah'a) dayanmakta idi" buyurmutur [79].
571 / 2483

buhari

18- Bab:

"Vaktaki eliler Lt ailesine geldi. Lt dedi ki: 'Herhalde siz tannmam bir zmresiniz \ Onlar da: Hayr' dediler, 'Biz sana onlarn, hakknda ekk etmekte olduklar eyi getirdik. Sana hakk ile geldik. Biz bhesiz doru syleyenleriz'... " (ei-Hcr: 6i-64)I "Tevell bi-ruknih" (ez-zriyt: 39) "Beraberindekilerle yz evirdi, nk onlar onun kuvvetidir. "L terken" i3), "Meyi etmeyin" demektir. "Fe-enkerahum" ve "Nekirahutn" (Hd: 70) "Vestenkerahum": Bunlarn hepsi bir ma'nya olup "Onlardan holanmad" demektir. Yuhrane" (Hd: 78) "Kouyorlar" demektir. "Dbira" (ei-Hcr: 66) "Ahira" demektir. "Sayhaten" (Ysn: 29) ' 'Heleketen'' demektir. "Li'l-mutevessimn" (ei-Hcr: 75) "Bakanlar" yhud "Dnenler" demektir. "Le-bi-seblin " (ei-Hcr; 76) "Le-bi-tarkin" demektir [80].
50- Bize Mahmd ibn Geyln tahds etti: Bize Eb Ahmed tahds etti: BizeSufyn es-Sevr, Eb shk'tan; o da el-Esved'den tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S): "Fehel min muddekir" (ei-Kamer'de, alt kerre) eklinde okudu [81]. 19- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Semd kavmine de kardeleri Salih'i gnderdik. Dedi ki: *Ey kavmim, Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan baka hibir tanrnz yoktur. Size Rabb'inizden apak bir mu 'cize gelmitir. te size bir almet olmak zere Allah'n u dii devesi! Onu brakn, Allah'n arznda otlasn. Ona bir fenalkla dokunmayn. Sonra sizi ackl bir azb yakalar. Dnn ki, Allah sizi d'den sonra hkmdarlar yapt. Yeryznde sizi yerletirdi. Ovalarndan kkler yapyor, dalarndan evler yontuyorsunuz. Artk hepiniz Allah'n lutuflarn ann, yeryznde fesdlar olup taknlk yapmayn!' Onun kavminden byklenen ileri gelenleri de kendilerince hor grlenlere, onlarn iinden mn edenlere yle dediler: 'Siz Salih'in gerekten Rabb'i katndan gnderilmi bir peygamber olduunu biliyor musunuz?' Onlar da: 'Biz* dediler, 'Dorusu onunla ne gnderildiyse ona mn edicileriz1. (Yine) o kibirlenen kimseler: 'Biz, dorusu o sizin mn ettiinizi inkr ile kfir olanlarz' dediler. Derken o dii deveyi, ayaklarn keserek ldrdler, Rabb'lerinin emrinden uzaklap isyan ettiler ve: 'Salih, eer sen gnderilmi peygamberlerden isen, bizi tehdd edip durduun azab getir bize' dediler. Bunun zerine onlar iddetti bir sarsnt tutuverdi de yurtlarnda dizst ken kimseler oldular. O da onlardan yz evirdi ve (kendi kendine) yle dedi: 'Ey kavmim, and usun ki, ben size Rabb'imin eliliini tebli etmiimdir. Size nasihat etmiimdir. Fakat siz nashatileri sevmezsiniz ki" (ei-A'mf: 73-79) el-Hcr Sresi'nde de bu vaka zetlenerek verilmitir: "And olsun ki, Ashabu Hcr da peygamberleri tekzb etmilerdir. Biz onlara yetlerimizi vermitik de bunlardan yz evirici idiler. Onlar dalardan emn evler yontup oyarlard. Derken onlar dah sabaha girdikleri srada o (korkun) ses yakalayverdi. Binenaleyh kazanageldikleri o eyler kendilerinden (hibir azab) def edemedi" (ei-Hcn so84).
572 / 2483

buhari

"el-Hcr", Semd kavminin oturduu yerdir. Amma "Horsun hcrun" (ei-En'm: 138) ta'brine gelince, bu "Haram ekin" demektir. Men' edilmi herey "Hcrun mahcrun"dur (ei-Furkaan: 22,53). "Ve'I-Hacru", kurduun her binadr ve Arz'dan onun zerine men' ettiin ey de "Hcr"dr. te Ka'be'nin Hatm'i, bu kabilden "Hcr" diye isimlendirildi. Sanki o "Mahtm"dan, yn "Kesilmi" ta'brinden tremitir; "Katl"in "Maktl"den olmas gibi. Ve atlarn diisine de "Hcr" denilir; "Akl"a da "Hcr" ve "Mcen" denilir <ei-Fecr: 5). Amma Yemme'nin "Hacr"ine gelince, o bir menzildir [82].
51-.......Abdullah ibn Zem'a (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, kendisi Salih Peygamber'in dii devesini ldreni zikretti de: "Salih 'in dii devesini, kuvvette Eb Zem 'a gibi kavmi arasnda izzet ve evket sahibi birisi ldrme da'vetine icabet etti" buyurdu. 52-....... Bize Sleyman ibn Bill, Abdullah ibn Dinar'dan; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) Tebk gazvesinde Semd kavminin helak olduu Hcr vadisinde konaklad zaman, sahblerine burann kuyusundan su imemelerini ve buradan su almamalarn emretmi. Sahbler: Biz bu kuyunun suyundan alp hamur yourduk ve su kaplarmz doldurduk, demiler. Bunun zerine Raslullah onlara bu hamuru atmalarm ve aldklar suyu da dkmelerini emretmitir. Ve Sebre ibn Ma'bed'den ve Ebu'-ums'tan, Peygamber'in yiyeceklerin atlmasn emrettii rivayet olunur. Eb Zerr de Peygamber'in, burann suyuyla hamur youran kimseye bunu atmasn emrettiini sylemitir. 53-....... Abdullah ibn Umer (R) ona (yn Nfi'e) yle haber vermitir: nsanlar Raslullah'm beraberinde Semd arazsi olan el-Hcr'a inip konakladlar, akabinde orann kuyusundan su aldlar ve bununla hamur yourdular. Raslullah (S) onlara, orann kuyusundan aldklar suyu dkmelerini, o su ile yourulan hamuru develere yedirmelerini emretti. Ve yine RasIulah onlara Salih Peygamber'in dii devesinin su imeye gelmekte olduu kuyudan su almalarn emretti. Bu hadsi Nfi'den rivayet etmekte Ubeydullah'a, Usme ibn Zeyd ibn Harise mutbaat etmitir [83]. 54-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim, babas Abdullah ibn Umer(R)'den yle haber verdi: Peygamber (S) el-Hcr'a urad zaman: "Alayclar olmanz hli mstesna, onlara isabet eden musibetin sizlere isabet etmesinden saknmak iin kendi nefislerine zulmetmi olan kimselerin meskenlerine girmeyiniz" buyurdu. Sonr a kendisi devesinin zerinde olduu hlde ridsyle rtnd. 55-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "Alayclar olmanz mstesna, onlara isabet eden azabn benzerinin size isabet etmesinden saknmak iin kendi nefislerine zulmetmi olan kimselerin meskenlerine girmeyiniz" buyurdu [84]. 20- Bab:

573 / 2483

buhari

Yoksa (ey Yahudiler), lm Ya'kb'un nne geldii zaman siz de orada hazr m idiniz?" (eiBakara: 133).
56-.......Abdullah ibn Dinar'dan; odabnUmer(R)'dentahds etti ki, Peygamber (S): "Kerm oluKerm olu Kerm olu Kerm, brahim olu Ya'kb olu Ysuf aleyhi's-selmdr"buyurmutur [85]. 21- Yce Allah'n u Kavli Bab:

'And olsun ki, Ysuf'un ve kardelerinin kssalarnda soranlar iin nice ibretler vardr** (Yusuf: 7).
57-.......Ubeydullah yle demitir: Bana Sad ibn Eb Sad, Eb Hureyre(R)'den haber verdi: Raslullah'a: nsanlarn en kermi kimdir? diye soruldu. Raslullah (S): "Allah'a en takvl olanlardr" buyurdu. Sahbler: Biz sana bundan sormuyoruz, dediler. Raslullah: "nsanlarn erefe en kermi, Allah'n Peygamberi Ysuf'tur. Ysuf, Allah'n Peygamberi (Ya'kb'un) oludur. O da Allah'n Peygamberi (shk'n) oludur. O da Allah'n Peygamberi Hallul-lah'n oludur" buyurdu. Sahbler: Biz sana bundan sormuyoruz, dediler. Raslullah: "Siz bana Arab eceresinin ma'denlerinden (yn ana soylarndan) soruyorsunuz. nsanlar ma 'denler(g,ibi)dir. nsanlarn chi-liyet zamannda hayrl olanlar slm ' anlayp ilim zere yaarlarsa, slm devrinde de en hayrl olanlardr" buyurdu [86]. 58- Bana Muhammed ibn Selm tahds etti: Bize Abde ibn Sleyman, Ubeydullah'tan; o da Sad'den; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere bu hadsi haber verdi [87]. 59-.......Ben Urve ibnu'z-Zubeyr'den iittim, Peygamber (S) ie(R)'ye: "Eb Bekr'e emret de insanlara namaz kldrsn" buyurmu. ie: Eb Bekr pek yufka yrekli bir adamdr. Ne zaman Sen'in ma-kaamna dikelirse kalbi incelir, demi. Peygamber evvelki emrini tekrar buyurmu, ie de "Eb Bekr hznl bir adamdr" szn tekrarlam. u'be ibnu'l-Haccc yukardaki senedle dedi ki: Peygamber nc yhud drdnc defasnda: "bhesiz sizler, Ysuf Peygamber'in karlat kadnlarsnz. Eb Bekr'e emredin de namaz kldrsn'' buyurdu [88]. 60-.......Eb Ms (R) yle demitir: Peygamber (S) hastaland da: "'Eb Bekr'e emredin, insanlara namaz kldrsn!"'buyurdu. ie: Eb Bekr yufka yrekli bir adamdr, dedi. Peygamber nce emrinin benzerini syledi. ie de sznn benzerini syledi. Bunun zerine Peygamber: "Eb Bekr'e emredin! bhesiz siz kadnlar Ysuf Peygamber 'in sahibelerisiniz (yn onun gnndeki kadnlarsnz)" buyurdu.
574 / 2483

buhari

Akabinde Eb Bekr, Raslullah'n haytnda imm oldu. Rv Hseyin ibn Al el-Cu'f, Zaide ibn Kudme'den "nce kalbli bir adam" eklinde sylemitir [89].
61-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle du buyurdu: "Y Allah! Ayya ibn Eb Raba'y kurtar! Y Allah! Se-lemete'bne Him ' kurtar! Y Allah! el- Veld ibne'lVeld'i kurtar! Y Allah! (Kfirlerin elinde bunalp) zayf ve ciz grlen dier m'-minleri kurtar! Y Allah! Mudar' daha iddetle ine! Y Allah! inde bulunduklar bu yllar Ysuf Peygamber'in o iddetli yllarna benzet!" [90]. 62-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: 'Allah Lt Peygamber'e rahmet etsin! Yemin olsun ki, o muhakkak ok sarp bir kal'aya snyordu. Ve eer ben zindanda Ysuf'un kald kadar uzun zaman mahbs kalsaydm, sonra bana, karmak zere o da'veti gelseydi, ben hemen ona icabet ederdim" [91]. 63-.......Mesrk yle demitir: Ben ie'nin anas mm Rmn'a ie hakknda yaplan Ifk dedikodusunu sordum. O yle dedi:* Ben ie'nin beraberinde idim, ikimiz oturuyorduk. Birden yanmza Ensr'dan bir kadn girdi. O: Allah fulan kimseye (yn Mstah ibn Usse'ye) lykn yapsn ve yapt, dedi. mm Rmn dedi ki: Ben o Ensriyye kadna: Sen niin Allah fulana yle yapsn ve yapt diyorsun? dedim. Ensriyye kadn: nk o, Ifk sznn zikrini oradan oraya tayp yayd, dedi. Bunun zerine ie: Bu adam hangi sz yayd? dedi. O kadn Ifk ehlinin szlerini ie'ye haber verdi. mm Rmn dedi ki: O sz Eb Bekr ile Raslullah iittiler mi? diye sordu. mm Rrhn: Evet, o sz bunlarn ikisi de iitti, dedi. Bunun zerine ie bayld. ie ancak zerinde titreme ile beraber bir ate olduu hlde ayldi. Akabinde Peygamber geldi ve: "ie'nin nesi var?" diye sordu. mm Rmn dedi ki: Ben: ie'yi kendisi hakknda konuulmakta olan bir szden dolay bir humma, yn ateli hastalk yakalad, dedim. Bunun zerine ie oturdu ve yle dedi: Eer ben size bu syleneni yapmadm diye yemn etsem, sizler beni tasdk etmezsiniz. Eer zr ve bahane serdedip kusurumu dilesem, sizler benim zrm kabul etmezsiniz. Artk bu vaziyette benim meselimle sizin meseliniz, Ya'kb Peygamber ile oullarnn meseli gibidir. (nk o gzel bir sabr etti ve yle dedi:) "Sizin u anlatnza kar yardmna snlacak, ancak Allah'tr" (Ysuf: 18). Akabinde Peygamber (S) oradan ayrld, Allah da (ie'nin 6e-reti hakknda) indirdiini indirdi. Peygamber bu beret mjdesini ie'ye haber verdi. Bunun zerine ie: Ben ancak Allah'a hamd ile megul olurum, baka bir kimseye hamd ile deil, demitir [92]. 64-.......bnihb yle demitir: Bana Urve haber verdi. Kendisi Peygamber'in zevcesi ie(R)'ye: Allah'n u kavline ne dersin; bana bundan haber ver: "Hatt o peygamberler (kavimlerinin mnndan) mdlerini kesip de onlarn (va'd olunduklar ilh nusrat hakknda) muhakkak yalana karldklarn zannettikleri srada, onlara nusratmz yetiip gelmi..." (Ysuf: no);
575 / 2483

buhari

"Onlarn muhakkak yalana karldklarn" yahud "Kendilerine yalan sylenmi olduunu'"! ie: Zann, senin anladn gibi kendi bab zere deildir. Fakat kendi kavimleri o peygamberleri yalanlamlardr, dedi. Ben, ie'ye; Vallahi onlar kesin surette kavimlerinin kendilerini tekzb ettiklerini bilmilerdir; o zann deildir, dedim. ie (onu reddedici olarak): Y Ureyye (yn: Ey Urvecik)! Onlar bunu kesin bilmilerdir, dedi. Ben: Belki yet "Yhud kuzibu'= Kendilerine yalan sylendi (y-n peygamberlere yalan va'dler sylendi)" demektir, dedim. ie: Maazallh (= Bundan Allah'a snrm). Rasller hibir zaman Rabb'lerinin va'dinin ihtilf edeceini dnmemilerdir. Amma u "ez-Znnne billahi zanne's-sev'i = Allah'a kt zannda bulunanlar" <d-Feth: 6) yetine gelince onlar Rabb'lerine mn etmi ve peygamberleri tasdk etmi olan peygamberlerin tbi'leridir; bunlar zerine bel uzam, ilh yardm ve zafer onlardan gecikmi, hatt peygamberler kendi kavimlerinden olup da, peygamberleri tekzb eden lerden mdsizlie dtkleri ve tbi'lerinin kendilerini tekzb ettiklerini zannetmi olduklar zaman, onlara Allah'n yardm gelmitir, dedi [93]. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: "stey'es"nun vezni (lYe-istu minhu", yn Ysuf'tan md kestim ta'brinden "fteal"dur. -el-Asl'de: "stef'al"dur-. "L tey'es min ravhillh" -Allah'n rahmetinden md kesmeyin- (Ysuf:, 87); bunun ma'ns mddir [94].
65-.......bn Umer(R)'den, Peygamber (S): "Kerm olu, Kerm olu, Kerm olu Kerm, brhm olu shk olu Ya'kb olu Ysuf aleyhi's-selmdr" buyurmutur [95]. 22- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Eyyb'u da (hatrla). Hani o Rabb'ine: 'Hakikat bana derd att. Sen ise acyanlarn en acyansn' diye niyaz etmiti" (el-Enbiy: 83) "Irkd" (Sd: 42), "Vur"; "Yerkudn" (ei-Enbiy: 12), "Kouyorlar" demektir [96].
66-.......Bana Ma'mer, Hemmm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Eyyb, mu'cize-li suda soyunmu olarak ykand srada zerine altndan dzlm bir sr ekirge dt. Eyyb bunlar hemen toplayp elbisesine doldurmaya balad. Bunun zerine Rabb'i: Y Eyyb! Ben seni grmekte olduun bu altn ekirgelerden yana zengin klmadm mi? diye nida etti. Eyyb: Evet Rabb'im, beni o suretle zengin kldn. Fakat senin hayr ve bereketinden benim iin mstan olmak yoktur, dedi" [97]. 23- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Kitb'da Musa'y da an. nk o, ihlsa erdirilmiti. Rasl bir peygamberdi. Biz ona Tr'un sa yanndan nida ettik. Onu ok mnct eden bir kimse olarak yaklatrdk.
576 / 2483

buhari

Ona merhametimizden dolay kardei Hrn 'u da kendisine bir peygamber olarak ihsan ettik.(Meryem: 51-53). Vhid, iki ve cemi' iin "Nec (= ok mnct eden)" denilir. Ve "Halas neciyyen" (Ysuf: so) denilir; bu "Fsldaarak bir yana ekildiler" demektir. Bunun cem'i de "Enciyetun"dur. "Yetencevne" (ei-Muctjiie: 8), "Fsldayorlar" demektir. "Telekkafu" (ei-Arf: in) "Telekkarnu" (yn tutuyor) demektir [98].
24- Bb:

"Fir'avn ailesinden olup mnn gizlemekte bulunan bir m 'min de yle dedi: *Siz bir adam, Rabb Hm Allah 'tr demesiyle ldrr msnz? Hlbuki o size Rabb Hnizden apak mu 'cizeler de getirmitir. Bununla beraber, eer o bir yalanc ise, yalan kendine. Eer doru syleyici ise, sizi tehdd edegeldii azabn bir ksm olsun sizi arpar. bhesiz Allah, haddi aan, yalanc olan kimseyi muvaffak klmaz1' (ei-Mumin: 28)" [99]
67-....... ie (R) yle dedi: Peygamber (-S-Cibrl kendisine vahy getirdikten sonra Hr'dan) korkuyla yrei titreyerek Ha-dce'ye dnd. Bundan sonra Hadce, Peygamber'i birlikte alp amca olu olan Varaka ibn Nevfel'in yanna gtrd. Bu zt (puta tapc-l terkedip) Hrstiyan Dni'ne girmi, ncil'i Arab diliyle okuyan bir kimse idi. Varaka, Peygamber'e: Ne gryorsun? dedi. Peygamber grdklerini ona haber verdi. Bunun zerine Varaka: Bu grdn, Allah'n Ms Peygamber'e indirdii Nms'tur (yn vahy srrnn sahibidir). Eer senin da'vet gnlerine yetiirsem, sana kuvvetli bir ekilde yardm ederim, dedi. "en-Nms", Allah'n bakalarndan gizlemekte olduu eyleri kendisine bildirmekte olduu sr sahibidir [100]. 25- Aziz Ve Cell Allah'n u Kavli Bab:

"Musa'nn haberi geldi mi sana? Hani o, br ate grmt de ailesine: 'Siz (burada) durun. Hakikat ben bir ate grdm. Belki ondan size bir kor getirir yhud atein yannda bir yol (gsterici) bulurum' demiti. te Ms; ona gelince kendisine yle nida olundu: 'Ey Ms! bhesiz benim ben senin Rabb 'in! Haydi pabularn kar. nk sen mukaddes bir vdde Tv'dasn" (Th: 9-12) [101] nestu absartu naran", "Bir ate grdm, belki ondan size bir kor getiririm" ma'nsnadr. bn Abbs yle demitir: "Mukaddes", "Mbarek" demektir. "Tv", vdnin ismidir; "Sreteh", "Hleteh"; "en-Nuh" "et-Tukaa", "Bi-melkin", "Bi-emrin"; "Hev>\ "akiye", "Fran ill min zikri Ms", "Musa'nn anasnn kalbi Ms dncesinden baka hereyden b o olarak sabahlad"; "Rid'en key yusaddkan..." "Kardeim Hrn lisnca benden daha fasihtir, onu da benimle, beni tasdik edecek bir yardmc yap". "Rid'en"in tefsirinde "Mugsen" yhud "Munen" denilir. "Yebtuu" ve "Yebtu" fiili birinci ve ikinci bblardan sylenir. "Ye'temirn", "stiare ediyorlar"; "el-Cezvetu", kendisinde alev bulunmayan odundan kaln bir ate paras, "Seneuddu", "Senunuke" (yn sana yardm edeceiz); Ne zaman bir eyi kuvvetlendirirsen, ona kuvvet verecek bir pazu yapmsndr. bn Abbs'tan bakalar da yle dedi: Bir harf syleyemezse yhud sylemede temteme ve
577 / 2483

buhari

fe'fee olduu hlde sylerse, o, dilde bir ukdedir [102]. "Ezri", "Srtm"; "Feyushtekum", "Sizi helak edecek"; "el-MusW\ "el-Emselu"nun mennesidir Bi-tarkatkumu 'l-musl ''Bi-dnikumu 'l-musi'' (yn dzgn olan dninizle) diyor. "Musly al, emseli al" denilir. "Sonra saf fa geliniz": Sen bu gn saffa geldin mi? denilir, bununla iinde namaz klnan musallay kasdeder. "Evcese hfeten", "inde bir korku gizledi" demektir. "M/eten" kelimesinden -h'nin kesresinden dolay- vv harfi gitti. "F cuzl'n-nahli", "Ala cuzu'n-nahli" (yn hurma gvdeleri zerine) demektir. "Hatbuke", "Bluke", yn hlin, snn demektir. "Misse", mufale babnn masdardr. "Le-nensifenneh" "Onu zerre zerre savunurum"; "esed-Dahu", "Scaklk"; "Kusshi", "Onun izi zere git, onu ta'kb et" demektir. Bazen "Biz sana en gzel kssa anlatyoruz" gibi sz nakletmek ma'nsna olur. "An cunubin", "Uzaktan" demektir; "An cenabetin" ve "An ictinbin" de bir ma'nyadr. Mchid de yle demitir: "Al kaderin" "Bir va'de kadar"; "L teniy", "Zayflamayn, gevemeyin"; "Meknen sven", "Aralarnda eit uzaklkta bir yer"; "Yebesen", "Ybisen" yn kuru; "Min znetVl-kavmV\ srail oullar'nn Fir'avn halkndan ariyet aldklar znetler; "Kazefeth"; Musa'nn anas o sand suya att; "Elkaa", "Yapt" (yn Smir onlara bir buza heykeli yapt), "Ms unuttu": Bu sz Smirler sylyorlard: "Smir onlara bren bir buza heykeli kard da: te sizin de, Musa'nn da tanrs budur. Fakat Ms unuttu, demilerdi (yn Ms Rabb'de yanld, onlara buza hakknda hibir sz sylemedi, demilerdi)" [103].
68-.......Bize Katde, Enes ibn Mlik'ten; o da Mlik ibn Sa'saa'dan tahds etti ki, Raslullah (S) onlara kendisinin gklere yrtld geceden anlatp yle buyurmutur: "Nihayet beinci semya geldi ve orada Harun'la karlat. Cibril: Bu Hrn 'dur, ona selm ver, dedi. Ben de ona selm verdim, o da selmm ald. Sonra: Merhaba slih karde ve slih peygamber! dedi." Bu hadsi Enes'ten; o da Pegamber'den rivayet etmekte Kat-de'ye Sabit el-Bunn ile Abbd ibn Eb Al mutbaat etmilerdir [104]. 26- Yce Allah'n u Kavilleri Bab:

"Musa'nn haberi geldi mi sana.., " (Th: 9); 'yle rasller gnderdik ki, kssalarn hakikat nceden sana bildirdik. Yine yle rasller yolladk ki, sana onlarn kssalarn haber vermedik. Allah Musa'ya da hitb le konutu" (en-Nis: 164) [105].
69-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Geceleyin yrtldm zaman Musa'y grdm. Baktim ki Ms, Yemen'in ene kabilesi erkeklerinden biri gibi uzun boylu, balk etli bir zttr, isa'y da grdm. Baktm ki, o, orta yapl, sanki hamamdan km gibi al ehreli idi. (Ben brhm'i de grdm.) ocuklar iinde brahim 'e en ok benzeyeni benimdir. Sonra bana birinin iinde st, dierinde arb bulunan iki kap getirildi. Cibril bana: Bunlardan hangisini istersen i, dedi. Ben st aldm ve onu itim. Bana: Ftrat aldn. Eer sen arb alm olaydn, mmetin azgn olurdu, denildi." [106].
578 / 2483

buhari

70-.......Katde yle demitir: Ben Eb'l-liye'den iittim: Bize Peygamberinizin amca olu, yn bn Abbs tahds etti: Peygamber (S): "Hibir kul iin 'Ben Ynus ibn Mett'dan hayrlym' demek lyk olmaz" buyurmu ve Ynus'u babas Mett'ya nisbet etmitir. Ve yine Peygamber geceleyin yrtld vakti zikretti de: "Ms buday renkli, uzun boyludur; sanki Yemen 'in ene kabilesi erkeklerinden biri gibidir" buyurdu. Ve yine Raslullah: "s toplu vcdlu ve orta boyludur" buyurdu. Cehennem'in bekisi olan Mlik'i de zikretti, DeccPi de zikretti [107]. 71-.......Sadibn Cubeyr'den; o da bn Abbs(R)'tan yle tahds etti: Peygamber (S) Medine'ye geldii zaman Medneliler'i bir gn, yn r gn oru tutarlar buldu. (Peygamber: Bu nedir? diye sorunca) Onlar: Bu byk bir gndr. Bu yle bir gndr ki, Allah bu gnde Musa'y (ve mmetini dmanlarndan) kurtard ve Fir'avn hanedann da denizde bodu. Onun iin Allah'a kr olarak bunda oru tuttu, dediler. Bunun zerine Peygamber: "Ben Musa'ya Yahudiler'den daha yaknm"buyurdu da kendisi bu gn oru tuttu ve bu gn oru tutulmasn emretti [108]. 27- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ms ile otuz gece szletik ve ona bir on gece daha kattk. Bu suretle Rabb 'inin ta Jyn buyurduu vakit krk gece olarak tamamland, Ms, kardei Harun 'a dedi ki: 'Kavminin iinde benim yerime ge, slh et, fesdclarn yoluna uyma!' Vakt ki Ms ta 'yn ettiimiz vakitte geldi, Rabb 7 ona ilh szn syledi. Ms dedi ki: 'Rabb Hm, gster bana Seni greyim!' buyurdu: 'Beni kaViyyen gremezsin. Fakat u daa bak. Eer o, yerinde durabilirse sen de beni grrsn \ Derken Rabb 7 o daa tecell edince, onu parampara ediverdi. Ms da baygn yere dt. Aydnca dedi ki: Seni tenzih ederim. Tevbe ettim sana. Ben mn edenlerin ilkiyim" (ei Araf: 142-144). yle denilir: "Dekkeh", "Zelzeleh" yn "Onu sallad"; "Ve humiletVl-ardu ve'l-ciblu fe duket dekketen vhideten = Yerle dalar yerlerinden kaldrlp birbirine bir arpla hepsi toz hline geldi" (ei-Hkkaa: 14), yn cem' ile "Dukkne" demedi. nk "Dalar" cemi* hkmndedir; "Arz" da cemi* hkmndedir. Lkin Allah dalar birey kld da bunun iin tesniye ile "Fe dukket" denildi. Nitekim Azz ve Cell Allah "Knet" da tesniye ile "Enne's-semvti vel-arda knet ratkan" (eiEnbiy: 30) buyurdu da kaaideye gre cemi* ile "Kunne ratkan" demedi. Bunlardan herbirini tekbirey kld. "Ratkan", "Multeskateyni" yn "Birbirine bitiik iki ey" demektir. "Kfrlerine binen zlerine buzaiirilmiti" {ei Bakara: 93) "Sevbun merrabun" denilir ki, "Boyanm kuma" demektir. bn Abbs yle demitir: "nbeceset" (ei-A'rf; i6o> "Fkrd" demektir. "Ve iz nataknl-cebele fevkahum" (el-A'rf: m) da "Natakn", "Rafa'n", yn "Kaldrdk" demektir [109].
72-.......Yahya ibn Umre'den; o da Eb Sad(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "nsanlar kyamet gnnde baylp yere decekler, (ben de baylacam). Fakat ben aylanlann ilki olurum. Bir de bakarm ki, Ms Ar'n ayaklarndan birine tutunmu duruyor. Benden evvel mi ayld yhud Tr'daki baylmas ile mi cezalandrld, bilemiyorum" [110].
579 / 2483

buhari

73-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Eer srl oullar olmasayd et kokmazd, Havva (anamz) olmasayd kadn cinsi hibir zaman zevcine hyanet edip aldat-mazd" [111]. 28- Seylden Olan Tfn Bab

ok (yn arka arkaya devaml) olan lme de "Tfn" denilir. "Kummel", kk kenelerdir ki, byk nevi'nin kklerine benzer. "Hakkun", 'Hakkun" demektir. "Sukta"t "Piman olan herkesin eli dmtr (yn amtr)" [112].
29- Hzr'la Ms Aleyhima's-Selm Hadsi Bab 74-.......Ubeydullah ibn Abdillah, bn Abbs'tan haber vermitir: bn Abbs ile el-Hurr ibn Kays el-Fezr, Ms Peygamberdin kendiini bulmak iin gitmi olduu sahibi hakknda mnkaa etmilerdir. bn Abbs: O zt Hzr'dr, demitir. Akabinde bu mnkaa edenlerin yanndan Ubeyy ibn Ka'b gemi. bn Abbs, hemen onu arm ve: Ben, u meclis arkadam el-Hurr'le, Musa'nn kendisiyle bulumak iin yol bulmak istedii sahibi hakknda mcdele ettim. Sen Raslullah'tan onun hlini zikrederken bir hads iittin mi? diye sormu. Ubeyy de yle demitir: Evet, ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "Ms, srl oullan 'ndan bir topluluk iinde bulunduu srad a bir kimse geldi ve Musa'ya: 'Senden daha bilgili bir kimse biliyor musun?' diye sordu. Ms: Hayr bilmiyorum' dedi. Bunun zerine Allah, Musa'ya: 'Evet senden daha lim, kulumuz Hzr vardr' diye vahyetti. Ms hemen Rabb 'inden ona kavumann yolunu istedi. Ve o kula ulamak iin balk bir almet yapld ve kendisine: 'Sen bal kaybettiin zaman hemen dn, nk sen ona kavuacaksn' denildi. Artk Ms baln denizdeki izini ta'kb ediyordu. Nihayet hizmet eden gen, Musa'ya: 'Grdn m, kayaya sndmz vakit ben baln gittiini haber vermeyi unutmuum. Onu sylemeyi bana unut turan da eytndan bakas deil' dedi. Ms: 'te bizim arayacamz bu idi' dedi ve hemen izlerinin zerinde gerisin geri dndler. Derken Hzr' buldular. Bundan sonra Ms ile Hzr'n snlarndan olan eyi Allah kendi Kitb'nda kssa edip anlatmtr" [113]. 75- Bize Al ibn Abdillah tahds etti: Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti. Bize Amr ibn Dnr tahds edip yle dedi: Bize Sad ibn Cubeyr haber verip yle dedi: Ben bn Abbs'a: Nevf el-Bekk, Hzr'n sahibi olan Ms, srl oullar'nn Musa's deildir; o baka bir Musa'dr diye iddia ediyor, dedim. Bunun zerine bn Abbs: Allah'n dman yalan sylemitir, dedi ve hadsi yle nakletti: Bize Ubeyy ibn Ka'b, Peygamber'den yle tahds etti [114]: "Musa Peygamber srl oullar iinde hutbeye kalkmt. Kendisine: nsanlarn en limi kimdir? diye soruldu. En lim benim, diye cevb verdi. Bu husustaki ilmi Allah en bilendir diyerek Allah'a dndrmediinden dolay Allah onu azarlad da:
580 / 2483

buhari

Evet, iki denizin birletii yerde benim bir kulum var, ite o senden daha limdir, buyurdu. Ms: Ey Rabb 'im, onu grmeyi bana kim tekeffl eder? dedi. -Bazen rv Sufyn: Ey Rabb'im, ona nasl yol bulaym? eklinde syledi.Ona: Bir balk alr ve onu bir zenbil iinde tarsn. Onu nerede kaybedersen o kulum ite oradadr, dedi. -Bazen de ayn ma'nya olan "Semme" yerine "Semmeh" dedi.Ms bir balk ald ve onu bir zenbl iine koydu. Bundan sonra Ms hizmeti genci Ya' ibn Nn ile birlikte gitti. Nihayet o kayann yanna varnca balarn yere koydular. Akabinde Ms uyudu. Bu arada balk debelendi ve zenblden kp denize dt. Ve deniz iinde kendine alacak bir surette su knk gibi (bir boluk brakarak) yolunu ap gitti. Allah batktan suyun akn tuttudasu, tkgibiol-du. yle kemer tak gibi oldu" demitir. "Uyandktan sonra o ge cenin kalan ile btn gn yrdler. Nihayet sabah olunca Ms hizmetisine: Kuluk yemeimizi getir, yemin olsun biz bu seferimizden garb bir yorgunluk duyduk, dedi. Hlbuki Ms, Allah'n emrettii o yerin tesine gemedike yorgunluk duymamt. Hizmeti delikanls, Musa'ya: Grdn m, tan yannda barndmz zaman bal (yn baln gittiini haber vermeyi) unutmuum. Bunu sylemeyi bana unutturan da eytandan bakas deil, Balk deniz iinde alacak bir surette yolunu tutup gitti. Baln girmesi iin suda bir oyuk meydana geldi. Deniz iinde byle bir yolun almas Ms ile hizmetisince hayret edilecek birey olmutu. Ms, gence: Zaten aramakta olduumuz bu idi, dedi. Bunun zerine kendi izleri zerinde, izlerine baka baka geriye dndler. Tan yanna varnca bir de baktlar ki, elbiseye brnm bir adam duruyor. Ms ona selm verdi. O da selm ald ve: Senin bulunduun yerde selm nereden (yn nasl olur)? dedi. Ben Musa'ym, dedi. O: srfl outlar'nn Musa's m? diye sordu. Evet, dedi. Ms (sonra yine sze balayp): Sana retilen rd ve hidyetten bana birey retmen iin senin yanna geldim, dedi. Hzr: (Dorusu sen benim beraberimde asla sabredemezsin.) Y Ms! Ben, Allah 'in bana rettii yle bir ilim zerindeyim ki, sen onu bilemezsin. Sen de Allah'n rettii, Allah ilminden yle bir ilim zerindesin ki, onu da ben bilemem, cevbn verdi." "Ms ona: Sana retilen ilimden bana da retmen iin sana tbV olaym m? dedi. O da: Dorusu sen benim beraberimde asla sabredemezsin. yzn kavrayamadn bir bilgiye nasl sabredersin? dedi. O da: Allah dilerse beni sabredici bulacaksn, sana hibir ite kar gelmeyeceim, dedi. O: Eer bu suretle bana tbV olacaksan ben sana anp syleyin-ceye kadar sen bana hibirey sorma, dedi*'. 'Bundan sonra deniz kysnda yryerek gittiler. Yanlarna bir gemi urad. Kendilerini gemiye almalar iin gemicilerle konutular. Gemiciler Hzr' tandlar ve onlar cretsiz olarak gemiye
581 / 2483

buhari

aldlar. Onlar gemiye bindikleri zaman bir sere kuu geldi, geminin kenarna kondu ve denizden bir iki gaga su ald. Hzr, Musa'ya: Y Ms! Benim ilmimle senin ilmin, Allah'n ilminden bu serenin gagasyle denizden ald su kadar bile eksiltmez, dedi. Derken Hzr, eline bir balta ald da gemi tahtalarndan birini skt." Rv: Ms farkna varmadan Hzr keserle bir tahta sokmutur, dedi. "Musa ona: Sen ne yaptn? Adamlar bizi cretsiz olarak gemilerine almlarken sen gemilerine kasdedip iindekileri batrmak iin mi deliyor-sun? And olsun, sen byk bir i yaptn, dedi. Hzr: Sen beraberimde asla sabredemezsin demedim mi? dedi. Ms: Unuttuum eyden dolay beni muhaze etme, u arkadalmzda bana glk ykleme, dedi. Hakkaten Musa'nn bu ilk muhalefeti Musa'dan bir unutma eseri olmutu. Denizden karaya ktklar zaman, dier ocuklarn beraberinde oynamakta olan bir olana uradlar. Hzr hemen o ocuun bandan tuttu ve onu eliyle yle kopard." Rv Sufyn, parmaklarnn ularyle sanki birey koparr gibi iaret edip gstermitir. "Ms ona: Tertemiz, msm bir can dier bir can karl olmakszn ldrdn h? And olsun ki sen ok kt bir ey yaptn, dedi. O zt: Ben sana beraberimde asla sabredemezsin demedim mi? dedi. Ms: Eer bundan sonra sana birey sorarsam benimle arkadalk etme; o takdirde tarafmdan muhakkak zre ulamsndr, dedi. Yine gittiler. Nihayet bir memleket halkna vardlar ki, ora ahlsinden yemek istedikleri hlde kendilerini konuk etmekten ekinmilerdi. Derken yklmak isteyen bir duvar buldular. O, bunu eliyle yle dorultuverdi." Rv Sufyn, eliyle bireyin stnden mesheder gibi iaret etmitir. Rv Al ibn Abdillah elMedn: Ben Sufyn ibn Uyeyne'den ancak bir kerre "Meyledici" szn sylerken iittim, demitir. "Ms: Bunlar, kendilerine geldiimiz, bizlere yemek yedirmeyen ve bizleri konuklatmayan bir kavimdir. Sen onlarn yklmaya yz tutmu olan duvarna geldin de onu dorulttun. steseydin elbet buna kar bir cret alrdn, dedi. O zt: te bu, benimle senin ayrlmzdr. Sana zerinde sabrede-mediin eylerin iyzn haber vereceim, dedi. " Peygamber (S) -kssay buraya kadar hikye ettikten sonra-: "Ne olurdu sabredeydi de, aralarnda geecek haberlerini Allah bize kssa yapayd" buyurmutur. Rv Sufyn: Peygamber (S): "Allah, Musa'ya rahmet etsin. Keke Ms sabretseydi de, Allah onlarn ilerinden bize anlatsayd" buyurdu, demitir. Sad ibn Cubeyr yle demitir: Ve bn Abbs u yetleri okudu: "Gemiye gelince, denizde i yapan yoksullarnd. Onun iin ben onu kusurlu yapmak istedim ki, arkalarnda her salam gemiyi zorla almakta olan bir hkmdar vard. Olana gelince: Onun anas da, babas da imn etmi kimselerdi. Bunun iin onlar bir azgnlk ve kfirlik brmesinden ende ettik de, istedik ki, onlarn Rabb 7 bunun yerine daha hayrlsn, merhamete daha yaknn versin. Duvara ge lince: Bu, o ehirde iki yetm olancnd. Altnda da onlara id bir define vard. Babalar iyi bir adamd. Binenaleyh Rabb *in diledi ki, ikisi de rdlerine ersinler, definelerini karsnlar. Bu,
582 / 2483

buhari

Rabb 'inden bir merhametti. Ben bunlar kendi re 'yimle yapmadm. te zerinde sabredemediin eylerin iyz!" (ei-Kehf: 79-82). Al ibnu'l-Medn dedi ki: Sonra Sufyn ibn Uyeyne bana: Ben bu hadsi Amr ibn Dinar'dan iki kerre iittim ve iki kerre ondan ezberledim, dedi. Sufyn'a: Sen bu hadsi Amr ibn Dnr'd'an iitmeden nce mi ezberledin yhud bu hadsi baka bir insandan m ezberledin? diye soruldu. Bunun zerine Sufyn: Hadsi ezberlemekte olduum kimseden: Sen bu hadsi benden baka Amr'dan rivayet eden bir kimse iittin mi? Ben bu hadsi Amr ibn Dnr'dan iki yhud kerre iitmiim ve ondan ezberlemiimdir, dedi [115]
76-.......Bize bnu'l-Mubrek, Ma'mer'den; o da Hemmm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Hzr'a Hzr (Hadr) denilmesinin sebebi udur: Hzr otsuz kuru bir yere oturduu zaman anszn o otsuz yer Hzr'n arkasndan yeillenip dalgalanrd" buyurmutur [116] 30- BAB [117] 77-.......Bize Abdurrazzk ibn Hemmm es-San'n, Ma'mer ibn Rid'den; o da Hemmm ibn Mnebbih'ten tahds etti: O da Eb Hureyre(R)'den yle derken iitmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "srl oullar 'na: Beytu 'l-Makdis kapsndan eilerek giriniz ve: Htta ( = y Rabb, dileimiz gnhmz affetmendir) deyiniz, denildi. Fakat onlar (tersine) klar zere emekleyerek girdiler ve Htta yerine "Habbetunfa'ratn ( = Kl uval iinde hububat)" szn sylediler" [118]. 78-.......Bize Avf el-Arb, el-Hasen'den, Muhammed ibn Srn'den, Hls ibn mer'den; bunlarn de Eb Hureyre(R)'den tahds ettiler: O yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Ms ok hayl, sk rtnen bir kimse idi. Kendisi hayl olmak istedii iin derisinden hibirey grlmezdi. Bu hlinden dolay srail oullar'ndan ona ez edenler eza ettiler.ve: Ms bu kadar sk rtnmeyi ancak cildindeki bir ayptan dolay yapmaktadr: Onda ya baras denilen deri hastal yhud husyelerin imesi yhud da bir fet vardr, dediler, Allah da onlarn Ms iin syledikleri kusurlardan bert olduunu ortaya karmak istedi. Ms bir gn yalnz bana ykanmak iin soyundu, elbiselerini bir ta zerine koydu, sonra ykand. Ykanmas bitince elbiselerini almak iin onlarn yanna gitti. Bu srad a ta, elbiselerle yuvarlanp gitti. Ms da asasn alp ta yakalamaya gitti ve: Ey ta, elbisemi; ey ta, elbisemi! diyerek komaya balad. Nihayet srl oullar'ndan bir topluluun yanna kadar vard. Bu suretle onlar Ms 'yi plak olarak ve Allah 'in yaratt en gzel surette grdler. Bylece Allah Musa'y onlarn demekte olduklarndan ber kld. Ta orada durdu, Ms elbisesini alp giydi. Akabinde Ms assyle ta dvmeye balad". Eb Hureyre: Vallahi o tata Musa'nn vurma izinden yhud drt yhud be yara izi kalmtr, demitir. te bu ez, Yce Allah'n u kavlinde zikrolunandr: *'Ey mn edenler, siz de Musa'y incitenler gibi olmayn. Nihayet Allah onu dedikleri eyden temize kard. O, Allah indinde yzl (i'tibrh bir zt) d" (el-Ahzb: 69) [119]. 79-...... Ben Abdullah ibn Mus'd(R)'dan iittim, yle dedi: Peygamber (S) bir ganimeti taksm
583 / 2483

buhari

etmiti. Bir adam: Bu, Allah'n rzs istenmeyerek yaplan bir taksmdir, dedi. Ben Peygamber'e geldim ve bu sz kendisine haber verdim. Bu haksz sz iitince Peygamber fkelendi, hatt ben yznde fke izinin belirdiini grdm. Sonra Peygamber: "Allah Musa'ya rahmet etsin! Ona benim uradm u ezadan daha fazlasyle ez edilmiti de o sabretmiti" buyurdu [120].
31- Bb:

''srail oullanfm denizden geirdik. imdi putlarnn nnde tapagelen bir kavme rastgeldiler: Y Ms, onlarn nasl tanrlar varsa, sen de bize yle bir tanr yap, dediler. Ms: Siz cidden n e cahillik eder bir kavimsiniz. bhe yok ki bunlarn iinde bulunduklar dn helake mahkmdur. (bdet diye) yapmakta olduklar nesne de bounadr', dedi" (ei-'rf: 138139). 'Mutebberun'', "HusrrTdr. "Biz Kitb'da srl oullarna u haberi verdik: ... yilik ederseniz o iyilii kendinize etmi olursunuz. Ktlk de ederseniz o ktl yine kendinize etmi olursunuz. Artk dier va'de gelince, yzlerinizi ktlesinler, mescide birinci defa girdikleri gibi girsinler, galebe ve isti'l ettiklerini mahvettike etsinler diye (banza yine dmanlar musallat ettik)" (ei-sr: 7). Veli-yutebbir", "Yudemmir"; "M alev", "M galeb" demektir [121].
80-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Bizler Raslullah'n beraberinde misvak aacnn olgun yemilerini topluyorduk. Raslullah (S): "Bundan siyah olann alnz- nk bylesi en ho olandr" buyurdu. Sahbler: Sen koyun gder miydin? diye sordular. Raslullah: "Her peygamber muhakkak koyun obanl yapmtr" buyurdu [122]. 32- Bb:

'Bir zaman da Ms, kavmine: 'Allah size herhalde bir inek boazlamanz emrediyor' demiti. Onlar: 'Bizi elence mi ediyorsun?' demilerdi. Ms da: 'Ben chillerden olmaktan Allah 'a snrm' demiti. Yine demilerdi ki; Bizim iin Rabb Hne du et de onun ne olduunu bize iyice aklasn \ Ms da; 'Allah diyor ki; 'O, ne ok yal, ne de pek gen deil; ikisi ortas bir din inektir. Artk emrolunduunuz eyi yapn* demiti. (Tekrar) yle syledilerdi: 'Bizim iin Rabb Hne du et de, o nedir, apak anlatsn bize. nk bizce birok inekler birbirine benziyor. Allah dilerse muvaffak oluruz'. Ms yle dedi: 'Rabb Hm buyuruyor ki: O, ne boyundurua koulup araz srecek, ne ekin sulayacak bir inek deildir. Salmadr (yhd: Ayptan salimdir). Hibir alacas da yoktur. Onlar: 'te imdi hakikati getirdin (vasfn tastamam bildir din), dediler. Bunun zerine o inei boazladlar ki, az kald bunu yapmayacaklard. Hani siz bir kimse
584 / 2483

buhari

ldrmtnz de onun (kaatili) hakknda birbirinizle atmtnz. Hlbuki Allah sizin gizleyecek olduunuz eyi aa vurand. Onun iin biz: Ona (ldrlen o adama, kesilen inein) bir parasyle vurun, demitik. te Allah bylece lleri diriltir, size yetlerini gsterir. Gerek ki aklnz banza (el-Bakara: 67-73). Eb'I-Aliye yle demitir: "el-Avnu", gen ile yal arasdr; "Fkun", alacas yok saf bir renk; "L zellun", alma onu zell klmam; "TusruH-arda", "O ne boyundurua koulup araz srer ne de ekin sulamakta alr bir zell deildir"; "Musellemetun", yn "Ayplardan salim klnm"; "L iyete", "Onda beyaz ve sar yok". Eb Ubeyde: stersen siyah renk de yok dersin, "Herbiri sanki sar sar erkek develerdir" (ei-Murkit: 33) kavlinde olduu gibi "Sufrun" da denilir, "Safru" da denilir. "Feddra'tum" (ei-Bakara: 72) "ihtilf ettiniz" demektir [123].
33- Bb: Musa'nn Vefat Ve Vefatndan Sonrasnn Zikri 81-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: lm melei Ms Peygamber'e gnderildi. Melek, Musa'ya gelince, Ms, melein yzne vurdu, gzn karartt. Melek Rabb'ine dnd ve: Sen beni lmek istemeyen bir kula gnderdin! diye hlini arzetti. Allah, Azrail'e: Sen yine Musa'ya dn de ona, elini bir kzn srt zerine koymasn ve elinin rtt her bir kla mukaabil bir yl mr olacan syle, buyurdu. Ms bunu duyunca: Y Rabb'im, bundan sonra ne olacak? diye sordu. Allah: Bundan sonra yine lm vardr, buyurdu. Ms: yle ise lm imdi gelsin, niyaznda bulundu. Eb Hureyre dedi ki: Ve Allah'tan kendisini bir ta atm uzakla kadar Mukaddes Arz'a yaklatrmasn istedi. Eb Hureyre yle dedi: Raslullah (S): "Eer ben Musa'nn gmld o yerde sizinle beraber bulunsaydm, onun yol kenarnda, kzl kum tepesinin altnda olan kabrim sizlere muhakkak gsterirdim buyurdu [124]. Rv Abdurrazzk yle dedi: Ve bize Ma'mer haber verdi ki, Hemmm ibn Mnebbih yle demitir: Bize Eb Hureyre, Peygam-ber'den bunun benzeri hadsi tahds etti [125]. 82-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Mslmanlardan bir adam ile Yahdler'den bir adam birbiriyle svt. Mslman yemin etmekte olduu bir yemn iinde: Muhammed'i lemler zerine szp karan Allah'a yemn ederim ki, dedi. Yahd de mslmna kar: Musa'y lemler zerine szp karan Allah'a yemn ederim ki, dedi. Bu esnada mslmn elini kaldrp Yahd'nin yzne bir tokat yaptrd. Bunun zerine Yahd, Peygamber'e gitti. Kendisiyle mslmn kiinin iini O'na haber verdi. Peygamber (S): Bana Ms zerine hayrlhk vermeyiniz. Muhakkak insanlarn hepsi -kyamet gnbaylacaklar. Fakat ilk aylan ben olacam. O anda bir de greceim ki, Ms, Ar'n bir tarafna skca tutunmu duruyor. Bilmiyorum, Ms da baylanlarn iinde idi de benden evvel mi ayld, yhud baygnlktan Allah 'in istisna ettii bahtiyar kimselerden mi bulundu?" [126]. 83-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "dem ile Ms birbirine hccet getirip ekitiler. Ms, dem 'e: Sen, gnhn seni cennetten kartm olduu dem'sin, dedi. dem de Musa'ya: Sen Allah'n risletleri ve kelm ile seip stn kld Ms'sn. Sonra sen, ben yaratlmadan
585 / 2483

buhari

evvel zerime takdir edilmi bir iten dolay beni knyorsun! dedi". Bunun ardndan Raslullah iki kerre: "Bylece dem Musa'ya dell ve burhanla glib oldu" buyurdu [127].
84-.......bn Abbs (R) yle demitir: Bir gn Peygamber (S) bizim yanmza kt da: "Bana btn mmetler arzolundu ve ben semnn etrafn kapatm ok kalabalk bir karalt grdm: u, kavmi iinde Musa'dr, denildi" [128]. 34- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Allah mn edenlere de Fir'avn'n karsn bir misl olarak rd etti. O vakit (bu kadn): 'Ey Rabb 'im, bana nezdinde, cennetin iinde bir ev yap. Beni Fir'avn'dan ve onun (fena) amelinden kurtar. Beni o zlimler gruhundan selmete kar* demiti. Namusunu muhkem bir kaVa gibi muhafaza eden mrn kz Meryem'i de (Allah bir ismet numunesi olarak rd etti). Biz bundan dolay ona ruhumuzdan frdk. O, Rabb 'inin kelimelerini ve kitblarn tasdik etti. taat edenlerdendi o" (et-Tahrm: 11-12) [129].
85-.......Eb Ms (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Erkeklerden birok kimse kemle erdi. Kadnlardan ise Fir'avn'n kadn siye ile mrn'n kz Meryem'den bakas kemle eriemedi. (Bu mmetin kadnlar zerine) ie'nin fazileti de tirid yemeinin baka yemeklere kar fazileti gibidir" [130]. 35- Bb:

"Hakkaten Kaarn, Musa'nn kavmindendi. Fakat onlara kar serkelik etti o. Biz ona yle hazneler verdik ki, anahtarlar gl kuvvetli bir cemate ar geliyordu. O vakit kavmi ona yle demiti: 'marma, nk Allah marklar sevmez. Allah'n sana verdii (maldan harcamakla) hiret yurdunu ara. Dnydan nasibini de unutma. Allah'n sana ihsan ettii gibi, sen de insanlara ihsanda bulun. Yeryznde fesd arama. nk Allah fesdlar sevmez'. Kaarn dedi ki: Bu servet bana ancak bende olan ilim sayesinde verilmitir*. (O madem ki limdi) kendisinden evvelki nesillerden kuvvete daha stn, cem Hyyete de daha kuvvetli kimseleri Allah'n hakkaten helak etmi olduunu bilmedi mi? Mcrimlerden gnhlar sorulmaz. Derken zneti iinde kavminin karsna kt. Dny haytn arzu edenler: 'Ne olurdu Kaarn'a verilen (u zenginlik) gibi bizim de olsayd. O hakikat byk bir bahtiyardr' dediler. Kendilerine ilim verilenler de: iYazk olsun size! Allah'n sevab, mn ve iyi amel eden kimseler iin daha hayrldr. Buna da sabredenlerden bakas kavuturulmaz' dediler. Nihayet biz onu da, sarayn da yere geiriverdik. Artk Allah'a kar kendisine yardm edecek hibir cemati de yoktu onun. Bizzat kendini mdfaa edeceklerden de deildi o. Dn onun mevkiini temenni edenler, sabahleyin yle diyorlard: 'Vay, demek ki Allah, kullarndan kimi dilerse onun rzkm yayyor, daraltyor. Allah bize ltfetmeseydi, bizi de muhakkak batrmt. Vay, demek ki hakikat udur: Kfirler asla felah bulmaz!" (el-Kasas: 76-82).
586 / 2483

buhari

"Le tenu", "Elbette ar gelir" demektir. bn Abbs yle demitir: "UlVl-kuvveti", yn "O anahtarlar erkeklerden kalabalk bir cemat kaldramazd", "el-Ferhtne", "Merhn", yn "marklar olarak"; "Veykeennellhe", "Elem tera ennellhe yebsutu'rzka limen yeu ve yakdiru" sz gibidir, yn "Sen Allah'n diledii kimseye rzk geniletir ve daraltr olduunu bilmedin mi?" demektir [131].
36-'Yce Allah'n u Kavli Bab:

* 'Medyen 'e de kardeleri uayb' gnderdik. Dedi ki: 'Ey kavmim, Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan baka hibir tanrnz yoktur. lei, tarty eksik tutmayn. Ben sizi hakikat bir nVmet iinde gryorum. bhesiz ki ben bir gn hepinizi epevre kuatc bir azbdan korkuyorum. Ey kavmim, lekte ve tartda adaleti yerine getirin. nsanlarn eyasn eksiltmeyin. Yeryznde fesdlar olarak fenalk yapmayn. Eer m'min kimseler iseniz, Allah'n hallinden brakt kr sizin iin daha hayrldr. Ben sizin zerinizde bir beki de deilim!'Dediler ki: 'Ey uayb, atalarmzn tapt eylerden, yhud mallarmzda ne dilersek onu yapmamzdan vaz gememizi sana namazn m emrediyor? nk sen, muhakkak ki sen, yumuak huylu, akl banda bir adamsn'. 'Ey kavmim' dedi, 'Ya ben Rabb'imden apak bir burhan zerinde isem, ve O, bana kendisinden gzel bir rzk ihsan etmi ise, buna ne dersiniz? Size ettiim yasaa, ben kendim size muhalefet etmek istemiyorum ki. Ben gcmn yettii kadar slhdan baka birey arzu etmem. Benim muvaffakiyetim ancak Allah'n yar dimiyledir. Ben yalnz Oyna gvenip dayandm ve yalnz O'na dnerim. Ey kavmim, bana olan dmanlnz, Nuh kavminin, ya Hd kavminin yhud Salih kavminin balarna gelenler gibi, size musibet yklemesin. Lt kavmi de sizden uzak deil. Rabb 'inizden mafiret dileyin. Sonra O 'na tevbe ile ruc' edin. nk Rabb 'im ok merhamet edicidir, ok sevendir'. Dediler ki: 'Ey uayb, biz senin sylemekte olduundan birounu iyice anlamyoruz. Seni de iimizde cidden zaf gryoruz. Eer kabilen olmasayd, muhakkak ki seni tala ldrrdk. Sen bizden stn bir eref sahibi deilsin ki...'uayb: 'Ey kavmim'dedi, 'Size gre benim kabilem mi Allah 'tan daha ereflidir ki, onu arkanza atlm bir ey edindiniz? Benim Rabb 'im bhesiz ne yaparsanz epevre kuatcdr. Ey kavmim, elinizden geleni yapn. Ben de vazifemi yapacam. Yaknda bileceksiniz ki, kendisini rsvy edecek azb kime gelecektir ve o yalanc kimdir? (O azab) gzetleyin; ben de sizinle beraber gzetleyiciyim \ Vakt ki (azb) emrimiz geldi. Hem uayb % hem onun maiyyetinde mn etmi olanlar, bizden bir rahmet olarak kurtardk. Zulmedenleri ise korkun bir ses yakalad da yurtlarnda diz st kekaldlar (helak oldular). Sanki onlar zten orada oturmamlard. Haberiniz olsun ki, Semd ilh rahmetten nasl uzaklatysa, Medyen kavmine de ylece bir uzaklk (verildi)"(HM: 84-95). "Ehli Medyen'e", nk Medyen beldedir; "Karyeye sor" ve Kervana sor" ta'brleri de bunun gibidir, yn "Karye halkna", "Kervan ehline sor" demektir. "Verekum zhryyen", "Ona ynelmediniz" demektir. Hacetini yerine getirmedii zaman, "Hacetimi yerine getirmedin ve beni arkaya atlm birey kldn" denilir. el-Buhr dedi ki: "ez-Zhryy", beraberinde bir hayvan yhud kap alman ve onunla kuvvetlenmendir. "Meknetuhum" ile "Meknuhum*' bir mavnayadr. "Lem yanev'\ "Yaamadlar"; "Te'se", "Hznlenirsin"; "s", "Hznlenirim" demektir. el-Hasen: Onlar
587 / 2483

buhari

"nk sen muhakkak ki yumuak huylu, akl banda bir adamsn" (Hd: 87) szyle alay etmektedirler, demitir. Ve Muchid: "Leyke", ."el-Eyke" eklinde de okunur. "Yevmu'z-zulle", azb bulutunun onlarn zerlerine glgelenmesidir, demitir [132].
37- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ynus da hi bhesiz gnderilen peygamberlerdendi. Hani o, dolu bir gemiye kamt. Derken kur'a ekmilerdi de o da malblardan olmutu. O, knanm bir hlde iken kendisini hemen bir balk yutmutu. Eer ok tesbh edenlerden olmasayd, herhalde (insanlarn) tekrar diriltilecekleri gne kadar onun karnnda kalp gitmiti. te biz onu, kendisi de hasta olarak, ak bir yere karp braktk. zerine sak olmayan cinsten glgelik bir nebat bitirdik. Onu yzbine peygamber gnderdik. Hatt artyorlard da. Nihayet ona mn ettiler de kendilerini bir zamana kadar geindirdik" (essafft: 139-148). "Sen imdilik Rabbanin hkmne sabret. O balk sahibi (Ynus Peygamber) gibi olma. Hatrla ki o, gamla dolu olarak dua etmiti. Eer RabbHnden ona bir nVmet erimi olmasayd, o mutlakaa karld o rlplak yere knanm bir hlde atlacakt. Bunun ardndan Rabb'i onu seti de kendisini slihlerden yapt" (el-Kalem: 48-50) [133].
86-....... Bize Sufyn, el-A'me'ten; o da Eb Vil'den; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Sizden hibiriniz sakn benim Ynus'tan hayrl olduumu sylemesin" buyurmutur. Rv Msedded: "Ynus ibn Mett" eklinde ziydeli sylemitir [134] 87-.......Bize u'be, Katde'den; o daEb'I-liye'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Hibir kul iin: Ben mu-hakkak Ynus ibn Mett'dan hayrlym, demesi uygun deildir" buyurmu ve Ynus'u babas Mett'ya nisbet etmitir [135]. 88-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Bir Yahd ticret eyasn sata arzederken, bu eyaya mukaabil holanmad birey verilmiti. Bunun zerine: Bu sz Ensr'dan bir kimse iitti. Kalkp Yahd'ye bir tokat vurdu ve: Peygamber (S) aramzda bulunduu hlde sen Musa'y beer zerine terch eden Allah'a yemn ederim diyorsun yle mi? dedi. Bunun zerine Yahd, Peygamber'e gitti ve: Y Eba'l-Kaasm! Muhakkak ki benim iin bir zimmet ve ahid vardr. Fulan kimseye ne oluyor ki, o benim yzme tokat vurdu? dedi. Peygamber o sahbye: "Bunun yzne niin tokat vurdun?" buyurdu. Ensr, Yahudi'yle olan iini zikretti. Bundan dolay Peygamber fke izi yznde grlecek derecede fkelendi. Sonra yle buyurdu: "Allah'n peygamberleri arasnda stn klmalar yapmaynz. unda hi bhe yok ki: Sra frlm, artk Allah 'in diledikleri mstesna olmak zere gklerde kim var, yerde kim varsa hepsi dp lmtr. Sonra bir daha frlmtr. Ben ilk diriltilen olacam. O anda bir de
588 / 2483

buhari

bakacam ki, Ms, Turu Sn gnndeki arplmas ile muhasebe mi olundu, yoksa benden evvel mi diriltildi; bilmiyorum. Ve ben: Muhakkak bir kimse Ynus ibn Mett'dan daha faziletlidir, szn de sylemem" [136].
89-.......Ben Humeyd ibn Abdirrahmn'dan; odaEb Hureyre(R)'den iitti ki, Peygamber (S): "Hibir kul iin: Ben Ynus ibn Mett'dan hayrlym demesi yakmaz" buyurmutur. 38- Bb:

"Onlara, denizin yanndaki o kasabay sor. Hani orann ahlsi cumartesi gnnn hrmetini bozarak haddi amlard. nk cumartesi ta HM yaptklar gn balklar akn akn meydana karak yanlarna geliyordu. Cumartesi ta 'ttti yapmayacaklar gn ise gelmiyordu. te biz, itaatten kmakta olduklarndan dolay kendilerini bylece imtihan ediyorduk. Hani ilerinden bir mmet: 'Allah'n kendilerini helak edecei yey etin bir azab ile cezalandraca bir kavme ne diye t veriyorsunuz?' dedii zaman o va'z edenler de; 'Rabb 'imize (zr dilemeye yzmz olsun) iin. Umulur ki saknrlar' demilerdi. Vakt ki onlar artk edilen va'zlar unuttular, biz de ktlkten vazgeirmekte sebat edenleri selmete kardk. Zulmedenleri ise yapmakta olduklar fsklar yznden iddetli bir azab ile yakaladk. Bu suretle onlar serkelik ederek yasak edileni yapmakta srar edince kendilerine: Hor ve zell maymunlar olun! dedik" (ei-A'rf: 163166) [137].
39- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ve Davud'a Zebur'u verdiimiz gibi bhesiz sana da Vahyettk" (en-Ns: 163). "ez-Zuburu", "Kitblar"; bunun vahidi "Zebur'udur. "Zebertu", "yazdm" demektir. "And olsun ki biz Davud'a tarafmzdan bir imtiyaz verdik: Ey dalar, onunla birlikte tesbh edin (dedik), kulara da. Ona demiri de yumuattk. Uzun zrhlar yap, (onlar) dokumada intizm gzet, diye buyurduk. (Ey Dvd Hanedan) iyi amellerde bulunun. nk hakikat ben, ne yaparsanz tastamam grenim" (Sebe': 10-11). Muchid: "Evvibi", "Tesbh edin" demektir; "Sbit", "Zrhlar"; "Ve kaddir fVs-serdV\ yn "iviler ve halkalarda mikdr iyi takdir et, ivileri ok inceltme, o takdirde aralarna su girer; ivileri kaln da yapma, o zaman da halkalar ayrp krar demektir, dedi. "Onlara peygamberleri: 'Hakikat Allah size bir pdih olarak TlVu gndermitir' dedi. Onlar ki: 'Biz hkmdarla ondan daha lyk iken ve ona maldan da bolluk verilmemiken nasl olur da bizim bamzdan padiahlk onun olabilir?' dediler. Peygamber: 'bhesiz Allah, onu sizin stnze beenip semitir. Ona bilgice, vcdca da bir stnlk vermitir. Allah mlkn kime dilerse ona verir. Allah'n rahmeti boldur, gerek bilicidir" (el-Bakara: 247). "...Nihayet o Tlt ve maiyyetindeki mzminler o rma getikleri zaman, beri yanda kalanlar: 'Bu gn bizim Clt'a ve ordusuna kar takatimiz yoktur' dediler. Muhakkak Allah'a kavuacaklarn bilenler (ve itaatle rma geenler) ise: 'Nice az bir cemiyet daha ok bir cemiyete Allah'n izniyle galebe etmitir. Allah sabredenlerle beraberdir' dediler. Bunlar Clt ile askerlerine kar ktklar zaman niyaz edip: Ey Rabb 'imiz, zerimize sabr yadr. Ayaklarmza sebat ver. Bu kfirler gruhuna kar bize yardm et' dediler. Derken Allah'n izniyle onlar bozguna urattlar. Dvd da Clt'u ldrd. Allah da saltanat ve hikmet verdi ve
589 / 2483

buhari

daha dilemekte olduundan bz eyler retti... " {el-Bakara: 249-251) [138].

90-.......BizeMa'mer, Hemmm'dan; odaEb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Dvd Pey'gam-ber'e (Zebur'u) okumak kolaylatrld. Dvd kendisinin binek hayvanlarnn sefere hazrlanmasn emrederdi de onlar eerlenirdi. Bunlar eerlenmezden evvel Zebur'u okurdu. Dvd yalnz kendi elinin emeinden yer idi". Bu hadsi Ms ibn Ukbe de Safvn'dan; o da At ibn Yesr'-dan; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den senediyle rivayet etmitir [139]. 91-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Benim "Vallh yaadm mddete ben gndzleyin oru tutacam, geceleyin namaz klacam" demekte olduum, Raslullah'a haber verilmi. Ra-slullah (S) Abdullah'a: "Vallahiben muhakkak yaadm mddete gndzleyin oru tutacam, geceleri namaz klacam demekte olan kimse sen misin?" diye sordu. Ben: Evet, ben bu sz syledim, dedim. Raslullah: "Sen bu ar ibdeti yerine getirmeye g yetiremezsin. Onun iin bazen oru tut, bazen tutma; geceleyin kalk namaz kl ve bir ksmnda uyu. Ve her aydan gn oru tut. nk haseneler on misli ile karlanr. Bylece bu er gnlk orular btn bir yl orucu gibi olur" buyurdu. Ben: Y Raslallah, ben bundan fazlasna da g yetiririm, dedim. "yleyse bir gn oru tut, iki gn oru tutma" buyurdu. Abdullah dedi ki: Ben yine: Ben bundan fazlasna da g yetiririm, dedim. Raslullah: "yleyse bir gn oru tut, bir gn tutma. te bu, Dvd Pey-gamber'in orucudur. Bu, orularn en dilidir" buyurdu. Ben: Y Raslallah, ben bundan fazlasna da g yetiririm, dedim. Raslullah: "Bundan daha faziletli oru yoktur" buyurdu. 92-....... Abdullah ibn Amr ibni'1-s yle demitir: Raslullah (S) bana: "Senin geceleyin namaz klar, gndzleyin oru tutar olduun bana haber verilmedi mi?" buyurdu. Ben: Evet, dedim. Raslullah: "Muhakkak ki sen bunu yaptn zaman gzler ieri ker, beden de yorulup zayflar. Sen her aydan gn oru tut. Bu da btn yl orucu yhud btn yl orucu gibidir" buyurdu. . Ben: Ben kendimi kuvvetli buluyorum, dedim. (Rv Ms'ar: Kuvveti kasdediyor demitir.) Raslullah: "yleyse Dvd Peygamber orucu tut. O, bir gn oru tutar, bir gn yerdi ve dmanla karlat zaman kamazd" buyurdu [140]. 40- Bb:

"Allah'a en sevimli olan namaz, Dvd namazdr. Allah*a en sevimli olan oru da Dvd Peygamberin orucudur. Dvd, gecenin yarsnda uyurdu ve gecenin te birinde namaz klard.
590 / 2483

buhari

Gecenin altda birinde yine uyurdu. Dvd bir gn oru tutar, bir gn de tutmazd". Al (?) ^yle dedi: Bu "Gecenin altda birinde uyurdu" sz, Aie'nin szdr. nk Aie: Seher vakti onu, benim yanmda muhakkak uyur bulurdu, demitir.
93-.......Amr ibn Evs es-Sakaf, Abdullah ibn Amr'dan, yle dediini iitmitir: Raslullah (S) bana: "Allah'a en sevimli olan oru, Dvd Peygamber'in orucudur. Dvd bir gn oru tutar, bir gn tutmazd. Allah'a en sevimli olan namaz da yine Dvd Peygamber'in namazdr, O gecenin yarsn uyur, te birinde namaz klar, altda birinde tekrar uyurdu" buyurdu [141] . 41- Bb:

"Onlarn diyeceklerine sabret. Kulumuzu; o kuvvet sahibi Davud'u hatrla. nk o dima (Allah'n rzsna) donen bir zt idi. Gerek biz dalar kendisine musahhar kldk ki, bunlar akamleyin ve kuluk vakti onunla birlikte durmadan tebih ederlerdi. Toplanp gelen kular da (kendisine ram ettik); herbiri itaatle ona dnc idi. Onun mlkn de kuvvetlendirdik. Ona hikmet ve fasl- hitb verdik" (Sd: 17-20). Muchid yle demitir: 'Faslu'l-hitb", "Hkmde ince anlay"tr. "Veltutt", "sraf etme, bizi yolun dorusuna hidyet et". "u benim kardeim, onun doksan dokuz na'cesi var. Benim ise bir tek na'cem var": "Na'cef kelimesi kadn iin de, davar iin de sylenir. "Ekfnih{ = Onu bana ver)": "Meryem'e Zekeriyy kefl oldu" demek gibidir; yn onu kendisine ald. "Azzen", "Bana glib geldi", yn benden daha azz oldu. "A'zeztuhu", "Ben onu hitbda azz kldm". "Hitb", "Karlkl sz dndrme"dir deniliyor. "(Dvd) dedi: "And olsun ki, o senin dii koyununu kendi dii koyunlarna katmak istemesiyle sana zulmetmitir. Geri mallarn birbirine katp kartran ortaklarn ou mutlakaa birbirine hakszlk eder... " bn Abbs: "Biz onu fitneye urattk", "Biz onu denemeye tbi' tuttuk" demektir, demitir. Umer bunu "Fettenhu" diye t'nn eddesiyle okumutur. "Dvd bunun zerine RabbHnden mafiret edilmesini istedi, rk' ile yere kapanp Allah'a dnd" [142].
94-....... Muchid yle demitir: Ben bn Abbs'a: Sd Sresi'nde secde ediyor muyuz? dedim. O: "Daha evvel de Nuh'u ve onun neslinden Davud'u, Sleyman '/, Eyyb % Ysuf'u, Ms 'yi ve Hrn'u (nbvvetle) hidyete kavuturduk... te bunlar Allah'n hidyet ettii kimselerdir. O hlde sen de onlarn gittii doru yolu tutup ona uy... " (ei-En'm: 84-90) yetlerini okudu da: Peygamberiniz (S) onlara uymakla emrolunanlardandr, dedi [143]. 95-.......Bize Eyyb, krime'den tahds etti ki, bn Abbs (R): Sd secdesi vcib klman secdelerden deildir, fakat ben Peygam-ber(S)'i bu srede secde ederken grdm, demitir [144]. 42- Yce Allah'n u Kavilleri Bab:

"Biz Davud'a olu Sleyman' ihsan ettik. Sleyman ne gzel kuldu! nk o, dima Allah'a
591 / 2483

buhari

dnendi. Hani ona leden sonra bir ayan trna stne dikip aya zerinde duran sr'atli kou atlar gsterilmiti de: 'Gerek ben mal sevgisine (srf) Rabb 'imi zikretmek iin dtm' demiti. Nihayet (bu atlar) perdenin arkasna gizlenmilerdi. 'Onlar bana dndrn' dedi. Hemen ayaklarn, boyunlarn okamaya, taramaya balad. And olsun biz Sleyman' imtihan da ettik. Tahtnn stne bir cesed brakverdik. Sonra o yine (eski hline) dnd. Dedi ki: 'Ey Rabb Hm, beni mafiret eyle, bana yle bir mlk (ve saltanat) ver ki o, benden baka hibir kimseye lyk olmasn. bhesiz btn murdlar ihsan eden Sensin Sen!' Bunun zerine biz de ona rzgr musahhar ettik ki, bu, onun emriyle, onun diledii yere yumuack akar giderdi. eytnlar, (onlardan) her bina ustasn, her dalgc, bukalara balanm olan dierlerini de (emrine ram ettik): Bu, bizim vergimizdir. Artk (dilediine) hesbsiz ver yhud tut (dedik). bhe yok ki indimizde onun mutlak bir yaknl ve dnp gelecei yer gzellii de vardr" (Sd: 30-40). "Sleyman'a da rzgr (musahhar kldk) ki, sabah bir ay(lk yol), akam bir ayd. Erimi bakr ma 'denini ona sel gibi akttk. nnde Rabb 'inin izniyle i gren bz cinnler de vard. lerinden kim bizim emrimizden ayrlp saparsa ona lgn azabdan tattrrdk. O, kalelerden, heykellerden, byk havuzlar gibi anaklardan, sabit sabit kazanlardan ne dilerse kendisine yaparlard. Ey Dvd Hanedan, siz Allah'a kr iin aln. Kullarmdan (hakkyle) kreden azdr. Sonra biz ona lm hkmn infaz edince (dayand) asasn yemekte olan aa kurdundan baka birey bunun lmn onlara gstermedi. Bu suretle yere kapanp ykld zaman besbelli oldu ki, eer cinnler gayb bilmi olsalard, yle horlayc bir azb iinde kalp durmazlard" (Sebe\ 12-14). "eytnlarn, Sleyman'n mlk aleyhine uydurup ta'kb ettikleri eylere (yalanlara) uydular. Hlbuki Sleyman asla kfir olmad. Fakat o eytnlar kfirdirler ki, insanlara bycl ve Bahirdeki iki melee; Hrt ve MrVa indirilen eyleri retiyorlard... " (el-Bakara: 102) [145]
96-.......Bize u'be, Muhammed ibn Ziyd'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cinn taifesinden bir ifrit, dn gece namazm kesip bozmak iin bana an-szm hcum etti. Allah beni glib getirip ona istediimi yapma kuvveti verdi. Ben onu yakaladm ve hepiniz onu gresiniz diye mescidin direklerinden birine balamak istedim. Fakat kardeim Sleyman Peygamber'in: Rabb Hm bana mafiret et ve benden sonra kimseye lyk olmayacak bir mlk bana bala (Sd: 35) duasn hatrladm da, ifriti kpek gibi kovdum". "frt", insten ve cnn taifesinden mtemerrid yn ok inad, isyanc, kibirli demektir. Bu "Zebne" gibidir; bunun cem'i de "ez-Zebniyetu"dur [146]. 97-.......el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Davud'un olu Sleyman: Ben bu gece yetmi kadn dolaacam da onlardan herbiri Allah yolunda mchede edecek birer svr olana gebe kalr, diye kesin konutu. Arkada olan melek ona: nallah de, dedi. O diliyle inallah demedi. O hakkaten o kadnlar dolat, fakat ilerinden yalnz biri iki kkndan biri dk bir olana hmile kalmtr". Peygamber: "Eer Sleyman nallah deseydi, elbette o ocuklarn hepsi Allah yolunda cihd ederlerdi" buyurdu. Rv uayb ile bnu Ebi'z-Zind "Doksan kadn" demilerdir ki, bu daha sahihtir [147]. 98-....... Eb Zerr (R) yle demitir: Ben bir kerresinde: Y Raslallah, ilk konulan mescid hangisidir? dedim. Raslullah:
592 / 2483

buhari

' 'el-Mescid '-Harm'' buyurdu. Ben: Sonra hangisi? dedim. Raslullah (S): "Sonra el-Mescidu'l-Aksa" buyurdu. Ben: Bu iki mescidin kuruluu arasnda ne kadar zaman vardr? dedim. "Krk sene" buyurdu, sonra unu syledi: "Sana namaz her nerede yetiirse, sen namaz orada kl, btn yeryz senin iin bir mesciddir" [148].
99-....... Bize Eb'z-Zind haber verdi; ona da Abdurrahmn ibn Hrmz tahds etmi ki, o da Eb Hureyre(R)'den iitmi; o da Raslullah (S)'tan yle buyururken iitmitir: "Benim benzerimle insanlarn benzeri u bir kiinin hli gibidir ki, o bir ate yakm, kelebekler ve u birtakm hayvanlar atee dmeye balarlar". Yine dedi ki: "ki kadn ve beraberlerinde onlarn iki olan ocuklar vard. (Bunlar yolda giderken) kurt geldi, bunlardan birisinin ocuunu kapp gitti. Bunun zerine (ocuunu kurt kapan byk) kadn, arkada kk kadna: Kurt senin ocuunu gtrd, dedi. Dier kadn da: Hayr, senin ocuunu gtrd, dedi. Nihayet bu iki kadn muhakemelerini Davud'a arzettiler. O da byk kadn lehine hkmetti (Kurdun kapt ocuk, kk kadna id oldu). Bunlar mahkemeden kp Davud'un olu Sleyman 'a gittiler. Ve babasnn hkmn yeniden ona bildirdiler. da: Bana bir bak getirin de ocuu iki kadn arasnda paylatraym, dedi. Bunun zerine kk kadn: Aman yle yapma! Allah sana merhamet etsin! ocuk bu kadnndr, dedi. Sleyman bu sz zerine ocuun kk kadna id olduuna hkmetti". Eb Hureyre: Vallahi ben "Sikkn" szn o gne kadar hi iitmemitim; biz baa sdece "Mdye" diyorduk, demitir [149]. 43- Yce Allah'n u Kavli Bab:

'Andolsun ki biz Lukmn'a, Allah'a kret diye hikmet verdik. Kim krederse, ancak kendi fidesi iin kreder. Kim de nankrlk ederse, hi bhe yok ki, Allah gandir, her hamde O lyktr. Hani Lukmn oluna, ona t verirken yle demiti: Oulcazm, Allah'a ortak koma. nk irk elbette byk bir zulmdr. Biz insana ana babasn tavsiye ettik. Onun . anas kendisini za 'f stne za'/ ile tamtr. Stten ayrlmas da iki yl (srmtr). Bana ve ana babana kret. Dnn ancak banadr. Eer onlar sence ilimde (yeri) olmadk herhangi bireyi bana e tutman zerinde seni zorlarlarsa kendilerine itaat etme. Onlarla dnyda iyi gein. Bana dnenlerin yoluna uy. Nihayet dnnz ancak banadr. O vakit ben de size ne yapyordunuz, haber veririm. Oulcazm, hakikat (yaptn iyilik ve ktlk) bir hardal tanesi kadar olsa da bir kaya iinde, ya gklerde, yhud yerin dibinde (gizlenmi) olsa bile Allah onu getirir. nk Allah ltiftir, hakkyle haberdrdr. Oulcuum, namaz dosdoru kl. yilii emret. Ktlkten vazgeirmeye al. Sana isabet eden hereye katlan. nk bunlar kaV surette farz edilen ilerdendir. nsanlardan yzn evirme. Yeryznde mark yrme. Zr Allah her byklk taslayan, kendini beenip neni sevmez. Yrynde mu 'tedil ol. Sesini alalt. Seslerin en irkini hakikat eeklerin anrdr" (Lukmn: 12-19).
593 / 2483

buhari

"Veltusa'r", "Yz dndrmektir [150].

100-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: "mn edenler, bununla beraber mnlarna zulm kartrmayanlar; ite onlar, emin olmak hakk kendilerinindir. Onlar doru yolu bulmu kimselerdir" (ei-En'm: 82) yeti indii zaman, Peygamber'in sahbleri: Bizim hangimiz mnna bir zulm kartrmaz ki? dediler. Bunun zerine "Allah 'a ortak koma. nk irk elbette byk zulmdr" (Lukmn: 13) yeti indi. 101-.......Bize el-A'me, brahim'den; o da Alkame'den tahds etti ki, Abdullah (R) yle demitir: "mn edenler, bununla beraber mnlarna zulm kartrmayanlar; ite onlar, (korkudan) emn olmak hakk kendilerinindir. Onlar doru yolu bulmu kimselerdir" (ei-En'm: 82) yeti indii zaman bu, mslmnlara ar geldi de: Y Raslallah, bizim hangimiz nefsine zulmetmez ki? dediler. Raslullah (S): "Bu yetteki zulm, sizin anladnz gibi deildir. O zulm ancak irktir. Lukmn'n oluna t verirken: Oulcuum, Allah'a ortak koma. nk Allah 'a ortak komak byk zulmdr dediini iitmediniz mi?" buyurdu [151]. 44- Bb:

"Onlara o ehir sahihlerini misl getir. Hani oraya eliler gelmiti. Biz o zaman kendilerine iki eli gndermitik de onlar tekzb etmilerdi. Biz de bir nc ile (bunlar) kuvvetlendirmitik ve: 'Biz size gnderilmi elileriz9 demilerdi. Onlar: 'Siz, bizim gibi insandan baka kimseler deilsiniz. Hem Rahman hibirey indirmemitir. Siz yalan syler kimselerden bakas deilsiniz' dediler. Eliler yle dediler: 'Rabb Hmiz biliyor ki, biz hakkaten size gnderilmi elileriz. Bizim zerimize (vazife) apak tebliden bakas deildir'. Onlar dediler: 'Dorusu biz sizin yznzden uursuzlandk. Eer vazgemezseniz and olsun, sizi mutlak talarz. Bizden size muhakkak ackl bir ikence de dokunur'. Onlar da: 'Sizin uursuzluunuz kendi beraberinizdedir! Size nasihat edilirse mi (bunu uursuzluk sayacaksnz)? Hayr siz haddi ap taanlar gruhusunuz* dediler. O ehrin en u kenarndan koarak bir adam geldi: 'Ey kavmim' dedi, 'Uyun o gnderilmi olanlara. Uyun sizden hibir cret istemeyen o kimselere. Onlar hidyete ermi ztlardr. Ben beni yaratana neden kulluk etmeyecek misim? Sizler ancak O'na dndrleceksiniz. Ben O 'ndan baka tanrlar edinir miyim? Eer o ok merhamet edici Allah bana bir zarar yapmak isterse, onlarn (iddia ettiiniz) efaati bana hibir fide vermez. Onlar beni asta kurtaramazlar. bhesiz ben o takdirde de mutlak apak bir sapklk iindeyimdir. Gerek ben Rabb Hnize mn ettim. te bunu benden duyun'. (Ona:) 'Gir cennete' denildi. (O da:) 'Ne olurdu' dedi, 'Kavmim bilselerdi, Rabb 'imin beni mafiret ettiini, beni ikram edilenlerden kldn!' Ondan sonra kavminin zerine gkten hibir ordu indirmedik, indiriciler de deildik. (Onlarn ukubeti) bir tek sayhadan baka deildi. Artk hemen snverdiler" (Ysn: 13-29). "Feazzezn"; Muchid "iddetlendirdik" dedi. bn Abbs: "Tirukum", "Musibetleriniz" demektir, demitir [152].
45- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Kf, H, Y, Ayn, Sd. Bu, kulu Zekeriyy'ya Rabb 'inin rahmetini antr. O, Rabb 'ine gizlice niyaz ettii zaman demiti ki: 'Ey Rabb'im, hakikat ben...
594 / 2483

buhari

Benim kemiim yprand. Bamn sa tututu. Ey Rabb 'im, ben sana ne dua etmisem bedbaht (ve mahrum) olmadm. Hakikat ben, kendimden sonra yerine gelecek akrabamdan endeye dtm. Karm da ksrdr. Binenaleyh bana, tarafndan (ve kendi sulbmden) bir oul ihsan et. Ki bana da miras olsun, Ya'kb Hanedanna da miras olsun. Rabb'im sen onu rzna kavutur!' (Allah buyurdu:) 'Ey Zekeriyy, hakkaten sana Yahya adnda bir oul mjdeleriz ki, bundan evvel biz ona hibir (kimseyi) ada yapmamtk'. Dedi: 'Rabb 'im benim nasl olum olur ki? Karm bir ksrdr. Ben ise ihtiyarln son haddine varmmdr'. (Melek) dedi: 'yledir. Fakat Rabb'in buyurdu ki - o, bana gre pek kolay. Daha evvel sen hibirey deilken ben seni yaratmmdr\ Dedi: 'Rabb'im, bana (bu hususta) bir nian ver*. Buyurdu; 'Senin niann sapasalam iken gece insanlarla konuamamandr\ Derken (Zekeriyy) mescidinden kavminin karsna kp, onlara: 'Sabah akam tesbh edin diye iaret verdi. (Yahya'y ihsan ettik ve ona ocukluunda:) 'Ey Yahya, kitab kuvvetle tuV(dedik). Henz sabi iken ona hikmet verdik. Tarafmzdan ona bir kalb yumuakl ve temizlik verdik. O, ok muttaki idL Anasna babasna da itaatli idi. Bir serke ve s deildi. Dnyya getirildii gn de, lecei gn de> diri olarak kaldrlaca gn de ona selm olsun' (Meryem: 1-15). bn Abbs yle demitir: "Semiyyen", "Mislen" demektir. * 'Radiyyen*', "Merdyyen"; * 'Ityyen' "Asiyyen" denilir. "Hyyen", "At ya't" fiilindendir. "Seviyyen" iin "Sahhan" ma'nsnadr da deniliyor. "Mhbdan kavminin karsna kp onlara sabah akam tesbh edin diye vahyetti; yn iaret etti". "Hafiyyen", "Latfen" demektir. "kran" (yn "ocuk dourmayan" sfat) erkek ve diidir, ikisine de sfat olur [153].
102-.......Bize Katde, Enes ibn Mlik'ten; o da Mlik ibn Sa'saa'dan tahds etti ki, onlara da Peygamber (S) gklere yrtld geceden yle tahds etmitir: "...Sonraykseldi, ikinci semya varnca orann kapsnn almasn istedi. Kimdir o? denildi. Cibril'dir, dedi. Beraberindeki kimdir? denildi. Muhammed'dir, diye cevb verdi. O'na vahy ve mi'rc gnderildi mi? denildi. Cibril: Evet gnderildi, dedi. Ykseltmekten ayrlp da ikinci semya vardmda, orada Yahya ve s Peygamberlerle karlatm. Yahya ile s teyze oullardr. Cibril bana: Bu grdklerin Yahya ile isa'dr; bunlara selm ver! dedi. Ben de onlara selm verdim. Onlar da selmm mukaabele ettiler. Sonra: Merhaba hayrl karde ve slihpeygamber! dediler..." [154]. 46- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Kitbda Meryem kssasn da an. Hani o, ailesinden ayrlp dou tarafnda bir yere ekilmiti. Sonra onlarn nnde bir perde edinmiti. Derken biz ona ruhumuzu gndermitik de, o, kendisine yaratl tam bir beer eklinde grnmt. Meryem ona dedi ki: 'Dorusu ben senden Rahman olan Allah'a snrm. Eer sen hakkyle saknan isen (ekil yanmdan). Rh da: 'Ben ancak sana pak bir olan vermeye vesile olmak iin Rabb ''inin gnderdii eliyim' dedi. O: 'Benim nasl bir olum olacakm; evlenmedim, bana bir beer dokunmamtr. Ben iffetsiz de deilim' dedi. Rh: 'yledir. Fakat Rabb 'in buyurdu ki: O bana gre pek kolay.
595 / 2483

buhari

nk biz onu insanlara bir yet ve tarafmzdan bir rahmet klacaz. Zten i olup bitmitir '. Nihayet ona gebe kalp bununla uzak bir yere ekildi. Derken ocuun sancs onu bir hurma aacna dayanmaya evketti: 'Keski bundan evvel leydim, unutulup gideydim' dedi. Aasndan ona u nida geldi: 'Tasalanma, .Rabb'in senin alt yanndan bir su ark vcda getirmitir. Hurma aacn kendine doru silk, stne derilmi taze hurma dklecektir. Artk ye, i. 'Gzn aydn olsun. Eer beerden herhangi birini grrsen: Ben Rahman olan Allah'a oru adadm. Onun iin bu gn hibir kimseye kat 'iyyen sz sylemeyeceim, de. Derken onu yklenerek kavmine getirdi. Dediler: 'Hey Meryem, and olsun sen acb birey yapmsn. Ey Hrn 'un kzkardei, senin baban kt bir adam deildi. Anan da iffetsiz bir kadn deildi!' Bunun zerine Meryem, isa'y iaret etti. 'Biz henz beikte bulunan bir sabi ile nasl konuuruz?' dediler. (s dile gelip) dedi ki: 'Ben hakikat Allah'n kuluyum. O bana kitb verdi. Beni peygamber yapt. Beni her nerede bulunursam mbarek kld. Bana, ben haytta olduka namaz, zekt emretti. Beni anneme hrmetkar kld. Beni bir zorba, bir bedbaht olarak yaratmad. Dnyya getirildiim gn de, leceim gn de, bir diri olarak (kabrimden) kaldrlacam gn de selm (ve selmet) benim zerimedir'. te hakknda ekk ve ihtilf etmekte olduklar Meryem olu s, Hakk kavlince budur" (Meryem: e-34). "Gerek, Allah dem'i, Nuh'u, brahim Hanedan'm, mrn ailesini hepsi de birbirinden gelme tek bir zrriyet olarak lemlerin zerine seilmi kld. Allah hakkyle iitici, kemliyle bilicidir. Hani mrn 'in kars (Hanne): 'Rabb 'im, karnmdakini zdl bir kul olarak sana adadm. Benden olan bu ada kabul et. bhesiz hakkyle iiten, kemliyle bilen Sensin Sen' demiti. Fakat onu kz dourunca, Allah onun ne dourduunu daha iyi bilici iken: 'Rabb 'im, hakikat ben onu kz olarak dourdum. Erkek, kz gibi deildir. Gerek ben adn Meryem koydum. Ben onu da, zrriyetini de o talanm eytndan sana sndrrm' dedi. Bunun zerine Rabb 'i onu iyi bir rz ile kabul etti. Onu gzel bir nebat gibi bytt. Zekeriyy 'yi da ona bakmaya me 'mr etti. Zekeriyy ne zaman (kzn bulunduu) mihraba girdiyse, onun yannda bir yiyecek buldu. 'Meryem, bu sana nereden (geliyor)?' dedi. O da: 'Bu, Allah tarafndan. bhe yoktur ki, Allah kimi dilerse ona saysz fizik verir' derdi" (iu tmrn: 33-37). "Hani melekler: 'Ey Meryem, bhesiz ki Allah sana sekin bir hususiyet verdi. Seni tertemiz bytt. Seni lemlerin kadnlar zerine sekin kld' demiti. 'Ey Meryem, huu' ile Rabb 'inin divnna dur, secdeye kapan, rk' edenlerle beraber eil (cematle namaz kl)'. Bunlar sana vahyetmekte olduumuz gayb haberlerindendir. Meryem 'i onlardan hangisi himayesine alacak diye kalemlerini atarlarken sen yanlarnda deildin. ekiirlerken de yine yanlarnda yoktun. Melekler: Ey Meryem, Allah kendinden bir kelimeyi sana mjdeliyor... " (iu imrn: 42-45). bn Abbs yle demitir: "Alu mrn", btn m'minlerdir. "Alu brahim", "iu mrn", "Al Yasin" ve "iu Muhammed" ta'brlerinden kasdedilen de hep m'minlerdir. nk Allah: "HaUkat brahim 'e insanlarn en yakn, herhalde zamannda ona tbi' olanlardr... " (iu imrn: 68) buyuruyor; onlar da ancak m'minlerdir. (Binenaleyh ona muhalefet edenler, orun l'inden deildirler.) "iu Ya'kb" denilip jr; bunun asl "Ehlu Ya'kb"dur. He, hemzeyle kalbedilmitir. "l" kelimesini kltme ismi yaptklar zaman, sonra o hemzeyi aslna dndrrler de "Uheylun" derler [155].
103-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb tahds edip yle dedi: Eb Hureyre (R) yle dedi: Ben Raslul-lah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "dem ocuklarndan dou-rulan hibir ocuk yoktur ki, doyurulurken eytn ona dokunmu olmasn. te eytnn dokunmasndan dolaydr ki, ocuk anasndan doduu andaferyd ederek alar.
596 / 2483

buhari

eytnn bu dokunmasndan Meryem olu ile annesi mstesnadr". Sonra Eb Hureyre: "Be/ onu ve zrriyetini o talanm eytndan Sana sndrrm" (iu imrn: 36) yetini sylerdi [156].
47- Bb:

"Hani melekler: 'Ey Meryem, bhesiz ki, Allah sana sekin bir zellik verdi. Seni tertemiz bytt. Seni lemlerin kadnlar zerine sekin kld, demiti. Ey Meryem, huu' ile Rdbb 'in dvnna dur, secdeye kapan, rk' edenlerle beraber rk' et. (Y Muhammedi) Bunlar sana vahyetmekte olduumuz gayb haberlerindendir. Meryem 7 onlardan hangisi himayesine alacak diye kalemlerini atarlarken, sen yanlarnda deildin. ekiirlerken de yine yanlarnda yoktun" (lu mrn: 42-44) [157]. "Yekfulu" denilir ki, bu "Onu beslemeyi zerine ald; onu kendine katp ald" demektir; bunda "Kefele" eddesiz olarak okunur. Bu, borlara kefil olmak ve benzeri ma'ndan deildir.
104-....... Him yle demitir: Bana babam Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verip yle dedi: Ben Abdullah ibn Ca'fer'den iittim, o yle dedi: Ben Al(R)'den iittim, yle diyordu: Ben Peygam-ber(S)'den iittim: "Zamanndaki dny kadnlarnn hayrls mrn kz Meryem'dir. Bu mmetin kadnlarnn hayrls da Hadce'dir" buyuruyordu [158]. 48- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Hani melekler: Ey Meryem, bhesiz ki, Allah sana sekin bir hususiyet verdi. Seni tertemiz bytt. Seni lemlerin kadnlar stne seilmi kld, demiti. Ey Meryem, huu' ile Rabb Hnin dvnna dur, secdeye kapan, Allah'a rk' edenlerle beraber eil (cematle namaz kl). (Y Muhammedi) Bunlar sana vahyetmekte olduumuz gayb haberlerindendir. Meryem V onlardan hangisi himayesine alacak diye kalemlerini atarlarken sen yanlarnda deildin. Bu hususta ekiirlerken de yine yanlarnda yoktun. Melekler: Ey Meryemx Allah sana kendinden bir kelimeyi mjdeliyor. Ad Is, (lakab) Mesh, (sfat) Meryem olu 'dur. Dnyda da, hirette de sn ycedir. Allah'a ok yaknlardandr da. Beiinde de, yetikinlik hlinde de insanlara sz syleyecektir, slihlerdendir' dedii zaman da (sen yanlarnda deildin). Meryem dedi ki: 'Hey Rabb Hm, bana bir beer dokunmamken benim nasl ocuum olabilir?' Allah dedi: yle; fakat Allah ne dilerse yaratr. Bir ie hkmedince ona ancak 'Ol!' der, o da oluverir. Allah ona yazmay, hikmeti, Tevrat % ncPi retecek. Onu srail oullar 'na peygamber gnderecek. (Onlara yle diyecek:) Hakikat ben size Rabb 'inizden bir yet getirdim. Hakikat ben size amurdan ku biimi gibi birey yapar, ona frrm de Allah'n izniyle derhl canl bir ku olur. Yine Allah'n izniyle anadan doma kr ve abra iyi eder, lleri diriltirim. Evlerinizde ne yiyor, ne biriktiriyorsanz size haber veririm. Elbette bunlarda sizin iin, eer mn ediciler seniz, kat' birer ibret Vardir" (lu mrn: 42-49) [159]. "Yubeiruki" ve "Yebiruke" bir ma'ndadr; "Seni mjdeliyor" demektir. "Vechen", "erefli" demektir. brhm en-Naha: "el-Mesh", "es-Sddk" demektir, demitir. Muchid: "el-Kehlu", "el-Halmu", yn "Olgun", "el-Ekmehu", "Gndzleyin gren, geceleyin grmeyen" demektir, demitir. Bakalar da "el-Ekmeh" "Kr olarak doandr" demilerdir [160].
105-....... Bize u'be tahds etti ki, Amr ibn Murre yle demitir: Ben Murre el-Hemdn'den
597 / 2483

buhari

hads tahds ederken iittim. Eb Ms el-E'ar(R) yle demitir: "ie'nin, mmetimin kadnlarna kar stnl, tirid yemeinin dier yemeklere kar stnl gibidir. Erkeklerden bir okluk (fazilette) kemle erdi. Kadnlardan ise mrn kz Meryem ile Fir'avn'n kadn siye'den bakas kemle ermedi". bn Vehb dedi ki: Bana Ynus haber verdi: bn ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Ku-rey kadnlar deveye binen Arab kadnlarnn hayrlsdr. Onlar, kadnlarn ocua en efkatlisi, elindeki zevcinin maln korumak hususunda kocaya en riyelisidir". (Bu hadsin rvsi Sad ibnu'l-Mseyyeb dedi ki:) Bu rivayetin ardndan Eb Hureyre: "mrn kz Meryem asla deveye binmedi" der idi. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Ynus el-Eyl'ye, ez-Zuhr'nin kardeinin olu Muhammed ibn Abdillah ile shk el-Kelb mutbaat etmilerdir [161].
49- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ey kitb ehli olanlar, dniniz hususunda haddi amayn. Allah'a kar hakk olandan bakasn sylemeyin. Meryem olu Mesh s yalnz Allah'n Rasl ve kelimesidir ki, onu Meryem 'e brakmtr. O,Allah tarafndan yaratlan bir Rfatur. Artk Allah'a ve rusllerine inann da (Allah) tr demeyin. Kendiniz iin hayrl olmak zere bundan vazgein. Allah, ancak bir tek tanrdr. O herhangi bir ocuu bulunmaktan mnezzehtir. Gklerde ne var, yerde ne varsa hepsi O 'nundur. Hakk vekl olmak bakmndan da bizzat Allah yeter. Ne Mesh, ne en yakn melekler Allah'n kulu olmaktan asla ekinmezler. Kim O 'na kulluktan ekinir ve kibirlenmek isterse (dnsn ki Allah) onlarn hepsini huzurunda toplayacaktr" (enNis: m-m). Eb Ubeyd: "Kelimetuh", (baba ve nutfe vstas olmakszn) ol deyince olmasdr, demitir. Bakalar da "Ruhun minhu", "Ona hayt verdi de bir rh yapt" demektir, dediler. "lhlar tr" demeyin " [162]
106-....... Bana Cunde ibnu EbUmeyye, Ubeyde ibn Smit(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim: Allah'tan baka ibdet olunacak hibir ma'bd yoktur, yalnz Allah vardr; orta yoktur, Muhammed de muhakkak Allah'n kulu veRa-sl 'dr. s da Allah 'in kulu ve Rasl 'dr. Ve (tekvn bir emirle) Meryem'e brakt bir kelimesidir ve (bu suretle) Allah tarafndan hayt verilen bir ruhtur. Cennet haktr, cehennem de haktr, diye diliyle ikrar ve kalbiyle tasdik ederse, Allah o kimseyi cennete kor. O kul hangi mal zerinde olursa (olsun ayrdetmez)". Rv el-Veld dedi ki: Bana bnu Cbir, Umeyr'den; o da Cun-de'den tahds etti de "Cennetin sekiz kapsndan hangisini isterse oradan" fkrasn ziyde etti [163]. 50- Bb:

"Kitbda Meryem (kssasn) da an. Hani o, ailesinden ayrlp dou tarafnda bir yere ekilmiti. Sonra onlarn nnde bir perde edinmiti. Derken biz ona ruhumuzu gndermitik de o kendisine hilkati tam bir beer eklinde grnmt.. " (Meryem: 16-40) Ynus kssasndaki "Nebeznhu" (es-safft: 145) "Onu attk" demektir. "Dou tarafa ekildi": Yn ibdet iin Beytu'l-Makdis'in yhud evinin dou tarafna ekildi. "Fe-eceh", "Doum
598 / 2483

buhari

sancs Meryem'i getirdi" demektir; bu "Ci'tu"dan "Ef 'altu"dur. "el-Ceeh" denilir ki, "Onu muztarr kld" demektir. "Tesskatu", "Drr" yn der; "Meknen kasyyen", "Meknen kaasiyen"; yn "Uzak bir yere"; "Feriyyen azmen", "Sevilmeyen ok irkin bir i yaptn" demektir. bn Abbs: "Nisyen", "Yaradlm mevcd birey olmayaydm" demektir, dedi. Bakalar da: "en-Nisyu", "el-Hakru"dur, dedi. Eb Vil: Meryem "Eer Allah'tan sakma isen" dedii zaman "Tak"'m akl sahibi olduunu bildi, demitir. Vek* ibnu'l-Cerrh, srl ibn Ynus'tan; o da dedesi Eb shk'tan; o da el-Ber ibn zib'den: "Seriyyen", Srynce'de kk rmak, ay demektir, demitir [164].
107-.......Bize Cerr ibn Hazm, Muhammed ibn Srn'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyur-muur: "Beikteyalnz ocuk konumutur: Biri isa'dr. (kincisi de u kssadaki ocuktur:) srl oullar zamannda Cureyc denilen ruhban bir kii vardr. Cureyc savmasnda namaz klarken annesi gelmi, kendisini arm. Cureyc: Namaz bozup anama cevb m vereyim, yoksa namaz m klaym? diye dnm. (Anas defa ard hlde namaza devam etmi.) Bunun zerine anas: Y Allah! Bu oluma fahie kadnlarn yzlerini gstermedike onun cann alma! diye beddua etmi. Cureyc savmasnda bulunduu srada bir kadn gelip kendisine musallat olmu ve ona zina teklif etmi. Fakat Cureyc bundan ekindii iin, bu kzgn kadn bir obana gitmi ve kendini ona teslim etmitir. Kadn bu cins mnsebetten bir olan dourmu. (Kendisinden sorulduunda) bu ocuun Cureyc'den olduunu sylemi. Bunun zerine halk rahibe gelmiler, savmasn (baltalarla, kazmalarla) krp ykmlar, kendisini de savmadan aa indirip karmlar ve kendisine kfrler etmiler. Cureyc abdest alp namaz kldktan sonra o pi ocuun yanna gelmi ve: Ey oul, baban kimdir? diye sormu. obandr! diye cevb vermi. Bu garb hdiseyi gren halk, rahibe: Senin savman, yn ibdet verini altndan yaparz! demiler. Cureyc: Hayr, eskisi gibi amurdan yapn, demitir. (ncs de udur:) srl oullar 'ndan emzikli bir kadn vard. Bir gn erkek ocuunu emzirirken yanndan yakkl ve hametli bir svr gemi. Bunu gren kadn: Y Allah! Olumu bunun gibi heybetli kl! diye dua etmi. ocuk hemen anasnn memesini brakp svrye dnm ve: Y Allah! Beni bunun gibi klma! diye du etmi. Sonra anasnn memesine dnp yine emmeye koyulmu". Rv Eb Hureyre dedi ki: (Peygamber bunu bize hikye ederken parman azna koyarak ocuun emiini misllendirmiti; O'-nun bu hli gzmn nndedir.) imdi ben Peygamber'in kendi parman emiini grr gibiyim. "Bundan sonra da o emzikli kadnn yanndan bir criye gemi. Bu defa kadn: Y Allah! Benim olumu u criye gibi (hakr) yapma! diye du etmi. Bu sefer ocuk yine anasnn memesini brakm ve: Y Allah! Beni bunun gibi kl! demi. Bunun zerine kadn, ocuuna: Niin byle syledin? diye sormu. ocuk da yle cevb vermitir: O svr kibirli zlimlerden birisi idi. u criye ise (zavall bir kadndr; insanlar ona): Sen aldn, sen zina ettin diye sz'ederler; hlbuki o bunlarn hibirisini yapmam (ma'sm) bir
599 / 2483

buhari

kadndr" [165].
108-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Geceleyin yrtldm zaman Musa'ya kavutum". -Rv dedi ki: Raslullah onu tavsif etti.- "Bir de grdm ki, ot ene kabilesi erkeklerinden biri gibi karayaz, uzun boylu, batk etli, dz sal bir zttr." Raslullah dedi ki: "Ben isa'ya da kavutum". Peygamber onu da tavsif edip yle dedi: "s, orta yapl, sanki hamamdan km gibi al ehreliydi. Ben brahim'i de grdm. ocuklar iinde ona en ok benzeyeni benim". Peygamber dedi ki: "Sonra bana birinin iinde st, dierinde arb bulunan iki kap getirildi ve bana: Bunlarn hangisini dilersen al, denildi. Ben st aldm ve onu itim. Bana: Ftrata hidyet olundun yhud ftrata isabet ettin. Eer sen a rb alm olsaydn, mmetin azgn olurdu, denildi" [166]. 109-....... Bize Usmn ibnu'l-Mugre, Muchid ibn Cebr'den haber verdi ki, bnu Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben isa'y, Musa'y ve brahim'i grdm: Amma s al ehreli, kvrck sal, geni gsl idi. Amma Ms, karayaz, iri uzun boylu, dz sal idi. Sanki Sudanl erkeklerden birisi". 110-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds etti ki, Nfi' yle demitir: Abdullah ibn Umer (R) dedi ki: Peygamber (S) bir gn insanlarn arasnda Deccl Mesh'i zikretti de yle buyurdu: "bhesiz Allah a deildir. Dikkat edin ki, Deccl Mesih 'in sa gz adr. Onun gz sanki salkmndaki emsalinden dar km, iri bir zm tnesi gibidir. Ben geceleyin kendimi Ka'beyannda grdm. Anszn esmer bir ztla karlatm. Sanki o grlen esmer erkeklerin en gzelidir. Bann sa iki omuzu arasnda sarkyor. Salar taranp arnmt da ba su damlatyordu. ki elini iki kiinin omuzlarna koyarak o iki kii arasnda Bey t'i tavaf ediyordu. Bu kimdir? dedim. Meryem 'in olu Mesh 'tir, dediler. Sonra onun arkasnda gayetle kvrck sal, sa gz sakat ve brt-lek, grdm insanlar arasnda bnu Katan'a en ok benzeyen birisini grdm. Bu da iki elini iki kiinin omuzlarna koyarak Bey t'i tavaf ediyordu. Bu kimdir? diye sordum. Bu Mesih Deccl'dir, dediler". Bu hadsi Nfi'den rivayet etmekte Ubeydullah, Ms ibn Uk-be'ye mutbaat etmitir. 111-.......Bana ez-Zuhr, Slim'den tahds etti ki, babas Abdullah ibn Umer yle demitir: Hayr vallahi Peygamber (S) s iin "Krmz (ehrelidir)" demedi. Lkin o, yle buyurdu: "Ben uyu mutum, ru'ymda Ka'be'yi tavaf ediyordum. O srada esmer, salverilmi dz sal bir kii grdm. ki kii arasnda onlara dayanarak iki tarafa bocalayarak sevkediliyordu (tavaf byle yapyordu), ba da su damlatyordu yhud ba su aktyordu. Ben: Bu kimdir? diye sordum. Meryem olu'dur, dediler. Ona ynelmek zere yrdm srada bir de krmz yzl, uzun boylu, ba kvrck sal, sa gz sakat, brtlek; sanki salkmndaki emsalinden dar km iri bir zm tanesi. (Orada bulunanlara:) Bu kimdir? diye sordum. Bu, Deccl'dir, dediler. Ona benzerlike insanlarn en yakn olan bnu Katan'dr." ez-Zuhr: bnu Katan, Huza kabilesinden Chiliyet devrinde he-Ik olmu bir adamdr, demitir.
600 / 2483

buhari

112-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Eb Seleme haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Ben Meryem olu'na insanlarn en yaknym. Peygamberler analar ayr, babalar bir evldlardr. Benimle s arasnda baka bir peygamber yoktur" [167]. 113-.......Eb Hureyre yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Ben Meryem olu isa'ya dny ve hirette insanlarn en yaknym. Esasen peygamberler babalar bir kardetirler, analar ayr ayrdr, dnleri birdir". Ve brahim ibn Tahmn, Ms ibn Ukbe'den; o da Safvn ibn Suleym'den; o da At ibn Yesr'dan syledi ki, Eb Hureyre (R): Raslullah (S) yle buyurdu, demitir [168]. 114-.......BizeMa'mer, Hemmm'dan; o da Eb Hureyre'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Bir kerresinde Meryem olu s, hrszlk yapmakta olan bir kimse grm de ona: Sen aldn m? diye sormu. O da: Kendisinden baka (ibdete lyk) hibir tanr bulunmayan Allah'a yemin ederim ki, ben asla almadm, diye cevb vermi. Bunun zerine s: Allah'a mn (ve O'nun adna yemin edeni tasdik) ettim ve kendi gzm yalanladm, demitir". 115-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Ben ez-Zuhr'den iittim, yle diyordu: Bana Ubeydullah ibn Abdillah, bn Abbs'tan haber verdi. O da Umer(R)'den iitmitir. Umer minber zerinde yle diyordu: Ben Peygamber(S)'den iittim: "Nasr-nler'in Meryem olu'nu btl ve ar surette medhettikleri gibi, sakn sizler de beni medhde an gitmeyiniz. bhesiz ki, ben ancak bir kulum. Onun iin bana Allah'n Kulu ve Rasl deyiniz"duyuruyordu. 116- Bize Muhammed ibn Mukaatil tahds etti. Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek haber verdi: Bize Salih ibn Hayy haber verdi ki Ho-rsn ahlsinden bir adam e-a'b'ye bir sul sordu. Bunun zerine e-a'b yle dedi: Bana Eb Burde haber verdi ki, babas Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kii, cariyesini gzel edeblendirir ve terbiyesini gzel yapar, onu retir ve retmesini yn okutmasn gzel yapar, sonra ona hrriyet verir de onunla evlenirse, o kiiye iki ecir vardr. Bir kii de isa'ya mn eder, sonra bana mn ederse, buna da iki ecir vardr. Bir kle de hem Rabb 'ine muttaki olur, hem de efendilerine itaat ederse, bunun iin de iki ecir vardr". 117-.......bn bbs (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizler yahnayakllar, plaklar, erlik yerleriniz snnetsizler olarak harolunacaksnz" buyurdu. Sonra: "O gn hatrla ki, biz g, kitblann sahfesini drp bker gibi dreceiz. tik yarata nasl ba-ladksa, zerimize hakk bir va 'd olarak yine onu iade edeceiz. Hak-kyle failler biziz*' (ei-Enbiy: !04) yetini okudu. Ve yle devam etti: "Kyamet gn ilk elbise giydirilecek kii brhm dir. Yine kyamet gn sahblerimden birtakm insanlar sa taraflarndan ve sol taraflarndan yakalanrlar da ben: Onlar benim sahblerimdir, derim. Bana: Sen onlardan ayrldndan beri onlar keleri zerinde geri dnmekte devam etmi mrtedlerdir, denilir. Ben de: Allah'n slih kulu Meryem olu isa'nn dedii gibi derim: "Ben ilerinde bulunduum mddete zerlerinde bir kontrolcu idim. Fakat sen beni vefat ettirdiin vakit zerlerinde kontrolcu yalnz Sen oldun. Zten Sen her-eye hakkyle hidsin. Eer kendilerine azb edersen, bhe yok ki onlar Sen 'in
601 / 2483

buhari

kullarndr. Eer onlara mafiret edersen mutlak glib, yegne hkm ve hikmet sahibi olan da hakikaten Sensin Sen" (ei-Mide: 117-118). Muhammed ibn Ysuf el-Firabr yle dedi: Eb Abdillah el-Buhr'den zikrolundu ki, Kabsa: Onlar Eb Bekr zamannda dnden dnen mrtedlerdir; Eb Bekr onlarla harb etti, demitir [169].
51- Meryem Olu s Aleyhima's-Selm'n nmesi Bab 118-.......Sad ibnu'l, Mseyyeb, Eb Hureyre(R)'den yle dediini iitmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Nefsim elinde olan A ilah 'a yemn ederim ki, muhakkak ileride Meryem olu Is sizin iinize adaletli bir hakem olarak incektir. O zaman o, salibi kracak, domuzu ldrecek, cizye vergisini kaldracak, mal kadar oalacak ki, hibir kimse mal kabul etmeyecek. Nihayet bir tek secde dny ve dnydaki her ey den daha hayrl olacaktr". Bunun ardndan Eb Hureyre (R) yle derdi: sterseniz u yeti okuyunuz: "Ehli kitbdan hibiri hri olmamak zere, lmnden evvel, and olsun ona (s'ya) mutlakaa mn edecek, o da kyamet gn kendileri aleyhine bir hid olacaktr" (en-Nis: 159) [170]. 119-.......Bizeel-Leys, Ynus ibn Yezd'den; o da bn ihb'dan; o da Eb Katde el-Ensr'nin himayesinde bulunan Nfi'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "mamnz (devlet bakannz) kendinizden olduu hlde Meryem olu sizin iinize indii zaman (s da mnnza uyduunda) acaba sizler nasl olursunuz?" [171]. Bu hadsi rivayet etmekte UkayI ile el-Evz, Ynus'a mutbaat etmilerdir. 52- srl Oullar'ndan Zkrolunagelen (bretli Ve nsan Hayrete Dren) Hadsler Bab [172] 120-....... Rb' ibn Hr yle demitir: Ukbe ibn Amr, Huzeyfe'ye: Sen bize Raslullah'tan iittiin eyleri tahds etmez misin? dedi. Huzeyfe de yle dedi: Ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "Deccl kt zaman beraberinde bir su, bir de ate bulunacaktr. Amma insanlarn ate olarak grdkleri eye gelince, o, souk bir sudur. Amma insanlarn souk bir su olduunu grecekleri ey ise, ite o, yakc bir atetir. Sizlerden her kim Deccl'in kmas zamanna eriirse, ate suretinde grecei eyin tarafnda bulunsun. nk o, tatl souk bir sudur" [173]. Yine Huzeyfe yle dedi: Ve ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "Sizden evvel geen mmetlerden bir kii vard. Onun ruhunu almak iin lm melei ona geldi (ve ruhunu alp gitti, diriltildiinde) ona: Dnyda bir hayr iledin mi? diye soruldu. O da: Bir hayr ilediimi bilmiyorum, dedi. Ona: yi. dn! denildi. Oda: Ben (mrmde) hibir hayr ilediimi bilmiyorum. Ancak u var ki, ben dnyda insanlarla alveri yapardm da, alacaklarm toplardm. Hli vakti yerinde olan borluya va'de verirdim. Fakr borluya da borcunu balardm, dedi. Bunun zerine Allah o kimseyi cennete girdirdi". Ve yine Huzeyfe yle dedi: Ben yine Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "(Sizden evvelki mmetler iinde) bir kiiye lm gelip atmt. O, hayttan midini kesince ailesine yle vasiyet etti:
602 / 2483

buhari

Ben ldmde birok odun toplaynz. Bu yn bir atele tututurup yaknz (ve beni bu atee atnz). Ate benim etimi yiyip de kemiime ulancaya kadar braknz. Kemiimi yaknca bu yanm kemikleri alnz, onu dp un yapnz. Sonra rzgr iddetli bir gn bekleyiniz. Ve (bu unu frtnal gnde) deniz iine savurunuz. Aile halk bu vasiyetin gereini yaptlar. Fakat Allah onun zerrelerini toplad da ona: Niin byle yaptn? diye sordu. O k: Ben Sen 'den korktuumdan dolay byle yaptm, diye cevb verdi. Bunun zerine Allah onu mafiret eyledi." Rv Ukbe ibn mr, Huzeyfe'ye: Ben de RasIuIIah(S)'tan iittim; bu hadsi sylyordu. O vasiyet eden kii bir kefen soyucu idi, demitir [174].
121-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Ubeydullah ibn Abdillah haber verdi ki, ie ile bn Abbs (Allah onlardan raz olsun) yle demilerdir: Raslullah'a son hastalnda inen indii zaman, (ektii skntdan dolay) yannda olan bir hamsay yzne rter dururdu. Hamsa kandisine sknt verdike yine atp yzn aard. te o hlde iken: "Allah'n la'neti Yahudiler ve Hnstiyanlar zerine olsun. Onlar peygamberlerinin kabirlerini kendilerine mescilen edindiler" buyurdu. Bununla onlarn yaptklarndan mmeti sakndryordu[175] 122-.......Bize u'be tahds etti ki, Furt el-Kazzz yle demitir: Ben Eb Hzm'dan iittim, yle dedi: Ben Eb Hureyre (R) ile be sene beraber oturdum. Ondan iittim ki, Peygamber (S)'in yle buyurduunu tahds ediyordu: "srl oullar zamannda onlar peygamberler idare ederdi. Her ne zaman bir peygamber lrse, onun yerine bir baka peygamber geerdi. bhesiz ki benden sonra peygamber yoktur. Artk halfeler olacaktr. Halfeler ok da olabilirler". Sahbler: Halfeler birden fazla olursa, bize ne emredersin? dediler. Peygamber: "Birinciye yaptnz bey'ate bal kalnz, birinciye. Onlara haklarn veriniz (emirlerini dinleyip itaat ediniz). bhesiz ki Allah da onlara idare ettikleri milletlerin haklarndan soracaktr" buyurdu [176]. 123-.......Bana Zeyd ibn Elem, At ibn Yesr'dan; o da Eb Sad(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Siz* ler, kendinizden nce geen milletlerin yoluna kar karna, arm arnna tpatp muhakkak uyacaksnz! O dereceye kadar ki, ayet onlar (darack) keler deliine girmi olsalar, siz de muhakkak (onlara uyarak) oraya gireceksiniz!" (Rv Eb Sad dedi ki:) Biz: Y Raslallah! Bu mmetler Yahdler'le Hnstiyanlar m? diye sorduk. Raslullah: "Onlardan baka kim olacak?" buyurdu [177]. 124-.......Bize Hlid el-Hazz, Eb Klbe'den tahds etti ki, Enes (R) yle demitir: (Sahbler oalp da namaz vaktini tanyacaklar bir eyle bildirmek istedikleri zaman) ate yakmak, an almak hatrlarna geldi. Yahudiler ve Hrstiyanlar'i da, yn bunlarn onlara id iler olduunu da dndler (ve vazgeildi). Sonra Bil'e ezan lfzlarn ikier ikier; ikaamet lfzlarn birer birer sylemesi emrolundu [178].
603 / 2483

buhari

125-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, el-A'me'ten; o da Ebu'd-Duh'dan; o da Mesrk'tan tahds etti ki, ie (R), namaz klan kimsenin elini kalasna koymasn irkin grrd de: Bunu Yahdler yapar, derdi. Bu hadsi el-A'me'ten rivayet etmekte u'be, Sufyn'a mut-baat etmitir [179]. 126-.......Bizeel-Leys, Nfi'den; o dabnUmer(R)'dentahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sizden evvel geen mmetlerin dnydaki mddetlerine nisbetle sizin mddetiniz ancak ikindi namzyle gnein batmasna kadar olan mddet gibidir. Sizlerin meseli ile Yahd ve Nasr'mn meseli u kimsenin meseli gibidir: O, birtakm iileri altrmak istedi de: Bana gnn yarsna kadar birer krt birer krt cretle kim alr? dedi. Yahudiler birer krt birer krt cretle gnn yarsna kadar altlar. Sonra o zt: Gnn yarsndan ikindi namazna kadar birer krt birer krt cretle bana kim alr? dedi. Hrstiyanlar gnn yarsndan ikindi namazna kadar birer krt birer krt cretle altlar. Sonra adam: kindi namazndan gnein batmasna kadar bana ikier krt ikier krt cretle kim alacak? dedi". Peygamber buyurdu ki: "Dikkat edin! kindi namazndan gnein batmasna kadar ikier krt ikier krt cretle alanlar, sizlersiniz. Dikkat edin! Sizin cretiniz iki kenedir. Bunun zerine Yahudiler ve Hrstiyanlar fkelendiler de: (Ey Rabb'imiz!) Bizler daha ok altk, fakat daha az cret aldk! dediler. Allah: Ben sizin hakknzdan herhangi birey kesip zulmettim mi? buyurdu. Onlar: Hayr (cretimizden kesmedin y Rabb), dediler. Allah da: te o benim fadlmdr ki, ben onu dilediime veririm, buyurdu" [180]. 127-.......bnAbbs (R) yle demitir: Ben Umer(R)'den iittim, yle diyordu: Allah Fuln kimseyi ldrsn! O Peygamber (S)'in: "Allah Yahdler'e la'net etsin! Onlara (gerek meyte, gerek gayrisi olsun) yalar haram klnd da onlar bu yalan erittiler ve sattlar" buyurduunu bilmedi mi? Bu hadsi Peygamber'den rivayet etmekte bn Abbs'a Cbir ile Eb Hureyre mutbaat etmilerdir [181]. 128-.......Hassan ibn Atyye, Eb Kebe'den; o da Abdullah ibn Amr'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Benim tarafmdan (tebl edilen Kur'n'dan) bir yet olsun halka ulatrnz. srl oullar'ndan da (ibretli kssalar) haber verebilirsiniz. Bunda darlk yoktur. Her kim (benim sylemediim bireyi syledi diye) bile bile bana yalan isnd ederse, o da cehennemdeki yerine yerlemeye hazrlansn" [182]. 129-.......bn ihb yle demitir: Eb Seleme ibn Abdirrahmn yle dedi: Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S): "Yahudiler ve Hrstiyanlar (ak salarn ve sakallarn) boyamazlar. Siz onlara muhalefet ediniz" buyurdu [183]. 130-.......Bize Cerr, el-Hasen'den tahds etti: (Hasen Basr yle demitir:) Bize Cndb ibn Abdillah u Basra Mescidi'nde Peygam-ber'den aadaki hadsi tahds etti. Biz onun bunu bize
604 / 2483

buhari

tahds ettii zamandan beri bu hadsi unutmadk, Cndb'n Raslullah zerine yalan sylemi olacandan ende de etmiyoruz. Cndb yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Sizden nce geen mmetlerden birisi iinde bir kii vard. nn bedeninde bir yaras vard. Bu kii ya rann elemine dayanamad da bir bak ald ve onunla elini kesti. Fakat kan bir trl kesilmedi ve nihayet o kii ld. Yce Allah: Kulum kendi kendisine (lme teebbs edip) benim nme gemeye davrand. Ben de ona cenneti haram kldm, buyurdu" [184]
53- srl Oullarfnda Derisi Hasta Kimse le Krn Ve Kelin Hadsi 131-.......Bana Abdurrahmn ibn Eb Amre tahds etti ki, ona da Eb Hureyre, Peygamber'den iiterek tahds etmitir. H ve yine bana Muhammed tahds etti: Bize Abdullah ibn Rec tahds etti: Bize Hemmm ibn Yahya haber verdi ki, shk ibn Ab-dillah yle demitir: Bana Abdurrahmn ibn Eb Amre haber verdi ki, ona da Eb Hureyre tahds etmitir: Eb Hureyre, Raslullah'-tan yle buyururken iitmitir: "srloullar'nda derisi hastalkl, kel, kr kii vard. Allah bunlar imtihan etmek istedi de onlara bir melek gnderdi. Melek abraa geldi: En ok neyi seversin? dedi. Abra: Gzel renk, gzel ten. nk insanlar beni irkin gryor, benden ireniyorlar, dedi." Raslullah buyurdu ki: "Melek, abran vcdunu svad. Ondan bu irkinlik gitti de ona gzel bir renk ve gzel bir ten verildi. Bundan sonra melek ona: En ok hangi mali seversin? diye sordu. Abralktan kurtulan kii: Deveyi yhud da sr, dedi". Rv shk ibn Abdillah ibn Eb Talha abrala kelden birisinin deve, brnn de sr istediini kestiremediinden terdd ile ikili rivayet etmitir .-Abrala kelden biri deve dedi, dieri de sr dedi. "Deve isteyene on aylk gebe bir deve verildi. Bunun zerine melek ona: Bu deve mbarek olsun! diye dua etti. Sonra melek, ba kel kiinin yanna vard. Ona da: En ok neyi seversin? diye sordu. O da: Gzel bir sa, u kellik benden gitsin! Herkes benden ireniyor, dedi." Raslullah buyurdu ki: "Melek onun bam svad da ondan kellik gitti ve ona gzel bir sa verildi. Melek ona: En ok hangi mal seversin? diye sordu. Oda: Sr severim, dedi. Allah ona gebe bir sr verdi de, melek ona: Bu sr sana mbarek olsun! diye du etti. Melek krn yanna geldi ve ona da: En ok neyi seversin? diye sordu. O da: Allah gzm bana geri versin de, ben de onunla insanlar greyim, dedi". Raslullah buyurdu ki: "Melek onun gzn svad da Allah ona gzn geri verdi. Melek, kre: Hangi mal ok seversin? diye sordu. Oda: Koyunu severim, dedi. Melek de ona kuzulu bir koyun verdi. Bir mddet sonra deve ve sr sahihlerinin devesi ve sr yavrulad. Koyun sahibinin de koyunu kuzulad. Bu suretle deve isteyen kiinin bir vd dolusu devesi oldu. Sr isteyen kimsenin de bir vd dolusu sr oldu. Koyun isteyen krn de bir vd koyunu oldu. Bundan
605 / 2483

buhari

sonra (gnn birinde) o melek, bu kii ile ilk grt suret ve hey'etinde abra kiiye geldi de yle dedi: Ben fakr (ve garb yabanc) bir kiiyim. Yol zerinde yaama ve memleketime ulama sebebleri kesilmitir. Artk bu gn benim iin muradma eriebilmek ancak evvel Allah'n inyetiyledir, sonra senin yardmnladr. imdi ben sana gzel bir renk, gzel bir v-cd ve bir ok mal veren Allah rzs iin, senden bir deve isterim ki, bu seferimde onun zerinde muradma ve vatanma eriebileyim! Bu istek zerine eski abra ona: yi amma hak sahihleri (yn isteyen fakirler) oktur (her dilenciye bir deve vermek olmaz), dedi. Melek de ona: yle sanyorum ki ben seni tanyacam. Sen insanlarn irendii abra kimse deil misin? Sen fakr idin de bu mal sana Allah vermiti, dedi. Bu eski abra, melee: Hayr yemin olsun ben bu mala atadan ataya geerek vris oldum, dedi. Melek de ona: Eer sen bu iddianda yalanc isen, Allah seni eski hline evirsin! dedi. Sonra melek, ilk bulutuu suretinde ve hey'etinde kel adama gitti de, abraa dedii gibi ona da syledi. Kel de abran reddettii gibi reddetti. Melek de ona: Eer sen bu iddianda yalanc isen, Allah seni eski hline evirsin! diye beddua etti. Bu defa melek (gzlerini svad) kre geldi de unlar syledi: Ben fakr ve (vatanndan uzak dm) garb bir kimseyim. Sefer hlinde iken geimim ve memleketime dnmem sebebleri benden kesilmitir. Bu gn benim iin muradma ulaabilmek ancak evvel Allah'n inayeti, sonra senin yardmnla olur. imdi ben sana gzlerini geri veren Allah rzs iin senden bir koyun isterim ki, bu yolculuumda onunla muradma ve vatanma eriebileyim, dedi. O kii de melee: Hakkaten ben kr idim, Allah gzlerimin nurunu bana geri verdi. Fakr idim. Allah beni zengin kld. (te koyunlarm) dilediin kadar al. Allah'ayemn ederim ki, bu gn Allah rzs iin benden alacan bireyin mikdrn huddlandrmak ile sana glk vermek istemem, dedi. Melek de ona: Maln tamamen muhafaza et! Allah ancak sizin nz imtihan etti de, Allah senden raz oldu. ki dostun abrala kel de Allah'n gazabna uradlar, dedi" [185].
54- Bb:

"Sen, bizim yetlerimiz iinde (yalnz) Kehf ve Rakm yarannn ibrete yn olduklarn m sandn? Hayr (yle deil). O zaman o gen yiitler maaraya snmlard da: 'Ey Rabb 'imiz, bize tarafndan bir rahmet ver ve iimizden bizim iin bir muvaffakiyet hazrla' demilerdi. Bunun zerine biz nice yllar onlarn kulaklarna (perde) vurduk. Sonra da onlar uyandrdk, iki zmreden hangisi bekledikleri gayeyi daha iyi hesb edicidir, ayrdedelim diye. (imdi) sana onlarn kssalarn, hakikati vehile anlatalm: Dorusu onlar Rabb Herine mn eden gen yiitlerdi. Biz de onlarn hidyetini artrmtk. Ve (zlim hkmdarn nnde) dikilip de: Bizim Rabb miz gklerin ve yerin Rabb Hdir. Biz O'ndan bakasna tanr demeyiz* Dersek o hlde and olsun ki, hakikatten uzaklam oluruz. unlar, u bizim kavmimiz O'ndan baka tanrlar edindiler. Bunlarn zerine br ak bir burhan getirselerdi ya. Artk Allah'a kar yalan yere iftira edenlerden daha zlim kimdir? dedikleri zaman, onlarn kalblerini (sabr ve sebat ile tamamen Hakk'a) balamtk. (Birbirine yle demilerdi:) Madem ki siz onlardan ve Allah'tan
606 / 2483

buhari

baka tapmakta olduklarndan ayrldnz, o hlde maaraya ekilin ki, Rabb 'iniz size rahmetinden genilik versin, iinizden de Jaide hazrlasn! (Onlara baksaydn) grrdn ki, gne doduu zaman maaralarn sa tarafna ynelir, batt vakit de onlarn sol yann kesip giderdi. Kendileri ise orann geni bir yerinde idiler. Bu, Allah'n yetlerindendir. Allah kime hidyet ederse, doru yola erdirilmi, kimi de artrsa artk onun iin hibir zaman ird edici bir yr bulamazsn. Sen onlar uyank kimseler sanrsn. Hlbuki onlar uyuyanlardr. Biz onlar sa yanna, sol yanna eviriyorduk. Kpekleri de maarann giri yerinde iki kolunu uzatmakta idi. zerlerine trmanp da (hllerini bir) grseydin mutlakaa onlardan yz evirir, kaardn ve her hlde iin onlardan korku ile dolard. Bunun gibi onlar aralarnda sorusunlar diye uyandrdk da ilerinden bir szc dedi ki: Ne kadar eletiniz? (Bzlar:) Bir gn yhud bir gnn bir paras eletik, dediler. (Dierleri de:) Ne kadar eletiinizi Rabb 'iniz daha iyi bilendir. imdi siz birinizi bu gm para ile ehre gnderin de baksn, onun hangi yiyecei daha temizse ondan bir rzk getirsin. ok nzik hareket etsin, sizi hibir kimseye sakn hissettirmesin, dediler. nk onlar size galebe ederlerse sizi ya tala ldrrler, yhud sizi zorla kendi dnlerine dndrrler. Bu takdirde ise ebed felah bulamazsnz. Bylece (kullarmz v e m'minieri) onlarn hllerine muttali' kldk ki, Allah'n (tekrar dirilteceine dir olan) va 'dinin bhesiz bir hakk olduunu, kyametin vuku 'unda da hibir bhe bulunmadn bilmi olsunlar. O srada onlar, bunlarn iini aralarnda niz'layorlardu Bunun zerine: Onlarn etrafna bir bina yapn, dediler. Rabb Heri onlar daha iyi bilendir. Onlarn iine glib (ve vkf) olanlar ise: Mutlakaa yanlarnda bir mescid edineceiz, dediler. (Saylar) tr, drdncleri kpekleridir, diyecekler. Betir, altnclar kpekleridir, diyecekler. Syle ki: Rabb 'im onlarn saysn daha iyi bilendir. Onlar insanlarn bzsndan bakas bilemez. O hlde bunlar hakknda zahir bir mnkaadan gayr ile mcdele etme. Bunlara dir hipir kimseden fetva da isteme. Hibir ey hakknda: Ben bunu herhalde yarn yapacam, deme. Meer ki, szn Allah'n dilemesine balam olasn. Unuttuun zaman Rabb'ini an ve yle de: "Umulur ki Rabb'im beni bundan daha yakn bir hayra ve muvaffakyyete erdirir'. Onlar maaralarnda yz sene eletiler. Bunadokuz yl daha kattlar. De ki: Allah ne kadar eletiklerini daha iyi bilendir. Gklerin ve yerin gaybO'na hsstr. O ne gzel grendir! Ne gzel iitendir t Bunlarn O'ndan baka hibir yardmcs yoktur. O hibir kimseyi hkmne ortak da yapmaz" (ei-Kehf: 9-26) [186].
55- Hadsirl-Gr(-Maara Hadsi) 132- Bize sml ibn Hall tahds etti: Bize Al ibn Mushir, Ubey-dullah ibn Umer'den; o da Nfi'den; o da bn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sizden evvelki gelip geen mmetlerden kiilik bir topluluk yryp giderlerken birden kendilerini bir yamur yakalad. Hemen bir maaraya sndlar. Akabinde maarann kaps bunlarn zerine kapand. Bunlar birbirlerine: u muhakkak: Vallahi ey u maara iinde bulunanlar! Sizi buradan doruluktan baka birey kurtarmaz. Onun iin sizden her-bir kii doru sylediini bilmekte olduu bireyle Allah 'a dua etsin, dediler. Bunlardan birisi: ~YAilah! Kat ' olarak bilmektesin ki, benim cretti bir iim vard, o bana s' lei pirince karlk alyordu. Bu ii o creti brakp gitti. Ben bu cret pirincine yneldim de onu ektim. O ekim iinden iyi mahsl oldu. Ben ondan bir sr satn aldm. Bir mddet sonra o ii bana gelip cretini istiyordu. Ben de ona: u srlara git ve onlar nne kat da sr git, dedim. O: Benim, senin yannda ancak s' lei pirin dars hakkm vardr, dedi. Ben yine ona: u
607 / 2483

buhari

srlara git, onlar senin o s' lei cretinden oaldlar, dedim. i onlar srp gitti. Ey Allah 'im, sen bilmektesin ki, ben bunu senin hayetinden tr byle yaptm. Onun hatrna bizden u kayay a! diye dua etti. Kaya onlardan biraz ald. Dieri de: Y Allah! bhesiz sen bilmektesin ki, benim yal ihtiyar anamla babam vard. Ben her gece bunlara koyunlarmn stn getirip iirirdim. Bir gece bir engel sebebiyle bunlara st getirmekte geciktim. Geldiimde bunlar uyumulard. Ehlim ve ocuklarm alktan feryd ediyorlard. Fakat ben anam babam imeden ocuklarma s,t iiremezdim. Bu durumda ben onlar uyandrmay istemedim. Onlar terkedip de yataklarnda imelerini bekleyiciler olarak kalmalarn da istemedim. St tas elimde tfecr douncaya kadar bekledim. Allah 'im, sen pek iyi bilmektesin ki, ben bunu senin hayetinden dolay yaptm. Bizden bu sknty a! dedi. Akabinde kaya onlardan biraz ald, hatt gkyzn grdler. Dieri de: Y Allah! Sen kat ' bilmektesin ki, benim bir amca kzm vard. O bana insanlarn en sevgilisi idi. Ben ondan emelime nail olmak istedim. Fakat o benden ekindi. Ancak kendisine yz dnr getirmemi syledi. Ben buyuz altn aratrdm ve bunu kazanmaya muktedir oldum. Sonra yz dtnr kendisine getirdim ve bunlar ona teslim ettim. Kendisinden murd almaya beni muktedir kld (yn kendini bana teslim etti). Ben onun iki baca arasna oturunca kz: Allah 'tan kork! Yaratc kudretin bekret mhrn bozma, o mhr ancak bir hakla, nikh hakkyle alr, dedi. Bu sz zerine ben stnden kalktm, yz dnr da ona braktm. bhesiz sen bilmektesin ki, ben bunu ancak senden korktuum iin byle yaptm. Binenaleyh bizden bu maaray a! dedi. Bu du akabinde Allah onlardan maaray tamamen at, onlar da kp gittiler" [187].
56- Bb 133-.......Bize Ebu'z-Zind, Abdurrahmn'dan tahds etti: o da Eb Hureyre'den iittiini tahds etmitir.Eb Hureyre (R) de Ra-slullah'tan yle buyururken iitmitir: "srl oullar'ndan emzikli bir kadn bir gn olan ocuunu emzirdii srada yanndan yakkl bir svr geti. Kadn: Y Allah, olumu bunun gibi olmadan ldrme! dedi. ocuk hemen: Y Allah, beni bunun gibi yapma, dedi de sonra tekrar memeye dnd. Bu sefer oradan srklenen ve kendisiyle oynanan bir kadn geirildi. ocuun annesi: Y Allah, olumu bu kadn gibi yapma, dedi. Olu yine: Y Allah, beni bu kadn gibi yap! dedi. (Kadn ocuuna: Niin byle dedin? diye sordu da ocuk yle dedi:) O svariye gelince, o bir kfirdir. O kadna gelince: Sahihleri ona: Sen zina ettin, diyorlard da o Hasbiye'llhu( = Allah bana yeter) diyordu; shibleri ona: Sen hrszlk yapyorsun diyorlard^ da, o yine Hasbiye'llhu( = Allah bana kfidir) diyordu" [188]. 134-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yIe buyurdu: "Susuzluk kendisini ldrmeye yaklatrm bir kpek bir kuyunun etrafnda dolap durduu srada onu srl oullar fahielerinden birisi grd, hemen ayakkabsn kard da onunla kpee su iirdi. te bu ii sebebiyle o fahienin gnhlar mafiret olundu" [189]. 135- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da bn ihb'-dan; o da Humeyd ibn Abdirrahmn'dan tahds etti: O, Muviye-tu'bnu Eb Sufyn'dan, hacc yapt yl minber zerinde hutbe yaparken iitmitir. Muviye bu arada bir muhafz askerinin elinde bulunan bir
608 / 2483

buhari

tutam sa demetini el uzatp ald da yle dedi: Ey Med-ne ahlsi! Sizin limleriniz nerededir? Ben Peygamber(S)'den iittim, o, u elimdeki gibi salar( taknmak)tan nehyediyor ve "srl oullar, ancak onlarn kadnlar u takma salar edindikleri zaman helak olmulardr" buyuruyordu [190].
136-.......Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "u muhakkak ki, sizden evvel geen mmetler iinde (Allah tarafndan) kendilerine haber ilham olunan kimseler vard. u da muhakkak ki, eer benim u mmetim iinde onlardan bir kimse bulunursa bhesiz o Umer ibnu'l-Hattb'dr" [191]. 137-.......Eb's-Sddk en-Nc'den; o daEb Sad(R)'den tahds etti: Peygamber (S) yle buyurmutur: "srl oullan iinde doksan dokuz insan ldrm olan bir kimse vard. Sonra bu adam evinden kp (zamann limlerine: Benim iin tevbe var mdr? diye) soruyordu. Bir rahibe vard da ona: Benim iin tevbe var mdr? diye sordu. Rhib: Hayr yoktur, diye cevb verdi. Bu cevb zerine kaail onu da ldrd. Sonra bu adam yine sormaa balad. Sorduklarndan biri ona: Sen fuln karyeye ve oradaki fuln ma'bede git, dedi. O da o karyeye giderken yolda ona lm eriti. Tevbekr olmak iin gsn, gittii karyeye doru yneltip, ld. imdi rahmet melekleriyle azb melekleri orada ekimeye baladlar... Bunun zerine Allah, tevbe iin gidecei kye: "Birazyakla!" diye; len kimsenin kendi kyne de: "Biraz uzakla!" diye vahyetti. Rahmet ve azb meleklerine de: Haydi imdi her iki taraf arasndaki uzakl ln de mukaayese ediniz, diye emretti. len o kimse tevbe kyne bir kar daha yakn bulundu da, bu sebeble mafiret olundu" [192]. 138- Bize Al ibn Abdillah tahds etti: Bize Suyn tahds etti: Bize Ebu'z-Zind, el-A'rac'dan; o da Eb Seleme'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) sabah namazm kldrd, sonra yzn insanlara kar yneltti de yle buyurdu: "(srl oullarndan) bir kimse bir kzn nne katp srer giderken, birden kze bindi ve ona deynekle vurdu. Bunun zerine o hayvan: bhesiz biz bunun iin yaratlmadk, bizler ancak tarla srmek iin yaratldk, dedi". nsanlar bu haberden taaccb ederek: Subhnallah! Sz syleyen bir kz! dediler. Bunun zerine Raslullah: "Ben hayvann byle sylediine inanyorum, Eb Bekr ile Umer de inanyorlar" buyurdu. (Eb Hureyre dedi ki:) Raslullah bu kssay naklettii srada Eb Bekr ile Umer orada cemat iinde deillerdi. (Yine yukarki senedle) Peygamber (S) yle buyurdu: "Bir adam koyun srs iinde bulunduu srada birden kurt hcm etti de, o srden bir koyunu alp gtrd. oban koyunu arad, nihayet onu kurttan kurtard. Bunun zerine kurt, o adama: Sen bu koyunu (imdi) benden kurtardn! Fakat yrtc hayvanlar gnnde, koyunun benden baka oban bulunmad o gnde koyunu benden kim kurtaracak? dedi" Bu kssa zerine insanlar yine: Subhnallah! Kelm edip sz syleyen bir kurt! dediler. Raslullah: "Ben kurdun byle sylediine inanyorum, Eb Bekr ile Umer de inanyorlar" buyurdu. Hlbuki Eb Bekr'le Umer orada deillerdi [193]. Buhr dedi ki: Ve bize Al tahds etti: Bize SufyivMs'ar'dan; o da Sa'd ibn brahim'den; o da
609 / 2483

buhari

Eb Seleme'den; o da Eb Hurey-re'den; o da Peygamber'den bunun benzerini tahds etti.

139-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "(srl oullar'ndan) bir kii br kiiden, ona id olan bir akar satn ald. Akar satn alan kimse satn ald akarnda ii altn dolu bir testi buldu. Akar satn alan kimse, satana: u altnlarn benden al. nk ben senden yalnz bu topra satn aldm, altnlar satn almadm, dedi. Topran eski sahibi olan kimse de mterisine: Ben sana bu topra iindeki eylerle beraber sattm, dedi. Bu sefer satan ile satn alan, nc bir kimseye varp muhakeme oldular. Kendisine muhakeme iin vardklar kimse de bunlara: Sizin olunuz kznz var m? diye sordu. Bunlarn biri: Benim bir olum var, dedi. tekisi de: Benim bir kzm var, dedi. Hakem klnan kii: Bu olana bu kz nikh ediniz ve yeni evlilere bu altndan bir ksmn harcaynz, bir ksmm da kendinize sadaka yapnz, diye hkmetti!" [194]. 140-....... Sa'd ibn Eb Vakkaas, Usme ibn Zeyd'e: Sen Raslullah'tan tn hastal hakknda ne'duydun? Diye soruyordu. Usme de: Raslullah (S) yle buyurdu: "Tn bir azbdr. srl oullar 'ndan bir taife zerine yhud sizden nce geen bir mmete gnderilmitir. Siz bir yerde tn ktn iittiiniz zaman, o tnlu yere gitmeyiniz. Sizin bulunduunuz yerde tn meydana gelirse, tn-dan kamak iin oradan kmaymz". Rv Ebu'n-Nadr: "Sakn sizleri oradan hibir sebeb karmasn, bu takdrde o muhakkak taundan kamak iin olur ki, bu, kesin surette yasaktr" eklinde sylemitir [195]. 141-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Ben Raslullah'a taundan sordum da O bana yle haber verdi: "bhesiz tn bir azbdr. Allah onu dileyecei kimseler zerine gnderir. Ve yine muhakkak ki, A ilah nu m 'minler iin ehdlik sebebi bir rahmet klmtr. Bir yerde tn vki' olur da orada bulunan m'min, sabrederek ve sabrnn sevabn md ederek, bu tnun yalnz All a h 'in takdir ettii kimselere isabet eder olduunu bilerek bulunduu ehirde elenirse, muhakkak ona ehd ecrine benzer sevb olur" [196]. 142-.......Aie (R) yle demitir: Kurey'i, Mahzm oullar'ndan olup da hrszlk etmi bulunan kadnn durumu hznlendirmiti. Birisi: Bu kadn hakknda Raslullah ile kim konuur? dedi. Dier birtakmlar: Bu kadna efaat szn, Raslullah'n sevgilisi olan Usme ibn Zeyd'den baka hibir kimse sylemeye cesaret edemez, dediler. Nihayet Usme,.Raslullah'la bu hususta konutu. Bunun zerine Raslullah, Usme'ye: "Sen, fenalklar men' iin Allah'n ta'yn ettii cezalardan bir cezann aff hakknda efaat m etmek istiyorsun!" buyurdu. Sonra kalkp bir hutbe rd etti. Sonra yle buyurdu: "Sizden evvel gelip geen mmetleri ancak u hlleri helak etmitir: Onlar ilerinde eref li bir kimse hrszlk yapt zaman, onu cezalandrmazlar di, fakat aralarnda zafolan kimseler ald zaman o zaflere ceza verirlerdi. Allah'ayemn ederim ki, ayetMuhammed'in kz Ftma hrszlk etse, hi tereddd etmeden muhakkak onun elini de keserdim" [197].
610 / 2483

buhari

143-.......bn Mes'd (R) yle demitir: Ben bir kimseden bir yeti, benim Peygamber'i okurken iittiim okuyuun hilfna okuduunu iittim. Hemen onu Peygamber'in yanna getirdim ve O'na okuyuunu haber verdim. Bu esnada Peygamber'in yznde holan-mamazhk izini hissettim. Bununla beraber Peygamber: "kiniz de gze l okudunuz. Kur'n hakknda ihtilf etmeyin. nk sizden evvelki mmetler (kitblarnda) ihtilf ettiler de bu yzden helak oldular" buyurdu [198]. 144-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: imdi ben Peygamber'in yzne bakyor gibiyim: O, peygamberlerden bir peygamberi hikye ediyordu ki, kavmi onu dvm de kan iinde brakmlar. Fakat o, yznden hem kan siliyor, hem de: Y Allah! Kavmime mafiret eyle! nk onlar bilmiyorlar! diyordu [199]. 145-.......Ukbe ibn Abdilgfir'den; o da Eb Sad(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: ''Sizden evvelki milletlerden bir kimseye Allah bol bir mal verdi. Ona lm geldii zaman oullarna: Ben sizin iin hangi eit bir baba oldum? diye sordu. Oullan: Hayrl bir baba oldun, dediler. O zt: Ben asla bir hayr ilemedim. Ben ldm zaman sizler beni yakn. Sonra kemiklerimi ezip tn. Sonra da rzgr iddetli bir gnde benim tozlarm havaya sap savurun, dedi. ocuklar onun bu emrini yaptlar. Akabinde Azz ve Cell Allah, onun zerrelerini toplad da ona: Byle yapmana seni sevkeden nedir? diye sordu. Oda: Sen'den korkmamdr, dedi. Bu cevb zerine Allah onu rahmetiyle karlad". Ve Muz el-Anber yle dedi: Bize u'be tahds etti ki, Katde yle demitir: Ben Ukbe ibn Abdilgfir'den iittim; o da: Ben Eb Sad el-Hudr'den iittim; o da Peygamber'den... demitir [200]. 146-....... Rib' ibn Hr yle demitir: Ukbe, Huzeyfe'ye: Bizlere Peygamber'den iittiklerinden tahds etmez misin? dedi. O da yle dedi: Ben Peygamber'den iittim, yle buyuruyordu: "(Sizden evvelki mmetlerden) bir kiiye lm gelip att da hayttan midini kesince ailesine yle vasiyet etti: Ben ldm zaman benim iin birok odun toplayn. Sonra bu odunlar akmak akp ateleyin (beni de bu atee atn). Ate benim etimi yedii ve kemiklerime ulat zamana kadar braknz. Sonra yanm kemikleri aln, onlar ezip tn. Sonra scak yhud rzgrl bir gnde o tozlar deniz iine savurun! Fakat Allah, akabinde onun zerrelerini bir yere getirdi de ona: Niin byle yaptn? diye sordu. O kimse: Senin korkundan, diye cevb verdi. . Bu cevb zerine Allah ona mafiret etti. " Ukbe ibn Amr dedi ki: Ve ben Huzeyfe'den iittim, yle diyordu: Ve yine bu isndla bize Ms ibn sml tahds etti: Bize Eb Avne tahds etti: Bize Abdulmelik tahds etti ve: "Rzgrl bir gnde" diye syledi [201]. 147-....... Bize brhm ibn Sa'd, bn ihb'dan; o da Ubeydullah ibn Abdillah ibn Utbe'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Bir adam insanlarla al veri borlanmalar yapard da ilerini gren gen adamna: Fakr borluya vardn zaman
611 / 2483

buhari

ondan ge, umulur ki Allah da bizden geer, der idi". Dedi ki: "O kimse Allah 'a kavutu, Allah da ondan (yn onun gnhlarndan) geti" [202].
148-....... Bize Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Humeyd ibn Abdirrahmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "(Sizden evvelki mmetlerden) nefsi aleyhine gnh ilemekte ar gider bir adam vard. Buna lm geldii zaman oullarna yle dedi; Ben ldmde beni yakn, sonra kemiklerimi ezip tn. Sonra da tozlarm rzgr iine savurun. Allah'a yemin ederim ki, muhakkak Allah benim zerrelerimi toplamaya kaadir olacak da hibir kimseyi azblamad iddetli bir azbla bana azb edecektir, dedi. ld zaman bu vasiyeti yerine getirildi. Akabinde Allah, Arz'a emredip: Sende o zttan ne varsa topla! buyurdu. Arz derhl bunu yapt. Birden o zt ayakta dikildi; Allah ona: Bu yaptn ie seni ne evketti? diye sordu. O da: Y Rabb 'im, Senden hayet, diye cevb verdi. Bunun zerine Allah ona mafiret etti. Eb Hureyre'den bakalar "Senin korkundan y Rabbl" diye sylemitir [203]. 149-.......Abdullah ibn Umer(R)'den: Raslullah (S) yle buyurmutur: "Bir kadn bir kedi yznden azb edildi. Kadn o kediyi acndan lnceye kadar habsetmi ve kedi yznden cehenneme girmitir. Kadn o kediye ne yiyecek vermi, ne de su iirmiti. nk onu habsetmi, onu yerin haerelerinden yemesi iin de brakmamtr" [204]. 150-.......Bize Eb Mes'd Ukbe ibn Amr tahds edip yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu: "Vaktiyle gelip geen peygamberlerin szlerinden, btn peygamberlerin zerinde ittifak ettikleri nevi'den insanln eritii yksek bir dstr: Utanmazsan dilediini ile! szdr". 151-.......BenRb'ibn Hr'tan iittim; Eb Mes'd'dan yle tahds ediyordu: Peygamber (S) yle buyurdu: "Utanmazsan dilediin eyi yap! sz, peygamberlerin kelmndan, (onlarn ittifakla tebl edip de) insanlarn eritii eskimez bir dstrdur" [205]. 152-.......Bize Ynus, ez-Zuhr'den haber verdi: Bana Salim haber verdi. Ona da babas bn Umer tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Bir adam kibirden dolay st elbisesini yerde srkleyerek yrd srada yerin iine batrld. Artk o kyamet gnne kadar yerin iinde hareket edip duracaktr''. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Abdurrahmn ibnu H-lid, Ynus ibn Yezd'e mutbaat etmitir [206]. 153-.......Bana Abdullah ibnu Tvs, babas Tvs'tan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Bizler en sonra gelmileriz; kyamet gnnde en baa geecek olanlarz. Ancak her mmete bizden nce kitb verildi; bize de onlardan sonra kitb verildi. u cumua gndr ki, onlar bu ibdet gnnde ihtilf ettiler: Artk yarn Yahdtler'in (ibdet gn), yarndan sonra da Hrstiy anlar 'in ibdet gndr. Her yedi gnde bir gn, her mslmn zerine gusledip ban ye bedenini ykamak vazifesi vardr"[207]. 154-....... Bize Amr ibn Murre tahds etti: Ben Sad ibnu'l Mseyyeb'den iittim, yle dedi:
612 / 2483

buhari

Muviye ibn Eb Sufyn Medine'ye geldii en son geliinde bizlere hutbe yapt da, bir sa demeti kard ve: Ben bunu Yahdler'den baka bir kimsenin znet yapar olduunu zannetmiyorum. bhesiz ki, Peygamber (S) buna, yn sata ekleme yapmaya yalan ismini vermitir, dedi. Bu hadsi u'be'den rivayet etmekte dem ibn Eb ys'a, Gunder mutbaat etmitir [208].

[1] Bu kitb bal bz Buhr nshalarnda byle Kitbu'I-Enbiy eklinde, dier bzlarnda ise "Kitbu Ehdsi'l-Enbiy" eklinde gelmitir. Peygamberlerin saysna gelince, Eb Zerr (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah, peygamberler ka tanedir? dedim. Raslullah (S): "Yzyirmidrtbin" buyurdu. Ben: Y Raslallah, bunlarn ka rasl gnderildi? dedim. "yzon kalabalk topluluk" buyurdu. Bu hadsi bn Hbbn kendi Sahh'inde; bn Merdeveyh de 7t?/s/>'inde rivayet etti. Enes ibn Mlik de yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah se-kizbin peygamber gnderdi. Drtbin srail oullar 'na, dribin de dier insanlara". Bunu, Ebu Ya'l rivayet etmitir. Yine Enes'ten, Raslullah: "Ben sekizbinpeygamberin ardndan gnderildim, onlardan drt bini srail oullan'ndandr'buyurmutur. Bunu el-HfzEb Bekr el-sml rivayet etti (Ayn). Peygamberlerin says hususunda en doru bilgi u yetlerin bildirdiidir: "yle peygamberler gnderdik ki, kssalarm hakikat nceden sana bildirdik. Yine yle peygamberler yolladk ki, sana onlarn kssalarn haber vermedik.. " (en-Nis: 164). "And olsun ki, senden evvel de peygamberler gnderdik. Onlarn iinden sana kssalarm anlattmz kimseler de var, sana bildirmediimiz kimseler de var... " (el-M'min: 78). [2] Buhr bb balnn devamnda evvel bu konuya dir Kur'n yetlerini toplayarak onlara birer birer iaret etmitir. Biz Buhr'nin iaret ettii bu yetlerden bzlarnn meallerini yazalm ki, bylece yetlerin konuya delletleri en yi ekilde grlsn: "And olsun, biz inm kuru bir amurdan, sretlenmi bir balktan yarattk. Cnn ' da daha nce ok zehirli ateten yarattk. Hatrla o vakti ki, Rabb '-in meleklere: Ben, demiti, kuru bir amurdan sretlenmi bir balktan bir beer yaratacam. O hlde ben onun yaratln bitirdiim, ona ruhumdan flediim zaman siz derhl onun iin secdeye kapann. Bunun zerine meleklerin hepsi toptan secde etti. Ancak bls, bu secde edenlerle beraber olmaktan ekinerek dayatt..." (el-Hicr: 26-31). Hakk Dni, IV, 3056-3059'da gzel aklama var. "Biz hakikat insan en gzel bir biimde yarattk"'(et-Tn: 4) "And olsun sizi (evvel) yarattk, sonra size suret verdik, sonra da meleklere: Adem'e (yhud dem iin Allah'a) secde edin, dedik. Hemen secde ettiler. Fakat blis dayatt, secde edicilerden olmad. Allah dedi: Sana emrettiim zaman secde etmekten men' eden (sebeb) neydi? (bls) dedi: Ben ondan hayrlym. (nk) beni ateten yarattn, onu amurdan yarattn" (el-A'rf: 10-12). "O sizi bir candan yaratan, kandan da (gnl) kendisine snsn diye eini yapan O'dur. Vakt ki o eini rtp brd, o da hafif bir yk yk/endi de (bir mddet) bununla gidip geldi. Nihayet gebelii arlanca ikisi de Rabb 'terine yle du ettiler: Eer bize dzgn bir ocuk verirsen and olsun ki, herhl de kredenlerden olacaz. Fakat 'onlar dzgn (bir ocuk) verince kendilerine verdii bu ocuk hakknda ona eler tutmaya baladlar. Onlar neyi e tutuyorlarsa, Allah onlardan (mnezzehtir) ycedir. Kendileri yaratlp durmakta olduklar hlde, hibireyi
613 / 2483

buhari

yaratamayan (putlar o yaratan Allah'a) e mi kouyorlar onlar?" (el-A'rf: 189-191). Buhr bu yetlerle de dem'in yaratlmasndan sonra Havva'nn ve dii insan nev'inin yaratlmasna ve bu erkekle dii nevi'lerinin iftlemesinden insan cinsinin vcd bulmasna iaret etmi oluyor. [3] Buhr burada da birok yetlere iaret etmi ve onlardaki bz lfzlarn tefs lerini vermitir. Bu tefsirler yerlerinde senedli olarak rivayet edilmilerdir. B dellliin iyice belirmesi iin bu yetlerden bzlarnn meallerini verelim: ''Hibir nefis hri deildir, ille onun zerinde bir gzeten vardr. im> insan hangi eyden yaratld (ibretle) baksn. O atlp dklen bir sudan yarat mtr ki, arka kemii ile gs kemikleri arasndan kyor o. bhe yok k Allah onu (tekrar diriltip) dndrmeye elbette kaadirdir" (et-Tnk: 4-9). "Ki biz insan hakikat meakkat iinde yarattk" (el-Beled: 4). "Ve demitik ki: Ey dem, sen einle beraber cennette yerle. Ondan, n resinden isterseniz ikiniz de bol bol yiyin. Fakat u aaca yaklamayn. Yok, ikiniz de zulmedenlerden olursunuz. Bunun zerine eytn onlar oradan ka. drp iinde bulunduklarndan onlar karvermiti. Biz de: Kiminiz kimini, dman olarak inin! Yeryznde sizin iin bir vakte kadar durak ve ftdelen cek ey vardr, demitik. DerkenAdem, Rabb'inden kelimeler belleyip ald (O''r yalvard). O da tevbesini kabul etti. nk tevbeyi en ok kabul eden, aslme hamet eden O'dur. yle dedik: Hepiniz oradan inin. Sonra size benden bir h dyet gelir de kim benim hidyetimin izince giderse, artk onlara hibir kork yoktur. Onlar mahzun da olacak deillerdir" (el-Bakara: 35-38). "Ey Adem, sen zevcenle birlikte cennete yerle de, ikiniz de dilediiniz ye den yiyin. (Ancak) u aaca yaklamayn. Sonra yazk etmilerden olursunuz. De ken eytn onlardan gizli braklm irkin yerlerini kendilerine aklamak i ikisine de vesvese verdi ve: Rabb "iniz size bu aac, baka birey iin deil, anc iki melek olacanz yhud ebed kalclardan bulunacanz iin yasak etti, de Bir de onlara: bhesiz ki, ben sizin iyiliinizi isteyenlerdenim, diye yemin et, te bu suretle ikisini de aldatarak (yemeye) tenezzl ettirdi. Aac tattklar an ise, irkin yerleri kendilerine alverdi ve zerlerine cennet yaprandan sts yamayp rtmeye baladlar. Rabbleri de: Ben size bu aac yasak etmedim m diye nida etti. Dediler: Ey Rabbimz, kendimize yazk ettik. Eer bizi balama merhamet etmezsen, herhalde zarara urayanlardan olacaz. Allah dedi ki miniz kiminize dman olarak inin. Yeryznde sizin iin bir zamana kadar yerleip kalmak ve geinmek mukadderdir. Dedi ki: Orada yaayacak, orada leceksiniz, yine oradan (diriltilip) karlacaksnz. Ey dem oullan! Size irkin yerlerinizi rtecek bir libs, bir de giyip ssleneceiniz bir libs indirdik. Takva libs se, o daha hayrldr. Bu, Allah'n yetlerindendir, t ki iyi dnsnler. Ey dem oullar, eytn ana ve babanz, fena yerlerini kendilerine gstermek iin elbiselerini soyarak nasl cennetten kardtysa, sakn size de bir fitne yapmasn. nk o da, kabilesinden olanlar da sizi, sizin kendilerini grmeyeceiniz yerlerden muhakkak grrler. Bz eytnlar mn etmeyeceklerin velleri yaptk" (el-A'rf: 19-27). [4] dem'in dnydaki boyunun altm zira' olmasn bn Haldun ve Diretu'l-Marif sahibi Ferid Vecd gibi bz limler uzak saymlardr. Bunlara gre Adem'in bu uzun boyu, cennetteki kaameti idi. Havva ile yere inince zemininin icbna gre insann tabi kaametine dndrlm olmalar kabul edilebilir. Ulv lem ile sfl lem arasnda fark vardr. Ulv lemin gn mikyas bile bakadr. Onun bir gn, iinde bulunduumuz lemin bin gnne denktir. (el-Hacc: 47, esSecde: 5), Fakat zaman, mekn ve rk deiikliklerinin insann boyu ve organik hayt zerinde te'sri bulunduu inkr edilmeyen bir gerektir... d kavmini trh, uzun boylu insanlar olarak yazar. Bu cihetle hadsteki altm zir' te'vl etmeyerek, bir hakkat kabul edilebilir (Tecrd Ter., IX, 88).
614 / 2483

buhari

[5] Bala uygunluu "Baba/ar dem'in sureti zere" szndedir. Bunun biraz farkl bir rivayeti Bed'u'1-Halk Kitab, 8. bb, 55 ve 56 rakamlaryle gemiti. [6] Hadsin bala uygunluu "ocuk kendisine ne ile benzeyebilir" szndedir. Bu hads Gusl Kitb'nda da gemiti. [7] Hadsin bala uygunluu "ocuun baba veya ana soyuna ekmesi keyfiyetinden alnr. Raslullah'n erkek ve kadnn suyu diye ta'br ettii eyi bugnn ilmi erkek spermas ve kadn yumurtacmdaki hcre ekirdeinde harikulade bir nizm ve kaabiliyetlerle techz edilmi ve saylan 46 olan kromozomlarla ifde ediyor. ocuun baba ve ana tarafna ekmesini fizik ve rh yapsnn en ince taraflarna varncaya kadar bu rk yne benzemesini bugn ilim, ite o kromozomlardan ocuun teekklnde rol oynayan X ve Y genlerinin galebesi ile aklyor. Peygamber'n anlat ile bugnk ilmin anlat arasnda gerekte hi fark yoktur. Hakk DM Kur'n Dili, VII, 5702-5726'da bu konuda gzel aklama vardr; oradan okunmaldr. [8] Hadsin bala uygunluu Havva'nn yaratlmas, dem'in yaratlmasna izafe edilmi olmas ynnden mmkin olur. Bir de dem'le Havva'nn cennetteki haytlanyle ilgili bir vakann hadste zikredilmi olmas ynnden olabilir ki, Havva o haram aatan yemeye dem'i tevik edip kandrmt. el-Bakara: 57. yetinde iaret olunduu zere israil oullar krk yl lde gkten inen menn ve selva ile geinmiler. Bu ki gdadan her gn yetecek kadar almaya ve taze taze yemeye izinli idiler. Fazla almaktan men' edilmilerdi. Fakat bu hrsl millet yasak hilfna bldrcn eti saklamaya balamlar ve eti kokutmulardr. [9] Bala uygunluu, kadnlarn bz hllerini mil olmas, kadnlarn da dem'in zrriyetinden olmalar ynndendir denilmek mmkin olur. Hads kadn nev'i-nin ftraten asabi olduuna ve ftrat gerei abuk sinirlenerek erilik ve huysuzluk gstermesine iaret edip, erkeklerin kadnlara hayrhah olmalar emrolunmutur. [10] Hadsin bala uygunluu, iinde dem ocuklarnn yaratl keyfiyeti bulunmas ynndendir. dem ocuklar onun zrriyetidir. Balk da dem ve zrri-yetinin yaratl hakkndadr. nsann yaratlndaki eitli tavrlar ve deiiklikler u yetlerde bildirilmitir: "Ey insanlar, eer siz ldkten sonra dirilmek hususunda herhangi bir bhe iinde iseniz, u muhakkaktr ki, biz sizi topraktan, sonra insan suyundan, sonra phtlam bir kandan, daha sonra da hilkati belli belirsiz bir inem etten yarattk. Bunlar size kudretimizi apak gsterelim diye yaptk. Sizi dileyeceimiz muayyen bir vakte kadar rahimlerde durduruyoruz, sonra sizi bir ocuk olarak karyoruz, daha sonra da kuvvetinize ermeniz iin bytyoruz. Kiminiz ldrlyor, kiminiz de bilgisinden sonra artk hibir ey bilmemek zere mrn en fena devresine doru gerisin geri itiliyor. Sen yeryzn kupkuru ve l grrsn. Fakat biz onun stne suyu indirdiimiz zaman o harekete gelir, ka-barr, her gzel iftten nice nebat bitirir. Bunun sebebi udur: nk Allah, Hlk 'in t kendisidir. Hakikat lleri o diriltiyor. O bhesiz hereye hakkyle kaadirdir. Ve nk o saat, elbette gelecektir. Onda hibir bhe yoktur. Muhakkak Allah kabirlerde olan kimseleri de diriltip kaldracaktr" (el-Hacc: 5-7). u yetlerde de insann yaratl ve tekaml safhalar, dokuz kademe hlinde zikredilmitir: "And olsun, biz insan amurdan bir hulsadan yarattk. Sonra onu sarp ve metin bir kararghta bir nutfe yaptk. Sonra o nutfeyi bir kan phts hline getirdik. Derken o kan phtsn bir inem et yaptk. O bir inem eti de kemiklere kalbettik. Arkasndan o kemiklere bir et giydirdik. Bilhare onu baka yaratla in ettik. Suret yapanlarn en gzeli olan Allah'n sn ne ycedir! Sonra siz bunun arkasndan hi bhesiz ki leceksiniz. Sonra siz kyamet gnnde muhakkak diriltilip kaldracaksnz" (el-Mu'minn: 12-16). nsan bir safhada yaratmaya kaadir olan Allah'n onu tabi eklini alncaya kadar birtakm tavrlara, kaann deiikliklere tbi' tutmasnda hi bhesiz huss ve umm birok yararlar
615 / 2483

buhari

ve hikmetler vardr. Bu hikmetleri ilgili ilim dallar aratrr. [11] Bunun bala uygunluu, bundan nceki hads gibidir. [12] Bala uygunluu, dem zrriyetinden olan birinin hiretteki macerasn anlatmas ynndendi [13] Uygunluu, dem zrriyeti olan olu Kaabil'in kardei Hbil'i ldrmesidir. Bu ldrme kssas Kur'n'da yle anlatlmtr: ' 'Onlara dem 'in iki olunun gerek olan haberlerini oku: Hani onlar (Allah'a) yaklatracak birer kurbn takdim etmilerdi de ikisinden birininki kabul olunmu, brnnk kabul olunmamt. O (evvelki, kardeine): Seni elbette ldreceim, demiti. (Beriki de yle) sylemiti: Allah ancak kendisinden kor-kanlan(nkim) kabul eder. And olsun ki, beni ldrmen iin elini bana uzatrsan, ben seni ldrmem iin elimi sana uzatc deilim. nk ben kinatn Rabb V olan Allah 'tan korkarm. bhesiz dilerim ki, sen kendi gnhnla birlikte benim g nhm da yklenesin de, o atein sahihlerinden olasn. te zlimlerin cezas budur. Nihayet nefsi, kardeini ldrmeye uymu da, onu ldrmt; bu yzden (madd, manev) ziyana urayanlardan olmutu. Sonra Allah bir karga gnderdi. O, yeri eiyordu ki, ona kardeinin l cesedi nasl rteceini gstersin. Yazklar olsun bana, ben u karga gibi bile olup da kardeimin cesedini rtmekten ciz mi oldum? dedi. Artk o, (ettiine) pimanla denlerden olmutu. Bundan dolaydr ki, isr oullar 'na u hakikati hkmettik: Kim bir can, bir can mukaabilinde veya yeryznde bir fesd karmaktan dolay olmayarak ldrrse, btn insanlar ldrm gibi olur. Kim de onu kurtarrsa, btn insanlar diriltmi gibi olur... " (el-Mide: 27-32). [14] limler dediler ki: Bunun ma'nsi ruhlar snf snf, zmre zmre topluluklardr, yhud muhtelif nevi'Ierdir. Bunlarn tanmas, Allah'n o snf, zerinde yaratm olduu bir iten dolaydr. Yhud da, o zmrelerin Allah'n kendilerini zerinde yaratm olduu sfatlarn muvafakati ve huylarda tenasbdr. nk ruhlar toplu olarak yaratldlar, sonra cesedlerinde ayrldlar. Binenaleyh kendi huylarna tesadf eden, onunla lfet edip uyutu. Kendi huylarndan uzaklaan da ondan ayrld ve ona muhalefet etti. Hattb ve dierleri yle dediler: Ruhlarn birbiriyle lfet etmesi, Allah'n t balangta onlar saadet ve ekaavet nev'inden yaratm olduu eydir. Ruhlar karlkl iki ksm idiler. Dnyda bedenler bulutuklar zaman uyuurlar yhud yaradilm olduklar hle gre ihtilf ederler. Bunun neticesidir ki, hayrllar hayrllara; errler de erirlere meylederler. Allah en iyi bilendir (Nevev). Ruhlarn toplanm cematler olmasna id iki yet: "Hani Rabb'in dem oullan 'ndan, onlarn srtlarndan zrriyetlerini karp kendilerini nefislerine hid tutmu, 'Ben sizin Rabblniz deil miyim?' (demiti). Onlar da: 'Evet, hid olduk' demilerdi. (te bu hidlendirme) kyamet gn: Bizim bundan haberimiz yoktu' dememeniz indi. Yhud: 'Daha evvel ancak atalarmz (Allah'a) irk komutur. Biz de onlarn ardndan gelen bir nesiliz. imdi o btl kuranlarn iledii (gnhlar) yznden bizi helak m edeceksin?' dememeniz iindi" (el-A'rf: 172-173). Bu hususta fazla bilgi iin: Hakk Dni Kur'n Dili, III, 2323-2336. [15] Bu ikinci tarkteki Yahya ibn Eyyb, Buhr'nin artna uygun deildir. Onun iin Buhr bu tarki istihd iin getirdi ve hadsi iki tarkten getirmi oldu. bn Hacer: Bunun metnine, Mslim'in rivayet ettii Eb Hureyre hadsi ehdet eder, demitir (Kastalln). Eb Hureyre hadsinin metni de buradaki ie hadsinin ayndr: Mslim, Kitbu'l-Birri ve's-Sl ve'I-db, "Ruhlar toplanm cematlerdir" bab, rak: 159-(2638); Mslim Ter., VIII, 105. [16] Buhr, dem kssasndan sonra bu bbda Nh Peygamber'in haytna gemi ve evvel el-A'rf: 59-64. yetlerini getirmitir ki, Kur'n tertibine uygun olan da budur. el-A'rf
616 / 2483

buhari

Sresi'nin evvelinde dem'le ilgili eyler zikredilmiti. Sonra bu 59. yetten i'tibren de Nh Peygamber'in trihine balamtr. nk Nh, dem'den sonra yeryznde insanlara ird iin Allah'n gnderdii ilk peygamberdir. Nuh'a id haberler, Kur'n'n yirmisekiz sresinde zikredilmitir ki, bunlardan birisi mstakil bir sre olan Nh Sresi'dir. Nuh'a id haberler en ziyde toplu olarak Hd Sresi'ndedir. Bu srenin 25-48. yetleri Nuh'u anlatr. [17] Buhr burada Hd Sresi'nin yetlerinde geen bz kelimelerin tefsirlerini getirmitir. Bu suretle Nuh'un bu sredeki kssasn iaret etmitir. Buhr'nin burada naklettii tefsirlerin hepsi, baka hadsiler tarafndan senedleriyle rivayet edilmitir. Hd Sresi'nin 25-48. yetlerini burada nakledelim: "Andolsun ki, biz Nuh'u kavmine (peygamber olarak) gndermiizdir. (O, yle demiti:) bhesizk, ben sizi Allah Un azabndan apak korkutanm. Allah 'tan bakasna ibdet etmeyin. Hakikat, ben sizin banza ackl bir gnn azbt(gdip atmasndan ende ediyorum.' Bunun zerine kavminden kfredenlerin elebalar 'Biz seni kendimiz gibi bir insandan baka olarak grmyoruz. Bast ve zahir bir grle (uyan) en aa tabakalarmzdan bakasnn sana tbi' olduunu da grmyoruz. Szin bize kar bir stnlnz dah grmyoruz. Biz sizi biVakis yalanclar sanyoruz' dedi(\er). Nh dedi ki: 'Ya ben (da'-vmn sdkna hid olmak zere) Rabb 'imden (gelen) apak bir burhan zerinde isem? O bana kendi katndan bir rahmet vermi de bunlar siz(\n kr gzleri-niz)den gizli braklmsa? Syleyin bana ey kavmim, sizi ona, kendiniz ho grmeyip dururken de zorlayacak myz (sanki).9 Ey kavmim, bundan (bu teblilerimden) dolay sizden hibir mal istemiyorum. Benim mkfatm Allah '-tan bakasna id deildir ve ben mn edenleri tardedici de deilim. nk onlar muhakkak ki, Rabb'lerine kavuanlardr. Ancak ben sizi cahillik eder bir kavim gryorum. Ey kavmim, ben onlar kovarsam Allah'tan (Allah'n inti-kaammdan) beni kim (kurtarabilir, bana kim) yardm eder? Hi de dnmez misiniz? Ben size: Allah 'in hazneleri benim nezdimdedir, demiyorum. Ben gayb bilmem. Ben hakikatte bir melek 'im de demiyorum. Bununla beraber gzlerinizin hor grd kimseler (m'minler) hakknda Allah onlara asla bir hayr vermeyecektir dah diyemem. Allah, onlarn zlerindekini en ok bilendir. (Eer bunlar tard edersem) o takdirde bhesiz ki, ben zplimlerdenimdir'. Dediler: 'Ey Nuh, bizimle cidden uratn. Bizimle olan bu mcdelende ileri de gittin. Eer sen doruculardan isen bizi tehdd edip durduun(azb)u haydi getir bize'. (Nh da:) 'Dilerse onu size ancak Allah getirir. Siz (O'nu) ciz brakabilecekler deilsiniz' dedi. 'Eer Allah sizi helak etmek dilemise, ben sizin iyiliinizi arzu etmi olsam bile, bu hayrhhlm sizefide vermez. O, sizin Rabb'inizdir ve nihayet ancak O'na dndrleceksiniz'. (Habbim) belki 'O'nu (Kur'n') kendiliinden uydurdu' derler. De ki: 'Eer ben onu kendim uydurdumsa gnh benim stme olsun. Hlbuki ben sizin (byle bir iftira ile) irtkb edegeldiiniz(giinah)den tamamen uzam'. Nuh'a u hakikat vahyolmdu: Kavminden gerek mn etmi olanlardan bakas asla mn etmeyecektir. O hlde (bhde zlp de) ileyegeldikleri eylerden (tecvzlerden) dolay tasalanma. Bizim nezretimiz ve vahyimiz ile gemi yap. Zulmedenler hakknda bana birey syleme. nk onlar suda boulmulardr (boulacaklardr). (Nh) gemiyi yapyordu. Kavminden herhangi bir gruh yanndan getike onunla eleniyorlard. De ki: 'Eer bizimle elenirseniz, biz de sizinle, bu elendiiniz gibi eleneceiz. Artk kendisini rsvy edecek azabn kime gelip atacan (bundan baka hiretteki) daim azabn da kimin bana geleceini ileride bileceksiniz!' Nihayet emrimiz gelip de frn kaynad zaman (Nuh'a) dedik ki: Herbirinden (herbir nevi'den erkek ve dii) ikier ift -aleyhinde sz gemi (he lkleri takdir ediimi) olanlar mstesna- aileni ve mn edenleri iine ykle!' Zten onun maiyyetindeki az kimselerden bakas da mn etmemiti. (Nh) dedi ki: Binin ierisine. Onun akmas da, durmas da Allah 'in adiyledir. ekksiz bhesiz Rabb'im ok yarlayc, ok esirgeyicidir'. O (gemi) bunlar dalar gibi dalga(lar) iinden aktp gtryordu. Nh ayr bir yere ekilmi olan oluna bard: 'Oulcazm, (gel) bizim yanmza sen de bin,
617 / 2483

buhari

kfirlerden olma'. O dedi ki: 'Bir daa snrm, o beni sudan korur'. (Nh da yle) dedi: 'Bugn Allah 'in emrinden esirgeyen, kendinden baka hibir koruyucu yoktur'. kisinin arasna dalga girdi, o da boulanlardan oldu. (Taraf-i lh'den) denildi ki: 'Ey arz, suyunu yut, ey gk sen de tut!' Su kesildi, i olup bitirildi, (gemi de) Cdi (Da'nn) zerinde durdu. O zlimler gruhuna "Uzak olsunlar!" denildi. Nh Rabb 'ine dua edip dedi ki: 'Ey Rabb 'im! Benim olum da bhesiz benim iemdendir. Senin va 'din elbette haktr ve Sen hkimlerin hkimisin'. (Allah da yle) buyurdu: 'Ey Nh, o kat'iyyen senin ailenden deildir. nk o(nun iledii) slih olmayan (kt) bir itir. O hlde bilgin olmad bireyi benden isteme. Seni bilmezlerden olmaktan bihakkn men' ederim'. (Nh): 'Ey Rabb'im' dedi, 'Ben bilgimin olmad eyi Sen 'den istemekten Sana snrm. Eer beni yarlgamazsan, beni esirgemezsen hsrana dmlerden olurum \ Denildi ki: 'Y Nh, sana ve (gemide) maiyyetinde bulunanlardan (gelecek m'min) mmetlere bizden selm (ve selmet) ve bereketlerle in (gemiden. Onlardan treye-cek dier kfir) mmetler de vardr ki, biz onlar dah (dnyda bol rzklarla) fidelendireceiz. Sonra ise (lirette) onlar bizden ackl bir azb arpacaktr.'' [18] Buhr bu balkta Nh Sresi'nin tammna iaret etmitir. [19] Hadsin bala uyguluu "Yemn ederim ki, Nh da kavmini Deccl'den korkutup uyarmtr" szndedir. Bir hadste Zamannn sonunda birok Dcccl-/er buyurulmu ve bu "Yalanclar" diye lefsr edilmi olduuna gre, Deccl'in bir deil, nice yalanc maklesi insanlar olduu ve bunlarn trihin son zamanlarnda oka grlecei anlalr (Tecrd Ter., VIII, 483). Buhr bunu Cenazeler Kitab, "Sab mslmn olduu zaman bb"nda uzun bir metinle getirmiti. [20] Bala uygunluu "Nuh'un kendi kavmine inzr ettii gibi... "szndedir. nk onun fitnesi pek byktr. Yerde sr'atle gemesiyle akllan dehete drr, gnlleri artr da zayflar huds ve tenakuz delillerini dnemezler ve bu halet iinde onun doruluunu tasdik ederler. te bunun iin btn peygamberler kavimlerini onun fitnesinden sakndrm ve uyarmlardr (Kastalln [21] Bala uygunluu "Nh ve mmeti getir" szndedir. Muhammed ve mmetinin bu hidlii u yetlerde de bildirilmitir: ' 'Her mmetten birer hid, onlarn zerinde de seni bir hid olarak getirdiimiz zaman (onlarn hlleri) nice olur?" (enNis: 41). "Allah urunda hakkyle cihd edin. Sizi O seti. /?m(ilerin)rfe zerinize hibir glk de yklemedi, babanz brahim 'in dni gibi. Size daha evvel (gnderdii kitblarda) de bu Kur 'n 'da da mslmn adm -Peygamber sizin zerinize hid olsun, siz de btn insanlarn zerine hidler olasnz diye- Allah vermitir. Artk dosdoru namaz kln, zekt verin, Allah 'a sarln. O sizin Mev-t'nzdr. te ne gzel mevl O, ne gzel yardmc O!" (d-Hacc: 78). [22] Bala uygunluu "Y Nh! Sen yeryz ahlsine gnderilen rasllerin birin-cisisifi. Allah sana "ok kredici kul" (el-sr: 3) adn verdi... " szlerindedir. Tefsir limlerinin bildirdiklerine gre Nh aleyhi's-selm her ne zaman bir elbise giyse, yhud bir yemek yese, yhud su ise ard sra "el-Hamdu IVlla-hi = Hamd Allah'ndr" der idi. Bu sebeble Kur'n'da Nh "ok kreden kul" diye vasfland ve ocuklar ve torunlarna: Ya siz niye kretmezsiniz, nankrlk edersiniz? diye tevbh buyuruldu. Buhr bu hadsi daha uzun ve tam bir metin ile Tefsr Kitb'nda el-sr Sresi'nde de getirmitir. Mslim de mn'da getirmitir. [23] Bu hadsin balkla mnsebeti, burada okunuu haber verilen yetin alt kerre tekrarland el-Kamer Sresi'nde Nuh'tan ve onun kavminin tekzbi ile neticesinden, ve
618 / 2483

buhari

geminin hlinden bz haberler ihtiva etmesidir: ''Onlardan evvel Nh kavmi tekzb etti, onlar kulumuzu yalanc saymakta srar ettiler. Mecnn dediler. O (da'vetten cebren) vazgeirilmiti. Nihayet o da Rabb Hne: Ben hakkaten malbum; intikaam al, diye dua etti. Bunun zerine biz de arl arl dklen bir suya gk kaplarn atk. Yeri de kaynaklar hlinde fkrttk da (her iki) su takdir edilmi bir emr zerinde birleiverdi. Onu (Nuh'u) levhalar ve mhlarla yaplm gemiye ykledik ki, gemi, nankrlk edilmi bulunan o zta bir mkfat olmak zere, bizim gzlerimiz nnde akp gi diyordu. And olsun ki, biz bunu bir yet olarak brakmzdr. O hlde bir dnp ibret alan var m/?"tel-Kamer: 9-15). [24] lys ibn Ysn, Ms aleyhi's-selmn biraderi olan Harun'un torunudur. Bzlarna gre bu, drs aleyhi's-selmdir. Nitekim ibn Mes'd "Ve irine Hyse le mine H-mrseln'' yetini, '' Ve inne drse le mine 'l-mrselne'' suretinde okumutur (Beydv, Medrik) lys ile drs isimleri bir peygamberin iki ad mdr? Yoksa bunlar ayn ayr birer peygamber isimleri midir? Bu hususta ihtilf vardr. bn Mes'd'a gre Ya'kb ismi srl'den ibaret olduu gibi, lys da bylece Idrs'tir. bnu'l-Arab bununla stidlal ederek: drs, Raslullah'n ceddi deildir, srl oullan pey-gamberlerindendir. nk lys'm srl oullari'ndan olduu hakknda haber vardr, demitir. limlerin cumhuruna gre lys ile drs iki mteradif lafzdan ibaret deildir. Her ikisinin de ayr ayr msemms vardr. drs, Nuh'un nc derecede byk babas olan Uhnh'tur. "Ba'l" altn bir putun addr. "Bek" lfzna izafetle "Ba'lebekk" lys aleyhi's-selmn peygamber gnderildii beldeye zel isim olmutur (Beydv, Medrik, Celleyri). Buhr'nin bu yetlerin sonunda ta'Ik suretiyle verdii bn Mes'd'un szn, Abd ibn Humeyd ile bn Eb Hatim gzel bir senedle; bn Abbs'm szn de bn Cuveybir kendi tefsirinde zaf bir senedle rivayet etmitir. [25] drs Peygamber, Nuh'un babasnn dedesidir, Nuh'un dedesi deildir. Buhr bu balkta her iki ciheti rivayet edenler bulunduuna iaret etmitir. drs bu cihetle Peygamberimizin uzak dedesidir. limler cumhurunun gr budur. yet bir evvelki ile beraber melen yledir: ' 'Kitbda drs 'i de an. nk o ok sdk bir peygamberdir. Biz onu pek yce bir yere ykselttik'" (Meryem: 56-57). O yksek mekn, drdnc kat gktedir. Hi bhesiz bu ykseli.peygamberler arasnda drs'e has ilh bir taltif olarak zikrolunmutur. Geri s Peygamber de semya ykseltilmi ise de "Y Is innt mtevefftke" (lu mrn: 55) kavlinin zahirine tutunan limlere gre, Is Mesh ldrldkten sonra ref olunmutur. Binenaleyh canl olarak semya ykseltilmek drs'in mstesna bir hususiyeti bulunuyor. u kadar ki, limlerin cumhuruna gre s Peygamber de haytta olduu hlde semya gtrlmtr. Buna gre o da bu ykseltilme hususiyetine itirak etmi bulunuyor. drs'in asl ad Uhnh'tur. t Peygamber'in beinci batn evlddr. Kendisi de Nuh'un nc batn dedesidir. Kendisinden evvelki insanlar deri giy-mektelerken o, elbise dikmeye balam ve giymitir. Ona otuz sahfe indirilmitir. Kalemle ilk yaz yazan, yldzlar ve hesb ilmine bakan odur (Beydv, eyhzde). [26] Hadsin bundan sonraki parasn Enes, Eb Zerr'den iitmemi olup, baka bir zttan ald anlalyor. [27] Rivayetin bu ksm Enes'ten n a ki edilmemi tir. [28] Bala uygunluu: "Cibril, Peygamber ile birlikte drs'e uradklarnda ..." szlerindedir. Buhr bunu Namaz Kitbi'mn banda da getirmiti. "Benim yanmda sz deitirilmez..."'(Kaaf: 29) kavli, gnde be namaz ile mkellefiyetimizin
619 / 2483

buhari

kesinliini ifde eder. Elli namaza hkmnden sonra bu mikdrn bee indirilmesi ise "Allah ne dilerse mahveder ve vcda getirir, ana kitb O'nun nezdindedir" {er-Ra'd: 39) kavlinin nutk eyledii muallak kaza nev'-ine dhil olduundandr. Elli namaz farz etti, fakat Peygamber'n tercihine bal olarak farz etti. Kerm olan Allah, kullarna "Kim bir iyilikle, gzellikle gelirse ite ona bunun on kat var. Kim de bir ktlkle gelirse bu, o mikdrdan ba-kasyie cezalanmaz. Onlar hakszla uratlmazlar" (el-En'm: 160) va'dine binen, be namaz, elli namaz olmutur; yn elli namaz sevab verilmi oluyor. Buna baknca gnlk namazlarn hem be, hem de elli olmasnn ma'ns anlalyor. Saylar be, sevblar elli namaz sevabdr (Ahmed Nam). [29] Buhr, bunlardan At ibn Eb Rebh'n hadsini Bed'u'1-Halk Kitab, "O rahmetinin nnden rzgrlar mjdeci gnderendir..." (el-A'rf: 57) bb'nda Pey-gamber'e ulatrlm olarak getirmiti. Sleyman ibn Yesr'n hadsini de el-Ahkaaf Sresi'nin tefsrinde getirmitir. Bu iki hads bu el-Ahkaaf: 21-26. yetlerini tefsr etmekte bulunduu iin, metinlerinin tercemelerini verelim: Birincisi: ie (R) yle demitir: Peygamber (S) gk yznde yal sanlan bir bulut grnce kh ona kar durur, geri dnerdi; kh evimize girer, kard. Ve yz deiirdi. Gk yamur yadrnca da Peygamber'den ende giderdi. Aie dedi ki: Ben bunun sebebini Peygamber'den renmek istedim. O bana: "Ne bileyim? Belki bu kara bulut bir kavmin (d kavminin) dedii gibi bir azb olur: A d kavmi kendilerine va *d olunan azab, ufuklar enine kaplayarak vadilerine kar gelen bir bulut hlinde grdkleri zaman onlar: u ufuktaki karalt bize yamur yadracak bir buluttur, demilerdi..." (el-Ahkaaf: 25). kincisi: ie (R) yle demitir: Ben Peygamber (S)'in kk dilini grnceye kadar azn aarak gldn grmedim. O, yalnz glmserdi. Bundan sonra_ie, hadsin geriini zikretti ki, bu, birincisi olarak geen hadstir. d kavminin zulm ve inkrlar ve hametli haytlar ve bu haytn fec' bir ekilde son bulup yok edilmeleri e-uar: 123-140. yetlerinde de gayet ibretli ekilde anlatlmaktadr. [30] Mfessirlerin bildirdiine gre bu yedi gece sekiz gndz bir aramba sabah balam, br aramba akam tamm olmu ve "Uursuzgnler" (Fussilet: 16) diye de vasflanmtr. K mevsiminin sonunda geldii iin Arablar "Eyy-mu acz" da demilerdir. Bu mddetin sonunda d kavmi helak olmutu. Yalnz Hd Peygamber le yannda bulunan m'minler topluluu "Azb emrimiz gelince, Hd 'u da matyyetindeki m 'minleri de bizden bir rahmet olarak selmete erdirdik, onlar ar azbdan kurtardk" (Hd: 58) yeti ma'nsnca hals olmulard. Bu mdhi felkette onlar bir tarafa ekilmiler, masun kalmlard. Muchd'in rivayetine gre, bunlar drtbin kii idiler. Bunlardan du Uhr, yn Son d remitir ki, Zt rem denilen Semd kavmidir. Hd Peygamber kavminin helakinden sonra bir mddet daha yaam, sonra lmtr. Vefatnda yzelli yanda idi. d kavminin beden kuvvetleri, boylan, irilikleri, hakknda Kur'n dnda pekok mbalaal rivayetler vardr. el-A'rf: 69'da: "Dnn ki O, sizi Nh kavminden sonra hkmdarlar yapt, size yaratla onlardan ziyde boy bos (ve kuvvet) verdi. O hlde Allah'n nVmetlerini hatrlayn ki, kurtulua erdirilesiniz" buyurulmakla yetinilmitir. [31] Buhr balkta yazd yetlerdeki bz kelime ve cmlelerin tefsirlerini de nak-letmitir. Bu tefsirler hep senedli olarak yerlerinde rivayet edilmitir. [32] Hadsin bala uygunluu, d kavminin debr rzgryle helak edilmesinden-dir. Peygamber'in poyraz veya gndousu rzgryle nusrat olunmas, Ahzb gazasna id ilh bir nusrattr. Eb Sufyn ordusunun Medne'yi muhasaras zamannda bir gece Allah tarafndan iddetli bir gndousu rzgr km, Kurey ordusunun altm stne evirmi ve bu frtna ile de panik balayp harb hezimetle sonulanmtr.
620 / 2483

buhari

[33] Hadsin bala uygunluu "Elbette onlar d kavminin ldrl gibi ldrrdm" szndedir. d kavmi iddetli bir rzgrla helak edilmiken bu hadsteki uygunluk nasldr? dersen, yle cevb veririm: Takdir, d'in ldrl gibidir. Bundan maksad onlarn, d'in kknn kaznmas gibi kklerinin tammiyle kaznmalardr. nk "d'in ldrlmes"ndeki izafet, mef'ledir (Ayn). Buhr bu hadsi bz farkllklarla Maz, Tefsir ve Tevhd Kitblar'nda; Mslim ise Zekt'ta getirmitir. Hadste isimleri saylan ve Peygamber'in ihsan ettii bu kimseler Necd havalisinin sergerdelerinden ve hepsi de "Kalbleri slm'a altirlanlar"(et-Tevbe: 60)'dan diler. [34] Bu hads bu kitabn beinci babnn sonunda 16 rakamyle baka bir senedle gemiti. Hadsin bala uygunluk ekli orada Nh kavminin helaki ynndendi. Burada ise yine elKamer Sresi'nde d kavminin helakini haber veren yetler bulunmas ynndendir. "Ad kavmi de tekzb etti. ie benim azabm ve tehddlerim nice imi (dnn). nk biz haklarnda uursuz ve uursuzluu srekli bir gnde onlarn stne ok grltl bir frtna gnderdik ki, insanlar, sanki onlar kklerinden sklm hurma ktkleri imi gibi, t temelinden kopanyordu. te benim azabm ve tehddlerim nice imi (dnn). Andolsun biz Kur'n' dnmek iin kolaylatrmadr. O hlde var m dnen?" (ei-Kamer: 18-22). [35] Bu yetlerde Zu'1-Karneyn adndaki byk ztn dnynn tarafna yapt baarl seferler ile Ye'cc ve Me'cc kavminin nne in ettii ok salam sedd anlatlmaktadr. Bu zta bu lakabn verilmesi hakknda "Karn" kelimesinin lgat ma'ns i'tibriyle, birok sebebler sylenmi ise de Kur'n'm beynna gre bu cihangirin, dnynn hem batsna, hem dousuna shib olmas, bu muhteem lakab almasnn en doru sebebi olarak kabul edilebilir. Zu'I-Karneyn'in hviyetini ta'ymde eitli rivayetler ve grler vardr. Bunlar tefsirlerde uzun uzadya sralanmtr. Kur'n'da birok kerreler "Y ZeH-Karneyni" diye hitb edilmesi, onun, belki peygamberlik makaamn hiz br cihangir olduunu dndrr. Muhakkak olan, bu ztn, Hz. Al'nin de dedii gibi, slih bir kimse olduudur. Toplu ve mukaayeseli bilgi iin bak: Hakk Dni Kur'n Dili, IV, 3274-3279. [36] Buhr bu balkta el-Kehf: 83-98. yetlerinin yazlmasn iaret ettikten sonra, bu yetlerdeki bz kelime ve cmlelerin tefsirlerini vermektedir. Bunlar tefsirlerde senedli olarak nakledilmitir. [37] Buras Zu'1-Karneyn'in szlerinin hikyesinin sonudur (Ayn). [38] Bu da Ye'cc ve Me'cc'den bahseden dier bir yet grubudur. Tarihilerin ittifakla bildirdiklerine gre, Ye'cc ve Me'cc, Yfis zrriye-tinden ki kabiledir. Tevrat'ta, byle bildirildii gibi, Vehb ibn Mnebbih de Yfis evldndan olduklarna kaan'dir. "Hakikat Ye'cc ve Me'cc yerde fesd karrlar... " (el-Kehf: 94) kavlinde cemi' sgasyle geldiinden, yeryzn fesada verip kana boyayacak Ye'cc ve Me'cc'n yalnz iki kable deil, birok kabilelerden meydana gelmi, ok kalabalk bir topluluk olduklar anlalr. Mfessir Katde, bunlarn yirmiden fazla kable olduklarn sylemitir. Mfessir Dahhk, Zu'1Karneyn'in nc seferinde kavutuu kavim Trk rkndandr, demi;.Sudd de: Trk, Ye'cc ve Me'cc'den ayrlp Trkistan'da devlet kuran bir soydur, demitir. Katde'ye gre kuzey kabileleri yirmi iki kable olup bunlardan birisi Trk idi. eddin insndan sonra Trk, eddin hricinde, brleri dhilinde kalmtr... Zemaher de Zu'1-Karneyn'in, iki dan nnde ka vutuu ve kendi dillerinden baka bir dil bilmeyen kavim, Trk kavmidir, demitir. Zu'1-Karneyn ve Ye'cc ve Me'cc hakknda Do. Dr. Sleyman Ate unlar yazyor: "Zu'1Karneyn'in yapt bu eddin nerede olduu da ihtilf konusudur. zellikle ihtiml ileri srlr: 1- Trk yurdunu in'den ayran noktada, 2- Ermenistan ve Azerbaycan mntkasnda Trk snrn ayran De-mirkap mevkiinde, 3- stanoy dalaryle Ural dalan arasndaki
621 / 2483

buhari

Sibirya'da. "Ye'cc ve Me'cc'e gelince: Bu kelimeler, Araba'ya girmi ucme (yabanc) kelimelerdir. Avrupallar bunlara Yagug Magug derler ve bunlar eytann nesli sayarlarm. Ye'cc ve Me'cc'n Yfes oullarndan iki kable olduu hakknda rivayetler varsa da, bunlarn salaml bhelidir. ok kimseler, u veya bu milleti Ye'cc ve Me'cc saymtr, ama bunlar birer yaktrmadan ibarettir. Bunlarn hir zamanda kacak dn ve millet tanmaz, nesebi belirsiz, dnyy sarsacak iki topluluk olduu anlalyor (Hakk Dni Kur'n Dili, IV, 3286-88). "Ye'cc ve Me'cc'n dnyy istils, kyamet almetlerindendir. "Mutasavvflar ise enfs tefsrde Ye'cc ve Me'cc', nefsn kt gler kabul etmektedirler. Onlara gre Zu'1-Karneyn hem rh, hem de nefis kuvvetlerine hkmeden insan- kmildir. O, insann yksek ruh glerini, Ye'cc ve Me'cc denen nefsn glerin tasallutundan korumak iin zikirle itmi'nn eddini yapmtr"' (Kur'n- Kerm Meali, s. 274-275, istanbul, 1974). [39] Bu ta'lki, fbn Eb Umer, Sad'den; o da Katde'den; o da Medneli bir adam dan senediyle rivayet etmitir: "O zt, Peygamber'e: Y Raslallah, ben Ye'cc ve Me'cc eddini grdm, dedi. Peygamber: "Nasld?" dedi. O zt: Krmz ve siyah izgilerle ssl kuma gibi, dedi. Peygamber: "Sen onu grmsn" buyurdu". Bunu, sened ve bz lafz farkllklanyle Tabern, Bezzrvelbn Mer-deveyh rivayet etmilerdir (Ayn). Kur'n'm nazmnda bu eddin yeri aka bildirilmedii ve izleri de bulunmad iin mellifler eitli ihtimller iinde dnp durmulardr. Bu gn onun varlna klavuzluk edebilecek hibir eser de yoktur. Kur'n'dan rendiimiz, bu eddin kuzeyde bulunmasdr. Kur'n'n delletinden, Zu'1-Karneyn'in nc seferinin gneyden kuzeye doru olduu, bunu kuvvetlendirir. [40] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in "Bu gn Ye'cc ve Me'cc'n eddinden unun gibi bir delik ald" buyurmas ve Zu'1-Karneyn'in de trihin uzak devirlerinde bir sed yapm olmas ynndendir. Ye'cc ve Me'cc beliyyesi, btn beeriyyeti mil bir fettir. Bu Zeyneb hadsinde ise Peygamber, Ye'cc ve Me'cc'den eriecek musibeti Arab'a tah-ss etmitir. Bu tahsis, Ye'cc ve Me'cc ve onlar nlemek zere yaplan edden bir delik almas ta'bri ile hakkaten onlar kasdolunmayp, belki buna benzer bir fitnenin yaklatn haber vermi olabilir. Nitekim Usmn'n ehdeti ve onu ta'kb eden hdiseler, slm mmeti iin mhim birer fitne olmutur. [41] Bunun da bala uygunluu aktr. Buhr ile Mslim, bunlar Fitneler Kit-b'nda da getirmilerdir. [42] Hadsin bala uygunluu "Sizden bir kiiye mukaabil Ye'cc ve Me'cc'den bin kii" szndedir. Bu hads Ye'cc ve Me'cc kavminin sayca okluuna iaret etmektedir. Bu hadsinde Peygamber, Kur'n'dan bir yeti kendi sz arasnda sylemitir ki, bu hadsin ma'nsna ok kuvvet kazandrmtr [43] Buhr burada brhm Peygamber'in faziletini beyn eden bz yetlere iaret etmitir. Bunlarn hepsi brhm'in faziletini belirtir, en bel ekilde belirteni ise "Allah brahim'i bir dost edinmitir" (en-Nis: 125) kavlidir. et-Tevbe: 114. yeti, bir kelimenin yer deitirmesiyle Hd Sresi'nde de tekrar edilmitir: "nk brhm cidden yumuak huylu, yrei yank, kendisini tamamen Allah'a vermi biri idi" (Hd: 75). el-Bakara: 125 ve devamnda da ilk tevhd ma'bedi Ka'be'yi bina edii, Ka'be ve zrriyeti hakkndaki gzel duas anlatlr... [44] Eb Meysere Amr ibn urahbl el-Hemdn'nin bu szn Vek' kendi tefsirinde senedli olarak rivayet etmitir
622 / 2483

buhari

[45] Bala uygunluu "Kyamet gn ilk elbise giydirilecek kii brhtm 'dir" s-zndedir. Bu sz, Tevhd akidesinin byk kurucusu iin hi bhesiz huss bir menkabedir. Peygamber'in haytnda sahbler arasnda hibir dnden kma hdisesini trh yazmamtr. B'akis, Eb Sufyn'n Hrakliyus ile konumasn nakleden hadsinde bunun vki' olmad aka sylenmektedir. Ancak Peygamber'in vefatndan sonra Eb Bekr'in devlet bakanl zamannda bedevi Arablar'm chilce hareketleriyle yer yer irticlar meydana gelmi ve hepsi tenkl edilmitir. Hadste belki bu ve benzerlerine iaret edilmitir; sahbler bundan bendirler. Peygamberimizin Hz. s'nm dilinden naklettii bu yksek teslimiyet ve af isteme ifde eden mdfaann ba taraf yledir: "Allah: Ey Meryem olu s, insanlara Allah' brakp da beni ve anam iki tanr edininiz diyen sen misin? dedii zaman, o yle syledi: Seni tenzih ederim, hakkm olmadk bir sz sylemekliim bana yakmaz. Eer onu sy-ledimse, elbette bunu bilmisindir. Benim iimde olan hereyi Sen bilirsin. Ben ise Sen V ztnda olan bilmem. bhesiz ki gayblan hakkyle bilen Sen 'sin Sen. Ben onlara Sen 'in bana emrettiinden bakasn sylemedim. (Dediim hep u idi:) Benim de Rabb 'im, sizin de Rabb 'iniz olan Allah 'a kulluk edin. Ben ilerinde..." (e\M\de: 116-118). [46] Bala uygunluu, iinde brahim'in zikredilmesindendir. Bu hadste en erefli oulun bile, mslmn olmad takdrde babaya fayda veremiyeceine dell vardr. Babasnn hayvanlar iinden irkin manzaral srtlan klna evrilmesi, bu hayvann uyank olmas gereken eylerden gaflet etmesi sebebiyle hayvanlarn ahma olmasndandr. zer'de de brahim'in uyarmasna karlk bu sfat bulunmu oluyor. Babasnn bu surete evrilmesi, brhm'in ondan uzaklamas indir1 {Kastalln), [47] Bala uygunluu aktr. Bununla bundan sonra gelen hads Hacc Kitab, "Ka'be'nin i taraflarnda tekbr getiren kimse bbi"nda da gemiti. [48] Bundan ncekinde brahim'le Meryem'in resimleri zikredilmiti, bunda ise brhm ile sml Peygamberler'in resimleri zikredilmektedir. Bala uygunluk her ikisinde de brhm'in zikredilmesindendir. [49] Bala uygunluk yeri, brhm Hallullah szdr. Raslullah bu hadsinde, Chiliyet devrinde farkllk neseble, ecddm erefiyle olduunu; slm nazarnda se insanlar arasnda fark ilmi anlamak ve yaamak, yn takva ynnden olduuna iaret etmitir. [50] Buhr Eb Usme'ninkini Ysuf kssasnda; Mu'temir'inkini de Ya'kb'un kssasnda senedli olarak getirmitir [51] Bala uygunluu "O uzun boylu zt brahim'dir"szndedir. Bu hadsin bir rivayeti yine Semure'den, uzun bir metinle Cenazeler Kitb'nn sonlarnda gemiti. [52] Bala uygunluu, Peygamber'in, brahim'in yzce kendisine benzeyiini beyn etmesi fkrasndadr. Bu da Hacc Kitab, "Vadiye inerken telbiye eden kimse bb"nda gemiti. [53] brhm snnet olunca, bu, zrriyeti iin de uyulmas gerekli bir snnet olmutur. srl oullar arasnda yrrlkte olan Tevrat hkm de byle idi. T s Peygamber zamanna kadar byle devam edip gelmitir. Sonra Hristiyanlar'-dan bir taife Tevrat hkmn bozmular ve: Htn, kalbin gulfesini (kalbi b-ryen perdeyi) atmaktr iddisyle bu kadm snneti terketmilerdir... [54] Hadsin bu rivayetinde eddesiz olarak "Kadm ile" eklinde gelmitir ki, buna gre "Marangoz leti olan keser ile snnet oldu" demektir. Buradaki mut-baalar dier hadsiler rivayet etmilerdir.
623 / 2483

buhari

[55] Bu tarkte Eb Hureyre, hadsi Raslullah'a ykseltmeyi aka belirtmitir. Bundan sonraki tarkte ise, bu ykseltmeyi aka belirtmemi, dorudan doruya nakletmitir. Ibrhm Peygamber'in birer sebebe gre syledii bu zahir yalanlarn birincisi es-Sfft: 85122'de, ikincisi de el-Enbiy: 52-70. yetlerinde nakledilmitir. [56] Hadsin bala uygunluu "brhm' yalnz defa yalan sylemitir..." s-zndedir. Bundan da burada kasdedilen, ancak brahim'in zikredilmesidir. Hads burada ki tark ile getirildi ki, bunun sebebini bundan nceki haiyede belirtmitik. Buhr bu hadsi bz kk deiikliklerle Buy'da da getirmiti. Nikh'ta da getirecektir. Mslim de Fazil'de getirmitir. Hadsin sonundaki szyle Eb Hureyre, hayvanlarn sulamak iin yamur den yerlere ok gidenler ma'nsmi kasdetmitir. Hattb de: Eb Hureyre Zemzem'i kasdetmitir ki, Allah onu Hcer iin kard, Hcer ve ocuklar orada yaadlar; bylece o suyun oullan gibi oldular demek istemitir denildi, dedi (Kastalln). "Sre", r'nm eddesiyle de, eddesiz de zabtedilmitir. eddesiz okunuu daha yaygndr. [57] Bala uygunluu bellidir [58] nk ibdete hakk kazananla hakk kazanmayan bir seviyeye getirmek byk bir zulmdr. Zr bu, ibdeti lyk olduu yerinden gayrya koymaktr. Bu hadsle baln mnsebet yn nedir? dersen, cevb yledir: el-En'm: 82. yeti, brhm'in 81. yetteki sule cevb olarak syledii szdr. Bylece hadsle balk arasnda mnsebet zahir olmutur. Buna en az iaret kfidir. Nitekim Buhri'nin, balklarn incelikleri hususundaki deti budur (I^stalln). Mnsebetin iyice belirmesi iin yetlerin meallerini verelim: "Kavmi ona hccet getirmeye kalkt. O dedi ki: Allah beni doru yola iletmiken, siz benimle O'nun hakknda hl ekiiyor musunuz? Ben O'na e tandnz eylerden korkmam. Meer ki Rabb'im (hakkmda) birey dilemi olsun. Rabb 'imin ilmi hereye sargn ve takndr. Hl dnp t almayacak msnz? Hem Allah 'in size hibir detl ve burhan indirmedii eyleri siz O 'na tandnzdan korkmazken, ben e tuttuunuz o eylerden nasl korkarm? imdi biliyorsanz syleyin: ki zmreden hangisi korkudan emin olmaya daha lyktr? mn edenler, bununla beraber mnlarna zulm kartrmayanlar; ite emn olmak hakk onlarndr. Onlar doru yolu bulmu kimselerdir. te bunlar kavmine kar brhm 'e verdiimiz hccetlerdi. Biz kimi dilersek onu derece derece ykseltiriz. bhe yok ki, Rabb 'in tam hikmet sahibidir, hakkyle bitendir'' (el-En'm: 80-84). [59] Bu bb, yukarda geen "Allah brahim'i bir dost edinmitir" (en-Nis: 125) b bdan bir fasl gibidir. "Yeziffne" kelimesi, es-Sfft Sresi'ndedir ve bu sredeki 83-109. yetler brahim ile kavminin durumlarn anlatmaktadr. en-Neslu, en-Neselu, en-Neselnu sr'atle yrmek ma'nsnadr; ikinci ve birinci bblardan masdrdr (Kaams Ter.) Bu "Yeziffne" fiili, brahim'in putperest kavmi bir bayram trenlerinden dnlerinde brahim'in putlarn krmas haberi kendilerine ulanca "Hemen koarak onun nne klarn" anlatmaktadr. [60] Hadsin "Allah brahim'i bir dost edinmitir" (en-Nis: 125) babna uygunluu "Sen yeryzndeki insanlardan Allah 'in Peygamberi ve Allah 'in dostu bir ztsn " szndedir. Hadsin sonundaki mutbaat Buhr, Tevhd'de beyn etmitir. [61] Bunlarn geen baba uygunluklar aktr, nk bunlar brhm kssas hakkndadr. Buhr bu bn Abbs hadsini burada tarkten getirmitir. Biri "Bana Ahmed ibn Sad ... tahds etti" tarkidir. kincisi "Ve el-Ensr yle dedi..." tarkidir ki, bu ta'lk eklinde olmakla beraber baka yerde mevsldr. Buhr bunu burada ksaltlm olarak getirmitir.
624 / 2483

buhari

38 rakaml tarkte gelen hads ise, evvelki hadsin tamamlaycsdir. nk evvelki hads bundan kk bir paradr. Bu hads brhm kssasn gerei gibi aklamaktadr. ncs de 39 rakamyle gelen hadstir (Ayn). [62] lem'de Ka'be'den daha erefli bir bina yoktur. nk onun insn emreden lemlerin Rabb olan Allah'tr. Bu emri tebli ve mhendislik vazifesini reten Cibril'dir. Yapcs brhm, yardmcs sml Peygamberlerdir, denilmitir (Kastalln). ibrhm, Ka'be'nin insn bitirince Cibrl gelmi ve hacc farizasnn nasl yaplacan btn ekilleriyle tbrhm'e retmitir. Sonra brhm: Ey insanlar, Rabb'inizin Beyt'ini ziyarete da'vetlisiniz, icabet ediniz! diye i'In etmitir. Ve isml ile birlikte btn hacc duraklarnda durarak hacc menseklerini f etmi, sonra dnp Sre'nin yanna gitmitir. Bir hacc mevsiminde de Sre ile birlikte Beytu'l-Makdis'ten gelerek hacc etmiler ve sonra am'a gidip orada vefat etmilerdir. Bu uzun hadsi de dier bz hadsler gibi Kmil Mrs'm tercemesinden kk deiikliklerle aynen naklettik. Bu vesle ile kendisine Yce Allah'tan mafiret ve rahmetler niyaz eyleriz (M.Sofuolu). [63] te bu da bn Abbs hadsine id nc tarktir. Bunda brhm kssas bundan nceki hadse gre biraz ksaltlm olarak verilmitir. Burada brhm ile sml'in Ka'be binas ve brhm'in ileriye id dualarn anlatan bz yetlerin meallerini verelim: "Hani biz Beyt'i insanlar iin bir toplant yeri ve emin birmahall yapmtk. Siz de brhm 'in makaamndan bir namazgah edinin. brahim ile smail'e de: Evimi tavaf edenler, (ibdet kasdyle) orada kalanlar, rk' ve sucd edenler iin titizlikle temizleyin, diye kuvvetli emir vermitik. Hani brhm: Y Rabb, burasn emniyetli bir ehir yap ve ahlsinden A ilah 'a ve hiret gnne inananlar mahsllerle rzklandr, demiti. (Allah da:) Kfir olan dah ksa bir zaman iin fidelendireceim, sonra onu cehennem azabna icbar edeceim. Varaca yer ne ktdr, buyurmutu. Hani ibrahim o Beyt 'in temellerini sml le birlikte ykseltiyordu (da ikisi de yle du etmilerdi); Ey Rabb'imiz, bizden (u hizmeti) kabul buyur. bhesiz hakkyle iiten, kemliyle bilen Sen 'sin Sen. Ey Rabb 'imiz, ikimizi de Sana teslimiyette sabit kl. Soyumuzdan da mslmn bir mmet yetitir, bize ibdet edeceimiz yerleri gster, tevbemizi kabul et. nk tevbeleri en ok kabul eden ve hakkyle merhamet eden Sen 'sin Sen. Ey Rabb '-imiz, onlarn iinden onlara Senin yetlerini okuyacak, onlara kitab, hikmeti retecek, onlar (irkten) iyice temizleyecek bir peygamber gnder. bhesiz yegne glib, tam hikmet sahibi Sen'sin Sen. Kendini bilmeyenden baka kim brhm dninden yz evirir? And olsun ki biz onu dnyda beenip semiiz-dir. O, bhe yok hirette de muhakkak slihlerdendir. Rabb ' ona: (Kendini hakka) testim et, dedii zaman o, lemlerin Rabbi'ne teslim oldum demiti. brhm bunu oullarna da tavsiye etti. Torunu Ya 'kb da yle yapt: Ey oullarm, Allah sizin iin (slm) dnini beenip seti. O hlde siz de ancak mslmn-lar olarak can verin (dedi)" (elBakara: 125-132). [64] Hadsin bala uygunluu "el-Mescidu'l-Harm" szndedir. nk onu b-rhm Hall bina etmitir. kincisine el-Mescidu'l-Aks denilmesi ya Ka'be ile arasndaki mesafenin uzaklndan yhud ondan tede mescid bulunmamasndan veyhud da o mescidin pisliklerden ve ktlklerden uzak bulunmasmdan-dr. nk o mukaddes yn mutahhardr. Ka'be'yi brahim'in, el-Aks'y da Sleyman'n yapmas ve bunlarn arasnda ok yllar olmas mkiline yle cevb verildi: Hadste Hal ve Sleyman'n bu iki mescidi ilk defa yaptklarna dellet yoktur, belki onlar daha evvel bakasnn te'ss ettiini yenilemilerdir. Ka'be'yi dem'in bina ettii mehurdur. bn Him'n Kitjbu't-Tctfmda u vardr: dem Ka'be'yi kurunca Al lah ona Beytu'l-Makdis'e yrmesini ve onu bina etmesini emretti, o da onu bizzat bina etti ve
625 / 2483

buhari

iinde ibdet etti (Kastalln). [65] Bala uygunluu brhm'in zikredilin esindedir. Bu hads Cihd Kitab, "Gazvede hizmetin fazileti bb"nda da gemiti. Sonunda haber verdii Abdullah ibn Zeyd hadsini Buhr Buyu' Kitb'-nda, "Peygamber s'nn bereketi bb"nda senedli olarak getirmitir. [66] Bala uygunluu bundan ncekinde zikrolunduu gibidir. Bu hads de Hacc Kitab, "Mekke'nin ve bnynn fazileti bb"nda gemiti. Buhr sml ibn Eb Uveys'in hadsini Tefsr'de getirmitir. [67] Bu salavt hadsinin bala uygunluu, "brhm ailesine salt ettiin gibi" sz-lerindedir. Buhr bunu Dualar Kitb'nda baka bir senedle getirmitir. Mslim de Namaz Kitb'nda getirmitir. [68] Hadsin bala uygunluu, iinde drt defa geen "Al brhm" szndedir. Allah'n rettii bu du namaz klan kimsenin Tahiyyt'ta okuduu "es-Selmu aleyhe eyyuhe'nNebiyyu ve rahmetti 'ilhi ve berektuh( = Selm sana ey Peygamber, Allah'n rahmeti ve bereketleri de senin zerine olsun)" suretindeki selmdr. Peygamber'e slat ve selm okumak, Kur'n'da da emredilmitir: "bhesiz ki Allah ve melekleri o Peygamber'e ok salt (ve tekrm) ederler. Ey mn edenler, siz de O'na salt edin, tam teslimiyetle de selm verin" (el-Ahzb: 56). Abdusselm da yle demitir: "Bizim Peygamber'e salt etmemiz bizden O'na h bir efaat deildir. nk bizim gibiler yle bir zta asla efaat edemezler. Fakat Allah bize ihsan ve in'm edene iyilikle mukaabele etmemizi emir buyurduu ve Raslullah'a edilen salt ve duay aczimize nazaran ve ltfen kf grd iindir ki, bu vazifemizi fya son derece almalyz..." (Hasan Basr antay, Mel-i Kerm, III, 720-723'deki 103. haiyede derli toplu gzel bilgiler vardr). Allah melekleriyle beraber m'minlere de salt ettiini bildiriyor: "O sizi karanlklardan nura karmak in zerinize, melekleriyle beraber rahmet edendir; O, m'minlere pek merhametlidir" (el-Ahzb: 43). [69] Hadsin bala uygunluu "Babanz brahim de bu duay oullar sml ile shk'a okudu..." szndedir. [70] Bu balktaki birinci grup yetlerde, brahim'in konuk eklinde gelen meleklerle olan kssasna iaret edilmitir. Lt kavminin helakine gnderilen melekler brahim'e uramlar, brhm onlara yemek kardnda yemee el uzatmadklarndan dolay onlardan korkmutu, Bu kssann tafsilt Hd: 69-76. yet-lerindedir. el-Bakara: 260. yetindeki istek, brahim'in bu konuda bir bhesi olduunu gstermez. "Benim Rabb'im hem diriltir, hem ldrr''1 (el-Bakara: 258) diyen bir ztn, diriltmenin essnda hibir bhesi olmad sabittir. Ancak o. diriltmenin keyfiyeti hakknda da uhd bir bilgi edinmek stemiti. [71] Hadsin asl bala uygunluu aktr. Bunda peygambere id vakaya iaret edilmitir: Birincisi: ldkten sonra yeniden diriltilmekle ilgili olup, Peygamberimizin: brahim'in bu konuda bhe ettii farzedilse, o bheye biz, ondan daha ziyde haklyz buyurmasdr ki, bu sz ne brahim'in, ne de Peygamberimizin ldkten sonra tekrar diriltilme hakknda bhe etmediklerini ifde eder. br-hm bu diriltilmenin nasl olacan gzle de grmek ve akl istidlalini uhd bir bilgi ile salayarak mnnda ayne'l-yakn derecesine ulamak ve kalbinde bir sknet te'mn etmek istiyordu. el-Bakara: 260. yette beyn edildii zere brahim'in bu arzusu tatmn edilmitir.
626 / 2483

buhari

kincisi: Lt Peygamber'in kavmine kar gsterdii irde za'fdir. Lt, brahim'in akrabasndan idi. brahim'in eratini teblie me'mr idi. Lt'un kavmi gen delikanllarla kt mnsebette bulunmay det edinmeleri ve Lt'un teblilerini dinlememeleri zerine, bunlarn helaki iin melekler, genler klnda Lt'a gnderildi. Kavmi gen klnda gelen bu meleklere de sarkntlk etmek istedikleri zaman Lt hadsteki za'f ifde eden sz sylemiti. te, Peygambe rimiz Lt'un bu szn za'f buluyor, Allah'n kudretine dayanmal idi demek istiyor. Tafsilt, Hd: 77-83. yetlerinde anlatlmtr. ncs: Ysuf kssasnn bir safhasdr. yle ki: Ysuf Msr Meliki'-nin vezirinin kars hakknda haksz bir thmetle zindana atlmt. Yedi sene yattktan sonra bir ru'y ta'bri vesilesiyle Msr Meliki Ysuf'un zeksn anlayarak, bu mahbsu bana getirin diye bir me'mrunu hapishaneye gndermiti. te bu adam Ysuf'a kurtuluunu mjdeleyip Melik'in huzuruna da'vet edince, yedi sene hapis ile irdesi zerre kadar sarslmayan Ysuf, me'mra: Tahk-kat yapldktan ve berati ortaya ktktan sonra kacam syleyip, da'vete icabet etmemiti. Tafsilt, Ysuf: 21-57. yetlerinden okunmaldr. [72] Yni bu, sml Peygamber hakknda gelen eylerin beyn babdr. [73] Hadsin bala uygunluu "Ey sml oullan!" hitbmdadr. sml Peygamber'in okulukla megul olduu, babas brahim'in kendisini ziyaret iin Mekke'ye geldii zamanki son karlamalarnda apak grlmt. Peygamber'in ok atclarna kavuup onlar tevk ettii bu hads Cihd Kitab, "Atcla tevk bb"nda da gemi ve bz bilgiler orada verilmiti. [74] Allah brahim'e Sre'den shk'i mjdeledi; Sre, doksan yandayken hmile oldu. brhm de yzyirmi yanda idi. Hcer de smail'e hmile olmutu. Her iki kadn beraber dourdular ve iki olan yetiti (bn shk). Bu konuda baka grler de vardr. [75] Buhr tbn Umer hadsiyle Ysuf kssasnda gelecek olana; Eb Hureyre hadsi ile de buraya bitiik olan bbda zikredilene iaret etmi gibidir... (ibn Haer). [76] Bundan nceki yette brahim'in ve torunu Ya'kb'un oullarna vasiyyeti bildirilmitir: "Rabb 7 ona: (Kendim Hakk'a) teslim et, dedii zaman o, lemlerin RabbVne teslim oldum, demiti. brhm bunu, oullarna da tavsiye etti. Torunu Ya'kb da yle yapt; Ey oullarm, Allah sizin iin dni beenip seti. O hlde siz de ancak mslmnlar olarak can verin (dedi)" (el-Bakara: 131-132). [77] Hadsin bala uygunluu, hadsin Ysuf'un nesebinin evki hususundaki yete muvafk olmas ynndendir. nk yet, Ya'kb'un lm srasnda oullarna zikredilen vasiyetle hitabn iine almtr. Ya'kb'un ocuklar cmlesinden biri de Ysuf'tur. Peygamberler iinde Ysuf'un nesebinin dizisi gibisi yoktur. nk o, Allah'n Peygamberi'olu, Allah'n Peygamberi olu, Allah'n Peygamberi olu..dur (Ayn). [78] Bu yetler, yalnz son kelime mstesna, ayn lafzlarla el-A'rf: 80-84'de de gemektedir. [79] Hadsin bala uygunluu bellidir. Bu hads bundan nce geen 13. bbda da getirilmiti. [80] Buhr bu balkta deti olduu zere bz yetlere iaret etmi ve bunlardaki kelimelerin tefsirlerini vermitir. Bu yetlerden bir ksm Lt kssasyle ilgilidir, bir ksm da bu kssa ile ilgili olmayp, burada istidrten zikredilmilerdir. Lt kssasyle ilgili olanlardan bzlarnn meallerini evvel ve sonralaryle bir btnlk iinde verdim: "(Melekler Lt'a yle dediler:) 'O hlde gecenin bir ksmnda eni yrt, sen de arkalarndan git. Sizden kimse ardna (dnp) bakmasn. Emrolu-nacamz yere geip gidin! Ona u kat' emri vahyettik: Sabaha karlarken onlarn arkalar muhakkak kesilmi olacaktr. ehir halk
627 / 2483

buhari

sevine sevine (konuklarn yanma) geldi. 'Lt dedi ki: Hakikat bunlar benim konuklanmdr. Binenaleyh beni rsvy etmeyin, Allah'tan korkun. Beni utandrmayn'. Onlar yle dediler: Biz seni elleme karmaktan (bizim bu gibi ilerimize mdhale etmekten) men' etmedik mi?1 Lt dedi: 'Eer (dediinizi) yapacaksanz, ite bunlar kzlarm'. (Habbim) Senin ebed gzel ydna yemn ederim ki, onlar sarholuklar (azgnlklar) iinde muhakkak serseri bir hlde idiler. Derken onlar i-rk vaktine girdikleri srada o korkun ses yakalayverdi. Hemen ehirlerinin altn stne getirdik. Tepelerine de balktan piirilmi bir ta yamuru yadrdk. Elbette bunda fikri, frseti olanlar iin ibretler vardr. O (ehrin harabeleri) hakikat bir yol stnde hl durucudur. Bunda mn edenler iin muhakkak bir ibret vardr" (el-Hcr: 65-77). "Vakt ki elilerimiz Lt'a geldi. O bunlar yznden kaygya dt, bunlar yznden gs darald ve; 'Bu etin bir gndr! dedi. Lt'un kavmi, kendisine doru koarak yanna geldi. Onlar daha evvelden ktlk ilemeye alm kimselerdi. (Lt:) 'Ey kavmim' dedi, 'te kzlarm. Sizin iin Onlar daha temizdir. Artk Allah 'tan korkun* beni misafirlerimin iinde kk drmeyin. inizde akl banda bir adam da yok mu sizin?' Dediler: 'And olsun senin de bildiin vehile bizim senin kzlarnla hibir hakkmz yoktur. Sen bizim ne dilediimizi elbette bilirsin'. (Lt:) '(h)1 dedi, 'Sizeyetecek bir kuvvetim olsayd yhud sarp bir kafaya snabilseydim.1 (Eli melekler:) 'Y Lt, emnol, biz Rabb 'm elileriyiz. Onlar sana kat 'iyyen dokunamazlar. Sen hemen gecenin bir ksmnda ailenle yr. iinizden hibiri geri kalmasn. Yalnz karn mstesna. nk onlara isabet edecek azb, hi bhesiz ona da arpacaktr. Onlara va 'd olunan helak zaman sabah vaktidir. Sabah vakti de yakn deil mi?1 dediler. Vakt ki azb emrimiz geldi, o memleketin stn altna getirdik ve tepelerine balktan piirilmi, istif edilmi talar yadrdk ki, onlar Rabb 'inin katnda hep damgalanmalard. Onlar zlimlerden uzak deildir" (Hd: 77-83). [81] Bu yetin okunuunun burada da getirilmesi el-Kamer Sresi'nde Lt kavmi kssasnn zeti bulunduundandir: "Lt kavmi korkutanlar yalan saydlar. Biz onlara ta yadran gnderdik. Lt'un ailesi mstesna. Onlar bir seher vakti kurtardk. Tarafmzden bit nVmet olarak. te kredenleri biz byle mkfatlandrrz. And olsun ki, L onlara kendilerini azbla yakalayacamz da haber vermiti. Fakat onlar bu korkutmalar bhe ile tekzb ettiler. And olsun ki, onlar misafirlerine bile ktlk yapmay kasdetmilerdi. Biz de gzlerini silme kr ediverdik. te azabm* ve tehddlerimi tadn, dedik. And olsun ki onlara bir sabah yakalarn asla brakmayacak olan bir azb baskn yapt. te tadn benim azabm ve tehddlerl mi. And olsun ki biz Kur'n ' dnmek iin kolaylatrmadr. O hlde va m dnen?" (el-Kamer: 33-40). [82] Buhri bu balkta da el-Hcr memleketini ksaca anlattktan sonra bu kelimenin eitli ma'nlanni, getii yetleri ve kullanld yerleri iaret etmektedir. el-Hcr, Medine ile m arasnda ve Arabistan'n kuzeybatsnda bir vd-nin addr. Buras Salih Peygamber'in kavmi olan Semd'uh merkezi idi. Arab tarihileri ittifakla Semd kavmi d'n bakaaysidr, bundan tr kinci d diye anlr. Birincisi ise asl d'dr. Yine ittifakla Salih Peygamber, brahim'den evveldir. Bundan dolay rih Keinin Feyzu '!-Br'de Salih babn brahim kssasndan sonraya brakt iin Buhr'yi fena tertb etmekle ittihm etmitir. Semd Medeniyeti'nin eserleri bu Hcr'n etrafndadr. Semd kavminin medeniyeti ve Salih Peygamber'le olan maceralar ve helak edilileri e-uar: "145-159 ile en-Neml: 45-54. yetlerinde de anlatlmaktadr. [83] Burada arka arkaya gelen hadsin, dier rivayet ve mutbaalarn bala uygunluklar aktr. Allah Semd kavmini orada helak ettii iin Peygamber bu uursuz diyarn kuyusunun suyundan iilmemesini, su alnmamasn emretmitir. [84] Bu hadslerin de bala uygunluklar aktr. Buhr bunu Namaz Kitab, "Hasf (yn insanlarn yere batrld) mevkilerinde namaz bbf'nda da getirmiti. Mslim de Zhd ve
628 / 2483

buhari

Rakaaik'ta ayr bir bb bal hlinde getirmitir. Hadsin son fkras u yetin lafzn hatrlatmaktadr: "Siz (d ve Semd kavimleri gibi) nefislerine zulmedenlerin diyarlarnda da yerletiniz. Onlara neler yaptmz sizin iin apak meydana ka. Size (bu hususta) birok misller de gsterdik" (brahim: 45). [85] Bu balk bb nce de zikredilmiti. Bu sebeble birok nshalarda bu balk bulunmuyor. Hadsin Jsala uygunluu, Ya'kb Peygamber'in, lm srasnda yapt vasiyette Ysuf'un da dhil bulunmas ynndendir (Ayn). [86] Hads, sened ve metin farkiyle daha nce de gemiti. Buradaki bala uygunluu aktr: Bu hads, Ysuf'un nesebinin batnda brhm'e ulatn ve bundan dolay nesebce asaletini ifde eder. "Yce Allah'n 'en gzel beyn' diye vasflandrd Ysuf kssas Kur*-n'n bal basma bir sresinde bildirilmitir. Ysuf'a kardeleri tarafndan s'-ikasd ile balayan bu menkbe, Ysuf'un kurtulmas, Msr saraylarnda klelik hayt, beer gzelliinin bir senbol olan Ysuf'un gzelliine Msr vezirinin karsnn alkas, en yksek Msr kadnlarnn hayranl, Ysuf'un bu lgnca taarruzlara semav bir te'yd ile mukaavemeti, en sonra kadn ihtirslaryle mah-beslere atlmas ve btn bu elem verici vakalarla karlat zamanlarda sonsuz tir ayrlk acsyle gzyalar dken Ya'kb Peygamber'e krlk gelmesi. Btn bu maceralar Ysuf kssasnn ok ackl birer idbr safhalardr. Yedi sene devam eden zindan haytndan sonra ilh bir mu'cize olarak Ysuf'un be-reti ve zindandan kurtulmasyle de ikbl devri balar: Ysuf'un vezirlii, kardeleriyle, babasyle bulumas, hl ak ve ihtiras ile yanan Zleyh ile evlenmesi gibi vakalar birbirini ta'kb eder. Ysuf Sresi'nde bu vakalar bir taraftan en durgun hisleri heyecana verecek derecede edeb bir uslb ile tasvr edilirken, bir taraftan da Peygamber kudret ve haytnn beer ihtiraslar yenmesi, ehvetli kadn hamlelerine, saray sefhetlerine galebe etmesi, neticede Ysuf'un sabr, metaneti, siyseti, ailesine hatt dmanlarna^kar muaereti (iyi geinmesi) ayr ayr birer levha hlinde gsterilmitir. Bunlarn en nce Ysuf'a bir ru'y ile gsterilmi olmas da Ysuf kssasnn aheser bir zetlemesidir" (Kmil Mrs, Tecrd Ter., IX, 163-164). [87] Bu, yukarki hadsin baka bir tarkidir. [88] Bu hads, Namaz Kitab, "nsanlar immn tekbrini iittikleri zaman bab" ile onu ta'kb eden bbda daha geni bir metinle gemiti. [89] Kalblerindekinin aksini aklamakta srar etmeleri ynnden onlara benzetmitir. Bilindii zere Zuleyh, hakikatte Ysuf'a olan aknn ma'ziretini Msr'n byk kadnlarna gstermek istedii hlde, onlara ziyafet ekip kendilerine son derecede ikram ve in'mda bulunmutu. Hakk maksad onlara ziyafet deil, bunu vesle ederek Ysuf'u onlara gsterip klktaki zrn isbt etmek idi. M'minlerin anas ie'nin de hakk maksad, babasn insanlarn nefret ve uursuz saymalarndan korumak olduu hlde, bundan hi bahsetmeyip, yalnz yufka yrekli olduu iin kraati cemate iittiremeyeceinden bahsediyordu. Maksada ulamak iin ziyde srarda da Zuleyh'ya benzediinden, buradaki benzetme daha kuvvetli dmtr (Ahmed Nam). [90] Bala uygunluu "Ysuf'un ktlk yllar gibi" szndedir. Bu isnd, ayniyle ve bu nizm zere birka defalar geti. Bu hads de Namaz Kitab, "Secde ederken tekbr getirerek eilir bb"nda gemi ve aklamalar orada verilmiti (Ayn). [91] Peygamber (S) Ysuf kssasnn u fkrasn kasdetmitir: "Hkmdar: 'Onu (yn Ysuf'u) bana getirin!9 dedi. Bunun zerine ona eli gelince: 'Efendine dn de ellerini kesen o kadnlarn zoru neydi, kendisine sor. bhe yok ki benim Rabb 'im onlarn fendlerini hakkyle bilicidir' dedi" (Ysuf: 50). Yn Ysuf hemen tahliyeyi kabul etmeyip, ancak muhakeme ile beretim
629 / 2483

buhari

tahakkuk ettikten sonra kabilirim, demiti. Peygamberimiz: Ben Ysuf gibi yedi sene hapis yattktan sonra kurtuluum emrolunsa, beklemez hemen kardm; yle tahkikat yrtlmesine ta'lk etmezdim, buyurmutur. [92] Hadsin bala uygunluu, ie'nin "Benim meselimle sizin meseliniz, Ya'kb Peygamber ile oullarnn meseli gibidir" sznden alnr. nk bunda Ysuf da vardr. Hads burada ksadr. Bu, daha geni olarak ehdet Kitb'-nda Ifk hadsi adiyle uzun bir metinle geti. enNr Sresi'nin tefsirinde de gelecektir. Buhri Ifk hadsini Sahh'inin birok yerinde; Magz, Tefsir, mn, Nu-zur, 'tism, Cihd, Teyhd Kitblar'nda getirmitir. M'minlerin anas ie'nin beretini ve ismetini beyn ve i'In olmak zere indirilen yetler, enNr Sresi'nin onbirinci yetinden i'tibren on yettir: ' 'O uydurma haberi getirenler iinizden bir zmredir. Onu sizin iin bir err sanmayn. Bil'akis o sizin iin bir hayrdr. Onlardan herkese kazand gnh vardr. Onlardan gnhn byn zerine alan o adam, ite en byk azb onundur. Onu iittiiniz vakit erkek m 'minlerte kadn m 'minlerin, kendi vicdanlar nnde iyi bir zannda bulunup da: Bu apak bir iftiradr! demeleri lzm deil miydi? Buna kar drt hid getirmeli deil miydiler? Madem ki onlar bu hidleri getiremediler, o hlde onlar Allah indinde yalanclarn t kendileridirler. Eer dnyda ve hirette A ilah Un fazl ve rahmeti stnzde olmasayd, iine daldnz bu yaygaradan dolay sizi herhalde byk bir azb arpard... " [93] Hadsin bala uygunluu, bu yetin Ysuf Sresi'nde vki' olmas ve Ysuf'un "Senden evvel kendilerine vahyeder olduumuz erkeklerden bakasn biz peygamber gndermedik... " (Ysuf: 109, en-Nahl: 43) kelmnn umumiyetine girmesi ve ye'sten sonra Allah tarafndan yardm gelinceye kadar bu uzun mddet hapiste kalmasdr. nk o, kurtulacan md ettii gence, kssasn, hakszca hapsolunduunu hatrlamasn emretmiti. (D da Ysuf'u yedi yl sonra hatrlad. Bunun benzeri durumda devaml bir surette ye's hsl olur (Ibn Hacer). [94] Buhar, deti zere bu kelimelerin aklamasn vermektedir. [95] Bu hads, yaknda 16. bbda gemiti. [96] Balktaki yetin devam yledir: "Bunun zerine biz de onu kabul ettik, kendisini gamdan selmete erdirdik. te biz mn edenleri byle kurtarrz" (el-Enbiy: 84). Buhr, tefsrini verdii "Urkud" kelimesi ile Eyyb'un Sd Sres'ndeki kssasna iaret etmi oluyor. Bu da yledir: "Kulumuz Eyyb'u da an. Hani o, RabbHne yle nida etmiti: 'Hakikat, eytn beni yorgunlua ve azaba (hastala) uratt'. Ayanla vur (yere dedik). te hem ykanacak, hem iecek souk su. Ona hem ehlini, hem onlarla beraber bir mislini, bizden bir rahmet ve temiz akl sahihleri iin de bir ibret olmak zere baladk. Eline bir demet sap al da onunla vur. Yemininde durmazhk etme, dedik. Biz onu hakkaten sabrl bulduk. O ne gzel kuldu! Hakikat o dima Allah'a dnen bir zt idi" (Sd: 41-44). Hasen Basr'den gelen bir rivayete gre Eyyb, hastalnda kars tarafndan ihml edilince, ona: Eer Allah beni u hastalktan kurtarrsa sana yz dey-nek vururum, diye yemn etmiti, iyi olunca Allah ona yemininden bir kurtulu yolu gsterdi. O da yz sap demet yapp onunla karsna vurma emridir. er' bir re olan bu ruhsat, yemnlerde, haddlerde "Eyyb ruhsat" diye anlp bak kalmtr. el-En'm: 84. yetinin delleti vehile ve mehur olan rivayete gre Eyyb, ibrhm Peygamber'in zrriyetindendir. [97] Buhr, Eyyb Peygamber'e dir bir hadsi getirmitir. Eyyb Peygamber'e id haberler Kur'n'da, hadsten daha oktur. nk Eyyb, Kur'n'n drt sresinde anlmtr. en-Nis:
630 / 2483

buhari

163, el-En'm: 84, el-Enbiy: 83-84, Sd: 41-44. Tevrat'n .bir sfri de Eyyb Peygamber'e ayrlmtr. [98] Ms, Kur'n'da hayt menkbeleri en ok bildirilen byk peygamberlerden biridir. Kur'n'm onsekiz sresinde kendisi; onbir yerinde de yaa byk kardei Hrn zikredilmitir. Musa'nn hayt safhalar ve trih vakalar bu srelerin bzlarndan yle zetlenebilir: Musa'nn doumu, ocuun bir mu'cize eseri olarak Fir'avn'm ldrmesinden korunmas, bu hususta Fir'vn'n kars siye'nin messir rol ve yine bir mu'cize olarak Musa'nn sarayda ana kucanda ve ana style bytlmesi, genlik ana erdikten sonra Fir'avn ile karlamas, Musa'nn Msr'dan kamas, Medyen'de uayb Peygamber'le bulumas ve onun kzyle evlenmesi, sonra Tr Da'nda Allah'n Musa'ya ilk kelm, as ve beyaz el mu'cizeleri, kardei Harun'un peygamberlii ve onun refkatiyle Msr'a dn, Fir'avnlar ve Msrhlar' tevhde da'veti, mriklerin muhalefeti, Tfn, ekirge, bit, kurbaa, kan mu'cizeleri, Fir'avn'm sihir bazlar, netice olarak Fir'avn'm ordusuyle suda boulmas. Kur'n'a gre Fir'avn'm helaki ve Musa'nn galebesiyle cihan trihinin ilk devri sona eriyor, orta devir balyor. Muhammed'in peygamberlii ve Kur'-n'n inmesiyle hir zaman denilen son devir, yn yeni alar balyor (Hakk Dni, V, 3738). Sonra Th.sahrasnda srl oullan'nn yarm asra yakn devam eden maceralar, men ve selva yemeleri, Ms'nm Tr'da krk gece sren ikaameti, Allah'n Tr'a tecellsi ve Musa'nn baylp dmesi, Tr'dan nasihatleri, hkmleri ve haberleri ihtiva eden on levha ile dn, Smir fitnesi ile karlamas, yetmi kii-ile Tr'a tevbe seferi... Buhr, Musa'ya id babn balnda bu trih vakalar bildiren yetlerin birounu nakledip tefsirlerine iaret etmitir. [99] "Fir'avn ailesinin m'mini" diye tannan bu ztn Fir'avn'a ve Fir'avn ailesine kar nutuklarn ve mcdelesini Allah burada naklettii iin bu sreye onun adna muzf olarak "M'min Sresi" denilmitir. Bu m'min kiinin nutku 29. yetten 39. yete kadar devam etmektedir: "Ey kavmim, bugn bu yerde siz glib olmak zere, mlk sizindir. Fakat Allah'n hm bize gelip atarsa bize kim yardm eder? Fir'avn: Ben sze re'-yimden bakasn gstermem ve herhalde ben size red yolunu gsteriyorum, dedi. O mn etmi olan zt da unlar syledi: Ey kavmim, dorusu ben size Ahzb gnleri gibi bir gnden korkuyorum. Nh kavminin, dHn, Semd"un ve daha sonrakilerin maceralar gibi ki, Allah kullarna bir zulm istemez. Hem ey kavmim, hakkaten ben size kar o arma gnnden korkarm. {O gn hesb yerini) arkanza brakarak (cehenneme) dneceiniz gndr. O gn sizi A ilah 'tan hibir kurtarc yoktur. Allah kimi artrsa onun yolunu bir dorultacak da yoktur. And olsun (Musa'dan) evvel Ysuf da size apak kurbnlar getirmiti. O vakit de onun size getirdii eyler hakknda bhe edip durmutunuz- Hatt o vefat edince de: Bundan sonra Allah asla bir peygamber gndermez, dediniz. te Allah, o haddi aan bhecileri byle artr... Yine mn eden zt yle dedi: Ey kavmim, siz bana uyun, size doru yolu gstereceim. Ey kavmim, bu dny hayt ancak fn bir elencedir. Ahiret ise, o, asl durulacak yurdun t kendisidir" (d-M'min: 29-39). [100] Bala uygunluu hadsin son ksmdr. Bu hads, Vahy Kitb'nda geen uzun hadsin bir parasdr. [101] Bundan sonra Musa'nn kssas bu srenin 99. yetine kadar devam ediyor. M s'nn Kur'n'n onsekiz sresinde, byk kardei Harun'un da onbir srede zikredildiini bundan nce geen bir haiyede belirtmitik. Musa'nn kssas bu sreler iinden bilhassa el-Bakara, el-A'rf, Ynus, Th, e-uar, el-Kasas Sreleri'nde uzun metinler hlinde verilir. Bunlar Kur'n- Kerm'in meallerinden ve tefsir kitblarndan okunabilir; bilhassa Elma/t Tefsri'nden. [102] el-Fe'feu, ve'-Fe'fu, selsl vezninde, konuma srasnda f harfini ok syleyen pepe
631 / 2483

buhari

kimseye denir, yn ztrr olarak f ile tekellme lisn ok mail olur ki, iki harfte bir lisn f harfine alnr... el-Fe'fee, zelzele vezninde tekellme f harfini ok sylemek zere pepey olmak ma'nsnadir... et-Temteme, pepeylikten bir eittir ki, kelm t ve mim harflerini reddederek sylemekten ibarettir; bir gre gre dilini sylerken st damana alarak sylemekten ibarettir. et-Temtm, selsl vezninde, lisnnda temteme olan adama denir, men-nesi Temtme'dT... (Kaams Ter.). [103] Buhr burada Ms kssasn anlatan Th ve dier sre yetlerine iaret edip bunlardaki bz kelimelerin tefsrlerini vermektedir. [104] Birok defalar gemi olan bu uzun sr hadsinin bu parasnn burada zikredilme sebebi, beinci semda Harun'un bulunduunun zikredilmesidir. Harun'un zikri hususundaki Sbit'in mutbaasn Mslim; Abbs'n mutbaasn da Buhr senedli olarak rivayet etmitir. [105] Bu balktaki Th: 9 yeti bundan nceki bbda gemiti. en-Nis: 164 yeti, insanlk trihinde, Kur'n'da isimleri zikredilmeyen birok peygamberler bulunduunu bildirir. [106] Hadsin bala uygunluu "Musa'y grdm" szndedir. Bu hadsi Mslim, mn Kitb'nda getirmitir. Mslim Ter., I, 250 (266-"165"). [107] Buhr bu hadsi '' Ynus da bhesiz gnderilen peygamberlerdendi'' (es-Sf ft: 139) unvanl 37. bbda, Tefsr'de, Tevhd'de getirdi. Mslim de Ehdsu'l-Enbiy'da getirmitir. [108] Hadsin bala uygunluu "Allah o gn Musa'y kurtard" szndedir. Bu hads Oru Kitb'nda da gemiti. [109] Buhr bu balkta Ms kssasnn bulunduu bz srelerin yetlerine iaret edip, bunlardaki bz kelime ve ta'brlerin tefsirlerini getirmitir. Bu balktaki son ta'bri getirmekle de Ms kssasnn el-A'rf Sresi'nde 171. yete kadar devam ettiini iaret etmi oluyor. Ms kssasna bu srenin "Sonra o peygamberlerin ardndan Ms 'yi yetlerimizle Fir 'avn 'a ve onun cemiyetine gnderdik de zulmettiler. Bak ki, o fesdarn sonu nice oldu" mealindeki 103. yet ile balamt. Bu srede Ms kssas cidden geni anlatlmtr. [110] Bala uygunluu "Ben Ms ile karlarm..." szndedir. Bu daha nce "hs"da uzun bir metinle gemiti, ileride de gelecektir [111] Bu hads de bu Peygamberler Kitb'nn evvelinde gemiti. [112] Arab iddetli pimanln "Sukta f yedih" ile ifde eder. nk yle pimanlk zamannda ellerini srp sonra dizlerine vurur. Bu suretle elleri dm olur (Beydv). Buhr bu balkta u yetlere iaret etmi ve bunlardaki bz kelimeleri aklamtr: ' 'Ms: 'Ey Fir 'avn' dedi, 'Ben hi bhesiz ki, lemlerin Rabbi katndan gndermi bir peygamberim. Allah 'a kar haktan bakasn sylememekliim (zerime) bortur. Size Rabbinizden ak bir almetle gelmiimdir. Artk srl oullarm benimle beraber gnder..." (elA'rf: 104-105). ' 'Fr 'avn ve tabileri: 'Bizi bylemek iin her ne mu 'cize getirsen sana mn ediciler deiliz' dediler. Bunun zerine biz de ayr ayr mu 'cizeler olmak zere balarna tfn, ekirge, haert, kurbaalar ve kan gnderdik. Byle iken yine (mn etmekten) byktendiler. Onlar yle gnahkrlar gruhu idiler" (el-A'rf: 132-133). "Musa'nn (Tr'a gitmesi) arkasndan kavmi znet takmlarndan bir buza heykeli edindiler ki, onun bir brmesi de vard. Onun kendileriyle konumayacan, onlara bir yol da gsteremeyeceini grmediler mi ki ona tutundular, kendilerine yazk ediciler oldular. Vakt ki (buzaya tapmaktan) ok piman oldular ve kendilerinin muhakkak saptklarn grdler: Eer
632 / 2483

buhari

Rabb '-imiz bize acmaz, bizi balamazsa herhalde en byk ziyana urayanlardan olacaz, dediler" (el-A'rf: 148-149). [113] Allah bu Hzr'la Ms kssasn el-Kehf: 60-82. yetlerinde anlatmtr. Hads, bu yetlerle birlikte okununca kssa daha ak olarak anlalr. Bunda ilim tahsili iin uzak mesafelere kadar sefer etmenin faziletine istidlal edilmitir... Bu hads, tlim Kitbi'nda da gemiti. [114] bn Abbs bu uzun hadsle, bunun ma'rf Hz. Ms olduunu, Raslullah'tan naklen anlatmtr. Ve hakikatte fcur'n'da zikrolunan Musa'dan dier bir Ms anlalamaz... Bu kssann sebebi, bir rivayette yle nakledilmitir: Ms Rabb'ine sul edip: Y Rabb, kullarnn sana en sevgilisi hangisidir? demi. Beni zikreden ve unutmayan, buyurulmu. Ms: En hkim kulun hangisi? demi. Belki bir kelimeye rastgelirim de bir hidyete dellet eder veya bir felketten kurtarr diye insanlarn ilmini aratrmakla kendi ilmine ekleyen, buyurulmu. Bunun zerine Ms: Kullarndan benden daha limi varsa bana gster, demi. Var, buyurulmu. O hlde onu nerede arayaym? demi. ki denizin birletii yerde, kayann yannda bal kaybedecein yerde... diye ta'rf buyurulmu (Hakk Dni, IV, 3256-3257). [115] Bu, bn Abbs hadsi hakknda dier bir tarktir. Bu hads de lim Kitab, "lime birey sorulduu zaman mstehb olan ey ... bb"nda gemiti. [116] Hadsin bala uygunluu, inde Hzr'n zikredilmi olmas ynndendir. Bu hadste bu ztn ismi noktal h'nn feths ve dd'n kesresiyle gelmitir. H'-nn kesri ve dd'n sknu ile_de zabtedilmitir. Lgatte yle deniliyor: Hadr, kebid vezninde, b'nn kesriyledir ve Kbd veznindeki b'nn sk-nuyledir. Eb'l-Abbs en-Neb aleyhi's-selm hazretleridir. rih der ki, smi Ahmed yhud Bily idi, yrme ve oturma eyledii mahaller yeil ve emenzr oluverdii iin "Hadr" ile lakablandnld. Muhakkiklerin ou hle zinde ol masna czimdirler, almeti tesbh parma orta parmayle beraberdir (Kaa-ms Ter.). [117] Bu Eb Zerr rivayetinde byle unvansz olarak gelmi bir bbdr. Bunun benzeri ok kerreler geti. Bu, nceki bbdan fasl gibidir. [118] Bala uygunluu, srl oullar'nn peygamberleri Ms hakkndaki hkmleri ynnden alnabilir. Hadsteki vak'a u yetlerle de bildirilmitir: "Hani: u kasabaya girip dilediiniz yerde istediinizi bol bol yiyin, kapsndan secde ederek girin ve htta deyin, kusurlarnz rtelim, iyilik edenleri ise daha artracaz, demitik. Zulmedenler sz kendilerine sylenenden bakasna evirmilerdi, biz de o zlimlerin stne gkten -ettikleri fkn karl olmak zere- murdar bir azb indirmitik" (el-Bakara: 58-59); "O zaman onlara: u ehirde yerlesin. Onun dilediiniz yerinden yiyin. Htta deyin. Kapsndan hepiniz secde edici olarak girin ki, sularnz mafiret edelim. yi hareket edenlere ileride daha fazlasyle vereceiz, denilmiti. Fakat ilerinden o zulmedenler, sz kendilerine sylenenden baka bir ekle koydu. Biz de stlerine, zulmeder olduklar iin, gkten murdar bir azb indirdik " (el-A'rf: 161-162). [119] Buhr bu hadsi bz farklarla Gusl'de ve Tefsr'de de getirmitir [120] Hadsin bala uygunluu "Allah Musa'ya rahmet etsin... " szlerindedir. Bu-hr bunu Cihd Kitab, "Peygamber kalbleri altrlanlara atyye veriyordu' bab"nda da getirmiti.
633 / 2483

buhari

[121] Buhr balktaki yetlerle Ms kssasnn getii bu srelere iaret etmi, bu arada bz kelimelerin tefsrlerini de vermitir [122] Nevev: Peygamberlerin obanhndaki hikmet nefislerine, alakgnlllk almalar, kalblerini halvetle vasflamalar ve davar gtme siysetinden mmetlerini idare siysetine gemeleridir, demitir. Bu kabilden bz aklamalar cre Kitb'nn evvellerinde gemiti (Ayn). [123] Bu balkta Isrl oullan'nn Bakara kssas yetleri yazlmtr. srl oulla-n'nn ibu Bakara kssas, yalnz bu srede zikredilmi olduundan, srenin bununla isimlendirilmesine sebeb olmutur ki, bu isimlendirmede Bakara kssasnn ehemmiyetine huss bir tenbh vardr. Bu ehemmiyetin gzel bir aklamasn Hakk Dni tefsirinden oku; I, 381-382. Buhr, deti zere bu yetlerdeki bz kelimelerin tefsirlerini de vermitir. [124] Hadsin bala uygunluu aktr. Hz. Musa'nn Mukaddes Arz'a girmesi myesser olmaynca, hadste bildirildii gibi bir ta atm mesafeye kadar kendisinin oraya yakn bir yerde vefatn ve ileride Mukaddes Arz'a nakl iin kabrinin almasna lzum grlmemek zere, o yakn mahalle gmlmesini Allah'tan niyaz etmitir. Fakat hadste Musa'nn nerede vefat ettii ve kabrinin nerede olduu aka bildirilmemitir. Raslullah'n "Szlere gsterirdim" buyurma s, Mi'rc yolculuunda Musa'y kabrinde namaz klarken grmt; bundan dolay kabri biliyordu... rih Ayn, Ms'nm kabrinin nerede bulunduu hakkndaki grleri toplayp zetlemitir. Bu hads Cenazeler Kitb'nda da gemiti. [125] Rv Abdurrazzk'tan gelen bu snd Peygamber'e ulamtr. Yukardaki hads Peygamber'e ulatrlmam gibi grlmekte ise de, bu ikinci isnd ile metindeki bu bhe giderilmi oluyor. [126] Hads baln ikinci cz'ne uygundur ki, o da vefatndan sonrasnn zikri idi. Hads, Husmetler'de "Ihs (yn mahkemeye zorla getirilme) hakknda zik-rolunan eyler bb"nda gemiti. [127] Bu da baln kinci cz'ne uygundur. Bu hadsten maksad, dem'in Ms lehine Allah'n onu semi olduuna ehdet etmesidir. Buhr bunu Tevhd'-de, Mslim de Kader'de getirmitir. [128] Buhr bunu burada ok ksaltlm olarak getirdi. Tbb'da ve Rikaak'ta uzun metin ile getirmi; Mslim de Imn'da rivayet farklaryle getirmitir. [129] Buhr, Meryem iini iine alan yeti ancak Meryem'in Asiye ile beraber zikredilmi olduu iin zikretmitir. Yoksa maksad yalnz siye'yi zikretmektir. [130] siye, Musa'nn hayt sebebidir. Musa'ya en byk hizmetlerde bulunan ve nihayet mn eden yksek iradeli bir kadndr. siye'nin Musa'ya byk hizmetine Kur'n'da yle temas edilmitir: "Andolsun ki, biz sana dier bir zamanda anana vahyolunacak eyi vah-yettiimiz vakitte de ltfetmi ve kendisine: 'Onu tbuta koy da denize at ki deniz onu kyya braksn, onu, benim de, kendisinin de dman olan biri alacak' diye (emreylemitik). Sana kar (ey Ms) gzmn nnde yetitirilmen iin kendimden bir sevgi de brakmtm. Hani kzkardein gidip yle diyordu: 'Ona bakacak bir kimse (te'mn etmek zere) size dellette bulunaym m?' Bylece seni tekrar anana verdik ki, gz aydn olsun, tasalanmasn... " (Th: 37-40). * 'Ms 'nn anasna: Onu emzir, sana ona id bir tehlike gelince kendisini denize brak, (boulacandan) korkma, (ayrlndan) kederlenme. nk biz onu yine sana geri dndreceiz. Hem onu peygamberlerden biri yapacaz, di ye vahyettik. Bunun zerine Fir'avnyn adamlar onu yitik olarak aldlar. nk o, akbeti kendileri iin bir dman ve bir
634 / 2483

buhari

tasa olacakt. nk Fir'avn da, Hmn da, bunlarn ordular da sulu insanlard. Fir'avn'n kars: Benim iin de, senin iin de bir gzbebei! Onu ldrmeyin. Olur ki bizefidesi dokunur, yhud onu bir evld ediniriz, dedi. Hlbuki onlar iin farknda deillerdi" (el-Kasas: 7-9). Bu suretle Musa'nn haytm kurtaran siye, ileride ona mn etmekle M-s'nn hayt ve dni urunda kendi haytn feda etmitir. Rivayete gre siye, hadsteki "Evyap... "duasn Fir'avn'n ikenceleri srasnda sylemi ve ehd olmutur. Duas nnda kabul olunup cennetteki evi kendisine gsterilmekle, gle gle haytndan ayrlmtr. Bu suretle siye, kadnlk leminin zirvelerine ykselen iki kadndan biri olmutur [131] Buhr bu balkta Kaarn hakknda yalnz bu yetler ve bunlardaki bz kelime ve ta'brlerin tefsirlerinden baka birey getirmemitir. Bu balk ile bundan sonraki balk, Buhr nshalarndan el-Msteml ile el-Kumeyhen rivayetinde sabittir. Fir'avn, siys zulm ve istibddda alem olduu gibi, Kaarn da ml istib-dd ve ihtikrda alemdir. Bu suretle Kaarn kssas muhtekir bir kapitalist ks-sasdr. Musa'nn kavminden idi, yn srl oullan'ndan ve Musa'nn akrabasndan idi, derken onlara kar ba etti, htikr yapt, zektn vermedi, Musa'ya isyan etti (Hakk Dni, V, 3755). Bu isim Kur'n'da bundan baka iki yerde daha geer: "Kaarn'u, Fir'avn % Hmn y da helak ettik. And olsun ki, Ms daha evvel kendilerine apak burhanlar getirmiti de onlar yeryznde byklk taslamlard. Hlbuki azabn nne geebilecek de deillerdi. te biz onlarn herbirini gnh yznden yakaladk..." (el-Ankebt: 39-40). "And olsun ki, biz Musa'y mucizelerimizle ve apak bir hccetle Fir'avn % Hmn ya ve Kaarn 'a gnderdik de (ona) ok yalanc bir sihirbaz dediler" (eI-_M'min: 23-24). slm Ansiklopedisi, c. VI, s. 371'de bu zt hakknda bir sahfe kadar bilgiler toplanm ve bundan bahseden kaynaklar gsterilmitir. [132] Buhr bu balkta uayb Peygamber'le ilgili Hd: 84-95. yetlerine iaret etmi ve bunlardaki bz kelimelerin tefsirlerini vermitir. Buhr bunlarn sonunda da e-uar: 176. yetine de iaret etmi:ki, bununla uayb'm o sredeki kssasna iaret etmi olmaktadr. "Medyen, Hz. brahim'in evldndan Medyen'in nesli bir kavim olup merkezleri ap Denizi havlisinde ve onun bina ettii "Medyen" ehri imi. uayb Peygamber de bu kavmin erafndan uayb ibn Mekil ibn Yecr ibn Medyen'-dir. Ve kavmine gzel mracaatndan dolay "Hatbetu 'l-Enbiy <= Peygamberlerin Hatibi) lakabiyle ma'rftur. uayb'm bu yetlerdeki nutku dolaysyle Ra-slullah onu bu lakabla lakablandrmtr. el-Kasas Sresi'nde gelecei zere Ms, uayb'e hizmet etmi ve dmd olmutu. uayb'n kssalarna dikkat edilirse zamanmz medeniyetinin umm ahlkna pek yakndan temas eden noktalar grlr. uayb de her peygamber gibi, nutkuna Tevhd Emri ile balyor" (Hakk Dni, IV, 2809). e-uar'daki kssas yle devam ediyor: ' 'Eyke yaran da gnderilen peygamberleri tekzb etmilerdir. O zaman ki uayb onlara yle dedi: 'Allah 'tan korkmaz msnz? bhesiz ben size gnderilmi emn bir peygamberim. Artk Allah'tan korkun ve bana itaat edin. Ben buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim mkfatm Alemlerin Rab-bi 'nden bakasna id deil. lei tam ln, eksiltenlerden olmayn. Doru terz ile tartn. nsanlarn hakkndan birey ksmayn. Yeryznde fesdlar olarak bozgunculuk etmeyin. Sizi ve evvelki mmetleri yaratandan korkun*. Dediler: 'Sen ancak fazla bylenmilerdensin. Sen bizim gibi bir beerden bakas deilsin. Biz senin muhakkak yalanclardan olduunu zannediyoruz. Eer doru syleyenlerden sen stmze gkten bir para dr \ (uayb) dedi: 'Ne yapyorsanz Rabb 'im daha iyi bilicidir'. Hulsa: Onu tekzb ettiler de kendilerini o glge gnnn azab yakalayverdi. Hakikat bu, o gnn byk azab idi. bhesiz bunda mutlak bir yet var. Fakat onlarn ou mn ediciler deildir. Hakikat senin Rabb 'in; elbette O mutlak glibdir, ok merhamet edicidir'' (e-uar: 176-191).
635 / 2483

buhari

"Eyke" aalar sk ve birbirine girmi ormanla denir. uayb'n bu mntkadaki mmeti sk bir ormanla shib olduklar iin Eyke shibleri denilmitir. Eyke shibleri Medyen halkndan bakasdr, ve uayb, Eyke ahlsinden deildir. Bundan dolay uayb'n Medyenliler'e gnderildiini ifde eden yette "Kardeleri" denildii hlde, Eykeliler'den bahseden yette kardelik kayd bulunmamtr. [133] Buhar baln birinci ksmnda es-Sfft yetlerine iaret etmi ve bunlardaki bz kelimelerin tefsirlerini vermitir. Biz yetlerin tam meallerini yazdmz iin ayrca tefsirlerin naklini gerekli grmedik. Baln ikinci ksmnda iaret edilen yetleri de tam olarak verdik. Ynus Peygamber'in duas ile lgili yetler de unlardr: "O balk sahibini de hatrla. Hani o kavmine fkelenmi olarak gitmiti de- bizim kendisine hibir zaman sktrmayacamz sanmt. Derken o, karanlklar iinde: L ilahe ill ente subhneke inni knt mine 'z-zlimtn (= Senden baka hibir tanr yoktur. Seni tenzih ederim. Hakikat ben hakszlk edenlerden oldum) diye Allah 'a niyaz etmiti. Bunun zerine biz de onu kabul ettik, kendisini gamdan selmete erdirdik. te biz mn edenleri byle kurtarrz" (elEnbiy: 87-88) Ynus Nineno (Ninova) ehri halkndandr. Eski sr Devleti'nin merkezi olan bu ehrin kalabalk nfsunun ahlk bozulup puta taptklarndan, bunlar slh ve Tevhd'e da'vet in Ynus Peygamber bunlara gnderilmi. Ynus da'-vetinin banda baar kazanamadndan zlerek Tarsus taraflarna Allah'tan izin almakszn kamt. Bir peygamber iin bu, kusur idi. Ynus oradan bir gemiye binerek denize alm ve mdhi bir frtna zerine geminin ykn hafifletmek iin kur'a ekilip bir ksm eyalar denize atlm, bu arada Ynus da atlm ve bir balk tarafndan yutulmu. te oradaki dusyle tekrar sahile karlm ve ikinci kerre vazifesine dnm, bu sefer baarmtr. Kavmi mn etmitir. [134] Buhr hadsi burada iki tarkten getirmitir. Daha nce de gemiti. [135] bn Abbs'm "Peygamber Ynus'u babas Mett'ya nisbet etti" demesi, "Peygamberlerden iki zt anasna nisbet olunmutur; bunlar s ibn Meryem ile Ynus ibn Mett'dr" diyenler bulunmasndan dolaydr ve bunlar redd iindir, mm Buhr'nin son rvlerinden Firabr: Mett, nbvvet hanedanndan s-lih bir kii idi, demitir. Musa'y beer zerine terch ve ihtiyar eden Allah'a yemn ederim k, hayr! dedi. [136] Bu hadsteki' *Sra frlm, artk Allah 'm diledikleri mstesna olmak zere gklerde kim var, yerde kim varsa hepsi dp lmtr. Sonra ona bir daha frlmtr" ifdesi, ezZumer Sresi'nin 68. yetinin birinci ksmna uygun dmtr. yetin devam: ' 'O anda grrsn ki (ller dirilip) ayakta baknp duruyorlar" eklindedir. [137] Buhr balkta zikrettii yetlerin bz kelimelerinin tefsirlerini de getirmiti, biz yetlerin tercemelerini tam yazdmz in ayrca o tefsirleri belirtmeye gerek grmedik. Hli ve halknn bana gelenlerin sorulmas emredilen bu ehir, Medyen'le Tur arasnda bulunan Eyle'dir ki, Kzldeniz shilindedir. Medyen ve Taberiye diyenler de vardr. Bu sor emri, Peygamber'e huzurunda bulunan Yahd nesline sordurma emridir; bundan maksad onlarn gizledikleri bir vak'-ay kendilerine bildirmektir (ihb). [138] Buhrbu balkta Dvd Peygamber'le ilgili bz yetlere iaret edip, onlardaki birtakm kelimelerin tefsirlerini getirmitir. Biz yetlerin meallerini yazdk, ksmen de verilen tefsirleri naklettik. Mealleri yazarken Kur'n'daki sray dikkate alarak baln tercemesinde bz ne geirme ve geriye almalar yaptk. [139] yetler ve bu hads Davud'un bz stnlklerini fde etmektedir. Bunlar Davud'un gzel sesle Zebur'u okumas, bu gzel okuyua dalarn ve kularn bile icabet ve itirak
636 / 2483

buhari

etmeleri. Bu gn bile halk dilinde gzel sesten kinaye olarak Dvdses denilir. Dier bir stnl, kuvvetidir. Allah'tan kendisini millet malndan mstani klacak ve ailesini geindirecek bir geim yolu ihsan etmesini istemi, Allah da Davud'un eline demiri hamur yapacak bir kuvvet; bir san'-at kaabiliyeti vermi; o da elinin emei ile geinmitir. [140] Hadslerin bala uygunluu aktr. Bunlar Oru Kitb'nda da gemiti. [141] hadsle balk birtek eydir, ancak bunlarda bz eyleri ne geirme ve geriye brakma vardr. Hads, Teheccd Kitb'nda da gemiti. [142] B'uhr bu balkta Dvd Peygamber'le ilgili olan Sd: 17-20. yetleri yazm, bundan sonraki yetler hakknda da onlardan bz kelime ve ta'brlerin tefsirlerini vermekle yetinmitir. Mtekib yetler yledir: "Sana o dadaclarn haberi geldi mi? Hani onlar duvardan mescide trmanmlard. O vakit Dvd7un karsna girivermilerdi de o, bunlardan tela dmt. 'Korkma', dediler, 'Biz iki da 'vcyz. Birimiz tekinin hakkna tecvz etti. imdi sen aramzda adaletle hkmet. Ar gitme. Bizi doru yolun ortasna kar*, (ilerinden biri:) 'u benim birderimdir. Onun doksan dokuz dii koyunu var. Benim ise bir tek dii koyunum var. Byle iken onu bana ver dedi; mcdelede beni yendi'. (Dvd) dedi: 'And olsun ki, o, senin dii koyununu kendi dii koyunlarna katmak stemesiyle sana zulmetmitir. Gerek mallarn birbirine katp kartran ortaklarn ou mutlakaa birbirlerine hakszlk eder. mn edip de gzel gzel amellerde bulunanlar mstesna. Fakat bunlar da ne kadar azdr!' Dvd sand ki, biz kendisine mutlakaa bir azb (s'ikasd) hazrladk. Bunun zerine o, Rabb 'nden setr ve himaye edilmesini istedi, rk' ile yere kapanp Allah'a dnd" (Sd: 21-24). [143] Hadsin bala uygunluu "Nuh'u ve onun zrriyetinden Davud'u..." s-zndedir. ' [144] Bu iki hadsin arka arkaya zikredilme sebebi, bunlarn ikisi de Sd Sresi'ndeki sucd zikrini ilerine almalar ynndendir. Peygamber, Davud'a uymak iin ve Davud'un tevbesinin kabulne kr iin secde etmi oluyor. [145] Buhr, Sleyman Peygamber iin at bu bb balnda, mealleri verilen yetlere iaret etmi, bunlardaki bz kelime ve ta'brlerin tefsirlerini vermitir. Biz, iaret edilen yetlerin meallerini tam yazdmz iin, Buhr'nin bn Abbs'-tan, Mchid'den ve dierlerinden naklettii tefsrleri ayrca zikretmeyi gerekli grmedik. Sleyman Peygamber'le ilgili bu yetlerin tefsrleri Hakk Dni Kur'-n Dili'nden ve dierlerinden okunabilir. Hasan Basr antay da Kur'n- Ha-km ve Mel-i Kerm'dt bunlara id zet bilgiler vermitir. "Yemn olsun biz Sleyman' bir de fitneye drdk ve tahtnn zerine bir cesed braktk" (Sd: 34). Bu fitne hakknda da birtakm garibeler sylenmitir. el-Bakara: 102'de iaret olunduu zere, anlalyor ki Sleyman, Beytu'l-Makdis'i yaptrd srada getirttii san'atkrlar iinde sanayi' hilelerine vkf birtakm eytnlarn kurduklar bir ihtill yznden bir mddet nfuzunu zayi' etmi yhud tahtndan ayr dm; bu suretle tahtnda ya kendisi kuvvetsiz bir cesed hlinde hkmsz kalm yhud taht da igal olunup, ona krk gn kadar heykel gibi birisi oturtulmutu. Mason trihlerinde mason cemiyetlerinin Sleyman aleyhi's-selm aleyhine olan bu ihtill hareketlerini ess edindikleri ve reisinin htrasna hrmet ettikleri sylenir. Bu fitne olduktan sonra, Sleyman, tevbe ile Allah'a snp tekrar tahtna dnd... (Hakk Dni, V, 4097). [146] Hadsin bala uygunluu aktr. Hadsin sonundaki "Zebne" kelimesi hakknda lgatte u bilgi verilmitir: ez-Zebne, z'nin kesriyle ins ve cinn taifesinin mtemerrid olanna denir. Ve yavuz ve edd ahsa, dbt ve serheng maklesine denir. urt ma'nsma hl sekbn-ba, bostancba, ases-ba, tfenki-ba ve sairleri gibi; cem'i Zebaniye gelir. Zebaniye melekleri bu ma'-ndandr, cehennem ehlini cehenneme def ettikleri iin (Kaams Ter.).
637 / 2483

buhari

[147] Bu hads Cihd Kitab, "ocuk isteyen kimse bb"nda gemiti. [148] Hadsin bala uygunluu "Sonra el-Mescidu'l-Aks" sznden sezilebilir. nk bu mescidi bina eden Sleyman Peygamber'dir. Bu hads 40 rakamyle ve kk farkla gemiti. [149] Hadsin birinci ksmnda Raslullah, kendisine muhalefet eden mrikleri atee den kelebeklere, kendisini de onlar ateten kurtarmaya alan kimseye benzetmitir, ikinci ksmda baba oul iki peygamberin bir hdise hakknda birbirine aykr ictihd ve hkmleri bildirilmitir. Bu hads Fariz Kitb'nda da gemi ve orada da bz bilgiler verilmiti. [150] Buhar, Lukmn iin at bu bbda Lukmn Sresi'nin yukanki yetlerini zikretmitir. Kur'n'da Lukmn adna ayr bir sre vardr ki, bunda Lukmn'n kendi olunun ahsnda btn dny genliine verdii eskimez dn ve ahlk tleri vardr. Lukmn'n nesebi bn shk'a gre drdnc batnda Hz. Ib-rhm'e vardr. Vkd de Lukmn'n Isrl oullar kaads olduunu, Eyle ve Medyen taraflarnda oturduunu ve Eyle'de ldn bildirmitir. krime'ye gre Lukmn bir peygamberdir. Hakm olduunda ise limlerin ittifak vardr. slm Ansiklopedisi, VII, 64-67'de alt stn iinde genie bilgiler verilmektedir. [151] Hadslerin Lukmn'la ilgisi ve mnsebeti ise gizli deildir. [152] Eserlerin yazlmas ve asl bir numunede birok eyin saylp toplanmasna bir misl gibi olan bu mesel, gerek zerlerine kavil hakk olanlara inzr ve gerek zikre uyanlara mjde vermek sadedinde Peygamber'e va'dedilen inklblarm mhim bir mislini vermektedir ki, buna bu i'tibrl Ysn'in kalbi denilse lyktr. Yni Nasrniyetn karsnda mrik Romallar nasl sndyse, slmiyet'in karsnda da yle devletler decek, "Onu btn dnlere glib klmak iin " srr zahir olacaktr. Burada bu karye Antakya, "Murseln" da isa'nn Havr-ler'inden gnderilenler olduu naklediliyor. O hlde "Karye shbleri", memleket shibleri ve zikrolunan kavim "Romallar" olduu anlalyor. Bunun zahiri, bunlarn Allah tarafndan peygamberlik verilmi rasller olduklarn i'r eder. Eb Hayyn der ki: "Siz bizim gibi beerden bakas deilsiniz" denilmi olmas da buna dellet eyler. nk bu muhavere peygamberlere kar olur. bn Abbs'm ve Ka'b'n kavli de budur. Lkin Katde ve gayrlar: Bunlar Havr ler'den olup s Peygamber ykseltilmesi srasnda gnderdi, demilerdir. Bu suretle <Erseln( = Biz gnderdik)" buyurulmas Hz. s tarafndan gnderilmeleri de Allah'n emriyle olduundan dolay olmu oluyor. Bzlar bu ikisinin Yuhann ile Pavlus olduunu "Feazzezn bi-slisin (= ncs ile kuvvetlendirdik)"; bu ncsnn de em'n es-Saf olduunu sylemilerdir. Fakat beynn asl hedefi temsil olduundan, bu suretle ifde buyurulmas, Muhammed'in risletinin izzetini temslde sarh denecek kadar bir iaretle gs termek iindir. Yn ikisinin bir nc ile takviyesi Ms ve s Peygamberler'in sonradan Muhammed'in Peygamberlii ile "ncekileri tasdik edici olarak" ta'zz ve takviyesini temsil ediyor. nce Ms ve s'y gndermitik, bunlar tekzb ettiler; sonra da Muhammed ile bunlara izzet ve kuvvet verdik, denilmi gibi oluyor {Hakk Dni, V, 4013-4016). [153] Buhr Meryem'e ayrd bu balkta Meryem Sresi'nin ba tarafndan onbe yete iaret etmi, bunlardan bz kelimelerin tefsirlerini de vermitir. Biz yetlerin meallerini verdiimiz iin, bu tefsirleri zet olarak naklettik. Meryem'in babas mrn'dr; Davud'un olu Sleyman neslindendir. Anasnn ad Hanne'dir. Hanne'nin kzkardei I' da Zekeriyy Peygamber'in zevcesi, Yahya Peygamber'in de anasdir. Onun iin Peygamber'imiz, Yahya ile isa'nn hsmlklarna iaret ederek: "Bu iki peygamber teyze oullandr" buyurmutur. Meryem'in babas mrn henz Meryem ana karnnda iken vefat ettiinden, anas Hanne douraca ocuunu Beytu'l-Makdis'e hizmeti yapacan adamt. Bu sebeble Meryem, Beyti Makdis'in imm ve en yakn akrabas olan Zekeriyy Peygamber'e teslim edilmi, o da
638 / 2483

buhari

Beyti Makdis'in -yette mihrb denilen- yksekte bir hcresini Meryem'in ikaametine ayrmtr, ite byle kuds bir makaamda ve yce bir peygamberin beraberinde feyizlenip yetien Meryem'in mu'cizelerle dolu hayt, bunu ta'kb eden bbdaki yetlerde anlatlmaktadr. [154] Hadsin bala uygunluu aktr. nk Yahya, Zekeriyy kssas iinde zik redilmitir. Bu, Meleklerin Zikri Bb'nda uzun bir metinle geen mi'rc hadsinden bir paradr, ileride Mi'rc bahsinde de gelecektir. [155] Buhrbu balkta da Meryem'le ilgili yetlere iaret etmitir. Biz bunlarn meallerini verdik. Buhr bb balnn sonunda "t" kelimesi hakknda bn Ab-bs'n aklamasn da vermitir. lu mrn'a gelince: Peygamberler trihinde iki mrn vardr: Birisi Ms ve Harun'un babas olan mrn'dr. Bunun da Meryem adnda bir kz vardr ki, Ms ve Harun'un kzkardei ve ablalar oluyordu. brs de Hz. s'nin annesi Meryem'in babas olan mrn'dr. Bu ikisi arasnda binsekizyz yllk zaman fark olduu nakledilir. u hlde imrn kz Meryem ikidir: Birisi Ms ile Harun'un kizkardei, dieri de Hz. s'nn anasdr. Bu yetteki lu mrn ile murd bunlardan hangisidir? Buhr'nin bu yeti Meryem ve s kssalarna id bir balkta zikretmi olmas ve Kur'n'da da Meryem ve s kssalarnda sevkedmi bulunmasndan dolay, bu lu mrn'n ikinci olmas gerekir. [156] Hadsin bala uygunluu aktr. Buhr bunu "bls'in sfat bb"nda da getirmiti. Mslim de Fadil'in sonunda getirmitir. [157] Bu, Allah tarafndan meleklerin Meryem'e bunlarla hitb ettiklerini ve Allah'n onlara bunu sylemelerini emrettiini haber vermedir. Ahmed ibnu'l-Mubrek der ki: Bu yetin, Hz. Meryem'in peygamberliine dellet edip etmediini Abdulazz ed-Debb'a sordum. Bu arada Musa'nn anas, Fir'avn'n kars siye (Sre, Hcer, Havva) gibi kadnlarn da birer peygamber olup olmad hakkndaki kanatini anlamak istedim. nk limlerimizden kimi bunlarn peygamber olduklarn, kimi olmadklarm sylemi; bzlar Hz. Meryem'in peygamberliinde icm' bulunduunu beyn etmi, snnet ve cemat ehlinin resi eyh E'ar gibi bzlar da bu mes'elede duraklamtr. Evvelkiler dediler ki: Melek, peygamberden bakasna inmez. yet ise Hz. Meryem'e melek indiini aka sylemektedir? mm mridim Abdulazz ed-Debb bana u cevb verdi: Kadnlar asla peygamber olmamamtr. Hz. Meryem sddktir. Peygamberlik ile velilik Allah'n nr ve srrna itirak etseler de peygamberlik nuru velayet nuruna mbyindir. Nbvvet nuru asldir, zatdir, hakkdir; asl ne'etinde zt ile beraber yaratlmtr. Bundan dolaydr ki, peygamberler btn hllerinde ma'smdurlar. Velayet nuru ise byle deildir ilh... (el-briz; H.B. antay, Mel-i Kerm, I, 90). [158] Hadsin bala uygunlyu "mrn kz Meryem" szndedir. [159] Bu balktaki yetler, bundan nceki balkta da gemiti. Ancak burada be yet daha artrlmtr (45-49). [160] Buhar bunun sonunda brhm en-Naha ile Muchid'den Mesih'in ma'ns hakknda iki tefsir nakletmitir ki, bu mhimdir. brhm "Mesh"i "Sddik" diye tefsr etmitir. Bu da s'nn dima hakk tasdk eder, dima doru hareket eder olduunu gsterir. Muchid de "Kuh/"u "Hilm" ile tefsr etmitir ki, bu da-isa'nn vakaar ve sekneti hiz, halim selm bir ftratta oluunu ifde eder. [161] Bu hads kk bir lafz ve sened fark ile 24. bbda 84 rakamyle de gemiti. Ancak buradaki rivayette Eb Hureyre'nin: "mrn kz Meryem asla deveye binmedi" sz vardr. Buhr bu hadsi Meryem ve s kssasnda bu fkra mnsebetiyle getirmi gibidir.
639 / 2483

buhari

[162] Buhr bu balkta Hristiyan frkalarnn Hz. s hakkndaki teslis akidesi gibi ifrth inanlarn reddeden bu yetleri yazmtr. Teslis, Hristiyanhn " ilh" akdesidir ki, Allah, Mesh, Meryem'dir. Tevhd'in zdddr ve ak bir mrikliktir. Sonra buna felsef bir ekil vererek: Baba, Oul, Rhu'1-Kuds yhud Uknum diye te'vl ile bir cevhere dndrmlerdir ki, bu da mevvel bir irktir. Hrstiynlarn bu sapk inantan, Kur'n- Kerm'de Hz. s dilinden gayet bel bir uslb ile reddedilmitir: elMide: 116-118. yetler: "Allah: Ey Meryem olu s, insanlara Allah' brakp da beni ve anam iki tanr edininiz diyen sen misin? dedii zaman, o yle syledi; Seni tenzih ederim (y Rabb), hakkm olmadk bir sz sylemekliim bana yakmaz... . Bajn sonunda da aklanan bu "Ruhun mm/m "ta'bri hakknda Cel-teyn haiyesi Sv'de gzel bir aklama vardr: el-Csiye: 13. yeti vesilesiyle de bu aklama Elmall Muhammed Handi, Hakk Dni, V, 4313-4315 sahfelerinde verilmitir. Okunmaya deer ibretli bir aklamadr. [163] Hadsin bala uygunluu aktr. Bu hadsi Mslim mn Kitb'nda getirmitir. Bu hadsin bir benzeri Bed'u'I-Halk'ta Eb Hureyre'den rivayet edilmitir. Eb Zerr'n: "L ilahe ille lah diyen cennete girer; zina etse de, hrszlk yapsa da... " eklindeki hadsi de bu ma'ny kuvvetlendirir. Kurtub yle demitir: Bu hadsten maksad, Hristiyanlar'dan s ve annesi hakknda vki' olan dallet ve bozuklua tenbh etmektir (Ayn). [164] Bu, tekrardr; iki bb nce de gemitir denilemez. nk bu bb, s kssasn haber vermek iin balanmtr, geen ise anas Meryem'in kssasn haber vermek iindi (Kastalln). Buhr bu bbda s Peygamber'in kssasn anlatan Meryem: 16-40 yetlerine iaret etmi, sonra da bu yetlerde geen bz kelimelere id tefsirleri nak-letmitir. Biz de bu tefsirleri aynen veya tercemeleriyle naklettik. yetlerin mealleri daha nce geen Meryem kssas balnda tamamen verildii iin burada tekrar yazlmalarn gerekli grmedik. Bu yetlerde Meryem'in s'ya gebe kalma keyfiyeti, gebelik safhalar, doum hli, ocuun halka hitb edip konumas ve mu'czeleri anlatlmaktadr. [165] Hadsin s hakkndaki bala uygunluu u ynden alnabilir: Meryem kssasnda, s'nn doumundan dolay kendisine taarruz vki' olunca s beikte st emen bir ocuk olduu hlde nsanlarla konumutur. Cureyc kssasmdaki cariyenin zina ocuu da, hrre kadnn ocuu da byle st emer hlde konumulardr. Cureyc ismini mil,olan bu hads Mezlim'de, "Bir duvar ykt zaman ... bbi"nda ve Namaz Kitb'nm sonlarnda "Namazda anas ocuunu ard zaman bb"nda da gemi ve bz bilgiler oralarda verilmiti. [166] Hadsin bala uygunluu, iinde Hz. isa'nn aka zikredilmi olmasdr. Bu, yaknda \'Sana Musa'nn haberi geldi mi? bb"nda gemiti [167] Bu hadslerin bala uygunluklar gizli deildir. [168] Bu ve bundan sonraki de st taraftaki Eb Hureyre hadsinin baka tarkleridir. [169] Bunun bala uygunluu "Meryem olu isa'nn dedii gibi derim..." szndedir. Bu hads de yaknda "Allah brahim'i hall edindi bb"nda gemiti. [170] Bu hads Buyu' Kitab, "Domuzun ldrlmesi bb"nda da gemiti. Bu hadste salbin krlmas Hristiyanln iptalini; domuzun ldrlmesi ve cizyenin: kaldrlmas da artk slm'dan baka btn dn sahihlerine tannan msamahalarn son bulacan ifde eder. Esasen sa'nn dil bir hakem olarak inmesi mes'elesini de, o byk peygambere yaplan iftiralarn ve o yolda meydana getirilen hurafelerin kk kaznp slm'n her yere hkim olmas ve btn
640 / 2483

buhari

hakkat-lerin tamamen anlalmas ma'nsyle te'vl de mmkndr... {Mslim Ter., I 203-204). [171] Bu hadsi Mslim de mn Kitb'nda getirmitir. [172] Bz Buhr nshalarnda bu babn banda Besmele sabit olmutur. Isrl, b-rnce bir kelimedir; Abdullah, yn "Tanr kulu" ma'nsnadr. Sonra Ya'-kb'un zel ismi olmutur. Ya'kb, shk Peygamber'in oludur, brahim'in de torunudur. Ya'kb'un oniki olu olup bunlar Ysuf'un Msr'da vezirlii zamannda Ya'kb ile beraber Msr'a gelmilerdi. Bunlarn ocuklar ve torunlar orada reyerek bir mmet tekil etmiler ve trihte Ben srl(= Isrl oullar) diye anlmlardr. Bunlarn maceras Ysuf kssasnda anlatlmtr. [173] Hadste zikredilen su ile ate, hakikate hamledilmeyip, Mslim'in EbTHfurey-re'den rivayetine gre, cennetle cehennemin birer remzi olacaktr. Ve Deccl, cennet ve cehennemi temsl eden birtakm hrikalar gsterecektir demek oluyor ki, bu da Yce Allah'n kullarn imtihan ettii fitnelerden birisidir. Fakat Allah, mteakiben hakk izhr ve btl ibtl edecektir. Sonra onun ktlklerini aklayacak ve halka onun aczini gsterecektir. [174] Bu hads, ayr ayr hadsi bir araya toplamtr. Birincisi Deccl hadsidir. kinci ile nc, eski mmetlerden ayr ayr iki kimse hakkndadr. Bala uygunluk ikinci ve nc hadslerdedir. kinci hads Buyu' Kitab, "Bunalm borluya mhlet veren kimse bb"nda da gemiti. [175] Hadsin bala uygunluu "Allah'n la'neti Yahudiler zerine... "sznden alnmak mmkn olur. nk onlar srl oullan'ndandirlar ve Nasrnler'den daha kdemlidirler. Bu hads Namaz Kitab, Bey'atta namaz bb'ndan sonraki bbda gemiti. Peygamber (S) an ta'zmin gemi mmetlerde olduu gibi kendi mmetlerini de putperestlie kadar srkleyebileceinden korkuyordu. [176] Hads metnindeki "Tessuhum" lfznn kk olan siyset, esas 'tibriyle bir-eye mukayyed olmak ve onun iyilii hususunda ihtimamla onu grp gzetmek ma'nsnadr. At ksmnn gemine ve tmarna bakan kiiye "Seyis" denilmesi de bu ma'ndandr. Sonra bu kelime slm hukukunda mme ilerini grp gzetmek gayesiyle devlet bakan, emr ve nehy selhiyetini hiz kumandan olmak ma'nsmda kullanlmtr. Trihin ehdetine gre, srl oullar arasnda meydana gelen fitne ve fe-sdlar, Allah tarafndan gnderilen peygamberler vstasyle kaldrlr, onlar iyi lige sevk olunurlard. Tevrat hkmilerinden deitirdikleri ynler dzeltilirdi. Hads bu trih vakaya iaret etmitir. Peygamberimiz, peygamberlerin sonu olduundan artk milletlerin peygamberlik ve rasllkle idaresi devri son bulmu, velayetle idaresi zaman gelmitir. mme velayeti, halkn bey'at ve seimiyle kazanlan bir sistem olduuna gre, velayet iddia edenler birden ok olabileceklerdir. Bu hadste, slm tekilt hukukunun mme velayeti ve mme haklar gibi en mhim bir bahsine iaret edilmitir. Devlet bakanna yaplan bey'atla, millet bu bakanla kar birtakm vazifeler ve haklar; devlet bakan da mmeye kar mtekaabil vazifeler ve haklar stlenmi olurlar. mmenin devlete kar yklendii vazfenin banda, bakann kard meru' emirlere itaat etmek var-dr.Bu mhim i,Kur'n'da ve hadslerde birok nasslarla te'yd edilmitir. Bu hadste de "Halfelerin haklarm veriniz" bu vurulmutur. Sonra onlarn da millet haklarndan sorumlu olduklar bildirilmitir. [177] Hadsle balk arasndaki uygunluk "Sizden evvelkilerin yolu " sznden alnabilir. nk bu sz, srl oullan'n ve bakalarn mil olur. Buhr'nin bunu burada zikretmesi, hadste Yahudiler ile Hristiyanlar'n ahlkszlklarna umm surette iaret edilmi olmasndandr. Eski mmetlerin trhleri birok fitne, fesd ve ma'siyetlerle doludur. Peygamber, kendi mmetinin de irkten, kfrden baka btn bu fena yollarda onlar ta'kb edeceklerini bir mu'cize olarak haber vermitir. Keler, ok yaamak, her hayvandan ok ala, susuzlua dayanmakla tannr.
641 / 2483

buhari

Gemi mmetlerin fena alkanlklarna Muhammed mmetinin de aynen uyacaklarn haber vermekte mbala iin bu hayvann deliini bilhassa zikretmesi, darlndan ve tehlikeli olduundan dolaydr. rfmzde bunun yerine "Ylan deliine sokulmak" ta'bri vardr. Bu hads, 'tism'da da gelecektir; Mslim Kader'de getirmitir. [178] Bala uygunluu, iinde Yahdler'in zikredilmesinden alnabilir. Onlar srl oullar'ndandr. Bu hads Namaz Kitab, "Ezn'n balamas bb"nda da aynen bu isndla ve bu metinle gemiti. [179] Bunun da bala uygunluu bundan nceki hadsin uygunluu gibidir. [180] Hads biraz farklca bir metin ile'Namaz Ktb, "kindi namazndan bir rek'a-te yetien adam bb"nda da gemiti. Bunda her mmetin dnyda kaldk lan ve me'mr olduklar eratte yaamalar mddetlesi ve buna karlk nail olduklar cretler bir mislle anlatlm oluyor. [181] Hadsin Buyu' Kitb'nda'geen Cbir hadsinin metni daha genitir: Cbir ibn Abdillah, Mekke Fethi yl Mekke'de iken Raslullah'm yle buyurduunu iitmitir: "Ailah ve Allah'n Rasl arbn, meytenin, domuzun, putlarn satn haram kld". Sahbler tarafndan: Y Raslallah, murdar len hayvann i ya hakknda ne dersiniz? Meyte yalanyle gemiler cilalanr, deriler yalanr, onunla insanlar (mum yapar) klanr? diye soruldu. Raslul lah: "Hayr, murdar ya satmaynz, bu sat haramdr" buyurdu da akabinde srl oullar hakknda bu metinde verilen bedduay syledi. [182] Bu hads lim Kitb'nda da gemiti. "srl oullar'nm ibretli kssalarn tahds ediniz" emri, ibhay hamledilmitir, yn bunlar anlatabilirsiniz demek tir. Bunun delli de "L haraca (= Haber vermekte gnh yoktur)" cmlesidir. slm'n evvelinde fitne ve fesada sebeb olur endiesiyle srl haberlerinin nakli, ktblarnin okunmas yasak edilmiti. slm Dni yerleip kararlanca, o mahzur kalkm ve srl oullar'nn bretli vak'alarnm nakli mbh klnmtr. [183] Salarn ve sakallarn boyamayan Yahdve Hrstiyanlar'a muhalefet etmek emrolunduuna gre, boyamakla emredilmi demek olur. Ancak bu emir vu-cb iin olmayp, mendblua hamledimitir. Mslim'in Cbir'den gelen bir rivayetinde: "Beyaz salarn rengini deitirin, fakat siyah boyadan saknn" buyurulmutur. Bunun iinNevev, siyahla sa sakal boyamak tahrm kerahetle mekruhtur, demitir. Bu kerahet de erkeklere mahss olup, kadnlarn siyahla boyamalarnda kerahet yoktur [184] Hadsin bala uygunluu "Sizden nce geen mmetlerden birisi iinde bir adam vard... "sznden alnr. nk bu sz srl oullan'ndan yhud bakalarndan olmaktan daha ummdir. "Bderen" "Benden nce davrand" demektir; bu da kulun kendi yatanda ruhu, Allah tarafndan alnncaya kadar sabredememesidir. Cezann ebed olmasnn sebebi de, bu kaatilin intihar hall saym olmasdr. Yoksa srf intihar, kfr ve binenaleyh mebbed bir azab gerektirmez. [185] Hadsin bala uygunluu lfzndadr. Buhri bu hadsi burada iki tarkten getirmitir. Her iki tark rvlerinin says sekizdir. [186] Buhr bu bb balnda el-Kehf Sresi'nin 9-26. yetlerine iaret etmi ve bunlardaki bz kelime ve ta'brlerin tefsirlerini vermitir. Biz yetlerin meallerini tam yazdmz iin ayrca bu tefsirlerin naklini gerekli grmedik. el-Kehf, dalarda oyulmu ev gibi yere denir, maara ta'br olunur. Bunun kne "Gr", byne "Kehf" denir. u hlde "AshbuKehf", "Maara Yaran" demek olur. Rakm de bunlarn maaralarnn bulunduu dan veya vadinin ad yhud da st yazl ta veya ma'den levhadr denilmitir. Buhr' Sahh'ine. bu Rakm'in bakr bir levha olduunu ve Ashbu Kehf
642 / 2483

buhari

in isimleri yazl bulunduunu bn Abbs'tan rivayet etmi olduundan, bu ma'n bu konudaki rivayetlerin hepsine tercih olunur. Kehf vakasnn mekn ve zaman hakkndaki rivayetler eitlidir: Kehf'in mekn Filistin ile Eyle arasnda olduu, Eyle'ye, Ninova'ya, Belkaa'ya yakn bir yerde bulunduu hakknda ayr ayr rivayetler vardr. rih Ayn: Bunlar arasnda en ok nakledilen haberin Rm diyarnda (Anadolu'da) Tarsus'tan saat mesafede ve ehrin kuzeybatsnda bulunan bir dan eteindeki maan olduudur. Bugn Ashbu Kehf'in maaras olarak ziyaret olunmaktadr. E ss'da olduu da rivayet olunmutur, diyor. rih Ayn bu vakann zamann da Romahlar'n Yunanhlar'a galebes den evvel olmak zere bildiriyor. Hristiyanlk ilk devirlerde Tevhd akdesi ^ re devam edip, Mild'm nc asrnda Teslis akdesi ortaya konmu \ putperestlie saplmt. Hristiyanlk lemi byk bir karkla uramtr. Put perestle Desiyus gibi zlim hkmet bakanlar tutunup, m'minieri, muvahhidleri trl ikencelerle ldryorlard. Bu srada Rm ileri gelenlerinden muvahhid yedi genci de Desiyus irke sevk etmek istemi, bunlar da kabul etmeyip bir maaraya snmlardr. Sdk kpekleri de ayrlmayp o da maaraya girmitir. Genlerin buraya saklandklarn renen imparator, a susuz lsnler diye maarann kapsn rdrmtr. Allah bu genlere bir uyku vermi ve hricdeki siys vaziyet deiinceye kadar bu uyku asr devam etmi-. tir. yetlerle ilgili tefsir Hakk Dni, IV, 3225-3244. sahfelerinden okunmaya deer. [187] Buhr bu hadsi Buyu' ve cre Kitblan'nda da getirmiti. Ancak bunlar birbirinin ayn olan lfzlarla deil, bz farkllklarla ve takdim te'hrlerle getirmitir. Hadsler rvlerce byle bz farkllklarla getirilmi olmasna ramen, aslda ayn hads anlatlmaktadr; aslda hepsinin z birdir. [188] Bu hadsin bala uygunluu, bu hdisenin srl oullar zamannda vukua gel-miolmas ynndendir. Buhar bunu da "Kitbda Meryem'i de an" babnda daha uzun bir metinle getirmiti. [189] Buna benzer bir hads irb Kitb'nda daha geni bir metinle gemiti, fakat orada bu bir adam tarafndan yaplmt. Demek ki hdiseler ayrdr. [190] Buhr ile Mslim bu hadsi Libs Kitb'nda da getirmilerdir. [191] "Muhaddesn" Peygamber olmadklar hlde kendilerine Allah tarafndan h diseler, haberler, vakalar ilham olunan kimseler demektir. Buna gre "Muhad-deslik" peygamberliin aasnda bir vahy ve ilham mertebesi oluyor. Bu yksek paye, Peygamber tarafndan Umer'e de yneltilmi bulunuyor. [192] Hads, tevbe ve istifar tevik konusunda srl oullar'na id bir kssann naklinden ibarettir. Bu hadste byk gnhlarn hepsinden tevbe etmenin meruluu hkm vardr. Buhr bunu Tevbe Kitb'nda da getirmitir. [193] Buhr bu hadsi Ekincilik Kitab'nda da getirmiti; ileride Menkb'da da getirecektir. Peygamber'in Eb Bekr'le Umer orada bulunmadklar hlde onlarn da inanr olduklarn haber vermesi, onlarn mnlarnn kemline olan yksek i'timdm ifde eder. Hadsteki "Yevmu's-sebu" (- canavarlar gn)"hadsilerce mkil grlmtr. Lgat ynnden yrtc canavarlarn hkm yrtecekleri gn demek oluyor. Hadsin sonunda dier bir tark vermitir ki, bununla eyhinden iitmesini belirtmi oluyor. [194] Hadsin bala uygunluu, inde zikredilen iki kiinin srl oullar'ndan olmas ynndendir. Bunu Mslim, Kad Kitb'nda getirmitir. Bu hadsten iki kiinin bir mes'ele hakknda nc bir kimseyi hkim ta'-yn etmelerinin cevaz hkm alnmtr. Fakat slm hukukularnn bu konudaki grleri eitlidir. Kurtub tahkmi, hkm ve kaza mhiyetinde saymayp, gzel hline ve faziletine gvenilen bir ztu iki tarafn
643 / 2483

buhari

aralarn bulup dzeltmesinden ibarettir', demitir. Sonra bulunan definenin slm hukukundaki muamelesi de ayrdr. Bunun tafsli fkh kitblanndan okunabilir. [195] Raslullah'm bir azb, bir fet diye vasflandrd bu salgn hastalklara kar emrettii korunma ekli, bugnk tbbn karantinasdr. [196] Bu hads de bundan nceki hads cinsindendir; onun iin arka arkaya getirdi. [197] Hadsin bala uygunluu "Sizden evvelkileri ancak u hlleri helak etmitir..." szlerindedir. nk onlardan maksad, dier tarkte aka belirtildii zere, srl oullan'dir. Buhr bunu Hudd'da, Fadal'de, Usme'nin fadl bb'n-da da getirmitir. Bu hads mmetlerin, milletlerin bekaa sebeblerinden en m-himminin adaleti ayakta tutma ess olduunu pek gzel gstermektedir. [198] Hadsin bala delllii aktr. Buhr bunu Husmt'ta da getirmiti. [199] Hadsin bala uygunluu "Peygamberlerden bir peygamber..." szndedir. Zahir olan, bunun srl oullan peygamberlerinden olmasdr. Buhr bunu Mr-tedlerin Tevbeye arlmas'nda; Mslim de Maz'de getirmitir. [200] Bala uygunluu "Sizden evvelki milletlerden..." szndedir. Buhr bunu Ri-kaak'ta; Mslim de Tevbe'de getirmitir. Hadsin sonundaki tariki de Mslim rivayet etmitir. Buhr bununla Katde'nin Ukbe'den iitmesini ifde etmitir. [201] Bu hads, srl oullari'ndan zikrolunan eyler bb'nn evvelinde, bundan daha tamam olarak gemiti [202] Bu hads de Buyu' Kitb'nda ve yaknda da gemitir [203] Hadsin bala uygunluu "Gnh ilemekte ileri gider bir adam " szndedir. Bu hads de yaknda biraz farkl lfzla geti. [204] Hadsin bala uygunluu, bunun buraya konulmasnn o kadmm srl oul-lan'ndan olmasna dellet etmesi ynndendir. Buhr bu hadsi Bed'u'l-Halk'm sonlarnda da getirmiti. Daha nce de Namaz Kitab, "Tekbr'den sonra ne okur bb"nda bunun bir benzerini getirmiti. Mslim de Hayvn'da ve Edeb'de getirmitir. [205] Bunlar ayn hadsin ayr senedle ve kk bir lfz farkyle gelen metnidir. Birinde "f'al bimi'te"; dierinde "sn' bimi7e" eklinde gemitir ki, manca ayndr. Bu cmle hibir dnde nesh'e, deiiklie uramakszm; bir ahlk dstru olarak yaayp gelmitir. nk her asrdaki selm akllarn ittifak ettii br ahlk dstrdur. Bu, "Halkn ayplamasndan utanmazsan dilediini ile" demek olur. Sonra "Dilediim ile" cmlesi bir emirdir, fakat ma'ns tevbhtir, "Dilediini ile, cezasn ekersin" demektir. [206] Bala uygunluu hadsin lfzndan alnr. nk bundaki racl evvelkilerdendir. O da Isrl oullar'n ve dierlerini mil olur... Sonundaki mutbaay ez-Zuhl, ez-Zuhfiyyt'mda. vasletmitir (Ayn, VII, 477). [207] Hadsin bala uygunluu "Onlara kitb bizden nce verildi" sznden alnr. nk srl oullan'ndan ve bakalanndandr. Bu hads Cumua Kitb'nn banda da gemiti [208] Bu hads baka bir tarkten olmak zere yaknda 135 rakam ile gemiti. Mu-viye'nin hacc veslesiyle Medine'ye gelip orada Peygamber'in mescidinde hutbe yapmas, hicr 51 ylnda olmutur (Ayn). Buradaki mutbaay da Mslim ulatrarak rivayet etmitir.
644 / 2483

buhari

645 / 2483

buhari

646 / 2483

buhari

85- KTABU'L-FERZ 1- Ferzalar lminin retilmesi Bab 2- Peygamberdin: "Biz (peygamberler) miras olunmayz- Biz ne brakmsak sadakadr" Kavli Bab 3- Peygamber(S)'n: "Her kim bir mal brakrsa, o kendi ailesine iddir" Kavli Bab 4- Erkek Ve Kz ocuunun Babas Ve Anasndan Alaca Mrs Paylar Bab 5- Kz ocuklarnn Mrs Bab 6- lnn Olu Haytta Olmad Zaman, Olunun Oluna id Mrs Beyn Bab 7- lnn Bir Kznn Beraberinde Oulun Bir Kznn Mrs Bab 8- Babann Ve Erkek Kardelerin Beraberinde Dedenin Mrs Bab 9- Oul Ve Dier Miraslarn Beraberinde Zevcin Miras Bab 10- ocuk Ve Dier Miraslarn Beraberinde Zevce Kadnn Ve Kocann Miraslar Bab 11- Kzlarn Beraberinde Kzkardelerin Mrs Bab -Ki Onlar Asabedirler12- Erkek Ve Kzkardelerin Mrst Bab 13- Bb: 14- ki Amcaolu Bab; kisinden Biri Ana-Bir Karde, Dieri Kocadr 15- Zevu'l-Erhm(In Hkm) Bab 16- Aralarnda La'netleme Olanlarn Mrs Bab 17- Kadn Hrre Olsun Yhud Criye Olsun, Ondan Doan ocuk, Deinde Doduu Kimseye iddir Bab 18- Bb: Vel (Yn Vellik Hakk) Hrriyete Kavuturan Kimseye iddir Ve Bulunmu ocuun Mrs? 19- aibenin Mrs Bab 20- Efendilerine id Olmadn ddia Eden Kimsenin Gnh Bab 21- Bb: Bir Adam Dier Bir Adamn Elleriyle slm'a Girerse 22- Kadnlarn Veldan Mrs Almalar Bab 23- Bir Ailenin Azdl Klesi, O Ailedendir Ve Kzkarde Olu Da Onlardandr Bab 24- Esirin Mrs Bab 25- Bb: Mslman Kfire, Kfir De Mslmna Mrs Olmaz 26- Hrstiyan Klenin; Kendisine Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Hrstiyann Mrs Ve ocuunu nkr Edip Uzaklaan Kimsenin Gnh Bab 27- Bir Erkek Karde Yhud Erkek Karde Olu ddia Eden Kimse Bab 28- Kendi Babasndan Baka Bir Kiiye Menbluk ddia Eden Kimse(Nin Gnhn Beyn) Bab 29- Bb: Bir Kadn Bir Oul ddi Ettii Zaman? 30- Kaaif (Yn z T'kbcisnin Hkm) Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
85- KTABU'L-FERZ (Ferzalar, yn Mrs Paylar Kitab) [1]

Ve Yce Allah'n u kavli: "Allah size mrs taksimim yle tavsiye eder: ocuklarnz hakknda erkee iki diinin pay mikdrdr. Eer ocuklar ikiden fazla kadnlar iseler, lnn braktnn te ikisi onlarndr. Dii evld bir tek ise, o zaman terikenin yars onundur. (Ana babaya gelince:) lenin ocuu varsa, ana-babadan herbirine terikenin altda biri verilir. ocuu olmayp da ona ana ve babas miras olduysa, te biri anasnndr. (Erkek,
647 / 2483

buhari

dii) kardeleri varsa, o vakit altda biri anasnndr. (Fakat btn bu hkmler) lenin edecei vasiyetin yerine getirilmesinden veya borcunun denmesinden sonradr. Siz babalarnzdan ve oullarnzdan hangisinin fide ynnden size daha yakn olduunu bilmezsiniz. Bunlar Allah'tan birer ferzadr. bhesiz ki Allah hakkyle bilicidir. Yegne hkm ve hikmet sahibidir. Zevcelerinizin ocuu yoksa, terikesinin yars sizindir. Eer onlarn ocuu varsa size terikesinden drtte bir vardr. (Fakat bu da) onlarn edecekleri vasiyet ve bortan sonradr. Eer ocuunuz yoksa, braktnzdan drtte bri onlarndr (yn zevcelerinizindir). ayet ocuunuz varsa, terikenizden sekizde biri edeceiniz vasiyet ve borcun denmesinden sonra- yine onlarndr. Eer miras aranan erkek veya kadn, ocuu ve babas olmayan bir kimse olur ve onun erkek veya kzkardei bulunursa, bunlardan herbirinin hakk altda birdir. Eer onlar da bu mikdrdan ok iseler, o hlde onlar lnn edecei vasiyet ve bortan sonra te birde ortaktrlar. (Gerek vasiyette, gerek bor ikrarnda miraslara asla) zarar verici olmamaldr. (Bu emirler ve hkmler) Allah'tan size bir vasiyettir. Allah hakkyle bilendir, halimdir''' (en-Nis: 11-12) [2]
1-.......Bize Sufynibn Uyeyne, Muhammed ibnu'l-Mnkedir'den tahds etti ki, o Cbir ibn Abdillah(R)'tan yle derken iitmi-tir: Ben hasta oldum. Raslullah (S) ile Eb Bekr yryerek, bana hasta ziyaretine geldiler. Bana geldiklerinde ben bayldm. Raslullah abdest ald ve abdest suyundan benim zerime dkt. Ben ayl-dm. Kendisine: Y Raslallah! Ben malm hususunda nasl yapaym? Ben ma-nm hususunda nasl hkmedeyim? diye sordum. Raslullah bana hibir cevb vermedi. Nihayet, mrs paylar yeti indi [3]. 1- Ferzalar lminin retilmesi Bab

Ukbetu'bnu mir el-Cuhen (R): Zannedicilerden nce, yn zann ile konuanlardan nce, ilmi iyi reniniz! Demitir [4].
2-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Sizleri zarndan sakndrrm. nk zann, (htra gelen) szlerin en yalandr. Birbirinizin eksikliini grmeye ve iitmeye almaynz, birbirlerinizin huss ve mahrem haytn aratrmaynz. Birbirlerinize karlkl kin beslemeyiniz, birbirinize arka dndrp yz evirmeyiniz. Ey Allah'n kullar! Birbirinize kardeler olunuz!" [5]. 2- Peygamberdin: "Biz (peygamberler) miras olunmayz- Biz ne brakmsak sadakadr" Kavli Bab 3-....... Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Urve'den; o da ie(R)'den yle haber verdi: Ftma ile el-Abbs aleyhima's-selm Eb Bekr'e geldiler de Raslullah(S)'tan miraslarn aratryorlard. Onlar o zaman Eb Bekr'den Fedek ve Hayber arazlerinden hisselerini istiyorlard. Eb Bekr onlara yle dedi: Ben Raslullah'tan iittim: "Biz (peygamberler cematinin terikesi) miras olunmayz. Bizim braktmz her mal sadakadr. Muhammed ailesi ancak bu maldan yerler" buyuruyordu. Eb Bekr: Vallahi ben Raslullah'm o malda yapmakta olduunu grdm hibireyi terketmem,
648 / 2483

buhari

muhakkak onu yaparm! dedi. Rv: te Ftma bundan dolay Eb Bekr'den ayrld da lnceye kadar onunla konumad, dedi [6].
4-....... Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek, Ynus'tan; o da ez-Zuhr'den; o da Urve'den; o da ie(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Bizpeygamberler cemati mrs olunmayz. Bizim braktmz her mal sadakadr (yn mlkiyeti Allah'a id vakftr)" buyurmutur. 5-....... bn ihb yle dedi: Bana Mlik ibnu Evs ibnu'l- Hadesn haber verdi. bn ihb yle devam etti: Muhammed ibn Cubeyr ibn Mut'im bana, Mlik ibn Evs'in gelecek olan hadsinden bir ksmn zikretmiti. Ben vastasz olarak bu hadsi bizzat Mlik ibn Evs'ten iitmek iin gidip huzuruna girdim ve kendisine bu hadsi sordum. O yle dedi: Ben gidib Umer ibnu'l-Hattb'n huzuruna girdim. Bu srada Halfe Umer'in kapcs (yn terifats) Yerf ieriye geldi.de: Ey M'minlerin Emri! Usmn, Abdurrahmn ibn Avf, Zubeyr ibnu'l-Avvm, Sa'd ibn Eb Vakkaas geldi, ieri girmeye izin isterler, izin verir misin? dedi. Umer: Evet, dedi. (Onlar girdiler, selm verip oturdular.) Biraz sonra Yerf yine geldi de: Al ile Abbs da geldiler, izin verir misin? dedi. Umer: Evet, dedi. Bunlar da girdiler. Selmdan sonra Abbs: Ey M'minlerin Emri! Benimle u Al arasnda hkmet! dedi. (Abbs ile Al arasnda, Allah'n fey' olarak Raslullah'a tahss buyurduu Ben'n-Nadr hurmalndan dolay niza' ve ihtilf vard da Al ile Abbs birbirlerine dil uzatmlard.)[7] Umer, hazr bulunan toplulua: Gk ve Yer izniyle ayakta durmakta olan Allah hakk iin sorarm: Sizler Raslullah'n "Bizpeygamberler camiasnn terekesi vris olunmaz. Bizim braktmz her mal sadakadr (vakftr)" buyurduunu ve bu szyle Raslullah'n kendi nefsini kasdetmekte olduunu biliyorsunuz deil mi? dedi. Usmn ve arkadalar topluluu: Evet, Raslullah byle buyurdu! diye tasdk ettiler. Bunun zerine Umer, Al ile Abbs'a dnp: Raslullah'n kendisini kasdederek byle buyurduunu siz de bilirsiniz deil mi? dedi. Al ve Abbs: (Evet) Raslullah byle buyurmutur, dediler. Bunun zerine Umer: imdi ben size bu maln hukuk vaziyetini syleyip bildireyim! diye yle zh etti: Allah Tal bu fey'de tasarrufu Rasl'ne tahss buyurdu. O'ndan baka kimseye bu hakk vermedi. Azz ve Cell olan Allah: "Allah 'in onlardan Rasl 'ne verdii fey'e gelince, siz bunun zerine ne ata, ne deveye binip komadnz. Fakat Allah, rasllerini dileyecei kimseler zerine musallat edip hkim klar ve Allah hereye hakkyle kaadirdir" (ei-Har: 6) buyurmutur. Bu malda tasarruf sde Raslullah'n hakk idi. Sonra vallahi bu mala sizden baka kimse itirak etmedi. Ve sizin zararnza kimse tasarruf da iddia etmedi. Raslullah bu fey' malnn nemasn sizlere vermi ve aranzda taksm etmitir. Nihayet fey'den bu maln asl mahfuz kald. Peygamber bu maldan ailesinin bir senelik nafakasn ayrr, onlar infk ederdi. Sonra bundan arta kalan alr, onu da Allah malnn sarfedilecei yerlere sarfederdi (cihd yoluna ve btn mslmnla-rn yararlanacaklar mme ilerine harcard). Bu mal Raslullah kendi haytnda byle kulland.
649 / 2483

buhari

Ey topluluk, sizlere Allah adiyle soruyorum: Sizler bunun byle olduunu biliyor deil misiniz? dedi. Onlar da: Evet, byledir! diye tasdk ettiler. Sonra Umer, Al ile Abbs'a hitaben: Sizin ikinize de Allah adiyle soruyorum: Sizler de bunun byle olduunu biliyorsunnz deil mi? dedi. Onlar da: Evet, deyip tasdk ettiler. Umer yle devam etti: Sonra Allah, Peygamberini vefat ettirdi. Eb Bekr: Ben Raslullah'n velsiyim, yn vekliyim, dedi ve o mallara el koydu ve Raslullah'n kulland gibi kulland. Sonra Allah Eb Bekr'i vefat ettirdi. Ben de Allah Rasl'nn velsinin velsiyim dedim ve emirliimin ilk iki ylnda bu mallara el koydum. Ve Raslullah ile Eb Bekr'in bu mallarda yaptklar gibi kullanp onlar idare ettim. Sonra ikiniz mtereken bana geldiniz. Sznz bir idi, iiniz derli toplu idi (aranzda hibir ekime yoktu. Sonra ayr ayr geldiniz). Ey Abbs, sen bana geldin, benden kardeinin olundan isabet eden hisseni istiyordun. Bu Al de bana geldi, karsnn babasndan payna isabet eden hissesini istiyordu. Ben sizlere: sterseniz bu hurmalklar size bu artla (Raslullah ile Eb Bekr'in ve benim idare ettiim ekilde idare etmek artyle) geri vereyim, dedim (ve bylece size verdim). imdi benden bundan baka bir hkm m istiyorsunuz? Gk ve Yer izniyle, iradesiyle ayakta duran Allah'a yemn ederim ki, ben kyamet kopuncaya kadar bu mallar hakknda bundan baka bir hkm vermem. Eer siz idareden ciz olduysanz, mallan bana geri veriniz, ben onlar sizin hesabnza yeterlilikle idare ederim, dedi [8].
6-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "(Vefatmda) benim miraslarm dnr (ve dirhem) paylamazlar. Braktm ey (yn hurmalklar), kadnlarmn nafakalarndan ve iimin cretinden sonra geri kalan sadakadr" [9]. 7-.......Bize Abdullah ibnMesleme, Mlik'ten; oda bnihb'dan; o da Urve'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) vefat ettii zaman Peygamber'in zevceleri Usmn ibn Affn' Eb Bekr'e gndermeyi ve Peygamber'den olan mrs paylarn almay istediler. ie dedi ki: Bunun zerine ie onlara: Raslullah "Biz mrs olunmayz, bizim terikemiz sadakadr" buyurmu deil mi? dedi (bylece onlar bu isteklerinden vazgeir-di) [10]. 3- Peygamber(S)'n: "Her kim bir mal brakrsa, o kendi ailesine iddir" Kavli Bab 8-.......bn ihb dedi ki: Bana Eb Seleme, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben m'minlere kendi z nefislerinden daha yaknmdr. Her kim zerinde bor olduu hlde lr ve o borcu deyecek birey brakmazsa, onu demek bize iddir. Her kim de bir mal brakrsa, o da kendi mrslann-dandr" [11]. 4- Erkek Ve Kz ocuunun Babas Ve Anasndan Alaca Mrs Paylar Bab

Zeyd ibn Sabit yle demitir: Bir erkek veya bir kadn bir kz ocuu brakrsa, o kz ocuuna, terikesinin yars verilir. Eer kz ocuklar iki tane veya daha ok iseler, terikenin te ikisini alrlar. Eer onlarn beraberinde babalarndan olma bir erkek kardeleri varsa, bu takdirde bunlara mrsta ortak bulunan kimse ile (mesel baba ile) balanp, evvel onun pay verilir.
650 / 2483

buhari

Onun payndan arta kalan, olanla kzlar arasnda "Erkee iki diinin pay" lsyle taksim edilir [12].
9-.......Bize Abdullah ibn Tvs, babas Tvs ibn Keysn el- Yemn'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Mrs paylarn (Kur'n'da bildirilen) sahihlerine veriniz. Bu paylardan geri kalan herhangi birey de baba tarafndan en yakn olan er kiiye iddir" buyurmutur [13]. 5- Kz ocuklarnn Mrs Bab [14] 10-.......Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Ben Mekke'de iddetli bir hastala yakalandm ki, hemen hemen lme yaklamtm. Bu srada Peygamber (S) hasta ziyareti yapmak zere bana geldi. Ben: Y Raslallah! Benim ok malm vardr. Bana kzmdan baka vris olacak kimse de yoktur. Bu durumda ben malmn te ikisini sadaka yapaym m? diye sordum. "Hayr (tasadduk etme)/" buyurdu. Ben: Yarsn sadaka yapaym m? dedim. Raslullah yine; "Hayr!" buyurdu. Ben, te bir'i sordum. Raslullah: "te birde byktr. (Ey Sa'd!) Senin ocuunu zenginler olarak brakman, muhtalar ve insanlara (sadaka iin) ellerini aar bir hlde brakmandan hayrldr, bhesiz sen infk edecein herbir nafakadan muhakkak sevaba nail klnacaksn. Hatt (yemek yerken) einin azna kaldrp verecein lokmadan da crete nail klnacaksn" buyurdu. Ben yine: Y Raslallah! Ben hicretinden geriye mi kalacam? dedim. Raslullah: "Hayr, sen benim ardmda (asla bizden) geri kalmazsn. (ayet burada kalr da) Allah rzsn isteyerek herhangibir amel yaparsan, elbette onunla merteben ykselecek, derecen artacaktr. yle mtd ediyorum ki, sen benim ardmdan uzun zaman geri braklp yasayaaksn, hatt senden birtakm kavimler faydalanacaklar, dier birtakmlar da zarar greceklerdir. Lkin en aresiz olan Sa'd ibn Havle'diri" buyurdu [15]. Rv, Peygamber'in bu szn tefsr ederek: Raslullah, Sa'd ibn Havle Mekke'de ld iin ona acr, zlrd, demitir. Rv Sufyn ibn Uyeyne: Sa'd ibn Havle, mir ibn Lueyy oul-Ian'ndan bir adamd, demitir [16]. 11-.......el-Esved ibn Yezd yle demitir: Muz ibn Cebel, Yemen'de bize bir muallim ve bir emr olarak geldi. Biz kendisine bir kz ile bir kzkardeini geride brakarak vefat etmi olan bir adamn mrsm sorduk. Muz, terikesinin yarsn kza, yansn da kzkar-dee verdi [17]. 6- lnn Olu Haytta Olmad Zaman, Olunun Oluna id Mrs Beyn Bab

Ve Zeyd ibn Sbt yle demitir: Oullarn sulb ocuklar, kendileriyle l arasnda bir erkek ocuk bulunmad zaman, lnn ocuu menzilesindedirler. Oullarn erkek ocuklar, lnn erkek ocuklar gibidirler. Oullarn kz ocuklar da lnn kzlar gibidirler. Oullarn ocuklar, oullar gibi mrs alrlar ve oullar, kendilerinden aadakileri mirastan
651 / 2483

buhari

men' eder olduklar gibi oullarn oullar da kendilerinden aadakileri mirastan men' ederler. Ve oulun ocuu, oulla beraber mrs almaz [18].
12-.......bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S): "Mrs paylarn (Kur'n'da bildirilen) sahihlerine veriniz. Bu paylardan geri kalan herhangi birey de baba tarafndan en yakn olan er kiiye iddir" buyurdu [19]. 7- lnn Bir Kznn Beraberinde Oulun Bir Kznn Mrs Bab 13-.......Bize Eb Kays tahcis etti: Ben Huzeyl ibn urahbl'den iittim, yle dedi: Eb Ms el-E'ar'ye lnn kzna, olunun kzma, kzkardeine id mrs hisseleri soruldu. Eb Ms: Terikenin yans lnn kzna, bir yars da kzkardeine id-dir, dedi (olunun kzn mrstan mahrum brakt). Eb Ms, sul soran kimseye: Abdullah ibn Mes'd'a git (bu mes'eleyi ona da sor), umarm ki, bn Mes'd da benim fikrime uygun cevb verecektir! dedi. Mes'ele bn Mes'd'a sorulup, Eb Musa'nn cevb ve onun tarafndan gnderildii haber verilince, Abdullah ibn Mes'd: Eer ben oulun kzn mrstan mahrum edersem, elbette dallete dm olurum, hidyete erenlerden olmam! (diye bir mukaddime ile sze balayp:) [20] Bu mes'elede ben Peygamber(S)'in hkmettii bir haberle hkmederim (ki udur): lnn kz yarm alr, olunun kz da -iki te biri tamamlamak iin te bir alr. Geri kalan (te bir) de kzkardein pay olur! dedi. Huzeyl yle dedi: Biz Eb Musa'ya gelip bn Mes'd'un fetvasn kendisine haber verince: Aranzda bu "Habr = Byk lim" bulunduu mddete, bana birey sormaynz! dedi. 8- Babann Ve Erkek Kardelerin Beraberinde Dedenin Mrs Bab

Eb Bekr, ibn Abbs, Ibnu Zubeyr: Dede, babadr (yn dedenin hkm babann hkm gibidir) demilerdir. bn Abbs ("Dede, babadr" szne dell iin): "Ey Adem oullar!... " (ei-A'rf: 3i) ve "Ben atalarm brahim, shk, Ya'kb'un dnine^ uydum,.. " (Ysuf: 38) yetlerini okudu. (Bu yetlerde Adem en uzak dede olduu hlde "Baba" ta'br edilmitir.) Kendi zamannda Peygamberdin sahblerinin says ok olduu hlde, Eb Bekr'in bu "Dedenin hkm, babann hkmdr" szne muhalefet etmi bir kii zikretmemitir. bn Abbs: Bana kzkardelerimin nnde, olumun olu mrs olur, ben ise olumun oluna mrs olamam, demitir. Ve Umer ibnu'l-Hattb'dan, Al ibn Eb Tlib'den, bnu Mes'd'dan ve Zeyd ibn Sbit'ten eitli grler de zikrolunur [21].
14-....... Bize Vuheyb, bn Tvs'tan; o da babasndan; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Miraspaylarn kendi sahihlerine veriniz. Bunlardan geri kalan mal da (baba tarafndan) en yakn olan er kiiye iddir" buyurmutur.
652 / 2483

buhari

15-.......bn Abbs (R) yle demitir: Amma Raslullah(S)'n "Bu mmetten bir hall edineydim, muhakkak onu (yn Eb Bekr'i) edinirdim, lkin slm yznden olan hullet daha faziletlidir -yhud: daha hayrldr-" buyurmasna gelince, bhesiz Eb Bekr dedeyi (m-rsta) baba menzilesine indirmitir; yhud: dedenin baba gibi olduuna hkmetmitir, dedi [22]. 9- Oul Ve Dier Miraslarn Beraberinde Zevcin Miras Bab 16-.......bn Abbs (R) yle demitir: (lden kalan) mal, mrs olarak ocuklara id idi. Vasiyet de (slm'n evvelinde) ana-baba iin vcib idi. Allah bundan mrs paylar yetiyle irde ettii ksm neshetti de erkee iki diinin pay kadar tahss etti. ocuun varl ile beraber ana-babadan herbirine altda bir; yine ocuun varlyla beraber kadna sekizde bir; ocuun yokluunda drtte bir ayrd. ocuk yokluunda kocaya yarm; ocuun varlnda drtte bir pay ayrd [23]. 10- ocuk Ve Dier Miraslarn Beraberinde Zevce Kadnn Ve Kocann Miraslar Bab 17-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) Lihyn oullar'ndan bir kadnn l olarak den cenini iin bir erkek kle yhud bir dii kle diyetinin gurresi ile (yn bunlarn diyetlerinin onda birinin yars ile) hkmetti. Sonra zerine gurre ile hkmettii kadn vefat etti de, Raslullah o kadnn mirasnn oullarna ve kocasna id olduuna ve deyecei diyetin de kadnn erkek asabesi zerine olduuna hkmetti [24]. 11- Kzlarn Beraberinde Kzkardelerin Mrs Bab -Ki Onlar Asabedirler18-....... Bize Muhammed ibn Ca'fer, u'be'den; o da Sleyman ibn Mihrn'dan; o da brhm en-Naha'den tahds etti ki, el-Esved ibn Yezd yle demitir: Muz ibn Cebel, Raslullah (S) za mannda (Yemen'de bulunduu vakit) bizim aramzda kz iin yarm, kzkarde iin de yarm pay hkmetti. Sonra Sleyman ibn Mhrn "Bizim aramzda hkmetti" demi de "Raslullah zamannda" fkrasn zikretmemitir [25]. 19-.......Huzeyl ibn urahbi yle demitir: Abdullah ibn Mes'd (kz, oul kz ve kzkarde mirasnda): Ben elbette bu hususta Peygamberimin hkmyle hkm vereceim -yhud: Peygamber (S) kz iin yarm, oulun kz iin altda bir ve geri kalan te biri de asabe-Iik yoluyla kzkardee tahss etti demitir [26]. 12- Erkek Ve Kzkardelerin Mrst Bab 20-.......Muhammed ibnu'l-Munkedir yle demitir: Ben Cbir(R)'den iittim, o yle dedi: Ben hasta iken Peygamber (S) benim yanma girdi, abdest suyu istedi, abdest ald. Sonra abdest suyundan benim zerime serpti. Ben baygnlktan ayldm. Ve: Y Raslallah! Benim (mirasm olarak) ancak kizkardele-rim vardr, dedim. Akabinde Feriz yeti (yn Mrs Paylar yeti) indi [27]. 13- Bb:
653 / 2483

buhari

"Senden fetva isterler. De ki: Allah, babas ve ocuu olmayann miras hakkndaki hkm ylece aklar: Eer evld olmayan bir erkek lr, onun sdece bir tek kzkardesi kalrsa, terikesinin yans onundur [28]. Eer miras erkek karde ise ocuksuz ve (babasz) len kzkardeinin veftyle braktnn tammn alr). Eer (ayn artlarla kalan) kzkarde iki ise olan kardeinin braktnn te ikisi(ni alr). Eer erkek ve kzkardeler ise o zaman erkek iin diinin iki hissesi vardr. Allah size arrsnz diye aklyor. Allah hereyi hakkyle [29]
21-.......el-Ber ibn zib (R): En son inen yet en-NisSresi'nin sonudur: "Senden fetva isterler. De ki: Allah helle mrs hakkndaki hkm yle aklar" (e-Niss: ?6) [30] 14- ki Amcaolu Bab; kisinden Biri Ana-Bir Karde, Dieri Kocadr [31]

Al ibn Eb Tlib: Koca iin yarm, ana-bir karde iin altda bir, geri kalan te bir de ikisi arasnda asabelikle yarmardr, demitir.
22-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Ben m'minlere kendi z nefislerinden daha yaknmdr. Her kim lr de arkasnda bir mal brakrsa, onun mal miraslarna, asabesine iddir. Her kim de arkasnda bor ve evld arl y-hud kendi ihtiylarn gremeyen ciz kimseler brakrsa, ben onun velsiyim, ben o kimse iin arlrm (yn beni onun yerine arn ki, ben onun arln ve cizlerinin ilerini grrm)" [32]. 23-....... Bize Yezd ibn Zuray', Ravh'tan; o da Abdullah ibn Tvs'tan; o da babas Tvs'tan; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Mrspaylarn sahihlerine veriniz. Bu paylarn terkettii herhangi birey de en yakn olan erkek kiiye iddir" buyurmutur. 15- Zevu'l-Erhm(In Hkm) Bab [33] 24- Bana shk brhm tahds edip yle dedi: Ben, Eb Usme'ye: Size drs ibn Yezd tahds etti mi? dedim. O: Bize Talha ibn Musarnf, Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Ab-bs(R)'tan; onun u yet hakkndaki szn tahds etti, dedi: "(Erkek ve diiden) herbiri iin baba ve anann, yakn hsmlarn terikele-rinden de vrisler yaptk. Yeminlerinizin balad kimselere dah hisselerini verin. Allah hereyin stnde hakkbir hiddir" (en-Nis:33) bn Abbs yle dedi: Muhacirler Medine'ye geldikleri zaman Ensr ile Muhacir birbirlerine kendi hsmlarnn nnde mrs olurlard. Bu mrsln sebebi, Peygamber (S)'in bunlar arasnda kurmu olduu kardelik akdi idi. Nihayet "Herbiri iin miraslar yaptk... " yeti inince, o kardelik akdiyle olan mrsl neshetti (yn) "Yeminlerinizin balad kimseler" ksmn [34]. 16- Aralarnda La'netleme Olanlarn Mrs Bab 25-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) zamannda bir adam, kansyle la'netleme yapt ve kadnn ocuunu kabul etmedi. Peygamber (S) bunlarn arasn ayrd, ocuu da kadnn nesebine katt (bylece ona anas ve anasndan olan kardeleri vris" oldular) [35].
654 / 2483

buhari

17- Kadn Hrre Olsun Yhud Criye Olsun, Ondan Doan ocuk, Deinde Doduu Kimseye iddir Bab 26-.......ie (R) yle dedi: Utbe ibn Eb Vakkaas, kardei Sa'd ibn Eb Vakkaas'a ahd edip ' 'Zem'a'mn cariyesinin olu Abdurrah-mn, benim sulbmdendir. Bu ocuu almalsn!" diye vasiyet etmi. Mekke'nin fethi yl olunca (Mekke'ye varldnda) Sa'd ibn Eb Vakkaas ocuu yakalad ve: Bu, kardeim Utbe'nin oludur. Bunun nesebinin kendisine katlmas iin bana vasiyet etmitir, dedi. Bunun zerine Abd ibnu Zem'a ayaklanp: Bu, benim kardeimdir; babamn cariyesinin oludur, babamn dei stnde domutur! dedi. Her iki taraf bu niza ve husmetlerini Peygamber(S)'e gtrdler. Sa'd ibn Eb Vakkaas: Y Raslallah! Bu ocuk, kardeim Utbe'nin oludur. Nee-' binin kendisine katlmasna dir bana vasiyeti vardr, dedi. Abd ibnu Zem'a da: Bu, benim kardeimdir ve babamn cariyesi dourmutur; babamn dei stnde domutur, dedi. Bu da'vlar zerine Peygamber (S): "Ey Abd ibne Zem'a, ocuk sana iddir. nk ocuk, dek sahibinindir. Zina edene mahrumiyet der" buyurdu. Sonra Peygamber, da'v sebebi olan bu ocuun smca Utbe'-ye benzediini grerek, zevcesi evde bintu Zem'a'ya hitaben: "(Ey evde!) Sen bundan sonra Abdurrahmn'a kar perdelen!" buyurdu. Bundan sonra Abdurrahmn, evde vefat edip Allah'a kavuuncaya kadar onu grmedi [36]. 27-.......Muhammed ibn Ziyd, Eb Hureyre(R)'den iitti ki, Peygamber (S): "ocuk, dek sahibinindir" buyurmutur [37]. 18- Bb: Vel (Yn Vellik Hakk) Hrriyete Kavuturan Kimseye iddir Ve Bulunmu ocuun Mrs?

Umer ibnu'l-Hattb: Bulunmu olan ocuk hrdr, demitir [38]

28-.......ie (R) yle demitir: Ben Berre'yi satn aldm. Peygamber (S): "Sen Berre'yi sahihlerinden satn al. (Onlarn ileri srdkleri velnn kendilerine id olmas artn dikkate alma.) nk vel hakk kleyi hrriyete kavuturan kimseye iddir" buyurdu. Berre'ye bir koyun sadaka verilmiti. Peygamber (S): "O koyun Berre iin sadakadr, bizim iin hediyedir" buyurdu. el-Hakem ibn Uteybe: Berre'nin kocas (Mugs), hrr idi, dedi. Buhr: el-Hakem'in bu sz mrseldir, dedi. bn Abbs da: Ben onu kle olarak grdm, demitir [39]. 29-.......Bana Mlik, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Vel hakk ancak hrriyet veren kimseye iddir" buyurmutur [40].
655 / 2483

buhari

19- aibenin Mrs Bab [41] 30-....... Abdullah ibn Mes'd (R): slm ehli (kleleri) babo, velayet hakk olmakszn salvermezler, Chiliyet ehli ise (kleleri vel hakk tanmayarak) babo salverir, sibe yaparlard demitir [42]. 31-.......Bize Eb Avne Mansr'dan; o da brhm en-Naha'den o el-Esved ibn Yezd'den yle tahds etti: ie (R), Berre'yi azd etmek iin shiblerinden satn almak istedi. Sahihleri de vel hakknn kendilerine id olmas artn ileri srdler. ie: Y Raslallah! Ben Berre'yi hrriyete kavuturmak iin satn almak istedim. Shibleri onun velsnn kendilerine id olmasn art kouyorlar! dedi. Raslullah (S): "Sen onu (satn alp) azd eyle. Vel hakk ancak azd eden kimseye iddir -yhud: Sen bedelini ver-!" buyurdu. Rvdedi ki: Bunun zerine ie, Berre'yi satn alp azd eyledi. Berre hrr olunca (kle bulunan kocasiyle nikhnn feshi veya devam hususunda) muhayyer klnd da o kendi nefsini (yn nikhn feshini) terch etti. Ve: Bana yle yle mal verilmi olsa bile artk ben kle olan koca ile beraber olmam, demitir. el-Esved: Kocas hrr idi, demitir. Buhar: el-Esved'in bu sz munkati'dr, ie'ye ulamamtr. bn Abbs'n: Ben onu bir kle olarak grdm, sz daha sahihtir, dedi [43]. 20- Efendilerine id Olmadn ddia Eden Kimsenin Gnh Bab 32-.......Bize Cerr, el-A'me'ten; o da Ibrhm et-Temm'den tahds etti ki, babas Yezd ibn urayh yle demitir: Al ibn Eb Tlib (R): Bizim yanmzda, u sahfe hri, okumakta olduumuz Allah Kitb'ndan baka yazi bir kitb yoktur! dedi. Yezd dedi ki: Bundan sonra Al, o sahfeyi kard, inde yaralamalardan, diyet ve zekt develerinin yalarndan birtakm hkmler yazl idi. inde u da yazlmt: "Medine'nin ir Da ile Sevr Da arasnda bulunan sahas haremdir. Kim Medine'nin bu haremi iinde (Kitb ve snnete aykr) bir i meydana karr yhud bir bid'-aty banndrrsa Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn la'neti onun zerine olsun. Ondan kyamet gn hibir sarf ve hibir adi kabul olunmaz. Her kim de kendi efendilerinin izni olmadan baka bir kavmi veller edinirse Allah 'in, meleklerin ve btn insanlarn la'neti onun zerine olsun! Ondan kyamet gn hibir nafile ve hibir farz veya diyet kabul olunmaz. Mslmanlarn emn birdir. Onlarn (kle ve kadn gibi) en aa olanlar dah bir harbye emn verdiinde, o emn btn muslmnlarca mu'teber olur. Kim bir mslmnn verdii ahdi bozarsa Allah 'in, meleklerin ve btn insanlarn la'neti onun zerine olsun, kyamet gn ondan ne bir sarf, ne bir adi kabul olunmaz" [44] 33-.......bnUmer(R): Peygamber (S) vel hakknn satlmasndan ve hibe edilmesinden nehyetti, demitir [45]. 21- Bb: Bir Adam Dier Bir Adamn Elleriyle slm'a Girerse

656 / 2483

buhari

el-Hasen el-Basr, elleriyle slm'a girdirdii kimse iin bir velayet grmezdi [46] ve: Peygamber (S) de: "Vel, hrriyet veren kimseye iddir" buyurdu (diye hccet getirirdi). Temm ed-Dr(R)'den, onun Peygamberce ykselterek yle dedii zikrolunuyor: "O kimse haytnda ve lmnde insanlarn ona en yakn olandr". Buhr: Bu haberin sahhliinde hadsiler ihtilf etmilerdir, dedi [47].
34- Bize Kuteybe ibn Sa'd, Mlik'ten; o da Nfi'den; o da bn Umer(R)'den yle tahds etti: M'minlerin anas ie (R), azd etmek zere bir criye satn almak istedi. Cariyenin shibleri: Biz bu cariyeyi, velsi bize id olmak aryle satarz, dediler. ie bu teklifi RasIullah(S)'a zikredince, Raslullah: "Bu art, seni satn almandan men' etmez. nk vel hakk ancak hrriyete kavuturan kimseye id olur" buyurmutur. 35-.......ie (R) yle demitir: Ben Berre'yi satn almak istedim. Shibleri onun velsmn kendilerine id olmasn art kotular. Ben bunu Peygamber(S)'e zikrettim. Peygamber: "Sen onu (satn alp) azd eyle. nk vel hakk gmleri veren kimseye iddir" buyurdu. ie dedi ki: Ben onu azd ettim. Yine ie dedi ki: Sonra Raslullah Berre'yi ard da kocasnn nikhnda kalp kalmamak hususunda onu muhayyer kld. Ber-re: Eer o bana yle yle mal verse bile ben onun yannda gece geirmem, dedi de kendi nefsini tercih etti. 22- Kadnlarn Veldan Mrs Almalar Bab 36-.......Bize Hemmm ibn Yahya, Nfi'den tahds etti ki, bn Umer (R) yle demitir: ie (R) Berre'yi satn almak istedi de Pey-gamber(S)'e: Berre'nin shibleri, velnn kendilerine id olmasn art klyorlar, dedi. Bunun zerine Peygamber: "Vel hakk ancak hrriyete kavuturan kimseye iddir" buyurdu. 37-.......ie (R): Raslullah (S): "Vel hakk, klenin bedeli olan gmleri veren ve hrriyet ni'metini vermeyi zerine alan kimseye iddir" buyurdu, demitir. 23- Bir Ailenin Azdl Klesi, O Ailedendir Ve Kzkarde Olu Da Onlardandr Bab 38-....... Bize Muviye ibn Kurra ve Katde, Enes ibn Mlik(R)'ten tahds ettiler ki, Peygamber (S): "Bir ailenin azdl klesi, o ailenin kendi cmiasndandr" buyurmutur, yhud buyurduu gi bi [48]. 39-.......Bize u'be, Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamb.er (S): "Bir ailenin kzkardeinin olu da onlardandr -yhud: kendi cmialarndandr-" buyurmutur [49]. 24- Esirin Mrs Bab

Buhr yle dedi: Kfe Kaads urayh, dman elindeki esri vris yapard ve: Esr o mala ok muhtcdr, der idi
657 / 2483

buhari

[50]. Umer ibnu'l-Abdilazz de: Esr, slm Dni'nden bir deime yapmad mddete, esirin vasiyetini, hrriyetini ve malnda yapt eyleri yerine getir. nk o, onun kendi maldr; malnda isteyecei eyi yapar, der idi [51].
40-.......Bize u'be, Adiyy'den; o da Eb Hzm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Her kim mal brakrsa, o mal kendi miraslarna iddir. Her kim de bor ve aile arl brakrsa, o arlk bize iddir" buyurmutur [52]. 25- Bb: Mslman Kfire, Kfir De Mslmna Mrs Olmaz

Kfir mrs taksim olunmadan nce slm'a girerse, onun iin mrs yoktur (nk cumhura gre, i'tibr lm vaktinedir, taksim vaktine deil).
41- Bize Eb sim, bn Cureyc'den; o da bn ihb'dan; o da Al ibn Hseyn'den; o da Umer ibn Usmn'dan; o da Usme ibn Zeyd(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Mslman kfire, kfir de mslmna miras olmaz" buyurmutur [53]. 26- Hrstiyan Klenin; Kendisine Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Hrstiyann Mrs Ve ocuunu nkr Edip Uzaklaan Kimsenin Gnh Bab [54] 27- Bir Erkek Karde Yhud Erkek Karde Olu ddia Eden Kimse Bab [55] 42-.......ie (R) yle demitir: Sa'd ibn Eb Vakkaas ile Utbe ibn Zem'a bir olan ocuu hakknda da'vlatlar. Sa'd ibn Eb Vakkaas: Y Raslallah! Kardeimin olu Utbe ibn Eb Vakkaas bana bu ocuun kendi olu olduunu bildirip vasiyet etti. u ocuun ona benzeyiine bak! dedi. Abd ibn Zem'a da: Bu ocuk benim kardeimdir y Raslallah! Babamn cariyesinden babamn dei zerinde dodu! dedi. Raslullah (S) ocuun smsna bakt da onda Utbe'ye ak bir benzerlik grd ve: "ocuksenin(k&rdem)diry Abdu ibn Zem'a! ocuk (zerinde doduu) deindir; zina eden iin de mahrumiyet vardr! Y evde binu Zem'a! Sen de bu ocuktan perdelen!" buyurdu. ie: Artk o olan Sevde'yi hi grmedi, dedi [56]. 28- Kendi Babasndan Baka Bir Kiiye Menbluk ddia Eden Kimse(Nin Gnhn Beyn) Bab 43-........BizeHlidibnMihrn, Eb Usmn en-Nehd'den tahds etti ki, Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Her kim babasndan bakasna -onun kendi babas olmadn bile bile- neseb iddia ederse, bu kiiye cennet haramdr". Rv Eb Usmn yle demitir: Ben bu hadsi Eb Bekre Nu-fey'e zikrettim de o: Evet bu hadsi ben Raslullah'tan kulaklarmla iittim ve kalbim de onu belleyip hfzetti, demitir [57].
658 / 2483

buhari

44-....... Bana Arar ibmTl-Hris, Ca'fer ibn Raba'dan; o da Irak ibn Mlik el-Gfr'den; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Sakn babalarnzdan yz evirip uzaklamay-nz! Her kim babasndan yz evirip onu erkederse (aile ni'metine) nankrlk etmi olur" buyurmutur [58]. 29- Bb: Bir Kadn Bir Oul ddi Ettii Zaman? 45-.......Bize Ebu'z-Zind, Abdurrahmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki; Raslullah (S) yle buyurmutur: "ki kadn ve kadnlarn beraberlerinde iki olan ocuklar vard. Bunlar yolda giderlerken kurt geldi de bunlardan birisinin olunu kapp gtrd. Bunun zerine kadn, kendi yol arkadana: Kurt senin ocuunu gtrd, dedi. Dier kadn da: Hayr, kurt ancak senin ocuunu gtrmtr, dedi. Nihayet bu iki hasm kadn da'vlann Dvd Peygamberce arzettiler. O da aralarnda byk kadn lehine hkmetti. (Kurdun kk kadnn ocuunu kaptna hkmetti.) Bunlar muhakemeden ktlar da Davud'un olu Sleyman Pey-gamber'e gittiler ve da'vlarna yemden baktrmak iin mes'eleyi ona haber verdiler. Sleyman Peygamber de: Haydi bana bir bak getiriniz, ocuu iki kadn arasnda ya-rp paylatraym! dedi. Bunun zerine kk kadn: Aman yle yapma! Allah sana merhamet etsin! ocuk bu kadnn oludur! deyince, Sleyman da ocuun kk kadna id olduuna hkmetti" [59]. Eb Hureyre: Vallahi ben "Skkn" szn asla iitmemitim, ancak o gn iittim: Bizler ancak "Mdye" ismini sylerdik, demitir [60] 30- Kaaif (Yn z T'kbcisnin Hkm) Bab [61] 46-....... ie (R) yle demitir: Raslullah (S) sevinmi olarak ve yz izgileri parlar bir hlde yanma girdi ve yle buyurdu: "Grmedin mi, biraz nce iz src Mucezziz (adndaki ahs) Zeyd ibn Harise ile Usme ibn Zeyd'e bakt da: Muhakkak bu ayaklar bir-birindendir, dedi" [62]. 47-.......ie (R) dedi ki: Bir gn Raslullah (S) sevinli olarak yanma girdi ve yle buyurdu: "Y ie! Grmedin mi, Mudic kabilesinden olan iz src Mucezziz yanma geldi de Usme ile olu Zeyd'i grd. Onlarn zerinde bir kadife vard. Kadife ile balarn rtmlerdi de ayaklar meydanda idi. Mucezziz: bhe yok ki, bu ayaklar birbirinden olmadr, dedi."

[1] Feriz, Ferza'mn cem'idir. Ferza da Yce Allah'n mkellef kullarna ifsn kat' ve zarur kld ibdet demektir. Bu i'tibr ile burada fale, mef'le ma'-nsna olup, Allah'n kendi Kitb'nda miraslara takdr ettii paylardan ibarettir. Snnette gelen ve icm ile sabit olan hkmler de Kur'n'daki hkmlere katlr. Mrs hkmleri, en-Nis: 11, 12, 176 ile el-Enfl: 75. yetlerinde bildirilmitir. Bu yetlerdeki mrs paylarna id nisbetler yan, drtte bir, sekizde bir, te iki, te bir ve altda bir olmak zere alt tanedir. imdi bu paylar ve m-rslara ne
659 / 2483

buhari

bir, te iki, te bir ve altda bir olmak zere alt tanedir. imdi bu paylar ve m-rslara ne suretle taksm edileceini Kur'n- Kerm'den izleyelim. [2] Bu iki yette slm hukukunun mhim bir blmn tekl eden feriz ilminin esslar bildirilmitir. Bu iki yette bu ilmin esasl kaaidelerinin sdrlm olmas Kur'nm i'czl belgatinin aheser bir ahididir. Kur'n-i Kerm'in mrs hkmleri, bu yetlerde grld zere pek sdedir. Bunlarn zeti udur: Bir lnn evvel borcu denir, vasiyeti varsa yerine getirilir. Sonra zev ve zevceye hisseleri verilir. lenin ocuklar yoksa, ana-babasnm hissesi artrlr ve biraderlerle hemirelere hisseler ayrlr. ocuklar da, ana-babas da olmayan bir lnn kardeleri ve hemreleri btn mr-sn alrlar. slm mrs hukukunun dayand ftrat ess ile erkee kadn lehine ykledii ml vecbeler nizmnn zhm Hakk Dni Kur'n Dili tefsirinden okunmasn tavsiye ederim: II, 1296-1316. Bu iki yetten birincisi doum alkas zerine cereyan edip lden i'tib-ren yukardan aaya ve aadan yukarya fur* ve usl ta'br olunur iki taraf hiz olan dik neseb yaknlna ilgilidir ki, evld ve ana-baba bu dikeyin lye vastasz bitiik olan balanglardr. kincisi, evvel vsta ile bitiiklik ifde eden ni'h alkasna, ikinci oiarak nesebde neseb dikeyinden hri olup, onun etrafnda bulunan ve ona nazaran zayf olduundan dolay kelle ta'br olunan hsmlk cihetine ilgilidir, ki ancak bi'1-vsta bitiiklik ifde eder (Hakk Dni, II, 1299). [3] Bu hadsteki mrs paylan yetinden maksad, en-Nis: 11-13 yetleri yhud ayn srenin sonundaki 176. yettir ki, her iki grup yette de kelleden bahsedilmektedir. [4] Ukbetu'bnu mir, Muviye tarafndan Msr Vlsi idi. Bu sz feriz ilmiyle beraber dier btn ilimleri de mildir. [5] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti Nikh'ta "Bir kimse kardeinin istemekte olduu kz istemek bb"nda gemiti: [6] Hads Bete bir Kitab, "Bete birin farz oluu bbi"nda ve Fadil'de "Ftimann menkabesi bb"nda bundan daha tamam bir metinle gemiti [7] Bu parantez arasndaki ziyde Bete bir'deki rivayettendir. Fey', Allah'n dn dmanlarndan -galebe ile deil de, srgn yhud cizye zerine sulh olmak artyle- Raslullah'a tahss buyurduu maldr ve ganmet-ten daha huss bir stlahtr. nk ganmet malnda "Hums =Bete bir" fey'-dir [8] Bala uygunluu "Biz mrs olunmayz, bizim braktmz her mal sadakadr" szndedir. Eer: Al ile Abbs ikilisi bu mal anlan artla almlarken, bundan sonra Umer'den nasl istiyorlard? dersen, yle cevb veririm: Al ile Abbs, "Biz mrs olunmayz.. -" sznn ummu, geri brakt mallarn bzsna mahsstur i'tikaad etmilerdi. Onlarn ekimeleri, mrsta deildi, fakat herbiri kendilerine isabet eden payda mstakilce tasarruf etmek iin, o hissenin taksm edilmesini istiyorlard. Umer de onlar men' etti. nk taksim ancak milkler-de vki' olur. Beiki zaman uzaynca herbiri onun kendi milki olduunu zanneder. Bunu el-Kirmn syledi. Bu hadsin daha uzun bir rivayeti Bete bir Kitb'nda gemiti (Kastalln). [9] Bunun bir rivayeti Vasiyetler ve Bete bir'de gemiti. [10] Peygamber'in kadnlar, Allah'n kendi Rasl'ne fey', yn.harbsiz ganimet olarak verdii Medne civarndaki Nadr oullan ve Fedek hurmalklanyle Hayber hurmalklarnn bete birinin bakyyesinden isabet eden miraslarm almak istemilerdi. ie'nin bu hadsi hatrlatmas zerine, bu isteklerinden vazgetiler... Bu hadsi Mslim de Maz'de getirmitir. [11] Mslim Feriz'de ayr bir bb aarak, bu hadsin birka rivayetini sralamtr. Hadsin bala uygunluu son fkrasdr. nk kiinin miraslar onun aile ferdlerinden ibarettir. [12] Zeyd ibn Sbit'in bu hadsini Sad ibn Mansr senedli olarak rivayet etmitir. Zeyd ibn
660 / 2483

buhari

Sabit el-Eisr Medne'de vahiy ktibi idi, sahblerin en faziletlilerinden ve fetva shiblerinden idi. Medine'de 45 ylnda vefat etmitir. [13] Hadsteki "Racul" kelimesinden sonraki "Zeker" kelimesi, "RacuP'n sfat deil, "Evl"nm sfatdr. u hlde ma'n, pey shiblerinden geri kalan, lnn baba tarafndan en yakn olan er kiiye iddir, ana tarafndan deil demek olur (Suheyl). Hadste zikrolunan feriz, yn mrs paylar, Ku'n'da takdr ve ta'yn edilmi bulunan nisbetlerdeki hisselerdir. Bunlar yar, drtte bir, sekizde bir, te iki, te bir ve altda bir'den ibaret alt sehmdir [14] Yn bu bb, kz ocuklarnn mrsm beyn hakkndadr. Bunda aslolan, kitabn banda zikredilen "Allah size mrs taksimini yle tavsiye eder: ocuklarnz hakknda erkee iki diinin pay mikdrdr... " (en-Nis: 11-12) yetindeki taksm mikdrlan zere olmaktr. nk Chiliyet ahlsi, kz ocuklarn m-rs yapmazlard. Allah bunu ibtl etti de kzlar da mrsta erkeklerin beraberinde mrs kld. [15] "Z,e//e"buradaherne kadar "As //wJtf"ma'nsmaisede, bu kesin olarak vki' olmu ve Peygamber'in Nbvvet Almetleri'nden biri olduu bilinmitir. nk Sa'd ibn Eb Vakkaas bundan sonra krkbe yl kadar daha yaam, Irak' ve dier yerleri fethetmi, onunla birok kavimler dnleri ve dnylar hususunda yararlanm, birok kavimler de dnleri ve dnylar hususunda zarara uramlardr. nk muhribleri ldrlm, kadnlar, ocuklar esr edilmi, mallan ganimet yaplmtr (Kastalln). [16] Sa'd ibn Havle, Habeistan'a ikinci defa hicret etmi, Bedir harbinde bulunmu ve en sahh rivayete gre Veda Hacc'nda Mekke'de vefat etmiti. Bu hadsin bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda da gemiti. Buradaki bala uygunluu "Bana kzmdan bakas vris olmayacak" szdr. [17] Bu, limlerin zerinde ittifak ettikleridir ve Kur'n'm nassi da byledir (Kastalln,. [18] Son cmle, daha nceki hkmn te'kdidir. nk bundan, oulun beraberind e oul olunun mirastan men' edildii anlalmtr. Zeyd ibn Sbit'in bu hadsini de Sad ibn Mansr senedli olarak rivayet etmitir (Kastalln). [19] Bu hads, ayniyle yaknda "ocuun mrs bb"nda gemiti. Bunu tekrar etmesi, iki fide iindir: Biri oulun olunun, oul menzilesinden olduuna iaret etmek; dieri de bu hadsi ki stddan rivayet etmekte olduuna iaret etmektir... (Ayn). [20] bn Mes'd bu szn u yetten alp okumutur: "De ki: Allah' brakp da taptnz eylere tapmam bana yasak edildi. De ki: Ben sizin nevalarnza asla uymam. Bu takdirde muhakkak sapm ve ben doru yola erenlerden olmam bulunurum" (el-En'm: 56). Drt Snen shibleriyle Tahv'nin rivayetlerine gre bu veraset suli Eb Ms el-E'ar'ye Usmn'n halfelii zamannda Kfe Vlsi iken sorulmutur. Eb Musa'dan nce Kfe'de Abdullah ibn Mes'd vl ve muallim idi. Umer zamannda ta'yn olunmutu. Sonra Usmn, bn Mes'd'u vazifesinden azledip yerine Eb Musa'y ta'yfn etmiti. Bu veraset suli, yalnz vl Eb Musa'dan deil, Kfe kaads Selmn ibn Raba ile beraber ikisinden sorulmutu. Bunlar da oulun kzm mrstan mahrum ederek ictihdla cevb vermiler ve tevsk iin Abdullah ibn Mes'd'a gndermilerdi. Bir vilyetin vlsi le kaadsnn hkmlerine aykr cevb vermek, hussiyle halef-selef olmak gibi mzye id bir htra da bulunduundan pek ho olmayacan takdir eden bn Mes'd, onlarn yanl ictihdlanna gre cevb vermekte dallet olacan kaydetmitir... (Bu aklama Kmil Mrs tarafndan Ayn'den zetlenmitir.) [21] Buradaki sahblerin grleri, dier hads imamlar tarafndan senedli olarak rivayet edilmitir.
661 / 2483

buhari

[22] Bu hadsin bz rivayetleri Namaz Kitab, "Mesciddeki delik ve geit bb"nda ve Menkb'da gemiti. [23] Ibnu Munr yle dedi: Delilin yette ak olmasyle beraber Buhr'nin bu bn Abbs hadsiyle istihd etmesi, yetin nuzl sebebine, ve yetin zahiri zere olup te'vl edilmeyeceine, mensh da olmadna iaret iindir... (Kastalln). [24] Hadsin daha geni bir rivayeti Dyetler'de gelecektir. Mslim de bunu Hudd'-da getirmitir. [25] limler kzkardelerin, kzlarn asabesi olduu zerinde icm etmilerdir. Kim lr de geride bir kz ve bir kzkarde brakrsa, kz iin yanm, kzkarde iin de yarm hisse vardr (Ayn). [26] Hadsin bir rivayeti yaknda geti. Asabe: Kiinin babas tarafndan akrabasna denir. Feriz limlerine gre Asabe, Allah'n Kitb'nda farz klnm hissesi olmayp, hisse shibleri kendi hisselerini aldktan sonra geri kalan bakiyyeyi alan ve yalnz olduu hlde terekenin toplamna vris olan kimsenin ismidir (Tecrid Ter., VII. 391) [27] Bala uygunluu "Benim ancak kzkardelerim vardr" sznden alnr. nk bu sz, Cbir'in ocuunun olmadn gerektirir. Buhri bundan evl tarikiyle kardeleri istinbt etti ve kzkardeleri nce zikretti. Hads, ba tarafta da gemiti. [28] Dier yars asabesi varsa onun, yoksa redden yine kizkardeinindir. Olu bulu nursa kzkarde der. Kz bulunursa kzkardeinin muayyen bir farz olmaz. O, asabedir. "Kelle" de babann bulunmamas arttr. Zten baba bulunursa umm olarak kardeler mirastan derler. Ana byle deildir. O, kardeleri d-rmez, altda bir alr. [29] Buhr bu yeti balk unvan yapt, nk bunda kardelerin miraslarm beyn ve snrlandrma vardr. [30] Balk yetiyle bu hads arasndaki mnsebet aktr. Kelle: Baba, ana ve ocuk cihetlerinin gayr olan, yn usl ve fur" silsilesini tekl eden neseb dikeyinin hricinde bulunan yaknlk demektir. Bu kelime esasen yorulup kuvvetten dmek veya etraftan ihata edilmek ma'nlarna bir masdar olup evvelkinde "Kell", ikincide "kll"i\e mnsebetlidir. Bu yaknlk baba ve ocuk yaknlna nisbetle zayf bulunduundan, bu nm ile isimlendirilmitir. "Karabet", "Zkarabet"ma'nsma geldii gibi "Kelle"de "Z kelle" ma'nsma olarak, ne veled, ne de vlid ve valide brakmam olan murise (mrs brakcya); bir de ne veled, ne de vlid ve valide olmayarak kalan vrise dah denilir. Mesel kardelik bir kelle, usl ve fur'dan birey brakmadan vefat eden karde bir kelle, onun arkasndan kalan karde, amca, hala vesaire de hep kelledir. Bu yetteki "Kelle "de evvelki ma'n le temyz, "Z kelle" ma'ns i'tibriyle de hl veya "Kne"nin haberi olur. Evvelkinde mrs cihetini, ikincide vris veya murisin hlini gsterir ki, netcede hkm birdir. "Kelle"nin tefsirinde sahblerin kavilleri ve bahisleri oktur: Eb Bekr'in tercihine gre "Kelle", "Anababa ve ocuktan bakasdr" ki, muhtar ve sa-hh kavil de budur. Umer: "Kelle, ocuktan bakasdr " der imi ve sorulduu zaman: "Ben kelle, ocuu olmayandr re'yinde bulunuyorum, Eb Bekr'e muhalefet etmekten de haya ediyorum", "Kelle, baba ve ocuktan bakasdr" dedii de rivayet edilmitir. Kelle mrs bir srenin ba tarafnda, br de srenin sonunda vardr. Umer oradaki "Leyse lehu veledun = ocuu olmayan" kaydn "Kelle"nn ta'rfinde bir iaret gibi dnrm (Hafck Dni, II, 1310). el-Ber ibn Azib, bunun en son inen yet, Bere'nin en son inen sre olduunu ve sahblerden birou da son inen yetlerden olduunu sylemilerdir. Nzul sebebi hakknda Cbir ibn
662 / 2483

buhari

Abdillah'tan rivayet edilen hads, bundan nceki bbda geti. [31] Yn bu bb, bir kadnn sn hakkndadr ki, iki amcaolundan vefat etmitir. Amca oullarnn biri kadnn ana-bir kardeidir, dieri de kocasdr. Bu balk bilmece gibidir. Bunda mes'elenin suretinin ve hkmnn beynlar yoktur. Lkin hkm Al'nin sznden meydana kar. Sureti yledir: Bir adam bir kadnla evlendi. Kadn ondan bir oul dnyya getirdi. Sonra adam baka kadnla evlendi. O kadn da bundan bir oul getirdi. Sonra adam ikinci kadndan ayrld. O ikinci kadn, adamn erkek kardei ald. Kadn ondan da bir kz getirdi. Bu kz, ikinci olann ana-bir kzkardei ve amcasnn kzdr. Sonra bu kz da birinci olanla evlendi. Hlbuki olan kzn amcaoludur. Sonra kadn, ikisinden biri ana-bir erkek kardei, dieri de zevci olan iki amcaolu'ndan ld (Ayn). [32] Bala uygunluu glkle "Onun mal miraslarna, asabesine iddir" sznden alnr. nk balkta suretini zikrettiimiz gibi, farz ve asabelik mrs vardr. Bu sebeble "Li mevli'lasabe" szne mutabk olur... (Ayn). [33] Zevu'l-Er-hm hakkndaki yet yledir: "... Hsmlar Allah'n KitbVnca birbirlerine daha yakndrlar. Allah hereyi hakkyle bilendir" (el-Enfl: 75). Bundan sonra Zevu'l-Erhm, Allah'n Kitb'nda, yn mrs hkmnde hsmlar birbirlerine daha yakndrlar. Yabanclardan ncedirler, velevse zevu'l-erhmdan olsun, yn bir kadn dolaysiyle yaknl bulunsun. M'min akraba varken, yaknl bulunmayan yabanclar, imdi sizde olduu gibi, srf dn kardelik ve yemn ile vris olamaz. Yn Muhacirler ve Ensr arasnda dn kerdelik zere cereyan eden tevars, bundan sonra cri olmayacak, m'minler arasnda mrs, hsmlara id olacaktr ve ite birinci hicretle sonraki hicretler arasnda yegne fark budur. kinci hicret Bedir'den sonra veya bu yetin inmesinden sonras diyenler olmu ise de en sahihi Hudeybiye'den sonrasdir {Hakk Dni, III, 2439). [34] Bu hadsin son ksmnda bir mbhemlik vardr... Buhr'nin bu hadsi burada getirmekten maksad "Likllin cealn" kavli, bundaki "Yeminlerinizin balad kimseler" fkrasnn dellet etmekte olduu mrs hkmn neshetmi olmasdr. bnu'l-Cevz yle dedi: Bu hadsten maksad udur: Peygamber (S) Muhcir-ler'le Ensr arasnda kardelik akdi yapt da onlar bu kardelik akdi sebebiyle birbirlerine mrs oluyorlard ve bunu Yce Allah'n "Yeminlerinizin balad kimseler" kavli iinde dhil gryorlard. Yce Allah'n "Hsmlar Allah'n Kitb'nda birbirlerine daha yakndrlar" (elEnfl: 75) yeti inince birbirlerine akidle bal olanlar arasndaki mrs nesholundu da yardm, ikram ve vasiyetleri bak kald (Kastalln). en-Nis: 23 ile lgili Bir Tefsr zeti: Erkek ve diiden herbiri iin, ana-baba ve akrabann ve yeminlerinizin akdedip balad yhud yeminlerinizin karlkl akd ve muahede ettii kimselerin-yn nikh akdi ile zev ve zevcenin veya muvlt akdi ile mevl'l-muvltn terikelerinden mrs alr vrisler yaptk, herkesi yalnz kendi kazanc ile brakmayp mrs da hakk yaptk ve bunu yalnz erkeklere veya kadnlara tahsis etmeyip, ikisine de verdik. Bir de yalnz ana-baba veya evld terikesinden deil, umm olarak akrabann terikelerinden derecelerine gre ta'mm ettik. Karabetle de kalmayp akidlerle de mrs verdik ki, btn bunlar srf ilh fadldr. Zr Allah vermese, kimsenin mrsa konmas mmkn deildir... (ffakk Dni, II, 1347-1348). [35] Buradaki balktan maksad, kendisine kar la'netleme yapm olan kadnn kendi ocuuna mrs olmasdr. Bu hadsin bz rivayetleri Tefsir ve La'netleme gibi birka yerde gemiti. [36] Bala uygunluu "ocuk deindir, zina edene mahrmluk vardr" szn-dedir. Bu hadsin birer rivayeti Buyu', Vasiyetler, Maz'de geti. nallah Ahkm'da da gelecektir.
663 / 2483

buhari

Hads, neseb ta'yni da'vsma iddir. Bir tarafta Sa'd ibn Eb Vakkaas i!: l kardei Utbe ibn Eb Vakkaas; br tarafta l Zem'a, olu Abd ibn Zem'a, kz m'minlerin anas evde. Da'v edilen ey: Zem'a'mn cariyesinin dourduu Abdurrahmn'n nesebinin ta'ynidir. [37] Bu da geen hadsteki "ocuk deindir" sznn tefsiridir. Bu, geen hadsin aksine, ayr bir hadstir. nk geen hads, Abd ibn Zem'a'mn hadsine tbi' olarak zikredilmitir (Ayn). [38] Umer'in bu sz muallk olarak ehdetler'in evvelinde geti. nk insanlarn ou hrdr. Kleliine dir bir dell olmadka, bulunan ocuk da hrdr; ona kimse velayet iddia edemez. Bulunan ocuk hrr olunca, onun velayeti beytu'l-mlda olur. nk o btn mslmnlara id olmutur... [39] ie'nin Berre'yi satn alma hadsi ile Berre'ye koyun sadaka verilmesi, birok yerde geti. Berre'nin kocasnn kle olduu hadsi de Talk'ta geti. [40] Vel: Kiinin mlik bulunduu bir ahs azd etmesi sebebiyle, azd edenle azd edilen arasnda devam eden hkm yaknlktr ki, bu yaknlk sebebiyle azd eden, azd edilenin mirasna hakk kazanr. [41] Sibe: Efendinin klesine: "Senin zerinde kimsenin vels olmasn, sen babo ol" yhud "Ben seni, zerinde kimsenin vels olmakszn azd ettim" dedii kimsedir. limler, bunun mrsnda ihtilf ettiler: Bzlar "Vel azd edene iddir" hadsiyle dell yaparak onun mrs efendisine iddir, dedi. Bzs da onun mrs btn mslmnlara, yn beytu'1-mle id olur, dediler... (Ayn). [42] Bu, ksaltlm bir hadstir: Bir adam Adullah ibn Mes'd'a geldi de: Ben bir kleyi sibe olarak azd ettim. Sonra o kimse ld, mal brakt. Fakat mrs brakmad? dedi. Bunun zerine Abdullah: slm ehli sibe yapmazlar, ancak Chiliye ehli sibe yaparlard. Sen onun ni'met velsisin. Onun mrs sana iddir, demitir. Bunu sml rivayet etti. [43] Bu ie hadsi yirmiden fazla yerde geti... (Ayn). [44] Hadsin bz rivayetleri Hacc'da, Cizye'de ve daha baka yerlerde gemiti; t'-tism'da da gelecektir. [45] nk vel hakk, azd edenin azd edilenden sabit olan mrs hakkdr ki, bunun bakasna teslmi mmkin deildir (el-Kevkib). [46] Hasen Basr'nin bu grn Sufyn es-Sevr, Cmi'ine rivayet etmitir. Bunu Eb Bekr ibn Eb eybe ile ed-Drim de rivayet etmilerdir. [47] Temm ed-Dr'nin bu szn Buhr Trh'inde, Eb Dvd ibn Eb sim, Tabern de rivayet etmilerdir. Hads yledir: Temm: Y Raslallah, msl-mnlardan birinin elinde slm'a giren kimse hakknda snnet nedir? dedim. Raslullah: "O, ..."buyurdu, dedi. Yn dnyda yardm, ldnde ykama, kefenleme ve namaznda ona en yakndr, mrsda deil... (Ayn). [48] Bu hadse gre kle, kendisini azdlayan aileye nisbet olunur ve o ailenin adiyle anlr. Vefat ettiinde de onun malna, azdlayan aile vris olur. [49] Buhr'nin Ensr'm Faziletleri blmndeki rivayette Enes ibn Mlik yle demitir: Raslullah bir kerre huss olarak Ensr' meclisine ard. Ensr toplandnda: "Aranzda sizden baka kimse var m?" diye sordu. Ensr da: Hayr yoktur, ancak kzkardelerimizin oullan vardr, dediler. Bunun zerine Raslullah: "Bir kavmin kzkarde oullan, o soydandr" buyurdu. Bu hadse tutunarak Eb Hanfe ile Irakllar, lnn asabesi, yn erkek akrabas bulunmazsa,
664 / 2483

buhari

Zevu'l-Erhm'n (yn ana taraf akrabasnn) asabede mahss olan tertbe gre mrs olacaklarn kabul etmilerdir. rhm Mlik, afi ve Medne fakhleri ise Zevu'l-Erhm'n asabeden vris bulunmad surette- veraset hakkm kabul etmemilerdir... [50] urayh'm bu szn bn Eb eybe ile ed-Drim rivayet etmitir. [51] Umer ibn Abdilazz'in szn Abdurrazzk rivayet etmitir. [52] Hads cumhurun grn te'yd ediyor: Esr, kendisine mrs vcib olduu z<-mn bu onun iin durdurulur. nk o mslmn ise, Peygamber'in bu ha'1! sindeki sznn umumlii altna girmitir. [53] Bu hads dn ayrlnn mrsa mni' olduunu beyn ediyor. Nevev der ki: Mslmanlar kfirin mslmndan mrs alamyaca hususunda ittifak ettiler. Mslmmn kfirden mrs almasnda ise ihtilf vardr. Cumhura gre, ms-lim de kfirden mrs almaz. Mrted ise ittifakla mslmna vris olmaz... (Mslim Ter., V, 146-147 "1614"). [54] Buhr burada hads zikretmedi. limlerin mezhebi yledir: Hristiyan kle ld zaman, klelii sebebiyle mal efendisine id olur. nk klenin mlkiyeti sahh deildir. Malm efendisi mrs yoluyla deil de klenin sahibi olmakla hakk eder. Mkteb, yn hrriyetini satn alma mukaavelesi yaplm kleye gelince, o mukaavele bedelini demeden nce lr ve malnda borcunu deyecek mikdr bulunursa, bu mal mukaavelesi iin alnr, bundan artan birey olursa o da beytu'1-mle id olur. ocuunu inkr edenin gnhna gelince, Eb Dvd ve Nes'nin Eb Hu-reyre'den merf'an rivayet ettikleri u hads vardr: "Her kim baka baka ocuunu inkr ederse, Al/ah ondan rahmetini perde/er" (Ayn ve Kastalln). [55] Bz nshalarda: "ocuunu inkr eden kimsenin ve bir erkek karde veya karde olu iddia eden kimsenin gnh bab" eklinde gelmitir. [56] Bu hadsin bir rivayeti yaknda "ocuk deindir bbf'nda gemiti. [57] Bunun bir rivayeti Maz, "Huneyn gazvesi bb"nda gemiti. [58] Bundan daha geni bir rivayet Eb Zerr'den, "Kurey'in Menkabeleri" blmnde gemiti. Bu hadsler, kiinin ma'rf ve ma'lrn olan nesebini inkr ve baka bir yabanc kiiye nisbet iddiasnn haram olduuna aka dellet etmektedirler. Dilimizdeki "Asln saklayan haramzadedir" atasz bu rivayetlerin vecz bir fadesidir [59] Sleyman Peygamber, kk kadnn ocua olan efkatinin byklne dellet eden korkusundan dolay onun lehine hkmetti de, onun "ocuun byk kadna id olduu" eklindeki ikrar ile amel etmedi.... Bu hadsin bir rivayeti Peygamberler blmnde "Sleyman Peygamber" balnda gemiti (Kastalln) [60] Eb Hureyre o gne kadar "Sikkn" szn iitmediini, bu isim yerine "Mudye" ismini sylediklerini bildirmitir. Bu iki isim, ayn letin ayr i'tibr-dan isimleridir. "Sikkn" ismi ban, hayvann hareketini skna erdirdii iin; "Mudye" ismi de hayvan haytnn snrn kestii iin byle isimlendirilmitir (Ayn). [61] Kaaif izci demektir ki, eldeki, ayaklardaki, yzdeki izgilere bakarak bulduu benzerlikle fer'in nesebini asl'a katan kimsedir. Chiliyet devrinde Arablar arasnda bu izcilere ehemmiyet verilir, onun szne hukuken i'tibr edilirdi. Za-mmmzdaki parmak izi bu izciliin bir nev'i saylabilir. [62] Mzer dedi ki: Chiliyetteki kimseler Usme siyah, Zeyd ise beyaz tenli olduu iin, Usme'nin nesebinde ktleme yapyorlard. Bu mehur kaaif, renk ihtilfna ramen Usme'yi
665 / 2483

buhari

Zeyd'in nesebine katnca -zr Arablar kaaif szne i'-timd ederlerdi- Peygamber bundan sevin duydu. nk bu sz, nesebde ta'n etmelerinden onlar men' edici mhiyette idi (Nevev). Zeyd evvel Peygamber'in klesi, sonra evldl olduu iin, bu dedikodulardan zlyordu. Sevinmesi bunun neseb ktlemelerini keseceinden ileri geliyordu. mm afi bu hadse tutunarak kaaifin sz hkm dayana olur demitir. Eb Hanfe ise "Bir delil ile bilmediin eye tbi1 olma "(el-tsr: 36) yetine tutunarak, kaaifin szn reddetmitir. Bu hadslerin birer rivayeti Usme'nin fazileti bb'nda gemiti. Bunlar Mslim de Kitbu'rRad'da getirmitir: Mslim Ter., IV, 584 "z srcnn ocuu birinin nesebine kdtmasyle amel bab"- "1459".

666 / 2483

buhari

667 / 2483

buhari

93- KITABU'L-FITEN 1- Yce Allah'n "Ve yle bir fitneden saknn ki, hi de iinizden yalnz zulmedenlere dokunmakla kalmaz ve bilin ki Allah'n azab iddetlidir" (el-Enfl: 25) Kavlinin Beyn le Peygamber(S)'n Fitnelerden Sakndrmasnn Beyn Hakknda Gelen Hadsler Bab 2- Peygamber(S)n: "Sizler benden sonra holanmayacanz birtakm irkin iler greceksiniz" Kavli Bab 3- Peygamber(S)'n: 'mmetimin helaki beyinsiz birtakm genlerin elleriyledir" Kavli Bab 4- Peygamber(S)'n: "Vuk'u yaklaan bir enden dolay vay Arab'n hline!" Kavli Bab 5- Fitnelerin Meydana Gelmeleri Bab 6- Bb: 7- Peygamber(S)'n: 'Kim bize silh ekerse, o bizden deildir" Kavli Bab 8- Peygamber(S)'n: "Benden sonra birbirinizin boyunlarn vuracak kfirlere dnmeyiniz" Kavli Bb 9- Bb: 10- Bb: 11- Bb: Bir Devlet Bakan zerinde Toplanm Bir Cemaat Bulunmad Zaman (Bu Fitne, Danklk Ve htilf Hlinde) Mslmnn i Nasl Olacaktr? 12- Fitneler Ve Zulmler Ehlinin Ferdlerini oaltan Kimseler Bab 13- Bb: Mslman, Deersiz Ve Hayrsz nsanlar inde Kald Zaman (Ne Yapacaktr)? 14- Fitne Srasnda (Fesad Yeri Olan ehirlerden Kaarak) l Arablar'yla Oturmak Bab 15- Fitnelerden Allah'a Snmak Bab 16- Peygamber(S)'n: "Fitne dou cihetindedir Kavli Bab 17- Denizin Dalgalanmas Gibi Dalgalanacak Olan Fitne Bab 18- Bb 19- Bb 20- Bb: 21- Peygamber(S)'n Al'nin Olu Hasen in: "Benim bu olum elbette bir seyyiddir. Umarm kit Allah bu olum sebebiyle mslmnlardan iki byk frkann arasn slh eder" Kavli Bab 22- Bb: Bir nsan Bir Kavmin Yannda Birey Syler De Sonra Onlarn Yanndan kar Ve Sylediinin Zddn Sylerse? 23- Bb: 24- Zamann (lk Hlinden) Deitirilmesi, Nihayet Putlara bdet Etmeleri Bab 25- (Hicaz Arazsinde) Ate kmas Bab 26- Bb 27- Decclin Zikri Bab 28- Bb: Medine'ye Deccl Giremez 29- Ye'cc Ve Me'cc Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
93- KITABU'L-FITEN (Fitneler Kitab) 1- Yce Allah'n "Ve yle bir fitneden saknn ki, hi de iinizden yalnz zulmedenlere dokunmakla kalmaz ve bilin ki Allah'n azab iddetlidir" (el-Enfl: 25) Kavlinin Beyn le Peygamber(S)'n Fitnelerden Sakndrmasnn Beyn Hakknda Gelen Hadsler Bab [1]
668 / 2483

buhari

1-.......Abdullah ibnu Eb Muleyke yle demitir: Esma bintu Eb Bekr (R) syledi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben (kv-ymet gnnde) havzmn banda benim yanma gelecek olanlar beklerim. Derken benim yaknmda birtakm insanlar yakalanrlar. Ben: Onlar benim mmetimdir; derim. Allah: Sen onlarn senden sonra dnlerinden arkalarna dnp gittiklerini bilmezsin! buyurur". Abdullah ibn Eb Muleyke: Allah'm, bizler topuklarmz zerinde arkamza dnmekten yhud (dnimizde) fitnelere uratlmaktan Sana snrz! demitir. 2-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben sizin havuz bana ilk varan ncnzm. Yemn olsun orada sizden bir takm adamlar bana kaldrlp gsterilecek, hatt ben onlara vermek zere elimi uzatrm ki, bu srada onlar ekilip benden uzaklatrlrlar. Ben: Ey Rabb'im! Onlar benim sahblerimdirler! derim. Yce Allah: Sen onlarn senden sonra dnde neler cd ettiklerini bilmezsin! buyurur" [2] 3-.......Eb Hazm yle demitir: Ben Sehl ibn Sa'd(R)'dan iittim, o yle diyordu: Ben Peygamber (S)'den iittim, o yle buyuru-yordu: "Ben sizin havuz banda ncnzm. Ona gelen ier, ondan ien ebediyyen bir daha susamaz. Ve muhakkak benim yanma bir-takm kavimler gelecekler ki, ben onlar tanrm, onlar da beni tanrlar. Sonra benimle onlar arasna bir perde konulur". Eb Hazm dedi ki: Ben bu hadsi kendilerine tahds ederken Nu'-mn ibn Eb Ayya da iitti ve: Sen bu hadsi Sehl'den bu ekilde sylerken iittin mi? diye sordu. Ben de: Evet, dedim. Eb Hazm yle dedi: Ve ben Eb Sad el-Hudr zerine eh-det ediyorum ki, muhakkak surette ben ondan iittim, o u szler ziyde ederek Peygamber'in yle buyurduunu sylyordu: "Onlar muhakkak bendendirler, derim. Bana: Sen onlarn senin ardndan ne tebdiller yaptklarn bilmezsin, denilir. Ben de: Benden sonra (dnde) deitirme yapanlar uzak olsunlar, uzak olsunlar! derim" [3]. 2- Peygamber(S)n: "Sizler benden sonra holanmayacanz birtakm irkin iler greceksiniz" Kavli Bab [4]

Abdullah ibn Zeyd de: Peygamber (S) "Havuz banda bana kavuuncaya kadar sabrediniz" buyurdu, demitir [5].
4-.......Bize Zeyd ibnu Vehb tahds etti: Ben Abdullah ibn Mes'd(R)'dan iittim, yle dedi: Raslullah (S) bizlere: "Sizler benden sonra istikblde (dny ileri ve paylarnda) bakalarnn size tercih edildiini ve (dn ilerinde de) holanmayacanz birtakm (bid'atl) iler greceksiniz" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah! Bu vaziyet karsnda bizlere nasl hareket etmemizi emredersiniz? diye sordular.
669 / 2483

buhari

Raslullah: "Emirlere istedikleri haklarm eda ediniz, kendi hakknz da Allah'tan isteyiniz" buyurdu [6].
5-.......Eb Rec'dan; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim emrinden meydana gelen bir hareketi fena grrse, sabretsin (isyankr vaziyet almasn). nk her kim sultndan (yn ona itaatten) bir kar dar karsa, o, Chiliyet lmyle lr" [7]. 6-....... Bana Eb Rec el-Utrid tahds edip yle dedi: Ben bn Abbs(R)'tan iittim, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim emrinden holanmayaca bir eyin meydana geldiini grrse, onun fenalna sabretsin (isyan etmesin). nk herkim (slm) camiasndan bir kar ayrlr da lrse muhakkak o, Chiliyet lm ile lr" [8]. 7-.......Cunde ibnu Eb Umeyye yle demitir: Bizler, hasta hlinde iken, Ubde ibnu'sSmit(R)'in yanma girdik ve ona: Allah seni iyiletirsin, sen bize Peygamber(S)'den iittiin ve Allah'n onunla seni faydalandraca bir hads tahds et, dedik. O yle dedi: Peygamber (S) bizi (Ensr cematini Akabe gecesi bey'at iin) ard. Biz de kendisiyle bey'at ettik. Ubde dedi ki: Peygamber'e, Ensr zerine bir bor olarak bizden ald ahid ve mskta yle syleyip bey'at ettik: "Allah ve Ra-sl'nn emirlerini dinleyip onlara hem ne'eli, hem kederli zamanmzda; hem zor, hem kolay hlimizde itaat etmek ve mirlerimiz kendi arzularn nefislerimiz zerine terch etseler dah onlara itaat etmek ve niza (ve ktal) etmemek zere bey'at ettik, ancak em-rin ak bir kfrn grseniz, onun kfr hakknda yannzda Allah'n Kitb'ndan kuvvetli bir deliliniz olmas hli mstesnadr" [9]. 8-.......Bize u'be, Katde'den; o da Enes ibn MIik(R)'ten; o da Useyd ibn Hudayr(R)'dan yle tahds etti: Ensr'dan bir kimse Peygamber(S)'e geldi de: Y Raslallah! Beni zekt mili veya bir yere vl ta'yn buyurmaz msnz? Nitekim (Muhacirler'den) fuln ta'yn ettiniz! diye ta'rz eyledi. Rashllah: "(Ey Ensr cemati!) bhesiz sizler benden sonra yaknda (byle dny ilerinde) bakalarnn size terch edildii zamana kavuacaksnz. Bununla beraber yine de siz sabrediniz! Nihayet (kyamet gn) bana kavuacaksnz" buyurdu [10]. 3- Peygamber(S)'n: 'mmetimin helaki beyinsiz birtakm genlerin elleriyledir" Kavli Bab 9-.......Bize (Emevler'den) Amr ibnu Yahya ibn Sad tahds edip yle dedi: Bana dedem Sad ibn Amr haber verip yle dedi: Ben (bir kerre Muviye zamannda) Medine'de Peygamber'in mescidinde, Eb Hureyre ile beraber oturuyordum. Yanmzda Mervn ibnu'l-Hakem de vard. Eb Hureyre (R): Ben (kendisi ftraten) doru szl olan ve (Allah tarafndan) doruluu tasdik olunan Raslullah(S)'tan: "mmetimin helaki, Ku-rey'ten birka gencin ellerindedir" buyururken iittim, dedi. Mervn:
670 / 2483

buhari

Allah'n la'neti o genlerin zerine olsun! dedi. Eb Hureyre: Eer Fuln oullar ve Fuln oullar diye isimlerini sylemek isteseydim, muhakkak sylerdim, dedi. Emevler'den Amr ibnu Yahya dedi ki: Mervn oullan slm hkmetini alarak am'a mlik olduklar srada bykbabam Sad ibn Amr ile beraber Mervn oullan'-na giderdik. Bir kerresinde bykbabam orada birtakm gen gen Mervn oullar'n grd de bize: Belki u genler bu mmetin helakine sebeb olacak genlerden olabilirler, dedi (de Eb Hureyre hadsine iaret etti). Biz de bykbabama: (Raslullah'n bu haberini) sen daha iyi bilirsin! dedik [11].
4- Peygamber(S)'n: "Vuk'u yaklaan bir enden dolay vay Arab'n hline!" Kavli Bab 10-.......Zeyneb bintu Cah (R) yle demitir: Peygamber (S) uykudan yz kpkrmz olarak uyand da: "L ilahe ille'ttah! Vuk'u yaklaan bir enden, byk bir fitneden dolay vay Arab'n hline! Bu gn Ye'cc ve Me'cc eddinden unun gibi bir delik ald!" buyuruyordu. Sufyn ibn Uyeyne (a ehdet parmann ucunu dibine getirip yummakla bu parman iki boumu Srlm ylan gibi olmasy-le) doksan iareti yapt yhud yz iareti balad. (Zeyneb dedi ki:) Bizim iimizde bu kadar slih kimseler varken, biz helak olur muyuz? denildi. Peygamber: Hakem, Raslullah'n hayt zamannda iledii ktlklerden dolay Taife srlm ve Mervn orada dnyya gelmiti. Eb Bekr ve Umer devrinde de orada srgn yaayan bu baba ve oul, Hz. Usmn halfe olunca, "Evet, pislik (yn fsk, fucr, fuhu ve ma'siyet) oald zaman (helak olursunuz)" buyurdu [12]. 11-.......Usme ibn Zeyd (R) yle demitir: Peygamber (S) yksek bir yerden Medne evleri arasndan ykselen kklere bakt da: "Benim grmekte olduum fitneleri sizler grebiliyor musunuz?" buyurdu. Sahbler: Hayr, dediler. Raslullah: "bhesiz ben, evlerinizin aralarna dklen fitne ve felket mahallerini, iddetli yamur sellerinin at yarlar gibi (gzmle) gryorum" buyurdu [13]. 5- Fitnelerin Meydana Gelmeleri Bab 12-.......Bize Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "(Kyametin yaklamas almetleri unlardr:) Zaman birimleri birbirine yakn olur (yllar ay, aylar gn, gnler de saat gibi hzla geer). Allah 'a kulluk ve hayr amelleri eksilir, kalblere iddetli cimrilik atlp yerletirilir, birok fitneler meydana gelir ve hercmerc oalr" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah! O here nedir? diye sordular. Raslullah da iki kerre: "ldrme, ldrme!" buyurdu [14]. uayb, Ynus, el-Leys, ez-Zuhr'nin kardeinin olu; bu de ez-Zuhr'den; o da Humeyd'den; o da Eb Hureyre'den; o da Pey-gamber(S)'den olmak zere sylediler [15].
671 / 2483

buhari

13-.......akk yle dedi: Ben Abdullah ibn Mes'd'un ve Eb Ms el-E'ar'nin beraberinde idim, bu ikisi: Peygamber (S) "Kyametin kopmasnn nnde yle bir takm gnler vardr ki, onlarda Yeryzne cahillik inip yaylr, ilim kaldrlr ve ldrmekten ibaret olan hercmerc oalr" buyurdu, dediler. 14-.......Bize akk tahds edip yle dedi: Abdullah ibn Mes'd ile Eb Ms oturdular da birbirlerine hads sylediler. Eb Ms: Peygamber (S): "Kyametin nnde yle gnler vardr ki, onlarda ilim kaldrlr, cahillik inip yaylr, katiden ibaret olan herc-merc oalr" buyurdu, dedi. 15-.......Eb Vil yle demitir: Ben Abdullah ibn Mes'd ile Eb Ms el-E'ar'nin beraberinde oturmakta idim. Eb Ms (R): Ben Peygamber(S)'den bundan nceki hadsin benzerini iittim. "Here" Habe dilinde "ldrmek"tir, dedi [16]. 16-.......Bizeu'be, Vsl ibn Hayyn'dan; odaEb Vil'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan tahds etti. Zannediyorum ki, Abdullah bu hadsi Peygamber'e ykselterek yle buyurdu, dedi: "Kyametin kopmasndan nce here gnleri vardr ki, onlarda ilim zail olur ve cehalet meydana kar". Eb Ms: "Here", Habe dilinde "Idrmek"tir, dedi. Eb Avne, sm'dan; o daEb Vil'den syledi ki, Eb Ms el-E'ar, Abdullah ibn Mes'd'a: Sen Peygamber (S)'in zikretmi olduu kyametten nceki o here gnlerini biliyorsun, deyip bundan nceki hads tarznda sylemitir. bn Mes'd: Ben Peygamber(S)'den: "Kendileri haytta bulunup da kyametin koptuu zamana erien kimseler, insanlarn errlilerindendir" buyururken iittim, demitir [17]. 6- Bb:

"Bundan sonra gelecek zaman, muhakkak evvelkinden daha errli olacaktr"

17-.......Bize Sufyn es-Sevr tahds etti ki, ez-Zubeyr ibnu Adiyy yle demitir: Biz Haccc'dan karlatmz_zulmden dolay Enes ibn Mlik'e gidip ikyet ettik. Enes ibn Mlik (R): Sabrediniz! nk bundan sonra zerinize gelecek zaman, muhakkak bundan daha errli olacaktr. Ve bu fenalk (siz lp de) Rabb'inize kavuuncaya kadar (asrlarca) byle srp gidecektir. Ben bu sz Peygamberiniz(S)'den iittim, dedi [18]. 18-.......Peygamber'in zevcesi mm Seleme (R) yle demitir: Bir gece Raslullah (S) dehetle uyand da yle buyuruyordu: "Subhnallah! Allah bu gece ne hazneler indirdi! Ve ne fitneler indirildi! Hcrelerin sahibeleri olan kadnlar (yn zevcelerini) namaz klmalar iin kim uyandrr? Dnyda nice giyinik kadnlar vardr ki, hirette plaktrlar" [19]. 7- Peygamber(S)'n: 'Kim bize silh ekerse, o bizden deildir" Kavli Bab 19-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S):
672 / 2483

buhari

"Her kim biz mslmnlara silh ekip ktal ederse, artk o biz mslmnlarn camiasndan deildir" buyurmutur [20].
20-....... Bize Eb Usme; Bureyd'den; o da Eb Burde'den; o da Eb Ms eI-E'ar(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Her kim bize silh ekerse, artk o bizden deildir" buyurmutur [21]. 21-.......Hemmm ibn Mnebbih yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sakn sizin biriniz silhn (karp da) dn kardeine iaret etmesin! nk iaret eden kimse bilmez, belki eytn eline hz verip eker de (dn kardeini vurur) bu suretle cehennemden bir ukura yuvarlanr" [22] 22-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Ben Amr ibn Dnr'a; Y Eb Muhammedi Sen Cbir ibn AbdilIah(R)'tan: Bir adam mescidden geti, yannda (demirleri meydanda) oklar vard. Ras-Iullah (S) ona "Demirlerinden tut (da kimseye dokunmasnlar)" buyurdu, derken iittin mi? diye sordum. Amr ibn Dnr: Evet iittim, diye cevb verdi. 23-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dnr'dan; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan yle tahds etti: Bir adam mescidden geti, yannda demirlerim meydana karm olduu birok oklar vard. Raslullah (S) tarafndan, oklarn herhangibir mslmna dokunup yaralamamas iin, demirli taraflarndan tutmas emrolundu. 24-....... Bize Eb Usme, Bureyd'den; o da Eb Burde'den; o da Eb Ms(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Herhangibiriniz mescidimizin yhud armzn birinden yannda demirli oklar varken geecek olursa, oklarn demirlen zerinden tutsun -yhud: Onlardan birini mslmnlardan bir kimseye isabet ettirmemek iin demirlerini avucunun iiyle alp tutsun-!" buyurdu [23]. 8- Peygamber(S)'n: "Benden sonra birbirinizin boyunlarn vuracak kfirlere dnmeyiniz" Kavli Bb 25-.......Bize akk tahds edip yle dedi: Abdullah ibn Mes'd (R): Peygamber (S): "Mslmna svmek fsk, onunla ktal etmek kfrdr" buyurdu, demitir [24]. 26-....... Bana Vkd, babas Muhammed ibn Zeyd'den haber verdi ki, bn Umer (R) Peygamber(S)'den: "Benden sonra birbirleri-nizin boyunlarn vuracak kfirlere dnmeyiniz" buyururken iitmi-r [25]. 27-.......Bize bnu rn, Abdurrahmn ibn Eb Bekre'den; o da babas Eb Bekre'den ve dier bir adamdan -ki o, kimse (yn Hu-meyd ibn Abdirrahmn) benim nefsimde Abdurrahmn ibn Eb Bekre'den daha faziletlidir- tahds etti ki, Eb Bekre (R): Raslullah (S) Min'da Nahr gnnde insanlara hutbe yapt da: "Bu hangi gndr biliyor musunuz?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir! dediler.
673 / 2483

buhari

Hatt biz, Raslullah bu gne eski adndan baka bir ad verecek sandk. Raslullah: "Bu, nahr gn deil midir?" buyurdu. Biz: Evet y Raslallah, nahr gndr! dedik. Raslullah: "Bu iinde bulunduunuz hangi beldedir? Bu, Mekke beldesi deil midir?" buyurdu. Bizler: Evet y Raslallah, Mekke'dir! dedik. Raslullah: "u hlde iyi biliniz ki, bu aynzda, bu beldenizde, bu gnnzn haram olduu gibi kanlarnz, mallarnz, namuslarnz ve bedenlerinizin d yz olan derileriniz birbirinize haramdr (Her trl saldrdan korunmutur). Dikkat edin! Bunu sizlere tebli ettim mi?" buyurdu. Bizler: Evet tebli ettin! dedik. Raslullah: "Allah'm, hid ol!" dedikten sonra: "Bunu burada hazr bulunanlar, burada hazr bulunmayanlara (yn mstakbel nesillere) tebli etsin. nk bz tebli edici bunu kendisinden daha iyi belleyecek olana tebli edebilir" buyurdu. Muhammed ibn Kesr: Tebli byle olmutur (yn tebi ok ker-re byle hafzlardan daha iyi hafz olanlara yapilagelmitir), dedi. Raslullah: ''Benden sonra birbirinizin boyunlarn vuracak kfirlere dnmeyiniz" buyurdu. Abdurrahmn ibn Eb Bekre yle dedi: Criye ibnu Kudme onu yakt vakit, el-Hadram'nin yakld gn olunca, Criye kendi askerlerine: Eb Bekre Nufey'e baknz; o teslm ve inkyd zere mi y-hud deil mi? dedi. Askerler ona: te bu Eb Bekre'dr ki, o senin el-Hadram'ye yaptn ii grmektedir (belki o seni sz yhud silhla reddetmektedir), dediler. Abdurrahmn ibn Eb Bekre, geen senedle yle dedi: Bana annem, Eb Bekre Nufey'den: Onun (onlarn: Belki o seni silh yhud szle inkr etmitir, dediklerini iittii zaman): Eer onlar evimde zerime girmi olsalard, ben onlara kar kendimi mdfaa etmek iin bir kam deyneini de uzanp tutmazdm! dediini tahds etti [26].
28-.......bn Abbs (R): Peygamber (S): "Benden sonra (gerisin geri giderek) dninizden dnp de birbirlerinizin boyunlarn vuracak kfirler olmaynz" buyurdu, demitir [27]. 29-.......Cerr ibn Abdillah el-Becel (R) yle demitir: Raslullah (S) Veda Hacc'nda bana: "nsanlar sustur da dinlesinler!" diye emretti. nsanlar skt ettikten sonra: "Benden sonra birbirinin boyunlarn vuran kfirlere dnmeyiniz!" buyurdu [28]. 9- Bb:

'Fitne zamannda oturann fitnesi, ayakta durandan hayrl olur".

30-.......(Buradaki iki senedle) Eb Hureyre (R): Raslullah (S) yle buyurdu, demitir: "Yakn gelecekte birtakm fitneler olacaktr. Fitne zamannda (ona karmayp) oturan kii, ayakta durandan hayrldr. O zaman ayakta duran da (fitne sebeblerini hazrlamaya) gidenden hayrldr. Bu yolda yryen de bi'Ufiil fesada alandan hayrldr. Her kim fitne olacan bilip de, onu grmee alrsa, muhakkak onun kahrna urar. Her kim o fitne zaman iltica edecek
674 / 2483

buhari

veya snacak bir yer bulursa, hemen snsn (fesdclara karmasn)" [29].
31-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "leride birtakm fitneler olacaktr. Fitne zamanlarnda oturan kimse, ayakta durandan hayrldr. Ayakta duran da yryenden hayrldr. Yryen de koandan hayrldr. Fitneyi grmee alan onun errini grr. Her kim fitne zaman iltica edecek veya snacak bir yer bulursa, hemen ona snsn!' [30]. 10- Bb:

"ki mslmn kllar ile karlatklar zaman...

32-.......Bize Hammd, ismini sylemedii bir adamdan; o da Hasen Basr'den tahds etti ki (Ahnef ibn Kays) yle demitir: Ben Al ile Muviye arasndaki harb fitnesi gnlerinde silhmla kmtm. Akabinde beni Eb Bekre karlad da: Nereye gitmek istiyorsun? diye sordu. Ben de: Raslullah'n amcas oluna (yn Al'ye) yardm etmek istiyorum, dedim. Eb, Bekre bana yle dedi: Raslullah (S): "ki mslmn kllaryle birbirlerine yne-lip vurutuklar zaman, ikisi de (yn ldren de, len de) atetedir" buyurdu. ldren byledir, ama lene ne oldu? diye soruldu. Raslullah: "len de arkadan ldrmek istemitir" buyurdu. Hammd ibn Zeyd yle dedi: Ben bu hadsi Eyyb es-Sahtyn ile Ynus ibn Ubeyd'e zikrettim de, bunu onlarn da bana tahds etmelerini istiyordum. Onlarn ikisi de: Bu hadsi Hasen Basr ancak el-Ahnef ibn Kays'tan; o da Eb Bekre'den olmak zere rivayet etmitir, dediler [31]. 33- Bize Sleyman tahds etti. Bize Hammd bu hadsi tahds etti. Ve Muemmel de yle dedi: Bize Hammd ibn Zeyd tahds etti. Bize Eyyb, Ynus, Him ibn Hasan ve Muall ibnu Ziyd, Hasen Basr'den; o da el-Ahnef ten; o da Eb Bekre'den; o da Peygam--ber(S)'den olmak zere tahds ettiler. Ve bunu Ma'mer, Eyyb'dan rivayet etti. Bunu Bekkr ibnu Ab-dilazz, babasndan; o da Eb Bekre'den rivayet etti. under de yle dedi: Bize u'be, Mansr'dan; o da Rb' ibn Hr'tan; o da Eb Bekre'den; o da Peygamber'den tahds etti. Hlbuki Sufyn es-Sevr bunu Mansr'dan diye ykseltmedi [32]. 11- Bb: Bir Devlet Bakan zerinde Toplanm Bir Cemaat Bulunmad Zaman (Bu Fitne, Danklk Ve htilf Hlinde) Mslmnn i Nasl Olacaktr? 34-.......Eb drs el-Havln, Huzeyfe ibnu'l-Yemn(R)'dan yle derken iitmitir: nsanlar Raslullah(S)'a (gelecee id) hayrdan sorarlard. Ben de (slm mmeti'ne gelecek) errden -o errin bana erimesinden korkarak- sorardm. Bu ende ile bir kerresinde: Y Raslallah! Biz vaktiyle Chiliyet devrinde irk ve kfr iinde idik. Sonra Allah bize u byk slm hayrn getirdi. Bu hayr ve saadetten sonra gelecek bir err ve fitne var mdr? diye sordum. Raslullah:
675 / 2483

buhari

"Evet vardr" buyurdu. Ben: O errden ve fitneden sonra bir hayr ve salh var mdr? dedim. Raslullah: "Evet bir hayr ve salh vardr. Fakat onun iinde bz err ve fesd bulunacak (hayr bulandracak, duruluunu bozacak)" buyurdu. Ben: O hayrn (temizliini bulandracak) kiri nedir? diye sordum. Raslullah: "O devrin mirlerinden bir zmre mmeti benim snnetim ve yolumun hilfna idare edecekler. Sen o devrin mir ve valilerinden bzlarnn hareketlerini (doru bulup) tasvb, bzlarnn hareketlerini de (irkin bulup) reddedeceksin!" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Bu kark hayr devrinden sonra, yine bir err ve fesd devri gelecek midir? dedim. Raslullah: "Evet gelecektir. O devirde birtakm da'vetiler (propagandaclar) halk cehennem kaplar zerine aracaklar. Her kim onlarn da'vetine icabet ederse, onu cehenneme atacaklar" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Bu da'vetileri bize vasfetseniz!? dedim. Raslullah: "Onlar bizim milletimizden insanlardr. Bizim dillerimizle konuurlar (hlbuki gnllerinde hayrdan eser yoktur)" buyurdu. Ben: Y Raslallah! O devir bana yetiirse (yn ben o devirde yaarsam) nasl hareket etmemi emredersiniz? dedim. Raslullah: "slm cematine mutbaat et ve onlarn devlet bakanlarna itaat eyle!" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Onlarn bir cemati yoksa, balarnda devlet bakanlar da yoksa? dedim. Raslullah: "O takdirde sen bu frkalarn hepsinden ayrl (evine ekil). Velev ki, bu ayrlman bir aa kkn srman suretiyle (meakkatli) olsa bile. Artk lm sana eriinceye kadar, sen bu ayrlk zere bulun!" buyurdu [33].
12- Fitneler Ve Zulmler Ehlinin Ferdlerini oaltan Kimseler Bab 35-.......Ve el-Leys, Eb'l-Esved'den syledi ki, Eb'l-Esved yle demitir: (bnu'z-Zubeyr zamannda m ehli ile mukaatele etmeleri iin) Medine ehli zerine bir ordu ayrlmt. Ben de kendimi bu orduya yazdrmtm. Akabinde krime'ye kavutum da kendimi bu orduya yazdrdm ona haber verdim. O beni bundan iddetle nehyettikten sonra, yle dedi: Bana bn Abbs (R) yle haber verdi: Mslmanlardan birtakm insanlar (Mekke'de kalp hicret etmeyerek) mriklerin beraberinde oluyorlar ve Raslullah'a kar mriklerin ir}c camiasn oaltyorlard. Harbde dman safflar arasnda bulunan bu kimselere ok geliyor ve vuruluyor yhud bunlardan bzlarna isabet ediyor da onu ldryor yhud da ona vuruyor da ldryordu. te Yce Allah, bunun zerine unu indirdi: "z nefislerinin zlimleri olarak canlarn alaca kimselere melekler derler ki: 'Ne ite idiniz?' Onlar: 'Biz Yeryz 'nde (dnin emirlerini uygulamaktan) aciz kimselerdik' derler. Melekler de: 'Allah'n rzh geni deil miydi? Siz de orada hicret edeydiniz yaV derler. te onlarn barnaklar cehennemdir. O ne kt bir yerdir" (en-Nis: 97) [34].
676 / 2483

buhari

13- Bb: Mslman, Deersiz Ve Hayrsz nsanlar inde Kald Zaman (Ne Yapacaktr)? [35] 36-.......Huzeyfe (R) yle demitir: Raslullah (S) bize iki hdise haber verdi. Bunlardan birini grdm, brsn grmeyi de gzlyorum. Raslullah bize (emnetin nasl indiim yle) haber verdi: "Emnet (yn dn duygular, adalet ve emniyet umdeleri ilk nce) slih kimselerin gnllerinin derinliine iner (ftr duygulanrlar). Sonra o kullar, Kur*n'dan bilgi alrlar, daha sonra snnetten renirler (kesb duygulanrlar)", Raslullah bize emnetin ref ini (geri kaldrldn) de haber verip yle buyurdu: "(Ftr ve kesb duygulanan bilgin) kii gece uykusunu uyur. O, uyurken emnet hafzasndan (silinip) alnr da, emnetin eseri (izi, yeri), rengi uuk bir nokta hlinde yank yeri gibi kalr. Sonra o bilgin kii bir uyku daha uyurken emnetin (geri kalan ksm da) alnr. Bunun eseri ve yeri de balta sallayan bir iinin avucunda-ki kabarck gibi kalr, (bir zaman sonra o da sner gider). u hlde (o mbarek) emnet, senin ayana drdn bir kvlcmn dt yeriiirip, senin onu bir kabarck hlinde grmen gibidir. Hlbuki bu kabarckta (vcdun hayat uzviyeti zerinde te'sr edici) birey yoktur (bir zaman sonra sner gider). u vaziyette halk, birbiriyle alveri etmek ve meden mnsebette bulunmak iin (mkil bir gnn) sabahna erimi bulunur. Hi kimse emneti ed etmek imknn bulamaz. yle ki: (Kh) Fuln oullar iinde emn bir kimse vardr (emneti ona veririm) denilir. (Kh) birisinin lehine "O ne aklldr, ne tedbirlidir, o ne zerfetli zttr, o ne kahramandr" diye ehdet olunur. Hlbuki hakknda propaganda yaplan ahsn kalbinde hardal tanesi kadar mn eseri yoktur." Huzeyfe dedi ki: Bana yle bir zaman kar geldi (yle bir zamanda yaadm) ki, o meymenetli devirde ben kiminle alveri edeceim diye tasalanmazdim. nk meden mnsebette bulunacam kimse mslmnsa onu slm (bana hyanet etmekten) men' ederdi, Eer Hrstiyan (ve Yahd) ise onu (bulunduu yerin) vlsi hyanetten men' ederdi. (Bu suretle o devirde umm bir emniyet vard). Bugn ise ben Fuln ve Fuln'dan baka kimse ile alveri edemez oldum [36]. 14- Fitne Srasnda (Fesad Yeri Olan ehirlerden Kaarak) l Arablar'yla Oturmak Bab [37] 37-.......Bize Hatim ibn sml, Yezd ibn Eb Ubeyd'den tahds etti ki, Seleme ibnu'1-Ekva' (R) Medine'de Haccc'n yanna geldiinde, Haccc: Ey bnu'1-Ekva', sen ayann iki kesine basarak dninden geri dndn, (Medine'yi brakp) lde bedev Arablar'la yaadn! dedi. bnu'1-Ekva': Hayr (ben hicret ettiim Medine'den yz evirmedim), fakat Raslullah (S) bana lde oturmaa izin verdi, diye karlad. Ve yine Yezd ibn Eb Ubeyd yle demitir: Usmn ibn Affn'-n ehd edilmesi vak'asndan sonra Seleme ibnu'1-Ekva' Medne'den kp Rebeze'ye gitmi, orada bir kadnla evlenmi, o kadn kendisine birtakm ocuklar dourmutu. Orada (uzun yllar) ikaamet etti. Nihayet vefatndan be-on gn nce Medine'ye gelmiti [38]. 38-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Mslmnn hayrl mal koyun olmas yakndr. Mslman onunla dnine shib olmak zere fitnelerden kaarak kh dalarn ban, kh vadilerin yamur den yerlerini (otlak olarak) seer" [39].
677 / 2483

buhari

15- Fitnelerden Allah'a Snmak Bab 39-....... Bize Him ed-Destev, Katde'den tahds etti ki, Enes (R) yle demitir: Sahbler Peygamber(S)'e birtakm sorular sordular ve nihayet sormakta srar ettiler. Bunun zerine Peygamber bir gn minbere kt da: "Bana her neden soracak olursanz, muhakkak sizlere beyn ederim" buyurdu. Ben bu srada saa ve sola bakmaya baladm ki, herbir insan ba elbisenin iinde olarak alyordu. Bu srada bir adam sze balad ki, o birisiyle kavga ettii zaman kendisi babasndan bakasna nisbet olunurdu. O zt: Ey Allah'n Peygamberi! Benim babam kimdir? diye sordu. Peygamber: "Baban Huzfe'dir!" buyurdu. Bunun zerine Umer sze balayp: Biz Allah'n Rabb'imiz olduuna, slm'n dnimiz olduuna, Muhammed'in rasl olduuna raz olduk. Bizler fitnelerin ktlnden Allah'a snrz! dedi [40]. Bunun zerine Raslullah: "Ben hayrda veerrde asla bu gnn benzerini grm deilim. u muhakkak ki bana cennet ve cehennem sretlendi de nihayet ben bu ikisini u duvarn nnde grdm" buyurdu. Katde dedi ki: Bu hads u yetin yannda zikrolunuyor: "Ey mn edenler, A ilah yn affettii eyleri -ki, eer size aklanrsa ve siz bunlar Kur'n inerken sorup da hkm kendinize izhr edilirse fenanza gidecektir -sormayn. Allah ok mafiret edicidir, ok halimdir" (el-Mide: 101) [41]. Ve Abbs en-Ners yle dedi: Bize Yezd ibn Zura' tahds etti. Bize Sad ibn Eb Arbe tahds etti. Bize Katde tahds etti ki, onlara da Enes (R): Allah'n Peygamberi bu hadsi syledi, demi ve unu ilve etmitir: Herbir insan bam elbisesi iine dnerek alyor ve: Ben fitnelerin ktlnden Allah'a sncym, diyordu. Yhud da: Ben fitnelerin ktlnden Allah'a snyorum, diyordu. Buhr dedi ki: Ve bana Halfe ibn Hayyt mzkerede yle dedi: Bize Yezd ibn Zura' tahds etti. Bize Sad ibn Eb Arbe ve Mu'te-mir, babas Sleyman ibn Tarhn'dan; o da Katde'den tahds etti ki, onlara da Enes, Peygamber(S)'den bu hadsi tahds etmi ve: Peygamber: "Fitnelerin errinden Allah 'a sma hlde bulunuyorum" buyurdu, demitir [42]. 16- Peygamber(S)'n: "Fitne dou cihetindedir Kavli Bab 40-.......Bize Him ibn Ysuf, Ma'mer'den; o da ez-Zuhr'den; o da Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) minberin yannda ayaa kalkt da (douyu iaret ederek iki kerre): "Fitne u taraftadr, fitne u taraftadr: eytnn boynuzu doduu yerdedir -yhud: Gnein boynuzu doduu yerdedir-" buyurmutur. 41-.......BizeLeys, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, o: Raslullah (S) gndousu tarafna ynelmi olduu hlde: "Dikkat edin! yi biliniz ki, fitne ite bu taraftadr; eytnn boynuzu doduu yerdedir!" buyururken iitmitir [43]. 42-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) zikretti ve: "Y Allah, am'mzda bize bereket ihsan et! Y Allah, Ye-men'imizde bize bereket ihsan et!" diye du etti. Sahbler:
678 / 2483

buhari

Y Raslallah, Necd'imizde de! diye niyaz ettiler. Raslullah: "Y Allah, bize am'mzda bereket ihsan eyle! Y Allah, bize Yemen'imizde bereket ihsan eyle!" diye du etti. Sahbler: Y Raslallah, Necd'imizde de! dediler. bn Umer dedi ki: Zannediyorum Raslullah, nc defasnda: "Zelzeleler ve fitneler ite oradadr. eytnn karn' (yn hi-zib ve mmeti) de orada kacaktr!" buyurdu [44].
43-.......Sad ibn Cubeyr yle dedi: Bizim yanmza Abdullah ibn Umer kt, biz de kendisinden bize (rahmet ve ruhsat mil) gzel hads tahds etmesini md ettik. Sad dedi ki: Bizden nce bir insan ona doru ileri geti de: Y Eb Abdirrahmn! Bize fitnedeki ktalden tahds et! Yce Allah "Fitne kalmayncaya, dn de Allah'n oluncaya kadar onlarla savan... " (el-Bakara: 193; el-Enfl; 39) buyuruyor, dedi. Bunun zerine bn Umer (R): Sen fitne nedir bilir misin? Anan seni zayi' etsin! Muham-med (S) ancak mriklerle mukaatele ederdi. Onlarn dnlerine girmek bir fitnedir. O'mn ktali, sizin ktaliniz gibi mlk, yn iktidar zerine deildi, dedi [45]. 17- Denizin Dalgalanmas Gibi Dalgalanacak Olan Fitne Bab

Ve Sufyn ibn Uyeyne, Halef ibnu Haveb'den syledi ki, selef, fitne inmesi srasnda mru'u'lKays'n syledii u beyitleri misl edinip ind etmeyi severlerdi [46]: el-Harhu evvelu m ieknu fetiyyeten Tes' bi-znetih i-kulli cehii Hatt iz'-taalet ve ebbe drmuh Vellet azzen gayre zti hali emte yunkeru evnuh ve eayyeret Mekrhaten li'emmi ve't-takbli ( = Harb evvelinde her chil erkek iin znetiyle koan gen bir kz olur. Nihayet atelendii ve yanacak eyleri yand zaman zevci olmayan bir koca kar olarak geri dner. Ki siyah salar beyazla karm, renkleri sevilmez koklamak ve pmek iin sevimsiz bir hle deimitir.)
44-.......Bize akk Eb Vil ibn Seleme tahds edip yle dedi: Ben Huzeyfe ibnu'-Yemn'dan iittim, yle diyordu: Bizler Umer ibnu'l-Hattb'm yannda oturuyorduk. Umer bir ara: Peygamber (S)'in fitne hakkndaki szlerini hanginiz ezberinde tutuyor? diye sordu. Huzeyfe: nsann ehli, mal, evld, komusu yznden urayaca fitnelere namaz, sadaka, ma'rf ile emr ve mnkerden nehy amelleri keffret eder, dedi. Umer, Huzeyfe'ye: Benim senden sormak istediim bunlar deildir, lkin ben Pey-gamber(S)'in "Denizin dalgalanmas gibi dalgalanacak" buyurduu fitneyi soruyorum, dedi. Huzeyfe, Umer'e: Y Emra'l-M'minn! O fitneden senin zerinde bir korku yoktur. nk muhakkak seninle onun arasnda kilitli bir kap vardr, dedi. Umer, Huzeyfe 'ye' Kap krlacak m, yoksa alacak m? diye sordu. Huzeyfe:
679 / 2483

buhari

Evet krlacaktr, dedi. Umer: Demek ki, o takdrde ebediyyen kilitlenmeyecek, dedi. Huzeyfe dedi ki: Ben: Evet, dedim. akk dedi ki: Biz Huzeyfe'ye: Umer kapy biliyor muydu? diye sorduk. Huzeyfe: Evet, yarndan evvel bu gece olduunu bilmekte olduum gibi (biliyordu). Bunun sebebi udur: Ben ona yle bir hads tahds ettim ki, onda yalan yanl hibirey yoktur, dedi. akk ibn Seleme el-Esed: Huzeyfe'ye kendimiz "Kap kimdir?" diye sormaa cesaret edemezdik de, Mesrk ibnu'I-Ecda'a sormasn emrettik. Mesrk, Huzeyfe'ye: Kap kimdir? diye sordu. O da: Umer'dir, dedi [47].
45-....... Bize Muhammed ibrm Ca'fer, erk ibn Abdillah'tan; o da Sad ibnu'I-Mseyyeb'den haber verdi ki, Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Peygamber (S) bir gn bir ihtiyc iin Medine bus-tnlarndan bir bustna doru kt, ben de O'nun izi zerinde arkasndan ktm. Peygamber bustnn iine girince, ben O'nun kaps nnde oturdum ve kendi kendime: "Ben bugn kendisi bana emretmedii hlde, muhakkak Peygamber'in kapcs olacam" diye ah dettim. Peygamber gidip ihtiycn yerine getirdi ve oradaki kuyunun aznda rlm bileziin zerine oturdu ve (serinlemek iin) iki baldrn aarak ayaklarn kuyunun iine doru sarktt. Bu hlde iken akabinde Eb Bekr geldi de yanna girmek iin izin istiyordu. Ben Eb Bekr'e: Sen olduun gibi burada dur da ben senin iin izin isteyeyim, dedim. Eb Bekr durdu. Ben Peygamber'e gelip: Ey Allah'n Peygamberi, Eb Bekr yanna gelmee izin istiyor, dedim. Peygamber: "Ona izin ver ve kendisini cennetle mjdele!" buyurdu. Eb Bekr girdi ve Peygamber'in sa yanna gelip oturdu. O da baldrlarn ap ayaklarn kuyunun iine doru sarktt. Akabinde Umer geldi. Ben ona da: Olduun yerde bekle de ben senin iin izin alaym, dedim. Peygamber: "Umer'e izin ver ve onu da cennetle mjdele!" buyurdu. Akabinde Umer de gelip Peygamber'in sol tarafnda oturdu. O da baldrlarn ap ayaklarn kuyuya sarktt. Bu suretle kuyunun bilezii doldu ve orada oturacak baka bir yer kalmad. Sonra Usmn geldi. Ben ona da: Olduun yerde dur da ben senin iin izin alaym! dedim. Peygamber: "Usmn iin de izin ver ve onu kendisine isabet edecek bel ve imtihan ile beraber cennetle mjdele!" buyurdu. Usmn da ieriye girdi ve onlarn yannda oturacak bir yer bulamad da deiik bir yere ekildi ve nihayet.onlarn karlarna gelip kuyunun bir taraf zerine oturdu. O da baldrlarm at, sonra ayak- larm kuyunun iine sarktt. Eb Ms dedi ki: Ben bu srada bir kardeim iin temenni etmeye ve Allah'a onun da buraya gelmesini du etmeye baladm. Sad ibnu'l-Mseyyeb: Ben bu iki sahbnin Peygamberdin beraberinde ve Usmn'n yalnz oluunu, onlarn kabirlerinin burada birlemesi ve Usmn'n da onlardan ayr olmasyle te'vl ettim, demitir [48]. 46-.......Sleyman ibn Mhrn yle demitir: Ben Eb Vil akk ibn Seleme'den ii:tim, o yle dedi: Usmn aleyhinde vuku' bulan fitne esnasnda Halfe'nin sevgili dostu olan Usme'ye:
680 / 2483

buhari

Usmn'a gitsen de halk arasndaki fitneyi anlatarak gidermeye alsan! denilmiti. Usme cevaben: bhesiz ben Usnn'a bu ileri fitne kaps amakszn gizlice sylemiimdir ve o kapy aan ilk kii ben olmam. Ben, Raslul-Iah'tan iittiim bir szden sonra, insanlardan iki kii zerine e mr olmasnn ardndan bir adama "Sen hayrlsn" diyecek deilim: Ra-slullah yle buyuruyordu: "Kyamet gnnde bir adam getirilir ve cehenneme atlr da cehennem, deirmen eeinin deirmen talary-le tmesi gibi onu tr. Bunun zerine cehennem halk onun ba na toplanrlar da: Ey Fuln! Sen ma'rfile emrediyor ve mnkerden nehyediyor deil miydin? derler. O da: Evet ben ma'rfile emrederdim de onu kendim yapmazdm ve yine ben mnkerden nehyeder-dim de onu kendim ilerdim, der"[49].
18- Bb

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.)

47-.......Eb Bekre (R) yle demitir: Yemn olsun, Allah beni Cemel vak'as gnlerinde (daha nce Peygamber'den iitmi olduum) bir kelime ile menfaatlandrmtr: Peygamber(S)'e Fars halknn Kisr Pervz'in kzn kendilerine ehinh setikleri haberi ulanca: "Mukadderatn bir kadnn eline veren kavim, asla felah bulmaz" buyurmutu [50]. 48-.......Bize Eb Meryem Abdullah ibnu Ziyd.el-Esed tahds edip yle dedi: Talha, ezZubeyr ve ie (R) Basra'ya doru yrdkleri zaman, Al ibn Eb Tlib (R) Ammr ibn Ysir ile Hasen ibn Al'yi (insanlar seferber etmeleri iin) yollad. Onlar ikisi Kfe'ye, bizim yanmza geldiler (ve mescide girdiler). kisi de minbere ktlar. Al'nin olu Hasen, minberin zerinde st tarafnda oldu. Ammr ise (minber zerinde) Hasen'den daha aada ayaa kalkt. Bizler ona doru toplandk. Eb Meryem dedi ki: Ben Ammr'dan yle derken iittim: ie, Basra'ya doru yrmtr. Ve Allah'a yemn ederim ki, ie elbette dnyda ve hirette sizin Peygamber'inizin zevcesi-dir. Lkin Allah Tebreke ve Tal, Al ibn Eb Tlib'e mi itaat ediyorsunuz yhud da ie'ye mi itaat ediyorsunuz? diye belli etmek iin, ie ile sizleri imtihan etmitir [51] 19- Bb

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.)

49-.......Ammr ibn Ysir (R), Kfe minberi zerinde ayaa kalkt da ie'yi ve onun (beraberindekilerle) Basra'ya doru yryn zikretti ve: Muhakkak ki ie, dnyda da, hirette de szin Peygamberiniz(S)'in zevcesidir. Lkin o, kendisiyle imtihan olunduunuz ztlardan biridir, dedi [52]. 50-.......Ben Eb V'den iittim, yle diyordu: Al, Ammr', Kfe ehlinin Al'nin miyyetinde harbe kmalarn hazrlamak zere Kfe erilinin Al'nin miyyetinde harbe kmalarn hazrlamak zere s ile Eb Mes'd girdiler ve: Biz senin slm'a girdiinden beri bizim yanmzda bu ie sr'-atle girmenden daha sevimsiz bir ii yaptn grm deiliz, dediler... Ammr da onlara: Ben de sizin slm'a girmenizden beri benim katmda bu iten geri durmanzdan daha
681 / 2483

buhari

sevimsiz bir i yaptnz grmedim, dedi. Ve Eb Mes'd da Ammr ile Eb Musa'ya birer takm elbise giydirdi de sonra beraberce mescide gittiler.
51-.......akk ibn Seleme yle demitir: Ben Eb Mes'd, Eb Ms ve Ammr'n beraberinde oturuyordum. Eb Mes'd, Ammr'a: Ben senden baka arkadalarndan herbirine, isteseydim muhakkak yle derdim: Ben senin Peygamber'e sahblik yaptndan beri benim nazarmda bu ie sr'atle giriinden daha aypl bir i yaptn grmedim! derdim, dedi. Ammr da: Y Eb Mes'd! Ben de ne senin, ne de arkadalarnn, Peygamber'e sahb olmanzdan beri benim nazarmda bu iten geri durmanzdan daha aypl bir i yaptnz grmedim, dedi. Bunun zerine zengin hlde bulunan Eb Mes'd, hizmetisine: Y Gulm! ki takm elbise getir de onlardan bFni Eb M-s'ya, dierini de Ammr'a ver! dedi ve onlara da: Bu yeni elbiseler iinde cumua namazna gidin, dedi [53]. 20- Bb:

"Allah bir kavme azb indirince..."? [54]

52-.......bnu Umer (R) yle diyordu: Raslullah (S): "Allah bir kavme azb indirince, o kavim iinde bulunan (iyi, kt) her ferde azb isabet eder. Sonra (kyamet gnnde) herkes kendi amellerine gre dirilitirlirler buyurdu [55] 21- Peygamber(S)'n Al'nin Olu Hasen in: "Benim bu olum elbette bir seyyiddir. Umarm kit Allah bu olum sebebiyle mslmnlardan iki byk frkann arasn slh eder" Kavli Bab 53-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti. Bize srl Eb Ms el-Basr tahds etti. Sufyn yle dedi: Ben srail'e Kfe'de kavutum. O Kfe Kaa-ds Abdullah ibn ubrume'nin yanna gelmiti. Ona: Beni Kfe Emri s ibn Musa'nn huzuruna girdir de, ben ona va'z edeyim! dedi. bnu ubrume, srl zerine emrden bir tehlike gelir diye korktu da bunu yapmad. srl yle dedi: Bize Hasen Basr yle tahds etti: Al'nin olu Hasen, Muviye bn Sufyn'a byk birliklerle yrd zaman, Amr ibnu'1-s, Muviye'ye: Ben arkada olanlar geri dnmedike,, geri dnp kamayacak olan bir ordu gryorum! dedi. Muviye, Amr'a: - Babalan ldrlrse mslmnlarn zrriyetlerine bakmaya bana kim tekeffl eder? dedi. An n Ben tekeffl ederim -yhud: Muviye: Nerede ve nasl tekef fl olunacaktr? dedi.Bundan sonra Abdullah ibnu mir ile Abdurrahmn ibnu Se-mure -bunlarn ikisi de Kurey'in Abduems oullar'ndandir-: Biz Muviye'ye kavuur da ona bar istemesini syleriz, dediler. Hasen Basr (geen senedle) yle dedi: Yemn olsun ki, ben Eb Bekre(R)'den iittim, yle
682 / 2483

buhari

dedi: Peygamber (S) minberde hutbe yaparken torunu Hasen ieriye geldi. Bunun zerine Peygamber (S): "bhesiz benim bu olum bir seyyiddir (eref sahibi bir efendidir). Umarm ki Allah bu olum sebebiyle mslmnlardan iki byk frkann arasn slh eder" buyurdu [56].
54-.......Amr ibnu Dnr yle dedi: Bana Muhammed ibn Al (ibn Hseyn ibn Al Eb Ca'fer elBkr) haber verdi ki, ona da Usme ibn Zeyd'in himayesinde bulunan Harmele haber vermitir. Yine Amr ibnu Dnr: Ben bu Harmele'yi grmmdr, demitir. Harmele yle dedi: Usme ibn Zeyd beni Medine'den Kfe'ye, Al'nin yanna gnderdi (de ondan mal istiyordu). Usme, Harme-le'ye dedi ki: Al senden imdi soracak ve arkadan Usme (Cemel ve Sf-fn vak'alarnda) bana yardmdan niin geri kald? diyecektir. Al'ye yle de: Usme sana unu sylyor: "Eer sen arslanm aznn iinde olaydn, ben muhakkak orada seninle beraber olmam arzu ederdim. Lkin bu mslmnlarla ktal yle bir itir ki, ben bunu doru bulmam!" Harmele dedi ki: Ben bu sz getirip Al'ye haber verdim. Fakat Al ona hibir mal vermedi. Harmele dedi ki: Ben akabinde Abdullah ibn Ca'fer'in oullar Hasen ve Hseyin'in yanna gittim de onlar beni binek deveme kadar yklediler, dedi [57]. 22- Bb: Bir nsan Bir Kavmin Yannda Birey Syler De Sonra Onlarn Yanndan kar Ve Sylediinin Zddn Sylerse? 55-.......Nfi' yle demitir: Medne ahlsi,Yezd ibnMuviye'nin bey'atinden ktklar zaman bn Umer kendine hass cematini ve oullarn toplad da onlara hitaben yle dedi: Ben Peygamber(S)'den iittim: "Verdii sznde durmayp cayan gaddar herbir kii iin kyamet gnnde bir bayrak dikilir" bu-yuruyordu. Ve bhesiz bizler bu adama (yn Muviye'nin olu Yezd'e) Allah'n ve Rasl'nn bey'at emri zere bey'at etmiizdir. Ve ben bir adama Allah'n ve Rasl'nn bey'at emri zere bey'at edilip de sonra o adam iin ktal bayra dikilmesinden daha byk bir gadr ve sznden cayma bilmiyorum. Ve yine ben sizden hibir kimseyi Yezd'in bey'atinden kp da bu ite baka bir kimseye bey'at ettiini bilmiyorum. ayet byle birey olmusa, onunla benim aramda muhakkak bir kesici ve ayrc olmu olur! dedi [58]. 56-......Eb'l-Minhl Seyyar ibn Selme yle dedi: (Eb Sufyn'n olu) Abdullah ibnu Ziyd ve Mervn ibnu'l-Hakem am'da hkim olduklar, Abdullah ibnu'z-Zubeyr de Mekke'de hilfet zerine hareket ettii, Basra'da da Kurr (yn Haricler) yine hilfete kar isyan ettikleri zaman, ben babam Selme er-Riyh ile beraber Eb Berze el-Eslem(R)'nin yanna gittik, nihayet evinde huzuruna girdik. O kendisine id olan kamtan yaplm yksek bir odann gl gesinde oturuyordu. Biz onun yanma oturduk ve babam ondan hads tahds etmesini istedi de:

Y Eb Berzete! nsanlarn iine dtkleri hli grmez misin? dedi. Onun ilk konutuunu iittiim sz udur: bhesiz benim Allah katnda sevb istediim birey udur: Ben Kurey'ten birtakm kabilelere fkelendim: bhesiz sizler, ey Arab topluluu; sizler bilmekte olduunuz u zillet, azlk, sapklk hli zere idiniz. Muhakkak ki, Allah sizleri slm Dni ile ve Mu-hammed (S) ile kurtard, nihayet sizler grmekte olduunuz u izzet, okluk ve hidyete ulatnz. Ve u dny sizin aranz ifsd edip bozdu. Ve u am'da bulunan adam (yn Mervn ibnu'l-Hakem) vallahi eer mukaatele ederse muhakkak dny zerine harb eder. u sizlerin arasnda bulunan
683 / 2483

buhari

kimseler (yn Basra kurras olan Haricler) vallahi mukaatele ederlerse muhakkak dny zerine mukaatele ederler. u Mekke'de bulunan kimse (yn Abdullah ibnu'z-Zubeyr) de vallahi ancak dny zerine mukaatele eder! dedim [59].
57-.......Huzeyfe ibrtu'l-Yemn (R): Bugn zamanmz mnafklar, Peygamber (S) zamanndaki mnafklardan daha erirdirler. nk saadet asnndaki mnafklar nifaklarn gizlerlerdi. Bugnkler ise btn btn aa vuruyorlar, demitir. 58-.......Yine Huzeyfe (R): Nifak, Peygamber (S) zamannda mevcd idi. Bugn ise nifak mndan sonra kfrdr, demitir [60]. 23- Bb:

'Kabirlerde olanlar (diriler tarafndan) gbta edilmedike kyamet kopmaz".

59-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o dael-A'rec'den; oda Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Hayttaki bir kii, kabirdeki bir adamn yanndan geerken: 'Keski u lnn yerinde ben olaydm' diye lm temenni etmedike kyamet kopmaz" buyurmutur [61] 24- Zamann (lk Hlinden) Deitirilmesi, Nihayet Putlara bdet Etmeleri Bab 60-....... ez-Zuhr yle dedi: Sad ibnu'l-Mseyyeb yle dedi: Bana Eb Hureyre (R) haber verdi ki, Raslullah (S): "Devs kabilesi kadnlarnn klar (tekrar) Zu'l-Halasaputhnesinin etrafnda (tavaf ederek) alkalanmadka, kyamet kopmaz" buyurmutur. "Zu'l-Halasa", Devs kabilesinin Chiliyet devrinde ibdet ede-geldikleri bir puttur [62]. 61-.......Bana Sleyman itg Bill, Sevr'den; o da Eb'1-Gays'tan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Kah-tan oullarndan bir adam kp insanlar assiyle sevk ve idare etmedike kyamet kopmayacaktr" buyurmutur [63]. 25- (Hicaz Arazsinde) Ate kmas Bab

Enes ibn Mlik de: Peygamber (S): "Kyamet almetlerinin ilki, doudan kp da insanlar batya doru srp toplayacak olan bir atetir" buyurdu, demitir [64].
62-....... Sad ibnu'l-Mseyyeb yle demitir: Bana Eb Hureyre (R) haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Hicaz Ar-z'nda bir ate kmadka kyamet kopmayacakttr. yle bir ate ki, Busr'daki develerin boyunlarn ziylandracaktr" [65]. 63-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Furat (nehrinin suyu ekilerek) kymetli altn haznesini aklamas zaman yaklayor. Her kim o zaman orada hazr bulunursa, ondan birey almasn!" Ukbe yle dedi: Ve bize Ubeydullah tahds etti: Bize Ebu'z-Zind, el-A'rec'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den geen hadsin benzerini tahds etti. Ancak burada "Furat altn bir da aklayacaktr" demitir [66].
684 / 2483

buhari

26- Bb

(Bu, geen bbdan bir fasl gihidir.)

64-....... Bize Ma'bed tahds edip yle dedi: Ben Harise ibnu Vehb(R)'den iittim, yle dedi: Ben RasluIlah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Sadakalarnz veriniz. Zr insanlar zerine ileride yle bir zaman gelecek ki, o srada kii, sadakasyle dolar da onu kabul edecek bir kimse bulamaz". Msedded: Harise, Ubeydullah ibn Umer'in ana-bir erkek kardeidir, dedi. Msedded'in bu szn Eb Abdillah el-Buhr syledi [67]. 65-.......Bize Ebu'z-Zind, Abdurrahmn ibn Hrmz'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "ki byk ordu birbiriyle harb etmedike kyamet kopmaya-caktr. Bu iki camiann ikisi de bir iddiada olduklar hlde, aralarnda byk bir harb olacaktr. Otuza yakn yalanc mel'n Deccller tremedike kyamet kopmayacaktr. Bu Deccl'lerin hepsi: 'Ben Allah'n Rasl'ym! iddiasnda bulunacaktr. Yine (hakk limlerin veftyle) slm ilimler inkraza uramadka, zelzeleler oalmadka, zaman tekaarub edip gece-gndz bir olmadka, fitneler zuhur etmedike, here yn adam ldrme vak'alar oalmadka kyamet kop mayacaktr. Yine aranzda mal oalp sel gibi akmadka, hatt mal o derece oalacak ki, mal sahibi malnn zektn kim kabul eder diye endielenecek, hatt mal sahibi bz kimselere zekt vermek isteyecek, fakat zekt arzettii kimse 'Benim zekta ihtiycm yok' diyecek; ite bunlar olmadka kyamet kopmayacaktr. Yine halk yksek binalar yapmak yarna kmadka ve bir kimse len bir kimsenin kabri yanndan geerken 'Keski bunun yerinde ben olaydm!' diye lm temenni etmedike kyamet kopmayacaktr. Yine byle gne bat tarafndan doup insanlar bu (dete aykr) hdiseyi grnce toptan mn edecekler. Fakat 'Bu mn, evvelce mn etmemi olan y-hud mnnda hayr ve fazilet kazanmayan kimselerin mnlar ken dilerine fayda vermeyecei bir zamandr' [68]. Muhakkak ki kyamet bhesiz kopacaktr. Hem de (alm-satm iin) satc ile alc aralarnda elbise aacaklar da sat-al tamam olmadan anszn kyamet kopacak da, o elbisenin drlmesi mmkin olmayacaktr. Yine muhakkak kyamet kopacaktr. Hem de samal devesinin stn sap gelen kiiye st imek nasb olmayacak, hem de kii havuzunu svayp ta'mr edecek, fakat kyamet anszn kopacak da havuzun suyunu kullanmak nasb olmayacak. Kyamet mu hakkak kopacak, hem de yemek yemekte olan kii lokmasn azna gtrecek, kyamet anszn kopacak da o lokmay yemek nasb olmayacak" [69]. 27- Decclin Zikri Bab 66-.......Kays ibn Eb Hazm yle dedi: Mugre ibn u'be (R) bana yle dedi: Hibir kimse benim sorduum kadar Peygamber(S)'e Deccl'den sormamtr. Peygamber (S) bana: "Deccl sana zarar vermiyecektir" buyurdu. Ben: (Y Raslallah, ondan korku vardr.) nk insanlar onun beraberinde ekmek da ve su nehri vardr diye sylyorlar! dedim. Raslullah: "M'minlerin saptmasna sebeb olacak bu nevi'den birey yapmak Allah zerine pek kolaydr" buyurdu [70],
685 / 2483

buhari

67-.......Bize Eyyb es-Sahtyn, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den: Zannediyorum ki, o da Peygamber(S)'den: "Deccl'in sol gz adr, sanki onun gz, emsalinden da doru frlam zm tanesi gibidir" buyurduunu tahds etti. 68-.......Enes ibn Mlik (R) yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu: "Deccl gelecek, nihayet Medine'nin bir tarafna inecek. Sonra Medine kerre sallanacak da orada bulunan her kfir ve mnafk ona doru kp gidecek" [71]. 69-.......Biz Sa'd ibn brhm, babas brahim'den; o da Eb Bekre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Medine'ye Mesih Deccl'in (deil kendisi) korkusu (bile) giremiyecektir. O fitne gnlerinde Medine'nin yedi kaps olacak, herbir kapda (muhafz) iki melek bulunacaktr''. Dedi ki: Ve bize bnu shk, Salih ibn brahim'den; o da babasndan syledi ki, o yle demitir: Ben Basra'ya geldim, Eb Bekre bana: Ben Peygamber (S)'den bu hadsi iittim, dedi [72]. 70-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) insanlar iinde hutbe iin ayaa kalkt da lyk olduu sfatlarla Allah' sena etti. Sonra DeccTi zikredip yle buyurdu: "Ben sizleri kat't olarak ondan korkutuyorum. Peygamberlerden herbir peygamber, mmetini muhakkak Deccl'den inzr edip korkutmutur. Lkin ben sizlere onun hakknda hibir peygamberin bilsinler diye kendi kavmine sylemedii bir vasfn syleyeceim: Deccl adr (kt klavuzdur), Allah ise a deildir!" [73]. 71-.......Bizeel-Leys, Ukayl'den; o da Slim'den; o da bn ihb'dan; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Ben bir defasnda uyumutum. (Ru'ym-da) Ka'be'yi tavaf ediyordum. O srada esmer, salverilmi dz sal bir kii grdm. Ba su dkyordu yhud su aktyordu. Ben orada-kilere: Bu kimdir? diye sordum. Onlar: Meryem'in olu'dur, dediler. Sonra ben ona ynelmek zere ilerledim. Bu srada bir de krmz yzl, uzun boylu, ba kvrck sal, sa gz sakat, brtlek, sanki salkmndaki emsalinden dan km iri bir zm tanesi gibi bir adam grdm. (Onun kim olduunu sordum.) Bu Deccl'dir, dediler. Ona benzerlike insanlarn en yakn bnu Katan'dr ki, bu zt Huza kabilesinden bir adamd" [74]. 72-.......ie (R): Ben Raslullah(S)'tan namaz iinde Deccl fitnesinden Allah'a snrken iittim, demitir [75]. 73-.......Bana babam Usmn,u'be'den; o da Abdulmelik ibn Umeyr'den; o da Rb''den; o da Huzeyfe(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) Deccl hakknda: "Deccl'n beraberinde bir su ve bir ate bulunacaktr. Fakat onun atei souk bir sudur, onun suyu ise yakc bir atetir" buyurmutur. Eb Mes'd (Ukbe ibn mir el-Bedr - R): Ben de bu hadsi Ra-sIuIlah(S)'tan iittim, demitir [76].

686 / 2483

buhari

74-.......Bize u'be, Katde'den tahds etti ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "mmetini sakat gzl ve pek yalanc olan Deccl'den sakndrmadk hibir peygamber gnderilmedi. Haberiniz olsun ki, o sakat gzldr; Rabb'iniz ise sakat gzl deildir. bhesiz Deccl'in iki gznn arasnda 'Kfir' yazlmtr". Bu konuda Eb Hureyre ile bn Abbs'n da Peygamber'den rivayet ettikleri hadsleri vardr [77]. 28- Bb: Medine'ye Deccl Giremez 75-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S) bir gn bizlere Deccl'den uzun bir hads tahds etti. O'nun bize tahds ettii hads iinde yle buyurdu: "Deccl (Medne'ye de) gelecektir. Fakat Medine kaplarndan ieriye girmek ona haram klnmtr. Yalnz Medine etrafndaki bz orak ve akll arazye inecektir. O gn Medine halknn en hayrl birstms, yhud insanlarn hayrllarndan birisi, Deccl'e kar kar ve: Ben ehdet ederim ki, muhakkak sen, Raslullah'n bize haber verdii Deccl'sin! der. Bunun zerine Deccl, bandaki ekaavet ehline: imdi ben bu adam ldrr, sonra diriltirsem, benim (ulhi-yet) iddias iinde bhe eder misiniz? diye sorar. Onlar da: Hayr bhe etmeyiz, derler. Deccl hemen o adam ldrr, sonra da diriltir. Ve diriltir diriltmez o adam: Vallahi benim, senin Deccl olduun hakkndaki imdiki kanatim, bundan evvelki mnmdan daha kuvvetlidir, der. Bu defa Deccl bu adam tekrar ldrmek ister, fakat bir daha ona musallat edilmez (yn onu ldrmeye muktedir olamaz)" [78]. 76-.......Eb Hureyre (R), Raslullah (S): "Medine'nin kaplar ve giri yerleri zerinde birtakm (koruyucu) melekler vardr. Medine'ye tn da, Deccl de giremez" buyurdu, demitir [79]. 77-....... Bize u'be, Katde'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten haber verdi ki, Peygamber (S): "Medine'ye de Deccl gelecek ve birok meleklerin onu korumakta olduklarn bulacak da, artk ona Deccl giremiyecek; inaltah tn da giremiyecek" buyurmutur [80]. 29- Ye'cc Ve Me'cc Bab 78-.......Eb Seleme'nin kz Zeyneb, Urve ibnu'z-Zubeyr'e, Eb Sufyn'n kz mm Habbe'den; o da Cah kz Zeyneb(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) bir gn korku ile Zeyneb'in yanna girerek: "L ilahe illeHlah! Vuk'u yaklaan bir errden, byk bir fitneden dolay vay Arab'n hline! Bu gn Ye 'cc ve Me'cc'un eddinde unun gibi bir delik ald" buyurdu da, ba parma ile ona yakn olan ehdet parman halkalad. Zeyneb bintu Cah dedi ki: Ben: Y Raslallah! imizde bu kadar iyi kimseler varken biz helak olur muyuz? diye sordum. Raslullah: "Evet, fsk vefucr, zina ve ma'siyet oald zaman (helak olursunuz)" diye cevb verdi [81].
687 / 2483

buhari

79-.......Bize Adullah ibn Tvs, babas Tvs'tan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Redm, Ye'ccveMe'-cc eddi unun gibi ald" buyurmutur. Rv Vuheyb ibn Hlid, Peygamber'in "unun gibi" iaretini gstermek iin ba parman srtnn bir tarafn, ehdet parmann iki boumu arasna koymak ve ehdet parmann bir tarafn da onun zerine koymak suretiyle "Doksan" iareti yapmtr [82].

[1] Bz gnhlar vardr ki, zarar umm olur, sebeb olaca fitne ve ihtill, getirecei mihnet ve musbet yalnz o gnh yapan, i yerinden oynatan ve bu suret le kendine ve bakalarna zulmetmi olan zlimlere hass kalmaz da kurunun yannda ya da yakar. Mesel mnker i'lm, ma'rfu emr ve mnkeri nehiyde geveklik, akde bozmak, kelime ayrl, cihadda geveklik bu kabildendir. Bir ahsn hats orduyu batrabilir. Hadste geldii zere bir geminin dibini delme e uraan bir ahsn fiili yle br batma musibetini meydana getirir ki, bu fitne, o geminin iinde bulunanlardan yalnz onu delene veya ona yardm edenlere veya skt edenlere deil, hi haberi olmayanlara varncaya kadar hepsine isabet edecek mil bir musibet clur (Hakk Dni, III, 238T-2388). [2] Furat" ve "Font", su bana kaafileden nce gidip havuzlan, kovalan ve s alma lerinden benzer tedbrleri alp hazrlk yapacak kimseye denir. "Ben s zin furatnzm" demek, sizden nce havuzun bana gidip onu hazrlaycy demektir (Nevev). Bunu ve bundan sonrakini Mslim, Peygamber'in Fadl'nda getirmiti [3] "Suhkun", uzaklamak ve rak olmak yhud helak olmak ma'nsma "Bu'd" gibi masdardr. "Haberiniz olsun ki Semd kavmi ilh rahmetten nasl uzak-latysa, Medyen kavmi de ylece uzaklat" (HM; 96) yetindeki gibi, mukadder bir fiilin te'kd mef'l mutlak olarak, makaamma kaaim bir du cmlesi hlinde ve "Kahrolsun" tarznda iddetli bir zecr ifde eyler.... (HakkDni, VII, 5219). [4] Bu, bu bbda gelecek olan hadsten bir paradr. [5] Buhr Abdullah ibn Zeyd'den gelen bu hadsi Maz'de, "Huneyn gazvesi b-bMnda getirmiti. [6] Bu hadsin bir rivayeti Alratu'n-Nbvve'de 107 rakamyle gemiti. Hadsin "Kendi zerinize edas vcib olan haklar eda edersiniz, lehinize olan (mahrum brakldnz) kendi haklarnz da Allah'tan istersiniz" fkras "Allah'n hakkm Allah'a, kraln hakkn krala veriniz" eklindeki mehur sze uygun dmtr. Bu sz Hz. s'ya nisbet edilmektedir. Luk ncli, Bb: 20, yet: 26. [7] Raslullah bu hadslerinde sahblerini fitne ve ihtillden sakndrm ve kendisinden sonra devlet adamlarnda dn umdelere aykr hl ve hareketler grdklerinde nasl hareket edeceklerini tlemitir. Peygamber mme velayetini tayan bir ksm mirlerin dnen meru' olmayan hareketlerde bulunacaklarn peygamberlik nuru ile grp biliyordu. Bu vaziyet karsnda sabr ve skn ile hareket etmelerini ve bozgunculuktan saknmalarm vasiyet ediyordu. "Ve her kim sabrszlanarak mme velayetini hiz olan sultndan, yn mill otoriteyi temsl eden devlet reisinden ve slm mmeti'nden bir kar ayrlrsa, Chiliyet lm ile lr" buyurmutur ki, bu basz ve itima nizmdan mahrum chil milletlerin s bir ferdi olarak lr demektir, yoksa kfir olarak lr demek deildir. Ancak bu mutlak itaatin bir snn vardr ki, o da Allah'a kar kfr ve ma'siyete sebeb olmamaktr. [8] Bu da ayn hadsin baka yoldan bir rivayetidir.
688 / 2483

buhari

[9] Bu hads, devlet nfuz ve kudretini temsl eden emre ve devlet bakanna itaat etmek ve ona kar isyan ve ktale girimemek hususunda ak bir nastr. Bir de bunda itaatin son hududu bildirilmitir ki, o da emrin ak bir nassm dellet ettii ak bir kfr tutmas ve kfr emretmi olmasdr. Bu surette onun velayetini inkr etmek caiz oluyor. "nk ma'siyette itaat yoktur, itaat ancak ma'rftadr" Kt emirlere kar taat edilmeyip ne olacak? Dvd yle demitir: Zlim emirler hakknda limlerin itihad yledir: Bir fitneye, bir zulme sebeb olmadan hafi ve drlmesi mmkin olursa, drlr. Mmkin olmazsa vcib olan sabretmektir. Bzlar da yle demilerdir: Fsk kiiye balangta mme velayeti akdedilmemelidir. dil olarak bey'at edilip de sonra zulme balarsa, bir kfre tutunmadika, ona kar kmak ve ihtill sahh deildir. Kfre yaprsa, ona kar kmak ve ihtill vcib olur... Bu hadsi Mslim de Maz'de getirmitir. [10] Bunun bir rivayeti Ensr.'n Faziletleri'nde gemiti. "Muhacirler'den fuln ta'yn ettin" szyle kasdedilen, Amr ibnu'1-s'tr. Peygamber'in "Sizler ileride ter-chler greceksiniz" szyle cevb vermesi, zikredilen fulnm ta'yni, ona hss olan bir maslahattan dolay deil de, senin ve btn mslmnlann maslahat olduu iindir, ma'nsna iarettir (Kastalln). [11] Tyb'nin beynna gre, Raslullah (S) bir kerre ru'ysnda Mervn'n babas Hakem ibn Ebi'l-s'n ocuklarnn minber zerinde top oynar gibi oynadklarn grmt. Peygamber'in minberi, Peygamberlik ve Hilfet makaam idi. Bu ru'y gnn birinde Mervnler'in Hilfet makaamna geeceklerinin ve mmetin riyaset makaamm ocuk oyuncana evireceklerinin bir remzi idi ve byle olmutur. Bu sebeble Peygamber, Hakem'e iaret ederek: "unun sulbnden geleceklerin karaca fitneden dolay yazklar olsun mmetime!" buyurmutur. Hakem, Halfe'nin amcas olduundan Medine'ye gelmelerine msade edilmiti. Ve en sonu, Peygamber'in hadsi gerekleerek, Mervn Hilfet makaamna gemi, Muhammed mmeti arasnda trl ayrlklara sebeb olmutur. Bunun bir rivayeti Almtu'n-Nbvve'de gemiti. Mslim de rivayet etmitir. Tenbth; Taftazn yle dedi: Yezd il Muviye'nin la'netinin cevaznda ihtilf edilmitir. Hulsa ve dierlerinde: Ona ve Haccc'a la'net yakmaz. nk Peygamber (S), namaz klanlara ve kble ehlinden olanlara la'netten nehyet-t... demitir (Kastalln). [12] Bunun bir rivayeti, Peygamberler ile Almtu'n-Nbvve'de Ye'cc ve Me'cc konusunda gemiti. [13] Bunun bz rivayetleri Hacc, Mezlim, Almtu'n-Nbvve'de de gemiti. Mslim de bunu Fiten'de getirmitir. Peygamber'in bu haberi de aynen meydana gelmitir. Hz. Usmn'n ehd edilmesiyle balayan bu fitneler, musbetler aralksz devam etmi, Ceme, Sffn, Nehrevn harbi, Hz. Al'nin ve Hseyin'in ldrl, Harre vak'as gibi ac vak'alar bunlar ta'kb etmitir. [14] Tirmiz'nin rivayet ettii merf' Enes hadsinde "Zaman birimleri birbirine yaklap da sene ay; ay hafta; hafta gn; gn saat; saat de hurma yaprann yanmas gibi olmadka kyamet kopmaz" buyurulmutur. Hakk olan bundan muradn t zamana varncaya kadar hereyden bereketin ekilmesidir. Bu da kyametin yaklamas almetlerindendir (Kastalln). [15] Buhar hadsin baka geli yollarn gstermektedir. [16] Bunlar hep ayr yollardan gelen ve birbirlerini te'kd eden hadslerdir. [17] Mslim'in Abdullah ibn Mes'd'dan rivayetinde, Raslullah (S): "Kyamet ancak insanlarn errlileri zerine kopacaktr" buyurmutur. Eb Hureyre'den bir rivayette: "L ilahe ille 'ilah
689 / 2483

buhari

diyen hibir kimse zerine kyamet kopmayacakttr" buyuruhnutur. Bu rivayetlerin delletlerine gre, kyamet ancak kfirler, mnafklar, erirler zerine kopacaktr. Salih m'minler tammiyle lm bulunacaktr. Eb Hureyre'den bir rivayette: "Kyametin yaklamas zamannda Allah latfbir rzgr gnderecek ve gnlnde zerre kadar mn olan hibir kimseyi brakmayp ruhunu alacak" buyurulmutur ki, bu da yukanki rivayetlerin te'-yd edicisidir. [18] Bu ikyet Haccc'm Irak valilii srasnda yaplmt. Tifli bir hocann olu olan Haccc, cesaret ve iyi konumasiyle Abdulmelik ibn Mervn'm gzne girip Hicaz Vlsi olmu, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'in halifelik da'vs vesilesiyle Mekke ve Medine'yi sahabe kanyle boyadktan sonra, Irak Vllii de mkfat olarak ona verilmiti. Haccc burada da ayn zulmleri yapmaya balaynca, bu hadsin rvsi olan Kfeli Zubeyr ibn Adiyy, beraberinde bir'hey'etle Enes bn Mlik'e gidip ikyet etmilerdi. O srada Enes ibn Mlik Basra'da yerle miti. Bu ikyetin ona yaplmas, Enes'in resm bir sfat olduundan deil, Peygamber'in mhim bir sahbsi olmas i'tbriyle bir dert yanmakt. Ve yakn bir ihtiml ile Haccc'a kar isyankr bir vaziyet almak hususunda Enes'in fikrini sormakt. Enes, Haccc'n daha ac ve kanl bir fitne kapsn amamas in, ikyetilere sabr tavsiye etmi ve daha byk bir fitnenin nn almtr. Tabern'nin Abdullah ibn Mes'd'dan sahh senedle rivayet ettii hadste de Peygamber (S): "Dn bu gnden, bu gn de yarndan hayrldr" buyurmutur. u da kaydedilmelidir ki, mazinin hlden, hlin de istikblden hayrl olmas umm ve mutlak bir kaaide deildir. Bz zaman olur ki, onda err, geenden daha az olur. Mesel Umer ibn Abdilazz zaman, Haccc'm zulm devrinden bir mddet sonra idi. bhesiz ki, Rid Halfeler devrini andran dil br idare hkimdi. Bunun iin Hasen el-Basr; hlin mzyi aratmas kaai-desi, mutlak deil, ekseriyete hamledilmitir, demitir. [19] Bala uygunluu "Ve ne fitneler indirildi" sznden alnr. Buhr bunu burada iki senedle getirdi. Bunun bir rivayeti ilim Kitab, "Geceleyin ilim ve va'z bb"nda gemiti. Peygamber'in ru'yda grp de haber verdii fitneler ve ni'metler Allah'n bildirmesi olan vahy yoluyla kendisine bildirilen eylerdendir. Peygamber'in ru'-ylan da vahiydir: "igil i' fW J *sj ji = Ben ru'yda seni boazlyorum diye gryorum" (es-Sfft: 102) yeti, brahim'in sml'i yhud shk'i kesmeye me'-mr olduunu haber veren yettir. Bu hadste nice mu'cizeler vardr: Peygamber, mmetine kendisinden sonra urayacaklar fitneler ve musibetleri, hem de nail olacaklar huddsuz n'-met ve rahmet haznelerini haber vermitir. Bir de "Giyinik plaklar" zmresinden yhud rtl olmakla beraber elbisesinde israf ve tebzr edecek nice kadnlarn zuhur edeceini de haber veriyor. M'minlerin annelerini uyandrmaya tevik etmesi de, kendilerine va'z etmek, sadaka vermeyi ve israf terketmey, Peygamber kadnlar olmalaryle aldanmayarak ibdet ve tatlerden gaflet etmemelerini bildirmek iindir. Msriflikle giyinenlerin hirette plak olmalar, hasenelerden soyunmu olmalarndandr. [20] Bu hadsi Mslim, mn'da, Eb Hureyre'den: "Kim bize silh ekerse, o bizden deildir" fkrasyle balatr, "Kim bize hle ve hyanet ederse, o bizden deildir" suretinde rivayet eder. Tabern ile Eb Nuaym'm Abdullah ibn Mes'd'dan rivayetlerinde, hadsin sonunda: "Htle ve hud'a sahihleri cehennemdedir" ziydesi vardr. Her iki rivayete gre, hadsin tamm bu fkralarn birlemesiy-ledir. Bu iddetli tehdd, bu adam slm camiasndan kar ve tevbe ederse, tev-besi kabul olunmaz, cehennemlik olur ma'nsna deildir; sakndrmak iindir. [21] Bu da vukarki hadsin hasVa bir sahbden rivayetidir. [22] Bu hadslere gre fsim Devleti'ne kar silhl isyan edip bu tecvz meru' saymak,
690 / 2483

buhari

slm birlii ni'metine nankrl gerektiren byk bir sutur. slm hukukuna gre bunun tenkili vcibdir. Raslullah, mslmnlar byle silhl ihtillden men' edip sakndrarak Veda Hacc'nda Min'da yapt hutbesinde: "Sakn benden sonra kfr hlindeki bedevlik haytnza dnp de birbirini-zin boynunu vurmaya kalkmaynz" buyurmutur. Son hads aka bile olsa, kardeine silhla iaret etmenin ne kt br sonuca gtrebileceini en bel ekilde belirtmektedir. [23] Bu hadslerin birer rivayeti Namaz Kitb'nda, Mescid'lerin evvelinde gemiti. Bunlardan anlalan, meskn yerlerde, ibadethanelerde, ar, pazar gibi insanlarn toplu bulunduklar yerlerde herhangibir kazaya sebeb olmamak iin, silhla dolalmamas, ayet silh varsa tedbrini alarak iyice emniyetini korumaktr. [24] Peygamber'in maksad -Allah, Rasl'nn murdn en bilendir-, mslmn ile svmek fsk ve fucr ehlinin; mslmnla ktal de kfr ehlinin snndan olduunu beyn olsa gerektir. Kfr ehlinin snndan olan ahlk ve fiiller vaka insan s mertebesinden de drp hemen mnn selbetmez. Fakat mn yaralayp sahibini Allah korusun, kfr ve nifak helak vdlerine srklemesinden korkulur... [25] Yn benden sonra hakk rtc kfirlere dnmeyiniz. nk kfrn ma'ns, lgatte "rtmek"tir. Bu fiiller insan kfre gtrr. Dvd: Bunun ma'ns: M'minlere, kfirlere yapaca niz fiilleri yapmaynz, demektir dedi (Kastall-n). [26] Hadsin bir rivayeti Hacc Kitab, "Min gnlerinde hutb^e bbi"nda geti. Sanki Eb Bekre: Ben kendimi savunmak iin bir kam deyneine bile el uzatmadm ve elime almadm. nk ben mslmnlarn birbirleriyle ktal yapmalarm doru grmem, onlarla nasl olur da silhla mukaatele ederim, demi oluyor. Bu hdisenin sebebi udur: Muviye, bnu'lHadram'yi Basra'ya gnderip, onlarn Al'ye kar harbe girmelerini istemiti. Al de Criye ibn Kud-me'yi gnderdi. O da onu muhasara etti. bnu'l-Hadram de bir eve girip orada sakland. Criye onun bulunduu evi zerine yakt. Bunu el-Asker zikretti. Ta-ber de otuzsekizinci yl hdiseleri iinde Eb'l-Hasen el-Medin yolundan byle tahrc etmitir... (Kastalln) Eb Bekre'nin sz, kendisinin slm'da fitneye karmay doru grmediini ve iki taifeden birinde yer almay da doru grmediini gstermektedir. [27] Bunun bir rivayeti, bundan daha btn olarak Hacc Kitb'nda gemiti. [28] Yn amelleriniz mslmnlarn boyunlarn vurmakta kfirlerin amellerine benzemesin. elMuzhir: Yn ben dnydan ayrldm zaman bizler benim ardmdan, zerinizde bulunduunuz mn ve takva zerinde sabit olunuz; hibir kimseye zulmetmeyiniz ve mslmnlarla muharebe etmeyiniz. Bunun bir rivayeti ilim Kitb'nda gemiti (Kastalln). [29] Balk, hadsten bir para olduu in, uygunluk tamdr. Bunu Mslim de Fi-ten'de getirmitir. "Men teerrefe leh" Ona teebbs edip girimek suretiyle onu grmeye ve muttali' olmaya alan ve ondan yz evirmeyen ma'nsnadr. Testerifh: Helake bakmas sebebiyle fitne onu helak eder demektir. el-stirf: Bir adama zulm ve cevr eylemek ma'nsnadr ve gzn yukar kaldrarak gnee bakar ekilde bir nesneye bakmak ma'nsnadr ki, dikkat ve mbalaa zmmmda olur (Kaams Ter.) [30] Bu da ayn hadsin baka yoldan bir rivayetidir. Bu hadslerde fitnelerden sakndrma ve fitnenin erri, ona girmekle olaca hkm vardr. Fitneden mu-rd, her eit fitnedir, yhud ktidar talebi hususundaki ihtilftan kan fitnedir. nsan bunda hakl olanla btl olan bilemez... Bir taife evlere girip karmamay syledi. Dierleri de fitne beldesinden baka yerlere gitmeyi tledi... (Kas-talln).
691 / 2483

buhari

[31] Bu hadsler, slm Dni'nin beer haytna ne derece kymet verdiinin delilleridir. ldren atee girmeye hakk kazanr, fakat lenin gnh nedir ki, atee girecektir? Buna yle cevb verildi: Bunlarn sular bir ve eit deildir. Bunda silhla ynelme fiili ve ktal vuk'u vardr. ldren, ktal ve ldrmeye karlk azb olunur; len de yalnz ktale karlk azb olunur, srf azm zerine azb olunmaz (Kastalln). [32] Buhari burada hadisin eitli yollarn ve senedlerini ayr ayr bildirmitir [33] Bala uygunluu "Onlarn bir cemati ve devlet bakanlar bulunmazsa" sznden alnr. Aa dibini srmaktan murd, artlaryle bir imm bulunup ona bey'at edinceye kadar fitnelerden ayr kalmaktr. Bunun bir rivayeti Nbvvet Almetleri Kitb'nda da gemiti. Bunu Mslim de Fitneler'de getirmitir. Raslullah'n mutlak surette hayr ve saadet olan zamanlardan sonra geleceini haber verdii fitneler, musibetler, Hz. Usmn'n ehd edilmesiyle balam, Cemel, Sffn, Kerbel, Hrre, Ka'be'nin tecvze-uramas facialar birbirini ta'kb etmitir. Bunlardan sonra err ile kark hayr devrine, Kaad Iyd, "Umer ibn Abdilazz zamandr" demitir. Umer ibnu'lAbdilazz "Emru'l-M'minn" unvnyle anlr. O tammiyle slm umdelerine gre idare ettii iin,' 'kinci Umer'' diye anlr. kbuuk seneye yakn devri, Rid Halfeler devrine katlarak, hakk hilfet devri kapanr. Bundan sonra "Emirlik ve Saltanat" zerine kurulan ve babadan oula ageen mutlakyet sistemi idareler devri balamtr. Bunu Muviye, olu Yezd'i halef ta'yn etmekle balatmt. Muviye bu emaret saltanatna Umer devrinde m VlI-i zamannda balamt. Umer m ve Filistin'i ziyaretinde Muviye'nin bu ziyaretinden holanmayarak "Bu da Arablar'm kisrsdr" demitir. [34] Bunun bir rivayeti Tefsr'de de gemiti. Ayn'nin Vkd'den naklettii nuzl sebebi udur: Bu yet, Mekke'de ikaa-met eden ve mslmn olduklarm syleyen birtakm kimseler hakknda inmitir. Onlar Medine'ye hicret etmeyip, zahirde mn etmi grnrlerdi. Hakikatte nifaklarn gizlerlerdi. Bedir harbi ald zaman da bunlar mriklerle beraber Mekke'den kp mslmnlarla harbetmeye gelmilerdi. Fakat melekler bunlarn suratlarna arparak, omuz kklerine vurarak bunlar ldrmlerdi. Buniar lrken yhud cehenneme sevkolunurken, meleklerin bunlara: Niye bu zum lediniz? sulleri ve onlarn cevblan bu yette bildirilmitir. [35] Bu balk, Taber'nin Eb Hureyre'den rivayet ettii hadsin lafzdr, denildi. (Ayn). [36] Hadsin bala uygunluu ma'nsmdan alnr. Buhr bu hadsin aynn, sened olarak da Rikaak Kitab, "Emnetin kaldrlmas bb"nda getirmiti. Kur'n yetlerinde, hadslerde hem devlet ve ul'I-emr gibi mhim konularda zikrolunan bu "Emnet" kelimesinin, zikrolunduu konulara gre ma'-nlan vardr. Hepsinde "Emnet", umm bir ta'br ile "Hyanet" mukaabili kullanlmtr. Bu hadsin ba tarafndaki "Emnet" kelimesinin ma'ns, ftr dn duygusuyla kesb ibdet, adalet ve medeniyet umdeleri olduu ak olarak anlalmaktadr. Bu kutsal duygunun ve Allah'a kar ubudiyet, insanlar arasnda itima bir nizm ve emniyet te'mn eden umdelerin Allah tarafndan insanlarn gnllerine nasl ilham ve vahy olunup, sonra birer birer nasl silinip gittiini Huzeyfe en bel bir uslb ile Peygamber'in dilinden nakletmitir... Hadsin ikinci fkrasnda da slm nuru doduu ve yayld mddete ziyasn sat yerlerde mslim- gayrimslim btn ferdler arasnda umm bir emniyet ve i'timd kurulup, o nurun snmesiyle btn gnlleri umm bir emniyetsizlik karanl kaplad tasvir olunmutur. Hadsin nc fkrasnda Huzeyfe, hem bu emniyet devrinde yaadm, hem de tima nizm bozulup emniyetsiz bir muht iinde kalarak, Fuln'dan ve Fuln'dan baka kimse ile muamelede bulunmadn bildiriyor. Huzeyfe, Usmn'rt ehd edilmesinden krk gn sonra,
692 / 2483

buhari

yn hicretin otuzaltinci ylnda vefat ettiine gre, o faciay meydana getiren gnlerin etinliini ve emniyetsizliini grp ifde etmi oluyor... "Fuln ve Fuln'dan baka" kinyesiyle, muamele yaplmaa hakk kazanacak kimselerin azln bildirmek istiyor. Buradaki "Mubayaa" lafzyle, siys ve umm bey'at ma'ns da kasdolunabilir... [37] Bu balk "Ayn" yerine "ayn" harfiyle de rivayet edilmitir ki, buna gre ma'n garb yaamak, bir zabta gre "ayn" ve keskin "Zy" ile "Teazzub" gelmitir ki, buna gre ehirlerden uzakta ve yalnz yaamak ma'nsna olmu olur. [38] Seleme ibnu'1-Ekva' (R) Medine'de 74 trihinde ve 80 yanda vefat etmitir. O srada Haccc, Hicaz Vlsi olarak Medine'de ikaamet edip trl bahanelerle Peygamber'in sahblerini ldryordu. Seleme (R) lden Medine'ye dndnde, onu da yanma arp: Ey Seleme, sen mrtedsin. lden Medine'ye hicret ettikten sonra tekrar dnp le gitmisin! diye 80 yandaki bu ihtiyar sahb-yi korkutup tehdd etmiti. Haccc bu sz ile Abdullah ibn Mes'd'un u hadsine iaret etmek istiyordu: "Allah faiz mal yiyen kiiye la'net etsin... ve Me dine'ye hicret ettikten sonra l haytna dnen kii de mrteddir". Haccc bu szyle, Rdvan aac altnda Raslullah'a kerre bey'at eden bir sahbyi ldrmek yhud da gzn yldrmak istiyordu. Seleme, lde yaamasna Ras-Iullah'n izin verdiini bildirmekle cevb vermi oluyor. Rebeze, Medine civarnda bir bdiyenin addr. Umer zamannda zekt develerinin yaylmas iin koru edinilmiti. [39] Hads, fitne zamannda srlerini alp dalara ve otlak arazlere kamak ve selmette kalmak bakmndan koyunun nemini ve hayrlln ifde etmektedir. [40] Umer'in bu sz yle de tercme edilmitir: "Biz Allah Tai'y Rabb, slm' dn, Muhammed'i rasl olarak kabul ve tasdik ettik". [41] Bu yetin nuzl sebebi bu kssa olmutur diye tefsirlerde zikrolunmutur. [42] Bala uygunluu "Biz fitnelerin errinden Allah'a snrz" szndedir. Bu hadsin bir rivayeti Dular'da da gemiti. Peygamber'n fitnelerden Allah'a snmas, mmetine retmek iindir. Bunun bz rivayetleri lim ve Kusf'ta da geti. Bu hadste babasnn kim olduunu soran zt, Kisr'ya eli olarak gnderilen Abdullah ibn Huzfe es-Sehm'dir. Mslim'in rivayetine gre, bu Abdullah, babasndan baka bir babaya nisbet ve bir kavga ettike: "Fuln'in olu" dye ayplanird. Anas byle bir sul sorduunu iitince: Senden daha fena bir evld grmedim. Anann Chiyet gnlerinde kadnlarn iledii eylerden birini ilemediini nereden biliyordun? Ya anan lem nazarnda rsvy edeydin iyi mi olurdu? diye azarlam. O da cevaben: Vallahi eer beni zenc kleye ilhak etmi olayd, onu kabul ederdim! demitir (Tecrd Ter., I, 79). [43] Peygamber bu hadslerde meydana gelecek fitnelerin, musibetlerin k yerini, cihetini bildirmitir. Peygamber'in vefatndan sonra kan fitnelerin hepsi, dou tarafndan kmtr. lerideki fitnelerin k yerleri de oras olacan ifde eder. "eytnn boynuzu" ta'bri de temsilden barettir. [44] Bunun bir rivayeti Yamur Dusi'nda gemiti. "Kam", bir asrda yaayan insanlarn tabakas ma'nsma geldii gibi, iinde bir peygamber zuhur eden bir mddette yaam olanlara da, ilim ehlinden bir tabakaya da denir... Buna gre "eytnn karn", eytnn hizbi ve mmeti demek olur. Nitekim Deccl o havaliden, Irak cihetinden ykacaktr, demilerdir... [45] Bala uygunluu, iinde fitne bulunmas ynndendr. Bunun bir rivayeti Tefsr'de de gemiti. O zt, yetle fitnedeki ktalin me-r'Iuuna dell getirmiti, ibn Umer gibi ktalden ekinenleri redd vard. bn Umer verdii cevbla, fitne harbinin mslmnlar arasnda olan iktidar ve me-liklik harbi olmadn, fitne harbinin mrik
693 / 2483

buhari

basklarndan kurtulmak iin yaplan harb olduunu anlatm oluyor. yetin ma'ns, fitne yn irk ve tefrika olmasn da dn hep Allah iin olsun, yalnz Allah'a boyun eilip itaat edilsin. Hlbuki "Allah katnda dn, islm'dr". Bunlarda Tevhd dni olan slm'dan baka bir dn bulunmasn, fitnenin ba olan irk kalksn... Allah'n kullarm bakalarna mahkm tutan btl dnler Hakk Dn karsnda yklsn, hakk hkim olsun da fitne ve mihnetle kimse hakk ma'bddan bakasna itaat ve inkyada sevk ve cebredilmesin... (Hakk Dni, I, 698; III, 2403). [46] Buhr bunu et-Trthu's-Sagr "inde Abdullah ibn Muhammed el-Msnd'den se-nedli olarak rivayet etmitir. Bu mru'u'1-Kays ibn Abis el-Kind'dir. Bu beyitlerin Amr ibn Ma'dikerb'e id olduunu Eb'l-Abbs el-Muberred el-Kmilf't-Trhnde, es-Suheyl de Ravdu'l-unff TefsiriSretiibn Him 'mda kesin olarak belirtmilerdir (Kastalln). [47] Bu hadsin birer rivayeti Namz'da, Mevkt bb'nda; Zekt'ta, Oru'ta ve Nbvvet Almetleri'nde de gemiti. Oralarda da bildirildii gibi Fitne, aslnda imtihan ve denemedir ki, Trke'si snama demektir. Hlisi karktan belli olsun diye altn, gm potada eritmee fitne dendii gibi, yilii, ktl belli olsun diye insana edilen her muameleye de fitne denilir. Bu lafzn ma'nlan oktur, hepsi de bu ma'ndan dallanp budaklanr. Umer kapnn kendi zt olduunu bildii hlde, kendisinden sonra gelecek fitneden sul etmesi, fitnenin azametini bildii ve ayet tafsiltn unutmu-sa hatrlamas iindir. Kendi zamannda belki mukaddimeleri meydana kar diye korkuyormu. [48] Bala uygunluu "Usmn'a izin ver, onu da kendisine isabet edecek bel ve imtihan ile beraber cennetle mjdele" sznden alnr. Bu da denizin dalgalanmas gibi olan fitneler topluluundandr. Bunun iin Peygamber bely ona tahsis etti. Umer zerine cereyan edecek birey zikretmedi. nk Umer, Usmn'n imtihan gibi zerine tasallut, imamln geri alnmas istei, haremine taarruz ve irkin ilere nisbet gibi imtihan edilmedi. Bunun bir rivayeti, Eb Bekr'n fadl blmnde gemiti. Bunun birka rivayetini Mslim de Fadil'de getirmitir. [49] Bala uygunluu Usme'nin sznden alnabilir. Bunun bir rivayeti Cehen-nem'in sfati'nda geti. Mslim de bunu, kitabnn sonunda "Ma'rfu emr b-b"nda getirmitir. Bu hads devlet adamlaryle gzel muaeret ve onlara kar ltuf ile muamele edilmesi, halkn dileklerini tatl dil ile tebli ve gizlice t verilmesi hkmleri alnr... [50] Bala uygunluu, Cemel gnlerinin iddetli bir fitne olmas, vak'as mehur olup Al ile ie arasnda vki' olmas bakmndandr. nk ie bunda bir deve zerinde bulunduu iin bu isimle isimlendirilmitir. Maz'nin sonunda geen rivayet daha genitir. Orada Eb Bekre: Cemel vak'as gnlerinde cemel yaranma katlarak (Al'ye kar) onlarla birlikte harb etmee baladktan sonra, daha nce Raslullah'tan iittiim bir kelime ile Allah bana hayr ve menfat ihsan buyurdu (da Cemel yaranma katlmadm).. demi ve hadsi nakletmitir. Eb Bekre, Kisr'nul kz hadsinden, ie'nin deve zerinde bir asker birlii idare etmesine intikaal edip hareketini yeniden ta'yn etmi ve onlara katlmamtr. [51] Bunun cfa bala uygunluu, bundan ncekinin uygunluu gibidir... [52] Bu da bundan nceki hadsin bir tarafdr. Buhr bunu getirmekle Eb Meryem'in hadsini kuvvetlendirmek istemitir... (Ayn). [53] Bunlarn da asl bala bir fasl gibi olan unvansz bb'a fer' bir ilgisi olduu meydandadr. Kirmn: Bu ite ar davranmak nasl ayp olur? dedi. Ben de: nk bu (geri kalmak) "M 'minler kardetirler, kardelerinizin arasn iye-tirin..." (el-Hucurt: 10) gereinden geri kalmaktr, derim (Ayn).
694 / 2483

buhari

[54] "lz"nn cevb, hadste zikredilen ile yetinildii iin hazfedilmitir. [55] Yn iyiler mkfatlanr, ktler cezalanp azb olunurlar. Dnyda amelleri iyi olanlar, hirette durumlar iyi olur. Dnyda amelleri kt olanlar, hirette kl (jlurlar. [56] Bala uygunluu aktr. Buhr bunun birer rivayetini Hasen ibn Al'nin faziletlerinde ve Peygamberlik Almetleri'nde de getirmitir. Orada da bz aklamalar verilmiti.. [57] Bala uygunluu "Akabinde ben Abdullah ibn Ca'fer'in oullan Hasen ve Hseyin'in yanna gittim" szlerinden alnabilir. nk bu szde Hasen'in cmertlii ve seyyidline bir dellet vardr. Zr cmerdin seyyid olmas slih olur... (Ayn). [58] Bala uygunluu gaybette, huzurunda sylenenin aksini sylemenin bir nevi' gadr olmas bakmndandr. Hadsin bir rivayeti Cizye'de gemiti. Mslim de bunu Maz'de getirmitir. Bu hadste kendisi lehine bey'at yaplm olan imma itaat vucbu ve onun aleyhine ktan men' hkm ve o imm cevr etse bile fskl sebebiyle bey'ati zlmiyecei hkm vardr. Yezd, Medneliler'in kendisinin bey'atini reddettikleri haberi ulanca, onlar iin Mslim ibn Ukbe el-Murr maiyyetinde bir ordu hazrlad ve ona, Medne-liler'e kerre dnmelerini, yoksa kendileriyle harb edeceini bildirmesini emretti, sonunda glib gelince Medne'yi orduya mbh kld (Kastalln). [59] Bala uygunluu, Eb Berze'nin ayplad kimseler zahirde dn iini yerine getirmek ve hakka yardm etmek iin mukaatele etmeyi izhr ediyorlar, btnda ise ancak dny iin mukaatele ediyorlar olmas bakmndandr (Ayn). [60] Nifak, kiinin diliyle mn aklayp, gnlnde kfr saklamasdr. Huzeyfe'-nin bildirdii gibi, nifak ile sfatlanan mnafklar, saadet asrnda Abdullah ibn Ubeyy ibn SelTun bakanl altnda teekkl etmi habs bir zmre idi. Bunlar mn ile kfr arasnda bir nifak perdesine brnerek haytlarn korumulard. Fakat saadet asr getikten sonra, mn ile kfr arasnda bir nifak merhalesi kalmamtr. nk bir mslmn gnlnde kfr gizlemekle mrted olur. Bz limler de Huzeyfe hadsini yle te'vl etmilerdir. Saadet asrnda mnafklar harb gibi itima birlii gerektiren her ite yan izerlerdi. Fakat grnte mn izhr ettiklerinden Peygamber bunlarn Uhud, Tebk seferlerindeki dneklikleri gibi birok bozguncu hareketlerine ramen, ceza ta'yn etmezdi.... Hu-zeyfe'nin dedii gibi,bilhare slm Dni tammiyle kuvvet kazannca, artk mn ile kfr arasnda bir ayrc snr olan nifak maskesi atlm "Ke l teferrak = Birbirinizden ayrlmaynz" (lu mrn: 103) dstruna gre bozgunculuk, mndan sonra ilenen bir isyan, bir kfr olarak grlmtr ki, cezas tenkildir. [61] Bunun sebebi udur: Bel ve iddet o kadar iddetli olur ki, musibetlerin en by olan lm bile kiiye daha hafif gelir de i'tikaadmda iki musibetin hafifini temenni eder. Bu, fitnelerin zuhuru, btln ve btl ehlinin galebesi ile dnin gitmesi korkusu ve ma'siyetlerin meydana gelmesi zamandr... Yn dninden vazgeirmek ve vatandan karmak gibi, insanlar azaba uratacak bel ve mihnet, lmden daha ardr. lm temenn ettiren hl, lmden daha ardr. "Fitne lmden daha beterdir"; "Fitne ldrmekten daha byktr" (el-Bakara: 191, 217). [62] Devs, Eb Hureyre'nin kablesidir. Zu'l-Halasa onlarn putu idi. Zu'l-Halasa, Yemen'de bir puthnenin veya onun iinde bulunan bir putun ismidir. Buna Yemen Ka'besi denilirdi. Asl Ka'be'ye de "Ka'betu'-miyye" denilirdi. "Halasa" kelimesi "Hlis" ismi failinin cem'idir. Gy orada tavaf ve bdet edenler, hlis ve temiz olurlarm da onun iin byle isimlendirilmitir. Raslullah, Yemen'deki bu put evini Cerr ibn Abdillah kumandasnda yzelli kiilik svari gndererek yktrp yok ettirmiti. Bu vak'ay Cerr bizzat tafsltiyle anlatr: Mslim Ter., Fadilu's-Sahbe, Cerr'in faziletlerinden bir bb, VII, 399-400.
695 / 2483

buhari

bnlBattl yle dedi: Bu hads ve benzerlerinden murd, dnin btn yeryznde tamamen kesilip hibir eseri kalmayacak demek deildir. nk slm Dni'nin kyamete kadar bak kalaca sabittir. Ancak dn zayflayp balad gibi garblie dnecektir (Kastalln). [63] Bala uygunluu, Kahtn'dan kacak bir adamn insanlar sevketmesi, ancak zamann deitirilmesi ve slm hllerinin tebdilinde olmas bakmndandr. nk bu adam, Allah'n hilfeti kendilerinde kld erefli kimseler topluluundan ve Peygamber kablesindtn deildir. Bu adam gayr meru bir gasbla idareyi ele alp insanlar zorbalkla ve hibir hrriyet tanmayarak sevk ve idare edecektir ki, bu ekilde idare, fitnelerin en iddetli olanlarmdandr. [64] Bu Enes hadsi, Hicret Bb'mn sonlarnda Humeyd yolundan, Abdullah ibn Selm'm slm' hakknda ulatrlm olarak gemiti. Bir rivayeti de Nbvvet Almetleri'nde gemiti. [65] Busr, Suriye'deki Harran kasabasdr. Vaktiyle Dou Roma mparatorluu'-nun ma'mr bir ehri ve Hnstiyanln dn merkezlerinden biri idi. slm le-m'nin Rmlar'la ve Hrstiyanlk'la ilk siys ve asker atmas, Busr'da olduundan, hadste ve slm trihinde ok zikrolunur. Sarihlerin ve tarihilerin bir ksm, hicr 654 ylnda bir volkan patlamasy-le birlikte meydana gelen byk atein, Peygamberin bu hadsinde haber verdii ate olduu grn ileri srmlerdir. Buna gre, Peygamber'in yedi asr nce haber verdii bu tabiat hdisesi, haber verildii gibi tahakkuk etmitir ki, bhesiz bu peygamberliinin doruluunun en canl hidlerinden birisidir. Bzlar da bunun, kyamete yakn byk almetlerden olup, o zaman meydana gelecektir diye anlamak istemilerdir. [66] Furt, Erzurum dalarndan doup Kk Asya kt'asmm birok yerlerim dolatktan sonra Basra Krfezi'ne dklen en byk rmaklardan birisidir. Furt, birok vesilelerle Raslullah'm hadslerinde geer. Hilkatten beri akan bu muazzam nehrin bu uzun mecrasnda kimbilir ne hazneler sakldr! Raslullah "Nehir kuruyarak kymetli altn haznesini aklamas zaman yaklayor" buyurmakla, bu byk hdisenin kyamet almetlerinden olduunu, dnynn mr sona erecei gnlerin yaklamakta olduunun almeti bulunduunu haber vermi oluyor... [67] Bunun bir rivayeti Zekt'ta, "Sadaka vermeyi tevk bbi"nda daha geni olarak gemiti. Zekt kabul edecek kimse bulamamak, ktisd deerlerin alt-st olduu, maddeye ihtiycn kalmad, kyamet almetlerinin balad zamanlardr. Bundan sonraki hads daha tafsllidir. [68] Hads iinde mnn fayda vermeyecei zaman bildiren bu ifdenin tamm yledir: ' 'Onlar hl kendilerine ille azb meleklerinin gelmesini yhud Rabb 'leri-nin gelmesini veya Rabb'inin yetlerinden birinin gelmesini mi bekliyorlar? Rabb 'inin yetlerinden biri geldii gn, daha evvelden mn etmi veya mnnda bir hayr kazanm olmayan hibir kimseye (o gnk) mn asla fayda vermez..." (el-En'&m: 158). [69] Bu saylan eylerin hepsi kyametin kopmasndan nce meydana gelecek almetlerdir. Bunlar kyametin kopmasnn yaklatna dellet ve iaret ederler. Son taraftaki almetler ise kyametin anszn kopacan gsterir. Bunlarn en sr'at-lisi ise lokmann aza kaldrlp yutulmamasdr. [70] Bunu Mslim de Fiten'de (rakam: 114 "2939") getirmitir. Kaadi Iyd dedi ki: Bunun ma'ns udur: O, Allah'a gre, onun elinde halk ettii eyleri m'minleri dellete drc ve kalblerini bheye sokucu klmaktan hakirdir. Fakat Allah'n ona o eyleri yaptrmas, ancak mnllann mnlarnn artmas, kfir, mnafk ve benzerlerinin aleyhine de hccet sabit olmas iindir... [71] Bu hadslerin birer rivayeti Hacc Kitb'nm sonunda Medine'nin faziletleri bb'nda da gemiti.
696 / 2483

buhari

Kaad Iyd dedi ki: Bu hadsler Deccl'in varlnn sahhlii hakkndaki Ehli Snnet mezhebi lehine hccettir. O ayn ile bir ahstr ki, Allah onunla kullarn imtihan edecektir. Ve onu ilh mukadderattan olan bz eyleri yapmaa muktedir klacaktr... Ve "Allah, mn edenlere dny haytnda da, hi-rette de o sabit sz indnde sebat ihsan eder. Allah zlimleri artr. Allah ne dilerse yapar" (brhm: 27). Snnet ehlinin btn muhaddsler, fakhler ve mtefekkirlerin mezhebi ite budur... (Nevev) (Mslim Ter., VIII, 471). [72] Deccl, zamann hirinde meydana kp peygamberlik veya ulhiyet iddia edecek bir yalanc olarak ta'rif edilmi ve mePn ma'nsma "Mesh" ile vasflan-msa da, bir hadste "o^U-a OLijii ^ J = Zamann hirinde birok Dec-cller olacaktr" buyurulduu ve sarihler "Decclun" lafzn "Kezzbn" ve "Mumerrihn" ile tefsr ettiklerinden, Deccl'in bir deil, nice yalanc ve yaldzc maklesi insanlar olduu ve bunlarn dny trihinin son zamanlarnda oka grlecei anlalr. Bu hadslerin birer rivayeti Medine'nin faziletleri blmnde de gemiti. [73] Yn Deccl'n gz sakattr, insanlar eri yola da'vet eder, Allah ise Hd'-dir, nsanlar dima doru yola ird eyler. [74] Bunun bir rivayeti Ta'br'de, "Ru'yda Ka'be'yi tavaf etmek bbi"nda da gemi ve bz aklama orada verilmiti. Hadsteki bnu Katan'in ad Buhr'nin Sahth'inde ez-Zuhr'den rivayetine gre Abduluzz'dr ve Huza kabilesinden olup slm Dni'nin zuhurundan evvel lmtr. Abduluzz'nm anas Huvey-lid kz Hle'dir. Bu sebeble Hadce, bn Katan'm teyzesi oluyor. [75] Bunun bir rivayeti Namaz Kitb'nm sonunda "Selm'dan nce du bb"nda uzunca bir metinle gemiti. "Fi's-salt = Namazda" demekle, vaka namazn hangi rknnde bu duann okunduu kat' olarak bilinmi olmazsa da, duann yeri namazn sonunda teehhdden sonra ve selmdan evvel olmak lzm gelecei akl karinelerden baka bz haberler ile de sabit oluyor. Nitekim ibn Mes'-d'un rivayetinin sonunda "iiU sii ^ jJJ Teehhdden sonra diledii duay seer' buyurulmutur... Oradaki duann metni yle di: "Allhumme inniezu bike min azbVl-kabri. Ve ezu bike min fitnetVl-MeshVd-Deccli ve ezu bike min fitnetVl-mahya ve'l-memti. Allhumme inn ezu bike mine'l-me'semi ve'l-marami ( = Y Allah! Ben kabir azabndan Sana snrm ve Mesh Deccl'n fitnesinden de Sana snrm. Hayt ve memat fitnelerinden de Sana snrm. Y Allah! Ben gnhtan ve bortan da Sana snrm)/" (Tecrd Ter., II, 710-714 "460"). [76] Hadste bildirilen su ile ate, belki de hakkate hamlolunmayp cennet ile cehennemin birer remzi olacaktr. Yn Deccl, cennet ile cehennemi temsil eden birtakm hrikalar gsterecektir. Bu da Yce Allah'n kullarn imtihan ettii fitnelerden birisidir. Fakat Allah mteakiben hakk izhr ve btl ibtl edecektir. Sonra onun ktlklerini aklayacak ve halka onun aczini gsterecektir. [77] Bu hadslerde Deccl'in sfat olan "A 'veru" kelimesi "Aver" kknden yaplm bir sfattr. "Aver" bir gzn hissi, yn grme kuvveti zail olmaktr. Murd bir gz olmaktr. "A'veru" sfat u ma'nlara da gelmektedir: a. Kt ve kemter nesne. b. u korkak ve zaf ahsa denir ki, haddizatnda hayrsz ve faydasz olduundan ne bir hayr ve menfaat semtine dell olur ve ne de bir kimse onun tarafna bir dellet eder ki, cemd kabilinden olmu olur. c. Mahareti olmayan bed-dellet klavuza denir.. (Kaams Ter.) Bu hadslerin bz rivayetleri Peygamberler Kitbi'nda geti. Bunlarn birok rivayetlerini de
697 / 2483

buhari

Mslim, Fitneler ve Saat Almetleri Kitbi'nda getirmitir. [78] Mslim'in Sahh'inde Deccl'e kar kacak bu yksek iradeli ztn Hzr olduu bildirilmitir. Ma'mer de Cami'inde: Deccl'e kar kan ztn Hzr olduu bize bali oldu, demitir. Hzr'n lp dirildikten sonra: Vallahi senin Deccl olduun hakkndaki imdiki kanatim daha kuvvetlidir, demesi, Raslullah'n Deccl'in ekaavet almetlerinden olarak lleri diriltmek hususunu da haber vermi olmasndandr. Bu hrikalarn bir zaman iin imtihan olarak DeccP-den meydana gelmesi, ilh takdirin eseridir. Bunun bir rivayeti Hacc Kitb'nn sonunda "Medne Haremi'nin kaplarndan bir bb"da da gemiti. [79] Bunun da bir rivayeti yine Hacc Kitb'nn sonunda gemiti. [80] Bunun da bir rivayeti hem Hacc Kitb'nn sonunda, hem de Tbb'da gemiti. "Inatlah" istisnas, teberrk iindir, her ikisinin de girmiyeceine mil olur denildi. Bir de bu istisna ta'lk iindir, Deccl'in girmiyeceine hass olur, t-nun Medine'ye girmesi caiz olur, denildi... (Kastalln) [81] Buhr bu hadsi burada iki senedle getirdi. Bunun bir rivayeti Fitneler'in evvellerinde, "Arab'a yazklar olsun bb"nda, bir rivayeti de Peygamberler Kit-b'nda gemi ve oralarda bz aklamalar verilmiti. "Ye'cc ve Me'cc" isimleri Kur'n- Kerm'in ki sresinde gemektedir: el-Kehf: 83-98, elEnbiy: 96-97. Bunlara id tefsri HakkDniKur'n Dili, IV, 3274-3292; IV, 3371-3374 sahfelerinden okunmaldr. Bunun bir zetini Mslim Tercemesi, VIII, 403-408 "2880" rakaml hadsin haiyesinde vermitik. [82] Bunun da birer rivayeti Peygamberler Kitab, "Zu'1-Karneyn bb"nda ve Fit-neler'n evvelinde gemiti.

698 / 2483

buhari

699 / 2483

buhari

27-KTBU'L-HACC 1- Haccn Vucub. Fazileti ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 2- Yce Allah'n u Kavli Bab: 3- (Tevaz in) Deve Semeri zerinde Hacc Etmek Bab 4- Mebrr Haccn Fazileti Bab 5- Hacc ve Umre Mikaatlarnn Farz Edilii Bab 6- Yce Allah'n: "...Bir de azklann. Muhakkak ki azn en hayrls, Olmaktir... " (elBakara: 197) Kavli Bab 7- Mekke Ahalisinin Hacc ve Umre in Yksek Sesle Telbiye Okuyacaklar Yer Bab 8- Medine Ahalisinin Mikaad Zu'l-Huleyfe Mevkii Olduu ve Medine Ynnden Gelenlerin Zu'l-Huleyfe'den Evvel hram ve Telbiye Etmeyecekleri Bab 9- am Ahalisinin hram ve Telbiye Etme Yeri Bab 10- Necd Ahalisinin hram ve Telbiye Etme Yeri Bab 11- kaamet Yerleri Mikaatlarn Berisinde (Yani Vatanlar Mikaatlarla Mekke Arasnda) Olan Kimselerin hram ve Telbiye Etme Yerleri Bab 12- Yemen Ahalisinin hram ve Telbiye Edecek Yerleri Bab 13- Bab: Zatu Irk Mevki Irak Ahalisi in Mikaattr 14- Bab 15- Peygamber(S)'in -Mekke'ye Gidite, Medine'nin-ecere Yolu zerinden kmas Bab 16- Peygamber(S)'in "el-Akik, mbarek bir vadidir" Kavli Bab 17- (Hacc Esnasnda) Elbiseden Gzel Kokunun Kerre Ykanmas Bab 18- hrama Girme Srasnda Koku Srmek, ahsn hrama Girmek stediinde Giyebilecei eyihramlnn Taranaca ve Kendine Ya Srebilecei Bab 19- Salarn Yapkan Bir eyle Bir Yere Toplam Olarak Telbiye Eden Kimse Bab 20- Zu'l-Huleyfe Mescidi Yannda Yksek Sesle Telbiye Etmek Bab 21- hrama Giren Kimsenin Giymeyecei Elbiseler Bablf. 22- Hacc Yolunda Bir Binee Binmek ve Binein Arka Tarafna da Bir Bakasn Bindirmek Bab 23- hrama Giren Kimsenin Elbiseler, Rdalar ve zarlar Nevinden Giyebilecei eyler Bab 24- Zu'l-Huleyfe'de Geceleyip Nihayet Sabaha Giren Kimse Bab 25- Telbiye le Sesi Ykseltmek Bab 26- Telbiye(nin Keyfiyeti) Bab 27- Binek Heyvan zerine Biniten Sonra Yaplan Telbiyeden nce Tahmid, Tesbih ve Tekbir (Yaplaca) Bab 28- Binek Vastas Kendisini Dmdz Dorulttuu Zaman Telbiye Eden Kimse Bab 29- Kble Tarafna Ynelerek Telbiye Etmek Bab 30- hramlnn, Vadinin ine ndiinde Telbiye Etmesi Bab 31- Bab: Hayzl ve Nifasl Kadnlar Nasl hrama Girerler? 32- Peygamber(S)in Zamannda Peygamberin hrama Girmesi Gibi hrama Girip Telbiye Eden Kimse Bab 33- Yce Allah'n u Kavilleri Bab: 34- Temett', Ikran, frad Hacclarnn Beyan le Beraberinde Hedy (Kurban) Bulunmayan Kimseler in Haccn Feshedilmesi (ve Umreye evrilmesinin Cevaz) Bab 35- Hacc Niyetiyle hrama Girip Telbiye Eden ve Haccn Nevini simlendirip Ta'yin Eden Kimse Bab 36- Temett' Bab . 37- Yce Allah'n: "... Bu, ailesi Mescidi Harm'da bulunmayanlara iddir. Allah'tan ittikaa edin ve bilin ki Allah, cezas cidden etin olandr" (ei-Bakara: 196) Kavlinin Tefsiri Bab
700 / 2483

buhari

38- Mekke'ye Girme Srasnda Ykanmak Bab 39- Mekke'ye Gndzleyin Yahud Geceleyin Girilmesi(nin Meru'luu) Bab 40- hramlnn Mekke'ye Nereden Girecei Bab 41- Bab: hraml Mekke'den kta Nereden kar? 42- Mekke ve Mekke'nin En Mehur Binas Olan Ka"benin Fazileti le Yce Allah'n u Kavlinin Tefsiri Bab: 43- Mekke Hareminin Fadl ve Yce Allah'n u Kavilleri Bab 44- Mekke Evlerinin Miras Edilmeleri Satlp Alnmalarnn Hkm) ve Btn nsanlarn Hassaten El-Mescid'l-Harem'de Msavi Olduklar Bab 45- Peygamber(S)'in Mekke'ye nmesi Bab 46- Yce Allah'n u Kavli Bab 47- Yce Allah'n u Kavli Bab 48- Ka'be rts(nde Tasarrufun Hkm) Bab 49- Ka'be'nin (Zamann Sonunda) Yklmas Bab 50- El-Haceru'l-Esved Hakknda Zikredilen eyler Bab 51- Ka'be'nin Kapsnn Kapatlmas ve eriye Giren Kimsenin Beytin Nahiyelerinden Hangisinde sterse Namaz Klabilecei Bab 52- Ka'be inde Namaz Klmak Bab 53- Ka'be Binasnn ine Girmeyen Kimse Bab 54- Ka'be'nin Taraflarnda Tekbir Getiren Kimse Bab 55- Bab: Ka'be'yi Tavafta Remel (Yan Ksa Admlarla Hzl) Yrynn Balamas Nasl Oldu? 56- Hac Adaynn Mekke'ye Geldii Zaman Yapaca Her Tavafn Evvelinde Haceri Esved'i sti'lam Etmesi ve Tavafn lk nde Remel Yry Yapmas Bab 57- Hacc ve Umre (Tavaflarnn Bir Ksmn)da Remel Yry Yapmak Bab 58- Haceri Esved Rknnn Deynekle sti'lam Edilmesi Bab 59- ki Yemn Keden Bakasn sti'lm Etmeyen Kimse Bab 60- Haceri Esved'in plmesi Bab 61- Tavafta Haceri Esved'e Geldii Zaman Sadece Ona aret Eden Kimse Bab 62- Haceri Esved Rkn Yannda Tekbir Edilmesinin Mstehabl) Bab 63- Mekke'ye Geldiinde Kendi Evine Dnmeden nce Beyti Tavaf Eden, Sonra ki Rek'at Namaz Klan Sonra da (Sa'y in) Safa'ya kan Kimse Bab 64- Kadnlarn Erkeklerin Beraberinde Tavaflar Bab 65- Tavaf Esnasnda Kelam Etmek Bab 66- Bab: ahs Tavaf Esnasnda irkin Grlen Bir Yrme Yahud Bir Kay veya Herhangi Birey Grd Zaman Onu Koparr 67- Bab: Ka'be'yi plak Kii Tavaf Etmez; Mrik Olan da Hacc Yapamaz 68- Tavaf Etmekte Olan Kimse Tavaf Esnasnda Durduu Zaman (Tavaf Kesilir Mi Yahud Kesilmez Mi)? 69- Bab: Peygamber (S) Yedi Dolamalk Tavaf in ki Rek'at Namaz Kld 70- Mekke'ye Gelip Yapt lk Geli Tavafndan Sonra ta Arafat'a kp Tekrar Dnp Gelinceye Kadar Ka'be'ye Yaklamayan ve (Nafile) Tavaf Yapmayan Kimse Bab 71- ki Rek'at Tavaf Namazn Mescidden Dar karak Klan Kimse Bab 72- ki Rek'at Tavaf Namazn Makaam( brahim)in Arkasnda Klan Kimse Bab 73- Sabah ve kindi Namazlarndan Sonra Tavaf Etmek Bab 74- Rahatsz Olan, (Bir Binite) Binerek Tavaf Eder Bab 75- Haclara Su irilmesi Bab 76- Zemzem Suyu Hakknda Gelen Haberler Bab
701 / 2483

buhari

77- Kran Hacc Yapan Kimsenin Tavaf Bab 78-Tavafn Abdestli Yaplaca Bab 79- Safa le Merve Arasn Sa'y Etmenin Vcbu ve Bu Satn Allah'n eairinden (Alametlerinden) Klnm Olduu Bab 80- Safa le Merve Arasnda Sa'yin Keyfiyeti Hakknda Gelen Haberler Bab 81- Bab: Hayzl Kadn Hacc ve Umrede Ka'be'yi Tavaf Etmesi Hari, Dier Menseklerin Hepsini Yerine Getirir 82- Mekkeli in ve Temett' Hacc Niyetiyle Hariten Gelen faki Hac in Mina'ya kaca Zaman, Mekke Vadisindeki Batha'dan ve Mekke'nin Dier Yerlerinden hrama Girmesi Bab 83- Bab: Terviye Gn le Namazn Nerede Klar? 84- Mina'daki Namaz(larn Keyfiyyeti) Bab 85- Arefe Gn Orucu Bab 86- Mina'dan Kuluk Vakti Arafat'a Giderken Telbiye ve Tekbir Etmek Bab 87- Arefe Gn Gnein Ortadan Meylettii Zaman Arafat'ta Vakfe Yaplacak Yere Gitmek Bab 88- Arafat'ta Binek zerinde Vakfe BaI 89- Arafat'ta ki Namaz Arasn (le le kindi Namazlarn) Birletirmek Bab 90- Arafat'ta Hutbenin Ksa Yaplmas Bab 91- Vakfe Yaplacak Yere abuk Gitmek Bab 92-Vakfe'nin (Baka Yerde Deil; Ancak) Arafat'ta Yaplaca Bab 93- Arafattan Ayrld Zmn Mzdefete Doru Yry Bab 94- Arafat le Mzdelife Arasnda (Herhangi Bir htiyac Yerine Getirmek in) nmek Bab . 95- Arafat'tan Dn Srasnda Peygamberin Sahabilerine Sekinet Emretmesi ve Onlara Kams le aret Eylemesi Bab 96- Mzdelife'de Akam ve Yats Namazlarn Birletirmek Bab 97- ki Namaz Birletiren ve Aralarnda Tatavvu' Namaz Klmayan Kimse Bab 98- Mzdelife'deki Bu Akam ve Yats Namazlarndan Herbiri in Ezan ve kaamet Eden Kimse Bab 99- Ailesinin (Kadn, ocuk, Yal Gibi) Zaif Kiilerini Konduklar Yerden Geceleyin nden Gnderen ve Bu Kiilerin Mzdelife'de Vakfe Yapmalar, Dua Etmeleri Akabinde Ay Kaybolduu Zaman Onlar Yine nden Mina'ya Yollayan Kimse Bab 100- Hac Aday Mzdelife'de Sabah Namazn Hangi Vakitte Klar Bab 101- Bab: Mzdelife'den Mina'ya Ne Zaman Hareket Edilir? 102- Nahr Gn Sabah Akabe Cemresini Talayncaya Kadar Telbiye Etmek ve Tekbir Getirmek le Mzdelife'den Mina'ya Gidite Binein Arka Tarafna Baka Bir Kimse Bindirmek Bab 103- Bab: 104- Kurbanlk Develere Binmek Bab 105- Hill'den Harem'e Beraberinde Kurbanlk Hayvan Sevk Eden Kimse Bab 106- (Ka'be'ye Hediye Edecei) Kurbanlk Hayvan Yoldan Satn Alan Kimse Bab 107- Zu'l-Huleyfe'de Kurbanlk Devesini Alametleyip Gerdenlk Taktktan Sonra hrama Giren Kimse Bab 108- Kurbanlk Develer ve.Srlar in Gerdanlklar Rklmesi Bab 109- Kurbanlk Hayvanlara Kurbanlk areti izilmesi Bab 110- Kurbanlk Hayvanlara Bizzat Kendi Eliyle Gerdanlklar Takan Kimse Bab 111- Koyunlara Gerdanlk Taklmas Bab 112- Renk Renk Boyanm Ynlerden Gerdenlklar Bab
702 / 2483

buhari

113- Kurbanlk Hayvana Na'l Gerdanl Balamka Bab 114- Develer in Hazrlanm Olan ullar Bab 115- Ka'be'ye Hediyelik Kurbann Yoldan Satn Alp da Gerdanlk Takan Kimse Bab 116- Erkein, Kadnlarn Emri Olmakszn, Kendi Kadnlar Adna Sr Kesmesi Bab 117- Mina'da, Peygamberdin Kurban Kestii Yerde Kesmek Bab 118- Kurbann Bizzat Kendi Eliyle Kesen Kimse Bab 119- Develerin Balanm Olarak Kesilmesi Bab 120- Develerin Ayakta Olduklar Halde Kesilmesi Bab 121- Bab: Kesiciye Kurbandan Hibirey Verilmez 122- Bab: Kurban Derileri Sadaka Edilir 123- Bab: Kurban Develerinin ullar Sadaka Edilir 124- Bab: 125- Kurban Etinden Sahibinin Yiyecei ve Sadaka Yapaca Mikdar Bab 126- Kurban Tratan nce Kesme(nin Hkm) Bab 127- hrama Girme Srasnda Bann Salarn Yapkan Bir eyle Toplayp Keeletiren ve hramdan kta da Salarn Kestiren Kimse Bab 128- hramdan k Srasnda Salar Kestirmek ve (Kestirmeyip) Ksaltmak Bab 129- Temett' Hacc Yapan Kimsenin Umre'yi Yapmasnn Ardndan (hram'dan knda) Salarn Ksaltmas Bab 130- Kurban Bayramnn Birinci Gn Ka'be'ye (Farz Olan) Ziyaret Tavafn Yapmak Bab 131- Bab: Hac, Akabe Cemresini Akama Girdikten Sonra (Yani leden Sonra veya Geceleyin) Talad, Yahud Unutarak veya Bilmeyerek Kurban Kesmeden nce Tra Olduu Zaman (zerine Darlk Yoktur) 132- Cemre Yannda Binek zerinde Fetva Vermek Bab 133- Mina Gnlerinde Hutbe Bab 134- Bab: Su irme Vazifesi ahibleri Yahud Onlardan BakalrI Mina Geceleri Sresinde Mekke'de Gece Geirirler Mi? 135- Cemreleri Talama (Vakti) Bab 136- Akabe Cemrelerinin Vadinin Ortasndan (Aadan Yukarya Doru) Atlmas Bab 137- Cemrelere Yedier Ta Atmak Bab 138- Akabe Cemresine, Beyti Soluna Alp da Ta Atan Kimse Bab 139- Bab: Hac, Herbir akl Atyle Beraber Allahu Ekber DYE Tekbr Getirir 140- Akabe Cemresini Talayp da Onun Yannda Vakfe Yapmayan Kimse Bab 141- Bab: Hac, Akabe Cemresinden Baka Olan Dier Birinci ve kinci Cemreleri Taladnda Onlarn Yanndaki Dzle Girer, Kbleye Ynelmi Olarak Orada Uzunca Bir Sre Dikelir (Vakfe Yapar) 142- Cemretu'd-Dnya le Cemretu'l-Vusta Yannda (Dua in) Elleri Kaldrmak Bab 143- (Mina Tarafndaki) Birinci ve kinci Cemreler Yannda Dua Etmek Bab 144- Nahr Gn Akabe Cemrelerini Taladktan Sonra Gzel Koku Srnmek ve fada Tavafndan nce Tra Olmak Bab 145- Veda Tavaf(nn Hkm) Bab 146- Bab: Kadn, (Haccn Rkn Olan) fada Tavafn Yaomasnn Ardndan Hayzland Zaman? 147- Mina'dan Memleketlere Hareket Edip Dalma Gnnde kindi Namnazn El-Abtah'da Klan Kimse Bab 148- Muhaasab Mevkiinde Konaklamann Hkm) Bab 149- Mekke'ye Gelite, Mekke'ye Girmeden nce (Alt Tarafndaki) Z Tuva Mevkiinde Konaklama, Medine'ye Dndnde de Zu'l-Huleyfe'deki Mekke'den Batha'da Konaklama
703 / 2483

buhari

Bab 150- Mekke'den Dnme Srasnda Z Tuva Mevkiinde Konaklayan Kimse Bab 151- Hacc Mevsimi Gnlerinde Ticaret Yapmak ve Cahiyt Panayrlarnda Alveri Etmek Bab 152- Muhassab'dan Gecenin Son Vaktinde Kalkp Yola Gitmek Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
27-KTBU'L-HACC (Hacc Kitab) [1] 1- Haccn Vucub. Fazileti ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

"... Ona bir yol bulabilenlerin Bey t'i hacc etmesi, Allah'n insanlar zerinde bir hakkdr. Kim kfrederse, bhesiz ki Allah lemlerden gandir" (lu mrn: 97) [2]
1-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: el-Fadl ibnu Abbs, Raslullah'm redfi (yn hayvan stnde Peygamber'in arka tarafna binmi kimse) idi. Has'am kabilesinden gen bir kadn Raslullah'a geldi. Bu srada Fadl kadna, kadn da Fadl'a bakmaya balad. Peygamber de Fadl'n yzn (eliyle kadndan) baka tarafa evirmeye koyuldu. Kadn: Y Raslallah! Allah'n kullar zerinde hacc hususundaki farizas babama ok yal ihtiyarlnda eriti. O deve zerinde sabit duramaz hldedir. Binenaleyh kendisine (vekleten) ben hacc edebilir miyim? diye sordu. "Evet, vekleten hacc edebilirsin!" diye cevb verdi. Bu sul ve cevb, Veda Hacc srasnda vki' oldu [3]. 2- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"nsanlar iinde haca Vln et. Gerek yaya, gerek her uzak yoldan gelecek ark develerin stnde (biniciler) olarak sana gelsinler. T ki kendilerine id olan menfatlere hid (ve hzr) olsunlar" (el-Hacc: 27-28} [4] "Ficcen" (Nuh. 20), "Geni yollar" demektir [5].
2-....... bnu Umer (R) yle dedi: Ben Rasluah(S)' Zu'l-Huleyfe'de devesine binmekte, sonra da devesi kalkp dorulasya dein telbiye okumakta iken grdm [6]. 3-.......Bizeel-Evztahdsetti.O, AtibnEbRebh'i, Cbir ibn Abdillah'n u hadsini tahds ederken iitmitir: Raslullah'n yksek sesle telbiye okumas, Zu'I-Huleyfe'den devesi onu dmdz dorulttuu sradan i'tibrendir [7]. Bu hadsi, Enes ibn Mlik ile bn Abbs da rivayet ettiler [8]. 3- (Tevaz in) Deve Semeri zerinde Hacc Etmek Bab

Ve Ebn ibn Yezd yle demitir:

704 / 2483

buhari

Bize Mlik ibn Dnr tahds etti; o da el-Kaasm ibn Muhammed'den; o da Aie'den ki, Peygamber (S), Aie'nin beraberinde erkek kardei Abdurrahmn' gndermi ve Abdurrahmn da ie'yi, devesinin hrgc mkdrnda olan kk semeri zerinde tayarak Ten*m'den umre yaptrmtr [9]. Umer (R) de: Hacc yoluna deve semerlerini balayn. nk hacc, iki cihdn biridir, demitir [10]. Muhammed ibn Eb Bekr el-Mukaddem de dedi ki: Bize Yezd ibn Zuray' tahds edip yle dedi: Bize Azvetu'bnu Sabit tahds etti ki, Summetu/bnu Abdillah ibn Enes yle demitir: Enes ibn Mlik cimri olmad hlde, deve semeri zerine binmi olarak hacc etti ve Raslullah'n da binit devesi azn ve eyalarn tad hlde devesinin semeri zerine binip hacc ettiini tahds etti [11].
4-.......Bize Eymen ibnu Nbil tahds edip yle dedi: Bize.el- Kaasm ibnu Muhammed, ie(R)'den tahds etti ki, ie: Y Raslallah, sizler umre yaptnz; hlbuki ben umre yapmadm, dedi. Bunun zerine Raslullah: "Y Abderrahmn, kzkardein ie'yi gtr de ona Ten'-tm'den bir umre yaptr" buyurdu. Abdurrahmn bu emir akabinde ie'yi dii devesi zerinde arka tarafna bindirip tad ve bu suretle ie umre yapt [12]. 4- Mebrr Haccn Fazileti Bab 5-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S)'e amellerin hangisi en faziletlidir? diye soruldu. Peygamber: "Allah'a ve Rasl'ne mn etmektir" buyurdu. Ondan sonra hangisidir? denildi. Peygamber: "Allah yolunda cihd etmektir" buyurdu. Ondan sonra hangisidir? denildi. "Mebrr (yn makbul olmu, iine gnh ve riya karmam) haccdr" buyurdu [13]. 6-.......Bize Habb ibnu Eb Amre, Talha kz ie'den; o da M'minlerin Annesi olan ie'den haber verdi. ie: Y Raslallah! Biz cihd amellerin en faziletlisi gryoruz. Binenaleyh biz cihd etmeyelim mi? diye sordu. Raslullah da: "Hayr; siz kadnlar iin cihdn en faziletlisi mebrr haccdr" buyurmutur [14]. 7-....... Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle dedi: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle fauyuruyordu: "Kim Allah rzs iin hacc yapar da cins mnsebette ve onu da'vet eden hareketlerde bulunmaz ve tat yolundan dar kmaz ise, o kimse (gnhlardan syrlp) anasnn onu dourduu gnk gibi tertemiz dnm olur"[15]. 5- Hacc ve Umre Mikaatlarnn Farz Edilii Bab [16] 8-.......Bana Zeyd ibnu Cubeyr tahds etti ki, kendisi Abdullah ibn Umer'e, konanda iken
705 / 2483

buhari

gelmitir. bn Umer'in de kldan bir adr, bir de adjrn sahnmda yukar tarafnda aykr ekilmi byke perdeli yeri vard [17]. (bnu Cubeyr dedi ki:) Ben bn Umer'e: Benim nereden umre yapmaklm caiz olur? diye sordum. fjn Umer: Raslullah (S) m-kaatlar farz yn ta'yn buyurdu. Necd ahlsi iin Karn', Medine ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, m ahlsi iin de Cuhfe'yi ta'yn buyurdu, dedi [18].
6- Yce Allah'n: "...Bir de azklann. Muhakkak ki azn en hayrls, Olmaktir... " (elBakara: 197) Kavli Bab [19] 9-.......Bize ebbe, Verkaa'dan; o da Amr ibnu Dinar'dan; o da krime'den tahds etti ki, bnu Abbs (R) yle demitir: Yemen ahlsi seferde ve hacc mddetince gerekli olan azklar hazrlamak-sizn ve: Bizler Allah'a dayanp gvenen kimseleriz, diyerek hacca-karlard. Nihayet Mekke'ye geldiklerinde insanlardan azk isterlerdi. Bu sebeble Yce Allah: "...B/> de (hacc seferinizde yetecek mkdr-da) azklarm. Muhakkak ki azn en hayrls da takvl olmaktr (yhud insanlara yk olmaktan korunmaktr)" (ei-Bakara: i97) yetini indirdi [20]. Bu hadsi Sufyn ibn Uyeyne, Amr ibn Dinar'dan; o da krime'den; bn Abbs'i zikretmeksizin, mrsel olarak rivayet etmitir [21]. 7- Mekke Ahalisinin Hacc ve Umre in Yksek Sesle Telbiye Okuyacaklar Yer Bab [22] 10-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Medine ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, m (Msr, Marib) ahlsi iin Cuhfe'-yi, Necd ahlsi iin Karne'1-Menzil mevkiini, Yemen ahlsi iin Ya-lemlem'i (ihrama girme) mkaad ta'yn etti. Bu yerler, hacc ve umre yapmak isteyen bu memleketler ahlleri ile dier memleketler halkndan yollar bu yerlere gelen kimselerin mkaatlardr. Bunlardan baka bu mkaatlarla Mekke arasndaki yerler halk da hacc in etmi bulunduklar mahallerden ihrama girerler. Hatt Mekkeliler de Mekke'den ihrama girerler [23]. 8- Medine Ahalisinin Mikaad Zu'l-Huleyfe Mevkii Olduu ve Medine Ynnden Gelenlerin Zu'l-Huleyfe'den Evvel hram ve Telbiye Etmeyecekleri Bab [24] 11-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Medine ahlsi Zu'l-Huleyfe'den; m ahlsi Cuhf e'den; Necd ahlsi de Kam mevkiinden i'tibren ihram ve telbiye ederler" buyurmutur. Abdullah ibn Umer: Raslullah'm "Yemen ahlsi de Yalemlem mevkiinden i'tibren ihram ve telbiye ederler" buyurduu bana ulat, demitir [25]. 9- am Ahalisinin hram ve Telbiye Etme Yeri Bab 12-....... bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) Medine ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, m ahlsi iin Cuhfe'yi, Necd ahlsi iin Karnu'l-Menzil'i, Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yn buyurdu. Bu yerler, isimleri sylenen memleketler ahllerinin ve baka memleketler halkndan olup da hacc ve umre yapmak isteyip, yollan bu mkaatlara urayan kimselerin mkaatlardrlar. Bu mkaatlarn berisinde, yn Mekke tarafndaki yerlerde bulunan bulunduklar mekndr. Hatt Mekke ahlsi Mekke'den ihrama girerler [26].
706 / 2483

buhari

10- Necd Ahalisinin hram ve Telbiye Etme Yeri Bab 13-.......Bize Sufyn ibn Uyeynetahds edip dedi ki: Biz bu hadsi ez-Zuhr'den ezberledik; o da Slim'den; o da babas bnu Umer'-den belledi. bnu Umer: Peygamber (S) mkaatlar ta'yn etti... diyerek hadsi rivayet etmitir. Buhr dedi ki: H Bize Ahmed ibn s tahds edip yle dedi: Bize bnu Vehb tahds edip yle dedi: Baha Ynus ibn Yezd, bn ihb'dan; o da Salim ibnu Abdillah'tan; o da babas Abdullah'tan haber verdi. Abdullah yle demitir: Ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "Medine ahlsinin ihram ve telbiye etme yeri Zu'l-Huleyfe'dir. m ahlsinin ihram ve telbiye etme yeri Mehyea'dr -ki o Cuhfe'dir-, Necd ahlsininki Karn'dr" [27]. bn Umer yle dedi: Sahbler: Peygamber(S)'in "Yemen ahlsinin ihram ve telbiye etme yeri Yalemlem'dir" buyurduunu sylediler; ben bu fkray kendi kulamla iitmedim [28]. 11- kaamet Yerleri Mikaatlarn Berisinde (Yani Vatanlar Mikaatlarla Mekke Arasnda) Olan Kimselerin hram ve Telbiye Etme Yerleri Bab 14-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dinar'dan; o da Tvs'tan; o da bn Umer(R)'den tahds etti (ki, o yle demitir): Peygamber (S) Medine ahlsi iin Zu'I-Huleyfe'yi, Sn ahlsi iin Cuhfe'yi, Yemen ahlsi iin Yalemlem'i, Necd ahlsi iin de Karn' mkaat ta'yn etti. Bu mkaatlar hacc ve umre yapmak isteyen bu memleketler halklarnn ve dier memleketler halkndan bu memleketler zerine gelen kimselerin mkaatlardr. Bu mkaat yerlerinin berisinden (yn mkaatlarla Mekke arasndaki yerler halkndan) olan kimsenin ihrama girme yeri ise, kendi ailesinin bulunduu evredir. Hatt bhesiz Mekke ahlsi de Mekke'den ihram ve telbiye ederler [29]. 12- Yemen Ahalisinin hram ve Telbiye Edecek Yerleri Bab 15-.......bnu Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Medne ahlsi iin Zu'i-Huleyfe'yi; m ahlsi iin Cuhfe'yi; Necd ahlsi iin Karne'l-MenziFi; Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yn buyurdu. Bu mkaatlar, hacc ve umre yapmak isteyen bu memleketler ahlleri ile, bunlardan baka memleketlerden olup da bu memleketler zerine gelecek herkesin mkaatlardr. Bunlardan baka, bu mkaatlarla Mekke arasndaki memleketler halk da hacc in ettikleri o yerlerden (yn bulunduklar yerlerden) ihram ederler. Hatt Mekke ahlsi de Mekke'den ihrmlanrlar [30]. 13- Bab: Zatu Irk Mevki Irak Ahalisi in Mikaattr 16-.......bn Umer (R) yle demitir: u iki ehir, yn Basra ile Kfe ehirleri Umer zamannda feth edilip kurulunca, bu ehirler halk Umer'e geldiler ve: Ey M'minlerin Emri! bhesiz Raslullah (S) Necd ahlsi iin Karn' mkaat ta'yn buyurmutur. Hlbuki buras bizim yolumuzdan sapadr. Eer biz Karn'dan ihrama girmek istersek bu bize meakkatli oluyor, diye ikyet arzettiler. Umer bunlara: yleyse siz, Mekke'ye giden yolunuz zerinden size sapa olmayan Karne'I-MenziFin hizasnda bulunan bir noktaya bakp, oray mkaat edininiz, dedi. Akabinde Irakllar iin Ztu Irk mevkiini mkaat ta'yn etti [31].
707 / 2483

buhari

14- Bab [32] 17-.......Abdullah ibn Umer(R)'den (o, yle demitir): Raslullah (S) Zu'1-Huleyfe'deki vdde devesini kertti. Sonra inip orada (iki rek'at) namaz kld. (bn Umer'in rvsi ve azdls yle dedi:) Abdullah ibn Umer de burada bu namaz klard [33]. 15- Peygamber(S)'in -Mekke'ye Gidite, Medine'nin-ecere Yolu zerinden kmas Bab 18-....... Abdullah ibnu Umer(R)'den (o, yle demitir): Raslullah (MedneMen karken Zu'IHuIeyfe Mescidi yanndaki) ecere yolunu izleyerek kar idi. Medine'ye de (Zu'1-Huleyfe Mesci-di'nden daha aada ve Medne'ye daha yakn bulunan) Muarres yoluyla girer idi. Ve yine Raslullah (S) Mekke'ye giderken ecere Mescidi'nde namaz klard. Mekke'den dnnde de Vd'nin ortasndaki Zu'1-Huleyfe'de namaz klard ve sabaha kadar burada ge celemek deti idi [34]. 16- Peygamber(S)'in "el-Akik, mbarek bir vadidir" Kavli Bab 19-.......Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bana Yahya (ibn Eb Kesr) tahds edip yle dedi; Bana krime tahds etti ki, o bn Abbs'tan yle derken iitmitir: bn Abbs da Umer (R) yle derken iitmitir: Ben el-Akk vadisinde Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Bana bu gece Rabb'im tarafndan bir geiici (yri Cibrl) geldi de: Bu mbarek vadide namaz kl ve 'Hacc iinde umreye niyet ettim' de! dedi" [35]. 20-.......Bize Ms ibnu Ukbe tahds edip yle dedi: Bana Salim ibnu Abdillah, babas Abdullah ibnu Umer'den tahds etti ki, Peygamber (S) -Veda Hacc'nda- Akk Vdsi'nin ortasndaki Zu'1Huleyfe'de gecelemek zere devesinden indii grld. (Sah-bler tarafndan) kendisine: "Sen mbarek Bath'da (yn vdde) bulunuyorsun", denildi. Hadsin nc rvsi olan Ms ibn Ukbe yle dedi: Bir hacc seferinde Salim ibn Abdillah, babas Abdullah ibn Umer'in vaktiyle devesini kertir olduu yeri aratrarak, bizi oraya indirdi ki, Abdullah ibn Umer'in "Raslullah VedHacc'na giderken, bu vdde devesinden inip geceledii yerdir" diye aratrarak, buraya gelip indiini Salim grmtr. Buras vdnin iindeki mescidin alt tarafnda idi. Vd ile yol arasnda tam ortalama bir mevki' idi [36]. 17- (Hacc Esnasnda) Elbiseden Gzel Kokunun Kerre Ykanmas Bab 21-.......Bize bnu Cureyc haber verip yle demitir: Bana At ibn Eb Rebh haber verdi. At'ya da Ya'l'nn olu Safvn yle haber vermitir: Ya'I ibn Umeyye, Umer ibn Hattb'a: Peygamber'e vahy edilirken, Peygamber'i bana gster, demiti. Ya'l ibn Umeyye dedi ki: Peygamber el-C'rne'de bulundu srada, yannda sahble-rinden bir topluluk da varken, yanna bir adam kageldi ve: Y Raslallah! Gzel koku srnm olarak umre iin ihrama giren bir kimse hakknda nasl re'y edersin (yn ne buyurursun)? diye sordu. Peygamber (S) bir mddet sustu. Akabinde kendisine vahy geldi. Umer hemen Ya'I'ya iaret etti. Ya'l da geldi. O srada Ras-lullah'n zerinde bir rt vard, bu rt O'na glgelik yaplmt. Ya'l ban bu rtnn iine soktu. Ve Raslullah' (vahyin iddetli arlndan) yz kzarm bir hlde grd. Raslullah, uyuyan kimsenin gidip gelen nefesi gibi hrltyle nefes alp
708 / 2483

buhari

veriyordu. Sonra Ra-slullah'tan bu hl (yava yava) syrld. Akabinde: "Umreden sormu olan kimse nerede?" buyurdu. Bunun zerine yanna birisi getirildi. Raslullah ona: "Bedenine ve elbisene bulaan kokuyu kerre yka, zerindeki cbbeyi de kar, (bu ihram giy de) haccnda yapacan iler gibi, umrende de yap!" buyurdu [37]. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya, Peygamber bu adama defa ykamasn emrettii zaman, temizlemeyi paklamay m kasdetmi-tir? diye sordum. At da bana: Evet, diye cevb verdi [38].
18- hrama Girme Srasnda Koku Srmek, ahsn hrama Girmek stediinde Giyebilecei eyihramlnn Taranaca ve Kendine Ya Srebilecei Bab [39]

bn Abbs: hrml kii gzel kokulu bitkiyi koklar, aynaya bakar, yiyecei zeytin ya ve hayvan ya ile tedv olabilir," demitir [40]. At ibn Eb Rebh da: hrml kii yzk taknr; ukur, kuak ve iine para ve ire konulan daarck kuanabilir, demitir[41]. Ve bnu Umer, ihrml iken, karn zerine bir bezi salamca balam olduu hlde tavaf etmitir [42]. ie (R) de, hevdecini balayp hazrlayan kimseler iin kaba avreti rtecek ok ksa i donu giymelerinde bir mahzur grmemitir [43].
22-.......Sad ibn Cubeyr yle demitir: bnUmer (R) ihrama girme srasnda zeytin ya ile yalanrd. Mansr dedi ki: Ben bn Umer'in ihram srasnda koku srmekten ekinmesini brhm en-Naha'ye syledim. O bana yle dedi: Sen bn Umer'in szyle ne yapyorsun! (nk Raslullah'n bn Umer'inkine muhalif olan fiili sabit olmutur. yle ki:) Bana el-Esved tahds etti. ie (R): Ra-slullah (S) ihrmh iken, bann ayrm yerlerindeki kokunun parldamas, sanki hl gzmn nndedir, demitir [44]. 23-.......Kaasmibn Muhammed'den: Peygamber'in zevcesi ie'den haber verdi. ie (R): Ben Raslullah(S)' ihrama girerken, ihram iin, bir de ihram karp hlle girdii iin Ka'be'yi tavaf etmesinden nce gzel koku ile kokulandrr idim, demitir [45]. 19- Salarn Yapkan Bir eyle Bir Yere Toplam Olarak Telbiye Eden Kimse Bab 24-.......bnu Umer (R): Ben Raslullah(S)', bann salarn (zamkl bir madde ile) toplam olduu hlde, yksek sesle telbiye ederken grdm, demitir [46]. 20- Zu'l-Huleyfe Mescidi Yannda Yksek Sesle Telbiye Etmek Bab 25-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds edip yle dedi: Ben Abdullah'n olu Slim'den iittim, yle dedi: Ben bn Umer'den iittim. (Buhr dedi ki:) H ve yine bize Abdullah ibnu Mesleme, M-lik'ten; o da Ms ibnu Ukbe'den; o da Abdullah'n olu Slim'den tahds etti ki, Salim, babas Abdullah'tan yle derken iitmitir: Ra-slullah (S), Mescid'in yanndan baka bir yerde telbiye etmedi, yn ancak Zu'I-Huleyfe Mescidi'nde telbiye etti [47].
709 / 2483

buhari

21- hrama Giren Kimsenin Giymeyecei Elbiseler Bablf. 26-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi (o, yle demitir): Bir kimse: Y Raslallah! hrama giren kimse, elbiselerden ne giyer? diye sordu. Raslullah (S) buyurdu ki: "Gmlekler, balklar, alvarlar (yn donlar), bornuslar, mestler giymez- Ancak iki edik bulamayan kimse mest giysin ve onlar da topuklarndan aasna kadar kessin. Siz ihrmllar bir de za-fern yhud vers ile boyanm bir kuma giymeyiniz" [48]. 22- Hacc Yolunda Bir Binee Binmek ve Binein Arka Tarafna da Bir Bakasn Bindirmek Bab 27-.......bn Abbs(R)'tan (O yle demitir): Usme, Arafat'tan Mzdelife'ye kadar Peygamber'in redifi (yn bineinin arka tarafna binen kii) idi. Sonra Peygamber Mzdelife'den Min'ya gelinceye kadar da Abbs'n olu FadP, kendi binitinin arkasna bin dirdi. Bunlarn her ikisi de: Peygamber (S), Akabe cemresini tala-yncaya kadar telbiye etmekten ayrlmad, demilerdir [49]. 23- hrama Giren Kimsenin Elbiseler, Rdalar ve zarlar Nevinden Giyebilecei eyler Bab [50]

Ve ie (R) ihrmh olduu hlde sar boya ile boyanm elbiseler giymitir [51] Ve yine Aie, muhatab olan ihrmh kadna: Azna yamak tutunma, vers (yn alehr veya Yemen zafern denilen bitki) ile ve zafern ile boyanm elbise giyme, demitir [52]. Cbir ibn Abdillah da: Usfurla (yn sar boya ile) boyanm eyi, kokulandrlm grmem, demitir [53]. Ve Aie, ihrml kadn iin znet takmada, siyah elbisede, gl rengi boya ile boyanm elbisede ve ayakkab giymede bir mahzur grmemitir [54]. brhm en-Naha de: hrmlnn, giymekte olduu elbisesini deitirmesinde bir mahzur yoktur, demitir [55].
28-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) gerek kendisi, gerek sahbler salarm taradklar, gzel kokular srndkleri, (en gzel) izr ve ridlarm giydikten sonra Medine'den (le ile ikindi arasnda Veda Hacc iin) yola ktlar. Peygamber, giyilmesi det olan ridlar ve izrlardan hibireyi giymekten kimseyi men' etmedi. Yalnz (kokusu ve rengi) vcda bulaacak derecede zafernl libsn giyilmesini nehyetmiti. Bu byk hacc topluluu, gndzn Zu'1-Huieyfe'ye vard. (le namazn orada kld ve Zu'l-Huleyfe'de geceledi. Sabahleyin) Peygamber devesine bindi. Beyd Da'na ykselince, Peygamber ve sahbleri tehll ve telbiye ettiler. Peygamber kurbanlk devesine klde (yn gerdanlk) takd ve kurbanlk ninyle nianlad. Bu telbiye ve klde ileri Zu'1-ka'de'den be gn kala (ayn yirmi beinde) olmutu. Nihayet Zu'1-hicce'nin drdnc gn Peygamber Mekke'ye vard. Beyt'i tavaf, Safa ile Mer-ve arasnda sa'y etti. Kurbanlk develerine nian takt iin de artk o hayvanlar kurbanlk bedene olduklarndan dolay, Peygamber ihramdan kmad. Tavaf ve sa'ydan sonra Peygamber hacca telbiye edici olarak Mekke'nin yksek tarafndaki Hacn mevkiine konak lad, Ka'be'yi tavaf ettikten sonra, artk t Arafat'tan dnnceye kadar Ka'be'ye bir daha yaklamad. Peygamber sahblerine, Beyt'i tavaf etmelerini, Safa ile Merve arasnda sa'y
710 / 2483

buhari

etmelerini, sonra da salarn ksaltmalarn, bundan sonra da ihramdan kmalarn emreyledi. Peygamber'in bu emri, beraberinde kldeledii bir kurbanl bulunmayan kimseler iindi. Byle bir kimse ihramdan ktnda, beraberinde zevcesi varsa, artk zevcesi kendisine halldr (yn onunla cins mnsebeti halldr). Gzel koku srnmesi, (mu'td olan) elbiselerini giymesi de halldr [56].
24- Zu'l-Huleyfe'de Geceleyip Nihayet Sabaha Giren Kimse Bab [57]

Bunu (yn Zu'1-Huleyfe'de gecelemeyi) bn Umer (R), Peygamber(S)'den olmak zere syledi [58].
29-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) Medne'de (leyi) drt rek'at, Zu'1Huleyfe'de (ikindiyi) iki rek'at kld. Sonra sabaha girinceye kadar Zu'1-Huleyfe'de geceledi. Bineine bindii ve devesi kendisini srtnda dmdz yapt zaman, yksek sesle telbiye etti [59]. 30-.......Bize Eyyb, Eb Klbe'den; o da Enes'ten tahds etti. (Enes ibn Mlik yle demitir:) Peygamber (S) Medine'de leni drt rek'at kld. kindiyi de Zu'1-Huleyfe'de iki rek'at kld. Eb Klbe: Ben Peygamber'in Zu'1-Huleyfe'de sabaha girinceye kadar gecelediini sanyorum, demitir [60]. 25- Telbiye le Sesi Ykseltmek Bab 31-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) Medne'de leni drt, ikindiyi de Zu'1Huleyfe'de iki rek'at kld. Ben, Peygamber ve beraberinde Kran haccna niyet eden kimselerin hacc ile umreyi birlikte yksek sesle aka sylerlerken iittim[61]. 26- Telbiye(nin Keyfiyeti) Bab 32-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den, Raslullah'n telbiyesinin yle olduunu haber verdi: Lebbeyke Allhumme lebbeyk Lebbeyke l erike leke lebbeyk fnne'lhamde ve'n-nVmete leke VeH-mulke l erike leke (= Y Allah, da'vetine tekrar tekrar icabet ettim; emrini yerine getirmeye tekrar tekrar hzrm. Tekrar tekrar icabet ettim; Senin hi ortan yoktur. Sana tekrar tekrar itaate hzrm. bhesiz hamd, ni'i met ve mlk Sana mahsstur; Sana hibir ortak yoktur) [62]. 33-.......ie (R) yle demitir: Ben Peygamber'in nasl telbiye eder olduunu elbette biliyorum: Lebbeyke Allhumme lebbeyk Lebbeyke l erike leke lebbeyk nne 'l-hamde ve 'n-ni 'mete leke [63]. Bu hadsi el-A'me'ten rivayet etmekte Eb Muviye, Sufyn es-] Sevr'ye mutbaat etmitir [64]. u'be ibnu'l-Haccc da yle dedi: Bize Sleyman el-A'me haber verip yle dedi: Ben Hayseme'den iittim; o da Eb Atyye'den. O da: Ben ie'den iittim, demitir [65].
711 / 2483

buhari

27- Binek Heyvan zerine Biniten Sonra Yaplan Telbiyeden nce Tahmid, Tesbih ve Tekbir (Yaplaca) Bab 34-.......Bize Eyyb (es-Sahtyn), Eb Klbe'den tahds etti ki, Enes (R) yle demitir: Raslullah" (S) -Veda Hacci'na giderken-le namazn Medine'de, biz de kendisiyle beraber olduumuz hlde drt rek'at kld. kindiyi de Zu'1-Huleyfe'de (ksaltarak) iki rek'-at kld. Sonra sabaha kadar orada geceledi. Sonra (sabahleyin devesine) bindi. Nihayet devesi onu Beyd yokuu zerine dorulttu. Raslullah, Allah'a hamdetti, tesbh etti ve tekbr getirdi. Sonra hacc ile umreye beraberce niyet ederek, telbiye yapt. Beraberindeki insanlar da hacc ile umreye niyet edip, telbiye eylediler. (Ve bylece ihrama girdiler). Mekke'ye geldiimizde Raslullahjinsanlara emretti. Onlar ihramdan ktlar [66]. Nihayet terviye (yn Zu'1-hicce aynn sekizinci) gn olunca, insanlar hacc iin ihrama girdiler. Rv Enes: Peygamber kendi eliyle ayakta durduklar hlde birok kurbanlk develer kesip boazlad. Raslullah Medine'de de alacal iki ko boazlad, dedi [67]. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Bzlar, bu Eyyb es-Sahtyn'den; o da bir adamdan -ki o Eb Klbe'dir veya Ham-md ibn Seleme'dir denildio da Enes'tendir, dediler [68]. 28- Binek Vastas Kendisini Dmdz Dorulttuu Zaman Telbiye Eden Kimse Bab 35-....... fanu Umer (R): Peygamber (S), devesi ayaa kalkp kendisini dmdz dorulttuu zaman telbiye etti, demitir [69]. 29- Kble Tarafna Ynelerek Telbiye Etmek Bab 36-.......Bize Eyyb es-Sahtiyn, Nfi'den tahds etti. Nfi' yle demitir: bn Umer Zu'IHuleyfe'de sabah namazm kld zaman binek devesinin hazrlanmasn emreder, deveye semeri balanr, sonra da devesine biner idi. Devesi onu dmdz ykselttii zaman, ayakta olarak kbleye ynelir, sonra da t Harem'e ulancaya kadar telbiye eder idi. Harem'e girdikten sonra telbiyeyi keserdi. Nihayet Zu Tu-v'ya geldiinde, burada gecelerdi. Nihayet sabaha girip sabah namazn klnca da (Mekke'ye giri iin) ykanrd. bn Umer, Raslullah'n da byle yaptn syledi [70]. Ykanmak hakkndaki bu hadsi Eyyb'dan rivayet etmekte sml ibn Uleyye, Abdulvris'e mu-tbaat etmitir [71]. 37-.......Bize Fuleyh tahds etti ki, Nfi' yle demitir: bnu Umer (R) Mekke ynne yola kmak istedii zaman, iinde gzel bir koku bulunmayan bir ya ile yalanr, sonra Zu'1Huleyfe Mes-cidi'ne gelir, orada namaz klar, sonra bineine binerdi. Binei onu ayakta olarak dmdz dorulttuunda telbiye ederdi. Bundan sonra da: Ben Peygamber(S)'i ite byle yapar grdm, der idi [72]. 30- hramlnn, Vadinin ine ndiinde Telbiye Etmesi Bab 38-.......Muchid ibn Cebr yle demitir: Bizler ibn Abbs'n yannda idik. Oradakiler Deccl' konuup, Peygamber'in: "Onun iki gz arasnda kfir yazlmtr" buyurduunu zikrettiler. Bunun zerine bn Abbs: Ben Peygamber'den bunu iitmedim. Velkin Peygamber: "Musa'ya gelince; ben onu (Ezrak) vadisinin iinde aaya inerken telbiye eder hlde gryor gibiyim" buyurdu, dedi [73].
712 / 2483

buhari

31- Bab: Hayzl ve Nifasl Kadnlar Nasl hrama Girerler?

Kalbindekini yksek sesle syledii zaman "Ehelle" denilir. "stehleln" ve "Ehlein'l-hille", "Hillin meydana ktn grdk" demektir. Bunlarn hepsi "meydana kma" ma'nsndadr. "stehelle'l-mataru (= Yamur buluttan kt)" ta'bri de bu ma'ndadr. "Ve m uhille H-gayrllh ( zerine Allah'tan bakasnn ismi sylenip kesilen hayvanlar..)" (el-Bakara: [74]; el-Mide: 3; el-En'm: 144; en-Nahl: 115) kelm da, ocuun doarken sesini ferydla ykseltmesi ma'nsndadr74.
39-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Peygamber'in beraberinde Veda Hacc iin yola ktk. Ve umre niyetiyle telbiye ettik. Sonra Peygamber: "Beraberinde hedy, yni kurbanlk hayvan bulunan, umre ile birlikte hacca niyet edip telbiye eylesin, sonra da umre ile haccdan birlikte ihramdan kncaya kadar da, ihramdan kmasn!" buyurdu. Ben hayzl olarak Mekke'ye geldim. Beyt'i tavaf etmedim; Safa ile Merve arasnda sa'y etmedim. Bu du rumumu Peygamber'e ikyet tarznda arzettim. Peygamber (S) bana: "Bann sa rglerini z, salarm tara, umreyi terk et ve yalnz hacca niyetle telbiye et!" buyurdu. Ben de byle yaptm. Hacc fiillerini yerine getirip tamamladmz zaman, Peygamber beni erkek kardeim Abdurrahmn ibn Eb Bekr'in beraberinde olarak, Ten'm mevkiine gnderdi de, ben oradan umre yaptm. Peygamber: "te bu, senin umrenin yeridir" buyurdu. ie dedi ki: Umre niyetiyle telbiye etmi olanlar Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasn sa'y ettikten sonra ihramdan ktlar. Sonra Min'dan dnmelerinin akabinde dier bir tavaf daha yaptlar. Amma hacc ve umreyi cem' edenlere gelince, onlar ancak bir tavaf yaptlar [75]. 32- Peygamber(S)in Zamannda Peygamberin hrama Girmesi Gibi hrama Girip Telbiye Eden Kimse Bab [76]

Bu balkta zikredilen ekli, bn Umer (R), Peygamber'den olmak zere syledi [77]
40-.......Bize el-Mekk ibnu brhm, bn Cureyc'den tahds etti ki, o yle demitir: At yle dedi: Cbir (R) yle dedi: Peygamber (S) Al ibn Eb Tlib'e (Yemen'den, beraberinde kurbanlk olduu hlde Mekke'ye geldii zaman) girmi bulunduu ihram zerinde kalmasn emretti. At yhud Mekk dedi ki: Cbir bu hadsinde Sur-ka'nn szn de zikretmiti [78]. 41-.......Bize Suleymibnu Hayyn tahds edip yle dedi: Ben Mervn el-Asfar'dan iittim ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Al, Yemen'den (Mekke'ye) Peygamber'in yanna geldi. Peygamber, Al'ye: "Ne niyetle ihrama girip telbiye ettin?" diye sordu. Al: Peygamber'in ihrama girdii gibi ihrmlanp telbiye ettim, dedi. Peygamber: "Benim yanmda hedy (yn kurbanlk) olmayayd (Mekke'ye varnca ziyaret tavaf ve sa'yden sonra tra olup) ihramdan kardm" buyurdu. Ve Muhammed ibnu Bekr bnu Cureyc'den unu ziyde etti: Enes dedi ki: Peygamber (S), Al'ye: "Y Al! Sen ne niyetiyle ihrama girip telbiye ettin?" diye sordu. Al: Peygamber'in ihram ve telbiye ettii gibi, dedi. Peygamber: "yleyse sen Beyt'e kurbanlk hediye et ve u hlinde olduun gibi ihrml olarak kal" buyurdu [79]. 42- Bize Muhammed ibnu Ysuf tahds edip yle dedi: Bize Suf-yn es-Sevr, Kays ibn
713 / 2483

buhari

Mslim'den; o da Trik ibn ihb'dan tahds etti ki, Eb Ms (R) yle demitir: Peygamber (S) -Veda Hacc'n-dan evvel- beni Yemen'deki bir kavme vazife ile gndermiti. Yemen'den dnmde Peygamber'e Bath'da ihrml olarak kavutum. Peygamber bana: "Ne niyetiyle ihrmlandn?" diye sordu. Ben de: Peygamber'in ihrama girii gibi ihrmlanp telbiye ettim, dedim. Peygamber yine: "Beraberinde herhangi bir hedy var m?" dedi. Ben: Hayr, yoktur, dedim. Bunun zerine bana tavaf ve sa'y etmemi emretti. Ben de Beyt'i tavaf, Safa ile Merve arasn da sa'y ettim. Sonra Peygamber ihramdan kmam emretti.Ben de ihramdan ktm. Akabinde kavmimden bir kadnn yanna geldim. O kadn bam tarad yhud bam ykad. Umer (Halifelii zamanndaki bir hacc mevisiminde Mekke'ye) geldi ve yle dedi: Allah'n Kitb'm alrsak, o bize (balama akabinde umre ile hacc) tamamlamamz emrediyor. Yce Allah: "Haca da, umreyi de Allah iin tam yapn.." (ei-Bakara: 196) buyurdu. Eer Peygamber'in snnetini alrsak, o da kurbn kesinceye kadar ihrama dan kmamtr [80].
33- Yce Allah'n u Kavilleri Bab:

"Hacc (aylar) bilinen aylardr. te kim onlarda hacc (kendine) farz ederse, artk haceda kadna yaklamak (veya kt sz sylemek), gnh yapmak, kavga etmek yoktur... ** (elBakara: 197) "Sana yeni doan aylan sorarlar. De ki: Onlar, insanlarn fidesi iin, bir de hacc iin vakit lleridir..." (el-Bakara: 189) [81] Ve bn Umer (R): Hacc aylar evval, Zu'1-ka'de ve Zu'1-hicce'nin on gndr, demitir [82]. bn Abbs (R) da: Hacc iin hacc aylarnn dnda ihrama girmemek snnettendir, demitir [83]. Usmn ibn Affn (R) da; Horasan'dan yhud Kirmn'dan ihrama girmeyi kerh grmtr " [84]
43-.......ie (R) yle demitir: Biz Raslullah'n beraberinde, hacc aylarnda, hacc gecelerinde ve hacc hllerinde (Medine'den) ktk. Nihayet (Mekke'nin hududu olan) erif mevkiine indik. ie dedi ki: Raslullah, sahblerine doru kt da: "Sizden her kimin beraberinde hedyi (kurbn) yoksa ve hac-cini umreye evirmek isterse, o (haccm feshedip) umre yapsn! Beraberinde hedyi bulunan da haccn umreye evirmesin" buyurdu. ie dedi ki: Peygamber'in bu retmesinden sonra, sahble-rinden umreyi alanlar da oldu, terkedenler de bulundu. Yine ie dedi ki: Fakat Raslullah ile sahblerinden bir takm kimselerin -ki bunlar kuvvet sahibi kiilerdi- kurbanlklar beraberlerinde idi. Bunlar (hacci feshedip) umre yapmaya muktedir deillerdi. ie dedi ki: Raslullah bu emri verdikten sonra (adra) benim yanma girdi. Ben ise alyordum. Raslullah: "Ey kadn! Seni ne alatyor ki?" dedi Ben de: Senin sahblerine sylediin szn iittim. Demek ki ben umreden (tavaf ve sa'y edemiyerek) men' olundum, dedim [85]. Raslullah:
714 / 2483

buhari

"Senin hlin nedir ki?" dedi. Ben: Namaz klamyorum, dedim. Raslullah: "Bu sana zarar vermez. Sen de ancak dem kzlarndan bir kadnsn. Allah, btn dem kzlar zerine yazd eyi senin zerine de yazmtr. Byle olunca sen hacca niyetinde sabit ol. Allah sana umreyi de nasb eder" buyurdu. ie dedi ki: Raslullah'n bu (Veda) haccnda Arafat'a ktk. Nihayet Min'ya geldik. Ben de artk temiz olmutum. Sonra Min'-dan ktm. (Ve Mekke'ye gelip) Beyt'e ifda tavaf yaptm. ie deva m edip dedi ki: Sonra Min'dan sonuncu dnte, Raslullah'n beraberinde yola ktm. Raslullah Muhassab mevkiine gelip, konaklad. Biz de O'nunla beraber orada konakladk. Raslullah, kardeim Abdurrahmn ibn Eb Bekr'i ard ve: "Kzkardeini haremden kar, (hll ile harem hududunda) umre niyetiyle ihram ve telbiye yaptr. (Tavaf ve sa'y ettikten) sonra ihramdan knz, sonra buraya geliniz. Ben burada ikiniz benim yanma gelinceye kadar sizleri gzlyorum" buyurdu. ie devamla yle dedi: Kardeimle birlikte ktk. Nihayet (Ten'm'de) ihrmlandiktan; tavaf ve sa'yi de yaptktan sonra, seher vaktinde Raslullah'n yanna geldim. Raslullah: "Umreyi bitirdiniz mi?" dedi. Ben de: Evet bitirdik, dedim. Bunun zerine Raslullah, sahblerine (Medne'ye doru) hareketi i'ln etti. nsanlar hareket ettiler. Raslullah da Medne'ye y-nelici olarak yrd [86]. Buhr dedi ki: Hadsteki "Dayra", "Dara yadru dayran" fii-Iindendir. Bu fiilde "Dara yadru davran" dah denilir. Ve (ma'n-si) "Darra yadurru darran"dr [87].
34- Temett', Ikran, frad Hacclarnn Beyan le Beraberinde Hedy (Kurban) Bulunmayan Kimseler in Haccn Feshedilmesi (ve Umreye evrilmesinin Cevaz) Bab [88] 44.......Ae (R) yle demitir: Biz Peygamber'in beraberinde haccdan baka bir niyetimiz olduunu bilmeksizin (Medne'den) ktk [89]. Mekke'ye varp (umre iin) Beyt'i tavaf ( ve Safa- Merve'-yi sa'y) ettiimiz zaman Peygamber (S), hedy sevk etmeyenlerin ihramdan kmalarn emretti. Bu emir zerine hedy sevk etmeyenler ihramdan ktlar [90]. Peygamber'in kadnlar da hedy sevk etmemilerdi. Onlar da ihramlarndan ktlar90. ie devamla dedi ki: Yalnz ben (erifte) hayz oldum da Beyt'i tavaf edemedim. Haclarn terik gnlerinden sonra konaklayageldikleri Hasbe (yn Muhassab) gecesi olunca, ben ie: Y Raslallah! nsanlar bir hacc ve bir umre ile dnyorlar, ben ise yalnz bir hacc ile dnyorum, dedi. Raslullah: "Mekke'ye geldiimiz gecelerde sen tavaf etmedin mi?" diye, sordu. ie: Hayr; etmedim, diye cevb verdi. Raslullah: "yleyse kardeinle Ten'm'e git, oradan umre ihramna girip telbiye et. Sonra tavaf ve sa 'y edip, buluma yerimiz olan bu yere geliniz" buyurdu. (M'minlerin annesi) Safiyye (R) yle dedi: Ben de detimi grm olduumdan, kendimi muhakkak insanlar yollarndan ahkoyucu sanyordum. Raslullah: "Ey yaralayal ve kknden skcl halkn hareketim durduran kadn! [91]. Sen nahr gnnden ifda tavafn yapmadn m?" dedi. Safiyye devamla dedi ki: Ben de: Evet, yaptm, diye cevb verdim. Bunun zerine Raslullah:
715 / 2483

buhari

"Be's yoktur (veda tavaf hayzldan dmtr), haydi yollan!" buyurdu. ie dedi ki: Umreden dnmde Peygamber bana; ben Mekke'ye inmekte, kendisi de Mekke'den yukar kmakta iken; yhud da ben kmakta, kendisi de aa inmekte iken kavutu.
45-.......ie (R) yle demitir: Bizler Veda Hacc ylnda Raslullah'n beraberinde hacca ktk. Bizden kimimiz umre niyetiyle ihrmlanp telbiye etti. Kimimiz hacca ve umreye birlikte niyetle ih-rmlanp telbiye etti. Kimimiz de yalnz hacc niyetiyle ihrama girip telbiye etti. Raslullah da hacca niyetle ihrmlanp telbiye etti. Yalnz hacc niyetiyle ihrama girip telbiye edenler, yhud hacc ile umreye niyetle cem' eden haclara gelince, onlar kurbn bayramnn ilk gn oluncaya kadar ihramdan kmadlar [92]. 46-.......Mervn ibnu'I-Hakem yle demitir: Ben Usmn ve Al'ye (hacc srasnda) hid oldum. Usmn halk temett' haccn-dan ve hacc ile umreyi cem' etmekten (tenzhen) nehyediyordu. Al bu nehyi grnce, her ikisine birden niyet ederek Lebbeyke bi-umretin ve haccetin diye yksek sesle telbiye edip ihrmland. Ve: Ben Pey-gamber(S)'in snnetini kimsenin sznden dolay terk edici deilim, dedi [93]. 47-.......Abdullah ibnu Abbs (R) yle demitir: Chiliye Arablar hacc aylarnda umre etmeyi, yeryznde ilenen gnhlarn en by nev'indendir diye i'tikaad ederlerdi. Ve bunlar Muharrem ayndaki harmh da safer ayna naklederlerdi de: Devenin arkasndaki yara iyi olur, ayak izleri silinir gider, safer ay da karsa artk umre yapmak ite o zaman umreciye hall olur derlerdi. Peygamber (S) sahbleri ile beraber (zu'1-hicce'nin) drdnc gecesi sabahnda hacc niyetiyle telbiye ediciler olarak (Mekke'ye) geldiler. Peygamber sahblerine, hacclarm umreye evirmelerini ve (tavaf, sa'y, trala) ihramdan kmalarn emreyledi. (Hacc aylarnda umre yapmay byk gnh grdkleri iin) hacc aylarnda umre ile emredilmesi, kendilerine ar geldi ve: Y Raslallah! Bu hangi hlldr; nasl umredir (Hrmn haram kld eyleri bu da hall klar m)? diye sordular. Raslullah: "(Hacc aylarndaki) bu emrenin yerine getirilmesi de bunlarn hepsini hall klar" buyurdu [94]. 48-.......Eb Ms (R): Ben (Yemen'den) Peygamber'in huzuruna geldim. Peygamber (S), ben Eb Musa'ya (umreyi yerine getirdikten sonra) ihramdan kmay emreyledi, demitir [95]. 49- Bize sml tahds edip yle dedi: Bana Mlik tahds etti. H ve yine bize Abdullah ibn Ysuf tahds edip yle dedi: Bize Mlik, Nfi'den; o da Ibn Umer'den tahds etti ki, Peygamber'in zevcesi Hafsa (R): Y Raslallah! nsanlarn hli nedir ki, umre ile ihramdan ktlar; hlbuki sen umrenden kmadn? diye sormu. Raslullah (S): "Ben bamn salarn yapkan bir madde ile telbd edip topladm, kurbnm da (Ka'be nmna) kldeledim. Artk ben kurbnm kesmedike ihramdan kamam" buyurmutur [96]. 50-.......Bize Eb Cemre Nasr ibnu mrn ed-Dubaiyyu haber verip yle dedi: Ben temett* hacc yapmak istedim de insanlar beni temettu'dan nehyetti.Ben de bunu bn Abbs'a sordum.
716 / 2483

buhari

O da bana temett' zerinde devam etmemi emretti. Mteakiben ben ru'ym-da, bir adamn bana: Temett', mebrr bir hacc ve kabul edilmi bir umredir, demekte olduunu grdm. Ben bu ru'ym bn Abbs'a haber verdim. bn Abbs bana: Temett', Peygamber'in snnetidir, dedi ve tekrar bana: Yanmda otur da sana kendi malmdan bir pay ayraym diye ilve etti. u'be dedi ki: Ben Eb Cemre'ye: bn Ab-bs'n sana pay vermesinin sebebi nedir? diye sordum. Eb Cemre: bn Abbs'n sana. pay vermesinin sebebi nedir? diye sordum. Eb Cemre: Grm olduum o ru'ydan dolay, dedi [97].
51-.......BizeEb ihbMsibnNfi' tahds edip yle dedi: Bir defasnda Mekke'ye mutemetti' hacs olarak umre niyetiyle geldim. Terviyeden gn evvel Mekke'ye girdik. Mekke ahlsinden bz insanlar bana: imdi senin haccn Mekkeliler'in (az meakkatli ve az sevb-l) haccma dnmektedir, dediler. Ben de hemen At ibn Eb Rebh'n yanna gittim ve kendisinden fetva istiyordum. At yle dedi: Bana Cbir ibn Abdillah (R) yle tahds etti: Kendisi, Pe-yamber (S) Mekke'ye kurbanlk develer gnderdii hacc gn, Peygamber ile beraber hacc etmitir. Sahbler o gn mufred hacc niyetiyle ihrama girip telbiye etmilerdi. Peygamber onlara: "Haccnz umreye eviriniz: Bey t'i tavaf, Safa ileMerve arasn sa'y etmek ve salarnz ksaltmak suretiyle ihramlarnzdan knz. Sonra ihrmsz olarak Mekke'de ikaamet ediniz. T terviye (yn Zu'1-hicce'nin sekizinci) gn olduu zaman hacc niyetiyle ihrama girip, telbiye ediniz. Ve evvelki ihrmlanm olduunuz mufred haccnz (bylece) temett' hacc yapnz" buyurdu. Sahbler: Y Raslalah! Biz ilk ihrama giriimizde hacc diye isimlendirdiimiz hlde, o haccmz nasl mut'a' (yn umre) yaparz? dediler. Peygamber: "Siz benim emrettiim eyi yapnz! Eer ben de kurbn sevk etmemi olaydm, muhakkak size emrettiim gibi yapardm. Lkin imdi kurbnm varaca yere ulancaya (yn Min'da kesilinceye) kadar, ihrmlya haram olan eylerden hibirisi bana hall olmaz" buyurdu. Bunun zerine sahbler de Peygamberdin emrettii gibi yaptlar [98]. 52-....... Sad ibnu'l-Mseyyeb yle demitir: Al ibn Eb Tlib ile Usmn ibn Affn (R) Usfn mevkiinde bulunurlarken, mut'a (yn temett') hakknda ihtilf ettiler. Al, Usmn'a: Sen, baka deil; ancak Peygamber'in yapm olduu bir iten nehyetmek istiyorsun, dedi. bnu'l-Mseyyeb dedi ki: Al, Usmn'n bu nehyini grnce, umre ile hacc birlikte niyetle ihram edip, telbiye etti" [99]. 35- Hacc Niyetiyle hrama Girip Telbiye Eden ve Haccn Nevini simlendirip Ta'yin Eden Kimse Bab 53-.......Ben Muchid ibn Cebr'den iittim, yle diyordu: Bize Cbir ibnu Abdillah (R) tahds edip yle dedi: Bizler Raslullah'n beraberinde ve Lebbeyke Allhumme, Lebbeyke bVUhacc diyerek Mekke'ye geldik. Raslullah (S) bizlere, bu haccmz umre yapmamz emreyledi [100]. 36- Temett' Bab [101].
717 / 2483

buhari

54-.......Katde yle demitir: Bana Mutarnf tahds etti ki, mrn ibn Husayn (R) yle demitir: Bizler Raslullah (S) zamannda temett' hacc yaptk. Kur'n da (temett'un cizlii hakknda) indi. Bir adam da kendi re'yi ile diledii eyi syledi [102]. 37- Yce Allah'n: "... Bu, ailesi Mescidi Harm'da bulunmayanlara iddir. Allah'tan ittikaa edin ve bilin ki Allah, cezas cidden etin olandr" (ei-Bakara: 196) Kavlinin Tefsiri Bab [103] 55- Ve Eb Kmil Fudayl ibnu Huseyn el-Basr (237) yle dedi: Bize Eb Ma'er tahds etti. Bize Usmn ibnu Gys, krime'den tahds etti ki, bn Abbs (R), hacc nut'a'sndan sorulduunda o yle dedi: Veda Hacc'nda Muhacirler, Ensr ve Peygamber'in zevceleri ihrama girip telbiye ettiler. Biz de ihrama girip telbiye ettik. Mekke yaknna geldiimiz zaman Raslullah (S): "Hedy kldeleyip beraberinde getirmi olanlar mstesna, hacc niyetiyle yaptnz ihram ve telbiyelerinizi umreye eviriniz!" buyurdu. Bizler Beyt'i tavaf, Safa ile Merve'yi sa'y edip (ihramdan ktk), kadnlara geidik ve detimiz olan dikili elbiseleri giydik. Raslullah: "Kurbanla klde ve nian takm olan kimselere, kurbn varaca yere ulancaya (yn Min'da kesilinceye) kadar ihramn haram kld eylerden hibiri hall olmaz" buyurdu. Sonra bizlere zu'1-hiccenin sekizinci terviye gn lenin ardndan hacc iin ihrama girmemizi emretti. Nihayet biz Arafat'ta vakfe, Mzdelife'de geceleme, bayram gn Min'da cemre atma ve tra gibi hacc rnenseklerini bitirip de akabinde Mekke'ye geldiimiz, Beyt'i tavaf, Safa ile Merve arasm sa'y ettiimiz zaman, artk bizim hacc-mz tamm olmu ve zerimize kurbn vcib gelmitir. Nitekim Yce Allah yle buyurdu: "... Kim hacca kadar umre ile fidelenmek isterse kolayna gelen bir kurbn keser. Fakat onu bulamazsa hacc gnlerinde (ihrml olarak) , dndnz vakit yedi gn olmak zere oru tutmak (vcib olur ki), bunlar tam on gn eder. Bu, ailesi Mescidi Haram 'da bulunmayanlara iddir. Allah'tan ittikaa edin ve bitin ki, Allah, cezas cidden etin Olandr" (ei-Bakara: 196). yetteki "Dndnz vft/Y"ta'bri, "Memleketlerinize dndnz zaman" demektir. Kurbn olarak bir davar kfi gelir. Byle yapanlar bir ylda iki byk bdeti, hacc ile umre arasn birletirmilerdir. nk Yce Allah kendi Kitb'nda hacc ile umreyi cem' etmeyi indirmi, Peygamber'i de bunu eriat ve kaann yapm ve temettu'u Mekke ahlsinden baka olan insanlar iin mubah klmtr. Allah: ilBu hkm, ailesi Mescidi Harm'da bulunmayanlara iddir..." (ei-Bakara: 196) buyurdu. Yce Allah'n Kitb'nda (ei-Bakara: 197) zikretmi olduu h a c c aylar ise, evval, zu'1-ka'de ve zu'1-hicce'dir. Her kim bu aylar iinde umre ile fidelenirse, ona bir kurbn kesmek yhud oru tutmak vcib olur [104]. er-Refes, cins mnsebet; el-Fusk, ma'siyetfer; el-Cidl ise kavga etmek'tir. 38- Mekke'ye Girme Srasnda Ykanmak Bab 56-.......Bize Eyyb (es-Sahtiyn), Nfi'den haber verdi. O yle demitir: bnu Umer (R), Harem'in en yakn hudd mevkiine girdii zaman telbiyeyi keser. Sonra Z Tuv'da geceyi geirir, sonra orada sabah namazn klar ve (Mekke'ye girmek iin de) ykanrd. bnu Umer, Allah Peygamberi'nin de byle yapar idiini sylerdi [105]. 39- Mekke'ye Gndzleyin Yahud Geceleyin Girilmesi(nin Meru'luu) Bab
718 / 2483

buhari

Reygamber (S) Z Tuv*da geceleyip sabaha ulat. ,> Sonra da Mekke'ye girdi. bnu Umer de byle yapard[106].
57-....... Ubeydullah yle demitir: Bana Nfi' haber verdi ki, ibnu Umer (R): Peygamber (S) Z Tuv mevkiinde geceyi geirip sabaha ulat. Sonra (gndzleyin) Mekke'ye girdi demitir. Nfi': bnu Umer de byle yapard, demitir. 40- hramlnn Mekke'ye Nereden Girecei Bab 58-.......Bana Mlik,Nfi'den tahds etti ki, bn Umer (R): Raslullah (S), Mekke'ye Seniyyetu'lUIy'dan girer ve (karken de) Seniyyetu's-Sufl'dan kar idi, demitir [107]. 41- Bab: hraml Mekke'den kta Nereden kar? 59- Bana Msedded ibnu Muserhed el-Basr tahds edip yle dedi: Bana Yahya (ibn Sad elKattn), Ubeydullah'tan; o da Nfi'-den tahds etti ki, bn Umer (R): Raslullah (S) Mekke'ye Ked denilen Bath'daki Seniyyetu'1-UIy' yolundan girdi; (kta da) Kud denilen esSeniyyetu's-Sufl yolundan kt, demitir [108]. Eb Abdillah el-Buhr dedi kirMsedded, ismi gibi salamlatrlm dosdoru bir zttr denilir idi. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Ben Yahya ibn Man'den iittim, yle diyordu: Ben Yahya ibn Sad el-Kattn'dan iittim, yle diyordu: ayet ben evinde Msedded'e gelsem de ona hads sylesem, o buna elbette lyktr; ben, kitblanm yanmda olmu yhud Msedded'in yannda bulunmu olsun, buna aldrmam [109]. 60-.......Bize Sufyn ibnu Uyeyne, Him ibn Urve'den; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) Mekke'ye geldii zaman, ieriye Mekke'nin yksek tarafndan girmi; karken de aa tarafndan kmtr [110]. 61-.......Bize Him ibn Urve, babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki (o yle demitir): Peygamber (S) Fetih ylnda Mekke'ye Ked Tepesi yolundan girdi. karken de Mekke'nin yukar tarafndaki Kud'dan kt [111]. 62-.......Bize Amr, Him ibn Urve'den; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den: "Peygamber (S) feth ylnda Mekke'ye, Mekke'nin yksek tarafndaki Ked yolundan girdi" diye tahds etti. Him dedi ki: Urve, Mekke'ye Ked ve Kud yollarnn her ikisinden de girer idi. En ok da Ked yolundan girerdi. Bu Ked yolu, O'nun inecei yere en yakn olan idi [112]. 63-.......Urve: Peygamber (S) Fetih ylnda Mekke'nin yksek tarafndan Ked'dan girdi, demitir. Him: Urve de ekseriya bu Ke-d'dan girer idi. Hlbuki bu yol, kendi menziline iki yolun en yakn di [113]. 64-.......Bize Him, babas Urve'den: Peygamber(S) Fetih ylnda Ked yolundan girdi, diye tahds etti. Him: Urve, bu yollarn her ikisinden de Mekke'ye girer idi. En ok girmekte
719 / 2483

buhari

olduu yolu da bu ikisinin kendi evine en yakn olan Ked'dan idi [114]. Eb Abdilah el-Buhr: Ked ve Kud, Mekke'de iki yer ismidir, dedi.
42- Mekke ve Mekke'nin En Mehur Binas Olan Ka"benin Fazileti le Yce Allah'n u Kavlinin Tefsiri Bab:

"Hani biz beyti insanlar iin bir toplant yeri ve emin bir mahall yapmtk (hatrlayn). Siz de brahim Makaam 'ndan bir namazgah edinin. brahim ile ismail'e de: 'Evimi, tavaf edenler, ibdet kasdyle orada kalanlar, rk ve sucd eyleyenler iin titizlikle temizleyin' diye kuvvetli emir vermitik. Hani brahim: 'Ey RabbHm! Burasn emniyetli bir ehir yap ve ahlsinden Allah'a ve hiret gnne inananlar trl mahsller ve servetlerle rziklandr* demiti. (Allah da:) - Kfir olan dah ksa bir zaman iin (yaad mddete) fidelendireceim. Sonra onu cehennem azabna icbar edeceim. Varaca yer ne ktdr, buyurmutu. Hani brahim o Beyt'in temellerini smail ile birlikte ykseltiyordu (da ikisi de yle dua etmilerdi): 'Ey Rabb'imiz, Bizden (u hizmeti) kabul buyur. bhesiz hakkyle iiten, kemliyle bilen Sen 'sin Sen. Ey Rabb 'imiz, ikimizi de sana teslimiyette sabit kl. Soyumuzdan da (yalnz sana boyun een) mslmn bir mmet (yetitir) ve bize ibdet edeceimiz yerleri (hacc amellerini) gster. Tevbemizi kabul et. nk tevbeleri en ok kabul eden, kemliyle acyan Sen'sin Sen!" (el-Bakar: 125-127) [115]
65-.......Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan iittim; yle dedi: Kurey tarafndan Ka'be bina olunurken, Peygamber ile amucas Abbs' gidip, birlikte talar omuzlarnda tayorlard. Abbs Peygamber'e: zrn kar da boynun zerine koy, dedi. zrn karp koyaca srada hemen yere dt. Ve iki gz semya dikilerek; Abbs'a: "z-rm bana gster" dedi. Akabinde izrn alp onu kendi zerine balad [116]. 66-.......Muhammed ibn Eb Bekr'in olu Abdullah, Abdullah ibn Umer'e, ie'den haber vermitir: Peygamber'in zevcesi ie yle demitir: Raslullah (S), ben ie'ye hitaben: ''Kavmin Kurey'in Ka'be'yi bina ederlerken, brhm Peygamber'in koyduu temellerden bir ksmn terkederek ksalttklarn bilmez misin?" dedi. Ben: . : Y Raslallah! Sen Ka'be'nin duvarlarn brhm'in temelleri zerine dndrmez misin? dedim. Raslullah: "Kavminin zaman kfirlik devrine yakn olmasayd, muhakkak ben Ka 'be 'nin duvarlarn brhm 'in temelleri zerine yapardm'' buyurdu [117]. Abdullah ibnu Umer: Vallahi ie bu sz muhakkak Raslul-lah'tan iitmitir. -Ben Raslullah'm Hicr'a yakn bulunan o iki Ka'be kesini isti'lm terkettiini sanmam; ancak u var ki, herhalde Beyt, brhm'in temelleri zere tamm olmamtr, demi (bylece ie'-yi te'yd etmi)tir [118]. 67-.......Bize E'as, el-Esved ibn Yezd'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Ben Peygamber'e sml Hicri'nin duvarndan sorup: Bu duvar Beyt'ten midir? dedim. Raslullah: "Evet, duvar Beyt 'tendir" buyurdu. Ben yine: Kurey iin ne mni' vard ki duvar yn Hcr'i Beyt'in iine katmadlar? dedim.
720 / 2483

buhari

Raslullah(S): "Kavmin olan Kurey'in bu Hcr', Ka'be'ye girdirmeye ve Ka'be iine katmaya bdeleri ksa gelip yetmedi" buyurdu. Ben yine: Ka'be'nin kaps neden bu kadar yksektir? diye sordum. : Raslullah: "Senin kavmin, dilediklerini Ka'be'ye girdirmeleri, dilediklerini de girmekten men' etmeleri iin byle yaptlar. Eer kavmin Chiliyet devrine yakn olmasayd, Hcr'n duvarn Beyt'e katmak ve Beyt'in kapsn yer seviyesine indirmek isterdim. Fakat duvar Beyt 'e girdirmem ve Ka 'be kapsn yer seviyesine indirmemden tr, onlarn gnllerinin krlmasndan ende ederim" buyurdu [119]. 68-....... Bize.Eb Usme, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bana yle buyurdu: "Eer senin kavminin kfrden ayrlmas yeni olmasayd, ben elbette Beyt'i bozar, sonra onu brhm Peygamber'in temeli zerine bina ederdim. bhesiz Kurey Beyt 'in binasn ksattmtr ve Beyt iin bir half yn kap yapmtr. (Dier zabta gre mtekellim zam-ri ile: Ben ona bir half yn bir kap yapardm)" buyurdu. Eb Muviye Muhammed ibn Hazm yle dedi: Bize Him, "Halfen", yn bir kap diye tahds etti [120].
69-.......Bize Cerr ibn Hazm tahds edip yle dedi: Bize Yezd ibnu Rmn, Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S), ie'ye hitaben yle buyurmutur: "Y ie! Senin kavmin Chiliyet.devrine zamanca yakn olmayayd, ben Beyt'in yklmasn emrederdim ; o da yklrd. Sonra Beyt'ten darda braklan Hcr', Beyt'e katar ve kapsn da yere yapk yapardm. Bir de Beyt'e biri ark tarafnda, br de garb tarafnda olmak zere iki tane kap koydururdum. Bu suretle de Beyt'i, brhm Peygamber'in temeline ulatrm olurdum". Urve: te Abdullah ibn Zubeyr'i Beyt'i ykmaya ve yeniden inya sevk eden sebeb, ie'nin haber verdii Peygamber'in bu arzusudur, demitir. Cerr ibn Hazm dedi ki: Bana Yezd ibn Rmn: bn Zubeyr, Beyt'^ykt ve yeniden bina ettii zaman, ben de hzr bulundum. O, Hcr'dan bir mkdrm Beyt'e katmt. Bu srada ben, brhm Peygamber'in deve hrgleri gibi olan temel talarn grdm, dedi. Cerr dedi ki: ben de Yezd'e: brhm'in bu temellerinin yeri neresidir? diye sordum. Yezd: (Gel!) imdi onu sana gstereyim, dedi. Ben kendisiyle beraber Hcr'e girdim. O bana: te urasdr, diye Hcr'n asl hududunun bulunduu bir yer iaret edip gsterdi. Cerr dedi ki: Ben Hcr'den olan bu yerin alt zira' yhud ona yakn mikdr olduunu takdr ettim [121]. (Hacc Kitb'nn devam drdnc cilddedir.) 43- Mekke Hareminin Fadl ve Yce Allah'n u Kavilleri Bab

"(De ki:) Ben ancak bu ehrin Rabb'ine -ki O buna hrmet vermitir- bdet etmekle emrolundum. Herey Onundur. Ben mslmnlardan olmakla emrolundum" (en-Neml: 91). '"... Biz onlar tarafmzdan bir rzk olarak her eyin mahsllerinin gelip toplanaca korkusuz bir Harem 'de yerletirmedik mi? Fakat onlarn ou (bu hakikati) bilmezler" (el-Kasas: 57).
721 / 2483

buhari

[122]
70-....... bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) Mekke'nin fethi gn yle buyurdu: "bhesiz bu beldeyi Allah, Harem klmtr. (Bu hrmetten dolay) onun dikeni kesilmez, av hayvan rktlmez, yitik eyas el uzatlp alnmaz, ancak i'ln edip sahibini bulmak iin muhafaza edilir" [123]. 44- Mekke Evlerinin Miras Edilmeleri Satlp Alnmalarnn Hkm) ve Btn nsanlarn Hassaten El-Mescid'l-Harem'de Msavi Olduklar Bab [124]

nsanlarn oradaki bu eitlikleri, Yce Allah'n u kavlinden dolaydr: "Hakikat o kfr edenler, o Allah'n yolundan ve kendisinde (kendisini ziyarette) yerli misafir btn insanlar musvi kldmz Mescidi Haram 'dan alkoymakta olanlar... Kim orada zulm ile ilhda yeltenirse biz ona pek ackl bir azb taddinnz" (el-Hacc: 25) [125] Bu yetteki "el-Bdi", "et-Tr", yni misafir; Ma'kfen" (ei-Feth: 25) de "Mahbsen" ma'nsnadr [126].
71-.......Usme ibn Zeyd(R)'den, Usme: Y Raslallah! Yarn Mekke'de nereye ineceksin, kendi evine mi? diye sormutur. Raslullah (S): "Akl burada evlerden yhudyurdlardan birey brakt m?" buyurdu. (Rv bunu tefsir ederek dedi ki:) Akl ve kardei Tlib, Eb T-lib'e mrs oldular. Hlbuki Ca'fer ile Al (R), Eb Tlib'e miras olmadlar. nk Ca'fer ile Al mslmn idiler. Akl ile Tlib ise kfir idiler [127]. Umer ibnu'l-Hattb (R): M'min, kfire vris olmaz, der idi [128]. bn ihb da yle dedi: Selef limleri Yce Allah'n u yetin-deki velayeti, mrs velayeti ile tefsr ederlerdi: "mn edip hicret edenler, Allah yolunda mallartyle, canlaryle cihdda bulunanlar, (muhacirleri) barndrp yardm edenler, ite onlar biribirlerinin (m-rsta) velleridirler. mn getirip de hicret etmeyenlere ise, hicret edecekleri zamana kadar, sizin onlara hibirey ile velayetiniz yoktur. (Bununla beraber) eer onlar dn hususunda sizden yardm isterlerse, yardm etmek stnze bortur. u kadar ki, sizinle aralarnda muahede bulunan bir kavm aleyhinde deil. Allah yapacaklarnz hak-kyle grcdr" (ei-Enfi: id) [129]. 45- Peygamber(S)'in Mekke'ye nmesi Bab 72-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) -Min'dan- Mekke'ye gelmek istediinde: "Yarn inallah menzilimiz Kinne oullar yurdunda olacaktr ki, orada Kurey ile Kinne oullan kfr zerinde ahidlemilerdi" buyurdu [130]. 73-.......Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bana ez-Zuhr, Eb, Seleme'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) Min'da iken kurbn kesme gnnn ncsnde yle buyurdu: "Bizler yarn Kinne oullar yurduna ineceiz ki, orada Kurey ile Kinne oullar kfr zerine yeminleip ahidlemilerdi." Zuhrdedi ki: Peygamber bu Kinne oullan yurdu demekle, Mu-. hassab mevkiini kasdetmitir.
722 / 2483

buhari

Zuhrdedi ki: Peygamber bu Kinne oullan yurdu demekle, Mu-. hassab mevkiini kasdetmitir. Bu ahidleme, Kurey ile Kinne oullar arasnda, Him oullar'yle Abdulmuttalib oullar yhud Muttalib oullar- aleyhine, Peygamber'i kendilerine teslm edinceye (itaatli klncaya) kadar onlarla kz alp vermemek, alveri yapmamak zere yazlmt [131]. Ve Selme ibn Ravh, Ukayl ibn Hlid ile Yahya ibn Dahhk'-tan, onlar da el-Evz'den olmak zere syledi ki, Evz: Bana tbn ihb haber verdi demitir. Bu Selme ile Yahya: Him oullar ve Muttalib oullar diye sylediler. Eb Abdillah el-Buhr: Muttalib oullan ta'bri daha dorudur, dedi [132].
46- Yce Allah'n u Kavli Bab

"Hatrla o zaman ki, tbrhm: 'Rabb'im!' demiti, *Bu ehri emniyetli kl! Beni de, oullarm da putlara tapmaktan uzak tut. Rabb'im, nk onlar insanlardan birounu batan kardlar. Bundan sonra kim bana uyarsa ite bendendir. Kim de bana kar gelirse hakikat sen ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicisin. Ey Rabbimiz, ben evldlanmdan kimini Sen'in mukaddes olan evinin yannda, ekinsiz bir vadiye yerletirdim. Sebebi udur ki Rabb 'imiz, dosdoru namazlarn klsnlar. Artk Sen, insanlardan bir ksmnn gnllerini onlara meyi ettir. Onlarn kretmeleri mid edildii iin, kendilerini bz meyvelerle rzklandr (brhm: 35-37) [133]
47- Yce Allah'n u Kavli Bab

"Allah Ka'be'yi; o Beyti Haram', o haram olan aylar, Mekke'ye hediye edilecek kurbn ve onlarn boyunlarndaki gerdanlklar insanlar iin bir nizm yapt. Bu da Allah'n gklerde ne var, yerde ne varsa hepsim bildiini, Allah'n (zten hereyi) hakkyle bilici olduunu sizin de bilmeniz iindir" (ei-Mide: 97) [134]
74-.......Bize Ziyd ibn Sa'd, ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ka'be'yi (zamann sonunda) Habeliier'den iki clz bacakl birisi tahrb edecektir" buyurmutur [135]. 75-.......Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o da Urve'den; o da ie'den tahds etti. H ve yine bana Muhammed ibn Mukaatil tahds edip yle dedi: Bana Abdullah ibn Mbarek haber verip yle dedi: Bize Muhammed ibn Eb Hafsa, ez-Zuhr'den; o da Urve'den haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Mslmanlar, ramazn farz klnmadan evvel r (Muharremin onuncu) gn oru tutarlard. Ve o gn Ka'-be'ye (yeni) rt rterlerdi. Allah ramazn orucunu farz klnca Raslullah (S): "r orucunu tutmak isteyen, onu yine tutsun; onu terketmek isteyen de onu ter ketsin" buyurdu [136]. 76-.......Bize brhm ibn Tahmn, el-Haccc ibnu Haccc'dan; o da Katde'den; o da Abdullah ibnu Eb Utbe'den; o da Eb Sad el-Hudr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ye'cc ve Me'cc'-un kmasndan sonra da Beyt elbette hacc edilecek ve umre yaplacaktr" buyurmutur [137]. Bu hadsi Katde'den rivayet etmekte Abdullah ibnu Eb Utbe'-ye, Ebn ibnu Yezd ile mrn elKattn mutbaat etmilerdir [138]. Abdurrahmn ibn Mehd de u'be'den; o da Katde'den senediyle "Beyt hacc edilmez oluncaya kadar kyamet kopmaz" dedi demitir. Birinci rivayet (isimleri zikredilen ztlarn o lfzda
723 / 2483

buhari

ittifak ettikleri iin) daha oktur. u'be ise bu ikinci lfzla infird etmitir. Katde Abdullah ibn Eb Utbe'yi iitti, Abdullah ibnu Eb Utbe de Eb Sad'i iitti (bylece Katde'nin tedls thmeti kalkt) [139].
48- Ka'be rts(nde Tasarrufun Hkm) Bab 77-.......Bize Sufyn (es-Sevr) tahds edip yle dedi: Bize Vsl el-Ahdeb tahds etti ki, Eb Vil: Ben eybe'ye geldim, demitir. H ve bize Kabsa tahds edip yle dedi: Bize Sufyn esSevr, V-sl'dan; o da Eb Vil'den tahds etti. Eb Vil yle dedi: Ben bir kerre eybe ibn Usmn el-Haceb ile Ka'be iindeki bir serr zerinde oturdum. eybe bana dedi ki: u krsye Umer ibn Hattb (R) da oturmutu: Konuma arasnda bana: Ka'be iinde altn, gm, ne kadar kymetli eya varsa bunlarn hibirini brakmayp, hepsini fakirler arasnda taksm edeyim diye dnmmdr, demiti. Ben de: Ey M'minlerin Emri! Senin iki arkadan Raslullah ile Eb Bekr bu ii yapmadlar, dedim. Umer: Onlar mrvvet sahibi iki kmil insandrlar. Ben deonlarn izine uyarm (onlarn ilemedikleri bir eyi ben de ilemem), dedi [140]. 49- Ka'be'nin (Zamann Sonunda) Yklmas Bab

ie (R): Peygamber (S): "(Zamann sonunda) bir ordu Ka'be'yi ykmak iin harb eder de hepsi yere batrhr" buyurdu, demitir [141].
78....... Bana bnu Eb Muleyke; ona da bn Abbs (R) tahds etti ki, Peygamber (S): "Ka'be'yi ykacak olan o apk, iri ayakl, koyu siyah Habeli'yi Ka'be'nin (duvar) talarn birer birer koparr hlinde grr gibiyim" buyurmutur [142]. 79.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S): "(Zamann sonunda) Ka'be'yi Habeliler'den iki clz bacakl birisi tahrb eder" buyurdu, demitir [143]. 50- El-Haceru'l-Esved Hakknda Zikredilen eyler Bab 80-.......Bize Sufyn es-Sevr, el-A'me'ten; o da brhm ibn Yezd en-Naha'den; o da Abis ibnu Raba'dan haber verdi ki, Umer (R) -bir haccmda- Haceri Esved'e yaklap onu pm ve akabinde: Ben ok iyi biliyorum ki, sen zarar veremez, menfaat veremez bir ta parassn. Eer Peygamber'in seni ptn grmeseydim, seni p-mezdim, demitir [144]. 51- Ka'be'nin Kapsnn Kapatlmas ve eriye Giren Kimsenin Beytin Nahiyelerinden Hangisinde sterse Namaz Klabilecei Bab 81-....... bn Umer (R) yle demitir: (Mekke'nin fethi gn) Raslullah, Beyt'e girdi. Beraberinde Usme ibn Zeyd, Bill ve Us-mn ibn Talha da girdiler. zerlerine Beyt'in kapsn kapadlar. (Bir mddet sonra) kapy atklarnda ieriye ilk giren ben oldum. Ve Bill'e kavutum. Bill'e: Raslullah Beyt'in iinde namaz kld m? diye sordum. Bill:
724 / 2483

buhari

--Evet, Yemen tarafndaki ilk iki direk arasnda kld, dedi [145].
52- Ka'be inde Namaz Klmak Bab 82-.......Nfi' yle demitinbn Umer,Ka'be'ye girmek isteyip girdiinde, mukaabil tarafa doru yrrd. Kapy srt tarafnda klarak ilerlerdi. Nihayet yz tarafndaki duvarla kendi arasnda zir'ya yakn bir uzaklk kalnca, Bill'in: Raslullah burada namaz kld, diye haber verip gsterdii yeri kasdederek, orada namaz klard. Maamfh hibir kimse iin Beyt'in, istedii herhangi bir canibinde namaz klmakta be's yoktur [146]. 53- Ka'be Binasnn ine Girmeyen Kimse Bab

bn Umer de ok hacc yapar, fakat her zaman Beyt'e girmezdi [147].

83-.......Abdullah ibnu Eb Evf (R) yle demitir: Raslullah (S) (kaza) umre(sini) yapt. Bunda Beyt'i tavaf edip, Makaam'n arkasnda iki rek'at namaz kld. Yannda kendisini insanlardan perdeleyen bir kimse de bulunuyordu. O koruyucu ve gzc olan kiiye birisi gelip: Raslullah bu umresinde Ka'be'ye girdi mi? diye sordu. Oda: Hayr (girmedi), diye cevb verdi [148]. 54- Ka'be'nin Taraflarnda Tekbir Getiren Kimse Bab 84-.......Bize krime tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (Fetih gn Mekke'ye) geldiinde Ka'be'ye girmekten ekindi. nk Ka'be'nin iinde ilhlar (yn putlar) vard. Raslullah bunlarn karlmasn emretti. Putlar karldlar. Sah-bler, brahim ve sml Peygamberler'in ellerinde fal kalemleri olduu halde yaplm suretlerini de darya kardlar. Raslullah (S): "Allah bunlar yapanlar helak eylesin! Dikkat edin! Yeminle sylyorum; bu putperestler, bu iki peygamberin hibir zaman byle fal ok-laryle rzk aramadklarn bilmilerdir" buyurdu. Akabinde Beyt'e girdi ve Beyt'in her tarafnda tekbr getirdi; fakat Beyt'de namaz klmad [149]. 55- Bab: Ka'be'yi Tavafta Remel (Yan Ksa Admlarla Hzl) Yrynn Balamas Nasl Oldu? 85-.......bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah, sahbleriyle (beraber kaza umresi iin Mekke'ye) geldi. Mrikler kendi kendilerine: Muhammed sizin zerinize geliyor, hlleri u ki Yesrib'in hummas onlar zayflatm! dediler. Peygamber bunun zerine sa-hblerine tavaf m ilk avtnda komalarn, Yemen tarafndaki iki ke arasnda da (mu'td yryle) yrmelerini emretti. Peygam-ber'i, tavafn btn avtlarnda komalarn emretmekten men' eden bir ey varsa, o da ancak sahblerine efkatndan ibarettir [150]. 56- Hac Adaynn Mekke'ye Geldii Zaman Yapaca Her Tavafn Evvelinde Haceri Esved'i sti'lam Etmesi ve Tavafn lk nde Remel Yry Yapmas Bab [151] 86-....... bnu Umer (R): Ben Raslullah'n-Ved Hacc'ndaMekke'ye geliinde yapaca her tavafn evvelinde Siyah Rkn is-ti'lm ettiini ve yedi tavaftan nde remel yry
725 / 2483

buhari

yaptn grdm, demitir [152].

57- Hacc ve Umre (Tavaflarnn Bir Ksmn)da Remel Yry Yapmak Bab 87_.......Bize Sureyh ibnu'n-Nu'mn tahds edip yle dedi: Bize Fuleyh, Nfi'den tahds etti ki, bn Umer (R) Peygamber (S) hacc ve umredeki tavaflarn ilk avtnda remel yapt, drt avtnda da yrd, demitir [153]. Bu hadsi rivayet etmekte Sureyh'e, el-Leys ibnu Sa'd mutbaat edip yle demitir: Bana Kesru'bnu Ferkad, Nfi'den; o da bn Umer'den; o da Peygamber'den tahds etti [154]. 88-.......Bana Zeyd ibnu Elem, babas Eslem'den haber verdi ki, Umer ibnu'I-Hattb (R), Rkn yn Haceri Esved iin: Dikkat! Vallahi ben senin zarar veremez, fayda veremez bir ta olduunu pek iyi bilmekteyim. Eer Peygamber'in seni isti'lm ettiini grm ol-mayaydm seni isti'lm etmezdim, demi ve akabinde Haceri Esve-d'i isti'lm etmitir. sti'lmdan sonra: Bizim bu hzl yry ile hlimiz nedir(yn buna neden devam ediyoruz)? Biz bu hzl yr yle ancak mriklere kuvvet gsterii yapar idik. Hlbuki Allah onlar helak etmitir, dedi. Sonra da (bu dnceden dnerek): Bu remel, yn hzl yry, Peygamber'in yapt bir eydir; ite bunun iin biz remel yryn terketmek istemiyoruz, dedi [155]. 89-......Bize Yahya (el-Kattn), Ubeydullah'tan; o da Nfi'den tahds etti ki, Umer (R): Ben Peygamber(S)'in u iki keyi isti'lm ettiini grdm zamandan beri iddette ve rahatlkta (yn Harem'in kalabalk ve tenh hlinde) Yemen tarafndaki bu iki rkn isti'lm etmeyi hi terketmedim, demitir. Rv Ubeydullah dedi ki: Ben Nfi'e: bn Umer bu iki rkn arasnda yrr (dierleri arasnda koar) myd? diye sordum. Nf': Tbn Umer bu iki rkn arasnda ancak isti'lmnn daha kolay olmas iin yrr idi, dedi [156]. 58- Haceri Esved Rknnn Deynekle sti'lam Edilmesi Bab 90-.......Bana Ynus ibn Yezd, bn ihb'dan; o da Ubeydullah ibn bdillah'tan haber verdi ki, bn Abbs (R): Peygamber (S) Veda Hacc'nda bir deve zerinde "mihcen" denilen deynek ile Haceri Esved'i isti'lm ederek tavaf etti, demitir [157]. Bu hadsi bn ihb'dan rivayet etmekte olan Ynus'a, Abdula-zz ed-Derverdiyyu mutbaat etmitir: ed-Derverd, Zuhr'nin kardeinin olu Muhammed ibn bdillah'tan; o da amucas Muhammed ibn Mslim ez-Zuhr'den diye rivayet etmitir [158]. 59- ki Yemn Keden Bakasn sti'lm Etmeyen Kimse Bab

Ve Muhammed ibn Bekr dedi ki: Bize bn Cureyc haber verip yle dedi: Bana Amr ibn Dnr haber verdi ki, Cbir ibn Zeyd: Beyt'ten olan bireyden kim saknr ki? (Yn: Hibir kimseye Beyt'in herhangi bir parasndan saknmas lyk olmaz) demitir [159]. Ve Muviye (R), drt keyi de isti'lm eder idi. bn Abbs ona: bhesiz Hcr'a yakn olan bu iki ke isti'lm olunmaz, dedi. Muviye de ona: Beyt'ten hibirey terkedilmi deildir, dedi [160]. bn Zubeyr de bu drt kenin hepsini isti'lm eder idi [161].
91-.......Abdullah ibn Umer (R): Ben Peygamber(S)'i Beyt'ten iki Yemn kelerden bakasn
726 / 2483

buhari

isti'lm eder grmedim, demitir[162].

60- Haceri Esved'in plmesi Bab 92-.......Bize Zeyd ibn Elem haber verdi ki, babas Elem yle demitir: Ben Umer ibnu'lHattb' grdm,-o Haceri Esved'i pt de: Eer Raslullah'in seni ptn grmeseydim, seni pmezdim, dedi [163]. 93-.......Bize Hammd ibn Zeyd tahds etti ki, ez-Zubeyr ibnu Arab yle demitir: Bir kimse, bn Umer'e, Haceri Esved'in isti'lm edilmesinin hkmn sordu. bn Umer de: Ben Raslullah'in Haceri Esved'i isti'lm ettiini, (yn eliyle dokunduunu) ve onu ptn grdm, diye cevb verdi. Rv Zubeyr ibn Arab dedi ki: Ben bn Umer'e: Eer dar yerde kstrlp sktrlr sam ne dersin? Zor ve kuvvetle oraya varmaktan yenilmi olursam ne dersin? diye sordum. bn Umer (bu sullerden hadse aykr re'y ve ictihd ileri srldn anlayp zlerek): Ey sorucu! Sen bu "Eraeyte ~ Ne re'y edersin" sorularn Yemen'de kl! Ben Raslullah(S)' bu ta isti'lm ederken ve onu perken grdm, dedi [164]. 61- Tavafta Haceri Esved'e Geldii Zaman Sadece Ona aret Eden Kimse Bab [165] 94-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) bir deve zerinde Beyt'i tavaf etti. Haceri Esved hizasna her geliinde (elindeki deynekle) ona iaret etti [166]. 62- Haceri Esved Rkn Yannda Tekbir Edilmesinin Mstehabl) Bab 95-.......Bize Hlid el-Hazz, krime'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) bir deve zerinde Beyt'i tavaf etti. Bu tavafta Haceri Esved rknne her geldike, yannda bulunan birey ile Haceri Esved'e iaret etti ve Alhu Ekber diye tekbr getirdi [167]. Bu hadsi Hlid el-Hazz'dan rivayet etmekte Hlid ibn Abdil-lah et-Tahmn'a, brahim ibn Tahmn el-Herev mutbaat etmitir [168]. 63- Mekke'ye Geldiinde Kendi Evine Dnmeden nce Beyti Tavaf Eden, Sonra ki Rek'at Namaz Klan Sonra da (Sa'y in) Safa'ya kan Kimse Bab [169] 96-.......Bana Amr (ibnu'l-Hris), Urve'nin yetimi olan Muhammed ibn Abdirrahmn'dan haber verdi (o yle demitir): Ben Urve'ye, Mekke'ye gelen kimsenin hkm hakknda sylenilen ey leri zikrettim [170]. Urve dedi ki: Bana ie yle haber verdi: Peygamber (S) Mekke'ye geldiinde fya balad ilk ibdet olmak zere abdest ald. Sonra tavaf etti. Sonra Peygamber'in bu tavaf ve sa'yi umre olmad (yn Peygamber bunu umre sayp ihramdan kmad). Peygamber'-den sonra Eb Bekr ve Umer de Peygamber'in hacc gibi hacc yaptlar (yn tavaf ve sa'yi umre saymadlar). Urve dedi ki: Sonra ben babam Zubeyr'in beraberinde hacc ettim. Onun da ilk balad hacc fiili, tavaftr. Sonra muhacirleri ve Ensr' grdm; onlar da byle yapyorlard. Anam Esma bintu Eb Bekr de bana: Kendisinin ve kzkardei ie'nin, Zubeyr'in, fuln ve fuln ztlarn umre niyetiyle ihrama girip telbiye ettiklerini, bunlann Haceri Esved'e elleriyle dokunup tavaf
727 / 2483

buhari

ve sa'yi tamamladklar zaman ihramdan ktklarn haber verdi [171].

97-....... Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) hacc veya umre iin Mekke'ye geliinin evvelinde tavaf ettii zaman, tavafn ilk dolamasn komu, drt dolamasn da yrmtr. Bylece tavaf yaptktan sonra iki rek'at tavaf namaz klmtr. Bu namazdan sonra da Safa ve Merve arasnda dolard [172]. 98-.......Bize Enes ibnu Iyd, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da bnu Umer'den tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S) Beyt'i ilk tavaf ettii zaman ilk dolamay koar, drt dolamay da yrrd. Peygamber Safa ile Merve arasnda dolat zaman da vdnin karnnda yine koard [173]. 64- Kadnlarn Erkeklerin Beraberinde Tavaflar Bab 99-Buhr dedi ki: Bana Amr ibn Al syledi: Bize Eb sim en-Nebl (212) tahds etti [174]: bn Cureyc (150) yle dedi: Bana At ibn Eb Rebh(114) haber verdi: bnu Him (Hacc emirlii srasnda) kadnlarn erkeklerin beraberinde tavaf etmelerini men' ettii zaman bu At, (brhm ,ibn Him'a veya kardei Muhammed ibn Him'a): Peygamber'in kadnlar erkeklerin beraberinde tavaf etmi olduklar hlde, sen bu kadnlar nasl men' edersin? demitir. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Kadnlarn, erkeklerin beraberinde yaptklar o tavaflar, hicb yetinin (ei-Ahzb: 35) iniinden sonra m, yhud evvel miydi? diye sordum. At: Evet, mrme yeminle sylyorum, ben hicb yetinden sonra o kadnlarn, erkeklerin beraberinde tavaf ettiklerine eritim, dedi. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Kadnlar erkeklere nasl karrlar? diye sordum. At: Kadnlar erkeklere karmazlard. ie (R) erkeklerden ayr bir yerde tavaf eder ve erkeklere karmazd. ie ile beraber tavaf eden (Dkre isminde) bir kadn, ie'ye: Ey M'-minlerin Anas! Haydi yr de Haceri Esved'e el srp isti'lm edelim, dedi. ie ona: Benden ayrl, dedi ve (el srmek suretiyle) isti'lmdan ekindi. ie ve arkadalar geceleyin tannmaz hlde (veya rtl olduklar hlde) karlar ve erkeklerin beraberinde tavaf ederlerdi. Lkin bu kadnlar Beyt'in iine girdiklerinde, oradan kacaklar zamana kadar, erkekler Beyt'ten karlm olduu hlde ieride ibdetle kaaim olurlard, dedi. Yine At: Ben (Peygamber devrinde domu olup Mekke Kaa-ds bulunan) Ubeyd ibn Umeyr ile birlikte, ie, Muzdelife'deki Se-br Da'nm iinde mcavir, yn ikaamet edici hlde iken, ie'nin yanna gider idim, dedi. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: ie'nin o gnk hicab ne idi? diye sordum. At: ie o gn keeden yaplm bir kk Trk adr iinde idi. adrn bir perdesi vard. ie ile bizim aramzda bundan baka birey yoktu. Ben ie'nin zerinde gl rengi ile boyanm bir gmlek grdm, dedi [175]. 100-.......Peygamber'in zevcesi olan mm Seleme yle demitir: Ben (hacc esnasnda) rahatsz olduumu Raslullah'a syledim. "Halkn arka tarafndan deveye binerek tava et!" buyurdu. Ben de ylece tavaf ettim. O srada Rasullah Beyt'in t yannda namaza durmu, sabah namaz kldryor, namaz iinde de VeH-Tri ve Kitabin Mestrin sresini okuyordu [176]. 65- Tavaf Esnasnda Kelam Etmek Bab
728 / 2483

buhari

101-.......bn Cureyc tahds edip yle demitir: Bana Sleyman el-Ahvel haber verdi; ona da Tvs, bn Abbs(R)'tan haber verdi. Peygamber (S) Ka'be'yi tavaf ederken, elini dier bir insann eline bir kayla yhud bir iple yhud bunlardan baka bir eyle balam bir insann yanndan geti. Peygamber, kendi eliyle bu ba kopard. Bundan sonra da onun yanndaki adama: "Bu insan etiyle yed!" buyurdu [177]. 66- Bab: ahs Tavaf Esnasnda irkin Grlen Bir Yrme Yahud Bir Kay veya Herhangi Birey Grd Zaman Onu Koparr 102- Bize Eb sim, bn Cureyc'den; o da Sleyman el-Ahvel'den; o da Tvs'tan; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) Ka'be'de bir yular yhud bundan baka balayacak bir ba ile tavaf eder bir kimse grd de, onun ban kopard [178]. 67- Bab: Ka'be'yi plak Kii Tavaf Etmez; Mrik Olan da Hacc Yapamaz 103-....... Eb Hureyre yle haber vermitir: Eb Bekr es-Sddk, Veda Hacc'ndan bir sene evvel Raslullah tarafndan hacc emri olarak Mekke'ye gnderildii haccda, Eb Bekr de Eb Hu-reyre'yi, kurbn bayramnn ilk gn Min'da byke bir topluluk iinde halka u iki maddeyi i'ln etmeye yollamtr: "Ey insanlar! yi biliniz! Bu yldan sonra hibir mrik hacc yapamaz, ve plak kii de Ka'be'yi tavaf edemez!" [179]. 68- Tavaf Etmekte Olan Kimse Tavaf Esnasnda Durduu Zaman (Tavaf Kesilir Mi Yahud Kesilmez Mi)? [180]

At ibn Eb Rebh: Tavaf etmekte olanlarn iinde namaz ikaame edilirse, yhud tavaf eden kii tavaf yerinden def edilirse, namazndan selm verince kestirilmi olduu tavafna dnp devam eder, demitir. At'nn bu szne benzer bir sz de bn Umer'den ve Abdurrahmn ibn Eb Bekr'den zikr olunuyor [181]
69- Bab: Peygamber (S) Yedi Dolamalk Tavaf in ki Rek'at Namaz Kld

NfT de: bn Umer, her yedi dolamalk tavaf iin iki rek'at namaz klard, demitir [182]. sml ibn Uleyye de: Ben Zuhrfye: At, tavaf eden kiiye klaca farz namaz, tavafn iki rek'atndan kifayet eder diyor, dedim. Zuhr: Snnet (yn snneti gzetmek) daha faziletlidir. Peygamber asla birok yediler dolap tavaf etmedi; ancak yedi dolamalk tavaf akabinde iki rek'at namaz kld, dedi [183].
104-.......Bize Sufyn (ibn Uyeyne), Amr ibn Dinar'dan tahds etti ki, o yle demitir: Biz bn Umer'e: Umre niyetiyle Ka'be'yi tavaf eden kimse Safa ile Merve arasnda sa'y etmeden evvel, kad-nyle cins mnsebet yapabilir mi? diye sorduk. bn Umer: Raslul-lah (S) -umre iin Mekke'ye geldi. Beyt'i yedi defa dolap tavaf etti. Sonra Makaam brhm arkasnda iki rek'at namaz klp Safa ile Merve arasnda sa'y etti, dedi ve: "And olsun, Allah Elisi 'nde sizin iin gzel bir uyma numunesi vardr" (ei-Ahzb: 2i) yetini syledi. Amr ibn Dnr dedi ki: Ben Cbir ibn Abdillah'a da ayn eyi sordum; Cbir: Safa ile,Merve arasn dolap sa'y etmedike erkek, kadnna yaklamaz, diye cevb verdi [184].
729 / 2483

buhari

70- Mekke'ye Gelip Yapt lk Geli Tavafndan Sonra ta Arafat'a kp Tekrar Dnp Gelinceye Kadar Ka'be'ye Yaklamayan ve (Nafile) Tavaf Yapmayan Kimse Bab 105-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Veda Hacc'nda Mekke'ye- geldi, Beyt'i tavaf etti, Safa ile Merve arasnda sa'y etti ve bu tavafndan sonra t Arafat'tan dnnceye kadar Ka'be'ye yaklamad [185]. 71- ki Rek'at Tavaf Namazn Mescidden Dar karak Klan Kimse Bab

Umer (R) bu namaz bir defasnda Harem'den karak darda klmtr [186].
106-.......Bize Mlik, Muhammed ibn Abdirrahmn'dan; o da Urve'den; o da Eb Seleme'nin kz Zeyneb'den tahds etti ki, m-m Seleme (R): Ben Raslullah'a rahatszlm arzettim... demitir. H ve yine bana Muhammed ibn Harb tahds edip yle dedi: Bize Eb Mervn Yahya ibnu Eb Zekeriyy el-Gassn, Him'dan; o da babas Urve'den; o da Peygamber'in zevcesi mm Seleme'den tahds etti (O, yle demitir): Raslullah Mekke'de iken mm Seleme de (rahatszl sebebiyle) henz tavaf etmemiken, Raslullah ve mm Seleme (Harem'den veya Mekke'den) kmak istediklerinde, Raslullah mm Seleme'ye: "Sabah namaz ikaamei edildii zaman insanlar namaz klarlarken, sen devenin zerinde tavaf et!" buyurdu. mm Seleme byle yapt ve tavaf namaz klmadan dar kt [187] 72- ki Rek'at Tavaf Namazn Makaam( brahim)in Arkasnda Klan Kimse Bab 107-.......Bize Amr ibnu Dnr tahds edip yle dedi: Ben bn Umer(R)'den iittim; yle diyordu: Peygamber (S) Mekke'ye geldi. Beyt'i yedi kerre dolap tavaf etti, mteakiben Makaam'n arkasnda iki rek'at namaz kld. Sonra da Peygamber (S) sa'y yapmak iin Saf'da kt. Yce Allah da zten: "And olsun, Allah ElisVnde sizin iin gzel bir uyma numunesi vardr.,."(ei-Ahzb: 2i) buyurmutur [188]. 73- Sabah ve kindi Namazlarndan Sonra Tavaf Etmek Bab

bn Umer (R) gne domad mddete iki rek'at tavaf namazn klar idi. Umer ibn Hattb (R) ise sabah namazndan sonra bineine binmi, nihayet bu iki rek'at Z Tv mevkiinde klmtr [189].
108-.......ie (R) yle demitir: Bir takm insanlar sabah namazndan sonra Beyt'i tavaf ettiler, sonra da bir vaizin huzurunda oturdular. Nihayet gne doduu zaman kalkp namaza koyuldu lar. Bunun zerine ie (R): Bunlar oturdular; nihayet iinde namaz klmak mekruh klnan u saatte kalkm, namaz klyorlar, demitir [190]. 109-.......Bize Ms ibnu Ukbe, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, O, gnein domas srasnda ve bir de bat srasnda namaz klmaktan nehyediyordu [191].
730 / 2483

buhari

110-.......Bize Ubeyde ibnu Humeyd tahds edip yle dedi: Bana Abdulazz ibnu Rufey' tahds edip, yle dedi: Ben Abdullah ibnu'z-Zubeyr(R)'i grdm. O fecr namazndan sonra tavaf eder, sonra da iki rek'at namaz kldrd. Rv Abdulazz dedi ki: Ben Abdullah ibnu'z-Zubeyr'i grdm, ikindiden sonra iki rek'at namaz klard ve ie'nin kendisine Peygamber'in bu iki rek'at klmadan evine girmediini tahds ettiini haber verdi [192]. 74- Rahatsz Olan, (Bir Binite) Binerek Tavaf Eder Bab 111-.......Bize Hlid et-Tahhn, Hlid el-Hazz'dan; o da bn Abbs'tan tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) bir deve zerinde olduu hlde Beyt'i tavaf etti. Haceri Esved rknne geldike ona elindeki bir eyle iaret edip, tekbr getirdi [193]. 112-.......mm Seleme (R) yle demitir: Ben Raslullah'a rahatsz olduumu arzettim. Bunun zerine bana: "Sen binekti olarak insanlarn tesinden tavaf et!" buyurdu. Ben, Raslullah Beyt'-in yannda namaz kldrrken tavaf ettim; kendisi namaz iinde Ve't-Tri ve Kitabin Mestrin sresini okuyordu [194]. 75- Haclara Su irilmesi Bab 113-.......bn Umer (R) yle demitir: Abbs ibnu Abdilmuttalib (R) haclara su (ve erbet) datmak iin Min gecelerinde Mekke'de ikamet etmek zere Raslullah'tan izin istedi. Raslullah da ona izin verdi [195]. 114-.......Bize Hlid et-Tahhn, Hlid el-Hazz'dan; o da krime'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) Harem'deki erbet datlan sebl yerine geldi ve erbet istedi. Abbs, oluna: Ey Fadl, anana git de yanndaki (huss) erbetten Raslullah'a getir! dedi. Raslullah: "(Hayr.) Bana bu erbetten ver!" buyurdu. Abbs: Y Raslallah! Halk buradaki erbete ellerini sokuyorlar! dedi. \; Raslullah: "te halkn itii bu erbetten ver!" buyurdu. Ve Abbs'n sunduu umm erbetten iti. Sonra Raslullah Zemzem Kuyusu'na geldi. Abbs oullar (burada haclara) su iiri-yorlard ve kuyudan su ekiyorlard. Raslullah: "(Ey Abdulmuttalib oullar,) ekiniz! Siz hayrl bir i yapyorsunuz, dedi. Sonra Raslullah: "Halkn (su eldine uymak iin) kalabalk etmesi endesi olmasayd ben de devemden iner, hatt -kuyunun ipini, eliyle omuzu-na iaret ederek- uraya kor, sizin gibi su ekerdim" buyurdu [196]. 76- Zemzem Suyu Hakknda Gelen Haberler Bab 115-.......Enes ibn Mlik dedi ki: Eb Zerr (R) bu Mi'rc kssasn yle tahds eder idi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Ben Mekke'de iken iinde bulunduum evin tavam yarld. Cibril aleyhi's-selm indi. Gsm yardktan sonra iini Zemzem suyu ile ykad. Sonra hikmet ve mn ile dolu altn bir leen getirip, iindekini gsmn iine boaltt. Sonra gsm kapatt. Sonra elimden tutup beni dny semya doru kard. Cibril orann, yn yere en yakn
731 / 2483

buhari

semnn bekisine "A!" dedi. Beki: Kimdir o? dedi. Cibril: Ben Cibril'im, dedi [197].
116-.......bnu Abbs (R) yle tahds etmi: Ben Raslullah'a "zemzem suyundan sundum. O da ayakta olduu hlde iti, demitir. sim el-Ahvel dedi ki: bn Abbs'n zdhs krime Allah adiyle yemn edip: Raslullah (S), bn Abbs'm kendisine Zemzem suyundan iirdii gn, muhakkak deve zerinde bulunuyordu, dedi [198]. 77- Kran Hacc Yapan Kimsenin Tavaf Bab [199] 117-.......ie (R) yle demitir: Biz Raslullah'n beraberinde Veda Hacc'na ktk, ve umre niyetiyle ihrama girip telbiye ettik. Sonra Raslullah (S): "Beraberinde hedy kurbn olan, hacc ve umre niyetiyle ihram edip, telbiye eylesin. Sonra bu ikisini bitirinceye kadar ihramdan kmaz" buyurdu. Nihayet ben hayzl olarak Mekke'ye geldim. Haccmz yapp tamamladmzda, Raslullah beni Abdurrahmn'm beraberinde Ten'm mevkiine gnderdi. Ben oradan umre iin ihrama girip, umremi yaptm. Raslullah: "te bu umre, senin yapacan umrenin yerinedir" buyurdu. Umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmi olanlar, Mekke'de tavaf ve sa'yi yaptktan sonra ihramdan ktlar. Sonra da Min'dan dnmelerinin ardndan hacc iin dier bir tavaf daha yaptlar. Amma (yanlarnda hedy olanlarla) hacc ile umreyi (bir ihramda) cem' etmi olanlara gelince, bunlar bir tavaf yaptlar [200]. 118-.......Bize ibnu Uleyye, Eyyb'dan; o da Nfi'den tahds etti (NfV yle demitir): bnu Umer'in binek devesi hacc yolculuu iin evinde hazrlanm bulunduu srada olu Abdullah ibn Abdil-lah yanna girdi de: Ben bu yl insanlar arasnda bir harb olacandan ve bu sebeble onlarn seni Beyt'i ziyaretten men' edeceklerinden ende ediyorum. Onun iin bu yl hacca gitmesen de evinde ikaamet etsen! dedi. Bunun zerine bn Umer: Raslullah (S) umre iin yola kt. Kurey kfirleri O'nunla Beyt arasnda perde oldular. Eer benimle Beyt arasna mni' olunursa, ben de Raslullah'm yapt gibi yaparm: "And olsun Allah ElisVnde sizin iin gzel bir uyma numunesi vardr ".(ei-Ahzb: 21) dedi. Sonra da: Ben sizi hid klyorum. Ben umremle beraber bir hacc kendime vcib kldm (yn kran hac-cna niyet ettim), dedi. Olu Abdullah dedi ki: Bundan sonra baham bn Umer (Arafat'ta vukuftan sonra Min'dan Mekke'ye) geldi ve hacc ile umresi iin bir tek tavaf yapt [201]. 119-.......Bize el-Leys, Nfi'den tahds etti ki (o, yle demitir): bnu Umer, Haccc'm bn Zubeyr ile harb etmek iin Mekke'ye indii yl hacc etmek istedi. ocuklar tarafndan kendisine: nsanlar arasnda bir harb vardr. Biz onlarn seni haccdan men' edeceklerinden korkuyoruz, denildi. bn Umer: "And olsun Allah Elisi'nde sizin iin ok gzel bir uyma numunesi vardr" (ei-Ahzb: 21). Eer Beyt'i ziyaretten men' olunursam, o takdirde ben de Raslullah'm yapt gibi yaparm. Ben sizleri hid klyorum ki, ben umre yapmay kendime vcib kldm, dedi. Sonra yola kt. Nihayet (Zu'1-Huleyfe'nin nndeki) Beyd meydanna vard zaman: Hacc ile umrenin hli (mni' olunmakla ihramdan kmak cevaznda) bir eydir (yn aralarnda fark yoktur). Sizleri hid klyorum ki, ben umremle beraber hacc kendime vcib kldm, dedi. Yolda Cuhfe yaknndaki Kudeyd mevkiinden satn ald kurbn hedy olarak evketti. Ve bu tek kurbn zerine ziyde etmedi. nk ihramn haram kld sulardan birini ilemediinden baka bir kurbn kesmedi. Arada ihramdan kmad, ihramdan dolay haram olan fiillerin hibiri kendine hall olmad, tra Olmad, san ksaltmad. Nihayet nahr gn olunca, bn Umer kurbnn kesti, tra oldu ve ifda tavafn yapt. bn Umer nahr gn
732 / 2483

buhari

yapt bu ilk tavfiyle hacc ve umre tavafn ed etmi olduu grnde bulundu. Ve Raslullah (S) da byle yapt, dedi [202].
78-Tavafn Abdestli Yaplaca Bab 120-.......Bize bnu Vehb tahds edip yle dedi: Bana Amr ibnu'l-Hris Muhammed ibn Abdirrahmn ibn Nevfel el-Kura haber verdi ki, bu Muhammed ibn Abdirrahmn, Urvetu'bnu'z-Zubeyr'e, (hacc niyetiyle ihrama giren kimse tavaf.ve sa'y ile ihramdan kabilir mi, kamaz m mes'elesini, yn haccn umreye evrilmesi mes'elesini) sormu. Urve de -hacc niyetiyle ihrama giren kimsenin yalnz hacc bitirdikten sonra ihramdan kabileceini, haccn umreye evrilemeyeceini isbt yolunda- yle demitir: Peygamber (S) yle hacc etmitir: Bana ie (R) haber verdi: Peygamber Mekke'ye geldiinde fya balad ilk ibdet olmak zere abdest ald. Sonra Beyt'i tavaf etti. Sonra Peygamber, bu tavaf ve sa'yi umre olmu saymad. Peygamberden sonra Eb Bekr hacc yapt. Onun da Beyt'i tavaf etmek ilk yapt ey oldu. Sonra bu tavaf ve sa'y umre olmad. Eb Bekr'den sonra Umer de bunun gibi yapt. Umer'den sonra Usmn (R) hacc yapt. Ben Usmn' iyice grdm; onun da ilk yapt i, Beyt'i tavaf etmektir. Sonra bu tavaf ve sa'y, umre olmad. Sonra Muviye ve Abdullah ibnu Umer hacc yaptlar. Sonra ben babam Abdullah ibnu'z-Zubeyr ibni'l-Avvm'n beraberinde hacc yaptm. Onun da Beyt'i tavaf etmek, ilk yapt i oldu. Sonra bu tavaf ve sa'y, umre olmad. Sonra ben Muhacirler ve En-sr' grdm; onlar da hep byle yapyorlard da, onlarn bu tavaf ve sa'yleri bir umre olmad. Sonra byle yaptn grdm insanlarn sonuncusu bnu Umer'dir. Sonra o da hacc bozup umreye evirmedi. Ve ite bnu Umer, o suli soranlarn yanndadr. yleyken bunu niye ondan sormuyorlar? bnu Umer haccn bozup umre yapmam; gemi olanlardan da hibir kimse haccn bozmamtr. Onlarn hepsi Beyt'i tavaf iin ayaklarn Mescid'in iine koyduklar zaman, baka bir ibdete balamazlard. Tavaftan sonra da kendileri hall olmaz, yn ihramdan kmazlard. Ben annem Esma ve teyzem i-e'yi de grdm ki, onlarn ikisi de Mekke'ye geldikleri zaman Beyt'i tavaf etmekten evvel baka bir ie balamazlard. Onlar Beyt'i tavaf ederler, sonra da hall olmazlard [203]. Bana annem Esma bintu Eb Bekr haber verdi ki, kendisi ve kz-kardei ie,Zubeyr, fuln ve fuln kimseler umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmiler, bunlar Haceri Esved'i isti'lm edip el srdkleri,yn tavaf ve sa'yi tamamladklar zaman ihramdan kmlardr [204]. 79- Safa le Merve Arasn Sa'y Etmenin Vcbu ve Bu Satn Allah'n eairinden (Alametlerinden) Klnm Olduu Bab [205] 121-.......Urve yle demitir: Ben ie'ye yle sordum: Yce Allah'n "bhesiz Safa ile Merve Allah'n almetlerindendir. te kim o Beyt'i hacc ve umre kasdyle ziyaret ederse, bunlar gzelce tavaf etmesinde zerine bir be ys yoktur. Kim gnll olarak (vcib olmayan amellerden) bir hayr ilerse (mkfatn grr). nk Allah tatlerin ecrini veren, hakkyle bilendir" (d-Bakara: ss> kavli hakknda ne re'y edersin? Yemn ederim ki, Safa ile Merve arasnda sa'y etmemek hi kimse zerine bir gnh olmaz, dedim. ie: Ey kardeim olu, sen fena sz syledin! Eer bu yetin ma'-ns (hkm) senin te'vl ettiin gibi (sa'y mubah) olsayd, yet "Safa ile Merve arasnda sa'y etmemekte gnh yoktur'' suretinde olurdu. u kadar ki, bu yet Ensr hakknda indirilmitir. Ensr mslmn olmalarndan nce, Mellel mevkii yannda bulunup kendisine ibdet edegeldikleri Tye
733 / 2483

buhari

Ment putu iin ihrama girip telbiye ederlerdi. te Ensr'dan ihrmlanan kimseler (kendi putlar karsnda dikili bulunan) Safa ile Merve putlar arasnda sa'y etmeyi gnh sayarlard. Ensr mslmn olduklar zaman mkil saydklar bu vaziyeti Raslullah'a yle sordular: Y Raslallah! Bizler Safa ile Merve arasnda sa'y etmeyi gnh sayyorduk (bu i bize ar geliyor), dediler. Bunun zerine Yce Allah "bhesiz Safa ile Merve Allah 'in almetler inde mi ir..." yetini indirdi. ie (R): Raslullah Safa ile Merve arasnda dolap sa'y etmeyi kendi fiili ile de kaannlatrmtr. Artk bu iki tepe arasnda dolamay, yn sa'yi terketmek kimse iin caiz deildir, demitir. Zuhr dedi ki: ie'nin bu hadsim Abdurrahmn'n olu Eb Bekr'e haber verdim (ve bu konudaki bilgisini sordum). O bana cevaben yle dedi: ie'nin Chiliyet devrinde Safa ile Merve arasnda sa'yi gnh sayan bir zmre bulunduunu haber vermesi, bhesiz ki bir ilimdir. Fakat ben bunu iitmi deilim. Ben ilim ehli olan birok kimselerden iittim ki, onlar yle zikrediyorlard: ie'nin haber verdii Ment iin ihrama girmekte olan bu zmreden baka, Ensr'dan bir zmre daha vard. Bunlarn hepsi de bil'akis Chiliyet devrinde Safa ile Merve arasnda tavaf ederlerdi. slm devri gelip, Yce Al lah "... O kadm Beyt'i tavaf etsinlr" (ei-Hacc: 29) kavliyle Beyt'i tavaf etmeyi zikredip de Safa ile Merve tavaf Kur'n'da zikredilmeyince, bunlar: Y Raslallah! Biz teden beri Safa ile Merve arasnda tavaf ederdik. Allah Beyt'i tavaf emrini indirdii hlde, Safa ile Merve arasnda sa'yi zikretmedi. Biz Safa ile Merve arasnda sa'y edersek, bize gnh var mdr? diye sordular. Bunun zerine Yce Allah: "bhesiz Safa ile Merve Allah'n almetlerindendir. te kim o Beyt 7 hacc veya umre kasd ile ziyaret ederse, bunlar gzelce tavaf etmesinde zerine bir gnh yoktur. Kim gnlnden bir hayr ilerse (mkfatn grr). nk Allah tatle-rin ecrini veren, hakkyle bilendir" (ei-Bakara: 158) yetini indirdi [206]. Yine Abdurrahmn olu Eb Bekr devam edip yle dedi: Ben bu el-Bakara: 158. yetinin Ensr ve Arablar'n dier bir kavminden oluan her iki frka hakknda, yn hem Chiliyet devrinde Safa ile Merve arasnda tavaf etmeyi gnh sayanlar frkas, hem de Chiliyette Safa ile Merve arasn tavaf edegeldikleri hlde sonradan slm devrinde Aliah'n Beyt'i tavaf emredip de (ei-Hacc: 29) Safa ve Merve'yi zikretmedii iin Safa ile Merve arasn tavaf etmeyi gnh sayanlar frkas hakknda indiini iitirim. Nihayet Allah Beyt'i tavaf zikretmesinin (ei-Hacc: 29) ardndan, bu Safa ile Merve arasnda sa'yi de (ei-Bakam: sg) zikretti (yn el-Bakara: 158. yetinin inmesi, el-Hacc: 29 yetinin inmesinden sonra oldu) [207].
80- Safa le Merve Arasnda Sa'yin Keyfiyeti Hakknda Gelen Haberler Bab

Ve bn Umer (R): Sa*y, Abbd oullar evinden Eb Huseyn oullar sokana kadardr, demitir [208].
122-.......bn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S), geli tavaf olan ilk tavaf yaparken ilk dolamay hzl, drt dolamay ise (det olan yryle) yrrd. Safa ile Merve arasnda dolarken de sel yerinin karnnda (bugnk iki yeil stncuk arasnda) koard. Rv dedi ki: Ben, Nfi'e: Abdullah ibn Umer, Yemen tarafndaki keye ulat zaman yrr myd? diye sordum. N-fi': Hayr, ancak rkn zeri kalabalk ve skk olmas hlinde yrrd. nk bn Umer, rkn isti'lm etmedike terketmezdi [209]. 123-.,.... Amr ibn Dnr yle demitir: Biz bn Umer'e:
734 / 2483

buhari

Eer bir kimse umre niyetiyle Beyt'i tavaf eder de Safa ile Merve arasn dolamazsa (ihramdan kp) kadnna gelebilir mi? Diye sorduk. bn Umer: Peygamber (S) -umre iin-Mekke'ye geldi. Beyt'i yedi defa dolat, Makaam'n arkasnda iki rek'at namaz kld, akabinde Safa ile Merve arasn da yedi kerre dolat. "And olsun, Allah ElisVnde sizin iin ok gzel bir uyma rnei vardr'* (ei-Ahzb: 2i), dedi. Rv dedi ki: Biz Cbir ibn Abdillah'a da ayn eyi sorduk. Cabir de: Safa ile Merve arasnda sa'y etmedike, kadna sakn yaklamasn, dedi [210].
124- Bize Mekk ibnu brhm tahds etti ki, bn Cureyc yle demitir: Bana Amr ibnu Dnr haber verip ye dedi: Ben bn Umer(R)'den iittim, yle dedi: Peygamber (S) Mekke'ye geldi, Beyt'i tavaf etti, sonra iki rek'at namaz kld, Sonra Safa ile Merve arasnda sa'y etti. Sonra da "And olsun, Allah ElisVnde sizin iin gzel bir uyma rnei vardr" (ei-Ahzb: 21) yetini okudu [211]. 125-.......Bize Asm ibn Sleyman haber verip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'e: Sizler Safa ile Merve arasnda sa'y etmeyi irkin gryor muydunuz? diye sordum. Enes: Evet. nk bu sa'yler, Allah "bhesiz Safa ile Merve Allah almetlerindendir, te kim o Beyt 7 hacc veya umre niyetiyle ziyaret ederse, bunlar gzelce tavaf etmesinde zerine bir gnh yoktur... " (ei-Bakara: 158) yetini indirinceye kadar, Chiliyet almetlerinden idi, diye cevb verdi [212]. 126-.......Bize Sufyn (ibn Uyeyne), Amr ibn Dinar'dan; o da At'dan tahds etti ki, bn Abbs (R): Raslullah (S) Beyt'i ve Safa ile Merve arasn ancak mriklere kendi kuvvetini gstermek iin koarak sa'y etti, demitir [213]. el-Humeyd unu ziyde edip yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyey-ne tahds edip yle dedi: Bize Amr tahds edip yle dedi: Ben At'dan iittim, bn Abbs'tan yukarki hadsin benzerini rivayet etti [214]. 81- Bab: Hayzl Kadn Hacc ve Umrede Ka'be'yi Tavaf Etmesi Hari, Dier Menseklerin Hepsini Yerine Getirir

Hacc ve umre yapan kii, Safa ile Merve arasnda abdestsiz olarak sa'y ettii zaman (hkm nedir)? [215]
127-.......ie (R) yle demitir: Ben Mekke'ye hayzl olarak geldim. Ka'be'yi de, Safa ile Merve arasn da tavaf etmedim. ie dedi ki: Ben bu hlimi Raslullah'a ikyet ettim. Raslullah (S): "Hacnn yapaca ileri sen de yap, u kadar ki, sen ancak temiz oluncaya kadar Beyt'i tavaf etme!" buyurdu [216]. 128- Bize Muhammed ibnu'l-Musenn tahds edip yle dedi: Bize Abdulvahhb tahds edip yle dedi: H Mellif Buhr dedi ki: Ve yine bana Halfe ibn Hayyt syledi. Bize Abdulvahhb tahds edip yle dedi: Bize Habbun el-Muallimu, At'dan tahdm etti ki, Cbir ibn Abdillah yle
735 / 2483

buhari

demitir: Peygamber (S) ve sahbleri hacc iin ihrama girdiklerinde, Peygamber ile Talha'dan, bir de Yemen'den gelen Al'den baka sahblerden hikimsenin beraberinde kurbanl yoktu. Al, Yemen'den kurbn beraberinde olarak Mekke'ye geldi ve: Ben Peygamber'in ihrama girdii gibi ihrmlandm, dedi. (Biz Mekke'ye geldiimizde) Peygamber, sahblerine, ihrama girerken niyet ettikleri hacci umreye evirmelerini, tavaf ve sa'y yapmalarn, sonra salarn ksaltma larn ve ihramdan kp hall olmalarn; yalnz yannda kurbanl bulunanlarn ihramlarndan kmamalarn emretti. (Hacc feshedip, umreye evirmeye me'mr olan sahbler, bu hle taaccb ederek:) Bizler herbirimizin cinsiyet letleri men damlatr hlde mi Min'ya gideceiz? dediler. Sahbler arasnda sylenen bu sz Peygamber'e ulanca, cevaben: "imden imdi bildiimi (yn hacc aylarnda umrenin caiz olduunu imdi bildiim gibi) ihrama girerken de bilmi olaydm, kurbn sevketmezdim. Ve yanmda kurbnm olmasayd, imdi ben de sizin gibi ihramdan kardm" buyurdu. Ve ie hayz oldu da btn hacc fiillerini yerine getirdi, yalnz Beyt'i tavaf etmedi. Nihayet temizlenince Beyt'i tavaf etti. ie: Y Raslallah, sizler bir hacc ve bir umre ile gidiyorsunuz, ben ise yalnz bir hacc ile gidiyorum, dedi. Bunun zerine Raslullah, Eb Bekr'in olu Abdurrahmn'a i-e'nin beraberinde Ten'm'e kadar kmasn emretti. ie de hacc-dan sonra oradan bir umre yapt [217].
129-.......Hafsa bintu rn yle demitir: Biz taze kzlarmz (ihtiylar veya dier iler hususunda) dar kmalarndan men' ederdik. Nihayet Basra'ya bir kadn gelip Halef oullar kasrna indi. O kadn, kzkardeinin Raslullah'm sahblerinden birinin nikhnda olduunu, kocasnn Raslullah'm beraberinde oniki gazvede bulunduunu, kzkardeinin de bizzat kocasnn beraberinde alt gazaya itirak ettiini, kzkardeinin: Biz yarallara il yapar, hastalara bakardk, dediini tahds etti. Ve sonra: Kzkardeim, Raslullah'a: Birimizin cilbb, yn rtnecek bir eyi bulunmazsa, byle iler iin darya kmamasnda zerine bir gnh var mdr? diye sormu. Raslullah ona: "Arkada kendi cilbblarndan birini ona giydirsin de, hayr (ilerin) da ve m'minlerin da'vet ve dualarnda hazr bulunsun" buyurmutur. (Hafsa bintu rn dedi ki:) mm Atiyye buraya geldiinde kadnlar bunu ona sordular yhud da biz ondan bu hadsi sorduk. Hafsa bintu rn: mm Atyye ne zaman Raslullah'i ansa,muhakkak"Bi-eb = O'na babam feda olsun" cmlesini bir ara cmlesi olarak sylerdi, dedi. Biz mm Atyye'ye: Sen Raslullah'tan unu unu, ynyukarki hadsi sylerken bizzat iittin mi? dedik. mm Atyye yine: Babam O'na feda olsun, evet iittim. Raslullah (S): "Kocaya gitmemi tazeler, perde sahihleri -yhud da: Kocaya gitmemi taze kzlar, perde sahibesi olan kadnlar- ve hayzl kadnlar dar ksnlar da hayr -(meclislerin)- da ve mslmnlarn duasnda hzr bulunsunlar. Yalnz hayzl kadnlar namaz yerinden ayrca dururlar" buyurdu, dedi. Ben: Hayzl kadnlar da m? diye tekrar sordum. mm Atyye: Bu hayzl kadnlar Arafat'ta hazr bulunmuyorlar m? Fu-ln yerde hazr bulunmuyorlar m? Fuln yerde hazr bulunmuyorlar m? dedi [218].
736 / 2483

buhari

82- Mekkeli in ve Temett' Hacc Niyetiyle Hariten Gelen faki Hac in Mina'ya kaca Zaman, Mekke Vadisindeki Batha'dan ve Mekke'nin Dier Yerlerinden hrama Girmesi Bab [219]

Ve At'ya: Mekke'de mcavir olup oturan kimsenin hacc niyetiyle telbiye etmesi hli soruldu. At: bn Umer, Zu'1-hicce'nin sekizinci terviye gn telbiye ederdi, dedi [220]. Ve Abdulmelik, At'dan; o da Cbir(R)'den syledi ki, o: Biz Peygamberdin beraberinde Mekke'ye geldik. (Umre yapp ihramdan ktk.) Nihayet terviye gn hacc niyetiyle telbiye ederken, Mekke'yi arka tarafmza atmtk, demitir [221]. Ve Ebu'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim yle dedi: Cbir: Bizler Bath'dan ihrama girip telbiye ettik, demitir [222]. Ve Ubeydullah ibn Cureyc, bn Umcr'e: Ben seni Mekke'de olduun zaman grdm, insanlar hilli grdkleri zaman ihrama girip telbiye ettiler; sen ise terviye gnne kadar telbiye etmedin, dedi. bn Umer: Ben Peygamberdi, devesi onu hareket ettirinceye kadar telbiye eder grmedim, demitir [223]
83- Bab: Terviye Gn le Namazn Nerede Klar? 130........ Abdulazz ibnu Rufey' yle demitir: Ben Enes ibn Mlik'e sordum ve: Peygamber(S)'den hatrladn bir eyi, yn zu'1-hiccenin sekizinci gn le le ikindi namazlarn nerede kldn bana haber verir misin? dedim. Enes: Min'da kld, dedi. Ben: Min'dan dn gn ikindi namazm nerede kld? dedim. Enes: Ebtah'da (yn Muhassab'da) kld, dedi. Bundan sonra Enes, ben Abdulazz'e: Sen de emirlerinin ileyecei gibi ile, dedi [224]. 131-.......Bize Abdulazz ibnu Rufey' tahds edip yle dedi: Ben Enes'e kavutum. H Buhr dedi ki: Ve bana Isml ibn Ebn tahds edip yle dedi: Bize Eb Bekr ibn Ayya tahds etti ki, Abdulazz yle demitir: Ben terviye gn Min'ya ktm ve Enes'e bir eek zerinde giderken kavutum. Ve kendisine: Peygamber (S) bu gn le namazn nerede kld? dedim. Enes: Sen emirlerinin klaca yeri gzetle de, sen de orada kl! dedi [225]. 84- Mina'daki Namaz(larn Keyfiyyeti) Bab [226] 132-.......bn ihb yle demitir: Bana Abdullah ibnu Umer'in olu Ubeydullah, babasndan haber verdi. O: RasluIIah (S) Min'-da (drt rek'atl farzlar) iki rek'at kld. Eb Bekr ile Umer de, ve halifeliinin balarnda Usmn da byle kldlar [227]. 133-.......Harise ibn Vehb el-Huz (R): Peygamber (S), biz en ok ve en ziyde korkusuz olduumuz hlde bizlere Min'da namaz iki rek'at kldrd, demitir [228]. 134.......Abdullah ibn Mes'd (R): Ben Peygamberdin maiyyetinde Min'da iki rek'at kldm. Eb Bekr'in maiyyetinde iki rek'at kldm. Umer'in maiyyetinde iki rek'at kldm. Sonra sizin yollarnz ayrld. h nasibim o drt rek'at olacana, keski kabul olunmu iki rek'at olsa!
737 / 2483

buhari

demitir [229].
85- Arefe Gn Orucu Bab [230] 135-.......Bize Salim Ebu'n-Nadr tahds edip yle dedi: Ben mm'l-Fadl'n zdls Umeyr'den iittim; o da mm'1-Fadl Lu-bbe'den. Lubbe (R): Arafat'ta arefe gn Peygamber(S)'in orucu (yn orulu olup olmad) hususunda insanlar bhe ettiler. Ben.Pey-gamber'e bir (bardak) erbet gnderdim, O da bu erbeti iti, demitir [231] 86- Mina'dan Kuluk Vakti Arafat'a Giderken Telbiye ve Tekbir Etmek Bab 136-.......Bize Mlik, Muhammed ibn Eb Bekr es-Sakaf'den haber verdi ki, o, Enes ibn Mlik ile birlikte Min'dan Arafat'a doru kuluk vaktinde giderlerken, Enes ibn Mlik'e: Sizler bu arefe gnnde Raslullah'n beraberinde iken nasl yapardnz? diye sormu. Enes de: Bizden telbiye etmek isteyen telbiye eder, inkra uramazd; tekbr etmek isteyen tekbr eder, o da inkra uramazd, demitir [232]. 87- Arefe Gn Gnein Ortadan Meylettii Zaman Arafat'ta Vakfe Yaplacak Yere Gitmek Bab 137-.......Salim yle demitir: Emev Halfesi Abdulmelik ibn Mervn, Irak Vlsi bulunan Haccc' Hicaz'a, bn Zubeyr zerine gnderdii ve hacc emri yapt zaman kendisine bir mektb yazd ve bu mektubunda hacc hkmleri hususunda bn Umer'in re'yine zinhar muhalefet etmemesini emretmiti. Ben Salim, beraberinde olduum hlde, arefe gn gne tam ortadan meyi ettii zaman, babam Abdullah ibn Umer Arafat'a geldi ve hac emrinin perdeli adr nnde yksek sesle seslendi. Hac-cc zerinde sar boyal byk bir malah olduu halde adrdan kt ve: Ne var y Eb Abdirrahmn! dedi. bn Umer: Eer snnete uymak istersen (hutbe zamandr), yryn, dedi. i: Haccc: u saat m? diye sordu. : bn Umer: Evet, bu saat, dedi. Haccc: Beni biraz bekleyin, bam ykayaym, sonra karm, dedi. bn Umer devesinden indi, Haccc kncaya kadar bekledi. Haccc knca babamla benim aramzda yrd. Bu srada ben Haccc'a: Eer snnete uymak istersen hutbeyi ksalt, vakfeyi abuk yap! dedim. Bunun zerine Haccc, Abdullah ibn Umer'e bakmaya balad. Babam Abdullah ibn Umer, Haccc'm bu bak ve teredddn grnce: Salim doru syledi, dedi [233]. 88- Arafat'ta Binek zerinde Vakfe BaI 138-.......mm'1-Fadl bintu'l-Hris yle demitir: Bir takm insanlar arefe gn Peygamber'in orucu hakknda ben mm'1-Fadl'in yannda ihtilf ettiler. Bzs Peygamber oruludur dedi,
738 / 2483

buhari

bzs da orulu deildir dedi. Bunun zerine ben Peygamberce, kendisi Arafat'ta devesi zerinde vakfe yapmakta iken bir bardak st gnderdim, O da bu st iti [234].
89- Arafat'ta ki Namaz Arasn (le le kindi Namazlarn) Birletirmek Bab

bn Umer, Arafat'ta namaz immla beraber klamad zamanda da kendi duranda le ile ikindiyi birletirir idi [235].
139-.......bn ihb yle demitir: Bana Salim yle haber verdi: Haccc ibn Ysuf, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'le harb etmek zere Mekke'ye indii 73 senesinde, Abdullah ibn Umer'e: Arefe gn vakfe yerinde nasl yaparsnz? diye sordu. Salim, Haccc'a: Eer snnete uymak istersen arefe gn namaz scan iddetli zamannda kl, dedi. (Haccc'n teredddl bak zerine Slim'in babas) Abdullah ibn Umer: Salim doru syledi, dedi. nk onlar snnette le ile ikindi namazlarn birletiriyorlard. bn ihb dedi ki: Ben Slim'e: Raslullah (S) byle mi yapmtr? dedim. Salim: Sizler bu fiillerde ancak O'nun snnetine uymaktasnz, dedi [236]. 90- Arafat'ta Hutbenin Ksa Yaplmas Bab 140-.......Salim yle demitir: Halfe Abdulmelik ibn Mervn, Haccc'a hacc ileri hususunda Abdullah ibn Umer'e uymasn yazmt. Arefe gn olunca ben de beraberinde olduum hlde, gne ortadan meylettii srada bn Umer geldi ve Haccc'n adrnn yannda: Haccc nerededir? diye yksek sesle seslendi. Bunun zerine Haccc, bn Umer: Haydi (hutbe ve vakfe yapmak zere) yr! dedi. Haccc: imdi mi? dedi. bn Umer: Evet (imdi onun vaktidir), deyince, Haccc: - Bana biraz mhlet ver, zerimden bir su taraym (yn ykanaym), dedi. Bu sz zerine bn Umer bineinden inip, o kncaya kadar bekledi. Haccc knca, babam bn Umer'lebenim aramda yrd. Bu srada ben kendisine: Eer sen bu gn snnete icabet etmek istiyorsan, hutbeyi ksa tut ve vakfeye geii abuklatr, dedim. bn Umer de: Salim doru syledi, dedi [237]. 91- Vakfe Yaplacak Yere abuk Gitmek Bab [238] 92-Vakfe'nin (Baka Yerde Deil; Ancak) Arafat'ta Yaplaca Bab 141-.......Bize Muhammed ibn Cubeyr ibn Mut'm tahds etti ki, babas Cubeyr ibn Mut'un (R): Ben bana id bir deveyi aryordum.. . demitir. H ve yine bize Msedded tahds edip yle dedi: Bize Sufyn, Amr'dan tahds etti ki, Amr, Muhammed ibn Cubeyr'den, o da babas Cubeyr ibn Mut'm'den yle dediini iitmitir: Ben arefe gn bir devemi kaybetmi ve onu aramaa gitmitim. Bu srada Pey-gamber(S)'i Arafat'ta vakfe ederken grdm ve: Vallh burada vakfe yapan bu zt hums(yn ahmesler)dendir. Fakat onun hli nedir ki, burada yn Arafat'la vakfe
739 / 2483

buhari

yapyor? dedim [239].

142-.......Bize Al ibnu Mushir tahds etti ki, Him ibn Urve yle demitir: Urve yle dedi: nsanlar Chiliyet'te Ka'be'yi plaklar olarak tavaf ederlerdi, bundan ancak ahmesler mstesna idiler. Ahmesler ise Kurey ile onun dourduu dier kabilelerden ibaretti. Bu ahmesler dier insanlara Allah rzs iin riyeten elbiseler verip sevb md ederlerdi. Erkek erkee elbise verir, bu ariyet elbiseyi alan kii de ald bu elbise ile tavaf yapard. Kadn kadna elbise verir, o da elbiseli olarak tavaf ederdi. Hums ferdlerinden birinin elbise vermedii kii ise Ka'be'yi plak olarak tavaf ederdi. Ve keza dier insan topluluklar, Arafat'tan ifda yaparlard; hums ise Muzdelife'den ifda yaparlard. Him dedi ki: Bana babam Urve ibnu'z-Zubeyr, ie'den haber verdi. u: "... Sonra insanlarn ifda yapp dnd yerden siz de dnn... " (ei-Bakara: 199) yeti bu ahmesler hakknda inmitir. Ded i ki: Onlar (yn ahmesler) Cem'den (yn Muzdelife'den) ifda yapyorlard, bu yetle Arafat'a gtrldler (yn oraya gitmekle emr olundular) [240]. 93- Arafattan Ayrld Zmn Mzdefete Doru Yry Bab 143........Urve yle demitir: Ben beraberinde oturur iken Usme'ye: Veda Hacc'nda Arafat'tan Muzdelife'ye doru ayrld zaman RasluIIah (S) nasl (hareketle) yryordu? diye soruldu. Usme ibn Zeyd: Raslullah hzl ile yava yry arasnda orta bir yry yryordu. Fakat geni bir meydan bulduu zaman hzl hareket ederdi, dedi. Him ibn Urve: "Nass", "Anak"tan daha hzl bir yrytr, dedi [241]. Eb Abdillah el-Buhr: "Fecve", geni, hlyer'dir. Bunun cem'i "Fecevt" ve "Fic"' gelir. "Rakve( = Kk kayk, gnden ve sahtiyandan dzlm kk su kab)"nin de byle "Rakavt" ve "Rik"'eklinde iki cem'i vardr. "Ve lte hne mens {- Hlbuki o vakit kama zaman deildir)" (Sd: 3) yetindeki "Mens", bu hadsteki "Nassa" fiilinden deildir (yn "Nassa" mudaaf, "Nse" ise vavh ecveftir), dedi [242]. 94- Arafat le Mzdelife Arasnda (Herhangi Bir htiyac Yerine Getirmek in) nmek Bab [243]. 144-.......Usme ibn Zeyd yle demitir: Peygamber (S) Arafat'tan dnnde iki da arasndaki yola doru sapt, hacetini yerine getirdi ve abdest ald. Ben: Y Raslallah! Namaz m klacaksnz? dedim. Raslullah: "Namaz nnde (yn Mzdelife'de klnacak) buyurdu [244]. 145-.......Bize Cuveyriye tahds etti ki, Nfi' yle demitir: Abdullah ibn Umer Mzdelife'de akam namzyle yats namazlarn birletirirdi. u kadar ki, onun bu namazlar birletirmesi yle olurdu: O da yolda Raslulah'n girmi olduu o iki da aras yoluna girer, orada hacetini giderip gerei gibi temizlenir (yn istinc ve istibr' yapar) sonra abdest alr, fakat namaz klmazd. Nihayet namazlar Mzdelife'de klard [245]. 146-.......Usme ibn Zeyd(R) yle demitir: Arafat dnnde ben, Raslulah'n bineinin arka
740 / 2483

buhari

tarafna bindim. Raslullah (S) Mzdelife'nin berisinde bulunan o iki da arasndaki sol yola ulanca devesini ktrd, (inip) orada iedi. Sonra geldi. Ben kendisine abdest suyu dktm, O da hafif bir abdest ald. Ben: Y Raslallah! Namaz m klacaksnz? dedim. Raslullah: "Namaz, nndeki Mzdelife'de (hazrdr)" buyurdu. Ve Raslullah devesine binip sonunda Mzdelife'ye geldi ve baka eyle megul olmayp, hemen akam ile yats namazlarn kld. Bir mddet istirahattan sonra, bayram gn sabahnda Raslullah devesinin arka tarafna Fadl bindi. Kureyb: Bana Abdullah ibn Ab-bs, Fadl ibn Abbs'tan; Raslulah'n Akabe cemresine ulap ta-layincaya kadar telbiye yapmakta devam ettiini haber verdi, demitir [246].
95- Arafat'tan Dn Srasnda Peygamberin Sahabilerine Sekinet Emretmesi ve Onlara Kams le aret Eylemesi Bab 147-.......Bana Vbile el-Kf'nin rr^evls olan Sad ibnu Cubeyr tahds edip yle dedi: Bana bn Abbs (R) tahds etti ki, kendisi, Peygamberce beraber arefe gn Arafat'tan ayrlmt. (Yolda Mzdelife'ye doru ilerlerken) Peygamber (S) arka tarafnda develeri hzl srmek iin iddetli barma arma ve develeri dvme sesleri iitti. Bunun zerine Peygamber onlara kams ile iaret etti ve: "Ey insanlar! Ar olunuz (yumuaklkla ve skklk yapmadan yrynz)! nk hlis iyilik ve hayr, acele ve sr'atli yrtmekle salanr deildir" buyurdu [247]. Buhr dedi ki: "Evda"nun ma'ns "Bineklerini hzl yrttler" demektir, "ffillekum" (etTevbe: 47) de "Aranza sokulmak" ma'nsna olan "Tahallul " masdarndandr. "Feccer-n hllehum neheren (Onlarn aralarndan bir de rmak fkrttk)" (ei-Kehf: 33) yetinde de "Hill" byle "Ara" ma'nsnadr [248]. 96- Mzdelife'de Akam ve Yats Namazlarn Birletirmek Bab 148-.......Kureyb, Usme yle derken iitmitir: Raslullah (S) Arafat'tan dnd. ki da aras yola indi ve iedi. Sonra abdest ald. bdest almay mbalaal yapmad (yn hafif ald). Ben: Y Raslallah! Namaz m? diye sordum. Raslullah: "Namaz ilerinde (klnacak)" buyurdu. (Yine bindi.) Mzdelife'ye gelince (inip) abdest ald. Lkin bu sefer abdesti daha uzunca tuttu. Sonra namaz ikaamet edildi de akam namazn kldrd. Ondan sonra herkes devesini kendi duranda kertti. Sonra yats namaz ikaamet edildi. Peygamber namaz kldrd ve iki namaz arasnda (hi bir namaz) klmad [249]. 97- ki Namaz Birletiren ve Aralarnda Tatavvu' Namaz Klmayan Kimse Bab 149-.......bnu Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) Mzdelife'de akam ile yats namazlarn birletirdi. Bu iki namazdan her-biri bir ikaametle klnd ve Peygamber ne bu iki namaz arasnda ve ne de bunlardan herbirinin ardnda snnet namaz klmad [250]. 150-.......Bana Eb Eyyb el-Ensr (R): Raslullah (S) Veda Hacc'nda akam ile yats namazlarn Mzdelife'de birletirdi, diye tahds etti [251].

741 / 2483

buhari

98- Mzdelife'deki Bu Akam ve Yats Namazlarndan Herbiri in Ezan ve kaamet Eden Kimse Bab 151-.......Bize Eb shk tahds edip yle dedi: Ben Abdurrahmn ibnu Yezd'den iittim, yle diyordu: Abdullah ibn Mes'd (R) hacc yapt. Mzdelife'ye geldik. Mzdelife'ye geliimiz yats ezan vakti yhud da buna yakn bir zamanda oldu. Abdullah bir kimseye emretti. O da ezan okudu ve ikaamet getirdi. Sonra Abdullah akam namazm kld. Onun arkasndan da iki rek'at (snnetini) kld. Sonra akam yemeinin getirilmesini istedi ve yemeini yedi. Sonra, zan nediyorum ki, bir kimseye emretti de o kimse ezan ve ikaamet okudu. Rv Amr: Ben bu "Zannediyorum" ekki ancak Zuheyr'dendir biliyorum, demitir. Sonra yats namazn iki rek'at kld. Fecr tul' edince (sabah namazn kld) ve: Peygamber (S) bu gnde bu meknda bu namazdan baka bu saatte namaz klmazd, dedi. Abdulah ibn Mes'd yle devam etti: Bu ikisi (mu'td olan mstehb) vakitlerinden evirilen iki namazdrlar. Akam namaz insanlarn Mz delife'ye gelmelerinin ardndan; sabah namaz da fecr meydana karken klnd. Abdullah ibn Mes'd: Ben Peygamber'i byle yapar grdm, dedi [252]. 99- Ailesinin (Kadn, ocuk, Yal Gibi) Zaif Kiilerini Konduklar Yerden Geceleyin nden Gnderen ve Bu Kiilerin Mzdelife'de Vakfe Yapmalar, Dua Etmeleri Akabinde Ay Kaybolduu Zaman Onlar Yine nden Mina'ya Yollayan Kimse Bab 152-.......Salim yle demitir: Abdullah ibn Umer (R) kendi ailesinin zaf kiilerini nden gnderir idi de, onlar geceleyin Mzdelife'de el-Me'aru'1-Harm'n yannda vakfe yaparlar, Azz ve Cell olan Allah' hatrlarna gelen zikirlerle zikrederler, du ederler. Sonra immn Min'da vakfe yapmasndan evvel ve Min'ya hareketinden nce, Min'ya dnerlerdi. Artk onlardan kimi Min'ya sabah namaz vaktinde gelir, kimi de bundan sonra gelirdi. Min'ya gel dikleri zaman Akabe cemresine talar atarlard. bnu Umer: Raslullah (S) bu zaf kimseler hakknda byle yapmalarna ruhsat verdi der idi [253]. 153-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Eyyb'dan; o da krime'den tahds etti ki, bn Abbs (R): Raslullah (S) beni Mzdelife'den geceleyin (Min'ya) gnderdi, demitir [254]. 154-.......Bana Ubeydullah ibn Eb Yezd haberverdi ki, o bn Abbs'tan: Ben Peygamber(S)'in, ailesinin zafleri iinde Mzdelife gecesinde Min'ya nden gnderdii kimselerden idim, derken iitmitir [255]. 155-......bn Cureyc yle demitir: Bana Esm'mn himayesinde bulunan Abdullah ibn Keysn Eb Bekr'in kz Esm'dan yle tahds etti: Esma (R): Akamla yats namazlarnn cem' edildii gece Mzdelife'ye indi ve kalkp namaz kld. Bir saat namaz kldktan sonra (ben Abdullah'a): Ey olum! Ay batt m? diye sordu. Ben: Hayr (batmad), diye cevb verdim. ** Bunun zerine bir saat daha namaz kld.,Sonra yine: Ay batt m? diye sordu. Ben de: Evet, batt, diye cevb verdim. Esma: yle ise Min'ya doru yollannz, diye emretti.
742 / 2483

buhari

Biz de yollandk ve.yrdk. Nihayet cemre mevkiine gelip, Akabe cemresine ta att. Sonra Esma, Min'daki menziline dnd ve bu menzilinde sabah namazn kld. Ben kendisine: Ey Hanm Efendi! Ben yle sanyorum ki, bizler meru' olan. vakitten nce davrandk, dedim. Esma: Ey olum! Raslullah (S) mahfeli kadnlariin erken cemre talamalarna izin verdi, dedi [256].
156-.......ie (R): evde, Mzdelife gecesinde Peygamber'den (Min'ya erken gitmek hususunda) izin istedi. Kendisi ar ve yava hareketli bir kadn idi. Peygamber ona izin verdi, demitir [257]. 157-.......ie (R) yle demitir: Veda Hacc'nda biz Mzdelife'ye indik. evde bintu Zem'a, insanlarn izdihamndan ev^vel kendisinin Min'ya gnderilmesi hususunda Peygamber'den izin istedi. evde iri yapl, yava hareketli bir kadnd. Peygamber Sevde'ye izin verdi. evde halkn izdihamndan evvel Min'ya gitti. Biz de sabaha kadar Peygamber'in yannda kaldk. Sonra Peygamber'in hareket etmesiyle biz de hareket ettik. Yemn olsun Sevde'nin Raslullah'tan izin istedii gibi izin istemi olmaklm, bana kendisiyle sevinilecek eylerin en sevgilisi olurdu [258]. 100- Hac Aday Mzdelife'de Sabah Namazn Hangi Vakitte Klar Bab [259] 158-.......Abdullah ibn Mes'd (R): Ben Peygamber(S)'in, Mzdelife'de birletirdii iki namaz mstesna, hibir namaz (mu'td) vaktinin dnda kldn grmedim. Mzdelife'de akam ile yats namazlarn birletirdi. Bir de sabah namazn (mu'td) vaktinden nce kld, demitir [260]. 159-.......Abdurrahmn ibn Yezd yle demitir: Arafat'tan Abdullah ibn Mes'd'un beraberinde Mekke'ye doru yola ktk. Sonra Mzdelife'ye geldik. Abdullah akamla yatsrnamzlanndan herbirini bal bana birer ezan ve ikaametle kld. Ve bu iki namaz arasn akam yemei ile ayrd. Bundan sonra bn Mes'd afak skt srada sabah namazn (ok erken) kld. Hatt kimi insan fecr tul' etti, kimi insan da fecr tul' etmedi diyordu. Sonra Abdullah yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Akam ile yatsdan ibaret olan bu iki namaz, u Mzdelife mevkiinde (allm) vakitlerinden tahvil edilmitir. nsanlar, yats vaktine girmedike Mzdelife'ye gelmeye almasnlar. Sabah namazn da -fecrin douuna iaret ederek- u saatte klsnlar". Bundan sonra bn Mes'd tan yeri aanncaya kadar Mzdeli-fe'de vakfe yapt. Sonra: M'minlerin Emri (Usmn) bu saatte Mzdelife'den hareket etse, Peygamber'in snnetine isabet etmi (yn ona uygun hareket etmi) olur, dedi. Rv Abdurrahmn ibn Yezd: bn Mes'd bu sz m evve syledi, yhud Usmn'n Mzdelife'den Min'ya hareketi mi evvel vki' oldu bilmiyorum. bn Mes'd, kurbn bayramnn ilk gn Akabe cemresini talaymcaya kadar ^elbiyeye devam etti, demitir [261]. 101- Bab: Mzdelife'den Mina'ya Ne Zaman Hareket Edilir?

743 / 2483

buhari

160-.......Ben Amr ibnu Meymn'dan iittim, yle diyordu: Ben Umer ibn Hattb'a hid oldum. O, sabah namazn Mzdelife'de kld. Sonra (Me'ar Harm'da) vakfe yapt da yle dedi: Mrikler gne domadka Mzdelife'den Min'ya hareket etmezlerdi. Ve o mrikler: Ey Sebr Da -gnein klaryle- parla (da biz Min'ya gidelim), derlerdi. Peygamber (S) mriklere muhalefet etti de gne domazdan evvel (alaca karanlkta) Mzdelife'den Min'ya doru hareket etti [262]. 102- Nahr Gn Sabah Akabe Cemresini Talayncaya Kadar Telbiye Etmek ve Tekbir Getirmek le Mzdelife'den Mina'ya Gidite Binein Arka Tarafna Baka Bir Kimse Bindirmek Bab [263] 161-.......Abdullah ibn Abbs (R): Peygamber (S) Mzdelife'den Min'ya kadar Fadl ibn Abbs' bineinin arkasna bindirdi. Fadl, Peygamber'in Akabe cemresini talaymcaya kadar telbiyeye devam eylediini haber verdi, demitir [264]. 162-.......Abdullah ibn Abbs (yle demitir): Zeyd olu Usme, Arafat'tan Min'ya kadar Peygamber'in bineinin arka tarafna binmiti. Sonra Mzdelife'den Min'ya gelinceye kadar da Peygamber, Abbs'n olu Fadl' arka tarafna bindirdi. Abdullah ibn Abbs dedi ki: Fadl ile Usme her ikisi de: Peygamber (S) Akabe, cemresini talayncaya kadar telbiye okumaya devam etti, dediler [265]. 103- Bab:

"... Kim hacca kadar umre ile fidelenmek isterse kolayna gelen bir kurbn (keser). Fakat onu bulamazsa, hacc gnlerinde (ihrml olarak) ; dndnz vakit yedi gn olmak zere oru tutmak (vcib olur ki) bunlar tam on gndr. Bu, ailesi (ikaamet yeri) Mescidi Haram 'da bulunmayanlara iddir. Allah Han korkun ve bilin ki Allah, cezas cidden etin Olandr" (elBakara: 196) [266]
163-.......Bize u'be haber verip yle dedi: Bize Eb Cemre tahds edip yle dedi: Ben bn Abbs'a temettu'dan (hkmnden) sordum. bn Abbs bana temett' yapmaklm emretti. Ben yine kendisine hedyden sordum. bn Abbs: Temett' haccmda erkek-dii deve, yhud sr, yhud davar kurbn etmek, yhud da deve ve sr kurbnnda ortak olmak vardr, dedi. Eb Cemre dedi ki: Bz insanlar temettu'u ho grmezlerdi. Ben uyudum ve ru'ymda yle gr dm: Bir insan "Temett', mebrr bir haccdr ve kabul edilmi bir umredir" diye nida ediyordu. Ben uyannca bn Abbs'a geldim ve bu ru'ym kendisine syledim. bn Abbs: Allhu Ekber, (Umre ile temett') Ebu'l-Kaasm(S)'in snnetidir, dedi [267]. Buhr dedi ki: dem, Vehb ibn Cerr ve Gunder, u'be'den gelen rivayetlerinde "Kabul edilmi bir umredir ve mebrr (yn makbul) bir haccdr" demilerdir [268]. 104- Kurbanlk Develere Binmek Bab

nk Allah yle buyurdu: 'Biz kurbanlk develeri de sizin iin Allah n lmetlerinden kldk. Onlarda sizin iin hayr vardr. O hlde onlar ayakta durur(boazlanr)larken zerlerine Allah'n ismini ann. Yanlar st dtkleri vakit de ondan hem kendiniz yiyin, hem ihtiycn gizleyen ve izlemeyip dilenen
744 / 2483

buhari

fakirlere yedirin. Onlar kredesiniz diye bylece size musahhar kldk. Onlarn ne etleri, ne kanlar hibir zaman Allah'a (ykselip) erimez; fakat sizden O 'na yalnz takva ular. Size olan hidyetine kar Allah' byk tanmanz iindir ki O, bunlar bylece size ram etmitir. yi hareket edenleri mjdele" (el-Hacc: 36-37) [269] Muchid: Develer bedenli ve iri csseli olduklar iin "Bedene" diye isimlendirildi, demitir [270]. Buhr dedi ki: Kaan isteyen, Mu'terr ise zenginden yhud fakirden, develer etrafnda dolaan kimsedir [271]. airullah (ei-Hacc: ,32) kurbanlk hayvanlar bytmek ve onlar gzel grmektir [272]. Atk (ei-Hacc: 29>, Allah'n zlimlerden (onlarn saldrsndan) zd ettii (koruduu) demektir. Vecebet (ei-Hacc: 36), yere dt ma'nsnadr. Vecebet emsu (= Gne batt) bu ma'ndandr [273].
164-.......Eb Hureyre (R,yle demitir): Raslullah (S) kurbanlk devesini sevk eden bir kimse grd de ona: "Deveye bin!" buyurdu. O zt: Bu kurbanlktr (nasl binerim)? dedi. Raslullah: ; "Bu (kurbanlk) deveye bin!" buyurdu. O zt yine: Bu kurbanlktr, deyince, Raslullah nc yhud ikinci defasnda: "Yazklar olsun sana! Bin u deveye!" buyurdu [274] 165-.......Bize Katde, Enes'ten tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S) kurbanlk bir deve sevk eden bir insan grd de ona: _ "Bu deveye bin" buyurdu. O zt: Bu deve kurbanlktr, dedi. Raslullah: "Bu deveye bin!" buyurdu. O zt yine: Bu deve kurbanlktr, dedi. Raslullah nc kerre yine: "Bu (kurbnI*k) deveye bin!" buyurdu [275]. 105- Hill'den Harem'e Beraberinde Kurbanlk Hayvan Sevk Eden Kimse Bab 166-....Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) Veda Hacc'naa umreyi hacca eklemek suretiyle temett' etti. Ve Zu'l-Huleyfe mevkiinden beraberinde kurbanlk sevk edip, bunlar (Ka'-be'ye) hediye eyledi. yle ki, Raslullah ihrama girerken umre ile telbiyeye balad. Sonra hacc (niyeti) ile telbiye etti. nsanlar da Pey-gamber'in maiyyetinde nihayet hacca kadar umre ile temett' ettiler. nsanlardan kurbanlk sevk ve hediye edenler de oldu, kurbanlk hediye etmeyenler de oldu. Peygamber Mekke'ye gelince insanlara yle i'ln buyurdu: "Sizlerden kurbanlk hediye edenler (ihramlarn muhafaza etsinler). yle kimseye hacc ed edinceye kadar ihrmlya ilemesi haram olan eylerden hibirey ilemesi hall olmaz. Kurbanlk hediye etmeyenler ise Beyt'i tavaf, Safa ile Merve arasnda sa'y etsin, sandan biraz ksaltp ihramndan ksn. Sonra (Arafat'a klaca srada) hacc iin ihrama girip telbiye etsin. Nihayet Min'da kesecek kurbn bulamayan herferd (hacc niyetiyle ihrmlandktan sonra), hacc srasnda gn oru tutsun. Yedi gn de ehline (memleketine)
745 / 2483

buhari

dnd zaman oru tutsun (on gn doldursun)". Peygamber Mekke'ye geldii zaman ilk i olarak Haceri Esved rknn isti'lm edip tavafa koyuldu. Bu balamann ardndan ilk dolamay koar gibi yapt, drt dolamay da yrd. Beyt etrafnda yedi dolamay tamamlad zaman Makaam'n yannda iki rek'-at namaz kld. Sonra selm verip namazdan kt. Bunun ardndan Saf'ya geldi. Safa ile Merve arasnda yedi defa dolat. Sonra t (Arafat'ta vakfe yaparak) haccn bitirip, nahr gn kurbnn kesinceye kadar ihramdan dolay haram olan eylerden hibiri kendisine hall olmad. Nihayet Arafat'tan dnp Beyt'i tavaf ettikten sonra, ihram sebebiyle kendisine haram olan herey hall oldu. nsanlardan kurbanlk hayvan hediye ve sevk eden kimseler de Raslullah'n yapt gibi yaptlar [276]. bn ihb dedi ki: Urve'den gelen rivayette de ie Urve'ye Pey-gamber'in temettu'u hakknda: Peygamber umreyi hacca katmak suretiyle temett' etti, beraberinde insanlar da temett' ettiler, diye Slim'in bana bn Umer'den; onun da Raslullah'tan haber verdii hads gibi haber vermitir [277].
106- (Ka'be'ye Hediye Edecei) Kurbanlk Hayvan Yoldan Satn Alan Kimse Bab 167-.......Nfi' yle demitir: Abdullah ibn Umer'in olu Abdullah, babas Abdullah'a: Bu sene hacc etme de yerinde ikaamet et. nk bu yl fitneden emn olmuyorum, Beyt'i ziyaretten men' olunacak, dedi. bn Umer: O takdirde ben Raslullah'n yapt gibi yaparm. Allah: "Yemfn olsun, Allah Elisi'nde sizin iin pek gzel bir uyma rnei vardr" (ei-Ahzb: 2i) buyurmutur. Ben sizleri hid tutuyorum ki, bu sene umre yapmay kendi nefsime vcib kldm, dedi ve umre niyetiyle ihrama girip telbiye etti. Abdullah ibn Umer'in olu Abdullah dedi ki: Sonra bnu Umer yola kt. Nihayet Beyda mevkiine vard zaman hacc ve umre niyetiyle ihrama girip telbiye etti ve: (Muhasara olunmak sebebiyle ihramdan kmann cevaznda) hacc ile umrenin an baka deil, ancak birdir, dedi. Sonra (Harem dndaki) Kudeyd mevkiinden kurbanlk satn ald. Sonra Mekke'ye geldi, hacc ve umre iin Ka'be'yi bir tavaf ve (bir sa'y) yapt. Hacc ve umrenin her ikisinden beraberce ihrmden kncaya kadar da ihramdan kmad [278]. 107- Zu'l-Huleyfe'de Kurbanlk Devesini Alametleyip Gerdenlk Taktktan Sonra hrama Giren Kimse Bab

Nfi' de: bn Umer Medine'de kurbanlk hediye ettii zaman Zu'1-Huleyfe'de bu kurbanlk devesinin yz kble ynnde ve km olduu hlde hrgcnn sa yann drtp kanatmak suretiyle almetler ve gerdanlk takard, demitir [279].
168-.......Bize Ma*mer (ibn Rid), ez-Zuhr'den; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den haber verdi ki, el-Misver ibn Mahrame ile Mervn ibnu'l-Hakem her ikisi de yle demilerdir: Peygamber (S) Hudey-biye zamannda Medne'den yzer kiilik on ksur sahb kt'as iinde yola kt. Nihayet Zu'1-Huleyfe'de olduklar zaman Peygamber kurbanlk hedye gerdanlk takt, nianlad ve umre niyetiyle ihrama girdi [280]. 169-.......ie (R) yle demitir: Ben, Peygamberdin kurbanlk develerinin gerdanlklarn kendi elimle bktm. Sonra Peygamber o develere bu gerdanlklar takt, onlar almetledi ve hepsini Harem'e hediye etti. Ve (bundan nce) kendisine hall klnm olan hibirey O'na
746 / 2483

buhari

haram olmad [281].

108- Kurbanlk Develer ve.Srlar in Gerdanlklar Rklmesi Bab 170-.......BanaNfi', bnu Umer'den haber verdi ki, m'minlerin anas Hafsa yle demitir: Ben: Y Raslullah! nsanlarn hli nedir? Onlar umre ile ihramdan ktlar, fakat sen ihramdan kmadn? dedim. Raslullah (S): "Ben bamn salarn toplayp yaptrdm ve kurbnma gerdanlk taktm. Artk ben btn hacc fiillerini bitirip ihramdan kncaya kadar, ihramdan kamam" buyurdu [282]. 171-.......ie (R) yle demitir: Rasluilah (S) Medine'den (Mekke'ye kurbanlk hayvan) hediye ederdi de ben O'nun kurbanlk hayvanlarnn gerdanlklarn bkerdim. Sonra Raslullah, ihrmlnn ekinecei eyler nev'inden olan hibir eyden ekinmezdi [283]. 109- Kurbanlk Hayvanlara Kurbanlk areti izilmesi Bab

Ve Urve, Misver ibn Mahrame(R)*den: Peygamber (S) kurbanlk hayvanlara gerdanlk takt, kurbanlk almeti izdi ve umre niyetiyle ihrama girdi, diye rivayet etmitir [284].
172-.......ie (R) yle demitir: Ben, Peygamber'in kurbanlk hayvanlarnn gerdanlklarn bktm. Sonra Peygamber o hayvanlara kurbanlk almeti izdi ve gerdanlklar takt. Yhud da hayvanlara ben gerdanlk taktm. Sonra Peygamber bu hayvanlar Ka'be*ye gnderdi. Kendisi de Medine'de bir mddet daha ikaamet etti. Bu ikaamet srasnda kendisine hall olmu bulunan hibirey O'na haram olmad [285]. 110- Kurbanlk Hayvanlara Bizzat Kendi Eliyle Gerdanlklar Takan Kimse Bab 173-.......Abdurrahmn kz Amre yle haber vermitir: Eb Sufyn'n olu Ziyd [286], ie'ye bir mektb yazd da bu mektubunda: Abdullah ibn Abbs: Kim Mekke'ye kurbn gnderip Ka'be'ye hediye ederse, kurbn kesilinceye kadar haclara ihrmh iken haram olan eyler, o kimseye de haram olur, dedi. (Senin re'yin nedir?) diye sormutu. ie cevaben yle dedi: Bu mes'ele bnu Abbs'n dedii gibi deildir. (Hicretin dokuzuncu ylnda) Raslullah'n kurbnlarnn gerdnlk iplerini iki elimle ben bktm. Sonra Raslullah o kurbanlk hayvanlara bu gerdanlklar kendi elleriyle takt. Sonra da bu kurbanlk' hayvanlar babam Eb Bekr es-Sddk ile Mekke'ye gnderdi. hrmh hacya haram olan eylerden hibirey Raslullah'a haram olmad. Bu kurbnlar (Mekke'de) kesilinceye kadar Allah O'na bu eyleri hall kld [287]. 111- Koyunlara Gerdanlk Taklmas Bab 174-.......ie (R): Peygamber (S) bir defa -Mekke'ye- kurbanlk koyun hediye etti, demitir [288]. 175-.......Bize brahim, el-Esved'den tahds etti ki, ie (R): Ben Peygamber (S) iin gerdanlklar bkerdim de, O bu gerdanlklar koyunlara takar ve
747 / 2483

buhari

kendisi ailesi iinden hall olarak ikaamet ederdi, demitir.

176-.......Bize Mansr ibnu'l-Mu'temir tahds edip yle dedi: H ve yine biz Muhammed ibnu Kesr tahds etti. Bize Sufyn (es-Sevr), Mansr'dan; o da brahim'den; o da el-Esved'den haber verdi ki, ie (R): Ben Peygamber iin koyunlarn gerdanlklarn bkerdim de, Peygamber bu koyunlar (Mekke'ye) gnderir, sonra da hall olarak (Medine'de) ikaamet eder kalrd, demitir. 177-.......Bize Zekeriyy, mir e-a'bfden; o da Mesrk'tan tahds etti k, ie (R): Ben, Peygamber'in kurbn iin ipleri bkerdim, demi ve bununla Peygamber ihrama girmeden evvel gerdanlklar,, bkerdim demek istemitir [289]. 112- Renk Renk Boyanm Ynlerden Gerdenlklar Bab 178-.......Bize bnu Avn, el-Kaasm ibn Muhammed'den tahds etti ki, m'minlerin anas ie (R): Ben kurbanlk hayvanlarn gerdanlklarn yanmda bulunan renkli bir ynden bktm, demitir [290]. 113- Kurbanlk Hayvana Na'l Gerdanl Balamka Bab 179-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Allah'n Peygamberi (S) bir kurbanlk deve sevkeden bir adam grd. Ona: "Bu deveye bin!" buyurdu. O zt: Bu deve kurbanlk bir devedir, dedi. - Peygamber: "Bu deveye bin!" buyurdu. Eb Hureyre: Yemn olsun ben o kimseyi deveye binmi de Pey-gamber'le yry yar yapmaya alrken grmmdr. Devenin boynunda na'l vard, dedi [291]. Bu hadsi rivayet etmekte ona Muhammed ibnu Ber mutbaat etmitir [292]. 180- Bize Usmn ibnu Umer tahds edip yle dedi: Bize Al ibnu'l-Mubrek, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da krime'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere bu hadsi haber verdi [293]. 114- Develer in Hazrlanm Olan ullar Bab

bn Umer (R), deve zerine konmu olan ullar ancak hrg yerinden yarar idi. Deveyi kestii zaman, kann o ullar bozmasndan korktuu iin ulunu karrd da sonra onu sadaka yapard [294].
181.......Al ifan Eb Tlib yle demitir: Raslullah (S) bana, kestiim kurbn develerinin ullarn ve derilerini sadaka yapmam emretti [295]. 115- Ka'be'ye Hediyelik Kurbann Yoldan Satn Alp da Gerdanlk Takan Kimse Bab [296]
748 / 2483

buhari

182-..... Bize Ms ibnu Ukbe tahds etti ki, Nfi' yle demitir: bnu Umer (R), bnu'zZubeyr'in emirlii zamannda Har-rler'in hacc ettii (64. hicret) yl hacc etmek istedi. (Olu tarafndan) kendisine: nsanlar arasnda harb olmaktadr. Biz onlarn sana Ka'be(ye gitmek)den mni' olmalarndan korkuyoruz, denildi, bn Umer: "And olsun muhakkak ki Allah ElisVnde sizin iin ok gzel bir uyma rnei vardr" (dAhzb: 2i). O takdirde ben de Raslul-lah'n (Hudeybiye senesi) yapt gibi yaparm. Ben sizi hid -tutuyorum, ben kendime umre yapmay vcib kldm, dedi. Nihayet Zu'1-Huleyfe'nin nndeki Beyd'nn yksek yerinde olduu zaman: (Mni' olunmak sebebiyle ihramdan kmann cevaznda) hacc ile umrenin sn baka baka deil, ancak birdir. Ben sizleri hid tutuyorum:. Ben bir umrenin beraberinde hacc birletirdim, dedi. Ve satn ald kurbanl gerdanlklanmi olarak Ka'be'ye hediye olmak zere evketti. Nihayet Mekke'ye geldii zaman Ka'be'yi tavaf, Safa e Merve'yi de sa'y etti. Bunun zerine birey artrmad. hram sebebiyle haram olmu eylerden hibiri de t nahr gnne kadar hall olmad (yn ihramdan kmad). Nahr gn tra olup kurbnn kesti. Ve o gn. (Arafat'ta .vakfeden sonra) yaptv ilk ifda tavfyla hacc ve umre tavafn yerine getirmi olduu re'yinde bulundu. Sonra: Peygamber (S) de byle yapt, dedi [297]. 116- Erkein, Kadnlarn Emri Olmakszn, Kendi Kadnlar Adna Sr Kesmesi Bab 183-.......Abdurrahmn'm kz Amre yle demitir: Ben ie(R)'den iittim, yle diyordu: Biz Raslullah'n beraberinde zu'l-kia'de aynn kmasna be gn kala (Medine'den Veda Hacc iin) yoia ktk.Biz (bu aylarda umre deil) yalnz hacc edilir zannediyorduk. Nihayet Mekke'ye yaklatmzda Raslullah (S), beraberinde kurbn bulunmayan kimselere Ka'be'yi tavaf ve Safa ile Merve arasnda sa'y ettii zaman ihramdan kmalarn emr eyledi. ie dedi ki: Kurbn bayramnn ilk gn (Min'da elinde) sr eti ile yanmza girildi. Ben: Bu nedir? diye sordum. Eti getiren kimse: Raslullah (S) zevceleri adna kurbn kesti, dedi. Yahya ibn Sad el-Ensr dedi ki: Ben bu hadsi el-Kaasm ibn Muhammed ibn Eb Bekr'e zikrettim. O: Amre bu hadsi sana (hi-birey ksaltmadan ve te'vl ile deitirmeden) tam bir sevk edile sev-ketmitir, dedi [298]. 117- Mina'da, Peygamberdin Kurban Kestii Yerde Kesmek Bab 184-.......Bize Ubeydullah ibn Umer, Nfi'den tahds etti ki, o, Abdullah ibn Umer (R) kurbnn, kurbn kesilecek yerde keserdi, demitir. Ubeydullah: Raslullah'n kurbn kestii yerde, demitir [299] 185-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds etti ki, Nfi' yle demitir: bnu Umer (R), kurbnn Mzdelife'den gecenin sonunda, ilerinde hrr ve kle kiiler bulunan haclar topluluunun beraberinde (Min'ya) gnderir, nihayet kurbn, Peygamberdin kurbn kestii yere girdirilirdi
749 / 2483

buhari

[300].
118- Kurbann Bizzat Kendi Eliyle Kesen Kimse Bab 186-.......Bize Vuheyb, Eyyb'dan; o daEbKlbe'den; o da Enes'ten tahds edip (ve inallah biraz sonra tamm gelecek olan) bu hadsi ksaltlm olarak zikretti. Enes (R): Peygamber (S) yedi tane deveyi ayakta olduklar hlde kendi eliyle nahr etti. Medine'de de iki tane alacal ve boynuzlu kou yine kendi eliyle kesti, demitir [301]. 119- Develerin Balanm Olarak Kesilmesi Bab 187-.......Ziyd ibnu Cubeyr yle demitir: Ben (Min'da) tbn Umer'i grdm. O, kurbanlk devesini cktrm de kesmekte olan bir kimsenin yanna geldi ve o kimseye: Deveyi ayaa kaldr da ayakta ve aya balanm olarak kes. Devenin bu suretle kesilmesi Muham-med'in snnetidir, dedi [302]. Ve u'betu'bnu'l-Haccc: Ynus, bana Ziyd haber verdi dedi, demitir [303]. 120- Develerin Ayakta Olduklar Halde Kesilmesi Bab

Ve bn Umer: Muhammed'in snneti olarak (byle kesilir), demitir [304]. bn Abbs da: "Savffe" (ei-Hacc: 36), ayakta olduklar hlde ma'nsnadr demitir [305].
188-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) -Veda Haccna kmadan evvel- le namazn Medine'de drt rek'at kld. kindiyi de Zu'1-Huleyfe'de (ksaltarak) iki rek'at kld. Ve geceyi orada geirdi. Sabah olunca binek devesine bindi de tehll ve tesbh etmee balad. Mzdelife'deki Beyd zerine ykselince hacc ile umreyi beraberce telbiye etti. Mekke'ye girdii zaman (beraberinde kurbnlar bulunmayan sahblerine) ihramdan kmalarm emretti. Bu hacc-da Peygamber (S) kendi eliyle ayakta olduklar hlde yedi tane deve kesti. Medine'de de (bir kurbn bayramnda) alacal boynuzlu iki ko kurbn etti [306]. 189-......Bize sml, Eyyb'dan; o da Eb Klbe'den tahds etti'ki, Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) Medne'de le namazn drt rek'at kld, ikindiyi de Zu'1-Huleyfe'de iki rek'at kld, demitir [307]. Ve yine Eyyb'dan; o da bir'adamdan; o da Enes'ten gelen rivayette: Sonra sabaha girinceye kadar orada geceledi. Sabah namazn kld. Sonra da binek devesine bindi. Devesi O'nu Beyd'ya dmdz ykselttii zaman umre ile hacca niyet edip telbiye etti, demitir [308]. 121- Bab: Kesiciye Kurbandan Hibirey Verilmez 190......Bize Sufyn (es-Sevr) haber verip yle dedi: Bana bnu Eb Nech, Muchid ibn Cebr'den; o da Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan haber verdi ki, Al (R) yle demitir: Peygamber (S) beni gnderdi de ben kurbanlk develerinin yannda bulunup onlarla ilgili ileri yerine getirdim. Peygamber bana emretti, ben de kurbnlarn etlerini taksm-ettim. Sonra bana emretti, ben kurbn develerinin ullarm ve derilerini de taksim ettim.
750 / 2483

buhari

emretti, ben kurbn develerinin ullarm ve derilerini de taksim ettim. Sufyn es-Sevr dedi ki: H ve bana Abdulkerm, Muchid'den; o da Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan tahds etti ki, Al (R) yle demitir: Peygamber (S) bana kurbn develerine, zerinde gzetleyici olmam ve bunlarn kesilme cretleri hususunda kurbndan (cret olarak) hibir para vermemekliimi emreyledi [309].
122- Bab: Kurban Derileri Sadaka Edilir 191-.......bn Cureyc yle demitir: Bana el-Hasen ibnu Mslim ile Abdulkerm el-Cezeri haber verdiler ki, onlara da Muchid haber vermitir. Ona da Abdurrahmn ibn Eb Leyl haber vermitir. Ona da Al (R) haber verdi ki, Peygamber (S) ona, kendi kurbanlk develerine id ileri grmesini," kurbn develerinin hepsini, etlerini, derilerini, ullarn taksim etmesini ve kesilme cretleri hususunda kesiciye kurbndan hibirey vermemesini emretmitir [310]. 123- Bab: Kurban Develerinin ullar Sadaka Edilir 192-.......Bize Seyf ibnu Eb Sleyman tahds edip yie dedi: Ben Muchid'den iittim, yle diyordu: Bana bnu Eb Leyl tahds etti. Ona da Al (R) tahds edip yle demitir: Peygamber (S) -Veda Hacc'nda- yz deve kurbn hediye etti. Bana onlarn etlerini tak-sm etmemi emretti, ben de etleri taksim ettim. Sonra ullarn tak-sm etmemi emretti. Ben onlarn ullarn da taksm ettim. Sonra kurbnlarn derileriyle ilgili emri de verdi, ben derilerini de taksm ettim [311]. 124- Bab:

Hatrla o zaman ki, biz Beyfin yerini brahim'e, bana hibir eyi e tutma, Beyt'imi tavaf edenler, kyam edenler, rk' ve sucd edenler iin iyice temizle diye \_ merci9 yapmtk. nsanlar iinde haca Vln et. | Gerek yaya, gerek her uzak yoldan gelecek ark develerin stnde binici olarak sana gelsinler. T ki kendilerine id menfatlere hid ve hzr olsunlar. Allah'n rzk olarak kendilerine verdii drt ayakl (kurbanlk) hayvanlar zerine ma'lm olan gnlerde Allah'n adn ansnlar. te bunlardan yiyin, yoksulu, fakiri de doyurun. Sonra kirlerini gidersinler. Adaklarn yerine getirsinler ve o Beyti Atk' tavaf etsinler. te emr budur. Kim Allah'n hrmet edilmesini emrettii eyleri ta'zmde bulunursa, bu, Rabb'i indinde kendisi iin srf hayrdr..." (ei-Hacc: 26-30) [312]
125- Kurban Etinden Sahibinin Yiyecei ve Sadaka Yapaca Mikdar Bab

Ve Ubeydullah; Bana Nf\ bn Umer'in "hrmhya avlanmasnn cezas olarak kestii kurbn ile adak kurbnndan yedirilmez. Bunlarn dndakilerden yedirilir" dediini haber verdi, demitir [313]. Ve At ibn Eb Rebh: Temett* hacc yapana kesmesi vcib olan kurbndan sahibi yer ve bakalarna yedirir, demitir [314].
193-....... bn Cureyc yle demitir: Bize At tahds etti. O, Cbir ibn Abdillah(R)'tan yle derken iitmitir: Biz Min'da kaldmz gnden fazla bir zamanda, kurbn develerimizin etinden yemezdik. ( gnden arta kalan eti sadaka yapardk.) Sonra Peygamber (S) bize ruhsat
751 / 2483

buhari

verdi de: "Kurbn etlerinizi yiyiniz ve (kavurup) azk yapnz" buyurdu. Bu msade zerine biz de yedik ve azk edindik. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Cbir, Medine'ye gelincey e kadar dedi mi? diye sordum. At: Hayr (Cbir Medine'ye gelinceye kadar demedi), dedi [315].
194-......Bana Abdurrahmn kz Amre tahds edip yle dedi: Ben ie(R)'den iittim, yle diyordu: Biz, Raslullah'n beraberinde -Veda Hacc'na- zu'I-ka'deden be gn kala (Medine'den) ktk. Biz (bu aylarda umre deil) yalnz hacc edilir zannediyorduk. Nihayet Mekke'ye yaklatmz zaman Raslullah beraberinde kurban bulunmayanlara emretti. Onlar Beyt'i tavaf, (Safa ile Merve arasn sa'y) ettiklerinde, bundan sonra ihramdan karlard. ie dedi ki: Kurbn bayramnn bifinci gn bir sr eti ile yanmza girildi. Ben: Bu et nedir? diye sordum. Eti getiren kimse tarafndan: Peygamber (S) kendi kadnlar adna kurbn kesti, denildi. Yahya ibn Sad dedi ki: Ben bu hadsi el-Kaasm(ibn Muhammed ibn Eb Bekr)'a zikrettim de el-Kaasm: Amre sana bu hadsi olduu gibi tastamam getirmitir, dedi [316]. 126- Kurban Tratan nce Kesme(nin Hkm) Bab 195-.......Bize Mansr ibn Zzn, At'dan haber verdi ki, bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber(S)'e, kurbn kesmeden nce san tra eden ve bunun benzeri (mesel ta atmadan nce ifda tavaf gibi) bir i yapan kimsenin hkm soruldu. Peygamber: "Darlk yok, darlk yok" buyurdu [317]. 196-.......Bize Eb Bekr ibnu Ayya, Abdulazz ibn Rufey'den; o da At'dan haber verdi ki, bn Abbs (R) yle demitir: Bir adam Peygamber'e: Ben cemreye ta atmadan nce Ka'be'ye farz olan ziyaret tavafn yaptm, dedi. Peygamber: "Hibir darlk yok" buyurdu. Ayn ahs veya dier biri: Ben kurbnm kesmeden nce bam tra ettim, dedi. peygamber: "Darlk yok" buyurdu. Ben cemreye ta atmadan kurbnm kestim, dedi. "Darlk (ve gnh) yok" buyurdu [318]. Ve Abdurrahm ibn Sleyman er-Rz dedi ki bnu Hseyni yle dedi: Bana At, bn Abbs'tan; o da Peygamber'den haber verdi. Ve el-Kaasm ibnu Yahya (l. 197) yle dedi: Bana bnu Huseym, At'dan; o da bn Abbs'tan; o da Peyamber'den tahds etti, dedi. Ve Affn (ibn Mslim es-Saffr): Ben Vuheyb'in yle dediini zannediyorum:Bize Abdullah ibnu Huseym (^M^l^Sad ibn Cu-beyr'den; o da bn Abbs'tan; o da Peygamber'den. Ve Hammd (ibn Seleme), Kays ibn Sa'd ile Abbd ibn Man-sr'dan; onlar da At'dan; o da Cbir ibn Abdillah'tan; o da Pey-gamber(S)'den olmak zere bu hadsi syledi [319]. 197-.......Bize Hlid el-Hazz, krime'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber(S)'e birisi tarafndan soruldu. O soran zt: Ben gnein ortadan meyli ile batmas arasndaki zamana giriimin ardndan cemreye ta attm, dedi.
752 / 2483

buhari

Peygamber: "Darlk yoktur" buyurdu. (O zt veya bakas:) Ben kurbnm kesmeden nce tra oldum, dedi. Peygamber: "Darlk yoktur" buyurdu [320].
198-.......Eb Ms (R) yle demitir: Ben (Yemen'den dndm de) Raslullah Bath'da iken O'nun yanma geldim. Raslullah bana: "Hacca niyet ettin mi?" dedi. Ben: Evet, niyet ettim, dedim. Raslullah: "Hangi nevi' hacca niyet edip ihrama girdin?" dedi. Ben: Peygamber'in ihrama girii gibi bir ihrama girile Lebbeyk dedim, diye cevbladm. Raslullah: "Gzel yaptn. imdi git Bey t'i tavaf et, Safa ile Merve arasm sa'y eyle" buyurdu. Ben bunlar yaptktan sonra Kays oullar kadnlarndan bir kadna geldim. Kadn bamn san tarayp ayklad (yn beraberimde kurbn olmad iin umre yapp ihramdan ktm). Sonra hacc niyetiyle ihrama girip telbiye ettim. Artk sonralar ben, t Umer'in halifeliine kadar insanlara bununla, yn hacca kadar umre ile temett' yapmakla fetva veriyordum. Nihayet Umer halfe olunca bunu kendisine zikrettim. Umer: Allah'n Kitab1 m alrsak, o bize (balanm olan umre ile hac-c), tamamlamay emrediyor (ei-Bakara: 196). Allah Elisi'nin snnetini alrsak, bhesiz Allah Elisi kurbn, kesilecei yere ulap kesilince-ye kadar, ihramdan kmamtr, dedi [321]. 127- hrama Girme Srasnda Bann Salarn Yapkan Bir eyle Toplayp Keeletiren ve hramdan kta da Salarn Kestiren Kimse Bab 199-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da bn Umer'den haber verdi ki, Hafsa (R): Y Raslallah! nsanlarn hli nedir ki, onlar umre ile ihramdan ktlar da sen umrenden dolay ihramdan kmadn? diye sordu. Raslullah: "Ben bamn salarn toplayp keeletirdim, kurbnma da Ka'be nmna gerdanlk taktm. Artk ben kurbnm kesmedike ihramdan kamam" buyurmutur [322]. 128- hramdan k Srasnda Salar Kestirmek ve (Kestirmeyip) Ksaltmak Bab 200......Nfi' yle dedi: ibn Umer (R): Raslullah (S), hacnda bann salarm kestirdi, der d [323]. 201-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den haber verdi ki, o yle, demitir: Raslullah (S): "Y Allah! Balarn tra edenlere rahmet eyle!" diye du etti. Ben: Evet, niyet ettim, dedim. Rasluah: "Hangi nevi' hacca niyet edip ihrama girdin?" dedi.
753 / 2483

buhari

Ben: Peygamber'in ihrama girii gibi bir ihrama girile Lebbeyk dedim, diye cevbladm. Raslullah: "Gzel yaptn. imdi git Beyt'i tavaf et, Saf ile Merve arasn sa'y eyle" buyurdu. Ben bunlar yaptktan sonra Kays oullar kadnlarndan bir kadna geldim. Kadn bamnsan tarayp ayklad (yn beraberimde kurbn olmad iin umre yapp ihramdan ktm). Sonra hacc niyetiyle ihrama girip telbiye ettim. Artk sonralar ben, t Umer'in halifeliine kadar insanlara bununla, yn hacca kadar umre ile temett' yapmakla fetva veriyordum. Nihayet Umer halfe olunca bunu kendisine zikrettim. Umer: Allah'n Kitb'm alrsak, o bize (balanm olan umre ile hac-c), tamamlamay emrediyor (ei-Bakara: 196). Allah Elisi'nin snnetini alrsak, bhesiz Allah Elisi kurbn, kesilecei yere ulap kesilince-ye kadar, ihramdan kmamtr, dedi321. Sahbler: Y Raslallah! Salarn ksaltanlara da (rahmet et deyiver), dediler. Raslullah yine: "Y Allah! Salarn kestirenlere merhamet eyle!"diye du etti. Sahbler de tekrar: Y Raslallah! Salarn ksaltanlara da rahmet buyursan! dediler. Raslullah bu defa: "Salarn ksaltanlara da merhamet eyle" diye du etti [324]. el-Leys dedi ki: Bana Nfi' yle tahds etti: Raslullah bir yhud iki kerre "Allah salarn kestirenlere merhamet eylesin!" diye du etmitir. Ve Ubeydullah da yle dedi: Nfi' bana tahds edip: Raslullah drdnc defa da 'Salarn ksaltanlara da merhamet eyle" demitir, dedi [325].
202-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Y Allah! Salarn tra edenlere mafiret eyle!" diye du etti. Sahbler: Salarn ksaltanlara da (diye ilve ediver), dediler. Raslullah: "Y Allah! Salarn tra edenlere mafiret eyle!" diye du etti. Sahbler: Salarn ksaltanlara da! dediler. Raslullah bu duay kerre syledi de (drdncsnde): "... Salarn ksaltanlara da mafiret eyle!" dedi [326]. 203-.......Bize Cuveyriye ibm Esma, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah (ibn Umer): Peygamber (S) ve sahblerinden bir taife tra olup salarn kestirdiler. Sahblerin bzs da salarn sdece ksalttlar, demitir [327]. 204-.......Bize Eb sim, bnu Cureyc'den; o da el-Hasen ibn Mslim'den; o da Tvs'-tan; o da bn Abbs'tan tahds etti ki, Mu-viye (R): Ben Raslullah'n bandaki sandan bir parasn mkas (denilen enli ok veya bak) ile kesip ksalttm, demitir [328]. 129- Temett' Hacc Yapan Kimsenin Umre'yi Yapmasnn Ardndan (hram'dan knda) Salarn Ksaltmas Bab
754 / 2483

buhari

205-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds etti. Bana Kureyb haber verdi ki, tbn Abbs (R) Peygamber (S) Mekke'ye geldii zaman (beraberlerinde kurbanlk sevketmemi bulunan) sahblerine Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasnda sa'y etmelerini, sonra da ihramdan kmalarm, salarm kestirmelerini yhud da ksaltmalarn emretti, demitir [329]. 130- Kurban Bayramnn Birinci Gn Ka'be'ye (Farz Olan) Ziyaret Tavafn Yapmak Bab

Ve Ebu'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim, ie'den ve bn Abbs'tan: Peygamber (S) ziyaret tavafn geceye kadar geri brakrd, diye nakletmitir [330]. Ve Eb'l-Hassn Mslim ibn Abdillah'tan; o da bn Abbs'tan olmak zere, Peygamber (S) birinci gnden sonraki- Min gnlerinde Beyt'i ziyaret eder idi, diye zikrohnuyor [331]. Ve bize Fadl ibn Dukeyn syledi: Bize Sufyn ibn Uyeyne, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den tahds etti ki, bn Umer (R) ifda iin bir tavaf yapar, sonra Mekke'de gndz uykusuna yatar, sonra (nahr gnn kasdediyor) Min'ya gelirdi [332]. Eb Nuaym dedi ki: Bu hadsi Abdurrazzk, bize Ubeydullah el-Umer haber verdi deyip, bu senedle Raslullah'a ykseltti [333].
206-.......ie (R) yle demitir: Biz Veda senesi Peygamber'in beraberinde hacc yaptk. Kurbn bayramnn birinci gn ifda tavafn yaptk. Bu tavafn ardndan Safiyye bintu Huyey hayz oldu. Peygamber (S) Safiyye'den herhangi bir erkein kendi kadnndan isteyecei eyi istedi. ie dedi ki: Ben: Y Raslallah, Safiyye hayzl-dr, dedim. Peygamber: "(fda tavafm yapncaya kadar) o bizi seferimizden habsedicidir" dedi. Yannda bulunanlar: Y Raslallah! Safiyye bayramn birinci gn ifda tavafn yapt, dediler. Bu haber zerine Peygamber: "yleyse haydi yola kn!" buyurdu [334]. el-Kaasm ibn Muhammed'den; Urve'den; el-Esved'den; onlar da ie'den: Safiyye bayramn birinci gn ifda tavafn yapt, diye zikrolunmaktadr [335]. 131- Bab: Hac, Akabe Cemresini Akama Girdikten Sonra (Yani leden Sonra veya Geceleyin) Talad, Yahud Unutarak veya Bilmeyerek Kurban Kesmeden nce Tra Olduu Zaman (zerine Darlk Yoktur) 207-.......Abdullah ibnu Tvs, babas Tvs ibn Keysn'dan; "o da bn Abbs'tan tahds etti ki, Peygamber(S)'e Veda Hacc'nda Min'da kurbn kesmek, tra olmak, cemre talamak, (bunlardan herhangi birini) ne geirmek ve geriye brakmak lakknda sylendiinde, Peygamber: "Darlk yok" buyurmutur [336]. 208-.......Bize Hlid el-Hazz', krime'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Veda Hacc'nda Min'da, bayramn birinci gnnde Peygamber'e suller soruluyordu da, Peygamber de "Darlk yok" buyuruyordu. Bir adam Peygamber'e: Ben kurbn kesmeden nce tra oldum, diye sordu. Peygamber: "Kurbnn kes, gnh yok" buyurdu. Ve yine: Ben akama giriimin ardndan (yn leden sonra veya geceleyin) cemre taladm, dedi. Peygamber:
755 / 2483

buhari

"Gnh yok" buyurdu [337].

132- Cemre Yannda Binek zerinde Fetva Vermek Bab 209-.......Abdullah ibn Amr'dan (o, yle demitir): Raslullah (S), Veda Hacc'nda (Min'da) durdu. nsanlar kendisinden sormaya baladlar. Bir adam: Ben bilemedim de kurbn kesmeden nce tra oldum, dedi. Raslullah: "Kurbnn kes, gnh yok" buyurdu. Dier biri geldi ve: Ben bilemedim de cemreyi talamadan nce kurbnm kestim, dedi. Raslullah ona da: "Cemreyi tala, darlk yok" buyurdu. Raslullah'a (o gn ta atmak, kurbn kesmek, tra olmak, tavaf etmek gibi birinci gnn ilerinden) ne geirilmi veya geriye braklm hibirey sorulmad ki, cevbnda "Yap, darlk (gnh) yok" buyurmasn [338]. 210-.......Abdullah ibn Amr ibni'1-s (R) yle tahds etmitir: Kendisi, Peygamber (S) nahr gn (binei zerinde) hutbe yaparken yannda hazr bulunmutur. Hutbe akabinde birisi Peygamber'e doru kalkt da: Ben u i, undan evvel yaplacak sanyordum, dedi. Sonra bir dier kimse ayaa kalkt ve: Ben u i, bu iten ncedir sanyordum. Kurbn kesmeden nce tra oldum; cemre talamadan evvel kurbn kestim, dedi. Ve bunun gibi eyler syledi. Peygamber (S): "Bunlar yap, bu fiillerin hepsi iin hibir darlk yoktur"buyurdu. O gn Peygamber'e hibir eyden sorulmad ki, cevbnda "Yap, darlk yoktur" buyurmasn [339]. 211....... bn ihab yle demitir: Bana sa ibnyu Talha ibn Ubeydillah tahds etti. O, Abdullah ibn Amr ibn s'tan iitmitir. Abdullah (R), Raslullah (S) dii devesi zerinde durdu, deyip geen hadsi olduu gibi zikretmitir [340]. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Ma'mer ibn Rid, Salih ibn Keysn'a mutbaat etmitir [341]. 133- Mina Gnlerinde Hutbe Bab [342] 212-.......Bize krime, bn Abbs'tan tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) nahr gn (Min'da) insanlara hitabe yapt da bu hitabede: "Ey insanlar! Bu gn hangi gndr?" diye sordu. nsanlar: (inde ktal) haram olan gndr, dediler. Raslullah: "Bu hangi beldedir?" diye sordu. nsanlar: (inde ktal) haram olan beldedir, dediler. Raslullah: "Bu ay hangi aydr?" diye sordu. nsanlar: Haram aydr, dediler. Raslullah:
756 / 2483

buhari

"bhesiz kanlarnz, mallarnz, rzlarnz bu belde iinde, bu ayda, bu gnn harml kadar biribirinize haramdr" buyurdu ve bu szleri birka defa tekrar etti. Sonra ban yukar kaldrd da: "Y Allah, tebli ettim mi? Y Allah, tebli ettim mi?"dedi. bn Abbs bu hadsi byle naklettikten sonra: Nefsim yedinde olan Allah'a yemm ederim ki, bu szler muhakkak Raslullah'm mmetine vasiyetidir. Binenaleyh burada hz r bulunan kimse hzr bulunmayana (ve mstakbel nesillere) bunu tebli etsin: "Benden sonra biribirinizin boyunlarna vuracak kfirlere dnmeyiniz" dedi [343].
213-.......Bana Amr (ibn Dnr) haber verip yle dedi: Ben Cbir ibn Zeyd'den iittim, yle dedi: Ben bn Abbs'tan iittim, yle dedi: Ben Peygamber (S)'den iittim, Arafat'ta hutbe yapyordu [344]. Bu hadsi Amr ibn Dnr'dan rivayet etmekte Sufyn ibn Uyey-ne, u'betu'bnu Haccc'a mutbaat etti [345]. 214-.......Muhammed ibn rn yle demitir: Bana Eb Bekre'nin olu Abdurrahmn, babas Eb Bekre'den haber verdi. Ve bir de benim nefsimde bu Abdurrahmn'dan daha faziletli olan bir kimse, Humeyd ibnu Abdirrahmn bana yine Eb Bekre'den haber verdi. Eb Bekre (Nufey' ibnu'l-Hris ibn Kelede -R-)'yle demitir: Peygamber (S) nahr gn bizlere hitb edip: "Bu gn hangi gndr, biliyor musunuz?" buyurdu. Biz: Allah ve Rasl en iyi bilendir, dedik. O, skt etti. O derecede ki, biz Peygamber onu baka bir isimle isimlendirecek sandk. Raslullah: "Natr gn (yni kurbn kesme gn) deil mi?'* buyurdu. Bizler: Evet, kurbn kesme gndr, dedik. Sonra: "Bu ay hangi aydr?" diye sordu. Biz: Allah ve Rasl en bilendir, dedik. O yine skt etti. O derecede ki biz ona isminden baka bir isim takacak sandk. Rasullah: "Zu'l-hicce ay deil mi?" buyurdu. Biz' Evet, zu'l-hicce aydr, dedik. "Bu hangi beldedir?" diye sordu. Biz yine: Allah ve Rasl en bilendir, dedik. Raslullah sustu; o derecede ki, biz ona isminden baka bir isfan verecek sandk. "Haram olan Belde deil mi?" buyurdu. Biz: Evet, Haram Belde'dir, dedik. Bunun zerine: "Muhakkak ki kanlarnz, mallarnz bu beldeniz iinde, bu aynzda, bu gnnzn harml gibi biribirinize, Rabb'inize kavuacanz gne kadar haramdr. Dikkat edin! Bunlar size tebli ettim mi?" dedi. Sahbler: Evet, tebli ettin, dediler. Raslullah:
757 / 2483

buhari

"Y Allah! hid ol!" dedi. Sonra: "Burada hzr bulunanlar, hzr bulunmayanlara tebli etsin. Bzan kendisine tebli edilmi olan kimse, burada bulunup iiten kimseden daha iyi anlayp belleyici olur. Benden sonra biribirinizin boyunlarna vuracak kfirlere dnmeyiniz!" buyurdu [346].
215-.......Abdullah ibnu Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) Min'daki hutbesinde: "Bilir misiniz bu gn hangi gndr?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. Bunun zerine Peygamber: "bhesizbu, haram bir gndr. Yine bilir misiniz bu hangi beldedir?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. Peygamber: "Haram beldedir. Bilir misiniz bu hangi aydr?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. Peygamber: "Haram aydr" buyurdu da yle devam etti: "bhesiz Allah kanlarnz, mallarnz, rzlarnz bu aynz iinde, bu beldeniz iinde, bu gnnzn harml gibi biribirinize haram klmtr" [347]. Ve Him ibnu'1-Gz (157) dedi ki: Bana Nfi\ bn Umer'den haber verdi. O, yle demitir: Peygamber (S) bu suretle yapm olduu haccnda nahr gnnde cemrelerin arasnda durdu da: "Bu byk haccdr" buyurdu. Bundan sonra Peygamber (S): "Y Allah! hid ol!" demeye balad ve insanlara veda etti. Sahbler: Bu hacc, veda hacadr, dediler [348]. 134- Bab: Su irme Vazifesi ahibleri Yahud Onlardan BakalrI Mina Geceleri Sresinde Mekke'de Gece Geirirler Mi? [349] 216-.......Bize s ibnu Ynus, Ubeydullah'tan; o daNfi'den; o da Ibn Umer(R)'den Peygamber (S) -su iirme sahihlerine Min gecelerinde Mekke'de geceleme hususunda- ruhsat vermitir, diye tahds etmitir.

Veda Hutbesi (Bu hutbe, M.S. 632 ylnda Hz. Peygamber - sallllahu aleyhi ve sellem - Efendimiz tarafndan yz bin'i akn mslmana rd edilmitir. Hz. Peygamber Allah'a hamd ve senadan sonra yle buyurdu:) Ey insanlar! Szm iyi dinleyiniz! Bilmiyorum, belki bu seneden sonra sizinle burada ebed olarak bir daha birleemiyeceim. nsanlar! Bugnleriniz nasl mukkaddes bir gn ise, bu aylarnz nasl mukaddes bir ay ise, bu ehriniz (Mekke) nasl mbarek bir ehir ise, canlarnz, mallarnz, namuslarnz da yle mukaddestir, her trl tecvzden korunmutur. Ashabm! Yarn Rabbinize kavuacaksnz ve bu gnk her hl ve hareketinizden muhakkak sorulacaksnz. Sakn benden sonra eski sapklklara dnp de birbirinizin boynunu vurmaynz! Bu vasiyetimi burada bulunanlar, bulunmayanlara bildirsin! Olabilir ki bildirilen kimse, burada bulunup da iitenden daha iyi anlyafak muhafaza etmi olur. Ashabm! Kimin yannda bir emnet varsa onu sahibine versin! Faizin her eidi kaldrlmtr, ayamn altndadr. Lkin borcunuzun asln vermek gerekir. Ne zulmediniz, ne de zulme uraymz. Allah'n emriyle faizcilik artk yasaktr. Chiliyetten kalma bu irkin detin her trls ayamn altndadr. lk kaldrdm faiz de Abdulmuttalib'in olu (amcam) Abbs'n fa izidir.
758 / 2483

buhari

Ashabm! Chiliyet devrinde gdlen kan dvalar da tamamen kaldrlmtr. Kaldrdm ilk kan dvas Abdulmutta-lib'in torunu (amcazadem) Raba'nn kan davasdr. nsanlar! Bugn eytan sizin u topraklarnzda yeniden te'str ve hkimiyetini kurmak gcn ebed surette kaybetmitir. Fakat siz; bu kaldrdm eyler dnda, kk grdnz ilerde ona uyarsanz bu da onu memnun edecektir. Dninizi korumak iin bunlardan da saknnz! nsanlar! Kadnlarn haklarn gzetmenizi ve bu hususta Allah'dan korkmanz tavsiye ederim. Siz kadnlar, Tanr emneti olarak aldnz; onlarn namuslarn ve iffetlerini Allah adna sz vererek hall edindiniz. Sizin kadnlar zerinde hakknz, onlarn da sizin zerinizde haklar vardr. Sizin kadnlar zerindeki hakknz, onlarn, aile yuvasn, sizin holanmadnz hi bir kimseye inet memeleridir. Eer raz olmadnz herhangi bir kimseyi aile yuvanza alrlarsa, onlar hafife dvp sakndrabilirsiniz. Kadnlarn da sizin zerinizdeki haklar, mem leket greneine gre, her trl yiyim ve giyimlerini te'mn etmenizdir. M'minler! Size bir emnet brakyorum ki ona sk sarldka yolunuzu hi armazsnz. O emnet Allah Kitab Kur'n'dr. M'minler! Szm iyi dinleyiniz ve iyi belleyiniz! Mslman mslmann kardeidir, bylece btn mslmanlar kardetir. Dn kardeinize id olan herhangi bir hakka tecvz bakasna hall deildir. Meer ki gnl holuu ile kendisi vermi olsun. Ashabm! Kendinize de zulmetmeyiniz. Kendinizin de zerinizde hakk vardr. nsanlar! Cenb- Hakk her hak sahibine hakkn (Kur'-n'da) vermitir. Vrise vasiyet etmee lzum yoktur. ocuk kimin deinde domusa ona aittir. Zina eden iin mahrumiyet vardr. Babasndan bakasna ait soy iddia eden soysuz, yahut efendisinden bakasna intisaba kalkan nankr, Allah'n gazabna, meleklerin lanetine ve btn mslmanlarn ilencine urasn! C4nb Hakk, bu gibi insanlarn ne tevbelerini, ne de adalet ve ahadetlerini kabul eder. nsanlar! Rabbiniz birdir. Babanz da birdir; hepiniz dem 'in ocuklarsnz, dem ise topraktandr. Allah yanmda en kymetli olannz, Ona en ok sayg gstereninizdir. Arab'n Arab olmayana Allah saygs lsnden baka - bir stnl yoktur, insanlar! Yarn beni sizden soracaklar, ne diyeceksiniz? " Allah'n eliliini f ettin, vazifeni yerine getirdin, bize vasiyet ve tte bulundun, diye ahadet ederiz." (Bunun zerine Raslu Ekrem mbarek ahadet parman ge doru kal drarak, sonra da cemat zerine evirip indirerek yle buyurdu:) hid ol y Rab! hid ol y Rab! hid ol y Rab!
217-.......Bize bnu Cureyc haber verip yle dedi: Bana Ubeydullah, Nfi'den; o da bnUmer'den: Peygamber (S) izin verdi, diye haber verdi [350]. Buhr yle dedi: Bize Muhammed ibn Abdillah ibn Numeyr tahds edip yle dedi. Bize babam Abdillah tahds edip yle dedi: Bize Ubeydullah tahds edip yle dedi: Bana Nfi\ bn Umer'den tahds etti ki, o: Abbs ibn Abdilmuttalib (R) haclara su ve erbet datmak vazifesinden dolay Min gecelerinde Mekke'de ikaamet etmek zere Peygamber(S)'den izin istedi. Peygamber de ona izin verdi, demitir. Bu hadsi rivayet etmekte Muhammed ibn Abdillah ibn Nu-meyr'e, Eb Usme Hammd ibn Usme el-Leys, Ukbe ibnu Hlid ve Eb Damre Enes ibnu Iyd mutbaat etmilerdir [351]. 135- Cemreleri Talama (Vakti) Bab

Ve Cbir: Peygamber (S) nahr gn kuluk vaktinde Akabe cemresini talad, bundan sonraki
759 / 2483

buhari

terk gnlerinde ise cemreleri, gnein ortadan meyli ile bat arasnda talad, demitir [352].
218-.......Vebere yle demitir: Ben bnu Umer'e: Ben (terk gnlerindeki) cemreleri ne zaman ataym? diye sordum. bn Umer: mmn, yn hacc emrinin atmaa balad zaman, sen de cemreleri atarsn, dedi. Ben suli ona tekrar ettim, bn Umer: Biz (Raslullah zamannda) vakti gzetler dururduk da, gne semnn ortasndan batya meyi ettiinde cemreleri atardk, dedi [353]. 136- Akabe Cemrelerinin Vadinin Ortasndan (Aadan Yukarya Doru) Atlmas Bab 219-.......Bize Sufyn (es-Sevr), el-A'me'den; o da brhm en-Naha'den tahds etti ki, Abdurrahmn ibn Yezd: Abdullah ibn Mes'd, Akabe cemresini vdnin ortasndan (aadan yukarya doru) att, dedi. Abdurrahmn ibn Yezd dedi ki: Ben bn Mes'd'a: Y Eb Abdarrahmn! Bir takm insanlar bu Akabe cemresini vdnin stnden (aaya doru) atyorlar, dedim. bn Mes'd: Kendinden baka hibir hakk ma'bd olmayan Allah'a ye-mn ederim ki, benim ta attm u mevki', zerine el-Bakara Sresi indirilmi olan kimsenin durup ta att makaamdr, dedi [354]. Ve Abdullah ibnu'l-Veld: Bize Sufyn es-Sevr, el-A'me'ten bu hadsi tahds etti, demitir [355]. 137- Cemrelere Yedier Ta Atmak Bab

Bu yedi ta atmay bn Umer, Peygamber(S)'den olmak zere zikretmitir [356].

220-....... Bize u'be, el-Hakem'den; o da brhm en-Naha'den; o da Abdurrahmn ibn Yezd'den tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R), Byk Cemre'ye yn Akabe cemresihe vard nda Beyt'i sol tarafna, Min'y da sana alp (cemre atlacak yere ynelerek) yedi tane akl ta atmtr. Sonra da: Kendisine el-Bakara Sresi indirilmi olan Peygamber (S) de cemreye ite byle ta att, demitir [357]. 138- Akabe Cemresine, Beyti Soluna Alp da Ta Atan Kimse Bab 221-.......Bize el-Hakem, brhm'den; o da Abdurrahmn ibn Yezd'den tahds etti ki, bu Abdurrahmn, bn Mes'd'un beraberinde hacc yapm ve onu Beyt'i soluna, Min'y sana alp, Byk Cemre'ye yedi tane akl ta atarken grmtr. bn Mes'd talar byle attktan sonra: te bu ta attm yer, zerine el-Bakara Sresi indirilmi olarykimsenin durduu yerdir, demitir [358]. 139- Bab: Hac, Herbir akl Atyle Beraber Allahu Ekber DYE Tekbr Getirir

Bu herbr akln beraberinde tekbr getirmeyi bn Umer (R), Peygamber'den sylemitir [359].
760 / 2483

buhari

222-.......Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Ben Haccc ibn Ysuf'tan iittim; o minber zerinde: inde el-Bakara zikrolunan sre, iinde lu mrn zikrolunan sre, iinde kadnlar zikrolunan sre diyordu (da el-Bakara Sresi, lu mrn Sresi, en-Nis Sresi eklinde sylemiyordu). Dedi ki: Ben Haccc'n bu syleyi eklini (hangisinin doru olduunu renmek iin) brhm en-Naha'ye zikrettim. brhm yle dedi: Bana Abdurrahmn ibn Yezd tahds etti. O, bn Mes'd'un beraberinde hacc etmi; bn Mes'd Akabe cemresini talad zaman vdnin iine girmi, orada bulunan aacn hizasna geldiinde onu yanlam ve oradan yedi tane akl tan, herbirini atla beraber tekbr getirerek atmtr. Bundan sonra da: Kendisinden baka hakk ilh olmayan Allah'a yemn ederim ki, zerine el-Bakara Sresi indirilmi olan Zt, ite tam burada dikilip atmtr, demitir [360]. Hasen Basr'nin rivayetine gre ie (R): Cemreler iin toplanan bu akllar, tekbr saylarn muhafazaya vesle olduu indir, der imi. Bu sebeble, yedi tan bir defada atlmas tecvz edilmemitir. Bu hadsin bb balna delllii meydandadr. 140- Akabe Cemresini Talayp da Onun Yannda Vakfe Yapmayan Kimse Bab

Bu Akabe cemresi yannda durmamay bn Umer, Peygamberden olmak zere sylemitir [361].
141- Bab: Hac, Akabe Cemresinden Baka Olan Dier Birinci ve kinci Cemreleri Taladnda Onlarn Yanndaki Dzle Girer, Kbleye Ynelmi Olarak Orada Uzunca Bir Sre Dikelir (Vakfe Yapar) 223-.......Bize Ynus ibn Yezd, ez-Zuhr'den; o da Slim'den, bn Umer'in yle yapar olduunu tahds etti (Salim yle demitir): bn Umer, el-Cemretu'd-Dny'ya yedi akl ta atar, her akl atnn ardndan Allhu Ekber diye tekbr getirirdi. Bundan sonra bn Umer ileriye geip, vdnin ortasndaki dzle girer ve orada kbleye ynelip (Cemreyi arkasna alarak) uzun bir dikeli yapar ve iki elini yukarya kaldrarak du eder. Bundan sonra orta cemreye ta atar. Bundan sonra bn Umer vdnin kuzey cihetine doru yrr, (burad a da birincideki gibi) vdnin iindeki dzle girer, burada da kbleye kar ynelmi olarak uzun sre dikelir, ellerini kaldrarak du eder, uzunca dikelirdi. Bundan sonra (ilerleyip) Akabe cemresine gelir, vdnin iinden ona da yedi ta atard, fakat onun yannda (du iin) durmazd. Attan sonra oradan dner ve: Peygamber(S)'i hacc menseklerini ite byle yapar grdm, der idi [362]. 142- Cemretu'd-Dnya le Cemretu'l-Vusta Yannda (Dua in) Elleri Kaldrmak Bab 224-.......Abdullah'n olu Salim yle demitir: Abdullah ibn Umer el-Cemretu'd-Dny'ya yedi tane akl ta atar ve herbir akl tan atmasndan sonra AHhu Ekber... diye tekbr getirirdi. Sonra buradan ilerler, vdnin ortasndaki dzle girer, orada kbleye ynelmi olarak uzun bir dikelme yapar, iki ellerini kaldrr, du ederdi. Bundan sonra el-Cemretu'1-Vust'ya yine byle ta atar, akabinde vdnin kuzey tarafna doru yrr, dzle girer, yine kbleye ynelmi olarak uzun bir dikelme yapar, iki elini kaldrr, du ederdi. Bundan sonra Akabe cemresine gelir, vdnin iinden onu da talar, fakat onun yannda vakfe yapmazd. Ve: Ben Raslullah(S)' ite byle yapar grdm, der idi [363].
761 / 2483

buhari

143- (Mina Tarafndaki) Birinci ve kinci Cemreler Yannda Dua Etmek Bab 225........ Ve Muhammed [364] yle dedi: Bize Usmn ibnu Umer tahds edip yle dedi: Bize Ynus ibn Yezd, ez-Zuhr'den yle haber verdi: Raslul ah (S) Min Mescidi'ne yakn olan cemreye ta att zaman, ona ye|di akl ta atar ve her bir akl attka da Allhu Ekber.. diye tekbr getirirdi. Sonra nne doru ilerler de kbleye ynelmi ve iki elini yukan kaldrm olarak du eder ve bu duruu uzatrd. Sonra ikinci cemreye gelir, ona da yedi akl ta atar ve her bir akl attka Allhu Ekber diye tekbr getirirdi. Sonra vdnin sol tarafna doru iner, orada da kbleye dnm ve iki elini kaldrm olarak vakfe yapar, du ederdi. Sonra Akabe yanndaki cemreye gelir, ona da herbir tala beraber tekbr getirerek yedi tane akl ta atar, sonra onun yannda (du iin) durmakszn oradan ayrlrd. ez-Zuhr dedi ki: Ben Salim ibn Abdillah'tan iittim; o, bu hadsi aynen babas Abdullah ibn Umer'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere tahds ediyordu. Ve bn Umer de byle yapard [365]. 144- Nahr Gn Akabe Cemrelerini Taladktan Sonra Gzel Koku Srnmek ve fada Tavafndan nce Tra Olmak Bab 226-.......Bize Abdurrahmn ibnu'l-Kaasm tahds etti. O, kendi zamannn en faziletli limi idi. O, babas el-Kaasm ibn Muhammed ibn Eb Bekr'den iitmitir. Bu el-Kaasm da kendi zamannn en faziletlisi idi (yedi mehur tabi fakhinden biri idi). O yle der idi: Ben ie(R)'den iittim. O yle diyordu: Ben Raslullah(S)'a iki elimle u iki hlinde gzel koku srdm: Biri ihrama girmek istedii zaman, biri de (Cemre ve tran ardndan) ihramdan kt zaman. Beyt'i ifda tavf-yapmadan nce, ie, Raslullah'a bu iki zamnda elleriyle gzel koku srdn sylerken, her iki elini birden uzatmtr [366]. 145- Veda Tavaf(nn Hkm) Bab [367] 227-......bn Abbs (R): nsanlara, hacc menseklerinin sonu Beyt'i tavaf etmek (veda tavaf) olmas emr olundu. u kadar ki bu yed tavaf hayzl kadnlardan hafifletildi (de onlara vcib klnmad), demitir [368]. 228-....... Bize bnu Vuheyb, Amr ibnu'l-Hris'ten; o da Katde'den haber verdi. Ona da Enes ibn Mlik tahds edip: Peygamber (S) -Min'dan hareketle Muhassab mevkiine geldi ve buradale, ikindi, akam, yats namazlarn kld. Sonra bu Muhassab'da bir mk-dr uyudu. Daha sonra bineine binip Beyt'e doru hareket etti ve Beyt'e veda tavaf yapt, demitir [369]. Bu hadsi rivayet etmesinde Amr ibnu'l-Hris'e, el-Leys mut-baat edip yle dedi: Bana Hlid (ibn Yezd es-Seksek), Sad ibn Eb Hill'den; o da Katde'den tahds etti ki, ona da Enes ibn Mlik (R) Peygamber(S)'den tahds etmitir [370]. 146- Bab: Kadn, (Haccn Rkn Olan) fada Tavafn Yaomasnn Ardndan Hayzland Zaman? [371]
762 / 2483

buhari

229-....... ie (R) yle demitir: Peygamber'in zevcesi olan Huyeyy kz Safiyye(nahr gn ifda tavafn yaptktan sonra) hayzland. Ben onun hayzlanmasn Raslullah'a zikrettim. Raslul-lah (S): "O bizi yolumuzdan habsedici bir kadn m oldu?" Onun yanndakiler: Safiyye ifda tavafn yapmtr, dediler. Raslullah: "O takdirde bizi habsetmesi yoktur" buyurdu [372]. 230-.......(Ikrime yle demitir): Medine ahlsi bn Abbs'a, ifda tavafn yapm da sonra hayz olmu kadnn durumunu sordular. bn Abbs onlara: fda tavafn yapm da sonra hayz olmu bulunan kadn, Mekke'den memleketine hareket eder, dedi, Sorucular: Biz senin szn almayz; Zeyd ibn Sbit'ij szn de brakmayz, dediler. bn Abbs: Medine'ye vardnz zaman, bu mes'eleyi bandan gemi kimselere sorunuz, dedi. Medine'ye geldiklerinde bu mesveleyi sordular. Sorduklar kimseler iinde mm Sleym de vard. mm Sleym onlara Safiyye'-nin hadsini zikretti [373], Bu hadsi Hlid el-Hazz ile Katde de krime'den rivayet etmilerdir [374]. 231-.......Bize Abdullah ibnu Tvs, babas Tvs ibn Keysn'dan tahds etti ki, bnu Abbs (R): fda tavafn (hayzdan evvel) yapt zaman byle hayzh iin (veda tavafn terkedip) memleketine dnmesine ruhsat verildi, demitir. Tvs ibn Keysn ayn senedle dedi ki: Ben bn Umer'den iittim, o da: (Evvel) hayzh kadn (temizlenip veda tavafn yapmadka) memleketine hareket edemez, diyordu. Bundan bir zaman sonra da yine bn Umer'den iittim ki, o, bu sefer: Peygamber (S)-(ifda tavafn yapm olan) hayzl kadnlara veda tavafn terke msade buyurdu, diyordu [375]. 232-.......Bize Eb Avne, Mansr ibnu'l-Mu'temir'den; o da brhm en-Naha'den; o da elEsved ibn Yezd'den; o da ie'den tahds etti. ie '(R) yle demitir: Biz Peygamber'in beraberinde hacc-dan baka bir niyetimiz olduunu bilmeksizin, Medine'den yola ktk. Nihayet Peygamber Mekke'ye geldi, Beyt'i tavaf etti, Safa ile Merve arasnda da dolap sa'y etti. Fakat beraberinde kurbn bulunduu iin kendisi ihramdan kmad. Kadnlarndan ve sahblerinden O'nun yannda bulunan herkes de tavaf ve sa'ylerini yaptlar. Bunlardan beraberinde kurbn bulunmayan kimseler ihramdan kp hall oldular. (Ben) ie ise hayz oldu. Haccmzdan olan btn menseklerimizi, yn hacc ilerimizi yerine getirdik. Nihayet Hasbe gecesi, yn Muhassab mevkiinde bulunduumuz gece -ki o, dalma gecesidir- olunca ie: Y Raslallah! Benden baka olan sahblerinin hepsi bir hacc ve bir umre ile dnyorlar, (ben ise bir tek hacc ile dnyorum), dedi. Raslullah: ' 'Mekke 'ye geldiimiz gecelerde sen Bey t 'i tavaf etmedin mi?'' diye sordu. Ben: Hayr, etmedim, diye cevb verdim. Raslullah: "yle ise kardein Abdurrahmn ile beraber Ten'm mevkiine kadar k. Oradan umre niyetiyle ihrama girip telbiye et. (Tavaf ve sa'y edip umreni tamamladnda) buluma yerin u ve u yerlerdir (yn buralarda bulualm)", dedi. Bunun zerine ben Abdurrahmn'in beraberinde Ten'm'e kadar ktm ve oradan umre niyetiyle ihrama girip telbiye eyledim [376].
763 / 2483

buhari

(Min gnlerinde) Safiyye bintu Huyeyy de hayz olmutu. Peygamber: "Akra, halka (~ Kesici, kkten kazyc kadn)/ Muhakkak ki sen bizleri yolumuzdan habsedicisin! Sen nahrgn ifda tavafn yapmadn m?" dedi. Safiyye: Evet ifda tavafn yaptm, dedi. Bunun zerine Peygamber: " yleyse (hayzh iin veda tavafn terkde) be's yoktur; haydi yola k!" buyurdu [377]. ie dedi ki: Ben (umremi tamamladktan sonra) Peygamberce Muhassab'da Mekke ahlsi zerine doru kar halde kavutum, ben de aaya doru zerlerine iniyordum. Yhud ben yukar kyor-ken O aaya iniyordu. Ve Msedded kendi Msned'mdeki rivayetinde: Peygamber: "Sen (Mekke'ye geldiimiz gecelerde) tavaf yapmadn m?" diye sorduunda, ben: Hayr, yapmadm, dedim eklinde sylemitir. Bu hadsi Mansr'dan "Hayr, yapmadm" kavliyle rivayet etmesinde Msedded'e, Cerr ibnu Abdilhamd mutbaat etmitir [378].
147- Mina'dan Memleketlere Hareket Edip Dalma Gnnde kindi Namnazn ElAbtah'da Klan Kimse Bab 233-.......Bize Sufyn es-Sevr tahds etti ki, Abdulazz ibnu Rufey' yle demitir: Ben Enes ibn Mlik'e: Peygamber'den hatrladn bir eyi bana haber ver; zu'l-hiccenin sekizinci gn olan terviye gnnde le namazn nerede kld? diye sordum. Enes: Min'da kld, diye cevb verdi. Ben yine Enes'e: Min'dan memleketlere dalma gn ikindi namazn nerele kld? diye sordum. Enes: Abtah (yn Muhassab)'da kld. Sen emirlerinin yapmakta olduklar gibi yap! dedi[379]. 234-.......Katde, Enes ibn Mlik'ten tahds etmitir. Enes ibn Mlik de Katde'ye Peygamber'den yle tahds etmitir: Peygamber (S) -Min'dan hareket edip Muhassab mevkiine geldi ve burada le, ikindi, akam, yats namazlarn kld ve yine bu Muhassab'da bir mikdr uyudu. Daha sonra bineine binip Beyt'e doru hareket etti ve Beyt'e (veda) tavaf yapt [380]. 148- Muhaasab Mevkiinde Konaklamann Hkm) Bab 235-.......ie (R): Muhassab bir konaklama yeridir ki, Peygamber (S) buraya, Medine'ye dn iin knn kolay olmasndan dolay iner, konaklard, demitir. ie, buraya inerdi szyle, Abtah' kasteder [381]. 236-.......Bize Amr (ibn Dnr), At'dan tahds etti ki, bn Abbs (R): Muhassab menzilinde konaklamak hacc menseklerinden bir-ey deildir. Muhassab ancak Raslullah'n (zevalden sonra istirahat iin) inip konaklad bir yerdir, demitir [382] 149- Mekke'ye Gelite, Mekke'ye Girmeden nce (Alt Tarafndaki) Z Tuva Mevkiinde Konaklama, Medine'ye Dndnde de Zu'l-Huleyfe'deki Mekke'den Batha'da Konaklama Bab
764 / 2483

buhari

237-.......Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den tahds etti (O, yle demitir): bnu Umer (R) Akabe yolunda iki tepe arasnda bulunan Z Tuv "mevkiinde geceyi geirir, sonra Mekke'nin yksek tarafnda bulunan tepeden Mekke'ye girerdi. Mekke'ye hac yhud umre yapc olarak geldii zaman devesini baka yerde deil, ancak Mescidi Harm'n kaps yannda kertir, sonra ieriye girer ve Haceri Es-ved'in bulunduu keye gelir ve tavafa oradan isti'Im ederek balar. Sonra yedi defa dolar. Bu yedi dolamadan ilk n koarak, drdn de yryerek yapar, sonra tavaftan ayrlr ve iki rek'at namaz klar. Sonra kendi konaklayaca yerine dnmeden evvel gider, Safa ile Merve arasnda dolard. Hacc yhud umreyi yapp da Mekke'den hareket ettii zaman ise, devesini Medine yaknndaki, Pey-gamber'in devesini kertegeldii Zu'1Huleyfe'deki Bath'da kertirdi [383]. 238-.......Bize Hlid ibnu'l-Hris tahds edip yle dedi: Ubeydullah'a Muhassab'da konaklamaktan soruldu da o: Bize Ubeydul-lah tahds etti ki, Nfi': Muhassab'da Raslullah (S), Umer ibn Hattb ve bn Umer (R) konakladlar, demitir. Ve yine geen isndla Nfi'den; onun: bn Umer (R) orada, y-n el-Muhassab'da le, ikindi ve zannediyorum akam namazlarn klard, dediini rivayet etmitir. Rv Hlid: Ben yats namaz hakknda da bhe etmiyorum, demitir. Nfi': Ve bn Umer orada bir rnkdr uykuya yatar ve bu MuhassabMa konaklamay Peygamber'-den olmak zere zikrederdi, demitir [384] 150- Mekke'den Dnme Srasnda Z Tuva Mevkiinde Konaklayan Kimse Bab 239-.......Nfi' yle demitir: bnu Umer (R) Mekke'ye gelirken Z Tuv mevkiinde geceler, sabah olunca Mekke'ye girerdi. Mi-n'dan dalta da Z Tuv'ya gelir, sabaha kadar orada gecelerdi, ve Peygamber(S)'in de burada byle gece geirir olduunu zikrederdi [385] 151- Hacc Mevsimi Gnlerinde Ticaret Yapmak ve Cahiyt Panayrlarnda Alveri Etmek Bab [386] 240-Amr ibnu Dnr yle dedi: bn Abbs (R) yle dedi: Zu'1-Mecz ve Ukz, Chiliyet devrinde, insanlarn ticret yerleri idi. slm gelince mslmnlar buralarda hacc mevsiminde alveri etmekten gy holanmam iard. Nihayet "(Hacc mevsimlerinde ticretle) Rabb 'inizden rzk istemenizde sizlere bir gnh yoktur.,." (el-Bakara: 198) yeti ndi [387]. 152- Muhassab'dan Gecenin Son Vaktinde Kalkp Yola Gitmek Bab [388] 241-.......ie (R) yle dedi: Safiyye Min'dan dalma gecesi hayz oldu da: Ben kendimi baka deil, muhakkak sizleri yolunuzdan hab-sedip alkoyucu olduumu dnyorum, dedi. Peygamber (S): "Hay kesici ve kkten kazyc kadn! Safiyye nahr gn ifda tavaf yapt m?" diye sordu. Kendisine: Evet (o gn ifda tavaf yapt), denildi. Bu cevb zerine Safiyye'ye hitaben Raslullah (S): "Haydiyola k!" buyurdu [389].
765 / 2483

buhari

Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Zikredilen bu hadste Muham-med bana ziyde edip yle dedi [390]: Bize Muhdr tahds edip yle dedi: Bize el-A'me, brahim'den; o da el-Esved'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Bizler Raslullah'm beraberinde haccdan baka birey zikretmeyerjk, Medine'den yola ktk. Mekke'ye geldiimiz zaman Raslullah bizlere ihramdan kmamz emretti. Nihayet Min'dan memleketlere dalma gecesi olduu zaman Huyeyy kz Saftyye hayzland. Peygamber (S): "Hay kkten kazyc, kesici kadn! Ben onu baka deil, ancak sizleri habsedipyolunuzdan ahkoyucunuzdur sanyorum" dedi. Sonra Safiyye'ye hitaben: "Sen nahr gn ifda tavafn yaptn m?" diye sordu. Safiyye: Evet (yaptm), dedi. Raslullah: "yleyse (zarar yok) haydi yola koyul!" buyurdu. ie dedi ki: Ben: Y Raslallah! Ben {Mekke'ye geldiimde) ihramdan kamadm (yn umre yapamadm), dedim. Raslullah: "Sen de Ten'm'den bir umre yap!" buyurdu. Bunun zerine kardei Abdurrahmn, ie'nin beraberinde, Ten'm'e kt. ie dedi ki: Umreyi tamamlayp dndmzde Pey-gamber'e gecenin sonunda (veda tavaf yapmak zere Mekke'ye doru) gider hlde kavutuk. O bana: "Buluma yerin u ve u1 yer olsun (yn.veda tavafndan sonra Medine'ye hareket iin bulumamz fulan yerde olsun)" buyurdu [391].

[1] Bu Ktabu'1-Hacc" unvan, Eb Zerr rivayetidir. Asl rivayetinde "Kitbu'l-Menask" eklindedir. Mslim Sahh'mt de Aslf nushasndaki unvan vardr. Tahav, kitabnda her ikisini cem' ederek "Kitbu Mensiki'1-Hacc" unvann vermitir [2] limlerin cumhuruna gre haccn vucbu Kitb'dan bu lu mrn:97 yet ile sabit olmutur. Allah bu yette hacc iini, haccn vucbuna dellet eden birka vucuh ile te'kd etmitir. Hacc emrinin haber sgasyle gelmesi; isim cmlesi olarak getirilmesi; hac-cm, halkn boynunda Allah'n vcib ve sabit bir hakk olduunu ifde eder surette tebl edilmesi; hkmn evvel ta'mm, sonra tahsisi; hacc terke kfr ismi verilmesi; istina zikr edilmesi ki, burada hacc terk edenin yardmsz kalacana ve en aa bir mahlk olduuna dellet eder (Beydv). Bz limler haccn vucbu "Hacc da umreyi de Allah iin tam yapnz... "(el-Bakara:196) yeti iledir, demilerdir. Ksn'nin Bedyu's-Sani'de "nsanlar iinde hacc Vln et... "(elHacc:27) yetinin ma'ns, bz limlere gre "Allah'n hacc insanlara farz kldn i'ln et" demek olduunu bildirmitir. Bunlarn hepsi, haccn Kur'n'daki delili olmakla beraber, cumhurun delli daha zahirdir. Haccn snnetteki delilleri ise, bu kitbda gelecek olan hadslerdir [3] Hadsin bb balna hccetlii ince bir bakla idrk edilir. yle ki: Hads, hacc emrinin te'kdine dellet etmektedir. O derecede ki, mkellef bizzat hacc etmekten acizlii srasnda bile hacc terketmesi zr kabul edilmiyor da, kendi yerine baka bir kimseyi nib edinmesi lzm geliyor. te bu da hacc bizzat f etmekteki byk fazlete dellet eder. te hads ile balk arasndaki uygunluk buradan alnr (Ayn). Bu hadsten pekok dn, ahlk, itima hkmler karlmtr. [4] Buhr, haccm vcubunda binek artnn, binee kudreti olsun olmasn, yaya olarak da
766 / 2483

buhari

haccn cevazna mnf olmayacana tenbh etmek iin bu yeti balk yapmtr. nk yet, yayalar ve bineklileri mil olmutur. [5] Buhr'nin deti byle cereyan etmitir: O, hadste yhud Kur'n'da bir kelime geldii zaman, onun hadsteki yhud Kur'n'daki nazrini de zikreder: Burada daNh:20. yetindeki "Ficcen" kelimesinin tefsirini vermitir. el-Fecc, geni yol; Ficc, geni yollar demektir. Bu tefsr Ferr, Eb Ubeyd, ve el-Ezher'nin kavlidir. Beydv ve dier tefsr imamlarnn zikrettikleri ma'n da budur (Ayn, Kastalln). [6] Hadsin bb balna uygunluu, iinde binme ve uzak yol bulunmas cihetin-dendir. Binme, "Devesine binmekte"; "Feccu amk", yn uzak yol ise Zu'l-Huleyfe'dir. nk Zu'1Huleyfe ile Mekke aras on merhale, yn ikiyz millik mesafedir. Zu'1-Huleyfe, Medine'ye de drt mil uzaklktadr. Buras Med-neliler'in ve o taraftan gelenlerin ihrama girme yerleridir. [7] bnu't-Tm yle dedi: Buhr, Allah'n balktaki yette yayalar bineklilerden nce zikrettiinden dolay, yaya hacc daha faziletlidir iddiasnda olanlar red detmek istedi. Eer yaya hacc daha faziletli olayd, Peygamber muhakkak onu yapar ve onu kasdederdi. Ve bunun iindir ki, Peygamber Zu'1-Huleyfe'de devesi kendisini dorultuncaya kadar ihrama girmemitir, diye beyn etmitir (Kastalln). [8] Enes ibn Mlik'in hadsi "Zu'I-Huleyfe'de sabaha kadar geceleyen kimse bb"n-da; bn Abbs'nki de "hrmh libslardan neyi giyer bbi"nda gelecektir. [9] Ebn'n bu hadsini Eb Nuaym ei-Mustahrac'mda mevslen rivayet etmitir. [10] Umer'in bu szn Adurrazzk ile Sad ibn Mansr, senediyle rivayet etmilerdir. Umer bunu ya talb cihetiyle, ya da hakkat olarak sylemitir. nk hac da sefer meakkatine ve lezzetlenecek eyleri terke kar nefsine sabrla muchede eder. [11] Muhammed ibn Eb Bekr el-MukaddemFnn bu hadsini el-tsml mevsl olarak rivayet etmitir. Buradaki haberlerin hepsinin bb balna uygunluu aka grlmektedir. [12] Bu hadsin de bb balna uygunluu, "Feahkabehu" kelmndadr. nk bunun ma'ns "Onu deve semerinin hakbesi zerinde tad" demektir. "el-Hakbe, ketbe vezninde erim dedikleri nesnedir ki, kundak tarznda iini doldurup, deve hatabmn ense tarafna korlar ve mutlaka palan ve havud ensesine balanan nesneye denir; heybe, hare ve ir nesne olsun" (Kaams Ter-cemest). [13] Bu hads, mn Kitb'nda "mn da ameldir bb"nda gemiti. Hadsin buradaki bb balna uygunluu meydandadr. Hadsteki mebrr kelimesinin asl hakknda u bilgiler verilmitir: el-Birr, b'nm kesri ve r'nn teddiyle sla ve in'm ma'nsnadr... M-ellefin Basir'de beynna gre asl berr, b'nn fethiyle bahr {yn deniz) mu-kaabiline konulmutur. Sonra ondan genileme ma'ns i'tibr olunup b'nn kesriyle birr kelimesi hayr ilemeye girimek ve hayrda genilik mansnda kul lanld. Allah'a nisbet olunduu gibi, bzan kullara da nisbet olunur. Mesel "Berre'1-abdu Rabbehu" derler; "Rabb'ine tatte geniledi'1 ma'nsnadr. Pes Cenab Br'den sevb ve kullardan tat murd olunur. O dahi iki nevi'dir. Biri i'tikaad ve biri ameller cihetiyledir. Ve "Birru'l-vlideyn" onlara hizmet ve ihsanda genilemek ve bollamaktan ibarettir ki, ukk mukaabilidir. Ve birr sz doruluunda da kullanlr; bollamc hayrdan olmak hasebiyle; ve yemn sdki bundan u'belelrnitir. Ve hacem kabul ma'ns lh sevb cmlesindendir. Ve budaya b'mn tresiyle burr denilmesi, gda hususunda kendisine muhtc olunanlarn en genii olmak mnsebetiyledir nteh... Ve birr, hayr, fadl ve hasene ma'nsna kullanlr... Ve hacc makbul olmak ma'nsnadr...
767 / 2483

buhari

(Kaams Ter.). [14] Buhr rvlerinin ou, hadsteki "Lkin" kelimesini lm''n fethi ve kfin zamm ile ve kadn cematine hitb olarak "Lekunne" rivayet etmilerdir. Hatt Kaabis bu kelimenin bu suretle zabt, gnlmn kendisine yneldii bir kraattir, demitir. Yalnz Hamev'nin rivayeti kfin kesriyle ve istidrk iledir. Burada ekseriyetin rivayetine gre terceme edilmitir. stidrk kabul edildiine gre, ma'n: "Lkin kadnlar hakknda en makbul olan cihd, mebrr haccdr" demek olur. Bu hadsten, kadnlar iin cihdn bir vazfe ve ibdet olduu anlalr. Hadste "Kadnlar iin en faziletli cihd, mebrr haccdr" buyurulmakla, kadnlar iin haccdan baka cihd ibdeti de vardr; u kadar ki, kadnlar iin hacc, cihddan daha faziletlidir, demek oluyor. Nitekim slm kadnlarnn gazalara katldklar hakknda birok sahh haberler vardr. rih Ibnu Battal yle demitir: Cihdn haccdan daha faziletli olduu hakkndaki rivayet, slm'n ilk devirlerine iddir. slm'n hayt bahis konusu olduu o devirde, her mslmna cihda katlmak kat' bir farz idi. islm Dni glib olup almaa balaynca cihd, kifye farz oldu. Bu devirde cihd, cihda me'mr olanlar tarafndan f edildi. Ve bu devirde hacc efdal oldu. Hz. ie'ye: "Sizin en faziletli cihdnz, mebrr haccdr" buyurulmas da bu devre iddir. Fakat dman mslmnlarn hududuna gelip dayand ve dman def etmek zarureti grldnde, memleketin btn insanlarna ve btn icti-m snflarna cihd farz ve elbette haccdan daha faziletli olur (Umdetu'l-Kaar, IV, 492). [15] er-Refes ve er-Rufs, cima' eylemek ma'nsnadr ve fahi (yni irkin) kelm sylemek ma'nsnadr. Ve htnlara cim'a mteallik sz sylemek, bir kavle gre yzlerine kar fuhiytla ilgili sz sylemek ma'nsnadr... Birinci, drdnc ve beinci bblardandr (Kaams Ter.). Bu er-Refes kelimesi, el-Bakara:187 Ve 197. yetlerde de cins mnsebet ma'nsna tefsir edilmitir. "Hacc bilinen aylardr. te kim onlarda hacc kendine farz eder (ihrama girerce artk haccda kadna yaklamak, gnh yapmak, kavga etmek yoktur. Siz ne hayr yaparsanz Allah onu bilir. Bir de aziklanrz. Muhakkak ki azn en hayrls (insanlara yk olmaktan) saknmaktr. Ey kmil akl sahihleri, benden korkun" (el-Bakara: 197). Hadsin bb balna uygunluu "Anasnn onu dourduu gnkUgibi (tertemiz) dner" fkrasndan alnr. [16] Yn hacc ve umre iin ihrama girilecek yerlerin takdir, ta'yn ve beyn edilii bab. Buradaki ve hads metnindeki farz etme, takdr, ta'yn ve beyn eyleme veyhud vcib klma ma'nsnadr. Mkaat, huddlandrlm vakit ma'nsmdan mif'l vezninde bir isimdir. Burada mekn iin istiare edilmitir. Ka'be'ye giderken, etraftan bu ta'yn edilmi mkaatlara ulaanlar, Beyt'i ta'zmen ve cllen, dn bakmdan ihrama gir meleri lzmdr. [17] es-Surdk, evin sahnnn yukar tarafnda aykr ekilen serperdeye denir..., " ve zrden cibinlik tarznda beyte denir... Birinci ma'nya gre, evi ikiye blp, mesel yukar bl adr sahibine, aa bl tbi'lere mahss olur. Sri-hin beyn zere bu serperde arabalatnlmtir ki, pdih otana ve adr tozluuna ve adr versnda hass harem ikaamet eylemek iin adr iine ekilen perdeye ve adr etrafna ekilen sokaa tlak olunur.. (Kaams Ter.). [18] Hadsin bb balna uygunluu aktr. nk hadste bu yerlerin hacc ve umre yapacaklar iin ihrama girme noktalan olmak zere, bizzat Peygamber tarafndan ta'yn edildikleri beyn olunmutur.
768 / 2483

buhari

[19] Buhr bb bal yapt bu yette emredilen azklarn mhiyetini, nzul sebebi olan vak'a ile aklamak istemitir. Allah Tal bu "Azklann" emriyle dny azn hazrlamay ird ettikten sonra, ondan daha hayrl olan hiret azn, yn takvay tevk ve emretmektedir. [20] Burada tevekkl ktleme yoktur. nk hazrlksz gelenlerin yapt, tevekkl deil, teekkl; yn Allah'a dayanmak deil, insanlardan yemee almaktr. Zr tevekkl, btn hazrlk ve sebebleri yerine getirmekle beraber, sebeblerden bak kesmektir; bilklliye sebebleri terk deildir. Sebebleri yerine getirmekle, meydana gelecei beklenen veya meydana gelen zarar def edilir. Bu ise tevekkle aykr olmaz. Bil'akis yklacak duvardan kamak ve boaza gerilen lokmay su ile gidermek gibi, vcibdir (Kastallni). yetin lfz, hem dnyya id azklar, hem de hirete id azklar hazrlamay emr ve tevk etmektedir. [21] Buhr, hadsin hem mevsl tarkini, hem de mrsel tarkini gstermi, bylece Verkaa tarkinin mevslln, Sufyn ibn Uyeyne tarkinin mrsellii ortaya koymu oluyor. [22] el-Ihll:... ve hacc eden kimse yksek sesle telbiye eylemek ma'nsmadr. (Kaa-mus Ter.). ei-Mhell, bundan mekn ve zaman ismi ile mimli masdar olur. Buradaki Mhell, yksek sesle telbiye edilecek yer ma'nsna ve genileme olarak ihrama girilecek yer, yn mkaat ma'nsmadr. [23] Hadsin bb balna uygunluu "Mekkeliler de Mekke'den ihrama girerler" fkrasdr. Yn Mekkeliler ihrama girmek iin hricdeki mkaatlara kadar kmaa muhtc olmakszn, bulunduklar yerden hacc iin ihrama girip telbiye ederler. Yalnz umre iin bir mkaata kadar gideceklerdir. Buna id zhlar ileride gelecektir. Burada sylenen mkaatlardan Zu'1-Huleyfe yukarda gemi ve ona id bilgi de orada verilmiti. imdi dierlerini ksaca tanyalm: e/-Cuhfeyy\ Eb Ubeyd yle tantmtr: el-Cuhfe, camii ve minberi bulunan bir kydr. Deniz kenarna sekiz mil uzaklktadr. m, Msr ve Marib beldelerinden gelen haclarn mkaaddr. Mekke'den konak mesafededir. Medine'ye sekiz konaktr. Amlika, Yesrib'den sonra burada mekn tutmutur. Peygamber tarafndan Mehyea ismi verilmitir. ibn Hazm, Mekke'ye 82 mil mesafede bulunduunu bildirmitir. Ykt el-Hamav de kendi zamannda Cuhfe*nin harb olduunu bildiriyor. Karnu'l-Menzil: Mekke'ye bir gn ve bir gecelik uzaklkta bir yerin addr. Birka yolun kavuma noktas olduundan dolay bu adla adlandrlmtr. Kam kelimesi, r'nn fethiyle Karen eklinde de sylenmitir. Mehur Uveys el-Karan'nin mensb olduu kabilenin ismidir. Yalemlem: Yemen'in Mekke yolu zerindedir. Tihme Dalan'nm en byklerinden olup bn Hazm'n beynna gre Mekke'ye otuz mil mesafededir. Mkaatlar betir. Bu hadste drd zikredilmitir. Beinci mkaat olan Ztu Irk, Irak ahlsinin mkaaddr. Bu husus dier hadslerde gelecektir. [24] nk Peygamber'in beraberinde hacc yapanlarn hibirinden Peygamber'in daha nce ihram ettii nakledilmemitir Bu baln zahiri, Buhrfnin mkaattan nce ihrmlanmay men' etme grnde olduudur. [25] bn Umer bu fkray Peygamber'den bizzat kendi kula ile iitmediini, bunu dier sahblerden rendiini bildirmi oluyor. Sahbnin mrselinin de sa-hh olduu bilinen bir dstrdur. Kald ki bu fkra bn Abbs, Cbir, e ve Haris ibn Amr hadslerinde Peygamber'in sz olarak sabit bir husustur. [26] Bu hads, 10 rakamnda, kk bir sened ve lfz farkyle gemi, gerekli bilgiler de orada verilmiti
769 / 2483

buhari

[27] Bu bb ile bundan nceki ve bundan sonraki bblarn, bn Umer ve bn Abbs hadsleriyle beraber tekrar edilmelerinin sebebi, bu hadslerin alnd eyhlerin ve hads tarklerinin deiiklii ile, bz metin farkllklardr. Hadsin buradaki bb balna uygunluu "Necd ahlsininki Karn'dr" fkrasidr [28] bn Umer'in bu sznn benzeri, 11 rakaml hadste de gemi ve gerekli aklama oradaki haiyede verilmiti. [29] Hadsin bb balna delllii "Bu mkaatlarm berisindeki yerler halkndan olan kimsenin ihrama girme yeri..." fkrasndan alnr. Daha evvelce de iaret etmitik ki, bu mkaatlarla Mekke arasndaki yerlerde ikaamet eden kimseler hacc iin ihrama bulunduklar yerlerden girip telbiye ederler. Umre iin ihram edecekleri vakit ise, kendilerine en yakn bulunan hlle kadar kp, oradan ihram ve telbiye ederler, nnde bir mkaat bulunup, oradan ihrama girmi afakler bile Mekke'ye girip hacc veya haccla birlikte bir umre yaptktan sonra, tekrar bir umre yapmak stediklerinde, yine en yakn hlle kadar gidip, oradan tekrar ihram ve telbiye ederler. Amma byle bir afak herhangi bir sebeble mkaatlar-dan dar ktnda tekrar Mekke'ye dnerken nnde hangi mkaat varsa o mkaattan ihram ve telbiye eder. [30] Hadsin bb balna dell olan yeri "Peygamber Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yn buyurdu" fkrasdir. el-Esrem, Ahmed'den hikye etti ki, Ahmed'e: Peygamber (S) mkaat lan hangi sene iinde ta'yn etti? diye soruldu. Ahmed: Hacc yapt ylda, diye cevb verdi. lim Kitb'nda bn Umer'in "Bir kimse mescidde ayaa kalkt da: Y Raslallah, bizim nereden i'tibren ihram edip yksek sesle telbiye okumamz emredersin?..." lfzyle olan hadsi gemiti (Fethu'l-Br). [31] Abdullah ibn Umer'in bu hadsine gre Irkllar'n mkaat Peygamber tarafndan ta'yn ve tahsis edilmi deildir. Bu sebeble Irkllar'n mkaad bz limlerin tenkidine uramtr. Fakat Tahv'nin Hz. ie'den gelen rivayetinde Ztu Irk'n Irakllar'a Peygamber tarafndan mkaat ta'yn buyurulduu aka bildirildiinden, bu tenkdler yerinde deildir. Burann Ztu Irk diye isimlendirilmesi, burada rk, yn kk bir da bulunmasndan dolaydr. Buras, lgn aac bitiren orak bir arazdir. Ztu Irk'-la Mekke arasnda iki merhale ve krkiki millik mesafe vardr. Buras Necd ile Tihme'yi ayran hudddur (bn Hacer). [32] Asllarda byle unvansz olarak sdece "Bb" eklindedir. Bu, kendinden nceki bbdan bir fasl menzilesindedir. tki bb arasndaki mnsebet, gelecek hadsin mkaattan ihrmlanmak istenildii srada iki rek'at namaz klmann mstehblma delleti ynndendir. Bz sarihler buraya "Bath'da inmek ve Zu'1-Huleyfe'de namaz klmak" eklinde balk koymulardr (bn Hacer). Ebu'1-Vakt nshasnda -bz i'timd edilen asllarda grdn gibi- "Zu'l-Huleyfe'de namaz bab" eklindedir (Kastalln). [33] Peygamber'in bu iki rek'at namaz burada Mekke'ye giderken mi, yoksa dnte mi kld, bu rivayette bildirilmemitir. Bu namaz Mekke'ye giderken klm olmas, Buhr'nin tertibine gre, daha zahir grnyor. rih Kastalln: Bu iki rek'at namaz, Mekke'ye giderken kld ihram namaz yhud iki rek'at seferi ikindi namaz veyhud da Mekke'den dnte kld namazdr, demitir. [34] Hadsin bb balna uygunluu "Raslullah ecere yolundan kar idi" fkras dr. Raslullah'n Zu'* 'uleyfe'de geceleyip, sabahleyin Medne'ye hareket etmesi, ehre gndz girmek iindir
770 / 2483

buhari

[35] Akk vdsi, Bak'a yakn bir vddir ki, Medine ile bu vd arasnda drt mil kadar bir mesafe vardr (Kastalln). Cibril'in ed edilmesini tavsiye ettii bu namazn, hram namaz olduu aktr (Kirmn). "Hacc iinde umre" ta'bri, hacc ile umreyi bir ihramda cem' etmek demek olan Kran Hacci'n ifde eder. Binenaleyh Peygamber Veda Hacc'nda Kaarin idi ve bu, vahyin gerei idi. Buna gre Kran Hacc, frd Hacc'ndan ve Temett' Hacc'ndan daha faziletli oluyor. Haccn bu nev'i bu kitbda ok geecei iin, bunlar ksaca ta'rf edelim: frd Haca: Umresiz, yalnz haccdir. Yalnz hacc yapana Mufrid denir. Haccn dier iki nev'nde, hacc le umre cem' edilir. Temett' Hacc: Hacc ile umreyi ayr ayr ihramlarda ed etmektir. yle, ki, hac mkaatta ihrama girdii srada, ihram namazndan sonra "Y Allah Ben umre yapmak istiyorum. Bana bunu kolaylatir ve kabul eyle" der ki, bu, yalnz umreye niyettir. Sonra telbiye eder. Mekke'ye girdiinde Ka'be'yi tavaf, Safa ile Merve arasnda sa'y edip tra olur. Umresi bu suretle ed edilmi olur. Artk hac ihramdan kp, mu'td olan elbisesini giyer, Mekke'de kalr, thrm hlinde koku srnmek ve ei yannda ise onunla cins mnsebette bulunmak gibi haram olan eyler hall olur. Nihayet Zu'1-hicce'nin sekizinci terviye gn, yeniden hacc iin ihrama girip, srasyle btn hacc meriseklerini yerine getirerek hacc da f eder... Kran Hacc: Umre ile hacc bir ihramda cem' etmektir. Umre le haccn ikisine birden niyet ettii iin, Mekke'ye gelip tavaf ve sa'y ettikten sonra mutemetti' gibi ihramdan kamaz. Btn hacc menseklerini f edinceye kadar ihram hli devam eder. Bir de Hedy = Kurbanlk evki vardr ki, bu nadiren yaplr. Byle boynuna klde ve niane taklarak kurbn sevkeden hac da mkaattan, haccn sonuna kadar mutemetti' olsa bile ihramdan kamaz. [36] "Akk adyla anlan on yer vardr. Bunlar iinde mehur olan ve Arab iirlerinde kendisinden ok bahsedilen Akk, Medne Akki'dir. Bu Medine'ye drt mil uzaklktadr" (Ykt el-Hamav). [37] Hadsin bb balna uygunluu "Kendindeki kokuyu kerre yka!" kavlin-dedir. Metindeki halk, zafern kartrlm boyal gzel bir kokudur; Arab-lar'a mahsstur. Bu vak'a bn Hazm ve bakalarnn beynna gre Hicret'in sekizinci ylnda Huneyn gazasndan dnlp ganmet mallan taksim edildii zaman olmutur. Huneyn ile C'rne, birbirine yakn mesafededir. Onuncu ylda yaplan Veda Hacc'nda ise ie annemizin, Peygamber'in bizzat ihram iin koku srdn, bundan sonra gelecek hadste greceiz. Muhtemil ki, bu soran zt, ihrama nasl girileceini bilmiyordu. hram ile beraber eski ve kirli elbiselerini de giymiti. Bu boyal koku bedenine ve elbiselerine sinmiti. Zten hads metnindeki "Mutedammhun" lfz, byle "boyal kokuya bulanm" ma'nsnadr. Raslullah, ona ihrama girmesini retmi oluyor. Peygamber'in ona "Hac-cmda yapacan fiiller gibi umren iinde de yap" buyurmasndan, o ztn daha evvelden hacc fiillerini bildii ve fakat umreyi bilmedii anlalr. [38] At'nn bn Cureyc'e verdii b cevb da, Peygamber'in o zta boyal ve kirli elbiselerini ve bedenini temizletmek ve pampk eylemek kasdetmi olduu grne kuvvet kazandryor. [39] Buhr bu balkla, bundan nce geen hadsteki gzel kokuyu ykama emrinin elbiseye nsbetle olduunu beyn etmek istemitir. nk ihrml, boya srlm birey giyemez. Nitekim bu husus biraz sonra gelecektir. Kokuya gelince, onun bedende devam etmesi men' olunmaz. Buhr, koku fkrasna taranma, yalanma gibi eylerin de dhil olduunu ifde etmitir (bn Hacer).
771 / 2483

buhari

[40] bn Abbs'n bu szn Sad ibn Mansr ile bn Eb eybe senediyle rivayet etmilerdir. er-Reyhn: R'nn fethiyle fesleen ta'br olunan gzel kokulu bitkiye denir. Bir kavle gre mutlaka gzel kokulu olan bitkiye yhud ularna yhud yapraklarna denir ki, koku yeridir... (Kaams Ter,). [41] At'nn bu szn bn Eb eybe senediyle rivayet etmitir. et-Hitnyn, h'nn kesriyle ukura ve kuaa denir, ve daarca denir ki, iine zd ve zade koyup bele kuanrlar (Kaams Ter.). [42] bn Umer'in bu fiilini, Sad ibn Mansr senediyle rivayet etmitir. [43] ie'nin bu re'yini de Sad ibn Mansr senediyle rivayet etmitir. Bu rivayette ie, beraberinde kendisine hizmet eden olanlar olduu hlde hacc etmi, olanlar hevdecini balarlarken bedenlerinden bz yerleri meydana km, bunun zerine onlara ihrml olduklar hlde ksa i donlar giymelerini emretmi, onlar da ksa i donlar giymilerdir. Bu ie'nin itihaddr. Cumhur se ksas ile uzunu arasn ayrmayp, ihrmly don giymekten men' etmilerdir (Kas-talln). et-Tubbn, rummn vezninde galz avret yerini rtecek kk i dona denir. (Kaams Ter.). [44] Hadsin bala uygunluu, bu kokunun parldamas, Peygamber'in ihrama girerken srd kokudan ileri gelmesi ynndendir. Bu da yalnz kokunun devamna deil, koku maddesinin aynnn varlna da dellet eder. Aie ' 'Bakyor gibiyim" szyle, bunun muhakkak olduuna, kat'Iine iaret etmitir. [45] M'minler anasnn bu sz, ihrama girerken koku srnmeyi caiz grmeyen bn Umer'in szne cevbdr... Bu hadslerden ihrama girerken gzel kokular srnmek mstehb olduu, ve o kokularn ihramdan sonra payidar olmasnda bir be's olmad istidlal olunmaktadr. Nitekim imamlardan Sevr, afi, Ahmed ibn Hanbel, Dvd Zahir ve dierleri; sahblerden de Sa'd ibn Eb Vakkaas, tbn Abbs, bnu'z-Zubeyr, Muviye, ie, mm Habbe hazretleri ile birok tabiler, fakhler ve hadsciler topluluklar bu ictihddadrlar. mamlardan Zuhr, Mlik, Muhammed ibnu'l-Hasen ile birok sahbler ve tabiler ise bunu caiz grmezler [46] el-Teibd, ban salarn yapkan bir madde ile birbirine toplayp tutturmak tr. Telbdin fidesi, ihramda salarn dalmamas ve eziyet verici haerelerden korunmaktr. Bundan ihram srasnda salar byle toplamann mstehb olduu hkm alnmtr. afi bunun mstehb ln a hkmetmitir. [47] bn Umer'in bu rivyetiye, bundan iki bb sonra gelecek bn Abbs hadsi arasndaki zdlamay gideren ve bundaki darl kaldran bir hads udur: Eb Dvd ile Hkim, Sad ibn Cubeyr tarikiyle bn Abbs'tan rivayet ettiler. Sad ibn Cubeyr dedi ki: Ben bn Abbs'a: Raslullah'n telbiyesi hakknda, Raslullah'n sahbleri arasndaki ihtilftan dolay hayret ettim, dedim. bn Abbs yle cevb verdi: Raslullah Zu'1-Huleyfe Mescidi'nde iki rek'at namaz kld ve namazdan ayrlnca telbiye etti. Bunu bir ksm sahb iitti ve belledi. Sonra devesine bindi, deve doruluncaya kadar telbiye etti. Bunu da evvelki telbiyeyi duyma[48] Bu hadis ilim Kitabnn sonunda da gemiti. Burada bab balna delaleti meydandadr [49] Bu hadsten binekli hacc etmenin fazileti anlalmtr. Bundan, Akabe cemresini talayncaya kadar telbiye okumaya devam etmek hkm de alnmtr. Peygamber ok mhim bulduu seferlerde sahblerin zek, hafzas kuvvetli genlerini
772 / 2483

buhari

devesinin arkasna bindirirdi. T ki o gen, cereyan edecek hdiseleri ve onlar hakknda Peygamber'in szlerini ve fiillerini iyice bellesin, sonra mmete nakletsin. te Veda Hacc'nda da Peygamber hacc menseklerini mmete yice retmek istedii iin yanndan redf eksik etmiyordu. Bundan dolay hakkaten hacc menseklerine dir hadsler pek oktur ve rivayet yollar da boldur. [50] Buhr, bundan nceki bbda ihrmlmn giyemiyecei eyleri beyn edince, burada ihrmlnn giyebilecei eyleri beyn etmeye balamtr. Syb, sevb'in cem'-idir. Sevb, kuma, elbise ma'nsnadr. Erdiye, rid'nm cem'idir. Rid, vcdun st yansm rten bezdir. Uzr veya uzur, izr'm cem'idir. zr ise, vcdun alt yarsn rten bez ve kumatr (Umdetu 'l-Kaar). [51] 51 ie'nin bu fiilini Sad ibn Mansr, senediyle rivayet etmitir.. et-Usfur, san boya yapmakta kullanlan bir bitkidir. Trke'de tahrf ile aspur ve tohumuna aspur tohumu denir... [52] Aie'nin bu szlerini Beyhak, senediyle rivayet etmitir. el-Lism, kitb vezninde, kadnlarn azlarna tutunduklar rtye denir ki, yamak ta'br olunur. et-Telessm, tefa'ul vezninde, kadn yamaklanmak ma'nsnadr. el-Burku', el-Burka', el-Burk': Kadnlarn yzlerine tutunduklar peeye denir... Teberku', peelenmek ma'nsnadr (Kaams Ter.). el-Vers: Vv'n fethi ve r'nm sknu ile simsim tarznda bir nebat addr; Yemen lkesine mahsstur. Bir defa ekildikte yirmi seneye dek iek ve meyve vererek kalr... Ve onunla boyanm libs giymek cimy kuvvetlendirir. Ve bazen da servisi ve dedikleri nebatta ve ir ecrda dah hsl olur. Hus-san Habe lkesinde dah olur, lkin ekilmi olanda alaktr. Bu nebat, Trke'de alaehre ve Yemen zafern dedikleridir ki, onunla sar boyanr (Kaams Ter.). [53] Cbir'in bu szn, afi ve Msedded, senediyle rivayet etmilerdir. [54] Aie'nin bu re'yi "Kadnlarn tavaf bb"nda mevslen gelecektir. Bu ksmn da Ibn Eb eybe, senediyle rivayet etmitir. el-Huff: H'nn damm ve f'mn teddiyle... insann ayana giydii izmeye, mest, edik, edik, tomak maklesi ayakkabna denir ki, zerine mesh mm-kin ola... (Kaams Ter.). [55] ibrhm en-Naha'nin bu szn Sad ibn Mansr ile Ibn Eb eybe senediyle rivayet etmilerdir. [56] Hadsin bb balna uygunluu "Peygamber giyilmesi det olan ridlardan, izrlardan hibireyi nehyetmedi" fkrasndadr. Hadsin tercemesindeki kavis arasndaki ziydeler, Buhr'nin dier riv-yetleriyle, Mslim'in Sahih1 indeki rivayetlerden alnmlardr. Bunlar metnin asl derecesinde sahhdirler. Hacn, Muhassab yannda, Akabe Mescidi hizasndaki yksek dadr. Ka'-be'den birbuuk mil uzaklktadr (Umde/u 't-Kaar). Klde; kurbanlk hayvann boynuna taklan nal ve mezde gibi nianedir. Byle almetli kurbna Kur'n dilinde Hedy denilmitir. Bu kurbn deveden, srdan^ davardan olur. Kurbn varaca varncaya kadar balarnz tra etmeyin... "(elBakara:196) yeti gereince hacnn Ka'be'ye bir ihtiram hediyesi olarak sevkettii bu kurbn, nahr gnnde Min'da kesilmedike kurbn sahibi olan hac tra olmaz, ihramdan kmaz. Hedy evkinin bu zorluundan dolay, son zamanlarda beraberinde kurbn sevk etme ii terkedilmitir. Peygamber'in Mekke'ye varnca tavaf, sa'y ettikten sonra Hacn mevkiine konup, Arafat'tan dnp gelinceye kadar bir daha Ka'be'ye yaklamamasnn sebebi meguliyet idi; yoksa nafile tavaf etmesine hibir mni' yoktu, denilmitir (Umdetu'l-Kaar). [57] Buhr'nin bu balktan murad, mkaatta gecelemenin mer'luunu isbttr. Orada
773 / 2483

buhari

gecelemenin, ihram geciktirme olmayaca; bunun mkaad ihrmsz geen kimseye benzemiyeceini gstermektir [58] Buhr bununla bn UmerMn "Peygamber'in ecere yolundan k bb"nda geen hadsine iaret etmitir: [59] Hadsin bb balna delleti aktr. [60] Bu da, yukardaki hadsin dier bir tarkidir. Bunda le ve ikindi namazlar aka zikredilmitir [61] Bu hads, sonundaki ziyde ile geen hadsin baka bir tarkidir. Bundan Peygamber'in ve sahblerin telbiyeyi yksek sesle syledikleri, Peygamber'le bir ksm sahblerin Kran Hacca niyet ettikleri anlalmtr. [62] Hadsin bb balna delllii aktr. nk hads, telbiyenn lfzlarn beyn etmektedir. (Kaams Ter., I, 481-482'de telbiyenin gzel bir aklamas vardr.) Allah Tal ''nsanlar iinde hacc i'ln et!... "(eI~Hacc:27) emriyle insanlar Ka'be'yi ziyaret etmeye armt. te bu telbiye lfzlaryle Allah'n bu da'-vetine tekrar tekrar icabet edilmektedir. Bu lfzlarla cabet, t Ibrhm Peygamber'den beri devam edip gelen ve kyamete kadar da hi durmadan devam edecek olan ebed bir icabettir [63] Bu hadsin de bb balna delleti bundan nceki hadsin delleti gibidir. Bu ie rivayetinde, bundan nceki bn Umer rivyetindeki Ve*l-mlke l erike ''- leke kavli, ksaltma olarak dmtr. Buhr bu hadsi, tekinin ardndan iinde Peygamber'in telbiyeye devam ettiine dell bulunduu iin getirmitir. [64] Bu mutbaat Msedded, kendi Msned'inde mevslen rivayet etmitir. Bunu Czk de, Abdullah ibn Him tarkinden tahrc eylemitir. [65] u'be'nin bu hadsini Eb Dvd et-Taylis, kendi Msned'inde senediyle rivayet etmitir. Ahmed ibn Hanbel de Gunder'den; o da u'be'den olmak zere tahrc etmitir. Bu tark, Eb Atyye'nin bu hadsi ie'den iitmesini ifde etmitir [66] nk bunlarn beraberlerinde kldelenmi hedyleri, yn kurbanlklar yoktu. Bunun iin umre yaparak ihramdan ktlar [67] Hadsin bb balna uygunluu "Raslullah Allah'a hamd etti, tesbh etti ve tekbr eyledi..." kavlindedir. [68] Denildi ki, mbhem olan "bzlar"ndanmurd, Isml ibn Uleyye'dir. Ham-md ibn Seleme olmas da muhtemildir, denildi. Bu hadsi el-sml onun tarkinden; o da Eyyb'dan; o da Eb Klbe'den; o da Enes'ten tahrc etmitir. Bylece o mbhem kiinin Eb Klbe olduu bilinmitir... (Umdetu'l-Kaari). [69] Hadsin bb balna uygunluu, son fkrasnda apaktr. [70] Z Tuv, Mekke dnda, kuyularyle mehur bir yerin addr. Mekke'ye gelen haclarn bu kuyularn sularyle ykanmalar mstehbdr (Umdetu'l-Kaar). [71] Buhr, bu mutbaat "Mekke'ye giri srasnda ykanma bb"nda mevslen rivayet etmitir. [72] Bu hadsin geen hadsten fazlal, ibn Umer'in gzel kokusu bulunmayan bir ya ile yalanmas fkrasidr. ibn Umer bu ya, haereleri kendisinden men* etmek maksadyle srerdi. Gzel kokulu eyden de ihram korumak iin ekinirdi. [73] Hadsin bala uygunluu "Vd iinde aaya indiinde telbiye eder grdm" fikrasdr. Hadsteki nazar( = bakma), hakk bakma ma'nsnadr. Allah, Peygamber'in ruhunda mstesna
774 / 2483

buhari

bir kudret yaratmtr ki, o sayede baklardan uzak olan eyleri ru'yda nasl grrse, onu uyank iken de ayn hlde grrd, tsr hdisesi bunun en yakn bir ahididir. bhesiz Peygamberler, Allah katnda ebed diridirler, nzklandrlrar. Mslim'in Sahh 'inde Enes'ten gelen rivayette, Peygamber, Musa'y Mi'rc srasnda kabrinde ayakta olarak namaz klarken grmt. u da caizdir ki, Peygamber, Musa'y ru'yda telbiye ederken grmt. Fakat Ms ibn Ukbe, bu hadsi Nfi'den rivayet ederken, bu suretle tasrh etmitir. Peygamberlerin ru'ylar ise haktr; vahy'dir (Kastalln). ibn Hacer ise; bu konudaki grleri sraladktan sonra: Bence mu'temed olan, bunun ru'y olmasdr, demitir (Fethu'l-Br). [74] Buhr burada da deti zere yrd. O, Kur'n'da yhud snnette gelen kelimelerden birok ma'nlarda kullanlan bir madde grdnde, bunu zikr ve beyn eder ve birka ta'br getirir... Burada da asllar meydana kmak ve ses ykseltmek ma'nsna olan yukarki fiilleri bunun iin ayr ayr bblardan misalleriyle getirmitir (Umdetu'l-Kaar). [75] Hadsin bb balna hid olan yeri "Bann sa rglerini z, salarn tara, umreyi terk et ve hacca niyetle telbiye et!" buyuruudur. Bu hads, deiik bir sened ve farklca bir metin ileHayz Kitb'nda da gemiti [76] Bunu Peygamber ikrar edip kabul eylemitir. Buhr'nin burada "Peygamber zamannda" diye zamanla kaydlamas, Peygamber'den sonra bunun bizlere caiz olmayacana bir iarettir. Bu hususta mezheb imamlarnn farkl grleri vardr. Bu muallak ihram, fuln ztn ihrmland gibi ihrmlanyorum diyerek ihrmlanmaktr [77] Buhr bu bnu Umer hadsini Magz Kitb'nda "Al'nin Yemen'e gnderilmesi bbf'nda getirmitir[78] Bu, Habb el-Mualiim tarkinden; o da At'dan; o da Cbir'den olmak zere "Ten'm Umresi bbi"nda gelmitir. O hadste Surka'nn Raslullah'a, Akabe cemresine ta atarken rast geldii ve: Y Raslullah, bu size has bir ey midir? diye sorduu; Peygamber'in ona; "Hayr, bize has bir ey deil, ebediyete kadar byledir" buyurduu (yn, Kaann iin umre fiilleri hacc filleri iine dima girer, bu, bu yln hususiyeti deildir buyurduu) zikredilmektedir. Bu hadsin bb balna hid olan yeri, Peygamber'in Al'ye: hram zerinde kalmay devam ettirmesini emir buyurmasdr. [79] Bu hadsin de bb balna delllii meydandadr. [80] Bu hadsin de bb balna hidlii, Eb Ms'mn Peygamber'in sorusuna: "Ben de Peygamber'in ihrama girii gibi ihrmlanp telbiye ettim" eklindeki cevbdr. Buhr bu hadsin son ksmn ok ksaltmtr. Hadsin son ksm, Umer devrindeki gr ayrldr. Hadsin bu ksm Mslim'de daha geni olduu iin, oradan nakledelim: Mslim'in rivayetinde Eb Ms "Kadn bam ykad" dedikten sonra, yle devam ediyor: "Sonra ben (Arafat'a klaca srada) hacc iin ihrama girdim. Bu hacc fiillerini soranlara ben, Eb Bekr ve Umer'in halifelik zamanlarnda bu yolda fetva verirdim. Bir hacc mevsiminde yanma birisi geldi ve: Y Eb Ms! Sen Emr'l-M'minn'in hacc hususunda ortaya koyduu eyi bilmiyorsun (sen bize baka trl sylyorsun), dedi. Bunun zerine ben de halka kar: Ey nsanlar! Biz hacc hakknda kime fetva verdikse acele etmesin, ite M'minlerin Emri yannza geliyor. Onun szn alsn (benimkini braksn). Sizler haccmz M'minlerin Emri'nin emri zere tamamlaynz! dedim. Umer Mekke'ye gelince, ben kendisine:
775 / 2483

buhari

Ey M'minlerin Emri! Hacc fiilleri hakkndaki meydana kardn bu ictihd nedir? diye sordum. Umer: Allah'n Kitb'n ele alrsak, Allah "Haca ve umreyi Allah iin tamamlaynz... " (el-Bakara: 196) buyurdu. Peygamber'in snnetini alrsak, o da kurbn kesmeden ihramdan kmay hall klmamtr, dedi (Mslim, Hacc). Yn Umer, hacc feshedip umreye dnmeyi ve temett' haccn ho grmyor; ihramn devam etmesini ileri sryordu. Eb Ms ise Mekke'ye gelince tavaf ve sa'y ile ihramdan klabilir... diyordu. Yukarda hacc nevi'lerini anlatmtk. Hacc fiillerini tamamlayncaya kadar ihramn devam, iki surette olur: Birisi, hac ih,rma girerken hacc ile umre-;: yi bir ihramda f etmeye niyet etmekle. Bu kaarn hacc yapan, Min'da kurbn . kesinceye kadar ihramdan kamaz. brs de: Kur'n dilinde hedy denilen 'W ve kurbn edilmek zere hll'den hareme getirilen kurbanlktr. Hacnn bu kur-'"! bnhni yannda getirmesiyle olur. Bu hlde de hac, getirdii kurbanln Min'da kesmedike, ihramdan kamaz. Eb Ms, akladmz bu iki hl, yn kran haccna niyet etmek vey-hud hedy sevk etmi olmak hlleri dnda ihramn devamna kaani' deildi. hramdan klp temett' yaplabileceini de ileri sryordu. Umer ise temettu'dan nehyediyordu. Nevev: Umer'in bu nehyi ifrd hac-cna tergb iin vki' olan tenzh bir nehiydir, demitir. Mzer de: Umer, te-mettu'un btllna deil, fakat ifrd hacem daha faziletli olduuna kanat ederek men' etmitir, diyor. Sonra temettu'un kerhatsiz olarak cevaz hakknda icm' meydana gelmitir. [81] Yn buradaki iki yetin tefsiri hakknda bb. [82] bn Umer'in bu haberini, Taber ile Drakutn senediyle mevsl olarak rivayet etmilerdir. [83] bn Abbs'n bu szn de tbnu Huzeyme, Drakutn ve Hkim mevslen rivayet etmilerdir. [84] Usmn'n bu itihadn da Sad ibn Mansr senediyle rivayet etmitir. Bu Kirman ismi, "Kermn" eklinde de zabt edilmitir [85] ie annemiz, hayzlanmasi sebebiyle umre yapamayaca iin, hacc ile umreyi cem' edemiyeceinden dolay zlmt. Yn onun alamas, bu hlde iken hem haccn, hem de umrenin rknlerinden olan ifda tavafnn mmkin olamamasdr. Bilindii zere hayzlmm tavaf caiz deildir. [86] Hadsin bb balna uygunluu "Hacc aylarnda, hacc gecelerinde, hacc hllerinde Raslullah'n beraberinde yola ktk" fkrasmdadr. [87] Buhr hadsteki "L yadruki( = Sana zarar vermez)"-kavlinde, biri byle ec-veften birinci ve ikinci bblardan, teki de muda'aftan "L yadurruki" eklinde rivayet olunca, bu ecvef fiilin birinci ve ikinci bblardan kullanldn; ma'nsnn da "Darra yadurru"ya denk olduunu bildirmitir. [88] Buradaki hacc nevi'lerini daha nce anlatmtk. imdi ksaca tekrar edelim: Temett'Hacc: Hacc aylarnda yalnz umre niyetiyle ihrama girmek, tavaf sa'y, tra ile umreyi bitirdikten ve ihramdan ktktan sonra, yine o sene iinde hacc iinde ihrmlanp hacc menseklerini f etmektir. Yn umre ile hacc ayr ayr ihramlarda cem' etmektir. Ikrn veya Kran Hacc: Umre ile hacc bir ihramda cem' etmektir. Ifrd Hacc: Mkaatta yalnz hacc iin ihrmlanmaktr. Haccn Feshi: Hacc iin ihrmlanp Mekke'ye 'geldikten sonra, hacc niyetini bozup, umre niyetine gemek ve umre niyetiyle tavaf ve sa'y ederek hramdan kmak ve bu surette
776 / 2483

buhari

mutemetti' hacs olmaktr. Kran Haca ile frd Haca nda imamlar arasnda ihtilf gememitir. Haccm feshinin cevaz hakknda ise ihtilf edilmitir. [89] M'minlerin annesinin byle demesi, eskiden hacc aylar iinde umreye niyet edilemez tkaadmda bulunduu iindir. Chiliyet zamannda brahim Dni nin rettii nsk ve ibdetlerden yalnz hacc ve umrelpyidr olmutu1 ki, o da birok bid'atler ve btl 'tikaadlarla karm bir hlde idi. Bu cmleden olmak zere hacc aylan iinde umre niyetiyle ihll, yn ihrama girip telbiye ile ses ykseltmek caiz saylmazd. Veda Hacc'na kadar bu i'tikaad bozacak yeni bir ter' vki' olmamt. Bundan dolay mslmnlar ihrama girdikleri vakit hep hacc niyetiyle girmi bulunuyorlard. Bilhassa hedy sevk eden Raslullah'm niyetine mutbaaten, hepsi o niyette idi. Hacc kaafilesi Mekke'ye yaklatnda -byk ihtimlle erifte- Raslullah: "Birlikte hedy (kurbn) getirenlerden mada her kim varsa haccfesh ederek umreye niyet etsin" diye tebl buyurdu. Chiliye Arablar'nn bu husustaki amel ve i'tikaadn bozdu. steyenler hacc aylar iinde de umreden temettu'a yn istifdeye imkn buldular. Fakat herhalde Medne'den karken ummun niyeti hacc idi. Bundan dolay m'minlerin annesi "Haccdan baka bir niyetimiz olduunu bilmeksizin..." demitir. erif, Mekke'ye takriben on mil mesafede olan bir yerin smidir. [90] Hadsin, bb balndaki "Haccm feshi" mes'elesine dell olan yeri burasdr. Peygamber'in beraberlerinde kurbnlar bulunmayanlara umre yapp ihramdan kmalarn emretmesi, hacclarn feshedip, umreye evirmelerini emretmesi demektir. Bu emir de, durumu uygun olanlar tarafndan aynen uygulanmtr. [91] Bu akr ve halkaa kelimelerinin asl, yaralamak ve kknden skp atmak ma'-nlarnadr. Bu kelimeler Arablar arasnda yaylm, kullanlm; ancak hibir zaman va'z olunduklar hakkat ma'nsi kasdedilmemitir. Bunlar "Teribet ye-dhu, kaatelehullahu" ta'brleri gibidir, denilmitir. Akr'm kesmek, yaralamak, kan aktmak; halk'm da tra edip kknden kazmak ma'nlar; kadnn hayz kan aktmas ve bu musbeti ile de hacc kaafilesini Medne yolundan habsedip ahkoyucu olmas ma'nlarn sezdirir. [92] Bundan evvel geen ie hadsindeki "Hacc seferine ktmzda biz yalnz hacc edileceini zannediyorduk" szyle buradaki "Kimimiz umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmiti..." sz arasnda zdlk grlmemelidir. ie'nin oradaki bu zann, Medine'den karken ve Peygamber tarafndan haccn bu nev'i tebli edilmezden evvel vki' olan bir kanat idi. ie'nin bu hadsinde ise ihram srasnda Peygamber tarafndan bildirilerek bu nevi' niyetle ihrama girildii haber verilmitir. Bu gibi tercihlere dikkat edilmezse, ie'nin rivayetleri ara snda zdlk var gibi grlr... (Kirmn). [93] Hadsin bala uygunluu "Al hacc ve umreye niyet ile ihram edip.... telbiye eyledi" ifdesindedir. Al'nin son cmlesi, kyamete kadar eskimeyecek salamlk ve gzellikte bir dn dstrdur. Bu dstr, dn ilerde Allah ve Peygamber'-den baka hibir merci' ve otoritenin sultasnn kabul edilmemesi essn en ve-cz bir tarzda ifde etmitir. [94] Hadsin bb balna delllii "Peygamber sahblerine hacclann umreye evirmelerini emretti" kaylindedir. nk bu emir, haccn feshedilip umreye evrilmesinden ibarettir. [95] Buhr bu hadsi burada ksaltlm olarak getirmitir. Bunun tamm "Peygamber zamannda, Peygamber'in ihrama girii gibi ihrama giren kimse bb"nda da gemiti [96] Hads burada iki yoldan getirilmitir. Telbd, ban salarn yapkan bir madde ile birbirine tutturmaktr. Bunun fidesi salarn dalmamas ve eziyet verici haerelerden ba korumaktr. Bunun hakknda daha nce de bilgi verilmiti.
777 / 2483

buhari

[97] Hadsin bala hccetlii "Ben temett' hacc yapmak istedim, nsanlar beni nehyetti... bn Abbs bana temett' hacc yapmam emretti" fkrasidr. Eb Cemre'yi temett' haccndan nehyedenlerin kimler olduu hadsin tarklerinde bildirilmemitir. Bu sul ve nehy vak'as, Abdullah ibn Zbeyr'in emr-lii zamannda cereyan etmitir. Mslim Sahh'inde: bnu Zbeyr'in temettu'dan nehyeder, ifrd hacca tevik eyler olduunu rivayet etmitir (tbn Hacer). [98] Hadsin bb balna hccetlii meydandadr. Bz Buhr nshalarnda bu hadsin sonunda u ziyde vardr: Buhr dedi ki: Bu Eb ihb'n Peygamber'-den, bu hadsten baka msned bir hadsi yoktur. [99] Al, bylece Kran Hacc'na niyet etmi oluyor. Hadsin bala uygunluu meydandadr. Usfn, Mekke'ye otuz mil mesafede byke bir kydr. [100] Hadsin bala hccetlii ''Lebbeyke Allhumme lebbeyke bVl-hacct" kavlin-dedir. nk hem telbiye etmi, hem de "bi'1-hacc" szyle ihramnn nev'ini isimlendirip ta'yn eylemitir. Bundan, haccn nev'ini ta'yn etmenin daha faziletli olduu ve mfrid yhud mutemetti' yhud kaarn olsun; telbiyesi iinde haccnn ismini sylemesinin de efdal olduu hkm alnmtr (Umdetu'l-Kaar). [101] Eb Zerr nshasnda: "Peygamber (S) zamannda temett* bb" tarzndadr. bn Hacer ile Ayn, Eb Zerr nushasndaki bal almlardr. Hadsin lfz da Eb Zerr nshas balna daha uygundur. [102] mrn ibn Husayn'n, temettu'un cevazna dir Kur'n'da nzii olduunu bildirdii yet: '*... Kim hacca kadar umre ile fidelenmek isterse kolayna gelen bir kurbn (keser)... "(elBakara:196) yetidir. Mslim'in rivayeti: "Kur'n'da temet-Eu'u tahrm eder, urfreden nehyeder, surette inmedi; Peygamber de lnceye kadar umreden ve temettu'dannehyetmedi" (yn nesh olunmak ihtimli de yoktur) eklindedir mrn'm re'yi ile sz syledi dedii kimse, Umer'dir, demilerdir. Usmn ile Abdullah ibn Zubeyr'in de temettu'dan (tenzhen) nehyeder olduklarn Mslim'den renmitik. bn Abbs'n ise bil'akis temettu'u emrettii biraz evvel gemiti. [103] yetteki "Zlike = Bu" ta'bri, temettu'a iarettir. nk "Zlike = Bu" iaret isminden nce, temett' sz gemitir. Bu yette temett' ta'bri iki kerre gemektedir: "Femen temetten bi'1-umreti ile'1-hacc", "Sizden her kim hacca kadar umre le fidelenici olursa" demektir. Bu ise, umre ile hacc beraberce ihram edeni yhud evvel umre ile ihrama girip, onu bitirdikten sonra hacc niyetiyle ihram edeni mil olur. Bu sonuncusu, hss ma'nsyle temettu'dur. mm ma'nsyle temett' ise, iki ksm da mil olur.. (Umdetu'l-Kaar) [104] Hadsin balktaki yeti tefsir ettii aktr. Bu hadsi el-snl de tamm senedli olarak rivayet etmitir. yet ve bn Abbs'n bu tefsiri, Mekke ve civarnda oturanlar iin temett' ve kran haec olmayacan, bunlarn dnda btn yeryznden gelecek haclarn ise temett' veya kran hacc yapmak suretiyle fidelenebilecekleri ve bu fidelenme krnesi olarak da bir kurbn kesecekleri; kurbn bulamayan veya bedelini tedrik etmekten ciz olanlara da ihrama girdikten sonraki hacc fiilleriyle megul olduu zamanlarda gn, hacc tammiyle bitirip memleketine dnd zaman da yedi gn olmak zere, tamm on gnlk oru tutmak lzm geldii retilmitir. [105] Hadsin bala dell olan yeri: "Z Tuv'da (Mekke'ye girmek iin) ykanrd" fikrasdr.
778 / 2483

buhari

Bu hads, ehirlere, medeniyet yuvalarna girite, yolculuun insan zerindeki madd manev btn kirlerini darda brakmak ve ehre tertemiz girmek iin, ykanmay retmektedir, ite slm Dni, Mekke'nin ahsnda, me deniyet merkezleri olan ehirlere en meden giri usln, kyamete dek eskimeyecek bir esas olarak btn insanla byle retmi ve tlemi oluyor. Buhr bu hadsi "Kbleye ynelerek telbiye etme bb"nda daha uzun olarak getirmiti. [106] Bu hads, bundan nce senediyle mevslen getii iin, bu balkta senedsiz olarak ksaca getirilmitir. Bb altnda da ayn hadsi baka bir senedle getirmitir [107] Hadsin bb balna uygunluu, iinde balktaki sorunun cevb bulunmas cihetiyledir. [108] Bu hadsin de bala delllii, bundan nceki haiyede zikrettiimiz ekildedir. [109] Buhr, bu szlerinden birincisi ile Msedded isminin doruluk ma'nsma olan "Sedd''dan tretilmi olduu iin, bu ztn da ismi gibi ok doru bir kimse olduu, binenaleyh bu ztn ismi ile tam bir uygunlukta olduu sylenirdi, diyor. kinci sz ile'de, yukardaki tezkiyesiyle yetinmeyip, devrinde cerh ve ta'-dl stad ve imm olan Yahya ibn Man'den, Yahya ibn Sad el-Kattn'n, Msedded'in salamlna dir szn nakletmitir. Buhr bu iki sz ile Msedded'in salamlk, doruluk ve skalkta en son ve pek yksek derecede olduunu bel bir ekilde ifde ve isbt etmi oluyor. Bu Senyyetu'l-Uly'dan MekkelIer'in makberesi olan Muall'ya inilir. Ve bu yola fetha ve medd ile "Ked" denilir, Senyyetu's-Sufl da Mekke'nin alt tarafmdadr. Buna da tre ve kesr ile "Kud" denilir (Umdetu'l-Kaar). Bu Senyyetu'l-Uly'dan Mekke'nin makberi olan Hacn'a inilir. Ykselmesi zor bir yoldur. Sonra srasyle Muviye, Abdulmelik, Mehd tarafndan dzeltilip dzletirildi. Sonra zamanmzda evvel 811 hicr ylnda, sonra da 820 ylnda Melik Meyyed tarafndan bu yol in edildi... (bn Hacer). Bizim zamanmzda (1376/1.957) ise Suud Hkmeti bu yollan geni geni asfalt yollar hlinde yeniden mr ve in etmitir (M.Sofuolu). [110] Bu hadsten Mekke'ye Senyyetu'l-Uly'dan girmek, karken de Seniyyetu's-Sufl'dan kmak mstehb olduu ve bu hkmn hac, umreci veya Mekke'ye ihrmsz giren kimseler iin musv bulunduu hususlarnda stifde edilmitir. [111] Bu da, ie hadsinin dier bir tarkidir. Lkin rv, burada giri ve k yollarnda evirme yapmtr. [112] Bu da yine ie hadsinin baka bir tarkidir. Burada Him, babas Urve'nn rivayet ettii hadse muhalif olarak, en ok Ked yolundan girmesine, bu yolun inecei evine yaknln gereke yapm ve buna bir ma'ziret klmtr. Urve Mekke'ye oradan girmeyi zarur grmemitir. Bunu arasra yapm; ok defa da kolaylk maksadiyle baka yerden girme iini yapmtr. [113] Bu hadsin Urve zerine mevkfluu veya mrsellii hususunda ihtilf edilmitir. Buhr iki tariki de zikredip, aypl olmadn gstermitir [114] Bu da ayn hadsin dier bir tarkten rivayetidir. Buradaki hadslerin haiyelerini hep Umdetu'l-Kaarfden zetle naklettik [115] Bu yetlerin Mekke'nin, Harem'in ve onun en mehur binas olan Ka'be'nin fazl ile ilgisi aktr. [116] Hadsin bala uygunluu "Ka'be bina edilirken..." kavlinden alnr. nk Ka'be'nin bina edilmesi, Mekke'nin bina edilmesine ve byk bir medeniyet ma'-mresi olmasna sebeb olmutur. Bu suretle hem sebeb olan Ka'be'nin, hem de msebbeb olan Mekke'nin faziletine, hadste bir uygunluk ve dell bulunmutur.
779 / 2483

buhari

[117] Bu hadsin de bala hccetlii yukarki hadsteki gibidir. [118] bn Umer'in bu sz, ie'nin rivayetini zayflatmak ve doruluunda bheye drmek iin deildir. nk ie, mmkin olan en yksek derecede doru szl, ezberleyici ve iyi zabtedicidir. Lkin Arab kelmnda ok kerre tekk suretinde sz vki' olur da, bundan takrir ve kesin kanat murd edilir. Bunun Kur'n'-da da rnekleri vardr: el-Enbiy:lll; Sebe':50. yetlerihde olduu gibi. [119] ie'nin bu hadsleri Ka'be'nin Kurey zamanndaki ins, Peygamber'in kendi zamannda brhm Peygamber devrindeki asl hey'etini diriltme arzusu ve Kurey'in slm'nn yeni oluu sebebiyle gnllerinin krlmamas iin bu ie girimedii hakknda gayet emn bilgiler vermektedirler. [120] ie'nin bu hadsleri Ka'be'nin Kurey zamanndaki ins, Peygamber'in kendi zamannda brhm Peygamber devrindeki asl hey'etini diriltme arzusu ve Kurey'in slm'nn yeni oluu sebebiyle gnllerinin krlmamas iin bu ie girimedii hakknda gayet emn bilgiler [121] Hicr, yarm dire eklinde 39 zir'dr, alak bir duvarla evrili, Ka'be bitiiinde ma'rf yerdir. Tavaf, bunun dndan yaplr. Bunun alt zir' ihtilafsz Beyt'ten saylmtr. Alt zir'dan fazlasnn Beyt'ten saylp saylmayacanda ihtilf vardr. [122] en-Neml:91. yetinin balkla ilgisi, Yce Allah'n btn dny beldeleri arasndan Mekke'yi kendine izafe edip ayr bir hususiyet bahetmesi ve onu "Harem" klmas chetiyledir. el-Kasas:57. yetin bala ilgisi se, Allah'n Mekke'ye kendi tarafndan bir rzk olarak btn madd ve ma'nev bereketlerin toplanaca emin bir Harem kldn bildirmi olmasdr [123] Hadsin bala hccetlii "bhesiz bu beldeyi Allah Harem klmtr... " kav-lindedir. Bu harem klmada Mekke'nin ta'zmi vardr. Ta'zm edilmesi ise, dier dny beldeleri arasnda Mekke'nin faziletine ve hususliine dellet eder. Mekke Haremi, Mescidi Harm' her taraftan evreleyen bir araz sahasdr. Bu araznin dhiline Harem ve Harem havzas, hricine denilir. Bu Harem sahasna bir takm dn hkmler ilgilendiinden, Mekke Haremi'nin hududu talyn buyurulmu ve nianlar konulmutur. bn Abbs'tan rivayet edilen hadse gre, brhm Peygamber, Beyt'in insn tamamladktan sonra Cebrl aleyhi's-selm gelip, kendisine Harem hududunu gstermi, tbrhm tarafndan buralara birer almet konulmutur. Sonra sml, daha sonra Kusayy ibn Klb taraflarndan bu almetler yenilenmitir. En sonra Raslullah bu almetleri yenilemitir. Umer de halifelii zamannda Kurey'ten drt zt gnderip, bunlar ma'rfetiyle Harem hududunu gsteren almetler dikilmitir. Daha sonra Muviye, Abdulmelik zamanlarnda da yeni almetler konulmutur. Harem'in Hududu: Medine cihetinden mil mesafede bulunan Ten'm, Irak yolu zerinde yedi mil uzaklktaki Seniyyetu'r-Rahi, C'rne yolu zerinde dokuz mil mesafede bulunan a'b; Tif yolu zerinde yedi mil mesafede Batnu Nemire; Cidde yolu zerinde dokuz mil mesafede Air le huddlanan araz Haretn'dr. Bunlar arasnda Mekke'ye en yakn olan Ten'm'dir. Mekke'den umre yapmak steyenler ihrama girmek iin Ten'm'e ktklanndan, buraya Umre de denilir. te bu yerler Harem hududu olduundan, Mekke'ye gidenler iin buralara ihrmsz girmek gnh saylr. Bu Harem hududu, mkaatlardan bakadr. Mkaatlar ihrama girme hududu ve Mekke'ye daha uzaktr. "Harem " unvan Beyt'ten ve Mescid'den baka Kur'n dilinde Mekke ehrine de verilmi bir eref unvandr. te burasnn yeryznde baka bir rnei bulunmayan hurmetlii, emnlii, bereketlilii ve hkmleri vardr. Bunlar ilerideki hadslerde daha ok aklanacaktr.
780 / 2483

buhari

[124] el-Mescidu'l-Harm'dan maksad, yukarda huddlar tantlm olan Harem'in btndr. [125] Bu yet Mescidi Harm'da yerli, misafir btn insanlarn msv olduklarnn Kur'n'dan delili olmak zere getirilmitir. nk yette bu eitlik aka belirtilmitir. [126] Bunlar, Buhr tarafndan ma'n le yaplan tefsirlerdir. Tr, misfr'dir. Nitekim Akif de mukm, yn ikaamet edici ma'nsnadr [127] Bz limler: Raslullah'm bu hadste bahsettii ev, Him ibn Abdi Menfin evi idi. Him ldkten sonra olu Abdulmuttalib'e kald. Abdulmuttalib de ocuklar arasnda bltrd. Raslullah da babas Abdullah'n mirasn ald ve burada dnyya geldi, demitir (Kirman). Raslullah: Akl bize evden yhud yurddan birey brakt m? buyurduuna gre, bu ev, Raslullah'm mlk idi. u da muhtemildir ki, Eb Sufyn'-m muhacir evlerinde tasarruf ettii gibi, Akl de Raslullah'm evinde tasarruf eylemitir. Eb Tlib'n drt olundan Akl ile Tlib, Eb Tlib'in evine tasarruf ederlerken, Tlib Bedr harbinde lm, Akl onun hissesini de alarak yalnz olarak Eb Tlib'in mirasna tasarruf etmitir. Mekke fethinden sonra Raslullah, Ku-rey'ten mslmn olanlarn kalblerini altrmak iin Chiliyet tasarruflarn olduu gibi ibkaa etmiti. Bu suretle bu mallar Akl'in zerinde kald. Akl'in lmnde Haccc'n kardei Muhammed ibn Ysuf tarafndan binyz dnra satn alnncaya kadar, ocuklarnn tasarrufunda kalmtr. [128] Umer'in bu sz mevkuf hadstir. Buhr bu hkm Maz Kitb'nda merf' hads olarak da getirmitir. Umer'in ve Peygamber'in hadslerindek bu hkm, el-Enfl: 72. yetinin devamndan istifde edilmitir. [129] Muhacirler ve Ensr hicret ve yardmla, akraba olmakszn birbirlerine vris olurlard. Nihayet bu hkm: "... Hsmlar Allah'n Kitb'nca birbirlerine daha yakndrlar. Allah herseyi hakkyle bilendir'^{e!-Enfi:75) yetiyle kaldrlmtr. Bu yetle hsmlarn birbirine vris olacaklar hkm sabit olmutur. Yukarki 72. yetteki m'minlerin birbirlerine vris olacaklar hkmnden, m'minin kfire vris olmayaca hkm lzm gelmez. Lkin bu ikinci hkm o yetin devam olan "... mn getirip de hicret etmeyenlere ise, hicret edecekleri zamana kadar, sizin onlara hibir ey ile velayetiniz yoktur" fkrasndan alnmtr (Ayn ve Kastalln). [130] Bb balndan Buhr'nin maksad, Peygamber'in indii yeri tesbt etmektir. Hads, bu yeri tesbt etmektedir. [131] Bu, hadsin dier bir tarkidir. Hadsteki "Gad", buada yarn ma'nsna de-, mecazen "brs gn" ma'nsmadr. nk Min'dan Muhassab mevkiine zu'l-hi ecenin onnc gn inildii bilinmektedir. Hadsin sonunda yapld bildirilen yemnleme, bir para zerine yazlp Ka'be'ye aslm bulunan mehur boykot-nmedir [132] Buhr burada hadsin dier bir tarkini getirmitir ki, bu tarki, bn Huzeyme mevslen rivayet etmitir. Bir de Buhr buradaki Muttalib oullan ta'brinin doru olduunu bildirmitir. Muttalib oullar ta'bri daha dorudur; nk Ab-dulmuttalib, Him'in oludur. yleyse "Him" lfz ondan (Abd lfzndan) mstanidir. Muttalib ise, Him'in kardeidir. Bunlarn ikisi Abdi Mnf in oullandr. Murd, onlarn Abdi Menf oullar aleyhine yemnlemi olduklardr (Kastalln). [133] Buhr bu balk altnda hads getirmemitir. Sanki o, brhm Peygamber'in Hcer ile olu smail'i Mekke'nin kurulaca yerde iskn etmesi kssas hakkndaki bn Abbs hadsine iaret etmi gibidir. Bu bn Abbs hadsi, inallah Ehdsu'I-Enbiy Kitb'nda, geniletilmi
781 / 2483

buhari

olarak gelecektir (bn Hacer). Mekke kayalk, zirate elverisiz bir yerdi. Rivayete gre Hcer, Sre'nin cariyesi idi. brhm Peygamber'e balad. Ondan sml dnyya gelince, beeriyet gerei kendisinde bir kskanlk hsl oldu. Onlarn, nezdinden karlmalarn srar le istedi, tbrhm Peygamber de kendilerini Mekke tarafna gtrd. Mekke susuz, orak, kayalk bir yerdi. Yce Allah orada Zemzem suyunu meydana kard. Bu suretle oras enlendi. Allah Tal, brahim'in bu duasn kabul buyurdu. Mekke'yi emn bir yer kld. Orada her mevsimde meyvelerin, mahsllerin nevi'lerini toplayp oaltt (Beydv). Zamanmzda ise (1395/1975) Suud Arabistan lkesi ldeki petrol denizi sebebiyle dnynn en zengin memleketlerinden biri olup, ora halk hakkaten madd ve ma'nev zenginliklere gmlm bir hldedir. [134] Bu yet, insanlarn lerinin kvam, dn ve dny ilerinin kalknmas Ka'be ile olaca; Ka'be'nin btn devirlerde ta'zm edilecei; ziyaretilerinin kyamete dek kesilmeyecei; Ka'be mevcd olduu ve ona be vakit namazda ynelmek suretiyle ta'zm devam ettii mddete, dnin de ayakta kalaca hususlarna dellet etmektedir. Buhr bu yetle, insanlarn ilerinin kvam, dn ve dny ilerinin kalknmas Ka'be ile olacana; Ka'be o iki clz bacakl eliyle yok olunca, insanlarn ilerinin de bozulacana iaret etmitir. Buna da yetteki "Kyameti IVn-ns" sz dellet etmektedir. [135] Hads, bundan nceki haiyede iaret edilen hususa dell olmak zere sevk edilmitir. [136] Bu ie hadsi de Ka'be'nin ok eskiden beri ta'zm edildiini, perde ile, kisve ile rtldn bildirmi; binenaleyh balk yetndeki ''Hrmetli Beyt" ta'-briyle muhterem klnan Ka'be'nin bu ihtiram ile hads arasnda uygunluk olmutur [137] Bu Eb Sad hadsi de, iinde tavsf edilemez iddetler ve mihnetler bulunacak olan Ye'cc ve Me'cc'un kndan sonra da Ka'be ziyaretilerinin kesilmeyeceini bildirmektedir. Bylece balk yetndeki Ka'be'nin Hrmetli Beyt, insanlar iin bir kvam ve nizm klnm olmas husslanyle uygunluk meydana gelmi olur. [138] Bu zevatn mutbaalarn Ahmed ibn Hanbel ile Eb Ya'l ve ve bn Huzeyme, senedleriyle rivayet etmilerdir. [139] Abdurrahmn'in rivayetini de Hkim, Ahmed ibn Hanbel tarkinden, senediyle rivayet etmitir. Buhr buradaki son ifadeleriyle, hadsteki tedls ihtimlini en kuvvetli bir uslbla yok edip, hadsin btn tarklerinin kuvvetini gstermitir. [140] Chiliyet zamanndan beri her devirde birok hkmdarlar ve emirler Ka'be'ye hediyeler ve teberru'lar yapagelmilerdir. Bunlarn pek mhim olanlar Ka'be naziresinde muhafaza edilmitir. Ka'be'ye id kymetli eyadan birisi de Ka'-be'nin kisvesi, yn rtdr. te Buhr bu hadsi bu sebeble Ka'be rts ' babnda zikretmi ve Ka'be eyas ile Ka'be rts zerindeki tasarrufun hkmn meydana karmak istemitir. Umer'in itihadna gre, fakrlerin ihtiycn hafifletmek, Ka'be'ye kisve giydirmekten daha faziletlidir. Umer evvel fakrlerin menfatlerini terch etmitir. Fakat ne Raslullah'n, ne de Halfe Eb Bekr'in byle bir ie girimedikleri kendisine hatrlatlnca, byle bir hareketten ekinmitir, Umer'in Ubeyy ibn Ka'b le de byle bir konumasn Hasen Basr tarki ile Abdurrazzk rivayet etmitir. Bu defa da Ubeyy ibn Ka'b: Y Emre'l-M'minn, senden evvel iki dostun byle bir i ilemediler. Bunda bir hayr ve menfat olayd, onlar yaparlard, demi. Umer de bn Ka'b' dorulamtr. Raslullah ile iki halfesinin Ka'be rtsn tecvz etmemeleri, Ka'be kisvesinin ehemmiyetini ifde eder. rih bn Battal: "Ka'be'ye hediye edilen eya ve bu arada Ka'be rts vakf demektir. Vakflar
782 / 2483

buhari

hakknda cri olan hkmlere tbi'dir, vechinden deitirilmesi caiz deildir. Bunda slm' ta'zm ve dmanlar korkutmak vardr" demitir (Kirmn, bn Hacer, Ayn, Kastalln). Bu hususta birok grler ve tafsilt vardr. zetle ifde edilirse zahir olan mezhebe gre eski rt gn getike bozulacak ye helak olacandan taksm edilip Beytu'l-mFca lzumuna gre kullanlmaldr denilmitir. Buhr bu hadsi I'tism Kitb'nda da getirmi, Eb Dvd ile Tirmiz de Hacc Kitblannda rivayet etmi [141] Aie'nin bu hadsi, Kitbu'l-Buy'da geni olarak gelecek olan ayn hadsin bir tarafdr. [142] Bu bn Abbs hadsinin bala delleti meydandadr. [143] Bu Eb Hureyre hadsi "Yce Allah'n: Allah Ka'be'yt hrmetli bir beyt yapt... kavli bab"nda gemiti. [144] Hz. Umer'in Haceri Esved'e kar syledii bu szndeki maksad hakknda Mu-hammed ibn Cerir et-Taber unlar sylemitir: Arab Yarmadas halk teden beri puta tapandr. Bunlarn mslmnh, Chiliyet ve putataparhk devirlerine pek yakn bulunduundan, Umer, Haceri Esved isti'lmn, chil bir snf halkn eskiden beri Arablar'n sanemlere hrmet ve ibdeti kabilinden bir ihtiram sanmalarndan ende etmiti. Ve bu szyle: Haceri Esved isti'lamndan gaye bu ta parasna taabbd deil, fakat dorudan doruya ve yalnz Allah'a ta'zm ve Peygamber'in emri ve teblii karsnda kaydsz artsz durmaktan ibarettir. Allah bu taa ta'zmi emretmi ve ta'Zmi haccn menseklerinden saymtr. Binenaleyh mriklerin sanemlere ib-detleriyle, mslmnlarn, bu lh emrin tecellsine mazhar olan bir taa hrmet etmeleri arasnda kys kaabil olmayacak derecede bir fark bulunduunu bildirmek istemitir. bdet ancak slere zarar ve ceza, itaatlilere de menfaat ye mkafat verecek derecede mutlak bir kudret sahibine mahss olduuna, buna da ancak Cell sahibi olan Allah Tal shib bulunduuna tenbh etmitir (Umdetu'l-Kaar, IV, 606). [145] Hadsin bb balna uygunluu "zerlerine kapy kapadlar.." szlerindedir. [146] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu hads, Namaz Kitb'nda "Direkler arasnda namaz bb"nda da gemiti. [147] ibn Umer'in fiiliyle ilgili olan bu ta'lki Sufyn es-Sevr, senediyle kendi Cami'-inde, Tvs yle dedi diyerek rivayet etmitir. Buhr bu balkla, hacc ve umre srasnda Ka'be'ye girmeyi hacc ve umre menseklerinden zannedenleri reddetmek istemi; Ka'be'ye girmenin hacc menseklerinden olmadna hccet yapmak iin de bn Umer'in fiilini getirmitir. [148] Raslullah'n bu umresi, Mekke fethinden evvel yedinci hicret ylnda f ettii kaza umresi olduu bildirilmitir. Raslullah'n bu umrede Ka'be ine girmemesinin sebebini Nevev yle aklyor: Ka'be'nin ii putlarla, duvarlar suretlerle dolu idi. Raslullah bu halde Ka'be'ye giremezdi. Mrikler de baka ziyaretileri ieriye brakmyorlard. Fetih gn ise bu putlarn hepsi yere serilmitir... Kastalln: Kaza umresinde Raslullah'n Ka'be ine girmemesi, Hudey-biye sulh andlamasnda buna dir bir madde bulunmamasndan dolay olmas da muhtemildir. Binenaleyh Ka'be'ye girmek steseydi, Kurey muhakkak men' ederdi. Nitekim Mekke'de gnden fazla ikaamet edilmesine msade etmemilerdi. Raslullah byle bir engellemeye uramamak iin ka'be iine girmek istememiti, diyor. [149] Hadsin bala delllii "Beyt'e girdi ve her tarafnda tekbr getirdi" fkrasn-dadr. Hadsteki "Ezlm", "Zelem"in cem'idir. Zelem, fl kalemi ve fl oku demektir. Bu oklar
783 / 2483

buhari

para olup, birinde "Yap", brnde "Yapma" yazl, ncs de bo olurdu. Bir i tutmak isteyen, bir yola kacak olan kimse, bu iin ve bu yolculuun krl ve kazanl olup olmadn bu fallarla anlamak is-. terdi. slm Dni btn bu hurafeler ve chilce zihniyetleri reddetmi, falcl da yasak etmitir (el-Mide: 90). Raslullah bu hadste, brhm ve isml Peygamberleri byle irkin eylerle ksmet aramaktan tenzih eylemitir. Bu hadste ibn Abbs, Peygamber'in Beyt'e girip tekbr getirdiini, fakat namaz klmadm; ibn Umer ise BilPden naklen namaz kldm bildirdiinden, bu iki hads arasnda zahir bir tenakuz grlmektedir. bn Hbbn: Bu tenakuzu kaldrmak, bence bu iki haberin baka baka girilere id olmasdr. Biri Mekke fethi gn Ka'be'ye girii, brs de Veda Hacc'nda giriidir. Bi rincide Beyt'te namaz klm, Bill bunu rivayet etmi, Veda Hacc'nda klmadn da bn Abbs rivayet etmitir. Fakat namaz kldna dir rivayetler daha oktur., demitir (Umdetu'l-Kaar). [150] Hadsin balktaki soruya cevb olmak zere uygunluu, Peygamber'in ber-j, berinde Mekke'ye gelenlere remel yapmalarm emretmi olmasdr ki, ite bu emir, remelin meru'iyetinin balangc olmutur. Evt, avfm cem'idir. avt, bir balang noktasndan sona kadar gidip oradan dnerek hareket noktasna gelmeye denir ki, defa ve kerre ma'nsna-dr. Beyt'in etrafm bir defa dolamaa avt denir. Remel de yelmek ve komak ma'nsnadr. Tavaftaki bu remelin hkmnde limler: Remel, haccn ve tavafn snnetlerinden midir? Terki caiz midir, deil midir? Remel bir sebeble ilenmiti; bilhare bu illet yok olmutur, bunun fiili ihtiyar olmu demek midir? sorularnn cevblannda ihtilf etmilerdir. Umer, bn Mes'd, Ibn Umer, Eb Hanfe, Mlik, afi, Ahmed snnettir demilerdir. Dier bzlar da snnet deildir; dileyen iler, dileyen terkeder, demilerdir, tbn Abbs, Tvs, At, Hasen Basr, Kaasm, Slim'in bu grte olduklar nakledilmitir. [151] Bu balktaki tavaf, Ka'be etrafn Haceri Esved'den balayp yine oraya gelinceye kadar dolamak ma'nsnadr ki, buna avt dendiini daha evvel bildirmitik. [152] Hadsin bb baslna uygunluu ok aktr. nk hadsin ma'nsmsv olarak baln ma'nsdr. Ibn Umer bu haberinde hacc menseklerinden ikisini ve bu hususta Peygamber'in fiillerini bildirmitir. Bunlar da: Mescidi Harm'a girildiinde snnet olan evvel Haceri Esved'in isti'lm edilip selmlanmas, sonra tavafn yedi avtn-dan ilk nde link ile yrnmesi fiilleridir. Bunlar da Safa ile Merve arasnda sa'y ta'kb eder. sti'lm ile remelin hacc menseklerinden olduu hadsten ziyde Buhr'nin koyduu bb unvannda remelin isti'lm zerine atfla zikredilmi bulunmasndan aka anlalmtr. Hadsin metninde bu aklk yoktur. Buhr bu nvn ile adet hadsi erhetmtir. Hadsteki Habb fiilinin de remel ma'nsna olduu yine bu unvandan anlalr. Habb'm bu ma'ns da c u hura gelmek ma'nsndan alnmtr. Kaa-ms Tercemesi'ndc remel, link yrmek ve hervele denildikten sonra, hervele de aynen yle ta'rf ediliyor: Hervele, dahrece vezninde seirtme ile yrme arasnda olan yrmektir ki, yelmek ta'br olunur. Yhud sr'atle yrmektir; hulsas link ile yrmektir (Hervele maddesi). [153] Hadsin bala delllii "Hacc ve umrede..." eklindeki devamdr. [154] Bu mutbaat, Nes ile Beyhak mevslen rivayet etmilerdir. [155] Bu hadsin deiik bir senedle ksa bir rivayeti, daha nce de gemiti. Hadsin bala delllii gayet aktr. [156] Yemn iki rkn, Haceri Esved rkn ile ona yakn olan asl Yemen dorultusundaki rkndr. Talb yoluyla her ikisine Yemniyn denilmitir, Ebvn gibi. Bu iki rkn (yn
784 / 2483

buhari

Ka'be'nin bu iki kesi) brahim'in temelleri zeri olduklarndan, hassaten ta'zm edilmitir. Haceri Esved rknnde hem Haceri Esved bulunmas, hem de brhm temeli zerine kurulu olmasndan dolay iki fazilet vardr. kinci rknde ise, yalnz ibrhm temelinde bulunmak fazileti vardr. Haceri Esved'in bulunduu rkn, ite bu iki faziletinden dolay Yemn rknden daha ziyde isti'lm ve ta'zme tahsis edilmitir. Ka'be'nin dier iki rkn yine talben miyn'dr. Bunlar Hcr'a yakn olan kelerdir. Bunlar brahim'in keleri zere tamamlanmamlardr. [157] Hadsin bb balna dell olan yeri "Haceri Esved'i mihcen ile isti'lm ederek..." szleridir. Mihcen, ucu eri olan bir deynektir ki, onunla deve sevkedhr, yere den bir ey de buna taklarak alnr. Peygamber'in deve zerinde tavaf ettii herkes tarafndan grlmek ve herkes bhesini sorabilmek maksadyle byle yapld sylenmitir. Peygamber'in bu srada biraz rahatsz olduu iin byle deve zerinde tavaf edip deynekle isti'lm ettii, tavaftan sonra devesinden inip, Ma-kaam brahim'de iki rek'at tavaf namaz kld da rivayet edilmitir (Eb Dvd). [158] Bu mutbaat el-sml, senediyle rivayet etmitir. [159] Cbir ibn Zeyd'n bu szn Ahmed ibn Hanbel senediyle rivayet etmitir. [160] Muviye'nin bu fiil ve szn Ahmed, Tirmiz ve Hkim, senediyle, mevslen rivayet etmilerdir. Bala dell olan yer, bn Abbs'n "Bu iki m ke isti'lm olunmaz" szdr. m olan iki ke isti'lm olunmaynca, isti'lm, Yemn olan iki keye mnhasr olur. [161] bnu'z-Zubeyr'in bu fiilini de bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir. bn Zubeyr Ka'be'yi ta'mr ettii ve onu brhm temelleri zerine tamamlad zaman, artk Ka'be'nn drt kesi de brhm temelleri zerinde bulunduu iin hepsini de isti'lm etmitir (Umdetu'lKaar). [162] Hadsin bb balna delllii apaktr. [163] Hadsin bb balna delllii aktr. Bu hads "Hacc ve umrede remel yapmak bb"nda bundan daha tamm olarak gemi idi. [164] Yn ben sana Raslullah'in bu taa el srp ptn grdm, diyorum. Burada artk re'y ve itihada yer yok. Sen "Eraeyte = Ne dersin?" sorularn Ye-men'e gtr, demi oluyor. Bu szlerinden, ibn Umer'in skkl ve malb edilmeyi ist'lm terketmekte bir ma'ziret grmedii anlalyor [165] Yn tavafta Haceri Esved'e geldii zaman ona el srmek suretiyle sti'lm etmekten ciz olduunda, sdece ona iaret etmekle yetinen kimse bab. [166] Hadsin bala delleti aktr. Bu hads "Rkn, mihcen ile isti'Im bb"nda da gemiti. Hads buradaki rivayette daha tafsllidir. [167] Bu da Abdullah ibn Abbs hadsinin dier bir tarkten gelen rivayetidir. Bu rivayette "Yannda bulunan bir eyle iaret etti ve tekbr getirdi" fkras ziyde olmutur. Bu da tavafn her savu banda Haceri Esved'e her gelite tekbr etmenin mstehblma dell olmutur. [168] Bu mutbaat Buhr Talk Kitb'nda mevslen getirmitir. Buhr, bu mut-baat, bundan nceki bbda geen Abdulvahhb rivayetinin tekbr maddesinden r olmas, Hlid ibn Abdillah'n bu ziydesinde bir ayblama yapmayacan tenbh iin getirmitir. nk brhm'in mutbaat vardr [169] Buhr'nin bu bbdan maksad, Mekke'ye hac yhud umreci olarak gelen kim senin
785 / 2483

buhari

Ka'be'y tavaf edecei, sonra iki rek'at namaz klaca, sonra Saf'ya kp sa'y edecei; eer umreci ise tra olup ihramdan kaca; eer hacc iin ihrama girmi ise t terviye gn hacc fiilleri iin Min'ya kncaya ve hacc f edinceye kadar ihram zerinde sabit kalacam beyn etmektir (Ayn). Sev-kedilen hads de bu beynn kat' bir delilidir. [170] Buhr, hadsin sdece Urve'den merf' olan ksmm alm olup, dier ksmlarn almamtr. Bu hadsin Mslim'deki evki daha geni ve mkemmeldir: Hadsin nc derecede rvsi olan Muhammed ibn Abdirrahmn dedi ki: Bana Irakl bir zt, bu hadsin ikinci rvsi bulunan Urve ibn Zubeyr'e yle bir sul sormaklm syledi: Bir kimse hacc niyetiyle ihrama girse tavaf ve sa'y ile hramdan kabilir mi, kamaz m? Eer Urve "kamaz" derse, sen de: Bir zt "Bil'akis kar diyor" dersin, dedi. Yine bn Abdirrahmn dedi ki: Bu havale edilen suli Urve'ye sordum. Urve cevaben: Hacc niyetiyle ihrama giren kimse, yalnz hacc ed etmekle ihramdan kabilir, dedi; hacc feshetmeye cevaz vermedi. Ben: Birisi, hacc feshederek umreye evirmekle ihramdan kabilir diyor; sen buna ne dersin? dedim. Cevaben: Bu adam ok fena sylemi, dedi. Irakh zt bana rast geldiinde Urve'nin bu cevbn anlattm. Bu defa Urve'ye: Birisi Raslullah'n byle yaptn haber veriyor; (Urve'nin ebeveynine de iaret ederek) Esma bintu Eb Bekr ile Zubeyr de hacc umreye evirmilerdir diyor, siz ne dersiniz? diye sormakhm rica etti. Ben ikinci defa Urve'ye gelip bylece syledim. Urve bana: Bu adam kimdir? diye sordu. Ben de: Bilmiyorum, dedim. Bunun zerine Urve bn Zubeyr: Bu adam niin kendi gelip. sormuyor?Zannsdersem bu Irakl'dr, dedi. Ben de: Bilmiyorum, dedim. Bu defa Urve: Bu adam yalan sylemitir. Raslullah hacc etmitir; fakat haccn umreye evirmemitir, diye cevb verdi ve: Bana ie haber verdi ki, diyerek metindeki hadsi evketti (bn Hacer, Ayn, Kastalln), [171] ie'nin Veda Hacc'nda hayzl bulunduu, umreyi sonra yapt yukardaki hadslerde gemiti. Burada Esm'mn Urve'ye haber verdii rivayet edilen hacc, ie'nin Veda Hacc'ndan baka Peygamber'in vefatndan sonra yapt hacc-lardan olacaktr. [172] Hadsin bb balna delllii "Mekke'ye geliinin evvelinde..." ifdeleridir. [173] Bu hads de yukarda geen tbn Umer hadsinin baka bir tarkten rivayetidir. Burada Peygamber'in Safa ile Merve arasnda sa'y ederken vdnin karnnda yn vdnin iinde yine kotuu ziydesi vardr. Batnu'l-Mes: Sel suyunun biriktii yer demektir. Fakat daha sonralar bu sel suyunun birikecek ukur yeri dolmu, zamanla gelen seller bu ukurluu doldurmutur. Sonra sa'y esnasnda koulacak olan bu mahalli gstermek iin iki tane yeil direkcik konulmutur. Alt zira' boyunda olan bu iki direkciin biri Mescid'in duvarnda, brs de Abbs'n evine konulmutu (Kastalln). [174] Bu isnadn ltfliklerinden biri udur: Buhr, kendi eyh Amr ibn Al'den zikrediyor; o da ayn zamanda Buhr'nin eyhi olan Eb sim en-Nebl'den rivayet ediyor (Ayn).
786 / 2483

buhari

[175] At ile bn Cureyc arasnda cereyan eden bu ok gzel ve ilm konumann bb balna delleti aktr. Bu, Buhr'nin Mslim'den ayr olarak rivayet ettiklerindendir. Bu arz ve mzkere nev'inden gzel bir metindir. Bz Buhr nshalarnda dmtr. Fakat asllarda ve Etraf Kitblannda mevcddur. Bunu Beyhak ile Mustahrc yazan iki arkada zikretmilerdir. Eb Nuaym ise: Bu, k yeri dar, ok kymetli bir hadstir, demitir (Ayn). [176] Hadsin bala mutbakaat "fasonlarn arka tarafndan tavaf et!" kavimdedir. Bu lfzdan, kadnlarn erkeklerin beraberinde tavaf edebilecekleri, ancak mrakin olduunca erkeklerin arka taraflarndan tavaf etmeleri daha iyi olaca anlalr. Tavaf, namaza benzer bir ibdettir. Namazda nasl kadnlar erkeklerin arkasnda dururlarsa, tavafta da yle olmalar gerekir. Bir de bu hadsten; ma'ziretlinin bnekli olarak tavaf edebilecei hkm alnm ve bunda ittifak edilmitir. Ma'ziretsizin binekli tavafnda htilf edilmitir... Buhr bu hadsi, Kitbu's-Salt'ta "Mescid'e deve girdirilmesi bb"nda da baka bir senedle getirmiti. [177] Hadsin bala hccetlii "Bunu eliyle yed!" buyruudur. Peygamber, "Bu pi z de bunu eliyle yed!'' buyurmakla, insana hrmetin en yksek dn ve meden bir gerek olduunu, Allah'n takrmine mazhar olan dem evldnn hayvanlar gibi iple yedirmesinin gerilik eseri olduunu aret etmitir [178] Bu hads, geen bn Abbs hadsinin baka bir tarkten gelen rivayetidir. Bunda da insann mekruh ve irkin saylacak bir fiil, bir ey veya herhangi birey grdnde, o irkinlii bertaraf etmesi gerektii en bel biimde ifde edilmitir. Hayvan balayp yedmekte kullanlan yular ve ilbir nev'inden eylerle, Allah tarafndan mkerrem klnan (el-sr:70) insann balanp sevkedilmiye bu fiilin medeniyete zdd bir gerilik ve ilkellik olduu retilmi oluyor. [179] Chiliyet devrinde Ka'be'yi erkek kadn plak olarak tavaf etme bid'ati kmtr. "Ey dem oullan, size irkin yerlerinizi rtecek bir libs, bir de giyinip ssleneceiniz bir libs indirdik. Takva libs ise, o daha hayrldr. Bu, Allah'n yetlerindendlr. T ki iyice dnsnler" 'Ey dem oullan, eytn ana-babamz, fena yerlerini kendilerine gstermek iin elbiselerini soyarak nasl cennetten kardysa, sakn size de bir fitne yapmasn... "(el-A'rf:26-27); "Ey dem oullan, her mescid huzurunda znetinizi aln, yiyin iin, israf etmeyin. nk O (Allah) israf edenleri sevmez" (eI-A'rf:3l) yetlerinin indirilmesini mtekib, hicretin dokuzuncu ylndaki bu haccda bu bid'at'er bylece kaldrlmtr. Bu hadsin bir rivayeti Kitbu's-Salt; "Avreti rtecek ey bbi"nda gemiti [180] Buhr bu hususta gr ayrlklar bulunduu iin, hkm bildirrneyip, mutlak olarak mes'eleyi ortaya koymutur. Cumhur, tavaf eden kiiye, tvf esnasnda birey arz olur da durursa, sonra onun zerine bina edip tavafm tamamlar; yeniden balamaz demitir. Bzlar da yeniden balar demitir. [181] Buhr bu balk altnda hads getirmeyip, byk tabi limi At'nn gr ile ki sahbnin szlerini getirmekle yetinmitir. nk bunlarn szleri ve grleri de Peygamber'den yansm ilm bir er, asldr. At'nn bu szn Abdurraz-zk, ibn Cureyc'den mevslen rivayet etmitir. bn Umer'in szn, Sad ibn Mansr, Abdurrahmn1 m szn de Ab-durrazzk, senedleriyle mevsl olarak rivayet etmilerdir. [182] Nfi'nin bu hadsini Abdurrazzk, Sevr'den; o da Ms ibn Ukbe'den; o da Slim'den; o
787 / 2483

buhari

da bn Umer'den senediyle mevslen rivayet etmitir. [183] sml ibn Uleyye'nin bu haberini Abdurrazzk ile bn Eb eybe senediyle mevslen rivayet etmilerdir. [184] Hadsin bala uygunluu (el-Azhb:2l) yetinden alnr. nk tbn Umer bu yeti sylemekle, snnetin yedi dolama akabinde iki rek'at namaz klmak sonra Safa ile Merve arasnda sa'y etmek olduunu; nk Raslullah'n byle yaptm bildirmek istemitir. Bu hads, Kitbu's-Salt; "tbrhm Makaam'ndan bir namazgah edinin bbi"nda da gemiti. [185] Hadsin bala delleti aktr. nk hac zerine kudm yn geli tarafndan baka t Arafat'a gidip gelinceye kadar hacc menseki olarak bir tavaf vaz-r fesi yoktur. Geli tavaf ise ihrml olsun olmasn, Mekke'ye gelen her kiiye mstehbdr. Amma isteyen bu geli tavafndan baka bu arada nafile tavaflar yapabilir. Zten bu "Hriten gelenler iin Ka'be'de nafile tavaf, nafile namaz klmaktan efdaldir" denilerek, bz limlerce tevik de edilmitir. Raslullah'n Veda Hacci'nda geli tavafndan baka nafile tavaf yapmamas, bunun haccn gereidir sanlmamas ve mmetine kolaylk salamak iindir (Umdetu'UKaart). [186] Bu bb iki rek'at tavaf namazn Mescidi Harm'dan darda klmann cevazn beyn in getirildi. Yn iki rek'at tavaf namaz iin muayyen bir yer yoktur, Tavaf eden kii bu namaz istedii yerde klabilir. Bu caizdir. Yalnz Makaam'-n arkasnda klmak daha faziletlidir, ite bu fazletten tr Buhr, bu bb-dan sonra, orada klmakla ilgili bab getirmitir. Buhr burada Umer'in fiilini de getirdi, Umer sabah namazndan sonra tavaf yapt iin ve kendisi sabah namazndan sonra mutlak olarak nafile klmay kerh grd iin, gereken tavaf namazn sonra Harem'den darda klmtr. Umer'in bu fiilini Beyhak senediyle rivayet etti. [187] Hadsin bala hccetlii "mm Seleme iki rek'at tavaf namazn klmad ve Harem'den kt" ifadesidir. mm Seleme bu namaz Harem dnda klmtr. Bu da Peygamber'in huzurunda yaplp, O'nun tarafndan takrr ve tasvb edildii iin, tavaf namaznn Harem dna kadar geri braklmasnn cevazna dellet etmitir... (Umdetu'l-Kaar). [188] Mslim'de Veda Hacc'nn sfat hakkndaki Cbir'in uzun hadsinde: Peygamber tavaf etti. Sonra "brhm MakaamVnda bir namazgah ed/nm"(el-Bakara:l25 yetini okudu ve Makaam'n yannda iki rek'at namaz kld... eklindedir. Bundan anlalan ma'n, yetin bu iki rek'at klmay emredici olmasdr. Emr ise afi'ye gre vucb indir, Lkin bu vucb "zerimde baka namaz var mdr?"hadsine muarz olduu iin vucbluu deil, snnetlii dell olur... (Kas-talln). [189] bn Uiher'in bu fiilini Sad ibn Mansr, Umer'in fiilini de mm Mlik el-Muvatta'da rivayet etmitir. el-Esrem de bunun benzeri bir ibareyi rivayet etmitir. [190] Bundan anlalan ma'n ie'nin bu nehyi ummu zere hamleder olduudur. Bunu At'nn kendisinden rivayet ettii u haber te'yd ediyor: bn Eb eybe'-nin rivayetinde ie, At'ya: Sabah veya ikindi namazndan sonra Beyt'i tavaf etmek istediinde tavaf et de tavaf namazm gne kayboluncaya yhud douncaya kadar geri brak. Ve her yedi dolama iin iki rek'at namaz kl, demitir. Bu, Mlkler'in mezhebidir. Hanefler ise mekruh vakitlerde bu iki rek'at k-inmaz; eer mekruh vakitler iinde kmrsa kerhatle beraber sahih olur, demilerdir (Kastalln). [191] Bunun bala mutabakat, bundan nce geen hadsten bilinmitir. Bunun bahisleri de Kitbu's-Salt'taki "Namaz vakitleri bb"nda gemiti. [192] ibnu'z-Zubeyr sabah namazndan sonra namaz klma cevazm, ikindiden son-rak namazn cevazndan istinbt etmi gibidir. O bunu, o cevazn umm oldu u i'tikaadna binen yapyordu. afi'nin mezhebi, vakitlerin hepsinde kerhatsiz olarak tavaf snnetinin
788 / 2483

buhari

klnmasnn cevazdr... (Kastalln). [193] Hadsin bb balna uygunluu meydandadr. Bu hadsin birazck farkl bir rivayeti yaknda "Haceri Esved yannda tekbr getirme bb"nda gemiti. _ [194] Bunun da bala uygunluu ve delllii meydandadr. Bunun da farklca bir rivayeti yaknda "Kadnlarn erkeklerin beraberinde tavaf bb"nda gemiti. [195] Kurey, haclara suda yaplm kuru zm ras iirirlerdi. Bu ii Chiliyet'te babas Abdulmuttalib'den sonra Abbs zerine almt. Peygamber slm devrinde onun bu vazifesini takrr etti, artk bu vazife kyamete kadar onun ailesi iin bir hakktr. te Peygamber, Abbs'a bu i iin Min'nn 11., 12., ve 13. gecelerinde Mekke'de ikaametine izin vermiti. (Kastalln). [196] Hadsin bala hccetlii ve Yce Peygamber'in eriilmez tevzu'u ve halkl bu hadste gne kadar aktr!... [197] Hadsin bala uygun yeri "Cibril indi, sonra gsm ap Zemzem suyu ile ykad" kelmdr. Cibril'in bu fiili Zemzem'in faziletine dellet etmitir. Zr Cibril, Peygamber'in gsn ondan baka olan sulardan hibiriyle deil de, yalnz Zemzem ile ykamtr. eyhu'lslm Bulkn: Zemzem, Kevser'den daha faziletlidir. nk Peygamber'in kalbi bununla ykand. Hlbuki kalb ancak sularn en faziletlisi ile ykanr, demitir (Kastalln). Bu hads, Kitbu's-Salt'n banda "Isr'da namaz nasl farz olundu b-b"nda uzun uzadya gemiti. [198] Bunun bala uygunluu, iinde Zemzem zikredilmesi sebebiyledir. [199]Yn Kran Hacc yapana bir defa tavaf yapmas yeter mi? Yhud ona da iki tavaf zarur midir? Bu konuda ihtilf olduu iin, Buhr hkm beyn etmeyip, byle mutlak olarak sylemitir. [200] Hadsin bala delllii "Hacc le umreyi (bir ihramda) cem' edenlere gelince..." fkrasndadr. nk byle yapan kaarn'dir. Burada kaannn tavafnn bir defa olduu beyn edilmitir. Bu hads "Hayzl ve nifsh kadnlar nasl ihrama girip telbiye ederler bb"nda da gemiti. [201] Hadsin bala dell yeri "Hacc ve umre iin bir defa tavaf yapt" fkrasndadr. bn Umer'e gre kran hacc yapann tavaf ite budur. afi ile onun szne uyanlar da bu gre gitmilerdir. Kaarn iin de iki tavaf ve iki sa'y'e kaail olanlar, bu bir tavaf szyle, umre ve haccn herbiri iin bir tavaf kasdedilmitir, derler [202] Hadsin bala delllii "Nahr gn yapt bu lk tavaf ile hacc ve umre tavafn ed etmi olduu grnde bulundu ve Raslullah da byle yapt dedi" kavlindedir. Hadsin bu son fkras, kaarn hacc olan ihrml iki tavafa muhtc olmaz diyenlerin delilidir. Hanefler'e gre kaarn iin de iki tavaf lzmdr. Onlarn bu konuda baka dellleri vardr. Burada Beyt'i tavaf ile maksad, haccn rkn olan ifde tavafdr. Hac kaarn olsun, mufrid olsun, kudm, yn geli tavaf bu ifda tavaf yerine gemez. O geli tavaf, Mekke'ye her gelenin yapmas gereken mstehb bir tavaftr. Bu hads, geen hadsin kinci bir tarkten rivayetidir (Bu babn haiyeleri Ayn ile Kastalln'dendir.) [203] Hadsin bb bala hcceti "Mekke'ye geldii zaman ilk yapt i abdest almas oldu" szndedir. [204] "Haceri Esved rknne el srdklerinde hall oldular" sznn ma'ns, tavaf ettiler, sa'y ettiler ve tra oldular da ihramdan ktlar demektir. Bu mukadder szler bilindii iin
789 / 2483

buhari

hazfedilmilerdir. Eer bu son ksm bundan nceki' 'Esma ile ie Beyt'i tavaf ettiler, sonra hall olmadlar" fkrasna aykrdr, binenaleyh bunun zikrinde ne fide vardr? dersen, ben derim ki: lki hacc hakknda idi; ikincisi ise umre hakkndadr. Onun garaz udur: Onlar umre niyetiyle ihrama girdiklerinde tavaftan sonra ihramdan kyorlar. nk onlar tavaftan sonra ihramdan kmadklar zaman umreciler olmadklarn ve hacclann fesh edemiyeceklerini biliyorlard. Bunun da sebebi udur: nk haccda yaplan ilk tavaf, geli iindir; umredeki tavaf ise umrenin rkndr" (Kirmn). Bu hads "Mekke'ye geldii zaman Beyt'i tavaf eden kimse bb"nda da gemiti [205] eir, ofre'nncem'idir. are de, almet ve nian demektir. Yn, bu tepeler Allah'a ibdet etmeye vesle klman almetler ve nianelerdir. Allah onlar arasnda sa'y etmeyi de, hacc ve umre menseklerinden klmtr [206] Saf ile Merve, Mekke'de iki tepenin ismidir. Chiliyet zamannda Saf'da erkek suretinde Isf, Merve'de kadn suretinde Naile isimlerinde mehur birer put vard. Mekke'nin fethinden sonra o putlar krld. Bu putlarn zihinlerde brak t irkin htralardan dolay mslmnlar bu iki tepe arasnda sa'y etmekte tereddd gsterdiler. Allah bu tereddd gidermek zere bu (elBakara:l58) yeti indirdi. Bu hadste Urve'nin "Onlar tavaf etmekte gnh yoktur" kavlinden, Safa ile Merve arasnda sa'yin mbh olduuna istidlaline, ie'nin fena bir icti-hd demesi ve Raslullah'n bu sa'y fiiliyle de bir kaann yaptn bildirmesi ve en sonra, kimse iin Safa ile Merve arasnda sa'yi terk caiz deildir itihadnda bulunmas, yetin zahirinden sa'yin mbhhn anlamaya mni' olduundan ve sa'yin farz olduuna hkmedecek derecede kat'iyet de bulunmadndan, Hanef imamlar sa'yin farzhna deil de, vcibliine kaail olmular ve haccn rknlerinden saymamlardr. Mlik, afi ve Hanbeller ise, sa'yi haccn rknlerinden saymlardr. [207] Abdurrahmn olu Eb Bekr'in verdii bu bilgiler, ie'nin verdii bilgileri reddetmiyor, bil'akis onlar daha da aklayp te'kd etmi oluyor. Bilhassa burada zikredilen yetlerin ini trihlerinin evvellik ve sonraln da bildirmek suretiyle, yetlerin iniine sebeb olanlarn her iki frkaya dhil olanlar olduunu ortaya koyuyor [208] bn Umer'in bu szn bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir. O rivayette Usmn ibnu'l-Esved: Ben Muchid ile At'y, Abbd oullan kapsndan Eb Huseyn oullan sokana kadar koarlarken grdm. Onlar bu komay, bn Umer'e nisbet ediyorlard, demitir. Bu szn bala uygunluu, komann Abbd oullar evinden balayp Eb Huseyn oullan sokana kadardr, szndedir. [209] Hadsin bala uygunluu "Sel yerinin karnnda koard" szndedir. Bu h. Hs "Mekke've eeldiginde Beyt'i tavaf eden kimse bb"nda da gemiti. [210] Bb balna uygunluu "Safa ile Merve arasnda yedi kerre dolat" szndedir. Bu hads de daha evvel gemiti. [211] Bu da, bundan nce zikredilen hadsin dier tarkidir. [212] Bunun bala uygunluu, iindeki yette Safa ile Merve arasnda sa'y( = koma)in isbt bulunmas cihetiyledir. [213] Bunun da bala uygunluu meydandadr. Bunda tbn Abbs tavaf ve sa'ydaki komay, Peygamber'in kendi kuvvetini mriklere gstermesi sebebine hasretmektedir. bn Abbs'tan dier bir sebeb daha gelmitir ki, o da, babamz br-hm'in komasdr; hatt bu komann sebebinin Hacer'in komas olduu da gelmitir. [214] Humeyd'nin bu ziydesinin fidesi buradaki rvlerin hadsi birbirlerinden an'ane ile deil
790 / 2483

buhari

de, iitme ile alm olduklarn isbt etmi olmasdr. [215] Buhri baln birinci ksmnda hkm aka bildirdi. kinci ksmda ise, gr ayrl bulunduu iin, hkm bildirmee girimedi. Hasen el-Basr, sa'y iin temizlii art klmtr, Hanbeller'den bir rivayet de byledir. [216] Hadsin bala hccetlii "Beyt'i tavaf hric, hacnn yapaca iler gibi yap" kavimdedir. Bu hads, Hayz Kitb'nda "Hayzl Beyt'i tavaf hric, btn hacc fiillerini yerine getirir bb"nda da gemiti. [217] Hadsin bala hccetlii meydandadr. [218] Hadsin bb balna uygunluu "Bu hayzl kadmlar Arafat'ta hzr bulunmuyorlar m? ..." kavlinden alnr. Fuln ve fuln yer diye kinayeli syledikleri Muzdelfe de, Min'da, cemre atmada hzr bulunmadlar m, demektir Yamur duas yaplan yerlerde de hzr bulunduklar sabittir. Hayr meclislerinden maksad, dnlerini renecekleri meclisler, Kur'n, hads fkh meclisleri, btn retim kurumlan, hasta baklacak hasta evleri ve btn salk kurumlan, ve benzerleri gibi hayrl ve sevbh olan yerler ve ilerdir. slm kadnlar btn bu dn ve dnyev ilerde erkeklerle beraber alr, yetiir ve faaliyet gsterirler. te bu hadsler bu hususta Peygamber'in eskimez emirleri ve her asrda geerli ta'lmleridir. Bununla beraber kadnlarn bu gibi hayr meclislerine gidip hzr bulunmalar, du etmeleri, du edenlerle beraber "mn" demeleri mstehab ise de, gen ve gzel olanlarnn byle yere kmalarnn daha selef zamannda, tabiler devrinde bile -fitne korkusundan dolay- men' hakknda grler leri srlm, fetvalar verilmitir. Bu hads, Hayz Kitb'nda "Hayzllarm ki bayram namaznda hzr bulunmas bb"nda da gemiti. [219] Yn Mekkeli'nin ve temett' hacc yapann ihrama girme yeri, Mekke'nin kendisidir. Bunlar Harem hricinden deil, Mekke'nin btn blgelerinden ihrama girerler. nk Raslullah (S) "Hatt Mekke ahlsi Mekke'den ihrama girsin" buyurdu. [220] At'nn bu szn Sad ibn Mansr rivayet etmitir. Yn bn Umer, bineine bindii ehirden kma balangcnda telbiye ederdi [221] Bu szden, onlarn k srasnda ihrml olduklar bilinmitir. Bu Abdulme-Hk, bdulmelik ibn Eb Sleyman veya Abdulmelik ibn Cureyc olmas muhte-mildir. kincisininkini Mslim rivayet etmitir. [222] Ebu'z-Zubeyr'in bu haberini Ahmed ibn Hanbel, Msned'de; Mslim de Sa-hh'te rivayet etmitir. [223] Buhr, tbn Cureyc ve tbn Umer'in bu haberini "ki ayan iki na'hn iin de ykanmas bb"nda uzunca bir metin olarak mevslen rivayet etmitir. [224] Hadsin bala cevbh aktr. Ebtah, Mekke ile Min arasnda geni bir yerdir. Buraya Muhassab da denilir. [225] Bu, yukanki hadsin dier bir tarkidir. Buhr bunu shk el-Ezrk rivayetini kuvvetlendirmek iin getirmitir. Bu hadslerde emr sahihlerine uymaya ve cemate muhalefetten saknmaya iaret vardr. (nk bu vcib bir nsk deildir, mstehbdr.) Emirler, Pey-gamber'in yapt gibi Ebtah'a inerler ve le ile ikindiyi ancak Min'da klarlard. te bunun iin drt imm ve dierleri bunu mstehb saymlardr (Umdetu'l-Kaari).
791 / 2483

buhari

[226] Yn Min'da drt rek'atl namazlar olduu gibi mi, yoksa ksaltlarak m klnacaktr? Buhr burada hads getirdi ki, bunlar namaz ksaltma bblarn-da da ayn balkla getirmiti. [227] Mslim'in bir rivayetinde Usmn'n Min'da namaz ksaltarak kldrmas sekiz veya alt sene devam ettikten sonra orada mukm namaz klmaa balam ve bu yzden bz sahblerin ta'rzlerine uramtr. Lkin ksaltmann da, drt klmann da caiz olduunu beyn etmek istemiti. [228] Hadsin bb balna delllii meydandadr. Harise ibn Vehb'in bu hadsinden, seferde korku olmakszn da namaz ksaltmann cevaz alnmaktadr ki, cumhurun kavli budur. Namaz ksaltmann harb ve korku zamanna hass olduunu zannedenlere kar da pek kuvvetli bir hccettir. [229] Hadsin bala delllii aktr. Hads burada biraz ksaltlmtr. Aslnda bn Mes'd, Usmn'n drt rek'at kldrd kendisine sylendiinde: "Inn iilhi ve itine leyhi rcin " (elBakara: 156) istircn okuduktan sonra, bu hadsi sylemitir. Bu istirc' yetini okumasnn sebebi, Usmn'n Min'da drt rek'at kldnm snnete aykr bulmu olmasdr. Bir de bn Mes'd bu hadste "Yollar sizi ayrd" demitir ki, bunun da ma'ns "Namaz ksaltmak ve ksaltmamak hususunda ihtilf ettiniz de kiminiz ksaltr, kiminiz ksaltmaz oldu" demektir. bn Mes'd'un son sz Hanefler'ce seferde namaz ksaltmann vucbuna, dier mezheblerce bil'akis drt klmann cevazna dellet eder gibi grnmtr. Askaln: bn Mes'd itmam caiz grmeseydi "Keski drt rek'attan paym...." demezdi. nk kasr vcib olsa, itmam namaz bozar. Bozulan namazdan ise hazz alnmaz. stirc'n sebebi: Usmn'n fiilini, evlnn hilaf grdndendir, diyor. [230] Arefe gn oru tutmak mes'elesi ihtilafl olduu iin, Buhr balkta hkm beyn etmedi; mes'eleyi hadse brakt ve hadsle cevblad [231] Hadsin bala cevb olmas, iinde Peygamber'in arefe gn orucu terk ettiinin .bildirilmi olmas cihetiyledir. mm'1-Fadl Lubbe, bn Abbs'nanasdr.Fadl byk olu olduu iin mm'1-Fadl diye knyelenmitir. Peygamber'in Arafat'ta hutbe yaparken orulu olup olmad sahbler arasnda konuulmu. Bunu iiten mm'1-Fadl, bir bardak iecek gnderip mes'eleyi kesinlie kavuturmak istemi, Peygamber bunu itii iin orulu olmad anlalmtr. Bu sebeble haclar iin Arafat'ta orulu "bulunmamak mstehb saylmtr (Kastalln). [232] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu ve benzeri hadslere gre Peygamber'in, sahblerin bu fiillerini takrr etmesinden, Arafat'a kan hac adaylarnn telbiye ve tekbr yapmakta muhayyer olduklar anlalr. Bu hads, ki Bayram bblarnda "Min'dan Arafat'a gidite ve Min gnlerinde tekbr bb"nda da gemiti [233] Hadsin bala delllii "Bu saat m?..." sznden alnr. nk bu sz, gnein tam ortadan meylettii zamana iarettir. Bu ise vakfe yaplacak yere gitmek vaktidir. Ayrca bu hadsten, fcir vlnin arkasnda namaz klmann cevaz, edn-nn, efdal ve daha lim kii zerine emirliinin cevaz, Arafat'ta hutbenin luz-mu... gibi daha birok hkmler karlmtr. [234] Hadsin bala delllii "Peygamber devesi zerinde vakfe yaparken..." szn-dedir. Bu hads iki bb nce de geti.
792 / 2483

buhari

[235] bn Umer'in bu cem' iini brhm el-Harb el-Mensik'tt, Sufyn es-Sevr de Cmi'inde mevslen rivayet etmilerdir. [236] Bu haberin bala uygunluu "nk onlar snnette le ile ikindi namazlarn birletiriyorlard." kavlindedir. Bu haber burada ta'lk suretinde getirilmitir. Bundan nceki 86. bbda ise bu haberin asl mevslen gemiti. Bu haberi buradaki ekliyle sml, Yahya ibn Bukeyr ile Eb Salih tarkinden beraberce Leys'ten olmak zere mevslen de rivayet etmitir (Umdetu'l-Kaar). [237] Hadsin bala hccetlii son fkrasndadr. Bu hads, biraz nce de.gemiti. [238] Buhr nshalarnn ou bu balkta hads zikretmediler. Eb Zerr ve bn As-kir nshalarnda ise bu balk yoktur. Lkin Eb Zerr, bz Buhr nshalarnda bu balktan sonra unlar grdn syledi: Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: "Burada bundan nce zikredilen imm Mlik hadsi zikredilir. Lkin ben bu kitabn iine tekrar edilmi hibir hads koymak istemem. inde ayet tekrar hm eden birey grrsen -yice dikkat et, anlarsn ki, gerek isndda ve gerek -mhmeli kaydlama, mbhemi tefsir, bir ziydeyi ihtiva gibi-metne id bir fide iin yazlmtr. Bu nktelere ancak kitab iyice tetebbu' eden vkf olabilir. Bu dediim gayelerden hl olarak bir tekrar vki' olmu ise, kasdm olmakszn olmutur. Hem de bylesi nadiren vuku' bulmutur" (Ayn, Umdetu'l-Kaar, IV, 675; Kastalln, III, 199; Tecrd Ter., I, 489 haiyede). Bu-hr'nin buradaki szleri es-Sagn nshasnda da kk bir farkla mevcddur ;(lbn Hacer). [239] el-Hums, el-Ahmes sfatnn cem'idr. Ahmes nefsi ve dni hususunda iddetli hamsetli demektir. Bu, Chiliyet'te Kurey'in cd ettii bir dn asalet ve ereflilik unvandr. Kureyler Fil Vak'as'ndan evvel veya sonra, Harem iinde yaayan Kurey, Huza, Kinne gibi kabilelerin Hll'de yaayanlarla msv olmadklarn, Harem dhilinde yaayanlarn Ka'be'ye izafetle asletli olduklarn ileri srdler. Ve bu asletli kabilelere hums unvan verip, bunlarn Arafat'ta dier Arab kableleriyle bir arada vakfe ve ifda yapmalarnn uygun olmayacana karar verdiler. Bylece herkes Arafat'ta vakfe ve ifda yaparken bu hums kabileleri Mzdelife'de toplanr, huss vakfe yaparlard. "Arafat'tan boanp akdmz zaman Me'ar Harm'n yannda Allah' zikredin. O size nasl hidyet verdiyse siz de Onu ylece ann. Siz bundan evvel gerek sapklardandnz. Sonra insanlarn dnd yerden siz de dnn..." (el-Bakara:l98-199) yetleriyle bu Chiliyet bid'atma son verilmi ve Peygamber sa-hblriyle beraber halkn vakfe ve ifda yapt yerde vakfe ve ifda yapmtr. Cubeyr ibn Mut'm Veda Hacc'ndan evvel Mekke'nin fethi srasnda ms-lmn olmu ise de, bu yetin inmesinden ve hums bid'atmn kaldrldndan haberi yoktu.Humeyd'nin Msned'ndeki rivayete gre, Veda Hacc'na da itirak etmemiti. Devesini arayarak Arafat'a gelmi, Peygamber'i orada halk ile beraber vakfede grnce aarak, hadsteki szleri sylemitir [240] Hadsin bb balna delllii "Sonra siz de insanlarn ifda yaptktan yerden ifda yapnz. "(el-Bakara:l98-199) kavlinden alnr. nk insanlarn fda yaptklar yerden ifda yapmak emri, ancak Arafat'la vakfe yaptktan sonra olur. te bu suretle Arafat'ta vakfe yapmakla da emredilmi oldular. Hadsle ilgili dier bilgiler, bundan nceki hadsin haiyesinde verilmiti. [241] Hadsin basta uygunluu "Anak yry ile yrrd" szndedir. nk bu, Peygamber'in Arafat'tan ayrld zamanki yrynn sfatdr. el-Anak; Deve ve ir hayvanlara mahss bir gn yrye denir ki, admlar ap, boyunlarn sundurup yere denerek ekin yrynden barettir. "Nel ve sr'atle ol resme yrrler
793 / 2483

buhari

Tark- Hicaz'da gece ire develer".., en-Nass: Bir haberi isnd ile syleyicisine dek ref eylemek ve davarn yrmesinin gayetini karmak iin iddetle srmek ve harekete getirmek ma'n-snadr (Kaams Ter.). [242] Buhr buradaki kelimelerin mfred ve cemi'Ierini misllendirerek gstermitir. Birde Nass ile Sd:3 yetindeki Mens'in ayn fiilden olmadklarn, Nass'-in mudaaf, Mens'n ise vv ecvef olup, ma'nsnn da kamak olduunu bildirip tenbh etmitir. [243] Bu bb, Arafat ile Mzdelife arasnda herhangi bir ihtiyc yerine getirmek iin inilmesinin hacc menseklerinden olmadn beyn kasdiyle getirilmitir. [244] Bb balna uygunluu "Raslullah iki da arasndaki yola sapt ve hacetini yerine getirdi..." kelmmdadr. nk bunun ma'ns Arafat ileMzdelife arasnda bulunan bu yerde indi demektir. [245] Bala uygunluu "u kadar ki, o da yolda Raslulah'n girmi olduu iki da aras yoluna girer, orada hacetini giderir..." szlerinden alnr. [246] Hadsin bala delllii "Raslullah, Mzdelife'nin berisinde bulunan o iki da arasndaki sol yola ulanca devesini ktrd, orada iedi..." szndedir. nk deveyi ktrme ve ieme fiilleri ancak inmekle olurlar. Hadsin daha sonraki ksm da Raslullah'n akam ve yats namazlarn cem'i te'hir ile Mzdelife'de cem' ettiini, ertesi gnn.sabahnda da Fadlar: kasna bindirdii ve t Akabe cemresine ulancaya kadar telbiye okumakta devam eyledii aka grlmektedir. [247] Balkta iki ksm vardr: Peygamber'in sahblere sknet emretmesi ve kam-syla onlara iaret eylemesi. Hadste bu iki ksma dell olan ksmlar aka grlmektedir. [248] Buhr deti zere bu hadste geen ei-Iyd' masdarmn ma'nsni Kur'n'da getii yete iaret ederek tefsr etmektedir: "Eer iinizde onlar da (savaa) k-salard sizde en ve fesad artrmaktan baka birey yapmazlar, aranza muhakkak ki fitne sokmak isteyerek, bozgunculua koarlard. inizde onlara iyice kulak verecekler de vardr. Allah o zlimleri ok gzel bilendir "(et-TevbeAl). Buhr "Hllekum "un ma'nsm te'kdye lugata id fideleri oaltmak iin "Bu iki ba mahsln vermi, bundan bir eyi eksik brakmamt. Onlarn arasndan bir de rmak fkrtmtk" (d-Kehf: 33) yetini de getirdi (Umdetu'l-Kaar). [249] Hadsin bala hccetlii meydandadr. Bu hads Abdest Alma Kitb'nda da biraz farkl olarak gemiti. [250] Bu hadsin bala delleti gayet aktr [251] Hadsin bala delleti meydandadr. [252] Hadsin bala delllii iki yerde "Ezan okuttu ve ikaamet ettirdi*' szndedir. [253] Hadslerin bala uygunluu aktr. Abdullah ibn Abbs o zamh delikanl bir gen bulunduundan, belki de yardm etmesi iin kadnlarn bzs ile birlikte nden Min'ya gnderilmitir. [254] Bu bblar ve hadslerde anlan bz simler hakknda u bilgiler verilmitir: Yevmu Arefe, Arefe, Arafat ve Me'aru'l-Harm Yevmu Arefe: Harfu ta'rfsiz, zu'1-hicce aynn dokuzuncu gndr ki, haclarn Arafat'ta vukufu gndr. Te'ns ve alamiyet illetleriyle sarftan mem-n'dur. Arafat: Haclarn arefe gnnde vukuf ettikleri mevkfn ismidir. Mekke'ye onik mil mesafededir. Bu smin verilmesinde birok vecihler beyn ettiler. Ezcmle Hz. dem ve Havva'nn cennetten Arz'a indiklerinde herbiri bir tarafa nerek, bir zaman sonra burada
794 / 2483

buhari

buluup taruf eylemeleriyle o mahalle Arafat ismi verildi. Yhud Cibril aleyhi's-selm brhm'e bu yerde hacc menseklerini rettiinde "Ea'rafte, ea'rafte( = Bildin rni, bildin mi)?" diye sormasyle, b-rhm'in de "Araftu, araftu (= Bildim, bildim)" diye cevb vermesi, bu tesmi yenin sebebidir. Yhud da bu araz muazzam, mukaddes bir yer olduu iin gyki ta'rf yn gzel koku ile kokulandrlm olmas, bu isimle adlandrlmasna sebeb olmutur. tbu Arafat lfz, her ne kadar bir kavle gre cemi' olursa da, cemi' sgas zere sim olduundan cem'lenmez, Zr meknlar zail olmamalar sebebiyle bir ey mesabesinde olur. Bu ma'rifedir ve munsarftr. Zr sonundaki "t" harfi, Mslimn ve Mslimn kelimelerinin sonlarnda olan "y, vv"menzile-sindedir. Arafat'n nisbetinde Arabi vezninde Araf denir. Ve Zunful bn ed-dd el-Araf ki, etbu tbin'dendir, Arafat'ta sakin olduu iin oraya nisbet [plundu. Arafat lfznn shhat zere mfredi yoktur. Arablar'm "Nezeln ara-ete{ = Arafeye indik)" demeleri mvelled kelma benzer. rih der ki: bn Hcib ve ir stdlar zikredilen mevkfn alemi Arefe ve Arafat olduuna kaaildirler. Nitekim yevmu arefe ona muzftr. "Ve 'l-haccu ra/e/un( = Ve hacc arefedr)" hadsi, o ta'brin sonradan km olmadnn sahh delilidir. Hulsa gerek Arefe ve gerek Arafat o mevkfn alemidir. Ve her tarafn mevkf olmas i'tibriyle cem' olunmutur. Ve Araft'm elifi ibiyye olmak dah muhtemildir. Nitekim kelimenin ortasnda elifi ibiyye yi'dir. Bu-hr rihi Kirmn'nin kelmndan Arefe ad sylenen gnn ve Arafat mte-addid mahaller i'tibryle zikredilen mevkfn ismi olduu anlalr {Kaams Ter., III, 673-674). [255] Bu, st taraftaki ibn Abbs hadsinin baka bir tarkidir. [256] Hadsin bala hccetlii "Haydi yollann dedi, biz de yollandk" szndedir. nk onlarn bu hareketi ayn kaybolmas akbinde olmutur. O gece ayn kaybolmas yn batmas, gecenin on te biri evvellerindedir [257] Hadsin bala uygunluu, Sevde'nin geceleyin nden Min'ya gnderilmi olan zaflerden olmas cihetiyledir [258] Bu da yukarki hadsin daha tafslli bir rivayetidir. Bunda ie annemizin halkn kalabalkl sebebiyle izdiham ve skklktan ok zlm olduu, onun iin geceden izin alp da evde gibi tenhca Min'ya nden gitmi olmasn pek sevinilecek birey sayd anlalyor. [259] Bu balk Ibn Hacer ile Ayn'nin de esas aldklar Buhr nshalarnda burada ki gibidir. Bz nshalarda ise "Sabah namazn Mzdelife'de klan kimse bab" eklinde gelmitir. Birincisi daha doru ve daha aktr. [260] Hadsin bala uygunluu "Sabah namazn kendi vaktinden nce kld" s-zndedir. Bunun ma'ns, allan vaktinden nce kld demektir. Yoksa sabah namazn meru' vaktinin girmesinden nceye drd demek deildir. Sdece ok karanlkta klndn bildirmek kasdedmitir (Ayn). [261] Bu hads, bundan nceki bn Mes'd hadsinin dier bir tarkidir. Bala hc-cetlii ayn ekildedir. bn Mes'd'un bu hadslerinin zahirine tutunan Hanefler, bu, hazarda olsun, seferde olsun herhangi ik namaz cem) etmenin cevazn bildiren btn hadsler ile ameli btl etmitir, derler. Arafat'ta le ile ikindiyi cem'i takdm, Mzdelife'de akam ile yatsy cem'i te'hrin dnda namazlar birletirmeyi caiz grmezler. Onlar cevaza dir hadsleri, Peygamber birini son vaktinde, dierini de ilk vaktinde klmtr da birletirmi gibi olmutur diye te'vl ederler. Dier imamlar ise, buralardan baka seferde gndz farzlarn yn le ile ikindiyi, gecede akam le yatsy birletirirler. Bunlara d bilgiler daha evvel ilgili yerde, gemiti. Bu hadste telbiyenin devam sresi nahr'gn Akabe cemresini talaynca-ya kadar olduu bildirildi. Sahbler ve limlerin bir ksm da bu grtedir. Bz sahbler arefe gn gne
795 / 2483

buhari

batncaya kadar telbiye devam eder, gne batnca kesilir derler. Bu hususta daha baka tafsilt da vardr. [262] Hadsin balktaki soruya cevb oluu "Sonra gne domadan evvel Mzdelife'den Min'ya hareket etti" szndedir. Bylece Mzdelife'den hareketin gne domadan evvel olduunu beyn etti. Sebr, Mzdelife'de bir da ismidir. Mrikler, o da gne klaryle par-ladktan sonra Min'ya hareket ederlermi. [263] Bu balk eyi ihtiva etmektedir: Telbiye, tekbr ve binicinin bindii binein arka tarafna bir insan daha bindirmesi. Hadsler bu eyin delili olmak zere sevk edilmitir [264] Bu hads daha evvel de gemi idi; bala hccetlii aktr. [265] Bu da yukarki hadsin baka bir tarkidir; bala delleti meydandadr. nk her iki hid de Peygamberin redifi olmular, bu frsatla Peygamber'in bu yolculuktaki fiillerini olduu gibi zabt ve nakl etmilerdir. Allah onlardan raz olsun! [266] Buhr'nin bu yetle maksad, hedy'i tefsr etmektir. yle ki: Buhr haccm buraya kadark sfatlarn anlatp Min'ya kadar ulanca, burada hedy'n ve nahrn hkmlerini beyn etmek istedi. nk kurbn kesme ii ekseriya Mi-n'da olur (bn Hacer). Ben derim ki: Buhr'nin maksadn srf buna hasr etmeye sebeb yoktur. Buhr bu yeti umre, temett' ve bununla ilgili kurbn, oru gibi birok mes'-eleleri ihtiva ettii iin burada zikretmitir (Ayn). [267] Bb balna uygunluu meydandadr. Bu hads "Temett' ve krn hacc bb"nda da gemiti. [268] Buhr, dem bn Eb Iys'n hadsini, Temett' ve krn bb'nda mevslen getirdi. Vehb ibn Cerr'in hadsini Beyhak mevslen rivayet etti. Muhammed ibn Ca'fer el-Basr'den ibaret olan Gunder1'in hadsini de Ah-med ibn Hanbel mevslen rivayet etmitir. Buhr bu rivayetleri haber vermekle hem hadsteki kk bir takdm-te'hr farkn, hem de hadsin yaygnln ve dolaysiyle kuvvetini gstermek istemitir. [269] Buhr kurbanlk develere binmenin cevazn bu yetten istidlal etmitir. stidlal yeri "Onlarda szin iin -binme, st, vb. nev'nden- hayr vardr" kelmdr [270] Muchid bu ma'ny mm Halil'den naKIetmitir [271] Bu, Buhr'nin kelmndandir. bn Abbs, Sad ibn Mseyyeb, Hasen el-Basr byle tefsr etmilerdir [272] are, hacc iin nianlanm olan kurbn devesine denilir. Hediye edilmi bedene ma'nsma cem'i eir gelir. are, Me'ar ve ire gibi hacc mensekleri mevziine, yn ed edilecek mahalline tlak olunur. eiru 'l-hacc ki, mfredi mezbr are'd\r, mensekleri, almetleri ve eserlerinden ibarettir. Tavaf, sa'y, talar atmak, vukuf ve kurbnlar kesmek gibi. B i r kavle gre, hacc almetlerine denir ki, Hakk Tal'nm kullarna oralarda kyam ve mensekleri ed ile emreyledi almetler ve ta'yn edilmi mevzilerden ibarettir: Safa, Merve, Min, Arafat'gibi (Okyanus). Dinin eari, Allhn kendisine ibadet vesil olmak zere sayg gstermeyedir. Bu i'tibr ile hacc ameerme Malim de eir demektir. Yollardaki kilometreleri, kavaklar bildiren talar, yazlar, ordu sancaklar birer ma'lemdir. Daa alem denilmesi dah bundandr. Dnin malimi veya eiri, dnin adet nrengi noktalardr (Meali Kerm). [273] Bunlarda iaret edilen yetlerdeki bu kelimelerin tefsirleridir. [274] Hadsin bala delleti meydandadr
796 / 2483

buhari

[275] Bu da ayn hadsin, dier sahb olan Enes tarafndan rivayetidir. [276] Hadsin bb balna mutbaakat "Beraberinde (Hll'den Harem'e) kurbanlk hayvan evketti" kavimdedir. Beraberinde kurbanlk sevkedenlerin Ka'be'-yi tavaf ve Safa ile Merve arasn sa'yden sonra ihramdan kmayacaklar, t btn hacc fiillerini yerine getirinceye kadar ihram hallerinin devam edecei hususu, bundan nce geen hadslerden de iyice bilinmitir. [277] Buhr bu hadsin dier tarkten de ayn ekilde geldiini gstermi ve hadsi daha da kuvvetlendirmi oluyor [278] Hadsin bb balna dell olan yeri "Sonra Kudeyd mevkiinden kurbanlk satn ald" cmlesidir. nk Kudeyd, Harem dnda ve yol zerinde bir mevkidir. Hadsin son fkras Kran hacc yapan ihrml, iki tavafa muhtc olmaz diyen fakhlere delildir. Hanefler'e gre ise, kran hacc yapan iin de iki tavaf lzmdr. Bu tavafta farz olan ifda tavafdr, geli tavaf ayrdr. Bu hads daha nce de gemi ve bz bilgiler verilmiti. [279] Bala uygunluu bn Umer'in Zu'1-Huleyfe'de kurbanlna gerdanlk takp almetler olmasdr. nk gerdanlk takma ve almetleme ile balamas, bn Umer'in bu iki ii ihrama girmeden nce yaptna dellet eder. Balk da byledir. ibn Umer'in bu fiilini mm Mlik el-Muvatta'da. mevslen rivayet etmitir. el-I'r:... ve hacc menseklerinden kurbn devesine i'lm in almet ve nian eylemek ma'nsnadr ki, murd, hrgcn sa tarafn bakla bir mkdr yarp yhud bir nesne ile drtp kanadrlar, t ki kurbanlk olduuna nian ola (Kaams Ter.). e-efre: Byk baa denir; yataan gibi. [280] Bala delllii, Peygamber'in kurbanlklarna gerdanlk takma ve almetleme iinden sonra ihrama girmi olmasdr. Balk da almetleme, gerdanlk takma, sonra ihrama girme hakkndadr [281] Bala delllii "Sonra develere gerdanlk takt ve almetledi..." szndedr. Hadsin son fkras, Mzdelife'de bu ileri yapncaya kadar Peygamber'e ihramn haram kld eylerden hibirinin haram olmad aka bildirilmitir. [282] Bu hads "Temett' ve ikrn bb"nda da ayr bir isndla gemiti. Oradaki haiyede bz bilgiler verildi. Hadsin bala uygunluu meydandadr [283] Yn Raslullah ihrama girmedii hlde kurbanlklar gnderirdi. te bundan dolay, yn henz ihrama girmedii iin ihramn haram kld eylerden ekinmezdi. Demek ki kurbanlk gnderen kimse, kurbanlk gndermekle ihrama girmi olmaz. T ihrama girinceye kadar ihrmlnn ekinecei eylerden ekinmez... (Ayn). [284] Buhr bu Misver ibn Mahrame hadsini biraz nce mevsl olarak rivayet etmiti. [285] Buhr bu hadsi de biraz nce farkl bir isnd ile getirmiti. Buhr bu bab ve altndaki hadsleri gerek sened, gerek metin bakmndan bz ziyde ifdeler sebebiyle getirmitir. [286] Mektb sahibi Ziyd ibn Eb Sufyn'n annesi Sumeyye, Ubeyd'in kardr. Ziyd da bunun deinde dnyya gelmitir. Bu sebebden ona Ziyd ibn Ubeyd denilirdi. Bilhare Muviye'nin halifelii zamannda birok kimseler Eb Suf-yn'm "Ziyd benim olumdur" dediine ehdet ettiklerinden, Muviye bu Ziyd' Sufyn ailesine katt. Ziyd'n nesebi balangta byle mehul olduu iin "Ziyd ibn Ebhi( = Babasnn olu Ziyd)" diye de mehurdur. Ziyd idare - ilerinde mdhi bir deh sahibi olduu iin, Muviye onu Irakayn, yn Basra ile Kfe vilyetlerinin ikisine birden vl ta'yn etmiti. Ve esasen Ziyd' bu maksadla kendi soyuna katp kardei olduunu i'ln etmiti (Kastalln).
797 / 2483

buhari

Ziyd, Arab'n mehur dah ve hatblerindendir. Umer devrinde Medine'de ilk defa olarak byk topluluk huzurunda bir hutbe yapm, bu hitabesi herkesin takdirini toplam, dinleyiciler birbirlerine: Bu hatb kimin oludur? diye sormaa balamlar. Bu srada Eb Sufyn yanndakilere: "Ziyd'n kimin olu olduunu ben bilirim, fakat Umer'in krbacndan korkarm" diyerek, kendisinin gayr meru' dek mahsl olduuna iaret etmiti. te Muviye o kimse lerin Eb Sufyn'n bu szleri sylediine ehdetleri zerine onu kendi soyuna katm ve kardei olduunu i'ln etmitir. [287] Hadsin bala delllii "Raslullah onlara kendi elleriyle gerdanlk takt..." szndedir. [288] el-Ganem, koyun cinsine konulmu isimdir ve mennestir. Lfzndan mfredi, yoktur. t mfredidir. Erkek ve diiden herbirine ve kark olduklarnda mec-m'una "Ganem" denilir. Bunun cem'i Anam, Guhm ve Anim gelrf ve iki sr iradesiyle tesniye klnp Ganemn denir (Kaams Ter.). [289] Buradaki hadslerin drd de ie hadsinin ayr senedlerden ve tarklerden rivayetleridir. Metinlerde ve senedlerde ayrlklar ve ziydelikler ihtiva ettikleri iin, ayr hadsler saylmlardr. Bu hadslerden koyun kurbanlklar iin de gerdanlk taklmas sabit olmaktadr (Ayn). [290] Hadisin bal delilii meydandadr [291] en-Na'l: Nn'un fethi ve ayn'n skunuyla-aya yere plak dokunmaktan koruyacak nesneye denir ki, ayakkab ve pb ta'br olunur..., btn nevi'lerini mildir. Her mahalle bir gn dikip ayaklarna giyerler. Trke'de "Naln" dedikleri, ki, amurlukta giyilir; "Na'leyn" muharreridir... (Kaatns Ter.). Hadsin bala delllii "Boynunda na'l vard" szndedir. Hads daha nce de gemiti. [292] barenin zahiri, Muhammed.ibn Ber, Muhammed ibnu' 1-Musenn'ya mu tabaat etmitir... Bundan sonraki senedde gelecei zere, haddizatnda AK ibnu'l-Mubrek, Ma'mer'e mutbaat etmitir (Ayn). Zahire gre mutbaa olunan Ma'mer, mutbaat eden Muhammed ibnu Ber'dr. Lkin tahkikte o Al ibnu' 1-Mabrek'tir. Ma'mer onun yannda bu mutbaaya muhtc oldu. nk Basrallar'n ondan rivayetlerinde sz vardr. O, onlara Basra'da ezberinden tahds etmitir. Bu se Basrallar'n rivyetindendir (bn Hacer). [293] Buhr bu tarkle, bundan evvel zikrettiimiz vehile, Al ibnu'l-Mubrek'in Ma'mer'e mutbaatn iaret etmitir (Ayn). [294] bn Umer'n bu haberinin bir ksmn mm Mlik el-Muvatta'da mevslen rivayet etmitir. el-Culi, -cem'i: Cilal- deve, at, eek, katr gibi hayvanlarn srt zerine atlan rtdr. Bu rf ynnden byledir. Fakat limler et-Ted!= ullama ta'-bri, rt ve benzeri nev'inden deveye hsstr demilerdir (Ayn). [295] Hadsin bala delleti meydandadr [296] Bu bal, bundan sekiz bb nce "Gerdanlk takd" ksm hri, getirmiti. Burada gerdanlk takt ksmn ilve etmitir. [297] Hadsin bala uygunluu "Satn ald kurbanl gerdanlk taklm olarak evketti" szndedir. Hads, zikredilen nceki bbda farkl bir isndla, biraz deiik bir lfzla gemiti. [298] Hads ile balk arasnda uygunluk yoktur. nk balkta kesmek, hadste nahr etmek lafzyle gelmitir, denilmitir. Fakat Buhr, hadsin bz tarklerinde "kesmek" lfzyle geldiine iaret etmitir diyecevb verilmitir. Bu hads, yedi bb sonra da gelecektir.
798 / 2483

buhari

Hadsin son ksmnda kadn rvsi Amre'nin dorulanmas, oaun ezberlemesi ye zabt etmesinin salamln haber verme vardr. [299] Hadsin bala uygunluu "Raslullah'n kurbn kestii yer" szndedir. tbnu't-Tn: Peygamber'in kurbn kestii yer, birinci cemrenin yannda ve Min Mescidi'ne yakn olan mahaldedir, demitir. el-Fkh de bn Cureyc'den; o da At'dan; o da TvVtan, Peygamber'in Min'daki menzili musallann sol tarafnda idi diye rivayet etmitir... (Umdetu'l-Kaar). [300] Bu hadsin bala uygunluu meydandadr. Buhr, Nfi'den gelen bu Ukbe hadsini, ancak iinde kurbn kesecek yerin Raslullah'a izafesi tasrh edilmi olduu iin, geen hadsin ardndan getirmitir. Bir de bu hadste bn Umer'in kurbnn, kleler ve hrrlerin beraber bulunduu bir haclar kaafilesiyle yollad bildirildi ki, bu da bu ite kle ve hrr diye bir ayrm yaplmadn gsterir (Umdetu'l-Kaar). [301] Bu bb ve hads, Buhri nshalarnn ounda yoktur. Bu yalnz Eb Zerr'n Msteml'den gelen rivayetinde vardr. es-Sagn nshasnda balktan sonra Sehl ibn Bekkr'n Vuheyb'den rivayet ettii hads vardr diyerek, sdece iaret etmekle yetinmitir (bn Hacer). Hadsin bala delllii "Peygamber yedi deveyi kendi eliyle kesti.." szndedir (Ayn). [302] Hadsin bala delllii "Ayakta ve bal olarak kes" szndedir [303] Bunu zikretmesinin fidesi, Ynus'un hadsi Ziyd'dan iitmesini gstermektir. [304] Buhr, bn Umer'in bu szn bundan nce geen bbda mevslen getirmiti [305] bn Abbs'n bu tefsirini Sad ibn Mansr mevslen rivayet etmitir. "Biz kurbanlk develeri de sizin iin Allah 'm eirinden kldk. Onlarda sizin iin hayr vardr. O hlde onlar ayaktalarken zerlerine Allah 'in ismini ann. Yanlan-st dtkleri vakit de ondan hem kendiniz yiyin, hem ihtiycn gizleyen ve gizlemeyip dilenen fakirlere yedirin. Onlar kredesiniz diye bylece, size musahhar (el-Hacc:36). te bu yetteki "Develer ayakta olduklar hlde zerlerine Allah ismini zikrederek kurbn ediniz" kavlindeki "Savffe" lfzn bn Abbs ayakta olmakla tefsir etmitir. Deve bu vaziyette, yn bir aya bal ve aya zerinde dikildii hlde gerdanndan boazlanr. Byle boazlamaya "Nahr*' denir. Sr ve davar se, yatrlp aya balanarak kesilir. Buna da "Zebh" denir. Nahr'da da, zebh'de de Allah'n ismi zikrolumr: "Bismillah, Vallhu Ekber, Atlhumme minke leyke(Allah ismiyle keserim. Allah hereyden byktr. Y Allah, senden sana" denilip bak vurulur. el-Hkim, el-Mustedrek'mte bn Abbs'm bu tefsirini " ayak zerinde dikelmi ve bal olarak kesiniz" eklinde rivayet etmitir. [306] Hadsin bala uygunluu "Peygamber (S) kendi eliyle ayakta olduklar hlde yedi deve kesti" kavlindedir. Bu hads ksaltlm olarak aynen bu isndla bundan bir bb nceki (118.) bbda da gemiti. [307] Bu da Enes hadsinin ba ksm hakknda dier bir tarktir. [308] Bu, mehul bir isnddr, lkin mutbaat yoluyla zikredilmitir. Mutbaalar, asllarn tamadm tayabilirler. Bir de buradaki mehulden murd, Eb Kl-be'dir, denilmitir (elKirmn). [309] Hadsin bala hccetlii "Kesilme cretleri hususunda kisiciye birey vermememi emretti" szndedir. [310] Bu hads de yukarki hadsin baka bir tarkidir. Bala delleti meydandadr. Bu
799 / 2483

buhari

hadslerden kurbnn kesilmesi, etinin taksimi, derilerin ve ullarn taksmi hususlarnda veklet caiz olduu; kurbnn kesme cretini kurbn etinden vermenin caiz olmad istidlal edilmitir. Kurbn kesenin creti ayrca verilecektir. Kesici fakr se, kesme creti tamamen verildikten sonra kurbn etinden sadaka verilmesi caiz grlmtr [311] Buda Al hadsinin bir baka tarkidir. Bala delllii meydandadr. Bu hadsin fidesi, bunda Peygamber'in Veda Hacc'ndaki kurbnlarnn saysmn.yz deve olarak tesbt edilmi bulunmasdr. [312] Buhr bu yetler, hacc ve kurbn ile ilgili birok hkmleri mil bulunduklar iin, bilhassa bu hkmlerin ehemmiyetine bir tenbh olmak zere, bunlar burada srf balk hlinde zikretmitir. Bu hkmler: Beyt'n tavaf edenler, namaz klanlar iin putlardan, fetilerden, pisliklerden temizlenmesi; Allah'n Ra-sl'ne insanlara hacc i'ln ve da'vet etmesi emri; hacc ibdetine mahss olan dn ve dnyev menfatlerde hzr bulunmak; belli gnlerde Allah'n ismini telbiye, tekbr, tebih ve tehlllerle anmak; kesecekleri kurbanlk hayvanlar nev'-inden Allah'n nzk olarak ihsanlarna kar Ona kretmeleri; bu kurbnlardan yemek ve fakrlere yedirmek emri; tra olmak ve temizlenmek gibi ileri yapmak; adaklar yerine getirmek; Beyti Atk' tavaf ile Allah'n hrmetli kld eyleri ta'zm eylemek gibi hkmlerdir (Ayn). [313] bn Umer'in bu haberini bn Eb eybe mevslen rivayet etti. [314] At'nn bu szn Abdurrazzk, bn Cureyc'den mevslen rivayet etmitir [315] Hadsin bala uygunluu "Yiyiniz ve azk edininiz.." kavimdedir. Bu hadsin rivayet tarkleri oktur ve muhteliftir. Mesel Mslim'de hadisin sonu: At: Evet, dedi tarznda vki' olmutur. Bu sebeble limler kurbn etinin ne mkdr yenilip, ne mkdr sadaka edilecei hususunda gr ayrlna dmlerdir. Alkame'nin beynna gre, bn Mes'd, Alkame'ye, kurbn etini paraya ayrmasn; bunun birini sadaka, birini hediye etmesini, nc te birini de ailesiyle yemesini emretmitir. Bu kavi At'dan da nakledilmitir. afi, Ahmed, Ishk'n da grleri budur. Sufyn Sevr kurbnn ok mkdr sadaka yaplmaldr, demitir. Eb Hanfe te birden az mkdr sadaka edilmesi grnde bulunmutur. Hidye sahibi: Kurbn etinin yenilmesinin cevazn bildirdikten sonra, bu hkmn adak olmayan kurbna mahss olduunu, adak kurbnnda ise adayan kimsenin ister zengin olsun, ister fakr bulunsun, adak etinden yemesi caiz olmadn zikretmitir. Mlik, afi ve Ahmed'in mezhebleri de byledir. Sonra kurbn etinden sahibinin yemesi limlerin ouna gre mstehb-dr. (Umdetu'l-Kaar). [316] Bu hads "Erkein kadnlar adna sr kurbn kesmesi bb"nda ayr bir isndla gemiti [317] Peygamber'in iki defa "Darlk yok, darlk yok" buyurmas, aslolan kurbn kesmenin tratan nce olduuna; ve bunun nce yaplmasnn da cevazna dellet etmektedir. Bylece hads balkta zmnen sunulmakta olan hkm beyn etmi oluyor [318] Bu hads de bundan nceki hadsin baka bir tarkidir, bb balna delleti de yine ayn ekildedir. [319] Buhr burada ayn hadsin ayr ayr rivayet yollarndan birka tanesini arka arkaya getirmi ve bu rivayetlerle de hadsin aslnn bir olduu ve fakat bz lfz farklar bulunduunu gstermek istemitir. Buhr'nin burada getirdii se-nedlerl'e gelen hadslerin bzsn kendisi Sahh'min dier yerlerinde, bzsn da dier hads imamlar mevslen rivayet etmilerdir [320] Bu da bn Abbs hadsinin dier bir tarkidir; bala delleti meydandadr. Cemre talamak, kurbn kesmek, tra olmak, farz olan ifda tavaf yapmak iin hacc menseklerinin sra ile yaplmas snnet midir? Yoksa vcib midir? mm afi ile mm Ahmed ibn Hanbel ve
800 / 2483

buhari

daha nceki imamlardan At, Tvs, Muchid tertb ve srann snnetliine kaail olup, menseklerin hangisi evvel yaplsa, tekinin geri braklmasndan dolay keffret olarak kurbn kesmek lzm gelmez demilerdir. Delilleri de bu hads ile buna benzer dier hadslerdir, tmm Eb Hanfe ile mm Mlik ve kendilerinden nce gelen imamlardan Sad ibn Cubeyr, Hasen elBasr, brhm en-Naha, Katde tertbin (srann) vucbuna ve tertbi bozanlara keffret olarak kurbn kesmek lzm geleceine kaail olmuladr. Her iki tarafn delillerinin tafsli fkh kitblarndadr. [321] Hadsin bala dellli "Kurbn, kesilecei yere ulancaya kadar.." sznden alnr. nk kurbnn kesilme yerine ulamas, orada kesilmesinden ibarettir. Kesmenin geri braklmas se ruhsat yoluyladr. Bu hadsin bir rivayeti de "Peygamber zamannda Peygamber'in ihrama girii gibi ihrama giren kimse bb"nda gemiti. [322] Hadsin bala uygunluk ciheti "Ben bamn salarn toplayp keeletirdim" kavimdedir. Hadste sa kestirmek zikredilmemi ise de bu husus gelecek olan bn Umer hadsinde zikredilmektedir. Binenaleyh hadsin, baln bir ksmna delleti kfi grlp, her iki ksmna delleti art klnmaz. Bu hads ayniyle "Temett' ve krn hacc bb"nda da gemiti. [323] Hadsin bala uygunluu "Raslullah salarn kestirdi" kavlndedir. Raslullah'm bu tra Hudeybiye'de mi, yoksa Veda Hacc'nda m olduu sarahatle bildirilmemitir. Fakat Veda Hacc'nda tra olduuna dellet eden sahh hadsler vardr. [324] Hadsin bb balna delleti meydandadr. nk hads sa kesmek ve sa ksaltmak hakkndadr. [325] el-Leys'ten ve Ubeydullah'tan gelen bu hadsleri Mslim de Sahh'indt mevs-len rivayet etmitir. Raslullah'in bu dualarnda Veda Hacc'nda m, yoksa Hudeybiye'de mi yapld aka bildirilmemitir. Bunun iin bzlar bunun Hudeybiye'de Pey-gamber'in sahblerine ihramdan kp tra olma emri verdii zaman tereddd gsterip ar davranmalar zerine yapldna, bzlar da Veda Hacc'nda da byle du ettiine kaail olmulardr. Ayn'nin de dedii gihi, bu duann hem Hudeybiye gn, hem de Veda Hacc'nda yaplm olduu kabul edilebilir. Her ikisinde de Peygamber tra olmalarn emrettii zaman sahblerde bir tereddd ve ar davranma grmt. Arablar'm deti balar zerinden biraz sa almak eklinde idi. Onlarda sa tamamen kesmek az olurdu. Sa tamamen kesmek onlara ar gelirdi. Bunun iin sa ksaltmaa meyletmilerdi. Burada da grlecei gibi, kimisi salarn kesmi, kimisi de sdece biraz ksaltmakla yetinmiti... (Umdetu'l-Kaari, IV, 741-742). [326] Bu hadsin de bala uygunluu aktr. Bu, Eb Hureyre hadsinin ncekinden bir fark "Merhamet eyle" duas yerinde "Mafiret eyle" duasnn gelmi olmasdr. Bundan Raslullah'n her iki ta'br ile de du etmi olduu anlalyor. [327] Hadsin bala delleti aktr. Bu hads ihramdan kta sa kestirmenin, sa ksaltmaktan daha faziletli olduuna dellet etmekle beraber, sa ksaltmann da cevazna dellet etmektedir Nitekim u yette bunlarn ikisi de zikredilmitir: "Andolsun ki Allah, Rasl''nn grd ru'ynm hakk olduunu tasdik etmitir. nattan hepiniz emniyet iinde, (kiminiz) balarnz kaztarak, (kiminiz) salarnz ksaltarak korkusuzca mutlaka Mescidi Haram 'a gireceksiniz*.. "(e!-Feth:27). [328] Hadsin bala uygunluu "Ben, Raslullah'n sandan ksalttm..." szn-dedir. Bu hads de sa ksaltmann cevazna aka dellet etmektedir.
801 / 2483

buhari

[329] Bu hadste mutemetti' hac adaynn san tamamen kestirmek veya birazn ksaltmak kklan arasnda muhayyer klnmas vardr. [330] Bu ta'lki, Tirmiz mevslen rivayet etmi ve: Bu sahh hasen bir hadstir, demitir. Bunu baka sened ile Eb Dvd, Nes, bn Mce de rivayet etmitir. [331] Bunu Beyhak ve Tabern el-Kebr'dc mevslen rivayet ettiler. [332] Bunu el-sml mevslen rivayet etti [333] Bunu da el-sml mevslen rivayet etti. [334] Hadsin bala delllii "Biz nahr gn ifde yaptk" szndedir. nk bunun ma'ns, biz bayramn birinci gn ifda tavafn yaptk, demektir [335] Bu mutbaalardan el-Kaasm'inicini Mslim; dierlerininkini Buhr Sahh'min Magz ve Hacc Kitblan'nda mevslen getirmitir. Buhr bununla Eb Sele-me'nin ie'den yalnz kalmadn gstermi, hadsi ma'n olarak naklettii iin cezim sgas kullanmam da "Yzkeru" demitir (Ayn, Kastalln). [336] Hadsin bala delleti meydandadr. nk hads o hacc fiillerinden herhangi birini ne geirmek ve geriye brakmak hakkndadr. Balktaki "Unutarak veya bilmeyerek" kaydlarnn dayana, bundan sonra gelecek bbdaki Abdullah ibn Amr hadsinde aka gelmitir. [337] Bu da bn Abbs hadsinin baka bir tarkidir. el-Mes: Sem vezninde, akam vaktine denir ki, leden akam namazna kadar vakitten ibarettir... el-tms: akamlamak ve akama kalmak ma'nsna-dr., (Kaams Ter:). [338] Hadsin bala delllii "Rasluflah Veda Hacc'nda durdu" sznden alnr. nk bunun ma'ns deve zerinde durdu demektir. Nitekim bunu ta'kbeden hadsinde Abdullah, bunu aka sylemitir. Buhar bu bbda onun hadsini tarkten getirmitir: Birinde "Veda Hacc'nda durdu"; ikincisinde "Hutbe yaparken hzr bulundu"; ncsnde "Dii devesi zerinde durdu" demitir. [339] Bala delllii "Nahr gn hutbe yaparken..." sznden alnr. [340] Bu, ayn hadsin nc tarkidir. [341] Bu isndla Zuhr'den gelen bu mutbaada Abdullah: Ben Raslullah' Min'da devesi zerinde grdm, demi ve yukarki hadsi zikretmitir. Yukarda bn Abbs hadsinin haiyesinde de sylediimiz gibi hacc men-seklerinden kurbn kesmek, ta atmak, tra olmak, ifda tavaf yapmak gibi ilerin sra ile yaplmas snnet midir, vcib midir hususunda ayr gr vardr: mm afi ile mm Ahmed ve daha evvelki imamlardan At, Tvs, Mu-chid tertibin snnetliine kaail olup, bu menseklerden hangisi evvel yaplsa tekinin geri braklmasndan dolay keffret olan kurbn kesmek lzm gelmez demilerdir. Delilleri bu hads ile benzeri dier hadslerdir. mm Eb Hanfe ile mm Mlik ve kendilerinden evvel gelen immlar-,, dan Sad ibn Cubeyr, Hasen Basr, tbrhm Naha, Katde tertibin vucbuna ve sray bozanlara keffret olarak kurbn kesmek lzm geleceine kaail olmulardr. Her iki taraf in .delillerinin tafsili fkh kitblanndadir. [342] Min gnlerinde, yn nahr gn ile onu ta'kbeden gnde hutbenin mer'-luu bab. O gnlerde insanlara yapacaklar ileri retmek maksadyle hitb etmenin meruluu, bu balkla isbt edilmek istenmitir. Buhr bununla, Min'da nahr gn haclar iin hutbe yoktur diyenlere reddi kasdetti de denilmitir. nk bu hadste zikredilen eyler, haccn eirinden deil, umm vasiyetler kablindendir. Buhr rvnin, Arafat'ta vaki' olan konumaya hutbe ismi verdii gibi, bu Min
802 / 2483

buhari

konumasna da hutbe ismini verdiini beyn etmek istemitir. [343] Hadsin bala delllii "Raslullah (S), nahr gn Min'da insanlara hitb etti..." szndedir. Daha nce de zikrettik ki, buradaki "Hitb etti" ta'bri, ma1-lm olan hutbe deildir. Bu hitabeye hutbe denilmesi, bunun da aslnda kelm etmek ve sz sylemekten ibaret olduundan dolaydr. [344] Grnrde bu hadsin bala uygunluu yoktur. Lkin ibn Abbs'tan "Nahr gn Peygamber'in hitabesi" rivayeti bulunduu ve nahr gn de Min gnlerinden olduu in bala uygun dm oluyor. O hadsi, bn Abbs'tan olduu ve bu kadarck uygunluk ciheti bulunduu iin, burada yine zikretmitir. [345] Buhr bu hadsin asimda bala mutbaat ettiini iaret etmi oluyor. Buhr rvnin bu mutbaatta "Arafat'ta" szn sylemediini hatrlatmak suretiyle yukanki hadsin bu mutbaatla bala tam uyduunu gstermek istemitir. Bu mutbaa Ahmed ibn Hanbel de Msned'inde mevslen rivayet etmitir. [346] Hadsin bala uygunluu aktr. Peygamber'in bu nutku, hads ve sret kitblarnda hretle nakledilmitir. Bilhassa Buhr buradan baka Sahh'inin lim, Bed'u'1-Halk, Tefsir, Fiten ve Udhye kitblarnda bz sened ve metin farkhhklanyle rivayet etmitir. Bu cihetle metodoloji bakmndan bu hitabenin de Arafat nutku gibi Peygamber'in belgatli dilinden ktnda kimsenin az veya ok bhe etmeye ilmen hakk yoktur. Bir gn evvel Raslullah Arafat hutbesinde Arablar'n dn, meden, ikti sd btn detlerini Arafat meydannda ykm ve inemi bulunduundan, sahbler, Peygamber'in bu hitbesindeki sulleri zerine ayn, gnn ve Mekke'nin adlarn deitirecek sanmalarnda hakkh idiler. Peygamber can, mal, rz ve eref masuniyetlerinin ehemmiyetini gznn-de tutarak, bunlar en sde kafalara da iyice yerletirmek iin sul - cevb tarznda gayet bel bir uslb ile ifde etmitir. [347] Hadsin bala delii "Peygamber Min'da: "Bilir misiniz?..." diye sordu sznden alnr. nk bu kelimeleri sylemesi, O'nun MinMaki hutbesinden ibarettir. Lkin bu hitabe, yukarda da zikrettiimiz gibi, iinde hacc mensekle-rinden birey olan hakk bir hutbe deildir. [348] Bu Him ibnu'1-Gz (157)'nin hadsini, Eb Dvd da mevslen rivayet etmitir. Mn hutbesi yle balam ve devam etmitir: Raslullah Min'ya gelince, Muhcirler'in kblenin sa tarafnda, Ensr'-n solda, dier cematin de karda saff saff yer almalarn emretti. Yine deve stnde, yzbinlik bu byk cemat karsnda slm mkilbmn en messir bir hutbesini daha u suretle rd etti: "Ey nsanlar! Allah'a hamd ve sena, tekbr ve tehll ettikten sonra derim ki: Sizi Allah'n Kitb'na balayan Peygamberinizin szlerini iyi dinleyiniz ve O'na itai ediniz! Hacc ibdetlerinizin btn ekillerini benden grdnz gibi if ediniz, yle sanyorum ki, ben bu seneden sonra bir daha hacc edemem..." demi ve devamnda yukanki hads metninde verilen szleri sylemitir (Ibnu'l-Kayym, Zdu'l-Med; Kastalln, el-Mevhibu'l-Ledunniyye bi'lMaahi'l-Muhammediyye). [349] Su iirme vazifesi olan ile ondan baka zrl, hasta yhud oduncular, obanlar gibi meguliyet sahibi kimseler Min geceleri sresinde Mekke'de ikaamet edebilirler mi? Buhr, sorunun cevbn zikretmeyip, hadsle yetinmitir. [350] Buhr bu hadsi burada arka arkaya tarkten rivayet etmi ve en ksadan genie doru bir sralama yapmtr.
803 / 2483

buhari

[351] Bu mutbaalardan birincisini Mslim; ikincisini bnu Eb eybe; ncsn ise Buhr "Haclar sulama bb"nda mevslen rivayet etmilerdir. [352] Cbir ibn Abdillah'm bu hadsini Mslim, Sahfh'inde mevslen rivayet etmitir. [353] Cemreler Min'da birbirleriyle farkl uzaklklarda ve bir yol zerinde tanedir. Mekke tarafnda bulunana Akabe cemresi denir. Nahr gn kuluk vaktinde yalnz bu talanr. Dier terk gnlerinde, her gn leden akama kadarki zaman iinde sra le her ne de yedier ta atlr. Birinci cemre ile orta cemre arasndaki uzaklk takriben 116 m.; Orta cemre ile Akabe cemresi arasndaki uzaklk takrben 160 m.; Mekke Haremi ile Min aras mesafe takrben 7 km.; Min ile Cebeli Rahmet aras mesafe takriben 14 km. (er-Risletu't-Frkyye, s.51). [354] bn Mes'd'un bu hadsi, Akabe cemresinin vdnin ortasndan, aadan yukarya doru atiniasmn snnetliini te'kdli olarak ifde eder. Halktan bzlarnn Akabe cemresini vdnin stnden attklarn Abdurrahmn'm bildirmesi zerine, ri'in snnetine sarh bir muhalefet olan bu durum, bn Mes'd'un vicdannda derin bir te'sr hsl etmi ve szn yemn ile te'kd eylemitir. Hacc mensekleri birka srede zikredilmiken, bn Mes'd'un bilhassa el-Bakara Sresi'ni zikretmesi, Hacc menseklerinin hkmlerinin ounun bu srede anlm olmasndandr. bn Mes'd, cemre talamak vaktine ilgisi 'tibriyle "Bir de sayl gnlerde Allah11! z/ftran"(el-Bakara:203) yetine telmih etmi oluyor. Buna gre bn Mes'd: Hacc mensekleri kendisine indirilen ve btn hacc ileri kendisinden alnacak olan Peygamber, talamann keyfiyetini kendisinden almaya, Akabe cemresini yukardan atan kimselerden daha hakkhdr, demi oluyor. [355] Bunu Abdurrahmn ibnu Mende mevslen rivayet etmitir. Bunu zikretmesinin fidesi, Sufyn es-Sevr'nin el-A'me'ten bunu iitmi olmasn beyn etmektir. [356] bn Umer'in bu hadsi, yaknda "ki cemreyi talad zaman.. bb"nda mevslen gelecektir. [357] ibn Mes'd'un bu fiili ve sz, limler cumhurunun mezhebidir. Cumhura gr e yedi akldan eksik atmak kfi deildir. Yedi ta atlmas vcibdir. bn Mes'd hadsi cumhurun en kuvvetli delilidir. bn Umer'den, Cbir'den ve bn Abbs'tan da yedi adedi aka rivayet edilmitir. [358] Yedi ta atmann sebebi, yedi tekbrin saysn unutmamaktr. Bunun benzeri, namazdan sonra tesbh saysn muhafaza iin parmaklarmzn ek yerlerine mracaat eder, onunla hesb ederiz. [359] bn Umer'in bu hadsi biraz sonra "ki cemreyi att zaman.. bb"nda mev-slen gelecektir. [360] Hadsin bala delllii "Herbir tan beraberinde tekbr getirirdi.." sznde-dir. Bu hads, bn Mes'd hadsinin dier bir tarkidir. Haccc minberde bu hutbeyi yapt srada, Emev Halfesi Abdulmelik ibn Mervn tarafndan Irak Vlsi ve Hacc Emr bulunuyordu. Haccc'n sre isimlerini syleyi ekli kendisine sorulunca brhm, bn Mes'd'un syleyi eklini, yn dorudan doruya el-Bakara gresi eklinde sylediini bildiren hadsi rivayet etmitir. [361] Buhr bu bb bal altnda bn Umer'in bu hadsine iaret etmekle yetinmitir. bn Umer'in bu hadsini de bundan sonraki bbda mevslen getirecektir [362] Bu hadste haber verilen iki cemre yanndaki duru sresinde gr ayrl olmutur. bn
804 / 2483

buhari

Mes'd iki kerre el-Bakara Sresi okuyacak kadar durur ve du edermi. bn Umer'in iki cemrede el-Bakara Sresi okuyacak kadar vakfe yapt rivayet edilmitir. bn Abbs'm da yz yetli bir sre okuyacak kadar vakfe yapt haber verilmitir. limlerin ou bu vakfelerin zkr ve du iin yapldn, binenaleyh vakfe yapmamakta bir be's olmadna kaail olmulardr. el-Cemretu'd-Dny: Min'daki Hayf Mescidi cihetine yakn olan cemredir. Bu cemre, ikinci nahr gn talanan cemrelerin birincisidir. Bu cemre Mi-n'ya en yakn, Mekke'ye de en uzak olan cemredir. Atlan akllarn says: Drt mm'a ve cumhura gre, akllarn says 7O'dir. Bunlardan yedisi bayramn ilk gn Byk Cemre'ye, yn Akabe cemresine atlr. Terik gnlerinde, yn bayramn ikinci, nc, drdnc gnlerinde her gn sra le her cemreye yedierden 21 ta atlr. gnde atlan ta says 63 olur. lk gn atlan yedi tala beraber, toplam 70 olur. Yalnz mm Ahmed'den bir rivayete gre, her cemreye alt ta atlarak toplam 60 olur. Bir veya iki gnn atn kasden veya unutarak terk ederse, geri kalan gnlerde telfi caizdir ve kaza deil, edadr. nk ta atma gnleri bir vakit hkmndedir (Kastalln, III, 348). [363] Bu, ayniyle bundan nce zikredilmi olan hadstir. Buhr, geli yolu ayr olduu iin tekrar etmi ve bala aka bir dell yapmtr [364] Buhr bu Muhammed'in hangi Muhammed olduunu belirtmemi, byle nis-bet etmeksizin, sdece ismini zikretmitir. Sarihler: Bu, Muhammed ibn Be-r'dr, yhud Muhammed ibnu'l-Musann'dr yhud da Muhammed ibn Yahya ez-Zuhl'dir demilerdir [365] Hadsin bb balna delllii "ki elini kaldrarak du ederdi" szndedir. Buhr bu hadsin senedinin bir ksmn, yn Zuhr'ye kadarki ksmn verdikten sonra hads metnini sevketmi, sonunda da senedin Peygamber'e kadar ulaan ksmn vermitir. Hadsilerden bir cemat bunu caiz grmtr. Ahmed ibn Hanbel de, Buhr de bunlardandr. Senedi byle ayrma mevslle mni' olmaz. bn Hacer: Bu ekilde sevkedilen isnadn mevsl olduu hususunda hads limleri arasnda hibir ihtilf yoktur, demitir. [366] Hadsin bala uygunluu u cihetledir: Raslullah Mzdelife'den hareket ettii zaman ie O'nun beraberinde yrm deildi. Hlbuki Peygamber'in Aka-s be cemresini talayncaya kadar binekli olmakta devam ettii sabit olmutur. Bu ise ie'nin Peygamber'e gzel koku srmesi, Akabe, cemresini talamasndan sonra vki' olduuna dellet etmitir. fda tavafndan nce tra olmaya gelince, nk Peygamber, Akabe cemresini talayp dnd zaman Min'da ban tra ettirmitir. Buhr'nn hadsten balktaki hkm almas, koku srmek cihetindendir. j nk koku srmek, ancak ihramdan ktktan sonra olur. Birinci ihramdan j k ise, iten ikisini yapmakla olur: Akabe cemresini talamak, tra olmak, ; ifda tavaf. Peygamber, cemreyi taladktan sonra tra olmasayd, koku s-', rnmezdi... (bh Hacer). [367] Buna "Sader tavaf" da denir. Buhr hkm zikretmeyip, hadsi bildirmekle yetindi [368] Hadsin bala uygunluu "Hacc ilerinizin sonu Beyt'le olsun" sznden al-, nr. Beyt'le olacak i ise, tavaftan bakas olmaz. O da, hacc ilerinin sonu olan veda tavafdr (Ayn). Mslim'in bn Abbs'tan bir rivayetinde: nsanlar hacc sonunda etrafa dalvermek i'tiydnda idiler. Raslullah (S): "Sakn h, sizden hibiriniz datmasn. T ki, son vazifesi Beyt'i tavaf olsun" buyurmutur. Nevev: Hadsteki emr, vcb iindir. Bize gre sahh olan vacibi terk ile kurbn lzm gelir, limlerin ounun kavli de budur, demitir. mm Mlik, j Dvd Zahir, bn Mnzir ise, veda tavaf snnettir; terk edilirse birey lzm gelmez, demilerdir. Hanefler, afaklere vcib; Mekkeliler'e vcib deildir, demilerdir.
805 / 2483

buhari

Hayzhya, nifslya, umre yapana vcib deildir... rih Kastalln, veda haccnn vucbuna, hadsin sonundaki "Veda tavaf hayzl hakknda hafifletildi" cmlesiyle istidlal etmitir. Hakkaten hayzl hakknda hafifletilen hkm, bakalar hakknda tedd ve te'kdi gerektirir ki, , bu da vucbdur. Ve hafifletme yalnz mekked ilerden olabilir [369] Hadsin bala uygunluu *'Sonra binip Beyt'e hareket etti ve ona tavaf yapt" szndedir. nk bu tavafla murd, veda tavafdr (Ayn). [370] Bu mutbaat, el-Bezzr ile Tabern mevslen rivayet etmilerdir. [371] Bu balkta "z"nn cevb sylenmemitir. Takdri yledir: Bu kadna veda tavaf vcib olur mu? Yoksa hayz sebebiyle kadndan bu tavaf der mi? Vcib olduunda kurbn lzm gelir mi, yhud gelmez mi? Buhr bu sorularn cevbn hadslerle verdirmeyi daha emn yol grp, kendisi balkta hibir hkm bildirmemitir [372] Hadsin bala uygunluu "Safiyye ifda tavafn yapmt, dediler. Raslullah: O takdirde bizi habsetmesi yoktur" szndedir. Bunun ma'ns, veda tavafnn hayzldan dmesidir. nk Raslullah'a Safiyye'nin hayz olmas haberi verildiinde "O bizi habsedici mi oldu?" buyurdu. Fakat Safiyye'nin hayzdan nce ifda tavafn yapt haber verilince: "O takdirde bizi habs'etmiyecektir" buyurdu. nk Safiyye haccm rkn olan farz tavaf ed etmitir (Ayn). [373] Hadsin bala hccetlii "mm Sleym: Safiyye hadsini zikretti" sznden alnr. [374] Hlid'in hadsini Beyhak; Katde'ninkini de Eb Dvd et-Taylis mevslen rivayet etmilerdir. [375] Hadsin bala uygunluu "ifda tavafn yapt zaman hayzh kadna memleketine hareket etmesine ruhsat verildi" sznden alnr. nk bunun ma'ns, hayzh kadn, farz olan ifda tavafn yapm olduu zaman memleketine hareket eder ve veda tavafn terketmesinden tr zerine brey lzm gelmez, demektir (Ayn). Buradaki bn Abbs ve ayn senedle gelen bn Umer hadslerinin her ikisi de sahbnn mrselleri nev'indendir. nk bu her iki sahb de bu msadeyi bizzat Peygamber'den deil, kendisine msade verilmi olan kadnlardan renmilerdir. Bu gibi sahb mrsellerinin merf' hkmnde olduu bilinen bir hakikattir. Bu ibn Abbs ve bn Umer hadslerinden de, temizken farz olan fda tavafn yapm da sonra hayz hline giren kadndan, veda tavafnn dt sbit oluyor. [376] Ten'm, Mekkeliler'in mkaatlarndan biridir. Harem hricinde ve Mekke'ye bir fersah mesafededir. Orada sonralar ie Mescidi dedikleri bir mescid in edilmitir. Muhassab, Mekke ile Min arasnda bir yerdir. Terk gnlerinden sonraki gece -ki bayramn drdnc gn bittikten sonraki gecedir- orada geirilir. Buraya Ben Kinne Hayf da denilir. [377] Hadsin bala delleti "Ve Safiyye de hayz oldu... yleyse be's yoktur; haydi yola k!" szlerinden alnr. nk bunda Safiyye'nin fda tavafn yapmasndan sonra hayzland sabittir. Balk da byledir. Bu hads, Temett' ve Ikrn hacdan babnda da gemiti. Bu mnsebetle hacc nevi'lerini bir kerre daha zetleyelim: Hacc aylan iinde hacc ile umreyi cem' etmenin yolu vardr: Birincisi frd'dr. Hac aday mkaatta yalnz hacca niyet eder. Ve hacc ibdetini tamamlayp, hall olduktan, yn ihramdan ktktan sonra -ayniyle Mekke'nin yerlisi gibi- Harem haricindeki Crrne, Ten'm, Hudeybiye
806 / 2483

buhari

gibi bir yerden um-s re niyetiyle tekrar ihrmlanp vakfeden mada mensekler yeniden yapar. Byle olana Mfrid denir. kincisi Krn'dr. Hac aday mkaatta hacc ile umreye birlikte niyet eder ve tavaf, sa'y, tra gibi hacc amellerini tekrarlamakszn hem hac, hem mu'te-mir yn umre yapc olur. Byle niyet edene Kaann denir. ncs Temettu'dm. Hac aday hacc aylar iinde-mkaatta yalnz umreye niyet eder. Ve Arefe gnnden evvel vakfeden mada mensekleri ed edip, hall olduktan sonra -ayniyle Mekke'nin yerlisi gibi- hacc gnnde Mekke'den bir hacc in edip vakfe, tavaf, sa'y gibi mensekleri yapar. Byle olana Mutemetti' denir. nk Chiliye deti hilfna olarak hacc aylan iinde umreden istifde etmi olur... (Tecrd Ter., I, 191-194) [378] Bu mutbaat temett' ve Ikrn hacdan babnda Usmn ibn Eb eybe tarkinden mevslen gemiti. [379] Hadsin bala uygunluu "Peygamber ikindiyi Abtah'da kld sozundedr. Hads "Terviye gn leyi nerede kld bb"nda da baka bir tarkle gemiti. Abtah, Bath, Muhassab ve Kinane oullar Hayf simleri ayn yerin adlardr. Mekke ile Min arasnda geni bir yerdir. [380] Bunun da bala uygunluu "kindiyi Abtah'da kld" szndedir. Bu hads de "Veda tavaf bb"nda baka bir tarkle gemiti. [381] Biraz nceki haiyede de bildirdiimiz gibi, bu Muhassab'a Abtah, Bath, K-nne oullan Hayf da denilir. Bu isimlerin hepsi ayn yeri gsterir. ie'nn bu hadsi, Buradaki konaklamann bdet kasdiyle olmadm ve haccm gereklerinden olmadn ifde etmektedir. Bz limler Peygamber'in ve ondan sonra halfelerin burada konaklama yapm olmalarndan dolay, Pey-gamber'e uymak iin burada konaklamann mstehb olduunu sylemilerdir. Nevev,-: Muhassab'da konaklamak f ve Mlk'de mstehbdr; limlerin cumhuruna gre de byledir, diyor. [382] Bu bn Abbs hadsinde de "Muhassab menzilinde konaklamak birey deildir" demesinden dolay, bunun haccn snnetlerinden olmad anlalmtr. Btn sarihler bu sz "Hacc menseklerinden-saylm deildir" diye tefsr etmilerdir [383] Hadsin bb balna uygunluu "Z Tuv'da konaklard... hacc bitirip Mekke'den ayrld zamanda.." szlerinden alnr. Sonra iyi bil ki, Mekke'ye girmeden nce Z Tuv'da konaklamak, dn srasnda da Zu'1Huleyfe'deki Bath'da konaklamak, hacc menseklerinden olarak yaplmas gerekli birey deildir. Hac isterse bu yerlerde konaklama yapar, isterse terkeder (Ayn). Peygamber ve halfeleri bu yerlerde konakladklar iin, onlarn bu fiillerini takld ederek konaklamakta elbet bir hikmet ve hayr vardr (bn Hacer). [384] Bu hads de, dierinde olan hususlara bz ziydelerle dellet etmektedir. [385] Bu Z Tuv'da geceleme ii de biraz nce getii gibi, hacc menseklerinden deildir. Bundan da ancak Peygamber'in konaklama yerleri alnr ve sdece O'nun fiillerine uymak iin bu yerlerde konaklanabilir. nk O'nun fiillerinden hibiri hikmet ve hayrdan bo deildir (Kastalln). [386] Chiliyet devrinde Hicaz'da Mekke yaknlarnda senenin belli zamanlarnda balca drt panayr kurulurdu. Arabistan'n her tarafndan buralara kervanlar gelir, al veriler yaplr, iir ve hitabe yarlar dzenlenirdi. Bunlar Ukz, Zu'1-Mecz, Mecenne, Hube panayrlar idi. Ukz, zu'1-ka'de evvelinde kurulur ve yirmi gn devam ederdi. Mevkii, Arafat'a yaknd. irlerin r ve hitabe yarlar en ok Ukz panayrnda olurdu. Raslullah, nl hatb Kurs ibn
807 / 2483

buhari

Side'yi Ukz'da grm ve cihan edebiyat trihine geen mehur hitabesini burada dinleyip ezberlemiti. 129 hicret ylnda Haricler zamannda ilk terkedilen panayrdr. Sonra Zu'1-Mecz ve Mecenne panayrlar terkedildi. Zu'1-Mecz' bn shk, Arafat'n bir tarafnda kurulurdu, diyor. Ret de Arafat'n sa tarafnda olduunu ve sonralar terkedildiini bildiriyor. Mecenne de Mekke'ye birka mil mesafede id. Civnnda baheler, bostanlar bulunduu iin Mecenne denilirdi. Hube Mekke'nin sa tarafnda, alt mil uzaklkta idi. 197 hicr ylnda en son bu panayr terkedildi. Bundan sonra insanlar Arafat, Min ve Mekke panayrlar ile yetindiler. bn Abbs hadsinde bunlardan ilk ikisi zikredilmitir (bn Hacer, Ayn, Kastalln). [387] Bu yet, bn Abbs kraatinde "F mevsmVl-hacc" eklinde okunmutur. Bu yet, hacc mevsiminde mslmnlarn al veri yapmalarnda, ticret etmelerinde, Rabb'lerinin rzkndan kazanmak istemelerinde kendilerine bir gnh olmadn bildirmi oluyor. bn Abbs da yeti bu maksada dell olmak zere okumutur. Buhr'nin bunu bb balna dell yapmas ciheti meydanda ve aktr. [388] el-Idlc, if'al babndan, gecenin evvelinde kalkp yola gitmek; el-Iddilc, ifti'l babndan, hemzenin ve eddeli dl'in kesresiyle, gecenin hir vaktinde kalkp yola gitmek ma'nsmadr. ez-Zemaher el-Ess'da, ed-Delec ve ed-Decle, akamdan kalkp btn gece gitmek ve dl'in dammyle ed-Dulce, gecenin sonunda gitmek ma'nsna isim olmak zere ve birincisinden fiili if'l babndan; ikincisinden fiili ifti'l bbndandr.. ibaresiyle yazlmtrMtsbh'ta da bu vehile beyn edilmitir... (Kaams Ter.). [389] Bu hadsin bir rivayeti daha nce sened ve metin farkyle gemiti. [390] Bu Muhammed, Eb Al ibnu Seken'in rivayetinde Muhammed ibn Selm eklindedir. esSagn ise: O, Muhammed ibn Yahya ez-Zuhl'dir demitir [391] Bu hads de daha nce gemiti. Buhr buradaki Peygamber'in hlini gsteren "Muddilicen" kelimesinin ifti'l babndan ismi fail olduuna dayanarak, bb balna aka dell tekl ettiini gstermek istemitir.

808 / 2483

buhari

75- KITABU'L-MARDA VET-TIBB 1- Hastaln Keffret Olmas Hakknda Gelen Haberler Ve Yce Allah'n: 2- Hastaln iddeti (Fadldandr) Bab 3- Bb: 4- Hasta Ziyaretinin Vciblii Bab 5- Baylm Kimseyi Ziyaret Etmek Bab 6- (Beyin Menfezlerinde Habsolunup Balca Organlar Hareketlerinden Eksik Olarak Men' Eden) Rzgr Sebebiyle Sar'aya Tutulan Kimsenin Fadl Bab 7- Gz Zayi' Olup Giden Kimsenin Fadl Bab 8- Kadnlarn (Yabanc Olsalar Bile) Erkeklere Hasta Ziyareti Yapmalar Bab 9- ocuklara Hasta Ziyareti Yapmak Bab 10- l Arabna Hasta Ziyareti Bab 11- Mrik Kimseye Hasta Ziyareti Bab 12- Bb: Bir Topluluk Bir Hastay Ziyarete Gittikleri Zaman Namaz Vakti Gelirse, O Hasta Gelenlere Cemaatla Namaz Kldrr 13- Ziyaret Edenin Kendi Elini Hasta zerine Koymas Bab 14- Ziyaret Srasnda Hastaya Sylenecek Sz Ve Hastann Verecei Cevb Bab 15- Binici Olarak, Yryerek, Eek zerinde Arka Tarafa Baka Birini Bindirerek Hasta Ziyaretine Gitmek Bab 16- Hastann "Ben Hastaym" Yhud "Vay Bam" Yhud "Hastalm iddetlendi" Demesinin Cevaz Ve Eyyb Aleyhi's-Selm'n "Hakikat bana bu der d gelip att. Sen ise acyanlarn en acyansn" (el-Enbiy: 83) Kavli Bab 17- Hastann (Ziyarete Gelenlere, Gerektiinde): "Yanmdan Kalknz!" Demesi Bab 18- Hasta Olan ocua Du Edilmesi in Onu (Salih nsanlarn Yanna) Gtren Kimse Bab 19- Hastann lm Temenni Etmesinin Nehyi Bab 20- Ziyaret Eden Kiinin Hastaya Dua Etmesi Bab 21- Hasta Ziyaretine Giden Kimsenin Hasta(Ya if Duas Yapmak) in Abdest Almas Bab 22- Salgn Veba Ve Humma Hastalklarnn Kaldrlmasna Du Eden Kimse Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
75- KITABU'L-MARDA VET-TIBB (Hastalar ve Tbb Kitab) [1] 1- Hastaln Keffret Olmas Hakknda Gelen Haberler Ve Yce Allah'n:

"Kim bir ktlk yaparsa onunla cezalanr... (en-Nis: 123) [2]

1-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, Peygamber'in zevcesi ie (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Mslmna batacak bir dikene varncaya kadar herhangi bir musibet isabet ederse, Allah muhakkak o musibete karlk, onun bir gnhn keffretleyip rter". 2-....... Bize Zuheyr ibn Muhammed, Muhammed ibn Amr'dan...; o da At ibn Yesr'dan; o da Eb Sad el-Hudr (R) ile Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur:
809 / 2483

buhari

"Mslmna, vcduna batacak bir dikene varncaya kadar yorgunluk, hastalk, gelecekten kederlenme, gemiten hznlenme, bakalarndan gelen eza ve i sknts isabet ederse, Allah muhakkak bu musibetleri sebebiyle o mslmnn gnhlarndan bir ksmn kef fretleyip rter."
3-.......Bize Sufyn es-Sevr, Sa'd ibn brahim'den; o da (Abdullah yhud Abdurrahmn) ibn Ka'b'dan; o da babas Ka'b ibn M-lik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "M'minin meseli yeil ekin dal gibidir ki, rzgr onu kh eer, meylettirir, kh dorultur durur. Mnfkn meseli de sert ve dz am ve da servisi gibidir kit kknden bir defada sklmesi yhud krlmas oluncaya kadar dimdik durmakta devam eder [3]. Zekeriy ibn Eb Zaide de yle dedi: Bana Sa'd ibn brhm tahds etti. Bize Ka'b'm olu babas Ka'b'dan; o da Peygamber(S)'den tahds etti [4]. 4-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "M'min kiinin benzeri, bir sap zerinde biten ekin gibidir. Hangi taraftan ona rzgr esip gelirse, rzgr onu eer. Dorulduu zaman rzgr bels ile yine eilir (fakat yklmayp dorulur, doru kalr). Haktan yz eviren fcir kiinin benzeri de sert ve dz am gibidir ki, Allah onu diledii vakit (bir defada) skp krncaya kadar dimdik olmakta devam eder" [5]. 5-.......Bize Mlik, Muhammed ibn Abdillah...'tan haber verdi ki, o yle demitir: Ben Eb'lHubb Sad ibn Yesr'dan iittim, o yle diyordu: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle diyordu: Ra-slullah (S): "Allah kime hayr murd ederse ona musibet verir" buyurdu [6]. 2- Hastaln iddeti (Fadldandr) Bab 6-.......Bizeu'be, el-A'me'ten; o da Eb Vil'den; o daMesrk'tan haber verdi ki, ie (R): Ben Raslullah(S)'tan ziyde hastal iddetli olan hibir kimse grmedim, demitir [7]. 7-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'in hastalnda vcdu hummann hararetinden iddetle sarsld srada huzuruna vardm ve: Y Raslallah, bhesiz ki, humma hararetinden ok ztrab ekmektesin! dedim. Ardndan: Y Raslallah, bu iddetli hummann bhesiz iki kat ztra-b var, elbette buna karlk size de iki kat ecr ve mkfat vardr! diye arzettim. Raslullah: "Evet. Herhangi mslmna bir ez isabet ederse, muhakkak aacn yapraklarnn dmesi gibi, Allah o mslmndan gnhlarn drr" buyurdu [8]. 3- Bb:

"nsanlar iinde bels en iddetli olanlar peygamberlerdir. Sonra srasyla fazilette ilk olan, sonra ilk olandr'' [9].
8-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Ben, Raslullah iddetli humma hastalyle sarslrken huzuruna girdim ve: Y Raslallah, muhakkak ki, Sen iddetli bir humma hastalyle sarslmaktasn, dedim.
810 / 2483

buhari

Raslullah (S): "Evet, ben sizlerden iki kiinin yanmas kadar yanmaktaym" buyurdu. Ben: bhesiz bu iki kat yanmann Sizin iin iki kat ecri vardr, dedim. Raslullah: "Evet, bu katlanm hararetin mkfat da byle katlanm olur: Mslmna bir diken batmas ve daha kk nevi'den bir ez isabet ederse Allah muhakkak bu ezaya mukaab, onun seyyielerini aacn kendi yapraklarm atmas gibi keffretleyip rter" buyurdu [10].
4- Hasta Ziyaretinin Vciblii Bab 9-.......Eb Ms el-E'ar (R): Raslullah (S): "A olan doyurun, hastay ziyaret edin, esirin esirlik balarn zn" buyurdu, demitir [11]. 10-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Raslullah (S) bize yedi eyi ilememizi emretti ve yedi eyden de nehyetti: Bizleri altn yzk takmaktan; harr, dbc, istebrak, kassyy (denilen ipekli kumalar) giymekten; binek zerine ii yn ile doldurulmu hlis ipekten kk minder koymaktan nehyetti. Yine bize cenazelerin ardndan gitmemizi, hasta olan ziyaret etmemizi ve selm vermeyi yaymamz emretti [12]. 5- Baylm Kimseyi Ziyaret Etmek Bab 11-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Muhammed ibnu'l-Munkedir'den tahds etti ki, o, Cbir ibn Abdillah (R) yle derken iitmitir: Ben bir hastala tutulmutum. (Veda Hacc srasnda) Peygamber (S) ile Eb Bekr es-Sddk; ikisi yryerek gelip bana hasta ziyareti yapyorlard. Onlar beni baylm hlimde buldular. Peygamber ab-dest ald, sonra abdest suyundan benim zerime dkt. Akabinde ben ayldm ve Peygamber'i grdm: Y Raslallah! Ben malm hakknda nasl yapaym? Mallarm hakknda nasl hkmedeyim? diye sordum. Raslullah bana hibir cevb vermedi. Nihayet Mrs yeti (en-Nis:ll-12vey 176) ndi [13]. 6- (Beyin Menfezlerinde Habsolunup Balca Organlar Hareketlerinden Eksik Olarak Men' Eden) Rzgr Sebebiyle Sar'aya Tutulan Kimsenin Fadl Bab [14] 12-.......mrn ibnu Eb Bekr yle demitir: Bana At ibnu Eb Rebh tahds edip yle dedi: bnu Abbs, bana: Ben sana cennet kadnlarndan bir kadn gstereyim mi? dedi. Ben: Evet gster, dedim. bn Abbs: te u (iri yapl, uzun boylu) kara kadndr. Bu kadn bir kerresinde Peygamber(S)'e geldi de: Ben sar'alamyorum, ben sar'alannca da alyorum. Benim iin Allah'a du ediver! dedi. Peygamber: "stersen hastalna sabret! Bunun karlnda sana cennet vardr. stersen sana afiyet vermesi iin Allah'a dua edeyim!" buyurdu. Kadn:
811 / 2483

buhari

Ben sabredeyim, dedi de: Ben alyorum, almamaklm iin Allah'a du ediver! diye rica etti. Peygamber de onun iin du etti [15].
13-.......(bn Cureyc yle demitir:) Bana At ibn Eb Rebh, mm Zufer denilen bu kadn Ka'be rtsne dayanm hlde grdn haber verdi ki, o uzun boylu, iri yar, siyah bir kadnm.. 7- Gz Zayi' Olup Giden Kimsenin Fadl Bab 14-.......Bana bnu'1-Hd, Muttalib'in klesi Amr'dan tahds etti ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Yce Allah: Kulumu iki sevgilisiyle bellandrp (gz nurlarndan mahrum edip) de kulum sabrederse, iki sevgilisi yerine ona cenneti veririm, buyurdu" [16]. Enes: Peygamber "ki sevgilisi" szyle iki gzn kasdediyor, dedi. Bu hadsi Enes'ten; o da Peygamber'den senediyle rivayet etmekte E'as ibnu Cbir ile Eb Zill, Muttalib'in zdls Amr'a mutbaat etmilerdir [17]. 8- Kadnlarn (Yabanc Olsalar Bile) Erkeklere Hasta Ziyareti Yapmalar Bab

Umm'd-Derd, mescid ehlinden bulunan Ensr'dan bir adama hasta ziyareti yapmtr [18].
15-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) muhacir olarak Medine'ye geldii zaman Eb Bekr ile Bill stma hastalna tutuldular. ie dedi ki: Ben onlarn yanma girdim de: Ey babacm, kendini nasl buluyorsun? Ey Bill, sen de kendini nasl buluyorsun? dedim. ie dedi ki: Eb Bekr, kendini humma nevbeti yakalad za-rnn: Kullu mriin musabbahun f ehlih Ve'1-mevtu edn min irki na'lih (= Her kii ailesi iinde mes'd sabhlamtr, hlbuki lm ona ayakkabsnn kayndan daha yakndr) beytini sylerdi. Bill de kendisinden humma nevbeti gidince, unlar sylerdi: Ela eye i'r hel ebtenne eyeen Bi-vdin ve havl zhrun ve celu Ve hel eriden yevmen miyha Mcennetin Ve hel tebduven l metun ve Taflu ( = Ey keski bileydim. Mekke vadisinde etrafm zhr ve cell otlar sararak bir gece olsun geceler miyim? Bir gn gelip de Ukz'daki Mcenne sularnn bana varr mym? Mekke'nin me ve Tufeyl dalar acaba bir kerre daha bana grnrler mi?) ie dedi ki: Ben bu ziyaretim ardndan Raslullah'a geldim de, O'na (Eb Bekr ile Bill'n haberlerini ve szlerini) haber verdim. Bunun zerine Raslullah yle du etti: "Y Allah! Mekke'yi bize sevdirdiin gibi Medine'yi de sevdir, yhud onu daha ziyde sevdir! Y Allah, Medine'nin havasn bizim iin sahih ve hastalktan salim kl! Mdd ve s' leklerinde bizim iin bereket ihsan eyle! Hummasn ta da onu Cuhfe'ye koy!" [19]. 9- ocuklara Hasta Ziyareti Yapmak Bab 16-.......sim ibn Sleyman haber verip yle demitir: Ben Eb Usmn'dan iittim; o da Usme ibn Zeyd(R)'den ki, Peygamber(S)'in bir kz (Zeyneb) Peygamber'e: Kzmn lmesi yakn oldu, bizim yanmza gel! diye haber gnderdi.
812 / 2483

buhari

Usme, Sa'd ibn Ubde ve zannediyoruz Ubeyy ibn Ka'b de Peygamber'in beraberinde bulunuyorlard. Peygamber de kzna selm gnderip: "Allah 'in ald ve verdii herey kendisine iddir. Ve herey Allah yannda (ilh ilimde bir mddetle) ta'yn edilmitir. Sen Allah katndan ecr iste ve sabret!" diyerek cevb yollad. Bu defa Zeyneb, Peygamber'e and vererek muhakkak gelmesini istedi. Bu haber zerine Peygamber kalkt, biz de beraberinde kalktk. (Zeyneb'in evine geldiimizde) ocuk, Peygamber'in kucana kaldrlp verildi. ocuun can ekimekte ve bir ses iitilmekte idi. Peygamber'in iki gz ya dkyordu. Sa'd ibn Ubde: Y Raslallah! Bu gzya, bu alay nedir? diye hayretini aklad. Raslullah: "Bu gzya bir rahmettir ki, Allah onu kullarndan istedii kimselerin kalblerine koymutur. Allah kendi kullarndan ancak merhametli olanlara merhamet eyler" buyurdu [20].
10- l Arabna Hasta Ziyareti Bab 17-.......Bize Hlid el-Hazz, krime'den; o da bn Abbs(R)'tan yle tahds etti: Peygamber (S) bir kerresinde hasta ziyareti yapmak zere (Kays ibn Eb Hazm adnda) bir l Arab'nn yanna girdi. bn Abbs dedi ki: Peygamber, hasta ziyareti iin bir hastann yanna girdiinde ona: "L be'se, tahrun, in allhu{- -zerine- be's yoktur, bu senin gnhlarn temizleyicidir inallah)" demek detinde idi. (Bu l Arab'na da bu szleri syledi.) l Arab' da Peygam-ber'e: Sen gnhlarna keffrettir, zararsz gemi olsun! diyorsun; fakat bu hastalk hi de yle (geici) deildir. Belki o ergin bir ihtiyar zerinde harareti feveran yhud galeyan edip duran ve onu kabirleri ziyarete gnderecek olan humma hastaldr, dedi. Peygamber de: "u hlde pek iyi (yle olsun)/" buyurdu [21] 11- Mrik Kimseye Hasta Ziyareti Bab 18-....... Bize Hammd ibn Zeyd, Sabit el-Bunn'den; o da Enes(R)'ten yle tahds etti: Yahudi'nin bir olu Peygamber (S)'e hizmet ederdi. Derken bu olan ocuu hastaland. Peygamber ona hasta ziyareti yapmak zere gitti. Orada ocua: "slm Dni'ne gir!" buyurdu, ocuk da (ehdet kelimelerini syleyip) mslmn oldu [22]. Sad ibnu'l-Mseyyeb de babas el-Mseyyeb ibn Hzn(R)'dan syledi ki, Eb Tlib'e lm almeti hazrland zaman Peygamber (S) onun yanma gitmitir [23]. 12- Bb: Bir Topluluk Bir Hastay Ziyarete Gittikleri Zaman Namaz Vakti Gelirse, O Hasta Gelenlere Cemaatla Namaz Kldrr 19-.......Bize Himtahds edip syledi: Bana babam Urve, ie(R)'den yle haber verdi: Peygamber'in hastal srasnda birtakm insanlar hasta ziyareti yapmak zere huzuruna girdiler. Peygamber (S) onlara oturarak namaz kldrd. Cemat de arkasnda ayakta dikilerek namaz klmaya baladlar. Peygamber onlara: "Oturunuz!" diye iaret etti. Namaz bitirince de: "mm, kendisine uyulmak iin imm edilir... yle olunca o ruk'a vard vakit sizde rk'a varnz. Ruk'dan ban kaldrd vakit siz de banz kaldrnz. Oturduu hlde namaz kldrma siz de oturarak klnz" buyurdu.
813 / 2483

buhari

Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: el-Humeyd: Bu hads(ten yalnz O'nun beraberinde oturmalar hkm) menshtur. nk Peygamber (S) kldrd en son namazda kendisi oturarak kldrd, insanlar da arkasnda ayakta dikilerek klmlardr, dedi [24].
13- Ziyaret Edenin Kendi Elini Hasta zerine Koymas Bab 20-.......Bize el-Cuayd ibn Abdirrahmn el-Kind, Sa'd'n kz ie'den haber verdi ki, babas Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Ben Mekke'de ok iddetli bir hastala yakalandm. Peygamber (S) bana hasta ziyareti yapmak zere geldi. Ben Peygamber'e: Ey Allah'n Peygamberi! Ben (lrsem) byk bir mal brakyorum. Hlbuki ben bir tek kz evldndan baka mrs brakmadm. Byle olunca ben malmn te ikisini vasiyyet ediyorum da te birini brakyorum, dedim. Peygamber: "Hayr. (te ikinin hepsini vasiyyet etme)/" buyurdu. Ben: yleyse ben malmn yansn vasiyyet edeyim de yansn (mras) brakaym! dedim. Peygamber yine: "Hayr!" buyurdu. Ben: te birini vasiyyet edeyim de kzma te ikisini brakaym, dedim. Peygamber: "te bir (kfidir), te bir de oktur" buyurdu. Sonra elini Sa'd'n alnna koydu. Sonra elini yzm ve karnm zerine srp meshetti. Sonra: "Y Allah! Sa'd'a if ver ve ona hicretini tamm eyle!" diye du etti. Ben, bana tasavvur ettirildiine gre, bir mddete kadar cierim zerinde duran O'nun el srmesinin soukluunu hissetmekte devam ettim [25]. 21-...... el-Hris ibn Suveyd yle demitir: Abduilah ibn Mes'd (R) yle dedi: Ben Raslullah (S) iddetli bir humma atei ile yanarken huzuruna girdim de elimle vcduna dokundum ve: Y Raslallah! bhesiz ki, Sen iddetli bir humma hastal-iyle yanmaktasn! dedim. Bunun zerine Raslullah: "Evet, hakkaten ben sizden iki kiinin yanmas gibi iddetli bir humma ile yanmaktaym" dedi. Ben de O'na: Bu iki kat yanmann.karlnda muhakkak Sana iki kat ecir vardr, dedim. Raslullah: "Evet" buyurduktan sonra unu syledi: "Bir mslmna hastalk ve daha baka bir ez isabet ederse muhakkak Allah onun, aacn kendi yapraklarn dk gibi seyyielerini dker" [26]. 14- Ziyaret Srasnda Hastaya Sylenecek Sz Ve Hastann Verecei Cevb Bab 22-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Ben hastal srasnda Peygamber'in yanna geldim ve vcduna elimle dokundum. Peygamber iddetli bir humma ile yanmakta idi. O'na: Sen elbette ok iddetli bir humma ile yanmaktasn. Bu iddetli yanmann bhesiz Sen'in iin iki kat ecri vardr, dedim. Peygamber (S):
814 / 2483

buhari

"Evet, bir mslmna herhangi bir ez isabet ederse, muhakkak gnhlar ondan, aa yapraklarnn dalmas gibi dalr" buyurdu [27].
23-.......Bize Hlid ibn Abdillah et-Tahhn, Hlid el-Hazz'dan; o da krime'den; o da bn Abbs(R)'tan yle tahds etti: Raslullah (S) bir adamn yanma hasta ziyareti yapmak zere girdi de: "(Hastaln) zararsz gemi olsun! Bu inattan bir temizleyicidir (gnhlarna keffrettir)" dedi. Bunun zerine o adam: Hayr (bir temizleyici deildir). Fakat bu byk bir ihtiyar zerinde onu kabirleri ziyaret ettirmek iin kaynayp duran bir humma hastaldr! dedi. Peygamber de: "yle ise evet (benim szlerimi kabul etmediin takdrde senin dediin gibi olsun)/" buyurdu [28]. 15- Binici Olarak, Yryerek, Eek zerinde Arka Tarafa Baka Birini Bindirerek Hasta Ziyaretine Gitmek Bab 24-.......Bizeel-Leys, Ukayl'den; oda bn ihb'dan; o daUrve'den tahds etti. Ona da Usme ibn Zeyd (R) yle haber vermitir: Peygamber (S) Bedir vak'asndan nce bir gn Fedek dokumas kapl saakl palan vurulmu bir merkeb zerine bindi ve arkasna da Us-me'yi bindirerek Sa'd ibn Ubde'yi hasta ziyaretine gidiyordu. Giderken yolda, ilerinde Abdullah ibn Ubeyy ibnu Sell'un bulunduu bir meclise urad. Bu vak'a, Abdullah ibn Ubeyy mslmn olmazdan nce idi. Bu mecliste mslmnlardan, putlara tapan mriklerden, Yahdler'den birtakm kimseler vard. (Ensr ir) Abdullah ibn Revha da bu mecliste bulunuyordu. Hayvann kaldrd toz, meclisi kaplaynca, Abdullah ibn Ubeyy kendi kaftan ile burnunu rtt. "Bizim zerimizi tozlatmayn" dedi. Peygamber onlara selm verdi. Akabinde durdu, hayvandan indi, sonra onlar slm'a da'vet etti ve onlara kar Kur'n okudu. Bunun zerine Abdullah ibn Ubeyy, Peygamber'e hitaben: Ey kii! Eer bu sylemekte olduun szler hakk ise, bunlardan daha gzel bir ey olamaz. Fakat bizim meclisimizde bizi bununla ezlandirma! Kendi menziline dn de, bizden sana her kim gelirse ona anlat! dedi. Bunun zerine Abdullah ibn Revha: Evet y Raslallah! Sen bizleri meclislerimizde bununla (yn Kur'n'la) rt, onun nrlaryle br! nk bizler bunu sekiyoruz! dedi. Bunun zerine mslmnlarla mrikler, Yahudiler svmeye baladlar. Hatt birbirleri zerine frlamaya yaklatlar. Peygamber de onlar yattrmaya alyordu, nihayet sustular. Sonra Peygamber hayvanna binip yrd. Sonunda Sa'd ibn Ubde'nin evine varp yanna girdi ve ona hitaben: "Ey Sa'd! Eb Hubb'n dediklerini iitmedin mi?" buyurdu (da onun sylediklerini nakletti). Peygamber "Eb Hubb" knyesi ile Abdullah ibn Ubeyy'i kas-dediyordu. Sa'd ibn Ubde de: Y Raslallah! Sen onu affet ve kusurunu ma'zr gr! Ye-mn ederim ki, Allah sana verdiini vermitir. Hlbuki bundan nce 5706/Sahh-i Buhar ve Tercemesi bu belde ahlsi onun bana tc giydirmee ve zerine de melike mahss sark sarmaya ittifak etmilerdi. Allah Sana ihsan eylemi olduu hakk ile onlarn bu tasavvurlarm reddedince, bn Ubeyy bu mahrumiyetle kederlendi. te bu kederledir ki, bn Ubeyy, grdn o irkin
815 / 2483

buhari

harekette bulunmutur!., dedi. (RasluIIah da onu affetti...) [29].

25-....... Cbir ibn Abdillah el-Ensr (R): Hastalmda Peygamber (S) bana hasta ziyareti yapmak zere geldi. Gelirken ne katra, ne de ata binmi deildi, demitir [30]. 16- Hastann "Ben Hastaym" Yhud "Vay Bam" Yhud "Hastalm iddetlendi" Demesinin Cevaz Ve Eyyb Aleyhi's-Selm'n "Hakikat bana bu der d gelip att. Sen ise acyanlarn en acyansn" (el-Enbiy: 83) Kavli Bab [31] 26-.......Ka'b ibn Ucre (R) yle demitir: Peygamber (S) benim yanma urad. Bu srada ben tencerenin altna ate yakyordum. Peygamber bana: "Bann haereleri sana ez veriyor mu?" buyurdu. Ben: Evet ez veriyor, dedim. Bunun zerine Peygamber bir berber ard da bamn salarn tra ettirdi. Sonra bana fidye vermekle emretti [32]. 27-.......Bize Sleyman ibn Bill haber verdi ki, Yahya ibn Sad yle demitir: Ben el-Kaasm ibn Muhammed'den iittim, yle dedi: ie (R) (ba arynca): Vay bam! demiti. RasluIIah (S) da: "Eer sen lr de ben haytta kalrsam, senin iin mafiret isterim, senin iin du ederim" dedi. Bunun zerine ie: Vay bama gelen musibete! Vallahi yle sanyorum ki, muhakkak Sen benim lmm istiyorsun! Eer ben lrsem, muhakkak Sen o son gnn gecesinde kadnlarnn birisi ile gerdek olup yaayacaksn! dedi. ie'nin bu sz zerine Peygamber: "(Y ie! Endielenme!) Bil'akisben 'Vay bam!"demeliyim (nk senden nce leceim). Y ie, hatt imdi Eb Bekr'e ve oluna haber gndermeyi ve -halifelik dedikoducularnn szlerinden ve halifelik umanlarn temennilerinden nefret ederek, nizy kes mek iin- halifelii Eb Bekr'e vasiyyet etmeyi kasdettim -yhud: istedim-. Fakat sonra dnp dedim ki, Allah (halifelii Eb Bekr'-den bakasna vermekten) imtina eder; m'minler de (Eb Bekr'den bakasnn halfe olmasn) men' ederler -yhud: Allah (Eb Bekr'den bakasnn halfe olmasn) men' eder; m'minler de (Eb Bekr'den bakasna bey'attan) imtina ederler-"[33]. 28-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) humma hastalna tutulmu hldeyken huzuruna girdim, O'na elimle dokundum da: Sen iddetli bir humma hastalyle yanmaktasn! dedim. Peygamber: "Evet, sizden iki kiinin humma harretiyle yanmas kadar iddetlidir" buyurdu. bn Mes'd: Sana iki kat ecir vardr! dedi. Peygamber: "Evet, bir mslmna hastalk ve daha baka bir eza isabet ederse, muhakkak Allah onun seyyielerini (sonbaharda) aacn kendi yapraklarn atmas gibi atar" buyurdu [34]. 29-.......Bize ez-Zuhr, mir ibn Sa'd'dan haber verdi ki, babas Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Veda Hacc zamannda (Mekke'de) yakalandm iddetli bir hastalktan dolay
816 / 2483

buhari

Raslullah (S) beni hasta ziyareti yapmak zere bize geldi. Ben: (Y Raslallah!) Bendeki bu hastalk, grmekte olduun u mzmin dereceye ulat. Ben ise mal sahibiyim. Bana bir tek kzmdan bakas da mrs olmayacaktr. Bu durumda ben malmn te ikisini sadaka (olarak ayrp) vereyim mi? dedim. "Hayr (te ikinin hepsini sadaka yapma)/" buyurdu. Ben: Yarsn sadaka edeyim mi? dedim. Raslullah yine: "Hayr (yarsn da sadaka yapma)/" buyurdu. Ben: te bir (olur mu)? dedim. Raslullah: "te bir de oktur. Senin miraslarm zengin kimseler olarak brakman, onlar muhtalar ve insanlara (sadaka iin) ellerini aar bir hlde brakmandan daha hayrldr. Allah rzsn aramak iin yapacan her harcamaya karlk muhakkak sana ecir verilecektir. Hatt (yemek yerken hayat yoldan olan) kadnnn az iine koyacan lokmadan da sana sevb verilecektir" buyurdu [35].
17- Hastann (Ziyarete Gelenlere, Gerektiinde): "Yanmdan Kalknz!" Demesi Bab 30-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Ubeydullah ibn Abdillah'tan haber verdi ki, bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah'n vefat yaklat zaman, evinde, ilerinde Umer ibnu'l-Hattb'n da bulunduu birtakm adamlar varken, Peygamber (S): "Haydin (bana yaz yazacak bir ey getiriniz de) size bir ki-tb (yn vasiyetname) yazdraym ki, bundan sonra yolunuzu ar-mayasnz!" buyurdu. Bunun zerine Umer: Peygamber'in hastal muhakkak arlamtr. Yannzda ise Kur'n vardr. Bize Allah'n Kitab yetiir! dedi. Bunun zerine evde bulunanlar ihtilfa dp husmete baladlar: Onlardan kimi "Yaz takm getiriniz, Peygamber size bir ki-tb yazsn ki, kendisinden sonra yolunuzu armayasnz!" diyordu. beni ziyaret etmek zere bize geldi" szndedir. Bunun bz rivayetleri yaknda "Eli hastann zerine koyma bbi"nda ve Vasiyyetler Kitab, "te birden va-siyyet bb"nda da gemi ve bz aklamalar oralarda verilmiti. Kimi de Umer'in syledii sz sylyordu. Peygamber'in yannda konuma ve ihtilf oalttklar zaman Raslullah: "(Haydi yanmdan) kalknz!" buyurdu. Rv Ubeydullah yle dedi: bn Abbs bu hadsi tahds ettii srada: Onlarn ihtilf etmeleri ve kark grltlerinin sebeb olduu o musibet ne byk bir musibettir ki, Raslullah ile onlara yazmak istedii bu kitb arasna engel oldu! der idi [36]. 18- Hasta Olan ocua Du Edilmesi in Onu (Salih nsanlarn Yanna) Gtren Kimse Bab 31-.......el-Cuayd ibn Abdirrahmn yle demitir; Ben es-Sib ibn Yezd(R)'den iittim, yle diyordu: (ocukluumda) teyzem beni RasIullah(S)'n yanma gtrd de: Y Raslallah! Benim kzkardeimin u olu hastadr, dedi. Raslullah benim bam eliyle svazlad ve bana bereket duas yapt. Sonra abdest ald. Ben O'nun abdest ald sudan itim. Ve arka tarafnda durdum da srtnda, iki krekleri arasnda gerdek adrnn kocaman dmeleri gibi Peygamberlik mhrn grdm [37].

817 / 2483

buhari

19- Hastann lm Temenni Etmesinin Nehyi Bab 32-.......Bize Sabit el-Bunn, Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizden biriniz kendisine (hastalk gibi) bir zarar isabet ettiinden dolay sakn lm temenni etmesin! Eer muhakkak temenni etmek zorunda bulunursa: Allah'm, yaamak benim iin hayr olduu mddete beni yaat, lmek benim iin hayrl olduu zaman da beni ldr! desin" [38]. 33-.......Kays ibn Eb Hazm yle dedi: Biz kendisine hasta ziyareti yapmak iin Habbb (ibnu'l-Erett -R)'n yanna girdik. Hab-bb (karnn) yedi yerinden dalam hldeydi. Bu ziyaretimizde Habbb yle dedi: Bizden evvel geen ve (Peygamber zamannda lp) giden arkadalarmz vardr ki, dny onlarn (hiret saadetlerinden) birey-lerini eksiltmemiti. (nk dnyda darlk iinde yaadlar. Bize gelince) bhesiz biz (fetihler sebebiyle) o kadar dnyala kavutuk ki, bugn biz onu topraktan (kkler yapmaktan) baka sarfedecek bir yer bulamyoruz. Eer Peygamber (S) bizi lm temennisinden nehyetmemi olsayd, muhakkak ben (u hastalk ztrbndan dola y) lm temenni ederdim! (Kays ctedi ki:) Bir mddet sonra biz Habbb' bir kerre daha ziyaret ettik. O, kendisine id bir duvar bina etmekle meguld. Bize: Mslman, infk ve harcama yapmakta olduu herey hususunda sevaba nail klnr, yalnz u toprak iine sarfetmekte olduu mal hakknda sevaba nail klnmaz! Dedi [39]. 34-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim: "Hibir kiiyi, onun gzel ameli (ve ibdeti) cennete girdire--mez" buyuruyordu. Bunun zerine sahbler: Y Raslallah! Seni de mi girdiremez? diye sordular. Raslullah yle cevb verdi: "Evet, beni de Allah'n fadl ve rahmeti brmedike, yalnz ibdetim cennete girdiremez. Buna gre sizler i ve ibdetinizde ifrat ve tefritten saknp doruyu araynz ve doru yoldan gidip Allah'n yaknln isteyiniz. Sakn sizin hibiriniz (slih olsun, fsk olsun) lm temenni etmesin! nk, o, hayr ve ihsan sahibi ise yaayp hayrn, ihsann artrmas umulur. Eer gnahkr bir kii ise (yine yaayp, gnn birisinde) tevbe ederek Allah 'in rzsn dilemesi umu lur!" [40]. 35-.......Abbd ibnu Abdillah ibni'z-Zubeyr yle demitir: Ben ie(R)'den iittim, yle dedi: Ben, lm hastalnda srtn bana dayam olduu hlde Peygamber(S)'den iittim: "Allhumme'fir l, ve'rhamn ve elhknbVr-raJk ( Allah'm bana mafiret et, merhamet eyle ve beni -yksek- refika eritir)/" diyordu [41]. 20- Ziyaret Eden Kiinin Hastaya Dua Etmesi Bab

Sa'd ibn Eb Vakkaas'n kz Aie de babasndan Peygamber(S)'in Sa'd'a: "Allah'm, Sa'd'a if ver!" diye du ettiini sylemitir [42].
36-.......Bize Eb Avne, Mansr'dan; o da brhm en-Naha'den; o da Mesrk'tan; o da ie(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) bir hasta ziyaretine vardnda yhud bir hasta Raslullah'a getirildiinde, yle du ederdi: "EzhibVl-bse Rabbe'n-nsi. fi ve en-te '-f l
818 / 2483

buhari

ifen ill ifuke, ifen l yudru sakamen (= Ey insanlarn Rabb'i! u hastann hastaln gider! if ihsan eyle! Rabb'-im ancak Sen salk verirsin. Sen'in ifndan baka hibir if yok tur! Rabb'im bu hastaya yle if ver ki, o if, hasta zerinde hastalk izi ve eseri brakmasn)/" Amr ibnu Eb Kays ile brhm ibn Tahmn, Mansr'dan; o da brhm en-Naha'den ve Ebu'dDuh'dan: "Hasta getirildii zaman" eklinde mehul sgasyle sylediler. Cerr ibn Abdilhamd de Mansr'dan; o da Ebu'd-Duh'dan yalnz olarak "Bir hastaya gittii zaman" eklinde syledi, demitir [43].
21- Hasta Ziyaretine Giden Kimsenin Hasta(Ya if Duas Yapmak) in Abdest Almas Bab 37-.......Muhammed ibnu'l-Munkedir yle dedi: Ben Cbir ibn AbdilIah(R)'tan yle dediim iittim: Ben (kendimi bilmez derecede) hasta iken Peygamber (S) benim yanma girdi. Abdest ald da ab-dest ald sudan zerime dkt. -Yhud: "zerine bu sudan dknz" buyurdu.Bunun zerine ben (baygnlmdan) gzm atm da: Y Raslalah! Bana kelleden bakas vris olmayacak. Buna gre benim mrsm nasl olacak? dedim. Bunun zerine Feriz yeti indi [44]. 22- Salgn Veba Ve Humma Hastalklarnn Kaldrlmasna Du Eden Kimse Bab 38-....... ie (R) yle demitir: Raslullah (S) muhacir olarak Medine'ye geldii zaman Eb Bekr ile BiJl humma, yn stma hastalna tutuldular. ie dedi ki: Ben bu iki hastann yanlarna girdim de babama: Ey babacm, kendini nasl hissediyorsun? Bill'e de: Y Bill! Sen de kendini nasl hissediyorsun? diye hatrlarm sordum. ie dedi ki: Eb Bekr, kendisini stma hummas nevbeti yakalaynca u beyti sylerdi: Kullu'mrn musabbahun B ehih Ve'1-mevtu edn min irki na'lih (= Herkes ailesi iinde mes'd sabhlamtr. Hlbuki lm, ayakkabsnn kayndan daha yakndr.) Bill de kendisinden stma nevbeti syrlnca u beyitleri syleyerek sesini ykseltirdi: E leye 'r hel ebienne leyleten, Bi-vdin ve havl zhrun ve cellun. Ve hel enden yevmen rniyha Mcennen Ve hel ebduven metun ve Taflu (= unu bilmek isterdim: Mekke vadisinde etrafm zhr ve cell otlar sararak bir gece olsun geceler miyim? Bir gn gelip de Ukz'-daki Mcenne sularnn bana varr mym? Mekke'nin me ve Ta-fl dalar acaba bir kerre daha bana grnrler mi?) Urve dedi ki: ie yle dedi: Ben akabinde Raslulah'a geldim de kendisine bunlar haber verdim. Bunun zerine O: ' 'A ilah 'im! Mekke 'yi bize sevdirdiin gibi Medine 'yi de sevdir! Yhud onu daha ziyde sevdir! Medine'nin havasn bizim iin sahih ve hastalklardan salim kl! S'ndave mddnde bize bereket ihsan eyle! Medine'nin hummasn ve stmasn ta da onu Mekke'nin Cuhfe'sine koy!" diye du etti [45].

[1] en-Nesef, dier rvlere muhalefet etti de Kitbu'l-Mard'y Kitbu't-Tbb'dan ayrmayarak,

819 / 2483

buhari

ikisini bir arada zikretti. Elimizdeki Buhr nshalar da byledir. (Bundan sonra da Kitbu'tTbb gelecektir.) el-Marz; hasta; el-Mard, onun cem'idir; el-Maraz da hastalk ma'nsma-dr. Hastalk vcdun tabi mecrasndan kmasdr ki, o kendi konumundan hri ve salim olmayan fiiller kan bir halet ve melekedir diye ta'br olunur. Yn hastalk, vcdun maddesi ve ma'nsyle dzgn ilememe keyfiyyetidir... (Ayn, Kastalln). el-Maraz: ki fetha ile tabiat sa, saf ve mu'tedil iken muzlim ve ztrbl olmaa denir ki, bedeni huss i'tidlinden karp fiillerinde bozukluk meydana getirir, hastalk ta'br olunur. et-Tbb, t'nn harekesiyle b'nn eddesiyle hakimlik eylemek ma'ns-nadr ki, gereine gre hayvn cisim ve nefse id il ve timr eylemekten ibarettir, pes gerek cismn ve gerek rhn olsun, ki dualar ve rukye gibi. el-M:sbh'ta t'mn kesriyle isim olmak zere resmedilmitir ki, tabblik ma'n-snadr. Ve Tbb, ilerde nfk ve teenni edip maslahatlar gzel vech ve lutf ve suhuletle yrtmek ma'nsnadr. "Men ehabbe tabbe" meseli bundandr, yn ilerin yrtlmesini sevip isteyen kimse nfk, teenn ve suhuletle giriir, et-Tabb, Emr vezninde mutlakaa amel ve krnda stz ve hazk ve mahir olan kimseye denir. rih der ki, giderek hastalar illamakta hazk olan kimseye tlak olunmutur... (Kaams Tercemesi). [2] yetin bb balna uygunluu aktr. Gerek mslmn ve gerek ehli ki-tb ve kalanlardan her kim bir ktlk yaparsa, onunla cezalanr, ya dnyda veya hirette veya her ikisinde onun bir cezasn grr. Eb Bekr(R)'den rivayet olunduuna gre, bu yette bahsedilen ceza, m'minin gnhlarna keff-ret olan dnyev cezadr. Bir hads meali: "Allah kime hayr murd ederse, ona musibet verir" (Buhr, Eb Hureyre'den, 5. hads). el-Bakara: 284; e-r: 30; el-Kalem: 17-33 yetlerine de bak. [3] Bala uygunluu "M'minin meseli taze ekin sap gibidir" sznden alnr. nk m'minin ekin sapna benzetilmesinden murd, bazen salkl, bazen zayf olmas hlidir. Ekin de byledir. Yemyeilken sonra kzarr, sonra sararr da bir halet zere kalmaz (Ayn). [4] Buhr bu sndla iki eye iaret etti: Bunlardan biri, bunda Ka'b'm olunun isminin mbhem olduu, dieri de hadsin Sa'd'dan tahdsini aka belirtmek (Ayn). [5] Bu hadslerde zikredilen "Hme", ekinlerin imen hlinde bir sap ile k eklidir. M'minin buna benzerliine gelince yledir: Dzgn bir sap ile kan ekin her zaman sakin deildir, esen rzgr ile kh eilir, kh dorulur; bir zaman yeil yaar, bir zaman sonra sararr. Fakat o, rzgrlarn iddetleri ve zamann inklblan karsnda eildii hlde, hibir zaman devrilmez, yine dorulur. M'-min de byledir: Hastalk, hzn, keder, zulm gibi zamann birtakm bunalt c hlleri karsnda sarslsa da bir trl yklmaz, Allah'a kulluktan ayrlmaz. Fsk ve fcir de serviler gibi ne kadar metin, boylu boslu olursa olsun, gnn birinde Allah onu fsk ve fcuru sebebiyle yere serer. [6] Bala uygunluu "Yusb - Musibet verir" sznden alnr. Bz hadsiler bu fiili mehul sgasyle "Yusab" okumular ve bunun daha gzel; "Hastaland-< m zaman bana if veren O'dur" (e-uar: 80)'da olduu gibi, Allah'a kar daha edebli ve yarakl olduunu sylemilerdir. Buna gre hadsin ma'ns "Allah'n hayr diledii kimse, birtakm musibetlerle imtihan edilir" demek olur. Gazl insanlara gelen mihnetleri ve musibetleri ksma ayrmtr: Birincisi mnfkm hastalklar ve musibetleridir ki, Allah'a i'tirzda bulunduu iin, onun urad musibeti, ukubet olur. kincisi m'minin hastal ve musibetidir ki, m'min, Allah'tan geldi diye sabrettii iin, onun musibeti gnhlarna kef-fret olur. ncs de kr makaamnda olan m'minin musibetidir ki, bu da hastalnda Allah'a hamd ve kr ettii iin, hastal Allah katnda derece sinin ykselmesine sebeb olur (Tecrd Ter.}.
820 / 2483

buhari

[7] Bala uygunluu aktr. Buhr bu hadsi senedde grlecei gibi, iki yoldan getirmitir: Biri Kubeysa ibn Ukbe'den; o da Sufyn es-Sevr'den... yolu, dieri de Bir ibn Muhammed'den... yolu. Yce Allah, peygamberlerinin sevblar kmil ve hayrlar umm olsun diye onlara verdii yakn kuvveti, sabr iddeti, tevekkl ve ballk salbetinden dolay onlara iddetli aclar ve hastalklar tahsis etmitir. [8] Bala uygunluu "Yaku va'kan edden" sznden almr, nk Va'k iddetli bir hastalk olan humm'dr. Alimler, Abdullah ibn Mes'd'un: "Humma hastalmdaki fazla hararetin iki kat ecri vardr" szn, Raslullah'm "Eve?"diye tasdik etmesi hastaln derece ykselmesini mcib olacana, "Aa yapraklarnn dklmesi gibi gnhlarn drr" sz de gnhlarn affna sebeb olacana dellet eder, demilerdir. Bir de hastalk sebebiyle affolunan gnhlarn kk gnhlar olduunu, byk gnhlar iin istifar, yn mafiret istemek gerektiini sylemiler dir. [9] Bu baln lafz, Tirmiz'nin Mus'ab ibn Sa'd'dan rivayet ettii hadsin lafzndan alnmtr. [10] Bundaki illet, belnn ni'met mukaabilinde olmasdr. Kimde Allah'n ni'meti daha ok olduysa, bels da ok olur. Bunun iin hrrn cezas, klenin iki kat yapld. M'minlerin analarna: "Ey Peygamber zevceleri, iinizden kim ak bir terbiyesizlik ederse, onun azab iki kat artrlr..." (el-Ahzb: 30) buyuruldu (el-Kirmn, Askan). Bu hads, bundan nceki bbda baka bir yoldan olmak zere gemiti, aralarnda bz ziyde ve noksan bulunmaktadr. Bu hadsleri Mslim de el-Birr ve's-Sla'da getirmitir: Mslim Ter., VIII, 40-42. [11] Bala uygunluu "Hastay ziyaret edin" szndedir. Bunun bir rivayeti Et'me'nin evvelinde ve Nikh'ta da gemiti. [12] Bunun birer rivayeti ecekler Kitb'nda "Gm kap bb"nda ve Cenze-ler'de "Cenazeleri ta'kb etme bb"nda da gemiti. Burada nehyi be ey zerinde, emri de ey zerinde ksaltm; yemn edeni kabul etme, da'vete icabet, mazluma yardm, aksrana du etme fkralarn zikretmemitir. [13] Bunun bir rivayeti Abdest Alma Kitb'nda ve en-Nis Sresi'nin tefsirinde gemiti. Buradaki bala uygunluu meydandadr [14] ... Bazen sar'a habs cinn nfuzlarndan olur... Eb'l-Hasen el-E'arMakaa-ltu Ehli'sSnne ve'l-Cemd'da yle dedi: Tabbler, cinnin sar'almn bedeni ne girmekte olduunu sylyorlar. Nitekim Allah: "Rib yiyenler kendilerini eytn orpm(birer delijden baka bir hlde kalkmazlar..." (el-Bakara: 275) buyurdu... (Ayn). Sar'a ve daha bza hastalklarn sebebleri bugn de bilinememektedir. Sar'a hakknda bir tantma: "Sar'a (epilepsi) bir beyin hcresi (nron) grubunda zaman zaman ortaya kan anormal ve gl elektrik dearjlarn dourduu klinik belirtilerdir... Epilepsi nbeti olan hastalarda yaplm olan ok sayda biyoimik ve fizyolojik incelemelere ramen, nbetlerin nasl olutuu hlen bilinmemektedir. Nbetler beynin organik hasar veya metabolik bozukluu sonucu ortaya ka-bilirse de, epilepsili hastalarn byk bir ksmnda da byle deiikliklerin mevcudiyeti gsterilememitir. Ayrca byle bir deiiklik bulunsa bile, bu sar'a nbetinin tek sebebi olamaz. nk anormallik dima mevcd olduu halde nbetler zaman zaman (dzensiz aralklarla), ortaya kmaktadr. Beyin dokusunda herhangi bir anatomik hasar bulunmayan veya metabolik bir sebebi olmayan epilepsiye "dyopatik epilepsi" ad verilmektedir. Bu hastalarn nrolojik ve psiik muayeneleri normaldir. Anne, baba, karde ve dier yaknlar arasnda epilepsi nbetleri geiren kimseler
821 / 2483

buhari

vardr. Bu tr epilepsi nbetlerinin ok defa hasta yalandka seyrekletii tesbt edilmitir." (H.Mer-ritt, ev: S.Doulu, H.Gkalp, .Akpnar, Nroloji. Lea and Febiger yaynevi, 1973. s. 700-702 ve Prof. Dr. Edip Aktin, Nroloji. stanbul niversitesi Tp Fakltesi Klinik Ders Kitaplar Serisi, 1974. s. 198, 213). [15] Bala uygunluklar, kadnn "Ben sar'alan yorum" szndedir. Bu kadnn knyesi mm Zufer olduu ikinci hadsten bilindii hlde, adnda ihtilf edilmitir: Su'ayra, feyre, Sukayra olduuna dir rivayetler vardr. [16] el-Bezzr, Yezd ibn Erkam'dan u hadsi rivayet etmitir: "Bir kul, dninin gitmesinden sonra gzlerinin gitmesinden daha iddetli bir bel ile bellanmad. Her kim gzlerinin gitmesiyle bellanr da Allah 'a kavuuncaya kadar (ikyet etmeksizin) sabrederse, o kul Allah'a, zerinde hesb olmayarak kavuur". Bu son hadste kulun dni gitmek suretiyle urad dn nurundan mahrumiyeti ve dinsizlik felketinden sonra gz nurundan mahrumiyet bels, btn ibti-llann en iddetlisi olduu ve bu mahrumiyet acsna Allah'a kavuuncaya kadar sabredip ikyet etmeyen kiinin Allah'a hesbsz, sorgusuz kavuaca bildirilmitir. [17] E'as ibn Cbir'in mutbaatm Ahmed ibn Hanbel, Eb Zill'in mutbaatn ise Abd ibn Humeyd senedli olarak rivayet etmilerdir. Bu ma'nda daha bz hadsler de gelmitir. [18] mm'd-Derd'nn bu haberini Buhr Edebu'l-Mfred'de el-Hris ibn Ubeyd yolundan rivayet etmitir. [19] Hadsin bala uygunluu ie'nn "Ben onlarn yanna girdim" szndedir.. nk ie'nn onlarn yanna girii, onlar hummal iken onlar hasta ziyareti yapmak iin olmutu. Bunun bir rivayeti "Peygamber'in Medine'ye gelii b-b"nda gemiti. [20] Yn bu, Allah'n ahlkiyle ahlklanmadr. Allah ancak kendi ahlkiyle sfatlanan ve kullarna merhamet eden kullarna merhamet eyler (Kastalln). Bala uygunluu, Peygamber'in kznn yanma gelip, onun hasta ocuunu alp kendi kucana koymas bakmndandr. Bu, bhesiz bir hasta ziyaretidir... (Ayn) Bu hadsin bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda gemiti. [21] Yn ben seni, zerine zararsz gemi olsun, humma seni temizleyici, gnhlarm giderici olur, sen sabret ve buna kar Allah'a kret szlerimle ird ettim, fakat sen iradm ve duam kabul etmeyip mdsizlik ve kfrndan vazgemedin, yleyse senin dediin gibi olsun! demi oluyor... (erhu'l-Mikt). Tabern'nin ve baka hadsilerin bz rivayetlerinde bu hads yle bir ziyde ile bitiyor: "Madem ki sen, hakkndaki dileimizi kabulden ekmiyorsun, u hlde senin dediin olacaktr ve Allah'n takdiri yerini bulacaktr"buyurdu. el-Muhalleb yle dedi: Bu hadsin fidesi udur: l Arabi da olsa raiyye-sinden bir hastay ziyaret etmesi devlet bakanna eksiklik olmaz. Chile hasta ziyareti yapmak lime de eksiklik getirmez. nk lim ona fayda verecek eyleri hatrlatr. Ve sabretmesini emreyler... Bu da hastann fkelenmemesine, do-laysiyle Allah'n da ona gadab etmemesine sebeb olur. Bir de bu ziyarette hem hastann hatrn ho etmek, hem de ailesinin hatrn onarmak hikmeti vardr (Ayn). Peygamber'in bu szn "Hastaln zararsz gemi olsun! Gnhlarna kef frettir inallah " eklinde tercme etmek belki Trke'ye daha uygun decektir. Bu hads ayn isnd ve metinle Nbvvet Almetleri Kitb'nda da gemiti. [22] Bala uygunluu aktr. Hadsin bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda "ocuk mslmn olup lrse bb"nda gemiti.
822 / 2483

buhari

[23] Bu ta'lk de senedli olarak hem Cenzeler'de, hem de el-Kasas Sresi tefsirinde geti. [24] Bunun da bir rivayeti Namaz Kitab, "mm ancak kendisine uyulmak iin imm edilir bb"nda gemiti. [25] Bala uygunluu "Sonra elini Sa'd'n alnna koydu. Sonra elini yzm ve karnm zerine srp meshetti..."szndedir. "Eli hasta zerine koymak, onun kalbini sakinletirmek, hastalnn iddetini bilmek ve ona afiyet duas yapmak iin olduu gibi, eer tbb bilen kii ise hastaya uygun olacak tedv ve ilc vasfetmesi iin de olabilir" (Kastalln). Hasta ziyaretine giden kiinin, hastaya nsiyet ve efkat izhr maksadyle elini hastaya dokundurup, onu okayarak teselli etmeye, midini, ma'neviyt-n kuvvetlendirmeye vesile olacak ksa szler ve dualar etmesi gzel edeblerden-dir. Peygamber'in fiilleri ve szleri en gzel ve uyulacak eskimez rneklerdir. [26] Bala uygunluu "Elimle O'na meshedip dokundum" szndedir. Bu hadsin bir rivayeti, yaknda "nsanlarn bel ynnden en iddetli olanlar peygamberlerdir bb"nda gemiti. [27] Bala uygunluu, bn Mes'd'un Peygamber'e syledii ve Peygamber'in de ona verdii cevbdadir. Hadsin bir rivayeti imdi bundan nceki bbda gemiti. [28] Bala uygunluu Peygamber'in ona: "Zararsz gemi olsun, temizleyicidir inallah" demesi ve onun da Peygamber'e "Hayr.." diye cevb vermesinde-dir. Sarihlerin bildirdiine gre bu zt Kays ibn Eb Hazm adnda bir l Arabi bedev idi. Ayn isimde tabi byklerinden ve muhadramlardan bir zt daha vardr. Bedev ise Peygamber'le grt akland iin sahb olduu anlalyor. Bu hadsin bir rivayeti, yaknda "Bedevye Hasta ziyareti bbi"nda gemiti. [29] Bala uygunluu "Peygamber (S) bir merkeb zerine bindi, Usme'yi de arka tarafna bindirip Sa'd ibn Ubde'ye hasta ziyaretine gitti" szlerindedir. Bu hadsin bir rivayeti lu mrn: 186. yeti tefsrinde gemiti. [30] Bala uygunluu "Ne katra, ne de ata binmi deildi" sznden alnr. Bu sz ile Peygamber'in yayan olarak yryp geldiini sylemi oluyor ki, baln bir fkrasna dell olmutur. [31] Eyyb Peygamber bu sz mahlklara deil, du iin Allah'a kar sylemitir. [32] Bala uygunluu Ka'b ibn Ucre'nin "Evet" cevbndadir. Onun haerelerin ezasn haber vermesi ikyet iin deil, fakat vki'i beyn iin ve faydalanaca eye doru yol istemek iindi. Bunun bz rivayetleri Hacc'da, el-Bakara: 196. yette ve Maz'de gemiti [33] Bala uygunluu "Vay bam!" szndedir. Hadsin son fkrasndaki ta'br-Ierin ne geirme ve geri braklmasnda rv tereddd ettii iin hadsi "yhud" terddi le rivayet etmitir. Peygamber'in ie'ye: "Ende etme, sen benden sonra yaayacaksn!" buyurmas ilh vahyin eseridir ve Peygamber'in mu'cizeleri cmlesindendir. Bu hads Eb Bekr'in halifelii hususunda da gayet ak bir nasstr. Bunun bir rivayetini Hkmler Kitb'nda da getirmiti. [34] Bu hadsin bz rivayetleri yaknda birka yerde gemiti. [35] Bala uygunluu "Yakalandm iddetli bir hastalktan dolay Raslullah (S) [36] Bala uygunluu "Kalknz!" szndedir. Bu hadste "Yanmdan" lafzn sylemedi. Fakat lim Kitb'ndaki rivayette "Yanmdan katknz!" eklinde gelmitir ki, buradaki bala uygundur. Bunun birer rivayeti Vasiyyetler1 de ve Maz Kitb'nda da gemiti. Oralarda hadsle ilgili bz aklamalar verilmiti.
823 / 2483

buhari

[37] Bala uygunluu aktr. Bunun birer rivayeti Abdest Alma Kitab ile Men-kb'da gemiti, inallah Dualar Kitbi'nda da gelecektir. [38] Hads, hastalk gibi herhangi zarar verici bir bel ve musibetin iddeti sebebiyle lm temenni etmekten nehye dellet etmektedir. Hadsin son fkrasndaki "Eer muhakkak lm temenni etmek zorunda kalrsa yle... desin" emri de vcb bir emir deil, izin ve ihtiyara dellet eden br emirdir. [39] Bala uygunluu "Eer Peygamber (S) bizi lm temennisinden nehyetmemi olsayd, muhakkak ben lm temenni ederdim" szndedir. Habbb ibnu'l-Erett (R), ilk mslmn olan bahtiyarlardandr. slm'a girenlerin onaltncsdr. Mekke mriklerinden pek ar ikenceler grmtr. Bunlardan hi ylmam ve her zaman feragatli bir hayt yolu ta'kb etmitir. Buhr bu hadsin birer rivayetini Dualar ve Rikaak'ta; Mslim de Dular'da getirmitir. [40] Bunu Mslim de "Doruyu araynz" kavline kadar eitli yollarla getirdi. Buhr'nin bu hadsten buradaki maksad "Sakn sizin hibiriniz lm temenni etmesin" kavlidir. Bundan nceki ksmlar istidrd olarak zikretmitir. [41] Bir rivayette "En yksek refik" eklinde gelmitir. Murd, en yksek topluluk sahibi olan meleklerdir. Peygamber bunu lecei kendisine tahakkuk ettikten sonra, o zaman kendisine yksek derecenin kemlini mjdeleyen melekleri grdnde sylemitir. Hibir peygamber, lm kendisine haber verilmedike kabzolunmaz. Nehy ise lmden evvelki hlete mahsstur... Buhr'ye ak olsun! Zihinleri keskinletirmek iin en gizli olan en ak olan zerine ne kadar gzel hazrlyor ve tercih edip seiyor! (bn Hacer ve Kastalln). [42] Sa'd kz ie'nn bu hadsi "Ziyaret edenin kendi elini hasta zerine koymas bb"nda senedli olarak geti. [43] Bala uygunluu meydandadr. Buhr burada hadsin birka yoldan geliini de iaret etmitir. ' 'Tedvde Dumn Yeri''; slm Medeniyeti Dergisi, 1973 Hazran saysnda Abdullah Aydemir'in 16 sahfelik uzunca ve gzel makaalesi yerinden okunmaa deer!... [44] Bala uygunluu "Abdest ald da suyundan zerime dkt" szndedir. Buradaki Feriz yeti'nden murd, en-Nis: 11-32'deki iki mrs yeti, yhud yine en-Nis Sresi'nin sonunda olan 176. yettir ki, her ikisinde de "Kel-. le"den bahs buyurulmutur. Kelle, usl ve fur'dan olmayan kimselerdir. Bu hadsin bir rivayeti yaknda "Baylm hastay ziyaret bb"nda gemiti [45] Hadsin bir rivayeti yaknda "Kadnlarn hasta erkekleri ziyaret etmeleri bb"n-da gemiti. Bu hadslerde veba sz gemediyse de Hacc Kitb'nm sonlarndaki bir rivayette e "Medine, Arz'n en vebal bir yeri idi" demitir. Buhr oraya iaretle yetinmi oluyor. Du ile taabbud makbuldr. nk du, bazen mr uzatmaktaki sebeb-ler cmlesinden yhud hastaln kaldrlmas sebeblerinden olur.. (Kastalln).

824 / 2483

buhari

38- KTBU'L-HAVLT 1- Bb: Havale(Nin Hkmn Beyn} Vf Muhlin Havale Hususunda Dnp Dnemeyecei Hakkndadr 2- Bb: Bir Zengine Havale Ettii Zaman Onun in Reddetmek Yoktur 3- Bb: Br Kimse. lnn Borcunu Bir Adama Havale Ederse Bu Fiil Caiz Olur Rahman ve Rahim olan Allah 'in ismiyle
38- KTBU'L-HAVLT (Havaleler Kitab) [1] 1- Bb: Havale(Nin Hkmn Beyn} Vf Muhlin Havale Hususunda Dnp Dnemeyecei Hakkndadr [2]

Hasen Basr ile Katde: Muhl, muhlun aleyh zengin iken ona bor ihalesi yapm ise, bu havale caizdir, demiler [3] bn Abbs: ki ortak k yar yaparlar yan borlunun maln rz ile blrler), mrs sahihleri de krlar. u ayn' alr, u da borcu alr; bu ikiden birinin ald ey helak olursa (rz ile bltkleri iin) arkadana dnmez, demitir [4].
1-.......Eb Hureyre(R)'den: Rasluilah (S): "Zengin kiinin borcunu demeyi uzatmas bir zulmdr. Sizin birinizin isteinin denmesi) bir zengine havale edildiinde (havaleyi kabul ile ona) mracaat etsin" buyurdu [5]. 2- Bb: Bir Zengine Havale Ettii Zaman Onun in Reddetmek Yoktur [6] 2-.......Eb Hureyer(R)'den: Peygamber (S): "Zengin kiinin borcunu demeyi uzatmas bir zulmdr. Kim bir zengine tbi' kl-nrsa, artk o, ona ittib' etsin" buyurdu [7]. 3- Bb: Br Kimse. lnn Borcunu Bir Adama Havale Ederse Bu Fiil Caiz Olur [8] 3-.......Selmetu'bnu'l-Ekva'(R) yle demitir: Biz Peygamber'in yannda oturuyorduk. Bir cenaze getirildi. Cenaze shibleri: (Y Raslallah), cenaze zerine namaz kldr, dediler. Peygamber: "lnn zerinde bir bor var mdr?" diye sordu. Onlar: Hayr, diye cevb verdiler. Bunun zerine Peygamber cenaze namazn kldrd. (Bir zaman sonra baka bir cenaze getirilmiti. Bu defa da cenaze shibleri: Y Raslallah, cenaze zerine namaz kldr, dediler. Raslullah: "lnn zerinde bor var m?" diye sordu. Cevaben: Evet, denildi. Raslullah: "Birey brakt m?" dedi. Onlar: dnar brakt, dediler. Raslullah bunun zerine namaz kldrd. Sonra nc bir cenaze getirildi de: (Y Raslallah), cenaze zerine namaz kldr, dediler. Raslullah bu kerre de: "l dnyalk birey brakt m?" diye sordu. Onlar:
825 / 2483

buhari

Hayr, diye cevb verdiler. Raslullah: "lnn zerinde bor var m?" diye sordu. Onlar: dnr (bor vardr), dediler. Raslullah: "Sahibinize siz namaz klnz?" buyurdu. Eb Katde: Y Raslallah, cenaze zerine namaz kldr, onun borcu benim zerime(vcib)dir, dedi. (Bylece borcu demeyi tekeffl edince) Raslullah bu cenaze zerine de namaz kldrd [9].

[1] Buhr nshalarnda "Kitb" balnda ayrlklar vardr. Bzlarnda, mfret bzlarnda cemi' sgsyledir. Bzsnda "Kitb" lfz var, bzsnda yoktur. Bzlarnda Besmele, unvnden evvel, bzsnda sonradr. [2] Yn muhlun lehin rnuhle havale hususunda dn sahh midir? Havale, Tahavviil'den tremi bir kelime olup intikaal ma'nsnadr. eriat rfnde havie, borcu muhlin zimmetinden muhlun aieyh'in zimmetine nakl ve tahvil etmektir (Seyyid erif, et-Ta'rft) Havle'nin alt rkn vardr: Muhl. Muhtl, Muhlun aleyh, Muhl zerinde Muhtle id bor, Muhlun aleyh zerinde Muhfle id bor ve sa. Muhl: Havale eden kimsedir ki., borlu olandr. Muhlun leh: Din, yn bor veren kimse. (Muhlun aleyh: Kendi adna gelen havaleyi kabul eden. fuhlun bih: Havale olunan maldr. Muhtl: Havaleyi kabul eden alacakl. Havale taraflarn nzsyle gerekleen bir akiddir. Fkhda birok hkmleri ve tafsilleri varar. Buhr havale mes'elesinde gr ayrlklar bulunduu in hkm kesin sylemedi. htilf udur: Havale, bazlarnca lzm bir akiddir, bazlarnca caiz bir akiddir. Lzm akiddir diyen, havalede dn yapamaz. Caiz akiddir diyen iin dnme hakk vardr (Ayn). [3] Bu ta'lk bn Eb eybe senediyle rivayet etmitir. Bu iki imma gre zengin bir kimseye zenginlik hlinde bor havale edilmi ise, bu havale caizdir. Ve bu akd, lzm bir akiddir. Muhlun leh, muhlun aleyh'ten borcu alamazsa muhle dnme hakk yoktur demek oluyor. Havale zamannda muhlun aleyh ifls etmi ise, esasen bu yolda havale sahh olmadndan, bu iki imma gre de muhlun leh'in muhle dnme hakk vardr. [4] bn Abbs'n bu sznn ma'nsn bn Eb eybe senediyle rivayet etmitir. et-Tahruc; teful vezninde kmak ma'nsnadr ki, murd, ortaklarn bzs hne ve bzs araz zere, kezlik vrislerin kimi nakidler ve kimi eyalar zere sulh ve kabz ile kmaktr. Fkh kitblarnda, hussan Hidye't mahss bir fasl ile birok hkmleri erh edilmitir. "Tahrucla taksm ettiler" denilir. O, ortaklarn bzs ev, bzsnn araz almasdr (Kaams Ter.}. Murd, zerinde bor bulunan kimse, ifls etmesi yhud lmesi yhud bey-yine bulunmamas sebebiyle yemn edip inkr etmesi hallerinin hepsinde, borca raz olan kimse iin dnme hakk yoktur, demektir. Buhr, havaleyi buna katmtr (bn Hacer) [5] Hadsin havale konusuna dell iin sevk sebebi "Biriniz bir zengine havie edildiinde bunu kabul edip muhlun aleyhe mracaat etsin" fkrasdr. Bu fkrada havalenin kabul edilmesi emir buyurulmutur. Dvd ez-Zhir bu emri vucba hamletmitir. Hanef fkhnda havaleye daha geni bir zemin tahsis edilmitir. [6] Bu, el-Firabr'nin Buhr'de naklettii nshada vak'dir. bn Hacer'in nshasnda bu baln
826 / 2483

buhari

nnde "l, borcunu bir kimseye havale ederse caiz olur" fkras vardr. Bu, Eb Zerr nshasnda byle sabittir. Ayn'nin nshasnda bu fkra bundan sonra gelen ayr bir bb baldr. [7] Hads az bir lfz farkyle, bir nce geen hadstir. Bb balna delleti aktr. [8] bn Battal: Buhr havale ile balk yapt,sonra da bunun altnda hads daman (yn kefalet) hakknda olduu hlde, Seleme hadsini getirdi. nk havale ile kefalet birbirine pek yakn iki akiddir, dedi. Eb Sevr de, kefaletle havalenin her ikisi de bir zimmeti dier bir zimmete nakilden ibaret olduu iin, ikisi bir srada olur, dedi. Bu hadsteki daman, lnn zimmetindeki borcu kefilin zimmetine nakilden ibarettir. Bunun iin bu daman (yn kefalet) havale gibi olmutur (bn Ha-cer, Ayn) [9] Hadsin bala delllii, Eb Katde'nin lnn borcunu kendi zerine al sznde apaktr.

827 / 2483

buhari

51-KTBU'L-HBE VE FADLH VE'T-TAHRD ALEYH 1- Hibe Nevinden Olan Az ey(n Beyn) Bab 2- Arkadalarndan Herhangi Bir eyi Kendisine Hibe Etmelerini steyen Kimse Bab 3- (mek in) Su Veya St steyen Kimse Bab 4- (Avcnn Av) Hediyesinin Kabul Edilmesi Bab 5- Hediyeyi Kabul Etmek Bab 6- Arkadana Birey Hediye Eden Ve Onun Kadnlarndan Bzsn Kasdeden Kimse Bab 7- Hediyeden Geri Dndrlmeyecek Olan ey Bab 8- Gibde Yaplan Hediyeyi Caiz Gren Kimse Bab 9- Hibede (Hediyede) Karlk Vermek Bab 10- Babann ocua Hibesi(Nin Hkm) 11- Hibe inde (Bz Kimseleri) hid Yapmak Bab 12- Erkein Kadnna Ve Kadnn Kocasna Hibesinin Hkm Bab 13- Kadnn Kocas Varken, Kocasndan Bakasna Hibe Yapmas Ve Kendi Kadn Klesine Hrriyet Vermesi, Kadn Bir Beyinsiz Olmad Takdirde Caizdir, Eer Kadn Br Beyinsiz se Hibe Yapmas Ve Kle zd Etmesi Caiz Olmaz Bab 14- Bb: (Hakk Kazanmakta Birden Fazla Kii Bulunup Da atma Olduu Zaman) Hediye Vermeye Kimden Balanacaktr? 15- Bir llet(Ve Sebeb)Den Dolayi Hediye Kabul Etmeyen Kimse Bab 16- Bb: Bir Kimse Birey Hibe Yhud Va'd Edip De Hibe Yhud Va'd Edilen ey Hibe Edilen Kiiye Veyhud Va'd Edilen Kiiye Ulamadan Ya Hibe Edici Yhud Hibe Edilen Kii, Ya Va'd Eden Yhud Kendisine Va'd Edilen Kiilerden Birisi lrse, Bu Hibenin Veya Va'din Hkm 17- Bb: Hibe Edilmi Kle Ve Hibe Edilmi Meta' Nasl Teslim Alnr? 18- Bb: Bir Kimse Birey Hibe Ettii Ve Hibe Edilen Dier Kimse "Ben Bunu Kabul Ettim" Demedii Hlde, O Hibeyi Teslim Ald Zaman (Bu Caiz Olur) 19- Bb: Bir Kimse Dier Bir Kimse zerindeki Borcu Ona Hibe Ederse 20- Bir Kiinin Bir eyi Bir Toplulua Hibe Etmesi Bab 21- Elle Tutulup Teslim Alnm. Teslim Alnmam Ve Taksim Edilmi, Taksim Edilmemi Olan Hibe Bab 22- Bb: Bir Cemat Bir Kavme Hibe Ettii Zaman 23- Yannda Oturan Arkadalar Varken Kendisine Bir Hediye Verilen Kimse, O Hediyeye Meclis Arkadalarndan Daha Hakldr Bab 24- Bb: Bir Kimse Dier Birine Bir Deve .Hibe Ettii Zaman, Hibe Edilen Kimse O Deveye Biner Hlde Olsa, Bu Hibe Caizdir 25- Giyilmesi Mekruh Olan eyi Hediye Etmek Bab 26- Mriklerden Hediye Kabul Edilmesi Bab 27- Mslmnn Mriklere Hediye Vermesi(Nin Cevaz) Bab 28- Bb: Hibir Kimseye Daha nce Verdii Hibesine Ve Yapt. Sadakasna Dnmesi Hall Olmaz 29- Bb 30- Umr Ve Rukb Hakknda Sylenen Hkmler Bab 31- nsanlardan reti At Alan Kimse Bab 32- Zifaf Srasnda Gelin Veyhud Gvey in Elbise stiare Etme(Nin Cevaz) Bab 33- Menhann Fazileti Bab 34-Bb: Bir Adam Dierine Jnsanlarn rf Yapageldikleri Ta'br zere "u Cariyeyi Sana Hizmeti Olarak Verdim" Dediinde, Bu Caiz Olmutur (Yn Bu hdm, Hibe Ve Ariyet Verme Demektir)
828 / 2483

buhari

35- Bb; Bir Kimse Baka Bir Kimseyi Bir At zerine Bindirse Bunun Hkm (Ondan Dnlmemekte) Umr Ve Sadaka Gibidir. Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
51-KTBU'L-HBE VE FADLH VE'T-TAHRD ALEYH (Hibe, Hibenin Fazleti ve Hibeye Tevik Kitab) [1] 1-....... Eb Hureyre (R)'den (yle demitir): Peygamber (S): "Ey Mslman kadnlar! Bir komu kadn kendi komusunu, (onun hediyesi) bir koyun aya bile olsa, sakn kk grmesin" buyurdu [2]. 2-.......ie (R) kzkardei Esm'nn olu Urve'ye yle demitir: Ey kzkardeimin olu! Biz (Peygamber kadnlar) hille bakardk. Sonra bir hille daha, sonra bir hille daha. ki ay iinde hille bakar grrdk de Raslullah'n evlerinde hibir ate yaklmazd. Urve dedi ki: Ben ie'ye: Ey teyze! Sizleri ne yaatyordu? diye sordum. O: ki siyah ey: Hurma ve su. Ancak u da var ki, Raslullah'n Ensr'dan bir takm komular ve bunlarn da sam koyunlar vard. Bunlar hayvanlarn saarlard ve stlerinden Raslullah'a hediye ederlerdi. Raslullah (S) da ondan bizlere iirirdi, dedi [3]. 1- Hibe Nevinden Olan Az ey(n Beyn) Bab 3-.......Eb Hureyre(R)'den (yle demitir): Peygamber (S) yle buyurdu: "Eer ben koyun aya yhud sr ve davar aya yemeine arlsam, muhakkak bu arya icabet ederdim. Yine bana koyun aya yhud sr ve davar aya hediye edilse, onu da muhakkak kabul ederdim"[4]. 2- Arkadalarndan Herhangi Bir eyi Kendisine Hibe Etmelerini steyen Kimse Bab

Eb Sad Hudr de: Peygamber (S): "Sizinle beraber bana da bir pay ayrnz" buyurdu, demitir [5].
4-....... Sehl ibn Sa'd(R)'dan (yle demitir): Peygamber (S) Muhcirler'den (Ensr) bir kadna haberci yollad. O kadnn marangoz bir klesi vard. Peygamber o kadna: "Klene emret de bi zim iin minberin tahtalarn yapsn" buyurdu. Bunun zerine kadn klesine bunu emretti. O da gidip Gbe'nin lgn aalarndan kesti ve Peygamber iin bir minber yapt. Kle minberi yapp salamla-trd zaman, kadn, Peygamber'e: Kle minberi kurmutur, diye haber gnderdi. Peygamber (S) kadna: "Minberi bana gnder!" buyurdu. Akabinde minberi getirdiler. Peygamber onu yklenip tad da, grmekte olduunuz yere koydu [6]. 5-.......Eb Katde yle demitir: Ben bir gn Peygamber'in sahblerinden bir takm adamlarla beraber Mekke yolundaki bir konakta oturuyordum. Raslullah nmzde konaklamt.
829 / 2483

buhari

Sahbler ihrama girmilerdi. Ben (keif vazifesinde olduum iin) ihrama girmemitim. Arkadalar bir yaban eei grdler. Ben megul idim; ayakkabm dikiyordum. Onlar yaban eeini bana bildirmediler; (kendileri ihrml olduklarndan) onu ben kendim greyim istediler. Dndm ve hayvan grdm. Hemen ata doru kalktm ve onu eyerledim. Sonra bindim. Fakat kamy ve mzra unuttum. Hemen arkadalara: Kam ile mzra bana uzatverin, dedim. Onlar: Hayr, vallahi biz sana bu hayvan aleyhine hibir surette yardm etmeyiz, dediler. Ben fkelendim ve attan aa inip, onlar kendim aldm. Sonra ata bindim ve onu yaban eeinin zerine koturdum. Akabinde yaban eeini yaraladm. Sonra l olarak onu getirdim. Arkadalar onun zerine p etini yemee giritiler. Sonra kendileri ihrml iken bu av etinden yemeleri hususunda bhe ettiler. Akabinde biz yrdk. Ben beraberimde n budunu sakladm. Raslullah'a yetitik ve kendisine bu mes'eleyi sorduk. Raslullah: "Beraberinizde ondan bir-ey var m?" diye sordu. Ben: Evet var, dedim ve kendisine o budu uzatp verdim. Raslullah ihrmh olduu hlde onu yedi ve tam-miyle bitirdi [7]. Rv Muhammed ibn Ca'fer dedi ki: Bu hadsi bana Zeyd ibn Elem, At ibn Yesr'dan; o da Eb Katde'den; o da Peygam-ber(S)'den olmak zere tahds etti [8].
3- (mek in) Su Veya St steyen Kimse Bab 6-.......Eb Tuvale -ki ismi Abdullah ibn Abdirrahmn'dr- yle demitir: Ben Enes'ten iittim, yle diyordu: Raslullah u evimizde bize geldi ve imek iin birey istedi. Biz bize id bir koyunu onun iin sadk. Sonra ben bu st evimizdeki u kuyunun suyu ile kartrdm ve Raslullah'a verdim. Eb Bekr solunda, Umer karsnda ve bir bedevi de sanda bulunuyordu. Raslullah st iince, Umer: Bu Eb Bekr'indir, dedi. Raslullah kendisinden artan st o bedeviye verdi. Sonra: "Sadakiler (ne geirilir), sadakiler (ne geirilir). Dikkat edin; sa tarafa gidin" buyurdu. Enes ibn Mlik kerre: Sadan balamak snnettir, sadan balamak snnettir, sadan balamak snnettir, dedi [9]. 4- (Avcnn Av) Hediyesinin Kabul Edilmesi Bab

Peygamber (S), Eb Katde'den, avn budunu kabul etti [10].

7-.......Enes (R) yle demitir: Biz (bir seferde) -Mekke yaknnda Merru'z-Zahrn'da iken bir tavan rktp kardk. Sefer topluluu (yakalamak iin ona doru) kotular da hepsi yorulup ciz kaldlar. Ben hayvana yetitim ve onu tutup (vey babam) Eb Tal-ha'ya getirdim. ETni Talha onu kesti ve uyluunun st tarafn, y-hud iki budunu (benimle) Raslullah'a yollad. Rv u'be: ki budu olduunda ekk yoktur, demitir.- Raslullah onu kabul etti. Ben: Ondan yedi, dedim. Enes de: Ondan yedi, dedi. Sonra yedi sznn ardndan onu kabul etti, dedi [11]. 8-.......bn Abbs(R)'tan (o, yle demitir): es-Sa'b ibn Cessme (R), Raslullah'a Ebv yhud Veddn'da bulunduu srada bir yaban eei hediye etmiti. Fakat Raslullah bu hediyeyi kabul etmeyip geri evirdi. Raslullah bu sebebden Sa'b'm yznde meydana gelen znty grnce (onu ho etmek iin): "Dikkat et! Biz senin hediyeni reddetmemiizdir; ancak u var ki, bizler ihrml bulunuyoruz" buyurdu [12]. 5- Hediyeyi Kabul Etmek Bab
830 / 2483

buhari

9-.......ie (R)'den (o yle demitir): nsanlar hediyelerini Raslullah'a, ie'nin nevbeti gnnde vermeyi kasdedip buna alrlard. Onlar bu hediyeleri ile yhud bu aratrma ve almalaryle Raslullah'n rzsn isterlerdi [13]. 10-....... bn Abbs (R) yle demitir: (bn Abbs'm teyzesi olan) mm Hufeyd bir kerresinde Peygmber'e (l armaan olarak) bir mikdr ke, tereya ve birka tane keler hediye etmiti. Peygamber (S) keten ve tereyandan birer para yedi de, istek duymad iin kelerlerden yemeyi terketti [14] Yine bn Abbs yle demitir: Raslullah'n yemek sofras zerinde keler yenilmitir. Eer keler (yemek) haram olsayd, Raslullah'n sofras zerinde yenilmezdi [15]. 11-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah'a (ailesi dndan) bir yiyecek getirildii zaman: "Bu hediye midir yoksa sadaka mdr?" diye sormak deti idi. Eer cevbnda "Sadakadr" denilirse Raslullah (S) sahblerine: "Siz yiyiniz!" buyururdu da kendisi yemezdi. Eer: "Hediyedir" denilirse, Raslullah hemen elini uzatrd da sahbleriyle beraber yer idi [16]. 12-.......Enes ibn Mlik yle demitir: Bir kerre Peygmber'e bir mikdr et getirildi. Bu, Berre'ye sadaka edildi denilince, Peygamber (S): "O, Berre'ye sadakadr; 'fakat (imdi Berr-e1hnin) bize yapt bir hediyedir" buyurdu [17]. 13-.......u'be dedi ki: Ben bu gelecek hadsi Abdurrahmn'dan; o da babas el-Kaasm'dan; o da ie(R)'den olmak zere iittim. ie, Berre'yi shiblerinden satn almak istedi. Shibleri Berre'nin velsmn kendilerine id olmasn art kldlar. ie'ye kar ileri srlen bu art Peygamber'e zikredildi. Bunun zerine Peygamber (S): "Sen Berre'yi satn al ve onu hrriyete kavutur. nk ve-l ancak hrriyete kavuturana iddir" buyurdu. Berre'ye bir mikdr et hediye edilmiti. Peygamber (S): "Bu et Berre'ye sadaka verilmitir; o Berre iin sadakadr, bizim iin hediyedir" buyurdu [18]. Berre hrriyetine kavuunca (kocasndan ayrlmak ve onun nikh altnda kalmak arasnda) muhayyer klnd. Rv Abdurrahmn: Berre'nin kocas (Mugs) hrr yhud kledir, demitir. u'be ibnu'l-Haccc ise yle demitir: Ben Abdurrahmn'a Berre'nin kocasndan sordum. Abdurrahmn: O bir hrr m, yoksa kle mi; bilmiyorum, dedi. 14-..... mm Atyye (R) yle demitir: Peygamber (S) i-e'nin yanma girdi de, ona: "Yannzda (yiyecek) birey var m?" diye sordu. ie de: Hayr yoktur. Yalnz Sen'in sadaka malndan mm Atyye Nuseybe'ye gndermi olduun o koyundan mm Atyye Nusey-be'nin bize yollad bir mikdr et vard, dedi. Peygamber: "(Getir); o zekt yerine ulamtr" buyurdu [19].
831 / 2483

buhari

6- Arkadana Birey Hediye Eden Ve Onun Kadnlarndan Bzsn Kasdeden Kimse Bab [20] 15-.......ie (R): nsanlar Peygamber'e verecekleri hediyelerini, O'nun benim evimde bulunaca benim nevbetim gnnde vermeyi kasdederJerdi, demitir. (Isml bu isndla unu ziyde etmitir: Kadn arkadalarm mm Seleme'de toplandlar da ona: Raslul-lah'a, insanlara hediyelerini bulunduu yerde vermelerini emretmesini haber ver, dediler.) M'minlerin annesi mm Seleme dedi ki: Peygamber'in nikhnda bulunan kadn arkadalarm benim yanmda toplandlar. mm Seleme bunu (yn hediyeler Peygamber'e bulunduu yerde verilsin fikrini) Peygamber'e syledi. Peygamber (S) mm Seleme'den yz evirdi (onun dediine ynelmedi) [21]. 16-.......Bana kardeim Eb Bekr Abdulhamd, Sleyman ibn Bill'den; o da Him ibn Urve'den; o da babas Urve'den; o da i-e'den yle tahds etti (ie -R- yle demitir): Raslullah'n kadnlar iki frkaya ayrlmlard. Bir frkada ie, Hafsa, Safiyye, evde vard. Dier grupta ise mm Seleme ile Raslullah'n teki kadnlar bulunuyordu. Mslmanlar, Raslullah'n ie'ye sevgisini pek iyi bildiklerinden, bunlardan birisinin yannda Raslullah'a vermek istedii bir hediyesi bulunursa, o hediyesini Raslullah'n, i-e'nin evinde bulunduu zamana kadar geri brakr da, hediye sahibi bu hediyesini Raslullah, ie'nin evinde iken gnderirdi. Bu sebeb-den mm Seleme grubu dedikoduya balad da, bunlar mm Se leme'ye: Sen Raslullah'a, insanlarla konuup onlara: Her kim Raslullah'a bir hediye vermek isterse, o kimse Raslullah kadnlarndan hangisinin evinde bulunursa bulunsun, hediyesini versin! demesini syle, demilerdi. mm Sekme kadnlarn kendisine syledikleri bu sz Raslullah'a syledi. Fakat Raslullah ona hibir cevb vermedi. mm Seleme grubundaki kadnlar, mm Seleme'den vaziyeti sorduklarnda, o da: Raslullah bana birey sylemedi, diye cevb verdi. Onlar da ona: Raslullah'a, dediimizi bir daha syle, dediler. O da Raslullah'n nevbeti ona dolap geldiinde, yukarda getii gibi mes'eleyi Raslullah'a arzetti. Fakat Raslullah bu sefer de ona birey sylemedi. mm Seleme grubundaki kadnlar vaziyeti mm Seleme'den sorduklarnda o da: Raslullah bana birey sylemedi, dedi. Onlar da mm Seleme'ye: Artk Raslullah sana bir cevb verinceye kadar bu dileimizi Raslullah'a syle, dediler. Hakkaten mm Seleme de Raslullah'a kendi nevbetinde dnp geldiinde syledi. Bu defa Raslullah, mm Seleme'ye: "Sakn ie hakknda sylenip de bana ez verme, bana hibir kadnn rts altnda bulunduum srada vahiy gelmez de yalnz ie'nin evinde (onun nevbetinde) iken vahiy gelir" buyurdu. ie dedi ki: mm Seleme: Y Raslallah, ben de sana ez vermekten Allah'a tevbe ediyorum, dedi. Sonra mm Seleme grubundaki kadnlar Raslullah'n kz F-tima'ya mracaat ettiler ve onu Raslullah'a gnderdiler de: Y Raslullah! Kadnlarn Eb Bekr'in kz hakknda Allah'tan sesin iin adalet istiyorlar, demesini rica ettiler. Ftma da Raslullah'a bunlar syledi. Raslullah: "Ey kzcazm! Benim her sevdiimi sen sevmez misin?" buyurdu. Ftma da:
832 / 2483

buhari

Evet severim, dedi. (Mslim'in rivayetinde: yle ise sen de ie'yi sev! buyurdu, ziydesi vardr.) Ftma kadnlara dnd ve onlara olup biteni haber verdi. Kadnlar Raslullah'a tekrar mracaat etmesini Ftma'dan istediler. Fakat Ftma tekrar dnmeyi kabul etmedi. Bunun zerine mm Seleme grubu Zeyneb bintu Cah' gnderdiler. Zeyneb, Raslullah'a geldi ve sertlikle sze balayp: Y Raslallah! Kadnlarn bnu Eb Kuhfe'nin kz hakknda Allah'tan senin iin adalet istiyorlar, dedi. Ve sesini ykselterek, o srada oturmakta olan ie'ye saldrya kadar ileri gitti de ona svd. Nihayet Raslullah, karlk verecek mi diye ie'ye bakmaa balad. Rv Urve dedi ki: Bu srada ie sze balad ve Zeyneb'e szlerini geriye evirdi ve neticede'onu susturdu. ie dedi ki: Bunun zerine Peygamber (S) ie'ye bakt da: "Muhakkak ki o, Eb Bekr'in kzdr" buyurdu [22] Buhr yle dedi: Ftma'nn kssas olan son kelm Him ibn Urve'den; o da bir adamdan; o da ez-Zuhr'den;'o da Muhammed ibn Abdirrahmn'dan senediyle olmak zere zikrolunuyor. Eb Mervn, Hirn'dan; o da Urve'den "nsanlar hediyelerini ie'nin gnnde vermeyi kasdediyorlard" diye syledi. Ve yine Him ibn Urve, hem Kurey'ten bir adamdan, hem de klelerden bir adamdan; o da Zuhr'den; o da Muhammed ibn Ab-dirrahmn ibni'l-Hris ibn Him'dan senediyle: ie: Ben Peygam-ber'in yannda idim; Ftma izin istedi, dedi [23].
7- Hediyeden Geri Dndrlmeyecek Olan ey Bab 17-.......Bize Azre ibnu Sabit el-Ensr tahds edip yle dedi: Bana Smme ibnu Abdillah ibn Enes tahds etti: Azre yle dedi: Bir kerre ben Enes ibn Mlik'in torunu ve Basra Kaads Smme ibn Abdillah'n huzuruna girdim. Smme bana gzel bir koku uzatt da: (Al, dedem) Enes ibn Mlik (R) gzel koku hediye edilince red-detmezdi, dedi. Smme unu da syledi: Ve Enes ibn Mlik: Peygamber (S) gzel kokuyu geri dndrmez idi, dedi [24]. 8- Gibde Yaplan Hediyeyi Caiz Gren Kimse Bab 18-.......bn ihb yle demitir: Urve zikretti ki Misver ibn Mahreme (R) ile Mervn ibnu'lHakem ona yle haber vermilerdir: Peygamber(S)'e Hevzin kabilesinin temsilci hey'eti geldii zamn Peygamber insanlar arasnda (hitb etmek iin) ayaa kalkt, Allah' lyk olduu keml sfatlaryle vd. Sonra unlar syledi: "Amma ba'du(= Szn bundan sonrasna gelince, sahblerim!) Bu Hevzin temsilcileri kardeleriniz kusurlarndan dncler olarak bize geldiler. Ben de onlarn esirlerini kendilerine geri vermemi uygun grdm. Sizden her kim esirlerini bu suretle (karlksz vererek) kardelerinizin gnln ho etmeyi severse, bunu yapsn! Sizden her kim de kendi hissesi zerine bal kalmak (karlksz vermemek) arzu ederse (bu bedeli) biz ona, Allah'n bize ihsan edecei ilk ganimet malndan veririz; o da byle yapsn!'' buyurdu. Bu hutbe zerine insanlar: Senin iin Hevzin esirlerini geri vermeyi gnllerimizle ho ve temiz bulduk, dediler [25]9- Hibede (Hediyede) Karlk Vermek Bab [26] 19-.......Bize sibn Ynus, Him'dan; odababasUrve'den; o daie (R)'den tahds etti. ie
833 / 2483

buhari

(R): Raslullah (S) hediyeyi kabul eder ve hediyenin karlnda hediye verirdi, demitir [27]. Buhr yle dedi: Vek' ibnu'l-Cerrh ile Muhdr ibnu'l-Muverr', Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie'den senedini zikretmediler [28].
10- Babann ocua Hibesi(Nin Hkm)

Ve baba ocuklarnn bzsna birey verdii zaman btn ocuklar arasnda adalet yapncaya ve dier ocuklarna da onun benzerini verinceye kadar, birine vermesi caiz olmaz ve (ocuklarnn bzsna fazla verdii zaman) bu baba zerine hid olunmaz bab. Ve Peygamber (S): "Atyye vermekte ocuklarnz arasnda adalet ediniz'' buyurdu [29]. Ve baba iin ocuuna verdii atyyesine dnmek hakk var mdr? Ve baba muhtc olduu zaman, snr gerneyerek ma'rf surette ocuunun malndan yiyecei eyin hkm nedir? [30] Ve Peygamber (S), Umer'den bir deveyi satn aldktan sonra, bu deveyi Umer'in oluna hediye verdi ve: "Bununla istediini yap!" buyurdu [31].
20-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Humeyd ibn Abdirrahmn ile Muhammed ibn Nu'mn ib n Ber'den haber verdi ki, bu ikisi ona Nu'mn ibn Ber'den yle tahds etmilerdir: Nu'mn'n babas Ber ibn Sa'd, Nu'mn' Raslullah'm yanma getirip: Ben bu olum Nu'mn'a bir kle verdim, dedi. Raslullah (S): "ocuklarnn hepsine bunun benzerini verdin mi?" diye sordu. Ber: Hayr, dedi. Raslullah: "yle ise bunu da geri al" buyurdu [32]. 11- Hibe inde (Bz Kimseleri) hid Yapmak Bab 21-.......mir e-a'b yle demitir: Ben en-Nu'mn ibn Ber'den kendisi (Kfe'de) minber zerinde hutbe yaparken iittim; o yle diyordu: Babam Ber, (anamn zorlamasyle) bana bir kle hibe etmiti. Anam Ravha kz Amre (babama): Sen bu hibeye Rashllah' hid yapmadka inanmam, raz olmam, dedi. Bunun zerine Ber, Raslullah'a geldi de: Y Raslallah! Ben Amre bintu Ravha'dan doan oluma bir kle hediye verdim. Fakat y Raslallah, Amre bana bu hibeye Seni hid tutmam emretti, dedi. Raslullah: "Sen Nu'mn'a verdiin hediyen gibi br ocuklarna da hibe verdin mi?" diye sordu. Ber: Hayr (vermedim), dedi. Bunun zerine Peygamber (S) Ber'e: "Allah'tan korkunuz da ocuklarnz arasnda adalet ediniz" buyurdu. Nu'mn yle dedi: Artk babam, Peygamber'in yanndan dnp geldi de Nu'mn'a verdii hediyesini geri ald [33]. 12- Erkein Kadnna Ve Kadnn Kocasna Hibesinin Hkm Bab

Ve brhm en-Naha: Kadn ve kocadan herbirinin dierine hibe etmesi caizdir, demitir. Umer ibn Abdilazz de: Kar ile koca birbirine yaptklar hibeden dnemezler, demitir [34]. Peygamber (S) de; Aie'nin evinde baklp tedv edilmek hususunda dier kadnlarndan izin
834 / 2483

buhari

istemitir [35]. Ve yine Peygamber (S): "Hibesinden dnen kimse, kusmuuna dnen kpek gibidir" buyurdu [36]. ez-Zuhr de karsna, mehrinin bir ksmn yhud hepsini bana hibe et diyen, sonra da ok gemeden o kadn boayan, bunun zerine kars o mehre dnen kimse hakknda: Koca eer o kadn aldatm ise, koca o mehri kadna geri verir. ayet kadn mehri gnl rzs ile ona vermi ve adamn iinde kadna hibir aldatma yoksa, bu caizdir, yn mehrin kadna geri verilmesi vcib olmaz, demi ve unu eklemitir: Yce Allah yle buyurdu: "(Aldnz) kadnlarn mehirlerini yrekten isteyerek ve Allah'n bir atyyesi olarak verin. Bununla beraber eer ondan birazn gnl holuu ile size balam olurlarsa, onu da iinize sindir e sindire yiyin ** (-Nis: 4) [37].
22-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) hastal arIap zdrbi iddetlendii zaman (Meymne'nin odasnda idi), benim odamda baklp tedv edilmek hususunda kadnlarndan izin istedi. Kadnlar da O'na izin verdiler. Akabinde Peygamber iki kiinin arasnda ayaklar yerde izgi izerek (Meymne'nin odasndan) kt. Peygamber, Abbs ile baka bir kimse arasnda idi. Bu hadsin rvlerinden olan Abdullah ibn Mes'd'm olu Ubey-dullah yle dedi: Ben ie'nin syledii bu hadsini bn Abbs'a zikrettim de, bn Abbs bana: O iki kiiden ie'nin adm sylemedii kimdir bilir misin? diye sordu. Ben de: Hayr bilmem, dedim. ; bn Abbs: O kimse Al ibn Eb Tlib'dir, diye cevb verdi [38]. 23-.......bn Abbs (R) yle dedi: Peygamber (S): "Hibesinden geri dnen her kii, kusan; sonra da kusmuuna (yemek iin) dnen kpek gibidir" buyurdu [39]. 13- Kadnn Kocas Varken, Kocasndan Bakasna Hibe Yapmas Ve Kendi Kadn Klesine Hrriyet Vermesi, Kadn Bir Beyinsiz Olmad Takdirde Caizdir, Eer Kadn Br Beyinsiz se Hibe Yapmas Ve Kle zd Etmesi Caiz Olmaz Bab

(Ve) Yce Allah yle buyurdu: "Allah'n sizi bana diktii matlarnz beyinsizlere i vermeyin. Kendilerine bunlardan yedirin, giydirin, onlara gzel syleyin " (en-Nis: 5) [40]
24-....... Esma bintu Eb Bekr (R) yle demitir: Ben: Y Raslllah! Benim hibir malm yoktur, ancak btn malm (kocam)ez-Zubeyr ibnu'lAvvm'n bana girdirdii ve benim mlkm yapt mallar vardr. Ben bu mallardan sadaka vereyim mi? diye sordum. Raslullah (S): "Sadaka ver, paray kap iine koyup saklama, sonra sana kar da saklanr" buyurdu [41]. 25-.......Esma (R) yle demitir: Raslullah kendisine hitaben: "nfk et, malm sayp zabtetme, sonra Allah da sana kar ni'met-lerini sayp zabteder. Malm kap iinde biriktirip saklama, sonra Allah da sana kar ihsann esirgeyip saklar" buyurmutur
835 / 2483

buhari

[42].
26-....... Kurayb'e de Meymne bintu'l-Hris (R) haber verdi ki, Meymne (mlik olduu siyah) bir cariyeyi, Peygamber'den izin istemeden hrriyete kavuturmutu. Nihayet Peygamber'in Meym-ne'ye dnp geldii nevbet gn olunca, Meymne: Y Raslallah, hissedip bildin mi? Ben cariyemi zdladm, dedi. Raslullah (S): "Sen bu hrriyet verme iini hakkaten yaptn m?" deyince Meymne: Evet (hrriyet verdim), dedi. . Bunun zerine Raslullah: "Eer cariyeyi (Hill oullar'ndan) kendi daylarna hediye etseydin ecrin daha byk olurdu" buyurmutur [43]. Bekr ibn Mudr da Amr'dan; o da Bukeyr'den; o da Kurayb'-den senediyle "Meymne zd etti" diye sylemitir. 27-....... ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bir sefere gitmek istediinde kadnlar arasnda kur'a ekmek detinde idi. Kadnlarndan hangisinin pay karsa Raslullah beraberinde o kadn olarak yola kard. Yine Raslullah, kadnlarndan herbir kadnn gnn ve gecesini ayrrd. Yalnz evde bintu Zem'a kendi gnn ve gecesini, bununla Raslullah'in rzsn aramak iin, Peygamber'in zevci ie'ye hibe etmiti [44]. 14- Bb: (Hakk Kazanmakta Birden Fazla Kii Bulunup Da atma Olduu Zaman) Hediye Vermeye Kimden Balanacaktr? 28-.......VeBekr ibnMudr da Amr'dan; o da Bukeyr'den; oda bn Abbs'm himayesinde olan Kurayb'den syledi ki, Peygamber (S)'in zevci Meymne, kendisine id olan bir cariyeyi hrriyete kavuturmu, Peygamber de ona: "(Hill oullar'ndan) daylarnn bzsna ihsan etseydin ecrin daha byk olurdu" buyurmutur [45]. 29-.......ie (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah! Benim iki komum var, bunlarn hangisine hediye vereyim? dedim. "Kapca sana en yakn olanna" buyurdu [46]. 15- Bir llet(Ve Sebeb)Den Dolayi Hediye Kabul Etmeyen Kimse Bab

Ve Umer ibnu Abdilazz: Hediye, Raslulla zamannda hediye idi; bu gn ise (me'mrlar iin) bir rvettir, demitir [47].
30-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle haber vermitir: Kendisi Peygamber'in sahbsi olan esSa'b ibn Cessme'den iitmitir. O yle haber veriyordu: Kendisi, Raslullah Ebv yhud Veddn mevkiinde ihrmh hlde iken, Raslullah'a bir yaban eei hediye etmi, fakat Raslullah bunu kabul etmeyip geri evirdi. Sa'b dedi ki: Raslullah, benim hediyemi geri evirdiinden dolay yzmde meydana gelen deiiklii tanynca: "Senin hediyeni geri evirmek bizim cihetimizden olmamtr, velkin bizler ihrmi kimseleriz" buyurmutur [48] 31-..... Eb Humeyd es-Sid (R) yle demitir: Peygamber (S) Ezd kabilesinden bnu'l836 / 2483

buhari

Utbiyye -yhud bnu'l-Lutbiyye- denilen bir adam zekt me'mru ta'yn etti. Bu adam zekt mallarn tahsil edip geldiinde: - (Y Raslallah!) Bu sizin zekt mahnzdr. Bu da bana hediye verilmitir, dedi (ve kendine de bir pay ayrd). Bunun zerine Raslullah: "Bu adam (bir mal me'mru olmayp da) babasnn veyhud anasnn evinde otursayd da baksayd, kendisine hediye verilir miydi, yoksa verilmez miydi? Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, zekt me'mrlarndan herhangi bir kii zekt malndan haksz bir-ey alrsa, kyamet gnnde muhakkak o kimse o ald mal boynunda yklenerek getirir. ald bir deve ise inleyip bararak; eer sr ise brerek; koyun ise meleyerek getirir" buyurdu. Sonra Raslullah elini, biz koltuk altnn bozumtirak rengini grnceye kadar kaldrd ve defa: "Y Allah! Emirlerini tebli ettim mi?" dedi [49].
16- Bb: Bir Kimse Birey Hibe Yhud Va'd Edip De Hibe Yhud Va'd Edilen ey Hibe Edilen Kiiye Veyhud Va'd Edilen Kiiye Ulamadan Ya Hibe Edici Yhud Hibe Edilen Kii, Ya Va'd Eden Yhud Kendisine Va'd Edilen Kiilerden Birisi lrse, Bu Hibenin Veya Va'din Hkm [50]

Abde ibn Amr: "Eer hediye eden kimse lr ve hediye edilen ey, hediye eden kimseden ayrlarak hediye edilen kimseye ulap teslm alndktan sonra o da lrse, o hediye, hediye edilen kiinin miraslarna iddr. Eer hediye, hediye eden kimseden ayrlmam olursa, hediye eden kimsenin miraslarna iddir" demitir [51]. el-Hasen el-Basr de: "Bir ey hediye edilip de bir eli vstasyle gnderilirken eli onu teslm ald zaman, taraflardan herhangisi hediye yerine ulamadan vefat ederse etsin, o hediye, hediye edilen kiinin miraslarna iddir" demitir [52].
32-.......Bize Muhammed ibnu'l-Munkedir tahds edip: Ben Cbir (R)'den, onun yle dediini iittim, dedi: Peygamber (S) haytta iken bana: "Cbir! Bahreyn'in sadaka mal gelmi olsayd -eliyle iaret ederek- sana yle yle avu verirdim" dedi. Fakat Peygamber lnceye kadar Bahreyn'den mal gelmedi. Pey-gamber'in lm zerine (O'nun yerine getirilen) Eb Bekr, bir ni-dcya emretti de: Her kim ki Peygamber'in kendisine bir va'di veyhud bir borcu varsa bize gelsin! diye i'ln ettirdi. Bunun zerine ben Eb Bekr'e gittim ve: Peygamber (S) bana bu suretle va'd etmiti, dedim, Eb Bekr bana avu dolusu nakit verdi [53]. 17- Bb: Hibe Edilmi Kle Ve Hibe Edilmi Meta' Nasl Teslim Alnr?

Ve bn Umer dedi ki: Biz Peygamber ile bir seferde idik. Ben babam Umer'e id gen, etin bir deveye binmitim... Sonunda Peygamber o deveyi satn ald da: "Y Abdallah, bu deve sevindir (onu istediin gibi kullan)" buyurdu [54].
33-.......el-Msver ibn Mahreme (R) yle demitir: Raslullah (S) birok kaftanlar taksm etmiti de, bunlardan babam Mahreme'-ye birey vermemiti. Mahreme bana:
837 / 2483

buhari

etmiti de, bunlardan babam Mahreme'-ye birey vermemiti. Mahreme bana: Ey oulcuum! Haydi beraber Raslullah'a gidelim, dedi. Babamla beraber gittim. O bana: Haydi eve gir, Raslullah' bana ar, dedi. Msver dedi ki: Raslullah' babam iin ardm. Raslullah bu elbiselerden bir elbise omuzunda olduu hlde babama kt ve: "Bunu senin iin sakladm" buyurdu. Msver dedi ki: Babam kaftana (sevinle) bakt. Raslullah: "Mahreme raz oldu mu?" buyurdu [55].
18- Bb: Bir Kimse Birey Hibe Ettii Ve Hibe Edilen Dier Kimse "Ben Bunu Kabul Ettim" Demedii Hlde, O Hibeyi Teslim Ald Zaman (Bu Caiz Olur) 34-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah'a bir adam geldi de: Ben helak oldum, dedi.: Raslullah: "Bu (seni helak eden) nedir?" diye sordu. O kimse: Ramazn gndznde ehlimle cins yaklamaya dtm, dedi. Raslullah: "zd edecek bir kle bulabilir misin?" dedi. O kimse: Hayr bulamam, dedi. Raslullah: "yleyse iki ay zincirleme oru tutmaa gcn yeter mi?" diye sordu. O zt: Hayr gcm yetmez, dedi. Raslullah: "Altm yoksulu doyurmaya gcn yeter mi?" dedi. O zt: Hayr (gcm yetmez), dedi. Eb Hureyre dedi ki: Biraz sonra Ensr'dan bir adam Raslul-lah'a ii hurma dolu ve rvnin "Mktel" dedii (15 yhud 20 s' alabilen) bir zenbl getirdi. Raslullah o zta: "Bu hurmay (al) gtr de bunu yoksullara sadaka et!" buyurdu. O zt: Bizden daha ihtiyclya m vereceim y Raslallah? Seni hakk ile Peygamber gnderen Allah'a yemn ederim ki, Medine'nin iki kara tal arasnda bizden daha ihtiycl bir ev halk yoktur, dedi. Raslullah (S) bu sefer ona: "Bu hurmay gtr de onu ailene yedir" buyurdu [56]. 19- Bb: Bir Kimse Dier Bir Kimse zerindeki Borcu Ona Hibe Ederse

u'be ibn Haccc, el-Hakem'den: Bu (yn borcun borluya hibe edilmesi fiili) caizdir, demitir [57]. Ve Hasen ibn Al (R) de alaca olan bir adama, zerindeki borcu hibe etmitir [58]. Peygamber (S) de: "Kimin zerinde baka bir kimsenin bir hakk varsa, o bu hakk hakk sahibine desin yhud da o hakk sahibinden bunu hall ettirsin" buyurmutur [59]. Cbir (R) de yle dedi: Babam Abdullah ibn Amr, zerinde bor olduu hlde Uhud'da ldrld. Peygamber (S) onun alacakllarndan, hurmalmn mahsln kabul etmelerini ve babam bor bandan zmelerini istedi [60]
35-.......Cbir ibn Abdillah (R), Ka'b ibn Mlik'e: Babasi Abdullah ibn Amr'n Uhud gn ehd olarak ldrldn, alacakllarn hakklarn istemekte iddet gsterdiklerini haber verip yle dedi: Bunun zerine ben Raslullah'a geldim ve vaziyeti O'nunla konutum. Akabinde Raslullah alacakllara, hurmalmn mahsln kabul etmelerini ve babam alacak bandan zmelerini (yn alacaklarndan babam temize karmalarn) istedi. Fakat alacakllar bu teklfi
838 / 2483

buhari

kabulden ekindiler. Raslullah da onlara hurmalm vermedi ve onlar iin hurma mahsln de kestirmedi. Lkin bana: "Yarn kuluk vakti sana geleceim" buyurdu. Ertesi gn sabah olunca kuluk vakti bana geldi, hurmalkta dolat, mahsl hakknda bereketle du etti. Akabinde ben hurma mahsln kestim. Alacakllarn hakklarn tamamen verdim. Bize de bahenin mahslnden bir bakyye kald. Bundan sonra ben Raslullah'a geldim, O oturmu hldeydi. Ben kendisine bunlar (yn borlar deme, fazladan bir mikdrn artmas, Raslullah'n duas bereketinin meydana gelmesi ilerini) haber verdim. Bunun zerine Raslullah (S), yaknda oturmakta olan Umer'e hitaben: "Y Umer! Cbir'in sylemekte olduunu iit" buyurdu. Umer de hemen: Dikkat! Bunlar olur. Biz Senin Allah'n Rasl olduunu bil-miszair. Vallahi Sen muhakkak Allah'n Rasl'sn, dedi [61].
20- Bir Kiinin Bir eyi Bir Toplulua Hibe Etmesi Bab

Esma bintu Eb Bekr, yeeni Kaasm ibn Muhammed'e ve bnu Eb Atk'e: Ben kzkardeim ie'den Gbe mevkiinden bir mal mrs aldm. O mala karlk olarak Muviye bana yzbin vermiti. Ben ise o mal Muviye'ye satmadm da Kaasm ile Abdullah ibn Eb Atk'e hitaben: Bu mal ikinizin olsun dedim, demitir [62].
36-.......Sehl ibn Sa'd(R)'den (yle demitir): Peygamber(S)'e iilecek bir ey getirildi. Kendisi bundan bir mikdr iti. Sanda bir gen, solunda da yallar vard. Bu durumda Peygamber, gence: ^ "Eer bana izin verirsen (artan iecei) u yallara veririm" dedi. Gen sahb de: Y Raslallah! Ben Sen'den gelen nasibimi hibir kimseye hsn etmem, dedi. Bu sz zerine Peygamber iecek kabn o gencin eline abucak koydu [63]. 21- Elle Tutulup Teslim Alnm. Teslim Alnmam Ve Taksim Edilmi, Taksim Edilmemi Olan Hibe Bab [64]

Peygamber (S) ve sahbleri Hevzin kabilesine onlardan aldklar ganimetleri hibe etmilerdi; hlbuki o ganimet henz taksim edilmemiti [65]. Buhr dedi ki: Sabit yle dedi: Bize Ms'ar, Muhrib'den; o da Cbir(R)'den tahds etti (o yle demitir): Ben mescidde Peygamberce geldim. O benden satn ald devenin bedelini Bill vstasyle bana dedi ve bana fazla da verdi [66].
37-.......Bize u'be, Muhrib'den tahds etti. O yle demitir: Ben Cbir ibn Abdillah (R)'den iittim, yle diyordu: Ben bir seferde Peygamber'e bir deve sattm. Medine'ye geldiimizde bana: "Mescide gel, iki rek'a namaz kl" buyurdu. (Ben namaz kldktan sonra) Bill bana alacam tartt. u'be ibnu'l-Haccc: Ben onun: Bill bana terzyi ar basarak tartverdi dediini sanyorum, demitir. (Cbir dedi ki): Harre vak'as gn (hicri 63) m askerleri onu benden alncaya kadar, Peygamber'in o fazlasndan bir mikdr ey benden hi ayrlmamtr [67].
839 / 2483

buhari

38-.......Sehl ibn Sa'd (R)'den (yle demitir): Raslullah'a iecek bir ey getirildi. Sa tarafnda bir gen, sol tarafnda da yallar bulunuyordu. Raslullah o gence: "Kabda kalan bu yallara vermem iin bana izin verir misin?" diye sordu. Gen hemen: Hayr vallahi, ben Sen'den olan nasibimi hibir kimseye ihsan etmem, dedi. Bu cevb zerine Raslullah o kab gencin elinin iine hzlca koyuverdi [68]. 39-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah'n zerinde bedevi bir kimsenin ( yanda) bir deve alaca vard. (Bedev bu alacan Raslullah'tan sert ve kaba bir ekilde isteyince) sahbleri onu hrpalamaya azmettiler. Fakat Raslullah (S): "Bedeviyi serbest braknz. nk her hakk sahibinin sz syleme hakk vardr" buyurdu ve: "Onun iin, onun devesi yanda bir deve satn aln da onu kendisine verin" emrini verdi. Sahbler: Biz aradk, bunun devesinden daha yal ve kymetli deveden baka deve bulamadk, dediler. Raslullah: "O daha kymetli deveyi satn aln ve bu kymetli deveyi o ahsa verin. nk sizin bor demeyi en gzel yapannz, en hayrlnz-dandr" buyurdu [69]. 22- Bb: Bir Cemat Bir Kavme Hibe Ettii Zaman 40-.......Bizeel-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o daUrve'den tahds etti ki, Mervn ibnu'lHakem ile el-Msver ibn Mahreme Urve'ye yle haber vermilerdir: (Huneyn seferinde) Raslullah'a Hevzin kabilesi temsilcileri mslmnlar olarak geldikleri ve Ras-lullah'tan mallarm ve esirlerini geri vermesini istedikleri zaman, onlara: "Maiyyetimde bulunan asker sahbleri gryorsunuz. Szn bana en sevimlisi, en dorusudur. imdi siz iki taifenin birisini tercih ediniz: Ya esirleri, ya da mallar. Ben sizin gelmenizi bekleyip durmu idim" buyurdu. Rv dedi ki: Peygamber (S) Tif ten (C'rne'ye) dnd zaman, on geceden fazla onlarn gelmesini beklemiti. Hevzin hey'e-tine, Raslullah'n kendilerine ancak iki kktan birisini geri verecei belli olunca, bunlar: Bizler esirlerimizin geri verilmesini terch ediyoruz, dediler. Bunun zerine Peygamber (S) mslmnlar iinde ayaa kalkt, Allah' lyk olduu sfatlarla vd, bundan sonra: "Amma ba'du: bhesiz bu Hevzin elileri kardeleriniz tevbe ediciler olarak bize gelmilerdir. Ben de onlarn esirlerini kendilerine geri vermeyi uygun grdm. Sizden her kim esirlerini bu suretle (karlksz vererek) kardelerinizin gnln ho etmeyi severse bunu yap sn! Sizden her kim de kendi hissesi zerine bal kalmak (karlksz vermemek) arzu ederse, bu bedeli ona biz, A Hah 'in bize ihsan edecei ilk ganimet malndan veririz. Bu kanatle o da byle yapsn!" buyurdu. Bunun zerine insanlar: Biz Hevzinler'in gnllerini ho ettik, y Raslallah, dediler. Akabinde Raslullah onlara: "imdi biz sizden esirini vermeye izin veren kimseleri izin vermeyenlerden ayrdedip bilemiyoruz. Haydi siz geri gidiniz de bize emrinizi ibilir arifleriniz ykseltsin!" buyurdu. nsanlar geri ekildiler. Kabilelerin arifleri, kabileleri halkyle konutular. Sonra Peygamber'e geri gelip herbiri kavminin esirleri geri vermekten hond olduklarm"ve Peygamber'e bu hususta izin verdiklerini haber verdiler. te Hevzin esirleri haberinden bize ulaan budur. Buhr, "Bize ulam olan ite budur" szn kasdererek: te bu, ez-Zuhr'nin sznn
840 / 2483

buhari

sonudur, demitir [70].

23- Yannda Oturan Arkadalar Varken Kendisine Bir Hediye Verilen Kimse, O Hediyeye Meclis Arkadalarndan Daha Hakldr Bab

Ve bn Abbs'tan: Meclis arkadalar o hediyede kendisine ortaklardr hkm zikrolunuyor. Bu, bn Abbs'tan sahh olmad [71]
41-.......Bizeu'be, Seleme ibn Ktleyi'den; o daEb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygamber'den olmak zere haber verdi ki: Peygamber (S) bir bedevden gen bir deve almt. Sonra onun sahibi Peygamber'e geldi, O'ndan borcunu demesini istiyordu. Peygamber (S): "Hakk sahibinin sz hakk vardr" buyurdu. Sonra o zta kendi devesinden daha faziletlisi ile borcunu dedi ve: "En faziletliniz, bor deme ynnden en gzel olannzdr" buyurdu [72]. 42-....... bn Umer (R) bir seferde Peygamber'in beraberinde bulunmu. Kendisi, babas Umer'e id sert ve gen bir erkek devesi zerinde imi. Hayvan tizlenerek Peygamber'in nne geiyor, babas da: Y Abdallah! Peygamber'in nne hi kimse gemez, diyormu. Bunun zerine Peygamber (S) Umer'e: "Bu etin deveyi bana sat!" buyurdu. Umer de: O senindir, dedi. Bylece Peygamber o deveyi satn ald. Sonra: "Bu deve senindir y Abdallah, ne istersen yap" buyurdu [73]. 24- Bb: Bir Kimse Dier Birine Bir Deve .Hibe Ettii Zaman, Hibe Edilen Kimse O Deveye Biner Hlde Olsa, Bu Hibe Caizdir 43-.......bn Umer (R) yle demitir: Biz bir seferde Peygamber(S)'in beraberinde idik. Ben (babama id) gen ve sert bir erkek deve zerine binmitim. Peygamber, Umer'e: "Bu deveyi bana sat" buyurdu. Bylece Peygamber o deveyi satn ald. Akabinde Peygamber: "Y Abdallah, bu deve senindir" buyurdu [74]. 25- Giyilmesi Mekruh Olan eyi Hediye Etmek Bab 44-....... Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Umer ibnu'l- Hattb bir kerresinde Mescid'in kapsnn yannda (Utrid ibn Hcib'e id) satlk ipekli hlle grd de: Y Raslallah! Bunu alsanz da cumua gnleri ve yannza eli hey'etlerini kabul ettiiniz zamanlarda giyseniz, dedi. Raslullah: "Bunu ancak hirette nasibi olmayanlar giyer" buyurdu. Sonra Raslullah'a bunun gibi ipekli kumatan yaplm elbiseler gelmiti. Raslullah bunlardan bir takm Umer'e verdi. Bunun zerine Umer: Bunu bana giydiriyor musun? Hlbuki Utarid'in hllesi hakknda sylediini sylemitin? diye aklama istedi. Raslullah:
841 / 2483

buhari

"Bunu ben sana kendin giyesin diye vermedim" buyurdu. Umer de bu ipek elbiseyi alp Mekke'de bulunan mrik kardeine verdi [75].
45-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Bir kerresinde Peygamber (S), kz Ftima'nm evine gelmiti de, Ftma'mn yanna girmemiti. Sonra Al geldi (Ftma'y kederli grd). Ftma da ona olan anlatt. Al de bunu Peygamber'e zikretti. Peygamber: "Hakkaten (ben geldim), Ftma'mn kapsnda eit eit renklerle nakl bir perde grdm" dedi ve devamla: "Benimle (bu ssl) dny arasnda ne mnsebet var!" buyurdu. Akabinde Al, Ftma'ya gidip bunlar ona syledi. Ftma da: Raslullah bu perde hakknda bana istedii eyi emretsin, dedi. (Ftma'nm bu sz Raslullah'a ulanca): "Ftma bu perdeyi muhtc bir aile sahibi olan Fuln'a gnderir'' buyurdu [76]. 46-.......Al ibn EbTlib (R) yle demitir: Peygamber (S) bana "Syer" (denilen ipekli) bir elbise hediye etti. Ben de onu giydim. Fakat ben Peygamber'in yznde fke grdm. Bunun zerine ben de onu kadnlarm arasnda yardm (da onlara verdim) [77]. 26- Mriklerden Hediye Kabul Edilmesi Bab 47- Ve Eb Hureyre syledi: Peygamber (S) yle buyurmutur: "brahim Peygamber, Sre ile hicret etti de iinde bir hkmdar yhud bir cebbar bulunan bir memlekete girdi... (Sonunda o zlim hkmdar, adamlarna: Bu kadm brahim'e geri verin ve) Hcer'i de Sre'ye verin, dedi"[78] Ve yine Peygamber(S)'e, iinde zehir bulunan bir koyun hediye edilmitir [79] Ve Eb Humeyd yle dedi: Eyle Meliki (Yuhann), Pey-gamber(S)'e beyaz bir katr hediye etti ve bir de kaftan giydirdi. Peygamber de ona deniz kenarndaki beldeleri halk iin bir emnnme yazp verdi [80]. 48-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Bir defasnda Peygamber(S)'e sndsten dikilmi bir cbbe hediye edildi. Hlbuki Peygamber ipekli kullanmaktan nehyederdi. Bu sebeble sahbler, Peygamber'in bunu kabul etmesinden hayret ettiler. Peygamber (bu hayreti gidermek iin): "Muhammed'in nefsi elinde olan Allah'a yemn ederim ki, Sa'd ibn Muz'n cennetteki mendilleri bu ipekli kumatan ok daha gzeldir" buyurdu. Ve Sad ibnu Eb Arbe, Katde ibnu Dime'den; o da Enes'ten syledi ki: Dumete'l-Cendel Meliki Ukeydir, bunu Peygamber(S)'e hediye vermitir [81]. 49-.......Enes ibn Mlk(R)'ten demitir: (Hayber'de) bir Yahd kadn, zehirleyerek kzartlm bir koyunu Peygamber'e getirdi. Peygamber bu koyunun etinden yedi (ve zehirli olduunu haber verdi). Akabinde bu hyaneti yapan kadn getirildi (ve sebebi soruldu. Kadn suunu i'tirf etti). Sahbler tarafndan: Bu kadn ldrelim mi? diye soruldu. Peygamber: "Hayr ldrmeyin" buyurdu. Enes ibn Mlik: Bu bir lokma zehirli etin te'srini, Raslullah'n kk dilinde tanr dururdum, demitir [82].
842 / 2483

buhari

50-....... Abdurrahmn ibnu Eb Bekr (R) yle demitir: Biz (bir seferde) Peygamber'in maiyyetinde yz otuz kii idik. Peygamber (S): "Sizden birinizin yannda yiyecek birey var mdr?" diye sordu. O srada bir kimsenin yannda bir s' lei yhud buna benzer bir kap erzak bulundu. Bu yourulup hamur yapld. Sonra ba ak, perian, uzun boylu bir mrik kii koyun srsn srerek kagel-di. Peygamber ona: "Koyunlar satar msn, yoksa atyye veya hibe olarak m getirdin?9' diye sordu. O oban: Hayr hibe deildir, fakat satlktr, dedi. Peygamber ondan bir koyun satn ald. Koyun kesildi. Peygamber (evvel) o koyunun karacierinin piirilmesini emretti. (Rv Abdurrahmn dedi ki): Allah'a yeminle sylyorum, birlikteki yz otuz kii iinde hibirisi eksik kalmad, ille Peygarnber bu hayvann cierinden bir para kesip orada hzr bulunuyorsa hemen verdi, darda bulunanlarn hisselerini de onlar iin saklad. Sonra koyunun eti (piince) Peygamber onu iki kap iine koydu. Bu iki kaptan sefer hey'etimizin hepsi yediler. Hepimiz doyduk. ki kap yemek yine artt da, bu art deveye ykledik. Rv (hadsin ifdesine sadkatin mes'liyetinden dolay): Yhud Abdurrahmn ibn Eb Bekr'in dedii sz gibi, demitir [83]. 27- Mslmnn Mriklere Hediye Vermesi(Nin Cevaz) Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: "Sizinle dn hususunda muharebe etmemi ve sizi yurtlarnzdan karmam olanlara iyilik, onlara adalet (ile muamele) etmenizden Allah sizi men' etmez. nk Allah adalet yapanlar sever" [84]
51-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Umer, bir adamn zerinde satlmakta olan bir hlle (yn bir takm elbise) grd de Peygamber'e: Bu hlleyi satn al da cumua gnleri ve elilik hey'etleri geldii zamanlarda giy, dedi. Peygamber (S): "Bunu ancak hirette nasibi olmayanlar giyer" buyurdu. Sonra Raslullah'a bunlardan birok hlleler getirildi. Raslullah bunlardan bir hlle de Umer'e gnderdi. Bunun 2erine Umer: Sen bu hlle hakknda vaktiyle sylediklerini sylediin hlde, ben bu hlleyi nasl giyerim? dedi. Raslullah: "Ben bunu sana giyesin diye vermedim. Sen bunu satarsn yhud da (lyk olacak) birine giydirirsin" buyurdu. Bunun zerine Umer o hlleyi Mekke halkndan henz slm'a girmemi olan bir kardeine hediye gnderdi [85]. 52-.......Esma bintu Eb Bekr (R) yle demitir: Raslullah zamannda mrike olan annem bana (birtakm hediyelerle) gelmiti. Ben Raslullah'tan fetva istedim de: Annem bana sokulmak ve karlk grmek istiyor. Anneme ilgi ve iltifat edebilir miyim? dedim. Raslullah: "Evet, annene ilgi ve iltifat eyle!" buyurdu [86].
843 / 2483

buhari

28- Bb: Hibir Kimseye Daha nce Verdii Hibesine Ve Yapt. Sadakasna Dnmesi Hall Olmaz 53- bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S): "Hibesine dnen kimse, kusmuuna dnen gibidir" buyurdu. 54-.......(Baka senedden olmak zere) bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "u ktlk meseli biz msl-mnlar iin deildir (yn bu ktlk sfat bizlere yakmaz): Yapt hibeye dnen kii, kusmuuna dnen kpek gibidir" [87]. 55-.......Elem yle demitir: BenUmer ibnu'l-Hattb(R)'dan iittim, yle diyordu: Bir kimseyi Allah yolunda savasn diye bir ata bindirmitim. Atn yannda olan o zt, ata iyi bakmad ve onu zayflatt. Ben de zt bu at ucuza satar diye dnerek, onu o adamdan satn almay istedim. Ve hibe ettiim bu at tekrar satm alabilir miyim diye Peygamber'e sordum. Peygamber (S): "Eer o adam bu at sana bir tek dirhem karlnda verse de, artk sen o at satn alma. nk sadakasna dnen kimse, kusmuuna dnen kpek gibidir" buyurdu [88] 29- Bb [89] 56-.......bn Cureyc haber verip yle demitir: Bana Abdullah ibnu Ubeydillah ibn Eb Muleyke yle haber verdi: bnu Cud'n'n himayesinde olan Suheyb'in oullan, iki ev ile bir odann kendilerine id olduunu, Raslullah'n bunlar babalan Suheyb'e hediye verdiini iddia ettiler. O srada Medine Vlsi olan Mervn: Bu husus zerine sizler iin kim hidlik yapar? dedi. ocuklar: Abdullah ibn Umer hidlik eder, dediler. Bunun zerine Mervn, bnu Umer'i ard. bn Umer de: Raslullah (S) Suheyb'e iki ev ve bir hcreyi muhakkak vermitir, diye hidlik yapt. Mervn da bnu Umer'in bu ehdeti ile Suheyb'in ocuklar lehine hkmetti [90]. (Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle) [91] 30- Umr Ve Rukb Hakknda Sylenen Hkmler Bab [92]

Bir kimsenin bir bakas lehine "mr olduka bu evi ona baladm" yhud "Ben sa olduka bu evi ona baladm" demesi umr'dr. (Bu, "Ben evi mr mddetince ona mlk yaptm" demektir ki, bu da hibe olur.) [93]. "sta'marakum fh", "Sizleri mr ediciler kld" demektir [94].
57-.......Cbir (R): Peygamber (S) umr(nn sahhlii) ile ve umr'nn hibe edilen kimseye id olaca ile hkmetti, demitir [95]. 58-....... Bize Katde ibn Dime tahds edip yle dedi: Bana en-Nadr ibnu Enes, Ber ibn Nehk'ten; o da Eb Hureyre(R)'den olmak zere tahds etti. Peygamber (S): "Umr caizdir" buyurmutur (yn muammer iin ve ondan sonra veresesi iin geerlidir). At ibn Eb Rebh da: Bana Cbir, Peygamber(S)'den bu Eb tureyre hadsinin benzerini
844 / 2483

buhari

tahds etti, demitir [96].

31- nsanlardan reti At Alan Kimse Bab 59-.......Enes (R) yle diyordu: Bir kerresinde Medine iinde bir dman baskn korkusu olmutu. Bunun zerine Peygamber (S) -vey babam- Eb Talha'dan el-Mendb denilen atn ireti ald ve ona binerek Medine'den ayrld. Dnp geldii zaman: "Korkulacak birey grmedik. Muhakkak olarak bulduumuz ey Mendb'-un su gibi akmastdr" buyurdu [97]. 32- Zifaf Srasnda Gelin Veyhud Gvey in Elbise stiare Etme(Nin Cevaz) Bab 60-.......Bana babam Eymen el-Habe tahds edip yle dedi: Ben bir kerresinde ie'nin yanna girdim. O srada ie'nin zerinde kaln Yemen bezinden yaplm, be dirhem kymetinde bir elbise bulunuyordu. ie (darlk zamanlarn anarak): Ey Eymen, gzn cariyeme doru kaldr da bak! O (benim zerimdeki elbiseyi imdi) ev iinde giymekten arlanr. Hlbuki Ra-slullah zamannda benim bu nevi'den bir elbisem vard. Medine'de zifaf iin sslenen her kadn onu ariyet almak zere muhakkak bana haber gnderirdi, demitir [98]. 33- Menhann Fazileti Bab [99] 61........ Eb Hureyre (R)'den (yle demitir): Raslullah (S): "(Atyye ve hediye iin) st bol olan deve ve yine byle bol stl koyun ne gzel menha ve hediyedir. Bu hayvanlardan her biri bir kap sabahleyin, bir kap akamleyin st getirir" buyurdu [100]. Bize Abdullah ibnu Ysuf ve smail ibn Eb Uveys, Mlikten tahds etti. Mlik'in bu rivayetinde Peygamber'in: "(Byle saml hayvan hediyesi) ne gzel sadakadr" buyurduu gelmitir [101]. 62-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Muhacirler Mekke'den Medine'ye geldikleri zaman ellerinde hibir eyleri yoktu. Ensr ise Medine'de araz ve akar sahibi idi. Ensr, her sene mallarnn yar mahsln kendilerine vermek ve Ensr'n yerine ba ve bahe ilerini muhacirler yapmak artyle mallarn muhacirlere ortaa verdiler. (Rv) Enes'in anas, mm Suleym -ki ayn zamanda Abdullah ibn Eb Talha'nn da anasdrEnes'in anas mm Suleym de Raslullah'a birka hurma aac hediye etmiti. Peygamber (S) de hurma aalarn (mahsllerinden faydalanmak zere) Usme ibn Zeyd'in anas olan cariyesi mm Eymen Bereke'ye vermiti. bn ihb dedi ki: Enes ibn Mlik bana yle haber verdi: Peygamber (S) Hayber ahlisi ile muharebeden ayrlp da Medne'ye dnd zaman, Muhacirler, meyvelerinden istifde ettikleri Ensr'n ariyet verdikleri menhalarm Ensr'a geri verdiler. Peygamber de Enes'in anasna, onun vaktiyle verdii hurma aalarn geri verdi. Raslullah, mm Eymen'e de o ariyet hurma aalar yerine kendi bustnndan bir ksmn verdi. Ve Ahmed ibnu ebb dedi ki: Bize babam ebb, Ynus'tan bu hadsi sened ve metin olarak aynen haber verdi. Yalnz "Onlarn yerine malnn hlisinden" verdi, dedi [102]. 63-.......Bize el-Evz, Hassan ibn Atyye'den; o daEbKebe es-Sell'den tahds etti. O yle
845 / 2483

buhari

demitir: Ben Abdullah ibn Amr (R)'dan iittim, yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "Krk haslet vardr ki, bunlarn en yksei saml kei menhas, yn hediyesidir. Hayrseverlerden bir kii bu krk hasletten birisini onun sevabn umarak ve va'd olunan ecrini tasdik ederek ilerse, muhakkak Allah bu haslet sahibini, bu hasenesi sebebiyle cennete girdirir" [103] Hadsin rvsi Hassan ibn Atyye yle demitir: Biz hadsteki sam keisinden baka, selm karlamak, aksirana du, yol zerindeki ez veren eyi giderme ve (hadslerde gelen) bunlarn benzeri haseneleri saydk, onbe haslet ve haseneye ulamaya muktedir olamadk [104].
64- Bize Muhammed ibn Ysuf tahds edip yle dedi: Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bana At ibn Eb Rebh, Cbir ibn Ab-dillah(R)'tan tahds etti. o yle demitir: Bizden bir takm adamlarn fazla arazleri vard. Onlar: Biz bu arazleri te bir, drtte bir ve yar karlnda icara verelim, dediler. Bunun zerine Peygamber (S): "Kimin topra, tarlas varsa onu kendisi eksin yhud (ekmekten ciz olursa) onu m'min kardeine (riyeten) versin. Bunu yapmazsa tarlasn (bo) tutsun" buyurdu [105]. Ve Muhammed ibn Ysuf yle dedi: Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bana ez-Zuhr tahds edip yle dedi: Bana At ibn Yezd tahds edip yle dedi: Bana Eb Sad tahds edip yle dedi: Bir l Arab' Peygamber'e geldi de, O'na hicretten sordu (Medne'ye hicret edeyim mi? dedi). Peygamber (S): "Sakn ha, hicrete kalkma. nk hicret ok etin bir itir. Senin deve nev'inden hayvanlarn var m?" buyurdu. O zt: Evet vardr, dedi. Peygamber: "Sen onlarn zektn veriyor musun?" buyurdu. O zt: Evet veriyorum, dedi. Peygamber: "Sen onlardan herhangi birini menha olarak veriyor musun?" diye sordu. O zt: Evet veriyorum, dedi. Peygamber: "Sen onlar sulamaa getirdiin gn stlerinden sap oradaki insanlara iiriyor musun?" diye sordu. O zt: Evet, diye cevb verdi. Peygamber (S): "yle ise sen denizlerin tesinde de al. nk Allah senin amelinden hibir eyi eksik brakmaz" buyurdu[106]. 65-.......Tvs ibn Keysn yle demitir: Bana bunu onlarn en lim olan, yn bn Abbs (R) yle tahds etti: Peygamber (S) ekinleri hareket etmekte olan bir tarlaya kt da: "Bu araz kimindir?" diye sordu. Ordakiler: Bu tarlay Fuln kimse kira ile tuttu, dediler. Bunun zerine Peygamber: "Dikkat edin! Eer o mal sahibi bu kiracya o tarlay minha yoluyla verseydi, kendisi iin bu araz karlnda belli bir cret almasndan daha hayrl olurdu" buyurdu [107]. 34-Bb: Bir Adam Dierine Jnsanlarn rf Yapageldikleri Ta'br zere "u Cariyeyi Sana Hizmeti Olarak Verdim" Dediinde, Bu Caiz Olmutur (Yn Bu hdm, Hibe Ve Ariyet Verme Demektir)

nsanlarn bzs (yn Eb Hanfe): Bu sylenen sfat riyedir, dedi. nsan: Sana u elbiseyi
846 / 2483

buhari

giydirdim dedii zaman ise, bu hibedir [108].

66-....... Bize Ebu'z-Zind, el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre (R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "brahim Peygamber (ei) Sre ile sefere kmt.... Sonunda Sre'ye Hcer'i hediye verdiler. Akabinde Sre, brahim 'e dnp geldi ve ona (vak'-ay hikye ederek): Hissettin mi zevcim! Allah, kfiri zell etti ve bir cariyeyi de bana hizmeti verdi, dedi." Ve bn rn, Eb Hureyre'den; o da Peygamber (S)'den "Sre'ye Hcer'i hizmeti verdi" demitir [109]. 35- Bb; Bir Kimse Baka Bir Kimseyi Bir At zerine Bindirse Bunun Hkm (Ondan Dnlmemekte) Umr Ve Sadaka Gibidir.

nsanlarn bzs bu kimsenin (at hususunda hibesinden) dnmek hakk vardr, dedi [110].
67-.......Zeyd ibn Elem yle dedi: Ben babam Eslem'den iittim; yle diyordu: Urner ibnu'lHattb (R) yle dedi: Ben Allah rzs yolunda bir adam bir at zerine bindirmitim. Sonra grdm ki bu at satlyordu. (Onu satn almak istedim de) bunu Raslullah'tan sordum. Raslulah (S): "Bu at satn alma ve yapm olduun sadakana (bir daha) dnme!'1 buyurdu [111].

[1] Kitb bal btn nshalarda byle gelmitir. Bu kibda hibenin hkmleri, hibe etmenin fazleti ve hibe yapmaya tevik eden bblar ve hadsler toplanmtr. el-Hibetu, idetu vezninde, balamak ma'nsmda masdar ve isimdir. el-Vhib, ismi faildir; balayc ma'nsmadr. ei-Vehhb, el-Vehb, el-Vahhbe, ondan mbalaa isimleridir, ok balayc, balamas ok ma'nsmadr. el-Mevhib ve el-Mevhibe, bahsolunan nesneye denir (Kactms Ter.) Fkhta Hibe, bir mal bedelsiz olarak bakasna temikten ibarettir. Hibe de dier akidler gibi cb ve kabul ile akdedilmi olur ve hibe edilen eyi hibe edilen kimsenin teslim almasyle tamam olur. Hibenin meruiyet hikmeti, insanlar arasnda kni, hasedi gidermek; gnlde sayg ve sevgi meydana getirmek, insanlar cimrilikten kurtarp cmertlie altrmaktr. [2] Hadsin bala uygunluu, iinde hakr ve kk bir eyle de olsa birine hayr ulatrmaya tevk bulunmas ynndendir ki, bu da lgat bakmndan hibe ma'nsmda dhildir. [3] Hadsin bala uygunluu, Raslullah'a st hediye edilmesi, O'nun da kadnr larna bundan iirmesidir. nk hediye, hibe ma'nsmadr (Kastalln). [4] Hads az hediyenin .caiz olduuna ve reddilmeyeceine dellet etmektedir. He-iiye, lgat ynnden hibe ma'nsmadr. Hediye edilen az bir ey olsa bile, hediye verilen kimsenin onu kk grmeyip kabul etmesinin iyi huylardan olduu ifde edilmitir. [5] Bu, Eb Sad Hudr'nin Fatiha ile rukye tedavisi hadsinin bir cmlesidir. Bu-hr, o hadsi btn ile cre Kitb'nda getirmitir. Peygamber'in buradaki sz, arkadalardan hibe istemek ma'nsmadr.
847 / 2483

buhari

[6] Minber hadsinin bala delllii gizli deildir. Bu hads Namaz ve Cumua Ki-tblan'nda gemiti. [7] Hadsin bala delllii Peygamber'n "Beraberinizde ondan bir para var m?" sznden alnr. nk bu sz sahblerden hibe edilmesini isteme ma'nsndadr.. [8] Buhr bununla hadsin ikinci bir senedini de bildirmi oluyor. Buhr bu hadsi Hacc Kitab, Cezu's-Sayd'da da getirmiti. [9] Hadsin bala uygunluu "ecek birey istedi" szndedir. Buhr bu hadsi Eribe'de de getirmiti. et-Teymn, tef l vezninde sa tarafa gitmek ve tebrik etmek ma'nsmadr (Kaams Ter.) [10] Enes'in bu hadsi biraz nce 5 rakamyle gemiti. [11] Hadsin bala uygunluu "Raslullah onu kabul etti" szndedir. Rv iki bud ve yemek mes'elelerinde evvel bhe etmi, sonra iki bud gnderdiinden bhesi kalmam; Raslullah'm ondan yediinde evvel bhe etmi, sonra kabul ettiinde bhe etmeyip kesin sylemitir. [12] Bu hads Hacc Ktb'nda da geti. Buhr'nin burada bundan maksad, "Biz senin hediyeni geri evirmiyoruz; ancak u var ki bizler ihrmllar bulunuyoruz" szdr. nk bu szn mefhmu, eer kendisi ihrml olmasayd elbette bu hediyeyi kabul edecekti demektir. [13] Bu ie hadsi, bu bbdan sonra gelecek bbda daha geni bir metinle rivayet edilmitir. Bu sebeble orada daha iyi anlalacaktr [14] Hadsin bala uygunluu "Peygamber keten ve yadan yedi" szdr. nk Peygamber'in bunlar yemesi mm Hufeyd'in hediyesini kabule delildir. Bu kadn, bn Abbs'n teyzesi idi ve lde otururdu. [15] bn Abbs'n, hadsin sonundaki hccet getirii, ok gzel bir istidlaldir [16] Hadsin bala uygunluu "Eer hediyedir denilirse..." szlerindedir. nk Peygamber'in sahblerle beraber ondan yemesi, Peygamber'in hediyeyi kabul ediine dellet etmektedir (Ayn). [17] Hadsin bala uygunluu "O bizim iin bir hediyedir" szndedir. Bunun ma'-ns Berre onu bize hediye ettii iin, o da bir hediye oldu, demektir. Bunun da sebebi udur: nk sadakada fakrin alp satmak, hediye etmek ve daha baka tasarruflar caiz olur. Zr fakrin o sadakada mlkiyeti sahh olmutur (Ayn). [18] nk et, sadaka eti; Berre'nin mlkiyetine geince onun mlk olmu; o da bundan Peygamber ailesine hediye etmitir. Bylece Berre'ye sadaka olan et, Peygamber'e Berre'nin hediyesi olmutur. [19] Peygamber'e ve ailesi ferdlerinezekt mal haram idi. Fakat bu zekt koyunu mm Atyye Nuseybe el-Ensriyye'nin mlkiyetine getikten sonra o, onun etinden ie'ye gndermiti. mm Atyye'nin gnderdii et bylece onun hediyesi olmutu. Hediyeyi ise Peygamber ve aile ferdleri yiyebilirlerdi. te "Zekt yerine ulamtr" veczesi bu dn hakkati ifde etmi oluyor. [20] Yn arkadalarndan birine bir hediye veren ve hediyesinin, o arkadana, onun kendi kadnlarndan birinin yannda bulunaca gnde ulamasn isteyen kimse bab. [21] Hadsin bala uygunluu, ie'nin sznn ma'nsndan alnr [22] Hadsin bala uygunluu "Mslmanlar, RasluUah'n ie'ye sevgisini pek iyi bildiklerinden... hediyelerini Raslullah ie'nin evinde iken verirlerdi" szlerinden alnr. Bu uzun ie hadsinin burada getiriime sebebi, Raslullah'a sahbleri tarafndan hediye verildiini
848 / 2483

buhari

beyndan ibarettir. Peygamber'in ie hakkndaki "Muhakkak o Eb Bekr'in kzdr" sz ie iin yksek bir fazilettir. ie babas gibi erefli, zek, ince grl, drst ve tam anlayldr demektir. [23] Buhr burada hadsin dier senedlerle bz fazlalk ve eksikliklerle geldiini bii-dirmi oluyor. [24] Hadsin bala uygunluu, onun balktaki mbhemlii aklam olmas y-nndendir. nk "Hediyeden reddedilmeyen ey" sz bilinmemitir. Hads bu bilinmeyeni aklamtr (Ayn). [25] Hadsin bala uygunluu ma'nsmdan alnr. nk hadste, sahblerin ga-nmet taksmi yaplmadan nce ganmet almaya hakk kazandklar esirleri ter-ketmeleri vardr. te bu gib ma'nsnadr; sahblerin bunu terketmeleri de hibe ma'nsnadr (Ayn). Hads, Vekle ve Itk Kitblan'nda geen rivayetin bir parasdr. [26] el-Kumeyhen nshasnda bu balkta "Hibe" lafz yerine "Hediye" gelmitir. Zten hediye, hibenin geni ma'nsidir. [27] Hadsin bala uygunluu, hibe lfz ile onun daha geni ma'ns olan hediye kasdedildii zamana yneliktir. Hediye karlnda hediye vermek, gzel bir i ve bir medeniyet gereidir. Ancak bunun vcib veya mstehb olduu hususunda gr ayrlklar ve bunlarn savunulular vardr. mm Mlik el-Ahzb: 21. yetini de dell getirerek, hediyeyi hediye ile karlamak detinde olan Peygamber'e, bu detinde de rnek edinmek suretiyle O'na uymak, hediyeye karlk vermek vcibdir, demitir. Mstehb olduunu savunanlar ve bu konuda tafsille hkmedenler de vardr. Peygamber'in cmial szlerinden saylan u Sads hediyelemeyi ve bunun faydasn ok gzel ifde etmektedir: Peygamber (S): " ijfoj ijii = Hediyeleiniz ki, birbirinize sevginiz artsn " buyurmutur. (Eb Ya'l, Msned'inde, Eb Hureyre'den salam bir senedle). Munv bu hadsin erhinde, hediye alp vermenin kaann yaplmas hikmetini yle beyn etmitir: Hediye alp vermek gnlleri birbirine altrr, kalb-lerdeki kni, buzu giderir. Bunun iin hediye kabul snnettir, demitir. [28] Buhr bu szyle seneddeki s ibn Ynus'un bu hadsi mevslen rivayet etmekte Him'dan ayrldna iaret etmitir. [29] Buhr bu ta'lki gelecek Nu'man ibn Ber hadsine bitiik olan 11. Babn hadsinde senedli olarak getirmitir. [30] Bu sorularn her ikisinde bz gr ayrlklar ve tafslt olmakla beraber, ounluk cevaz hkm zerindedir. [31] Buhr bunu Buyu' Kitbfndaki uzun bir hadste, senediyle getirmitir Bunda ocuklar arasnda hibede eitlik yapmay kuvvetlendirme vardr. nk Peygamber (S) eer Umer'den bu deveyi oluna hibe etmesini isteseydi, bu takdirde Umer'in ocuklar arasnda adalet olmazd. Bunun iin Peygamber deveyi satn aldktan sonra, bunu bnu Umer'e hibe etti. Bunda yabanc bir kimsenin dostunun ocuklarndan bzsna hibe tahss etmesinin cevaz ve bunun bir zulm saylmayacana delil vardr (Kastalln). [32] Hadsin bala ve balktaki mes'elelere delllii gayet aktr. [33] Bu Nu'mn hadsinde, mbh olmayan hususlarda hidlik yklenmenin keraheti; hibede hid tutmann meru' olup vcib olmad; en byk immn hidlik yklenmesi, bunun fidesi ilmiyle hkmetmesi yhud niblerinin huzurunda hidlii ed etmesi suretlerinde meydana kaca... hkmleri vardr (Kastalln). ocuklara hibede eitlik yapmann gerek vucbuna, gerek mstehblma kaail olanlar, bu
849 / 2483

buhari

eitliin sfatnda da ihtilf etmilerdir. Bz limler hibede ocuklar arasnda adalet, mrsta olduu gibi erkee iki pay vermektir demilerdir. Baka limler ise erkekle kz ocuk arasnda hibede byle br farka gerek grmemilerdir. Bu sonuncularn dayandklar bir hads de vardr: Sad ibn Man-sr ile Beyhak, bn Abbs'tan merf' olarak u hadsi rivayet etmilerdir: Peygamber'(S) yle buyurdu: Ey sahbleritn! Atyye ve hibede ocuklarnz arasnda eitlik yapnz. Ben ocuklardan birisine fazla verici olsaydm, muhakkak kadnlara fazla verir idim" (Fethu'l-Br ve Umdeiu'l-Kaart). [34] brhm iie Umer ibn Abdilazz'in buradaki szlerini Abdurrazzk senedli olarak rivayet etmitir, [35] Peygamber'in bu izin istemesi, bu bb iinde senedli olarak gelmitir. Bunun bala uygunluu, m'minlerin analarnn kendi haklar olan nevbet gnlerini ie'ye hibe etmi olmalar ynndendir. [36] Peygamber'in bu hadsi de babn sonunda senedli olarak gelecektir [37] ez-Zuhr'nin bu szlerini Abdullah ibn Vehb, Ynus ibn Yezd'den; o da kendisinden olmak zere rivayet etmitir. ez-Zuhr burada getirdii en -Nisa: 4. yetini ileri srd bu grlerine dell yapmtr. yetin bu gre ve bala uygunluu da aktr. [38] Bu hadsin hibe konusu ile alkas, Peygamber'in kadnlarnn kendi haklan olan nevbet gnlerini Peygamber'e hibe etmeleridir. Buhr bu hadsi Taharet Kitb'nda da getirmiti. Maz'nin sonunda, Peygamber'in hastal balnda da getirecektir. [39] bn Abbs hadsinin bala uygunluu meydandadr. Tvs, krime, afi, shk bu hadsi hccet yaparak: "Hibe eden iin hibe ettii eye dnmek caiz deildir. u kadar ki, babann evlda karlksz .hibe ettii eye dnmesi sahhtr" demilerdir. Birok sahb ve tabi limleri ve Eb Hanfe de: "Hibe edilen mal, mev-cd olduka, hibe edilen kimse tarafndan hibe edilmi eyann bedeli hibe edene verilmedike, hibe edenin hibeden dnme hakk vardr" demilerdir. Bunlar Peygamber'in bu hadsteki ar tebihini, hibeden dnmenin mrvveten ve ah lkan fenal meydanda olmasndandr; yoksa er'an fenalnn zuhur derecesini beyn deildir, demilerdir (Kastalln). [40] Buhr bu en-Nis: 5. yetini balktaki son fkraya dell olarak zikretmitir. [41] Hadsin bala uygunluu "Sadaka ver" szndedir. nk bu emir, kocas olan kadnn, kocasnn zni olmakszn sadaka yapmak hakkna shib olduuna dellet eder. Eer "Balk kadnn hibesi, hadsin lfz se sadakadr" dersen: Ben, hibeden murd, onun lgat ma'nsdr; o da sadakay mil olur, derim (Ayn). [42] Bunun da bala uygunlua bundan nceki gibidir. Bu hadsler Zekt Kitb'-nn balarnda da gemiti.. [43] Hadsin bala uygunluu u yndendir: Meymne reide bir kadnd ve kocas Peygamber'den izin istemeksizin cariyesini zd etmitir. Eer rede kadnn kendi malnda tasarrufu geerli olmasayd, Peygamber bu zd iini iptal ederdi. rih bn Battal: *'Bu hadisten alman hkm, cariyeyi hsmlara hibe etmek, zdlamaktan daha faziletli olmasdr'' demitir. Fakat rih Ayn ile Kas-talln'ye gre, bu efdaliyet mutlak deil, hllerin deiik olmasyle deiik olur.. Nitekim bu hdisede Meymne, Ben Hill'den daylar, kardeleri ihtiy iinde idiler. Bu sebeble Raslullah bu vakadaki hibeyi zdlamaya stn tutmutur. Hadsin sonundaki mutbaalarla Buhr, hadsin dier geli yollarn gstermi ve hadsteki
850 / 2483

buhari

mrsellik bhesini gidermitir. [44] Hadsin bala uygunluu "evde gnn ve gecesini ie'ye hibe etti" szn-; dedir. nk balk "Kadnn kocasndan bakasna hibesi"dir. te bu da ka-! dnm kocasndan bakasna hibesidir ki, o da ie'dr. 'Buhr bu hadsi ehdetler'de de getirmitir (Ayn). [45] Hadsin bala uygunluu na'nsndan alnr. nk hadste iki ey vardr: Kadn kleyi zd etmek, ve daylarndan bzsna ihsan etmek. Peygamber'in syledii eyin ma'ns ise, Meyrnne'nin cariyeyi, kendi daylarndan birine ihsan etmesinin daha lyk ve ecrinin daha ok olacadr. Bylece hadste balktaki soruya cevb verilmi olmaktadr (Ayn). [46] Hadsin bala uygunluu aktr. Hediye vermekte neseb yaknl ve meknca yaknlk ar basmaktadr. [47] Umer ibn Abdilazz'in bu szn bn Sa'd ile Eb Nuaym senedli olarak rivayet etmilerdir. [48] Hadsin bala uygunluu "Onu geri evirdi" szndedir; yn Sa'b'n hediye getirmi olduu yaban eei hediyesini ihrmi bulunmas sebebiyle kabul etme-mesindedir. [49] Hadsin bala uygunluu ma'nsmdan alnr. nk Raslullah, ad geen me'-mrunun hediye almasn kabul etmeyip reddetmitir. nk o hediye bir illetten, yn me'mr olmak sebebinden dolay verilmi bir hediye idi. Belki bu hediyeler balkta Umer ibn Abdazz'in sznde de belirttii gibi, vergi mkellefleri tarafndan devlet me'mrlarna, kaymlmalan maksadyle verilen rvetlerdir. [50] Bu konuda limler arasnda farkl grler olduu iin Buhr artn cevbn, deti zere zikretmedi. [51] Abidenin bu szlerini kimin mevslen rivayet ettiini bilmiyorum (Kastalln). Bu itihada gre hediye teslm alnmazdan evvel iki taraf lm olurlarsa, hediye, hediye eden kimsenin miraslarnn hakk oluyor. [52] Hasen'in szn de senediyle rivayet edeni bilmedim (Kastalln). Hasen'n bu grne gre, hediyenin bir elinin emnetinde gnderilmekte olmas, kendisine hediye edilen kimsenin teslm almas mhiyetini hiz bulunuyor ve bu suretle bundan onun miraslar faydalanyor. Byle bir eliye teslm edilmeyen hediyenin sahibi lrse, bu suretle kabz (bir teslm alma) bulunmad iin Hasen'e gre hediye, hediye edenin miraslarnn oluyor. [53] Hadsin bala uygunluu u yndedir: Peygamber, Cbir'e bir ey va'd etti ve va'dini yerine getiremeden ld. Bundaki hkm, eer bunun benzeri Pey-gamber'den bakasnda vki' olursa hibe, hibe edenin miraslarna id olur. Peygamber hakknda byle yapmak lzm olmaz. Lkin Eb Bekr, bunu Ras-lullah'n ahdine vefadaki yoluna uymak iin yapmtr... (Ayn). [54] Buhr bn Umer'in bu hadsini Buyu' Kitb'nda daha uzun bir metinle getirdi. Burada hibe edilen eyin nasl tesim edildiini beyn iin getirmitir. [55] Hadsin bala uygunluu, eyann hibe edilen kimseye tanmas ve onun da tesim almas ynndendir... (Ayn). Hads, hibede tesim almann, hediye edilen eyin, hediye edilen kimseye tanmas ile olduuna aka dellet etmi ve balktaki soruya tam bir cevb olmutur. Kle ve dier tanan her eyin tesim alnmas da bunun gibi olur [56] Hadsin bala uygunluu ma'nsmdan alnr. O da udur: Raslullah o kimseye hadste zikredilen o hurmay verdi. O zt: "Ben kabul ettim" demeden onu teslm ald, akabinde
851 / 2483

buhari

Rasullah ona: "Bunu gtr de ailene yedir" buyurdu. Buhr'nin tercihi bunun zerinedir, yn hibede teslim almak kfidir, "Ben kabul ettim" demeye ihtiy olmaz. Bulr'ye iki i'tirz yaplmtr: Biri hadste kabuln ve nefyin zikri aka sylenmemitir. Dieri, bu sadaka idi, hibe deildi; bunun iin kabul szne ihtiy duyulmad (Ayn). Bu sz art klanlar da bulunduu iin, Buhar, balkta hkm belirtmemitir. Buhr bu hadsi Oru Kitb'nda da getirmiti. Medine'de Uhud'la ir Da-lar'na "Lbeteyn = lki kara talk" denilir. Ve bu iki da arasndaki arazye Medne Haremi dendii orada zh edilmiti. [57] el-Hakem ibn Uyeyne'nin bu szn bn Eb eybe senedli olarak getirmitir. [58] bn Hacer bunu senedli olarak rivayet edeni bilemedim, dedi. [59] Peygamber'in bu hadsini msedded kendi Msned'inde Sad el-Makbur yolundan merf' olarak Eb Hureyre'den rivayet etmitir. Bunun ma'nsyle bir hads Mezlim'de Peygamber'e ulatrlm olarak gemiti. [60] Buhr bu Cbir hadsini Buyu' ve Karz Kitblan'nda da deiik sened ve metinlerle getirmitir [61] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr. Lkin bu klfetle olur: Raslullah, Cbir'in babasnn alacakllarndan hurmalnn mahsln teslm almalarn ve borcunun kalanndan onu temize karmalarn istedi. Eer onlar bunu kabul etselerdi bu Cbir'in babasnn borcu hakknda bir temize karma olurdu. Bu hakikatte eer vki' olayd, borcun hibesi olurdu. Hadsin ma'ns budur. Bu da borta byle yapmann cevazna dellet eder. nk caiz olmasayd Rasluah, Cbir'in babasnn alacakllarndan bunu istemezdi. Bunu iyi anla! nk bu ok incedir. Sarihler bundan gaflet etmilerdir. Bu hads stikraz Ki-tb'nda "Borcundan az dedii yhud onu bortan zd zaman bu caizdir bb"nda da gemiti (Ayn). [62] Cemi' sz ikide de kullanld iin Esm'nn bu fiili ile balk arasnda uygunluk bulunmutur. Ben Esm'nn bu rivayetini mevsl olarak grmedim (bn Hacer). [63] Hadsin bala uygunluu bn Battl'n dediidir. Peygamber genten nasbini yallara hibe etmesini istedi. Peygamber den olan pay uy'iu idi, ayrlm deildi. te bu uy'lu hibenin sahhlme delalet etmitir. Bu hads, irb'de ve Mezlim'de de gemiti (Ayn) [64] Balktaki ilk iki nevi' hibenin hkm daha nce gemiti. Burada son ki nev'-in hkmleri bilinecektir. Bunlarn da hkm cevazdr. [65] Bu Hevzin kssas gelecek bbda daha uzun bir metinle gelecektir. Buradaki ksm, uy'lu ve taksim edilmemi ganimetin hibe edildiini gstermektedir. [66] Bu rivayetin isnad bz nshalarda: Bize Sabit ibn Muhammed tahds etti. Bize Ms'ar, Muhrib'den... tahds etti eklindedir. Bu Cbir'in mehur Bar hadsi Buyu' Kitb'nda "Hayvanlar ve eekleri satma bb"nda gemiti. Burada ayr bir yoldan getirmitir. [67] Buhr bu Cbir hadisini uy'lu hibenin sahhliine dell olarak getirmitir. C-bir'e verdii fazla, Beytu'I-ml'den olduu iin, dierlerinin hisselerini de mil bulunmas ynnden uy'lu hibe eklinde kabul edilebilir. [68] Bu Sehl hadsini Buhr, geen bbda "Bir kiinin bir toplulua hibe etmesi b-b"nda zikretmiti. Burada ise taksm edilmemi hibe balnda zikretti. Hadsin bu bala uygunluu, iinde taksm edilmemi hibe bulunmas ynndendir... (Ayn).
852 / 2483

buhari

[69] Bu hadste de bala uygunluk, ma'nsndan alnr. nk bunda Peygamber alacak sahibine kendi devesinden daha stn deerde bir deve verilmesini emretti. Bu bor demedeki o fazlalk ise taksim edilmemitir (Keza). [70] Hadsin baln aslna delleti ciheti aktr. nk ganimet alanlar bir cemattir ve onlar ganimetin bir ksmn, ganmeti aldklar toplulua vermilerdir. Bu topluluk da Hevzin kavmidir... (bn Hacer). [71] Buhr at bala aykr hkm tayan bu rivayetin sahh olmadn bildirmi oluyor. [72] Hads yaknda da gemiti. Bala uygunluu el-Kirmn'nin dediine gre, hakknn zerinde olan ziyde bir hibe di. [73] Hadsle balk arasndaki mnsebet ciheti bn Hacer'in Fetfu'l-BrVde dedii ey olduu grlyor: Buhr burada uy'lu olan uy'lu olmayana; ok olan az olana katmak istemitir. bn Battal da: bn Umer'e hibesi nsanlarn beraberinde olmu, fakat onlardan hibiri onda bir ortakla hakk kazanmamtr. ite benim onlar iin grdm mnsebet ciheti budur. Allah en bilendir, iyi dnlsn! demitir (Kastalln). [74] Hadsin bala uygunluu gizli deildir. Peygamber mlkiyet boaltmasn nakil menziline indirdi, bylece hibe sahh oldu. [75] Bu hadsten giyilmesi mekruh, hatt haram olan elbiseyi hibe etmenin caiz olduu hkm alnmtr. Hediye alan onu ya satar, ya bakasna hediye eder, yhud kadnlara hall olduundan, kadnlara verir. [76] Bu hads dah kullanlmas mekruh olan bir eyi hediye etmenin caiz olduuna dellet etmitir. [77] Syer; bir nevi' alaca kumatr ki, yol yol san kalemli ve ubuklu olur; dokumasnda bol ipek karm bulunur (Kaams Ter.). te bunun ipei bol olduu iin Peygamber, Al'nin onu giymesine fkelenmitir. Bala uygunluu da bu fkelenmedir; fkelenmesi mekruh olduu iindir. pei az olan kuman kullanlmas ise caiz oluyor. [78] Bu, Ehdsu'I-Enbiy'da gelecek olan hadsin bir parasdr. Burada bala dell yaplan yeri, kfir olan Msr Meliki'nn hediyesi olan Hcer'i, Sre'nin kabul etmesi, sonra da bunu brahim'e hediye eylemesidir. Buhr bunun bir rivayetini Buyu' Kitb'nda da getirmiti. [79] Bu da bu bbda senedli olarak gelecek olan hadsin bir parasdr. Bunun bala uygunluu, Hayber'de bir Yahd karsnn hediye ettii bu zehirli koyunu Peygamber'in kabul etmi olmasdr. [80] Peygamber'in bu yazsnn metni Zekt Kitb'nda geti. Buradaki ksmn bala delllii ise gizli deildir. [81] Hadsin bala uygunluu gizli deildir. nk bunda mrikten hediye kabul edilii vardr. Zr hediye eden Dumetu'l-Cendel Meliki Ukeydir'dir ve o, o zaman bir Hrstiyan mriktir. [82] Bunun da bala uygunluu, Peygamber'in bu Yahd karsnn hediyesini kabul edip ondan yemesi ynndendir. Bu zehirli etten Bir ibn Ber da yemi ve bu yzden o lnce kadn da ksas olarak ldrlmtr. Bu Yahd karsnn adnn Zeyneb olduu dier rivayetlerde gelmitir. [83] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in mrik obana "Koyunlarn satlk m yoksa atyye mi?" diye sormasmdadr. Atyye ise hediye ve hibe ma'nsna da kullanlr. Bu hadste mrikin hediyesinin kabulnn cevazna dellet vardr. Eer bu caiz olmasayd Peygamber
853 / 2483

buhari

"Yhud atyye midir?" demezdi (Ayn). [84] yetin bala delllii apaktr. Ma'nnm iyice belirmesi iin bundan sonraki yeti de melen getirelim: Allah sizi ancak sizinle dn muharebesi yapm, sizi yurtlarnzdan karm ve karlmanza arka km olanlara dostluk etmenizden men' eder. Kim onlan dost edinirse, ite bunlar zlimlerin t kendileridir" (el-Mmtehne: 9). "Bu iki yet mslmnlara dostunu, dmann esas vasflanyle tantan ve milletler aras hukuk ve mnsebetini ta'yn eden en mhim iki ess dstrdur. M'minlerin harb ve sulh hlinde kfirlere kar ta'kb edecekleri siyset yolu bu yetlerde tam aklkla gsterilip retilmitir" (Kmil Mrs). [85] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr. Hads mslmmn mrik olan yaknna hediye vermesinin cevazna dellet etmitir. [86] Bu Esma hadsinin de bala uygunluu gizli deildir. [87] Bu hadsler bala aklkla dellet etmilerdir. Peygamber bu ikinci rivayette hibesinden dnen kimsenin, bu dnek sfat ve hlinin, hayvanlarn en deersizinin en kt haliyle bir benzerlikte olduunu ve bu kt sfatla mslmnlann sfatlanmalarnn yakk almayacan belirtmi oluyor. [88] Umer'in bu hadsi de sadakadan dnmenin hall olmayacana aka dellet etmektedir. Ancak bu hususta bz tafsilt da vardr. [89] Bu, unvansz bir bbdr. Eer beraberinde birey takdir edilirse i'rblanm olur; birey takdir edilmezse i'rbh olmaz. nk i'rb ancak iki veya daha fazla mf-redleri balama ve terkb ile olur. Bu bb, kendinden nce geen bbdan bir fasl gibidir. nk "kitb", "bb"lan, "bb"lar da "fasP'Ian toplar (Ayn). [90] Hads, Peygamber'in hibesinin subtuna dellet etmektedir. rh bn Battal: Mervn, yalnz bn Umer'in hidlii ile nasl hkmetmitir? diye bir soru getirmi, sonra da buna yle cevb vermitir: Mervn, bn Umer'in hidlii, bir de talibin yemini ile hkmetmitir. Yemn ve hidle hkm vermek, snnette gelmitir (Ayn). [91] el'Cmi'u's-Sahh'in el-Asl ve Kerme nshalarnda bbdan nce "Besmele" vardr. Ynn'deki Eb Zerr nshasnda yoktur fbn Hacer). [92] el-Umry br vezninde, bir adam bir mal bir kimseye kendisinin yhud o kimsenin haytna ta'lkle tefviz ve temik ve i't eylemeye denir ki, simdir. Mesel mrm olduka yhud mrn olduka bu hne senindir, lmden sonra benimdir diye temik eylemek gibi.. rh der ki Umr ve Rukb Chiliyet muamelelerinden idi... Rivayetler bunun zerine birbirini kuvvetlendirmitir. Fakhler bu hususta ayr ayr grtedirler. Kimi hadsin zahiriyle ame! ediyor ve umry temik yapyor, kimi de umry ariyet gibi klyor ve hadsi te'vl ediyor (Kaams Ter,). Bu iki kelime ruc' vezninde masdardr. Umr, mr'den; Rukb da, ru-kb ve murkaba'dan alnmtr. Lgat imamlarndan Eb Ubeyd: Umr, bir kimsenin br kimseye: "mrn olduka bu evimi sana baladm", yhud: "Ben sa olduka bu evimi sana baladm" deyip hibe etmesidir. Ve hibe eden byle deyip evi hibe edilene teslm edince, ev onun olur, demitir. Bu suretle Umr ta'bri, mrm olduka veyhud mrn olduka diyerek, mrlerine nisbet edilmesinden dolay umr denilmi oluyor. Rukb ta'bri de, her ki tarafn birbirlerinin lmlerini gzetici olmalarndan dolay olmu oluyor. Bunlarn ksmlar ve ayr ayr hkmleri vardr.. (Ayn), [93] Buhr bununla mrann tefsirine iaret etmitir.
854 / 2483

buhari

[94] Bu da Eb Ubeyde'nin Meczu'I-Kur'n'dak tefsiridir. Bakalar "ista'marakum", "mrlerinizi uzatt ve bu evin imareti hususunda sizlere izin verdi..." demektir, dediler. [95] Hadsin bala uygunluu "Umr hakknda denilen ey" szndedir. te C-bir'in rivayet ettii bu hads, umr hakknda sylenmi bir szdr. Bu hadsi Mslim Fariz'de; Eb Dvd Buy'da, Tirmiz le bn Mce Ahkm'da; Ne-s de Umr'da getirmilerdir. [96] Bu Eb Hureyre hadsi de Cbir hadsi gibidir. Fakat biri Peygamber'in fiilini, biri de szn rivayet etmitir. Buradaki At'nm hadsi ta'lk suretinde verilmi se de, aslnda bu da Ka--^tde'den mevsldr; muallak deildir. Umr'nm hli vardr: Birincisi: "u evimi sana veriyorum; lmndemiraslarna iddir" diye balamaktr. Bu bir hibedir; btn limlere gre - sahihtir; bunda ihtilf yoktur... kincisi, miraslara id olaca zikredilmeyerek: "Bu evimi mrm olduka sana verdim" demektir. Bunun sahhliinde iki gr vardr. ncs: "mrm olduka bu ev senindir; ldm zaman benim miraslarma dnecektir" demektir. Bu yolda hibe de sahhtir... (Kastalln). "Raslullah'n sahblerinden ve bakalarndan bz limlere gre Rukb Umr gibi caizdir. bn Hanbel ve shk ibn Rhye'nin ictihdlan da byledir. Kfe fakhlerinden ve bakalarndan bz limler de Rukb ile Umr arasn ayrarak, Umr'y cz grdkleri hlde, Rukb caiz deildir demilerdir" (Tirmiz). "Umr Eb Hanfe, Muhammed, Mlik ndinde btldr. Eb Ysuf, afi ve Ahmed cevazna kaail olmulardr. Buhr Sahh'mde bu bbda Umr ve Rukb baln verdii hlde, zikrettii iki hads de Umr'ya. ve Umr'nm cevazna dirdir. Rukb'ya dir hibir haber rivayet etmemitir. Bu da Eb Han-fe'nin Rukb'mn btll hakkndaki itihadn te'yd eder" (Hidye sahibi) [97] Hadsin son ksmnn "Muhakkak biz Mendb'u bir deniz bulduk" eklinde tercemesi aslna daha uygundur, fakat ma'n birincisidir. Hadsin bala delllii aktr. Bu bb ile ariyetin hkmne geilmi oluyor. Enes'in bu hadsi Cihd'da da gelecektir. [98] ie'nin bu hadsi, gelin veya gveyi iin elbise ariyet alnmasnn veya kiralanmasnn caiz ve eskiden beri bilinmi birey olduuna delildir. Bu hads ayn zamanda ie'nin zhd haytnn sde ve mtevaz bir saf hasn da retmektedir. [99] el-Menhu, men' vezninde nc ve ikinci bblardan, vermek ma'nsma mas-dardr. Bir adam davarnn yn, yapa, st ve yavru maklesi menfaatlerini bir baka adama faydalanmas iin riye cihetiyle ta'yn ve tefvz eylemek ma'nsnadr. el-Minha ve'l-Menha, bundan isimlerdir ki, byle verilen hayvan hediyesidir (Kaams Ter.). Menhatu'l-Leben, kiinin bir deveyi veya koyunu, stnden istifde edilmek zere bakasna vermesi, onun da sadktan sonra geri vermesidir (bn Esr,en-Nihye). [100] Hadsin bala delllii, Peygamber'in bunu medhetmesidir. Peygamber'in med-hettii eyle amelde muhakkak fazlet vardr. Menha aslnda hibe ve atyye demek olduu iin, Buhr, mena hadslerini Hibe Kitb'nn sonuna koymutur. [101] Bu rivayette "Menha ne gzel sadakadr" eklinde geldii iin, menhann ayn zamanda en iyi bir sadaka olduu da bildirilmi oluyor. [102] Hadsin bala uygunluu gizli deildir.
855 / 2483

buhari

Bu hadste anlan analar mm Enes, mm Suleym ve mm Abdillah bn Eb Talha, bir kadnn knyesidir. smi Sehle yhud Muleyke'dir. En-sr'dan ve Neccr oullan'ndan olan Sehle, Medne'de ilk mslmn olan kadnlardandr. Sahbiyye olan mm Harm'm kardeidir, ilk defa Mlik ile evlenmiti. Enes bundan olmutur. Sehle kavmiyle mslmn olduu iin ko cas Mlik buna kzm, Sn tarafna gitmi ve orada kfrle lmtr. Mlik'in lmnden sonra Sehle Eb Talha ile evlenmi, ondan da Abdullah olmutur... [103] Hadsin bala uygunluu "Bu krk hasletin en yksei saml kei menhasdr" szndedir. [104] Hassan ibn Atyye'nin bu sz hakknda bn Battal yle demitir: ''Raslul-lah'n krk hayr saymamas, herhalde terkinde zikrinden daha yararl bir gaye bulunmasndan olabilir, bunu da Allah bilir. Bu krk hasleti sayp ta'yn etmek, bunlardan baka hayrat ve hasenattan yz evirilir endesinden ileri gelmi olabilir. Maamfh bn Atiyye'nn arayp tarayp onbei doldurmamas, bakalarnn bunlar arayp bulmasna mni' deildir. Nitekim adamz bz limler aram da cennete girmeye vesile olan hasenenin krktan fazla olduunu bulmulardr" (Ayn'den toplanarak). [105] Hadsin bala uygunluu "Kardeine menha olarak versin" szndedir. Hadsin bu ksm Muzraa Kitb'nda da gemiti. [106] Hadsin bala uygunluu aktr. Hadsin bu ksm Zekt Kitb'nda da gemiti. [107] Hadsin bala uygunluu son cmlesindedir. nk bu sz menhann daha faziletli olduuna dellet etmektedir. Bu hads de Ekincilik Kitb'nda, biraz farkl bir ifde ile gemiti. [108] el-Kirmn yle dedi: Buhr bu "Bz dem oullan" szyle Eb Hanfe'yi kasdett denildi. Buhr'nn maksad Eb Hanfe ve onun grnde olanlar: Bir kimse, ben bu kleyi sana hizmeti verdim dediinde, bu ariyettir, dediler. Hcer kssas ise bunun hibe olduuna dellet ediyor. Ben dedim ki: Hcer kssasnda hibeye dellet eder sz, ancak "Sre'ye Hcer'i verdiler" szdr. "Sre'ye Hcer'i hizmeti verdi" sz hibeye dellet etmez (Ayn). [109] Bu, Buyu' Kitb'nda "Harbden memlkn satn alnmas bb"nda btn gemi olan brhm Peygamber'in kssasndan bir paradr. Bundan bir paray Hibe'de "Mriklerden hibe kabul edilmesi bb"nda getirmiti. Buhr'nn bundan maksad ihdm lfznn temlik iin olduunu gstermektir. Kisve sz de byledir, yn sana u elbiseyi giydirdim demek, bu elbiseyi sana temlik ettim demektir. Hadisin bu paras bala aka dellet etmektedir. [110] Buhr bu balktaki "Bz" lfz ile Eb Hanfe'yi kasdetmitir. Eb Hanfe at hibesinde, hibe edenin dnme hakk vardr, demitir. Eer o, ata bindirmek ta'briyle habsetmeyi irde etmi ise, bu vakftr. Vakf ise Eb Hanfe'ye gre gayr lzmdr (Ayn). Bz dem olu, yn Eb Hanfe yle dedi: Hibe etmeyi niyet ederek bindirdii ata, hibe edenin dnme hakk vardr, dedi. nk Eb Hanfe'ye gre, yabancya yaplan hibede, hibe edenin dnme hakk vardr (Kastalln). el~ns, hemzenin kesriyle beer ma'nsmadr ki, dem olan ta'br olunur; cinn ve melek mukaabilidir... el-nsn, hemzenin kesriyle bu dah ins gibi beer ma'nsmadr, racui ve mer'eye tlak olunur... en-Ns, ins ve cinn'i mildir, asl Uhs' idi... el-Ba'd, b'nn fethi, ayn'n sknu ile her nesneden bir taifeye yn bir cz'e ve bir pareye denir, cem'i Eb'd gelir (Kaams Ter.). mm Buhr Sahh'inm bz yerlerinde, mm A'zm Eb Hanfe ve onun grnde olanlar hakknda bu "Bz dem oullan" ta'brini kullanyor. Bunu da onun fkh grne kar
856 / 2483

buhari

olduunu bildii hadsler ve deliller ileri srd bz yerlerde yapar. Buradaki 34. ve 35. bb balklarnda bu ta'bri bu mak-sadla getirmitir. Buhr bu ta'bri ilk defa Zekt Kitb'nda, "Bb: Definede bete bir vergisi vardr..."da, yn 66. babn uzun bai iinde yle kullan mt: "luUl jTJ IjS. li; jr> ll JJl JTJ jll' JN iM^o J* 3>tf"j J-AlM^/l 'j> j = Bz dem oullan ma'den, tbi' olduu ml vecbe hususunda Chiliyet defineleri gibi rikzdr. nk ma'den iletip de ocaktan cevher kmaya balaynca jJUJi jT_)= Ma'den rikza yn cevher vermeye balad denir, dedi" [111] Hadsin bala uygunluu "Bir kimseyi Allah yolunda bir ata bindirdim" s-zndedir.

857 / 2483

buhari

91- KTBU'L-HIYEL 1- Bab: Hileleri Terketmek Hakknda, Ve Yeminlerde Ve Yeminlerden Baka eylerde Herkes in Ancak Niyet Ettg ey Vardr Hakkndadr 2- Bb: Namaza Hilenin Girmesi Hakkndadr 3- Bb: Zektta Hileleri Terketmeyi Beyn Ve "Zekt Artar Ve Eksilir Korkusuyla Toplu Bulunan (Zekt Mallar) Aras Ayrlmaz, Dank Bulunanlarn Aras Da Birletirilmez" Hakkndadr 4- Bb: Nikhta Olan Hle(Yi Terketmek) 5- Al-Verilerde Hle Yapmann Mekruh Olmas Ve "Otun Fazla Olmas Men' Olunaca in (htiytan Artan) Su Fazlas Men' Olunamaz" Bab 6- Muncee (Yn Hacet Yokken Bakalarna Yksek Fita Satmak in Fitta Artrma) Yapmann Mekruh Olmas Bab 7- Al-Verilerde Birbirini Aldatmaya almann Nehyolunmas Bab 8- Velnin Bizzat Kendisinin Rabet Etmekte Olduu Yetm Kz Hakknda Hle Yapmaktan Ve 0 Kzn Mehrn Tam Vermemekten Nehyolunmas Bab 9- Bb: 10- Bb 11- Bb: Nikhta Yalanc hidliin Hkm 12- Kadnn Kocasna Ve Kadn Ortaklarna Hle Yapmasnn Mekruh Olmas Ve Bu Konuda (Yn Kadnn Kocasna Ve Ortaklarna Hle Yapmas Hususunda) Peygamber(S)'E nen Serzeniin Beyn) Bab 13- Tn Hastalndan Kamak Hususunda Hle Yapmann Mekruh Olaca Bab 14- Bb: Hibeden Dnme Ve uf'ay Drme Hususundaki Hle Hakkndadr 15- Devlet Me'mrunun, Kendisine Hediye Verilmesi in Hle Yapmas(Nn irkinlii) Bab mm el-Buhrfnin "Ba'zu'n-ns" Ta'briyle Eb Hanfe'ye Ta'rz ve ftirzlar Hakknda Ksa Bir Hatrlatma: Rahman ve Rahim olar Allah 'in ismiyle
91- KTBU'L-HIYEL (Hileler, yn Hukuk reler Kitab) 1- Bab: Hileleri Terketmek Hakknda, Ve Yeminlerde Ve Yeminlerden Baka eylerde Herkes in Ancak Niyet Ettg ey Vardr Hakkndadr [1] 1-.......Alkame ibnu Vakkaas yle demitir: Ben Umer ibnu'I-Hattb(R)'dan iittim, yle hitb ediyordu: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Ey insanlar! Ameller ancak niyete gredir. Herbir kimsenin niyet ettii ey ne ise, eline geecek olan ancak odur. Her kimin hicreti Allah'a ve Rasl'ne ynelik ise, onun hicreti Allah'a ve Rasl'ne varcdr. Her kim de nail olaca bir dny yhud kendisiyle evlenecei bir kadndan dolay hicret etmise, onun hicreti (de Allah'n ve Rasl'nn rzsna deil) hicret ettii eyedir" [2]. 2- Bb: Namaza Hilenin Girmesi Hakkndadr 2-.......Bize Abdurrazzk, Ma'mer'den; o da Hemmm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Herhangibirinizde abdestsizk vki' olduu
858 / 2483

buhari

zaman, o kimse abdest alncaya kadar Allah sizden o kimsenin namazn kabul etmez" buyur mutur [3].
3- Bb: Zektta Hileleri Terketmeyi Beyn Ve "Zekt Artar Ve Eksilir Korkusuyla Toplu Bulunan (Zekt Mallar) Aras Ayrlmaz, Dank Bulunanlarn Aras Da Birletirilmez" Hakkndadr 3-.......Enesibn Mlik (R) yle tahds etmitir: EbBekr, RaslulIah(S)'n takdir buyurduu zekt mikdrlanna dir Enes ibn M-lik'e bir mektb yazd da, bunda "Zekt (artar ve eksilir) korkusuyla dank olan zekt mal bir araya toplanmaz, toplu bulunanlarn aras da ayrlp datlmaz" buyurdu [4]. 4-....... Bize sml ibnu Ca'fer, Eb Sheyl'den; o da babas Mlik ibn Eb^mir'den;o da Talha ibn Ubeydillah(R)'tan yle tahds etti: Bann sa darmadan bir bedevi, Raslullah(S)'m huzuruna geldi de: Y Raslallah! Allah'n benim zerime namazdan neyi farz kldn, bana haber ver! dedi. Raslullah: "Be vakit namaz farz kld, ancak kendiliinden birey klabilirsin" buyurdu. Bedev: Allah'n benim zerime orutan neyi farz kldn haber ver! dedi. Raslullah: "Ramazn aynda oru tutmay farz kld, ancak kendiliinden de bir mikdr oru tutabilirsin" buyurdu. Bedev: Allah'n bana zekttan neyi farz kldn haber ver! dedi. Raslullah (S) da ona slm'n eratlerini haber verdi. Bedev: Sana (umm peygamberlik) ikram eden Allah'a yemn ederim ki, ben kendiliimden gnll olarak hibirey yapmam ve Allah'n bana farz klm olduu hibireyi de eksik yapmam! dedi. Raslullah: "Eer doru sylyorsa felah buldu -yhud: Eer doru sylyorsa cennete girdi-" buyurdu [5]. Ve insanlarn bzs: Yyirmi devede yana basm iki deve zekt vardr. Eer develerin sahibi bilerek bu yzyirmi deveyi (zekt yl dolmadan evvel kesmek suretiyle) helak eder yhud hibe eder yhud zekttan kamak iin bu develerde bir hle yaparsa, artk ona hibir zekt yoktur, demitir [6]. 5-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Sizden birinizin (zekt verilmeden saklanlm) hazneniz, kyamet gnnde ok zehirli erkek bir ylan (suretinde) olur. Sahibi ondan kaar, o da sahibini ister ve: Ben senin (dnydaki) hazne-nim! der durur". Raslullah buyurdu ki: "Vallahi o ylan devaml sahibini arayp, onun ardndan ayrlmaz. Nihayet mal sahibi elini uzatr da kendi elini onun azna verip yutturur". Ve yine Raslullah: "Hakkn, yn zektn vermeyen deve sahibine de kyamet gn o develer kendisine saldrtlr da, onlar tabanlar ile sahibinin yz stne basp inerler" buyurdu [7]. Ve insanlarn bzs: Bir adam ok develeri olup da kendisine zekt vcib olacandan korkarak bu develerini, onlarn benzen olan baka develerle yhud koyunlarla yhud srlarla satsa yhud zekt yl dolmadan bir gn nce zekttan kamak iin onlar bir hle yaparak dirhemlerle, yn paralarla satsa, o kimsenin zerine zekttan birey yoktur, dedi.
859 / 2483

buhari

Hlbuki o yine: Bu develerin sahibi eer zekt yl tamam olmadan bir gn yhud alt ay -bir zabtta: Bir sene- nce develerinin zektlarn verirse, bu vermesi de onun zektna kfi olur, demektedir [8].
6-.......Bize el-Leys, bn ihb'dan; o da Ubeydullah ibn Abdillah ibn Utbe'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, o yle demitir: Sa'd ibn Ubde el-Ensr (R), anas zerinde bir nezr bulunduunu ve anas bu nezrini yerine getiremeden vefat ettiini zikredip, Raslullah(S)'tan bunun fetvasn istedi. Raslullah da ona: "Anan adna o nezri yerine getir!" buyurdu [9]. Ve insanlarn bzs (yn Eb Hanfe): Develer yirmi saysna ulanca, onlarda drt koyun zekt vardr. Eer develerin sahibi bu develeri zekt yl tamam olmadan evvel hibe eder yhud zekt drmek iin bir hle yaparak veya zekttan kaarak onlar satarsa, zerine zekt olmaz (nk maln ayn zekt ylndan nce kendisinden zail olmutur). Eer develeri (kesmek gibi bir yolla) helak eder ve develer lrse, yine byledir, o kimseye mal hakknda birey yoktur [10]. 4- Bb: Nikhta Olan Hle(Yi Terketmek) 7-.......Ubeydullah el-Umer yle demitir: Bana Nfi', Abdullah ibn Umer(R)'den, Raslullah (S) ir(sretiyle nikh)dan neh-yetti, diye tahds etti. (Ubeydullah dedi ki:) Ben Nfi'e: ir nedir? diye sordum. O da: Bir adam dier bir adamn kzn nikh eder, dieri de ona kendi kzn mehr olmakszn nikh eder; ve keza bir adamn kzkar-deini nikhla alr ve kendi kzkardeini de mehirsiz olarak o adama nikh eder, dedi [11]. Ve insanlarn bzs: nsan hle yapar da nihayet igr zerine evlenirse, bu akid caizdir ve art btldr, dedi [12]. Ve yine bu zt mut'a nikh hakknda: Nikh fsiddir, art da btldr, dedi. Onlarn (yn Hanefler'in) bzs da: Mut'a da, ir da caizdir, art ise btldr, dediler [13]. 8-.......Bize ez-Zuhr, Muhammed ibn Al'nin iki olu, el-Hasen ve Abdullah'tan; onlar da babalarndan tahds etti ki, onun babas Al ibn Eb Tlib(R)'e: bn Abbs, kadnlarn mut'a nikh ile nikh edilmesinde bir be's grmyor! diye sylenmi. Bunun zerine Al (R): bhesiz Raslullah (S) Hayber gn mut'a suretiyle nikh yapmaktan ve ehli eek etlerinden nehyetti, demitir [14]. Ve insanlarn bzs: Bir kimse hle yapar da nihayet mut'a nikh akdi ile kadndan faydalanrsa, bu nikh fsiddir, dedi. Onlarn (yn Hanefler'in) bzs da: Bu nikh caizdir, fakat art btldr, demitir [15]. 5- Al-Verilerde Hle Yapmann Mekruh Olmas Ve "Otun Fazla Olmas Men' Olunaca in (htiytan Artan) Su Fazlas Men' Olunamaz" Bab 9-.......Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Su fazlas kimseden men' edilmez ki, bu men' ile neticede (mbh olan) ot
860 / 2483

buhari

fazlas (hayvan shiblerinden) men' edilmi olur" buyurmutur [16].

6- Muncee (Yn Hacet Yokken Bakalarna Yksek Fita Satmak in Fitta Artrma) Yapmann Mekruh Olmas Bab 10- Bize Kuteybe ibnu Sad, Mlik'ten; o da Nfi'den; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) necten, yn fit artrmadan nehyetmitir [17]. 7- Al-Verilerde Birbirini Aldatmaya almann Nehyolunmas Bab

Eyyb es-Sahtyn: Onlar sanki bir insan aldatmaya almalar gibi Allah' aldatmaya alrlar. Eer onlar bu ie aktan gelselerdi (yn fit zerine fazla almay aktan gizlemeksizin i'ln etselerdi) bu bana daha kolay olurdu, demitir (nk o, dni, aldatmaya bir let yapmazd).
11-....... Bize Mlik, Abdullah ibn Dinar'dan; o da Abdullah ibn Umer(R)'den yle tahds etti. Bir kimse Peygamber(S)'e, alverilerde kendisinin dima aldatldm zikretti. Bunun zerine Peygamber de ona: "Sen de birey almak istediinde, (slm Dni'nde) aldatmak yoktur, de!" buyurdu [18]. 8- Velnin Bizzat Kendisinin Rabet Etmekte Olduu Yetm Kz Hakknda Hle Yapmaktan Ve 0 Kzn Mehrn Tam Vermemekten Nehyolunmas Bab 12-.......ez-Zuhr yle dedi: Urve ibnu'z-Zubeyr yle tahds ediyordu ki, kendisi ie'ye u yetleri sormutur: ''Eer yetm kzlar hakknda adaleti yerine getiremiyeceinizden korkarsanz, sizin iin hall olan dier kadnlardan ikier, er, drder olmak zere nikh edin... " (en-Nis: 3-4). ie yle demitir: Bu yetm kz o kzdr ki, velsinin himayesinde bulunur. Velsi onun mal ve gzelliine rabet eder ve o kza emsalinin mehrinin en azm vermek suretiyle onunla evlenmek ister. te bu yetlerde o gibi vellerin, velayetleri altndaki yetm kzlar -haklarnda adalet ve onlarn mehirlerini kemle ulatrmadka- nikh etmeleri nehyolunup bunlardan baka kendilerine hall olan kadnlardan nikh etmeleri emrolunmutur. Bu yet indikten sonra, in sanlar Raslullah'tan fetva istediler de, bunun zerine Allah Tal u yetleri indirdi: "Senden kadnlar hakknda fetva isterler. De ki: Onlara dir fetvay size Allah veriyor: Kendileri iin yazlm olan mrs onlara vermediiniz ve nikhlanmalarn da beenip istemediiniz yetm kzlar ve kk ocuklar hakknda, bir de yetimlere kar adaleti ayakta tutmanz hususunda (ite) Kitb'da okunup duran yetler [19]. Hayrdan daha ne yaparsanz, bhesiz Allah onu da hakkyle bilicidir" (en-Nis: 128). Ve hadsin tammn zikretti [20]. 9- Bb:

Bir adam bakasnn bir cariyesini gasbetse de, onu gasbettiini iddia ederek, o cariyenin ldn ileri srse, hkim tarafndan bu lm cariyenin kymeti hkmolunsa, sonra o cariyenin diri olarak kendisinden gasbedilmi olan sahibi cariyeyi bulsa, bu criye o adama, yn mlikine iddir. Ve gasbedene hkmolunan kymet de gasbedicye geri verilir. Ve bu kymet, o cariyenin bedeli
861 / 2483

buhari

olmaz. (nk o kimse bu bedeli criye ld demesinden dolay almt, bunun btll meydana knca, hkm aslna dner) [21]. nsanlarn bzs: Criye, gasbeden kimseye iddir. nk sahibi onun kymetini gasbedenden almt, dedi. (Buhr dedi ki:) te bunda bir adamn satmak istemedii cariyesini arzu eden ve onu gasbeden kimse iin bir hle vardr. Ve yine cariyenin lmesiyle gasbedenden sahibi onun kymetini alaca iin ve bu suretle gasbedene bakasnn cariyesinin hall olaca hccetini getiren iin de bir hle vardr. (Sonra Buhr, bunun btllna u hadsle dell getirdi:) Peygamber (S) -Hacc Kitb'nn sonlarnda-: "Mallarnz -rzlama olmadka- birbirinize haramdr" ve "Kyamet gnnde herbir gadredici kimse iin, tannaca bir bayrak vardr" buyurmutur [22].
13-.......Bize Sufyn es-Sevr, Abdullah ibn Dinar'dan; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ahdini bozan her kii iin kyamet gnnde (halk arasnda) kendisinin bilinecei bir almet vardr" buyurmutur [23]. 10- Bb

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.)

14-.......mm Seleme'nin kz Zeyneb'den; o da mm Seleme(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "bhesiz ben (de sizin gibi) bir insanm. Sizler bana da'vlarnzt arzediyorsunuz. Olabilir ki, sizden biriniz hccetini dierinden daha ak ve dzgn ifde etmi olur, ben de iitmekte olduum delil zerine onun lehine hkmederim. Binenaleyh ben kimin lehine kardeinin hakkndan birey hkmetmi isem, o kimse bu hakk almasn. nk ben ona ancak ateten bir para kesmiimdir" [24]. 11- Bb: Nikhta Yalanc hidliin Hkm 15-.......Bize Yahya ibnu Eb Kesr, Eb Seleme'den; oda Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Er grmedik bakire kz, kendisinden izin alnmadka nikh olunmaz, dul kadn da kendisinin aka emri alnmadka nikh olunmaz" buyurmutur. Bunun zerine: Y Raslallah! Bakire kzn izni nasl olur? diye soruldu. Raslullah: "Onun izni, sustuu zamandr" buyurdu. Ve insanlarn bzs: Bakire kzn izni alnmad zaman evlendirilmez. Fakat bir adam hle yapar da, kendisinin bu kzla, kzn rzsyle evlendiine dir iki tane yalanc hid getirir ve hkim de bunlarn ehdetleriyle o kzn nikhn sabit grp tesbt ederse -koca da bu hidliin btl olduunu bilmekte iken- o adamn bu kzla cins mnsebet yapmasnda be's yoktur ve bu, sahh bir evlenmedir, dedi [25]. 16-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti. Bize Yahya ibn Sad el-Kaasm (ibn Muhammed ibn Eb Bekr es-Sddk)'dan yle tahds etti: Ca'fer olu'ndan olan bir kadn, velsinin kendisini
862 / 2483

buhari

istemedii hlde evlendireceinden korktu da Ensr'dan iki eyhe; cariyenin iki olu Abdurrahmn ile Mucemmi' adndaki iki eyhe, haberci gnderip sordu. Bu iki eyh de ona: Sakn (istemeden evlendirilmekten) korkma! nk Ensr'dan Hansa bintu Hizm'i, babas, kendisi istemedii hlde evlendir-miti de (Hans'nn mracaat zerine) Peygamber (S) bu nikh redd ve ibtl etti, dediler [26]. Sufyn ibn Uyeyne dedi ki: Abdurrahmn (ibnu'I-Kaasm ibn Muhammed ibn Eb Bekr esSddk)'a gelince, ben ondan iittim; o, babas el-Kaasm'dan "nne Hanse..." eklinde sylyordu (yn Abdurrahmn ibn Yezd'i ve kardeini zikretmiyordu da hadsi mr-sel olarak sylyordu) [27].
17-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Dul kadn, kendisinin aka izni alnmadka nikh olunmaz. Er grmedik kz da kendisinden izni sorulup, izni alnmadka nikh olunmaz" buyurdu. Mecliste bulunanlar: (Y Raslallah!) Bakir bir kzn izni nasl olur? diye sordular. Raslullah: "Onun izni, skt etmesidir" buyurdu. Ve insanlarn bzs yle dedi: Bir insan dul bir kadnla, kadnn emri ile evlenmesi zerine iki yalanc hid getirmek suretiyle h-le yapsa, hkim de bu yalanc hidlerin hidlikleri ile kadnn bu adamla nikhn sabit grp tesbt etse -koca, kendisinin o kadnla asla evlenmediini bilip durduu hlde- u muhakkak ki, bu nikh o kimseye caiz olur ve bu adamn o kadnla beraber ikaamet etmesinde bir be's yoktur [28]. 18-....... ie (R) yle demitir: Raslullah (S): "Bekr olan kiinin (evlenmek hususunda) izni istenir" buyurdu. Ben: (Y Raslallah!) Er grmedik bekr kz utanr (rzsn bildirmez)! dedim. Raslullah: "Onun izni, susmasdr" buyurdu [29]. Ve insanlarn bzs yle dedi: Eer bir adam yetm bir kz y-hud bakire kk bir kz sevse, o kz da onunla evlenmeyi kabul etmese, bu adam hle yapp da kendisinin o kzla evlenmi olduuna iki yalanc hid getirse, kk kz da bu srada bul ama eriip evlenmeye raz olsa, hkim de yalan ehdeti kabul etse, o erkek bunun btl olduunu (yn hidlerin yalan sylediini) bilip dururken, bu erkee o kzla cima yapmak hall olur! [30]. 12- Kadnn Kocasna Ve Kadn Ortaklarna Hle Yapmasnn Mekruh Olmas Ve Bu Konuda (Yn Kadnn Kocasna Ve Ortaklarna Hle Yapmas Hususunda) Peygamber(S)'E nen Serzeniin Beyn) Bab [31] 19-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) tatly sever ve bal da severdi. Ve kendisi ikindi namazn kldrd zaman kadnla-' rndan birinin yanna geer ve onlardan birine yaklard. Bir kerre-sinde Umer'in kz Hafsa'nn yanma girmiti. Onun yannda kalmakta olduu zamandan daha fazla kald. Ben bu fazla kalmann sebebini sordum. Sorduum kimse bana: Hafsa'nn kavminden bir kadn, ona kk bir tulum bal hediye etmi, Hafsa da o baldan Raslullah'a bal erbeti iirmi, dedi [32]. Ben de kendi kendime: Vallahi biz bunun iin muhakkak bir hle yaparz, dedim. Ve akabinde bunu evde bintu Zem'a'ya zikrettim ve ona yle ta*lmt verdim:
863 / 2483

buhari

Biraz sonra Raslullah senin yanna girip de sana yaklatnda, O'na hitaben "Y Raslallah! Mefir mi yedin?" dersin. O da sana: "Hayr!" diyecektir. Bunun zerine sen de O'na: "Ya Sen'den bana gelen bu koku nedir?" diye sorarsn. -Raslullah'a kendisinden irkin koku hissedilmesi, kendisine iddetli ve ar gelirdi.- O da sana: "Hafsa bana bal erbeti iirmiti!" diyecektir. Sen de O'na: "yle ise o baln ars onu urfut aacndan toplamtr!" dersin. Bana geldiinde ben de byle syleyeceim. Ve ey Safiyye! Sen de byle syle! dedim. (ie bu ta'Imtn uygulama suretini yle anlatt:) Rslullah, Sevde'nin yanma girince, bunu sylersin dedim: evde dedi ki: Kendisinden baka hibir ilh olmayp ancak kendisi bulunan Allah'a yemn ederim ki, Rslullah kapnn nnde dururken, muhakkak senden korktuumdan dolay, senin bana syle dediin sz abucak sylemeye davranyordum. Nihayet Rslullah bana yaklanca: Y Raslallah! Sen mefir zamk m yedin? dedim. Rslullah: "Hayr!" dedi. Ben: Sendeki bu koku nedir? dedim. Rslullah: "Hafsa bana bal erbeti iirmiti" buyurdu. Ben: O baln ans urfut aacndan toplamtr! dedim. (ie dedi ki:) Rslullah, benim yanma girdiinde, ben de kendisine bunun gibi syledim. Safiyye'nin yanna girdiinde de, Safiyye de O'na byle syledi. Sonra Raslulah, Hafsa'nn yanna girince, o da kendisine: Y Raslallah! Sana bal erbetinden iireyim mi? dedi. Rslullah: "Hayr, benim iin ona hibir ihtiy yoktur" buyurdu. ie dedi ki: evde bana: Subhnalthi, muhakkak biz, Raslullah'a bal erbetini haram ettik! diyordu. ie dedi ki: Ben de ona: Sus! dedim [33].
13- Tn Hastalndan Kamak Hususunda Hle Yapmann Mekruh Olaca Bab 20- Bize Abdullah ibnu Mesleme, Mlik'ten; o da bn ihb'-dan; o da Abdullah ibnu mir ibn Raba'dan tahds etti ki, Umer ibnu'l-Hattb (R) -onsekizinci yln reb'u's-snsi iinde tefti iin-m'a doru yola kt. m yaknndaki Ser mevkiine vard zaman, kendisine am'da veba hastal kt haberi ulat. (Bz gayret ve yannda bulunan bz sahblerin muvafakatini de aldktan sonra, geriye dnmee azmetti.) Bu srada Abdurrahmn ibn Avf, ken disine Raslallah'm yle buyurduunu haber verdi: "Sizler bu hastaln bir yerde ktn iittiiniz zaman, artk oraya gitmeyiniz. Hastalk sizin bulunduunuz yerde vki' olursa, ondan kamak iin sakn o yerden kmaynz". Bunun zerine Umer, Ser'den geri dnd. Ve bnu ihb'dan; o da Salim ibn Abdillah'tan: Umer ancak bu Abdurrahmn hadsinden dolay geri dnmtr, diye rivayet de vardr [34]. 21-....... Bize mir ibnu Sa'cl ibn Eb Vakkaas tahds etti ki, o Usme ibn Zeyd(R)'den iitmitir. Zeyd, Sa'd ibn Eb Vakkaas'a yle tahds ediyordu. Raslullah (S) bu hastal zikretti de: "Bu bir ricz -yhud azb-dr ki, bununla bz mmetler azb-/andrld. Sonra onlarn ardndan bundan bir bakyye kald. Bir defa gider, dier bir defa gelir. Artk her kim bir yerde onu iitirse, sakn o hastaln zerine gitmesin. Her kim de bir arazye der ve orada da bu hastalk bulunursa, artk hastalktan kamak iin kendisi oradan kmasn!" [35]. 14- Bb: Hibeden Dnme Ve uf'ay Drme Hususundaki Hle Hakkndadr
864 / 2483

buhari

nsanlarn bzs: Eer bir ahs bin. dirhem veya daha fazla bir hibe yapsa ve nihayet bu hibe, hibe verilen kimsenin yannda senelerce kalsa, ve hibe yapan hibe verilen kimse ile hibede tasarruf etmemesinde uyumak suretiyle bu hibede hle yapsa, sonra hibe veren bu hibeden dnse, bunlardan hibirine zekt yoktur, dedi. Bunu syleyen kii, Raslullah(S)'a hibede muhalefet etmitir (yn hibeden dnmeyi nehyeden hadsin zahirine muhalefet etmitir). Bir de hibe verilenin yannda zekt yl kalmasnn ardndan sabit olan zekt da drmtr [36].
22-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S): "Hibesinden geri dnen her kii, (kusan) sonra da kusmuuna dnen kpek gibidir. Bizim iin byle kt sfat olmaz" buyurdu [37]. 23-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Eb Seleme'den tahds etti ki, Cbir ibn Abdillah (R): Peygamber (S) uf ay ancak taksim olunmam her malda klmtr. Snrlar konulup da yollarn ynleri belli edildii zaman uf'a yoktur, demitir [38]. nsanlarn bzs: uf a komuluk iin meru' olur, dedi. Sonra bu zt, salamlatrd bu dstra (yn uf ay ortaklk gibi komuluk iin isbtna) kasdetti de, onu ibtl eyledi, ve yle dedi: Bir ahs, bir evi tamamen satn almak istese ve komunun o evi uf a sebebiyle alacandan korksa da o evdeki yz hisseden ayi' olan bir hisseyi satn alsa (ve bylece evin mlikiyle bir ortakla dnr), sonra da geri kalan satn alsa komu iin uf a, birinci hissede olur ve evin kalannda komu iin uf a olmaz. Ve evi satn alp da komusunun evi almasndan korkan kii iin bu konuda hle yapmas hakk vardr! [39] 24- Bize Al ibnu Abdillah el-Medn tahds etti. Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti ki, brhm ibn Meysere yle demitir: Ben Amr ibnu'-erd'den iittim, yle dedi: Misver ibnu Mahrame (R) geldi de elini benim omuzum zerine koydu. Ben de onunla beraber Sa'd ibn Eb Vakkaas'a gittim. (Raslullah'm hizmetisi) Eb Rfi\ Misver'e: Sen u Sa'd ibn Eb Vakkaas'a, hanesinde olan evimi benden satn almasn emretmez misin? dedi. Bunun zerine Sa'd: Ben bedeli sana drtbin dirhemden ziyde veremem. Bu da ya kesik kesik yhud da ceste ceste olarak! dedi. Eb Rfi': Bana (bu ev iin) beyz dnr nakid verildi de, ben bu sat men' ettim. Eer ben Peygamber(S)'den "Komu komuya en hakl ef'dir" buyururken iitmemi olaydm, ben bu evi sana satmazdm -yhud: Ben bu evi sana vermezdim-, dedi. (Al ibnu'l-Medn dedi ki:) Ben Sufyn ibnu Uyeyne'ye: Ma'mer bu hadsi byle (yn "Komu komuya en hakl ef'dir" eklinde) sylemedi, dedim Sufyn: Lkin brhm ibn Meysere bana byle syledi, dedi [40]. Ve insanlarn bzs yle dedi: uf ay satp kesmek istedii zaman, bu kimseye uf ay ibtl iin hle yapmak hakk vardr: Satc evi mteriye hibe eder ve evin hududunu vasflandrp temyiz eder ve evi mterye devreder, mter de ona mesel bin dirhem ivaz (yn bedel) verir, bylece ef' iin evde bir uf a olmaz! [41]
865 / 2483

buhari

25-.......Bize Sufyn es-Sevr, brhm ibn Meysere'den; o da Amr ibnu'-erd'den; o da Eb Rfi'den yle tahds etti: Sa'd ibn Eb Vakkaas, bir evi drtyz miskle pazarlk etti de: Eer ben RaslulIah(S)'tan "Komu komuya en hakl ef'-dir" buyururken iitmi olmasaydm, bu evi sana (bu fita) vermezdim, dedi. Ve insanlarn bzs: Bir evin payn satn alsa da uf'ay ibtl etmek istese (satn aldn), zerine yemn dmeyen kk oluna hibe eder, dedi [42]. 15- Devlet Me'mrunun, Kendisine Hediye Verilmesi in Hle Yapmas(Nn irkinlii) Bab 26-....... Eb Humeyd es-Sid (R) yle dedi: Raslullah (S) Esed kabilesinden bnu Lutbiyye denilen bir adam Suleym oullar'nn sadakalarn toplamaya me'mr etti. Bu adam vazifesini yapp geldiinde, Raslullah bunu hesaba ekti. Bu zt: (Y Raslallah!) u sizin zekt malnzdr, bu da bana verilen hediyedir! dedi. Raslullah cevaben: "(Acib!?) Sen doru syleyen bir adam isen, babann, anann evinde otursaydn da sana hediyen gelir miydi, grseydin!" buyurdu. Sonra Raslullah bize bir hutbe yapt da bunda Allah'a hamd edip, O'nu gzel sfatlarla vdkten sonra "Amma ba'du" diyerek yle buyurdu: "Ben iinizden birisini, Allah'n bana havale buyurduu bir ie me'mr ta'yn ediyorum da, o bana gelip hesb verirken (sklmadan) 'u sizin zekt malnzdr, bu da benimdir; bana hediye verilmitir!' diyor! (Bu ne hl?) Bu adam babasnn, anasnn evinde otursayd, kendisine hediyesi gelir miydi, yoksa gelmez miydi, bir kerre grseydi! Allah'a yemn ederim ki, sizden bir kimse hyanet edip de Beytu'l-Ml'den hakkndan baka birey alrsa, muhakkak kyamet gnnde o adam ald mal boynuna yklenerek Allah'a kavuacaktr. Sakn ben sizden herhangibirinizi inlemesi olan bir deveyi, y-hud brmesi olan bir sr, yhud melemesi olan bir davar boynunda tayarak Allah'a kavutuunu grp tanmayaym!" Bundan sonra Raslullah (S) iki elini koltuk alt beyazl gr-lnceye kadar kaldrarak: "Y Allah! Emirlerini tebli ettim mi?" buyuruyordu. Ben bunu gzmle grdm, bu hutbeyi de kulamla iittim [43]. 27-.......Eb Rfi' (R): Peygamber (S) "Komu komuya en hakl ef'dir" buyurdu, demitir [44]. Ve insanlarn bzs yle dedi: Bir kimse yirmibin dirhem mu-kaabilinde bir ev satn almak istese, uf ay drmek zere hile yapmasnda be's yoktur. O kimse yirmibin dirheme evi satn alr, satcya 9999 dirhem nakid der ve yine satcya yirmibinden kalan mukaa-bilinde bir dnr der. Eer ef' bu evi uf a sebebiyle akid yaplan bedel olan 20 bin mukaabilinde almak isterse ne a'I! Yoksa yn 20 bin dirhem almaya raz olmazsa, artk bu ef'e, uf ann dmesin den dolay ev zerinde hibir yol yoktur (nk zerinde akid yaplan bedeli vermekten ekinmitir). Eer ev, satcdan bakas iin hakk edilmi bir mal olarak meydana karsa, mteri satcya dedii eyi geri alr. Ki o da 9999 dirhem ile bir dinardr. nk satlan ey, bakas iin hakk edilmi bir mal olduu zaman, satc ile mter arasnda vki' olan ev hakkndaki sarf (yn muamele) bozulur. Eer ev bakasnn hakk Akmad hlde bu evde bir ayp bulursa, bu takdirde o kimse evi 20 bin dirhem karlnda ona geri verir [45].
866 / 2483

buhari

Buhr: Eb Hanfe (R), mslmnlar arasnda bu aldatmay, yn hileyi caiz kld, dedi. Yine Buhr yle dedi: Peygamber (S): "Mslmmn sat hastalkl olmaz, satlan ey pis olmaz ve (kt bir i, gizleme gibi) bir gaile ve helak olmaz" buyurmutur [46].
28-.......Sufyn es-Sevri yle demitir: Bana brhm ibnu Meysere, Amr ibnu'-erd'den yle tahds etti: Eb Rfi' (R), Sa'd ibn Mlik'e, onun evinin bitiiindeki bir eve drtyz miskl bedel istedi ve: Peygamber(S)'den "Komu komunun yaknlna en hakldr" buyururken iitmi olmayaydm, bu evi sana vermezdim, dedi [47]. mm el-Buhrfnin "Ba'zu'n-ns" Ta'briyle Eb Hanfe'ye Ta'rz ve ftirzlar Hakknda Ksa Bir Hatrlatma:

mm Buhr, Mlik, afi ve Ahmed ibn Hanbel'e ekseriya ictihdlarnda muvafakat ve yardmc olmu, fakat Eb Hanfe ile Sevr ve Evz'nin ictihdlarnda ok defa i'tirz etmi ve kapal bir ifde ile "Ba'zu'n-ns = Bz dem oullan" ta'briyle bu i'tirz-lanm belirtmitir. Bunu ilk defa Sahih 'in Zekt Kitab 'nda "Ma'den-lerin define olup olmamas" konusunda balatmt. Orada bunun hakknda bir aklama verilmiti. Sahih 'inin bu son ksmnda da bu ta'brle ta'rzlerini oka yapmtr. Bu sebeble burada da bir aklama yapmak gerekli oldu. Biz mm el-Buhr'yi, Eb Hanfe ile ictihd arkadalar olan Sevr ve Evz hazretlerine "Kaale ba'zu'n-nsi=Bz dem oullan yle dedi" diye balayan i'tirz ve tecvzn takrir ederken, Sevr ve Evz'yi brakp da bu hcum karsnda yalnz mm Eb Hanfe'nin byk ilm smasn bulundurduk. Bunun sebebi de bnu't-Tn gibi bz sarihlerin bu hcumu daha te'srli klmak iin Buhr'nin "Ba'zu'n-ns" ile maksad yalnz Eb Hanfe'dir, demi olmalardr. Bunlarn bu iddialar sebebsiz de deildir. nk imm Buhr Sahih 'indeki bu ta'rzleri, bu kapal hcumlar T-rh'n de tammyle aa vurmutur. Biz Kmil Mrs hocann da dedii gibi (Tecrd Ter., V, 418-425) mm Buhr'nin dier mez-heb imamnn ictihdlarna ilmen itirak edip onlara yardmn sayg ile lyk grr, fakat mctehidlerin en kdemlisi mm A'zm Eb Hanfe'yi "Eyyuha'n-ns" srasna tenzil etmesini de gzel grmeyiz. Biz naizane olarak mm Buhr'nin dier imma yardm ve destek olup da Eb Hanfe ve arkadalarna bazen muhalefet ve i'tirz etmesini bunlarn sistemlerine balamak istiyoruz. Dier immn mezheb sistemleri daha ok hadse dayanr. mm Buhr de hadste "Emru'l-M'minn" olduundan, ekseriya onlara uymu ve destek olmutur. Eb Hanfe ve arkadalarnn mezhebi de daha ok re'ye arlk vermi ve ashbu'rre'y olmalaryle tannmlardr, yn bunlar ictihdlarnda daha ok hadse deil de re'ye ehemmiyet veren sistemin temsilcileridir. Biz hepsim rahmetle anar, Yce Allah'n tavsiye ettii u du ile szmze son veririz: ' 'Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Ey Rabb 'imiz, bizi ve mn ile daha nden bizi gemi olan dn kardelerimizi mafiret et. mn etmi olanlar iin kalblerimizde bir kn brakma. Ey Rabb'imiz, bhesiz ki, Sen ok efkat edici, ok merhamet eyleyCSn*' (el-Har: 10).

[1] Hyel, Hile mn cem'idir; "Hte", kendisiyle gizli bir yoldan maksada ulalan eydir... "Ve'lHle, Havil, Mahal, Mahle, htiyat, Tehavvul " umur ve maslahatlarn tasarruf ve edasnda
867 / 2483

buhari

hazakat, fikir ve bak gzel ve kudret manasnadr... (Kaams Ter.) Caiz olan hleler ve caiz olmayan hileler vardr. Buhr bu bbda caiz olmayan hilelerin terkedilmesine iaret etmi oluyor. Bab balnn ikinci ksm bundan sonra gelen hadsten bir paradr. [2] Hadsin bir rivayeti Cami'u 's-Sahh 'n birinci hadsi olarak ve daha baka yerlerde gemiti. Buradaki bala uygunluu, mmii Kays adndaki kadnla evlenmek iin Medne'ye hicret eden kii, hicreti mm Kays'la evlenmekte bir hle yapm olmas ynndendir. [3] el-Kirmn yle dedi: Hadsin bu kitbla ilgisi nedir? dersen, yle derim: Bu-hr'nin maksad Hanefler'i reddetmektir dediler. nk onlar son oturuta abdestini bozan kimsenin namazn sahh saydlar ve yine onlar, namazdan k, namaza zdd olan herbir eyle hsl olur, demilerdir. Bunun iin Hanef-ler, abdestsizliin varl ile beraber, namazn sahhliinde hle yapanlardr. Reddin vechi, namazda abdestini bozan kimsenin namaznn sahh olmamasdr. nk namazdan selmla kmak bir rkndr... Bunun tafsilt Abdest Alma Kitb'nda gemitir... [4] Hadsin bir rivayeti Zekt Kitb'nda geti ve aklamas da orada verildi. Bu nehyin mal sahibine ynelik ksmnn tasviri yledir: Dankn toplanmas: Krk koyun sahibi bir kimsenin, yine krk koyuna mlik dier biriyle bu dank iki sry saym zaman birletirerek, iki koyun yerine bir koyun zekt vermek istemeleri gibidir. Toplu olann datlmas da: Kark ve ortak yirmier koyun sahibi olan iki kiinin zekt me'mruna kar bu toplu bir sry saym zaman ikiye ayrmalar ve zektn dmesine sebeb olmalar gibidir. Bunlar zekt artrma ve eksiltme hileleridir. [5] Hadsin bir rivayeti mn Kitb'nda gemiti. "Raslullah ona slm eratlerini haber verdi" sz, Zekt'm vciblerini ve dier bilgileri haber verdi, demektir. [6] Buhr bu "Ba'zu'n-nsi = nsanlarn bzs" ta'brini birok kerre getii zere Eb Hanfe ve Hanefler ma'nsna kullanmaktadr. Zekt sresi olan bir yl tamamlanmadan evvel bu develeri elinden karan kimseye zekt vcib olmaz. nk zekt ancak zerinden bir yl geip tamam olunca vcib olur. Bu kimseye Peygamber'in "Sadaka vermek korkusundan..." fkras ynelmez... [7] Hadsin bala uygunluu, iinde zikredilen ynlerden herhangibir ekilde zekt men' bulmmasmdandr. [8] nk birinci fkrada yl dolmadan nce maln ayn zail olmutur, onun iin zerine hibir zekt dmemektedir. kinci fkrada zekt yl dolmadan evvel o mallarn zektlarn nden veren kimse iin de bu vermesi ona kf olur. Yl dolmadan evvel zekt vermek kf olunca, yl dolmadan evvel zektta tasarruf etmek, zekt drc olmaz. Ve cevb verildi: Eb Hanfe, bu konuda tenakuz etmemitir. nk o, zekt ancak yln tamam olmasyle vcib klmaktadr ve zekt nden veren kimseyi de, mddetli olan borcunu, deme zamanndan evvel deyen kimseye benzetmektedir (Kastalln). [9] Muhelleb yle dedi: Bu hadste hle ile lm ile ve zektn dmeyeceine hccet vardr. nk vel, annesinden olan nezri yerine getirmesini hkmedince, Allah'n farz kld zektn denmesi daha iddetle olur. [10] nk malda zekt, ancak mal zimmette bulunduu mddete vcib olmaktadr. Bu kimse se develeri lm olup, zimmetinde onlardan birey kalmamtr ki veresesi zerine demesi vcib olsun! -Yn bu Sa'd ibn Ubde'nin nezr demesine benzememektedir!- (Kastalln). [11] igr suretiyle nikh,mehirsiz olarak deimek suretiyle nikh yapmaktr, ts-lm'dan nce Arablar arasnda bu yolda kzlarn, kzkardelerini veya akrabalarm mbadele etmek ve birinin
868 / 2483

buhari

kadnlk kymeti (bd') br in mehr saylarak ve ayrca bir mehr tesmiye etmeksizin nikh etmek deti yrrlkte idi. Bu yolda mbadele artyle iki taraf, kadnn kadnlk kymetini mehr bedeli sayarak nikh akdi yapyordu. slm'da bu nevi' nikh akdi, kadnlk erefini alaltt ve birtakm hakszlklar dourduu iin yasak edilmitir. [12] Ve bylece kadnlardan herbirifie mehri misil vcib olur. bn Battal yle dedi: Eb Hanfe, igr nikh bir akiddir, mehri misil ile sahih olur dedi. Fesad meh-rinden dolay olan her nikh,'Eb Hanfe'ye gre feshedilmez, mehri misille sahh olur. Dier imm, ir nikh bu hadsin zahirine gre btldr, demilerdir. [13] mm Zufer, muvakkat nikh caiz klp art ilga etti, nk art fsiddir. Nikh ise fsid artla btl olmaz... (Kastalln). [14] Mut'a nikhnn Chiliyet devrindeki nikh ekillerinden biri olduu, Nikh Ki-tb'nda gemiti. Mut'a nikh, muvakkat bir zaman iin iki tarafn raz olduu bir cret mukaabilinde kadn kiralamaktr. slm devrinde ise bunun cevaz, yalnz harb ve cihd zamanlarnda ve zaruret hllerine tahsis edilmiti. Gazalarda gazilerin, iddetli kadn ihtiyc tazykiyle byk gnh olan zina fiilini ilemelerini nlemek iin muvakkaten birka defa mut'a nikhna ruhsat verilmi ve bir defasnda yasakh iln edilmiti. En son Mekke fethinde ve Evtas'ta buna ruhsat verilmi ve akabinde yasaklanmt. Veda Hacci'nda da yasakh te'yd edilmitir. Mut'ann harmlnda a ve Rfzler'den baka btn mez-hebler ittifak etmilerdir. iler mut'a nikhn yalnz harb ve cihd zamanlarna da hasretmeyip, sulh ve hazar zamanlarnda da uygulamaktadrlar.. Tafsilt Nikh Kitab'nda geti. [15] Eb Hanfe'ye gre fesd, butlan gerektirmez. nk ondan art ilga etmek suretiyle slh edilmesi ihtimli vardr... (Kastalln). [16] Bu hadsin bir rivayeti rb Kitbi'nda da geti, Mslim de Buy'da getirmitir. bn Mce: " ey asla men' olunmaz: Su, ot, ate" metniyle rivayet etmitir. Yine bn Mce: "htiytan fazla su men' edilmez, kuyu ile faydalanmaktan da kimse men' edilmez" suretinde rivayet etmitir. Hadsin zh hakknda Hattb yle dedi: Bu hads, u kimse hakknda gelmitir ki, o, l bir arazde bir kuyu kazar, ihya ve mr ederek kuyuya mlik olur. Kuyunun yaknnda da hayvanlarn otla olan bo bir araz bulunur, ayet kuyu sahibi, o bo arazde otlayan koyunlarn kendi kuyusundan sulanmalarm men' edecek olursa, koyun sahibi iin orada kalmak mmkn olmaz... [17] Nec: Meta sahibi, mteriye metn medh ve vasfederken tervc iin bir kimse de sahibine muvafakat eylemek, yn beraberce medh ve vasfeylemektir. Bir kavle gre, satn almak arzusu deilken, ziyde bah ile satlmak iin musanna' olmak zere o met'a daha ok bah ile mteri olmak ma'nsnadr... (Kaams Ter.) Alm satm ilerine bu menfur ekillerden hangi suretle olursa olsun mdhalenin irkinlii besbellidir. Hadsin bala uygunluu aktr. Bunun Hileler Kitb'na giri yn, iinde bakalarna zarar vermek iin bir nevi' hle bulunmasdr. Bunun bir rivayeti de Buy'da gemiti. [18] nk dn, nasihattir. Bunun bir rivayeti ve aklamas Buyu' Kitbi'nda gemiti. [19] u yetlere iaret buyurulmaktadr: en-Nis: 2, 3, 6, 9, 10, 11. [20] Hads en-Nis Tefsri'nde birka yerde geti ve aklamalar da oralarda verildi. bn Battal: Bu hadste velnin, mehrinin en azyle yetm kzla evlenmesi caiz olmayacana ve mehri hakknda emsallerinin mehrine denk olmayan eya vermesi de caiz olmayacana dell vardr, demitir.
869 / 2483

buhari

en-Nis: 3-4. yeti tefsirinde Muchid yle demitir: Bunun ma'ns, ye-r'imler hakknda adalet yapamamaktan korkuyorsanz, zinadan korkunuz da size hall ve ho olan kadnlardan ikier, er, drder alnz ki, harama dmek tehlikesine ma'rz olmaynz... Bu tefsir, byk bir hakkati iine almaktadr ki, yetm haklan ve kadn haklar mefhmu iinde zinadan koruma ma'nsnn mhim bir ess tekl etti ini ve taaddd- zevct msadesinin bu hikmet ile alkadar olduunu ve bunda fuhu ve zina sefaletlerine kar esasl bir cidal bulunduunu gsterir... {Hakk Dni, II, 1286). [21] Yn bu bir sat deildir, o bunu "Criye ld" demesiyle almtr. Bu zail olunca, hkmn aslna dnmesi vcib olur (Ayn). [22] Ayn yle cevb verdi: "Mal/arnz zerinize haramdr" sznn ma'ns, aranzda rzlama bulunmad zaman haramdr, demektir, burada ise mlikin gas-bedenden kymeti almasyle, bu nzlama bulunmutur. kinciye de yle cevb verdi: Lgatte her gasbedene gadir denilmez, nk gadr, vefay terktir. Gasb ise, bireyi kahren almaktr. Gsbn "Criye ld" demesi yalandr. Sonra mlik, kymeti ahp raz olmutur. [23] Bu hadsin bir rivayeti Cihd'n sonlarnda gemiti. [24] Bunun bir rivayeti, Mezlim'de ve ehdet'te geti. nallah Ahkm'da da gelecektir. Zmm ve muhedeli kimseler hakkndaki hkm de byledir. Msli-min haksz olarak lehine hkm verilen eyi almamas, zmm ve muhedeli kimselerin hakk da bir hkmle bir kimseye verildiinde ayn ekildedir. Bu hadste hkimin hkm, Allah'n ve Rasl'nn haram kld bireyi hall klmaz, hall kld bireyi de haram klmaz dstru vardr. [25] nk Eb Hanfe rahimehullhn mezhebi, hkimin hkm zahiren ve bt-nen nafiz olur (Kastalln). [26] Hadsin bir rivayeti Nikh'ta, "Kzn, kz istemedii hlde evlendirdii zaman, kzn nikh merduddur bb"nda gemiti. [27] Sufyn ibn Uyeyne bu szleriyle onun hadsi mrsel olarak rivayet ettiini bildirmek istemektedir. [28] nk Eb Hanfe'ye gre hkimin hkm zahiren ve btmen geerli olur. Mu-helleb yle nakletti: Yce Allah'n u "Kadnlar boattnz da iddetlerini bitirdiler mi, aralarnda meru' bir suretle anlatklar takdirde, artk kendilerini kocalarna nikh etmelerine engel olmayn..." {elBakara: 232) kavlinden dolay, limler dulun izninin alnmasnn vucbunda ittifak etmilerdir. Bu nikhn iki ift taraftan olan bir rz zerine sabit olacana dellet etti. Peygamber (S) de dulun nikh iin izin istemeyi emretti ve istemeden evlendirilen kadnn nikhn da redd ve ibtl eyledi. mm Eb Hanfe'nin gr ise, bunlarn hepsinden hritir (Bunu bn Hcer, Fethu'l-Br'de syledi) (Kastalln). [29] Bunun bir rivayeti Nikh'ta geti, [30] ki ahidin bu hususta yalan sylediini bilmekle beraber. Bunun zahiri, kz e-hdetten sonra bula ermi ve evlenmeye raz olmutur; yhud da adam, kzn bula erdiine ve evlenmeye raz olduuna iki hid getirdi ve bylece evlenmi olduunu kasdetmesi muhtemel olur. Bu da ehdetin altnda dhil olur. Fethu 'l-Bri'de yle dedi: zin istemek, nikhn shhatinde bir art deildir. Eer vcib olsayd, bu takdirde hkim bu koca iin yeniden bir akid in$ ederdi ve sahih olurdu. Bu Eb Hanfe'nin grdr. O, Al'den gelen bir eserle hccet getirdi. Al, iki ahidin seni evlendirdiler, demitir (Kastalln). [31] Peygamber'e inen eyle "Ey Peygamber, sen zevcelerinin hondluunu arayarak Allah'n
870 / 2483

buhari

sana hall kld eyi niin (kendine) haram ediyorsun?..." (c-Tahrm: i) yetini kasdediyor. nk Peygamber bal erbeti itim deyince, bir daha onu imem diye ahdetmiti.... Bir grte, cariyesi Mriye hakknda onunla cins mnsebet yapmamaya yemn edip, bunu Hafsa'ya gizlice sylemiti. O da bu srr ie'ye yaymt. Bunun zerine Kur'n inmiti (Ayn). [32] et-Tahrm Sresi tefsirinde geen bir rivayette, Raslullah'a bal erbeti ikram eden kadnn Zeyneb bintu Cah olduu rivayet edilmiti. [33] Ve Hafsa hakkndaki hle ve tedbrimin duyulmasn istemedim. Hadsin bala uygunluu "Vallahi muhakkak biz O'na bir hle yaparz" sznden alnr. Hadsin bz rivayetleri Et'me, Eribe, Tbb ve et-Talk Ki-tblar'nda geti. Eer Peygamber'in hle yaplarak, kadnlar tarafndan eziyet edilmesi nasl caiz olur? dersen, buna yle cevb verildi: Bu, kadnlarn kskanlk hususundaki tabatlerinin gereindendir, Allah da onlarn bu tabatlerinden olan kusurlarn affetmitir! (Kastalln). [34] Bala uygunluu "Hastalk sizin bulunduunuz yerde vki' otursa, oradan kamak iin o yerden kmaynz" sznden alnr. Bunun bir rivayeti Tbb'da gemiti. [35] el-Muhelleb: Taundan kamak hususunda hle yapmak, mesel taundan kamay a niyet ettii hlde ticret yhud ziyaret iin kmak suretiyle olur, demitir. Bunun bir rivayet srl oullan'nn zikri'nde gemiti. Buradaki iki hadsin birka rivayeti Mslim, Kitbu's-Selm'da gemektedir: Mslim Ter., VII, 70-78 "2218-2219". [36] Cumhura gre zektn vucbunu da drmtr. Hibeden dnmek ise, ancak baba iin olabilir. Buhr Raslallah'n gelecek hadsiyle hccet getirdi. [37] Yn biz m'minler topluluu iin byle kt sfatla sfatlanma lyk olmaz!.. Bunun bir rivayeti Hibe'de gemiti. [38] uf'a hakk, akara mahsstur: Mslim'in ve Tahv'nin Cbir'den rivayet ettikleri bir hadste, Raslullah (S): "uf'a, ortaklardan herbirinin brne ar-zetmeden satmak hakkn hiz olmad bir tarla, bir arsa, bir ev, bir bahe zerindeki ortaklk hakkdr, kendisine teklif olunan ortak ya alr, yhud almaz brakr" buyurmutur... Bunun bir rivayeti Buy'da gemiti. [39] Kastalln yle dedi: Ve o kendi szne muhalefet etti. nk o, komunun ufas hakknda "Komu komuya en hakl ef'dir" hadsiyle hccet getirdi. Sonra da komu olmayann evde komudan daha hakl efi' olmasn gerektiren bir szle uf ay drmekte hle yapt. Hlbuki bunda snnete aykr bir-ey yoktur. Lkin Hanefler indinde mehur olan bu he, Eb Ysuf'a iddi. Muhammed ibn Hasen'e gelince, o, bu hle iddetli bir kerahet ile kerih olur. nk bunda zarar vardr, bilhassa mter ile efi' arasnda dmanlk olup; orta ile zararlamr, demitir. Aynde yle dedi: Ibtl etmesi "Komu iin evin kalannda uf a yoktur'* suretinde sylenmesindendir ve bu kelmyle kendi szne muhalefet etti. Ben dedim ki: Bunda asla tenakuz yoktur. nk yz paydan bir pay satn ald zaman, bu kimse evin mlikine ortak olmutur. Sonra ondan geri kalan satn aldnda, bu ahs uf aya komudan daha hakl olur. nk komunun u faya hakk kazanmas, ancak evin kendisinde ortaktan sonra olur... (Umdetu'l-Kaa-r) [40] et-Tirmiz, el-Buhr'den her iki tarikin sahh olduunu hikye etmitir. [41] Bu suretle uf ay drmesi, ancak hibenin srf bir muvaza olmayp, irse benzemesindendir. [42] Yn kk ocua hibenin tahkikinde ve artlarnn cereyannda yemn dmez. "Kk" kaydyle kaydlad. nk hibe, ayet byk iin olsayd, zerine yemn vcib olurdu. Bylece
871 / 2483

buhari

uf'ay drmek hususunda onu ke tahsis etmek suretiyle hle yapar... (Kastalln). [43] Bala uygunluu "u bana verilen hediyedir" sznden alnr. Bu hadsin bz rivayetleri Zekt, Hibe, Nuzr Kitblar'nda da gemi ve aklamalar oralarda verilmiti. [44] Yn komu komuya (mesel onu gzetip korumak ve ona sadaka vermek s-retleriyle) onun yaknlna daha hakldr. Bunun benzeri hads, yaknda geti. [45] Bu ise ak bir tenakuzdur. nk Eb Hanfe'de herkesle beraber olarak mmet, satcnn istihkakta reddolunmayaca zerinde birlemitir. Ayp sebebiyle redd de ancak kabzedilen eyde olur. ef' de byledir. O da ancak mterinin dedii bedelle ve satcdan kabzettii eyle ef' olur, akd ile deil. Bunu gelecek kavli ile iaret etti (Kastalln). [46] Bu hadsin bir rivayeti, Buyu1 Kitb'nn evvellerinde "ki alp-satc birbirlerine beyn ettikleri ve nashat ettikleri zaman bbi"nda bir lfz ile gemiti: Bu hr unvan hlinde ta'lkaan Adda ibn Hlid(R)'den RasluIlah(S)'n bir mektubu zikrolunduuhu rivayet ediyor. Raslullah'm bir kle veya criye satmas zerine yazd bu mektubunu, Buhr ok ksa rivayet etmitir. Tirmiz'nin ri-. vyeti, hadsin sevk suretini de iine alarak daha geni olduu iin, onu tercme ediyoruz: Abdulmecd ibn Vehb yle dedi: Adda ibn Hlid (R): Raslullah'in bana yazd bir kitab var, onu sana okuyaym m? dedi. Ben de: Evet oku! dedim. bn Hlid bir mektb kard. yle idi: "Bu vesika Adda ibn Hlid ibni Hevde'nin, Muhammed Raslullah'tan bir kle veya criye satn almas zerine yazlmtr. O kle veya cariyede ne hastalk, ne de ayp vardr, ne kamak ve hlebzhk bilir, ne defisk vefucr, zina ve hrszlk. Binenaleyh bu akid bir mslmmn br mslmna sat ve aldr" (Tecrd Ter., VI, 450451). [47] Bu hadsin bir rivayeti yaknda gemi ve bz aklama orada verilmiti.

872 / 2483

buhari

873 / 2483

buhari

57- KTB'L-HUMUS 1- Ganimetten Bete Bir Ayrmann Farz Oluu Bab 2- Ganimetin Bete Birini (Devlete) Vermek Dndendir Bab 3- Peygamberin Vefatndan Sonra Kadnlarnn Nafakas Bab 4- Peygamberin Zevcelerinin Evleri Ve Onlara Nisbet Edilen Evler Hakknda Gelen Haberler Bab 5- Peygamber'in Zrh, Asas, Klc, Barda, Mhr Gibi Taksimi Zikredilmeyen Ve Kendisinden Sonra Halfelerin Kullandklar eylerden Zikredilenlerle Vefatndan Sonra Sahblern Ve Dierlerinin Teberrk Edegeldikleri. Yn Kutlu Sayp Kullandklar Salar, Ayakkablar, Kap-Kacaklar -Sahan Ve Taslar- Bab 6- Ganimetin Bete Birinin. Rasulullah'a Nevbet Nevbet nen Mhim ler Ve Hdiseler in. Fakirler in Ve Peygamberin Suffa Ehlini Ve Dullar Terch Etmesi in Oldluna Dell Bab 7- Yce Allah'n u Kavli Bab: . 8- Peygamberin: "Ganimetler size hall klnd" sz Bb 9- Bb: Ganimet, Dmanla arpmada Hazr Bulunanlarndr 10- Ganmet in Harbeden Kimsenin Sevab Eksilir Mi? Bab 11- Devlet Bakannn, Huzuruna Getirilen Mrik Hediyelerini Hazir Bulunanlar Arasnda Taksim Etmesi Ve Hazr Bulunmayan Yhud Kendisinden Uzak Bulunanlar in De Pay Ayrp Saklamas Bab 12- Bb: Peygamber (S) Kurayza Ve Benu'n-Nadr Arazlerini Nasl Taksm Etti? 13- Peygamber(S)'n Maiyyetinde Gaza Edenlerin, Vllik Ve Kumandanlk Yapanlarn Diri Ve l Hllerinde Mallarndaki Bereket Ve Artma Bab 14- Bb: Devlet Bakan Bir nsan Bir htiya Hususunda Eli Gnderdii Yhud Ona Orada kaamet Etmesini Emrettii Zaman Ganimetten O ahsa Hisse Verilir Mi? 15- Bb- Ganimetin Bete Birinin Mslmanlara Nevbet \Evbet Gelen Mhim Hdiseler in Olduuna Delilden Biri Hevzin Kabilesinin Peygamberin Kendileri inde Bir St Annesini Emmi Olmas Sebebiyle Peygamberden stekte Bulunmalar; Peygamberin De Mslman Gazilerden, Onlardan Aldklar Hisselerini Geri Vermelerini Hall Saymasdr. 16- Peygamberdin Bee Blme lemi Yapmakszn (Yn Kendilerinden Fidye Almakszn) Esirlere hsan Bab 17- Bb: Bete Birin Tasarrufunun Devlet Bakanna id Olduuna Ve Onun Yaknlarnn Bzsna Vermeyip De Bzlarna Verebileceine Delildendir 18- Harbde ldrlen Dman Askerinin Eyasn Reste Bir lemine Tbi' Tutmayan Kimse; "Kim bir dman askeri ldrrse zerindeki eyas (bete bire tbi' olmakszn) ldrene iddir"; Ve Devlet Bakannn Seleb (Yn l Asker zerinden Alnan Eya), Hakkndaki Hkm Bab 19- Peygamber(S)1\ Kalbleri slm'a Altrlmak stenenlere Ve Onlardan Bakalarna Bete Bir Hissesinden Ve Harc, Cizye Gibi Dier Devlet Gelirlerinden Vermekte Olduu eyler Bab 20- Mchidin Harb Sahasnda Ele Geirecei Yiyecek Maddelerinin Hkm) Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
57- KTB'L-HUMUS (Ganimetin Bete Biri Kitab) [1]

874 / 2483

buhari

1- Ganimetten Bete Bir Ayrmann Farz Oluu Bab [2] 1-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Al ibnu'l-Hseyin haber verdi ki, babas Hseyin ibn Al aleyhime's-selm ona yle haber vermitir: Al (R) yle demitir: Benim Bedir gnndeki ganmet paymdan yal bir devem vard. Peygamber (S) bana (Bedir'den evvel) bete birden baka bir yal deve daha vermiti. Raslullah'n kz F-tma ile evlenmek istediim zaman Kaynukaa oullan'ndan kuyumcu bir adamla benimle beraber gelmesi ve beraber zhr otu getirmemiz hususunda va'dletim. Bu otu kuyumculara satmak ve parasyle dn yemeim hususunda yardm salamak istedim. Ben yal develerim iin semerler, uvallar ve ipler toplarken, iki devem de Ensr'dan bir adamn hcresi yannda ktrlm hldeydiler. Topladm eyleri toplayp dndm zaman develerimi grdm ki hrgleri kesilmi, brleri yarlp cierleri alnm. Develerimin bu manzarasn grdm zaman gzlerime mlik olamayp aladm. Ve: Bu ii kim yapt? dedim. Orada bulunanlar: Bu develeri kesme iini Hamza ibn Abdilmuttalib yapt, kendii u evin iinde Ensr'dan iki ienler topluluu arasndadr, dediler. Hemen gidip Peygamber'in yanna girdim. Yannda Zeyd ibn Harise vard. Peygamber yzmden, karlatm kt durumu anlad: "Neyin var?" diye sordu. Y Raslallah, ben bugnk kadar korkun manzara grmedim: Hamza benim yal iki dii deveme saldrp onlarn hrglerini kesti, brlerini yard, ite o, u evde iki ienlerin berberindedir, dedim. Peygamber ridsm istedi ve onu brnd. Sonra yryerek gitti. Zeyd ibn Harise ile ben kendisini ta'kb ettik. Nihayet iinde Ham-za'nin bulunduu o eve geldi, ieri girme izni istedi. eridekiler gelenlere girme izni verdiler. ende iki imekte olan bir toplulukla karlatk. Raslullah, yapt i hakknda Hamza'y knamaya balad. Hamza da sarho olmu, gzleri kpkrmz idi. Hamza, Ras-lullah'a doru bakt, sonra bak ykseltti, akabinde dizlerine bakt. Sonra bak ykseltip gbeine bakt. Sonra bak ykseltip yzne bakt. Sonra Hamza: Siz, babam Abdulmuttalib'in kleleri deil misiniz? dedi. Raslullah, amcas Hamza'nn sarho olduunu anlad da (uursuzca bir fiile kalkmasndan saknarak) topuklar zerinde arka arkaya ekildi. Biz de O'nunla beraber odadan dar ktk [3]. 2-.......bn ihb yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi; ona da m'minlerin anas ie (R) yle haber vermitir: Raslullah'm kz Ftma aieyhi's-selm Raslullah'n vefatnn ardndan Eb Bekr es-Sddk'tan Allah'n, kendisine dndrd mallardan Raslullah'n geride brakt, kendisine id mrsm taksim etmesini istedi. Eb Bekr de ona: Raslullah (S): "Biz (peygamberler topluluu) mrs olunmayz. Bizim braktmz eyler sadakadr" buyurmutur, dedi. Bu cevb zerine Raslullah'n kz Ftma fkelendi ve Eb Bekr'den ayrld. Onun Eb Bekr'den ayrlp uzaklamas t lnceye kadar devam etti. Ve Ftma, Raslullah'tan sonra alt ay yaad. ie dedi ki: Ftma, Eb Bekr'den, Raslullah'n Hayber'den, Fedek'ten ve Medine civarndaki sadakasndan, yn geriye brakt mallarndan olan kendi hissesini istiyordu. Eb Bekr, Ftma'mn bu isteini kabul etmedi ve u gerekeyi syledi: __"Ben Raslullah'n haytnda yapmakta olduu hibireyi terketmem, muhakkak O'nun yapt ii yaparm. nk ben O'nun iinden herhangi bir eyi
875 / 2483

buhari

terkedersem, haktan sapacamdan korkarm". (ie yle devam etti:) Raslullah'n Medine'deki sadakasna gelince Umer bunu (mlkiyetle deil de, haklan kadar yararlanmalar iin) Al ile Abbs'a verdi. Hayber ile Fedek'teki arazlere gelince, Umer bunlar elinde tuttu, bakasna vermedi ve yle dedi: "Bu iki araz Raslullah'm sadakasdr ki, bunlar kendisine inmekte olan haklar ve kendisine nevbet nevbet isabet edecek hdiseler iindir. Bu iki araznin ii devlet bakanl iini zerine alan kimseye braklr". ez-Zuhr (bu hadsi tahds ettii zaman) yle dedi: Bu Hayber ve Fedek'ten Peygamber'e hs olan arazler bugne kadar Umer'in yapp koyduu uygulama zerindedirler [4]. Eb Abdillah el-Buhr (hadsteki kelimeyi yetteki ile tefsr ederek) yle dedi: "t'terke", "Sana arpt" demektir; "Ona isabet ettirdim, arptm" ma'nsina olan "Aravtuh"dan iftildir. "Ya'rh ve i'tern", "Ona bir hdise isabet etti, beni bir i kaplayp kuatt" ta'brleri bu ma'ndandr [5].
3-.......(ez-Zuhr yle dedi:) Muhammed ibn Cubeyr ibn Mut'un, u gelecek olan hadsinden bana bir ksm zikredip yle dedi: Ben Mlik ibn Evs'in yanma girinceye kadar gittim ve kendisinden bu hadsi sordum. Mlik yle dedi: Gne ykseldii zaman ben ailem iinde oturduum srada grdm ki, Umer ibnu'l-Hattb'n elisi bana geliyor. Gelince: M'minlerin Emri'nin da'vetine icabet et, dedi. Akabinde elinin beraberinde t Umer'in huzuruna girinceye kadar yrdm. Umer'i hurma dallan veya yapraklarndan yaplm bir dvnn ert rgleri zerinde oturuyor buldum. Kendisiyle dvn arasnda bir yayg ve dek yoktu. Umer deriden yaplm bir yasta dayanmt. Kendisine selm verdikten sonra oturdum. Umer: Y Mlik, senin kavminden birtakm evler ahlsi bize gelmilerdir. Ben de onlar hakknda kendilerine az mikdr atyye verilmesini emrettim. Sen bu mal teslim al da, onu aralarnda taksim et, dedi. Ben de: Ey M'minlerin Emri! Sen bunu benden baka birine emret-seydin, dedim, O: - Bu mal teslim al, ey adam! dedi. Ben onun yannda oturmakta iken yanma kapcs Yerfa' geldi de: Usmn ibn Affn, Abdurrahmn ibn Avf, ez-Zubeyr, Sa'd ibn Eb Vakkaas'la grme arzun var m; onlar senin yanna girmek zni istiyorlar, dedi. Umer: Evet, dedi ve onlara izin verdi. Akabinde onlar ieriye girdiler ve selm verip oturdular. Sonra Yerfa' da biraz oturdu. Sonra: Al ve Abbs'la konumaya arzun var m? dedi. Umer: Evet, dedi ve onlara da izin verdi. Akabinde ikisi de ieriye girdiler ve selm verip oturdular. Akabinde Abbs, Umer'e: Ey M'minlerin Emri, benimle u Al arasnda bir hkm ver, dedi. Al ile Abbs, Allah'n, Rasl'ne Benu'n-Nadr'den fey' olarak verdii mallar hususunda ekiiyor ve mcdele ediyorlard. Ab-bs'n bu sz zerine oradaki topluluk, yni Usmn ve arkadalar: Ey M'minlerin Emri, bu ikisi arasnda hkmet ve bunlarn birini dierinden rahat ettir, dediler. Umer:
876 / 2483

buhari

Yava ve sabrl olun! Gk ve yer izniyle duran Allah hakk iin size sorarm. Raslullah(S)'n: "Bizler mrs olunmayz, biz ne brakmsak sadakadr" buyurduunu biliyor musunuz? Raslullah "Bizler" szyle kendisim kasdediyordu deil mi? dedi. Topluluk: Raslullah bunu sylemitir, dediler. Bu cevb ve tasdk zerine Umer, Al ile Abbs'a yneldi de: Allah hakk iin ikinize soruyorum: Raslullah'n bu sz sylemi olduunu biliyor musunuz? dedi. Onlar: Raslullah bu sz sylemitir, dediler. Umer: Ben size bu iten tahds ediyorum: Muhakkak ki Allah bu fey' mal hakknda baka hibir kimseye vermedii bir eyi kendi Rasl'ne tahsis etmitir, dedi. Sonra: "Allah'n (onlarn mallarn)rf Ra-sl 'ne verdii fey'(e gelince) siz bunun zerine ne ata, ne deveye binip komadnz. Fakat Allah, rasllerini dileyecei kimselere musallat eder. Allah hereye kaadirdir" (ei-Har. 6) yetini okudu. te bu (yn Na-dr oullan, Hayber ve Fedek) Allah'n Rasl'ne hss oldu. Allah'a yeminle sylyorum ki, Raslullah bu mallar sizleri darda brakarak alp toplamad ve onu srf kendisine tahss etmedi, muhakkak bu fey' mallarn sizlere vermi ve onu size datmtr. Nihayet o fey'-lerden u mal arta kalmtr. Raslullah bu fey' malndan kendi ailesinin bir senelik nafakasn ayrp verirdi. Sonra geri kalann alr ve onu Allah'n mal (bir vakf) klar (mslmnlarn ilerine tahss eder) idi [6]. te Raslullah kendi haytnda bu mallar byle kulland. Allah hakk iin size soruyorum: Siz bunu biliyor musunuz? dedi. Onlar: Evet byle biliyoruz, dediler. Sonra Al ile Abbs'a dnd ve: Sizlere Allah hakk iin soruyorum: Siz de bunu byle biliyor nlusunuz? diye sordu. (Ukayl, bn ihb'dan unu ziyde etti: Onlar da evet dediler.) Umer yle dedi: Sonra Allah, Peygamberi'ni vefat ettirdi. Eb Bekr: Ben Ra-^ulullahin velsiyim, dedi ve Eb Bekr bu mallar teslim ald ve o mallarda Raslullah'm yapt gibi tasarruf etti. Allah bilir ki, Eb Bekr bu hususta doru szldr, itaatlidir, doru yoldadr, hakka uyucu-dur. Sonra Allah, Eb Bekr'i vefat ettirdi. Bu sefer ben Eb Bekr'in velsi oldum. Ve o mallar teslim aldm, emirliimin iki senesinde o mallarda Raslullah'm ve Eb Bekr'in yapt gibi tasarruf ediyor dum. Allah biliyor ki, ben de bu tasarruf hususunda doru szl, itaatli, doru yolda yryen ve hakka uyucu idim. Sonra siz ikiniz bana geldiniz, benimle konutunuz. Sznz bir, iiniz birdir. Y Ab-bs, sen bana geldin, kardeinin olu tarafndan mrs hisseni istiyordun. Ve bana u da, yn Al de geldi; o da kars Ftima'mn babasnn mrsmdan olan payn istiyordu. Ben de sizlere: Raslullah "Bizpey-gamberler topluluu vris olunmayz. Biz ne brakrsak sadakadr (mlkiyeti Beyt'1-mle iddir)" buyurdu dedim. Mteakiben o mal size ayn artla (yn mlkiyeti Beyt'l-ml'e, tasarrufu da Raslullah ve Eb Bekr devrindeki gibi olmak artyle) teslm etmek fikri bana zahir olunca: sterseniz Raslullah'm tasarrufu, Eb Bekr'in tasarrufu ve mallara vel olduum zamandan beri benim tasarruf ede-geldiim gibi tasarruf edeceinize dir Allah'n ahdi ve msk zerinize olmak artyle o mallan size teslm edeyim, dedim. Sizler: Bu art ile onlar bize teslm et, dediniz. Ben de mallar size teslm ettim. imdi Allah hakk iin (ey topluluk) sizlere soruyorum: Ben bu mallan bu artla Al ile Abbs'a teslm ettim mi? dedi. Topluluk: Evet teslm ettin, dediler. Sonra Umer, Al ile Abbs'a yneldi ve: Allah adna yeminle size soruyorum: Ben o mallar bu artla izlere teslm ettim mi? dedi. Onlar da:
877 / 2483

buhari

Evet, diye cevb verdiler. Umer: yleyken, benden bundan baka bir hkm m istiyorsunuz? Gk ve yer, izni ve emriyle durmakta olan Allah'a yemn ediyorum ki, ben o mallar hakknda bundan baka bir hkm vermem. Bu artlar iinde bu mallar kullanmaktan ileride acze derseniz, onlar bana geri veriniz; ben onlar sizin yerinize (velayet yolu zere) tasarrut ederim, dedi [7].
2- Ganimetin Bete Birini (Devlete) Vermek Dndendir Bab 4-.......Eb Cemre ed-Duba' yle demitir: Ben bn Abbs'tan iittim, yle diyordu: Abdu'1Kays hey'eti geldi ve: Y Raslallah, bizimle senin aranda Raba'dan u topluluk, yn Mudar kfirleri vardr. Bu sebeble biz sana ancak haram ayda ulaabiliriz. O hlde bize birey emret de ona tutunahrn ve geride kalanlarmz ona aralm, dediler. Raslullah (S): "Sizlere drt ey emrediyor ve drt eyden de nehyediyorum; Allah'a mn etmekle: L ilahe ille'Hah ehdetiyle (yn) Allah'tan baka ilh olmadna ehdet etmekle emrediyorum" buyurdu ve elini dmledi, yn kk parman kvrd. "Namaz devaml klmak, zekt vermek, ramazn orucunu tutmak ve bir de aldnz ganimetin bete birini Allah iin (devlet haznesine) vermenizi emrediyorum. Sizleri kabaktan, hurma kknden, toprak testilerden, zift srlm kaplardan (yn bunlara hurma yhud zm ras kurmaktan) nehyediyorum" buyurdu [8]. 3- Peygamberin Vefatndan Sonra Kadnlarnn Nafakas Bab 5-.......Bize mm Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "(Vefatmda) miraslarm dnr blmezler, braktm ey, kadnlarmn nafakasndan ve iimin cretinden geri kalan sadakadr" [9]. 6-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) vefat etti. O hlde ki, benim evimde cier sahibi bir hayvann (yn insan ve hayvann) yiyecei birey yoktu; ancak bana id bir raf (yn dolap veya kiler) iinde yarm vesk lei mikdr arpa vard. Ben ondan yedim. Mddet uzad, onu ltm, sonra tkendi [10]. 7-.......Eb shk tahds edip yle demitir: Ben Amr ibnu'l- Hris'ten iittim, o: Peygamber (S)geriye harb silh, beyaz katr ve bir mikdr arazsinden baka birey brakmad; bunlar da sadaka olarak brakt, dedi [11]. 4- Peygamberin Zevcelerinin Evleri Ve Onlara Nisbet Edilen Evler Hakknda Gelen Haberler Bab

Ve Yce Allah'n u kavillerinde gelen evler [12]: ''(Ey Peygamber kadnlar, vakaar ile) evlerinizde oturun. Evvelki Chiliyet yry gibi yrmeyin..." (d-Ahzb: 33); "Ey mn edenler, Peygamber'in evlerine -yemee da 'vet olunmakszn, vaktine de bakmakszn- girmeyin. Fakat size izin verildii zaman girin..." (ei-Ahzb: 53).
878 / 2483

buhari

8-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Raslullah(S)'n hastal arlat zaman benim evimde baklmak zere dier zevcelerinden izin istedi. Onlar da kendisine izin verdiler [13]. 9-....... ie (R) yle dedi: Peygamber (S) benim evimde, benim nevbetimde, benim gsmn st ile gerdanmn arasnda vefat etti. Bir de Allah (O'nun vefat srasnda) benim tkrm ile O'nun tkrn birarada birletirdi. ie yle dedi: (Kardeim) Ab-durrahmn elinde bir misvakla odaya girdi... Peygamber'in, misvak kat geldii iin kullanmaya gc yetmedi. Bu sefer misvak ben aldm ve onu kendi dilerim zerine srerek yumuattm. Sonra bu yumua tlm misvakla O'nun dilerini misvkladm [14]. 10-....... bn ihb'dan; o da Al ibn Hseyin'den tahds etti ki, ona da Peygamber'in zevcesi haber vermitir: Raslullah (S) ramaznn son on gn iinde mescidde i'tikfta iken Safiyye ziyaretine gitmiti. (Bir mddet konutuktan) sonra dnmek zere Safiyye ayaa kalkm, Raslullah da onu geirmek zere onunla beraber ayaa kalkm. Peygamber'in bir dier zevcesi olan mm Seleme'nin kaps yanndaki mescid kapsna geldiinde, Ensr'dan iki kii onlarn yaknndan gemiler ve Raslulah'a selm verip acele yryerek gemiler. Raslullah onlara: "Acele etmeyiniz, durunuz! (Yanmdaki kadn Safiyye bintu Huyey'dir)" buyurdu. O iki zt: Y Raslallah, biz Allah' tenzih ederiz, dediler. Ve Peygamber'in Safiyye'nin hviyyetini ta'yne mecburiyet hissetmesi bunlara ar geldi. Bunun zerine Peygamber: "eytn insanda (yn inn bedeninde dolaan) kan mesbesindedir. Ben sizin gnllerinize eytnn kt bir bhe atmasndan ende ettim" buyurdu [15]. 11-......Abdullah ibn Umer (R): Ben bir gn Hafsa'nn evinin dam stne ktm ve Peygamber(S)'i arkasn kbleye dndrerek m tarafna ynelerek ihtiycn yerine getirir hlde gzmle grdm, demitir [16]. 12-.......ie (R), Raslullah (S) ikindi namazn gne henz ie'nin odasndan kmadan klar idi, demitir [17]. 13-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) bir gn hatb olarak ayaa kalkt ve hutbe esnasnda eliyle ie'nin meskeni tarafn iaret ederek defa: "te fitne bu taraftadr, eytnn boynuzunun doaca yerdedir" buyurdu [18]. 14-.......Peygamber'in zevcesi ie (R), Abdurrahmn kz Amre'ye yle haber vermitir: Raslullah (S), ie'nin yannda idi. Bu srada ie bir insan sesi iitti ki, o insan Hafsa'nn evine girmek iin izin istiyordu. (ie dedi ki:) Ben: Y Raslallah, u adam evinize girmek iin izin istiyor, dedim. Bunun zerine Raslullah: "Sanyorum ki o, Hafsa'nn st amcas fulan kimsedir!" buyurdu. (ie dedi ki: St amcam fuln haytta olsayd benim yanma girebilecek miydi? diye sordum.) Raslullah:
879 / 2483

buhari

"(Evet girebilirdi, nk) st, veldet ve nesebin haram kld hereyi haram klar" buyurdu [19].
5- Peygamber'in Zrh, Asas, Klc, Barda, Mhr Gibi Taksimi Zikredilmeyen Ve Kendisinden Sonra Halfelerin Kullandklar eylerden Zikredilenlerle Vefatndan Sonra Sahblern Ve Dierlerinin Teberrk Edegeldikleri. Yn Kutlu Sayp Kullandklar Salar, Ayakkablar, Kap-Kacaklar -Sahan Ve Taslar- Bab [20] 15-....... Basra Kaads Summe ibn Abdillah ibn Enes'ten; o da dedesi Enes'ten tahds etti ki, Eb Bekr halfe yaplnca, Enes'i Bahreyn'e gnderdi ve kendisi iin u mehur mektubu (yn sadaka farizas kitabn) yazd ve Eb Bekr bu mektubu mhrledi. Bu mhrn nak (yn zerindeki yaz) satr idi: Muhammedun bir satr ve Raslu bir satr ve Allhi bir satrd [21]. 16-.......s ibnu Tahmn tahds edip yle demitir: Enes ibn Mlik -Peygamber'in vefatndan sonra- tyleri dklm meinden tasmal bir ift ayakkab kard. bn Tahmn dedi ki: Bana Sabit el-Bunn, Enes'ten yle tahds etti: Enes bize iki ayakkab kardktan sonra: Bunlar Peygamber(S)'in ayakkablardr, diye haber verdi [22] 17-.......Eb Burde yle demitir: ie -Peygamber'in lmnden sonra- bize ynden keelenmi bir kaftan kard ve: Peygamber'in ruhu bu kaftann iinde nez' olundu, yn koparlp ekildi, dedi. Sleyman ibnu'l-Mugre, Humeyd'den rivayetinde unu ziyde etti: Eb Burde yle dedi: ie bize Yemen'de dokunan tok kumatan yaplm bir izr ile yine bu kumatan yaplp "elMlebbede" dedikleri bir kisve kard [23]. 18-.......Enes ibn Mlik(R)'ten: Peygamber(S)'in su barda krld, akabinde krk yerine gmten bir bardak edindi dediini tahds etti. Rv sim el-Ahvel: Ben bu kadehi grdm ve (teberrken iine su koyup) ondan su itim, demitir [24] 19-.......bn ihb, Muhammed ibn Amr ibn Halhale ed-Duel'ye yle tahds etmitir: Ona da Hz. Hseyin'in olu Al tahds etti ki, onlar, kendileri Al'nin olu Hseyin'in ldrld zaman -Allah'n rahmeti onun zerine olsun- Muviye'nin olu Yezd'in yanndan Me-dne'ye geldikleri srada kendilerini Msver ibn Mahrame (R) karlam ve: Bana herhangibir ihtiycn var m? Varsa onu bana emredebilirsin, demitir. Hseyin'in olu Al dedi ki: Ben de Msver'e: Hayr, bir ihtiycm yoktur, dedim. Msver, Hseyin'in olu Al'ye: Sen Raslullah'n klcn bana verir misin? nk ben bu kavmin onu almakta sana galebe etmesinden ende ediyorum. Allah'a yemn ederim ki, eer sen onu bana verirsen, benim nefsime ulalmadka, yn ruhum kabz olunmadka bu kl ebediyyen onlara ulatrlmaz. u da muhakkak ki Eb Tlib'in olu Al, Ftma'nn stne -aleyhi's-selm- Eb Cehl'in kzn istemiti, ite bu srada Ra-slullah'tan iittim. O, u minberin zerine kmt da bu hususta hitabe rd ediyordu. Ben de o gnlerde ihtilm olmu hlde idim. Raslullah (S) orada: "Muhakkak Ftma bendendir. Ben onun -beer tabatinden ne'et eden kskanlk sebebiyledni hususunda fitneye ma'rz kalmasndan ende ediyorum" buyurdu.
880 / 2483

buhari

Rv Mahrame dedi ki: Sonra Raslullah, Abdu'-ems oulla-n'ndan olan bir damadn (yn kz Zeyneb'in kocas bulunan Eb'ls ibn Rab') zikretti de onu kendisine hsml hususunda vd ve gzel hllerini yle dile getirdi; "O bana sz sylemi, sznde gerek kmtr. O bana va'd etmi, va'dini yerine getirmitir, Kat'sylyorum ki, ben hibir hall haram klyor deilim, hibir haram da hal! klmyorum. Lkin Allah'a yemn ediyorum ki, Allah Ras-l'nn kz ile Allah dmannn kz ebeden (bir adamn nikhnda) birlemez" [25]
20-.......Muhammed ibnu'l-Hanefiyye yle demitir: Eer babam Al (R) Usmn ibn Affn' ktlkle zikredici olayd, birtakm insanlar ona gelip de Usmn'n zekt me'rnrlarndan ikyet ettikleri gn zikrederdi. O gn babam Al, bana: Usmn'a git de ona (gnderdiim) sahfenin Raslullah'n sadakas (yn sarf yerlerinin yazld sahfe) olduunu haber ver de: Zekt me'mrlarna emret ki, bunun iindeki hkmlerle amel etsinler, dedi. Muhammed ibnu'l-Hanefiyye dedi ki: Bunun zerine ben bu sa-hfeyi Usmn'a gtrdm. Usmn: O sahfeyi bizden geri evir, dedi. Akabinde ben o sahfeyi tekrar Al'ye getirdim ve olan kendisine haber verdim. Babam: O sahfeyi aldn yere koy, dedi. Buhr'nin eyhi el-Humeyd yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bize Muhamrfed ibn Ska tahds edip yle dedi: Ben Mmzir es-Sevr'den iittim ki, Muhammed ibnu'1-Hane-fiyye yle demitir: Beni babam Al haberci gnderdi de: u kitab, yn yazy al ve onu Usmn'a gtr. nk bunun iinde Peygam-ber(S)'in sadaka hususundaki emri vardr, dedi [26]. 6- Ganimetin Bete Birinin. Rasulullah'a Nevbet Nevbet nen Mhim ler Ve Hdiseler in. Fakirler in Ve Peygamberin Suffa Ehlini Ve Dullar Terch Etmesi in Oldluna Dell Bab

Peygamber'in kz Fma hububat tmekten, el deirmeni dndrmenin yorgunluundan Peygamber'e ikyet edip de kendisine esirlerden bir hizmeti vermesini istedii zaman, Peygamber, kznn bu isteini Allah'a havale etmitir (yn kznn isteini karlamamtr).
21-.......Bize Al yle tahds etti: Ftma aleyhi's-selmn el deirmeniyle hububat tmekten dolay eline hastalk gelmiti. O srada Raslullah'a birtakm harb esirleri getirildii Ftma'ya ulat. Ftma da o esirlerden bir hizmeti istemek zere babasna gitti, fakat babasn evde bulamad. Derdini ie'ye zikretti. Akabinde Peygamber geldiinde ie, Ftima'nm geldiini v e dileini kendisine syledi. (Al dedi ki:) Mteakiben biz yataklarmza girmi hlde iken Peygamber bize geldi. Biz hemen yatamzdan kalkmaa davrandk. Peygamber (S): "Yerinizde durunuz!" buyurdu ve (ikimizin arasna oturdu) hatt ben gsmn zerine dokunan iki ayann serinliini hissettim. Akabinde Peygamber: "yi dinleyin! Ben size, sizin benden istediiniz esr hizmetiden daha hayrl bir eye dellet ediyorum: Siz (gece) yataklarnza girdiinizde otuzdrt defa Allhu Ekber, otuz kerre Elhamdu HU lhi ve otuz kerre de Subhnalahi deyiniz. Bunlar sylemeniz sizler iin benden istediiniz hizmetiden daha hayrldr" buyurdu [27], 7- Yce Allah'n u Kavli Bab: .

881 / 2483

buhari

Bilin ki ganimet olarak aldnz herhangi bireyin mutlakaa bete biri Allah'n, Rasl'nn... " <ei Enfi: 4i>. "Rasl*nndr" szyle bunun taksiminin Rasl'e id olduunu kasdediyor. Raslullah (S): "Ben ancak bltrc ve hazineciyim; Allah ise vericidir" buyurdu.
22-.......Bize u'be, Sleyman ibn Mihrn'dan, Mansr'dan ve Katde'den tahds etti. Bu de Salim ibn Ebi'l-Ca'd'dan iitmi-lerdir. Cbir ibn Abdillah (R): Bizim Ensr'dan bir adamn bir olu dodu. O kimse Oluna Muhammed adn vermek istedi, demitir. u'be: Mansr hadsinde yle dedi: O Ensr: Ben olumu boynum zerinde tayp onu Peygamber'e getirdim, dedi. Yine u'be: Sleyman el-A'me hadsinde yle dedi: O Ensr'nin (yn Enes ibn Fu-dle'nin) b i r olu oldu. Onu Muhammed diye isimlemek istedi. Peygamber (S): "Benim ismimle isimleyiniz, fakat knyem ile kn-yelenmeyiniz. nk ancak ben Kaastm, yn taksim edici klndm, (mrs ve ganimet mallarn) aranzda ancak ben taksim ederim" buyurdu. Husayn ibn Abdirrahmn es-Sulem, Raslullah'm "Ben bir taksim edici olarak gnderildim, aranzda ben taksim ederim" buyurduunu syledi. el-Buhr'nin eyhi Amr ibn Merzk yle dedi: Bize u'be haber verdi: Katde yle demitir: Ben Slim'den iittim; o da Cbir'-den: el-Ensr, oluna el-Kaasm ismini vermek istedi. Peygamber: "Benim ismimle isimleyin, fakat knyem ile knyelenmeyin" buyurdu [28]. 23-....... Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Bizim Ensr taifesinden bir adamn bir olu dodu. Kendisi ocua el-Kaasm adn verdi. Ensr ona: Biz seni Eb'l-Kaasm knyesiyle anmayz ve sana bu doum sebebiyle "gzaydn" diye ikram da etmeyiz, dediler. Bunun zerine o Ensr zt Peygamber'e geldi ve: Y Raslallah, bir olum dodu, ona el-Kaasm adn verdim. Ensr bana: Biz seni Eb'lKaasm knyesiyle lakablamayz ve sana "gzaydn" tebrikinde de bulunmayz, dediler (ne buyurursunuz diye sordu)? Peygamber (S): "el-Ensr gzel sylemitir. Benim ismimle ad verebilirsiniz, fakat benim knyem ile knyelenmeyin. nk Kaasm, yalnz benimdir" buyurdu [29]. 24-.......Humeyd ibn Abdirrahmn, Muviye ibn Eb Sufyn'n yle dediini iitmitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah her kimin hayrn murd ederse ona dn hususunda (byk bir) anlay verir. Verici ancak Allah'tr. Ben (verici deil) yalnz taksim ediciyim [30]. Bir de bu mmet Allah'n emri gelinceye (kyamet gnne) kadar kendilerine muhalefet edenler zerine glib olmakta devam edecekler, onlar glib hlde bulunacaklar" [31]. 25-.......Bize Hill, Abdurrahmn ibn Eb Amre'den;o daEb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Ben size ne birey verebilirim, ne de (verilene) mni' olabilirim. Ben taksim ediciyim, em-rolunduum yere koyarm" buyurmutur [32]. 26-....... Havle el-Ensriyye (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Birtakm adamlar Allah'n (mslmnlarn iyiliine tahss buyurduu) malnda
882 / 2483

buhari

haksz olarak tasarruf ederler, te onlar iin kyamet gnnde o ate muhakkaktr" [33].
8- Peygamberin: "Ganimetler size hall klnd" sz Bb [34]

Ve Yce Allah yle buyurdu: "Allah size alacanz daha birok ganimetler de va'detmi, imdilik bunu pein vermitir.. " (eiFeth: 20) [35] Ganimet, mukaatele eden mslmnlarn ummuna iddir. Nihayet Raslullah buna hakk kazananlar hakk kazanmayanlardan ayrp beyn eder [36].
27-....... Bize Husayn ibn Abdirrahmn es-Sulem, mir e- a'b'den; o da Urve el-Brk'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Gazya giden) atn alnna dklen salarnda kyamet gnne kadar hayr dmldr. Hayr kyamet gnne kadar ecir (yn sevb) ve ganimettir" buyurmutur [37]. 28-.......Bize Ebu'z-Zind, el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Kisr helak olduu zaman ondan sonra kisr yoktur. (Bizans hkmdar olan) Kayser helak olduu zaman ondan sonra kayser yoktur (yn kayser hkimiyeti olmayacaktr). Nefsim yedinde olan Allah 'a yeminle sylyorum ki, Kisr ile Kayser'in hazneleri muhakkak Allah yolunda harcanacaktr"[38]. 29-.......Cbir ibn Semure (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kisr helak olduu zaman ondan sonra kisr yoktur. Kayser helak olduu zaman ondan sonra da kayser yoktur. Nefsim yedinde olan Allah 'a yeminle sylyorum ki, Kisr ile Kayser'in hazneleri muhakkak Allah yolunda harcanacaktr"[39]. 30-.......Bize Cbir ibn Abdillah (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S): "Ganimetler bana hall klnd (hlbuki benden evvel kimseye hall edilmemitir)" buyurdu [40]. 31-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o'da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Kendisini (evinden srf) Allah yolunda cihd etmek ve ke-limetu'llah' tasdik etmek niyeti kararak Allah yolunda cihd eden kimseye Allah onu, ehd olmak suretiyle cennete girdirmeyi yhud iinden km olduu meskenine sevbla yhud ganimetle salimen dndrmeyi tekeffl etmitir"[41]. 32-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Peygamberlerden bir peygamber gazaya gitti ve kavmine yle dedi: Bir kadn fercine nikhla mlik olup da onunla evlenmek istedii hlde henz evlenmemi olan bir erkek bana tbi' olmasn (yn benimle beraber cihda yrmesin). Birok evler kurmu, fakat henz tavanlarn ykseltmemi olan kimse de benimle yrmesin. Koyun yhud gebe develer satn alm da bunlarn yavrularn dourmalarn beklemekte olan kimse de benimle beraber yrmesin. "Peygamber bu ta'lmt verdikten sonra gazaya gitti ve nihayet ikindi namaz vaktinde yhud buna yakn bir zamanda fethedecei beldeye yaklanca gnee hitaben: Sen bir me'mresin, ben de bir me'mrum dedi ve: Y Allah! Bu gnei bizim zerimizde biraz durdur! diye dua etti. Mteakiben Allah bu peygambere fetih verinceye kadar gne onun zerinde durduruldu.
883 / 2483

buhari

Neticede o peygamber ganimetleri toplad. Derken onlar yemesi iin (gkten bir) ate geldi. Fakat ate o ganimetleri yemedi. Bunun zerine peygamber, ordusuna: Sizin iinizde ganimet malna bir hyanet vardr, binenaleyh herbir kabileden bir kimse bana bey'at etsin, dedi. (Bey'at ettiler.) Bu bey'at srasnda birisinin eti peygamberin eline yapt. Peygam-,bet derhl: Hyanet muhakkak sizin iinizdedir. Binenaleyh senin kabilen benimle bey'at yapsn, dedi. (Kabile bey'at yapt.) Bu srada iki yhud kimsenin elleri peygamberin eline yapt. Peygamber: Hyanet fiili sizdedir, sizler hyanet ettiniz, dedi. Akabinde onlar sr ba gibi altndan bir ba getirdiler ve bunu yere koydular. Akabinde ate geldi ve o ganimet maln yedi. Sonra Allah bizler iin ganimeti hall kld. Allah bizim zayflmz ve aczimizi grd de ganimetleri bize hall kld" [42]
9- Bb: Ganimet, Dmanla arpmada Hazr Bulunanlarndr 33-....... Elem yle demitir: Umer ibnu'l-Hattb (R): Eer mlmanlarn sonu (yn mstakbel nesillerin hayt endesi) olmasayd, Peygamber'in Hayber arazsini taksm ettii gibi, ben de fethettiim her karyeyi (her memleketin arazsini) muhakkak ganmet shibleri (yn ftihleri) arasnda taksm ederdim; dedi [43]. 10- Ganmet in Harbeden Kimsenin Sevab Eksilir Mi? Bab 34-.......Bize Eb Ms el-E'ar (R) tahds edip yle dedi: Bir l Arabi Peygamber'e: Bz kimseler ganimet almak iin harbeder, bz kimseler insanlar yannda yiitlii zikrolunsun diye harbeder, bzlar da (yiitlik) derecesi grlsn diye harbeder. u hlde Allah' yolunda olan kimdir? dedi. Peygamber (S): "Kim Allah kelimesi (Allah'n tevhidi kelimesi) en yksek olsun diye muharebe ederse, ite o mchid Allah yolundadr" buyurdu [44]. 11- Devlet Bakannn, Huzuruna Getirilen Mrik Hediyelerini Hazir Bulunanlar Arasnda Taksim Etmesi Ve Hazr Bulunmayan Yhud Kendisinden Uzak Bulunanlar in De Pay Ayrp Saklamas Bab 35-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Eyyb es-Sahtyn'den; o da Abdullah ibn Eb Muleyke'den tahds etti: Peygamber (S)'e has ipekten altn dmeli (yhud altn halkalarla rl) birok kaftanlar hediye edildi. Peygamber bu kaftanlar sahblerinden birtakm insanlar arasnda taksim etti. Bu kaftanlardan bir tanesini de Mahrame ibn Nevfel iin ayrd. Mteakiben Mahrame, beraberinde olu Msver ibn Mahrame olduu hlde geldi de, Peygamber'in kaps nnde di-kd. Ve oluna: Peygamber'i bana ar! dedi. Peygamber babamn sesini iitti de, yanma bir kaftan alp dmelerini ne doru tutarak babam Mahrame'yi bununla karlad ve: "Y Eba'l-Msver, bunu senin iin sakladm! Y Eba'l-Msver, bunu senin iin sakladm!" buyurdu. Mahrame'nin huyunda bir iddet ve sertlik vard [45]. Bu hadsi smail ibn Uleyye, Eyyb es-Sahtyn'den rivayet etmitir. Ve Htem ibnu Verdn yle dedi: Bize Eyyb es-Sahtyn, b-nu Eb Muleyke'den tahds etti ki el-Msver: Peygamber'e bir ok kaf tanlar geldi... demitir. Bu hadsi bnu Eb Muleyke'den
884 / 2483

buhari

rivayet etmekte el-Leys ibn Sa'd, Eyyb es-Sahtyn'ye mutbaat etti [46].
12- Bb: Peygamber (S) Kurayza Ve Benu'n-Nadr Arazlerini Nasl Taksm Etti?

Ve bunlardan masraf kendisine dnen ailesinin harcamalarna ve mhim hdiselere verdii eyler.
36-.......Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: Ensr'dan olan insanlar gelir getiren hurmalklarn Peygamber(S)'e kendi masraflarn karlamas iin hediye ediyorlard. Nihayet Peygamber Kurayza ve Benu'n-Nadr kabilelerini fethetti. Bunun ardndan Me-dneli Ensr'a daha evvel Muhcirler'e teslm ettikleri hurmalklar kendilerine geri verilir oldu [47]. 13- Peygamber(S)'n Maiyyetinde Gaza Edenlerin, Vllik Ve Kumandanlk Yapanlarn Diri Ve l Hllerinde Mallarndaki Bereket Ve Artma Bab 37-.......Ben Eb Usme Hammd ibn Seleme'ye: Him ibn Urve size tahds etti mi? diye sordum. (Burada sulin cevb zikredilmedi. Fakat shk ibn Rhye'nin Msned'inde bu isnd ile "evet" deyip unu sevketmitin) Bana Him ibn Urve, babas Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o da kardei Abdullah ibnu'z-Zubeyr'den tahds etti. O yle demitir: ez-Zubeyr ibnu'I-Avvm Cemel Vak'as gnnde durduu zaman beni ard [48]. Ben yannda dikeldim. Bana unlar syledi: Ey oulcuum! u muhakkak ki, bu gn ancak zlim olan yhud mazlum olan ldrlr. Ve ben bu gn kendimi baka trl deil, ancak mazlum olarak ldrleceimi zannediyorum. Ve benim en byk hznm ve endem elbette borcumdur. Sn borcumuzun, malmzdan herhangi birey brakacan zannediyor musun? dedi ve: Ey oulcuum malmz sat ve borcumu de, szn syledi. Ve malnn te birini vasiyet etti; bu te birin te birini huss olarak Abdullah ibn Zubeyr'in oullarna vasiyet etti. Zubeyr, olu Abdullah ibn Zubeyr'i kasdederek onun oullar iin te birin te biri diyor: Eer borcun denmesinden sonra birey artm olursa, o fazlann te biri senin oullarna iddir. Him ibn Urve (geen senedle) yle dedi: Abdullah ibnu'z-Zubeyr'in ocuklarnn bzs yaa (yhud vasiyetteki payca) Zubeyr'in oullarnn bzsna msavi olmutur: Bunlar Hubeyb ve Abbd'-dr. Zubeyr'in bu vasiyeti yapt gn dokuz olu ve dokuz kz vard, Abdullah dediki: Babam Zubeyr, borcunun denmesini bana vasiyet etmeye balad ve yle diyordu: Ey oulcuum! Eer bor demekten herhangi birey hususunda ciz olursan, o zorlua kar Mevlmdan yardm iste! dedi. Abdullah yle dedi: Vallahi ben babamn bu "Mevlm" szyle ne kasdettiini bilemedim. Sonunda: Babacm, senin Mevln kimdir? diye sordum. (Benim Mevlm) Allah'tr, dedi. Abdullah yle devam etti: Vallahi ben onun borcunu demekten dolay herhangi bir skntya dtke muhakkak: Y Mevl'z-Zubeyr( = Ey Zubeyr'in Mevls)! Zubeyr'in borcunu kaza et! diye du ettim; akabinde Yce Allah onun borcunu dedi. Sonunda Zubeyr (R) ldrld. Zubeyr arkasnda altn para ve gm para brakmad; o yalnz bz arazler brakt. Gbe mevkiindeki byk araz, Medine'de onbir ev, Basra'da iki ev, Kfe'de bir ev, Msr'da bir ev bunlardandr.
885 / 2483

buhari

Abdullah dedi k: Zubeyr'in zerindeki bor ancak yle olumutur: Birtakm kimseler ona mal getirir ve mal Zubeyr'in yannda emnet brakmak ister idi. Zubeyr ise ona: Hayr, ben bu mal emnet olarak teslim almam; lkin o rnal benim zimmetimde bir dntr. nk ben emnetin zayi' olmasndan (ve bunun da benim mal iyi korumadmdan meydana geldiinin zannolunmasndan) korkarm, der idi. Zubeyr asla bir kumandanlk, harc toplaycl ve (mal toplamaya sebeb olacak cinsten) herhangi bir vazifeyi zerine almamtr [49] O sdece Peygamber(S)'in yhud Eb Bekr'in yhud Umer'in yhd Usmn'n -Allah onlardan raz olsun- maiyyetlerinde yaplan gazvelerde mevcd olmutur. Abdullah ibnu'z-Zubeyr yle dedi: Ben babam Zubeyr'in zerindeki borcu hesb ettim de, onu ikimilyon ikiyzbin olarak buldum. Rv dedi ki: Hakm ibn Hizam, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e ka vutu da: Ey kardeimin olu! Kardeim Zubeyr'in zerinde ne kadar bor vardr? diye sordu. Abdullah, borcun bir ksmn gizledi de: Yzbin, dedi. Bunun zerine Hakm: : Vallahi ben sizin mallarnzn bu kadar borcu demeye yeteceini zannetmiyorum, dedi. Bu sefer Abdullah: Eer borlar ikimilyon ikiyzbin olmu ise, senin re'yin nedir bana haber ver? dedi. Hakm: Bu kadar borcu demeye takat yetireceinizi sanmyorum. Eer bu bortan herhangi bireyi demekten ciz olursanz benden yardm isteyin, dedi. Rv dedi ki: Zubeyr, Gbe'deki arazyi yzyetmi bine satn alm idi. Olu Abdullah ise bu arazyi satmak iin bir milyon altyz-bin kymet ta'yn etti. Sonra ayaa kalkt ve: Her kimin Zubeyr'in zerinde alaca bir hakk varsa, Gbe'-ye bizim yanmza gelsin, dedi. Akabinde Abdullah ibn Ca'fer ibn Eb Tlib oraya geldi. Bu Abdullah'n, Zubeyr'in zerinde drtyzbin alaca vard. Bu Abdullah, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e hitaben: Eer isterseniz bu drtyzbinlik alacam size brakaym, dedi. Abdullah ibnu'z-Zubeyr: Hayr (alacan brakma; bunu istemeyiz), dedi. Abdullah ibn Ca'fer: Eer isterseniz, benim alacam geri brakmak istediiniz alacaklarn iine koyup geriye brakrsnz, dedi. Abdullah ibnu'z-Zubeyr: Hayr, alacan geri brakma, dedi. Rv dedi ki: Abdullah ibn Ca'fer: yleyse bu arazden benim iin bir para kesin, dedi. Abdullah ibnu'z-Zubeyr de ona hitaben: uradan uraya kadar olan para senindir, dedi. Rv dedi ki: Abdullah ibnu'z-Zubeyr, Gbe arazsinden (ve evlerden) bzsn satt da babas Zubeyr'in borcunu dedi. Borcun hepsini tamamen dedikten sonra Gbe arazsinden drtbuuk pay bak kald. Abdullah ibnu'z-Zubeyr akabinde am'a Muviye ibn Eb Suf-yn'n yanna geldi. Muviye'nin yannda Amr ibnu Usmn ibn Af-fn, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'in kardei el-Munzir ibnu'z-Zubeyr, (M'minlerin anas Sevde'nin kardei) Abdullah ibnu Zem'a bulunuyorlard. Muviye, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e hitaben: Gbe arazsine ne kadar kymet ta'yn edildi? dedi. Abdullah: (Onalt pay aslndan) herbir pay yzbine geldi, dedi. Muviye:
886 / 2483

buhari

Geriye ka pay kald? dedi. Abdullah: Drt btn pay ile bir yarm pay kald, dedi, el-Munzir ibnu'z-Zubeyr: Ben yzbin mukaabilinde bir pay satn aldm, dedi. Amr ibnu Usmn: Ben de yzbine mukaabil bir pay satn aldm, dedi. Abdullah ibnu Zem'a: Ben de yzbn karlnda bir pay satn aldm, dedi. Bu sefer Muviye: Geriye ne kadar pay kald? diye sordu. Abdullah: Bir pay ile yarm pay kald, dedi, Muviye: Ben de onu yzelli bin karlnda satn aldm, dedi. Rv dedi ki: Abdullah ibn Ca'fer (ibn Eb Tlib), Muviye'den onun payn altyzbin mukaabilinde satn ald (da bylece ikiyzbin kazand). Abdullah ibnu'zZubeyr babasnn borlarn deyip bu bor iini bitirdii zaman Zubeyr'in dier oullar kendisine: Artk mirasmz aramzda taksm et, dediler. Abdullah: Hayr, Allah'a yemn ederim ki, drt sene hacc mevsiminde "Haberiniz olsun! Her kimin Zubeyr zerinde alaca bir hakk varsa bize gelsin de o borcu deyelim!" diye nida ve i'ln etmedike, mrs aranzda taksm etmem, dedi. Rv dedi ki: Artk Abdullah ibnu'z-Zubeyr her sene hacc mevsiminde byle nida ve i'ln etmeye balad. Nihayet drt yl geince (ve kendisine hakk isteyici kimse gelmeyince) mrs Zubeyr'in oullar arasnda taksm etti. Rv dedi ki: Zubeyr ld zaman arkasnda drt kars varJ di. Abdullah'a vasiyet edilen te biri kald da her bir kadna (sekizde bir hisse olarak) bir milyon ikiyzbin isabet etti. Buna gre Zubeyr'A in (vasiyet, mrs ve borlarn iine alan) mal elli milyon ikiyzbindir [50].
14- Bb: Devlet Bakan Bir nsan Bir htiya Hususunda Eli Gnderdii Yhud Ona Orada kaamet Etmesini Emrettii Zaman Ganimetten O ahsa Hisse Verilir Mi? 38- Bize Ms ibn smail tahds edip yle dedi: Bize Eb Av-ne tahds edip yle dedi: Bize Usmn ibn Vehb tahds etti ki, bn Umer (R) yle demitir: Usmn Bedir vak'asndan ancak u sebeb-den dolay kaybolmutur: nk hakikat udur ki, Raslullah'n kz (Rukayye) Usmn'n nikh altnda idi ve (Bedir seferi srasnda) ar hasta bulunuyordu. Peygamber (S) Usmn'a hitaben: "Senin iin Bedir'de hazr bulunan bir gzsevab ve onun ganimet pay vardr" buyurdu (ve ona hisse verdi) [51]. 15- Bb- Ganimetin Bete Birinin Mslmanlara Nevbet \Evbet Gelen Mhim Hdiseler in Olduuna Delilden Biri Hevzin Kabilesinin Peygamberin Kendileri inde Bir St Annesini Emmi Olmas Sebebiyle Peygamberden stekte Bulunmalar; Peygamberin De Mslman Gazilerden, Onlardan Aldklar Hisselerini Geri Vermelerini Hall Saymasdr.

Yine buna delilden biri de Peygamberin hisselerini geri veren mslmnlara fey'den ve ganimetlerin bete
887 / 2483

buhari

birinden onlara vermeyi va'd eder olmasdr. Peygamberdin Ensr'a ve Ensr'dan Cbir ibn Abdillah'a Hayber hurmasndan vermesi de ayn konuya delildir.
39-.......bnu ihb yle demitir: Ve Urve ibnu'z-Zubeyr syledi ki, kendisine Mervn ibnu'lHakem ile Misver ibn Mahrame, Raslullah'n yle buyurduunu haber vermilerdir; Raslullah'a Hevzin kabilesi hey'eti mslmn olarak geldikleri ve kendisinden mallarnn ve esirlerinin geri verilmesini istedikleri zaman, Raslullah (S) onlara: "Bana szn en sevimlisi, en dorusudur. imdi siz iki taifeden birini; ya esirleri ya da mallar tercih ediniz. Ben (sizin gelmenizi gzeterek) bunlar taksim etmeden bekletmi idim" buyurdu. Ve hakkaten Raslullah Tif'ten (C'rne'ye) dnd zaman on bu kadar gece onlarn sonlarnn gelmesini beklemiti. Hevzin hey'etine Raslullah'n kendilerine ancak iki ktan birisini geri verecei apak belli olunca bunlar Raslullah'a: Biz esirlerimizin geri verilmesini tercih ediyoruz, dediler. Bunun zerine Raslullah mslmnlar arasnda ayaa kalkt. Allah' lyk olduu keml sfatlaryle sena etti. Sonra "Amma ba'du" hitb fasln syleyerek u hutbeyi yapt: "Bu Hevzin hey'eti kardeleriniz, kusurlarndan tevbe ediciler olarak bize geldiler. Ben de esirlerini kendilerine geri vermeyi dndm. Sizden her kim esirlerini bu suretle (karlksz vererek) kardelerinizin gnllerini ho etmeyi severse bunu yapsn. Sizden her kim kendi hissesi zerine bal olmak (karlksz vermemek) arzu ederse (bu bedeli) ona biz, Allah 'in bize ihsan edecei ilk ganimet malndan veririz. Bu kanatle o da byle yapsn" buyurdu. Bunun zerine insanlar: Biz Hevzin esirlerini kendilerine geri vermekle onlar ho-nd etmiizdir y Raslallah, dediler. Bunun zerine Raslullah, sahblerine: "imdi biz, sizden esirini vermeye rzs olan kimseleri rzs olmayanlardan seip bilemiyoruz. Onun iin siz gidiniz de bize durumunuzu, ilerinizi bilip yrten kiileriniz arzetsinler" buyurdu. nsanlar yerlerine ekildiler, kabilelerin bilir kiileri onlarla konutular. Sonra bu bilir kiiler Raslullah'a geri gelip, herbiri kavr minin esirlerini vermekten memnun olduklarn ve Raslullah'a bu konuda izin verdiklerini bildirdiler. tbn ihb: te Hevzin esirlerinden bize ulaan budur, dedi [52]. 40- Bize Eyyb es-Sahtiyn, Eb Klbe'den tahds edip yle dedi: Ve yine bana el-Kaasm ibnu sim el-Kleyb tahds etti. Ve ben el-Kaasm'n Zehdem'den gelen hadsini, Eb Kabe'nn hadsinden daha iyi muhafaza etmekteyim. Zehdem ibn Mudrb el-EzcU yle demitir: Biz Eb Musa'nn yannda idik. (Eb Musa'ya yemek ikram ettiler.) Bu arada tavuun zikri geldi. Eb Ms'nm yannda Teymullah oullar'ndan kzl suratl bir adam da vard, sanki o Rum esrlerindendi. Eb Ms o kzl suratl adam yemee ard. O adam: Ben bu hayvan bir kerre irendiim bireyi yerken grdm de bir daha tavuk eti yemem diye yemn ettim, dedi. Eb Ms ona: Beri gel de ben sizlere yemini zme yolundan bir hads sy-' leyeyim: Ben E'arler'den bir cemat iinde Peygamber'e geldim. Kendisinden binmek ve yklerimizi yklemek iin deve istiyorduk. Peygamber: "Vallahi ben sizleri yklemem, benim yanmda sizleri bindirecek deve yoktur" buyurdu. Sonra Raslullah'a ganimet develeri getirildi. Raslullah bizleri sorup: "O E'arter cemati nerede?" dedi. Bizler geldik. Bizlere yalar iki ile dokuz arasnda beyaz hr888 / 2483

buhari

gl be deve verilmesini emretti. Biz yanndan ayrlp gittiimiz zaman kendi aramzda: Biz ne yaptk? Onun bize verdikleri bize bereketli olmaz! dedik ve hemen Raslullah'a dndk ve: Biz senden bizleri yklemen iin deve istemitik. Sen ise bizleri yklemiyeceine yemn etmitin. Sen bu yemnini unuttun mu? dedik. Raslullah (S): "Sizleri ben yklemedim, fakat sizleri Allah ykledi ve ben vallahi eer Allah isterse bir yemn zerine yemn etmem ki> yemn edilen eyin bakasn yemn edilenden hayrl grrsem muhakkak o hayrl olan yaparm. Ben o yemni keffretle zmtm" buyurdu [53].
41-.......Bize (mm) Mlik, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) Necd tarafna bir frka asker gnderdi. Abdullah ibn Umer de bu asker birlik iinde bulundu. Bu askerler birok deve ganimet aldlar. Herbir askerin hissesine oniki yhud onbir deve dt. Bu hisselerine ilve olarak kendilerine birer deve de (Raslullah'a id bete bir hisseden) ihsan buyrulmutu [54]. 42-.......Bize el-Leys, Ukay'den; o da bnu ihb'dan; o da Slim'den; o da babas bn Umer(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) gndermekte olduu seriyyelerden bz kimselere, o asker birligin ummuna isabet edecek hisse taksiminden baka hassaten bizzat kendilerine id olmak zere fazladan ganmet verir idi [55]. 43-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Biz E'arler Yemen'de iken Peygamber(S)'in k ve Medine'ye hicret edii haberi bize eriti. Biz de ben ve iki kardeimki biri Eb Burde, dieri de Eb Ruhm'dr; ben kardelerimin en k idim- kavmimiz E'a-rler'den (Rv: Ya elli bu kadar dedi veya yle syledi:) elli yhud elliiki kii iinde Peygamber'in tarafna muhacirler olarak i Yemen'den ktk. Biz bir gemiye bindik. Fakat (havann muhale-i fetiyle) gemimiz bizleri Habe hkmdar Nec'nin memleketi sahiline brakt. Orada Ca'fer ibn Eb Tlib ile yanndaki arkadalaryle karlatk. Ca'fer: Raslullah bizleri buraya gnderdi ve bizim burada ikaamet etmemizi emretti. Sizler de bizim beraberimizde ikaamet ediniz, dedi. Bunun zerine biz de Ca'fer'in beraberinde Habeistan'da ikaamet ettik. Nihayet hepimiz beraberce Medine'ye geldik. Ve Peygam-ber'e Hayber'i fethettii srada kavutuk. Raslullah bizlere pay ayrd (yhud rv: Raslullah o ganimetten bizlere de verdi, demitir). Hlbuki Raslullah Hayber fethinden gib olan hibir kimseye Hayber ganimetinden birey ayrmad, ganimeti ancak beraberinde hazr bulunanlara ayrd. Bu esstan Ca'fer'in maiyyetinde olarak bizim gemimizle gelenleri ve Ca'fer'in arkadalarn mstesna tuttu da Hay-ber'de hazr bulunanlarla beraber onlara da pay ayrd [56]. 44-.......Cbir (R) yle demitir. Raslullah (S): "Bahreyn malnn gelmesi gerekleirse, muhakkak sana yle yle yle veririm'' buyurdu. Peygamber'in ruhu alnncaya kadar Bahreyn mal gelmedi. Bahreyn mal geldii zaman Eb Bekr bir mndye emretti, o da: Her kimin Raslullah'n yannda bir alaca veya yaplm bir aya'di varsa bize gelsin! diye i'ln etti. Bunun zerine ben Eb Bekr'e gittim ve: Raslullah bana "yle yle... veririm" buyurdu, dedim. Eb Bekr benim iin avu avulad. Bunu anlatrken rv Suf-yn ibn Uyeyne iki avucunu bir yere getirerek avulamaya balad da, sonra bize hitaben: te bize bnu'l-Munkedir byle syledi, dedi. Sufyn bir kerre de Cbir'in yle dediini syledi: Bunun zerine ben Eb Bekr'e geldim ve kendisinden alacam istedim. Fakat o bana vermedi. Sonra yine geldim, o yine bana
889 / 2483

buhari

vermedi. Sonra nc defa geldim ve: Senden istedim, fakat sen bana vermedin. Sonra senden yine istedim, sen yine vermedin. Sonra senden istedim, sen yine vermedin. Artk ya bana verirsin, ya da benim tarafmdan cimri olursun, dedim. Eb Bekr yle dedi: Benim zerime cimrilik nisbet edersin, dedim. Birinci defada vermekten seni ancak sana vermek isteyerek men' ettim. Sufyn dedi ki: Ve bize Amr ibn Dnr, Muhammed ibn Al'den tahds etti ki, Cbir yle demitir: Eb Bekr benim iin bir avu avulad da: Bunu say, dedi. Beri onu saydm ve beyz aded buldum. Eb Bekr: Bunun (mislini) iki kerre daha al, buyurdu. Sufyn dedi ki: bnu'l-Munkedir'i kasdederek o: Cimrilikten daha kt hangi hastalk vardr? Dedi [57].
45-.......Bize Amr ibnu Dnr tahds etti ki, Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Raslullah (S) C'rne mevkiinde (Huneyn ve He-vzin harbinde alnan) ganimetleri taksim etmekte iken birden (Zu'l-Huveysra et-Temm denilen) bir adam Raslullah'a hitaben: Adalet et! dedi. Raslullah da ona: "Eer ben adalet etmezsem bedbaht olurum" buyurdu [58]. 16- Peygamberdin Bee Blme lemi Yapmakszn (Yn Kendilerinden Fidye Almakszn) Esirlere hsan Bab 46-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Muhamrned ibnu Cubeyr'den; o da babas Cubeyr ibnu Mut'm'den haber verdi ki, Peygamber (S) mriklerin Bedir'de esir alnanlar hakknda: "Eer el-Mut'm ibnuAdiyy sa olsayd, sonra u kokmu adamlar hakknda benimle konuup onlara efaat etseydi, muhakkak ben bunlar el-Mul 'im 'in hatr iin (fidye almakszn) brakrdm'' buyurmutur [59] 17- Bb: Bete Birin Tasarrufunun Devlet Bakanna id Olduuna Ve Onun Yaknlarnn Bzsna Vermeyip De Bzlarna Verebileceine Delildendir

Ve keza Peygamber'in Hayber ganimetlerinin bete birinden Muttalib oullar'na ve Him oullar'na pay ayrmas da bu konudaki delldendir. Umer ibn Abdilazz yle demitir: Peygamber (S) bu taksimi Kurey'e mil klmad ve taksime en fazla ihtiyc olan hsmlarndan bakasna tahss etmedi. Muhakkak o gn verdikleri iinde uzak hsmlardan olanlar bulunmutur ki, bu veri ihtiy ikyeti yapmas,ve onlara Peygamber'in yannda Kurey kfirlerinden ve onun mttefiklerinden slm'a girmi olmalar sebebiyle dokunmu olan zarardan dolaydr [60].
47-.......Cubeyr ibnu Mut'm (R) yle demitir: (Nevfel oullarndan olan) ben, (Abduems oullarndan olan) Usmn ibn Af-fn ile Raslullah'n yanna gittik de: Y Raslallah! Muttalib oullan1 na verdin de bizleri braktn. Hlbuki sana (nesebce) nisbetimiz cihetiyle bizimle Abdulmutta-lib oullan bir mertebedeyiz (hepimiz bykbabamz Abdi Menf'da birleiyoruz), dedik. Bunun zerine Raslullah (S):
890 / 2483

buhari

"Muttalib oulian'yle Him oullar bir soydur'' buyurdu [61]. el-Leys ibn Sa'd yle dedi: Bana Ynus tahds edip unu ziyde etti: Cubeyr: Peygamber (S) -bete bir hisseyi akraba arasnda taksim ederken- Abdi ems oullan'na ve Nevfel oullar'na birer pay ayrrnamt, demitir. Ve bnu shk yle dedi: Abdu ems, Him ve el-Muttalib ana bir kardelerdir, analar da tike bintu Murre'dir. Nevfel ile de bu baba bir kardelerdir; (babalan da Abdi Menf tr. Nevfel'in anas ise Vkde bintu Amr'dr) [62].
18- Harbde ldrlen Dman Askerinin Eyasn Reste Bir lemine Tbi' Tutmayan Kimse; "Kim bir dman askeri ldrrse zerindeki eyas (bete bire tbi' olmakszn) ldrene iddir"; Ve Devlet Bakannn Seleb (Yn l Asker zerinden Alnan Eya), Hakkndaki Hkm Bab 48-.......Abdurrahmn ibn Avf (R) yle demitir: Bedir harbi gn ben harb saffnda durup sama soluma baktm zaman Ensr'-dan yalan taze iki gen grdm. Bunlardan daha iddetli ve kuvvetli olan iki kimse arasnda olmam temenni ettim. Bu iki genten biri beni gz ile szd de: Ey amca! Eb CehlM tanr msn? diye sordu.Ben de: Evet tanrm, dedim ve: Ey kardeim olu! Eb Cehl'i ne ya pacaksn? diye sordum. O da: Bana haber verildi ki, o Raslullah'a svyormu. Haytm elinde olan Allah'a yemn ederim ki, eer onu grrsem artk benimle ondan eceli yakn olan lnceye kadar, ahsm onun ahsndan asla ayrlmayacaktr, dedi. Ben (bu gencin heyecanla syledii) bu kat' szden dolay hayret ettim. Bu iki genten dieri de beni gzden geirdi de brnn syledii gibi syledi. Bu srada gzlerim hibir tarafa taklmadan ben Eb Cehl'i grmtm. O, Kurey askeri iinde dolap duruyordu. Ben: Genler! teye beriye tella giden u ahs, bana sormu olduunuz Eb Cehl'dir, dedim. Onlar da abucak kllarna sarldlar ve Eb Cehl'i ldrnce-ye kadar kllaryle ona vurdular. Sonra dnp Raslullah'n huzuruna geldiler ve hdiseyi O'na haber verdiler. Raslullah (S): "Eb Cehl'i hanginiz ldrd?" diye sordu. Bunlardan herbiri: Onu ben ldrdm, dedi. Raslullah: "Kllarnz ildiniz mi?" diye sordu. Onlar: Hayr silmedik, diye cevb verdiler. Bunun zerine Raslullah (kllarna ne kadar kan bulatn ve ne derece derinlikte battn anlamak iin) gen gazilerin kllarna bakt da (gnllerini ho etmek iin): "Onu her ikiniz ldrmsnz; Eb Cehl'in ele geen eyas (ldrc darbeyi vurduu iin) Muz ibn Amr ibni'l-Cemh'a iddir" buyurdu. Bu iki mchid Maz ibn Afra ile Muz ibn Amr ibni'l-Cemh idi [63]. 49-.......Eb Katde'nin himayesinde bulunan Eb Muhammed'den tahds etti ki, Eb Katde ( R ) yle demitir: Biz Huneyn senesi Raslullah'n maiyyetinde sefere ktk. Dmanla karlatmz zaman mslmn ordusu iin bir ilerleme ve gerileme olmutu. Bu srada mriklerden birini mslmnlardan bir kimse zerine km hlde grdm. Hemen o dman
891 / 2483

buhari

tarafna dolandm, nihayet arkasndan onun yanna geldim ve boynu ile krek kemii arasndan klla onu vurdum. O hemen benden tarafa dnd ve beni yle bir kucaklad ki, bu sk kucaklaytan lm kokusunu hissettim. Sonra ona lm yetiti de beni salverdi. Mteakiben Umer ibnu'l-Hattb'a rastgeldim ve: Bu insanlara ne oluyor? dedim. Umer: Allah'n iidir, dedi. Sonra insanlar (bozulmann ardndan) dndler, Peygamber de oturdu ve: "Her kim bir dman ldrr ve ldrdne dir beyyine-si de olursa, ldrd kimsenin elbise, silh ve dier eyas onundur" buyurdu. Ben hemen kalktm ve: Benim iin kim hid olur? dedim, sonra oturdum. Sonra Raslullah yine: "Her kim bir dman ldrr ve ldrdne dir beyyine-si de olursa, ldrd kimsenin elbise, silh ve dier eyas onundur" Ben yine ayaa kalktm ve: Benim iin kim hid olur? deyip, sonra oturdum. Sonra Raslullah nc kerre bu szlerin benzerini syledi. Bunun zerine bir adam: Y Raslallah, Eb Katde doru syledi, o ldrlen dman askerinin eyas benim yanmdadr. Artk hakk olan bu eyler yerine onu baka eylerle benden yana raz kl, dedi. Eb Bekr es-Sddk: Allah'a yemn olsun bu olmaz. Peygamber, Allah ve Rasl yolunda mukaatele eden Allah arslanlarndan bir arslann hakkn ib-tle yanamaz ve onun selebini sana veremez, dedi. Bunun zerine.Peygamber (S): "Eb Bekr doru syledi" buyurdu ve akabinde o l askerin eyasn Eb Katde'ye verdi. Eb Katde yle dedi: Ben zrh sattm ve onun bedeline mukaa-bil Ben Seleme yurdunda bir bustn satn aldm. te bu bustn slm'da aslna shib olduum ilk maldr [64].
19- Peygamber(S)1\ Kalbleri slm'a Altrlmak stenenlere Ve Onlardan Bakalarna Bete Bir Hissesinden Ve Harc, Cizye Gibi Dier Devlet Gelirlerinden Vermekte Olduu eyler Bab

Bu balkta zikredilen eyi Abdullah ibn Zeyd Peygamber'den rivayet etmitir [65].
50-.......Hakm ibn Hizam (R) yle demitir: Ben Raslullah'tan istedim, O bana verdi. Sonra kendisinden yine istedim, O da yine bana verdi. Sonra bana yle buyurdu: "Y Hakm! u mal, yeil, tatl bir meyvedir. Her kim bu mal nefis fergattyle (hrssz) alrsa, o malda kendisi iin bereketlilik ve meymenetlilik ihsan olunur. Her kim de bunu hrs ile (nefis dknl ile) alrsa, bu malda alan iin bereketlilik ve ereflilik olmaz. O hrsl kimse bir obur gibidir ki, dima yer, fakat bir trl doymaz. (Veren) yksek el, (alan) alak elden hayrldr." Hakm dedi ki: Ben: Y Raslallah, Seni hakk ile peygamber gnderen Allah'a ye-mn ederim ki, ben dnydan ayrlncaya kadar Sen'den baka hibir kimseye, hibirey iin elimi uzatmam, dedim. (Hakkaten) Eb Bekr, Beytu'l-ml'daki hakkn vermek iin Ha-kn'i arm, fakat Hakm, Eb Bekr'in ihsanndan hibirey kabul etmemitir. Sonra Umer de onu, hakkm vermek iin arm, ondan da birey kabul etmekten ekinmitir. Bundan sonra Umer: Ey Mslmanlar cemati! Ben Hakm'in, Allah'n kendisine ayrd bu fey'den olan hakkm kendisine arz ediyorum, o ise bunu almaktan ekiniyor, demitir. Ve (hakkaten) Hakm, Peygamber(S)'den sonra t vefat edinceye kadar hibir insandan birey
892 / 2483

buhari

almamtr [66]
51-.......Umer ibnu'l-Hattb (R) -Tif dnnde C'rne'de: Y Raslallah! u muhakkak ki zerimde Chiliyet devrinde -el-Mescidu'l Harm'da- bir gn i'tikf etme ada vardr (ne buyurursunuz)? dedi. Raslullah (S) ona adan f edip yerine getirmesini emretti. Nfi' yle demitir: Umer (R), Huneyn harbi esirlerinden iki cariyeye nail oldu ve bunlar Mekke'deki evlerden birisinin iine koydu. Yine ikinci rv Nfi' dedi ki: Mteakiben Raslullah, Huneyn (harbi) esirlerine hrriyet verdi. Bu sebeble esirler sokaklarda komaya baladlar. Bunun zerine Umer, oluna: Y Abdallah.Bak, gr, bu ne hldir? dedi (O da sokaklarda ileri geri koan criye kalabalnn sebebini |sorup renerek geldi ve:) Raslullah btn cariyelere hrriyet vermitir, dedi. Umer de oluna; Haydi sen de git ve o iki cariyeyi salver! dedi. Yine Nfi': Raslullah (S) Ci'rne'den umre yapmamtr; eer oradan umre yapm olayd bu husus Abdullah ibn Umer'e gizli kalmazd, demitir. Ve Cerr ibn Hazm, Eyyb'dan; o da Nfi'den; o da bn Umer -den olmak zere, bn Umer'in "Bu iki criye bete birden idi" dediini ziyde etmitir. Ve bu i'tikf hadsini Ma'mer ibn Rid, Eyyb'dan; o da Nfi'den; o da bn Umer'den olmak zere en-Nezr Kit-b'nda rivayet etti, fakat orada "Yevmin" -yhud- "Yevme" demedi [67] 52-.......Bize el-Hasen el-Basr tahds edip yle dedi: Bana Amr ibnu Talib (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S) bir kavme (bir toplulua) mal verdi de dierlerine vermedi. Sonra o mal vermediklerinin kendisi aleyhine fkeli konumalar yaptklarm haber ald da bunun zerine yle buyurdu: "Muhakkak ki ben kalb hastal ve sabrszlklarndan ende etmekte olduum birtakm insanlara mal veririm. Bz topluluklar da Allah 'in onlarn kalblerinde yaratt (ftr) hayra ve zenginlie havale ederim. Amr ibn Talib de bunlardan biridir". Rv Amr ibn Talib: Raslullah'n bu ltufkr szne bedel krmz develere (yn btn dnyya) mlik olmay arzu etmem, demitir. Ve Eb sim, Cerr ibn Hzm'dan yapt rivayetinde unu ziyde etti: Cerr ibn Hazm yle diyordu: Bize Amr ibn Talib (R) yle tahds etti: Bir defasnda Raslullah'a birok mal yhud birok esr -bir rivayette birok ey- gnderilmiti. Akabinde Raslulla h (S) o mal burada zikrolunduu surette taksim etti [68]... 53-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S): "Ben Kurey'e onlar mslmnla altrmak iin (ganmet malndan ok hisse) veriyorum. nk onlar Chiliyet devrine yakndrlar" buyurdu [69]. 54-.......Bize ez-Zuhr tahds edip yle dedi: Bana Enes ibn Mlik (R) yle haber verdi: Allah Hevzin (harbindeki ganimet) mallarndan kendi Rasl'ne fey' olarak verdii eyleri verdii zaman, Raslullah da Kurey'ten birtakm kimselere (kalblerini slm'a altrmak iin) yzer deve vermeye balad zaman, Ensr'dan bz kimseler: Allah, Raslullah'a mafiret etsin! O, Kurey'e veriyor da biz terkediyor. Hlbuki kllarmzdan hl Kureyliler'in kanlan damlyor, dediler. Enes (szne devamla) dedi ki: Ensr'n bu sz Raslullah'a duyuruldu da, Raslullah Ensr'a haber gnderdi ve onlar deriden bir adr iinde toplatt. Ensr'dan baka kimseyi onlarn yanma brakmad. Ensr toplannca, Raslullah, onlarn yanna geldi ve:
893 / 2483

buhari

"Sizin tarafnzdan sylenipbana ulaan sz nedir?" buyurdu. Ensr'n anlay sahibi olanlar Raslullah'a hitaben: Y Raslallah! Bizim re'y sahibi olanlarmz hibir sz sylemediler. Amma bizden yalar kk birtakm gen insanlar "Allah, Raslullah'a mafiret etsin, O, Kurey'e veriyor da Ensr' terkediyor; hlbuki bizim kllarmzdan henz Kureyliler'in kanlar damlyor" szlerini sylediler, dediler. Bunun zerine Raslullah (S) unlar syledi: "bhesiz ben zamanlar kfirlie yakn bulanan birtakm insanlara dnyalk mal veriyorum. nsanlar evlerine aldklar mallar gtrrlerken sizler yurdlarnza Allah'n Rasl ile dnmenizden raz olmuyor musunuz? Allah 'a yemin ederim ki, sizin kendisiyle dnp gideceiniz ey, onlarn alp gidecekleri eyden hayrldr!" Bunun zerine Ensr: Evet y Raslallah! Bizler raz olmuuzdur, dediler. Raslullah onlara: "Sizler benden sonra yaknda (dny ilerinde) bakalarnn size iddetle tercih edildiini greceksiniz. O takdirde sizler.havz banda Allah'a ve Rasl'ne kavuuncaya kadar sabrediniz (ki sabra kar bol sevaba zafer bulanz)" buyurdu. Enes: Fakat biz sabredemedik, demitir [70].
55-.......Muhammed ibn Cubeyr yle demitir: Bana babam Cubeyr ibn Mut'm haber verdi ki, kendisi Raslullah'n beraberinde bulunduu ve Raslullah da beraberinde birtakm insanlar olduu hlde Huneyn seferinden dnd srada birtakm bedevi Arablar ganimet isteyerek Raslullah'n etrafna taklmlard. Hatt Raslullah' sktrp zorlamlard da O'nu Semure (denilen dikenli byk bir aa) altna snmaya mecbur etmilerdi. Ve o aacn iri dikenleri Raslullah'n ridsna taklp kapmt da bu yzden Raslullah bir mddet orada durmu ve: "Ridm bana veriniz! Eer u iri dikenli aacn dikenleri saysnca ganimet devesi ve sr mevcd olayd, muhakkak ben onlar aranzda taksim ederdim. Sonra siz beni ne cimri, ne yalanc, nedekorkak bulmazdnz (yn byle ittihm etmezdiniz)" buyurdu [71]. 56-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ben (bir kerresinde) Peygamber'in beraberinde yryordum. Peygamber'in zerinde Necrn dokumalarndan kaln kenarl bir rid (yn bir kaftan) bulunuyordu. Bir l Arabi Peygamber'e yetiti de ridsn iddetle ekti. O srada ben Peygamber'in boynu ile iki omuzu arasna baktm da bedevnin ridy iddetle ekmesinden dolay, ridnn kaln kenar Peygamber'in boyun safhasnda iz brakm olduunu grdm. Bundan sonra bedevi, Peygamber'e: Yannda bulunan Allah malndan bana birey verilmesini emret, dedi. Bunun zerine Peygamber (S), bedeviye doru (efkatle) bakt da gld, sonra bu bedeviye biraz dnyalk verilmesini emretti [72]. 57-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Huneyn gn harb olup bitince Peygamber (S) -ganmet taksmi srasnda- bz kimselere fazla vermek suretiyle bir terch ve hususiyet bahetti. Mesel (kalbleri slm'a altrlanlardan) el-Akra' ibnu Hbis'e yz deve verdi. Uyeyne'ye de bunun kadar vermiti. Arab erafndan bz insanlara da bu suretle (yzer deve) ihsan buyurdu da, bu Arab erafn o gn ganmet taksiminde bakalarna terch etmiti. (Peygamber'in bundan maksadm anlamayanlardan) bir kii (i'tirz ederek): Vallahi bu taksim, kendisinde adalet gzetilmeyen yhud kendisiyle Allah rzs kasdedilmeyen bir taksimdir, dedi.
894 / 2483

buhari

Ben de: Vallahi bu (kstaha) sz ben Peygamber'e muhakkak haber veririm, dedim. Ve akabinde Peygamber'e varp bunu kendisine haber verdim. Peygamber (S): "Allah ve Rasl adalet etmezse kim adalet eder? Allah M-s'ya rahmet etsin, o bundan daha ok szlerle ezlandrld da sabretti" buyurdu 73.
58-...... Eb Bekr'in kz Esma (R) yle demitir: Ben, Ras-

bni'z-Zubeyr'den syledi ki, Peygamber (S) ez-Zubeyr e Benu n-Nadr mallarndan bir mikdr hurmalk araz ayrp vermitir . oLamasmdan! yhud da Ma'teb'in bu i'tirz, peygamberlik hakknda vr, eanmetin taksimine i'tirzdan ibaret olmasndandr. 74 sfr'fersah u m, bir mil drtbin adm olduuna gre, bir fersahn te ks. HadSnbaSa uygunluu Eb Damre yolundan gelen fkradadr. Raslnah'n Zubeyr'e verdii bu hurmahk, Benu'n-Nadr Yahdlen sur59-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds edip yle dedi: Bana Nfi', bn Umer(R)'den yle haber verdi: Umer ibnu'l-Hattb (R), -devlet bakanl zamannda- Yahd ve Hrstiyanlar' Hicaz toprandan kard. Raslullah (S) da Hayber ahlsine glib gelip oray fethedince Yahdler'i oradan karmak istemiti. (nk) Raslullah bu topra fethettii zaman o araz Yahdler'in, Rasl'n ve ms-lmanlarn olmutu. (Raslullah Yahdler'i karmak istemiti.) Bunun zerine Yahudiler, Raslullah'tan hurmalar tmar etmek ve mahsln yars kendilerine id olmak zere, kendilerini yurdlarn-da brakmasn istediler. Raslullah onlara: "Dediiniz artlara gre sizleri dilediimiz mddete burada oturtuyoruz" buyurdu. Nihayet Umer bunlar kendi devlet bakanl zamannda Tey-m ve Erha'ya srnceye.kadar Hayber'de oturtuldular [73]. 20- Mchidin Harb Sahasnda Ele Geirecei Yiyecek Maddelerinin Hkm) Bab 60-.......Abdullah ibn Mugaffel (R) yle demitir: Bizler Hayber kasrm muhasara etmekteydik. Bir insan, iinde ya bulunan bir tulum att. Ben hemen onu almak iin ileriye sradm. Arkama dndmde Peygamber'i grnce ondan utandm [74]. 61-.......Abdullah ibn Umer (R): Biz gazalarmzda bal, zm (gibi yiyecek eyler) ele geirirdik de bunlar (yerinde) yerdik, (biriktirmek iin) tamazdk, demitir [75]. 62-....... Ben Abdullah ibn Eb Evf'dan iittim, yle diyordu: Hayber gecelerinde bize iddetli bir alk isabet etmiti. Hayber gn olduu zaman bizler ehl eeklerin iine dtk ve onlar kestik. Eek etlerinin pimekte oldu tencereler kaynaymca Raslul-lah'n mndsi: Tencereleri devirin ve sakn eeklerin etlerinden Mbirey yemeyin! diye nida etti. Abdullah dedi ki: Peygamber (S) bunlar ancak henz bete bir taksimine tbi' tutulmadklar iin nehyetmitir, dedik. Dierleri de: Peygamber (S) eek etlerinden kesin olarak nehyetmitir, dediler. e-eybn dedi ki: Ben Sad ibn Cubeyr'e sordum da, o da: Peygamber eek etlerini kat' olarak yasak etti, dedi [76].

895 / 2483

buhari

[1] Bz Buhr nshalarnda byle Kitb ve Bb lfzlaryle gelmitir. Dier bzlarnda Kitb yhud Bb lfzlarndan biri olmakszn "Humsun Farz" eklinde gelmitir. [2] Ganimetin bete birinin Allah adna ayrlp, sonra bunun da bee blnerek zikredilen be snfa taksm edilmesinin farz oluu, Bedir'de veya bir ay gn sonra yaplan Kaynukaa gazvesinde inen u yetledir: "... Bilin ki ganimet olarak aldnz herhangi bireyin mutlaka bete biri Allah'n, Rasl'nn, hsmlarn, yetimlerin, yoksullarn, yolcunundur. Allah hereye hakkyle kaadirdir" (el-Enfl: 41) [3] Hadsin bala uygunluu "Peygamber bana bete birden yal bir deve verdi" szndedir. el-Enfl; 41. yetine gre: lk evvel ganimetin bete biri Allah iin ayrlmak, bu da be paya ayrlp yette zikrolunan be snf halka bltrlmek gerekir. Yn Allah bete bir'in bir payn Raslullah'a, drdn de oradaki drt snfa sarf ve tahsisini emreder. Srenin bandaki "Ganimetler Allah'n ve Ra-sl'nndr..." hkmnn tafsili budur. in evvelinde nefeller ve ganimetlerin hepsi Allah'ndr. Ve binenaleyh hepsi gaziler elinde emnettir. Allah'n hkmne gre ve Allah rzs iin mme yararlarna sarfedilmesi gerekir. Fakat ilh hkm sizi; siz gzleri dier milletlerin hkmlerinde olduu gibi huss menfaatlerinizden de mahrum etmez. Ancak ganimetten bete birinin Allah iin ayrlmas ve mme velayeti ile, aklanaca ekilde mme masraflarna harcanmasn emreder. Ganimetin bete birden geri kalan bete drdne gelince, onu da size, siz gzlere brakr. u hlde gaziler dilerlerse haklarn isterler; taksm vcib olur. Veya herbiri dilerse diledii kadarn taksimden evvel veya sonra yine Allah iin terkedebilir. nk hakk sahibi, hakknda diledii gibi tasarrufta hrdr. Bu cihet onlarn kendi ictihdlanna braklm olduu gibi RasluIIah'-m vefatndan sonra onun bete birden paynda da farkl grler ileri srlmtr. Tafsili fkha iddir (Hakk Dni, III, 2406-2407). Hadsin son fkrasnda u incelik vardr: Peygamber tabate asab olan amcasn sarho hlinde daha fazla fkelendirmemek iin, gzlerini Hamza'ya dikerek arka arkaya oradan kp ayrlmtr. O srada arb henz haram klnmam olduundan, baka bir muameleye lzum grmemitir. Bu hadsin bir rivayeti irb Kitb'nda gemiti. [4] Hayber ve Fedek Allah'n, Rasl'ne ganimet ve fey' olarak verdii arazlerdir. Bunlarn bzsnda bete bir hkm uygulanmtr. Bu, bilinen bir mes'ele olduu iin, hadste bete bir ta'bri gememekle beraber Buhr bunu burada getirmitir (Ayn). [5] Buhr, deti zere hadste geen kelimeyi, yettekini hatrlatarak tefsr ediyor. Bu kelime u yette gemektedir: Bz: "Tanrlarmzdan kimi seni fena arpm" demekten baka birey sylemeyiz" (Hud: 54)., [6] el-Fey': Meakkatsiz alman ganimet demektir (el-Mfredi). en-Nadr oullan'ndan alman ganimetler Raslullah'a iddir. Onu diledii gibi taksim eder. Nitekim bunlar Muhcirler'e taksm etmi,- Ensr'dan da fakre hisse ayrmtr (Beydv, Medrik, Hzin). [7] Bu hadsin bala delllii "Muhakkak Allah bu fey' hakknda baka hibir kimseye vermedii bir eyi kendi Rasl'ne tahsis etmitir... te bu Allah'n Rasl'ne hss oldu" szlerinden alnr. nk Ftma'nn istedii eyler cmlesinden biri, Hayber ganimetinin bete birinden arta kalan idi. Al ve Abbs, Allah'n kendi Peygarnberi'ne tahsis etmi olduu fey'de (yn ondaki hisselerinin ortaklktan ayrlmas hususunda) ekiiyorlard. Fey1, nce de zikrettiimiz, gibi, harbsiz zorla veya sulh yoluyla galebe suretiyle kfirlerden alnan maldr. Bunda m'minlerin harb hizmeti gemedii iin, bu suretle alnan maln hepsini limler topluluuna gre Allah, kendi Rasl'ne tahsis etmitir. Ganimet ise harb ve ktal ile
896 / 2483

buhari

alnan maldr. Bu ganimet malnn bete biri Raslullah'a, bete drd de gzlere iddir. Peygamber bu maldan ailesinin bir senelik masrafn ayrdktan sonra, kalanndan ii ve mil cretini karr, gerisini vakf yaparak mslmnlarm ci-hd gibi mme hizmetlerine sarfederdi. Hads, grld zere Eb Bekr'in vefatndan sonra Al ile Abbs da daha nce Ftma'nn yapt gibi Umer'in devlet bakanlnn kinci ylnda mracaat ederek Hayber, Fedek ve Medne civarnda hurmalklardaki hisselerini istemilerdi. Umer de bu hurmalklarn mlkiyetini deil, yalnz Raslullah, Eb Bekr ve kendi zamanlarndaki gibi tasarrufu artyle kendilerine brakmt... Kurtub'nin beynna gre Al halifelii zamannda bu arazde hakkaten Eb Bekr ve Umer zamanlarndaki gibi tasarruf etmitir. Ondan sonra srasyle Al'nin ocuklar ve torunlarndan Hasen, Hseyin, Al ibn Hseyin, Hasen ibn Hasen, Zeyd ibn Hasen ve Abdullah ibn Hasen bu arazyi idare etmiler, en sonra Abbsler'in velayet ve idaresine gemitir (Umdetu'l-Kaar, VII, 123). [8] Hadsin bala delllii "Aldnz ganimetin bete birini Allah iin (devlet haznesine) vermenizi emrediyorum" fkrasdr. Bu hads daha geni bir lfzla mn Kitb'nda da gemi ve orada hadsle ilgili bz aklamalar verilmiti. Devlet haznesine verilen bu mal, millet hizmetlerine, yn mme hizmetlerine sarfediliyordu. [9] Dnr ile kaydlama, en yakn olanla en yksee tenbh bbndandr. Geri kalann Sadaka olmas, millet yararna olan mme hizmetlerine sarfedilmesi demektir. Hadsteki mil cretiyle Raslullah'n murad, Benu'n-Nadr ile Fedek, Hay-ber hurmalklarnda alan iilerin cretleridir. Medne'ye yakn bir mesafede bulunan Benu'n-Nadr arazsi ile Fedek arazsi harbsiz alnmt. Bunlar Allah tarafndan fey' olarak Peygambere tahss edilmiti. Harb ile alnanHayber ile Benu Kurayza arazlerinde de Raslullah'-in pay vard. Raslullah bu arazlerin gelirleriyle kendi kadnlarn ve ailesini geindirir, ilerin cretlerini verir, kalanyle de slm mchidlerin techz ederdi. Bu hadste Raslullah'm vefatndan sonra da kadnlarnn det zere nafakalarndan ve ii cretlerinden geri kalann sadaka yn vakf olduu ve ms-lmnlarn umm ilerine sarfedilmesi gerektii bildirilmitir. [10] Hadsin bala uygunluu "Ben ondan yedim..." fkrasmdadr. nk Aie onu mrsla olan pay iinden aldn zikretmedi. Eer nafakaya hakk kazan-masayd, elbette bu arpa ondan Beytu'1-ml in geri alnrd. [11] Hadsin bala uygunluk noktas son fkrasdr. nk Peygamber'in vefatndan sonra kadnlarnn nafakas, haytnda olduu gibi, Allah'n kendisine tahss ettii fey' mallarndan karlanyordu. Bu mallar da Fedek ile Hayber'den olan pay idi. Bu hads Vasiyyetler Kitb'nn banda da gemiti. [12] Yn bu yetlerde bala uygun olarak Peygamber'in evleri ta'brleri gelmitir. [13] Hadsin bala uygunluu ie'nin "Benim evimde..." szndedir. nk ie, evi kendi nefsine dayandrmtr. Bunun vechi yledir: Peygamber'in zevcelerinin Peygamber'den sonra evlerinde oturmalar onlara hss zelliklerdendir. Yaadklar srece nafakaya hakk kazandklar gibi, o evlerde oturma hakkna da hakk kazanmlardr. el-Buhr bu nisbetle, haytta kaldklar mddete evlerde oturma haklarnn devam ettiine tenbh etmitir. [14] Hadsin bala uygunluu aktr. Hadsin asl Cumua Kitb'nda "Bakasnn misva ile misvaklanan kimse bbf'nda da gemiti. Peygamber'in hastal ve vefat blmnde de daha geni bir metinle gelecektir. [15] Hadsin bala uygunluu "mmii Seleme'nin kaps yannda..." sznden alnr. Kapnn
897 / 2483

buhari

zikredilmesi, evinin zikrini gerektirir. Hads bu metin ile 'tkf Kitb'nda da gemiti. [16] Hadsin bala uygunluu "Hafsa'nn evi' szndedir. Hads, Abdest Alma Kitb'nda da geti. [17] Hadsin bala uygunluu "ie'nin hcresinden" szndedir. nk hcre beyt, yn evdir. Bu hads Namaz Kitb'nda, "kindi namaznn vakti bb"n-da da gemiti. [18] Hadsin bala uygunluu "ie'nin meskeni tarafm" szndedir. nk ie'nin meskeni, onun beyti, yn evidir. [19] Hadsin bala uygunluu "Hafsa'nn beytinde, ynevmde" szndedir. Hads ehdetler Kitb'nda da gemiti. [20] Bu balk, Peygamber'in dokuz para eyasn mildir. Bbda ise alt eya ile ilgili alt hads vardr. Zrhna dir hads Cihd Kitb'nda; asas, kap-kacaklar ve salarna id hadsler de Bulr'de ve dier hads ve siyer kilblarnda gemektedir. [21] Bu hadsin balktaki paralardan birine uygunluu "Mhr-yz" kavimdedir. Hadste yazlp mhrlendii bildirilen mehur mektubun metni Zekt Kitb'nda, "Koyunun zekt bb"nda verilmiti. Raslullah'm bu mhr-yz haytnda parmanda bulunmutu. Sonra Eb Bekr, Umer, Usmn devlet bakanlklar zamannda bu mhr parmaklarna takp kullanmlard. Usmn Er's Kuyusu'nun banda otururken bu yzk-mhr dalgn bir hlde parmandan karp takmak suretiyle oynarken kuyuya drmtr. Enes ibn Mlik: Kuyunun suyunu ekerek yz gn aradksa da bir trl bulamadk, demitir. Usmn tarafndan ayn yazl gm bir mhr yaptrlmtr [22] Hads, baln "Ayakkablar"'ksmna uygundur. Kibl, tasmaya denirse de mutlak deildir. Orta parmakla yanndaki parman aralna geen tasmadr. Hl Haremeyn ahlsinin cmcme tarzndaki nalnlarnda olur (Kaams Tercemesi). [23] Hads, balktaki "Vefatndan sonra halfelerin kulland eyler" fkrasna uygun saylabilir.. [24] Hads, balktaki "Peygamber'in su barda" ksmna uygundur. Haccc ibn Hasan yle demitir: Bir kerre biz Enes ibn Mlik'in yannda idik. Bir kap istedi. Getirilen bu kabn stnde demir kenet vard. Halkas da demirdendi. Enes bu kab siyah bir kl," iinden kard... Enes'in emriyle iine su konarak bize getirdiler. Biz de o suyu hem itik, hem de teberrken bamza, yzmze dktk ve Peygamber'e salt okuduk (Ahmed ibn Hanbel, et-Msned; Ayn, VII, 136). [25] Hadsin balktaki bir ksma uygunluu "Raslullah'n klc" szndedir. Mirtu'zZamn'da u vardr: Peygamber bu klc lmnden nce Al'ye hib e etmiti. Sonra Al'nin ailesine intikaal etti. Msver bunu istemekle Raslul-lah'm klcn kymetini bilmeyecek kimselerden korumak istemitir (Kastalln). Bu hadsi Mslim, Ftma'nn faziletinde rivayet etti. Ayn hads Nikh'ta da gelecektir. [26] Hadsin bala uygunluu "Usmn'a bu sahfede Raslullah'n sadakas olduunu haber ver" sznden alnmas mmkin olur. Ve buda balktaki "Ras-lullah'tan sonra halfelerinin kullandklar eyler" ksmna uygun olur. Al'nin, olu Muhammed'le Usmn'a gnderdii sahfeyi Usmn'n geri evirmesi, kendi yannda bunun bir benzerinin mevcd bulunmasndan idi (Kas-talln). Hadsin baka bir tarkinde Munzir syle demitir: Biz Muhammed ibnu'l-Hanefiyyc'nin yannda idik. Cematten bzs Usmn aleyhinde konutu. Muhammed: Aleyhte konumay brakn, dedi. Biz de ona: Baban Usmn'a svmyor muydu? dedik. Bunun zerine Muhammed: Eer
898 / 2483

buhari

babam Usmn'i ktlkle zikredic olayd... diye metindeki szleri nakletmitir (bn Eb eybe ve el-lsml) -Kastalln-. [27] Hadsin bala uygunluu Peygamber'in kendi kz Ftma ya kar Suffa ehlini terch etmesi ynndendir. Bunda bete birin zikri yoksa da bu, 1aadsn ma -ns.ndan anlalmaktadr. Peygamber'in Ftma'nn isteine kar Sulta ehlinin ihtiylarn gidermeyi terch etmesi, bu hadsin dier tarklerinde bilhassa An~ med ibn Hanbel'in rivayetinde aka gelmitir. "Kim uyku uyuyaca srada hadste bildirilen zikre devam ederse ona meakkat ve yorgunluk arz olmaz. nk Ftma ok almaktan meydana gelen yorgunluundan ikyet etmiti de, Peygamber tarafndan ona bu yolda zikre devam etmesi tavsiye buyuruldu" (bn Teymiyye). [28] Hadsin bala uygunluu "Ben ancak bir Kaasm (yn taksm edici) klndm, nmni7da ben taksim ederim" kavlindedir dsn Husayn ibn Abdirrahmn'dan gelen rivayetini Mshm daha uzun bir hads olarak getirmitir. Amr ibn Merzk'un rivayetim de Ebu Nuaym el Mustahrac'nda senedli olarak rivayet etmitir. [29] Bu Cbir hadsinin baka bir tarkten rivayetidir. Buhar bununla ^u be zerindeki ihtilf! beyn etmitir: O Ensr zt oluna Muhammed sm m vermek istedi yhud el-Kaasm ismi mi vermek istedi? Buhr bu Sevr tank ile. Ensr'nin oluna el-Kaasm ismi vermek istediinin tercihine iaret etmitir. Ensar tarafndan inkr vki' olmamas bunu kuvvetlendirir... (Kastalln). [30] Bala uygunluu "Ben yalnz taksim ediciyim" szndedir. Bunun ma'ns uraya varyor: Bana vahyolunan dn ilmini tebl ederken kimseyi tahss edip de dierlerinden gizlediim yoktur. Allah tarafndan bana ne bildirilmi ise herkese eitlik zere tebl ediyorum. Ben ancak taksim ediciyim. Teblilerim herkese gre farksz olmakla beraber, bu tebliler muhtelif derecelerde anlalyor. nk anlay veren Allah'tr. Allah'n atas kullarna farkl derecelerde oluyor. Bunun izleri de benim tebliimden sonra grlyor. Herkes ksmetini ben den alrsa da, veren Allah'tr; ben deilim (Tecrid Ter., I, 65-66). [31] Peygamber'in bu yce sz Muhammed mmeti'nin t kyamet gnne kadar payidar olacana iarettir. "Bu hadste bu mmetin, mmetlerin sonuncusu olduuna, kyamet bunun zerine kopacaksa da, kyamet almetleri meydana ksa da, dn zayflasa da, Muhammed mmet'nden dni yerine getireceklerin bak olacann kesinliinin beyn vardr" (Kastalln). [32] Hadsin bala uygunluu gizli deildir. [33] Grne gre hadsle balk arasnda uygunluk yok. Lkin el-Krmn yle dedi: "Haksz, olarak" demek, "Hakk taksmi olmakszn" demektir. Lfz bundan daha umm ise de, biz bundan balk aka anlalsn diye onu taksime tahss ettik (Ayn). Hadsin rvyesi olan Havle bintu Kays el-Ensriyye, Peygamber'in amcas Hamza'nn kardr. [34] Bu, Taharet Kitab'nm et-Teyemmm babnda geen Cbir hadsinin bir parasdr. [35] Bu yet ittifakla Hudeybiye ehli hakknda inmitir [36] Bunun beyn "Bitin ki, ganimet olarak aldnz herhangi bir eyin mutlakaa bete biri Allah'n, Rasl'nn, hsmlarn, yetimlerin, yoksullarn, yolcunundur" (el-Enfl: 41) kavliyle vki' olmutur, Kur'n mcmeldir ve snnet onu beyn edicidir. [37] Bala uygunluu "Ganimet" szndedir. Bu, Cihd'da da gemiti. [38] Hadsin bala delllii "Kisr ile Kayser'in hazneleri muhakkak Allah yolunda harcanacaktr" sznden alnr. nk bunlarn hazneleri ganmet olacaktr. Allah ve Rasl
899 / 2483

buhari

doru sylemitir. Bunlarn hazneleri, bildirildii gibi Allah yolunda ganmet alnp harcanmtr. [39] Hads, bundan ncekinin baka sened ve baka sahbden gelen rivayetidir. Bala uygunluu onunki gibidir. [40] Hadsin bala uygunluu apaktr. Parantez iindeki ibare hadsin Teyemmm bbndaki rivyetindendir. [41] Hadsin bala uygunluu "Yhud ganimetle... " szndedir. [42] Hadsin bala uygunluu "Sonra Allah ganimetleri bize hall kld" szndedir. el-Buhr bunu Nikh'ta da tahrc etti. Mslim ise Maz'de getirmitir. Mslim Tercemesi, V, 365366'dan bu hadsle ilgili bz aklamalar nakledelim: a. Bu hadste mhim ileri ancak tedbr sahibi olanlara ve btn gnllerini o gayeye boaltanlara havale ve sipari etmenin lyk olaca, kalbi baka eylere bal kimselere verilmesinin lyk olmayaca ess vardr. nk gnl baka eylerle ilgili olmak o ahsn azmini zayflatr ve gcnn kemliyle sarfn fevt ettirir (Nevev). b. Burada zikrolunan gnein habsi mes'elesinde ihtilf olunmutur. Kendi derecelerine reddolundu, durduruldu ve hareketi yavalatld gibi tevcihler yaplmtr. Bu gibi mtebih ilerin hakk mhiyetini Allah'a havale etmek bhesiz byle tahminden teye gemeyen tevcihler yapmaktan ok daha hayrl ve salim bir yoldur (Mtercim). c. Kabul edilmi kurbnlarn ve ganimetlerini, semdan bir ate gelip yemesi, gemi mmetlerde cri olan bir ilh snnet olduu rivayet edilir. [43] Bala uygunluu "Fethettiim her karyeyi muhakkak ftihleri arasnda taksm ederdim" sznden alnr. Umer, devlet bakanl devrinde fethettii kylerin arazsini gaziler arasnda taksm etmeyip, bu arazyi fethedilen^ kyler ahlsine muzraa yn ekincilik ortakl suretiyle vererek iletmitir ki, vakf hlinde idare edilen bu arazden mstakbel nesillerin fakirlerinin istifdeleri te'-mn edilmitir. Daha nce fethedilen araz, gzler arasnda taksm edildii hlde, Umer'-in byle vakf hlinde -velev ki mslmnlarn ummunun faydas adna olsa da- bir idare sistemi kabul etmesi, Peygamber'in vakf yapmakla ilgili bir emir ve beynna dayanr. [44] Bala uygunluu "Ganmet iin harbeder" szndedir. Balktaki sorunun cevb, Mchid, Allah'n kelimesini en yksek klmak yolunda mchede eden kimse olduuna gre, bunun dnda bir maksad iin harb edenin sevab eksilmek yle dursun, hibir sevab yoktur (Ayn). Buhr, bu hedefle beraber dierleri olursa eksilmez cevbn sezdirir (Kastalln). [45] Hadsin bala uygunluu aktr. [46] Bu hads, buradaki tarklerin bzsnda mrsel, bzlarnda mevsldr. Buhr mrsel gibi grnen tarkleri de kitabnn baka yerlerinde mevsl olarak getirmitir. Buradaki son tark de mevsldr. Buradaki mutbaay da "Hibede meta' nasl teslim alnr bb"nda mevsl olarak getirmitir. Buhr bu hadsi ehdetler, Libs, Edeb Kitblan'nda da getirmitir. Mslim ise Zekt'ta getirmitir. [47] Hadsin bala delllii ma'nsmdan alnr. (Ayn). Bu, taksimin beynyle beraber tamm Maz'de gelecek olan hadsin ksa bir zetidir. Bu hads zerine Hibe Kitbi'nin sonlarnda bir tenbh gemiti. Kssann zeti yledir: Benu'nNadr arazsi Allah'n, kendi Rasl'ne fey' olarak verdii mallardan idi. Bu araz Peygamber'e hass olmutu. Lkin Peygamber bu mal Muhcirler'e vermeyi tercih etti ve Muhcirler'e, Medine'ye hibireyleri olmayarak geldikleri zaman Medneli Ensr'n onlara yardmc olmak
900 / 2483

buhari

zere hediye etmi olduklar mallarn kendilerine geri vermelerini emir buyurdu. Bu mallarla hem Muhacirler, hem de Ensr taifeleri topluca mstani oldular. Sonra Kurayza fetholundu: Kurayzallar ahdi bozduklar zaman, muhasara edildiler ve neticede Sa'd ibn Muz'n hkmne raz oldular. Peygamber onlarn arazsini sahblerine taksim etti ve kendi payndan, kendi ailelerinin harcamalarna ve ihtiy duyulan mhim ilere verdi. Geri kalann da Allah yolunda bir hazrlk olmak zere silh ve atlara tahss etti. Sahhayn'da Enes ibn Evs hadsinden zetle byle sabittir (bn Hacer, Kastalln) [48] Cemel Vak'ast Hz. Al le Hz. ie arasnda cereyan eden kanl fitnelerden biridir. Usmn'm kaatillerinin kssasn istemek zere meydana gelen bir ayaklanmann addr. Bu vak'ada ie bir mahfe iinde bir deve zerinde hareket ettii iin Cemel Vak'as diye anlmtr. Cennetle mjdeli on kiiden iki byuK sima Talha ile Zubeyr bu vak'ada ie'nin maiyyetinde bulunuyorlard. Talha bu vak'ada ehd dt. Zubeyr bu harbin durduu bir srada uyurken veya uyank hlde yanna yanaan Amr ibn Curmz tarafndan ldrlmtr. [49] Abdullah ibn Zubeyr bu szyle "Zubeyr'in malnn okluu bu saylan me'-mriyetler cihetinden deildir, bu cihetlerden toplanan mallar hakknda sahibi kt zann altmda dnlr. Zubeyr'in kazanc ise ancak cihd ganimetlerinden olmutur" demek istiyor. [50] Hadsin "Zubeyr asla bir kumandanlk, harc toplaycl ve bir ey yn bir vazifeyi zerine almad. O sdece Peygamber'in... maiyyetinde yaplan gazalarda hazr bulundu" szleri merf' hads hkmndedir. te bala uygunluk ve delllii burasdr. Hadsin bundan baka olan btn bn Zubeyr zerine mevkfdur. Delllik, Zubeyr'in malndaki bu muazzam bereketin Peygamber'in... maiyyetinde bir gz olmasndan hsl olmasdr, Zubeyr'in hayatndaki ve lmnden sonraki mal bereketi, onun kssasn dnmekle meydana kar. Bu hads, Buhr'nin Mslim'den ayrlarak rivayet ettiklerindendir. Bunu Sahh'e etraf yazanlar Zubeyr'in Msned'inde zikrettiler. Efdal olan ise olu Abdullah'n MsnecTinden olmasdr... Dimyt, hadsin sonundaki zenginlie gzel bir tevch yapp yle dedi: "Zubeyr'in malnn hepsi almilyon ikiyzbindr" sz sahhtir. Bundan murd, ld zaman Zubeyr'in arkasnda brakt maln kymetidir. Bunun zerine artan ise dokuzmilyon altiyzbindir. Birmilyon ikiyzbinin -ki bu sekizde birin drtte biridir- sekizle arplmasndan hsl olacak neticeye, ayrld bildirilen te birin ilvesi; sonra da bor mikdnnn buna ilvesi ile hepsinden ellidokuzmilyon sekizyzbin hsl olacaktr. Bu ziyde Abdullah ibn Zubeyr'in, babasn bortan tammiyle kurtarmak iin terikenin taksimini geri brakt mddet iinde akar arazlerin nemasndan meydana gelmitir". Bu tevcih zorluksuz olduu ve sahih rivayetleri olduu gibi brakt iin, son derece gzeldir. Zahir olan u ki; Gaye, Zubeyr'in terikesindek bereketten ne'et eden okluu zikretmektir. nk Zubeyr, zikredilen akardan baka birey brakmad hlde, arkasnda byk bir dny serveti brakt. Bununla beraber ona o kadar ok bereket verildi ki, nihayet onda bu muazzam mal hsl oldu. Arablar'da kesirleri atmak, car bir det olmutur... (bn Hacer, Ayn). [51] Balktaki soruya hadsin sonu cevb olmutur. Peygamber, Usmn'a Bedir ga nimetlerinden hisse ayrm ve "Y Allah, Usmn senin Rasl'nn bir hacetinde idi" demitir. Eb Hanfe, devlet bakannn bir ie gnderildii kimseye hisse verileceine bu hadsi delil getirmitir. afi, Mlik ve Ahmed ise ganimetten ancak vak'ada hazr bulunanlara hisse verilir demiler ve bu hadsin Usmn'a hass olduunu; bakalarna uygulanamayacan sylemilerdir. Buhr bu hadsi Maz ile Fadil'de getirmitir. Trmiz de Menkb'da getirmitir (Kastalln) [52] Hadsin bala delllii Raslullah'n hutbesi iindedir. Bu hads Vekle, Itk ve Hibe Kitblar'nda da gemiti. [53] Bala uygunluu u cihettendir: E'arler Peygamber'den binek devesi istedi-i ler.
901 / 2483

buhari

Peygamber de onlar ykleyecek deve bulamad. Sonra ganmet develeri geldi de Peygamber onlara bu develerden verdi.. Bu, Peygamber'in onlar, bete bir 'i hissesine hss olan develer zerine yklediine hamledilmitir. Ta'lk olmaks-* zn ncza tasarrufa hakk olunca, ta'lk edileni incz etmeye tasarruf hakk ol-<: mas da byledir (Kastalln). [54] Hadsin bala uygunluu son fkrasdr. [55] Hadsin bala uygunluu aktr. Bu hadsi Mslim de Maz'de getirmitir. [56] Hadsin bala uygunluu "Raslullah bizlere pay ayrd..." szlerindedir. bn shk yle rivayet etmitir: Peygamber, Amr ibn Umeyye'yi Nec'-ye gnderdi ve Ca'fer ibn EbTlib ile beraberindekilerin1 yol hazrlklarn i tedrik ederek gndermesini rica etmiti. Nec de her trl yolculuk ihtiylarn te'mn ve ayr ayr ikram ederek gndermitir. Bu kaafile Raslullah Hayber'- ;de iken Amr ibn Umeyye ile beraber geldiler. [57] Hadsin bala uygunluu "Her kimin Raslullah'n yannda bir alaca veya yaplm bir va'di varsa bize gelsin!..." szlerinden alnr. Balkta Peygamber'in nsanlara fey'den ve ganimetin bete birinden va'd eder olduu fkras gemiti. Hads, burada verilen senedlerin bzs ile Hibe'de, bazs ile Keflet'te ve ehdet'te de gemitir. [58] Hadsin bala uygunluu ancak "Fey'de, ganimetlerde ve bete birlerde Peygamber'in tasarruf etmeye hakk vardr" denilmekle ojabilir. Hevzin ganimeti, o trihe kadar alnan ganimetlerin en by idi. Alt bin nfs esr edilmiti. Yirmidrtbin deve, krkbin koyun ganimet alnmt. ^Vkd'nin beynna gre, her mchide drt deve, krk koyun isabet etmiti. 'Bu ganimetten en byk pay "el-Muetlefeti kulbuhum " (et-Tevbe: 60) denilen, yeni mslmn olup gnlleri slm'a altrlmak istenen Mekke ileri gelenlerine ayrlmt. te Zu'1-Huveyrisa et-Teym o irkin sz bu srada sylemiti. Bir ri^vyette hadsin sonu "Sen bedbaht olursun" eklinde hitb t's ile gelmitir. [59] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr: Yn Peygamber'in ganimetler -de maslahat ve iyilik grd suretle tasarrufa hakk vardr. el-Mut'm ibn Adiyy i;ibn Nevfel ibn Abd Menf, Bedir'den yedi ay nce Mekke'de doksan ksur yanda lmt. Peygamber'in ona bu tevecch unlardan ileri geliyordu: |, a. Peygamber Tif'ten kederli dnp geldiinde Mut'm drt olunu silh-e landrarak Ka'be'nin birer kesine dikmi ve Kurey'e kar Peygamber/'i himayesine aldn i'ln etmi; onlar da bu himayeyi kabul etmi, saymlard, b. Kurey, Himler'i muhasara edip onlara kar boykot ettikleri ve her trl ilgiyi kestikleri zaman yazdklar sahfeyi bu Mut'm sonunda yrtm, paralamt. te Mut'im'n bu iyiliklerine karlk Peygamber, esirleri, 14 yllk zulmlerine ramen balardm buyurmutur. [60] Umer ibn Abdilazz'in bu szlerini, Umer ibn eybe Ahbaru Medine'de senediyle rivayet etmitir [61] Hadsin bala uygunluu aktr. [62] el-Leys'in rivayetini el-Buhr el-Maz'de senediyle getirdi. Muhammed bn shk'n rivayetini de el-Buhr et-Trh'te senediyle getirdi. Bu rivayeti bnu Cerr ile Muhammed ibn Bekkr da zikretmilerdir. [63] Hadsin bala uygunluu Peygamber'in, Eb Cehl'n selebini, yn zerinden alnan eyasn bete bir ilemine tbi' tutmam olmas ynndendir. Seleb, birinin arkasndan soyulup alnan, yn selb olunan elbise, silh, let gibi eys-,dr. Peygamber "Her ikiniz de onu ldrdnz" buyurup selebini birine vermesi, ^maktuln geride brakt elbise, silh vesireyi almaya hakk kazandran er' ildrme, dmana ar darbeyi indiren ldrmeyi dikkate
902 / 2483

buhari

almasndandr. Eb CehPi kkrdatmaz eden yn ok yaralayan ve karnn deen bnu'l-Cemh ol-duu in, selebini ona vermitir. . [64] Hadsin bala uygunluu Eb Katde'nin ald selebin bete bir ilemine tbi tutulmamas ynndendir. Bu hadsi Buhr ayn senedle Buy'da "Silh satma bb"nda; Mslim de Cihd ve Siyer'de 13. bbda getirmitir [65] el-Buhr, bu Abdullah ibn Zeyd hadsini el-Maz'de rivayet etmitir: Abdullah ibn Zeyd dedi ki: Raslullah ganmet malndan tasarrufu kendisine d olan bete bir'in bir ksmn Mekke ileri gelenlerine yzer deve olarak datt da bundan Ensr'a birey vermeyince, Ensr'dan bzlar yle dediler: Allah, Ras-lullah'a hayr ihsan etsin. O, bizi brakt da Kurey'e bol bol hsan etti. Hlbuki bizim kllarmz hl Kurey kam damlyor... [66] Bala uygunluu Hakm'in: "Ben Raslullah'tan istedim, O bana verdi; sonra yine istedim, yine verdi..." szndedir. Hakm, kalbleri slm'a altrlmak istenen kimselerden idi. Hads, Zekt'ta da gemiti (Ayn). [67] Hadsin bala delllii "Umer, Huneyn esrlerinden iki cariyeye nail oldu" s-zndedir. Bu hads, mes'eleyi mildir Birincisi i'tikf hakkndadr. Buhr bunu 'tikf Kitb'nda getirmitir, ikincisi esirlere hrriyet vermek hakkndadr. Bu ksm burada mrsel gibi grnyorsa da, bunu Mslim mevsl olarak getirmitir. ncs Peygamber'in C'rne'den umre yapp yapmad hakkndadr. Bu da burada mrsel gibidir, fakat bunu da Mslim mevsl olarak getirmitir (Ayn). es-Sefaks yle demitir: Cematin zikrettii, Raslullah'n Huneyn ve T-if ten dndkten sonra C'rne'den umre yapm olduudur. Nf'nin sznde hccet yoktur. nk bn Umer, Peygamber'in her yaptn ve her bildiini Nf'e anlatmad ve her anlattn da Nfi' ezberlemedi... (Kastalln). [68] Bala uygunluu "Raslullah bir kavme mal verdi.." szndedr. Bu hads, Cumua Kitb'nda da gemiti. Amr ibn Talib'in sz hakknda yle denilmitir: Arab kavmi beyaza da, nefs olan mala da "Ahmer" (krmz) dedii gibi, maln enfes ve a'lsma da "Humru'n-naam {= krmz develer)" der. Bunun iin bu ta'br en kymetli dny mallarn ifde eder. [69] Hadsin bala uygunluu aktr. el-Buhr bunu el-Maz'de, Kurey'in me-nkb blmnde de getirmitir [70] Hadsin bala uygunluu gizli deildir. Buhr bunu Huneyn gazvesinde drt tarkten getirmitir. Hadsin son ksmn ihtiva eden bir rivayet yine Enes'ten olmak zere irb Kitb'nda da gemiti. Hadsin sonundaki "Usretun eddetun" lfzn "iddetli ve ar bir hodgmhk" diye terceme etmek de uygun olur. [71] Hadsin bala uygunluu "Muhakkak ben o mallan aranzda taksim ederdim" szlerinden alnr. Hads, Cihd Kitab, "Harbde yiitlik bb"nda da gemiti. [72] Bala uygunluu meydandadr. nk Peygamber kendisi hakknda irkin hareket etmesiyle beraber onu medenlie ve islm'a altrmak maksadiyle atyye verilmesini emretmitir. Bu hadste Peygamber'in hilminin okluu; nefis ve mal hususundaki ezaya kar sabr; slm'a altrmak istedii kimselerden gelen ezaya karlk vermeyip affeylemesi vardr. Bu hads, Libs ve Edeb Kitblan'nda da' gelecektir [73] "Raslullah Hayber ahlsine glib gelip oray fethedince, o araz Yahdler'-in, Rasl'n ve mslmnlarm olmutu" fkras, Muzraa Kitbi'nda geen hadste "O araz Allah'a, Rasl'ne ve btn mslmnlara id olmutu" eklindedir. Bu iki hads arasnda bir zdlk yoktur, sdece
903 / 2483

buhari

daha uzun ve daha ksa ifde edi fark vardr. Zorla fethedilen araz fetih hakk olarak Allah'a, Rasl'ne ve umm mslmnlara id oluyordu. Bu yerlerin ahlsinden yurdlarmda yarc olarak almak isteyenleri Peygamber, belli bir srede yerlerinde brakm, vefat srasnda bu srenin nihayete erdiini bildirmi, gayr mslimlerin Arab yarmadasndan karlmalarn vasiyyet etmiti. te Umer bu vasiyyet uyarnca Hayber Yahu-dler'ni Teym ve Erha'ya srmtr. [74] Bala uygunluu Peygamber'in onu grd hlde, onu bundan nehyetme-mi olmas ynndendir. Harb sahasnda gazilerin ele geirdikleri eyler bete bire tbi' midir yhud gazilerin bunlardan yemeleri mbh mdr mes'elesinde gr ayrlklar vardr. Cumhura gre harb sahasnda bulunduklar srede immn izni olmakszn ihtiylar kadar yemelerinde be's yoktur; bu sebeble taksimden nce sr, davar kesip yiyebilirler.. Abdullah ya o tulumu hrsla aldndan ve bunu Peygamber'in grdnden, ya da dier rivyetindeki "Ben bu gn bundan kimseye birey vermem" sznden dolay utanmtr. [75] Bu iki hadsin bala uygunluu aktr, yn harb sahasnda ihtiy mikd-nnca yiyecek eyler yenilecektir. Sonuncu hadsi Buhr el-Maz'de de; Mslim ise ez-Zebih'de getirmitir. [76] Bu iki hadsin bala uygunluu aktr, yn harb sahasnda ihtiy mikd-nnca yiyecek eyler yenilecektir. Sonuncu hadsi Buhr el-Maz'de de; Mslim ise ez-Zebih'de getirmitir.

904 / 2483

buhari

44- KTBU'L-HUSMT 1- (Mslmanlar Arasndaki Hukuk ekimelerde) Da'vcnn Da'vly Hkim Huzuruna Getirmesi Ve Mslman - Yahd Arasnda Meydana Gelen ekime Hakknda Zikrolunan eyler Bab 2- Eer mm (Yhud Hkim} Onun zerine Hacr Koymu Deilse Sefhin Ve Akl Zaf Olann ini Geri eviren Kimse Bab 3- Hasmlarn Bzsnn Dieri Hakkndaki Kelm Bab 4- Ma'siyetler Ve Husmetler Ehli Olanlarn, Onlarn ) Bu Hallerini Tanma Ve Tesbtten Sonra (Onlar Edeblendirme Yolu Olmak zere) Evlerden karlmalar Bab 5- Vasnin lm Kimse Adna (Nesebe Katma stei Ve F Dier Haklar Hususundaki) Da'vsi Bab 6- Bozgunculuundan Ende Edilen Kimselerden i Salamlatrma Tedbri Almak Bab 7- Sulunun Harem inde Balanmas Ve Habsedilmesi Bab 8- Bor Verenin Alacaklsndan Ayrlmayp Onunla Sabit Ve Dim Olmas Bab 9- Alacan denmesini stemek Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
44- KTBU'L-HUSMT (Hukuk ekimeler Kitab) [1] 1- (Mslmanlar Arasndaki Hukuk ekimelerde) Da'vcnn Da'vly Hkim Huzuruna Getirmesi Ve Mslman - Yahd Arasnda Meydana Gelen ekime Hakknda Zikrolunan eyler Bab [2] 1-.......Ben Abdullah ibnu Mes'd'dan iittim, yle diyordu: Ben bir kimsenin bir yeti, benim Peygamber'den iittiim okuyuun hilfna okuduunu iittim. Hemen elinden tuttum ve onu Ras-lullah'a getirdim. Raslullah (S): "Her ikiniz de gzel okudunuz" buyurdu. u'be dedi ki: Ben Raslullah'n unu da sylediini zannediyorum: "(Kur'n hakknda) sakn ihtilf etmeyiniz. nk sizden evvelki mmetler kitblannda ihtilf ettiler de bu yzden helak oldular" [3]. 2-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Biri mslumanlardan, br Yahdler'den olan iki kii birbiriyle svtler. Mslman olan zt, Yahudi'ye: Muhammed'i lemler zerine szp seen Allah'a yemn ederim ki, demiti. Yahd de mslmna hitaben: Musa'y lemler zerine szp seen Allah'a yemn ederim ki, demi. Bunun zerine mslmn elini kaldrp Yahudi'nin yzne bir tokat vurdu. Yahd hemen Peygamber'in yanma gitti. Kendisinden ve mslmndan meydana gelen ileri Peygamber'e haber verdi. Peygamber o mslmm artt ve ona olan iten sordu. Mslmn da olanlar kendisine haber verdi. Akabinde Peygamber (S) yle buyurdu: "Bana Ms zerinde hayrllk vermeyiniz! Muhakkak ki insanlar kyamet gnnde (o gnn korkunluundan yldrm arpm gibi) baylacaklar. Onlarla beraber ben de baylacam. Fakat ilk aylan ben olacam. O anda ben Musa'y Ar'n bir tarafna smsk tutunmu duruyor grrm. Bilmiyorum, Ms da baylanlarn iinde idi de benden evvel mi ayld, yhud baygnlktan Allah 'in istisna ettiklerinden mi bulundu?" [4].
905 / 2483

buhari

3-......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S) oturmu olduu srada bir Yahd geldi ve: Y Eba'l-Kaasm! Sahblerinden bir adam yzme vurdu, diye ikyet etti. Raslullah: "Kim vurdu?" diye sordu. Yahd, Ensr'dan bir adam olduunu syledi. Raslullah: "Onu arnz!" diye emretti. (O adam huzura getirilince:) "Sen bu Yahudi'yi dvdn m?" diye sordu. O zt da: (Evet.) Bunun arda "Musa'y btn beeriyet zerine szp seen Allah'a yemin ederim ki" diye yemn ettiini iittim. Ben de: Ey habs! Muhammed zerine de mi (tercih etti), dedim. O srada beni n bir fke tuttu da yzne vurdum, dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "Peygamberler arasnda (birini brnden) eksiltme hayrl-l nisbet etmeyiniz. nk kyamet gnnde insanlar (o gnn iddetinden) baylacaklar. (Onlarn beraberinde ben de baylacam.) Fakat yerin kendisinden ilk yarlaca (yn kabri ilk alan) kimse ben olacam. O anda ben Musa ile karlaacam, Ms Ar'n direklerinden bir diree tutunmu bulunacak. Bilmiyorum; Ms da baylanlar iinde bulundu (da benden evvel) mi (ayld) yoksa (Sn Da'ndaki) ilk baylma ile mi hesb olundu?" [5]. 4-.......Enes ibn Mlik(R)'ten (yle demitir): Bir Yahd, (Ensr'dan) bir cariyenin bam iki ta arasnda ezmiti. Kadncaza: Sana bu cinayeti kim iledi; fulan m, fulan m? diye soruldu. Nihayet Yahd'nin ismi sylenince criye ba ile iaret etti. Bunun zerine Yahd yakaland ve (crmn) i'tirf etmesi zerine Peygamber (S) onunla ilgili enirini verdi. Yahd'nin ba da iki ta arasnda ezildi [6]. 2- Eer mm (Yhud Hkim} Onun zerine Hacr Koymu Deilse Sefhin Ve Akl Zaf Olann ini Geri eviren Kimse Bab

Ve Cbir'den zikrolunur ki, Peygamber (S), ihtiyal kimsenin yapt sadakay, bundan nehiyden nce kendisine geri vermitir. Sonra da byle kendisi muhtaken sadaka vermekten nehyetmitir [7]. Ve mm Mlik {Muvatta'da): Bir adamn dier biri zerinde bir mal olduu ve kendisinin bir de klesi bulunup da bundan baka hibir eyi yokken bu kleyi zd ettiinde, onun bu zd etmesi caiz olmaz, demitir [8]. Zaf akll ve benzeri sefih kii adna sat yapp da , sat bedelini o zaf ahsa veren ve ona iyiletirmekle ve kendi iini grmekle emreden kimse, o zaf kii bundan sonra malnda fesd yaparsa, onu malnda tasarruftan men* eder [9]. nk Peygamber, mal zayi etmekten nehyetmitir [10]. Ve Peygamber (S) alveri iinde aldanan kimseye: "Alveri yapacan zaman 'Aldatmak yok' de" buyurdu. Ve yine Peygamber, klesini satan kimsenin maln tutmamtr [11].
5-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Bir kimse alveri iinde dima aldatlr idi. Peygamber (S) ona: "Sen birey almak istediinde (slm'da) aldatmak yoktur, de" buyurdu. Artk o kimse bunu syler oldu [12]. 6-.......Cbir ibn AbdiJlah(R)'tan: Bir adam kendine id olan bir klesini (mdebber olarak) zd
906 / 2483

buhari

etti. Onun bu kleden baka hi mal yoktu. Peygamber (S) onun bu tedbirli azadm reddetti de o kleyi Peygamber'den Nuaym ibnu'n-Nahhm satn ald [13].
3- Hasmlarn Bzsnn Dieri Hakkndaki Kelm Bab 7-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Raslullah (S):, "Her kim mslmn bir kimsenin maln koparp almak iin yemininde yalanc olarak and ierse, kyamet gnnde Allah kendisine fkeli olduu hlde Allah'a kavuur" buyurdu. Rv dedi ki: E'as ibn Kays el-Kind yle dedi: Vallahi bu i benim hakkmda olmutu: Benimle Yahd bir adam arasnda bir araz vard. O bu arazyi inkr etti. Ben de onu Peygamber'e getirdim. Raslullah bana: "Senin bir beyyinen var m?" dedi. Ben: Hayr yok, dedim. Rv dedi ki: Bu sefer Raslullah Yahudi'ye hitaben: "Yemin et" buyurdu. Rv dedi ki: Ben: Y Raslallah, o takdrde bu adam yemn eder ve benim malm alp gtrr, dedim. Bunun zerine Yce Allah u yeti indirdi: 'Hakikat, A lah 'a olan ahidlerine ve yeminlerine bedel az bir bahy satn alanlar; ite onlar: Onlar iin hirette hibir nasb yoktur. Allah kyamet gn onlarla konumaz, onlara bakmaz, onlar temize karmaz. Onlar iin pek ackl bir azb vardr" (iu imrn: 77) [14] 8-....... Ka'b ibn Mlik (R), Abdullah ibn Eb Hadred el-Eslem(R)'deki bir alacan mescidde istemi. Her ikisinin sesleri, evinde bulunan Raslullah iitecek derecede ykselmi. Raslullah onlara doru kp, hcrenin perdesini am da: "Y Ka'b!" diye nida etmi. Ka'b: Lebbeyk y Raslallah! deyince, Raslullah elleriyle iaret ederek: "Alacandan u kadarm, yn yarsn bala!" buyurmu. Ka'b hemen: -Vallahi baladm y Raslallah! demi. (Bunun zerine bnu Eb Hadred'e) - "(imdi) kalk o dier yary de!" diye emretmitir [15]. 9-.......Abdurrahmn ibn Abd el-Kaar yle demitir: Ben Umer ibnu'l-Hattb(R)'dan iittim, yle diyordu: Ben Him ibn Hakm ibn Hizm' el-Furkaan Sresi'ni benim okumakta olduumdan baka lehe zerine okurken iittim. Bana o sreyi Raslullah okutmu idi. Hemen nne gemeyi kurdum. Sonra ona namazdan ayrlncaya kadar mhlet verdim. Sonra ridsna sarlp onu ektim ve kendisini Raslullah'a getirdim ve: Ben bundan el-Furkaan Sresi'ni Sen'in bana okuttuun leheden baka bir lehe zerine okurken iittim, dedim. Raslullah bana: "Onu serbest brak!" buyurdu; sonra ona hitaben: "Oku!" buyurdu. O da okudu. Raslullah: "Bu sre ite byle indirildi" dedi; sonra bana: "Oku" buyurdu. Ben de okudum. Raslullah yine: "Sre ite byle indirildi. bhesiz ki, Kur'n yedi harf zere indirilmitir. Bu yedi ile indirilmi olandan, kolay geleni okuyunuz" buyurdu [16]. 4- Ma'siyetler Ve Husmetler Ehli Olanlarn, Onlarn ) Bu Hallerini Tanma Ve Tesbtten Sonra (Onlar Edeblendirme Yolu Olmak zere) Evlerden karlmalar Bab
907 / 2483

buhari

Umer ibnu'l-Hattb da Eb Bekr'in kz kardeini l ardndan ferydla alad zaman evinden karmtr [17]
10-.......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yemn olsun iimden yle geti ki namaza (ezan okunmasn) emredeyim de namaza durulsun. Sonra ben o cemati brakaym da bu namazda hazr bulunmayan topluluun evlerine gideyim ve evlerini kendileri ilerinde iken yakvereyim" [18]. 5- Vasnin lm Kimse Adna (Nesebe Katma stei Ve F Dier Haklar Hususundaki) Da'vsi Bab 11-....... ie(R)'den (yle demitir):Abd ibn Zem'a ile Sa'd ibn Eb Vakkaas (fetih gnnde) Zem'a'nn cariyesinin oiu (Abdur-rahmn'n nesebi) hakknda Peygamber'e da'v arzettiler. Sa'd ibn Eb Vakkaas: Y Raslallah! Kardeim Utbe ibn Eb Vakkaas bana Mekke'ye geldiim zaman Zem'a'nn cariyesinin oluna bakmam ve onu almam vasyyet etti. nk o ocuk benim olumdur dedi, dedi. Abd ibnu Zem'a da: O ocuk benim kardeimdir ve babamn cariyesinin oludur; babamn dei zerinde dourulmutur, dedi. Sonra Peygamber (S), (hakknda ekiilen bu Abdurrahmn'da tbe'ye) ak bir benzeme grd de: "Y Abde'bne Zem'a, bu ocuk senin kardeindir. ocuk dek sahibinindir (Zina edene mahrumiyet der). Ey evde, sen de bundan sonra bu Abdurrahmn'dan perdelen" buyurdu [19]. 6- Bozgunculuundan Ende Edilen Kimselerden i Salamlatrma Tedbri Almak Bab

bnu Abbs da klesi krime'yi Kur'n retmek, snnetleri ve farizalar retmek zerine balamtr [20].
12-.......Eb Hureyre (R) yle diyordu: Peygamber (S) Necd tarafna bir svr mfrezesi gndermiti. Bu mfreze Ben Hanfe kabilesinden Summe ibn Usl denilen bir kiiyi esr alp getirdi. Bu zt Yemen'in el-Yemme beldesi ahlsinin seyyididir. Onu mescidin direklerinden bir diree baladlar. Raslullah mescide ktnda Summe'ye: "Y Summe, yannda ne var (gnlnden ne geiriyorsun)?" buyurdu. Summe: Y Muhammed, gnlmde hayr (mdi) var. [Eer sen beni ldrrsen, kanl bir cnyi ldrm olursun. Ve eer bana (af ni'-meti) in'm edersen, ni'mete kar kreden bir kiiye in'm etmi olursun. Eer fidye iin mal istersen ite malm; veririm, dedi. Bu konumadan sonra Summe bal olarak kald...] Rv hadsin tammn zikretti. Sonunda Raslullah: "Artk Summe'yi salveriniz!" buyurdu [21]. 7- Sulunun Harem inde Balanmas Ve Habsedilmesi Bab

Ve Nfi' ibn Abdi'l-Hris Mekke'de Safvn ibn Umeyye'den, Umer raz olursa satn al onun satn al (yn Beytul-MTin satn al) olmak, eer Umer raz olmazsa SafvrTa drt yz
908 / 2483

buhari

(dnr veya dirhem) verilmek zere hapishane yapmak iin bir ev satn ald [22]. Abdullah ibn Zubeyr de Mekke'de (emirlii gnlerinde sulular) habsetmitir [23].
13-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) Necd tarafna bir svr birlii gnderdi. Bu birlik Ben Hanfe kabilesinden Summe ibn Usl denilen bir adam esr alp getirdiler ve onu (Medine) Mescidi'nin direklerinden birisine baladlar [24]. 8- Bor Verenin Alacaklsndan Ayrlmayp Onunla Sabit Ve Dim Olmas Bab [25] 14-.......Ka'b ibn Mlik el-Ensr(R)'nin, Abdullah ibnu Eb Hadred el-Eslem (R) zerinde bir alaca vard. Ka'b ibn Mlik, bnu Eb Hadred'e kavutu ve ondan ayrlmayp alacan istedi. Onlar birbirleriyle syletiler. /Hatt sesleri ykseldi. Peygamber (S) onlarn yanna geldi de: ''Y Ka'b!" dedi ve eliyle alacandan yarsn indir der gibi iaret etti. Bunun zerine Ka'b, bn Hadred'deki alacann yarsn ald da, dier yarsn ona terketti [26]. 9- Alacan denmesini stemek Bab 15-.......Habbb ibn Erett (R) yle demitir: Ben Chiliyet devrind; demirci idim. Benim, s ibn Vil zerinde (cret olarak) alacak dirhemlerim vard. Ona geldim ve ondan alacamn denmesini istedim. O bana: Sen Muhammed'e kfretmedike sana olan borcumu demem, dedi. Ben de: Vallahi ben, Allah seni ldrp de sonra seni tekrar diriltme-dike Muhammed'e kfretmem, dedim. Bu defa o: yleyse sen beni, ben lnceye, sonra (br dnyda) diriltilip de bana mal ve ocuklar verilinceye kadar brak da, ben sana olan borcumu orada deyeyim, deyip elendi. Bunun akabinde u yet indi: "yetlerimizi (inkr ile) kfir olan ve 'Bana elbet mal verilecektir' diyen adam grdn m?,.." (Meryem: 78-80) [27]

[1] Bu kitb bal Eb Zerr el-Herev, el-Asl ve Ynn nshalarnda "M yuz-keru f'1-ihs ve'1-husme beyne'l-mslim ve'1-yehd" sretindedir. el-Husmt, e-Husmefm cem'idir. el-Husme nizma'nsna isimdir. Bir adam ile ekimek ma'nsma mufale babndan masdar da olur. [2] el-hs, br kimseyi yerinden ayrmak; bir kimseyi bir yerden dier bir yere gtrmek; da'vl, bir kimseyi hkimin hkm ile cebren mahkemede hazr etmek ma'nlanna masdardr [3] Bu hadsin bb balna uygunluk noktas, bnu Mes'd'n kendi okuyuuna aykr Kur'n okuyan sahbyi elinden tutarak Raslullah'n yanna gtrmesi keyfiyetidir. Bu da'vly gtrme hususunu mer'in hadsinde de aka gryoruz. u kadar ki, bu gtrmenin hkimin hkm ile olmas, bundan sonra gelecek olan Eb Hureyre hadsinden alnmaktadr [4] Hadsin bala delllii "ki kimse birbirleriyle svtler.." szndedir. nk iki kiinin birbiriyle svmesi ancak husmet ve ekimede olur, Buhr bu hadsi Tevhd, Rikaak Kitblan'nda; Mslim de Fazil'de getirmitir.
909 / 2483

buhari

Peygamber (S): "Ben dem ocuklarnn seyyidiyim, fakat bununla vnmem " (Mslim; Fadil) buyurmu iken,buradaki hadste "Bana Ms zerinde hayrllk vermeyiniz" buyurmas yle zh edilmitir: a. Bunu dem ocuklarnn seyyidi olduu bildirilmeden nce sylemi olabilir. b. Bu nehiy, bz peygamberlerin mn eksiltmeye gtrecek surette taf-dlden nehiydir. c. Husmete sebeb olacak tafdlden nehiydir. d. Peygamber bu nehyi tevazu' olarak sylemi olabilir. e. Peygamberliin aslnda tafdlden nehiy olabilir. Hadsin son fkras ile "Sra frm, artk Allah'n diledikleri mstesna olmak zere gklerde kim varsa, yerde kim varsa dp lmtr. Sonra ona bir daha frlmtr. O anda grrsn ki (ller dirilip) ayakta baknp duruyorlar" (ez-Zumer: 68) yetine iaret edilmitir. [5] Hadsin son fkras: "Derken Rabb' o daa tecell edince onu parampara ediverdi. Ms da baygn yere dt..." (el-A'rf: 143) yetindeki baylmay aret etmektedir. Bundan nce geen hadsteki "Yhud Allah'n istisna ettii kimselerden mi oldu" sz ile buradaki "Yoksa ilk baylma ile hesaba ekildi" sz arasnda hibir zdlk yoktur. nk ma'n: Ben bu eyin hangisi olduunu; aylmadan m, istisna edilmekten mi, yhud hesaba ekilmekten mi olduunu bilmiyorum, demektir. Hadsin bala uygunluu Peygamber'in "Onu arnz" emrindedir. nk bu emirden murad, o ahsn Peygamber'in huzuruna getirilmesidir. [6] Buhr bu hadsi Vasyyetler, Diyetler Kitblan'nda; Mslim de Haddler Kit-b'nda getirmitir. Buhr'nin bir rivayetinde "Bir Yahd bir cariyeyi zerindeki znet eyalarna tama' ederek ldrmt" ziydesi vardr. Eb Davud'un rivayetinde bu cariyenin Ensr'dan olduu kayd vardr. Mlikler, filer, Hanbeller ve cumhur: Bir eyle ldrenin, ldrd gibi ldrleceine; ksasn keskinletirilmi lete hss klnmayacama bu hadsle hccet getirdiler. Eb Hanfe: Ksas ancak keskinletirilmi letle olur, demitir (Kastalln). Hadsin bala uygunluu, Yahd ile criye arasndaki husmeti mil bulunmas cihetin dendir. [7] Buhr'nin bundan maksad Abdu'bnu Humeyd'in kendi Msned"mdz senediyle Cbir'den rivayet ettii hadstir.Buhr ancak kendi art zere olan rivayetlerde kesinlik sgas kullanyor; yle olmayanlarda ise, buradaki gibi mehul sgasi kullanryor. [8] Bu, imm Mlik'in, geen mdebber kssasndan istinbt ettii grtr. [9] Bu, Peygamber'in mdebberin satnda yapt iin hsldr. [10] Peygamber'in mal zayi' etmekten nehyi yaknda geti. [11] nk nazarnda onun sefhlii hakkaten meydana kmamtr. Eer sefhlii meydana ksa idi, elbette o mal almasndan onu men' ederdi [12] Bu hads Alveri Kitb'nda, "Aldatmann irkinlii bb"nda da gemiti. Drakutn'nin rivayetinde Peygamber (S) bu zta alp satt eylerde gn (muhayyerlik hakk tanmtr. [13] Bu hads Alveri Kitb'nda "Artrma sat bbi"nda da gemiti. [14] Bu hads dah Muskaat Kitb'nda gemiti. Ralpa uveunlusu "O takdrde yemn eder ve malm... gtrr..." sznden alnr. nk o, Yahudi'yi yalan yemine nisbet etmitir, fakat bundan dolay kendisine bir ceza vcib olmamtr. Zr o Yahudi'den bilmekte olduu eyi haber vermitir. Fk bilinen kimse hakknda bu szn benzeri mubahtr... (Ayn). [15] Hadsin bala uygunluu "Sesleri ykseldi" szndedir. Bu hads Namaz Ki-tb'nda,
910 / 2483

buhari

"Mescidde bor denmesini isteme... bb"nda da gemiti. [16] Bunda birden ok okuyula okunmasndaki hikmete iaret vardr ki, o da okuyucu zerine kolaylatrmaktr. el-Furkaan Sresi'nden Umer ile Him'in ihtilf ettikleri harflerin ta'yni, bildiim tarklerin hibirinde gelmemitir... Hadsten buradaki maksad "Onu ridsna sarlp ektim" szdr. nk bunda Umer'in szle inkryle beraber fiille de inkr vardr (Kastalln). [17] Bunu bnu Sa'd et-Tabakaatu'l-Kebr'de ez-Zuhr'den; o da Sad ibn Mseyyeb senediyle rivayet etmitir. Eb Bekr vefat ettii zaman evine alayc kadnlar toplanm. Bu Umer'e ulanca, Umer onlar bundan nehyetti, Kadnlar vazgemeyince Umer, Him ibnu'I-Veld'e: Eb Kuhfe'nin kz mm Fer-ve'ye git, dedi. O da deynekle onlarn zerine yrd. Alayc kadnlar bunu iittiklerinde daldlar. Bunu Ishk ibn Rhye de kendi "Msned'm&z dier bir senedle mevslen rivayet etmitir. Bu sened daha salamdr. Onun iin Buhr balkta bunu kat' bir ifdeyle belirtmitir. Bunda: "Him onlar deynekle vurarak teker teker karmaya balad" fdesi vardr [18] Hadsin bala uygunluk yeri "Evlerini zerlerine yakvereyim" szndedir. nk evleri zerlerine yakt zaman oradan abucak kmaya davranacaklardr. Bu hads Namaz Kitab, "Cemat namaznn vucbu bb"nda daha geni br metin ile gemiti. [19] Bu neseb ta'yni da'vsmda hakk kazanan Abd ibnu Zem'a, Peygamber'in zevcelerinden evde bintu Zem'a'nn z kardeidir. Peygamber zahir ile hkm verdikten sonra, vesleyi kesme olarak, Sevde'ye ondan perdelenmesini emretmitir. Peygamber burada iki trl hkm vermi gibidir: Biri zahir hkm ki, o ocuk dee iddir hkmdr. Biri de btn hkmdr ki, o da benzeme sebebiyle verilen ihtiyat perdelenme hkmdr... Hadsin buradaki bala uygunluu "Zem'a'nn cariyesinin oluna bakmam ve onu almam vasyyet etti..." sznden alnr. Bu hads, daha geni bir metin ile Alveriler Kitb'mn balarnda *'Sei-lemezliklerin tefsiri bb"nda gemiti. Farizalar Kitb'nda da gelecektir. [20] bn Abbs'n bu fiilini bn Sa'd et-TabakaatJta; Eb Nuaym da el-Hilye'de se-nedli olarak rivayet etmilerdir. jkrime, bn Abbs'm klesidir. Asl Marib ahlsinden Berber kavmin-dendir. Husayn ibn Eb Hurr el-Anber'ye id idi. ibn Abbs, Al ibn Eb T-lib'in vlsi olarak Basra'ya geldii zaman sahibi onu bn Abbs'a hibe etmiti. Sahbler cematinden ve bn Abbs'tan ok rivayetleri vardr... Medine'de, seksen yanda olarak hicr 105 ylnda vefat etmitir (Ayn). [21] Hadsin bala uygunluu "Onu mescidin direklerinden bir diree baladlar" szndedr. Bu balama ii salama almak indir. Bu hads Namaz Kitb'nda "slm'a girdiinde ykanma bb"nda ve "Esri mescidde balama bb"n-da gemiti. nallah hadsin tamm daha geni bir metinle Maz Kitb'nda gelecektir. Orada grlecei zere Summe serbest braklnca Mescid'in yaknnda bir suda ykanm, sonra Mescid'e Peygamber'in huzuruna girip ehdet Kelimeleri'ni syleyerek mslmn olmu ve Peygamber'in huzurunda gzel szler sylemi, sonra Yemme'ye dnerek orada da slm lehinde hizmetler grmtr. [22] Bu ta'lki Abdurrazzk, bnu Eb eybe ve el-Beyhak, Amr ibn Dnr tarkinden senedli olarak rivayet etmilerdir. [23] bnu'z-Zubeyr'in bu fiilini de bn Sa'd et-Tabakaat'ta; Halfe ibn Hayyt Trih 'inde; Eb'lFerec el-Isbahn e!-Egn'dc senedli olarak rivayet etmilerdir. [24] Hads bundan nceki bbda daha uzun olarak geti. Orada Kuteybe'den; o da Leys'ten
911 / 2483

buhari

senediyle; burada ise Abdullah ibn Ysuf'tan; o da Leys'ten diye deiik senedle getirdi. Bala uygunluu "Onu Mescid'in direklerinden birine baladlar" szndedir. Mescid Medine'dedir, o da haremdir. Buhr Mekke ve Medine haremlerinde bu rahmet yerlerinde azb evi olan hapishane edinilmez diyenlere, sahb olan bnu'z-Zubeyr'in ve bizzat Peygamber'in fiilleriyle cevb vermi oluyor. [25] Yn alacaklnn borluya yapp alacan istemesinin meruluunun beyn. el-Asl ve Kerme nushalarmnda babn nnde "Besmele" vardr. Dielerinin nshalarnda bu yoktur. [26] Bala delllii "Ka'b ibn Mlik, Abdullah ibn EbHadred'e yapt" sznde-dir. nk Peygamber onlarn hline vkf olduu zaman bunu reddetmedi de Ka'b'a yarsn indirmekle emretti. Hads daha nce birok kerreler geti. [27] Bala uygunluu "Ona geldim de alacam demesini istedim" szndedr. Hads Buyu' Kitb'nda da gemiti.

912 / 2483

buhari

913 / 2483

buhari

914 / 2483

buhari

915 / 2483

buhari

916 / 2483

buhari

917 / 2483

buhari

918 / 2483

buhari

919 / 2483

buhari

920 / 2483

buhari

921 / 2483

buhari

922 / 2483

buhari

82- KTBU'L-KADER 1- Bb: Allah'n lmi (Yn Hkm) zere Yazan Kalem{n Mrekkebi) Kurudu 2 - Bab: 3- Bb: 4- Bb: Ameller Sonlarna Gredir 5- Yaplan Nezrin Kulu Ancak Kadere Gtrp Atmas Bab 6- "La havle vel kuvvete ill bi'llhi" Bab 7- Bb: Ma'sm Olan, Ancak Allah'n Ma'sm Kld Kimsedir 8- Bb: 9- "Sana 'bhesiz Rabb'in insanlar epevre kuatmtr' demitik, hatrla!(Geceleyin) sana gsterdiimiz o temaay ve Kur 'n 'da la 'net edilen aac biz ancak insanlara bir fitne (ve imtihan) yaptk... (el-lsrl: 60) Bab 10- Bb: dem le Ms Peygamberlerin Azz Ve Cell Olan Allah Huzurunda Birbirlerine Kar Hccet Getirip ekimeleri 11- Bb: 12- Zorlua, Meakkate Ve Kazann Ktsne Erimekten Allah'a Snan Kimse Ve Yce Allah'n: "Kut ezu bi-RabbVl-felk min erri m halak... (= De ki: Snrm Rabb'ine o felkn, errinden yarattklarnn...)" (ei-Feik: 1-5) Kavli Bab 16- Bab: 14- Bb: 15- Bb: Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
82- KTBU'L-KADER (Kaza ve Kaderle lgili Hadsler Kitab) [1] 1-.......Abdullah (ibn Mes'd-R) yle dedi: Bize dima doru syleyen ve kendisine de doru bildirilen Raslullah (S) yle tahds etti: "Sizin herbirinizin (yaratlnn balangcnda) anababa maddeleri, krk gn anasnn karnnda toplanr. Sonra o maddeler bir o kadar zaman iinde kat bir kan phts hlini alr. Sonra yine bir o kadar zaman iinde bir inem olur. Sonra (drdnc tekml saf hasnda) Allah bir melek gnderir de bu melek (ona rh frr) ve drt kelime ile yn rzkn, ecelini, ak yhud satd olduunu yazmakla emrolunur. Allah'a yemin ederim ki, sizlerden biriniz yhud bir adam ate ehlinin ameliyle amel etmeye devam eder, nihayet kendisiyle cehennem arasnda bir kula yhud bir zira'dan baka mesafe kalmaz. Bu srada (melein ana karnnda yazd) yaz, o kiinin nne geer. Bu sefer o kimse cennet ehlinin ameliyle amel etmeye devam eder ve cennete girer. Ve yine bir kimse cennet ehlinin ameliyle amel eder, nihayet kendisiyle cennet arasnda bir zira' yhud iki zir'dan baka mesafe kalmaz. Bu srada yaz onun nne geer. Bu defa da o kimse ate ehlinin ameliyle amel eder ve atee girer". Rv dem ibn Eb Iys: "Ancak bir zira'" demitir ' [2]. 2-.......Bize Hammd, Ubeydullah ibn Eb Bekr ibn Enes'ten; o da Enes ibn Mlik(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yce Allah rahime bir melek tevkil etti. (Nutfe dnce) melek: Ey Rabb'im! Bir nutfedir! Ey Rabb'im! Bir kan phtsdr! Ey Rabb'im! Bir inem ettir! der. Allah bir mahlk hkmedip yaratmak istediinde melek:
923 / 2483

buhari

Ey Rabb'im, erkek midir yhud dii midir? Bedbaht mdr yhud mes'd ve bahtiyar mdr? Rzk nedir? Ecel nedir? sorularn sorar. Bunlar anasnn karnnda iken bylece yazlr"[3]
1- Bb: Allah'n lmi (Yn Hkm) zere Yazan Kalem{n Mrekkebi) Kurudu

Ve Yce Allah'n u kavli: "... Ve Allah onu bir ilim zere saptt... " (ei-csiye: 23) [4]. Ve Eb Hureyre de: Peygamber (S) bana: "Y Eb Hureyre! Senin kavuacan mukadderat yazan kalemin mrekkebi) kurumutur. u hl zere, sen ister hadmla, ister brak (msavidir)" buyurdu, dedi [5]. bn Abbs da: "tte bunlardr ki, hayrlarda sr'at yar yaparlar ve bunlar onun iin t nde gidenlerdir" (ei-M'minn: 6i) yeti hakknda: Onlar iin saadet ne gemitir (yn onlarn tatlere rabet edip komalar, Allah'n takdiriyle saadetin onlardan nce olmas sebebiyledir), demitir [6].
3-....... mrn ifan Husayn (R) yle dedi: Bir kimse: Y Raslallah! Cennet ehli, ate ehlinden (ayrdedilip) tannyor mu? diye sordu. Raslullah (S): "Evet (ayrdedilip bilinir)/" buyurdu. O zt: yleyse (yn cennetlik, cehennemlik ezelde biliniyorsa) ileyip alanlar niye byle amel edip duruyorlar? dedi. Raslullah: "Herkes niin yaratlmsa, onun iin alr -yhud: Kendisi iin kolaylatrhp hazrlanan ey iin alr-" buyurdu [7]. 2 - Bab:

"Allah onlarn ne yapacaklarn en bilendir"

4-.......bn Abbs (R) yle dedi: Peygamber(S)'e mriklerin ocuklarndan soruldu da: "Allah mriklerin ocuklarm yaratrken, bunlarn (nasl yaayp) ne ileyeceklerini en iyi bilendir" buyurdu [8]. 5-.......bn ihb yle dedi: Ve bana At ibn Yezd haber verdi ki, kendisi Eb Hureyre'den yle derken iitmitir: Raslullah(S)'a mriklerin zrayetlerinden (onlarn kkken lmelerinden) soruldu da: 'Allah onlarn ne yapacaklarn en iyi bilendir" buyurdu. 6-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her doan, ancak ftrat zere doar. Bundan sonra anas babas onu Yahdyaparlar, Nasrnyaparlar. Nitekim hayvan, derli toplu bir yavru meydana getirir. Kusursuz doan bu hayvan yavrularnn iinde sizler kula, duda, burnu, aya kesik olann buluyor musunuz? Nihayet sizler o hayvan yavrularnn kulaklarn yarp yrtanlar oluyorsunuz". Sahbler: Y Raslallah! Kk iken len kimse hakknda ne re'y edersin, bize haber ver! dediler. Raslullah:
924 / 2483

buhari

"Onlarn ne ileyeceklerini Allah en bilendir" buyurdu [9].

3- Bb:

"Allah'n emri muhakkak yerini bulan bir kaderdir (el-Ahzb: 38)[10].

7-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kadn, kendi kzkardeinin anandaki ni'meti kendi kabna boaltmak iin onun talkn istemesin, (kendisine tlib olacak kii ile) nikahlansn. nk ona da takdr edilen ey vardr" [11]. 8-.......Usme ibn Zeyd (R) yle dedi: Ben Peygamber(S)'in yannda idim. Derken O'na kzlarndan birinin elisi geldi. Yannda Sa'd ibn Ubde, Ubeyy ibn Ka'b, Muz ibn Cebel vard. Kznn olu can ekimektedir, dedi. Peygamber, kzna: "Allah'n ald ve Allah'n verdii herey Kendisine iddir. Ve herey bir ecele, bir mddete balanmtr. Onun iin sen sabret ve bu sabrn sevabn Allah'tan bekle!" diye haber gnderdi [12]. 9-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle haber vermitir: Kendisi Peygamber(S)'in yannda otururken Ensr'dan bir adam gelip: Y Raslallah! Bizler kadn esirlere nail olduk. Biz mal arzu ediyoruz (bu kadnlarn gebe kalmalarn istemiyoruz). Azl hakknda ne dnrsn? diye sordu. Bunun zerine Raslullah: "Sizler bunu yapyor musunuz? Bunu yapmamanz size v-cib deildir (yn azl yapmamanz size vcib klnmamtr). Fakat u bir hakikat ki, Allah'n (takdr edip) dnyya kmasn yazm olduu herbir ne/s, muhakkak dnyda vcd bulacaktr" buyurdu [13]. 10-.......Huzeyfe (ibnu'l-Yemn -R) yle demitir: Peygamber (S) bize bir hutbe yapt da bu hutbesinde kyamet kopuncaya kadar olacak mhim hibireyi terketmeyip muhakkak zikretti. Bunu belleyen belledi, bellemeyen chil kald. Eer ben bireyi unuttum sanp da imdi onu hatrlyorsam, bu bilgim, kiinin bildii birey hafzasndan kaybolup da sonra onu grp bilmesi gibidir. 11-......Al ibn Eb Tlib (R) yle demitir: Bizler Peygamber'in beraberinde oturuyorduk. Peygamber'in beraberinde bir dey-nek vard, onunla yere drtp vuruyordu. Bu srada: "Sizden herbir kiinin ateten yhud cennetten olan otura muhakkak takdr olunup yazlmtr" buyurdu. Topluluktan bir adam da: Y Raslallah, bizler Allah'n bu takdirine dayanmayalm m? diye sordu. Raslullah: "Hayr, sizler alp amel yapn, her ey e ve herkese ameli hazrlanp kolaylatrlmtr" buyurdu. Sonra u yetleri okudu: "Bundan sonra kim verir ve saknrsa, o en gzeli de tasdik ederse, biz de onu en kolaya hazrlarz. Amma kim cimrilik eder, kendini mstani grr ve o en gzeli yalan sayarsa biz de ona o en g olan hazrlarz*.. " (ei-Leyi: 5-10). 4- Bb: Ameller Sonlarna Gredir
925 / 2483

buhari

12-.......Eb Hreyre (R) yle dedi: RasIullah(S)'n maiyyetinde Hayber'de hazr bulunduk. Raslullah beraberinde bulunanlardan olup slm' iddia etmekte olan kimselerden (Kuzman adnda) bir adam iin: "Bu, nr ekimdendir" buyurdu. Ktal zaman gelince, bu adam ok iddetli bir ktal yapt, kendisinde yaralar pekok oldu ve sonunda yaralar onu harekete gc yetmez klp yerinde mhlad. Akabinde Peygamber'in sahblerin-den bir adam geldi de: Y Raslallah! Senin ate ehlinden olduunu sylediin o adam hakknda dncen nedir? O zt Allah yolunda en etin nev'-inden ktal yapt ve pekok yaralar ald! dedi. Bunun zerine Peygamber: "Dikkat et! O ate ehlindendir" buyurdu. Mslmanlarn bzs nerdeyse Peygamber'in bu sznde bheye deceklerdi. Durum bu hl zere iken, o yaral adam birden yaralarn iddetli acsn hissetti de hemen elini ok kuburuna uzatt ve oradan bir ok kard ve onunla intihar edip kendisini ldrd. Bunu gren mslmnlardan birtakm adamlar sr'atle Raslullah'-n yanma gittiler ve: Y Raslallah! Allah Sen'in szn doru karp tasdk buyurdu, o fuln adam intihar edip kendini ldrmtr! dediler. Bunun zerine Raslullah: "Y Bill! Kalk (insanlara u hakkati) i'lnet: Cennete m'-min olandan bakas girmeyecek ve muhakkak ki Allah bu slm D-n'ni (isterse) fcir kii ile de te'yd edecektir!" buyurdu [14]. 13-.......Bana Eb Hazm, Sehl ibn Sa'd(R)'dan yle tahds etti: Peygamber(S)'in yapt bir gazvede, Peygamber'in beraberinde mslmnlardan yana harbederek mslmnlara en byk fayda veren bir adam vard. Peygamber ona doru bakt da: "Her kim ate ehlinden olan bir kimseye bakmak arzu ederse, u adama baksn!" buyurdu. Bu sz zerine oradaki topluluktan bir kimse, o adamn arkasndan gitti. O adam hakkaten mrikler aleyhine insanlarn en iddetli darbeler indirmekte olan bir halet zerinde idi. Nihayet yaraland da (aclara sabredemeyip) abuk lmek istedi. Ve hemen klcnn sivri tarafn iki memesinin arasna koydu ve zerine yklendi. Nihayet klcn ucu iki kreinin arasndan dar kt (ve ld). Onu ta'kb edip gzetleyen zt -ki Huz Esm'dr- sr'atle Peygamber'in yanna dnd ve: Ben ehdet ediyorum ki, Sen Allah'n Rasl'sn! dedi. Raslullah: "Bu ehdetin sebebi nedir?" diye sordu. Huz: Sen fuln kimse iin "Ate ehlinden olan bir kimseye bakmak arzu eden, u adama baksn" demitin. Hlbuki o zt, bizim iimizde mslmnlara faydal olmak ynnde, bizim en byk olanmzdan biri idi. Bu sznzden, ben onun cihd zere lmeyeceini bilmitim. Onu ta'kb ettim, yaralannca (acsna sabredemeyip) acele lmek istedi de, kendini ldrd, dedi. O sahbnin bu sz zerine Peygamber: "bhesiz bir kul, cennet ehlinden olduu hlde ate ehlinin amelini iler, bir kul da ate ehlinden olduu hlde cennet ehlinin amelini iler. Ameller ancak sonuncular ile deerlendirilir" buyurdu [15]. 5- Yaplan Nezrin Kulu Ancak Kadere Gtrp Atmas Bab 14-.......Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S) bireyi adamaktan nehyetti de: "Adamak (kaderden) hibireyi (erri ve zarar) geri evirmez. Ancak yaplan adama sebebiyle, cimri
926 / 2483

buhari

kimseden mal karlm olur" buyurdu, demitir [16].

15-.......Bize Abdullah ibnu'l-Mbrek haber verip yle dedi: Bize Ma'mer ibn Rid, Hemmm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hu-reyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Adamak dem oluna tahmin etmi olmadm birey getirmez. Lkin kader, yn Allah'n takdiri dem olunu adak yapmaya srkler. Nitekim ben de adama yapan kimseye adad eyi vermesini takdir ederim. Bu hkm ve takdirimle o malt cimriden karrm" buyurmutur. 6- "La havle vel kuvvete ill bi'llhi" Bab 16-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Bizler Raslullah(S)'in maiyyetinde bir gazvede bulunduk. Yolda ilerlerken yksek bir mevki'e ktka, bir yksek yola ykseldike, bir vd iine indike muhakkak buralarda tekbr getirerek seslerimizi ykseltmee baladk. Eb Ms dedi ki: Raslullah bizim yanmza yaklat da: "Ey insanlar! Nefislerinize yumuak davrann (seslerinizi ok ykseltmeyin)/ bhesiz ki, sizler bir sar ve bir gaibi armyorsunuz. Sizler ancak Semt' ve Bastr olan Allah'a dua ediyorsunuz!" buyurdu. Sonra da bana: "Y Abdallah ibne Kays! Ben sana cennetin haznelerinden olan bir kelm reteyim mi: L havle vel kuvvete ill billahi " buyurdu [17]. 7- Bb: Ma'sm Olan, Ancak Allah'n Ma'sm Kld Kimsedir

"Bugn Allah'n emrinden hibir sim yoktur'1 (Hd:43)- "Mni' olup koruyucu yoktur"; Muchid ibn Cebr "man kendisinin babo braklacan m sanyor?" (ei-Kiyme: 36) yetindeki "Suden" lafzn "Haktan babo braklp dallet iinde gidip gelecekler mi?" diye tefsir etmitir [18]. Yine Muchid: "Onu (nefsini) alabildiine rten ise, elbette ziyana uramtr" (e-'ems: o) yetindeki "Dessh" lafzn, "Nefsini ma'siyetlerle azdrp krelten" diye tefsir etmitir [19].
17-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Eb Seleme, Eb Sadel- udr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Devlet bakan yaplan herbir halfenin muhakkak iki tane srda maviri vardr: Bunun birisi ona hayr yolu emredip gsterir ve hayra tevik eder, dieri de ona err yolu emredip gsterir ve erre tevik eyler. Ma 'sm olan Allah 'in (fenalklardan koruyup) ma'sm kld kimsedir" buyurmutur [20]. 8- Bb:

"Helak ettiimiz bir memleket ahlsinin hakkaten (mahere) dnmemeleri imknszdr" (eiEnbiy: 95) [21]. "Nuh'a u hakikat vahyolundu: Kavminden gerek mn etmi olanlardan bakas asla mn
927 / 2483

buhari

etmeyecektir, O hlde ileyegeldikleri eylerden dolay tasalanma" (Hd: 36). "Nh yle demitir: Ey Rabb'im, yeryzndekfirlerden yurt tutan hibir kimse brakma! nk Sen onlar brakrsan, kullarn yoldan karrlar. Ktler z kfirden baka evld dourmazlar" (Nuh: 27). Mansr ibnu'n-Nu'mn, krime'den; o da bn Abbs'tan syledi ki, "Ve hrmun" lafz, Habee'de Vecebe( = Vcib oldu)" ma'nsnadr [22].
18-.......bn Abbs (R) yle demitir: Eb Hureyre(R)'nin, Peygamber(S)'den syledii u rivayetinden daha kk gnha benzer hibirey grmedim: "bhesiz Allah dem olu zerine zinadan nasibini takdir edip yazmtr. bhesiz dem olu (ezelde) takdir edilen bu akbete aresiz ulaacaktr. mdi gzn zinas (mahremi olmayan kadna ehvetle) bakmaktr. Dilin zinas (zevkle) sylemektir. Nefs de (zina) temenni eder ve itih duyar. (Bu arzu ve itih da nefsin zinsdr). Cinsiyet organ ise, bu organlarn hepsinin arzularn ya gerekletirir (fiile karr) yhud (brakarak) bu organlarn herbirini yalanlar" [23]. 9- "Sana 'bhesiz Rabb'in insanlar epevre kuatmtr' demitik, hatrla!(Geceleyin) sana gsterdiimiz o temaay ve Kur 'n 'da la 'net edilen aac biz ancak insanlara bir fitne (ve imtihan) yaptk... (el-lsrl: 60) Bab [24] 19-.......bn Abbs (R) bu "Sana gsterdiimiz o temaay ve Kur'n'da la'net edilen aac biz ancak insanlara bir fitne (ve imtihan) yaptk"kavlindeki ru'y, Raslullah(S)'n Beytu'l-Makdis'e doru geceleyin yrtld gece kendisine uyank hlde gsterilip, O'nun da gz gr ile grmesidir, demitir. Yine bn Abbs: ' 'Kur 'n 'da la 'net edilen aa'' da zakkum aacdr, demitir [25]. 10- Bb: dem le Ms Peygamberlerin Azz Ve Cell Olan Allah Huzurunda Birbirlerine Kar Hccet Getirip ekimeleri 20-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Biz bu hadsi Tvs ibn Keysn'dan belledik. O: Ben,Eb Hureyre(R)'den iittim, dedi ki: Peygamber (S) yle buyurmutur: "dem ile Ms birbirlerine kar hccet getirip ekitiler. Ms, dem'e: Y dem! Sen bizim babamzdn. Sen bizi cennetten kardn iin, bizleri mahrumiyet ve zarara drdn! dedi, dem de ona: Y Ms! Sen, Allah'n kelm ile seip mmtaz kld ve lehine eliyle yazp izdii Musa'sn. yle iken sen, Allah'n beni yaratmasndan krk sene evvel zerime takdir buyurduu bir iten dolay beni knyor musun? dedi". Bunu ta'kben Peygamber: "Bylecedem, Musa'ya delil ve burhan ile glib oldu. dem Musa'ya dell ve burhanla glib oldu" cmlesini kerre syledi. Sufyn dedi ki: Bize Ebu'z-Zind, el-A'rec'den; o da Eb Hu-reyre'den; o da Peygamber'den bunun benzeri hadsi tahds etti [26]. 11- Bb:

"Allah'n verdiine mni' olabilecek hi yok (vermediini verebilecek de hi yok)."

928 / 2483

buhari

21-....... Bize Abde ibnu Eb Lubbe tahds etti ki, el-Mugre ibn u'be'nin himayesinde bulunan ve ktibi olan Verrd yle demitir: Muviye ibn Eb Sufyn, el-Mugre'ye: "Peygamber(S)'in namazdan sonra ne okuduunu, iittiin zere bana yaz" diye mektb gnderdi. Bunun zerine el-Mugre bana unu syleyip yazdrd: Ben Peygamber'den iittim, namazdan sonra u duay sylerdi: "L ilahe itte'llhu vahdehu l erike leh> Allhumme l mania lim a'teyte vel mu'tiye lim mena'te vel yenfau zel-ceddi minke'l-ceddu (= Yegne Allah'tan baka hibir ilh, hibir hakk ma'bd yoktur. O'nun hibir orta yoktur. Allah'm, Sen'in verdiine mni' olabilecek hi yok, vermediim verebilecek de hi yok. Baht ve zenginlik sahibinin baht ve zenginlii, Sen'in ltuf ve ihsannn yerine geip de kendisine fide vermez)/" bn Cureyc de yle dedi: Bana Abde ibn Eb Lubbe haber verdi ki, ona da Verrd, bu hadsi haber vermitir. Sonra bir mddet geince, ben am'a Muviye'nin yanna (bir vazfe ile) gittim. Orada Muviye'nin bu duay okumalarn insanlara emrederken iittim, demitir [27]. 12- Zorlua, Meakkate Ve Kazann Ktsne Erimekten Allah'a Snan Kimse Ve Yce Allah'n: "Kut ezu bi-RabbVl-felk min erri m halak... (= De ki: Snrm Rabb'ine o felkn, errinden yarattklarnn...)" (ei-Feik: 1-5) Kavli Bab 22-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne, Sumeyy'den; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "(Def-ne ve ekmeye g yetmeyen) bel iddetinden, (insan helake srkleyen) zorluk ve meakkate erimekten, kazann ktsnden, dmann sevinciyle meydana gelecek hzn ve kederden Allah'a snnz!" buyurmutur [28]. 16- Bab:

'Allah, kii ile kalbi arasna girer..." (ei-Enfi: 24) [29].

23-.......Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S) ok kerre "Hayr, kalbleri altst eden Allah'a yemin ederim ki" eklinde yemn ederdi, demitir [30]. 24-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) bn Sayyd'a: "Gnlmde senin iin birey sakladm, onu bil!" buyurdu, ibn Sayyd: Gnlndeki "DmV'dur, diye cevb verdi. Bunun zerine Peygamber: "Haydi sus, ykl git, kadrini (haddini) geme!" buyurdu. Umer: Y Raslallah, bana izin ver de unun boynunu vuraym! dedi. Peygamber, Umer'e: "Onu brak! Eer bu Deccl ise sen ona (vurmaa) takat yetiremezsin. Deccl deil ise, onu ldrmekte senin iin hibir hayr yoktur" buyurdu [31]. 14- Bb:

"De ki; Allah'n bizim iin yazdndan bakas asla bize erimez* O bizim Mevl'mzdr. O'nun iin mzminler yalnz Allah'a gvenip dayanmaldr" (et-Tevbe: 51). "Bizim iin yazd", "Bizim iin hayrdan, errden takdir ve hkmettii ey vardr" demektir. "Ne siz, ne de tapmakta olduklarnz, onun aleyhinde (hibir ferdi) fitneye srkleyecek deilsiniz. Meer ki, kendisi cehenneme girecek kimse olsun" (es-sfft: i6i-i63). Muchid bu yetin tefsirinde:
929 / 2483

buhari

'Ftinn","Sizler Allah'n cehenneme gireceini yazm olduu kimselerden baka hibir ferdi dallete drcler deilsiniz" demektir, demitir. "Rabb'inin o ok yce adn tesbh et ki, O (hereyi) yaratp dzene koyandr. Takdir eden, ona gre de yol gsterendir..." (ei-Ai: -3). Yine Muchid, bu yetin tefsirinde: "Kaddera fehed", "ekaaveti ve saadeti takdir eden ve btn hayvanlar da otlama yerlerine hidyet edip gtren" demektir, demitir [32].
25-.......ie (R), Yahya ibn Ya'mer'e haber verip yle demitir: (Ben) ie, Raslullah(S)'a tn hakknda sordu da, Raslullah yle buyurdu: "Tn bir azbdr ki, Allah onu dileyecei kimseler zerine gnderir. Yine Allah onu m'minler iin bir rahmet sebebi klar: Herbir kul, iinde bulunmakta olduu bir beldede ikaamet ederken, orada tn kar ve kendisi sabrederek, sevb umarak, bu tn hastalnn yalnz Allah 'in takdr edip yazd kimselere isabet edeceini bilerek, o beldeden kmayarak orada elenir kalrsa, muhakkak ona bir ehd ecri gibi sevb olur" [33]. 15- Bb:

"...Hamd olsun Allah'a ki, bizi hidyetiyle buna kavuturdu. Eer Allah bize hidyet etmeseydi, kendiliimizden bunun yolunu bulmu olmazdk. And olsun ki, Rabb'imizin raslleri gerei getirmilerdir, derler..." (ei-A'rf: 43); "...Hakkaten Allah bana hidyet verseydi herhalde saknanlardan olurdum... diyecei gndr" (ez-zumen 57) [34].
26-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Ben Hendek kazma gn Peygamber(S)'i grdm ki, O bizimle beraber toprak tayor ve u beyitleri sylyordu: "Vallahi lev'llhu ma'htedeyn Vel sumn ve saleyn Fe enzilen sekneten aleyn Ve sebbiti'l-akdme in kayn Ve'l-mrikne kad baav aleyna z erd fitneten ebeyn" (= Vallahi eer Allah hidyet etmeseydi, biz kendiliimizden doru yolu bulamazdk. Oru da tutmaz, namaz da klmazdk. Dmanlarla karlarsak Sen bizim zerimize seknet indir ve ayaklarmz sabit tut. Mrikler bize saldrmlar da bizim ekinmekte olduumuz fitne ve fesad kaa etmek istedikleri zaman, biz dayatm, ka-mamzdir.) [35]

[1] Eb Zerr'in el-Msteml'den gelen nshasnda "Kader Hakknda Bb" ziydesi vardr. Kader, kaza ve hkm ma'nsnadr ki, Yce Allah'n hazr eyledii zuhuratta hkm ve kazasdr. Bunun stlh ta'rfi: Ezelden ebede dek car olan hller ve e'nlerin vuk'u sureti zere mevcudatn a'ynmda Allah'n deti zere vuk'a gelen kll ilh hkmdr. rih der ki: Kader, aslnda masdardr. Bzlar Kader ile Kaza arasn farkeylediler. Yn Kader, Yce Allah'n ileri vki' klmadan evvel takdir etmesi, Kaza ise o takdiri infaz ile yokluktan fiil hududuna karmaktan ibarettir ve bu sahihtir. Nitekim Peygamber (S) yklmaya yz tutmu olan bir maaraya urad da oray geinceye kadar yryn sr'atlendirdi. Bunun zerine kendisine: Y Raslallah! Allah'n kazasndan m kayorsun? denildi. Peygamber: "Allah'n kazasndan, kaderine kayorum" buyurdu. Ve Kader bir nesnenin mebl ve endazesine denir ve tb ve takat ma'nsnadr. Kader, "7<7ta/?r"ma'nsnamasdar olur... Takdir, Allah'n ezelden ebede kadar halk ve cd eyleyecei mevcudat ve kinat vki' klmadan evvel Levhu Mahfz'da olaca zere resmeylemek ma'nsnadr. Nitekim Kaza, o resmedilmi olan ileri
930 / 2483

buhari

vakitleri geldiinde infaz ve kaa eylemekten ibarettir... (Kaams Ter.) bn Esr en-Nihye'dc, Kader'in Takdir; Kaz'nm da Halk ma'nsma olduunu; Kaza ve Kader'in birbirinden ayrlmaz iki emir olduklarn, Kader'in ess, Kaz'nm da bina mesabesinde bulunduklarn bildirdikten sonra, bunlarn aralarm her kim ayrmak isterse Kaza ve Kader binasn ykm olur, diyor, ite bu, "bn Es'e gre Kaza ve Kader bir ma'nyadr" sznn essdr. Rgb el-Isfahan'ye gre, Kader, Takdir; Kaza tafsil etmek ve kesin surette hkmeylemektir. Bu surette Kaza, Kader'den daha hussdir. Hulsa: Allah eyay yaratmazdan nce eyann mikdrlarn, hllerini, cd zamanlarn, tak dr edip bilir. Sonra geen bu lmi cb da onlar cd eder, mn, kfr, hayr, err, menfat, mazarrat gibi btn e'nler Allah'n ezel ilmiyle, radesiyle, kudretiyle vcd bulmutur. O'nun mlknde O'nun hkm ve takdirinden baka" hibir kuvvetin hkm ve nfuzu yoktur. Allah bu ezel ilmi cb dnyda eyaya vcd verir. Kaderle ilgili bz yet mealleri: "Hibirey hri olmamak zere (hepsinin) hazneleri bizim yammzdadr. Biz onlar bilinen bir mikdr dnda indirmeyiz" (el-Hcr: 21). "Allah dilediini mahveder, isbt eder. Ana Kitb O'nun nezdindedir" (er- Ra'd: 39). "Yerde ve nefislerinizde herhangibir musibet vuk'a gelmemitir ki, bu, bizim onu yaratmamzdan evvel mutlakaa bir kitbdadtr. bhesiz ki, bu, Allah'a gre kolaydr" (el-Hadd: 22). Kur'n- Kerm'de Kader ile ilgili ok yetler vardr. et-Tegbun: 1-4 yetlerine id gzel bir tefsir: Hakk Dni, VI, 5020-5022'-den okunmaya deer: Mslim Ter, VIII, 115, 2. haiyede. [2] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Parantez iindeki kaytlar, Mslim'in Kader Kitb'ndak rivayette hads metnindedir. Abdulkerm ibn Sem'n yle demitir: "Kaza ve kader konusunda en doru bilgi kayna Kitb ile Snnet'tir. En doru hareket de bunlardan ilham alnarak durmaktr. Bu ilham ile yetinmeyerek ileri gitmek, o huddsuz sahada hayrete ve dallete dmektir. Yoksa kalbe emniyet ve i'timd verir bir hareket deildir. nk kaza ve kader bilgisi, Allah'n kendisine tahss ettii bir srdr ki, onun nne ektii bir perde ile Allah onu beerin akl ve idrkine kapamtr. Onu Allah bildirmedike ne peygamberleri, ne de en yakn melekleri bilmilerdir. Rivayete gre bu Kader srr, bunlara ancak cennete girdikleri zaman alacaktr, ondan nce deil". Jbn Sem'n'nin bu tezi, btn hadsilerin mezhebidir (Tecrd Ter., XII, 246). [3] Kur'n- Kerm'de insann yaratl ve tekml safhalar dokuz kademe hlinde zikredilmitir: "And olsun biz insan amurdan bir hulsada yarattk. Sonra onu sarp ve metin bir kararghta bir nutfe yaptk. Sonra o nutfeyi bir yapkan kan phts hline getirdik. Derken o kan phtsn bir inem et yaptk. O bir inem eti de kemiklere kalbettik. Arkasndan o kemiklere bir et giydirdik. Bilhare onu baka yaratla in ettik. Suret yapanlarn en gzeli olan Allah'n sn ne ycedir! Sonra siz bunun arkasndan hi phesiz ki leceksiniz. Sonra siz kyamet gnnde muhakkak diriltilip kaldrlacaksnz" (el-M'minn: 12-16). Bu hayt safhalar hirettekileri de iine alarak baka bir uslbla (d-Hacc: 5-7) yetlerinde de saylmaktadr. nsan bir safhada yaratmaya kaadir olan Allah'n onu tabi eklini alncaya kadar birtakm tavrlara, kaann tahavvllere tbi* tutmasnda hi bhesiz huss ve umm birtakm yararlar
931 / 2483

buhari

ve hikmetler vardr. Bu hikmetleri ilgili ilim dallarndaki mtehassslar bulmakta ve yazdklar eserlerde uzun uzadya anlatmaktadrlar. Bu hususlarda tafsilt iin tp, biyoloji, fizyoloji ve benzeri dallarda yazlan eserlere dnmelidir. [4] yetin tamm: "imdi bana haber ver: Hevsm tanrs edinmi, kendini bir ilim zerine Allah artm, kulan, kalbim mhrlemi, gzne de bir perde germi bir adama Allah 'tan baka kim hidyet edebilir? Hl iyi dnmeyecek misiniz?" [5] Eb Hureyre: Y Raslallah! Ben gen bir erkeim. Kt bir ite bulunmaktan korkuyorum. Kadnlarla evlenecek dnyalk da bulamyorum, dedim. (Erkeklik yumurtalarm kartaym m? demek istedim.)- Eb Hureyre'nin bu sullerine Raslullah, balktaki cevb vermitir. Bu hads Nikh Kitb'nn evvelinde gemiti. [6] bn Abbs'n bu tefsrini Al ibn Eb Talha yolundan bn Eb Hatim rivayet etmitir. elKirmn: yetin ma'ns: Onlar saadet iin insanlarn nne getiler, demektir; onlar saadetin nne getiler demek deildir, demitir. [7] Bir yet meali: "De ki: Herbiri kendi asl tabane gre hareket eder. O hlde kimin daha doru yolda bulunduunu Rabb 'in daha iyi bilicidir" (el-sr: 84). Yn hepsi, mn edenler de, mn etmeyenler de kendi kilesi zere amel eder. "kile" kelimesi tabat, det, dn, hulk, niyet, seciyye, cibilliyet ve mu-kil yol gibi eitli ve fakat birbirine yakn ma'nlarla tefsir edilmitir. En cemiyetlisi, sonuncusudur. Yn herkes kendi hl ve mzcna uygun olan yolda hareket der, dier deyile huss hissiyatna gre i yapar, demektir. [8] Bul andan evvel len mrik ocuklarnn hiretteki durumlar sorulmutu. Buhr'nn Cenazeler Kitab, 93. bbdaki 140 rakaml uzun Semure ibn Cun-deb hadsinin bir fkras yledir: "Aacn dibindeki ihtiyar, brahim'dir, brhm 'in etrafndaki ocuklar da insanlarn evlddr. O ate yakan da cehennemin bekisi olan Mlik'tir..." (bak: 3. cild, s. 1305-1308). Buradan da mrik ocuklarnn cennetlik olduu, aka anlalmaktadr. brhm'in etrafndaki ocuklardan "nsanlarn ocuklar" diye ta'br edilmesi, mslim ve kfir ocuklarna uml ifde eder... [9] Bu hadsin bz rivayetlerinin sonunda u ziyde vardr: Bundan sonra Eb Hu-reyre: sterseniz u yeti okuyunuz, dedi: "O hlde sen, yzn bir muvahhid olarak dne, Allah Un o ftratna evir ki, O, insanlar bunun zerine yaratmtr. Allah'n yaratna (hibirey) bedel olamaz. Bu dimdik ayakta duran bir dndir. Fakat insanlarn ou bilmezler" (er-Rm: 30). Bu hadsin rettii byk bir hakkat de insanlarda dn duygusunun ve hakikat aknn ftr oluudur. Bu hakikati hem bu hadsteki Peyganiber'in szleri, hem de sonunda zikredilen Ftratu'llah yeti ifde etmektedir... bn Battal yle dedi: "Allah mrik ocuklarnn ileride ne ileyeceklerini pek iyi bilir" kavli, trl te'vl edilebilir: a. Peygamber tarafndan bu mrik ocuklarnn cennetlik olduklar bildirilmezden evvel, byle tevakkuf edilmi olmas. b. Bu mrik ocuklarnn byyp irad hareket ana geldiklerinde nasl yaayacaklarn, hangi dn zere leceklerini Allah bilir demek olmas. c. Peygamber'in bu sznn mcmel olmas. Ve "Ben sizin Rabb'iniz deil miyim?" (el-A'rf: 172) yeti ile tefsr edilmi bulunmasdr. Bu yetle iaret buyurulan, umm bir ikrardr ki, burada m'minlerin evld gibi mriklerin evld da dhil bulunur. [10] Allah'n emri fiile karlagelmi bir kaderdir. Allah'n emri biilmi bir kader bulunuyor. Ezelde bilinip takdr edilmi kat' bir hkm bulunuyor. Yhud ezelde makdr olmakla beraber mkellefin kudretini de selbetmez, me'mr iin de mak-drdur. Binnenaleyh herkesin
932 / 2483

buhari

mukadderi olan kaderi bana gelir. Bununla beraber mes'liyetine mni' olmaz [Hakk Dni, V, 3905). [11] Eb Amr ibn Abdilberr yle dedi: Bu hads ilim ehli indinde kader hadslerinin en gzellerindendir. nk herkese ancak Allah'n yazm olduu eyin hsl olacana dellet etmektedir. Bu hadsin bir rivayeti Nikh'ta da gemiti. [12] Bunun daha uzun bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda geti. Peygamber kznn srarla gelmesini istedii iin, kznn evine gitti. ocuk kucana verildi. ocuk can ekiiyordu. Peygamber gzlerinden ya aktarak sessizce alamt. [13] Bunun bz rivayetleri Buyu', Maz, Nikh, Itk'ta da gemiti. Bunun uzunca bir rivayeti Cenzeler'de, "Kiinin kabir yannda mev'izas bb"nda gemiti. Bu, Al'den rivayet edilen mehur kader hadslerinden biridir. [14] Bala uygunluu, bu adamn dnydaki son amelini kt bir ile, intihar ile bitirmi olmas ynndendir. Bunun bir rivayeti Cihd'da, "Allah bu dni fcir kii ile de te'yd eder bb"nda da gemi ve orada bz aklamalar verilmiti. [15] Bunun da bir rivcyeti Cihd'da, "Fuln kimse ehddir demez bb"nda gemiti. [16] Nezir, yn adamak, mbh olan bireyi Allah rzs iin kendi nefsine vcib klmaktr. Bunun nehyedmemesi gerektii hlde Peygamber'in bundan neh-yetmesi, mbh olan bireyin taahhd edilip de sonra onun yerine getirilmemesi sebebine dayanmtr. Hattb: Nezr'in nehyi, ilmin garb bir fasldr. Bireyi ilemek evvel nehyolunsun, ilenince de fs vcib olsun; bu hayrete deer bir-eydir, demitir. Sonra bu hayret yle aklanyor: Raslullah tarafndan nehyolunan nezir, kaderden mstani ve bizzat maksad salamaya kfidir i'tikaad edilen nezirdir. Hatt halkn birtakm chil tabakalar vardr ki, nezrin mukadderat deitireceini sanmak gafletinde bulunurlar. te nehyolunan nezir, nezrin bu nev'idir. Yoksa hayr, err; menfat, mazarrat Allah'n kudreti eseri olduunu ve nezir yalnz kaderin vcd bulmasna bir vesileden ibaret bulunduunu i'tikaad ederek yaplan nezir, mer'dur. [17] Yn kul iin Allah'a ma'siyetten tahavvl, ancak Allah'n korumasiyle olur, kulun Allah'a tat zerine muhtc olduu kuvvet de ancak Allah'n muvaffak klmasyle olur. Bu kelm, enNevev'nin de dedii gibi, bir teslim olma istei ve tefvz kelimesidir ki, kulun kendi nefsi iin hibireye mlik olmad, bir zarar def etmeye ve bir hayr celbetmeye hibir kuvveti bulunmad, kuvvetin de ancak Allah'n kuvveti ve iradesiyle bulunabilecei hakkatine iaret eder. Bunun birer rivayeti "Hayber gazvesi" ile Dualar Kitab'nda da gemiti. [18] Bz nshalarda "Suden" lafz, dl'in eddesiyle "edden" eklinde zabtedil-mitr. Bu zabta gre u yetlere iaret edilmitir: "Haydin, siz bana (beden) kuvvetle yardm edin de, sizinle onlar arasna salam bir sedd yapaym" (el-Kehf: 95); "Biz hem nlerinden bir sed, hem arkalarndan bir sed ektik. Bylece onlar sanverdik, artk grmezler" (Ysn: 9). [19] Muchid'in bu tefsirlerini Abd ibn Humeyd senedli olarak rivayet etmitir [20] Buhr bunun bir rivayetini Ahkm'da getirdi. [21] Bu yet, ldkten sonra diriltme iinin takriri ve snn byltmek hususunda gelmitir... nk kfirler bunu inkr ediyorlard. Onlar tehdd ve bu inanlarndan men' iin byle te'kdli buyuruldu. Bunu ta'kb eden yetler de kfirlerin mn etmeyeceklerini, bunun onlardan vuk'unun beklenilmeyeceim haber vermektedirler. Bunlarn Kader bblanna girmesi zahirdir. nk bunlar, kuldan vuk'a gelecek eylerle ilgili
933 / 2483

buhari

ilmin nden gemi olmasn gerektirir. [22] Bunu Abd ibn Humeyd, At'dan; o da krime'den yoluyla bn Abbs'tan rivayet etmitir [23] Hadsin bala uygunluu, zina ve zina da'vetilerinin, kul zerine takdir edilip yazlm olduu, bunlarn kaderin sbkhndan hri olmad ynnden-dir (Kastalln). [24] Cumhurun beyn vehile bu ire ve ru'y, srenin banda geen sr yeti'n-deki "yetlerimizden bzsn gsterelim diye" ru'yetine iaret olmasdr. Zr orada tafsil edildii vehile bu hrika zerine mrikler, mn etmek yle dursun, mn edenlerden bzlarnn bile irtidd gibi byk bir fitne olmutu... Ru'y, esasen "Bur" vezninde masdardr. rfte uyku hlinde grlenlere isim olmu ise de, ess i'tibriyle ma'ns "Ru'yef'ih, "Grmek" demektir... "Kur'n'da la'net edilmi olan aac da" yine onlar iin bir fitne kldk. Bu mel'n aatan murd, Buhr ve sirede rivayet olunduu zere zakkum aacdr. Ki es-Sfft: 62-67de; edDuhn'da ve el-Vka'da zikredilmitir... (HakkDni, IV, 3185-3187) [25] bnu't-Tn yle demitir; Bu hadsin Kader Kitbi'na girme sebebi Yce Allah'n mriklerin, sdk olan Peygamber'inin grdklerini yalanlamalarm takdir etmi olduuna iaret etmesidir. Bu, onlarn tuyanlarnda bir artrma olmutur (Ayn). [26] Bu krk sene, Yce Allah'n "Ben yeryznde bir halfe yaratacam... " (el-Bakara: 30) le dem'e rh frmesi aras yhud rh frlnceye kadar amur hlinde kalmas arasdr, denildi. Mslim'de "amur hlinde sretlendirilmesi ile rh frlmesi krk senedir" vardr. Yhud murd bunu meleklere aklamas arasndaki mddettir. Yn dem'in o hareketi kendinden deildi. Allah Tal tarafndan, yerine getirmesi kanlmaz olan bir kaderdi. Peygamber'n son cmleleri, geen hkm takrir, te'kd ve gnlleri bu i'tikaad zre salam latrmak iin bir tesbttir. Yn Allah dem'in iini, dem'in var olmasndan nce Ana Kitb'da tesbt etmitir... (Kastalln) [27] Muviye ibn Eb Sufyn(R)'m: Rasluah(S)'tan iittim, her namazdan selm verdikten sonra "Allhumme l mania lim a'teyte... minkel-ceddu" derdi, diye rivayeti olduu gibi, dier bir rivayette minber stnde: "Ey insanlar! Allah'n ileri gtrdn geri brakacak yok; geri braktn da ileri gtrecek yok. Vermediini verecek yok; verdiine mni' olacak da yok. Baht ve servet sahibinin baht ve serveti de O'nun ltuf ve ihsan yerine geip fide vermez... "dedikten sonra, ben bunu Raslullah'tan bu aalarn, yn bu minberin stnde iken iittim, diyerek hadsi ref etmitir. Bu rivayetlerden anlalyorki, Muviye bu zikri esasen biliyor, hatt Peygamber'den iitmi bulunuyor. Byle iken mektb yazp istemesi, bildiklerini kuvvetlendirme ve te'kd iindir. "Minke'l-ceddu "daki "Mm"kelimesi, "Bedeliyye" diye isimlenir. Bu, u yetteki "Afin " gibidir: "Sizler hirete bedel dny haytna m raz oldunuz?" (et-Tevbe: 38). Hads, Namz'da, Rikaak'ta, Dular'da... da gemiti. [28] Bunun bir rivayeti Dualar Kitab, "Bel meakkatinden Allah'a snmak b-b"nda gemi ve bz aklamalar verilmiti. [29] yetin tamm yledir: "Ey man edenler, sizi, size hayt verecek eylere da '-vet ettii zaman Allah'a ve Rasl'ne icabet edin. Bilin ki, bhesiz Allah, kii ile kalbi arasna girer ve siz hakkaten yalnz O'na dnp toplanacaksnz". "Ona kalbinden, kalbine ondan daha yakn, daha hkimdir. Ondakini gnlnden, gnlndekin ondan daha iyi bilir ve daha yakndan zabt ve temellk eder. Kudreti o kadar nafizdir ki, yalnz kii ile bakalar arasna deil, onunla kalbi arama girer, "hisseden ben" ile "hissedilen ben"i birbirinden ayrr. nsan bir anda gnlndeki emellerinden mahrum ediverir. Azimlerini bozuverir, niyetlerini tahvil ediverir, kanatlerini, zevklerini deitiriverir. Onunla kalbinin arasn yle ayrr, yle aar ki, birbirinin zdd kesilir. nsann kendini kendine hasm eder.Ki
934 / 2483

buhari

ile kalbinin arasna yle girer ki, akln elinden alverir, nihayet cann alr, ldrverir. Bunun iin Allah sizinle kalbiniz arasna perde ektii ve lme da'vet ettii vakit icabet etmemee ve cebrine mukaavemet eylemee imkn bulamazsnz ve bir lahza sonra banza ne geleceini bilemezsiniz..." (Hakk Dni, III, 2386-2387) [30] Bu hadsi Yeminler ve Nezirler ile Tevhd'de de getirecektir. [31] Bu hadsin uzunca bir rivayeti Cenazeler Kitab, "ocuk mslmn olup da ldnde zerine cenaze namaz klnr m bb"nda gemiti. Bala uygunluu "Eer bu Deccl ise, sen ona tokat yetiremezsin" szndedir. nk ilh ilimde onun kaca ve yapacaklarn yapaca takdr edilmitir. Allah ilminde, yapacaklarn yapncaya kadar yaayacak diye sabit olup, gemi olan kimsenin ldrlmesine seni muktedir klmaz, eer seni buna muktedir klm olsayd, bunda Allah'n ilminin deimesi lzm gelirdi. Allah ise bundan mnezzehtir. (Ayn ve Kastaln). [32] "Vellez kaddera fefed": ve O ki takdr etti de hidyet buyurdu, yaratt hereye ''Allah herey iin bir l ta'ytn etti" (et-Talk: 3) uyarnca, ilim ve iradesiyle bir kader ta'yn eyledi. Cinslerinde, nevi'Ierinde, ferdlerinde, sfatlarnda, fiillerinde, ecellerinde birtakm hususiyetlerle bir hadd ve mikdr tahsis etti... "Hed"nm zahiri "Allah hereyin hilkatini verdi, sonra hidyet edip yolunu gsterdi" (Th: 50) gibi, hereyi gerek tabi, gerek ihtiyar surette hilkati gayesine yneltmek ma'nsyle umm eyay mil olmaktr.. "Kaddera", btn mahlkaat ztlarnda ve sfatlarnda herbirinin hususiyetlerine gre takdirini mildir... (Hakk Dni, VII, 5743-5747). [33] Yn kendisi bu hastala tutulmasa bile bu sabr, md ve i'tikaadyle ehd sevabna benzer sevb alr. Hadsten kasdedilen budur. Bunun bir rivayeti Tbb'-da gemiti. [34] el-A'rf'taki yet, m'minlerin cennete ulatklar zaman syleyecekleri hamd-dir. ezZumer yeti ise, azb gn azaba ekilen kimsenin syleyecei pimanlk szleridir. Bu her iki yet ile babn hadsi: Allah Tal'nn hidyeti ve dalleti yaratmakta tek olduuna ve ancak O'nun kullarna kendilerinden irde ettii mn ve kfr kazanmalarna kudret verdiine, bunlarn kullar tarafndan yaratlm olmadna aka dellet etmektedir (Ayn). [35] Bunun bir rivayeti, az farkla Cihd'da, "Hendek kazma bbi"nda gemiti. Umer ibnu'lHattb(R)'n halfelii zamannda hicretin 17. ylnn sonlarnda am'a gitmek zere yola kmas, Suriye hududunda am'da tn olduu haberi zerine yapt istiareler ve Peygamber'den nakledilen hads gereince ileri gitmeyip oradan dnerken, ordu kumandan Eb Ubeyde ibnu'I-Cerrh: Allah'n kaderinden mi kayorsun? deyince, Umer: Evet, Allah'n kaderinden yine Allah'n kaderine kayoruz! deyip de bunu hrika bir mislle demlendirmesi hadsi de bu kader konusunda gnle huzur verici bir zhtr. Yerinden okunmaya deer: Buhr, Tibb, "Tn hakknda zikredilen eyler bab".

935 / 2483

buhari

39- KITABU'L-KEFALET 1- dn Vermekte, Borlarda, Bedenlerle Ve Mallarla Kefalet Bab 2- Yce Allah'n: Yeminlerinizin balad kimselere de hisselerini Veriniz" (en-Nis: 33) Kavli Bab 3- Bir lnn Borcuna Kefl Olan Kimseye O Kefaletten Dnmesi (Sahh) Olmaz Bb1 4- Peygamber (S) Zamannda Eb Bekr'e Emn Verilmesi Ve Eb Bekrin Akdi Bab 5- Bor Bab 'Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
39- KITABU'L-KEFALET (Kefalet Kitab) 1- dn Vermekte, Borlarda, Bedenlerle Ve Mallarla Kefalet Bab [1]

Eb'z-Zind, Muhammed ibn Hamza ibn Amr el-Eslem'den; o da babas Hamza'dan olmak zere i, syledi ki, Umer ibn Hattb (R) onu sadaka toplayc ; olarak gndermi. O blgede bir adam, kendi karsnn cariyesi ile cima' etmi. Hamza (R) o if adamdan kefl (yn hlinden taahhd ve zabt) alp, LJmer'in yanna gelmi. Umer o adama yz deynek vurmutu. O adam zina ettiini syleyen topluluu tasdk ve suunu i'tirf etti. Ancak Umer onu cahillikle zrl sayd (ve ondan recmi def etti) [2]. Cerr ibn Abdillah el-Becel ile el-E'as ibn Kays el-Kind (R) Abdullah ibn Mes'd'a dnden dnenler hakknda: Onlarn tevbe etmelerini iste ve onlardan kefalet al, dediler. Akabinde mrtedler tevbe ettiler, *V airetleri onlara kefl oldular [3]. Hammd ibn Eb Sleyman (120): Nefisle kefil olup da ldnde zerine birey yoktur, dedi. Hakem ibn^ Uteybe: Zimmette subtunu kabul ettii mal der, dedi [4]. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Ve el-Leys ibn Sa'd yle dedi: Bana Ca'fer ibn Raba, Abdurrahmn ibn Hrmz'den; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Raslullah(S)'tan tahds etti. Raslullah, sr-l oullarndan bir adam zikretti. O adam srl oullan'nn bzsndan dn olarak bin dnr vermesini istedi. Para vermek isteyen zt: Buna hid yapacam hidleri getir, dedi. dn isteyen: hid olarak Allah yeter" {en-Ms, 19, \65), dedi. dn verecek olan bu sefer de: Haydi bana kefil getir, dedi. O adam: Kefil olarak Allah yeter" -dedi (Bu, yet deildi Para sahibi: Hakkaten doru syledin, dedi ve belirlenen bir va'de ile ona bin dnn verdi. Paray alan mteakiben deniz seferine kt.lerini grd. Sonra kendisine dn veren zta gelmek zere binecei bir gemi arad. Belirlenen mddet geliyordu. Fakat bir gemi bulamad. Bunun zerine bir odun paras alp, onun iini oydu. ine bin dnr ve bir de kendisinden o arkadana yazd bir mektb sahfesini koydu. Sonra o oyuk yerin azn skca kapatp dzeltti. Sonra o odun parasn deniz kenarna getirdi de yle du etti: Y Allah, Sen bilmektesin ki, ben fulan kimseden bin dnr dn istedim. O benden bir kefil istedi. Ben "Kefl olarak Allah kfidir" dedim. O, Sen'in kefilliine raz oldu. Bir de benden hid istedi. Ben yine "hid olarak Allah kfidir" dedim. O yine Sen'in hidliine de raz oldu (ve bin dnr verdi. Ben va'desinde borcumu demek kaygsna dtm de) ona bu paray
936 / 2483

buhari

gndereyim diye bir gemi bulmaya altm. Fakat bulmaa muktedir olmadm. Artk ben u bin dnr borcumu Sen'in koruyuculuuna emnet ediyorum! dedi de o odunu denize att. Odun denizin iine girdikten sonra kendisi geri dnd. Borlu bu hususta kendisini beldesine karacak gemi bulmaa alrken, alacakl da onun dnmesini umarak deniz kenarna kt da belki bir gemi maln getirmi olabilir diye gzetliyordu. Bu srada birdenbire sahilde iinde mal bulunan o odunu grd. Onu ailesine yakacak bir odun olarak ald. Evde onu paralaynca iindeki paralar ve mektb sahfesini buldu. Sonra borlu kimse kendisine bor verene geldi ve ona bin dnr getirdi de: Allah'a yemn ederim ki, maln sana getirmem iin bir gemi araycs olmakta devam ettim. Fakat sana geldiim u zamandan nce bir gemi bulamadm, dedi ve borcunu verdi. Alacakl: Sen bana bir ey gnderdin mi? dedi. Borlu: inde sana geldiim u gnden nce bir gemi bulamadm sana haber veriyorum, dedi. Alacakl: bhesiz ki, Allah senin odun iinde gndermi olduun borcunu senin adna demitir. Binenaleyh tekrar vermek iin getirdiin bu bin dnr, bir rid olarak sevinle gtr, dedi [5].
2- Yce Allah'n: Yeminlerinizin balad kimselere de hisselerini Veriniz" (en-Nis: 33) Kavli Bab [6] 1-.......bn Abbs(R) "Her biri iin mevllar yaptk", "miraslar yaptk" demektir, dedi. "Yeminlerinizin karlkl balad kimseler", Muhacirler ile Ensr'dr ki, Muhacirler Medine'ye geldikleri ilk zamanlarda Peygamber(S)'in kurduu kardelik sebebiyle Ensr'a kendi hsmlarndan evvel mrs olurlard. Fakat sonra "Erkek ve diiden herbiri iin miraslar yaptk...'1 (en-Nis: 33) yeti inince, bu yetin birinci ksm (yn yetu'l-mevl) ikinci ksmn (yn akidle-me yetini) neshetti, dedi. Sonra bn Abbs "Yeminlerinizin karlkl balad kimseler..." kavli hakknda: Ancak yardm etmek, ihsan eylemek ve nasihat etmek kald. Akidleenler arasnda verilegelen mrs gitti. Kardelik akdi sebebiyle mrs almakta olan kimseye vasiyet yaplabilir, dedi [7]. 2-.......Enes (R) yle dedi: Yanmza Abdurrahmn ibnu Avf geldi. Akabinde Raslullah (S) Abdurrahmn ile Sa'd ibnu'r-Rab' arasnda kardelik akdi yapt [8]. 3-.......sim ibn Sleyman tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'e: Peygamber(S)'in "slm'da (Chiliyet devrinin) ahdi yoktur" buyurduu sana ulat m? diye sordum. Enes (R): Peygamber (S) Medine'de benim evimde Kurey ile Ensr arasnda kardelik akdi yapt, dedi [9]. 3- Bir lnn Borcuna Kefl Olan Kimseye O Kefaletten Dnmesi (Sahh) Olmaz Bb1 [10]

el-Hasen de, dnme olmayacana kaail olmutur [11].

4-.... Selemetu'bnu'l-Ekva'(R)'dan: Peygamber(S)'e, zerine cenaze namaz kldrmas iin bir cenaze getirildi. Peygamber: "zerinde bir bor var m?" diye sordu.
937 / 2483

buhari

Cenaze shibleri: Hayr (yoktur), dediler. Bunun zerine Peygamber ona namaz kld. Sonra dier bir ee-nze getirildi. Peygamber yine: "Bu l zerinde bir bor var m?" dedi. Shibleri: Evet vardr, dediler. Peygamber: "Arkadanzn zerine sizler cenaze namaz klnz" buyurdu. Bu esnada Eb Katde: Y Raslallah, o lnn borcunu demek benim zerime-dir, dedi. Bu kefalet zerine Raslullah, o lnn cenaze namazm kld [12].
5-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle dedi: Peygamber (S): "Bahreyn(den cizye) mal gelmesi gerekleirse sana (iki avu-cunu gstererek) yle yle veririm" buyurdu. Peygamber'in ruhu alnncaya kadar Bahreyn mal gelmedi. Bahreyn mal geldii zaman Eb Bekr emretti de bir nidc: Peygamber'in yannda her kimin bir va'di yhud bir alaca varsa bize gelsin! diye i'ln etti. Bunun zerine ben Eb Bekr'e gittim de: Peygamber (S) bana yle yle buyur(up va'd et)miti, dedim. Eb Bekr, benim iin bir avu (para) avuld (ve bunlar say dedi). Ben onlar saydm. Onlarn beyz adet olduunu grdm. Eb Bekr: Bunun iki mislini daha al, dedi [13]. 4- Peygamber (S) Zamannda Eb Bekr'e Emn Verilmesi Ve Eb Bekrin Akdi Bab 6- Bize Yahya ibn Bukeyr tahds edip yle dedi: Bize el-Leys, Ukayl'den tahds etti. bnu ihb dedi ki: Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi ki, Peygamber'in zevcesi ie (R): Ben babamla anamn slm Dni'ni dn edinir olmalarndan baka hllerini hatrlamadm, demitir. Ve Eb Salih yle dedi: Bana Abdullah ibnu'l-Mbrek, Y-nus'tan; o da ez-Zuhr'den tahds etti. ez-Zuhr yle demitir: Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Ben babamla anamn slm Dni'ni dn edinerek yaamalarndan baka yaaylarn hi bilmedim. O zamanlarda hibir gnmz gemezdi ki, muhakkak o gnde, gndzn iki tarafnda, sabah ve akam vakitlerinde Raslullah bize gelirdi. Mslmanlar (Kurey mrikleri tarafndan) ikenceye uratlnca (Raslullah Habeistan'a ge izin vermiti), Eb Bekr de Habeistan tarafna hicret etmek zere (Mekke'den) kmt. Eb Bekr, Berku'I-Gmd- [14] mevkine gelince kendisine bnu'd-Daine kavutu [15]. bnu'd-Daine Kaare kabilesinin seyyididir. Eb Bekr'e: Y Eb Bekr, nereye gitmek istiyorsun? dedi. Eb Bekr de: Beni kavmin(in ezas) kard. Ben de yeryznde seyahat etmek, bir yere ekilmek ve orada Rabb'ime ibdet etmek istiyorum, dedi. bnu'd-Daine: Senin gibi bir zt ne yurdundan kar, ne de (bakalar tarafndan) karlr. nk u bir hakikattir ki, sen fakri kazandrrsn (veya: Bulunmayan bir mal ihsan edersin), hsmlarla ilgiyi devam ettirirsin, cizlerin ykn ekersin, konuklara ziyafet verirsin, hakk engellerine kar hayr ilerine yardm edersin! imdi ben senin iin bir koruyucuyum. Haydi Mekke'ye dn de kendi memleketinde Rabb'-ine ibdet et! demitir. Bunun zerine Eb Bekr geri dnm, bnu'd-Daine de kendisi ile beraber yollanmtr. (Mekke'ye gelince) bnu'd-Daine Kurey eriflerini dolam ve onlara:
938 / 2483

buhari

bhesiz Eb Bekr gibi kymetli bir zt memleketinden kmaz ve karlmaz. Ey Kurey, siz u faziletleri bulunan bir adam memleketinden karyor musunuz? O, yok olan kazanr, hsmlk ilikilerini devam ettirir, cizin ykn tar, konuklara ziyafet verir, hakk engellerine kar hayr ilerine yardm eder, dedi ve Eb Bekr'i himayesine ald. Kurey de bnu'd-Daine'nin Eb Bekr'i emnna almasn infaz etti ve Eb Bekr'i emniyette kldlar. bnu'd-Daine'ye: Eb Bekr'e emret. O (bir eye karmasn), evinde Rabb'ine ibdet etsin, evinde namaz klsn, diledii eyi okusun. Fakat okuduu ile bize ez vermesin, okuduunu yksek sesle okumasn.nk biz oullarmz ve kadnlarmz fitneye drmesinden korkmuuz-dur, dediler. Kurey'in bu szlerini de bnu'd-Daine Eb Bekr'e syledi. Eb Bekr de bu artlara gre evinde Rabb'ine ibdet etmeye, evinden baka yerde yksek sesle namaz klmamaya ve yksek sesle okumamaya balad. Sonra Eb Bekr iin bunun muhalifi bir re'y zahir oldu da, evinin yanna bir mescid bina etti. Oraya kt, orada namaz klyor ve Kur'n okuyordu. Bunun zerine mriklerin kadnlar ve oullar Eb Bekr'in ibdet ve kraatine taaccb ederek ve ona bakarak bir izdiham ve skklk meydana getiriyorlard. Eb Bekr ince yrekli, ok alayc bir adamd. Kur'n okurken gzyan tutamazd. Eb Bekr'in bu hli Kurey'in mrik eriflerini korkuttu da, onlar bnu'd-Daine'ye haber gnderdiler. Akabinde bnu'd-Daine onlarn yanna geldi. Kurey, bnu'd-Daine'ye: Biz, kendi evinde Rabb'ine ibdet etmek zere Eb Bekr'i hi-mfty; ve emnna almam kabul etmitik. Eb Bekr ise bu snr am, evinin avulusunda bir mescid bina etmi, iinde yksek sesle namaz klmaya ve Kur'n okumaya balamtr. Dorusu biz oullarmz ve kadnlarmz fitneye drmesinden korktuk. Sen ona git. Eer kendi evinde Rabb'ine ibdet etmek zerine ksaltmak isterse bunu yapsn. Eer bunu kabul etmez de muhakkak namaz ve kraatini ykseltip i'ln etmek isterse, ona verdiin ahd ve emnm sana geri vermesini iste. Emn ol ki, biz sana verdiimiz szden caymay irkin grdk. Fakat biz Eb Bekr'in alen ibdet etmesini ikrar (ve kabul) ediciler de deiliz, dediler. ie dedi ki: Bunun zerine bnu'd-Daine, Eb Bekr'e geldi ve: Benim nasl bir husus zerine sana emn ahdi verdiimi iyi bmisindir. imdi sen ya o husus zerine ii ksaltrsn, yhud da emn ahdimi bana geri verirsin. nk ben bir kimse hakknda vermi olduum emn ahdimi bozmu olduumu Arab milletinin iitmesini istemem, dedi. Eb Bekr de: Ben senin koruma ahdini sana geri veriyorum ve Allah'n korumasna raz oluyorum, dedi. Raslullah ise o gnlerde Mekke'de bulunuyordu. Raslullah (S) yle dedi: "Sizin hicret edeceiniz yurt bana gsterildi. Ben iki kara talk arasnda, hurmalkt orak bir yer grdm" dedi. Raslullah bunu syledii zaman Medine tarafma hicret edenler (dalga dalga) hicret ettiler ve Habeistan'a hicret etmi olanlarn bzs da Medine'ye dnp geldiler. Eb Bekr de bir muhacir olmaya hazrland. Fakat Raslullah ona: "Yava ol (acele etme). nk ben, benim iin de izin verilmesini umuyorum" buyurdu. Eb Bekr: Babam sana kurbn olsun, sen bunu umuyor musun? dedi. Raslullah: "Evet" buyurdu. Bunun zerine Eb Bekr, Raslullah'a yol arkadal etmek iin kendini (hicretten men' edip), Raslullah zerine habsetti ve yannda bulunan iki kuvvetli binek devesini drt ay (dikenli mee nev'inden byk) talh aac yapra ile evinde besledi (darya salvermedi) [16].
5- Bor Bab [17]
939 / 2483

buhari

7-.......Eb Hureyre(R)'den (yle demitir): Raslullah'a, zerinde bor olduu hlde lm bir kimse(nin cenazesi) getirilirdi de, Raslullah (S): "Borcu iin bir fazlalk brakt m?" diye sorard. ayet kendisine o ztn borcu iin bir deme brakt sylenirse, onun cenaze namazn klard. Yoksa mslmnlara hitaben: "Arkadamzn cenaze namazn sizler klnz" buyururdu. Nihayet Allah kendisine birok fetihler myesser klnca: "Ben btn m'minlere kendi z nefislerinden daha yaknmdr. Binenaleyh artk her kim zerinde bir bor brakarak lrse, o borcu demek bana iddir. Her kim de bir mal brakrsa, o mal kendi miraslarna iddir" buyurdu [18].

[1] Mifihu Knzi's-Snnet'it buras ayr bir "Kitb" gsterilmitir. Ayn yle dedi: Yn bu, dn vermede, borlarda, yn muamelt bor-lanndaki kefaletin hkmn beyn hakknda bir bbdr. Bu mmn hss zerine atf nev'indendir. Bz nshalarda "dn vermelerde ve borlarda kefalet bab" eklindedir. Bu babn Havale Kitb'na dhil edilmesi, havale ile damandan ibaret olan kefaletin birbirine yakn olmalar yzndendir. nk bunlardan herbiri bir borcun bir zimmetten dier zimmete naklidir... (Umdetu'l-Kaar, V, 667). [2] Bu,Tav'nin senediyle rivayet ettii kssann zetidir.Bu kssadan bedenlerle kefl almann meruluu hkm karlmtr. nk Hamza bir sahbdir. Hamza bedenlerle kefl almay yapm, o zaman sahblerin okluuyla beraber Umer, Hamza'ya kar bu iini reddetmemitir. [3] Bu da Beyhak'nin uzunca bir metinle rivayet ettii kssann zetidir. Vak'a yle olmutur: Harise ibn Mudrib yle demitir:Abdullah ibn Mes'd'un maiyye-tinde sabah namaz kldm .Selm verince bir adam ayaa kalkt ve bn Mes'-d'a, kendisinin Ben Hanfe Mescid'ne vardn ve orann mezzini Abdullah ibnu'n-Nevvha'nm "Enne mseylimete Raslullah" diye ahadet etmekte olduunu iittiini haber verdi. Abdullah ibn Mes'd: bnu'n-Nevvha'y ve adamlarn ldrmek bana bor olsun, dedi. Mteakiben bu mrtedler getirildiler. Abdullah, Kurayzata ibnu Ka'b'a emretti de, o, tbn Nevvha'nn boynunu vurdu. bn Mes'd onun askerleri olan topluluk hakknda insanlarla istiare etti. Adyy ibn Hatim ona bunlar ldrmeyi aret etti. Cerr ile el-E'as ise metindeki szleri sylediler, tbn Eb eybe'nin rivayetinde, onlar yzyetmi kii idiler. Beyhake/-M'n/e/'te dedi ki: bn Mes'd'un Cerr'den ve el-E'as'tan rivayet edilen bn Nevvha kssasnda, onlarn tevbe ettirilmeleri ve airetlerinin onlar zerine kefl yaplmalarnda maldan baka bedenlerle kefalet alma vardr. Bunun bala uygunluu "Onlar kefl kldr" szndedir. Nefisle kefaletin cevaznda ihtilf yoktur (Ayn). [4] Bunu el-Esrem, u'be tarkinden olmak zere Hammd ile Hakem'den, sened-leriyle rivayet etmitir. [5] Buhr bu hadsi zet olarak stikraz; Lukata, sti'zn, urt Kitblar'nda getirdi. Zekt ve Buy'da da geti. Karz, Duyn ve Keflet'teki rivayetleri mufassaldr. Hadsin bb balna delllii "Benden bir kefl istedi" szndedir. [6] Bu yeti buraya getirmesinin sebebi tbnu'l-Mnr'in dedii gibi,yledir: Ye-mnle balanma slm'n evvelinde mrsa hp.kk kazanmay gerektirir idi. Bu mrs, teberru' vechi zere yaplan bir iltizm (tutunma) akdinin vcib kld maldr. Bu lzm olmutur. te kefalet de byledir. Kefalet ancak gnll olarak, karlkszca bir mal iltizm etmektir. Bu da lzm olmutur (bn Hacer).
940 / 2483

buhari

[7] Hadsin bala uygunluu aktr. Buhr bu hadsi Tefsir ve Fariz Kitblan'-nda da getirmitir. [8] Bu, Buyu' Kitb'nm evvellerinde geen uzun hadsin zetidir. Buhr'nin maksad slm'da hlf'n (yn yeminle dost edinmenin) varln isbt etmektir. [9] Buhr bu hadsi 'tism Kitab'nda da getirmitir. Hadsin "slm'da (Chiliyet devrinin) ahdi yoktur" ksm da sahh bir hadstir. Bunu Mslim, Sa'd ibn brhm ibn Abdirrahmn ibn Avf tan rivayet etmitir. Bunda Peygamber'n kasdettii ve slm'da olmadn bildirdii ahd, Chiliyet devrindeki haksz iler ve zulmler, ktlkler yapmak hususunda ya-plagelen ahddir. slm ktlk iin yaplan ahidleri yok edip, bu babn birinci hadsinde bn Abbs'n da belirttii gibi, hakta nusrat, yardmlama ve nasihat akdini bak klmtr. Enes ibn Mlik hadsinde bildirilen kardelik akdi, Mescid'in insn m-tekib Peygamber(S)'n bir gn Enes'in evinde Muhacirler ve Ensr'dan doksan sahb arasnda kier ikier akdettii kardelik akdidir. Bunlardan bzlar bn Him'n Sret'inde bn tshk rivyetiyle unlardr: Muhacirler Ensr Eb Bekr es-Sddk Hrice ibn Zeyd Umer ibnu'l-Hattb Utbn bn Mlik Eb Ubeyde bn Cerrah Sa'd ibn Muz Abdurrahmn ibn Avf Sa'd ibnu'r-Rab' Zubeyr ibnu'l-Avvm Seleme ibn Selme Umn ibn Affn Evs ibn Sabit Talha ibn Ubeydillah Ka'b ibn Mlik Ca'fer Tayyar Muz ibn Cebel Sad ibn Zeyd Ubeyy ibn Ka'b Mus'ab ibn Umeyr Eb Eyyb el-Ensr Eb Huzeyfe bn Utbe Abbd ibn Br Ammr bn Ysir Huzeyfe ibn Yemn Eb Zerr el-Gfr Munzir ibn Amr Hatb ibn Eb Beltaa Uveym ibn Side Selmn el-Fris Ebu'd-Derd Uveymir Bill el-Habe Eb Ruveyha Abdullah (R). Bu kardelik akdinin dayana el-Enfl: 72. yetidir. Bu iki hadsin havale ile mnsebeti kardelik akdinde iki dn kardei birbirine tatavvu' vehiyle mrs olduklardr. Kefalet de tatavvu' vehiyle ivazsz iltizmdan ibaret olduu in, aralarnda bir derece mnsebete vesle olmutur. [10] Bir lnn borcunu demeyi zerine alan kimse iin bu kefaletten dnmesi sahih olmaz. nk bunu demek ona lzm olmu ve hakk, onun zimmetinde kararlamtr [11] Hasen Basr'nin bu gr limler cumhurunun grdr [12] Hadsin bb balna uygunluu "Eb Katde: Onun borcu benim zerimedir, dedi" szndedir. Hads biraz nce de gemiti [13] Hadsin bb balna mnsebeti u cihetledir: Eb Bekr, Peygamber'in devlet bakanl makaamma getii gibi, Peygamber'in zerinde bulunan vcib ve tatavvu' vazfeleri yerine getirmeyi stne almtr. Bunu stlenince, Peygam-, ber'in zerindeki va'd ve borlarn hepsini demesi lzm gelmitir. Peygamber (S) zten va'di yerine getirmeyi severdi. Eb Bekr de bunlar infaz etmitir (Ayn).
941 / 2483

buhari

[14] Bu, Mekke'nin Yemen cihetinde ve deniz sahilini ta'kben be gnlk mesafede bulunan bir yerin addr. [15] Bu kelimeyi hadsiler byle "bnu'd-Daine" eklinde okuyorlar; lugatiler ise "bnu'dDuunne" eklinde telffuz ediyorlar. Her iki ekilde tesbt ve rivayet edilmitir. Bu ztn isminde de ihtilf edilmitir. bn shk'a gre ad Raba ibn Refi'dir. Sonra mslmn olmu, Huneyn gazasnda bulunmu ve o gn Dureyd ibn Samme'yi ldrmtr (bn Abdilberr ve Zeheb). [16] Bu, uzun hicret hadsinin bir ksmdr. Bu hadsten buradaki hedef, Eb Bekr'in, bnu'd-Daine'nin verdii em-na, yni koruma ahdine raz olmas ve Peygamber'in de onu bu emn zerinde takrir etmesidir. Hadsin kefalet konusuna giri ciheti de, hadsin bedenlerin kefaletine yakc olmasdr. nk ona emn verip koruyan kimse, korunann npfne zulrri edilmemesini tekeffl etmi gibidir {bn Hacer, bnu'lMunr'den). [17] Bu bb bal, Buhr'nin el-Asl ve Kerime nshalarnda byle gelmitir. Dier rvlerin nshalarnda ya yoktur, ya da farkl ekilde gelmitir [18] Hadsin bb balna uygunluu aktr; o da borcun hkmn beyn hakknda olmasdr. "Peygamber m'minlere kendi z nefislerinden daha yakndr" fkras, el-Ahzb: 6. yetinin ba ksmdr. Burada vahyu metluvv ile vahyu gayr metluvv te'yd buyurulmutur.

942 / 2483

buhari

943 / 2483

buhari

944 / 2483

buhari

45- KTBUN F'L-LUKATA 1- Bb: Buluntu eyin Sahibi Gelip De Onun Almetini Haber Verdii Zaman, Ruluntuyu Yerden Kaldrp Alm Olan Kimse, O Ruluntuyu Sahibine Verir . 2- Yitik Deve(Nin Alnp Alnmyaca) Bab 3- Koyun Ytg(Nn Hukmunu Beyan) Bab 4- Bb: Buluntunun Sahibi Bir Sene 'lndan Sonra Bulunmazsa, Artk O ey Onu Bulup Alanndr 5- Bb: Bir Kimse Denizde Bir Aa Paras Bulduu Yhud Bir Kam Yhud Da Bunun Benzeri Birey Bulduu Zaman (Ne Yapar; Bunlar Alr M Yoksa Terk 6- Bb: Bir ahs Yolda Bir Hurma Dnesi Bulduu Zaman {Bunu Alp Yemesi Caiz Olur) 7- Bb: Mekke Ehlinin Buluntu Eyas Nasl 'ln Edilir? 8- Bb: Hibir Kimsenin Hayvan zinsiz Olarak Salmaz 9- Bb: Buluntu Eyann Sahibi Bir Sene Sonra Geldii Zaman, Bulan Onu Sahibine Verir 10- Bb: Yitii Bulan ahs, Ona Hakk Kazanmayan Kimsenin Almamas in, Zayi' Hlde Terketmeyerek Alr M? 11- Buluntu Eyay 'ln Eden, Fakat Onu Sultana Teslim Etmeyen (Veya Ykseltmeyen) Kimse Bab 12- Bb

45- KTBUN F'L-LUKATA (Yerde Bulunup Kaldrlan Buluntu -eyin Hkmn Beyn-Hakknda Kitb) [1] 1- Bb: Buluntu eyin Sahibi Gelip De Onun Almetini Haber Verdii Zaman, Ruluntuyu Yerden Kaldrp Alm Olan Kimse, O Ruluntuyu Sahibine Verir [2]. 1-.......Bize u'be tahds etti. H ve bana Muhammed ibn Ber tahds edip yle dedi: Bize Gmder tahds edip yle dedi: Bize u'be, Seleme'den tahds etti. O syle demitir: Ben Suveyd ibn Ga-fele'den iittim, o yle dedi: Ben Ubeyy ibn Ka'b(R)'a kavutum da o yle dedi: Ben bir kese (bulup) aldm; iinde yz dnr vard. Akabinde Peygamber(S)'e geldim (ve syledim). "Onu bir sene bildirip i'ln et" buyurdu [3]. Ben de bu keseyi bir sene i'ln ettim. Fakat onu tanyan kimseye tesadf etmedim. Sonra Peygamber'e geldim. Peygamber: "Bir sene (daha) bildir" buyurdu. Onu bir sene daha i'ln ettim. Fakat sahibini bulamadm. Sonra nc defa Peygamber'e geldim. Bu sefer Peygamber: "Bu parann kesesini, saysn ve kesenin az ban iyi koru. Sahibi gelir (de bunlar doru haber verir) ise keseyi ona ver, gelmezse onunla yararlan"buyurdu. Ben de onunla faydalandm. Hadsin rvsi u'be dedi ki: Ben bir zaman sonra Seleme ibn Ku-heyl'e Mekke'de kavutum. Seleme bana: Suveyd ibn Gaf ele, Ubeyy'in bulduu bu parann yl m, yhud bir yl m i'ln edildiini sylediini iyi bilmiyorum, dedi [4]. 2- Yitik Deve(Nin Alnp Alnmyaca) Bab 2-.......Zeyd ibnu Hiid el-Cuhen (R) yle demitir; Bir bedev Peygamber'e geldi ve O'na bulup da kaldrd buluntu bireyin hkmn sordu. Peygamber (S):
945 / 2483

buhari

"Onu bir sene i'ln et, sonra bunun knm ve az ban saklayp koru. Bu mddet iinde birisi gelir de o buluntuyu ve onun sfatlarm sana haber verirse (onu kendisine ver); kimse gelmez ise kendin onunla nafakalan" buyurdu. Sorucu kii: Y Raslallah! Yitik koyunun hkm nedir? dedi. Raslullah: "O, ya senin, ya m'min kardeinin, yhud da kurdundur (yn bu yitik koyunu sen alr, i'ln eder de sahibini bulamazsan sana iddir; sen almaz da m'min kardein alrsa, o, onu alp koruyan o mltektndr; o da almazsa artk koyun kurdundur)" buyurdu. Bu defa da o kimse: Yitik devenin hkm nedir? diye sordu. Bu defa Peygamber'in yznn rengi deiti ve: "Kayp deveden sana ne var? O hayvann taban ve su tulumu berberindedir. (Sahibi buluncaya kadar) kendisi suya gelir ve aa yer" buyurdu [5].
3- Koyun Ytg(Nn Hukmunu Beyan) Bab 3-.......Bize Sleyman ibn Bill, Yahya ibn Sad'den; o da el- Munbas'n himayesinde bulunan Yezd'den tahds etti. Yezd, Zeyd ibn Hlid(R)'den yle derken iitmitir: Peygamber(S)'e buluntu eyin hkm soruldu. Zeyd ibn Hlid kesin olarak syledi ki: Peygamber sorucuya: "Sen onun knn ve az ban iyice tam. Sonra onu bir sene bildir, i'ln et" buyurdu. el-Munbas'm zdls Yezd yle diyordu: Eer (buluntu) i'ti-rf edilmezse, onu bulup alm olan kimse onunla nafakalanr ve buluntu onun yannda bir emnet olmutur. (Sleyman ibn Bill dedi ki:) Yahya ibn Sad yle dedi: te bu "Onun yannda bir emnet olmutur" sz, Raslullah'n hadsi iinde mi, yoksa Yezd'in kendi tarafndan syledii birey mi olduunu bilmediim eydir. Sonra o sorucu: (Y Raslallah!) Koyun yitii hakknda nasl grrsn? dedi. Peygamber: "Onu tut, al. nk o ancak senin yhud m'min kardeinin yhud da kurdundur" buyurdu. el-Munbas'n zdls Yezd: O, yn koyun yitii de i'ln edilir, dedi. Sonra sorucu tekrar Peygamber'e: Deve yitii hakknda nasl re'y edersin? dedi. Zeyd ibn Hlid dedi ki: Bunun zerine Peygamber: "Ona serbest brak! nk onun ayakkabs ve su tulumu berberindedir. Sahibi su banda onu buluncaya kadar o kendisi su bana gelir ve aalan yer (yn yaradl kuvvetlidir, korumaya ihtiyc yoktur)" buyurdu [6]. 4- Bb: Buluntunun Sahibi Bir Sene 'lndan Sonra Bulunmazsa, Artk O ey Onu Bulup Alanndr 4-....... Zeyd ibn Hlid (R) yle demitir: RaslulIah(S)'a bir adam geldi de yerde bulunup alnan eyin hkmn sordu. Raslullah: "knm ve az ban tan(yp koru), sonra da onu bir sene bildirip i'ln et. Eer sahibi gelirse verirsin. Sahibi gelmezse, artk senin hlin onunladr" buyurdu. O sorucu kii: Koyun yitiinin hkm nedir? dedi. Raslullah: "O senindir, yhud m'min kardeinindir, yhud da kurdundur" buyurdu.
946 / 2483

buhari

O kimse bu defa: Deve yitiinin hkm nedir? dedi. Raslullah: "Onu almaya senin ne hakkn var? Onun ayakkabs ve su tulumu berberindedir. Sahibi ona kavuuncaya kadar kendisi suya gelir ve aalar yer" buyurdu [7].
5- Bb: Bir Kimse Denizde Bir Aa Paras Bulduu Yhud Bir Kam Yhud Da Bunun Benzeri Birey Bulduu Zaman (Ne Yapar; Bunlar Alr M Yoksa Terk

Ve el-Leys ibn Sa'd yle dedi: Bana Ca'fer ibnu Raba, Abdurrahmn ibn Hrmz'den; o da Eb Hureyre'den tahds etti ki, Raslullah (S), srl oullar'ndan bir adam zikretti. O adam srl oullarnn birinden dn olarak bin dnr vermesini istedi... hadsini evketti. Ona dn veren kimse deniz kenarna kt da maln getirmi bir gemi grmek umuduyla bakyordu. Sahilde bir aa parasyle karlat. Onu ailesinin evde yakmas iin ald. Evde onu paralaynca iinde paralar ve mektb sahfesini buldu [8].
6- Bb: Bir ahs Yolda Bir Hurma Dnesi Bulduu Zaman {Bunu Alp Yemesi Caiz Olur) 5- Bize Muhammed ibn Ysuf tahds edip yle dedi: Bize Suf-yn, Mansr'dan; o da Talha'dan; o da Enes ibn Mlik'ten tahds etti. Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) giderken yolda bir hurmaya rast-geldi de: "Bunun sadaka hurmas olmasndan korkmasaydm muhakkak onu alr yerdim" buyurdu demitir [9]. Ve Yahya ibn Sad el-Kattn yle dedi [10]: Bize Sufyn es-Sevr tahds edip yle dedi: Bana Mansr (ibnu'l-Mu'temir) tahds etti. Ve Zaide ibnu Kudme de yine Mansr'dan; o da Talha ibnu Mu-sarrftan syledi ki, o: Bize Enes tahds etti, demitir. Buhr dedi ki [11]: Ve bize Muhammed ibn Mukaatil tahds edip yle dedi: Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek haber verip yle dedi: Bize Ma'mer (ibn Rid), Hemmm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hurey-re(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben ailemin yanna dner gelirim de deimin zerine den bir hurmay bularak alr, yemek zere onu kaldrrm, sonra sadaka (hurmas) olmasndan korkarm da onu muhakkak surette brakrm" [12] 7- Bb: Mekke Ehlinin Buluntu Eyas Nasl 'ln Edilir?

Ve Tvs el-Yemn, bn Abbs'tan; o da Peygamber'den syledi ki, Peygamber (S): "Mekke'nin yitii ancak sahibi lehine koruyacak olan i'lnc iin mstesna, alnp kaldrlmaz...*' buyurmutur [13]. Ve Hlid el-Hazz, Ikrime'den; o da bn Abbs'dan syledi ki, Peygamber (S): "Mekke'nin yitii i'ln ediciden baka kimse tarafndan alnp kaldrlmaz" buyurdu [14]. Ve Ahmed ibn Sa'd yle dedi [15]: Bize Ravh tahds etti. Bize Zekeriv/y tahds etti. Bize Amr ibn Dnr, krime'den; o da bn Abbs'tan tahds etti. Raslullah (S): "Mekke'nin dikenli aac kesilmez, av hayvan rktlmez, yitik eyas i'ln edecek kimseden bakasna (alp kaldrmas) hall olmaz, yeil otu koparlmaz" buyurdu. Abbs: Y Raslallah, zhr bitkisi mstesna olsun, dedi. Raslullah: "Izhr otu mstesnadr" buyurdu.
6-.......Eb Hureyre (R) tahds edip dedi ki: Azz ve Cel olan Allah, Rasl'ne Mekke fethini
947 / 2483

buhari

.......Eb Hureyre (R) tahds edip dedi ki: Azz ve Cel olan Allah, Rasl'ne Mekke fethini myesser klnca, Raslullah (S) insanlar iinde ayaa kalkt, Allah'a hamd ve sena etti, sonra yle buyurdu: "Muhakkak ki Allah fili Mekke'ye girmekten men' etmitir. Rasln ve m'minleri de (bir defa olarak) Mekke ahlsine musallat etmitir, Mekke benden evvel hibir kimse iin asla hall olmuyordu. O yalnz bir gndzn bir saatinde benim iin hall klnmtr. Benden sonra da hibir kimse iin ebediyyen hall olmayacaktr. Mekke'nin av hayvanlar rktlmez, dikeni (bile) ko-parlmaz. Yitiini kimse (elini uzatp) alamaz. Meer ki sahibini ara yp bulmak isteyen olsun. Her kimin bir kimsesi ldrlrse o, iki eyden hangisi kendi hakknda daha hayrl ise onu isteyebilir (yn iki ey arasnda muhayyerdir): Ya kendisine diyet verilir yhud ldren kimse kssen ldrlr". Abbs: Y Raslallah! Izhrdan baka. Zr bizler onu kabirlerimizde ve evlerimiz(in insn)da kullanyoruz, dedi. Bunun zerine Raslullah: "Izhrdan baka'' buyurdu. Bunun akabinde Yemenli bir zt olan Eb h ayaa kalkt ve: Bunlar benim iin yaznz y Raslallah! dedi. Raslullah da: "Bunlar Eb h iin yaznz" buyurdu. Rv Veld dedi ki: Ben Evz'ye: "Benim iin yaznz y Raslallah!" sz nedir? dedim. Raslullah'tan iitmi olduu u hutbenin yazlmasn istedi, dedi [16].
8- Bb: Hibir Kimsenin Hayvan zinsiz Olarak Salmaz 7-....... bn Umer(R)'den: Raslullah (S) yle buyurmutur: "Hibir kimse dier birinin hayvannn stn onun izni olmakszn samasn. Sizden biriniz yiyecek ve ieceklerinin sakland mahzenine gelinmesini, dolabnn krlmasn ve oradaki yiyeceklerinin naklolunmasn ister mi? Hayvanlarnn memeleri de insanlar iin onlarn yiyeceklerini muhafaza ederler. Onun iin hibir kimse dierinin hayvannn stn, onun izni olmak mstesna, asla samasn" [17]. 9- Bb: Buluntu Eyann Sahibi Bir Sene Sonra Geldii Zaman, Bulan Onu Sahibine Verir

nk o, bulann yannda bir vediadr.

8-.......Zeyd ibn Hlid el-Cuhen(R)'den (yle demitir): Bir adam; bulduu bir yitiin hkmn Raslullah'a sordu. Raslullah (S): "Onu bir sene i'ln et. Sonra onun az ban ve knn iyice tam. Sonra onunla nafakalan. Eer sahibi gelirse, onu sahibine eda et" buyurdu. Sahbler (Eb Zerr ve Ebu'l-Vakt'te: O adam): Y Raslallah! Koyun yitiinin hkm nedir? dediler. Raslullah: "Onu tut. nk o ya senin, ya m'min kardeinin, yhud da kurdundur (yn bu yitik koyunu sen alr, i'ln eder de sahibini bulamazsan, sana iddir. Sen almaz da m'min kardein alrsa onundur; o da almazsa artk koyun kurdundur)" buyurdu. O adam: Y Raslallah! Yitik devenin hkm nedir? diye sordu. Zeyd ibn Hlid dedi ki: Raslullah fkelendi; hatt iki yana yhud yz kzard. Sonra:
948 / 2483

buhari

"Ondan sana ne?Shibi ona kavuuncaya kadar o hayvann ayakkabs ve su tutumu berberindedir" buyurdu [18].
10- Bb: Yitii Bulan ahs, Ona Hakk Kazanmayan Kimsenin Almamas in, Zayi' Hlde Terketmeyerek Alr M? 9-.......Bize u'be, Selemetu'bnu KuheyFden tahds etti. O yle demitir: Ben Suveyd ibn Gafele'den iittim, o yle dedi: Ben Sel-mn ibn Raba ve Zeyd ibn Shn ile beraber bir gazvede bulundum. Derken bir kam buldum. Bunlardan biri bana: O kamy at, dedi. Ben: Hayr atmam, lkin eer sahibini bulursam (bunu ona veririm); sahibini bulamazsam onunla faydalanrm, dedim. Gazadan dndmzde hacc yaptk. Akabinde ben Medne'ye uradm. Ubeyy ibn Ka'b'a drlm kamy almann hkmn sordum. Ubeyy yle dedi: Ben Peygamber (S) zamannda iinde yz dnr olan bir kese buldum. Onu Peygamber'e getirdim. Peygamber: "Bunu bir sene (insanlarn toplant yerlerinde) bildir, i'ln et" buyurdu. Ben de bir yl onu i'ln ettim. Sonra Peygamber'e geldim. Peygamber yine: "Onu bir yl i'ln et" buyurdu. Ben onu bir yl daha i'ln ettim, sonra Peygamber'e geldim. Peygamber yine: "Onu bir yl i'ln et" buyurdu. Ben onu bir yl i'ln ettim, sonra drdnc defa Peygamber'e geldim. Pey gamber: "Dinarlarn saysn, az ban, kabn iyi tan. Eer sahibi gelir(e saysn, knn, az ban haber verirce -keseyi ona ver-; gelmezse onunla yararlan" buyurdu [19]. 10- Bize Abdan tahds edip yle dedi: Bana babam Usmn ibn Cebele, u'be ibnu'IHaccc'dan; o da Seleme ibn Kuheyl'den olmak zere (yukarda zikredilen) bu hadsi haber verdi. Bu rivayette u'be yle dedi: Ben bir zaman sonra Mekke'de Seleme ibn Kuheyl ile bu lutum. Bu sefer Seleme bana: Suveyd, Ka'b'n bulduu bu parann w\ m, yoksa bir yl m i'ln edildiini syledi, pek iyi bilmiyorum, dedi [20]. 11- Buluntu Eyay 'ln Eden, Fakat Onu Sultana Teslim Etmeyen (Veya Ykseltmeyen) Kimse Bab [21] 11-.......Zeyd ibn Hlid(R)'den (o, yle demitir): Bir l bedevisi Peygamber'e gelip, bulunmu yitik eyann hkmn sordu. Peygamber (S): "Bunu bir sene i'ln et. Eer bunun knn ve az ban sana haber veren bir kimse gelirse (bunu ona ver). Kimse gelmezse bununla sen nafakalan" buyurdu. Bedevi, Peygamber'e deve yitiinin hkmn sordu. Bunun zerine Peygamber'in yz deiti ve: "Ondan sana ne? Su tulumu ve ayakkablar berberindedir. Kendisi suya gelir ve aalar yer. Sahibi onu buluncaya kadar, onu kendi bana brak!" buyurdu. Bedevi bu sefer Peygamber'e koyun yitiini sordu. Peygamber: "O senin yhud m 'min kardeinin yhud da kurdundur (yn bu yitik koyunu sen alr, i'ln eder de sahibini bulamazsan, sana id-dir. Sen almaz da m'min kardein alrsa, o bulup alanndr; o da almazsa artk koyun kurdundur" buyurdu. 12- Bb [22]
949 / 2483

buhari

12-.......el-Ber', Eb Bekr'den; hb Bekr (K) yle demitir: Ben (orann etrafn aratrp gzetlemek iin) gittim. Derken koyunlarn (bulunduumuz kayaya doru) srmekte olan bir koyun oban ile karlatm. Ona: Sen kimin obansn? dedim. O da Kurey'ten ismini belirttii bir adamn oban olduunu syledi. Ben de onu tamdm. Bu sefer ben ona: Senin koyunlarnda stls var m? dedim. Evet vardr, dedi. Peki benim iin st saar msn? dedim. Evet saarm, dedi. Ben ona emrettim de koyunlarndan birini tuttu. Sonra ona koyunun memesi zerindeki tozlar silkelemesini emrettim. Sonra da ellerini silkeleyip temizlemesini emrettim. Rv: Avularndan birini dierine vurup ylece temizlediini syledi. Akabinde benim iin bir iimlik mikdn st sad. Ben Raslullah iin deriden bir kab yapmtm, aznda bir bez vard. Stn zerine biraz su dktm, hatt kabn aas biraz soudu. Nihayet Peygamberdin yanna geldim ve: y Raslallah, dedim. Raslullah iti, ben de bundan hond oldum [23].

[1] Msteml ve Nesef'nin nushalanndaki balk byledir. tbnu't-Tn ile bnu Battl'n erhlerinde de bu rivayet tercih edilmitir. bn Hacer, Ayn ve Kastalln erhlerinde de byledir. Bz Buhr nshalarnda ise "Besmele"den sonra yalnz. 1. baba id unvan grlmektedir. [2] el-Laktu, yerden bir eyi kaldrp almak ma'nsna birinci bbdan masdrdr. el-Meiikuut ve el-Lakt; yerden kaldrlp alnm nesneye denir. el-Lakat, el-Lukta ve el-Lukata; Yerden kaldrlan buluntu eye denir. et-itikaa: Anszn bir nesne zerine urayp muttali' olmak, yere dm nesneyi kaldrp almak ma'nsmadr... (Kaams Ter,). el-Lukata, fkhta: Yerde bulunan ve sahibi bilinmeyen maldr. [3] Sarihler metindeki "Arrifh..." emrini, yitik bir ey bulup da alan kimsenin sokaklarda, halkn toplant yerlerinde, cemat karken mescid kaplarnda ve daha bunlara benzer yerlerde "Kimin bireyi kaybolduysa gelsin benden sorsun, istesin" diye nida etmesidir, suretinde tefsr ve ta'rf etmilerdir. [4] Senedde grlecei zere bu hadsi u'be, Seleme'den; o da Suveyd ibn Gafe-le'den; Suveyd de Ubeyy ibn Ka'b'dan rivayet etmitir. Buhr'nin bu senedine gre, bu bulunan yz dnr kssasn Suveyd, Ubeyy ibn Ka'b'dan iitip Sele-me'ye bildirmi. Seleme de u'be'ye bu parann bulan kimse tarafndan sene 'ln edilmesi emromnduu eklinde rivayet etmitir. Aradan on senelik bir zaman getikten sonra, Seleme ile u'be Mekke'de bulumular, bu bulu mada Seleme, u'be'ye; vaktiyle ona rivayet ettii bu kssann zamana id ksmn Suveyd'den sene mi, yoksa bir sene olarak m iittiini pek iyi bilmediini syleyerek, bu husustaki teredddn ortaya koymay dn bir vazfe saymtr. Bu ekilde rivayet, slm hkmlerinin ne kadar cidd bir dikkatle zabtedilip, hafzadan hafzaya ayn titizlikle naklolunduunun parlak bir rneidir. u'be'nn Seleme ile Mekke'deki bu ikinci bulumasnn birinciden on sene sonra olduunu, Mslim'in bir rivayeti zh etmektedir. Seleme'nin zamana id olan bu bhesi fkh hkm zerine te'sr etmi, ve yitik birey bulan kimsenin ancak bir sene ta'rf ve i'ln etmesi ess kabul edilmitir. nk bhe, bhe edilen
950 / 2483

buhari

eyin dmesini gerektirir ki, o da tr Bylece kesin olan bir sene le amel etmek vcib olmutur. Hadsi Seleme'den ekksiz olarak bir sene eklinde rivayet edenler de vardr. rih bn Battal: "Fetva imamlarndan hibirisi hadsin zahirine bakarak buluntunun i'ln mddetini sene olarak hkmetmemilerdir" demitir. [5] Hadsin bala uygunluu "Deve yitii" szndedir [6] Hadsin birinci ksmnda altn, gm gibi kymetli ma'denler ile hayvanlardan baka yitik eya bulan kimsenin bulduu eyler hakkndaki hkm bildirilmitir. Bu hkm Ubeyy ibn Ka'b hadsinde de bildirilmiti. Deve ve koyun yitiklerinin hkmn beyn iin Buhr ayr ayr iki bb am ve her birinde farkl sened ve metin ile Zeyd ibn Hlid hadsini sevketmi-tir. Koyun yaradl i'tibriyle yrtc hayvanlara kar koyamayaca iin, srden ayrlm ve bandan boanm, serseri bir halde gezmekte bulunuu, korumak in "Dlle - Yitik" saylm ve sahibi geldiinde verilmek zere tu tulup alkonulmas emredilmitir. Devenin korumaya ihtiyc olmadndan dlle olarak tutulmas uygun grlmemitir. limler at, sr gibilerini de deveye kys etmilerdir. Ancak bu hayvanlarn krlardaki durumlanyle yolu, mescidi, okulu olan meskn yerlerdeki durumlar arasnda fark gzetilmitir. Krlarda bu hayvanlar daha emniyette grlmler, ehirlerde ise tehlikeye ve kasb edilmeye ma'rz saylp tutulmalarna hkmedilmitir. [7] Hadsin bala delllii "Sahibi gelmezse artk senin hlin onunladr" szn-dedir. Hads daha nce de gemiti. [8] Hadsin bala uygunluu "Bir odun parasyla karlat ve onu ailesine yakacak bir odun olarak ald" szndedir. Hads, geni bir metinle Keflet'te de gemiti. [9] Hads sarihlerinin beynna gre, hadste hurma, ihtirz bir kayd olarak zikredilmi deildir. Bir hurma kymetindeki her hakr ey de byledir; almak caizdir. [10] Bunu Msedded, kendi Msned'indt Yahya'dan muttasl senediyle rivayet etmitir. Bunu Tahv de Msedded tarkinden tahrc etmitir. [11] Bz nshalarda burada tahvilden sonra ve bize tahds etti eklindedir. [12] Buhr bu hadsi de Buyu' Kitb'nda tahrc etmitir. Her iki hadsin medlullerine ve buradaki rivayet sebeblerine gre yola atlm veya dm bir hurma ve bu deerdeki kk eyler, yitik eya mhiyetinde olmayp, almak ve i'lna luzm olmadan yemek caizdir. Sahibi taleb etmeyecei muhakkak olduu iin lukata yn buluntu eya mhiyetini hiz deildir. Peygamber'in almamas yoladt iin deil, sadaka hurmas olmas ihtimlinden dolay saknmak iindir. nk sadaka Peygamber iin ve ev halk iin haram idi. [13] Buhr bunu Hacc Kitb'nda "Mekke'de ktal hall olmaz bb"nda mevslen getirdi. [14] Buhr bunu da Buyu' Kitb'nn evvellerinde "Suv hakknda sylenen ey b-b"nda mevslen getirdi. [15] Bunu el-sml ve Eb Nuaym senedli olarak rivayet ettiler. [16] Hadsin bala delliii "Mekke'deyere den ey, sahibini arayacak kimseden bakasna hall olmaz" szdr. Bu hadsi Mslim, Hacc KUb'nm 82. babnda getirmitir. [17] Raslullah, memedeki st, sahibinin izni olmakszn alnmasnn lyk olmamas hususunu, dolabda muhafaza edilen yiyecee benzetmitir. Hads metnindeki "Miye" sz deve, sr, davar hayvanlarnda kullanlr; fakat daha ok koyunda kullanlr (bnu'1-Esr)
951 / 2483

buhari

[18] Hadsin bala dellli "Eer yitiin sahibi gelirse onu kendisine ver" zidedir. [19] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in ona bir sene i'ln etmeyi emretmesi, terkettii zaman zayi' olmamas ve hakl olmayann eline dmemesi iin yitiin alnmasnn meruluuna dellet eder olmas cihetindendir (Ayn). [20] Buhr'nin bu hadsi evkine gre, bulunan bu yz dnr kssasn Suveyd, Ubeyy ibn Ka'b'dan iitiyor ve Seleme'ye bildiriyor. Seleme de u'be'ye bu parann bulan kimse tarafndan sene i'ln edilmesi emrolunduu eklinde rivayet ediyor. Aradan on sene bir zaman geiyor, Seleme ile u'be Mekke'de birleiyorlar. Bu bulumalarnda Seleme, u'be'ye: Vaktiyle sana hikye ettiim bu kssann zamana id olan ksmn Suveyd'den sene mi, yoksa bir sene olarak m iittiimi pek iyi bilmiyorum diyerek, bhesini aklamay dn bir vazife sayyor. u'be'nin Seleme ile Mekke'deki bu ikinci bulumas, birinciden on sene sonra olmutur. Bunu Mslim ile Tayls de bu suretle aklamtr. Seleme'-nin zamana id bu ekk, fkh hkm zerinde messir olmu; yitik bulan kimsenin ancak bir sene i'ln etmesi ess kabul edilmitir. nk bhe, bhe edilenin dmesini gerektirir; o da tr; bylece kesin olanla amel vcib olur, o da bir yl i'ln etmektir (Kastalln). [21] Buhr bu balk ile el-Evz'nin az ile ok arasn ayrma hususundaki grn reddi iaret etmi gibidir. Evz bulunan az ise i'ln eder, ok mal ise onu Beytu'l-ml'e gtrr, demitir. Cumhur ise ona muhalefet zeredir... (bn Hacer). Buhr, bu Zeyd ibn Hlid hadsini burada ayr ayr senedlerle ve bazen , kk lfz deiiklikleriyle birka defa getirmi bulunuyor. [22] Bu kendinden nceki balk iin bir fasl gibidir. Eb Zerr nshasnda mevcd deildir [23] Bu, hicret hadsinin Ber' ibn zibvstasyle Eb Bekr'den gelen rivayetinin bir parasdr. Buhr bunun daha btnn Menkb Kitab, "slm'da Peygamberlik almetleri bb"nda getirmitir. Bu hads, Mslim, ez-Zhd'de hicret hadsi hakknda bir bb altndaki uzun hicret hadsinin bir paras olarak gemektedir. Mslim Ter., VIII, 572-575. Buhr bu hadsi Lukata Bblar arasna, st o zaman istihlk edilen zayi' hkmnde olduu iin girdirmitir... (bnu'l-Munr).

952 / 2483

buhari

30- FADLU'L-MEDNE 1- Medine'nin Haremi Bab 2- Medine'nin Fazileti Ve Onun {errli) nsanlar Darya Srecei Bab 3- Bb: "El-Medne Tabidir' 4- Medine'nin ki Lbesi (ki Kara Talk Tepesi) Bab 5- Medine'den Yz evirip Uzaklaan Kimse Bab 6-Bab 7- Medne Ahlsine Ktlk Yapmak steyen Kimse Bab 8- Medine'nin Tatan Yaplm Byk Binalar Bab 9- Bb: Deccl Medine'ye Girmez 10- Bb: Medine Pis Ve Kt Olan Darya Atar 11-Bb 12- Peygamber(S)n Medine Etrafnn Bo Ve Issz Braklmasn Ho Grmemesi Bab 13- Bab (Bu, geen bbdan bir fasl gibidir) Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
30- FADLU'L-MEDNE (Medine'nin Faziletleri) 1- Medine'nin Haremi Bab [1] 1-.......Bize Asm Eb Abdirrahmn el-Ahvel, Enes(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "elMedne uradan uraya kadar haremdir. Bu sahann aac kesilmez, burada bid'at karlmaz. Kim bu Medine Haremi iinde (Kitb ve snnete aykr) bir bid'at ortaya koyarsa Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn la'neti o kimse zerine olsun" buyurmutur [2] 2-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) Medine'ye geldi ve Mescid'in bina edilmesini emretti. Bunun iin Nec-cr oullar'na: "Ey Neccr oullan! Bu arsanzn bedelini bana syleyiniz!" dedi. Onlar: Biz onun bedelini istemiyoruz; biz onu Allah'a brakyoruz, dediler. Peygamber (bu hibeyi kabul etmeyip bedelini dedi; sonra) oradaki mrik kabirlerinin kaldrlmasn emretti. Kabirler alp baka tarafa tand. Sonra harabelik yerlerin dzeltilmesini emretti; oralar da dzeltildi. indeki yaban hurma aalarnn kesilmesini emretti; onlar da kesildi. Bu hurma gvdelerini Mescid'in kble tarafna dizdiler [3]. 3-.......Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Medine'nin iki kara tal arasndaki saha benim dilimle (Allah tarafndan) Harem klnd'9 buyurmutur [4]. Yine Eb Hureyre dedi ki: Peygamber (S), Harise oullan'na geldi de: "Ey Harise oullar! Ben sizleri Harem sahasndan dar ktnz gryorum" dedi. Sonra (onlarn Harem dhilinde bulunduklarn hatrlad da): "Hayr, sizler Harem iinde ikaamet etmektesiniz" diyerek, onlara iltifat etti[5]. 4-.......Al (R) yle demitir: Bizim yanmzda (erat hkmlerinden yazl) olan ey, yalnz Allah'n Kitb'dr, bir de Peygam-ber(S)'den (yazdm) u sahfedir: "Medine uraya kadar ir Da aras Harem'dir. Kim Medine'nin bu Harem sahas iinde bir bid'at karrsayhud bir
953 / 2483

buhari

bid'aty barndrma Allah'n azab, meleklerin laneti ve btn insanlarn nefreti onun zerine olsun. Ondan ne bir sarf ve ne de bir adi (yn farz ve nafile) kabul olunmaz. Mslmanlarn emn birdir (Bir mslimin kfire emn, btn mslmnlarca sahhdir; mu'teberdir). Kim bir mslmna verdii ahdi bozarsa Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn la'neti onun zerine olsun. Ondan ne bir sarf ve ne de bir adi kabul olunmaz. Her kim de kendi vellelerinin ve efendilerinin izni olmakszn baka bir kavmi vel ve efendi edinirse, bu kimse zerine de Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn la'neti yasn. Bu kimseden de ne bir sarf ve ne de bir adi kabul olunmaz" [6].
2- Medine'nin Fazileti Ve Onun {errli) nsanlar Darya Srecei Bab 5-........ Ben Eb Hureyre(R)'dan iittim, yle diyordu: RaslulIah (S) yle buyurdu: "Ben bir beldeye (hicret edip konaklamakla) emr olundum ki, o belde, dier beldeleri yer (yn onun ahlsi dier beldelerin halkn yener). O beldeye Yesrib diyorlar. Hlbuki o el-Medne'dir (tam ve kmil bir medeniyet merkezidir). O, errli insanlar, demirci krnn demirin kirini giderdii gibi, srp darya atar" [7]. 3- Bb: "El-Medne Tabidir' 6-.......EbHumeyd(R) yle demitir: Peygamber (S)'in beraberinde Tebk'ten dndk. Nihayet Medne zerine yukardan baktmzda Peygamber (S): "te Tabet" buyurdu [8]. 4- Medine'nin ki Lbesi (ki Kara Talk Tepesi) Bab 7-.......Eb Hureyre (R) yle der idi: Ben Medine'den ceylnlar otlar hlde grm olsam, onlar korkutup rktmem. Raslul-lah (S): "Medine'nin iki kara tal tepesi aras haramdr" buyurdu [9]. 5- Medine'den Yz evirip Uzaklaan Kimse Bab 8-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu: "(Bir zaman gelecek ki, o zamanki) nesiller Medine'yi u zerinde bulunduu hayr ve bereketlerine ramen terke-decekler de, Medine'de rzkn arayan fiyetli hayvanlardan, yn canavarlarn ve kularn fiyetlilerinden baka kimse bulunmayacaktr. Medine'ye en son gelen ve koyunlarna sayha ederek giren, Muzey-ne kabilesinden iki oban olacaktr. Bunlar da Medine'yi bombo, vahetli bir belde bulacaklar ve nihayet Seniyyetu'l-Ved mevkiine vardklar zaman bunlar da yzleri stne deceklerdir (yn lecek-lerdF)" [10]. 9-.......Sufyn ibn Eb Zuheyr (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Yemen fethedilecek; Yemen ftihlerinden bir topluluk gelecek, hayvanlarn Medine'ye sevk edecek; ailelerini ve kendilerine uyanlar ykleyecekler (Yemen'e) ta yacaklardr. Hlbuki bunlar bilselerdi Medne kendileri iin hayrldr. m da fethedilecek; ora ftihlerinden de bir topluluk gelecek, hayvanlarn Medine'ye sevk edecekler; ailelerini ve bunlara uyan kimseleri ykleyecek, am'a g edeceklerdir. Hlbuki Medne bunlar iin daha hayrldr, eer bilir olsalard. Irak da fethedilecektir, frak ftihlerinden bir topluluk da gelecek, hayvanlarm srp gelecekler; ailelerini ve bunlara uyanlar ykleyip Irak'a gideceklerdir. Hlbuki Medne kendileri iin hayrldr, bunlar bilir olsalard (Medine'den ayrlmazlard)" [11].
954 / 2483

buhari

6-Bab

mn Medine'ye toplanr'
10-.......Eb Hureyre (R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Ylan kendi yuvasna topland gibi, mn (ehli de muhakkak) Medine'ye toplanacaktr" buyurmutur [12]. 7- Medne Ahlsine Ktlk Yapmak steyen Kimse Bab 11-.......ie bintu Sa'd, yle demitir: Ben, babam Sa'd(R)'den iittim, yle dedi: Ben Peygamber(S)'den iittim: "Medine ahlsine ktlk plnlayacak olan herhangi kii, muhakkak tuzun su iinde erimesi gibi eriyecektir" buyuruyordu [13] 8- Medine'nin Tatan Yaplm Byk Binalar Bab 12-.......Bize bnu ihb tahds edip yle dedi: Bana Urve ibn Zubeyr haber verdi de: Ben Usme(R)'den iittim, yle syledi dedi: Peygamber (S) Medine'nin tatan yaplm yksek binalarna yukardan bakt da: "Sizler benim grmekte olduum tehlikeleri grebiliyor musunuz? Ben evlerinizin aralarna dklecek fitne ve felket yerlerini, iddetli yamur sellerinin at yarlar gibi gryorum" buyurdu [14]. Bu hadsi Zuhr'den rivayet etmekte Sufyn ibn Uyeyne'ye Ma'mer ibn Rid, Sleyman ibn Kesr mutbaat etmilerdir [15]. 9- Bb: Deccl Medine'ye Girmez 13-.......Bana brhm ibnu Sa'd, babas Sa'd ibn brahim'den; o da dedesi brhm ibn Abdirrahmn ibn Avf tan; o da Eb Bek-re(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Medine'yeDecclMesih'in (deil kendisi;) korkusu (bile) giremiyecektir. O fitne gnlerinde Medine'nin yedi kaps olacak, her kap nnde (koruyucu) iki melek bulunacaktr" buyurmutur [16]. 14-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S); "Medine'nin giri k deliklerinde, yni kaplar nnde bir takm melekler vardr. Medine'ye tn hastal da, Deccl de giremez" buyurdu [17]. 15-.......Bana Enes ibnu Mlik (R) tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Beldelerden herbir beldeyi muhakkak Deccl (oxdu\an) ineyecektir, yalnz Mekke ile Medine bu isti'ladan mstesnadr. Medine'nin giri k deliklerinden herbihsi zerinde muhakkak oray korumakta olan saff saff melekler bulunur. Sonra meleklerin bu suretle muhafazasnda bulunan Medine ehri, ahli-siyle beraber defa sarslr ve Allah Medine'deki herbir kfir ve m~ nfk Medine dna karp atar" [18]. 16-....... bnu ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibn Abdillah ibn Utbe haber verdi ki, Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir:
955 / 2483

buhari

Raslullah (S) bizlere Deccl(m fiil ve hllerin)den uzun bir hads tahds etti. Bize tahds etmi olduu o hads iinde unlar sylemiti: "Deccl, Medine kaplarndan ieri girmesi kendisine haram klnm' olduu hlde gelir ve Medine'nin etrafndaki bz orakl, akll arazilere iner. O gn Medine halknn en hayrls olan bir kimse yhud insanlarn hayrlsndan olan bir kimse Deccl'e kar kar ve: ahadet ederim ki, sen muhakkak Raslullah'n bize hadisinde ha-^ ber vermi olduu o Deccl'sn, der. Bunun zerine Deccl, etrafndaki aki kimselere; imdi ben bu adam ldrr, sonra diriltirsem re'yiniz nedir? Benim (ilhhk) iddiamda bhe eder misiniz? diye sordu. Maiyyetindeki kt kimseler: Hayr, bhe etmeyiz, derler. Deccl o kiiyi hemen ldrr, sonra da diriltir. Ve onu diriltir i diriltmez, o kimse: Vallahi benim, senin Deccl olduun hakkndaki bugnk kanatim, muhakkak bundan evvelki imnmdan daha kuvvetlidir, der. Bu defa Deccl maiyyetine: Bu adam ldrnz! Artk ben bundan sonra onu ldrmeye musallat (yn muktedir) klnmam! der" [19].
10- Bb: Medine Pis Ve Kt Olan Darya Atar 17-.......Cbir (R) yle demitir: Peygamber'e bir A'rb geldi de, slm zere O'nunla bey'atlat. O adam ertesi gn kzm kararm olarak tekrar geldi ve: Benim bey'atm z, dedi. Peygamber bu teklfi kabul etmekten defa imtina etti. Sonunda: "Medine ehri demirci kr gibidir; kirlisini, ktsn dar atar da hlis temiz olan kalr" buyurdu [20]. 18-.......Abdullah ibn Yezd yle demitir: Ben Zeyd ibn Sbit(R)'ten iittim, o yle diyordu: Peygamber (S) Uhud harbine kt !zamn, sahbleri arasndan bir takm insanlar yoldan geri dnnce, ;Sahblerinden bir frka: Bu dnenleri ldrelim, dediler; bir frka da: Hayr, onlar ldrmeyelim, dediler. Bu ihtilf zerine; "Siz hl niin mnafklar hakknda -Allah onlar kazandklar (bunca gnhlar) yznden tepesi aa getirdii hlde- iki zmre oluyorsunuz? Allah'n saptrdn siz mi doru yola getirmek istiyorsunuz? Allah kimi saptnrsa, artk onun iin hibir yol bulamazsn" (en-Nis: 88) yeti indi. Peygamber (S): "Medine /kt) adamlar, atein, demirin pisliini darya at gibi, darya atar" buyurdu [21]. 11-Bb [22] 19-.......Ben Ynus ibn Yezd'den iittim; o da tbn ihb'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten ki, Peygamber (S): "Y Allah! Mekke'ye bahettiin bereket ve hayrn iki mislini Medine ehrine myesser kl!" diye du etmitir [23]. Bu hadsi Ynus'tan rivayet etmekte Cerr ibnHzm'a Usmn ibn Umer mutbaat etmitir [24]. 20-.......Bize sml ibm Ca'fer, Humeyd'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, o yle demitir: Peygamber (S) bir seferden geldii zaman Medine'nin yksek duvarlarna bakp grnce, devesini (sr'-atle yollanmas iin) sahverirdi. Eer deveden baka bir hayvan zerine binmi blursa, Medineye sevgiisinden dolay binitini harekete getirirdi [25]
956 / 2483

buhari

12- Peygamber(S)n Medine Etrafnn Bo Ve Issz Braklmasn Ho Grmemesi Bab 21-.......Enes (R) yle demitir: Ensr'dan Selime oullar (uzak olan yurdlarndan) Mescid'in yaknna gp gelmek istedilerdi. Ra-slullah (S) Medine'nin (etrafnn) bo ve ssz braklmasn irkin grd ve onlara: "Ey Selime oullar! Sizler ayak izlerinizin sevabn hesaba almyor musunuz?" buyurdu. Bunun zerine onlar da Mes-cid'e uzak olan yerlerinde ikaamet ettiler [26]. 13- Bab (Bu, geen bbdan bir fasl gibidir) 22-....... Bana Hubeyb ibnu Abdirrahmn, Hafs bnu srn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Benim evimle minberim arasndaki saha cennet bahelerinden bir bahedir; minberim de havzm zerindedir" buyurmutur [27]. 23-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) Medne'ye hicret edip geldiinde, babam Eb Bekr ile Bill stmaya tutuldular. Eb Bekr, kendisini stma nevbeti tuttuunda u beyti sylerdi: "Kullu'mruin musabbahun fi ehlih Ve'1-mevtu edn min irki na'lih" (Her insana kendi ailesi iinde sabahn hayrl olsun denilmitir. Hlbuki lm insan oluna pabucunun tasmasndan daha yakndr). Bill Habe de kendisinden humma nevbeti syrlnca, u beyitleri terennm edip, sesini ykselterek sylerdi: El leyte 'ri hel ehtenne leyleten Bi'Vdin ve havli zhrun ve celu Ve hel eriden yevmen miyhe Mecennetin Ve hel yebduvenne l metun ve Taflu (Ah bilebilseydim! Mekke vadisinde etrafm zhr ve cell otlar sarm olduu hlde bir gece olsun geceler miyim? Bir gn gelip de Ukz'-daki Mecenne sularnn bana varr mym? Mekke'in me ve Tafl dalan acaba bir kerre daha bana grnrler mi?). Yine Bill: "Y Allah! eybe ibn Raba'ya, Utbe ibn Raba'ya ve Umeyye ibn Halefe ia'net et! Nitekim onlar bizleri (zulm edip) arazlerimizden kardlar da, veba arazsine gelmeye mecbur ettiler" diye beddua ederdi. Raslullah (S) bunlar iittikten sonra: "Y Allah! Bizlere Mekke'yi sevdirdiin gibi yhud ondan daha fazla Medine'yi de sevdir. Y Allah! Sf ve mdd ile llen rzklarmzda bizim iin bereket ihsan eyle! Y Allah! Medine'nin havasm bizim iin tashih edip hastalklardan salim kl! Hummasn ve stmasn da Cuhfe'ye naklet!" diye dua buyurdu [28]. ie (Peygamber'in duasnn kabul olunduuna iaret ederek): Biz Medne'ye hicret edip geldiimizde, Medine Allah'n en vebal, en hastalkl arazsi idi, demitir. Yine ie: Medine'nin Buthn sah-rsndaki vdden ac bir su akar idi, demitir[29]. 24-.......Bize el-Leys, Hlid ibn Yezd'den; o da Sad ibnu Eb Hill'den; o da Zeyd ibnu Eslem'den; o da babas ve Umer'in azd-hs olan Elem den tahds etti ki, Umer (R):"Y Allah! Bana kendi yolunda ehdlik nasb et ve benim lmm de Rasl'n Muham-med'in beldesinde yap!" diye du etmitir [30]. bnu Zuray' de Ravh ibm'l-Kaasm'dan; o da Zeyd ibnu Eslem'den; o da annesinden; o da Umer'in kz Hafsa'dan olmak zere syledi ki, Hafsa da: Ben Umer'den, bunun benzeri bir duay iittim, demitir [31]

957 / 2483

buhari

[1] Eb Zerr el-Herev'nin, el-Hamav'den gelen Buhr nshasnda byk ve kk balk byledir. Dier nshalarda "Medine Haremi Bab" balndan gayrisi dmtr, yn yoktur. Eb Ali e-ebbye rivayetinde ise balk "Medine Haremi Hakknda Gelen eyler Bab" eklindedir. Biz bu tercememizde bn Ha-cer ile Ayn'nin kendi erhlerinde esas aldklar nushalanndaki bala da uyduu iin, bu Eb Zerr nshas baln aldk. [2] Medine'nin eski ismi Yesrib'dr. Kur'n'da da bu isimle anlmtr: "O zaman onlardan bir gruh; Ey Yesrb ahlsi, sizin iin burada durmak yoktur, hemen dnn, demiti..' '(el-Ahzb: 13). Yesrib'e el-Medne ad, Peygamber tarafndan verilmitir. Peygamber tarafndan bu ehre Taybe ve Tbe gibi baka isimler de verilmitir. Hadsteki Harem ve Haram lfzlarnn, zemen ve zaman gibi dellet ettikleri ma'n birdir; taarruzdan men' edilmi masun klnm; korunmu demektir. Bu ta'br oras iin br takm yasaklarn varln ve bunlar sebebiyle dier ehirlerden farkl zel bir ihtirama tbi' tutulacan gsterir. Medine'nin eski ad Yesrib idi. Peygamber'in oraya hicret edip yerlemesinden sonra Mednet 'n-Neb{ = Peygamber ehri) denilmeye balad. Bu isim gitgide ksaltlarak, sdece el-Medne denilmitir. Kur'n- Kerm'de bu simle de anlmtr; el-Ahzb:60; el-Munfikn:8. [3] Peygamber bu aalan hicretin evvelinde kestirmitir. Medine'nin Harem yaplmas hadsi, Hayber'den dnnden sonra gelmitir. Bu, inallah Cihd ve Magz Kitb'nda gelecektir. Bu aalarn kesilmesi hususunda baka grler de ileri srlmtr. [4] Bala uygunluu "Medine'nin iki kara tal aras harem klnd" szndedir. nk bu szde, balktaki mbhemliin beyn vardr. [5] Harise oullan, Evs kabilesinin bir u'besi idi. Bunlarn yurdlan o zaman Hamza Mehedi'nn bat tarafnda idi. Peygamber evvel bunlarn meskenleri Medine Haremi hududu hricinde kald zannetmiti. Ve bunlar da Peygamber'in zannndan zlmlerdi. Sonra Peygamber onlarn yurdlarnn Harem iinde bulunduunu hatrlayarak, ilk grn dzeltmi ve Harise oullar'ni taltf etmitir. [6] Bala uygunluu "Medne uraya kadar ir Da aras Harem'dir" szndedir. Nes'nin rivayetinde hadsin ba tarafnda u ziyde vardr: Haris ibn Su-; veyd dedi ki: Bir kerre Al'ye: Raslullah'n herkese bildirmeyip, huss olarak sana verdii bz bilgiler olsa gerek! denilmiti. Bunun zerine Al: Hayr, Ra- slullah'm bana huss surette tebli ettii birey yoktur. Benim bildiim yazl ey. yalnz Allah Kkab'ndan, bir de u klcmn kn iinde muhafaza edilen . sahfeden ibarettir, deyip, kard sahfede yazl bulunan yukarda terceme ettiimiz hadsi okumutur. [7] Hadsin bala delleti meydandadr. "O, dier beldeleri yer" sz, onun ahlsi dier beldeler halkn malb eder de onun nuru cihann ufuklarna yaylr, demektir. Nitekim oraya hicret edip yerleen slm Dni ve mslmnlar, dier beldeleri ve memleketleri yenmi, oradan fkran slm nuru, dnynn ok byk bir ksmna yaylp nrlandrmtr. [8] Balk, hadsin bir parasdr. Bu hads, Zekt Kitb'nn sonlarnda geen uzunca bir metnin ksaltlm bir rivayetidir. Tbe'mn asl Taybe'dir\ y harfi elife kalb olunmutur. Ttbe de denilmitir. Medine'ye bu ismin verilmesinde, bu beldenin irk kiri ile kirlenmeyip temiz kalmasna ve Peygamber'in hicreti dolay-syle Muhammedlik nisbetinin tana toprana sinmi olmasna iaret vardr.
958 / 2483

buhari

[9] Bu hadsin bir rivayeti 3 rakamyle de gemiti. el-Lbe; harre ma'nsnadr ki, kara talk ykseke yere denir. Cem'i Lb gelir ki, cins cem'idir. el-Lbe; gbe vezninde, bu da kara talk tepeye denir. Cins cem'i Lb gelir. u hadste gelmitir: "Peygamber (S) Medne'nin ki tal tepesi arasn harem kld". ki tarafl iki byk kara talk arasnda olduu iin bu mbarek havzay Mekke Haremi gibi harem kldlar, "Haremeyn"tbm bu cihetledir... (Kaams Ter.). Medne Haremi: Bir hadste "u yerden u yere kadar" diye kinaye yoluyla gelen ve Medne Haremi'ni huddlandiran iki yerden birisinin Medne civarndaki ir Da olduu Al hadsinde aka bildirilmitir. Fakat ikincisi Buhr'nin bu bblarda ki btn hadslerinde mbhemdir. Bunun da Uhud Da olduu Ahmed ile Tabern'nin Abdullah ibn Selm'dan rivayet ettikleri hadste tasrh edilmitir. Mslim de bu kinciyi Sevr diye rivayet etmitir. Fakat Eb Ubeyd Kaasm ibn Sellm:Medne civarnda Medine halknca bilinmi olan Sevr Da yoktur; Sevr Da Mekke civarndadr, demitir. Kaams sahibi de "Sevr" maddesinde; Sevr Da'nn hem Mekke'de, hem Medne'de olduunu bildiriyor ve sahh hadste "ir ile Sevr arasndaki saha Medine Haremi'dir" diye geldiini sylyor... Sonra Eb Ubeyd gibi byk limlerin "O, Sevr deildir, Uhud'dur; Medne'de Sevr yoktur" iddialar doru deildir. Bana Zhid muhaddis eyh uc, Hafz Ab-dusselm'dan: Medne'de Uhud Da'nn arkasnda kk bir da vardr ki, buna Sevr derler diye haber verdi, demitir... (Kaams Tercemesi'nden zetlendi). Hulsa, Medine Haremi, Medne civarndaki ir Da ile Uhud veya Uhud'-un milesindeki Sevr Da arasndaki mntkadr. [10] Bala uygunluu "Medine'yi terkederter" szndedir. nk onlarn terkleri Medine'den yz evirip ayrlmak iindir. Kaad Iyd: Medne'de hicretin ilk asr iinde meydana gelen fitnelerden dolay Medine'nin byle bir ackl devir geirdiini ve Peygamberin bu ihbarnn mucizelerinden biri olduunu sylemitir. Nevev ise: Medine'nin bu metruk vaziyeti, kyamet saatinin yaklat hir zamanda vuku' bulacaktr, muhtar olan budur. ki obann han mes'elesi -ki :: Sahhayn 'da rivayet edilmitirde bunun hir zamanda olacan kuvvetlendiril mektedir... demitir. [11] Bala uygunluu, bu zikredilen topluluklarn fetihlerden sonra dier beldelere dalp, Medne'de ikaametten yz evirmi olmalar cihetindedir. Eer onlar Medne'de kaamete sabr etselerdi, bu kendileri iin elbette hayrl olacakt... Bunlar Medine'den yz evirip dier ehirleri tercih etmilerdir (Ayn). Hadste defa "Eer bilir olsalard" suretindeki artn cevb, m-kableh kendisine dellet ettii iin zikredilmemitir. "Bunlar bilir kimseler olsalard, Medne'nin kadr ve kymetini bilip, ayrlmazlard" demektir. Bu hadste; a. Yemen, m ve Irak'n fethedilecei, bir mu'cize olarak haber verilmi; hakkaten ayn tertbde bu yerler feth olunmutur. Yemen'in fethi, kendi salnda tahakkuk etmitir. b. Bu lkelerin ftihleri tarafndan oralarda devletler kurulaca, Medne'nin terk edilecei haber verilmi; bu da gereklemitir. c. Bunlarn Medine'ye bal kalmalarnn hayrl olduu haber verilmitir ki, Medine'yi terk etmenin slm lemi iin byk fitnelere kap at yakn bir istikblde grlmtr. [12] Hadste mn, ylana benzetilmiyor. mnn mene'i, kayna ve ebed dura Medine ehri olduu ve mnn orada her trl saldrdan korunmu bulunduu ve bulunaca hli, ylann
959 / 2483

buhari

yuvasndan kp da maiet'talebi iin yaylmas, fakat bir taraftan bir saldrya uraynca bakalar iin girilmek kaabil olmayan yuvasna ekilmesi hline benzetilmitir. Medne, mnn yaylma merkezi olduundan, Son Peygamber Muhammed'-n meskeni ve medfeni olmas cihetiyle, her m'minin gnlnde oraya kar bir mahabbet, bir i ekilmesi vardr. M'minler arasndaki bu Medne sevgisi ve saygs, Saadet Asn'ndan beri devam edegelmitir. mnn Medine'ye toplanmas demek, mn ehlinin Medine'de toplanmas; kalb ynelmeleri demektir. [13] Mslim'in, Sa'd'n olu mir tarikiyle rivayetinde "Herhangibir kimse Medne ahlsine ktlk yapmak isterse, muhakkak Allah o kimseyi ate iinde kalayn, su iinde tuzun erimesi gibi eritir" buyurmutur. [14] el-Vtum, iki damma ile, kke denir; kasr ma'nsnadr. Ve mutlaka tatan yaplm kal'a ve hira denir, palanga, kal'a ve tabiye ve ms gibi. Medne utu-mu bundandr ki! selef de damlan zere tahassun edecek kafalar bina ederler ve oralarda mtehasn olurlard. Ve utum, mutlaka murabba' ve musattah krgr haneye denir, cem'i tm gelir ve Ulm gelir. Lisnmzda "Oda" ta'b-ri "Utum" muharrefi olmak zihinde cevln eder (Kaams Ter.), Peygamberin bu mu'cizesi de ayniyle zuhur etmitir. Usmn'n ldrlmesiyle balayan bu fitneler, musibetler faslasz devam etmi, Harre Vak'ds gibi bir takm elm hdiseler bunlar izlemitir. [15] Ma'mer ibn Rid'in mutbaatn Buhri; Sleyman ibn Kesr'inkini de Mslim mevslen rivayet etmitir [16] Hadsin bala uygunluu, Medine'ye Deccl korkusu girmeyince kendisinin girmeyecei evleviyet tarikiyle sabit olaca cihetledir. [17] Hadsin bala dellii meydandadr. [18] Bala delllii "Medine'ye Deccl girmeyecektir... " szndedir. Bu sarsnt ve zelzele akabinde Allah'n her kfir ve mnfk dar atmasyle, Medine'de srf hlis m'minler kalacaktr. [19] Hadsin bala uygunluu, Deccl'in Medine oraklklarndan bzsna inip de Medine'ye girmeye muktedir olamyacana dellet etmesi cihetindedir. Deccl'e kar kacak bu yksek iradeli kiinin Hzr olduu, Mslim'in Sahh'mdc zikredilmitir. Ma'mer de Com/'inde: Deccl'e kar kacak ztn Hzr olduu bize bali oldu, demitir. O ztn lp ditildikten sonra: Vallh senin Deccl olduun hakkndaki bu gnk mnn daha kuvvetlidir, demesi; Reslullah'n Deccl'in akilik almeti olarak ly diriltme hususunu da haber vermi bulunmasndan dolaydr. Bu hrikalarn br zaman iin nsanla imtihan olmak zere Deccl'den kaca haber verilmitir. Bu hads Kitbu'l-Fiten'de de gelecektir. [20] Bala uygunluu "Medine demirci kr gibidir; kirini, ktsn darya atar" szndedir. [21] Bala uygunluu "Medine, atein demirin pisliini dar kar gibi, ktleri darya atar" szndedir. [22] Evvelce zikretmitik ki, byle yalnz "Bb" lfzyle olan balk, bir nceki konudan bir "FasI" ma'nsm ifde eder. nk "Kitb" bblan; bblar da fasl'-lar toplar (Ayn). [23] Bu hadsin geen konuya mnsebeti u cihettendir: Bereketin katlanmas ve oaltlmasndan, bunlarn zdd olan eylerin azalmas lzm gelecektir. Bylece giderilmesine uygun dm oluyor
960 / 2483

buhari

[24] Bu mutbaat ez-Zuhl, ez-Zuhr'nin hadslerini toplad ez-Zuhriyyt'ta mev-slen rivayet etmitir. [25] Bunun evvelki konuya mnsebeti de, Peygamber'in Medine'yi sevmesi, Medine'nin kendisinin ve ahlsinin temizliine uygun olaca cihetindendir (Kas-talln). [26] Bala uygunluu "Raslullah Medine etrafnn ssz braklmasn irkin grd" szndedir. Bir rivayette Selinle oullar yurdunun Seli'de olduu bildirildi ki, Seli' denilen yer, Medne'ye takriben bir mil mesafede imi. Rasullah, savunma dncesiyle Medine'yi koruyan bu yurdlarn boaltlp ssz braklmasn istememitir. [27] Bu hadsin burada zikri sebebi, bundan nceki "Bb" lfz "Fasl" ma'nsna ve onun, geen baba, iinde Medine'nin bo braklmasnn istenmemesi bulunduundan, bir ilgisi vardr. Bu hadste ise Medine'de oturmaya tergb vardr. Bu da ikisi arasnda kuvvetli ve mnsib bir ilgidir. Bu hads Kitbu's-Salt'ta "Kabir ile minber arasnn fazileti bb"nda da gemiti. [28] Hadsin bala uygunluu u cihettendir: Peygamber (S) Medine'ye gelen muhacirlerin orada yerlemeleri ve havasnn kendi tblarna ar gelmesi sebebiyle skldklarn anlaynca, Medine n-|| fsunun azalp boalmamas iin Allah'a, onlara Mekke'yi sevdirdii gibi L Medine'yi de sevdirmesini, Medine'de azklarna bereket ihsan etmesini, Med-j ne havasn salamlatnp hastalklarn Cuhfe'ye nakletmesini niyaz eylemitir. Eb Bekr'in ve Bill'n terennm ettikleri beyitler, onlarn Medine'den ne derece skldklarm ve Mekke'yi ne kadar ok zlediklerini gayet ak olarak gstermektedir. bhesiz bu zleyite gurbette olmann, tandklardan, imknlarndan uzakta bulunmann te'sri de ok byktr. [29] ie'nin bu beynlarndan, Peygamber'in duas ve alnan tedbrler bereketiyle bundan sonra Medine'nin havas ve suyunun gzelletii, stma yata olmaktan kurtulduu anlalyor. [30] Bu Umer'in szdr. Buhr bunu geen hadsle arasnda bir ilgi bulunduu , in zikretmitir.'O ilgi udur: Umer, Peygamber'in "Y Allah! Bizlere Medne'yi, Mekke'yi sevdirdiin gibi sevdir" szyle duasn iitince, kendisinin Medne'yi, Mekke'yi sevdii gibi sevdiini izhr etmek iin, lmnn Medine'de olmasn istemitir...*(Ayn). Umer'in bu duas kabul olunmutur: Onu el-Mugre ibn u'be'nm klesi Eb Lu'lu 23. hicret ylnn 20. aramba gn bo brnden vurmu ve bu sebeble Medine'de lm ve orada Peygamber ile Eb Bekr'in yanna gmlmtr. Zulmen ldrld iin ehd de olmutur... (Kastalln). [31] bn Zuray'n bu haberini el-sml mevslen rivayet etti.

961 / 2483

buhari

64- KTABU'L-MAAZI 1- Ueyre Yhud Useyre Gazvesi Bab 2- Peygamber{S)'n (Bedir Harbinden nce) Bedir'de ldrlecek Olan Kimseleri Zikredip Sylemesi Bab 3- Bedir Gazvesi Kssas Bab 4- Yce Allah'n u Kavli Bab: 5- Bb 6- Bedir Harbi'ne Katlan Sahblerin Says Bab 7- Peygamber(S)'n Kurey Kfirlerinden eybe bn Raba, Utbe Ve Eb Cehl bn Him Aleyhine Beddua Etmesi Ve Bunlarn Helak Olmalar Bab 8- Eb Cehlin ldrlmesi Bab 9- Bedir Harbinde Hazr Bulunanlarn stnl Bab 10- Bb 11- Meleklerin Bedir'de (Mslmanlarn Beraberinde Onlara Nusrat Ve Mriklere Kar Bir Yardm Olmak zere) Hazr Bulunmalar Bab 12- Bab 13- mm Eb Abdillah El-Buhr'nin Ortaya Koyduu Bu El-Cmi'u's-Sahh... Kitabnda Bedir Ehlinden Olduklar Zikredilen Kimselerin Harf Srasna Gre simlerinin Verilmesi Bab 14- Nadr Oullar Hadsi Ve Raslullah'n (mir Oullar'ndan Yanllkla ldrlen) ki Kiinin Diyetini Vermek in Nadr Oullar'ndan Yardm stemek zere Onlarn Yanna k. Onlarn Da Raslullah'a Sikasd Yapmak stemeleri Bab 15- (Yahd iri) Ka'b bnu'l-Erefin ldrlmesi Bab 16- Eb Rfi' Abdullah bnu Eb'l-Hukayk'n ldrlmesi Bab 17- Uhud Gazvesi Bab 18- Bb: 19- Yce Allah'n u Kavli Bab: 20- Bb: 21- Bb: 22- Bb: 24- Hamza bn Abdilmuttalib(R)'n ldrlmesi Bab 25- Uhud Gn Peygamber(S)'E sabet Eden Yaralar Bab 26-Bb 28- Uhud Gn Mslmanlardan ldrlen Kimseler Bab: 29- Bb: 30- Rac' Gazvesi, Rtl Ve Zekvn Kabileleri Gazvesi, Mane Kuyusu Gazvesi le Adal Ve El-Kaare Kabileleri Hadsi, sim bn Sabit Hadsi, Hubeyb Ve Arkadalar Hadsi Bab 31 - El-Hendek Gazvesi -Ki Bu El-Ahzb Harbidir- Bab 32- Peygamberdin Ahzb Harbindeki Ordughndan (Medine'deki Evine) Dnmesi, Oradan Da Kurayza Oullar Yurduna Gidip Onlar Muhasara Etmesi Bab 33- Ztu'r-Rka Gazvesi Bab 34- Huza Kabilesinden Bir Soy Olan Musta'lk Oullar Gazvesi Bab 35- Enmr Gazvesi Bab 36- Ifk Hadsi Bab 37- Hudeybiye Gazvesi Bab 38- Ukl Ve Ureyne (Kabileleri) Kssas Bab 39- Ztul-Kared Gazvesi Bab 40- Hayber Gazvesi Bab
962 / 2483

buhari

41- Peygamberdin (Fetihten Sonra Meyveleri Gelitirip Taksimi in) Hayber Ahlsi zerine Bir Kii ' Ta'yn Etmesi Bab 42- Peygamber(S)'n Hayber Ahlsiyle Arazde almalar Anlamas Yapmas Bab 43- Hayber'de Bulunduu Srada Peygamber in ine Zehir Katlm Olan Koyun(Un Hli) Bab 44- Zeyd bn Harise Gazvesi Bab 45- Hudeybiye Andlamas Hkm le Yaplan Umre Bab 46- m Toprandan Olan Mte Gazvesi Bab 47- Peygamberdin Zeyd'n Olu Usme'yi uheyne Kabilesinden Hurakalar'a Gndermesi Bab 48- Mekke'nin Fethi Ve Htb bn Eb Beltaa'nn Peygamber'in Bu Gazvesini Mekkeliler'e Haber Vermek in Gnderdii Mektb Gazvesi 49- Mekke Fethi Gazvesi Ramaznda Oldu Bab 50-Bb: Peygamber (S) Fetih Gn Bayra Nereye Dikti? 51- Peygamber(S)'n -Fetih Gn- Mekke'ye En Yksek Tarafndan Girmesi Bab 52- Mekke Fethi Gn Peygamber(S)'n Konaklad Yerin Beyn Bab 53- Bb 54- Peygamber{S)'n Fetih Zaman Mekke'de kaameti Bab 55- Bab 56- Yce Allah'n u Kavli Bab : 57- Evts Gazvesi Bab 58- Tif Gazvesi Bab 59- Necd Ynne Gnderilen Seriyye Bab 60- Peygamber(S)'n Hlid bnu'l-Veldi Cezme Oullar'na Gndermesi Bab 61- Ensr Seriyyesi De Denilen Abdullah bnu Huzfe Es-Sehm Ve Alkame bnu Mucezziz El-Mudlic Seriyyesi Bab 62- Eb Ms El-E'ar le Muz bn Cebelin Veda Hacc'ndan nce Yemen'e Gnderilmeleri (Bab) 63- Al bn Eb Tlib Aleyhi's-Selm'n Ve Hlid bnu'l-Veld{R)'n Veda Haccrndan nce Yemen'e Gnderilmeleri Bab 64- Zu'l-Halasa Gazvesi 65- Ztu's-Selsil Gazvesi (Bab) 66- Cerr bn Abdillah El-Becel'nn Yemen'e Gitmesi Bab 67- Sfu'l-Bahr (Yn Deniz Sahili) Gazvesi Bab 68- Hicretin Dokuzuncu Ylnda Eb Bekrin nsanlara Hacc Ettirmesi Bab 69- Temm Oullar Hey'eti 70- Bab 71- Abdu'l-Kays Hey'eti Bab 72- Ben Hanfe Hey'eti(Nin Medine'ye Gelmesi) Ve Summe bn Usl/n Hadsi Bab 73- El-Esvedu'l-Ans Kssas 74- Necrn Ehlinin Kssas Bab 75- Umman Ve El-Bahreyn Kssas 76- Esprilerin Ve Yemen Ahalisi Hey'etnn Gelileri Bab 77- Devs Ve Et-Tufeyl bn Amr Ed-Devs Kssalar 78- Tayy Kabilesi Hey'eti Kssas Ve Adiyy bn Hatim Hadsi Bab 79- Ved Hacc Bab 80- Gazvetu'l-Usre(= Zorluk Gazvesi) Olan Tebk Gazvesi Bab 81- Ka'b bn Mlik Hadsi le Azz Ve Cell Olan Allah'n: '(Savatan) geri braklan
963 / 2483

buhari

kiinin tevbelerini de kabul etti" (et-Tevbe: 118) Kavli Hakknda (Bb) 82- Peygamber(S)'n emd Kavminin Yurdu Olan El-Hcr Vadisine nmesi Bab 83-Bb 84- Peygamber(S)'n Kisr le Kayser'e Gnderdii Mektb Bab 85- Peygamber(S)'n Hastal Ve lm le Yce Allah'n u Kavli Bab: 86- Peygamber(S)'n Syledii Son Sz Bab 87- Peygamber(S)'n Vefat Bab 88- Bb 89- Peygamber(S)'n Vefat Ettii Hastal inde Usme bn Zeyd(R)' Bir Ordunun Banda Gndermesi Bab 90- Bb 91- Bb: Peygamber (S) Ka Gazveye Gitti? Rahman ve Rahm olan Allah 'm ismiyle 64- KTABU'L-MAAZI (Peygamber'in Gazveleri Kitab) [1]
1- Ueyre Yhud Useyre Gazvesi Bab [2]

Muhammed ibn shk: Peygamber(S)'in ilk gazas Ebv, sonra Buvt, sonra Ueyre'dir, demitir [3].
1-.......Eb shk Amr ibn. Abdillah es-Subey' yle demitir: Ben Zeyd ibn Erkam'm yannda idim. Kendisine: Peygamber (S) gazalardan kanda bizzat bulunup harbetti? diye soruldu. Zeyd ibn Erkan: Ondukuz gazada, diye cevb verdi. Sonra Zeyd'e: Sen ka gazada Peygamber'in beraberinde gaza ettin? denildi. O da: Onyedi, dedi. Ben: Bunlarn hangisi ilk gaza idi? dedim. Zeyd ibn Erkam: Useyre yhud Ueyre gazas, dedi. Rv u'be: Ben Katde'ye bu ismi zikrettim de, o "Ueyr" eklinde syledi, demitir [4]. 2- Peygamber{S)'n (Bedir Harbinden nce) Bedir'de ldrlecek Olan Kimseleri Zikredip Sylemesi Bab [5] 2-.......Eb shk yle demitir: Bana Amr ibn Meymn tahds etti ki, kendisi Abdullah ibn Mes'd(R)'dan iitmitir. O da Sa'd ibn Muz el-Ensr'den yle tahds etmitir: Sa'd ibn Muz, Mekkeli Umeyye ibn Halefin samm dostu idi. Umeyye ticret iin am'a giderken Medine'ye uradnda, Sa'd ibn Muz'a misafir olur, Sa'd da Mekke'ye uradnda Umeyye ibn Halefin konana iner, ona misafir olurdu. Raslullah Medine'ye hicret edip gelince Sa'd ibn Muz, umre yapmak iin Mekke'ye gitti ve Mekke'de Umeyye'ye inip ona misafir oldu da, ona hitaben: Benim iin Harem'in tenh bir saatini gzetle de ben Ka'be'-yi rahata tavaf edeyim, dedi. Bu istek zerine Umeyye, Sa'd', gndzn yansna yakn olan kuluk vaktinde Ka'be'ye kard. Umeyye, Sa'd'la beraber bulunduu bu srada onlara Eb Cehl kavutu ve:
964 / 2483

buhari

Y Eb Safvn! Beraberinde bulunan bu adam kimdir? diye sordu. Oda: Bu Sa'd ibn Muz'dr, dedi. Bunun zerine Eb Cehl, Sa'd'a hitaben: Dikkat et, ben seni gryorum k, sen Mekke'de emniyet iinde Ka'be'yi tavaf ediyorsun. Hlbuki siz (Medneliler), o dnlerini deitirenleri (yn Muhammed ile sahblerini) sndrdnz ve onlara nusrat ve yardm etmekte olduunuzu sylyorsunuz. unu iyi bil ki vallahi sen eer Eb Safvn Umeyye ibn Halefin beraberinde bu-lunmayaydn salimen ailene dnemezdin, dedi. Sa'd ibn Muz da Eb Ceh'e kar sesini ykselterek: * Dikkat et, vallahi eer sen beni bu tavaftan men' edersen, ben de sana. kar bundan daha iddetlisini yapar, senin Medne zerin den geen ticret yolunu keser ve seni ondan elbette men* ederim, dedi. Bunun zerine Umeyye, Sa'd'a hitaben: Y Sa'd! Bu Mekke vdsi-ahlsinin seyyidi olan Ebu'l-Ha-kem'e (yn Eb Ceh'e) kar sesini ykseltme! dedi. Sa'd bunun zerine Umeyye'ye: Y Umeyye! Sen de (Eb Cehl'i koruyarak) beni tutma, brak. Vallahi ben Raslullah'tan iittim ki, kendilerinin seni ldreceklerini sylyordu, dedi. Umeyye: Onlar beni Mekke'de mi ldrecekler? dedi. Sa'd: Bilmiyorum, dedi. Umeyye bu szden dolay iddetli bir ekilde korktu. Umeyye bu korku ile ailesinin yanma dnnce karsna hitaben: Y mme Safvn! Medneli dostum Sa'd'n bana ne dediini bildin mi? dedi. Kars: O sana ne dedi? diye sordu. Umeyye: Sa'd, Muhammed'in sahblerine, kendilerinin beni ldreceklerini haber verdiini syledi. Ben de ona: Mekke'de mi ldrecek? dedim. Sa'd: Bunu bilmiyorum dedi. Ve Umeyye konumasn yle srdrd: Vallahi ben Mekke'den dar kmam, dedi. Bir mddet sonra Bedir gn olduu (yn olaca) zaman Eb Cehl, insanlarn bu sefere kmalarm istedi ve: Muviye'nin maiyyetinde gelmekte olan kervannza yetiin, dedi. Umeyye, Mekke'den Bedir'e kmak istemedi. Eb Cehl, Umeyye'ye geldi de: Y Eb Safvn! Sen Mekke vdsi halknn seyyidi olduun hlde insanlar senin harbden geri kaldn grnce seninle beraber geri kalrlar, dedi ve Eb Cehl bu szleri sylemekte devam ve srar etti. Bunun sonunda Umeyye: Sana gelince, sen benim Mekke'den kmam hususunda srarnla bana galebe ettin. (Bir tehlike hissettiim zaman bin:p kamak iin) vallahi ben Mekke'nin en hzl koan devesini bu sefer iin muhakkak satn alacam, dedi. Sonra Umeyye (deveyi satn almasnn ardndan) karsna: Y mme Safvn, benim sefer hazrlm yap! dedi. Kars da ona: Y Eb Safvn! Sen Yesribli kardein Sa'd'n sana vaktiyle syledii sz unutmu hldesin dedi. O: Hayr (ben o sz unutmu deilim, lkin) ben onlarn beraberinde ancak yakn bir yere kadar yrmek istiyorum, dedi.
965 / 2483

buhari

Eb Safvn Umeyye ibn Halef, Bedir'e doru yola knca artk konaklad herbir konak yerinde muhakkak devesini yannda balayp hazr bulundurmaya balad. Ve yolculuunu bu suretle devam ettirdi. Nihayet Azz ve Cell olan Allah, onu Bedir'de ldrd [6].
3- Bedir Gazvesi Kssas Bab [7]

Ve Yce Allah'n u kavli: "And olsun siz zaf ve dn iken, Allah size Bedir'de kat' bir zafer verdi. Allah'tan saknn, t ki kretmi olasnz. O vakit sen m 'minlere: ndirilen bin melekle Rabb Hnizin imdd etmesi yetimez mi size? diyordun. Evet, siz sabreder, (itaatsizlikten) saknrsanz, bunlar (yn dmanlar) da anszn stnze gelecek olurlarsa, Rabb 'iniz size nianl bebin melekle imdd edecektir. Allah bu imdad size, baka deil, srf (zaferin) bir mjdesi olsun, kalbleriniz onunla yatsn diye yapt. Yoksa nusrat (ve zafer) ancak yegne glib ve yegne hkm ve hikmet sahibi olan Allah cnibindendir. (Bir de Allah bu imdad) kfredenlerden ileri gelenleri kessin yhud onlar tepesi aa getirsin de (geri kalanlar da) emellerine kavuamayanlar olarak dnp gitsinler.(diye yapt)'1 (lu mrn: 123-127). Ve Vah ibn Harb el-Habe: Hamza ibnu Abdilmutalib, Bedir gnnde Tueyme ibn Adiyy ibni'l- Hyr' ldrd, demitir. Ve Yce Allah'n u kavli: "Hani Allah size iki taifeden birinin muhakkak siz olduunuzu va 'dediyordu, siz ise kuvveti ve silh bulunmayann kendinizin olmasn arzu ediyordunuz* Allah da emirleriyle hakk aa karmay, kfirleri arkasn kesmeyi irde buyuruyordu" (ei-Enfi: 7). Eb Abdillah el-Buhr: "e-evke", keskinlik ve silhtr, demitir [8].
3-.......Abdullah ibn Ka'b yle demitir: Ben babam Ka'b ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: Ben Tebk gazasndan baka Ra-slullah'n yapt gazalardan hibirinde Raslullah'tan geri kalma^ dm, u kadar var ki, ben Bedir gazvesinde geri kalp ona katlmadm. Fakat Bedir'den geri kalp ona katlmayanlar itb edilmedi. nk Raslullah bu sefere ancak Kurey kervann karlamak isteiyle kmt. Nihayet Allah, mslmnlarla onlarn dmanlarn, ummadklar bir zamanda harbetmek zere bir yere getirdi [9]. 4- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Hani siz Rabb'inizden imdd istiyordunuz da O da: Muhakkak ki ben size meleklerden birbiri ardnca bin ile imdd eyleyeceim, diyerek duanz kabul buyurmutu. Allah bunu ancak bir mjde (olsun), kalbleriniz o sayede oturaklasn diye yapmt. (Yoksa) Allah'n katndan bakasndan hibir yardm yoktur. bhesiz ki Allah mutlak glib, yegne hkm ve hikmet sahibidir. O size o vakit kendisinden bir emnlik olmak zere hafif bir uyku buruyordu. Sizi tertemiz yapmak, sizden eytnn murdarln gidermek, kablerinize rabta vermek, ayaklarnz pekitirmek iin de gkten stnze bir su indiriyordu. Hani Rabb Hn meleklere: bhesiz ki ben sizinle beraberim. Haydi mn edenlere sebat ilham edin! diye vahyediyordu. Ben kfirlerin yreklerine korku salacam. (Ey m'minler!) Hemen vurun boyunlarnn stne, vurun onlarn herbir parmana (diyordu). Bunun sebebi udur: nk onlar Allah'a ve Rasl'ne kar geldiler. Kim Allah'a ve Rasl'ne kar gelirse, Allah'n cezas cidden etindir" (ei-Enfi: 9-13) [10].
966 / 2483

buhari

4-.......Trik ibn ihb (el-Becel el-Ahmes) yle demitir: Ben bn Mes'd(R)'dan iittim, o yle diyordu: Ben Mkdd ibnu'l-Esved'in azndan gayet kesin bir sz sylediine hid oldum ki, o szn sahibi olmak bana, ona kys olunabilen her kymetli szden daha sevimlidir. Mkdd, mrikler zerine hareket etmeye aryor ve Peygamber'in huzuruna gelerek: Biz Ms kavminin (Ms Peygamber'e kar) "Artk sen Rabb 'inle beraber git! Bu suretle ikiniz harb edin! Biz mutlakaa burada oturumlarz" (ei-Mide:24) dedikleri gibi sylemeyiz. Lkin biz senin sanda, solunda, nnde, arkanda dmanla arprz! dedi. bn Mes?d (R): Mkdd'n bu (ateli) sz zerine Peygam-ber(S)'in yznn parladn ve Mkdd'm sznn O'nu sevindirdiini grdm, demitir [11]. 5-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Bedir gn: "Y Allah bize olan yardm ahdini ve zafer va'dini (bunlarn gereklemesini) istiyorum. Y Allah, eer (bu slm cemiyetinin hel-km) istersen yeryznde artk ibdet edilmeyecek" diye du etti. Eb Bekr, Peygamber'in elini tuttu da: Y Raslallah, bu du sana yeter, dedi. Akabinde Raslullah: "Yaknda o cemiyet bozulacak, onlar arkalarn dnp kaacaklardr" (ei-Kamer: 45) yetini okuyarak adrdan dar kt [12]. 5- Bb (Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.) 6........ bn Cureyc haber verip yle demitir: Bana Abdu'lKerm ibn Mlik el-Hazrec haber verdi. O da Abdullah ibni'l-Hris'in zdls olan Mksem'den iitmitir. O da bn Abbs'tari tahds ediyor, bn Abbs'tan yle derken iittiini sylyordu: M'minlerden (zrsz) Bedir harbine kmayp oturanlarla, Bedir harbine kanlar msv olmazlar [13]. 6- Bedir Harbi'ne Katlan Sahblerin Says Bab 7.......Bize u'be, Eb shk'tan tahds etti ki, el-Beribn zib (R): (Bedir harbi zamannda) ben ve bn Umer kk sayldk, demitir. Ve bana Mahmd ibn Gayln tahds etti: Bize Vehb ibn Cerr, Eb shk'tan tahds etti ki, elBer ibn zib (R): Bedir harbi gn ben kk sayldm, bn Umer de kk sayld. Bedir gn Muhacirler altm ksur kii, Ensr da ikiyzkrk ksur kii idiler, demitir. 8-.......Eb shk dedi ki: Ben eI-Ber(R)'dan iittim, yle diyordu: Bana Bedir'de hazr bulunanlardan olan Muhammed'in sa-hbleri tahds ettiler ki, onlar, Tlt'un rdn Nehri'ni kendisiyle beraber geen sahblerinin says kadar, yn yzon ksur k miler. el-Ber (devamla): Hayr vallahi Tlt ile beraber nehri yalnz m'min olan geti, demitir. 9-.......el-Ber (R) yle demitir: Biz Muhammed'in sahbleri, Bedir sahblerinin says, Tlt'Ia beraber Filistin Nehri'ni geen Tlt'un sahblerinin says zeredir. Tlt'Ia beraber o nehri ancak m'min olan yzon ksur kii gemitir, diye konuur idik. 10-....... el-Ber (R) yle demitir: Biz, Bedir sahbleri, Tlt'Ia beraber nehri geen Tlt'un sahbleri saysnda olarak yzon ksur kiidir. Tlt'un beraberinde ancak m'min olan gemitir, diye konuur idik [14].
967 / 2483

buhari

7- Peygamber(S)'n Kurey Kfirlerinden eybe bn Raba, Utbe Ve Eb Cehl bn Him Aleyhine Beddua Etmesi Ve Bunlarn Helak Olmalar Bab 11-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) Ka'be'ye doru yneldi de Kurey'ten u birka kii aleyhine: eybe ibn Raba, Utbe ibn Raba, el-Veld ibn Utbe ve Eb Cehl ibn Him aleyhine beddua etti. bn Mes'd: Ben Allah'a ehdet ederim ki, bu kimselerin drdn de Bedir sahasnda yere serilmi grdm; o gn havas scak bir gn olduundan, gne onlarn renklerini siyaha deitirmiti, demitir [15]. 8- Eb Cehlin ldrlmesi Bab [16] 12-.......Kays ibn Eb Hazm, Abdullah ibn Mes*d(R)'dan haber verdi ki, o, Bedir gn kendisinde az bir hayt eseri kalm hldeyken Eb Cehl'in yanna gelmi. (Eb Cehl'i tanyp: Allah seni zell eylesin ey Allah'n dman, demi.) Bunun zerine Eb Cehl: (Beni niye horluyorsun?) Sizin ldrdnz kiiden daha ereflisi olur mu? demitir. 13-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S): "Eb Cehl ne yapt (ne oldu)? Kim bakar anlar?" buyurdu, bn Mes'd: (Ben bakar anlarm, diyerek) gitti. Ve Eb Cehl'i, Afra kadnn iki olu (Muz ve Muavviz) vurmular da nihayet onu lm hlinde buldu. bn Mes'd: sen misin Eb Cehl? (Vuruldun mu?) dedi. Enes dedi ki Sonra bn Mes'd, Eb Cehl'in sakalndan yakalad. Eb Cehl: Sizin ldrdnz kiinin fevkinde bir kimse var mdr? Yhud: Kendi kavminin ldrd kiinin stnde bir kimse var m~ ' Rv Ahmed ibn Ynus: Sen Eb Cehl misin? eklinde sylemi14.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) Bedir harbi gnnde: "Eb Cehl ne yapt?" diye sordu. bn Mes'd hemen gitti ve Eb Cehl'i, Afra kadnn iki olu vurmu da nihayet onu lm hlinde bulmu, ve sakalndan tutmu da: Sen misin y Eb Cehl? demi. Eb Cehl de: Kendi kavminin ldrd kiinin fevkinde bir kimse var mdr? Yhud da: Sizin ldrdnz kiinin stnde bir kimse var mdr.' demitir [17]. 15- Bana bnu'l-Msenn tahds etti: Bize Muz ibnu Muz haber verdi: Bize Sleyman etTeym tahds etti: Bize Enes ibn Mlik (R) geen hadsin benzerini haber verdi. 16- Bize Al ibnu Abdillah el-Medn tahds edip yle dedi: Ben Ysuf ibnu'l-Mcin'dan yazdm; o da Salih ibn brahim'den; o da babas brahim'den; o da Salih'in dedesi Abdurrahmn ibn Avf'tan; Bedir kssas hakknda, yn Afra kadnn iki olu (Muz ve Muavviz) hadsini almtr [18]. 17-.......Bize Eb Miclez, Kays ibn Ubd'dan tahds etti ki, Al ibn Eb Tlib:
968 / 2483

buhari

Ben kyamet gnnde Rahmn'n huzurunda mriklerle muhakeme olmak zere durumak iin ilk diz ken kimse olacam, demitir. Ve bu hadsin rvsi Kays ibn Ubd: "Bu iki (snf, yn imn edenlerle etmeyenler) Rabblerihakknda birbiriyle da'vlaan hasm iki zmredir..." <ei-Hacc:i9) yeti, ilk slm harbinin u ilk mubrizle-ri hakknda inmitir, demi ve yle ilve etmitir: Onlar Bedir gn iki saff arasnda tek bana ktal iin ortaya kan kimselerdir: Ham-za,.A], Ubeyde yhud Eb Ubeyde ibnu'l-Hris; (dier tarafta:) eybe ibn Raba, Utbe ibnu Raba, el-Veld ibn Utbe [19].
18-.......Buradaki senedde Eb Zerr (R): "Bu iki snf, Rabbleri hakknda birbirleriyle da'vlaan hasm iki zmredir..." (ei-Hacc:i9) yeti, Kurey'ten u alt kii hakknda: Al, Hamza, Ubeyde ibnu'l-Hris, eybe ibn Raba, Utbe ibn Raba ve el-Veld ibn Utbe hakknda indi, demitir. 19-.......Bize Sleyman et-Teym, Eb Miclez'den tahds etti ki, Kays ibn Ubd yle demitir: Al (R): u "ki snf, Rabbleri(nin dni) hakknda birbirleriyle da'vlaan hasm iki zmredir..." <dHacc:i9) yeti bizim hakkmzda in; di, demitir. 20-.......Kays ibn Ubd yle demitir: Ben Eb Zerr el-Gfr(R)'den iittim; o yemn ederek: u yetler (yn ei-Hacc: 19-22) elbette Bedir gn birbirleriyle cenkleen bu alt kii hakknda indi, demi ve yukarda geen hadsteki gibi o alt ismi saymtr [20]. 21-.......Kays (ibn Ubd) yle demitir: Ben Eb Zerr(R)'den iittim, o kuvvetli bir yemn ederek: bhesiz "Bu iki snf, Rabbleri hakknda birbirleriyle da'vlaan hasm iki zmredir..." (ei-Hacc:i9) yeti, Bedir harbi gn birbirleriyle cenk etmek iin ortaya kan kirriseler hakknda inmitir. Bunlar: Hamza, Al, Ubeyde ibnu'I-Hris, Raba'nn iki olu Utbe ve eybe, el-Veld ibn Utbe'dir. 22-.......Eb shk yle demitir: Bir adam el-Ber ibn zib'e: Al Bedir'de hazr bulundu mu? diye sordu; ben de iitiyordum. el-Ber (R): Evet Al Bedir'de stste iki zrh giyerek dman ile cenklemek iin ortaya kt (ve dmann yendi), dedi. 23-.......Abdurrahmn ibn Avf (R) yle demitir: (Mekke'deki malm ve ailemi muhafaza etmesi iin) ben Umeyye ibn Halefe bir mektb yazp (onunla karlkl) ahidletim. Nihayet Bedir gn olunca... Rv Abdurrahmn ibn Avf, hadsin burasna ulanca Umey-ye'nin ve olunun oradaki ldrln zikretmitir. Bu ldrme ncesinde Bill (Umeyye'yi kayor grnce: Bu Umeyye ibn Haleftir, yakalaynz!) eer Umeyye bu defa kurtulursa, ben kurtulmam, demitir [21]. 24-.......Abdullah ibn Mes'd(R)'dan (o yle demitir): Peygamber (S) -Mekke'de iken- Ve'nNecmi Sresi'ni okudu da, bu srenin sonunda secdeye vard. Beraberinde bulunanlar da (m'min mrik) hep secdeye vardlar, yalnz bir ihtiyar vard ki, o bir avu toprak alp onu alnna ykseltti ve: Bu kadar bana yeter, dedi. Abdullah: Yemn olsun o kimseyi ben, sonra Bedir'de kfir olarak ldrlm grdm, demitir.
969 / 2483

buhari

Bana brhm ibn Ms haber verdi. Bize Him ibnu Ysuf, Ma'mer ibn Rid'den; o da Him'dan tahds etti ki, babas Urve ibnu'z-Zubeyr yle demitir: Zubeyr'de kl darbesi vard. Bunlardan biri omuz kknde idi. Urve dedi ki: Ben -ocuk iken- bu kl darbelerinin ukurluu iine parmaklarm sokar, oynardm. Urve dedi ki: Bu yaralarn ikisi Bedir gnnde vurulmu, birisi de Yermk gn vurulmutu. Urve dedi ki: Kardeim Abdullah ibnu'z-Zubeyr ehd edildii zaman Abdulmelik ibn Mervn bana: Y Urve! Zubeyr'in klcn tanyor musun? dedi. Ben: Evet tanyorum, dedim. Abdulmelik: O klta ne vard? dedi. Ben: O klcn aznda bir krk vard ki, bu, Bedir gn krlmt, dedim. Abdulmelik; Sen doru syledin, dedi de Nbi'mn u beytim okudu: (L aybe fhim gayre enne suyfehum) Bihinne fullun min kr''-ketibi Sonra Abdulmelik o klc Urve'ye geri verdi. Him: Biz o klca aramzda bin (dirhem) kymet takdir ettik. Onu vrislerimizden biri ald. Ben onu kendim alm olmam ok arzu ederdim, demitir [22].
25- Bize Ferve, Al ibn Mushir'den; o da Him'dan tahds etti ki, babas Urve: Zubeyr'in klc gmle sslenmi idi, demitir. Him da: Babam Urve'nin klc gmle sslenmi idi, demitir. 26-.......Him ibn Urve, babas Urve'den yle haber vermitir: Yermk harbinde Raslullah'n sahbleri Zubeyr'e; Haydi, Rmlar'a iddetli bir saldrla saldr da, biz de seninle beraber iddetle saldralm, dediler. Zubeyr: Eer ben saldrrsam, sizler yalan kar, arkaya dnersiniz, dedi. Bunun zerine mchid sahbler: Hayr yalan kmaz, geriye dnmeyiz, dediler. Bu sz akabinde Zubeyr, Rumlar zerine bir hcum yapt. Nihayet onlarn harb aftlarn yarp onlardan teye geti. Zubeyr bu yarmay, yannda hibir kimse bulunmad hlde yapmt. Sonra Zubeyr arkadalarna doru ynelerek dnp geldi. Rumlar onun atnn dizginini yakalamlar da ona, boynu ile krek kemii arasndan iki darbe vurmular. Bu iki darbenin arasnda Bedir gnnde vurulan nc darbe izi vard. Urve: Ben ocuk iken bu darbelerin ukurluklar iine parmaklarm sokar, oynardm,'demitir. Yine Urve: Zubeyr'in beraberinde o gn (yn Yermk vak'as gn) Abdullah ibnu'z-Zubeyr de vard. Abdullah ibnu'z-Zubeyr on yanda idi. (bn Hacer: Ksuru sylemedi, oniki yanda idi, demitir.) Babas onu bir ata bindirdi de, gzetip korumas iin ona bir adam vekl ta'yn etti [23]. 27-.......Katde yle demitir: Bize Enes ibn Mlik (R), Eb Talha'dan yle zikretti: Peygamber (S) Bedir gn harb sonunda Ku-rey eriflerinden yirmidrt kiinin cesedlerinin bir araya toplanmasn emretti de, bunlar Bedir kuyularndan pis ve pis eyleri iine alan bir kuyuya atldlar. Peygamber dman bir kavme glib olunca, onun ak bir sahasnda gece kalmak detinde idi. Bedir harbinin nc gn olunca da Peygamber, devesinin getirilmesini emretti. Yol arl deveye yklenip baland. Sonra Peygamber yrd, sahbleri de
970 / 2483

buhari

kendisinin ard sra yrdler. Sahbler birbirlerine: Herhalde Peygamber bz ihtiyc iin gitmektedir sanyoruz, dediler. Nihayet Peygamber, ldrlen Kurey ileri gelenlerinin atldklar kuyunun bir tarafnda durdu da onlar kendi adlanyle ve babalarnn adlaryla yle armaya balad: "Y Fuln olu Fuln, y Fuln olu Fulnt Siz Allah'a ve Rasl 'ne itaat etmi olsaydnz, itaatiniz sizleri sevindirir miydi? (Ey ldrlenler!) Biz, Rabb'imizin bize va'dettii nusrat ve zaferi muhakkak surette gerek bulduk. Siz de (btl) rabbinizin va'dettii nusrat ve zaferi gerek buldunuz mu?" buyurdu. Rv Eb Talha dedi ki: Umer: Y Raslallah! Kendilerinde ruhlar bulunmayan u cesedle-re ne sylyorsun? dedi. Bunun zerine Raslullah (S): "Muhammed'in nefsi elinde olan Allah'a yemn ederim ki, benim sylemekte olduum szleri sizler onlardan daha iyi iitir deilsiniz" buyurdu. Katde: Allah onlar ayplamak, kltmek, azb etmek ve kardklar frsatlara yanmalar, yaptklar zulmlere pimanlk duymalar iin, Bedir kuyusundaki cesedlere Peygamber'in hitabesini iittirecek derecede hayt vermitir, demitir [24].
28-.......Bize Amr ibn Dnr, At ibn Eb Rebh'tan tahds etti ki, bn Abbs (R) "Allahhn nVmetine bedel kfr (ve nankrl) seenleri, (bununla beraber) kavimlerim de helak yurduna, cehenneme sokanlar grmedin mi? Onlar oraya girecekler. O, ne kt bir kararghtr!" (brhm: 28-29) kavlinin tefsiri hakknda: O ni'meti kfre deitirenler vallh Kurey kfirleridirler, demitir. Amr ibn Dnr da: Onlar Kurey'tir, Muhammed (S) ise Allah'n ni'metidir. Kurey kendilerine tbi' olan kavimlerini Bedir gn helak yurduna, yn cehenneme sokmulardr, demitir [25]. 29-.......Urve yle demitir: ie(R)'nin yannda, bn Umer'in "bhesiz l, kabrinde kendi ailesinin ona alamasndan dolay azb edilir" szn Peygamber'e ykselttii zikrolundu. Bunun zerine ie: bn Umer yanlmtr; Allah ona rahmet etsin. Raslullah ancak: "u muhakkak ki, l kendi hatesi ve gnh sebebiyle azb olunmaktadr; hlbuki imdi ehli onun zerine alamaktadr" buyurmutur, dedi. ie devamla dedi ki: Bu bn Umer'in naklettii "Raslullah, iinde mriklerden Bedir'de ldrlenler bulunan kuyunun zerinde dikeldi de o cesedlere hitaben sylediini syledi. O cesedler benim sylemekte olduum szleri muhakkak iitmektedirler" szlerinin benzeridir. Raslullah ancak: "Onlar imdi benim kendilerine sylemekte olduum szlerin hakk olduunu bilmektedirler" buyurmutur, dedi. Sonra ie (kendi te'vlinin doruluuna dell getirerek): "b-hesiz ki sen llere duyuramazsn " (en Nemi: 80); "Sen kabirlerde olanlara da iittirecek deilsin" (Fnr: 22) yetlerini okudu. ie: Onlar cehennemden oturacaklar yerlerini aldklar zaman... diyordu [26]. 30-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S), Bedir kuyusu zerinde durdu da, iindeki llere hitaben: "Siz, Rabb'inizin va'dettii ikaab hakk buldunuz mu?" buyurdu. Sonra da:
971 / 2483

buhari

"bhesiz imdi onlar benim kendilerine sylemekte olduum eyi iitmektedirler" diye ekledi. bn Umer'in bu hadsi ie'ye zikrolununca, ie: Peygamber (S) ancak "Onlar imdi benim kendilerine teden-beri sylemekte olduum (tevhd, mn ve bunlarn gayr) eylerin hakk olduunu bilmektedirler" buyurmutur, dedi. Sonra: "bhesiz ki sen llere iittiremezsin. Arkalarna dnm kaarlarken sarlara da da 'yetini iittiremezsin " (-Nemi: 80) yetini ve: "Sen kabirlerde olanlara da iittirecek deilsin'* (Ftr: 22) yetini okudu [27].
9- Bedir Harbinde Hazr Bulunanlarn stnl Bab 31-.......Humeyd et-Tavl yle demitir: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: Harise ibn Surka el-Ensr, Bedir gn ocuk olduu hlde (havuzdan su ierken bnu'-Araka tarafndan bir ok atlarak) vuruldu. Akabinde annesi (ki, Enes'in halasdr) onu Peygamber'e getirdi de: Y Raslallah! Hrise'nin benim yanmdaki derecesini bilmektesin. Eer olum Harise cennette ise lmne sabreder ve sevabm Allah'tan beklerim. ayet onun menzili dierinde (yn cehennemde) olursa, yapacam ii grrsn, dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "Yazk sana, sen aklm m kardn? Br tek cennet mi var? bhesiz birok cennetler vardr. Ve bhesiz senin olun Harise, Fir-devs cennetindedir" buyurdu [28]. 32-.......Al (R) yle demitir: Raslullah (S) beni, Eb Mirsed'i ve ez-Zubeyr'i gnderdi. Hepimiz svr idik. Raslullah: "Gidiniz, t Hh bustntna kadar ilerleyiniz. Orada mriklerden bir kadn vardr. Kadnn yannda Hb ibn Eb Beltea'dan Mekke mriklerine yazlm bir mektb vardr. (Onu bana getiriniz)" buyurdu. Nihayet biz o kadna Raslullah'n dedii yerde, kendisine id bir deve zerinde giderken yetitik. Kadna: Mektubu kar, dedik. Kadn: Bizim yanmzda hibir mektb yoktur, diye inkr etti. Biz; o bindii deveyi ktrdk ve mektubu aradk. Fakat hibir mektb. gremedik. Biz kadna: Raslullah yalan sylememitir. aresiz sen ya mektubu karacaksn, yhud da biz senin elbiselerini soyup bulacaz, dedik. Kadn bizdeki ciddlii grnce, elini izrnn bana uzatt, mektb kadmn beli zerindeki bir beze balanm hldeydi. Kadn onu kard. Akabinde biz o yazl sahfeyi Raslullah'a getirdik... Umer: Y Raslallah! Bu zt Allah'a, RashVne ve m'minlere hainlik yapmtr; onun iin beni brak da boynunu vuraym, dedi. Peygamber (S), Htb'a hitaben: "Seni yaptn bu ie sevkeden nedir?" buyurdu. Htb: Vallahi bende Allah'a ve Rasl'ne m'min olmamak yoktur. Ben sdece Mekkeliler yannda Allah'n bununla ailemi ve malm himaye edecei bir el (bir minnetdrlk) olmasn istedim. Senin yanndaki Muhacir sahblerden herbirinin Mekke'de ailesini ve maln koruyacak hsmlar vardr; (benim ise kimsem yoktur, ben onlarla sdece anlamal bir kimseyim; Kurey'ten deilim), dedi. Htb'n bu savunmas zerine Peygamber:
972 / 2483

buhari

"Htb doru savunma yapt, ona hayrdan baka birey sylemeyin!" buyurdu. Fakat (bir trl fkesi gemeyen) Umer: Muhakkak o Allah'a, Rasl'ne ve m'minlere hainlik yapmtr. Beni serbest brak da onun boynunu vuraym, dedi. Bunun zerine Peygamber: "Htb Bedir ehlinden deil mi?" buyurdu da yle devam etti: "Belki Allah, Bedir ehline (yn onlarn o gnk yksek cihd-larna) muttali' olmutur da: stediinizi yapn, cennet sizlere vcib olmutur: yhud da: Ben sizlere mafiret etmiimdir, buyurmutur" dedi. Bunun zerine Umer'in iki gz ya aktt da: Allah ve Rasl en bilendir, dedi [29].
10- Bb (Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.) 33-.......Bize Abdurrahmn ibnu'l-Gasl, Hamza ibnu Eb Useyd ile ez-Zubeyr ibnu'l-Munzir ibn Eb Useyd'den tahds etti ki, Eb Useyd Mlik ibnu'r-Raba yle demitir: Raslullah (S) Bedir gn 34-.......Eb Useyd (R) yle demitir: Raslullah (S) Bedir gn bize: ''Dmanlar size yaklatklar, yn size kalabalk geldikleri zaman onlara ok atnz da (uzaktalarken atmayp) oklarnz kendi yanlarnzda alkoyunuz'1 buyurdu [30]. 35-.......Eb shk yle demitir: Ben el-Ber ibn zib(R)'den iittim, yle dedi: Peygamber (S) Uhu gn okularn bana Abdullah ibn Cubeyr'i kumandan yapt. Mrikler bizden yetmi kiiye isabet kaydettiler. Peygamber ve sahbleri ise Bedir gn mriklerden yzkrk kiiye musbet getirdiler ki, onlardan yetmi kiiyi esr aldlar, yetmi kiiyi de ldrdler. Eb Sufyn Sahr ibn Harb: Bu, Bedir gnne karlk olan bir gndr, harb nevbet iledir (yn kh onlar bize, kh biz onlara galebe ederiz), demitir [31]. 36-.......Eb Ms(R)'dan (o yle demitir): Zannediyorum ki Peygamber (S): "O takdirde hayr, Uhud gnnden sonra Allah'n getirdii hayrdan ve keza Bedir gnnden sonra Allah 'in bize verdii doruluun sevabdr" buyurdu [32]. 37-.......Abdurrahmn ibn Avf (R) yle demitir: Ben Bedir (harbi) gn harb saffnda idim. Dnp baktm ki, samda ve solumda yalar kk iki gen duruyor. Ben onlarn durumlarndan emn olmam gibiydim. Derken onlardan biri kendi arkadann haberi olmadan bana gizlice: Ey amca! Bana Eb Cehl'i gster, dedi. Ben de ona: Ey kardeim olu, sen Eb Cehl'i ne yapacaksn? dedim. Oda: Ben Allah'a ahd verdim: Eer onu grrsem ldreceim yhud da onun nnde leceim, dedi. Dier gen de, yine arkadandan gizli olarak, bana birincisinin syledii gibi syledi.
973 / 2483

buhari

Abdurrahmn dedi ki: Byle (tecrbesiz) iki gen kii arasnda bulunmam, yn onlarn durumlar beni sevindirmedi. Ben o iki gence Eb Cehl'i iaret edip gsterdim. Onlar derhl iki doan kuu gibi Eb Cehl'in zerine hcum ettiler, nihayet onu kllaryle vurup ldrdler. Bu iki gen, Afra kadnn oulan Muz ve Muavviz idiler [33].
38-.......Bize bn ihb haber verip yle dedi: Bana Zuhre oullar'nnyemnli dostu olan Umer ibnu Useyd ibn Criye es-Sakaf haber verdi. Bu zt ayn zamanda Eb Hureyre'nin arkadalarndan idi. Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) on kiilik bir keif birlii hazrlad da bunlarn bana Umer ibnu'l-Hattb'n olu sm'n (ana tarafndan) dedesi olan sim ibn Sabit el-Ensr'yi kumandan yaparak gnderdi [34]. Bu birlik, Mekke ile Usfn arasnda Hedee mevkiine vardklar zaman bunlar, Huzeyl kabilesinden Lhyn oullan denilen bir obaya zikrolunup haber verildiler. O kabile halk yze yakn atc kii ile bunlar yakalamak iin yrdler. Onlarn ayak izleri ardna dtler. Nihayet keif birliinin konaklayp da hurma yemi olduklar yererini buldular. Ve: te bu Yesrib hurmasdr, dediler. Yine keif birliinin izleri ardndan gittiler. Keif kumandan sim ve arkadalar onlarn geldiini hissedince bir yere girip sndlar. Ta'-kbi Lhyn oullar onlar epevre kuattlar da onlara: Aaya inin, ellerinizi bize verin (yn bize boyun ein); sizden hibir kimseyi ldrmeyeceimize dir size ahd ve msk veriyoruz! dediler. . sim kendi arkadalarna hitaben: Ey arkadalar! Bana gelince ben kfirin zimmetine (yn ahdine) inmem! dedikten sonra: Y Allah! Peygamberine bizden haber ver! dedi. Bu esnada kfirler mslmnlara ok attlar ve sm' ehd ettiler. Arkadalarmdan kii: Hubeyb ibn Adiyy, Zeyd ibnu'd-Desine ve baka bir adam, onlarn, verdii ahd ve msk zerine inip teslm oldular. Dmanlar onlar yakalaynca yaylarnn kirilerini zdler de bunlarla onlar baladlar. Keif birliinden olan nc adam: Bu ilk zulmdr. Vallahi ben sizlerle yolculuk etmem. Benim iin u ldrlen ehdlere uymak vardr! deyip gitmemekte diretti. Onlar onu srklediler ve Mekke'ye gtrmek iin abalayp drttler. O da onlarla beraber olmamakta diretti (onu da ldrdler). Hubeyb ile Zeyd ibnu'd-Desine Mekke'ye gtrldler ve nihayet Bedir vak'asndan sonra onlan sattlar. Hubeyb'i el-Hris ibn mir ibn Nevfel oullar satn ald. Hubeyb Bedir gn elHris ibn mir'i ldrm idi. Hubeyb onlarn yannda esr olarak (haram aylar geinceye kadar) bir sre kald. Nihayet onu ldrmeye karar verip birletiklerinde Hubeyb, etek ve koltuk alt kllarn gidermek iin el-Hris'in kzlarnn birinden bir ustura ariyet istedi. Kadn ona usturay ariyet verdi. Bu arada kadn farknda deilken, onun bir olu Hubeyb'in yanna gitti. Kadn olunu, Hubeyb'in elinde ustura olduu hlde, Hubeyb'in kucanda oturmu vaziyette buldu. Kadn: Hubeyb onu ustura ile ldrecek diye ok korktum, demitir. Hubeyb kadnn bu hlini anlad da: ocuu ldreceimden mi korkuyorsun? Ben bunu yapacak deilim, dedi. Kadn: Vallahi ben asla Hubeyb'den daha hayrl bir esr grmedim. Vallahi bir gn ben onu, kendisi demirle bal olduu hlde elinde bir zm salkm tutarak yerken grmmdr. O zaman Mekke'de bu meyveden hi yoktu, demitir. Kadn:
974 / 2483

buhari

Bu muhakkak Allah'n Hubeyb'e ihsan ettii bir nzktr, der idi. Nihayet Hubeyb'i HlPde ldrmek iin Harem'den kardklarnda, Hubeyb onlara: Beni brakn da iki rek'at namaz klaym, dedi. Onlar kendisini serbest braktlar. O da (Ten'm mescidinin yerinde) iki rek'at namaz kld. Akabinde: Vallahi eer bende lmden bir korku olduunu sanmasay-dniz, elbette daha uzun namaz klardm, demitir. Bundan sonra Hubeyb: Allhumme ahsihim adeden Vaktu'I-hum bededen Ve l tubk minhum ahaden (= Y Allah, onlarn hepsini say, Onlar dank dank ldr, Onlardan hibirini diri brakma) diye dua etti. Bundan sonra da u beyitleri syleyerek ind etti: Fe esu ubl hne uktelu msimen Ala eyyi cenbin kne Hllhi masra' Ve zlike f Zti'l-lhi ve in yese' Yubrik ala evsi vm mumezzai (= Ben mslmn olarak ldrlrken buna aldrmam. nk lmm hangi yerde olsa Allah iindir. Bu lm Allah'n Zt (O'nun rzsn arama) yolundadr. Eer o isterse para para edilmi cesedin eklemleri zerine bereketler ihsan eder!) [35]. Bundan sonra Eb Srvaa Ukbe ibnu'I-Hris, Hubeyb'e doru kalkt ve onu ldrd. te bylece Hubeyb, habsedilerek ldrlecek her mslmn iin iki rek'at namaz klma snnetini ilk koyan kimse oldu [36]. Bu on kiilik keif birlii bu musbete uradklar gn onlarn haberini Peygamber (S) kendi sahblerine haber vermitir. Kurey'ten birtakm insanlar, birlik kumandan sm'm ldrld konuulduu zaman, ondan tanmaya yarayacak birey getirmeleri iin sm'm cesedinin yanma insan gnderdiler. sim, Bedir gn onlarn byklerinden birini (Ukbe ibn Eb Muayt'i) ldrmt. Allah sim' korumak iin bal ans veya eek arsndan glgeleyici bulut gibi bir sr gnderdi de, Kurey'in elilerinden onu korudu ve onlar sm'dan birey kesip almaya muktedir olamadlar. Ve Ka'b ibn Mlik (yaknda Tebk gazvesi hakknda gelecek olan uzun hadsinde) bana Murre ibnu'r-Rab' el-Umer ile Hill ibn Umeyye el-Vkf'nin Bedir harbinde hazr bulunmu iki iyi adam olduklarn sylediler, demitir [37].
39-.......Bize Leys, Yahya ibn Sad'den; o da Nfi'den tahds etti ki, bn Umer(R)'e (cennetle mjdeli on kiiden biri olan) Sad ibn Zeyd ibn Amr ibn Nufeyl(in bir cumua gn hasta olduu) zikredildi. Bu Sad (baka bir vazifede olduu iin Bedir'de hazr bulunamam, fakat Bedir'de bulunanlarla beraber pay alp) Bedri olmu idi. Sad, bir cumua gn hastaland, ibn Umer, gndz ykselip cumua saati yaklatktan sonra hemen bineine binip Sad'in yanma hasta ziyaretine gitmi ve cumuay terketmitir [38]. Ve mm el-Leys ibn Sa'd yle dedi: Bana Ynus ibn Yezd tah-ds etti ki, bn ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibn Abdlah ibn Mes'd tahds etti ki, Ubeydullah'n babas Abdullah ibn Utbe, Umer ibn Abdillah ibn Erkam ez-Zuhr'ye yle bir mektb yazp, ona Subey'a bintu'lHris el-Eslemiyye'nin yanna gitmesini, kendisinden hadsini ve gebelii hakknda fetva istedii vakit Raslullah'-n ona sylemi olduu sz sormasn emretti. Bunun zerine Umer ibn Abdillah, Subey'a'nn yanma varp sorduktan sonra, Abdullah ibn Utbe'ye cevb haberi olarak yle yazd:
975 / 2483

buhari

"Subey'a ona Raslullah'm Bedir'de hazr bulunmu sahble-rinden Sa'd ibn Havle'nin nikh altnda bulunduunu, bu ztn mir ibn Lueyy oullar soyundan olduunu, kendisi gebe iken kocasnn Veda Hacc'nda vefat ettiini, kocasnn vefatndan drt ay gemeden evvel dourduunu ve nifsndan kalktnda isteyenleri iin (isteyenlerine grnmek iin) sslendiini, bu srada Abdu'd-Dr oul-lar'ndan bir zt olan Ebu's-Senbil ibnu Ba'kek'in, Subey'a'nn yanma gelip kendisini sslenmi grerek: Ne o? Seni isteyenler iin sslenmi gryorum. Zannederim ki nikh arzu ediyorsun. Hi bhesiz sen vallahi zerinden drt ay on gn gemedike evlenemezsin! dediini" haber verdikten sonra, dedi ki: "Ebu's-Senbil bunlar bana syleyince, o akam elbisemi giyinip Raslullah'a gittim ve durumumu kendisinden sordum. Rasl-lah (S) ocuumu dourduum zaman evlenmeye hall olduuma bana fetva verdi ve bana istersem evlenebileceimi emretti" [39]. (el-Buhr'nin eyhi) Esba ibnu'I-Ferec el-Msr, Abdullah ibn Vehb'den; o da Ynus ibn Yezd'den senediyle bu hadsi rivayet etmekte el-Leys'e mutbaat etmitir. Ve el-Leys yle dedi: Bana Ynus ibn Yezd, bn ihb'dan tahds etti. bn ihb: Biz ona sorduk, dedikten sonra yle sylemitir: Bana mir ibn Lueyy oullar'mn zdls olan Muhammed ibn Ab-dirrahmn ibn Sevbn haber verdi ki, Muhammed ibn Iys ibni'l-Bukeyr, babas Iys'n Bedir'de hazr bulunduunu ona haber vermitir [40].
11- Meleklerin Bedir'de (Mslmanlarn Beraberinde Onlara Nusrat Ve Mriklere Kar Bir Yardm Olmak zere) Hazr Bulunmalar Bab 40-.......Bize Cerr ibnu Abdilhamd, Yahya ibn Sad'den; o da Muz ibn Rifa'dan; o da Bedir ehlinden olan babas Rifa ibn Rfi' ez-Zurak(R)'den haber yerdi ki, o yle demitir: Bedir harbi srasnda bir ara Cibrl aleyhi^-selam, Peygamber(S)'e geldi de: "inizdeki Bedir mchidlerini ne mertebe sayarsnz?" diye sordu. Peygamber: "Biz onlar mslmniarn en faziletli olanlarndan sayarz!" dedi, yhud buna benzer bir sz syledi. Cibrl: "Biz de meleklerden Bedir'de hazr bulunanlar bylece meleklerin hayrls sayarz" dedi. 41-.......Bize Hammd, Yahya'dan; o da Muz ibn Rifa ibn Rfi'den tahds etti. Rifa, Bedir'de hazr bulunanlardan idi. Onun babas Rfi' ise Akabe bey'atlannda hazr bulunanlardan idi. Olu Rifa'ya: Benim Akabe bey'atlarnda hazr bulunmam yerine Bedir'de hazr bulunmu olmaklm beni sevindirmez, der idi. Raf': Cibril, Peygamberce bunu (yn yukardaki Cerr hadsinde geen suli) sordu, demitir [41]. 42-.......Yahya ibn Sad el-Ensr, Muz ibn Rifa'dan: Bir melek, Peygamber(S)'e sordu., deyip yukarda geen hadsin benzerini sylediini iitmitir. Ve yine Yahya, kendisine Yezd ibnu'l-Hd'm haber verdiini, bu hadsi Muz'n ona tahds ettii gn onun beraberinde bulunduunu sylemitir. Yezd ibnu'1-Hd yle dedi: Muz: Geen hadste mbhem olan sorucu melek Cibril aleyhi's-selmdr, demitir [42]. 43-.......Hlid el-Hazz', krime'den; o da bn Abbs(R)'tan, Peygamber(S)'in Bedir gn: "te u Cibril'dir. Atnn bam tutmu, harb silh zerindedir" buyurduunu tahds etmitir [43].
976 / 2483

buhari

12- Bab [44] 44-.......Enes ibn Mlik (R): Eb Zeyd (Kays ib*n Seken) hibir ocuk ve torun brakmadan ld; o, Bedri idi, demitir. 45-.......Yahya ibn Sad, sim ibn Muhammed'den; o da Abdullah ibn Habbb'dan tahds etti ki, Eb Sad ibn Mlik el-Hudr (R) bir seferden geldi. Ailesi kendisine kurbnlarn etlerinden et tak-dm ettiler. Bunun zerine Sad ibn Mlik: Ben bunun hkmn sormadka bundan yemeyeceim, dedi. Akabinde Bedir'de hazr bulunmu olan ana-bir kardeine, yn Katde ibnu'n-Nu'mn'a gitti ve ona bu mes'eleyi (yn kurbn etlerinin gnden sonra yenilip yenilmeyeceini) sordu. O da: Senin gidiin ardndan sahblerin gnden sonra kurbr etlerinden nehyolunageldikleri hkmn bozucu bir emir meydans geldi, demitir [45]. 46-.......Urve yle demitir: ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm (R) yle dedi: Bedir gn ben, Ubeyde ibn Sad ibn s'a kavutum. O batan ayaa kadar zrhlanm ve silhlanmt. Onun yalnz iki gz grnyordu.,Ona Eb Zti'l-Keri knyesi verilirdi. O bana: Ben Eb Zti'l-Keri'im! diye meydan okudu. Ben de nemen harbemle ona saldrdm ve harbemi onun gznn iine soktum, Ubeyde hemen ld. Him ibn Urve dedi ki: Bana ez-Zubeyr'in yle dedii haber verildi: Yemn olsun ben ayam onun -stne koydum. Sonra harbemi olanca kuvvetimle ekip kardm. Fakat harbemin iki taraf e-rilmiti. Urve ibnu'z-Zubeyr dedi ki: (Bu harbe kymetli bir harb htras olduu iin) sonra onu Raslullah (S) ez-Zubeyr'den ariyet olarak istedi; Zubeyr de O'na verdi. Raslullah vefat ettiinde, Zubeyr onu geri ald. Sonra o harbeyi Eb Bekr istedi, Zubeyr ona da verdi. Eb Bekr vefat edince Zubeyr onu tekrar geri ald. Bu defa o harbeyi Umer istedi, Zubeyr ona da verdi. Umer vefat edince, onu yine kendisi ald. Sonra o harbeyi Usmn istedi; Zubeyr ona da verdi. Usmn ehd edilence harbe, Al'ye ve sonra oullarna geti. Abdullah ibnu'z-Zubeyr onu Al'nin ocuklarndan isteyip ald ve Abdullah ibnu'z-Zubeyr ldrlnceye kadar onun yannda bulunmutur [46]. 47-.......ez-Zuhr yle dedi: Bana Eb drs izu'llah ibnu Abdillah yle haber verdi: Bedir'de hazr bulunmu olan Ubdetu'bnu's-Smit: Raslullah (S) Akabe'de bize: "(...artlar zerine) bana bey'at ediniz" buyurdu, demitir [47]. 48-.......Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr, Peygamber'in zeycesi e(R)'den haber verdi ki (o yle demitir): Eb Huzeyfe -ki bu hbu Huzeyfe Raslullah ile beraber Bedir gazvesinde hazr bulunan Kimselerden idi- Salim ibn Ma'kl' oul edinmi ve ayn zamanda ba-lim'e, kardei Veld ibn Utbe ibn Raba'mn kz Hind'i nikah etmiti. Hlbuki Salim, Ensr'dan Subeyte kadnn klesi idi. Nitekim Rasulullah da Zeyd ibn Hrise'yi oul edinmiti. Chiliyet zamannda bir kimse birisini evld edinirse, insanlar o evldlk edinilen kimseyi, ev-ldlk alann adiyle arr ve o evldlk, o kimsenin mirasna da vris olurdu. Bu tre Yce Allah: "... Evldlklarnz da z oullarnz gibi tanmad. Bu sizin azlarnzdaki lfnzdr. Allah hakk syler ve O doru yolu gsterir. Onlar babalarna nisbetle arn. Bu, Allah indinde daha dorudur. Eer babalarn bilmiyorsanz, o hlde dnde kardeleriniz olmakla beraber dostlarnzdrlar. Hat
977 / 2483

buhari

ettiklerinizde ise stnze vebal yoktur. Fakat kalblerinizin kasdettiinde vebal vardr. Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (ei-Ahzb: 4-5) yetlerini indirinceye kadar devam etti.Bunun zerine Kureyli, sonra mir olan Sheyl ibn Amr'n kz Sehle (ki Eb Huzeyfe'nin br kars ve Subeyte'nin de ortadr) Peygamber'e geldi... Ve hadsi bu suretle zikretti [48].
49-.......Muavviz kz Rubeyy' (R) yle demitir: Ben gelin olduum gnn kuluk vaktinde Peygamber (S) benim evlenme trenime geldi de, senin benim yanma oturuun gibi benim deimin zerine oturdu. O srada birtakm kzcazlar deff alyorlar ve babalarmzdan Bedir gazasnda ehd olanlarn gzel vasflarm zikrediyorlard. Nihayet bu kzlardan birisi: imizde bir Peygamber vardr ki, O, yarn ne olacan bilir! dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "Kzm byle syleme; evvelce sylemekte olduun szleri syle!" buyurdu [49]. 50-.......bn Abbs (R) yle demitir: Bana Raslullah'n sahibi olan Eb Talha (R) haber verdi -ki, bu Eb Talha, Raslullah'n beraberinde Bedir'de hazr bulunmutur- Raslullah (S): "inde kpek ve suret bulunan hibir eve melekler girmez" buyurmutur. bn Abbs: Raslullah, ilerinde ruhlar bulunan canl timsllerini, heykellerini kasdediyor, demitir [50]. 51- Bize Abdan tahds etti: Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek haber verdi: Bize Ynus ibn Yezd haber verdi [51]. H ve yine bize Ahmed ibn Salih tahds etti: Bize Anbese ibn Hlid tahds etti: Bize amcam Ynus ibn Yezd, ez-Zuhr'den tahds etti ki, ez-Zuhr yle demitir: Bize Al ibnu'l-Hseyin haber verdi; ona da babas Hseyin ibn Al aleyhimu's-selm yle haber vermitir: Babas Al ibn Eb Tlib yle demitir: Bedir gnndeki ganmetten benim nasbim olarak ya kemle ermi bir devem vard. Peygamber (S) de o gn Allah'n kendisine fey' olarak verdii ganimetlerden olan "Bete bir"den, bana baka bir deve daha vermiti. Ben Pey-gamber'in kz Ftma aleyha's-selm ile evlenmek istediim zaman Kaynukaa oullar'ndan kuyumcu bir adamla, benimle beraber gelmesi ve zhr otu getirmemiz zerine va'dletim. Ben o zhr otunu kuyumculara satmak ve bedeli ile dn a hususunda yardm salamamz istedim. Ben yalar kemle ermi iki devem iin deve semerleri, byk uvallar ve ipler topladm srada, bu iki devem de Ensr'dan bir adamn odas yannda htrlmlar/di. Nihayet ben topladm eyleri topladm. Tam bu srada develerimle karlatm ki, hrgleri kesilmi, brleri yarlp cierlerinden alnm! Bu manzaray grdm zaman gzlerime mlik olamadm (aladm). Bu ii kim yapt? dedim. Oradakiler yle dediler: Bu ii Hamza ibnu Abdilmuttalib yapt, kendisi u evin iinde, Ensr'dan iki imekte olan bir topluluktadr, yannda arkc bir kadn ve arkadalar vardr. O arkc kadm, arksnda "El y Uamzu li'-urufi'n-nivi [52]( = Ey Hamza, semiz develere bak!)" deyince Hamza hemen klca srad, iki devenin hrglerini kesti, brlerini yarp cierlerinden birer para ald (gitti). Al devamla dedi ki: Bunun zerine ben gittim, nihayet Peygam-ber'in huzuruna girdim. Yannda Zeyd ibn Harise vard. Peygamber benim karlatm eyi bildi de: "Neyin var?" diye sordu. Ben de: Y Raslallah, bu gn gibi (irkin ve kt gn) grmedim: Hamza benim iki dii deveme
978 / 2483

buhari

dmanlk (yn zulm) etti: kisinin de hrglerini kesti, brlerini yard. te o imdi u evin iindedir, beraberinde arb imekte olan bir topluluk vardr, dedim. Peygamber hemen ridsn (st elbisesini) isteyip giyindi. Sonra yryp gitti. Ben, Zeyd ibn Harise ile beraber kendisinin ardndan gittim. Nihayet Hamza'nn iinde bulunduu eve geldi. Yanna girmeye izin istedi, kendisine izin verildi. Yanna girince Peygamber, yapt i hakknda Hamza'y knamaya balad. Bir grd ki, Hamza iki yz kpkrmz bir sarho! Hamza, Peygamber'e bakt. Sonra bakm ykseltti. Akabinde dizleririe bakt. Sonra bakn ykseltti ve yzne bakt. Sonra Hamza: Siz babam(Abdulmuttalib)n kleleri deil misiniz? dedi. Peygamber onun sarho olduunu bildi. Rashllah (onun uursuzluundan saknarak) iki topuu zerinde arka arkaya ekildi, odadan dar kt, bk de O'nunla beraber dar ktk [53].
52-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne haber verip yle dedi: Bu hadsi Abdurrahmn ibnu'IIsbahn bizim iin rivayetinin sonuna ulatrd -yhud ma'n yledir: Bu hadsi bize Abdurrahmn ibnu'1-Isba-hn yazl olarak gnderdi-. Kendisi bunu Abdullah ibnu Ma'kl elMuzen'den iitmitir: Al ibn Eb Tlib (R), Sehl ibn Huneyf in cenaze namazn (be tekbrle) kldrd da: nk bu zt Bedir'de hazr bulundu, dedi [54]. 53-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Abdullah'n olu Salim haber verdi ki, kendisi, babas Abdullah ibn Umer(R)'den yle tah-ds ederken iitmitir: Umer ibnu'l-Hattb, kz Hafsa, Huneys ibn Huzfe es-Sehm'den dul kald zaman -ki bu Huneys, Raslullah'-n sahblerinden idi; Bedir'de hazr bulunmu ve (yaralanp) Med-ne'de vefat etmi idi- yle dedi: Ben Usmn ibn Affn'a kavutum da ona Hafsa'y (almasn) teklf ettim ve: Ey Usmn! stersen Umer'in kz Hafsa'y sana nikh edeyim, dedim. Oda: Bu iimi bir dneyim, dedi. Birka geceler bekledim. Sonra kavutuumda Usmn bana: Bana u gnmde evlenmemek fikri belirdi, dedi. Umer dedi ki: Sonra Eb Bekr'e kavutum. Ona da: stersen Umer'in kz Hafsa'y sana nikh edeyim, dedim. Eb Bekr sustu ve bana hibir cevb vermedi. Ben de ona, Usmn'a fkelendiimden daha iddetli bir fkeyle fkelendim. (Usmn bir cevb vermi ve zr beyn etmiti.) Birka geceler bekledim. Sonra Hafsa'y Raslullah (S) istedi. Ben de Hafsa'y Rashllah'a nikh ettim. Bu arada Eb Bekr bana kavutu da yle deyip zr beyn etti: (Ey Umer!) Sen Hafsa'y bana teklf edip de sana bir cevb vermediim zaman belki sen bana darlmsndr? Ben de: Evet, sana fkelendim, dedim. Bunun zerine Eb Bekr yle dedi: ' u muhakkak ki, senin teklfine cevb vermekten beni birey men' etmedi. Ancak u var ki, ben Raslullah'n Hafsa'y almak stediini bana sylediini iyi biliyordum da Raslullah'n srrm aklayp duyurmak istemiyordum. ayet Raslullah, Hafsa hakkndaki dncesini braksayd, onu muhakkak ben kabul ederdim [55].

979 / 2483

buhari

54-.......Bize u'be ibnu'l-Haccc, Adiyy ibn Ebn'dan; o da Abdullah ibn Yezd'den tahds etti. O da Eb Mes'd el-Bedr'den iitti ki, Peygamber (S): "Kiinin kendi ailesi ferdieri zerine yapt harcamas (kendisi lehine) bir sadakadr" buyurmutur [56]. 55-.......(Zuhr yle demitir:) Ben Urvetu'bnu'z-Zubeyr'den iittim; o, Umer ibn Abdilazz'e emirlii zamannda yle tahds ediyordu: el-Mugre ibn u'be, Muviye tarafndan Kfe emri iken ikindi namazn geri brakm, yanna Bedir'de hazr bulunmu olup Zeyd ibn Hasen(ibn Al ibn Eb Tlib)'in dedesi olan Eb Mes'd Ukbe-tu'bnu Amr el-Ensr girmi ve ona hitaben unlar sylemitir [57]: (Y Mugre!) Kesin olarak bilmisindir ki, Cibril inip namaz kld, Raslullah (S) da (ardnda srayla) be vakit namaz kld. Sonra Cibril: "te bunlarla emrolundun" dedi. Urve dedi ki: Ber ibnu Eb Mes'd, babas Eb Mes'd Uk-be'den ite byle tahds ederdi [58]. 56-.......Eb Mes'd el-Bedr (R) yle demitir: Raslullah (S): "el-Bakara Sresi'nin sonundan iki yet vardr kis onlar her kim bir gecede okursa, bu iki yet ona yetiir" buyurdu. Rvlerden Abdurrahmn yle demitir: Ben Eb Mes'd'a, kendisi Beyt'i tavaf ederken kavutum da bu hadsi ona sordum. Kendisi bana bu hadsi (Alkame'nin bana tahds ettii gibi) tahds etti [59]. 57-.......bn ihb yle demitir: Bana Mahmd ibnu'r-Rab' haber verdi ki, Peygamber'in sahblerinden ve Ensr'n Bedir'de hazr bulunanlarndan olan Itbn ibn Mlik, RasIullah(S)'a geldi [60]. 58-.......bn ihb yle demitir: Sonra ben Husayn ibnu Muhammed'e -ki bu zt Salim oullar'ndan biri ve onlarn hayrllarn-dandir- Mahmd ibnu'r-Rab'in Itbn ibn Mlik'ten rivayet ettii hadsi sordum da, o hadsi bylece dorulad [61]. 59-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Abdullah ibnu mir ibn Raba -ki bu zt Adiyy oullar'nn en by idi ve babas mir, Bedir'de Peygamber'in beraberinde hazr bulunmutu- yle haber verdi: Umer ibnu'l-Hattb (Usmn ibn Maz'n'un kardei olan) Kudme ibn Maz'n'u Bahreyn zerine vl olarak ta'yn etmitir. Bu Kudme de Bedir'de hazr bulunmutu. Kudme, Abdullah ibn Umer ile kzkardei Hafsa'nn -Allah onlardan raz olsundaylardr [62]. 60-.......Zuhr'ye de Salim ibn Abdillah haber verip yle demitir: Rfi' ibnu Hadc, Abdullah ibn Umer'e, iki amcasnn (Zu-heyr ile Muzahhir'in) Bedir'de hazr bulunduklarn haber vermitir. Bu ikisi (yn Zuheyr ile Muzahhir), Rfi' ibn Hadc'e: Raslullah (S) tarlalar kiraya vermekten nehyetti, diye haber vermilerdir. ez-Zuhr yle dedi: Ben Slim'e: Sen tarlalar kiraya veriyor musun? diye sordum. O da: Evet veriyorum. bhesiz Rfi' kendi aleyhine sz oaltmtr, dedi [63]. 61-.......Husayn ibn Abdirrahmn yle demitir: Ben Abdullah ibn eddd ibni'1-Hdi elLeys'den iittim. O yle dedi: Ben Ri-fatu'bnu Rfi' el-Ensr'yi grdm, o Bedir'de hazr bulunmutur [64].
980 / 2483

buhari

62-.......el-Msver ibnu Mahrame yle haber vermitir: Ensr'dan Amr ibnu Avf -ki bu zt mir ibn Lueyy oullarnn yemnli dostu idi ve Bedir'de hazr bulunmutu- yle demitir: Raslullah (S) harb etmeksizin Bahreyn ahlsiyle bir bar anlamas yapm ve Bahreynliler zerine elAl ibnu'l-Hadram'yi emr ta'yn eylemiti. Tahsil olunan cizye mallarm getirmek zere de bilhare Raslullah, Eb Ubeyde ibnu'l-Cerrh' Bahreyn'e gnderdi. Eb Ubeyde, cizye mallarm alarak Bahreyn'den Medine'ye geldiinde Ensr, Eb Ubey-de'nin geliini iittiler. Sahbler bu srada Peygamber'in beraberinde sabah namaz klyorlard. Peygamber namaz bitirince sahbler hemen Eb Ubeyde'ye kar ktlar. Raslullah, sahbleri bu hlde grnce glmsedi de, sonra onlara: "yle sanyorum ki, siz, Eb Ubeyde'nin bir hayleyler getirdiini duydunuz?" buyurdu. Onlar da: Evet y Raslallah! dediler. Bunun zerine Raslullah: "Sevininiz ve sizi sevindirecek ni'tnetleri (bundan byle her zaman) umunuz! Vallahi (bundan sonra) sizin zerinize fakirlik ve ihtiytan korkmam. Fakat ben sizin zerinize, sizden nceki mmetlerin nne dny ni'metlerinin yayld gibi, sizin nnze de yaylmas, onlarn o ni'metlerde birbirlerine hasedleipnefsniy et yarna giritikleri gibi sizin de birbirinizle nefsniye yarna dmeniz ve bu nefsniyet yarnn da onlar helak ettii gibi sizleri de helak etmesinden korkarm" buyurdu [65]. 63-.......Nfi'den (o, yle demitir): Abdullah ibnu Umer (R) btn ylanlar ldrr idi. Nihayet Eb Lubbe el-Bedr, kendisine: Peygamber (S) evlerdeki (beyaz yhud ince yhud kk ve zehirsiz) ylanlar ldrmekten nehyetti hadsini syleyince, onlar ldrmekten kendini tuttu [66]. 64-.......bnu ihb yle demitir: Bize Enes ibn Mlik yle tahds etti: Ensr'dan birtakm adamlar Raslullah'tan izin istediler de: Bize izin ver de kzkardeimizin olu Abbs iin, onun fidyesini terkedelim, dediler. Raslullah (S): "Onun fidyesinden bir dirhemi dah terketmeyiniz" buyurdu [67]. 65-.......Kindeli Mkdd ibn Amr, Zuhre oullar'nn andlam dostu ve Bedir'de Raslullah'n beraberinde hazr bulunmu bir zttr. te bu Mkdd, Raslullah'a hitaben: yle bir mes'ele hakknda ne dersin: Ben kfirlerden bir kii ile karlap vurusam da o benim iki elimden birisini klcyla vurup koparsa, sonra benden kap bir aaca smsa da: Ben Allah iin ms-lmn oldum (La ilahe illellh) dese, ben onu tevhd kelimesini syledikten sonra ldrebilir miyim y Raslallah? dedi. Raslullah da: "Hayr onu ldrme" buyurdu. Bunun zerine Mkdd: Y Raslallah! O benim iki elimden birisini kesti, kopard da, tevhd kelimesini elimi kopardktan sonra syledi, dedi. Bunun zerine Raslullah (S): "Sakn onu ldrme! Eer ldrrsen, o senin onu ldrmezden evvelki vaziyelindedir. Sen de onun syledii tevhd kelimesini sylemesinden evvelki vaziyetindesin (nk kann ksas ile mbh olmutur)" buyurdu [68]. 66-.......Bize Enes (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S) Bedir gn:
981 / 2483

buhari

"Eb Cehl ne yapt? Kim bakp anlar?" buyurdu. Bunun zerine bnu Mes'd gitti ve Eb Cehl'i, Afra kadnn iki olu (Muz ve Muavviz) onu vurmular da nihayet soumu (y-n lmek zere iken) buldu. bn Mes'd: Sen misin y Eb Cehl! dedi. Rv bnu Uleyye dedi ki: Sleyman ibn Tarhn: Enes o sz ite byle syledi, dedi bn Mes'd: Sen misin y Eb Cehl (vuruldun mu)? dedi. Eb Cehl, bn Mes'd'a: Sizin ldrdnz kiinin fevkinde bir kimse var mdr? dedi. Rv Sleyman ibn Tarhn geen senedle: Yhud Eb Cehl: Kendi kavminin ldrd kiinin fevkinde bir kimse var mdr? dedi. Rv dedi ki: Eb Mclez de yle dedi: Eb Cehl, bn Mes'd'a hitaben: - Keke beni ziratilerden bakas ldrseydi, dedi [69].
67-.......Ubeydullah ibn Abdillah'tan (o, yle demitir): Bana bnu Abbs, Umer(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) vefat ettii zaman ben Eb Bekr'e (Eb Ubeyde'yi kasdederek): Bizimle Ensr kardelerimizin yanna yr! dedim. Akabinde Ensr'dan Bedir'de hazr bulunmu olan iki slih kimseye kavutuk. Ben bu kavumay Urvetu'bnu'z-Zubeyr'e tahds ettim. O: Bu iki kii Uveym ibnu Side ile Ma'n ibnu Adiyy'dir, dedi [70]. 68- Bize shk ibn brhm tahds etti. O, Muhammed ibn Fu-dayl'den; o da sml ibn Eb Hlid'den; o da Kays ibn Eb Hzm'-dan (yle dediini) iitmitir: "Bedir'de hazr bulunanlarn (her birine verilen) mal atiyyesi (yllk) bebin bebin idi".. Umer (halifelii zamannda): Ben Bedir'de hazr bulunanlara elbette onlardan sonra gelenler zerinde fazla atyye vereceim, demitir [71]. 69-.......Bize Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Muhammed ibn Cubeyr ibn Mut'm'den haber verdi ki, babas Mut'm ibn Adiyy: Ben bir akam namaznda Peygamber'in Tr Sresi'ni okuduunu iittim. te bu, mnn kalbimde sabit oluunun evvelidir, demitir. Yine ez-Zuhr'den; o da Muhammed ibn Cubeyr'den; o da babas Mut'm'den: Peygamber (S) Bedir esirleri hakknda: "Eer Mut Um ibn Adiyy sa olsayd, sonra u kokmu cifeler hususunda efaat edip benimle konusayd, hi bhesiz ben bunlar Mut'm'e (diri diri ve kurtulu fidyesi olmakszn) balardm" buyurmutur [72]. Ve yine el-Leys ibn Sa'd da Yahya ibn Sad'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den syledi ki, o (Usmn'm ldrlmesini kasdederek): Birinci fitne vuk'a geldi de Bedir sahblerinden kimseyi brakmad. Sonra ikinci fitne, yn Harre vuk'a geldi. Hudeybiye sahblerinden kimseyi brakmad. Sonra nc fitne vuk'a geldi, o da insanlarda akl ve kuvvet brakmad, demitir [73]. 70-....... Ynus ibn Yezd tahds edip yle demitir: Ben ez-Zuhr'den iittim, yle dedi: Ben Urvetu'bnu'z-Zubeyr'den, Sad ibnu'l-Mseyyeb'den, Alkame ibn Vakkaas'tan, Ubeydullah ibn Abdillah'tan, Peygamber'in zevcesi ie(R)'ye iftira edilmesi hadsini iittim. Bunlarn hepsi
982 / 2483

buhari

bana o hadsten bir para tahds ettiler. ie Syle demitir: Ben, Eb Ruhm'un kz ve Mstah'm anas (Selm) ile haceti yerine getirme mahalline ynelip giderken, onun aya ar afna taklp dt. Bunun zerine Selm kadn: Mstah helak olsun! diye oluna beddua etti. Ben: Ne fena syledin, Bedir'de hazr bulunan bir kiiye svyor musun? dedim... ie iftira hadsinin tammn zikretti [74].
71-.......Bize Muhammed ibnu Fulayh ibn Sleyman, Ms ibn Ukbe'den tahds etti ki, bn ihb (Raslullah'n gazvelerim zikrettikten sonra): te bunlar Raslullah'n gazveleridir, demi, akabinde Bedir'de ldrlenler hakknda Raslullah'n syledii sz yle zikretmitir: Raslullah (S) onlarn cesedlerini kuyuya atarken, onlara hitaben: "Sizler Rabbinizin va'detiii eyi gerek buldunuz mu?" buyurdu. Ms ibn Ukbe (geen senedle) yle dedi: bn Umer'in mevls Nfi' yle dedi: Abdullah ibn Umer yle dedi: Raslullah'n sah-blerinden bz insanlar: Y Raslallah! lm olan insanlara m nida ediyorsun? dediler. Raslullah da: "Sizler benim sylediim szleri onlardan daha iyi iitir deilsiniz" buyurdu [75]. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Kendisi iin pay ayrlan Ku-reyliler'den Bedir'de hazr bulunan kimselerin toplam seksenbir kiidir. Urvetu'bnu'z-Zubeyr yle der idi: ez-Zubeyr: (Bedir'de hissen ve hkmen hazr bulunanlarn) paylar taksim edilip ayrld. Bunlar Kurey'ten yz kii idiler, dedi ve Allah en bilendir [76]. 72-.......Buradaki senedle ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm (R): Bedir gn Muhacirler iin yz pay ayrld, demitir [77]. 13- mm Eb Abdillah El-Buhr'nin Ortaya Koyduu Bu El-Cmi'u's-Sahh... Kitabnda Bedir Ehlinden Olduklar Zikredilen Kimselerin Harf Srasna Gre simlerinin Verilmesi Bab [78] 1. Peygamber (S) Muhammed ibn Abdillah el-Him. 2. Eb Bekr es-Sddk Abdullah ibn Usmn el-Kura. Sonra: 3. Umer ibnu'l-Hattb el-Adev. Sonra: 4. Usmn ibn Affn. Peygamber onu hasta bulunan kz Ru-kayye'nin banda geri brakt, fakat onun iin Bedir ganimetinden payn ayrd. Sonra: 5. Al ibm Eb Tlib el-Him -Allah onlardan raz olsun- [79]. Bundan sonrakiler harf srasyla unlardr [80]: 6. Iys ibnu Bukeyr. 7. Eb Bekr'in himayesinde bulunan Bill ibnu Rabh el-Kura. 8. Hamza ibnu Abdilmuttalib el-Him. 9. Kurey'in yeminli dostu Htb ibnu Eb Beltea. 10. Eb Huzeyfe ibnu Utbe ibn Raba el-Kura. 11. Harise ibnu'r-Rabf el-Ensr. Bedir gn ldrld. Bunun ad Harise ibnu Surka'dr. Bu harb iin kanlardan deildi, kk olduu iin gzclerden idi. 12. Hubeyb ibnu Adiyy el-Ensr.
983 / 2483

buhari

13. Huneys ibnu Huzfe es-Sehm. 14. Rifa ibnu Rf* el-Ensr. 15. Rifa ibnu Abdilmunzir. 16. Eb Lubbe el-Ensr. 17. ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm el-Kura. 18. Zeyd ibnu Sehl. 19. Eb Talha el-Ensr. 20. Eb Zeydin el-Ensr. 21. Sa'd ibnu Mlikin ez-Zuhr. 22. Sa'd ibnu Havle el-Kura 23. Sad ibnu Zeyd ibn Amr ibn Nufeylin el-Kura 24. Sehl ibnu Huneyfin el-Ensr. 25. Zuheyr ibnu Rfi'in el-Ensr, ve kardei: 26. Muzahhir ibnu RfiMn el-Ensr. (-) Abdullah ibnu Usmn ibni Eb Kuhfe el-Kura [81]. 27. Abdullah ibnu Mes'd el-Huzel. 28. Utbe ibnu Mes'd el-Huzel. 29. Abdurrahmn ibn Avfin ez-Zuhr. 30. Ubeyde ibnu'l-Hris el-Kura 31. Ubdet ibnu's-Smit el-Ensr. (-) Umer ibnu'l-Hattb el-Adev. (-) Usmn ibnu Affn el-Kura. Peygamber (S) onu, hasta bulunan kznn yannda geri brakt, fakat onun iin Bedir ganimetinden paym ayrd. (-) Al ibnu Eb Talibin el-Him. 32. Amr ibnu Avfin; mir ibn Lueyyin ouan'nn yeminli dostu 33. Ukbe ibnu Amr el-Ensr. 34. mir ibnu Raba el-Anez. 35. sim ibnu Sabitin el-Ensr. 36. Uveym ibnu Side el-Ensr. 37. Itbn ibnu Mlikin el-Ensr. 38. Kudme ibnu. Maz'n. 39. Katde ibnu'n-Nu'mn el-Ensr. 40. Muz ibnu Amr ibni'l-Cemh. 41. Muavviz ibnu Afra, ve kardei: 42. Muz ibnu Afra. 43. Mlik ibnu Raba Eb Useydin el-Ensr. 44. Murre ibnu'r-Rab' el-Ensr. 45. Ma'n ibnu Adiyy el-Ensr. 46. Mstah ibnu Usse ibn Abbd ibni'l-Muttalib ibni Abdi Menfin. 47. Mkdd ibnu Amr el-Kind, Zuhre oullar'mn yeminli dostu. 48. Hill ibnu Umeyye el-Ensr -Allah onlardan raz olsun [82]. 14- Nadr Oullar Hadsi Ve Raslullah'n (mir Oullar'ndan Yanllkla ldrlen) ki Kiinin Diyetini Vermek in Nadr Oullar'ndan Yardm stemek zere Onlarn Yanna k. Onlarn Da Raslullah'a Sikasd Yapmak stemeleri Bab [83]

ez-Zuhr, Urve ibnu'z-Zubeyr'den olmak zere:

984 / 2483

buhari

Nadr oullar gazvesi, Bedir vak'asndan sonra, altnc ayn banda ve Uhud harbinden nce oldu, demitir. Ve Yce Allah'n u kavli: "O, ehli kitbdan kfredenleri ilk srgnde yurdlanndan karandr. Siz kacaklarm sanmamtnz. Onlar da kalelerinin (Allah'n azabna) hakkaten mni* olacam zannetmilerdi. te onlara hesaba katmadklar cihetten Allahftn azab) geliverdi. O, bunlarn yreklerine korku drd. yle ki, evlerini hem kendi elleriyle, hem m yminlerin elleriyle harb ediyorlard. te ey akl ve basiret sahihleri, siz (bundan) bret alin" (el-kar: 2). Ve bnu shk, bu Nadr oullar iini Mane Kuyusu vak'asyle Uhud harbinden sonraya koymutur.
73-.......Bize bn Cureyc, Ms ibn Ukbe'den; o da Nfi'den haber verdi ki, bn Umer (R) yle demitir: Raslullah'a kar (nce) Nadr oullar, (sonra) Kurayza oullar harb atlar. Bunun zerine Raslullah Nadr oullan'n yerlerinden srp kard. Kurayza oullan'n ise yerlerinde brakt. Ve onlara (birey almamak suretiyle) ltfetti. Nihayet Kurayza da (ahdini bozarak) harb e t t i. Raslul-. lah da onlarn erkeklerini ldrd; kadnlarm, ocuklarn, mallarn da mslmnlar arasnda bltrd. Ancak onlardan bzlar Pey-gamber'e katldlar, Peygamber de bu katlanlara emn verdi. Onlar da mslmn oldular. Bu suretle Raslullah, Medne Yahdleri'nin hepsini -ki bunlar Abdullah ibn Selm'n kabilesi olan Kaynukaa oullarndr- ve Ben Harise Yahdleri'ni; (hulsa) Medne Yahd-leri'nin hepsini Medine'den srgn etti [84]. 74-.......Bize Eb Avne, Eb Bir'den haber verdi ki, Sad ibn Cubeyr yle demitir: Ben bn Abbs'a Sretu'1-Har diye syledim, o: Sretu'n-Nadr de! dedi. Bu hadsi Eb Bir'den rivayet etmekte Eb Avne'ye Huseym ibn Ber el-Vst mutabakaat etmitir [85]. 75-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ensr'dan olan kimse kendi hurmalndan bz hurma aalarn Peygamber'e hediye olarak ayrr, verirdi. Bu Peygamber'e hurma aac ayrma ii, Kuray-za'y ve Nadr'i fethetmesine kadar srd. Bunlarn fethinden sonra Peygamber, Ensr'm hurma aalarn kendilerine geriye verir oldu [86]. 76-.......bn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) muhasara srasnda- Nadr oullar'nn hurma aalarn (harb gerei olarak) yaktrd ve kestirdi. Bu harb mntakas, Nadr oullar'nn hurmal olan Buveyre mevkiidir. Bunun zerine u yet indi: "Herhangibir hurma aacn kestiniz yhud kkleri stnde dikili braktnzsa hep Allah'n izniyledir. (Bu izin de) j'klar rsvy edecei iindir" (el-Har: 5) [87] 77-....... Bize Cuveyriye ibn Esma, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den; Peygamber'in Nadr oullan hurmaln yaktrdn haber verdi, bn Umer dedi ki: Bu hurmalk hakknda Hassan ibn Sabit unlar sylyordu: Ve hne al serii Ben Lueyyin Harkun bi'-Buveyreti mustetru (= Buveyre hurmalnda yaylan yangn Lueyy oullar'nn efendileri aleyhine kolay oldu.) Yine bn Umer dedi ki: Peygamber'in amcasnn olu Eb Suf-yn ibnu'l-Hris, Hassn'a yle cevb verdi: Edme'llhu zelike min senin Ve harraka fnevhha's-sa'iyru Se-a'lemu eyyun minh bi-nzhn Ve ta'emu eyye ardayna tediyru
985 / 2483

buhari

(= Allah bu yakmay bir yapcdan devam ettirsin, Ve Medne etrafn da alevli bir ate yaksn. Yaknda bileceksin ki Buveyre'ye hangimiz uzakta olacak! Ve yine bileceksin ki Mekke ve Medne arazlerimizden hangisi bununla zarar grecek!) [88].
78-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Mlik ibn Evs ibn el-Hadesn en-Nasr haber verdi ki, kendisini Umer ibnu'l-Hattb arm. Umer'in yannda otururken, Umer'in kapcs Yerf geldi ve Umer'e: Usmn ibn Affn, Abdurrahmn ibn Avf, ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm, Sa'd ibn Eb Vakkaas'm senin yanna girmelerine rabet ve iznin var m? Bunlar geldiler, senin yanna girmeye izin isterler, dedi. Bunun zerine Umer: Evet, onlar ieriye girdir, dedi. Biraz eylendi. -Humus'da u ziyde var: Akabinde ieri girdiler, selm verip oturdular. Sonra Yerf biraz oturdu.- Sonra Yerf yine geldi ve: Abbs ve Al'nin ieriye girmesi hususunda iznin var m? Bunlar da senin yanna girmee izin isterler, dedi. Umer: Evet izin vardr, dedi. Onlar ieri girip selm verince, Abbs yle hitb etti: Ey M'minlerin Emri! Benimle (Al'yi iaret ederek) unun arasnda hkmet, dedi. Abbs ile Al, Allah'n fey' [89] olarak Rasl'ne tahss buyurduu Nadr oullar hurmalndan dolay ekiiyorlard. Al ile Abbs birbirlerine dil uzatmlard. O mecliste bulunanlar (Usmn ve arkadalar): Ey M'minlerin Emri, bunlarn arasnda hkmet de bunlarn birini dierinden huzur ve rahata kavutur, dediler. Bunun zerine Umer: Yava olunuz, acele etmeyiniz! Gk ve yer, izni ve iradesiyle ayakta duran Allah hakk iin size sorarm: Sizler Raslullah'm: "Biz peygamberler camiasnn terkesi vris olunmaz. Bizim braktmz her mal sadakadr, vakftr" buyurduunu ve bu sz ile kendisini kasdettiini bilir misiniz? dedi. Topluluk: Evet, Raslullah byle buyurdu, diye tasdik ettiler. Bunun zerine Umer, Al ile Abbs'a dnp: Allah hakk iin size de sorarm: Raslullah'm kendisini kas-dederek byle buyurduunu sizler de biliyor musunuz? dedi. Al ile Abbs: Evet, diye tasdk ettiler. Bunun zerine Umer: imdi ben size bu maln hukuk vaziyetim anlataym, diye yle zh etti: Mnezzeh olan Allah bu fey'de tasarrufu Rasl'ne tahss etti, O'ndan baka kimseye bu hakk vermedi. Zikri yce Allah Kur'n'-da: "Allah'n onlardan Peygamberine verdii fey'e gelince, siz bunun zerine ne ata, ne deveye binip komadnz. Fakat Allah peygamberlerini dileyecei kimselere musallat eder. Allah hereye hak-kyle kaadirdir" (ei-Han 6) buyurmutur. Binenaleyh bu malda tasarruf, yalnz Raslullah'm hakk idi. Sonra vallahi bu mala sizden baka kimse itirak etmedi. Ve sizin zararnza kimse tasarruf da iddia eylemedi. Bu fey1 malnn nemasn size verdi ve aranzda taksim etti. Nihayet fey'den o maln asl mahfuz kald. Raslullah bu maldan ailesinin bir senelik nafakasn ayrr, onlar infk ederdi. Sonra bundan artakalan alrd. Onu Allah'n mal yerine (vakf) klard. -Cihd ve hayr yollarna harcard.- Bu mal Raslullah salnda byle kulland. Sonra Peygamber vefat
986 / 2483

buhari

edince Eb Bekr: Ben Raslullah'm velsiyim! diye-el koydu ve Raslullah'm kulland gibi kulland. Sonra mer, Al ile Abbs'a dnerek: Eb Bekr'in bu suretle muamele ettiini sizler de hatrlarsnz! Nitekim sylyorsunuz, dedi (ve devam edip): Allah bilir ki, Eb Bekr bu hareketinde doru idi; ltufkrd, akl ve zek sahibi idi, hakka uymutu. Sonra Allah Eb Bekr'in vefatn diledi. Ben de: Raslullah'm ve Eb Bekr'in velsiyim! dedim. Ve emrliimin ilk iki ylnda bu mala el koydum. Ve Raslullah ile Eb Bekr'in kulland gibi idare ettim. Allah bilir ki, ben bu hareketimde doruyum, ltufkrm; akl ve uurumla hareket ettim, hakka uydum. Sonra her ikiniz mtereken bana geldiniz. kinizin sz bir ve iiniz cem'iyyetli idi. Ey Abbs! Sen bana geldin (Humus'ta u ziyde vardr: Benden kardeinin olundan isabet eden hisseni istiyordun. -Al'yi kasdederek:-Bu da einin babasndan nasibine den hissesini istiyordu.) Bunun zerine ben sizlere Raslullah'm: "Biz peygamberler vris olunmayz, bizim braktmz mal sadakadr" buyurduu cevbn verdim. Mteakiben bu mal size vermeyi ve sizin elinizle idare etmeyi hatrladm. Ve: sterseniz bu hurmalklar size vereyim. Allah'n ahdi ve and boynunuzda olmak zere siz bu mal Raslullah'm, Eb Bekr'in ve vel klndm zamanmda benim idare ettiimiz gibi idare ediniz; ayet kabul etmezseniz artk bana birey sylemeyiniz, dedim. Bu teklifim zerine siz de: Bu artla bize ver! dediniz. Ben de ikinize teslim ettim. (Aranzda kan ihtilf zerine) imdi benden bunun hricinde bir hkm m istiyorsunuz? Gk ve yer izniyle ve iradesiyle ayakta duran Allah'a yemn ederim ki, b e n kyamet kopuncaya kadar bunun dnda bir hkmle hkmetmem. Eer siz onun idaresinden ciz olduysanz, onu bana geriye verin. Ben onu sizin hesabnza kifayetle idare ederim, dedi. ez-Zuhr dedi ki: Ben Mlik ibn Evs'in rivayet ettii bu uzun Umer hadsini, Urve'ye tahds ettim. Urve; Mlik ibn Evs doru sylemitir, diye tasdk etti. Sonra yle dedi: Ben Peygamber'in zevcesi i-e'den iittim, o yle diyordu: Peygamber'in kadnlar Usmn' Eb Bekr'e gnderip, Allah'n kendi Rasl'ne tahss ettii hurmalklardan smn( = sekizde bir) hisselerini istiyorlard. Ben de onlar karlayarak kendilerine: Allah'tan saknmaz msnz? Peygamber (S): "Biz vris olunmayz- Bizim braktmz her mal sadakadr (mlkiyeti Beytu'1-mle id vakftr)" derdi. Bu szle Raslullah kendisini kasdederek: "Ancak Muhammed'in ailesi bu mal{m gt\\x'm)dan istifde edebilir" buyurdu, dedim. Ve Peygamber'in kadnlarnn mracaat, benim kendilerine vki' olan bu haber vermem zerine sona erdi. Urve dedi ki: Bu sadaka olan hurmalk Al'nin eline geti. Ab-bs' mdhaleden men' edip ona galebe etti. Sonra srasyle Hasen ibn Al, sonra Hseyin ibn Al, sonra Al ibn Hseyin ve Hasen ibn Hasen'in ellerine geti. Al ibn Hasen ile Hasen ibn Hasen ona nev-betle tasarruf ediyorlard. Sonra Zeyd ibn Hasen'in eline, yn idaresine geti. Hakkaten bu mal Raslullah'n sadakas olarak idare olundu [90].
79-.......ie(R)'den (o, yle demitir): Ftma aleyhi's-selm ile Abbs, Eb Bekr'e gelip Fedek arazsinden miraslarn ve Hay-ber'den payn istiyorlard. Eb Bekr yle dedi: Ben Peygamber'den iittim: "Bizler mrs olunmayz. Bizim braktmz herey sadakadr. Ancak bu maldan Muhammed'in ailesi yerler" buyuruyordu. Allah'a yemn ederim ki, elbette Raslullah'n hsmlar bana kendi hsmlarmla ilgilenmekten daha sevimlidir [91]. 15- (Yahd iri) Ka'b bnu'l-Erefin ldrlmesi Bab [92]
987 / 2483

buhari

80- Ben Cbir ibn Abdillah(R)'-tan iittim, yle diyordu: Raslullah (S) sahblerine: "Ka'b ibnu'l-Eref(i ldrmek) iin kim hazrdr? nk o, Allah'a ve Rasl'ne ez etmitir" buyurdu. Muhammed ibn Mesleme ayaa kalkt ve: Y Raslallah, onu benim ldrmemi ister misin? dedi. Raslullah: "Evet (bunu isterim)" buyurdu. Muhammed ibn Mesleme: yle ise Ka'b' sevindirecek birey sylememe izin ver! dedi. Raslullah: "Ne istersen syle!" buyurdu [93]. Bunun zerine Muhammed ibn Mesleme, Ka'b'a vard da: u kii (yn Raslullah) bizden sadaka istedi. Ve bize g vergi teklif edip, bizi yordu. Ben de dn birey almak iin sana geldim, dedi. Ka'b da bn Mesleme'nin dedii gibi sylendi de: Muhakkak o, sizin usancnz daha artracaktr, szn de ekledi. Muhammed ibn Mesieme: Bizler bir kerre O'na uymu bulunduk. O'n hemen terket-mek istemiyoruz. Onun ii nereye varacak bakacaz; ii sona erinceye kadar bekleyeceiz. Biz imdi senden bize bir deve yk yhud iki deve yk dn vermeni istemekteyiz, dedi. Ve bize Amr ibnu Dnr bu hadsi birka kerreler tahds etti. Fakat "Veskan ev veskayn" szlerini zikretmedi. Ben kendisine bu hadste 'Veskan ev veskayn" szlerini syledim. Bunun zerine Amr: Zannederim ki bu hadste "Veskan ev veskayn" szleri vardr, dedi [94]. Muhammed ibn Mesleme'nin sz zerine Ka'b: Evet siz bana rehin verin, dedi. Muhammed ibn Mesleme ve arkadalar: Neyi rehin istersin? diye sordular. Ka'b: Kadnlarnz bana rehin veriniz, dedi. Onlar: Sen Arab'n en gzeli iken biz kadnlarmz sana nasl rehin edebiliriz? dediler. Ka'b: yle ise oullarnz bana rehin verin, dedi. Onlar: Oullarmz sana nasl rehnederiz? Sonra bunlarn biri hakknda "Bir yhud iki deve yk hurmaya rehin olundu" diye svlr. Bu da bize ebed bir ardr. Lkin biz sana silhlarmz rehin brakalm, dediler. Sufyn: "Le'me" sz ile silh kasdediyor, dedi. Ka'b bunu kabul ederek kendisine gelmesi iin Muhammed ibn Mesleme'ye zaman ta'yn etti. Muhammed ibn Mesleme bir gece Ka'-b'a geldi (Kale dndan seslendi). Yannda Ka'b'n st kardei Eb Naile vard. Ka'b bunlar kale iine da'vet etti ve misafirleri karlamak iin onlarn yanna indi. Ka'b'm kars, kocasna: Bu saatte nereye kyorsun? diye i'tirz etti. Fakat Ka'b: Bu seslenen Muhammed ibn Mesleme ile kardeim Eb Naile'dir, diye karlad. Sufyn yle dedi: Amr'dan baka rvler yle dedi: Kadn: Ben bir ses iitiyorum ki, sanki ondan kan damlyor (err seziliyor)! dedi. Ka'b: O benim kardeim Muhammed ibn Mesleme ile st kardeim Eb Nile'dir. Hem bhesiz kerm olan insan geceleyin kl darbesine arlsa bile o arya muhakkak icabet eder, dedi. Rv: Muhammed ibn Mesleme beraberinde ieriye iki kii daha soktu, dedi. Sufyn'a: Amr ibn Dnr onlarn isimlerini syledi mi? diye soruldu. Bzsnn ismini syledi, dedi. Amr: Beraberinde iki kii getirdi, dedi. Amr'dan baka rvler ise: Eb Abs ibn Cebr, el-Hris ibnu Evs, Abbd ibnu Bir, diye isimledi. Amr dedi ki: bn Mesleme beraberinde iki kii getirdi de,
988 / 2483

buhari

onlara: Ka'b gelince, ben onun san tutup koklarm. Siz benim Ka'b'n ban skca yakaladm grdnz zaman hemen kllarnz ekip Ka'b' vurunuz! diye syledi Hadsin rvsi Amr ibn Dnr bir kerre de bn Mesleme'nin arkadalarna: Ka'b'm ban size de koklatrm, dediini rivayet etmitir. imdi Ka'b ibnu'I-Eref gzei giyimli ve silhlarn kuanm olduu hlde etrafna ho koku saarak misafirlerin yanna indi. Bunun zerine bnu Mesleme: Ben (mrmde) bu gnk gibi gzel koku duymadm, diye yaklat. Ka'b: Arab'n en gzel kokulu ve en asl kadnlar benim yanmda yayor, dedi. Amr dedi ki: Muhammed ibn Mesleme: Ban san koklamama izin verir misin? dedi. Ka'b: Evet (izin veririm), dedi. bnu Mesleme kendisi koklad, sonra arkadalarna da koklatt. Sonra: Bana bir daha koklamaya izin verir misin? dedi. Ka'b: Evet, dedi. Bu defa bnu Mesleme, Ka'b ibnu'l-Eref'in ban smsk yakalad ve arkadalarna: Haydi kl darbesine tutup onu vurunuz! dedi. Bu suretle bnu'l-Eref'i ldrdler. Sonra Peygamber'e gelip haber verdiler [95].
16- Eb Rfi' Abdullah bnu Eb'l-Hukayk'n ldrlmesi Bab

Ona Sellm ibnu Ebi'l-Hukayk da denilir. Yahd olan Eb Rfi\ Hayber'de ikaamet ederdi. Onun Hicaz arazsinde (yn Hayber'de) kendisine id kuvvetli bir kale iinde oturduu sylenir. ez-Zuhr: Eb Rfi'in ldrlmesi, Ka'b ibnu'l-Erefin ldrlmesinden sonra oldu, demitir.
81-.......el-Ber ibnu zib (R) yle demitir: Raslullah (S) kk bir topluluu Eb Rfi'e gnderdi. Abdullah ibnu Atk, geceleyin Eb Rfi' uyumakta iken onun evine girip yanna sokuldu ve onu ldrd. 82-.......el-Ber ibnu zib (R) yle demitir: Raslullah (S) Ensr'dan birtakm kimseleri Yahd Eb Rfi'e (onu ldrmeleri iin) gnderdi. Bunlar zerine Abdullah ibnu Atk'i bey yapt [96]. Eb Rfi', Raslullah'a ez eder ve O'nun aleyhinde(ki hareketlere malca) yardm ederdi [97]. Bu (zengin Yahd) Hicaz topranda kendisine id (kuvvetlendirilmi) bir kalede otururdu. Abdullah ibnu Atk ile-ar-kadalar kaleye yaklatklarnda gne batmt. Orann insanlar (deve, sr, koyun gibi) yaylm hayyanlanyle mer'adan dnmlerdi. Bu durum zerine Abdullah ibnu Atk arkadalarna: Siz yerinizde oturunuz da ben (Eb Rfi'in kalesine) gideyim. Ve kale kapclarna nezaketli bulunaym. Bu suretle kaleye girebileceimi sanrm, dedi. Kale kapsna doru yrd. Nihayet kapya yaklat. Sonra (kendisini saklamak zere) malahna brnd. Sanki bir ihtiycm gide-riyordu. Artk insanlar tammiyle kaleye girmiti. Bu srada kale kapcs: Ey Allah'n kulu, kaleye girmek istersen hemen gir! Zr ben kapy kapamak istiyorum, dedi. Ben de hemen girdim. Ve (merkeb ahrna) gizlendim. nsanlarn kaleye girmesi zerine kapc kapy kilitledi ve anahtarlar bir diree ast. bnu Atk dedi ki: Ben hemen anahtarlara doru kalktm, onlar alp kapy atm. Eb Rfi'in
989 / 2483

buhari

yannda akamdan sonra gece sohbeti yaplrd ve bu sohbet kalenin st katlarnda yaplrd. Bu gece sohbeti sona erip, dostlar Eb Rfi'in yanndan dalnca, ben hemen yanna ktm. Ve her kapy atka i tarafndan srmeliyor-dum. Dndm ki, eer Eb Rfi'in adamlar beni anlarlarsa onu ldrnceye kadar bu iyi frsat bana brakmazlar. Bu suretle Eb Rfi'in yatt odaya kadar vardm. O, karanlk bir oda iinde, ailesinin arasnda (yatm) idi. Odann neresinde olduunu kestiremedim. Anlamak iin: Y Eb Rfi'! diye seslendim. Kim o? diye cevb verdi. Ben hemen sesin tarafna yaklatm ve klcmla ilk darbeyi vurdum. Fakat dehet iinde idim, bir i gremedim. Eb Rfi' haykrd. Ben hemen odadan dar ktm ve ksa bir zaman elenip sonra odaya (tekrar) daldm da (sesimi deitirerek) [98]: Bu feryd nedir y Eb Rfi'? dedim. Anan cehenneme! Sen seslenmeden nce birisi beni oda iinde klla vurdu, dedi. Abdullah ibnu Atk dedi ki: Ben ona bir darbe daha vurdum, iyice yaraladm. Fakat yine ldremedim. Sonra klcn keskin ucunu onun karnna bastm. Nihayet Eb Rfi' arkasna devrildi. Bu defa onu ldrdm anladm ve hemen kaplar birer birer amaa baladm. (Bu suretle savuup) kale merdiveninin t son basamana varmtm. Burada yere ulatm sanarak ayam yere attm. (Meer daha sona gelmemi olduumdan) mehtbl bir gecede merdivenden aaya dtm. Baldrm krld. Hemen bir sarg ile bu kr sardm, sonra kapnn nne oturdum. Ve kendi kendime: Onu ldrp ldrmediimi iyice reninceye kadar bu gece kaleden kmam, dedim. Horoz tmeye balaynca l i'lncs kale srunun stnde dikeldi ve: Hicaz ahlsinin taciri Eb Rfi'nin lmn bildiririm! diye i'ln etti. Bunun zerine ben artk arkadalarmn yanma gittim. Onlara: Artk kurtulu, Allah Eb Rfi'i ldrd, dedim. Nihayet Peygamber'in huzuruna vardm, ii O'na anlattm. (Ayamn krldn duyunca) bana: "Ayan uzat" buyurdu. Ben de ayam uzattm. Raslullah ayam eliyle svazlad. Sanki ayamdan hi ar duymama dndm.
83-.......Eb Ishk yle demitir: Ben el-Ber ibnu Azib(R) den iittim, o yle dedi: Raslullah (S), Abdullah ibnu Atk'i ve Abdullah ibnu Utbe'yi, beraberindeki birtakm insanlar iinde Yahd Eb Rfi'e (yn onu ldrmeye) gnderdi. Bu topluluk gittiler, nihayet kaleye yaklatklarnda, bakanlar Abdullah ibnu Atk, arkadalarna: Sizler yerinizde durunuz da ben kaleye gidip duruma bakaym, dedi. Abdullah ibn Atk yle dedi: Ben gittim ve kaleye girmek iin nzik hareket ettim. Kale halk kendilerine id bir eek kaybetmiler. Abdullah ibn Atk dedi ki: Kaledekiler alaca karanlkta dar ktlar da o eei aryorlard. Abdullah dedi ki: Ben tannmaktan ende ettim. Yine Abdullah dedi ki: Ben (kendimi saklamak zere) malahmla bam ve ayaklarm rttm. Sanki ben bir hacetimi yerine getiriyor-dum. Sonra kapnn sahibi: Ben kapy kapamadan nce ieri girmek isteyen girsin! diye nida etti. Ben de hemen ieriye girdim ve kale kapsnn yanndaki eek ahrnn iinde saklandm. Adamlar Eb Rfi'in yannda akam yemei yediler ve yannda oturup konutular. Nihayet geceden bir mddet geti. Sonra adamlar kale iindeki kendi evlerine dndler. Sesler kesilip de hibir hareket iitmez olunca, ben (gizlendiim yerden) dar ktm. Abdullah dedi ki: Ben kapnn sahibinin kalenin anahtarn bir oyuk iine koyduu yeri grmtm. Anahtar oradan aldm ve kalenin kapsn atm.
990 / 2483

buhari

Abdullah dedi ki: Kendi kendime; Kale halk beni bilirlerse, diye dndm de yavaa yrdm. Sonra kale iindeki evlerinin kaplarna varp onlar, ilerindekilerin zerlerine dtan kilitledim. Sonra bir merdiven iinde st kata, Eb Rfi'in yanma ktm. Bir de grdm ki, ev karanlktr, evin kandili snmtr. Adamn nerede olduunu bilemedim. Bu durumda; Y Eb-RfH dedim. Kimdir o? dedi. Abdullah dedi ki: Ben hemen ses tarafna gittim ve ona vuruyordum. O bard. Fakat vurmam bir i grmedi. Abdullah dedi ki: Sonra sanki ona yardm ediyorum gibi geldim de sesimi deitirerek: Neyin var .y Eb Rfi'? dedim. Eb Rfi': Dikkat et, sana hayret ediyorum, anana veyl olsun! Yanma bir adam girip beni klla vurdu, dedi. Abdullah dedi ki: Ben yine ona gidip dier bir kerre daha vurdum, fakat vuruum yine bir i grmedi. Eb Rfi' bard ve ev halk ayaa kalkt. Abdullah dedi ki: Sonra ben sesimi deitirerek yardm isteyici eklinde geldim. Onu srt zerine yatm grdm. Hemen klc karnnn iine soktum, sonra zerinde tersine evirdim, nihayet kemiin sesini iittim. Sonra dehetle dar ktm, nihayet merdivene geldim. Aaya inmek istiyordum ki, merdivenden dtm, ayam eklem yerinden kt. Hemen ayam bir sarg ile sardm. Sonra ben bir ayak zerinde sekerek arkadalarma geldim ve onlara: Sizler gidiniz ve Raslullah'a sevinli haberi bildiriniz. Ben (onun lmn haber veren) lm i'Incsn iitinceye kadar buradan ayrlmayacam, dedim. Sabahn cihetinde aydnlk olunca l i'lncs yukarya kt da: Eb Rfi'in lmn bildiririm! diye i'ln etti. Abdullah ibn Atk dedi ki: Mteakiben ben, bende ayak cihetinden hibir iztrab olmakszn kalkp yrdm. Arkadalarmn Pey-gamber'e gelmelerinden nce onlara yetitim, ve Peygamber'e o sevinli haberi (yn Eb Rfi'in ldrld haberini) verdim " [99].
17- Uhud Gazvesi Bab [100]

Ve Yce Allah'n u kavli: "Hani sen, mzminleri muharebeye elverili yerlerde ta'biye etmek zere erkenden ailenden (Medine'den) ayrlmtn, Allah hakkiyle iitendi, kemliyle bilendi" <lu mrn: 121) [101]. Ve zikri ulu olan Allah'n u kavli: "(Ey m'minler) gevemeyin, mahzun olmayn. Siz eer (gerekten) m 'min iseniz (dmanlarnzdan) ok stnsnzdr. Eer size (Uhud'da) bir yara demi bulunuyorsa (Bedir'de) o kavme de o kadar yara demitir. O gnler (yle gnlerdir ki) biz onlar insanlar arasnda (nevbetlee nevbetlee) dndrr dururuz. (Bu da) Allah'n (ezeldeki) ilmini imn edenlere aklamas, iinizden ehdler edinmesi, m 'minleri tertemiz yapp kfirleri helak etmesi iindir. Allah zlimleri sevmez. Yoksa siz, Allah iinizden savaanlar belli etmeden, sebat edenleri belli etmeden cennete girivereceinizi mi sandnz? And olsun ki, siz lmle karlamadan nce onu arzlamtnz. te onu gerekten grdnz de. imdi siz ona bakp duruyorsunuz" (lu mrn: 139-143) [102]. Ve Allah'n u kavli: "Andolsun ki, Allah'n size olan va'di -O'nun izni ile onlar ldregeldiiniz, hatt sevmekte olduunuz zaferi de size gsterdii zamana kadar- yerine gelmiti. (Sonra) siz ylgnlk gsterdiniz, isyan ettiniz, verilen emir hakknda ekitiniz. inizden kimi dnyy istiyor, yine
991 / 2483

buhari

iinizden kimi hir eti diliyordu. Sonra Allah size ibtil vermek iin sizi onlardan geri evirdi. (Bununla beraber) sizi muhakkak balad da. Zten Allah mzminlere bol ltuf ve inayet Sahibidir'^ (lu mrn: 152). Ve Yce Allah'n u kavli: "Allah yolunda ldrlenleri sakn ller sanma. BiVakis onlar Rabbleri katnda diridirler. (Allah'n) ltfu inayetinden, kendilerine verdii (ehdlik mertebesi) ile hepsi de d olarak (cennet ni'metleriyle) rzklanrlar. Arkalarndan henz onlara katlamayanlar hakknda da: Onlara hibir korku yoktur. Onlar mahzun da olacak deillerdir diye mjde vermek isterler" (lu mrn: 169-170) [103].
84-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Uhud gnnde: "te u atnn ban tutmu (harekete hazr) bulunan Cibril'dir, stnde de harb cihaz vardr" buyurdu [104]. 85-.......Ukbetu'bnu mir (R) yle demitir: Raslullah (S) Uhud ehdleri zerine sekiz yl sonra cenaze namaz kld. (Raslullah lmnden biraz nce) dirilere ve llere veda edici gibiydi. Sonra (Medine'ye gelip) minbere kt da yle buyurdu: "Ben sizin kevser havuzuna ilk erieniniz olacam. Ben sizin Hakk yolundaki hizmetlerinize ehdet edeceim. Kyamet gnnde buluma yeriniz havuzdur. bhesiz ben imdi u makaammda havuza bakmaktaym. Emin olunuz ben, sizin mrik olacanzdan korkar deilim. Lkin ben sizin zerinize dnyya rabet etmenizden, dny hakknda nefsniyet yarna giriip birbirinizle didimenizden ende ederim". Ukbe ibn mir: te Raslullah' bu grm, minber zerinde O'nu son grm oldu, demitir [105]. 86-....... el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Biz o gn, yn Uhud gn mriklerle karlatk. Peygamber (S) okulardan ibaret olan bir asker birlii yerlerine oturttu, balarna da Abdullah ib-nu Cubeyr'i kumandan ta'yn etti ve onlara: "Bizim dmanlara glib geldiimizi grseniz de yerlerinizden ayrlmayn, dmanlarn bize glib geldiklerini grseniz de yine yerlerinizden ayrlmayn, bize yardm da etmeyin (yn hibir surette mevziini terketmeyin)*1 emrini verdi. Biz dmanlarla karlap harbe giriince, mrikler bozularak katlar, hatt ben kadnlar bacaklarndan rtlerini kaldrmlar ve ayaklarndaki halkalar meydana km olarak dada sr'atle yryp kaarlarken grdm. Bu srada mslmnlar: Ganmet aln! Ganimet aln! demeye baladlar. Bu durumda Abdullah ibnu Cubeyr: Peygamber (S) benden yerlerinizden ayrlmama ahdi ald, dedi. Maiyyetindeki okular dayatnca yzleri dndrld (yn arp nereye gideceklerini bilemediler). Akabinde mslmnlardan yetmi kii ehd edildi. Eb Sufyn Sahr ibnu Harb yksee kt da: Topluluk iinde Muhammed var m? diye seslendi. Peygamber (S): "Eb Sufyn'a cevb vermeyiniz'' buyurdu. Eb Sufyn bu sefer: Topluluk iinde Eb Kuhfe'nin olu (Eb Bekr) var mdr? dedi. Peygamber yine: "Eb Sufyn'a cevb vermeyin" buyurdu. Eb Sufyn tekrar: Topluluk iinde Hattb olu var mdr? diye sordu. Bu sorularna cevb alamaynca Eb Sufyn, arkadalarna dnd de: bhesiz bunlar ldrlmlerdir, ayet diri olsalard cevb verirlerdi, dedi. Bu srada Umer nefsine mlik olamad da:
992 / 2483

buhari

Yalan syledin ey Allah'n dman! Allah seni zecek -yhud horlayacak- eyleri, senin aleyhine bak klmtr, dedi. Eb Sufyn: Y Hubel! Yksel, iin ykselsin! dedi. Peygamber (S): "Eb Sufyn'a cevb verin" buyurdu. Ne syleyelim? dediler. Peygamber: "Allah en yksek ve en uludur deyin" buyurdu. Eb Sufyn: Bizim iin el-Uzz var, sizin Uzz'mz yoktur, dedi. Peygamber: "Ona cevb veriniz" buyurdu. Sahbler: Ona ne syleyelim? dediler. Peygamber: "Allah bizim Mevl'mzdr, sizin mevlmzyoktur deyin" buyurdu. Eb Sufyn: Bu, Bedir gnne mukaabil bir gndr. Harb nevbet nevbet-tir (yn bir nevbet sizin lehinize, bir nevbet bizim lehimizedir). Sizden ldrlenlerde kulak ve burun kesilmesi bulacaksnz; bunu ben emretmedim. Bunu emretmemi olsam da bu msle ii beni ktletirmez, dedi [106]. Bana Abdullah ibnu Muhammed haber verdi. Bize Sufyn ibnu Uyeyne, Amr ibn Dinar'dan tahds etti ki, Cbir ibn Abdillah (R): Birtakm insanlar Uhud gnnn sabahnda arb itiler, sonra (o arb karnlarnda iken) ehd olarak ldrldler, demitir [107].
87-.......Bize u'be, Sa'd ibnu brahim'den; o da babas brahim'den haber verdi ki, babas Abdurrahmn ibn Avf orulu bulunduu bir gn, nne iftar sofras getirilmi. Abdurrahmn ibn Avf (bu zengin sofraya bakp) yle demitir: Mus'ab ibnu Umeyr, (Uhud gn) ehd edildi. Hlbuki Mus'-ab, benden ok hayrl idi. Bu ehd, kefen yerine bir kaftana sarlmt ki, bununla ba rtlse ayaklan alyordu; ayaklar rtlse ba alyordu. Rv brhm dedi ki: yle sanyorum ki, babam Abdurrahmn ibn Avf, szne yle devam etti: Yine Uhud'da Hamza da ehd edildi. O da benden hayrl idi. (O da byle kefenlendi. Onlar byle zhd bir hayt iinde hire-te gittiler.) Sonra dnydan bize serilen ni'metler nmze serildi -yhud da babam: Dnydan bize verilen ni'metler verildi-. Biz hi-ret iin kazandmz hasenelerimizin acele edilip de dnyda bize verilmi olmasndan ende etmiizdir, dedi. (O ehdlerin yksek derecelerine ulamann geciktiine zld.) Sonra alamaya balad, hatt iftar yemeini terkeyledi [108]. 88-.......Cbir ibnu Abdillah (R) yle demitir: Bir er kii Uhud gn Peygamber(S)'e: Ben ldrlrsem, benim nerede olacam bana haber ver! dedi. Peygamber: "Cennette (olursun)" buyurdu. Bunun zerine o kii, elindeki yemekte olduu hurmalar hemen yere att ve sonra harbe giriti de ehd oluncaya kadar vurutu [109]. 89-.......Habbb ibn Erett (R) yle demitir: Bizler (dnyy deil) Allah rzsn arayarak, Raslullah'n beraberinde hicret ettik. Artk ecrimiz (Allah'n va'di gerei) Allah'a vcib oldu. Bizlerden buradaki ecrinden hibirey yemeden hirete geenler, yhud gidenler vardr. Bunlardan biri Mus'ab ibnu Umeyr'dir. O, Uhud gn ehd edildi. Geriye bir kaftandan baka
993 / 2483

buhari

birey brakmad. Biz onun ban bu kaftnyle rttmzde ayaklar meydana kyor, bu kaftanla ayaklarn rttmzde ba meydana kyordu. Bu yokluk karsnda Peygamber (S) bize: "Bu kaftan ile ehidin ban rtn, ayaklar zerine de zhr denilen ot koyun "; yhud: "Ayaklar zerine zhr atn" buyurdu. Bizlerden, kendilerine hicret meyvesi ulaan ve bu meyveyi dev-irenler de vardr [110]. Ve bize Hassan ibnu Hassan haber verdi: Bize Muhammed ibnu Talha tahds etti: Bize Humeyd et-Tavl, Enes ibn Mlik(R)'ten yle tahds etti: Enes ibn Mlik'in amcas Enes ibnu'n-Nadr, Bedir harbinde hernaslsa bulunamamt. Bundan dolay kendisi: Ben, Peygamber'in ilk harbinde bulunamadm. Vallahi eer Allah beni Peygamber'in beraberinde mriklerle yaplacak harb meydannda hazr bulundurursa, yapacam yiitlik almalarm, kahramanlk faaliyetlerimi Allah elbette herkese gsterecektir, derdi. Enes ibnu'n-Nadr Uhud harbine katld, orada insanlar bozulunca: Y Allah, unlarn, yn mslmnlarn yaptklar bozgunculuktan Sana kar zr beyn edip kabuln isterim. u mriklerin yaptklar cinayetlerden de Sana snrm, dedi ve klc ile mriklere doru ilerledi. Bu srada Sa'd ibn Muz'a rastgelip, ona: Ey Sa'd, nereye ekiliyorsun? Muhakkak ki, ben cennetin kokusunu Uhud Da'nn nnde buluyorum, deyip arpmaya geti ve harb meydannda yiitlik hrikalar gsterdi; sonunda ehd edildi. bnu'n-Nadr'in cesedi tannmad. Nihayet onu kzkardei (er-Rubeyy' bintu'n-Nadr) vcudundaki bir ben'den yhud parmak ularndan tanyabildi. Enes ibnu'n-Nadr'm vcdunda byk kk seksenden fazla mzrak, kl ve ok yaras saylmt [111].
90-.......Bize bnu ihb tahds etti. Bana Hrice ibnu Zeyd ibn Sabit haber verdi ki, kendisi babas Zeyd ibn Sbit'ten yle derken iitmitir: Ben Kur'n'n sahfelerini Mushaf'a yazdmz sra el-Ahzb Sresi'nden bir yeti kaybettim. Ben o yeti Raslullah okurken iitip durduum hlde yazl olarak bulamamtm. Biz o yeti aratrdk ve nihayet onu, -Raslullah'in hidliini iki hid yerine tuttuu- Huzeyme ibn Sabit el-Ensr'nn yannda bulduk: "M 'minler iinde Allah'a verdikleri szde sadkat gsteren nice erler var. te onlardan kimi adadn dedi, kimi de bunu bekliyor. Onlar hibir suretle ahidlerini deitirmediler" (eiAhzb: 23). En sonu biz bu yeti de (hey'etin karanyle tevatr sabit olduu iin) Mushaf'taki sresine koyduk [112]. 91-.......Zeyd ibn Sabit (R) yle demitir: Peygamber (S) Uhud gazvesine kt zaman (Medne ile Uhud arasndaki evt bustnn-da) beraberinde yola km olanlardan birtakm insanlar geri dndler. Peygamber'in sahbleri iki frka oldular. Bir frka: Biz bu geri dnen mnafklarla harb ederiz, diyor; dier frka da: Biz (onlar ms-lmn olduklar iin) onlarla harb etmeyiz, diyordu. Bu gr ayrl zerine u yet indi: "Siz hl niin mnafklar hakknda Allah onlar kazandklar (bunca gnhlar) yznden tepesi aa getirdii hlde- iki zmre oluyorsunuz? Allah 'in saptrdn siz mi doru yola getirmek istiyorsunuz? Allah kimi saptrrsa, artk onun iin hibir yol bulamazsn" (en-Nis: 88). Peygamber (S): "Medne Taybe'dir; ate gmn pisliklerini giderdii gibi Medne de gnhlar darya atar" buyurdu [113]. 18- Bb:
994 / 2483

buhari

"O zaman iinizden iki zmre za'f gster (mek istejmiti. Hlbuki onlarn yardmcs Allah 'ft. Mzminler ancak Allah'a gvenip dayanmaldr' (lu mrn: 122).
92-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: u "O zaman iinizden iki zmre za'f gstermiti..." (lu mrn: 122) yeti, biz En-sr1 topluluu hakknda, yn Hazrec'den Ben Selime ve Evs'ten Ben Harise topluluklar hakknda inmitir. Ben, Yce Allah "Hlbuki onlarn yardmcs Allah't" buyurup dururken, bu yetin bu sebeb-le inmemi olmasn arzu etmem [114]. 93-.......Cbir (ibn Abdillah-R) yle demitir: Raslullah (S) bana: "Y Cbir, nikh ettin mi (yn evlendin mi).?>> diye sordu. Ben: Evet evlendim, dedim. Raslullah: "Ne ile evlendin; kzla m yoksa dul ile mi?" diye sordu. Ben: Kz ile deil, fakat bir dul ile evlendim, dedim Raslullah: "Seninle oynaacak bakire bir kzla evlenseydin y!" buyurdu. Ben de: Y Raslallah! Babam Uhud'da ehd edildi. O geriye dokuz kz ocuu brakt. Onlar benim dokuz tane kzkardeierimdir. Ben onlara kendileri gibi bilgisiz, tecrbesiz bir kz getirmemi istemedim de onlarn salarn tarayacak ve onlarn ilerini grecek bir kadnla evlendim, dedim. Raslullah: "Byle bir kadn almakla isabet ettin, doru yaptn" buyurdu [115]. 94-.......e-a'b yle demitir: Bana Cbir ibnu Abdillah (R) tahds etti ki, babas Abdullah ibn Amr ibn Haram Uhud harbinde ehd edilmi ve arkasnda byke bir bor ile (evlenmemi) alt tane kz ocuu brakm. Nihayet hurma mahsln kesme zaman gelmi. Cbir dedi ki: Ben Raslullah'a geldim de: (Y Raslallah) bilmektesin ki, babam Uhud gn ehd edilmi ve ardnda oka bir bor yk brakmtr. Ben alacakl olan kimselerin Seni grmelerini arzu ediyorum! dedim. Raslullah (S): "Sen hurmalna git ve her eit hurmay bir tarafa y!" buyurdu. Ben gidip hurmalar buyurduu gibi ayr ayr ydm. Sonra kendisini ardm. Alacakllar Peygamber'i grnce istedikleri alacan bu saatte denmesini srar eder gibi davrandlar. Peygamber onlarn yapmakta olduklar srar grnce, en byk ynn etrafnda defa dolap yaklat da sonra onun zerine oturdu. Sonra: "Alacakl arkadalarn kendine ar!" buyurdu. Artk lc kii alacakllar iin lmeye devam etti. Nihayet Allah babam adna, onun emnetini tamamen dedi. Ben ise kizkar-delerime bir tek hurma gtrmeyerek, srf babamn emnetim Allah'n demesinden raz oluyordum. Allah ynlarn hepsini selmete kard, hatt ben Peygamber'in zerinde durduu yma bakyordum; ondan bir tek hurma eksilmemi gibiydi [116]. 95-.......Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Ben Uhud gn Raslullah', yannda iki kii olduu hlde grdm. Bu iki kii Raslullah' savunmak iin harb ediyorlard, zerlerinde beyaz elbiseler vard. Bunlar-dem oullarnn en iddetli arpmas gibi savayorlard. Ben bu iki kiiyi ne Uhud'dan nce, ne de sonra grdm [117].
995 / 2483

buhari

96-.......Bize Him ibnu Him es-Sa'd tahds edip yle dedi: Ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'den iittim, yle diyordu: Ben Sa'd ibnu Eb Vakkaas'tan iittim, yle diyordu: Peygamber (S) Uhud gn ok kabndaki oklarn karp bana verdi de: "At (y Sa'd)/ Babam anam sana feda olsun!" dedi [118]. 97-.......Yahya ibnu Sad el-Kattn yle demitir: Ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'den iittim, yle dedi: Ben Sa'd ibn Eb Vakkaas-(R)'tan iittim: Peygamber (S) Uhud gn benim iin babasn ve anasn feda etmekte birletirdi, diyordu. 98-.......Sad ibnu'l-Mseyyeb yle demitir: Sa'd ibnu Eb Vakkaas (R): Yemn olsun Uhud gn Raslullah (S) ana ve babasm, bunlarn her ikisini de benim iin feda etmek zere bir yere getirdi, dedi. Sa'd ibn Eb Vakkaas, kendisi harb ederken Raslullah'm kendisine hitaben: "Babam ve anam sana feda olsun" dediini kasdediyor. 99-.......Abdullah ibnu eddd yle demitir: Ben Al ibn Eb Tlib'den iittim, yle diyordu: Ben Peygamber(S)'in Sa'd'dan baka hibir kimseye feda etmek zere, babasn ve anasn birletirdiini iitmedim. 100-.......Abdullah ibn eddd'dan: Al ibn Eb Tlib (R) yle demitir: Ben, Peygamber (S)'in, hibir kimseye feda etmek zere babasn ve anasn birletirdiini iitmedim, yalnz Sa'd ibn Mlik (yn Eb Vakkaas) mstesna. nk ben, muhakkak olarak Pey-gamber'in Uhud gn: "Y Sa'd, babam anam sana feda olsun, at!" buyurduunu iittim. 101-.......Eb Usmn Abdurrahmn en-Nehd: Kendilerinde mukaatele yaplan bu harb gnlerinin bz saatlerinde Peygamber(S)'in yannda Talha ile Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan baka kimse kalmamtr, demitir. Bu bilgi, Talha ile Sa'd'n hadslerinden alnmtr. 102-.......Muhammed ibnu Ysuf yle demitir: Ben es-Sib ibnu Yezd'den iittim, yle dedi: Ben Abdurrahmn ibnu Avf a Tal-ha ibnu Ubeydillah, el-Mkdd ibnu'l-Esved ve Sa'd ibn Eb Vak-kaas'la sohbet edip beraber bulundum. Bunlarn hibirinin Peygam-ber'den hads tahds ettiini iitmedim. Yalnz Talha'dan Uhud gnn tahds ederken iittim. 103-.......Kays ibn Eb Hazm: Ben Uhud gn Talha'nn olak olan elini grdm. Talha, bu kesik eliyle Uhud gn Peygam-ber'i koruyordu, demitir [119]. 104-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Uhud gn olup da insanlar Peygamber'in yanndan daldklar zaman Eb Talha, Peygamber'in nnde kendi kalkann Peygamber'e siper yaparak, oradan hi ayrlmad. Eb Talha ok yaym ok sert eken bir atc idi. Uhud gn o, elinde iki yhud yay krd. Yanndan ok dolu kubur ile geen kimse olurdu da Peygamber ona: "Ok kabn Eb Talha'ya boalt!" derdi. Enes dedi ki: Peygamber ykselir, askere bakarsa hemen Eb Talha: Babam anam Sana feda olsun, ykselme! Dman oklarndan bir okun Sana isabet etmesinden korkarm. te gsm Senin gsne siperdir! derdi. Yine Enes dedi ki: Yemn olsun ki, ben o tehlikeli Uhud gnnde Eb Bekr'in kz ie'yi ve anam mm Suleym'i grdm. Bunlarn her ikisi de eteklerini emreyip svamlar, ben onlarn bacakla-rndaki halhallan gryordum. Onlar su krbalarn tayorlar ve onlar yaral askerlerin
996 / 2483

buhari

azlarna boaltyorlard. Yemn olsun o gn Eb Talha'nn elinden iki yhud defa klc dmt [120].
105-.......ie (R) yle demitir: Uhud gn olduu zaman mrikler bozulunca Allah'n la'neti zerine olas bls, mslmn-lara: Ey Allah'n kullar, arka tarafnzda bulunanlarnzdan saknn! diye bard. Bu barma zerine mslmn ordusunun ncleri, arkalarnda bulunanlar mriklerden sanarak geriye dndler. Akabinde ncler ve arkalarndan gelenler birbirlerini ldrmeye giritiler. Bu srada Huzeyfe ibnu'l-Yemn bir de bakt ki, babas Yemn' mslmanlar mriklerden sanarak ldrmekteler. Bu anda Huzeyfe: Ey Allah'n kullan! Bu babamdr, bu babamdr; onu ldrmeyin! dedi. Urve dedi ki: ie yle dedi: Allah'a yemn ederim ki, msl-mnlar ondan ayrlmadlar ve nihayet onu ldrdler, Huzeyfe, ms-lmnlarn bir yanllkla babasn ldrmelerine kar yalnz: Sizi Allah mafiret etsin. O, acyanlarn en acycsdr" (Ysuf: 92) demekle yetindi. Urve dedi ki: Vallahi Huzeyfe Azz ve Ceil olan Allah'a kavuuncaya kadar, babasn ldren iin yapt du ve istifardan olan hayrn bakiyyesi, yn znts Huzeyfe'de devam edip durmutur [121]. "Basurtu"; "Basiretten bir i hakknda bildim"; "Absartu" ise "Gzn grmesinden grdm" demektir. "Basartu" ve "Absartu" bir ma'nyadr da denilir [122]. 19- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Hakikat iki ordu karlat gn iinizden geri dnenler (yok mu?) Onlar irtikb ettikleri bz eyler yznden ancak eytn kaydrmak istedi. Andolsun Allah (yine) onlar affetti. nk Allah, bhesiz ok mafiret edicidir, ok efkatlidir" (iu imrn: 155) [123]. Bilirsin ki, Usmn, Bedir'den kaybolup, Bedir harbinde hazr bulunmamtr, dedi. bnu Umer: Evet bilirim, dedi. Yine o zt: Bilirsin ki Usmn, Bey'atu'r-Rdvn'dan da geriye kalm ve o bey'atte hazr bulunmamt, dedi. bn Umer: Evet bilirim, dedi. Rv dedi ki: Bu cevblar zerine o zt kendi fikrine uygun ce-vblar aldn sanp, bunlar beenerek: Allhu Ekber! diye tekbr getirdi. bn Umer (onun yanl dncelerini deitirmek zere) yle demitir: Buraya gel de sorduun eylerin hakkatini sana haber vereyim ve aklayaym: Usmn'n Uhud gn kamas keyfiyetine gelince; ben ehdet ederim ki, Allah (btn mslmnlarla birlikte) ondan bu kusuru affetmitir [124]. Bedir'den kaybolmasna gelince; Ra-slullah'n kz Rukayye, Usmn'n nikh altnda idi ve hasta bulunuyordu [125]. Peygamber, Usmn'a hitaben: "Senin iin Bedir'de bulunan bir gz sevab ve bir gz ganimet pay vardr " buyurup ona izin vermiti. Rdvan Bey'ati'ndan uzak kalmas da (Mekke'ye vazfe ile gnderilmi olmasndandr). u muhakkak ki eer Mekke vadisinde Usmn ibn Affn'dan daha azz (yn erefli ve nfuz sa hibi) bir kimse bulunsayd, elbette Raslullah, Usmn'n yerine onu gnderirdi. Raslullah, Usmn' Mekke'ye gnderdi ve Usmn Mekke'ye gittikten sonra Rdvan Bey'at yapld.
997 / 2483

buhari

Usmn'n bu erefli bey'-attan mahrum olmamas iin Peygamber sa elini iaret ederek: "te bu, Usmn'n elidir" buyurup, onunla sol eli zerine vurdu da: "te bu, Usmn'n bey'atdr!" buyurdu. Abdullah ibn Umer o zta (bu bilgileri verdikten sonra): Artk sana verdiim bu cevblarla beraber imdi gidebilirsin, dedi.
20- Bb:

"O vakit siz (harb meydanndan) boyuna uzaklayor, bir kimseye dnp bakmyordunuz* O Rasl ise arkanzdan sizi aryordu. Bunun zerine Allah sizi keder stne kederle cezalandrd, (Allah'n sizi affetmesi) ne elinizden gidene, ne de banza gelene esef etmemeniz iindir. Allah ne yaparsanz hakkyle haberdrdr" (Iu mrn: 153). yetteki "Tus'idune", "Es'ade"den olup "Gidiyordunuz" demektir. Suls olan "Sa'ide" ise "Evin stne kt, yn ykseldi" demektir.
107-.......Eb shk dedi ki: Ben el-Ber ibn zib(R)'den iittim, yle dedi: Raslullah'n (balktaki yette bildirilen) bu ars Uhud gn piyadelerin arka tarafna yerletirdii ve Abdullah ibn Cu-beyr'in kumandasna verdii okulara id idi. Onlarn bzs bozulmular olarak katklar zaman, Raslullah (S), onlarn arkalarndan ("Ey Allah'n kullar, bana geliniz! Ey Allah'n kullar, bana geliniz Her kim dnp gelirse ona cennet vardr!" diye) onlar aryordu [126]. 21- Bb:

"Sonra o kederin ardndan Allah zerinize yle bir emnlik, yle bir uyku indirdi ki, o, iinizden bir zmreyi rtp buruyordu. Bir zmre de canlar sevdasna dmt [127]. Allah'a kar chiliyet zann gibi hakka aykr bir zann besliyorlar ve: 'Bu iten bize ne?' diyorlard. 'Btn i Allah'ndr!'de. Onlar sana aklayamayacaklarn ilerinde saklyorlar ve: 'Bize bu iten birey (bir pay) olsayd burada ldrlmezdik' diyorlard. Onlara yle de: 'Siz evlerinizde olsaydnz bile, zerlerine ldrlmesi yazlm olanlar yine muhakkak yatacaklar (ldrlecekleri) yerlere kp gideceklerdi. (Allah bunu) gslerinizin iindekini yoklamak, yreklerinizdekini temizlemek iin yapt. Allah, sineler deki z hakkyle bilendir" (iu mrn: 154) Ve bana Halfe ibnu Hayyt syledi: Bize Yezd ibnu Zuray' tah-ds etti: Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Enes'ten tahds etti ki, Eb Talha (R) yle demitir: Ben, Uhud gn kendisini uyk u bryen kimseler iinde idim. Birka defa elimden klcm dnceye kadar uykuya dalmtm. Klcm derdi, ben de onu alrdm, Tekrar derdi, ben yine alrdm [128].
22- Bb:

"ten hibir ey sana id deildir. Allah ya onlarn tevbesini kabul eder, yhud onlar, kendileri zlim kimseler olduklar iin azblandrr" (iu imrn: 128). Humeyd et-Tavl ile Sabit el-Bunn sylediler ki1[129], Enes ibn Mlik yle demitir: Uhud gn Peygamber(S)*in ba yarld da "Peygamberlerini yaralayan bir kavim nasl kurtulur?" dedi. Bunun zerine "ten hibirey sana id deildir... " (iu 128) yeti indi.
108-.......Salim, babas Abdullah ibn Umer'den tahds etti ki, o, Raslullah (S) -yaralanp dii krlnca- sabah namaznn son rek'-atinde ruk'dan ban kaldrnca "Semiallhu limen
998 / 2483

buhari

hamidehu. Rabbena leke'l-hamdu (= Allah kendisini ven kiinin vgsn iitti. Ey Rabb'imiz, vlme yalnz Senin hakkndr)" dedikten sonra: "Y Allah! Futana, Fulna ve Fulna la'net eyle" derken iitmitir. Bunun zerine Azz ve Cell olan Allah: 'i'ten hibirey sana id deil dir. Allah ya onlarn tevbesini kabul eder, yhud onlar, kendileri zlim kimseler olduklar iin azblandrr" (iu imrn: 128) yetini indirmi-tir. Ve Hanzala ibn Eb Sufyn'dan: O da yle demitir: Ben Salim ibn Abdillah'tan iittim, yle diyordu: Raslullah (S), Safvn ibn Umeyye, Sehl ibnu Amr, el-Hris ibn Him aleyhine beddua ederdi . Bu beddua zerine: ''ten hibirey sana id deildir... " yeti sonuna kadar indi [130].
109-.......Ve Sa'lebetu'bnu Eb Mlik yle demitir: Umer ibnu'I-Hattb (R) bir kerresinde Medne kadnlarndan birtakm kadnlar arasnda ynden yhud ipekten yaplm kadn elbiseleri datt da, o elbiselerden iyi bir elbise artakald. Yannda bulunan kimselerin bzs Umer'e: Ey M'minlerin Emri, unu da senin yannda bulunan Ra-slullah'n kzma ver, dediler. Ve onunla, Umer'in zevcesi olan Al'nin kz mm Kulsm' kasdediyorlard. Umer de: Bu elbiseye mm Selt daha lyktr. mm Selt, Raslul-lah'a bey'at eden Ensr kadnlarndandr, dedi de bu daha lyk oluun sebebini yle belirtti: nk mm Selt, Uhud gn bizim iin su krbalarm dikerdi (onlar yklenir tard) [131]. 24- Hamza bn Abdilmuttalib(R)'n ldrlmesi Bab 110-....... Amr ibnu Umeyye ed-Damr'nin olu Ca'fer yle demitir: Bir ara ben, beydullah ibn Adiyy ibni'l-Hyr ile seyahate ktm. Hms'a vardmzda beydullah bana: Vah'yi grmek ister misin? Ona Hamza'y ldrmesini sorarz, dedi. Ben de: Evet, dedim. O srada Vah Hms'ta oturuyordu. Biz Vah'nin nerede bulunduunu sorduk. Bize u kkn glgesinde oturan Vah'dir diye gsterildi. O, byk bir ya tulumu gibi semiz (kzl gzl) bir kii idi. Yanna gittik, biraz irkilip selm verdik, selmmz karlad. beydullah o srada sarn yzne, bana dolamt. Vah onun yalnz gzleriyle ayaklarn gryordu. Ubeydullah ona: Ey Vah, beni tanyor musun? diye sordu. Vah, Ubeydullah' yle gzyle szdkten sonra, yle dedi: Hayr vallahi tanmadm. Yalnz bilmekte olduum bir husus, udur: Adiyy ibnu'l-Hyr (soran Ubeydullah'm babas), Eb'l-I'ys kz mm Ktal denilen bir kadnla evlenmiti. Bu kadn Mekke'de Adiyy'e bir olan dourmutu. Ben de bir st ana arayp bulmu ve bu ocuu anasyle beraber tayp st-anaya gtrmtm (Deve stnde o ocuun ayaklarn grmtm). Ayaklarn o ocuun ayaklar gibi olduu iin, ayaklarna dikkatle baktm ) [132]. Hadsin birinci rvsi Ca'fer yle dedi: Bunun zerine Ubeydullah, yznden sar at. Sonra Vah'ye: Artk imdi bize Hamza'nn ldrlmesini anlatr msn? dedi. Vah: Evet, diyerek yle anlatt: Hamza, Bedir harbinde Tuayme ibn Adiyy ibni'l-Hyr' ldrmt. Efendim olan Cubeyr ibn Mut'm bana: Eer amcam Tuayme'ye karlk Hamza'y ldrrsen sen hrr-sn, dedi.
999 / 2483

buhari

Vah dedi ki: Ayneyn yl insanlar Medne'ye sefere knca -Ayneyn, Uhud Da yannda bir dadr; bununla Uhud arasnda bir vd vardr- ben de onlarla beraber o harbe ktm. nsanlar harb nizmnda saff olup sralandklar zaman (Kurey tarafndan) Sib' ortaya kt ve cenk edecek bir mubriz istedi. Vah dedi ki: Ona kar Abduhmttalib'in olu Hamza ortaya kt da: Ey Sib'! Ey kadn snnetisi olan mm Enmr'n olu! Allah'a ve Rasl'ne muhalefet etmek mi istersin? dedi. Vah dedi ki: Sonra Sib' zerine yrd. Sib' giden dnk gn gibi yok oldu (yn Hamza onu ldrd). Vah dedi ki: Bu srada ben Hamza'y vurmak iin bir ta arkasna gizlendim. Hamza bana yaklanca harbemi (ksa mzram) ona attm ve mzram Hamza'nn kasna yerletirdim. Mzrak Hamza'nn t iki uyluk stnn arkasndan kmt. te bu mzrak Hamza'y olduu yere kertti (yn onu ldrd). Mekkeliler harbden dnerlerken ben de onlarla beraber geri dndm. Ve Mekke'de slm Dni yayln-caya kadar orada oturdum. Sonra (Mekke'nin fethi zerine) Taife kap gittim. O srada Tifliler (toptan slm'a girdiklerini arzetmek zere) Allah'n Rasl'ne eli gnderdiler. Bana da (korkma git), Raslullah hibir eliyi rktmez denildi [133]. Ben de eli hey'etiyle beraber yola ktm. T Raslullah'n huzuruna kadar vardm. Ras-lullah beni grnce: "Sen Vah misin?" buyurdu. Ben: Evet, dedim. Rashllah: "Hamza'y sen mi ldrdn?" buyurdu. Bu i sana erien haber eklinde oldu, dedim. Raslullah: "Yzn benden kaybetmeye (yn saklamaya) gcn yeter mi?" buyurdu. Vah dedi ki: Ben de hemen huzurdan ktm. Raslullah vefat edip de (Eb Bekr zamannda) Museylimetu'l-Kezzb knca (kendi kendime) tam srasdr, muhakkak ben Museylime'ye kar karm. Umarm ki ben Museylime'yi ldrrm de bu hizmetimle Hamza'ya kar ilediim cinayeti karlarm, dedim. Ve Museylime zerine sevk olunan ordu ile hareket ettim. Bu muharebede glib ve malb olan oldu. Ben de birden ykk bir duvarn karaltsnda bir kiinin (Museylime'nin) durduunu grdm. O sanki esmer bir deve renginde yz kl gibiydi, bann sa da dank bir hlde idi. Vah dedi ki: Ben hemen (Hamza'y vurduum) harbemi ona attm ve harbemi onun iki memesi arasna yerletirdim. Nihayet harbem onun iki krei arasndan kt. Vah dedi ki: Bunun zerine Ensr'dan bir kii ona doru kotu ve bana klla vurdu [134]. Abdulazz ibn Abdillah ibn Eb Seleme geen senedle dedi ki: Abdullah ibnu'1-Fadl yle dedi: Bana Sleyman ibnu Yesr haber verdi ki, kendisi Abdullah ibnu Umer'den yle derken iitmitir: Museylime'nin ldrlmesi zerine bir evin arkasndan bir criye alayarak: Vh Emru'l-M'minn'e yazk oldu! Onu siyah bir kle (y-n Vah) ldrd, diye matem etti [135].
25- Uhud Gn Peygamber(S)'E sabet Eden Yaralar Bab

1000 / 2483

buhari

111-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) Uhud gn rabiye diini iaret ederek: "Peygamberlerine u cinayeti ileyen bir kavim hakknda Allah 'in intikaam iddetli oldu" buyurdu. Yine Raslullah; "Allah Elisi'nin (kendi eliyle) Allah yolunda ldrecei kii hakknda Allah 'in intikaam iddetli oldu " buyurdu. 112-.......bnu Abbs (R): Peygamber'in (kendi eliyle) Allah yolunda ldrd kii zerine Allah'n gazab iddetli oldu. Allah Peygamberi'nin yzn yaralayp kan aktan bir kavim zerine Allah'n fkesi iddetli oldu, demitir [136]. 26-Bb (Bu geen bbdan bir fasl gibidir.) 113-.......Eb Hazm, Sehl ibn Sa'd'dan iitmitir. ehre Raslullah'n yarasndan soruldu da yle dedi: Dikkat edin, vallahi ben Raslullah'n yarasn ykamakta olan, suyu dkmekte olan ve yarann ne ile tedv edildiini pek iyi biliyorum. Sehl dedi ki: Raslullah'n kz Ftma aleyhi's-selm yaray ykyordu, Al de kalkan ile suyu dkyordu. Ftma suyun kan artrmaktan baka birey yapmadm grnce oradaki bir hasr parasn a lp yakt ve o yan yarann zerine bast da bylece kann akmas durdu. O gn Peygamber'inrabiye dileri krld, yz yaraland ve bandaki miferi de krld. 114-....... bn Abbs (R): Bir peygamberin ldrd kiiye Allah'n fkesi iddetli oldu. Allah Elisi'nin yzn kanatan kimse zerine de Allah'n fkesi iddetli oldu, demitir. "Allah'n ve Rasl'nn da'vetine icabet edenler... " (lu mrn: 172). 115-.......ie (R) u yetin inme sebebini bildirmek zere yle demitir: "Kendilerine yara isabet ettikten sonra yine Allah 'in ve Rasl 'nn da 'vetine icabet edenler, ilerinden iyilik yapanlar ve (fenalktan) saknanlar iin pek byk mkfat vardr" (iu imrn: i?2). ie, Zubeyr'in olu Urve'ye: Ey kzkardeimin olu! Baban Zubeyr ile Eb Bekr, bu yette bildirilen bahtiyar m'minlerdendir, demi ve yle devam etmitir: Uhud gn Raslullah'a isabet eden istenilmedik fenalk eritii, mrikler de geri dnp gittikleri zaman Raslullah, onlarn tekrar Medine zerine dnmelerinden ende etmiti. Bu sebeble: "Dmanlarn ardsra kim gidip onlar ta'kb eder?" buyurdu. Bu da'vet zerine sahblerden yetmi kii icabet etti ki, Eb Bekr ile Zubeyr bunlarn iinde idiler [137]. 28- Uhud Gn Mslmanlardan ldrlen Kimseler Bab:

Hamza ibnu Abdilmuttalib, el-Yemn, Enes ibnu*n-Nadr, Mus'ab ibnu Umeyr onlardandr.
116-.......Katde ibn Dime: Ben Arab kableleri iinde Ensr'dan daha ok ehd vermi ve kyamet gn onlardan daha azz olmu hibir kable bilmiyorum, demitir. Yine Katde birinci sznn ahinliine dell getirerek yle demitir: Bize Enes ibn Mlik tahds etti ki, Uhud gn onlardan, yn Ehsr'dan yetmi kii; Mane Kuyusu gn de yetmi kii; Yemme gnnde de yetmi kii ldrlmtr. Katde: Mane Kuyusu vak'as Raslullah'n zamannda oldu. Yemme gn, Eb Bekr
1001 / 2483

buhari

zamannda Yalanc Peygamber Museylime ile harb yaplan gndr, demitir [138].
117-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle haber vermitir: Raslulah (S) Uhud ehdlerinden ikier kiiyi bir kabirde yerletiriyordu [139]. Ve bize: "Bunlarn hangisi Kur'n' daha ok renmitir?" diye soruyordu. Bu ift ehdlerden birisine iaret edilince, onu kabre nce koyuyordu. Ve sonra: "Kyamet gnnde ben bu mchidlerin haytlarm dn yolunda feda ettiklerinin ahidiyim" buyurdu. Sonra da bu ehdlerin ykanmadan ve zerlerine namaz klnmadan, kanlan iinde gmlmelerini emretti. Eb'l-Veld de u'be'den syledi ki, bnu'l-Munkedir yle demitir: Ben Cbir'den iittim, yle dedi: Babam Uhud'da ehd edildii zaman ben alamaa ve elbiseyi onun yznden amaya baladm. Peygamberin sahbleri de beni alamaktan men' ediyorlard. Hlbuki Peygamber men' etmedi. Peygamber (S): "Ona alama -yhud: Ona ne alyorsun-! O ehd kaldrlncaya kadar melekler kanatlanyle onu glgelendirmekte devam ettiler" buyurdu [140]. 118-.......Eb Ms(R)'dan: el-Buhr yhud eyhi Muhammed ibnu'1-Al: Peygamber'den sylediini, yn hadsi Peygamber'e ykselttiini zannediyorum, demitir. Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben ru'ymda yle grdm: Ben bir kl salladm, akabinde klcn gs krld. te bu, Uhud gn musibete urayan mminlerdir. Sonra ben o klc baka bir defa daha salladm. Bu sefer kl olduundan daha gzel bir hle dnd. Bu da Allah'n feih ve m'minlerin birleip toplanmalar nev'nden getirmi olduu gzel sonulardr. Ben yine ru'yda birtakm srlar grdm. Allah hayrdr (yn Allah'n yapmas hayrdr). Grdm ki o srlar, Uhud gn ehd edilen m'minlermi" [141]. 119-.......Habbb ibnu'l-Erett (R) yle demitir: Biz Allah'n rzsn isteyerek Peygamber ile hicret ettik. Artk ecrimiz (va'di gerei) Allah'a vcib oldu. Bizlerden kimisi de bu cretten hibirey yemeden geti, yhud hirete gitti. Mus'ab ibn Umeyr ite bunlardan birisidir. Mus'ab Uhud gn ehd edildi. O arkasnda bir kaftandan baka birey brakmad. Biz o kaftanla Mus'ab'n ban rttmzde ayaklar meydana kyor, ayaklarn rttmzde ise ba meydana kyordu. (Bu yokluk karsnda) Peygamber (S) bize: "Bu kaftanla bam rtn de ayaklan zerine zhr otu koyun -yhud: ayaklar zerine zhr otundan atn-" buyurdu. Bizden kendilerine hicret meyvesi erienler de vardr ki, onlar da bu meyveyi devirmektedirler [142]. 29- Bb:

"Uhud bizi sever, biz de onu severiz". Bu sz Abbs ibnu Sehl, Eb Humeyd'den; o da Peygamberden olmak zere sylemitir [143].
120-.......Katde, Enes(R)'ten yle dediini iitmitir: Peygamber (S): "te u bizleri seven ve bizim de kendisini sevmekte olduumuz bir dadr" buyurdu [144]. 121-.......Bize mm Mlik, el-Muttalib'in mevls olan Amr ibn Eb Arnr'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle haber vermitir: Raslullah (S), kendisine Uhud grndnde: "Bu, bizleri seven ve bizim de kendisini sevmekte bulunduumuz bir dadr. Y Allah! b-hesiz brahim
1002 / 2483

buhari

Peygamber Mekke'yi harem klmtr. Ben de Medine'nin iki kara tal arasndaki sahay harem kldm" szlerini syledi.
122-.......Ukbetu'bnu mir(R)'den (o yle demitir): Peygamber (S) -vefatna yakn- bir gn kp Uhud ehdlerine l zerine namaz klar gibi namaz kld. Sonra (Medine'ye) gelip minbere kt ve bir hutbe yapt da unlar syledi: "Ben sizin Kevser havuzuna ilk erieniniz olacam. Sizin hakk yolundaki hizmetlerinize hidiik edeceim. bhesiz ben u anda (cennetteki) havuzumu gryorum. Ve yine muhakkak u anda bana arzn haznelerinin anahtarlar -yhud arzn anahtarlar- verildi. Vallahi ben vefatmdan sonra sizin m-riklie gireceinizden ende etmem, yalnz sizin dny hrs ile nef-sniyet gdp didimenizden korkarm" [145]. 30- Rac' Gazvesi, Rtl Ve Zekvn Kabileleri Gazvesi, Mane Kuyusu Gazvesi le Adal Ve El-Kaare Kabileleri Hadsi, sim bn Sabit Hadsi, Hubeyb Ve Arkadalar Hadsi Bab

Magz allmesi Muhammed ibn shk: Bize Asm ibn Umer, Racf gazvesinin Uhud'dan sonra olduunu tahds etti, demitir [146].
123- Bana brhm ibn Ms tahds etti: Bize Him ibn Ysuf es-San'n, Ma'mer ibn Rid'den; o da ez-Zuhr'den; o da Amr ib-nu Eb Sufyn es-Sakaf'den haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitin/Peygamber (S) on kiilik bir keif birlii hazrlad da, bunlarn bana Umer ibnu'l-Hattb'n olu sm'n (ana tarafndan) dedesi olan sim ibn Sabit elEnsr'yi kumandan yaparak gnderdi [147]. Bunlar hareket ettiler. Nihayet bu birlik Mekke ile Usfn arasnda olduklar zaman, bunlar, Huzeyl kabilesinden Lhyn oullar denilen bir obaya zikrolunup haber verildiler. O kabile halk yze yakn atc kii ile bunlar yakalamak iin arkalarndan gittiler. Onlarn ayak izlerinin ardna dtler. Nihayet keif birliinin konaklam olduk-lan bir menzile geldiler ve orada, keif birliinin Medine'den azk olarak yanlarna alm olduklar hurma ekirdeklerini buldular. Bunun zerine; "te bunlar Yesrib hurmalardr" dediler ve tekrar seriyye-nin izleri ardna dtler. Sonunda seriyyedekilere ulatlar. sim ve arkadalar son noktaya vardklar zaman yksek bir tepeye sndlar. Ta'kb eden Lhyn oullar topluluu gelip onlar epevre kuattlar ve: Size ahd ve msk vardr, eer bize inerseniz sizden hibir kimseyi ldrmeyeceimize sz veriyoruz, dediler. Bunun zerine sim (kendi arkadalarna): Bana gelince, ben bir kfirin zimmetine (yn ahdine) inmem! dedikten sonra: Y Allah! Peygamberi'ne bizden haber ver! dedi. sim ve arkadalar mriklerle arptlar. Nihayet mrikler yedi nefer mchid iinde sm' oklarla ldrdler ./Geriye Hubeyb, Zeyd ve dier bir kimse kald. Mrikler onlara (ldrmeyeceklerine dir) ahd ve yemin verdiler. Mrikler onlara bu ahdi ve yemini verince, b u mchidler sndklar tepeden mriklerin yanna indiler. Mrikler mchidleri ele geirdikleri zaman yaylarnn kirilerini zp bunlarla mchidleri baladlar. Bunun zerine iki mchidin beraberinde bulunan o nc kii -ki o, Abdullah ibn Tark'tr-: te bu ilk zulmdr, dedi de onlarla beraber gitmeyi kabul etmeyip diretti. Mrikler de onu srklediler ve kendileriyle gitmesi zerine abalayp drtler. O da gitme iini yapmad. Bunun zerine onu da ldrdler. Hubeyb ile Zeyd'i de gtrp, nihayet onlar Mekke'de sattlar/Hubeyb'i el-Hris ibn Nevfel oullar satn ald. Hubeyb, Bedir gn el-Hris ibn mir'i ldrm idi. Hubeyb, el-Hris oulla-r'nn yannda (haram aylar geinceye kadar)
1003 / 2483

buhari

esr olarak kald. Nihayet onu ldrmeye karr verip ittifak ettiklerinde, Hubeyb etek ve koltuk alt kllarn gidermek iin el-Hris kzlarnn birinden bir ustura ariyet istedi. Kadn ona usturay ariyet verdi. Kadn yle demitir: Bu arada ben farknda deilken benim ocuum, Hubeyb'in yanma yrm ve onun yanna varm. Hubeyb de (elinde ustura olduu hlde) ocuu baldr zerine koymu. Ben ocuumu bu vaziyette grnce Hubeyb onu ustura ile kesecek diye ok iddetle korktum. Hubeyb, elinde ustura olduu hlde benim bu korkumu anlad da: ocuu ldreceimden mi korkuyorsun? nallah ben o ii yapacak deilim, dedi. Zeyneb adndaki o kadn yle demitir: Ben a'sl Hubeyb'den daha hayrl bir esr grmedim. Yemn olsun bir gn ben onu kendisi demirle bal olduu hlde elinde bir zm salkmndan yerken grmmdr. Hlbuki o zaman Mekke'de bu meyve hi yoktu. Bu ancak Allah'n Hubeyb'e ihsan ettii bir rzktr. Nihayet Hubeyb'i Hll'de ldrmek iin Harem'den kardklarnda Hubeyb onlara: Beni serbest brakn da iki rek'at namaz klaym, dedi. Sonra namazdan ayrlp onlarn yanna vard da: Eer bende lmden bir korku olduunu dnmeniz olmasayd, muhakkak namaz artrrdm, dedi. te bylece Hubeyb, ldrlme srasnda iki rek'at namaz klmay kaannlatran ilk kimse olmutur [148]. Bundan sonra Hubeyb: Y Allah, onlarn hepsini say, Onlar dank dank ldr; Onlardan hibirini diri brakma, diye beddua etti. Bundan sonra da u mealdeki beyitleri syledi: Ben mslmn olarak ldrlrken buna aldrmam, nk lmm hangi yerde olsa Allah iindir. Bu lm Allah'n Zt (O'nun rzsn arama) yolundadr. Eer O isterse para para edilmi cesedin eklemleri zerine de bereketler ihsan eder. Bundan sonra Eb Sirvaa Ukbe ibnu'I-Hris, Hubeyb'e doru J:alkt ve onu ldrd. Kurey, birlik kumandan sm'n ldrldn kendisiyle tanyacaklar bir eyin; onun cesedinden bir parann kendilerine getirilmesi iin sm'n cesedine eliler gnderdiler. sim, Bedir gn onlarn byklerinden birini (Ukbe ibn Eb Muayt') ldrmt. Allah, sm'n zerine bal ars veya eek arsndan glgelik gibi birey gnderdi de sim' onlarn elilerinden korudu. O eliler, sm'n cesedinden birey kesip almaya muktedir olamadlar. Bize Abdullah ibn Muhammed tahds etti: Bize Sufyn ibnu Uyey-ne, Amr ibn Dinar'dan tahds etti ki, o da Cbir ibn Abdillah'tan: Hubeyb'i ldren kii Eb Sirvaa'dir, derken iitmitir [149].
124-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S), kendilerine "Kurr" ad verilen yetmi Kur'n hafz bilgili kiiyi Kur'-n ve slm' retme ihtiyc iin bz kabilelere gndermiti. Bunlara Mane Kuyusu denilen bir kuyunun yannda Suleym oullan'ndan iki kabile, R'l ve Zekvn kabileleri kar ktlar. Bunun zerine o yetmi kiilik topluluk, karlarna kan iki kabileye hitaben: Vallahi bizim sizlerle hibir iimiz yok. Bizler sdece Peygamber'in bir ii iin yolumuza gidiyoruz, dediler. Bu srada mrik kabileler emn vermeyip hafzlar ldrdler. te bu s'ikasd facias zerine Peygamber bir ay sabah namaznda o mriklerin aleyhine dua etti. Kuntun balangc da ite
1004 / 2483

buhari

budur. Ondan evvel biz kunt yapmazdk [150]. Abdulazz ibnu Suheyb (geen senedle) yle demitir: Bir kimse -ki o, sim el-Ahvel'dirEnes'e kunttan: Kunt, ruk'dan sonra myd yhud ruk'dan evvel kraat bittii srada m yaplrd? diye sordu. Enes: Hayr, kunt kraat bittii srada(ruk'dan evvel)dr.
125-.......Bize Katde tahds etti ki, Enes (R): Raslullah (S) Arab'n bz kabileleri aleyhine bir ay ruk'dan sonra du ederek kunt yapt, demitir [151]. 126-.......Bize Sad ibnu Eb Arbe, Katde'den; o da Enes ibn Mik(R)'ten olmak zere yle tahds etmitir: R'l, Zekvn, Usay-ya ve Ben Lhyn kabileleri bir dmanlarna kar Rashllah'tan yardm istediler. Raslullah da onlara Ensr'dan kendi zamanlarnda "Kurr" ismini vermekte olduumuz yetmi kii ile yardm etti. Suffa ehlinden olup ok Kur'n okumak ve retmekle megul olan bu kurrlar gndzleyin odun toplarlar, geceleyin de namaz klar lard. Bunlar, (kumandanlar el-Munzir ibn Amr es-Sid'nin maiy-yetinde) gittiler ve nihayet Mekke ile Usfn arasnda bulunan Mane Kuyusu bana varnca, o kabileler ahlsi (bunlar koruyacaklarna dir) ahdlerinden cayp bunlar ldrdler. Bu cinayet haberi Pey-gamber'e ulat. Bunun zerine Peygamber (S) bir ay sabah namaznda Arab'n bz kabileleri aleyhine: R'l, Zekvn, Usayya ve Ben Lhyn kabileleri aleyhine du ederek kunt yapt. Enes dedi ki: Biz bu ehdler hakknda Kur'n olarak unu okuduk, sonra bu metin kaldrld (yn bunun tilveti nesholundu): "Bizden kavmimize iletiniz ki, bizler Rabb'imize kavutuk, O bizden hond oldu, bizi de hond etti". Enes ibn Mlik, Katde'ye yle tahds etmitir: Allah'n Peygamberi bir ay sabah namaznda Arab'dan bz kabileler aleyhine: R'l, Zekvn, Usayya, Ben Lhyn kabileleri aleyhine du ederek kunt yapt. Mellifin eyhi Halfe ibn Hayyt ziyde edip yle demitir: Bize ibnu Zuray' tahds etti: Bize Sad Katde'den tahds etti: Bize Enes: te Ensr'dan olan bu yetmi kii Mane Kuyusu mevkiinde toptan ldrldler. Onlar hakknda Kur'n, yn Kitb olarak okuduk, demitir. Bu hads de Abdu'I-A'l ibn Hammd'n Yezd ibn Zuray'dan yapt rivayeti tarzndadr [152]. 127-.......Bana Enes (R) yle tahds etti: Peygamber (S), Enes'in days Haram ibn Mlhn' -ki o, Enes'in anas mm Suleym'in erkek kardeidir- yetmi svr iinde Ben mir kablesine gnderdi. Bu gndermenin sebebi udur: Mriklerin bakan olan mir ibnu't-Tufeyl (Ben Amir hey'etiyle beraber Medine'ye) Peygamber'e geldii zaman, Peygamber'i u ^eklf arasnda muhayyer klp bunlardan birini terch etmesini sylemiti: Ya ehirliler senin, kyler ahlsi benim olur. Yhud hepsi senin olur da ben sana halfe olurum. Yhud bunlardan hibirini kabul etmezsen, ben Gatafn ahlsinden bin al at ile bin al ksrak s-vrsini nme katarak sana hcum ederim, dedi. (Bu ham teklifler zerine Peygamber: "Y Allah! mir'in belsn bana brakmadan kendin sav " diye du etti. Akabinde Amir, Ben Sell'den bir kadn olan mm Fulann evinde tn hastalna ttuld. Boynunda hyarca benzer bir i peyda oldu. Bunu grnce fena hlde can sklan) mir: Deve taununa benzer bir ilik; hem de Sell ailesinden bir kadnn evinde! ite bu hi olmad! diye hayfland da: Getirin atm! dedi; atnn srtnda ld [153]. (Yetmilerin kumandan olan Munzir ibn Amr, evvel Haram ile iki arkadan ileriye gnderdi.) mm Suleym'in erkek kardei Haram ibn Mlhn gitti. Onun beraberinde aksak bir adam ve bir de Ben Fulan'dan dier adam da gittiler. Haram ibn
1005 / 2483

buhari

Mlhn iki arkadana u ta'Imt verdi: Ben, Ben mir'in yanna varncaya kadar siz benden uzak durmayn. Eer onlar bana emn verirlerse, siz bana yakn durumdasnz. Yok beni ldrrlerse siz hemen dier arkadalarn yanna koar haber verirsiniz! Haram ibn Mlhn, mir ile cematine: Bana emn veriyor musunuz ki, ben Raslullah'n eliliini yerine ulatraym? dedi. O byle konumada iken dmanlar ilerinden bir adama iaret verdiler. O da Harm'n arkasna geldi ve ona mzrak saplad. Rv Hemmm: Zannederim ki, saplayan kii, bu mzra Harm'n br yanndan, yn gsnden dar kartmtr, demitir. Haram ibn Mlhn bu lm darbesini alnca (bedeninden fkran kana ellerini bulayp bama, yzne srm ve): AHhu Ekber, Ka'be'nin Rabbi'ne yemn ederim ki, ben kazandm! diye barm. Akabinde Harm'n arkada olan adama da yetiildi (mrikler onu da ldrdler). Sonra yalnz bir tepenin banda bulunan o sakat adam mstesna, mrikler o sahblerin hepsini ldrdler [154]. Bu srada Yce Allah bizim zerimize u szleri indirdi de, sonra bu szlerin metni, okunmas neshedilenlerden oldu: "Bizler muhakkak Rabb'imize kavutuk. O bizden hond oldu, bizi de hond etti". Bunlarn fec' haberi Peygamber'e ulanca, Peygamber (S), Allah'a ve Rasl'ne isyan eden u R'l, Zekvn, Ben Lhyn ve Usayya kabileleri aleyhine otuz sabah (kuntta) beddua etti [155].
128-.......Summe ibnu Abdillah ibn Enes, dedesi Enes ibn Mlik(R)'ten yle derken iittiini tahds etmitir: Enes'in days Haram ibnu Mlhn, Mane Kuyusu gn mzrakla vurulduu zaman bedeninden fkran kana ellerini bulayp yzne ve bana srm, sonra: Ka'be'nin Rabb'ine yemn ederim ki, ben kazandm! demitir. 129-.......ie (R) yle demitir: Eb Bekr, Kurey tarafndan kendisine yaplan ez iddetlendii zaman Mekke'den Medine'ye kmak hususunda Peygamber'den izin istedi. Peygamber de ona: "Yerinde ikaamet et** buyurdu. Bu sefer Eb Bekr: Y Raslallah, Sana da Medine'ye hicret hususunda izin verilmesini arzu ediyor musun? dedi. Raslullah buna: "Ben bunu kuvvetle md etmekteyim" diye cevb verirdi. ie dedi ki: Eb Bekr bu iznin verilmesini bekledi durdu. Derken bir gn le vaktinde Raslullah, Eb Bekr'e geldi de: "Y Eb Bekr!" diye nida etti de (evimize girince): "Yannda kim varsa dar kar" buyurdu. Eb Bekr: . Yanmda bulunanlar ancak iki kzimdr, dedi. Peygamber: "Mekke'den kmak hususunda bana izin verildiini hissettin mi (yni Mekke'den Medine'ye kmam hususunda bana izin verildiini bil)?" buyurdu. Eb Bekr: Y Raslallah! Ben de sohbette, yn beraberinde olmak isterim? dedi. Peygamber: "Evet, istein zere beraber imdesin" buyurdu. Eb Bekr: Y Raslallah, yanmda iki tane dii binek devesi vardr. Ben onlar Mekke'den hicrete k
1006 / 2483

buhari

iin hazrlam idim, dedi ve onlardan birisini Peygamber'e verdi. Bu el-Cedv isimli devedir [156]. Peygamber'le Eb Bekr develere binip hareket ettiler, nihayet Sevr Da'ndaki maaraya geldiler ve orada gizlendiler [157]. mir ibnu Fuheyre, Abdullah ibnu't-Tufeyl ibn Sahbere'nin klesi idi. O, Abdullah ibnu't-Tufeyl, ie'nin ana bir kardei idi [158]. Eb Bekr'in samal hayvanlar vard. mir ibnu Fuheyre, o samal hayvanlar leden sonra ve daha evvel onlarn zerine doru otlatmaya gtrr, orada olur. Bir de gecenin sonunda yine sry Peygamber ile Eb Bekr'in yanna doru yrtr, sonra da kuluk vakti mer'aya srerdi. Onun bu iini obanlardan hibiri bilmezdi. Peygamber'le Eb Bekr maaradan ktklar zaman mir de onlarn beraberinde Medine'ye doru yola kt. Peygamber ile Eb Bekr yolda mir'i nevbetle bineklerinin ardna bindiriyorlard. Bu ekilde ilerleyerek nihayet Medine'ye geldiler. te bu mir ibnu Fuheyre (R) de Mane Kuyusu gn ehd edilmitir [159]. Ve Eb Usme de yle dedi: Bana Him ibn Urve yle dedi: Bana babam Urve haber verip yle dedi: Mane Kuyusu yanndaki sahblerin ldrld ve Amr ibn Umeyye ed-Damr'nin esr edildii zaman, mir ibnu't-Tufeyl hini, Amr'e maktullerden birini iaret edip gstererek: Bu kimdir? diye sormu. Amr ibn Umeyye de ona: Bu, mir ibnu Fuheyre'dir (niye sordun)? deyince: Yemn olsun ben onun ldrldkten sonra ge ykseltildiini ve hatt gk onunla arz arasnda kaldktan sonra tekrar yere indirildiini grmmdr (onun iin sordum), dedi. Mane Kuyusu facias akabinde Cibril'in diliyle onlarn haberi Peygamber'e geldi. Peygamber de onlarn ldrldklerim sahble-rine bildirdi de: "Arkadalarnz mriklerle karlap ldrldler. Ve onlar Rabb Herinden istekte bulundular da: Ey Rabb 'imiz, bizim tarafmzdan, bizim Sana kavutuumuzu ve Senden raz olduumuzu; Senin de bizden raz olduunu dnydaki kardelerimize haber ver, dediler. Rabb'leri de Cebrail vstasyle onlarn hlini haber verdi" diyerek, sahblerine duyurmutur. Mane Kuyusu gn ldrlen sahbler iinde Urve ibnu Esma ibni's-Salt da vard. Urve ibnu'z-Zubeyr onun ismiyle isimlendirildi. O ehdlerin iinde Munzir ibn Amr da kumandan olarak ehd edilmiti. ZubeyrMn olu Munzir de onun ismiyle isimlendirildi [160].
130-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) bir ay ruk'dan sonra R'l ve Zekvn kabileleri aleyhine du ederek kunt yapt ve Peygamber: "Usayya kabilesi Allah'a ve Rasl'ne isyan etmitir" diyordu [161]. 131-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) Mane Kuyusu yannda sahblerini ldren kimseler aleyhine otuz sabah beddua etti. O zaman Peygamber Allah'a ve Rasl'ne isyan eden R'l, Lhyn ve Usayya kabileleri aleyhine du yapard. Enes dedi ki: te Yce Allah, Peygamberi iin, Mane Kuyu-sun'da ldrlen sahbleri hakknda Kur'n olarak vahiy indirdi de, bizler onu sonradan lafz kur'nlktan kaldrlp nesholuncaya kad a r okuduk: "Kavmimize tebli ediniz ki, bizler Rabb'imize kavutuk, Rabb'imiz bizden hond olmu, biz de O'ndan hond olmuuzdur" [162]. 132- Bize Ms ibn sml tahds etti: Bize Abdulvhid tahds etti: Bize sim el-Ahvel tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik(R)'e namaz iindeki kunttan (meru' mudur diye) sordum. Enes: Evet, vaktiyle kunt vard, cevbn verdi. Ben tekrar:
1007 / 2483

buhari

Bu kunt ruk'dan evvel miydi yhud sonra myd? dedim. Enes: Ruk'dan evve idi, dedi. Ben kendisine: Fuln kimse bana haber verdi ki, sen ruk'dan sonra demisin? diye sordum. Bunun zerine Enes: O yanl sylemi [163]. Raslullah (S) ruk'dan sonra yalnz bir ay kunt yapmtr. Bunun sebebi de udur: Raslullah kendilerine kurr ad verilen yetmi kiilik bir topluluu mriklerden birtakm kabilelere gndermiti. O mriklerle Raslullah arasnda onlar tarafndan verilmi bir ahd de vard. te kendileriyle Raslullah arasnda bir ahd bulunan bu mrikler, o hafz sahbler topluluuna baskn yaparak stn gelip, onlarn hepsini ldrdler. te bu se-beble Raslullah, o mrikler aleyhine bir ay ruk'dan sonra du ederek kunt yapt [164].
31 - El-Hendek Gazvesi -Ki Bu El-Ahzb Harbidir- Bab

Ms ibn Ukbe (l. 142): Bu gazve,drdnc yln evvl'mde idi, demitir [165].
133-.......Ubeydullah yle demitir: BanaNfi', bnuUmer'den haber verdi ki, Peygamber (S), Uhud gazvesi gn harbden nce orduyu tefti ettii zaman Abdullah ibn Umer'in karsna gelmi de ona harbe girmesine izin vermemitir; o gn Abdullah ibn Umer on-drt yanda idi. Peygamber Hendek gazvesi gn bn Umer onbe yanda iken yine onun karsna gelmi ve bu sefer onun harbe girmesi izin vermitir. [166] 134-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Bizler Raslullah'n beraberinde hendek iinde bulunduk. Mslmnlar hendek kazyor, biz de omuzlarmz zerinde toprak tayorduk. Raslullah (S): "AHhumme l aye ill ayu'l-hire Fafir Hl-Muhcirne ve'1-Ensri" (= Y Allah, yaay ancak hiret yaaydr. Sen Muhacirler ve Ensr' mafiret eyle!) beytim syledi [167]. 135-.......Humeyd et-TavI yle demitir: Ben Enes(R)'ten iittim yle diyordu: Raslullah, hendek kazlan yere kp vard. Orada Muhacirler ile Ensr'n souk bir kuluk vaktinde hendek kazmakta olduklarn grd. Onlarn yanlarnda kendileri adna bu ii yapacak kleleri yoktu. Raslullah bunlarn ektikleri zorluu ve al grnce: "Allhumme inne'-aye ayu'lhire Fafir il-Ensr ve'1-Muhcireh" (= Y Allah, tam yaama hiret yaamasdr. Bunun iin Sen Ensr'a ve Muhcirler'e mafiret eyle!) beytini syledi. Orada bulunan sahbler de Raslullah'a cevb vererek: Nahnu'lezne bye Muhammeden, Alel-cihdi m bakyn ebeden (= Bizler haytta kaldmz mddete dima cihd etmek zere Muhammed'le bey'at edip sz vermi kimseleriz) dediler [168]. 136-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Muhcirler'le Ensr Medine etrafna hendek kazmaya ve srtlar zerinde toprak tamaya baladlar. Bu alma srasnda onlar: Nahnu 'lezne bye Muhammeden Ale'l-slmi m bakyn ebeden (= Biz haytta kaldmz mddete dima slm zerinde sebat edeceimize Muhammed'e sz vermi kimseleriz) beytini sylerlerdi.
1008 / 2483

buhari

Enes dedi ki: Peygamber de onlara cevb vererek: "Allhumne innehu hayar ill hayru'l-hireh Fe-brik fi'1-Ensri ve'I-Muhcireh" (= Y Allah, hiret hayrndan baka hayr olmad muhakkaktr. Onun iin Sen bu ii Ensr ve Muhacirler hakknda bereketli kl) beytini sylerdi. Yine Enes dedi ki: Sahblere o zaman avucum (yhud iki avu) dolusu arpa getirilir, akabinde bu onlar iin, eskiliinden tad ve kokusu deimi et ya ile piirilip yemek yaplr ve topluluun nne konulurdu. Topluluk a olduklar hlde bu yan sertlii, bozuk tad boazda kalrd; bu yan hoa gitmeyen bir kokusu da vard [169].
137- Bize Halld ibn Yahya tahds etti: Bize Abdulvhid ibnu Eymen, babas Eymen elHabe'den -ki bu zt bn Umer'in zdhs idi- tahds etti ki, o yle demitir: Ben Cbir'e geldim; o yle dedi: Bizler Hendek gn ukur kazyorduk. Bir ara ok sert bir yer karmza kt. Bunun zerine sahbler Peygamber'e geldiler ve: Hendek'te (ta paras gibi) sert bir damar karmza kt, dediler. Peygamber (S): "Ben hendee ineyim" buyurdu. Sonra Peygamber karnna (alktan) bir ta paras sarlm olarak kalkt. nk biz (hendek kazarken) gn yiyecek iecek bir-ey tatmadan orada kalmtk. Peygamber sivri balyozu eline ald ve o kayaya vurdu. O sert kaya ince kum gibi dald. Ben: Y Raslallah, eve gitmeme izin ver, dedim. Evime geldiimde eime (Mes'd kz Suheyle'ye): Ben Peygamber'de bir alk hli grdm ki, artk sabrolunur ey deildir. Evinde yiyecek birey var m? diye sordum. O: Yanmda biraz arpa ile bir kei ola var, dedi. Hemen kei olan kestim. Eim de o arpay tt. Nihayet eti mlee koyduk. Hamur mayalanp frna, mlei de tandra konulduktan ve bunlar gzel pimeye baladktan sonra ben Peygamber'e geldim ve: Y Raslallah, biraz yiyeceim var, bir veya iki kii ile kalk buyur gel, dedim. Raslullah: "Yiyecein ne kadardr?" diye sordu. Ben de mikdrm bildirdim. "O! Hem ok, hem de gzel!" buyurdu. Ayn zamanda: "Kadnna syle! Ben evinize gelinceye kadar mlei tandrdan, ekmei de frndan ayrmasn!" diye tenbh etti. Bunun ardndan Raslullah orada bulunanlara: "(Ey hendek ahlsi!) Kalknz (Cbir'in ziyafetine gideceiz)/" buyurdu. Bu umm da'vet zerine Muhacirler ve Ensr kalktlar. Cbir karsnn yanna girince telndan: Allah sana iyilik versin! Peygamber Muhcirler'i, Ensr' ve yannda bulunan kimseleri getiriyor, diye endesini belirtti. Kadn: Peygamber yemeimizin mikdrm sana sordu mu? dedi. Ona: Evet sordu, dedim. (Eim: Madem ki biz evimizdeki yiyecei Peygamber'e bildirdik, gerisini Allah ve Rasl bilir, dedi.) Peygamber (hendek halkyle evimizin nne gelince yanndaki toplulua): "Giriniz ve birbirinizi sktrmayarak serbest oturunuz" bu
1009 / 2483

buhari

yurdu. (Sahbler blk blk oturdular.) Sonra Raslullah kendi eliyle (mlei ve frnn kapan at), ekmei frndan alp paralamaa ve zerine et koyup -mlei ve frn kapayarakda'vetlilere sunmaya balad. Raslullah bu suretle ekmek blp stne et koymaa ve -her defasnda mlei ve frn kapayarak- hendek halkna datmaa devam etti. Nihayet da'vetliler doydular. Yemek de artt kald. Raslullah, Cbir'in kadnna: "Bu geri kalan sen ye ve bakalarna da hediye et. nk btn insanlara alk isabet etmitir" buyurdu [170].
138-.......Bize Sad ibnu Mn haber verip yle dedi: Ben Cbir ibn AbdilIah(R)'tan iittim, yle dedi: Ben hendek kazld zaman Peygamber'de alktan dolay iddetli bir karn ekkinlii grdm. Hemen kadnmn yanna dndm de: Yamnda yiyecek birey var m? nk ben Raslullah'ta iddetli bir karn boluu ve ekiklii grdm, dedim. O bana iinde bir s' arpa bulunan bir daarck kard. Bizim bir besi olamz vard. Ben onu kestim. Kadnm da o arpay tt. O arpa tmeyi, benim ola kesip ayrlmamla beraber bitirdi. Ben olan etini paralayp, mleinin iine koydum. Sonra Ras-lullah'n yanna dndm. Karm Suheyle, benim Raslullah'a dnmn akabinde: Beni Raslullah ve beraberindekilerle mahcb etme! dedi. Ben akabinde Raslullah'a geldim ve O'na gizlice: Y Raslallah! Biz bir olamz kestik, yanmzda bulunan bir s' arpay da ttk; Sen ve beraberindeki on kadar insanla bize buyur gel, dedim. Bu teklifim zerine Peygamber barp: "Ey hendek ahlsi! Cbir ziyafet yemei yapmtr. abuk geliniz!" buyurdu. Akabinde Cbir'e de: "Ben size gelinceye kadar mleinizi tandrdan indirmeyin, hamurunuzu da ekmek yapmayn" diye tenbh etti. Cbir dedi ki: Ben eve geldim, Raslullah da geldi. nsanlar da ilerliyorlard. Ben karmn yanna geldim. Karm gelen insanlarn okluunu ve yemein azln grnce, bana: Allah sana iyilik versin, Allah sana yle byle yapsn! dedi. Ben de ona: Ben senin: Yemein azln Raslullah'a haber ver de beni rsvy etme, dediini yaptm, dedim. Akabinde karm, Peygambere hamuru kard. Peygamber onun iine aznn suyundan att da hamura bereket duas yapt. Sonra da et mleine yneldi, onun iine de az suyu att ve bereket duas etti. Sonra: "Ekmek piirici bir kadn ar da benimle beraber piirsin, sen de mleinizden kepe ile et kar ve sakn mlei tandr talarnn zerinden aaya indirmeyiniz" buyurdu. Oradaki topluluk bin kii idi. Allah'a yemn ederim ki onlarn hepsi yediler, yemei brakp yemekten ayrldlar; bizim et mleimiz olduu gibi dopdolu idi, hamurumuz da olduu gibi hi eksilmeden hl ekmek yaplr hldeydi [171]. 139-.......ie (R); "O vakit onlar hem stnzden, hem altnzdan size gelmilerdi. O zaman gzler ylm, yrekler grtlaklara dayanmt. Ve siz Allah'a kar trl zannlarda bulunuyordunuz (et-Ahzb: o) yeti hakknda: - Bu yetin iindeki ilerin hepsi Hendek gn oldu, demitir.
1010 / 2483

buhari

140-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Hendek gn (toprak kazlmas yaplrken) Peygamber toprak tayordu. Hatt karnn toprak rtm -yhud karn toza bulanmt. Peygamber (bu srada Abdullah ibn Revha'nn) u recezini sylyordu; Vallahi lev'llhu mahtedeyn Vel tasaddakn vel salleyn Feenzen sekneten aleyn Ve sebbiti'l-akdme in lkayn nne'1-ul kad baav aleyn z erdu fitnelen ebeyn (= Allah'a yemn ederim ki, Allah olmasayd biz doru yolu bulamazdk. Sadaka da vermez, namaz da klmazdk. (Y Rabb!) Kfirlerle karlatmzda ayaklarmz sabit tut, zerimize seknet -ma'nev kuvvet- yn sabr ve sebat indir. bhesiz onlar bizim zerimize saldrmlardr. Onlar bize fitne ve fesd yapmak istedikleri zaman kamayp dayatrz.) el-Ber ibn zib: Peygamber (S) "Ebeyn ebeyn (= Kamaz dayatrz, kamaz dayatrz)/" kelimelerini sylerken sesini ykseltirdi, demitir [172]. 141-.......u'be yle demitir: Bana el-Hakem ibnu Uteybe, (mfessir) Muchid ibn Cebr'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Ben sab rzgr ile zafere ulatrldm. d kavmi ise debr rzgr ile helak edildi" buyurmutur [173]. 142-.......Eb shk yle demitir: Ben el-Ber ibnu zib(R)'den iittim, o tahds edip yle dedi: Ahzb gn olduu ve Raslul-lah (S) hendek kazd zaman hem Raslullah' hendein toprandan tar hlde grdm, hatt tozlar O'nun karnnn derisini benden per-delemiti. Peygamber'in gs oka kllyd. te Peygamber o hlde toprak tarken, Abdullah ibn Revha'nn u kelimelerini iir eklinde okumakta olduunu iittim; O yle diyordu: "Allhumme lev enie mahtedeyn Vel tasaddakn vel salleyn Feenzen sekneten aleyn Ve sebhiti'l-akdme in lkayn nne'1-ul kad baav aleyn Ve in erdu fitneten ebeyn" el-Ber: Sonra Peygamber bu iirin sonundaki "Ebeyn" kelimesinde sesini uzatyordu, demitir [174]. 143-.......Abdullah ibnu Umer (R): Hazr bulunup harb yaptm ilk gn, Hendek gndr, demitir [175]. 144-.......Abdullah ibm Umer (R) yle demitir: Siffn vak'as srasnda kzkardeim Hafsa'y ziyaret edip yanna girdim. O esnada ablam ykanmt da sa rgleri su damlatr hldeydi [176]. Ona: Al ile Muviye'nin hkmet da'vs grdn hle girdi. (Mekke'de, Medine'de sa kalan sahbleri bu ii mzkere etmeye aryorlar.) Fakat benim iin emrlik ve'meliklikten birey takdir edilmemitir (benim bu ile ilgim yoktur, onun iin ben mzkereye gitmeyeceim), dedim. Hafsa:. Buradan gidecek hey'ete sen de katl. nk Sufynler senin durumuna muhakkak bakyorlardr. Senin gitmekten ekinmeni, muhalefet sanmalarndan korkarm, dedi. Ve Hafsa, kardei bn Umer'i iki hakemin toplanma yerine gn-derinceye kadar bo brakmad. (Nihayet bn Umer, hakemlerin bulunduu yere vard ve aralarnda cereyan eden dolambal
1011 / 2483

buhari

vakada hazr bulundu.)[177] Hakemlerin hkm vermesinden sonra insanlar dalnca Mu-viye kendisini halfe sayarak bir hutbe yapt da, hutbenin bir cmlesinde Al'ye meyi ve mahabbeti olan Abdullah ibn Umer'le babas Umer'e ta'rz edip: Bu halifelik ii hakknda her kim benimle konumak isterse yzn bize gstersin! Muhakkak ki, biz halifelie hem ondan, hem de babasndan (yn Umer'den) daha haklyz! demitir [178]. Kk yata bir sahb olan rv Habb ibn Mesleme, tbn Umer'e: Sen Muviye'ye cevb vermedin mi? diye sordu. Abdullah ibn Umer: Hemen malahmn ban zdm de ona: Bu halifelik iine senden daha hakl ve daha lyk olan, Uhud gn, Hendek gn islm' korumak zere sana ve baban Eb Sufyn'a kar harb eden kiidir (yn Al'dir), demek istedim. Fakat slm topluluunun arasn aacak, kan dkecek ve istemediim ters bir ma'nya hamlolu-nacak bir kelime sylemekten korktum. Ve o anda Allah'n sabreden kuluna hazrlad mkfatn hatrladm (da Muviye'ye karlk ver medim), demitir. Abdullah ibn Umer'in bu szlerini dinleyen Habb ibnu Mesleme -Muviye taraf dar olmakla beraber- onun grndeki doruluu takdir ederek: Sen Allah tarafndan bir fitneden korunmu ve byk bir fenalktan muhafaza edilmisin! demitir. Buhr'nin eyhi Mahmd ibn Gayln el-Mervez, Abdurrazzk'-tan gelen bir rivayetinde sa rgleri ma'nsnda olarak geen "Nesvtuha" kelimesi yerine vv'n sden ne alnmasyle "Nev-stuha" eklinde sylemitir [179].
145-.......Sleyman ibnu Sured (R) yle demitir: Peygamber (S) Ahzb gn (mriklerin oradan ayrlmalar zerine): "Artk biz onlara kar gidip harb edeceiz. Onlar bize harb edemiyecekler" buyurdu [180]. 146-.......Ben Sleyman ibnu Sured(R)'den iittim, yle diyordu: Ben Peygamber(S)'den iittim, mrik ordular oradan karld zaman: "Artk imdiden sonra biz mriklere kar gidip harb edeceiz. Onlar bize harb edemeyecekler, biz onlara doru yryeceiz" buyuruyordu [181]. 147-.......Him ibn Hassan, Muhammed ibn rn'den; o da Abde'den; o da Al(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) Hendek harbi gn: "Allah dmanlarn zerine (dirilerken) evlerine ve (llerken de) kabirlerine ate doldursun! Nitekim onlar bizleri orta namazndan alkoydular, nihayet gne batt" diye beddua etmitir* 148-.......Bize Him ibnu Hassan el-Kards, Yahya ibn Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o da Cbir ibn Abdillah'tan tahds etti ki, Umer ibnu'I-Hattb (R) Hendek gn gne battktan sonra geldi ve Kurey kfirlerine svmeye balad ve: Y Raslallah! Nerdeyse gne batncaya kadar ikindi namazn klamyordum, dedi. Peygamber (S): "Vallahi ben de klamadm" buyurdu. Akabinde Peygamber'in beraberinde Bathn Deresi'ne (yn Me-dne vadisine) indik. Peygamber namaz iin abdest ald, biz de namaz iin abdest aldk. Mteakiben Peygamber gne battktan sonra nce ikindi namazn, sonra onun ardndan da akam namazn kldrd [182].
1012 / 2483

buhari

149-.......Muhammed ibnu'l-Munkedir yle demitir: Ben Cbir(R)'den iittim, yle diyordu: Ahzb harbi gn Raslullah (S): "Kurayza oullar topluluunun haberini bana kim getirir?" diye sordu. ez-Zubeyr: Ben (getiririm), dedi. Sonra Raslullah yine: "O kavmin haberini bana kim getirir?" diye sordu. Yine Zubeyr: Ben (getiririm), diye cevb verdi. Sonra Raslullah tekrar: "O kavmin haberini bana kim getirir?" diye sordu. Yine Zubeyr: Ben, diye cevb verdi. Bunun zerine Raslullah: "Her peygamberin bir havarisi (yn hlis yardmcs) vardr; benim havarim de ezZubeyr'dir" buyurdu [183]. 150-.......Eb Hureyre(R)'den (o yle demitir): Raslullah (S) zaman zaman "L ilahe illellhu vahdeh... Allah'tan baka hibir ilh yok, yalnz O vardr. Allah ordusunu azz kld. Kuluna yardm etti. Tek olarak Arab kabilelerini yendi. Allah'tan baka hibirey{in hakk varl) yoktur" [184]. 151-.......sml ibn Eb Hlid yle demitir: Ben Abdullah ibn Eb Evf(R)'dan iittim, yle diyordu: Raslullah (S) toplanp gelen Arab kableleri aleyhine du etti de, unlar syledi: "Y Allah! Ey Kitb' indiren, ey (dmanlarla) hesab tez gren (Rabb'im)/ Sen Medine nnde toplanan u Arab kabilelerini dat! Y Allah! Sen onlarn topluluklarn kr, irdelerini sars!" [185]. 152-.......MsibnUkbe, Slim'den veNfi'den; onlar da Abdullah ibn Umer(R)'den yle haber verdiler: Raslullah (S) gazveden yhud haccdan yhud umreden dnd zaman evvel kerre tekbr eder, sonra da yle derdi: "L ilahe illellhu vahdehu l erike leh, LehuH-mulku ve lehu'l-hamdu ve huve ala klli ey'in kadir. yibne, tibne, bi-dne, sddne H-Rabbin hmidn... = Allah'tan baka tanr yok, yalnz O vardr. O'nun orta yoktur, mlk O'nundur, hamd O'nun-dur. O hereye g yetirendir. Hepimiz O'na dncleriz, tevbe edicileriz, ibdet edicileriz, secde edicileriz. Yalnz Rabb'imize hamd edicileriz. Allah va'dinde doru oldu, kuluna yardm etti de yalnz olarak Arab topluluklarn hezimete uratt" [186]. 32- Peygamberdin Ahzb Harbindeki Ordughndan (Medine'deki Evine) Dnmesi, Oradan Da Kurayza Oullar Yurduna Gidip Onlar Muhasara Etmesi Bab 153-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) Hendek harbinden (Medine'deki evine) dnp geldiinde, silhn karp yerine koymu ve ykanmt. Bu srada Cibril aleyhi's-selm Peygamber'e geldi de: Sen silhn karmsn! Vallahi biz melekler henz silhlarmz karmadk. Haydi onlara doru yola k! dedi. Peygamber: "Nereye doru kyoruz?" diye sordu. Cibril, Kurayza oullan yurdunu iaret ederek: te uraya! dedi. Bunun zerine Peygamber, Kurayza oullar'na doru hareket etti [187].
1013 / 2483

buhari

154-.......Enes ibn Mlik (R): Raslullah (S) Kurayza oullar'na sefer ettiinde ben Cibril'in melekler alaynn Ganm oullar sokandan getikleri srada ykselen tozunu bugn bile hl grr gibiyim, demitir [188]. 155-....... Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) Ahzb gn (Cibril'in ilham ile Kurayza zerine hareketinden nce sahblerine abuk hareket etmelerini salamak iin): "Sizden hibiriniz ikindi namazn sakn baka yerde klmasn, ancak Kurayza oullar yurdunda klsn" buyurdu. Sahblerden bzlar yolda ikindi namazna erimiti. Bunlardan bir ksm Peygamber'in emrinin zahirine uyarak: Biz Kurayza oullar'na varmadka ikindi namazn klmayz! dediler. Bir ksm da: Biz ikindiyi yolda, vakit iinde klacaz. nk Peygamber bizden, bu emrin zahirini deil, fakat bunun lzm olan seferde abuk davranmamz kasdetmitir! dediler ve kldlar. Sonra bu iki zmrenin birbirine aykr hareketleri Peygamber'e zikrolundu da, Peygamber bunlardan hibir zmreyi ayplamad [189]. 156-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ensr'dan olan kiiler bz hurma aalarn mahsln Peygamber'e (ve Muhcirler'e) tahsis ediyorlard. Bu uygulama Kurayza ve enNadr'i fethedinceye kadar srd. (Muhacirler oradan pay alp ona ihtiylar kalmaynca, Peygamber riyeten verdikleri hurma aalarn shibleri olan Ensr'a geri veriyordu.) Benim ailem de bana Peygamber'e gitmemi ve O'ndan vaktiyle Peygamber'e vermi olduklar hurmalar yhud bir ksmn geri istememi emrettiler. Peygamber ise bizim vaktiyle kendisine riyeten verdiimiz hurma aalarn mm Eymen'e vermi idi. Peygamber o hurma aalarn bana verdi. Tam bu srada mm Eymen elbiseyi boynuna dolayarak geldi de (hurmalarn mlkiyetinin kendisine verilmi olduunu sanarak): Olmaz! Kendisinden baka ilh olmayan Allah'a yemn ederim ki, Peygamber onlar bana vermiken size geri vermez! demeye balad. Yhud mm Eymen bunun gibi bir sz sylemeye balad. Peygamber de ona: "Benim u malm onun yerine senin olsun" diyordu. mm Eymen de yine Enes'e: Olmaz vallahi (onu size vermeyiz)! diyordu. Nihayet Peygamber, mm Eymen'e -rv Sleyman ibn Tar-hn: Enes'in yle dediini sanyorum demitir:- onun on mislini verdi -yhud Enes buna benzer syledi-. (Bunun zerine mm Eymen raz oldu ve gnl holand.) [190] 157-.......Sa'd ibnu brhm yle demitir: Ben Eb Umme'den iittim, yle dedi: Ben Eb Sad el-Hudr(R)'den iittim, yle diyordu: Kurayza ahlsi Sa'd ibnu Muz'n hkmne indiler. Peygamber (S) Sa'd ibn Muz'a haber gnderdi. Sa'd bir merkeb zerinde geldi. Sa'd mescide yaklanca Peygamber oradaki Ensr'a hitaben: "Haydi seyyidinize -yhud: hayrlnza- ayaa kalknz (onu karlayp bineinden indiriniz)/" buyurdu. Sonra Sa'd'a: "unlar (yn Kurayza oullar) senin kendileri hakknda verecein hkme raz olup kalelerinden indiler!" buyurdu. Sa'd da onlar hakknda u hkm verdi: Bunlarn harb edenlerini ldrrsn; kadnlar ve ocuklarn da esr edersin! dedi. Bu hkm zerine Peygamber, Sa'd'a:
1014 / 2483

buhari

"Sen Allah'n hkmyle hkmettin" buyurdu. Rv (Allah'n hkm yerinde) belki "Melikin hkm ile" buyurdu demitir [191].
158-.......Bize Him, babas Urvetu'bnu'z-Zubeyr'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Sa'd ibnu Muz Hendek gnnde vuruldu. Ona Kurey'ten Hbbn ibnu'l-Arka denilen bir adam ok atm ve kol damarnda yaralamt. Peygamber (S) yakndan ona hasta ziyareti yapmak iin, ona mahss bir adr kurdurdu [192]. Raslullah Hendek harbinden Medine'ye dnd zaman silhn karm ve ykanmt. Bu srada Cibril aleyhi's-selm bandan tozlar silkeleyerek Peygamber'e geldi de: Sen silhm karmsn! Vallahi ben silhm daha karmadm. Haydi onlara doru k, yr! dedi. Peygamber de ona: "Nereye?" diye sordu. Cibrl, Kurayza oullar'n iaret etti. Bunun zerine Raslullah, Kurayza oullar'na onlarla harbetmek iin geldi. Muhasarann sonunda bunlar Raslullah'n hkmme inip boyun ediler. Raslullah da bunlar hakknda'bir hkm vermesini Sa'd ibn Muz'a havale etti [193]. Sa'd da: Ben onlar hakknda yle hkm veriyorum: Bunlarn harb edenleri ldrlr,. kadnlar ve ocuklar esr edilir, mallar da tak-sm olunur, dedi. Him yle demitir: Bana babam Urve, ie'den yle haber verdi: Sa'd ibn Muz (Kurayza oullar hakemlii ettii gnden evvelki gecede): Y Allah! Sen bilirsin ki, Rasl'n tekzb eden, vatanndan karan kavim kadar kendilerine harb ve cihd etmek istediim hibir kimse yoktur. Y Allah! yle zannediyorum ki, bizimle onlarn arasnda artk yaplacak harb kalmamtr. ayet Kurey ile baka bir harbimiz daha kald ise, Sen'in yolunda onlarla cihd edeyim diye beni haytta brak. Eer aramzda harb kalmam ise, bu yaram de de bu yzden bana ehdlik nasb et! diye du etmitir. Mteakiben boyun damarna kadar gelen ilik deildi. Mescid-de Gfr oullar'ndan bz kimselere id bir adr daha vard [194]. te bu Gfrler kendi hllerinde oturup dururlarken bir de bakmlar ki, kendilerine doru kan akp geliyor. Onlar: Ey adr ehli! Sizin tarafnzdan bize doru gelen bu kan nedir? dediler. Meer Sa'd'n yaras akp dururmu. te Sa'd (R) bu yaradan dolay ld [195]. 159-.......Bana Adiyy ibn Sabit haber verdi. Kendisi el-Ber ibn zib(R)'den yle dediini iitmitir: Peygamber (S) Kurayza gnnde Hassan ibn Sbit'e: "u Kurayza oulan'n ktleyip hicvet -yhud: Onlarn hicivlerine karlk ver-, Cibril seninle beraberdir" buyurdu.. brhm ibn Tahmn, e-eybn'den; o da Adiyy ibn Sbit'ten u ziydeyi getirdi: el-Ber ibnu zib yle dedi: Raslullah (S) Kurayza gnnde Hassan ibn Sbit'e hitaben: "u mrikleri hicvet (yaptklar hyanetleri birer birer say, dk)/ bhesiz Cibril seninle beraberdir" buyurdu [196]. 33- Ztu'r-Rka Gazvesi Bab

Bu gazve Gatafn'dan bir u'be olan Sa'lebe oullar'ndan Ha-safe ibnu Kays'm bakam bulunduu Muhrib kabilesine kar yaplan seferdir. Peygamber (bu seferde Medine'ye iki gnlk mesafedeki adah vadisinde) Nahl mevkiine kadar gidip orada indi. (Bu vdde Fizr, Eca', Enmr kabilelerinden birtakm soylar bulunuyordu). Bu gazve Hayber gazasndan sonra
1015 / 2483

buhari

olmutur. nk Eb Ms el-E'ar, Habeistan'dan Hayber gazvesinden sonra gelmitir [197]. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Bana Abdullah ibnu Rec' yle dedi: Bize mrn el-Attr, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan haber verdi ki, Peygamber (S) yedinci gazvesi olan Ztu'r-Rik' gazvesinde sahblerine korku iin de namaz kldrmtr [198]. Ibnu Abbs da: Peygamber (S) Z Kared mevkiinde korku namaz kldrd, demitir. Bekr ibnu Sevde de yle dedi: Bana Ziyd ibnu Nfi', Eb Ms Al ibn Rebh'tan tahds etti ki, onlara da C-bir (R) tahds edip: Peygamber (S)'in sahblerine Muhrib ve Sa'Ie-be gnlerinde namaz kldrdn sylemitir. Mazt sahibi Muhammed ibn shk yle demitir: Ben Vehb ibnu Keysn'dan iittim (yle diyordu): Ben Cbir'den iittim (yle diyordu): Peygamber (S) Gatafn arazsinden olan Nahl denilen yerdeki Ztu'r-Rk' mevkiine doru sefere kt. Ztu'r-Rk' mevkiine gelince Gatafn kabilelerinden bir cem'iyyetle karlat. Fakat burada ktal olmad da insanlarn bzs dier bzsn korkuttu. te burada Peygamber (S) iki rek'at korku namaz kldrd. Ve (Seleme ibnu'l-Ekv'n zdls) Yezd ibn Eb Ubeyd de Seleme ibnu'1-Ekva'dan: Ben Kared gn Peygamber'in beraberinde gazve yaptm, dediini sylemitir [199].
160-....... Eb Ms el-E'r (R) yle demitir: Biz (E'arler), Peygamber'in beraberinde alt kiilik bir topluluk olarak bir gazveye ktk. Bizim bir devemiz vard. Ona nevbetlee biniyorduk. Ayaklarmzn derileri) delindi. Benim de ayaklarm delindi ve trnaklarm dkld. Bizler ayaklarmza bez paralan saryorduk. Bizler ayaklarmza bu suretle bez paralan sardmz iin bu sefere Ztu'r-Rk' gazvesi ismi verildi. Dedesinden rivayet eden Eb Burde dedi ki: Eb Ms bu hadsi tahds etti. Sonra (bunda nefis tezkiyesi bulunduu iin) bunu rivayet etmeyi sevmedi de: Bunu zikr etme iini yapacak deilim, dedi. O, bu sz ile amelinden bireyi aklam olmay kerh gryor (y-n holanmyor) gibidir [200]. 161- Bize Kuteybe ibnu Sad, Mlik'ten; o da Yezd ibn Rmn'-dan; o da Salih ibn Havvt'tan; o da Ztu'r-Rk' gn Raslullah'-n yannda hazr bulunup korku namaz klan kimselerden yle tahds etti: Askerin bir ksm Raslullah'm beraberinde (namaz iin) saff balad. br ksm da dman karsnda saff tuttular. Raslullah kendisiyle beraber bulunanlarla bir rek'at kld. Sonra kendisi ayakta sabit durdu. Kendisiyle bir rek'at klanlar, kendi balarna dier bir rek'at daha klarak namazlarn tamamladlar. Sonra namazdan ayrldlar da dmann yzne kar saff baladlar ve (dman karsnda bulunan) br taife gelip Raslullah'm geri kalan bir rek'at namazn O'nunla birlikte kldlar. Sonra Raslullah (tahiyytta oturdu, namazdan kmayp) oturmakta devam etti. Cemat de bir rek'at kendi balarna klp tamamladlar. Sonra Raslullah bunlarla beraber selm verdi. Ve Muz yle dedi: Bize Him ibn Eb Abdillah, Ebu'z-Zubeyr Muhamrned ibn Mslim'den tahds etti ki, Cbir (R): Biz Gatafn arazisindeki Nahl mevkiinde Peygamber'in beraberinde bulunduk, demi ve (Peygamber'in orada kldrd) korku namazn zikretmitir. mm Mlik: Bu Salih ibn Havvt hadsinde rivayet edilen, benim korku namaz hakknda iittiimin en gzelidir, demitir. Bu hadsi Him'dan; o da Zeyd ibn Eslem'den senediyle rivayet etmekte Leys ibn Sa'd, Muz'a mutbaat etmitir. el-Kaasm ibn Muhammed, Zeyd ibn Esiem'e: Peygamber (S) Enmr oullar gazvesinde korku namaz kldrd, diye tahds etmitir [201]. 162- Bize Msedded tahds etti: Bize Yahya ibnu Sad el-Kattn, Yahya ibnu Sad el1016 / 2483

buhari

EnsrMen; o da el-Kaasm ibn Muhammed'den; o da Salih ibnu Havvt'tan tahds etti ki, Sehl ibn Eb Hasme yle demitir: mm korku namaznda kbleye ynelik olarak namaza durur. Askerden bir taifesi de immla beraber namaza durur. Bir taife de dman cihetinde olup yzleri dmana doru dururlar. mm beraberindekilerle bir rek'at klar. Sonra bunlar ayaa kalkar, kendi balarna bir rek'at klar ve olduklar yerde iki secde yaparlar. Sonra bu namaz klm olanlar, dman tarafnda bulunan kimselerin yerine gider, dman cihetinde bulunanlar da Peygamber'in yanma gelirler. Peygamber onlarla da bir rek'at klar. Bylece Peygamber'in iki rek'at namaz olmutur. Sonra bu yeni gelenler kendi balarna rk' yapar ve iki secde ederler. Bize Msedded tahds etti: Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, u'-be'den; o da Abdurrahmn ibnu' 1-Kaasm'dan; o da babas el-Kaasm'dan; o da Salih ibnu Havvt'tan; o da Sehl ibnu Eb Hasme'den; o da Peygamber'den olmak zere, yukardaki hadsin benzerini tahds etti [202].
163-.......Bana bnu Eb Hazm, Yahya ibn Sad el-Ensr'den tahds etti ki, o, el-Kaasm ibn Muhammed'den yle derken iitmi-tir: Bana Salih ibnu Havvt, Sehl ibn Eb Hasme'den, korku namaz hakknda geen szn haber verdi, demitir. 164-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim, babas Abdullah ibn Umer(R)'in yle dediini haber verdi: Ben, Raslullah (S) ile birlikte Necd tarafna doru gazaya gittim. Dmann hizasna geldik. Onlara kar safflarmz dzdk... 165-.......Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Salim ibnu Abdillah'tan; o da babasndan olmak zere yle tahds etmitir: Raslullah (S) iki taifenin birine korku namaz kldrd. Bu srada dier taife yzlerini dmana doru evirmi hldeydiler. Sonra Raslul-lah'm namaz kldrd kimseler ekilip arkadalarnn yerinde durdular. Bu defa dmana ynelik olanlar geldiler, Raslullah onlara da bir rek'at kldrd. Sonra onlarn zerine selm verdi. Sonra bunlar kalkp eksik rek'atlerini ed ettiler. unlar da kalkp kendi rek'-atlerini ed ettiler. 166-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sinan (ibn Eb Sinan ed-Duel) ile Eb Seleme (ibnu Abdirrahmn ibn Avf) tahds ettiler ki, Cbir ibn Abdillah (R): Kendisinin Raslullah'm beraberinde Necd tarafna gazaya gittiini haber vermitir [203]. 167-.......Cbir ibnu Abdillah (R) ed-Duel'ye yle haber vermitir: Cbir (Ztu'r-Rk' seferinde) Raslullah(S)'n beraberinde Necd tarafna gazaya gitti. Raslullah bu gazadan dnd zaman Cbir de O'nunla beraber dnd. Dnte byk aac ok olan bir vd iinde kaafileye gn ortas sca eriti de, Raslullah istirahat iin bineinden indi. Sefer halk da aalar altnda glgelenmek zere aalk iine daldlar. Raslullah da bir sakz aac altna indi de klcn o aaca ast. Cbir dedi ki: Biz biraz uyumutuk. Sonra bir de grdk ki, Raslullah bizi aryor. Hemen yanna gittik ve grdk ki, yannda (mriklerden) bedev bir Arab oturuyor. Bunun zerine Raslullah: "u bedev Arab, ben uyurken klcm alp knndan ekmi. Bu srada ben uyandm. Kl knndan syrlm olarak bunun elinde idi. Bu hlde bedev bana: u anda seni benden kim koruyabilir? dedi. Ben de: Allah korur, dedim. te bu vak'ann kahraman u oturan bedevidir" buyurdu. Sonra Raslullah (S) o bedeviyi cezalandrmad. Ebn da yle dedi: Bize Yahya ibnu Eb Kesr, Eb Seleme'den tahds etti ki, Cbir (R) yle demitir: Biz, Peygamber'in beraberinde Ztu'r-Rk' seferinde bulunduk. Glgeli bir aa altna
1017 / 2483

buhari

geldiimiz zaman bizler o glgeli aac Peygamber'e braktk (kendisi onun altna indi). Peygamber'in klc aata asl iken, mriklerden bir adam gelmi, o klc syrm ve Peygamber'e: Sen imdi benden korkar msn? diye sormu. Peygamber de ona: "Hayr korkmam" diye cevb vermi. Bedev: Benim hcumumdan seni imdi kim koruyabilir? demi. Peygamber: "Allah korur" demi [204]. Peygamber'in sahbleri o bedeviyi tehdd edip korkuttular. Bu srada namaza ikaamet nidas edildi. Peygamber (sahbleri ikiye bld de) bir blne iki rek'at namaz kldrd, sonra da hem kendisi, hem de sahbler selm verip namazdan ktlar. Sonra bunlar dmann cihetine doru geri ekildiler. Peygamber (nafile klc olarak) dman karsnda bulunan dier ble de iki rek'at kldrd (sonra hem kendisi, hem de bunlar selm verip namazdan ktlar). Bylece Peygamber'in (farz ve nafile olarak) drt rek'at namaz oldu. Cematin ise iki rek'at farz namaz oldu [205]. Ve Msedded, Eb Avne'den; o da Eb Bir Ca'fer ibn Eb Vahiyye'den olmak zere, o Peygamber'e kl eken adamn adnn Gavres ibnu'l-Hris olduunu, Peygamber'in bu gazvede Muh-ribu Hasafe kabilesiyle harb ettiini syledi [206]. Ebu'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim de Cbir'den; onun: Biz Peygamber'in maiyyetinde Nahl mevkiinde bulunduk. Peygamber orada korku namaz kldrd, dediini sylemitir. Eb Hureyre de: Ben Necd gazvesinde Peygamber'in beraberinde korku namaz kldm, demitir. Eb Hureyre ise Peygamber'in yanna ancak Hayber gnlerinde gelmitir [207].
34- Huza Kabilesinden Bir Soy Olan Musta'lk Oullar Gazvesi Bab

Bu, Mureysf gazvesidir. bn shk: Bu, altnc senede yapld, demitir. Ms ibn Ukbe ise, drdnc senededir, demitir. en-Nu*mn ibn Ber, ez-Zuhr'den: Ifk hadsi el-Mureysf gazvesinde oldu, demitir [208].
168-.......Abdullah ibnu Muhayrz yle demitir: Ben mescide girdim, orada Eb Sad elHudr'yi grdm, onun yanma oturdum da ona azl mes'elesini sordum. Eb Sad yle cevb verdi: Biz Musta'lk oullar gazvesinde Raslullah ile sefere ktk. Neticede Arab esirlerinden birok kadn esirlere kavutuk. O gnlerde kadnlara kar arzumuz artm ve bekrlk bizlere ok iddetli olmutu. (Esr kadnlara yaklamak, fakat ocuk yapmamak iin) azl etmeyi dnp, azletmek istiyorduk. Ancak Raslullah aramzda iken (bunun hkmn) O'na sormadan nasl azl ederiz? dedik de, bu meseleyi Raslullah'tan sorduk. Raslullah (S): "Bu fiili yapmamanz, zerinize vcib deildir -yhud: Bunu yapmanzda zerinize bir be's yoktur-. Allah'n ilminde kyamet gnne kadar meydana gelecek olan her canl nefis, muhakkak dnyya gelecektir" buyurdu [209]. 169-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Bizler Raslullah'n beraberinde Necd gazvesine gittik. Raslullah byk byk aalar ok olan bir vd iinde iken kendisine gn ortasnn iddetli sca eriti. Raslullah bir aacn altna indi, glgesinde glgelendi, klcn da o aaca ast. Sefer halk da glgelenmek zere aalk iinde daldlar. Bizler bu ekilde serinlediimiz srada birden Raslullah bizleri ard. Bizler hemen yanna geldik ve Raslullah'm nnde oturan bir bedev ile karlatk. Raslullah (S):
1018 / 2483

buhari

"Ben uyurken bu bedev Arab bana gelmi, klcm alarak knndan ekmi. Bu srada ben uyandm. Klcm knndan karm, ba ucumda dikiliyordu. Bana: imdi seni benden kim kurtarr? dedi. Ben: Allah kurtarr, dedim. O klc knna soktu, sonra da oturdu. te o zt, budur" buyurdu. Cbir: Raslullah o bedeviyi cezalandrmad, demitir [210].
35- Enmr Gazvesi Bab 170-.......Cbir ibn Abdillah el-Ensr (R): Ben Peygamber(S)'i Enmr gazvesinde devesi zerinde yz dou cihetine doru nafile namaz klarken grdm, demitir [211]. 36- Ifk Hadsi Bab

"el-Ifku ve'1-Efeku", "en-Nicsu ve'n-Necesu" menzilesinde, yn ilk iki kelime vezin ynnden son iki kelimenin benzeridir. "fkuhum, Efkuhum ve Efekuhum" denilir. "Efekehum" diyen kimse (yn bunu mz fiil yapan kimse) onlar mndan dndrd ve yalan syledi demektir. Nitekim Allah: "Yu'feku anhu men ufike" (ez-zriyt: 9) buyurdu. Bu, "Yusrafu anhu men surife", yn "Ondan dndrlen kimseler dndrlr" demektir [212].
171- Bana Abdulazz ibnu Abdillah tahds etti: Bize brahim ibnu Sa'd, Salih ibn Keysn'dan tahds etti ki, bn ihb yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr, Sad ibnu'l-Mseyyeb, Alkame ibnu Vak-kaas ve Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbe ibn Mes'd, Peygam-ber(S)'in zevcesi ie(R)'den, iftira shiblerinin kendisi iin syledikleri zamanki hadsini tahds ettiler. Bu drt rvden herbiri bana ie hadsinden bir ksm tahds ettiler. Bunlarn bzs, ie hadsini dier bzsndan daha iyi muhafaza edici ve hadsi aynen getirip nakletmekte, daha salam tesbt edici idi. te ben bu rvlerin herbirinden, onlarn ie'den bana tahds ettikleri bu hadsi iyice belleyip muhafaza ettim. Bunlarn bzs hernekadar hadsi dierinden daha iyi muhafaza edici ise de, bunlardan bzsnn hadsi dier bzsnn hadsini tasdk etmektedir. Bunlar sylediler ki, ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bir sefere kmak istedii zaman kadnlar arasnda kur'a ekmek detinde idi. Kadnlardan hangisinin kur'as karsa, Raslullah onu beraberinde sefere karrd. ie dedi ki: Raslullah, yapaca bir gazve hususunda da aramzda kur'a ekti ve bu kur'ada benim ismim kt. Bunun zerine ben, hicb yetinin indirilmesinin ardndan Raslullah'm beraberind e sefere ktm. Ben hevdecimin iinde tanr ve (konak yerinde) hevdec iinde indirilirdim. Btn yolculuumuzda bu ekilde yrdk. Nihayet Raslullah bu gazvesinden ayrlp da dnd ve bizler de dncler olarak Medine'ye yaklatmzda (bir konak yerine indi, gecenin bir ksmn orada geirdi, sonra) hareket edilmesini i'-ln etti. Hareket emrini bildirdikleri zaman ben kalkp (ihtiycm yerine getirmek iin yalnz bama) ordudan teye yrdm. Hacetimi yerine getirdiim zaman dnp yerime geldim. Bu srada gsm yokladm. Bir de grdm ki, Yemen'in gzboncuundan dizilmi gerdanlm kopup dm. Hemen dnp gerdanlm aradm. Fakat onu aramak beni yoldan alkoydu. ie dedi ki: Benim yol nakliytm yapmakta olan kimseler gelip hevdecimi yklenmiler ve onu bindiim deve zerine gtrmlerdi. Onlar beni hevdecin iindeyim samyorlarm. O zaman kadnlar hafif idiler, etlenip
1019 / 2483

buhari

yalanmazlar ve onlar et brmezdi. nk onlar az yemek yerlerdi. Bu sebeble bana hizmet edenler hevdeci yklemek zere kaldrp tadklarnda, hevdecin arlk derecesinin farkna varmayarak yklemiler. Bilhassa ben o zaman ya kk, taze bir kadndm. Onlar deveyi kaldrmlar ve yryp gitmiler. Ordu gittikten sonra ben gerdanlm buldum. Akabinde ben ordu birliklerinin konakladklar yerlere geldim, fakat oralarda ne bir aran, ne de cevb veren kalmt. Bunun zerine ben orada evvelce bulunduum konak yerime geldim. Ve onlar beni hevdecde bulamazlar da, beni aramak zere dnp yanma gelirler diye dndm. Ben bu d nce ile yerimde otururken, gzlerim bana galebe etmi de uyumuum. Safvn ibnu'l-Muattal es-Sulem, sonra ez-Zekvn [213], ordunun arkasndan gelmekle vazifeli idi. Bu zt sabah vakti benim beklediim yerin yanna gelmi, uyuyan bir insan karalts grm. Beni grd zaman tanm. Zten o, hicb (yn perdelenme) emrinin inmesinden nce beni grmt. Ben onun beni tand srada syledii: "Inn Hllhi ve inn ileyhi rcine (= Biz muhakkak Allah'n mlkyz ve biz ancak O'na dncleriz)'* (ei-Bakara: 156) istirc' szleriyle uyandm. Uyannca da hemen d elbisemi brnp yzm rttm. Allah'a yemn ediyorum ki, biz onunla tek kelime konumadk ve ben ondan "nn Hllhi ve inn ileyhi rcin" istirc' sznden baka bir kelime iitmedim. abuk yrd, nihayet devesini ktrd, binebilmem iin devenin n ayana bast. Ben de deveye doru kalkp bindim. Safvn, bindiim deveyi nnden ekerek yrd. Nihayet biz lenin evvelinde, scan iddet vaktine girmiler ve hepsi konak yapmlar hlde, orduya yetitik. ie dedi ki: Bu srada (hakkmda iftira ederek) helak olan he-Ik olmutur. ftirann byne ve ouna girien, Sell kadnn olu Abdullah ibnu Ubeyy olmu (ve bu, ordu iinde yaylm). Urvetu'bnu'z-Zubeyr: Bu iftira hadsinin yayld ve bu sz Abdullah ibn Ubeyy'in yannda konuulur olup, onun bu sz syleyeni ikrar ettirip dinlemek istedii ve bunu aka yaymak istedii bana haber verildi, demitir. Ve yine Urve: ftira shiblerinden olan dier insanlar iinde yalnz Hassan ibn Sabit, Mstah ibnu Usse ve Hamme bintu Cah'n isimleri sylenmitir. Benim, Yce Allah'n buyurduu gibi onlarn bir topluluk olduklarndan baka, onlarn isimleriyle ilgili hibir bilgim yoktur. bhesiz o gnhn byn, ounu zerine alan kimse, Abdullah ibnu Ubeyy ibn Sell'dr denilirdi, demitir. Yine Urve dedi ki: ie kendi huzurunda ir Hassn'a svlmesini irkin grr ve: nk Hassan: Fe inne eb ve videh ve rd L irdi Muhammedin minkum vkaau (= bhesiz benim babam ve babamn babas ile benim eref ve namusum, Muhammed'in erefi ve nmsu iin size kar mahfazadr) beytini sylemitir, der idi [214]. ie dedi ki: Bizler Medine'ye geldik. Geldiim zaman ben bir ay hasta oldum. Bu srada insanlar iftira sahihlerinin szlerine dalmlar. Ben ise bunlardan hibir eyin farknda olamiyordum. Yaln z hastalmda beni ikillendiren bir husus vard: Peygamber'den, hastalandm baka zamanlarda grmekte olduum ltuf ve efkati bu hastalmda grmyordum. Sdece yanma giriyor, selm veriyor, sonra da (adm sylemeden): "Hastanz nasl?" diyordu. ite bu hl beni bhelendirip zyordu. Fakat ben erri hissetmiyordum. Nihayet ben hastalmdan yeni iyileip, henz nekahet devresine girdikten sonra darya ktm. Benimle beraber Mstardn anas da hacet def etme yerlerimiz olan Mensi' tarafna doru kt. Oraya biz ancak geceden geceye kardk. Bu det, evlerimizin yaknnda hallar edinmemizden nce idi. ie dedi ki: O zamanlar bizim dar kmaktaki hlimiz ibti-d Arablar'n sahradaki ukurlar ynne kp temizlenmelerine benziyordu. Biz evlerimizin yaknnda hallar edinmekten
1020 / 2483

buhari

eziyetlenip incinirdik. ie dedi ki: te ben Mistah'n anasyle dar kp gittim. Bu kadn, Eb Ruhm ibnu'l-Muttalib ibn Abdi Menfin kzdr. Annesi de Sahr ibn mir'in kzdr ki, bu kadn da Eb Bekr esSddk'm teyzesidir. Eb Rumh kznn ou da Mstah ibnu Ussete'bni Ab-bd ibn Muttalib'dir. Orada hacetimizi grdkten sonra ben ve Eb Rumh kz evimden tarafa dnp gelirken, Mstah'n anasnn aya yn araf iinde srt. (Arablar arasnda felket zamannda sy lenmesi det olan "Dmann helak olsun!" duas yerine) bu kadn: Mstah helak olsun! diye oluna beddua etti. Ben de ona: Ne fena syledin! Bedir'de hazr bulunan bir kimseye mi svyorsun? dedim. Kadn bana: h u sf taze! Sen onun syledii sz iitmedin mi? dedi. Ben: O ne dedi ki? diye sordum. Bunun zerine o bana iftira shiblerinin szn syleyip haber verdi. ie dedi ki: Artk hastalmn stne bir hastalk daha artt. Evime dnnce yanma Raslullah geldi. Selm verdikten sonra: "Hastanz nasldr?" diye sordu. . Ben de kendisine: Babamla anamn yanna gitmem iin bana izin verir misin? dedim ^ ie: Ben o srada bu haberi babamla anam tarafndan tahkik etmek istiyordum, demitir.ie dedi ki: Raslullah bana izin verdi. Ben de ebeveynimin yanma geldim ve anam (mm Rmn)'a: Ey anneciim! nsanlar ne konuuyorlar? dedim. Annem: Ey kzcazm! Kendini zme, sen kendini ve saln dn. Vallahi bir erkein yannda sevgili, parlak, gzel bir kadn olsun ve onun birok ortaklar bulunsun da onun aleyhinde ok lf etmesinler; bu, pek ndirdir, dedi. Ben de: Subhnallah! nsanlar bunu mu konumaktalarm? dedim. ie dedi ki: Ben bunun zerine btn gece aladm. Sabaha kadar gzmn ya dinmiyor, gzme de hibir uyku girdiremiyordum. Sonra alayarak sabaha ulatm. ie dedi ki: Raslullah da o sabah Al ibn Eb Tlib'i ve Us-metu'bnu Zeyd'i yanna armt. Vahy gecikince ailesi ile ayrlmas hususunda onlarla istiare ediyordu. ie dedi ki: Usme ibm Zeyd'e gelince, o, Peygamber'in ailesinden bilip durduu bereti ve Ehlu Beyt iin gnlnde besleyip durduu sevgiyi Raslullah'a tavsiye ve iaret etti de: Y Raslallah!. Onlar Senin ehlindir. Biz onlar hakknda hayrdan baka birey bilmeyiz, dedi. Al ibn Eb Tlib'e gelince, o da: Allah Sana dnyy dr etmemitir. ie'den baka kadnlar oktur. Maamfh ie'nin cariyesi Berre'ye de sor, o da Sana doru syler, demiti. Bunun zerine Raslullah, Berre'yi arp: "Ey Berre! ie'de sana bhe veren bir hl grdn m?" diye sordu. Berre de: Seni hakk peygamber olarak gnderen Allah'a yemn ederim ki, ben ie'den kendisini ayplayabileceim bir kusur olmak zere kat'iyyen undan baka birey grm deilim: ie ya kk, taze bir kadnd. Ailesinin hamurunu yoururken uyurdu da evin besi koyunu gelir, hamuru yerdi, demi. ie dedi ki: Bunun akabinde Raslullah o gn minber zerinde ayaa kalkt ve iftiray en evvel ortaya karan Abdullah ibn Ubeyy'-den dolay sz sylemekte ma'zr tutulmasn isteyerek, kendisi minber zerinde olduu hlde hitb edip: "Ey.mslmnlar topluluu! Ev halkm hususunda bana ezas ulaan bir ahstan dolay
1021 / 2483

buhari

bana kim yardm eder? Vallahi ben ehlim hakknda hayrdan baka birey bilmi deilim. Bu iftiraclar bir adamn da ismini ortaya koydular ki, bu zt hakknda da ben hayrdan baka birey bilmiyorum. Bu ismi syleyen kimse imdiye kadar benimle beraber olmak mstesna, ailemin yanna girer deil" demitir. ie dedi ki: Bunun zerine Ensr'n Evs kabilesinden Abdu'l-Ehel oullar'mn kardei Sa'd ibnu Muz ayaa kalkm ve [215]: Y Raslallah! O kimseye kar Sana ben yardm edeceim. Eer bu iftiray karan Evs'ten ise ben onun boynunu vururum. Eer Hazrec kardelerimizden ise, yaplacak ii Sen bize emredersin, biz de emrini yerine getiririz, demitir. ie dedi ki: Bu defa Hazrec kablesinden bir adam ayaa kalkm. Hassan ibn Sbit'in anas onun soyundan olup, amcasnn kz idi. te ayaa kalkan bu zt, Hazrec kabilesinin seyyidi olan Sa'd ibnu Ubde'dir. ie dedi ki: Sa'd ibn Ubde bu vak'adan evvel iyi bir adamd [216]. Fakat bu defa kafale asabiyyeti onu Sa'd ibn Muz'n szlerinden dolay fkeye srkledi de, Sa'd ibn Muz'a kar: Yalan syledin. Allah'n ebedliine yemn ediyorum ki, sen onu (yn Abdullah ibn Ubeyy'i) ldremezsin ve onu ldrmee muktedir olamazsn. O, senin cematinden biri olmu olayd sen onun ldrlmesini istemezdin, demi. Bu defa da Sa'd ibnu Muz'n amcasnn olu Useyd ibnu Hu-dayr ayaa kalkarak, Sa'd ibnu Ubde'ye kar: Allah'n ebedliine yemn ediyorum ki, sen yalan sylyorsun. Vallahi biz onu elbette ldrrz. Sen muhakkak mnafksn ki, mnafklar hesabna bizimle mcdele ediyorsun! demi. ie dedi ki: Bu suretle Evs ve Hazrec kabileleri ayaklanmlar, hatt birbirleriyle vurumay kasdetmiler. Raslullah ise minber zerinde dikiliyormu. ie dedi ki: Raslullah (minberden inip) onlar sknete varncaya kadar, onlara yumuak szler sylemi, kendisi de (baka ey sylemeyerek) skt etmi. ie dedi ki: (Bana gelince:) Ben o gnmn tammnda hep aladm. Ne gzmn ya dindi, ne de gzme bir uyku dedirebil-dim. Babamla anam benim yanmda sabahladlar. Ben iki gece ve bir gn devaml aladm. Gzmn ya dinmiyor ve gzme uyku gir-diremiyordum. Hatt ben alamak cierimi paralayacak sanyordum. Bu ekilde ebeveynim yanmda oturduklar, ben de alamakta bulunduum srada Ensr'dan bir kadn benim yanma girmeye izin istedi. Ben de o kadna izin verdim. O da oturup benimle alyordu. ie dedi ki: Biz bu hl zere iken, Raslullah yanmza girdi. Selm verdikten sonra oturdu. ie dedi ki: Hlbuki Rasullah, bundan evvel hakkmda dedikodu balad gnden beri yanmda oturmamt. Ve Raslullah bir ay bekledii hlde kendisine benim hakkmda birey vahyolunmuyor-du. Aie dedi ki: Raslullah oturduu zaman ehdet kelimelerini syledikten sonra: "Amma ba'du: Y ie! Hakknda bana yie yle szler eriti. Eersen bu isndlardan bert isen, Allah seni yaknda ber klp temizliini i'ln edecektir. Yok eer byle bir gnha yaklatnsa Allah 'tan mafiret iste ve tevbe et. nk kul, gnhm i'tirf ve sonr a datevbe edince Allah da onun tevbesini kabul eder" dedi. ie dedi ki: Raslullah bu hutbesini bitirince (musbetin iddetli harretiyle) gzmn ya kesildi, hatt gzyamdan bir damla bulamyordum. Hemen babama: Raslullah'n syledii sz hususunda benim tarafmdan ce-vb ver, dedim. Babam: Vallahi Raslullah'a ne diyeceimi bilmiyorum, dedi. Sonra anama: Raslullah'n syledii sze benim adma cevb ver, dedim. O da:
1022 / 2483

buhari

Ben Raslullah'a ne diyeceimi bilmiyorum, dedi. Bunun zerine ben henz Kur'n'dan dell okuyamayan kk yata bir taze olduum hlde, yle dedim: Vallahi ben kat' anladm ki, siz bu dedikoduyu iitmisiniz. Hatt bu sz sizin gnllerinizde yerlemi ve siz ona inanmsnz. imdi ben size "ben ondan beriyim" desem, benim muhakkak ber olduumu Allah bilip dururken, sizler benim bu szm tasdk et-miyeceksiniz. Ve eer benim muhakkak ber olduumu Allah bilip dururken, ben sizlere fena bir i'tirfta bulunsam, sizler beni hemen tasdk edeceksiniz. Vallahi ben bu vaziyette kendim iin ve sizin iin baka bir mesel bulamyorum. Ancak Ysuf'un babas Ya'kb'un (o sknt iinde) syledii u szn buluyorum: "Fe sabrun cem-lun v 'altahu H-mustanu al m tasfn (= Artk bana den) gzel bir sabrdr. Sizin u sylediklerinize kar yardmna snlacak, ancak Allah'tr)" (Ysuf: 18). Ben bu sz syledikten sonra dnp yatama yattm. yle bir hlde ki, Allah o zaman benim ber olduumu biliyordu ve Allah muhakkak benim ber olduumu ortaya koyacakt. Lkin vallahi ben Allah'n bana id bir i iin okunacak bir vahiy indireceini zannetmiyordum. Ve snm da haddizatnda bana id bir mes'elede Allah'n bir emirle tekellm etmesinden ok hakr idi. Lkin ben Raslullah'n uykusunda bir ru'y grmesini ve Allah'n da bu ru'y ile benim temizliimi ortaya koymasn umuyordum. Vallahi Raslullah oturduu yerden kalkmamt. Ev halkndan bir kimse de dar kmamt. Nihayet zerine vahiy indirildi. O'na vahiy inerken olagelen hl hemen gelip O'nu kaplayverdi, ki k gnnde bile zerine indirilen szn arlndan dolay kendisinden inci taneleri gibi terler dklrd. ie dedi ki: Raslullah'tan vahiy hli gidip de alnca, kendisi sevincinden glyordu. Tekellm ettii ilk sz: "Y ie! Allah seni kat' olarak temize karmtr" demesi oldu. ie dedi ki: Bunun zerine anam bana: Kzm, Raslullah'a doru kalk da teekkr et, dedi. Ben: Hayr vallahi, ben ne O'na doru kalkarm, ne de ber olduumu indiren Azz ve Cell Allah'tan bakasna hamd ederim, dedim. ie dedi ki: Yce Allah: "O uydurma haberi getirenler iinizden bir zmredir. Onu sizin iin bir err sanmayn. Bil'akis o sizin iin bir hayrdr. Onlardan herkese kazand gnh vardr. Onlar dan gnhn byn zerine alan o adama da byk bir azb vardr..." (en-Nr: n-12) on yet indirdi. te sonunda Allah bu yetleri benim temizliim hakknda indirdi [217]. Babam Eb Bekr es-Siddk, akrabalndan ve fakirliinden dolay nafaka vermekte bulunduu Mstah ibnu Usse iin: Kzm ie'ye bu iftiray syledikten sonra vallahi ben de Ms-tah'a birey vermem! diye yemn etti. Bunun zerine Yce Allah: "Sizden fazilet ve servet sahibi olanlar, akrabasna, yoksullara, Allah yolunda hicret edenlere vermelerinde kusur etmesin; affetsin, aldr etmesin. Allah 'in size mafiret etmesini arzu etmez misiniz? Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (enNr: 22) yetini indirdi. Bu yetin inmesi zerine Eb Bekr es-Sddk: Vallahi ben Allah'n beni mafiret etmesini elbette severim! dedi ve Mstah'a veregeldii nafakay tekrar vermeye balad ve: Ben bu nafakay ondan ebediyyen koparmam, dedi. ie dedi ki: Raslullah, zevcesi Zeyneb bintu Cah'a da benim hlimden: Y Zeyneb! ie hakknda ne bilirsin ve ne grdn? diye sormutu. Zeyneb cevaben: Y Raslallah! Ben kulam, gzm iitmediim, grmediim eylerden muhafaza ederim.
1023 / 2483

buhari

Vallahi ie hakknda hayrdan baka birey bilmem, diye gzel hidlik etmitir. ie dedi ki: Zeyneb, Peygamber'in kadnlar arasnda gzellii ve Peygamber'in yanndaki mevkii i'tibriyle bana rekaabet eden bir kadnd. Fakat Allah onu ver ve takvas sebebiyle (iftiraclara katlmaktan) korudu. Kzkardei Hamne bintu Cah ise o iftiraya taas-subla tutunmaya ve iftiraclarn sylediklerini hikye etmeye balad da, bu sebeble helak olanlar iinde helak oldu. ez-Zuhr: te bu, o zmrenin iinden bize ulam olan hadstir, demitir. Sonra Urve yle dedi: ie dedi ki: Vallahi hakknda dedikodu yaplan o adam muhakkak: Subhnallah! Nefsim elinde olan Allah'a yemn ederim ki, ben haytmda hibir diinin elbisesini asla amammdr (yn hibir kadnla cins yaklama yapmammdr), der dururdu. Sonra o zt (yn Safvn ibn Muattal) bu ilerin ardndan Allah yolunda ehd olarak ldrlmtr [218].
172-.......Bize Ma'mer ibn Rid haber verdi ki, ez-Zuhr yle demitir: el-Veld ibnu Abdilmelik bana: Al ibn Eb Tlib'in ie'ye iftira atanlar iinde olduu haberi sana ulat m? diye sordu. Ben de ona: Hayr (Al iftiraclarn sznn benzerini sylemekten mnezzehtir). Lkin senin kavmin Kurey'ten olan u iki zt; Eb Seleme Abdurrahmn ile Eb Bekr ibn Abdirrahmn ibni'l-Hris, ie'nin kendilerine, "ftira ii hakknda Al susucu idi" dediini bana haber vermilerdir, dedim. Rv dedi ki: Bu mes'ele hakknda ez-Zuhr'ye mracaat ettiler, fakat ez-Zuhr, el-Veld'e bundan baka cevb vermedi ve (lfzda hibir bhe olmayarak) "Musellimen" szn syledi; bir de "Aleyhi (yn Zuhr, Veld'e cevb dndrmedi)" lfzn ziyde etti. Atk'in aslnda da byle "Musellimen" ta'bri vardr [219]. 173-.......Eb Vil yle demitir: Bana Mesrk ibnu'1-Ecda' tahds edip yle dedi: Bana ie'nin annesi olan mm Rmn tahds edip yle dedi: Ben ie ile otururken birden Ensr'dan bir kadn girdi de (iftiraya karanlar kasdederek): Allah Fuln kimseyi yle yapsn! Fuln kimseyi yle yapsn! dedi. mm Rmn da bu Ensriyye kadna: Sana ne var? diye sordu. O kadn: Olum bu sz syleyenler iindedir, dedi. mm Rmn tekrar: Sz nedir? diye sordu. O kadn (iftiraclarn szlerini zikrederek): Bunlar yle yle demilerdir,.dedi. ie, kadna: Bu szleri Raslullah iitti mi? diye sordu. Kadn: Evet, dedi. Raslullah tekrar: Bunlar Eb Bekr de iitti mi? dedi. Kadn yine: Evet (o da iitti), diye cevb verince, ie baylp yere dt. Sonunda ie ate iinde titrer hlde kendine geldi. Ben zerine kendi elbisesini atp onu rttm. Bu srada Peygamber geldi ve: "Bunun nesi var?" diye sordu. Ben: Y Raslallah, ie'yi titreten bir ate yakalad, dedim. "Muhtemel ki bu, konumakta olduu bir sz iinde olmutur" buyurdu. mm Rmn: Evet (yle oldu), dedi. Bunun akabinde ie oturdu da: Vallahi eer ben bu ithamdan beriyim diye yemn etsem, sizler beni tasdik etmeyeceksiniz, ben size yeminle sylesem de sizler benden zrm (yn benliimi) kabul etmeyeceksiniz.
1024 / 2483

buhari

Benimle sizin meseliniz Ya'kb Peygamber'le oullarnn meseli gibidir. Ya'kb (o imtihan srasnda yle demiti): "Artk (bana den) gzel bir sabrdr. Sizin u sylediklerinize kar yardm istenilecek olan ancak Allah'tr" (Ysuf: 18). mm Rmn: Raslullah bana birey sylemeden dnd. Bu srada Yce Allah {en-Nr: 1112. ayetiyie) ie'nin benliini indirdi. Bunun zerine ie, Peygamber'e hitaben: Allah'n hamdiyle (hamdederim), baka kimsenin hamdiyle deil; Sen'in hamdin ile de deil, dedi [220].
174-.......BizeVek'ibnu'I-Cerrh,Nfi' ibn Umer ibn Abdillah el-Cumah'den; o da Abdullah ibn Eb Muleyke'den tahds etti ki, ie (R) "h telakkavnehu bi-elsinetikum..." (en-Nn 15) lfzn "z teliknehu bi-elsinetikum"tarznda okur ve onu tefsir ederek de: "el-Velku", "el-Kezibu" demektir, dedi. bnu Muleyke geen senedi ile: ie lm'm kesresiyle okuduu bu okuyuu bakalarndan daha iyi bilen idi. nk bu kelm kendisi hakknda indi, demitir. 175-.......Urvetu'bnu'z-Zubeyr yle demitir: Ben bir kerresinde ie'nin yannda Hassan ibn Sbit'e svmeye kalktm da, ie: Sen Hassn'a svme. nk o,, iirle Raslullah tarafndan mcdele eder, O'nu savunurdu, dedi. Yine ie dedi ki: Hassan, (Kurey'ten olan) mrikleri ktle-yip hicvetmek hususunda Peygamber'den izin istedi. Peygamber (S): "(Kurey'i hicvederken) benim nesebimi nasl yapacaksn?" diye sordu. Hassan: Ben Sen'in nesebini (soyun olan Him oullar'n) Kurey soylar arasndan, hamurdan kln ekilmesi gibi muhakkak eker karrm, diye cevb verdi. Muhammed (ibn Ukbe) de yle dedi: Bize Usmn ibnu Ferhad tahds edip yle dedi: Ben Him'dan iittim ki, babas Urve ibnu'z-Zubeyr: Ben ie'nin yannda Hassan ibn Sbit'e svdm. O, ie aleyhine iftiraclarn szlerini ok syler idi, demitir [221]. 176-.......Mesrk yle demitir: Biz ie'nin huzuruna girdik. Yannda Hassan ibnu Sabit vard, Hassan kendine id olan birtakm beyitlerle tebb yaparak iir ind ediyor ve: Hasnun, reznun m tuzennu bi-ifbetin Tusbihu ars min luhmi'l-gavfli [222] diyordu. ie de ona: Lkin sen byle deilsin (yn sen gybet ettin ve iftiraclarn szlerine daldn), dedi. Mesrk dedi ki: Ben ie'ye: Hassn'm senin yanna girmesine neden izin veriyorsun? Hlbuki Yce Allah "Onlardan onun byn zerine alan kimseye byk bir azb vardr" (en-Nn i) buyurmutur, dedim. Bunun zerine ie: Hangi azb krlkten daha iddetli ve daha byktr? dedi ve onun lehine: bhesiz Hassan, Raslullah adna slm' mdfaa eder yhud mriklerin hicivlerine karlk verirdi, szlerini de syledi [223]. 37- Hudeybiye Gazvesi Bab [224]

Yce Allah'n u kavli: "Andolsun ki, Allah mzminlerden -seninle o aacn altnda bey'at
1025 / 2483

buhari

ederlerken- raz olmutur da kablerindekini bilerek zerlerine ma'nev kuvvetim indirmi ve onlar yakn bir feth ile ve alacaklar birok ganimetlerle mkafatlandrmtr. Allah mutlak glibdir, yegne hkm ve hikmet sahibidir" (ei-Feth: i8).
177-.......Zeyd ibn Hlid (R) yle demitir: Hudeybiye ylnda Raslullah'n beraberinde (Medine'den sefere) ktk. Bir gece bize bir yamur isabet etti. Akabinde Raslullah (S) bizlere sabah namazn kldrd. Namazdan ktktan sonra yzn bizlere dndrd de: "Bitir misiniz Rabb'iniz ne buyurdu?" diye sordu. Bizler: Allah ve Ras en bilendir, diye cevb verdik. Raslullah yle dedi: "Allah yle buyurdu: Kullarmdan kimi bana mn etmi, kimi de kfir olmu oldu. Her kim Allah'n rahmeti, Allah'n rzk ve Allah'n fadl ile zerimize yamur yad dediyse, ite o, bana imn etmi, yldza kfir olmutur. Her kim de fulan yldtz(m batp domas) ile zerimize yamur yad dediyse, ite o yldza mn etmi, bana mn etmemitir" [225]. 178-.......Hemmm ibn Yahya, Katde'den tahds etti ki, ona Enes (R) haber verip yle demitir: Raslullah (S) drt umre yapt. Bunlardan Veda Hacci'yla beraber yapt umresi mstesna olmak zere, hepsi de zu'1-ka'de aynda oldu. Hudeybiye'den zu'1-ka'de iinde bir umre, ertesi yl zu'1-ka'de iinde bir umre, C'rne'den Hu-neyn ganimetlerini taksim ettii yerde zu'1-ka'de iinde bir umre ve bir de hacc ile beraber yapt umre [226]. 179-.......Abdullah ibm Eb Katde'ye, babas Eb Katde tahds edip yle demitir: Hudeybiye senesi biz de Peygamber'in beraberinde gittik. Peygamber'in sahbleri ihrama girdiler, fakat ben ihrama girmemitim [227]. 180-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Siz, byk fethi Mekke'nin fethi sayarsnz -Vaka Mekke'nin fethi (Kur'n'n eh-det ettii) parlak bir fetih ve zafer idi-. Hlbuki biz byk fethi, Hu-deybiye gnndeki Rdvan Bey'ati sayarz (ki o gn cihd iin Raslullah'a verdiimiz szden Allah raz olmutur). Biz o gn Peygamberdin maiyyetinde yzer mevcdlu ondrt blk (bindrtyz) er idik. Hudeybiye bir kuyudur, Biz oraya varnca kuyunun suyunu ta mamen ekmitik de iinde bir damla su brakmamtk. Bu hl Pey-gamber'e ulat. Peygamber kuyunun yanna geldi, kenarna oturdu. Sonra iinde biraz su bulunan bir kap istedi. Getirilen su ile abdest ald, sonra azn alkalad ve dua etti. Sonra bu abdest ve alkant suyunu kuyuya dkt. Bunun zerine biz az bir zaman kuyuyu bu hlde braktk. Sonra kuyu bize istediimiz kadar su verdi. Hem biz, hem de btn hayvanlarmz suya kandk. 181-.......Eb shk tahds edip yle demitir: el-Ber ibn zib (R) bize yle haber verdi: Kendileri Hudeybiye senesi Raslullah'n beraberinde bindrtyz yhud daha ok kii olarak bulunmular. Nihayet bir kuyu banda konaklam ve iindeki suyu tamamen ekmiler. Akabinde Raslullah'a varp durumu arzetmiler. Raslullah kuyunun yanna gelip kenarna oturmu. Sonra "Bana iinde su bulunan bir kova getirin" diye buyurmu. stedii su kendisine getirilince iine tkrp du etmi. Sonra "Bir saat (yn bir mddet) kuyuyu ter kedin" buyurmu. Bir sre sonra sahbler oradan hareket edinceye kadar hem kendilerini, hem de binek hayvanlarn suya kandrmlar [228]. 182-.......Cbir (R) yle demitir: Hudeybiye gnnde insanlar susadlar. Raslullah'n nnde ise kk bir su kab vard. Ra-slullah o kapdan abdest ald. Sonra insanlar O'na doru ynelip geldiler. Raslullah (S):
1026 / 2483

buhari

"Size ne oluyor?*' diye sordu. Sahbler: Y Raslallah, yanmzda abdest alacamz ve ieceimiz hibir su yoktur, ancak Sen'in bu su kabndaki su vardr, dediler. Rv dedi ki: Bunun akabinde Peygamber elini o su kabnn iine koydu, derhl parmaklar arasndan pnarlar emsali su fkrmaa balad. Rv dedi ki: Artk bizler su itik ve abdest aldk. kinci rv Salim ibn Ebi'1-Ca'd yle demitir: Ben Cbir'e: Siz o gn ka kii idiniz? diye sordum. Cbir: Yzbin kii de olsaydk o su bizlere muhakkak yeterdi; biz binbeyz kii idik, diye cevb verdi [229].
183-.......Katde yle demitir: Ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'e: Bana Cbir ibn Abdillah'n "Hudeybiye'deki sahbler bindrtyz kii idiler" demekte olduu haberi ulat, dedim. Sad bana, Hudeybiye gnnde Peygamber'e bey'at etmi olan sahblerin binbeyz kii olduklarn tahds etti, dedi. el-Buhr'nin stad es-Salt'a kendi rivayetinde Eb Dvd Sleyman et-Tayls mutbaat etmitir: Bize Kurre ibn Hlid, Kat-de'den tahds etti. Ona Muhammed ibn Ber mutbaat etti: Bize Dvd tahds etti: Bize u'be tahds etti [230]. 184-....... Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti. Amr ibn Dnr yle demitir: Ben Cbir ibn Abdi'lah(R)'tan iittim, yle dedi: Hudeybiye gn Raslullah (S) bize: "Sizleryeryzndeki insanlarn en hayr/ssnz" buyurdu. Biz ise bu seferde bindrtyz kii idik. Bu gn (gzlerimde krlk olmayp da) grebilseydim, altnda bey'at ettiimiz aacn yerini size muhakkak gsterirdim. Sufyn ibn Uyeyne'ye Sleyman e-A'me "Bindrtyz" rivayetinde mutbaat etmitir. nk el-A'me, Salim ibn Ebi'l-Ca'd'den iitmi, Salim de Cbir'den bindrtyz saysn iitmitir. Ve Ubeydullah ibn Muz yle dedi: Bana babam tahds etti: Bize u'be, Amr ibn Murre'den tahds etti (O, yle demitir): Bana Abdullah ibn Eb Evf' el-Eslem (R) yle tahds etti: Aa altnda bey'at eden sahbler binyz kii idiler. Elem kablesi halk Muhacirler'-in sekizde biri idiler. Muhammed ibn Ber kendi rivayetinde Ubeydullah ibn Mu-z'a mutbaat edip yle demitir: Bize Eb Dvd et-Taylis tahds etti: Bize u'be ibnu'l-Haccc tahds etti [231]. 185-.......Kays ibn Eb Hazm, Mirds ibn Mlik el-Eslem(R)'den iitmitir -Mirds, aa altnda bey'at eden sahblerden idi-. yle diyordu: Salih (yn iyi) kimseler birbiri arkasnca Tanr dvnna alnrlar, geriye de hurmann yhud arpann alkant kozalaklar gibi deersizleri kalr ki, Allah onlara hibir kymet vermez [232]. 186-....... Bize Suyfn ibn Uyeyne, ez-Zuhr'den; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den tahds etti ki, Mervrt ibnu'l-Hakem ile Msver ibn Mahrame (R) yle demilerdir: Peygamber (S) Hudeybiye ylnda sa-hblerden on ksur yz kii iinde (Medine'den) yola kt. Nihayet Zu'1Huleyfe'de bulunduklar srada Peygamber kurbanlk develerine gerdanlk takt ve hrglerinin sa taraflarn izip kanatarak kurbanlk almetini yapt, kendisi de oradan umre niyetiyle ihrama girdi... (Al ibnu'I-Medn yle demitir:) Ben bu hadsi Sufyn ibn Uyey-ne'den ka kerre iittiimi saymam. Nihayet Sufyn'dan yle derken iittim: Ben Muhammed ibn Mslim ez-Zuhr'den kurbanlk develeri nianlamay ve gerdanlk takma fkrasn ezberimde tutmuyorum, nian
1027 / 2483

buhari

yapma yerini ve gerdanlk takma yerini de bilmiyorum; yhud da hadsin tammm bilmiyorum.
187-.......Muchid ibn Cebr yle demitir: Bana Abdurrahmn ibnu Eb Leyl, Ka'b ibn Ucre(R)'den tahds etti ki, Raslullah onu, yz zerine bitler der hlde grm de: "Haerelerin sana eza veriyor mu?" demi, o da: Evet ez veriyor, demi. Akabinde Raslullah ona Hudeybiye'de bulunurken ban tra etmesini emretti. Bu srada Raslullah ve sahbleri Mekke'ye girme arzusu zerinde bulunuyorlar ve Raslullah kendilerinin Hudeybiye'de ihramdan kacaklarn onlara beyn etmemiti. Akabinde Allah tra olmann fidyesini bildiren el-Bakara: 196. yetim indirdi. Bunun zerine Raslullah, ona bir farak yn onalt rtl buday alt fakre yedirmesini yhud bir davar kurban etmesini yhud da gn oru tutmasn emretti [233]. 188-.......Bana imm Mlik, Zeyd ibn Eslem'den tahds etti; babas ve Umer'in hizmetisi Elem yle demitir: Ben Umer ibnu'l-Hattb(R)'n beraberinde arya ktm. arda Umer'i gen bir kadn karlad ve: Ey M'minlerin Emri! Eim ehd oldu ve arkasnda kk ocuklar brakt ki, vallahi bunlar davar aya piiremiyorlar, bunlarn hi ekini ve sam hayvanlar da yoktur. Ben bunlar srtlann yemesinden ende ediyorum (yn leceklerinden ende ediyorum). Ben Huff ibnu m el-Gfr'nin kzym. Babam Hudeybiye'de Pey-gamber'in beraberinde hazr bulunmutur, dedi. Bunun zerine Umer ileri gitmeyip, o kadnn yannda durdu. Sonra kadna hitaben: Kurey'e yakn bir nesebe merhaba! dedi. Sonra evde balanm olan kuvvetli bir deveye doru gitti ve ona budayla doldurduu iki byk uval ykledi. O iki hararn ortasna da yiyecek ve giyecek eyler ykledi. Sonra o deveyi yularyla kadna uzatp verdi. Sonra: Bu yk rzk edin, bu tkenmeden Allah sizlere hayr, yn mal getirecektir, dedi. Orada bulunan bir adam: Ey M'minlerin Emri, bu kadna ok atyye verdin, dedi. Umer de: Anan seni yitirsin! Vallahi ben bu kadnn babasn ve erkek kardeini grdm ki onlar bir kaleyi bir zaman muhasara etmiler, sonunda fethetmilerdi. Sonra biz onlarn oradaki paylarnn bize gemesini istiyorduk (yn o kaledeki paylarmz ister olduk), dedi [234]. 189-.......Sad ibnu'l-Mseyyeb'in babas, Mseyyeb ibn Hazn (R) -"ki bey'atta hazr bulunmutu- : Yemn ederim ki, ben altnda bey'at yaplan o aac grmmdr, daha sonra o aacn yanna gittim, fakat bu sefer o aac bilemedim, demitir. Mahmd ibn Gayn'm rivayetinde: Daha sonra o aa bana unutturuldu, demitir [235]. 190-.......Tbin'dan Tank ibnu Abdirrahmn yle demitir: Ben hacca gittim. Yolda namaz klmakta olan bir toplulua uradm da onlara: Buras ne mescididir? diye sordum. Onlar: Bu Raslullah'n Rdvan Bey'at'n yapm olduu yerdeki ecere Mescidi'dir, dediler. Akabinde ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'e geldim de bunu ona haber verdim. Bunun zerine Sad yle dedi: Bana babam Mseyyeb tahds etti. Kendisi aa altnda Ra-slullah'a bey'at eden kimseler iinde bulunmutur. O yle dedi: Hu-deybiye'nin ertesi sene kaza umresine ktmzda bizler o aac unuttuk, onu tanmaya muktedir olamadk!..
1028 / 2483

buhari

Sad: Muhammed'in sahbleri o aac bilemediler, onu sizler mi bildiniz; sizler sahblerden daha iyi mi bilenlersiniz? dedi.
191-.......Trik, Sad'den; o da babas Mseyyeb(R)'den olmak zere tahds etti. Mseyyeb ibn Hazn (R) aa altnda bey'at eden kimselerdendi. O: Bizler Hudeybiye'nin ertesi sene, o aacn yanna dnp vardk, fakat o aa bize rtlp gizlendi, demitir. 192- Bize Kabsa tahds etti: Bize Sufyn es-Sevr tahds etti ki, Trik ibn Abdirrahmn yle demitir: O aa Sad ibnu'l-Mseyyeb'in yannda zikredildi. Bunun zerine Sad gld de yle dedi: Bana babam haber verdi, kendisi Hudeybiye'deki bey'atta hazr bulunmutur [236]. 193-.......Amr ibn Murre yle demitir: Ben Abdullah ibn Eb Evf(R)'dan iittim, kendisi aa altnda bey'at eden sahblerden idi; yle dedi: Peygamber (S) bir topluluk kendisine bir sadaka mal getirdikleri zaman: "Y Allah, bunlar zerine salt et" diye du eder idi. Babam Eb Evf da sadakasn getirdiinde Peygamber: "Y Allah, Eb Evf ailesine salt eyle!" diye du ederdi [237]. 194-.......Abbd ibnu Temm yle demitir: Harre vak'as gn olduu zaman insanlar Abdullah ibn Hanzala'ya bey'at ediyorlard. Abdullah ibn Zeyd: Abdullah ibnu Hanzala insanlarla ne zerine bey'at ediyor? diye sordu. Kendisine: lmek zerine bey'at ediyor, denildi. Abdullah ibn Zeyd: Ben RaslulIah(S)'tan sonra kimse ile lmek zere bey'at etmem, dedi. Kendisi Hudeybiye'de Raslullah'n beraberinde hazr bulunmutu [238]. 195-.......Iys ibnu Selemete'bni'1-Ekva' yle demitir: Bana babam Selemetu'bnu'1-Ekva' tahds etti. Kendisi aa altnda bey'at eden sahblerden idi. yle dedi: Biz Peygamber(S)'le birlikte cu-mua namazn klardk, sonra dnerdik de, duvarlarn, kendisinde glgelenebileceimiz bir glgesi olmazd [239]. 196-....... Yezd ibnu Eb Ubeyd yle demitir: Ben Seleme ibnu'l-Ekva'ya: Sizler Hudeybiye gn hangi ey zerine Raslullah (S) ile bey'at ettiniz? diye sordum. Seleme (R): lmek (ve kat'iyyen dnmemek) zere, dedi [240]. 197-.......el-Al ibnu'l-Mseyyeb'den babas Mseyyeb ibn Raf' et-Taleb yle demitir: Ben el-Ber ibn zib(R)'e kavutum da: En gzel yaay sana kutlu olsun! Sen Peygamber'e sahb-lik ettin ve onunla aa altnda bey'at yaptn! dedim. Bunun zerine el-Ber: Ey karde olu! Peygamber'den sonra bizim ne fitneler kardmz sen bilmezsin, dedi [241].
1029 / 2483

buhari

198-.......Muviyeibnu Sellm, Yahya ibn EbKesr'den; o da Eb Klbe'den tahds etti ki, Sabit ibnu'd-Dahhk, kendisinin aa altnda Peygamber'le bey'at yaptn haber vermitir. 199-.......Bize u'be ibnu'I-Haccc, Katde'den haber verdi ki, Enes ibn Mlik (R) "Biz hakikat sana apikr bir fetih (yolu) atk... " (ei-Feth: i) yeti hakknda yle demitir: O feth, Hudeybiye'dir. Raslullah'n sahbleri: Bu sana kutlu ve mutlu olsun y Raslallah (Allah gemi ve gelecek gnhlarn mafiret etti)! Bizim iin ne var (yn Allah bu hussda bizlere ne hkmetti)? dediler. Allah: "(Btn bu ltuflar) erkek m 'mirilerle kadn m 'minleri altlarndan rmaklar akan cennetlere -ilerinde ebed ve sermedi olarak-sokmak, onlarn gnhlarm keffret etmek iindir. te bu, Allah indinde en byk kurtulu ve saadettir" (el-Feth: 5) yetini indirdi. u'be dedi ki: Ben Kfe'ye geldim ve bu hadsin tammn Katde'den olmak zere tahds ettim. Sonra Katde'ye dndm ve bunu kendisine zikrettim. Katde: Amma "nnfetahn leke"rn Hudeybiye ile tefsri Enes'in rivyetindendir; "Henen vemeren"\se krime'nin rivyetindendir, dedi [242]. 200-.......Meczeetu'bnu Zahir el-Eslem'den; o da babas Zahir ibnu'l-Esved'den: Bu Zahir, aa altnda yaplan bey'atte hazr bulunanlardan idi. yle demitir: (Hayber'de) ben eek etlerini pi irmek iin tencerenin altna ate yakyordum. Tam bu srada Raslullah'n nidcs: Raslullah sizleri eek etlerinden nehyediyor! diye bard. Yine Meczee'den; o da Eslemler'den yhd sahblerden ve aa altnda bey'at eden kimselerden bir adamdan ki, onun ismi Uhbn ibnu Evs'tir. Bu ztn dizi rahatsz olmutu da secde ettii zaman dizinin altna bir yastk kor idi [243]. 201-...... Aa altnda bey'at yapan sahblerden olan Suveyd ibnu'n-Nu'mn (R) yle demitir: (Hayber seferine gittiimizde) Ra-slullah ile sahblerine kavud getirildi de onlar bunu azlarnda evirip evirip inediler... Basra Kaads Muz ibn Muz, u'be ibnu'l-Haccc'dan rivayet etmekte bu hadsin senedindeki rvlerden bnu Eb Adiyy'e mu-tbaat etmitir[244]. 202-....... Eb Cemre (Nasr ibnu Imrn) yle demitir: Ben, hem Peygamber'in sahblerinden ve ayn zamanda aa altnda bey'at eden kimselerden olan iz ibn Amr(R)'dan: (Vitr namazn kldktan sonra uyuyup uyannca, tekrar nafile namaz klan kimse iin evvelce kld) vitr namaz bozulur mu? diye sordum. iz: Vitr namazn gecenin evvelinde kldn zaman, artk gecenin sonunda vitr namaz klma, diye cevb verdi [245]. 203-.......Bize Mlik, Zeyd ibn Eslem'den; o da babas Eslem'den yle haber verdi: Raslullah (S) seferlerinden birinde yol alyordu. Umer ibnu'I-Hattb da bir gece Raslullah'n beraberinde gidiyordu. Bu srada Umer, Raslullah'a birey sordu. Fakat Raslullah (vahy ile megul bulunduu iin) Umer'e cevb vermedi. Umer sonra yine sordu. Raslullah bu defa da cevb vermedi. Umer, (Raslullah iitmedi sanarak) sonra bir daha sordu. Raslullah yine cevb vermedi. Bunun zerine Umer iinden kendi kendine: Anan seni kaybetsin y Umer! Bak kerre Raslullah'a (sorguda) srar ettin de bu sorgularn hepsinde Raslullah sana cevb vermedi, dedi.
1030 / 2483

buhari

Umer (rivayetine devamla) yle dedi: Ben bunun zerine devemi hareket ettirip srdm. Sonra hakkmda (tevbh edici) Kur'n inmesinden korkarak mslmnlann nne getim. Fakat ok beklemedim. Bir argann bana seslendiini iittim. Ve (kendi kendime) dedim ki: Yemn olsun imdi hakkmda Kur'n inmi olmasndan hakkaten korktuumu i'tirf ettim. (Ve bu korku iinde) Raslullah'n huzuruna geldim de kendisine selm verdim. Raslullah bana (sevin iinde): "Yemn olsun bu gece bana bir sre indirildi ki, o sre bana, stne gne doan hereyden ok sevimlidir" buyurdu; sonra da: "Biz hakikat sana apikr birfeth (ve zafer) yolu atk. (Bu,) gemi ve gelecek gnhn Allahhn mafiret etmesi, senin zerindeki nVmetini tamamlamas, seni (bu sayede) doru yola iletmesi iindir. Ve Allah'n sana ok erefli bir muzafferiyetle yardm etmesi iindir... " (el-Feth: 1-3) [246].
204-.......Bize Sufyn (ibn Uyeyne) tahds edip yle dedi: Ben bu hadsi ez-Zuhr'den tahds ettii zaman iittim. Bir ksmn Zuh-r'den ezberledim. Ma'mer ibn Rid de beni Zuhr'den iittiim ksmda sabit ve kararl kld. O da Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o da el-Msver ibn Mahrame'den ve Mervn ibnu'l-Hakem'den. Bu son ikisinden biri, arkada zerine bz artrma yapyordu. Msver ile Mervn yle demilerdir: Peygamber (S) Hudeybiye ylnda sahblerinden yzer kiilik on bu kadar blk iinde sefere kt. (Medneliler'in ihrama girme yeri olan) Zu'1-Huleyfe'ye geldii zaman kurbanlk develerin boyunlarna kurbn nianesi olan gerdanlklarn takt, hr-glerini de bakla izip kanatarak nianlad. Ve buradan i'tibren umre niyetiyle ihrmland. Raslullah, Huza kabilesinden (Busr ibn Sufyn adl) bir gzcsn de keif iin ileri gnderdi. Kendisi de (ma-iyyetiyle beraber) yrd. T Gadru'l-Ett mevkiine kadar ilerledi. Burada gzcs geldi ve u haberleri syledi: (Y Raslallah!) Kurey Senin aleyhinde birok halk toplam ve Ehbi denilen topluluklar da aleyhinde kendi ittifakna alm. Mrikler Seninle muhakkak harb edecekler ve Ka'be'yi ziyaretten Seni men' edecekler ve Mekke'ye girmene mni' olacaklar, dedi. Bu haber zerine Raslullah (istiare iin sahblerini toplayp onlara): "Ey insanlar! Bana fikrinizi syleyiniz: Bizi Ka'be'yi ziyaretten men1 etmek isteyen u mriklerin aileleri ve oluk ocuklar zerine akn etmemi uygun buluyor musunuz? Eer bu srada mrikler bize kar gelirlerse (onlarla harb eder ve onlar yeneriz). nk Azz ve Cell olan Allah mriklerden bir gz kesmitir (yn bir casusumuzu mriklerin gznden korumutur). Eer mrikler zerimize gelmezlerse bu dmanlarmz (aileleri, oluk ocuklar ve mallar) baskna uramlar, zorla alnmlar hlinde brakrz" buyurdu. Bunun zerine Eb Bekr: Y Raslallah! Sen u Beyt'i ziyaret kasdedici olarak yola ktn. Bir kimseyi ldrmek ve bir kimse ile harbetmek istemezsin. u hlde Ka'be'ye doru yr. Her kim bizi Ka'be'yi ziyaretten men' ederse, onunla vuruuruz! dedi. (Bunun zerine) Raslullah: "Allah'n ismi zere yrmee devam edin!" buyurdu [247]. 205-.......Bana bn ihb'm kardeinin olu, amcas(Muhammed ibn Mslim ibn ihb)ndan tahds etti. O yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, kendisi de Mervn ibnu'lHakem ile Msver ibn Mahrame'den iitmitir. Bu iki sahb Rashllah'n Hudeybiye umresi hakkndaki haberinden bir haber naklediyorlard. (bn ihb yle dedi:) Urvenin o iki sahbden bana haber verdii eyler iinde u fkralar vard: Raslullah (S) Hudeybiye gn ta'yn edilen sulh mddeti zerine Sheyl ibn Amr ile yazma yapt zaman, Sheyl ibn Amr'n ileri srd artlar iinde unlar da vard: Sheyl: Sana bizden bir erkek gelirse, o gelen kimse senin dninde olsa bile onu bize geri vereceksin
1031 / 2483

buhari

ve onunla bizim aramz boaltacaksn, dedi ve Sheyl ancak bu art zerine Raslullah ile bar andla-mas yapacanda diretti. Mslmanlar bu art istemeyip fkelendiler ve bu art aleyhinde konutular. Sheyl, Raslullah ile ancak bu art zere andlama yapmakta dayatnca Raslullah (o art kabul edip) onunla anlamaya vard. Bu madde uyarnca daha o gn Raslullah, Sheyl ibn Amr'n olu Eb Cendel'i babasna geri verdi. O anlama mddeti iinde Raslullah'a gelen herbir erkei, mslmn olarak gelmi de olsa muhakkak geri evirmitir. Bu arada m'min kadnlar da Muhacir olarak geldi. Ve Ukbe ibn Eb Muayt'm kz mm Kulsm de kadnlk ana erimi olduu hlde o gn Rasrullah'n yanna kp gelenlerdendi. Arkasndan ailesi de geldiler de mm Kulsm' kendilerine geri vermesini Raslullah'tan istiyorlard. Fakat Yce Allah, m'min kadnlar hakknda indirdiim indirdii iin -el-Mmtehine: 10. yeti indirdii iiri-(Raslullah, mm Kulsm' ailesine geri vermemitir). bn ihb yle demitir: Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi ki, Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Raslullah (S) m'min kadnlardan muhacir olup gelenleri u yet ile imtihan ediyordu: 'Ey Peygamber, m 'min kadnlar -Allah 'a hibireyi e tutmamalar, hrszlk yapmamalar, zina etmemeleri, evldlanm ldrmemeleri, elleriyle ayaklar arasndan bir iftira dzp getirmemeleri, (emredecein) herhangi bir iyilik hususunda sana s olmamalar artyle- sana bey'atlemeye geldikleri zaman, bey'atlerini kabul et. Onlar iin Allah'tan mafiret isteyiver. nk Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (ei-Mmtehine: 12). Yine amcasndan o, yn bn ihb: O zaman Allah'n, kendi Rasl'ne, mrik erkeklerin m'min olarak hicret etmi kadnlarna yaptklar mehr ve dier harcamalar mrik erkeklere geri vermeini emrettii haberi de bize ulat, demitir. Ve yine bize Eb Ba-sr kssas da ulat, deyip o hadsi de uzunluu ile zikretmitir [248].
206- Bize Kuteybe ibn Sad, (mm) Mlik'ten; o da Nfi'den yle tahds etti: Abdullah ibn Umer (Haccc'n Abdullah ibn Zubeyr'le harb etmek iin Mekke zerine bir ordu ile yrd) fitne senesi iinde umre niyetiyle yola kt da: Eer ben Beyt'i ziyaretten men' olunursam, ben de Raslul-lah (S) ile yaptmz gibi yaparm, dedi ve akabinde telbiye ederek (Zu'1-Huleyfe'de) umre niyetiyle ihrmland. nk Raslullah da Hudeybiye senesinde byle umre niyetiyle ihrama girmiti. 207-.......bn Umer (fitne zamannda) umre niyetiyle ihrama girdi de: Eer benimle Beyt arasna engel olunursa, ben de Kurey kfirlerinin Peygamber'le Beyt arasna engel olduklar zaman Peygamber'in Hudeybiye'de yapt ileri yaparm, dedi ve u yeti okudu: "Andolsun ki, Allah 'in Rasl 'nde sizin iin gzel bir tbV olup uyma numunesi vardr..." (ei-Ahzb: 2i). 208-.......Abdullah ibn Umer'in iki olu Ubeydullah ile Salim, babalar Abdullah ibn Umer'le konutuklarn Nfi'e haber vermilerdir. H ve yine bize Ms ibn sml tahds etti: Bize Cuveyriye, Nfi'den yle tahds etti: Abdullah ibn Umer'in oullarndan bzs bn Umer'e: Bu yl yerinde kalsan (hacca gitmesen elbette daha hayrl olur)! nk ben senin bu sene Beyt'e ulaamayacandan korkuyorum, dedi. bn Umer dedi ki: Biz Peygamber'in beraberinde yola ktk. Kurey kfirleri Beyt'e varmaa mni' oldular. Bunun zerine Peygamber kurbanlklarn kesti, bam tra etti, sahbleri de salarn
1032 / 2483

buhari

ksalttlar. bn Umer devamla yle dedi: Sizi hid tutuyorum ki, ben kendime umre yapmay vcib kldm. Eer benimle Beyt'in aras serbest braklrsa Beyt'i tavaf ederim. Eer benimle Beyt'in arasna engel olunursa, ben de Raslul-lah'n (Hudeybiye'de) yapt gibi yaparm, dedi (ve Zu'1-Huleyfe'de umre niyetiyle ihrama girdi). Bir saat gittikten sonra: Mni' olunmakla ihramdan kmann cevaznda hacc ile umrenin ikisini de bir gryorum (aralarnda fark grmyorum). Sizleri hid tutuyorum ki, ben umrem ile beraber hacc da kendime vcb kldm, dedi (ve kran haccna niyet etti). Mekke'ye girdii gn bir tavaf ve bir sa'y yapt (ikaamet etti). Nihayet (nahr gnnde kurbann kesip) iki ibdetten beraberce ihramdan kt [249].
209-....... Nfi' yle demitir: nsanlar "bn Umer, babas Umer'den nce mslmn oldu" diye konuuyorlar. Hlbuki i byle deildir. yledir: Umer, Hudeybiye gn olu Abdullah', Ensr'-dan bir kiinin yannda bulunan atn, zerine binip harbetmek mak-sadiyle getirmesi iin, atnn yanma gndermiti. Bu srada Rashllah aacn yannda insanlardan bey'at alyordu. Hlbuki Umer bu bey'-at iini bilmiyordu. Abdullah, Raslullah ile bey'at edip, sonra at almaya gitti ve at Umer'e getirdi. O srada Umer, harbetmek iin zrhn giymekle meguld. Abdullah babasna Raslullah'n aa altnda insanlardan bey'at almakta olduunu haber verdi. Rv dedi ki: Hemen Umer bey'at yerine gitti, kendisiyle beraber olu da gitti..Nihayet Umer de Raslullah'a bey'at etti. te in-sanlar'n "Abdullah ibn Umer, babas Umer'den nce mslmn oldu" diye konuur olduklar sz, budur. Ve Him ibn Ammr yle demitir: Bize el-Veld ibnu Mslim tahds etti. Bize Umer ibnu Muhammed el-Umer tahds etti. Bana Nfi', bn Umer'den haber verdi (o yle demitir): Hudeybiye gn-insanlar Peygamber'in beraberinde idiler; aalarn glgelerine dalmlard. Derken birdenbire insanlar Peygamber'in etrafn evirdiler. Umer: Y Abdallah! Bak bakalm, insanlarn hli nedir; Raslullah'n etrafn kuatmlar? dedi. Abdullah insanlar bey'at yapyor hlde buldu ve kendisi de bey'at etti. Sonra Umer'in yanna dnd. Akabinde Umer de varp bey'at yapt [250]. 210-.......Abdullah ibn Eb Evf (R) yle demitir: Peygamber (S) -anlama hkmne gre f ettii- umreyi yapt zaman, biz de beraberinde idik. Peygamber Ka'be'yi tavaf etti; biz de beraberinde tavaf ettik. O namaz kld; biz de beraberinde namaz kldk. O, Safa ile Merve arasnda sa'y yapt. Bu srada biz Peygamber'i Mekke ahlsinden herhangibir kimse O'na bir zarar isabet ettirmesin diye koruyorduk [251]. 211-.......Mlik ibn Mvel tahds edip yle demitir: Ben Eb Husayn Usmn ibn sim elKfJden iittim, yle dedi: Eb Vil yle dedi: Sehl ibn Huneyf el-Ensr (R) Sffin vak'asndan geldii zaman, biz ondan haber istemek zere yanma geldik. (O, bu harb gnnde taksr yapmakla ittihm ediliyordu.) yle dedi: Sizler bu harb hakknda kendi re'yinizi ittihm ediniz. (nk ictihd ettiiniz bir ictihdla slm iinde kardelerinizle harb ediyordunuz.) Yemn olsun ben kendimi Eb Cendel gnnde grdm, eer Raslullah'a kar O'nun emrini reddetmeye muktedir olaydm, muhakkak O'nun Eb Cendel hakkndaki emrini reddederdim. Allah ve Rasl en bilendir. Biz Allah yolunda bize ar gelen herhan-gibir i iin kllarmz omuzlarmzdan her indiriimizde muhakkak o kllar (u mslmnlar arasnda meydana gelen) fitne iinden nce tanmakta olduumuz ie
1033 / 2483

buhari

doru bizlere kolaylklar yapmlardr (yn kllarmz bizi o ie yaklatrm ve bizi o iin iine girdirmi-lerdir. Bu fitne ise, iinde mslmnlar ldrmek olduu iin m-kildir). Bu fitneden herhangi bir taraf kapattka muhakkak zerimize dier bir taraf fkrmtr ki, biz ona nasl varacamz bilmiyoruz [252].
212-.......Ka'b ibn Ucre (R) yle demitir: Hudeybiye zamnnda yzm zerinde bitler dalr vaziyette iken, Peygamber (S) yanma geldi ve: "Bandaki haereler sana eziyet veriyor mu?" buyurdu. Ben de: Evet (eziyet veriyorlar), dedim. Peygamber: "yleyse ban tra et de gn oru tut yhud alt fakiri doyur yhud da bir kurban kes" buyurdu. Bu hadsin senedindeki rvlerden Eyyb es-Sahtyn: Peygam-ber'in bu oru tutmak, alt fakiri doyurmak yhud bir kurban kesmek kklarndan hangisi ile sze baladn bilmiyorum demitir [253]. 213-.......Ka'b ibn Ucre (R) yle demitir: Biz Hudeybiye'de Raslullah'n beraberinde umre niyetiyle ihrama girmi hlde bulunduk. Mrikler bizi Ka'be'ye ulamaktan habsetmilerdi. Ka'b yle devam etti: Benim kulak memelerime kadar uzayan bol sam vard. Haereler yzmn zerine dmeye balad. Bu srada Peygamber yanma urad da: "Bann haereleri sana eziyet veriyor mu?" diye sordu. Ben de: Evet (eziyet veriyor), dedim. Ka'b, u yet indirilmiti, dedi: "Haca da umreyi de Allah iin tam yapn. Fakat (bunlardan) ahkonursamz, o hlde kolaynza gelen kurban yerine varncaya^ kadar balarnz tra etmeyin. Artk iinizden kim hasta olur, yhud bandan bir eziyeti bulunursa ona orutan* ya sadakadan yhud da kurbandan biriyle fidye (vcib olur)..."(ei-Bakara: 196) [254]. 38- Ukl Ve Ureyne (Kabileleri) Kssas Bab 214-.......Bize Sad, Katde'den tahds etti. Onlara da Enes (R) yle tahds etmitir: Ukl ve Ureyne kabilelerinden birtakm insanlar Medine'ye Peygamber'in huzuruna geldiler de slm kelimesini sylediler, yn tevhidi telffuz edip slm'a girdiklerini akladlar. Akabinde: Ey Allah'n Peygamberi! Bizler sr shibleri idik, ekin ve mahsl shibleri deildik, dediler. Ve Medine'nin havasm shhatlerine uygun bulmadlar (da burada ikaamet etmek istemediler). Raslullah (S) onlara zekt develerinin ve obannn bulunduu yere gitmelerim, o develerin iine kp onlarn stlerinden ve sidiklerinden imelerini emretti. Onlar oraya gittiler ve onlardan itiler. Nihayet Harre tarafnda bulunduklar (salklarna kavuup semizledikleri ve renkleri kendilerine geldii) zaman slm'a girmelerinin ardndan kfir oldular, Peygamber'in obann ldrdler ve develeri nlerine katp gtrdler. Bu i Pey-gamber'e ulanca arkalarndan arayclar gnderdi. Gnderilen se-riyye onlar yakalayp getirdiler. Peygamber onlara ksas yaplmasn emretti. Akabinde o canilerin gzlerini kardlar, ellerini kestiler ve kendi hlleri zere lnceye kadar Harre tarafna terkedildiler [255]. Geen senedle Katde: Bundan sonra Peygamber'in sadaka vermeyi tevik eder ve lnn vcd organlarm kesmekten nehyeder olduu haberi bize ulat, demitir. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: u'be, Ebn ve Hammd, Katde'den yaptklar rivayette "Ureyne'den birtakm insanlar" eklinde sylediler. Yahya ibn Eb Kesr ile Eyyb, Eb Klbe'den; o da Enes'ten "Ukl*den birtakm insanlar geldi" diye rivayet ettiler [256].
1034 / 2483

buhari

215-.......Bize Eyyb es-Sahtyn ile el-Haccc ibn Eb Usmn es-Savvf tahds edip herbiri yle dediler: Bana Eb Klbe'nin himayesinde bulunan Eb Rec Sleyman tahds etti. Eb Rec am'da Eb Klbe'nin beraberinde bulunuyordu. Umer ibnu Abdilazz bir gn insanlarla istiare etti de: u kasme yemini hakknda ne dersiniz? diye sordu. Oradakiler: Kasme yemini haktr, Raslullah onunla hkmetmi, senden evvelki halfeler de bununla hkmetmilerdir, dediler. Eb Rec dedi ki: Bu srada Eb Klbe, Umer'in oturduu se-rrin arkasnda bulunuyordu. Anbesetu'bnu Sad: Enes'in Urenler hakkndaki hadsi nerededir? diye sordu. Eb Klbe: O hadsi bana Enes ibn Mlik tahds etmitir, dedi. Abdulazz ibnu Suheyb, Enes'ten "Ureyne'den" eklinde syledi. Eb Klbe ise Enes'ten "Ukl kabilesinden" eklinde syleyip, o kssay zikretti [257]. 39- Ztul-Kared Gazvesi Bab

Bu, Hayber'den gn nce, orada Peygamber'in samal develerine baskn ve yamaclk etmeleri zerine yaplan gazvedir [258].
216-.......Ben Seleme ibnu'l-Ekva'(R)'dan iittim, yle diyordu: Ben bir sabah namaz ezan okunmazdan nce (Medine'den Gbe ormanl tarafna gitmek zere) yola ktm. O gnlerde Raslul-lah'n samal develeri Z-Kared mer'asnda otlayp yaylyorlard. bnu'1-Ekva' devamla dedi ki: Yolda giderken bana Abdurrah-mn ibn Avf m bir olan kavutu ve: Raslullah'n samal develeri (krk kiilik apulcular tarafndan) alnp gtrld! dedi. Ben kendisine: Develeri kim ald? diye sordum. O: Gatafn kabilesi adamlar! dedi. bnu'1-Ekva' devamla dedi ki: Bu haber zerine ben gr sesimle defa: Y Sabhh (Ey sabahlar, erken kalkanlar, yetiin baskn var),! diye haykrdm. bnu'1-Ekva' dedi ki: Ben bu haykrm Medine'nin iki kara tal arasndaki halka iittirdim. Sonra kendim yzm dorultusu zerine hi saa sola bakmadan yaya olarak apulcularn arkalarndan sr'atle kotum. Nihayet onlara yetitim. Oradaki sudan su ekmeye balamlard. Ben onlara oklarm atmaya baladm. Ben iyi bir ok atcs idim. Her ok attka da: Ben bnu'1-Ekva'im, bu gn alaklarn lecei gndr! diyor ve bylece ksa vezinli iirler sylyordum. Nihayet onlardan develeri kurtardm. Onlardan otuz tane de br-deyi zorla aldm. bnu'1-Ekva' dedi ki: Develeri srp getirirken Peygamber ve sa-hbler (be veya yediyz kii) geldiler. Ben: Y Nebiyellah! Ben onlarn su imelerine mni' oldum. Onlar, yn hrszlar topluluu susuzdurlar. (Su aramakla meguldrler.) u saat onlara bir mfreze gnder, dedim. Fakat Peygamber: "Ey bnu 'l-Ekva', sen alacan aldn, artk yumuak oh iddeti brak" buyurdu. bnu'1-Ekva' dedi ki: Sonra Medine'ye dndk. Raslullah beni Medine'ye girinceye kadar
1035 / 2483

buhari

devesi zerine terkisine bindirdi [259].

40- Hayber Gazvesi Bab [260] 217-.......Suveyd ibnu'n-Nu'mn (R) yle haber vermitir: Hayber ylnda Peygamber (S) ile birlikte sefere ktk. Sahb'ya -ki Hay-ber'in alt bandadr- vardmzda (Peygamber inip) ikindi namaz kldrd. Sonra mevcd azklar istedi. Sevktan, yn kavuddan baka birey getirilmedi. Islatsnlar diye emretti ve slatld. Akabinde o sulandrlm kavuddan Peygamber de yedi, biz de yedik (itik). Sonra akam namazna kalkt. Azm alkalad. Biz de azmz alkaladk. Sonra abdest almadan namaz kldrd [261]. 218-.......Selemetu'bnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Peygamber (S) ile beraber Hayber gazvesine ktk. Bir gece giderken kaafileden bir kii, mir ibnu'l-Ekva'a [262]: Y mir! Ksa vezinli iirlerinden bize birka para dinletmez misin? dedi. mir ir bir kii idi. Bunun zerine mir hayvanndan aaya indi ve u mealdeki iirini (gzel seda ve ed ile) okuyarak kaafile develerini yollandrd [263]: Y Allah, eer Sen hidyet etmemi olaydn, biz doru yolu bulamaz, sadaka vermez ve namaz da klmazdk, canlarmz Sana feda olsun, bizleri haytta braktn mddete mafiret eyle. Dmanla kavutuumuzda ayaklarmz sabit tut ve zerimize seknet at! b-hesiz bizler hakszla arldmzda dayatrz. Dmanlar ise mrikleri haykrarak zerimize da'vet etmilerdir (yn bizim aleyhimize mriklerden yksek sesle yardm isteyerek hcum etmilerdir). Bunun zerine Raslullah: "iir okuyup develeri yollandran kimdir?" diye sordu. Sahbler: mir ibnu'I-Ekva'dr, dediler. Raslullah: "Allah mir'e rahmet etsin!" diye du etti. Kaafileden bir kii: Ey Allah'n Peygamberi, bu du bereketiyle mir cenneti hakketti. mir'in ehdlii vcib oldu. mir'le (ve onun iir ve kahraman-hklaryle) bizleri bir sre daha faydalandrsaydiniz! dedi [264]. Nihayet Hayber'e geldik ve Hayber ahlsini muhasara ettik. (Muhasara yirmi gn srd.) Hatt bize iddetli bir alk isabet etti. Sonra Yce Allah mslmnlara Hayber kalelerinin birer birer fethini myesser kld. Hayber'in mslmnlara ald gnn akamnda mchidler, yer yer pekok ateler yakmlard. Peygamber (S): "Bu ateler nedir, ne zerine yakyorlar?" diye sordu. Sahbler: Et piirmek iin yaktlar, diye cevb verdiler. Peygamber: "Hangi et, ne eti zerine?" diye sordu. Sahbler: Evcil eeklerin eti diye cevb verdiler. Peygamber: "O etleri dknz, kaplar da krnz!" buyurdu. Sahblerden biri: Y Raslallah! Etleri dkp, kaplar ykasak olmaz m? diye sordu. Raslullah: "Yhud yle yapnz!" buyurdu. Hayber'de muhrib kavim harb saff balaynca (mir, Yah-dler'in cenki pehlivan Mirhab'a kar mubriz kmt), Amir'in klc ksa idi. mir bu ksa klcn vurmak iin Yahudi'nin baldrna saldrmt. Fakat klcnn keskin yz dnp mir'in diz kapana isabet etti. Kahraman mir bu yaradan vefat etti. (Bz kimseler Amir'in bu ekilde vefatn intihar sayp
1036 / 2483

buhari

mkfatsz kalacan sylemi, Sele me ibnu'1-Ekva' da amcas hakkndaki bu szlerden zlmt.) Rv Seleme devamla yle dedi: Raslullah ile sahbleri Hayber'den dndkleri srada Raslullah beni grd de iki elimi tutarak bana: "Y Seleme, sana ne oldu?" dedi. Ben de kendisine: Babam anam Sana feda olsun! Bz kimseler (amcam) mir'in gazasnn btl ve ehdliinin mkftszlm iddia ettiler, dedim. Peygamber: "Bu iddiada bulunan kii yalan sylemitir. mir iin muhakkak iki ecir ve sevb vardr: Peygamber iki parman birletirerek: O, chid ve mchiddir (yn biri Allah yolunda cihd sevab, br cehdi ve bu uurda son kudretini harcamasnn sevab). Yer^ yznde yryen Arab rkndan onun benzeri bir Arab az bulunur" buyurdu. Bize Kuteybe ibnu Sad tahds etti: Bize Hatim ibn Isml tahds etti ve hadsinde "Yeryznde onun benzeri pek az yetiir" eklinde syledi [265].
219-.......Enes (R) yle demitir: Raslullah (S) geceleyin Hayber'e (yakn Rec' vadisine) geldi, (orada elendi). nk Raslullah gece vakti bir dman kavim zerine vardnda onlara gece baskn yapmaz, sabaha girinceye kadar beklerdi... Sabah olunca Hayber Ya-hdleri kazmalar, krekleri ve byk kfeleriyle dar ktlar. Ra-slullah' grnce: Muhammed, vallh Muhammed ve ordusu! diye bartlar. Bunun zerine Peygamber: "Allhu Ekber, Hayber harb oldu gitti (yhud: harb olsun)! Biz bir kavmin yurduna indik mi, inzr edilmi olanlarn sabah ne fena olur! buyurdu. 220-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Biz Hayber'e sabah erkenden baskn yaptk. Hayber ahlsi zirat aletleriyle ehir dna ktlar da Peygamber'i grdklerinde: Muhammed, vallh Muhammed ve ordusu! diye bartlar. Bunun zerine Peygamber (S): "Atthu Ekber! Hayber harb oldu. Biz bir kavmin sahasna indiimiz zaman korkutulan o kavmin sabah ne fena olur!" buyurdu. Biz Hayber'de birok eek etleri elde etmitik. Bu srada Pey-gamber'in mndsi: Allah ve Rasl sizleri eek etlerinden nehyederler. nk eek etleri pistir! diye nida etti. 221-.......Enes ibn Mlik(R)'ten; yle demitir: Raslullah'a biri geldi de: Eekler yenildi, dedi. Raslullah sustu. Sonra ikinci kerre geldi de yine: Eekler yenildi, dedi. Raslullah yine skt etti. Sonra nc defa geldi ve: Eekler tketildi, dedi. Bu sefer Raslullah bir mndye emretti, o da insanlar iinde: Allah ve Rasl sizleri evcil eek etlerinden nehyederler! diye nida etti. Et tencereleri kaynar hldeyken bunlar olduu gibi dkld [266]. 222-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) Hayber'e yakn bir yerde sabah namazn daha karanlk iken kldrd. Sonra: "Allhu Ekber, Hayber harb oldu. Bizler bir kavmin sahasna indiimiz zaman (teden beri gelecek tehlikelerle) korkutulmu olan o kfirlerin sabah ne kt olur!" buyurdu. Yahudiler Hayber'in sokaklarnda koarak darya ktlar. Peygamber, Hayber ahlsinin muhrib olanlarn ldrd. Nesillerini, oullar ve kzlarm da esr ald. Safiyye (bintuHuyey ibn Ahtab) esirler arasnda idi. Evvel Dhye ibn Halfe el-Kelb'ye geti. Sonra Pey-gamber'e geti.
1037 / 2483

buhari

Peygamber onun hrriyete kavuturulmasn onun mehri yaparak, onunla evlendi. Abdulazz ibnu Suheyb, Sbit'e hitaben: Y Eb Muhammedi Enes ibn Mlik'e "Safiyye'ye Peygamber ne mehr ta*ym etti?" diyen sen misin? diye sordu da Sabit, Su-heyb'in sorusunu tasdik olarak, ban hareket ettirdi.
223-.......Abdulazz ibnu Suheyb yle demitir: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim: Peygamber (S) -Kurayza ve Nadr oullar'nm seyyidesi olan- Safiyye'yi esr ald. Akabinde Safiyye'yi zd etti ve onunla evlendi, diyordu. Sabit el-Bunn, Enes'e: Peygamber, Safiyye'ye ne mehr verdi? diye sordu. Enes: Peygamber, Safiyye'ye hrriyet verdi de, nefsinin hrriyete kavuturulmasn ona mehr yapt, dedi 268. 268 Hadslerin bala uygunluklar meydandadr. Safiyye bintu Huyey, Nadr oullan'nm en byk hanedanndan Hrn Peygamber'in neslinden temiz ve gzel bir kadn idi. Evvel Nadr oullan'nm ileri gelenlerinden Sellm ibn Mikem'le evlenmi, ondan ayrlma vki' olup Ki-nne ibn Eb'l-Hakk'la evlenmi, Hayber gazvesi esnasnda henz yeni gelin iken Kamus kalesinde esr edilmitir. 224-.......Bize Ya'kb ibn Abdirrahmn el-skendern, Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd esSid(R)'den tahds etti (ki, o yle demitir): Raslullah (S) ile mrik Yahudiler (Hayber harbinde) karlatlar da cenk ettiler. (O gnn harbi sona erip) Raslullah kendi asker kararghna, brleri de kendi asker kararghlarna dnmlerdi. Fakat Raslullah'n sahbleri iinde bir adam vard ki, o, dman ordusundan ayr den, yhud orduya katlmam bulunan Yahudi'nin arkasn brakmayp amansz ta'kb ediyor ve klcyla ona vuruyordu. (Bu adamn cenkilii hakknda) [267]: Bu gn bizden hibir kii Fuln'n gsterdii kahramanlk derecesinde yeterlilik gstermedi, denildi. Bunun zerine Raslullah: "Dikkat, o kii muhakkak cehennem ehlindendir"buyurdu. Sahblerden bir kii (Eksum ibn Ebi'1-Cevn el-Huz): yleyse ben onunla beraber olup, onu gzetleyeceim, dedi. Rv Sehl dedi ki: Bu Huzal kii o adamla beraber harb sahasna kt ve harb saf finin neresinde durduys, o da onunla beraber orada durdu. O kii harbde ne kadar eviklik gsterdiyse, Huzal kii de onunla birlikte eviklik gsterdi. Rv Sehl dedi ki: Nihayet o adam ar ekilde yaraland. (Bu yarann acsyle) lmn acele gelmesini istedi de klcn (yn klcn demirini) yere koydu, klcn azn ise iki memesi arasna koydu ve klcn stne yklendi. Bu suretle kendisini ldrd. Bunun zerine Huzal Elem, Raslullah'n huzuruna kt ve: Y Raslallah, ben ehdet ederim ki, Sen muhakkak Allah'n Rasl'sn! dedi. Raslullah: "Bu ehdetin sebebi nedir?" diye sordu. Huzal kii: Biraz nce cehennem ehlinden olduunu haber verdiin o kii, hakkaten cehennemliklerdendir. Onun cehennemliklerden olduu hakkndaki sznz insanlar zihinlerinde byttler. Ben de bu adam sizin iin ta'kb eder gzetlerim demitim. Ve hakkaten ard-sra kp, onun her hareketini aratrdm. Nihayet bu adam ar ekilde yaraland ve lmn abuk gelmesini isteyerek klcnn demirini yere, keskin azm da iki memesi arasna koydu. Sonra klcn stne yklendi. Ve bu suretle kendisini ldrd, dedi. Bu srada Raslullah:
1038 / 2483

buhari

"nsanlar arasnda bir snf kii vardr ki, halka grne gre cennet ehline yaraan hayrl iler yapar; hlbuki o cehennemliklerdendir. Yine insanlardan bir ksm da yardr ki, halka grnne gre cehennemliklere id kt iler yapar; hlbuki o cennetliklerdendir!" buyurdu [268].
225-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Biz Hayber'de hazr bulunduk. Raslullah (S) beraberinde (yn ordusunda) bulunanlardan olup da slm' iddia etmekte bulunan bir adam iin: "Bu, ate ehlindendir" buyurdu. Ktal zaman gelince o zt en iddetli ekilde ktal yapt ye ok yara ald. nsanlarn bzs Raslullah'n sz hakknda bheye dtler. O zt, yaralarnn acsn hissetti de elini ok kuburuna uzatp, orada birka ok kard ve onlarla kendisini ldrd. Bunun zerine mslmnlardan bzlar sr'atle gittiler de: Y Raslallah! Allah Senin szn dorulad: O Fuln kii intihar etti ve kendisini ldrd, dediler. Bunun zerine Raslullah: "Kalk y Fuln! Cennete m'min olandan bakas girmez; muhakkak ki Allah, bu dni (dilerse) fcir kii ile de te'yd edip kuvvetlendirir hakikatini i'ln eti" buyurdu [269]. ez-Zuhr'den rivayetinde Ma'mer ibn Rid, uayb'e mutbaat etti. Ve ebb ibn Sad, Ynus ibn Yezd'den syledi ki, bn ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb ile Abdurrahmn ibnu Ab-dillah ibn Ka'b haber verdiler ki, Eb Hureyre: Biz Hayber'de Pey-gamber'in beraberinde hazr bulunduk... demitir. Abdullah ibnu'l-Mubrek, Ynus'tan; o da ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'1-Mseyyeb'den; o da Peygamber'den syledi. ez-Zuhr'den rivayet etmekte Salih ibnu Keysn, Abdullah ibnu'lMubrek'e mutbaat etti. ez-Zubeyd (Muhammed ibnu'l-Veld) yle dedi: Bana ez-Zuhr haber verdi; ona da Abdurrahmn ibn Ka'b haber verdi ki, Ubeydul-lah ibn Ka'b yle demitir: Bana Hayber'de Peygamber'le beraber hazr bulunan kii haber verdi. Ve yine ez-Zuhr yle demitir: Bana, Ubeydillah ibn Abdillah ibn Umer ile Sad ibnu'l-Mseyyeb, Peygamber'den olmak zere haber verdiler [270]. 226-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Raslullah (S) Hayber'e gazveye gittii zaman yhud da yle demitir: Raslullah Hayber'e (yn Hayber'den) yneldii zaman- sahbler bir vdye yukardan baktklarnda yksek sesle: Allhu Ekber, Allhu Ekber, L ilahe ille'Hah... diye tekbr aldlar. Bunun zerine Raslullah onlara: "Nefislerinize yumuak davrann. nk sizler ne sar aryorsunuz, ne de gaibe sesleniyorsunuz. Muhakkak ki sizler pek iiten veokyakn olan Allah'a du ediyorsunuz. O her zaman sizinle beraberdir!" buyurdu. Bu srada ben, Raslullah'n bineinin arkasnda idim. Ben de: L havle vel kuvvete ill bVllhi (= Kulun resi ve kuvveti yalnz Allah'n yardmyle meydana gelir) demee baladm. Raslullah benim szlerimi iitti ve: "Ey- Abdallah ibne Kays!" diye seslendi. Ben: Lebbeyke y Raslallah (= Buyur, emrinizi almaa hazrm y Raslallah)! dedim. Raslullah: "Sana cennet haznelerinden byk bir hazne deerinde olan bir kelimeye dellet edip
1039 / 2483

buhari

bildireyim mi?" buyurdu. Ben de: Evet bildir y Raslallah, babam anam Sana feda olsun, dedim. Raslullah: "O kelime L havle vel kuvvete ill bVllhVdir" buyurdu [271].
227- Bize el-Mekk ibnu brhm tahds etti: Bize Yezd ibnu Eb Ubeyd tahds edip yle dedi: Ben Seleme ibnu'l-Ekva'm baldrnda bir darbe eseri grdm de: Y Eb Mslim! Bu vurma nedir? dedim. Seleme: Bu, Hayber gn bana isabet eden bir darbedir. nsanlar: Seleme vuruldu, dediler. Akabinde ben Peygamber'e geldim. Peygamber (S) o darbenin yerine defa nefes etti. Ben o saatte (veya bir saatlik bir zaman iinde) bu yaradan ar ve zdrab duymadm [272]. 228-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Peygamber (S) ile mrikler, Peygamber'in gazvelerinden birinde (yn Hayber'de) karlatlar da cenk ettiler. (O gnn harbi sona erince) mslmn ve Yahdler'den olan her topluluk, kendi askerlerinin yerine dndler. Mslmanlarn iinde bir adam vard ki, o, mriklerden ayr den yhud mrik ordusuna katlamam bulunan her mnferid Yahudi'nin arkasn brakmayp amansz ta'kb ediyor ve onu klcyla vuruyordu. Y Raslallah! Sahblerin hibirisi Fuln kii derecesinde yeterlilik gsteremedi, denildi. Raslullah: "bhesiz o kimse cehennem ehlindendir" buyurdu. " Sahbler: Eer o zt (bu ciddiyeti ve muchedesiyle beraber) cehennem ehlinden olduysa, bizim hangimiz cennet ehlindendir? dediler. Sahbler topluluundan biri dedi ki: Yemn olsun ben o zt muhakkak ta'kb edeceim... eviklik yaptnda ve yava davrandnda onun beraberinde bulundum. Sonunda yaraland. (Yarasnn acsndan tr) lmn abuk gelmesini istedi de klcnn sapn yere, keskin ucunu da iki memesinin arasna koydu. Sonra klcn zerine yklendi. Bylece kendini ldrd. Bunlar ta'kb edip gren sahb Peygamber'e geldi ve: Ben Sen'in Allah'n Rasl olduuna ehdet ediyorum, dedi. Peygamber: "Bu ehden sebebi nedir?" diye sorunca o, grdklerini Peygamber'e haber verdi. Bunun zerine Peygamber yle buyurdu: "yle kii vardr ki, insanlara grnen ilerde o muhakkak cennet ehlinin amelini iler; hlbuki o ate ehlindendir. Yine insanlara grnen ilerde ate ehlinin amelini yapar; hlbuki kendisi cennet ehlindendir" buyurdu [273]. 229-.......Eb mrn (Abdulmelik ibn Habb el-Cevn) yle demitir: Enes ibn Mlik (Basra'da bulunduu srada) bir cumua gn insanlara bakt da balarnda birok taylesanlar grd. (Enes, Bas-rallar'n bu balk eklinden holanmad da:) u saatte Basrahlar sanki Hayber Yahudileri! Dedi [274]. 230-.......Seleme (R) yle demitir: Hayber'de Al gznden rahatsz olmutu da Peygamber'den geri kalmt. Kendi kendine:
1040 / 2483

buhari

Ben Peygamber'den geri kalyorum, dedi de akabinde Pey-gamber'e ulat. Sabahnda Hayber'in fetholunduu geceye girdiimizde Peygamber: "Yemin olsun yarn ben sanca bir adama vereceim ki -yhud da: Yarn bayra yle bir adam alacaktr ki- Allah ve Rasl onu sever. Hayber ona alacaktr" buyurdu. Bizler herbirimiz o sanca alacak kii olmamz md edip duruyorduk. te Al! denildi. Peygamber sanca Al'ye verdi ve Hayber'in fethi Al'ye myesser oldu.
231-.......Eb Hazm yle demitir: Bana Sehl ibn Sa'd (R) yle haber verdi: Raslullah (S) Hayber gnnde: "Mslmanlarn u bayran yarn bir kiiye vereceim ki, Allah Hayber'in fethini onun iki elinde myesser klacaktr. O Allah' ve Allah'n Rasl'n sever, Allah ve Rasl de onu sever!" buyurdu. Rv devamla dedi ki: Bunun zerine orada bulunan sahbler gecelerini bayrak onlardan hangisine verilecek diye bir karklk ve ihtilf iinde geirdiler. Sabaha girdiklerinde insanlarn hepsi bayran kendilerine verilmesini umarak Raslullah'n huzuruna gittiler. Fakat Raslullah: "Al ibn Eb Tlib nerededir?" diye sordu. Y Raslallah, o, iki gznden ikyet ediyor, denildi. Raslullah: "Ona haber gnderin (gelsin)1' buyurdu. Akabinde Al huzura getirildi. Raslullah Al'nin gzlerine pskrd ve du etti. Al hemen iyileti, hatt kendisinde hi ar yokmu gibi oldu. Raslullah sanca Al'ye verdi. Al: Y Raslallah! Hayber Yahdleri'yle onlar da bizim gibi (mslmn) oluncaya kadar cenkleecek miyim? diye sordu. Raslulah: "Y Al, yava yava ilerleyip onlarn ak ve geni meydanlarna ininceye kadar ilerine girip sokul. Sonra onlar slm'a davet et. Ve slm iinde zerlerine vcib olan Allah haklarn onlara haber ver. Allah'a yemin ederim ki, Allah'n enin iradnla bir tek kiiyi hidyete erdirmesi, senin iin krmz develere shib olmandan daha hayrldr" buyurdu [275]. 232-.......(Burada iki senedie gelen bu hadste) Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Bizler Hayber'e geldik. Allah, Peygamberi'ne (Kamus) kalesinin kaplarn anca, Peygamber'e Safiyye bintu Huyey ibn Ahtab'm gzellii zikrolundu. Kocas (Kinnetu'bnu'r-Rabf ibn Eb'lHakk) ldrlmt. Hlbuki kendisi yeni gelin olmutu. Peygamber, Safiyye'yi kendisi iin ayrp seti. Akabinde Safiyye ile yola kt, nihayet onunla Hayber'in alt tarafnda bulunan Seddu's-Sah-b' mevkiine ulanca Safiyye temizlenip Peygamber'e hall oldu. Raslullah orada Safiyye ile evlenip gerdee girdi. Sonra Raslullah kk bir sofra iinde hays yemei (yn hurma, kuru yourt ve ya kar bir yemek) yapt. Bana: "Etrafndaki insanlar bu yemee ar" buyurdu. te bu hays, Raslullah'n Safiyye zerine yapt dn yemei oldu. Sonra Medine'ye doru yola ktk. Ben Peygamber'i grdm ki, bineinin arka tarafna bindirmi olduu Safiyye'yi bir ab ile ep-evre rtp koruyordu. Sonra Peygamber devesinin yannda oturuyor, hareket edecei zaman dizini koyuyor, Safiyye de ayan Peygamber'in dizi zerine koyarak deveye biniyordu [276]. 233-.......Humeyd et-Tavl, Enes ibn Mlik(R)'ten yle dediini iitmitir: Peygamber (S) Hayber yolunda (inip konaklad Seddu's-Sahb mevkiinde) Safiyye bintu Huyey yannda gn ikaamet etti de, nihayet orada Safiyye ile evlendi. Safiyye de zerine perde ekilen
1041 / 2483

buhari

Peygamber kadnlar iinde oldu [277].

234-.......Humeyd, Enes(R)'ten yle derken iitmitir: Peygamber (S) -Hayber'den dnteHayber'le Medne arasnda gece ikaamet edip Safiyye ile evlendi. Ben de mslmnlar dn yemeine da'vet ettim. Bu dn yemeinde ekmek ve et yoktu. Bunda ziy-fetle,ilgili hibirey yoktu. Yalnz Raslullah, Bill'e sofralar yaymasn emretmiti.. Sofralar yayldnda zerlerine hurma, akt denilen eki yourtlu yiyecek, bir de tereya brakld. Yemek esnasnda msl-mnlar kendi aralarnda: Safiyye m'minlerin analarndan birisi (hrr bir kadn)imdr, yhud Raslullah'n sa elinin mlik'olduu bir criye midir? dediler. Bzlar da: Eer Raslullah, Safiyye'yi rterse, o m'minlerin analarndan birisidir. Eer rtmezse Safiyye, Raslullah'n sa elinin mlik olduu bir criyesidir, dediler. Raslullah hareket etmee kalknca, bineinin arkasna Safiyye iin bir taht kurdu, n tarafna da perde ekti [278]. 235-.......Abdullah ibn Mugaffel (R) yle demitir: Bizler Hayber'i muhasara ediyorduk. Bu srada bir insan, iinde ya bulunan bir tulum att. Ben o ya tulumunu almak iin frlayp kotum. Arkama dnnce Peygamber'Ie karlatm da (Peygamber'in benim tuluma olan hrsma muttali' olmasndan dolay) utandm [279]. 236-.......Slim'den; o da babas bnu Umer(R)'den: Raslullah (S) Hayber gn sarmsak yemekten ve evcil eeklerin etlerinden nehyetti, diye tahds etti. "Sarmsak yemekten nehyetti" sz, yalnz Nfi'den rivayet edilmi, "Evcil eeklerin etinden nehyetti" sz de yalnz Slim'den rivayet edilmitir. 237-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Muhammed ibn Al'nin iki olu olan Abdullah ile elHasen'den; onlar da babalar Muhammed ibnu'l-Hanefiyye'den; o da babas Al ibn Eb Tlib(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) Hayber gn mut'a suretiyle kadnlar nikh etmekten ve evcil eeklerin etlerini yemekten nehyetti [280]. 238-.......Ubeydullah ibn Umer, Nfi'den; o da bn Umer'den: Raslullah (S) Hayber gn evcil eeklerin etlerinden nehyetti, diye tahds etmitir. 239-.......Ubeydullah, Nfi'den ve Slim'den tahds etti ki, bn Umer (R): Peygamber (S) evcil eeklerin etlerini yemekten nehyetti, demitir. 240-.......Cbir ibn Abdillah (R): Raslullah (S) Hayber gn evcil eeklerin etlerinden nehyetti, at etleri(ni yemek) hakknda ruhsat verdi, demitir [281]. 241-.......e-eybn yle demitir: Ben Abdullah ibn Eb Evf(R)'dan unu iittim: Hayber gn bizlere bir alk isabet etti. b-hesiz eek etiyle dolu tencereler muhakkak kaynyordu. Rv dedi ki: Bzs pimiti. Bu srada Peygamber'in nidcs geldi de: Eek etlerinden hibirey yemeyiniz ve o etleri dknz! diye nida etti. bnu Eb Evf devamla dedi ki: Bizler kendi aramzda; Peygamber bu etlerden ancak henz bete bir hissesi alnmad iin nehyetmitir diye konutuk.
1042 / 2483

buhari

Sahblerden bzs da: Peygamber bunlardan kesin olarak nehyetti; nk bu eekler pislik yiyorlard, dediler.
242-.......Adiyy ibn Sabit, el-Ber ile Abdullah ibn Eb Evf (R) haber verdi ki, onlar (Hayber'de) Peygamber'in beraberinde bulunurlarken birtakm eek srleri ele geirmiler. Akabinde onlar piirmiler. Bu srada Peygamber'in nidcs: Tencereleri dknz! diye nida etmitir. 243-....... Adiyy ibn Sabit tahds edip yle demitir: Ben el-Ber'dan ve bn Eb Evf(R)'dan iittim, onlar Peygamber(S)'den tahds ediyorlard: Kendileri tencereleri (ocaklar zerine) dikmilerken, Peygamber: "Tencereleri dknz!" buyurmutur. 244-.......Buradaki senedde de el-Ber ibn zib (R): Biz Peygamber'in beraberinde gazveye gittik, demi ve geen hadsin benzerini sylemitir. 245-.......el-Ber ibn zib (R): Peygamber (S), Hayber gazvesinde bizlere evcil eek etlerini i olarak ve pimi olarak atmamz emretti. Sonra bir daha onlar yemeyi emretmedi, demitir. 246-.......bn Abbs(R): Bunlar insanlarn yk tama hayvanlar olduu iin, bunlar yemek sebebiyle yk hayvanlarnn yok olup gitmelerini istemedii iin mi Raslullah bundan nehyetti yhud Hayber gnnde mutlak olarak evcil eek etlerini haram m kld, bilmiyorum, demitir. 247-.......Abdullah ibn Umer (R): Raslullah (S) Hayber gn svari gazilerin atlar iin iki pay, yayalara bir pay verdi, demitir. Rv Ubeydullah ibn Umer yle demitir: Bu hadsi Nfi' tefsir edip yle dedi: Mchidin beraberinde bir at olursa, ganimet malndan ona pay verilir (birisi gznin, ikisi atnn paydr). Eer g-znin at yoksa, onun yalnz bir pay vardr. 248-.......Cubeyr ibn Mut'm (R), Sad ibnu'I-Mseyyeb'e haber verip yle demitir: Ben ve Usmn ibn Affn, Peygamber'in yanma yrdk ve kendisine: Hayber'in size id olan bete bir ganmet hissenizden Mutta-lib oullar'na verdiniz de bizi braktnz. Hlbuki bizler ve onlar ne-sebce nisbetimiz ynnden (yn Abd Menf a intisbda) bir tek soyda birleiyoruz, dedik. Bunun zerine Peygamber (S): "Him oullar 'yle Muttaib oullar bir soydur" buyurdu. Cubeyr: Peygamber, Abdi'ems oullar'yle Nevfel oullarna birey taksim etmedi, demitir [282]. 249-....... Bize Bureyd ibnu Abdillah, Eb Burde'den tahds etti ki, Eb Ms (R) yle demitir: Biz (E'arler) Yemen'de iken Peygamber'in meydana k (yhud hicrete k) haberi bize eriti. Biz de, ben ve iki kardeim -ki biri Eb Burde, br Eb Ruhm'-dr; ben kardelerimin en kkleri idim- kavmimiz E'arler'den -Eb Ms y elli ksur demi, yhud da yle sylemitir:- elli yhud elliiki kii iinde Peygamber'in yanna doru muhacirler olarak Ye-men'den ktk. Biz bir gemiye bindik. (Havann muhalefetiyle) gemimiz bizi Habee Hkmdar en-Nec'nin memleketi sahiline att. Orada Ca'fer ibn Eb Tlib'e kavutuk. Bir mddet onunla beraber Habeistan'da kaldk. Nihayet hepimiz topluca yola kp Medne'ye geldik. Ve Peygamber'e Hayber'i fethettii srada kavutuk [283]. Ordudaki mchidlerden bz insanlar bize, yn gemi ile gelenlere: Hicret erefini kazanmakta biz sizi getik! diyorlard.
1043 / 2483

buhari

Bir kerre de Esma bintu Umeys -ki bizimle Habeistan'dan gelenlerden idi- Peygamber'in kadn Hafsa'yi -ki o da vaktiyle bir muhacir kaafilesi iin Habeistan'a hicret etmiti- ziyaret etti. Esma, Hafsa'nn yannda iken Umer de kz Hafsa'nn odasna girdi. Umer, Esm'y grnce Hafsa'ya: Bu kadn kimdir? diye sordu. Hafsa: Umeys kz Esm'dr, dedi. Umer: Bu kadn Habeli Esma mdr? Bu kadn deniz yolcusu Esma mdr? dedi (ve byle tekrar tekrar latife etti). Esma da: Evet, diye tasdik etti. Umer, Esm'ya: Medine'ye hicret faziletinde biz sizi getik! Biz Raslullah'a sizden daha lyk, daha yakn bulunuyoruz, dedi. Esma bu szlerden fkelenerek yle mdfaada bulundu: Hayr, siz hi yle deilsiniz. Vallahi Raslullah ile hicret eden sizlerin Raslullah alarn doyurdu, chillerini va'z edip okuttu. Biz ise Habeistan'da mslmnlara uzaklarn ve fkelilerin yurdunda yhud topranda bulunuyorduk (yn mslmnlara knle, dmanlkla dolu bir yurtta, bir toprakta bulunuyorduk). Btn bu skntlar biz, Allah'n ve Rasl'nn rzs urunda yklendik. Ey Umer! Allah adna yemn olsun ki, btn bu dediklerini gidip Raslullah'a syleyinceye kadar ne bir lokma yemek yiyeceim, ne de bir yudum su ieceim. Ey Umer! Biz uzak illerde eziyet olunuyorduk ve korku iinde yayorduk. Bu hakikatleri imdi gidip Peygamber'e zikredeceim ve O'na soracam. Ey Umer, Peygamber'e bunlar sylerken yemn olsun ben ne yalan sylerim, ne de haktan meylederim. Bu konumamz bir kelime bile artrmam. Bu srada Hafsa'nn odasna Peygamber geldi. Esma: Ey Allah'n Peygamberi, Umer yle yle syledi, diye nakletti. Peygamber de: "Sen ona ne cevb verdin?" diye sordu. Esma Ben de yle yle cevb verdim, diye mdfaasn da anlatt [284]. Bunun zerine Peygamber: "Bu hususta Umer bana sizden daha lyk ve yakn deildir. Umer ve Umer'le (Medne'ye) hicret eden arkadalar iin bir hicret sevab vardr. Ey gemi yoldalar, sizin iin ise iki hicret sevab vardr (Birisi Nec'ye hicret, brs Medne'ye, Peygamber'in yanna hicret)". . Esma yle demitir: Bu hdise ve Peygamber'in gemi halk hal-kndaki bu yksek ehdeti zerine bir de grdm ki, bunu iiten Eb Ms el-E'ar ve btn yoldalarmz, birbiri ardnca takm takm ziyaretime geliyorlar ve bu hadsi sevinle benden soruyorlard. Bir derecede ki, dny malndan arzu edilen hibirey, Peygamber'in Habee Muhacirleri hakkndaki bu yksek ehdeti derecesinde onlarn gnllerinde ok ferahh ve yksek te'srli olamazd. Eb Burde dedi ki: Esma yle demitir: Yemn ederim, ben Eb Musa'y grdm ki, o, bu hadsi benden tekrar tekrar nakletmemi istiyordu [285]. Yine Eb Burde, Eb Musa'dan syledi ki: Peygamber (S) yle buyurmutur: "bhesiz ben E'rtler cematinin geceleyin evlerine girdikleri zaman okuduklar Kur'n seslerini pek iyi tanrm. Sefer hlinde de onlarn ordu iindeki konak yerlerini de gece vakti Kur'n seslerinden tanrm. Velev ki ben E'arler'in indikleri bu konak yerlerini gndz grmemi olsam bile. E'arler'den hakm bir kimse de vardr ki, o, bir svr veya bir dman mfrezesine kavutuu zaman onlara: Arkadalarm size burada kendilerini beklemenizi emreder (bylece onlar korkutur)" [286].
1044 / 2483

buhari

250-.......Eb Ms (R) yle demitir: Biz (E'arler, Ca'fer ve arkadalanyle beraber Habee'den) Peygamber Hayber'i fethettikten sonra huzuruna geldik. Fakat Peygamber (S) ganimetten bize de bir pay ayrd. Hlbuki Hayber fethinde hazr bulunmayan bizden baka hibir kimseye pay ayrmamtr. 251-....... Abdullah ibn Mut'in himayesinde bulunan Salim Eb'1-Gays, Eb Hureyre(R)'den yle derken iitmitir: Biz Hay-ber'i fethettik. Fakat altn ve gm ganimeti almadk; ancak sr, deve ve hurma baheleri ganimet aldk. Sonra Raslullah'n maiyye-tinde olarak Vd'lKur'ya gittik. Raslullah'n beraberinde Md'-am (yhud Kerkere) adiyle arlan, kendisine Dbb oullarnn hediye ettii siyah bir klesi vard. te bu kle, Raslullah'n yolculuk eyasn deveden indirdii srada ona, nereden geldii bilinmeyen bir ok geldi ve bu kleye isabet etti. Bunun zerine insanlar: ehdlik ona mbarek olsun, dediler. Raslullah da: "Hayr, nefsim elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, onun Hayber gn taksimleri yaplmam olan ganimetlerden ald semle (yn ince kadifeden ihram) kendi zerinde tutuup yanmaktadr" buyurdu. Akabinde bir adam Peygamber'in bu szn iitince bir yhud iki tane ayakkab tasmas getirdi de: Bu, benim kendiliimden alm olduum bireydir, dedi. Raslullah: "Ateten bir -yhud iki- ayakkab tasmas!" buyurdu [287]. 252-.......Zeyd, babas Eslem'den haber verdi ki, o, Umer ibnu'l-Hattb (R) yle derken iitmitir: Dikkat edin! Nefsim elinde bulunan Allah'a yemn ederim ki, eer insanlarn sonra gelecek nesillerine bir seviyede, hibireyleri olmayarak brakacak olmasaydm, bana fethedilen herbir memleket arazsini muhakkak Peygamber'in Hayber'i taksim ettii gibi taksim ederdim. Fakat ben fethedilen memleketleri (hemen imdiki gzler arasnda taksm etmeyip) ileriki nesillere gelirini taksim edecekleri birer hazne olarak brakyorum. 253-.......Bize bnu Mehd, Mlik ibn Enes'ten; o da Zeyd ibn Eslem'den; o da babas Eslem'den tahds etti ki, Umer (R): Mslmanlarn sonradan gelecek nesilleri(ni dnmek) olmasayd, mslmnlara fethedilen herbir memleket arazsini, Pey-gamber'in Hayber'de yapt gibi gzler arasnda taksim ederdim, demitir [288]. 254-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Ben ez-Zuhr'den iittim, u hlde ki, ona sml ibn Umeyye soruyordu. O yle dedi: Bana Anbesetu'bnu Sad yle haber verdi: Eb Hu-reyre (R) Hayber'de Peygamberce geldi de ganimet malndan atiyye vermesini istedi. Sad ibnu'I-s oullan'ndan biri (yn Ebn ibn Sad): Y Raslallah, ona atiyye verme, dedi. Bunun zerine Eb Hureyre: Bu adam Nu'mn ibn Kavkal' ldren kiidir, dedi. Ebn ibnu Sad de: Vay u da kediciine alr ki, o (Yemen'in) Kadmu'd-Da'n Dai'ndan yuvarlanp geldi... dedi. Ve ez-Zubeyd'den zikrolunur ki, ez-Zuhr yle demitir: Bana Anbesetu'bnu Sad haber verdi. O, Eb Hureyre'den iitmitir. Eb Hureyre, Sad ibnu'I-s' haber veriyordu. yle dedi: Raslullah, Ebn' Medne'den Necd tarafna doru bir seriyye banda kumandan olarak gndermiti.
1045 / 2483

buhari

Eb Hureyre devamla dedi ki: Nihayet Ebn ve arkadalar, Hay-ber'i fethetmesinin ardndan (henz Hayber'de iken) Peygamber'in huzuruna geldiler. Atlarnn yularlar muhakkak hurma Ifi idi. Eb Hureyre dedi ki: Ben: Y Raslallah, bunlara, yn Ebn ve beraberindeki arkadalarna ganmetten mal ayrma! dedim. Ebn: Ey dl (yn sidr) aacnn bandan yuvarlanp gelen da kedisi, sen Raslullah'a bu sz nasl sylyorsun? dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "Y Ebn, otur!" buyurdu da onlara ganmetten pay ayrmad.
255-.......Bana dedem Sad ibn Amr yle haber verdi: Ebn ibn Sad, -Peygamber Hayber'i fethetmesinin ardndan- Peygamber'in yanma geldi ve selm verdi. Eb Hureyre bu anda: Y Raslallah, (Uhud gn) bn Kavkal' ldren ite budur! deyiverdi. Ebn da Eb Hureyre'ye hitaben: Sana aarm, Kadmu Da'n Da'ndan yuvarlanp gelen da kedisi! Bu yle da kedisi ki, Allah'n benim elimle ehdlik ikram ettii ve beni onun eliyle ldrp horlamasndan men' ettii bir adamla (yn bn Kavkal' ldrmemle) beni ktlyor! Dedi [289]. 256-....... Bize tmm el-Leys ibn Sa'd, Ukayl(ibn Hlid el-Eyl)'den; o da Muhammed ibn ihb'dan; o da Urve'den; o da i-e(R)'den (onun yle dediini) tahds etti: Peygamber'in kz Ft-ma aleyhi's-selm Eb Bekr'e haber gnderip, ondan Allah'n, kffr mallarndan kendisine harbsiz olarak verdii Medne civarndaki Nadr oullar arazsi Fedek hurmalklar ve Hayber hurmalklarnn bete birinin bakyyesinden isabet eden mallardan Raslullah'm mrsn istiyordu. Eb Bekr yle dedi: Raslullah (S): "Biz (peygamberler) vris olunmayz. Biz ne mal brakrsak sadakadr" buyurdu. Ancak Muhammed ailesi bu maldan yerler (bundan fazla tasarruf haklar yoktur). Vallahi ben Ras-lullah'n bu sadaka mallan zerinde kendi hayt zamannda yrrlkte olan ilerden hibireyi deitirmem. Ben muhakkak Ra-slullah'n bu mallar zerindeki muamelesi gibi muamele yaparm, dedi. Bylece Eb Bekr, o mallardan Ftma'ya herhangi birey vermeyi kabul etmedi. Bunun zerine Ftma bu hususta Eb Bekr'e da-rldi da, ondan ayrlp gitti. Vefat edinceye kadar Ftma, Eb Bekr'le konumad. Ftma, Peygamber'den sonra alt ay yaad. Ftma vefat edince kocas Al, onu Eb Bekr'e bildirmeden geceleyin zerine cenaze namaz klp defnetti. Ftma'nn haytnda insanlar tarafndan Al'ye bir sayg, bir sevgi ciheti vard (Ftma'y teselli iin meguliyeti, bey'attan geri kalmasna sebeb saylmt). Ftma vefat edince Al, insanlardan bu sayg cihetini bulamad da Eb Bekr'le barmay ve onunla bey'atlamay arad. Bundan nceki alt ay iinde Eb Bekr'e bey'at etmemiti. Al, Eb Bekr'e haberci gnderip: Bize gel, -Umer'in gelmesini istemedii iin de- fakat yannda baka bir kimse gelmesin! dedi. Umer de (bu Eb Bekr'e ulanca): Hayr, vallahi onlarn yanna tek bana girmeyeceksin, dedi. Eb Bekr de: Sen Al ve beraberindekilerin bana ne yapacaklarn sanyorsun? Vallahi ben onlara elbette gideceim, dedi. Akabinde Eb Bekr onlarn yanna girdi. Bunun zerine Al, e-hdet kelimelerini telffuz etti de Eb Bekr'e unlar syledi: Bizler senin faziletini tanm ve Allah'n sana verip, sana doru sevkeyledii hibir hayrda
1046 / 2483

buhari

sana kar hased etmemiizdir. Lkin sen bize kar bu halfelik iinde istibdd ettin (yn bizimle istiare etmeyip, kendi bildiine gittin). Bizler ise Raslullah'a yaknlmzdan dolay bu ite mavereden bir pay gryorduk! Al bunlar syleyinceye kadar Eb Bekr'in iki gz ya aktt. Bu sefer Eb Bekr konuunca yle dedi: Nefsim elinde bulunan Allah'a yemn ederim ki, muhakkak Raslullah'n hsmlarna hizmet etmek bana kendi hsmlarma hizme t etmemden daha sevimlidir. Amma u, Peygamber'in geride brakt mallardan dolay sizinle aramda olan ekimeye gelince, ben o mallarda hayrdan hicbirey eksiltmedim ve Raslullah'n o mallarda yapmakta olduunu grdm herhangibir ii terketmeyip mut-lakaa yapmmdr, dedi. Bu konuma akabinde Al, Eb Bekr'e: Bey'at iin sana va'd zevalden sonradr, dedi. Eb Bekr le namazn klnca minbere kt, ehdet kelimelerini telffuz etti de Al'nin durumunu, bey'atten geri kaln zikretti ve Al'nin, kendisinden zrnn kabuln istedii sebeble, Al'nin zrn kabul edip gecikmesini balad. Sonra Al istifar ve teeh-hd etti de, Eb Bekr'in hakkn bytt (ve onunla bey'atleti). Ve kendisinin yapm olduu eye, ne Eb Bekr'e kar bir hased ve ne de Allah'n Eb Bekr'in stn kld fazletini inkr ve tanmamazlk dncesinin sevketmediini syledi ve unu ilve etti: Lkin bu devlet bakanl iinde kendimiz iin istiareden bir pay gryorduk. Fakat Eb Bekr bize kar istibdd etti, yn bize danmayp, kendi bildiiyle hareket etti. Bu sebebden biz de gnllerimizde darlmitk! Al'nin bu szleriyle mslmnlar sevindiler de: sabet ettin (y Al)! dediler ve Al, bey'at iine byle gzellikle dnd zaman, mslmnlar Al'ye yakn oldular [290].
257-.......ie (R): Hayber fetholunduu zaman artk imdi hurmadan doyarz dedik, demitir. 258-.......bn Umer (R) de: Bizler Hayber'i fethettiimiz zamana kadar doymu deildik, demitir [291]. 41- Peygamberdin (Fetihten Sonra Meyveleri Gelitirip Taksimi in) Hayber Ahlsi zerine Bir Kii ' Ta'yn Etmesi Bab 259-.......Bana mm Mlik, Abdulmecd ibn Sheyl'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Sad el-Hudr ile Eb Hurey-re(R)'den unu tahds etti: Raslullah (S), sahblerden bir kiiyi Hayber zerine harc me'mru ta'yn etti. Sonra bu zt Hayber'den cenb (denilen en iyi cins) hurma ile geldi. Raslullah ona: "Hayber'in btn hurmalar byle midir?" diye sordu. O sahb: Hayr vallahi y Raslallah, hepsi byle deildir. Biz bu en iyi hurmadan bir s' leini, (d hurmann) iki s' ile; yine bu iyi hurmadan iki s', s' d hurma ile deitirir alrz, dedi. Raslullah: "Byle yapma! d hurmay para ite sat, sonra bu para ile cenb (nev'i iyi hurma) satn al!" buyurdu. Ve Abdulazz ibnu Muhammed, Abdulmecd'den; o da Sad'-den syledi ki, Sad'e, Eb Sad elHudr ile Eb Hureyre: Peygamber (S) Hayber'e Ensr'dan Adiyy oullan'nn kardeini (Sevd ibn Gaziyye'yi) gnderdi de, onu Hayber halk zerine emr yapt, diye tahds etmilerdir. Ve Abdulmecd'den; o da Eb Salih es-Semmn'dan; o da Eb Sad ile Eb Hureyre'den geen
1047 / 2483

buhari

hadsin benzerini rivayet etmitir [292].

42- Peygamber(S)'n Hayber Ahlsiyle Arazde almalar Anlamas Yapmas Bab 260-.......Bize Cuveyriye ibn Esma, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S), Hayber arazsini Yahdler'e orada almalar ve o topraklarda ekin ekmeleri ve oradan kan mahsln yars Hayberliler'e id olmak zere onlara verdi, demitir [293]. 43- Hayber'de Bulunduu Srada Peygamber in ine Zehir Katlm Olan Koyun(Un Hli) Bab

Bu zehr hadsini Urve, Aie'den; o da Peygamber'den olmak zere (Peygamber'in vefat bb'nda) rivayet etti.
261-.......Bana Sad(ibn Eb Sad el-Makbr) tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Hayber fetholunduu zaman Raslul-lah(S)'a ii zehirli (kzartlm) bir koyun hediye edildi [294]... 44- Zeyd bn Harise Gazvesi Bab 262-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) -Rumlar zerine gnderdii- bir ordunun bana Usme ibn Zeyd'i kumandan yapt. Bz kimseler Usme'nin kumandanl hususunda i'tirz dedikodular yaptlar. Bunun zerine Raslullah (bir hutbe yapt da): "Eer siz Usme'nin kumandanl hususunda ktleme yapyorsanz, sizler bundan nce onun babas Zeyd ibn Hrise'nin kumandanlna da dil uzatmtnz- Allah'a yemin ediyorum ki, Zeyd kumandanla elbette lykt. Ve o bana, insanlarn en sevimlilerinden biri olduysa, hi bhesiz u sme de babasndan sonra bana insanlarn en sevimlilerindendir" buyurdu [295]. 45- Hudeybiye Andlamas Hkm le Yaplan Umre Bab [296]

Bu anlama hkmyle yaplan umre hadsini Enes, Peygamber(S)*den zikretmitir [297].

263-....... el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Peygamber (S)-altnc hicret yl- zu'1-ka'de ay iinde umre yapmak zere yola kt. Fakat Mekke mrikleri Peygamber'i Mekke'ye girmeye brakmalarn kabul etmediler. Nihayet Peygamber Mekkeliler'le gelecek senede gn Mekke'de kalmak zere, Hudeybiye'de bir bar anlamas yapt. Mslmanlar bar anlamasn yazdklar zaman "Bu, Mu-hammed Raslullah'n zerinde sulh olduu anlama maddeleri yazsdr" balm yazmlard. Mrik elileri: Biz senin risletini ikrar etmiyoruz. Eer biz senin Allah'n Rasl olduunu bilir ve tasdik eder olsaydk, seni hibireyden men' etmezdik. Lkin sen Muhammed ibn Abdillah'sm, dediler. Raslullah, onlara cevaben: "Ben Allah 'in Rasl 'ytn ve Muhammed ibn Abdillah 'im!" buyurdu. Bundan sonra ktib olan Al'ye: "Raslullah lfzn sil!" buyurdu. Al: Hayr vallahi ben Seni(n ''Raslullah" unvanm) ebediyyen silmem! dedi. Bunun zerine Raslullah, kitab ald. Raslullah kendisi yaz yazmay gzel yapamyordu.
1048 / 2483

buhari

Bunun zerine Raslullah, kitab ald. Raslullah kendisi yaz yazmay gzel yapamyordu. Akabinde: "Bu, Muhammed ibn Ab-dillah'm zerinde sulh olduu anlama maddeleri yazsdr" diye yaz(dr)d: 1. Mekke'ye silh sokmayacak, yalnz klf iinde kl getirecek; 2. Mekkeliler'den bir er kii Muhammed'e tbi' olmak isterse, Mekke'den kamayacak. Muhammed'in sahblerinden birisi Mek-ke'de'Jcalmak isterse, bunun da Mekke'de ikaameti men' edilmeyecektir. Ertesi sene Raslullah Mekke'ye girip de ta'yn edilen o gn geince, Mekkeliler Al'ye geldiler de: Anlama mddeti geti. Sahibin Muhammed'e syle de bizden, yn Mekke'den ksn! dediler. Bunun zerine Peygamber Mekke'den kt. Bu srada Hamza'-nn kz, Peygamber'e: Y Amm, y Amm! diye ararak arkasna takld. Al onu hemen tuttu ve'Ftma aleyhi'sselma hitaben: Amcann kzn al, dedi. Ftma da onu mahfeye ykledi. Rv el-Ber devamla dedi ki: (Medne'ye vardktan sonra) Hamza'nn kznn konukluu hakknda Al, Zeyd ibn Harise ve Ca'fer ibn Eb Tlib niza' ettiler. Al: Onu ben aldm ve o benim amcamn kzdr, dedi. Ca'fer de: O benim de amcamn kzdr; teyzesi de benim nikhm altndadr, dedi. Zeyd ibn Harise de: O benim kardeimin kzdr, dedi. (Peygamber, Zeyd ile Hamza arasnda kardelik ahdi yapmt.) Netcede Peygamber o kzn teyzesine id olduuna hkmetti de: "Teyze (efkat ve ocua iyi gelecek eylere doru yol bulma hususunda) ana menzilesindedir" buyurdu. Sonra Al'ye: "Sen bendensin, ben de sendenim" buyurdu. Ca'fer'e de: "Sen de yaradlm (yn suretim) ve huyum ynnden bana benzedin" buyurdu. Zeyd ibn Hrise'ye de: "Sen bizim kardeimiz ve dostumuzsun" buyurdu. (Geen senedle gelen bir rivayette) Al, Peygamber'e: Hamza'nn kzyle evlenmez misin? dedi. Peygamber: "O benim st kardeimin kzdr (bu sebebe bana hail olmaz)" buyurdu [298].
264-.......bn Umer(R)'den (yle demitir): Raslullah (S) umre yapmak niyetiyle (Medne'den) kt. Fakat Kurey kfirleri Raslullah ile Ka'be arasna engel oldular. Bunun zerine Raslullah da Hudey-biye'de kurbann kesip bam tra etti (bylece ihramdan kt). Ve mriklerle "Gelecek sene umre yapmak, Mekke ahlsi zerine yalnz knnda kllar tamak ve Mekke'de ancak Mekkeliler'in arzu ettikleri mddet kadar (yn gn) ikaamet etmek" artlar zerine bar anlamas yapt. (Buna gre Raslullah ertesi sene umre etti ve) Mekkeliler'e bar anlamasnda kararlatrd gibi, Mekke'ye girip gn ikaamet etti. Mekke'de gn ikaametin tamamlaynca, Mekkeliler Raslullah'm Mekke'den kmasn sylediler. O da Mekke'den kt [299]. 265-.......Muchid ibn Cebr yle demitir: Ben, Urvetu'bnu'z-Zubeyr ile beraber (Medine'de) mescide girdim. Abdullah ibn Umer'i ie'nin hcresine dayanm oturuyor bulduk. Sonra Urve, bn Umer'e: Peygamber ka defa umre yapt? diye sordu. bn Umer: Birisi receb aynda olmak zere, drt umre yapt, dedi. Bu srada biz, ie'nin kendi
1049 / 2483

buhari

odasnda dilerini misvklay sesini iittik. Urve, teyzesi ie'ye: Ey M'minlerin Anas! Eb Abdirrahmn(ibn Umer)'in sylemekte olduunu iitiyor musun? bn Umer "Peygamber drt umre yapt, bunlarn biri receb ay iindedir" diyor? dedi. Bunun zerine ie: bn Umer, Peygamber'in yapt umrelerin hepsinde hid ve hazr bulunmutur. Hlbuki Peygamber (S) receb aynda kesin olarak umre yapmamtr, dedi [300].
266-.......sml ibn Eb Hlid: Abdullah ibn Eb Evf(R)'y yle derken iitmitir: Raslullah (S) -anlama hkm ile gerekletirilecek olan- umreyi yapt zaman, bizler O'nu mrik olanlarndan ve mriklerden Raslullah'a herhangibir ez vermesinler diye, setredip koruduk. 267-.......Bize Hammd-ki o bnuZeyd'dir-Eyyb'dan; o da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) sahbleriyle beraber (hkm umresi iin Mekke'ye) geldi. Mrikler kendi aralarnda: u muhakkak ki, size Yesrib hummasnn zayflatt bir topluluk geldi, dediler. Raslullah (bunu iitince) sahblere, tavafn ilk avtnda (dolamasnda) komalarn, (Yemen cihetindeki) iki ke arasnda tabi yrmelerini emretti. Raslullah', tavafn btn avtlarmda (yn yedi dolamada) komalarn emretmeye mni' olan ey ancak sah-blerine olan efkat isteidir. Ve Hammd ibnu Seleme unu ziyde etti: Eyyb'dan; o' da Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Abbs'tan; o yle demitir: Peygamber (S) bar anlamasyle emna girdii ylnda Mekke'ye geldii zaman mriklerin, sahblerin kuvvetlerini grmeleri iin, sahblerine: "Kounuz!" emrini verdi. Bu tavaf srasnda mrikler Kuaykn Da tarafnda bulunuyorlard. 268-.......Buradaki senedle bn Abbs (R): Peygamber (S) kendisi de ancak mriklere kuvvetini gstermek iin bu suretle Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasn sa'y etti, demitir. 269-.......Bu senedle bn Abbs (R): Peygamber (S), Meym-ne'yi ihrmh iken Mekke'de nikh edip ihramdan ktktan sonra zifaf yapt. Sonralar Meymne, Mekke yaknndaki erif mevkiinde vefat etti, demitir. Eb Abdillah dedi ki: bn shk unu ziyde etti: Bana bnu Eb Necb ve Ebn ibn Salih, At'dan ve Muchid'den tahds ettiler ki, bn Abbs: Peygamberce Meymne ilk hkm umresinde evlendi, demitir [301]. Kitbu'l-Magz'nin devam dokuzuncu cilddedir 'Hitamuhu misk " (et-Tatm: 26) olmas niyzyle Sekizinci Cildin Sonu 46- m Toprandan Olan Mte Gazvesi Bab [302] 270-.......Sad ibn Eb Hill yle demitir: Ve bana Nfi' haber verdi; ona da bn Umer, Mte gn Ca'fer'i ldrlm hlde grdn bildirip, yle haber vermitir: Ben Ca'fer'in vcdunda sng ve kl darbesi olarak elli yara saydm. Bu elli yaradan hibirisi arkasnda deildi [303]. 271-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) Mte gazvesinde Zeyd ibn Hrise'yi kumandan ta'yn etti de: "Eer Zeyd ldrlrse Ca'fer komutandr. Ca'fer de ld-rlrse Abdullah ibn Revana
1050 / 2483

buhari

komutandr" buyurdu. Abdullah ibn Umer: Bu gazvede ben de mchidler iinde bulundum. Biz Ca'fer ibn Eb Tlib'i (ehd edildikten sonra) aradk da, onu ehdler arasnda bulduk. Onun bedeninde doksan ksur sng ve ok yaras tesbt ettik [304].
272-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Eyyb'dan; o da Humeyd ibn Hill'den; o da Enes(R)'ten yle tahds etti: Peygamber (S) Zeyd'-in, Ca'fer'in ve Abdullah ibn Revha'nn ehd edildiklerim, insanlara onlarn haberleri gelmeden nce bildirdi. Peygamber: "Zeyd sanca eline ald, vuruldu. Sonra Ca'fer ald, odavu-rulup ehd oldu. Sonra bayra bnu Revha ald, o da vurulup ehd oldu" buyurdu. Peygamber bunlar bildirirken iki gz ya dkyordu. Sonra Peygamber: "Nihayet sanca Allah'n kllarndan bir kl (olan Hlid ibn Veld) ald; neticede Allah mchidlere fethi myesser kld" buyurdu [305]. 273-.......Ben Yahya ibn Sad el-Ensr'den iittim, o yle dedi: Bana Abdurrahmn ibn Sad'in kz Amre haber verip yle dedi: Ben ie(R)'den iittim, yle diyordu: Zeyd ibnu Hrise'nin Ca'fer ibn Eb Tlib'in ve Abdullah ibn Revha'nn ldrldkleri haberi geldii zaman Raslullah (S) mescidde oturdu, kendisinde hzn ve keder biliniyordu. ie devamla dedi ki: Ben de kapnn Raslullah'n grlecei bir aralndan kendisine bakyordum. Bu srada Raslullah'a birisi geldi ve: Ey Raslallah! Ca'fer'in kadnlar... dedi ve onlarn alamalarn zikretti. Raslullah da o kimseye, kadnlar lkla alamaktan nehyet-mesini emretti. Rv dedi ki: O adam gitti, sonra ikinci defa geldi ve: Ben kadnlar nehyettm, dedi de, onlarn kendisine itaat etmediklerini zikretti. Rv dedi ki: Raslullah yine kadnlar men' edin diye buyurdu. O zt yine gitti, sonra geldi de: Vallah kadnlar bize galebe ettiler, dedi. ie: Raslullah o adama: "Bu kadnlarn azlarna toprak sa!" buyurdu. ie dedi ki: Ben o adama: Allah senin burnunu topraklasn (zell etsin)! Vallahi sen ne sana verdii emri yerine getirdin, ne de Raslullah' bulunduu meakkati ve hzn iinde kendi hline braktn! diye ktm [306]. 274-.......mir e-a'b yle demitir: Abdullah ibn Umer, Cafer'in olu Abdullah'a rastlayp selm verdii zaman: Selm sana ey iki kanatlnn olu! Derdi [307]. 275-.......Eb Hazm yle demitir: Ben Hlid ibnu'l-Veld'den iittim, yle diyordu: Yemn ederim ki, Mte harbi gnnde elimde dokuz kl krld. Yalnz elimde Yemen'e mensb az enli br kl krlmayp dayand [308]. 276-.......Hlid ibnu'l-Veld'den iittim, o yle diyordu: Yemn ederim ki, Mte gazvesi gnnde elimde dokuz kl krld ve elimde yalnz Yemen'e mensb az enli bir kl dayand. 277-.......en-Nu'mn ibn Ber (R) yle demitir: Abdullah ibnu Revha bir hastal srasnda bayld da kizkardei ve en-Nu'mn ibn Ber'in anas olan Amre, onu ld sanarak: "Vah benim dam dayanam! Vah uyum, vah buyum!" diye, bn Revha'nn birtakm vasflarn sayarak alamaya balad. bn Revha o baygnlktan ayrld zaman kizkardei Amre'ye: Sen benim hakkmda birey syledike (bir melek tarafndan) bana: Sen byle misin?
1051 / 2483

buhari

denildi, dedi (de alamasn nehyetti).

278-.......en-Nu'mn ibn Ber (R): Abdullah ibn Revha bayld, deyip geen kadsi syledi. Bunda unu ziyde etti: Abdullah ibn Revha (Mte gazvesinde) ld zaman kizkardei Amre ona alamad [309]. 47- Peygamberdin Zeyd'n Olu Usme'yi uheyne Kabilesinden Hurakalar'a Gndermesi Bab [310] 279-.......Eb Zabyn haber verip yle demitir: Ben Zeyd'in olu Usme(R)'den iittim, yle diyordu: Raslullah (S) bizi (Cu-heyne kabilesinden) el-Huraka zerine gnderdi. Bizler o kavme sabah baskn yapp, onlar bozguna urattk. Ensr'dan bir mchidle ben, onlardan (Mirdas ibn Amr ve bnu Nehk el-Fedek denilen) bir adama kavutuk. Onu evirdiimizde: L ilahe ille'ttah, dedi. Bu sz zerine Ensr arkadam ondan el ekti. Fakat ben mzram ona sapladm ve onu ldrdm. Medine'ye geldiimizde bu i Peygamber'e ulat. Bunun zerine Peygamber: "Y Usme! Sen o adam L ilahe illellah demesinin ardndan m ldrdn?" buyurdu. Ben: O bu sz lmden korunmak iin syledi, dedim. Peygamber ise "Onu niin ldrdn?" sorusunu hi durmadan tekrar ediyordu. O kadar ki ben, keski bu gnden nce slm'a girmi olmayaydm diye temenni ettim [311]. 280-.......Yezd ibnu Eb Ubeyd yle demitir: Ben Seleme ibnu'l-Ekva'dan iittim, yle diyordu: Ben Peygamber (S) ile beraber yedi gazvede bulunup dmanla cenk ettim. Peygamber'in hazrlayp gnderdii seriyyelerden dokuz seriyye iinde de gazveye gittim. Bu seriyyelerden birinde bamzda Eb Bekr kumandan idi. Bir ker-re de Usme ibn Zeyd kumandan idi. Ve Umer ibnu Hafs ibn Gys yle dedi: Bize babam, Yezd ibn Eb Ubeyd'den tahds etti ki, o yle demitir: Ben Seleme'den iittim, yle diyordu: Ben Peygamber'in beraberinde yedi gazve yaptm. Peygamber'in gndermekte olduu seriyyeler iinde de dokuz gazveye gittim. Bir kerresinde bamzda Eb Bekr, bir kerresinde de Usme kumandan idi. 281-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R): Ben Peygamber'in beraberinde yedi kerre gazveye gittim. Bir kerre de Peygamber'in bamza kumandan yapt Usme ibn Zeyd ibn Hrise'nin maiyyetinde gazveye ktm, demitir. 282-.......Seleme ibnu'1-Ekva': Ben Peygamber'in beraberinde yedi kerre gazveye gittim, dedi de Hayber, Hudeybiye, Huneyn gn ve Kared gn gazvelerini zikretti. Rv Yezd ibn Eb Ubeyd: Ben gazvelerden kalan n unuttum, demitir [312]. 48- Mekke'nin Fethi Ve Htb bn Eb Beltaa'nn Peygamber'in Bu Gazvesini Mekkeliler'e Haber Vermek in Gnderdii Mektb Gazvesi [313] 283-.......Amr ibn Dnr yle demitir: Bana el-Hasen ibn Muhammed haber verdi ki, kendisi Ubeydullah ibnu Eb Rfi'den yle derken iitmitir: Ben Al(R)'den iittim, yle diyordu: Raslullah beni, ez-Zubeyr'i ve el-Mkdd' gnderdi de:
1052 / 2483

buhari

"Gidiniz, Hah bustnna kadar ilerleyiniz. Oraya vardnzda mahfe iinde, yannda mekb bulunan yolcu bir kadn vardr. Kadndan o mektubu alp bana getiriniz" buyurdu. Al dedi ki: Bizler, atlarmz bizi koturarak gittik, Sonunda o bustna vardk. Hakkaten biz orada mahfe iinde bir kadn bulduk. Kadna: u mektubu kar, dedik. Kadn: Benim yanmda hibir mektb yoktur! diye inkr etti. Biz kadna: aresiz ya sen mektubu karacaksn, yhud biz elbiseni soyup bulacaz! dedik. Kadn aresiz mektubu sa rgs arasndan kard. Akabinde biz mektubu alp Raslullah'a getirdik. Mektbda "Htb ibn Eb Beltaa'dan Mekke mriklerine" unvan yazl olduu, iinde Ras-lullah'n harb hazrl yaptn onlara bildirmekte olduu grld [314]. Bunun zerine Raslullah: "Y Htb, bu ne itir?" diye sordu. Htb yle cevb verdi: YRaslallah! Bana kar acele etme! Ben Kurey'e yaptrlp balanm bir kii idim. -Bu szyle: Ben onlara yeminle balanm bir kimse idim; onlarn kendilerinden deildim, demektedir.-Senin beraberinde Muhcirler'den olan kimselerin Mekke'de ailelerini ve mallarn koruyacak birok hsmlar vardr. (Benim ise byle koruyacak kimsem yoktur.) Neseb cihetinden olan bu boluu, Mek-keliler arasnda bir el (yn minnettarlar) edinerek doldurmak ve bu suretle hsmlarm korumak istedim. Ben bu ii dnimden dnme olarak da, slm'a girdikten sonra kfirlie rz olarak da yapmadm! Htb'n bu savunmas zerine Raslullah orada bulunanlara: "Dikkat edin! Htb size kar muhakkak doru syledi"buyurdu. (Fakat bir trl fkesini yenemeyen) Umer: Y Raslallah, beni brak da u mnfkn boynunu vuraym! dedi. Raslullah: "u muhakkak ki, Htb, Bedir gazvesinde hazr bulundu. Sana ne bildirir? Belki Allah Bedir'de hazr bulunan kimselerin yksek cehdlerine muttali' oldu da: Sizler bundan byle istediinizi yapn, ben sizler iin hirette mafiret etmiimdir, buyurdu" dedi. Bunun zerine Allah u sreyi indirdi: tEy mn edenler, benim de dmanm, sizin de dmannz olan kimseleri dostlar edinmeyin. Kendilerine sevgi yznden onlara (Peygamber'in maksadn) ulatrrsnz! Hlbuki onlar Hak 'tan size gelene kfretmiler dir. Peygamberdi de, sizi de Rabb'iniz olan Allah'a mn ediyorsunuz diye karyorlard onlar. Eer siz benim yolumda savamak, benim rzm aramak iin kmsanz (bunu yapmazsnz). Onlara hl mahabbet mi gizliyeceksinizl Hlbuki ben sizin gizlediinizi de, akladnz da ok iyi bilenim. inizden kim bunu yaparsa, muhakkak ki yolun t ortasndan sapm olur..." (ei-Mmtehine: i) [315].
49- Mekke Fethi Gazvesi Ramaznda Oldu Bab 284-.......bnu ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillh ibn Utbe haber verdi ki, ona da bn Abbs: Raslullah (S) ramazn ay iinde Mekke fethi gazvesine kt, diye haber vermitir. ez-Zuhr (geen senedle): Ben bnu '1-Mseyyeb' den bunun benzerini (yn fetih gazvesi ramaznda oldu hadsini) sylerken iittim, demitir. Ve yine geen senedle Ubeydullah ibn Abdillah (ibn Utbe ibn Mes'd); ona, bn Abbs'n: Raslullah (S) Mekke fethi gazvesine kt zaman t Kudeyd ile Usfn arasndaki Kedd
1053 / 2483

buhari

Suyu'na ulancaya kadar oru tuttu. Orada orueunu bozdu ve artk ramazn ay kncaya kadar oru tutmamakta devam etti, dediini haber vermitir.
285-.......Bize Ma'mer ibn Rid haber verip yle dedi: Bana ez-Zuhr, Ubeydullah ibn Abdillah'tan; o da bn Abbs'tan yle haber verdi: Peygamber (S) Medine'den ramaznda kt. Kendisiyle beraber onbin mchid vard. Bu hareket trihi, Medine'ye geliinden i'tibren sekizinci yln banda ve alt ay geedir. Bu trihte Raslullah ve beraberindeki mslmnlar Mekke'ye doru yrdler. Kendisi oru tutuyordu, sahbleri de oru tutuyorlard. Kedd mevkiine varnca -ki bu Usfn ile Kudeyd arasnda bir sudur- Raslullah iftar etti. Sahbler de iftar ettiler. (Geen senedle) ez-Zuhr: Rashllah'n emrinden dima sonuncu olan alnrd (yn sonuncu ii, evvelki ii neshedici klnrd), demitir [316]. 286-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Huneyn seferine ramaznda kt. nsanlar muhteliftiler: Kimi orulu, kimi orusuzdu. Peygamber binek devesinin zerine oturunca, ii st veya su dolu bir kap istedi. Onu avucunun iine yhud devesinin zerine koydu. Sonra (grmeleri iin) insanlara doru bakt. Bunun zerine orusuz olanlar orululara: Artk orucunuzu bozunuz! dediler. Abdurrazzk da yle dedi: Bana Ma'mer ibn Rid, Eyyb'-dan; o da krime'den; o da bn Abbs(R)'tan: Peygamber (S) fetih ylnda, ramazn iinde yola kt (yolda bir su gletine urayncaya kadar oru tuttu) hadsini haber verdi. Ve Hammd ibnu Zeyd de Eyyb'dan; o da krime'den; o da bn Abbs'tan; o da Peygamber'den.. eklinde sylemitir. 287-........bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (Mekke fethi gazvesi iin) ramaznda sefere kt. T Usfn'a ulancaya kadar oru tuttu. Sonra bir kap su istedi de bunu insanlara gstermek iin gn-dzleyin iti ve orucunu bozdu. Mekke'ye gelinceye kadar oru tutmad. lerime: bn Abbs: Raslullah seferde oru tuttu ve o seferde orucu bozdu. Artk dileyen oru tuttu, dileyen tutmad, diyordu demitir [317]. 50-Bb: Peygamber (S) Fetih Gn Bayra Nereye Dikti? 288-.......Urve yle demitir: Mekke'nin fethi ylnda Raslullah (S) Medine'den hareket edince, bu haber Mekke'de Kurey'e ulat. (Kurey ileri gelenlerinden) Eb Sufyn, Hakm ibn Hzm, Budeyl ibn Verkaa, Raslullah'n hareketinin mhiyetinden haber aramak zere Mekke dna ktlar. Medine'ye doru ynetip, t Merru'z-Zahrn'a kadar yrdler. Ve orada (gece vakti) birok ateler yakldn grdler. Bu ateler haclarn Arafat'ta, arefe gecesi yaktklar atelere benziyordu. Eb Sufyn: Bu ne atetir! Vallahi hakkaten arefe gecesi atelerine benziyor! dedi. Budeyl ibn Verkaa da: Bunlar Huzal Amr oullar*mn ateleri, dedi. Eb Sufyn: Hayr, Huzal Amr oullan'nm atei bundan daha azdr, dedi. Bu srada Raslullah'n muhafzlarndan bir ksm insanlar Eb Sufyn ile arkadalarn grdler, onlara yetiip yakaladlar. Ve akabinde onlar Raslullah'a getirdiler. Eb Sufyn hemen mslmn oldu. Raslullah Merru'z-Zahrn'dan hareket ederken Abbs'a: "Sen Eb Sufyn' al, ordunun geecei yolun dar bir yerine gtr de svarilerin
1054 / 2483

buhari

kalabalkln, slm ordusunun durumunu grsn" buyurdu. Abbs da onu yle dar bir geit yerine oturttu. (Ordu harekete balaynca) Arab kabileleri, Peygamber'in maiyyetinde gemeye baladlar. Bunlar alay alay Eb Sufyn'n nnden geiyorlard: nce bir alay (kendi sancayle) geti. Eb Sufyn, Abbs'a: Y Abbs! Bunlar kimlerdir? diye sordu. Abbs: Gfr kablesidir, dedi. Eb Sufyn: Benimle Gfr arasnda ne mnsebet ve dmanlk var ki buraya kadar geliyorlar? diye hayretini bildirdi. Sonra Cuheyne kabilesi (kendi sanca ile) geti. Eb Sufyn evvelki suli sordu. Sonra Sa'd ibm Huzeym geti. Eb Sufyn bunu da yle sordu. Sonra Suleym kabilesi kendi sanca ile geti. Eb Suf yn yine o suretle sordu. Nihayet Eb Sufyn'n mrnde benzerini grmedii yiitlik rnei bir ketbe ynelip geldi. Abbs'a: Bu alay kimlerdir? diye sordu. Abbs: Bunlar Ensr'dr, dedi. Ensr'n banda Sa'd ibnu Ubde bulunuyordu. Ensr'n bayra da onun beraberinde idi. Sa'd ibn Ubde, Eb Sufyn'n nnden geerken: Y Eb Sufyn! Bu gn mehame (yn en byk harb) gndr. Bu gnde Ka'be'de kan dkmek hall klnr! dedi. Eb Sufyn bu szden sarslarak, Abbs'a: Y Abbs! Bu gn Sen'in Ka'be'yi, Mekke halkn ve beni koruyacan gzel bir gndr! dedi. Sonra bir alay daha geldi. Bu alay sayca alaylarn en az idi. Bunlarn iinde Raslullah ile (Muhacir ve Ensr'dan bir ksm) sahb-leri bulunuyordu. Peygamber'in sanca da Zubeyr ibnu'l-Avvm'n beraberinde bulunuyordu. Raslullah, Eb Sufyn'n yanndan geerken, Eb Sufyn: Sa'd ibn Ubde'nin ne dediini duyup bilmedin mi? dedi. Raslullah: "Sa'd ne syledi?" diye sordu. Eb Sufyn: unu unu syledi, diye Sa'd ibn Ubde'nin szlerini haber verdi." Raslullah: "Sa'dyanl sylemitir. Bu gn Allah'n Ka'be'yi (slm' izhr, stnde Bill'in ezam, ve onda bulunan putlar ve suretleri gidermek suretiyle) byltecei bir gndr. Ve bu gn Ka'be (Tevhd libs ile) kisv elenecektir I" buyurdu. Rv Urve devamla: Raslullah bayrann el-Hacn mevkiinde dikilmesini emretti, dedi. Yine Urve bir rivayetinde yle demitir: Bana Cubeyr ibn Mut'-m'n olu Nfi' haber verip yle dedi: Ben (Mekke'nin fethinden bir hayl zaman sonra) Abbs'tan iittim, Zubeyr ibnu'l-Avvm'a hitaben: Y Eb Abdillah! (Mekke'nin fethi gn) Raslullah sana bayra ite uraya dikmeni emretmiti! dedi. Yine Urve dedi ki: Raslullah o gn Hlid ibnu'l-Veld'e Mekke'nin st tarafndaki Ked mevkiinden girmesini emretti. Peygamber ise (Mekke'nin alt tarafndaki) Kud mevkiinden girmiti. Mekke'ye girerken, Hlid ibnu'l-Veld'in svr frkasndan iki m-chid kii ehd oldu. Bunlar Hubey ibnu'l-E'ar ile Kurz ibnu C-bir el-Fhrf dir [318].
289-.......Muviyetu'bnu Kurre yle dedi: Ben Abdullah ibnu Mugaffel(R)'den iittim, yle diyordu: Ben Mekke'nin fethi gn Raslullah' dii devesi zerinde grdm. O, sesini dalgalandrp na'me yaparak el-Feth Sresi'ni okuyordu. Rv Muviye: nsanlarn etrafma toplanmas dncesi olmasayd, Abdullah ibn Mugaffel'in (Raslullah'in okuyuunu hikye ederken) sesini dalgalandrarak ykselttii gibi ben de sesimi
1055 / 2483

buhari

dalgalandrp ykseltirdim, demitir [319].

290-.......ez-Zuhr, AlibnHseyin'den; oda AmribnUsmn'dan (tahds etti ki), Usme ibn Zeyd, fetih zamannda: Y Raslallah, yarn Mekke'de nereye ineceksiniz? diye sormu. Peygamber (S) de: "Akl bize evden menzilden birey brakt m ki?" buyurdu; sonra da (bunun sebebini bildirerek): "M'min kfire vris olmaz, kfir de m'mine vris olmaz" buyurdu. ez-Zuhr'ye: Eb Tlib'e kim vris oldu? diye soruldu. ez-Zuhr: . Ona Akl ile Tlib vris oldular, dedi. Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den yapt rivayetinde: *'Yarn nereye ineceksiniz?" sorusunu "Hacc srasnda" lfzyle syledi. Ynus ibn Yezd el-Eyl ise kendi rivayetinde ne "Haccetihi" lfzn, ne de "Fetih zaman" lfzn syledi [320]. 291-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) -fetihten bir gn nce-: "Allah Mekke'nin fethim myesser klarsa, in-allah yarn konamz Kinne oullar 'nn Hayfiykn yurdu)<#r ki, oras vaktiyle Kinne oullar 'yleKurey mriklerinin kfr zerine andlatklar yerdir" buyurdu. 292-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) fetih akabinde- Huneyn gazvesine kmak istedii zaman: "Yarn menzilimiz inallah Kinne oullar Hayf'ndadr ki, oras vaktiyle Kinne oullar'yle Kurey'in kfr zerine yemnletikleriyerdir" buyurdu [321]. 293-.......Bize mm Mlik, bn ihb'dan; o daEnes ibn Mlik(R)'ten tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S) fetih gn Mekke'ye banda mifer olduu hlde girdi. Bandan miferi kard zaman yanna bir adam geldi de: Abdullah ibn Hatal, Ka'be'nin rtsne tutunmaktadr, dedi. Peygamber: "Onu ldr!" buyurdu. Hadsin rvsi mm Mlik: Allah en bilendir ki, benim zann-ma gre o gn Peygamber ihrml deildi, demitir [322]. 294-.......Abdullah ibnu Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) Mekke'nin fethi gn Ka'be'nin avlusuna girdi. Ka'be'nin etrafnda ibdet iin dikilmi yzaltm put vard. Peygamber (S) elindeki deynekle bu putlara drtmeye ve u yetleri sylemeye balad: "Hakk geldi, btl gitti yok oldu", "Hakk geldi, hlbukibul ne cda, ne de leni diriltmeye muktedir deildir" [323]. 295-.......Bize Eyyb, krime'den; o da bn Abbs(R)Jdan tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) -fetih gn- Mekke'ye geldiinde Ka'be'ye girmekten ekindi. nk Ka'be'de birok ilhlar (yn putlar) vard. Raslullah bunlarn karlmasn emretti ve btn putlar karld, tbrhm ve sml Peygamberler'in suretleri de ellerinde ezlm (denilen fa'l kalemleri) olduu hlde karldlar. Peygamber (bu iki surete bakarak): "Allah bu suretleri yapanlar helak etsin! Allah 'a yemn ederim ki, bu putperestler bu iki peygamberin hibir zaman rzklarn byle fa'l kalemleriyle aramadklarn bilmilerdir!" buyurdu.
1056 / 2483

buhari

Sonra Beyt'e girdi ve Beyt'in her tarafnda tekbr getirdi. Fakat Beyt'in iinde namaz klmadan dar kt. Ma'mer, Eyyb'dan yapt rivayetinde Abdu's-Samed'e mut-baat etti. Vuheyb de: Bize Eyyb, krime'den; o da Peygamber'den tahds etti., demitir [324].
51- Peygamber(S)'n -Fetih Gn- Mekke'ye En Yksek Tarafndan Girmesi Bab 296- Ve el-Leys ibn Sa'd yle demitir: Bana Ynus ibn Yezd tahds edip yle dedi: Bana Nfi', Abdullah ibn Umer(R)'den yle (dediini) haber verdi: Raslullah (S) Mekke fetholunduu gn, Mekke'nin en yksek tarafndan devesi zerinde, arkasna Usme ibn Zeyd'i bindirmi olarak ynelip geldi. Beraberinde Bill'le Ka'be'yi koruyup hizmet edenlerden olan Usmn ibn Talha vard. Raslullah t Mescid'e kadar ilerledi ve orada devesini ktrd. Usmn ibn Tal-ha'ya Beyt'in anahtarlarn getirmesini emretti. (O anahtarlar getirip Ka'be'yi anca) Raslullah Ka'be'ye girdi. Beraberinde Usme ibn Zeyd, Bill ve Usmn ibn Talha da ieri girdiler. (Sonra Ka'be kaps kapand.) Raslullah ieride uzunca bir mddet kald. Sonra darya kt. Bu srada insanlar Ka'be'ye girmek zere koutular. Abdullah ibn Umer, Ka'be'ye ilk giren kimse oldu ve kapnn arkasnda Bill' ayakta buldu. Ona: Raslullah nerede namaz kld? diye sordu. Bill de ona Raslullah'n namaz kld yeri iaret edip gsterdi. Abdullah: Raslullah'n ka rek'at kldn sormay unuttum, demitir. 297-.......ie (R) Urve'ye: Peygamber (S) fetih ylnda Mekke'ye en yksek tarafndaki Ked mevkiinden girdi, diye haber vermitir. Buradaki rvlerden Hafs ibn Meysere'ye "Ked" lfznda Eb Usme ile Vuheyb mutbaat etmilerdir. 298-.......Buradaki senedle de Urve: Peygamber (S) fetih ylnda Mekke'ye en yksek tarafndan; Ked'dan girdi, demitir [325]. 52- Mekke Fethi Gn Peygamber(S)'n Konaklad Yerin Beyn Bab 299-.......Abdurrhmn ibn Eb Leyl yle demitir: Bize Umm Hni'den baka hibir kimse Peygamber(S)'i duh namaz klarken grdn haber vermemitir. mm Hni' Mekke fethi gn Peygamber'in onun evinde ykandn, sonra sekiz rek'at namaz kldn zikretmi ve devamla: Peygamber'in bu namazdan daha hafif hibir namaz kldn grmedim, u kadar var ki, Peygamber bu hafif namazda ruk'u ve sucdu tam yapyordu, dedi [326]. 53- Bb (Bu, evvelki bbdan bir fasl gibidir.) 300-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) ruk'unda ve sucdunda "Subhneke'tthumme Rabbena ve bi-hamdike'llhumne firl (= Ey Rabb'imiz olan Allah'm, Seni tesbh ederim; tesbhi de hamdine brnerek yaparm. Y Allah, bana mafiret eyle)" sz lerini sylerdi [327]. 301-.......bn Abbs (R) yle demitir: Umer beni kendi meclisine Bedir ihtiyrlaryle beraber girdirirdi. Bundan tr bzlar:
1057 / 2483

buhari

Bu genci niin bizimle beraber meclisine girdiriyorsun? Hlbuki bizim bunun yanda oullarmz var? dediler. Umer de: Muhakkak ki, o sizin bildiiniz ilim sahibi kimselerdendir, dedi. bn Abbs dedi ki: Gnn birinde Umer yine Bedir ihtiyarlarn da'vet etti; beni de onlarn beraberinde ard. bn Abbs dedi ki: Ben o gn Umer'in kendisinin bende bilmekte olduu ilmi muhakkak onlara da gstermek iin ardn dndm. Umer onlara: "Allah'n nusrat ve fethi gelince sen de insanlarn feve feve Allahhn dnine gireceklerini grnce hemen Rabb'ini hamd ile tesbh et. O'nun mafiretini iste. bhesiz ki O] tevbeleri ok kabul edendir" (en-Nasr: -3) sresi hakknda ne dersiniz? diye sordu. Bzlar: Bize nusrat ve fetih verildiinde Allah'a hamd ve istifar etmemiz emrolunmutur, dediler. Bzlar: Biz bilmiyoruz, dediler. Bzlar da hibirey sylemediler. Umer bana: Y Abbs olu! Sen de mi byle sylersin? diye sordu. Ben de: Hayr! dedim Umer: Ne diyorsun? dedi. Ben de: O, Raslullah'n ecelidir. Allah O'na ecelini bildirdi. Allah tarafndan Raslullah'a nusrat ve feth gelince, yn Mekke fethi gelince, Allah: te bu senin ecelinin almetidir. Artk Rabb'ine hamd ederek Subhnaah de ve Rabb'inden mafiret dile! bhe yok ki, O, tevbeleri ok kabul edendir! buyurmutur, dedim. Umer: Ben de bu sreden ancak senin bilmekte olduun eyi biliyorum, dedi [328].
302........ Eb urayh el-Adev (el-Huz -R-), Amr ibn Sad ibnu'1-s'a, Mekke'ye Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e kar ordular sev-kettii srada yle demitir: Ey Emr! Mekke fethinin ertesi gn Ra-slullah(S)'n ayaa kalkp rd eyledii bir sz (yn hutbeyi) sana haber vermekliime izin ver. O hutbeyi u iki kulam iitti, kalbim belledi, (syleyeni de) gzlerim (o anda) grd. Raslullah, Allah'a hamd ve sena ettikten sonra yle buyurdu: "Mekke'yi (t evvelden beri) haram eden Yce Allah'tr; onu haram eden insanlar deildir. Bundan dolay Allah 'a ve hiret gnne mn eden kimse iin Mekke'de ne kan dkmek, ne de bir aaca balta vurmak hall olmaz. ayet Raslullah burada harb etti diye ruhsat tarafna kaan biri bulunursa, ona: Allah (yalnz) Rasl'ne izin vermitir, size izin vermemitir! deyiniz. Bana da yalnz bir gnn bir saati iinde izin verdi. Ondan sonra bu gnk harml dnk harml derecesine dnd. Bu dediklerimi burada hazr olanlar, gib olanlara, yn burada mevcd olmayanlara (ve mstakbel nesillere) tebl etsin". Eb urayh'a: Amr ne dedi? diye soruldu. Eb urayh dedi ki: Amr da cevaben: Y Eb urayh! Ben senden daha limim. Mekke hibir syi, zimmetinde kan olan bir kaa, kaan hibir hrsz sndrp kurtarmaz, dedi [329]. 303-.......Cbir ibn Abdillah (R), Raslullah Mekke'nin fethi senesi Mekke'de iken, Raslullah(S)'tan: "bhesiz Allah veRasl arbn alveriini... haram kld" buyururken iitmitir [330].
1058 / 2483

buhari

54- Peygamber{S)'n Fetih Zaman Mekke'de kaameti Bab 304-.......(ki yoldan gelen bu hadste) Enes (R): Peygamber'in beraberinde (Mekke ve civarnda) on gn ikaamet ettik. Bu ikaa-met sresince namazlar ksaltyorduk, demitir [331]. 305-....... bn Abbs (R): Peygamber (S) Mekke'de ondokuz gn (drt rek'atli namazlar) iki rek'at klarak ikaamet etti, demitir. 306-....... bn Abbs (R): Biz bir seferde Peygamber'le beraber namaz ksa klarak ondokuz gn ikaamet ettik, demitir. (Burada geen senedle) yine bn Abbs: Biz (sefer ettiimizde bir yerde) ondokuz gn kalrsak namazlar ksaltr, daha ziyde kalrsak namazlar tam klardk, demitir [332]. 55- Bab [333]

Ve mm. el-Leys ibn Sa'd yle dedi: Bana Ynus ibn Yezd, bn ihb'dan tahds etti (o, yle demitir): Bana Abdullah ibnu Sa'-lebete'bni Suayr haber verdi ki, Peygamber (S) Mekke fethi ylnda onun yzne eliyle dokunmutur [334].
307-...... Bize Him ibn Ysuf, Ma'mer ibn Rid'den; o da ez-Zuhr'den; o da Suneyn Eb Cemle'den haber verdi. ez-Zuhr dedi ki: Biz Sad ibnu'l-Mseyyeb'le beraber bulunduumuz srada Eb Cemile bize haber verdi. Yine ez-Zuhr: Ve Eb Cemile, kendisinin Peygamberce eritiini ve fetih ylnda O'nunla beraber ktn syledi, demitir [335]. 308-.......Bize Hammd ibnu Zeyd, Eyyb'dan; o da Eb Klbe'den; o da Amr ibnu Seleme'den tahds etti [336]. Eyyb yle dedi: Eb Klbe bana; Amr ibn Seleme'ye kavuur da ona sorar msn? dedi. Eb Klbe dedi ki: Akabinde ben Amr ibn Seleme'ye kavutum ve kendisine sordum. Amr ibn Seleme yle anlatt: Biz aile ve kab-lece insanlarn yol ura bir yerde otururduk. Bize kervanlar urard. Biz de o yolculara: Bu insanlara ne oluyor, bu insanlara ne oluyor? Ve u adam nedir? diye sorardk. Onlar da bize: O adam, Allah'n kendisini peygamber gnderdiini, O'na vahy verdiini yhud Allah'n O'na u szleri vahyettiini sylyor, derlerdi (yn Peygamber'den rendikleri bz yetleri bize haber verirlerdi). Ben de o szleri ezber ederdim. Sanki o yetler gnlme yaptrlr gibi nak olunuyordu. Esasen (Kurey'ten baka) Arab kabileleri de slm'a girmek iin Mekke fethini gzlyorlard. Ve: Peygamberlik iddia eden u adam kendi kavmi olan Kurey'le babaa kendi hllerine braknz. Eer O, Kurey'e glib gelirse, hi bhesiz O sznde doru hakk bir peygamberdir, derlerdi. Nihayet fetih ehlinin zaferi vak'as olunca her kavim slm'a girmeye kotular. Babam Seleme de kavmimle beraber slm'a girmeye kotu. Mekke'den dnp gelince, bize:
1059 / 2483

buhari

Vallahi ben size bir hakk peygamberin yanndan geliyorum. O bize: "u namaz u vakitte klnz, u namaz da u vakitte klnz " dedi (ve btn namaz vakitlerini bildirdi). Namaz vakti gelince de "Biriniz ezan okusun ve Kur'n ' en ok bileniniz size imamlk etsin" buyurdu, dedi. Bunun zerine kable halk baktlar. lerinde benden ok Kur'-n bilen hibir kimse bulunmad. nk ben obamza urayan kervanlardan Kur'n alp reniyordum. Kur'n' ok bildiim iin kable halk beni nlerine geirip imm yaptlar.Hlbuki ben o srada alt yhud yedi yanda ocuktum. zerimde de elbise olarak yalnz bir brde vard. Secde ettiim zaman o brde avret yerinden yukar toplanp aas alrd. Benim secdede bu ak hlimi gren kabilemizden bir kadn, cemate: Okuyucunuzun kn (yn ak yerini)"bizden rtseniz, dedi. Bunun zerine cemat (Umman kuma) satn aldlar ve bana bir gmlek bitiler. Artk ben bu gmlekle sevindiim kadar hibir eyle ferahlanmadm [337].
309- bnu ihb yle demitir: Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi; ie (R) yle demitir: Utbe ibn Eb Vakkaas, kardei Sa'd ibn Eb Vakkaas'a, Zem'a'mn cariyesinin olu Abdurrahman almas iin ahid yapmt. Utbe: nk o ocuk benim olumdur, demiti. Raslullah fetih zamannda Mekke'ye gelince Sa'd ibn Eb Vakkaas, Zem'a'nn cariyesinin olu Abdurrahmn' yakalad ve onu Ra-slullah'a getirdi. Onun beraberinde Abd ibnu Zem'a da geldi. Sa d ibn Eb Vakkaas: Bu benim kardeimin oludur. Kardeim bana onun kendi olu olduunu ve nesebinin kendisine katlmasn bana vasiyet etti, dedi. Abd ibnu Zem'a da: . Y Raslallah, bu benim kardeimdir; bu Zem'a'mn cariyesinin oludur, babam Zem'a'mn deinde domutur, dedi. Raslullah, Zem'a'nn cariyesinin oluna bakt da Utbe ibn Eb Vakkaas'a en ok benzeyen insan olduunu grd. Akabinde Raslullah (S): "Y Abd ibne Zem 'a! Bu (Abdurrahmn) sana iddir; o senin kardeindir. nk o, Zem'a'nn dei zerinde domutur" buyurdu. Ve yine Raslullah, bu ocuun smca Utbe ibn Eb Vakkaas'a benzerliini grd iin Sevde'ye: "Y evde! Sen de bu olandan perde arkasna ekil!" buyurdu. bnu ihb dedi ki: ie: Raslullah: "Deindir; zinc erkee ise mahrumiyet der" buyurdu, dedi. Yine bnu ihb: Eb Hureyre bu "ocuk deindir, zinkr erkee mahrmluk der" szn yksek sesle i'In ederdi, demitir [338]. 310-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr yle haber verdi: Raslullah zamannda, fetih gazvesi srasnda bir kadn hrszlk yapmt. O kadnn kavmi Usme ibn Zeyd'e gittiler de (elinin kesilmemesi iin) Raslullah'n yannda efaat etmesini istediler. Urve dedi ki: Usme, o kadn hakknda Raslullah'la konuunca, Raslullah'n yznn rengi deiti ve: "Allah'n ta'yn ettii dn cezalardan bir ceza hususunda m benimle konuuyorsun?" buyurdu. Usme de: Y Raslallah, benim iin mafiret isteyiver, dedi. leden sonra olunca Raslullah hutbe yapmak zere ayaa kalkt. Allah' lyk olduu sfatlarla vdkten sonra "Amma ba'du" diyerek unlar syledi:
1060 / 2483

buhari

"Sizden nceki insanlar ancak onlarn, ilerinde erefli ve nfuzlu kimse ald zaman onu cezasz brakr, ilerinde zayf kimse ald zaman ona ceza verir olmalar helak etmitir. Muhammed'in nefsi elinde olan Allah 'a yemn ederim ki, Muhammed'in kz Ftma alm olsayd, muhakkak onun elini de keserdim!" buyurdu. Sonra Raslullah o kadnla ilgili emrini verdi ve kadnn eli kesildi. Bundan sonra o kadnn tevbesi gzel oldu ve evlendi. ie: O kadn bundan sonra bana gelirdi de ben de onun hacetini Raslullah'a ykseltirdim, demitir [339].
311-.......Bize sim, Eb Usmn'dan tahds edip yle dedi: Bana Muci' ibn Mes'd (R) tahds edip yle dedi: Mekke'nin fethinden sonra ben kardeim(Muclid)le Peygamber'e geldim ve: Y Raslallah, kendisiyle hicret etmek zere bey'at etmem iin sana kardeimi getirdim, dedim. Raslullah (S): "Hicret etmi olanlar, ondaki faziletlerle gitmilerdir"^ buyurdu. imdi sen onunla ne zerine bey'at edeceksin? diye sordum. "Ben onunla slm, mn ve cihd zerine bey'at ederim" buyurdu. Bu hadsin rvlerinden Eb Usmn en-Nehd dedi ki: Ben sonra Eb Ma'bed Muclid'e kavutum. Eb Ma'bed bu iki kardein by idi. Ben ona Muci'den iitmi olduum hadsi sordum da, o: Muci' doru syledi, dedi. 312-.......Bize sim ibn Sleyman, Eb Usmn en-Nehd'den; o da Muci' ibn Mes'd'dan tahds etti (o, yle demitir): Ben Eb Ma'bed'i, hicret zerine bey'at etmesi iin Peygamber'e gtrdm. Peygamber (S): "Hicretin hkm (fetihten ne) hicret edenlere id olarak geti. Ben onunla slm ve cihd zerine bey'at ederim" buyurdu. Rv Eb Usmn dedi ki: Ben Eb Ma'bed'e kavutum da ona kardei Eb Muci'in bana tahds ettii bu hadsi sordum; o: Muci' doru syledi, dedi. Dier rv Hlid de, Eb Usmn'dan; o da Muci'den, onun kardei Muclid'i getirdiini sylemitir [340]. 313-.......Muchid ibn Cebr yle demitir: Ben bn Umer'e: am'a hicret etmek istiyorum, dedim. bn Umer (R): (Mekke fethinden sonra) hicret yok, lkin cihd vardr. Git, kendini arzet. Eer kendinde (cihd ve kudretten) birey bulursan cihd yap, kendinde bunu bulamazsan geri dnersin, dedi. Ve en-Nadr dedi ki: Bize u'be haber verdi: Bize Eb Bir haber verip yle dedi: Ben Muchid ibn Cebr'den iittim, yle diyordu: Ben bn Umer'e (am'a gitmek istiyorum) dedim, o: Bugn hicret yoktur -yhud da: Raslullah'tan sonra hicret yoktur-, dedi. Bu da geen hadsin benzeridir. 314-.......Eb Amr el-Evz, Abde ibn Eb Lubbe'den; o da Muchid ibn Cebr el-Mekk'den; Abdullah ibn Umer (R): Fetihten sonra hicret yoktur der idi, diye tahds etmitir. 315-.......Yahya ibn Hamza tahds edip yle demitir: Bana el-Evz, At ibn Eb Rebh'tan tahds etti. O yle demitir: Ben Ubeydullah ibn Umeyr ile beraber ie'yi ziyaret ettim. Ubeydullah, Aie'ye hicretten sordu. Bunun zerine ie yle dedi: Bu gn hicret yoktur. (Fetihten nce) m'minlerin herbiri kendisine fitne yaplmas
1061 / 2483

buhari

korkusundan dni ile Allah'a ve Rasl'ne kaar idi. Bugn ise Allah slm' glib klmtr. M'min Rabb'ine diledii yerde ibdet eder. Lkin bugn (kfirlerle) cihd ve niyet vardr [341].
316-.......bn Cureyc yle demitir: Bana Hasen ibnu Mslim, Muchid ibn Cebr'den yle tahds etti: Raslullah (S) Mekke fethi gn ayaa kalkt da yle buyurdu: "bhesiz ki, Allah Mekke'yi, gkleri ve yeri yaratt gn haram klmtr. Bunun iin Mekke Allah'n haram klmasyle kyamet gnne kadar haramdr. Benden evvel hibir kimse iin hall olmad gibi, benden sonra da hibir kimse iin hall olmayacaktr. Benim iin de o, ancak gndzden bir saat hall olmutur. Mekke'nin av hayvan rktlmez, dikeni (bile) kesilmez, ya otlar koparl-maz. Yitiini kimse (elini uzatp) alamaz, yalnz sahibini aramak iin arayacak kii alabilir". Bu srada Abbs ibnu Abdilmuttalib: Y Raslallah, zhrdan baka. nk zhr bitkisi demirciler iin ve evlerimiz iin kullanlmas zarurdir, dedi. Raslullah bu esnada skt etti, sonra: "Izhr mstesna, nk o halldr" buyurdu. Ve yine Abdulmelik ibnu Cureyc'den (o, yle demitir): Bana Abdulkerm, krime'den; o da bn Abbs'tan, geen hadsin benzerini yhud o tarzdaki hadsi haber verdi, demitir. Zikredilen bu hadsi Eb Hureyre', Peygamber'den rivayet etmitir [342]. 56- Yce Allah'n u Kavli Bab [343]:

"And otsun ki, Allah birok sava yerlerinde ve Huneyn gnnde size yardm etmitir. (O Huneyn ki) okluunuz o zaman size ucub vermiti de bu, size (gelecek kozadan) bir eyi gidermeye yaramamt. Yeryz o geniliine ramen, banza dar gelmiti. Nihayet (bozularak) gerisin geri dnp gitmitiniz. Sonra Allah, Rasl ile mzminlerin zerine seknetini indirdi, grmediiniz ordular indirdi ve kfirleri azblandrdu Bu o kfirlerin cezas idi. Sonra, Allah bunun ardndan kimi dilerse onun tevbesini kabul eder. Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir" (et-Teybe: 25-27) [344].
317-.......sml (ibn Eb Hlid) haber verip yle dedi: Ben Abdullah ibn Eb Evf'mn elinde bir kl darbesi grdm (ve kendisine bu nedir? diye sordum). bnu Eb Evf: Ben bu yaray Huneyn gn-Peygamber(S)'le beraber muharebede bulunduum srada vurularak aldm, dedi. Rv sml ibn Eb Hlid dedi ki: Ben bn Eb Evf'ya: Sen Huneyn gazvesinde bulundun mu? diye sordum. O da: Ben ondan nce (Hudeybiye'de bile) bulundum, dedi [345]. 318-.......Eb shk yle demitir: Ben el-Ber ibn zib(R)'den iittim. Ona bir adam geldi de: Y Eb Umre! Sen Huneyn gnnde geri dnp katn m? diye sordu. el-Ber: Amma bana gelince (bizler katk). Peygamber zerine eh-det ederim ki, O, geriye dnmemitir. Lkin ordunun ncleri acele gittiler de onlarn zerlerine Hevzin kablesi okular ok yadrdlar. Eb Sufyn ibnu'l-Hris, Peygamber'in beyaz katrnn bandan tutmutu. Peygamber (S) ise: "Ben peygamberim yalan yok, ben Abdulmuttalib olu'yum"
1062 / 2483

buhari

szlerini sylyordu [346].

319-.......Bize u'be, Eb shk'tan tahds "etti (ki o yle demitir): Ben iitirken el-Ber'ya: Huneyn gnnde sizler Peygamber'in maiyyetinde bulunduunuz srada gerisin geri dnp katnz m? diye soruldu. el-Ber (kendilerinin ta'mm zere olmayarak kalarnn isb-tni iine alc ve bed' olan) u cevb verdi; Peygamber'e gelince; O asla kamad. Hevzin kablesi erleri iyi ok atc kimselerdi (onlar bize ok yadrdlar). Peygamber (yerinde kaya gibi sabit durup): "Ben o peygamberim yalan yok, ben o Abdulmuttalib olu'yum" dedi. 320-.......Bize u'be, Eb shk'tan tahds etti ki, o el-Ber'dan iitmitir. el-Ber'ya Kays kabilesinden bir kii; Sizler Huneyn gn Raslullah(S)'m yanndan katnz m? diye sordu. el-Ber (R): (Bizler katk.) Lkin Raslullah kamad. Hevzin kablesi halk iyi ok atclar idiler. Biz (harb meydannda) bunlarn zerine hcum edince, onlar alp bozuldular. Bizler de hemen ganmetler zerine dtk. te bu srada Hevzin tarafndan ok yamuruyla karlandk. (Biz katk.) Yeminle sylyorum ki, ben Raslullah' beyaz katrnn zerinde grdm. Eb Sufyn da katrn gemini tutuyordu. Bu srada o: "Ben o peygamberim yalan yok, ben o Abdulmuttalib olu'yum!" diyordu. srl ibn Ynus ile Zuheyr ibn Muviye kendi rivayet ettikleri hadslerinde, burasnda: Peygamber (S) beyaz katrndan indi (de "Y Allah, yardmn indir" duasn syledi) demilerdir [347]. 321-.......Muhammed ibn ihb yle demitir: Urve ibnu'z-Zubeyr, kendisine Mervn ibnu'lHakem el-Emev ile el-Msver ibn Mahrame'nin yle haber verdiklerini syledi: Raslullah (S), Hev-zin kabilesi hey'eti mslmn olarak geldikleri ve Raslullah'tan mallarm ve esirlerini geri vermesini istedikleri zaman, Raslullah ayaa kalkt da onlara: "Berberimdeki sahbtierimi gryorsunuz. Bana szn en sevimlisi en dorusudur. imdi siz iki taifenin birini seiniz: Y esirleri, ya da mallar. Ben sizin gelmenizi beklemi idim (zamannda gelmediniz)" buyurdu. Ve hakkaten Raslullah, Tif ten (C'rne'ye) dndnde on ksur gece onlar beklemi idi. Hevzin hey'etine Raslullah'n kendilerine ancak iki taifeden birisini geri verecei apak belli olunca: Biz esrlerimizin geri verilmesini tercih ediyoruz, dediler. Bunun zerine Raslullah mslmnlar arasnda ayaa kalkt, Allah' lyk olduu keml sfatlaryle sena etti. Sonra "Amma ba'du" deyip hutbesine yle devam etti: "Bu Hevzin hey'eti kardeleriniz kusurlarndan tevbe ediciler olarak bize geldiler. Ben de esirlerini kendilerine geri vermenin doru olacan dndm. Sizden her kim esirlerini bu suretle (karlksz olarak) vererek kardelerinizin gnln ho etmeyi severse bunu yapsn. Sizden her kim kendi hissesi zerine bal kalmak (karlksz vermemek) arzu ederse, biz ona (bu bedeli), Allah'n bize ihsan edecei ilk ganimet malndan veririz, o da bu artla esirlerini onlara versin" buyurdu. Bu konuma zerine oradaki insanlar: Raslullah'n hatr iin Hevzin bakanlarna esrlerini vermekle gnllerimizi ho etmiizdir, dediler.
1063 / 2483

buhari

Raslullah da: "imdi biz sizden esirini vermeye raz olan kimseleri, rzs olmayanlardan ayrp bilemiyoruz. Haydi siz gidiniz de bize muvafakat iinizi, i bilir nakibleriniz arzetsin" buyurdu. nsanlar yerlerine dndler. Kablelerin nakbleri kabile halkla-ryle konutular. Sonra Raslullah'a gelip herbiri kavminin esrleri geri vermekten hond olduklarn ve Raslullah'a esrleri geri vermesi hususunda izin verdiklerini haber verdiler. bn ihb: te bana Hevzin esirlerinden ulaan budur, demitir [348].
322-.......Bize Hammd ibnu Zeyd, Eyyb'dan; o daNfi'den tahds etti ki, Umer ibnu'l-Hattb: Y Raslallah!... demitir. H ve yine bana Muhammed ibnu Mukaatil tahds etti. Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek haber verdi. Bize Ma'mer ibn Rid, Eyyb'dan; o da Nfi'den haber verdi ki, Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Bizler Huneyn'den dndmz zaman Umer, Chiliyet zamannda adad bir i'tikf adan (yerine getirip getirmemesi hususunu) sordu. Peygamber (S) ona adan yerine getirmesini emretti. Bu hadsin rvlerinden bzs: Hammd, Eyyb'dan; o da Nfi'den; o da bn Umer'den.. diye sylemitir: Ve bu hadsi Cerr ibnu Hazm ile Hammd ibnu Seleme, Eyyb'dan, o da Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den; o da Peygam-ber'den olmak zere rivayet etmitir [349]. 323-....... Bize mm Mlik, Yahya ibn Sad'den; o da Kesr ibn Eflh'n olu Umer'den; o da Eb Katde'nin zdls Eb Mu-hammed'den haber verdi ki, Eb Katde (R) yle demitir: Biz Huneyn senesi Peygamber'in maiyyetinde sefere ktk. Dmanla karlanca mslmnlar iin bir ilerleme ve gerileme olmutu. Bu srada ben mriklerden birini mslmnlar dan bir kimse zerine km hlde grdm. Hemen arka tarafndan yaklatm ve onu boynu ile krek kemiinin ba zerinden klla vurdum. Ve onun giydii zrh kestim. Hemen benden tarafa dnp beni yle bir kucaklad ki, bu sk kucaklaytan lm kokusunu hissettim. Sonra ona lm yetiti de beni salverdi. Akabinde ben Umer'e rastgeldim de: Bu insanlara ne oldu? dedim. Umer: Azz ve Cell olan Allah'n iidir (yn onlara isabet eden bu bozgunluk, Allah'n hkm ve kazasdr), dedi. Sonra mslmnlar (bozgunluun ardndan) dnp geldiler. Peygamber de oturup: "Her kim bir dman ldrr ve ldrdne dir bir bey-yinesi de olursa, ldrd kimsenin elbise, silh ve dier eyalar onundur" buyurdu. Ben (hemen kalkp): Benim iin kim hid olur? dedim. Sonra oturdum. Sonra Peygamber tekrar bunun benzerini syledi. Ben yine kalkp: Benim iin kim ehdet eder? diye sordum ve sonra oturdum. Sonra Peygamber o szn benzerini yine syledi. Ben yine ayaa kalktm. Peygamber: "Neyin var y Eb Katde?" buyurdu. Ben de kendisine olan haber verdim. Bu srada bir kimse: Eb Katde doru syledi. O maktuln eyas benim yanm-dadr. Artk hakk olan bu eyler yerine ona baka eyler vererek benden raz kl, dedi. Eb Bekr: Allah'a yemn olsun ki, bu olamaz! Peygamber, Allah ve Ra-sl yolunda mukaatele eden Allah arslanlarndan bir arslanm hakkn ibtle yanamaz ve onun selebini sana veremez, dedi. Bunun zerine Peygamber(S): "Eb Bekr doru syledi. Yanndaki o maktule id eyleri Eb Katde'ye ver!" buyurdu.
1064 / 2483

buhari

Akabinde o kimse maktuln eyasn bana verdi.Ben de o eyay sattm da onun bedeliyle Ben Selime yurdunda bir bustn satn aldm, ite bu bustn, slm'da aslna mlik olduum ilk maldr [350]. Ve mm el-Leys ibn Sa'd yle demitir: Bana Yahya ibnu Sa-d, Kesr ibn Eflh'in olu Umer'den; o da Eb Katde'nin zdls olan Eb Muhammed'den tahds etti ki, Eb Katde yle demitir: Huneyn gn olduu zaman mslmnlardan bir adama baktm ki, o mriklerden bir adamla mukaatele ediyor. Mriklerden olan bir dieri ise mslmn ldrmek iin arka tarafndan onu aldatmaa urayordu. Ben hemen onu aldatmaa alan kiiye doru kotum. O beni vurmak iin elini kaldrd. Ben onun elini vurup kestim. Sonra o kii beni tutup sk bir sarmalayla beni kucaklad; beni o derecede skt ki, lmekten korktum. Sonra beni brakt ve zld. Ben de onu iteledim. Sonra onu ldrdm. Mslmanlar bozuldular, ben de onlarla beraber bozguna uradm. Bu srada bozulmayan insanlarn iinde) Umer ibnu'l-Hattb'la karlatm. Ona: nsanlara ne oluyor? dedim. Umer: Allah'n emri (yni hkm ve takdiri), dedi. Sonra bozulan insanlar Raslullah'a dndler. Bunun zerine Raslullah: "Her kim ldrd bir maktul zerine beyyine dikerse, ldrd kiinin eyas onundur" buyurdu. Ben hemen ldrdm maktuln zerine bir hid aramak iin kalktm, fakat benim iin ehdet edecek bir kimse gremedim. Sonra aklma geldi de, o adamn iini Raslullah'a zikrettim. Meclisinde oturanlardan biri: Bunun ldrdn zikretmekte bulunduu o maktuln silh benim yammdadr. Onun yerine baka eylerle Eb Katde'yi raz kl, dedi. Eb Bekr: Hayr olamaz. Peygamber o silh Kurey'ten gevek ve ciz bir kula vermez ve Allah ve Rasl yolunda harbeden Allah arslanlarndan bir arslan terkedemez, dedi. Rv dedi ki: Akabinde Raslullah kalkt ve o silh bana verdi. Ben de onun bedeliyle bir bustn satn aldm. te bu, slm iinde aslna mlik olduum ilk maldr [351].
57- Evts Gazvesi Bab 324-.......Eb Ms (R) yle demitir: Peygamber (S) Huneyn gazvesini bitirince (amcam) Eb mir'i bir ordu birlii zerine kumandan yaparak Evts'a gnderdi [352]. Eb mir (Huneyn'den buraya kam olanlarn kumandan) Dureyd ibn Smme ile burada karlat. Yaplan muharebede Dureyd ldrld, askerlerini de Allah hezmete uratt. Eb Ms devamla dedi ki: Raslullah beni de (amcam) Eb mir ile beraber gndermiti. Bu muharebede Eb mir'in dizine Cu-em kabilesinden birisi tarafndan bir ok atld. Oku okunu Eb mir'in dizkapana yerletirdi. Ben hemen Eb mir'in yanna kotum ve: Ey amca, sana kim ok att? diye sordum. O, ben Eb Musa'ya: te ok atan kaatilim udur! diye gsterdi. Ben hemen kaatile doru kotum ve ona yetitim. Kaatil beni grnce dnp kamaa balad. Ben onun arkasndan gittim. Bu srada ben hem kouyor, hem: Kamaktan utanmaz msn, yerinde biraz durmaz msn! diye haykryordum. Adam kamaktan vazgeti. Her ikimiz kllarmzla vurumaya baladk. Sonunda adam ldrdm. Sonra (Eb mir'in yanna geldim) Eb mir'e: Allah senin dmann ldrd, dedim. Amcam bana: u oku dizimden ek kar, dedi.
1065 / 2483

buhari

Ben de hemen kardm. Okun kt yerden bir su boand. (Amcam haytndan midini kesti.) Bana: Ey kardeimin olu! Peygamber'e selm syle ve bana Allah'tan mafiret istemesini rica et, dedi ve beni kendi yerine mc-hidler zerine kumandan yapt. Az bir zaman yaad, sonra vefat etti. Bu seferden dnp geldiimde Peygamber'in huzuruna girdim. Peygamber, odasnda hasrdan rlm ve zerine ince ilte serilmi bir sedir stnde yatyordu. Hasrn rgleri vcdunun arkasna ve iki yanlarna iz yapmt. Ben kendisine zafer haberimizi ve Eb mir'in ehd oluu haberini, ve "Raslullah benim iin mafiret dilesin" diye vasiyet ettiini arzet-tim. Bunun zerine Peygamber abdest suyu istedi ve abdest ald. Sonra ellerini kaldrp: "Y Allah, kulcazn Eb mir'e mafiret eyle!" diye du etti. Du ederken ben O'nun iki koltuunun beyazln grdm. Sonra Peygamber: "Y A ilah! Kyamet gnnde Eb mir kulunu u yarattn insanlardan ounun stnde yksek bir makaamda kl" niyaznda bulundu. Bunun zerine ben: Benim iin de mafiret isteyiver, dedim. Peygamber: "Y Allah, Abdullah ibn Kays'n gnhn mafiret eyle ve kyamet gnnde onu kerm bir makaama girdir" diye du etti. Rv Eb Burde: Bu ki duann biri Eb mir iin, dieri de Eb Ms iindir, demitir [353].
58- Tif Gazvesi Bab

Bu gazve hicretin sekizinci yl evval aynda yapld. Bu trihte yapldn Ms ibn Ukbe (Mazt'sinde) Syledi [354].
325-.......Bize Him, babas Urve'den; o da Eb Seleme'nin kz Zeyneb'den; o da annesi mm Seleme(R)'den tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S) yanma girdi. O srada yanmda bir muhan-nes kii bulunuyordu. ittim ki o, kardeim Abdullah ibn Umeyye'ye: Y Abdallah! Ne dersin, eer Allah yarn size Tif'in fethini myesser klarsa sana gereken, Gayln'n iman kzn yakalaman-dr. O kz (semizlikten karn) drt bklm karlar, sekiz bklm de arkaya dner! diyordu. Bunun zerine Peygamber (S): "Bu kabil muhannesier bir daha yanmza sakn girmesin" buyurdu. Rv Sufyn ibn Uyeyne: bn Cureyc: Bu muhannesin ad Ht'tr, dedi, demitir. Bize Mahmd ibn Gayln tahds etti: Bize Eb Usme, Him'-dan bu hadsi tahds etti ve "Peygamber o gn Tif'i muhasara etmekteydi" fkrasn ziyde etti [355]. 326-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Raslullah (S) Tif ehrini muhasara ettii zaman, Tifliler'den herhangi birey elde edemedi. (Bz sahbleriyle istiareden sonra): "nallah yarn dneceiz (yn muhasaray kaldracaz)" dedi. Bu sz mchidlere ar geldi de: Tif'i fethetmeden nasl gideriz! dediler. -Rv Sufyn bir kerre de: Nasl dneriz dediler, eklinde rivayet etmitir.Sahblerin bu i'tirzl szleri zerine Peygamber: "yleyse yarn sabah harbe hazr olun!" buyurdu. Ertesi sabah harb balad ve sahblerden
1066 / 2483

buhari

birouna yara isabet etti. Bunun akabinde Peygamber: "nallah bizler yarn dneceiz" buyurdu. Bu sefer Peygamberdin bu karr sahbleri sevindirdi. Peygamber de sahblerin sevinmelerine gld. Rv Sufyn bir kerresinde "Tebessm etti'", yn glmsedi eklinde sylemitir. el-Buhr dedi ki: el-Humeyd yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne bu haberin hepsini an'anesiz olarak tahds etti [356].
327-.......Bize u'be, tahds etti ki, sim yle demitir: Ben Eb Usmn'dan iittim, o yle dedi: Ben Sa'd'dan iittim ki, o Allah yolunda ilk ok atan kiidir. Ve yine ben Eb Bekre'den iittim ki, o da Tif halkndan mslmn olup Tif Kalesi'nin stne km ve oradan makara ile aaya inip Peygamber'e gelmi olan insanlar iinde idi. te bu iki sahb: Biz, Peygamber (S)'den: "Her kim babasndan baka bir kimseye -babas olmadn bile bile- babas olduunu iddia ederse, ite o kimseye cennet haramdr'* buyururken iittik, dediler. Ve Him ibn Ysuf es-San'n dedi ki: Bize Ma'mer ibn Rid, sm'dan; o da Eb*l-liye'den yhud Eb Usmn en-Nehd'den haber verdi ki, o: Ben Sa'd'dan ve Eb Bekre'den iittim; onlar da Pey-gamber'den. iittiler, demitir. sim dedi ki: Ben Eb'l-liye yhud Eb Usmn'a: Yemn olsun bu hadsi sana iki byk sahb rivayet etmitir ki, artk bunlarn ehdetleri kfidir, dedim. O da: Evet kfidir. Bunlardan biri Allah yolunda ilk ok atan kiidir (yn Sa'd ibn Eb Vakkaas'tr). Dieri de Tif halkndan yirmi kiinin ncs olarak kaleden aaya inip Peygamber'e gelen kiidir (yn Eb Bekre'dir), dedi [357]. 328-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Peygamber (S) (Tif seferinden dnnde) Mekke ile Medine arasnda C'rne mevkiine inerken, ben Peygamber'in yannda bulunuyordum. Beraberinde Bill de vard. Bu srada Peygamber'e bir bedevi geldi ve: Bana verdiin va'di hl yerine getirmeyecek misin? dedi. Peygamber de ona; "(Ganmet taksiminin yaknlyle yhud sabra karlk byk sevbla) seni mjdelerim" buyurdu. l Arabi: "Sevin, mjdelen" szlerini bana ok syledin, dedi. Bunun zerine Peygamber fkelenmi bir kimse hey'etinde Eb Ms ile Bill'e dnd de: "Bu bedevi verdiim mjdeyi reddetti, onu sizler kabul ediniz!" buyurdu. Eb Ms ile Bill de: Kabul ettik, dediler. Bundan sonra Peygamber ii su dolu bir bardak, yn kk bir kap istedi. Bu kap iinde ellerini ve yzn ykad. Azndaki bir mik-dr suyu da bunun iine pskrd. Sonra Eb Ms ile Bill'e: "Bu sudan iiniz, bunu yzleriniz ve gsleriniz zerine boaltnz ve sevininiz!" buyurdu. Onlar da su kabn aldlar ve Peygamber'in emrettii ileri yaptlar. Bu srada Peygamber'in zevcesi mm Seleme, perde arkasndan: u sudan ananza da ikram edin! diye seslendi. Onlar da bu sudan arta kalan bir ksm da mm Seleme'ye ikram ettiler [358].

1067 / 2483

buhari

329-.......bn Cureyc tahds edip yle demitir: Bana At ibn Eb Rebh haber verdi ki, ona da Safvn ibn Ya'l haber verdi, ki babas Ya'l ibn Umeyye: Keski ben kendisine vahy indirilirken Ra-slullah' grebilsem! der idi. Ya'l ibn Umeyye dedi ki: Peygamber C'rne'de, mevkiinde iken, zerinde bir rt vard ve kendisi bu rt ile glgelendirilmiti. Yannda da sahblerinden birtakm insanlar vard. Bu srada huzuruna, zerinde gzel koku srlm bir cbbe bulunan bir l Arabi geldi ve: Y Raslallah! Gzel koku srldkten sonra bir cbbe iinde umre niyetiyle ihrama giren bir kimse hakknda ne dersiniz? diye sordu. te tam bu srada Umer, eliyle Ya'l'ya gel diye iaret etti. Ya'l da geldi ve hemen bam Raslullah'n rtnmekte olduu rtnn iine soktu. Bir de grd ki, Peygamber (vahyin iddetinden) yz kzarm ve uyuyann nefes alp verirken horultu karmas gibi horultu karyor. Peygamber bir sre bu ekilde kald, sonra bu hl kendisinden ald. Peygamber: "Bana biraz evvel umreden sormakta olan kimse nerede?" buyurdu. O kii arand ve huzura getirildi. Peygamber ona: "Sendeki kokuya gelince: Sen onu (yn bedenine ve elbisene bulaan kokuyu) kene yka, zerindeki cbbeye gelince, onu da srtndan kar. Sonra (ihram giyip) haccnda yapmakta olduun fiilleri umren iinde de yap" buyurdu [359]. 330-.......Abdullah ibn Zeyd ibnsm yle demitir: Allah Huneyn gn Rasl'ne, harb ettii kimselerin mallarn ganmet olarak verdii zaman, Raslullah o mallan insanlar iinde kalbleri slm'a altrlan kimselere taksim etti de, bu mallardan Ensr'a bir-ey vermedi. Ensr, Raslullah'n bz insanlara mal verip de kendilerine birey vermedii iin hznlenmi gibi oldular. Bunun zerine Raslullah onlara hitb edip yle buyurdu: "Ey Ensr cemati! Ben sizleri yolu armlar bulup da Allah benim delletimle sizlere hidyet vermedi mi? Ben sizleri frka frka blnm hlde bulup da, Allah benim Medine'ye hicretimle sizleri birbirinizle birletirmedi mi? Ben sizleri fakr hlde bulup da Allah benim yzmden sizleri zengin klmad m?" Raslullah bu sorularn herbirini sorduka, Ensr Raslullah'a kar: Allah ve Rasl en ok ihsan edicidir, dediler. Raslullah: "Sizleri Allah'n Rasl'ne yle cevb vermenizden men' eden nedir?" buyurdu. Raslullah birey syledike Ensr: Allah ve Rasl en ok ihsan edicidir, dediler. Raslullah: "Eer siz isteseydiniz, benim bu sorularma yle yle cevb verebilirdiniz:1 (Seni kavmin yalanlamt, bize hicret ettin, biz Seni tasdik ettik. Kavmin Seni terketti, biz Sana yardm ettik. Kavmin Seni kovdu, biz Seni barmza bastk. Sen yoksuldun, biz Seni malmza ortak yaptk diyebilirdiniz. Bunlar dorudur.) nsanlar aldklar koyunlar ve develerle evlerine giderlerken, sizler Peygamber ile evlerinize gitmenizden raz oluyor musunuz? Eer hicret fazileti olmasayd, muhakkak ben Ensr'dan bir kimse olurdum. nsanlar bir vdye bir da yoluna gitmi olsalard, ben muhakkak Ensr'n vadisine ve da yoluna girer giderdim. Ensr cild zerine giyilen i fanils, dier insanlar da onun zerine giyilen elbisedir. Sizler benden sonra yaknda bakalarnn sizlere tercih edildii zamana kavuacaksnz. Sizler bunlara sabrediniz, nihayet sizler havuz banda bana kavuacaksnz" [360]. 331-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Enes ibn Mlik (R) haber verip yle dedi: Allah, Hevzin (harbindeki ganmet) mallarndan kendi Rasl'ne fey' olarak verdiini verdii ve Peygamber de Kurey'ten birtakm kimselere (kalblerini slm'a altrmak iin) yzer deve vermee balad zaman, Ensr'dan bz insanlar: Allah, Raslullah'a mafiret eylesin! O, Kurey'e veriyor da bizleri terkediyor. Hlbuki
1068 / 2483

buhari

kllarmzdan hl Kureyliler'in kanlar damlyor, dediler. Enes devamla dedi ki: Ensr'n bu sz Raslullah'a sylendi. Bunun zerine Raslullah, Ensr'a haber gnderip onlar deriden bir adr iinde toplatt. Ensr'n beraberinde bakalarm armad. Onlar toplannca, Peygamber ayaa kalkt da: "Ey Ensr! Sizin tarafnzdan sylenip bana u/aan o sz nedir?" buyurdu. Ensr'n iyi anlayllar: Y Raslallah! Bizim bakanlarmz (sizi zecek) hibir sz sylememilerdir. Amma bizden yalan taze bz insanlar: Allah, Ra-slullah'a mafiret eylesin! O, Kurey'e veriyor da bizleri brakyor. Hlbuki bizim kllarmzdan hl Kurey kan damlyor, demilerdir, dediler. Bunun zerine Peygamber: "Ben Kurey'fen bz kimselere dnyalk veriyorum ki, bunlar kfr ve irk zamanna yakn olan insanlardr. Ben onlarn gnllerini slm Dni'ne altrmak maksadyla veriyorum. nsanlar aldklar mallarla giderlerken, sizler evlerinize Peygamber'le gitmenizde raz olmuyor musunuz? Allah 'a yemin ederim ki, sizin Peygamber'le Medine'ye dnp gitmeniz, onlarn ganimet mallaryle evlerine bitmelerinden bhesiz daha hayrldr" buyurdu. Ensr: Y Raslallah! Bizler Sen'inle Medine'ye gitmekten raz olmuuzdur! dediler. Peygamber de onlara: "Sizler yakn gelecekte iddetli bir surette bakalarnn sizlere tercih olunmasyle karlaacaksnz. Siz bu durumlara A ilah 'a ve Rasl 'ne kavuuncaya kadar sabrediniz. nk ben havuz banda olacam" buyurdu. Enes: Fakat sabretmediler, demitir [361].
332-.......Enes (R) yle demitir: Mekke fethi gn olduu zaman Raslullah ganimetleri Kurey arasnda taksim etti. Bundan Ensr fkelendiler. Peygamber (S): "nsanlar dnyalkla evlerine giderlerken sizler Allah 'in Rasl ile birlikte evlerinize dnp gitmenizden raz olmuyor musunuz!" buyurdu. Ensr: Evet razyz! dediler. Peygamber: "Eer insanlar geni bir vdye yhud dar bir da yoluna girip gitseler, ben muhakkak Ensr'n vadisine yhud Ensr'n da yoluna girer giderim" buyurdu. 333-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Huneyn gn olduu zaman Peygamber'in ordusu ile Hevzin kabilesi karlat. Peygamber'in beraberinde onbin mchid ve bir de Mekke'den salve-rilenler vard. Mslmanlar anszn ok basknyla karlanca geri dndler. Peygamber: "Ey Ensr topluluu!" diye seslendi. Onlar: Lebbeyke y Raslallahi ve sa'deyke lebbeyk! Bizler Sen'in nndeyiz, dediler. Peygamber bineinden indi de: "Ben Allah'n kulu ve Rasl'ym!" dedi. Akabinde mrikler bozguna uradlar. Peygamber Mekke'den katlanlara ve Muhcirler'e ganimet verdi de Ensr'a birey vermedi. Ensr ganimetten men' olunmalar hususunda konutular. Bunun zerine Raslullah onlar da'vet edip bir adr ine koydu. Akabinde: "nsanlar aldklar koyunlar ve develerle giderken sizler Allah 'in Rasl ile gitmenizden raz olmuyor musunuz?" buyurup unlar da syledi: "Eer insanlar bir vdye girseler Ensr da bir da yoluna girse, ben elbette Ensr'n da yolunu tercih ederdim..." 334-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) (Huneyn ganimetlerinin taksimi hakknda Ensr'n bz szleri zerine) Ensr'dan birtakm insanlar (deriden bir adr altnda) toplad da (yapt hutbede zetle) unlar syledi:
1069 / 2483

buhari

"bhesiz Kurey Chiliye devrine yakndr ve balarna gelen bir harb musibetinden deyeni kmlardr. Ben onlarn bu harb-de uradklar yaralar, zararlar sarp dzeltmek ve bu suretle onlarn gnllerini slm Dni'ne sndrp altrmak istedim (Bunun iin onlara ok pay verdim). Sizler insanlarn aldklar dny mallaryle evlerine dnp gitmeleri ve kendinizin ise Allah'n Rasl ile birlikte evlerinize dnp gitmenizden hond olmuyor musunuz?" buyurdu. Ensr: Evet hond oluyoruz! dediler. Raslullah: "Eer insanlar ak bir vdye girip gitseler ve Ensr da dar bir da yoluna girip gitse, ben muhakkak Ensr'n vadisine yhud Ensr'n da yoluna (yn geni veya dar, Ensr'n yoluna) girer giderim" buyurdu [362].
335-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) Huneyn ganimetlerini taksim ettii zaman Ensr'dan bir (mnafk) kii: Peygamber bu taksim ile Allah'n rzsn kasdetmemitr, dedi. Ben de bu sz iitince gidip Peygamber'e haber verdim. Pey-gamber'in yz deiti. Sonra: "Allah'n rahmeti Ms zerine olsun! Yemin olsun Ms bundan daha ou ile eza edilmiti de, o yine sabretmiti" buyurdu [363]. 336-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Huneyn gn (harb) olup bitince Peygamber (S) bz insanlar terch edip fazla ganimet verdi. Mesel el-Akra' ibn Hbis'e yz deve verdi. Uyeyne ibn Hafs el-Fezr'ye de bunun kadar deve verdi. Ve Arab erafndan dier birtakm insanlara da bu suretle yzer deve verdi. (Pey-gamber'in bu taksimdeki gayesini anlamayanlardan) bir kii: Bu taksmle Allah'n vechi (yn rzs) kasdedilmedi, dedi. Ben de: Yemn olsun ben bu szleri muhakkak Peygamber'e haber vereceim, dedim (ve akabinde Peygamber'e gelip haber verdim). Peygamber: "Allah, Musa'ya rahmet etsin! O bundan daha ok szlerle eziyet edildi de yine sabretti" buyurdu [364]. 337-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Huneyn gn olunca Hevzin, Gatafn ve dier birok kabileler develeri, ocuk ve kadn-laryle beraber harb sahasna ynelip geldiler. Peygamber'in beraberinde ise onbin mchid ve bir de Mekke'den yeni mslmn olup katlanlar vard. Harb balaynca bunlar Peygamber'in yanndan geri dnp katlar, hatt Peygamber (az bir topluluk iinde) yapayalnz kald. Bu durum zerine Peygamber o gn aralarna baka bir sz kartrmakszn arka arkaya iki defa nida etti: Evvel sa tarafna dnd ve: "Ey Ensr topluluu!" diye bard. Ensr: Lebbeyke y Raslallah! Mjdelenip sevin! Biz Senin maiy-yetinde bulunuyoruz! dediler. Bundan sonra Peygamber sol tarafna dnd ve yine: "Ey Ensr topluluu.'" diye nledi. Ensr yine: Lebbeyke y Raslallah! Mjdelenip sevin! Bizler Senin be-rberindeyiz! dediler. Peygamber bu srada beyaz bir katr zerinde idi. Hemen katrdan indi ve: "Ben Allah'n kulu ve Rasl'ym" buyurdu. Akabinde mrikler bozuldular. Peygamber o gn pek ok ganimetler elde etti. Sonra bu ganimetleri Muhacirler ve Mekke'den katlan ncler arasnda taksim etti. Bu ganimetlerden
1070 / 2483

buhari

Ensr'a birey vermedi. Bunun zerine Ensr(dan bz kimseler): Harb gibi etin bir i olduu zaman bizler arlyoruz, fakat ganimet bizden bakalarna veriliyor, diye sylendiler. Bu szler Peygamber'e ulat. Akabinde Peygamber, Ensr' bir adr iinde toplad da: "Ey Ensr topluluu! Sizlerden bana ulaan o sz nedir?" buyurdu. Ensr sustular. Bunun zerine Peygamber (S): "Ey Ensr topluluu! nsanlar aldklar dny maliyle giderlerken sizler kendisine shib olarak Allah 'in Rasl ile evlerinize dnp gitmenizden hond olmaz msnz?" buyurdu. Ensr bu sefer topluca: Evet bundan hond oluruz (y Raslallah)! dediler. Bunun zerine Peygamber: "ayet insanlar bir vdye girip gitseler, Ensr da bir da yoluna girip gitmi olsa, ben elbette Ensr'n da yolunu tutar giderdim " buyurdu. Geen senedle Him, Enes'e (knyesi ile hitb ederek): Y Eb Hamza! Sen bu olaya hid oldun mu? diye sordu. Enes ibn Mlik de: Ben bu olaydan nereye gib olabilirim? Dedi [365].
59- Necd Ynne Gnderilen Seriyye Bab 338-....... Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) Necd ynne bir seriyye gnderdi. Ben de bu seriyyenin iinde idim. (Bu asker birlik pekok deve ganmeti elde ettiler.) Herbirimi-zin paylar oniki deveye ulat. Bize bu hissemize ilve olarak birer deve daha (Peygamber'e id olan bete birden) ihsan edilmiti. Bu suretle bizler herbirimiz oner deve ile dndk [366]. 60- Peygamber(S)'n Hlid bnu'l-Veldi Cezme Oullar'na Gndermesi Bab 339-.......(Burada iki senedle gelen hadste) Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S), Hlid ibnu'l-Veld'i (yzelli kisilik bir kuvvetle) Cezme oullar'na gnderdi, Hlid onlar slm'a da'vet etti. Fakat onlar "biz slm'a girdik" demesini beceremediler de bunun yerine "Saba'n, saba'n" (yn: irkten ktk, irkten ktk) demee balamlard. Bunun zerine Hlid, bunlardan bir ksmn ldrmeye, bir ksmn da esr almaya balad. Bizden seriyyede bulunan herbir askere kendi esirini verdi. Nihayet bir gn geldi ki, Hlid, herkesin kendi esirini ldrmesini emretti. Ben: Vallahi esirimi ldrmem, (Muhacir ve Ensr) arkadalarmdan hibirisi de esrini ldrmeyecektir, dedim. (Suleym oullar ise esirlerini ldrmlerdi.) Sefer sonunda Pey-gamber'in huzuruna geldiimizde bu olan kendisine zikrettik. Bunu duyunca Peygamber (S) elini kaldrd da iki kerre: "Y Allah! Ben, Hlid"in yapt bu iten Sana snrm!" diye du etti [367]. 61- Ensr Seriyyesi De Denilen Abdullah bnu Huzfe Es-Sehm Ve Alkame bnu Mucezziz El-Mudlic Seriyyesi Bab [368] 340-......Al (R) yle demitir: Peygamber (S) bir seriyyenin bana Ensr'dan bir adam emr, yn kumandan yapp gnderdi. Bu ztn emrindeki mchidlere de kumandanlarna itaat etmelerini emretti. Bu kumandan sefer esnasnda bir mes'eleden dolay maiyye-tindekilere fkelendi de: Peygamber sizlere bana itaat etmenizi emretmedi mi? diye sordu.
1071 / 2483

buhari

Onlar da: Evet emretti, dediler. Bunun zerine kumandan: yleyse benim iin odun toplayn! dedi. Mchidler odun topladlar. Bu defa da kumandan: Odunlar ateleyiniz! emrini verdi. Mchidler odunu yaknca da: Bu atee giriniz! diye emretti. Bu emir zerine askerlerin bir ksm atee girmeyi dndler. Fakat bzlar da bunlar tutmaya ve: Bizler ateten Peygamber'e kap snm kimseleriz, demeye baladlar. Onlar bu karlkl konumaya devam ederlerken nihayet ate snd. Kumandann da fkesi geip skinleti. Bu olay Peygamber'e ulanca: "Eer mchidler atee girseierdi, artk kyamet gnne kadar ateten kamazlard. (nk mire) itaat, ma'ki ve meru' olan emirlerde olur" buyurdu [369].
62- Eb Ms El-E'ar le Muz bn Cebelin Veda Hacc'ndan nce Yemen'e Gnderilmeleri (Bab) [370] 341-....... Eb Musa'nn olu Eb Burde mir yle demitir: Raslullah (S) Eb Ms ile Muz ibn Cebel'i Yemen'e gnderdi. Eb Burde: Yemen iki mntkadr, dedi ve yle devam etti: Raslullah bunlardan herbirini bir mntka zerine mir gnderdi. Sonra (bunlara verdii emirler cmlesinden olarak): "kiniz de insanlara kolaylk gsteriniz; ileri zorlatrmay-nz, mjdeleyiniz; rktmeyiniz" buyurdu. Eb Burde dedi ki: Akabinde bunlardan herbiri kendi me'mri-yet yerine gitti. Eb Burde dedi ki: Bu ikisinden herbirisi kendi vazifeli bulunduu arazde gezip dolat ve arkadann mntkasna yaklat zamn arkadan (ziyaretle) dostluunu yenilemek ve ona selm verip esenlik dilemek i'tiydnda idiler. Bir kerresinde Muz kendi mntkasn dolap, arkada Eb Musa'nn vilyetine yaklatndan katrna binerek dostunu ziyarete gitmiti. Eb Musa'nn bulunduu yere vardnda, onu bir yere oturmu, etrafnda da insanlar toplanm vazyette buldu. Bir de yannda iki eli boynuna balanm birisinin durduunu grd. Muz, Eb Musa'ya: Y Abdallah ibne Kays! Bu ne itir? diye sordu. Eb Ms: Bu elleri bal duran, slm'a girdikten sonra dnden dnm bir kiidir, dedi. Muz ibn Cebel de: Bu mrted ldrlmedike katrmdan inmem, dedi. Eb Ms da: Bu kimse ancak bunun iin, yn ldrlmek iin getirilmitir; haydi sen bineinden aa in! dedi. Muz yine: Bu dninden dnm kii ldrlnceye kadar ben inmiyorum, dedi. Bu srar zerine Eb Ms onunla ilgili emrini verdi, o da ldrld.' Sonra da Muz, Eb Musa'ya: Y Abdallah! Kur'n' nasl ve ne zaman okursun? diye sordu. Eb Ms da: Gndz ve gecenin ayr ayr zamanlarna ayrarak okurum, dedi. Bu defa da Eb Ms: Y Muz! Ya sen nasl okursun? diye sordu. O da: Ben gecenin ilk ksmnda uyurum, sonra uykumdan bir ksmn uyumu olarak kalkar ve Allah'n bana takdr edip yazd ka-kadar Kur'n okurum. bdet ve Kur'n okumak zere)
1072 / 2483

buhari

kalkmdan sevb umar olduum gibi, uykumdan da sevb umarm, dedi [371].
342- Bana shk tahds etti: Bize Hlid, e-eybn'den; o da Sad ibn Eb Burde'den; o da Eb Ms(R)'dan yle tahds etti: Peygamber (S) Eb Musa'y Yemen'e gnderdi de sonra ona Yemen'de yaplan iikilerden (yn onlarn mhiyetinden) sorup: "Bu ikiler nedir?' dedi. Eb Ms da: el-Bitu' ile el-Mzru'dur, diye cevb verdi. Sad: Ben Eb Burde'ye: el-Bitu' nedir? dedim. Oda: Baldan yaplan iki; el-Mzr ise arpadan yaplan ikidir, dedi. Eb Musa'nn cevbndan sonra Peygamber: "Her sarholuk veren ey haramdr" buyurmutur. Bu hadsi Cerr ile Abdulvhid, e-eybn'den; o da Eb Burde'den rivayet etmitir [372]. 343-.......Eb Burde yle demitir: Peygamber (S) Eb Sad'in dedesi Eb Ms ile Muz' Yemen'e gnderip: "Her ikiniz de kolaylatrn; zorlatrmayn, mjdeleyin; nefret ettirmeyin ve ikiniz de hkmde birbirinize uygun olun" buyurdu. Eb Ms: -.- Ey Allah'n Peygamberi! Bizim Yemen topramzda arpadan yaplp e-Mizr denen bir iki, bir de baldan yaplp el-Bitu denilen bir iki vardr, dedi. Peygamber de: "Her sarholuk veren ey haramdr" buyurdu. Akabinde ikisi de ilerinin bana gittiler. Muz, Eb Musa'ya: Sen Kur'n' nasl okuyorsun? diye sordu. Eb Ms da Kur'n' ayakta iken, otururken ve binek zerinde iken okuduunu bildirip: Ben Kur'n' bir defada deil, stn saat saat aralklarla salmas gibi faslal faslal okuyorum, demi ve bunu tafsil edip: Ben uyuyorum ve kalkyorum. Kalkmdan sevb beklediim gibi uykumdan da sevb md ediyorum, demitir. Kendisi kldan bir adr kurmutur. Artk birbirini ziyaret etmeye balamlardr. Bir defasnda Muz, Eb Musa'ya ziyarete gittiinde, balanm bir adamla karlam da, Eb Musa'ya: Bu nedir? diye sormu. Eb Ms da: slm Dni'ne girdikten sonra dnden km olan bir Yah-d'dir, demitir. Muz bunun zerine: Vallahi onun boynunu vuracam, demitir. Bu hadsi u'be'den rivayet etmekte el-Akd ile Vehb, Mslim'e mutbaat etmilerdir. Veki', enNadr ve Eb Dvd Him ibn Ab-dilmelik, u'be'den; o da Sad'den; o da babas Eb Burde'den; o da dedesi Eb Musa'dan; o da Peygamber'den senediyle rivayet ettiler. Bu hadsi Cerr ibnu Abdilhamd de e-eybn'den; o da Eb Burde'den rivayet etmitir. 344-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Raslullah (S) beni kendi kavmimin topra olan Yemen'e gnderdi. Oradan geldiimde Raslullah'a Ebtah'da devesini ktrm, yn konaklam hlde rastladm. Bana: "Y Abdallah ibne Kays Hacc ihramna girdin m/7" diye sordu. Ben: Evet ihrama girdim y Raslallah, dedim. "hrama girerken nasl syledin?'* buyurdu. Ben Eb Ms: Raslullah'n ihrama girii gibi ihrmlanp Lebbeyke dedim.
1073 / 2483

buhari

"Beraberinde kurbanlk evkettin mi?" dedi. Sevketmedim, dedim. "Beyt'i tavaf et, Safa ile Merve arasnda sa'yyap, sonra ihramdan k!" buyurdu. Ben bunlar yapp ihramdan ktm. Nihayet Kay s oullar kadnlarndan bir kadn benim bam tarad. Ve biz bu uygulama zerinde t Umer halfe yaplncaya kadar kaldk [373].
345-.......tbn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) Muz ibn Cebel'i Yemen'e gnderdii srada ona hitaben: "Sen Kitb ehli olan bir kavim zerine vl gidiyorsun. Onlara vardn zaman kendilerini L ilahe illeHlah ve enne Muhamme-den ras'llah dstruna ehdet etmelerine ar. Eer onlar bunda sana itaat ederlerse, onlara Allah 'm kendilerine her gece ve gndzde be namaz farz kldn haber ver. Eer onlar bunda da sana itaat ederlerse, bu defa da kendilerine, Allah'n onlara bir sadaka farz kldn, bunun onlarn zenginlerinden alnp fakirlerine verileceini haber ver. Eer onlar bununla da sana itaat ederlerse, seni onlarn en kymetli mallarm almaktan sakndrrm. Bir de mazlumun duasndan sakn. nk u muhakkak ki, mazlum ile Allah arasnda (duann kabulne mni' olacak) hibir perde yoktur" buyurdu. Eb Abdillah el-Buhr (deti zere lafzlarn tefsirine giriip) yle dedi: "Tavaat lehu nefsuhu" ve "Tat" ve "Atat" bir ma'-nya olup "Nefsi ona itaat etti" demektir; bunlar bir lgattir. Kii kendinden haber verdii zaman "T'tu", "Tu'tu" ve "Ata'tu" der ki, hepsi de "Ben itaat ettim" demektir [374]. 346-.......Muz (R) Yemen'e geldii zaman Yemenliler'e sabah namaz kldrrken "Allah ibrahim'i bir dost edinmitir" (en-Nis:i25> yetini okuduunda cematten (namazn yabanc szle bozulacan bilmeyen) bir adam; Yemin olsun, brahim'in anasnn gz aydn olmutur, deyi vermitir. Muz ibn Muz el-Basr, u'be'den; o da Habb'den; o da Sa-d'den; o da Amr'dan senediyle yapt rivayette unu ziyde etmitir: Peygamber (S) Muz ibn Cebel*i Yemen'e gnderdi.Muz sabah namaznda en-Nis Sresi'ni okudu. Muz "Vettehazellhu brh-me hallen = Allah tbrhm 7 bir dost edinmitir" yetini syleyince, arkasnda bulunan bir adam: brahim'in anasnn gz aydm oldu, demitir [375]. 63- Al bn Eb Tlib Aleyhi's-Selm'n Ve Hlid bnu'l-Veld{R)'n Veda Haccrndan nce Yemen'e Gnderilmeleri Bab 347-.......el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Raslullah (S) bizi Hlid ibnu'l-Veld ile beraber Yemen'e gndermiti. Bundan sonra da Al ibn Eb Tlib'i, Hlid ibnu'l-Veld'in yerine gnderdi ve Al'ye: "Evvelce Hlid ibnu'l-Veld'in beraberinde Yemeni giden m-chidlere u emri i'ln et: Onlardan seninle beraber dman ta'kbi-ne gitmek isteyenler gidip ta'kb etsinler (ve yeni ganmetten faydalansnlar), dileyenler de gitmeyip dnsnler" buyurdu. Bu emir zerine ben de Al ile beraber dman ta'kb edenler iinde bulundum. el-Ber devamla: Bu seferde ben pek ok kiyye nakid ganmet aldm, demitir [376]. 348-.......Bureyde (R) yle demitir: Peygamber (S) Al'yi ganmet mallarnn bete birini almak iin Yemen'e, Hlid ibnu'l-Veld'in yanna gndermiti. Bu seferde ben Al'ye fkeleniyordum. nk Al (ganimetten hissesine bir criye alm, sabahleyin de) ykanmt. Ben de Hlid ibnu'l-Veld'e:
1074 / 2483

buhari

u Al'yi grmyor musun? (Bak ne yapt?) dedim. En sonu Peygamber'in huzuruna geldiimizde Al'nin bu hareketini Peygamber'e zikrettim. Bunun zerine Peygamber: "Y Bureyde! Al'ye fkeleniyor musun?" buyurdu. Ben: Evet (fkeleniyorum), diye tasdk ettim. Peygamber: "Sen Al'ye fkelenme! nk onun ganmet malnn bete birindeki hissesi, ald cariyeden daha oktur" buyurdu [377].
349-.......Abdurrahmn ibnu Eb Nu'm tahds edip yle demitir: Ben Eb Sad el-Hudr(R)'den iittim, yle diyordu: Al ibn Eb Tlib (R) Yemen'den Raslullah'a karez ile'tabaklanm bir deri iinde, henz toprandan artlmam altn cevheri gndermiti. Eb Sad devamla dedi ki: Raslullah (S) bu altn cevherini u drt kii arasnda paylatrd: Uyeyne ibn Bedr, Akra' ibn Habis, Zeydu'1-Hayl, drdncs ya Alkame ibn Ulse yhud da mir ibnu't-Tufeyl idi. Peygamber'in sahblerinden bir kii: Bu taksime biz bunlardan daha hakl idik, dedi. Bu sz Raslullah'a eriince: "Siz bana emniyet etmiyor musunuz? Halbuki ben gky-zndekilerin bile emmiyim! Sabah akam bana gkyznn haberi geliyor!" buyurdu. Rv dedi ki: Bunun zerine iki gz kk, yanann elmacklar kk, aln yksek, gr sakall, ba tral, iznn yukar emre-mi bir kii ayaa kalkt da: Y Raslallah! Allah'tan sakn! dedi. Raslullah ona: "Sana yazklar olsun! Ben yeryzndeki insanlarn Allah'tan saknmaya en lyk deil miyim?" buyurdu. Rv dedi ki: Sonra o kii arkasna dnp gitti. Hlid ibnu'l-Veld: Y Raslallah! unun boynunu vurmayaym m? dedi. Raslullah: "Hayr, vurma! Bunun da ileride namaz klan bir kii olmas umulur!" buyurdu. Bunun zerine Hlid: Y Raslallah, namaz klanlardan nice kimseler vardr ki, onlar kalblerinde olmayan eyi dilleriyle sylerler, dedi. Raslullah: "Ben insanlarn kalblerini amaya, karnlarn yarmaya me'-mr deilim!" buyurdu [378]. Rv dedi ki: Sonra Raslullah o (mrteci' grnl) kii dnp giderken, arkasndan ona bakp: "bhesiz unun soyundan yle bir nesil treyecektir ki, onlar her zaman gzel sesle Allah 'in Kitab'm okuyacaklar. Fakat Kur'-n 'in tatll onlarn hanerelerinden ileriye gemeyecektir. Onlar, okun av (abuk delip) kt gibi dnden kacaklar!" buyurdu. Zannediyorum ki Raslullah: "Yemn olsun, eer ben onlarn zamanna yetiseydim, muhakkak onlar Semd kavminin ldrl gibi toptan ldrrdm" buyurdu [379]. 350-.......At ibn Eb Rebh yle demitir: Cbir: Peygamber (S) Al'ye ihram zerinde ikaamet etmesini emretti, demitir. Muhammed ibnu Bekr, bn Cureyc'den unu ziyde etmitir: At yle dedi: Cbir yle dedi: Al ibn Eb Tlib (R) Yemen ganimetinin bete birini teslm alp gelme vazfesiyle geldi. Peygamber (S) ona: "YAl, ne niyetiyle telbiye edip ihrama girdin?" diye sordu. Al de: Peygamber'in ihrama girdii gibi ihrmlandm, dedi. "yleyse kurban evket ve olduun gibi ihrml olarak kal" buyurdu.
1075 / 2483

buhari

Rv: Al, Peygamber'e de bir kurban hediye etti, demitir [380].

351-.......Bize Bikr el-Basr tahds etti ki, kendisi bn Umer'e; Enes ibn Mlik'in kendilerine: Peygamber (S) umre niyetiyle ve hacc niyetiyle telbiye edip ihrama girdi, eklinde tahds ettiini zikretmitir. Bunun zerine bn Umer de: Peygamber (S) hacc niyetiyle telbiye edip ihrama girdi. Bizler de O'nun beraberinde hacc niyetiyle telbiye edip ihrama girdik. Mekke'ye girdiimiz zaman Peygamber: "Beraberinde kurbanl bulunmayan, niyet etmi olduu haca umreye evirsin" buyurdu. Peygamber'in beraberinde ise kurbanlk vard. Bu srada Al ibn Eb Tlib Yemen'den bizim yanmza hacc niyetiyle ihrama girmi olarak geldi. Peygamber (S) ona: "Ne niyetiyle telbiye edip ihrama girdin? Beraberimizde ehlin (Ftma) vardr!" buyurdu. Al: Ben Peygamber'in ihrama girdii gibi telbiye edip ihrama girdim, dedi. "yleyse ihramn zerinde tut, nk bizim beraberimizde kurbanlk vardr" buyurdu [381]. 64- Zu'l-Halasa Gazvesi 352-.......Cerr ibn Abdillah el-Becel (R) yle demitir: Cahiliyet zamannda Yemen'de Zu'1Halasa ve el-Ka'betu'l-Yemniyy^ denilen bir put evi vard. el-Ka'betu'-miyye ise Mekke'de idi. Peygamber (S) bana: "Beniu Zu'l-Halasa'dan rahatlandrmazmsn?"buyurdu. Bunun akabinde ben yzelli svarinin banda abuk hareket ettim. O put evini krp yktk ve yannda bulduumuz kimseleri de ldrdk. Peygamber'e gelip bu yaptmz kendisine haber verdiimizde bizlere ve Ahmes kabilesine du etti [382]. 353-.......Kays ibn Eb Hazm tahds edip yle demitir: Cerr (R) bana yle dedi: Peygamber (S) bana: "Beniu Zu'l-Halasa'dan rahatlandrmaz msn?" buyurdu. Bu Zu'1-Halasa, Yemen'de Has'am kabilesi iinde el-Ka'betu'l-Yemniyye diye isimlendirilen bir ev idi. Ben Ahmes kabilesinden yzelli svarinin banda hareket ettim. Ahmesliler iyi ata binerlerdi. Fakat ben at zerinde duramazdm. (Bu beni skard.) Peygamber gsme iddetli bir vuru vurdu ki, ben O'nun parmak izlerini gsmde grdm. Ve Peygamber: "Y Allah! Sen Cerr'i sabit tut ve onu hd ve mehdkl!" diye du etti. Akabinde Cerr, o put evine gitti, onu ykp yakt. Sonra Ras-lullah'a bir haberci yollad. Cerr'in elisi geldi ve: Seni hakk ile gnderen Allah'a yemn ederim ki, ben Sen'in huzuruna ancak o put evini uyuz deve gibi brakp gelmiimdir, dedi. Raslullah bu haber zerine be kerre: "Ahmes kabilesi atlar ve svarileri mbarek olsun!" dedi [383]. 354-.......Cerr ibn Abdillah (R) yle demitir: Raslullah (S) bana hitaben: "u Zu'l-Halasa'dan beni rahata erdirir misin?" buyurdu. Ben: Evet rahata erdiririm, dedim ve akabinde Ahmes kabilesinden yzelli svarinin banda hareket ettim. Bu Ahmes kabilesi iyi at binerlerdi. Ben ise at zerinde iyi duramazdm. Ben bu hlimi Peygamber'e zikrettim. Peygamber benim gsm zerine eliyle iddetlice vurdu, hatt ben
1076 / 2483

buhari

elinin izini gsmde grdm. Ve Peygamber: "Y Allah! Sen Cerr'i sabit tut ve onu hd ve mehd kl!" diye du etti. Cerr: Artk ben bu duadan sonra hibir attan dmedim, demitir. Yine Cerr dedi ki: Zu'1-Halasa Yemen'de Has'am ile Becle kabileleri arasnda bir ev idi. inde dikilmi bir ta vard. Ona ibdet edilir(kurbn kesilir)di. Bu eve Ka'be de denilirdi. Rv dedi ki: Cerr oraya vard, akabinde onu atele yakp ykt. Rv dedi ki: Cerr Yemen'e vard zaman bu put evinde muhafz bir adam oklarla (hayr ve errden) ksmet aryordu. Bu falcya: Haberin olsun, Raslullah'n elisi uradadr. Eer seni fal atarken yakalarsa boynunu vurur! denildi. Rv dedi ki: Falc fal oklarn atmakla megul olduu srada Cerr stne kageldi ve falcya: imdi sen ya bu oklar krar ve L ilahe ille'llah diye ehdet kelimelerini sylersin, yhud ben senin boynunu muhakkak vururum! dedi. Rv dedi ki: Falc bunun zerine oklar krp ehdet getirdi. Sonra Cerr, Ahmes kablesinden Eb Ertt diye knyelenen bir kiiyi bunu mjdelemek zere Peygamber'e gnderdi. Eb Ertt, Peygamber'e gelince: Y Raslallah! Seni hakk ile gnderen Allah'a yemn ederim ki, ben Sen'in huzuruna ancak Zu'1-Halasa'y uyuz deve gibi brakp geldim, dedi. Rv dedi ki: Bu sevindirici haber zerine Peygamber (S) Ah-mesliler'in atlar ve adamlarn be kerre tebrk etti [384].
65- Ztu's-Selsil Gazvesi (Bab)

Bu Ztu's-Selsil gazvesi, Lahm ve Cuzm kabilelerine yaplan gazvedir. Bunu sml ibn Eb Hlid sylemitir. Ve {Moz sahibi) bnu shk, Yezd ibn Harun'dan yapt rivayetinde: Ztu's-Selsil, Beliyy, Uzre ve Kayne oullar (adlaryle anlan byk kabilenin) beldeleridir, demitir [385].
355-.......Bize Hlid ibn Abdillah, Hlid el-Hazz'dan; o da Eb Usmn'dan haber verdi ki, Raslullah (S) Amr ibnu'1-s' Ztu Selsil gazvesi iin hazrlad asker zerine kumandan yapp gndermitir. Amr dedi ki: Ben (bu gazveden dndmde) Raslullah'n huzuruna geldim ve: Y Raslallah! Sahbler iinde Sana en sevimli kimdir? diye sordum. Raslullah: "ie'dir" buyurdu. Ben: Erkeklerden kimdir? dedim. Raslullah: "Aie'nin babas" buyurdu. Ben: Sonra kimdir? dedim. Raslullah: "Umer ibnu'I-Hattb" buyurdu, ve akabinde birtakm erkeklerin isimlerini sayd. Ben, Raslullah beni onlarn en sonunda syler korkusuyla sustum (da bakalarm sormadm)[386]. 66- Cerr bn Abdillah El-Becel'nn Yemen'e Gitmesi Bab 356-.......Cerr ibn Abdillah (R) yle demitir: Ben denizde idim. Yemen ahlsinden iki kiiye kavutum, bunlar Z Kela' ve Z Amr adndaki kimselerdi. Ben bunlara yolculuk esnasnda Rashl-lah'tan haber vermeye baladm". Bu esnada Z Amr ben Cerr'e:
1077 / 2483

buhari

Eer sen sahibin Rasiullah'n iinden zikretmekte isen, ye-mn olsun ki, O, gnden beri eceli zerine gemi (yn lm) bulunmaktadr, dedi. Bunlar benimle beraber (Medine'ye) yneldiler. Nihayet yolun bir merhalesinde bulunduumuz srada bize Medne tarafndan gelmekte olan bir svr kaafilesi grnd. Onlara sorduk. Onlar da: Raslullah (ebediyyet lemine) alnd, Eb Bekr halfe seildi, insanlar iyilerdir, dediler. Bu haber zerine Z Kela' ile Z Amr bana: Sen sahibin Eb Bekr'e bizim buraya kadar gelmi olduumuzu, Allah dilerse ileride belki yine dnp ziyaret edeceimizi haber ver, dediler ve Yemen'e dnp gittiler. Ben de Medine'ye geldiimde Eb Bekr'e onlarn szlerini haber verdim. Eb Bekr: Keski onlar getireydin, dedi. Rv Cerr yle devam etmitir: Bir zaman sonra (Umer'in halifelii zamannda) Z Amr bana unlar syledi: Y Cerr! Bana gre senin yksek bir erefin ve asaletin vardr. Ben sana u haberi (yn u hakikati) haber verip bildirmek istiyorum: Siz Arab topluluu, bir emr ldnde baka bir emri semek hususunda mavere eder olduunuz mddete, sizler ebed hayr ve saadet iinde bulunursunuz. Emirlik kl kuvvetiyle (kahr ve galebe ile) elde edilir olduu zaman ise, artk o glibler (m'minlerin emri deil) birtakm saltanat melikleri olurlar da meliklerin fkelenip istibdd edileri gibi fkelenirler ve yine meliklerin hond olular gibi hond olurlar, dedi [387]
67- Sfu'l-Bahr (Yn Deniz Sahili) Gazvesi Bab

Bu sefere katlan mchidler Kurey'e id bir kervan gzetliyorlard. Babular da Eb Ubeyde ibnu*lCerrh (R) idi [388].
357-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Raslullah (S) sahil tarafna bir asker kuvvet gnderdi, balarna da Eb Ubeyde ibnu'l-Cerrh' kumandan ta'yn etti. Bu asker kuvvet yz kiiden ibaretti. (Cbir dedi ki:) Biz yola ktk. Yolun bir ksmnda bulunduumuz srada azmz tkendi. Bunun zerine Eb Ubeyde mchid-lere yanlarndaki azklar getirmelerini emretti. Getirilen azklar bir yere topland ki, bu da iki daarck hurmadan ibaretti. te bu hurma azar azar her gn bizim azmz oluyordu. Nihayet bu da sona erdi. Artk herbirimize gnde birer hurmadan baka birey dmyordu. Rv Vehb ibn Keysn dedi ki: Ben Cbir'e: Gnde bir hurma sizin gdanza yetmez, dedim. Cbir de ona: Bu bir hurma da tkenince onun yokluunun acsn da tattk. Sonra deniz sahiline ulatk, bir de baktk ki, kk da gibi bir balk duruyor. O seriyyede bulunan askerler onsekiz gece bu baln etinden yediler. Sonra Eb Ubeyde bu baln kaburga kemiklerinden ikisinin dikilmesini emretti de, iki kemii dikildi. Sonra Eb Ubeyde bir binek devesinin hazrlanmasn emretti, deve hazrland. Sonra bu deve o iki kemiin altndan geti de kemiklere dokunmad [389]. 358-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Amr ibnu Dinar'dan ezberlediimiz udur: O yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah'tan iittim, o yle diyordu: Raslullah (S) bizleri yz s-vr olarak gnderdi. Babuumuz Eb Ubeyde ibnu'l-Cerrh idi. Ku-rey kervann gzetliyorduk. Deniz sahilinde biz yarm ay (onbe gn) oturduk. Bizlere iddetli bir alk isabet
1078 / 2483

buhari

etti. Nihayet habat denilen dikenli aacn yapraklarn, yemilerini yedik. te bu sebeble bu or du birliine Ceyu'l-Habat ismi verildi. te orada deniz bizim iin sahile el-Anber denilen byk bir dbde att. Artk biz onun etinden yarm ay yedik ve ya ile yalandk. Nihayet vcdlarmz ve kuvvetimiz (alktan nceki) yerine geldi. Eb Ubeyde bu deniz hayvannn kaburga kemiklerinden birini alp dikti. Beraberinde bulunan en uzun adama yneldi. Sufyn ibn Uyeyne bir defasnda: Onun kaburga kemiklerinden birini alp dikti. Bir adam ve bir deve ald da o dikili kaburgann altndan geti, eklinde rivayet etmitir. Cbir dedi ki: O alk gnlerinde mchidler topluluundan bir adam deve kesti. Sonra deve daha kesti. Sonra deve daha kesti. Sonra Eb Ubeyde (binek develeri azalyor diye) deve kesmeyi nehyetti. Amr ibnu Dnr yle diyordu: Bize Eb Salih Zekvn haber verdi ki, Kays ibnu Sa'd, babas Sa'd ibn Ubde'ye (Medine'ye dndklerinde) yle demitir: Ben o asker1in iinde idim. Acktlar. Kes, dedi. Kestim, dedi. Sonra yine acu -ar, yine kes dedi. Yine kestim, dedi. Sonra yine acktlar; yine kes dedi; ben de kestim, dedi. Sonra acktlar, kes dedi. Ben kesmekten nehyolundum, dedi [390]
359-....... bnu Cureyc yle demitir: Bana Amr ibnu Dnr haber verdi ki, kendisi Cabir(R)'i yle derken iitmitir: Bizler Ceyu'l-Habat gazvesine gittik. Bamza Eb Ubeyde emr ta'yn edildi. ok iddetli bir ala dtk. Bu srada deniz, hi benzerini grmediimiz el-Anber denilen l bir bal sahile att. Artk biz onun etinden yarm ay yedik. Eb Ubeyde onun kemiklerinden birini tuttu da onun altndan bir svr geti. bnu Cureyc dedi ki: Bana Ebu'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim el-Mekk haber verdi. Kendisi Cbir'i yle derken iitmitir: Eb Ubeyde bize: Bu deniz mahlkunun etinden yiyiniz! dedi. (Biz de yedik.) Medne'ye dnp geldiimizde bu vak'ay Pey-gamber'e arzettik. "Ey mchidler, yiyiniz! Allah onu denizden size bir rzk olmas iin karmtr. Eer beraberinizde varsa bize deyediriniz" buyurdu. Askerlerden bzlar o balk etinin pastrmasndan bir para Pey-gamber'e getirdi. Peygamber de onu yedi [391]. 68- Hicretin Dokuzuncu Ylnda Eb Bekrin nsanlara Hacc Ettirmesi Bab 360-.......Bize Fulayh ibnu Sleyman, ez-Zuhr'den; o da Humeyd ibnu Abdirrahmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Eb Bekr es-Sddk (R), Veda Hacc'ndan bir sene evvel Peygam-ber'in kendisini hacc enri ta'yn buyurduu hacc srasnda, Eb Hu-reyre'yi kurbn bayramnn birinci gn Min'da bir nidclar topluluu iinde insanlara unlar i'ln etmeye gndermitir: "Bu yldan sonra hibir mrik hacc yapmayacak, hibir plak Ka'be'yi tavaf etmeyecektir" [392]. 361-.......el-Ber ibn zib (R): Kmil olarak inen en son sre Bere'dir; inen srenin en sonu da (yn en son inen yet de) en-Nis Sresi'nin sonu olan u yettir: "Senden fetva isterler. De ki: Allah, bahas ve ocuu olmayann mrs hakkndaki hkm ylece aklar... " (en-Nis: 176) demitir [393]. 69- Temm Oullar Hey'eti [394]
1079 / 2483

buhari

362-.......mrn ibn Husayn (R) yle demitir: Peygamber'e Temm oullar'ndan bir grup insan geldi. Peygamber (S) onlara (balang ve maada ile ilgili akde asllarn retti ve): "Ey Temm oullar! Bu mjdeyi kabul ediniz!" buyurdu. Onlar da: Y Raslallah! Bizlere hiretlik mjdeler verdin. Sen imdi bize dnyalk atyye ver! dediler. Bu szlerinin verdii znt Peygamber'in yznde grld. Bu srada daha nce Yemen'den gelmi olan E'arler'den de bir grup insan gelmiti. Raslullah bunlara hitaben: "Sizler bu hiret mjdesini kabul ediniz. nk bu mjdeyi Temim oullar kabul etmediler" buyurdu. E'arler: Kabul ettik y Raslallah! dediler [395]. 70- Bab

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.) Mazsahibi Muhammed ibn shk yle demitir: Uyeyne ibn Hsn ibn Huzeyfe ibn Bedr elFezr'nin Temm oullar'ndan olan Anber oullar'na yapt gazve yle olmutur: (Temm oullarnn, Huza'dan birtakm insanlara baskn yaptklar haberi gelince) Peygamber (S) Uyeyne'yi Temm oullan zerine yollad.]Uyeyne ve beraberindekiler onlara baskn yapp, onlardan bir hayl insana zarar verdi ve bir hayl kadm da esr ald [396].
363-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah'tan iittiim eyden sonra Temm oullarn sevmekten vazgemeyeceim: Raslullah (S) onlar hakknda yle buyuruyordu: "Temm oullan Deccl'e (ve arktan gelecek fitne ve fesada) kar mmetimin en ok mukaavemelisidir" buyurmas; 2Temm oullar'ndan olup da ie'nin yannda bulunan bir criye hakknda: "Bunu zd et. nk bu criye sml Peygamber evldndandr" buyurmas; 3-Temm oullar'nn zekt mallar geldii zaman: "Bunlar bir kavmin yhud kavmimin zektlardr" buyurmas [397]. 364-.......bn Cureyc, bnu Eb Muleyke'den haber verdi ki, Abdullah ibnu'z-Zubeyr onlara yle haber vermitir: Peygamber'in huzuruna Temm oullar'ndan svr bir hey'et gelmiti. (Bunlar ms-lmn olduktan sonra) Eb Bekr: Y Raslallah, bunlara Ka'ka' ibnu Ma'bed ibn Zurre'yi emr ta'yn et! dedi. Buna kar Urner: Hayr, o olmaz; Akra' ibn Hbis'i ta'yn buyur, dedi. Eb Bekr: Sen muhakkak bana muhalefet etmek istiyorsun! dedi. Umer: Hayr ben sana muhalefet etmek istemedim! dedi. Ve bu suretle Eb Bekr ile Umer, Raslullah'n huzurunda birbirleriyle ekimilerdi, hatt sesleri de epeyce ykselmiti. te bu hususta u yetler indi: "Ey mn edenler, Allah 'm ve Rasl 'nn huzurunda (szde ve ite) ne gemeyin. Allah'tan korkun. nk Allah hakkyle iiten, kemliyle bilendir. Ey mn edenler, seslerinizi Peygamberin sesinden yksek karmayn. O'na, szle birbirinize bardnz gibi barmayn ki, siz farkna varmadan amelleriniz boa gidiverir..." (elHucurt: 1-2) [398]. 71- Abdu'l-Kays Hey'eti Bab [399]
1080 / 2483

buhari

365-.......Eb Cemre yle demitir: Ben bn Abbs'a: Benim testiler cmlesinden iinde nebz ikisi yaplan bir testim var ki, ben ondan nebz iiyorum. Eer ondan imeyi oaltr ve bir toplulukla oturup, oturmay da uzatrsam, sarholarn hli gibi kusurlu olmamdan ende ediyorum, dedim. bn Abbs yle dedi: Abdu'1-Kays hey'eti Raslullah'n huzuruna (ikinci kerre) geldiler. Raslullah onlara: "Toplulua merhaba! (Ho geldiniz!) Allah sizi utandrmasn, piman etmesin" buyurdu. Bunun akabinde onlar: Y Raslallah! Seninle bizim aramzda Mudar'dan olan mrikler vardr. Biz sana ancak haram aylar iinde ulaabiliyoruz. Sen bize zet olarak birtakm emirler syle de biz onunla amel ettiimizde cennete girelim ve geride kalanlarmz onu yapmaa aralm, dediler. Raslullah (S) yle buyurdu: "Ben sizlere drt ey emrediyor ve drt eyden de nehyediyo-rum: Allah'a mn etmek! Allah'a mn etmek nedir bilir misiniz? Allah'tan baka ilh olmadna (ve Muhammed'in Allah'n Rasl olduuna) ehdet etmek, namaz ikaame etmek, zekt vermek, ramazn orucunu tutmak ve ganimetlerden bete birini vermenizdir. Sizleri drt eyden nehyediyorum; Duba', nekr, hantem ve muzeffet denilen kaplara hurma yhud zm ras konulmasndan" [400]. 366-.......Eb Cemre yle demitir: Ben bn Abbs'tan iittim, yle diyordu: Abdu'1-Kays hey'eti Peygamber(S)'in huzuruna geldiler de: Y Raslallah! Bizler u Raba kabflelerindeniz. Seninle bizim aramza Mudar kfirleri engel olmulardr. Bundan tr bizler Sana ancak haram ay iinde ulaabiliyoruz. O hlde Sen bizlere birtakm eyler emret de bizler onlar alalm ve arkamzda kalanlarmz da bu ileri yapmaya aralm, dediler. Raslullah: "Ben sizlere drt ey emrediyor ve drt eyden de nehyediyo-rum: Allah'a mn etmek: Allah'tan baka ilh olmadna (ve Mu-hammed'in Allah'n Rasl olduuna) ehdet etmek Raslullah burada eliyle bir balad-; namaz devaml klmak; zekt vermek; ganimet aldnz mallarn bete birini Allah iin bana demeniz- Ve ben sizleri dubb'dan, nehirden, hantemden, muzeffetten de nehyedi-yorum" buyurdu [401]. 367-.......bn Abbs'n klesi Kureyb tahds edip yle demitir: Bir kerresinde bn Abbs, Abdurrahmn ibnu Ezher ve Msver ibnu Mahrame (R) - beraberken ben Kureyb'i ie'ye gnderip yle dediler: Hepimizden ie'ye selm syle ve ikindinin farzndan sonraki iki rek'at nafile namaznn hkmn ondan sor. Peygamber'in bu namazdan sahbleri nehyettii haberi bize ulat hlde senin bunu klmakta olduun bize haber verildi, diye syle dediler. ibn Abs devamla: Ben Umer ibnu'l-Hattb ile birlikte byle iki rek'at namaz klan insanlar dver idim, demiti. Kureyb dedi ki: Ben ie'nin huzuruna girdim. Beni gnderen zevatn benimle gnderdikleri haberi kendisine ulatrp tebl ettim. ie bana: Sen bu mes'eleyi mm Seleme'ye sor, dedi. Ben de beni gndermi olan o zta ie'nin sylediini haber verdim. Onlar beni ie'ye gnderdikleri gibi, bu defa da mm Seleme'ye gnderdiler. mm Seleme yle dedi: Ben Peygamber(S)'den bu iki rek'ati nehyettiini iittim. Kendisi ikindi namazm klmt. Sonra benim odama girdi. Fakat o srada benim yanmda Ensr'dan, Haram oullan'ndan birtakm kadn-(konuk)lar bulunuyordu. Raslullah iki rek'at namaz daha klmaa balad. Ben
1081 / 2483

buhari

O'nun ikindiden sonra byle iki rek'at daha namaz kldn grnce kendisine bir hizmeti gnderdim ve o hizmetiye dedim ki: Peygamber'in yannda dur. Sana mm Seleme: "Y Raslallah! Ben Sen'in bu iki rek'at namazdan nehyeder olduunu iitmemi miydim? Hlbuki imdi Seni onlar klyorsun gryorum" diyor de! Eer Raslullah (namazda bulunduuna) eliyle iaret ederse, huzurundan geri ekil! Hizmeti kz bu emrimi yerine getirdi ve hakkaten Peygamber eliyle iaret etmekle, kz O'ndan geri ekildi. Raslullah namaz bitirdiinde (bana hitb ederek): "Y Eb Umeyye kz! kindi namazndan sonra kldm iki rek'at namazdan sormutun. Bunun sebebi udur: Bana Abdu'l-Kays kabilesinden bz insanlar kendi kavimleri adna elilikle gelmilerdi. te onlar beni le namazndan sonraki iki rek'at nafileden megul edip alkoymulard. Bu kldm iki rek'at namaz, lenin o iki rek'at son snnetidir" buyurdu [402].
368-.......Ibn Abbs (R): Raslullah(S)'n mescidinde klnm olan ilk cumua namazndan sonra slm'da klnm olan cumua namaz, Abdu'1-Kays kabilesinin Cuvs ehrindeki mescidinde klnan cumua namazdr, demitir. bn Abbs bu szyle Bahreyn'den bir ehri kasdetmektedir [403]. 72- Ben Hanfe Hey'eti(Nin Medine'ye Gelmesi) Ve Summe bn Usl/n Hadsi Bab [404] 369-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) Necd tarafna bir svr mfrezesi gnderdi. Bu mfreze Ben Hanfe kabilesinden Summe ibn Usl denilen bir kiiyi esr edip getirdiler ve onu mescidin direklerinden birisine baladlar. Akabinde Peygamber mescide kt ve ona: "Y Summe, yannda ne var (gnlnden ne geiriyorsun ve benden ne umuyorsun)?" buyurdu. Summe: Gnlmde hayr (mdi) var y Muhammed! (nk Sen zul-metmezsin; ihsan ve in'm edersin.) Eer Sen beni ldrrsen, kanl bir cnyi ldrm olursun. Eer bana in'm edersen ni'mete kar kredici bir kiiye in'm etmi olursun. Eer (kurtulu fidyem iin) mal istersen, ne kadar dilersen ite malm, dedi. Bu konumadan sonra Summe bal olarak brakld. Nihayet ertesi gn oldu, sonra Peygamber yine ona hitaben: "Y Summe, gnlnde ne var; ne umuyorsun?" dedi. O da: Gnlmde dn Sana sylediim ey vardr. Eer in'm edersen, ni'mete kar kredici bir kimseye in'm etmi olursun! dedi. Peygamber onu o gn de bal olarak brakt. Nihayet nc gn olunca Peygamber yine: "Y Summe, yannda ne var?" buyurdu. Summe de: Yanmda dn Sana sylediim ey var, dedi. Peygamber: "Summe'yi salveriniz!" buyurdu. Summe bandan salverilince, hemen mescidin yaknndaki bir suya gitti, ykand, sonra mescide girdi ve: Ehedu en l ilahe ille lh ve ehedu enne Muhammeden ra~ slullah dedi ve yle devam etti: Y Muhammed! Vallahi u yeryznde bana Sen'in yznden daha dman hibir yz
1082 / 2483

buhari

yoktu. Fakat bu sabah Sen'in yzn, bana yzlerin en sevimlisi olmutur. Vallahi dnlerden hibir dn bana Sen'in dninden ziyde dman gelmezdi. Fakat bu sabah Sen'in dnin bana gre dnlerin en sevilmiidir. Vallahi beldelerden hibir belde bana Sen'in belden kadar sevimsiz deildi. Fakat bu sabah Sen'in belden bana beldelerin en sevimlisi oldu. Ey Rasl! Ben umre yapmaya niyet ettiim srada Sen'in svarilerin beni yakalamlard. imdi Sen ne re'y edersin? dedi. Bunun zerine Raslullah, Summe'yi (dny ve hiret sade-tiyle) mjdeledi ve umre yapmasn emretti. Summe umre yapmak iin Mekke'ye varnca birisi ona: Dninden baka bir dne mi dndn? dedi. O da: Hayr vallahi ben dnden kmadm. Fakat ben Allah'n Ra-sl olan Muhammed'in beraberinde mslmn oldum. Vallahi ben (sizin dn dediiniz mriklie) dnmem ve Peygamber o hususta izin vermedike size Yemme'den bir buday tanesi gelmeyecektir, dedi [405].
370-.......bn Abbs (R) yle demitir: Museylimetu'l-Kezzb, Raslullah'in huzuruna geldii zaman: Eer Muhammed kendisinden sonra beni bu ite halef klarsa, ben O'na uyarm, demee balad. Kendisi Medine'ye, kavmi olan Ben Hanfe kablesinden kalabalk bir hey'et iinde gelmiti. Raslullah, Museylime'nin yanna yneldi. Beraberinde (Ensr'n hatibi olan) Sabit ibn Kays ibn emms da vard. Raslullah'm elinde hurma dalndan bir deynek bulunuyordu. Nihayet Raslullah, kavmi iinde oturmakta olan Museylime'nin karsnda durdu. (Onunla slm hakknda konutu, Museylime, peygamberlikten bir hisse istedi.) Raslullah: "(Peygamberlikten bir pay deil;) eersen benden elimdeki u dal parasn istesen, ben sana onu bile vermem. Sen, Allah'n senin hakkndaki hkm ve takdirinden teye asla gemezsin. Eersen hakka itaatten arka dnersen Allah seni muhakkak helak eder Ve ben senin, r u 'ymda bana gsterilip de grm olduum o kii olduunu grmekteyim. te u zt (hatbim) Sbit'tir. Benim tarafmdan sana cevb verecektir" buyurdu. Sonra Museylime'nin yanndan dnp gitti. Rv bn Abbs dedi ki: Ben Eb Hureyre'ye, Raslullah'm mu-seylime'ye "Sen muhakkak ru'ymda bana gsterilip de grm olduum o kiisin" sznn mhiyetinden sordum. Eb Hureyrebana yle haber verdi: Raslullah yle buyurdu: "Ben uyurken ru'ymda iki kolumda iki altn bilezik grdm. (Bunlar kadn zneti olduu iin) bunlarn hli beni kederlendirdi. Sonra ru'ymda bana bu bileziklere flemekliim vahyedildi. Ben de bunlara fledim; ikisi de utu. Ben de bu iki bilezii benden sonra kacak iki yalanc peygamber ile te'vl ettim. Bunlardan birisi Esved el-Ans'dir, brs de Museylime'dir" [406]: 371-.......Hemmm ibn Mnebbih, Eb Hureyre(R)'den yle derken iitmitir: Rashillah (S) yle buyurdu: "Ben uyurken ru'-ymda bana yerin hazneleri getirildi ve avucumun iine iki altn bilezik konuldu. Bu ru 'ymda bu iki bilezik bana ar geldi. Sonra Allah bana bunlara flemekliimi vahyetti. Ben de fledim. Hemen ikisi de gitti. Akabinde ben bu iki bilezii iki ok yalana ile te'vl ettim ki, onlar aralarnda bulunduum San'l (Esved el-Ans) ile Yem-me 'nin shibi(Museylime)dir" [407]. 372-.......Ben Eb Rec el-Utrd'den iittim, yle diyordu: Biz talara ibdet ederdik. bdet etmekte olduumuz tatan daha hayrlsn (yn daha
1083 / 2483

buhari

gzelini) bulduumuz zaman onu atar ve gzel olan dierini alrdk. Ta bulamadmz zaman ise topraktan bir mik-dr toplar, sonra davar getirir ve o toprak ynnn zerine st saar, sonra da o yna tavaf ederdik. Receb ay girdii zaman "Oklarn demirlerini karalm" derdik. Artk kendisinde demir bulunan hibir mzrak ve yine kendisinde demir bulunan hibir ok brakmaz, muhakkak demiri karrdk. Ve receb aynda bunlar bir tarafa atardk. (Rv Mehd ibn Meymn dedi ki:) Ben Eb Rec'dan iittim, yle diyordu: Peygamber'in ii yaylp meydana kt zaman, ben ailemin develerini gden bir olandm. Onun (Mekke fethi ile) Ku-rey'e glib ktn iittiim gn, bizler kabilemizle atee, yalanc Museylime'ye katk [408].
73- El-Esvedu'l-Ans Kssas 373-.......Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbe yle demitir Bize u ulat: Museylimetu'IKezzb Medine'ye geldi ve Haris kznn yurduna indi. el-Hris ibn Kureyz'in kz Keyyise Museylime'nin nikh altnda idi. Bu yurdun sahibesi Keyyise, Abdullah ibn mir'in ana-sdr. Raslullah (tanmak ve vahyi tebli etmek iin) Museylime'nin yanna gitti. Giderken beraberinde Sabit ibn Kays ibn emms da vard ki, bu, kendisine "Raslullah'in Hatibi" denilen kimsedir. Raslullah'n elinde budanm bir dal bulunuyordu. Raslullah, Museylime'nin karsnda durdu ve onunla slm hakknda konutu. Mu-seylime, Raslullah'a: stersen bizimle bu peygamberlik ii arasn boaltrsn, sonra o ii senin ardndan bize tahsis edersin, dedi. Bu teklif zerine Peygamber: "Eersen benden elimdeki u dal istemi olsaydn, ben onu dah sana vermezdim. Ben seni, ru 'ymda bana gsterilip de grm olduum kimse olarak grmekteyim. te u Sabit ibn Kays'tr: Benim yerime sana o cevb verecektir" buyurdu, ve Peygamber oradan ayrlp gitti. Ubeydullah ibn Abdillah dedi ki: Ben Abdullah ibn Abbs'a Ra-slullah'n zikrettii o ru'ynn mhiyetinden sordum. bn Abbs yle dedi: Bana, Raslullah'n yle buyurduu zikredildi: "Ben uyuduum srada bana ru'ymda ellenme altndan iki bilezik konulduu gsterildi. Ben bunlardan rktm ve bunlar sevmedim. Akabinde bana izin verildi de bunlara frdm, onlar da uup gittiler. Ben bu iki bilezii, kacak iki yalancyla te'vl ettim". Ubeydullah: Onlardan biri Feyrz'un Yemen'de ldrd el-Ans'dir, dieri de Museylimetu'IKezzb'dr, demitir [409]. 74- Necrn Ehlinin Kssas Bab [410] 374-.......Huzeyfe ibnu'l-Yemn yle demitir: Necrn'n iki sahibi olan Abdu'l-Mesh el-kb ile es-Seyyid el-Eyhem Raslullah'a geldiler. Raslullah ile la'netlemek istiyorlard. Huzeyfe dedi ki: kb ile Seyyid'den biri, arkadana: Sakn Muhammed'lela'netlemeye girime! Vallahi Muham-med eer peygamberse ve bize la'net ederse, ne biz, ne de bizden sonra gelecek nesillerimiz felah bulmayz! dedi. Bu fikir zerine Necrnllar'n bu iki bakan Raslullah'a geldiler de: Biz (Hristiyan kalacaz). Senin bizden istediin vergiyi sana vereceiz. Sin bizim beraberimizde emniyetli bir kimseyi Necrn'a gnder. Beraberimizde gnderecein kimse, muhakkak emn bir kimse olsun, dediler. Raslullah da: "And olsun ki, ben sizin beraberinizde hakkyle emniyetli olan bir kimse gndereceim" buyurdu.
1084 / 2483

buhari

Raslullah'n bu sznden dolay (bu emn kii kim olacak diye) dikkat edip beklediler. Raslullah: "Kalk y Eb Ubeydete'bne'l-Cerrh!" buyurdu. Eb Ubeyde ayaa kalknca Raslullah: "te bu zt, bu mmetin eminidir" buyurdu [411].
375-.......u'be yle demitir: Ben Eb Ishk'tan iittim; o da Slatu'bnu Zufer'den (rivayet etmitir) ki, Huzeyfe (R) yle demitir: Necrn ehli hey'eti Peygamber'e geldiler de: Bizim iin emn bir kimse gnder, dediler. Peygamber de: "Yemin olsun ben sizlere gerekten emn olan bir kimse gndereceim" buyurdu. Sahbler bu emmin hangisi olacan mdle beklediler. Akabinde Peygamber, Ebu Ubeyde ibnu'l-Cerrh' gnderdi. 376-.......Bize u'be, Hlid el-Hazz'dan; o da Eb Klbe'den; o da Enes(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Her mmetin bir emini vardr. Bu mmetin emini de Eb Ubeyde ibnu'lCerrh'tr" buyurmutur [412]. 75- Umman Ve El-Bahreyn Kssas 377-.......Muhammedibnu'I-Munkedir, Cbiribn Abdillah(R)'tan yle derken iitmitir: Raslullah (S) bana: "Eer el-Bahreyn mal gelmi olursa muhakkak sana yle yle veririm" buyurdu. Raslullah bu "yle yle" szn eliyle kerre avulama iareti yaparak syledi. Fakat Bahreyn mal gelmeden Raslullah'n ruhu alnd. Bahreyn mal Eb Bekr'e geldii zaman, Eb Bekr bir mndye emretti de, mnd: Her kimin Peygamber'in yannda bir alaca yhud bir va'di varsa bize gelsin! diye i'ln etti. Cbir dedi ki: Ben de Eb Bekr'e gittim ve ona Peygamber'in: "Eer Bahreyn mal gelmi olursa sana kerre yle yle veririm" buyurduunu haber verdim. Cbir dedi ki: O da bana verdi. Yine Cbir yle demitir: Bunun ardndan ben Eb Bekr'e kavutum ve kendisinden mal istedim, fakat o bana vermedi. Sonra ona tekrar geldim, yine vermedi. Sonra ona nc defa geldim, yine vermedi. Bu sefer ona hitaben: Ben sana geldim, sen vermedin. Sonra yine geldim, yine vermedin. Sonra yine geldim, bana vermedin. imdi ya bana verirsin y-hud da benim cihetimden cimrilik etmi olursun, dedim. Eb Bekr: Benden yana cimri olursun mu dedin? Hangi derd cimrilikten daha irkindir? dedi ve bu cmleyi kerre syledi. Devamla da: Ben bir defadan da sana atyye yermekten men' etmemi, muhakkak sana atyye vermeyi ister hlde bulunmuumdur, dedi. Amr ibn Dnr'dan; o da Muhammed ibn Al'den, o yle demitir: Ben Cbir ibn Abdillah'tan iittim, yle diyordu: Ben Eb Bekr'e geldim (ve Raslullah'n yle yle buyurduunu syledim. O bana bir avu verdi de): Bunlar say, dedi. Ben onlar saydm; beyz aded idi. Eb Bekr bana: Bunun iki misli daha al! Dedi [413]. 76- Esprilerin Ve Yemen Ahalisi Hey'etnn Gelileri Bab
1085 / 2483

buhari

Ve Eb Ms, Peygamber'in E'rler iin: "Onlar bendendir, ben de onlardanm" buyurduunu sylemitir [414].
378-.......Eb Ms (R): Ben kardeim Eb Ruhm ile Yemen'den geldik ve bir zaman bekledik. B u mddet iinde Peygamber'in evine ok girmeleri ve Peygamber'den ayrlmamalarndan dolay bn Mes'd ile anas mm Abd el-Huzeliyye'yi, baka deil, muhakkak bunlar Peygamber'in ev halkndandrlar zannediyorduk, demitir [415]. 379-.......Zehdem ibn Mudrib yle demitir: Eb Ms el-E'ar (Usmn zamannda vl olarak Kfe'ye) geldii zaman, Cerm kabilesinden bir cemati kabul ve ikram etmiti. Biz Eb Musa'nn yannda oturmakta iken, kendisi de tavuk yiyordu. Hey'et iinde oturan bir kiiyi yemee da'vet etti. O da: Ben tavuu pis birey yerken grdm de ondan tiksindim, dedi. Eb Ms ona: Gel, ben Peygamber'i tavuk eti yerken grdm, dedi. O adam bu defa da: Ben tavuk eti yememeye yemn ettim, dedi. Bunun zerine Eb Ms el-E'ar (R) yle dedi: yle gel de sana ettiin yemnin hakknda bir haber bildireyim: (Peygamber Tebk seferi hazrl yaparken) biz E'arler'den bir cemat Peygamber'in huzuruna vardk. (Tebk ve sefer iin) O'n-dan binmek ve yklerimizi yklemek zere deve istedik. Fakat Peygamber bizleri yklemeyi kabul etmedi. Biz tekrar kendisinden binek ve yk devesi istedik. Bu kerre Peygamber bizlere deve vermeyeceine yemn etti. Sonra Peygamber ok beklemedi, kendisine bir deve ganimeti getirildi. Bunun zerine bize be deve verilmesini emretti. Biz develeri teslm alnca (kendi aramzda): Biz Peygamber'e (bize deve vermeyeceine dri) yeminini unutturduk. Biz bundan sonra ebeden felah bulmayz! dedik. Bu dnce zerine ben hemen kendisine geldim ve: Y Raslallah! Sen bize deveye ykleyemem (deve veremem) diye yemn etmitin. Hlbuki imdi bizleri ykledin (deve verdin), dedim. Raslullah: "Evet (hakkaten ben yemn ettim, sonra da size deve verdim). Fakat ben yemn edilen eyin bakasn, yemn edilen eyden daha hayrl grnce, yemnim zerinde bal kalmam, muhakkak o hayrl olduuna kanat ettiim eyi yaparm!" buyurdu [416]. 380-.......mrn ibn Husayn (R) demitir: Temm oullan hey'eti Raslullah'a geldiler. Raslullah onlara: "Ey Temm oullar, mjdelenip sevinin!" buyurdu. Onlar: Amma sen bizlere (hiretle ilgili) ok mjde verdin. Bize dnyalk da ver, dediler. Bu szden Raslullah'm yz deiti. Tam bu esnada Yemen ahlsinden bir grup insan geliverdi. Peygamber onlara: "Sizler (dny ve hiret) mjdesini kabul ediniz. nk bu mjdeyi Temm oullar kabul etmediler" buyurdu. Onlar: Bizler kabul ettik y Raslallah! dediler [417]. 381-.......u'be, sml ibn Eb Hlid'den; o da Kays ibn Eb Hzm'dan; o da Eb Mes'd elEnsr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) eliyle Yemen'e iaret ederek yle buyurmutur:
1086 / 2483

buhari

"mn u tarafta; Yemen tarafndadr. Uzaklama ve kalblerin kabal ise develerin kuyruklar diplerinde iddetle haykranlardadr. eytnn iki boynuzunun doaca yerde; Raba ve Mudar kablelerinde!" [418].
382-.......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) yle buyurmutur: "te size Yemen ehli geldi. Yemenliler yrei en yufka, kalbi en yumuak kimselerdi. mn Yemen'dendir, hikmet de Yemen'den-dir. nme ile kendini beenme deve sahihlerinde, sknet ile vakaar ise davar shiblerindedir" [419]. Gunder, u'be'den syledi ki, Sleyman: Ben Zekvn'dan iittim; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber'den demitir. 383-.......Bana kardeim (Eb Bekr Abdulhamd), Sleyman ibn Bill'den; o da Sevr ibn Zeyd'den; o da Eb'l-Gays'tan; o da Eb Hureyre(R)'den olmak zere tahds etti ki, Peygamber (S): "mn Yemen'dendir. Fitne ise ite uracktandr. eytnn boynuzu ite oradan kar" buyurmutur. 384-.......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S): "te size Yemen ehli geldi. Yemenliler kalbleri en zayf ve gnlleri en efkatli kimselerdir. Fkh (yniyi anlay) Yemenli'dir. Hikmet de Yemenli'-dir" buyurmutur. 385-.......Alkame ibn Kays yle demitir: Bizler bnMes'd'un maiyyetinde otururken Habbb ibnu'KErett geldi de bn Mes'd'a hitaben: Y Eb Abdirrahmn! u genler senin okuyuun gibi Kur-n okumaya muktedir oluyorlar m? dedi. bn Mes'd da: Sen kendin istesen de onlardan bzsna sana kar okumasn emretsen olmaz m? dedi. Habbb: Evet olur, dedi. bn Mes'd: Y Alkame! Oku! dedi, Zeyd ibn Hudeyr'in kardei Zeyd ibn Hudeyr: Bizim en iyi okuyanmz olmad hlde okumas iin Alka-me'ye mi emrediyorsun? dedi. bn Mes'd: Sana gelince, eer istersen senin ve kavmin en-Naha' hakknda Peygamber'in sylemi olduu sz sana haber veririm, dedi. Alkame dedi ki: Ben Meryem Sresi'nden elli yet okudum. Akabinde Abdullah ibn Mes'd, Habbb'a hitaben: Okuyuunu nasl gryorsun? dedi. Habbb da: Gzel okumutur, dedi. Abdullah ibn Mes'd: Ben her ne okursam muhakkak onu Alkame de okur, dedi. Sonra bn Mes'd, Habbb'a yneldi. Habbb'n zerinde altndan bir yzk vard. bn Mes'd, Habbb'a: Bu altn yzn atlmas zaman gelmedi mi? dedi. Habbb: Dikkat et! Sen onu bu gnden sonra benim zerimde asla gremeyeceksin, dedi ve onu karp att. Bu hadsi Gunder, u'be'den rivayet etmitir [420]. 77- Devs Ve Et-Tufeyl bn Amr Ed-Devs Kssalar [421] 386-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: et-Tufeyl ibnu Amr ed-Devs, Peygamber'e geldi ve:
1087 / 2483

buhari

(Y Raslallah!) Devs kabilesi helak olmutur: Onlar Allah'a s oldular ve (Tufeyl'in slm'a da'vetinden) ekindiler. Binenaleyh onlar aleyhine Allah'a du et, dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "Y Allah! Devs kabilesine hidyet eyle de onlar slm 'a getir!" diye du etti [422].
387-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Peygamber'in huzuruna geldiim zaman yolda u beyti sylemitim: Y eyleten miri tlih ve anih Al enneh min dreti'l-kufri necceti (= Ey sefer gecesi! Uzunluundan, yorgunluk ve meakkatinden Allah'a snrm. Maamfih bu meakkatli uzun gecedir ki, kfr yurdundan beni kurtarmtr!) Ve yolda benim bir klem kat. Ben Peygamber'in huzuruna geldim ve O'nunla bey'atlatm. Ben Peygamber'in yannda bulunduum o srada birden kle kageldi. Peygamber bana: "Y Eb Hureyre! te u klendir (sana gelmitir)" buyurdu. Ben de: O Allah rzs iin hrrdr, ben onu zd ettim, dedim [423]. 78- Tayy Kabilesi Hey'eti Kssas Ve Adiyy bn Hatim Hadsi Bab 388-.......Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Biz halifelii zamannda Tayy kabilesinden bir hey'et iinde Umer ibnu'l-Hattb'a geldik. Umer (bizim hey'etteki adamlarn) isimlerini sylemeye ve onlar birer birer armaya balad. Ben kendisine: Sen beni tanmyor musun ey M'minlerin Emri! dedim. Umer: Evet (ben seni pek iyi tanyorum y Adiyy)! nsanlarn kfir olduklar zaman sen slm'a girdin. nsanlar (hakka kar) arkalarna dndkleri zaman sen bize ynelip geldin, nsanlar gadr v e zulmettikleri zaman, sen slm ahdine vefakrlk ettin. nsanlar hakk inkr edip tanmadklar zaman, sen hakk tandn! dedi. Bunun zerine Adiyy: O takdirde (yn sen benim kadrimi tanr olduun zaman) senin bakalarn benim nme geirmene aldrmam, dedi [424]. 79- Ved Hacc Bab [425] 389-....... ie (R) yle demitir: Biz Veda Hacc'nda Raslullah ile beraber (Medine'den) ktk ve (Zu'1-Huleyfe'de) umre niyetiyle ihrama girdik. Sonra Rasllah (erif mevkiinde) bizlere: "Her kimin beraberinde kurban varsa, umre ile birlikte hacc niyetiyle ihrama girsin. Sonra umre ile haccdan birlikte kncaya kadar ihramdan kmasn" buyurdu. Ben Mekke'ye O'nun beraberinde hayzl olarak geldim. Bu se-beble Beyt'i tavaf etmedim. Safa ile Merve arasn da sa'y etmedim. Bu hlimi Raslullah'a syledim. Rasiullah: "Salarn z, taran ve hacc ile telbiye et, umreyi brak" buyurdu. Ben de yle yaptm. Hacc amellerini yerine getirdiimiz zaman Rasiullah beni, Eb Bekr esSddk'n olu Abdurrahmn ile birlikte Ten'm'e yollad da, ben oradan umre yaptm. Rasiullah: "Bu (hayzdan dolay terkettiin) umrenin yerinedir" buyurdu. Artk umre niyetiyle ihrama girmi olanlar Beyt'i tavaf edip Safa ile Merve arasm da sa'y
1088 / 2483

buhari

yaptktan sonra ihramdan ktlar. Bunlar sonra Min'dan dnlerinin ardndan hacdan iin dier bir tavaf daha yaptlar. Amma hacc ile umreyi cem' etmi olanlara gelince, bunlar ancak tek bir tavaf yaptlar [426].
390-.......bnu Cureyc tahds edip yle demitir: Bana At ibn Eb Rebh, bn Abbs'tan, onun umre yapan kii Beyt'i tavaf ettii zaman ihramndan kmtr dediini tahds etti. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: bnu Abbs bunu nereden syledi? dedim. At: bn Abbs bunu Yce Allah'n "... Sonra varacaklar (kurban edilecekleri) yer Beytu Atk'a mntehidir" (ei-Hacc: 33) kavlinden ve Peygamber(S)'in Veda Hacc'nda sahblerine tavaftan sonra ihramdan kmalarn emretmesinden sylemitir, dedi. bri Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Bu ancak Arafat'ta vakfe yaptktan sonradr, dedim. At: bnu Abbs, Arafat'ta durmadan nce de, sonra da ihramdan kma grnde bulunuyordu, dedi. 391-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Ben (Veda Hacc'nda) Peygamber'in huzuruna, O Bath'da (ihrmh) iken geldim. Peygamber bana: "Hacc iin ihrama girdin mi?" diye sordu. Ben: Evet, dedim. "Nasl ihrmlandn?" buyurdu. Ben de: Raslullah'in ihrama girdii gibi bir ihrama girip telbiye ettim, dedim. Raslullah bana: "Bey t'i tavaf et, Safa ile Merve'yi de sa'y yap, sonra ihramdan k" buyurdu. Ben de Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasnda sa'y yaptm. Sonra Kays'tan bir kadnn yanna gittim. O kadn benim bam ayklad. 392-.......Ms ibn Ukbe, Nfi'den tahds etti ki, ona da bn Umer yle haber vermitir: Peygamber'in zevcesi Hafsa, bn Umer'e: Sen'in ihramdan kmana ne mni' oluyor? dedim. "Ben bam (yapkan sam ile) telbd ettim, kurbanma da gerdanlk taktm. Artk kurbanm kesinceye kadar ben ihramdan kamam" buvurdu [427]. 393-.......el-Evz tahds edip yle dedi: Bana bnu ihb, Sleyman ibn Yesr'dan; o da bn Abbs(R)'tan yle haber verdi: Has'-am kabilesinden bir kadn Veda Hacc'nda Raslullah'tan fetva istedi. el-Fadl ibnu Abbs, Raslullah'n bineinin arkasnda redifi idi. Kadn: Y Raslallah! Allah'n kullar zerindeki hacc farizas babama ok yal ihtiyarlnda eriti. Deve zerinde dz durmaya muktedir olamyor. Bu sebebden benim onun adna hacc yapmaklm ona kf gelir mi? diye sordu. Raslullah: "Evet (kf gelir; vekleten hacc yapabilirsin)" buyurdu. 394-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) Mekke'nin fethi ylnda Kavs (adl devesi) zerinde ve terkisinde Usme olduu hlde Beyt'e doru geldi. Beraberinde Bill ile Usmn ibnu Talha da vard. Nihayet Beyt'in yannda devesini ktrd. Sonra Usmn ibnu Talha'ya: "Ka'be'nin anahtarm bize getir" diye emretti. O da (anasndan alp) anahtar ile Peygamber'e geldi ve Peygamber iin kapy at. Akabinde Peygamber ieriye girdi. O'nun beraberinde Usme, Bill ve Usmn da ieriye girdiler. Sonra
1089 / 2483

buhari

kapy kapattlar ve Ka'be'nin iinde uzun zaman kaldlar. Sonra Peygamber kt. nsanlar Ka'be'ye girmeye davrandlar. Fakat ben onlarn nne getim. Ve Bill' Ka'be kapsnn arkasnda dikiliyor buldum. Hemen ona: Raslullah nerede namaz kld? diye sordum. O: u ndeki iki direin arasnda kld, diye gsterdi. Ka'be (o zaman) iki sra alt direk zerinde kurulmutu. (Bill devamla dedi ki:) Raslullah namaz klarken Ka'be kapsn arkasna ald. Yz ile de (sen Ka'be'ye girdiinde karna gelen) duvara doru durdu. Raslullah ile karsndaki duvar arasnda zira' mikdrna yakn bir fasla vard. bn Umer dedi ki: Bill'e: Raslullah ka rek'at kld diye sormay unuttum. Rasrullah'n namaz kld yerde krmz bir mermer vard [428]. Veda Hutbesi (Bu hutbe, M.S. 632 ylnda Hz. Peygamber - sallllahu aleyhi ve sellem - Efendimiz tarafndan yz bin'i akn mslmana rd edilmitir. Hz. Peygamber Allah'a hamd ve senadan sonra yle buyurdu:) Ey insanlar! Szm iyi dinleyiniz! Bilmiyorum, belki bu seneden sonra sizinle burada ebed olarak bir daha birleemiyeceim. nsanlar! Bugnleriniz nasl mukkaddes bir gn ise, bu aylarnz nasl mukaddes bir ay ise, bu ehriniz (Mekke) nasl mbarek bir ehir ise, canlarnz, mallarnz, namuslarnz da yle mukaddestir, her trl tecvzden korunmutur. Ashabm! Yarn Rabbinize kavuacaksnz ve bu gnk her hl ve hareketinizden muhakkak sorulacaksnz. Sakn benden sonra eski sapklklara dnp de birbirinizin boynunu vurmaynz! Bu vasiyetimi burada bulunanlar, bulunmayanlara bildirsin! Olabilir ki bildirilen kimse, burada bulunup da iitenden daha iyi anlyarak muhafaza etmi olur. Ashabm! Kimin yannda bir emnet varsa onu sahibine versin! Faizin her eidi kaldrlmtr, ayamn altndadr. Lkin borcunuzun asln vermek gerekir. Ne zulmediniz, ne de zulme uraynz. Allah'n emriyle faizcilik artk yasaktr. Chiliyetten kalma bu irkin detin her trls ayamn altndadr. lk kaldrdm faiz de Abdulmuttalib'in olu (amcam) Abbs'n fa izidir. Ashabm! Chiliyet devrinde gdlen kan dvalar da tamamen kaldrlmtr. Kaldrdm ilk kan dvas Abdulmuttalib'in torunu (amcazadem) Raba'nn kan davasdr. nsanlar! Bugn eytan sizin u topraklarnzda yeniden te'sr ve hkimiyetini kurmak gcn ebed surette kaybetmitir. Fakat siz; bu kaldrdm eyler dnda, kk grdnz ilerde ona uyarsanz bu da onu memnun edecektir. Dninizi korumak iin bunlardan da saknnz! nsanlar! Kadnlarn haklarn gzetmenizi ve bu hususta Allah'dan korkmanz tavsiye ederim. Siz kadnlar, Tanr emneti olarak aldnz; onlarn namuslarn ve iffetlerim Allah adna sz vererek hall edindiniz. Sizin kadnlar zerinde hakknz, onlarn da sizin zerinizde haklar vardr. Sizin kadnlar zerindeki hakknz, onlarn, aile yuvasn, sizin holanmadnz hi bir kimseye inet memeleridir. Eer raz olmadnz herhangi bir kimseyi aile yuvanza alrlarsa, onlar hafife dvp sakndrabilirsiniz. Kadnlarn da sizin zerinizdeki haklar, mem leket greneine gre, her trl yiyim ve giyimlerini te'mn et-menizdir. M'minler! Size bir emnet brakyorum ki ona sk sarldka yolunuzu hi armazsnz. O emnet Allah. Kitab Kur'n'dr. M'minler! Szm iyi dinleyiniz ve iyi belleyiniz! Mslman mslmann kardeidir, bylece btn mslmanlar kardetir. Dn kardeinize id olan herhangi bir hakka
1090 / 2483

buhari

tecvz bakasna hall deildir. Meer ki gnl holuu ile kendisi vermi olsun. Ashabm! Kendinize de zulmetmeyiniz. Kendinizin de zerinizde hakk vardr. nsanlar! Cenb- Hakk her hak sahibine hakkn (Kur'-n'da) vermitir. Vrise vasiyet etmee lzum yoktur. ocuk kimin deinde domusa ona aittir. Zina eden iin mahrumiyet vardr. Babasndan bakasna ait soy iddia eden soysuz, yahut efendisinden bakasna intisaba kalkan nankr, Allah'n gazabna, meleklerin lanetine ve btn mslmanlarn ilencine urasn!Cenb- Hakk, bu gibi insanlarn ne tevbelerini, ne de adalet ve ahadetlerini kabul eder. nsanlar! Rabbiniz birdir. Babanz da birdir; hepiniz dem'in ocuklarsnz, dem ise topraktandr. Allah yannda en kymetli olannz, Ona en ok sayg gstereninizdir. Arab'n Arab olmayana - Allah saygs lsnden baka - bir stnl yoktur. nsanlar! Yarn beni sizden soracaklar, ne diyeceksiniz? " Allah'n eliliini f ettin, vazifeni yerine getirdin, bize vasiyet ve tte bulundun, diye ahadet ederiz." (Bunun zerine Raslu Ekrem mbarek ahadet parman ge doru kal drarak, sonra da cemat zerine evirip indirerek yle buyurdu:) hid ol y Rab! hid ol y Rab! hid ol y Rab!
395-.......ez-Zuhr (yle demitir): Bana Urve ibnu'z-Zubeyr ile Eb Seleme ibnu Abdirrahmn tahds ettiler ki, onlara da Pey-gamber'in zevcesi ie (R) yie haber vermitir: Peygamber'in zevcesi Safiyye bintu Huyey Veda Hacc srasnda hayz oldu da Peygamber (S): ''Safiyye bizi Medine'ye dnmekten alkoyucu mu olacak?" buyurdu. (ie dedi ki:) Ben de O'na: Y Raslallah! Safiyye (daha nce Mekke'de) ifda etmi ve Beyt'i ifda tavafn yapmtr, dedim. Bu szm zerine Peygamber: "yleyse (bizimle Medne'ye) hareket etsin!" buyurdu [429]. 396-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) aramzda bulunurken bizler Veda Hacc'n konuurduk, fakat Veda Hacc'nn ne olduunu bilmezdik. Peygamber (devesine bindi, insanlar O'nun etrafnda toplandnda) Allah'a hamd ve sena ettikten sonra Mesh Deccl'i zikretti ve onun ktlklerini zikirde uzun konutu. Ve bu konumasnda unlar da syledi: "Allah'n gndermi olduu herbir peygamber, muhakkak mmetini Deccl'den sakndrmtr. Deccl'den Nh da, ondan sonra gelen btn peygamberler de (mmetlerini) sakndrmlardr. Ve o muhakkak (kyamete yakn) sizin iinizde kacaktr. Onun iinden bzs size gizli olursa, Rabb 'inizin size gizli kalacak eylerden olmad, size gizli deildir. Peygamber bunu sz olarak syledi.- b-hesiz sizin Rabb'iniz a deildir. Deccl ise sa gz adr. Onun gz, sanki salkmndaki emsalinden dar km iri bir zm tanesi gibidir. Dikkat edin! Allah sizlere kanlarnz, mallarnz, bu aynzda bu beldenizde bu gnnzn harml gibi haram klmtr. Dikkat edin! Bunlar size tebli ettim mi?" buyurdu. Oradakiler: Evet tebli ettin! dediler. Peygamber kerre: "Y Allah hid ol!" dedi, ve devamla: "Size veylyhud vah olsun! yi dnp aklnz banza toplayn da bundan sonra birbirinizin boynunu vuracak kfirlere dnmeyiniz!" buyurdu [430]. 397-.......Eb shk (Amr ibn Abdillah) tahds edip yle demitir: Bana Zeyd ibnu Erkam: Peygamber (S) ondokuz defa gazve yapt. Medine'ye hicret ettikten sonra da bir kerre hacc etti. O tek hacc da Veda Hacc'dr. Bundan sonra hacc yapmad, diye tahds etmitir.
1091 / 2483

buhari

Eb shk es-Subey, geen senedle, Peygamber Mekke'de hicretten nce dier bir hacc yapt, demitir [431].
398-.......Cerr(R)'den: Peygamber (S) Veda Hacc'nda Cerr'e hitaben: "nsanlar sustur!" deyip, akabinde: "Benden sonra birbirinizin boyunlarn vuran kfirlere dnmeyiniz!" buyurmutur. 399-........Bize Eyyb es-Sahtiyn, Muhammed ibn Srn'den; o da Abdurrahmn ibn Eb Bekre'den; o da babas Eb Bekre'den tahds etti ki, Peygamber (S) (Veda Hacci'nda nahr gn devesinin stnde bir hutbe yapp) yle buyurmutur [432]: "(Ey insanlar!) Zaman (bu gn) Allah'n gkleri ve yeri yaratt gnk ilk vaziyetine dnmtr. Bir yl, ay lsyle oniki aydr. Bunlardan drd haram aylardr ki, arka arkaya bulunan zu'l-ka'de, zu'l-hicce ve muharrem'dir. (Drdncs) Mudar'n ay olan receb'dir. O cumda'l-hr ile a'bn arasndadr. Bu ay hangi aydr?" diye sordu. Biz: Allah ve Rasl daha iyi bilir! dedik. Raslullah skt etti. Biz Raslullah bu aya eski adndan baka bir ad verecek sandk. Sonra: "Zu'l-hicce ay deil midir?" buyurdu. Biz: Evet zu'l-hicce'dir, dedik. Raslullah: "Bu iinde bulunduumuz hangi beldedir?" buyurdu. Biz: Allah ve Rasl en bilendir, dedik. Raslullah sustu. O derecede ki, biz Raslullah Mekke'ye yeni bir ad verecek sandk. Sonra Raslullah: "Mekke beldesi deil midir?" buyurdu. Biz: Evet Mekke'dir, dedik. Rasullah: "Bu gn hangi gndr?" diye sordu. Biz: Allah ve Rasl en bilendir, dedik. Raslullah yine skt etti. Hatt biz, bu gne eski adndan baka bir ad verecek sandk. Raslullah: "Nahr gn deil midir?" buyurdu. Biz: Evet nahr gndr! dedik. (Bunlar tesbtten sonra) Raslullah yle buyurdu: "u hlde iyi biliniz ki, bu aynzda, bu beldenizde bu gnnzn haram olduu gibi, birbirlernize kanlarnz, mallarnz -rv Muhammed: Zannederim unu da buyurdu, demitir:namuslarnz da haramdr (Her trl tecvzden masundur). Muhakkak ki, sizler Rabb'inize kavuacaksnz. O zaman Rabb'iniz sizlere btn ilerinizden soracaktr. (Ey insanlar!) Dikkat edin! Aklnz banza toplayn da benden sonra birbirinizin boyunlarn vuracak sapklar olarak (C-hiliyet devrindeki hle) dnmeyiniz! (Ey insanlar!) Dikkat edin! Bu sylediklerimi burada hazr bulunanlar, burada bulunmayanlara tebli etsin! Olabilir ki kendisine tebli olunan bz kimse, burada bulunup iiten bir ksm insandan daha iyi anlayp bellemi olur!" Rv Muhammed ibnu rn bunu zikrettii zaman: Muhammed (S) doru sylemitir, der idi. Bundan sonra Raslullah iki kerre: "Dikkat edin! Tebli ettim mi?" buyurdu [433]. 400-.......Bize Sufyn es-Sevr, Kays ibn Mslim'den; o da Trik ibn ihb(el-Becel elAhmes)'dan tahds etti (ki, o yle demitir): Yahdler'den birtakm insanlar (Umer ibnu'lHattb'a): Eer u yet biz Yahudiler topluluuna inmi olayd, biz onun indii gn muhakkak bir
1092 / 2483

buhari

bayram edinirdik, dediler. Umer: Hangi yettir o? diye sordu. Yahudiler: "...Bu gn sizin dninizi kemle erdirdim, zerinizdeki nV-metimi tamamladm ve size dn olarak mslmnl (verip ondan) hond oldum..." (d-Mide: 3) yetidir, dediler. Bu cevb zerine Umer: bhesiz ki ben bu yetin hangi yerde indiini pek iyi bilmekteyim. Bu yet, Raslullah Arafat'ta vakfe yaparken indirilmitir, dedi [434].
401-.......ie (R) yle demitir: Bizler Raslullah'n beraberinde olarak (Veda Hacc'na Medne'den) ktk. Bizden kimimiz umre niyetiyle ihrmland. Kimimiz hacca niyet ederek ihrmlnd. Kimimiz de hacca ve umreye niyet ederek ihrmland. Raslullah da hacca niyet ederek ihrmlanmt. Amma yalnz hacc iin ihrama giren yhud hacc ile umreyi niyette birletiren haclara gelince, onlar kurbn bayramnn ilk gnne kadar ihramdan kmadlar. Bize Abdullah ibn Ysuf tahds etti: Bize Mlik, geen senedle haber verdi. Burada "Biz Raslullah'n beraberinde Veda Hacc'-nda..." eklinde sylemitir. Bize sml ibn Eb Uveys tahds etti: Bize Mlik, geen hadsin benzerini tahds etti [435]. 402-....... Bize bnu ihb, mir ibn Sa'd'dan tahds etti ki. babas Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Veda Hacc'nda lmeye yz tuttuum bir hastalmda Peygamber (S) bana hasta ziyaretine geldi. Ben: Y Raslallah! Bendeki hastalk grmekte olduun u mzmin hadde ulamtr. Ben mal sahibiyim. Bir tek kzmdan baka bana vris olacak kimsem yoktur. Ben bu durumda malmn te ikisini sadaka yapaym m? diye sordum. Raslullah: "Hayr (bu kadarn sadaka yapma)/" buyurdu. Ben: Yarsn sadaka yapaym m? dedim. Raslullah yine: "Hayr!" diye cevb verdi. Ben: te birini sadaka yapaym m? dedim. Raslullah: "te bir (kfidir). te bir de (aasna nisbetle yhud sadaka yapmakta) oktur. nk ey Sa'd! Senin vrislerini zengin brakman, insanlara el aacak derecede fakr brakmandan daha hayrldr. Ey Sa'd! Allah rzs iin harcayacan her harcamaya karlk muhakkak sana ecir verilecektir. Hatt (yemek yerken) kadnnn aznn iine koyacan lokmaya karlk da sana ecir verilecektir" buyurdu. Yine ben: Y Raslallah! (Siz Medine'ye dnerken) ben arkadalarmn ardnda geride mi braklacam? dedim. Raslullah: "(Hayr) sen asla geri braklmayacaksn. (ayet burada kalr da) Allah rzsn arayarak herhangi bir i yaparsan, muhakkak o i sebebiyle senin derecen ve yksekliin artacaktr. yle md ediyorum ki, sen uzun yllar haytta braklacaksn da senden birtakm topluluklar yararlanacak, dier birtakmlar da zarar greceklerdir. Y Allah! Sahablerimin Mekke'den Medine'ye olan hicretlerini tamamla! Onlar topuklar zerinde gerisin geriye (tekrar Chiliyet hline) dndrme!" diye du etti. (Rv ez-Zuhr dedi ki:) Lkin muhtc ve aresiz olan Sa'd ibnu Havle'dir. O, kendisinden hicret etmi olduu toprakta; Mekke'de ldnde, Raslullah onun iin zlp kederlenmitir [436].

1093 / 2483

buhari

403-.......Ms ibn Ukbe, Nfi'den; bn Umer'in Nfi'in ilerinde bulunduu toplulua: Raslullah (S) Veda Hacc'nda ban tra ettirdi, diye haber verdiini tahds etmitir. 404-.......bn Cureyc tahds edip dedi ki: Bana Ms ibn Ukbe, Nfi'den haber verdi. Ona da bn Umer (R): Peygamber (S) Veda Hacc'nda ban tra ettirdi. Sahblerinden birtakm insanlar da tra oldular. Bzlar da salarn ksalttlar, diye haber vermitir. 405-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle haber vermitir: Kendisi Veda Hacc'nda Min'da bir eek zerinde yryerek kardan geldi. Raslullah bu srada Min'da dikilmi, insanlara namaz kldryordu. Eek, saf fin birinin nnden yrd gitti. Sonra bn Abbs eekten indi ve insanlarla beraber saff oldu [437]. 406-.......Urve ibnu'z-Zubeyr yle demitir: Ben de yannda hazr iken Usme'ye Peygamberdin Veda Hacc'ndaki yry soruldu. Usme: Peygamber sr'atle yavalk arasnda orta bir hlde yrd. Geni bir saha bulduu zaman sr'atle hareket etti, diye cevb verdi. 407-.......Eb Eyyb Hlid ifan Zeyd el-Ensr (R) Veda Hacc'nda Raslullah (S) ile beraber akam ile yats namazlarm bir vakitte birletirerek kldn haber vermitir [438]. 80- Gazvetu'l-Usre(= Zorluk Gazvesi) Olan Tebk Gazvesi Bab [439] 408-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Arkadalarm olan E'arler (Tebk seferi hazrl srasnda) kendilerine binek ve yk hayvan istemem iin beni Raslullah'a gnderdiler. nk bunlar Tebk gazasnda Raslullah ile beraber bu glk ordusu iinde bulunmak istiyorlard. Bunun zerine ben: Ey Allah'n Peygamberi! Arkadalarm E'arler, kendilerine binek ve yk hayvan vermem iin beni size gnderdiler! dedim. Peygamber: "Vallahi ben sizleri hibir hayvana bindirmem" buyurdu. Ben o sradaPeygamber'i bilmediim bir sebeble fkeli bir hlde bulduum iin, O'nun bu sz zerine beni reddetmesinden hznl ve bana kar gnlnde bir dargnlk bulunmasndan endieli olarak kederli bir hlde geriye dndm. Arkadalarmn yanna dnp geldiimde Peygamber'in syledii sz onlara haber verdim. Bunun zerine ok beklemedim, ancak bir satk kadar bir zaman gemiti. Birden Bill*in: Ey Abdallah ibne Kays! diye nida etmekte olduunu iittim. Ve hemen- ona cevb verdim. Bill: Raslullah seni aryor, hemen icabet et! dedi. Ben, Raslullah'n huzuruna varnca, o srada Sa'd ibn Ubde'-den satn ald alt deveyi bana gstererek: "u ifti al, u ifti de al! Bunlar arkadalarnn yanna gtr. Onlara: Allah -yhud da yle buyurdu:- Raslullah sizleri bu develer zerine ykler, artk bunlara bininiz de!" buyurdu. Ben de bu develerle arkadalarmn yanma gittim ve: Peygamber sizleri bu develer zerine yklyor. Lkin ben vallahi sizin birkanz benimle beraber Raslullah'n bundan nce syledii sz iiten bir kimsenin yanna gidinceye ve onun Raslullah'n yle sylediini aklamasna kadar sizleri brakmam. Ki sizler, Raslullah'n sylemedii bir sz benim size sylemi olduumu san-mayasnz, dedim.
1094 / 2483

buhari

Onlar da bana: Vallahi sen bizim yanmzda elbette doru szl olarak kabul edilmisindir. Bununla beraber yapmak istediini de elbette yaparz, dediler. Akabinde Eb Ms, E'arler'den birka kii ile gitti. Nihayet bunlar, Raslullah'n E'arler'i nce deveden men' edip sonra onlara develer vermesine dir szlerini iitmi olan kimselerin yanlarna vardlar. O kimseler de Eb Musa'nn kendi hemehrilerine syledii gibi Peygamber'in szlerini sylediler [440].
409-.......Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, u'be'den; o da el- Hakem ibn Uyeyne'den; o da Mus'ab ibn Sa'd'dan; o da babas Sa'd ibn Eb Vakkaas(R)'tan tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) Tebk gazasna kt ve Al'yi Medine'de vekl brakt. Al: Beni ocuklar ve kadnlar iinde vekl mi brakyorsun? dedi. Raslullah ona hitaben: ('Bana nisbetle sen, Ms 'ya nisbetle Hrn menzilesinde olmana raz olmaz msn? u kadar ki, benden sonra Peygamber yoktur" buyurdu. Ve Eb Dvd (Sleyman ibn Dvd et-Tayls) yle dedi: Bize u'be, el-Hakem'den; onun: Ben Musa'dan iittim, dediini tahds etti [441]. 410-.......bn Cureyc haber verip yle demitir: Ben At ibn Eb Rebh'tan iittim; haber verip yle dedi: Bana Safvn ibnu Ya'l ibn Umeyye'den haber verdi ki, Ya'l ibn Umeyye (R) yle demitir: Ben Peygamber'in beraberinde bu Usre( = Zorluk) gazvesinde bulundum. Rv dedi ki: Ya'l ibn Umeyye: Benim yanmda amellerimin en salam ite bu Usre gazvesidir, der idi. At dedi ki: Safvn yle dedi: Babam Ya'l yle dedi: Benim bir hizmetim vard. Yolda bu hizmeti bir insanla dt. ki kavgacdan biri dierinin elini srd. ' At burada: Yemn olsun Safvn o ikisinden dierini sran bana haber verdi, fakat ben onu unuttum, demitir. Dedi ki: Eli nlan kii elini, sran kimsenin azndan hzla ekti de srann n dilerini skt. Bunlar Peygamber'e geldiler ve ikyet ettiler. Peygamber diin diyetini drd. At dedi ki: Ben Safvn'm yle dediini zannediyorum: Peygamber (S): "Bu adam elini sen yiyesin diye senin aznn iinde brakr m; bour devenin aznn iindekileri atr atr yemesi gibi?!" buyurdu [442]. 81- Ka'b bn Mlik Hadsi le Azz Ve Cell Olan Allah'n: '(Savatan) geri braklan kiinin tevbelerini de kabul etti" (et-Tevbe: 118) Kavli Hakknda (Bb) [443] 411- Bize Yahya ibn Bukeyr tahds edip yle dedi: Bize el-Leys. Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o da Abdurrahmn ibnu Abdillah ibn Ka'b ibn Mlik'ten tahds etti ki, Abdullah ibnu Ka'b ibn Mlik, babas Ka'b ibn Mlik kr olduu zaman oullar iinde kendisini yeden kimse idi. te bu Abdullah yle demitir: Ben babam Ka'b ibn Mlik'ten iittim, kendisi Tebk gazvesinden geri kald zamanki kssasn tahds ediyordu. Ka'b yle dedi: Ben Tebk gazasndan baka, Raslullah'n yapt gazvelerin hibirisinden geri kalmadm. Geri ben Bedir gazvesinde geri kalmtm, fakat Raslullah Bedir gazvesine gitmeyip geri kalanlardan hibir kimseyi azarlamad. Raslullah Bedir seferine (cihd maksadyle deil, am'dan gelen) Ku-rey kervann kasdederek kmt. Nihayet Allah mslmnlarla dmanlarn, bir karlama va'di olmakszn yolda birletirdi. Hlbuki ben, Akabe gecesi slm zere bey'at ettiimiz zaman Raslullah ile beraber hazr bulunmuumdur. Hl benim iin Bedir'de hazr bulunmak, Akabe'de hazr bulunmak derecesinde sevimli deildir. Her ne kadar Bedir gazvesi insanlar
1095 / 2483

buhari

arasnda Akabe bey'atmdan daha ok zikredilirse de. Benim Tebk seferinden geri kalm haberine gelince, hakkaten ben o gazveden geri kaldm sradaki kadar hibir zaman daha kuvvetli ve daha kolaylkl olmamtm. Vallahi Tebk seferinden nce hibir vakit yanmda iki devem bir arada bulunmamt. O gazve srasnda ise iki devem vard. Bir de Raslullah'n deti bir gazaya gitmek isteyince tevriyeli bir ifde ile maksadnn aksini anlatmakt. (Bu suretle hareket edecei gn gizlerdi.) Fakat Raslullah bu Tebk gazasnda (maksadn gizlemedi), iddetli scak bir mevsimde sefer etmiti. Uzak ve tehlikeli bir yolculukla ve ok kuvvetli bir dmanla karlaacakt. Bu sebeble Raslullah gaza ihtiylarm ona gre hazrlasnlar diye, mslmnlara maksadn aklad. Ve gitmek istedii yn onara haber verdi. Raslullah ile beraber sefer eden mslmnlar da oktu. Mchidlerin knyelerini muhafaza edici hibir kitb, yn dvn defteri almyordu. Ka'b devamla dedi ki: Hibir kimse de gizlenmek istemiyordu. Ancak Allah tarafndan vahiy inmedike Raslullah'a kapal kalr (bilemez) sanan kimseler saklanmlard. Raslullah bu gazaya mey-valar olgunlat ve aa glgeleri de ho olup tam glgelenilecek bir zamanda kyordu. Raslullah ile mslmnlar gaza hazrl ile megul oldular. Ben de onlarla beraber yola hazrlanmak iin sabahleyin (evden kp) dolardm. Hibir i grmeden (akam zeri) dner gelirdim. Ve kendi kendime: Hazrlanmaya kudretim, vaktim msiddir! derdim. Bu ihmalcilik bende durmayp devam etmiti. Nihayet herkes gerekten hazrland. Ve bir sabah Raslullah ile mslmnlar sefere ktlar. Hlbuki ben sefer cihazndan hibirey hazrlamamm. Ve yine kendi kendime: O'nun ardndan bir iki gnde hazrlanr, sonra mslmnlara arkalarndan katlrm! dedim. Ordu Medine'den ayrldktan sonra yine ben sabah vakti hazrlk iin ktm. Fakat bir i gremeden geri dndm. Sonra ertesi sabah ktm, yine bo dndm. Bu hl bende byle devam etti. Nihayet mchidler sr'atle yol aldlar. Gaza da (elimden) kat. Bununla beraber ben yine gideyim de orduya yetieyim diye azmetmitim. Keski bunu olsun yapaydm. Fakat bu da bana takdir edilmedi, yn myesser olmad. Raslullah gazaya gittikten sonra insanlarn iine ktm ve aralarnda dolatm zaman, beni en ok zen birey vard. O da insanlar arasnda (mn yerinde, vcdu salam) kimse grmemekliim, ancak zerinde mnafklk damgas vurulmu kimselerden bir kii y-hud da zaflerden olup da Allah'n ma'ziretli kld bir kimse gr-mekliimdir. Raslullah Tebk'e varana kadar beni hi anmam. Tebk'te sahbleri iinde otururken beni hatrlayarak: -^ "Ka'b ne yapt?" diye sormu. Selime oullar'ndan birisi: Y Raslallah! Ka'b' kymetli iki brdesi ve kibirle iki tarafna bakmas Medne'de habsetti! diye cevb vermi. Bunun zerine Muz ibn Cebel, bunu syleyen o kimseyi (yn Abdullah ibn Uneys'i): Ne fena syledin! diye karlam. Ve Peygamber'e de: Vallahi y Raslallah, biz Ka'b ibn Mlik hakknda hayrdan baka birey bilmeyiz, demi. Bunun zerine Raslullah skt etmi. Ka'b ibn Mlik devamla dedi ki: Raslullah'n Tebk'ten Medine'ye ynelerek gelmekte olduu haberi bana ulanca, btn hzn ve kederim beni sard. Artk yalan dnmeye baladm. Ve (kendi kendime): Yarn Raslullah'n fkesinden ne ile (yn ne sylemekle) kar kurtulurum? diyordum. Ailem halkndan re'y ve fikrinden istifde edilen herkesten bu hususta yardm istiyordum. Bu srada birden:
1096 / 2483

buhari

Raslullah'n Medne'ye gelmesi yaklat! denilince, artk benden byle btl ve yalan dnceler gitti ve ben iinde yalan bulunan bireyle asla bu kabahatten temize kamayacam anladm. Bunun iin Raslullah'a doru sylemeye karar verdim. Sonra Raslullah bir sabah Medne'ye geldi. Raslullah bir seferden geldiinde ilk i olarak mescide girmek ve orada iki rek'at namaz klmak, sonra insanlar iin (onlarla konumak iin) oturmak detinde idi. Bu defa da o detini yerine getirip mescidde oturunca, Tebk seferine gitmeyip Allah tarafndan arkada braklanlar Raslullah'a geldiler ve yemn (ile zrlerini te'yd) etmeye baladlar. Bunlar seksen ksur kii idiler. Raslullah bunlarn zahir hllerine gre zrlerini kabul etti, onlarla bey'at etti ve onlar iin mafiret istedi. Bunlarn iyzlerini ve hakikatlerini Allah'a havale eyledi. Bu srada ben de huzura geldim. Kendisine selm verince fkelenmi bir kimsenin glmsemesi ile glmsedi. Sonra bana: "Gel!" buyurdu. Ben de yryp yanna vardm ve t nne oturdum. Bana: "Seni nasl bir mni' geri brakt? Sen (Akabe'de) arkana bey'at alm deil miydin?" buyurdu. Ben de yle cevb verdim: Evet vallahi, y Raslallah! Sana yardm etmeye sz verdim. Vallahi Sen'den baka u dny halkndan kimin yannda otursam (ona kar syleyeceim) bir zrde muhakkak ben onun fkesinden kurtulacam sanrm. nk bana sz syleme kuvveti ve fesahat verilmitir. Lkin ben vallahi una kanat etmiimdir ki, ayet bugn ben Sizi benden hond edecek yalan bir sz syleyecek olursam, ok srmez muhakkak Allah (yalanm bildirerek) Seni hakkmda fkelendirir. Eer huzurunda Seni hakkmda fkelendirecek 'doru sz sylersem, herhalde ben, bu hususta vki* olan kusurumu Allah'n affetmesini umarm. Hayr y Raslallah! Vallahi benim seferden geri kalm hakknda arzedecek hibir zrm yoktur. Vallahi ben, sizden geri kaldm zamanki kadar hibir vakit daha kuvvetli ve daha kolaylkl deildim. Bu szlerim zerine Raslullah (S): "Buna gelince, hakkaten doru syledi. Ey Ka'b! Haydi kalk, Allah senin hakknda hkmedinceye kadar (bekle)/" buyurdu. Ben de kalktm. (Evime gelirken) Selime oullan'ndan birtakm adamlar koup geldiler ve benimle yryerek bana yle dediler: Vallahi biz seni bundan nce bir gnh ilemi kimse bilmiyoruz. u kadar ki, (bu mes'elede) sen, seferden geri kalan br kimselerin zr beyn ettikleri gibi Raslullah'a zr beyn edememi olmandan dolay ok ciz bir vaziyete dtn. Hlbuki (zr beyn etseydin) Raslullah'n senin iin mafiret dilemesi, senin gnhna kf gelirdi! Vallahi Selime oullan bana serzeni etmeye o kadar devam ettiler ki, hatt ben eski fikrimden dnp, kendimi yalanlamak istedim. Sonra onlara: Benimle beraber bu vaziyete den bir kimse var mdr? diye sordum. Onlar: Evet iki kii (Raslullah'a) senin sylediin gibi sylediler ve Raslullah tarafndan onlara da sana sylendii gibi cevb verildi! dediler. Onlar kimdir? dedim. Murre ibnu'r-Rab' el-Amr ile Hill ibnu Umeyye el-Vkf, dediler ve bylece bana Bedir gazvesinde hazr bulunan ve kendilerinde gzel bir imtisal rnei bulunan iki zt zikrettiler. Bu iki zt bana syledikleri zaman ben de teredddden vazgetim (ve dorulukta kalmak fikrimde sebat ettim). Raslullah, kendisinden seferde geri kalanlar arasndan ite u mzle konumaktan mslmnlar nehyetti. nsanlar da bizden ekindiler ve bize yzlerini ekittiler. Hatt bana
1097 / 2483

buhari

yeryz yaDanc-lat; bu hakkaten benim tanmakta olduum toprak deildi. Bu hl zere elli gece kaldk. ki arkadam insanlardan ekildiler ve evlerinde oturup alamakla vakit geirdiler. Fakat ben onlarn daha genci ve daha salbetlisi idim. Bu sebeble ben evimden kar ve mslmn-larla beraber namazda hazr bulunurdum. Sokaklarda, arda dolardm. Hlbuki hibir kimse bana sz sylemezdi. Namazdan sonra Raslullah'n meclisine varr ve kendisine selm verirdim. Ve iimden: Acaba Raslullah selmma karlk vererek dudaklarn hareket ettirdi mi yhud ettirmedi mi? derdim. Sonra namaz Raslullah'n yaknnda klardm da gizlice O'nu gzetlerdim. Namazma yneldiim sra O bana doru dnerdi. Fakat ben O'nun tarafna baknca da yzn benden evirirdi. Nihayet insanlarn yz evirmelerinden de cefsndan ztrb ektiim bu hl uzaynca, birgn gittim. T Eb Katde'nin bahe duvarndan atm. Eb Katde amcamn olu ve insanlar arasnda beni en ok seven bir kimse idi. Vardm ona, selm verdim. Vallahi selmm almad. Ben: Y Eb Katde! Allah adna and vererek sana sorarm: Benim Allah' ve Rasl'n sever bir kimse olduumu bilir misin? de-, dim. Sustu, cevb vermedi. Ben tekrar and verip Allah akna sordum. Yine sustu. Ben nc bir kerre daha Allah'a and verdim. Bu defa: Allah ve Rasl en bilendir! dedi. Bunun zerine gzlerimden ya boand. Dndm, duvardan atm. Ka'b ibn Mlik devamla dedi ki: Ben birgn Medine arsnda gidiyordum. Medine'ye zahre satmaya gelen m ahlsi ekincilerinden bir ekinci: Ka'b ibn Mlik'i bulmaa bana kim dellet eder? diye soruyordu. nsanlar ona beni gstermeye baladlar. Nihayet o Nebat kii bana geldi ve Gassn Meliki'nden bir mektb verdi. Baknca, "Amma ba'du"dan sonra bu mektbda yle yazldn grdm: "Bana ulaan habere gre sahibin sana cef ve ez ediyormu. Allah seni hakaaret grecek ve hakkn zayi' olacak bir mevki'de yaratmamtr. Orada durma, bize gel! Sana snna lyk bir surette hrmet ve ihsanda bulunuruz!" Ka'b ibn Mlik dedi ki: Bu mektubu okuyunca: Bu da brs gibi bir beldr! dedim. Hemen bu sahfeyi ocaa attm ve yaktm [444]. Nihayet bu elemli elli geceden krk gecesi getiinde, birgn baktm ki, Raslulah'n gnderdii bir zt (Huzeyme ibn Sabit) bana geliyor. Huzeyme gelip bana: Raslullah sana kadnndan ayrlman emrediyor! dedi. Ben de: Kadnm boayacak mym, yoksa ne yapacam? dedim. Oda: Hayr boama, yalnz ondan ayr bulun, kadna yaklama! dedi [445], Raslullah o iki arkadama da bunun gibi emir gndermiti. Bu emir zerine kadnma: Haydi ehline (babann ailesi yanna) git, Allah bu i hakknda hkmedinceye kadar onlarn yannda bulun! dedim. Ka'b dedi ki: Hill ibn Umeyye'nin kars Raslullah'a gelerek: Y Raslallah! Hill ibn Umeyye ihtiyardr, gc kuvveti gitmitir. Hizmetisi de yoktur. Ona hizmet etmemi irkin grr msn? diye sormu. Raslullah: "Hayr irkin grmem, fakat sana yaklamasn!'' buyurmu. Kadn: Y Raslallah, onda hibir hareket yok. Vallahi bu olan i olaldan beri bugne kadar hi durmadan alyor! demitir. Ka'b dedi ki: Bunun zerine akrabamdan bz kimseler bana:
1098 / 2483

buhari

Kadnn hakknda sen de Raslullah'tan zin istesen. Nitekim Hill ibn Umeyye'nin karsna, kocasna hizmet etmek iin izin verdi, dediler. Ben de onlara: Vallahi ben bu hususta Raslullah'tan izin istemem! zin istesem bile Raslullah ne diyecektir bilemem! Hem ben gen bir adamm! dedim. Bundan sonra on gn daha durdum. Nihayet Raslulah'n bizimle insanlar grmekten men' ettii trihten i'tibren elli gecemiz dolmutu. Ellinci gecenin sabahnda sabah namazn kldm v e evlerimizden birinin dam zerinde bulunuyordum. Ben orada Allah'n (et-Tevbe: i8'de) zikrettii hl zere oturuyordum: Nefsim yalnzlk ve gamdan dolay bana daralm ve yeryz btn geniliine ramen bama dar gelmiti. te bu srada Sel' Da zerinde en yksek sesiyle: Ey Ka'b ibn Mlik, mjde! diye olanca kuvvetiyle baran birisinin sesini iittim. Hemen secdeye kapandm. Ve anladm ki (darlk gitmi) genilik ve ferah gelmitir. Raslullah sabah namazm kldrd zaman Allah'n bizim zerimize tevbesini (pimanlklarmzn kabuln) i'ln etmi ve insanlar bize mjdelemeye komulardr. Arkadalarm tarafna da birtakm mjdeciler gitmilerdi. Bana da bir kii (Zubeyr ibnu'l-Avvm mjdelemek iin) atn srmt. Ve Elem kabilesinden bir mjdeci (Hamza ibn Amr) de koup Sel' Da'nn stne kmt. Bunun sesi attan sr'atli idi. Beni sevindiren sesini iittiim bu mjdecim bana geldii zaman, zerimdeki iki kat elbisemi hemen karp mjdelik olarak ona giydirdim. Vallahi o gn bunlardan baka elbiseye mlik bulunmuyordum. (Eb Katde'den) eyreti iki kat elbise alp giydim. Hemen Raslullah'a gittim. Sahbler beni takm takm karladlar. Tevbemin kabuln (gnhtan beretimi) tebrik ediyorlar ve: Allah'n tevbesi ana kutlu olsun! diyorlard. Ka'b devamla dedi ki: Nihayet mescide girdim. Raslullah oturmu, insanlar etrafnda evrelenmilerdi. Hemen Talha ibn Ubeydil-lah kalkt, koarak geldi, elimi skp tokalat ve beni tebrik etti. Vallahi Muhcirler'den Talha'dan baka kimse bana ayaa kalkmad. Tal-ha'nn bu ltfunu unutmam! [446]. Ka'b dedi ki: Raslullah'a selm verdiim zaman, Raslullah sevinten yz imek gibi parlar bir hlde: "Anann seni dourduu zamandan beri zerinden geen gnlerin en hayrls olan bir gnn hayr ve sadetiyle sevin!" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Bu mjde Senin tarafndan m yoksa Allah tarafndan m? dedim. Raslullah: "Hayr (benim tarafmdan deil,) dorudan Allah katndan " buyurdu. Esasen Raslullah, Allah tarafnda** sevindirildii zaman yz parlard, hatt yz ay parasna benzerdi. Biz de sevinli bir vahiy geldiini O'nun bu sevimli yznden anlardk. Raslullah'm huzuruna oturduum zaman: Y Raslallah! Allah ve Raslullah iin hlis sadaka olmak zere malmdan syrlp kmam tevbemdendir, dedim. Raslullah: "Malnn bir ksmn kendinde tut, bu senin iin daha hayrldr" buyurdu. Ben de: u Hayber'deki hissemi kendimde alkoyuyorum, dedim. Bundan sonra ben Raslullah'a unlar syledim: Y Raslallah! Allah beni bu skntdan ancak doruluk sebebiyle kurtard. Ve yine tevbemdendir ki, artk ben bundan byle yaadm mddete doru olandan baka bir sz
1099 / 2483

buhari

sylemeyeceim! Ka'b dedi ki: Vallahi ben bunu Raslullah'a sylediim zamandan beri mslmnlardan hibirisini, doru sylemekte Allah'n bana yapt imtihandan daha gzel bir imtihan yaptn bilmiyorum (yn imtihan mukaabilinde daha gzel in'm ve ihsan yaptm bilmiyorum). Raslullah'a o szlerimi sylediimden bu gnme kadar yalan sylemek hatrmdan gemedi. Bundan sonra yaadm zaman iinde de Allah'n beni yalandan koruyacan kuvvetle md etmekteyim. Yce Allah, Rasl zerine: "A nd olsun ki A ilah, Peygamber 'ini, ilerinden birtakmnn gnlleri hemen hemen erilmek zere iken glk zamannda O'na tbi' olan Muhacirler'le Ensr' da tevbeye muvaffak buyurdu ve sonra onlarn bu tevbelerini kabul eyledi. nk o ok efkat edici, ok merhamet eyleyicidir. Savatan geri braklan kiinin tevbelerini de kabul etti. nk yeryz bunca geniliine ramen onlara dar gelmi, vicdanlar kendilerini sktka skmt. Nihayet Allah 'in hmndan, yine Allah 'tan baka snacak hibir yer olmadn anladlar da bundan sonra A ilah onlar da eski hllerine dnsnler diye tevbeye muvaffak buyurdu. bhe-siz ki Allah, tevbeyi en ok kabul eden, hakkyle merhamet eyleyen dir. Ey mn edenler, Allah Han korkun. Bir de doru olanlarla beraber olun!" (et-Tevbe: 17-19) kavline kadar indirdi. Vallahi Allah'n bana ihsan buyurduu ni'metler iinde, beni slm Dni'ne hidyetinden sonra nefsimde Raslullah'a doru sylemekten daha byk hibir ni'met asla ihsan etmemitir. Evet, byk ni'met, Raslullah'a yalan syleyip de helak olmu bulunmamak ni'-metidir. Nitekim Raslullah'a yalan syleyenler helak oldular. nk Allah yalan syleyenler hakknda vahyini indirdii zaman, her-hangibir kimse iin sylediinin en arn syledi. ok mbarek ve ok yce Allah yle buyurdu: "Onlarn yanna dndnz zaman, kendilerinden vazgemeniz iin Allah 'a yemin edecekler. O hlde onlardan yz evirin. nk onlar murdardrlar. rtikb edegeldiklerinin cezas olarak varacaklar yer de cehennemdir onlarn: Kendilerinden hond olmanz iin size yemn edecekler, fakat eer siz onlardan raz olursanz, b-hesiz Allah o fsklar gruhundan raz olmaz" (et-Tevbe: 95 96). Ka'b dedi ki: Biz u mz hani -bizden nce Raslullah' ikna iin yemn ettikleri vakit Raslullah'in yeminlerini kabul edip onlara bey'at ve istifar ettii u birtakm kimselerin affndan (elli gece)-arkaya kalmtk. Raslullah bizim vaziyetimizi t Allah'n hakkmzda verecei hkm ve kazaya kadar geri brakmt. te bu geri brakma sebebiyle Allah: * 'Hani u tevbeleri A ilah 'in hkmne kadar geri braklan kiiye..." (et-Tevbe: 119) buyurmutur. Yoksa Allah'n bu yette zikrettii yemn etme ve geri braklma, bizim gazveden geri kaldmzdan deildir. Bu ancak Raslullah'm bizim mz ve bizim tevbemizi, Raslullah'a yemn ve zr beyn edip de zrleri kabul olunanlarn tevbelerin)den geri brakmasdr [447].
82- Peygamber(S)'n emd Kavminin Yurdu Olan El-Hcr Vadisine nmesi Bab [448] 412-....... Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) -Tebk gazvesine giderkenSemd kavminin yurdu olan el-Hcr'e urad da: "Kfirlikle kendilerine zulmetmi (ve Allah'n gazabna uram) bulunan kimselerin meskenlerine girmeyiniz. nk onlara isabet eden azabn size de isabet etmesinden korkulur. Onlarn yurtlarna ancak alayclar olarak girebilirsiniz" buyurdu. Bundan sonra Peygamber ban rtt de o vdyi geinceye kadar yry abuklatrd [449]. 413-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) Hcr shiblerinin yaknnda 1100 / 2483

buhari

yhud Hicr shibleri hakknda-: "u azba uratlm olanlarn yurduna, onlara isabet eden azabn benzeri size isabet etmemesi iin, alayclar tavr taknm olmanz dnda, girmeyiniz!" buyurdu [450].
83-Bb [451] 414-.......el-Mugre ibnu u'be (R) yle demitir: Peygamber (S) hacetinin birini yerine getirmek iin gitti. Geldiinde ben kalkp O'nun eline su dkyordum. Mugre'den rivayet eden olu Urve: Babamn muhakkak Tebk seferinde dediini bilmekteyim, demitir. Peygamber yzn ykad ve iki kollarn ykamaa davrand. Fakat giydii cbbenin yeni dar olduu iin kolunu svayamad da, kolJar-n cbbenin alt tarafndan kard da yle ykad. Bundan sonra ayakkablar zerine meshetti [452]. 415-.......Eb Humeyd es-Sid (R) yle demitir: Bizler Peygamber'in beraberinde Tebk gazvesinden dndk. Nihayet Medine'yi yukardan grdmz zaman, Peygamber (S): "te Tbe, u da Uhud'dur. Uhud, bizi seven, bizim de kendisini sevdiimiz bir dadr!" buyurdu. 416-.......Bize Humeyd et-Tavl, Enes ibn MIik(R)'ten (yle dediini) haber verdi: Raslullah (S) Tebk gazvesinden dnp de Medine'ye yaklatmzda: "Medine'de yle topluluklar vardr ki, sizin yrdnz her-bir yerde; sizin getiiniz herbir vdde muhakkak onlar da sizin beraberinizde olmulardr" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah! Onlar Medne'de(oturmular)dr! dediler. Raslullah: "Evet onlar Medine'de kaldlar. Fakat onlar Medine'de zr habsetti" buyurdu [453]. 84- Peygamber(S)'n Kisr le Kayser'e Gnderdii Mektb Bab [454] 417-.......bn ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah haber verdi, ona da bnu Abbs (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) Kisr'ya mektubunu Abdullah ibn Huzfe esSehm ile gnderdi ve Abdullah ibnu Huzfe'ye mektubu gtrp Bahreyn'in byne -ki Kisr'nn Bahreyn Emri'dir- vermesini emretti. bnu Huzfe de Bahreyn Emri Munzir'e mektubu verdi. O da gtrp Kisr'ya verdi. Kisr mektubu okuyunca yrtp paralad. bn ihb dedi ki: Ben Sad ibnu'l-Mseyyeb'in yle dediini zannediyorum: Bu haber kendisine ulanca Raslullah (Kisr ile kavmine): "Para para olsunlar!" diye bedu etti [455]. 418-.......Bize Avf el-A'rb, el-Hasen el-Basr'den tahds etti ki, Eb Bekre (R) yle demitir: Cemel Vak'as gnlerinde cemel s-hiblerine katlarak, onlarla birlikte (Al'ye kar) harb etmeye baladktan sonra, vaktiyle Raslullah'tan iittiim bir sz ile Allah bana hayr ve menfat ihsan buyurdu (da bu cemel shiblerine katlmadm). Eb Bekre dedi ki: Fars halknn Kisr Pervz'in kzn kendilerine melik setikleri haberi Raslullah'a ulanca: "Devlet bakanl ilerini bir kadnn eline veren millet felah bulmaz!" buyurdu [456]. 419-.......Ben ez-Zuhr'den iittim, o da es-Sib ibn Yezd'den: es-Sib ibn Yezd (R): Ben Raslullah(S)' karlamak zere ocuklarla beraber Seniyyetu'l1101 / 2483

buhari

Ved'ya (Veda Tepesi'ne) ktm hatrlyorum, diyordu. Bu hadste Sufyn, bir kerresinde "Glmn", bir kerresinde "Sbyn" demitir.
420-.......Bize Sufyn, ez-Zuhr'den; o da es-Sib(R)'den tahds etti ki, o: Peygamber(S)'i Tebk gazvesinden dnd zaman kendiini karlamak zere ocuklarla beraber Seniyyetu'lVed'ya ktm hatrlyorum, demitir [457]. 85- Peygamber(S)'n Hastal Ve lm le Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Muhakkak sen de leceksin, onlar da elbet lecekler. Sonra hi bhesiz kyamet gnnde hepiniz Rabb Hnizin huzurunda muhakemeye duruacaksnz" (ez-zumer: 30-31) [458]. Ve Ynus ibn Yezd el-Eyl, ez-Zuhrfden syledi ki, Urve yle demitir: Aie (R) yle dedi: Peygamber (S) vefat ettii hastal iinde: "Y ie! Ben Hayber'de yediim o zehirli yemein elemini devaml hissedip durdum. te bu anlar o zehirden dolay kalb damarmn kesilmesini hissettiim zamandr" der idi [459].
421-.......el-Hris kz mm'I-Fadl (R): Ben Peygamber(Syden akam namaznda "el-Murselti urfen" Sresi'ni okurken iittim. Bundan sonra ruhunu Allah kabz edinceye kadar bir daha bize namaz kldrmad, demitir [460]. 422-.......bn Abbs (R) yle demitir: Umer ibnu'l-Hattb (R) ben bn Abbs' kendi meclisine alr, kendisine yakn oturturdu. Ab-durrahmn ibn Avf, Umer'e: (Bu genci ne iin bizimle beraber meclisine alyorsun?) Bunun yanda bizim oullarmz var? dedi. Umer de: bhesiz ki o, sizin bilmekte olduunuz bir cihetten dolay bu mevki ve rtbededir, dedi. Akabinde Umer, bn Abbs'a: "z ce nasru'llhi ve'l-fethu" yetinden sordu. bn Abbs: O, Raslullah'n ecelidir. Allah, Peygamber'ine ecelini bildirdi, dedi. Umer de: Benim bildiim de senin bilmekte olduun eyden ibarettir, dedi [461]. 423-.......bn Abbs (R) yle demitir: Hani o perembe gn, o perembe gn ne ac gnd! O gn Raslullah'n ars artmt da: "Haydin bana yazacak birey getirin, size bir kitb yazaym da, ondan sonra yolunuzu hi armayasnz!" buyurdu. Bunun zerine orada bulunanlar ihtilf ettiler. Hlbuki hibir peygamberin yannda ihtilf yakmazd. Bz kimseler: Peygamber'in hli nedir? (Hastalndan dolay) sayklad m? Kendisinden bu yaz yazmak isteini iyice sorup anlayn, dediler. Bunun zerine syledii yaz malzemesi isteini iyice tesbt etmek maksadyle, o szn tekrar ettirmeye giritiler. Bu sefer Peygamber: "Beni (kendi hlime) braknz! Benim u iinde bulunduum hl, sizin beni da'vet ettiiniz (yazma gibi) eylerden daha hayrldr" buyurdu. Ve Raslullah onlara ey vasiyet etti: "Btn mrikleri Arab yarmadasndan karnz! Elilere, hey'etlere benim izin verip hediyeler ikram etmekte olduum gibi, siz de gelmelerine izin verip hediyeler ikram etmek suretiyle hrmet gsteriniz" buyurdu.
1102 / 2483

buhari

bn Abbs nc vasiyetten skt etti, yhud: Ben ncsn unuttum, dedi [462].
424-.......BizeMa'mer, ez-Zuhr'den; o da UbeyduIIah ibnu Abdillah ibn Utbe'den haber verdi ki, bn Abbs (R) yle demitir: Ra-slullah'n vefat yaklat ve evinde sahblerden mhim birtakm adamlar bulunduu srada, Peygamber (S): "Bana yaz yazacak birey getirin! Size bir kitb (vasiyetname) yazdraym ki, ondan sonra yolunuzu armayasnz!" buyurdu. Fakat oradakilerin bzs: Raslullah'n hastal muhakkak arlamtr. Yannzda ise Kur'n vardr. Bize Allah'n Kitab yetiir, dedi. Bunun zerine ev halk ihtilfa ve husmete baladlar. Onlarn kimi "Yaz takm getiriniz, size vasiyetname yazdrsn; ondan sonra yolunuzu armazsnz!" diyorlard. Kimi de bundan baka szler sylyorlard. Artk kark sz ve ihtilf oalttklar zaman, Raslullah: "Haydi kalknz!" buyurdu. Rv UbeyduIIah dedi ki: bn Abbs yle der idi: h! Ne byk musibettir o musibet ki, Raslullah ile onlara yazmak istedii kitb arasna engel oldu! Bunun sebebi ihtilf etmeleri ve seslerini ykseltmeleridir [463]. 425-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) lm sebebi olan hastal srasnda Ftma aleyh's-selam yanna ard ve ona gizli bir ey syledi. Ftma alad. Sonra bir daha arp yine gizli birey syledi. Bu defa da Ftma gld. Biz bu alamann ve glmenin sebebini sorduk. Ftma: Peygamber bana vefat sebebi olan bu hastal sonunda ruhunun Allah canibine alnacan syledi. Bunun zerine aladm. Sonra bana ev halkndan kendisine ilk ulaan olacam gizlice syleyip haber verdi. Buna da gldm! dedi. 426-.......ie (R) yle demitir: Ben Peygamber'den: "Hibir peygamber dny (ni'neti) ile hiret (saadeti) arasnda muhayyer klnmadka vefat etmez" dediini ok iitirdim. Peygamber'in de lm sebebi olan hastalnda boaz kslp sesi deierek hirete gme hli geldiinde: "(Kim Allah'a ve Peygamber'e itaat ederse ite onlar) Allah 'm kendilerine nVmetler verdii peygamberlerle, sddk-lerle, ehdlerle, iyi adamlarla beraberdirler. Onlar ne iyi arkadatrlar" (en-Nis: 69) yetini sonuna kadar okuduunu iittim. Artk Raslullah'-n da bu iki dilek arasnda muhayyer braklyor olduunu (ve hireti tercih ettiini) anladm. 427-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S), iinde lm olduu hastala tutulduu zaman: "er-Refkul-Al{ = En Yksek Refk iine)" demee balad [464]. 428-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) shhatte iken birok defalar: "Hibir peygamberin ruhu cennetteki duran grmedike alnmaz. Sonra (durana gitmek) onun arzusuna braklr yhud muhayyer klnr" buyurmutu. Hastalanp riihu kabzolunmak zaman gelince, ba benim dizimin zerinde bulunduu bir srada kendisine bir baygnlk geldi. Sonra aylnca gz alp evin tavanna doru dikildi. Sonra: "Y Allah, beni er-Refku'l-A'l zmresine kat!" diye du etti. Bunun zerine ben: Artk Raslullah imdi bizi tercih etmiyor! dedim. Ve Raslullah'n bu temennisi, shhatli zamannda vaktiyle bize syledii bir haber(in kendisinde tecellsi) olduunu bildim [465]. 429-.......Abdurrahmn ibnu'l-Kaasm, babas el-Kaasm ibnu Muhammed ibn Eb Bekr es1103 / 2483

buhari

Sddk'tan; o da ie(R)'den (o yle demitir): Eb Bekr'in olu Abdurrahmn, Peygamber'in huzuruna girdi. Ben Peygamber'i gsme yan dayamtm. Abdurrahmn'in yannda kendisiyle di temizlenen ya bir misvak vard. Raslullah yzn ona evirip uzunca bakt. Ben Abdurrahmn'dan misvak aldm, dilerimle onu srp kestim, onu silkeledim, su ile slattm. Sonra hazrladm bu misvak Peygamber'e verdim. O bununla dilerini mis-vklad. Artk ben Raslullah'n bu kadar gzel di misvkladn grmedim. Raslullah misvklamay bitirince, hemen elini yhud parman ykselttikten sonra defa: "er-ReJku'l-A'l zmresine (kat)/" dedi.. Bundan sonra Raslullah vefat etti. Rv dedi ki: ie: Raslullah'n ba mi'dem ile ene kemiim arasnda (yhud kprck kemiim ile ene kemiim arasnda) iken ld, der idi [466].
430-.......bn ihb yle demitir: Bana Urve haber verdi. Om da ie (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) her zaman hasta landnda Muavvize Sreleri'ni okuyup kendi ellerine flemek (v< ondan iyilemek iin) eliyle vcdunu svamak i'tiydnda idi. Vefa sebebi olan hastala tutulduu zaman Raslullah'n nefes ettii Mu avvize Sreleri'yle ben de kendisine nefes etmeye (ve iyilemesi niye^ tiyle) eline fleyip kendi eliyle vcduna meshetmeye baladm [467]. 431-.......ie (R) haber verdi ki, kendisi Peygamber (S) vefat etmezden nce, Peygamber srtn ie'ye dayam vaziyette ikenPey-gamber'e kulak vermi, bu srada Peygamber'in: "Allhumme, fr l ve'r-hamnive elhknbVr-Refk(= Y Allah, gnhlarm mafiret et, bana merhamet eyle ve beni er-Refku'I-A'l'ya eritir)" diye du ettiini iitmitir. 432-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) bir daha kalkamad hastal iinde: "Allah Yahdler'i rahmetinden uzak klsn! Bunlar peygamberlerinin kabirlerini birer mescid edindiler!" buyurdu. ie: Byle bir ende olmasayd, Peygamber'in kabri ak braklrd. Lkin Peygamber kendi kabrinin bir mescid edinilmesinden korktu, demitir. 433-.......bn ihb yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbete'bni Mes'd haber verdi ki, Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Raslullah'n hastal arlap ars iddetlenince, benim odamda baklmak zere kadnlarndan izin istedi [468]. Onlar da izin verdiler. Bunun zerine Abbs ibn Abdilmuttalib ile baka bir kimse arasnda olarak ve takatsizlikten ayaklar yerde srnerek kt, benim odama geti. Ubeydullah dedi ki: Ben ie'nin ismini syledii kimseyi Abdullah ibn Abbs'a haber verdim. Abdullah ibn Abbs da bana: ie'nin ismini sylemedii dier adamn kim olduunu biliyor musun? diye sordu. Rv Ubeydullah dedi ki: Ben: Hayr bilmiyorum, dedim, bn Abbs: O, Al'dir, dedi. Peygamber'in zevcesi ie yle tahds ediyordu: Raslullah benim evime girdii ve ars iddetlendii zamanki gnlerin birinde: "Benim zerime azlar balanp balar zlm olan yedi krba su dkn! Umarm ki bu suretle biraz hafiflerim de insanlara vasiyet edebilirim!" buyurdu. Su krbalar hazrlannca biz Peygamber'i, zevcesi Hafsa'ya id olan bir leenin iine oturttuk. Sonra o krbalarn suyundan zerine dkmeye baladk. Dktk, dktk. Nihayet Raslullah eliyle bize:
1104 / 2483

buhari

"Artk yetiir!" diye iaret etti. Aie dedi ki: Bundan sonra Raslullah mescide insanlarn yanna kt ve onlara namaz kldrd ve onlara hitb edip korutu [469]. ez-Zuhr, geen senedle yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Utbe haber verdi ki, ie ile Abdullah ibn Abbs (R); ikisi, yle demilerdir: Raslullah son hastalna tutulduu zaman (ektii zahmetten dolay) yannda bulunan drt keli yumuak bir abay yz zerine atp, yzn bununla rtmeye balad. Hamsa denilen bu ab kendisine sknt verdike, onu yznden ayordu, te Raslullah bu vaziyette iken: "Allah'n la'neti Yahdler'in ve Hristiyanlar'n zerine olsun! Onlar peygamberlerinin kabirlerini kendilerine mescidler edindiler!" buyuruyordu ki, maksad, onlarn yaptklarndan mmeti sakndrmak idi [470]. ez-Zuhr, yine geen senedle yle demitir: Bana Ubeydullah haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Yemn olsun ben "Eb Bekr insanlara imm olup namaz kldrsn" emri hususunda Raslullah'a ok mracaat ettim. Beni Raslullah'a ok mracaat etmeye sevke-den dnce u idi: Raslullah'n makaamna geecek kimseyi insanlarn devaml sevebileceini gnlm bir trl almyordu. Ve yle sanyordum ki, Raslullah'n yerine geecek kimseyi insanlar muhak kak uursuz sayacaklardr. te bunun iin ben Raslullah'n, Eb Bekr'in imamlk yapmasna dir emrini ta'dl etmesini srarla istemitim. Bu, Eb Bekr'in insanlara namaz kldrmas emri hadsini bnu Umer, Eb Ms, bn Abbs Allah onlardan raz olsun- Peygam-ber'den rivayet etmilerdir [471].
434-.......ie (R) yle demitir: Peygamber(S)'in ba benim gsm ile enem arasnda olduu hlde vefat etti. Bu sebebleben Peygamber'den sonra hibir kimsenin lmnn iddetinden asla korkmam. 435-....... ez-Zuhr yle demitir: Bana Ka'b ibn Mlik el-Ensr'nin olu Abdullah haber verdi. Bu Ka'b ibn Mlik, Allah tarafndan kendilerine tevbe nasb edilmi olan kiiden biri idi. Ka'b'n olu Abdullah'a da Abdullah ibn Abbs yle haber vermitir: Al ibn Eb Tlib (R), Raslullah'n iinde vefat ettii hastal srasnda yanndan darya kt. nsanlar: Y Eba'l-Hasen! Raslullah (bu gece) nasl sabahlad? diye sordular. Al: Allah'a hamd olsun, hastalktan biraz iyileerek sabahlad, diye cevb verdi. Al'nin bu cevb zerine, onun elini (babam) Abbs ibn Abdil-muttalib tuttu da: Vallahi sen gn sonra asann kulu olacaksn [472]. Allah'a yemnle sylyorum ki, ben Raslullah'n bu hastalndan yaknda vefat edeceini zannediyorum. nk Abdulmuttalib oullar'nn lm srasnda yzlerini (ne ekil aldklarn tecrbemle) tanmaktaym. imdi sen bizimle Raslullah'a git, bu (devlet bakanl) iinin kimde bulunacam kendisine soralm. Eer bu i bizde olacaksa, bunu (Raslullah'n salnda) bilelim. Bizden bakasna id olacaksa, bunu da renelim ve bizi ona vasiyet etsin! dedi. Bunun zerine Al: Vallahi bu ii biz eer Raslullah'a sorar, O da bizi bundan men' ederse, Raslullah'tan sonra insanlar (bunu dell getirerek) devlet bakanln bize vermezler. te bundan dolay vallahi ben halifelik mes'elesini Raslullah'a sormam, dedi [473]. 436-.......bn ihb yle demitir: Bana Enes ibn Mlik (R) yle tahds etti: Pazartesi gn mslmnlar sabah namaznda bulunduklar srada, Eb Bekr onlara namaz kldrrken birden Raslullah, ie odasnn kap perdelerini at da sahblerine bakt. Sahblerinin namaz
1105 / 2483

buhari

safflar iinde el balayarak durduklarn grd. Sonra (bu grnten ok sevindi ve) sesi duyulacak derecede gld. Eb Bekr, Raslullah'n namaza gelmek isteiyle ktn sanarak topuklar zerinde ilk saf fa ulamak iin geriye ekildi. Enes devamla dedi ki: Mslmnlar Raslullah' grmekten o kadar ok ferahladlar ki, az kald namazlarndan kacaklard. Raslullah onlara eliyle: "Namaznz tamamlaynz!" diye iaret etti. Sonra tekrar ie'nin odasna girdi ve kap perdelerini indirdi.
437-.......Umer ibn Sad yle demitir: Bana Abdullah ibnu Eb Muleyke haber verdi. Ona da ie'nin himayesinde bulunan Eb Amr Zekvn yle haber vermitir: Allah'n bana ihsan ettii ni'met-lerden birisi Raslullah'n benim odamda, benim nevbetimde, ba benim gsmn st ile gerdanmn arasnda olarak vefat etmesidir. Bir de Allah'n O'nun vefat srasnda benim tkrm ile O'-nun tkrn bir arada birletirmesidir. (yle ki: Kardeim) Abdurrahmn, elinde bir misvak ile odama girdi. Ben de Raslul-Iah' (gsme yan) dayamtm. O'nun misvaka dikkatle baktn grdm. O'nun misvak ok sevdiini bildiim iin: Size misvak alaym m? diye sordum. Bayla "Evet, al" diye iaret etti. Hemen misvak alp kendisine sundum. Fakat kat geldi. Y Raslallah, biraz yumuataym m? diye sordum. Ba ile "Evet!" diye iaret etti. Ben de misvak yumuatp verdim. Bir de Raslullah'n yannda deriden ufak bir su kab yhud aatan bir su kab, iinde su ile dururdu. -Rv Umer ibn Sad su kabnn ne'vinde bhe etmektedir.- RasluIIah arasra ellerini bu kabn iine batryor ve slanan elleriyle yzn svazlyor ve: "L lahe le'ttah! lmn de iddetleri, sarsmalar var!" diyordu. Sonra elini kaldrd. T ruhu alnncaya kadar: "Y Allah, beni er-Refku'l-A 'la camiasnda kl!" duasna devam etti. Ve bu du ile Peygamberdin (mu'cizeler karan) eli meyledip dt. (Allhumme sall al Muhammedin ve li Muhammed.) 438-.......Him ibn Urve tahds edip yle demitir: Bana babam Urvetu'bnu'z-Zubeyr, ie'den yle haber verdi: RasluIIah (S) vefat ettii hastal iinde ie'nin nevbet gnne ulamay isteyerek: "Yarn ben nerede olacam? Yarn ben nerede olacam?" diye sorar dururdu. Bunun zerine zevceleri kendisine izin verdiler, bylece O istedii yerde oluyordu. Artk Peygamber yannda vefat edinceye kadar ie'nin odasnda olmutur. ie dedi ki: Peygamber salnda bana gelmekte bulunduu nevbet gnnde, benim evim iinde ld. Allah O'nun ruhunu, ba gerdanmla gsm arasnda iken ve tkr tkrme karm hlde iken ald. Sonra ie dedi ki: Kardeim Abdurrahmn ibn Eb Bekr, beraberinde dilerini misvklad bir misvakla ieriye girdi. RasluIIah ona doru bakt. Bunun zerine ben: Y Abdarrahmn, u misv bana ver! dedim. O da verdi. Ben misvn kullanlm yerini diimle kestim, sonra yumuattm ve Raslullah'a verdim. RasluIIah benim gsme dayanm hlde o misvakla dilerini ovalad. 439-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) benim odamda, benim nevbetimde ve cierimle gerdanm arasnda vefat etti. Bizlerden herbir kadn O'nu hastaland zaman bir du ile Allah'a sndrrd. Ben de O'nu bir du ile sandrmaya giritim. Bu srada ban yukar kaldrd da iki defa: "er-Refku'l-A 'id iinde kl, er-Rejku'i-A 'l iinde kl!" duasn syledi. Bu srada Abdurrahmn ibn Eb Bekr, elinde yapraklar soyulmu ya bir deynekle bize urad.
1106 / 2483

buhari

Peygamber (S) ona doru bakt. Ben bu bakndan, Peygamber'in o deynee ihtiyc var diye dndm de, deynei Abdurrahmn'dan aldm, ucunu azmda yumuattm ve bir ksmn kestikten sonra bunu Peygamber'e verdim. Peygamber de bununla misvklanmakta olduu en gzel ekilde dilerini misvklad. Bundan sonra o deynei bana uzatp verdi. Bu esnada eii dt yhud deynek elinden dt. te bu suretle Allah, benim tkrm ile O'nun tkrn bu misvak deynei vstasyle birletirdi ki, bu da Peygamber'in dnydan olan gnlerinin en sonuncusu iinde ve hiretten olan gnlerinin de ilk gnnde oldu.
440-.......bn ihb yle dedi: Bana Eb Seleme haber verdi. ona da ie yle haber vermitir: Rashllah'n lm zerine Eb Bekr, Sunh kyndeki meskeninden atma binerek Medine'ye geldi ve mescide indi. (Mesciddeki kalabala bakmayarak ve) kimseye bir-ey sylemeden, doru ie'nin odasna girdi. Hemen Raslullah'a yaklat. Raslullah'n yz bir Yemen beziyle rtl idi. Yznden rty at. Sonra zerine kapand, O'nu (iki gznn arasndan) pt ve alad. Bundan sonra: Babam, anam Sana feda olsun! Vallahi Allah Senin zerinde iki lm birletirmeyecektir. Sana takdir edilip yazlm olan bu lm geidini ise geirmi bulunuyorsun! dedi. ez-Zuhr dedi ki: Ve bana Eb Seleme, Abdullah ibn Abbs'tan yle tahds etti: Eb Bekr Raslullah'n yanndan darya kt. Umer ibnu'l-Hattb ise insanlara: Raslullah lmedi! szn sylyordu. Eb Bekr: Y Umer, otur! dedi. Fakat Umer oturmuyordu. Eb Bekr hemen minbere yneldi. nsanlar Umer'i brakarak Eb Bekr'i dinlemeye toplandlar. Eb Bekr, Allah'a hamd ve senadan sonra "Amma ba'du" deyip unlar syledi [474]: Sizden her kim Muhammed'e ibdet ediyorsa, iyi bilsin ki, Muhammed lmtr. Her kim de Allah'a ibdet ediyorsa, iyi bilsin ki, Allah hi lmeyecek olan diridir. Yce Allah: "Muhammed ancak bir rasldr. Ondan evvel daha nice ramiler gelip gemitir. imdi o lr, yhud ldrlrse kelerinizin stnde geriye mi dneceksiniz? Kim iki kesi zerinde geriye dnerse, elbette Allah 'a hibir eyle zarar yapm olmaz. Allah kr ve sebat edenlere mkfat verecektir" (iu imrn: 144) buyurmutur. bn Abbs dedi ki: Vallahi sahbleri o derece aknlk kaplamt ki, bu yeti Eb Bekr okuyana kadar, Allah'n bu yeti indirdiini sanki bilmiyorlard da btn cemat bunu Eb Bekr'den renmilerdi. Artk iittiim herbir insan muhakkak bu yeti okumaya balamt. ez-Zuhr yine geen senedle dedi ki: Bana Sad ibnu'l-Museyyeb haber verdi ki, Umer o gnk hlini yle anlatmtr: Vallahi Eb Bekr lu mrn yetini okuyuncaya kadar, Peygamber'in lm hakknda kanatim yoktu. Onun okuduunu iitince, dehet iinde kaldm. Ayaklarm beni tutmaz olmutu. Nihayet Eb Bekr'in o yeti okuduunu iitince artk Raslullah'n ldne kanat getirip, bulunduum yere ktm [475]. 441-....... Bu seneddeki rvler bn Abbs ile ie'den, Eb Bekr (R), Peygamber'in lmnn ardndan Peygamber'i pt, dediklerini rivayet etmilerdir. 442-.......Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, Abdullah ibn Eb eybe hadsini tahds edip unu ziyde etti: ie (R) yle demitir: Pey-gamber(S)'in yar baygn bulunduu hastal iinde azna il koymutuk. O da bize: l vermeyiniz! diye iaret etmeye balamt. Biz (Raslullah'n bu ekinmesi) hastalar iltan holanmad iindir, dedik (ve il vermeye devam ettik). Fakat Peygamber ayilnca: "Ben sizi il vermekten men' etmedim mi?" diye azarlad. Biz yine: Hasta iltan holanmaz (onun iin azarlyor), dedik. Bunun zerine Raslullah:
1107 / 2483

buhari

"Ev iinde bulunan herkes istisnasz bu iltan alacaktr. te ben bakyorum. Yalnz Abbs mstesnadr. nk o beni illa-makta sizinle hzr bulunmad!" buyurdu. Bu hadsi bnu Ebfz-Zind, Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie'den; o da Peygamber'den olmak zere rivayet etmitir [476].
443-.......el-Esved ibn Yezd en-Naha yle demitir: Bir kerresinde ie'nin yannda, Peygamber(S)'in (hastal srasnda) Al'ye vasiyet ettii zikrolundu. Bunun zerine ie: Bu vasiyet szn kim syledi? Yemn olsun ben Peygam-ber'i u hlde grmmdr: Ben O'nu haytnn son demlerinde gsme dayamtm. Bu srada bir tas istedi. Mteakiben kucamda btn vcdu ark verdi. Meer vefat etmiti. Ben vefatn anlamadm. u hlde Peygamber, Al'ye nasl vasiyet etmitir? diye onlar reddetti. 444-.......Talha ibn Musarrf yle demitir: Ben Abdullah ibn Eb Evf'ya: Peygamber (S) vasiyet etti mi? diye sordum. O: Hayr (birey vasiyet etmedi), dedi. Ben tekrar: yleyse insanlar zerine vasiyet etmek nasl farz yazld, y-hud: nsanlar nasl vasiyetle emrolundular? dedim. bn Eb Evf: Peygamber Allah'n Kitbi'yle vasiyet etti, dedi [477]. Hz. Eb Bekr'in Hutbesi Hazret-i Eb Bekir-i Sddk nasl ki Resl-i Ekrem hutbede kelma balar idiyse aynen o ekilde evvel Cenb- Hakk'a hamd sena ettikten sonra umma hitaben: "Bu mmet evvelce tatan ve aatan yaplm putlara tapard, Cenb- Hakk kendisine ibadet ve kendisini tev-hd etmeleri iin .onlara Resul gnderdi. Arab kavmine babalarnn dinini terketmek g geldi. Hakk Ta'al hazretleri Muhacirn'i man ile mmtaz kld. Onlar Hazret-i Pey-gamber'e yr oldular. Ve onunla birlikte mriklerin ez ve cefsna sabr ve tahamml eylediler. te yer yznde ilk defa Hakk'a tapan ve Resulne man eden onlardr. Resl-i Ekrem'in vefakr yr, sdk yardmclar ve aireti onlardr. Bu cihetle onlar emarete cmleden ziyade hak sahibi ve evldr. Bu babda onlarla kimse mnazaa edemez, meer ki zlim ola. "Ey Ensr, sizin de dince hizmetiniz, fazilet ve meziyetiniz inkr olunamaz. Cenb- Hakk sizi dinine ve Resulne nusret iin intihb etti. Ve sizlere Resulnn hicretini myesser kld. Bizce dahi ilk Muhacirlerden sonra sizin mertebenizde baka kimse yoktur. Reslullah'a yardmc oldunuz. Onun iin dva ettiiniz fazl erefin ehlisiniz; buna kimsenin bir diyecei yoktur. Fakat emaret bahsinde Arab kabileleri ancak Kurey'i tanr. Bakasnn emaretini kabul etmez. Zira Kurey kavmi haseb ve nesebe Arab'n fazletlisidir. Memleketleri Arab yarmadasnn ortasidr. Biz meryz, siz vzersmz. Hi bir meveretten geri braklmazsnz. Sizin reyiniz alnmadka bir i grlmez" dedi. (Filibeli ehben-derzde Ahmed Hilmi-Ziya Nur, slm Trihi, stanbul 1982, 2 bs., s. 212'den). . 445-....... (Peygamberin kayn biraderi ve m'minlerin anas Cuveyriye'nin erkek kardei olan) Amr ibnu'l-Hris (R) yle demitir: Raslullah (S) -vefat zamannda- dnr, dirhem, erkek ve dii kle brakmad. Ancak binmekte olduu dii beyaz katrla harb silhn, bir de yolcular iin vakf ettii (Fedek ve Hayber'deki) arazyi brakt. 446-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) vefat gn zevale doru hastalarlanca sk sk baylmaya balad. Bundan kederlenen Ftma aleyha's-selm da yksek sesle:
1108 / 2483

buhari

Vy babamn ztrbna! dedi. Bunun zerine Peygamber, Ftma'ya hitaben: "Kzm bu gnden sonra babann zerinde hibir iztrb kalmayacaktr" buyurdu. Enes dedi ki: Peygamber vefat edince, Ftma: Y ebethu! Ecbe Rabb duhu! Y ebethu men cennetu'l-Firdevsime'vhu! Y ebethu il Cibrlenen'hu = Ey Rabb'in da'-vetine icabet eden babam! Ey cennetu'l-Firdevs'te makaam olan babam! Ey Cibril'e lmn haber verdiimiz babam! diye hzn ve kederini aa karmtr. Peygamber defnedildikten sonra da Ftma aleyha's-selm, Efes'e: Ey Enes! Derin bir ballkla sevdiiniz Raslullah'n zerine toprak samaa gnlnz nasl raz oldu? diye bir hzn ve keder sorgusu sormutur [478].
86- Peygamber(S)'n Syledii Son Sz Bab

Peygamber(S)*in emaili Mill ve muhterem bir muharririmiz (Cevdet Paa) Zt- l-yi Nebev'yi, taklidi gayr-i kaabil sevimli bir uslb ile ve muteber, mevsuk eserlere istinaden u suretle vasfediyor: "Resl-i Ekrem ve Fahr-i lem Muhammedni'l-Mustafa Sallallah aleyhi ve sellem hazretleri hilkate ve ahlka btn dem oullarnn ekmeli idi. Hep enbiy-y izam aleyhissalt ve's-selm hazert tmm'l-az_ve gzel idiler. Mbarek cismi gzel, cmle zas mtenasip, endam gayet metb, aln ve gs, iki omuzlarnn aras geni, boynu uzun ve mevzun ve gm gibi sf, omuzlar ve bazular ve baldrlar iri ve kaim, bilekleri uzun, parmaklan uzunca, elleri ve parmaklan kalnca idi. Mbarek karn gsyle beraber olup iman deildi. Ayaklarnn alt ukur olup, dz deildi. Uzuna karb orta boylu, iri kemikli, iri gvdeli, gl kuvvetli ekmeli idi. Hep enbiy-y izam aleyhissalt vesselam hazert tmm'1-z ve gzel idi. Keml-i itidal zre byk bal, hill kal, ekme burunlu, az deirmi ehreli, sbce yzl idi. iman yzl ve yumru yanakl deildi. Kirpikleri uzun, gzleri kara ve gzel, byke ve iki kann aras ak, fakat kalar birbirine yakn idi; atk kal deildi. ki kann arasnda bir damar vard ki, gazapl halinde kabarp grnrd. O Neb-i Mcteb ezher'1-levn idi. Yni ne kire gibi ak ve ne de kara yaz; belki ikisi ortas ve gl gibi krmzya mail beyaz ve nran ve berrak olup, mbarek yzlerinde nr lemen ederdi. Gzlerinin aknda dahi az bir krmzlk vard. Dileri inci gibi bidr ve tbdr olup, sylerken n dilerinden nr salr, glerken fem-i saadeti ltf bir imek gibi alrd. Salar ne pek kvrck ne de pek dz idi. Salarn: uzatt vakit kulaklarnn memelerini tecvz ederdi. Sakal sk ve tam idi. Uzun deildi. Bir tutamdan ziydesini alrd. lem-i bekaa'ya rihlet buyurduklarnda sakal henz aarmaa balayp, banda biraz, sakalnda yirmi kadar beyaz kl vard. Cismi nazf, kokusu ltf idi. Koku srnsn srnmesin, teri ve teni en gzel kokulardan l kokard. Bir kimse onunla musafaha etse, btn gn onun ryiha-y tayybesini duyard. Mbarek eliyle bir ocuun bam meshetse, ho kokusuyla o ocuk sair ocuklar arasnda malm olurdu. Doduu vakit dahi nazf ve pk idi. Snnetli ve gbei kesik olarak domutu. Havass fevkalde kav idi. Pek uzaktan iitir ve kimsenin gremiyecei mesafeden grrd. Harekt hep mutedil idi. Bir yere azimetinde sa ve sola meyletmeyip kemal-i vakar ile doru yoluna gider ve fakat dierleri sr'atle yrdkleri halde bile ondan geri kalrlard. En mkemmel ve mstesna surette yaratlm bir vcd-i mes'd ve mbarek idi. Gler yzl,
1109 / 2483

buhari

tatl szl idi. Kimseye fena sz sylemez ve kimseye bed muamele eylemez ve kimsenin szn kesmez, mlayim ve mtevaz idi. Han ve galz deildi. Fakat mehb ve vakur idi. Beyhude sz sylemezdi. Glmesi dahi tebessm idi. Onu anszn gren kimseyi mehabet alrd ve onunla lfet ve sohbet eyleyen kimse ona can gnlden k ve mu-hb olurdu. Ehl-i fazla derecelerine gre ihtiram eylerdi. Akrabasna dahi pek ziyade ikram eylerdi. Lkin onlar kendilerinden efdl olanlarn zerine takdim etmezdi. Hizmetkrlarn pek ho tutard. Kendisi ne yer ve giyerse onlara dahi onu yedirir, onu giydirirdi. Seh ve kerm, efk ve rahim, ec ve halm idi. And ve vaadinde sabit, kavlinde sdk idi. Velhsl hsn ahlka, akl ve zekvete cmle nsa faik ve her trl medih ve senaya lyk idi. Kitap okumam, yaz yazmam olduu halde avam ve havasn, zahir ve btn umurunda vki olan hsn-i tedbr ve tasarrufunu bir adam dnse o Hazret'in ne mertebe akl, fehm ve zeks olduunu derhal anlar. Cehil zulmetleri iinde kalm Arab kabili arasnda byyp ve Arab yarmadas gibi cra bir mahalde zuhur eyleyip de mm olduu halde insanlar ilim ve marif nurlar ile nurlandrdm bir akl- selm sahibi teemml etse, bil-tereddt onun nbvvet dvasn ihtiyarsz tasdik eder. Yemede, giymede, zarur miktar ile iktifa ve ziydesinden ekinirdi. Bulduunu yerdi; bulduunu giyerdi. Tam doyuncaya ve karn doluncaya kadar yemezdi. zerinde yatp uyuduu dek, deriden mml olup ii dahi hurma lifi idi. Az zaman iinde bunca ftuhata mazhar olmu ve vridt- slmiye oalm iken, dnya malna asla iltifat eylemezdi. Ganimetlerden kendisine kalan mallarn ekserisini mstehak-larna sadaka olarak verip, kendi maieti iin pek az ey al-koyard. Bu cihetle bazan istikraza mecbur olurdu. Ehl-i Beyt'inin ekseriya yedikleri arpa ekmei yahud hurma idi. Dr- ukb'ya azimetinde en sevgili zevcesi olan Aye hazretlerinin hcresinde cz' arpadan baka yiyecek yoktu. Zrh bir Yahd elinde merhn idi ki ylinin nafakas iin otuz l arpa dn alp zrhn rehn etmiti" {Cevdet Paa, Kss- Enbiy'dan).
447-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb, ilim ehlinden olan birtakm adamlar iinde haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Peygamber (S) shhatte iken birok defalar: "Hibir peygamberin ruhu, cennetteki duran grmedike kabzolunmaz. Sonra muhayyer braklr" buyurmutu. Kendisine hastalk gelince, ba dizimin zerinde bulunduu bir srada bayld. Sonra aylnca gzn ap evin tavanna doru dikti. Sonra: "AHhumme er-Refika'I-A'l (= Y Allah, en yksek refiki isterim)!" buyurdu. Bunun zerine ben: Artk Peygamber imdi bizi terch etmiyor, dedim. Ve bildim ki, Peygamber'in bu sz, shhatli zamannda vaktiyle bize sylemekte olduu szdr. ie dedi ki: te bu "AHhumme er-Refika'l-A *f" sz, Peygamber'in syledii en son kelime, yn kelm oldu [479]. 87- Peygamber(S)'n Vefat Bab

(Yn hangi senelerde ve ka yanda vefat ettii bab)

448-.......Bize eybn ibn Abdirrahmn en-Nahv, Yahya ibn Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o
1110 / 2483

buhari

da ie ile bn Abbs(R)'tan tah-ds etti ki, Peygamber (S) Mekke'de kendisine Kur*n indirilerek on sene, Medine'de de on sene elendi, dediklerini tahds etti.
449-....... Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o da ie(R)'den: Raslullah (S) altm yanda iken vefat etti, diye tahds etti. bnu ihb: Ve bana Sad ibnu'I-Mseyyeb de bu metindeki gibi altm ya haber verdi, demitir [480]. 88- Bb

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.)

450-.......ie (R): Peygamber (S), zrh otuz s' lei arpaya karlk bir Yahudi'nin yannda rehin verilmi olduu hlde vefat etti, demitir. 89- Peygamber(S)'n Vefat Ettii Hastal inde Usme bn Zeyd(R)' Bir Ordunun Banda Gndermesi Bab 451-....... Bize Ms ibn Ukbe, Slim'den; o da babas bn Umer'den yle tahds etti: Peygamber (S) Usme'yi ordu zerine kumandan ta'yn etti. Bz kimseler Usme'nin kumandanl hakknda i'tirz szleri sylediler. Bunun zerine Peygamber: "Sizin Usme'nin kumandanl hakknda syledikleriniz bana ulat. Usme (babasndan sonra) bana insanlarn en sevimlisidir" buyurdu. 452-.......Abdullah ibn Umer(R)'den (o, yle demitir): Raslullah (S) Rumlar zerine gndermek iin bir ordu hazrlad ve bana da Usme ibn Zeyd'i emr ta'yn etti. nsanlar, Usme'nin emirlii hakknda ktleme yaptlar. Bunun zerine Raslullah ayaa kalkp bir hutbe yaparak: "Eer sizler imdi Usme'nin kumandanlna ktleme yapyorsanz, sz bundan nce onun babasnn kumandanlna dil uzatmtnz. Allah'ayemn ederim ki, Zeyd kumandanla nasl lyk idiyse ve o bana insanlarn en sevimlilerinden biri idiyse, hi bhesiz u Usme da babasndan sonra bana insanlarn en sevimlilerindendir" buyurdu [481]. 90- Bb

(Bu, geen bbdan bir fasl gibidir.)

453-....... Bana Amr ibnu'I-Hris, Yezd ibn Eb Habb'den; o da Eb'1-Hayr'dan haber verdi ki, Eb'1-Hayr es-Sanbih'ye: Medine'ye ne zaman hicret ettin? diye sordu. es-Sanbih de ona yle cevb vermitir: Bizler, Peygamber'e hicret etmek zere Yemen'den yola ktk. Cuhfe'ye geldik. Kardan bir svrynelip geldi. Ben o svr-ye: Bize Medine'den haber ver, dedim. O zt: Peygamber(S)'i be gn nce defnettik, dedi. Eb'1-Hayr dedi ki: Ben es-Sanbih'ye: Kadir gecesinin ta'ymi hakknda birey iittin mi? dedim. O: Evet iittim. Bana Peygamber'in mezzini Bill, onun ta'y-ni ramaznn son on gn iindeki yedidedir, diye haber verdi, dedi [482].

1111 / 2483

buhari

91- Bb: Peygamber (S) Ka Gazveye Gitti? 454-.......Eb Ishk Amr es-Subey' yle demitir: Ben Zeyd ibn Erkam(R)'a: Raslullah ile ka gazada bulundun? diye sordum. Onyedi gazada, diye cevb verdi. Ben: Peygamber (S) bizzat ka gazada bulundu? dedim. Ondokuz gazada bulundu, dedi [483]. 455-.......el-Ber ibn zib (R) tahds edip: Ben Peygamber'in beraberinde onbe gazaya gittim, demitir. 456-.......Bureyde ibnu Husayb da RaslulIah(S)'n beraberinde onalt gazaya gittiini sylemitir [484].

Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle Hamd Allah 'a mahsstur; O 'na hamd eder, O 'ndan yardm isteriz. Allah kime hidyet verirse artk O 'n hi saptracak yok, saptrdna da hi hidyet verici yoktur. Szn en hayrls Allah'n Kitab, yolun en hayrls da Muhammed'in yoludur. (Dnde) ilerin senlileri, sonradan kd edilen bidatlerdir. Her bid'at da sapklktr . 1 Mslim, Cumua, Tahffu's-salt ve'1-hutbe, rak. 45, Cbir'den; "Szn en hayrls" ksm Buhr, Edeb, "Bb fi'1-hedyi's-slih", rak. 122'de bn Mes'tid'dan rivayet edilmektedir. Bu son ksm yakn bir lfzla Ahmed ibn Hanbel, Cbir(R)'den rivayet etti. Buhrf nin "Kitbu't-Tefsr"i Hakknda Birka Sz Buhr'nin dier hads kitblarmdan biri "ta'lk" diye adlandrlan rvler zinciri ksaltlm veya tamamen kaldrlm hads ve haberlerden, dieri de hads ve haberler arasnda bol bol bulunan dilbilgisi ile ilgili malzemeden ibaret iki mhim hussiyetiyle ayrld grlmtr. Sahh'in ih tiva ettii dil bilgisine id malzeme kitabn her yerinde bulunmakla beraber, en ok rastland yer Tefsr Kitabndr (Buhr'nin Kaynaklar, VII, VIII). Buhr'nin el-Cmi'u's-Sahh% muhteva bakmndan umumiyetle iki ksmdan teekkl eder. Bunlardan biri isnd bakmndan muhtelif dereceler ifde eden hadsler, dieri hads edebiyatnn hassaten Buhr iin kulland ta'brle "tercim'Men ibarettir. Buhr, kitabnn bu ikinci hussiyetiyle, hads musannflarmdan bariz bir ekilde ayrlr. "Bb"Iarm isimleri ve muhtevalarnn bir nevi' hulsas mhiyetinde olan ta'rflerden ibaret bulunan bu ksm, kitabnda mhim bir yer igal etmektedir. {Buhr'nin Kaynaklar, s. 52). "Tercim" ad verilen bu ksmlarda bazen "Kaale" ve bazen "Kaale gayruhu" ta'brini ta'kb eden muhtelif cmleler, bazen kaaili zikr olunmamakla zahiren Buhr'nin imi gibi grnen birok fikirler vardr. Bblarnn arasna yaylan bu gibi fikirler, kitabnn hemen her tarafnda bol bol bulunmakta ise de, en ok Tefsr Kitb'-nda gze arpmaktadr. (Buhr'nin Kaynaklar, s. 53). Buhr'nin kendinden evvelki tefsr kitblaryle ortak olan bu ksmnn dierlerine hi benzemeyen bir taraf vardr: Dier kaynaklar kendilerinden evvelki limlerden alm olduklar bu izahlar isndlarla uladklar hlde, Buhr, hemen hemen dima senedleri kaldrp sdece o zhn sahibi olan sahb, tabi ve tabiden sonra gelenlerin ismini brakr. Kendilerinden Kur'n'da gelen kelimelerle ilgili bilgiler rivayet ettii ahslar t-rh srasna gre ksma ayrmak kaabildir: Sahb, Tbin ve Tbin'dan sonrakiler. a. Sahblerden isndsz gelen lgat izahlar: Umer ibnu'l-Hattb (. 23)............................................... 3 Abdullah ibn Mes'd (32)................................................ 2
1112 / 2483

buhari

Eb Ms el-E'ar (44) .................................................. 1 Abdullah ibnu'z-Zubeyr (73) ............................................ i Abdullah ibn Abbs (69).................................................187 b. Tbindan isndsz gelen lgat zahlar: Muchid ibn Cebr (103)..................................................144 krime(105)................................................................... 12 Sad ibn Cubeyr (54)....................................................... 10 Eb'I-liye (90)............................................................. 9 el-Hasenu'1-Basr (121) .................................................... 12 Katde ibn Dime (117).................................................. 16 Sad ibnu'l-Mseyyeb (95) ............................................... 2 brhm en-Nah (95) .................................................... 2 Eb Vil (85) ................................................................ 1 er-Rab' ibn Hueym (63)................................................ 1 Alkame ibn Kays (102).................................................... 1 Al ibnu'l-Hseyin (104).................................................. 1 At ibn Eb Rebh (104)................................................. 1 Eb Meysere ibn urahbl ............................................ 1 Ubeyd ibn Humeyr (68).................................................. 1 c. Tbindan sonra gelenlerden alman isndsz izahlar: Sufyn es-Sevr (161) ...................................................... 1 Sufyn ibn Uyeyne (198)................................................. 10 _ Buhr'de kaldrlan isndlann yerine geen ahslarn ounun mstakil birer tefsr sahibi olduunu birok kaynaklardan reniyoruz 2. Buhr'nin bu tip rivayetleri iinde Abdullah ibn Abbs (187 aded) ve Muchid'den (144 aded) gelenler mhim bir yer igal eder. Her ikisinin de yazl birer Tefsr sahibi olduklar biliniyor. Buhr'nin garb kelimelerin izahnda bn Abbs'tan sonra geni apta faydalanm olduu Muc -hid'in tefsrinin shhati, hemen hemen btn limlerce kabul edilmi, mm afi, Buhr ve dier birok muhaddislerin ondan faydalandklar sk sk ifde olunmutur {Buhr'nin Kaynaklar, s. 123). 2 Bu zevatn tefsirlerini bnu'n-Nedm'in Fihrist *m&&\ (226-235), Kefu'z-Zunn'un "Tefsr" maddesinden, Taber'nin kaynaklar hakknda eski bir rivayeti muhafaza eden Yakut'un rdu'lErib'inden (XVIII, 54-65), Sa'leb'nin el-Kef ve't-Beyn adl tefsrinin mukad-dimesindeki geni bilgilerden ve Buhr erhlerinden, hsseten bn Ha-cer'in Ta'lku't-Ta'lk'mdan ve bunlarn hl tercemelerini ihtiva eden dier birok kitblardan reniyoruz (Buhr'nin Kaynaklar, s. 121, haiye: 1). Kitbu't-Tcfsr/4161 r Buhr - Sahh'in dil bilgisi kaynaklar hakknda en mhim bilgileri veren bn Hacer'e gre- en ok u drt dil liminin kitblarmdan faydalanmtr: Eb Ubeyde Ma'mer ibnu'l-Msenn (210), el-Ferr (211), en-Nadr ibn umeyl (203), Eb Ubeyd el-Kaasm ibn Sellm (221). yetlerin tefsri iin muhtelif kaynaklara mracaat edip herhangibir sahb ve tabinin adn akladktan sonra bu dil limlerinden yapt nakiller iin "Vekaale gayrulu" veya "Ve kaale ba'duhum" ta'brini kullanr (Buhr'nin Kaynaklar, s. 120-130). Buhr'nin Kitbu'l-Enbiy'da dil limlerinden alnm olan paralarn erhi esnasnda rih Kirmn: "Bu, kitabn fidelerini artrmak deil, hacmini byltmektir" demiti (Fethu'l-Br, VI, 259). Buna kar bn Ha-cer: "Bir sarihin, erhine alt kitaba kar byle bir uslbla itham etmesi normal deildir. Hi bhesiz Kur'n'daki garb kelimelerin zhnda fayda vardr.
1113 / 2483

buhari

Onun {Kirmn'hin) burada kitabn faydasn oaltmak hususiyetini kabul etmemesi merdddur. Bu kitabn ess konusu sahh hadslerin getirilmesi ise de bir ok limler onun sahabe ve tbinun veya muhtelif fakhlerin szlerini nakilden maksadnn, kitabn rivayet malzemesiyle dirayet malzemesinin bir arada bulunmasn istemesinden ibaret olduunu anlamlardr. Dirayet malzemesinin bir nev'i de hadsin garb kelimelerinin izahdr. Buhr bir hadste bir garb kelime bulunur ve bun u n asl veya benzeri Kur'n'da mevcd olursa, Kur'n'daki kelimenin erhine teebbs ve Kur'n ile hadsin her ikisini birden erh etmek sure tiyle fayday artrmaya gayret etme>i det edinmitir. Bed'u'1-Halk veya Kssu'l-Enbiy gibi ksmlarda kendi artna uygun hads bulamad takdirde, onun yerini Kur'n'da geen garb kelimelerle doldurmasnn faydas nasl inkr edilebilir?" diyerek i'tirz etmitir {Fethu'l-Br, VI, 259). Ayn ise Kirmn'nin ve bn Hacer'in szlerini naklettikten sonra: "Evet, bunlar faydadan hl deildir, fakat Buhr'nin kitabnn gayesi hadsleri ortaya koymaktr, lgatleri deY'demtn {Umdetu'l-Kaar, VII, 310). {Buhr'nin Kaynaklar, s. 159-160). Buhr Tefsr Kitb'nda sre ismi ve Besmele'den sonra, srenin tammnn tefsirini deil, sdece tefsr etmek istedii ta'brlerin ve bz yetlerin tefsirlerini getirmektedir. Gerek srelerin evvellerinde, gerek bb balarnda o srede geen bz kelime ve ta'brlerin tefsirlerini nakletmektedir, biz metinde verilen bu kelime ve ta'brlerin okuyucular tarafndan daha kolay ve iyi anlalmas iin ya bunlarn ba veya son ksmlarndan daha bz kelimeler ilvesiyle, yhud da o yetin yarsnn veya btnnn Trke mealini vermee altk, ve herbir kelime ve ta'brin getii yet rakamlarn metindeki yazlma srasna gre tesbt edip bildirdik. Gerek meallerde, gerek haiyelerde yazdmz terceme ve bilgilerin ounu Hasan Basr antay'm Kur'n- Hakim ve Mel-i Kermi ile Elmahli Mu-hammed Hamd Yazr'm Hakk Dni Kur'n Dili tefsirinden nakledip, cild 4162/Sahh-i Buhar ve Tercemesi ve sahfe rakamlarn gsterdik. "nk -herhangi bir konuda- yazlanlarn en gzellerinden bz tekrarlar yapmak en gzelidir" (E. Gze). Buhr bu Tefsir Kitbi'nda 114 sreyi srasyle birer balk yapm, bu balklardan sonra da o sredeki bz yet ve ta'brler hakknda tefsr-ler nakletmitir. Bu suretle 467 bb altnda naklettii senedli hadslerin says 500'dr. Fadilu'l-Kur'n Kitbi'nda ise 37 bb altnda 85 hads getirmitir. Bunlarn toplam 585 hads ediyor. mm Mslim'in el-Cmi'u's-Sahh'mm Kitbu't-Tefsr'i ise, Sahihinin en sonunda 7 bb iinde getirdii 34 hadsten ibarettir. Hads kitblar iinde Buhr'den sonra mstakil bir Tefsr Kitab ayrp en ok hads getiren hadsi, Buhr'nin gen ada ve rencisi olan mm Tirmiz (. 279)'dir. Tirmiz de Fadilu'l-Kur'n Kitbi'nda 25 bb iinde 41 hads, Kraatler Kitbi'nda 13 bb iinde 22 hads, Kur'n'n Tefsiri Kitbi'nda 96 bb iinde 42 hads getirmitir. Takriben her kitbda 505 kadar hads getirmi oluyor (Rakaml baskda 2875'ten 3369'a kadar). Buhr'nin et-Cmi'u's-Sahhl ile ilgili birtakm bilgiler Mukaddime'de verilmiti. Mesafe uzad ve bir de Tefsr Kitab'nm zelliini belirtmek maksadyle bu bilgiler ve tavsiflerin bzsn burada tekrar yazm bulunuyoruz. Mehmed Sofuolu Tefsr lminin nemi Hamdele ve Salvele'den sonra: bhesiz himmet (azm ve istek) boyunlarnn uzanaca en iyi ve mmetlerin elde etme yans yapacaklar en byk ey, kalbin hayt, hlis akln sal olan ilimdir. lim nevi'lerinin en ulu ve en yksei, delilleri en kmil ve en yararl olan da er' ilimler ve dn bilgilerdir. nk kullarn iyiliinin nizmlanp (dizilip) sabit olmas, hirette kurtulu ve zafere nail olmak, ancak bu ilimlerle gerekleir. Tefsr ilmi ise bunlar arasnda snca en yksei, burhanca en kuvvetlisi, yapca en salam,
1114 / 2483

buhari

beynca en adr. nk tefsr, dn ilimlerin alnma yeri ve essdr; elde edilmeleri ve renilmeleri ancak ona dayanr; hatt vasfland gibi tefsr, dn ilimlerin babuu ve badr. Nasl olmaz ki, onun konusu eratin toplaycs, dnin direi, hikmetin pnar, peygamberliin delili, ba ve kalb gzlerinin nuru olan Ulu Kitb'dr ki, ondan baka Allah'a ulatracak hibir yol yok; ondan bakasyle kurtulu yok, ona aykr olan hibireyin tutunup korunmas yoktur. u muhakkak ki, ak (gzel ve azz) eriatna muttali' olmay meram eden, onun maksadlanna erimeye, necb limlerine yetimeye tama' eden kimseye tefsiri gece sohbetisi ve ens (ns ve lfet eden kii) edinmesi ve onu her zaman fikir ve amelce meclis yolda yapmas lzm gelir. te bylece hacetine frsat ve isteine zafer bulmaya yaklar ve kendini ne geenlerden ve doru yolu bulan ilk svari bl iinde bulur; kalbinde mn nuru parlar, kalb gznde irfan gnei doar, dnyda ve hirette yksek bir mekna konup yerleir..." (MuhammedCemleddnel-Kaasm, Mehsinu't-Te'vl, Mukaddime, s. 4).

[1] ei-azvu, gayn'n fethi ve noktal z'm sknu le bir nesneyi irde ve taleb eylemek, kasdeylemek ve dmanla cenk ve ktal eylemeye gitmek ma'nlanna-dr. el-Iz ve't-Taziye, bir adam gazaya hami eylemek, gaza ettirmek. el-Maz, mecra vezninde mekn ismidir; maksad ve meram ma'nsna-dr. Kelmn mazs, maksad ma'nsmadr. el-Maz, mm'in fethiyle, gzler ksmnn, menkabeteri ve dstnlanna denir; siyer ve ehnme gibi. Maz Kitab bu ma'ndandr. rih der ki, bunun mfredi yoktur yhud mfredi Maz ve Mazt kelimeleridir (Kaams Ter,). Maz, Maz ve Mazt'm cem'i olduuna ve bunlar da mmli masdar veya mekn ismi olabileceinden, bu, Peygamber'in gazve menkabeleri veya Peygamber'in gazve sahalar diye terceme edilebilir. Bu balk, Peygamber'in sdece harb ve cihd menkabeleri, asker hareketleri deil, Medine'de kurduu islm Devleti'nin dn, siys, hukuk ve icti-m btn hayt ve faaliyetlerini iine almaktadr. Peygamber Mekke'de harbe izinli deildi, tslm hukukunda insanlar arasnda aslolan sulh ve muslemet diresinde mnsebettir. Harbe zaruret zerine bavurulur. Peygamber Medine'ye geldiinde yine bu esas zerine yrmtr. Fakat islm' ve mslmnlan savunmak htiyc belirince, evvel savunma harbine izin verildi. [2] Gazve'nin el-azvu masdarndan alndn,bunun da dmanla cenk ve ktal eylemeye gitmek ma'nsna geldiini bundan nceki haiyede nakletmitik. Ri vyet ilmiyle siyer stlahnda gaza ve gazve ta'brleri, Peygamber'in bizzat hazr bulunduu harblere denilir. Peygamber'in bizzat iinde bulunmad askeri mfrezelere seriyye denilir. Seriyye, hareketleri ekseriy-gece cereyan eden ete ve aknc mfrezesi demektir. Seriyyenin asker says ile drtyz arasnda olur, bunlar ok kerre keif hizmetlerinde kullanrlar. Mdfaa harbine izin verilince Peygamber nceleri bizzat harbe katlmayp seriyye, aknc mfrezesi hazrlam, bunlar bz emniyet ve keif hizmetlerine gndermitir. Buhr'nin bu ilk seriyyeler hakknda rivayeti bulunmadndan, bunlar siyer kitblarndan ksaca nakledelim: ilk seriyyeler tanedir: a. Hamza ibn Abdilmuttalib seriyyesi, otuz kiilik olup, hicretin yedinci ayna tesadf eden ramazn banda, am'dan gelmekte olan ve yz kiinin koruduu Kurey kervan zerine gnderilmi, arpma yaplmadan dnmtr. b. Ubeyde ibn Haris ibn Abdilmuttalib seriyyesi, altm kiilik olup, Eb Sufyn'm maiyyetinde
1115 / 2483

buhari

Msr'a gitmekte ve ikiyz kiiyle korunmakta olan kervan zerine evval banda gnderilmi, Rebg vadisinde karlalm, fakat arpma olmamtr. c. Sa'd ibn Eb Vakkaas seriyyesi, zu'1-ka'de banda yirmi svarilik mf reze yollanm, bunlar geceleri gidip gndzleri gizlenerek be gnlk yolculukla Cuhfe yannda Hezz suyuna kadar varmlar, kervann getiini renince daha ileriye gitmeye izin verilmedii iin geri dnmlerdir. Bu seriyyelerin nde de harb ve ktal olmamtr. [3] Peygamber'in bizzat katld ilk gazve, Muhammed ibn shk'n Ma&zsmde buradaki srayla verilmitir. Muhammed ibn shk Maz'de imamdr, doru szldr, hicr yzellibir ylnda vefat etmitir. Mehur el-Maz kitabnn bir ksm HamduIIah tarafndan son zamanlarda bulunup neredilmi?, u: Konya Hayra Hizmet Vakf, 1981/1401. a. Ebv: Raslullah'm bizzat katld ilk gazve olduunu, buna Veddn gazas da denildiini Vkd bildirmitir. Raslullah bu gazveye hicretin onikinci ay olan saferin evvelinde km, Medine'de Sa'd ibn Ubde'yi kaymakam brakm, beyaz bayra Hamza'ya vermitir. Bu gazveye yalnz Muhacirler itirak ettirilmi, Kurey'e kar bir mukaabele maksadyle ve ayn zamanda Damre ibn Bekr oullar'n itaat altna almak iin klmt. Dmana tesadf edilme diinden arpma olmam, yalnz Damre oullar'yle bir muahede yaplp dnlmtr. Ebv, Mekke ile Medine arasnda, Medine'ye daha yakn bir yerdir. Peygamber'in annesi mine orada gmlmtr. Peygamber orada birka gn kalmtr. b. Buvt, Medine'ye , drt berid (yn 36 veya 48 mil) uzaklkta bir arazdir. Raslullah am'dan gelen Kurey kervanna i'tirz ve mukaabele maksadyle hicretin onnc ayna tesadf eden rebu'l-evvelde ikiyz kiilik bir svr mfrezesiyle hareket etmi, dmanla karlalmadan Medine'ye dnmtr. c. Ueyre veya Useyre, Yenb' vadisinde bir yerdir. Peygamber Buvt'tan sonra buraya sefer etmitir. Bu sefer de am'a gitmekte olan Kurey kervanna kar idi. Peygamber bu sefere katlmay serbest brakm, Muhacirler'den y-zelh k ile hareket etmi, yanlarna aldklar otuz deveye nevbetlee binilmitir. Medine'den k Zdu'l-Med'da, hicretin onaltmc ay olan cumda'1-hir ol duu bildiriliyor. Bu seferde de dmanla karlalmad. Yalnz Yenb' tara fnda oturan Mudlic oullan kabilesiyle bir sulh anlamas yapld. Mudlc oullar, Damre oullar'nn mttefiki olduundan, onlara verilen emnnmenin benzeri buniara da verilerek Medine'ye dnld. Peygamber'in Medine'den Uey-re'ye varncaya kadar urad yerler bn Him'n Sfre'sinde bildirilmitir. [4] Zeyd ibn Erkam bu hadsinde Peygamber'in ondokuz gazas olduunu bildirmitir. Mslim'in Cbir'den gelen rivayetinde bu say yirmibirdir. Belki Zeyd bunlardan bzsn mhim grmemitir. rih Ayn, maz ve siyer melliflerinin Peygamber'in gazve saysn daha ykselttiklerini bildirerek yle demitir: Ms ibn Ukbe, bn tshk, Eb Ms'ar, Abdurrahmn ibnu Ebi'z-Zind, bn Sa'd ve benzerleri Peygamber'in bizzat katld gazvelerin yirmiyedi, aknc.seriyyeleri-nin de krkyedi olduunu zikrettiler. Ancak bunlarn bzs, gazveleri birbiri iine girdirerek sayy azaltmlardr (zetle: VIII, 135-136). [5] Bir ara Raslullah harb sahasn gezdi. Eliyle iaret ederek ve Kurey ileri gelenlerinin adlarn birer birer sayarak: Inallah uras Fulamn lecei yerdir. Buras da Fulamn, buras da Fulann! diye gstermi; hakkaten haber verdii kimselerden hibirisi, Peygamber'in gsterdii noktadan ileri geemeyip oraya devrilmitir (Zdu '1-MedJ. [6] Hadsin bala uygunluu aktr. nk Peygamber (S) Bedir'de ldrlecek kimseleri haber vermi, ite bu Umeyye de Bedir'de ldrlmtr. Bu, Pey-gamber'in en bel mu'cizelerindendir. Bu sebebden dolay bu hadsin dier bir rivayeti Peygamberlik Almetleri Bb'nda da gemiti. Umeyye ibn Halefin ldrlmesi hakknda birka rivayet vardr. Ms ibn Ukbe'ye gre, onu
1116 / 2483

buhari

ldren, Ensr'dan Mazin oullar'ndan bir adamdr. Mu-hammed ibn Ishk'a gre Umeyye'nin ortak kaatilleri Muz ibn Afra ile Hrice ibn Zeyd ve Habb ibn isaftr. Bir kavle gre Bill Habe, Ensr'dan birka zt ile birlikte karsna kp haytna son verdiler. Pek iman olan vcdu itii ve gmlmesine re bulunamad iin tamamen rtlnceye kadar zerine toprak ydlar. Sonra aesi Bedir kuyusuna srklenirken para para oldu. Bu Umeyye, Raslullah ile alay edenlerden biri olup "Veytun -kui humeze" Sresi onun hakknda inmiti. Mekke'de iken klesi olan Bill'e slm Dni'-nden dnmesi iin trl trl ikenceler yapard. Bedir'deki o mehf kuyuya, onunla birlikte yirmidrt kadar Kurey nde geleni atlmtr. [7] Bedir, Medine'den yzyirmi fersah uzaklkta bir yerin addr. Chiliyet devrindeki panayr yerlerinden biri olup suyu, muz ve zm balar vardr. Kk ve Byk olmak zere iki Bedir gazas vardr. Kne Birinci Bedir de denilir. Bu, Peygamber'in Ueyre'den dnnden on gn sonradr. Sebebi de Kurey bakanlarndan Krz ibn Cbir'in bir mfreze ile Medne korularna kadar gelerek Medneliler'in hayvanlarn srp gtrmesidir. Bu vak'a zerine Peygamber, Muhacirler'den bir frka ile Krz'n arkasndan gitmi ve Bedir yaknma kadar varm, Krz savuup gitmi bulunduundan, Medine'ye dnmtr. Bu balkta kasdedilen Byk Bedir gaz'sdr, Ueyre seferinin sebebi olan Eb Sufyn kaafilesinin am'dan dnn nlemek maksadyle yaplmtr. Bu, zengin bir ticret kaaflesi olup, krk kii ile korunuyordu. Peygamber -yzon ksur kii ile hareket etti. iki atl ve yetmi develeri vard. Mekkeler Eb Sufyn kervann kurtarmak iin 950 veya 1000 kii ile Mekke'den hareket ettiler. Yz atl, yz hecin svrsi, geri kalan da piyade idi. [8] Buhr buradaki yetleri Bedir Harbi'nde ki taraf kuvvetleri ve saylarnn farkl olmasna ramen, mslmnlarn zaferle va'dedmi olduklarn iaret iin zikretmitir. Vah'nin szn Uhud Harbi ksmnda senediyle getirecektir. [9] Bu seferde kar klacak kervan zayf olduu iin fazla nem verilmemi ve sefere katlmak serbest braklmt. te Ka'b ibn Mlik bu szleriyle Bedir harbine katlmama sebebi olan bu serbest braklmay ifde etmi oluyor. Ka'b'n dedii gibi, Allah, mslmnlarla dmanlar olan Kurey byk ordusunu ummadklar bir zamanda kar karya getirdi. Mslmanlarda iki atl vard: Zu-beyr ibm'l-Avvm ile Mkdd ibnu'l-Esved. Yetmi de develeri vard, ikier, er binmilerdi. Alt zrh ve sekiz kllan vard. Raslullah, Ibnu mm Mektm'u Medine'de kaymakam brakarak, ramaznn sekizinci pazartesi gn hareket etti. Ruha mevkiinde Lubbe ibn Abdilmunzir'i Medine'ye mil ve muhafz ta'-yn ederek geri gnderdi. Ordunun bakumandan sanca demek olan livay Mus'-ab ibn Umeyr'e verdi. Rye denilen kinci derecedeki iki bayraktan birisini Al ibn Eb Tlib'e, dierini de Ensr nmna Sa'd ibn Muz'a verdi. Bu suretle Bedir mevkiine doru hareket edildi. Dier taraftan Eb Sufyn, Peygamber'in bu hareketini renerek Mekke'ye haber gnderdi. Mekke zenginlerinin hepsi Eb Sufyn kervannn sermyesinde hisseli bulunduklarndan, ehir heyecan iinde alkaland. Eb Cehl'in kumandas altnda bir ordu hazrland. Eb Leheb'den baka btn Mekke ileri gelenlerinin bu sefere katlmas te'mn edildi. Dokuzyz elli veya bin mev-cdlu olan bu orduda yz atl, yz hecin svrli vard. Geri kalanlar piyade idi. ounun arkasnda zrh vard. Bu ordu da Bedir'e doru hareket etti. Eb Sufyn, kervan deniz sahili yoluyla Mekke'ye salimen ulatrd, fakat bu iki ordu Bedir'de kar karya gelip arpt. Neticede Mekkeliler'in, yirmidrd ileri gelenlerden olmak zere, yetmii l, yetmii de esr;Odu. Mslmanlar parlak bir zaferle Medine'ye dndler. [10] Bu yetlerde mslmnlann mkil vaziyet karsnda Allah'a dualar, Yce Allah'n da onlara imdd ve inayeti zetlenerek bildirilmitir. Bedir'e varld gece, kuvvetli bir dman karsnda bulunmalarna ramen btn ordu ferdlerinin tatl bir uykuya dalmalar ve bu suretle
1117 / 2483

buhari

uur ve irdelerinin yerine gelmesi, bhesiz Allah'n inayeti eseridir. O sabah dereler taacak derecede bol yamur yam, su kaplan doldurulmu, abdest alnp gusledilerek gnllere gelen eytn vesvesesi gitmiti. Hi gezilmeyen kum sahas sertlemi, yrme ve hareket ko laylamt. Bunlar hep Allah'n inayeti eseridir. Bedir'e varldnda Sa'd ibn Muz tarafndan Raslullah iin harb sahasna y.akm bir dzle glgelenmek zere bir ardak yapld. Raslullah ile Eb Bekr burada oturdular. [11] Yukarda mealleri verilen el-Enfl Sresi yetleri ile bu bn Mes ud hadisi Bedir seferi srasnda cereyan eden bir mzkere safhasna iaret etmektedir. Bu mzkereyi bn Him, esSre'smde ve- oradan naklen Zdu'l-Mead da tafs atiyle vermitir. zeti udur: Raslullah, mtevz ordusuyla Bedir e doru yollanp Zafirn vdsine indiinde Mekke'den kuvvetli bir Kurey ordusunun hareket ettiini haber ald. Hi hesb edilmeyen bu hareket karsnda rnuslumanlarn vaziyeti mkilleti. nk yetteki ta'br vehile, hor ve hakir bir mutreze ne byk bir orduya kar kmak ne kadar g ise, Medine'ye gen dnmek de o derece r ve utanmay gerektirirdi. Bunun zerine Peygamber bir istiare kurdu, durumu onlara haber verip Ensr'n, Muhcirler'in ayr ayr grlerim ald. Kimisi Kurey kervan zerine gitmeyi, kimisi gelen byk orduya kar klmas grlerini ileri srd. Bu arada Cibrl gelip iki taifeden gayn muayyen birinin mslmnlar iin va'd edildiini mjdeledi. Uzun mzkereden sonra Peygamber: "Haydi Allah 'm bereketine doru yrynz. Size mjdelerim Ki^ Allah bu iki taifenin birisini kat'surette va'd etmitir, zafer muhakkaktr... buyurmu ve Bedir'e doru hareket edilmiti. Bu bn Mes'd hadsinde nakledilen Mkdd'n bu gzel sz, ite o mzakere esnasnda sylenmi ve onun bu szleri de Peygamber'i sevindirmiti. [12] Bu yet Mekke'de indii hlde, hkm, hicretten sonra vuk'a gelen Bedir muharebesinde gereklemitir. Umer (R) yle demitir: Bu yet inince hkmnn ne zaman, nerede gerekleeceini bilmiyordum. Raslullah (S) Bedir gn zrhn giyip de bu yeti okuyunca, o zaman bunun hakkatna vkf oldum (Bey-dv, eyhzde, Medrik). Allah'n btn peygamberler hakkndaki va'di udur: "And olsun ki, gnderilen kullarmz hakknda bizim gemi bir szmz vardr: Muhakkak o peygamberler elbette muzaffer olacaklar, muhakkak bizim ordumuz elbette onlara glib geleceklerdir" (es-Sfft: 171-173). [13] Hadsin bala uygunluu, Bedir harbinde hazr bulunanlarla, onda hazr bulunmayan kimseler arasnda msvlik olmadn beyn etmesi ynndendr. bn Abbs'm bu sz enNis: 95. yetinin ba tarafna bir tefsirdir. Ayetin tamm yledir: "M'minlerden zr sahibi olmakszn (evlerinde) oturanlarla, Allah yolunda maanyle, canlanyle savaanlar bir olmaz. Allah, mallanyle canlanyle savaanlar derece i'tibriyle oturanlardan ok stn kld. Geri Al lah hepsine de cenneti vayd etmitir. Fakat Allah, savaanlara oturanlarn stnde, daha byk bir ecir vermitir" (en-Nis: 95) [14] Hadslerin bala uygunluu aktr. Bunlar ayr ayr senedterle el-Ber'dan gelen rivayetlerdir. Bunlarda ad geen Tlt, Kur'n'da yle geer: ' 'Onlara Peygamberleri: Hakikat, Allah size bir hkmdar olarak Tlt' gndermitir, dedi. Dediler ki: Biz hkmdarla ondan daha lyk iken ve ona maldan da bir bolluk verilmemiken nasl olur da bizim bamzda hkmdarlk onun olabilir? (Peygamberleri) dedi: bhesiz Allah onu sizin stnze beenip semitir. Ona bilgice, vcdca da bir stnlk vermitir. Allah mlkn kime dilerse ona verir. Allah vsidir, gerek bilicidir. Peygamberleri onlara (yle de) syledi: Gerek onun hkmdarlnn ak almeti size o tbutun gelmesi olacaktr ki, iinde Rabb 'inizden bir seknet ve Ms Hanedan "yle Hrn ailesinin metrktmdan bir bakyye vardr. Melekler onu yklenip getirecektir. Elbette bunda size kat t bir almet ve ibret vardr, eer mn etmi kimselerseniz. Vaktaki Tlt ordusuyla ayrlp kt, dedi ki: bhesiz Allah sizi
1118 / 2483

buhari

bir rmakla imtihan edicidir. te kim ondan ierse benden deil, kim onu tatmazsa artk o benden. Eliyle bir avu alanlar baka (o kadara izin var). Derken rmaa va-nnca ilerinden biraz mstesna olmak zere ondan (bol bol) itiler. Nihayet o Tlt ve maiyyetindeki mzminler vaktaki o rma getiler, (beri yanda kalanlar) dediler ki: Bu gn bizim Ctt'a ve ordusuna kar takatimiz yoktur. (hirette) muhakkak Allah 'a kavuacaklarm bilenler (ve itaatle rma geen ler) ise: Nice az bir cemiyet, daha birok cemiyete Allah 'in izniyle galebe etmitir. Allah sabr (ve sebat) edenlerle beraberdir, dediler..." (el-Bakara: 247-251). O srada Isrl oullar, peygamberleri emul'e Amlika'nn saldrsndan ikyet ederek Amlika'nn Clt'una kar harb edebilecek bir kahramann kendilerine melik ta'yn edilmesini rica ederler. emul Peygamber'e Tlt vahyo-lunur. Tlt, merkebini ararken emul'e rast gelir. O da: Ey Tlt, Isrl oullar'na melik oldun, der. srl oullan'na da bu ta'yni bildirir. Tlt'un bana seksen bin srl oullan mchidi toplanr. Fakat emul Peygamber bunlarn dnekliim bildii iin, Tlt'a, bunlar yle bir imtihan etmesini syler: Kim u rdn Nehri'nin suyundan ierse o benim dnimden deildir. Her kim ,de imezse bendendir, der. Hepsi ier, yalnz Dvd Peygamber'in de ilerinde bulunduu yzon ksur kii imez ki, Bedir mchidleri saysna denktir. Tlt ile Clt arasnda Havrn'da harb olur. Dvd, Clt'u ldrr. Bir mddet sonra emul de lr. Tlt krk sene adalet ve basiretle hkmrn olur. [15] Bu hads Abdest Alma, Namaz ve Cihd Kitblar'nda da gemiti. Peygamber Ka'be'de namaz klarken, bu kimseler O'nunla elenmiler, biri de yeni boazlanm bir devenin dl yatan getirip secdede iken Peygamber'in srt zerine koymu, kz Ftma gelip bunu srtndan kaldrdktan ve Peygamber de bylece namazn tamamladktan sonra birer birer bu kimselerin isimlerini sylemek suretiyle, aleyhlerine beddua etmiti. te bu beddua Bedir'de gereklemi ve o kimselerin hepsi Bedir'de ldrlmlerdir. [16] Eb Cehl, ismi Amr ibn Him ibni'l-Mugre'dir, knyesi Eb'l-Haken yhud Eb'I-Veld idi de, Peygamber tarafndan Eb Cehl'e deitirilmi ve: "Bu, mmetin fir'avndir" buyurulmutur. Eb Cehl, mslmnlarm en azgn dman ve bu dmanca hareketlerin balca msebbibi olduundan bunun ldrlmesi keyfiyeti apayr bir bb tah-ss edilerek burada getirilen hadslerde iyice belirtilip ortaya konulmutur. [17] Buhr bu Enes hadsini burada ayr ayr tarklerden ve bz lfz farklafyle arka arkaya birbirini tamamlar ekilde getirmitir. bn Mes'd'un: ! Sen misin Eb Cehl? demesi, sakalndan tutup ekmesi kavlen ve fiilen intikaam almak gyesiyledir. nk Eb Cehl, Mekke'de ibn Mes'd'a ok ez ve cef etmiti. Eb Cehl'in: Sizin ldrdnz, yhud: Kavminin ldrd kiinin fevkinde kimse var mdr? szleri de bu yolda lm ne benim iin kklktr, ne de senin iin bir ereftir, demek istemitir. [18] Bu hadsin bir rivayeti Bete bir Kitb'nda da gemiti. [19] Bala uygunluu aktr. Burada zikredilen ahslar u tertbde birbirlerine "kar kmlardr: Hamza, eybe'ye; Al, el-Veld ibn Utbe'ye; Ubeyde de Utbe'ye kar kmtr. Bunlarn en yals Utbe ibn Raba idi. Hamza ile Al, hi beklemeden karlatklar dmanlarn ldrmlerdir; dier ikisi de birer kl darbesiyle birbirlerini yaralamlardr. [20] Buhr bu hadsleri ayr senedlerle ve bz lfz farklanyle birbirini aklar ve te'yd eder bir surette byle arka arkaya getirmitir. [21] Bu hads, bu isnd ve metinle Veklet Kitab, "Bir mslmn bir harbyi vekl kld zaman bb"nda, buradakinden daha btn ve daha uzun olarak gemiti. Buradaki parantez iinde verilen ksmlar, o rivayetten alnmtr.
1119 / 2483

buhari

[22] Bala uygunluu, klta Bedir gn knlan bir krk bulunmasdr. nk bunda, Zubeyr'in Bedir vak'asnda hazr bulunuunu ve bylece Zubeyr'in Bedir sahbleri saysna girdiini apak syleme vardr (Kastalln). [23] Bala uygunluu "Bedir gnnde vurulan (nc) darbe izi" sznden alnr. nk bu sz, Zubeyr'in Bedir'de hazr bulunduuna dellet eder. [24] Katde'nin bu itihad, bn Umer'in mezhebidir. Ona gre buradaki iitmek hakikat ma'nsna hamledilir. ie ise, 29 rakaml hadste bunu ilimle te'vl etmitir. ie, "Szlerimi sizden daha iyi iitirler" szn, "Szlerimin hakk olduunu imdi pek iyi anlarlar" diye tefsir etmitir. Peygamber'in bu veciz hitabesi esiz bir ilh intikaam idi. Bundan sonra Peygamber muzaffer olarak Medine'ye yolland. lerinde birok Kurey ileri gelenleriyle Peygamber'in amcas Abbs'n da bulunduu esirleri ve ganmet mallarn da beraber getirdiler. Safra mevkiinde ganmet mallar taksm edildi. Nadr bn Haris ldrld. Irk mevkiinde de Ukbe ibn Eb Muayt'n boynu vuruldu. Esrler Medine'de taksm edilip shiblerine esirlere iyi bakmalar tenbh edildi. Zafer mjdecisi olarak Medine'ye Zeyd ibn Harise, Avl denilen Medine ky lerine de Abdullah ibn Ravha gnderilmiti. Bu zafer haberi ile Medine ve civan halk ok sevindiler. Yahdler'le mnafklar da sindi. [25] Hadsin bala uygunluu, bn Abbs'n, ibrahim: 28-29 yetlerinde zikredilen kimselerin Kurey kfirleri olduunu, bir tefsir olarak sylemesidir. Amr ibn Dinar'n ifdesi de bunun benzeridir. [26] Aie yhud onun szn aklayc olarak Urve, bu son szyle yetteki mutlak nefyin, onlarn cehennemde stikrar bulmalar haliyle kaytl olduuna iaret etmitir. Bu hadsin deiik ve uzunca bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda da gemiti. [27] Bundan nceki 23 rakaml haiyede de belirttiimiz gibi ie, Peygamber'n "bhesiz imdi onlar benim kendilerine sylemekte olduum eyi iitmektedirler" szn, szlerimin hakk olduunu imdi pek iyi bilmektedirler diye tefsir etmitir. Fakat bilmek kaabiliyetini kabul etmek, iitmek hassasiyetini kabule mni' olmad mtlaasyle, Beyhak ve benzeri bz limler, bu mes'elede bn Umer'in itihadn tercih etmilerdir. [28] Firdevs, cennet derecelerinin en fazletlisidir. Bu hads Cihd Kitb'nda daha uzun bir metinle gemiti. Peygamber oradaki hadste Hrise'nin anasna: "Cennette birok dereceler vardr, olun muhakkak bunlardan Firdevsi A '/(denilen en yksek derecece eriti" buyurmutu. [29] Bala Uygunluu "Htb Bedir ehlinden deil mi?" szlerindedir. Bu hadsin biraz farkl bir rivayeti Cihd Kitab, "Css bbi"nda gemi idi. leride Mekke Fethi bb'nda daha geni bir metinle tekrar gelecektir. bize: "Dmanlarnz size yaklatklar (size at imkn verdikleri) zaman, onlara ok at yapnz. (At menzilinden uzak bulunduklarnda at yapmayp) oklarnzn kendi yannzda kalmasn isteyiniz" buyurdu. [30] Bu iki hadsin bala uygunluklar aktr. Bunlar Raslullah'n bu emrini rivayet eden Eb Useyd(R)'in Bedir'de hazr bulunduunun delilleridirler. [31] Bu, daha uzun bir metinle Cihd Kitb'nda gemiti. [32] Raslullah'n bu sz, Uhud harbi ncesi grd ru'ys ile ilgilidir. Ru'y bz tehlikeler ve zararlar remz ediyordu. Bundan dolay Raslullah Medine'de savunmada kalmay dnyordu. Genlerin srar zerine Uhud'a klma karar alnm ve ru'ysmn iaret ettii iler meydana gelmiti. Bunlardan sonra Allah'n getirdii hayr, m'minlerin kalblerinin sebat
1120 / 2483

buhari

etmesidir. nk mrikler onlara kar toplanp gelmi ve onlar korkutmu olduklar hlde, bunca tehdd m'minlerin mnlarn artrmt da, onlar: "Allah bize yeter, O ne gzel vekldir, demilerdir" (lu mrn: 173) (Kastalln). [33] Bu iki gencin babalar el-Hris ibn Rifa'dr. Bu hadsin daha uzun bir rivayeti Cihd Kitb'nda gemiti. [34] Bunlardan bzlar Mersed el-Ganev, Hlid ibnu'l-Bukeyr el-Leys, bakanlar sim ibn Sabit, Hubeyb ibn Adyy, Zeyd ibnu'd-Desine ve Abdullah ibn Tark'tr. Bu seriyyeye Rec' Seriyyesi ismi verilir. Rec', Huzeyl kabilesi yurdunda bir suyun addr. Bu ehdet vakas burada vuk'a geldiinden bu adla anlmtr. Hdise yledir: Adal ve Karre kabilelerinden bz kimseler Peygam-ber'e gelip kendilerine dn ve Kur'n retmek iin bz retmenler gndermesini rica etmilerdi. Peygamber onlara suffa ehlinden isimleri geen retmen sahbleri gndermiti. Rec' mevkiine geldiklerinde bu kabile halk bunlar gaddarca ehd etmiler. Hubeyb ile Zeyd'i Mekke'ye gtrp, orada ldrmlerdir. [35] ibn shk bu kasdenin ba tarafnn unlar olduunu zikretti: Lekad cemaa '1-ahzbu havl ve elebbu Kabilehum ve's-tecme klle mecma'in Ve kad karrab ebnehum ve nisebum Ve kurribtu min cz'm taviin mumennam Ve kulluhum yubdi'l-advete chiden Aleyye Henn ff veskm bi-mudayyiin le lhi ek gurbeti ba'de kerbet Ve ma cemaa '1-ahzbu l inde masra T Fe za 'l-Ar sabberan al m esben Fe kad vada lahm ve kad dalle matmat Ve zlike f zti'I-ilhi ve in yese' Yubrik al evsli elvn mnmezza ' Ve kad arad bil-kfri ve'hmevtu dnehu Ve kad zerefet aynye min gayri mudmm Ve m b hazm '-mevti inn le-meyyitun Velkn hazn hana narin teleffe 'u Fe lestu bi-mubdin lil-aduvv tahauan Vei cezean inn ile'llhi mercif Fe lestu ubl hne uktelu mslimen... (Kastallnl [36] Bu hakkaten bir snnet olmutur. nk Hubeyb bu lmnden nce iki rek'a t namaz klma iini Peygamber'in haytnda yapm, Peygamber de bunu gze l grp takrir etmitir (Kastalln). [37] Bu hadsin bir rivayeti Chd Kitab, "Kii esr alnmak ister mi bb"nda gemiti. leride Tevhd Kitb'nda da bir rivayeti gelecektir. Burada zikredilmesine sebeb "sim Bedir'de onlarn byklerinden birini ldrmt" szdr. Hafz ed-Dimyt, bu Hubeyb'in Bedir'de hazr bulunmadn, Bedir'de hazr bulunup el-Hris'i ldrenin ancak Hubeyb ibn Yesf olduunu sylemitir, tbn Abdilberr, el-sttb'd& ve bnu'1Esr de Usdu'l-Gbe'de Hubeyb ibn Adiyy'in Bedir'de hazr bulunduunu; birincisi Ukbe ibnu'lHris'in Hubeyb ibn Adyy'i satn aldn, babas Hris'i Hubeyb'in ldrm bulunduunu ziyde etmitir. Ayn zamanda Hubeyb ibn Yesf'n hl tercemesinde beyitler zikrederek, onun da Bedir'de hazr bulunduunu ve Umeyye bn Halefi ldrdn zikretmitir (Kastalln). [38] Hadsin burada zikri "O, Bedr olmu idi" sznden dolaydr. Peygamber Sad ile Talha'yi
1121 / 2483

buhari

haber aratrmalar iin gndermiti. Onlar bu vazifeden dnmeden Bedir harbi vki' olmutu. Peygamber onlar Bedir'de hazr bulunanlara katt, paylarn ve ecirlerini verdi. Bylece bu ikisi Bedir'de hazr bulunanlar gibi oldular. bn Umer, yakni olan Sad'in lme yz tutmu olmas zrnden dolay cumuay terketmitir. nk bu Sad, Umer'in amca olu ve kzkardeinin kocas idi. [39] Kocas len kadnlar gebe olmadklar takdirde drt ay on gn beklerler. Bu mddetten sonra sslenip evlenme arzusunu izhr eder ve evlenirler. Bundan nce byle bir hareket yapmalar haramdr. Bu hkm, Kur'n- Kerm'de yle ifde edilmitir: * 'inizden lenlerin (geride) braktklar zevceleri kendi kendilerine drt ay on gn beklerler. te bu mddeti bitirdikleri zaman artk onlarn, kendileri hakknda meru' vehile yaptklar eyden dolay size gnh yoktur, Allah ne ilerseniz hakkyle haberdrdr. (Vefat iddetini bekleyen) kadnlar nikhla isteyeceinizi tlatmanzda yhud byle bir arzuyu gnllerinizde saklamanzda bir vebal yoktur. Allah bilmitir ki, siz onlar mutlakaa hatrlayacaksnz. Ancak kendileriyle gizlice va 'dlemeyin. (tlatma sreEiyle) meru' bir sz sylemeniz ise baka... " (d-Bakara: 234-235). Bu hadsin burada zikredilmesi, rvnin "O, Bedir'de hazr bulunanlardan idi" sznden dolaydr. [40] el-Buhr'nin maksad, Bedir'de hazr bulunanlar beyn etmektir, yoksa o rvnin bu hadsi tekine haber vermesini beyn etmek deildir. Mellif merhum bu mutbaa hadsinden kendi ihtiyc olan kadarye yetinmitir ki, o ksm da "Babas Iys Bedir'de hazr bulunmu idi" szdr (Kastalln). [41] Hadslerin bala delllikleri aktr. Buhr bu Rifa hadslerini burada ayr ayr tarkten getirmitir. [42] Rfi' ibn Mlik'in Peygamber'den, Bedir ehlinin dierlerine stn olduklarn aka sylediini iitmedii, fakat syledii szleri kendi ictihdyle syledii meydana kyor (Kastalln). [43] bn Ishk'ta: Peygamber (S) bir uyuklamadan sonra uyand da: "Y Eb Bekr, mjde! Sana Allah'n yardm gelmitir. te Cibril, atnn gemini tutmu onu sevkediyor..." eklindedir. Meleklerin Bedir'de ve dier muharebelerde hazr bulunduklar, Kur'n yetlerinde de gelmitir: "Hani siz Rabb 'inizden imdd istiyordunuz da O da; Muhakkak ki, ben size meleklerden birbiri ardnca bin ile imdd edeceim, diyerek duanz kabul buyurmutu..." (el-Enfl: 9) "Hani Rabb'in meleklere: bhesiz ki, ben sizinle beraberim. Haydi mn edenlere sebat itham edin, diye vahyediyordu. Ben kfirlerin yreklerine korku salacam, (Ey m'minler) hemen vurun boyunlarnn stne, vurun onlarn her-bir parmana (diyordu)" (el-Enfl: 12). "And olsun ki, siz zaf ve dn iken Allah size Bedir'de kesim bir zafer verdi. Allah'tan saknn, t ki kretmi olasnz. O vakit sen mzminlere: tndiri-len bin melekle Rabb'inizin mdd etmesi yetimez mi size? diyordun. Evet siz sabreder, saknrsanz, dmanlar da anszn stnze gelecek olurlarsa, Rabb'iniz size nianl nianl bebin melekle imdd edecektir" (lu mrn: 123-125). [44] Bu unvansz bb, kendinden nceki babn fasl gibidir. nk bu bb, Bedir'de hazr bulunan kimselerin beynyle ilgilidir. [45] O yasak, Peygamber'in sonradan: "Artk kurbn etlerini yn, biriktirip azk da edinin " emriyle kaldrlmtr. Buna id bilgiler ileride Kurbanlklar Ktb'n-da gelecektir. Bu hadsi burada getirmekten maksad ise Katde'nin o kardeini Bedir'de bulunmu olmakla vasiflamasdr
1122 / 2483

buhari

[46] Hadsin burada zikri, Bedir gnndeki bir harb sahnesini ve sonucunu bildirmesinden dolaydr. [47] Hads, "Ubde bnu's-Smit Bedir'de hazr bulunmutu" sznden dolay burada ksaca zikredildi. Ayn isndla mn Kitb'nda, Akabe'de yaplan bey at anlatan "Bize Eb'l-Yemn tahds etti... bb"nda buradaknden daha butun olarak gemiti [48] Hadsin burada zikredilmesi, "Huzeyfe, Raslullah ile beraber Bedir'de hazr bulunan kimselerden idi" sznden dolaydr. Buhr bu hadsi eyhi Eb'l-Yemn tarkinden olmak zere Nikh Kitb'nda btnyle getirmitir. Oradaki rivayette devam yledir: Sehle, Peygamber'e geldi de: Y Raslallah! Biz Slim'i oul edinmitik. Hlbuki Allah evldlk hakknda bildiin yeti indirdi, (imdi ne buyurursunuz)? diye sordu. Buhr'nin eyhi Eb'IYemn bu hadsi Buhr'ye'bu suretle zikretti. [49] Hads, bu dn treninde arkc kzlarn Bedir harbinde ehd olanlar iin ya klan medih ezgilerini alp tegann edilerini ihtiva etmesi ynnden b u r a d a zik redilmitir. Hadsin rvsi Rubeyy'm babas Muavviz ile onun kardei Muz da Bedir'de ehd olmulard. Afra kadnn oullar olan bu iki karde Eb Cehl' khlanyle yere serdikten sonra, bunlar da Eb Cehl'in olu krime tarafndan ehd edilmilerdi. Gaybe ve istikble id eyleri bilmek yalnz Allah'a mahss olduu iin, Raslullah'bunun kendisine nisbet edilmesini men' etmi, teki ezgilere devam etmelerini buyurmutur. [50] Bala uygunluu "Eb Talha Bedir'de Raslullah'n beraberinde hazr bulunmutur" szlerindedir. Kpek edinmenin hangi meslek sahihlerine caiz olduu Ekincilik Kitb'nda, resim ve heykel hakkndaki bilgiler de; Alveriler Kitb'nda gemiti. [51] Buhr bu hadsi Humus Kitab' nda da getirmiti. Burada hadsi iki tarkten ve baz lafz farklar le getirdi. Buradaki bala uygunluu "Bedir gnndeki ganimetten benim nasbim olarak..." szlerinden alnmtr. [52] O arkc kadnn irticalen syledii bu kasidenin devam yledir: El y Hamzu li'-uruf'n-nivi Ve hunne muakkalun bi'lfini Da''s-sikkne Fi'1-lubbli minh Ve durric hunne Hamzatu bi'd-dirti Ve accil min etbh li-erbin Kadran min tabhm ev evin (= Ey Hamza, semiz develere bak! Evin nndeki sahada ayaklan smsk balanmtr. Haydi Hamza, bunlarn boyunlarna ba daya, boyunlarn kana boya! Ve bunlarn en nefs paralarndan arb iin mlekte pimi et yhud kebb yapmaya acele et!) [53] Humus Kitb'ndaki rivayetin sonunda: "Bu vaka arbn haram klnmasndan nce vuku' bulmutu" ziydesi vardr. [54] Buhr bu hadsi burada Al'nin: "nk o Bedir'de hazr bulundu" sznden dolay zikretmitir. Rv Muhammed ibn Abbd, Eb Abdillah el-Mekk'dir, Badd'a inmitir, mehur bir skaadr. 284 ylnda Badd'da lmtr. el-Cmi'u's-Sahh'te onun bundan baka hadsi yoktur. Sehl ibn Huneyf (R), 38 ylnda Kfe'de vefat etmi, cenaze namazn Al ibn Eb Tlib kldrmtr. Eb Amr el-Bagav alt tekbrle kldrdm; el-Hfz Eb Zerr de be tekbr ile kldrdn nakletmitir (Ayn).
1123 / 2483

buhari

[55] Buhr bu hadsi "Huneys ibn Huzfe Bedir'de hazr bulunmu, (yaralanarak) Medine'de vefat etmiti" sznden dolay burada getirmitir. Bunu Nikh'ta da getirecektir. [56] Hadsi burada el-Bedr sznden dolay zikretmitir. Bzlar Eb Mes'd, Bedir harbinde hazr bulunmad, fakat meskeni orada olduu iin Bedr nisbet verildi, demilerdir. Eb Ubeyd el-Kaasm ibn Sellm, bnu'I-Kelb ve Mslim, onun Bedir'de hazr bulunduu grn tercih etmilerdir. Buhr de bu gre meyletmitir. Kaaide ise msbitin nf'den ne geirilecei zerinde devam edicidir. Bu hads mn Kitab, "Ameller ancak niyetledir bb"nda gemiti (Ayn). [57] Buhr hadsi burada "Eb Mes'd Bedir'de hazr bulundu" sznden dolay zikretmitir... Bu "Bedir'de hazr bulundu" sz, onun Bedir'de hazr bulunuunun hakikatini haber vermektir, ite bundan dolay Buhr onun Bedir'de hazr bulunduunu kesin kld. nk bundan evvel geen hadste onu evvel "el- Bedr" diye vasflamakla zikretmiti. Burada ise kesin olarak ihbar, yn haber verme vehile zikretmitir. [58] Bu hads, Namaz Vakitleri Kitb'nn evvelinde uzunca bir metinle gemiti. Orada da akland gibi, metindeki son fiil "Umirte" ve "Umirtu" ekillerinde olabilir. Birinci okunua gre ma'n "Bununla emrolundun", kinciye gre "Bununla emrolundum" demek olur. Bunlarn naibi faili Peygamber olmak ihtimli olduu gibi, Cibril de olabilir... (Ayn). [59] Buhr bu hadsi burada "el-Bedr" sznden tr zikretmitir. O bunu Kur'-n'n Fazletleri Kitb'nda da baka bir yoldan getirmitir. el-Bakara Sresi'nin bu son iki yeti, mn edilmesi zarur olan en byk umdeleri ihtiva etmektedir. Bununla beraber yedi tane de du cmlesi vardr. Bu iki yet, okuyucusuna, ins ve cinn errinden emnlik yhud Kur'n'la gece kyamndan kulluk iin yetiir. [60] Hadsi burada "Bedir'de hazr bulunanlardan" sznden dolay zikretti; bu se bebden tr hadsin kalan ksmn zikretmedi. Hadsin tamm Namaz Kitab; "Evlerde mescidler edinmek bab" ile Cematle nafile namaz klma bb"nda uzunca bir lfzla geti. Mahmd ibnu'r-Rab' be yanda ken evlerinde Peygamber'in bir kovadan su pskrmesini hatrlamtr. Doksandokuz ylnda, doksan yanda vefat etmitir (Ayn). [61] Bunu ibn ihb'n, Itbn hadsini Mahmd bnu'r-Rab'den iitmesini te'kd iin zikretmitir. [62] Buhr bu hadsi, ki yerinde geen "Bedir'de hazr bulundu" sznden dolay zikretmitir. [63] Bunu da yine "O ikisi Bedir'de hazr bulunmulardr" sznden dolay zikretmitir. Hadsin sonundaki "bhesiz Rfi' kendi aleyhine sz oaltmtr" kelm, Salim tarafndan Rfi' aleyhine bir inkrdr. Bu szn ma'ns, Rfi' kendiliinden hads dzp Peygamber'e isnd etti demek deildir. Belki bunun ma'ns, Rfi, arazden kan mahsln bir ksm mukaabilinde kiraya vermekle, para ile kiraya vermek arasn ayrmad demektir. Bunlardan yalmz birincisi neh-yedilmitir, mutlak olarak nehyedilmemitir, Bu konu Ekincilik Kitbfnda gemiti... (Ayn). [64] Buhr bunu da burada "O, Bedir'de hazr bulundu" sznden dolay zikretmitir. [65] Bunu da burada "O, Bedir'de hazr bulunmutu" sznden dolay zikretmitir. Bu hads Cizye Kitb'nda 3. hads olarak ok az bir farkla gemiti [66] Buhr bu hadsi burada "Eb Lubbe el-Bedr" sznden dolay zikretmitir. Bu hads, daha uzun bir metinle Bed'u'1-Halk Kitb'nda da gemiti [67] Bunu da burada "Ensr'dan birtakm adamlar" sznden dolay zikretmitir. nk onlar Bedir'de hazr bulunmu kimselerdi. Buhr bu hadsi Itk ve Ci-hd Kitblan'nda da getirmitir [68] Buhr bu hadisi burada "O, Bedir'de hazr bulunanlardan idi" sznden dolay zikretmitir.
1124 / 2483

buhari

Hadsi burada iki tarkten getirmitir. [69] Buhr, bu hads bu gazvenin evvellerinde gemi olmakla beraber burada 'Eb Cehl'i Afra kadnn iki olu vurmutu" sznden dolay zikretti. nk bu sz kesin olarak o iki oulun Bedir'de hazr bulunduklarna dellet etmektedir. O iki oul, Ensrh Muz ve Muavviz'dir (Ayn). [70] Bu, Menkb'da geen hadsin bir parasdr. Bundan burada Buhr'nin maksad "Bedir'de hazr bulundular" szdr [71] Hadsin burada zikrinin sebebi aktr. O da bu iki kiinin Bedir harbinde hazr bulunduklarnn belirtilmesidir [72] Raslullah'n Mut'm'e kanl dmanlarn bile balatacak derecede kymet vermesi, kendi zerinde byk minnet hakk bulunmasndandr. yle ki: Peygamber Tf'ten kederli dnnde Mut'm O'nu himayesine almt; Kurey'-in Himler'Ie ilgiyi kesme ahdinin yazsn yrtp atmt. Mut'm Bedir harbinden nce Mekke'de doksan ksur yanda ld. Burada zikrinin sebebi "Bedir esirlerini kurtarmak iin gelse idi" szdr. [73] Bu nc fitnenin: Irak'ta Ezrka fitnesi; Haccc'n (74'te) Abdullah ibn Zu-beyr'i ldrp Ka'be'yi tahrb etmesi fitnesi; Mervn ibn Muhammed'in hal-felii zamannda 130 senesinde Medne'de Eb Hamza el-Hric fitnesi olduu sylenmitir... (Kastalln). [74] Bu hadsin tamm, uzun bir metin hlinde ehdetler Kitab, "Kadnlarn birbirlerinin adaletini belirtmeleri bbr'nda gemiti. Burada bir ksmnn zikredilmesi, ie'nin Mstah'n anasna, Mstah'n Bedir ehlinden olduuna ehdet etmesinden dolaydr (Ayn). [75] Bunun burada zikredilmesi Ms ibn Ukbe'nin bn ihb'dan Bedir gazvesi lerinden olarak naklettii eyleri beyn iindir. [76] Eb Abdillah, el-Buhr'nin kendisidir. Bana gre "Bedir'de hazr bulunanlarn toplam" sz, onun syledii sz olur. Bu "Kaale Eb Abdillah" ksm, birok Buhr nshalarnda yoktur. Yok olmasna gre de "Bedir'de hazr bulunanlarn toplam" sz, Ms ibn Ukbe'nin, bn ihb'dan syledii sz olur. el-Kirmn de buna kaail oldu (Ayn). [77] Yn Kurey'ten hissen ve hkmen hazr bulunanlar yhud hizmetilerinin ve tbi'lerinin eklenmesiyle yz kiidir. bnu Seyyid'n-Ns, bunlarn isimlerini sralad da doksandrde ulatrd (Kastalln). [78] Bundan maksad bilhassa bu kitbda Bedir ehlinden olduklar zikredilen kimselerin isimlerini vermektir. Bu, daha evvel tafslli olarak geenleri bir fezleke (yn zet) ve bir toplamadr. Yoksa mutlak olarak burada zikredilenlerin hepsini vermek deildir (Kastalln). [79] Bu harf srasna gre sralama artndan Peygamber ile Drt Halfe mstesna tutulmutur. Bunlar ereflerinden dolay ne geirildiler. [80] Buradan i'tibren Bedir ehlinden olanlarn isimlerini hic harfleri tertibiyle vermeye balad. Elif harfinden Iys ibnu Bukeyr'i zikretti [81] Bu ekilde ismi verilip de says yazlmayanlar, daha nce isimleri ve saylar verilmi olanlardr. Bir nshada burada Eb Bekr'in ismi evvelce getii iin yazlmamtr. [82] Burada saylan kimselerin tam isimleri ve bunlara id tamamlayc bilgiler erhlerde ve tercm kitblannda verilmitir. el-Hfz Eb'1-Feth el-Ya'mur Muhacir'leren doksandrt kiiyi sralamtr. Hazrec'den yiizdoksanbe, Evs kabilesinden yetmidrt isim sralamtr. Bunlarn toplam 363 yzaltm- olmutur. Dedi ki: Bu say Bedir ehlinin saysndan oktur. Ancak bunlarn bzs hakknda hilaf gelmitir.
1125 / 2483

buhari

el-Kevkib'dt de yle dedi: Bunlar zikretmenin fidesi, ne gemenin fa-zletini ve bakalar zerine terchi bilmek ve ta'yn zere bunlara Rdvan le du etmektir -Allah onlarn hepsinden raz olsun- (Kastalln). [83] Medine'de Yahdler ksm idi: Nadr oullan, Kurayza oullan, Kaynukaa oullan. Bunlar ksmen Medine'nin iinde, ksmen hricinde ikaamet ederlerdi. Medine'nin san'at, ticret, ekim ve dikim ilerini ellerine almlard. Bu se-beble hepsi de servet sahibi idi. Medine'nin ktisad hkimiyeti bunlarrf elinde idi. Peygamber Medine'ye hicret ettiinde, bunlarn dn hrriyetlerini kabul, mal ve can emniyetlerini korumay taahhd etmi, bunlarla muahede yapm idi. Bu muahedelerin bir maddesinde mal ve can emniyeti mukaabilinde ve ge rektiinde madd yardmda bulunmak zikrolunmutu. Amir oullan'nn ledii Mane Kuyusu faciasndan sa kurtulup Medine'ye gelmekte olan Amr ibn Umeyye ed-Damr, mir oullar'ndan iki kiiye rastgelip, bunlar uyurken -ehd olan arkadalarnn intikaamn almak gayretiyle-ikisini de ldrmt. Medne'ye geldiinde bunu Peygamber'e haber verdi. Peygamber: "Hat etmisin! Onlar benden ahd ve emn almlard" buyurdu. te bunlarn diyetleri verilecekti. Anlama gereince Nadr oullar'ndan yardm is teniyordu. Raslullah'n beraberinde Eb Bekr, Umer, Al, Zubeyr, Talha, Sa'd bn Muz, Sa'd ibnu Ubde, Useyd ibn Hudayr da vard. Nadr oullar, evvel yardm ederiz dediler. Sonra birer birer Peygamber'in yanndan ayrldlar. Bir evin duvar dibinde oturmakta olan Peygamber'in zerine yukardan bir ta birak mak suretiyle sikasd tertb ettiler. Cibril bunu Peygamber'e haber verdi. Bunun zerine Peygamber, Nadr oullan'na on gn iinde Medine'yi terketmelerini emretti. Onlar evvel bunu kabul eder grndler. Sonra mnafklarn ve Kurayza oullan'nn yardm va'dlerinden cesaretlenip Medine'den kmamaya yeltendiler. Bunun zerine Peygamber onlara harb i'lniyle kalelerini muhasara etti. Onbe veya yirmibe gnlk muhasaradan sonra bunaldlar. Ve neticede develerinin tayabilecei eylaryle Medne'den kp gitmelerine msade edildi. [84] Yahudiler muahede hkmlerine hrmet etmediler. Medne'de yaylan slmiyet'in nfuzunun kendi nfuzlarn gidereceini anlayarak, Kurey tarafn tutmulard. Bata en cengver olan Kaynukaa oullan olmak zere, bunlarn birer birer cezalar verilmitir. [85] nk Har Sresi, Nadr oullan hakknda inmi ve Allah bu srede onlara sabet ettirdii intikaam zikretmitir. Buradaki mutbaat mellif Tefsr'de senediyle getirmitir. [86] Bu hads baka bir senedle Bete bir Kitb'nda, "Peygamber, Kurayza ve en-Nadr'i nasl bltrd bb"nda gemiti. Kurayza oullan gazvesinde daha btn olarak gelecektir [87] yet, muhasarann ekli ve dmann siper edinebilmesi ihtimli olan hurma aalarnn kesilmesi suretiyle sktnldn bildirmitir. Bu vak'aya ve bu yete dayanarak, harb cb her nevi' ya aalann yaklp kesilmesinin mbh olduunu Nevev, Mslim erhi'nde, Drt mm ile beraber limlerin cumhurundan rivayet etmitir. teden beri srp gelen milletlerararas rf ve det de byledir, ve zamanmzda insafsz ekilleri tatbk olunmaktadr [88] Bu iir mslmnlar lehine deil, mslmn aleyhine duadr. nk Eb Suf-yn ibnu'lHris, o zaman bir kfir idi. Bu heybetli muhasarann devam zerine Nadr oullar bunalp emn diledi. Taber'nn beynna gre, develerine ykleyip gtrebildikleri kadar mal alp gtrmek zere gitmelerine msade edildi. bn Sa'd, aftiyz deve yk eya ile srgn edildiklerini bildirir. Hzn ve teessr gstermemek iin defler alarak, tegann ederek Medine'nin iinden geip gitmilerdir. Bunlardan bir ksm am'a, bir ksm Filistin'de Erha'ya gitmilerdir. Elli zrh, elli mifer, yzkirk kl brakmlardr.
1126 / 2483

buhari

[89] Fey', Allah'n dn dmanlarndan -galebe ile deil, fakat srgn, yhud cizye zerine sulh olmak suretiyle- Rasl'ne tahss buyurduu maldr ve ganimetten daha huss bir stlahtr. nk ganimet malnda da "Hums = Bete bir"i fey'dir. [90] Buradaki her iki hadsin tbi' rvsi bn ihb ez-Zuhr'dir. ez-Zuhr, Umer vakasn Mlik ibn Evs'den, ie hadsini de Urve ibn Zubeyr'den rivayet ediyor. Kurub'nin beynna gre, en sonra bu araz Abbsler'in idaresine gemitir. slm trihine id bu kymetli bilgileri Buhr Bete bir Kitb'ndaki Fedek kssasnda da rivayet etmitir. [91] Bu hads dah Humus Kitb'nda ve daha birka yerde gemiti. Bala uygunluu, bunun, bundan nceki hadse uygunluu ynndendir. Bireye uygun olana uygun olan, o eye de uygun olur (Ayn). [92] Ka'b ibnu'l-Eref, Medine Yahudileri'nin en azgn bir iri idi, Raslullah ile mslmnlar hicvedip ktler ve mslmnlar aleyhine Mekke mriklerine yardm ederdi. Bedir gazvesinde mriklerin tam ma'nsyle hezimete uramalar Ka'b'a pek ar gelmiti. Bedir'de ldrlen mrikler iin devaml alar ve onlar hakknda iirler, mersiyeler dzer, ind ederdi. Hassan ibn Sabit de Ka'-b'n bu iirlerine cevb verir idi {Ayn'den zetle). [93] Hadsin burasnda bnu Abdilberr'in rivayetinde u tafsilt vardr: Muhammed ibn Mesleme, Raslullah'a verdii bu va'd zerine birka gn bu ile megul oldu. Eb Naile -ki Ka'b ibnu'l-Eref'in st kardeidir. Abbd ibn Bir, Haris ibn Evs, Eb Abs ibn Cebr ile grt. Ve Raslullah'a verdii va'di bunlara at. Bunlar da muvafakat edip: Hepimiz birlik olup ldrrz, dediler. Sonra yine hepsi birlikte RasluIIah'n huzuruna geldiler. Buluma srasnda: Y Raslallah, hakknzda Ka'b' sevindirecek bz szler sylemek lzmdr, buna izin veriniz, dediler. Raslullah da: "Hatra geleni syleyebilirsiniz" buyurdu. [94] Bir vesk, altm s'dr ki, yuvarlak hesb bir deve yk zahredir. Bir s\ drt mdd'dr. Vesk, s\ mdd vezinlerinin bu gnk tartlarla karlkl hesblar Zekt Kitb'nda geti. [95] lk kl darbesi zerine Ka'b haykrm ve bu feryad duyan kale iindeki Yahudiler toplanmlar, sonra Raslullah'a gelerek Ka'b'm aldatlma ile ldrldnden ikyet etmiler. Raslullah, Ka'b'm kendisine ve mslmnlar zerine dmanlarn nasl tevk ettiini birer birer sayp dknce, Yahudiler sz sylemeye muktedir olamamlardr. bn Cevz'nin erefu'lMustaf adndaki kitabnda bildirdiine gre, Ka'b' ldren mchidler, onun bam bir yem torbasnn iine koyarak Medine'ye getirmilerdi. Bu suretle slm'da ilk naklolunan dman ba, Ka'b'n badr, denilmitir. Ka'b'n ldrlmesi, hicretin nc yl ramaznnda vki' olmutur. [96] Bunlar, bakanlar Abdullah ibnu Atk'ten baka kii idiler. Bunlardan birisi Buhr'nin bundan sonra gelecek hadste bildirdiine gre, Abdullah ibnu Utbe'dir. Dier ikisi de Mes'd ibn Sinan ile Abdullah ibn Uneys'tir. Ad geen Abdullah ibn Utbe, mehur Abdullah ibn Utbe ibn Mes'd deildir. nk bu, Muhacirler'dendir, brs ise Ensr'dandr. [97] Bu zengin Yahd, Hendek gazasnda Medine etrafndaki kabileleri toplamt. Urve'den gelen bir rivayete gre Gatafn gibi Arab kabilelerine birok yardmda bulunarak Raslullah'n aleyhine harekete sevketmitir. [98] iki parantez arasndaki fdeler, hadsin bundan sonra gelecek olan rivayetinden alnmtr. [99] Buhr bu hadsi ayn sahbden ve fakat ayr senedlerle ve bz farklarla rivayet hlinde getirmitir. Hadsler daha ksadan sonra daha uzunu getirilmek suretiyle birbirini tamamlayp aklayc bir sralayla verilmitir.
1127 / 2483

buhari

[100] Uhud, Medine'nin kuzeyinde bir fersahtan az bir mesafede bir dadr. slm trihinde byk bir mevki'i vardr. Uhud harbine Kur'n- Kerm'in lu mrn Sresi'nde 117. yetten i'tibren altm yette; dier bir rivayette de 120 yette iaret edilmitir. Uhud harbi, hicretin nc ylnda evvalin onbirine tesadf eden cumartesi gnnde vki' olmutur. bn Sa'd'a gre hicretin otuzikinci aynda evvalin yedisinde vki' olmutur. yle ki: Kurey mrikleri Bedir yenilgisinin acsn karmak iin Eb Sufyn'n emrinde iyi donatlm bin kiilik bir ordu ile Medine zerine yrdler. Kurey kadnlarnn da itirak ettii bu ordunun yedyz zrhl idi. kiyz svari vard. Bu kuvvet, evvalin yedisinde Uhud Da yaknna gelip Ayneyn mevkiine konmutu. Peygamber de harb -rsmda Medine'de savunma harbi yaplmas yhud Medne dna klmas hususlarn mzkere etmi, ekseriyetin tercihi olan Medne dna klmasna karar verilmiti. Peygamber cumua namazndan sonra bin kiilik bir kuvvetle Medi ne'den kt. Medne ile Uhud arasndaki evt mevkiinde Abdullah ibn Ubeyy: Ben meydan harbine muhalifim, diyerek yz kii ile geri dnd. Peygamber yediyz kiiyle Uhud'a vard. Vd'nin azndaki 'b mevkiini ordugh edindi. Cumua gn piyade askerlerini harb nizmnda ta'biye eyledi. Ve dman bozulsa bile ta'kb iin yerlerinden ayrlmamalarn buyurdu. Elli kiilik oku kuvvetini de piyadelerin arkasna yerletirdi. Bunlarn kumandasn da Abdullah ibn Cubeyr'e verdi. Bunlara da yerlerini hibir surette terketmemelerini emretti... [101] Bu lu mrn: 117. yeti Uhud harbi hakkndaki yetlerin birincisidir. Peygamber tarafndan hatrlanmas emrolunan Medine'den ve aile arasndan k, limler topluluuna gre Uhud seferine iddir. limlerin ouna gre evvalin onuncu gn cumua namazndan sonra klm, cumartesi gn harbedilmitir. [102] Bu yetlerde mslmnlarn Uhud'da sarsldklarna iaretle teselli edilmekte ve bu sarsntnn ihtiva ettii gayeler ve maksadlar bildirilmektedir. Uhud gn harb balaynca, gnn ilk yarsnda galebe slm ordusunda olmu, dmana yirmiden fazla telefat verdirilmiti. Sonra Peygamber'in emrine uyulmamas sebebiyle mslmnlar bozulmutu. Bedir'de mriklerin, Uhud'da slm ordusunun kayb yetmier neferden ibaret olduundan, her iki tarafn cerihas arasnda tam bir benzerlik vardr. yette buna da iaret edilmitir. [103] Bu yetlerde bildirilen afv ve tesellilerle gnllerdeki irde knts giderek yeni bir azim ve irde kudreti hsl olmu ve yeniden bir ikinci mdfaa harbi balamtr. [104] Bu hads, Bedir'de meleklerin hazr bulunmas bb'nda senedi ve metni ile ve kk bir lfz farkyle gemiti [105] Bu hads de kk lfz farkyle Cenazeler Kitb'nda, "ehd zerine namaz bb"nda gemiti. [106] Bu, Buhr'nin Mslim'den yalnz olarak rivayet ettii hadslerdendir. Bunda Uhud harbinin bz safhalar ve tafsiltna id zet bilgiler verilmi oluyor. Bu bilgiler trh kitblannda daha geni verilmitir. [107] Bu hads, Cihd Kitbi'nda, "Yce Allah'n "Allah yolunda ldrlenleri sakn ller sanma..." (lu mrn: 169) kavlinin fazileti bbi"nda gemiti. [108] Bunun bir rivayeti Cenazeler Kitbi'nda gemiti. Rkaak'ta da gelecektir. [109] Buhr'nin byle bir rivayeti Bedir gazasnda gemiti. Burada olduu gibi orada da bu ehidin ad bildirilmemitir. Ancak Mslim'in Bedir'e id olan rivayetinde onun ad Umeyr ibn Humm olduu bildirilmi olduundan, Uhud'daki yiidin bu Umeyr'den baka birisi olmas ve iki kiiye id ayr ayr iki vak'a olmas gerekir [110] Bu hadsin bir rivayeti de Cenazeler Kitb'nda gemiti.
1128 / 2483

buhari

[111] Enes ibnu'n-Nadr'm bu kahramanlklar, br slm mchidlerini de gayrete getirerek yaplan iddetli hamlelerle dman kuvvetleri hayl sarslmt. Bunlarn ortaya koyduklar yiitlik menkabeleri el-Ahzb: 23. yetinde medhedilmi-tir. slm ordusunun Hamza gibi birtakm kuvvetli yiitleri kaybetmesine ramen varlk gstermesi mrikleri korkutmutur. BudaIu mrn: 137. yetinde bildirilmitir. te bu ilh korkunun te'sri altnda en kuvvetli dman, zayf bir kuvvetin karsnda tutunamayp ekilmi ve bu suretle harb sona ermitir. Bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitab, el-Ahzb: 23. yeti ile ilgili babnda gemiti. [112] Hadsin bala uygunluu, iindeki yette, adaklarn yerine getirenlerin ancak Uhud'da ehd olup bu adaklarn yerine getirmi olmalar ynndendir. Bu yetin Enes ibnu'n-Nadr ve dierleri gibi Uhud ehdleri hakknda indii geen hadste bildirilmiti. Kur'n'n Mushaf hlinde yazlmasn anlatan bu hads bz kk farklarla Cihd Kitab, el-Ahzb: 23. yetle ilgili bbda iki tarkten getirilmiti. [113] Hadsin son fkras Medine'nin Faziletleri blmnde de gemiti. [114] Bu iki zmre Hazrec'den Selime oullan ile Evs'ten Harise oullaradr. Bunlar . ordunun iki kanadn oluturuyorlard. Abdullah ibn Ubeyy mnafklar zm-resiyle yar yoldan Medine'ye dnerken, bunlar da dnmeye tevk ettiinden, gnllerinde bir sarsnt olmu ve yine Allah'n inyetiyle ordudan ayrlmamlard. Cbir bu yet, kendileri hakknda Allah'n velliliini ,ve senasn htiva ettiinden dolay hsl olan netceden, yn byle irkin bir hdise zerine inmi olsa bile yine sevindiini ifde etmitir. [115] Buhr bu hadsi, Bey', Karz gibi birok yerlerde getirmitir. Burada getirmesinden maksad, Cbir'in babas Abdullah'n Uhud'da ehd edilenlerden olmasdr. [116] Hads bundan nceki deiik kitblarda kk lfz ve sened farkllklanyle geti. Burada getirilmesinden maksad, Cbir'in babas Abdullah'n Uhud'da ehd edildiini bildirmektir. [117] Rashllah nmna harb eden iki erin Cibril ile Mkl olduklar, Mslim'in Sa-hh'inde aka sylenmitir. Bu, "Melekler Bedir'den baka yerde harbe fiilen katlmamlardr" grn reddeder. [118] Sa'd ibn Eb Vakkaas'n bu hadsi rivayet yollan ok olan mehur hadslerdendir ve yalnz burada be1; vnMni -;vyef Hlr [119] Bu hadsler, bunlarda isimleri anlan sahblerin Uhud harbinde bulunduklarn ve gsterdikleri kahramanlklar bildirmek iin getirilmilerdir. [120] Bu hadsin bir rivayeti Cihd'da, "Kadnlarn erkeklerin beraberinde muharebe etmeleri bb"nda ve bir rivayeti de Eb Talha'pm menkabeleri bb'nda gemiti. [121] Bu hadsin bir rivayeti de Bed'u'l-Halk'ta "bls'in ve askerlerinin sfat bb"n-da (rakam: 97) da gemiti. Huzeyfe'nin babas Yemn, beraberindeki yal arkadayle birlikte Uhud harbinde mslmnlarn bozulduu haberi zerine Medine'den Uhud'a gelmiler ve harbe girimilerdi. Harbn banda Uhud'da bulunamadklar iin o gnk parolay bilemediklerinden dolay mslmnlarca dmandan sanlarak yanllkla ldrlmlerdir. Olu Huzeyfe'nin "Durun, o babamdr" diye barn-caya kadar mslmnlar onu ldrmlerdir... (Huzeyfe ve babasnn hl tercemeleri, et-Hakaak, s. 217-218 ile Tecrd Ter., II, 383'de, 316 rakaml hadsin haiyesinde zetlenmitir.) [122] Bu kelime Th: 96. yette de geer. [123] Uhud gn meydana gelen bozgunluk, Peygamber'in ldrld haberi zerine umm bir panik hlini almt. Medne'ye kadar kaanlar da olmu ve kadnlarn ta'rzine
1129 / 2483

buhari

(ayplamalarna) uramlard. ou Uhud Da'na kamt. Umer de bunlarn arasnda bulunuyor ve: "Kim Muhammed ldrld derse onu ldreceini" syleyerek, bozgunluu nlemeye alyordu. te buradan itibaren balkta getirilen ayetler mslmanlarn Uhuddaki o bozgunluuna iaret etmektedir. [124] bn Umer bu afv hususundaki grn balkta geen yete dayandryordu. O yette bildirilen iki cem'yet, yn iki ordudan maksad, Peygamber'le sahb-leri; Eb Sufyn ile Kurey kuvvetleridir [125] el-Hkim'in el-Mstedrek'dc Urve'den rivayetine gre Rukayye'nin hastal sebebiyle Usmn'la beraber Usme ibn Zeyd'i de Medne'de brakmtk. nk Rukayye ok ar hasta idi. Hatt Zeyd ibn Sait Medine'ye Bedir zaferini ilk nce mjdelemek zere geldiinde Rukayye vefat etmiti. [126] Hadsin bala uygunluu apaktr. Bu hadsin bir rivayeti Uhud gazvesi b-bnn evvellerinde gemiti. [127]Bu yette haber verilen uyku, hislerin ta'tlinden ibaret olan bir gaflet deil, gnllere huzur ve emniyet veren ilh bir seknettir. Ve o srada pek ziyde ihtiy duyulan bir istirahattr. yette huss olarak bu ilh ni'metin hlis m'minlere ihsan edildiine ve mnafklarn can ve ba derdine derek uyku yz grmediklerine iaret edilmitir [128] Eb Talha'nn bu hadsi, yette haber verilen bu ilh seknete mazhar olanlardan birisinin kendisi olduuna apak dellet etmektedir. [129] Humeyd'inkini Ahmed, Tirmiz, Nes rivayet etmilerdir. Mellif de Tefsr'de bu yetin nzul sebebinde zikretti. Sbit'inkni Mslim rivayet etmitir. [130] Bunlarn de Mekke'nin fethi gn mslmn olmular ve mslmnlktaki haytlar pek gzel devam etmitir. Bunlardan Sheyl ibn Amr, Kurey'in gzel sz syleyen hatblerinden ve byklerinden idi.Hudeybiyemuhedesini yapma ile vazifelendirilen hey'etin bakan di. Gerek bunlar, gerek Kurey ordusunda o gn harbetmekte bulunanlardan ou ileride islm camias iindeki erefli yerlerini alacaklarndan, bu yette: Ey Peygamber mriklere id ceza hkm seni ilgilendirmez. O yalnz bana iddir! diye onlara la'net etmekten sakndrmtr. [131] Bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitab, "Kadnlarn harbde su krbalarn yklenip askerlere tamalar bb"nda gemiti. mm Kulsm' Peygamber'in kz Ftma dourmutur. Bu sebeble Pey-gamber'in torunu oluyor ve yine bu sebeble hadste "Peygamber'in kz" denilmitir. ibn Sa'd, Tabakaatu'n-Nis bahsinde mm Selt'in asl knyesinin mm Kays olduunu, fakat Eb Selt ile evlenmesinden Selt dnyya geldikten sonra "mm Selt" diye.knyelendiini bildirmitir. Bu mchide kadn Hayber ve Huneyn gazvelerinde de bulunmutur. [132] Buhr sarihleri bu iki gr arasnda yarm asrlk bir zaman faslas bulunduunu belirtmilerdir. Bu da ayak tanyclk hususunda mfrit bir zekya ve tam bir bilgiye dellet etmitir. [133] bn shk'm rivayetinde hadsin burasnda u ziyde vardr: Tif hey'eti Ras-lullah'a mslmnhklarn arzetmek zere yola ktklar srada, bana Tif topra da dar gelmiti. am'a, Yemen'e yhud bunlara benzer bir ehre gitmeyi dnyordum. Ben bu dncede iken bir kii bana: Vay, sana yazklar olsun! Vallahi Raslullah, dnine giren hibir mslmn ldrmez! dedi. Bunun zerine ben de hey'etle beraber yola ktm (Kastalln). [134] el-Hkim el-Vkd ve tshk ibn Rhye, Museylime'ye kl vuran kimsenin Abdullah ibn Zeyd ibn sim el-Mzin olduunu kesin sylediler. Seyf, Ridde kitabnda ise onun Adiyy ibn
1130 / 2483

buhari

Sehl yhud Eb Ducne olduunu sylemitir (Kastalln). [135] Museylime, peygamberlik da'vsnda iken bu kadnn Emr'l-M'minn demesi bnu'tTn'e gre Museylime tarafdrlannn ona kh "Neb", kh "Emru'l-M'mnn" dediklerini ifde eder. "M'minn" ile, ona mn edenler kasdolunmutur. [136] Peygamber'in diini Utbe ibn Eb Vakkaas att bir tala krm ve alt dudan yaralamt. Abdullah ibn ihb da alnn varmtr. Abdullah ibn Kamie'nin bir kl vuruuyla da elmac yaralanm ve bu vurula paralanan miferin iki halkas elmacna batmt. Peygamber, Utbe iin "Ylna erimesin" buyurmu ve hakkaten senesi iinde lmtr, ibn Kamie de vah bir hayvan tarafndan paralanmtr. [137] Tabern'nin rivayetinde tbn Abbs bu yetmi kiiden u isimleri saymtr: Eb Bekr, Umer, Usmn, Al, Ammr ibn Ysir, Talha, Sa'd ibn Eb Vakkaas, Ab-durrahmn ibn Avf, Eb Huzeyfe ve bn Mes'd (R). bn shk ve dierlerinde u vardr: Onlar Hamru'1-Esed mevkiine ulatklar zaman -ki buras Medne'-ye mil uzakta bir yerdir- Allah mriklerin kalblerine korku att da Mekke'ye doru gittiler. Bunun zerine yukardaki yet ndi (Kastalln). bn Cerr'in rivayetinde Abdullah ibn Abbs yle demitir: Eb Sufyn Uhud gn bunca zafere erdikten sonra Allah onun kalbine bir korku brakt da, o, bu zaferin sonunu almadan Mekke'ye dnp gitti. Bunun zerine Raslullah: "(Ey sahblerim!) Muhakkak ki Eb Sufyn sizin bir ksmnz ldrd de, Mekke'ye dnd ve Allah onun gnlne korku sald" buyurmutur (Ayn). [138] Katde'nin ikinci sz de birincisi gibi senedlidir. Katde ikinci szyle birincisini kuvvetlendirmek istemitir. [139] Hadsteki "F sevbin vahidin" sznn zahir ma'ns iki ehidin bir kefene konulmasn ifde ederse de, Mesbih erhi'nde Muzhir, burada "Sevbin vahidin", "Kabrin vahidin", yn bir kabir ma'nsna olduunu bildirmitir [140] Bu hadsin bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda, "ldkten sonra lnn yanna girmek bb"nda gemiti. [141] Bu hadsin bir geli sebebi vardr ki, onu Ahmed ve en-Nes'nin Uhud kssas hakknda bn Abbs'tan rivayetleri beyn etmitir: Yaplan harb rasnda Peygamber, Medne'den kmamalarna iaret etmi, gen sahbler de ehdlik istei ile Uhud'a kmay tercih etmiler. Peygamber silhlar ve zrhlar giydikten sonra bu tercihlerinden pmn olmular. Peygamber: "Hibir peygambere silhlarm kuandktan sonra harb etmedike karmas yakmaz" buyurmu ve yukardaki ru'ynn benzerini haber vermitir... (Kastalln). [142] Bu hadsin bir rivayeti de Uhud gazvesi'nin evvelinde 89 rakamyle gemiti. [143] Buhr bunu Zekt Kitab, "Hurma mahsln tahmin etme bb"nda senediyle getirmiti (Kastalln). [144] es-Suheyl yle demitir: Bu da, tek olmas ve oradaki dier dalardan kesik bulunmasndan dolay Uhud ismiyle isimlendirildi. Bu kelime "Ahadiyet"ten tremitir. Harflerinin harekeleri refi'dir. Bu da ahad dninin ykseklii ve yceliini bildirir... (Kastalln). Peygamber gzel ismi severdi, Ahadiyetten tremi isimden daha gzeli yoktur. Allah isminin ma'nsma uygunluunu istedii iin bu daa nceden bu ismi vermitir. nk burann ahlsi olan Ensr, tevhde, tevhd dnine gnderilmi Allah Elisi'ne yardm ettiler; O da, diri iken de, l iken de o dan yannda yerleti... (Kastalln). [145] Bu hadsin bir rivayeti Uhud gazvesi evvelinde gemiti. [146] Bu baln sevkedilii, Rac' gazvesiyle Mane Kuyusu gazvesinin birtek ey olduunu
1131 / 2483

buhari

dndrr. Hlbuki byle deildir. Rac' gazvesi, sim ve Hubeyb'in on kiilik seriyyesidir. Bu seriyye Adal ve el-Kaare kableleriyle arpmtr. Mane Kuyusu gazvesi ise yetmi Kur'n hafznn seriyyesidir. Bu seriyye R'l ve Zekvn le arpmtr. Musannif bu seriyyeyi tekine yakn olduu iin onun beraberinde zikretmitir. Bunun tekine yaknlna, Peygamber'in o ka-bleler aleyhine yapt duada Lhyn oullar, Useyye oullar ve dierlerim ortak klmas dellet eder. el-Vkid, Mane Kuyusu haberi ile Rac' sahbleri haberinin Peygamber'e bir gece iinde geldiini zikretmitir (bn Hacer). [147] Bu seriyyeden bzlar unlardr: Mersed el-Ganev,Hlid ibm'l-Bukeyr el-Leys, bakanlar sim ibn Sabit, Hubeyb ibn Adiyy, Zeyd ibnu'd-Desine ve Abdullah ibn Tark'tr. Bu seriyyeye Rac' Seriyyesi ismi verilir. Rac', Huzeyl kabilesi yurdunda bir suyun addr. Bu ehdet vakas burada vuk'a geldiinden bu adla anlmtr. Hdisenin zeti yledir: Adal ve Kaare kabilelerinden bz kimseler Peygamber'e gelip, kendilerine dn ve Kur'n retecek bz retmenler gndermesini rica etmilerdi. Peygamber onlara Suffa ehlinden isimleri geen sahbleri gndermiti. Onlar Rac' mevkiine geldiklerinde bu kabile halk bunlar gaddarca ehd etmiler, Hubeyb ile Zeyd'i Mekke'ye gtrp orada ldrmlerdir. [148] Bu hakkaten bir snnet, bir kaann olmutur. nk Hubeyb bu lmnden nce iki rek'at namaz klma iini Peygamber'in haytnda yapm, Peygamber de bunu gzel grp takrr etmitir. [149] Bu hadsin kk farklarla dier bir rivayeti Cihd Kitab, "Kii esr alnmak ister mi bbi"nda, gemiti. 'dm edilme srasnda iki rek'at namaz klma snnetini balatan Hubeyb ibn Adiyy (R) Buhr'deki yerleri Cihd, rak: 245, Maz: 38, 123: Tev-hd, rak: 33. [150] Mane Kuyusu vak'asi Uhud'dan drt ay sonra, drdnc hicret ylnn safer aynda meydana gelmitir. Necd ehlinin istei zerine, yn Mekke'nin dousunda ve yaknnda oturan Ben Suleym ile Ben mir kabilelerinin ahd ve m-sk vermeleri zerine Raslullah o zaman "Kurr" ismi verilen yetmi kadar sahbyi muallim olarak Munzir bn mir el-Hazrec(R)'nin maiyyetinde Necd'e gnderdi. Bu seriyyeye "Munzir ibn mir seriyyesi" adn da verirler. Bu kurr, Suffa ehlinden Kur'n' ezberleme ve retme ile megul hakkaten mbarek, bid, slih genlerden imiler. [151] Bu hadslerin kuntla ilgili ksmlarna id aklamalar Vitr Kitb'nda verilmiti; onlar burada tekrar etmeye ihtiy yoktur. [152] Bundan hsl olan udur: Enes'ten rivayet naklolunmutur: Birincisi Abdu-lazz ibn Suheyb'in Enes'ten rivayeti, ikincisi Sad'in Katde'den; onun da Enes' ten rivayeti, ncs de Katde'nin Enes'ten rivayetidir ki, bunda Halfe ibn Hayyt, Yezd ibn Zuray'dan; o da Sad ibn Eb Arbe'den; o da Katde'den... diye bir ziyde getirmitir (Ayn). [153] Ben Sell de Ben mir gibi Sa'saa evlddr; bu sebeble minler ile Selller amcaoullandr. Ancak Selller alaklk ile tannm olduklar iin onlardan birinin adrnda baklmak, mir ibn Tufeyl'in pekok gcne gitti. Bundan dolay hakaaret sayd bu hle dayanamayp atna bindi, mzran ald ve: "lm melei karma ksn da grsn" diye bararak atn kotura kotura dp lmtr. [154] Mriklerin bakan mir ibn Tufeyl ile ona yardm eden R'l, Zekvn ve Usayya kabileleri, oradaki dier sahblerin zerine anszn hcum ettiler ve hareketlerine meydan brakmadan drt taraflarndan kuattlar. Sahbler bu hli grnce hemen kllarna sarlp cmleten ehd oluncaya kadar cenk ettiler. lerinden yalnz sakat olan Ka'b ibn Zeyd, ld sanlarak yerinde braklm. Lkin bu zt ondan sonra yaam ve Hendek'te bir ok isbetiyle ehd olmutur. Amr ibn Umeyye ed-Damr de dmanlarn ellerine esr dp sonra da zd
1132 / 2483

buhari

edilmitir. [155] Ben Lhyn'n Mane Kuyusufhdisesiyle ilgileri yoksa da Rac' sahblerinin felketi onlarn eliyle olmutur. Bu sebeble bedduaya onlar da girdirilmitir. [156] Vkd'nin rivayetine gre, Peygamber'in bindii bu devenin ad Kasv idi. Be-n Kueyr hayvanlanndand. Peygamber'in vefatndan sonra biraz daha yaam ve Bak'a salverilip orada otlamtr.,Sonra Eb Bekr'in devlet bakanl zamannda lmtr. [157] Sevr Da, Mekke'nin sa tarafnda ve mil uzaklktadr. Maara da bunun tepesindedir. Peygamber ile Eb Bekr'i mtevaz sinesinde saklayan bu maara bugn de mevcddr ve ziyaret edilmektedir. [158] Bu kardelik yledir: ie'nin annesi mm Rmn'n ilk kocas Ebu't-Tufeyl Chiyet devrinde Mekke'ye gelip, slm'dan nce Eb Bekr'le yeminli dost olmutu. Ebu't-Tufeyl ld, karsn geride brakt. Bunun zerine Eb Bekr onun kars mm Rmn ile evlendi. mm Rmn Eb Bekr'e Abdurrahmn ile ie'yi dourdu. Eb Bekr, Ebu't-Tufeyl'den mir ibn Fuheyre'yi de satn alp zd etmiti (Kastalln). [159] Orada ehd edilenler iinde mir ibn Fuheyre de vard. O zaman krk yanda idi. lk mslmnlardand. Peygamber, Erkam'n evine girmeden nce slm'a girmi idi. Bu hadste de ifde edildii gibi, bu zt hicret srasnda Peygamber'le Eb Bekr'e yoldalk eden sahbdir. Eb Bekr'in zdls idi (R). Bu, Hicret blmnde uzun bir metinle gemiti. Burada ise mir bn Fu-heyre'den dolay ksaca getirilmitir. [160] Bu vak'a o kadar unutulmaz bir te'sr brakm ki, Zubeyr ibnu'l-Avvm (R) onbe sene sonra dnyya gelen oullarna Urve ve Munzir adn vermitir. nk Mane Kuyusu ehdleri arasnda Urve ibnu Esma ibni's-Salt vard. Kaafilenin bakan da Munzir ibn Amr idi. Zubeyr'in, oluna Urve ismini vermesinde baka bir mnsebet daha vardr. ehd olan Urve'nin babas Esma ibnu's-Salt olduu gibi, bnu'z-Zubeyr'in anas da Esma bintu Eb Bekr es-Sddk'tr. Esma, hem erkek ismi, hem de kadn ismi olan kelimelerdendir... (Ayn'den zetle Tecrd Ter., III, 245. haiyeden). [161] Bu Vitr babnda ve bu bbda getirilen Enes hadslerinden bir dieridir. [162] Bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitab, "Allah yolunda ldrlenleri ller sanma' {el.Bakara: 154) kavlinin fazileti bb"nda gemiti. [163] Klzb, yalan sylemek ma'nsma geldii gibi, Hicaz ehli lgatinde hat etmek, yanlmak ma'nsmda da kullanlr. Burada da bu ma'nyadr. [164] Bu hdise zerine vki' olan buradaki kunt, Eb Hureyre'den, Vitr'de gelen hadsteki kunt deildir. Zr hdiseler bakadr. Eb Hureyre'rim bahsettii kunt, Ramazn'in son yarsnda balayp bayram gn terkedilmitir. O ku-ntta Mekke'de Kurey elinde kalm bz mslmnlarn kurtulmalar iin du edilmi ve Mudar'dan olan o zamanki kfir kableler aleyhine de du edilmiti. Enes'in bu takriri ile bu hadsin sevkindek mkillik gitmitir. [165] Hendek, ehir surunun etrafna kazlm ukur ve istihkma denir. Bu harbde Medine'yi savunmak iin etrafna hendek (handak) yn derin ve uzun bir ukur kazld iin bu isimle anlmtr. el-Ahzb da el-Hizb'm cem'idir. Hizb, insan camiasna, kiinin re'y ve emrine itaat eden insan topluluuna denir. Bu gazvede Yahdler, Mekke mrikleri ve dier byk Arab kabileleri mslmnlar aleyhine ttifak ederek toplanp geldikleri iin, buna Ahzb ad da verilmitir. Bb balndaki unvan da bu gazvenin iki ismi olduunu gstermektedir. bn Sa'd, Hendek gazvesinin ve hendek kazlmasnn sebebini yle bildirir: Peygamber, Yahd
1133 / 2483

buhari

Ben'n-Nadr'i yurtlarndan srgn ettii zaman, bunlarn bykleri Hayber Yahudileri'nin yanna snmlard, ite bunlardan yirmi kadar Yahd, balarnda Huyey ibn Ahtab olduu hlde Mekke'ye giderek Ku-rey'i tahrik edip, onlar birlikte Peygamber zerine harekete ardlar. Sonra Gatafn, Ben Suleym, Ben Esed, Fzre, Ben Murre, Eca' kabilelerini de dolaarak, Hayber'in senelik hurma mahslnn yansn kendilerine vermek va'-diyle bunlar da ayaklandrdlar. Bunlarla Kurey'ten onbin kiilik bir ordu topland ve Eb Sufyn'n emrinde Medine zerine yrd. Bu srada Ben Huzaa'dan bir kii drt gnde Medine'ye yetiip, durumu Peygamber'e bildirdi. Peygamber sahbleriyle istiare etti. Savunma harbi yaplmasna ve Selmn el-Fris'nin teklifi zerine hendek kazlmasna karar verildi. Uhud ile Hendek arasnda Hamru'1-Esed, Eb Mesleme, Abdullah ibn Uneys, Racf, Mane Kuyusu, Ztu'r-Rka, Bedri hire, Devmetu'l-Cendel se-riyyeleri vak'alar vardr... (Ayn). [166] Buna gre Uhud ile Hendek arasnda bir yl oluyor, Uhud, nc ylda oldu, Hendek de drdnc ylda olur. [167] Bu beyt vezinli deildir. Belki bunun asl hemze ve lm'm "Muhcir"e nakliyle "Fafir lilEnsri ve lil-Muhcireh" eklindedir (Kastalln). [168] Bunun bir rivayeti Cihd Kitab, "Hendek kazma bb"nda gemiti [169] Bu Enes hadsinin baka bir rivayetidir. Bunda o zaman sahblerin ne kadar zor artlar ve skntlar iinde, o hendei kazdklar ak olarak belirtilmitir. [170] Bu, Buhr'nin Mslim'den yalnz olarak rivayet ettii hadslerdendir. bhe-siz bu Cbir hadsindeki ilerin hepsi Peygamberlik almetlerindendr (Ayn). [171] Bu, Cbir hadsini rivyetidir. Bu hads saltlm olarak Cihd'da, "Farsa ve yabana bir dil de konuan kimse bab da gemiti (Ayn) [172] Bunun bir rivayeti Cihd Kitab, "Hendek kazma bb"nda gemiti. [173] Sab, doudan esen rzgrn ismidir; batdan esen rzgrn ad da Debr'dur. Kuzeyden esen rzgra eml, gney rzgrna da Cenb denir. Peygamber'in byle buyurmas, Ahzb harbine id olan *Biz onlarn bana iddetli bir rzgr ve sizin grmediiniz birtakm ilh ordular gndermitik'' (el-Ah2b: 9) yetine iarettir. Kurey, slm' sndrmek ve mslmnlan yok etmek iin onbin kadar mttefik askerle Medine'ye saldrdklarnda, hendek kazlarak savunma harbine hazrlanlm, bu srada mslmnlar sarslmlard... te o srada bir gece dou tarafndan ok souk ve kuvvetli bir rzgr esip, mrik ordughn darmadan etmiti. [174] Bu, el-Ber hadsinin baka bir yoldan dier bir rivayetidir [175] Bunun bir rivayeti daha nce gemiti. Orada bn Umer ondrt yanda olduu iin Uhud harbine izin verilmemi; Hendek'te onbe yanda olduu iin izin verilmiti. [176] Hads rvlerinin hads rivayet ederken hads ile hi ilgisi olmayan bu gibi eyleri zikretmeleri, hadsin sabhliini salamak iindir. [177] Bu tertl ve entrikah vaka Amr ibn s'n, Muviye adna hakem ta'yn olun-masiyle balar. Eb Ms el-E'ar de Al nmna hakem olmutu. Amr ibn s'n Eb Ms'nm temizliinden faydalanarak Al'yi halifelikten drmesiyle Mu-viye'yi halfe i'ln edii, siyer ve slm Trhi kitblarnda aka anlatlr. [178] Muviye'nin bn Umer'le babas Umer'e bu derece saldrmasnn sebebi, Zehe-b'nin beynna gre, o gn btn fikirlerin Abdullah ibn Umer'in seilmesi zerinde toplanm olmasdr. Fakat bn Umer kabul etmemitir.
1134 / 2483

buhari

[179] Bu da Buhr'nin Mslim'den yalnz olarak rivayet ettii hadslerdendir. Buh-r bunu burada ayr ayr iki senedle getirmitir. Biri: Ma'mer ibn Rsid'den; o da ez-Zuhr'den; o da Slim'den; o da bn Umer'den; ikincisi de yine Ma -mer'den; o da bn Tvs'tan; o da krime ibn Hlid'den; o da bn Umer'den. Hadsin bu bbda getirilme sebebi ve buraya uygunluk noktas, ibn Umer'in Muviye'ye kar sylemek isteyip de belirttii gereke ile sylemedii szleridir (Ayn). [180] Buhr bu hadsi burada iki sened, iki metin ile ve ikisi de Sleyman ibn Sured1-den olmak zere sevketmitir. Peygamber'in bunda haber verdii gibi, Ahzb harbi mriklerin son saldrs olmutur. Bundan sonra mslmnlar Mekke zerine sefer etmilerdir: Evvel umre yapmak iin gittiler. Mriklerin bunu kabul etmeyip dayatmas zerine Hudeybiye anlamas yaplarak geri dnld. Ertesi yl gidilip Ka'be ziyaret edildi. Bir yl sonra da Mekke fetholundu. Uhud ve Ahzb gazvelerinde mslmnlar zerine muhrib olarak gelenlerin hepsi ms-lmn oldular. Peygamber'in bu gzel neticeyi vuk'undan evvel haber vermesi de peygamberlik almetlerindendir. [181] Peygamber'in. hibir vakada namaz geirdii yazlmadna gre, burada namazlar geirmesi, AfiTb harbi meakkatinin derecesini bildirmeye yetiir [182] Hendek muhasaras, Vkid'ye gre, ondrt gn; Ms ibn Ukbe'ye gre yirmi gne yakn srmt. Bu sre iinde meydan harbi yaplmad, yalnz karlkl ok atmakla vakit geirildi. nk mrikler tanmadklar bir hendek savun-masyle karlamlar ve armlard. Hendek, zamanna gre mhimdi. Gemek isteyenler okla karlanyordu. Bu harbde mslmnlar be ehd vermilerdi. Ensr'n bakan Sa'd ibn Muz da bu harbde kol damarndan yaralanp, sonra vefat etmitir. Muhasarann son gnlerinde dman da gnlerin gemesinden usanarak iddetli bir hcumda bulunmu, hatt bz svariler hendein zayf bir yerinden gemiler; bunlar slm mchidlerince karlanp def edilmilerdi. te o gn Raslullah le, ikindi... namazlarm vaktinde klamamt. [183] Bu hads ez-Zubeyr'in menkabesinde de gemiti. Hendek gn srasnda Ku-rayza Yahudileri verdikleri szde durmayp mriklere yardma kalknca, Peygamber onlarn durumlanyle ilgili haberleri toplayp tedbr alyordu. [184] Yn eyann hepsi Yce Allah'n varlna nisbetle yok gibidir. nk herey yok olur, O ise bakdir. O, hereyden sonra vardr, O'ndan sonra hibirey yoktur (Kastalln). [185] Peygamber'in bu dualar kabul edildi. Peygamber'in yznde sevin eseri parlad da sahblerine zafer va'dni mjdeledi. O gece dou taraftan esen mdhi bir frtna dman ordusunu alt st etti, gnllerine korku dt, bir panik iinde Mekke yolunu tutup gittiler [186] Bu hads Cihd'da da iki bbda: "Yksee kta tekbr alma" ve "Cihd'dan dnte..." bblarmda gemiti. Bu ifdeler Peygamber'in Allah'n ni'metleri-ne kar devaml kr ve hamd eder olduunun delilidir. [187] Kurayza oullar Medne civarnda oturan ve Nadr oullan'ndan sonra gelen Yahd birliidir. Peygamber Medine'ye hicret edip geldiinde, dier kabilelerle yapt gibi bunlarla da can, mal ve dn hrriyetlerini korumak hususunda anlama yapmt. Uhud yenilgisi zerine Yahudiler marklk gstermeye balaynca Nadr oullan srgn edilmilerdi. Hendek harbinden nce Kurayza oullan'yle mriklere yardm etmemeleri hususunda anlama yaplp yerlerinde braklmlard. Fakat bu defa Kurayza Yahudileri btn mrikler ve Hicaz kabileleri ve Yahdler'in mslmnlar aleyhine harekete gemelerini frsat bilerek yaplan ahdi bozmular ve mslmnlar aleyhine fiilen harbe girimiler; kendilerini koruyan Evs kabilesi mslmnlannm bakan Sa'd ibn Muz(R)'n nasihatlerini de reddetmilerdi. te btn bu gizli
1135 / 2483

buhari

ve aktan yaptklar nankrlk ve dmanlklar zerine cezalandrlmalar gerekmiti. Peygamber bin asker, otuzalt svr ile beinci hicret yl Zu'1-ka'desinin yirmi ikisinde hareket edip Kurayza Yahdleri'ni yirmi ksur gn muhasara etti. Zu'1-hicce'nin sekizinci perembe gn Kurayza'y teslm alarak Medine'ye dnd(Ayn). [188] Peygamber ve sahbleri takm takm Kurayza oullan yurduna gittikleri srada meleklerin de kaafile hlinde Cibril'in kumandasnda hareket ettikleri bu hadsten anlalr. Meleklerin yardm mhim zamanlarda olurdu. Kurayza seferi de mhiyeti 'tibriyle mhimdi. nk bununla slm'n ykselmesi engellerinden biri daha yok edilecekti. Hadsteki Ganm oullan, Hazrec kabilesinin bir besidir. Bunlar Ganm ibn Mlik ibni'n-Neccr oullan'dr. Bu hadsin bir rivayeti Bed'u'l-Halk'ta "Meleklerin zikri bab' 'nda da gemiti [189] Sahbler arasndaki bu gr ayrl Peygamber zamanndaki amel ve fer' mes'eleler hakkndaki ihtilflardan birisidir. Saadet asrnda ne i'tikaad, ne de muhkem nassm zahirine ve mmetin icm'na dayanan dn farizalar ve er asllarda hibir ihtilf kaydedilmemitir. Yalnz bu ana mes'eleerin tafsillerinde ve uygulama ekillerinde ihtilf edilmitir. te bunlardan birisi budur ve mmet hakknda kolaylk olmutur. Bunun iin Peygamber bu iki zmreden hibirisi ne darlmam tr. [190] Bu hadsin ksa bir rivayeti Bete bir Kitab, "Peygamber Kurayza ve en-Nadr mallarn nasl taksm etti... bb"nda 36 rakamyle gemiti. Menhann Faz-leti blmnde de bunu aklayc, fakat deiik bir lfzla daha tafslli olarak yine Enes'ten u hads gemiti: Enes dedi ki: Muhacirler Mekke'den Medne'-ye ellerinde birey olmayarak hicret etmilerdi. Ensr ise arz ve akar sahibi idi. Bu sebeble Ensr her sene mallarnn (yar) mahsln Muhcirler'e vermek ve Ensr'm yerine ba, bahe iini Muhacirler yapmak artyle, mallarn onlara ortaa vermilerdi Enes'in anas -ki mm Enes, mm Suleym denmekle mehurdu ve Abdullah ibn Eb Talha'nm da anas idi- da bu srada Raslullah'a birka hurma aac hediye etmiti. Peygamber de bu aalan (mahsllerinden faydalanmak zere) Usme ibn Zeyd'in anas olan cariyesi mm Eymen Bereke'ye vermiti. Enes dedi ki: Peygamber Hayber muharebesinden Medine'ye dnd zaman Muhacirler, meyvesinden faydalandklar, Ensr'n ariyet verdikleri hurmalarn Ensr'a geri verdi. Peygamber de mm Enes'e hurma aalarn geri verdi. mm Eymen'e de hurma aalan yerine kendi bostanndan br ksmn verdi. [191] bn shk'n rivayetine gre Sa'd ibn Muz'n hkm yerine getirilmek zere hendekler kazlm, buralara birer birer getirilip hkm infaz edilmitir. bn s-hk bu mcrimlerin altyz kii olduklarn rivayet etmitir. Tirmiz, Nes ve bn Hbbn'm sahh isnd ije rivayetlerine gre bunlar drtyz kiidir. Kadnlar ve ocuklar da esr edilmitir. Kurayza oullar da Sa'd bn Muz'n verdii hkmn Tevrat hkmne uygun olduunu i'tirf etmilerdir. Zamanmz kaannlarna gre de hkm byledir: Vatana ihanet eden, dmanla birleerek vatanlarna kar silh kullanan kiinin cezas dmdr. Ben Kurayza Yahudileri Sa'd ibn Muz'm hakemlik etmesini stediler. Sa'd da onlara kendi inandklar Tevrat'n "tesniye bb"ndaki ilgili hkm verdi: "Sava iin bir ehre vardnda nce sulh iste. Olumlu cevb verip kaplarm aarlarsa orada bulunan btn halk senin emrindedir ve hepsi senin klendir. Eer ehir teslim olmaz, stelik seninle savaa kalkrlarsa nce muhasara et, eer Allah Rab ehri sana verirse oradaki btn erkeklerin klla boyunlarm vur. Oradaki kadnlar, ocuklar ve hayvanlar ve ehirde ganimet olabilecek ne varsa senindir. Allah Rabb'in sana verdii dman ganimetini yersin" (Tesniye, 10-15). Bu hadste "Sa'd mescide yaklanca" sznde anlan mescid, Peygamber'in Kurayza'y muhasara ettii gnlerde namaz klmak iin mescid edindii yerdir. Sa'd geldiinde Peygamber ile sahbleri orada bulunuyorlard.
1136 / 2483

buhari

[192] Bu adr Rufeyde el-Ensriyye yhud el-Eslemiyye'nin kurduu adr idi ki, bu hayrsever kadn mslmnlarn kimsesiz yarallarna orada bakar, Allah rzs iin bizzat hizmetlerini grrd. Peygamber sk sk ziyareti kolay olsun diye Sa'-d'n, Rufeyde'nin adrna naklini emrettikten sonra, sabah akam yanna gider ve hatrn sormakla gnln ho ederdi. Bu suretle Sa'd'a adr kurdurmaktan maksad, kendisine bir adr tahsisinden ibaret olmu olur. [193] Mslmanlar ile aralarnda olan ahdi bozarak Ahzb kfirlerini Medne zerine trp mslmnlan eit eit ztrablara dren Kurayza oullan, Ahzb harbi akabinde slm ordusuna kar yenilmi ve bugnk ta'br ile kaytsz artsz teslime raz olmutu, Kurayza oullar Evsliler'in yeminli dostu olduklarndan, haklarnda yaplacak muamelenin ta'yninde Sa'd bn Muz'n hakem olmasn istediler, sa'd da onlar hakknda burada bildirilen hkmle hkmetti. [194] Gfr oullar, Eb Zerr'in kablesidir. kinci adrn sahibi, Rufeyde el-Eslemiyye'nin kocas idi derler. [195] Hads ve siyer ktblarnda naklolunduu zere Peygamber, Sa'd'n vefat zamannda yannda bulunamam. Kendisine Cibrl gelip: "Y Muhammed, bu slih kul kimdir ki, ruhunun ykselmesi iin gn kaplan ald ve geliinden dolay Rahmn'n Ar' titredi?" demi. Bunun zerine Raslullah acele Sa'd'n yanna gitmi, fakat vefat etmi bulmutur. [196] Bu hads Bed'u'l-Halk'ta "Meleklerin zikri bb"nda da gemiti. Burada ziydenin getirilmesi, Hassn'a bu emrin verilmesinin Kurayza gnnde vki' olduunu ta'yn ve tesbt etmektir. [197] er-Rk', er-Ruk'a'nm cem'idir. Ruk'a, elbise yrtna vurulan bez parasdr ki, yama ta'br olunur. Necd tarafna doru yaplan bu sefere katlanlarn hepsi piyade olup, mchidlerin plak ayaklar tatan, dikenden paralanm ve trnaklar dklm olduundan, ayaklarn bez paralaryle balam olmalar, bu gazveye Ztu'r-Rk' (yn: Sarglar Gazvesi) denilmesine sebeb olmutur. Yhud Ztu'r-Rk', bu isimde bir yerin addr. Bundan baka bu gazvenin Mu hrib, Ben Sa'lebe, Necd, Z Kared, Ben Enmr adlanyle de anldn greceiz. Vkd bu seferin sebebini yle bildirmitir: Bir bedevi gelip Raslullah'a: Ben. Sa'lebe ve Ben Enmr'dan birtakm kimselerin aleyhinize toplandklarn grdm. Siz ise bunlarn hareketinden habersiz bulunuyorsunuz, demiti. Bunun zerine Raslullah drtyz veya yediyz kiilik bir mfreze ile hareket etmitir. [198] Eb Hureyre'nin Eb Davud'un Snen 'indeki bir rivayetinde bu Necd seferinde Nahl denilen yerde "Ztu'r-Rk"' mevkiine gelince karlarna Gatafn kabilelerinden bir cem'iyyet kt zikredilmitir. Rivayetlerde Ztu'r-Rk' gazasna Necd gazas da denildii gibi, Muhri-bu Hasafa, Muhrib ve Sa'lebe, yalnz Sa'lebe ve Gatafn adlar da veriliyor. Bu gazaya Arablar arasnda Gazvetu 'lEcfb denildiini de Muhammed ibn Talha haber veriyor. Bunun, kendisinde harb yaplan Peygamber gazvelerinin yedincisi olduunu Buhr, Cbir'den naklettii iin Bedir, Uhud, Hendek, Kuray-za, Mureys', ve Hayber'den sonra vki' olmutur. Vuk'u zaman hakknda Maz kitblarndaki ihtilflar, gerek bu sahh rivayet, gerek Eb Hureyre ile Eb Ms elE'ari'nin bu seferde hazr bulunmu olmalar kknden halleder. Nahl yhud Batnu Nahl yhud Batnu Nahle gibi eitli adlarla hads ve fkh kitblannda grlen namazlar, hep Necd seferinde Ztu'r-Rk' denilen mevkide klnan namazlardr. Buhr sarihleri bundan baka alt gazvenin unlar olduunu bildiriyorlar: Bedir, Uhud, Hendek, Kurayza, Mureys', Hayber. Cbir'in bu hadsinde ye-dincilii kesin olarak bildirildiine gre, Ztu'r-Rk', Hayber'den sonra olur. [199] Bu balk altndaki ta'lklerin bzs bizzat Buhr tarafndan, dier bzs da baka hads
1137 / 2483

buhari

imamlar tarafndan senedleriyle rivayet edilmilerdir [200] nk aklamay gerekli klacak bir iyilik sebebi bulunmak hli mstesna, iyi ameli gizlemek, aa karmaktan daha faziletlidir. Zr Yce Allah yle buyurmutur: "Eer sadakalar aktan verirseniz, o ne gzel. Eer onlar gizler, onlar (bu suretle) fakirlere verirseniz, ite bu sizin iin daha hayrldr..." (elBakara: 271) [201] Bu mutbaann getirilme sebebi, yn faydas Sehl ibn Hasme hadsinin Ztu'r-Rk' gazvesi hakknda olduunu gstermektir; bu suretle bu hads Cbir had-siyle birlemi olur. Bu mutbaay mellif Trih rmde senediyle rivayet etmitir. [202] Msedded'den gelen bu ikinci rivayet, birincideki mrsellii gideriyor. nk kinci tarkten gelen hads merf'dur. [203] Korku namaznn klm ile ilgili olan bu hadslerin birer rivayetleri Korku Namaz blmnde de gemiti. Orada da ifde edildii gibi, korku hlinde klnan bu namaz Raslullah birok gazalarda harb vaziyetinin gereklerine gre eitli ekillerde kldrmtr... slm Dni ibdetler iinde namaza ve namazn cem'iyet hlinde klnmasna pek byk ehemmiyet vermitir. [204] Burada bn shk'ta u ziyde vardr: Bu srada Cibril onun gsne bir yumruk vurmu da kl elinden dm. Bunun zerine Peygamber klc eline alarak bedeviye: "imdi seni benden kim kurtarabilir?" buyurmu. Bedevi: Hibir kimse kurtaramaz, diye cevb vermi (Kastalln). [205] Bu hadsle nafile klann arkasnda farz namaz klacak olann namaznn cevazna dell getirildi. Nitekim en-Nevev, Mslim erhi'nde iki delli cem' ederek byle takrr etmitir (Kastalln). [206] Bundan nceki hadste ismi sylenmeyen o bedevinin ismi, burada aklanmtr. Peygamber'in orada bu bedeviye ceza vermeyip de affetmesi hem bunun, hem de kabilesi halknn vicdanlarna te'sr ederek mslmnla sndrmak hedefine ynelikti. Vkd'nin rivayetine gre, Peygamber'in bu arzusu abuk gereklemi, Gavres mslmn olduu gibi, Peygamber'in oradaki cesaretini, bu afv ve msamahasn iiten kabilesi halkndan pekok kimseler de mslmn olmutur. [207] Eb Hureyre'nin bu szleri Ztu'r-Rk' gazvesinin Hayber'den sonra olduuna dellet etmitir. [208] Musta'lk, Huza oullar'ndan Czeyme ibn Sa'd...'n lakabdr. Czeyme, sesinin gzelliinden dolay ve Huza iinde gzel sesiyle tegann eden ilk kimse olduu iin Musta'lk diye isimlendirilmitir. Mureys'de Mers'un kltme ismi olup, Huza yurdunda bir kuyunun yhud bir suyun addr, bu su ile Fer' mevkii arasnda bir gnlk yol vardr. Musta'lk oullar gazvesi buna muzf yaplr. ie'nin gerdanl bu seferde dt ve Teyemmm yeti indi. rih Ayn, Ms ibn Ukbe'ye id drdnc sene rivayetinin Buhr nshalarn yazanlarn bir hats olduunu, nk Ms ibn Ukbe'nin Maz'sin-de eitli yollarla beinci senede olduuna dir rivayeti bulunduunu haber veriyor. Bu seferin sebebi Musta'lk oullan kabilesi bakan Haris ibnu Eb Di-rr'n Medne zerine harekete hazrlanmakta olduu iitilmi ve yaplan tahkikatn bu haberi te'yd etmi olmasdr. bn Sa'd'm rivayetine gre Peygamber, Medine'de Zeyd ibn Hrise'yi kaymakaam brakarak bin kiilik bir kuvvetle ve sr'atle hareket etti. Muhacirler'den on, Ensr'dan yirmi svari vard.
1138 / 2483

buhari

slm ordusu bunlar Mureys' suyunun banda bastrd. Onlardan kimse kaamad. On kii ldrld, geri kalanlar esr alnd. Vkd'nin rivayetine gre yediyz neferden ziyde idiler. Bakanlar Haris ibn Eb Drr'n kz Cuveyriye de esirler arasnda idi. Esirlerin taksiminde evvel Sabit bn Kays'a dmt. Bir rivayete gre Haris, kznn asalet ve erefini korumasn, alelade bir kimsenin elinde braklmamasn bir vsta ile Peygamber'den rica etmesi zerine, Peygamber onu zd edip, kendisine nikh le ltufiandrmtir. Bu akd ordu iind e iitilip yaylnca: Artk Peygamber zevcesinin akrabasn esr tutmak uygun deildir, diye btn Musta'lk oullan esrleri zd edilmitir. Bundan tr Cuveyriye'den ziyde kavmine hayr dokunan hibir kadn yoktur denilmitir. O kabileden pekok koyun ve deve de ganimet alnarak Ramazn banda Me-dne'ye dnld. Bu gazveye a'bn'n iinde kld rivayetine gre, yirmi-be gn kadar srmtr. [209] Bu hadsin bir rivayeti Buyu' Kitab, Kle babnda gemiti. Azl, bireyi yerinden ayrtr. Fkhta, cins mnsebet zamannda kadn gebe kalmasn diye erkein menisini kadnn iine indirmeyip darya aktmasdr... [210] Bu hadsin bir rivayeti bundan nce geen bbm son hadsi olarak; bir rivayeti de bu babn 169 rakaml hadsi olarak gemiti. Bu hads feri'de burada sabittir. Bz nshalarda ise burada yazlmamtr. [211] Enmr, Buceyre kablesinden bir soydur. Bu isim Ztu'r-Rk' balnda da gemiti. Bazen buna Enmr oullan gazvesi de denilir. Enmr, ayr bir gazve olmayp Ztu'r-Rk' gazvesi denilen Muhrb oullar ve Sa'lebe oullan zerine yaplan seferlerden ibarettir. Bu sebebden Buhr sarihleri mellifin burada Enmr gazvesi adiyle mstakili bir bb amasn zid sayyorlar. Bu hadsin bir rivayeti Namaz Kitab, "Binek zerinde nafile namaz bb"n-da gemiti. Burada getirilmesi "Enmr gazvesinde" ta'bririin sylenmi olmasndandr [212] Buhr bu balk altnda deti olduu zere "Ifk" kelimesinin birka vezinde geldiini, ma'nsn ve Kur'n'da getii yeri, yetten bir cmle getirmek suretiyle aklamaktadr. Ifk hadsi, yn ie'ye zina ftiras hadsi, Musta'lk oullan gazvesinde, dier adiyle Mureys' gazvesinde meydana geldii iin, bu bal ve hadsi burada zikretti. [213] Safvn ibnu Muattal, Selemli'dir, Zekvn'da kaamet etmitir. Eb Amr knyesi ile mehurdur. Kdemli ve faziletli sahbl er dendir. Birok gazvelerde hazr bulunmutur. Peygamberin medhine mazhar olmutur. Umer devrinde hicretin onyedinci ylnda Ermenistan fethinde ehden vefat etmitir. [214] Bu iftiray ilk defa Abdullah ibn Ubeyy ortaya atm, ilk evvel o aka sylemi ve halk arasnda yaym idi. Bu yaygaraya aldanan ir Hassan ve Fakr Mstah gibi safdiller iftira cezasna arplmlard. Hassan ibn Sabit mnafk deildi. Tevbekr olduunda da sz yoktur. Nitekim hadden sonra nd ettii beyitlerle tebri'esini arzetmiti. Bu yedi beyitlik iiri Eb Hayyn ve Rz tefsr-lerinde mevcddur. Bu iir Elmaln Tefsri'nde nakledilmitir: Hakk Dni Kur'-n Dili, IV., 3493. [215] Eer Ifk hadsi Mureys' gazvesinde olmutur; Sa'd ibnu Muz ise bundan evvel lmt, dersen; ben yle derim: ibnu Mende, Sa'd ibn Muz beinci hicret ylnda Medine'de ld; Mureys' gazvesi ise beinci senenin a'bn aynda olmutu. Buna gre Sa'd, bu senenin a'bn'ndan sonra lm olabilir, dedi. Beyhak de: Sakl'n Hendek harbinde ald yaras Mureys' gazvesinden sonra deilip kan fkrma benziyor, demitir (Ayn). bn shk da Siyer'dc Peygamber'in suline kar cevb veren ve evvelinden hirine kadar sz syleyen zt, Useyd ibn Hudayr'dr, demitir. [216] Sa'd ibn Ubde, Akabe Bey'at'nda bulunmu ilk sahblerdendir. Gazalarda Hazrec
1139 / 2483

buhari

kabilesinin sancam tard. Hz. ie'nin bildirdii gibi, bu hdiseden evvel iyi kimse idi. Bu zt Peygamber'in vefat zerine Eb Bekr'e bey'at etmekten ekinerek m tarafna gitmi ve 15. hicret ylnda Havrn'da lmtr. Bu, kable gayretiyle haktan uzaklamann insan ne fena akbetlere srklediinin canl bir rneidir [217] Hz. ie'nin yksek zeks ve irfm Peygamberler trihinden kendisine ve ailesine tam bir rnek olmak zere Ysuf'un kssasn seerek Ya'kb'un dedii gibi... demi ve Peygamber de dhil, btn beeriyetten soyunarak tekmil varl ile Allah'a ynelmitir. Bu sebeble tam bu anda vahiy ile temizliine hkmedilmi ve bu ilh hkm Kur'n ile ebedlemitir. [218] Bu Ifk hadsini Buhr, sened ve bz kk lfz farklanyle Sahh 'nin Cihd, Maz, Tefsir, Nuzr, Tevhd Kitblan'nda; Mslim de Tevbe Kitb'nda getirmitir. Bu hads rivayet usl bakmndan en kuvvetli hadslerdendir. Bu rivayetin ba ksmnda ve buradaki son ifdelerde aka grld gibi, bu hadsin eitli senedleri vardr. Buhr'nin bunu burada getirme sebebi, vak'ann Mureys' gazvesinde meydana gelmi olmasdr. [219] Bu hadsteki "Musellimen" lfz, lm'n fethiyle "Musellemen" eklinde de zabt ve rivayet edilmitir. Buna gre ma'n, Al bu iftiraya dalmaktan selmete karlmtr, demek olur. Abdurrazzk bunun yerine "Musen" lfzn rivayet etmitir ki, Al benim iim hakknda kt davranm demi olur. Burada iset-ten, yn kt davranmaktan murad, Al'nin "ie'den baka kadnlar oktur" gibi szdr. Yoksa Al iftiraclarn sz gibi sylemekten mnezzehtir (Kas talln). [220] ie bunu, gidiini ve hllerinin gzelliini bilmeleriyle beraber, hlinden b-he etmi olmalarndan dolay muhtablanna kar bir dell getirme, nazlanma ve onlara bir serzeni olarak sylemitir (Kastalln). [221] Yn Hassan, iftiraclarn ie aleyhine uydurduklar iftiray ok sylediinden dolaydr ki, Urve ona svyordu. [222] Bu beyt, Hassn'n ie'nin benlii ve medhi iin syledii yedi beyitlik bir kasidedendir. Tamm Hakk Dni, IV, 3493'te nakledilmitir. Bu beyitteki "Gavfl" "Gafiller", yn "errden habersiz olan kadnlar" demektir. en-Nr: 22. yetinde geen "filt" sz de bu ma'nyadr... Bununla vasflama, "Afifler", yn "ffetli kadnlar" diye vasflamaktan daha bel olur, [223] Hassn'm hl tercemesi Menkb'da gemiti. Hassan haytnn sonlarnda kr olmutu. ie buradaki sz ile Hassn'n bu krlk azabnn byk bir ceza olduunu ifde etmi oluyor. [224] Bu gazvenin ismi biri eddeli, dier eddesiz olmak zere iki trl okunmutur. Hudeybiyye, Hudeybiye. Sahih 'in zabtna ok ehemmiyet veren Yunn de kendi nshasnda eddesiz ekliyle zabtetmitir. Hudeybiye, Mekke'ye bir gnlk uzaklkta kk bir kydr. Burann o ismi almas, ecere Mescidi yannda bulunan bir kuyu sebebiyledir. Bir kavle gre Hudeybiye, bodur ve kambur aacn addr. yette altnda bey'at edildii bildirilen aa, "Semre" denilen sakz aac veya mugayln aacdr. Hudeybiye seferi hicretin altnc yl Zu'1-ka'desi evvelinde bir pazartesi gn vuku' bulmutur. Raslullah bunun bir harb seferi deil, umre yn Ka-be'yi ziyaret yolculuu olduunu Kurey'e hissettirmek iin harb silh almam, Arab deti zere yalnz kl alm, sahbler de bu suretle yola kmlard. Raslullah kurbanlk 70 deve sevketmiti. Bu sefere 1400, bir rivayete gre 1500 kii katlmt. Buhr bu gazveyi Sahh 'inin birok yerlerinde eitli konulara dell olmak zere getirmi olduundan, gerekli bilgiler daha nceki kitblarda gemiti. Bu gazve slm trihinin mhim dnm noktalarndan biridir, neticeleri bakmndan da ok ehemmiyetlidir. [225] Bu hads, Namaz Kitab, "mm selm verdii zaman cemate dner bb"nda da gemiti. Buradaki bala uygunluu "Hudeybiye ylnda Hudeybiye sefe rine ktk"
1140 / 2483

buhari

szlerindedir. "u yldz ile yamura kavutuk" demenin kfr olmas iki ma'nyadr. Biri irk ma'nsna kfrdr. nk mukaabili mn olarak beyn edilmitir. Yamurun ve dier atmosfer hdiselerinin yldz fiili olduuna kaail olarak syledikleri iin. Bir ma'ns da ni'mete nankrlk olabilir ki, bu da muti' ve mni' Hakk Tal olduuna mnlar olup ve nail olduklar rzktan dolay Allah'n fadl ve rahmetini anmay unutup irk ehline benzemekle yldzdan -tabattenbahsedenler hakknda doru olur. Her iki ma'nca da ilh ni'-met ve ltuflan yldzlara, tabate atf ve isnd eylemek er'an men' edilmitir. Zr birinci ma'nya gre sarh kfrdr, ikinci ma'nya gre fahi hatdr. nk hem er'an muhaliftir, hem de kfr ehlinin syledikleri bir sze benzemektedir... [226] Bu da Hacc Kitab, "Umre bblar"nda gemiti. Bala uygunluu "Hudeybiye'den" szndedir. [227] Bu hadsi burada ksaca rivayet etti. Hacc Kitab, "hrmszn av yapp ihrm-lya hediye etmesi ve onun da bunu yemesi bbVnda ise hadsin tammn getirmiti. [228] Buhr bu el-Ber hadsini burada ayn ayr iki senedle getirmitir. el-Ber ibn zib (R) Ensr'dan ve Urmd harbinden i'tibren btn seferlere katlan sahblerdendir. Bu sebeble Hudeybiye seferi hakkndaki rivayeti ok nemlidir. el-Ber, Hudeybiye seferindeki Rdvan Bey'at'n en byk fetih ve zafer sayyor ve bunun Mekke fethinden daha ziyde ehemmiyetli bulunduunu bildiriyor. Bu, yledir: Raslullah sahbleriyle beraber Hudeybiye mevkiine vardnda Mekke mrikleri onu silhl kuvvetle karlamaya davrandlar. Raslullah harb iin deil, Ka'be'yi ziyarete geldiklerini Kurey'e anlatmak ve isterlerse bir mddet iin bir mtreke yaparak Ka'be'yi ziyaret iin onlarn mu vafakatini salamak zere Usmn' Kurey ordughna gnderdi. Fakat Usmn beklenen zaman iinde gelmedii gibi, ldrld hakknda da bir haber yaylmt, ibn shk'n Abdullah ibn Eb Bekr'den rivayetine gre, Raslullah bu ayia zerine: "Artk bu mriklerle vurumadka buradan ayrlmayz!" buyurdu. Ve sefer halkn bey'ate da'vet etti. Btn sahbler Peygamber'e cihd etmek ve kamamak zere sz verdiler. Bu bey'at haberi mrikler tarafndan duyulunca, gz habsinde tuttuklar Usmn' braktlar ve bir bar anlamas yapmak iin Sheyl ibn Amr'm bakanlnda bir hey'et gnderdiler. Netcede mslmnlarm ilk bar andlamas yapld. Rdvan Bey'at'nm yapl ekli ve bar andlamas maddeleri Cihd Kitb'nda geen Msver ibn Mahrame hadsinde grlmt. el-Ber ibn zib'in bildirdii gibi bu anlamann ve onun yaplmasn salayan Rdvan Bey'at'nn siys kymeti pek bykt, islm topluluunun ahde ve akde muktedir bir devlet hlindeki varl dmanlar tarafndan ilk defa kabul edilmi bulunuyordu. Mekke'nin fethi, asker ve anl bir zaferdi. Hudeybiye bar ise siys ve netceleri bakmndan daha parlak bir zaferdi. nk slm'n ykselme devrinin dnm noktas, Mekke fethinin ve Allah'n rzsnn sebebi di. Bundan tr el-Feth Sresi'nin ilk yetinde: "Biz hakikat sana apikr bir fetih (ve zafer yolu) atk..." diye vasflandrlmtr. Her iki hadsin ikinci fkralarnda Peygamber'in peygamberlik almetlerinden gayet ak bir mu'cizesi bildirilmitir. [229] Cbir ok yaayan sahblerdendir. Akabe Bey'ati'nda bulunmutur, 96 yanda vefat etmitir. htiyarlnda mrnn sonlarna doru gzleri grmez olmutu. [230] Burada da Cbir hadsinin dier yollardan rivayeti ve mutbaatlar getirilmitir. [231] Buradaki hadsler de Cbir'den gelen dier rivayetler ve mutbaatlardr. Ra-kamlardaki ihtilf, rvlerin kendi grdklerini veya tahmnlerini bildirdii iin gerek bir ihtilf saylmaz. Altnda bey'at yaplan aa, Allah'n rahmeti eseri bilinmez ve tannmaz olmutu. Cbir bu sebeble "Gzlerim grseydi size aacn yerini gsterirdim" demitir.
1141 / 2483

buhari

[232] Bu hadsin burada getirilme sebebi, Mirds'n aa altnda bey'at yapan saha bilerden bulunmasdr. Buhr bu rvden bir rivayeti kk farkla er-Rikaakta de getirmitir. [233] Bu Msver ve Ka'b ibn Ucre hadsleri Hacc Kitb'nda da kk farkla gemilerdi. Burada getirilmelerine sebeb, ki hdisenin de Hudeybiye'de meydana gelmi olmasdr. [234] Hadsin bala uygunluu "Babam Hudeybiye'de hazr bulundu" szndedir. Elem, Yemen yhud Aynu't-Temr esirlerinden olup onbirinci ylnda Umer onu Mekke'de satn ald. Umer'n hizmetinde bulunuyordu. Umer'in "Yakn bir nesebe merhaba" demesi, Knne Jcablesinin Kurey ile Gfr' birletirip toplamasndan dolay olabilir. [235] Hadsin bala uygunluu "Yemn ederim ki ben altnda bey'at yaplan o aac grmmdr" szndedir. nk o Hudeybiye'dedir; o kanbur bir aa idi. Allah'n rahmeti eseri, bilinmez ve tannmaz olmutu. Unutturulmasayd insanlar ona taabbud trenlerle megul olup onu putlatrrlard. [236] Bunlar ayr ayr senedlerle gelen hadslerdir. Bala uygunluklar aktr. O aacn sahblere gizlenip rtlmesinin sebebi, yukarlarda da ifde ettiimiz gibi, altnda cereyan eden hayr ve Rdvan'n inmesinden dolay insanlarn onunla fitneye dmemeleri hikmetidir. Eer o aa ma'lm ve ak olarak bak kalsayd, birtakm chil insanlarn onu taabbud etmeleri ve ta'zm etmelerinden korkulurdu. Onun gizlenip unutturulmas Yce Allah'n rahmetinden bir rahmet olmutur (Ayn). [237] Hadsin bala uygunluu "Kendisi aa altnda bey'at eden sahblerden idi" szndedir. Bu hadsin bir rivayeti Zekt Kitab, "mmn zekt sahibine salt ve du etmesi bb"nda gemiti. [238] Harre, Medine'de Zuhre veyhud Vkm yaknnda bir yerin addr. Burada hicretin 63. ylnda Emevler'n ikinci hkmdar olan Yezd ibn Muviye zamannda kanl bir vak'a olduundan, islm trihinde bu yere izafetle "Harre vak'as" diye anlmtr. Sebebi udur: Abdullah ibn Hanzala gibi biroklar Ye-zd'e bey'at etmeyip, onu devlet bakanlndan drerek Abdullah ibn Zu-beyr'e bey'at etmilerdi. Yezd de bn Ukbe kumandasnda gnderdii bir ordu ile Medne halkndan ve Peygamber'in sahblerinden binlerce ma'sm insann kann dkmt. te bu zlim ordu Medine'ye yaklat srada bn Hanzala ahlden "lmek var, dnmek yok" diye bey'at almtr. Abdullah ibn Zeyd de bunu iitince "Harbde sebat etmek zere bey'at edilmelidir, ben lmek zere bey'at etmem" demitir. Bu vak'ada Abdullah ibn Hanzala, evldlar ldrlmlerdir. Bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitab, "Harbde bey'at bb"nda gemiti. [239] Hads, Cumua Kitb'nda da gemiti. Buraya uygunluu "Aa altmda bey'at eden sahblerden idi" szndedir [240] "lmek zere bey'at" demek, lm tehlikesi muhakkak olsa bile dnmemek ve kamamak zere bey'at demektir. Yoksa lmn muhakkak surette vuk'u istenmi deildir. Seleme ibn Ekva', sahblerin en yiit ve harbde en sebatllarndan idi. [241] el-Ber bu szyle y vki' olan fitneleri kasdetmi yhud da bunu tevazu' ve nefsini krmak iin sylemitir. [242] Hadsin bala uygunluu Enes'in "O feth, Hudeybiye'dir" szndedir. Bu-hr bunu Tefsr'de de getirmitir. [243] Bunun da bala uygunluu "Aa altnda yaplan bey'atta hazr bulunanlardan idi" szndedir. Buhr'de bu Zahir ibnu'l-Esved'in bundan baka hadsi yoktur.
1142 / 2483

buhari

[244] Bu hads Abdest Alma Kitb'nda "Pimi yemek ve bilhassa et lokmas yenildikten sonra namaz klmak isteyen abdestli kimse iin yeniden abdest almak cb edip etmediini isbt ve beyn" maksadyle sevkolunmutur. Buhr'nin hadsi burada, Hudeybiye seferinde tekrar rivayet etmesi, rv Suveyd ibn Nu'mn'm Rdvan Bey'at sahblerinden olmas mnsebetiyledir. Nitekim bundan nce geen Abdullah ibn Eb Evf, Abdullah ibn Zeyd, Seleme ibnu'1-Ekva', Zahir ibnu'l-Esved ve bunun ardndan gelecek olan iz ibn Amr hadslerini de srf onlarn Rdvan Bey'at sahblerinden olmas sebebi ve ilgisi ile getirmitir. [245] Bu hadsin burada getirilme sebebi, bundan nceki haiyede belirttiimiz gibi srf ie'nin Rdvan Bey'at sahblerinden olduunu beyn ve isbt etmektir. [246] Umer'in Raslullah'a yoldalk ettii bu seferin, Hudeybiye seferi olduu, Buhr'nin bu rivayetinde aka sylenmemitir. Fakat Tabern'ye gre bunun Hudeybiye seferi olduu bn Mes'd hadsinde zikredilmitir. Bu sebeble sarihler bunun Hudeybiye seferi olduu ok aktr diyorlar. Bu husus bylece sabit olunca yetteki "Fethan mubnen" ile Hudeybiye andlamasi kasdolunduu pek ak olarak anlalr. nk el-Feth Sresi Hudeybiye dnnde ve bir rivayete gre Cuhfe'de inmi ve bu fetih ve zafer mz sgsyle tebl buyurulmutur. Daha nce geen el-Ber hadsinde de el-Ber: Bize gre "Fethan mubnen" Rdvan Bey'at'dr, demiti. limlerin ounluunun gr budur. Feth, lgat ynnden kapal bir eyi amak demektir. Bir ehri fethetmek demek, oraya kar ya harb ederek kahren veyhud sulhen muzaffer olmak demektir ki, zafer olmadka o ehrin mukadderat kapal bulunuyordu. Ona kar muzaffer olmakla tli*i alm ve vaziyeti anlalm oluyor. Mslmanlarn mukadderat ve mstakbel hayt Hudeybiye sulhu ile alm ve inkifa balamtr. Hudeybiye sulhu ile slm camiasnn siys varl ve halk, akde mukte dir bir devlet olduu dmanlar tarafndan kabul ve tasdk edilmi bulunuyor. Bu trihe kadar Hicaz kt'asnda Kurey, Arablar'n en yksek siys nfuza shib bir kabilesi idi. br Arab kabileleri mslmnlarla Kurey'n mstakbel mukadderatna bakyorlard; kendilerini glib tarafa balayacaklard. Peygam-ber'in Kurey'i hie sayarak silhsz bindrtyz kii ile Mekke'nin kapsna kadar gelmesi ve neticede Kurey'i bir bar anlamasna ve bunu bir ahidnme ile veskalandrmaya mecbur etmesi, Kur'n'n ta'briyle "Fethan mubnen ", yn parlak bir zaferdir. Yazlan ahid maddeleri mslmnlar iin ar olsa da umm mahiyetiyle Arab kabileleri arasnda Raslullah'n, Kurey zerinde messir olduunun siys bir vesikas kabul edilmiti. Bu trihten i'tibren Arab kable-eri hey'etler gndererek kme kme islm Dni'nin adalet ve medeniyet camiasna girmeye balamlardr... tte el-Feth Sresi'nin bildirdii feth ve zafer kaps, bu suretle Hudeybiye bar ile almtr. Hayber'in, Mekke'nin... fethi gibi asker zaferler bu siys zaferi sr'atle ta'kb etmi ve Peygamber'in lmnde Hicaz kt'as tammyle mslmn olmutu. Hudeybiye bar ile islm camias siys varlna shib bir devltt hlini kazand iin Peygamber, Hudeybiye'den dndkten sonra etraftaki devletlere bir eli ile mektblar gndermi ve onlar tslm Dni'ne da'vet etmitir. "De ki: Ey insanlar, Allah 'm size hepinize gnderdii elisiyim..." (el-A'rf: 158) ye-tiyle me'mr olduu btn beeriyeti mil da'vetini yerine getirmeye balamtr. [247] Hadsin bala uygunluu apaktr. Bunda Hudeybiye seferinin ilk yolculuk safhas bildirilmitir. Metindeki Gadru'l-Ett hakknda u bilgi verilmitir: "Gadr", yamur veya kaynak sularnn biriktii ukurdur. "el-Ett" da Hudeybiye hizasnda bir yerin addr. Buradan baka yerde su ukuru bulunmadndan, Gadr ad bu yere izafe edilerek Gadru'l-Ett denilmitir. "Ehb" ta'bri hakknda da u aklama verilmitir: "Ehb", Kurey, Kinne, Huzeyme, Huza kabilelerinin mecmuasna denir. Ehb unvan, vaktiyle bu kabileler murahhaslarnn
1143 / 2483

buhari

Hub Da'nda toplanarak "Bu da yerinde durduka kabilelerimiz halk birbirinden ayrlmayacak, mkil zamanlarda birbirine yardm edecek" diye vuku' bulan ittifakn verdii simdir. [248] Hadsin bala uygunluu "Hudeybiye ylnda..." ifdesindedir. Hadsin sonunda getirilen iki rivayetin birincisi artlar Kitb'nda, dieri yn Eb Basr hadsi ise Sulh Kitb'nn sonunda daha uzun metinle gemiti. Buradaki birinci metinde iaret edilen el-Mmtehine: 10. yetinin devam, hadsin son fkrasndaki mrik erkeklerin yaptklar harcamalar onlara geri verme emrini aklamaktadr; ' 'Kfir zevcelerin bu kadnlara sarf ettikleri men-ri onlara (kfirlere) verin. Sizin onlar nikhla almanzda, mehirlerini verdiiniz takdirde, zerinize bir gnh yoktur. Kfir zevcelerinizi (nikhnz altnda) tutmayn. Sarf ettiiniz mehri isteyin, (Kfirler de size hicret eden m'min ka dnlara) harcadklar mehri istesinler. Bu, Allah 'm hkmdr. Aranzda O hkmeder. Allah hakkyle bilendir, tam hkm ve hikmet sahibidir". Yukarda getii zere Hudeybiye bar andlamasma gre Medne'ye hicret edecek mslmnlarn geri verilmesi gerekiyordu. Ancak gelen kadnlarn imtihandan sonra mehrlerinin geri verilmesi lzm gelmitir. Bu yet sulh anlamas gereince geri gnderileceklerin taahhd edilen m'min erkeklerden ibaret olduunu, bunun kadnlara uml bulunmadn aklamaktadr. nk m'min bir kadn kfir bir zevcin nikh altnda kalamaz (Medrik). [249] Arka arkaya gelen bu hadsin bala uygunluklar, Hudeybiye sznn gemesindedir. Bunlar ayn sened ve kk farkl metinlerle Hacc Kitb'nda da gemilerdi. 208 rakaml hadsin son fkras "Kran hacc yapan ihrmh, iki tavafa muhtc olmaz" diyen fakhlerin mezhebine delildir. Hanefler'de ise Kran hacc yapan kimse iin de iki tavaf lzmdr. Bu konuda baka delller de vardr. [250] Bu son ksm, nshalarn ounda byle ta'lk suretinde vki' olmutur. Bz nshalarda ise "Ve bana dedi" eklinde gelmitir. Bunu Isml mevsl olarak rivayet etmitir... (Ayn). [251] Buhr bu hadsi burada srf Abdullah ibn Eb Evf'mn aa altnda bey'at edenlerden olmasndan dolay zikretmitir. Abdullah, hem Hudeybiye umresinde, hem de ertesi ylda yaplan anlama hkmndeki umrede Peygamber'in beraberinde bulunmutur. [252] Hadsin bala uygunluu, Hudeybiye gnnde Sheyl'in olunun elleri bal olarak Mekke'den kap gelii ve anlamann bir maddesi uyarnca Peygamber tarafndan babasna geri verilmesi kssasna iaret etmesi i'tibriyledir. Sehl ibn Huneyf'in buradaki son sz, Sffin gnnde iki hakem hkmedince, iin yaylmas ve iddetlenmesinden ve in dzeltilmesi ve telfisine gidi-lemediinden haber vermek istemi olmasdr. Bu hads Cihd Kitb'nn son bblarnda da ksaca gemiti. [253] Hadsin bala uygunluu "Hudeybiye zamannda" szndedir. Bunun bir rivayeti Hacc Kitb'nda gemiti. [254] Bu da ayn hadsin dier bir rivayetidir [255] Hadsin bala uygunluu apaktr. Bu hadsin bir rivayeti Abdest Alma Kit-b'nda da gemiti. Bu hayddlar aramaya giden seriyye yirmi kiilik idi, kumandanlar Krz ibn Cbir yhud Sad ibn Zeyd (R) idi. [256] Buhr buradaki rivayetlerde o hayddlarm kh Ukl kabilesinden, kh Ureyne kabilesinden diye gsterildiini bildirmi oluyor. Birinci hadste ise bunlarn Ukl ve Ureyne'den olduklar beyn edilmitir ki, bunlarn bzlarnn Ukl'den, bzlarnn da Ureyne kabilesinden olduklar anlalyor.
1144 / 2483

buhari

[257] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Buhr bu rivayetle Abdulazz ibn Su-heyb'in bu hadsi Enes'ten "Ureyne'den" eklinde rivayet edip "Ukl" kabilesini zikretmediini, Eb Klbe'nin ise Enes'ten "Ukl kabilesinden" eklinde syleyip "Ureyne"yi zikretmediini tesbt edip bildirmi oluyor. el-Kasme, kaatili bilinmeyen bir lm vak'asmda l shbleri zerine tak-sm edilen elli yemindir. Bu yemn yle aklanmtr: "el-Kasme, Selme vezninde, yemn ma'nsna olan Iksm'dan isimdir, mutlak yemn ma'nsnadr. Sonra u yeminde kullanld ki, l sahihleri zere taksm olunur. Mesel bir karye topranda bir kimsenin mlk olmayan bo yerde yaral bir maktul bulunup, kaatili bilinmediinde veresesi o karye halkndan iddia eyledikte maktuln velsi setii elli adama yemn verir. Eer elli adam bulunmaz ise yemn verilen kimselere elli yemn tamamlanncaya kadar yemn tekrr olunur. Ve yine beyyine olmayarak, mesel karye yaknnda dmanl ak olan Amr zerine bi'd-delle da'v etseler, l shibleri ibu Amr, Zeyd'i ldrd diye elli tamamlanncaya kadar yemn ederler. te bu iki surette yemn eden cemate de "Kasme" tlak olundu. Eer muddler yemn ederlerse diyete hakk kazanrlar ve eer ttihm edilenler yemn ederlerse diyet lzm gelmez..." (Kaams Ter.). [258] Z-Kared, Gatafn diyn yaknnda oniki mil uzaklkta bir sudur. Medne ile Hayber arasnda ve m yolu zerindedir. Medne'ye iki konak uzaklktadr. Buna Gbe gazvesi de denir. bn Sa'd ile Vkd bu gazvenin, hicretin altnc ylnda Rebu'I-evvel aynda olduunu nakletmilerdir. bn Sa'd alnan develerin yirmi olduunu bildiriyor. Bu develerin banda bulunan Eb Zerr'in olu ve kars da taarruza uram, Eb Zerr'in olu ldrlm, kadm esr edilmitir. [259] Hadsin basla uygunluu meydandadr. Bu hadsin bir rivayeti Cihd Ktb'n-da "Dman grp en yksek sesiyle "Y Sabhh" diye baran kii bb"n-da gemiti. [260] Hayber, Medine'nin m cihetinde ve Medine'ye sekiz berd -bir berd oniki mildir- yn doksanalt mil uzaklkta byk bir ehirdir. Gzel bir vahann ortasnda kurulmu olan Hayber kasabas siyer kitblarmda adlar yazl yedi kaleden meydana gelmiti. l ile evrili olan Hayber vahas en gzel hurmalklar ve ziratiyle mehurdu. O asrda Hayber, Yahudiliin merkezi idi. Benu'n-Nadr Medine civarndan srgn edildiinde Huyey ibn Ahtab ve dier Yahd ileri gelenleri Hay-ber'e yerlemilerdi. Bylece Hayber, mslmnlar aleyhine alanlarn pusu yeri olmutu. Yarmadadaki btn Arab kabilelerini bu zengin Yahudiler harekete geiriyorlard. Ahzb harbi bunlarn kkrtmas eseri idi. Zu-Kared vak'a-s da bunlarn Gatafn ve Fezre kabileleri sergerdelerini, Abdurrahmn ibn Uyeyne kumandasnda sevketmeleriyle meydana gelmiti. Anszn Medine'ye hcum etmek kararlatrlmt. Dmanlarn bu taarruzlarm nlemek zere Ra-slullah, Zu-Kared vak'asndan gn sonra binaltyz piyade ve ikiyz svr ile Hayber zerine yrd. Hayber seferine hicretin yedinci senesi cumda'I-lsnda klmt. Ms ibn Ukbe'nin beynna gre, Raslullah, Hudeybiye'-den geldikten sonra Medine'de yirmi gn veya buna yakn bir sre oturmu, sonra Hayber seferine kmtr. [261] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bu hads Abdest Alma Kitb'nda da gemiti. Kavud, kavrulup un hline getirilmi buday ve arpa olduu iin, ate demi yiyeceklerdendir. te bundan abdest almak gerekmemi. Namz-dan evvel az alkalanmas da di aralarnda kalan paralan giderip, namaz esnasnda onlarla megul olmamak iindir. [262] mir ibnu'1-Ekva', bu hadsin rvsi Seleme ibnu'l-Ekva'n amcasdr. [263] Develer yry srasnda ahenkli iir ve tegann dinlemekten holanrlar. Bunun iin Arablar yry srasnda sr'atli veya yava ahenkli iir okuyarak develerin yollanmasn
1145 / 2483

buhari

abuklatmp yavalatrlar. [264] Raslullah'n rahmet ve mafiretle du ettii kimsenin ehd olageldii sahbler arasnda tecrbe edilmi idi. Bunun zerine Umer ibnu'l-Hattb: mir'le bizleri bir sre daha faydalandrsaydnz! temennisinde bulunmutur. [265] Son szn ma'ns: "Yeryznde yhud Medine'de yhud harbde yhud bu ca-hidlik ve mchidk hasletinde yryen Arab rkndan mir gibisi az bulunur demek olabilir. Dier rivayete gre de: "mir'in benzeri pek az yetiir" denmi olabilir. [266] Bunlar Enes'ten ayr senedlerle gelen hadslerdir. 219 ve 220 rakaml hadslerin sonundaki Peygamber'in sz, es-Sfft: 122. yetinin lfzn hatrlatr ekildedir: "Fakat bu onlarn blgesine knce (gelecek tehlikelerle teden beri) korkutulanlarn sabah ne kt olur!". [267] erhlerde cenki ztn, Ensr'dan bir batn olan Ben Zafer'e mensb Kuzman ez-Zafer olduu, knyesinin de Ebu'l-Gdk olduu bildirilmitir. [268] Bu hads, Chd Kitab, "Fulri ehddir denmez bb"nda, bu sened ve metn ile gemiti. Burada getirilmesi, bundan sonra gelen Eb Hureyre hadsinde haber verilen vak'ann ayn vak'a olmas ve onda Eb Hureyre'nin Hayber ismini aka sylemesi ynnden olabilir. [269] Bu Eb Hureyre hadsinde Hayber ismi aka sylendiinden, bunun balkla uygunluu meydandadr. Bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitb'nda, "Allah bu dni fcir kii ile de kuvvetlendirir bb"nda gemiti. Bu, bundan nce geen Sehl hadsinin konu ynnden benzeridir. Onda intihar eden kiinin adn sarihler Kuzmn olarak bildirdiklerine gre, Eb Hureyre hadsinin de ayn intihar vak'asna id olduu anlalr. Her iki hadste bz incelemeler yaplmasna ihtiy duyulmutur, yle ki: Hadste intihan bildirilen Kuzmn, intihar etmekle dnden km deildir. limlerin cumhuruna gre intihar eden, kfir deildir; zerine cenaze namaz klnr. Birinci Sehl hadsinde cehennemlik olduu bildirilmise de, bunda cehennemde ebed kalacana dellet eden bir cihet yoktur. Binenaleyh intihar crmnn cezsm ektikten sonra mn sebebiyle cehennemden kacan kabul ederiz. Fakat ikinci gelen Eb Hureyre hadsinde "Cennete yalnz m'min girer" diye i'ln ettirilmi olmas, intihar edenin m'min olmad zannm verir ki, bu zann doru deildir. Bu mntehirin, i'ln olunduu zere mslmn ol-mamas, intiharn eseri deil de, belki Raslullah'a vahyolunan baka bir sebebin eseridir. O cmleden en yakn olarak hatra gelen bir sebeb, mslmnlkta haram olduu kesin olan intihan hall i'tikaad edip, kendi teebbsyle haytna son vermi olmasdr. [270] Buradaki mutbaatlar, hadsin eitli yollardan gelen rivayetlerini, farkllklarla beraber bz hususlarn isbt ve kuvvetlendirilmesi iin sevkedilmitir [271] Hadsin balkla uygunluu meydandadr. Ancak Eb Musa'nn bataki sz, Hayber'den dnerken yaplan tekbri anlatmakta olmaldr. nk E'arler, Hayber fethinin sonunda oraya varmlard. Buna gre szn takdiri "Raslullah Hayber'e gittii, muhasara ve fethedip de dnd zaman..." eklindedir. Bu hads, Cihd Kitab, "Tekbrle ses ykseltmenin mekruh olmas bb"n-da gemiti. el-Hle'nin asl Havl'dir. Kendinden nce kesre olduu iin vv' y'ya kalb edildi de Havle oldu denildi. Bu szn ma'ns: Bir iin tedbrine, bir hlin deitirilmesine ancak Allah'n meeti ve yardm sayesinde ulalr demektir (Kas-talln). [272] e5-Sa//"cerrilezabtedildiinegre"O saatte" demek olur; "es-5oa/e"nasb ile zabtedildiine gre ise hatt atf olur, ma'tf, ma'tfun aleyh'e dhil olur o zaman takdr edilir ve
1146 / 2483

buhari

ma'n "Ben o yaradan bir saatlik zaman iinde ac duymadm" demek olur. Ynn cerr ile, dierleri ise nasb ile zabtetmilerdir (Ayn ve Kastalln). [273] Bu, 224 rakamyle geen Sehl ibn Sa'd hadsinin dier bir rivayetidir. [274] et-Taylesn, lm'n harekesiyle. Kaad Iyd ve ir limlerden nakledilmitir. Tlesn, Fris muarrebidir... Tl, Fris'de byk tepsiye denir. Ve Sn, tebih edatdr. al ve ir nesnelerden baa ve omuza rttkleri cr gibi sevbe denilmitir. Hl bizim ba ve boyun ah olacaktr. Rid belden yukarya kullanlr sevbe denir ki, omuzu ve arkay ihata eder. Ve Taylesn ba ve omuzlan hata eder. Hulsa hl bamza rttmz al olacaktr .Ye bzlar muarrebidr, dediler. Tara, saaa ve sundurmaya denir ve sflerin salndr-dklar sark ucuna tlaklar tebh tarikyledir... (Kaams Ter.). Bu hadste Enes ibn Mlik bunun Hayberliler arasnda umumiyetle kabul edilmi olduunu bildiinden taylesnh Basrallar' Hayber Yahdleri'ne benzetmitir. [275] Bu hads, bu isnd ve bu metinle Cihd'da, "Kendi elleriyle muayyen bir insann slm'a girmesine sebeb olan kiinin fazleti bb"nda gemiti. Buna siyer mellifleri u bilgileri de ekliyorlar: Al, Raslullah'n bu ta'l-mt zere hareket etti ve Yahdler'e slm dstrlarn tebli etti. Fakat Yahudiler slm' kabul etmediler ve sulh olmak da istemediler; bil'akis harb atlar. Netcede kumandanlar Merhab yere serilince, Yahudiler dayanaksz kalarak harb bitmi ve Raslullah'n haber verdii gibi Al'nin elleriyle Hayber fethedilmitir. [276] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Hads Buyu' Kitb'nda, "Temizlenmeden nce criye ile yolculukeder mi bb"nda gemiti. [277] Bu da Enes hadsinin dier bir yoldan gelen rivayetidir. Son sz, Safiyye m'minlerin analarndan oldu, demektir. nk perde ekmek, ancak hrre kadnlar zerinde olur, sa elin mlk olan cariyeler zerinde olmazd. [278] imdiye kadar birka kerreler getii zere Safiyye, Huyey ibn Ahtab'n kzdr. Yahd Nadr oullan ve Kurayza oullar'nn en erefli bir ailesine men-sbdu. Hayber Yahudileri'nin resi Kinne ibn Rab ile yeni evlenmiti. Her iki cihetle asaleti vard. Kocas ve babas Hayber muharebesinde lmt. [279] Bu hadsin bir rivayeti Bete bir Kitb'nda, "Harb arazsinde elde edilen yiyecek maddesi bb"nda gemiti. [280] Mut'a nikh muayyen bir zamana bal olarak yaplan nikhtr. Bu, Chiliyet devrinde yrrlkte olan nikh ekillerinden birisidir. Bu nevi1 nikhtan gaye bir zaman iin kadndan faydalanmaktr. Bir aile yuvas kurup ebed yaamak ve ocuk reterek cemiyetin ve soyun devamna hizmet deildir. slm'n ilk devirlerinde bir zaruret zerine bz gazvelerde Mut'a nikhna ruhsat verilmiti. Fakat Hayber'de msade edilmeyip yasak edildi. Mekke'nin fethi seferinde bir daha ruhsat verilip, Veda Hacc'nda kesin ekilde yasakland. [281] Bu hadse dayanarak Eb Ysuf, Muhammed, afi, Ahmed ibn Hanbel ve dah a baka birok selef limleri at etinin yenmesini caiz grmlerdir. Eb Han-fe ise at, katr, merkeb maklesi hayvanlarn binilmek ve znet edilmek iin yaratldklar eklindeki (en-Nahl: 8) Kur'n beynna dayanarak, bunlarn yenilmesini caiz grmemitir. mm Mlik, Evz, Eb Ubeyd de Eb Hanfe'ye uygunluk gstermilerdir. [282] Hadsin bala uygunluu "Hayber ganimetlerinin Peygamber'in pay olan bete birden" szndedir. Bu hadsin bir rivayeti Bete bir Kitab, "Bete, birin devlet bakanna id olduuna dell bb"nda gemiti. [283] bn shk yle zikretti: Peygamber, Amr ibn Umeyye'yi Nec'ye gnderdi de Ca'fer ibn
1147 / 2483

buhari

Eb Tlib'le beraberindekilerin yol hazrlklarm salayarak gndermesini istedi. Nec de her trl sefer ihtiylarn salad, ayr ayr ikram ederek gnderdi. Bu kaafile, Peygamber Hayber'de iken Amr bn Umeyye ile beraber geldiler. bn shk, Ca'fer'le beraber gelenlerin onalt yolcu olduunu ve ilerinde unlarn bulunduunu haber vermitir: Ca'fer ve kars Esma bintu Umeys, Hlid bn Sad bn s ile kars, Hlid'in erkek kardei Amr ibn Sad ve Muaykb ibn Eb Ftma (Ayn). [284] Umer'e kar bu kuvvetli savunmay yapan Umeys kz Esm'nm annesi Hnd bintu Avf'tr. Peygamber'in kadnlarndan Meymne ile Abbs'in kans ve Fadl'-m anas Lubbe'nin kardeidir. Esm'nm kocas Ca'fer ibn Eb Tlib'dir. Ca'fer ehd edilince onu Eb Bekr zevce edindi. Esma ona Muhammed ibn Eb Bekr'i dourdu. Sonra Eb Bekr lnce, Esm'y Al ibn Eb Tlib zevcelie ald. Esma, Al'ye de Yahya ibn Al ibn Eb Tlib'i dourdu (Ayn). [285] Bu Eb Burde, Eb Musa'nn olu olan Eb Burde'dir. Bu hadsin ikinci rv-sidir. Eb Ms el-E'ar'nin kardei Eb Burde deildir. Onun ad mir ibn Kays'tr. [286] Son sznn ma'ns: Onun arkadalar Allah yolunda harb etmeyi severler ve bundan kendilerine isabet edecek eylere aldrmazlar, demektir. yle de deni lir: Bu hakm, ok cesur olduu iin dmandan kamaz, aksine dmanlarla yzyze gelir, onlar ayrlp gitmek isterlerse, onlara metindeki sz syler (Ayn). [287] Hadslerin bala uygunluklar meydandadr. Ganimet malndan hrszlk yapmann arln belirten bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitab, 188. bb, 270 rakaml olarak gemiti. Orada 187. bbda 269 rakamyle geen Eb Hureyre hadsi de devlet malndan hrszlk yapmann arlm pek gzel ifde etmektedir. [288] Bu iki hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunlar ayr senedle ve kk farkla gelen iki rivayettir. Bunlarda Umer yle demi oluyor: Ben fethedilen memleket arazlerini fethi yapan gzler arasnda taksm etmiyorum da, mslmnlann umm iyiliini gzeterek bu arazleri ebed klnm bir vakf hline getiriyorum. Bylece bunlar mstakbel nesillerin kyamete kadar her zaman gelirlerini taksm edecekleri birer hazne olarak brakyorum. Umer bunu gazileri raz ederek Irak arazsinde uygulamtr... (Ayn). [289] Bunlar ayr senedlerle gelmi Eb Hureyre hadsinin az farkl rivayetleridir. Bunun bir rivayeti Cihd'da, "Bir kfir bir mslmn ldrr, sonra kaatil ms-lmn olur ve dnine bal olarak gaza meydannda ehd olursa, ikisi de cennete girer bb"nda gemiti. Ebn, Eb Hureyre'yi, ismi alkasyle da kedisi diye horlam ve kendisini kaatillikle sulamasnn doru olmadn ve slm'a girmekle affolunacan ve ehdin cennete gireceini en bel ve vecz uslbla ifde etmitir. [290] Bu hadsin bala uygunluu "Hayber'in bete bir ganimetinden" sznden alnabilir. Bu hadsin bir rivayeti Bete bir Kitb'nda, "Bete birin farz bb"n-da gemiti. Lkin iki rivayet arasnda metinde fazlalik ve eksiklik eklinde farkllk vardr. Hadsin sonundaki "Gzellikle ie dnd zaman" sz, bz nshalarda "Ma'rf olan ie dnd zaman" eklinde zabtedilmitir. Buna gre "Ma'rf olan i", devlet bakanl iin bey'atte dier sahblere muvafakat etmektir. [291] Bu ie ve bn Umer hadsleri, Hayber'de ok hurma bulunduu ve Hayber'in fethine kadar mslmnlarda geim ve beslenme darl olduu hususlarn ifde etmektedir. [292] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bu hads Alveri Kitab, "Kii, hurma ile daha yi hurma satn almak istedii zaman (ribdan salim deitirme yolu nasldr)? bb"nda gemiti.
1148 / 2483

buhari

Hayber'e harc emri ta'yn edilen kiinin ismi hadste bildirilmemitir. Hatb el-Badd bunun Sevd ibn Gaziyye yhud Mlik ibn Sa'saa olduunu rivayet etmitir. Cenb hakknda rih Hattb, Arablar'n en nefis bir hurma riev'i olduunu bildiriyor ki, cenbin bu nefslii, hadste Peygamber'in gsterdii ilgiden de anlalyor. Hayber, bol ve nefis hurmalanyle mehur olduu ve Medine'den 170 km kuzeyde gzel bir vahann ortasnda bulunduu, daha evvelki hadslerde bildirilmiti. [293] Bu hads, Ekincilik Kitb'nda daha uzun bir metinle gemiti. [294] Bu hads de Cizye Kitb'nda, "Ahidli mrikler mslmnlara hainlik yaparlarsa? bbf'nda bu isndla ve daha uzun bir metinle gemiti. Hadsle ilgili aklamalar orada verildii iin, burada tekrar etmiyoruz. [295] Bu hadsin bala uygunluu "RasluIIah, Usme'yi bir orduya kumandan yapt" szlerindedir. Bu hads Menkabeler Kitbi'nda, "Zeyd ibn Hrise'nin menkabesi bb"nda ayr bir senedle gemiti. Orada da bildirildii zere, Zeyd ibn Hrise'nin Mte harbinde Ca'fer ibn Eb Tlib ve Abdullah ibn Revha ile arka arkaya ehd olmalar ve kumandalar altndaki gzlerin ar artlar altnda Medine'ye dnmeleri, Medine'de umm br hzn meydana getirmiti. Ra-slullah bu yenilginin intikaamn almak zere bir ordu hazrlayp, bana Usme bn Zeyd'i kumandan yapm ve: "Rumlar zerine git, babann intikaamn al" buyurmutu. Bu ordu iinde Eb Bekr, Umer, Eb Ubeyde, Sad ibn Eb Vak-kaas, Sad, Katde, Seleme ibn Ekv gibi Muhacir ve Ensr'n byk ahsiyetleri de bulunuyordu. Bz kimseler: Ordu iinde bunca bykler dururken bir gen kle bunlarn bana nasl kumandan yaplr? gibi szler sarfettiler. Bu szlerin asl kayna, bu baba-oulun kle ve kle ocuu olmalar idi. Arablar arasnda klenin bakanl ho grlmezdi. Fakat slm Dni ftratan hrr yaratlan insanlar arasndaki bu fark kaldrm, Chiyet devrinde hakr grlen bu snf, slm'daki kdemi, hicreti, ilmi, takvas sebebleriyle ykseltmiti, Umer bu dedjkodular duyunca Peygamber'e gelip haber vermi, bunun zerine Ra-slullah, metinde zetlenen nutku sylemiti. Bu orduyu hazrlarken Raslul-lah hasta idi. Hastal devam edince, ordu hareketini geri brakt ve Raslul-lah'n lm zerine bu arzusunu Eb Bekr yerine getirdi. [296] Hudeybiye seferinde Kurey ile imzalanan andlamann bir maddesinde, gelecek sene Peygamber'in maiyyetiyle gelip Ka'be'yi ziyaret edecei, silhsz girilecei, yalnz knnda olarak yanma kl alnabilecei ve Mekke'de gnden, fazla kalnmayaca kararlatrlmt. Bu anlama hkmne gre, yedinci hicret ylnda Peygamber, umre iin Mekke'ye gitmeye karar verdi. Kadnlar ve ocuklar hri olmak zere bu umre seferinde iki bin kii bulunmutur. Bu, bir sulha, bir muahede hkmne dayand iin buna "Umretu's-Sulh", "Umretu'l-Kadyye", "Umretu'1-Kad" ve "Umretu'l-Kss" adlar verilmitir. Bu aklamaya gre balktaki "Kaza" fakhler rfndeki ed mukaabili "Kaza" deil, "Hkm" ma'nsna olan "Kaz"dr. [297] Enes'in bu hadsini Abdurrazzk, Ma'mer'den; o da ez-Zuhr'den rivayet etmitir. Bunda Enes yle demitir: RasluIIah bu kaza umresinde Mekke'ye girdii zaman, ir Abdullah ibn Revha Raslullah'n nnde u iirleri okuyordu: Hall beni'l-kffn an seblih Kad enzele'r-Rahmnu f Tenzlih Bi-enne hayra'l-katl f seblih Nahnu katelnkum ala te'vlih Kem katelnkum al Tenzlih (= Ey kffr oullan, Raslullah'n yolundan ekilin. Rahman olan Allah, Tenzl'inde unu indirdi ki: Muhakkak lmn en hayrls O'nun yolunda olandr. Biz O'nun emir ve te'vli ile sizleri ldrrz. Nitekim O'nun Tenzl' zerine sizlerle harbettik.) Bunu bn Hbbn Sahh 'inde u ziyde ile rivayet etmitir: El-yevme nadribkum al tenzlih Darben yuzlu'1-hme an maklih, Ve yzhilu'l-hallle an hallih, Y Rabbi inn m'minun bi-kih.
1149 / 2483

buhari

Y bne Revha, Raslullah'n nnde iir mi sylyorsun? dedi. RasluIIah: "Onu brak y Umer, nk bu Mekkeliler'e ok vurmasndan daha ok te'sfrlidir" buyurdu (Ayn ve Kastalln). Fethu'l-Br'de daha geni bilgiler ve iirler vardr. [298] Hadsin baha uygunluu meydandadr. Bu hads, ayn sened ve (ok az farkl olarak) ayn metinle Sulh Kitab, "Bu Fuln ibn Fuln'm sulh anlamasdr nasl yazlr bb"nda gemiti (Ayn). [299] Buhri hadsi burada iki yolla getirmitir. Bu yollardan biri ayn metinle Sulh Kitab, "Mriklerle sulh bb"nda gemiti. [300] Bu da pek az farkla Hacc Kitab, "Peygamber ka umre yapt bb"nda gemiti. [301] Bu hadslerin bala uygunluklar meydandadr. Bunlar bz farklarla daha nceki kitblarda da gemilerdi. Son hadste Peygamber'le evlenii bildirilen Meymne, Haris kz elHil!iyye(R)'dir. Meymne, 51 ylnda erifte vefat etmitir. [302] Mte gazvesi, mslmnlarla Bizansllar arasnda yaplan muharebelerin balangcdr. Sebebi, Peygamber'in elisinin ldrlmesidir. yle ki: Peygamber, Busr Emri urahbl ibn Amr'a, sahblerden Haris ibn Umeyr eliyle bir mek-tb gnderip onu slm'a da'vet etmiti. Haris ibn Amr, Mte'den geerken urahbl'e elilik sfatn bildirdi. Bunun zerine urahbl, Hris'i kstaha ldrd. O gne kadar Peygamber'in elilerinden hibirisinin haytna saldnlmamt. Her asrda her millette eli ldrmek nsanla ve milletleraras mnsebetlere aykr sayldndan, bu cinayete kar bir harekette bulunmak zarur oldu. Bunun iin Peygamber, sekizinci ylda bin kiilik bir ordu hazr layp, zdl klesi Zeyd ibn Hrise'nin emrinde gnderdi. Ve ordunun Haris ibn Umeyr'in ehd edildii Mte kasabasna kadar gitmesi ve oradan urahbl ile zerlerinde hkmrn olduu kabilelerin slm'a da'vet edilmesi, gerekirse harb edilmesini emretti. br tarafta urahbl, bunu haber alarak yzbin kiilik byk bir ordu hazrlad. Kuvvetler arasndaki byk fark sebebiyle mslmnlar ok kayp vererek Hlid ibnu'i-Veld'in ustaca tabyesi sayesinde geri ekilip, Medine'ye ulatlar... [303] ibn Umer bu ehdetiyle Ca'fer'in yiitliini ve dmandan yz evirmediini ifde etmitir. [304] Bu iki hads arasnda yara saysnda farkllk vardr. Bu yle giderilebilir: Elli yara gste ve n tarafta, doksan yara ise vcdun her tarafnda bulunmu olabilir. Adedlerin tahsisi ziydeye aykr olmaz; yhud birinde bir eit yara saylmtr [305] Bu "Allah'n klcndan maksad, Hlid ibn Veld idi. Bundan sonra Hlid "Sey-fullah = Allann klc" eref lakabyle anlmtr. [306] Bu hadsin bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda gemiti [307] ibn Umer bununla Ca'fer'in Mte harbinde kesilen iki koluna bedel, Allah'n ona iki kanat ihsan ettiini ve onun bunlarla utuunu bildiren hadse iaret etmi oluyor. Bundan dolay Ca'fer, "Tayyar" eref lakabn almtr. [308] Hlid'in bu beyn, onun yksek kumandanlna ilveten, byk kahramanl ve cenkiliinin en parlak delilidir. [309] Abdullah ibn Revha'mn Mte'de ehd olduu haberi kendisine ulat zaman Amre'nin ona alamamas, vaktiyle bir hastalnda bayld srada ona alad vakit, Abdullah'n ona alamay nehyetmi olmasndandr. Bylece Amre, kardeinin nehyini sadkatle tutmu oluyor. [310] Siyer kitblannda bu sefer, Glib ibn Abdillah el-Leys Gazvesi adiyle zikredilir. bn Sa'd'n beynna gre, bu seriyye yedinci yln ramaznnda tertb edilip, Necd diyarnda Batn
1150 / 2483

buhari

Nahl'n arka tarafnda Mkaa adl yerde toplanan Ben Ahvel, Ben bid ibn Sa'Iebe ekyas zerine gnderilmiti. Buras ile Medne arasnda sekiz gnlk uzaklk vard. Yzotuz mevcdlu olan bu seriyye Glib ibn Abdillah'n emrinde gnderildii iin, bu unvan ile anlmtr. Usme ibn Zeyd de bu seriyyede bulunduu iin, Buhr bu babn balnda Usme'yi zikretmitir. [311] Hadsten anlaldna gre, bu kuvvet dman datm ve harb edenlerini ldrmtr. Koyunlarn ve dier hayvanlarn ganmet alp Medne'ye getirmitir. Usme, Peygamber'in srarl sorularndan ok sklp utanmt. "Bugnden nce keski slm'a girmi olmayaydm" sz, sklmasnn ve zntsnn derecesini belgatle ifde etmektedir. Peygamber de bu srarl sorularyle L ilahe ille'llah diyenin ldrlemiyeceini kaannlatirm oluyor. [312] Burada ayr ayr yollardan gelen bu hadslerin bala uygunluklar, Usme'nin zikredilmesi ynndendir. Son hadste rv Yezd ibn Eb Ubeyd'in unuttum dedii kalan gazvenin de Mekke'nin fethi, Tif ve Tebk gazveleri olduunu sarihler beyn etmilerdir. [313] Mekke fethi gazvesinin sebebi Hudeybiye bar andlamasmn maddelerinden birinin Kurey tarafndan bozulmu olmasdr. Bu sebeb zerine Raslullah gizlice sefer hazrlna balad ve Gfr, Elem, Eca', Muzeyne, Cuheyne, Suleym kabilelerine "Allah'a mn edenler silhlanarak ramaznn ilk gnlerinde Medine'ye gelsin!" diye haber gnderdi. Bu kabileler halk, Raslullah'n sadkatlerine gvendii kimselerdir. Huza kabilesine de Mekke yollarn tutup emniyete almalarn emretti. Ayn zamanda Raslullah, kendisini aksi ynde megul gstererek Necd taraflarna bir seriyye hazrlayp gnderdi. Btn bu hazrlklar gizli tutuluyordu. Bununla beraber Htb ibn Eb Beltaa bu vaziyeti hissederek bir mektbla Kurey'e bildirmek istedi. Fakat gelecek olan hadsinde de grlecei zere bu teebbs gereklemedi. Nihayet Tevhd Dni'nin byk nderi br-hm Hallullah'n torunu Muhammed (S), tevhidi ykseltmek ve mriklii imha ve onun timslleri olan asrlk putlar yere sermek zere, hicretin sekizinci ylnda ramaznn onuncu gn onbin kiilik ordusuyla Mekke'ye doru hareket etti. [314] Bu mektb u mealde imi: "Amma ba'du! Ey Kurey cemati, Raslullah size kar gece karanl gibi ve sel gibi akan bir ordu ile geliyor. Allah'a yemn ederim ki, Raslullah zerinize yalnz bana gelse bile Allah O'na yardm edip size glib klacak ve verdii va'di yerine getirecektir. Banzn resine baknz ve's-selm" (Ayn). Htb bu kadn on dnra tutmutu. Raslullah Mekke'nin fethi gn bu kadnn, Eb Sufyn'n kars Hind ile beraber ldrlmesini emretmiti. Fakat bu kadn Abdulmuttalib oullar'mn zdl cariyelerinden olduu iin affedilmesi rica edilmi ve affolunmutur. Umer'in halifelii devrinde bir svrnin atnn inemesiyle lmtr (Ayn). [315] Bu hadsin bir rivayeti Cihd Kitab, "Css bb"nda gemiti. Mfessir Mu-chid: Bu yet, Htb ve onun gibi Mekke mriklerine srr verenler hakknda indi; byle olduu yetten ak olarak anlalmaktadr, demitir. Eb Umer de: yetteki "Ey M 'minler" hitabnda Htb da dhil bulunduundan, Allah, H-tb'in mnna ehdet etmitir, demitir. Htb, mhim hizmetlerde bulunmutur. Bunlardan birisi Hudeybiye dnnde hicretin altnc ylnda Peygamber tarafndan bir mektbla Msr ve skenderiye meliki Mukavks'a gnderilmesidir. Bu seferinde bn Eb Beltaa, Mukavks'm yannda be gn kalm ve birtakm hediyelerle dnp gelmitir: Bu hediyeler, Dldl adnda beyaz bir katr, Gufeyr adnda bir merkeb, elbiseler... ve Peygamber'in olu brhm'in anas Mriye ve kzkardei rn idi. Pey gamber, Srn'i Hassan ibn Sbit'e hediye etti. bn Beltaa, Eb Bekr zamannda da Msr'a gnderilmi ve Msrhlar'Ia sulh akdi yapmtr. Bu sulh, Amr ibnu'l-As'n hicretin yirminci ylnda Msr' fethi zamanna kadar yrrlkte kalmtr. Htb tacir idi. Hicretin otuzuncu ylnda vefat etmi ve namazn Usmn (R) kldrmtr. Vefatnda drtbin dnr nakid ile birok
1151 / 2483

buhari

servet brakt (Ayn' den zetlendi). [316] Bunlar bn Abbs hadsinin eitli yollardan gelen rivayetleridir. Son hadste ordu mevcudu onbindir. tbn shk'n rivayetinde ise ordu mevcudu onikibin dir. htiml ki, Medine'de techz edilen ordu onbin askerdi, kibin de yolda kabilelerden gelip katlmlardr. [317] Bunlar hep bn Abbs hadsinin farkl senedlerden gelen eitli rivayetleridir. Bunlarn ifde ettii husus zetle udur: Raslullah Medine'den ramazn iinde Mekke fethi gazvesine orulu olarak km, yolda Kedd mevkiine geldiinde orucunu bozmutur. Kendisiyle beraber sahbler de orularn bozmulardr. 286 rakaml bn Abbs hadsinde "Raslullah, Huneyn seferine ramaznda kt..." ifdesinde bir mkillik grlmse de bunun ramaznn sonunda Hu-neyn'e klm olmas veya Huneyn seferine Mekke'de iken ramazn iinde karar verilmi olmas eklinde anlamakla giderilebilecei ileri srlmtr. [318] Hadsin balktaki soruya cevb olan yeri "Raslulah bayrann el-Hacn mevkiinde dikilmesini emretti" szdr. Hacn, Eb Kubeys Da'nn yamacn-dadr. Buraya Muhassab, Ebjh isimleri de verilir. Hadste anlan Merru'z-Zahrn, Mekke'ye onalt mil uzaklktadr. Mekke'ye girecekleri cihetleri ta'yn etmi ve "Bir hcuma uramadka sakn harbetmeyiniz!" diye tenbhlemi ve bundan yalnz dokuz kiiyi istisna etmiti. Bunlar Ka'be'nin rts altna snm olsalar bile ldrlmelerini emretti. Btn frkalar arzasz Mekke'ye girdikleri hlde, yalnz Hlid'in frkas hcuma urad, bn shk'm rivayetine gre, Kurey'ten Sheyl ibn Amr, Safvn ibn Umey-ye, krime ibn Eb Cehl taraflarndan hazrlanan bir erir etesi bunlarn emri altnda Hlid ibnu'l-Veld'in svr kuvveti zerine ok atnjaya balamlar ve hadste isimleri bildirilen ki mchidi ehd etmilerdir. Bunun zerine Hlid mdfaa harbine balayp, bir hamlede bunlardan onn ldrm, geri kalan da kap dalmlardr. ' Buradaki rivayetinin birinde Urve, Hlid'in Mekke'nin st tarafndaki Ked semtinden Mekke'ye girdiini, Raslullah'n da alt taraftaki Kud yoluyla girdiini bildirmiti. Bu se sahh rivayetlere aykrdr. Buhr, bundan sonraki (51.) bbda Raslullah'n, Mekke'nin alt tarafndan, Ked mevkiinden; Hlid'in de alt taraftaki Kud semtinden girdiine dir hadsleri toplamtr. [319] Hadsin bala uygunluu "Fetih gn" lfzndadr. Bu hads Tefsr ile Kur'n'-n Fazletleri Kitblan'nda da gelecektir [320] Bu hadste Zuhr, kendisine sorulan "Eb Tlib'e kim vris oldu?" sorusunu ksaca cevblamtr. Hacc Kitb'nda geen hadste bu, daha tafsllidir: "... Akl ve kardei Tlib, Eb Tlib'e vris oldular. Hlbuki Ca'fer ile Al, Eb Tlib'e vris olmadlar. nk bunlar mslim idiler. Akl ile Tlib ise kfir idiler". Bu hadse gre ez-Zuhr mes'eleyi yle aklam oluyor: Eb Tlib'in drt olu vard. Bunlardan Ak ile Tlib mslmn olmayp, Mekke'de harb darnda kaldklarndan Eb Tlib'e vris olmulardr. At ile Ca'fer Medine'de bulunduklarndan vris olamamlardr. [321] Kinne oullar Hayf, Hacn, Muhassab, Ebta1 adlanyle de anlr. Eb Ku-beys Da'mn yamacndadr. Daha nce geen bir hadste Peygamber'in sancan Hacn mevkiine diktirdii bildirilmiti ki, ite buras Kinne oullar'nn yurdudur. Peygamber'in adr da oraya kurulmutur. Peygamber'in konak yeri olarak burasn semesi ve burada ikaamet etmesi, byk bir ilh intikaam hatrlamaya vesile olaca iindir: Kurey ile Kinne oullar, Him ve Abdul-muttalib oullar'yle btn meden ilikileri kesmeye ve bunlarn Kurey'e, yn mriklie boyun emelerine kadar bu boykotu srdrmeye burada yemn ederek
1152 / 2483

buhari

andlamlard. Onlar bu ittifak bir veska ile tesbt edip Ka'be iine asmlard. Bu andlamann yrrlkte kald sene Kurey ile Kinne oullan, Him ve Muttalib oullar'n, Himler mahallesinde muhasara altnda tutmulard [322] Peygamber'in ldrlmesini emrettii bnu Hatal, slm'a girip sonra dnden km, haksz yere birok insanlar ldrmt. Onun iki tane arkc cariyesi vard, bunlar Raslullah' hicvedip tegann ederlerdi (Kastalln). Hikimse Peygamber'in Mekke fethinde ihramdan ktn rivayet etmemitir. mm Mlik bundan, Peygamber'in harb sebebiyle Mekke'ye ihrmsz girdiini tahmin etmitir. [323] Bu hads, Hacc Kitbi'nda, Peygamberler Kitb'nda ve dierlerinde bz farklarla gemiti: Peygamber'in iktibas edip syledii bu yetlerin tamm yledir: "De ki: Hakk geldi, btl yok oldu. bhesiz ki btl dima zeval bulucudur" (el-lsr: 81); "De ki: Hakk geldi. Btl ne ibtiden, ne de ideten birey yaratmaya kaadir olamaz" (Sebe': 49). [324] bn Abbs, Peygamber'in, Beyt'in iinde namaz kldm nefyetti. Bill ise namaz kldn isbt etti. Kaaide olarak isbt edenin rivayeti, nefyedenin rivayeti nne geirilir [325] Buhr bu bbda Raslullah'n fetih ylnda Mekke'ye en yksek taraf olan Ked mevkiinden girdiini bildiren hadsleri getirmi ve doru olann bu olduunu isbt etmek istemitir. [326] Bu hads, Peygamber'in fetih ylnda "Yarn konamz inallah Kinne oullar Hayf'dir..."szlerinde bildirdii konaklama yerine muhalif olmaz. nk Peygamber, mm Hni'in evinde ikaamet etmemi, ancak ykanp sekiz rek'at namaz klm, sonra da Kinne oullar yurduna dnmtr. Peygamber'in adr orada kurulmu, sanca da oraya dikilmitir (Kastalln). [327] Bu hadsin burada getirilme sebebi Tefsr'de gelecei zere, kendisine "tz ce nasrullhi ve'l-fethu"Sresi indirildikten sonra, Peygamber her kld namazda muhakkak bu szleri sylerdi ifadesidir. Bu hadsin bir rivayeti Namaz Kitab; "Ruk'da du bb"nda da gemiti. [328] Bu hadsin, yukarda geen 50 rakaml "Fetih gazvesi bab" balna uygunluu, iinde Mekke fethinden ibaret olan "Fetih" isminin bulunmasdr. Ondan sonraki bblar ise, hep o 50. baba tbi'dirler. Bunu uyanklkla anla! (Ayn). [329] Hadsin bala uygunluu "Mekke fethinin ertesi gn" szlerindedir. Bu hadsin bir rivayeti lim Kitb'nda, "lme hazr olanlar, gib olanlara tebl etsin bb"nda gemiti. Orada da akland gibi, bu Amr ibn Sad ibni'1-s, Eme-vler hanedanndan ve valilerinden olup Yezd ile Mervn ve Abdulmeik zamannda, Abdullah ibn Zubeyr(R)'e kar ordular hazrlayp sevketmi, nihayet halifelik sevdasna dt iin Abdulmeik ile de. harbetmi ve onun tarafn dan sulh ve emndan sonra aldatlarak ldrlmtr... [330] Bu hads, Buyu' Kitb'nm sonlarnda daha uzun bir metinle gemiti [331] Bu hadsin erhinde bn Hacer yle demitir: Enes hadsi ile bn Abbs hadsi arasnda mddette atma vardr. Ben unu dnyorum ki, Enes hadsi Veda Hacci'ndaki ikaamettir. nk o sefer, Peygamber'in Mekke'de on gn ikaamet ettii seferdir. nk Peygamber zu'Ihiccenin drdnc gn Mekke'ye girdi ve ondrdnc gn de kmtr. bn Abbs hadsi ise Mekke fethi sefe-rindeki ikaametidir. Ben bunu delilleriyle Namaz ksaltma bb'nda takdim ettim ve orada Enes hadsinin Veda Hacc'nda olduunu aka belirttim. Belki Bu-hr bu hadsi, buraya zikrettiklerimi iaret iin girdirmi ve bunu da zihinleri keskinletirmek iin aklamamtr (Fethu'l-Br). Hakkaten Namaz ksaltma bbmdak hads yledir: Enes (R) yle demitir: Biz Peygamber (S) ile birlikte (hacc niyetiyle) Me-dne'den Mekke'ye
1153 / 2483

buhari

ktk. Medine'ye dndmz zamana kadar Peygamber bize, akam namazlarndan baka namazlar hep ikier rek'at kldrd. Enes'e: Mekke'de ikaamet ettiniz mi? diye soruldu. Enes: (Evet) Mekke'de on gn ikaamet ettik, dedi. [332] Bu bn Abbs hadsleri Mekke fethi seferindeki ikaamet anlattklar iin balkla ilgisi meydandadr. [333] Asllarda byle balksz gelmitir. Bu uBb", en-Nesef rivayetinde mevcd deildir. Birok kerreler zikrettik ki, "Bb" lfz byle balksz, yn unvansz gelirse, bu, kendinden nceki bbdan bir fasl gibi olur (Ayn). [334] Buhr bu ta'lki et-Trhu's-Sagr ile el-Edebu'l~Mufred'de Abdullah ibn Salih'ten; o da el-Leys'ten senediyle getirmitir. Bu Abdullah ibn Sa'lebe'nin sa-hblii sabittir. O, hicretten nce veya sonra domutu. Buhr bunu burada "Mekke fethi ylnda" sz mnsebetiyle ksaltarak getirmitir. [335] Bunun da "Fetih gazvesi" balna uygunluu "Fetih ylnda" szndedir. Eb Cemle le babasnn sahb olduklar zikredilmitir. Usl limleri: Raslullah'a ada olan dil kii, ben sahbyim dedii zaman, btl sz zahiren doru kabul edilir, demilerdir (Ayn). [336] Bu ztn ismi bz Buhr nshalarnda Amr ibn Seleme eklinde lm'n fethy-le, bzlarnda da Amr ibn Selime eklinde lm'n kesriyle zabtolunmutur [337] Bu Amr ibn Seleme hadsinin Mekke fethi gazvesinde zikredilmesi sebebi ve bu bala uygunluk noktas, bu hadste Raslullah ile Kurey arasndaki siys dmanln ve harb vaziyetinin netcesini bekleyen Arab kabilelerinin, Mekke'nin fethi zerine takm takm slm topluluuna kotuklarnn bildirilmi olmasdr. Bu trihe kadar Arablar birer birer mslmn olurlarken, Mekke'nin fethi zerine dalga dalga, kme kme, kable kable mslmn olmaa balamlardr. Bunun byle olaca vuk'undan evvel en-Nasr Sresi'nde haber verilmiti. Bu srenin inme zamann ta'ynde mfessirlerin gr ayrlklar vardr. Bzler Veda Hacc'nda terik gnlerinde indiini sylemilerdir. Beydv ve dier bzlarna gre bu sre Mekke'nin fethinden evvel inmitir... Hadste geen brde, ubuklu ve drt keli kuma veyhud abadr ki, Arablar ihram gibi brnrler. mm afi bu hadsi dell yaparak iyiyi, kty ayrdedebilen ocuun imam olmas sahihtir, demitir. [338] Hadsin bala uygunluu "Raslullah fetih zamannda Mekke'ye gelince" s-zndedir Bu hads biraz takdm - te'hrli bir metinle Buy'da, "bhelerin tef-Sri bb"nda gemiti. [339] Hadsin bala uygunluu "Fetih gazvesi srasnda..." szndedr. Bu kadn, Ftma bintu Esved el-Mahzmiyye'dir. Mekke'nin fethi gn yksek itima mevkiine gvenerek ganmet malndan kymetli mcevherler almt... Bu hadsin baka bir rivayeti ehdetler Kitb'nda gemiti. [340] Bu hadsler Muci'den olmak zere ayr yollardan gelen rivayetlerdir. Balkla mnsebetleri Mekke fethinden sonra, Mekke'den Medine'ye hicret etmenin son bulduunu bildirmekte olmalardr. [341] Bu hadslerin Mekke fethiyle ilgili ifdelerinden dolay bala uygunluklar meydandadr Hadsin "Lkin bugn cihd ve niyet vardr" cmlesi, Mekke'den yalnz cihd kasdyle ve bir de fazilet tahsili niyetiyle klabilir demektir. [342] Hadsin bala uygunluu "Raslullah Mekke fethi gn ayaa kalkt da yle buyurdu"
1154 / 2483

buhari

szndedir. Bu hads Hacc, Cihd ve dierlerinde mevslen gemitir. lim Kitb'nda, Eb Hureyre'den rivayet edilen hadsin sonunda Abbs: Y Raslallah, zhr otu mstesna olsun. nk bizler onu evlerimizde (inda) ve kabirlerimizde kullanyoruz, demiti. [343] Eb Zerr rivayetinde balk byle gelmitir. en-Nesef rivayetinde ise "Huneyn Gazvesi bab ve Yce Allah'n u kavli..." eklinde gelmitir. Huneyn, Mekke ile Tif arasnda ve Mekke'ye on ksur mil uzaklkta bir vddir. Mehur Zu'IMecz Panayr bu vdnin kenarnda kurulurdu. [344] Bu yette "Huneyn gnnde" eklinde bu yerin ismi zikredilmi ve burada yaplan harbe ve cereyan eden hdiselere ksaca iaret edilmi olduu iin, Buhr bunu bb banda getirmitir. Huneyn gn, bu harbin yapld hicretin sekizinci yl evvalinin altnc gndr. Mekke'nin fethinden onalt gn sonradr. Raslullah, Mekke'nin fethini tamamlayp ehrin ilerini dzenledii srada Hevzin kablesinin mslmnlara kar harbe hazrlandklar ve irleri Mlik ibn Avf m emrinde toplandklar haber alnd. Hevzin kadar kuvvetli olan Ben Sakf da bunlara katlmt. Bunlar dier kabileleri de yanlarna almlar ve btn hayvanlar ve kadnlarn da beraberlerinde toplayp getirmilerdi. Peygamber on, onikibin kiilik bir ordu le bunlara kar yrd. ki ordu Huneyn vadisinde karlat. Hevzin okular daha nce buraya gelip yerlemi, pusu kurmutu. slm ordusunun ncleri Hlid ibn Veld'in emrinde pervaszca gidiyordu. Dman anszn bunlar ok yamuruna tuttu ve kllanyle hcum etti. Bu n hcumla okluuna gvenen slm ordusu bozuldu. nclerin bozulmas geri hatlara da geip bir panik hlini ald. Sonra, gelecek hadslerde grlecei zere, Peygamber'in sebatl ve cesur mdheleleriyle ordu kendini toplayp, kar hcuma geti ve Allah'n yetlerde haber verdii yardm ve sek-net sayesinde zafer m'minlere geti. [345] Abdullah da, babas Eb Evf da sahbdirler. Kfe'de 86. ylda en son vefat eden sahb, bu Abdullah'tr. Eb Hanfe bu Abdullah'a yetimi ve onu grmtr. Hadsteki "Sen Huneyn gazvesinde bulundun mu?" sorusu, hadsin bala uygun noktasdr [346] Bu ve bundan sonra gelen iki hads de el-Ber hadsinin ayr yollardan gelen ve bz kk farkllarlarla gelen rivayetleridir. Bala uygunluklar meydandadr. [347] Isrl ibn Ynus ile Zuheyr bn Muviye hadslerini mellif, Cihd Kitb'nda; "Al, ben fulnn oluyum diyen kimse bab" ile "Bozgunluk srasnda sahb-leri vasflayan kimse ve harbde Peygamber'in katra binmesi bb"nda getirmitir (Ayn). [348] Buhr burada bu hadsi ayr ayr iki senedden getirmitir. Hadsin bala uygunluu meydandadr. nk Hevzin hey'etinin Peygamber'e gelmesi, Huneyn gazvesi arkasndan olmutur. [349] Bu ibn Umer hadsinin bala uygunluu "Huneyn'den dndmz zaman" szndedir. Buhr burada hadsin geli yollarn ayivayn gstermitir [350] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunu Mslim, Cihd ve Siyer'de 13. bbda rivayet etmitir: Mslim Ter., V, 370. [351] Bu da ayn hadsin baka bir rivayetidir. Buhr bunu Ahkm'da getirmitir. [352] Evts, Huneyn vadisinin eteinde Zu'1-Mecz ksmna verilen isimdir. Kaams sahibi: Evts, Hevzin diyarnda bir vadinin addr, demitir. Bz siyer limlerine gre Evts, Huneyn vadisinin bir ciheti, bir mntkas ve Hevzin kabilesinin yurdudur. Huneyn harbinde bozguna urayan Hevzin kuvvetlerinin bakyyesi Evts ile Tif'te toplanmlard. Evts'dakilerin banda Dureyd ibn Smme, Tif'te-kilerin banda da ir Mlik ibn Avf bulunuyordu. Her ikisi de harb hazrlna balamlard. Bu sebeble Peygamber
1155 / 2483

buhari

buralarda da harb yapmak zorunda kald. Evts'a Eb Ms el-E'ar'nin amcas Eb mir emrinde bir kuvvet gnderdi. Taife de bizzat kendisi gitti. [353] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bu hadsin son fkrasndan du etmek iin temizlenmenin ve du srasnda elleri kaldrmann mstehb olduu hkm alnmtr. [354] Tf, Mekke'nin 120 km. gneyinde Srat Da silsilesi iinde takrben 1650 m yksekliinde bir ehirdir. Buras Sakf kabilesinin merkezi idi. Kur'n'da ez-Zuhruf: 31 'de geen "Karyeten " ta'bri, Mekke ile Tif'i birarada fde etmekte ve bu iki ehir arasndaki mhim mnsebeti gstermektedir... Hicretin sekizinci ylnda Mekke'nin fethini mtekb, Hevzin'n Huneyn'deki yenilgisinin ertesi gn Peygamber, Tif'i muhasaraya balad.. {slm Ansiklopedisi, XII, 672-674'de Tif hakknda genie bilgiler vardr). Tif, tavf maddesinden tremi olup ehrin etrafn evreleyen sr ve yksek duvar demektir. Mttefik kabilelerin Huneyn'de yenilmelerinden sonra Sakf kabilesi, kendi yurdu olan Tif'e ekildi. Hevzin kabilesinin bakan ve btn kuvvetlerin bakumandan Mlik ibn Avf da bunlarn banda bulunuyordu. Peygamber Huneyn esirleri ve ganimetlerini C'rne'de bir muhafz kuvvetin emrine brakarak Tif'e hareketle, onu muhasaraya balad. Muhasara yirmi gn kadar srd. Muhasara esnasnda Selmn'n retmesiyle ilk defa mancnk ile kale kmaya mahss debbbeler kullanld. Fakat kale ok salam olduu ve ieridekilerin de uzun sre dayanacaklar anlaldndan muhasara kaldrld, ordu ile C'rne'ye dnld. Tif halk bir sene sonra Peygamber'e hey'et gndererek mslmn oldular. [355] Peygamber'in zevcesi Umm Seleme'nin anlatt bu hdise, Tif muhasaras srasnda olduu iin hads burada getirilmitir. Muhannes, hl ve tavr kadna benzeyen veya kendisim kadnlara benzeten kimsedir. [356] Tif muhasarasnn 15, 17, 18, 20, 30, 40 gn srdne dir eitli rivayetler vardr. Eski bir ehir olan ve her taraf, isminin de dellet ettii gibi salam bir hisarla evrilmi ve iinde aylarca geindirecek erzak biriktirilmi bulunan Tif'in uzun zaman dayanaca anlald. Bu durum asker rada istiare edildi. Nevfel bn Muviye tarafndan: "Artk tilki ine kapand. Uzun zaman muhasara ile kabilir. imdiki hlde bir zarar gelmeyecei de muhakkaktr" gr ileri srld. Bu gr kabul edildiinden ordunun hareket zaman i'ln olunmutur. bn Him'n sretinde bn shk'm rivayetine gre bz kimseler: Y Raslullah, Sakf oullar'na beddua etseniz! demiler. Raslullah: "Y Rabb! Sakf'e doruyu gster de, onlar bizim camiamza getir!" diye du etmitir. Hakkaten ok gemedi, bir sene sonra Tifliler gnderdikleri bir hey'etle slm Dni'ni kabul ettiklerini Peygamber'e bildirdiler. [357] Hadsin bala uyan yeri "Eb Bekre Tif Kalesi'nin stne km..." szle-rindedir. Hadsin sonundaki rivayette bu husus aka belirtilmitir. Eb Bek-re'nin ad Nufe' ibn Mesrh'tur. Haris ibn Kelde'nin klelerinden olduu iin Nufe' ibn Kelde diye de anlrd. Nufe'e, Eb Bekreiakab Tif hisarnn stnden makara ile inmesi vesilesiyle Peygamber tarafndan verilmitir. Bekre, lgatte makara demektir. Tif ten Eb Bekre ile kaanlarn hepsi vaktiyle mslmn olmu klelerdi. Mslmanlklarn gizli tutuyorlard. Bir sene sonra Tif halk mslmn olduklarnda klelerini istediler. Peygamber onlara: "Bunlar Allah 'in zdllardr" buyurmu ve ancak vel haklarnn kendilerine id olaca ve bu suretle mrslanna nail olabileceklerini bildirmitir. bn Sa'd bu yirmi kleden onyedisinin isimlerini ve efendilerinin isimlerini bildirmitir (Ayn). [358] Hadsin ba tarafndaki "Mekke ile Medine arasnda" sz hakknda Dvd yle
1156 / 2483

buhari

demitir: Burada byle Mekke ile Medne arasnda eklinde vki' olmutur. Bu, kasdsz bir yanlmadr. Dorusu Mekke ile Tif arasnda olacaktr. Nevev ve dierleri de byle olduunu kesin sylemilerdir (Kastalln). Peygamber, Taife gitmezden nce Huneyn gazvesi ganimetlerini C'rne'-de toplattrm ve Tif ten dnte taksim edeceini umma duyurmutu. Be-dev'nin kendisine yaptn syledii va'd, bu umm va'd olacaktr. Yhud da Peygamber bedeviye huss bir va'dde bulunmu olabilir. [359] Bu hdise, sekizinci hicret ylnda C'rne'de, Huneyn ganmetleri taksim edildii srada olmutur. Huneyn ile C'rne birbirine yakndr. ie'nin: Ben Veda Hacc'nda Peygamber'e gzel koku srdm, demesi, onuncu yldadr. Bu, daha evvelki koku srnme yasan neshetmektedir. Bu hadsin biraz deiik iki rivayeti Hacc Kitb'nn ba taraflarnda gemiti. [360] Peygamber bu ten gmlei ve st elbisesi ta'brleriyle Ensr'n kendisine yapk ve kendisinin de onlara dier insanlardan daha yakn olduunu sylemitir ki, bu, bel bir benzetmedir (Kastalln). [361] Peygamber'in son szleri Peygamberlik almetlerinden biri olmutur. nk hdiseler Peygamber'in buyurduu gibi cereyan etmitir. [362] Burada arka arkaya Enes ibn Mlik'in ayr senedlerle ve bz farkllklarla drt hadsi getirilmitir. Bu hadslerin bala uygunluklar meydandadr. [363] Bu ve bundan sonraki hadsler de yine ayn konuyla ilgili olarak Abdullah ibn Mes'd'dan gelen rivayetlerdir [364] Bu da, bundan evvel geen haiyede de zikrettiimiz gibi, Abdullah ibn Mes'd hadsinin baka bir yoldan rivayetidir. Huneyn gazvesinde pek ok esr ve mal ele geirilmiti. bn Him ve dier siyer ve slm trihi limlerinin bildirdiklerine gre mrik kableler harb sahasna kadn, ocuk ve btn srlerini de beraberlerinde getirdikleri iin esirlerin says altbine ulamt. Yirmidrtbin deve, krkbin davar, drtbin kyye altn ve gm toplanp ganmet edilmiti. Fakat bunlarn taksiminde mkil-lerle karlalmt. nsanlarn fakirlii, bilhassa bedevi Arablar'm bast yaaylar ve Peygamber'in ta'kb ettii yksek gayeleri anlamamalar bu gl douran sebeblerdi. Peygamber Mekke'nin yeni mslmn olan eriflerine, onlarn gnllerini slm'a altrmak iin yzer deve ihsan etmiti. Bu verilen ve fazla grlen atyyeler ganmet mallarnn ummundan deil, fey' denilen, yn tasarrufu Peygamber'e id bulunan ganimetin bete birinden olmakla beraber, bu, Ensr genlerinin kskanln harekete getirmiti. te burada arka arkaya sralanan bu hadslerde bu ganimet taksimi ile ilgili bilgiler verilmi olmaktadr. [365] Bu, bundan evvelki bn Mes'd hadslerinden nce arka arkaya gemi olan drt aded Enes hadslerinin baka bir rivayetidir ki, bununla Enes hadslerinin buradaki says bee ulamaktadr. bn Hacer, bu hadsin daha nceki Enes hadslerinden sonra konulmas gerektiini, bunun belki de Firabr'den rivayet eden r-vlerin ii olduunu sylemitir... Bu Huneyn vak'as ve bunu ta'kben burada yaplan ganimet taksmi srasnda cereyan eden olaylar hakknda derli toplu bilgiler, Elmall Tefsri'nde, et-Tevbe: 25-27. yetlerinin tefsri srasnda verilmitir. Hakk Dni, III, 2492-2498. [366] Seriyye, dman zerine gnderilen en az be, en ou yz - drtyz askerden oluan birlie denir. Bunlar ekseriya geceleyin giderler. Trke'de ete ta'-br olunur... (Kaams Ter.) Peygamber, Mekke fethinden, Huneyn ve Tif gazvelerinden sonra bz se-riyyeler hazrlayarak etrafa gndermitir. Siyer ve hads stlahlarna gre seriy-yeler, dmann hlleri
1157 / 2483

buhari

ve haraketlerini keif iin, emniyet ve asayii korumak iin, etrafa gnderilmi olan slm da'veti ve ird hey'etlerini korumak iin tertb edilen kk asker kuvvetlerdir. Bu hadste bunlardan biri anlatlmaktadr. [367] Peygamber bu Hlid seriyyesini Mekke fethi akabinde tertb etmi, ve Huneyn'e kmazdan nce gndermitir. Cezme oullan yurdu, Yemenliler'in ihrama giri yerleri olan Yelemlem'den saylr. bn Sa'd bu kuvvetin yzelli kiiden meydana geldiini ve harbetmek zere deil, slm'a da'vet iin gnderildiini bildirmitir. Saba', bir dnden kp baka bir dne girmek ma'nsmadr. Kurey mrikleri de her mslmn olan kii hakknda bu ta'bri kullanrlard. Yaygn olan bu kullantan dolay bn Umer, Cezme oullar'mn "Saba'n saba'n" szleriyle hakkaten mslmn olduk demek istediklerini anlamt. Hlid ise bununla yetinmeyerek slm kelimesinin aka sylenmesi lzm olduu itihadnda idi. Bunlarn bir gayretle ve mrikne bir inatla slm kelimesini sylemek isteme diklerine kaani' idi. Ve bu kanatle onlar ldrmt. Peygamber de Hlid'i acele ettii ve bu iin er' vaziyetini tesbt etmedii iin du ederek ifah ukubetle yetinmitir. Peygamber ayn zamanda Cezme oullan'nn urad fec' vaziyete raz olmayarak, bn shk'm rivayetine gre, Al'yi yeter mikdrda mal ile onlarn yurduna gnderip, mal ve can kayplarnn bedellerini, diyetlerini verdir mistir... (Ayn'de daha tafslli bilgiler toplanmtr). [368] bn Hacer, kssann birden ok olmas, yhud da umm ma'n zere olmas, yn Abdullah ibn Huzfe'nin Peygamber'e yardm etmesi htimline iaret et mitir. Bu bala gre seriyyeye Ensr seriyyesi de denildii, kumandann Abdullah ibn Huzfe ile Alkame ibn Mucezziz olduu anlalyor. Abdullah ibnbn Hacer, kssann birden ok olmas, yhud da umm ma'n zere olmas, yn Abdullah ibn Huzfe'nin Peygamber'e yardm etmesi htimline iaret etmitir. Bu bala gre seriyyeye Ensr seriyyesi de denildii, kumandann Abdullah ibn Huzfe ile Alkame ibn Mucezziz olduu anlalyor. Abdullah ibn Huzfe ikinci Habee hicretine katlan ilk mslmnlardandir. Kisr yanma elilikle de gnderilmitir. [369] Peygamber burada eskimez bir hayt dstru koymutur: "Mahlka itaat an cak ma'rfla emirdedir". Bu hadste mutlak emrin btn hlleri mil olmayaca hkm vardr. nk Peygamber kumandana itaat etmelerini buyurdu. Onlar bu emri btn hllere, hatt fke hline ve ma'siyetle emretme hline hamlettiler. Peygamber de onlara itaat emrinin ancak ma'syet olmayan hususlarla snrlandrlm olduunu beyn etti (Kastalln). [370] Buhr nshalarnn birounda "Bb" lfz yoktur. [371] Hadsin balndan Eb Ms el-E'ar'nn Veda Hacc srasnda Yemen'den dnd ve Mekke'de Rashllah'a kavutuu hakkndaki hadslere iaret ettii anlalyor. Eb Ms le Muz, ilimleriyle ve Kur'n'a hizmetleriyle mehur iki sahbdir. Muz onsekiz yanda mslmn olup Akabe Bey'ati'nda bulunmu bir Ensr genci idi. Bedir'den i'tibren btn gazvelerde Peygamber'in yanndan ayrlmamtr. Peygamber: "mmetimin hall ve haram en ok bileni Muz'dr" buyurmutu. Eb Ms da bu deerde idi. Kur'n okumakta hreti vard. Peygamber onun hakknda da: "Eb Musa'ya Dvd Peygamber'in gzel okuyularndan bir okuyu verilmitir" buyurmutu. Bu iki byk sahb Yemen gibi byk bir memleketin dny ileri arasnda, hadste bildirilen ibdet etme ve Kur'n okuma hususlarndaki muntazam ve programl haytlar bizler iin ibret ve rnek alnacak eydir. Muaz bir geceyi e ayryordu: Uyku, namaz, Kur'n okuma. Uyku btn dn ve dnyevi ileri yapmak iin vcdun istirhatini salad iin, onun da namaz kadar sevaba sebeb olacan Muz'dan reniyoruz.
1158 / 2483

buhari

[372] el-Buhr burada hadsin iki yoldan rivayetini de gstermitir. [373] Bunlar Eb Musa'dan ayr senedlerle ve birbirini aklayan bz farkllklarla gelen rivayetlerdir. Bu sonuncusunun daha uzunca bir rivayeti Hacc Kitab, "Peygamber zamannda ihrama girip telbiye eden kimse bb"nda gemiti. [374] Bunun da bir rivayeti Zekt Kitb'nn sonlarnda gemiti. Hadsle ilgili aklamalar da orada verilmiti. [375] Bu hadste Muz'm Yemenliler'e sabah namaz kldrd bildirildii iin, bu, Muz'm Yemenliler zerine hem dn ilerini reten, hem de ml ilerini idare eden bir vl olduuna dellet eder. Bundan nce geen ibn Abbs hadsi ise Muz'm Yemenliler'in ml ilerini de dare eden bir vl olduuna dellet ediyordu. Namaz iinde okunan en-Nis: 125. yetini iiten Yemenli ya namazn yabanc bir kelmla btl olacan bilmeyen bir chil idi, ya da kendisi namaz klanlarn arka tarafnda olup henz namaza girmemiti. [376] Bu hads, Buhr'nin Mslim'den ayr olarak yapt rivayetlerdendir. Burada geen kyye, krk dirhemdir. Bu hususta hadsiler, fakhler ve lgat limleri ittifak etmilerdir. [377] Sarihler bu iki hadste haber verilen Yemen hareketleri ve seriyyelerinin Tif harbinden dnten ve Huneyn ganimetlerinin C'rne'de taksiminden sonra olduunu bildirmilerdir. [378] "Biz grne hkmederiz, iyzn ise Allah'tan baka kimse bilmez" demi oluyor. [379] Hadste kendilerine altn cevheri verildii bildirilen kiiler, Necd havalisi ileri gelenlerinden ve hepsi de kalbleri slm'a altrlmaya allan (et-Tevbe: 60) kimselerdendi. Bu suretle onlarn mslmnlara zarar vermeleri de nlenmi oluyordu. Bu altn cevheri, ganimet malnn bete birinden ibaret olup, tasarrufu dorudan doruya Peygamber'e id idi. Hadste tavsifi yaplan o vah klkl adamn i'tirz yersizdi. O i'tirza kar Hlid'in onu ldrmek istemesi, Peygamber'e i'tirz pek ar bir crm saym olmasndandr. Peygamber'in o ahs hakkndaki szleri de crmn bykln gsterir. Bz sarihler bunun Zu'1-Huveysra isminde bir mnafk olduunu bildirmilerdir. Bu hadsin bir rivayeti Ehdsu'l-Enbiy'da "d'e gelince: Onlar da uultulu, azgn bir frtna ile helak edildiler" (el-Hkkaa: 7) babnda gemiti. [380] Bunun bala uygunluu Al'nin Yemen'den Veda Hacc srasnda hacca gelmesi bakmndandr. Bu hads Hacc Kitab, "Peygamber zamannda telbiye edip ihrama giren kimse bb"nda ayn sened ve metinle gemiti. [381] Bunun da bir rivayeti Hacc Kitab'nda gemiti. Buradaki bala uygunluu "Al ibn Eb Tlib Yemen'den bizim yanmza geldi" szndedir ki, bu geli, Veda Hacci'nda olmutu. [382] Buradaki hadslerde de bildirildii gibi, Zu'1-Halasa, Yemen'de Has'am kable-si iinde byk bir puthnenin ad idi. Mekke'deki Ka'be'yi putlardan temizle dikten sonra Peygamber, Has'am kablesindeki o put evini de ykp kaldrmak istiyor ve fikri bununla megul ve rahatsz olup duruyordu, ite bu huzursuzluk iinde Has'am ileri gelenlerinden bulunan Cerr'e bu vazifeyi teklf edip vermitir. [383] Bunun bir rivayeti bu isndla Cihd Kitab, "Fetihlerde mjde vermek bb"n-da gemiti. [384] Bu da hadsin daha tafslli olarak gelmi dier bir rivayetidir. Becle rv Cerr ibn Abdillah'n kablesidir; nisbetinde Becel denilir. [385] Bz nshalarda "Bb" sz de vardr. Buras Medne'ye on gnlk mesafededir. Buraya Ztu's-Selsil ismi, bunlar slm aleyhine birbirleriyle sk bir ballk iinde bulunmalar sebebiyle yhud da orada Selsel denilen bir su bulunduu iin verilmitir. Bu gazveye k sebebi de bu kabilelerin Medine'nin" etrafn kuatmak iin toplanmalar haberinin alnmasdr.
1159 / 2483

buhari

Bu gazve hicretin sekizinci (bir kavilde yedinci) yl cumde'1-hir aynda yaplmtr. Peygamber, Amr'n eline beyaz bir bayrak vermi, Muhacir ve Ensr'dan yz kiilik bir kuvvete babu ta'yn edip yollamtr. Asker iinde Eb Bekr, Umer gibi gibi yksek ztlar da vard. Amr, Arab'n dah kumandanlarndan olduu iin, ,bu ta'yn onu bir nevi' te'lf ve taltf idi. Nitekim Hlid ibnu'l-Veld'i de Peygamber bu maksadla Al ile beraber Yemen'e gndermiti. [386] Bu gazveden muzaffer olarak dnen Amr, Peygamber'in babu yapmasndan ve kazand zaferden dolay Peygamber'in en bata sevdii kimselerden olabilecei mdi ve hrsyle hadsteki sorular sormutu. [387] Hadsin ba tarafndaki "Ben denizde idim" fkras, bz nshalarda "Ben Ye-men'de idim" eklinde gelmitir. Peygamber, Yemen'in asletli br kiisi olan Cerr'i, Yemenliler'i slm'a da'vete gndermiti. Cerr bu seferden dnerken yine Yemenli iki melik olan Z Kela' ile Z Amr'la Medine'ye gelirlerken bulumu ve hadsteki konumalar bu esnada cereyan etmitir. Sonra Z Kela' kalabalk bir kle kaafilesiyle Medine'ye hicret etmi, Umer zamannda bunlar zd edip cihda yollamtr. Sffn harbinde Al tarafnda iken, 37 ylnda ldrlmtr. Z Amr'n bu hadsin ikinci ksmnda syledii hakmne szleri, onun ilm, itima ve siys mes'elelerdek geni bilgisine ve olgunluuna dellet etmektedir. Onun bu szleri devlet bakannn ileri gelenlerin istiaresi ile ve mmkn olduu kadar geni bir seim ile yaplmas hlinde hayr olduu, devlet bakanlnn kl kuvvetiyle elde edilmi olmas durumunda se her zaman byle hayr olmayp, zulm ve istibdd yapabileceklerini ifde etmektedir. Bu ise idare hukukundaki mme velayetinin ve cumhuriyet sisteminin zetlenmi gzel bir ifadesidir. [388] Bu sahil seferi sekizinci ylda yaplmtr. am'dan gelmekte olan Kurey kervann gzetlemek iin gnderilmitir. Kelmn dzgn olmas iin yle bir takdr lzmdr: Peygamber (S) deniz sahili tarafna bir seriyye gnderdi. Onlar yola ktlar. Bir kervan gzetliyorlard... Eb Ubeyde, Bedir ve ondan sonraki btn gazvelerde hazr bulunmutur. 58 yanda iken hicretin 18. ylnda kan Amvs taununda m yaknnda rdn'de lmtr. Kabri orada Ams ky civarnda Gorbisan mevkiindedir. Cenaze namazn Muz ibn Cebel kildrmtr (Ayn). [389] Bu hadsin bir rivayeti erke Kitb'nda "Yemekte ortaklk bb"nda geti. [390] Bu da Cbir hadsinin dier yoldan rivayetidir. Burada Amr ibnu Dnr'ri rivayet ettii son ksmda "Kes" emri drt kerre tekrar edilmitir. te bu suret, mur-selin suretidir. nk Amr ibnu Dnr, Kays'n bu hadsi babasna tahds ettii zamana erimemitir. Evet bunu elHumeyd, kendi Msned'inde tahrc etmitir... Bu cmleleri doru anlamak iin "Kes dedi, ben de ona kestim dedim" eklinde sylendiini takdr etmelidir (Kastalln). [391] Bu da Cbir'in o sahil gazvesiyle ilgili rivayetlerinden bir dieridir. Burada Peygamber, onlarn yedikleri hayvann mchidler iin Allah tarafndan karlm bir nzk olduunu bildirdikten ve bylece onlarn fiillerini szyle doruladktan sonra, onun etinden kalp da kendisine getirdikleri paray bizzat yemek s-retyle bu tasvibini fiilen de dorulam oluyor. [392] Bu, Eb Bekr'in Hacc Emirlii ile dokuzuncu hicret ylnda yaplan haccdr ki, Mekke fethinden bir sene sonra ve Raslullah'n bizzat idare ettii Veda Hacc'ndan bir sene evvel idi. Sekizinci senede Mekke fethinden sonra Mekke'ye vl ta'yn edilen Attb ibn Esd(R)'in emrlii ile hacc edilmiti. Btn Arabistan halk slm Dni'ne girmemi bulunduklar iin, sekizinci ve dokuzuncu senelerde hep birlikte hacc edilmi, slm'n hacc mensekleri yannda mriklerin o irkin bid'atleri de icra edilmiti. plak olarak tavaf etmek ve "L erike /e"den sonra "ll erken huve leke temlikuhu ve meleke" hezeyann eklemek de bu bid'atler arasnda idi.
1160 / 2483

buhari

Eb Bekr, o sene Raslullah'a vekleten slm usl ile hacc menseklerini retmeye me'mr edilmi olup, beraberinde Medine ehlinden (iyz kadar sa-hb vard. Peygamber'in kendi elleriyle bezeyip iaretledii yirmi, kendi tarafndan be kurbanlk deveyi sevketmiti. [393] Hadsin bala uygunluu, Bere'nin, Eb Bekr'n hacc emrlii srasnda inmeye balamasdr. Bere Sresi en son inen sredir. nmeye hicretin dokuzuncu senesi balamtr. Eb Bekr'i hacc emri ta'yn edip gnderdikten sonra bu sre indi. Bunu hacc mevsiminde insanlara okumak zere arkasndan da Al'yi me'mr edip kendi dii devesi Adb'ya bindirerek gnderdi. Eb Bekr'e gnderseydiniz, denildi. "Bunu benden, ev halkmdan olan bir kimseden bakas benim adma tebli edemez" buyurdu. Al yolda Eb Bekr'e yetiti. Eb Bekr, Al'ye: Emr mi veya me'mr musun? diye sordu. Me'mr, dedi. Yrdler. Terviye gn olunca Eb Bekr hutbeyi okudu ve insanlara hacc menseklerini syledi. Al de nahr gn Akabe Cemresi yannda kalkt: Ey insanlar, ben size Raslullah'n raslym, dedi. Ne ile? dediler. Bere'den otuz krk yet okudu. Sonra da dedi ki: u drt ile emrolundum: Bu seneden sonra bu Beyt'e mrik yaklamayacak; Beyt'i plak tavaf etmeyecek; her m'min nefisten bakas cennete girmeyecek; her ahid sahibine ahdi tamamlanacak, diye iln etti (Hakk Dini, III, 2444). [394] Hudeybiye andlamasyle slm'n siys varlnn Kurey tarafndan tannmas zerine Arab kabileleri Peygamber'e hey'etler gndermeye balamlard. Hu-deybiye'den beri nazar olarak devam eden bu siys varlk, Mekke'nin fethi zerine mkemmel ordusuyla, idri ve adl tekltyle fiil ve hakk bir devlet hlinde kendini gsterince, Arabistan'n btn kabileleri hey'etler gndererek ballklarn bildirmilerdir. Bu hey'etler sebebiyle bu dokuzuncu yla "Senetu'l-Vufd = Hey'etler yl" denilmitir. te Temm oullar hey'eti de bunlardan birisidir. Siyercilerin bildirdiklerine gre, Temm oullan hey'eti yetmi yhud seksen kii olup ilerinde Ka'ka' ibn Ma'bed, Utrid ibn Hcib, Akra' ibn Habis, Zbrkan ibn Bedr, Amr ibn Ehsem, Hannt ibn Yezd, Nuaym ibn Yezd, Kays ibn sim, Uyeyne ibn Hsn ve dier ileri gelenleri vard. Bunlar bir le scanda gelmiler ve mescide girerek Peygamber'in odalar arkasnda vah ve kaba bir ekilde: Y Muhammed, bize k! diye barmaya balamlard. O srada Raslullah kuluk uykusu uyuyordu. Bunun zerine el-Hucurt Sresi: 4-5. yetleri inmitir. Bu yetlerin delletleri vehile Temm hey'etinin hepsi mslmn olmular; Peygamber onlarn kabalklarn ho grm ve kendilerine birtakm hediyeler vermitir. [395] mrn ibn Husayn'n bu hadsinin bir rivayeti Bed'u'1-Halk Kitb'nm banda da gemiti. Bu hads, Temm oullarnn cehalet ve kabalklarnn dier bir safhasn aklamaktadr. [396] el-Vkd, Uyeyne'nin bu gnderilme sebebini yle zikretti: Temm oullan, Huza kabilesinden birtakm insanlara baskn yaptlar. Bunun akabinde Peygamber, Uyeyne ibn Hsn', ilerinde Ensr ve Muhacir bulunmayan elli kiilik bir seriyyenin banda Temm oullan zerine gnderdi. Uyeyne onlardan on-bir erkek, onbir kadn ve otuz ocuk esr alp geldi, ite bu sebeble Temm oullan bakanlar Medine'ye geldiler. bn Sa'd: Bu vak'a, hicretin dokuzuncu yl muharreminde oldu, demitir (Fethu'l-Br). [397] Temm oullar'nn nesebi Mudar'da Peygamber'in neseb zinciri ile birleir. Bundan tr Peygamber onlarn sertlik ve kabalklarna ramen, Temm oulla-n'm kendi soyundan saymtr. Eb Hureyre hadsinin bb ile ilgisi meydandadr. [398] Bu hadsin bala uygunluu aktr. Bunun bir rivayeti Tefsir Kitb'nda da gelecektir [399] Bu Abdu'1-Kays, Bahreyn'de sakin olup Abdu'1-Kays iBn Aksa...ya nisbet edilen byk kabiledir. Bunlar Raba kabileleri tarafndan gnderilmi sekin bir eliler hey'etidir. Bu hey'ette gelenlerin says bazlarnca ondrt, bazlarnca daha ziydedir. bn shk bu hey'etin Medine'ye
1161 / 2483

buhari

ilk gelii Mekke fethinden biraz nce idi, demitir. [400] Bu hadsin bir rivayeti mn Kitab, "Bete bir vermek mndandr bb"nda, bundan daha btn olarak gemiti. [401] Bu da bn Abbs hadsinin baka bir tarkten rivayetidir. Burada isimleri zikredilen kaplarda nebz kurmak yasak edilmitir. nallah Eribe Kitb'nda gelecei zere, bu kaplardan su ve haram olmayan erbet vesaire imeye sonradan ruhsat verilmitir [402] Bala uygunluu "Bana Abdu'l-Kays'tan birtakmHnsanlar geW/"sznde-dir. Bunun bir rivayeti Namaz Kitb'mn sonlarnda gemiti. [403] Bu da burada, iinde Abdu'1-Kays zikredildii iin getirilmitir. Bunda da Abdu'l-Kays kabilesinin fazileti vardr. Bahreyn, Umman Denizi sahilinde bir memlekettir. Bugn de hl varln srdrmektedir. [404] Ben Hanfe, Mekke ile Yemen arasnda, Yemme mntkasnda ikaamet eden byk bir kabiledir. Summe ibn Usl de bu kabilenin ileri gelenlerinden bir kimse idi. Summe'nin slm' kabul, Ben Hanfe hey'etinin Medine'ye gelmesinden ncedir. Summe, Mekke fethinden nce mslmn olmutu. Ben Hanfe hey'etinin Medne'ye gelii ise hicretin onuncu ylndadr. [405] Hads baln kinci ksmna uygundur. Summe irki ve putlara ibdeti bir dn saymad iin, kendinin dnden kmadn yemn ile te'kd ederek sylemitir ki, bu tammiyle dorudur. nk ilmen dn, akl ve irde sahibi nsanlar kendi arzular ile hayra sevkeden ilh bir messesedir. bn Him'm rivayetinde Summe, umre yaptktan sonra Yemme'ye gitmi ve Mekke'ye zahire ykleyip gtrmelerini Yemme halkna yasak etmitir. Bunun zerine Mekkeliler Peygamber'e mektb yazp: Sen akrabalara ilgiyi, akrabalk hakkna hrmeti emredersin! diye zahire gnderilmesini istemiler. Peygamber de Summe'ye bir mektb yazp Mekke'ye zahre tayanlarla Mekkeliler arasndaki yolu boaltmasn, yn zahre nakline msade etmesini bil dirmitir. [406] Hads baln birinci ksmna uygundur. nk Museylime, Ben Hanfe hey'et iinde gelmitir. Hads bu isnd ile Peygamberlik Almetleri bb'nda gemi ve orada baz bilgiler verilmiti. [407] Bala uygunluu, inde geen "Yemme'nin sahibi" sznn Museylimetu'l-Kezzb ismini tazammun etmesi ynndendir. [408] Bala uygunluu "Yalanc Museylime'ye katk" szndedir. Bu szde Eb. Utarid'in, kendi kavmi Utrd oullan'ndan Museylime'ye tbi' olanlardan bulunduuna iaret vardr. Bu Eb Rec mrn ibn Milhn el-Utrd, Peygafl-ber zamannda mslmn olmu, fakat Peygamber'i grmemitir. Utrd, Te-mm'den bir batn'dr (Ayn) [409] Bu hadste ayr olarak el-Ans kssas yoktur, ancak bunda irsal yoluyla Musey-lime kssas ve bunun iinde de el-Ans'nin zikri vardr. Bu el-Esvedu'1-Ans, San''da ortaya kp peygamberlik iddiasna kalkm, San' zerinde hkimiyet kurmutu. Kapsnda bin muhafz bulundururdu. Feyrz onun yanna girmi, bz tedbrlerle onu ldrmt. Urve'den elEsvedu'l-Ans'nin, Peygam-ber'in vefatndan bir gn ve bir gece evvel ldrld, sonra bu haberin Eb Bekr'e ulatrld rivayet edilmitir (Ayn, Kastalln). [410] Necrn, Mekke'ye Yemen tarafndan yedi konak uzaklkta, yetmi karyeyi mil byk bir ehirdir. Yemen'in kuzeydou tarafnda ve Dehn l'nn ke-narmdadr. Necrn, Hnstiyanlar iin bir merkez idi. Ahlsi Hrstiyan olup, aralarnda bir mikdr Yahd de vard. [411] bn Sa'd'm rivayetine gre Raslullah, Necrn Hrstiyanlan'na mektb gnderip
1162 / 2483

buhari

Medine'ye da'vet etti. Emirler: Abdu'l-Mesh kb, maiyyetinde ondrt kii ile Medine'ye geldi. lerinde en byk limleri Eb'l-Hris Alkame ile es-Seyyid el-Eyhem de bulunuyordu. Bunlar Medine'ye gelince mescide girdiler. zerlerinde Yemen Brd denilen ipekli elbiseler, ridlar vard. pekli kef-yeler rtnmlerdi. Mescide girince dou tarafna doru durup namaz kldlar. Bunu ho grmeyen sahblere Peygamber: "Onlar serbest braknz" buyurdu. Namazdan sonra Peygamber'in huzuruna geldiler. Fakat Peygamber bunlardan yz evirdi ve bunlarla konumad. Bunun zerine Usmn onlara: pekli elbiseler iinde geldiiniz iin Peygamber sizlere ynelmedi, dedi. Bunun zerine Necrn hey'eti o gn kalkp gittiler. Ertesi gn rhib elbiseleriyle Peygamber'in huzuruna geldiler, selm verdiler. Peygamber de selmlarm selm ile karlad. Onlar slm'a da'vet etti. Onlarla s hakknda uzun ekimeler yapld, deliller, hccetler getirildi. Peygamber onlara Kur'n okudu. Fakat onlar ikna' etmek kaabil olmad. Nihayet Peygamber onlara lu mrn: 6. yetinde bildirilen la'netlemeyi teklf etti. Dnmek zere kalkp gittiler. Sonra bu yolda la'netlemeden korkup ekindiler. Hrstiyan kalarak cizye vergisi vermek zere anlap gittiler (Ayn). [412] Bunlar da Huzeyfe ve Enes'ten ayr senedlerle gelen rivayetlerdir. Bunlarda da Eb Ubeyde hakknda ok yksek bir eref dile getirilmitir. Buhr bu Enes hadsyle Peygamber'in Eb Ubeyde hakkndaki sznn geen hadsteki Necrn hey'eti sebebiyle sylendiine iaret etmitir. bn Sa'd'n rivayetine gre Necrnllar yazlan anlama gereince, bin takm receb aynda, bin takm safer aynda teslm edilmek zere ikibin takm elbise, her elbiseyle beraber bir kyye (40 dirhem) nakid verecekler. Yemen'de kargaalk karsa 30 zrh, 30 karg, 30 deve, 30 at vereceklerdi. Bu ahidlemeye gre Necrnllar, Umer'in devrine kadar yerlerinde kaldlar. Umer zamannda gayrimslimler Arabistan'dan karldnda, bunlar da, emlk ve arazlerinin bedeli verilerek Kfe civarnda yine Necrn ad verilen bir yere naklolundular. [413] Bahreyn, Basra ile Umman arasnda ve Basra Krfezi'nin garb sahilinde bir mntkadr. Umman ise Arab yarmadasnn gneydousunda ve Hindistan'n karsnda gayet geni bir kt'a olup, Hindistan, Iran ve Arabistan'n ticret an-bar durumunda idi. Bu hadste Umman ve Bahreyn kssas yoktur. Lkin Buhr, Peygamber'in "Eer Bahreyn mal gelmi olursa" szyle Bahreyn'e iaret etmi olmas mm-kin olur. nk bu sz, Peygamber'in oraya seriyye gnderdiine dellet etmektedir. Bu hadsin bir rivayeti Keflet'te gemiti. [414] E'ar, E'ar'm nisbetidir. E'ar, Sebe' neslinden Nebet ibnu Uded adndaki kimsenin lakabdr. Nebet'n gvdesi anadan kll doduu iin "E'ar" lakabyle anlmtr. Sonra bunun neslinden Yemen'de yetien byk bir kable, buna nisbet edilerek E'arler denilmitir. Sahbler'den Eb Ms el-E'ar de bu kabiledendir (Kaams Ter.). Bu szler erket Kitab, "Yemekte ortaklk bb"nda geen hadsin bir parasdr. [415] Bu hadsteki "Min", "Ittsliye min'i" diye isimlendirilir. Peygamber bu szyle E'arler'in kendisine nisbetlerini, ballklarn ve yaknlklarn en bel bir uslbla ifde etmi oluyor. Bu hadsin bir rivayeti Menkabeler'de, "bn Mes'd'un menkabesi bb"n-da gemiti. [416] Hadsin bala uygunluu "Biz E'arler'den bir cemat, Peygamber'in huzuruna vardk ve ondan {Tebk seferi iin) binek ve yk develeri istedik" szlerinden alnr. nk Peygamber, Tebk gazvesi hazrln yaparken E'arler'den bir grup mchid gelip kendisinden binek ve yk develeri istemilerdi. Yemn mes'elesiyle ilgili aklama, inallah Yeminler Kitb'nda gelecektir. [417] Hadsi burada getirilme sebebi, "Yemen ahlsinden bir grup insan geliverdi" szdr. Bu hadsin daha uzunca bir rivayeti "Temm oullar hey'eti bb"n-da gemiti.
1163 / 2483

buhari

[418] Bu hadsin bir rivayeti Bed'u'1-Halk Kitb'nm sonlarnda gemiti. [419] mn'n Yemen'e mensb olmasnda, mn ve slm' mal ve canlaryle te'yd eden Ensr'm neseb ynnden Yemenli olmalarna iaret vardr. Bu hads, E'ar-ler'in de sonradan Yemen'den gelileri sebebiyle sylendii iin, onlar hakknda da bir medh olduu aktr. Bu hadslerde zikredilen "eytnn boynuzu" ta'bri eytnn hizbi, mmeti demektir. nk "Kam", muasr olarak yaayan insanlarn tabakas, ilim ehlinden bir tabaka ve bir peygamber kp onunla beraber yaayanlar ma'nla-rna gelir. Nitekim Peygamber, sahbler iin "manlarn hayrls benim karn'm-dr.." buyurmutur. [420] Hadsin bala uygunluu isndda ve hadsin metninde Alkame'nin zikredilmi olmasndan zorlanma ile alnr. nk Alkame, en-Naha'dir. en-Naha' ise Ye-men'den byk ve mehur bir kabiledir. Bu kable ferdleri en-Naha*a nisbet edilirler. en-Naha'n ismi, Habb ibn Amr ibn|UIe...dr (Ayn). bn Mes'd'un Alkame hakkndaki sz de Alkame iin byk bir menka-bedir. nk bn Mes'd, onun okuyuta kendi benzeri olduuna ehdet etmitir. Son ksmdan zahir olan, Habbb, erkeklerin altn yzkten nehyinin ten-zh bir nehiy olduunu i'tikaad etmekte idi. bn Mes'd ona bu nehyin tahrm olduunu tenbh etmi, o da sr'atle altn yzk takmaktan vazgemitir (Fethu'l-Br). [421] Devs'in kssas hadslerde aklanmtr. et-Tufeyl ibn Amr ed-Devs'ye gelir; onun acb, garb bir hikyesi vardr. Ben uzatmak korkusundan onun zikrini drp zetledim: O hikyeden biri udur: O bir ru'y grd de arkadalarna: Bu ru'yy ta'br ediniz, dedi. Onlar: Ne grdn? dediler. O da yle anlatt: Bam tra edilmi grdm. Azmdan bir ku kt. Bana bir kadn kavutu ve beni fercinin iine soktu. Babam ben evkle aryordu. Derken onunla benim arama bir engel gerildi! Arkadalar: Ru'yn hayr olsun! dediler. Kendisi: Vallahi ben bu ru'yy te'vl ettim, dedi; bamn trana gelince, bu onun kesilmesidir. Ku, rhumdur. Beni fercine sokan kadn ise Arz'dr; o benim iin kazlr, ben de iine gmlrm. Ben ehd olarak ldrlmekle korkutuldum. Babamn beni aramas ise, ehdlik aramakta beni muhakkak ma'zi-retli gstermeye alacak diye dndm, ve babamn bu ehdlik seferimizde bize katlacan sanmyorum, dedi. Hakkaten et-Tufeyl, Yemme gn ehd edildi. Babas orada yaraland. Daha sonralar Umer ibnu'l-Hattb zamanndaki Yermk harbinde ehd edildi (Ayn). Tufeyl ibn Amr ed-Devs hakknda u bilgiler de verilmitir: Kavminin erfi ve iyi bir iri olan Tufeyl ibn Amr ed-Devs (R), mslmnlarn pek zahmette olduklar ve Kurey kfirlerinin elinden ok ektikleri bir zamanda Mekke'ye gelmiti. Kurey'in adamlar ona: Y Eba't-Tufeyl, sen memleketimize geldin. (Peygamber'i kasdederek:) Bu adamn da acib hli var. Syledii sz -ki Kur'n'dr- sihr gibidir, insan babasndan, kardei kardeinden, kocay karsndan ayryor. Seninle kavmin arasna -bizde olduu gibi- bir tefrika dmesinden korkarz. Sana nasihatimiz olsun, onunla sakn konuma. Szlerini kulana sakn uratma! demiler. Tufeyl dedi ki: Vallahi bu sz bana o kadar ok sylediler ki, konumamaa, szn iitmemeye azmettim. O derecede ki, mescide girdiim vakit ne olur ne olmaz, belki szlerini duyarm korkusuyla kulaklarma pamuk bile t-kadmd. Mescidde Raslullah' grdm. Ka'be'nin yannda durmu namaz klyordu. Ona yakm bir yerde durdum. Szlerinden bzlarm iitmemek mmkin olmad. Houma gitti. Kendi kendime:
1164 / 2483

buhari

Ben iyiyi kty fark etmeyecek adam deilim. Bu adamn szlerini dinlememe ve gzel bulursam kabul; bulmazsam terketmeme ne mni' var! dedim. Ve bir tarafa gizlendim. T namazn klp evine doru gidince: Y Muhammed, Senin kavmin bana yle byle dediler. O kadar ki, Senin szlerini duymayaym diye kulaklarma pamuk tkadm. Bana ne diyeceksen de! dedim. Bana slm' teklf etti, biraz Kur'n okudu. Vallahi bundan gzel hibir sz iitmediim gibi, islm'dan daha mnsib birey de duymamtm. Dedim ki: Y Nebiyyallah! Ben kavmim iinde itaat edilen bir kimseyim. Memleketime de dnp onlar da'vet niyetindeyim. Kolaylk olsun diye bana du et. Bunun zerine "AMhumme'c'al lehu yeten (= Y Allah onun iin bir yet, bir almet yarat)" diye du buyurdu. Mekke'den ktm. Karanlk bir gecede kavmimin ikaamet ettii su bana bakan tepeye vardmda iki gzmn arasnda kandil gibi parlayan bir nr peyda oldu. imden: Aman yzmde olmasn, belki musle, yn ukubet izi zannederler, dedim. O nr hemen sopamn bana geti. Oradakiler kandil gibi duran o nuru birbirine gstermeye baladlar... Tufeyl(R)'e kendi kabilesi -bundan dolay "Zu'n-Nr = Nurlu, nr sahibi" nmn verdiler. Tufeyl ibn Amr (R), tafslin-den vazgetiimiz maceralarndan sonra Devsler'in mnna sebeb olmu ve Hay-ber gazvesi esnasnda yetmi, seksen kimse ile birlikte Peygamber'in yanna gelmitir. Bunlarn arasnda Eb Hureyre de vard (Tecrd Ter,, II, 338340; 291 rakaml hadsin haiyesinden). [422] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti Cihd'da, Peygamber'in Devs kabilesine duas hakknda gemiti. O rivayette Eb Hureyre'nin (yetmi seksen kadar olan) arkadalaryle birlikte Peygamber'e geldikleri bildirilmiti. Bu, Hayber harbi srasnda idi. [423] Bunun daha tafslli bir rivayeti Itk Kitb'nda gemiti. Eb Hureyre, Hayber'in fethi srasnda arkadalaryle Yemen'den gelmi ve mslmn olmu, Medine'ye gelince de Suffa sahbleri srasna girdirilip, bu irfan yuvasnda o muazzam ilmini renip hrika bir hads hafz olmutur. [424] Adiyy ibn Hatim, cmertlikle mehur olan Hatim et-T'nin oludur. Hicretin yedinci (veya sekizinci) ylnda kabilesi adna sefirlikle Medine'ye gelmi ve kabilesi halknn toptan slm'a girdiklerini Peygamber'e bildirmiti. Yanma girdiinde Peygamber, oturmakta olduu minderi Adiyy ibn Htim'e sunmu ve onun stne oturtmutur. Dedesi gibi kendisi de ok cmert idi. Bu sebeble hl tercemesini yazan mellifler "Cevd ibnu'l-Cevd = Cmert olu cmert" diye vasflandrmlar dr. Tayy kabilesinin slmiyet'i ok kuvvetli ve sammi idi. Peygamber'in vefat zerine bz Arab kabileleri dnden dnme faaliyetlerine giritikleri hlde, Adiyy ibn Htim'in kablesnden hibir ferdin byle irkin bir hareketi grlmemitir. Bz kableler Peygamber'e verdikleri zekt, Eb Bekr'den esirgerken, Adiyy bizzat kablesinin zektn hesb edip Eb Bekr'e getirmitir. Adiyy, Medin'in fethinde bulunmu, Al ile Muviye hdisesinde Al'nin yannda yer almtr. Cemel vak'asnda gz sakatlanmtr. bn Sa'd, Tabakaat'mda, hicretin altmsekizinci ylnda vefat ettiini bildiriyor. slm'a giri sebebini bn shk yle rivayet etmitir: Peygamber'in svarileri Adiyy'in kzkardeini esr almlar. Kadn, Peygamber'den: Baba helak oldu, vfid yn eli de kayboldu; bunun iin bana in'm et, Allah da sana in'm etsin! diyerek efkat ve meyi gstermesini istemesi akabinde, Peygamber onu zd etmi ve: "Senin vfidin kimdir?" diye sormu. Kadn: Adiyy ibn Hatim! demi. Peygamber: "Allah'tan ve Rasl'nden kaan adam?" buyurmu.
1165 / 2483

buhari

Rv dedi ki: Kadn, Adiyy'e geldiinde, ona Raslullah'a gitmesini iaret etmi, bunun zerine Adiyy gelip slm'a girmitir. Tirmiz de: O geldii zaman: te Adiyy! demiler. Peygamber daha nceden "Ben Allah'n onun elini benim elimin iine koymasn md ediyordum" demitir (Kastalln). [425] Peygamber bu haccda ve sonunda insanlara veda ettii iin, bu hacc "Veda Haca" diye simlendirilmitir. Buna slm Hacc da denilir. nk Peygamber Medine'ye hicret ettikten sonra bu haccmdan baka hi hacc yapmamtr. Hicretten nce ise Mekke'de gerek peygamberliinden nce, gerek sonra birok defa hacc yapmtr. Haccm farz klndn bildiren Iu mrn: 97. yeti bu sene inmiti. Bir sene nce, yn hicretin dokuzuncu ylnda indii de rivayet edilmitir. Buna "Haccetu'I-Bel = Tebl Hacc" da denilir. nk Peygamber bu haccmda hacc ibdetinin btn hkmlerini, rknlerini nazar olarak tebl ettii gibi amel olarak da tatbkaatni gstermitir. Buna "Haccetu'l-Keml ve't-Tamm" da denilmitir. nk hacc ibadetiyle slm Dn'nin kurduu btn ibdet ve medeniyet kaaideleri, Allah'a kulluk ve insanlk esslar Peygamber tarafndan tammiyle tebl edilmi bulunuyordu. Dnin 'kemle erdii, Arafat'ta vakfe yapt sra inmi olan el-Mide: 3. yetinde bildirilmitir. [426] Hadsin bala uygunluu "Biz Veda Hacc'nda Rasiullah ile beraber ktk" szndedr. Bunun bir rivayeti Hacc Kitab, "Temett' ve krn bb"nda gemiti. Bu hadsi Mslim de Hacc Kitb'nda aynen getirmitir: Mslim Ter., IV, 57. (III) "1211". [427] Peygamber'in Veda Hacc, bu haccda tavaf, Haceri Esved' isti'lm, Safa ile Merve arasnda sa'yi gibi haccn btn mensekleri, rknleri ve dabna dir rivayetler Hacc Kitb'nda getiinden, Buhr'nin buradaki rivayetleri azdr. Arafat Ve Min'daki hutbelerine id olanlar ve dier bz hadsleri ile yetinmitir. [428] Bu hadste Raslullah'm Ka'be'ye girmesi ve orada namaz klmas, Mekke'nin fethi gn olduu aka bildirilmitir. Veda Hacc'nda deildir. Bu sebeble -rihler Veda Hacc ile bu hads arasnda uygunluk bulunmasnda glk bulunduunu beyn etmilerdir. [429] Bu hadsten, ifda tavafnn haccn rknlerinden biri olduu, bunu ed etmeyen hayzlnn temizliini bekleyecei, tavaf etmedike haccm uhdesinden kmayaca anlalyor. [430] Bu hadsin ba tarafndaki bn Umer'in "Biz Peygamber aramzda iken Veda Hacc'n konuurduk, fakat Veda Hacc nedir bilmiyorduk" sznn ma'ns udur: Yn Peygamber'in ved' m yhud bakasnn ved' m bilmiyorduk. Nihayet vefat edince, Peygamber'in insanlara vasiyetlerle veda etmi olduunu bldiler. bn Umer bu hadsinde Arafat hutbesinin bir ksmn haber vermektedir. [431] Eb shk'n bu ikinci rivayetinde bir mbhemlik vardr: Raslullah'n, hicretten nce, peygamberlikten evvel ve sonra Mekke'de birok kerreler hacc ettii bellidir. Burada ise bir hacc yapt zikredilmitir. [432] Mudar, bn Nezr'dr. Kendisine nisbet olunan kablenin addr. Bunlar receb aynn hrmetine her kableden daha ok riyet ettikleri iin, bu hadste receb ay bunlara nisbet edilmitir. [433] Peygamber'in bu nutku hads ve siyer kitblarmda nakledilmitir. Buhr de Sa-/if/i'inde buradan baka lim, Hacc, Bed'u'1-Halk, Tefsir, Fiten, Udhiye Ki-tblan'nda bz faklarla ve her yerde ayr ayr yollarla rivayet etmitir. Bu sebeble usl bakmndan bu nutkun da Arafat nutku gibi Peygamber'in dilinden ktnda ilmen hibir bhe yoktur. Peygamber bu nutkunda evvel ay, yl hesabn tesbt etmitir. Bunun o devirde mal, can, nms masuniyeti bakmndan ok ehemmiyeti vard. Btn panayrlar bu haram aylarda
1166 / 2483

buhari

emniyet inde kurulurdu. Bu takvimin nemi undandr: Btn Arablar teden beri bu drt haram aylara hrmet edegelmler ve bylece ticret, san'at, ibdet gibi beer faaliyetler emniyet iinde yaplagel-mitir. Sonradan apulculuk maksadyle bu haram aylarn yerleri deitirilmi, bazen de oniki ay one karlm, takvimde artrma ve eksiltme gibi birtakm oynamalar ve hakszlklar yaplmtr. te Peygamber bu Veda Hacc hutbelerinde bu takvm bozmalarn dzeltip, aylarn ilk yaratldklar zamanki gibi yerli yerine geldiklerini tesbt edip bildirmitir. Peygamber mal, can, nms masuniyeti bakmndan mhim olduu iin haram aylarn adlanyle ta'yn etmi, bunu en sde fikirlere yerletirmek iin de soru-cevb tarznda gayet bel bir uslb ile ifde buyurmutur. [434] Bunun bir rivayeti mn Kitb'nda gemiti. Orada da akland gibi, M'-minlerin Emri Umer bnu'l-Hattb'm cevb soruya uygun dmemi gibi veh-medilebilirse de, bunun soruya uygunluu ynden sabittir: Evvel bu yet Arefe gn ikindiden sonra indii iin bayram gecesi inmi yhud inmesiyle hemen bayram tahakkuk etmi demektir. kinci olarak cumua gn inmitir ki, o gn mslmnlarn her hafta tekrar eden bir bayramdr. nc olarak Arefe gnnn kendisi de bayramdr. Nitekim bu hads, shk ibn Kubeysa rivayetinde "Bu yet, Arefe olan cumua gnnde indi. Cumua da, arefe de -Allah'a hamd olsun- bize bayramdr" denilmi, Tabern'nin rivayetinde de: "kisi de bize bayramdr" denilmitir. Gerek son iki rivayetteki sarahate, gerek Buhr rvyetindeki iarete gre soruya uygun cevb verilmi demektir (Ahmed Nam, Tecrd Ter., I, 45-46 "42" rakaml hadsin haiyesinden), [435] ie'den gelen bu Veda Hacc hadslerinin deiik yollardan bz farkllklarla gelen rivayetleri Hacc Kitb'nda gemi ve bunlarla ilgili aklamalar da oralarda verilmiti. [436] Buhr bu hadsi ayr ayr sened ve bz kk farklarla Sahh'nm on kadar yerinde getirmitir. Bu cmleden olarak bunun birer rivayeti Cenazeler Kitb'-nda ve Vasyyetler Kitb'nda da gemiti. Sa'd ibn Eb Vakkaas, cennetle mjdelenen on sahbden biridir. Yedinci olarak slm'a girmitir. slm'a girdiinde 17 yanda toy bir genti. "Mslman olduunda yzmde ty yoktu" dediini olu mir rivayet etmitir. Babas Sa'd ibnu Havle de mslmn olup hicret etmi, Bedir'de ve ondan sonraki gazvelerde bulunmu, Veda Hacc'nda Mekke'de vefat etmitir. Bu hadste Pey-gamber'in bir mu'cizesi grlyor: Sa'd ar hasta iken, o gnlerde babasnn vefat zerine haytndan mdi azald srada, onun uzun bir mr srecei umudunda olduunu bildirmiti. Hakkaten Sa'd, o trihten sonra 45 yl daha yaam, hicretin 55. ylnda vefat etmitir. Sonradan erkek ve kz ocuklar da olmutur. [437] Buradaki hadslerin bala uygunluklar meydandadr. Bunlarn bz rivayetleri de Hacc Kitb'nda gemiti. [438] Bu hadsin bir rivayeti Hacc Kitab, "ki namaz birletirip aralarnda nafile klmayan kimse bb"nda gemiti. Seferde iki namaz bir vakitte birletirerek klma hadsleri ilgili blmde gemi ve gerekli aklamalar verilmiti. [439] Tebk, Hicaz kit'asnn kuzey cihetinde Medine ile am'n ortasnda suyu ve hurmal bulunan bir yerdir. Bu seferde buraya kadar gidildii iin bu isimle anlmtr. Tebk seferi Peygamber'in bizzat katld son gazvesidir. Bu sefere hicretin dokuzuncu yl receb aynda bir perembe gn kmtr. Tebk seferinin Veda Hacc'ndan nce olduunda rivayet limlerinin ittifak vardr. Bu se-beble bn Hacer ve Kastalln bu baln el-Cmi'u's-Sahh'te Veda Hacc'ndan sonraya konmas mstensihlerin hats olabileceini dnmlerdir. Bu seferde harb yaplmad. Fakat byk glkler inde otuz-krk bin kiilik kuvvetli bir slm ordusu hazrland iin, Kur'n dilinde bu seferin yapld zamana "Satu'l-usre = Glk
1167 / 2483

buhari

Zaman" (et-Tevbe: 117) denilmitir. Bu sefere, Kur'n'n bu iaretinden alarak "Gazvetu'1-Usre = Zorluk Gazvesi" de denildi, bu orduya da "Ceyu'1-Usre = Zorluk Ordusu" ad verildi. Bu seferin sebebi: Dou Roma mparatorluu'nun am'da slm aleyhine byk bir ordu hazrlamakta olduu; Cuzm, Lahm, Gassn, mile adlarndaki Arab kabilelerinin de Rmlar'la birlikte hareket etmelerinin saland ve dman ordusu nclerinin Belkaa'ya kadar geldii haberinin .Peygamber'e ulamasdr. Esasen Peygamber kuzey snrndan; m ve Suriye taraflarndan ende etmekte bulunduundan, bu haber zerine umm seferberlik i'ln edip, o devrin en kuvvetli devletlerinden biri olan Dou Roma imparatorluu'na kar byk bir ordu hazrlamaya koyuldu. Yaz mevsiminin en scak gnleri idi, kuraklk ve ktlk vard. Yol uzun, dman kuvvetli idi. Peygamber, mslmn-lardan fedkrlk ve bu orduya yardm istedi. Zengin sahbler byk yardmlar yaptlar. Usmn btn levzmlanyle yz deve ile bin dnr yardm yapmt. Bz kimseler de bu seferden geri kalmlard. et-Tevbe Sresi'nin birok yet leri bu seferle ilgilidir. [440] Hadsin bala uygunluu "nk bunlar Tebk gazasnda Raslullah ile beraber bu glk ordusunda bulunmak istiyorlard" szndedir. [441] Peygamber'in bu sz, Al'yi yerine vekl brakmasnn peygamberlikte vekillik olmayp, dier gazvelerde brakt vekller gibi emirlikten ibaret olduunu ifde etmitir. Bu gazvede mnafklarn pekok hlleri gn gnne Kur'n yet-leriyle akland iin, bu Tebk seferine "Gazvetu'l-Fdiha = Rsvyhk Gazvesi" de denilmitir. [442] Hadsin bala uygunluu "Ben Peygamber'in beraberinde bu Usre gazvesinde bulundum" szndedir ki, bu da Tebk gazvesidir [443] Ka'b ibn Mlik, Chiliye devri irlerinden biri olup, kinci Akabe Bey'at'nda hazr bulunmutur. Ensr'm Hazrec kulundandr. Tebk hri, dier gazvelerde hazr bulunmutur. Muviye devrinde elli yhud ellinc ylda yetmiyedi yanda vefat etmitir. Buradaki yetin tamm, bir nceki ile beraber yledir: "And olsun ki Allah Peygamber'ini, ilerinden birtakmnn gnlleri hemen hemen erilmek zere iken glk zamannda O'na tbi' olan Muhacirler'le Ensr' da tevbeye muvaffak buyurdu ve sonra onlarn bu tevbelerini kabul eyledi. nk O ok efkatli, ok merhametlidir. (Savatan) geri braklan kiinin (tevbelerini de kabul etti. nk) yeryz bunca geniliine ramen onlara dar gelmiti, vicdanlar kendilerini sktka skmt. Nihayet Allah 'in hmndan yine Allah 'tan baka snacak hibir yer olmadn anladlar. Bundan sonra Allah onlar da eski hllerine dnsnler diye, tevbeye muvaffak buyurdu..." (et~Tevbe: 17-18). [444] Gassnler, Yemen meliklerinden ve Ezd kabilesinden olup Chiliyet devrinde m cihetinde yerlemilerdi. iftilik ve ekincilikle mehur olan Gassn adndaki bu mevkie nisbetle bu adla anlmlardr. slm'dan drtyz sene evvel meydana kp Rm Kayseri'ne tbi' olarak hkm srmlerdir. Birincileri Cefne ibn Amr olup onanisbetle lu Cefne diye de anlmlardr. Umer'in devlet bakanl zamanna kadar devam edip, son hkmdarlar olan Celebe, tbi'Ieriyle beraber mslmn olmu ve kalabalk cemati ile hacc yapmtr. Fakat hacc esnasnda tavafta ihramn ineyen bir hacy tokatlam ve adalete gre kendisinin de tokatlanacan anlaynca arlanarak Kayser'in yanna kam, Hnsti-yan olmu ve bu suretle Gassn hanedan son bulmutur. [445] Ka'b'n kadnnn ad Cubeyr kz Umeyye'dir. Bu kadn iki kbleye doru namaz klan ilk mslmn olan Ensr kadnlarndandr. Vaktiyle o erefe nail olan Umeyye, imdi de slm trihinin byle bir tecellsine hid oluyor! [446] Talha ibn UbeydIlah cennetle mjdelenen on kiiden biri ve ilk mslmn olan on kiiden birisidir. Raslullah, Muhcirler'le Ensr arasnda kardelik kurduu zaman Talha ile
1168 / 2483

buhari

Ka'b' karde yapmt. te Ka'b' Muhcirler'den yalnz Talha'nn karlayp tebrk etmesi, o kardeliin yksek tecelllerinden birisidir. Talha gibi menkabeleri islm trihini dolduran, birok anl vak'alara gre Peygamber tarafndan "Talhatu'l-Hayr", "Talhatu'l-Cd", "Talhatu'lFeyyz" gibi unvanlar verilen bir ztn musfahas ve tebriki, Ka'b'n dedii gibi unutulmayacak bir eref menkabesidir. [447] Hadsin bala uygunluu, olabileceinin en adr. Ka'b ibn Mlik bu uzun hadsinde Tebk seferine nasl katlmadn aklam, bu arada bu anl seferin birok yerlerine de gzeL iaretler yapmtr. mm Buhr bunu el-Cmi'u'sSahh'inin on kadar yerinde uzun ve ksa metinlerle getirmitir: Vasyyetler, Cihd, Peygamber'in Sfat, Ensr Hey'etle-ri, Maz'den iki yerde, Tefsr'den iki yerde, sti'zn ve Ahkm'da. Mslim de bunu Tevbe Kitbi'nda Ebu't-Thir'den uzunluu ile getirmitir. rih Ayn (Umdetu'l-Kaar, VIII, 425-434) bu hadse drt buuk sahfelik bir erh yazdktan sonra "Zikredilen Hadsin Fideleri" diye bir ara bal am ve burada da yarm sahfeden fazla tutan bu fideleri sralamtr: Kffr maln harbsiz taleb etmenin cevaz, haram ayda gazvenin cevaz, gazve yaplacak ciheti gizleme maslahati gerektirmedii zaman, aklamann cevaz, ... ve en mhimmi de umm seferberlik i'In zerine devlete yaplan da'vete icabet edilmeyip dneklik ve kaaklk gsterilmesinin Allah ve Rasl tarafndan en ar nefret ve iddetle karlanm olmasdr. Dn ve mill olan bu mhim hususu hibir aklamaya muhtc olmakszn, hadsin satrlarnda okuyoruz. Hadsin tercmesi, bz kk tasarruflarla Kmil Miras'nkinden alnmtr. et-Tevbe Sresi'nin byk blm bu seferde cereyan eden olaylara ve bu ves-le ile mnafk zmrelerinin slm aleyhine faaliyet ve zihniyetlerini ortaya koyma, harb, askerlik, seferberlik mes'eleleriyle ilgili olarak inmitir. Tebk seferinde olduu kadar hibir gazvede mnafklarn ktlkleri Kur'n yetleriyle gn gnne bu derece geni ortaya konmamtr. Bu sebeble Tebk seferine "Gazve-tu'1-Fdha = Rsvyhk Gazvesi" de denilmitir ki, mnafklarn yzlerini ortaya karan gazve demektir. [448] el-Hcr, Medine ile m arasnda ve Arabistan'n kuzeybat ksmnda bir vadinin addr. Buras Salih Peygamber'in kavmi olan Semd'un karargh idi. Allah bu-kavmi burada kahr ve helak ettii iin, Peygamber buradan geerken hadslerde zikredilen tedbrleri almtr. Hcr hakknda u bilgiler verilmitir: Hcr, Arabistan'da bir mntka olup Bia ve Has'am arazsi civarndadr. Adn Hcr ibn Ezd'den almtr. el-Hcr havlsi pek mnbit ve pek zengin idi... Hcr arazsinin birok mehur.ehirleri vard... (slm Ansiklopedisi, V, 476). [449] Hadsin bala uygunluu "Vdyi geinceye kadar..." szndedir. nk bu szde vdye inmek ve oradan kmak ma'ns vardr. Balkta "Peygamber'in el-Hcr'dan gemesi bab" dese idi, hadse daha yakn olurdu. Bu hadsin bir rivayeti Ehdsu'l-Enbiy'da Salih Peygamber'in kssas srasnda gemiti; Salih Peygamber'le Semd kavmi arasndaki vak'alar el-A'rf, e-uar, en-Nahl Sreleri'nde anlatlmtr. [450] Bu iki hadsi Mslim de Kitbu'z-Zuhd ve'r-Rkaak'ta mstakil bir bbda getirmitir. Mslim Ter., VIII, 533-535; "Alayclar olmanz mstesna, kendi nefislerine zulmeden kimselerin meskenlerine girmeyiniz bab". [451] Bu bb byle balksz gelmitir. Bylesi, kendinden ncekine bir fasl gibidir. nk burann hadsleri Tebk kssas hadslerinin kalan ile alkal bulunmaktadr. Bundan nceki bb da yine Tebk ile ilgili idi, bunu iyi anla! (Ayn) [452] Bala uygunluu Urve ibnu'l-Mugre'nin: "Babam muhakkak Tebk seferind e dediini bilmekteyim" szndedir. Bunun bir rivayeti Abdest Alma Kitb'n-da da gemiti. [453] Bu hadsinde Raslullah, Tebk gazvesine ma'ziretlerinden dolay katlamayp da
1169 / 2483

buhari

Medine'de kalm olanlarn, gnlleri ve niyetleri cihdda onlarla beraber bulunmasndan dolay, onlar gibi her yry ve her geite sevaba nail olduklarn bildirmitir. [454] Kisr, eski rn hkmdarlarnn lakabdr. Kayser de Roma mparatorlarnn lakabdr. Peygamber'in mektb gnderdii kisr, ran hkmdarlarnn en byk ve en mehuru olan Nirvn'n torunu Husrev Pervz idi. Mektubu Bahreyn'e gtren, ilk Muhacirler'den Abdullah ibn Huzfe es-Sehm(R)'dr. Bahreyn Meliki, Munzir ibn Sv idi. Rm Kayseri Hrakl'e gnderilen mektubun sureti ise Vahy Kitb'nda yedinci hads olarak uzun bir metin iinde gemiti. [455] bn shk, Kisr'ya yazlan mektubun u mealde olduunu bildirdi: "BismVllhVr-rahmnVr-rahm. MuhammedRaslullah'tan Fars by Kisr'ya: Doru yolda gidenlere, Allah'a ve Rasl'ne mn edenlere, Allah'tan baka tanr olmayp Muhammed, Allah'n kulu ve peygamberi olduuna ehdet edenlere selm olsun! (Bundan sonra) seni Allah dnine da'vet ederim. Ben, haytta olan insanlar inzr iin btn insanlara gnderilmi A lah 'in Pey-gamberi'yim. Ey kisr! Mslman ol ki selmet ve saadette olasn! Eer kabul etmezsen Mecsler'in gnh boynuna olsun!" Peygamber'in bedduas kabul buyurulup Husrev Pervz, olu irveyh tarafndan karn deilerek ldrld. O trhten i'tibren gerilemeye balayan Iran saltanat, Umer zamannda tammyle yklmtr. [456] Hadsin bala uygunluk noktas, Kisr'nn kznn hkmdar yapldnn zikredilmesidir. Peygamber'in mektb gnderdii Husrev PervZi olu irveyh tarafndan ldrldkten sonra, yerine geen irveyh ancak alt yl yaayp bu da lmtr. Bu ihtirasl gen, mevki hrs ile kardelerini de ldrmt. Kendisine halef olacak erkek evld da bulunmadndan, ran tahtnn kzn elinden kmasn ho grmeyen halk, irveyh'in kzn tahta geirmilerdir. Bunun ad Brn'dr. Eb Bekre, Peygamber'den iittii bu sz hatrlaynca Cemel Vak'as'n-da Al'ye kar harb edenlere katlmam ve bunu da Allah'n bir ihsan bilip nakletmitir. "Devlet bakanl iini bir kadnn eline brakan millet felah bulmaz" ve-czesi, slm mme hukukunun en mhim bir.kaaidesidir. slm hukukunda mme velayeti denilen devlet teklt bakanl, ancak bir erkek vatanda tarafndan temsil olunur. nk kadnn yaratl birok ynlerden bu ok ar ii yrtmeye msid deildir... [457] Sib, babas Yezd ile beraber yedi yanda Veda Hacc'nda bulunduunu bildirmitir. Buna gre Tebk karlamas srasnda alt yamda bulunuyormu demek olur. Bu yata bir ocuun Medne civarndaki Veda Tepesi'ne, ocuklarla beraber gitmi olmas kolayca kabul edilebilir. Bu da Ayn'nin dedii gibi, Bu-hr'nin Kayser'e, Kisr'ya mektb mes'elesinin dokuzuncu hicret ylna te'hr edilmesine bir dell olabilir... zetlenirse: Peygamber bu seferinde Hcr vadisinden ve Vd'l-Kur'dan geerek Tebk'e vard. Bir dmanla karlamad. Bundan dolay daha teye gitmeye lzum grmedi. Burada yirmi gn kald. Bu srada Rm Kayseri Hraklyus, Hm vilyetinde idi. Kayser'in burada bulunduu bir srada Peygamber'in byk bir ordu ile m civarna kadar gelmesi, Roma Devleti'ne ve o civardaki Arab kabilelerine bir kuvvet gsterii, bir meydan okuma demek olduundan, harb yaplmam olsa da bunun siys ehemmiyeti pek byk oldu. Raslullah Tebk'te bulunduu srada Kizldeniz'in kuzeyinde ve Akabe Krfezi'nin sonunda deniz sahilindeki Eyle Hkmdar Yuhann bn Rbe gelerek senelik bir mikdr cizye vermek zere, sulh olmak istedi. Ve Peygamber ona bir sulh ahidnmesi yazp verdi. Bu arada Ezrah, Cerb melikleri ile de, Devmetu'l-Cendel Meliki Ukeydir ibn Abdilmelik ile de bar andlamalar yapld. Bu ilerden sonra Medine'ye dnld. Medine'ye dn ok sevinli oldu. Ordunun ve Peygamber'in gelii haberi Medine'ye ulanca, karlamak zere btn halk,
1170 / 2483

buhari

kadnlar, ocuklar Medne dna ktlar. Peygamber'in sefere karken ordugh edindii Seniyyetu'1-Ved = Ayrlk Tepesi'ne kadar gelip orada karladlar... [458] Mellifin bu yeti burada zikretmesi, baln ikinci ksm olan "Peygamber'in lm" fkrasn te'yd iindir. Yn yetin ma'nsna gre Peygamber ld, vefat etti, demenin cizliini gstermektir. [459] Balktaki bu ta'lki el-Bezzr, el-Hkim ve ei-sml Anbese ibn Hlid; o da Ynus'tan olmak zere bu isndla tam senedli olarak rivayet etmilerdir. "... ibn Esr'in beyn zere e-Ebher dedikleri damar batan kp ayaa kadar uzar gider ve eryn dedikleri kk damarlar ona bitiik olurlar. Bata iken nme, boazda verd, gste ebher, arkada vetn derler ki, yrek damardr. Yrek ona bitiiktir, hareket eder ve ir eryn ondan u'belenir. O damarn kesilmesi helak sebebidir ki, d koptu dedikleri budur ve o damara uylukta nee', baldrda safn derler" (Kaams Ter.). [460] Bu mm'1-Fadl Lubbe hadsi, ie'nin Eb Bekr'in imamete ilk geirildii bir yats namaznda olduu rivayetine uygundur. ki hads arasnda tam bir irtibat ve mnsebet vardr. [461] Hadsin bala uygunluu "O, Raslullah'n ecelidir..." sznden alnr. Bu hads Mekke fethi gazvesinde unvansz bir bbda, buradakinden daha btn olarak gemiti. [462] Hadsin bala uygunluu "O gn Raslullah'n hastal artt" szndedir. [463] Bu da hadsin ayr senedle gelen baka br rivayetidir. Bu vasiyetname yazma ve sonra geri braklmas mes'elesi, iler iin Umer hakknda dedikodu vesilesi olmutur. Fakat bunfar haksz szlerdir: "nk Umer, kesin olarak bn Abbs'tan daha fakhtir. Eer yazdan maksad, dnin hkmlerini beyn ve onlardaki ihtilflar kaldrmak ise, Umer bunun el-Mide: 3 yetinden hsl olacan bildi. Kyamete kadar vki' olacak her vakann beyn, Kitb ve snnette nass veya dellet olarak mevcd olduunu bildi. Peygamber'e iddetli hastalnda bunu yazdrmak bir meakkatti. Bunun iin, beyn geen ifdeler zerine ksaltmay dnd. Bunu da ilim ehline ctihd ve is-tinbt"kapsnn kapanmamas iin yapt. Umer, Peygamber'i hafifletmek ve mc-tehidlere fazilet iin yazmay terketmenin daha doru olduunu dnd. Peygamber'in Umer'e kar bir redde bulunmamas da onun re'yinin doruluuna bir delildir (Kastalln) [464] Bu hadsler ie'den ayr ayr senedlerle ve bz farkllklarla gelen ve herbirin-de kendisine hass birtakm fideler bulunan rivayetlerdir. Bunlarn balkla ilgileri apak meydandadr. [465] Hadsteki "Y Allah, beni er-Refku'l-A'l zmresine kat!" dusmdaki er-Reftku'l-A V'dan murd, bn shk'a ve Cevher'ye gre, cennettir. rih Hat-tb: er-Refku'1-A 'l, Raslullah'n ruhu yce makaamlara ykselirken kendisine yoldalk eden meleklerdir, demitir ki, kelimenin lgattaki medlulne daha uygundur. er-ReJtku 'l-A ''nm bu bbdaki rivayetlere en uygun ve isabetli tef-srin rih Kirman yapmtr. Buhr'nin bu zek Trk rihi: er-ReJfku 'l-A 'l, en-Nis Sresi 69. yetinde "Gzel Refik" diye vasflanan ve cennet ehli olan peygamberler, sddk kullar, ehdler, slih insanlardr, demitir ki, bu tefsr, bundan nce tercmesi geeri ie hadsinin tam bir ifadesidir. Ahmed ibn Han-bel'in rivayetine gre bu tefsr ie'den de naklolunmutur. ie, er-Refku'l-A 'l, en-Nis Sresi (69.) yetiyle tefsr olunur, demitir... (Tecrd Ter., XI, II). [466] el-Hkma, mi'deye denir ve bedende boyun emberiyle kprck kemiklerinin aralna yhud karnn aasna denir. ez-Zkna, sahibe vezninde boaz bana yhud ucunda olan yumru ikinlie yhud boyun emberine yhud gbekten aaca karn yresine yhud boaz ukuruna yhud karnn st
1171 / 2483

buhari

tarafna denir, cem'i Zevkn 'dr (Kaams Ter,}, [467] Muavvize Sreler, sndrc sreler demektir ki, hls ile "Kulezu bi-RabbVl-felk" ve "Kul ezu bi-RabbVn-ns" sreleridir. [468] Raslullah, hastalnn ilk be gnn deti zere kadnlarnn nevbetlerinde geirmiti. Hastalk iddetlenip byle bir izin almaya lzum grnce de hibirisinin gnl krlmasn diye, bu izni ak bir ekilde istemeyerek "Yarn nerede kalacam?" eklinde hissettirmiti. [469] Raslullah'n bu hutbesi, Namaz, Cumua, Cenaze, Ensr'n Menkabeleri Kitblar'nda gemiti. [470] Peygamber, kabre ar ta'zmin gemi mmetlerde olduu gibi kendi mmetlerini de putperestlie kadar srkleyebileceinden korkuyordu. [471] Bu hadslerin tamm Namaz Kitb'nda gemiti. [472] Abbs bu "Asann kulu" szyle: Yarn Peygamber'in vefat zerine birisi halfe olacak, sonra sen onun bir me'mru olacaksn, demek istiyor. [473] Raslullah'n vefat zerine Abbs, Al'ye: Elini uzat, sana bey'at edeyim, (beni grerek) insanlar da bey'at ederler! dedi de Al bu teklifi kabul etmedi (Kas-talln). [474] Ahmed ibn Hanbel'in Msned'inde Yezd ibn Bbns'un ie'den rivayetinde: Eb Bekr Allah'a hamd ve sena etti, sonra da Allah "Muhakkak sen de leceksin, onlar da elbet lecekler. Sonra hi bhesiz kyamet gnnde hepiniz Rabb '-inizin huzurunda muhakemeye duruacaksnz" (ez-Zumer: 30-31) buyuruyor, dedi. Sonra da lu mrn: 144. yeti okudu, eklindedir (Kastalln). [475] Bu hadste Eb Bekr'in yiitliine bir dell vardr. nk yiitliin ta'rfi, musibetlerin gelmesi srasnda kalbin oynamayip sabit olmasdr. Peygamber'in lmnden daha byk bir musibet yoktur. te bylece Peygamber'in lm srasnda Eb Bekr'in yiitlii ve lmi meydana kmtr (Kastalln). Eb Bekr'in Peygamber'in lmnden sonra zerine kapanp pmesine gelince, o, bu fiilinde de Peygamber'e uymutur. Tirmiz'nin sahh olarak rivayetinde Usmn ibn Maz'n ld zaman, Peygamber de onun cenazesi zerine kapanm ve alnndan pmtr. Peygamber'in techz ve tekfini: Peygamber pazartesi gn vefat etti, techz ve tekfni sal gn yapld. Bu mhim vazife, Peygamber'in en yakn hsmlar tarafndan yerine getirildi: Al ibn Eb Tlib, Abbs ibn Abdilmuttalib, Fadl ibn Abbs, Kuseym ibn Abbs, Usme ibn Zeyd, Peygamber'in zdls akrn. Bu son hizmeti grmee herkes can atyordu. Bunun iin Al, odann kapsn kapamaa mecbur olmutu. Peygamber'in iinde vefat ettii kaftan ve izan soyuldu. Ykamaya balarken vcdu bir sedir stne konuldu. Ykamay bizzat Al yapt. Abbs ile oullar Peygamber'in cesedini bir taraftan br tarafa evirmek vazifesini grmler, Usme ile akrn su dkmlerdi. ie'den rivayete gre ykama esnasnda Peygamber'in gmlei karlmayp onun stnden oulmu, bu suretle Al'nin eli vcduna dokunmamtr. Ykama bitince para pamuklu bez iine kefenlendi. Bundan sonra cesed sedir stnde olduu hlde, evvel erkekler, sonra kadnlar, sonra ocuklar teker teker namaz kldlar ve kimse mamlk etmedi. Aie'nin odas kk olduundan namaz klnmas gece yarsna kadar devam etmitir. Peygamber'in nereye gmlecei hususunda eitli fikirler ileri srlm ise de, nihayet Eb Bekr, Peygamber'in: "Bir peygamberin ruhunu, Allah, o peygamberin gmlmesini istedii yerde alr" buyurduunu rivayet ederek, Aie odasnda, stnde vefat ettii dein bulunduu yere defnolunmas-n emretti. Bunun zerine Ensr'dan Eb Talha tarafndan oraya bir Iahid kazld. aramba gecesi, gece yarsnda gmld. ie: Biz Raslullah'n gmldnden aramba gecesi, gece yarsnda krek sesleri
1172 / 2483

buhari

duyarak haberdr olduk, demitir (bn Him'm Sfre'sinden zetlenmitir). [476] Hads metninde geen "Ledd", kak gibi bireyle azn bir tarafna hastann irdesi olmakszn konulan ilca denir. Peygamber "Bana il vermeyiniz!"'demekle tedvyi deil, devay ve l diye verilen eyi reddetmitir. nk birok hadslerinde tedv olmay emretmitir. Bu vak'ada Peygamber, ilcn ne olduunu ve kimin tavsiye ettiini sormu. Aile halk "du Hind" ile biraz zeytinya olduunu ve Esma bintu Umeys'in ta'rf ettiini, ztu'1cenb iin iyi olduunu sylemiler. Peygamber, hastalnn bu olmadn ve bu lcn bir daha azna konmamasn tenbh etmiti. Fakat aile halk bu tenbhe ramen, Peygamber'in dalgnlnda ilc tekrar vermiler. Ayldnda bu defa ilenen crmn misliyle cezas olmak zere btn ev halknn Peygamber'in gz nnde bu iltan almalarn emretti ve bu emir istisnasz yerine getirildi. Peygamber'in hastal humma idi ve kendisi souk su ile tedv ederek hafifliyordu. Zamanmz tababeti de bunu tatbik etmektedir. [477] Birinci sorunun hayr cevabiyle ibn Eb Evf, ilerin kasdettii siys ve ilm nevi'den gizli bir vasiyeti nefyetmitir. kinci cevabiyle ise Allah'n Kitb'na tutunmakla, O'nun emir ve yasaklarna uymakla vasiyet etti, demi oluyor. [478] Enes, teeddben bu soruya bir cevb vermemi. Ancak hl dili: Hayr y Ftma! Gnlmz buna hi raz olmad. Fakat biz Raslullah'n emrine imtisal ile ve nefislerimizi cebrederek bu i yaptk, demitir. Sahih rivayete gre Ftma, Raslullah'm lmnden sonra alt ay yaamtr. Ve bu mddet iinde bir kerre gld grlmemitir. Bu lmden sonra hznl mersiyeler sylemitir. u beyitler Ftma'nn mersiyesi cmlesin-dendir: Abara fku's-sem ve kuvvirat emsu'n-Nehri ve azlame'l-asrn Ve'1-ardu mn ba'd'nNebiyyi kesbetun Esefun aleyhi kesrete'r-recfn Fe'l-yebkih arku'l-bildi ve garbuh Ve'ttebkh Mudaru ve kullu Yem\n (- O gn gkyznn ufuklar bozard. Gn ortasnda gnein krel-di. Asr evvel ve sn zamannda kinat karanlk iinde brakt. Peygamber'in vefatndan sonra Arz krresi O'na teessrnden ve iddetli ztrabndan bir kum yn oldu. Artk imdi arkn, garbn ehirleri O'na alasn! Mudar ve Yemen'in btn kabileleri matem tutsun!) u da Ftma'nn bir mersiyesinin aheser bir beyti olarak mehurdur: Subbet aleyye masibu lev enneh Subbet ale'l-eyymi sime eyliy (= zerime yle musibetler dkld ki, eer bu musibetler gndzler zerine dklseydi,o nurlu gndzler simsiyah geceler olurlard.) (Kastalln, VI, 464 ve Tecrd Ter., XI, 28). [479] Bu hadsin biraz deiik bir rivayeti, bu kitbda 427 rakamyle gemiti. ie'nin, Peygamber'in "Allhumme er-Refka'l-A 'l" sznden, O'nun muhayyer klndn anlamas, babasnn, Peygamber'in "Br kul ki, Allah onu muhayyer kld" sznden, o kulun bizzat Peygamber'in kendisi olduunu anlamasnn benzeridir (Kastalln). [480] Krk yanda peygamber gnderildiine ve senelik vahy faslas mddeti de Mekke'deki on sene ikaametine ilve olunduuna gre, Medine'deki on senelik hayatiyle beraber altm yl doldurulmu olur. Bu sebeble limlerin cumhuru, altm saysnda ittifak etmilerdir. Sad ibnu'I-Mseyyeb, Muchid, a'-b gibi en byk tabi limleri kesin olarak bu sayya tutunmular ve altmbe ya olmak zere bn Abbs'tan gelen rivayete rabet etmemilerdir. Ahmed ibn Hanbel de altm saysnn en salam rivayete dayandn sylemitir. [481] Mte muharebesinde bakomutan iken ehd den Zeyd ibn Harise ile Mte ehdlerinin intikaamm almak zere Peygamber bir ordu hazrlam ve buna Zeyd'in olu Usme'yi komutan
1173 / 2483

buhari

ta'yn etmiti. Fakat bu ordu Medine'den hareket etmezden nce Peygamber hastaland. Usme'nin pek gen olmasndan ve bu ordu iinde ilk mslmnlardan birok kimseler bulunduundan bahisle, onun kumandanlna i'tirz edenler bulunmutu. [482] Bu hadsin birinci ksmn hatrlatan dier bir hads, "66- Cerr'in Yemen'e gnderilmesi bb"nda 356 rakamyle gemiti. Bunun "Peygamber'in vefat bb"y-le ilgisi "Peygamber'i be gn nce defnettik" szndedir. [483] Buhr Maz Kitb'nn balad tarzda bitirmitir. Kitabn banda buradaki Zeyd ibn Erkam hadsi zerine sz gemiti (ibn Hacer). [484] Peygamber'in gazvelerinin says hakknda bu ondokuz saysndan baka, yir-miyedi, hatt krk ksur saylar da rivayet edilmitir. bn Sa'd, Tabakaat'mda. bu ihtilfn sebebi, bz rivyetlerdeki isimlerin br rivayetlerde dhil bulunmas olduunu bildirdikten sonra yle demitir: Rivayet limlerinin bize bildirdii ve bizzat Peygamber'in katld gazveler yirmiyedidir. Hazrlayp gnderdii seriyyeler de krkyedidir. Peygamber bizzat itirak ettii gazvelerde harb ve ktale de katlmtr ki, unlardr: Bedir, Uhud, Mureys', Hendek, Ku-rayza, Hayber, Mekke fethi, Huneyn, Tif gazveleridir.

1174 / 2483

buhari

21-KTBU FADL'S-SALT F MESCD MEKKE VE'L-MEDNE 1- Mekke ve Medine Mescidlerinde Namaz Klmann Fazileti Bab 2- Kuba Mescidi Bab 3- Her Cumartesi Gn Kuba Mescidi'ne Gelen Kimse Bab 4- Kuba Mescidi'ne Yryerek Veya Binerek Gitmek Bab 5- Peygamberin Kabri le Minberi Arasndaki Sahann Fazileti Bab 6- Beytu'l-Makdis Mescidi Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle [1]
21-KTBU FADL'S-SALT F MESCD MEKKE VE'L-MEDNE (Mekke ve Medine Mescidlerinde Namaz Klmann Fazileti Kitab) 1- Mekke ve Medine Mescidlerinde Namaz Klmann Fazileti Bab [2] 1-.......Bana Abdulmelik ibn Umeyr (225), Kazaa'dan haber verdi. O: Ben Eb Sad Hudr'den drt ey iittim, demitir. Eb Sad de: Ben (bu drt eyi) Peygamber (S)'den iittim demitir [3]: (Kazaa dedi ki:) Eb Sad, Peygamber'in maiyyetinde oniki gazvede hazr bulunmutur. H bize Al ibnu'l-Medn tahds edip yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne, ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hu-reyre'den tahds etti [4]. Peygamber (S) yle buyurmutur: "(bdet iin) u mescidden bakasna yolculuk edilmez: el-Mescidu 'l-Harem, Mescidu'r-Rasl ve Mescidu'l-Aks" [5] 2-.......Bize Mlik (179), Zeyd ibn Rebh (13i) ile Ubeydullah ibnEb!Abdillah el-Agarr'dan bunlarn ikisi de Eb Abdillah Sleyman el-Agarr'dan o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi. Peygamber (S): "Benim u (Medne) Mescidimde klnan bir namaz, (Mekke'deki) Harem Mescidi mstesna olmak zere, baka mescid-lerde klnan bin namazdan hayrldr" buyurdu [6]. 2- Kuba Mescidi Bab 3-.......Bize Eyyb es-Sahtiyn, Nfi'den tahds etti (ki o yle demitir): bn Umer (R) duh (yn kuluk) vakti namaz klmazd, yalnz u iki gndeki hli bundan mstesnadr: Biri Mekke'ye geldii gndr; nk bn Umer Mekke'ye kuluk vakti gelir, akabinde Beyt'i tavaf eder, sonra da brahim Makaam'nn arka tarafnda iki rek'at namaz klard. Dieri de Kub Mescidi'ne geldii gndr; nk bn Umer, her cumartesi gn Kub Mescidi'ne ziyarete gelirdi. Mescide girince, oradan namaz klmadan kmay irkin grrd de, nihayet mescidde namaz klard. Nfi' dedi ki: Ve bn Umer, Raslullah (S)'n (cumartesi gnleri) bu Kub Mescidi'ni binekli veyhud yaya olarak ziyaret eder olduunu tahds ederdi. Nfi1 yle dedi: Ve yine bn Umer, ben Nfi'e yle eler idi: Ben dostlarmn nasl ziyaret ettiklerini grdm ise, ben de o suretle ziyaret ederim. Ve ben gece veya gndzden herhangi bir saat iinde namaz klan bir kimseyi, namaz klmaktan men' etmem. u kadar ki, onlar (namaz iin) gnein dou ve bat vakitlerini semesinler [7]. 3- Her Cumartesi Gn Kuba Mescidi'ne Gelen Kimse Bab
1175 / 2483

buhari

4-.......Bize Abdulazz ibnu Mslim, Abdullah ibn Dnr'dan tahds etti. bnu Umer (R): Peygamber (S) her cumartesi gn yryerek yhud binekli olarak Kub Mescidi'ne gelirdi, demitir. Abdullah ibn Umer bizzat kendisi de byle yapard [8]. 4- Kuba Mescidi'ne Yryerek Veya Binerek Gitmek Bab 5-.......Ubeydullah yle demitir: Bana Nfi', bn Umer'den tahds etti. bn Umer (R): Peygamber (S) Kba'ya bazen binekli, bazen de yaya gelirdi, demitir. bn Numeyr unu ziyde etmitir: Dedi ki: Bize Ubeydullah, Nfi'den tahds etti. "Ve Peygamber Kub Mescidi'nde iki rek'at namaz klard" [9]. 5- Peygamberin Kabri le Minberi Arasndaki Sahann Fazileti Bab [10] 6-.......Bize Mlik, Abdullah ibnEbBekr'den; oda Abbdibn Temm'den; o da Abdullah ibn Zeyd el-Mzin (R)'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Evimle minberim arasndaki saha, cennet bah elerinden bir bahedir" buyurmutur [11]. 7-.......Ubeydullah yle demitir: Bana Hubeyb ibn Abdirrahmn, Hafs ibn sm'dan; o da Eb Hureyre (R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Benim evimle minberim aras cennet bahelerinden bir bahedir. Ve minberim de havzm zerindedir" buyurmutur [12]. 6- Beytu'l-Makdis Mescidi Bab 8-....... Bize u'be, Abdulmelik ibn Umeyr'den tahds etti. O yle demitir: Ben, Ziyd'n himayesinde olan Kazaa'dan iittim, o yle dedi: Ben Eb Sad Hudr'den iittim; o, Peygamber(S)'den drt ey tahds ediyordu ki, bu drt ey hem beni hayrete drd, hem de sevindirdi. Peygamber (S) yle buyurmutur: ((" Ei veya bir mahremi kendisiyle beraber bulunmayan kadn, iki gnlk mesafeye sefer etmesin. b- Ramazn bayramnn ilk gn ile Kurbn bayramnn drt gnnden ibaret olan Ramazn ve Kurbn bayram gnlerinde oru tutmak yoktur. c- ki namazdan sonra da namaz yoktur: Biri sabah namazndan sonra gne doup ykselinceye kadar, s br ikindi namazndan sonra gne batncaya kadar. d- Namaz klmak iin u mescidden baka hibir mescide sefer edilmez: Harem Mescidi, Aksa Mescidi ve benim mescidim" [13].

[1] es-Sagn nshasnda "Besmele", buradaki gibi bbdan ncedir. Bu, Ynn'-de sahihtir denilmi olduundan, Eb Zerr'e iddir. Mifthu Kunzi's-Snne'de bu blm ayr bir kitb gibi rakamlanm ve 20. Kitb olarak gsterilmitir. [2] Babn hadsinde Mekke ve Medine mescidleriyle beraber Kuds Mescidi de zikr edilmi iken, Buhr'nin bu bb balnda yalnz Mekke ve Medine mescidleri-ni syleyip, Kuds Mescidi'ni sylememesi, biraz sonra Kuds Mescidi iin ayrca bir bb aacandandr [3] Buhrf, hadsi burada ksaca rivayet etmitir. Bu drt eyin saylmas "Beytu'I-Makdis Mescidi bb"ndaki hadste gelecektir [4] Burada verilen iki sened, gelecek metne id deildir. nk Eb Sad hadsi, yukarda
1176 / 2483

buhari

getii gibi sdece drt eyi mildir. Eb Hureyre'nin bu hadsi ise yalnz sefer zerinedir. [5] Hadsteki "eddu'r-rihl", deveye yk balamak demektir, ve seferden kinayedir. "L" nefiy edatdr, nehiy ma'nsnadr. Nehiyden nefye sapmann inceliini Ayn yle bildiriyor: Bu beyn slbunda, mescid ziyaretine, dinleyiciyi en bel surette te-vk ve bunlardan baka mescidlere sefer etmekten de en latf bir ekilde men: ve sakndrma vardr {Umdetu'lKaar, III, 681). mescidin brlerine stnl, hadsin sarahatinin gerei bulunduundan, bu konuda limlerin ittifak vardr. Buhr'nin hadsi sevkedi bal da bunu ntktr. Binenaleyh tafsile ihtiy yoktur. Yalnz bu mescidin kendi aralarndaki derece farklar vardr ki, bu da limler cumhuruna gre hadsteki tertb vehile Harem Mescidi, mescidlerin en efdaldr. Bunu ta'kben Medine Mescidi gelir. Aksa Mescidi de, Medne Mescidi'ni ta'kb eder. Gelecek olan 2 rakaml hadste Medne Mescidi'nin Harem Mescidi'nden baka mescidlere stnl bulunduunu bildirmektedir. mescidin dierlerine stnlk sebebi: Her nn Peygamberler eliyle kurulmu olmalardr. Bununla beraber Harem Mescidi, btn mslmnlarn kblesidir. Peygamber'in Mescidi, takva zerine kuru!mutur(et-Tevbe:iO8). Aksa Mescidi de gemi mmetlerin kblesidir. Harem Mescidi'ne uzaklndan dolay elMescidu'1-Aks (= En Uzak Mescid) denilmitir {Umdetu'l-Kaar, III, 682). [6] Bu fazilet farkn deiik saylarda gsteren hadsler de vardr: Eb Sad Hudr yle demitir: Bir kerre Raslullah (S), birisi ile vedlat, sonra da ona: "Nereye gidiyorsun?" diye sordu. Ozt: Beytu'l-Makdis'e gitmek istiyorum, dedi. Bunun zerine Raslullah (S): "Benim u mescidimde klnan bir namaz, Harem Mescidi mstesna olmak zere, baka mescidlerde klnan yz namazdan efdaldtr" buyurdu. (Bunu Eb Ya'I elMevsl rivayet etti ve isnadn sahhtir dedi.) Eb Zerr yle demitir: Biz, Raslullah'm huzurunda: Bunlarn hangisi efdaldir; Raslullah'm Mescidi mi yoksa Beytu'l-Makdis mi? diye mzkere etmitik. Raslullah (S): "Benim u mescidimde klnan bir namaz, Beytu'l-Makdis Mescidi'nde klnan drt yz namazdan efdaldir. Benim mescidim ne gzel namaz klnacak yerdir!" buyurdu (Tabern, el-Evsat). mm Ahmed ile tbn Mce'nin rivayetinde veda eden kimsenin ismi verilmitir. Metindeki hadsin sarih ifdesinden, Medine'deki Peygamber Mescidi'nin Aksa Mescidi'ne stnl anlalr. [7] Bu hads, Kub Ky'nn, Kub Mesddi'nin ve o mescidde klnan namazn fazletine dellet etmektedir. Kub Mescidi hicret srasnda Peygamber tarafndan kurulmu ve Kur'n'da (et-Tevbe: 108)-rcih olan bir kavle gre- Takva Mescidi diye zikredilmitir. Peygamber hicrette Kba'ya geldi. Oradaki Amr ibn Avf oullan arasnda Kulsum ibn Hedm'in evinde drt be gn konuk oldu. te bu konukluk srasnda Kulsum'un hurmalarn kuruttuu yerde bu mescidi kurdu. Kub Mescidi'nin ns zaman, beer trihinde benzeri grlmeyen bir itima, siys ve dn hdisenin gerekleme balangc oldu. Bu mes'd ve mev'd g-yey en yakndan sezen Peygamber, slm lemi'nin ilk mescidi olmak erefini kazanan bu binann insnda sr'atli davrand ve Tabern'nin rivayetine gre kendisi de bir ii gibi alt. Kub, Medne'nin gneyinde, mil kadar uzaklkta bir kydr. Mu 'cemu 7-Buldn'da Kba'nn Mekke'ye gidilirken sol tarafa tesadf ettii ve Takva Mescidi'nin burada bulunduunu bildiriyor ki, bu hadslerde sz edilen Kub Mes-cidi'dir. Bu mescid, Kur'n'da anlmtr (et-Tevbe: 108) [8] Bu Kub Mescidi ziyaretinin cumartesi gn yaplma sebebi, yle zh edilmitir: Kub halk cumua gnleri cumua namaz iin Medine'ye gelirlerdi. slm'n bu ilk mescidi, cumua gnleri garb kalrd. Ahde vefay, eski hukuka saygy mn eserinden sayan Peygamber,
1177 / 2483

buhari

cumartesi gnleri oray ziyaretle, ora halknn gnllerini ho eder ve cumua gnk garibliini telfi eylerdi, denilmitir. Bazen binekli, bazen yaya gitmesi ise, bunlardan hangisi kolay gelirse o ekilde giderdi demektir [9] Buhr arka arkaya getirdii bu bblarda hem hadsin senedinin birka tane olduunu, hem de farkl hkmlerin delili olduunu gstermi oluyor. Abdullah ibn Numeyr'in ziydesini Mslim ile Eb Ya'I mevslen rivayet etmilerdir. [10] Bu bbdak hadsin bz rivayet yollarnda "Beyt( = Evim)" lfz yerine "Kab-r( = Kabrim)" lfz gelmitir. te Buhr, bu balkta o rivayete iaret etmitir. Peygamber'in dny haytnda sakin olduu Hz. ie hcresine gmldnden, dnydaki evi ile ebed merkad mahall i'tibriyle birdir. Her iki ta'br arasnda ilgilendii ey i'tibriyle ittihd vardr. Fakat "Beyt" rivayeti sahihtir. [11] Alimlerden ou bu hadsin zahirine bakarak, Peygamber'imizin pk ravzas-nm aynen olduu gibi cennete nakledileceine kaail olmulardr. Bzlar da Peygamber'in evi ile minberi arasndaki bu sahada ibdet etmek, ibdet eden kimseyi cennete ulatrmaya sebeb olur ma'ns kasdolunabilir demilerdir. Binenaleyh hads, Peygamber'in kabrini ziyarete, mescidinde ve bilhassa kabri ile minberi v. arasndaki mbarek ravzada namaz klmay tevik ve tergbi ihtiva etmektedir. Bunun bir tebh olmas ve tebh edatnn mahzf bulunmas da muhte-r. mildir: "Kabr; ins, cinn ve melekler tarafndan dima ziyaret edilmekte bulun--i mas sebebiyle bu mbarek arz paras cennet gibidir" demek olur. Ravzann yzlm: Ravzamn yn Peygamber'in kabri ile minberin aras on metre eninde ve yirmi metre uzunluunda olup, yzlm ikiyz metrekareye ular. [12] Hadste minberin, stnde konulmu bulunduu haber verilen havz, Kevser Hav-z'dr. "Minberim, havzm zerindedir"cmlesi hakknda Kaad Iyz yle demitir: limlerden ou bu fkray da zahirine hami ederek, minberi Cenab Hakk aynen Peygamber'in havz zerine ade buyurur, demilerdir. Bu cmleden aka anlalan ma'n da budur. Bz alimler de Peygamber'in havz zerinde bir minber bulunduunu ifdedir, demilerdir. [13] Bu hadsin son fkras, 1 rakaml hadste getii iin orada bz aklamalar verilmiti. Burada unu ilve edelim: "Chiliyet devrinde chil kavimler kendilerince ta'zme lyk grlen yerleri ziyaret iin ykler balayarak bu ziyaret ettikleri makaamlarla teberrk kas-dederlerdi. Bu ise Allah'tan baka bir fnye ibdete zer" ve vesiledir; dnin eirini tahrftir. Peygamber (S) dnin eirinden olmayan bu nevi' ziyaretlerin, dnin eirine karmamas iin bu kapy kapamtr. Buna gre hakk olan vel--lerden herhangi bir velnin ibdet yerini ve kabrini ziyaret iin, Turu Sn iin sefer ihtiyar etmek kamilen nehyedilmi olmakta musvdir; Allah en bilendir" (h Veliyyullah Dihlev, Huccetu'lthi'l-Blia, I, 153).

1178 / 2483

buhari

1179 / 2483

buhari

29-EBVABU'L-MUHS AR VE CEZ'S-SAYD 1- Men' Olunan Kimse, Avlanma Cezas Ve Yce Allah'n u Kavli Bab : 2- Bb: Umre Yapmaa Girien Kimse Bundan Alkonulduu Zaman (Nasl Yapar)? 3- Haccda Men' Olunmak Bab 4- Alkonulma Hlinde Kurbn Kesmek, Tratan Evveldir Bab 5- Alkonulan Kii zerine -Yapamad Hacc Yhud Umreden Dolay- Bedel (Yn Kaza Etmek) Yoktur Diyen Kimse Bab 6- Yce Allah'n u Kavli Bab: 7- Yce Allah'n "Ya Sadakadan.. " (El-Bakara: 196) Kavli(Nin Tefsiri) Bab 8- Bb: Fidye Hakkndaki Doyurma (Her Fakire) Yarm S'dr 9- Bb: "En-Nsk", Koyun'dur 10- YCE ALLAH'IN "Artk Haccda Refes Yoktur'' (El-Bakara: 197) KAVL BABI 11- Azz Ve Cell Olan Allah'n: 'Haccda taatsizlik Yapmak Ve Kavga Etmek Yoktur" (ElBakara: 197) Kavli Bab 12-Bismi'llhi-Rahmni'r-Rahm.hramlnn Avlanma Benzeri Fiillerinin Cezas le Yce Allah'n u Kavli Bab : 13- Bb : hrmszolan Av Avlad Ve Av hrmlya Hediye Ettii Zaman, hrml Bunu Yer 14- Bb: hrmllar Bir Ay Hayvan Grp De Gldkleri Ve lerindeki hrmsz Kimse Av Anlad Zaman (Hkm Nedir)? 15- Bb: hrml Olan, hrmsz Kiiye Av ldrmesi Hususunda (Fiil Veya Sctzle) Yardm Etmez 16- Bb: hrml Bulunan Kii, hrmzn Avlamas in 1 Av Hayvanna Doru (Fiili Ve Szl) aret Yapmaz 17- Bb: hrmsz Olan Kimse hrmlya Canl Bir Yaban Eei Hediye Ettii Zaman Kabul Etmez 18- hrml Kimsenin Hayvanlardan ldrebilecei Nev'ler Bab 19- Bb: Harem'in Aac Kesilmez 20- Bb: Haremin Av Hayvan rktlmez 21- Bab: Mekke'de Ktal Yapmak Halal Olmaz 22- hrml in Kan Alma Tedavisi Bab 23- hrmlnn Elendirilip Evlendirilmesi Bab 24- hrml Erkek Ve hrml Kadn in Nehy Edilen Kokular Bab 25- hrmlnn Ykanmas Bab 26- hrmlnn. k Edik Bulamad Zaman. ki Mest Gymesi Bab 27- Bab: 28- (htiy Duyduu Zaman) hrmunn Silh Kuanmas Bab 29- Harem'e Ve Mekke'ye (Hacc Ve Umre Yapmayacaklar in) hrmsz Olarak Girmek Bab 30- Bb: nsan zerinde Gmlek Olduu Hlde ; Bilmiyerek hrama Girdii Zaman? 31- Arafat'ta len hrmlnn (Hkm) Bab 32- hram inde ld Zaman hrmlnn (Ykanma Kefenlenme Keyfiyeti le Dier lerinde Uygulanacak) Snneti Beyn Bab 33- l Adna Hacc Yapmak; l Adna Adaklar Yerine Getirmek Ve Erkek; Kadn Adna Hacc Yapar Bab 34- Binek zerinde Durmaya Gc Yetmeyen Kimse Adna Hacc Yapmak Bab 35- Kadnn Erkek Adna (Vekleten) Hacc Yapmas Bab 36- ocuklarn Hacc Yapmas Bab 37- Kadnlarn Hacc Etmesi Bab
1180 / 2483

buhari

38- Ka'be'ye Kadar Yrmeyi Adayan Kimse Bab Rahman ve ilahm olan Allah'n ismiyle a9 *
29-EBVABU'L-MUHS AR VE CEZ'S-SAYD (Men Olunan Kimse ve Avlanma Cezas Bblar) [1] 1- Men' Olunan Kimse, Avlanma Cezas Ve Yce Allah'n u Kavli Bab [2]:

"Haca da, umreyi de Allah iin tamam yapn. Fakat bunlardan alkonursanz, o hlde kolaynza gelen kurbn (gnderin), kurbn yerine varncaya kadar banz tra etmeyin..." {ei Bakara: 196) [3]. Ve At ibn L Rcbh: hsr, durumuna gre hereyden (yn hastalktan, dmandan ye ir bir mni'den) olur, demitir [4]. Eb Abdillah el-Buhr: "Hasran" <iu tmrn: 39>, kadnlara gelmez (yn nefsine hkim) demektir, dedi [5].
2- Bb: Umre Yapmaa Girien Kimse Bundan Alkonulduu Zaman (Nasl Yapar)? 1-.......Bize Mlik, Nfi'den yle haber verdi: Abdullah ibn Umer, (Haccc'n Abdullah ibn Zubeyr ile harb etmek iin Mekke zerine bir ordu ile yrd) fitne senesinde umre niyetiyle Mekke'ye gitmek zere yola kt. (ocuklar tarafndan kendisine: Bu fitne sebebiyle senin Beyt'i ziyaret etmene mni' olacaklarn dnrz denildiinde) bn Umer: Eer ben Beyt'i ziyaretten rnen' olunursam, ben de Raslul-lah'n beraberinde yaptmz gibi yaparm, dedi. Ve umre niyetiyle telbiye edip (Zu'1-Huleyfe'den) ihrmland. undan dolaydr ki, Raslullah da Hudeybiye senesinde byle umre niyetiyle ihrama girmiti [6]. 2-.......Ubeydullah ibn Abdillah ile Salim ibn Abdillah yle haber vermilerdir; Haccc ibn Ysuf es-Sakaf'nin kumandasndaki m askeri, Abdullah ibn Zubeyr ile harb etmek iin Mekke zerine indikleri gecelerde, biz babamz Abdullah ibn mer'e: Bu sene hacc yapmaman sana hibir zarar vermez. nk biz bu yl seninle Beyt arasna girilip, engel olunmasndan ende ediyoruz, dedik. bn Umer cevaben: Biz Hudeybiye senesinde Raslullah'n beraberinde umre iin yola ktmzda, Kurey kfirleri bizimle Beyt arasna girip, bizim Beyt'e varmamza mni' oldular. Bunun zerine Peygamber (S) kurbnn (Hudeybiye'de) kesti, bam tra etti (ihramdan kt). Sizleri hid tutuyorum ki, ben kat' surette umre yapmay kendime vcib kldm. Allah dilerse ben Mekke'ye giderim. Beyt ile benim aram bo braklrsa, Beyt'i tavaf ederim (fiilleri tamamlarm). Eer Beyt ile benim arama engel olunursa, ben de Peygamber ile beraber Hudeybi-ye'de bulunduum zaman Peygamber'in iledii gibi ilerim (yn kurbn keser, tra olur, umre ihramndan karm), dedi. Ve akabinde Zu'1-Huleyfe'den umre niyetiyle ihrama girdi. Sonra bir sa gitti. Sonra: Alkonulmak ile ihramdan kma cevaznda hacc ile umrenin ikisi de birdir, aralarnda fark yoktur. Sizleri hid klyorum ki ben, umremle beraber bir hacc kendime vcib kldm, dedi. (Ve bylece kran haccna niyet etti.) Artk bu ikisinden dolay girdii ihramdan t nahr gn
1181 / 2483

buhari

kurbn kesip ihramdan kncaya kadar hall olmad. Ve: Kran hacc niyetiyle ihrama giren kii (Arafat dn) Mekke'ye girecei gn Beyt'i bir defa-tavaf edinceye kadar ihramdan kmaz, der idi [7].
3-.......Bize Cuveyriye, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah ibn Umer'in oullarndan bzs (yn ya Abdullah, ya Ubeydullah, ya da Salim) -Haccc'n bn Zubeyr'le harb etmek iin Mekke'ye indii yl umre yapmak istedii zaman- babalar bn Umer'e: Bu sene Mekke'ye gitmeyip Medne'de otursanz (daha hayrl olacak), demilerdir [8]. 4- Bize Muhammed tahds edip yle dedi [9]: Bize Yahya ibnu Salih tahds edip yle dedi: Bize Muviye ibnu Sellm tahds edip yle dedi: Bize Yahya ibnu Eb Kesr, krime'den tahds etti. O yle demitir: bn Abbs (R): Raslullah (S) -Hudeybiye umresinde Ka'-be'denmen' olunmutu. Men' olunduu Hudeybiye'de ban tra etti. Kadmlaryle cins mnsebet yapt, kurbnn kesti. Nihayet gelen sene bir umre (daha) yapt [10]. 3- Haccda Men' Olunmak Bab 5-....... Bize Abdullah ibnu'l-Mbrek haber verip yle dedi: Bize Ynus ibn Yezd, haber verdi ki ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim haber verip yle dedi: bnu Umer (R) yle der idi: "Sizden herhangi biriniz (Arafat'ta vakfe yapamayacak surette) haccdan alkonulup men' edilirse (tutunmak iin) size Raslullah'in snneti kfi deil midir? O men' olunan kii imkn bulursa Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasn sa'y eder. Sonra ihrmlya haram olmu olan herey, buna hall olur. Nihayet gelecek sene hacc eder, bu kimse ya kurbn kesery yhud kurbn bulamazsa oru tutar" [11]. Ve yine Abdullah ibnu'l-Mbrek'ten; o dedi ki: Bana Ma'mer haber verdi ki, ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim, bnu Umer'den bu hadsin benzerini tahds etti [12]. 4- Alkonulma Hlinde Kurbn Kesmek, Tratan Evveldir Bab 6-.......Bize Ma'mer (ibn Rid), ez-Zuhr'den; o da Urve'den; o da el-Msver(R)'den haber verdi.el-Msver ibn Mahrame: Raslullah (S) Hudeybiye'de tra olmazdan evvel kurbn kesti ve sahble-rine de byle yapmalarn, yn tratan evvel kurbn kesmelerini emretti, demitir [13] 7-.......Nfi' tahds etti ki: (m askeri Abdullah ibn Zubeyr'le harb etmek iin Mekke'ye indii gecelerde, Abdullah ibn Umer Mekke'ye gitmek istedike, oullan Abdullah ile Salim, babalarna: Bu yl hacc etmemen sana zarar vermez, biz seninle Beyt arasna engel olunacandan korkuyoruz dediklerinde) Abdullah ibn Umer: Biz Hudeybiye senesinde Peygamber'in beraberinde umre yapclar olarak yola ktk. Kurey kfirleri Beyt'in berisinde ona varmamza engel oldular. Bunun zerine Raslullah (S) kurbanlk develerini kesti ve ban tra etti (bylece ihramdan kt), demitir [14]. 5- Alkonulan Kii zerine -Yapamad Hacc Yhud Umreden Dolay- Bedel (Yn Kaza Etmek) Yoktur Diyen Kimse Bab

Ve Ravh, ibl ibn Abbd'dan; o da bn Eb Nech'ten; o da Muchid'den olmak zere syledi ki, bn Abbs (R):
1182 / 2483

buhari

BedeLtyn kaza) ancak cima ile lezzet almak suretiyle haccn bozan (veya eksilten) kimse zerine * vardr. Amma kendisini bir zr veya bundan baka bir ( engelin habsettii kimseye gelince, o kimse ihramndan kar ve onu kaza etmez. Ve eer kendisi ; alkonulmu olduu hlde beraberinde kurbanl varsa ve eer onu Mekke'ye gndermeye muktedir olamyorsa, Hll veya Harem'den alkonulduu yerde onu keser. Eer kurbanln Mekke'ye gndermeye muktedir olursa, kurbanl nahr gn yerine ulancaya (kesilinceye) kadar ihramdan kmaz, demitir [15]. mm Mlik ve bakas da: Kurbnn, alkonulmann meydana geldii herhangi yerde keser, ban tra eder ve zerine hibir kaza yoktur. nk Peygamber (S) ve sahbleri Hudeybiye'de kurbnlarn kestiler, balarn tra ettiler ve tavaf yapmadan, kurbnlar da Ka'be'ye ulamadan evvel ihramn haram kld eylerin hepsinden hall oldular. Sonra da Peygamber'in, beraberinde bulunanlardan hikimseye kaza etmelerini emrettii ve onlarn da bunu tekrar yaptklar zikredilmem itir. Hlbuki Hudeybiye, Harem dndadr [16].
8-.......Bana Mlik, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R), m ordusu fitnesi ylnda umre yapmak zere Mekke istikaa-metine yola kt zaman (oullarnn o yl hacc yapmamasnn daha hayrl olacan sylemelerine) cevaben: Eer ben Beyt'e ulamaktan men' olunursam, biz de Raslullah'n beraberinde iken yaptmz gibi yaparz, dedi. Ve umre niyetiyle (Zu'1-Huleyfe'den) ihrama girip telbiye etti. undan dolay ki: Peygamber (S) de Hudeybiye senesinde byle umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmiti. Sonra Abdullah ibn Umer kendi ii hususunda nazar edip dnd de kendi kendine: Alkonulmakla ihramdan kmann cevaznda umre ile haccn durumu birdir; aralarnda fark yoktur, dedi. Akabinde yzn yol arkadalarna yneltti de: Umre ile haccn durumu ayr ayr deil, birdir. Ben sizleri hid klyorum ki, ben umre ile beraber hacc da kendime vcib kldm, dedi. (Yn kran haccna niyet etti.) Mekke'ye varnca umre ve hacc iin bir tavaf yapt ve bunun kendisine kfi olduu re'ymde bulunup kurbnn kesti [17]. 6- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"(Kurbn yerine varncaya kadar balarnz tra etmeyin.) Artk iinizden kim hasta olur yhud bandan bir eziyeti bulunursa, ona orutan veya sadakadan yhud da kurbndan (biriyle) fidye (vcib olur) ... " (el-Bakara: 196) [18]. Hasta veyhud bandan muzdarib olan kimse tra olunca, yette bildirilen oru, sadaka, kurbn fidyelerinden hangisini dilerse onu f etmekte muhayyerdir. Oruca gelince o, gndr [19].
9-.......Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan; o.da Ka'b ibnu Ucre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) ona: "Belki sana bandaki haereler eza veriyor?" buyurdu. Ka'b ibn Ucre: Evet y Raslallah! dedi. Bunun zerine Raslullah: "Ban tra et de gn oru tut yhud alt fakiri doyur yhud da bir koyun kurbn kes!" buyurdu [20]. 7- Yce Allah'n "Ya Sadakadan.. " (El-Bakara: 196) Kavli(Nin Tefsiri) Bab

1183 / 2483

buhari

Bu sadaka, alt miskni doyurmaktr.

10-.......Bana Muchid tahds edip yle dedi: Ben Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan iittim, o yle dedi: Ka'b ibnu Ucre (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S) Hudeybiye'de benim ba ucumda durdu. O srada bamdan bitler dyordu. Raslullah: "Bandaki haereler sana eza veriyor mu?" buyurdu. Ben: Evet, ez veriyor! dedim. Raslullah: "yleyse ban tra et -yhud tra et-'1 buyurdu. Ka'b: te bu "Artk iinizden kim hasta olur, yhud bandan bir eziyeti bulunursa, ona orutan yhud sadakadan, yhud da kurbndan (biriyle) fidye vardr..." (ei-Bakara: 196) yeti benim hakkmda indi, dedi. Peygamber bana: " gn oru tut, yhud alt fakr arasnda birferak{ = onalt ntl) sadaka ver, yhud kolay gelen bir hayvan kurbn et" buyurdu[21]. 8- Bb: Fidye Hakkndaki Doyurma (Her Fakire) Yarm S'dr 11-.......Abdullah ibn Ma'kl yle demitir: Ben Ka'b ibn Ucre'nin yanna oturdum ve ona (eiBakara: 196.yetteki) fidyeyi sordum. O, yle dedi: Bu yet, huss olarak benim hakkmda, fakat umm olarak sizin hakknzda indi: Ben Raslullah'n yanna gtrldm. Bitler yzm zerinde salyordu. Raslullah (S): "Sana ulaan ezann gzmle grmekte olduum bu dereceye ulatn sanmyordum yhud da yle buyurdu: Sana ulaan meakkatin gzmle grmekte olduum bu dereceye varacan dnmyordum. Bir koyun bulup kurbn edebilir misin?" buyurdu. Ben: Hayr (bulamam), dedim. Bunun zerine Raslullah: "yle ise sen ya gn oru tut, yhud herbir fakire yarm dirhem) vermek suretiyle alt fakiri doyur!'1 buyurdu [22]. 9- Bb: "En-Nsk", Koyun'dur [23] 12-.......Bize ibl ibn Abbd, bnu Eb Nech'ten tahds etti ki, Muchid yle demitir: Bana Abdurrahmn ibnu Eb Leyl, Ka'b ibn Ucre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S), Ka'b' yz zerine haereler der hlde grdnde: "Haerelerin sana eziyet veriyor mu?" buyurdu. O: Evet eziyet veriyor, dedi. Bunun zerine Raslullah ona; Hudeybiye'de iken, kendileri ve erberindeki topluluk Hudeybiye'den hacc yapacaklar belirmemi ve Mekke'ye girmeleri arzusu zerinde bulunurlarken, tra olmasn emretmitir. Bunun zerine Allah, tra olmakla ilgili fidye (eiBakara: 196) yetini indirdi. Bunun akabinde Raslullah Ka'b ibn Ucre'ye alt fakr arasnda bir ferak verip doyurmas yhud bir koyun kurbn et-mesi yhud da gn oru tutmas kklarn emretti [24]. Ve Muhammed ibn ysuf tan; o, yle demitir: Bize Verkaa ibnu lUmer, bnu Eb Nech'ten tahds etti ki, Muchid yle demitir: 'Bize Abdurrahmn ibnu Eb Leyl, Ka'b ibnu Ucre'den: Raslullah'-n, kendisini bitleri yz zerine der hlde grdn yukarki ha ds gibi haber vermitir [25]. 10- YCE ALLAH'IN "Artk Haccda Refes Yoktur'' (El-Bakara: 197) KAVL BABI
1184 / 2483

buhari

13-.......Bize u'be, Mansr ibn Mu'temir'den; o da Eb Hzm'dan tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Her kim bu Bey t'i hacc eder de refes (= Cins mnsebet yhud szl ve fiil gnh) yapmaz, itaat yolundan kmazsa, o kimse, anasnn onu dourduu gndeki gibi (tertemiz) dner" buyurdu [26]. 11- Azz Ve Cell Olan Allah'n: 'Haccda taatsizlik Yapmak Ve Kavga Etmek Yoktur" (ElBakara: 197) Kavli Bab 14-.......BizeSufyn(es-Sevr), Mansr'dan; odaEbHzm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti. O: Peygamber (S): "Her kim bu Bey t 'i hacc eder de refes yapmaz, itaatsizlik etmezse, o kimse anasnn onu dourduu gnk gibi gnahsz dner" buyurdu, demitir [27]. 12-Bismi'llhi-Rahmni'r-Rahm.hramlnn Avlanma Benzeri Fiillerinin Cezas le Yce Allah'n u Kavli Bab [28]:

"Ey mn edenler, siz ihrml bulunurken av ldrmeyin; iinizden kim onu bilerek ldrrse (zerine) ldrd o hayvann benzeri bir ceza vardr ki, Ka'be'ye ulac bir kurbanlk olmak zere, bunu iinizden adalet sahibi iki adam hkm (ve takdir) edecektir. Yhud bir keffret vardr ki (o nisbette) yoksulu doyurmak, yhud onun dengi oru tutmaktr. T ki bu suretle o, ettiinin vebalini tatm olsun. Allah gemii balad. (Fakat) kim bir daha byle yaparsa, /illah ondan intikaamn alr. Allah mutlak glibdir, intikaam sahibidir. Deniz av yapmak ve onu yemek - kendinize de msfire de bir fide olmak zere- sizin iin hall edildi. hramda bulunduunuz mddete ise, kara av haram klnd. Huzuruna varp toplanacanz Allah'tan korkun" (el-Mide: 95-96) [29].
13- Bb [30]: hrmszolan Av Avlad Ve Av hrmlya Hediye Ettii Zaman, hrml Bunu Yer [31]

bn Abbs ite Enes, ihrmlnn kesmesinde bir be's grmediler [32]. B.u kesme, kesilecek ey avdan baka; deve, koyun, sr, tavuk, at gibi bir hayvan olduu hldedir. Bunun Adli, bunun misli demektir. Ayn'n kesriyle/rf/ olduu zaman, bunun Idh, bunun arl; dengi demektir [33]. "Kymen" (ei-Mide: 97) "Nizmen" demektir [34]. "Ya'diln" (eiEnm: i), denk (yhud misi) tutuyorlar demektir [35].
15-.......Abdullah yle demitir: Babam Eb Katde, Hudeybiye ylnda gitti. Arkadalar ihrama girdiler, fakat kendisi ihrama girmemiti. nk Peygamber'e bir dmann kendisiyle harbedece-i haberi sylenmiti. Peygamber gitti. Ben O'nun sahbleri arasnda bulunduum srada, onlarn bir ksm dier bir ksmna doru gld. Ben etrafa baktm. Derhl bir yaban eei ile karlatm. zerine hcum ettim. Onu mzrakla vurup yerinde hareketsiz braktm. Onu ykleyip getirmek iin sahblerden yardm etmelerini istedim. (hrmh olduklarndan) bana yardm etmekten ekindiler. Nihayet (kendim getirdim ve) hepimiz onun etinden yedik. Biz, Rasluilah ile aramzn (dman tarafndan) kesilmesinden ende ettik. Ben Peygamber'i aradm. Atm bzan
1185 / 2483

buhari

ahlandryor, bzan-da mu'td yrle sryordum. Gece ortasnda Gfr oullar'ndan bir kimseye kavutum. Ve ona: Peygamber'i nerede braktn? diye sordum. Gfrh. bana: Ben Peygamber'i Ta'hune mevkiinde braktm. O es-Suky kynde kuluk uykusu uyumak istiyordu, dedi. Ben Peygamber'e eritim ve: Y Raslallah, keif kolundaki sahblerin sana selm ve Allah'n rahmetini okuyorlar. Onlar, dman tarafndan seninle aralarnn kesilmesinden ende ediyorlar. Binenaleyh onlarn gelmesini" bekleyin! dedim. Rasluilah beklemeye koyuldu. Bu srada ben: Y Raslallah, ben bir yaban eei vurdum. Yanmda onun etinden artm bir para vardr, decjim. Raslallah yannda bulunan cemate hitaben: "Bu av etini yiyiniz!" buyurdu. Hlbuki onlar ihrmh idiler. Ve Eb Abdillah el-Buhr: "e'ven", "Merreten" demektir, dedi [36].
14- Bb: hrmllar Bir Ay Hayvan Grp De Gldkleri Ve lerindeki hrmsz Kimse Av Anlad Zaman (Hkm Nedir)? [37] 16-.......Eb Katde tahds edip yle demitir: Biz Hudeybiye senesi Peygamber'in beraberinde gittik. Peygamber'in sahbleri ihrama girdiler, fakat ben ihrama girmemitim. Bir ara bize Gayka'da dman bulunduu haberi verildi. Biz o dmann bulunduu cihete yneldik. Arkadalarm bir yaban eei grdler. (hrml bulunduklarndan hayretle) birbirlerine glmeye baladlar. Ben etrafa baktm ve hayvan ben de grdm. Ve atm hemen ona doru srdm. Akabinde yaban eeini mzrak ile vurup olduu yere mhladm. Hayvan yklenip getirmek iin arkadalarmdan yardm etmelerini istedim. Onlar(ihrml olduklarndan) bana yardm etmekten ekindiler. (Nihayet kendim getirdim ve) hepimiz bunun etinden yedik. Sonra ben, dman tarafndan aramzn kesilmesinden ende ederek, Raslul-lah ile bulumak istedim. Atm kh ahlandrarak, kh mu'td yry ile yrtp giderken, gece yarsnda Gfr oullar'ndan bir kimseye kavutum. Ve ona: Raslullah' nerede braktn? diye sordum.' Gfrl bana: Ta'hune mevkiinde braktm; es-Suky'da kuluk uykusu uyuyacakt, dedi. Nihayet Raslullah'a kavutum ve yanna geldiimde: Y Raslallah! Keif kolundaki sahblerin sana selm, Allah'n rahmet ve bereketlerini okuyorlar. Onlar, dmann kendileriyle senin arandaki irtibat kesmesinden ende ettiler, onun iin onlarn gelmesini bekle! dedim. Raslullah, arkadalarm gelinceye kadar bekledi. Bu srada ben: Y Raslallah! Bizler bir yaban eei avladk. Ve yanmzda da onun etinden artm bir para vardr, dedim. Raslullah yanndaki sahblere: "(Bu eti) yiyiniz!" buyurdu. Hlbuki o sahbler ihrml idiler [38]. 15- Bb: hrml Olan, hrmsz Kiiye Av ldrmesi Hususunda (Fiil Veya Sctzle) Yardm Etmez 17-....... Bize Salih ibnu Keysn, Eb Katde'nin himayesinde bulunan Eb Muhammed
1186 / 2483

buhari

Nfi'den tahds etti. Eb Muhammed N-fi', Eb Katde'den yle dediini iitmitir: Bizler Medne'den merhale uzaklkta bulunan el-Kaaha mevkiinde, Peygamber'in beraberinde idik. H ve yine bize Al ibnu Abdillah tahds edip yle dedi: Bize Suf-yn ibn Uyeyne tahds edip yle dedi: Bize Slh ibn Keysn, Eb Muhammed'den; o da Eb Katde(R)'den tahds etti, o yle demitir: Bizler Peygamber'in beraberinde el-Kaaha mevkiinde bulunuyorduk. Bizlerden kimimiz ihrml, kimimiz ihrmsz idi. Arkadalarm grdm ki, onlar birbirlerine birey gsteriyorlar. Ben de baktm ve bir yaban eeiyle karlatm. Rv dedi ki: Eb Katde'nin kams dt. Oradakiler: Bizler sana o av zerine hibir eyle yardm etmeyiz; nk bizler ihrmhyz, dediler. Bu sz zerine ben kendim bir eyle o kamya uzandm ve onu yerden aldm. Sonra ben ta tepenin arkasndan yanap yaban eeine geldim ve onu vurup ldrdm. Akabinde onu arkadalarma getirdim. Onlarn bzlar "Bunu yiyiniz" dediler. Bzlar da "Yemeyiniz!" dediler. Bunun zerine ben Peygamber'if yanna geldim. Peygamber nmzde idi. Peygamber'e (ihrmlnn bunu yemesi caiz olur mu diye) sordum. Peygamber: "Onu yiyiniz; o halidir" buyurdu [39]. Sufyn dedi ki: Amr ibn Dnr bize: Sizler Salih ibn Keysn'a gidin de bu mes'eleyi ve dier eyleri ondan sorun; Salih ibn Keysn Medine'den, buraya, yn Mekke'ye bizim yanmza geldi, dedi [40].
16- Bb: hrml Bulunan Kii, hrmzn Avlamas in 1 Av Hayvanna Doru (Fiili Ve Szl) aret Yapmaz 18-.......Eb Katde yle haber vermitir: Raslullah (S) Beyt'i ziyaret edici olarak (Medine'den) yola kt. O'nun beraberinde sa-hber de yola ktlar. (Zu'1-Huleyfe'den otuzdrt mil mesafedeki Ravh'ya ulatklarnda mriklerden bir dman grubunun kendilerine saldracan Peygamber'e haber verdiler.) Bunun zerine Peygamber sahblerden, ilerinde Eb Katde'nin de bulunduu bir mfrezeyi evirdi de: "Sizler deniz kenar yolunu tutunuz, nihayet buluuruz'''buyurdu. Onlar deniz kenarn tuttular. Peygamber'den ayrldklar zaman Eb Katde hri, hepsi ihrama girdiler. Eb Katde ihrama girmedi. Onlar bu ekilde yol alrlarken birdenbire bir yaban eei srs ile karlatlar. Eb Katde yaban eekleri zerine hcum etti. Ve onlardan bir dii eek vurup ldrd. Nihayet hepsi bineklerinden indiler de o dii yaban eeinin etinden yediler. Bu esnada: Bizler ih-rmh olduumuz hlde av etini yer miyiz? dediler. Akabinde dii yaban eeinin etinden geri kalan tadk. Raslullah'a geldikleri zaman: Y Raslallah! Bizler ihrama girmi idik. Eb Katde ise ihrama girmemi hlde idi. Bir sr yaban eei grdk. Eb Katde onlarn zerine hcum etti ve onlardan bir dii yaban eeini vurup ldrd. nip onun etinden yedik. Sonra kendi kendimize: Bizler ih-rml bulunduumuz hlde av etini yiyebilir miyiz? dedik. Ve onun etinden arta kalan beraberimizde tayp getirdik, diye syledik. Raslullah (S): "Sizlerden herhangi bir kimse Eb Katde'ye, o yaban eei zerine hcum etmesini emr veya ona doru iaret etti mi?" diye sordu. Sahbler: Hayr, dediler. Raslullah: "yle ise bu av etinden geri kalan yiyiniz!" buyurdu [41].

1187 / 2483

buhari

17- Bb: hrmsz Olan Kimse hrmlya Canl Bir Yaban Eei Hediye Ettii Zaman Kabul Etmez 19-.......Bize Mlik, tbnu ihb'dan; o da Ubeydullah ibn Abdullah ibn Utbe ibn Mes'd'dan; o da Abdullah ibn Abbs'tan tah-ds etti ki, es-Sa'b ibnu Cessme el-Leys (R) Raslullah'a Ebv'da yhud Veddn'da bulunduu srada bir yaban eei hediye etmiti. Fakat Raslullah bunu kabul etmeyip geri evirmiti. Raslullah, Sa'-b'n yzndeki zlme iaretini grnce (onun gnln ho etmek iin): "Biz senin hediyeni reddetmedik, u kadar ki bizler ihrml bulunuyoruz" buyurdu [42]. 18- hrml Kimsenin Hayvanlardan ldrebilecei Nev'ler Bab 20-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti. Raslullah (S): "Hayvanlardan be (nevi') vardr ki, bunlar ldrmekte ihrmlya hibir gnh yoktur'* buyurmutur [43]. Yine Mlik, Abdullah ibn Dinar'dan; o da Abdullah ibn Umer'-den; Raslullah yle buyurdu... demitir[44]. 21-.......Bize Eb Avne tahds etti ki, Zeydibnu Cubeyr yle demitir: Ben bnu Umer(R)'den iittim, yle diyordu: Bana Pey-gamber'in kadnlarndan birisi (yn Hafsa) tahds etti ki, Peygamber (S): "hrml kii bu hayvanlar ldrr" buyurmutur [45]. 22-.......Salim yle demitir: Abdullah ibnu Umer (R) yle dedi: Hafsa yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Hayvanlardan be nevi' var ki, bunlar ldren kimse zerine gnah yoktur: Karga, aylak, fare, akreb ve yrtc kpek"[46]. 23-....... Bana Ynus ibn Yezd, bnu ihb'dan; o da Urve'den; o da ie(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Yeryznde gezen hayvanlardan be nevi' vardr ki, bunlarn hepsi de fasktr. Bunlar insan Harem iinde de ldrr (Bunlar): Karga, aylak, akreb, fare ve yaralayc kpektir" [47]. 24-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Bir gn biz Peygamber ile beraber Min'daki bir maarada bulunduumuz srada, Peygamber'e Ve'1-Mrselti Sresi inmiti de, Peygamber bu sreyi okuyor, ben de bu sreyi O'nun azndan almaya alyordum. Peygamber'in az bu srenin verdii tatllkla taze ve ya hlde bulunuyordu. Anszn zerimize bir ylan hcum etti. Peygamber: "Bu ylan ldrn!" buyurdu. Biz sr'^tle ldrmeye davrandk. Fakat ylan kat. Bunun zerine Peygamber (S): "Sizin onun errinden ko runduunuz gibi, o da sizin errinizden korundu" buyurdu [48]. 25-....... Bana Mlik, bnu ihb'dan; o da Urvetu'bnu'z Zubeyr'den; o da Peygamber'in zevci ie(R)'den tahds etti. ie; Raslullah (S), keler cinsi iin "Fskcktr" buyurdu; fakat bunu ldrmeyi emrettiini iitmedim, demitir [49]. Eb bdillah el-Buhr dedi ki: Biz bu geen bnulvles'd hadsi ile ancak Min'nn Harem'den olduunu ve onlarn orada ylan ldrmekte bir be's grmediklerini gstermek istedik [50]

1188 / 2483

buhari

19- Bb: Harem'in Aac Kesilmez

Ve bn Abbs (R), Peygamber(S)'in "Harem'in dikeni kesilmez" buyurduunu sylemitir[51].

26-.......Eb urayh Huz, Amr ibn Sad ibni'1-s'a, Mekke'ye; Abdullah ibnu'z-Zubeyr'e kar ordular sevkettii srada yle demitir: Ey Emr, Mekke'nin fethinin ertesi gn Raslullah'n ayaa kalkp syledii bir sz (yn hutbeyi) sana haber vermekliime bana izin ver. O hutbeyi u iki kulam iitti, kalbim belledi,syleyeni de sylemekte bulunduu anda gzlerim grd. Raslullah Allah'a hamd ve sena ettikten sonra, yle buyurdu: "Muhakkak ki, Mekke ehrini (t teden beri) haram eden Allah Tal'dir. Onu haram klan insanlar deildir. Bundan dolay Allah'a ve hiret gnne mn eden kimse iin Mekke'de kan dkmesi ve Mekke'deki herhangibir aa--c kesmesi hall olmaz. ayet herhangibir kimse Raslullah burada harb etti diye ruhsat tarafna yollanacak olursa, ona: Allah yalnz Rasl'ne izin vermitir, size izin vermemitir, deyiniz- Bana da yalnz bir gnn bir saati iinde izin verdi. Ondan sonra bu gnk ha-rml dnk harml derecesine dnmtr. Bu dediklerimi burada hzr bulunanlar, gib olanlara (yn burada bulunmayanlara ve mstakbel nesillere) tebli etsin". Bu szlerinden sonra Eb urayh'a: Amr ne dedi? diye soruldu. Amr cevaben: "Y Eb urayh! Ben bunlar senden daha ok bilirim. Mekke Haremi hibir syi, zimmetinde kan olan bir kaa, kaan hibir hayrsz kurtaramaz" dedi[52]. Buhr "Hurbe", "Beliyye" demektir, dedi. 20- Bb: Haremin Av Hayvan rktlmez 27-.......Bize Hd el-Hazz, krime'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "bhesiz Allah Mekke'yi harem klmtr. Artk Mekke benden evvel hibir kimse iin hall olmad; benden sonra da hibir kimse iin hall olmayacaktr. O benim iin de, yalnz bir gndzn bir saatinde hall klnmtr. Mekke'nin ya otu koparlmaz, aac kesilmez, av hayvanlar rktlp rahatsz edilmez, yitii kimse tarafndan el uzatlp alnamaz, ancak sahibini bildirici kimse alp muhafaza eder". Bu arada Abbs: Y Raslallah! zhr otu dkmclerimiz ve kabirlerimiz iin bu yasaktan hri olsun! dedi. Rasluilah: "Izhr mstesnadr" buyurdu [53]. Ve yine Hlid'den; o da krime'den: krime, Hlid'e: Sen "Mekke hareminin av rktlmez" sznden maksad nedir bilir misin? rktc kiinin av hayvannn bulunduu mekna inerek, onu glgesinden uzaklatrmasdr, demitir [54]. 21- Bab: Mekke'de Ktal Yapmak Halal Olmaz

Eburayh (R),Peygamber(S)'in "Mekke'de kan dklmez" buyurduunu sylemitir [55].

28-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) Mekke'yi fethettii gn yle buyurdu: "(Fetihten sonra) hicret yoktur. Lkin cihd ve niyet vardr. Cihda da'vet olunduunuzda hemen seferber olup knz[56]. bhesiz bu Mekke beldesini Allah, gkleri ve yeri yaratt gnden beri haram klmtr. Bu ehir, Allah 'm haram klmas sebebiyle kyamet gnne kadar haramdr. u muhakkak ki, benden evvel burada ktal hibir kimse iin hall olmamtr. Benim iin de bir gndzn bir saatinden bakasnda hall olmamtr. Bu belde Allah'n haram klmas ile kyamet gnne kadar haramdr. Burann dikeni (bile) kesilmez. Av hayvan rktlmez,
1189 / 2483

buhari

yitiini, sahibini arayacak olan kimseden bakas el uzatp alamaz, yeil otlar koparlmazf" Hutbenin akabinde Abbs: Y Raslallah! Izhr bitkisi bu yasaktan mstesna olsun. nk zhr, Mekkeliler'in demircileri iin ve evleri iin(gerekli)dir! dedi. Rasluilah: "Izhr mstesnadr" bu yurdu [57].
22- hrml in Kan Alma Tedavisi Bab

Ve bn Umer, ihrml olduu hlde oluVkd', dalama tedavisi yapmtr [58]. hrml kii, iinde gzel koku bulunmayan illa tedv yapabilir.
29-.......Amr ibnu Dnr dedi ki: At ibn Eb Rebh'tan iittiim ilk ey, yle demesidir: Ben, bn Abbs'tan iittim; o: Raslul-lah (S) ihrmli iken kendisine kan aldrma tedvs yaptrd, diyordu. Sufyn dedi ki: Sonra ben Amr bn Dinar' ikinci defa iittim; o yle diyordu: Bana Tvs el-Yemn, bn Abbs'tan tahds etti. Suf yn dedi ki: Ben, belki Amr ibn Dnr bu hadsi her ikisinden, yn hem At'dan, hem de Tvs'tan iitmitir, dedim[59]. 30-.......bnu Buhayne (R): Peygamber (S) ihrml iken Lahyu Demel denilen mevkide bann ortasndan kan aldrma tedavisi yap-rd, demitir [60]. 23- hrmlnn Elendirilip Evlendirilmesi Bab 31-.......Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bana At ibnu Eb Rebh, bn Abbs(R)'tan, Peygamber(S)'in Haris kz Meym-ne ile (yedinci hicret ylnda umre iin) ihrml iken evlendiini tahds etmitir [61]. 24- hrml Erkek Ve hrml Kadn in Nehy Edilen Kokular Bab

Aie (R) de: hrml kadn vers, yn sar boya yhud zafern ile boyanm elbise giymez, demitir [62].
32-.......Bize Nf* tahdsetti ki, Abdullah ibnu Umer (R) yle demitir: Bir kimse ayaa kalkt da: Y Raslallah! Bize ihramda elbiselerden neleri giymemizi emredersin! dedi. Peygamber (S) yle buyurdu: "Gmlek, donlar, balklar, bornuslar giymeyiniz. Ancak iki edii bulunmayan bir kimse olursa, o mest giysin ve mestlerin de iki topuktan aasn kessin. Ve yine sizler ihramda zafern ve vers (yn cehri bitkisi) dokunmu olan hibirey giymeyiniz. hrml kadn yzne pee takmasn, ellerine eldiven de geirmesin"'[63]. Ms ibnu Ukbe, sml ibnu brhm ibn Ukbe, Cu^eyriye ib-nu Esma ve Muhammed ibn shk bu hadsi Nfi'den rivayette ve kadnlarn yz rts ile eldivenlerini zikretmekte mm el-Leys ibn Sa'd'a mutbaat etmilerdir [64] Ubeydullah ibn Umer el-Umer de bu hadsi "Vel versun" szne kadar merf' olarak rivayet etmekte yukarki drt zta muvafakat etmi, hadsin bundan sonrasn ayrp bnu Umer'in sznden klm ve: bnu Umer: hrmh kadn yzne rt takmaz, eldiven de giymez der idi, demitir [65]. mm Mlik de el-Muvatta'da Nfi'den; o da bn Umer'den syledi ki, o: hrml kadn yzne
1190 / 2483

buhari

mm Mlik de el-Muvatta'da Nfi'den; o da bn Umer'den syledi ki, o: hrml kadn yzne pee takmaz, demitir. mm M-| lik'e, Leys ibnu Eb Suleym de mutbaat etmitir.
33-.......bnu Abbs (R) yle demitir: (Arafat'ta talarn yannda) bir adamn dii devesi, sahibi olan bu adamn boynunu krd ve onu ldrd. Akabinde bu ztn cesedi Rasluilah'a getirildi. Ras-lullah (S): "Onu ykayn, kefenleyin, fakat bam rtmeyin ve ona hibir koku da yaklatrmayn. nk bu zt telbiye okuyarak diriltilir" buyurdu [66]. 25- hrmlnn Ykanmas Bab

Ve bn Abbs (R): hrmh kimse hammma girer, demitir. bn Umer ile ie de; ykanrken ihrmhnn bedenini ovalamakta be's grmediler [67].
34-.......Bize Mlik, Zeyd ibn Elem'den; o da Abdullah ibn Huneyn'in olu brahim'den haber verdi ki, babas Abdullah ibnu Hu-neyn yle demitir: Abdullah bnu'l-Abbs ile el-Msver ibnu Mahrame, Mekke yaknndaki Ebv mevkiinde ihrmlnn ban ykamas hususunda ihtilf ettiler: bn Abbs: hrmh kii ban ykayabilir, dedi. el-Msver ise: hrmh ykamaz, dedi. (Rv Abdullah ibnu Huneyn dedi ki:) Bu ihtilf zerine Abdullah ibnu'l-Abbs beni Eb Eyyb el-Ensrf ye gnderdi. Ben Eb Eyyb'u bir kuyunun iki direi arasnda bir bezle kendini perdelemi olarak ykanrken buldum. Kendisine selm verdim. Bu kimdir? diye sordu. Ben Abdullah ibnu Huneyn'im. Beni Abdullah ibnu'l-Abbs sana yollad; senden: Raslullah ihrmh iken ban nasl ykar idi? diye soruyorum, dedim. Eb Eyyb elini kendini perdeleyen bez zerine koydu ve bezi (ba hizasndan gsne kadar) indirdi. Ve bylece ba bana alp grnd. Bundan sonra kendi zerine su dkecek olan adama: Su dk! diye emretti. O adam da Eb Eyyb'un ba zerine su dkt. Eb Eyyb iki elini ileri geri gtrerek ban outurdu. Ve: Ras-lullah(S)', ban bylece ykarken grdm, dedi [68]. 26- hrmlnn. k Edik Bulamad Zaman. ki Mest Gymesi Bab 35-.......Bana Amr ibnu Dnr haber verip yle dedi: Ben Cbir ibn Zeyd'den iittim yle dedi: ben bnu Abbs(R)'tan iittim, yle dedi: Ben Peygamber(S)'den iittim, (Veda Hacc'nda) Arafat'ta hutbe yaparken, ihrmh iin "ki na'l, yn edik bulamayan, iki mest giysin; izr (yn gbeinden aasn rtecek bir bez) bulamayan da alvar giysin" buyuruyordu [69]. 36-.......Bize bnu ihb, Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer'den tahds etti (o, yle demitir): Raslullah(S)'a ihrmh kimse elbiselerden ne]e.ri giyer? diye soruldu, Raslullah: "hrama giren kimse gmlek, balklar, alvarlar, bornus, zafern ve vers ile boyanm bir elbise (yn bez ve kuma) giyemez. Eer iki edik bulamad takdirde, iki mest giysin ve onlar topuklardan aaya varncaya kadar kessin" buyurdu [70]. 27- Bab:

'hrama girmek isteyen kimse izr bulamad zaman alvar giysin".

37-.......Bize Amr ibnu Dnr, Cbir ib> Zeyd'den tahds etti ki, bnu Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) -Veda Hacc'nda-Arafat'ta bizlere hitb edip: "hrama girecek kimse izr (yn belinden aasn rtecek bez, kuma) bulamad zaman alvar, yn don giysin; iki edik
1191 / 2483

buhari

bulamayan da iki mest giysin" buyurdu [71]

28- (htiy Duyduu Zaman) hrmunn Silh Kuanmas Bab

Ve krime: hrml dmandan ende ettii zaman silh kuanr ve fidye verir, demitir. Buhar: krime'nin fidye vermek hakkndaki sz mutbaa olunmamtr, dedi [72].
38-.......el-Ber (R) yle demitir: Peygamber (S) -hicretin yedinci ylndaki- zu'1-ka'de aynda umre yapt. Mekke ahlsi, onu Mekke'ye girmee brakmamlard. Nihayet Peygamber, Mekkeliler'le, Mekke'ye hibir silh sokulmayacak, ancak klf iinde kl sokulacak diye hkmlemiti[73]. 29- Harem'e Ve Mekke'ye (Hacc Ve Umre Yapmayacaklar in) hrmsz Olarak Girmek Bab

bn Umer de ihrmsz girmitir[74]. (Buhr dedi ki:) Peygamber (S) ancak hacc ve umre yapmak isteyen kimselere, ihrama girip telbiye okumakla emretmitir. Odunculara ve dierlerine (yn Mekke'ye giri klar tekrarlanan pfrler, srceler, ot tayclarna) ihrama girip telbiye etmeyi zikretmemitir [75].
39-.......Bize Abdullah ibnuTvs, babas Tvs'tan; oda bn Abbs(R)'tan tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S) Medine ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, Necd ahlsi iin Karne'l-Menzil mevkiini, Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yn etti. Bu mahaller, hacc ve umre etmek isteyen bu memleketler ahlleri ile dier memleketler halkndan yollan bu mevki'lere urayan kimselerin mkaat-lardr. Bunlardan baka bu mkaatlarla Mekke arasndaki memleketler halk da bulunduklar yerden ihrama girerler, hatt Mekkeliler de Mekke'den ihrama girerler [76]. 40-.......Bize Mlik, bnu ihb'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten haber verdi (o, yle demitir): Raslullah (S) fetih senesi Mekke'ye, banda demirden bir mifer olduu hlde girdi. Raslullah bu miferi bandan kard zaman bir kimse geldi de: bnu Hatal Ka'be'-nin rtsne sarlm (duruyor), dedi. Raslullah sahblerine: "bnu Hata' ldrnz!" buyurdu [77]. 30- Bb: nsan zerinde Gmlek Olduu Hlde ; Bilmiyerek hrama Girdii Zaman?

Ve At ibn Eb Rebh: hrml kii koku srnd, bilmiyerek yhud ihram unutarak dikili elbise giydii zaman zerine keffret yoktur, demitir [78].
41-....... Bize At ibn Eb Rebh tahds edip yle dedi: Bana Safvn ibnu Ya'l tahds etti. Babas Ya'l ibn Umeyye yle demitir: Ben Raslullah'm beraberinde idim. O'na; zerinde bir cbbe, sarlk zi yhud benzeri bir boya izi bulunan bir kimse geldi. Umer ibnu'l-Hattb bana: zerine vahy indii zaman Raslullah' grmeyi arzu eder misin? der dururdu. Bu, srada Raslullah'a vahy indi. Sonra Rasluah'tan vahy hli syrld. Raslullah (S), o gelen kimseye:
1192 / 2483

buhari

"Haccnda yapageldiin ileri umrende de yap!" buyurdu [79]. Ve bu arada bir adam dier bir adamn elini srd, yn eli nlan kii, elini ekmekle, srann dilerinden birini kknden skt. Peygamber o skUlen dii heder kld, yn onu diyetsiz brakt[80].
31- Arafat'ta len hrmlnn (Hkm) Bab

Ve Peygamber (S) Arafat'ta len kimse adna geri kalan hacc fiillerinin yerine getirilmesini emretmedi [81]
42-.......bn Abbs (R) yle demitir: Bir kimse Arafat'ta Peygamber'in beraberinde vakfe yaparken anszn devesinden dt. Der dmez de devesi onun boynunu krd (ve ldrd). Rv burada ayn ma'nya gelen iki ta'bri terddle haber vermitir. Peygamber (S): "Bu ihrml adamn cesedim su ve sidr ile ykayn ve onu iki bez iinde yhud iki ihram bezi iinde kefenleyin. Ona koku srmeyin ve bana bez de sarmayn. nk Allah onu kyamet gnnde telbi-ye eder hlde diriltecektir" buyurdu [82]. 43-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Bir kimse Arafat'ta Peygamber'le beraber vakfe yapt srada birdenbire devesinden dt. Devesi onun boynunu krd (ve ldrd). Peygamber (S): I'Bu adam su ve sidr ile ykayn ve onu iki bez iinde kefenleyin, ona hibir koku srmeyin, bana bez sarmayn ve onu buhur ile kokulandrmayn. nk Allah onu kyamet gnnde telbiye eder hlde diriltecektir" buyurdu [83]. 32- hram inde ld Zaman hrmlnn (Ykanma Kefenlenme Keyfiyeti le Dier lerinde Uygulanacak) Snneti Beyn Bab 44-....... Bize Eb Bir, Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Abbs(R)'tan haber verdi (o, yle demitir): Bir adam Peygamber'in beraberinde vakfe yapyordu. hrml hlde iken dii devesi onun boynunu krd ve derhl ld. Raslullah (S): " Onu su ve sidr ile ykayn ve iki ihram bezi iinde kefenleyin, ona hibir gzel koku srmeyin, ban da bez sartp rtmeyin. nk o, kyamet gnnde telbiye eder hlde diriltilecektir" buyurdu [84]. 33- l Adna Hacc Yapmak; l Adna Adaklar Yerine Getirmek Ve Erkek; Kadn Adna Hacc Yapar Bab [85] 45-.......Bize Eb Avne, Eb Bir'den; o da Sad ibn Cubeyr'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti (o, yle demitir): Cuhayne kabilesinden bir kadn Peygamber'e geldi ve: Annem hacc yapmay adamt, fakat hacc yapamadan ld. imdi ben (ona nib olup da), onun adna hacc yapabilir miyim? diye sordu. Peygamber (S): "Evet, annen tarafndan vekleten sen hacc yap! u hususta ne re'y ettin, bana haber ver: ayet anann zerinde bir kul borcu olayd, sen anann o borcunu der miydin? (Elbette derdin.) Allah hakkn da deyip yerine getiriniz. Hem Allah hakk vefa edilip denmeye, bakalarndan daha ziyde lyktr" buyurdu [86]. 34- Binek zerinde Durmaya Gc Yetmeyen Kimse Adna Hacc Yapmak Bab
1193 / 2483

buhari

46- Bize Eb sim, bnu Cureyc'den; o da bnu ihb'dan; o da Sleyman ibnu Yesr'dan; o da Abdullah ibnu Abbs'tan; o da Fadi ibn Abbs'tan: Bir kadn... diyerek tahds etti. H ve yine bi ze Ms ibn sml tahds edip yle dedi: Bize Abdulazz ibnu Eb Seleme tahds edip yle dedi: Bize bnu ihb, Sleyman ibn Yesr'dan tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Veda Hacci ylnda Has'am kabilesinden gen bir kadn geldi ve: Y Raslallah! Allah'n kullar zerindeki hacc farizas babama ok yal ihtiyarlnda eriti. O binek devesi zerinde dmdz durmaa takat yetiremiyor. Onun yerine vekleten benim hacc yap-maklm ona kf gelir mi? diye sordu. Raslullah (S): "Evet (vekleten hacc yapabilirsin)" diye cevb verdi [87]. 35- Kadnn Erkek Adna (Vekleten) Hacc Yapmas Bab 47-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Fadl ibnu'l Abbs Peygamber'in bineinin arka tarafna binmiti. Has'am kabilesinden gen bir kadn geldi. Bu srada Fadl o kadna bakmaya, kadn da Fadl'a bakmaya balad. Peygamber de Fadl'n yzn eliyle kadndan dier tarafa evirmeye balad. Bu esnada kadn: Allah'n (bu hacc) farizas babama, binek zerinde duramaz hlde yal bir ihtiyarken eriti. Ben onun vekili olup, onun yerine hacc edebilir miyim? diye sordu. Peygamber (S): "Evet (vekleten hacc edebilirsin)!" diye cevb verdi. Bu sul ve cevb da Veda Hacc srasnda olmutur [88] 36- ocuklarn Hacc Yapmas Bab 48-.......Ubeydullah ibnu Eb Yezd yle demitir: Ben bn Abbs(R)'tan iittim; o: Peygamber (S) beni -Veda Hacc'nda- Mzde-life'den yolculuk arlklar iinde geceleyin yollad yhud nden gnderdi, diyordu [89]. 49-......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Raslullah, Min'da dikilmi namaz kldrrken, ben de ihtilm olma devrine yaklam olduum hlde, bana id dii bir eek zerinde kardan geldim. Ben eei yrtyordum. Nihayet birinci saffn bzsnn nnden yrdm. Sonra eekten indim. Eek yerin bitkilerinden yedi. Ben de insanlarla beraber RasluUah'n arkasnda saff tuttum [90]. Ve Ynus ibn Yezd, bn ihb'dan rivayetinde: Veda Hacc'nda, Min'da, demitir [91]. 50-.......es-Sib ibnu Yezd (R): Ben yedi yanda olduum hlde RasluUah'n beraberinde bana hacc yaptrld, demitir [92]. 51-.......Bize el-Kaasm ibnu Mlik, el-Cuayd ibnu Abdirrahmn'dan haber verdi; o yle demitir: Ben Abdulazz'den iittim; o, es-Sib ibn Yezd iin: Ona Peygamber'in arlklar iinde hacc yaptrlmtr, diyordu [93] 37- Kadnlarn Hacc Etmesi Bab

Buhr dedi ki: Bana Ahmed ibn Muhammed el-Ezrak yle dedi: Bize brhm, babas
1194 / 2483

buhari

Sa'd'dan; o da kendi babas brhm ibn Abdirrahmn ibn Avftan tahds etti ki, mer ibnu'lHattb (R) yapt son haccnda Peygamber'in kadnlarna izin vermi ve onlarn beraberlerinde Usmn ibn Affn ile Abdurrahmn ibn Avf u gndermitir [94].
52-....... M'minlerin annesi ie (R) yle demitir: Ben: Y Raslallah! Biz kadnlar sizinle beraber kp gazve y-hud mchede edemez miyiz? dedim. Raslullah (S): '*Siz kadnlar iin cihdn en iyisi ve en gzeli hacc etmektir. Makbul olan haccdr" buyurdu. ie: Artk ben bu sz Raslullah'tan iittiim zamandan sonra hacc etmeyi terk etmem, demitir [95]. 53-....... bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S): "Hibir kadn mahrem sahibi bir kimsenin beraberinde (yn nikh gemez bir hsmnn beraberinde) olmadka sefere kmasn; kadnn beraberinde mahrem kii bulunmadka yanna hibir erkek girmez" buyurdu. Peygamber'in bu nehyi zerine sahblerden biri: Y Raslallah! Ben u ve u askerler iinde gazaya kmak istiyorum. Hlbuki kadnm hacc yapmak istiyor (Ne buyurursun)? diye sordu. Raslullah: "Sen de kadnnn beraberinde k!" buyurdu [96]. 54-....... Bize Habb el-Muallim, At'dan haber verdi ki, bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) haccndan (Medine'ye) dnd zaman Ensr bir kadn olan mm Sinan'a: "(Bizimle beraber) hacc etmenden seni men' eden nedir?" diye sordu. mm Sinan, kocas Eb Sinan' kasdederek: Eb Fulnm iki devesi vardr. Bunlarn birine binip hacca gitti. brs de bizim bir arazmizi suluyor! dedi. Peygamber de: "Ramazn'da umre yaplmas (sevbca) benim beraberimde hacc etmeye bedel olur" buyurdu [97]. Bu hadsi bnu Cureyc, At'dan rivayet etti ki, At: Ben bn Ab-bs'tan iittim; o da Peygamber'den, demitir[98] Ve Ubeydullah da, Abdulkerm'den; o da At'dan; o da Cbir'-den; o da Peygamber'den olmak zere syledi [99]. 55-.......Ziyd'n zdls Kazaa yle demitir: Ben Peygamber'in beraberinde oniki defa gaza etmi olan Eb Sad el-Hudr'den iittim. O, yle dedi: Drt ey var ki, ben onlar Raslullah'tan iittim. Yhud da yle dedi: Ben Peygamber'den son derece dikkatimi eken ve hayretimi toplayan drt (hikmetli) ey iittim: a. Yannda kocas yhud nikh gemez bir hsm bulunmakszn bir kadn, iki gnlk mesafeye yolculuk etmez. b. Ramazn ve kurbn bayramlarnda oru tutmak yoktur. c. iki namazdan sonra namaz klmak sabit deildir; kindi namazndan sonra gne batncaya kadar; sabah namazndan sonra gne douncaya kadar. . Hibir mescide (adayarak) sefer iin ykler balanmaz. Ancak u mescide sefer edilir: el1195 / 2483

buhari

Mescidu 'l-Harm, benim mescidim ve el-Mescid'l-Aks",

38- Ka'be'ye Kadar Yrmeyi Adayan Kimse Bab [100] 56-.......Bana Sabit el-Bunn,Enes'tentahdsetti. Peygamber (S) iki olunun arasnda onlar tarafndan sevk olunan ihtiyar bir kimse grd. Ve: "Bunun hli nedir ki (byle yryor) ?" dedi. Oullan: Yaya (Ka'be'ye) yrmeyi adad, dediler. Peygamber: "ubhesiz Allah, bu ihtiyarn kendi nefsini azblandrmasn-dan (yn kendini azblandrmakla yapt ibdetten) mstanidir" buyurup, ona binmesini emretti [101]. 57-.......bn Cureyc haber verip yle demitir: Bana Sad ibnu Eb Eyyb haber verdi ki, ona da Yezd ibnu Eb Habb haber vermitir. Ona da Ebu'1-Hayr tahds etti ki, Ukbe ibnu mir (R) yle demitir: Kzkardeim mm Hbbn Beytullah'a kadar yaya yryp ziyaret etmeyi adam ve (zaflndan dolay) kendisi iin Pey-gamber'in bu husustaki re'yini istememi bana emretmiti. Ben Peygamber'den fetva istedim. Peygamber (S): "(Evvel) yaya yrsn, (yorulunca) binsin!" buyurdu [102]. Yezd ibn Eb Habb: Ebu'1-Hayr Mersed ibn Abdillah,.Ukbe ibn mir'den ayrlmazd, demitir [103]. 58-.......Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Brze Eb sim, bn Cureyc'den; o da Yahya ibn Eyyb'dan; o da Yezd ibn Eb Habb'-den; o da Ebu'1-Hayr Mersed ibn Abdillah'tan; o da Ukbe ibnmir el-Cuhen(R)'den tahds edip yukanki hadsi zikretti[104].

[1] Birok Buhr nshalarnda; bn Hacer ve Ayn'nin erhlerinde esas aldklar nshalarda balk byledir. Besmele, nshalarn hepsinde sabittir. Bz nshada mffed olarak bb eklindedir. [2] Bu da Eb Zerr el-Herev nshasnda cemi' sgasyle; dierlerinde mfred olarak bb eklinde gelmitir. [3] Bunun yugulamasn, Peygamber ve sahbleri Hudeybiye'de, Mekke'ye girip umre yapmalarna mni' olunduu zaman yapmlardr. Kurbnlarn Mekke'y e yollamak kaabil olmad iin orada kesmiler, tra olmular ve ihramdan kmlardr. [4] At'nn bu haberini bn Eb eybe parantez iine alnan szlerle mevslen rivayet etmitir. Buhr bununla ihsrn yalnz dman tarafndan gelen engellemeye mahss deil, hastalk gibi dier herhangi mni' olucu bir sebebi de mil olduunu gstermek istemitir [5] Buhr'nin deti, zh sadedinde bulunduu bir lfz Kur'n'da getii zaman, onu da zikr ve tefsir etmektir. Balkta "Uhstrtum " (el-Bakara: 196) gemiti. lu mrn Sresi'nde de "Hasran" getii iin, burada onu da zikretmi ve tefs-rini vermitir. Bu tefsir, bn Mes'd'dan, bn Abbs'tan, Mchid, tkrime, Sa-d ibn Cubeyr'den... rivayet edilmitir. Bu kelimeye baka ma'n verenler de olmutur.
1196 / 2483

buhari

''Hasran" kelimesi Kur'n'da Yahya'nn vasflarndan biri olarak geer: *', mihrbda durup namaz klarken, melekler ona yle nida etti; Gerek, Allah sana kendisinden bir kelimeyi tasdik edici, bir efendi, nefsine hkim ve s-Uhlerden bir peygamber olmak zere Yahya'y mjdeler'\\a mrn:39). [6] Hadsin bala cevb oluu: bn Umer'in kendi umresinde, altnc hicret yl olan Hudeybiye senesinde mriklerin kendisini Beyt'e ulamaktan men' ettikleri zaman Raslullah'n yapt gibi yapmas cihetiyledir. nk o, zikrettiimi? vehile kurbn kesip, tra olarak ihramdan kmt. [7] Bala delllii; "Benimle Beyt arasna engel olunursa, ben de RasluIIah'n yapt gibi yaparm. Raslullah umresinde kurbnn kesip, tra olarak ihramdan kmt" kavlinden alnr. Bu, umre yapan kii, engel olunduunda bu ileri yapp hramdan kacana dellet ettii gibi, hacnn da engel olunduunda bu ileri yapp ihramdan kacana dellet eder. Bu hads "Kran hacc tavaf bb"nda bundan daha geni olarak gemiti. Bu hadsin son fkras, kran hacc yapan kimse iki tavafa muhtc olmaz diyen fakhlerin mezhebine dell saylr. Hanef mezhebinde ise kran hacc yapan kii iin de iki tavaf lzmdr. Bunun biri bata yapt umre iin, biri de Arafat dn haccn farz olan ifda tavafdr. Kudm yn geli ve veda tavaflar bundan ayrdr. nk bu geli ve veda tavaflar bazlarnca vcib deil, mstehb tavaflardr. [8] Bu, geen hadsin dier bir tarkten gelen rivayetidir. [9] Bu Muhammed, btn rivayetlerde nisbetsizdir. Onun iin bunun kim olduunda ihtilf etmilerdir: Hkim: Bu, Muhammed ibnu'z-Zuhl'dir, nk bz nshalarda o, Muhammed ibn Mslim ibn Verrt'tr demitir. el-Kelbz, bnu Eb Sad'den, onun Eb Hatim Muhammed ibn dris er-Rz olduunu zikretmitir. O, bunu eski bir aslda grdn sylemitir. Bu Muhammed'in, Muhammed ibn tshk es-Sagn olmas da muhtemil-dir denilmitir (Ayn). [10] Bunun bala delllii meydandadr. nk hads, umre yapmaya girienin engel olunacana dellet etmektedir. [11] Hadsin bala delllii "Sizden biriniz haccdan habs olunursa.." szndedir. nk haccdan habs olunmak, haccdan alkonulmak demektir. Bundan nceki bb ile oradaki hadsler umreden alkonulmann hkmn bildirmiti. Bu bb ve hadsi ise haccdan alkonulmaya id hkmleri retmektedir. "O alkonulan kimse Beyt'i tavaf eder..." cmlesi, hadsteki "Raslullah'n snnetP'ni tefsr etmektedir. Bu hadsin ihtiva ettii hkm mm afi ile onun tarafdrlarnn mezhebidir. mm Eb Hanfe'ye gire Mekke'ye giren kimse muhsar (yn alkonulmu) deildir. Eb Hanfe'ye gre hsr, Mekke'ye varmaya mni1 ve tavaf ile sa'ye engel olmaktan meydana gelir. Bu suretle muhsar, Raslullah'n Hudeybiye'de ihramdan k gibi yapar. Mekke'ye ulaan ihrml hac ise, hacc karan kimsenin hkmne tbi'dir. Eb Hanfe'ye gre bylesi umre yaparak ihramdan kar {Umdetu'l-Kaar, V, 44). [12] Buhr bununla Abdullah ibnu'l-Mbrek'in bu hadsi bzan Ynus'tan; o da ez-Zuhr'den; bzan da Ma'mer'den; o da ez-Zuhrfden rivayet ettiini gstermek istemitir. [13] Bu hads muhsar iin, yn herhangi bir maniann engel olmasyla Ka'be'ye varmas mmkn olmayan kimse iin, evvel kurbn kesip sonra tra olarak ihramdan kmann cevaznda sarihtir. Yalnz rih Kastalln: "Kurbn yerine varncaya (yn kesilinceye) kadar balarnz tra etmeyin.. "(el-Bakara:l96) yeti, tran kurbn kesmeden sonraya braklmasn gerektirir. Byle ken nasl olur da tra ne geirilir? derim demi ve bu sule kendisi yle cevb vermitir: yetteki kurbn kesmenin tratan ne geirilmesi keyfiyeti, muhsar hakknda
1197 / 2483

buhari

deildir. yetteki durum Ka'be'ye kurbn hediyesi sevkeden hacnn t Min'da kurbnn kesmeden tra olup ihramdan kamayacan beyn ve teslime iddir. Muhsar olan, yn herhangi bir engel ile alkonulan hacya gelince, bunun kurbnn mahalli, yn kurbnnn kesilecei yer, Beyt' ziyaretten men' olunup geri kald mahaldir. Nasl ki Raslullah da Hudeybiye'de kurbnn kesmi ve ihramdan kmtr... Ve Hudeybiye Harem deil, hliden saylmtr (Kastalin, III, 285). [14] H dsin bala uygunluu "Raslullah (S) kurbanlk develerini kesti ve ban tija ;etti" szndedir. Bu hads, bundan nceki bbda buradakinden daha btn olarak gemiti. [15] Taber, Al ibn Eb Talha'dan; o da bn Abbs'tan bunun benzerini rivayet etmitir (Ayn). [16] Bu, Beyhak'nin Kitbu'l-Ma'rife'sinde afi'nin ibaresinden olmak zere okuduum habere benziyor... (Kastalln) [17] Hadsin bala uygunluu u cihetledir: Peygamber ve sahblerinin Hudeybi-ye'de Ka'be'den alkonulduklar mehurdur. Onlar bu hususta kaza ile emr olunmamlardr. te bundan muhsara, yn alkonulan kiiye bedel, yn kaza etmek lzm gelmiyecei bilinmitir. Bu hads bu kitabn ba tarafnda "Umre yapan kii alkonulduu zaman? bb"nda gemiti. [18] Yn Yce Allah'n u kavlinin tefsiri bab: yetin ba taraf yledir: "Hacc da, umreyi de A lah iin tamam yapn. Fakat alkonursanz, o hlde kolaynza gelen kurbn gnderin. Kurbn yerine ulancaya kadar balarnz tra etmeyin..." [19] Buhr bu ifadeleriyle yeti tefsir etmektedir. [20] yette, bildirilen zrlerden dolay ihrml iin, yette zikrolunan keffretler-den birini vererek tra olaca sabit oluyor. Fakat vcdun dier yerlerini bu suretle tra etmek caiz olup olmad nassan bildirilmemitir. Cumhr,bedenin dier yerlerinin tra edilmesini, kysen istidlal etmilerdir. yetten ve hadsten anlalan, muhayyerliin yalnz zaruret hline mahsur olduuna hkmetmilerdir. mm Mlik'in: Fidyenin, bedendeki tylere ilgisi yoktur, dediini Rfi rivayet etmitir. Buhr bu Ka'b ibn Ucre hadsini buradaki deiik bblarda ayr ayr be tarkten getirmektedir. [21] Hadsin bala hccetlii "Birferak mikdarn alt fakr arasnda sadaka yap" szndedir. nk bu sz, yetteki "Ya sadakadan" ta'bnneki sadakay tef-sr etmektedir. el-Ferak: Bir lek addr ki, Medine'de ma'rftur; s' hububat alr. Bzlarna gre onalt ntl, bzlarna gre drt ntl alr (Kaams). Hadsteki bilgiye gre her fakire yarm s' buday (yn beyzyirmi dirhem) vermek zere, alt fakire s' verilecektir. Verilecek bu mikdr, buday ve dier eyleri mil olursa da Mslim'in bir rivayetinde "Taam" geldiinden, bununla buday kasdedilmi olmas daha uygundur [22] Hadsin bala delllii "Herbir fakire yarm s' (yn beyzyirmi dirhem) verilecektir" kavimdedir. Bu hadsteki yanm s'n buday ve hurma olaca hususunda rivayetler vardr. [23] el-Bakara:196. yetinde zikredilen "Yhud nsk "ten maksad, kesilecek kurbnn en az derecesi koyun kurbndr. Bunun en yksei deve, ortas da sr olduu anlalmakla beraber, Tabern'nin bu yolda sarh rivayeti de vardr [24] Hadsin, balktaki "Nsk" ta'brinin en aznn koyun olduuna dell olan yeri "Yhud bir koyun kurbn etmesini emretti" cmlesidir. Bu hads, Kur'n'da fidye mutlak olduu iin, snnetin Kur'n'n mcmelini beyn edici olduu, mutlakln snnetle kaydlanmas, ihrmhnn ban tra etmesinin harml, haereler veya baka bir sebeble eziyete uradnda tra etmesi hususunda ruhsat verildii gibi hkmlerin
1198 / 2483

buhari

dayana olmutur. [25] Bu, grnte ta'lkdir, fakat gerekte ta'lk deildir. nk Ravh zerine atfedilmektedir. Bununla shk'n Ravh'tan ve Muhammed bn Ysuf el-Fryb'den rivayet ettiine iaret etmitir. Bir de burada tshk'n ve Verkaa1-nn kim olduklarna dir tefsir gelmitir [26] Hads, balktaki "Refesyoktur" kavlini tefsr etmek zere "Lem yerfus" lf zn getirmitir; uygunluk buradadr. [27] Buhar bundan nceki bbda getirdii Eb Hureyre hadsini baka bir tarkten, yine balkta bulunan yetteki iki lfz tefsr etmek zere getirmitir. Hadste, yetteki "Cidal" lfzyle yetinildii iin, ayrca "Cidal" zikredilmemitir. er-Refes: Cins mnsebet ve buna da'vet edici hareketler, szl veya fiil gnhlar olmak zere tefsr edilmitir. el-Fusk: ttat yolundan kmak ma'nsnadir; btn mnker ilerden saknmay emredicidir .(Cidal de arkadalarla," dier insanlarla mcdele, mnkaa olmak zere tefsr edilmitir. [28] Eb Zerr nshasnda balk Besmele'H olarak byle gelmitir. bn Hacer, Ayn ve Kastalln'nin ess aldklar mushalarda da byledir. Bir nshada "Ebvbu Cez'i's-Sayd, Bbu kavli'llhi.. -Avlanma cezas bblan, Yce Allah'n u kavli bab.." eklinde gelmitir. Balktaki "Ve benzeri fiiller..."den maksad, Harem iinde aa kesmek gibi hrmlya yasak olan dier fiillerdir. [29] Mukaatil'n tefsirinde bildirdiine gre, bu yetlerin nuzl sebebi- Ebu'1-Yusr Amr ibn Mlik el-Ensr'dir. Hudeybiye'de umre niyetiyle ihrml iken bir yaban eei ldrm, bunun zerine yukanki "hrmh iken av ldrmeyiniz.." yeti inmitir. bn shk, Ms bn Ukbe, Vkd ve daha bakalar da Ka'b ibn Arnr hakknda ndi; Ka'b, Hudeybiye'de bir yaban eei avlamt da bu yet inmiti, demilerdir (bn Hacer, Ayn, Kastalln). Bu yetler, ihrml iken av ldrmenin harmlna; bu harmla ceza v cib olduuna dellet etmitir. Bu hususta mamlar arasnda gr ayrl olmamtr. Hem de ihrml olana av avlamann harml, bu harmh bilsin bilmesin, avladnda bu cezntn gerekliliinde fark yoktur. Geri yette 'T' ammden = Bilerek" kayd varsa da, kayd, nassm geli yeri i'tibriyledir, Haten avlamakta talz iin mm de katlmtr, deniliyor. yetteki iki adaletli hakemin vazfesini, Mlik, afi, Ahmed, Muhammed ibn Hasen ceza olan kurbn, doyurma ve orutan birisini ta'yne iddir, demilerdir. mm Eb Hanfe le Eb Ysuf: Bunlarn vazifesi kymet takdir etmektir. Bu takdir edilen kymet ile cinayet sahibi, ldrlen hayvann benzeri bir kurbn bulursa keser, isterse it'm eder, isterse sadaka yapar; bu hususta tercih hakk kaatile iddir, demilerdir (Ayn). [30] Eb Zerr nshasnda balk byle sabit olmutur. Dier rivayetlerde bu balk yoktur. Onlar burada zikredilen eyleri, bundan nceki bbdan klmlardr. [31] Bu hususta fakhler arasnda gr ayrlklar vardr. [32] hrmlnn bu kesmesinin zahiri, av ve dierlerini mil ise de, murad avdan gayr hayvanlarn kesilmesidir. Buhr bunun kasdedildiini, bunu ta'kb eden szleriyle iaret etmitir. bn Abbs'n grn krime'den tarikiyle Abdurrazzk; Enes'in haberini de bn Eb eybe mevslen rivayet etmilerdir. [33] Buhr, zikredilen yette "/d/" getii iin, "Adi" ile "Idl"n farkn iaret etmektedir. [34] Buhr, o yetten sonraki el-Mide: 97. yetinde gemekte olan "Kymen"lf znn ma'nsn vermektedir.
1199 / 2483

buhari

[35] Buhr burada "Kfir olanlar onlar RabbHerine denk tutuyorlar "(e\-En'm:\) yetindeki "Ya'ditri" fiilinin ma'nsna iaret etmitir. Bunu burada zikretmesi bu fiilin "denk" ma'nsna olan *7tf/"den yhud "misi" ma'nsna olan VAdl"den yaplm olmasdr (Ayn). [36] Hadsin bala delllii "hrml olduklar hlde "Yiyiniz!" buyurdu" kavlin-dedir. nk yaban eeini avlayan kii ihrmh deildi. Bu kii onu Peygamber'e hediye etmi, Peygamber de beraberindeki ihrml sahblere o eti yemelerini mbh klmtr. te bu, ihrmszm avndan ihrmlnm yemesinin cevazna dellet etmitir. Bunda ihtilf da vardr (Ayn). Bu Eb Katde hadsi, ihramda avlanma cezas konusunda ok mhim bir esastr. Avlanma cezasna dir pekok hkmlerde bundan istifde edilmitir. Bu hadsin birka rivayeti daha gelecektir. Hadste geen es-Suky, Mekke ile Medine arasnda bir kyn addr. Ta'hune veya Ti'hine de bu kye mil mesafede bir su badr. Bu son isim, h'-nn harekesiyle okunmutur (Ayn). [37] lerinde ihrmsz insan bulunan hrmhlar bir av, onu avlamaya kudretleri olmakla beraber ihrmh olduklar iin avlayamayacaklanndan taaccb ederek gldklerinde, ihrmsz insan av olduunu anlasa, onlarn gl ihrmsza bir iaret olmad hlde, ihrmsz kii onu avlad zaman glm olan ihrmllara hi-birey lzm gelmez (Kastalln). [38] Bala uygunluu "Arkadalarm bir yaban eei grdler de bzs glmeye balad. Ben de baktm ve hayvan grdm..." szndedir. Peygamber'in yemekle emretmesi, ibha iindir (Ayn). [39] Bb balna delllii "Bizler av hayvan aleyhine sana hibir eyle yardm etmeyiz dediler" szndedir. Buhr bu hadsi burada iki tarkten getirmitir: Biri Abdullah ibn Muham-med tarki, dieri de tahvilden sonraki Al ibn Abdillah tarkidir [40] Bundan maksad, Amr ibn Dnr'n zabtnn te'kdi ve hadsi Salih ibn Keysn'-| dan bizzat iittiinin isbtdr. "O Medine'den buraya, yn Mekke'ye bizim yanmza gelmitir" sznden maksad, Salih'in Medne'li olup, Mekke'ye geldiini gstermektir. Bylece Amr ibn Dnr, arkadalarna Salih'ten bizzat bu hadsi ve dier hadsleri iitmeleri iin, Salih bn Keysn'a dellet edip gstermitir. Bu hadste fer' mes'-elelerde ictihdm cevaz ve bunlarda ihtilf edilebilecei hkm de vardr. [41] Bala delllii "Sizden biri ona emrettiyhud iaret etti m?" szndedir. Bundan anlalan udur: hrmlnn, av avlamas iin ihrmsza aret etmesi caiz olmaz. ayet iaret etmi ve o da av ldrm olsa, ihrml iin bundan yemek caiz olmaz. Bu hususta gr ayrlklar da vardr. hrmsz kimse tarafndan avlanan hayvann, avlarken yardm ve iaret etmemek artyle ihrmlnn bu av etini yemesi caiz olduuna bu hads de aka dellet etmektedir. Bu hadslerden yaban eei avlamann cevaz ve etinin yenilir olduu da anlalmtr. [42] Sa'b'n, bu yaban eeini Raslullah'a canl olarak m, yoksa kesilmi olarak m verdii hususu hadsin metninde zikredilmemitir. Buhr'nin mm Mlik tarikiyle rivayet ettii bu Sa'b hadsini mm Mlik gibi daha birok rivayet s-hibleri de ez-Zuhri'den byle mutlak olarak rivayet etmilerdir. Yalnz bn Uyey-ne'nin Zuhr'den rivayetinde yaban eei eti diye gelmi, Mslim'deki bir rivayette de byledir. Bu hadsin bunlardan baka bir takm rivayet tarklerinde de kesilmi ve kan akarak, bzlarnda hayvann bir dudu ve bir paras hediye edildii rivayet edilmitir. Rivayette son derece ihtiyata yapan mm Buhr, Raslullah'a hediye edilen bu hayvann diri veyhud kesilmi olduuna temas etmeyerek, yaban eeini hadste mutlak olarak rivayet etmitir. Fakat hayvann diri hediye edildii hakknda da glib zann bulunduundan, bunu da
1200 / 2483

buhari

hadsin bb balnda izhr ederek, dier rivayetlerin za'fna iaret etmitir (Kastalln). Ebv: Medine civarnda Cuhfe'ye yirmi mil mesafede bir dan addr. Veddn: Cuhfe'ye daha yakn ve sekiz mil mesafede bir yerin veya kyn addr. Rv bu iki mahalden birinin ta'yninde ekk ettii iin, terdd ile rivayet etmitir. bn shk Veddn; Ma'mer ise Ebv olduunu cezim ile rivayet etmilerdir (Kastalln). [43] Hadste ihrmlmn ldrebilecei be nevi' ksaca bildirilmi yhud da bu hayvanlarn isimleri yaknda gelecek olan Salim hadsine havale edilmitir. [44] Mlik'in Abdullah ibn Dinar'dan gelen bu tarkinde Raslullah, be hayvann isimlerini sylemitir. [45] Bu Msedded hadsi, baka bir tarktir ki, bunda sdece bu kadar sevketmi yhud da bundan sonra gelecek olan tarke havale etmitir. [46] Bu, dier bir tarktir. Bunda, gemi olan tarklerdekilerin tamm vardr. Bu-hr bunun iin bunu "Ve bize..." diyerek vv atf harfiyle ncekiler zerine atfetmitir. [47] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu hayvanlarn ktlkleri hususunda unlar sylenmitir: Karga ile aylak zaf bulduklar sr, deve ve dier hayvanlarn srtlarndaki etlerini gagala-nyle yerler, gzlerini karrlar, akn bir insann elinden ekmeini kaparlar. Bunlar kularn en dsidir. Akreb de en zehirli bir hayvandr; hatt ylan bile vurur ldrr. ri bedenlerine ramen akrebin zehiri, fili, sn ldrmee kfidir. Yaralayc kpek, saldrgan her hayvana denir, kurt da buraya katlr. afi, Sevr, Ahmed ibn Hanbel'e gre Akr kelb ile murd, her yrtc ve paralayc hayvandr. Bu be nevi' hayvann ldrlmesi, ihrml iin caizdir. hrml iin caiz olunca, ihrmszlar iin bunlarn ldrlmeleri evleviyetle caiz olur. [48] sml'nin sarahatle bildirdiine gre, bu vaka arefe gecesi olmutur. Min'da olduu da hads metninde bildirildiinden, bunun Harem iinde vki' olduuna dellet eder. ibn Huzeyme'nin Hafs ibn Gys'tan "Raslullah ihrml iken Min'da, Harem dhilinde bir ylann ldrlmesini emretti" suretinde daha ak bir rivayeti vardr. Hadsteki "u ylan ldrnz!" emrinin gerei vucbdur. hrml iin Harem dhilinde ylann ldrlmesi vcib olunca, Harem haricindeki ihrms-zn ldrmesi, vucbun evl derecesiyle sabit olur. bn Battal: Gerek Hll'de, gerek Harem'de ylan ldrlmesinin cevaznda limlerin ittifak vardr, demitir. [49] Hadsin bala uygunluu "Fskck" szndedir. nk Peygamber'in onu "Fskck" ismiyle isimlendirmesi, ldrlmesinin mbhln gerektirir. Ai-e, Peygamber'in keleri ldrme emrini iitmediini bildirmitir "Fskck" ta'bri, keler cinsinden bzlarnn zararl ve aulu hayvancklar'olduunu ifde etmitir. [50] Buhr'nin bu sznn evki, fer'de byle bu babn sonunda vki' olmutur. Hlbuki bunun yeri aka sezilecei zere bundan evvel geen bn Mes'd hadsinin arkasdr (Kastalln). [51] Buhr bu bn Abbs hadsini, bundan sonra gelecek olan bbda mevslen rivayet etmitir. [52] Hadsin bala uygunluu "... Mekke Haremi'nin aac kesilmez" sznde-dir. Bu hads, ayniyle lim Kitb'nda da gemiti. Eb Amr ibn Sad ibni'1-s, Umeyye oullan hanedanndan ve vllerin-dendir. Yezd ile Mervn ve Abdulmelik gnlerinde Abdullah ibnu'z-Zubeyr (R)'e ordular hazrlayp sevketmi, nihayet Halfelik sevdasna dt iin Abdulmelik ile harb de etmi ve onun tarafndan sulh ve emn verildikten sonra ahde vefaszlkla (gadren) ldrlmtr. Mekke Haremi'ne kar ordu sevkedilme-mesi hakknda Eb urayh (R)'n nasihatine mukaabil, ona ilim taslayarak ver
1201 / 2483

buhari

dii cevb da mugalata yn yanltmadr. bnu'z-Zubeyr, Amr'n hizmet ettii kimselerden evvel am'dan mada btn slm beldelerinden bat alm olup, sahb olmak dolaysyle halifelie onlardan daha hakkl olduu hlde onu s, kaatil ve hrsz menzilesinde tutmas ve Harem'in hrmetini paralamaa kalkmas, cinsiyet ve kavmiyet asabiyetine uymaktan baka eye hamledilemez. (Tecrd Ter., I, 86-87). [53] Hadsin bala delllii "Haremin av rktlmez" szndedir. Bu hads, Cenazeler Kitb'nda "Kabirde zhr ve kuru ot bb"nda da gemiti. stemeden sonraki istisna, ya o anda buna dir vahiy geldiine veya gemi olan vahiyde istisnann beyn ve teblii, istemeye brakldna; yhud da byle bir vahiy yoksa, Peygamber'in Allah tarafndan me'mr buyurulduu hususlarn tafsillerinde icdhda zinli olduuna delildir. [54] Bu ksm, krime'nin Hlid'e hitabdr. krime bununla hayvanlar telef etmek ve dier ez nevi'lerinden men'e tenbh etmek istemitir. Bu, edn ile a'lya, yn daha kk olanla daha yksek olana tenbh etmektir. Nitekim "Ana babana ff rfeme.'"(el-lsr:23) kavlinde de byledir. ff demekten men' edilen ahs, onlara svmekten evleviyetle men' edilmi olur (Ayn). [55] Eb urayh(R)'n bu hadsi, bundan nceki bbda mevslen gemitir [56] "Lkin cihd ve niyet vardr" demek, Mekke fethinden sonra Medine'ye hicret yoktur. Bundan sonra Mekke'den yalnz cihd iin ve bir de hayr tahs niyetiyle klr, demektir. [57] Bala delllii "Mekke Allah'n haram klmas sebebiyle kyamet gnne kadar haramdr..." szndedir. [58] bn Umer'in olu Vkd'a yapt bu tedv haberini Sad ibn Mansr, Muc-hid tarkinden mevslen rivayet etti. Bu haberin bala uygunluu, bunlarn her ikisi de, yn kan aldrma ve dalama ilerinin ikisi de tedvde kullanld cihetledir [59] Hadsin bala uygunluu meydandadr. [60] Lahyu Cemel, Mekke ile Medine arasnda, Medne'ye daha yakn bir yer ismidir. Hazm ve daha bakalar bu kan aldrmann Veda Hacc yolunda olduunu kat'iyetle bildirmilerdir. Bu hadslerden ihrmlnn burada zikredilen ve zikredilmeyen tedv ekilleriyle tedv olabilecei hkm alnmtr. Bz fakhler, hadsin zahirine gre shh luzm olsun, olmasn; mutlak surette ihrml iin kan aldrmay caiz grmlerdir... [61] Hadste ihrmlnn evlendirilmesi vardr. Keza balkta mbhem brakt cevaz hkmnn de- beyn gelmitir. Bu hadse dayanarak brhm Naha, Sevr, At, Hammd ibn Eb Sleyman, krime, Mesrk, Eb Hanfe, Eb Ysuf... nikh etmekte ihrml iin hibir mahzur yoktur, u kadar ki, ihramdan kncaya kadar cins mnsebette bulunamaz, demilerdir. bn Mes'd, Sad ibn Mseyyeb, Evz, Mlik, afi, Ahmed ve shk da ihrmlnn nikh etmesini ve nikh olunmasn tecvz etmemilerdir. [62] ie'nn bu szn Beyhak mevsen rivayet etmitir. Bala uygunluu, bu boyalarn tyb kokusu gibi koku neretmesi ve cins temas arzusunu harekete geirmeleri cihetindendir. [63] Bala delllii "Vers ve zafern ile boyanm hibirey giymeyin" sznde-dir. Bu hads lim Kitb'nn sonlarnda baka bir tarkten gemi idi. [64] Bunlarn hadslerini srasyle Nes, Eb Dvd, Al ibn Muhammed el-Misr, Eb Ya'l elMevsl, hmed, Hkim mevslen rivayet etmilerdir [65] Ubeydullah'n bu hadsini shk bn Rhye kendi Msned'inde mevslen rivayet etmitir.
1202 / 2483

buhari

[66] Hadsin bala hccetlii "Ona hibir koku yaklatrmayn " szndedir. nk o zt ihrmlf iken lmtr, ihrmhya da koku srmek men1 edilmitir. Buhr bu hadsi Cenazeler Kitb'nda "hrml nasl kefenlenir bbi"nda iki tarkten getirmiti [67] bn Abbs'n bu szn Drakutn ile Beyhak mevslen rivayet etmilerdir. bn Umer'in grn Beyhak; ie'nin grn ise mm Mlik mevslen rivayet etmilerdir. Bunlarn bala uygunluu, ykanmak da, bedeni ve ba ovalamak da ezay ve kiri gidermek olduu cihetledir [68] Hadsin bala uygunluu meydandadr. bn Uyeyne'nin rivayetinde u ziyde vardr: Rv Abdullah ibnu Huneyn, Eb Eyyb'un bu fiil ve kavl cevbn getirip, bn Abbs ile Msver'e haber verince Msver, bn Abbs'a: Artk seninle bir daha mcdele etmem, demitir (Ayn ve Kastalln). [69] Bala uygunluu "ki mest giysin " szndedir. Burada emir mutlaktr; kesilmesi zikredilmemitir. [70] Bu bn Umer hadsi, bundan nce geen tbn Abbs hadsindeki mutlakh ka-ydlamitr. Edik bulamayp iki mest giyen ihrmh, bunlar topuklarnn altna kadar kesecektir. Bu hads, biraz evvelki bbda kk bir metin farkyle ayr bir tarkten gemiti. [71] Bb balna delllii meydandadr, zten biraz evvel de baka bir tarik ile gemiti [72] krime'nin sznn bala uygunluu aktr. Yalnz silh kuand takdrde fidye verir grne hi kimse katlmamtr. Buhr de buradaki sz ile, bu fidye vermek grnde mutbaa olmadn aka ifde etmitir [73] Buhr bu hadsi burada ksaltlm olarak getirdi. Sulh Kitb'nda tammn getirmitir. Bb balna delllii "Mekke'ye silh sokulmayacak" szndedir. Eer silh tamak mutlak olarak, yn zarurette ve zaruret dnda caiz olmam olayd, Mekke ahlsi bu madde zerine hkmlemezdi (Ayn, Kastalln). Hads, ihtiy duyulduu zaman ihrmlnn beraberinde silh tayabileceine ve bundan dolay bir fidye sz konusu da olmadna dellet etmi oluyor. bn Battal: Mlik ve afi ihrmlnn haccda ve umrede silh tamasna cevaz verdiler; elHasen ise bunu kerh grd, demitir (Ayn). [74] Yn bu bb, hacc ve umre yapmayacaklarn Harem'e ihrmsz girebileceklerini beyn babdr. bn Umer de Mekke'ye ihrmsz olarak girmitir. bnu Umer'in bu.fiilini mm Mlik elMuvatta'da mevslen rivayet etmitir. [75] Bunlarn hepsi Buhr'nin szdr. Buhr bu szleriyle, Mekke'ye hacc ve umre niyetiyle olmayarak ihrmsz giren kimseye birey lzm gelmeyeceini ifde etmitir. nk gelecek olan bn Abbs hadsinde Raslullah (S): "Hacc ve umre yapmak isteyen kimseler iin" buyurmutur. Dier imamlardan mehur olan gr ise ihrml girmek vucbudur. [76] Hadsin bala delllii "Hacc ve umre yapmak isteyenlere" szndedir. nk Rasiullah bu szyle mkaatlan hacc ve umre yapacaklar iin tahss etmi, ve umre yapmayacaklar iin bir mkaat ta'yn etmemitir. Hads ayniyle Hacc Kitb'nda "Mekke ahlsinin ihrama girme yeri bb"nda gemiti. [77] Hadsin bala delllii Peygamber'in Mekke'ye, banda bir nevi' harb silh olan mifer olarak girmi olmasdr. Eer byle girmek haram olsayd, muhakkak Peygamber ba ak girerdi. Balk da Mekke'ye ihrmsz girmek hakkndadr. Buhr bu hadsi ayr ayr tarklerden Libs, Cihd ve Magz Kitblan'nda da getirmitir.
1203 / 2483

buhari

bnu Hatal, Raslullah' ve slm' dima iirleriyle hicveden kt ruhlu birisi idi. bn Abdilberr: Mslman olmu, sonra dnden dnmt, diyor. Raslullah Mekke'ye girdiinde umm afv i'In etmi ve fakat drt erkek ile iki kadn bu afvdan hri tutmutu. Bunlardan biri bn Hatal idi. bnu Hatal' Eb Berze (R) ldrd, Sad ibn Hureys de itirak etti (Kas-talln). [78] nsan zerinde gmlek olduu hlde hacc fiillerini bilmiyerek ihrama girdii zaman, zerine fidye gerekir mi, gerekmez mi? Buhr, hadste bu husus aka belirmedii iin cevb zikretmedi. Buhr evvel hadsin rvsi olan At'nm haberini zikretti. Bununla maksad udur: Eer hadsten fidyenin vucb anlal-sayd, bu At'ya gizli kalmazd. te bunun iin At, o kimse zerine fidye yoktur, demiti. [79] Bala uygunluu, o kimse zerinde cbbe olduu hlde ve hram ilerinin chili olduu hlde umre niyetiyle ihrama girmi olmasdr. bhesiz gmlek ile cbbe ayn hkmdedir, aralarnda hkmen bir fark yoktur. [80] nk eli nlan kii, saldrcy def etmek iin elini ekmi ve bu ekile onun diini sokmutu. Meru' mdfaada skt iin, dii heder olup diyetsiz braklmtr. Bu fkrann bu bbla ilgisi, hadsin tamamlayan bir fkras olmasndan ibarettir. Burada tebaiyyetle zikredilmitir. Buhr bu hadsi Hacc, Fadilu'l-Kur'n, Magz, Diyt Kitblan'nda da getirmitir [81] Hakkaten hadslerde Peygamber'in byle bir emri yoktur. [82] Bala uygunluu, Peygamber'in Arafat'ta ihrml iken len kimse nmna, geri kalan cemreler, tra, ifda tavaf gibi hacc fiillerinin niyabetle yerine getirilmesini ve onun ihrml hlinin devam ettiini ve kyamette telbiye'ederek diriltileceim bildirmesi cihetindendir. [83] Bu da ayn hadsin baka bir tarkidir; metin bir kelime fark ile ayndr. [84] Bu, ayn hadsin dier bir tarkidir. Hads balkta ifde edilen hususlara, yn ihram iinde ld zaman ihrmlnn tbi' tutulaca snnet fiillerine dellet etmektedir. Hadsin bu kadarck delleti de, daha umm olan bala hccet yapmaa yeterlidir. afi, Ahmed ibn Hanbel, shk ibn Rhye ve Zahirler, ihrml olarak vefat eden m'minin ihram hlinin ldkten sonra da devam edeceine bu hadslerle istidlal etmilerdir. Ve ihram hlinin devamndan dolaydr ki, kefen-lenmesinde bann bezle rtlmesi, koku kullanlmas nehyedilmitir, demilerdir. [85] Hadsin bb balna uygun olmas iin "Kadn, kadn adna hacc yapar" demesi yakrd. Zerke buna yle cevb verdi: Buhr bu bal, hadsteki "Allah hakkn da deyip yerine getiriniz" sznden istinbt etmitir. nk bu hitb, iinde erkekler ve kadnlarn dhil bulunduu bir htbdr. Byle olunca erkein kadn adna, kadnn da erkek adna haccetmesi vardr (Kastalln). [86] Hadsin bala delleti "Annem hacc yapmay adamt..." szndedir. nk bu kelmda lm olan kimsenin ada yerine hacc yapmak vardr. Bu se baln birinci cz'ne mutabktr... (Ayn). [87] Hadsin bala delllii meydandadr. Bu hususta fakhlerin bz farkl grleri vardr. Eb Hureyre'den gelen hadste "Baban tarafndan (vekleten) hacc yap" lfzyledir. [88] Bb balna delllii "Ben onun tarafndan (vekleten) hacc yapabilir miyim? ... Evet... buyurdu" sznden alnr. Bu kelm kadnn erkek adma hacc yapmasnn cevazn haber vermektedir. Bu hadsten binip inmeye muktedir olamyacak derecede zaf olan kimseye niybeten bakasnn hacc etmesinin cevaz alnmtr. mm Eb Hanfe, Sev-r, afi, Ahmed, shk'n
1204 / 2483

buhari

mezhebleri byledir. mm Mlik, Leys ibn Sa'd, Ha-seh ibn Salih ise: Hayattaki kimseden niybeten hacc edilmez; eer hacc etmeden vefat etmi olursa, lye vekleten hacc etmek sahhtir, demilerdir. Naha gibi bz selef limleri de: Ne l hesabna, ne de herhangibir sebeb-Ie bakas nmna vekleten hacc etmek caiz deildir. sterse hacc ile vasiyyet etmi bulunsun, demilerdir... (Umdetu'I-Kaar, V, 120). [89] Hadsin bala delllii, tbn Abbs'n bul ann aasnda iken Veda Hacc'nda Peygamber'in beraberinde bulunmu olmas cihetiyledir. Bu hads Hacc Kitab1 nda "Ailesinin zaflerini nden gnderen kimse b-b"nda da gemiti. [90] Hadsin bala delllii bundan nceki hadsin delllii hakknda sylediimiz gibidir. Bu hads de tlim Kitb'nda "Kn hads iitmesi.ne zaman sahh olur bb"nda; Namaz Kitb'nda "mmm stresi bb"nda da gemiti. [91] Ynus'un bu hadsini Mslim rivayet etmitir. [92] Hadsin bala uygunluu meydandadr. bn Sa'd'n, Vkd'den rivayetinde "Benimle anam hacc etmiti"; Fk-h'nin rivayetinde "Benimle babam hacc etmiti" ziydeleri vardr. Tirmiz'nin rivayetinde Sib'in bu hacc Veda Hacc'nda olduu aka belirtilmitir. [93] Hadsin bala uygunluu "Sib iin, ona hacc yaptrlm idi" szndedir. nk Sib, kendisine hacc yaptrld zaman kk bir ocuktu. Balk da "ocuklarn hacc etmesi" hakkndadr. [94] Bu hadsin bala uygunluu, iinde kadnlarn hacc ve bir de erkeklerin hacc zerine bir ziyde bulunduu cihetledir ki, o ziyde, kadnlarn "sefere klarnda ilerini zerine alan kimsenin iznine ihtiy duyulmastdr (Ayn). Umer (R) "Evlerinde otursunlar..." (el-Ahzb: 33) yetine dayanarak, bu hususta evvel tereddd edici ve Peygamber kadnlarna seferin harmh grnde idi. Sonra kendisine bunun cevaz zahir oldu ve hilfetinin sonlarnda onlar iin izin verdi... (Kastalln). [95] Hadsin bala uygunluu aktr. Bu hads, Hacc Kitb'nn evvellerinde "Meb-rr haccn fazileti bb"nda da gemiti [96] Hadsin bala delllii "Kadnn beraberinde sen de k!" emrindedir. nk bu emr, kadnlarn hacc etmelerinin cevazna ve zev yhud nikh gemez bir hsm beraberinde sefere kmalarnn cevazna dellet etmektedir. Buhr bu hadsi Cihd ve Nikh Kitblan'nda da getirmitir (Ayn). [97] Bala dellli "Seni hacc etmenden men' eden nedir?" sznden alnr. nk bu sz, kadnlarn hacc etmelerinin gerekliliine dellet eder. Balk da kadnlarn hacc etmeleri hakkndadr. Bu hads, Umre Bblan'nn evvelinde "Ramazn'da umre etmek bb"nda gemiti [98] Buhr bununla Habb el-Muallim rivayetini kuvvetlendirmek istemitir. nk burada At'nn, bn Abbs'tan iitmesi aka belirtilmitir. [99] Bunu bn Mce, mevslen rivayet etmitir. [100] Yni bunu adayan kimse zerine, adana vefa etmesi vcib olur mu, olmaz m? [101] Hadsin bb balna mutabakat, hadsin balktaki soruya cevb olmas ve balktaki mbhemlie beyn getirmesi cihetindendir [102] Bu hadsin bala uygunluu da, bundan ncekinden sylediimiz gibidir. Abdullah bn Mlik'in rivayetinde "Bineine binsin; gn oru tutsun"; krme'nn ibn
1205 / 2483

buhari

Abbs'tan rivayetinde de: "Binsin, bir deve kurbn etsin!" ziydeleri vardr. Eb Hanfe: Beytullah'a yaya gidip ziyaret etmeyi adayan kimse, kudreti yettii kadar yaya yrr, yorulunca sefer vstasna binerek gider. Ka'be'ye bir koyun kurbn hediye eder" demitir. Hatt o, bu hkm yrmekten ciz olmayan kiiye de temil etmitir (Kastalln). [103] Buhr bununla Ebu'l-Hayr'n bu hadsi Ukbe ibn mir el-Cuhen (R)'den iitmesini beyn etmek istemitir. [104] Buhr bu senedfe bu hads hususunda ibn Cureyc'in iki eyhi bulunduunu iaret ! etmitir. Bunlardan biri Yahya ibn Eyyb, biri de Sad ibn Eb Eyyb'dur.

1206 / 2483

buhari

50-KITABU'L-MUKATEB 1- Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Olan Klesine Zina ftiras Yapan Kimsenin Gnh Br 2- Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Kle-Ve Onun Her Sene inde denecek Mikdr Ve Vazife Olarak deme Vakitleri Veya Taksitleri Bab 3- Muktebin artlarndan Caiz Olanlar Ve Allah'n Kitbfnda Olmayan Bir art art Klan Kimse Bab 4- Hrriyetini Satn Alma Yazmasna Balanm Klenin Yardm Aramas Ve Bu Yardm nsanlardan stemesi Bab 5- Mukteb, Kendisi Raz Olduu Zaman Satlp Alnmas Bab 6- Bb: Mukteb, Bir Kimseye "Beni Sahibimden Satn Al Ve Hrriyete Kavutur" Dedii Ve O Kimse De Mukateb Kleyi zd Etmek in Satn Aldnda (Bu Caiz Olur) Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
50-KITABU'L-MUKATEB (Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Olan Kle Kitab) [1] 1- Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Olan Klesine Zina ftiras Yapan Kimsenin Gnh Br [2] 2- Hrriyetini Satn Alma Yazmas Yaplm Kle-Ve Onun Her Sene inde denecek Mikdr Ve Vazife Olarak deme Vakitleri Veya Taksitleri Bab [3]

Ve Allah'n u kavli: "Ellerinizin mlik olduu (kle ve cariyelerden) muktebe isteyenleri, eer onlarda bir hayr biliyorsanz, kitabete kesin, onlara Allah '/ size verdii maldan Verin.*" (en-Nr: 33) [4] Ve Ravh, bn Cureyc'den syledi [5]; o yle demitir: Ben At ibn Eb Rebh'a: (Klem benden kitabet istediinde) onun mal olduunu bilirsem, onunla ^hrriyet satn alma yazmas yapmaklm bana vcib ; midir? dedim. At: Ben bunu vcibden baka grmyorum, dedi. Ve Amr ibn Dnr da: Ben At'ya: Sen bu gr bir kimseden mi rivayet ediyorsun? dedim. At: Hayr,dedi. bn Cureyc dedi ki: Sonra bana At haber verdi ki, ona da Ms ibn Enes yle haber vermitir: rn, Enes ibn Mlik'ten hrriyet satn alma yazmas yapmasn istedi. Hlbuki Srn'in mal oktu. Enes, yazma yapmay kabul etmedi. Bunun zerine rn, Umer ibn Hattb'a gitti de, Enes'in kabul etmeyiini ona syledi. Umer, Enes'e: Srn'le hrriyetini satn alma yazmas yap, emrini verdi. Enes yine ekindi. Bunun zerine Umer, Enes'e krbala vurdu ve: "Eer onlarda bir hayr biliyorsanz kitabete kesin.." <en-Nr: 33) yetini okudu. Akabinde Enes, rn ile hrriyet satn alma mukaavelesini yazd.
1- Ve el-Leys yle dedi: Bana Ynus, bn ihb'dan tahds etti. O yle demitir: Urve yle dedi: ie yle dedi: Berre, kitbel bedeli hakknda yardm istemek iin ie'ye geldi. Berre'nin zerinde be sene iinde taksitlere ayrlm be kyye bor vard. ie b; hususta arzu duyarak, Berre'ye: Re'yirri bana haber ver! Ben senin shiblerine bu be kyye-yi bir defada saysam, shiblerin seni satarlar m? Ve vellk hakkn bana id olmak zere seni zd edeyim, dedi. Berre shiblerine gitti ve bu teklifi onlara arzetti. Onlar:
1207 / 2483

buhari

Hayr (seni satmayz), ancak vel bize id olursa (satmay kabul ederiz), dediler. ie dedi ki: Ben Raslullah'm huzuruna girdim ve onlarn dediini kendisine syledim. Raslullah (S) ie'ye: "Sen Berre'yi satn al ve onu hrriyete kavutur. bhesiz vel hakk ancak hrriyete kavuturanndr" buyurdu. Sonra Raslullah hutbe yapmak zere ayaa kalkt, (Allah'a hamd ve vg yaptktan sonra) yle buyurdu: "Bir takm adamlara ne oluyor ki, Allah'n Kitab 'nda olmayan bir takm artlar ileri sryorlar! Her kim Allah'n Kitab'nda bulunmayan bir artla art klarsa, o art btldr; hkmszdr. Allah'n art (ve kaannu) daha hakl ve daha kuvvetlidir" [6].
3- Muktebin artlarndan Caiz Olanlar Ve Allah'n Kitbfnda Olmayan Bir art art Klan Kimse Bab

Ve bu bbda ibn Umer'in Peygamber'den hadsi vardr [7].

2-.......Bize el-Leys, bn ihb'dan; o da Urve'den tahds etti. Urve'ye de ie yle haber vermitir: Berre kitabet bedeli hakknda yardm istemek iin ie'ye gelmiti. Berre kitabet bedelinden (o gne kadar) birey dememiti. ie, Berre'ye: Sen efendilerine dn, eer veln bana id olmak zere senin adna kitabet bedelini (bir defada) dememi arzu ederlerse, yle yapaym, dedi. Berre bu teklfi efendilerine bildirdi. Fakat onlar kabul etmediler ve: ie kitabet bedelini senin adna hasb olarak (yn sevabn gzeterek) vermek isterse, veln bize id olmak zere versin! dediler. Berre bunu Raslullah'a arzetti. .Bunun zerine Raslullah, ie'ye* "Sen Berre'yi satn al, sonra hrriyete kavutur. Vel da muhakkak surette hrriyete kavuturan kimseye iddir" buyurdu. Rv dedi ki: Sonra Raslullah (S) ayaa kalkp u hitabeyi yapt: "Bir takm insanlara ne oluyor ki, onlar Allah'n Kitab'nda olmayan bir takm artlar art klyorlar! Kim Allah'n Kitb'nda (hkmnde) bulunmayan bir art art klarsa, eer o kimse bunu yz kerre art klsa da onun hkm yoktur. Allah 'm art daha hakk ve daha salamdr" [8]. 3-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: M'minlerin annesi ie (R) kle bir kz shiblerinden satn alp, onu hrriyete kavuturmak istedi. O kle kzn shibleri: Biz bu kz, onun vel hakk bize id olmak zere (sana satarz), dediler. Raslullah (S): "Onlarn ileri srdkleri bu art, senin vel hakkna mni' olamaz. nk vel hakk ancak hrriyete kavuturan kimseye iddir" buyurdu [9]. 4- Hrriyetini Satn Alma Yazmasna Balanm Klenin Yardm Aramas Ve Bu Yardm nsanlardan stemesi Bab 4-....... ie (R) yle dedi: Berre geldi ve: Ben shiblerimle her bir ylda bir kyye vermek artyle dokuz kyye zerine hrriyetimi satn alma yazmas (mukaavelesi) yaptm; bu sebeble bana yardm et, dedi. ie, Berre'ye hitaben:
1208 / 2483

buhari

Eer shiblerin, vel hakk benim olmak zere, benim bu bedeli kendilerine bir defada pein olarak vermemi ve seni hrriyete kavuturmam isterlerse, yle yaparm, dedi. Berre sahihlerine gitti (teklifi bildirdi). Onlar bunu Berre'ye kar kabul etmediler. Berre, ie'ye gelip yle dedi: Ben bu teklfi onlara arzettim. Onlar vel hakk kendilerine id olmadka kabul etmemekte direttiler, dedi. (ie dedi ki:) Raslullah bunu iitti de benden sordu. Ben de kendisine haber verdim. Bunun zerine Raslullah (S) bana: "Vely onlara art ederek Berre'yi (satn) al ve hrriyete kavutur. nk vel, ancak hrriyete kavuturana iddir" buyurdu. ie dedi ki: Akabinde Raslullah insanlar iinde ayaa kalkt. Allah'a hamd edip sena eyledi. Sonra "Amma ba'du"deyip unlar syledi: "Sizden bir takm adamlara ne oluyor ki, onlar Allah'n Ki-tb'nda olmayan bir takm artlar art klyorlar! Allah'n Kitabnda bulunmayan (ona muhalif olan) herhangi bir art, yz defa art klnm olsa da, o btldr; hkmszdr, Allah'n hkm uyulmaya (ona aykr olan artlardan) daha hakldr ve Allah'n art en salamdr. Sizden bir takm adamlara ne oluyor ki, onlardan herhangi biri: YFuln! Vel benim olmak zere zd eyle, diyor? Hi bhe-sjz vel hakk, hrriyete kavuturanndr"' [10].
5- Mukteb, Kendisi Raz Olduu Zaman Satlp Alnmas Bab

Ve Aie: Mukteb, zerinde (kitabet bedelinden) demedii bir bor kald mddete bir kledir, demitir [11]. Zeyd ibn Sabit de: zerinde bir dirhem bor kald mddete (kledir), demitir [12]. bn Umer de: Mukteb, zerinde kitabet malndan birey kald srece yaasa da, lse de, cinayet ilese de bir kledir, demitir [13].
5-.......Bize Mlik, Yahya ibn Sad'den; o da Abdurrahmn kz Amre'den tahds etti ki, Berre yardm istemek iin m'minlerin annesi ie (R)'ye geldi. ie ona: Eer sahihlerin isterse, senin muktebe bedelini bir dkle onlara dkeyim ve seni zd edeyim; bunu yapaym, dedi. Berre bu teklfi shiblerine zikretti. Onlar: Hayr, raz olmayz; ancak vel hakkm bize id olmas ar-tyle kabul ederiz, dediler. mm Mlik geen senedle dedi ki: Yahya yle dedi: Amre muhakkak olarak yle dedi: ie bunu Raslullah'a zikretti. Bunun zerine Raslullah (S), ie'ye: "Sen Berre'yi satn al ve onu hrriyete kavutur. bhesiz vel hakk ancak hrriyete kavuturan kimseye iddir" buyurdu [14]. 6- Bb: Mukteb, Bir Kimseye "Beni Sahibimden Satn Al Ve Hrriyete Kavutur" Dedii Ve O Kimse De Mukateb Kleyi zd Etmek in Satn Aldnda (Bu Caiz Olur) 6-.......Bize Abdulvhid ibn Eymen tahds edip yle dedi: Bana babam Eymen tahds edip yle dedi: Ben ie'nin yanna girdim de ona hitaben: Ben Utbete'bni Eb Leheb'e id idim. O ld ve beni onun oullan mrs aldlar. Onlar da beni bn Eb Amr'e sattlar. Abdullah ibn Eb Amr da beni hrriyete kavuturdu. Utbe'nin oullar vely kendilerine art kldlar, dedim. Bunun zerine ie yle dedi: Berre hrriyetini satn alma mu-kaavelesine balanm bir muktebe olduu hlde benim yanma girdi de: Beni (sahihlerimden) satn al ve beni hrriyetime kavutur, dedi.
1209 / 2483

buhari

ie dedi ki: Ben de Berre'ye: Evet, dedim. Berre, sahihlerini kasdederek: Onlar senin zerine benim vel hakkmn kendilerine id olmasn art klmadka beni satmyorlar, dedi. ie dedi ki: Ben: Benim buna (yn velnn onlara id olmas artna) hi ihtiycm yok, dedim. Akabinde Peygamber (S) bunu iitti yhud bu sz O'na ulat da, Peygamber bunu ie'ye zikretti. ie de Peygamber'e Berre'ye syledii sz syledi. Bunun zerine Peygamber (S) ie'ye' "Sen Berre'yi satn al ve onu zd eyle; sahihlerini de kendi hllerine brak. Onlar diledikleri art art kosunlar" buyurdu. Bunun zerine ie, shibleri vely art kldklar hlde Berre'yi satn ald ve onu hrriyete kavuturdu. Peygamber (S): "Onlar yz art ile art klsalar da vel hakk hrriyete kavuturan kimseye iddir" buyurdu

[1] Kitb bal Eb Zerr nshasndan bakalarnda byledir. Eb Zerr nushala rnda deiik ekilde gelmitir [2] Buhar bu bb bal altnda bir hads zikretmedi. Belki o, burada bunun ma'-nsnda gelen bir eyi tesbt etmek iin buray beyaz brakmt; byle birey bulmak kendisine mukadder olmad. Evet, KitbTl-Hudd'da "Kleye zina iftiras yapmak" baln koydu da orada "Kim klesi onun dediinden ber olduu hlde, klesine zina iftiras yaparsa, o kimse kyamet gnnde kamlanr" hadsini sekvetmitir. Buhr belki de bu hadse iaret etmek istemitir (bn Hacer, Kastalln). [3] el-Muktebe: Yaz yazmak ve mektblamak ma'nsmadr. Ve kul cinsi ken-> diini kitabete kestirmek ma'nsmadr, yn kendi nefsi zere efendisine bah-Ijj sim yazdrmak, t ki ne zaman ed ederse zd ola... rh der ki, kula ismi fail ve ismi mef'l unvan dah sahh olur, lkin ilk defa kitabe efendiden zuhur eylediinden, ismi fail unvan onda daha uygundur... (Kaams Ter.)'i Muktebe, efendisi tarafndan klesine "Derhl yhud u kadar mddet zarfnda bir defada veya taksitlendirilmi olarak bana u kadar bir mal dersen seni zd ederim" denilmesi ve bunu klesinin de kabul etmesidir (Medrik). en-Necm; yldza denir, cem'i Encm, Encam ve Nucm gelir... ve hudd-ifC lu ve muayyen olan vakte tlak olunur. Zr Arablar vakitleri necm ile hudd-landrrlar... Ve muayyen vakitte ed olunacak ulufe ve vazfeye tlak olunur... en-Nucm: Zuhur vezni ve ma'nsnda birinci bbdan masdardr. Ve bir nesneyi ceste ceste ed eylemek ma'nsmadr ki, beyn ve ta'yn olunmu vakit ^ ma'nsndan yhud muayyen vakitte ed olunacak vazfe ma'nsndan alnmtr... (Kaams Ter.). [4] en-Nr: 33. yetinde hrriyetlerini satn almak isteyen kleler lehine efendilere emir verilmi ve hatt byle klelere devlet haznesinden madd yardm yaplmas da emredilmitir. te Buhr bu yeti bu konuda kesin dell olduu iin buraya koymutur.. [5] Ravh'in bu naklini tsml ibn shk e\-Kaad A hkmu'l-Kur'n'da; Abdurraz-zk ile afi de kendi eserlerinde senediyle rivayet ettiler (Kastalln). [6] Hadsin bala uygunluu "Bor Berre zerine be senede be taksite blnd" s zndedir.
1210 / 2483

buhari

Buhr bu hadsi Sahn'inin birok yerlerinde getirmitir. Birincisi Kitbu'-s-Salt'ta; "Mescidde minber zerinde alveri zikredilmesi bb"ndadr. "Allah'n Kitb'nda bulunmayan"demek, Allah'n Kitb'ndaki hkmlerde bulunmayan, kitabn hkm gereince olmayan demektir. nk Allah'n Kitab birok yerde Rasl'e taat etmeyi emretmitir. Snnet'in de Kitb iin bir beyn olduu bellidir. te vel, nass olarak Kur'n'da zikredilmedii hlde, Raslullah vel hakkn hrriyete kavuturana tahss etmitir (Nevev). [7] Buhr bununla, bu babn sonunda.gelecek olan bn Umer hadsine iaret etmi gibidir [8] Hadsin bala uygunluu son cml el erindedir. Bu cmlede balktaki artn cevb ve mes'elenin hkm apak belirtilmitir. Vel: Kiinin mlik bulunduu bir kleyi hrriyete kavuturmas sebebiyle, hrriyete kavuturan ile hrriyete kavuturulan arasnda devam eden hkm bir yaknlktr ki, bu yaknlk sebebiyle hrriyet veren, hrriyete kavuturulannn mirasna hakk kazanr. [9] Hadsin bala uygunluu "Vels bize id olmak zere (onu sana satarz)" kavlinden alnr. nk bu Allah'n Kitb'nda bulunmayan bir arttr. Buhr bu hadsi Buy'da ve Feriz'de de getirmitir (Ayn), Vel: Mlk, mlikiyet ve yaknlk ma'nlanna gelir. Burada hrriyete ka vuturma vels kasdediliyor ki, o da (daha evvel akland gibi) bir kimsenin kendi mlkiyetindeki bir ahs hrriyete kavuturmas sebebiyle, o ahstan hakk edecei mrastr. [10] Hadsin bala uygunluu, Berre'nin ie'ye "Bana yardm et" szndedir. Yardm istemesi ve bu stein yerine getirilmi olmas, bunun cevazna apak dellet etmitir. [11] ie'nin bu szn bn Eb eybe ve bn Sa'd senediyle rivayet etmilerdir. [12] Zeyd'in szn afi ile Sad ibn Mansr rivayet ettiler. [13] bn Umer'in szn bn Eb eybe senedli olarak rivayet etmitir (Kastalln). [14] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in ie'ye "Onu satn al" sznden alnr. nk Peygamber'in satn almakla emretmesi, muktebin satlp alnmasnn cevazna dellet eder. Kleyi hrriyete kavuturann vels alnp satlamaz ve hibe edilemez. Alimler nesebin tahvilinin caiz olmadnda ittifak etmilerdir. Velnn hkm de nesebin hkm gibidir; nakledemez.

1211 / 2483

buhari

42- KITABU'L-MUSAKAAT 1- Bb: Sudan Yararlanma Pay Hakkndadr 2- Bb: meyi Ve Taksim Edilmi Olsun Veya Taksim Edilmemi Olsun Su Sadakasn, Hibesini, Vasiyyet Edilmesini Caiz Gren Kimse Hakkndadr 3- Peygamberdin: "Su Fazlas Men' Olunmaz'1 Kavlinden Dolay"Su Sahibi Suya Kanncaya Kadar Suyu Kullanmaya Herkesten Daha Ziyde Hakk Sahibidir" Diyen Kimse Bab 4- Bb: Bir Kimse Kendi Mlknde Bir Kuyu Kazarsa (O Kuyuda Meydana Gelen Zarar) demez 5- Kuyu Hakknda Husmet Ve Bu Konudaki Hkm (Ve Kazann Beyn) Bab 6- htiycndan Fazla Suya Shb Olup Da Bunu Yolcularn Kullanmasndan Men' Eden Kimsenin Gnh Bab 7-Su Yollarn Kapatma Ve Suyu Habsetme (Gnhn Beyn) Bab 8- Yksek Tarafta Bulunann Aa Taraftakinden nce Suyu Alp Kullanmas Bab 9- Yukar Taraftaknin Su Paynn Ayak Topuklar Yksekliine Kadar Olmas Bab 10- Suya Muhtc Olan Hereyi Sulamann Fazileti Bab 11- Havuz Yhud Krba Sahibinin Kendi Suyuna Herkesten Daha Hakl Olduu Grnde Olan Kimse Bab 12- Bb: Korumak Yalnz Allah'a Ve Rasl'ne Hasstr 13- nsanlarn Nehirlerden, Akarsulardan Su Alp meleri Ve Hayvanlarn Sulamalar Bab 14- Odun Ve Ya, Kuru Ot Toplayp Satma Bab 15- (Devlet Bakannn Bz Kimselere Kesip Verdii) Araz Paralar Bab 16- Devlet Bakannca Verilen Arazlerin (Shibleri Anna Tapularnn) Yazlmas Bab 17- Develerin Su Balarnda Salmalar Bab 18- Birisinin Bustnndaki Sudan Su Alma Hakk Ve Yhud Hurma Aacndan Faydalanma Hakk Olan Kimsenin O Bustndan Ve Hurmalktan Geme Hakk Da Olur Bab
42- KITABU'L-MUSAKAAT (Meyve Aalarn Sulayp Tmar Etmek zere Yaplan Ortaklk Akdi Kitab) [1] 1- Bb: Sudan Yararlanma Pay Hakkndadr [2]

Ve Yce Allah'n u kavli: "Biz her diri eyi sudan yarattk, hl inanmayacaklarm?"(ei-Enbiy: 30)[3] Ve zikri ulu olan Allah'n u kavli: "mekte olduunuz o suyu grdnz m? O suyu beyaz ve yamur ykl bulutlardan siz mi indirdiniz, yoksa indiriciler biz miyiz? Eer dileseydik onu ac bir su yapardk. O hlde kretmeli deil misiniz?" (el-vka: 68-70) [4]. "el-Uccu", Mel-Murru(= Ac)" demektir. "el-Muznu", "es-Sehbu (= Bulut)" demektir.
2- Bb: meyi Ve Taksim Edilmi Olsun Veya Taksim Edilmemi Olsun Su Sadakasn, Hibesini, Vasiyyet Edilmesini Caiz Gren Kimse Hakkndadr [5]

Ve Usmn ibn Affn yle dedi: Peygamber (S): Rme Kuyusu'nu -kendi kovas da mslmnlarn kovalar gibi bu kuyu iinde, kendisine bir meziyet yrmakszn mterek faaliyette bulunmak zere- kim satn alr da mslmnlara karlksz hediye ederse, onun iin cennet va'd edilmitir'* buyurdu.
1212 / 2483

buhari

Bunun zerine Usmn onu satn alm(ve vakf yapm)tr [6].

1-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Peygamber(S)'ebir bardak su getirildi. Peygamber bundan (bir mikdr) iti. Sanda sah-blerin en k bir gen bulunuyordu. Yallar da solunda idiler. Bu vaziyette Peygamber: "Ey gen, bardakta kalan ihtiyarlara vermeme izin verir misin?"dedi. Gen sahb: Y Raslallah, Sen'den gelecek artm hibir kimseye ihsan edecek deilim, dedi. Bu cevb zerine Raslullah bardakta kalan suyu bu gence verdi [7]. 2-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Enes ibn Mlik'in evinde bulunan bir elcil besi koyununun st Raslullah iin sald. Bu koyunun st yine Enes'in evinde bulunan kuyudan alnan bir mik-dr su ile kartrld ve Raslullah'a bir bardak ile verildi. O da bu bardaktan iti. Nihayet barda azndan ayrd srada solunda Eb Bekr, sanda da bir A'rb bulunuyordu. Umer, Raslullah'n (bu art) A'rb'ye vermesinden korkarak: ; Y Raslallah, yanndaki Eb Bekr'e ver, dedi. Raslullah ise artn sandaki A'rb'ye verdi. Sonra: "Saa; sra ile saa (ver)/" buyurdu [8]. 3- Peygamberdin: "Su Fazlas Men' Olunmaz'1 Kavlinden Dolay"Su Sahibi Suya Kanncaya Kadar Suyu Kullanmaya Herkesten Daha Ziyde Hakk Sahibidir" Diyen Kimse Bab 3-.......Eb Hureyre(R)'den: Raslullah (S): "Su fazlas men' edilmez. Bu men' ile bin'n-netce ot men' edilmi olur" buyurmutur [9]. 4-.......Eb Hureyre(R)'den: Raslullah (S): "Fazla suyu (ihtiy shiblerinden) men' etmeyiniz; bu men' ile neticede ot fazlasn men' etmi olursunuz" buyurmutur [10]. 4- Bb: Bir Kimse Kendi Mlknde Bir Kuyu Kazarsa (O Kuyuda Meydana Gelen Zarar) demez 5-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: RasluIIah (S) yle buyurdu: "Ma'den oca hederdir. Kuyu hederdir, hayvan hederdir (yn yapt zarar sahibi demez). Chiliyet'ten kalma definede de bete bir devlet vergisi vardr" [11]. 5- Kuyu Hakknda Husmet Ve Bu Konudaki Hkm (Ve Kazann Beyn) Bab [12] 6-.......Abdullah ibnu Mes'd(R)'dan: (O, bir mecliste:) Peygamber (S): "Her kim mslmn bir kimsenin malm koparmak iin yemininde yalanc olarak and ierse, kyamet gnnde Allah'n f kesine urayarak Allah 'a kavuur" buyurdu. Ve mteakiben de Yce Allah'n: "Hakikat, Allah'a olan ahidlerine ve yeminlerine bedel az bir bahay satn alanlar; ite onlar: Onlar iin hirette hibir nasb yoktur. Allah kyamet gn onlarla konumaz, onlara bakmaz, onlar temize karmaz. Onlar iin pek ackl bir azab vardr" (iu imrn: 77) yetini indirdiini bildirdi, demitir. Bu srada (meclise) E'as ibn Kays gelmi ve dinleyicilere hitaben: Eb Abdirrahmn ibnu
1213 / 2483

buhari

Mes'd size ne tahds ediyor? Bu yet benim hakkmda indirildi. yle ki: Amcaolumun arazsinde bana id bir kuyu vard. (O bunu inkr ediyordu.) RasluIIah bana: "-hidlerini hazrla"buyurdu. Ben: "hidlerim yoktur" dedim. RasluIIah: "yle ise yemin etmesini iste!" buyurdu. Ben: Y Raslallah, o yalan yere yernn eder, dedim. Bunun zerine Peygamber (S): "Her kim bir mslmnn maln koparmak iin yalan yereyemn ederse..." hadsini zikretti. Allah da Peygamberinin bu szn tasdik ederek, bu yeti indirdi, demitir [13].
6- htiycndan Fazla Suya Shb Olup Da Bunu Yolcularn Kullanmasndan Men' Eden Kimsenin Gnh Bab 7-.......el-A'me yle dedi: Ben Eb Salih'ten iittim, yle diyordu: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim, yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: " ahs vardr ki Allah kyamet gnnde onlara bakmaz, onlar temize karmaz, onlar iin elem verici bir azb vardr: (Birincisi) u kimsedir: Kendisinin yol stnde ihtiycndan fazla suyu vardr da, onu yolculardan men' etmitir. (kincisi) u kimsedir: Devlet bakanna yalnz dny met' iin bey'at etmi; devlet bakan ona dnyalk verirse holanr, vermezse fkelenir. (ncs) u kimsedir ki, bu da satlk maln ikindiden sonra (pazara) karr ve: 'Kendisinden baka ilh olmayan Allah'a yemin ederim ki, ben bu mala emn ol kat' olarak yle yle para verdim' der, satn alc olan kimse de onu tasdik eder (de o fiatla satn alr)." Bundan sonra Raslullah (S) u yeti okudu: "Hakikat, Allah'a olan ahidlerine ve yeminlerine bedel az bir bahay satn alanlar; ite onlar; Onlar iin hirette hibir nasb yoktur. Allah kyamet gn onlarla konumaz, onlara bakmaz, onlan temize karmaz. Onlar iin pek actc bir azb vardr'9 (iuimrn: 72) [14]. 7-Su Yollarn Kapatma Ve Suyu Habsetme (Gnhn Beyn) Bab 8-.......Abdullah ibnu'z-Zubeyr (R) yle demitir: Ensr'dan bir kimse, Harre mevkiindeki hurmalklar sulamakta olduklar su yollarndan ve su nevbetinden dolay Raslullah'n huzurunda Zu-beyr ibnu'l-Avvm hakknda ikyet arzetti. (Bu yollardan geen su evvel Zubeyr'in hurmalna uruyor, sonra da Ensr'ninkini suluyordu. Bir kerresinde Zubeyr suyu tarlasnda tutup sulayaca srada) Ensr, Zubeyr'e: Suyu brak da bize gelsin, demiti. Fakat Zubeyr kendi hurmalm sulamadan brakmak ve nevbe-tini komusuna vermek istemedi. ki taraf Peygamber'in huzurunda muhakeme oldular. Raslullah, Zubeyr'e: "Y Zubeyr, tarlan sula, sonra suyu komuna doru salver!" buyurdu. Ensr fkelendi de: Zubeyr halann olu olduu iin mi? diye (onu kayrdna) ta'rz etti. (Onun bu saygszca sznden dolay) Raslulah'n yznn rengi deiti. Sonra Raslullah: "Y Zubeyr, hurmaln sula, sonra suyu habset; hurma aalarnn kklerine eriinceye kadar brakma!" buyurdu. Bu muhakemeyi nakleden Zubeyr: Vallh ben u yetin bu hdise hakknda indiini sanyorum, demitir: "yle deil, Rabb'na and olsun ki, onlar aralarnda kimi oraya, kimi buraya ektikleri (kavga ettikleri) eylerde seni hakem yapp, sonra da verdiin hkmden yrekleri hibir sknt duymadan tam bir teslimiyetle teslim olmadka mn etmi olmazlar" (en Nisa: 65) [15]. (el-Cmi'u's-Sahh'i Buhr'den rivayet eden Firabr yle demitir:) Muhammed ibnu'l-Abbs (l. 266) dedi ki: Eb Abdillh el-Buhr: "Abdullah ibnu'zZubeyr'den bu hadsi rivayet edenler iinde senedde Urve ibnu'z-Zubeyr'i zikreder hi kimse
1214 / 2483

buhari

yoktur, sdece el-Leys ibn Sa'd mstesnadr" demitir [16].

8- Yksek Tarafta Bulunann Aa Taraftakinden nce Suyu Alp Kullanmas Bab 9-.......Urve ibnu'z-Zubeyr yle demitir: ez-Zubeyr ile Ensr'dan bir adam muhakeme oldular. Peygamber (S): "Y Zubeyr, hurmaln sula, sonra suyu salver"buyurdu. Bu hkme i'tirz kasdeden Ensr : (Bu hkm) o, yn Zubeyr senin halann olu olduundan m? dedi. Bu saygszca sz zerine Peygamber (S): "Y Zubeyr, hurmaln sula, sonra su hurma kkleri zerindeki yumrulara ular; sonra da suyu tut" buyurdu. Zubeyr dedi ki: Ben u "yle deil, Rabb'na and olsun ki, onlar aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem yapp hkmne teslim oluncaya kadar mn etmi olmazlar" (en-Nis: 65) yetinin bu hdise hakknda indiini sanrm, demitir [17]. 9- Yukar Taraftaknin Su Paynn Ayak Topuklar Yksekliine Kadar Olmas Bab 10-.......Urvetu'bnu'z-Zubeyr yle tahds etmitir: Ensr'dan bir adam Harre mevkiindeki hurmalklar sulamakta olduu su kanallar hakknda Zubeyr ile muhakeme oldu. Raslullah: "Y Zubeyr, sula" buyurdu da, ona aralarnda ma'rf olan su pay mikdrn kullanmasn emretti. "Sonra da suyu komuna doru salver" buyurdu. Ensr, bunun zerine: Zubeyr, senin halann olu olduu iin mi? dedi. Bu i'tirzdan Raslullah'm yznn rengi deiti. Sonra: "Y Zubeyr, hurmaln sula, sonra su hurma aalarnn kkleri etrafndaki yumru kntlara eriinceye kadar habset" buyurdu. Ve Zubeyr kendi hakkn bol bol kulland. Zubeyr: Vallahi u * 'yle deil, Rabb Una and olsun ki, onlar aralarnda ekitikleri eylerde Seni hakem yapp... hkmne teslim oluncaya kadar mn etmi olmazlar" (en-Nis: 65) yeti muhakkak bu muhakeme hakknda indirildi, demitir. bn Cureyc dedi ki: bnu ihb bana yle dedi: Ensr ve dier insanlar Peygamber'in Zubeyr'e syledii "Sula, sonra su hurma kklerindeki yumru kabarcklarna ulancaya kadar salmayp habset" sznn anlatt ykseklii ltler ve bu seviye ayak topuklarna kadar oldu [18]. 10- Suya Muhtc Olan Hereyi Sulamann Fazileti Bab 11-.......Eb Hureyre(R)'den: Rashllah (S) yle buyurmutur: "Birisi yrrken birden susuzluu artt. Hemen bir kuyuya indi, suyundan iti. Sonra kuyudan kt. Adam orada bir kpek ile karlat ki, hayvan susuzluktan dilini karp soluyor, nemli topra yatyordu. Yolcu (kendi kendine): Baha erien hararet ve susuzluun benzeri bu hayvana da ulam, dedi ve kuyuya inip ayakkabsn su doldurdu. Sonra (kuyudan karmak iin) ayakkaby az ile tuttu. Sonra ykselip kt ve kpei sulad. Bu yaptndan dolay Allah o kulunu vd ve ona mafiret eyledi". Sahbler: Y Raslallah, hayvanlar sulamakta bize de ecir var mdr'dediler. Raslullah: "Her ya cierde (yn: Hayt eseri olan sulamakta) sevb vardr" buyurdu [19].
1215 / 2483

buhari

Hammd ibnu Seleme ile er-Rabu'bnu Mslim, bu hadsi Mu-hammed ibnu Ziyd'dan rivayet etmekte buradaki rvye mutbaat etmilerdir [20].
12-.......EsmbintuEbBekr(R)'den: Peygamber (S) gne tutulduu bir srada kusf namaz kld da akabinde: "Bana namazda cehennem gsterildi. Cehennem atei bana o kadar yaklamt ki, hatt ben: Ey Rabb'im, ben de cehennemliklerle beraber miyim? demitim. Ben orada bir kadn grdm." -Esma, Raslullah'n "Bu kadnn yzn bir kedi trmalyordu" buyurduunu sanrm, dedi.Raslullah: "Bu kadnn gnh nedir?" diye azb meleklerine sormutu da, onlar: Bu kadn dnyda bir kediyi a lnceye kadar habsetmiti, diye cevb vermilerdir [21]. 13-.......Abdullah ibn Umer(R)'den: Raslullah (S) yle buyurmutur. "Bir kadn a lnceye kadar habsettii bir kedi sebebiyle cehenneme girdi de azab edildi". Devamla Raslullah: "Allah en iyi bilir ki, yhud cehennemin bekisi Mlik bu kadna: Ey kadn, sen bu kediyi habsettiin zaman onu yedirmedin, iirmedin, yerini bceklerinden (nasibini bulup) yemesi iin de sal-vermedinLdemi(ve kadnn ukubet sebebini bildirmi)" [22]. 11- Havuz Yhud Krba Sahibinin Kendi Suyuna Herkesten Daha Hakl Olduu Grnde Olan Kimse Bab 14-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Raslullah'a bir bardak getirildi, O da bundan iti. Sanda sahblerin en genci olan bir olan bulunuyordu. Yallar da solunda idiler. Bu vaziyette Raslullah: "Ey delikanl! Bardaktan kalan yallara vermem iin bana izin verir misin?" dedi. Bunun zerine o gen sahb: Y Raslallah, ben Sen'den gelen nasibimi hibir kimseye ihsan edici deilim, dedi de, Raslullah bardakta kalan bu gence verdi [23] 15-.......Muhammed ibn Ziyd yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim; Peygamber (S) yle buyurmutur: "Nefsim elinde olan Allah'ayemn ederim ki (kyamet gnnde) ben bir takm adamlar, yabanc devenin havuz bandan kovulup uzaklatrld gibi, muhakkak havuzumdan kovacam"[24]. 16-....... bnu Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Allah sml Peygamber'in annesi Hcer'e rahmet etsin! Hcer Zemzem suyunu (ilk knda) kendi hline braksayd (yhud da yle dedi: sudan avulamasayd) elbette Zemzem akc bir pnar hlinde kaynar dururdu. Bir mddet sonra Crhm kabilesi geldi de bunlar Zemzem'in sahibesi bulunan Hcer'e: Senin yanna konup mekn tutmamza izin verir misin? dediler. Hcer bunlara: Evet, izin veririm; fakat bu suda sizin mlkiyet hakknz olmamak artyle, dedi. Crhmller de:
1216 / 2483

buhari

Evet, Zemzem'de mlkiyet hakkmz olmamak zere, dediler" [25].

17-....... Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) yle buyurmutur: " kii vardr ki kyamet gnnde Allah onlara kelm etmez, onlara bakmaz: aMet'na revc vermek iin, mterinin verdiinden daha fazla bedel vermi olduuna yalanc olarak yemn eden kimse. b-Mslmn bir kimsenin malm koparmak iin ikindiden sonra yalan bir yemn ile yemn eden kimse. cFazla suyu (susuzlardan) men' eden kimse. Allah ona (kyamet gnnde): Bugn ben fadi ve ihsanm senden men' ediyorum. Nitekim sen (vaktiyle) ellerinin i'ml etmedii suyun fazlasn (susuzlardan) men' etmi idin! buyurur" [26]. Rv Al ibnu'l-Medn yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne, bir kerre olmayarak Amr ibn Dinar'dan tahds etti ki, kendisi Eb Salih'ten iitmitir. Eb Salih Zekvn es-Semmn bu hadsi Peygam-ber'e ulatryordu (yn hads mrsel deil, merf' bir hadstir). 12- Bb: Korumak Yalnz Allah'a Ve Rasl'ne Hasstr 18-.......Sa'b ibnu Cessme (R) yle demitir: Raslullah (S): "Korumak yalnz Allah'a ve Rasl'ne mahss(bu hakk)tur" buyurdu [27]. Ve Eb Abdillah el-Buhr: Peygamber(S)'in en-Nak' mevkiini koru edindii, Umer ibnu'lHattb'n da es-Seref ile er-Rebezete mn-takalarm koru edindii haberi bize ulat, dedi [28]. 13- nsanlarn Nehirlerden, Akarsulardan Su Alp meleri Ve Hayvanlarn Sulamalar Bab 19-.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S) yle buyurdu: "At bz kimse iin bir sevbdr. Bz kimse iin fakirlik ve ihtiycna bir perdedir. Bz kimse zerine de bir gnhtr. At kendisi iin hayr olan kimseye gelince, o, atn Allah yolunda cihd iin balamtr. Atn ban da bol otlu geni bir sahada veya ayrlkta uzatmtr. Bu bol otlu sahadan veya ayrlktan atn bu uzun ipinde iken yedii her ot, at sahibi iin birer hasenedir, iyiliktir. Hele bir de atn ipi kopsa da ahlanarak bir yhud iki yksek yerde kosa, trnaklarnn brakt izleri ve onun gbreleri de sahibi iin haseneler olur. Bir de hayvan bu arada bir nehre urayp da ondan ierse, sahibi sulamak istememi olsa bile bu su da sahibi iin haseneler olur. Binenaleyh cihd iin balanan bu gaza at, sahibi iin byk bir sevbdr. "Atn (onunla kazanmak), halktan mstani olmak, yni insanlara muhtc olmamak, iffetini korumak iin balayan, sonra hayvanlarnn zerindeki Allah hakkn ve arkalarna takatinden fazla yklememeyi unutmayan kimse iin ise at (fakirlie kar) bir engeldir. "Atn nmek iin, gsteri iin, slm ehline dmanlk iin balayan kimseye ise, bu at byk bir gnhtr" Raslullah'a eeklerden soruldu da, O: "Her hkm toplayc bir vecize olan u yetten baka bana (nasslanm) birey indirilmedi: Kini zerre arlnca bir hayr yaparsa onu grecek. Kim de zerre arlnca bir err yaparsa onu grecek" (ez-ziizi: 7-8) yetini syledi [29]. 20-....... Zeyd ibn Hd (R) yle dedi: Raslullah'a bir adam geldi de O'na bulunmu maln hkmn sordu. Raslullah ona: "Onun klfn ve aznn ipini belle, sonra onu insanlara bir sene bildir. Eer sahibi gelirse ona ver; yok sahibi gelmezse ona mlik ol; kullan" buyurdu. O kimse: Yitik davar (nasl olacak)? dedi. . Raslullah:
1217 / 2483

buhari

_ "O ya senindir, ya kardeinindir, ya kurdundur" buyurdu. Adam: * Yitik deve (nasl olacak)? dedi. Raslullah: "Ondan sana ne var? Su tulumu ve ayakkablar beraberin-dedir. Sahibi ona kavuuncaya kadar su bana kendisi gelir, aalar yer (yn, onu kendi hline brak)" buyurdu [30].
14- Odun Ve Ya, Kuru Ot Toplayp Satma Bab 21-.......ez-Zubeyr ibnu'l-Avvm(R)'dan: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizden birinizin bir takm ipler alp da bir demet odun (toplayarak) alp getirmesi ve bunu satmas ve bylece Allah'n o kulunun erefini korumas, elbette insanlardan istemesinden hayrldr; istedii de ya verilir, ya verilmez". 22-.......Eb Hureyre (R) yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "Yemn ederim ki sizden birinizin dadan srt zerine bir demet odun toplamas, bir kimseden sadaka istemesinden elbette daha hayrldr. O istedii kimse de ya verir yhud da vermez" [31]. 23-.......bnu Cureyc haber verip yle dedi: Bana bnu ihb, Al ibn Hseyn ibn Al'den; o da babas Hseyn ibn Al'den; o da Al ibn Eb Tlib(R)'den haber verdi. Al (R) yle demitir: Raslullah ile beraber bulunduum Bedr gn ganmetten ya kemle ermi bir deveye nail oldum. Al dedi ki: Raslullah bana baka bir yal deve de verdi. Ben bir gn bu develerimi Ensr'dan bir kimsenin kaps yannda indirmitim. Bunlara zhr otu ykleyip satmak ve parasyle Ftma'nn dn yemei masrafna yardm salamak istiyordum. Yahd Kaynukaa kablesinden (bu ii bilir) bir kuyumcu da benimle beraberdi. Bu srada Hamza ibnu Abdilmuttalib bu Ensr'nin evinde, beraberinde bir arkc kadn olduu hlde iki iiyordu. arkc kadn Hamza'ya hitaben: "El y Hamze lii-urufi'n-nivi(= Ey Hamza, semiz develere bak)" girii ile balayan kasideyi syledi. Bunun akabinde Hamza klc ile hayvana doru srad ve bunlar boazlad, hrglerini kopard, brlerini yard. Sonra cierlerinden birer para ald. bnu Cureyc dedi ki: Ben bnu ihb'a: H r glerinden de? dedim. Hrglerini kesti ve onlar gtrd, dedi. bnu ihb dedi ki: Al devamla yle dedi: Beni korkutan bu manzaraya baktm. Akabinde Allah'n Peygamberi'ne geldim. Yannda Zeyd ibn Harise vard. Hdiseyi kendisine haber verdim. Peygamber beraberinde Zeyd ibn Harise olduu hlde kt. Ben de beraberinde gittim. Hamza'mn yanna girdi. Hamza'ya kar gayz ve znt gsterdi. Hamza da gzlerini kaldrd ve: Siz ancak babam Abdulmuttalib'in kleleri deil misiniz? dedi. Raslullah da (amcasnn uursuzluundan saknarak) arka arkaya ekildi, nihayet odadakilerin yanndan kt. Bu vaka arbn haram klnmasndan nce olmutu [32]. 15- (Devlet Bakannn Bz Kimselere Kesip Verdii) Araz Paralar Bab 24-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) Bahreyn'den bir ksm arazyi rhukaataa suretiyle Ensr'a vermek istedi. Ensr: Bize ayrp verecein gibi muhacir kardelerimize de araz ayrp vermeniz artyle, dediler. Peygamber: "Benden sonra sizler yakn gelecekte iddetli bir hodgmla (yksek mevkilerde bulunanlarn dny ni'metlerini hrsla kendilerine
1218 / 2483

buhari

ayrlanna) hid olacaksnz. Sizler, bana kavuuncaya kadar sabrediniz" buyurdu [33].
16- Devlet Bakannca Verilen Arazlerin (Shibleri Anna Tapularnn) Yazlmas Bab 25- el-Leys ibn Sa'd, Yahya ibn Sad'den; o da Enes(R)'den syledi ki, Peygamber (S) Bahreyn'den bir ksm arazyi kendilerine ayrp vermek iin Ensr' da'vet etti. Ensr: Y Raslallah! Eer bu araz ayrp vermeyi yaparsan, Ku-rey'ten olan kardelerimiz iin de bunun benzerini yaz, dediler. Fakat bu kadar araz Peygamber'in yannda yoktu. Onlarn bu szleri zerine Peygamber: "bhesiz ki, sizler benden sonra iddetli bir kendine ayrma hod-gml greceksiniz. Sizler bana kavuuncaya kadar sabrediniz! "buyurdu [34] 17- Develerin Su Balarnda Salmalar Bab 26-.......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Develerdeki haklardan biri de bunlarn stlerinin su balarnda salmalardr (yn stn fakrlere ve yolculara sadaka yaplmasdr)"[35]. 18- Birisinin Bustnndaki Sudan Su Alma Hakk Ve Yhud Hurma Aacndan Faydalanma Hakk Olan Kimsenin O Bustndan Ve Hurmalktan Geme Hakk Da Olur Bab

Peygamber (S): "Kim erkek hurma iei asarak slh edip sonra hurma aacn satarsa, o aacn stndeki meyvesi satcya iddir" buyurmutur [36] Byle olunca, mahsl kaldrlncaya kadar satcnn satt bustnda geme, yrme hakk ve su alma hakk vardr. Ariyye sahibinin de yine byle bustnda yrme ve aac sulama hakk vardr [37].
27-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyumyordu: "Her kim hurma aacm (erkek iekle) aladktan sonra satarsa, onun meyvesi satann hakkdr; ancak mteri aa zerindeki mahsln kendisine id olacan art klmas hli mstesnadr. Her kim, mal bulunan, yn mall bir kleyi satarsa, bunun da mal satanndr; ancak mteri bu maln da kendisinin olacan art etmesi hli mstesnadr" [38]. Bu kle sat hakkndaki hadsi rv Leys, Mlik'ten; o da N-fi'den; o da bn Umer'den; o da Umer'den olmak zere de rivayet etmitir [39]. 28-.......Zeyd ibn Sabit (R): Peygamber (S) kuru hurma olarak tahmin ve takdir etmek suretiyle, ariyyelerin satlmasna ruhsat verdi, demitir [40]. 29-.......Cbir ibn Abdillah (R) Peygamber (S) muhbara'dan, muhkala'dan, muzbene'den ve salh meydana kncaya kadar aa .stndeki ya meyveyi satmaktan nehyetti. Ve bu ya meyvelerin dnr ile ve dirhem ile olmaktan baka eyle satlmasn da nehyetti. "Yalnz ariyyeier mstesnadr (o, ya ve kuru hurma ile satlabilir)*' buyurdu, demitir [41]. 30-.......Eb Hureyre (R): Peygamber (S) kuru hurma tahmn etmek suretiyle be veskin aasnda yhud be vesk mikdrnda ariy-ye sat hususunda ruhsat verdi, demitir. Bu "Be
1219 / 2483

buhari

veskin aasnda yhud be veskte" diye ekkli syleyen, rv Dvd ibn Husayn' dr [42].
31-.......Rfi' bin Hadc ile Sehl ibn Eb Hamete (R) yle tahds etmilerdir: Raslullah (S) muzbene'den, ya hurmay (aacnda lekle tahmn ederek) kuru hurma ile satmaktan nehyetti. Bu nehiy-den ariyye shiblerini mstesna tuttu. nk Raslullah ariyye sahihlerine (bu suretle sata) izin verdi [43]. Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Muhammed ibn shk da: Bana Ber ibn Yesr bu hadsin benzerini tahds etti, demitir.

[1] el-Cmi'u's-Sahh'in eitli nshalarnda bu balk "Kitbu'l-Muskaat", "Kitbu':irb", "Kitbu'l-Miyh" diye farkl ekillerde gelmitir. el-Muskaat: Lgatta sulamak ma'nsna olan es-Sakyu masdarndan alnmtr. Fkhta Muskaat: Aac sahibinin, mahslnn bir ksm mukaabilinde sulayp slh etmek bir kimseye vermesidir (ei-Ta'rfi). Buna gre Muskaat, bir taraftan aalar, br taraftan aalar sulayp terbiye ve tmar etmek ve hsl olan meyve aralarnda taksim olunmak zere aa sahibi le bahvan arasnda akdedilen bir nevi' ortaklktr. Bu da dier akidler gibi cb ve kabul ile gerekleir. [2] e-irb, lgatte sudan isabet eden haz ve nasibe denir. Fkhta irb: Ekin ve hayvan sulamak iin su ile faydalanma nevbetidir. Bu konuda bir de Hakk efe = Su mek Hakk vardr. Bu, yalnz insan ve hayvana mahsstur. Hakk irb, tarlalar, insanlar ve hayvanlar mil olduundan daha ummdir. [3] "Allah her debelenen hayvan sudan yaratt. te bunlardan kimi karn stnde yryor, kimi iki aya stnde yryor, kimi de drt aya stnde yryor, .Allah ne dilerse yaratr. nk Allahhereye hakkyle kaadirdir" {en-Nr: 45) yeti de canllarn sudan yaratldn anlatr. [4] Buhr balkta bu iki yeti suyun hayt iin olan byk nemini belirtmek mak-sadyle getirmitir. Buhr, kitb balndaki bu yetlerle yeryzndeki sularn btn insanlar iin ilh bir ihsan olduklarna iaret etmitir, el-Vaka yetinde-ki iki kelimenin tefsirini de vermitir. "elUcc" kelimesinin tefsirini Eb Ubey-de'den, "el-Muznu" kelimesinin tefsirini Mchid ile Katde'den nakletmitir (Fethu'l-Br). [5] Buhr bu balk ile sularn mlk edilme sebeblerine iaret etmitir. Buhr burada mlk edinme sebeblerinden yalnz sadaka, hibe, vasiyyet ve mrsh aka syleyip, irb hakknn ortaklar arasnda taksim olunup olunmamasnn hukuk vaziyete etkili olmadn bildirmitir. [6] Usmn'n bu hadsini Tirmiz, Nes ve bn Huzeyme senediyle rivayet etmiiir. Bu Rme Kuyusu hadsi Hz. Usmn'n ehd edilmesi vak'asnda kendisini muhasara eden slere kar evinin st katndan yapt uzun hitabesinin bir parasdr. rih bn Battal bu Rme Kuyusu iini yle anlatyor: Rme Kuyusu Medne'de bir Yahudi'ye id di. Bu Yahd zaman zaman kuyunun azna kilit vurup gidermi. Su imeye ve almaya gelen mslmnlar su alamadan geri dnmeye mecbur olurlarm. Allah'n insanlara bahettii su ni'metinden bir Yahd'nin insanlar men' etmesinden zlen sahbter bunu Peygamber'e arzettiklerinde, Peygamber metindeki szleri sylemitir. Bunun zerine Usmn bu kuyuyu otuzbe bin dirheme satn alp vakfetmitir. Kelb de kuyu satn alnncaya kadar Yahd'nin bu kuyununer krba suyunu bir dirheme sattn nakletmitir. Buhr bu hadsle yeraltndaki sularn da btn insanlara ni'met olduunu, karan shiblerinden
1220 / 2483

buhari

satn alnabileceini, vakf yaplabileceini... mlk edinilebileceini bildirmek istemitir [7] Bu Sehl hadsinin burada getirilmesinin sebebi, su taksminin meru' olduunu ve suyun mlk edilmesinin kaabil olduunu isb ve beyn iindir. ayet su mlk I edinilebilir eyadan olmasayd, Raslullah tii suyun kalann hadste bildirildii ekilde ihsan etmezdi. Bu vakada sanda amcas olu Fadl bn Abbs, dier bir rivayete gre de Abdullah ibn Abbs bulunuyordu. Solunda da Hlid ibn Veld bulunuyormu. Raslullah'n deti br eyi itiinde bakiyyey sanda bulunana vermek zere cereyan edegelmitir. [8] Hadsin, konumuz olan su pay ve su mlkiyetine mnsebeti, su ile kark olan st Raslullah'n takstn etmesi ve kalan bir ksmn A'rb'ye ihsan etmi olmasdr. "el-Eymen fe'1-eymen" ta'biri nasb zabtna goremahzf "ver" fiilinin mef-l ref' zabtna gre mbted olup, bir haber takdir edilir, o da "Sa ikrama daha lyktr" demek olur. Bu hadsten alnan bir hkm de stn su ile kartrlmasnn harmh satlan ste d olup, kiinin kendi ecei, ailesine irecei stn iine su koymakta saknca olmamasdr. Hatt bu sln arln hafifletmek, ocuklar ve yallar iin daha yararl hle getirmek ynnden, shhate'daha elverili olabilir. [9] Bala uygunluu, fazla suyun men' edilmesi, fazla su bulunmad zaman su sahibinin asl suya daha hakl olduuna dellet etmesi ynndendir [10] Bunun da bala delleti, yukarki hadsin delleti gibidir. Bu konuyu daha iyi anlatan bz hadsler: ey asla men' edilmez: Su, ot, ate"(\\m Mce). "jJ iiJ Vj eU J^ . H= htiytan fazla su men' edilmez; kuyudan faydalanmakta kimse men' edilmez" (bn Mce, ie'den). "oii fj: jai iii ^i * Jlai ^ 'J.= Her kim ihtiytan fazla bir suyu (muh-tc olanlardan) men' ederse, Allah da kyamet gnnde fadln ve yardmn ondan men' eder" (Eb Ya'l; Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan). " j j^-j I* iii i^; *-*r jli '.i !U jji p ^*= Her kim ihtiycndan fazla suyunu, fazla otunu (halkn kullanmasndan) men' ederse, Azz ve Cell olan Allah da ondan fazi ve keremini men' eder" (Ahmed ibn Hanbel; Amr bn uayb'dan). Bu hadslerle Raslullah'n zirat shibleriyle hayvanclk yapan sr s-hiblerinin birbirlerine yardm etmelerine byk bir ehemmiyet verdii grlr. Su ftraten ot gibi Allah'n mbh kld en byk bir ni'met olduu hlde, zat ihtiycnn fazlasnn ihtiy sahihlerinden esirgenmesi en hass bir cimrilik olup, bilhassa ky haytnda mslmnlar arasnda istenen yilik, yardmlama ve itima nizm bozar. te bunun iindir ki fazlay men' etmek yasaklanmtr. Hadslerde ki nehyin tahrm veya tenzh olduunda limler arasnda gr ayrlklar vardr; uzun tafsiller in fkh kitblarna baklmaldr. [11] Hadsin bala uygunluk noktas, kiinin kendi mlknde kazdrd kuyu yznden meydana gelen zarar ve cinayetten mes'l olmamas ve deme le mkellef tutulmamasidr. te Buhr hadsi burada, bu ma'ny isbt iin getirmitir. Hads, Zekt Kitb'nda da gemiti. [12] Bu bb ve altndaki hads de nceki bbda yazlan hkm kuvvetlendirmek in getirilmitir. [13] Buhr bu hadsi Sahih 'inin hs, ahdt, Nezirler, Tefsir ve Hkmler Ki-tblar'nda da getirmitir. Bunu Alt Kitb Shibleri de bz kk farkllklarla getirmilerdir. Bunu bn Mes'd'dan baka daha dokuz-on sahb de rivayet etmitir.
1221 / 2483

buhari

Hadsin bala uygunluk noktas, Raslullah'n bu kuyu da'vsnda evvel E'as ibn Kays'tan ki da'vcdr- beyyine istemi; da'vcnn beyyine getirmekten aczi hlinde de mdde aleyhin, yn da'vlnn yemni ile hkmetmi olmasdr. Hadsten, beyyinenin da'vcya, yeminin de da'vlya decei ess alnmtr. [14] Hadsin burada getirilme sebebi, Allah'n kendilerine bakmayaca... kimseden birincisinin "Yol stnde ihtiycndan fazla suyu olup da bunu yolculardan men' eden kimse" olmasdr. Raslullah bu su cimriliini dierleri derecesinde bir crm saymtr. nk havuzlanmam suda btn insanlarn ve hayvanlarn ime ve sulama hakk vardr. [15] Hadsin bala delllii "Suyu salver de bize urasn! dedi, fakat Zubeyr kabul etmedi, suyu salmad, hatt suyu kapatt" szlerinden alnr. Vadilerde akan mbh sulardan halkn su nevbeti hakk nehrin ak ta'kb edilerek evvel yukarki istifde eder. Nevbet sahibi suyu kendi tarlasna, bostanna evirerek sarfedilecek mikdr su aldktan sonra, alt taraftaki komusuna brakr. O da bu suretle su alma hakkm kullanr. Bu da'vda Peygamber, Zubeyr ile Ensr arasnda evvel sulh yoluyla hkmetmek istemiti. Sulama ile yetinip suyun habsedilmemesini emr etmiti.Ens-r'nn i'tirz zerine iki tarafn haklarm tam kullanmasn emretmitir. yetin inme sebebinin bu hdise olduunun bildirilmesi de ok kymetli bir bilgidir. Peygamber'in hibir hkmne i'tirz edlemiyecei bununla isbt edilmi oluyor. [16] Bu ziyde yalnz Eb Zerr'in Hamav'den; onun da Firabr'den rivayet ettii nshada vardr, baka nshalarda yoktur. bn Hacer ile Ayn de erhlerinde bu nshay esas almlardr. Firabr'nin, szn naklettii Muhammed ibnu'l-Abbs, Buhr'nin akrandr; hicr 266 ylnda vefat etmitir. Buhr bu szyle, senedle Urve'yi zikretmekte Leys'in teferrdn (yn yalnz kaldn) aklam oluyor. Urve, Abdullah ibn Zubeyr'in kardeidir. Hads bu karde tarafndan da rivayet edilmi oluyor. [17] Hadsin basla dellli "Y Zubeyr sula, sonra salver" sznden alnr. Bundan Zubeyr'in yukan tarafta olduu bilinir. nk suyu salvermek ancak yukardan aaya doru olur. Hads biraz nce daha uzun bir metin ile gemiti. [18] Hadsin bala dell olan yeri bu son ksmdr. Sahbler hurma kklerindeki yumrularn uzunluk ve ksalka deitiini grnce, kssada vki' olan ykseklii ltler ve onu ayak topuklar yksekliine ular buldular. Ve bunu sra ile evvel olann su kullanma hakk iin bir m'yr yaptlar. Bu, huss olmayan su ile araz sulamakta cumhurun zerinde mttefik olduu grtr. Msteml nshasnda burada "el-Cedru kkten barettir" ibaresi vardr. Bu, hadste zikredilen "el-Cedr" lfznn Buhr tarafndan yaplan bir tefsri-dir (bn Hacer...) [19] Hadsin bala delllii aktr. Hadste hayttan kinaye olarak gelen "Herya cierde sevb vardr" fkras, susuzluktan henz lmemi, fakat lmeye yz tutmu, kendisinde hayt eseri olarak biraz nemlilik bulunan her hayvan ve hatt her bitkiyi sulamakta sevb vardr, demektir. Bundan su hayrnn Allah'a yaknlk sebebi olduu anlalr. Bz tabi limleri: "Gnh ok olanlar susuzlar sulasn" demilerdir. Susuz bir kpei sulamak mafirete vesile olunca, bir insann susuzluunu ve su ihtiycn gidermenin rahmet ve mafirete vesile olaca muhakkaktr. [20] Bu mutbaa Buhr nshalarnda dmtr. [21] Hadsin bala uygunluu, bu kadnn o kediyi alktan ve susuzluktan lnceye kadar habsetmesinden dolay bu azab hakk etmi olmasdr. Eer kediyi yedirmi iirmi olayd azb
1222 / 2483

buhari

olunmayacakt. Buradan da sulamann fazileti bilinir. [22] Bunun da bala dell olarak uygunluu, bundan nce geen hadsin uygunluu gibidir. [23] Bu hadste Raslullah'm sandaki genten, solundaki yallara vermek iin onun rzsn ve iznini istemesi, sanda bulunan gencin evvel alma hakk yn mlkiyet hakk bulunduuna dellet eder. Raslullah'm sdece sanda oturmak bardaktaki suya hakk kazandrrsa, suya shib olan kimsenin kendi suyuna mnhasran mlik olmas evleviyetle sabit olur. te Buhr bu hadsi buna dell yapmak iin burada tekrar getirmitir. Buna gre suyu havuz, krba, testi, f, kp, bardak gibi bireyde toplayan kimse, bu suda herkesten ziyde tasarruf hakkna shibtir. O satar, hibe eder, sadaka yapar. Zaruret hli mstesna, bakalarnn bu suda tasarruf haklan yoktur. [24] Hadsin bala delllii, Peygamber'in "Benim havuzum..." szyle havuzu kendi nefsine izafe etmesidir. Bu da havuzdaki mlkiyeti ve ondaki suda herkesten ziyde tasarrufa hakk olduunu ifde eder [25] Hadsin bala dellli, Hcer'in Crhm kabilesine "Suda sizin hibir hakknz olmamak arty/e" sznden alnr. nk Hcer Zemzem suyuna bakalarndan daha ziyde hakl idi. Hcer Zemzem suyunun yegne mliki bulunduundan Crhm kabilesi Ye-men'den Mekke'ye gelip orada mekn tutmak iin kendisinden izin istediklerinde, su zerinde mlkiyet hakknn kendisine id olduunu kabul etmeleri artyle onlara msade etmi, onlar da bu art kabul etmilerdir. te Buhr hadsi burada, yukarda geenler gibi, biriktirilen suyun mlkiyetinin sahibine id olduunu isbt iin sevketmi olmaktadr [26] Bala uygunluu "Sufazlasn men'eden kimsedir..."sznden alnr. nk cezay hakk etmesi, fazla suyu men' etmesindendir. Bu da onun havuzunda veya krbasmdaki asl suya, bakalarndan daha hakl olduuna dellet etmitir. Bu Eb Hureyre hadsinin asl, bu kitabn 6. babnda gemiti. Fakat her ^ iki metin lfzca birbirinden farkldr. Bu farklar metinlerin birlikte okunup incelenmesinden anlatr. Buradaki metinde suyun fazlasn ihtiy sahihlerinden men' eden cimri kimseye kyamet gnnde de kendi suu cinsinden olmak ze re ilh fadldan men' edildii bildirilmitir. Bir de bu metinde su sahibinin suyu kendi zt almasyle i'ml etmedii; bunun ilh bir atyye olduu hatrlatlm ve suda cimrilie hakk olmad bildirilmitir. Binenaleyh vastasz ilh bir ni'met olan suyu, susuzlardan men' etmeye kimsenin hakk yoktur. Vaziyetin gereine gre her suda her insann ya irb hakk, yhud da ime hakk (hakk efe'si) vardr. [27] Hads baln ayndr. Bundan daha kuvvetli bir mutbakaat yoktur. Hm: Lgate'halktan korunan ve halkn girmesine ve hayvanlarn otlamasna izin verilmeyen otlu yerdir. Buna gre Hm, fil vezninde isim olup, mef'l ma'nsnadir. Fkhta Hm, bo arazden devletin beylik hayvanlar iin koruduu ve halkn burada hayvanlarn otlatmasn yasak ettii bir araz parasdr. Chiliyet devrinde Arab erfleri istedikleri yerleri koru yapar, insanlarn oralardan faydalanmalarn yasak ederlerdi. Peygamber bu deti kaldrd. "Koruma hakk yalnz Allah 'in ve Rasl'nndr" buyurdu ki bu, devlete id bir haktr demektir. [28] Buhr'ye bu haber bn ihb ez-Zuhr'den ulamtr. Naki', Medine'ye yirmi fersahlk uzaka bir yerdir. Bu korunun genilii bir mil, uzunluu sekiz mil imi. Umer'in edindii korular Mekke civarndadr. Bunu bn Eb eybe sahh bir isndla rivayet etmitir. [29] Balk, herkesin akarsulardan su imek, hayvann sulamak hakkna shib olduunu beyn hakkndadr. Hadsin bu bala uygunluu "At bir nehre urayp da ondan ierse, sahibi sulamak istememi olsa bile, bu su da sahibi iin haseneler olur..." kavlindedir.
1223 / 2483

buhari

Akarsularn suyu mubahtr. Hi kimsenin huss mlk deildir. Bu sulardan herkesin faydalanma hakk vardr. Nehirlerin, akarsularn mliki Allah'tr. Allah bu sulan nsanlar, hayvanlar, bitkiler iin yaratmtr. Hadsin sevk ve hccet getirme noktas, cihd iin beslenen atn nehre urayp da su imesidir. Eer nehrin suyu bir kiiye hass olsayd, onun izin ve msadesini almaa ihtiy grlrd. ri'in mutlak olarak teblii, akarsularn kimsenin mlk olmadn bildirir. [30] Bu hads ilim Kitbi'nda da gemiti. ki metin arasnda ne geirme, geriye brakma farklar vardr. Hadsin buraya uygunluu "Su tulumu ve tabanlar berberindedir. Kendisi su bana gelir, aalar yer" fkrasdr. Yn deveye hikimse mni' olamaz. nk Allah nehirleri insanlar, hayvanlar iin yaratt. Nehirlerin Allah'tan baka mliki yoktur. te hads bunu isbt iin getirildi. [31] Bu iki hadsin burada getirilmesi, ahs mlk olmayan arazlerde yetien odunun da, su gibi mbh olduunu; herkesin bunlardan faydalanma hakk bulunduunu isbt iindir. Bu iki hads de insanlarn ortak mal olan, kimsenin huss mlkiyetinde olmayan byle arazlerden odun biriktirip toplamann ve bununla geim salamann mbhhna aka dellet etmektedirler. [32] Hadsin bala uygunluk noktas, Al'nin: "Ben bu develerin zerine izhr otu ykleyip satmak istiyordum" demi bulunmasdr. Bu sz balkta zikredilen odun ve ot toplamann mbh olduuna; bunlar toplayann bunlarn mliki olup satmak, hibe ve hediye etmek gibi tasarrufa hakk bulunduuna aka dellet eder. Bu hadsin senedi, hadsiler arasnda "Silsiletu'z-Zeheb = Altm Zincir" diye mehur olan kymetli seneddir. arkc kadnn irticalen syledii kasidenin devam udur: Ve hunne muakkaltun hi'1-fini (Evin nndeki sahada ayaklan smsk Da'issikkne fi'1-lebbti minh balanmtr. Haydi Hamza, bunlarn boVe danic hnne Hamzatu biddm Sazlarna ba daya, boyunlarn kana Ve accil nn etybib li-erbin boy,aJ -Ve ^nlann en nefs paralarndan . J / . arab ienler iin mlek eti yahud kebab Kadden mm tahhm ev va yapmaya abuk davran!) t (Ayn, VI, 34; Kastalln, IV, 201). [33] Hadsin bala delllii aktr. Bu, "Bahreyn'den bir ksm arazyi kesip vermek istedi" kavlinden bilinir. el-ktd': Devlet bakannn harc arazsinden bir ksmn bz kimselere ayrp jvermesidir. Bu veri ya temlik suretiyle, yhud da belli bir zaman iin o araznin gelirinden istifde etmesi suretiyle olur... Kendilerine araz verilenler devlete, millete byk hizmetler yapm yksek devlet me'mrlan, valiler, kumandanlar, mchidler... gibi kimselerdir. [34] Bu hadste de devlet bakannca verilen araznin, verilenin elinde nizlamay def edecek bir vesikann bulunmas iin araz verilen kimse adna bir yaz yazlmas hususu aka belirtilmektedir [35] Peygamber bu hadsinde hayvan sahihlerinin srlerini su balarna getirdiklerinde stlerinden birer mikdrn sap oralardaki fakirlere ve yolculara ikram etmelerini, bunun hayvanlardaki farz olan zekt hakk dnda, bir sadaka ve ikram hakk olduunu bildirmitir. Su balarnda st ikram etmek Arablar'm deti idi. Onun iin fakirler ve yolcular bu ikrama kavumak maksadiyle oralarda toplanrlard. Bu hads Zekt Kitbi'nda daha uzun bir metinle gemiti
1224 / 2483

buhari

[36] Bu hads Buhr'nin Buyu' Kitbi'nda Ibn Umer'den senediyle getirdii hadsin bir parasdr. Hadsin oradaki devam udur: "Mahsln satta dhil olduu mteri tarafndan art klnmas hli mstesnadr". [37] Bu, Buhr'nin yukarki delillerden icthdla ulat hkmdr. Ariyye, be veskten az olmak artyle bir veya iki aa ya hurmay aac zerinde kuru hurma le deitirmektir. Bunu bn Esr en-Nihye'de yle tasvr ediyor: Birisinin ya hurma mevsiminde ne hurmal, ne de ya hurma alacak paras bulunmadndan, ocuklarna hurma alamyor. Yalnz bunun evinde ihtiycndan fazla kuru hurmas bulunuyor. Bir bustn sahibine varyor: u hurmalktaki aalardan br iki tanesini, zerindeki hurmasyle beraber bana kiralarsan, sana u kadar kuru hurma veririm, diyor. Uyutuklarnda o belli aalar teslm alr. Ve aalar zerinde hurma bitinceye kadar ariyye sahibi, bustnda yrme, geme hakkn da elde eder. Bustn sahibi buna mni' olamaz. nk bu mteri aatan faydalanma hakk ile beraber oradan geme hakkn da kazanmtr. te Buhr bubbi bir mal zerinde hem mlkiyet, hem de faydalanma hakknn birletiini; bu durumda ayr ayr haklar doduunu bildirmek iin amtr [38] Hadsin bala delllii ilk ksmdr. ncir aalarna erkek incir, ynbaba incir astmz gibi, hurma aalarna da mahsl doduktan ve bymeye baladktan sonra telkih iin erkek hurma aslr. Meyvenin telkhi zamm, meyvenin mteriye veyhud satcya id olduunu ta'yn iin en iyi ayrc bir snr oluyor. [39] Buhr bununla hadsin dier bir senedini bildirmi oluyor [40] Bu hads, aa zerindeki azklk hurmann kuru hurma ile takdir edilerek alnp satlmasna ruhsat verildiini aka belirtmektedir [41] Bu hads de yine aa zerindeki azklk ya hurmann ya, kuru hurma ile altn, gm le alnp satlmasnn cevazm belirtmitir. [42] Hadsin bala uygunluu "Ariyye sat hususunda ruhsat verdi" sznden alnr. Bunun delletini geen hadslerde aklamtk [43] Bunun da bala uygunluu "Bu nehiyden ariyye shiblerini mstesna kld" sznden alnr. Bu bbda getirilen hadslerin hepsi Buyu' Kitb'nda gemi ve hadslerdeki terimlerin aklamalar orada verilmi idi. Buhar bu hadslerdeki aatan faydalanma hakknn bustnda yrme hakkn douracan isbt etmek istemi oluyor.

1225 / 2483

buhari

41- KTBU'L-MUZRA'A 1- Ekin Ekmenin Ve Aa Dikmenin Bunlarn -v Hfrbirindfa Yenildii Zamanki Fazileti Bb 2- Zirat Aletiyle Megul Olmann Akbetlerinden Yhud Ziratte Emrolunan Snrn Geilmesi Nevinden Saknlacak eyler Rb 3- Zirat in Kpek Edinilmesi Bab 4- iftilik in Okuz Kullanlmasnn Hikmeti) Bab 5- Bb: Mal Sahibi Baka Bir Kimseye: "u hurmaln veya ban sulamak ve timor etmek gibi ilerini zerine al da, mahslnde benimle ortak ol" Dedii Zaman (Bu Ortaklk Akdi Caiz Olur) 6- Aa Ve Hurma Aac Kesme(Ntn Hkm) Bab 7- Bb: (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 8- Mahsln Yars Yhud te Biri; Drtte Bri Gibi Belli Bir Mkdr zerine Ekincilik Akdi (Yapmann Hkm) Bab 9- Bb: Araz Sahibi Ekincilik Akdinde Belli Seneler art Klmad Zaman? 10- Bab (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 11- Yahdiler'le Ekincilik Akdi Yapmak Bab 12- Ekincilik Akdinde Mekruh Olan artlar Bab 13- Bb: Bir Kimse. Bu Ziratta O Topluluk Lehine Bir yilik Ve Salh Bulunduu Hlde, zinleri Olmakszn Bir Topluluun Malnda Zirat Yapt Zaman (Bu Zirat Kime id Olacaktr)? 14- Peygamberdin Sahblerinin Vakflar, Harc Arazsi, Sahblerin Zimmet Ehli le Ekincilik Akdi Ve alma Akdi Yapmalar (Meselelerinin Hkmlerini Beyn) Bab 15- l Bir Arazyi Diriltip 'mr Eden Kimse Bab 16- Bab (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 17- Bb: Araz Sahibi. Ekinciye: Ben Seni, Allah'n eni Burada Durdurduu Mddete Durdururum Dedii Ve Belli Bir Mddet Zikretmedii Zaman, Mal Sahibi Ve Ekinci, Rzlatklar art zerinde Olurlar. 18- Peygamber(S)'n Sahblerinden Bzlarnn Dier Bzlarna Zirat Ve Meyve Hususunda cretsiz Ve Karlksz Olarak Ortak Olmalar Ve Yardmlamalar Bab 19- Arazyi Altn Ve Gm Para Karlnda Kiraya Verme(Nin Cevaz) Bab 20- Bb (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 21- Bitki Ve Aa Dikip Yetitirmek Hakknda Gelen Hadsler Bab Rahman ve Rahim olan A ilah 'in ismiyle
41- KTBU'L-MUZRA'A (Ekincilik Akdi Yapma Kitab) [1] 1- Ekin Ekmenin Ve Aa Dikmenin Bunlarn -v Hfrbirindfa Yenildii Zamanki Fazileti Bb

Ve Yce Allah'n u kavli: "imdi bana ekmekte olduunuz tohumu haber verin. Onu siz mi bitiriyorsunuz, yoksa bitirenler Biz miyiz? Eer dileseydik muhakkak ki onu bir ot krnts yapardk da siz de aakalrdnz" (ei-vska: 63-65) [2].

1226 / 2483

buhari

1- Bize Kuteybe ibnu Sad tahds edip yle dedi: Bize Eb Av-ne tahds etti. H ve yine bize Abdurrahmn ibnu'l-Mbrek tahds edip yle dedi. Bize Eb Avne, Enes'ten tahds etti. Enes (R) dedi ki: Raslullah (S): yle buyurdu: -'Hibir mslmn yoktur ki, bir aa diker yhud ekin eker de bunlarn herbirinden bir ku yhud bir insan yhud bir hayvan yesin de, kendisi bundan faydalanmasn! Muhakkak buna mukaabil o mslmn iin bir sadaka sevab ol mutur". Ve yine bize Mslim (ibnu brhm el-Ferhd el-Basr) syleyip yle dedi: Bize Ebn tahds edip yle dedi: Bize Ktde tahds edip yle dedi: Bize Enes, Peygamber(S)'den tahds etti [3]. 2- Zirat Aletiyle Megul Olmann Akbetlerinden Yhud Ziratte Emrolunan Snrn Geilmesi Nevinden Saknlacak eyler Rb 2-.......Ebu Umme el-Bhil (R) bir kerresinde bir demir saban ve zirat letinden birey grd de hemen yle dedi: Ben Ras lullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Bu let bir ailenin (snrdaki evine girerse, o eve muhakkak bir zelllik (horluk, hakrlik) girdirilir"[4] Eb Abdillah el-Buhr: Eb Umme'nin ismi Sudey ibnu Ac-ln'dr, dedi [5]. 3- Zirat in Kpek Edinilmesi Bab 3-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim (yannda) kpek tutarsa, u muhakkak ki, her gn o kimsenin amelinden bir krat eksilir. Zirat kpei yhud koyun kpei edinmek bundan mstesnadr", bnu rn ile Eb Salih, Eb Hureyre'den; o da Peygamber'-den olmak zere "Koyun kpei yhud zirat kpei yhud av kpei mstesnadr" buyurdu, demilerdir. Rv Eb Hazm da yine Eb Hureyre'den; o da Peygamber'-den olmak zere "Av kpei yhud davar kpei mstesnadr" buyurdu, demitir [6]. 4-..... (Kk sahblerden olan) Shib ibn Yezd tahds etti ki, kendisi Ezdu ene kabilesinden ve Raslullah'n sahblerinden bir adam olan Sufyn ibn Eb Zuheyr'den iitmitir. Sufyn yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Her kim ne ekin, ne de sam hayvan korumayan bir kpek edinirse, onun iyi amelinden her gn bir krt eksilir". (Sib ibn Yezd dedi ki:) Ben (hadsi tesbt iin Sufyn ibn Eb Zuheyr'e): Hakkaten sen bu hadsi Raslullah'tan iittin mi? dedim. O da cevb olarak ve Ka'be'yi iaret ederek: u Mescid'in Rabb'ine yemn ederim ki, evet O'ndan iittim, dedi [7]. 4- iftilik in Okuz Kullanlmasnn Hikmeti) Bab 5-.......Eb Hureyre(R)'den (yle demitir): Peygamber (S) yle dedi: " Bir kimse bir kz zerine binmiti. Bu srada hayvan o kimseye yzn evirip bakt da: Ben bunun iin yaratlmadm; ben tarla srmek iin yaratldm, dedi." Peygamber: "Ben hayvann byle sylediine inandm; Eb Bekr ile Umer de inand. Bir kerre de bir kurt bir koyunu yakalad. oban onun arkasndan gitti (ve koyunu braktrd). Bunun zerine kurt, obana hitaben: Yrtc hayvan gnnde koyunu benden kim kurtarr? O gn koyunun benden baka oban bulunmayacaktr! dedi". Peygamber (S): "Ben kurdun byle sylediine inandm; Eb Bekr ile Umer de inand"
1227 / 2483

buhari

buyurdu. Rv Eb Seleme: Peygamber'in bu kssay anlatt gn Eb Bekr ile Umer o cemat iinde yoklard, dedi [8]
5- Bb: Mal Sahibi Baka Bir Kimseye: "u hurmaln veya ban sulamak ve timor etmek gibi ilerini zerine al da, mahslnde benimle ortak ol" Dedii Zaman (Bu Ortaklk Akdi Caiz Olur) [9] 6-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: (Peygamber -S- Medine'ye geldii zaman) Ensr, peygamber'e: Hurmalklarmz bizimle Muhacir kardelerimiz arasnda tak-sm et, dediler. Peygamber: ''Hayr (yle olmaz)" buyurdu. Bunun zerine Ensr (Peygamber'in emriyle Muhcirler'e): Terbiye etme ve sulama ilerini siz zerinize aln da, sizi mahslde ortak yapalm, dediler. Bu suretle Ensr ve Muhacirler: (Peygamber'in emrini) iittik ve itaat ettik, dediler [10]. 6- Aa Ve Hurma Aac Kesme(Ntn Hkm) Bab

Ve Enes: Peygamber (S) hurma aalarnn kesilmesini emretti de aalar kesildi, demitir [11];
7-.......Abdullah ibn Umer(R)'den (yle demitir): Peygamber (S) Benu'n- Nadr Yahd kabilesinin Buveyre ehrinin hurmalklarn yakt ve kestirdi. te bu Buveyre iin ir Hassan ibn Sabit u beyti syler: Ve hne al serti Ben Lueyyin Harkun bi'1-Buveyra mustatru 7- Bb: (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 8-.......Rfi' ibnu Hadc (R) yle dedi: Biz Medne ahlsinin ekin ekme yeri (yn tarla) ynnden en ou idik. Biz arazden bir ksm mal sahibine iddir diye isimlendirilmi olarak dier tarafn kiraya verir idik. Rfi' dedi ki: Bazen bu ksm musbete urar (helak olur), kiraya verilen araz selmete kar; bz defa da aksine, kiraya verilen asl araz musbete urar da, mal sahibine ayrlan ksm fetten selmete kard. te bunun iin bu ekilde kiraya vermekten nehyolunduk. Altn ve gme gelince, o zamanda (bunlarla kira deti) yoktu [12]. 8- Mahsln Yars Yhud te Biri; Drtte Bri Gibi Belli Bir Mkdr zerine Ekincilik Akdi (Yapmann Hkm) Bab [13]

Ve Kays ibn Mslim, Eb Ca'fer Muhammed ibn Al ibn Huseyn el-Bkr'dan syledi ki, o: Medine'de hibir hicret evi sahibi mstesna olmamak zere, btn Muhacirler mahsln te biri, drtte biri tarla sahibine id olarak zirat ederler, demitir [14] Al, Sa'd ibn Mlik, Abdullah ibn Mes'd, Umer ibn Abdilazz, Kaasm, Urve, Eb Bekr ailesi, Umer ailesi, Al ailesi ve bn rn hep mzraa yn ekincilik akdi yaptlar [15]. Abdurrahmn ibn Esved de: Ben amcam Abdurrahmn ibn Yezd ile tarlalarmzda ekme
1228 / 2483

buhari

ortakl yapardm, demitir [16]. Umer ibn Hattb da devlet bakanl zamannda ziraat insanlarla, eer tarla ile beraber tohumu da kendi yanndan verirse mahsln yans; eer tohumu ziraatlar getirirse te biri gibi bir mikdr kendisine id olmak zere, ekincilik akdi yapmtr [17]. el-Hasen de: Tarlann iki ekinciden birine id olmasnda ve masrafn iki ortak tarafndan ortaklaa te'mn edilmesinde hibir saknca yoktur, demitir, ez Zuhr de bu gr grmtr [18]. Yine el-Hasen el-Basr: Pamuk ve zeytin gibi mahslleri toplamak ve yar yarya taksim etmek zere ortaklkta dn bir saknca yoktur, demitir [19]. brhm Naha, bn rn, At ibn Eb Rebh, Hakem i ibn Uteybe, Zuhr ve Katde: Dokuyaca bezin te bir ve drtte bir gibi bir mikdn ulhaya id olmak zere iplik verilerek ortaklk akdi yapmay caiz grmlerdir [20]. Ma'mer ibn Rid: Yk hayvann ta'yn edilen bir mddete kadar, kazanc te bir yhud drfae bir hesabiyle taksm edilmek zere kiraya vermekte saknca yoktur, demitir [21].
9-.......Abdullah ibn Umer (R), Nfi'e, Peygamber'den haber verip yle demitir: Peygamber (S), Hayber arazsinden kacak meyveden, ekinden her mahsln yars Hayber ahlsine id olmak zere muamele yapt. Ve Raslullah bu mahslden kadnlarna yz vesk verirdi ki, bunun seksen veski hurma, yirmi veski de arpa idi [22]. Sonra Umer, Hayber arazsini kt'alara ayrd ve Peygamber'in kadnlarm ya bu arazden ve suyundan birer para almalar yhud Peygamber zamannda olduu gibi mahslnden vesk almalarn yrtecei hususunda muhayyer kld. Onlardan bzlar arazyi, bzlar da veski tercih ettiler. ie ise araz almay terch etmiti [23] 9- Bb: Araz Sahibi Ekincilik Akdinde Belli Seneler art Klmad Zaman? [24] 10-.......Abdullah ibn Umer (R) yle dedi: Peygamber (S) Hayber arazsinden kacak meyveden, ekinden her mahsln yars Hayber ahlsine id olmak zere ekincilik muamelesi yapt [25]. 10- Bab (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 11-.......Amr ibn Dnr dedi ki: BenTvs'a: Keski muhbara akdini terketsen! nk bz sahbler, Peygamber (S) muhbara yoluyla ziratten nehyetti diyorlar, dedim. Tvs: Ey Amr, ben onlara veriyorum ve onlar zengin klyorum (yhd onlara yardm ediyorum). Ve bana Peygamber bundan nehyetti diyenlerden daha bilgili olan kimse, yn bn Abbs haber verdi ki, Peygamber (S) bundan (yn arazyi cret mukaabili kiraya vermekten) nehyetmemitir; fakat: "Sizden birinizin tarlasn zirat iin dn kardeine (mecnen) vermesi, kendisi iin o araz mukaabilinde belli bir cret almasndan daha hayrldr" buyurmutur, dedi [26]. 11- Yahdiler'le Ekincilik Akdi Yapmak Bab [27] 12-.......tbn Umer(R)'den (yle demitir): Raslullah (S) Hayber arazsini Yahdler'e, o arazde almalar ve onunla zirat yapmalar ve arazden kacak mahsln yars kendilerinin olmak zere verdi [28].
1229 / 2483

buhari

12- Ekincilik Akdinde Mekruh Olan artlar Bab 13-.......Rfi' ibn Hadc (R) yle demitir: Biz Medine ahlsi iinde en ok tarlas olanlar idik. Herbirimiz arazsini "u para bana, u para da sana id olsun" diyerek kiraya verir idi. Bazen buras mahsl verirdi de u taraf mahsl bitirmezdi (ve hakk zayi' olurdu). Bunun iin Peygamber (S) tarla sahihlerini bu nevi' ekincilik akdinden nehyetti [29]. 13- Bb: Bir Kimse. Bu Ziratta O Topluluk Lehine Bir yilik Ve Salh Bulunduu Hlde, zinleri Olmakszn Bir Topluluun Malnda Zirat Yapt Zaman (Bu Zirat Kime id Olacaktr)? 14-.......Abdullah ibn Umer(R)'den: Peygamber (S) yle buyurdu [30]. " kiilik bir cemaat yrmekteler iken onlar yamur yakalad. Hemen bir dadaki bir maaraya sndlar. Akabinde girdikleri maarann azna dadan byk bir kaya dt ve zerlerine maaray kapatt. Bunlar birbirlerine; Allah iin elverili olarak ilemi olduunuz bir takm ameller dnn de onlarla Allah'a du edin, belki Allah bu kayay size aar, dediler. Onlardan biri yle dedi: Y Allah! u muhakkak ki benim ihtiyar yal babamla anam vard. Bir de kk kz ocuklarm vard. Ben onlar zerine obanlk yapardm. Yanlarna gittiim zaman st saardm da babam ile anamdan balar, ocuklarmdan nce onlara st iirirdim. Bir gn ge kaldm da akama girinceye kadar gelemedim. Geldiimde onlar uyumular buldum. Yapageldiim gibi st sadm. Onlar uyandrmay ve onlardan nce ocuklara st iirmeyi istemediim iin, ba ularnda dikildim. ocuklar ayamn yannda alyorlard. Nihayet fecr dodu. Eer benim bu ii senin rzn aramak iin yaptm biliyorsan, bize bu skntl hlden bir aklk a da oradan gkyzn grelim! diye du etti. Bunun zerine Allah biraz at da onlar gkyzn grdler. Bunlardan bir dieri: Y Allah! u muhakkak ki, benim bir amucam kz vard. Ben o kz erkeklerin kadnlar sevmekte olduklarndan daha iddetli bir surette severdim. Ben ondan murd almak istedim. O, ben kendisine yz dnr getirmedike kabul etmeyip dayatt. Ben bu paray aradm, nihayet yz dnr topladm. Kzn iki aya arasna ulatm zaman kz bana: Ey Allah 'm kulu! Allah'tan kork, yaratc kudretin bekret mhrn ama; ona ancak hakk ile yni nikh ile a, dedi. Bunun zerine ben de kzn stnden kalktm. Eer benim bu ii senin hondluunu aramak iin yaptm bilmekte isen, bize bir aklk ihsan et! diye du etti. Bunun zerine kaya biraz daha ald. nc de yle dedi: Y Allah! Ben onalt rtl lei cret mukaabilinde cretli bir ii tutmutum. ini bitirince, hakkm bana ver dedi. Ben de hakkn kendisine sundum. Fakat o creti almadan gitti. O gnden sonra ben onun creti ile zirat etmekte devam ettim. Nihayet o cretten oban ile beraber bir sr sr topladm. Sonra o ii bana geldi de: Allah'tan kork (cretimi ver), dedi. Ben de: u sr srsne ve obanna gitve onlar al, dedim. O bana: Allah'tan kork da benimle alay etme, dedi. Ben de: Ben seninle elenmiyorum; onlar al, dedim ve ald. Eer benim bu ii senin rzn kazanmak iin yaptm bitmekte isen, kalan ksm da a, dedi. Allah da maaray tammiyle at (onlar da yryp gittiler) [31].
1230 / 2483

buhari

Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Ve sml ibnu Ukbe, Nfi'den yapt rivayette hadsteki "Baaytu (= Aradm)" kelimesi yerine "Sa-aytu( = altm)" lfzn sylemitir [32].
14- Peygamberdin Sahblerinin Vakflar, Harc Arazsi, Sahblerin Zimmet Ehli le Ekincilik Akdi Ve alma Akdi Yapmalar (Meselelerinin Hkmlerini Beyn) Bab

Ve Peygamber (S), Umer'e: "Sen bunun kkn alnp satlmamak, lkin onun mahsl in/k olunmak zere sadaka yap" buyurdu. Umer de onu bu suretle vakfetti [33].
15-.......Zeyd ibn Eslem'in babas Elem yle demitir: Umer ibnu'l-Hattb (R): Eer mslmnlarn sonu (yn mstakbel hayt endesi) olmasayd, Peygamber(S)'in Hayber'i taksim ettii gibi, ben de fethettiim herbir ky muhakkak ganimet sahihleri arasnda taksim ederdim, dedi [34] . 15- l Bir Arazyi Diriltip 'mr Eden Kimse Bab

Ve Al ibn Eb Tlib, Kfe'ye geldiinde harb ve metruk Kfe toprann i'nnn, l arazyi diriltme essn kabul ile salamtr. Umer de: "Her kim l bir arazyi diriltip i'mr ederse, onun mlkiyeti kendisine iddir", demitir [35].
16-.......Ve Umer ile Amr ibn Avf tan bu "Her kim l topra diriltirse ona mlik olur" sz Peygamber'den olmak zere rivayet olunuyor [36]. Ve Amr ibn Avf, kendi rivayetinde "Sahibinin izni olmakszn topran fuzl olarak diriltmek isteyen zlimin, o toprakta tasarruf hakk yoktur" szn ziyde etmitir [37]. Ve yine bu konuda Cbir ibn Abdillah'tan, o da Peygamber (S)'den olmak zere bunun benzeri bir metin rivayet olunuyor [38]. 17-.......Bizeel-Leys, UbeydullahibnuEbCa'fer'den; oda Muhammedibn Abdirrahmn'dan; odaUrve'den; odaie(R)'dentah-ds etti ki, Peygamber (S): "Her kim, hibir kimseye id olmayan bir arazyi i'mr ederse ite o kimse (bu yere) daha hakldr" buyurmutur [39]. Urve: Umer ibnu'l-Hattb kendi halifeliinde bu hkmle hkmetti, dedi [40]. 16- Bab (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 18-.......Ms ibn Ukbe, Salim ibn Abdillah'tan; o da babas Abdullah ibn Umer'den (yle demitir): Peygamber (S) Veda Hac-c'nda Akk vdsinin ortasndaki Zu'1-Huleyfe'de gecelemek zere konaklad yerde iken (ru'ysnda) kendisine "bhesiz sen mbarek bir vdde bulunuyorsun" denilmitir. Seneddeki nc rv Ms ibn Ukbe yle dedi: Hacc seferinde Salim ibn Abdillah, babas Abdullah ibn Umer'in vaktiyle Zu'l-Huleyfe'de bineinden inip, gecelemek zere devesini ktrd yere bizi indirdi. Abdullah ibn Umer'in: Raslullah Veda Hacc'na giderken bu vdde devesinden inip geceledii yerdir, diye arayarak buraya gelip indiini Salim grmt. Buras vdnin iindeki mescidin alt tarafnda, vd ile yol arasnda tam ortalama bir mevki' idi [41].
1231 / 2483

buhari

19-.......bnu Abbs, Umer ibnu'l-Hattb(R)'dan: Peygamber (S) Vd'l-Akk'te iken yle buyurmutur: "Bu gece bana Rabb'im tarafndan bir eli geldi: Bu mbarek vdde namaz kl ve bu umre hacc iindedir de, dedi"[42] 17- Bb: Araz Sahibi. Ekinciye: Ben Seni, Allah'n eni Burada Durdurduu Mddete Durdururum Dedii Ve Belli Bir Mddet Zikretmedii Zaman, Mal Sahibi Ve Ekinci, Rzlatklar art zerinde Olurlar. 20-.......bn Umer(R)'den (yle demitir): Umer ibnu'l-Hattb, devlet bakanl zamannda Yahd ve Nasrnler'i Hicaz toprandan kard. Raslullah (S) da Hayber zerine glib geldii zaman bunlar Hayber'en karmak istemiti. nk Hayber zerine glib geldii zaman araz Allah'a, Rasl'ne ve mslmnlara id olmu da Raslullah Yahdler'i oradan karmak istemiti. Bunun zerine Yahudiler, Raslullah'tan hurmalklarn ilerini grmek ve mahsln yans kendilerinin olmak zere, kendilerini Hayber'de brakmasn istediler. Bu istek akabinde Raslullah onlara. "Dediiniz artlara gre istediimiz mddete sizleri burada brakyoruz" buyurdu. Bylece onlar, Umer bunlar Teym ve Erha'ya srnceye kadar Hayber'de kaldlar [43]. 18- Peygamber(S)'n Sahblerinden Bzlarnn Dier Bzlarna Zirat Ve Meyve Hususunda cretsiz Ve Karlksz Olarak Ortak Olmalar Ve Yardmlamalar Bab [44] 21-.......el-Evz, Rfi' ibn Hadc'in himayesinde olan Ebu'n- Nec At ibn Suhayb'dan haber verdi. O yle demitir: Ben Rfi' ibn Hadc'den iittim; o da amucasi Zuheyr ibn Rfi'den. Zuheyr: Raslullah (S) bizleri, bize kolay olan bir iten nehyetti, dedi. Ben: Raslullah'n syledii ey elbette bir hakikattir, dedim. Zuheyr: Raslullah beni ard ve: "Tarlalarnzla ne yapyorsunuz (yn onlar nasl idare ediyorsunuz)?" dedi. Ben de: Bunlar, sulak taraf (bizim) olmak zere ve hurmadan, arpadan vesk(denilen lekler mukaabilinde cra (yn kiraya) veririz, dedim. Raslullah: "yle yapmaynz. Onlar ya kendiniz ekiniz, ya (cretsiz olarak bakalarna verip) ektiriniz veyhud da onlar bo tutunuz!" buyurdu. (Bu hadsi amucasndan iiten) Rfi': Ben senin kelmn iitiyorum ve itaat ediyorum dedim, demistir (yn: Ey Peygamberim, senin szn iittim ve sana tammiyle at ettim, demektir) [45]. 22-.......Cbir (R) yle demitir: Sahbler (Peygamber asrnda) arazleri, mahsln te biri veya drtte biri yhud yars mukaabilinde zirat ederlerdi. Bunun zerine Peygamber (S): "Kimin tarlas ve topra varsa onu ya kendisi eksin, yhud onu bir atyye olarak versin (ektirsin); bunu da yapmazsa tarlasn (bo) tutsun" buyurdu [46]. Ve Eb Tevbe er-Rab' ibnu Nfi*(241) yle dedi: Bize Muvi-ye ibn Sellm, Yahya ibn Kesr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre'den tahds etti. Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Kimin arazsi varsa onu kendisi eksin yhud bir atyye olarak dn kardeine versin; bunu da yapmaktan ekinirse (icara vermeyip) arazsini (bo) tutsun" buyurdu [47].
1232 / 2483

buhari

23-.......Amr ibnu Dnar yle demitir: Ben yukarda geen ve iinde kiradan nehiy bulunan Rfi ibn Hadc hadsini Tvs'a zikrettim. Tvs, if l babndan "Yuzriu" (yn kira ile bakasna ektirir) dedi de, (dell getirmek iin unu ilve etti): nk bnu Abbs (R) yle dedi: bhesiz Peygamber (S) mahsln bir ksm ile ekincilik akdi yapmaktan nehyetmedi. Fakat: "Arazsahibinin, topran m'min kardeine karlksz ekime vermesi, belli birey almak zere kiraya vermesinden hayrldr" buyurdu [48]. 24-.......bn Umer'in himayesinde olan Nfi' yle demitir: bn Umer (R) Peygamber (S) zamannda Eb Bekr, Umer, Usmn zamanlarnda ve Muviye'nin emirlii zamannda ekim arazlerini kiraya verirdi. Sonra Rfi' ibn Hadc'ten Peygamber'in tarlalar kiraya vermekten nehyettii rivayet olundu. Bunun zerine bn Umer, Rfi* ibn Hadc'e gitti. Ben de onunla birlikte gittim. Rfi'den bu rivayetini sordu. O da: Peygamber (S) tarlalar kiraya vermekten nehyetti, dedi. Bu cevb zerine bn Umer bana hitb ederek: Ey Nfi', sen kesin olarak bilirsin ki, biz tarlalarmz Ras-lullah'n zamannda, tarlann sulak, verimli yerlerinin mahsl araz sahibine id olmak ve samandan da birey verilmek zere, kiraya verirdik, dedi [49]. 25-....... bn ihb yle demitir: Bana Salim haber verdi ki, babas bn Umer (R): Ben iyi bilmekteyim ki, Raslullah (S) zamannda tarla kiraya verilirdi, demitir. Sonra Abdullah ibn Umer, Peygamber'in arazyi kiraya vermek hususunda kendisinin bilmedii bir hkm ortaya karm olmasndan korktu da (her ihtimle kar) arazyi kiraya vermeyi terketti [50]. 19- Arazyi Altn Ve Gm Para Karlnda Kiraya Verme(Nin Cevaz) Bab

nk bn Abbs: Sizin yapmakta olduunuz ilerin en faziletlisi, iinde dikili aa olmayan arazyi altn, gm ake ile seneden seneye kirlamanzdr, demitir [51].
26-.......Rfi' ibn Hadc yle demitir: Bana amucalanm (Zuheyr ile Muzhir), Peygamber (S) zamannda sahbler, tarlann sulak parasnda biten mahsl ile yhud araz sahibinin istisna ettii (mahsln te bir, drtte bir gibi) bir mikdr kendisine verilmek zere, tarlay kiraya verirlerdi. te Peygamber bu suretle arazyi kiraya vermeyi nehyetti, diye tahds ettiler. Rv Hanzala: Rfi'e: Dnr ve dirhem ile kiraya vermek nasldr? dedim..Rfi': Dnr ve dirhem ile icar etmekte be's yoktur, dedi [52]. el-Leys ibn Sa'd dedi ki: yle sanrm ki, kendisinden nehyolunan husus yle bireydir ki, eer hall ve haram anlama sahibi olan kimseler onda dnselerdi, iindeki tehlikeden (yn helak zerinde oluundan) dolay ona cevaz vermezlerdi [53]. 20- Bb (Bu, Geen Babn Bir Fasl Gibidir) 27-....... Eb Hureyre(R)'den (yle demitir): Peygamber (S) bir gn yannda l ahlsinden bir adam bulunduu hlde unu anlatyordu: "Cennet ehlinden bir kimse (cennette) zirat etmek hususunda Rabb'inden izin istedi de Allah
1233 / 2483

buhari

ona: (Ey kulum!) Sen, arzu ettiin hlde deil misin? diye sordu. O kimse: Evet, lkin ben zirat yapmay arzu ediyorum, dedi." Peygamber devamla dedi ki: "Akabinde bu kimse tohum att, tohumu hemen abucak kmaya, bymeye ve biilmek devrine erimeye balad. Taneler yn dalar misli oldu. Bunun zerine Yce Allah: Ey dem olu, al ite! u muhakkak ki, seni hibirey doyurmaz, buyurur!" Bunun zerine l Arabi: Vallahi bu ziratiyi ancak ya Kureyli yhud Ensr bir kimse bulursun. nk Kurey ile Ensr zirat sahihleridirler. Biz bedevilere gelince, bizler zirat shibleri deiliz, dedi. Bedevinin bu sz zerine Peygamber (S) glmsedi [54].
21- Bitki Ve Aa Dikip Yetitirmek Hakknda Gelen Hadsler Bab [55] 28-........ Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Biz cumua gnnn gelmesiyle sevinir, ferahlanirdk. yle ki: Bizim ihtiyar bir hanm ninemiz vard. O her cumua gn, bizim su kenarlarna dikmekte olduumuz silk (oundur) denilen bitkinin kklerinden alp toplar, onlar bizim iin bir mlein iine koyar ve buna arpa taneleri de ilve ederek piirirdi. RvYa'kbdediki: yi bilmiyorum amma Sehl; Bu yemein iinde ne i, ne de et ya vard, demiti. Cumua namazn klnca biz bu kadncaz ziyaret ederdik. O da hazrlad bu yemei bize yaklatrr, ikram ederdi. te biz cumua gn olunca bu kadnn hazrlad bu yemekten dolay sevinirdik. Biz kuluk yemeini cumua namazndan sonra yer, len uykusunu da muhakkak cumua namazndan sonra uyurduk [56]. 29-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: nsanlar: EbHureyre ok hads rivayet ediyor, derler. Ben kasden ihtiyarmla yalan sylersem, Allah bunu benden sorar. Yine insanlar: Muhacirler ve Ensr iin Eb Hureyre'nin hadsleri kadar hads sylemek myesser olmuyor, derler. Fakat Muhacir kardelerimi arlardaki alverileri megul ederdi. Ensr kardelerimi de mallarndaki ekim, dikim ileri megul ederdi. Ben ise (Suffe ehlinden) miskin bir kii idim. Karnm tokluuna Raslullah(S)'n meclisine devam eder,,O'ndan ayrlmazdm. Ensr ve Muhcirler'in huzurda bulunamadklar zaman ben hzr bulunur, onlar Peygamber'in teblilerini unuttuklar zamanlarda ben ezberler idim. Bir gn Peygamber (S): "Sizden biriniz elbisesini ben u hitabemi bitirinceye kadar yayar da sonra elbisesini toparlayp gsne basarsa, muhakkak ki o benden iittii makaalemden hibir eyi ebeden unutmaz" buyurmutu. Ben de ynden brdemin bir parasn Peygamber hitabesini syleyip bitirinceye kadar yarsn yere serdim. zerimde baka elbisem de yoktu. Sonra o elbiseyi toplayp barma bastm. Peygamber'i hakk ile gnderen Allah'a yemn ederim ki, O'nun bu konumasndan bu gne eriinceye kadar hibir eyi unutmadm [57]. (Eb Hureyre devamla:) Allah'a yemn ederim ki, Allah'n Kitbi'ndaki iki yet olmasayd, size ben kat'iyyen bir ey rivayet etmezdim, demi ve u yetleri okumutur: "Hakikat indirdiimiz o ak ak yetlerimizi ve doruyu, biz Kitb 'da insanlara onu pek aikr bir surette bildirdikten sonra gizleyenler; ite onlara hem Allah la'net eder ve hem la'net etmek snndan olanlar la 'net eder. Ancak tevbe edenler, dzeltenler ve hakikati iyice aklayanlar baka. Ben artk onlarn gnhlarndan geerim. Ben en ok tevbe kabul edenim, en ok merhamet edenim" (ei-Bakara: 159-160) [58]

1234 / 2483

buhari

[1] Bu kitb bal Buhr nshalarnda farkl ekillerde gelmitir: Asl ve Kerme nshalarnda "M ce fi'1-Harsi ve'1-Muzraa" eklinde gelmi. Ynn ve Kastalln nshalarnda da bu rivayet terch edilmitir. Nesef ve Kumeyhen nshalarnda "Kitbu'l-Muzraa" eklinde gelmi, Besmele de unvandan sonraya konulmu. Mstemi nshasnda "Kitbu'1-Hars" bz nshalarda da "Kitbu'1-Hars ve'I-Muzraa" eklindedir. el-Muzraa: Mufale vezninde, ekincilik vehile muamele eylemek ma'ns-nadr ki, mesel biri tarla ve tohum verip, dier ilemek vehile olan ortaklk muamelesi gibi... (Kaams Ter.) Fkh'ta Muzraa, bir taraftan araz, br taraftan alma ve mahsl aralarnda belli nisbetle taksim olunmak zere yaplan bir nevi' ortaklk akdidir. Bu akd de dier akidler gibi cb ve kabul le gerekleir. [2] Yn bu bb ekin ekmenin ve aa dikmenin, bunlardan yenilip faydaland zaman sahibine id olacak sevab ve fazileti hakkndadr. Buhr'nin bu yeti burada getirmesi "O tohumu siz mi bitiriyorsunuz, yoksa bitirenler biz miyiz?" sorusu ile gayet bel bir ni'met hatrlatmas ihtiva etmesinden dolaydr. Bu sebeble Nesef, Tefsr'inde Eb Hureyre'den Rasullah(S)'n: "Hibiriniz ekini ben zer' ettim, ben bitirdim demesin, fakat ben hars ettim, yn tohum attm, desin" buyurduu nakledilmitir. Bu hadsi bn Eb Hatim merf' olarak rivayet etmitir. Bu yette ekin ekmenin mubhlma dell getirme noktas yledir: Yce Allah, ekmekte olduumuz tohumlar bitirmekle bize ni'met hatrlatmas yapmtr. Bu da tohum ekmenin caiz olduuna dellet etmitir. nk yasak edilmi olan bir eyle ni'met hatrlatmas yaplmaz (Kastalln). [3] Buhr bu hadsi bu babnda ayr ayr sened le veskalandrmtr ki, bu da hadsin ilm kuvvetini gsterir.' Bu hads dier hadsiler tarafndan da on kadar sahbden ayr ayr sened ve metinlerle rivayet edilmitir. Bylece bu zirat ve aa dikme hadsinin sahhlii ve mu'teberlii ynnden ayr bir mevkii vardr. Hi bhesiz Raslullah ekime ve dikime pek byk bir ehemmiyet vermi ve sahblerine bunlar tavsiye etmitir ki, sahbler tarafndan bunlar bize eitli ekillerde nakledilmitir. Bunlardan bzlarnn tercemeerini kaynaklanyle birlikte verelim: "Aa diken hibir kimse yoktur ki, Allah ona diktii aatan kan meyve kadar ecr ve sevb yazmasn" (Ahmed ibn Hanbel, Eb Eyyb'dan). "Aa diken herbir kimseye o aatan yenilen mahsl muhakkak bir sadaka olur. O aatan alman da yine onun in bir sadaka olur. Vah hayvanlarn yedii de o kimse hesabna bir sadaka olur. Kularn yedii de bir sadakadr. Her insann ondan yiyip eksilttii mahsl de onu diken iin bir sadakadr" (Mslim, At ibn Eb Rebh yolu ile Cbir'den). "Cbir dedi ki: mm Ma'bed yhud mm Mbeir el-Ensr kendisine ic hurmalkta iken yanma Peygamber geldi ve kadna: "Bu hurmalar kim dikti, mslim mi: kfir mi?" dedi. Kadn: Mslim, diye cevb verdi. Bunun zerine Peygam ber (S): "Bir mslmnm diktii aacn meyvesinden, ektii ekinin mahslnden herhangi bir insan, bir hayvan veya herhangi bir ey yerse, o yenilen meyvt aac, diken mslim iin sadaka olur" buyurdu" (Mslim, Cbr'den). Ebu'd-Derd am'da aa dikerken kendisine birisi uram da: Vay ser Rashllah'n yn ve arkada olduun hlde aa m dikiyorsun? dedi. Ebu'd-Derd da: Dur, acele etme! Ben Raslullah'm "Bir kimse bir aa diker de aatan bir insan yhud A ilah 'm mahlkundan herhangi bir mahlk meyve yerse, muhakkak bu yenilen mahsl, diken kimse iin sadaka olur" buyurduunu iittim, demitir (Ahmed, Msned). [4] Hadsin bb balna uygunluk noktas, Rasluliah'n demir saban grnce syledii szdr.
1235 / 2483

buhari

Bu hadse gre balk "Saban giren eve zillet, horluk giriyor; yleyse onunla megul olmann akbetlerinden saknmak vcib olur" hkmn ifde eder. Ziratten saknmay telkin eden bu el-Bhil hadsi i!e bundan nce geen ekincilik ve aa dikmeyi tevk eden Enes ibn Mlik hadsi arasnda ak bir zdhk vardr. Buhr, bu zahir zdl giderme ve iki hadsi uyuturmay balktaki iki suretle irei etmitir: a. Sabanla, zirat aletiyle megul olmann akbetlerinden; b. Ziratte emredilmi olan snn gemekten saknmak suretiyle. Hadsin sarihleri biraz kapah olan bu bal "Ziratle megul olmann dier dn vazifeleri yerine getirmeye mni' olmasndan saknmak" suretinde tefsr ediyorlar. Dvd: Ziratten sakndrmay ifde eden bu Eb Umme hadsi, hudd boyunda vatan savunma ve korumaya me'mr edilmi olanlara mahsstur, demitir. u hlde cebhedeki mchidler ziratten ve hatt cihda mni her nevi megul yetten men' edilmi olduklar hlde, gerideki mslmnlar "Siz de on lara kar gcnz/ yettii kadar kuvvet., hazrlayn.." (elEnfl: 60) emri gereince, ziratle ve ordunun ihtiylarm salamak iin her trl i seferberlii ile vazifeli bulunurlar. te hadsin asl ma'ns da "Bir millet tamamen ziraat olur da vatann korunmas vazifesi ihml edilirse, o memlekete ebed bir horluk ker" demek olur. [5] Bu, Buhr'nin el-Msteml nshasnda gelmitir. Bir rivayette: Eb Umme'nin rvsi Muhammed ibn Ziyd el-Elhn, Ebu Umme'nin ad Sudey ibn Acln'dr dedi, demitir [6] Buhr burada hadsi yoldan rivayet etmi. Bu yolun rivayetleri birbirini ta mamlayarak zirat, koyun ve av kpeklerinin mstesnl bildirilmi, bylece zirat ve koyun shibleriyle avclarn kpek edinip kullanmalarnn mbh olduu anlalmtr. Bala uygunluu da ite burasdr. [7] Bu hadsin, hads usl bakmndan u ehemmiyetli zellikleri vardr: a. Rvlerin iitmesine dayanmas. b. lk rvnin rivayetini yemn ile te'yd etmi bulunmas. c. Sahbnin sahbden rivayet etmi olmasdr ki, Sib'in Sufyn'dan riyetidir ve Sib'in babas da sahbdir. d. Kabilesi zikredildiihlde ismi ta'yt edilmeyen Ezdu ene'nin de sa-hb olmasdr ki, bir isndda sahbnin birlemesi pek az vki' olan bir meziyyettir. [8] Hadsin bb balna uygunluk noktas, kze izafetle hikye edilen "Ben iftilik iin yaratldm" szdr. Ve bununla iftilik iin ift srme hayvan kullanlmasnn cevazna iaret edilmitir. Buhrbu hadsi srl oullar babnda da getirmek suretiyle, kssann onlar zamannda cereyan ettiini anlatmtr. Maamfh hayvann bir mu'cize olarak kelm etmesi, her mmette grlmtr. Bu hadste Peygamber iki halfesinin imnlarnn kemline yksek bir i'ti-mdn ifde etmi, Allah'n kudretini tanma ve mnlarndaki salbet kendi menzilesine ykseltmitir, "Yevmu's-Sebu"' ta'bm hadsin ma'ns mkil bir yeridir. Lgat ynnden "Yrtc canavarlarn hkm icra ettii gn" demektir. Bunun dellet ettii eyi ta'ynde eitli zhlar ve ihtimller ileri srlmtr. Bu hususta Kurtub, bnu'-Arab, Kaadi yz ve Nevev'nin grleri dikkate deer. Hulsa: Hadsteki "Yevmu's-Sebu"', bir ihtillin meydana getirdii icti-m karklk zaman olabilir. Peygamber bunun fec' netcelerini bir kurdun azndan bel bir hikmet diliyle bildirmi, mmeti nifak ve ayrlktan sakndrp tima dayanmaya tevik etmitir (Kmil Mrs, Tecrd Ter,, VI. 199). [9] Buhr, hadsteki ile yetinerek, hkm zikretmemitir
1236 / 2483

buhari

[10] Hadsin bb balna delllii "Terbiye etme ve sulama ilerini zerinize aln da sizi mahslde ortak yapalm" szndedir. Fkh rfnde buna "Muskaat Akdi" denilir: Bir tarafta mal, bir tarafta alp ileme ve mahslde belli nis-bette ortaklama akdidir. Ensr hurmalklarnn mlkiyetinin Muhcirler'le aralarnda taksimini tek-lf etmilerdi. Peygamber, yardmiamanm bu derecesini fazla grp, akann mlkiyeti Ensr'm zerinde kalmak zere, Muhcirler'in alma le ortaklklar eklini teklif etmi, bylece Ensr'n asl ve temel mlkiyet hakkn korumutur. [11] Bu, Namaz Kitb'nda; Mescidler blmnde, Chilyet kabirlerinin deilmesi babnda senediyle getirdii uzunca hadsin bir parasdr. Bu Enes hadsi ile b-ba dell olmak zere getirilen bn Umer hadsi bir htiy iin veya harb gibi fbunu gerekli klan bir zaruretle aa kesmenin cizliini gsterir. Peygamber enu'n-Nadr zerine yaplan seferde, onlarn Buveyre mntakasndak hurma-ihklarni harb zarureti le yaktrp kestirmiti.ir Hassan ibn Sabit bu Buveyre vak'asn metindeki beyti ile yd etmitir. [12] Bu hadsin buraya yazclar tarafndan yersizce konulmu olduu sylenmi ise de, buna yle cevb verilmitir: Hadsin buraya girmesi u vecihtendir: Bir arazyi bir mddetle kiralayan kimsenin o arazde istedii eyi ekmek ve dikmek hakk vardr. Mddet tamm olunca araz sahibinin, o dikilen eyleri sktrmeyi istemek hakk vardr. te bu da aa kesme mbhhndandr. Bu kadarck ilgi,-mutbakaatta yeterlidir (Kastalln). Hadste bildirilen bir nevi1 ortaklktr: Bir tarafta araz sahibinin topra, br tarafta yarcnn araz sahibine id araznin bir paras zerine ekmek suretiyle ortaklklar vardr. Fakat bu yolda kurulan ortaklk tehlikeli bir muamele olduundan, men' edilmitir. nk araz sahibine ve iiye id olmak zere iki ksma ayrlarak ekilen arazden bazen bir ksmnn, bazen br ksmnn fete uramas ve bu suretle iki taraftan birisinin zarar grmesi ok oluyordu. [13] Buhar bu balktan sonra sahb ve tabilerden bir hayl limlerin cevaz hkmn ifde eden szlerini ve fiillerini ta'lkler hlinde rivayet etti. Bu rivayetleri dier hadsiler senedleriyle getirmilerdir [14] Bunu Abdurrazzk da Sufyn es-Sevr'den senediyle rivayet etmitir [15] Bu ta'lklerini de birok hadsiler kendi eserlerinde senedleriyle ulatrarak rivyet etmilerdir. [16] bn Eb eybe bu ta'lkte unu ziyde etmitir: Dier amcam Esved ile byk amcam Alkame'nin mahslnden hisselerini Alkame ile Esved'e gtrp verirdim. Eer amcalarm ekincilik akdinde dn bir saknca grselerdi herhalde beni bu ekincilik akdinden men' ederlerdi, demitir. [17] Umer'in bu uygulamasn Beyhak, Umer ibn Abdlazz vsitasyle mevslen ve daha tafslli surette rivayet etmitir: Umer bn Abdlazz dedi ki: Umer halfe olunca Necrn, Fedek, Teym, Hayber ahlsini srd ve bunlarn evlerini barklarn, btn mallarn Beyt'1-Mal hesabna satn ald. Ya'l ibn Umeyye'yi bu mallar ve araz zerine mil ta'yn etti. Ya'l'ya verdii ta'lmtta: "Bu arazyi ,-, zratilere ekincilik suretiyle vermesi, eer Umer nmna ziratiye tarla ile be-f, rber tohum, ift hayvan, demir saban da verirse mahsln te ikisi Umer'e, te biri de iftiye id olmas, eer tohum, ift hayvan, saban gibi zirat letleri ve edevat ifti tarafndan stlenilrse mahsln yars iftiye, yars da *' Umer'e id olmak zere ortalama taksim edilmesi; hurma, zm gibi meyvelerin te biri iiye, te ikisi Umer nmna taksmi" emr olunmutu (bn Hacer, Ayn). [18] bn Hacer, bu ta'lki Sad ibn Mansur senediyle rivayet etti dedi. Ayn ise, ben bunu ok
1237 / 2483

buhari

aradm, hads kitblarnda bulamadm, dedi. [19] bnu Battal, Ahmed ibn Hanbel'in mezhebi de bu olduunu, fakat Eb Han-fe, Mlik, afi'nin bunu men' ettiklerini bildirmitir. Men' sebebi mechl semen zerine akdedilen icre olmasdr. [20] Bu zevatn grlerini srasyle el-Esrem ile bn Eb eybe rivayet etmilerdir. [21] Ma'mer'in grn, Abdurrazzk senedli olarak rivayet etmitir. [22] Vesk, Peygamber s' le altm s'dr. S ve mdd hesab hakkndaki ihtilflar Zekt Kitb'nda gemiti. Hanefler'ce bir s'n 1040 dirhem olduu da orada bildirilmiti. [23] Hadsin bala uygunluu "Peygamber Hayber arazsinden kacak meyve ve ekinden her mahsln yars zerine muamele yapt" szndedir (Ayn). Bu hadste muzraa ve muhbara akdi yapmann cevaz vardr. nk Peygamber bunu takrir etmi ve bu takrr de Eb Bekr devrinde ve Umer'in onlar oradan srmesine kadar devam etmitir (Kastalln) [24] Buhar, caiz olur veya olmaz'dan ibaret olan "iz"nn cevbn, o konuda gr ayrlklar bulunduu iin zikretmemitir. [25] Bu hads, daha tam olarak biraz nce geti. Burada balk iin ayr bir yoldan ksaca getirdi. Hadste mddet beynna bir girime bulunmad iin, balkla arasndaki uygunluk meydandadr. [26] Bu bn Abbs hadsi, araz sahibinin kira bedeli ve creti almasnn caiz olduunu fde etmektedir. Bunda Peygamber'in kiray nehyetmedii aka zikredilmekle beraber, kiinin kendi topran m'min kardeine cretsiz olarak zirat ettirmesinin daha hayrl olduu bildirilmesi, cret almann cevazn ifde eder. nk cretin terkedilmesinin hayr ve fazilet olmas cret almnn cevazna aykn deildir. [27] Buhr bu balkla, mslmnlarla zimmet ehli arasnda ekincilik akdi yapmann cevaznda hibir fark olmadn kasdetmitir. Ancak hkm zimmet ehlini mil olmakla beraber sdece Yahdler'i zikretmitir. [28] Hadsin bb balna uygunluu apaktr [29] Hadsin bala uygunluu "u kt'a bana id..." sznden alnr. Bu sz hakikatte ekimeye gtrc bir arttr. Hads yaknda gemiti [30] Bu Abdullah ibn Umer hadsi Icre Kitb'nn 13. babnda da geti. Oradaki metin ile bunun arasnda ne geirme, geri brakma, artrma, noksan, lfz deitirme gibi bz farklar bulunmakta beraber, kssann ruhunda ve eklinde hibir fark ve karma yoktur. Her iki metin karlatnlrsa bu pek iyi anlalr. [31] Hadsin bala delllik noktas yledir. cretle ii tutan kimse cretli iin bir cret ta'yn etti. inin cretinden yz evirip gitmesinden sonra crette onun lehine iyilik ve salh olan surette tasarruf etti. Eer onun cretindeki bu tasarruf caiz olmasayd, elbette bir ma'syet olacak ve onu Yce Allah'a ulamaya vesile yapamyacakt. [32] Buhr bu ta'liki, sml ibn Ukbe'nin Nfi'den yapt rivayetinin amcas Ms ibn Ukbe'nin metindeki rivayetinin ayn olduunu, yalnz "Saaytu" lfznda ayrlk bulunduunu bildirmek iin getirmitir. Buhr, smail'in bu rivayetini Edeb Kitb'nda "Ana babasna itaat edenin duasnn kabul bb"nda senediyle getirmitir. [33] Bu baln birinci ksmnn delilidir. Peygamber'n Umer'e: "Asln ebediyyen sadaka et... "
1238 / 2483

buhari

sz sahbnin vakfnn hkmdr. Dier sahblerin vakflarnn hkm de byle olacaktr. Buhr Umer'in bu vakf ile ilgili hadsini Vasyyetler Kitb'nda senediyle getirmitir. [34] Yn: Lakin mslmnlarn sonunu dnmek, fethettiim ky taksim etmememi, fakat onu mslmnlar zerine bir vakf yapmam gerektiriyor. Bu Umer hadsi, baln ikinci cz' olan harc arazsinin ekincilik suretiyle iletilmesini ifde etmektedir. Hakkaten Umer kendi devlet bakanlnda fethettii kylerin arazsini gzler arasnda taksim etmeyip, bu arazyi fethedilen kylerin ahlsine ekincilik suretiyle verip iletmitir, ki vakf hlinde idare edilen bu arazden mstakbel nesillerin fakirlerinin istifdeleri salanmtr. islm'n evvelinde fethedilen arazler, gzler arasnda taksim edildii hlde, Umer'in byle vakf hlinde -velev ki mslmnlarn ummunun yarar adna olsa bile- bir idare nizm kab! etmesi, Peygamber'n bir emir1 ve beynna dayanmaktadr. Buhr buna balkta iaret etmitir. Hadsin tammn Vasyyet Kitb'nda getirecektir. [35] Umer'in bu kaannunu mm Mlik el-Muvatta'da senediyle rivayet etmitir. Eb Ubeyd Kaasm ibn Sellm da Kitbu'f-Envl.'ds Umer'in bu kaannunu bir emir ile i'ln ettiini rivayet etmitir. [36] Bunu bn Eb eybe kendi Msned'indt senediyle rivayet etmitir [37] Bunu tshk ibn Rhye senediyle rivayet etmitir [38] Bunu da Tirmiz rivayet etmitir. [39] Raslullah'm bu asl hadsiyle rv Amr ibn Av fin ziydesi birlikte ele alndnda j ma'ns: Bir kimse l ve hibir mslmnn hakk ile ilgisi bulunmayan bir arazyi diriltirse, o toprak onun olur. Fakat zlimin, yn bakasnn tasarrufunda bulunan arazyi ekmek, dikmek., suretiyle istimlke kalkan zlimin, bu toprakta tasarruf hakk yoktur demek olur. [40] Umer'in bu hkm bb balnda gemitir. [41] Bu hadsin buraya girme ciheti yledir: Buhri bununla Zu'1-Huleyfe'nn insanlarn oraya inmesi men' edildii iin i'mr ile mlk edilmiyeceine, l arazden faydalanmak ise caiz olacana; burann kimse in mlk edinilmi olmadna iaret etmi olmasdr. Bu kadarck ilgi mutbakaat vechinde yeterlidir (Ayn). [42] Bu hadsle bundan nceki hads, her ikisi de Hacc Kitb'nda gemitir. Bu hadsin oradaki rivayetinde rvlerin iitmesi belirtilmitir. [43] Hadsin bala uygunluu "Bu artlara gre istediimiz mddete kadar sizleri burada brakyoruz" szndedir. Raslullah vefat gnlerinde bu mddete nihayete erdiini bildirmi ve gayr mslimlerin Arab Yarmadasndan tamamen karlmalarn vasyyet etmiti. Eb Bekr'in devlet bakanl zamannda dnden dnme isyanlarnn sndrlmesi ile uraldndan, nisbeten ikinci derecedeki ilere baklamamt. Eb Bekr slm' sarsan bu isyanlar bertaraf edip slm birliini salayarak vefat etti. Umer, Raslullah'n vasyyetini yerine getirmek zaman geldii iin Hayber Yahdleri'ni Arabistan'dan Teym ve Erha'ya srd. Teym, Arabistan'n kuzeyinde m ile Vdfl-Kur arasmda>>Iedne'nin 350 km. kuze yinde bir ehirdir. Erha, Kuds'n 20 km. kuzeydousunda, Lt Denzi'nin kuzeybatsnda bir kasabadr. [44] Yn Peygamber(S)'n sahabelerinden araz sahihlerinin, topra olmayanlar zirat ve meyve hususlarnda cretsiz olarak ortak yapmalar ve yardmlamalar bab. [45] Hadsin bala uygunluu: "Tarlalarnz ya kendiniz ekiniz, ya karlksz bakalarna verip
1239 / 2483

buhari

ektiriniz... "szndedir.te karlksz verip ektirme, onlarn skntlarna ortak olmak ve yardmlamaktr. Peygamberin bu sz sahh icreden nehiy deil, icrenin cevaz ile beraber cretsiz ektirilerek m'minin m'.mine skntsnda ortak olmas ve yardmnn daha hayrl olduunu bildirmektir. [46] Hadsin bala uygunluu: "Tarlay atyye olarak versin" szndedir. nk "Menha", atyye yermek, karlksz verip yardmlamaktr. [47] Bu Eb Hureyre hadsi de geen Cbir hadsi ma'nsmdadr. Bunu Mstn de Buyu' Kitb'nda .getirmitir. [48] ibn Abbs'm bu hadsi ekincilik akdi yapmann Peygamber tarafndan nehye-dilmedii, fakat m'minlerin birbirlerine efkatli ve msamahal olmalarnn emredildii hususunda gayet aktr. [49] bn Umer'in bu hadste tasvir ve ta'rf ettii ekincilik akdi, bambaka bir mhiyettedir. Mahsln yars, te biri, drtte biri gibi bir cz' mukaabilinde ak-dolunmu deildir. Fakat tarlann sulak bir ksmnn bitirdii mahsl araz sahibine id olmak zere yaplm, zararl bir ekincilik akdidir. te Abdullah ibn Umer, hadsteki nehiy bu nevi' akidlere yneliktir demek istemitir. Yn Raslullah'n nehyettii araz kiralamas, iinde zararl art bulunan kirlama dr. Rfi' ailesi sulak ksmn mahsl kendilerine id olmak ve samandan da bir pay verilmek zere kiraya verirlerdi. Bu ise mechl zere olan, zararl ve ekimeli olabilecek bir akiddir. te bu nehyedilmitir. Yoksa mutlak olarak kiraya vermek deil. [50] Buhr de, bn Umer de bu hadsle yukardaki Rfi' hadsinin mhiyetini izhr etmek istemitir. [51] Araz mahslnn bir mikdr mukaabilinde arazyi kiraya vermenin cevaz veya kerhatini ifde eden iki muhtelif rivayet karsnda araznin nakidlerle kiralanmasnn cevaznda ihtilf edilmemitir. Buhr bn Abbs'n hadsini ta'll iin buraya koymutur. Bu ta'lk Vek' kendi Musantaf'mda senediyle bn Ab-bs'tan, bu metin ile rivayet etmitir. [52] Hadsin bala uygunluu "Dnr ve dirhem ile araz car etmekte be's yoktur" szndedir, Rfi'nin bu sz ya kendi itihaddr yhud bunun cevazna nass tarikiyle bir bilgisi eklenmitir, yhud dnr ve dirhem ile kirann nehiyde dhil olmadn bilmesine dayanmtr [53] Eb Zerr nshasnda burada "Buhr dedi ki: el-Leys yle dedi" eklinde gelmitir. Bu kma da yukardaki sened ile utanmtr. [54] Buhr'nin bu hadsi burada getirme sebebi, Ensr ve Muhacirler'in zirat s-hiblerinden olmalar delaletiyle, araz kirasndan nehye dir gelen hadslerdeki nehyin, tenzh nehy olup tahrim nehy olmadklarm bildirmektir. "Eer bu hadsin buraya girdirilmesinin sebebi nedir? dersen, bnu'l-Munr buna yle cevb vermitir: una tenbh iin girdirilmitir: Kiradan men' etme hadsleri ancak mendbluk iin gelmi, vcib klma zere gelmemitir. nk dem olu'un en iddetli surette hrsl olduu hususlarda det, o eylerle me-t'lanmaktan men' olunmamasdr. Cennet ehlinden olan bu harisin zirate hrsnn ve cennette bile ondan faydalanma isteinin bak olmas, onun bu i zerine ldne delildir. nk insan yaad hl zere lr ve ld hl zere diriltilir. Bu da onlarn dnydaki son ilerinin; araz ile faydalanmann cevazna ve bunun devam etmesine dellet etmitir. ayet arazyi kiraya vermek ona ha rm klnm olayd, o ahs buna hrstan nefsini keserdi ve nihayet zihninde bu kadar subt sabit olmazd" (Kastalln, IV, 183). "Sen dilediin hlde yayor deil misin" vecizesinden, beer nefsinin dny emellerinden ve lezzetlerinden her ne arzu ederse cennette bulunduu anlalr. "Onlar altn tepsiler ve testilerle tavaf edileceklerdir. Canlarnn isteyecei, gzlerinin holanaca ne varsa hepsi oradadr ve siz
1240 / 2483

buhari

iinde ebed kalacak olanlarsnz" (ez-Zuhruf: 71). [55] Yn dikilmesi det olan bitki ve aa kklerinin dikilip yetitirilmeleri hakknda gelen hadsler bab. [56] Hadsin bala delil yaplan yeri, kk yenilen oundur bitkisinin dikilip yetitirilmesidir. Bunun gibi yenilmesi det olan her nebatn dikilip yetitirilmesinin gerekli olduu bildirilmi oluyor. Hadsin bu kitaba girdirilmesi ise ekim ile dikimin bir bbdan olmalar ynndendir. Bu Sehl hadsi, Cumua Kitb'nn sonunda da gemitir. [57] "O kimse benden duyduunun hibir parasn asla unutmaz" fkrasndaki unutmama, Peygamber'in sdece o meclisteki konumasna skm deildir. Bundan sonra Eb Hureyre'nin Peygamber'den iittii btn teblilerini mildir. Eb Hureyre'nin bu unutmamay yemn ederek haber vermesi de buna dellet eder. Ondaki bu hrika ezberleme kuvveti, Peygamber'in duas bereketi ile kuvvet kazanmtr. [58] Buhr bu hadsi biraz daha ksa bir metin ile ilim Kitb'nda getirmiti. Burada getirme sebebi ise, Ensr'n ziratle, aa dikmekle uramalarn beyn etmektir. Hadsteki "Mallarnn ileri" ta'brinden maksad, kendi arazlerinde ziratle aa dikip yetitirmekle megul olmalardr. yet, Peygamber'in teblilerini renip de bakalarna retmeyerek gizleyenlere ok iddetli bir ceza haber vermektedir. Onun iin btn reticiler, limler stlendikleri ilmi ve hakikatleri retip neretmeli, grevlerini tam yapmaldrlar

1241 / 2483

buhari

69- KTABU'N-NAFAKAAT Ve Aile Halk zerine Yaplan Nafakann Fazileti 1- Ehl Ve Iyl zerine Harcama Yapmann Vucbu Bab 2- nsann, Ailesinin Bir Senelik Yiyecei Olan Nafakay Ayrp Habsetmesi Ve Iylin Nafakalarnn Nasl Olaca Bab 3- Bb Ve Yce Allah yle Buyurdu: 4- Kocas Baka Yerde Olduu Zaman Kadnn Ve ocuunun Nafakas Bab 5- Kadnn, Kocasnn Evinde Yapmas Bab 6- Kadnn Hizmetisi Bab 7- Erkein Bizzat Ailesi inde Hizmet Etmesi Bab 8- Bb: Erkek Ailesi zerine Harcama Yapmad Zaman, Kadn in Onun Bilgisi Olmadan rfe Gre Kendisine Ve ocuuna Yetecek Mikdr Alma Hakk Vardr 9- Kadnn, Kocasnn Elindeki Mallar Ve Nafakas Hususlarnda Kocasn Korumas Bab 10- Kocann Kadn Ma'rf Tarzda Giydirmesi Bab 11- Kadnn ocuu Hususunda Kocasna Yardm Etmesi Bab 12- Bb: Fakr Kimsenin Kendi Aile Ferdlerini Nafakalandrmas Bab 13- Bb: 14- Peygamber(S)'n: 'Bir bor yk yhud ciz evld ve lyl brakan kiinin ii bana iddir" Sz Bab 15- Cariyelerden Ve Dierlerinden Olan St Emzirici Kadnlar Bab
69- KTABU'N-NAFAKAAT (Nafakalar Kitab) Ve Aile Halk zerine Yaplan Nafakann Fazileti [1]

Ve Yce Allah'n u kavli: "... Yine sana hangi eyi nafaka vereceklerini sorarlar. De ki: htiycnzdan artan (verin). Allah size bylece yetlerini aklar. Olur ki, dny hususunda da, hiret iinde de iyice dnrsnz..." (elBakara: 219-220) [2].
1-.......Bize u'be ibnu'l-Haccc tahds etti ki, Adiyy ibn Sabit yle demitir: Ben Abdullah ibn Yezd el-Ensr'den iittim; o da Eb Mes'd el-Ensr'den. (Abdullah ibn Yezd dedi ki:) Ben Eb Mes'd'a: Sen bunu Peygamber(S)'den mi rivayet ediyorsun (yhud: Kendi itihadnla m sylyorsun)? diye sordum. Eb Mes'd (R): Ben bunu ancak Peygamber'den rivayet ediyorum ki, O: "Her-hangibir mslmn kendi ev halkna -Allah'n rzsn kasdederek-infk ederse, bu infk o mslmn iin bir sadaka olmutur" buyurdu. [3]. 2-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Allah: Y dem olu, sen infk et, ben de sana infk edeyim! buyurdu" demitir [4]. 3-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S): "Dul kadnlarn ve fakirlerin
1242 / 2483

buhari

nafakalarm kazanmaya koan mslmn kimse, Allah yolunda harb eden mchid gibidir, yhud gece namzl, gndz orulu bid kimse -gibidir" buyurdu [5].
4-.......Sa'd ibn Eb Vakkaas (R) yle demitir: Ben (Veda Hacc srasnda) Mekke'de hasta iken, Peygamber (S) beni iyde ve ziyaret ederdi. Ben kendisine: Benim malm vardr; malmn hepsini vasiyet edeyim mi? diye sordum. Peygamber: "Hayr (vasiyet etme)/" buyurdu. Ben: Yarsn? dedim. Peygamber: "Hayr!" buyurdu. Ben: te bir? dedim. Peygamber: "te bir; te bir de oktur. Senin vrislerini zengin brakman, onlar muhtc ve insanlarn ellerindekini istemek iin insanlara ellerini aar hlde brakmandan daha hayrldr. Sen her ne in/k edersen, o senin iin bir sadakadr. Hatt (yemek yerken) kadnnn azna ykseltecein bir lokmaya varncaya kadar sevb alrsn. md ederim ki, Allah seni ykseltir. Senin yznden birtakm insanlar faydalanr ve dieri de zarar grr" buyurdu [6]. 1- Ehl Ve Iyl zerine Harcama Yapmann Vucbu Bab 5-.......Eb Salih tahds edip yle dedi: Bana Eb Hureyre(R) tahds edip yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu -."Sadakann en faziletlisi, sadakann sahibini zengin brakan (ve fakirlie drmeyen) sadakadr. nk yksek el, alak elden hayrldr. (Ey m'min!) Sen nafaka vermeye, nafakas zerine vcib olan aile ferdlerinle bala (sonra bakalarna ver). (Aile ferdlerinin nafakalarm vermezsen) kadn: Ya beni doyur, ya da beni boa! der. Hizmeti de: Beni besle, beni altr! der. ocuk da: Beni doyur, beni kime brakrsn? der."' Bu hadsi rivayet ederken Eb Hureyre'nin yannda bulunanlar: Y Eb Hureyre! Sen bu hadsi bu ekilde Raslullah'tan iittin mi? dediler. Eb Hureyre de (bu soruya sinirlendi de): Hayr, bu hads Eb Hureyre'nin ksesindendir! diye (suli inkr ve ta'rz ile) karlamtr [7]. 6-....... el-Leys tahds edip yle dedi: Bana Abdurrahmn ibnu Hlid ibni Musfir, bn ihb'dan; o da bnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Sadakann hayrls, zenginliin srtna dayanmakta olan sadakadr. (Ey m'min!) Sen sadaka vermeye, nafakas zerine vcib olanlarla bala" buyurmutur [8]. 2- nsann, Ailesinin Bir Senelik Yiyecei Olan Nafakay Ayrp Habsetmesi Ve Iylin Nafakalarnn Nasl Olaca Bab 7-....... Bize Vek' haber verdi ki, bn Uyeyne yle demitir: Ma'mer ibn Rid bana yle dedi: Sufyn es-Sevr bana: Sen ailesi iin onlarn bir senelik azn, yhud senenin bir ksmnda yiyecekleri az toplayan kimse hakknda birey iittin mi? diye sordu. Ma'mer: Bana bu hususta birey gelmedi, dedi.
1243 / 2483

buhari

Sonra bir hads zikretti ki, o hadsi bize bn ihb ez-Zuhr, Mlik ibn Evs'den; o da Umer(R)'den olmak zere yle tahds etmiti: Peygamber (S) -kendine mahss olan- Benu'n-Nadr hurma mahsln satard ve ailesi iin, onlarn bir senelik azn habsederdi [9].
8-.......bn ihb yle demitir: Bana Mlik ibnu Evs ibn Hadesn haber verdi. (ez-Zuhr dedi ki:) Cubeyr ibn Mut'un*in olu Mu-hammed bana onun hadsinden bir ksmn zikretmiti. Ben gittim, nihayet Mlik ibn Evs'in yanma girdim ve ona bu hadsten sordum. Bunun zerine Mlik ibn Evs de bana yle dedi: (Bana Umer ibnu'l-Hattb'n elisi geldi, seni M'minlerin Emri aryor, dedi; onunla beraber) gittim, nihayet Umer'in huzuruna girdim. (Biz onun yannda otururken) Umer'in kapcs Yerfa' geldi de: Ey M'minlerin Emri! Usmn, Abdurrahmn ibn Avf, Zu-beyr, Sa'd ibn Eb Vakkaas geldiler, senden izin isterler, dedi. Evet, deyip onlarn ieriye girmelerine izin verdi. Rv dedi ki: Onlar ieri girdiler, selm verip oturdular. Biraz eylendikten sonra Yerfa' yine geldi ve Umer'e: Abbs ile Al hakknda da iznin var m? dedi. Umer: Evet, deyip onlara da izin verdi. Bunlar da girdiler, selm verip oturdular. Abbs: Ey M'minlerin Emri, benimle u Al arasnda hkmet, dedi. (Allah'n, Rasl'ne fey' olarak tahss ettii Nadr oullan hurmalndan dolay Abbs ile Al arasnda ihtilf vard, birbirine sert szler sylemilerdi.) Huzurda bulunan topluluk Usmn ile arkadalar: Ey M'minlerin Emri! Bunlarn aralarnda hkm ver de, birini dierinden rahat ettir (yn gnllerini huzur ve skna erdir), dediler. Bunun zerine Umer: Yava olunuz, acele etmeyiniz! Gk ve yer emriyle, iradesiyle duran Allah hakk iin size sorarm: Raslullah (S) kendisini de kasdederek: "Biz (peygamberler topluluu) vris olunmayz. Bizim braktmz her mal sadakadr" buyurduunu biliyor musunuz? dedi. Usmn ile arkadalar: Evet, Raslullah byle buyurdu, diye tasdik ettiler. Bunun zerine Umer Al ile Abbs'a dnd de: Allah hakk iin size de sorarm: Raslullah'm byle buyurduunu sizler de biliyor musunuz? dedi. Al ile Abbs: Evet byle buyurmutur, diye tasdik ettiler. Bunun zerine Umer: imdi ben size bu maln hukuk vaziyetini bildireyim: bhe-siz Allah Tal bu fey'de tasarrufu Rasl'ne tahss buyurdu, ondan baka kimseye bu hakk vermedi. Allah, Kur'n'da: "Allah'n onlar(m mallarn)c?an Rasl 'ne verdii fey 'e gelince; siz bunun zerine ne ata, ne deveye binip komadnz. Fakat Allah rasllerini dileyecei kimselere musallat eder. Allah hereye kaadirdir" (ei-Ha$r:6) buyurmutur. Binenaleyh bu malda tasarruf hakk sdece Raslullah'a hss olmutur. Vallahi bu mala sizden baka kimse (ortak olup) toplamad ve sizin zararnza kimse tasarrufu kendisine seip almad.Muhakkak bu fey' mallarnn gelirini sizlere vermi ve aranzda taksm edip yaymtr. Nihayet fey'den o maln asl mahfuz kald. Raslullah bu maldan ailesinin bir senelik nafakasn ayrp verir, onlar infk ederdi. Sonra bundan arta kalan alrd ve onu Allah'n malnn konulaca yere kordu (yn mslmnlarm umm ilerine sarfederdi). Raslullah haytnda bu mal byle kulland. imdi size Allah adiyle sryorum:
1244 / 2483

buhari

Bunun byle olduunu biliyor musunuz? dedi. Hazr bulunanlar: Evet, diye tasdik ettiler. Umer, Al ile Abbs'a hitaben de: Size de Allah adiyle soruyorum: Sizler de bunu byle biliyor musunuz? dedi. Al ile Abbs da: Evet, diye tasdik ettiler. Umer devamla yle dedi: Sonra Allah Tal, Peygamberi'ni vefat ettirdi. Eb Bekr: "Ben Allah Rasl'nn velsiyim" deyip bu mallara el koydu ve onlar Raslullah'm kulland gibi kulland. (Rav dedi ki:) Umer Al ile Abbs'a dnerek: Sizler (o zaman hazrdnz; Eb Bekr'in byle muamele ettiini hatrlarsnz.) imdi ise Eb Bekr'in yle yle yaptn (sizleri Peygamber'in mirasndan men' ettiini) iddia ediyorsunuz. Allah bilir ki, Eb Bekr bu hareketinde doru idi, ltufkrd, akl ve zek sahibi idi, hakka uymutu. Sonra Allah Eb Bekr'i vefat ettirdi. Ben de; "Raslullah'm ve Eb Bekr'in velsiyim ve vekiliyim" dedim ve emirliimin ilk iki ylnda bu mala el koydum. Ve onu Raslullah ile Eb Bekr'in kulland gibi kullanp idare ediyordum. Sonra ikiniz beraberce bana geldiniz, szleriniz bir, iiniz derli toplu idi (yn ararzda niza' yoktu. Sizinle grtm. Sonra ayr ayr geldiniz. Y Abbs!) Sen bana geldin, benden kardeinin olundan isabet edecek hisseni istiyordun. (Al'yi kasdederek:) Bu da gelip benden einin babasndan den mrs payn istiyordu. Bunun zerine ben sizlere: (Raslullah "Bizpeygamberler vris olunmayz; bizim braktmz mal sadakadr" buyurduu cevbn verdim. Mteakiben bu mal size vermeyi ve sizin elinizle idare etmeyi dndm ve:) sterseniz bu hurmalklar size vereyim. Allah'n ahdi ve and boynunuzda olmak zere siz, bu mal Raslullah'n, Eb Bekr'in ve Halfe yapldm zamandan beri benim bu mallardaki amelimiz gibi amel edip idare edersiniz. ayet bu artla kabul etmezseniz, artk bu mallar hususunda bana birey sylemeyiniz, dedim. Bu teklifim zerine siz de: Bu artla o mallan bize ver! dediniz. Ben de bu artla o mallar ikinize teslim ettim. (Rv dedi ki: Sonra Umer, oradaki toplulua hitaben:) Sizlere Allah hakk iin soruyorum: Ben o mallar bu ikisine bu artla teslim ettim mi? dedi. Topluluk: Evet (bu artla teslim ettin), diye tasdk ettiler. Rv dedi ki: Bunun zerine Umer, Al ile Abbs'a dnd ve onlara da: Allah hakk iin size de soruyorum: Ben bu mallar size bu artla teslim ettim mi? dedi. kisi de: Evet, diye tasdk ettiler. Umer: (Aranzda kan ihtilf zerine) imdi benden bunun hricinde bir hkm vermemi mi istiyorsunuz? Gk, yer izniyle, iradesiyle duran Allah'a yemin ederim ki, ben kyamet kopuncaya kadar bunun hricinde bir hkm vermem. Eer siz mallar bu artla idareden ciz olduysanz, onlar bana geri veriniz. Ben onlar sizin hesabnza yeterlilikle idare ederim! dedi [10].
3- Bb Ve Yce Allah yle Buyurdu:

'Anneler ocuklarn iki btn yl emzirirler. Bu hkm emmeyi tamm yaptrmak isteyenler iindir. Onlarn (annelerin) ma'rf vehile yiyecei, giyecei, ocuk kendisinin olan babaya iddir. Kimse takatinden ziyadesiyle mkellef tutulmaz. Ne bir anne ocuu yznden, ne de ocuk kendisinin olan (bir baba) ocuu sebebiyle zarara sokulmasn. Mirasya denvazife de
1245 / 2483

buhari

bunun gibidir. Eer ana-baba aralarnda rz ve mavere ile (ittifakla ocuu iki sene dolmadan) memeden kesmeyi arzu ederlerse, ikisinin zerine de vebal yoktur. ocuklarnz (bakalarna) emzirtmek isterseniz meru' surette verdiiniz (emzirme cretini) teslim etmek sortiyle yine zerinize vebal yoktur. Allah'tan korkun ve bilin ki, bhesiz Allah, ne yaparsanz hakkyle grcdr'' (el-Bakara: 233). Yine Yce Allah yle buyurdu: "... Anas onu zahmetle tad, zahmetle de dourdu. Onun bu tanmas ile stten kesilmesi mddeti otuz aydr... '* (el-Ahkaaf: 15). Ve yine yle buyurdu: "(Boanan) o ka'dnlar, gcnzn yettii kadar, ikaamet ettiiniz yerin bir ksmnda oturtun. (Evleri) balarna dar etmek iin kendilerine zarar yapmayn. Eer onlar ykl iseler yklerini koyuncaya kadar nafakalarn verin. Eer ocuklarnz sizin fidenize emzirirlerse onlara cretlerini verin. Aranzda (bu hususta) gzelce mavere edin. Eer gle urarsanz, o hlde ocuu, babann hesabna bir bakas emzirecektir. Genilii olan nafakay geniliine gre versin. Rzk kendisine daraltlm bulunan fakr de nafakay Allah'n ona verdiinden versin. Allah hibir nefse, ona verdiinden bakasn yklemez* Allah gln arkasndan kolaylk ihsan eder" (et-Talk: 6-7) [11]. Yunus ibn Yezd el-Eyl, ez-Zuhr*den yle sylemitir: Allah, anann ocuu sebebiyle zarara uratlmasm nehyetti. Bu "Kimse takatinden fazlasyle mkellef tutulmaz. Ne bir anne ocuu yznden, ne de ocuk kendisinin olan bir baba ocuu yznden zarara sokulmasn... " (d-Bakam: 233) kavlidir. Babann zarara sokulmas, ocuun anasnn: Ben bu ocuu emzirici deilim, demesidir. Hlbuki anas, ocuun gdas bakmndan ocuk iin daha faydal, ocua daha efkatli ve ocuuna baka kadnlardan daha yumuaktr. Byle olunca, babasnn kendinden, Allah'n kendi zerine vazife kld mikdr kadna vermesinin ardndan, kadnn ocuu emzirmekten ekinme hakk yoktur. ocuk kendisinin olan baba da ocuu sebebiyle zarara sokulmaz. Babas zarar vermek iin baka kadna emzirtip de anasn ocuu emzirmekten men' etmek suretiyle anasna da zarar veremez. Eer ana-baba kendi gnl holuklanyle ocuu baka bir emziriciye emzirtmek isterlerse zerlerine gnh yoktur. Yine kendilerinin rzlamalar ve mavereleri ile ocuu stten ayrmak isterlerse, bu istek ve kararlar kendi aralarnda bir rzlama ve mavereden meydana gelmi olmasnn ardndan ikisine de gnh yoktur. "Fsluhu", "Stten kesmek" ma'nsnadr [12].
4- Kocas Baka Yerde Olduu Zaman Kadnn Ve ocuunun Nafakas Bab 9-.......Bize Ynus ibn Yezd, bn ihb'dan haber verdi. Bana Urve haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Utbe'nin kz Hind geldi de: Y Raslallah! (Kocam) Eb Sufyn ok sk cimri bir kimsedir. Ona id olan maldan ailemize yedirmemde bana gnh var mdr? diye sordu. Raslullah (S): "rfe gre bir ailenin yiyebilecei mikdr ile aile halkn yedirmende sana bir gnh yoktur" buyurdu. 10-....... Hemmm ibn Mnebbih yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'den iittim ki, Peygamber (S): "Kadn, kocasnn kazancndan, onun izni olmakszn in/k ettii zaman, o infkn sevabnn yars kocaya id olur" buyurmutur [13]. 5- Kadnn, Kocasnn Evinde Yapmas Bab
1246 / 2483

buhari

11-.......u'be yle dedi: Bana el-Hakem ibn Uteybe, Abdurrahman ibnu Eb Leyl'dan tahds etti: Bize Al ibn Eb Tlib (R) yle tahds etti: Ftma aleyha's-selm Peygamber'e geldi de, O'na el deirmeni evirmekten elinde meydana gelen rahatszl ikyet ediyordu. Kendisine, Peygamber'e harb esirlerinden bir takm kle gelmi olduu haberi ulamt. Ftma evde Peygamber'e tesadf etmedi. Ve bu ikyetini ie'ye zikretti. Al ibn Eb Tlib dedi ki: Peygamber eve gelince ie, kendisine Ftma'nn bir istek iin geldiini haber verdi. Al dedi ki: Bunun zerine Peygamber (S) bize geldi. Biz yataklarmz alp yatmtk. Biz hemen kalkmaa davrandk. Peygamber: "Yerinizde durunuz" buyurdu ve gelip benimle Ftma'nn arasna oturdu. Hatt ben karnmn zerine dokunan iki ayann soukluunu hissettim. Bundan sonra Peygamber: "Dikkat edin! Ben size benden istemi olduunuz eyden daha hayrl bir eye dellet ediyorum: Siz yataklarnz aldnzda y-hud deklerinize girdiinizde otuz kerre Subhnallah, otuz kerre el-Hamdu UMhi, otuz drt kerre deAllhu ekber deyiniz. te bu sizler iin hizmetiden daha hayrldr" buyurdu [14]. 6- Kadnn Hizmetisi Bab [15] 12-.......Bize Ubeydullah ibnu Eb Yezd tahds etti: O, Muchid'den iitti (O, yle demitir): Ben Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan iittim; o, Al ibn Eb Tlib'den yle tahds ediyordu: Ftma aleyhi's-selm Peygamber'e geldi de O'ndan bir hizmeti istiyordu. Peygamber (S): "yi dinle! Ben sana istediinden daha hayrl olan birey haber vereceim: Uyuyacan srada otuz kerre Allah' tebih edersin, otuz kerre Allah' tahmd edersin, otuzdrt kerre de Allah' tekbr edersin" buyurdu. Sonra Sufyn ibn Uyeyne: Onlardan biri (ta'yn edilmeksizin) otuzdrttr, demitir. Al (R): Ben bu szleri (Peygamber'den iittiimden sonra bu sayda sylemeyi) hi terketmedim, dedi. Kendisine: Sen bunlar Sffn gecesinde de mi terketmedin? denildi. , Hayr, Sffn gecesinde de terketmedim, dedi [16]. 7- Erkein Bizzat Ailesi inde Hizmet Etmesi Bab 13-....... (el-Esved ibn Yezd yle demitir:) Ben ie'ye: 'Peygamber (S) evinde ne iler yapard? diye sordum. ie: Kendi ev halknn hizmetinde bulunurdu. Ezan iitince (namaz kldrmak zere mescide) kard, dedi [17]. 8- Bb: Erkek Ailesi zerine Harcama Yapmad Zaman, Kadn in Onun Bilgisi Olmadan rfe Gre Kendisine Ve ocuuna Yetecek Mikdr Alma Hakk Vardr 14-....... Him yle demitir: Bana babam Urvetu'bnu'z- Zubeyr, ie(R)'den yle haber verdi: Hind bintu Utbe: Y Raslallah! bhesiz ki, Eb Sufyn cimri bir adamdr. Bana ve ocuuma yetecek nafakay vermiyor. Ancak ben o bilmeden, onun malndan almimdir, dedi.
1247 / 2483

buhari

Raslullah (S): "Sen onun malndan rfe gre sana ve ocuuna yetecek mik-dr al!" buyurdu [18].
9- Kadnn, Kocasnn Elindeki Mallar Ve Nafakas Hususlarnda Kocasn Korumas Bab 15-.......Bize Abdullah ibn Tvs, babas Tvs ibn Keysn'dan ve Ebu'z-Zind'dan; o da elA'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Kadnlarn hayrls deve binen Ku-rey kadnlardr" buyurmutur. Dier rv olan bn Tvs yle rivayet etti: "Kurey kadnlarnn iyisi ocua kklnde en efkatli olan ve kocas zerine elindeki mallar hususunda en muhafaza edicisidir". Muviye ibn Eb Sufyn'dan ve bn Abbs'tan; onlar da Peygamber'den olmak zere, bn Tvs'un hadsi tarznda zikrolunu-ycr [19]. 10- Kocann Kadn Ma'rf Tarzda Giydirmesi Bab 16-....... u'be yle demitir: Bana Abdulmelik ibnu Meysere haber verip yle dedi: Ben Zeyd ibn Vehb'den iittim ki, Al (R) yle demitir: Peygamber (S) bana Syer hllesi (yn ipekli bir elbise) verdi. Ben de onu giymitim. Bunun zerine Peygamber'in yznde fke almeti grdm. Ben de onu paraladm da kadnlar arasnda (yn Ftma ve yaknlar olan kadnlar arasnda) bltrdm [20]. 11- Kadnn ocuu Hususunda Kocasna Yardm Etmesi Bab 17-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Babam Abdullah ld. Yedi yhud dokuz tane yetm kz brakt. Ben de dul bir kadnla evlendim. Raslullah (S) bana: ''Evlendin mi y Cbir?" diye sordu. Ben de: Evet, dedim. Raslullah: "Bakire ile mi yoksa dul ile mi evlendin?" dedi. Ben: Bakire ile deil, dul kadnla evlendim, dedim. Raslullah: "Senin kendisiyle, onun da seninle oynaaca; senin onunla, onun da seninle glecei gen bir kzla evlenseydin!" buyurdu. Cbir dedi ki: Ben de O'na: Babam Abdullah (Uhud'da) ldrld ve birka yetm kz brakt. Ben de onlarn arasna kendileri gibi bir gen kz getirmekten holanmadm. Bu sebeble onlarn ilerini grecek ve onlarn hllerini iyiletirecek olgun bir kadnla evlendim, dedim. Bunun zerine Raslullah: "Allah sana (ein hakknda) bereketler ihsan etsin -yhud: Hayr ihsan eylesin-!" dedi [21]. 12- Bb: Fakr Kimsenin Kendi Aile Ferdlerini Nafakalandrmas Bab 18-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber'e bir adam geldi de: Helak oldum, dedi. Peygamber (S): "Neden helak oldun?" dedi. Adam: Ramaznda orulu iken ailemle cins mnsebet yaptm, dedi. Peygamber (S):
1248 / 2483

buhari

"(Keffret olarak) bir kle zd et" buyurdu. Adam: Bende kle alacak mal yoktur, dedi. Peygamber: "yleyse arka arkaya iki ay oru tut" buyurdu. Adam: Ben bu oruca g yetiremem, dedi. Peygamber: "Altm fakiri doyur" buyurdu. Adam: Ben o kadar insan doyuracak eyi bulamam, dedi. Derken Peygamber'e ii hurma dolu bir zenbl getirildi. Bunun zerine Peygamber: "Hani o soran kimse nerededir?" buyurdu. Adam: te benim, buradaym, dedi. Peygamber: "Bu hurmay al da yoksullara sadaka et" buyurdu. Adam: Benden daha fakr bir yoksula m vereceim y Raslallah? Seni hakk ile gnderen Allah'a yemn ederim ki, Medine'nin kara tal iki taraf arasnda benim ailemden daha muhtc bir aile yoktur, dedi. Bunun zerine Peygamber (S) dileri meydana kncaya kadar gld. Ve: "O takdirde siz buna (bakasndan) daha haklsnz" buyurdu [22].
13- Bb:

... Annelerin masruf vehile yiyecei, giyecei, ocuk kendisinden olan babaya iddir... Mirasya den vazife de bunun gibidir,.," (el-Bakara: 233). Ana olan kadna ocuk emzirmekten birey (bir vazfe) var mdr? [23] 'Allah u iki kiiyi de misl getirdi: Bunlardan biri dilsizdir, hibirey beceremez ve o, efendisinin zerinde bir yktr. 0, bunu nereye gnderse hayr getirmez. Hi bu adaletle emreden, kendisi dosdoru bir yol zerinde bulunan kii ile bir olur mu?" (en-Nahl: 76) [24].
19-.......Him, babas Urve'den; odaEb Seleme'nin kz Zeyneb'den; o da annesi mra Seleme'den yle haber vermitir: (m-m Seleme -R- yle demitir:) Y Raslallah! Eb Seleme'nin ocuklar hakknda benim onlar infk etmemden dolay bana sevb var mdr? Ben onlar yle yle muhtc hlde brakc deilim. nk onlar benim de oulla-rmdrlar, dedim. Raslullah (S): "Evet, sana onlar zerine yaptn harcamann ecri, sevab vardr" buyurdu [25]. 20-....... BizejSufyn ibn Uyeyne, Him ibn Urve'den; o da babasndan; o da ie(R)'den yle tahds etti: Utbe kz Hind: Y Raslallah! bhesiz (kocam) Eb Sufyn cimri bir adamdr. Onun malndan bana ve oullanma yetecek kadar almamda bana gnh olur mu? dedi. Raslullah (S): "rfe gre (onun malndan sana ve oullarna yetecek mik-dr) al!" buyurdu [26]. 14- Peygamber(S)'n: 'Bir bor yk yhud ciz evld ve lyl brakan kiinin ii bana iddir" Sz Bab 21-....... Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan; o da Eb Seleme'den; o da Eb
1249 / 2483

buhari

Hureyre(R)'den yle tahds etti: Ras-lullah'a, zerinde bor varken lrn kimsenin cenazesi getirildi de O: "Bu kimse borcu iin bir fazla mal brakt m?" diye sorard. Eer kendisine o kiinin borcuna yetecek mal brakt sylenirse, onun cenaze namazn kldrrd. Bor deme karl mal brakmam ise, mslmnlara hitaben: "Arkadanzn namazn klnz!" buyururdu. Nihayet Allah kendisine fetihler yolunu at zaman: "Ben m'minlere kendi z nefislerinden daha yaknmdr. M'minlerden kim lr de bir bor brakrsa, onu demek bana id-dir. Mal brakrsa bu da veresesinindir" buyurdu [27].
15- Cariyelerden Ve Dierlerinden Olan St Emzirici Kadnlar Bab 22-.......Bize el-Leys, Ukayl'den; o da bn ihb'dan tahds etti. (bn ihb yle demitir:) Bana Urve haber verdi; ona da Eb Seleme'nin kz Zeyneb haber vermitir: Peygamber'in zevcesi m-m Habbe yle demitir: Ben: Y Raslallah! Eb Sufyn'n kz olan kzkardeimi kendine nikh et, dedim. Raslullah (S): "Sen bunu arzu eder misin?" buyurdu. Ben de: Evet arzu ederim. nk Sen'in iin ortaktan boahc deilim. Ben hayrda br kzkardeimin bana ortak olmasn isterim, dedim. Bunun zerine Raslullah (S): "yi bil ki, kzkardein bana hall olmaz" buyurdu. Ben de: Y Raslallah! Vallahi biz Sen'in, Eb Seleme'nin kz Dur-re'yi nikh etmek istediini aramzda konuup duruyoruz, dedim. "Eb Seleme'nin kzn m nikh edecekmiim?" buyurdu. Ben: Evet, dedim. Raslullah: "Allah'ayemn ederim ki, Eb Seleme'nin kz benim vesayet ve terbiyem altnda vey kzm olmasa bile yine bana nikh olmazd. nk o benim st kardeimin kzdr. Beni ve onun babasn Suveybe kadn emzirmitir. Bir daha bana kzlarnz ve kzkardele-rinizi teklif etmeyin" buyurdu. Rv uayb ibn Eb Hamza, ez-Zuhr'den syledi: Urve: Suveybe, Eb Leheb'in (Peygamber'in doduunu mjdeledii zaman) hrriyete kavuturduu kadndr, demitir [28].

[1] en-Nesef nshasnda bu ksmn banda "Bb" olup, sonrasna muzftr. Nafaka, zarur ihtiy ve yaamaya sarfolunacak para ve azk nev'ine denir. Helak ma'nsna olan Nufk'tan, yhud revc ma'nsma olan "Nefk" masdarndan tremitir. ez-Zemaher: Birinci harfi nn, orta harfi f olan her kelime hurc ve zehb, yn kmak ve gitmek ma'nsma dellet eder: Nafaka, Nefere, Nefaha, Nefese ve Nefeze gibi, demitir (Kastalln). en-Nufk: lmek; en-Nafaka: Hacetlere ve yaamaya sarfolunacak ake ve azk makalesine denir, et-tnfk: Bir adamn mal tkenmek; fakr olmak; bir kimse maln sarfedip tketmek; etMunfaka ve'n-Nifk: Bir kfir, kfrn gizleyip sret mn ve Islm izhr eylemek ma'nsnadr... (Kaams Ter.). [2] "Mz yunfkn" ki ma'nya gelir. a.Birisi neye infk yaplacam sormak; b.Dieri de ne infk edileceini sormaktr ki, evvelkinde "Men lehun nafaka-tu", yn "Nafaka verilecek, mal
1250 / 2483

buhari

sarfedilecek kimseler ve cihetler"; ikincide de verilecek mal, yn nafakann kendisi sorulmu oiur. Yukarda evvelkinin cevb verilmi idi. imdi ikinciye cevaben: De ki aff infk ediniz, yn malnzn zarur ihtiycnzdan fazlasn infk ediniz. Meru' yollarla mal kazannz ve bu maldan nefsinizin ve ailenizin zarur hacetlerine yetecek olanndan fazlasn yukarda beyn olunan cihetlere ve hayr yollarna harcaynz. Dier yetlerde de grlecei zere kk ocuklar, zevce, muhtc olan ana-baba ve bunlara katlm olan usl, ehl ve lyldendir. Ehlu ylin nafakas, kiinin kendi nafakasndan saylmtr... (Hakk Dni, I, 767). [3] Kiinin ehli, kars, ocuu ve nafakas kendisine id olan kardeleri, amcas, amcaolu ve evinde besledii yabanc fakr ocuktan baret aile halkdr diye ta'rf edilmitir ki, hadsteki "Ehl" lafznn medlul bunlar mildir. Kiinin ehl ve yini beslemesi icm ile vcibdir. u hdde nafakas zerine vcib olanlar infka hadste "Sadaka" denilmesi, aileyi infk vecbesinin ecirsiz ve se-vbsz saylmamas iindir. [4] Bu, kuds hadslerdendir. Buhr bunun bir rivayetini Hd Sresi tefsirinde getirmiti. Bu hadste aileyi infk eden kimsenin infka ve sevaba nail olaca te'-mnti vardr. [5] Bu hads, infk iin alanlarn fadln en bel ekilde bildirmitir. Kendisine yakn olmayanlara infk eden kimseye bu fazilet sabit olunca, yaknlara infk edici, bu sfatlara daha lyktr. [6] Hadsin bala uygunluu "Her ne infk edersen, o senin iin bir sadakadr" szndedir. Peygamber'in bu hadsteki mdi vki' olmu, Sa'd iyilemi, bundan sonra krkbe sene daha yaam, Irak' fethetmi, hakkaten onun yznden birtakm kavimler dnleri ve dnylar hususunda faydalanm, kfirler de zarar grmlerdir. Bu hadste insan, infk zerine vcib olan aile ferdlerini infk ederken Allah rzsn kasdederse, hem vacibi yerine getirmi olur, hem de infk ve tasad-duk sevabna nail olaca hkm vardr. Bunun bir rivayeti Cenazeler Kitab'-nda gemiti [7] Bz aileler, hadsin son fkras Eb Hureyre'nin hadsten istinbt ettii ksmdr, Eb Hureyre'nin soranlara verdii cevb da buna delldir. nk Eb Hureyre: Bu, Raslullah'tan iittiimden deil, Eb Hureyre'nin ksesinden, yn benim szmdendir demitir, dediler. Buna gre, bu ksm mevkuf hads olmu olur. [8] "Zahr undan" ta'briyle kuvvetli bir servete dayanan, bol bir servetten ayrlp verilen sadaka kasdedilmitr. Ki ailesini, hsmlarn fakirletiren, skntya sokan sadakann hayrl ve kmil bir sadaka olmad anlatlm oluyor. Bunun bir rivayeti Zekt Kitb'nda da gemiti. [9] hadisin bala uygunluu son fkrasnda apaktr [10] Hadsin bala uygunluu "Raslullah bu maldan ailesinin bir senelik nafakasn ayrp verir, onlar infk ederdi..." kavlindedir. Bu hadsin bir rivayeti Bete bir'in farz olmas blmnde gemiti. Fey', harbsiz ve sulhan galebe suretiyle kfirlerden alnan maldr. Bunda m'minlerin harb le hizmeti gemedii iin bu suretle alnan maln hepsini, limler cumhuruna gre, Allah, Rasl'ne tahsis buyurmutur. Ganme! ise harb ve ktal ile alnan maldr. Bu ganimet mallarnn bete biri, Raslullah'a bete drd gazilere iddir. Raslulah bu maldan ailesinin bir senelik nafakasn ayrdktan sonra, kalanndan ii cretini karr, gerisini vakf yaparak mslmnlarn cihd gibi umm ilerine sarfederdi. [11] Buhr el-Ahkaaf: 15. yetini, vcib olan emzirme mddetinin mikdrna iaret iin; etTalk: 6-7. yetlerini de fnk mikdrna ve onun infk edicinin hline gre olacana iaret iin zikretmitir.
1251 / 2483

buhari

[12] Anne ile baba beraber mavere ederlerken, herhalde yavrularnn menfaatini gzetirler. Byle ikisinin re'yi ve itihad birleip de rz gsterdiler mi, artk hat ihtimli pek az olur. Olsa bile iyi niyetle ehlinden ve yerinde vki' olan ctihdda hat affedilmitir. Fakat mavere etmezler veya birinin rzs olmadan yaplm ise gnh olur... {Hakk Dni, I, 798). Demek ki, ocuk dounca o-na baktrmak, infk etmek vazifesi ess i'tib-riyle babalara iddir. Emzrecek st anay baba tutacak, masrafn baba verecektir. Anann da hdne, yn ocuu kendi kucanda bulundurup ona bi'I-fiil bakmak hakk vardr. ocuun hakk da evvel emirde ana stn emmektir. Onun iin boanm olan ana hdne hakkn kullanp da babasnn hesabna olarak cretle o ocuu emzirecek olursa, babann o ocuu ondan almayp, emzirme ve bakma cretini vermesi lzm gelir. Yok eer babas hesabna deil de ana kendi hesabna emzirecek olursa, o vakit babann o anaya emzirme creti vermesi lzm gelmez. Yalnz giyim vesir masraflarn verir ve btn bunlar aralarnda kararlatrlr... {Hakk Dni, VI, 5072-5074). [13] rf ve det, Kitb ve Snnet'le tahkim ve te'ss olunan er' bir delildir ve fkhn dayand asllardan biridir. rfn tahkimini ifde eden bz yetler: a. "Sen kolayl tut, rf (iyilii) emret, chillerden yz evir" (el-A'rf: 199); b. "Kim zengin ise kansn. Kim de fakr ise, o hlde rf e gre bir mik-dr yesin... " (en-Nis: 6). c. "Ma'rfu emret, mnkerden nehyet" (Lukmn: 17; el-A'rf: 199). Bu hadsteki "A/a>/" halk arasnda verilmesi det olup, dnin ta'yn ve akln gzel grd ikramlar, ihsanlar, itima yardmlardr. Erkein kazancndan kadnn tasarrufu en nzik itima mes'delerdendir. Onun iin bu tasarruf bz kaydlara ve artlara tbi' tutulmutur. Bunlardan en mhimmi, ifsd edici olmayarak yn masraf, haddi aarak aile maietinin, aile dirliinin bozulmamas artdr... {Mslim Ter., III, 214, 25. bb). [14] Bala uygunluu "El deirmeni evirmekten elinde meydana gelen rahatszl arz ve ikyet ediyordu" sznden alnr. Bu sz Ftma'nn hububat tmekte olduuna, un yapan kadnn da hamur yourup ekmek piirir olduuna dellet etmektedir... (Ayn). Hadste Allah' zikre devam edene, hizmetinin almakta olduu kuvvetten daha byk bir kuvvet verilecei hkm vardr. Yhud da murd, tesbhin yaran hirete hsstr, hizmetinin faydas dny yurduna hsstr. hiret ise daha hayrl ve daha devamldr... Bunun bz rivayetleri Bete bir'de, Menkb'da da geti; Dualar da da gelecektir (Kastalln). bn Teymiyye de yle demitir: Kim uyku uyuyaca srada hadste bildirilen zikre devam ederse, ona meakkat ve yorgunluk nz olmaz. nk Ftma, ok almaktan meydana gelen yorgunluktan ikyet etmiti de Raslullah ona bu yolda zikre devam etmesini tavsiye etmiti. Bu yolda tesbh, tahmd ve tekbr'in toplam yz oluyor ki, bu, Gzel Isim-ler'n saysna eittir. [15] Yn erkein kadn iin hizmeti tutmas meru' olur ve lzm gelir mi? [16] Hadsten anlalan, zev zerine zevceye hizmeti tutmak vcb olmaddr. Zahir olan, bunun gzel geinme ve gzel ahlk nev'inden rf edinilen eye hamledil-mesidir... Yoksa koca zerine hrre zevceye hizmeti tutmak vcib olur. Sffn', Al ile Muviye arasnda Irak ordusu ile m ordusu arasnda arpma yaplan yerin ismidir... (Kastalln). [17] Bu hadste Peygamber'in ailesinin hizmeti ile megul olduu ve yksek tevzu'u meydana kyor. ie'nin Tirmiz'nin emir'mdek lafza yledir: O da her beer ferdi gibi bir ferd idi. Elbisesini temizler, davarn saar, kendi hizmetiini grrd. bn Hbbn ile Ahmed ibn Hanbel rivayetlerinde: Elbisesini diker, ayakkablarn dikerdi. Hkim'in //r/f/'deki rivayetinde: Eliyle ne bir kadna, ne bir hizmetiye vurduunu grm deilim, demitir. Allah O'na salt ve selm eylesin!
1252 / 2483

buhari

[18] Erkein malndan kadnn tasarruf sureti aile haklarna, le dirlik ve dzenliine id mhim mes'elelerden olduu, bunun iin bu tasarrufun birtakm kayd ve artlara balanmas gerektii nce geen bir haiyede iaret edilmiti. Bu gibi tasarruflarda Peygamber'in de "rfe gre" diye kaydlam olmas sebebiyle, iyi rf ve detler amaz bir l olmaktadr. [19] Bala uygunluu "Kocas zerine elindeki mallar hususunda en koruyucu olandr" szlerindedir. [20] Bala uygunluu "O ipekli kuma paraladm da kadnlarm arasnda taksim ettim" sznden alnr. Bu alnma vechi de yledir: Ftma'ya da bundan bir para dm ve o da bundan hond olmutu. Bunun bir rivayeti Hibe'de de gemiti. [21] Buhr Cbir'in karsnn yetm kzkardelerinin ilerini grmesi, onlarn hllerini iyiletirip onlara mrebbiyelik yapmasndan, kadnn, kocasnn ocuklar zerinde kaaim olmasn istinbt etti. Buhr bunun bir rivayetini Dualar Kit-b'nda da getirmitir (Ayn). [22] Bala uygunluu, fakirin kendi ailesine nafakasn isbt etmesi ynndendir. nk Peygamber o zenbl iindeki hurmay keffrete deil de, ailesine sarf etmesini tecviz etmekle, nafakalandrrnay keffretin nne geirmitir. Bunun bir rivayeti Oru Kitb'nda gemiti (Ayn). [23] "Vris zerine de onun gibidir". ocuun babas lrse emziren kadnn yiyecei, giyecei, iecei mirassna der. Zeyd ibn Sabit: Bir ana ve amca brakt zaman, bunlardan herbirine alaca mrs mikdrna gre ocuu emzirme klfeti vardr, demitir. Buhr: Ana olan kadna ocuk emzirmekten birey, bir vazfe var mdr? szyle, ZeydMn bu grn iaret etmitir. Buradaki soru nef iindir. Buhri bununla Zeyd'1 in sznn reddine aret etmi, sonra da getirdii en-Nahl: 76 yetiyle bunu kuvvetlendirmek istemitir. Kadm vristen, dilsiz menzilesine indirmi ve onu nafakas kendilerine den kimseler zerine bir asalak, bir yk klmtr. [24] Allah bu yette kendisine ortak tannan putlar bal bana tasarruftan ciz, memlk bir kleye, kendisini de o kulu rzklanyle besleyen, ona mlik olan, onda ancak kendisi tasarruf eden, onu kendi malndan infk eyleyen hrr bir efendiye benzetmitir. Kul ile efendi bir cinsten ve ikisi de mahlk olduu hlde birbirine e ve msv olmazlarsa, yaratlanlarn en cizi putlarla, Gan ve Mutlak Kaadir olan Allah nasl msv olabilir? (Beydv). [25] Bala uygunluu, ocuun anasnn babas zerine bir yk olmas ve kadn zerine kocasnn ocuklarnn nafakas vcib olmamas ynndendir. te bunun iin Peygamber, Umm Seleme'ye kocasnn ocuklar zerine infk etmekle emretmedi de sdece "Sana onlara yaptn in/kn ecri vardr" buyurdu (Ayn). [26] Hadsin bala uygunluu Peygamber'in Hind'e, baba malndan oullarnn nafakasn almaya izin vermesi ynndendir. Bu da nafakann kadna deil de, erkek zerine vcib olduuna dellet etmitir. Buhr'nin maksad, babalarnn haytnda ocuklarn nafakalar analarna lzm gelmedii gibi, bu hkm, babalardan sonra da devam edici olduudur. Buhr bunu "Annelerin ma'rf surette yiyecei ve giyecei, ocuk kendisinden olan babaya iddir" kavliyle kuvvetlendirmektedir... (Kastalln). [27] Buhr bu hadsi Nafakalar bblar iine girdirmekle unu iaret etmek istemitir: ocuklar olup da lm ve ocuklar in bir ey de brakmam olan kimsenin ocuklarnn nafakalar Beytu'l-mlden denmesi vcib olur, demek istemitir. Bunun bir rivayeti Keflet'te "Bor bb"nda gemiti (Fethu'l-Br). [28] Bala uygunluu "Beni ve Eb Seleme'yi Suveybe kadn emzirdi" sznde-dir. Suveybe, Eb Leheb'in cariyesi idi. Peygamber'i de emzirmiti. yle olunca cariyenin emzirmesi mekruh
1253 / 2483

buhari

olmaz. Bunun br rivayeti Nikn'ta "Ve sizi emzirmi olan st analarnz bb"nda gemiti (Ayn). Buhr'nin bunu burada zikretmekle maksad, bala uygunluk iin Su-veybe'nin criye olduuna iaret etmektir. Bunu Nafakalar bblar iinde getirmesi, annenin emzirmesi vcib olmadna, fakat faydalanmak hakk bulunduuna, ocuu emzirtmenin babaya yhud velye id olduuna, emzirenin hrre, kle, cretli, cretsiz olabileceine iaret etmek iindir (Kastaln).

1254 / 2483

buhari

7-KTBU'S-SALT (NAMAZ KTABI) 1- sr Gecesinde Namazlarn Nasl Farz Klnd Bab 2- Namazn, Avreti rtecek eyler inde Vcib Olmas, Yce Allah'n Kavli Ve Bir Bez inde Sarnarak Namaz Klan Kimse Bab 3- Namaz Klacak Kimsenin Namaza Girerken zrn Boynunun Gerisine Balamas Bab 4- Bir Sevb inde Onunla rtnerek Namaz Klmak Bab 5- Bb: Kii Bir Tek Kuma inde Namaz Klaca Zam (Onun Br Ksmn) Omuzlar zerine Koysun 6- Bb: Sevb (Yn Kuma) Dar Olduu Zaman 7- am'a Mensb (Yn Gayrimslimler Tarafndan 'ml Edilmi) Olan Cbbe inde Namaz Klmak Bab 8- Namazda Ve Namaz Hricinde Soyunup plak Olmann Keraheti Bab 9- Gmlek, alvarlar (Donlar), Dizleri Kapamayan Ksa Don Ve Kaftan inde Namaz Klmak Bab 10- Avretten rtecei ey Bab 11- Ridsz Olarak Namaz Klmak Bab 12- Uyluk Hakknda Zikrolunan ey Bab 13- Bb: Kadn Ka (Para) Elbise le Namaz Klar? 14- Bb: Bir ahs Damgalar Bulunan Bir Kuma inde (Yn Onu Giyinerek) Namaz Kld Ve Onun Damgalarna Bakt Zaman? 15- Bb: Bir Kimse Sab (Yn Ha) ekilleri Nakedilmi Elbise le Yhud Baka Suretler Bulunan Bir Elbise le Namaz Klsa Namaz Bozulur'mu? 16- Arkasnda Yrtmal pekten Bir Ferrc inde Namaz Klp Sonra Onu karan Kimse Bab 17- Krmz Bir Elbise le Namaz Klmak Bab 18- Evlerin Damlar stnde, Minberde, Aa Paralar zerinde Namaz Klmak Bab 19- Bb: Namaz Klan Kimsenin Giydii Sevb, Secdeye Vardnda Hanmna Dokunduu Zaman? 20- Hasr zerinde Namaz Klmak Bab 21- Seccade zerinde Namaz Bab 22- Kilim, Kee Ve Benzeri Denen eyler zerinde Namaz Klmak Bab 23- Scan iddetinde Sevb zerine Secde Etmek Bab 24- Ayakkablarla Namaz Klmak Bab 25- Mestlerle Namaz Klmak Bab 26- Bb: Namaz Klan Kimse Secde Etmeyi Tamamlamad Zaman? 27- Bb: Namaz Klan Kimse Secde Esnasnda Pazularn Aar Ve Yanlarndan Uzaklatrr 28- Kbleye Ynelmenin Fazileti Bab 29- Medne. am Ve Mark Ahlsinin Kblesi Bab 30- Yce Allah'n: Siz De brahim'in Makaamndan Bir Namazgah Edinin (El-Bakara: 125) Kelm Bab 31- Namaz Klacak Kimsenin, Nerede Olursa Olsun, Kble Cihetine Ynelmesi Bab 32- Kble Hakknda (Sylenenlerden Gayr Olarak) Gelen eyler le, Yanlp Da Kbleden Baka Yne Doru Namaz Klan Kiinin O Namaz Yeniden Klmasn Re'y Etmeyen Kimse Bab 33- Tkr Mescidden El le Kazmak Bab
1255 / 2483

buhari

34- Mescidden Sm akl Ta le Srtp Kazmak Bab 35- Bb: Kii Namaz inde ken Sa Tarafna Tkrmesin 36- Bb: Soluna Yhud Sol Ayann Altna Tkrsn 37- Mescide Tkrme (Hatesinin) Keffreti Bab 38- Mescidde Tkrn Gmlmesi Bab 39- Bab: Tkrk Kendisine Galebe Ettii Zaman (Namaz Klan Kimse Onu) Elbisesinin Bir Tarafna Alsn 40- mamn nsanlara, Namaz Tam Yapmalar Hususunda d Vermesi ve Kblenin Zikri Bab 41- Bab: Fulan Oullar Mescidi Denilir Mi? 42- Mescidde Bir eyi Blmek ve Hurma Salkm Asmak Bab 43- Mescidde ken Yemek in Da'vet Yapan Mescidden tibaren Bu Da'vete cabet Eden Kimseler Bab 44- Mescidde Erkekler ve Kadnlar Arasnda Hkmetmek ve La'netleme Yaptrmak Bab 45- Bab: nsan (Bakasna id) Bir Eve Girdii Zaman O Evin inde stedii Yerde Mi Namaz Klar Yahud Klacak Yeri Aratrmayarak Emredilen Yerde Mi Namaz Klar? 46- Evlerde Mescidler (Edinmek) Bab 47- Mescide Girmekte ve Dierlerinde Sac Ayak le Balamak Bab Ve bn Umer, girmeye sa aya ile balar, kaca zaman ise sol aya ile balar idi 48- Bab: ahiliyyet Devri Mriklrrinin Kabirleri Alr ve Yerlerinde Mescidler Edinilir Mi? 49- Davar Allarnda Namaz Klmak Bab 50- Su Yaknlarndaki Deve Yataklarnda Namaz Klmak Bab 51- nnde Ocak Yahud Ate Yahud (Mrikler Tarafndan) Ma'bd Edilelen Bir ey Olduu Halde Yce Allah'n Rzasn rade Edip Namaz Klan Kimse Bab : 52- Kabirler Bulunan Yerlerde Namaz Klmann Keraheti Bab 53- (Allah Tarafndan) Yere Batrlm ve zerine Azab ndirilmi Olan Mekanlarda Namaz Klma(nn Hkm) Bab 54- Hrstiyan Ma'bedinde Namaz Klmak Bab 56- Peygamber(s)in: Yer(yz) bana mescid ve temizlik sebebi klnd" Kavli Bab 57- Kadnn Mescid inde Uyumas Bab 58- Mescidde Erkeklerin Uyumas Bab 59- nsan Bir Seferden Gelince Mescidde Namaz Klmak Bab Ka'b ibn Mlik de: Peygamber (S) bir seferden geldii zaman evvel mescide gelir ve orada namaz klar idi, dedi 60- Bab: 61- Mescidde (Hasl Olan) Hades Bab 62- Peygamber Mescidinin Yapsnn Yaplmas Bab 63- Mescidin Yapsn Yapmak Hususunda nsanlarn Birbirleriyle Yardmlamalar Bab 64- Mescid Yapmkata Yapc Sanatkarlardan; Minberin Kuru Aalar Hususunda da San'atkar Marangozdan Yardm stenmesi Bab 65- Bir Mescid Bina Eden Kimse{nin Fazileti) Bab 66- Bab: ah Mescide Urad Zaman Ok ve Mzraklar Demirlerinden Tutar 67- Mescidden Gemek Bab 68- Mescidde iir (mad Etmenin Hkm) Bab 69- Ksa Mzrakl Kimselerin Mescide Girmelerinin Cevaz Bab 70- Mesciddeki Minber zerinde Alm ve Satm inin Zikredilmesi Bab 71- Mescidde Borlu Kimseden Borcunu demesini stemek ve Borcu stemek in Borkuya Yapmak Bab
1256 / 2483

buhari

72- Mescidi Sprmek. (tesine Berisine Dm) Paavralar. pleri ve Aa Krntlarn Toplamak Bab 73- arab Ticaretinin Haram Klnmasn Mescidde Zikredip Beyan Eylemek Bab 74- Mescide Mahsus Hizmetiler Bab 75- Esirin Yahud Borlunun Balanarak Mescidin inde Bulundurulmas Bab 76- Kafirin Mslman Olduu Zaman Ykanmas ve Yine Esirin Mescid inde Balanmas Bab 77- Mescidin inde Hastalar in ve Hastalardan Bakalar in adr Kurmak Bab 78- Bir htiya Sebebiyle Mescidi Deve Sokmak Bab 79- Bab 80- Mescide kacak Kk Kafi ve Gelip Geme Yeri Bab 81- Ka'be in ve Dier Mescidler in Kaplar ve Kilidler (Edinme) Bab 82- Mescide Mrikin Girmesi Bab 83- Mescidde Sesi Ykseltmenin Hkm Bab 84- Mescidde (lim in) Halkalar (Tekil Etmek) ve Oturmak Bab 85- Mescid inde Srt st Yatmak ve Ayak Uzatmak Bab 86- nsanlara Zarar Gelmeksizin Yolda Mescid Yaplr Bab 87- ar-Pazar Mescidinde Namaz Klmak Bab 88- Mescid inde ve Dnda Parmaklar Birbirine Geirip Kiltlemek Bab 89- Medine'ye Giden Yollar zerindeki Mescidler ve Peygamberin Namaz Klm Olduu Mbarek Yerler Bab (MUSALNN STRESNE D BBLAR) 90- Bab: mamn Stresi, Arkasndakilerin de Stresidir 91- Musalli le Stre Arasndaki Uzakln Ne Kadar Olmas Lazmdr Bab 92- Harbeye (Yani Ksa Mzraa) Doru Namaz Klmak Bab 93- Ucu Demirli Yahud Demirsiz Denee Doru Namaz Klmak Bab 94- Mekke'de ve Mekke Dnda Namaz in Stre Edinmek Bab 95- stvaneye Yani Stuna Doru Namaz Klmak Bab 96- Cemaat Olmad Zaman Mnferid ken Direkler Arasnda Namaz Klmak Bab 97- Bab 99- erire Doru Namaz Klmak Bab 100- Bab: Namaz Klmakta Olan Kimse nnden Geecek Olan (Mendub Olarak) Redd Eder 101- Namaz Klann nnden Geecek Kimsenin Yklenecei Gnah Bab 102- Kiinin Namaz Klmakta Bulunan Arkadan Yz Yze Karlamas Bab 103- Uyuyan Kimsenin Arkasnda Namaz Klmak Bab 104- Kadnn Arka Tarafnda Nafile Namaz Klmak Bab 105- Namaz Hibir ey Kesmez Diyen Kimse Bab 106- Bab: Musalli Namazda Boynu zerinde Kk Kz ocuu Tad Zaman (Namazn Hkm Nasldr?) 107- Bab: Musalli, inde Hayzl Kadn Bulunan Bir Dee Doru Namaz Klarsa (Namazn Hkm Nasl Olur?) 108- Bab: Erkek Namaz Klarken Secde Srasnda, Secde Edebilmesi in Eliyle Karsn Drter Mi? 109- Kadn. Namaz Klmakta Olan Erkekten Eza Nevinden Bulunan Bir eyi Atp Uzaklatrr Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
1257 / 2483

buhari

7-KTBU'S-SALT (NAMAZ KTABI) 1- sr Gecesinde Namazlarn Nasl Farz Klnd Bab

bn Abbs yle dedi: Bana Eb Sufyn uzun HrakI hadsinde tahds etti ki, Eb Sufyn (Hrakl'a kar, Peygamber'i kasdederek): O bize namaz klmay, doru olup doru sylemeyi ve ffetli olmay (yn haramlardan, irkin eylerden ekinmeyi) emretmektedir, demitir [1]
1-.......Enes (R) yle demitir: Eb Zerr, Raslullah'n (Mi'rc kssasn) yle haber verdiini tahds ederdi: "Ben, Mekke'de iken evimin tavan (anszn) yarld. Cibril aleyhi's-selm indi. Gsm yardktan sonra onu zemzem suyu ile ykad. Sonra hikmet ve mn ile dopdolu olan ahundan bir leen getirdi de onu gsmn iine boaltt ve gsm kapatt. Sonra elimden tutup beni dny semya doru kard. Dny semya (yn yere en yakn olan semya) var dmda Cibril, o semnn bekisine: A, dedi. Beki: Kimdir o? dedi. Cibril'dir, dedi. Beraberinde kimse var m? dedi. Beraberimde Muhammed vardr, dedi. O'na (gelsin diye) haber gnderildi mi? dedi. Evet, dedi. . Kap alnca dny semnn stne ktk. Bir de grdm ki bir kimse oturmu, sa tarafnda bir takm karaltlar, sol tarafnda da bir takm karaltlar var. O kimse sa tarafna baktnda glyor, sol tarafna baktnda alyor. O zt: Merhaba (yn ho geldin) slih Peygamber, ho geldin slih oul, dedi. Ben Cibril'e: Bu kim? diye sordum. Bu, dem Peygamber'dir. Sanda, solunda olan bu karaltlar da ocuklarnn ruhlardr. Sanda olanlar cennetlikler, sol tarafnda olan bu karaltlar da cehennemliklerdir. Sama baknca gler, sol tarafna baknca alar, dedi. Derken Cibril beni ikinci semya doru kard. Orann bekisine de: A, dedi. Orann bekisi de evvelkinin syledikleri gibi syledi de kapy at." Enes der ki: Eb Zerr, RasluIIah'n semlarda dem, drs, M-s, s ve brhm'i -Allah'n salavt zerlerine olsun- bulduunu syledi ise de, onlardan her binlerinin menzillerinin nasl olduunu tesbt etmedi; yalnz dem'i dny semda, brhm'i altnc semda bulmu olduunu syledi[2]. Yine Enes der ki .[3] Cibrl, Peygamber ile birlikte drs'e uradklarnda, drs aleyhi's-selm: Ho geldin slih Peygamber, ho geldin slih karde, demi. Peygamber buyurmu ki:) "Bu kim? diye sordum. Cibrl: Bu, drs'dir, dedi. Sonra Musa'ya uradm. Oda: Ho geldin slih Peygamber, ho geldin slih karde, dedi. Bu kim? dedim.
1258 / 2483

buhari

Cibrl: Bu, Musa'dr, dedi. Sonra s'ya uradm. O da: Ho geldin slih karde, ho geldin slih Peygamber, dedi. Bu kim? dedim. ';. Cibrl: Bu, isa'dr, dedi. Sonra brahim'e uradm. Ho geldin slih Peygamber, ho geldin slih oul, dedi. Bu kim, dedim. Cibrl: Bu, brahim aleyhi's-selmdr, dedi." bn ihb yle dedi: Bana Eb Bekr ibnu Hazm haber verdi ki: bn Abbs ile Eb Habbe elEnsr yle derler idi: Peygamber (S) yle dedi: "Sonra ben ok ykseklere karldm, nihayet kalemlerin czrtlarn iittiim yksek bir yere ktm"[4]. Yine bn Hazm ile Enes ibn Mlik yle demilerdir: Peygamber (S) yle buyurdu: "(O zaman) Allah, mmetime elli namaz farz etti. Bufarzyk-lenerek dndm. Derken Musa'ya rast geldi m. Ms: Allah mmetine neyi farz etti? diye sordu. Elli namaz farz etti, dedim. Rabb'na dn, nk senin mmetin buna takat getiremez, dedi. Mracaat ettim. Allah bir ksmn indirdi. Ben yine Musa'nn yanna dnp: Bir ksmn indirdi, dedim. O yine: Rabb'na mracaat et, nk senin mmetin takat getiremez, dedi. Bir daha mracaat ettim. Allah bir ksmn daha indirdi. Musa'nn yanna yine dndm. O yine: Rabb'na dn. Zr mmetin buna takat getirmez, dedi. Bunun zerine tekrar Allah'a mracaat ettim. Allah: "Onlar betir ve yine onlar ellidir. Benim nezdimde sz tebdil olunamaz" buyurdu[5]. Musa'nn yanna dndm. O yine: Rabb'na mracaat et, dedi. Ben de: Rabb'mdan utanr oldum, dedim. Sonra Cibril beni t Sidretu'l-Mnteh'ya varncaya kadar birlikte gtrd. Sidre 'yi yle acb renkler kaplamt ki, onlar nedir bilemem. Sonra cennete girdirildim ki iinde birok inci dizileri vard[6], topra da misk idi"[7]
2-.......M'minlerin annesi ie (R) yle demitir: Allah namz farz ettii zaman, hazarda ve seferde (akamdan baka namazlar) ikier rek'at ikier rek'at olarak farz etmiti. Sonra sefer namazlar olduklar gibi brakld da hazar namazlarnda artrma yapld [8]. 2- Namazn, Avreti rtecek eyler inde Vcib Olmas, Yce Allah'n

"... Her mescid huzurunda ziynetinizi aln... " (ei-A'rf: 3i)

Kavli Ve Bir Bez inde Sarnarak Namaz Klan Kimse Bab [9]

Seleme ibnu'l-Ekv'dan, Peygamber (S)'in: "(Namaz klan kimse) O bezi bir dikenle de olsabdmeler" buyurduu zikrolunur. Bunun isnadnda nazar vardr [10]. Pislik grmedii mddete iinde cins mnsebet yapt elbise ile namaz klan kimse [11].
1259 / 2483

buhari

Peygamber (S), plak kimsenin Ka'be'yi tavaf tmemesini emretmitir [12].

3-....... mm Atyye (R) yle demitir: Bize iki bayram gnnde hayzh kadnlar ve perde arkasnda yaayan kadnlar karmamz emredildi de, kadnlar mslmnlarn cemaatnda ve dualarnda hzr bulunurlar, hayzllar ise kadnlarn namaz yerinden ayr dururlard. Bir kadn: Y Raslallah, birimizin cilbb (yn rtnecek araf) yoktur, dedi. Raslullah: "Kadn arkada kendi cilbblanndan birini ona giydirsin" buyurdu. Ve Abdullah ibn Raca yle dedi: Bize mrn (el-Kattn) tahds etti. Bize Muhammed ibn rn tahds etti. Bize mm Atyye tahds edip: Ben Peygamber (S)'den bunu iittim, dedi.[13] 3- Namaz Klacak Kimsenin Namaza Girerken zrn Boynunun Gerisine Balamas Bab

Eb Hazm, Sehl (ibn Sa'd-91-)'den: Sahbler zrlarn iinleri zerine balam olarak Peygambe S) ile birlikte namaz kldlar, dedi[14].
4-....... Bana Vkd ibn Muhammed, Muhammed ibnu'lunkedir'den tahds etti. O yle demitir: Cbir, elbiseleri, elbise sehbs[15] zerine konulmu olduu hlde, bir tek izrn boynunun gerisine balam olarak namaz kld. Bir kimse ona: Bir tek izr iinde mi namaz klyorsun? dedi. Cbir de: Bunu ancak senin gibi bir ahmak kimsenin beni grmesi iin yaptm. Peygamber (S) zamannda bizim hangimizin iki sevbi vard? dedi. [16] 5-....... Bize Abdurrahmn ibnu Eb'l-Mevl, Muhammed bnu'l-Munkedir'den tahds etti. O yle demitir: Ben Cbir ibn Ab-dillah' grdm ki, o, bir tek sevb iinde namaz klyordu ve: Ben Peygamber(S)'i bir sevb iinde namaz klarken grdm, dedi. [17] 4- Bir Sevb inde Onunla rtnerek Namaz Klmak Bab

bn ihb ez-Zuhr: ltihf hakknda rivayet ettii adsinde: el-Multehf, el-Mutevah demektir, dedi. O da sevbin iki ucunu iki omuzu zerinde aprasvr alayandr ve Tavauh, kumala rtnen kimsenin, kuman iki ucunu iki omuzu zerinde balamasdr[18]. Buhr dedi ki: mm Hni* yle demitir:Peygamber (S) bir kumala rtnp, onun iki ucunu muzlan zerinde apraslama balad [19].
6-....... Bize Him ibn Urve, babasndan; o da Umer ibn Eb eleme'den tahds etti ki (O, yle demitir): Peygamber (S-bir defa) iki ucunu apraslamasna balad bir kuma iinde namaz kld[20]. 7-.......Bize Him tahds edip yle dedi: Bana babam (Urve bnu'z-Zubeyr), Umer ibn Eb Seleme'den tahds etti ki, Umer ibn b Seleme, Peygamber (S)'i m'minlerin annesi mm Seleme'nin evinde, bir kuma iinde, kuman iki ucunu omuzlar zerine atm olarak namaz klarken grmtr [21]. 8-.......Umer ibnu Eb Seleme haber verip yle demitir: Ben Raslullah (S)', mm Seleme'nin
1260 / 2483

buhari

evinde bir kuma iinde, onunla rtnm ve kuman iki ucunu omuzlan zerine koymu olduu hlde namaz klarken grdm. [22]
9-.......Bana Mlik ibn Enes, Umer ibn Ubeydillah'n himayesinde bulunan Ebu'n-Nadr'dan tahds etti. Ona da Eb Tlib'in kz mm Hni'nin himayesinde bulunan Eb Murre haber verdi ki, kendisi Eb Tlib'in kz mm Hni'den yle derken iitmitir: Fetih senesi Raslullah'n yanna gittim, O'nu ykanr hlde buldum. Kz Ftma, O'nu setr edip perdeliyordu. Selm verdim. "Bu kadn kimdir?" diye sordu. Ben: Eb'Tlib'in kz mm Hni'im dedim. Bunun zerine: "Ho geldin mm Hni'" dedi. Ykanmasndan ayrlnca, bir kuma iinde, kuma srtnda apraslamasna balam olduu hlde namaza durup sekiz rek'at namaz kld. Namazdan kt zaman: Y Raslallah, anamn olu benim emn verdiim fuln, bnu Hubeyre'yi ldreceini sylyor, dedim [23]. Raslullah (S): "Y mme Hni', senin ahd ve emn verdiine biz de ahd ve emn verdik" buyurdu. mm Hni': Bu kld namaz Duh namaz idi, dedi. [24] 10........ Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Sad ibn Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre'den haber verdi (O, yle demitir): Bir kimse Raslullah'a bir tek kuma iinde namazdan sordu. Raslullah (S) da: "Her Dirinizin ikier kuma var m ki?" buyurdu [25]. 5- Bb: Kii Bir Tek Kuma inde Namaz Klaca Zam (Onun Br Ksmn) Omuzlar zerine Koysun 11-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S): "Hibiriniz zerinde bir tek kuma varken onun bir mikdrm boynunun kk ile omuz balar arasna dolamakszn namaz klmasn " buyurdu [26]. 12-.......Bize eybn, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da krime'den tahds etti. Yahya: Ben krime'den iittim yhud ben ona sormu idim, dedi. krime yle dedi: Eb Hureyre'den iittim, o yle diyordu: Ben Raslullah (S)'n: "Her kim bir tek kuma iinde namaz klacak olursa, onun iki ucunu apraslamasna iki omuzundan geirsin" buyururken (kulamla) iittiime ehdet ederim. [27] 6- Bb: Sevb (Yn Kuma) Dar Olduu Zaman [28] 13-.......Bize Fulayh ibn Sleyman, Sad ibnu'l-Hris'ten tahds etti. O yle demitir: Biz Cbir ibn Abdillah'a bir tek sevb iinde namaz klmaktan sorduk, o yle dedi: Peygamber'in seferlerinin birine[29] onun maiyyetinde olarak ktm. Bir gece bir iimden dolay yanna gittim. O'nu namaz klarken buldum. Benim de zerimde bir tek sevb vard. Onu ihrama brnr gibi brnp yan banda namaza durdum. Namazdan ktnda: "Y Cbir, gece geliinin sebebi nedir?" diye sordu. imi O'na haber verdim. Szm bitirdikten sonra "Ya u grdm istimal (yn kuma brnme) ne oluyor?" diye sordu. Bir sevb vardr, dedim. Bunun zerine: "Libsn geni olursa ona brn;(bunun gibi) dar olursa izr olarak beline bala" buyurdu [30]. 14-....... Sehl (R) yle demitir: (Bz kerreler) bir takm erkekler, bellerindeki futalar (dar olduklar iin) ocuklar gibi boyunlarna balam olarak Peygamber'le birlikte namaz klarlard
1261 / 2483

buhari

olduklar iin) ocuklar gibi boyunlarna balam olarak Peygamber'le birlikte namaz klarlard da. (cemate gelen) kadnlara: Erkekler dorulup oturmadka balarnz secdeden kaldrmaynz, denirdi. [31]
7- am'a Mensb (Yn Gayrimslimler Tarafndan 'ml Edilmi) Olan Cbbe inde Namaz Klmak Bab

Ve Hasen el-Basr: Mecsler'in dokuduu kumalar inde namaz klmakta be's grmemitir [32]. Ma'mer (ibn Rid): Ben ez-Zuhr*yi grdm; o, boyasna sidik kartrlarak boyanm olan Yemen kumalar giyerdi, demitir[33].Al ibn Eb Tlib de: -Yine kfirlerin i'ml ettiiykanmadk yeni kumalar iinde namaz klmtr [34].
15-.......Mugre ibn u'be (R) yle demitir: Ben Peygambe S) ile birlikte bir seferde idim [35]. Bana: "Y Mugre, su kabn al" buyurdu. Ben mataray aldm. Raslullah (S) gzmdem gizleninceye kadar uzaa gitti ve hacetini kaza etti. zerindebir m cbbesi vard. Elini cbbenin yeninden karmaya davrand, fakat dar oldu. Bunun zerine elini cbbenin aasndan kard. Ben kendisine su ktm. O, namaz iin ald abdesti ald. Mestleri zerine meshetti, sonra namaz kld [36]. 8- Namazda Ve Namaz Hricinde Soyunup plak Olmann Keraheti Bab 16-.......Bize Amr ibn Dnar tahds edip yle dedi: Ben Cbir bn Abdillah'tan iittim, o yle tahds ediyordu: Raslullah (S) Ku-rey ile birlikte Ka'be iin ta naklediyordu[37]. Futas da zerinde idi. Amucas Abbs O'na: Ey kardeimin olu, futan zsen de onu omuzlarnn zerine koyup, talarn altna getirsen? dedi. Cbir yhud ona haber veren dedi ki: Peygamber futasn zp omuzlarnn zerine koyunca, hemen baylp yere dt. te ondan sonra plak grlmemitir [38]. 9- Gmlek, alvarlar (Donlar), Dizleri Kapamayan Ksa Don Ve Kaftan inde Namaz Klmak Bab 17-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Bir kimse Peygamber'e oru kalkt da O'na bir tek sevb iinde namaz klmaktan sordu. Peygamber: "Sizin her birerleriniz iki sevb bulabilir mi ki?" buyurdu. Sonra bir kimse bu mes'eleyi Umer'den sordu. Umer de: Allah size genilik verdiinde siz de elbisenizi geni tutunuz. Bir kimsenin birden ziyde elbisesi olursa onu zerine alsn. Bir kimse izr ile rid iinde de, izr ile gmlek iinde de, izr ile kaftan iinde de, alvar (veya don) ile rid iinde de, alvar ile gmlek iinde de, alvar ile kaftan iinde de, dizleri kapamayan ksa don ile kaftan iinde de, dizleri kapamayan ksa don ile gmlek iinde de namaz klabilir, dedi. RvEb Hureyre dedi ki: Zannediyorum ki Umer: Dizleri kapamayan ksa don ile rid iinde de, dedi[39]. 18-.......bn Umer (R) yle demitir: Bir kimse Raslullah'a orup: ihrama giren kimse ne giyer? dedi. Raslullah (S): "Gmlek giymez, alvarlar ve bornus giymez, eri veya zafern ile boyanm kuma giymez. Na'leyn bulamad takdirde mest giysin ve onlar da topuklardan
1262 / 2483

buhari

aaya varncaya kadar kessin" buyurdu. Yine Nfi'den; o da bn Umer'den; o da Peygamber'den bunun benzeri olan hadsi rivayet etti. [40]
10- Avretten rtecei ey Bab [41] 19-......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Peygamber (S), timlu's-samm'dan[42], insann, brnd kuman bir paras avret yeri zerinde bulunmakszn tek kuma ile ihtib[43] etmesinden nehyetti[44] 20-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S), iki trl al veriten (yn) "lims" ile "nibz" [45]alverilerinden, "itimlu's -samm"dan, bir de insann tek sevb iinde (avret yerini rtmeyecek ekilde) "ihtib" etmesinden nehyetti. [46] 21-.......Bize bn ihb'n kardeinin olu (Muhammed ibn Abdillah), amucas(Muhammed ibn ihb)'ndan tahds etti. O, yle demitir: Bana Humeyd ibn Abdirrahmn ibn Avf haber verdi ki, Eb Hureyre yle demitir: Eb Bekr u (ma'lm olan) haccda[47], nahr gnnde birok mndlerle birlikte Min'da "Bu yldan sonra hibir mrik hacc, hibir plak Beyt'i tavaf etmesin" diye i'Ina beni de gnderdi. Rv Humeyd ibnu Abdirrahmn dedi ki: Sonra Raslullah (S) -Eb Bekr'in ardndan- Al'yi gnderip: Bere Sresi'ni i'-ln etmesini emretti. Eb Hureyre dedi ki: Al de bizimle beraber nahr gnnde Min'daki halk arasnda: "Bu yldan sonra hibir mrik hacc etmesin, hibir plak kimse Beyt'i tavaf etmesin" diye (bara bara) i'ln etti. [48] 11- Ridsz Olarak Namaz Klmak Bab 22-.......Muhammed ibnu'l-Munkedir yle demitir: Ben Cbir ibn Abdillah'in yanna girdim. O bir sevb iinde ona brnm olarak namaz klyordu. Rids da konulmutu. Namazdan knca Ona: Y Eb Abdirrahmn, ridn konulmu olduu hlde sen namaz (m) klyorsun? dedik. Kendisi: Evet, sizin gibi chillerin beni (bu ekilde) namaz klarken grmelerini arzu ettim. Ben Peygamber-(S)'i ite byle namaz klarken grdm, dedi[49]. 12- Uyluk Hakknda Zikrolunan ey Bab

bn Abbs'tan [50], Cerhed ibn Rizh'tan [51] ve Muhammed ibn Cah'tan[52]; bunlarn her dePeygamber'den olmak zere"Uyluk avrettir" hadsi rivayet ediliyor. Enes: Peygamber (S) uyluunu at, dedi [53].Alimlerin ihtilflarndan klmak iin, Enes hadsi ened ynnden daha sahihtir, Cerhed hadsi ise tesettr iinde) daha ihtiyatldr [54]. Eb.Ms el-E'r: Usmn, huzuruna girdii zaman eygamber (S) iki dizini rtt, dedi[55]. Zeyd ibn Sabit: Allah (en Nisa: 95. kelmm) Raslne, O'nunuyluu benim uyluum zerinde iken indirdi. Bu srada uyluu bana o kadar ar geldi ki, ben :J uyluum ezilecek diye korktum, demitir[56].
1263 / 2483

buhari

23-.......Bize Abdulazz ibnu Suheyb, Enes'ten tahds etti (o,yle demitir): Raslullah (S), Hayber gazasna kmt. Hayber'ln yanbanda sabah namazn daha karanlk iken kldk. Sonra Allah'n Peygamberi (hayvanna) bindi. Eb Talha da bindi, ben de Eb Ta-ha'nn terkisinde idim. Allah'n Peygamberi, Hayber'in soka iine srd. Benim dizim Allah'n Peygamberi'nin uyluuna dokunur hldeydi. Sonra izrn (yn futasn) uyluundan syrd. Hatt Allah'n Peygamberi'nin uyluunun akl hl gzmn nndedir. ehre girerken de: "Allahu Ekber, Hayber harb oldu -yhud harb olsun.-Biz bir kavmin yurduna girdik mi, inzr edilmi olanlarn hli yaman olur!" buyurdu [57]. Bunu da kerre syledi. Enes dedi ki: Hayberliler (sabah vakti) ilerinin bana knca: te Muhammed; rv Abdulazz ibn Suheyb'in bzlarndan rivayetine nazaran da: te Muhammed! te ordu! dediler. Enes dedi ki: Biz Hayber'i zorla, yn harben ele geerdik. Harb esirleri topland. Akabinde Dhye gelip: Ey Allah'n Peygamber'i, bana esirlerden bir criye ver, dedi. Peygamber ona: "Git de bir criye al" buyurdu. Dhye, Safiyye bintu Huyey'i ald. Bir kimse Peygamber'e geldi ve "Ey Allah'n Peygamberi, Dhye'ye Ben Kurayza ile Ben Nadr'n seyyidesi olan Safiyye bintu Huyey'i verdin. (Hlbuki) o kadn, senden bakasna mnsib olamaz, dedi. Bunun zerine: "Onu da, onu da arnz" buyurdu. Akabinde Dhye, Safiyye'yi getirdi. Peygamber Safiyye'ye bakt da, Dihye'ye: "Esirlerden, bundan baka bir criye al" buyurdu. Enes dedi ki: Peygamber Safiyye'yi azd etti ve onunla evlendi. Sabit el-Bunn, Enes'e hitaben: Y EbHamza, Peygamber Safiyye'ye mehr olmak zere ne verdi? dedi. Enes: Safiyye'nin nefsini; onu azd etti ve onunla evlendi, dedi. Nihayet yol zerinde iken, mm Sleym, Safiyye'yi Peygamber iin cihzlad ve gece olunca onu Peygamber'e teslim edip gerdee koydu. Artk Peygamber gveyi olmutu. Sabah olunca: "Kimde birey varsa onu getirsin" buyurdu da bir yayg yayd. Artk kimi insan hurma, kimi ya getirmee balad. Rv Abdulazz: Enes, sevk da sayd zannediyorum, dedi. Enes dedi ki: Oradaki cemat "hays" yemei yaptlar. te Raslullah'n dn a bu olmu oldu [58]. 13- Bb: Kadn Ka (Para) Elbise le Namaz Klar?

Ikrime: Kadn kendi bedenini bir sevb ile rtm olsa,, bu ona kf gelir, demitir [59].
24-.......Zuhr yle demitir: Bana Urve haber verdi ki, ie R) yle demitir: Yemn olsun Raslullah (S) fecr namazn kldrd da m'minelerden bir takm kadnlar (mrt denilen)[60] rtleriyle kendilerini rterek, Raslullah'Ia beraber namazda hzr bulunurlard. Sonra evlerine dnerlerdi ki, onlar kimse tanyamazd[61]. 14- Bb: Bir ahs Damgalar Bulunan Bir Kuma inde (Yn Onu Giyinerek) Namaz Kld Ve Onun Damgalarna Bakt Zaman? [62] 25-....... Bize bnu ihb, Urve'den; o da ie'den tahds etti o yle demitir): Peygamber (S), stnde damgalar bulunan bir ha-msa [63] iinde, namazda ve (namaz iinde) hamsann damgalarna ir defa bakt. Namazdan knca: "Benim u hamsam Eb Cehm 'e (geri) gtrn de bana Eb Cehm'in enbicniyy esini[64] getirin. nk hamsa demin beni namazmdan alkoydu" buyurdu [65]. Him ibn Urve, babasndan; o da ie'den syledi ki, Peygamber (S): "Ben namazda iken onun
1264 / 2483

buhari

damgasna bakyordum, onun beni fitneye drmesinden korkarm" buyurmutur. [66]

15- Bb: Bir Kimse Sab (Yn Ha) ekilleri Nakedilmi Elbise le Yhud Baka Suretler Bulunan Bir Elbise le Namaz Klsa Namaz Bozulur'mu? [67]

Ve bu nevi'den olmak zere nehy olunan eyler[68]

26-.......Bize Abdulazz ibn Suheyb, Enes'ten tahds etti (O yledemitir): ie'nin bir kiram vard[69]. ie onunla odasnn bir tarafn rtmt. Peygamber (S) ona: "u krmm karmzdan gider. Zr onun tasvirleri, namazmda bana grnp duruyor" buyurdu. [70] 16- Arkasnda Yrtmal pekten Bir Ferrc inde Namaz Klp Sonra Onu karan Kimse Bab 27-.......Ukbe ibn mir (R) yle demitir: Peygamber'e bir'ipekferrc (yn ferace)[71] hediye edilmiti. Onu giyip iinde namaz kld. Namazdan ktktan sonra, onu istemeyen, kerh gren bir kimse gibi, bedeninden iddetle kard ve: "Bu, muttaklere yaramaz" buyurdu. [72] 17- Krmz Bir Elbise le Namaz Klmak Bab 28-.......Bize Eb Cuheyfe (R) yle demitir: Ben Raslullah' rmz sahtiyandan yaplm bir kubbe iinde grdm[73]. Ve Bill' de grdm ki, o, Raslullah'm abdest alaca suyunu ald. nsanlar da grdm ki, (Peygamberdin kulland) abdest suyuna doru kouyorlard. O sudan kimin eline bir ey dediyse (teberrk iin) zerine srd. Ondan birey elde edemeyen ise arkadann elindeki slaklktan ald. Sonra grdm ki, Bill bir harbe alp (kubbenin dnda bir yere) dikti. Peygamber (S) krmz birhulle [74]giyinmi ve cemrenmi olarak dar kt [75], harbeye doru insanlara iki rek'at namaz kldrd[76]. Yine grdm ki, o harbenin nnden insanlar ve hayvanlar geip gidiyorlard. [77] 18- Evlerin Damlar stnde, Minberde, Aa Paralar zerinde Namaz Klmak Bab

Eb Abdillah Buhr yle der: Hasen Basr, buz zerinde namaz klnmasnda ve altndan yhud stnden yhud nnden sidik aksa bile, namazklanla kpr arasnda bir stre bulunduu zamankprler zerinde namaz klnmasnda bir be'sgrmemitir. Eb Hureyre de (aadaki) immn namazna uyarakmescidin tavannda namaz klmtr [78]. bn Umer de, skm kar zerinde namaz klmtr. [79]
29-....... Bize Eb Hazm tahds edip yle dedi: Sehl ibn Sa'd'a: (Peygamber mescidindeki) minber hangi eyden(yaplm)dir? diye sordular. Sehl yle dedi: nsanlar iinde bunu benden iyi bilen kalmad[80]. O, Gbe'nin esi (yn lgn) aacndandr.[81]O n u Ras-lullah iin, fulanca kadnn himayesinde bulunan fular kimse yapt idi. Yaplp yerine konulduu zaman RasluIIah (S) zerine kt ve kbleye kar dikelip (iftith) tekbri ald. nsanlar da arkasnda (mescidin iinde) namaza durdular. Okuyup ruk'a vard. Cemat de arkasnda rk' ettiler. Sonra ruk'dan bam kaldrd (ve kbleden yzn ayrmayarak) gerisin geriye dnd ve yere
1265 / 2483

buhari

secde etti. Sonra yine minbere kt. Sonra yine ruk'a vard. Sonra (yine ruk'dan) ban kaldrp gerisin geriye yryerek yere secde etti. te minberin kssas budur [82]. Eb Abdillah Buhr yle dedi: Al ibnu AbdilJah yle dedi: Allah kendisine rahmet eylesin, mm Ahmed ibn Hanbel (241) bana bu hadsten sorup: Ben ancak Peygamber'in insanlardan daha yksekte olduunu kasdettim. Binenaleyh bu hadse gre immn insanlardan daha yksekte bulunmasnda be's yoktur, dedi. (Al ibn Abdillah el-Medn) der ki: Bunun zerine ben de Ahmed ibn Han-bel'e: Sufyn ibn Uyeyne'ye bu hadsten pek ok sul sorulurdu. Bi nenaleyh sen ondan bu hadsi iitmedin mi? dedim. Ahmed ibn Hanbel: Hayr, dedi [83].
30-.......Bize Humeyd et-Tavl, Enes ibn Mlik'ten haber verdi(yle demitir): Raslullah (S) atndan dt de baca yhud krek kemii syrld. Raslullah bir ay kadnlarnn yanlarna girmemee yemn etti. Kendisine id bulunan ve merdiveni hurma ktnden olan ykseke bir odada oturdu. Bu srada sahbleri O'na iydet iin geldiler. Raslullah kendisi oturarak, oradakiler de ayakta olduklarhlde onlara namaz kldrd. Selm verince: "mm, kendisine uyulsun diye imm edilir. Binenaleyh o tekbr alnca tekbr aln, rk 'a vard vakit ruk'a varn. Scdeye vard vakit secdeye varn. Oturduu hlde namaz klarsa siz de hep oturarak namaz kln" buyurdu. Raslullah yirmi dokuz gnde oradan indi. Sahbler: Y Raslallah, sen kadnlarndan bir ay ayrlacana yemn etmitin, dediler. Raslullah: "(Yemn edilen) ay, yirmi dokuz gndr" buyurdu[84]. 19- Bb: Namaz Klan Kimsenin Giydii Sevb, Secdeye Dokunduu Zaman? [85] Vardnda Hanmna

31-.......Meymne (R) yle demitir: Raslullah (S), ben karsnda ve hayzh olduum hlde namaz klard. Bazen secdeye vard zaman giydii elbise -ben hayzh iken- bana dokunurdu. Yine Meymne: Raslullah hurma yaprandan yaplm kk bir seccade zerinde namaz klard, demiti[86] 20- Hasr zerinde Namaz Klmak Bab

Ve Cbir ibn AbdiIIah ile Eb Sad Hudr, geminin iinde herbiri ayakta olduklar hlde namaz klmlardr[87]. Hasen Basr (gemide ayakta m, yoksa oturarak m namaz kldracan soran kimseye hitaben): Dikelmekle arkadalarna meakkat vermeyecein mddete ayakta kldrrsn ve gemi ile beraber -dnecei yere- dnersin. Onlara meakkat vereceksen o takdirde oturarak namaz kldrrsn, demitir .[88]
32.......Bize Mlik, shk ibn AbdiIIah ibn Eb Talha'dan; oda Enes ibn Mlik'ten haber verdi. Onun ninesi Muleyke, Raslullah', kendisi iin hazrlam olduu bir yemee da'vet etmiti. Raslullah o yemekten yedi. Sonra; "Kalknz da size namaz kldraym" buyurdu. Enes der ki: Ben kullanla kullanla simsiyah olmu bulunan (eski) bir hasrmza doru davrandm, zerine su serptim. Raslullah (S) namaza durdu. Yetm ile ben de arkasnda bir saff olduk. Koca kan da arkamzda durdu. Raslullah bizlere iki rek'at namaz kldrd, sonra ayrld [89]. 21- Seccade zerinde Namaz Bab [90] 33-.......Meymne (R): Peygamber (S) hurma yapraklarndanyaplm kk bir seccade
1266 / 2483

buhari

zerinde namaz klard, demitir. [91]

22- Kilim, Kee Ve Benzeri Denen eyler zerinde Namaz Klmak Bab

Enes ibn Mlik kendi dei zerinde namaz klmtr.[92] Ve yine Enes: Bizler Peygamber'in beraberinde namaz klardk da bizden kimi kendi sevbi zerine secde ederdi, demitir [93].
34-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Ben Raslullah'n n tarafnda, ayaklarm O'nun kblesine (yn secde edecei yere) gelmek zere uyur idim. O secdeye vard zaman eliyle beni drterdi de ben ayaklarm geriye ekerdim. Secdeden kalkt zaman yine uzatrdm. ie der ki: O zamanlarda evlerde kandiller (yn klar) yoktu [94]. 35-.......ie (R) yle haber vermitir: ie, Peygamber'in eine id dei zerinde, kendisi ile kblesi arasnda cenazenin sadan sola uzanp yatmas gibi yatm olduu hlde Raslullah (S) namaz klar idi. [95] 36-,......Bize Leys, Yezd'den; o da Irak (ibn Mlik)'tan; o da Urve'den tahds etti ki, Peygamber (S), e, Peygamber'le kblesi arasnda, stnde ikisinin beraber uyuyageldikleri dek zerinde enli-lemesine yatm olduu hlde namaz klar idi. [96] 23- Scan iddetinde Sevb zerine Secde Etmek Bab

Hasen Basr: Sahbler cemati, elleri elbisesinin kolu iinde olduu hlde sark ve klah zerine secde ediyordu, demitir .[97]
37-.......Enes (R) yle demitir: Biz Peygamber (S) ile birlikte namaz klardk da, bzlarmz scan iddetinden dolay (brnd-) sevbin bir kenarn secde yerine koyard [98]. 24- Ayakkablarla Namaz Klmak Bab 38-.......Bize Eb Mesleme Sad ibnu Yezd el-Ezd haber verip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'e: Peygamber (S) ayakkablar ayanda iken namaz klar myd? diye sordum. Enes: Evet, cevbm verdi [99]. 25- Mestlerle Namaz Klmak Bab 39-.......Hemmm ibnu'I-Hris yle demitir: Ben Cerr ibn Abdillah' grdm ki, o iedikten sonra abdest ald ve mestleri zerine mesh etti. Sonra kalkp namaz kld. Kendisine (niin mest zerine mesh ettin diye) soruldu. O: Ben Peygamber'in byle yaptn grdm, dedi. Rv brhm en-Naha der ki: Bu hads (Abdullah ibn Mes'd'un arkadalarnn) pek holarna giderdi. nk Cerr, en son mslmn olanlardan biridir [100]. 40-.......Mesrk'dan; o da el-Mugre ibn u'be (R)'den tahds etti ki, o: Ben Peygamber (S)'e abdest aldirttm da, O mestleri zerine mesh etti ve namaz kld demitir[101]
1267 / 2483

buhari

26- Bb: Namaz Klan Kimse Secde Etmeyi Tamamlamad Zaman? [102] 41-....... Bize Mehd, Vsl'dan; o da Eb Vil'den; o da Huzeyfe'den haber verdi ki, Huzeyfe (R) ruk'unu ve sucdunu tamm yapmayan bir adam grd. O adam namazn ed ettikten sonra Huzeyfe ona: Sen namaz klmadn, demitir. Eb Vil: Eb Huzeyfe'-nin ona: "lm olsan, Muhammed'in snnetinin gayr zere lm olursun".dediini zannediyorum, dedi. [103] 2 7 - Bb: Namaz Klan Kimse Secde Esnasnda Pazularn Aar Ve Yanlarndan Uzaklatrr 42-.......Bize Bekr ibnu Mudar, Ca'fer'den; o da bn Hrmz'den; o da Abdullah ibn Mlikin bnu Buhayne(R)'den tahds etti (O yle demitir): Peygamber (S) namaz klarken secde esnasnda koltuk altlarnn beyazl grnecek derecede pazularnn arasn aar (ve bedenini yerden uzaklatrld. Leys dedi ki: Bana Ca'fer ibn Raba daBekr'in bu hadsi tarznda tahds etti.[104] 28- Kbleye Ynelmenin Fazileti Bab [105]

Namaz klacak kimse ayaklarnn ular ile (yn ayak parmaklarnn balaryle) kble tarafna ynelir. Bunu Eb Humeyd, Peygamber(S)'den sylemitir.[106]
43-.......Enes (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim bizim kldmz namaz klar, kblemize kar durur ve kestiimizi yerse, Allah Un ve Allah elisinin ahd ve emnn hakkeden ms-lmn, ite odur. Artk yle olan bir kimsenin ahd ve emn hususunda Allah'a (ve RasFne) hyanet etmeyin".[107] 44-.......Enes (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "nsanlar L ilahe Hlellh (= Allah'tan baka hakk ilh yok) deyinceye kadar, onlarla muharebe etmekliim bana emr olundu. Onlar bunu syledikleri, namazmz kldklar, kblemize yneldikleri ve kestikleri hayvanlar bizim kestiimiz hayvanlar gibi kestikleri zaman, artk onlarn kanlar ve mallar bize haram olmutur, ancak kanlarn ve mallarn kendi hakklan mukaabili olmak mstesnadr. Onlarn (b tnlarndan dolay olan) hesblar Allah'a iddir". Ve bnu Eb Meryem yle dedi: Bize Yahya (ibn Eyyb) haber verip yle dedi: Bize Humeyd et-Tavl tahds edip yle dedi: Bize Enes, Peygamber(S)'den tahds etti[108]. Ve Al ibn Abdillah yle dedi: Bize Hlid ibn Haris tahds edip yle dedi: Bize Humeyd etTavl tahds edip yle dedi: Meymn ibnu Siyah, Enes ibn Mlik'e sorup: Y Eb Hamza! Kulun kann ve maln haram klan ey nedir? dedi. Enes: Kim L ilahe illellah (= Allah' tan baka hakk ilh yoktur) essna (zahiren) ehdet eder, kblemize ynelir, namazmz klar ve kestiimiz hayvan yerse, ite o msi-mndr. Artk mslmnn lehine olan, onun da lehine; mslmnn aleyhine olan, onun da aleyhinedir, dedi[109]. 29- Medne. am Ve Mark Ahlsinin Kblesi Bab

Peygamber'in:"Dk karma yhud ieme esnasnda kbleye kar ynelmeyiniz, lkin (Medne'nin) ark tarafna veya garb tarafna doru yneliniz" kavlinden dolay (Medine semti
1268 / 2483

buhari

iin) arkta ve garbda kble yoktur [110].

45-....... Bize Zuhr, At ibn YezcTden; o da Eb Eyyb elEnsr'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Halya geldiiniz zaman kbleyi karnza almayn, kbleyi arkanza da almayn, fakat (Medine'nin) ark tarafna doru veya garb tarafna doru dnnz". Eb Eyyb dedi ki: Sonra biz am'a geldik ve kble tarafna doru bina edilmi birok hallar bulduk. Bu durumda biz, kble cihetinden eilip meyleder ve Yce Allah'tan mafiret isterdik. Ve yine Zuhr'den; o da At'dan. At: Ben Eb Eyyb'dan; o da Peygamber(S)'den olmak zere, geen hads gibi iittim, dedi[111]. 30- Yce Allah'n: Siz De brahim'in Makaamndan Bir Namazgah Edinin (El-Bakara: 125) Kelm Bab [112] 46-....... Bize Amr ibnu Dnr tahds edip yle dedi: Biz bn Umer'e: Umre iin Ka'be'yi tavaf etmi, fakat Safa ile Merve arasnda sa'y etmemi olan bir kimse, karsyle cins mnsebet yapabilir mi? diye sorduk. bn Umer: Peygamber (S) umre iin Mekke'ye geldi, Beyt'i yedi kerre tavaf etti. Makaamn arkasnda iki rek'at namaz kld. Safa ile Merve arasnda sa'y etti. And olsun ki Allah'n Rasl'nde sizin iin pek gzel bir rnek vardrd-Ahzb:2i), dedi. Biz bu mes'eleyi Cbir ibn Abdillah'a da sorduk. O da: Safa ile Merve arasn sa'y etmedike kadna sakn yaklamasn, cevbm verdi. [113] 47-.......Seyf yle demitir: Ben Mchid'den iittim, o yle dedi: bn Umer'in yanna gelindi de, ona: te u Raslullah, o Ka'-be'ye girdi, denildi. Bunun zerine bn Umer yle dedi: Peygamber (S) darya km olduu hlde, ben hemen oraya geldim ve BPi Ka'be kapsnn iki svesi arasnda ayakta buldum. Ve hemen Bill'e sorup: Peygamber Ka'be iinde namaz kld m? dedim, Bill: Evet, kapdan giren kimsenin sol tarafna den iki direk arasnda iki rek'at namaz kld, sonra darya kt ve Ka'be'nin yz -kaps- karsnda (yn brhm makaamnda) iki rek'at kld, dedi. [114] 48-....... Bize bnu Curayc, At'dan haber verdi: O yle demitir: Ben bn Abbs'tan iittim, o yle dedi: Peygamber (S) Ka'-be'ye girdii zaman, onun btn nahiyelerinde (yn cihetlerinde) du etti ve oradan kncaya kadar namaz klmad. Darya knca Ka'-be'nin nnde iki rek'at kld. Ve: "Kble ite budur" dedi[115]. 31- Namaz Klacak Kimsenin, Nerede Olursa Olsun, Kble Cihetine Ynelmesi Bab [116]

Ve Eb Hureyre yle dedi: Peygamber (S): Bulunduun yerde kble cihetine ynel ve Allahu Ekberde" buyurdu[117].
49-.......Ber' ibn zb (R) yle demitir: Raslullah (S), (Medine'de) on alt yhud on yedi ay Beytu'l-Makdis'e doru namaz kld idi. Hlbuki Raslullah kblesinin Ka'be'ye yneltilmesini arzu ederdi. Bunun zerine azz ve cell olan Allah: "Biz, yzn ok kerre ge doru evirip evirdiini muhakkak gryoruz. imdi seni herhalde hond olacan bir kbleye dndryoruz. (Namazda) Yzn artk Mescidi Haram tarafna evir. (Ey m'minler) siz de nerede bulunursanz (namazda) yzlerinizi o yana dndrn..." (ei-Bakara: 144) yetini indirdi.
1269 / 2483

buhari

Raslullah da Ka'be tarafna yneldi. Bunun zerine, insanlardan bir takm beyinsizler -ki onlar Yahdler'dir-: "Mslmanlar, zerinde durduklar kblelerinden eviren nedir?" dediler. "De ki: Dou da Allah hn, bat da. O, kimi dilerse onu dosdoru yola iletir" (ei-Bakara: 142). Bu kble tahvili akabinde bir kimse Peygamber'le beraber (Ka'be'ye doru) namaz kld da, namaz kl dktan sonra yola kt. Nihayet Beytu'l-Makdis'e doru ikindi namaz klmakta olan bir Ensr cemaatna urad. Onlara: Peygamber'le beraber namaz kldn, Peygamber'in Ka'be cihetine yneldiini e-hdet ederek syledi. Bu haber zerine o cemat (namazlarn bozmadan) Ka'be tarafna ynelinceye kadar meyi edip dndler [118].
50-.......Cbir (R) yle demitir: Peygamber (S) -seferde nflenamz devesi stnde, deve O'nu nereye yneltirse yneltsin klard. Bir farz namaz klmak istedii zaman ise deveden iner ve kbleye ynelirdi [119]. 51-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle dedi: Peygamber (S) namaz kldrd. brhm Naha: Amma Peygamber namaz artk m, yoksa eksik mi kldrd bilmiyorum, dedi. (Sonra tbn Mes'd'un lf zn rivayete dnerek, yle dedi): Peygamber selm verince, kendisine hitaben: Y Raslallah, namaz hakknda yeniden bir ey mi geldi? diye soruldu. Raslullah: "(Yok) neden sordun?" dedi. Y Raslallah yle byle kldrdn da ondan, dediler[120]. Bunun zerine Raslullah (hemen teehhd vaziyeti almak iin) iki bacam kvrd ve kbleye kar ynelip iki secde ettikten sonra selm verdi. Yzn bize dndrnce yle buyurdu: "u muhakkak ki, ayet namaz hakknda yeni birey gelmi olayd, onu size elbette haber verirdim. Lkin ben de sizin gibi beerim. Siz unuttuunuz gibi, ben de unuturum. (Bir ey) unuttuum zaman bana hatrlatnz. inizden biri namazda ekk edecek olursa doruyu aratrsn [121], (dorudur diye verdii) karr zerine namazn tamamlasn. Sonra selm versin, ondan sonra da iki kerre secde etsin"[122]. 32- Kble Hakknda (Sylenenlerden Gayr Olarak) Gelen eyler le, Yanlp Da Kbleden Baka Yne Doru Namaz Klan Kiinin O Namaz Yeniden Klmasn Re'y Etmeyen Kimse Bab [123]

Ve Peygamber (S) lenin iki rek'atnda selm vermi, mteakiben yzn insanlara dndrm, sonra da (farkna varp) namazn geri kalann tamamlamtr [124].
52-.......Enes dedi ki: Umer yle dedi: Ben eyde Rabb'ime muvafakat ettim[125], Y Raslaliah, brhm makaamm namazgah edinsek, dedim. Mteakiben "Siz de brahim makaamndan bir na-mzgh edinin" (ei-Bakara: 125)yeti nazil oldu. Bir de Hicb yeti- Y Raslallah, kadnlarna emretsen de, onlar perde iine girseler. nk hayrl hayrsz kimseler onlarla konuabiliyor, dedim. Bunun zerine Hicb yeti (d-Ahzb:53,32) nazil oldu. Keza Peygamberin zevceleri (bir defa) kendisine kar kskanlk (gstermek) zere ittifak ettiler-di. Onlara: "Eer O sizi boarsa yerinize, Rabb'inin O'na sizden hayrlsn vermesi emel edilir..." (et-Tahrm: 5) dedim. Derken bu yet nazil oldu. (Yine Buhr yle dedi:) Bize bnu Eb Meryem tahds edip yle dedi: Bize Yahya ibn Eyyb haber verip yle dedi: Bana Humeyd tahds edip yle dedi: Ben Enes'ten bu hadsi iittim .[126]

1270 / 2483

buhari

53-.......Abdullah ibn Umer(R) yle demitir: nsanlar Kub'da sabah namaznda bulunduklar srada onlara bir kimse gelip: bhesiz Raslullah'a Kur'n indirilmi ve O'na Ka'be'ye ynelmesi emrolunmutur. Binenaleyh sizler de Ka'be cihetine yneliniz, dedi. Cematin yzleri m tarafnda iken bu emir zerine (namaz iinde) Ka'be tarafna dndler .[127] 54-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) le namazm be rek'at kldrd. Sahbler: Namaz artrld m? dediler. Peygamber: "Bu sulin sebebi nedir?" dedi. Sahbler: Be rek'at kldrdn, dediler. Bu cevb zerine Peygamber iki ayan kvrd ve iki secde yapt. [128] 33- Tkr Mescidden El le Kazmak Bab [129] 55........ Enes (-R- yle demitir): Peygamber (S) kble (duvarnda tkrk grd. Bu kendisine o kadar ar geldi ki, zld yznden besbelli oldu. Kalkt ve eliyle onu kazd. Sonra yle buyurdu: "Herbiriniz namazna durduu vakit bhesiz Rabb' ile m-nct eder yhud Rabb' kendisi ile kblesi arasndadr. O hlde hibiriniz kblesine kar tkrmesin. Muztarr kaldnda ya sol tarafna veya ayaklarnn altna tkrsn". Bunu syledikten sonra Ra-slullah, ridsnn kenarn tutup iine tkrd, sonra bir ksmn dieri zerine drerek: "Yhud ite byle yapar" buyurdu [130]. 56-....... Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den haber verdi (o, yle demitir): Raslullah (S) kble duvarnda bir tkrk grd de hemen onu kazd. Sonra insanlara dnp: "Herhanginiz namaz klarken nne doru tkrmesin. nk namaz kld zaman Allah, onun yznn geldii arafndadr" buyurdu. [131] 57-.......M'minlerin annesi ie'den (o, yle demitir): Raslullah (S) kble duvarnda bir smk yhud tkrk yhud balgam grd de, hemen onu kazd. [132] 34- Mescidden Sm akl Ta le Srtp Kazmak Bab

bn Abbs (R): Ya pislie basm isen, onu (su ile) yka. Kurumu pislie basmsan ykama (nk ona basmak sana zarar vermez) demitir [133].
58-.......Eb Hureyre ile Eb Sad yle tahds etmilerdir: Raslullah (S) mescidin duvarnda tkrlm balgam grd, hemen eline bir akl ta ald da ona srtp kazd. Sonra: "Herhangi biriniz ksrp, aksrp da gsten veya boazdan balgam kard zaman, sakn yznn dorultusuna ve de sa tarafna tkrmesin. Muztarr kalrsa sol tarafna yhud sol ayann altna tkrsn" buyurdu. [134] 35- Bb: Kii Namaz inde ken Sa Tarafna Tkrmesin 59-.......Eb Hureyre ile Eb Sad yle haber vermilerdir: Raslullah (S) mescidin duvarnda bir balgam grd. Hemen Raslullah (S) bir akl ta ald da ona srtp syrd. Sonra: "Herhangi biriniz balgam kard zaman sakn onu yz dorultusuna ve de sa tarafna tkrmesin. Muztarr kalrsa onu sol tarafna yhud sol ayann altna tkrsn" buyurdu. [135]
1271 / 2483

buhari

60-.......Bana Katde haber verip yle dedi: Ben Enes (R)'ten iittim, yle dedi Peygamber (S): "Herhangi biriniz sakn nne ve de sana tkrmesin. Lkin (muztarr kalrsa) soluna yhud (sol) ayann altna tkrsn" buyurdu. [136] 36- Bb: Soluna Yhud Sol Ayann Altna Tkrsn 61-....... Bize Katde tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim; yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu: "bhesiz kim'min namazda olduu zaman ancak Rabb'ma mnct eder. O hlde, sakn n tarafna ve de sa tarafna tkrmesin. Lkin (muz-tarr kaldnda) sol tarafna yhud (sol) ayann altna (tkrsn)" buyurdu. [137] 62-.......Bize Zuhr, Humeyd ibn Abdirrahmn'dan; o da Eb Sad'den tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S), mescidin kblesinde tkrlm bir balgam grd. Hemen onu bir akl ta ile srtp kazd. Sonra insann n tarafna yhud da sa tarafna tkrmesini nehyetti. Lkin (muztarr kalrsa) sol tarafna yhud sol ayann altna (tkrr) buyurdu. Ve keza Zuhr'den; o, Humeyd'den iitmitir: O da Eb Sad'den, bu hads tarznda rivayet etti [138]. 37- Mescide Tkrme (Hatesinin) Keffreti Bab 63-.......Bize Katde tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim, yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu: "Mescide tkrmek bir gnhtr. Bu gnhn keffreti ise onu grmektir"[139]. 38- Mescidde Tkrn Gmlmesi Bab 64-....... Bize Abdurrazzk, Ma'mer'den; o da Hemmm'dan tahds etti. O, Eb Hureyre'den iitmitir. Peygamber yle buyurmutur; "Herhangi biriniz namaza dikedii zaman nne tkrmesin. nk artk o namaz yerinde bulunduu mddete Allah'a mnct etmektedir. Sa tarafna da tkrmesin. nk sa tarafnda (haseneleri yazan) melek vardr. Muztarr kalrsa sol tarafna yhud ayann altna tkrp onu gmer" [140] 39- Bab: Tkrk Kendisine Galebe Ettii Zaman (Namaz Klan Kimse Onu) Elbisesinin Bir Tarafna Alsn [141] 65-.......Bize Humeyd, Enes'ten tahds etti (ki o, yle demitir): Peygamber (S) kblede tkrk grd. Hemen onu eliyle kazd. Ve Peygamber'de bir nefret grld yhud bu tkrme fiilinden dolay Peygamber'in nefreti ve bunun Peygamber zerindeki iddeti grld. Akabinde yle buyurdu: "Herbiriniz namaznda kyama durduu zaman bhesiz Rabb 'na mnct eder, yhud Rabb ' kendisi ile kblesi arasndadr. O hlde hibiriniz kendi kblesine kar tkrmesin. Lkin (muztarr kaldnda) ya sol tarafna yhud ayann altna tkrsn". Bunu syledikten sonra Raslullah ridsnm kenarn tutup iine tkrd ve ridnn bir ksmn dier ksm zerine katlad da: "Yhud ite byle yapar" buyurdu [142] 40- mamn nsanlara, Namaz Tam Yapmalar Hususunda d Vermesi ve Kblenin
1272 / 2483

buhari

Zikri Bab 66-.......Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre'den haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Siz, benim kblem (yalnz) urasdr m sanyor sunuz? Allah 'a ye-mn ederim ki, sizin hu'unuz ve ruk'unuz bana gizli olmaz. Ben sizleri elbette arkamdan da gryorum" [143] 67-..,.... Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) bizlere bir namaz kldrd. Sonra minbere kt da namaz hakknda,rk' hakknda sz syleyip: "bhesiz ki ben sizleri nmden grr olduum gibi, arkamdan da grrm" buyurdu m. [144] 41- Bab: Fulan Oullar Mescidi Denilir Mi? [145] 68-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer (R)'den haber verdi (o, yle demitir): Raslullah (S) idmana ekilip zayflatlm atlar arasnda Hafy'dan balayp Seniyyetu'l-Ved'da nihayet bulmak zere yar tertb etti. Keza idman edilmemi atlar arasnda Seniyye'den t Zurayk oullan Mescidi'ne kadar dier bir yar tertb etti. Abdullah da yar edenler arasnda idi. [146] 42- Mescidde Bir eyi Blmek ve Hurma Salkm Asmak Bab

Eb Abdillah Buhr dedi ki: "el-Kmm", "el-Izku" demektir. kisi (yn tesniyesi) "Knvni"dir. Cemati (yn cem'i) yine "Knvnun"dur. Snvun, Snvni {ve Snvnun) gibi [147] Ve brhm (163), yn Tahmn'n olu, Abdulazz ibn Suheyb'-den; o da Enes(R)'ten syledi [148] O yle demitir: Peygamber(S)'e Bahreyn'den mal getirildi [149]. Peygamber: "Onu mescide dkn" buyurdu. Bu mal Raslullah'a gnderilen en kesretli mal olmutu. Akabinde Ras,lullah namaza kt ve o mala dnp bakmad. Namaz bitirdikten sonra geldi ve maln yanna oturdu. Her kimi grd ise muhakkak (o maldan bir rnikdr) verdi. Derken Abbs O'na geldi ve: Y Raslallah, bana da ver. nk ben hem kendim iin, hem de Akl iin fidye vermitim, dedi [150] Raslullah ona: "Al" buyurdu. O da avu avu bezinin iine boaltt. Sonra onu kaldrp yklenmeye davrand, fakat kaldramad. Bunun zerine: Y Raslallah, biri ne emret de onu srtma kaldrsn, dedi. Peygamber: "Olmaz" dedi. Abbs: yle ise onu zerime Sen kaldrver, dedi. Peygamber yine: "Olmaz" buyurdu. Bunun zerine Abbs ondan birazn dkt de sonra tekrar kaldrmaa davrand. Yine: Y Raslallah, birisine emret de, bunu zerime kaldrsn, dedi. Raslullah: "Olmaz" buyurdu. Abbs: yleyse bunu zerime Sen kaldr, dedi. Raslullah yine: "Olmaz" buyurdu. Bunun akabinde ondan birazn daha dkt. Sonra onu kaldrp srtnn zerine att ve yryp gitti. Raslullah, onun hrsna olan taaccbnden dolay gzmzden kayboluncaya kadar hep arkasndan bakp durdu. Raslullah o maldan bir dirhem bak olduka oradan kalkmad [151]
43- Mescidde ken Yemek in Da'vet Yapan Mescidden tibaren Bu Da'vete cabet Eden Kimseler Bab[152] 69-.......Enes (R) yle dedi: Ben Peygamber'i, mescidde iken buldum, beraberinde birok insan vard. Ben hemen dikildim. Peygamber (S) "Seni Eb Talha
1273 / 2483

buhari

buldum, beraberinde birok insan vard. Ben hemen dikildim. Peygamber (S) "Seni Eb Talha m gnderdi?" dt. Ben: Evet, dedim. O: "Yemee da've iin mi?" dedi. Ben tekrar: Evet, dedim. Bunun zerine Peygamber, yannda bulunan kimselere "Kalkn" buyurdu ve yrd. Ben de onlarn nlerinde yrdm.
44- Mescidde Erkekler ve Kadnlar Arasnda Hkmetmek ve La'netleme Yaptrmak Bab 70-....... Bize bnu Cureyc haber verip yle dedi: Bana bnu ihb, Sehl ibn Sa'd'dart haber verdi ki, bir adam Raslullah'a gelip: Y Raslallah, karsyle beraber bir erkek bulan kimseye ne re'y edersin? O adam ldrr m? dedi. En sonunda o kar koca mescidde la'netletiler, ben de hzr bulunuyordum [153]. 45- Bab: nsan (Bakasna id) Bir Eve Girdii Zaman O Evin inde stedii Yerde Mi Namaz Klar Yahud Klacak Yeri Aratrmayarak Emredilen Yerde Mi Namaz Klar? [154] 71-.......Bize brhm ibn Sa'd, bn ihb'dan; o da Mahmd ibnu'r-Rab'den; o da Itbn ibn Mlik'ten tahds etti ki, Peygamber (S), Itbn'a gelip, evinin iinde: "Evinin neresinde senin iin namaz klimam istersin?" dedi. Itbn der ki: Ben kendisine bir yeri iaret ettim. Akabinde Peygamber (namaza durup) tekbr ald. Biz de arkasnda saff olduk. O bize iki rek'at namaz kldrd. 46- Evlerde Mescidler (Edinmek) Bab Ve Ber ibn Azib, kendi evindeki mescidinde cemat hlinde namaz klchrmtr [155] 72-.......BanaUkayl, bn ihb'dan tahds etti. O yle demitir: Bana Mahmd ibnu'r-Rab' haber verdi (o, yle demitir): Ra-slullah'm sahblerinden ve Bedr'de hzr olan Ensr'dan Itbn ibn Mlik [156], Raslullah'a gelip: Y Raslallah, ben gzlerimi inkr etmiimdir (yn, gzlerim ok zayflamtr). Halbuki ben, kavmime namaz kldran kimseyim. Yamurlar yad zaman onlarla benim aramzda dere akar da mescidlerine gidip onlara namaz kildramaz oluyorum. Y Raslallah, gnlm arzu etti ki, bana gelip evimde namaz kldrsan da senin namaz kldn yeri namazgah edineyim, dedi. Rv der ki: Raslullah (S), Itbn'a: "naattan (bunu)yapacam" dedi. tbn der ki: Ertesi sabah Raslullah ile Eb Bekr, gn ykseldii vakit bana geldiler. Raslullah (ieri girmeye) izin istedi. Ben de izin verdim.Eve girdiinde oturmad. Sonra: "Evinin neresinde namaz klmakim istersin?" dedi. Itbn der ki: Ben evin bir tarafn O'.na iaret ettim. Raslullah namaza durup tekbr ald. Biz de durup saff olduk. ki rek'at kldrdktan sonra selm verdi. Itbn der ki: Raslullah', kendisi iin yaptmz bir hazre yemei zerine aIkoyduk [157]. Yurdun ahlsinden birok kimseler (Peygamber'in gelmeini haber alarak) eve gelip doldular. lerinden biri: Mlik ibnu'l-Duhayin yhud bnu'd-Duhun nerede? dedi. Oradakilerden biri: Mlik ibnu'd-Duhayin Allah' ve Rasl'n sevmeyen bir m nafktr, dedi. Raslullah (S) ona: "Byle deme. Grmyor musun, o L ilahe ille'ilah demitir, ve bu sz ile Allah'n rzsn istemektedir" buyurdu. O sz syleyen de: Allah ve Rasl en yi bilendir, dedi. Itbn der ki: Biz Peygamber'i, mnafklar hakknda (hep byle) mteveccih ve hayrhah bulurduk. Raslullah: "bhesiz ki Allah, Allah rzsn arayarak L ilahe ille''Hah diyen kimseyi atee haram etmitir" buyurdu.
1274 / 2483

buhari

bn ihb -geen sened ile- yle dedi: Sonra ben Husayn bnu'l-Muhammed el-Ensr'ye -ki o Salim oullan'nn biridir ve onlarn en hayrllanndandr- bu Mahmd ibnu'r-Rab' hadsini sordum. O, bu hadsi tasdik edip dorulad.
47- Mescide Girmekte ve Dierlerinde Sac Ayak le Balamak Bab Ve bn Umer, girmeye sa aya ile balar, kaca zaman ise sol aya ile balar idi [158] 73-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) muktedir ol duu mddete her iinde, temizlik yapmasnda, taranmasnda, ayak kab giymesinde sadan balamay severdi. 48- Bab: ahiliyyet Devri Mriklrrinin Kabirleri Alr ve Yerlerinde Mescidler Edinilir Mi?

(Yn edinilir.) [159] nk Peygamber(S)'in: "Allah Yahdler'e la'net etsin, onlar peygamberlerinin kabirlerini mescidler edindiler" sz vardr [160] Ve kabirlerin bulunduu yerlerde namaz klmak mekruh olur. Zr Umer ibn Hattb, Enes ibn Mlik'i bir kabir yannda namaz klarken grd de: "Kabirden sakn, kabirden ekin" dedi Fakat ona, bu namaz tekrar klmasn emretmedi [161]
74-.......Him yle demitir: Bana babam, ie'den haber verdi (o, yle demitir): mm Habbe ile mm Seleme, Habeistan'da grdkleri, iinde tasvirler bulunan bir kiliseye dir konutular. Bu kiliseyi Peygamber'e de zikrettiler. Peygamber (S) de yle buyurdu: "Onlar, ilerinde iyi bir kimse bulunup vefat ettiinde, kabri zerine bir mescid (bir namazgah) yaparlar, iinde de bu suretleri tasvir ederler. te onlar kyamet gnnde Allah katnda halkn en senlileridirler". 75-.......Bize Abdulvris, Ebu't-Teyyh'dan;odaEnes'ten tahds etti. O yle demitir: Peygamber (S) Medine'ye geldi ve Medine'nin en yksek tarafna Amr ibn Avf oullan denilen kimselerin bulunduu obada konak etti. Peygamber onlarn iinde on drt gece ikaamet etti. Sonra (daylar olan) Neccr oullarna haber gnderdi. Onlar da kllar boyunlarnda asl olarak geldiler. Peygamber (S), devesi (Kasv) stnde, terkisinde Eb Bekr ve evresinde Neccr oullan cemati (olduu hlde yola klar) hl gzmn nndedir [162]. Nihayet Peygamber Eb Eyyb Hlid ibn Zeyd'in evinin avlusuna (devesini) kertti. Peygamber, nerede namaz vakti eriirse orackta namaz klmay severdi. Davar allarnda da namaz klard. Mescidin bina olunmasn emretti. Neccr oullar'ndan bir toplulua haber gnderip: "Ey Neccr oullar, duvar ile evrili arsanzn bedelini bana syleyin" dedi. Onlar ise: Vallahi olmaz. Biz onun bedelini ancak Allah'tan isteriz, dediler. Enes der ki: Onun iinde u syleyeceklerim vard: Mriklerin kabirleri vard. Oyuk, tmsek, baklmam harb yerler vard. Hurma aalan vard. Peygamber mrik kabirleriyle alkal emrini verdi, ve onlar ald. Sonra o harb yerlerle ilgili emrini verdi, oralar da dzeltildi. Hurma aalar kesildi. Hurma aalarn mescidin kblesine sra ile dizdiler. Kapnn yan taraflarn da tatan rdler. Sahbler recezler syleyerek ta tamaya baladlar. Peygamber de onlarla beraber: "Allhmme l hayra ill haym'l-hireti Fafir lil-Ensn vel-Muhcireti" (= Y Allah, hiret hayrndan baka hayr yoktur yle ise Ensr ile Muhcirler'e mafiret eyle)
1275 / 2483

buhari

diyordu.
49- Davar Allarnda Namaz Klmak Bab 76-.......Bize u'be, Ebu't-Teyyh'dan; o daEnes'tentahds etti. Enes (R): Peygamber (S) koyun allarnda namaz klar idi, demitir. Sonra rv dedi ki: Bu szden sonra ben Enes'ten yle derken iittim: Peygamber, mescid bina olunmadan evvel koyun allarnda namaz klard [163]. 50- Su Yaknlarndaki Deve Yataklarnda Namaz Klmak Bab [164] 77-.......Nfi' yle dedi: Ben bn Umer'i grdm ki, o devesini kblesine alarak namaz klyordu. Ve bn UmenBen Peygamber'i byle yaparken grdm, dedi[165] 51- nnde Ocak Yahud Ate Yahud (Mrikler Tarafndan) Ma'bd Edilelen Bir ey Olduu Halde Yce Allah'n Rzasn rade Edip Namaz Klan Kimse Bab :

Ve Zuhr dedi ki: Bana Enes haber verip yle dedi: Peygamber (S): "Ben namaz klarken ate (yn cehennem) bana arz olundu" dedi [166].
78-.......Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Gne tutuldu. Raslullah (S) namaz kldrd. Sonra: "Bana ate (yn cehennem) gsterildi. Bu gnk kadar kt ve beter hibir manzaray mrmde grmedim" buyurdu [167]. 52- Kabirler Bulunan Yerlerde Namaz Klmann Keraheti Bab 79-.......Bana Nfi', bn Umer'den haber verdi. Peygamber (S): "Namaznzn bir ksmn evlerinizde klnz. Evlerinizi kabirlere evirmeyiniz" buyurmutur [168] 53- (Allah Tarafndan) Yere Batrlm ve zerine Azab ndirilmi Olan Mekanlarda Namaz Klma(nn Hkm) Bab

Al(R)'nin Bbil ehrinin yere geirilmi harabesi zerinde namaz klmay kerih grd zikrolunur [169]
80-....... Bana Mlik, Abdullah ibn Dnr'dan; o da Abdullah ibn Umer'den tahds etti (o, yle demitir): Raslullah (S) -Ashbu'1-Hcr hakknda- yle buyurdu: "A/ayclar olmanz ms tesna, sakn azaba uratlm olan u kavmin yurduna girmeyiniz. Eer alayclar deilseniz, onlara isabet eden azabn sizlere de isabet etmemesi iin, onlarn yurdlarnagirmeyiniz" [170] 54- Hrstiyan Ma'bedinde Namaz Klmak Bab

Ve Umer ibnu'l-Hattb: "Biz ilerinde suretler bulunan kiliselerinize, o timsllerden dolay

1276 / 2483

buhari

girmeyiz" demitir [171] Ve bn Abbs, kilise iinde namaz klar idi; ancak iinde timsller bulunan kilisede klmazd [172]
81-....... Bize Abdetu, Him ibn Urve'den; o da .babasndan; o da ie (R)'den haber verdi (ki, o yle demitir): mm Seleme, Raslulah'a Habeistan arazsinde grm olduu Mriye (kilisesi). denilen bir kiliseyi zikretti. Ve Raslulah'a o kilisenin iinde grd suretleri de zikretti. Bunun zerine Raslullah (S): "Onlar yle bir kavimdir ki, ilerinde slih bir kul, yhud slih bir adam ld zaman, onun kabri stne bir mescid bina eder ve iine de, o suretleri tasvir ederler. te onlar Allah katnda mahlkaatn en senlileridirler" buyurdu [173] (Bu, geen bbdan bir fasl gibidir) 82-.......Aie ile Abdullah ibn Abbs (R) yle demilerdir: Raslullah'a son hastal geldii zaman, yannda bulunan bir hamsay yz zerine atar dururdu [174] O hamsa sebebiyle skldka da onu yznden aard. te o hlde iken Raslullah (S): "Allah'n la'ne-ti Yahudiler ve Nasrnler zerine olsun. Onlar peygamberlerinin kabirlerini mescidler edindiler" buyurdu. (Raslullah bu szleri ile) onlarn yaptklarndan mmetini sakndryordu [175] 83- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da bn ihb'dan; o da Sad ibnu'I-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre'den tahds etti ki (o, yle derpitir): Raslullah (S): "Allah Yahudiler'i gebertsin. Onlar peygamberlerinin kabirlerini mescidler edindiler" buyurdu [176] 56- Peygamber(s)in: Yer(yz) bana mescid ve temizlik sebebi klnd" Kavli Bab [177] 84-.......Bize Cbir ibn Abdillah (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Benden nceki peygamberlerden hibir kimseye verilmeyen be ey, bana verilmitir: Bir aylk mesafeye kadar korku (salmak) ile nusrat olundum. Yer (yz) bana mescid ve temizlik sebebi klnd. Onun iin mmetimden kendisine namaz vakti erien herkes namazn klversin. Ganimetler bana hall edildi. Peygamber hassaten kendi kavmine gnderilirken, ben btn insanla gnderildim. Ve bana efaat verildi". 57- Kadnn Mescid inde Uyumas Bab [178] 85-.......Bize Eb Usme, Him'dan; o da babasndan; o da ie (R)'den tahds etti (ki, o yle demitir): Arab kabilelerinden birisine id bir siyah criye vard. Onlar bu kadn azd etmilerdi. Kadn hurre olduu hlde yine onlarla beraber idi. Bu kadn yle dedi: Onlara id bir kz, zerinde srmlardan yaplm krmz bir gerdanl olduu hlde darya kt[179]. ie der ki: O kz zerinden o gerdanl karp koydu, yhud zerinden dt. O gerdanln bulunduu yere bir aylak geldi. Onu, atlm hlde bulunan bir et paras sand, hemen onu kapt. Criye der ki: O gerdanl aradlar, fakat bulamadlar. Dedi ki: Beni o gerdanlkla (onu almakla) ittihm ettiler. ie der ki: Kadnn her yerini iyice aramaa balamlar, hatt kadnn fercini bile aratrmlar. Criye dedi ki: Vallahi ben onlarla beraber ayakta dikilip dururken, birdenbire o aylak geldi ve o deriden gerdanl yere att. Kadn dedi ki: O da tam ortalarna dt. Dedi ki: Bunun zerine ben: te, aldm zannedip de beni ittihm etmi olduunuz ey!
1277 / 2483

buhari

Hlbuki ben ondan ber'im. te deri gerdanlk, dedim. ie der ki: O siyah kadn Raslullah'a geldi ve msl-mn oldu. ie der ki: Mescidde ona mahss bir kl adr yhud kk bir oda vard[180]. ie der ki: O kadn bana gelir ve yanmda konuurdu. ie der ki: Yanma her oturmasnda muhakkak: "Ve yevmu'l-vihi min ecbi Rabbin El innehumin beldeti'l-kufri encn" (= Vih iinin olduu gn Rabb'imizin yaratt acb ilerdendir. bhesiz ki o kfr beldesinden beni kurtard) szn sylerdi. ie der ki: Bir gn ona: Senin hlin nedir? Her ne vakit benimle birlikte otursan muhakkak bu beyti sylyorsun? dedim. ie der ki: Bunun zerine o kadn (yukarda anlattm) bu kssay anlatt.
58- Mescidde Erkeklerin Uyumas Bab

Ve Eb Klbe, Enes'ten (rivayetle): Ukl kabilesinden bir cemat Peygamber'in huzuruna geldiler de, mescidin suflesinde yatrldlar, demitir [181] Abdurrahmn ibn Eb Bekr de: Suffede kalanlar (yn Ashbu's-Suffe) fakr kimselerdi, demitir [182]
86-.......Bana Nfi' tahds edip yle dedi: Bana Abdullah ibn Umer; kendisi, bekr, kars yok bir gen iken Peygamber'in mescidi iinde uyur olduunu haber verdi. 87-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Raslullah (S), (kz) Ftma'nn evine geldi, Al'yi evde bulamad. Bunun zerine Ftma'ya: "Amucann olu nerede?" diye sordu. Ftma: Aramzda birey oldu da darltk. Bundan dolay dar kt ve gndz uykusunu benim yanmda uyumad, dedi. Raslullah bir insana: "Bak, nerede?" buyurdu. O adam (gidip) geldi ve: Y Raslallah, o, mescidde uyuyor, dedi [183]. Raslullah gitti, bakt ki Al yan tarafna yatm, rids bir yanndan syrlm, vcdu topraa bulanm hldedir. Raslullah: "Y Eb Turb kalk, y Eb Turb kalk" diye diye topra Al'nin bedeninden silmee balad[184] 88-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: "Ben Ashbu Suffe'den yetmi zt grdm. lerinde rids (yn belinden yukarsn rtecek ihram) olan bir tek kimse yoktu. Ya izr (yn fta) balar, yhud boyunlarna baladklar bir kis giyerlerdi ki, kiminin bacaklarnn yansna, kiminin de topuklarna ancak varabiliyordu. Herbi-ri namazda avret yerinin grlmesini istemedii iin giydiini eli ile toplard" [185] 59- nsan Bir Seferden Gelince Mescidde Namaz Klmak Bab Ka'b ibn Mlik de: Peygamber (S) bir seferden geldii zaman evvel mescide gelir ve orada namaz klar idi, dedi [186] 89-.......Bize Muhrib ibnu Disr, Cbir ibn Abdlah'dan tahds etti'. O yle demitir: Peygamber (S) mescidde bulunurken ben yanma geldim. -Ms'ar: Ben Muhrib'in kuluk vaktinde dediini sanyorum, demitir.-Raslullah bana: "ki rek'at (geli) namaz kl" buyurdu. Benim Peygamber zerinde bir alacam vard. Akabinde Peygamber borcunu bana dedi ve
1278 / 2483

buhari

bana fazla da verdi.

60- Bab:

Sizin biriniz mescide girdii vakitte oturmadan evvel ta namaz klsn

90-....... Bize Mlik, mir ibn Abdillah ibni'zubeyr'den; o da Amr ibn Sleym ez-Zurkfden; o da Eb Katde es-Slem'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Sizden bir kimse mescide girdii va-kitte oturmadan evvel (tahiyyetu'I-mescid olarak) iki rek'at namaz klsn" buyurmutur [187] 61- Mescidde (Hasl Olan) Hades Bab [188] 91-.......Bize Mlik,Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "bhesiz herhangi biriniz namaz klm olduu namaz yerinde ab-destini bozmadan mevcd bulunduu mddete, melekler ona salt edip: Allhumme'fir lehu, Allhumme'r hamhu (= Y Allah onun gnhlarn mafiret et ve ona merhamet eyle) derler". 62- Peygamber Mescidinin Yapsnn Yaplmas Bab

Ve Eb Sad: Mescidin tavan hurma dallarndan idi, dedi [189] Ve Umer mescidi daha geni bina etmee balad vakit yapcsna: Sen yalnz insanlar yamurdan saklayp koru. Sakn all sarl znetler yapp da insanlar fitneye uratmayasn, demitir [190] Enesde: "(yle bir zaman gelecek ki) nsanlar mescidlerle nme yarna giriirler de sonra onlar pek az ma'mr ederler" hadsini sylemitir [191] Ve bn Abbs: "(Ben mescidleri yksek bina edip sslemekle emrolunmadm. Bununla beraber) Sizler mescidleri Yahudiler ve Hristiyanlar*in ssledikleri gibi muhakkak ssleyeceksiniz" hadsini sylemitir [192]
92-.......Bize Nfi' tahds etti. Ona da Abdullah ibn Umer (R) yle haber vermitir: Mescid, Raslullah zamannda ham kerpi ile bina Olunmu idi. ats hurma dallar, direkleri de hurma gvdeleri idi[193]. Eb Bekr (geniletme ve ssleme nev'inden) hibir ey ziyde etmedi. Umer (yalnz enini boyunu) artrp, Raslullah zamanndaki bina tarzna gre kerpi ve hurma dallaryle bina etti ve direklerini de tekrar aa olarak koydu. Sonra Usmn mescidin binasn (geniletme ve sslendirme olarak) deitirdi ve hem de ok geniletti. Duvarlarm da (kerpi yerine) nakl talarla ve kirele bina etti[194]. Ve direklerini nakl talardan, tavann da s aacndan yapt [195] 63- Mescidin Yapsn Yapmak Hususunda nsanlarn Birbirleriyle Yardmlamalar Bab

"Allah'a e koanlarn kendi kfrlerine bizzat kendileri hid iken Allah'n mescidlerini Vmr etmelerine : (ehliyetleri) yoktur. Onlarn btn yaptklar boa gitmitir ve onlar atete
1279 / 2483

buhari

etmelerine : (ehliyetleri) yoktur. Onlarn btn yaptklar boa gitmitir ve onlar atete ebed kalclardr. Allah'n k, mescidlerini ancak Allah'a ve ahiret gnne mn eden, namaz dosdoru klan, zekt veren ve Allah'tan v bakasndan korkmayan kimseler Vmr eder. te doru yola ermilerden olmalar umulanlar bunlardr" (et-Tevbe: 17-18)
93-.......krime yle demitir: (Birgn)jbn Abbs'bana ve olu Al'ye: Eb Sad'e gidin de onun rivayet ettii hadslerden de bir mikdrn iitin, dedi. Bunun zerine biz ikimiz Eb Sad'in yanma gittik. Onu, kendisine id bir baeyi timr ederken bulduk. Hemen ridsm alp brnd. Sonra bize tahds etmee balad. Nihayet mescidin yaplnn zikri geldi. Burada yle dedi: Biz birer kerpi birer kerpi tayorduk. Ammr ise ikier kerpi ikier kerpi tayordu. Peygamber (S) onu (yle) grnce zerindeki topra silkerek: "Vah Ammr! Vah Ammr! Kendisini baler cemati ldrecektir [196]. Ammr onlar cennete da'vet eder, onlar ise onu cehenneme arrlar" demee balad [197]. Eb Sad der ki: Ammr (bunu iitince): Fitnelerden Allah'a snrm, derdi. 64- Mescid Yapmkata Yapc Sanatkarlardan; Minberin Kuru Aalar Hususunda da San'atkar Marangozdan Yardm stenmesi Bab 94-.......Sehl R) yle demitir: Raslullah (S) bir kadna: "Marangoz oian klene emret de benim iin, zerine oturabileceim bir takm tahtalar yapsn" haberini yollad. 95-....... Bize Abdlvhid ibnu Eymen, babasndan; o da Cbir'den tahds etti ki: Bir kadn: Y Raslallah, senin iin zerine oturacan bir ey yaptraym m? nk benim marangoz olan bir klem vardr, dedi. Raslullah (S): "Eer istersen (yaptr)" buyurdu. Bunun iLcrine o kadn minberi yaptrd [198] 65- Bir Mescid Bina Eden Kimse{nin Fazileti) Bab 96-.......Bana Amr haber verdi. nada Bukeyr tahdsetti. Ona da sim ibn Umer ibn Katde tahds etti. O da Ubeydullah el-Havln'den iitti. O da Usmn ibn Affn'dan iitti. O, Raslullah1-n mescidini yeniden bina ettii zaman, insanlarn kendisi hakkndaki dekikodulan zerine yle diyordu [199]. Siz (yaptm i aleyhine) ok sylemee baladnz. Hlbuki ben Raslullah'tan itmiimdir, O yle buyuruyordu: "Her kim -Bukeyr dedi ki: Ben sm'm "Al lah 'in rzsn istiyerek" dediini sanyorum- bir mescid bina ederse, Allah da ona cennette onun gibi bir ev bina eder" [200] 66- Bab: ah Mescide Urad Zaman Ok ve Mzraklar Demirlerinden Tutar 97- Bize Kteybe ibn Sad tahds edip yle dedi: Bize Sufyn tahds edip yle dedi: Ben Amr ibn Dnr'a: Sen Cbir ibn Abdil-lah'i: "Bir kimse mescidden geti. Yannda (demirleri meydanda) oklar vard.Raslullah(S) ona: Oklarn demirlerinden tut buyurdu derken iittin mi?" dedim [201] 67- Mescidden Gemek Bab 98-.......Bize Eb Burde ibnu Abdillah tahds edip yle dedi:
1280 / 2483

buhari

Ben Eb Burde'den iittim; o da babasndan: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim mescidlerimizin yhd arlarmzn birinden yannda ok varken geecek olursa eliyle demirlerinden tutsun ki, bir mslmn yaralamasn" [202]
68- Mescidde iir (mad Etmenin Hkm) Bab 99-.......Zuhr, yle demitir: Bana Eb Seleme ibnu Abdirrahmn ibn Avf haber verdi. O, Hassan ibn Sabit el-Ensr'den iitmi-tir. Hassan, (mescidde iir ind etmenin cevaz hususunda) Eb Hureyre'yi hid yapmak isteyerek, ona: Allah akna syle, sen Pey-gamber'in "Y Hassan, Allah'n Rasl'nden yana {Kurey kfirlerine) cevb ver. Y Allah, sen onu Rhu'l-Kuds (yn Cebrl) ile te'yd et!" derken iittin mi? dedi. Eb Hureyre: Evet (iittim), dedi [203] 69- Ksa Mzrakl Kimselerin Mescide Girmelerinin Cevaz Bab 100-.......Bize brhm ibn Sa'd, Salih (ibn Keysn)'den; o da bn ihb'dan tahds etti. O yle dedi: Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Yemn ederim ki, bir gn Ras-lullah' hcremin kaps zerinde u hlde grdm: Habeliler mescidde oyun oynuyor, Raslullah da ben onlarn oyunlarna bakabileyim diye, kendi rids ile beni perdeliyordu. brhm ibnu'I-Munzir br ziyde yapp yle dedi: Bize bnu Vehb tahds etti. Bana Ynus, bn ihb'dan; o da Urve'den; o da ie'den tahds etti. ie: Ben Peygamber'i u hlde grdm: Ha beliler kendi ksa mizraklanyle oynuyorlard, demitir [204] 70- Mesciddeki Minber zerinde Alm ve Satm inin Zikredilmesi Bab [205] 101-....... Bize Sufyn (ibn Uyeyne), Yahya (ibn Sad)'dan; o da Amre (bintu Abdirrahmn)'den; o da ie'den tahds etti. O yle demitir: Berre hrriyetini satn alma yazmas hakknda, yardmn istemek iin ie'ye geldi. ie: Eer istersen zerindeki borcun-kalann sahihlerine veririm, vellik hakk bana id olur, dedi [206] Berre'nin shibleri ie'ye: stersen Berre'ye, zerindeki borcunun kalann verirsin, dediler. Rv Sufyn ibn Uyeyne bir defa da -bu "Sen Berre'ye verirsin" ifdesi yerine- istersen Berre'yi azd edersin, vellik hakk da bize id olur dediler, eklinde syledi. Raslullah gelince ie bu mes'eleyi kendisine hatrlatt. Bunun zerine Peygamber (S): "Sen Ber-re'yi satn al, sonra azd et. Velilik hakk muhakkak surette azd eden kimseye idclir" buyurdu. Sonra Rasiullah, minber zerinde kalkt. (Sufyn ibn Uyeyne bir kerre de -kalkt yerine- Rasiullah (S) minber zerine ykseldi, dedi.) Ve yle buyurdu: "Bir takm kimselere ne oluyor ki, onlar Allah'n Kitb'nda bulunmayan bir takm artlar art kouyorlar? Her kim Allah'n Kitb'nda bulunmayan (ve ona muhalif olan) bir art art klarsa, o artn kendi lehine bir faydas yoktur; yle yz art kosa da". Ve Al ibnu'l-Medm yle dedi: Yahya ibn Sad el-Kattn ile Ab-dulvahhb, Yahya ibn Sad elEnsr'den; o da Amre'den diye sylediler. Ca'fer ibn Avf ise: Yahya ibn Sad el-Ensr'den, o yle dedi: Ben Amre'den iittim, O, yle dedi: Ben ie'den iittim... dedi. Ve bu hadsi Mlik: Yahya'dan; o da Amre'den; Berre (geldi).... eklinde rivayet etti, fakat bunda "Peygamber minbere ykseldi" szn zikretmedi [207]

1281 / 2483

buhari

71- Mescidde Borlu Kimseden Borcunu demesini stemek ve Borcu stemek in Borkuya Yapmak Bab [208] 102-.......Bize Ynus (ibn Yezd), Zuhr'den; o da Ka'b ibn Mlik'in olu Abdullah'tan; o da babas Ka'b'dan haber verdi, (o, yle demitir): Ka'b ibn Mlik (R), (Abdullah) ibn Eb Hadred'den ondaki alacan mescidde (hasmna yapp) istedi. Her ikisinin sesleri ykseldi. Nihayet evinde bulunan Raslullah, onlarn seslerini iitti. Ve onlara doru kt, hcresinin perdesini aarak: "Y Ka'b!" diye nida etti. Ka'b: Lebbeyk Y Raslallah, deyince, Raslullah eliyle iaret vererek: "Alacandan u kadarn ynyansn bala" buyurdu. Ka'b, hemen: Vallahi baladm Y Raslallah, dedi. Bunun zerine Raslullah (S) bn Eb Hadred'e hitaben: "Kalk, borcunu de" diye emretti [209] 72- Mescidi Sprmek. (tesine Berisine Dm) Paavralar. pleri ve Aa Krntlarn Toplamak Bab 103-.......(EbHureyre yle demitir): Bir zenc adam, yhud zenc kadn, mescidi sprr idi. Vefat etti. Peygamber (S) onun hlinden sordu. ld dediler. "Bana haber vermeli deil miydiniz? O adamn -yhud: o kadnn- kabrini bana gsteriniz" buyurdu. Mteakiben o adamn veya kadnn kabrine vard ve zerine namaz kld[210] 73- arab Ticaretinin Haram Klnmasn Mescidde Zikredip Beyan Eylemek Bab 104-.......ie (R) yle demitir: el-Bakara Sresi'nden,rib hakkndaki (275-279.) yetler nazil olduu zaman Peygamber (S) mescide kt. Ve bu yetleri insanlara kar okudu. Sonra arbn ticretini (yn alnmasn ve satlmasn) haram kld [211] 74- Mescide Mahsus Hizmetiler Bab [212]

Ve bn Abbs: "mrn'n kars: Rahb'im, karnmdakini azdl bir kul olarak sana adadm. Benden de bunu kabul et.." (ai imrn: 35) yetindeki "Muharraran" sz, mescide tahsis edilmi, ona hizmet edecek bir azdl demektir, demitir [213]
105-....... Bize Hammd, Sbit'ten; o da Eb Rfi'den; o da Eb Hureyre'den tahds etti (o, yle demitir): Bir kadn yhud bir adam mescidi sprr idi. Eb Rfi': Ben Eb Hureyre'nin "bir kadn" dediini kuvvetle zannediyorum, demitir. Sonra Eb Hureyre (iki bb nce) geen hadsi zikredip: Peygamber onun kabri zerine namaz kld, demitir. 75- Esirin Yahud Borlunun Balanarak Mescidin inde Bulundurulmas Bab 106-....... Bize Ravh ve Muhammed ibn Ca'fer, u'be'den; o da Muhammed ibn Ziyd'dan; o da Eb Hureyre'den haber verdi. Peygamber (S) yle demitir: "Cinn (tifesin)rfen bir ifrit dn gece namazm kesmek iin anszn zerime geldi. - Rv: Yhud, Peygamber bu tefeilete cmlesine benzer bir cmle syledi, demitir [214]. -Hemen Allah beni ona kar muktedir kld da, sabaha girdiiniz zaman hepiniz ona bakasnz diye, mescidin direklerinden birine balamak istedim. Fakat kardeim Sleyman Peygamber'in: RabbVfir H ve hebl mulken l yanbe liahadin min ba 'dinneke ente 1-vahhb O Ey Rabb'im, bana mafiret et ve bana yle bir mlk
1282 / 2483

buhari

-saltanat-ver ki, o, benden baka hibir kimseye lyk olmasn. bhesiz btn murdlar ihsan eden Sen'sin Sen)(es-sd:35) kavlini hatrladm"[215]. Rv Ravh: Raslullah o ifrti kpek gibi kovdu, dedi [216]
76- Kafirin Mslman Olduu Zaman Ykanmas ve Yine Esirin Mescid inde Balanmas Bab

Ve Kaad ureyh, borlu kimsenin mescidin bir direine balanmasn emrederdi [217]
107-....... Bize Sad ibn Eb Sad tahds etti. O Eb Hureyre'den yle dediini iitmitir: Peygamber (S) Necd cihetine bir svr mfrezesi gnderdi. Bu mfreze Ben Hanfe kabilesinden Smme ibn Usl denilen bir kiiyi esr edip getirdiler [218] Ve onu mescidin di reklerinden birisine baladlar. Nihayet Peygamber Smme'nin yanma kt da: "Artk Smme'yi salverin1" buyurdu [219] Smme braklnca, hemen mescidin yaknnda bulunan bir suya gitti ve ykand. Sonra mescide girdi ve: Ehedu en l ilahe illellh ve ehedu enne Muhammeden Raslullah dedi. 77- Mescidin inde Hastalar in ve Hastalardan Bakalar in adr Kurmak Bab 108-.......ie (R) yle demitir: Sa'd ibn Muz Hanciak gnnde pazu damarndan yaraland. Peygamber (S) ona yakndan hasta ziyareti yapabilmek iin mescidin iine (ona mahss) bir adr kurdurdu. Mescidde Gifr oullar'ndan (bz kimselere id) bir adr daha vard. te bu Gfrler'i kendilerine doru akp gelen kandan bakas rktmedi. Kan grnce onlar: Ey adr ahlsi, sizin tarafnzdan bize doru gelen bu kan nedir? dediler. Bir de baktlar ki, Sa'd'n yaras kanayp duruyor. te Sa'd orada vefat etti [220] 78- Bir htiya Sebebiyle Mescidi Deve Sokmak Bab

bn Abbs da: Peygamber (S) deve zerinde tavaf etti, demitir [221]
109-.......mm Seleme (R) yle demitir: (Hacc srasnda), hasta olduumu Raslullah'a arzettim. Raslullah (S): "(Deveye) binerek insanlarn arkasndan tavaf et" buyurdu. Ben (ylece) tavaf ettim[222] Raslullah da Beyt'in yannda namaza durmu Ve't-Tri ve kitabin mestrin sresini okuyordu [223] 79- Bab [224] 110-.......Katde yle demitir: Bize Enes (R) yle tahds etti: Peygamber'in sahblerinden iki zt, karanlk bir gecede Peygamber'in yanndan, nlerinde parldayan era benzer iki ey olduu hlde ktlar. O iki kii birbirlerinden ayrldklar zaman, o erlardan her biri biriyle beraber ayrld. Ve t ehlinin yanna gidinceye kadar (yolunu aydnlatt) [225] 80- Mescide kacak Kk Kafi ve Gelip Geme Yeri Bab [226] 111-.......Eb Sad Hudr (R) yle demitir: Peygamber (S-son hastalnda) hutbe yapt da:
1283 / 2483

buhari

"Allah bir kulu, dny ile kendi yannda olan eyler arasnda muhayyer brakt. O kul da Allah yanndakileri seti "dedi. (Bu sz zerine) Eb Bekr alad. Ben kendi kendime: Allah'n bir kulu dny ile kendi yannda olan ey arasnda muhayyer bulunmasnda, onun da Allah yanndakileri terch etmesinde ne var ki bu eyh (byle) alyor? dedim. Meer o muhayyer klman kul, Raslullah'n kendisi imi. Eb Bekr de (bunu) hepimizden daha bilici imi. Raslullah: "YEb Bekr, alama. Arkadal hususunda ve mal hususunda insanlarn bana en ok vergisi olan Eb Bekr'dir[227] mmetimden bir hall edinecek olsa idim muhakkak Eb Bekr'i edinirdim. Lkin slm kardelii (yn slm yznden hsl olan kardelik) ve slm sevgisi (ahs dostluktan daha faziletlidir). Mescide kacak hibir huss kap kalmasn, muhakkak kapatlsn. Bundan Eb Bekr'in kaps mstesna" buyurdu.
112-.......bn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S), vefat ile neticelenen hastal srasnda ban bir bez ile balam olduu hlde mescide kt ve minber zerine oturdu. Akabinde Allah'a hamd ve sena etti. Sonra yle buyurdu: "u muhakkak ki, insanlar iinde nefsi ve mal i'tibriyle benim zerimde, Eb Kuhfe'nin olu Eb Bekr'den ok menn ve atas olan 'hibir kimse yoktur. nsanlardan bir hatl edinecek olaydm, muhakkak Eb Bekr'i kendime bir hall edinirdim. Lkin slm yznden olan hullet (yn derin dostluk) daha faziletlidir. [228] Eb Bekr'in kk kapsndan baka mescide alan kaplarn hepsini benim tarafmdan kapatnz" [229] 81- Ka'be in ve Dier Mescidler in Kaplar ve Kilidler (Edinme) Bab [230] Eb Abdillah Buhar der ki: Ve bana Abdullah ibnu Muhammed {el-Cu'f) yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne, (Abdulmelik) ibn Cureyc'den tahds etti. O yle demitir: Bana bnu Eb Muleyke: Y Abdelmelik, sen bnu Abbs'n mescidlerini ve onlarn kaplarn bir greydin... dedi [231] 113-.......Bize Hammd, Eyyb'dan; o da Nfi'den; o da bn Umer'den tahds etti (o, yle demitir): Peygamber (S) -Mekke fethinde- Mekke'ye geldi. Usmn ibn Talha'y ard. O da (Ka'-be'ye id) kapy at. Akabinde Peygamber ile beraber Bill, Us-me ibn Zeyd ve Usmn ibn Talha ieriye girdiler. Sonra kap kilitlendi. Peygamber orada bir zaman kald. Sonra ktlar. bn Umer der ki: (Onlarn ktklarn grnce) hemen kotum. Bill'e sordum. Bill: Evet, ieride namaz kld, dedi. Neresinde? dedim. Bill: ki direin arasnda, dedi. bn Umer der ki: Bill'e, Peygamber ka rek'at kld? diye sormak aklma gelmemi. 82- Mescide Mrikin Girmesi Bab 114-.......Bize Leys, Sad ibn Eb Sad'den tahds etti. O Eb Hureyre'yi yle derken dinlemitir: Rashllah (S) Necd tarafna bir svr mfrezesi gnderdi. Bu mfreze Ben Hanfe kabilesinden S-mme ibn Usl denilen bir adam esr alp getirdi. Onu mescidin direklerinden bir diree baladlar [232] 83- Mescidde Sesi Ykseltmenin Hkm Bab[233]
1284 / 2483

buhari

115-....... Bana Yezd ibn Husayfe, Sib ibn Yezd'den tahds etti. O yle demitir: Ben mescidde dikeliyordum. Bir kimse bana bir akl ta att. Baktm ki, o Umer ibn Hattb'dr. Umer bana hitaben: Git u iki kiiyi bana getir, dedi. Ben gidip o iki ahs Umer'e getirdim. Umer onlara: Sizler kimsiniz? yhud: Sizler neredensiniz? diye sordu. Onlar: Biz Tif ahlsindeniz, dediler. Umer: ayet siz bu ehir halkndan olaydnz muhakkak cannz actrdm. Sizler Raslullah'n mescidi iinde seslerinizi ykseltiyorsunuz, dedi. 116-.......bn ihb yle demitir: Bana Ka'b ibn Mlik'in olu Abdullah tahds etti. Ona da babas Ka'b ibn Mlik haber vermitir: Ka'b ibn Mlik, (Abdullah) ibnu Eb Hadred'den zerindeki alacan mescidde demesini istemi. Her ikisinin seslen, evinde bulunan Raslullah iitecek derecede ykselmi. Raslullah onlara doru kp, hcresinin perdesini aarak: "Y Ka'b ibn Mlik!"-diye nida etmi. Ka'b: Lebbeyk y Raslallah, deyince, Raslullah eliyle iaret ederek: "Alacandan yarsn indir, bala" buyurmu. Ka'b: Y Raslallah yle yaptm, demi. Raslullah da, bnu Eb Hadred'e: "Kalk, o kalan de" buyurmutur. 84- Mescidde (lim in) Halkalar (Tekil Etmek) ve Oturmak Bab 117-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) minberde iken bir kimse: Gece namaz hakknda ne buyurursun? diye sordu. Peygamber: "kier ikierdir. Sabah vaktinden ende ettii zaman bir rek'at klar ki, bu tek rek'at klm olduklarn tekletirir" buyurdu. bn Umer: Geceleyin namaznzn sonunu tek yapnz. nk Peygamber (S) bunu emretmitir, der idi. 118-....... bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) hutbe yaparken bir kimse geldi de, gece namaz nasldr? diye sordu. Peygamber: "kier ikierdir. Sabahtan ende ettiin zaman klm olduun rek'atlan senin iin tekleiirecek olan bir tek rek'at klp vitr yap" buyurdu [234] el-Veld ibn Kesr yle dedi: Bana Abdullah'n olu Ubeydul-lah tahds etti ki, onlara da bn Umer yle tahdsetmitir: Peygamber mescid iinde iken bir kimse Peygamber'e nida etti... [235] 119-.......Akl ibn EbTlib'in himayesinde olan Eb Murre, Eb Vkd el-Leys'den haber vermitir. O yle demitir: Raslul-Iah (S) mescidde iken kardan kii geldi. kisi Raslullah'a doru yneldi, birisi de gitti. O ikiden birisi halkada bir aralk grd de orackta oturdu. Dieri ise halkadakilerin arkasnda oturdu. Dier nc kimse ise arkasna dnp gitti. Raslullah (megul olduu szden) ayrlnca yle buyurdu: "Sizlere bu kiinin hlini haber vereyim mi? Onlarn biri Allah'a snd, Allah da onu barndrd. Dieri (sknt vermekten) utand, Allah da ondan haya etti. tekisi ise (bu meclisten) yz evirdi, Allah da ondan yz evirdi [236] 85- Mescid inde Srt st Yatmak ve Ayak Uzatmak Bab 120- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da bn ihb'-dan; o da Abbd ibn Temm'den;o da amucasndan tahds etti. Amu-cas Abdullah ibn Zeyd, Raslullah' mescidin iinde srt st yatp, bir ayan dieri zerine koymu olarak grmtr [237] Ve yine bn ihb'dan; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den, o: Umer ile Usmn da bunu yaparlard,
1285 / 2483

buhari

demitir.
86- nsanlara Zarar Gelmeksizin Yolda Mescid Yaplr Bab

el-Hasen el-Basr, Eyyb es-Sahtyn ve Mlik ibn Enes insanlara zarar gelmeyecek ekilde yolda mescid kurmann cevazna kaail olmulardr.
121-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) yle demitir: Babamla anamn slm Dni ile mtedeyyin olmayarak yaadklarn hi hatrlamadm. O zamanlarda bir gnmz gemezdi ki, o gnn iki ucunda sabah ve akam vakitlerinde Rasluliah (S) bize gelmemi olsun.. Bir zaman sonra Eb Bekr'e bir re'y hsl oldu da, evinin avlusunda bir mescid yapt. Burada namaz klmaa, Kur'n okumaa balad. Mrik kadnlar ve ocuklar, onun yannda duruyor, onun ibdet ve kraatine taaccb ediyor ve ona bakyorlard. Eb Bekr, ince yrekli, ok alar bir kimse idi. Kur'n okuduu vakit gz yalarn tutamazd. Eb Bekr'in bu hli Kurey mriklerinin ileri gelenlerini korkuttu [238] 87- ar-Pazar Mescidinde Namaz Klmak Bab [239]

bn Avn, kaps zerine kapatlan bir evdeki mescid iinde namaz klmtr [240]
122-.......Bize Eb Muviye, el-A'me'ten; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre'den tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: '"nsann cematle kld namaz, evinde ve ar, pazarda (yalnz) kld namazdan yirmi be derece ziyde olur. nk sizlerden biri abdeste niyet edip, abdesti tamm ald ve namazdan baka bir kasd olmakszn mescide gittii zaman, t mescide girinceye kadar hibir adm atmaz ki Allah Tal, o admndan dolay onu bir derece daha ykseltmesin, ve bir gnhn eksiltmesin. Mescide girince de, mescid onu alkoyduka (yn orada kaldka) hep namazda (gibi) olur. Ve namaz kld yerden ayrlmad ve kendisinden hades vki' olmad mddete (yanndaki) melekler: Y Allah, ona mafiret et, y Allah, ona merhamet eyle, diye ona du ve istifar ederler". 88- Mescid inde ve Dnda Parmaklar Birbirine Geirip Kiltlemek Bab 123- Bize Hmid ibn Umer (233), Bir (189)'den tahds etti. O yle dedi: Bize sim tahds edip yle dedi: Bize Vkid babasndan; o da bn Umer'den yhud bn Amr'dan tahds eni. O: Peygamber (S) parmaklarn birbirine geirip kilitledi, demitir. Buhr dedi ki: Ve sim ibn Al (221) yle dedi: Bize sim ibn Muhammed tahds edip yle dedi: Ben bu hadsi babam Muham-med ibn Zeyd'den iittim, fakat ben bunu hafzamda iyi tutamadm, akabinde kardeim Vkd, babasndan olmak zere bu hadsi benim iin dorulttu ve yle dedi: Ben babamdan iittim, o yle diyordu: Abdullah ibn Amr yle dedi: Raslullah (S): "Y Abdellah ibn Amr! nsanlarn ie yaramaz olan kymetsizleri iinde kaldn zaman bu hlin nasl olur ki?" buyurdu [241] 124-....... Eb Ms(R)'dan (yle demitir): Peygamber (S): "M'min ile m'min (birbirine kar) duvar gibidir, birbirini smsk tutarlar" buyurdu da bunu sylerken parmaklarn birbirine geirip smsk kilitledi. [242]
1286 / 2483

buhari

125-.......Bize bnu Avn, bn Srn'den haber verdi. Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) bize len veya ikindi namazlarndan birini kldrd. -bn rn: Eb Hureyre bu namazn ismini syledi, fakat ben unuttum, dedi.- Rv der ki: Raslullah bize iki rek'at kldrdktan sonra selm verdi. Ondan sonra mescidin iinde yana uzatlm bir tahta parasna doru kalkt ve oraya fkeli gibi dayand. Ve sa elini sol elinin arkas stne koyduktan sonra parmaklarn birbirine geirdi, sa yanan sol elinin ayasna yaptrd (ve o vaziyette baka durdu). Acele kmak isteyenler mescidin kaplarndan ktlar da (kendi kendilerine): Namaz ksald, dediler. Cematin iinde Eb Bekr ve Umer de vard. Bunlar Peygamber'e birey sylemekten ekindiler. Yine o cematin iinde kollan uzun olduu iin Zu'l-Yedeyn dedikleri bir zt vard. O zt: Y Raslallah, unuttun mu? Yoksa namaz m ksald? dedi. Raslullah: "Unutmadm da, namaz da ksalmad" buyurduktan sonra: "Zu'l-Yedeyn'm dedii gibi mi?" diye sordu. Sahblcr: Evet, dediler. Bunun zerine hemen ileriye varp namazdan eksik braktn kldrd. Sonra selm verdi. Sonra tekbr alp secdeye vard. (Her vakitki) sucdu kadar yhud daha uzun md det secdede kald. Sonra ban kaldrp tekbr ald. Sonra tekbr alp (yine) secdeye gitti. Sonra (yine) ban kaldrp tekbr ald. bn S-rn'e: Sonra selm verdi mi? diye sordular. O da: rnrn ibn Husayn'n sonra selm verdi dedii bana haber verildi, diye cevb verir idi. [243] 89- Medine'ye Giden Yollar zerindeki Mescidler ve Peygamberin Namaz Klm Olduu Mbarek Yerler Bab 126-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds edip yle dedi: Ben Abdullah'n olu Slim'in yolda bir takm meknlar aratrr, oralarda namaz klar olduunu grdm. Ve yine Salim, babas Abdullah ibn Umer'in de bu meknlarda namaz klmay i'tiyd ettiini grdn ve Abdullah ibn Umer'in de Peygamber'i bu meknlarda namaz klarken grm olduunu tahds ederdi. (Ms ibn Ukbe tekrar yle dedi:) Ve bana Nfi', bn Umer'-den, onun bu meknlarda namaz klar olduunu tahds etti. Ben Salim'e bu meknlar sordum, Salim, biri hri, bu meknlarn hepsinde Nfi'e uygun cevb verdi. Nfi' ile Salim sdece erefu'r-Ravh'daki mescid hakknda ihtilf ettiler. [244] 127-.......Bize Msibn Ukbetahds etti. Ona da Abdullah ibn Umer (R) yle haber vermitir: Raslullah (S) umreye gittii zamanlarda ve Veda Hacci'na kt vakitte Zu'1-Huleyfe'de [245], (evvelce) Zu'I-Huleyfe'deki mescidin yerinde bulunan bir mugayln aac altnda (bineinden inip) konaklard. (Keza) gzergh o yola urayan bir gazadan, ya haccdan ya umreden dndnde Batn Vd'den -ki Vd'l-Akk'tir [246] iner. Batn Vd'nin stne knca da vdnin aznda ve dou cihetindeki bathya (yn kumsal yere) konar, gecenin sonunda orackta sabah oluncaya kadar mola verirdi. (Gece istira-hatgh ite oras olup) ne ta mescidin yannda, ne de zerinde (teki) mescid binas olan kaya tepe idi. -(Abdullah ibn Umer'den rivayet eden rv der ki:) Orada Abdullah ibn Umer'in namaz kld yerde, iinde (mteaddid) kum ynlar olan bir halc (yn derin bir vd girintisi) vard ki, Raslullah orada namaz klarm. Seyller bathda(ki kumlar getire getire) hailedeki kum ynlarn dzleyip, Abdullah ibn Umer'in namaz kld o yeri belirsiz etti. Yine rv der ki: Abdullah ibn Umer, Peygamber'in erefu'r-Ravh'daki mescidin berisine tesadf eden kk mescidin yannda namaz kldn sylerdi. Peygamber'in namaz kld yeri Abdullah bilir ve: T orada, mescidde namaza durduun vakit sana der, derdi. Bahsettii o mescid de, Mekke'ye doru gittiin vakit sa tarafna gelir. Onunla byk mescidin aras bir ta atm, yhud ona yakn bir mesafedir.
1287 / 2483

buhari

Yine Abdullah, Munsarafu'r-Ravh'nn [247] yanndaki rka (y-n tepecie) [248] doru namaz klard. Bu tepeciin son taraf, Mekke cihetine gittiin vakit Munsaraf le kendi arasndaki mescidin yaknnda caddenin kenarna varr. Orackta bir mescid bina edilmi ise de, Abdullah ibn Umer o mescidde namaz klmazd. Onu ya solunda, ya ardnda brakarak mescidin kble cihetinde rkn kendisine ynelerek namaz klard. Abdullah, Ravh'dan zevalden sonra ktnda le namazn oraya gelinceye kadar klmayp, orada klar; Mekke'den dndnde de oraya sabahtan bir saat evvel, yhud seherin sonunda yolu derse, orada t sabah namazn klncaya kadar geceleyip mola verirdi. Yine Abdullah, rvye yle tahds etti: Peygamber Ruveyseyez[249] varmadan caddenin sanda ve altna gelen cihetinde Ruveyse menzilhnesinin iki millik azck berisinde bir tepecie kadar geni ve dz bir yerde (bitmi olan) koca bir aacn altna konard. Bu aacn yukars krlm, ii uyulmutur. zdeki sak hl durur. Dibinde birok kum ynlar vardr. Yine Abdullah yle tahds etti: Giderken Arec'in arkasna den yokua bir seyl yatann kenarnda, caddenin sanda ve yolu gsteren kayalarn (yhud aalarn) yannda ve o kayalarn (yhud aalarn) arasnda Peygamber genie bir tepeye doru namaz kld. Namazgahn yanbanda iki kabir mevcddur ki, stlerinde ta ynlar vardr. Abdullah le vakti gnein zevalden sonra Arec'den [250] kalkp le namazn ite o namazgahta klard . Yine Abdullah tahds etti ki: Raslullah caddenin solunda ve Her [251] dann ilerisindeki inite bulunan byk aalarn yannda konak ederdi. Bu ini Her dann kenarna bitiiktir. Cadde ile arasnda bir ok atm mesafe vardr. Abdullah ite bu aalarn en uzun ve yola en yakn olanna doru namaz klard. Yine Abdullah ibn Umer tahds etti ki: Peygamber Merru'z-Zuhrn'a [252] Medne cihetinde en yakn olan yerdeki inite konak ederdi. Safrvt'tan [253] aaya inerken yokuun dibindeki genilikte ve Mekke'ye gidene gre caddenin sol tarafna Raslullah'n konak yeri ile cadde arasnda bir ta atmndan ziyde mesafe yoktu. Yine Abdullah ibn Umer yle tahds etti: Peygamber, Z Tuv'da [254] konaklayp, sabah oluncaya kadar orada geceler ve Mekke'ye girecei srada sabah namazn klp yle girerdi. Raslullah'n oradaki musallas kayadan bir tepe stndedir. Orada bina olunan mescidde deildir. Lkin biraz aada tatan kocaman bir tepe zerindedir. Yine Abdullah yle tahds etti: Peygamber (namaz klarken) kendisi ile Ka'be cihetine gelen yksek da arasndaki iki tepeyi karsna alrd. -(Rv der ki: Abdullah ibn Umer o iki tepeyi karsna almakla) o mahalde bina olunan mescidi, ta tepenin kenarndaki mescidin sol tarafna alm olurdu. Peygamber'in namazgah (ta tepe kenarndaki) bu mescidin alt banda, kara ta stndedir. Ta tepe kenarndaki mescidden on arn yhud ona yakn ayrlp, seninle Ka'be arasna den dan o iki tepesini karna alarak namaz klarsn. [255]
(MUSALNN STRESNE D BBLAR) [256] 90- Bab: mamn Stresi, Arkasndakilerin de Stresidir 128-.......Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Abdullah ibn Utbe'nin olu Ubeydullah'tan haber verdi ki, Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S) Min'da duvarsz olarak insanlara namaz kldrd srada, ben dii merkebe binerek kardan geldim. Ben o zaman bul yama yaklamtm. Safflardan birinin nnden getim. Akabinde merkebden indim de otlasn diye
1288 / 2483

buhari

merkebi salverdim ve saffa girdim. Bana kar bu yaptm kimse ayblamad. [257]
129.......Bize Ubeydullah (149), Nfi'den; o da bn Umer'den tahds etti k, o yle demitir: Raslullah (S) bayram gn (namaza) kt zaman (hizmetisine) bir harbe tamasn emrederdi. Harbe namazda karsna konulur, kendisi de ona doru namaz klar, insanlar da onun arkasnda namaza dururlard. Raslullah bunu seferde de yapard. te emrlerin (bayram namazlarnda) o harbeyi tatmalar bundan ileri gelmitir [258]. 130-.......Bize u'be, Eb Cuhayfe'nin olu Avn'dan tahds etti. O yle dedi: Ben babamdan iittim, yle dedi: Peygamber (S), Bat-h'da nnde bir harbe dikilmi olduu hlde le ile ikindi namazlarn ikier rek'at kldrd. Ve namaz iinde iken nnden kadn da, eek de geti [259]. 91- Musalli le Stre Arasndaki Uzakln Ne Kadar Olmas Lazmdr Bab [260] 131-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Raslullah'n namaz kld yer ile (kble cihetindeki) duvar arasnda bir davar geebilecek kadar mesafe olurdu. [261] 132-.......Seleme ibn Ekva' (R): Peygamber'in mescidinin duvarnn minberin yanma uzakl, hemen hemen bir davarn geecei kadard, demitir. 92 Harbeye (Yani Ksa Mzraa) Doru Namaz Klmak Bab

133-.......Bana Nfi', Abdullah'tan yle haber verdi: Peygam ber iin kble cihetine bir harbe yn ksa mzrak dikilirdi de, Peygamber (S) ona doru namaz kldnrdi. 93- Ucu Demirli Yahud Demirsiz Denee Doru Namaz Klmak Bab 134-.......Bize Avn ibn Eb Cuheyfe tahds edip yle dedi: Ben babam Eb Cuheyfe'den iittim, yle dedi: Raslullah (S) scan iddetli olduu zamanda bizim yanmza ikageldi. Akabinde kendisine abdest alacak su getirildi, ve abdest ald. Mteakiben bizlere le ile ikindi namazlarn kldrd. nnde bir denek dikilmiti ve onun arkasndan kadn da, eek de geiyordu. 135-.......Bizezn, u'be'den; o da Atibn EbMeymne'den tahds etti. O, yle demitir: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim, yle dedi: Peygamber (S) hacetini defe kt zaman bir ocukla beraber yanmzda ucu harbeli bir denek, ya harbesiz bir as, yhud ksa bir mzrak, bir de su mataras olduu hlde (hizmet iin) ardndan giderdik. ini bitirince su kabm eline verirdik. 94- Mekke'de ve Mekke Dnda Namaz in Stre Edinmek Bab [262] 136-.......Eb Cuheyfc (R) yle demitir: RasluIIah (S), Mekke yaknndaki Bath'da scan iddetli zamannda dar kt, abdest alp kbleye gelen n tarafna bir denek dikerek, bizlere le ile ikindi namazlarn ikier rek'at kldrd. Abdest alrken abdest suyunun damlalarn insanlar ellerine yzlerine srmeye balamlard [263].
1289 / 2483

buhari

95- stvaneye Yani Stuna Doru Namaz Klmak Bab

Umer: Namaz klmakta olanlar stunlara, stunlarn yannda konumakta olanlardan daha hakkldrlar, dedi. Yine Umer, iki stn arasnda namaz klmakta olan bir kimseyi grd de, onu bir stuna yaklatrd ve: Diree doru namaz kl, dedi [264].
137-.......Bize Yezd ibn Eb Ubeyd tahds edip yle dedi: Ben Seleme ibnu'1-Ekva' (R) ile beraber geliyordum. Seleme, Mushaf'n yanndaki diree doru namaz klmaya alrd. Ben ona: Y Eb Mslim, seni hep bu direin yannda namaz klmaya alr gryorum, dedim. Seleme: Ben de Peygamber'in bu direin yannda namaz klmay tercfi eder olduunu grdm, dedi [265]. 138-.......Enes (R): Yemn olsun, ben Peygamber'in byk sahblerinin akam ezannda, Peygamber kncaya kadar direklere kouup beklediklerini grdm demitir. "Peygamber kncaya kadar" fkras u'be rivayetinde ziyde olmutur. 96- Cemaat Olmad Zaman Mnferid ken Direkler Arasnda Namaz Klmak Bab [266] 139-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) Ka'be'nin iine girdi. Beraberinde Usme ibn Zeyd, Usmn ibn Talha ve Bill de girdiler. Peygamber ieride kalmasn uzatt. Sonra kt. Onun izi zerinde ieriye ilk giren insan ben oldum. Ve Bill'e: Peygamber nerede namaz kld? diye sordum. Bill: lerideki iki direin arasnda; dedi. 140- Bize Abdullah ibn Ysuf tahdfs edip yle dedi: Bana Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den yle haber verdi: Ras-lullah (S), Ka'be'nin iine girdi. Beraberinde Usme ibn Zeyd, Bill ve Usmn ibn Talha el-Haceb de girdiler. Usmn el-Haceb Raslul-lah'n zerine Ka'be'nin kapsn kilitledi. Raslullah ieride bir mddet kald. Bill, dar kt anda ben Bill'e: Peygamber(S) ile yapt? diye sordum. Bill: Bir direi sol tarafna, bir direi sa tarafna, direi de arka tarafna ald. -Beyt o zaman alt direk zerinde idi.-Sonra namaz kld, dedi. Buhr dedi ki: Bize Isml ibn Eb Uveys yle dedi: Bana bu hadsi Mlik tahds etti. Bunda Bill: ki direi sa tarafna ald demitir. 97- Bab 141-.......Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den yle haber verdi: Abdullah ibn Umer, Ka'be'nin iine girince alnna doru yrr, Ka'be'nin kapsn ardnda brakr, alnna gelen duvar ile arasnda yaklak olarak arn kalncaya kadar ilerler, oraya varnca namaz klard ki, Bill'in "Peygamber (S) namaz kld" diye haber verdii yeri arard. Yine Abdullah ibn Umer: Beyt'in istedii herhangi cihetinde namaz klnsa hibirimize be's yoktur, dedi. 98- Binite, Deveye, Aaca ve zerine Binilecek Olan Semere Doru Namaz Klmak Bab 142-.......Bize Mu'temir, Ubeydullah'dan; o da Nfi'den; o da bn Umer'den yle tahds etti. Peygamber (S) binit devesini aykr vaziyete getirir ve ona kar namaz klard. bnu Umer'den bu hadsi rivayet eden Nfi'e: Ya develer ayaa kalkarsa ne (yapmal) dersin? diye soruldu. O
1290 / 2483

buhari

da: "Raslullah (byle bir hl vukuunda) semeri alp diker ve semerin arkasna doru namaz klard. bnu Umer de bunu yapard, dedi [267].
99- erire Doru Namaz Klmak Bab

143-.......ie (R) yle demitir: Siz, bizleri kpek ve eek ile bir mi tutuyorsunuz? Yemn olsun, ben grmmdr ki, kendim serr zerinde yan yatm bulunurdum da Peygamber gelir ve serrin t ortasna ynelerek namaza dururdu. Ben bir ihtiy zerine kalkmak istediimde (oturup) kblesine kar gelmeyeyim diye, serrin ayaklar tarafndan yorganmdan syrlp kardm [268].
100- Bab: Namaz Klmakta Olan Kimse nnden Geecek Olan (Mendub Olarak) Redd Eder

bn Umer, kendisi teehhdde iken ve Ka'be'de iken nnden geecek kimseyi redd etmitir [269]. Yine Ibn Umer: Eer nnden geici kimse, ille kendisiyle dnmenden bakasn kabul etmezse, artk sen de onunla d, demitir [270]. 144-.......Bize Eb Salih es-Semmn tahds edip yle dedi: Ben Eb Sad el-Hudr'yi grdm ki, o bir cumua gn kendisini (gelip geecek) insanlardan setr edecek bir eye doru namaz klyordu. Eb Muayt oullar'ndan bir gen nnden gemek istedi. Eb Sad de onun gsne bir yumruk vurup def etti. O gen etrafna baknd, fakat onun nnden baka geecek yer bulamad. Bunun zerine dnp yine gemeye davrand. Eb Sad, evvelkinden daha iddetli su rette def etti. Bunun zerine o gen Eb Sad'e svdkten sonra (Medine vlsi olan) Mervn'n yanna gidip, Eb Sad'den karlat muameleyi ona ikyet etti. Arkasndan Eb Sad de Mervn'n yanna girdi. Mervn: Y Eb Sad, u kardeinin olu ile ne alp veremiyorsun? dedi. O da yle dedi: Peygamber (S)'den iittim, yle buyuruyordu: "inizden biri kendisini gelen geen insanlardan koruyacak bir streye kar namaza durup da biri nnden gemeye dav ranacak olursa onu def* etsin; dinlemez dayatrsa onunla dousun; nk o ancak bir eytndr [271].
101- Namaz Klann nnden Geecek Kimsenin Yklenecei Gnah Bab 145-....... Bize Mlik, Umer ibn Ubeydullah'n klesi Ebu'n-Nadr'dan; o da Busr ibn Sad'den haber verdi ki, Hlid ibn Zeyd, Busr ibn Sad'i, namaz klann nnden geen kimse hakknda Ra-slullah'tan ne iittiini haber vermesi iin Eb Cuheym el-Ensr'nin yanna yollamtr. Eb Cuheym de yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Namaz klann nnden geen kimse, zerine ne kadar gnh aldn bilseydi, onun nnden gemektense krk (zaman ye rinde) durmay daha hayrl bulurdu". Rv Mlik ibn Enes dedi ki: Rv Ebu'n-Nadr: Krk gn m, yhud ay m, yhud yl m dedi bilemiyorum, dedi. 102- Kiinin Namaz Klmakta Bulunan Arkadan Yz Yze Karlamas Bab [272]

Ve Usmn ibn Affn: Kiinin, namaz klar hldeyken yzyze karlanmasn kerh grmtr. (Buhr der ki:) Bu ancak, namaz klan, karlayanla urap megul olduu zaman mekruh olur. Amma namaz
1291 / 2483

buhari

Bu ancak, namaz klan, karlayanla urap megul olduu zaman mekruh olur. Amma namaz klan, bu yzyze karlayanla urap megul olmazsa (be's yoktur). nk Zeyd ibn Sabit: Ben namaz klana yzyze karlamay kayrp aldrmam, zr kii, dier kiinin namazm kesmez, demitir.
146-.......Bize Al ibn Mushir, el-A'me'ten; o da Mslim ibn Subayh'den; o da Mesrk'tan yle tahds etti: ie'nin yannda: Namaz ne keser? diye soruldu. Orada bulunanlar: Namaz kpek, eek ve kadn keser, dediler. Bunun zerine ie yle dedi: Yemn olsun, sizler biz kadnlar (namaz kesme hkmnde) kpekler (gibi) kldnz. Yine yeminle sylerim, ben Peygamber'i, kendisi ile kblesi arasnda ve sedir zerinde yatm bulunduum hlde namaz klar hlde grmmdr. Bu vaziyette iken bana bir ihtiy Msl olurdu da, oturup O'nun karsna gelmemi istemediim iin, usulca syrlp kardm. Ve yine Al ibn Mushir, el-A'me'ten; o da brahim'den; o da el-Esved'den; o da ie'den isndyle, bu hadsin benzerini tahds etmitir. 103- Uyuyan Kimsenin Arkasnda Namaz Klmak Bab 147-.......Bize Him tahds edip yle dedi: Bana babam Urve, ie'den tahds etti. O yle demitir: Peygamber (S), ben onun dei zerinde aykr yatp uyuduum hlde (bana doru) namaz klar, vitri klmak istedii zaman beni de uyandrrd. Ben de vitri onunla birlikte klardm [273]. 104- Kadnn Arka Tarafnda Nafile Namaz Klmak Bab 148-.......ie (R) yle'demitir: Ben Raslullah (S)'n nnde, ayaklarm kblesine (yn secde ettii yere) gelecek ekilde yatar uyurdum. Secdeye vard zaman eliyle beni drterdi de ben ayaklarm geriye ekerdim. Secdeden kalkt zaman yine uzatrdm. ie dedi ki: O zamanlarda evlerde klar yoktu [274]. 105- Namaz Hibir ey Kesmez Diyen Kimse Bab 149-.......Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Bize brhm, el-Esved'den; o da ie'den tahds etti. el-A'me dedi ki: Ve yine bana Mslim (yn bn Subayh), Mesrk'tan; o da ie'den yle tahds etti: ie'nin yannda namaz kesecek eyler zikr olundu da, bunlar kpek, eek ve kadndr denildi. Bunun zerine ie: Sizler beni eeklere ve kpeklere benzettiniz. Allah'a yemn ederim ki, ben Peygamber'i, kendim serr zerinde ve Peygamber'le kblesi arasnda yatm olduum hlde namaz klarken grmmdr. Bu vaziyette iken, benim iin bir ihtiy meydana gelir. Ben oturup da Peygamber'e eziyet vermemi istemediim iin eririn ayaklan tarafndan usulca syrlp kardm. 150-.......Bana bnu ihb'n kardeinin olu (Muhammed ibn Abdillah ibn Mslim) tahds etti. Kendisi amucas Muhammed ibn ihb ez-Zuhr'ye namaz, namaz kesecek eyi sormu. Bunun zerine bn ihb yle demitir: Namaz hibir ey kesmez [275]. Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi ki, Peygamber'in zevcesi ie yl e demitir: Yemn olsun ki, Raslullah (S) geceleyin kalkard da ben kendisiyle kblesi arasnda aykr yatm olduum hlde, o einin yay gs zerinde namaz klard.
1292 / 2483

buhari

106- Bab: Musalli Namazda Boynu zerinde Kk Kz ocuu Tad Zaman (Namazn Hkm Nasldr?) 151-.......Amr ibn Suleym ez-Zurak'den; o da Eb Katde (38) el-Ensr'den haber verdi (O, yle demitir): Raslullah (S), kendi kz Zeyneb'in, Eb'l-s ibnu'r-Rab' ibn Abdiems'ten olma kz Umme'yi tayarak namaz klard [276]. yle ki, secdeye vard zamn onu yere koyar, secdeden kalktka da, onu tekrar yklenirdi [277] 107- Bab: Musalli, inde Hayzl Kadn Bulunan Bir Dee Doru Namaz Klarsa (Namazn Hkm Nasl Olur?) [278] 152-.......Abdullah ibn eddd ibnu'1-Hd yle demitir: Bana teyzem Meymne bintu'l-Hris (R) haber verip-yle dedi: Benim deim Peygamber'in namaz kld yerin yannda idi. Bazen Peygamber'in giydii ebise (namaz kld zaman) ben dein zerinde iken, benim zerime derdi [279] 153-....... Bize Abdullah ibnu eddd tahds edip yle dedi: Ben Meymne'den iittim, yle diyordu: Peygamber (S), ben yan-banda uyuduum ve hayizl bulunduum hlde namaz klard. Secdeye vardr zaman giydii elbisesi bana dokunurdu. Rv Msedded, Hlid ibn Abdillah'tan unu ziyde etti: Hlid dedi ki: Bize Sleyman eeybn tahds etti. Meymne: Ben hayzl iken, demitir. 108- Bab: Erkek Namaz Klarken Secde Srasnda, Secde Edebilmesi in Eliyle Karsn Drter Mi? [280] 154-.......Bize Ubeydullah tahds edip yle dedi: Bize el-Kaasm, ie'den tahds etti. O (R) yle demitir: Ne kt bir denkletirmedir ki, sizler biz kadnlar kpek ve eekle bir seviyede tuttunuz. Ye-mn olsun, ben kendisi ile kblesi arasnda yatm olduum hlde Raslullah'n namaz klar olduunu kat' olarak bilmiimdir. Secdeye varmak istedii zaman eliyle ayaklarm drterdi de ben ayaklarm geriye ekip bzerdim [281] 109- Kadn. Namaz Klmakta Olan Erkekten Eza Nevinden Bulunan Bir eyi Atp Uzaklatrr Bab 155-....... Bize srl, Eb shk'tan; o da Amr ibn Meymn'dan; o da Abdullah ibn Mes'd (R)'dan tahds etti. O yle demitir: Raslullah (S), Ka'be'nin yannda kalkp namaz klmakta bulunduu srada, Kurey'ten bir topluluk da kendi meclislerinde oturmak-talard. Birdenbire onlardan bir szc: u (aka nsanlarn iinde ibdet eden) mur kimseye bakmaz msnz? Sizin hanginiz fulanca ailesinin yeni boazlanan devesinin yanna kalkp gider de, henz ikenbesindeki tersini, kann, dl yatan kasdedip, onu buraya getirir; sonra onu unun yannda bekletir de o secdeye vard zaman iki krek kemiinin arasna koyar? dedi. Oradakilerin en akisi seirdip getirdi. Bekledi; nihayet Raslullah secdeye varnca, onu iki krei arasna koydu. Peygamber secde vaziyetinde ban kaldrmadan sabit durdu. Mrikler glmeye baladlar, hatt glmekten dolay birbirlerine meyi ettiler. Bir kimse hemen Ftma aleyhi'sselma gidip haber verdi. Ftma o zaman kk bir kzd. Koarak geldi. Peygamber hl secde
1293 / 2483

buhari

vaziyetinde sabit duruyordu. Nihayet Ftma o eyi srtndan atp uzaklatrd. Ve o harflere kar dnp, onlara ar szler syledi. Raslullah namaz tamamlad zaman defa: "Y Allah, Kurey'i Sana havale ediyorum. Y Allah, Kurey'i Sana havale ediyorum. Y Allah, Kurey'i Sana havale ediyorum " dedi. Sonra da isimlerini syleyerek: "Y Allah, Amr ibn Him', Utbeibn Ra-ba'yi, eybe ibn Raba'y, Veld ibn Utbe'yi, meyye ibn Halefi, Ukbe ibn EbMuayl' ve Umre ibnu'l-Veld'i Sana havale ediyorum " dedi. Abdullah ibn Mes'd yle dedi: Allah'a yemn ederim ki, bu isimleri saylanlar, Bedr gnnde yklp yere serilmiler grdm. Sonra bunlarn cesedleri kuyuya, yn Bedr'deki ukura srklendiler. Bundan sonra Raslullah (S): "Ashbu Kalb'in (yn bu kuyuya atlanlarn) hemen ardndan la'net gnderildi'' buyurdu [282].

[1] Buhr bu HrakI hadsini, biri Vahy blmnde olmak zere, Sahh" mm on-drt yerinde tahrc etmitir. Bunu Mslim, Eb Dvd, Tirmiz ve Nes de tahrc etmilerdir. Babn hadsi, namazn evvel sr gecesinde 50 olarak farz olmas, sonra iin be zerinde kararlamas haysiyyetinden, onun keyfiyetlerinden bir keyfiyeti isbt eder. bn Abbs'n sznn bb ismiyle mnsebeti, namazn farz klnnn slm'n evvelinde olmas, hatt bunun hret mertebelerinin en sonuna bali olup, blgelerin uzanda da y' olmas i'tibriyledir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/445. [2] Enes'in, Mlik ibn Sa'sa'a'dan Sahhayr'da rivayet edilen hadsinde dny semda Adem'e, ikinci semda Yahya ve s'ya, nc semda Ysuf'a, drdnc semda drs'e, beinci semda Harun'a, altnc semda Musa'ya, yedinci semda brahim'e kavutuu zikredilmekte olduundan, iki rivayet arasnda b-rhm'in menzil ve makaamna dir bir ihtilf var demektir. Zr Eb Zcrr'den olan rivayette bu peygamber, altnc semda, teki rivayette ise yedinci semda gsteriliyor. Bu iki rivayetten mada rivayetlerin hepsinde ise yedincide olduu sabittir. Mi'rc eer mteaddid ise, rivayetler arasnda taruz bahsini etmee mahall yoktur. Eer bir defa vki' olmu ise, cematin rivayetini terch etmek evjdr.nk bunlarn rivayetinde Peygamber'imiz brhm'i, arkasn Beytu'lMa'mr'a dayam bir hlde grdn zikretmektedir. Beytu'l-Ma'mr ise, ihtilafsz yedinci semdadr. [3] Hadsin bundan sonraki parasn Enes, Eb Zerr'den iitmemi olup, baka bir zttan ald anlalyor. [4] Rivayetin bu ksm Enes'ten nakledilmi deildir. [5] Gnde be vakitten az namaz ile mkellef olmamamz Allah tarafndan muhkem bir kaza olduu iin "Benim nezdimde sz tebdil olunmaz" buyuruldu. Elli namaza hkmden sonra bu mikdrn bee indirilmesi ise "Allah dilediini mahveder ve sabit klar. Ana kitb onun nezdindedir" (er-Ra'd: 39) yetinin n-tik olduu muallak kaza nev'ine dhil olduundandr. Elli namaz farz idi; fakat Peygamber'in ihtiyarna mevkfen farz idi. Namazlar fiil i'tibriyle sayca be, sevb i'tibriyle ellidir. Bu hadsteki kat'iyyete binen bize farz olan yalnz be vakit namzdr.Bun-dan dolay limler vitr namaznn farziyyetine kaail olmamlardr. Bir de unu unutmamak gerektir k, Mi'rc gecesinde be vakit namazn farz olmasndan evvel de namaz klnyordu (Ahmed ibn Hanbel, Msned'c, Zeyd ve olu sme'den). sr'dan evvel Raslullah'n da, sahblerinin de namaz kldklar kat'dir. Ancak be vakit namaz farz olmadan
1294 / 2483

buhari

evvel, farz namaz var myd, yok muydu; ihtilf vardr... [6] Dier rivayette inciden kubbeler" eklinde zabtedilmitir. [7] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/447-450. [8] Akam namaz gndzn vitridir. lk farz olduu zaman rek'at olarak farz olmutur. Dier rivayetlerden bilindiine gre, drt rek'atl namzlardaki ikier rek'at ziyde, hicretten bir sene sonra farz edilmitir. Sabah namaznn iki rek'at olarak braklmas, kyamn kraatinin uzun olmasndandr diyenler vardr. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/450. [9] Buhr, yetteki ziynetin, avreti rtecek eyle tefsr edildiini iaret etti. Bu kelmda, namazda avret yerini rtmenin vcib olduuna dell vardr. [10] Yn avret yerinin grnmemesi iin bezin iki taraf arasn birletirmek suretiyle dmeler. Bunu Buhr Trh'mde, Eb Dvd, bn Huzeyme, bn Hb-bn, Seleme ibnu'l-Ekv'dan mevslen rivayet etmilerdir. Seleme yle demitir: Y Raslallah, ben av yapan bir kimseyim, binenaleyh bir tek gmlek iinde namaz klaym m? diye sordum. RasluIIah: "Evet, onu bir dikenle de olsa dmele" buyurdu. Bu lfz bn Hbbn'mdr. Buhr bunu baka bir isndla rivayet etti. Buhr bunun senedindeki Ms ibn brhm hakknda, bnu'l-Kattn'n tenkidine iaret etmek isteyerek "snadnda nazar vardr" dedi ve bunu temrz sigsyle zikretti (Kastalln). Dier rivayette Seleme: Y Raslallah, ben avda bulunuyorum, zerimde bir tek gmlekten baka birey bulunmuyor? dedim. RasluIIah: "Onu bir diken ile de olsa dmele" buyurdu. Bunu Hkim el-Mstedrek'inde rivayet edip: Bu, Meden ve sahh bir hadstir. Bu rivayetle buradaki Musa'nn, bnu'l-Kattn'n zannettii Musa'dan baka olduu zahir oldu. Bunlarn biri Teym, dieri ise Mahzm'dir.. dedi (Ayn). [11] Buhr bununla, Eb Dvd ve Nes'nin rivayet ettii, bn Huzeyme ile bn Hbbn'n, Muviye ibn Eb Sufyn tarkinden sahhtir dedikleri u hadse iaret ediyor: "Muviye, kz kardei mm Habbe'ye: RasluIIah, iinde cins mnsebet ettii elbise ile namaz klar myd? diye sordu. mm Habbe de: Evet, onda pislik grmedii zaman, dedi. [12] Buhr bununla, Eb Bekr'in hacc emirliinde, Al'nin de gnderilii hakkndaki Eb Hureyre hadsine iaret etmitir. Bu hadsi biraz sonra mevslen rivayet edecektir. Grdn ki, Buhr burada hadsten paralar alm, ve bunlar bb ismine katmtr. Birincisi Selemetu'bnu'1-Ekv' hadsidir, geti. kincisi mm Ha-bbe hadsi; onun metnini 9. haiyede verdik. ncs de bu haiyede iaret ettiimiz Eb Hureyre hadsi ki, biraz sonra zikredilecektir (Ayn). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/451. [13] Bu ta'lki Tabern el-Kebtr'de mevslen rivayet etmitir. Bu ta'Ikin fidesi, Muhammed ibn Srn'in, mm Atyye'nin kendisine bu hadsi tahds ediini tasrh etmesidir. Bununla, bzlarnn "Muhammed ibn rn, bunu kz kardei Hafsa'dan, o da mm Atyye'den iitmitir" iddialar btl olmutur (Ayn). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/452. [14] Buhr bunu "Sevb dar olduu zaman ob"nda, mevslen rivayet etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/452. [15] el-Mic ka ahab birbirine atp yere dikerler ve zerine esvb sererler (Kaams Ter.). e-ucub. Sehpy ta'br olunan nesneye denir ki, oban ona kovasn ve antasn asar; ehirlerde ve camilerde dah kullandklar sehpya tlak olunur (Kaams Ter.). [16] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/453.
1295 / 2483

buhari

[17] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/453. [18] Bundan nurd, ya bn Eb eybe'nin el-Musannafmda. Salim ibn Umer'den mevslen rivayet ettiidir, yhud da Ahmed ibn Hanbel'in Eb Hureyre'den mevslen rivayet ettii hadstir. Zahir olan, Zuhr, rivayet ettii hadsin yannda Multehf' Mutevah ile tefsir edince, buhr mtekb szlerle bu tefsri tavzh etmitir. [19] Mellif bunu, bu bb iinde mevslen rivayet etti, fakat "Ve halefe beyne tara-feyhi(= ki ucunu apraslama balad hlde)" demedi. Bu ifde,Eb Hureyre'den gelen dier bir vechden, Mslim'de sabit olmutur. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/454. [20] Sevb, kuma demektir. O zamann tam takm elbisesi -biri izr, dieri rd olmak zere- iki sevb idi. zr, fta gibi bele balanr, rd, ihram gibi omuza atlr; ikisi bir hlle ederdi. Burada bir sevbden murd, rddr ki, sa ucunu sol omuzundan geirip ve sol ucunu sa kolunun altndan karp, iki ucunu ya gs tarafndan, ya arkadan balamak suretiyle rtnerek namaz klmann cevaz bununla sabit oluyor. Bu trl giyinmeye "teveuh, iltihf ve istimal" de denir. Kuman iki ucunu balamaktaki fide, rk' esnasnda kuman dmemesi ve namaz klan kimsenin kendi avret yerine gznn ilimemesidir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/454. [21] Buhr bu hadsi bundan evvelki hadsten bir derece daha inik olduu hlde, iinde Him'm, babasndan, kendisine Umer'in haber verdiinin tasrhi olduu iin getirmitir. Geen hadste ise an'ane ile vki' olmutur. Bir de burada, zikredilen tasrhi te'yd eder mekn ta'yni ziydesi ile kuman iki ucunun Pey-gamber'in omuz banda olmas ziydesi vardr (Ayn ve Kastalln). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/454-455. [22] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/455. [23] Rv, bn Hubeyre'nin ismini mbhem kld iin ahsn ta'ynde hayl ihtilf edilmitir. Hubeyre ibn Vehb Mahzm,mm Hni'nin kocas olup Mekke'nin fethi zerine Necrn'a kam ve irk zere vefat etmitir. Himaye edilip afvedilen kimse de, Fetih gnnde Peygamber tarafndan i'ln edilen sulh ve emn kabul etmeyerek, Hlid bn Veld kumandasndaki mfrezeye kar arpmaya kalkan kk toplulua dhil olanlardan idi.mm Hni'nin, Hu-beyre'den Umer, Hni', Ysuf, Ca'de isimlerinde drt olu vard. Hubeyre'nin dier bir kadndan mm Hni'nin yannda bir olu daha olmas ihtimlinden bahsedenler de vardr ki, efaat istenen ya olu Ca'de, yhud ismi hatrda kalmayan bu vey oludur. mm Hni'den gelen dier rivayetlerde efaat istenenin bir deil, iki olduu da zikr ediliyor. Muhtelif rivayetlerde isimleri saylanlar, yediye varyor. Bunlarn hepsi de Mahzm ve kocas Hubeyre'nin akrabas id ki, Hlid'le olan Cerha muharebesinden sonra ilerinden biri veya ikisi mm Hni'ye iltica etmi iken, kardei Al ldrmee kalkm. mm Hni' Mek ke'nin st banda Abtah 'da kurulan byk adr iinde Raslullah'tan efaat istemi ve metindeki cevb ile efaat edilmitir. Bundan m'min bir kadnn kfire verdii emnn mslmnlarca makbul olduu meydana kyor. [24] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/455-456. [25] Bir tek sevb, yn kuma veya bez iinde namazn cevazna sahabe ve tabiler cumhuru kaaildir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/456. [26] Yn, bu takdrde musall nasl yapar? Kuma dar olduu zaman, kuma bele balayp izr
1296 / 2483

buhari

edinmesi ve yukardan rtnmemesi lzm gelir. nk o dar kuma yukardan rtnmek, avret yerinin almasna sebebdir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/457. [27] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/457. [28] Atk, omuz ba ile boyun kk arasna denir; iin ta'br olunur. [29] Peygamber'in bu seferi, Medne taraflarnda olan Buvt gazvesidir. Bu-vt Medine'den berd yhud daha fazla uzaklktadr. Bu, Peygamber'in ilk seferlerinden biridir (bn Hacer, Ayn). [30] Bu hadsteki Peygamber'in istifsar ve ta'Imi, yukarda geen hadsteki "iti-mP'i tefsr edicidir. Peygamber'in bu emrinden anlalyor ki, evvelki hadslerde ta'rf buyurulan "istimal" (iltihf, tevauh), hep geni olan tek sevbe gre olup, dar gelen sevbler, mnferiden "itiml"e elverili deil imi. ine br-nlen dar sevbler bedeni ayakta iken rtse bile, bklme hlinde avretin almasna mni' deildir. Tek ve dar olan sevbin namaza gre mahzurunu izle iin, onu fta gibi bele balamak gerei retiliyor. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/458. [31] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/458. [32] Bu ta'lki Eb Nuaym ibn Hammd, mehur nshasnda mevslen rivayet etmitir. [33] Bunu Abdurrazzk el-Musannafmda mevslen rivayet etmitir. Ancak Zuhr'-nin Yemen kumalarn ykadktan sonra giydiine, yhud da bu kumalarn -kendi mezh'ebine gre temiz olan- eti hall hayvanlarn sidii ile boyandna hamlediliyor. [34] Al'den gelen bu haberi, bn Sa'd, Ata ibn Eb Muhammed'den mevslen rivayet etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/459. [35] Bu sefer, hicretin dokuzuncu senesindeki Tebk seferi idi. [36] Peygamber'in bu cbbesi, o trihlerde henz kfr diyar olan am'dan Hicaz'a giden dar yenli cbbelerden idi. Bu rivayet kffr dokumas olan esvb iinde namazn shhatine delildir. Kfr diyarnda dokunan kumalar, pislikleri tebey-yiin etmedike ykanmakszn giyilip, iinde namaz klmay mm afi ile Kfe fakhleri tecvz etmilerdir. mm Mlik, mriklerin dokuduu esvb iinde namaz klmay da, giymeyi de mekruh grr. shk ibn Rhye ise btn esvbla-r temiz addeder (Tecrd Ter, II, 240). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/459-460. [37] Yklacak hle gelen Ka'be'yi. bi'sete yakn Chiliyet gnlerinde Kurey yeniden bina etmiti. Bunun trihi hakknda yedi kadar muhtelif rivayet vardr. [38] nsanlarn yannda er' zaruret olmadka avret yerini rtmenin farziyyetinde kimsenin bhesi yoksa da, halvette bile soyunup plak olmay ho grmeyenler vardr. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/460. [39] zr, fta; rid, ihram gibi giyilen libs; kam, bizim gmlek dediimiz; kaba, kaftan; servl, bizim don dediimiz eylerdir, alvara da denilir. Tubbn, dizleri kapamayan ksa bir don imi. ite Umer, bu hadste, avret yerini rtmek artyle bir tek libs iinde namaz klmay tecvz ettii gibi, bolluk zamannda dokuz trl giyinii daha ta'rf etmi oluyor. , libsn nev'i ve mikdrnda deil, avret yerini rtmektedir {Tecrd Ter,, II, 237). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/461. [40] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/461-462.
1297 / 2483

buhari

[41] Dier zabta gre ma'n: "Avretten rtlmesi gereken ey bab" olur. Her iki zabtta "mo"masdariyye veya mevsle'dir, "min"de beyniyye'dir. Avret, sev'e ve utanlacak her eydir. Buhr'nin tasarrufundan, onun namaz hricinde yalnz sev'eteyn'in rtlmesini vcib grd zahir oluyor. [42] timlu's-samm': Sevb ile A'rb'n brndkleri gibi brnmektir ki, ihram sa canibinden sol kolunun ve sol omuzunn zerinden gtrp, bdeh arkadan sol kolunun ve sol omuzunun zerinden atmakla tamamen brnmekten ibarettir ki, elleri ve ayaklan ve cmle a'zs mesdd olur. Ve al kavlin zr ve ihram maklesinden yalnzca bir kat sevbi brnmekten ibarettir. yle ki, eninde ondan gayr sevb olmayp ve onun bir canibini kaldrp dier omuzu zerine atp, lkin bedenini tamamen setr edemediinden bz avret yeri zahir ola... rih der ki, ikinci ta'rf, fakhler kavlidir. ki ta'rfte de mahzrolduu iin, Peygamber'den nehy sdr olmutur. Zahiren birinci kavi, namaz hline mbtendir (Kaams Ter.}. Bu tercemede ihtiml ki, mstensih yanlmas vardr: "Ba'deh arkadan sol" deil "Sa kolunun ve sa omuzunun zerinden" demek lzm gelir. Fakhler kavli olan tefsire gre "itimlu'ssamm'"ya "dtb" da denir. Lgat-lerin verdii ilk ma'nca "itiml"in ta'rfine nazaran, vcdun her taraf smsk sarlm olacandan, sevbi bu tarzda giymi olan kimse, avret yeri g rnmemek iin ellerini behemehal libsn aasndan darya karabilir. Ve namaz esnasnda ellerini istedii gibi hareket ettiremez. Nehiydeki hikmet budur. Fakhlerin ta'rfine muvafk olan ve "idtb" denilen istimal sureti ise, eer avret yerinden birey ak kalacak vech ile olursa, haramdr; yoksa mekruhtur. [43] el-htib: Bir adam sevbine sarnp brnmek, al kavlin dlbend ve kemer ma-klesiyle srtm ve baldrlarn sarp toplamak ma'nsmadr ki, derviler stlahnda "kemende girmek" ta'br olunur (Kaams Ter,). Daha kolay tefsri, insan yeleri zerine oturup ve bacaklarn dikip, o hey'et zere sarnmaktr. Bu tertbde dikkatsizce sarnan kimsenin grnmesi haram olan beden a'zsmdan bzlarn rtmemesi ihtimli glib olduundan, byle oturann dikkatli olmas lzm gelir. Hamamlarda, belinde peteml ykanan dikkatsiz kimselerde ekseriyy vki1 olur. Her hlde "itimlu'ssamm"' ile "ihtib"daki nehyin sebebi, haram olan avretin almas korkusudur. Avret yerinin almasna mahall vermeyecek derecede olursa haram olmazlar (Tecrd Ter., II, 243). [44] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/462-463. [45] "Bey'u lims"yhud "Bey'u mtltnese"i\e "Bey'u ntbz" y&hud "Bey'u mu-nbeze". Chiliyet gnlerindeki alveri nevi'lerinden ikisinin addr. slm kaa-nnu ile nehyedilmi olduklar iin tabatyle her ikisi de amelden dm ve bu yzden gemiteki icra keyfiyetleri hakknda eit eit tefsirlere yol almtr. naallah al veriler kitabnda bunlara id tefsirlere iaret edilecektir. [46] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/463. [47] Bu, Eb Bekr'n emirlii le dokuzuncu hicret ylnda ed edilen haccdr ki, Mekke fethinden bir sene sonra ve Raslullah'm bizzat idare ettii Veda Hacc'ndan bir sene evvel di. Sekizinci senede fetihten sonra Mekke'ye emr ta'yn edilen Attb ibn Esd'in emrli ile hacc edilmiti. Btn Arabistan halk henz slm'a girmemi bulunduklar iin, sekizinci ve dokuzuncu senelerde hep birlikte hacc edilmi ve islm'n hacc mensekleri yannda mriklerin irkin bid'atlan da icra olunmutu. Eb Bekr o sene Peygamber'e niybeten slm usl zere hacc menseklerini retmee me'mr edilmi olup, maiyyetinde Medneliler'-den yz kadar sahb var idi. O srada Bere Sresi nazil oldu. Bunu mriklere i'ln etmek zere arkadan Al gnderildi... te bu te'kdli Plnlarla mriklik ve bid'atleri, o yldan sonra tammiyle ortadan kaldrlm oldu (Tecrd Ter., II, 246).
1298 / 2483

buhari

[48] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/464. [49] Yn bu, caizdir. Bu hadsin ok az fark ile benzeri, nc bbda gemiti. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/464-465. [50] Bunu bn Abbs'tan Ahmed ile Tirmiz, iinde Eb Yahya el-Kattt bulunan -ki o zaftir- bir senedle mevslen rivayet etmilerdir. [51] Cerhed'den imm Mlik, Tirmiz ve bn Hbbn mevslen rivayet etmiler, Tirmiz hasen, bn Hbbn sahh demitir. [52] Bu zt, m'minlerin annesi Zeyneb'in erkek kardeinin oludur. Hem kendisi hem babas sahb idiler. Onun bu hadsini Buhr Trh'te, Ahmed.ve Hkim de kitblannda rivayet ettiler. [53] Bunu Enes'ten, Buhr yaknda mevslen rivayet etti. [54] Uyluun avret olmadna zhib olanlar arasnda Abdurrahmn bn Eb Zi'b, Isml ibn Uleyye, Muhammed ibn Cerr et-Taber, Dvd Zahir gibi imamlar vardr. bn Hazm eMuhall'smda: "Ale'l-tlk namazda ve namaz hricinde insanlarn hzr olduu yerde rtmesi farz olan avret, erkee gre yalnz kubul ile dubr (yn n ile arka) olup, erkein uyluu avret deildir. Kadnn ise yalnz yz ile ellerinden baka btn bedenidir. Bunda hrr ile kle, hrre ile eme arasnda fark yoktur" dedikten sonra, buradaki hads ile ihticc etmitir. Bunlara muhalif olan limler cumhuru ise uyluun avret olduuna kaail-dir.Bu gn fetva cumhurun kavli zerinedir. Bilhassa yukanki ta'lkdeki"uyluk avrettir" hadsi de bu itihad takviye etmektedir. htiyata en uygun olan da -Buhr'nin dedii gibi- odur. [55] Buhr'de "Usmn'n menkbeleri bb"ndaki hadsin parasdr. [56] Buhr, bunu en-Nis Sresi'nin tefsirinde mevslen rivayet etti. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/465-466. [57] Peygamber'in bu sz es-Safft Sresi: 177. yetinden iktibas edilmitir.. [58] Buhr'nin sretle ilgili olan bu hadsi namaz bahsinde de almas, uyluun avret olup olmad hakkndaki ihtilfa iaret iindir. "Uyluk avret midir, yoksa avret deil midir? Bu hususta mezhebler muhteliftir. afi ve Eb Hanfe'ye gre, uyluk avrettir. Ancak aralarnda, diz ve gbek hakknda ihtilf vardr. mm Mlk'e gre uyluk avret deildir. Bu husustaki hadsler birbirine mterzdr. Rivayete kuvvet, mm Mlik'in gr lehinedir. Ben derim ki: Bu hadsler arasn cem' yle olur: Uyluk, insann kendi huss ahslarna ve srr yaknlarna nisbetle avret deildir. Bunlarla yanna ok girenleri, girip kmalar iddetli olan kimseleri kasdediyorum. Umma ve seyrek ziyaret eden kimselere nisbetle, uyluk avrettir. Usmn'n Peygamber huzuruna girmesi, Peygamber'in Eb Bekr ve Umer'in yannda uyluunu amasna ramen, Usmn'n giriinde uyluunu rtmesi hadsi, sana bu tatbikata dellet eder. mm Mlik'n iiler, deveciler ve benzerleri iin namazda uyluun tesini, yn sdece n ve arkay rtmekle yetinmeyi tecviz etmesi mezhebine gelince, bizim nazarmzda bunun shhatine hibir.bhe yoktur. nk Peygamber'in. bu kimselere ve benzerlerine namaz esnasnda uyluu dize kadar rtmekle mkellef klmad hususu, pek ok yollarla rivayet edilmi, nihayet zarur ilim hsl olmutur. te burada bir kaaide vardr: O da, Peygamber uyluk iinnamzdan iki vech beyn etmitir: Bri muhsnlerin namaz, dieri umm m'minlerin namazdr. Nice eyler vardr ki, Peygamber bunlar ikinciler hakknda tecvz etmi, birinciler hakknda bunlar nehy etmitir. te sen bu kaaideyi bellersen, namaz hakkndaki mtenkz yerlerin ou sana kolay olacaktr" (h Veliy-yullah). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/467.
1299 / 2483

buhari

[59] Ikrime'den gelen bu sz Abdurrazzk mevslen rivayet etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/468. [60] Mrt Mm'in kesriyle bir gn futaya denir ki, abgibi ynden ve hazz ta'br olunan tiftikten dah dokunur. Htnlar brnrler. Cem'i "mrt"'Jlir (Kaams Ter,). Mrt denilen bu rtnn erhlerde eitli ta'rfleri yaplmtr. Bu ta'rflerin ' -& toplamndan bunun cr gibi baa rtlp btn vcdu kaplayan, ynden, tiftikten, ketenden, kldan ma'ml ve kadnlara mahss bir rtnn ad olduu anlalyor. [61] Buhr bu hadsi kadn namaznn ka para elbise ile sahh olabileceine hid larak sevketmitir. bn Abbs: Sk dokunmu olmak artyle bir kams iinde namaz klmasn-a\ da be's yoktur, demitir. M'minlerin annesi Meymne'nin de yenlerini bana etirmek zere bir tek ferace iinde namaz kld rivayet edilmitir (Ayn). bnu'I-Munzir', cumhurdan: Kadna vcib olan bir gmlek ile bir ba rts iinde namaz klmasdr, diye hikye ettikten sonra, yle demitir: Bundan da murd, bedenini ve ban rtmektir. Sevb geni olursa, bunun fazlasyla ban da rterse, bu da caiz olur. At'dan, onun: Kadn bir gmlek, bir izr (yn fta), bir de ba rts le namaz klar dediini; bn Srn'in de, bu e ilveten bir de ' 'milhfe'' yn cr ve araf ile rtnr dediini rivayet etmitik ki, bunlarn mstehbha mahmul olduunu zannederim" (bn Hacer, Fethu'l-Br, II, 28). Bu hadsten, kadnlarn cematle namaz klmak iin mescide kmalarnn cevaz da istidlal olunur. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/468-469. [62] Yn namaz bozulmaz, lkin byle megul edici kuma terketmek evldr. [63] Hamsa: Ynden yhud tiftikten, drt keli, iki taraf zencefli bir nevi' siyah abaya denir ki, pek yumuak ve drnce pek az yer tuttuu iin bu ismi vermilerdi (Ayn). Bu hamsa m kumalarndan olup, Peygamber'e Eb Cehm tarafndan hediye edilmiti. [64] Enbicniyye: Bu kelime hakknda birka tefsir varsa da, en yakn grneni En-bicn'a nisbet olmasdr. Bunak olmayan yumuak, fakat kaim yn abaya denir ki, hamsa kadar fhr kumalardan saymazmi. [65] Peygamber'in bu sznde, olur olmaz eylerle hatr megul olan zaf kimselerin gz ve gnllerini oyalayacak naklardan zde ve sde kumalar iinde namaz klmalarm tavsiye ve namaz esnasnda uurlarm toplamaa almalarn ta'lm ma'ns vardr. Yoksa O'nun kalbini hibir gil Rabb'ine tevecchden alkoyamaz. Namaz hricinde bu elbiseleri giymekte be's yoktur. Alimler de bu hadsten mescid mihrb ve duvarlarnn musallyi igal edecek nak ve hatlar ile sslenmesinin mekruh olduunu istinbt etmilerdir. [66] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/469-470. [67] Buhr, burada da hakknda ihtilf bulunan mes'elelerde kat' ifde kullanmamak uslne gre yryor. Yn namaz bozulmaz, lkin bu mekruhtur. [68] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/470. [69] el-Krm: Kitb vezninde... al perdeye ve duvaa denir. Bir kavle gre ynden alaca ve nak ilenmi ince nehlya denir ki, kaplara perde ederler yhud be-gyet ince zra,rba denir (Kaams Ter.). [70] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/470-471.
1300 / 2483

buhari

[71] el-Ferrc: Tennr vezninde kk ocuk gmleine denir ve ensesinden yrtmac olan kaftana denir ki, ste giyilir. Bu, hl ferace dediimiz eydir ki, fris-de ferec derler. Evvellerde yrtmac ensesinden olur idi. Sonra imdiki allan hey'ete girmitir (Kaams Ter.). Bu feraceyi Peygamber'e hediye eden Dmetu'l-Cendel meliki Ukeydir ibn Abdilmelik'tir. [72] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/471. [73] el-Kubbe, tepesi mdevver binaya denir ki, knbetta'br olunur... F'1-asl Arab evlerinden kk ve mdevver adra denip, sonradan mutlak olarak kullanld (Kaams Ter.}. Bu hadsteki kssa Peygamber'in Mekke'ye yapt seferlerinden birinde vki' olmutur. Ya Mekke fethi seferi veya Veda Hacc seferi esnsndadr. Peygamber Min'ya yakn Ebtah denilen yerde imi. Nes'nin rivayetine gre, yannda krk kadar sahb var idi. [74] Bu hlle -hadsin lfzndan anlaldna gre- baka renk karmam kan krmz bir hlle idi. Binenaleyh bundan saf krmz olan libs giymenin mekruh olmad hkm karlyor. [75] Mslim'in rivayetinde emrenrnenin zikri srasnda: Bacaklarnn akl hl gzmn nndedir" ta'rfi vardr. [76] Bu namaz, yolcu namaz idi. Mslim'in rivayetinde: Rasiullah ileri geip leni iki rek'at kldrd, sonra ikindiyi iki rek'at kldrd, sonra da Medne'ye d-nnceye kadar hep ikier kldrd durd" denilmitir. [77] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/472. [78] Eb Hure'yre'nin bu fiilini bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir. [79] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/472-473. [80] Sehl ibn Sa'd, Medne'de en son haytta kalan sahbdir. [81] Gbe, Medine'nin m cihetinde dokuz mil mesafede aalk bir yerin ismidir. Oras Peygamber'in develerine mer' idi. Minber, ite bu ormanln esi (j) denilen aacndan yaplmtr. Esi, iki trl olur: Bodur olanna tarf' (eii) denir, irisine Trke'de lgn denir, gayet sert bir aatr. [82] Sehl bn Sa'd'dan dier bir rivayette (Buhr, Cumua, hutbe..) Raslullah (S) bu namaz tamamladktan sonra, cemate dnp:.Ey insan/ar, benim byle yapm, sizin bana iktid etmeniz ve namazmn nasl olduunu renmeniz iindir" buyurmutur. mmn me'mm-dan yksek bir yerde durmas caiz olduu anlalyor. mmn me'mm zerine ykselmesi bir ihtiy olmak artyle Hanefler, fifler, Ahmed ibn Hanbel ve Leys ibn Sa'd'a gre caizdir. Nitekim Peygamberimiz bunu ittib lzumu ve retmek maksadyle ta'll buyurmutur. mm Mlik ve Evz'ye gre, caiz deildir. [83] Bu, Ahmed ibn Hanbel'in bu hadsi Sufyn ibn Uyeyne'den iitmedii hususunda sarihtir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/473-474. [84] Bu hadste haber verilen attan dme rahatszl, hicr beinci yln zu'1-hicce aynda vki' olmutur. O zaman kldrd cemat namaznda metblarn da oturarak namaz klmalarn emretmitir. Vefatyle neticelenen hastalk iinde kldrd namazda ise, tatbkat baka olmutur. O zaman kendisi oturarak klm, cemat ise ayakta O'na uyup klmlardr. Hadsin bbta ilgisi, Merube adiyle zikredilen ykseke odada Peygamber'in namaz klm ve kldrm olmasdr. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/474-475. [85] Yn bunda bir be's yoktur. [86] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/475.
1301 / 2483

buhari

[87] Cbir ve Eb Sad'in bu gemide namaz klmalar haberini bn Eb eybe sa-hh bir sened ile mevslen rivayet etmitir. [88] Hasen Basr'nn bu szn de yine Jbn Eb eybe sahh bir isnd ile mevslen rivayet etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/476. [89] Bu hads, nafile namaz iin cematin cevazna delildir. Haneflere gre tervhtenmad-birbirini da'vet suretiyle cematle nafile namaz klmak mekruhtur. Onlar, Peygamber'in kldrd bu namazn farza olduunu sylerler. Bu hadsten, kadnlarn ayr saffta olmalar gerekecei anlald gibi, cematin arkasnda kadnlarn mnferiden iktid etmelerinde de be's olmadna hkmedilebilir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/476. [90] Raslullah (S)'n; Muz ibn Cebel'e: Yzn topraa bula" buyurmas, dorudan doruya toprak zerinde namaz klp secde ederken alnn topraa getirmenin fazletine delildir. Ancak hasr ve nebat olan herhangi bir yayg zerinde namaz klmakta kerahet olmad hususunda icm edilmitir. Yalnz Umer ibn Abdilazz Allah'a tevazu iin hasr zerinde namaz klmazd. Hayvan derileri ve hayvan tylerinden yaplm yayglar zerinde namaz klmann hkm limler arasnda muhtelefun-fhdir. [91] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/477. [92] Enes'in bu fiiline id haberi ibn Eb eybe ile Sad ibn Mansr, Ibnu'l-Mbrek'ten; o da Humeyd'den olmak zere mevslen rivayet etmilerdir. [93] Enes'in bu hadsi, bundan sonraki bbda mevslen gelmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/477. [94] ie bu son sz, zr makaamnda sylemitir. Eer odamda k olayd, ayam drtmesine ihtiy brakmazdm demek istiyor. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/478. [95] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/478. [96] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/478. [97] Hasen Basr'nin bu szn, bn Eb eybe ile Abdurrazzk mevslen rivayet etmilerdir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/478. [98] Mslim'in rivayetinde: Sevbini yayp zerine secde ederdi"; bn Eb eybe'nin rivayetinde: " Scan ve souun iddetinde.." suretinde gelmitir. Scan ve souun iddetli zamanlarnda giyilen sevbi namazda iken yayp zerine secde etmeyi tecviz eden Eb Hanfe, Mlik, Ahmed ibn Hanbel ve tshk ibn Rhye bu hads ile ihticc ederler. Onlarn bu ictihdlan Umer'in kavline uygundur. brhm Naha, At, Mchidve Hasen Basr de bu ictihddadrlar. mm afi, - Y Rebh, alnn topraa bula" hadsi ile ihticc ederek, bunlara muhalefet etmi, bu hadsteki sevbi, namaz klann elbisesinden ayr bir sevb, yhud namaz klann hareketiyle hareket etmeyen bir sevb ile te'vl etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/479. [99] Bu hads, temiz olmak artyle, ayakkablar karmak szn namaz klmann cevazna delldir. Eb Dvd Snen'de, Abdullah ibn Amr ibn s'n: Raslullah' yaln ayak da, ayakkablar ile de namaz klarken grdm" dediini rivayet ediyor. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/479. [100] Suli, Cerr'in byle yaptn gren Hemmm ibnu'l-Hris sormutur. Bu sul, mest
1302 / 2483

buhari

zerine mesh ettiine i'tirz kablindendir. Cerr'in bu rivayeti, mestler zerine meshi snnet i'tikaad eden Abdullah ibn Mes'd'un ashabn memnun ederdi. nk, el-Mide'nin 6. yeti ile bu snneti mensh sayanlarn iddiasn Cerr'in, Peygamber'in bu fiilini o yetin nzulnden sonra grm olmas reddeder. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/480. [101] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/480. [102] Yn o kimse bu namazdan mahrum olur; nk bylesine iddetli vad teret-tb etmitir. "Bu bb le bundan sonraki bb Asl rivayetinde sabit, Msteml rivayetinde sakttr. nk bunlarn yeri "Namazn sfatlar bblan"ndandr (Kas-tailn). "Darr'den naklolundu: Kitabn bz yapraklan kitaba yapk deildi. Bu yapraklan ilhak etmekte mstensihlerin bzsndan hat vki1 oldu. Onlar bu yapraklan musannifin bizzat ilhak etmek istedii yerden baka yere ilhak ettiler, ite buradaki bu bb ve sonraki bblar bu kabildendir. nk bunlar hak-katte "Namazn sfatlar bb"ndandr. Bunu iyi belle" (h Veliyyullah). [103] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/481. [104] Bu ta*Iki, Mslim tahrc etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/481. [105] Mellif, avreti rtmek hkmlerini beyndan fari olunca, kbleye ynelmeyi beyna balad. nk namaza balamak isteyen kimse, evvel avreti rtmeye, sonra kbleye ynelmeye ve bunlarn ardndan mescidlerin hkmlerine muh-tc olur. [106] Bu, ileride "Peygamber'in namaznn sfat bb"nda mevslen gelecektir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/482. [107] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/482. [108] Bu ta'lki Muhammed ibn Nasr ve bnu Mende,mn'da, bnu Eb Meryem tarkinden mevslen rivayet etmilerdir. Mellif Buhr bunu istihd ve takviye olarak zikretmitir. Yoksa, Yahya ibn Eyyb ta'n edilmi bir rvdir. Ahmed: O, seyyiu'l-hfz'dr, demitir (Kastalln). [109] Enes'in cevbnn, tahrm sebebi sorusuna mutabakat vechi, cevbn sorulan eyi tazammun etmesidir. nk Enes, ehdeti ve ona atfettii eyleri syleyince, bunlar yapan kimsenin mslmn olduu bilindi. Mslmnn ise slm hakk mstesna, kam ve mal haram olur. Binenaleyh cevb sule mutabktr (Kastalln). Babn hadsleri ile kblenin fazleti sabit oldu. nk Peygamber, kbleye ynelmeyi mslim ile gayrisi arasn temyiz ettiren ve bunlar arasn ayran hasletlerden tek bir haslet yapmtr (n Veliyyullah). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/483. [110] Bu ta'lki en-Nes mevslen rivayet etmitir. Buhr bu hadsin ummu ile ihli-cc etmitir; Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/483-484. [111] Bundan hsl olan udur: Sufyn bu hadsi Al'ye iki kerre tahds etmitir. Bir kerre Zuhr'nin kendisine tahdsini tasrh etti ki, bunda At'nn an'anesi vardr. Bir kerre de Zuhr'den an'ane ile ve At'nn semm tasrih ile getirdi (Kas-talln). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/484. [112] Buhr, e!-Bakara:125. yetinde kblenin beyn olduu iin, bu yetle bb yapmtr. [113] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/485.
1303 / 2483

buhari

[114] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/485. [115] bn Abbs'n bu rivayeti, Ka'be'nin iinde namaz klnmadn ifde ediyor. Peygamber'in maiyyetinde Bill ile beraber Ka'be'ye giren Usme ibn Zeyd'-den gelen rivayet de eride namazn nefyini tazammun ediyor. Hlbuki bu hadsten nceki hadste Bill, Ka'be'nin inde namaz klndn haber vermitir. Bunlarn te'Ifi hususunda unlar sylenmitir: Ka'be'ye giriin iki defa vki' olmu olmas muhtemIdir. Drakutn'nin yine bn Abbs'tan rivayetine gre: "Raslullah Beyt'in iine girip, iki direin arasnda iki rek'at kld. Sonra kt, Ka'be kaps ile Haceru'l-Esved arasnda iki rek'at kld ve: "Kble ite budur" buyurdu. Sonra bir defa daha Ka'be'ye girip ayakta du ettikten sonra, namaz klmadan kt". Bu rivayetin son ksm ile metindeki rivayeti arasnda bir dereceye kadar uygunluk vardr. Vak'a birden fazla olmusa, rivayetleri te'If etmekte mkilt yoktur. Fakat vak'a bir ise, Bill'n isbten vki' olan rivayeti ile amel etmek lzm gelF. Zr isbt, nefye mukaddemdir. Binenaleyh terchi lzm gelir. Usme gibi nefy edenlerin nefyine ise, sebeb udur: Onlar Ka'be'nin iine girip kapy rttler. Ve du ile megul oldular. Bill ise Raslullah'a yakn bir yerde bulunuyordu. Sonra Peygamber namaz klnca, yaknnda duran Bill grd. Uzakta duran Usme grmedi. Bilhassa kap rtlp ortalk lo olmu, namaz da haff klnm, Usme ise hep du ile megul olmu idi, Usme zannina binen namaz klmad diyebilir. Velhsl, Ka'be'nin iinde namaz klmann cevaz ihtilafl bir mes'eledir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/486. [116] Namazda kbleye yn Ka'be'ye ynelme ess, el-Bakara: 144. ve 150. yetle-riyle de sabittir. "Hangi yerden karsan, yzn Mescidi Haram 'a doru evir, (Ey mtt'-minler) siz de nerede olursanz olun, yzlerinizi o yana dndrn... "(el-Bakara:15O). [117] Buhr, bu hadsi Kitbu'I-lsti'zan,18-"Babu men redde fekle afeykeVselmu", 24. hadsde mevslen tanrc etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/486. [118] Bu haber veren zt, Abbd ibnu Bir yhud da Abbd ibn Nehk idi Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/487. [119] Hayvan zerinde yoldan kalmamak zere nafileleri klmann cevaz, bu hadste sarihtir. hram tekbrini alrken kbleye yneldikten sonra namaz esnasnda kbleden ayrlmak, namaz bozmaz. Farz namazda ise, kbleye ynelmenin terk olunmamas vdb olduuna da bu hads dellet eder. Bu hususta da fakhlerin icm vardr. Yalnz iddetli korku zamannda kbleden nhirafa ruhsat verilmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/488. [120] Bu hadse gre, yanlma secdesinden evvel imm ile cemat arasnda sz alverii yaplmtr. Bu szler namaz hakknda ve namaz slh iin olduundan, namazda imm ile me'mmun hangisi ne gibi hususlarda sehven veya amden ne gibi kelm ile, ne mikdrda konuabilecekleri hakknda fakhler arasnda uzun uzadya ictihd ve ihtilf kaps almtr. [121] "Doruya en yakn olan ihtiyar etsin" demektir. Mslim'in rivayetinde: "^^iSi j iuj oji j^d = Zihnindeki ihtimllerin hangisi doruya daha yakn olduunu aratrsn" denilmitir. [122] Namazda vki' olacak yanlmadan dolay yalnz iki kerre secde etmek lzm gelecei btn fakhlerin kavlidir. Yalnz Evz ile bn Eb Leyl'dan her yanlma iin iki secde lzmdr gr rivayet edilmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/488-489. [123] Aratrp da yanlarak kbleden baka cihete namaz klan kimse, bu namaz tekrar klar
1304 / 2483

buhari

m, yoksa klmaz m hususunda ihtilf vardr. [124] Bu ta'lk, mehur Zu'1-yedeyn kssas hakkndaki Eb Hureyre hadsinden bir paradr. O hads Sahhayn'dz birok tarklerle mevslen rivayet edilmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/489. [125] Umer'in szleri, yetlerin inmesinden nce olduu hlde "Rabb'm bana muvafakat etti" demeyip de "Ben Rabb'ma muvafakat ettim" demesi Allah'a kar bir edebdir.Fkh ve ilminin ak bir ninesidir. "Benim re'yim, zuhurlar muayyen vakitlerine kadar teahhur eden Ezel Hkm'e muvafk dt" demek istemitir. [126] Bu snad getirmesinin fidesi, bunda Humeyd'in Enes'ten sem'mn tasrhi vardr. Bylece tedlsinden emnlik hsl olmutur. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/490. [127] Bu dnme, imm mescidin nndeki yerinden arkasndaki yere gemesi suretiyle oldu. Sonra erkekler onun arkasnda oluncaya kadar yer deitirdiler. Sonra kadnlar yer deitirip, erkeklerin arkasnda oldular. Bu hadsten, Peygamber'e emredilen ey mmetine de lzm geldii; Pey-gamber'in szlerine uyulmas gibi fiillerine de uyulaca; nnn hkm tebl edilinceye kadar mkellef hakknda sabit olmayaca ve vhid haberinin kabul gibi hkmler istinbt edilmitir. Mellifin bu hadsle istidlal vechi, onlar vcbunu bilmeyerek, ynelmeleri vcib olan kbleye deil de, nesh edilmi olan kbleye doru namaz kldklar hlde, o namaz yeniden klmakla emrolunmamalardir (Kastalln). Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/490. [128] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/491. [129] Mellif Buhr, kble hkmlerini beyn bitirince, buradan i'tibren mescidle-rin hkmlerini beyna balamtr. [130] Bu, fiilen retmenin, szle ta'rften daha kuvvetli olduuna delildir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/491. [131] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/492. [132] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/492. [133] bn Abbs'm bu szn, bn Eb eybe sahh bir senedle mevslen rivayet etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/492. [134] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/493. [135] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/493. [136] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/493. [137] Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/494. [138] Bu son isndda, Zuhr'nin Humeyd'den iitmesinin tasrhi vardr. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/494. [139] Ahmed ibn Hanbel'in Msned'mde Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan: inizden her kim mescide (bargam karp) tkrrse, tkrn bir m 'minin tenine veya elbisesine dokunup eza vermemek iin yok etsin" hadsini merfen rivayet etmitir. Eb Dvd da Eb Hurevre'den: mescide girip de tkrecek yhud balgam karacak olan kimse yeri kazp iine gmsn. Bunu yapamazsa libs iine tkrp sonra darya karsn" hadsini merfan rivayet etmitir. Mehmed Sofuolu, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, tken Yaynlar: 1/495.
1305 / 2483

buhari

[140] Sa tarafa tkrmek hakkndaki nehyin namaza mahss olmadna, bu bbda mescid ii ile dnn bir olduuna Nevev cezm etmitir. Nitekim bn Mes'd ' namazda deil iken bile sa tarafa tkrmeyi mekruh grmtr. [141] Yn tkrk kendisine galebe ettii ve namaz klan kimse onu def etmee muktedir olamad zaman, elbisesinin bir tarafna alsn. [142] Bzlar Buhr'nin sevketti hadste mbdere zikri mevcd olmad hlde bb isminde mbdere ile takyd etmesini mkil buldular. Buhr, sanki bu takyd ile, zikredilen hadsin bz tarklerinde bulunan kayda iaret etmitir: Mslim'in Cbir'den rivayet ettii hadste: "Sol tarafna yhud sol ayann altna tkrsn. Eer tkrk kendisine galebe ederse elbisesini yle yapsn buyurdu, sonra elbisesinin bir ksmn dier ksm zerine drd" tarzndadr. bn Eb eybe ile Eb Davud'un, Eb Sad'den gelen hadslerinde de bu tarzdadr. Eb Davud'un rivayetinde, onu elbisesinin iine tkrmek sonra elbisenin bir ksmn dier ksm zerine katlamak ile tefsr etmitir. Bu iki hads dah sahihtirler. Lkin Buhr'nin art zere deildirler. te Buhr, iinde tafsil bulunmayan hadsleri, iinde tafsl bulunanlara hamletmek suretiyle, o, iinde tafsil bulunan iki hadsi iaret etmitir (bn Hacer Askaln, Fethu'l-Br, 11,59). [143] Peygamber cematin ruk'da, sucdda ve namaz rknlerini idrkteki noksanlarm grdn syleyerek, bunlar tam yapmalarn hatrlatmtr. [144] Bu hadslerden, namaz rknlerinin tam yaplmasnn ve namazn btn fiillerinde imma tbi' olup, ondan evvel yapmamak lzumu anlalr. Bir de Peygamber'in, nnden grd kadar arkasndan da grmesinin, kendisine id hususiyetlerden ak bir mu'cize olduu da anlalyor. [145] Buhr bunu isbta ancak unun iin ihtimam etti. Mescidlerin yalnz Allah'n mlk olmas, baka hikimse iin mlk olmamalar, onlarn herhangi bir kimseye izafe edilmelerinin caiz olmamas vehmini verir. te bu vehmi ref' iin bina, tevliyet yhud yaknlk gibi herhangi bir alkadan dolay izafe etmenin cevazn isbt etti (h Veliyyullah). Bu balktan maksad, mescidlerden bir mescidin kurucusuna yhud kendisinde namaz klana yhud bunun gibi birisine izafe edilmesi ve Fulan oullar Mescidi denilmesi caiz olur mu? Cumhur bunun cevaz zerindedir. brhm Naha ise "Hakikatte mescd ler Allah'ndr... "(elCinn:I8) kavlinden dolay buna muhalefet etmitir. Babn hadsi onu reddediyor. yetten de yle cevb verildi: yetteki Allah'a izafe hakkat zeredir. Bakalarna izafe se, temyiz ve ta'rf etmek iin mecaz yoluyladr, mlkiyet iin deildir (Kastalln). [146] Seniyyetu'1-Ved, Medine'nin yambamda bir boazdr ki, yolcular oraya kadar tey' olunduu iin o ad vermilerdir. Hayf yhud y'nn ne geirilmesiyle Hayf, be alt, bir kavle gre yedi mil tede bir yerdir. Zurayk oullar Mescidi, Hazrecliler'den Zurayk ibn mir yurdundaki mescidin ismidir. Hadsin siyakndan daha yakn olduu anlalyor. [147] el-Knvu, kaaf'n kesri ve dammyle, ve'l-Kn, ve'l-Ken, kis ve sem vezinlerinde, hurma salkmna denir. Cem'i kaaflarn harekesiyle Ktnvnun.... gelir. el-Izku, ayn'n kesriyle hurma salkmna denir. Kezlik zm salkmna yhud hurmas yhud zm yenilmi salkm ubuuna denir... es-Smvu; sd'in kesriyle duvar rlmemi muattal, ilemez kuyuya, bir adamn z kardeine ve bir adamn oluna..denir. Cem'i Esna ve Snvnun gelir. Ve hurma aacnn bir kkten kan iki yhud ve ziyde fidanlarnn her atalna denir. Sd'n dammyle de lgattir. Bir kavle gre seerde eamdr. ki atalna Snvni ve Snyni denir, sd'n harekesiyle. rih der ki: Cem'inde dari Snynun denir, fark hareke 'tibriyle tahakkuk eder (Kaatns Ter.). Smvun'un cem'i olan Snvnun kelimesi er-Ra'd: 4. yetinde de gemektedir.
1306 / 2483

buhari

[148] Buhr bu bbda muallak hads getirmekle yetindi. nk bu hads daha sk ilgili bulunduu dier bir yerde zikrolunacaktr. Bu hadse muallak dememiz, sdece brhm ibn Tahmn'n, Buhr'nin eyhlerinden olmadndandr. Bu gibi sened ksaltmalarn Buhr ok yapar (h Veliyyullah). Bu hadsi Eb Nuaym el~Mustahrac'da; Hkim de el-Miistedrek'te mevs-len rivayet etmilerdir. [149] Arab mecslerinden olup Bahreyn meliki ve Ssnler tarafndan ta'yn edilmi vl Munzir ibn Sv'ya, Al ibn Hadram vstas ile Peygamber'in mektubu gnderilince, Munzir ile beraber Bahreyn ahlsinden biroklar mn etmi, etmeyenler Mecuslik yhud Yahudilikjzere kalmt. slm dnini kabul etmemi olanlarla harc vermek zere sulh akdolunduktan sonra, btn Bahreyn zerine Peygamber tarafndan Al ibn Hadram vl ta'yn edildi. Vakti gelince harc maln alp Medine'ye getirmeye cennetle mjdelenenlerden mmetin Emni Eb Ubeyd ibnu'l-Cerrh me'mr oldu. Eb Ubeyde beraberinde yz bin (dirhem yhud dnr) getirmiti. Peygamber devrinde ilk gelen harc mal bu idi. O gne kadar ele geen zekt, ganmet mallarndan hibiri o mikdra ulamamt... Bunun sekizinci hicret ylnn soolarna doru olduu hesb ediliyor. [150] Abbs, bu sz ile Bedr'de urad ar ziyan htra getirmek istemitir. Abbs orada hem kendi fidyesini, hem de kardei Eb Tlib'in olu Akl iin fidye vermek zorunda braklmt... [151] Buhr, burada hurma salkm asmak hakknda bir hads zikretmedi. Fakat bu ma'ny, mescid iine mal koymann cevazndan almtr. nk bunlarn ikisi de muhtalarn almas iin koymaktr, Buhr bununla, Nes'de kuvvetli br isndla gelen Avf ibn Mlik el-Eca' hadsine iaret etmitir. O hads, BuhrF-nin art zere deildir. [152] Bu.bab akdetmekten maksad, mubah olan kelmn mescid iinde de cevazn gstermektir. [153] Buhr bu hadsi, burada ok hazifli olarak vermitir. Aslnda daha tafslli olan bu hads Talk, Tefsir, l'tism, Ahkm ve Muhribn Kitblar'ndada gelecektir. Bu la'netlemenin erkek ve kadn tarafndan yaplma ekli, en-Nr:6-9. yetlerinde retilmitir. [154] Yn o, muhayyerdir. eri girme izninden ve iznin verilmesinden sonra, girme hakkndaki umm izinle yetinerek istedii yerde namaz klar. Lkin bunun neh-yedilmi olan tecessse makrn olmamas gerekir. Yhud da emredilen yerde namaz klar. Nitekim Peygamber de diledii yerde klmayarak, namaz yeri hakknda ayrca izin istemitir [155] Bu haberi, bn EM eybe bir lossa iinde rivayet etmitir. [156] Itbn (R), HazrecI'dir. Bu hadsten anlalaca zere Slm oullan'na imamlk ederdi. Yalanm olduu hlde Muviye'nin gnlerine kadar yaamtr. Peygamber hicretin balangcnda onu Umer ibn Hattb le karde yapmt. Mslim ile smf'nin mteaddid rivayetlerine gre Itbn'a arz olan, krle yakn grme zayfldr. [157] Hazre, sefine vezninde... yal orbaya denir. Ve hazre un ufak kylm et ile olan bulama ana denir. Ve eer et ile olmazsa asde denir. Bir kavle gre et suyuna irice un slan kartrmakla olan orbaya denir (Kaans Ter.). Bir de Sahhctyr'da noktasz harflerle Harre rivayeti de vardr ki, un ile yourttan yaplr bir orbadr. [158] bn Umer'in bu fiilini Hkim'in el-Miisterek'de Enes'ten rivayet ettii u haber te'yd eder: "Enes: Mescide girecein zaman sa ayanla balaman, kacan zaman ise sol ayanla balaman snnettendir, der idi". Sahbnin sz snnettendir. Bylece bunun Peygamber'e merf olduuna hamledilmitir. Bu da sahihtir (Ayn).
1307 / 2483

buhari

[159] Bu istifham (ed.Dehr:i) yetinde olduu gibi, takrir iindir. Yan o kabirlerin almas caiz olur. nk onlar iin bir harm-lk yoktur. Peygamber de mrik kabirlerini kaldrp yerine mescid yapt. [160] Buhr bunu Magz'nin sonlarnda ve daha baka yerlerde mevslen rivvet etmitir. [161] Umer'in bu szn, Vek' ibn Cerrah, kendi Musannaf mda rivayet etti. te Umer'in Enes'e namaz tekrar klmasn emretmemesi, kabir civarnda namaz klmann cevazna dellet eder. Lkin bu cevaz, aralarnda bir hil olmu olsa bile, necaset zerinde klm olacandan dolay kerhetli bir cevazdr Mezheb imamlarnn bu hususta grleri eitlidir, [162] Medine'nin en yksek yeri demekle, herhalde Medine'nin Necd'e doru en uzak ma'mresi kasdedilmi oluyor. Bu ma'mre, Medine'den Mekke'ye ynelirken iki mil mesafede yolcunun soluna den Kub kydr. Hazrecller'den Amr ibn Avf oullar'nn yurdu idi. slm'da umma id ilk mescid orada bina olundu. Bu mescidin kblesi Kuds'e idi. Peygamber cemat namazn alen olarak sa-hblerine ilk defa orada kldrmtir. Peygamber Kub Mescidi'ni kurduktan sonra cumua gn kuluk- vakti yola kt ve ilk cumua namazn Rnn'daki Salim ibn Avf yurdunda kldrd naklediliyor. Rnn'daki mescidin ismi. Gubeyb (s-^1) ve Mescidu Cumua'dr. Peygamber'in Kba'dan Medine'ye hareketinin bir cumua gn olduu sabittir. Enes ibn Mlik'in burada mahede ederek ta'rf eyledii Peygamber'in seferi, ite bu cumua namazndan sonraki, Medine'ye giri seferidir (Tecrd Ter., II, 307-308). [163] el-Merbd, Merbd'n cem'idir ki, menzil veznindedir. Koyun ve kei yatana ve mandraya denir. Buhr'nn Ktbu't-Tahre'de geen hadste de Raslullah'm davar allarnda namaz kld rivayet edilmitir. Buradaki ziydeden, Peygamber'in mescidin binasndan sonra koyun allarnda namaz klmad anlalabiliyor. Evet sidik ve dkdan selmetle beraber, bu yerlerde namaz klma hususunda Peygamber'in izni sabittir. [164] el-Atan', fethaeynle havuz yresinde olan deve yatana denir. Nitekim ir mahalde olana Murh ve Me'v denir. el-Ma'tn meclis vezninde bir su yaknnda olan deve yatana denir, cem'i; Mealin gelir (Kaams Ter.). [165] Deve olan yerde namaz klmak mes'elesi ihtilafldr. bn Umer'in yapt gibi devesini stre edip namaz klmakta ve deve stnde nafile klmakta be's olmad mttefakun aleyhdir. Ancak deve yataklarnda -koyun allarnda olduu gibi- namaz klmann hkmnde htilf edilmitir. Su balarnda sr sr develerin birikip uzun mddet yattklar .yerler ekseriya pis olaca gibi, kinli develerden birinin namaz klan kimseye anszn saldrp telef etmesi ihtimlinden dolay kalbi vesveseden fari brakmaz. Bundan dolay deve yataklarnda na mazdan nehy eden rivayetler de vardr. Cumhur, bu gibi yerlerde teiniz olmak artyle namaz klmay tecviz ediyorlar ve nehye dir gelen rivayetleri tenzihi kerahete hamlediyorlar. [166] Bu, uzunca bir hadsin bir parasdr. Buhr bunu mteaddid yerlerde, birok sahblerden kh muhtasar, kh mufassal olarak rivayet eder.Burada ise, karsnda ocak, ate, yhud mrikler tarafndan ma'bd edinilen baka birey olduu hlde Allah rzs iin namaz klmann caiz olduunu gstermek maksadyle rd etmitir. Bununla beraber Hanefler, bu nevi7 mriklere benzeme suretinde olduu iin byle namaz klmay kerh grmlerdir. bn Srn'in de ocaa kar namaz klmay kerh grdn bn Eb eybe el-Mtsannafma. rivayet ediyor. Dier fakhlcr bunda be's grmyorlar. [167] Buhr'nin gerek balkta ta'lk suretinde bulunan Enes hadsinden, gerek bu bn Abbs
1308 / 2483

buhari

hadsinden kendi maksadn istidlal ediinde bir nevi' gizlilik vardr. Bu istidlalin tevchi yledir: Atein, namaz klann nnde bulunmas ayet Allah katnda merdd ve namaz bozucu olmu olayd, Allah bunu Peygamber'i hakknda caiz klmaz ve atei Peygamberinin nne getirmezdi. [168] Cumhur, Peygamber'n bu szn tebhi bel kabilinden sayp, "Evlerinizi kabirler gibi namazdan, Kur'n tilvetinden hli brakp da surette -kendilerinden teklifler sakt ve amelleri munkal' olmu- llere benzemeyiniz" demektir, de-mi ti r. Bzlar da Mslim'in bu hadsi yerine lfzyle rivayet ettiine bakarak: "Evlerinize l gmmeyiniz" ma'nsna alp, bundan makberelerde namazn kerahetine kaail olmulardr. Evlerde klnmas emrolunan namaz ise fakhlerin ouna gre nafilelerdir. Evdeki nafilenin mesciddeki nafileden efdal olmas, evi ibdetle ma'mr etmek kasdyle beraber, gizli kalmas dolaysiyle insan riyadan koruduu iindir. Bzlar da bunun farzlar hakknda olduunu sylemilerdir. Bunlara gre, hadsteki emrin ma'ns: "Farzlarnzn bzlarn evlerinizde kiniz ki mescide kamayan kadnlar, kleler,'hastalar... size iktid edip cemat faziletini kazansnlar" demek olur (bn Hacer, Ayn ve Kastalln'den ksaltlarak alnd)... [169] Al'nin bu kerih grn bn Eb eybe mevslen rivayet etti. Bzlar burada zikredilen yere geirmeden murd, en-Nahl:26. yetinde haber verilen yere geirmedir, demilersede, hepsine mil olmas daha uygun olur. [170] Sahihi Mslim, VIII, 533 "39, 40" rivayeti, bu rivayetten biraz daha tafslli-dir. O hadse gre Raslullah bu sz Tebk seferine giderken, Hicr arazsinden geerken Ashbu%Uicr hakknda sylemitir. "Orada korkmann vecli, alamann tefekkre ve ibrete gtrmesidir. Sanki Raslullah sahblere, AtlaV-n Asfrby'l-Hcr'e kfirlik takdir etmesi, bununla beraber arzda onlara kuvvet verip, uzun mddet imhl etmesi, sonra intikaa-mn ve iddetli azabn onlara indirin esi ..kabilinden alamay gerektirecek hller hususunda tefekkr emretmitir. Onlarn yurduna urayp da alamay gerektirecek hususlarda, onlarn Halleriyle ibret alarak tefekkr etmeyen kimse, ihmlde onlara benzemitir. Bu onun kalbinin katlna ve hu'unun yokluuna deliet elmitir. Bunun kendisini, onlarn amelleri gibi amel etmee ekmesi ve bu se-beble onlara isabet eden azabn kendisine de isabet etmesinden emn olamaz" (Hattb ve jbn Hacer; Kastalln'den naklen). [171] Umer'in bu szn Abdurra^zk, Umer'in hizmetinde bulunan Elem tarkinden olmak zere mevslen rivayet etmitir. Umer am'a geldii zaman ml-lar'n byklerinden olan bir adam Umer iin yemek yapt ve: "Y Umer, benim da'vetime cabet etmeni ve bana eref vermeni arzu ediyorum'' dedi. Bunun zerine Umer ona bir vesile ile metindeki sz syledi (Kastalln). [172] bn Abbs'n bu fiilini Bav, ei-Ca'diyy/''ta mevslen rivayet etmitir. [173] Tasvirlerin ve timsllerin nehyedilmi olmas, ekseriya kalblerin sevgilisi olan kimselerin gzelliklerinin zikrini ibkaa.ve devam ettirme gibi bir iyi niyetle balamken, gitgide mahabbetin mrikine ta'zmta ve ibdta nklb etmi olmasndandr. Bu ihtiml kapsn bsbtn kapatmak, Peygamber'in maksad iindedir. Bu son cmledeki ismi iaretin hem bidlere, hem musavvirlere idiy-yeti vardr. [174] Hamsa, yn yhud sfdan drt keli, iki taraf zencefli bir nevi siyah abaya denir ki, pek yumuak ve drnce pek az yer tuttuu iin bu ismi vermilerdir. Bu hamsa m kumalarndan olup, Peygamber'e Eb Cehm Kure tarafndan hediye edilmiti. [175] Ar derecede ta'zmin eski mmetlerde olduu gibi, kendi mmetini de putperestlie
1309 / 2483

buhari

kadar srkleyebileceinden ende ediyordu [176] Burada bedduay yalnz Yahdler'e tahss etti. nk kabirleri mescid edinme bid'atn ilk balatanlar Yahdler'dir. Hristiyanlar onlara ittib' etmilerdir. Binenaleyh Yahudiler daha zlimdirler (Kastalln). [177] Geen bblann ardndan bu bab getirmesi, o bblarda zikredilen kerahetlerin tanrm iin olmadna bir iarettir. nk Peygamber "Yer bana mescid ve mtemizlik sebebi klnd" sznn ummu, Arz czlerinden hangi cz zerinde olursa olsun namaz klmann cevazna dellet eder. bn Battal da: Bu ummun iine makbereler, davar allan, kiliseler ve daha bakalar da girdi, demitir (Ayn). [178] Yn, kadnn baka meskeni yoksa, mescid iinde uyumas ve orada ikaamet etmesi caizdir. [179] el-Vih: Ktb vezninde Arab kadnlarnn ss eyalarndan u gerdanla denir ki, inciden ve ir cevhereden her iki dnenin aralna dier nevi'den bir dne sokarak iki kr dizerler. Ve o iki kruribirini dieri zerine dizip kvrrlar. Kezlik vih, bir ss eyasna denir ki, geni bir mein parasn cevher ne-vi'leriyle ssleyip, htnlar onu boyunlarna taknrlar (Kaams Ter.}. es-Seyr,... ve deriden ince ince dilinip dilim olan uzunca kaya denir ki srm ta'br olunur; kaznmna tire denir. el-H/, htnlarn i ve iplik koyacak kutularna, sepete ve pek kk eve ve odaya, bir kavle gre kl adrdan olanna denir... [180] Bundan, barnacak yeri olmayan fakr kimselerin, hatt fitne korkusu olmamak artyle kadnn bile mescidde gecelemesinin caiz olduu istidlal olunuyor. [181] Bu, Buhr'nin Kitbu'I-Muhribn'de, Urenler kssasnda mevslen rivayet ettii hadsin bir parasdr. [182] Bu da Almtu'n-Nbvve Kitb'nda gelecek olan uzunca bir hadsin bir ksmdr. [183] Al'nin, Ftma'nn yannda gndz uykusu uyumayp da mescidde yatmas, fakr ve garb olmayanlarn da mescidde uyumalarnn mubah olduuna delildir. [184] Raslullah'm, dmd Al'yi byle bir knye ile knyelemesi mzh ve bu vesle ile kendisini taltiftir. Al'nin "Eb Turb" kadar holand hibir isim yoktur. Biri: "Eb Turb" diye arnca pek ziyde sevinirdi {Buhr, Kitbu'I-Menkb, Al ibn Eb Tlb'in menkbeleri bab). [185] Suffe, Peygamber mescidinin st rtlm bir ksm idi. Meskeni ve kazanma yeri olmayan fakr muhacirler orada sakin olurlard. Abdurrahmn ibn Eb Bekr: Ashbu Suffe, fukara kimselerdi. Peygamber (S) onlar nafakalandrmak iin sahbledne: "ki kiilik yemei olan bir ncsn yanna karsn" diye emir buyurmutu, diyor (Bu hads uzunca bir metin ile ileride gelecektir). Mane kuyusu banda ehd edilen yetmi kadar sahb de burada ikaa-met edip slm'n ilim ordusu olarak yetitirilmilerdi. Yabancnn, barnacak evi bark olmayann mescidde yatmas caiz olduunda ihtilf yoktur. Madasnn yatmasnda ihtilf olunmutur. bn Umer bunu tecviz edenlerin bandadr. O, Raslullah zamannda mescidde gece de, gndz de yatardk, diyor. Dier bzlar bunu mekruh grmlerdir. Fakat hibir delillerine muttali' deiliz. Bu mes'eleyi Sad ibn Mseyyeb ile Sleyman ibn Yesr'a sormular. Onlar da: "Ehli Suffe mescidde yatp dururlarken bunu nasl oluyor da soruyorsunuz? Onlar, meskenleri mescid olan bir kavm idiler" cevbn vermiler. Taber de Usmn ibn Affn, M'minlerin Enri iken mescidde uyur grldn ve etrafnda
1310 / 2483

buhari

hibir kimse bulunmadn rivayet ediyor. [186] Bu ta'lk Buhr Kitbu'l-Magz'nin sonlarnda Tebk gazvesi., babnda ms-ned olarak zikretti. Buradaki ksm, o uzun hadsin bir parasdr. [187] Mslim'deki rivayette bu hadsin sebebi de zikredilmitir. Eb Kalde mescide girdiinde Peygamber(S)'i sahbleri arasnda oturuyor grm. O da onlarla birlikte hemen oturuvermi. Peygamber: ''Namaz klmaktan seni men' eden nedir?" diye sormu. O da: "Y Raslallah, seni oturur grdm, bunlar da oturuyorlar da onun iin" demi. Bunun zerine metindeki hads ile emredilmi. bn Eb eybe'nin Musannafmda dier tarkten yine Eb Katde'den rivayet edilen hadste: " ^ii o^-ui \JM = Mescidlere haklarn veriniz" buyurulduu ve "Ha!;!ar nedir?" diye sorulunca: "Oturmadan evvel iki rek 'al namaz" cevb verilmitir. Bu namaza Tahiyyetu'lMeseiddenilir. ki rek'attan az olmaz ve mendb olarak klnr. [188] el-Hades: ki fetha ile bir nesne yeni peyda olmak haletine denir ve yeni peyda olan eye denir. Fakhlerin abdesti bozucu olan hlete hades demeleri bundan alnmtr. Cem'i Ahds gelir (Kaams Ter.) [189] Buhar, Eb Sad'den gelen bu hadsi Kitbu'l-'tikf'da mevslen rivayet etti [190] Umer'in bu emri, Peygamber mescidinin yenilenmesini zikr hakkndaki kssadan bir paradr. Bu ma'nya yakn olarak bn Mce, Amr ibn Meymn'dan; o da Umer'den merfan unu rivayet etmitir: " - imdiye kadar hibir kavm gelmemitir ki, ameli bozuk bir hle gelince mes-cidlerini sslemee kalkm olmasnlar" buyurulmutur. Buradaki fitneden maksad musallnin namaz esnasnda mescidin znetle-ryle zihni megul olmas demektir. [191] Enes'in syledii bu hadsi, Eb Ya'l el-Msned1 inde, bnHuzeyme de es-Sahh'inde mevslen rivayet etmilerdir. Hill iindeki ksm asl hadstendir. Buhr'nin bala ald ksmda bulunmad iin, iki hill arasna alnd. maret, mescidier bina etmek ma'nsna geldii gibi, zikr ve ibdetle, tevhd ile ma'mr etmek ma'nsna da gelir. [192] bn Abbs'n rivayet ettii bu hadsi, Eb Dvd ile bn Hbbn mevslen riv yet etmilerdir. ki hill arasna alnan ksm, asl hadste mevcddur. Onun iin iki hill arasnda gsterildi. Bu sslerden maksad -zuhruf, altun ma'nsna da geldiine gre-yaldzdr. [193] Mslim'in rivayetinde Eb Sad: "Yamur gelip tavandan akt. Tavan hurma dallarndan idi. Namaz ikaame olundu. Raslullah(S)'ii su iinde, amur iinde secde ettiini, hatt alnnda amur izlerini grdm" diye haber veriyor. Bu hads, Buhr'de de vardr. [194] Usmn'n nakl talan da zuhruf nev'inden deildi. Zuhruf, yaldzdr. Usmn kerpi yerine tala kireten, hurma dallar yerine daha salam olan sc aacndan fazla birey kullanmad. Mekruh olan bid'at, yaldzlardr. Allah'a ibdete tahss edilen temiz ve mbarek yerin, msrifesine byk masraflarla vcde getirilmesi zhde, hu'a ve tezellle aykrdr. Hakk'n sevmedii gzellik yarma ve vnme yarma da vesile olur. Keraheti bu yzdendir. Mescidleri en evvel ssleyen Veld ibn Abdilmelik ibn Mervn'dir. Bu, sahabe asrnn sonlarna tesadf etmitir. lim ehlinden birou fitne korkusundan dolay buna kar skt etmilerdir. Masraflar beyt'I-mlden kilmamak ve bu znetlerle mescidlere ta'zm kasdedilmek artyle, bunu tecviz eden bz limler vardr. Hanef imamlar bu cmledendir. [195] Sc aac, Hindistan'da kan abonuza benzer sert bir aacn ismidir. Kaams mtercimi Asm Efendi u zh vermitir: es-Sc, bir aa addr. Misbhn beynna gre sc, byk bir aatr ki, bittii yer Hindistan'dr. Dier ehirlere ondan getirilir. Mfredi, sce ve cem'i
1311 / 2483

buhari

sct'tr. Ve Zemahehr'nin nakline gre sc, bir siyah aatr ki Hindistan'dan celb edilir. Cem'kSfco/? 'dr;nr ve n-rn gibi. Bzlar abonusa benzer bir siyah aatr, lkin siyahl abonus derecesinde deildir, dediler... Ve sc, Hindistan'da olur, nar aacna benzer, krmz ve siyaha mail, ok yaprakl, kokusu ho bir aatr. Hind ahlsi sk-te derler. Bu diyarda zc aac diye mehur olan aa olduu zannolunur.. (Kaams Ter., I, 777-778). [196] Peygamber'in bu ok kymetli iltifatna mazhar olan Ammr, Sffn'de Muvi-ye bn Eb Sufyn'n askerleri tarafndan ldrlmtr. M'minlerin Emri Al bn Eb Tlib'e kar gelen am ehlinin o trihte ba olduklar, bu sahih hads ile sabittir. M'minlerin imamet ve imareti, ancak Hasan'n kendi ihtiyariyle ekilmesinden sonra Muviye'ye geebilmitir. Haber verilmesinden otuz bu kadar sene sonra doruluu tahakkuk eden bu haber, Muhammed'in nbvvet hidlerinden biridir. Ammr'n katline dir olan bu hadsi, Buhar Eb Sad ile Katde ibnu'n-Nu'mn; Mslim mm Seleme'den; Tirmiz Eb Hurey-re'den; Nes Abdullah bn Amr ibn'l-s'dan; Tabern ile dierleri de Usmn ibn Affn, Huzeyfe ibnu'l-Yenn, Eb Eyyb, Eb Rfi', Huzeyme ibn Sabit, Muviye, Amr ibnu'1-s, Ebu'l-Yeser'den ve Ammr'n kendisinden sahih ve hasen tarklerle rivayet etmi olduklar gibi, saymas uzun srecek bir ok zevattan daha rivayet edilmitir. Bu hads, Al'nin harblerinde isabet etmediini iddia eden Nevsb aleyhine bir hccettir. [197] Bu haberden Ammr' ldren cematin cehenneme da'veti olduu anlaldna ve bu cematin inde birok sahblerin de bulunduuna bakanlar, bu fie-nin ta'yni hususunda birok te'vllere gitmilerdir. Bunun akla en yakn te'vli udur: Her ki tarafta olan sahabe mctehiddir, zann ve i'tikaad iie amel eder. u kadar ki, zann ve i'tikaadnda da, nefsu'l-emrde de musb ve Allah'n rzas tarafnda olanlar Al ile arkadalar idiler. Dierleri kendilerini musb 'tikaad etmekle beraber, nefsu'l-emrde ve Allah katnda muht, yn hatal bulunuyorlard. Cennet yolundan maksad Hakk'a itaat ve tat vecbesini ed, cehennem yolundan maksad da Hakk'a isabet edememe ve vcib olan tatten sapmaktr... Bilmeyerek byle yanl yola gitmek ise fazlet noksanln gerektirirse de cehennem ikaab cezasn gerektirmez. Nitekim hakkyle imm olan Al, kendisiyle mukaatele edenler hakknda " ^ > i^tj^i = Bunlar bize kar ba eden kardelerimizdir" demitir {Tecrd Ter., II, 322). [198] Cbr hadsinin evkinin zahiri, Sehl hadsinin sevk ediliinin zahirine muhalif tir. nk Cbir hadsinde tahtalar yaptrmay Peygmber'e kadn arzetmitir; Sehl hadsinde ise bunu kadndan istemek zere Raslullah haber gndermiti denilirse; bn Battal bu suli yle cevblad: Muhtemildir ki, kadn bunu teberru' edici olarak Peygambcr'den sormutur. Kendisine Peygamber'in kabul hsl olunca, klenin ii yava yapmas mmkndr. Bunun zerine Peygamber kadnn niyetinin gzelliini bildii iin, kadndan va'dinin abuk infazn isteyerek, haber salmtr. Yhud klenin tahtalardan yapaca ey'in sfatn ve bunun minber olmasn kadna a'rf etmek iin haber salm olabilir (bn Hacer). [199] Mescidin geniletilmek iin yeniden bina edilmesi, hicretin 30. senesinde olmutur. 'tirz edenler, mescidin Peygamber devrindeki hl ve hey'ette bina edilmesini, nakl ta ile kire kullanlmamasn arzu ediyorlard. Hlbuki kerpi duvarlar abuk geviyor, hurma gvdelerinden yaplan direkler az zamanda ryor, hurma dallarndan yaplan rt namaza gelenleri yamurdan koruyamryordu. [200] Bu hadsin ihtiva etlii va'd ve mjde Usmn'dan baka, Eb Bekr, Umer, Al, Abdullah ibn Amr, Enes, bn Abbs, ie, mm Habbe, Eb Zerr, Amr ibn Anbese, Vasile ibnu'1-Eska', Eb Hureyre, Cbr ibn Abdillah, Eb Kursfe, Nubeyt ibn urayt, Umer ibn Mik, Esma bintu Yezd, Muz ibn Cebel, Eb , Unrae, Abdullah ibn Eb Evf, EbMs, Abdullah ibn Umer'den de birbirine yakn lfzlarla kh ziydeli, kh muhtasar olarak rivayet edilmitir.
1312 / 2483

buhari

[201] Kuteybe bu siyakta Amr ibn Dnr'm, Sufyn'm suline verdii evet cevbn zikretmedi. Asl rivayetinde ise o konumann sonunda: Amr ibn Dnr evet dedi, diye zikredildi. Keza Buhr bu cevb Kitbu'l-Fiten'deki Kutcybe'den bakasndan olan rivayetinde de zikretmitir. Ekseriyetinin zerinde bulunduu rcih mezheb -ki Buhr'nin mezhebi de budureyl'in evet sz art olmaz, uyank olduu zaman sktla yetinir (Kastalln). [202] Mescidler, arlar gibi insanlarn toplu bulunduu yerlerde zarar verebilecek silhlarla tedbirsiz ve usulsz dolamann ktln bu hadsle pek gzel retmitir. te bu Yce Peygamber'in mmetinin ahsnda btn insanla rettii eskimez medenyet derslerinden biridir. [203] "Peygamber'in iri" diye lkablanp mehur olan Hassan ibn Sabit, Ensr'n Hazrec kulundandr, islm'da da, Cahiliyyet'te de akran arasnda en ziyde temayz eden nl irlerdendir. Peygamber'in medhine ve kfirlerin hicvine dir kasideleri ve iirleri mehurdur. Kendisi, babas, dedesi, dedesinin babas hep yz yirmier sene yaamlardr. Hassan ibn Sabit altm yanda msl-mn olmu, yz yirmi sene yaamtr. Metindeki kssann sebebi, Buhr'nin baka bir kitabnda yle zh ediliyor: Umer mescide girmi, bakm ki Hassan iir ind ediyor, Ona dik dik bakm. Hassan da: Bu mescidde senden daha hayrls hzr olduu hlde ben iir ind ederdim, demi. Sonra Eb Hureyre'ye dnp: Allah akna syle.... diyerek, metindeki hadsi sylemitir. Bu kssa ile Buhr, mescidde iir inadnn hall ve harmh mes'elesini ortaya koymak ilemitir. [204] Harbelerle, yn ksa mzraklarla oyun, d bir oyun deildir. Bizim kl kalkan oyunu, cirit oyunu gibi dmana kar silh kullanmakta idman peyda etmek iin oynanr. Dmana kar hazrlk sayld iin mubah olmu, hatt mescidde bile oynanmas tecviz buyurulmutur. Bu hads, ileride yine gelecektir. [205] Mesciddeki minber zerinde alm satmn vki' olduu deil, baka yerde vki' olan alm satm iinin mesciddeki minber zerinde zikredilip haber verildii anlatlmak isteniyor. [206] el-Vel, kiinin mlik bulunduu bir ahs azd etmesi sebebiyle, azd eden ile azd edilen kimse arasnda devam eden hkm yaknlktr ki, bu yaknlk sebebiyle azd eden, azd edilenin mirasna hakk kazanr [207] Buhr hadsin sonunda, hadsin birka tarkini verip, bunlardaki kk farklara iaret etti. Bir de Ca'fer ibn Avn tarkinde Yahya, Amre ve ie'nn birbirlerinden iitmelerinin tasrh edildiini gsterdi. Buhr, iinde minber zikredilmesi sebebiyle bb ismine uymasndan dolay, burada Sufyn'n rivayet ettii metni almtr [208] et-Tekaad, Teful vezninde, bir kimse alacaklsndan hakkn kabz eylemek ma'nsnadr.. Lkin ana kaynaklarda da tekaad, borcun denmesini islemek ma'-nasnadir. et-Muiz.eme, bir nesneden asla aynlmayp onunla sabit ve daim olmak ma'nsnadir. [209] Ka'b ibn Mlik, Tebk gazvesinden geri-kahp, sonradan tevbeierinin kabul olunduuna dir bir yet inen Ensr'den biridir. O da Hassan ibn Sabit gibi mehur bir irdi. mrnn sonlarnda gzleri kr olmutur. Tabern'nin rivayetine gre, bu alacak iki kye yn seksen dirhem imi. Bu dirhemlerin altun mu, yoksa gm m olduklar bylece mbhem rivayet ediliyor. "Eer: Hadsin bb ismine uygunluu nedir? dersen, yle cevb veririm: Tekaad, hadste zahirdir. Mulzemeye yn borcunu istemek iin borluya yapmaya gelince, bu, borcun denmesi istendii vakit bn Eb Hadrcd'in hasmndan ayrlmamasndan istinbt edilmitir.
1313 / 2483

buhari

Yhud da Buhr buradaki mulzeme ile Kitbu's-Sulh'da "kendisinin Abdullah ibn Eb Hadred el-Eslem'de bir mal alaca vard, bunun iin ona yapt..." lfzyle rivayet ettii hadse .iaret etmitir" (Kastalln). [210] Hadsteki zamirlerin mzekker ve mennes suretinde ekk ile sylenmesi, o z tn zenc bir. adam veya zene bir kadn olduunun bheli olarak rivayet edilmesinden dolaydr. ekksiz olarak rivayet edilen hadslerde zamr yalnz mennes sylenmitir. Bu ekk glib htimlle aradaki rv olan Sabit ibn Elem el-Bunn'dendir. Buhr'nin iki bb sonraki dier rivayetinde b ir zenc kadn olmas ihtimline, kuvvet verildii gibi, bn Huaeyme'nin Sahih 'inde"*bJi/*i=Bir siyah kadn" denilmi, hatt Beyhak, isminrn " ^~ r1 = mm Mihcen" olduunu tasrh eylemitir. Bu zenc kadn hakr grp, vefatn Peygamber'e haber vermee lzum grmemilerdi. Bu zenc kadnn kazand fazilet ve ni'met, mescide olan bu hizmeti mu-kaabelesindedir gibi anlalyor. Hakketen bu gibi hizmetler ufak tefek grlse de, byk ecri mcibdir. Peygamber'in bizzat mescidi sprd de rivayet edilmitir. [211] Ribnm harml en son tebli edilen er' hkmlerdendir, arb ticretinin tahrmini Peygamber'in rib yetleriyle birlikte tebl etmesinden arb harmli-mn da o zamana kadar geri kalm olduuna istidlal edilebilirse de, arbn harmlnn ok evvel olduu muhakkaktr. htiml ki, evvelce arbn yalnz ayn, yn iilmesi haram olmutu da, alnp satilmasndaki harmhk bu vakte kadar geri kalmt, diyenler varsa da, bu te'vl uzaktr. Zr arbn ayn ha ram olunca, alp satma suretiyle aynndan menfatlanmanm haram olmu olduu da bhesizdir. rih Ayn'nin beyn ettii zere hamr'n harmlnn, bu vesle ile ha-rmlnn te'kdine ve hkmn yaylmasnda mbalaa maksadna, yhud ticretinin haram klnd hakkndaki hkm kendilerine ulamam kimseler mecliste hzr olduklar iin lmnn tekrar ihtimline binen olmas akla daha mlayim geliyor (Ahmed Nim, Tecrd Ter-, II, 321). [212] Mnsib olan, bu babn "Mescidi sprmek... bb'-'nn akabinde gelmesi idi. [213] bn Abbs'n bu tefsirini bn Eb Hatim mevslen rivayet etmitir. Buhr bununla, mescide hizmet etmek suretiyle ta'zm etmek, gemi mmetlerde de meru' olduuna iaret etmitir. Grmez misin ki, Yce Allah, Meryem'in annesi Hanne'den, onun gebe kald zaman karnndakinin Allah iin azdlanm bir kul olmasn yn Mescidi Aks'ya hizmet eder veonun zerindehikimse iin bir yol olmamasn adamtr. ayet mescidlerc hizmet etmek, Allah'a yak latran ilerden olmasayd, o bu ada yapmazd. te bu nokia, bb isminin delli olan yerdir (Ayn ve Kastalln) [214] Yn o ma'nda bir kelime syledi. Nitekim Buhr'nin dier rivayetinde (U^jU J* ^JSj) yerine (,> j J, ) gelmitir ki, yine o ma'ndadr. [215] Bundan Sleyman Peygamber'in ashabnn,cinni grebileceklerine istidlal olu-* nur. nk peygamberliinin delillerinden olan cinnlerin ona inkyd etmeleri mu'cizesini ynen mhade etmemi olsalard, hccet kaaim olamayacakt. Me-like ile cinni asl suretlerinde ara sra mahede etmek peygamberlere ve sf-lere mahss br keramettir. [216] Buhr'nin Kitbu'I-Enbiy'daki bir rivayetinde " \^\J_ '&-J = Onu kpek gibi kovdum" lfzyle gelmitir. [217] Kaad ureyh'in bu haberinin tammn Ma'mer, Eyyb'dan; o da bn Srn'-den olmak zere mevslen rivayet etmitir. Kaad ureyh bnu'l-Hris el-Knd en-Naha, Peygamber devrine yetimi, lkin onunla buluamamtr. Evvel Umer tarafndan Kfe'ye kaad ta'yn edilmi, sonra Usmn, Al ve Emevler devrinde devaml altm sene kaadlik yapmtr. Haccc'n valilii zamannda kendi arzusu ile kaadlktan ekilmitir. Ayn, onun 98 hicr trihinde vefat ettiini yazyor. Hu/sa'da
1314 / 2483

buhari

80 ylnda ld riv yet ediliyor. Vefatnda 110 veya 120 yanda idi. Uzun mrllerdendir. Kaad ureyh, bhesiz tabi limlerinin en ykseklcrindcndir. hreti slm hukuk trihinin birok devirlerinin sermayesidir. Zeks, fetncti hakknda pekok n-direler nakledilir. Birok hkmleri dbu kazann bir numncsidir. [218] bn shk: Smme'yi yakalayan bu mfrezenin kumandan, Muhammed bn Mesleme'dir. Peygamber onu otuz svr iinde, almc senenin muharrem aynn onuncu gecesinde... gnderdi, dedi. bn Sa'd'da ise: Hicretten onbeinci ayn banda, onun Medine'den gaybubeti ondokuz gecedir. Muharrem'den bir gece kala geldi... tarzndadr (Ayn) [219] Hads burada ksaltlm olarak rivayet edilmitir. Asl metinde Peygamber'in onun yanna birka kere gidip geldii ve nihayet salvermelerini emrettii vardr. Burada ancak bb balna dell olacak ksm verilmitir. Bu hads ileride mufassal metniyle birka defa gelecektir [220] Bu adr Rukayye el-Ensryye yhud el-Eslemiyye'nin kurduu adr idi. Bu kadn orada yarallar tedv eder ve bu hizmetinin ecrini de Allah'tan umard (Ayn). Demek ki, bu kadn slm'da ilk kadn doktor ve ilk kadn hasta bakc oluyor. Peygamber hasta ziyareti kolay olsun ve tedavisi ile yakndan ilgilensin diye Sa'd'n, Rukayye kadnn adrna naklini emrettikten sonra, sabah akam yanna gider ilgilenirdi. Bu suretle Sa'd iin adr kurdurmaktan murd, kendisine bir adr tahss ettirmekten ibaret olmu oluyor. Gfr oullan, Eb Zerr'in kablesidir. Mesciddeki ikinci adrn sahibi, Rukayye'nin kocas idi derler [221] Buhr bn Abbs'n bu hadsini Kitbu'l-Hacc'da mevslen rivayet etmitir. [222] Bundan, zrl kimsenin binerek tavafnn cevaz sabit oluyor. Bundan eti yenen hayvanlarn mescide girmesini mutlak olarak tecviz ma'ns karanlar vardr. Zr bu gibi hayvanlarn sidikleri bunlara gre temiz saylr. Temiz saymayanlar, bu devenin yrrken kirletmemeye ta'lmli olmas ihtimlini ne srerler. Raslullah'm da bir defa binerek tavaf ettii sabittir. [223] Makaamu brhm, evvelleri Beyt'e bitiik denilecek derecede yakn di. Onu Umer, mescidin sahnma, imdiki bulunduu yere nakletti. mm Seleme'nin t Beyt'in yannda klndn haber verdii bu namaz, brahim'in makaamnda kld namazdr. [224] Eer bb lfzndan evvel yhud sonra birey tak"dr edilmezse, bb sz i'rb-lanm olmaz. nk i'rb ancak balama ve terkbden sonra olur. Sonra Bu-hr'nin deti bb lfzn, isimden soyulmu olarak zikrettii zaman bu ondan sonra zikredilecek hadsin, nceki bbda zikredilen hadslerle bir mnsebeti olacana dellet eder... (Ayn). [225] Bu iki sahbnin biri Evsler'den Abdd ibn Bir, dieri Useyd ibn Hudayr yhud vey m ibn Side et-Ehel'dir. Bu hl, Peygamber iin mu'cize, o iki sah-b iin keramettir. Buhr bu hadsi Nbvvet Almetleri Kitb'nda ve Ensr'n Menkabeleri Kitb'ndaUseydibnHudayr ileAbbd ibnBir'in menkabesi olarak tahrc etmitir. [226] el-Havha, h'nm fethi ve vv'm sknu ile odann duvarnda olan bacaya denir ki, ondan odaya k girer. Ve iki hne aralnda biri birine geecek kk kap tarznda delie denir, zerinde tahta kaps olmayp ak olur, komu delii ta'-br olunur... (Kaams Ter.). [227] Tercemedek vergi lfz, at ma'nsna olan " J" = Menn"n mukaabilidir. Menn'in Arabca'da iki ma'ns vardr: Biri cd ve at ve ivazsz bahitir. Buraya yakan bu ma'ndr. Dieri insann, birine olan iyiliklerini saymasidr ki, ktlenmi bir huydur. Trke'de buna baa kakmak ta'br olunur. Hads metninde ismi tafdl sigsyle gelen "emenn = *ji " lfzn birinci ma'nya hami eylemek zarurdir
1315 / 2483

buhari

[228] Hullet, dostluk demektir. Meveddet ve mahabbet de o ma'nda ise de, hullette hali'den baka hibir kimseye ve hibir eye mahabbete yer brakmayacak derecede mahabbeiin stils altnda bulunmak gibi bir ihtisas ma'ns vardr. Hullet, ortaklk kabul etmeyen bir nevi' mahabbettir ki, Peygamber bunu Rabb'na tahsis etmitir. Geri bu nevi' mahabbet btn peygamberlerde vardr. Fakat Hallullah lakaabi Ebu'l-Enbiy ile Htemu'l-Enbiy'ya hsstr [229] Peygamber'in mescidi M'minlerin Annelerinden her birine tahsis edilen hcreler ve byk muhacirlerin evleri ile evrili idi. Bunlarn her birinden mescide kolayca girebilmek iin oraya alr kk birer kap vard. le Eb Bekr'in kapsndan baka kapatlmalar emredilen kaplar, bu huss kk kaplar idi. Sahbler bu istisnay -dier iaretlere ilveten- onun halfe olmasna bir aret saymlardr. "Eer siz ona yardm etmezseniz, kfirler onu kard zaman bizzat Allah ona yardm etmiti. (Peygamber ancak) ikinin ikincisinden ibaretti. O zaman onlar maaradaydlar. Peygamber o vakit arkadana: Tasalanma, Allah hibheyok bizimle beraberdir, diyordu... " (ei-Tevbe: 40) yetinde Eb Bekrin hicret arkadal ve dolayisyle Peygamber'e olan dern mahabbetine aret edilmektedir [230] el-alak, milk ma'nsnadr ki, kapy kapayacak mandala ve srgye ve kilide denir... (Kaans Ter.). [231] Bu artn cevb hazfedImitir. Muhkemlikleri ve nezfetlerinden dolay muhakkak bir gzellik grr idin, demektir. Bu "Lev"n temenni iin olmas da muhtemildir ki, o takdirde byle bir cezaya muhtc olmaz. Bu kelm, o mescidlerin bir takm kaplar ve olabilecek en gzel bir biimde bir takm kilitleri olduuna dellet eder. Lkin bunlar, bn Eb Muleyke'-nin, bn Cureyc'e bu szleri syledii srada harb ve mnderis olmulard (Ayn). [232] Bu hads (yed,bb) nce de gemiti. Buhr burada hadsi maksada dellet etmek zere ksaca getirmitir. Tamm Magz Kitb'nda gelecektir. Mrikin mescide girmesi hususunda birka .gr vardr: Hanefler bu hadse dayanarak mutiak cevaza; Mlikler mutlak men'e; filer, Mescidi Haram ile dierleri arasnda ayrma gitmilerdir. Hakknda yet olduu iin Mescidi Harm'a girmez, fakat kitab iin huss izin verilir denilmitir. Babn'hadsi bu gr redd eder. nk Smme Kitb Ehi'nden deildir (bn Hacer). [233] Buhr bb ismiyle bu'konudaki htilfa iaret etmitir. mm Mlik bunu mutlak olarak kerh grmtr. ster ilim hususunda olsun, ister baka hususta olsun msavidir. Bakalar dn br maksad veya dnyev bir menfat olan ile, bir fide bulunmayan ses ykseltme arasn ayrmlardr. Buhr bu bbda, men'e dellet eden Umer hadsini ve men'e dellet etmeyen Ka'b hadsini men'in fidesiz ykseltmelerde; men' etmemenin de ses ykseltmeye zaruret bulunan yerlerde olacan iaret olarak sevk etmitir. Birinci hads iinde Umer'in "Bu ehirli olaydnz Raslullah'n mescidinde ses ykselttiinizden dolay muhakkak cannz actrdm" sz bulunduu iin, Buh-r'nin artna gre merf'dur. kinci hads bundan (yedi bb) nce de gemiti (bn Hacer). "Mescidlerde ses ykseltmek mekruhtur. Bunun muttaki olan kimseden j' olmas yakmaz. Bbdaki birinci hads zahire gre mevkuf hadstir. Buhr indinde bu gibi hads, merf' hkmndedir. nk iinde Rasluliah'n mescidi zikr olunmutur. Mslim ise 300'e yakn olan bu gibi hadslerde Buhr'ye muhalefet etmi ve bu hadslerin merfuuna hkmetmitir" (Sh Veliv-yullah).
1316 / 2483

buhari

[234] Bb bal iie onu ta'kb eden iki hadsin mnsebetini Muhelleb yle beliriti: Buhr,Peygamber mescid iinde hutbe yaparken insanlarn onun etrafnda oturularm, limin etrafnda halka eklinde oturmalarna benzetti. nk zahir olan, Peygamber mescid iinde ve minber zerinde bulunduu zaman muhakkak yannda halka olanlar gibi gzlerini ona dikmi bir topluluk bulunurdu. Dierleri de yle dedi: bn Umer'in hadsi, baln iki rknnden biriyle ilgilidir; o da oturmadr. Eb Vkd hadsi ise, baln dier rknyle lgilidir; o da halka olmaktr (bn Hacer). [235] Bu ta'lki Mslim, Eb Usme'den; o da el-Veld'den diye, mevslen rivayet etmitir ki, bu da Nfi'nin bn Umer'den rivayet ettii hadsin ma'nsndadr. [236] Bu hadste ilim ve zikir iin halka tekl etmenin cevaz hkm vardr. Bu hkm hads iin konulan balkta zahirdir. Bu hads Kitbu'l-In'de "Meclisten ulat yere oturan kimse bb"nda gemiti. [237] Buhr bu hadsi Libs ve sti'zn Kitblarf nda da tahrc etmitir. Buhr'nin bunu ta'kben sevk ettii rivayet ile, rih Ayn'nin zikr ettii dier rivayetlerden Eb Bekr, Umer, Usmn, bn Umer, bn Mes'd ve Enes'in de mescidde bu vaziyette grldkleri sabit oluyor. Rivayet edilen bu Peygamber fiili i!e sahabe fiili, bunun caiz olduuna dellet edici ise de, Cbir ibn Ab-dillah'tan rivayet edilen bir hadste nehiy buyurulmutur. Bzlar bu nehyin menshiyetinc kaail olmak istemilerse de, delle mukaarin olmayan nesh da'-vs makbul olmayacandan, nehyi avret yerinin almas korkusu olduu zamana kasr edip, dier hallerde bu fiilin mutlak cevazna hkmetmilerdir. Bsbtn caiz olmadna kaail olanlar da vardr..... Hulasaten ( ^vl = Yz koyu yatmak)tan baka istirahat vaziyetlerinin hepsi caizdir. nbith, yn yz koyun yatmak ise nehyedilmitir ve hakknda: " Jii 14'^;" ij ^j - O, Allah Tela'nm hi sevmedii bir yattr" buyurulmutur. [238] Hadsle bb balnn mutabakat ciheti, Peygamber'in Eb Bekr'in mescid bina etmesine muttali' olup, onu bu ite ikrar eylemesidir (rdu's-Sr). el-Mzer yle dedi: ahsn, kendi mlknde mescid bina etmesi icm' ile caizdir; mlknn dnda se icm' le mumten'dir. Ummun faydalanaca mubah sahalarda se, kimseye zarar verilmemek art ile caizdir. Lkin bzs muhalefet ederek bunu men' etti ve yle muhakeme yrtt: nk yollarn mubah sahalar insanlarn faydalanlmas iin konulmutur. Mescid bina edildii zaman, bzlarnn faydalanmas men' olunur. te Buhr byie dnenleri redd etmek istedi ve Eb Bekr'in kssas ile istidlal eyledi (Fethu'l-Br). Buhr bu hadsi, buradan baka Hicret, tcre, Kefle ve Edeb kitblarm-da ksaltlm ve uzatlm olarak tahrc etmitir. Hadsin bir ksmn Gazvetu'r-Rec'de de sevk eylemitir (Umdetu'l-Kaari). [239] 206 Bu bb balnn konma sebebi: arlar araz paralarnn en errlisi, mescidler yer paralarnn en hayr/sdr" eklinde gelen hadse iarettir. Bu hadsi Bezzr ve dierleri tahrc etmitir, fakat isnad sahh deildir... Bir de denildi ki, bb balndaki mescidlerle murd, namaz klnan yerlerdir, namaz iin yaplm binalar deildir. Sanki "ar yerlerinde namaz bab" demi gibidir. [240] Btn asllarda byledir, tbn Munr bunda harf yanll olduunu ileri srp yle demitir: Bu bb isminin uygunluk ciheti, arda namaz klmam olma-syle birlikte, ibn Umer hadsinedir. Musannif, bir hayl edicinin, kapatlm olmasndan dolay orada namaz men' etmeyi hayl etmemesi iin, ar iinde mescid bina etmenin cevazn beyn etmek stemitir. nk bn Umer'in na^ maz, zerlerine kapatlan bir ev iinde idi. Bu kapatma mescid edinilmesini men' etmemitir (Fethu't-Br).
1317 / 2483

buhari

Buhr bu hadsi "Cematle namazn fazileti bb"nda da tahrc etmitir. [241] Bu hadsin lfz, Humeyd'nin el-Cem' Beyne's-Sah/ayi''nda yledir: "Peygamber (S) parmaklarm birbirine geirdi de: Y Abdellah, insanlarn ie yaramaz deersizleri iinde kaldn zaman sen nasl olursun? Onlarn ahid-leri ve emnetleri birbirine karm, ihtilf el misler ve yle olmulardr, buyurdu ve parmaklarn birbirine geirdi. Abdullah: Y Raslallah, nasl yapaym? dedi. Rasiullah: Tandm alr, tanmadm brakrsn; hususiyetin olanlar kabul edersin, onlar avammlanyle babaa brakrsn buyurdu." Bu hads, Buhr rivayetlerinin ounda dmtr. Bunu sml de, Eb Nuaym da Mustahrac'lannda zikretmemilerdir. Bu ancak el-Birzl'nin ayaz-masnda bulunmutur. Hadsin bb balna uygunluu, czlerinden birinde hsl olmutur. Buhr hadsin, bb isminin bir ksmna dellet etmesiyle yetinmitir. nk Eb Hureyre hadsi bb isminin tammna dellet etmitir (Umdelu'l-Kaar). [242] Buhr bunu Edeb'de ve Mezlim'de de ayr, ayr yollardan tahrc etti [243] Bhr bu hadsi ayr yoldan Sehv Bb'nda da tahrc etmitir. Bu hadsin bahisleri inallah Sehv Bb'nda gelecektir. [244] Rvlcr, Abdullah ibn Umer'in olu Salim le klesi Nfi'dir. Bunlarn her ikisinden de rivayet eden Ms ibn Ukbe, evvel Salim ibn Abdillah'n bu meknlarda namaz kldn grp byle dediini iittikten sonra, Nfi'den de keyfiyeti tahkik etmi ve Slim'in szlerini hep Nfi'nin szlerine uygun bulmu, yalnz ercfu'r-Ravh tepesindeki mescid hakknda ihtilf ettiklerini grmtr. erefu'r-Ravh, Medne'ye ki konak mesafede mbarek bir yerdir. Peygamber'in, burann fazleti hakknda iki hadsini Eb Hureyre rivayet etmitir: " Nefsim elinde olan Allah'aye-mn ederim ki, Meryem olu s gnn birinde Ravh caddesinde hacc yhud umre niyetiyle blend vz ile Lebbeyk Lebbeyk diye geecektir". Buras cennet vadilerinden bir vddir. Bu vdde benden evvel yetmi peygamber namaz klm ve Ms ibn mrn da srI oullar 'ndan yetmi bin kimse ile ya hacc, ya mu'temir yn umreye niyet etmi olarak buraya uramtr" (Umdetu 'l-Kaar). [245] Zu'1-Huleyfe, Mednc ahlsinin mkatdr. Oradan .ihrama girip hacc ve umreye giderler. Medine'ye drt, Mekke'ye yz doksan sekiz mil.mesafededir [246] Vd'I-Akk, Medine civarnda hurmalklar olan bir yerdir. Burada Sa'd ibn Eb Vakkaas bir kasr yaptrm ve orada vefat etmi, na' Medine'ye getirilmiti [247] Munsaraf, Mu'ccnu'l-Blcln'a gre, Mekke ile Bcdr'in ortasnda drder bc-rd yn drt konak mesafededir. [248] Irku'z-Zubye denilen mevk' olacak. [249] Ruveyse, Medne ile arasnda on yedi fersah olan byk bir kydr [250] Aree veya Arc, Ruveyse'den 13, 14 m uzakta byke bir kydr [251] Medne ile m yolcularnn birletikleri yerde, Cuhfe'ye yakn bir dan ismidir [252] Merru'z-Zuhrn - MerrTz-Zhrn-, buna halkn avamn Batnu Mcrv derlermi k, Mekke'ye bir merhale mesafededir. [253] Safrvt, Mekke ile Medne arasnda Merru'z-Zuhrn'a yakn bir yer ismidir [254] Mekke'ye yakn bir vd ismidir [255] Bu terceme Ahmed Nam merhumun Tecrd Tercemesi (II, 356-361)'nden bz kk
1318 / 2483

buhari

tasarruflarla alnmtr. Kendisinin de ifde ettii gibi, bu hadsi Trke'ye nakletmek hakkaten zordur. Hadste ta'rf edilen makaamiarm coraf mevkileri uzun seneler zarfnda tekerrr eden cevvlhdiselerin te'sriyle ekseriya -tbin devrine yetienlerin bile mehul kalacak vehileyok olmutur. Bundan dolaydr ki, sarihlerin buraya id izahlar pek yetersizdir. erhde geni tafsilt verme yolunu tutan Ayn (855) bile, en mkil noktalarda sktu tercih ediyor. Bunun sebebi -Ayn'ye muasr olan dier rih Hafz bn Hacer el-Askaln (852)'nn dedii gibi- bu mbarek makaamlardan yainz Zu'1-Huleyfe ile Rav-h'dak mescidlerden maadasnn daha o zamanlarda da ma'rf olmamasdr. Bunlardan evvelki sarihlerin zamanlarnda da iin bu merkezde olduuna b-he etmiyoruz. nk sadra if verecek bilgiler vereydiler, elbette bunlar da bize bildirmekte ihml gstermezlerdi. uras da dikkat ekicidir: Buhar bu hadste Medne yollan zerindeki mes-cidleri zikrettii hlde, Medne iinde Peygamber'in namaz kld makaamlar ve mescidler hakkndaki rivayetleri zikretmiyor. Zr bunlara dir kendisine ulaan hadsler, kendi artna uygun isndlarla gelmemitir. rih Ayn, Medne iinde ve civarnda isndlarla yerleri subt bulmu 48 kadar, Peygamber'e id namazgah senedleriyle sayyor. Fakat onun haytta olduu trihlerde bunlardan -Hafz bn Hacer'in beynna gre- sekizden madasnn zleri kaybolmu tur. Bu sekiz mbarek mescid de unlardr: 1. Kub Mescidi; 2. Bunun dousuna den Fudayh Cj^) Mescidi; 3. Ben Kurayza Mescidi; 4. Merubetu Tnni brahim (Ben Kurayza' Mescidi'nin kuzey indedir); 5. Ben Zafer Mescidi (Bak'nin dousunda olup Mescidu'I-Bale demekle ma'rftur); 6. Ben Muviye Mescidi (Mescidu'l-cbe adiyle ma'rftur); 7. Mescidu'1-Feth (Sel' nmndaki daa yakndr); 8. Mescidu'l-Kbleteyn (Ben Selime yurdundadr - Fethu'l-Bri). bn Hacer'in bu yazdklar zerinden 500 ksur yl dahagemitir... [256] Bz Buhr nshalarnda bu ara balk yoktur. Bu bblarla geen bblar arasndaki mnsebet vechi udur: Bunlardan nce geen bblar btn vecihleriy-Ie mescidlerin hkmleri hakkndadr. Buradaki be bb ise mescidler hricinde namaz klanlarn hkmlerini beyn hakkndadr [257] Bu hadsin bala delleti "duvarsz olarak" sznden karlr. nk bu lfz orada bir stre bulunduuna i'r edicidir. Zr "gayr" lfz barede dima sfat vki' olur. Takdiri "ii ey'in gayri cidrin"dir. Bir de sahra namazlarnda Peygamber'in dima stre kulland sabittir. Bu hads ayniyle ve bu isndla Kitbu'l-ilm'de "Kn hads iitmesi ne zaman sahh olur" babnda da gemitir. [258] Duvarsz yerde namaz klarken musallnin, kble cihetine, insan gemek ihtim li olursa namaz kldna almet olmak zere bir stre dikmesinin mendb olduunda ittifak vardr. Kimsenin gemiyeceine emniyet olunan yerde ise, mm Mlik ile mm afi'ye gre -bu husustaki hadslerin okluundan dolay- mu-sall yine stre dikmekle mkelleftir. Bununla beraber Urve, At, Salim ibn Abdillah, Kaasm ibn Muhammed, a'b, Hasen Basr gibi byk tabilerin sahrada stresiz namaz kldklar rivayet ediliyor. mmn stresi, cematin de stresidir. [259] limler cumhuru musall ile stresi arasndan gemenin harmhma kaail ol-mularsa da geen inn yhud hayvan, namaz klann namazn bozmaz. Hccetleri bundan nce geen bn Abbs hadsi ile Buhr ve Mslim'in ie'den rivayet ettikleri bu mealdeki hadstir: "Raslullah namaz klard. Ben de onun karsnda cenaze vaziyetinde aykr yatardm" Bu son hads, bzlar tarafndan "hayzh olduum hlde" ziyadesiyle rivayet edilmitir.
1319 / 2483

buhari

Buhr bu hadsi uzun ve ksa olarak, Tahrct'te, insanlarn abdest alma suyundan artan kullanmak babnda, Namz'da avret yerini rimc hadsinde, krmz elbise iinde namaz klma babnda, keza burada iki yerde; Ezan Ki-b'nda; Peygamber'in sfatnda iki yerde; Libs Kitb'nda iki yerde lahrc etmitir. [260] Buhr'nin bunu isbi etmekten maksad, musallnin, insanlara yolu danlmama-s ve bast yerden aln koyaca yere kadar olan mesafeyi daraltmamas iin buradaki mikdn gememesidir. Peygamber'in dikeldii yer ile duvar arasnn zr' olduu sabit olmutur. Byle olunca secde yeri ile duvar arasnda takriben bir davar geebilecek mesafe kalr (ah Veliyyuilah). [261] Davar geebilecek kadar yerin mikdrn lafmnde irUiif edilmitir. Bir kcrrc musall ayakta olduuna gre, duvar ile aras bu mikdr olmaldr demilerdir. te bu hlete gre rk' ve sucd pay brakmak iin arn mesafe lakdr edenler vardr. Bzlar bu mesafe bir kar olmaldr demilerdir ki, bu sucd hline gre bir takdirdir. Bzlar da alt arn taraflardr... Her hlde uzak durmamak lzmdr [262] Buhr bu bab, bzlarnn; Mescidi Harm'da namaz klnd zaman, insanlara darlk olmamas iin stre yaplmaz; zr orada insanlarn hepsi namaz tavaf ve dier tatlerle meguldrler, grn redd etmek iin balamtr [263] Hadsin bb balna uygunluu, "Bath'da nnde denek dikerek namaz kld" szndedir. nk Bath, Mekke'deki Bath'dr. Bu hads, bundan nceki ve sonraki bbtarda da gemitir. Buradaki rivayette "nsanlar, Peygamber'in abdest suyu damlalarn ellerine yzlerine srmeye baladlar" fkras fazladr. [264] Buhr'nin bu ta'Ikini, Ibn Eb eybe mevsien rivayet etmitir. Namaz klmakta olanlarn stvanelere daha hakkl olmalarnn vechi udur: Namaz klanlar ve konumakta olanlar direklere ihtiyata mterektirler. Konumakta olanlar onlara dayanmaya; namaz klanlar da onlar stre edinmeye muhtcdrlar. Lkin namaz klmakta olanlar, bir ibdette olduklar iin, onlar direklerde daha hakldrlar (A'yn). Stre arkasnda namaz meru olunca, direk arkasnda klmak evl tarikle merudur. Streye ynelmenin mendb sureti, onu ya sa, ya sol bann hizasna almaktr. [265] Bu direk, stvnetu'l-Muhcirn ismiyle ma'rftur. T Usmn zamanndan beri Raslullah'n mescidinde Mushaf'a tahsis edilmi bir yer olduu, bu rivayetten anlalyor. Mslim'in rivayetinde " Sandn arkasnda namaz klard" denildiine gre, Mushaf'n sandk iinde muhafaza edildii istidlal olunur. [266] Buhrburadaki hadsleri, cemat iinde olmad zaman iki direk arasnda namaz klmakta be's olmadna dell getirmi, mnferid iin diree doru namaz klmasnn evl olduuna, bu evieviyetle beraber iki direk arasnda durmasnda da kerahet olmadna iaret eimitir. "Cematte olmamakla" kaytlamas, cematte safflarn dmdz yaplmasnn istenmi olmasndandr [267] Hads ile bb unvnindaki deve ve aacn mnsebet ciheti udur: Deve aralarndaki toplayc ma'ndan dolay binee, "aa da evl tarkle deve semerinekatlmtr. Yhud da Nes'nin hasen bir isndla Al'den rivayet ettii u had-se iaret edilmitir: Al yle demitir: "Ben unu biliyorum ki, Bedr gn iimizde uyuyakalmami hibir insan yoktu. Yalnz Raslullah uyankt ki, bir aacn dibine doru t sabaha girinceye kadar hep namaz klp du ediyordu". Harbe, as, direk, yenilmesi hal! ve temiz bir hayvan, ayakta durdurarak deve semeri gibi bir eyi stre edinmek meru olduuna kysen, aalan da stre edinmek evl tarkle caizdir
1320 / 2483

buhari

[268] Dier rivayetlerde bu hadsin rvlerinden olan Esved ibn Yezd en-Naha'ye, ie: Namaz kesen eyler nedir? diye sormu...Oda Irak ehlinin mezhebi zere: Namaza kadn ile kpek keser, demi. te bunun zerine ie, metindeki hadsi sylemitir. Buhr bu hadsi be bb sonra yine tahrc etmitir [269] Bunu Abdurrazzk ile bn Eb eybe, kendi Muscmnafiarmda mevslen rivayet ettiler [270] Bu ta'lki de Abdurrazzk mevsien rivayet etmitir [271] Buhr hadsi burada ayr ayr iki senedle getirmitir. Buhr bu hadsi "bls'in Sfat"nda da tahrc etmitir Namaz kesmeye alan byle bir kimseye eytn denilmesi mecazdr. n.sanlardan bls ahlkl kimselere mecazen eytn denilmesi oktur. Kur'n'da da "nsan ve cimi eytnlar" (el-En'm: 112) buyurulmutur. Peygamber de: - ubhesiz: karn, yni kendisinden hi ayrlmayan seyrn, onunla beraberdir" buyurmutur (Mslim, Salt, "Namaz klann nnden geeni men' etmek bab"). [272] Yn mekruh olur mu, olmaz m? Yhud namaz klan alkoyduu zamanki karlama ile alkoymad zamanki aras ayrlr m? te musannif Buhr bu tafs le meyi ettt. Ve Usmn ile Zeyd ibn Sbit'ten zikrettii ve zahiri ihtilf olan iki haberi bir yere cem' etti... (bn Hacer). [273] Bu hadsten, uyuyan kimsenin arkasnda namaz klmann cevaz hkm istin-bt olunuyor. Mlik, Mchid, Tvs ise uyuyandan, namaz klana igal edecek bir ey gelmesi ihtimline ve namaz tenzih maksadna binen bunu mekruh saymlardr [274] Bu hads ayniyle bu isndla "Yayg zerinde namaz" babnda, yn Kitbu's-Salt'm 22. babnda da gemitir. Hadsin buradaki bala uygunluu, yn bala dellet ciheti aktr. Peygamber'in, farz namazlar dima mescidde cematle kld bilindii iin, evinde kld bu namaz elbette snnet, tatavvu', nafile, yn farzlara ilve olarak kld namazlardr. Namaz klann karsnda kadnn yatmas namaz kesmezse, nnden gemesi evl tarikle kesmez. Selefte de, halefte de fakhler cumhurunun; bu arada Eb Hanfe, Mlik ve afi'nin gr budur [275] Bu "Namaz hibir ey kesmez" hkm, tahsis edilmi nm bir hkmdr. nk konumak ve ameli kesr, namaz keser. Yhud da bundan murd, haklarnda niza edilen kadn, eek ve kpekten hibiri namaz kesmez demektir (Kastalln). [276][276] Zeyneb, Peygamber'in en byk kzdr. Kocas Ebu'l-s ibnu'r-Rab' ibn Abdi'IUzzibn Abdiemsibn Abdi Menf tr. Bu zt " *kn '^ = Bath'nn ars-lan yavrusu" lakabyle mehur olmutur. Bunun annesi Hadce binu Huvey-lid'in ana baba bir kzkardei Hind bintu Huveylid'dr. Ebu'I-s, Chiliyet'te Mekke'nin mal okluu, gzel ticret, doruluk ve emnet hususlarnda parmakla gsterilen ricalinden idi. Nbvvetten nce, Peygamber'in hemen her gn beraber olduu, sabah akam beraber yemek yedii sk dostlarndan idi. Henz vahy gelmeden evvel, Hadce, kzlar Zeyneb'i bu Ebu'1-As'a vermeyi Pey-gamber'e teklf etmi, o da zevcesine hibir hususta muhalefet etmemek detinde olduu iin, derhl muvafakat etmiti. Bu zev ile zevcenin arasn, Bedr'den sonra slm ayrd. Sonradan Ebu'l-s mn etmekle yine Peygamber dmdl ile ereflenmitir. Bedir esirleri arasnda iken Zeyneb'in Mekke'den annesi Hadce'nin hediyesi olan gerdanl, kocasn kurtarma fidyesi olarak gnder mesi, Peygamber'in gerdanl grp tanmas, ve meclise "sterseniz bunu sahibine idde ediniz" teklifinde bulunmas, cidden insan inceltip duygulandracak ve tekrar tekrar okunmaya deer vakalardr. Umme bintu Ebi'l-s ibni'r-Rab', Peygamber'in pek sevgili torunu di. bn Sa'd'm ie'den rivayetine gre, Rasluliah'a bir defa boncuktan bir gerdanlk hediye edilmi. "Bunu ev halkndan en ok sevdiime vereceim" buyurmu. Kadnlar ie'yi kasdederek: Eb
1321 / 2483

buhari

Kuhfe'nin kz bunu kazand, ' demiler. Derken Peygamber Umme bintu Zeyneb'i steyip gerdanl onun boynuna takmtr. Dier rivayette "Bunu en merhametli olannz kimse ona vereceim" buyurmu ve kiSdeyi Ebu'I-s'n Zeyneb'den olan kznn boynuna kendi eliyle balamtr. Bu Umme, babas lnce Zubeyr ibnu'I-Avvm'n vesayetinde kalmtr. O da Umme'yi, Ftma'nn vefatndan sonra Al bn Eb Tlib ile evlendrmitir. [277] Raslullah'n bunu yapmas, cevazn beyn iindir. Bu, kyamete kadar devam edecek bir kaanndur. Nitekim Eb Hanfe. afi ve Ahmed ibn Hanbel'in mez-hebleri de budur. Sdece Mlikler cevaz kabul etmezler. Mslim'deki "Peygamber'i omuzunda Umme olduu hlde imm olarak halka namaz kldrr grdm" rivayeti, bunun farz namazda yapldn ak olarak gsterir. Zten Peygamber mescidde yalmz farz namazlar klmak, snnet ve nafileleri evinde klmak detinde idi. [278] Yn mekruh olur mu, olmaz m? Babn hadsi bunda kerahet olmadna dellet etmektedir. [279] Bu hads az bir farkla "Musallnin elbisesi secdede kadna dokunur" babnda (19. bbda) gemiti [280] Bundan evvelki balkta, kadn namaz klan erkein elbisesine dese de, namazn ahinliinin beyn vard. Bu balkta ise, namaz klan erkein vcdunun bir ksm kadna dokunsa da, namazn yine sahh olacann beyn vardr. Erkek ile kadnn birbirine el srmeleri, abdest bozaca grnde olan fiyye'ye kar, bu hadsle de hccet getiriliyor. Onlar ise arada belki bir hil vard, yhud ellemekle abdest bozulmamas ihtiml ki peygamberlik hususiyet-, lerindendir diye te'vl ederler. [281] Daha evvel de sylediimiz gibi, bu hads, maksd ve ma'n bir olmakla beraber, elCmi'u's-Sahh'\n birok bblarnda ayr ayr yollardan ve deiik lfzlarla Hz. ie'den rivayet edilmitir. [282] Buhr bu hadsi Kitbu'l-Vud'un 73. "Namazda iken zerine pislik atlan y-hud cife atlan kimsenin namaz fsid olmayaca" babnda delil olarak getirmiti. Burada da bz kk lfz farklanyle bb balna dcll olmak zere tekrar getirmitir.

1322 / 2483

buhari

1323 / 2483

buhari

1324 / 2483

buhari

8- KTBU MEVKTTS-SALT (Namaz Vakitleri Kitab) 1- Namaz Vakitleri ve Faziletleri Bab 2- Bab: Yce Allah'n u Kavli: 3- Namaz Dosdoru Klmak zereineBey'at Bab 4- Bab: Namaz Klmak (Gnahlara) Keffarettir 5- Vakti inde Klnan Namazn Fazileti Bab 6- Bab: Be Namaz (Aralarndaki Gnahkara) Keffarettir 7- Namazn Kendi Vaktinde Zayi' Klnmas Bab 8- Bab: Namaz Klmakta Olan Kimse. Aziz ve Celil Olan Rabbna Munacat Etmektedir 9- Scan iddetli Vaktinde le Namazn Serinlie Brakmak Bab 10- le Namazn Seferde de Serinlie Brakmak Bab 11- Bab: le Namaznn Balan Vakti, Gnein Tam Ortadan Batya Meylettii Sradr 12- le Namazn kindiye Kadar Geri Brakmak Bab 13- kindi Namaznn Vakti Bab 14- kindi Namaznn Vakti Bab 15- kindi Namazn Karan Kimsenin Gnah Bab 16- kindi Namazn Terkeden Kimsenin Gnah Bab 17- kindi Namaznn Fazileti Bab 18- Gnein Batmasndan nce kindi Namazndan Bir Rek'at Yetitiren Kimse Bab 19-Akam Namaznn Vakti Bab 20- Akam Namazna Ia Denilmesini Kerih Gren Kimse Bab 21- (Hadislerde) Ia ve Ateme'nin Zikredilmesi ve Ateme smini Ia Ma'nasna Kullanmay Caiz Gren Kimse Bab 22-nsanlar Toplandklar Yahud Toplanmakta Geciktikleri Zaman Yats Namaznn Vakti Bab 23- Yats Namaznn Fazileti Bab 24-Yats Namazndan nce Uyumann Mekruh Grlmesi Bab 25- Uyku Basmasna Yenilen Kimsenin Yats Namazndan ' Evvel Uyumas Bab 26-Yats Namaznn Vakti Gece Yarsna Kadardr Bab 27- Sabah Namaznn Fazileti Bab 28- Sabah Namaznn Vakti Bab 29- (Gne Domadan Evvel) Sabah Namazndan Bir Rek'at Yetitiren Kimse Bab 30- (Gne Batmadan Evvel) kindi Namazndan Bir Rek'at Yetitiren Kimse Bab 31- Sabah Namazndan Sonra Gne Ykselinceye Kadar Namaz(n Hkm Nedir?) Bab 32- Bab: Musall, Klaca Namaz in Gnein Douu ncesi Vakti Semez 33- kindiden Sonra ve Bir de Sabah Namazndan Sonra Mstesna: Namaz Klmay Kerih Grmeyenler Bab 34- kindi Namazndan Sonra Klnagelen Faiteler ve Benzeri Namazlar (Cenaze ve Ratibeler Gibi) Bab 35- Bulutlu Gnde Namaz Evvel Vaktinde Eda Eylemek Bab 36- Namaz Vaktinin kp Gitmesinden Sonra Ezan Okumak Bab 37- Vakit Geip Gittikten Sonra nsanlara Cemaatla Namaz Kldran Kimse Bab 38- Kim Bir Namaz Unutursa Onu Hatrlad Zaman Hemen Klsn. O, Bu Namazdan Bakasn Kaza Etmez Bab 39- Gemi Namazlarn Sra le Kaza Edilmeleri Bab 40- Yats Namazndan Sonra Uyumayp Lakrd Etmenin Mekruh Grlmesi Bab 41- Yats Namazndan Sonra lim ve Dier Hayrl ler Hususnda Uyank Kalp Sohbet
1325 / 2483

buhari

Etmek Bab 42- Konuklar ve Aile Ferdleriyle Beraber Gecenin Bir Ksmnda Uyank Kalp Sohbet Etmek Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
8- KTBU MEVKTTS-SALT (Namaz Vakitleri Kitab) 1- Namaz Vakitleri ve Faziletleri Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: "nk namaz, m'minler zerine vakitleri belli bir farz olmutur"(en-Nis. 103) Yn Allah mzminlere bu farzn vakitlerini ta'ym etmitir [1].
1- Bize Abdullah ibn Mesleme tahds edip yle dedi: Ben M-lik'in huzurunda okudum; o da bn ihb'dan (o, yle demitir): Umer ibn Abdilazz bir gn ikindi namazn geri brakt. Yanna Zu-beyr ibnu'l-Avvm'n olu Urve girdi de, ona unu haber verdi: Mu-gre ibn u'be Irak'ta iken bir gn namaz ge brakmt. Bunun zerine Eb Mes'd el-Ensr onun yanma girdi de: Y Mugre! Bu, namaz ge brakma nedir? Kat' bilmez misin ki, Cibril indi namaz kld [2]. Raslullah da (ardnda) kld. Sonra bir daha kld, Raslul-lah da kld.Sonra bir daha kld. Raslullah da kld.Sonra bir daha kld, Raslullah da kld. Sonra bir daha kld, Rasluliah da kld [3]. Sonra: "te bununla emr olundum" dedi [4]. Bu szlerin sonunda Umer ibn Abdilazz, Urve'ye: Sylemekte olduunu iyi bil. Namaz vakitlerini Raslullah iin ikaame eden, yn vakitleri ta'yn eden Cibril'in kendisi midir? dedi. Bunun zerine Urve de: Ber ibn Mes'd, babasndan byle tahds ederdi, dedi. Yine Urve yle dedi: Yemn olsun (teyzem) ie bana, Raslullah(S)'n henz hcresinde gne varken ve glge hcreden ykselmeden ikindiyi klar olduunu syledi [5] 2- Bab: Yce Allah'n u Kavli:

'Hepiniz O'na dnn, O'ndan korkun. Namaza devam edin, mriklerden olmayn" (er-Rm: 31) [6]
2-.......bn Abbs (R) yle demitir: Abdu'I-Kays hey'eti, Raslullah'n huzuruna geldiler ve: Biz u topluluktan Raba kablele-rindeniz. Biz sana baka zaman deil, yalnz haram ayda ulaabiliriz. O halde bize bir ey emret de, biz onu senden alalm ve arkamzda kalanlar ona da'vet edelim, dediler. Bunun zerine Raslullah (S): "Ben sizlere drt ey emrediyor ve drt eyden nehy ediyorum: Allah'a mn etmek" dedikten sonra, Allah'a mn etmeyi onlara yle tefsr etti: "L ilahe ille'ilah- Allah'tan baka ilh olmadna ve benim Allah 'in Rasl' olduuma ahadet etmek, namaz dosdoru klmak, zekt ed etmek, ganimet aldklarnzn bete birini bana ver-menizdir. Dubb', hantem, muhayyer ve nakrden nehyediyorum" (Yn, bu isimlerdeki kablara ra kurmaktan nehyediyorum)[7]. 3- Namaz Dosdoru Klmak zereineBey'at Bab [8]
1326 / 2483

buhari

3.......Bize Kays (ibn Eb Hazm), Cerr ibn Abdillah'tan tahds etti. O: Ben Raslullah'a, namaz dosdoru klmak, zekt vermek ve her mslmna samimiyetle hayr isteyici olmak zere bey'at ettim, demitir[9]. 4- Bab: Namaz Klmak (Gnahlara) Keffarettir 4-.......Bana akk tahds edip yle dedi: Ben Huzeyfe'den iittim, yle dedi: Biz Umer (R)'in yannda oturuyorduk. Umer: Raslullah (S)'n fitne hakkndaki szn hanginiz ezberinde tutuyor? diye sordu.Ben ezberimde tutuyorum,hem de Raslullah'n syledii gibi, dedim. Umer: O'na (yn Peygamberce) yhud buna (bu makaaleye) kar ok cesursun, dedi [10] Ben: nsann ehli, mal, ocuklar ve komusu yznden urad fitneye, namaz, oru, sadaka, iyilii emr, ktlkten nehy keffret olur, dedim. Umer: Sormak istediim bu fitne deildir, lkin denizin dalgalanmas gibi dalgalanacak olan fitnedir, dedi. Bunun zerine Huzeyfe: Ey M'minlerin Emri, o fitneden senin zerine bir ey yoktur. nk seninle onun arasnda kilitli bir kap vardr, dedi. Umer; Kap krlacak m, yoksa alacak m? diye sordu. Huzeyfe: Krlacak, dedi. Umer: O takdirde ebeden kilitlenemiyecek, dedi [11]. Biz Huzeyfe'ye: Umer kapy biliyor mu? diye sorduk. Huzeyfe: Evet, yarndan evvel bu gecenin geleceini bildii gibi (biliyordu). Ben ona, iinde hibir yalan yanl bulunmayan bir sz sylemiimdir, dedi. (Rv akk ibn Seleme el-Esed:) Biz kendimiz Huzeyfe'ye sormaa cesaret edemedik de, Mesrk ibnu'l-Ecda'a: Kap kimdir? diye sordurduk. O da kapy ondan renip: Kap Umer'dir, dedi [12]. 5-....... bn Mes'd (R) yle demitir: Bir kimse (yabanc) bir kadndan bir pck ald[13]. Mteakiben o zt Peygamber'e geldi ve olan ii ona haber verdi. Bu hdise zerine Azz ve Cell olan Allah, u yeti indirdi: 'Gndzn iki tarafnda, gecenin de yakn saatlerinde dosdoru namaz kl. nk gzellikler ktlkleri (gnhlar) giderir. Bu, iyi dnenlere bir 'ddr" (Hd: H4) [14]. Bunun zerine o kimse: Y Raslallah, bu yalnz benim iin mi? diye sordu. Raslullah (S): "mmetimin hepsi iin, btn ferdleri iindir" buyurdu [15]. 5- Vakti inde Klnan Namazn Fazileti Bab [16] 6-.......Bize u'be tahds edip, yle dedi: Bana Veld ibnu'I-Ayzr haber verip yle dedi [17]: Ben Eb Amr e-eybn (96)'den iittim, yle diyordu: Abdullah ibn Mes'd'un evini iaret ederek, bize u evin sahibi tahds edip yle dedi: Ben Peygamber'e: Amellerin hangisi Allah'a daha sevgilidir? diye sordum. Peygamber (S): "Vaktinde (klman) namaz" buyurdu. Abdullah dedi ki: Sonra hangisi? dedim. Peygamber: "Sonra ana-babaya iyilik etmek" buyurdu. Abdullah dedi ki: Sonra hangisi? dedim, Peygamber: "Allah yolunda cihdetmek"buyurdu. bn Mes'd: Bunlar bana Raslullah (S) tahds edip syledi. Daha ziydesini soraydm, yine bana haber verecekti, dedi [18]. 6- Bab: Be Namaz (Aralarndaki Gnahkara) Keffarettir [19]
1327 / 2483

buhari

7-.......Eb Hureyre (R) Raslullah (S)'tan yle buyururken iitmitir: "Re 'yinizi syler misiniz: Birinizin kaps nnde bir akarsu bulunsa, (ev sahibi) her gnde be defa onun iinde yaykansa, ne dersiniz? Bu ykanma, onun kirinden pasndan birey brakr m?" buyurdu. Sahbler: Hayr, bu onun kirinden hibir ey brakmaz, dediler. Raslullah "Be (vakit) namaz da ite bunun gibidir. Onlarla Allah Tal gnhlar siler, mahveder" buyurdu [20]. 7- Namazn Kendi Vaktinde Zayi' Klnmas Bab [21] 8-.......Bize Mehd, Geyln'dan; o.daEnes'ten tahds etti. Enes (Haccc namaz vaktinden te'hr edince): Peygamber (S) zamannda mevcd olanlardan hibir ey tanmyorum, dedi. Kendisine: Namaz (Peygamber zamannda mevcd olup devam eden bir eydir, binenaleyh bu umm selbedici kazyye nasl doru olur?), denildi. Enes (cevbnda): O, kendisinde zayi' klmalar, tayrler yapp, zayi' etmi olduunuz bir ey deil mi? dedi. 9-.......Usmn ibn Eb Ravvd yle demitir: Ben ez-Zuhr'den iittim, yle diyordu: Ben Dmak'ta Enes ibn Mlik'in yanma girdim; o alyordu. Ona: Seni alatan nedir? dedim. Enes: (Beni Raslullah zamannda) erimi olduklarmdan, namaz mstesna, hibir eyi tanmaz olmaklm (alatyor). te bu namaz dahi zayi' edilmitir, dedi [22]. Ve Bekr ibn Halef yle dedi: Bize Muhammed ibn Bekr el-Bursn (203) tahds edip, yle dedi: Bize Usmn ibn Eb Ravvd, bu tarzda haber verdi [23]. 8- Bab: Namaz Klmakta Olan Kimse. Aziz ve Celil Olan Rabbna Munacat Etmektedir [24] 10-.......Bize Him, Katde'den; o da Enes'ten olmak zere tahds etti. Enes (R) yle demitir: Peygamber (S): "Her biriniz namaz kld zaman bhesiz Rabb ' ile mnct eder. O hlde sakn sa tarafna tkrmesin, velkin (sktnda) sol ayann altna (tkrsn)" buyurdu. Ve Sad ibn Eb Arbe, Katde'den yle dedi: "n tarafna yhud nne tkrmesin, velkin (muztarr kalrsa) ya sol tarafna, ya ayaklarnn altna (tkrsn)". Ve u'be ibnu'l-Haccc yine Katde'den olmak zere yle dedi: "nne ve sana tkrmesin, velkin (skrsa) .yer 50/ tarafna, ya (sol) ayann altna tkrsn". Humeyd de Enes'ten; o daPeygamber(S)'den olmak zere yle buyurduunu syledi: "Namaz klmakta olan kimse kblesine kar ve sa tarafna tkrmesin, lkin (skrsa) 50/ tarafna yhud (sol) ayann altna tkrr"[25]. 11-.......Bize Katde, Enes(R)'ten; o da Peygamber'den olmak zere yle tahds etti: Peygamber (S) yle buyurdu: "Secde ederken secdenizi tam yolunda yapnz. (Namaz klan kimse) kollarn kpek gibi yere yaymasn. (Skp) tkrd vakit de nne ve sa tarafna tkrmesin. nk o, Rabb' ile mnct etmektedir"[26]. 9- Scan iddetli Vaktinde le Namazn Serinlie Brakmak Bab 12-.......Salih ibn Keysn yle dedi: Bize el-A'rac Abdurrahmn ve ondan bakas, Eb Hureyre'den tahds etti. (Salih ibn Keysn dedi ki:) Ve yine Abdullah ibn Umer'in himayesinde bulunan Nfi', Abdullah ibn Umer'den tahds etti. Eb Hureyre ile bn Umer, bu rvlerden her
1328 / 2483

buhari

birine Rasllulah'tan tahds etmilerdir. Raslul-lah (S) yle buyurdu: "Scak iddetlendii vakitte namaz serin/ie braknz. nk scan iddeti cehennemin kaynamasndandr"[27].
13-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Peygamber'in mezzini le namaz ezann, okumaa davrand. Peygamber (S) hemen: "Serinlii bekle, serin/ii bekle!" buyurdu.-Yhud da: "Bekle, bekle!" buyurdu.- Ve yine Peygamber: "Scan iddeti, cehennemin kaynamasndandr. Scak iddetli olduu zaman, (namaz serin vakte brakclar olarak) namazdan geri durun, t tepelerin glgelerini uzanm grdnz zamana kadar" buyurdu [28]. 14-....... Bize Sufyn (ibn Uyeyne) tahds edip yle dedi: Biz bunu ez-Zuhr'den ezberledik, o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre'den. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Scak iddetli olduu zaman namaz serin/ie brakn. nk scan iddeti cehennemin kaynamasndandr. Cehennem atei Rabb'-na ikyet arzetti de: Y Rabb, bir ksmm bir ksmm yedi (yn ben beni yiyorum, izin ver) dedi. Allah da iki defa nefes almasna izin verdi. Nefesin biri kn, dieri yazn. te hissetmekte olduunuz scan en iddetlisi ile souun en iddetlisi budur"[29]. 15-.......Eb Sad yle demitir: Raslullah (S): "le namazn serinlie braknz. ntyk scan iddeti, cehennemin kaynama-sndandr" buyurdu. Sufyn es-Sevr, Yahya el-Kattn ve Eb Avne, Hafs ibn G-ys'a mutbaat ettiler[30]. 10- le Namazn Seferde de Serinlie Brakmak Bab [31] 16-.......Eb Zerr el-Gfr (R) yle demitir: Biz Peygamber'Ie birlikte bir seferde bulunuyorduk. Mezzin le namaz iin ezan okumak istedi. Peygamber (S) "Serinlii bekle!" buyurdu. Bir mddet sonra mezzin yine ezan okumak istedi. Peygamber yine: "Serinlii bekle!" buyurdu. Nihayet mezzin, biz tepelerin glgelerini uzanm grdmz zamana kadar bekledi. Bunun zerine Peygamber: "b-hesiz scan iddeti cehennemin kaynamasndandr. Binenaleyh scak iddetlendii zaman namaz serinlie brakn" buyurdu. bnAbbs: "Tetefeyyeu zlluh = Glgelerimeyillenir dner" (en-Nahl: 48) demektir, dedi[32]. 11- Bab: le Namaznn Balan Vakti, Gnein Tam Ortadan Batya Meylettii Srad r

Cbir: Peygamber (S) le namazn gndzn ortasnda scan iddetli olduu zamanda kldrrd, Dedi [33].
17-.......ez-Zuhr yle dedi: Bana Enes ibn Mlik yle haber verdi: Raslullah (S) gne (gndzn ortasndan) meylettii zaman kt ve le namazn kldrd [34]. Akabinde minber zerinde ayakta durdu, kyamet saatini zikretti. Kyamet gnnde byk byk iler olacan zikredip haber verdi. Sonra: "Bana birey sormak isteyen varsa sorsun. Bu makaammda durduum mddete her ne sorarsanz hemen muhakkak haber veririm" buyurdu. nsanlar alamakta ileri gittiler, Raslullah da: "Bana sorunuz" demeyi oaltt [35]. Derken bn Huzfe es-Sehm ayaa kalkp: Benim babam kimdir? diye sord u . Raslullah: "Baban
1329 / 2483

buhari

Huzfe'dir"buyurdu [36]. Sonra yine "Bana sorunuz" demeyi oaltt. Bunun zerine Umer ibn Hattb, iki dizi stne kt de: Biz Allah' Rabb, slm' dn ve Muhammed'i peygamber olarak kabul ve tasdk ettik, dedi. Bunun zerine Raslullah skt etti. Sonra "Demincek cennet ile cehennem u duvarn yznde bana arz olundu. Ben byle hayrn ve errin benzerini grmedim" buyurdu.
18-.......Bize u'be, Ebu'l-Minhl'den; o da Eb Berze'den tahds etti (Eb Berze -R- yle demitir): Peygamber (S) sabah namazn her birimiz yannda oturan tanyacak kadar aydnlk olduu zaman kldrr, bu namazda altmtan yz yete kadar okurdu. le namazn gne (batya) meylettii vakitte kldrrd[37]. kindiyi de, birimiz (namazdan sonra mescidden) Medine'nin en uzak yerine gider dnerdi de, gne henz dipdiri bulunurdu[38]. Rv Ebu'lMnhl dedi ki: Ben Eb Berze'nin akam namaz hakknda dediini unuttum. Eb Berze: Raslullah yats namazn gecenin (ilk) te birine kadar -sonradan dediine gre, yarsna kadar- geriye brakmakta be's grmezdi, dedi. Ve Muz ibn Muz (196) dedi ki: u'be ibn Haccc (yukarda geen isndyle) yle dedi: Sonradan Ebu'l-MinhPe dier bir kerre daha kavutum da kendisi: Yhud gecenin te birine kadar, dedi[39]. 19-.......Bana Glib el-Kattn, Bekr ibn Abdillah el-Muzen'den; o da Enes ibn Mlik'den tahds etti. O yle dedi: Biz Raslullah'n arkasnda le namazlarn kldmz zamanlarda scaktan korunmak iin kendi elbiselerimiz zerine secde ederdik [40]. 12- le Namazn kindiye Kadar Geri Brakmak Bab 20-.......Bize Hammdibn Zeyd, Amr ibn Dinar'dan; o daCbir ibn Zeyd'den; o da bn Abbs'tan tahds etti (O, yle demitir): Peygamber (S) le ile ikindiyi, akam ile yatsy (birlikte) yedi rek'at ve sekiz rek'at olarak kldrd [41]. Eyyb Sahtiyan Cbir'e: Muhte-rnil ki bu yamurlu bir (gndz ve) gecede olmutur, dedi. Cbir de: Muhtemildir, dedi. 13- kindi Namaznn Vakti Bab

Ve Eb Usme, Him'dan: "Gne Aie'nin odasndan kmadan" dedi [42].

21-.......Bize Enes ibn I yd, Him'dan o da babas Urve'den tahds etti. ie (R): Rasluilah (S), ikindi namazn gne ie'nin hcresinden kmam hlde iken klard, demitir. 22-.......ie(R): Raslullah (S) ikindi namazm henz ie'nin hcresinde gne varken ve glge ie'nin hcresinden ykselmeden klard, demitir. 23-.......Bize Sufyn ibnu Uyeyne, ez-Zuhr'den; o da Urve'den; o da ie'den olmak zere yle haber verdi: ie (R): Peygamber (S), gne odamda zahirken ve henz glge ykselmemiken ikindi namazn klard, demitir. Ve mm Mlik, Yahya ibn Sad, uayb ibn Eb Hamza ve bn Eb Hafsa: "Gne ykselmeden nce" diye rivayet etmilerdir[43]. 24-.......Bize Avf, Seyyar ibn Selme'den haber verdi. O yle demitir: Ben ve babam, Eb
1330 / 2483

buhari

Berze el-Elemi (R)'nin yanna girdik. Babam ona: RasluIIah farz yazlm namaz nasl klard? diye sordu. Eb Berze yle dedi: RasluIIah, sizin l Namaz diyegeldii-niz zuhur (yni le) namazn, gne gn ortasndan bat cihetine kaydnda kldrrdi[44]. kindi namazn kldrr, birimiz namazdan sonra Medine'nin en uzak yerindeki evine dnerdi de gne henz dipdiri bulunurdu. (Rv Seyyar dedi ki:) Ben Eb Berze'nin akam namaz'hakknda syledii sz unuttum. Eb Berze yle devam etti: RasluIIah, sizin Atame adn vermekte olduunuz yats namazn geri brakmay sever, terch, ederdi. Bu namazdan evvel uyumay, ve ondan sonra oturup konumay kerh grrd, holanmazd[45]. Sabah namazndan da, insan kendi yannda oturan tanyacak kadar aydnlk olduu zaman kar ve (bu namazda) altmla yz yete kadar okurdu
25-.......Enes (R) yle demitir: Biz ikindi namazn klardk. Sonra insan Amr ibn Avf oullan yurduna giderdi de, onlar ikindi namaz klyorlar bulurdu [46]. 26-.......Bize Eb Bekr ibnu Usmn ibnSehlibn Huneyf haber verip yle dedi: Ben Eb Umne (Es'ad ibn Sehl)'den iittim, yle diyordu [47]: Bir defa Umer ibn Abdilazz'in arkasnda le namazn kldk. Sonra kp Enes ibn Mlik'in yanna girdik. Biz onu ikindiyi klyor hlde bulduk. Ben ona: Ey amucam, u kldn ne namazdr? diye sordum. Enes: kindi namazdr; bu namaz, vaktiyle beraberinde klmakta olduumuz Rashllah'm namazdr, dedi [48]. 14- kindi Namaznn Vakti Bab 27-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Enes ibn Mlik (R) tahds edip yle dedi: Raslullah (S), gne henz yksek ve dipdiri olduu halde ikindi namazn kldrd. Namazdan sonra Avl'ye gidecek insan giderdi de, gne hl yksek bulunurken onlarn yanna varrd. (Rv dedi ki:)Avl'nin bz yerleri Medine'ye drt mil yhud ona yakn mesafededir [49]. 28-....... Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Enes ibn Mlik'ten olmak zere haber verdi. O yle demitir: Bizler ikindi namazn klardk. Namazdan sonra bizlerden Kba'ya gidecek olan kimse gider, gne hl yksek bulunurken Kubhlar'm yanma varrd[50]. 15- kindi Namazn Karan Kimsenin Gnah Bab 29-.......Rize Mlik, Nfi'den;oda bn Umcr(R)'dcn haber verdi: O yle demitir: Raslullah (S): "kindi namazn vaktinden karan kimse sanki ehlini ve maln elinden karm gibidir" [51] buyurdu. Eb Abdillah yle dedi: Yetirukum a'mlekum "Size amellerinizi eksiltti" demektir. Kendisinin bir yaknm ldrdm yhud ona id mal aldm zaman Vetertu'r-racule (denir)[52]. 16- kindi Namazn Terkeden Kimsenin Gnah Bab 30-.......Ebu'l-Melh yle demitir: Biz bulutlu bir gnde Bureyde ile gazvede bulunduk. Bureyde yle dedi: kindi namazn ta'-cl ediniz. nk Peygamber (S): "Herkim ikindi namazn (kasden) terk ederse ameli btl olur" buyurdu [53].
1331 / 2483

buhari

17- kindi Namaznn Fazileti Bab 31-.......Bize sml, Kays'tan; o da Cerr'den olmak zere tahds etti. Cerr ibn Abdillah elBecel (R) yle demitir: Bizler Peygam-ber'in yannda bulunuyorduk. Peygamber (S) bir gece; yn ayn on drd olan bedr gecesi aya bakt da, yle buyurdu: "Sizler u ay, grlmesinden hibiriniz mahrum olmakszn (yhud birbirinize gsterebilmek iin skp stste ylmanza hacet kalmakszn) [54] hepiniz zahmetsizce gryor olduunuz gibi, Rabb'inizi de muhakkak ylece greceksiniz [55]. Artk gnein domasndan ve batmasndan evvelki namazlarn hibirinden ahkonmamamza muktedir olursanz, onu yapnz"[56]. Sonra u yeti okudu: "...Rabb'ini, gnein douun-dan evvel ve batndan nce hamd ile tesbh eV (Kaaf: 39). sml ibn Eb Hlid: Bu namazlar yapn, sakn bu namazlar sizden kap gitmesin, demitir. 32-.......Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den olmak zere tahds etti. O, yle demitir[57]: Raslullah (S) yle buyurdu: "Bir takm melekler geceleyin, dier takm melekler de gndzn birbirlerini mtekb size gelirler. Bunlar sabah ile ikindi namazlarnda birleirler. Sonra iinizde kalm olan melekler semya ykselirler[58] Rabb'lar namaz klm kullarnn hller'ni en iyi bilir olduu hlde, yine o meleklere: Kullarm ne hlde braktnz? diye sorar. Onlar da: Biz onlar namaz klar hlde braktk ve yanlarna da namaz klarlarken varmtk, derler"[59]. 18- Gnein Batmasndan nce kindi Namazndan Bir Rek'at Yetitiren Kimse Bab [60] 33-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Biriniz ikindi namazndan bir secdeyi gn batmadan evvel yetitirdii zaman, namazn tamamlasn. Sabah namazndan da bir secdeyi gn domadan nce yetitirdii zaman, o da namazn tamamlasn" [61]. 34-....... Bana brahim, bn ihb'dan; o da Salim ibn Abdillah'tan; o da babasndan olmak zere tahds etti ki, babas Abdullah ibn Umer (R) ona, Raslullah'tan u temsili iittiini haber vermitir: Raslullah (S) yle buyuruyordu: "Sizden evvel gelen mmetlere nis-betle sizin (dnydaki) bekaanz, (btn gne nisbetle) ikindi namazndan gnein batmasna kadar olan mddet gibidir [62]. Tevrat ehline Tevrat verildi. Onunla altlar. Lkin gn yary bulunca almaktan ciz kaldlar. Fakat kendilerine yine birer krt (olan gndelikleri) verildi. ncl ehline de ncil verildi. Onlar da ikindi namaz vaktine kadar (onunla) altktan sonra, onlar da ciz oldular. Onlara da birer krt (olan gndelikleri) verildi. Sonra bize Kur'n verildi. Gnein batmasna kadar altk ve bize ikier krt olarak (gndelik) verildi. Bunun zerine Tevrat ehli ile ncl ehli: Ey Rabb'tmz, onlara ikier krt, bize ise (yalnz) birer krt verdin; hlbuki biz daha ok altk, derler. Aziz ve Cell olan Allah da: (Btn gn altnza gre art edilen) gndeliinizden birey kestim mi? diye sorar. Onlar: Hayr (kesmedin), derler. O da: te o benim fadlmdr ki, onu dilediime veririm, buyurur*'[63]. 35-....... Bize Eb Usme, Bureyd'den; o da Eb Burde'den; o da Eb Musa'dan olmak zere tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Mslmanlara kar Yahudiler ve Hnstiyaniar'n hli una benzer ki, bir adam bir takm
1332 / 2483

buhari

kimseleri (sabahtan) gecenin girmesine kadar almak zere cretle tutmu. Bu iiler gnn yansna kadar altktan sonra: Senin (verecein) gndelii istemeyiz, deyip savumular (tam creti hakk etmemiler). O adam bakalarn cretle tutup, kendilerine: u gn tamamlayn da art ettiim gndelii size (eksiksiz) vereyim, demi. Bu ikinci takm da almaa koyulmular. kindi namaz vaktine gelince bunlar da (iten vazgeip): altmz senin olsun (gndelik istemeyiz), demiler. Bu sefer yine bakalarn cretle tutmu da, onlar gnn kalan mikdrnda, gn batncaya kadar almlar ve (kendilerinden evvelki) her iki takmn gndeliklerini tastamam olarak hakk etmiler"[64].
19-Akam Namaznn Vakti Bab

At ibn Eb Rebh: Hasta oan kimse akam namaz ile yats namaz arasm birletirir demitir [65]
36-.......Bize el-Evz tahds edip yle dedi: Bize Rfi' ibn Hadc'in himayesinde olan Ebu'nNec -ki o, At ibnu Suheyb'dir- tahds edip yle dedi: Ben Rfi' ibn Hadc(R)'den iittim, yle diyordu: Biz akam namazn Peygamber ile birlikte klardk da, her birimiz namazdan ktktan sonra att oklarn dt yerleri muhakkak grrd [66]. 37-.......Bize u'be, Sa'd'dan; o da Muhammed ibn Amr ibni'l-Hasen ibn Al'den olmak zere tahds etti. O yle demitir: Haccc Medine'ye geldiinde, biz Cbir ibn Abdillah'a (namaz vaktini) sorduk. Cbir de yle dedi [67]: Peygamber (S) leni (zevalden sonra) gndzn scanda, ikindiyi henz gne beyaz ve tertemiz iken, akam gne battnda, yatsy da bazen erken, bazen ge kildrrd. Cemati toplanm grdnde erkence kldrr; gecikdiklerini grdnde namaz geri brakrd. Sabah namzm ise onlar y-hud Peygamber karanlkta klarlard [68]. 38-.......Seleme ibnu'1-Ekva' (R) yle demitir: Bizler Peygamber'le beraber akam namazn gne hicbla gizlendii zaman (yn ufuk izgisinin arkasna girip grnmez olduu zaman) klardk [69]. 39-.......bn Abbs (R): Peygamber (S) birletirilmi olarak yedi rek'at ve yine birletirilmi olarak sekiz rek'at kldrd, demitir [70]. 20- Akam Namazna Ia Denilmesini Kerih Gren Kimse Bab 40-....... Bana Abdullah el-Muzen (R) yle tahds etti: Peygamber (S) yle buyurdu: "Bedeviler takm sizin u namaznzn, yn akam namaznzn isminde size glib gelmesinler". Peygamber -yhud Abdullah ibn Mugaffal el-Muzen- Bedeviler (akam namazna) derler, dedi [71]. 21- (Hadislerde) Ia ve Ateme'nin Zikredilmesi [72] ve Ateme smini Ia Ma'nasna Kullanmay Caiz Gren Kimse Bab

Eb Hureyre dedi ki: Peygamber (S):

1333 / 2483

buhari

"Mnafklara en ar gelen namaz ile fecr namazlardr" buyurdu [73] Yine Peygamber (Eb Hureyre'ye hitaben): "Eer onlar ateme ve fecr namzlarmdaki fazileti bilir olsalard, (muhakkak ona emekliyerek dah gelirlerdi)" buyurdu [74]. Eb Abdillah el-Buhr: htiyar edilecek olan, Yce Allah'n "Ve min ba'di saltVl-" (en-Nn 58) kavlinden dolay, denilmesidir, dedi. Ve Eb Musa'dan: Bizler i namaz srasnda nevbetlee Peygamber'e giderdik. Peygamber bu namaz karanlk iyice iddetleninceye kadar geriye brakt, dedii zikrolunur [75] Ve Ibn Abbs ile Aie: Peygamber, namazn oyalanp geceye brakt, dediler [76]. Bzlar da Aie'den: Peygamber ateme namazn geceye brakt, dediini sylediler [77]. Ve Cbir: Peygamber, namazn kldrd, dedi [78]. Eb Berze de: Peygamber namazn te'hr ederdi, dedi79. Enes de: Peygamber el-e'1-hire namazm geriye brakt, dedi. Keza bn Umer, Eb Eyyb ve bn Abbs: Peygamber (S) marib namazn ve namazn kldrd, demilerdir [79]
41-.......Salim yle demitir: Bana babam Abdullah ibn Umer (R) haber verip yle dedi: Raslullah (S) bir gece bize namazn kdrd, ki o namaz insanlarn "ateme" diye isimlendire geldikleri namazdr. Sonra namaz bitirip bize kar dnd de yle buyurdu: "Bu gecenizi grdnz m! te bu geceden i 'tibaren yz senenin banda (bu gn) yeryznde bulunanlardan hibir kimse kalmayacaktr [80] 22-nsanlar Toplandklar Yahud Toplanmakta Geciktikleri Zaman Yats Namaznn Vakti Bab 42-.......Muhammed bn Amr yle demitir: Biz Cbir ibnAbdillah'a Peygamber'in namazndan sorduk. O da yle dedi: Peygamber, le namazn (zevalden sonra) gndzn scanda; ikindiyi henz gne dipdiri iken; akam gne battnda; yats namazn da insanlar toplanp oaldklar zaman erken vaktinde; insanlar az birikip toplanmay geciktirdikleri zaman ise ge kldrrd. Sabah namazn ise karanlkta kldrrd [81]. 23- Yats Namaznn Fazileti Bab 43-.......Urve'ye de ie (R) haber verip yle demitir: Raslullah (S) bir gece yats namazn ge vakte kadar geri brakt. Bu, henz slm yaylmadan evvel idi [82]. Peygamber (o gece hcresinden) kmad. Nihayet Umer: (Buradaki) kadnlar, ocuklar uyuyakaldi-lar, dedi. Bunun zerine Raslullah dar kt ve^mescid ahlsine hitaben: "imdi yeryznde bu namaz sizden baka kimse beklemiyor" buyurdu [83]. 44-.......Eb'Ms (R) yle demitir: Ben ve gemiden benimle gelmi olan arkadalarm Baku Buthn'da konaklamtk [84]. Peygamber (S) de Medine'de idi. Her gece yats namaz vaktinde
1334 / 2483

buhari

Buthn'da konaklamtk . Peygamber (S) de Medine'de idi. Her gece yats namaz vaktinde Peygamber'in huzuruna bizimkilerden be on kiilik bir cemat nevbetle giderlerdi. Ben ve arkadalarm bir defasnda Peygamber'i kendisine id bir ile megul bulduk [85]. Ondan dolay namaz, gecenin yars oluncaya kadar geciktirdi. Sonra Peygamber kt ve cemate namaz kldrd. Namaz bitirince, yannda hzr olanlara: "Gitmeye acele etmeyiniz. Sevininiz, insanlar iinde sizden baka bu saatte namaz klan kimsenin bulunmamas-Allah'n size hss olan ni'metlerinden-dir -yhud da: Bu saatte sizden baka kimse namaz klmad-" buyurdu. Bu iki szden hangisini buyurduunu ,rv Eb Ms bilmiyor. Yine Eb Ms: Bunun zerine bizler yerimize dndk ve Raslul-lah'tan bunu iitmi olmamz sebebiyle sevinip ferahlandk, dedi [86].
24-Yats Namazndan nce Uyumann Mekruh Grlmesi Bab 45-.......Bize Hlid el-Hazz, Ebu'l-Minhl'den; o da Eb Berze(R)'den olmak zere tahds etti. O yle demitir: Raslullah (S) yats namazndan nce uyumay ve ondan sonra da oturup konumay kerh grrd [87]. 25- Uyku Basmasna Yenilen Kimsenin Yats Namazndan ' Evvel Uyumas Bab 46-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) yats namazn bir gece ge vakte kadar brakt. Nihayet Umer (Peygamber'in hcresine doru) yksek sesle: es-Salte, (mescidde bulunan) kadnlar ve ocuklar uyudular, diye nida etti. Bunun zerine Raslullah kt da "Bu namaz yer ahlsinden sizden baka hi kimse beklemiyor" buyurdu. Rv: (Yats namaz) o zamanlarda Medine'den baka yerde klnmazd, dedi [88]. Yine Rv: 0 zamanlar mslmnlar yats namazn, krmzln kaybolmasndan gecenin ilk te birine kadar olan vakit iinde klarlard, dedi [89]. 47-.......Bize Abdurrezzk haber verip yle dedi: Bana bn Cureyc haber verip yle dedi: Bana Nfi' haber verip yle dedi: Bana Abdullah ibn Umer yle tahds etti: Raslullah (S) bir gece yats namaznda megul klnd da bu namaz o kadar te'hr etti ki, bizler mescidde uyuduk, sonra uyandk, sonra yine uyuduk, sonra yine uyandk. Sonra Peygamber yanmza kt, sonra: "imdi yer ahlsinden, sizden baka bu namaz bekleyen kimse yoktur" buyurdu. bn Umer, uyumakla namaz vaktini karmaktan korkmad zaman yatsnn takdimi ile te'hri arasnda fark gzetmezdi, hatt yatsy klmadan evvel yatar uyurdu. bn Cureyc yle dedi: Ben At ibn Eb Rebh'a bunu syledim de, o bana yle dedi: Ben bn Abbs'tan iittim, o yle diyordu: Raslullah namazm bir gece o kadar ge brakt ki (mesciddeki) insanlar uyudular, uyandlar, yine uyudular, yine uyandlar. Bunun zerine Umer ibnu'I-Hattb ayaa kalkt da (yksek sesle): es-Salte, dedi [90]. At yle dedi: bn Abbs yle dedi: Derken Allah'n Peygam-ber'i (hcresinden) dar kt. Ba su damlatr hlde ve elini ba zerine koymu vaziyette k hl gzmn nndedir. Geliini mteakb: "mmetime meakkat ykleyecek olmasaydm, muhakkak onlara bu namaz byle klmalarn emrederdim" buyurdu. bn Cureyc dedi ki: Ben At'dan, Peygamber'in kendi elini bana koymas keyfiyyetini, bn Abbs'n haber verdii gibi iyice tesbit ve ta'rf etmesini istedim. At benim iin parmaklar arasn biraz ayrdktan sonra parmak ularn tepesi zerine koydu. Sonra bititirip o hey'ette bann zerine yrtt, gezdirdi. Nihayet ba parma yz cihetinden kulak yumuana deinceye kadar (yukardan aa) dulununa ve sakalnn kenarna doru indirdi [91]. Bunu
1335 / 2483

buhari

bylece (tekrar tekrar yaparken) ne eksiltiyor, ne de acele ediyordu. Mteakiben Peygamber: "Benim tarafmdan mmetim zerine meakkat ykleme k olmasayd, muhakkak onlara, bu namaz byle klmalarn emrederim" buyurdu [92].
26-Yats Namaznn Vakti Gece Yarsna Kadardr Bab

Eb Berze: Peygamber (S) yats namazn geri brakmay mstehb grrd, dedi [93].
48-....... Bize Zaide, Humeyd, et-Tavl'den; o da Enes'ten olmak zere tahds etti. Enes (R) yle demitir: Peygamber (S), namazn gece yarsna kadar te'hr etti, sonra namaz kldrd, sonra da: "(Bu saatte) insanlar namaz klp uyumulardr. Siz ise namaz klmay beklediiniz mddete (bir nevi') namazda demeksiniz"'buyurdu. bnu Eb Meryem unu ziyde etti: Bize Yahya ibn Eyyb haber verip yle dedi: Bana Humeyd tahds etti, O, Enes'ten iitmitir. Enes: Peygamber'in o namaz geciktirdii gecede, Peygamber'in yznn parlts hl gzmn nndedir, demitir [94]. 27- Sabah Namaznn Fazileti Bab 49-.......Bize Kays tahds etti. Bana Cerr ibnu Abdillah (R) yle dedi: Bizler bir gece Peygamber'in yannda bulunuyorduk. Peygamber (S) ayn on drd olan bedr gecesinde aya bakt da yle buyurdu: "Dikkat edin, sizler u ay birbirinize gsterebilmek iin skp stste ylmanza hacet kalmakszn hepiniz zahmetsizce gryor olduunuz gibi yhud: Grlmesinde bir seilememezlie ve bheye dmeksizin gryor olduunuz gibiRabb'inizi de muhakkak greceksiniz. Artk gnein domasndan ve batmasndan evvelki namazlarn hibirinden alkonmamanza muktedir olursanz, onu yapnz"- Sonra u yeti syledi: "Rabbini, gnein douundan evvel ve batndan nce hamd ile tesbh et" (ei-Kaaf: 39}[95], 50-.......Bize Hemmm tahds edip yle dedi: Bana Eb Hamza, Eb Musa'nn olu Bekr'den; o da babasndan olmak zere tahds etti. O (yn Eb Ms -R-) yle demitir: Raslullah (S): "ki serinlik namazn (yn sabah ve ikindi namazlarn) her kim klarsa cennete girdi" buyurdu [96]. Ve bnu Rec yle dedi: Bize Hemmm ibn Yahya, Eb Ham-za'dan tahds etti ki, ona da bunu Abdullah ibn Kays'n olu Eb Bekr haber vermitir [97]. 51- Bize shk ibn Mansr, Habbn'dan tahds etti. O yle demitir: Bize Hemmm tahds edip yle dedi: Bize Eb Cemre, Abdullah ibn Kays'n olu Eb Bekr'den; o da babasndan; o da Peygambcr'den olmak zere bu hadsin benzerini tahds etti " [98] 28- Sabah Namaznn Vakti Bab 52-.......Bize Hemmm Katde'den; o da Enes(R)'ten olmak zere tahds etti. Ona da Zeyd ibn Sabit (R), Peygamber ile beraber sahur yemei yediklerini, sonra namaza durduklarn tahds etmitir. (Enes dedi ki:) Ben, Sahur yemei ile namaz arasnda ne kadar zaman gemiti? diye sordum. Zeyd: Elli yhud altm (yet okuyacak) kadar, dedi [99].
1336 / 2483

buhari

53-....... Ravh dedi ki: Bize Sad {ibnu Arbe), Katde'den; o da Enes ibn Mlik'ten olmak zere tahds etti. Allah'n Peygamberi (S) ile Zeyd ibn Sabit (R) beraber olarak sahur yemei yemiler. Sahr yemeini bitirdikleri zaman Allah'n Peygamberi namaza kalknca hep beraber namaz klmlar [100]. Eb Katde dedi ki: Ben Enes'e: Sahur yemeklerinden ayrlmalar ile sabah namazna girmeleri arasnda ne kadar zaman olmu? diye sordum. Kiinin elli yet okuyaca zaman kadar, dedi. 54-.......Eb Hazm, Sehl ibn Sa'd(R)'den iitmitir. O yle diyordu: Ailem iinde sahur yemeini yerdim de sonra sabah namazn Raslullah ile beraber klmay yetitirebilmem iin bana sr'atli davran olurdu (yn, evimden kmakta acele ederdim). 55-....... bn ihb yle demitir: Bana Zubeyr'in olu Urve haber verdi. Ona da ie haber verip yle demitir: M'mine kadnlar Raslullah ile beraber sabah namaznda rtlerine rtnerek hzr bulunurlar, sonra namaz yerine getirdikleri zaman evlerine dnerlerdi de daha henz ortalk alaca karanlk olduundan dolay onlar kimse tanmazd [101]. 29- (Gne Domadan Evvel) Sabah Namazndan Bir Rek'at Yetitiren Kimse Bab 56-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Her kim gne domadan evvel sabah namazndan birrek'-at yetitirirse, o sabah namazn yetitirmi olur. Her kim de gne batmadan nce ikindi namazndan bir rek'atyetitirirse, o ikindi namazn yetitirmi olur" [102]. 30- (Gne Batmadan Evvel) kindi Namazndan Bir Rek'at Yetitiren Kimse Bab [103] 57-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Namazdan bir rek'at yetitirebilen, o namaz yetitirmi olur" buyurdu [104]. 31- Sabah Namazndan Sonra Gne Ykselinceye Kadar Namaz(n Hkm Nedir?) Bab 58-....... Bize Him (ed-Destev), Katde'den; o da Ebu'l-liye'den; o da bn Abbs'tan olmak zere tahds etti. bn Abbs (R) yle demitir: Kendilerinden rz olunmu bir ok adamlar -ki bence onlarn en rz olunan Umer ibn Hattb'dr- Peygamber (S)'in, sabah namazndan sonra gne irk edinceye (yn o vakte gelinceye) kadar, ikindi'namazndan sonra da gn batncaya kadar namaz klmaktan nehyetmi olduunu benim yanmda ahadet etmilerdir [105]. Bize Msedded tahds edip yle dedi: Bize Yahya (el-Kattn), u'be'den; o da Katde'den olmak zere tahds etti. (Katde dedi ki:) Ben Ebu'l-liye'den iittim; o da bn Abbs'tan; o: nsanlar bu hadsi bana tahds ettiler, demitir [106]. 59-.......Bize Yahya ibn Sad, Him'dan tahds etti. Him: Bana babam haber verdi, dedi. Babas Urve: Bana bn Umer haber verdi, dedi. bn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "Klacanz namaz iin gnein doma zamann ve batma zamann taharri (yn arayp intihb) etmeyiniz" buyurdu [107]. Ve Urve ibnu'z'-Zubeyr yle dedi: Bana bn Umer tahds edip yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Gnein hcibi tul edip grnd vakit t gne ykselinceye kadar, gnein
1337 / 2483

buhari

hcibi batt vakitte t gib oluncaya kadar namaz te'hr ediniz" buyurdu [108]. Abdetu'bnu Sleyman, bu hadsi rivayet etmesinde Yahya ibn Sad el-Kattn'a mutbaat etti [109].
60-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) iki trl al veriten, iki trl giyiniten, bir de u iki namazdan n'ehiy buyurdu: Sabah namazndan sonra gn douncaya kadar, ikindi namazndan sonra da gn batncaya kadar namaz klmaktan nehiy buyurdu. Keza istimali sanma ile brnmekten, bir de tek sevb inde avret yerini ge doru aacak biimde ihtb etmekten nehiy buyurdu. Keza munbeze suretiyle al veriten ve bir de mulbese suretiyle alveriten nehiy buyurdu [110] 32- Bab: Musall, Klaca Namaz in Gnein Douu ncesi Vakti Semez 61-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da bn Umer'den olmak zere tahds etti (O, yle demitir): Raslullah (S): "Herhangi biriniz klaca namaz iin gnein douu ve bat sralarn seip de tam o vakitlerde namaz klmasn" buyurdu. 62-....... bn ihb yle demitir: Bana At ibnu Yezd el-Cunde' haber verdi. O Eb Sad elHudr (R)'den yle derken iit-mistir: Ben Raslullah (S)'tan iittim: "Sabah namazndan sonra gne ykselinceye kadar hibir namaz olmaz; ikindi namazndan sonra da gne kayboluncaya kadar hibir namaz olmaz" buyuruyordu. 63-.......Bize u'be, Ebu't-Teyyh'dan tahds etti. O yle demitir: Ben Humrn ibn Ebn'dan iittim, o Muviye'den tahds ediyordu. Muviye ikindiden sonraki iki rek'at kasd ederek yle demitir: Sizler yle bir namaz klyorsunuz ki, yemn olsun biz Ra-slullan ile o kadar beraber bulunduk da, onun bu namaz kldn hi grmedik. Ve yine yemn olsun ki, bilkis O bu namaz klmaktan nehiy buyurmutur [111]. 64-......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) u iki namazdan nehiy buyurdu: Sabah namazndan sonra gn douncaya kadar, ikindi namazndan sonra da gn batncaya kadar namaz klmaktan nehiy buyurdu. 33- kindiden Sonra ve Bir de Sabah Namazndan Sonra Mstesna: Namaz Klmay Kerih Grmeyenler Bab

Bu kerh olmamay Umer, bn Umer, Eb Sad ve Eb Hureyre rivayet etmilerdir [112].

65-.......bn Umer (R) yle demitir: Ben arkadalarm nasl klar grdm ise, ben de yle klarm. Ne gece, ne de gndz hibir kimseyi istedii gibi namaz klmaktan nehy etmem. Yalnz gnein douu ile batn taharri etmeyiniz [113]. 34- kindi Namazndan Sonra Klnagelen Faiteler ve Benzeri Namazlar (Cenaze ve Ratibeler Gibi) Bab

Kurayb, mm Seleme'den olmak zere yle dedi: Peygamber (S) ikindiden sonra iki rek'at namaz kld
1338 / 2483

buhari

rek'at namaz kld da: "Abdu'l-Kays'tan bir takm insanlar beni le , namaznn ardndaki iki rek'attan alkoymulard" dedi [114].
66-.......ie (R) yle demitir: Raslullah' vefat ettiren Allah'a yemn olsun ki, Raslullah o iki rek'at Allah'a kavuuncaya kadar terk etmedi. Namaz klmaa kudreti kesilmedike de Yce Allah'a kavumad. Namazlarnn birounu oturarak klard. ie ikindiden sonraki iki rek'at kasdederek, Peygamber bu iki rek'at klard. Lkin mmete ar gelir korkusuyla bunlar mescidde klmazd. mmetten hafifletmeyi gerektirecek eyleri (yapmay pek) severdi. 67-.......Bize Him tahds edip yle dedi: Bana babam haber verip yle dedi: ie: Ey kz kardeimin olu, Peygamber (S), ikindi namazndan sonraki iki rek'at benim hcremde hi terketme-di, dedi [115] 68-.......ie (R) yle demitir: ki namaz vardr ki, Raslullah (S) onlar srren de, alenyeten de (yn evinde de, darda da) terketmezdi. Onlar sabah namazndan evvel iki, ikindi namazndan sonra da iki rek'at idi " [116]. 69-.......ie (R): Peygamber(S)'in hibir gn ikindi namazndan sonra bana gelip de iki rek'at klmad olmazd, demitir [117]. 35- Bulutlu Gnde Namaz Evvel Vaktinde Eda Eylemek Bab 70- ....... Ebu'I-Melh tahds edip yle demitir: Biz, bulutlu bir gnde Bureyde ile beraber bulunduk. O yle dedi: Namaz evvel vaktinde eda eyleyin. nk Peygamber (S): "Her kim ikindi namazn (kasden) erkederse ameli btl olur" buyurdu [118]. 36- Namaz Vaktinin kp Gitmesinden Sonra Ezan Okumak Bab 71-.......Eb Katde (R) yle demitir: Bir gece Peygamber ile birlikte yolculuk ediyorduk. Topluluktan biri: Y Raslallah, bizlere bir gece sonu konaklamas yaptrsan! dedi. Raslullah: "Uyuyakalp namaz geireceinizden korkarm" buyurdu Bill: Ben sizleri uyandrrm, dedi. Yattlar. Bill de arkasn, bindii devesine dayad. Derken gzleri kapanp, o da uyuyakald. Nihayet Peygamber uyand zaman gnein kursu domu hldeydi. Peygamber: "Y Bill, dediin nerede kald?" buyurdu. Bill: Bu gne gelinceye kadar bana bunun gibi ar bir uyku atlmamtr, dedi. Raslullah: "bhesiz Allah istedii zamanda ruhlarnz kabz etti ve yine istedii zamanda onlar size geri verdi. Y Bill, kalk da insanlara namaz iln et (yn ezan oku)" buyurdu. Akabinde Raslullah abdest ald. Gne ykselip bembeyaz olduu vakitte de kalkt, namaz kldrd [119]. 37- Vakit Geip Gittikten Sonra nsanlara Cemaatla Namaz Kldran Kimse Bab 72-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Handak harbi gn Umer ibnu'l-Hattb, gne
1339 / 2483

buhari

battktan sonra geldi de Kurey kfirlerine svmeye balad. Y Raslallah, ikindi namazn az daha gne batmadan klamayacaktm, dedi. Peygamber de: "Vallahi ben de klamadm" buyurdu. Bunun zerine kalktk, Buthn vadisine gittik. Orada Raslullah namaz iin abdest ald, biz de namaz iin abdest aldk. Mteakiben gne batm olduu hlde ikindiyi, sonra arkasndan da akam kldrd [120].
38- Kim Bir Namaz Unutursa Onu Hatrlad Zaman Hemen Klsn. O, Bu Namazdan Bakasn Kaza Etmez Bab

brahim en-Naha: Bir tek namaz (mesel) yirmi sene unutan kimse, bu namazdan bakasn kaza etmez, demitir.
73- Bize Eb Nuaym ile Ms ibn sml tahds edip yle dediler: Bize Hemmm (ibn Yahya), Katde'den;odaEnes'ten;o da Pey-gamber'den olmak zere tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim bir namaz unutursa, onu hatrladnda klsn. O namazn bundan baka keffreti yoktur ~ Ve beni hatrlamak iin namaz kl' (Th: 14). Ms ibn sml dedi ki: Hemmm yle dedi: Ben Katde'den iittim; o hadsi rivayet etmesi zamanndan sonra "Ekimi's-salte liz-zikr = Hatrlamak iin namaz kl diyordu [121]. Ve Habbn yle dedi: Bize Hemmm tahds etti. Bize Katde tahds etti. Bize Enes, Peygamber'den bunun benzerini tahds etti [122]. 39- Gemi Namazlarn Sra le Kaza Edilmeleri Bab 74-....... Cbir (R) yle demitir: Umer ibnu'l-Hattb Handak harbi gn Kurey'in kfirlerine svmeye balad ve: Y Ras-lallah, ikindi namazn az kalsn gne batmadan klamayacaktm, dedi. Cbir dedi ki: Bunun akabinde Buthn vdsine indik. Ras-lullah gne battktan sonra ikindiyi kldrd, sonra da akam namazn kldrd [123]. 40- Yats Namazndan Sonra Uyumayp Lakrd Etmenin Mekruh Grlmesi Bab 75-.......Bize Ebu'I-Minhl tahds edip yle dedi: Ben, babam Selme ile Eb Berze elEs!em(R)'nin yanma gittim. Babam ona: Raslullah'm farz yazlm olan namazlar nasl kldrr olduunu bize tahds et, dedi. O da yle dedi: Raslullahleyi -ki siz onu "l" ismiyle armaktasnz- gne semnn ortasndan batya doru kayd zaman kildrrd. kindiyi kldrrd. Namazdan sonra birimiz mes-cidden Medine'nin en uzak yerine gider, ailesine dnerdi de gne henz dipdiri bulunurdu. (Rv Eb'l-Minhl yle dedi:) Ben Eb Berze'nin akam namaz hakknda sylediini unuttum. Eb Berze dedi ki: Raslullah yats namazn geceye brakmay mstehb grrd. Ve yine Eb Berze: Raslullah yats namazndan evvel uyumay ve yatsdan sonra da oturup konumay kerih grrd [124], dedi. Sabah namazndan da birimiz yannda oturan tanyacak kadar aydnlk olduu zaman ayrlrd. Bu namazda altmtan yz yete kadar okurdu. 41- Yats Namazndan Sonra lim ve Dier Hayrl ler Hususnda Uyank Kalp Sohbet Etmek Bab 76-.......BizeKurratu'bnu Hlid tahds edip yle dedi: Bir gn Hasen'Basr'yi ders verecek diye bekledik. Bize gelmesi gecikti. Nihayet (mescidden ve dersten) kalkp gidecei vakit yaklanca
1340 / 2483

buhari

geldi de: u komularmz bizi ardlar, dedi. Sonra Enes'ten unu rivayet etti: Enes (R) yle demitir: Bir gece Peygamber'i hemen hemen gece yans oluncaya kadar bekledik. Sonunda geldi ve bize namaz kldrd. Sonra bize hutbe rd edip yle buyurdu: "Dikkat edin, imdi insanlar namaz klm ve sonra uyumulardr. Siz ise namaz klmay beklediiniz srece namaz iindesiniz". Hasen Basr: Her kavm hayr gzetleyip bekledikleri mddete hayr iindedirler, dedi. Kurre: Hasen'in bu son sz, Enes'in Pey-gamber'den rivayet ettii kelm cmlesindendir, dedi [125].
77-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Abdullah ibn Umer'in olu Salim ile Eb Hasme'nin olu Eb Bekr tahds ettiler ki, Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Haytnn sonunda bir gece Peygamber (S) yats namazn kldrd. Selm verdikten sonra ayaa kalkt ve yle buyurdu: "te bu gecenizi grdnz m! Bundan sonra geecek yz senenin banda, bu gn yeryznde o/anlardan hibir kimse kalmayacaktr". nsanlar Raslullah' bu kelmnda (yn onu anlamakta) yanlp korktular da yz sene hakkndaki u ma'lm dedikodulara (yn yz sene sonra kyamet kopacaktr zann ve korkularna) daldlar. Hlbuki Peygamber (S): "Bu gn yeryznde olanlardan hibir kimse kalmaya-aktr" buyurmakla bu mddetin bu asrda yaayanlar mahvedeceini haber vermek istemitir [126]. 42- Konuklar ve Aile Ferdleriyle Beraber Gecenin Bir Ksmnda Uyank Kalp Sohbet Etmek Bab 78-.......Bize Eb Usmn, Eb Bekr'in olu Abdurrahmn'dan tahds etti. O yle demitir: Ashbu's-Suffa bir takm fakr insanlard. Bir defa Peygamber (S): "Evinde iki kiilik yiyecei olan, onlardan bir

ncsn, drt kiilik yiyecei olan bir beincisini yhud altncsn alp birlikte gtrsn" buyurdu [127].Eb Bekrbunlardan n eve getirdi. Peygamber de on kiiyi evine gtrd. Bizim ev halk ben, babam, anam, bir de bizim ev ile Eb Bekr'in evinde mterek hizmet eden hizmetiden ibaretti. (Rv Eb Usmn:) Abdurrahmn, bir de benim zevcem dedi mi, demedi mi bilemiyorum, dedi. Yine Abdurrahmn yle dedi:Eb Bekr, Peygamber'in evinde akam yemeini yedi, sonra yats namaz klnncaya kadar orada kald [128]. Sonra evine dnp (msfirlerin arlanmasn ailesine emrederek) Peygamber akam yemeini yiyinceye kadar kald. Mteakiben geceden Allah'n diledii kadar getikten sonra evine geldi. Kars ona: Seni konuklarn yannda bulunmaktan alkoyan nedir? dedi. O da: Onlara hl yemek vermedin mi? dedi. O da: Sen gelmedike yemek yemiyeceklerini sylediler, yemek kardk; kabul etmediler, dedi. Abdurrahmn dedi ki: Ben gidip saklandm. Eb Bekr bana: Hey chil! diye bard, svp sayd. Akabinde oradakilere: inize sinmez olsun, yiyiniz, dedi ve: Vallahi ben bu yemekten ebeden yemiyeceim, diye de ilve etti. Abdurrahmn dedi ki: Allah'a yemn olsun biz yerken hibir lokmaya el uzatmadk ki, altndan yemek daha ziyde oalm olmasn. Nihayet doydular, yemek de yenmezden evvelki mikdrndan daha ok olarak duruyordu. Eb Bekr yemee bakt, bir de grd ki, olduu gibi duruyor, yhud da daha oalm. Karsna hitaben: Ey Firs oul-lar'nn kz kardei! Bu nedir? dedi. O da: Gzmn nuruna yemn ederim ki, yemek imdi evvelkinden kat daha oktur, dedi. Bunun zerine Eb Bekr o yemekten yedi de, etmi olduu yemnin kas-dederek: O olan sz eytandandr, dedi. Sonra o yemekten bir lokma yedi, sonra o yemei Peygamber'e gtrd. Yemek onun yannda sabaha
1341 / 2483

buhari

kadar durdu. Bizimle bir kavm arasnda bir ahd vard. Mddet son bulmutu. (Bunun iin Medine'ye gelmilerdi). lerinden oniki kii ayrdk. Her biri ile beraber ka kii olduunu Allah bilir; ite onlarn hepsi o yemekten yediler.( Rv Eb Usmn rivayetini bitirdikten sonra:) Yhud bu lfzlara benzer lfzlarla syledi, dedi [129].

[1] Bu vakitler Kur'n'da: a. "Gnein ortadan kaymas nndan gecenin kararmasna kadar gzelce namaz kl, sabah namazn da..." (el-sr: 78); b. "Gndzn iki tarafnda, gecenin de yakn saatlerinde dosdoru namaz *//... "(Hd: I4); c. "Onlar ne derlerse sabret. Gnein domasndan evvelde, batmasndan evvel de Rabb Um hamd ile tesbh et. Gecenin bir ksm saatlerinde ve gndzn etrafnda dah tesbh et ki, lh rzya eresin" (Th: 130); d., "Akama girerken, sabaha ererken Allah' tenzih edin. Gklerde ve yerde hamd O'nundur. Gndzn nihyetinde, le vaktine vardnz yakitte de Allah', tesbh edin" (Rm: 30) gibi yetlerle le, ikindi, akam, yats, sabah; be vakit olmak zere, ta'yn klnm ve huss smrlaryle snrlanp, ta'rfi de Peygamber tarafndan beyn ve tafsl olunmutur. Ve o vakitten beri temlen de mslmnlar arasnda dn zaruretlerden olarak zaptedilmitir (Hakk Dni, II, 1448-1449). [2] Cibril'in namaz vakitlerini retmek iin inmesi, Mi'rc gecesinin hemen aka-bindeki gnde vki' olmutu. Kitbu's-Salt'n I. bbndaki Enes hadsinde getii zere, be namaz mmete mi'rc esnasnda farz olunmu, mteakiben Cibril, bu be farzdan herbirinin balama ve bitme zamanlarn gstermeye gelmitir [3] Bu rivayette yalnz Cibril'in be, Rslullah'm da be kerre namaz kld zikredildi. Buna gre yalnz namaz says sylenmi, namaz vakitleri sylenmemitir. Ancak Eb'Mes'd'un maksad, Mugre ibn u'be'ye be vaktin balama ve son bulmalar hakkndaki bilgisine i'timd ederek sayy zikretmekle vakitleri de hatrlatmaktr. Eb Dvd, en-Nes ve et-Tirmz Smer'lerinde Cbir ibn Abdillah, bn Abbs ve Eb Hureyre'den rivayet -edilen uzunca hadste namaz vakitlerinin evvelleri e sonlan gsterilmitir. Bunda Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cibril iki defa (yn iki gn) Ka'be'n'm yannda bana imm oldu. lk defasnda zeval vaktinde gnein verdii glge bir naln tasmas kadar uzadnda bana le; hereyin glgesi birer misli uzadnda ikindi,orulu oru bozduu vakitte akam, krmzlk gib olduunda yats, oruluya yemek imek haram olduu vakitte sabah namazlarn kldrd. Ertesi gn le namazn hereyin glgesi bir misli ikindi namazn iki misli olduu; akam namazm orulu iftar ettii zamanda, yats namazn gecenin te birine doru, sabah namazn da ortalk iyice aydnland vakit kldrd. Sonra bana dnd ve: 'Y Muhammed, bu Sen'-den evvelki peygamberlerin vaktidir. Namaz vakti, bu ikier vakitler arasndadr' dedi." Be namazn farz klnmasnn ardndan Cibril'in ilk kldrd namaz, zuhur namaz olduundan, bu namaza "Saitu l l Namaz "denilmitir. [4] Metindeki " oj* " lfzndak " T-" tre de, stn de rivayet edilmitir. Birinciye gre "Bununla emr olundum", ikinciye gre "Bununla emr olundun"demek olur. Hitb olduuna gre, syleyicisi Cibril'dir ve: "Dn gece sana mcmelen emr olunan namazn mufassalen tefsiri ite budur" demek olur. M-tekellim sgsyle olduuna gre, syleyicisi Peygamber olmak ihtimli olduu gibi, Cibril de olabilir. Birinci takdire gre ma'n aktr. kincisine gre ise
1342 / 2483

buhari

Cibril: "te bylece sana retmek ile emr olundum" demek olur. [5] Buhr bu hadsi, Bed'u'1-Halk ve Maz Kitblar'nda da tahrc etmitir. [6] Bu yet, mefhmunun iktiz etmesi sebebiyle namaz terk edenin tekfirine kaa-il olanlarn kendisiyle istidlal ettikleri yetlerdendir. Onlara: Bununla murd, namaz terk etmenin mriklerin fiillerinden olduu, mriklere benzemeye almaktan da nehy geldiidir; yoksa murd, namaz terk etmekte onlara muvafakat edenin mrik olduu deildir, diye cevb verildi. Bu yet namazn fazl hakknda Kur'n'da gelenlerin en byklerindendir. yetin Abdu'1-Kays hey'eti hadsiyle mnsebet ciheti udur: yette irki ne.hy etmenin, namaz ikaamesine bitiiklii, hadste ise tevhd isbtnn;namaz ikaa-mesine bitiikliidir (bn Hacer). [7] Buhr, bu hadsi on yerde tahrc etmitir. mn Kitb'nda da bu hads hakknda aklamalar gemitir [8] Bey'atla murd, slm zere bey'atlamaktir. Peygamber (S)'in, tevhdden sonra k art kld ey, namaz klmak idi. nk namaz beden ibdetlerin badr. Bundan sonra zekt vermeyi art klard. Zr zekt, ml ibdetlerin badr. Bundan sonra her kavme en muhtc olduklar eyleri retirdi. Cerr'le nasihat etmek zere bey'at etti. nk Cerr, kavminin seyyidi bulunuyordu. Bundan dolay Peygamber Cerr'e, onlara nasihatle cmr ettiini retmesini ird etmiiir. Abdu'1-Kays hey'eti ile bete biri ed etmek zere bey'atlamti.nk onlar kendilerine yakn olan Mudarr kfirleriyle harb hlinde bulunuyorlard (bn Hacer). [9] Bu Cerr hadsi, Ktbu'l-mn'n sonunda da gemiti [10] Ona kar'1 yhud "buna kar" suretinde vki' olan ekk, ya Huzeyfe'ye yhud aradaki rvye iddir. "Ona kar", Peygamber'e kar demektir; "buna kar" da makaaleye, yn sz sylemeye kar cr'ctin oktur demektir. [11] nk salam kap bir daha kilitlenebilir; krk kap ise yerinde duramaz ve ki-litlenemez. Kapnn krlmas, Usmn'n ehdetidir. [12] Buhr bu hadsi, Zekt, Almtu'n-Nbvve, Fiten ve Savm Kitblan'nda da tahrc etmitir [13] Bu kadnn Ensr'a mensb olduu bilinirse de, ismi kasden mechl kalmtr. Bu adam da, en sahh kavle gre, Eb'UYeser K'b ibn Amr ibn Abbd el-Ensr es-Selcm'dir. Akabe ile Bedr'de hzr bulunan sahblerdendir. Ksa boylu, koca karnl bir zt olduu hlde, pek boylu boslu olan Abbs ibn Abdilmttalib'i Bedir'de esr eden odur. Bedir sahblerinin en sona kalan olup, 55. hicret ylnda Medne'de vefat etmitir. Bunun ismi hakknda be rivayet daha varsa da, biz bunlar zikr etmiyoruz. Bu zt, hasbe'l-beeriyye iledii kabahattan son derece pmnlk gstermi, insanlarn gzlerinden hl olan bir yerde ma'siyet iledii hlde, havsalaya smaz bir cesaret ve fazilet gstererek, resini bulsunlar diye evvel sahblerden bzlarna, en sonunda Peygamber'e mracaatla, kendisine zina cezas uygulanmasn istemitir. Tirmiz'nin rivayetinde Ebu'l-Yeser yle diyor: Hurma satn almak iin bana bir kadn geldi. Evde daha iyisi var, dedim. eriye beraber girdik. zerine saldrp ptm. Bunun zerine Eb Bekr'e gelip mes'eleyi anlattm. Tevbe et de, kendini rezl etme, dedi. Umer'e gidip anlattm. O da: Tevbe et de, kendini rsvy etme; kimseye haber verme, dedi. Sabr edemedim. Raslullah'n yanna gittim; ii arzedince: "Allah yolunda gazveye gitmi bir mslmnn karsna byle mi bakarsn? " buyurdu. Ebu'l-Yeser bunun zerine, kendisini cehennem ehlinden olmu zanmyle: Bu saate gelinceye kadar keski mn etmemi olaydm, diye temennide bulundu. Yine Ebu'l-Yeser: Raslullah uzun mddet ban edi, nihayet "Ekimu's-Salt.. "(Hd: 114) yeti vahy olundu,
1343 / 2483

buhari

dedikten sonra kssasna metinde olduu gibi devam ediyor. Muz'dan geien bir rivayette de Ebu'I-Yeser'n: Y Raslallah, Allah'n emrettii haddi bana uygula, demesi ve bu sz tekrar etmesi zerine, mbarek yzn evirdii ve namaz kldktan sonra yetin nazil olduu zikr ediliyor. Bu hadslerin mecmuundan yalnz haram olan mahalde cins mnsebetin zina haddi (cezas) tatbkini gerektirdii istidlal olunur. [14] Gndzn iki tarafndaki namazlar sabah, le, ikindi; gecenin yakn satle-rindeki namazlar da akam ve yats namazlardr (Medrik). [15] Bundan, be namazn kk gnh ileyenlere tevbe yerine geecei ma'nsi kar. Bzlar be namazn kk byk btn gnhlara keffret olduuna ka-ail olmularsa da, ehli snnetin cumhuru evvelki grtedir. nk bu hads ile, bundan evvelki hadsteki mutlakl, Mslim'in rivayet ettii: "Byk gnhlardan ekinildike, be namaz, aralarnda geen gnhlara keffrettir" hadsi takyd etmektedir.. Buhr, bu hadsi Tefsr Kitb'nda da tahrc etmitir. [16] Bz nshalarda "F vaktih..", bzsnda da "Al vaktih" eklinde gelmitir [17] Metinde bu ibarede takdm, te'hr vardr. Biz, bunu yerli yerine koyarak terce-me ettik. [18] Namaz, mndan sonra, bhesiz amellerin en fazletlisidir. nk dnin direidir. Anababaya iyilik ve dnin insana ykledii en byk vciblerdendir. On-lara, kfir de olsalar kendilerine ihsan ile muamele edip, itaatsizlikten ekinmek farzdr. Onlara can sknts ile, "f!" demek bile Kr'n'm nassyle nehyolun-mutur (el-tsr:23; el-Ahkf:l7). Emirlerine ma'siyet olmadka itaat vcibdir. Allah yolunda cihd da "Kelimetullah' en yksek klma" kasdyle can ve mal ortaya koyarak urap, mukaatele etmektir. Buhr bu hadsi Edeb, Tevhd, Cihd Kitblan'nda da tahrc etmitir [19] Bu balk, Mslim'in rivayet ettii hadsin bir cmlesidir. [20] Bu hads dahi zahiren kk ve byk gnhlar mil ise de, cumhur bunlar kk gnhlar ile kaydiamaktadr. [21] Namazn zayi' klnmas, vakti kncaya kadar geri braklmasdr. Br de namaz zayi' klmak, mstehb olan vaktinden geri brakmaktr, denildi. Birinci gr daha zahir olandr. nk zayi1 kilmak, ancak onda meydana gelir (Ayn). Namazn zayi' klnmasndan murd, vaktinden karlmasdr. Yce Allah yle buyurdu: "Sonra arkalarndan yle kt bir nesil geldi ki, namaz braktlar, ehvetlerine uydular. te bunlar da azgnlklarnn cezasna urayacaklardr" (Meryem: 59; Kastalln). [22] Enes ibn Mlik, Irak vlsi Haccc'dan Veld ibn Abdilmelik bn Mervn'a ikyeti olarak Dmak'a gelmiti. Raslullah zamannda gerei gibi ve zamannda yaplan ibdetlerden hibirini m ve Basra Emirlerinde mahede ettiklerinde bulamadn, namaz ibdetinin bile vaktinden karlmak suretiyle zayi' edilmi olduunu sylyordu. Haccc ile emri Veld ve dierlerinin namazlar kendi vakitlerinden geri braktklar hususu, sahih ve sabit olmutur. Bu se, namazn zayi' klnmas ta'-brini, namazlar mstehb olan vakitlerinden geri brakmalarylc tefsr edenlerin grn reddetmektedir. [23] Yn bu hadsin banda bulunan seneddeki Amr ibn Zurre'nin, Abdlvhid'-den; o da Usmn Eb Ravvd'dan... diye sevk edii gibi. [24] Mnct, birisine fslt ile hitb etmek ve sz sylemektir. Kul, namaz iinde Rabb'na fslt hlinde hitb ile niyaz eder. Bu bb ile bundan nceki bblarn mnsebeti udur: Bu bbda namazn eda vakitlerinin Allah'a mnct vakitleri olduu, kula Allah'la mnctn ise hassaten ancak bu vakitler iinde
1344 / 2483

buhari

hsl olaca beyn edilmi. Geen bblar ise namaz vaktinde klann medhine, geri brakann zemmine dellet etmitir. Bu-hr bu babn hadsini, musallnin bu yksek menzilden mahrum olmamas iin, mnct hasletini gerei gibi tahsl etmek hususuna musailyi rabetlendir-mek maksadyle getirmitir (Ayn). [25] Buradaki rivayetlerin hepsi de mevsldr. Bunlar deiik rv ve lfzlarla, mnn artp eksilmesi, mescidden eliyle tkr kazmak, namazda sana tkrmesin... bblannda da tahrc edilmilerdir [26] Sucdda i'tidl, Kitbu's-Salt'n 27. babnda da ta'rf edildii gibi, iki avucu-nu yere dayayp dirsekleri yerden ve iki yanndan ayrmak ve karnn uyluundan uzak tutmak hey'etinde vki' olur ki, buna "Tecnh" denir. Bu hey'et daha mtevznedir ve tenbelhares da deildir. Aln da yere daha salam dayanm bulunur. Dirsekleri yere yaptrp kollar yaymak, kpek oturuuna benzer irkin bir hey'et olduu gibi, namazda geveklik ve ehemmiyet vermemezlii i'r eder bir hldir. [27] brd, burada le namazn vaktinin evvelinde klmayp da ortaln biraz serinledii zamana kadar geri brakmaktr, brd hakkndaki bu emir, vcb iin deil, mstehblk iindir. Glge olmayan saatte, scakta cemate gitmekte meakkat olacandan, mmet hakknda bir hafifletme olmak zere buna ruhsat verilmitir. Vaktin evvelinde klmann faziletine bakarak, bu ibrd namaz vaktinin tazelii ma'nsma hamledenler de vardr... Bz Emev melikleri ile emir lerinin le ile cumuayi ikindiden sonralara kadar geri brakmay det etmeleri, hep bu ruhsatn s'i istimalinden ileri gelmitir. [28] Arabistan'da toprak yhud kum tepeleri, ekseriya yayvan olduundan, lenin balangcndan epey zaman gemedike glgeleri belli olmaz. [29] Yeryznde scakln iddei cehennemin kaynamasndan olmas, kinaye ve mecaz kabilinden olduu gibi, atein ikyeti ve nefes almas da mecazdir. Bununla beraber bunlarn hakikat olmasna da hibir akl mni' yoktur. Akl bir mni' denebilmek iin bunlarn hakikatlerine muttali' olmamz lzm gelir ki, byle bir iddia kimsenin hatrndan gemez. nsandan baka varlklarn nutk ve idrki var mdr, yok mudur? Bunu da kendi tecrbe hasselerimizle kestirip asmamza imkn yoktur. Eer varsa -nutk ve idrkin mi'yr ve mikyas bizce yalnz kendi nutk ve drkimiz olmad iin- bu konuda vereceimiz hkm herhalde hakikatten uzak olmu olur. Elektrik nev'inden bir birikme yerinde mev-cd hareket ettirici kuvvetin varlk ve mikdnni kaba veya hassas terazinin yhud civ stununun hareketsiz kaldna bakp da inkr etmek ne kadar ma'nsz ise, insandan baka mevcdlarn ntk ve mdrik olmadklarna, insanlarn kendi hiss ve idrklerini l tutarak hkmetmeleri de o kadar ma'nsz oiur. Bunu ancak Hhk'lar bilir, bir de o Hlk'n byle bir mi'yr ve mikyas ile bazen mcehhez kld mahlklar. Kinatn yaratcs ise Hibirey yoktur ki, O'nu tesbh ve tahmd edip durmasn. u kadar ki, siz onlarn'tebihlerini anlamyorsunuz" (cl-sr: 44) buyuruyor. Tesbh, bhesiz ki nutk'dur. Her eyin nutku da kendine gre olur. akl talarnn Peygamber'in elinde tebihlerini, kendisi duyduu gibi, yannda bulunan sahbler de o ana mahss olarak kulaklanyle duydular. Demek ki, o anda Allah onlara o tebihleri duyacak bir idrk yaratm. Gayr ntk mevcdlar dediimiz mahlklarn, kendilerine gre, bizim anlamadmz birer tebihleri olduu gibi, ikyetleri de olabilir. Cehennemin kendi hlinden ikyeti, kyamet gnnde "oS^- J* = boldun m?" (cl-Kaaf: 30) suline kar, " ,y 'y. Ji = Da ha yok mu?" diye cevb vermesi; zerinden geecek m'mine: Ey m 'min, abuk ge ki, senin nurun benim alevimi sndrp duruyor" demesi de byledir. Bunlarn hepsini de, hl lisn szlerinden diyerek, mecaza hamletmek mumlan olduu gibi, hakikatlerine de hamletmee hibir akl mni' yoktur (Ahmed Nam, Tecrd Ter., 11,392).
1345 / 2483

buhari

[30] Buhar, bunlarn hepsinin Hafs ibn Giys'a mutbaatianyle, bunlarn kendi rivayetlerinde ei-A'me'den "le namazn serinlie braknz" Ifzndaki mu-tabaatlarn kasdetti. Buhar bu babn hadslerini ok gzel bir tertble sralamtr: Evvel mutlak hadsi getirmi, ikinci olarak iinde serinletmenin sonu.olacak vaktin -ki le-pelerin glgelerinin zuhurudurnihyetinejrdda bulunan hadsi, nc olarak kendisinde bu mutlakm mukayyede mahmul olmasndaki illetin beyn bulunan hadsi, drdnc olarak da takydle tekellm edilmi hadsi getirmitir. Muvaffak klc, ancak Allah'tr (bn Hacer). [31] Buhr u balkla, namaz serinlie brakmann hazara mahss olmadn, lkin seferde bunun yerinin yolcunun konaklad zamandaki yer olacan irde etmiir. Yolcu yrmekte yhd bir yry zerinde bulunduu zaman ise bunda cem'u't-takdm yhud cem'u't-te'hr vardr. Nitekim bu, kendi babnda gelecektir (bn Hacer). Buradaki sefer, ittifkdir. Namaz serinlie brakmann illeti, Peygamber tarafndan beyn buyurulduu zere, scaktan hsl olacak ez ve meakkat olduundan, bu hususta hazarn seferden fark yoktur. Ve serinlie brakmaktaki mstehblk sefere kasr edilmi de deildir. [32] bn Abbs'n bu kelime hakknda verdii bu ma'ny, bn Eb Hatim kendi tef sirinde mevslen rivayet etmitir.yetin tamm yledir: "Onlar Allah'n yaratt herhangi bir eye dikkatle bakmadlar m ki, onlarn glgeleri bile zelil zell Allah'a secde ediciler olarak durmadan saa sola dner" (en-Nahi: 48). [33] Bu, Buhr'nin "Akam namaznn vakti bb"nda Cbir'den mevslen rivayet ettii hadsin bir tarafdr. [34] le namaznn ilk vakti, zeval n olduu buradan da anlalm oluyor [35] Mnafklardan bz kimselerin Raslullah' gy cevbdan ciz brakacak bir takn suller tertb ettiklerini iitmesi bu hakl fkeye sebeb olmu, fkeli olarak "sorunuz" diye tekrar etmitir. Sahblerin alamalarna, o hutbede kyamet gnnn byk korkun lerini duymalar kadar, Peygamber'in fkesi yznden zerlerine lh azbn'.inmesinden korkmalar da sebeb olmutur. Nitekim eski mmetlerin peygamberlere karsi muhalefetlerinden dolay nice nice azblara uradklar-, Kur'n- Kerm'den bildikleri hususlardand [36] Bu Abdullah ibn Huzfe, Peygamber'in, mektubunu Bahreyn Meliki Munzir ibn Sv vstasyle Husrev Pervz'eyollamaya me'mr ettii sahbdir. Usmn zamannda Msr'da vefat etmitir. [37] , zeval vakti demektir ki, gnein gndzn ortasna geip bat cihetine meyi etmesinin balangcdr. Bu, vaktin evvelini gsterdii iin, bundan nceki serinlie brakma hadslerine mnf' olma?.. [38] Gne'in dipdiri olmas, henz sca gememi, rengi deimemi; bembeyaz olmas demektir ki, bundan, ikindinin ilk vakitte klnmasnn mstehb olduu istidlal olunur. [39] Yats namaznn mstehb vakti gecenin ilk te birinden yarsna kadardr. Gecenin sonuna kadar caiz olduuna da kat' deliller vardr. [40] Bu, le namazn zevali mtekib, scan iddetli zamannda, vaktinin evvelinde kldklarna dellet etmektedir (Ayn). [41] Burada leffun ve nerim mevve vardr. Zr yedi rek'at akam ile yatsnn, sekiz rek'at da le ile ikindinin rek'atler toplamdr. Eb Davud'un es-Snen'inde yine bn Abbs'tan ve dier tarikten rivayet olunan bu hadste = Korku olmad ve sefer de bulunmad hlde.." ziy desi olduu gibi, mm Mlik'in bunu iittiinde: = Bunun yamurlu bir gnde olduunu dnrm" dedii nakledilmektedir. Bu hads, Mslim ile Nes'de de imm Mlik'in sz
1346 / 2483

buhari

hri, byle rivayet edilmitir. Mzdeiife'de akam namaz ile yats namazn, yats vaktinde klmak hakknda btn mmetin ttifak vardr. Peygamber, Veda Hacc gn le ve ikindiyi Arafat'ta, akam ile yatsy da Mzdeiife'de -ki bu mnsebetle oras Cem' diye isimlendirilir- kldrmtr. Baka zaman ve meknda namazlar cem' etmeyi Hanefler le mm Evz tecviz etmezler. Bununla beraber korku, sefer, ve yamur zrlerinden dolay le ile ikindiyi, akam ile yatsy bz artlar dhilinde cem' etmeye kaail olanlar da oktur.... Bunlarn delilleri, metindeki hads ile o ma'nda olan birok hadslerdir. Hanefler ise Buhr ile Mslim'de Abdullah ibn Mes'd'dan rivayet edilen "Raslullah'n Cem'den baka yerde vaktinin hricinde hibir namaz kldn grmedim. Cem'de, yn Mzdeiife'de akam ile yatsy beraber kldrd ve ertesi gn sabah namazn vaktinden evvel kldrd" hadsine dayanrlar ve bu hads, hazarda, seferde herhangi iki namaz cem' etmenin cevazna m'ir olan btn hadsler ile ameli ibtl etmitir, derler. Cem' ile ilgili sahh hadsleri de, cem' olunan namazlarn -evvelkisi son vaktine te'hr, dieri de, evvel vaktinde klnmak suretiyle ta'cl edilmesinden dolay- br araya getirilmi gibi grndklerini ve hakikatte her namaz vaktinde klnm olduunu ileri srerler. bn rn,Rabatu'r-Re'y, Eheb, bnu'l-Munzir, Kaffl Kebr ve hadsi- . lerdcn bir cemat ise -det etmemek artyle- hazarda namazlarn cem'iniri ec- . vzna gitmilerdir. Bunlarn mstenedi, metindeki hadsin Mslim'deki rivayetinde: "bn Abbs'a Raslullah bunu niin yapt?;diye sordular. mmete zahmet oimasn iin, cevbn verdi" ta'Ilidir. [42] Bu ta'lk, Eb Zerr, Asl ve Kerme nshalarnda burada bb bal akabinde gelmitir. Doru olan ise Buhr'nin bu hususta car olan deti gibi, mevsl is-nddan sonraya braklmasdr (bn Hacer). le ile ikindi namaznn balang vakitlerini ta'yn ederken, her beldede ve her gnde baka olan "Fey' u zevl"i de hesaba dhil edip, fey' u zevali mteakiben le vakti, fey'u zevale bir eyin bir veya iki misli kadar glge eklendikten sonra ikindi vakti girer. [43] Buhr bununla una iaret ediyor; Burada isimleri sylenen bu drt zt, bu is-ndla zikredilen hadsi rivayet etmilerdir. Bunlarn yannda hads: "Gne ykselmeden nce" lfzyledir ki, bunlarn rivayetlerinde zuhur yn ykselme, gnee iddir. Sufyn ibn Uyeyne rivayetinde ise zuhur yn ykselme, fey'e, yn glgeye iddir (Ayn). [44] Be namazn farzyetini mtekib Cibrl'in Peygamber'e ilk kldrd namaz, zuhur namaz olduundan,.bu namaza "Saltu Ol" yn le namaz denilmitir. [45] Yatsdan evvel uyumak tenzh kerahet ile mekruhtur. Zr uykuya dalmakla yats namazn karmak korkusu vardr. Uyandracak kimse varsa be's yoktur. Yatsdan sonra oturup konumak da mekruhtur. nk bu da insan, t-atten, gece ibdetinden alkoyduu gibi, sabah namaznn geirilmesine de se-beb olabilir. Bununla beraber lim mzkeresi, misafir arlamak, ehl ve yl ile grmek gibi hayrl ilerden dolay uykuyu bir mddet geri brakmakta hibir kerahet yoktur. [46] Amr ibn Avf oullan Mednc'yc iki mil mesafede Kba'da otururlard. Renc-ber olduklar iin, ikindi namazn evvel vaktinden geri brakrlarm demek oluyor. [47] Eb Umne Es'ad ibn Sehl, kk sahbierdendir, 100'nc hicret ylnda vefat etmitir [48] Hadsciler, sahblerin "yle yapardk, byle ederdik" diye rivayetleri bahso-lunan fiillerinin, Peygamber zamnnda emir veya hi deilse takrir buyurulan fiiller olduunu kabul eder ve bu gibi mevkuf hadsleri merf' sayarlar. [49] Avl, Medne civarnda Necd cihetine doru meskn olan yerlerin'ismidir. En yakn ma'mresi ki, en uzak yerleri alt ile sekiz mil mesafede idi. Bunun iin bu hadsin rvieri kh
1347 / 2483

buhari

byle drt mi! takdir ettikleri gibi, kh iki, kh alt, kh mil dedikleri de vardr. Mesafe bildirmekten maksad, ikindi namazn Ras-lullah'm ilk vaktinde kldrdn anlatmaktr. [50] Kub, Medne'nin gneyinde iki mil kadar uzaklkta, zirat bol, meskn bir. yerdir. Mehur Kub Mescidi oradadr. [51] Ehl ve evld katlolunmu, serveti telef olmu kimsenin musbeti ne kadar bykse, bir ikindi namazm geiren kimsenin musbeti de o kadar byktr. Bu namazn geirilmesi, ya gnein batmasna, ya muhtar vakitten sonraya, yhud gnein sararmas zamanna kadar bilerek geri braklmasdr. Be namaz inden ikindinin tahsis edilmesi hakknda trl trl tevcihler varsa da, en doru sz Aliah istedii namaza, istedii fazileti tahsis etmi demektir. [52] Buhr bununla, Allah Tal'mn: "Len yetirakum a'mlekum.." (Muhammed: 35) kavlindeki "yetirukum'''' lfzna iaret etti. nk orada bu fiil iki mef'l nasb etmitir. Biri htb kfi, ikincisi de 'tatm!ekum"dr. Binenaleyh bu fiil iki mef'lc teadd edicidir. Bu ise hadsteki iki "lm"m mansb okunmasn te'yd eder. Buhr "vetertu''r-racu!e" kavli ile de ayn fiilin bir mef'le teadd ettiine iaret etmitir. Bu da hadsteki "lnT'i tre okuyan Musteml rivayetini te'yd eder. aret edilen yetin meali udur: "Onun iin gevek davranmayn. Siz daha glib iken, (zillet gstererek) sulha da'vet etmeyin. Allah sizinle beraberdir. Amellerinizi asla eksiltmez''(Muhammed:'5$). [53] Bureyde ibnu'l-Husayb el-Eslem, hayli rivayetleri olan byk bir sahbdir. 62 hicret ylnda Merv'de gazada ken vefat etmitir. Horasan diyarnda en son vefat eden sahbdir. Peygamber, Eb Bekr'le birlikte hicret yolunda iken 70 s-vr ile karlarna kp, ksa bir kelmdan sonra mslmn olular ok ibretlidir. Medine'ye girite bayrak almasn teklf edip, sarktan bir bayrak yaparak, en nde bayrak tutarak yrmtr. Bulutlu gnde ta'cin hikmeti, gnein grlmemesinden dolay namaz muhtar vakitten sonraya brakmak yhud farknda olmakszn gnein batmasna kavumak korkusudur. sleri tekfir eden Haricler, bu hadsi kendilerine sened edinerek: Her kim mn edilecek ey'e kfr eder tasdik etmezse ameli heba o/r"(el-Mide:5) yetini tefsr eden hadslerden .sayarlar. Hlbuki i onlarn dedikleri gibi olursa, yetin mefhmu ile hadsin mantuku mtenz kar. nk yetin mefhmu "mn edilecek ey'e kfir olmayann ameli btl olmaz" iken, hadsin mantuku: "kindi namaznn farzlma mn ettii hlde erkeden kimsenin ameli btl olur" sretindedir. O hlde bu hadsi yle te'vl etmek gerekir: Bu namaz terkedenin amelinin sevab -sonradan kaza etse bile- heder olur, yhud azalr, yhud dier sh amellerinin sevblar kendisine ancak tevbe etmesiyle verilir. Yhud da meleklerin gzel ahadetinden mahrum kalr, gibi zecr ve teddi hiz ma'nlarla tcv'l gibi (bn Haccr ve Ayn). [54] Kavis iindeki terceme, metindeki "tudmne" lfznn "tudmmne" suretindeki rivayetine ddir. [55] Bu grleni grlene benzetme deil, grmeyi grmeye benzetmedir. Btn hads kitblarndaki birok rivayetlerin lfzlar hep bunu te'yd edicidir. Kyamet gnnde m'min kullara Rabb'Ierinin cemlini hicbsz olarak grme ve mahede etme myesser olacana Mu'tezile ile Hricler'den baka btn slm frkalar ittifak ederler. Bununla ilgili hadsleri en az yirmi kadar sahb rivayet etmi olduundan, bunlar ma'nen mtevtr olduklar gibi "Yzler o gn ter tazedir. Rabb'lerini greceklerdir1 \c\~Kyme:22), "Hayr, bhesiz ki onlar o gn Fabb'lerinden kat'iyyen mahrumdurlar"(ct-Tatff: 15) yetleri ile dier yetler, bu gr te'yd edicidir. [56] Yn bu iki vakitteki namaz klmaktan alkoyacak, sabah uykusu, gndzdeki megaleler gibi manialar bertaraf etmek elinizden gelirse yapnz, demektir. Mslim rivayetinde tasrh
1348 / 2483

buhari

edildii zere, gnein domasndan evvelki namaz sabah namaz, batmasndan evvelki namaz da ikindi namazdr. Farz namazlarn hepsi de fazlete msavidirler. Ancak her birinin kendine hss bir meziyetle dierlerinden ayrlmasna da bir mni' yoktur. Bu iki vakite hss olan fazlet ve meziyet, mtekb hadsteki gece melekleri ile gndz meleklerinin birleme zamanlan ve amellerin Allah'a arz gibi hususiyetler olup, bu iki vakitte Allah'a kan amellerin mkfat da, hrette Allah' mahede olmas pek yakr. [57] bn Huzeyme'nn Sahlfinde merfen rivayet edilen hads, en tafsllidir: Terce-mesi udur: ' 'Gece melekleri ile gndz melekleri sabah ile kindi namazlarnda sizde birleirler. Sabah namaznda birletikten sonra gece melekleri semya ykselir, gndz melekleri kalrlar, ikindi namaznda da birleirler. Bu defa da gndz melekleri ykselir, gece melekleri kalrlar. Ykselen meleklere Rabb 'leh..... diye sorar" [58] Her iki takm meleklerin namaz vaktinde gelip gitmeleri, mslrnnlarla birlikte namazda hzr olmalar, m'minler hakknda ilh bir ltuf ve keremdir. nk melekleri, insanlarn en iyi hllerine muttali' klp haklarnda gzel vg ve ahadette bulundurmu oluyor. [59] M'minlerin birbirlerine gzel ahadette bulunmalar, lehine ahadet olunan hakknda Allah katnda rahmet vesilesi olduu iin, meleklerin m'minler hakkndaki ahadetleri de elbette ilh rahmete sebebdir. bdet ve tatimize muttali' olan bu melekler, kavillerin en sahihine gre, hayr ve err ilerimizi yazmakla vazifeli olup, hayt devam ettii mddete yanmzda duran, ldkten sonra kabrimizin bandan ayrlmayan, Hafaza Me-lekleri'nden baka meleklerdir. [60] Buhr'nin bu bab balamaktan garaz, musall, gne batmadan evvel bir rek'at, gne battktan sonra da ikinci rek'at klnacak ekilde ikindi namazn klsa, bu namaz caiz olup kaza etmeye ihtiy olmadna iaret etmektir (h Veli-yullah). [61] Gnein batmasndan evvel ikindi namaznn bir rek'at klndktan sonra gn batarsa, namaz btl olmayp, tamamlanmas lzm geldiine fakhlerin ittifak vardr. Sabah namaz hakknda da cumhurun kavli budur. Yalnz Hanefler, sabah namaz tamamlanmadan gne doarsa namaz btl olur, derler. Vakil namazn zrsz olarak byle dar zamana kadar geri brakmak gnhtr. [62] kindi namazna id hadsler arasnda Buhr'nin, Peygamber'in bu meselini zikr etmesine sebeb, hadsin metnindeki "kindi namazndan gnein batmasna kadar olan mddet gibidir" ibresidir. kindi vakti, hereyin glgesi iki misli olduu zaman girer diyenler, bu ibarenin zimmndaki iaret ile de ihticc ederler. nk szn siyak, ikindi mddetinin azlna dellet eder..kindinin balangc, glgenin bir misli olduu zamandan i'tibr edilse, gndzn yarsndan kindiye kadar alanlarn alma mddeti, kendilerinden sonrakilere ya musv, ya daha az olmu olur ki, bu takdirce temsildeki kuvvet azalm olur. [63] Bu hadsden u anlalyor: Yahdler'in btn gn, Hristiyanlar'n da gndzn kalan yansnda almak zere ecri ikier krt imi. Hangisi ii sonuna kadar tamamlasa, tamm creti hakk kazanmakla ikier krt alacakm. Lkin ii yanda brakp taahhd ettikleri ie vefa etmedikleri iin, herbirine isabet eden kadar cret alp, birer krata niiolmular. Sonra Mslmanlar gelip de her iki taifenin cretlerinin toplamm alnca hasede uradlar. bu tarzda olmam olsa, bu szlerin ma'ns sahh olmaz... (Hattb). [64] Bu, Allah'n emrettiini terk eden Yahudiler ve Hristiyanlar ie, Hakk'n hidyetini ve Raslullah'in getirdiini kabul eden Mtislmnlar hakknda darb edilmi bir meseldir... (Ayn). [65] Bu ta'lki, Abdurrazzk kendi Musannafmda mevslen rivayet etti. Ahmed ibn Hanbel
1349 / 2483

buhari

ileishk ve filer'den bzilar da buna kaail olmulardr. Bunlara gre akam ile yatsnn vakti birdir. Kaa'd Iyd yle dedi: Vakitleri mterek olan namazlar cem' etmek bazen snnet, bazen ruhsat olur. Arafat ile Mzdelife'de iki namaz arasn cem' etmek snnettir. Sefer, hastalk ve yamur zrleriyle iki namaz birletirmek ise ruhsattr... (Ayn). [66] Bu sz yalnz temsil ve beyn iin zikr edilmiyor. Akam namazndan sonra karanlk bsbtn basncaya kadar ok yar bi'1-fiil vki' olduu, hadslerin ifdelerinden anlalyor. [67] Haccc'n vi olarak Medne'yegelmesi.bn Zbeyr'in ldrlmesinden sonra, 64. hicret ylndadr. Haccc, Emevler'in valilerinin deti vehile namazlar vakitlerinden geri brakrd. Hz. Al'nin torununun olu Muhammed'in Cbir'e suli, ite buna dirdir. Cbir de metindeki cevb vermitir. [68] Bu ekk, Muhammed ibn Amr'dandr. Cbir: "Onlar klyorlard" m demi, yoksa "Peygamber onu klyordu" mu demi? Buras hatrnda kalmam demektir. Bu hads, be namazn vakitlerini bildirdii gibi, namaz vaktinin evvelinde klmann faziletini de haber veriyor. [69] Yn gne perdenin arkasna girip grnmez olduu zaman demektir. Akam namaz sz karinesine i'timd ederek, faili zikretmeksizin zamrlendirmitir. [70] Bu hads, le namazn ikindiye kadar geri brakma babnda (12. bbda) gemiti. Peygamber, akamla yatsy birletirilmi olarak yedi rek'at; le ile ikindiyi de birletirilmi olarak sekiz rek'at kldrm oluyor. Bu lfz, takdim ve te'hre muhtemiidir. Lkin bb balna uygun dmesi iin, bunun te'hre ham-led-Hmesi daha evldr. [71] Son cmlenin kaaili Peygamber olduuna gre -ki szn evki bunu gerektiriyor-hadsin metnine dhildir. Kaali Abdullah ibn Mugaffel el-Muzen olduuna gre ise, bir Mdrec kelm olmu olur. Bu hadisi Mslim, bn Umer tarkinden yle rivayet etmitir: ^l v^Ulj Sjiyu' (hj ;Ci*Ji <JJi L_*\k" J li .f&> /J Jp i>S f^Li; Sl= Bedeviler takm u namaznzn isminde size 'galebe etmesinler. nk o(nun smi) Allah'n Kitdb'nda sadr. Bedeviler develerini atemeynyats karanlnda saarlar da onun iin 'ya bu ismi verirler". Marib'e '", isa'ya "ateme" ve "i hire", ve her ikisine birden a-lb tarikiyle "eyn" demek Arablar arasnda pek yaygndr. Nitekim Peygamber ve sahbler tarafndan da bu lfzlar ok kullanlagelmtir. Binenaleyh konumuz olan hadslerdeki nehiy, tahrm iin deildir. Yalnz Allah'n Kitb'-na uymak iin yats vaktine "", yats namazna da "" dedikten sonra, akam namaz vaktine "marib" demeye mmeti altrmak istenilmitir. Hadsin medds: "Bedevler'in dedii gibi siz de maribe diye diye her iki vakit nazarnzda seilemez hle gelecek, siz de akam namazn isim benzerli-- ine aldanarak, vaktine kadar geri brakmakta be's grmeyeceksiniz" demek olur [72] Bu bbdak hadsin siyak ile bundan nceki bb hadsinin siyak birdir. Byle olunca iki bb balnn mugyereti (gayr oluluk) vechi nedir? dersen, ben derim ki: Peygamber'den "" isminin marib ma'nsnda kullanlmas sabit olmad, fakat "ateme" isminin "" ma'nsna kullanlmas sabit olmutur. te Buhr bu haysiyetle, iki bb bal arasnda mugyeret yapmtr (Ayn). [73] Buhr bu ta'ik "Cematle namaznn fazleti bb"nda mevslen tahrc etti. [74] Bunu, "Ezan konusunda kur'a ekme bb"nda mufassalen tahrc etti. [75] Bunu, "sa'nn fazleti bb"nda mufassalen tahrc etti. [76] Buhr, bn Abbs'n bu szn "isa'dan nce uyumak bb"nda; ie'nin szn ise
1350 / 2483

buhari

"I'nm fazleti bb"nda tahrc etti. [77] Buhr ie'nin bu szn, kadnlarn geceleyin mescidlere kmalar babnda tahrc etti. Bu ta'lk, ilerinde "ateme" ve "a'teme" zikredilmi olanlardr. Bundan sonra Buhr, 'nm zikredildiine ahadet eden ta'lkleri zikretmeye balad. ' Buhr bunu, "Akam namaznn vakti bab" ile "Yats namaznn vakti bab" 3a mufassal olarak rivayet etti. [78] Buhr bunu, "Akam namaznn vakti bab" ile "Yats namaznn vakti bab" 3a mufassal olarak rivayet etti. [79] Buhr bu ravnin hadslerini srasyle Hacc, Veda Hacc, ve le namaznn ikindiye kadar geri braklmas bblarnda mevslen rivayet etmitir. [80] Buhr bu hadsi, Kitbu'1-lm, cs-Semer bi'l-lm babnda da zikretmitir. Aleme: Marib krmzl... battktan sonra gecenin ilk te birine denir. Bir kavle gre,'i hire namaznn vaktine denir ki, yats vakti ta'br olunur (Kaans Ter,). [81] Bu hads ve ilgili haiyeler "Akam namaznn vakti" babnda (20 bbda) gemiti. [82] Bunu, 26. bbda gelecek olan bn Umer hadsi aklamaktadr [83] Umer'in "Kadnlar ve ocuklar uyuyakaldlar" sz, bunlarn cemate devam ettiklerine ve bu devamn mstehb olduuna dellet eder. [84] E'rler'in msfir kaldklar Baku Buthn, Medine etrafndaki vadiden birinin ismidir. [85] Tabern'nin el- Mu 'cem 'inde, Peygamber'in bu srada ordu techzi ile megul' bulunduu sahh bir senedle tasrih edilmitir. [86] Bu hads ile bundan evvelki hads, yats namazn gecenin ilk te birine kadar yhud gecenin yarsna kadar geri brakmaktaki fazleti beyn etmek iin sevk edilmitir. Buna dir baka rivayetler de vardr. [87] Yats namazndan evvel uyumak ienzhiyye kerahet ile mekruhtur. Bu hads, ve kerhatin sebebleri 13. bbda gemiti. Hads, burada biraz daha tafslli bir lfzla gelmitir. [88] slm'n yaylma balangc olan o trihlerde byle olmas, tabidir. nk dier dnlerde yats namaz olmad gibi, mslmnk da Medne hricine yaylmamt. Vaka Mekke'de bz mslmnlar vard. Fakat onlar gizlice kaldklar in, cematle namaz yalnz Medne'ye mahss idi. [89] Hads metnindeki "e-afak", Eb Ysuf, Muhammcd ve afi'ye gre, yatsdan evvel bat cihetindeki kzlln; Eb Hanfe'ye gre ise, o kzllktan sonraki beyazln addr. [90] Bu rivayet ile dier rivayetlerden Umer'n mescidden Peygamber'in hcresine doru yksek sesle "es-Salte" diye bard anlalyor. [91] Sud :Gz ile kulan arasna denir ki "dulun" ta'br olunur. Ve dulun zerine sarkan saa denir ki, zlf ve prk ta'br olunur (Kaams Ter.). [92] Bu siyaka gre bn Cureyc, dorudan doruya Peygamber'in fiilini deii, At'-nn hikye ettii suret ile olan fiilini ta'rf etmi oluyor. Bununla beraber hadsin banda "bn Abbs yle dedi" diye tasrh etmitir. Bu rivayete gre, yats namaznn fazilet vakti, gecenin ilk te biri olduu anlalyor. Bu vakti beyn iin sahblerin kulland lfzlar muhteliftir. Fa-khlerin bu konudaki ihtilflar da bu lfzlarn ihtilfndan ne'et etmektedir [93] Bu, "kindi namaznn vakti bb"nda geen Eb Berze hadsinin bir tarafdr.
1351 / 2483

buhari

[94] Buhr bu ta'lki Kitbu'l-Libs'ta mevslen tahrc etmitir. Buhr'nin burada bu la'lkle murad, Humeyd'nin hadsi Enes'ten itmi olduunu beyndr. [95] Bu hads, "kindi namaznn fazileti" ismiyle geen 18. bbda da gemiti. Buradaki lfzda terdd olarak Tudhne" ta'bri gelmitir. Bu da bir nesneye ebh ve mkil olmak yn bir eye ok benzeyip seilemez olmak ma'y nsna gelen "iuCi1i= el-Mudht" masdanndandr. Hadsin bb balna uygunluk noktas "Gnein domasndan nceki... namazdan alkonmamanza muktedir olursanz..." szdr [96] Berdn, iki serinlik zaman demektir; sabah ve ikindi namzlaryle tefsr edilmitir. Bu hads Mslim'de Umre ibn Rueybe(R)'den: "$* ji J^^ 31 $ 'J +jjje- Jjj jj-^-i - Gnein domas le batmasndan evvel namaz klan kimse, cehenneme asla girmiyecektir" lfzyle gelmitir. [97] Buhr bu' ta'lki, stad Abdullah ibn Rec'dan getirdi ki, maksad senedde zikri geen Eb Bekr'in, Eb Ms el-E'r'nn olu olduunu bildirmektir. Zr insanlar onda ihtilf etmilerdir. [98] Buhr bununla da yine Eb Cemre'nin stadnn, Eb Bekr bnu Abdillah ibn Kays -ki o Abdullah ibn Kays, Eb Ms el-E'r'dir- olduunu gstermitir. Bunu Eb Bekr'in, Umre ibn Rueybe'nn olu olduunu ileri srenlere redd iin getirdi. Umre hadsini de Mslim ve dierleri rivayet etmitir. Bundan da bunlarn ayr ayr iki hads olduu, biri Eb Musa, dieri de Umre ibn Rueybe'den geldii zahir olmutur (Ayn ve Kastalln) [99] Bundan sabah namaznn erken klnd ve sahuru, fecrin tuluna yakn zamana kadar geri brakmann mstehb olduu istidlal olunur. Elli, altm yet okuyacak mikdr zaman, bir saatin te birinin bete biri, yn drt dakka kadar takdr edilmitir ki, bir abdest alacak zamandr. Bzlar el-Hkkaa Sresi'ni misl olarak rd etmilerdir. [100] Buradaki metinde " U = Mteakiben namaz kldk" tarzndadr. Bu da mes-cidde Zeyd ve dier sahbler de beraber olarak namaz kldklarn ifde ediyor. [101] Buhr kk bir farkla bu hadsi Kitbu's-Salt'n "Kadn ka elbise inde namaz klar" nvmyle geen 13. babnda da tahrc etmiti. Sabah namazn klmak iin tals yn ortalk iyice aydnlanmadan evvelki vakti semek mi, yoksa isfr, yn aydnla kadar gecikmek mi efdaldir? Mlik, afi, Ahmed ibn Hanbel, shk ibn Rhye hep talsi terch ederler ve buna delletine kaail olduklar bu hadsle ve daha ak olan dierleriyle ihticc ederler. Hanefler ise isfr' daha faziletli grrler. Delilleri bu hadsin kuvvetinde olmad hlde, mteaddid tarklerle rivayet edilen: " fa 2 j^ii \jj ,Jr% = Sabah namaz is/n terch ediniz, nk ecri daha byktr" gibi hadslerdir. [102] Bu hads kk farkla 19. bbda da gemiti. [103] Bu bb ismi ile geen bb ismi arasndaki fark udur: Birincisinde geen hads, ok defa karlmalar! vki' olabilmeleri sebebiyle iki namaza hsstr. kinci bb isminin tefsri olan hads ise daha ummdir.. (Kastalln). [104] Bu iki babn hadsleri ile o ma!nda olan birok haberlere binen gurbdan evvel kindi namazndan bir rek'at klndktan sonra gne batarsa namaz btl olmayp, tamamlanmas lzm geldiine fakhlerin ittifak vardr. Sabah namaz hakknda da cumhurun kavli budur. Yalnz Hanef fakhleri sabah namaz tamamlanmadan gn doarsa namaz btl olur, derler. Namazn btl olmasnn onlarca illeti, nehiy vaktinin girmesidir... [105] Namaza gre kerahet vakti saylan zamanlar hakknda hadsler oktur. Kerahet
1352 / 2483

buhari

vakitlerinin hududunu beyn eden hadsler ise farkl lfzlar le geldiklerinden, o rivayetlere bina edilen hkmler hakknda da fakhler ihtilf etmilerdir. Mesel bu metindeki " J^iji jjlj j*. = Gne irk edinceye kadar" lfz, bz yerde " ^JJi\ ^ ^ = Gne tul' edinceye kadar" eklinde gelmektedir. Tul'un balangcndan irka kadar olan vaktin, namaz iin nehyedilm vakit olduuna dellet eden hadsler de oktur... T gnein ykselmesine kadar olan zaman kerahet vakti sayanlar " C^." lfzn " Jjj" ma'nsna huss bir tul' ile tefsir ederler ve her iki lfz ile gelen rivayetlerde fark gzetmezler. [106] Bu, zikredilen hads hakknda dier bir tarktir. Buhr bu tarki, Katde'nin bu hadsi Ebu'l-liye'den iitmesini bildirmek iin zikretmitir. nk hadsin birinci tarkinde iitme tasrh edilmemiti. Bir de Buhr bu tarki u'be'nin, hadsi Katde'den almakta Him'a mutbaatn gstermek iin de zikretmitir. ayet sen: Katde'nin, iinde Ebu'l-liye'den iitmesi bulunan hadsi evvel getirmek yakrd, dersen; ben de: Buhr birinci tarki, l oluundan dolay ne geirmitir, derim (Ayn). [107] et-Taharr: Bir nesneyi samm kasd ve azm eylemek, kullanmaya en lyk olan nesneyi taleb eylemek... ma'nlarmadr. Burada taharriden maksad, namaz klmayp klmayp da o zaman gzetlemektir. Peygamber'in bu nehyi, gnein doma ve batma vakitlerini aratran gnee tapanlara benzenilmemesi hikmetine dayanr. Kerahet vakitlerinde namaz mutlaka me.n' edenler, bunu mstakili sayp taharri kasd olsun olmasn btj vakitlerde namaz klmay tahrm kerahetle mekruh grrler. Tecvz edenler ise bu hadsi bundan evvelki hadsin tefsr edicisi sayp, sabah ile ikindi namaz larndan sonra namaz klmann keraheti yalnz tul'ile gurubu namaz iingzet-leyenlere mahsstur, derler. Ve ie'nin Mslim'de rivayet edilen "Umer yanlmtr. Raslullah ancak gnein douu ile batnn taharri edilmesinden nehiy buyurmutur" hadsi ve bu nevi'den dier hadslerle ihticc etmek isterler. [108] Gnein hcibi, doma ve batma zamanlarnda kursunun ilk ve son gzken kenarlarna denildii gibi, gne henz ufkun altnda iken, cirminden evvel sabahleyin gzken ualarna da denildii vardr. [109] Buhr bunu, Bed'u'1-Halk Kitb'nda tahrc etmitir. [110] Bu hads daha nce getii gibi, ileride Kitbu'I-Buy' ileKitbu'I-Libs'ta da gelecektir. Hadsin buradaki bb ismine uygunluk noktas "...iki namazdan:Sabah namazndan sonra gne douncaya kadar...'namaz klmaktan nehiy buyurdu" fkrasidr. Hadsteki itimlu's-samm ve ihtib ile ifde edilen giyiniler, daha nce getii yerde aklanmt. Munbeze ve mulbese sretleriyle yaplan chiliyye al veri eitlerini de Kitbu'l-Buy'da aklamak daha uygun olacaktr. Bununla beraber ksaca tantlmalar yledir: Lims al verii: "Ben senin kumana, sen de benim kumama elinle dokundun mu, al veri gerekleir, yn terch etme hakkmz dsn" diye pazarlk etmek... Nibz al verii: Bunun hakknda da eitli ta'rfler vardr: Zuhr'ye gre al veri yapacaklardan her biri dierine kendi kuman atar ve hi biri dierinin malna ve raz olup olmadna bakmaz. Bu atma ile sat ve al gerekleir ve seme hakk sakt olur.... Lims ye nibz'n her ikisi de bey'i garer ve kumar nev'ne dhil olduklar iin er'an nehy olunmulardr. Mteri alaca mal grmeli ve vasflarn bilmelidir. Aldatmaca al veri sahh deildir... [111] Muviye bu sz hutbede sylemitir. Bakalar, bilhassa Aie, Peygamber in bu namaz kldn haber veriyorlar. Muviye nefy ediyor, dierleri ise sbat ediyorlar sbt edicinin nefy ediciden ne alnmas ise, kararlatrlm bir kaa-idedir O grmemekle, klmam olmas lzm
1353 / 2483

buhari

gelmez. Nitekim kldn gren var sbt rivayeti, nehiy hakknda gelen rivayetlere muarz deildir. nk s-bt rivayetinin sebebi vardr. Binenaleyh sebebl olan ona katlr. Sebebsz olan nafileler de umm zere bak kalr, yn nehy edilmi olur (bn Hacer ve Kas-talln). [112] Bu iki vakitin dnda namaz klmay kerh grmeyen bu sahblerin hadsleri, bundan nceki bblarda gemitir. [113] mm Mlik bu hadse tutunarak, istiva vaktinde namaz klmakla be's grmez. afi le Eb Ysuf nehiy hadslerine bakarak "menindir" demi ve yalnz cu-mua gnn istisna etmilerdir. Leys ibn Sa'd, Evz, Hasen Basr, Tvs da Mlik'in itihadna uygun iclihda bulunmulardr. Eb Ysuf'tan baka K-feliler cumuay da istisna etmezler [114] Buhr bu ta'Iki, Sehv'de, Abdu'1-Kays hey'etinde, bir de Ebvbu'1-Amel .f's-Salt'm "Kendisi namaz klarken kelm edildii zemn eliyle iaret eder ve dinler" babnda (153) msned olarak tahrc etmitir. [115] kindiden sonra nafilenin kaza edilmesini caiz grenler buna ve benzerlerine futundular. Mni' olanlar; bunun Peygamber'in hususiyetlerinden olduunu ileri srerler. Mslim'de bu yle gelmitir: "Peygamber bu iki rek'at ikindi namazndan evvel klard. Sonra bir defa megul olup klamad. Yhud unuttu da kla- mad. Bundan dolay kindi namazndan sonra kld. Sonra buna devam etti. nk (herhangi) bir namaz klarsa, ona devam etmek detndeyd" [116] Bu hads ile o ma'nda olan hadslere, ikindi namazndan sonra, gurb zamannda namaz kasd etmemek artyle nafile klmay caiz gren fakhler tutunmular. Bu nafileyi mutlaka mekruh grenler ise, yalnz rtibelerden karlm namazlarn kazas caiz olduuna hkmetmiler ve Peygamber'in buna devamn Peygamberlik hususiyetlerinden saymlardr. [117] Bu hadslerle, ikindi namazndan sonra namaz klmay nehyeden hadslerin aras yle cem' edilir: Nehiy hadsleri, sebebsiz olan nafileler hakkndadr. Bu son hadslerdeki namazn sebebi ise, bb balnda da getii gibi, le namaznn kaan fitesinin kaza edilmesidir (Kastailnt). [118] Bu hads kk farkla ayn kitabn "kindi namazn terkeden kimsenin gnh" babnda (17. bb) gemiti. Orada hadsle ilgili aklamalar verilmiti. Burada u kadarn tekrar edelim: Bulutlu gnde namaz evvel vaktinde klmann hikmeti, gnein grlmemesinden dolay namaz muhtar olan vaktinden .sonraya brakmak, yhud farknda olmakszn gnein batmasna kavumak korkusudur. Bundan dolay Hanef fakhler de bulutlu gnde ikindi namazn evvel vaktinde klmay mstehb grmterdir. Bureyde ibnu'l-Husayb el-Eslem, 62.;hicret ylnda Merv'dc gazada iken veft etmi bir sahbdir. Horasan diyarnda en son vefat eden sahabdir. slm'a girii de zikre deer: Peygamber'e Allah tarafndan hicrete izin kt zamn, yannda Eb Bekr ve hizmetisi mir bn Fuheyre olduu hidc Mekke'den gizlice Medine'ye doru yollanmlar. S'i.kasda azm etmi olan Kurey kfiriraleri de kendisini bulup getirene byk mkfatlar va'd ettikleri iin, gzerghtaki kabilelerden buradi duyanlar tam'a kaplp, yollarda taarruza, hazrlanmlard. O cmleden olarak Bureyde de -kendi rivayetine gre- Sehm , oullar'ndan yetmi svari ile birlikte belki rastlarm diye kmt. Karlatklarnda Peygamber: Sana kim derler? diye sormu. Bureyde, deyince, Peygamber Eb Bekr'e dnp: Muhakkak bizi/n i serinledi ve salh buldu" diyerek lefe'ul etmitir. Sonra Bureyde'ye: Kimlerdensin? diye sormu. Eslem'denim, cevbm alnca:
1354 / 2483

buhari

Selmet bulduk" demi. Sonra: Elem'in hangi kolundan? demi. Ben Sehm'den, deyince: Yo Eb Bekr, senin seninin, nasibin buyurmu. Ondan sonra sra Bureyde'ye gelip: Y sen kimsin? diye sordu. Ben Abdullah olu Muhammed, Allah'n Ras I'y m "^cevbn alnca: ahadet kelimesini sylemi; bu kadar bozuk bir niyetle kmken, kendisi de, beraber getirdikleri de hep birden mn etmilerdir. Bureyde: "Allah'a hamd ederim ki, bizler zorlanmaksizm isteyerek mslmn olduk" demi. Ertesi gn Bureyde: Y Raslallah, yannda bayrak olmakszn Medne'ye girmek mnsib deildir, demi ve bandan rtsn zp mzran ucuna balam, Medne'ye girinceye kadar elinde Muhammed'in bayrai olarak nleri sra yrm durmutur (Radya'IIahu anhum- Tecrd-Ter., 11,404). [119] el-Ezn, et-Te'zn; nida, da'vet ve i'ln demektir. Bu, gemi namaz iin ezan okunacana delildir. Gemi namazlar iin ezan ve ikaamet mes'elesinde limlerin grleri farkldr. Hanefler'e gre gemi nama?; iin hem ezan okunur, W. hem ikaamet edilir. Ahmed ibn Hanbel, Eb Sevr ve bnu'l-Munzir'in kavilleri ,y de budur. Gemi namazlar birden fazla ise, birincisi ezan ve ikaametle klnr, . dierlerinde yalnz ikaametle yetinmek ihtiyara baldr. nk Tirmiz'nin bn Mes'd'dan Handak gazvesi hakkndaki rivayetinde: "Handak gnnde Pey-v-k gamber'in drt namaz gemiti. Gece ilerledii vakitte Bill'e emretti. Ezan oku-v du, sonra ikaamet etti, le klnd. Sonra ikaamet etti, ikindi klnd. Sonra i ikaamet etti, akam klnd, sonra ikaamet etti, yats klnd" denilmitir. Tul'dan sonra gne ykselinceye kadar gemi namazlar kaza etmenin caiz olmadna Hanefi'ler bununla ihticc ederler. [120] Buradaki beyndan yalnz ikindi namaznn geirildii anlahyorsa da, Ahmed ibn Hanbel'in Msned'inde Eb Sad Hudr'den gelen hadste, ve bundan evvelki haiyede zikredildii zere Tirmiz'de bn Mes'd'dan gelen hadste le ile ikindi ve akam namazlar geirilmi oiup, bunlar yatsdan sonra klnmtr. Nes'deki rivayet de bu ma'nyadr. mm Mlik'in el-Muvatta'nda. ise le ile ikindinin fevt olduu anlalyor. Bu hadslerin cem'i yledir: Handak harbi gnlerce srmtr. Bir gn le ile ikindi, baka gn yalnz ikindi namazlarn karm olmalar htra gelebilir. Bu hadsten kaza namaznn cematle klnmas meru olduuna istidlal etil-mitir. Nitekim icm', bunun cevaz zerine vki' olmutur. Yalnz Leys ibn Sa'd bunu men' etmitir. Bu hadsten akam namaz vaktinin krmzlktan sonraya kadar uzad da ifde edilmi oluyor. Herhalde o vakte kadar uzuyormu ki, o gn akam namazndan evvel dier namazlar klnm [121] Bu kinci okuyu ez-Zuhr'den iitilmi ise de, mehur olan kraat Mushaf'larda ve metinde olduu gibi "Li-zikr = Benim zikrim iin" tarzdr. Bu yetin burada getirilmesi Peygamber tarafndan m vki' olmutur, yoksa hadsi rivayet ettikten sonra iiticiye hccet dikmek iin Katde mi okumutur? En sahh olan, bunun Peygamber'in sznde dhil olmasdr. Delli de Mslim 'de: "Biriniz uyuyakalp namaz klmazsa yhud namazdan gaflet ederse, onu hatrladnda klsn. nk Allah: Ekimi's-salte li-zikr buyuruyor" denilmi olmasdr. O rivayet de Katde tark indendir. Bu hadsten, unulan ile uyuyakalp kilamayana kaza etmesi lzm gelecei hkm karlr. Kasden klmayana kazann vcbu ise evleviyette kalr. Cumhurun mezhebi budur. zrlye kaza lzm geliyorsa, kasden klmayana evl tarikiyle lzm gelir. [122] Bu ta'hki Eb Avne kendi Sahh'lnde mcvslen rivayet etmitir. Buhr bununla
1355 / 2483

buhari

Katde'nin Enes'ten iitmesini beyn etmek istemitir. Zr bunda Katde tahdsi sarahatle sylemitir. Katde mdetlislerden olduu iin evvel ondan "an Enesin" lfzyle rivayet etti, sonra da bunu "Haddesen Enesun" lfzyle gelen rvyetiyle takviye etmek istedi (Ayn). [123] Bu hads bundan bab nce "Vakit geip gittikten sonra insanlara cematle namaz kldran kimse" unvanl 37. bbda az farkla gemitir. [124] Bu hads de 13. bb altnda ve 25. bb altnda gemiti. Hadsle ilgili aklamalar oralarda verilmitir. Yatsdan sonra oturup konumak -ki buna semer ve musmere denir- mekruhtur. nk bu insan gece ibdetinden alkoyduu gibi, sabah namazn karmaya da sebeb olabilir. Amma ilim mzkeresi, misafir arlamak ehl ve tyl ile grmek gibi hayrl ilerden dolay uykuyu bir mddet te'hr etmekte kerahet yoktur [125] es-Semr: Emr vezninde, ve's-Sumr, zuhur vezninde gece uyumamak ma'ns-nadir ki, murd, uyumayp sohbet ve lkrd eylemektir... es-Semer; geceye ve gece sohbetine denir; geceleri oturup sohbet eden kimselerin meclisine denir... (Kaams Ter.). [126] Bu hads dah yatsdan sonra fkh ve dier hayrl iler iin oturup konumann cevazna dell hadslerdendir. Bu hadste, hakkaten bn Umer'in zamannda bzlarnn yznc senenin bitiminde kyametin kopacan sylemi olduklar anlalyor. Nitekim Ta-bern ile baka muhaddisler bunu Eb Mes'd Bedr'den rivayet ellikleri gibi, Al ibn Eb Tlib'in bu sz redd ettiini naklederler. bn Umer de bu kablden dedikodular redd iin bu hadsin ma'nsm byle zh ve beyn etmi oluyor. Bu hads de, Peygamber'in en grmez gzlere arpacak mu'cizelerinden-dir. limlerin istatistiklerine gre, Peygamber'in haber verme zaman olan onbirinci hicret senesinden i'tibren yz sene getikten sonra, o gn haytta olanlardan hi kimse kalmamtr. En sona kalan sahb Ebu't-Tufeyl mir ibn Vasile (R)'dir. Btn hadseiler de bu ztn 110 hicret ylnda vefat ettiinde mttefiktirler. Vefat gn yeryznde hibir sahb kalmam ve sahabe nesli mn kariz olmutur. Allah'n ndvn onlara olsun! [127] Btn sahbler o srada geim darl ektikleri iin, nfuslu aileye yalnz bir, drt nfuslu olana.yine bir veya iki fakr konuk edilmitir ki, bu takdirde nfs bana isabet eden yemek hissesinin yalnz te biri yhud bete biri m-sfire ayrlm oluyordu. Sahbleri daha ok fakr doyurmakla mkellef tutmak, fakirlerle beraber aile halknn da a kalmasna sebeb olabilir. Bundan ktlk zamanlarnda yoksul olanlar varlkl olanlarn evlerinde besletmenin caiz olduu hkm kyor ki, zaruret vaktinde yardmlamann, fakirlere zenginlerin bakp a brakmamas hususunun farz olduu anlalyor. Nitekim Umer ibnu'l-Hattb ktlk senesinde fakirlerin okluundan dolay her eve nfslar saysnca a ve yoksul datm ve: "Bir insan gnlk aznn yansyle yetin-. mekle helak olmaz" demitir. bhesiz malda zekttan baka bir takm haklar da vardr" dedikleri, ite bu gibi eylerdir. Eb Bekr drt nfuslu bir aile resi olduuna gre, o akamki yemeinin te birinden ounu; Peygamber de m'minlerin annelerinin saysna baknca, gnlk rzklarnn takrben yarsn fakrlere ayrm demek oluyor. [128] Mslim ile sml'nin rivayetinde ikinci "taaa" yerine "naase = uyudu"gel-mistir ki, Peygamberin uykusu gelinceye kadar yannda kald demek olur. Bu rivayete gre, kssa daha kolay anlalyor ve tekrardan doan kapallk gidiyor. [129] Buhr bu hadsi buradan baka Almet'n-Nbvve ile el-Edeb'de de deiik rvlerden ve bz farkllklarla tahrc etmitir. Mslim de el-Et'ime'de tahrc etmitir. Hads ile bb bal arasndaki mutabakat ciheti, Eb Bekr'in gece ailesine gelmesi, konuklarn
1356 / 2483

buhari

haberini soruturmas ve aralarnda geen konumalarla megul olmasdr (Kastalln)

1357 / 2483

buhari

1358 / 2483

buhari

1359 / 2483

buhari

32-KTBU SALTT-TERVH 1- Ramazn Gecelerinde bdetle Kaaim Olan Kimselerin Fazileti Bab 2- Kadir Gecesinin Fazileti Ve Yce Allah'n ii Kavlinin Beyn Bab 3- Kadir Gecesinin Ramaznn Son Yedisi inde Aranmas Bab 4- Kadir Gecesinin Ramaznn Son On Gnnden Olan Tek Sayl Geceler inde Aranmas Bab 5- nsanlarn Kavga Etmeleri Sebebiyle Kadir Gecesinin Ta'yni Bilgisinin Kaldrlmas Bab 6- Ramaznda Son On inde Sk almak Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
32-KTBU SALTT-TERVH (Teravih Namaz Kitab) [1] 1- Ramazn Gecelerinde bdetle Kaaim Olan Kimselerin Fazileti Bab [2] 1-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'tan iittim, ramazn iin yle buyuruyordu: "(Hakk olduuna kalbden) 2- Bize Abdullah ibnu Ysuf tahds edip yle dedi: Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Humeyd ibnu Abdirrahman'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S): "nanarak vesevb umarak ramaznda ibdetle kaaim olan kimsenin gemi gnhlar mafiret olunur" buyurmutur. bnu ihb yle dedi: Ramazn gecelerindeki namaz ii bu hl zere iken (yn klan yalnz bana klarken) Raslullah vefat etti. Sonra bu i, Eb Bekr'in halifelii zamannda ve Umer'in halifeliinin ba-e nda da Peygamber devrinde olduu gibi isteyenin cematsz olarak I yalnz bana klmas suretiyle klnr oldu [3]. x, Ve yine Mlik, bn ihb'dan; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den; o , da Abdurrahmn ibn Abdin el-Kaar(80)'den rivayet etti. Bu Abdur., rahman yle demitir: Bir ramazn^ecesi Umer ibnu'l-Hattb(R)'n beraberinde mescide ktm. Bir de baktk ki, insanlar yalnz ve dank topluluklar hlinde tervh namaz klmaktalar. Kimisi kendi bana yalnzca namaz klyor, kimisi de namaz klyor ve bunun namazna bir ksm insanlar uyup namaz klyordu. Umer: Ben zannediyorum ki, ba dank olarak namaz klan insanlar bir tek okuyucu immn arkasnda toplarsam daha faziletli olacak, dedi. Sonra buna kat' olarak karar verdi. Ve akabinde (ertesi gn, hicretin .14. senesi iinde) o insanlar Ubeyy ibn Ka'b'n (tervh imaml) arkasnda toplad (Bylece tervh namaz cematle klnmaa baland). Sonra dier bir gece yine Umer'in beraberinde mescide ktm. nsanlar okuyucu imamlarnn namazna uyup namaz klyorlard. Umer bu manzaray grnce: "Ni'me'l-bid'atu hzihi (= u tervhin byle cematle klnmas ne gzel det oldu)" diye sevincini belirtti ve: "Fakat bu namazlarn gecenin sonuna brakp da bu namazdan sonra uyuyanlar, imdi namaz klanlardan daha faziletlidirler" szn de ilve etti. Umer, tervhi gecenin sonunda klmay kasdediyor. nsanlar ise tervhi gecenin evvelinde klmakta idiler [4]. 3-.......Peygamber'in zevcesi ie (R): Raslullah (S) geceleyin mesciddeki hcresinde iki yhud gn namaz kld; ihsanlar da O'-nun namazna uyup cematle namaz kldlar... te Raslullah'n bu ekilde cematle namaz kldrmas hdisesi, ramazn iind vki' oldu, demitir [5].

1360 / 2483

buhari

4-.......ie (R) yeeni Urve'ye yle haber vermitir: Raslullah (S) bir gece, gecenin ortasnda kt da mescdde namaz kld. Bir takm insanlar da O'nun namazna uyup beraberinde namaz kldlar. Sabah olunca insanlar geceleyin Peygamber'in mescidde namaz kldrdn konutular.Bu haber yaylnca ertesi gece, birinci gecekiler-den daha ok insan topland ve Peygamber'in beraberinde namaz kldlar. Sabah olunca insanlar bunu yine aralarnda konuup yaydlar. nc gecede mescid halk iyice ok oldu. Raslullah yine kp namaz kld; insanlar da O'nun namazna uyup namaz kldlar. Drdnc gece olunca mescid, toplanan insanlar almaktan ciz oldu. (Raslullah o gece namaza kmad.) Nihayet sabah namazm kldrmak iin kt. Sabah namazn kldrnca yzn cemate kar yneltti ve hutbe balangc olarak ehdet kelimelerini syledi, sonra "Amma ba'du" hitb fasl ile balad hutbesinde bu gece namazna kmamasnn gerekesini yle aklad: "u muhakkak ki, sizin mescidde toplanmanz bana gizli olmamtr. u kadar ki gece namaz zerinize farz klnr da sonra onun edasndan ciz kalrsnz diye korktum" buyurdu. ez-Zuhr: Nihayet Raslullah vefat etti. Ramazn namaz ii, evlerde klnmak zere devam edip durdu, dedi [6]. 5-...... Bize sml ibn Eb Uveys tahds edip yle dedi: Bana mm Mlik, Sad elMakbr'den; o da Eb Seleme ibn Abdirrah-mn'dan tahds etti ki, bu Eb Seleme, ie(R)'ye: Raslullah'n ramazndaki gece namaz (kemmiyet ve keyfiyete) nasl idi? diye sordu. ie de yle dedi: Raslullah ne ramaznda, ne de ramaznn gayr gecelerde onbir rek'at zerine ziyde eder deildi. Raslullah evvel drt rek'at klard. Artk o rek'atlarn gzelliinden ve uzunluundan sorma! Sonra drt rek'at daha klard. Bunlarn da gzelliinden ve uzunluundan sorma! Sonra rek'at klard. Ben: Y Raslallah! Vitr namazn klmadan nce uyur musun? diye sordum. Raslullah: "Y ie! Benim iki gzm uyur, fakat kalbim uyumaz" buyurdu [7]. 2- Kadir Gecesinin Fazileti Ve Yce Allah'n ii Kavlinin Beyn Bab [8]

"Gerek biz onu (Kur'n') kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin (o byk erefini) sana bildiren nedir? Kadir gecesi bin aydan hayrldr. Onda melekler ve rh, Rabb Herinin izniyle, herbir i iin iner de iner. O gece, tan yeri aarncaya kadar bir selmdr*9 (ei-Kadn 1-5) Sufyn ibn Uyeyne: Kur'n'da bulunan "M edrke" sorularnn cevblanm Allah muhakkak haber verip bildirmitir. "Kc ma yudrike" diye sorduu sullerinin cevblann ise Allah Kur'n'da bildirmemitir, demitir [9].
6- Bize Al ibnu Abdillah el-Medn tahds edip yle dedi: Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds edip: Bu hadsi biz ezberledik, dedi. Al ibnu Abdillah: Sufyn bu hadsi ancak Zuhr'den ezberlemitir, dedi. O da Eb Seleme'den; oda Eb Hureyre(R)'den; Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim ramazn orucunu- mn sebebiyle ve ecrini yalnz A ilah 'tan umarak tutarsa gemi gnhlar mafiret olunur. Ve yine her kim mnndan dolay ve ecrini yalnz A ilah'tan umarak Kadir gecesini ibdetle geirirse gemi gnhlar mafiret edilir" [10]. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Sleyman ibnu Kesr el-Abd, Sufyn ibnu Uyeyne'ye mutbaat etmitir [11].
1361 / 2483

buhari

3- Kadir Gecesinin Ramaznn Son Yedisi inde Aranmas Bab 7-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamberin sahblerinden bz kimselere Kadir gecesi ru'yda ramaznn son yedi gecesi iinde gsterildi. Rashllah (S) da sahblerine: "Ben sizin ru'ylarnzn ramaznn son yedi gecesi iinde birbirine uygun dm olduunu gryorum. Artk kim Kadir gecesini aramaya alacaksa, onu ramaznn son yedi gecesi iinde arasn" buyurdu [12]. 8-.......Eb Seleme yle dedi: Ben Eb Sad'e sordum. O benim ok sdk bir dostum idi. Eb Sad yle dedi: Biz Peygamber'-in beraberinde ramaznn ortasndaki on gn iinde i'tikfa girmitik. Raslullah yirminci gnn sabah (i'tikf yerinden) kt da bize bir hutbe yapt ve bunda yle buyurdu: "Bana (uykuda) Kadir gecesi (ne id almetler) gsterildi. Sonra o bana unutturuldu -yhud: Ben on unuttum.- Sizler Kadir gecesini ramaznn son on gnndeki tek sayl gecelerde araynz. nk ben (ru'ymda) kendimi su ve balk amuru iinde secde ediyor grdm. Her kim Allah Elisi'nin beraberinde i'tikf ediyorsa, imdi i'tikf yerine dnsn!" Bu hutbe zerine biz i'tikf yerimize dndk. Ve bizler gkte bir bulut paras grmyorduk. Derken bir bulut geldi ve (yirmibi-rinci gece iddetli bir) yamur yad. Hatt mescidin tavan (Peygam-ber'in secde yerine) akt. Mescidin tavan hurma ubuklarndan idi. Sabah namaz klnd. Ben Raslullah' su ve amur iinde secde ediyor grdm. Hatt namazdan ktnda Raslullah'n alnnda amur izini grdm [13]. 4- Kadir Gecesinin Ramaznn Son On Gnnden Olan Tek Sayl Geceler inde Aranmas Bab [14]

Bu bbda Ubde ibnu's-Smit hadsi de vardr [15]

9-.......ie(R)'den (yle demitir): Raslullah (S): "Sizler Kadir gecesini ramaznn son on gnndeki tek gecelerde araynz!*3 buyurdu [16]. 10-....... Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S) ramaznda, ayn ortasndaki on gnde i'tikf eder idi.Geen yirminci gecenin akam olup da yirmibirinci gn karlayaca zaman evine dnerdi. Beraberinde i'tikf etmi olanlar da evlerine dnerlerdi. Raslullah i'tikf ettii bir ramazn aynda, kendisinde evine dnmek detinde olduu gece i'tikf yerinde ikaamet etti ve insanlara bir hutbe yapt da, bu hutbede, insani ara Allah'n diledii eyleri emretti. Sonra yle buyurdu: "Ben u ayn ortasndaki on gnde i'tikf ederdim. Sonra bana u gelecek son on gn iinde i'tikf etmekliim fikri zahir oldu. imdikim benim beraberimde i'tikf ediyorsa i'tikf ettii yerde sabit olsun. Bu Kadir gecesi bana gsterilmiken sonra o bana unutturul-mutur. Artk siz onu son on iinde araynz. Ve yine siz onu bu on iindeki her tek gecede araynz. Ben (ru'yda) kendimi bir su ve bir amur iinde secde eder grdm". te bu gece iinde gk boand, iddetli yamur yad. Mescid Peygamber'in secde yerine su aktt. te bu yirmibirinci gecede gzm grd. Ben Peygamber sabah namazndan dndnde kendisine baktm. Peygamber'in yz amur ve su ile dolmu hldeydi [17]

1362 / 2483

buhari

11-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) ramaznn son on gnleri iinde i'tikf eder ve "Kadir gecesini ramazndan son on gece iinde araynz" buyururdu [18]. 12-.......ibn Abbs(R)'tan: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Siz Kadir gecesini ramaznn son onu iinde araynz. Kadir gecesi ya ramazndan kalan dokuzuncu gecede, yhud kalan yedinci gece--de, yhud kalan beinci gecededir" [19]. 13-.......Eb Mclez ve krime'den gelen rivayette bnu Abbs (R) yle demitir: Raslullah (S): "O Kadir gecesi ya ramaznn son on gn iinde geecek dokuzdadr yhud kalan yedi iindedir" buyurdu [20]. Bu hadsi Eyb es-Sahtyn'den ve Hlid el-Hazz'dan; onlar krime'den; o da bn Abbs'tan "Kadir gecesini ramaznn yirmi-drdnc gecesinde araynz1"lfzyle rivayet etmesinde Abdulvah-hb da Vuheyb'e mutbaat etmitir [21]. 5- nsanlarn Kavga Etmeleri Sebebiyle Kadir Gecesinin Ta'yni Bilgisinin Kaldrlmas Bab [22] 14- Bize Muhammed ibnu'l-Musenn tahds edip yle dedi. Bize Hlid ibnu'I-Hris tahds edip yle dedi: Bize Humeyd (et-Tavl) tahds edip yle dedi: Bize Enes ibn Mlik (R) tahds etti ki, Ubde ibnu's-Smit (R) yle demitir: Peygamber (S) Kadir gecesini bizlere haber vermek zere (hcresinden) kt. Derken mslmnlardan iki kii kavga ettiler. Bunun akabinde Peygamber: "Ben sizlere Kadir gecesini haber vermek zere kmtm. Fulan ile fulan kimseler birbirleriyle kavga ettiler de (Kadir gecesinin ta'ymine id olan bilgi kalbimden) kaldrld [23]. Belki de sizler iin bu daha hayrldr. Artk sizler Kadir gecesini (yirmiden sonraki) dokuzuncu veya yedinci veya beinci gecelerde araynz" buyurdu [24]. 6- Ramaznda Son On inde Sk almak Bab 15-......ie (R) yle demitir: (Ramaznn son) onu girince Peygamber (S) izrm salamca balar, gecesini (ibdetle ihya eder, ehl ve ailesini de (ibdet iin) uyandrrd [25].

[1] Tervh, Tervtha'mn cem'idir. Tervha, teslime vezninde, ramazn gecelerine mahss olan namazn.her drt rek'atna isim olmutur. Bu, Rahat kelimesinden tef ledir, selmdan teslime gibi merre vahidedir. ki selm verme arasnda bir mikdr rahat ve stirahat olunduundan byle isimlendirilmitir (Kaams Ter.). Tervha aslnda iki selmdan sonraki oturuun ismidir. Ve her drt rek'ata mecazen tervha denilmitir. Bu suretle tervha er' stlahlar saysna girmitir. "Tervh namaz" ta'brinin sahbler zamanndan beri kullanld bn Abbs'n bir hadsiyle sabit oluyor. [2] limler bu hadslerdeki "Ramazn kym"ndan maksadn, ramazn namaz olduunu yn az olsun, ok olsun; ramazn gecelerinde klnan tervh namaz olduunu belirtmilerdir. inanarak ve (hiret sevabn) umarak ramazn ibdetini yerine getiren kimsenin gemi gnhlar mafiret olunur". [3] Yn bu ramazn namaz, dier deyile tervh namaz ii, Peygamber'in sal-ndaki iki
1363 / 2483

buhari

gecelik uygulama mstesna, Peygamber'in haytnda Eb Bekr'in halifeliinde ve Umer'in halifeliinin ba ksmndaki mddet iinde, isteyen herkesin bu namaz kendi basna cematsiz olarak klmas suretiyle devam edip geldi. Sonra Umer bu namazn cematle klnmas detini getirdi. [4] Umer'in "Bu tervhin cematle klnmas ne gzel det oldu" sz, teravihin cematle klnmasn tevki ve buna rabetlendirmeyi ihtiva etmektedir. nk Arapa'da Ni'me lfz, bir medh fiilidir. Umer'in yeniden uygulamaya konulan bu gzel deti bid'.at diye ta'br etmesi, bu namazn Peygamber'in salnda ve Eb Bekr'in halifelii zamannda cematle klnmasna devam edilmemi olmasndan; yhud gecenin evvelinde klnm olmasndan; veya rek'at saysnn en sahh rivayete gre ziyde edilmi olmasndan dolaydr. Bid'at, aslnda Raslullah zamannda mevcd olmayan dn bir i yeniden cd etmekten barettir. Tervh namaznn cematle klnmas ise bid'atin bu umm ma'nsna elbette dhil deildir. nk Namaz Kitbi'nda getii ve biraz sonra da yine gelecei gibi Peygamber (S) bu namaz haytnda iki, gece cematle kldrmtr. Sonra bir gereke ileri srp cematle kldrmay terketmi ve herkesin yalnz olarak evinde klmasn tavsiye etmitir. Umer zamannda Ubeyy ibn Ka'b'n imaml arkasnda cematle klnan bu tervh namaznn ka rek'at klnd bildirilmemitir. Bu rek'atlarn says hakknda ayr ayr grler vardr. Muvatta'da, Muhammed ibn Ysuf'tan; o da es-Sib ibn Yezd'den bu namazn onbir rek'at; dier bir rivayette on rek'at olduu rivayet edilmitir. Bu hadsi Abdurrazzk da d"ier bir tarkten olmak zere yirmibir rek'at olarak rivayet etmitir. Yrmi rek'at, otuz rek'at gibi dier rivayetler de vardr. bn shk: Onbir ve on rivayetleri bu hususta iittiklerimin en sabit olandr. Bu say, ie'nin, Peygamber'in gece namaz hakkndaki hadsine de muvafk olandr, demitir (Fethu'l-Br). [5] Hadsin bb balna delllii meydandadr. nk hads tervh hakkndadr. Buhr bu hadsi Teheccd Bblar, "Peygamber'in gece ibdetine tevki b-b"nda tam olarak zikretmiti. Burada o hadsin sdece ba ve son fkralarn alp, ok ksaltlm olarak getirmitir. Hadsin sonundaki "Bu ramazn iinde idi'' fkras, bu klman namazn ramazndaki gece namaz, yn tervh namaz olduunu iaret etmektedir. [6] Hadsin bb balna delii bundan nceki hadsin delleti gibidir. Bu hads buradaki isnd ve metnin aynsyle Cumua Kitab, "Hutbede senadan sonra Amma ba'du diyen kimse bb"nda gemiti. Peygamber'in gece namazna mescidde cematle devam edilmesine msade etmeyip, bu suretle zr beyn etmesi, mmetine olan rahmet ve re'fetinin kemlini gsteren ak delillerden biridir. [7] Hadsin bb balna delllii "Raslullah ne ramaznda ne de gayrnda onbir rek'at zerine ziyde etmezdi" sznden alnr. Bu hads Teheccd Kitab, "Peygamber'in ramazzanda ve gayrsmda kld gece namaz bb"nda da gemiti. Peygamber'in gece namaznn rek'at says hakknda ie ve bn Abbs'tan gelen bu en kuvvetli rivayetlere gre, Peygamber'in kld sekiz rek'atm ramazndaki teravihi, dier gecelerde ise teheccd namaz olduu sabit oluyor.. Eb Seleme, ramaznn eref ve faziletinden dolay Peygamber'in ramazndaki teheccd namaznn keyfiyyet ve kemmiyetinde bir deiiklik olabileceini tahmn ederek, ie'den yalnz ramazndaki gece namazn sormutu. Fakat ie, sorucuda hi bhe brakmamak in Peygamber'in hem ramazndaki, hem ramazndan baka gecelerdeki namazna teml ederek cevb vermitir. ie'nin verdii bu cevbda, Peygamber'in ne ramaznda, ne dier gecelerde kld gece namazlarnda onbir rek'attan fazla klmadn bildirmitir. Bu he-* sbda rek'at vitr namaz dhil bulunduundan, Peygamber'in kldrd te-rvh namaznn sekiz rek'attan
1364 / 2483

buhari

baret olduu anlalr. bn Hbbn ile bn Huzeyme'nin Sahih Merinde Cbir (R)'den, Raslullah'n sahbler ile sekiz rek'at tervh, sonra da vitr namaz kldklarn rivayet etmilerdir: (Tecrd Ter., IV, 86-87). ie'nin "Onlarn gzelliinden ve uzunluundan sorma!" demesi, Peygamber'in Allah huzurundaki hud' ve hu'unun bu rek'atlarn hepsinde devam edip uzadnn ifadesidir. Bu o kadar ak idi ki, bunu ne senin sormana, ne de benim cevb vermeme luzm yoktur, demi oluyor. Bu hadsteki "Raslullah drt rek'at kld" sznden, nafile olan gece namaznda bir selm ile dFt rek'at klmann efdall sabit oluyor. Eb Hanfe'-nin mezhebi iin bu hads en kuvvetli hccettir. "Sonra rek'at klard" sz de Hanefler iin vitr namaznn bir selm ile rek'at olduuna en sarih hccettir. Geri vitr bahsinde de getii zere Peygamber'in bir rek'at ile de vitr kld sahh rivayet ile sabit olmutur. Fakat Hanefler bu bir rek'atn, kendisinden nceki iki rek'at tekletirdiine kaani'-dirler. Hadsin son fkras uyku ile Peygamber'in abdestinin bozulmadn isbt etmektedir (Keza, IV, 143-145). [8] Dny ve hiretin btn hayrlarn cami olan Kur'n bu gecede indirildii; bunda yaplan ibdet ve hayrlarn bereketi-ynnden iinde kadir gecesi bulunmayan bin aydan hayrl olduu; "Her hikmetli i, tarafmzdan sdr olan bir emr ile onda ayr/ir "(ed-Duhn:4) yeti gereince gelecek seneye kadar cereyan edecek herey hakkndaki Allah'n ezel kaza ve takdiri bunda meleklere izhr ve tebl olunduu iin (yn bu kadar deerleri ihtiva ettii in) bu geceye Kadir Gecesi ismi verilmitir. Yine gece, bu kadar azamet, deer ve faziletleri hiz bulunduu iin Kur'n'da onun adiyle ve onun meziyetlerini bildiren mstakil bir sre ndirilmitir. te iinde ismi ve ihtiva ettii byk deerleri ayr ayr zikredildi iin Buhr bu sreyi tam olarak balkta getirmi ve bylece gecenin byk fazl ve lye smaz deerini Kur'n'la delili endir mistir. [9] Sufyn ibn Uyeyne'den olan bu ta'lki Muhammed ibn Yahya ibn Eb Umer, kendi mn Kitb'nda senediyle mevslen. rivayet etmitir. [10] Hadsin bala delllii "Men kaame leylete'l-kadiri..." ifdesndedir. Kadir gecesinde kaam olmak yalnz namazla deil, dier ibdet nevi'leriyle de olur. Kur'n okunur, du edilir, ilm almalar yaplr. Bunlarn hepsi Kadir gecesinde bdetle kaaim olmakta dhildir. [11] Bu mutbaat ez-Zuhl, ez-Zuhriyyt isimli eserinde mevslen rivy etmitir. [12] Hadsin son fkras bb balna delllie uygun dmtr [13] Hadsin bala delllii "Kadir gecesini ayn son on gn iinde arayn?" kav-, ndedir. Buhr bu hadsi Sahh 'inin birok yerlerinde getirmitir. Bu yerlerden biri Salt Kitab, "amur iinde burun zerine secde etmek bb"dr. Mslim'deki bu Eb Sad hadsinin yine Eb Seleme'den gelen rivayet tarkinde daha fazla bilgiler vardr: Eb Sad yle demitir: Raslullah (S) rama-- znn ilk on gnnde i'tikf etti. Sonra ortadaki on gnde keeden yaplm bir Trk adrnda i'tikf etti. Kap yerinde bir hasr bulunuyordu. Eb Sad dedi ki: Raslullah bu hasr eliyle ald, adrn bir tarafna koydu. Sonra ban d- an kard. Mescidde bulunan kimselere sz sylemeye balad. nsanlar Raslullah'a yaklatlar. yle buyurdu: "Ben u Kadir gecesini arayarak ilk on gnde i'tikf etmitim. Sonra ortadaki on gnde i'tikfa devam ettim. Sonra bana gelen melek geldi ve bana: Kadir gecesi son on gndedir, denildi. Benimle beraber i'tikfta bulunanlar dilerlerse son on gnde de i'tikf etsinler!" buyurdu. Bunun zerine insanlar Raslullah'la i'tikfa girdiler. Raslullah: "Kadir gecesi bana tek gecede gsterildi..." buyurdu... Hadsin buradan aas
1365 / 2483

buhari

Buhr'deki rivayetin ayndr. [14] Bu balkta Kadir gecesinin ramazna mhasr olmasnn, sonra ramazndan son on gece iinde olmasnn, sonra da tek geceler iinde olmasnn rcihliine iaret vardr. Kadir gecesi hakknda gelen haberlerin toplamnn dellet etmekte olduu da bundan ibarettir (Ibn Hacer). [15] Yn bu bala dell olacak hadsler arasnda Ubdetu'bnu's-Smit (R)'in rivayet ettii hads de vardr. Bu Ubde hadsi bundan sonraki bbda gelecektir. [16] Hadsin bala delllii meydandadr. [17] Bala delllii "Onu son on iinde araynz....'" kavimdedir. Bu hads, bundan nceki bbda da biraz farklca ve ksa bir metin ile gemiti [18] Bala delllii meydndadr. [19] Araba yazmada usl, ayn onbene kadar gnlerin says olduu gibi yazlr. Fakat onbeinden sonraki yarm ayda, ayn sonuna ka gn kaldysa yazma trihinde o zikredilir. Mesel ramaznn yirmibeinci gn tesbti arzu edilen bir hdiseye "rtj ? ^ !rr^- J, j= Ramaznn bitimine be gn kala vki' oldu" denir. Bu hadslerdeki trihler de byledir. Binenaleyh Kadir gecesini yirbirinci, yirminc, yirmibeinci gecelerde araynz demek olur. [20] Son ondan dokuz gece getiine gre ramaznn yirmidokuzuncu gecesi olur. kinci fkrada iki ihtiml vardr: Ramaznn yirminc gecesi olmak yhud yirminc geceden ramaznn sonuna kadar geri kalan yedi geceden gayr muayyen bir gecede bulunmak (Kirman). [21] Bu mutbaat Ahmed ibn Hanbel ile bnu Eb Umer kendi msnedlerinde mevsl olarak getirmilerdir. Bu mutbaa hadsinin burada zikredilmesi mkil saylmtr. nk balk tekler in, bu se ifttir. Bu mkile yle cevb verildi: Enes: "Peygamber (S) yirminc ve yirmidrdnc geceleri de aratrrd" hadsini rivayet etti. Yn Peygamber Kadir gecesini kalan yedi gece iinde arard. Eer ay tamam ise Kadir gecesi yirmidrdnc gecedir; naks ise yirminc gecedir. Belki bn Abbs bu yirmidrt ile sdece ihtiyat kasdetmitir. Bir de bununla murd yirmidrdn tammnda araynz demektir ki, o da yirmibeinci gecedir, denildi. Buhr rahmetli ok kerre bir balk zikreder ve onun beraberinde, balkla arasnda en kk mnsebet bulunan muhalif haberi de sevkeder. Bunu asl hadsin muhalifinin de sabit olduunu bildirmek iin yapar (Kastalln). [22] el-Lahvu, mahv vezninde, birinci bbdan, bir adama svmek ma'nsmadr; birinci bbdan ve aacn kabuunu soymak ma'nsmadr. el-Lhye, sakala denir. ei-Lahy, lm'm fethi ve h'mn sknuyle ene kemiine denir ki, sakal biten yerdir. el-Muthat ve el-Lh': Mnazaa ve mcdele eylemek ma'nsmadr (Kaams Ter.). [23] Unuttum demektir. Nitekim bu hadsin dier rivayetinde " ^-ii = Kadirin hangi gece olduunu unuttum" buyurulmutur [24] Kadir gecesinin gizlenmesi hikmeti: Allah bir takm ileri, bir takm gizli maslahatlardan dolay gizlemitir. Kadir gecesini, senenin btn gecelerinde gizlemitir. T ki m'minler bu mbarek geceye tesadf etmek iin her geceyi ganimet bilsinler de ibdetle ihya etmeye, hi olmazsa akam ve yats namazlarn cematle klmaa alsnlar. Cumuanm her saatinde mtefekkir ve uurlu bir hlde bulunsunlar diye cumua gnnde icabet saatini gizlemitir. Orta namaz be vakit namaz iinde; smi A'zam' ir lh isimler arasnda; ilh rzy btn tat ve ibdetler iinde gizlemitir. Kyametin kyam, lm zaman gibi daha bir takm eyleri id olduklar eya arasnda gizlemitir. Hepsinde mterek bulunan gaye, m'minleri Allah'a
1366 / 2483

buhari

mukaddes vazifelerine ve dn vecbelerine daim bal bulundurmaktr (Tuhfetu'l-Merdiyye). ( = Hakk'n tecell edip yaklat btn geceler birer Kadir gecesidir. Nitekim btn buluma gnleri birer toplanma gndr" (bnu Frid). Bir zetleme; Buraya kadar geen hadslerle daha baka hadslere dayanan limler Kadir gecesini ta'yn hususunda deiik tahminler ileri srmlerdir. Ramaznn 1, 17, 18, 19, 21, 23, 25, 27, 29, 30'uncu gnlerinden herbirine tutunanlar vardr. Bzlan ramazann tek gecelerinde, bzlar da btn gecelerinde aranmaldr demilerdir. Bzs btn senenin belli olmayan bir gecesinde olabilir, demitir. ^ Rfzler'den bir taife se Kadir gecesinin tammyle kaldrldn iddia etmi tir. bhesiz bu sonuncu iddia bunca sahh hadslerle reddedilmitir. Halkn Kadir gecesi ramaznn 27'inci gecesidir diye i'tikaadma gelince, bu, Kadir gecesi hakknda limlerin grlerinden sdece birisidir ve sdece bir tahmindir, kat'iyet yoktur. Sahh hadslerde ramaznn mahdd ve muayyen gnlerinde aranmas tavsiyeleri ise bu hadslerin sylendii zamanlara, gnlere mahss tahmnleri iaretlenmektedirler. [25] Metindeki "tzr salamca balamak" ta'bri, ibdet iin cidd bir alma ve gayret sarfetmeden kinayedir. Bz limler bu ta'bri kadnlara yaklamaktan ,^ ekinme ma'nsyle tefsir etmilerdir. Bu gecelerde ibdete, nafile ve bilhassa kazaya kalan bor namazlar demeye, Kur'n okumaya, ders okuyup okutmaya, Allah' ok zikretmeye, du etmeye huss bir gayret ve alma yaplmaldr. Bir hadste m'minlerin anas ie (R) yle demitir: Ben Raslullah(S)'a Y Raslallah! Kadir gecesine tesadf edip bilirsem onda nasl du edeyim? diye sordum. Raslullah (S): "Kul AMhumme inneke afavvun, tuhbbu'l-afvefa'fuanmi^ Y Allah bhesiz ki sen ok affedicisin, aff seversin. O hlde beni de affeyle!) de" buyurdu (Tirmiz).

1367 / 2483

buhari

1368 / 2483

buhari

1369 / 2483

buhari

23-EBVBU'S-SEHV 1- Musalli, Farzn ki Rek'atndan, Oturmayarak Kalkt Zaman Bu Yanlma Hakknda Gelen Hadis Bab 2- Bab : Musalli Drt Rek'atl Farz Be Rek'at Kld Zaman? 3- Bab : Namaz Klan Kimse ki Rek'atta.Selam Verdii Zaman; Yahud Rek'atta Selam Verdii Zaman Namaz Sacdesi Gibi veya Ondan Uzun ki Secde Yapar 4- ki Sehv Secdesinin Ardndan Teehhd Okumayan Kimse Bab 5- Sehvin ki Secdesinde Allhu Ekber Diyen Kimse Bab 6- Bab: Musalli Ka Rek'at; Rek'at M Yahud Drt Rek'at M Kldn Bilmedii Zaman, Oturduu Halde ki Kerre Secde Eder . 7- Farz Namazda ve Nafile Namazda Yanlmak Bab 8- Bab: nsan Namaz Klmakta ken Kendisine Sz Sylendii ve Onun da Bu Kelam itip Eli ile aret Ettii Zaman (Hkm Nasl Olur)? 9- Namaz Klmakta Olan Kimsenin, Namaz inde ken aret Yapmas Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
23-EBVBU'S-SEHV (Unutup Yanlma ile lgili Bblar) [1] 1- Musalli, Farzn ki Rek'atndan, Oturmayarak Kalkt Zaman Bu Yanlma Hakknda Gelen Hadis Bab [2] 1-.......Abdullah ibn Buhayne (R) yle demitir: Raslullah (S) bize namazlarn birinden iki rek'at kldrd. Sonra (birinci teehhd iin) oturmadan ayaa kalkt. Cemat de O'nunla beraber ayaa kalkt. Raslullah namazn tamamladnda biz selm vermesini beklerken, selm vermeden evvel Allhu Ekber dedi ve oturduu hlde (yanlmadan dolay) iki secde yapt, sonra da selm verdi [3]. 2-.......Abdullah ibnu Buhayne (R) yle demitir: Raslullah (S) le namaznn ilk iki rek'atndan sonra, aralarnda oturmadan (nc rek'ata) kalkt. Namazn ed ettii zaman iki secde yapt. Sonra bu iki secdenin ardndan selm verdi [4]. 2- Bab : Musalli Drt Rek'atl Farz Be Rek'at Kld Zaman? [5] 3-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: (Bir defasnda) Raslullah (S) le namazn be rek'at kldrd. Kendisine: Namazda artrma m yapld? diye soruldu. Raslullah: "Bu nasl suldir?" buyurdu. Sonra sahb de: Namaz be rek'at kldrdnz, dedi. Bu cevb zerine Raslullah, selm verdikten sonra (yanlmadan dolay) iki defa secde etti [6]. 3- Bab : Namaz Klan Kimse ki Rek'atta.Selam Verdii Zaman; Yahud Rek'atta Selam Verdii Zaman Namaz Sacdesi Gibi veya Ondan Uzun ki Secde Yapar 4-.......Bizeu'be, Sa'dibn brhm'den; odaEb Seleme'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Bir defa Peygamber (S) bize le veya ikindi namazn kldrp iki rek'atta selm verdi. Zu'I-Yedeyn isimli sahb hemen: Y Raslallah, namaz ksald m? dedi. Peygamber,
1370 / 2483

buhari

sahblerinehitaben: "Zu'l-Yedeyn'insylemekte olduu doru mu?" diye sordu. Sahbler evet dediler. Bunun zerine Peygamber, sonuncu iki rek'at da kldrd, sonra (yanlmadan dolay) iki secde yapt [7]. Sa'd ibn brhm yle dedi: Ben Urvetu'bnu'z-Zubeyr'i grdm ki, o, akam namazndan iki rek'at kldrp (yanlarak) selm verdi ve konutu. Sonra kalan rek'at kldrd ve (yanlmaktan dolay) iki secde yapt. Ve: te ben, Peygamber'in byle yaptn grdm, dedi [8].
4- ki Sehv Secdesinin Ardndan Teehhd Okumayan Kimse Bab

Ve Enes ibn Mlik ile Hasen el-Basr, iki sehv secdesi akabinde, teehhd okumakszn selm vermilerdir [9]. Katde de: Sehv secdesi yapan teehhd okumaz demitir [10].
5-.......Muhammed ibn Srn'den; o daEb Hureyre(R)'den yle haber verdi: Raslullah (S) iki rek'attan ayrld. Zu'1-Yedeyn ona: Y Raslallah, namaz m ksald, yoksa unuttun mu? dedi. Raslul-Iah: "Zu'l-Yedeyn doru mu syledi?"buyurdu. nsanlar: Evet, doru syledi, dediler. Bu cevb zerine RasluUah kalkt ve sonuncu rek'-at da kldrd. Sonra selm verdi. Sonra tekbr alp secdeye vard. Her zamanki sucdu kadar yhud daha uzun mddet secdede kald. Sonra ban kaldrd [11]. 6-.......Seleme yle demitir: Ben, Muhammed ibn Srn'e: Sehv secdelerinde teehhd var mdr? dedim. bn rn: Eb Hureyre hadsinde teehhd yoktur, dedi [12]. 5- Sehvin ki Secdesinde Allhu Ekber Diyen Kimse Bab [13] 7-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) le veya ikindi namazlarndan birini kldrd. Muhammed ibn rn; Zan-nmn ou ikindi namaz olmasdr, demitir.- Peygamber, iki rek'at kldrdktan sonra selm verdi. Ondan sonra mescidin nndeki bir tahta parasna doru kalkt, elini onun zerine koydu. O cematin iinde Eb Bekr ve Umer de vard. Bu ikisi Peygamber'le kelm etmekten heybet duyup ekindiler. nsanlarn acele edenleri ktlar da (kendi kendilerine): Namaz ksald m? (yhud: Namaz ksald), dediler. Yine o cematin iinde Peygamber'in Zu'l-Yedeyn ismini vermekte olduu bir zt da vard. O zt: (Y Raslallah!) Unuttun mu, yoksa namaz m ksald? dedi. Peygamber: "Unutmadm da, ksal-mad da" buyurdu. O zt: Evet, unuttuun muhakkak, dedi. Bunun zerine Raslullah iki rek'at kldrd. Sonra selm yerdi. Sonra tekbr alp secdeye vard. Her vakitki sucdu kadar yhud daha uzun mddet secdede kald. Sonra ban kaldrp tekbr ald. Sonra ban yere koydu. Sonra tekbr alp yine (ilk) sucdu gibi yhud daha uzun bir secde yapt. Sonra bam kaldrp tekbr ald [14]. 8-.......Bizeel-Leys, bn ihb'dan; o da Abdu'I-Muttalib oullar'nn yeminli dostu olan bnu Buhayne olu Abdullah el-Esd(62)'den [15] tahds etti ki (o yle demitir): Raslullah (S) le namazn kldrd srada, zerinde teehhde oturmak vazifesi varken (oturmayp nc rek'ata) kalkt. Namazn tamamlad zaman iki defa secde yapt. yle ki: Oturduu hlde, selm vermeden evvel herbir secdede tekbr ald,Unuttuu oturmann yerine Peygamber'le beraber bu iki secdeyi insanlar da yaptlar [16].
1371 / 2483

buhari

ki sehv secdesinde tekbr getirmek hakmdaki bu hadsi bn ihb'dan rivayet etmekte, bnu Cureyc, el-Leys ibn Sa'd'a mutbaat eylemitir [17].
6- Bab: Musalli Ka Rek'at; Rek'at M Yahud Drt Rek'at M Kldn Bilmedii Zaman, Oturduu Halde ki Kerre Secde Eder . 9-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Namaza nida edildii vakit eytn ezan iitmemek iin yz-geri edip yeltene yellene kaar. Ezan bitirildii zaman gelir. Namaz iin ikaamet edilince yine yzgeri edip kaar. kaamet okumak biti-rilince yine gelir, insan ile kalbi arasna sokulur [18]. Fulan eyi hatrla, fulan eyi hatrla diyerek (namazdan evvel insann) hi de aklnda olmayan eyleri hatrlatr durur. Nihayet insan ka rek'at kldn bilemez olur. te herhangi biriniz ka rek'at; rek'at m, yoksa drt rek'at m kldn bilmedii zaman, oturur hlde iki kerre secde etsin"[19]. 7- Farz Namazda ve Nafile Namazda Yanlmak Bab

Ve jbn Abbs (R) vitr namazn kldktan sonra iki kerre secde etmitir [20].
10-.......Eb Hureyre (R) yle haber verdi: Raslullah (S) yle buyurmutur: "Herhangi biriniz kalkp namaza durduu zaman eytn gelir ve namazn kartrr. Nihayet o kimse ka rek'at kldn bilemez. Sizden herhangi biriniz bu karkl hissettii zaman oturur ya- ziyette iken iki kerre secde etsin " [21]. 8- Bab: nsan Namaz Klmakta ken Kendisine Sz Sylendii ve Onun da Bu Kelam itip Eli ile aret Ettii Zaman (Hkm Nasl Olur)? 11-.......(bn Abbs'n klesi Kureyb yle demitir:) bn Abbs, Msver ibn Mahrame ve Abdurrahmn ibn Ezher -Allah onlardan raz olsun- ben Kureyb'i, ie'ye gnderdiler de: Hepimizden ie'ye selm syle ve ona ikindinin farzndan sonraki iki rek'at nafile namazn hkmnden sor; ve ona: "Bu namaz senin klmakta olduundan haberdr olduumuzu, hlbuki Peygamber(S)'in bu iki rek'at namazdan sahbleri men' ettii haberinin bize ulatn" syle dediler. Ve bn Abbs (ilve olarak): Ben, Umer ibn Hattb ile beraber halktan byle iki rek'at namaz klan insanlar dverdim, demiti. Kureyb dedi ki: Ben ie'nin yanna girdim ve beni gnderenlerin benimle yolladklar haberi kendisine tebli ettim. ie bana cevaben: Sen bu mes'eleyi mm Seleme'ye sor, dedi. Ben de yanndan ktm ve o zta gelip, ie'nin cevbn onlara haber verdim. Onlar beni ie'ye gnderdikleri gibi, bu defa da mm Seleme'ye gnderdiler. mm Seleme (R) yle dedi: Ben, Peygamber(S)'den, halk ikindiden sonraki bu namazdan nehyederken iittim. Sonra bir kerre de Peygamber'i, ikindi namazn kld srada iki rek'at namaz daha klarken grdm. yle ki: Raslullah benim odama girmiti. Fakat -o srada yanmda Ensr'dan, Haram oullarndan bir takm kadn konuklar bulunuyordu. Raslullah namaz klmaa balad. O'nun byle ikindinin akabinde benim yanma girmesinden sonra namaz kldn grnce kendisine bir kz gnderdim ve kza: Raslullah'in yannda dur:"Y Raslallah! Sana mm Seleme,u iki rek'at namazdan nehyettiini iittim, hlbuki imdi seni onlar klyorsun gryorum" diye soruyor de! Eer Raslullah (namazda bulunduuna) eliyle iaret ederse, yanndan geri ekil, dedim. Kz bu emrimi yerine getirdi. Ve hakkaten Raslullah eliyle
1372 / 2483

buhari

iaret etti; kz da O'ndan geri ekildi[22]. Raslullah namazdan ayrlnca bana hitaben: ''Ey Eb meyye kz! kindi namazndan sonra kldm iki rek'at.namazdan sormutun. Bunun sebebi udur: Bana Abdu "l-Kays kabilesinden bir takm insanlar gelmiti. Bunlar, u le namazndan sonraki iki rek'at (nfile) namazdan beni megul edip alkoymulard. te kldm iki rek'at namaz, lenin o iki rek'at son snnettidir" buyurdu.
9- Namaz Klmakta Olan Kimsenin, Namaz inde ken aret Yapmas Bab

Bu konudaki hadsi Kureyb, mm Seleme(R)'den; o da Peygamber(S)'den sylemitir[23].

12-.......Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle demitir: Bir defasnda Raslullah'a Amr ibn Avf oullan arasnda bir kavga meydana geldii haberi ulamt. Raslullah hemen beraberindeki bir takm insanlar iinde olarak, onlarn arasnda bar yapmak zere yola kt. Bu esnada namaz vakti de olmutu. Bill, Eb Bekr'e geldi de: Y Eb Bekr! bhesiz Raslullah gittii yerde alkonulmutur. Namaz vakti de olmutur. Sen insanlara imamlk yapar msn? dedi. Eb Bekr: Peki, istersen klalm, dedi. Akabinde Bill namaz iin ikaa-met etti. Eb Bekr de ne geip tekbr alarak insanlara namaz kldrmaya balad. nsanlar henz namazda iken Raslullah safflar iinde yryerek geldi, nihayet saffta dikeldi. nsanlar el rpmaya baladlar. Eb Bekr, namazn klarken ban evirip bakmazd. Arkasndaki cemat el rpmay oaltnca, ban evirip bakt ki, Raslullah kendisine iaret etmekte ve namaz kldrmasn emir buyurmaktadr. Eb Bekr hemen iki elini kaldrp Allah'a hamd etti, sonra geri geri giderek Raslullah'n arkasna ekildi, saffn iinde durdu. Raslullah da ne geip insanlara namaz kldrd. Raslullah namazdan knca yzn insanlara yneltti de yle buyurdu: "Ey insanlar! Size ne oluyordu ki, namaz iinde iken size bir ey arz olduu zaman el rpmaya baladnz? El rpmak ancak kadnlara mahsstur. Sizden her kime namaz iinde iken herhangi bir ey arz olursa Subhnallah desin. u muhakkak ki, o Subhnal-lah dedii zaman, onu iiten kimse muhakkak yzn evirip bakacaktr. Y Eb Bekr, sana iaret ettiim zaman, insanlara namaz kldrmaktan seni men' eden nedir?" diye sordu. Eb Bekr de: EbKuh-fe olu iin, Rashilah'n nnde durup namaz kldrmas lyk olmaz, dedi [24]. 13-.......Esmbintu EbBekr yle demitir: Ben ie'nin yanna girdim; o dikilmi namaz klmakta idi. nsanlar da hep dikilmi namaz klyorlard. Ben, insanlarn hli nedir? diye sordum. ie (gne tutulduunu anlatmak iin) ba ile gkyzne doru iaret etti. Ben yine: Bu bir yet (yn insanlara bir azb almeti) mi? dedim. ie bayle evet diye iaret etti [25]. 14-....... ie (R) yle demitir: Raslullah (S) hasta olduu hlde evinde oturarak namaz kldyd. Arkasnda da bir takm insanlar ayakta namaz kldlar. Raslullah onlara (namaz iinde iken eliyle) "Oturunuz!" diye iaret etti. Namazdan kt zaman. "mm ancak kendisine uyulsun diye imm edilir. yle olunca, imm ruk'a vard vakit ruk'a varn; ban kaldrd vakit siz de balarnz kaldrn" buyurdu[26].

[1] el-Cmi'u's-Sahh'in Avrupa basksnda ve ona gre yaplm olan Mifthu Kunzi's-Snne
1373 / 2483

buhari

fihristinde buras ayr bir kitb halindedir. [2] Eb Zerr nshasnda "bb" sz yoktur. Bu durum ise "Sehv hakknda gelen eyler" fkrasnn "Kitb", gerisinin "bb" bal altnda olmasn dndrr. es-Sehv ve es-Suhv: Bir adamn kalbi baka yere gitmekle bir hususu gaflet edip unutmak ma'nsmadr; birinci bbdandr. rih der ki: Sehv, "f" cerr harfi ile slalanrsa (yan fiil isme bu harf ile balanp ulanrsa) bilmeyerek terk, ve "an" harfiyle slalanrsa bilerek terk ma'nsmadr... (Kaams Ter,). [3] Bu hadse gre, birinci teehhdn yeri olan ilk oturmann terki zerine, bu noksann sehv secdesi ile telfi edilmesi, birinci teehhdn farz olmadna dell saylmtr. Bu hadsteki mes'elelerden biri de sehv secdesinin selmdan evvel edilmi olmasdr. Bu mes'elede fakhler frkaya ayrlmlardr: a. Yanlma secdesi mutlaka selmdan evveldir; b. Yanlma secdesi eer noksan dolaysiyle olursa selmdan evvel, ziyde sebebiyle olursa selmdan sonradr; c. Yanlma secdesi mutlaka selmdan sonradr... Yanlma secdesinin selmdan evvel veya sonra yaplmas hakkndaki ihtilf, evleviyyet hususunda bir ihtilftr. Namazn shhati ve bozulmas ile hi de alkas yoktur. Bu noktay Hidye sahibi ile Nevev tenbh etmilerdir [4] Buhr, sened ve metinde biraz farkl olan bu hadsi, birinci hadste yanlmal klman namazn le namaz olduunu belgelemek iin getirmitir. Her iki hadsin bb balna delletleri aktr [5] Buhr bundan evvel geen bb hadslerinde namaz fiillerindeki noksann; burada ise namaz fiillerinde yaplan ziydenin hkmn gstermek istemitir. [6] Bu hads, Mslim'in bir rivayetinde u ziydeyi ihtiva ediyor: Peygamber (S): "Ben de sizin gibi bir insanm. Sizin unuttuunuz gibi, ben de unutabilirim. Sizin biriniz namazda bir unutma yapt zaman, hemen iki secde ile secde etsin" buyurdu. Sonra Raslullah henz oturduu yerden yzn kbleye evirdi ve iki defa secde etti. Yine Mslim'in bir rivayetinde: Namazdan selm verdikten ve bu suretle sul ve cevbdan sonra, Raslullah sehv in iki secde yapt" ziydesi vardr [7] Hadste yalnz iki rek'atta selm vermekten bakas yok; sonra bunda rek'atta selm vermek de yoktur. Bu takdirde, hads ile bb balnn son fkralar arasnda uygunluk yoktur denilirse, buna yle cevb verilmitir: rek'atta selm verme, Mslim'de mrn ibn Husayn'dan gelmitir; Buhr ona iaret etmi gibidir. "Namaz secdesi gibi yhud daha uzun iki secde yapar" fkras da, bundan sonra gelecek babn hadsinde gelmitir. [8] Sa'd ibn tbrhm'in bu hadsini bn Eb eybe, Gunder'den; o da u'be'den tarikiyle mevslen rivayet etmitir. [9] Enes ile Hasen el-Basr'nin bu fiillerini, bn Eb eybe, Katde tarkinden mevslen rivayet etmitir. [10] Katde'nin bu "Teehhd etmez" sz, Buhr nshalarnda bu ekilde "l" nef harfiyle gelmitir. Bu menf ekil, Katde'nin, Enes ile Hasen'den rivayet ettii fiile uygundur. Binenaleyh, Katde bu hususta onlara uymutur. bn Hacer, Abdurrazzk'n, Ma'mer'den bu fiili "l"sz olarak rivayet ettiini ve Buhr nushalarndaki "l"nm zid olabileceim savunmutur. Ayn ise, bn Hacer'in grn doru bulmamtr (Umdetu'l-Kaari, III, 746 [11] Hadsin bab balna uygunluu aktr. nk hadsin buradaki rivayetinde RasluHah'n teehhd okuduu zikredilmemitir (Umdetu'l-KaarT). [12] Bu hadsin de bala uygunluu aktr. Eb Nuaym'n eZ-Mus/a/ircc'ndaki rivayette, bn
1374 / 2483

buhari

rn: Ben bu hususta Eb Hureyre'den birey bellemedim; fakat teehhd okumak bana daha sevimlidir, demitir. Teehhd okumak, onun gayrisinin hadsinde gelmitir: Eb Davud'un m-rn ibn Husayn'dan rivayet ettii hads bu cmledendir. yle ki: Peygamber onlara namaz kldrd, yanld ve iki secde yapt, sonra teehhd etti, sonra selm verdi. Bunu Tirmiz, Nes, Hkim ve bn Hbbn da tahrc etmilerdir (Umdetu'l-Kaar). [13] Yn namaznda unutan kimsenin, iki yanlma secdesinde tekbr alaca grnde olan. limler topluluu sucd tekbri ile yetinme zerindedirler. Hadslerin ou da buna ehdet etmektedir (Ayn). [14] Hadsin bb balna dell olan yeri, son cmlelerdir. Ve bu dellet apaaktr. [15] Bu ztn nisbeti el-Ezd'dr; bazen buradaki gibi zl, sn'e tebdl edilerek el-Esd eklinde de sylenir (Kastalln). [16] Bu hadsin de bb balna uygunluu "Herbir secdede tekbr alrd" ifadesidir. Bu hadsin biraz farklca bir rivayeti yaknda gemiti. [17] Bu mutbaat Adurrazzk mevslen rivayet etmitir. [18] nsan ile nefsi yhud kalbi bir ey olduu hlde, burada araya girmekten mak-sad, son derece yaknl misllendirmedir. "Kan, beden iinde nasl akarsa, insann iinde de eytn yle cereyan eder" mealindeki hads gibi, yaknlk temsilidir. Namaza edilen niyete ve namazda iken kalbin Hakk tarafna ynelmeine vesvese ile mni' olur demektir [19] Hadsin bb balna dell olan yeri, son cmleleridir [20] ibn Abbs'n bu fiilini tbn Eb eybe, sahh bir isnd ile Eb'l-liye'dei mevslen rivayet etmitir. Buhr bu balk ile farz namazda ve nafile namazda yanlma meydana geldii zaman, yanlma secdelerinin yaplp yaplmayaca hkmn belirlemek stemitir. bn Abbs'n vitr namaznda yanlma secdesi yaptnn sabit olmas, bu secdelerin farz namazda olduu gibi nafile namazlarda da yaplacan gsterir. Bu hususta farz ile nafile arasnda bir fark olmadn gstermitir. [21] Hadsteki Peygamber emri, klnan namazn farz veya nafile olduunu kaydia-makszm, mutlak namaz ta'briyle geldii iin, farza da, nafileye de uml olduundan bb bana dell yaplmtr, yn klnan nam2 ister farz, ister nafile olsun; yanlma vukua geldii takdirde sehv iin iki kerre secde yaplacana dellet etmektedir. [22] Hadsin bb balna dell olan yeri, Peygamber'n namazda iken kzn syledii szleri iitip dinlemesi ve sonra eliyle iaret ederek namazda bulunduunu bildirmesidir. Bu hadsten, namaz klan kimsenin bakasnn szn dinleyip anlamasnn cevaz ve bunun namaza zarar vermemesi; namaz klann eliyle ve hafif fiillerden saylacak herhangi bir fiil-ve hareket ile iaret etmesinin namaz bozmayaca; her limin kendisinden daha yksek lime mes'eleyi iyice anlamak iin mracaat etmesinin miistehbl; vhid haberinin ve kadn haberinin kabul; m'minlerin annesi mm Seleme'nin mstesna zek ve fetneti ve sul hususunda gsterdii ince rhluluu, sonra dn iine alka ve ihtimam gsterme derecesi... gibi birok hkmler karlmtr. Bu hads, Bhr'nin Maz Kitb'nda da gelecektir. [23] Bu ta'lkte haber verilen Kureyb hadsi, bundan nceki 8. babn 11. hadsi olarak gemiti. [24] Hadsin bb balna dellet eden ksm bu "Raslullah kendisine iaret etmekte ve namaz
1375 / 2483

buhari

kldrmasn emir buyurmaktadr" fkrasdir. Hadse id dier aklamalar daha evvel getii yerde verilmiti. [25] Esm'nn bu hadsinin bb balna dell olan noktalar da, son ksmndaki iki sul ve onlar ic'nin bayle iaret ederek cevblamasdr Bu hads dah lim Kitab ile Gne Tutulmas Kitb'nda gemiti. [26] Hadsin bb balna dell olan yeri "Onlara oturunuz diye iaret etti" fkra-sdr. Hads daha evvel "imm ancak kendisine uyulmak iin imm edilmitir bb"nda gemiti

1376 / 2483

buhari

17- EBVBU SUCD'L-KUR'N 1- Es-Secde, Yani Elf Lm Mm. Tenzlu'1-Kitb Sresinin Secdesi Bab 2- Sad Sresi'ndeki Secde Bab 3- Ve'n-Necmi Sresi'ndeki Secde Bab 4- Mrik Kii Pis ve Onun in Abdest Almak (Bahis Konusu) Olmad Halde, Mslmanlarn Mriklerle Beraber Secde Etmeleri Bab 5- Es-secde Sresi'ni Okuyup da Secde Etmeyen Kimse Bab 6- "z's-semu inakkat" Sresindeki Secde Bab 7- Okuyucunun Secde Etmesine Tabi' Olarak Secde Eden Kimse Bab 8- mam Secde yetini Okuduu Zaman (Yer Darl ve Secde Edenlerin okluundan Dolay Secdede) nsanlarn Kalabalk Edip Skmalar Bab 9- "Aziz ve Celik Olan Allah Tilavet Secdesini Vacib Klmamtr" Re'yinde (Grnde) Bulunan Kimse Bab 10- Namaz inde Secde yetini Okuyup da, O Secde yeti Sebebiyle Hemen Secde Eden Kimse Bab 11- Kalabalk ve Skklktan Dolay Secde Etmek in Bir Yer Bulamayan Kimse Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle
17- EBVBU SUCD'L-KUR'N (Kur'n 'n Secde Edilecek Yerlerine id Bblar) [1] 1-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) Mekke'de iken Ve'n-Necmi Sresi'm okudu da bunun sonunda secde yapt. O'nunla beraber olanlar da, bir ihtiyar mstesna (m'min ve mrik) hep secdeye vardlar. O ihtiyar kimse de bir avu akl veya toprak alp alnna gtrd ve: Bu kadar bana yeter, dedi. te o kimse ki, ben onu bundan sonra (Bedr'de) kfir olarak ldrlm grdm [2]. 1- Es-Secde, Yani Elf Lm Mm. Tenzlu'1-Kitb Sresinin Secdesi Bab 2-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) cumua gn sabah namaznda Elf Lm Mm. Tenzlul-kitbi l reybefh min RabbVl-lemn, yn es-Secde Sresi ile Hel-et ale'linsni... Sresini okur idi[3], 2- Sad Sresi'ndeki Secde Bab 3-.......bn Abbs (R): Sd Sresi'ndeki secde, kat'iyetle emredilmi secdelerden deildir. Hlbuki ben Peygamber(S)'i, bu srede secde ederken grmmdr, dedi [4]. 3- Ve'n-Necmi Sresi'ndeki Secde Bab

Bu sredeki secdeyi bn Abbs, Peygamber(S)'den olmak zere syledi [5].

4-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) Ve'n-Necmi Sresi'ni okudu da bitiminde secde etti. Oradaki topluluktan hibir ferd kalmayp, muhakkak secde etti. O topluluktan bir kimse de bir avu akl veya toprak ald da onu yzne doru ykseltti ve: Bu
1377 / 2483

buhari

kadar bana yeter, dedi. Yemn olsun, ben o kimseyi sonra kfir olarak ldrlm grmmdr [6].
4- Mrik Kii Pis ve Onun in Abdest Almak (Bahis Konusu) Olmad Halde, Mslmanlarn Mriklerle Beraber Secde Etmeleri Bab[7]

Ve bn Umer (R) abdestli olarak secde eder idi [8].

5-.......Bize Eyyb, tkrime'den; o da bn Abris(R)'tan tahds etti ki, o yle demitir: Peygamber (S), Ve'n-Necmi Sresi'ni okumakla secde etti. Ve Peygamberce beraber mslmnlar da, mrikler de, cinn de, ins de secde etti. (Buhr dedi ki:) Ve bu hadsi brhm ibnu Tahmn da Eyyb'dan rivayet etmitir [9]. 5- Es-secde Sresi'ni Okuyup da Secde Etmeyen Kimse Bab [10] 6-.......At, bn Kuseyt'a yle haber vermitir: Kendisi Zeyd ibn Sbit'e, en-Necm Sresi'nin sonundaki sucddan sormu. Zeyd de Peygamber'in huzurunda Ve'n-Necmi Sresi'ni okuduunu ve Pey-gamber'in bu srede secde etmediini sylemitir. 7-.......Zeyd ibn Sabit (R): Ben Peygamber'in huzurunda Ve'n-Necmi Sresi'ni okudum, fakat Peygamber (S) bu sre(nin bitimin)de secde etmedi, demitir [11]. 6- "z's-semu inakkat" Sresindeki Secde Bab 8-.......Eb Seleme (R) yle demitir: Ben Eb Hureyre(R)'nin, z 's-semu inakkat sresini okuyup secde ettiini grdm. Y Eb Hureyre, ben seni secde ederken grmedim mi? dedim. Eb Hurey-re: Ben Peygamber(S)'i bu (srede) secde ederken grmeyeydim, secde etmezdim, dedi [12]. 7- Okuyucunun Secde Etmesine Tabi' Olarak Secde Eden Kimse Bab

Ibn Mes'd da henz ocuk olduu hlde, huzurunda secde yetini okuyan Temm ibn Hazlem'e; Haydi, secdeye sen bala, nk bu secdede imammz sensin, demitir [13].
9-.......bnUmer (R) yle demitir: Peygamber (S), iinde secde yeti bulunan sreyi bize kar okur ve secde ederdi. Biz de (O'na uyarak) secde ederdik. O kadar (kalabalk ve skk bir hlde secde ederdik) ki, bzlarmz alnn koyacak yer bulamazd [14]. 8- mam Secde yetini Okuduu Zaman (Yer Darl ve Secde Edenlerin okluundan Dolay Secdede) nsanlarn Kalabalk Edip Skmalar Bab 10-....... bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S) biz yannda olduumuz hlde secde yetini okur ve secde eder, biz de O'-nunla beraber secde ederdik. yle ki bzmz (yer darl ve okluumuzdan dolay) aln iin zerine koyup da secde edecei bir yer bulamayacak kadar kalabalk edip skrdk [15].
1378 / 2483

buhari

9- "Aziz ve Celik Olan Allah Tilavet Secdesini Vacib Klmamtr" Re'yinde (Grnde) Bulunan Kimse Bab [16]

Ve mrn ibn Husayn'a: Bir kimse secdeyi dinlemek iin oturmam olduu (yn dinleyici olmad) hlde secdeyi iitirse (nasl yapacak)? diye soruldu. mrn: ayet o sreyi dinlemek iin oturmu olayd, ne dnyordun ki! dedi. (Buhr dedi ki) mrn bu sz ile, dinlemek iin oturan kimse zerine secde etmeyi vcib grmyor gibidir [17]. Ve Selmn Fris: Biz bunu dinlemek maksadyle gitmedik (binenaleyh secde etmeyiz), demitir [18]. Ve Usmn ibn Affn: Secde etmek ancak secde yetini dinlemekte olana (yn dinlemeyi kasdedip, ona kulak tutan kimseye) lzm gelir, demitir [19], Ve bn ihb ez-Zuhr yle demitir: nsan ancak temiz olmas hlinde secde eder. Eer sen hazarda (yn mukm) iken secde edecek olursan, kbleye ynelir secde edersin. Eer seferde binek zerinde olursan secde srasnda kbleye ynelmek senin zerine bor deil, yznn bulunduu cihete (m ile) secde edebilirsin [20]. Ve Sib ibn Yezd (82); kssa anlatcnn okuduu secde yetinde secde etmez idi [21].
11-.......Bize Him ibnu Ysuf haber verdi. Onlara da. bnu Cureyc haber verip yle demitir: Bana Eb Bekr ibnu Eb Mi^y-ke, Usmn ibnu Abdirrahmn'dan; o da Raba ibnu Abdillah elHdeyr et-Teym'den olmak zere haber verdi. -Eb Bekr ibnu Eb Muleyke: Raba insanlarn en hayrllanndandr, demitir.- Yn ban a Eb Bekr, Usmn'dan; o da Raba'dan; Raba'nn Umer ibnu'l-Hattb'n meclisinde hazr bulunmu olduunun kssasndan olmak zere haber verdi ki, Umer (R), bir cumua gn minber zerinde en-NahI Sresi'ni okumu, nihayet secde yetine geldii zaman minberden inip secde etmi; insanlar da onunla beraber secde etmiler. Er tesi cumua olduu zaman Umer, o sreyi yine okumu, nihayet secde yetine geldii zaman: Ey insanlar, biz sucuda urayp geiyoruz. Binenaleyh her kim secde ederse, muhakkak snnete icabet etmi; doru yapmtr. Her kim de secde etmezse, ona da gnh,yoktur, demitir [22]. Ve Umer (R), kendisi de secde etmemitir. Ve Nf\ bn Umer'den olmak zere bu rivayette unu ziyde etmitir: bhesiz Allah Tal (tilvette) secde etmeyi farz klmad; istemekliimiz mstesnadr [23]. 10- Namaz inde Secde yetini Okuyup da, O Secde yeti Sebebiyle Hemen Secde Eden Kimse Bab 12-.......Eb Rfi' Nufey' yle demitir: Ben Eb Hurfcyre'nin ardnda yats namazn kldm. Eb Hureyrei/s's-.yemi/ inkr kat sresini okudu da, secde yerinde secde etti. Ben: Bu secde ne oluyor? diye sordum. O da: Ben Eb'l-Kaasm(S)'n arkasnda bu secdeyi yaptm. Binenaleyh O'na kavuuncaya kadar ben bu secde yerinde hep yapp duracam, dedi [24]. 11- Kalabalk ve Skklktan Dolay Secde Etmek in Bir Yer Bulamayan Kimse Bab [25]
1379 / 2483

buhari

13-.......bn Umer (R) yle demitir: Peygamber (S), iinde secde yeti bulunan sreyi okur, secde ederdi. Biz de O'na uyarak secde ederdik. Hatt bzmz alnm koymak iin bir yer bulamyordu [26].

[1] el-Msteml nshasnda bu ekilde gelmitir. Dierlerinin rivayetlerinde "Bbu m ce f sucdi'l-Kur'n ve snnetih (el-Asl'de: Ve snnetih) - Kur'n'n secdeleri ve tilvet secdesinin snnetlii hakknda gelen hadsler bab" eklindedir. Eb Zerr nshasnda Besmele dmtr. Kur'n- Kerm'in ondrt veya onbe yerinde okuyann da, dinleyenin de secde etmesi gereken Secde yetleri vardr. Elimizdeki basl Mushaf'larda bunlarn yalnz ondrd iaretlenmitir. Bu secde yerleri, srasyla unlardr: 1. el-A'rf: 206 8. el-Furkaan: 60 12. Fussilet:37 2. er-Ra'd:I5 9. en-Neml:25 (-26; Mlik 13. en-Necm:62 3. en-Nahl:49-50 ve afi'ye gre) 14. el-nikaak:21 4. el-sr:107 10. es-Secde:15 15. el-Alk:19 5. Meryem:58 II. Sd: 24 (Burada secde etmek 6. el-Hacc:18, 77 Mlik ve afi'ye gredir. Hanef'ye gre burada secde yoktur.) Bu secde yetlerinin saysn onbeten on'a kadar indiren grler de vardr. bnu Eb eybe'nin bnu Mes'd'dan rivayetine gre, Azimu Sucd, yn vazgeilmeyecek olan secdeler Ben srl, el-sr, Ve'n-Necm, el-lnikaak ve kra' bi's-mi Rabbike olmak zere betir. Yine bnu Eb eybe'nin Al'den rivayetine gre Azimu Sucd, Elf Lm Tenzil, H Mm, Ve'n-Necmi, kra' bi's-mi Rabbike olmak zere drttr. Azimu Sucd tr diyen de vardr. Tilvet secdesinin sebebi, okuma, iitme ve iktiddr. Binenaleyh okuyan secde edecei gibi, iiten de secde eder. Cemat iinde olup iitmeyen de, imma uyarak secde eder. Hanefler'e gre tilvet secdesi okuyana, kasdl kasdsz iitene vcibdir. nk Hakk Tal yle buyurur: a. " jjilj M oij \j& ts iij a>Uj/5l (4L = Onlara ne oluyor ki mn etmiyorlar, karlarnda Kur 'n okunduu vakitte secde etmiyorlar * '(el-fnikaak:20-21); b. "tj-i^tj _.LJj= Artk Allah'a secde edip ibdet etfm'z"(el-Hacc:77); c. " u^ij i>-ij = Secde edip Allah'a yaknlk peyda _/*'{el-Alk:i9). Son iki yetteki emirler vucb iin olduu gibi, ilkinde de Kur'n' iitip secde etmeyenler, Allah tarafndan ktleniyor.Zemm ve ktleme ise ancak vacibin terkine terettb eder. afi'ye gre tilvet secdesi mekked snnettir. Bir rivayete gre Mlik, mm Ahmed, sjk, Evz, Dvd Zahir de snnettir demilerdir. [2] Mellif Buhr niin Ve'n-Necmi ile balad? dersen; nk bu, iinde secde bulunup ilk indirilen sredir diye cevb veririm. Nitekim Buhr'deki tsrl rivayetinde byle sabittir. kra' Sresi ilk indirilen sre olduunda icm' vardr diye i'tirz edilirse, kra'dan ilk nazil olan ba tarafdr. Onun geri taraf Eb Cehl'in Peygamber'i namazdan nehyetmesi hakkndaki hads delleti ile daha sonra nazil olmutur diye cevb verilir. Mellif bu hadsi yine burada, Peygamber'in Bi'seti'nde, Maz'de ve Tefsr'de getirmitir (Kastalln). [3] Bu hadste secde tasrh edilmedi. Fakat Tabern'nin el-Mu'cemu's-Sagtr'indeki Al hadsinde t tasrh vardr. Al (R): Peygamber (S) sabah namaznda Tenzl es-Secde Sresi'nde secde etti, demitir (Kastalln). tbnu Battal: limler, es-Secde Sresi'nde secde etmek zerine ittifak etmiler, ancak bu sre ile
1380 / 2483

buhari

klman namaz iindeki secde hususunda ihtilf eylemilerdir, demitir (bn Hacer). Bu hads, Cumua Kitbi'nda da gemi ve gerekli aklamalar orada verilmiti. [4] Hads metninde geen azim, azmet'in cem'idir. el-Azm, ve'l-Azm, ve'1-Azme bir nesneyi ilemee kat' kalb balamakla kasd ve tevecch klmak ma'nsma-dr. Bir kavle gre bir ite ciddi sa'y ve ihtimam eylemek ma'nsnadr... el-Azim, azme'nin cem'idir,... ve Allah Tal'nm kullarna emr ve cb eyledii farzlardan ibarettir (Kaams Ter.). Azme, aslnda bir eye gnl balamak ma'nsma konulmu iken, sonra Allah'n emir ve cb eyledii farzlarda kullanlmtr. Sd Sresi'ndeki secdenin subtu hakknda pek ihtilf yoktur. Yalnz htilf, bu 'secdenin azmetli secdelerden, yn kat'yetle emredilmi ve farz klnm secdelerden olup olmadndadr. imm afi, bn Abbs'm metindeki "Sd, azmetli secdelerden deildir.." szyle hccet getirerek: "Sd secdesi vcib deildir. Bu bir kr secdesidir. Namaz hricinde mstehb olarak secde edilir; namazda haramdr" demitir. Eb Hanfe ile ashab ise bn Abbs'n mcerred itihadn ifde eden bu rivayetle amel etmeyip, Buhr'nin Sd Sresi'nin tefsrindeki nassa dayanan ve Peygamber'in fiilini bildiren rivayetlerini terch etmilerdir [5] bn Abbs'n bu hadsi, bundan sonra gelecek olan bbda mevslen sevk edilmitir (4. Bb'n 5 rakaml hadsi). [6] Bu hads de, kk lfz farkyle, bblarn ba tarafnda gemiti. [7] Buhr'nin tilvet secdesi iin abdest almann art olmayacana, mriklerin abdestsiz olarak secde etmeleri ve Peygamber'in onlar bundan nehy etmemesiyle istidlal eylemesi, bu secde iin abdestin art olmas cevazndan dolay m-killikten hl olmaz. Lkin Peygamber onlar bundan nehyetmedi. nk onlar inatlar ve itaatsizlerdi. Onlara abdest almakla emretseydi, bu onlara te'sr etmeyecekti. Yoksa sucdun abdestsiz caiz olacandan deil (h Veliyyullah, erhu TerScimi Sahhi'l-Buhr, s. 93). [8] Asl rivayetinde byle "gayr" lfznn hazfi iledir. Ekseriyetin rivayetlerinde ise "t^'i j- > ^-. = bn Umer abdestsiz olarak secde ederdi" eklindedir. Birincisi sahbnin hline en lyk olandr, bn Eb eybe, Ubeydu'bnu'l-Hasen tarkinden; o da kendisi gibi olduunu syledii bir adamdan; o da Sad ibn Cu-'! beyr'den rivayet etti ki, bn Cubeyr: bn Umer binek devesinden ner, su dker, sonra binerdi ve secdeyi okur, abdest almiyarak secde ederdi, demitir (bn Hacer). [9] Bu hadste mriklerin mslmnlarla beraber secde etmelerine id bilgiler, inattan Tefsir Kitbi'ndaki rivayette gelecektir. [10] Buhr bu balkla, alt taraftaki hadsleri, Kur'n'n el-Mufassal blmnde su-cd yoktur yhud hussiyle en-Necm Sresi 'nde secde yoktur diye hccet yapanlara kar reddi iaret ediyor. nk bu halette o srede sucdu terketmek, mutlak olarak terkedildiine dellet etmez. Zr bu terkteki sebeb, o anda ya abdestsiz bulunmas, yhud vaktin kerahet vakti olmas yhud o zaman cevaz beyn in terketmi olmas ihtimlleri olabilir. Bu sonuncu htiml, ihtimllerin en rcih olandr. afi de buna cezm etmitir. nk ayet vcib olmu olayd, bundan sonra elbette ona secde etmesini emreylerdi (bn Hacer). [11] Bundan evvel geen bn Mes'd ve ibn Abbs hadslerinde Peygamber'in bu srede secde ettii sabit olmutu. Burada ise Zeyd ibn Sabit, Peygamber'in secde etmediini sylyor. Bu ifde, bundan nceki haiyede iaret edilen ihtimllerden biri veya bzsndan dolay secde edilmediini gsterir.
1381 / 2483

buhari

[12] Bed'u'1-Ezn Kitb'nda geen rivayet ile buradaki 6. babn 8. hadsindeki rivayet, daha tafslli olarak yledir: Rvlerden Nufey1 es-Si dedi ki: Bir defa Eb Hureyre'nin ardnda yats namaz kldm. z 's-semu inakkat Sresi'ni okuyup secde yerinde secde etti. Bu nedir? diye sordum. O da: Eb'I-Kaasm (S)'n ardnda ben de bu secdeyi yaptm. Binenaleyh O'na kavuuncaya kadar bu secdeyi hep yapp duracam, cevbn verd Secde yeri bir kavle gre: Ve karlarnda kur'n okunduu zaman secde etmiyorlar"(ellnikaak:21) yeti, dier kavle gre de srenin sonudur. Eb Seleme'nin ve Nufey' es-Si'in, Eb Hureyre'ye secde etmesinin sebebini sormalar, Kur'n'n Mufassal blmnde secde olmadna dir ayi' olmu bulunan zaf rivayettir. Hlbuki Ubeyy ile bn Abbs'n mevkuf veya mr-sel olan o hadslerine kar, Eb Hureyre'nin bu sahh rivayetleri kuvvetli hccettir. Eb Hureyre'nin yedinci hicret senesinde mn etmi olduundan, slm mteahhir olduu hlde, Peygamber'in bu srede secde etmesini haber vermesi, Medne'ye gelmesinden sonra secde etmedii hakkndaki rivayeti rtr. Zr kaaideten msbit olan delil, nfye kar hccetlikte ne geirilir. Bu hadste mm Mlik aleyhine iki hccet vardr: mm Mlik hem farzda secde yeti okunduu zaman -mehur kavline gre- secdeyi mekruh grr, hem de el-Inikaak Sresi'nde secdenin varlna kaail deildir. Hanefi'ler, filer, Hanbeller bu srede secde olduuna kaaii olmulardr. Nafile namazlarda secde yeti okumann cevaznda ise, imamlar arasnda f yoktur. [13] Yn secde bize senin cihetinden taalluk ettii iin, sen bizim imammz ve met-bumuzsun demektir. bri Mes'd'un Temm ibn Hazlem ile olan bu kssasn Sad ibn Mansr, esSnen'inde; bn Eb eybe el-Musannafmda ve Beyhak es-Snen'inde mevsl olarak rivayet etmilerdir. Buhr, bn Mes'd'un bu rivayetini, tilvet secdesinde muste'mi' (-dinleyici)in okuyucuya tbi' olaca mes'elesini te'yd maksadyle getirmitir. Nitekim bb altndaki hads de bu mes'elenin umm bir delili olmaktadr. Beyhak de, At ibn Yesr'dan u szleri rivayet etmitir: At yle demitir: Bana bali oldu ki, biri Peygamber'in huzurunda Kur'n'dan bir secde yeti okudu. Okuyan secde etti; Peygamber de ona uyarak secde etti. Sonra bir dieri de byle bir yet okuduktan.sonra secde etmedi de, Peygamber'in secde etmesini bekledi. Beklemesi uzaynca: Y Raslallah, ben secde yeti okudum, secde etmedin, demi. Peygamber cevaben: "i- Uj^-j^-jI i cji //nmmz sensin, secde edeydin, bizde seninle beraber secde ederdik" buyurmutur. Ayn burada yle diyor: Raslullah'm ve Ibn Mes'd'un secde etmeyi okuyucunun sucduna ta'lk etmeleri "Sen secde et ki, biz de edelim" ma'ns-nadr, yoksa ' 'Secde etmezsen, biz de etmeyiz'' demek deildir. Zr secde, okuyucuya id olduu gibi, iitene de iddir. Tilvet eden secde etmedii takdirde smi'den sakt olmaz. Bu, ashabmz Hanef fakhlerinin mezhebidir. Mlikler ise, smi'a secde terettb etmez de mste'mi'a eder derler. Hanbeller'e gelince, onlar: "Okuyan secde etmedike mstemi' secde etmez" derler. [14] Peygamber'in bu fiili " jg-" ile anlatld iin, bunun devaml olduu anlalr [15] Mslim yine bn Umer'in bu hadsini, baka bir tarikten syle rivayet etmitir: = yle olurdu ki, Raslullah (S) Kur'n okuyup yannda skk bulunduumuz vakitte de bize secde ettirirdi. O kadar ki, bzlarmz secde edecek yer bulamazd; bu da namaz hricinde olurdu". Bu rivayet " UJJ = Rubbem" lfz le balamtr. Bu lfz hem "nd-ren", hem de "ok kerre" ma'nsna zdd ma'nl kelimelerdendir. Burada oklua dellet ettii Buhr'nin " otf = Kne" rivayeti stnlk kazanyor. Mslim'in rivayetinden, burada kasdedilen izdihmh secdenin
1382 / 2483

buhari

namaz iinde vki' bir secde olmad da anlalmaktadr [16] Bu bb altnda gelecek olan hads ile daha nce geen Zeyd ibn Sabit hadsinden dolay bu grte bulunuyorlar. Onlara gre el-nikaak: 20-21. yeti ile, " iji^ij ii ijl.i = Artk Allah'a secde edip, ibdet eyleyiniz "(en-Necm:62); " v.^'j J*^*ij = Secdeet ve Allah'a yaknlk peyda et" (eI-A'Ik:I9) yetleri vucba deil, nedbe yhud namazdaki secdeye hamledilmitir. Yhud farz namazda vu-cb, tilvet secdesinde nedbe hamledilmitir. [17] Imrn'm bu szn bn Eb eybe, sahih bir isnd ile mevsl olarak rivayet :.. etmitir. Dinleyiciye vcib klmaynca, tesadfen iitene vcib klmamas evleviyettedir. [18] Selmn'n bu haberini Abdurrazzk, Eb Abdirrahmn es-Sulemtarkyle mev-slen rivayet etmitir. O yle demitir: Selmn, oturmu Kur'n okumakta olan bir topluluun yanna urad. Onlar secde yetini okuyup secde ettiler. mrn'a da secde etmesi sylendi. Bunun zerine mrn: Biz onu iitmek iin gelmedik ki, demitir. [19] Usmn'n bu haberini bu ma'n le Abdurrazzk mevslen rivayet etmitir. Sami' ile mste'mi' arasndaki fark udur: Mste'm', iitmeyi kasdedip ona kulak tutan kimsedir. Sami' ise, kasdetmeksizin; tesadfen iilen kimsedir. [20] bn ihb'm bu haberini Abdullah ibn Vehb, Ynus'tan olmak zere mevslen rivayet etmitir. ite bb balna dell olan yer, burasdr. nk vcib olan secde, emniyet hlinde binek zerinde ed edilmez [21] Sib ibn Yezd (R) Medne'de en son vefat eden sahbdir. Hicr 82 ylnda vefat etmitir. Kaass, kssalar, haberler ve va'zlar okuyan hikayeci demektir. Kur'n okumay kasdetmeksizin naklettii haberler, va'zlar ve kssalar arasnda tilvet secdesi olan yeti okuduu srada... demektir. [22] Umer'it bu sz, tilvet secdesinin vcib olmayacanda zahirdir. nk muhtar olarak fiili terkedenden gnhn kalkmas, bunun vcib olmadna dellet eder. Umer bunu bir sahabe topluluu nnde syledii hlde, hibir kimse tarafndan redd olunmadndan dolay, skt bir icm' olmaktadr [23] sml ile Beyhak ve dierleri bunu bylece rivayet etmilerdir (bn Hacer). [24] Bu hadse id aklamalar, ayn kitabn 6. bbndaki 8. hadsin haiyesinde verilmiti. [25] Yn bu kimse ne yapacaktr? Buhr bu mes'elede imamlar arasnda ihtilf olduu iin, bb baln byle kesin bir hkm ifde etmiyecek ekilde tertb etmitir. mamlardan kimi, ndeki m'min kardeinin srtna secde eder demi, kimi de, nndeki secdesini yapp bitirinceye kadar bekler, sonra secde eder demitir. [26] Tabern'nin rivayetinde: " ^^ A^ <> j*-/ ***~ j^= O kadar ki, adamlar birbirinin srt zerine secde etti" ziydesi de vardr. Buna gre kalabalkta birbirinin srtna da tilvet secdesi yaplaca anlalyor. Bunun caiz olup olmad mes'elesine gelince, Beyhak'nin sahh bir isnd ile rivayet ettii Umer hadsi, 1 bunun namazda bile caiz olduunu gsterir: Umer: "Farz olan namazda izdihamdan dolay alnm yere koyup secde etmeye kaadir olmayan kimse, m'min kardeinin srtna secde etsin" der imi. Bundan dolay Sufyn es-Sevr, a'b, Kfe fakhleri, Ahmed bn Hanbel, s-hk ibn Rhye ve Eb Sevr buna kaail olmulardr. bn Umer'in azdhs N-fi': m ile yetinilir, der. At ibn Eb Rebh ile Zuhr'ye gre ise bekler, nndeki kalknca kendisi secde eder. mm Mlik ile ashab da byle sylerler. Hatt m'min kardeinin srtna secde ederse namaz tekrar klar derler. nndeki kimsenin srtna farz namazda secde etmeyi caiz grenlere gre tilvet secdesinde bu, evleviyetle caizdir. nk
1383 / 2483

buhari

namazda sucd farzdr, tilvet secdesi ise farz deildir

1384 / 2483

buhari

1385 / 2483

buhari

1386 / 2483

buhari

1387 / 2483

buhari

9- KTBU'L-EZN 1- Ezann Balamas Bab 2- Bab: Ezan Lafzlar kier kierdir 3- Bab: "Kad Kaameti's-Salatu" Kavli Mstesna kaamet Lafzlar Tekrar Edilmez 4- Ezan Okumann Fazileti Bab 5- Bab: Ezan Okumada Sesi Ykseltmek 6- Ezan Okunmas Sebebiyle Kan Aktmaktan Alkonaca Bab 7-nsan Mezzini ittii Zaman Ne Syler Bab 8- Ezan Okunup Tamamland Zamanki Dua Bab 9- Ezan Okumak Hususunda Kura Atmak Bab 10- Ezan Okuma Arasnda Kelam Etmek Bab 11- Kendisine Vaktin Girdii Haber Verecek Biri Bulunduu Zaman Gzlere Kr Olan Kimsenin Ezan Okumas(nn Cevaz) Bab 12- Ezan, Fecrin Tulu'undan Sonradr Bab 13- Fecrden Evvelki Ezan Bab 14- Bab: Ezan le kaamet Arasnda Ne Kadar Fasla Vardr? 15- (Ezan itmesinden Sonra Namaz in) kaameti Bekleyen Kimse Bab 16- Bab: Her Ezan le kaamet Arasnda Klmak steyen , in, Bir Namaz Vardr 17- Seferde Bir Tek Mezzin Ezan Okusun Diyen Kimse Bab 18- Cemaat Olduklar Zaman Yolcular in Dahi Ezan ve kaamet Olaca, Arefe ve Mzdelife'de De Byle Olaca, Souk Yahud Yamurlu (Gn ve) Gecede Mezzinin "EsSalatu Fi'r-Rihal." Sz Bab 19- Bab: Mezzin Ezan Okurken Azn Saa Sola Dndrr m ? ve Yine Mezzin Ezan Esnasnda Saa Sola Dner mi? 20- nsann "Namaz Bizden Kat Sz Bab 21-Bab: nsan Namaza Komaz. Fakat Sekinet le ve Vakaar le Gelmelidir 22- Bab: kaamet Edilmesi Sikasnda mam Grdklerinde nsanlar Ne Zaman Ayaa Kalkarlar? 23- Bab: nsan Namaza Doru' Acele Edici Olarak Komaz, Fakat Sekinet ve Vakaarla Kalkmaldr 24- Bab: nsan (Namaza kaametten Sonra) Bir Zarretten Dolay Mescidden Darya kar M? 25- Bab: mam "Dnp Gelinceye Kadar Yerinizde Durun" Dedii Zaman, Cemaat Onu Beklerler 26- Kiinin "Biz Namaz Klmadk"' Sz Bab 27- (Namaz in) kaametten Sonra Kendisine Bir htiya Arz Olan mam Bab 28- Namaz (in) kaamet Edildii Zaman Kelam Edip Konumak Bab 29- Cemaat Namaznn Vaciblii Bab 30- Cemaat Namaznn Fazileti Bab 31- Sabah Namazn Cemaat inde Klmann Fazileti Bab 32- le Namazn lk Vaktinde Klmaya Davranmann Fazileti Bab 33- Mescid Yolunda Atlan Admlar Mukaabilinde Allah'tan Ecir, Sevab ve Rza Niyaz Eylemek Bab 34- Yats Namazn Cemaat inde Klmann Fazileti Bab 35- Bab: ki Kii de, kiden Ziyadesi de Cemaattir 36- Namaz Bekleyerek Mescid inde Oturan Kimse ve Mescidleri Fazileti Bab 37- Mescide Gidip Gelen Kimsenin Fazileti Bab 38- Bab: Namaz kaame Edildii Zaman, Artk Farz Olan Namazdan Baka Namaz Klnmaz
1388 / 2483

buhari

39- Hastann Cemaatte Hazr Olmas Hususundaki Snr(n Beyan) Bab 40- Yamurda ve Dier Bir llette Kendi Menzilinde Namaz Klmaya Ruhsat Bab 41- Bab: mam (Cemaate Gelmeme Ruhsat Varken) Mescide Gelmi Olanlara Namaz Kldrr M? 42- Bab: Yemek Hazr Olup Geldii ve Namaz da kaamet Edildii Zaman (Hangisine Balanr)? 43- mam, Elinde Yemekte Bulunduu Birey Varken Namaza arld Zaman (Nasl Yapar)? Bab 44- Ailesinin htiyacnda Megul Olan Kimse Namaz kaamet Edilince Hemen kar Bab 45- Kendisi Namaz Klmak Arzu Etmedii Halde Srf nsanlara Peygamber'in Namazn ve Snnetini retmek Maksadiyle Halka Namaz Kldran Kimse Bab 46- Bab: lim ve Fazilet Sahibi Olan Kimseler mamla (Bakalarndan) Daha Hakldrlar 47- Bir lletten Dolay mamn Yanbanda Namaza Duran Kimse Bab 48- Bir Kimse nsanlara mamlk Yapmak in Namaza Girse, Akabinde de Asl Vazifeli Olan Birinci mam Gelse. Bu Takdirde lk Namaz Balatan mam Geri ekilse de Yahud ekilmeyip Namaz Kldrsa da Namaz Caiz Olmutur Bab 49- Bab: Namaza Gelenler Kur'an Okumakta Birbirlerine Musavi Olduklar Zaman, En Bykleri Onlara mamlk Eder 50- Bab: mam Bir Kavmi Ziyaret Ettii Zaman Onlara mam Olur 51- Bab: mam Ancak Kendisine Uyulmak in mam Edinilmitir 52- mamn Arkasnda Namaz Klanlar Ne Zaman Secde Ederler? Bab 53- Ban mamdam Evvel Kaldran Kimsenin Gnah Bab 54- Klenin ve Azad Edilip de zerinde Velayet Devam Eden Kimsenin maml Bab 55- Bab: mam Namaz Tamam Kldrmad Zaman ve Arkasndakiler Tamamlad Zaman? 56- Fitneye Giren (Veya Fitneye Ma'ruz Kalan) Kimsenin ve Bid'at leyenin maml Bab 57- Bab: mam le Me'mm ki Kii Olduklar Zaman Me'mm, mamn Sa Tarafnda Yanbana, Bir Hizada Olarak Dikilir 58- Bab: Me'mm Olan Kimse mamn Sol Tarafnda Namaza Durduu Zaman mam Onu Sa Yanna Geirdiinde Her kisinin Namaz Bozulmaz 59- Bab: mam Bakalarna mam Olmaya Niyet Etmemiken, Sonradan Bir Topluluk Gelip de Onlara mamlk Ettii Zaman? 60- Bab: mam Namaz Uzatt ve Me'mm Olan Kimsenin de Bir htiyac Olduu Zaman, Namazdan kp Yalnzca Klarsa? 61- mamn Ruk'u ve Sucd Tamamlamakla Beraber Kyamda Hafifletme Yapmas Bab 62- Bab: Kii Kendi Kendine Namaz Kld Zaman Namazn stedii Kadar Uzatsn 63- Kendilerine Namaz Uzatt Zaman mamndan ikayet Eden Kimse Bab 64- Namaz Kemale Ulatrmakla Beraber Namazda Vecizlik (Yani Ksaltma, Hafifletme) Yapmak Bab 65- ocuun Alamas Sebebiyle Namaz Hafif Kldran Kimse Bab 66- Bir Kimse Namaz mamla Beraber Klp da Sonra Baka Bir Toplulua mamlk Ettii Zaman(ki Hkm Beyan) Bab 67- mamn Tekbirlerini Cemaatteki nsanlara ittiren Kimse Bab 68- Bab: (ittirici Olan) Kimse mama Uyar, nsanlar da mama Uymu Olan O Kimseye Uyarlar . 69- Bab: mam Namazda bheye Dt Zaman nsanlarn Szne Tutunur Mu? 70- Bab: mam Namaz inde Alad Zaman? 71- Safflar, kaamet Srasnda ve kaametten Sonra (Namaza Balamadan nce) Dmdz Yapmak Bab
1389 / 2483

buhari

72- Safflarn Dzeltilmesi Srasnda mamn nsanlara ' Kar Ynelmesi Bab 73- Birinci Saff Bab 74- Bab: Saff Dorultmak, Namazn (Gzel) Tamam Olmasndandr 75- (Namaza Durma Srasnda) Safflar Tamamlamayan Kimselerin Gnah Bab 76- Saffta Omuzun Omuza ve Ayan Ayaa Yaptrlmas Bab 77- Bab: Me'mm Olan Kimse, mamn Solunda Namaza Durduu ve mam da Onu Arka Tarafndan Tutup Sa Yanna Geirdii Zaman Namaz Tamam Olmutur 78- Bab: Kadn Tek Bana Bir Saff Olur 79- Mescidin ve mamn Sa Tarafna Gitmek Bab 80- Bab: mamla Me'mmlar Arasnda Duvar Yahud Stre Olduu Zaman? 81- Gece Namaz Bab Rahman ve Rahim olan Allah'n ismiyle 9- KTBU'L-EZN (Ezan Kitab)
1- Ezann Balamas Bab

Ve Azz, Cell olan Allah'n u kavli: "Biribirinizi namaza ardnz zaman onu bir elence ve oyun edinirler. Bu, kendilerinin hakkaten akllarn kullanmaz bir gruh olmalarndandr" (ei-\aide: 58). Ve Allah'n u kavli: "Ey mn edenler, cumua gn namaz iin arldnz zaman hemen Allah' zikretmeye gidin. Alverii brakn. Bu, bilirseniz sizin iin ok " (el-Cumua: 9) [1].
1-.......Enes (R) yle demitir: Ate yakmay ve an almay zikr ettiler, Yahdler'i ve Hnstiyanlar' da zikrettiler (yn bunlarn onlara it olduunu dndler de onlardan vazgeildi). Mteakiben Bill'e ezan lfzlarn ikier ikier, ikaamet lfzlarn da birer birer sylemesi emrolundu [2] 2-....... bnu Umer (R) yle der idi: Mslmanlar Medine'ye geldikleri zaman bir araya toplanrlar da, namaz vaktini gzetlerlerdi. O ilk zamanda namaz iin nida edilmezdi. Bir gn bu hususta konutular. Bzlar: Hrstiyanlar'm anlar gibi an edinin, dediler. Dier bzlar da, an olmasn da Yahdler'in nefiri gibi boru olsun, dediler. Umer: Namaza aracak bir adam niye gndermiyorsunuz? dedi. Raslullah bunun zerine: "Y Bill, kalk, namaz iin nida et (yn ezan oku)" buyurdu [3]. 2- Bab: Ezan Lafzlar kier kierdir 3-.......Enes (R) yle demitir: Bill'e ezan lfzlarn ikier ikier; ikaamet lfzlarm da birer birer sylemesi emr olundu; yalnz "Kad kaameti's-saltu" lfz mstesna (ki onu iki defa sylemekle emrolundu) [4]. 4-.......Enes (R) yle demitir: nsanlar oald zaman, namaz vaktini tanyageldikleri bir eyle almetlendirmeyi konutular. Bir ate tututurmay yhud da bir an almay zikrettiler. Nihayet Bill'e ezan lfzlarn ikier ikier, ikaamet lfzlarn da birer birer sylemesi emrolundu [5].
1390 / 2483

buhari

3- Bab: "Kad Kaameti's-Salatu" Kavli Mstesna kaamet Lafzlar Tekrar Edilmez 5-.......Bize Hlid, Eb Klbe'den; o daEnes'ten olmak zere tahds etti. Enes (R) yle demitir: Bill'e ezan lfzlarn iftlemesi, ikaamet lfzlarn tek tek sylemesi emrolundu [6]. smail ibn Uleyye yle dedi: Ben bu Hlid hadsini, Eyyb es-Sahyan ye zikrettim deo:Bu ikaamet lfz, (yn Kad kaametis-salatu szu) mstesnadr, dedi [7]. 4- Ezan Okumann Fazileti Bab 6-.......(Eb Hureyre -R- yle demitir:) Raslullah (S) yle buyurdu: "Namaz iin nida edildii zaman, eytn, ezan iitmemek iin yzgeri dnp yellene yellene kaar [8]. Mezzin niday bitirince yine gelir. Nihayet namaz iin ikaamet edilince yine yzgeri edip kaar. Mezzin ikaameti bitirince gelir [9], insan ile nefsi arasna sokulur, fulan eyi hatrla, fulan eyi hatrla diyerek (namazdan evvel insann) hi de aklnda olmayan eyleri hatrlatr durur. T insan ka rek'at kldn bilmez oluncaya kadar (kendisiyle urar)". 5- Bab: Ezan Okumada Sesi Ykseltmek

Umer ibnu'l-Abdilazz de (bir mezzine): "Ya klfetsiz ezan oku, yhud yanmzdan ayrl" demitir [10].
7-.......Bize Mlik, Abdurrahmn ibn Abdillah ibn Abdirrahmn ibn Eb Sa'sa'a el-Ensr sonra el-Mzin'den; o da babas Abdullah'tan haber verdi. Ona da Eb Sad el-Hudr (R) haber verip yle demitir: Gryorum ki, sen davar ve krlar seviyorsun. Davarlarn banda yhud bdiyende iken namaz iin ezan okuyacak olduun zaman tz sesle nida et. Zr mezzin, sesinin yetitii yere kadar inn, cinn, hatt hibirey yoktur ki, ezan duymu olsun da kya met gnnde mezzin lehine ahadette bulunmasn. Eb Sad (hadsin sonunda): Ben bunu (yn mezzinin sesinin yetitii yere kadar insan ... ifdesini) Raslullah(S)'tan iittim, dedi [11]. 6- Ezan Okunmas Sebebiyle Kan Aktmaktan Alkonaca Bab [12] 8-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) bizleri bir kavm zerine gazaya gtrd vakitlerde sabah olmadka ve beklemedike bize hcum ettirmezdi. Bekler, ezan sesi iitirse onlara saldrmaktan vazgeerdi. Ezan sesi iitmezse zerlerine baskn yapard. Enes dedi ki: BU Hayber'e doru yola ktk; nihayet geceleyin onlarn yurduna ulatk. Sabah olup da bir ezan iitmeyince, Raslullah hayvanna bindi. Ben de Eb Talha'nn hayvannn arka tarafna bindim. Benim ayam muhakkak surette Peygamber'in ayana dokunuyordu. Ora halk sepetleri ve apalarye bize doru ktlar. Peygam-ber'i grdkleri vakit: Muhammed; vallahi Muhammed ve hams yn ordu! dediler. Enes dedi ki: Rasullah onlar grnce: "Allahu Ek-ber. Hayber harb oldu. Biz bir kavmin yurduna indik mi, itizar edilmi olanlarn hli yaman olur'1 buyurdu [13]. 7-nsan Mezzini ittii Zaman Ne Syler Bab [14]
1391 / 2483

buhari

9-.......(Eb Sad -R- yledemitir:) Rasiullah (S): "Mezzinin nidasn iittiiniz zaman siz de onun demekte olduu szler gibi syleyiniz" buyurdu [15]. 10-.......Bana'sibn Talhatahds etti. O da Muviye'den iitmitir. Muviye bir gn ezan okunurken mezzinin dediklerini "E-hedu enne Muhammeden raslu'llah" szne kadar aynen tekrar etmitir [16]. 11-......Bize Him, Yahya'dan; geen hads tarznda tahds etti. Yahya ibn Eb Kesr yle dedi: Kardelerimizin bzs bana tahds etti ki, Muviye, mezzin "Hayye ale's-sctlt" dedii vakit "Lahavle ve/ kuvvete ill billahi" demi, ondan sonra da: te biz Peygamberimizin byle syler olduunu iittik, diye lve etmitir [17]. 8- Ezan Okunup Tamamland Zamanki Dua Bab

12-.......Cbir (R)'den: Raslullah (S) yle buyurmutur: "Hekim ezan iittii zaman [18]: Allhumme Rabbe hzihda'vetVt-tmme ve's-saltil kaaimeti, ti Muhammeden el-veslete velfadlete ve'b 'ashu makaamen Mahmuden ellez vaattehu (= Y Allah, ey bu tam da'vetin ve klnmak zere olan bu namazn Rabb', Muham-med'e vesileyi, fazileti ihsan et. Bir de kendisine va'd ettiin Makaa-mu Mahmd'u verip oraya ulatr) derse, kyamet gnnde benim efaatim ona vcib olur" [19]
9- Ezan Okumak Hususunda Kura Atmak Bab

Ve zikrolunur ki, bir takm topluluklar ezan okumak hususunda ihtilf etmilerdir. Sa'd ibn Eb Vakkaas da bunlar arasnda kur'a atmtr [20].
13-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "nsanlar ezan okumakta ve birinci saf/ta neler olduunu bilseler de kur'a atmaktan baka re bulamasalar, muhakkak kur'a atarlard. Yine insanlar her namazn ilk vaktinde olan fazileti bilir olsalard, ona ulamak iin muhakkak ne geme yar yaparlard. Yine insanlar yats ile sabah namzlarmdaki sevab bilselerdi, muhakkak bu iki namazn cematine emekleye emekleye (yhd k stnde srne srne) de olsa giderlerdi" [21]. 10- Ezan Okuma Arasnda Kelam Etmek Bab

Ve Sleyman ibn Surad (R), ezan okumas arasnda konumutur [22]. el-Hasen el-Basr de: Mezzinin, ezan okurken yhud ikaamet ederken glmesinde be's yoktur, demitir [23].
14-.......Abdullah ibnu'l-Hris yle demitir: Abdullah ibn Abbas (R) amurlu bir (cumua) gnnde bize hutbe rd edecei srada, mezzine, ezan okurken "Hayye ale's-salti" szne ulat zaman "es-Salt fi'r-rhl (= Namaz evlerde klnacak)" diye nida etmesini emretti. Bu emirden dolay insanlarn bzs bzsna bakt. Bunun zerine bn Abbs: Mezzine byle nida ettirmeyi bn Abbs'tan ok daha hayrl olan kimse (yn Peygamber) yapmtr. Bu (yn cumua namaz) zarur ve vcib bir eydir, dedi [24].
1392 / 2483

buhari

11- Kendisine Vaktin Girdii Haber Verecek Biri Bulunduu Zaman Gzlere Kr Olan Kimsenin Ezan Okumas(nn Cevaz) Bab 15-.......(Abdullah ibn Umer -R- yle demitir): Raslullah (S)yle buyurdu: "Bill, ezann gece okuyor. Binenaleyh sizler bnu mmi Mektm ezan okuyuncaya kadar yiyiniz iiniz,". Sonra rv: bnu mmi Mektm gzlen kr bir kimse idi. Kendisine sabah oluyor, sabah oluyor denilmedike. ezan okumazd, dedi [25]. 12- Ezan, Fecrin Tulu'undan Sonradr Bab [26] 16-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Bana Hafsa yle haber verdi: Mezzin sabah gzetlemek iin durup bekledii ve sabah belirdii zaman Raslullah (S) farz namaz ikaame olunmazdan evvel haff iki rek'at namaz klard. 17-.......M'minlerin annesi ie (R): Peygamber (S) sabah namaznn nidas, yn ezam ile ikaameti arasnda iki haff rek'at namz klard, demitir [27]. 18-....... Bize Mlik, Abdullah ibn Dinar'dan; o da Abdullah ibn Umer(R)'den oimak zere haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Bill ezam geceleyin okuyor. Binenaleyh sizler b nu mmi Mektm ezan okuyuncuya kadar yiyiniz, iiniz" [28]. 13- Fecrden Evvelki Ezan Bab [29] 19-.......Bize Zuheyr tahds edip yle dedi: Bize Sleyman et-Teym, Eb Usmn en-Nehd'den; o da Abdullah ibn Mes'd'dan olmak zere tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Bill'in ezan hibirinizi -yhud: Sizden hibir kimseyi- sahur yemeinden alkoymasn. nk o henz gece iken ezan okur. Onun bu okumas, ibdetle kaaim olannz (artk sabah yaklayor diye) vazgeirmek, uykuda olannz da uyandrmak iindir. Fecr -yhud sabah-, byle zahir olmak deildir; t byle olmaynca fecr olmaz"- Rv Zuheyr dedi ki: Peygamber ("Fecr byle zahir olmak deildir" derken) parmaklarn yukarya kaldrp ba aaya dikdi [30]. ("T byle olmaynca" derken de) Sebbbelerini yn ehdet ve orta parmaklarn st ste bindirip saa sola uzatmak suretiyle iaret buyurdu [31]. 20- Bize shk tahds edip yle dedi: Bize Eb Usme haber verdi. Ubeydullah: Bize tahds etti, dedi [32]. el-Kaasm ibn Muhammed'den; o da ie'den ve Nfi'den; o da bn Umer'den: Raslullah (S) buyurdu ki; ... H[33] ve yine bana Ysuf ibn s el-Mervez tahds edip yle dedi: Bize el-Fadl (ibn Ms) tahds edip yle dedi: Bize bnu Umer'in olu Ubeydullah, elKaasm ibn Muhammed'den; o da ie'den olmak zere tahds etti. Peygamber (S): "Bill ezan gece-leyin okur. Binenaleyh bnu mmiMekm ezan okuyuncaya kadar yiyiniz ve iiniz" buyurdu. 14- Bab: Ezan le kaamet Arasnda Ne Kadar Fasla Vardr?

Ve namaz ikaametini bekleyen kimse (ezandan sonra ne kadar bekler)?

1393 / 2483

buhari

21-.......Bize Hlid, el-Cuveyr'den; o da bn Bureyde'den; o da Abdullah ibn Mugaffel elMzen (R)'den olmak zere tahds etti. Raslulluh (S) kerre: "Her iki ezan (yn her ezan ile ikaamet) arasnda, klmak isteyen iin bir namaz vardr" buyurmutur[34]. 22-.......Enes bn Mlik (R) yle demitir: Mezzin ezan okuduu vakit, Peygamber, sahblerinden bir takm insanlar acele ile direklere doru durup namaz klarlard. Nihayet Peygamber (S) kt vakit onlar yle akam namaznn farzndan evvel iki rek'at klyorlar hlde bulurdu. Hlbuki ezan ile ikaamet arasnda (ok) bir ey yoktu. Usmn ibn Cebele ve Eb Dvd da u'be'den gelen rivayette yle demitir: Ezan ile ikaamet arasnda ancak az bir mddet vard [35]. 15- (Ezan itmesinden Sonra Namaz in) kaameti Bekleyen Kimse Bab [36] 23-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S), mezzin sabah namaznn ilk ezann okuduunda, sabah namazndan evvel fecr aydnl iyice belirdikten sonra kalkar, haff iki rek'at klar, sonra sa yan zerine uzanr, t mezzin namaza ikaamet (edeceini haber vermek) iin gelinceye kadar beklerdi [37]. 16- Bab: Her Ezan le kaamet Arasnda Klmak steyen , in, Bir Namaz Vardr 24-.......Abdullah ibn Mugaffel (R) yle demitir: Peygamber (S): "Her iki ezan (yn ezan ile ikaamet) arasnda bir namaz vardr. Her iki ezan arasnda bir namaz vardr" buyurduktan sonra, ncsnde: "steyen iin" szn ilve etti [38]. 17- Seferde Bir Tek Mezzin Ezan Okusun Diyen Kimse Bab [39] 25-.......Mlik ibnu'l-Huveyris (R) yle demitir: Kavmimden be on kiilik bir toplulukla beraber Peygamber'inyanma geldim. Yannda yirmi gece kaldk. Peygamber rahm ve rafk tabatli idi. Ehil ve ylimizi zlediimizi grnce bize: "Dnnz, onlarn yanlarnda bulununuz. Onlara (dni) retiniz. (Beni nasl namaz klar grdnz ise ylece) namaz klnz. Namaz vakti geldiinde iinizden biri size ezan okusun. En yalnz da size imm olsun" buyurdu [40]. 18- Cemaat Olduklar Zaman Yolcular in Dahi Ezan ve kaamet Olaca, Arefe ve Mzdelife'de De Byle Olaca, Souk Yahud Yamurlu (Gn ve) Gecede Mezzinin "EsSalatu Fi'r-Rihal." Sz Bab 26-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Bizler Peygamber'in maiyyetinde bir yolculukta bulunuyorduk. Mezzin (le) ezanm okumak istedi. Peygamber (S) ona: "Serinlii bekle!" buyurdu. Bir mddet sonra mezzin yine okumak istedi. Peygamber yine: "Serinlii bekle!" buyurdu. Sonra yine ezan okumak istedi. Peygamber de yine: "Glge tepelerin ykseklii mikdrna musv oluncaya kadar serinlii bekle" buyurdu, mteakiben Peygamber (S): "Scan iddeti cehennemin kaynamasndandr" buyurdu [41]. 27-.......Mlik ibnu'l-Huveyris (R) yle demitir: ki kimse sefere niyet ederek Peygamber'in yanna (vedya) geldiler. Peygamber (S): "Buradan ktnzda (her namaz vakti geldike) ezan okuyunuz. Sonra ikaamet ediniz. Sonra en bynz imm olsun" buyurdu [42].
1394 / 2483

buhari

28-.......Bize Mlik ibnu'l-Huveyris (R) tahds edip yle dedi: Bizler Peygamber'in yanma geldik. Biz, yaa birbirine akran genler idik. Peygamber'in yannda yirmi gn yirmi gece ikaamet ettik. Raslullah ok merhametli ve ok rfkl idi: Ehlimizi arzu ettiimizi yhud ehlimize itiyak hsl ettiimizi anlaynca, geride kimleri braktmz bize sordu. Biz de kendisine haber verdik. Raslullah: "Haydin (ehillerinizin yanma) dnnz. Onlarn aralarnda ikaamet ediniz. Onlara retiniz, syleyecek eyleri syleyip emrediniz" buyurdu. Bir de birok eyler buyurdu ki, imdi onlar hatrlyorum yhud hatrlamyorum (rv ekk ediyor). Ve o arada: "Benim nasl namaz klar olduumu grdnzse, ylece namaz klnz. Namaz vakti geldiinde iinizden biri size ezan okusun. En yalnz da size imm olsun" buyurdu [43]. 29-.......BanaNfi' tahdsedip yle dedi: bn Umer (R), Dacnn'da iken souk bir gecede ezan okudu. Sonra "Sall frihlikum = Namazlarnz olduunuz yerlerinizde klnz" dedi. Daha sonra bize unu haber verdi: Raslullah (S) seferde iken souk yhud yamurlu bir gecede mezzine ezan okumasn ve ardndan da "El sall f'r-rhl (yn: Haberiniz olsun, namazlarnz olduunuz yerlerde klnz)" diye nida etmesini emrederdi, dedi [44]. 30-.......Eb Cuhayfe (R) yle demitir: Ben el-Abtah'ta Raslullah(S)' grdm. Bill yanma geldi de O'na namaz i'lm etti. Sonra Bill bir harbe ile dar kt, nihayet onu Abtah'ta Raslul-lah'm nnde bir yere dikti ve namaz ikaame etti [45]. 19- Bab: Mezzin Ezan Okurken Azn Saa Sola Dndrr m ? ve Yine Mezzin Ezan Esnasnda Saa Sola Dner mi? [46]

Bill'n ezan okurken iki parman iki kulana soktuu zikrolunur [47]. bn Umer ise iki parman iki kulana sokmazd [48]. brhm en-Naha: Abdestsiz olarak ezan okumakta be's yoktur, demitir [49]. At ibn Eb Rabh ise: Abdest almak dnde sabit olmu bir snnet ve kaanndur, demitir [50]. Aie: Peygamber (S) -abdestli, abdestsiz- her hlinde Allah' zikrederdi, demitir [51].
31-.......Bize Sufyn, Avn ibn Eb Cuhayfe'den; o da babasndan olmak zere tahds etti. Eb Cuhayfe, Bill' ezan okurken grdn haber verip: Ben ezan okuduu srada Bil'in azn u tarafta ve u tarafta ta'kib etmeye baladm, demitir. 20- nsann "Namaz Bizden Kat Sz Bab [52]

bn rn; Namaz bizden kat demeyi kerh grp; lkin "Biz namaza eriemedik" desin, demitir. Peygamber(S)'in sz ise daha sahihtir [53].
32-.......Eb Katde yle demitir: Biz Peygamber'le birlikte namaz klmakta olduumuz srada, Peygamber birok kimselerin kouma seslerini iitti. Namaz kldrdktan sonra: "Ne oluyorsunuz?" diye sordu. Namaza yetimek iin acele ettik, dediler. Peygamber: "yle acele acele koumaynz. Namaza geldiiniz zaman (vakaar ve) seknetten ayrlmaynz (ar ar yrynz). Namazdan yetitiiniz kadarm (immla
1395 / 2483

buhari

beraber) klnz, kardnz da (sonra yalnzca) tamamlaynz" buyurdu [54].

21-Bab: nsan Namaza Komaz. Fakat Sekinet le ve Vakaar le Gelmelidir

Peygamber de: "Namazn eridiiniz kadarn (immla) klnz; kardnz ksmn ise kendiniz tamamlaynz" buyurdu. Bu hadsi Eb Katde, Peygamberden rivvet etti [55].
33-.......VeyinebnuEbZ'b, ez-Zuhr'den; o da Eb Hureyre'den olmak zere tahds.etti. Peygamber (S): "kaameti iittiiniz zaman, seknet ve vakaarla namaza doru yrynz; sr'at etmeyiniz. Namazn eritiiniz kadarn (immla beraber) klnz; kardnz ksmn ise kendiniz tamamlaynz'1 buyurdu [56]. 22- Bab: kaamet Edilmesi Sikasnda mam Grdklerinde nsanlar Ne Zaman Ayaa Kalkarlar? [57] 34-....... Bize Him tahds edip yle dedi: Bana Yahya (ibn Eb Kesr), Eb Katde'nin olu Abdullah'tan yazd. Babas Eb Ka-tde yle demitir: Raslullah (S): ''Namaz ikaame edildii vakit beni (odamdan km) grmedike ayaa kalkmaynz" buyurdu. 23- Bab: nsan Namaza Doru' Acele Edici Olarak Komaz, Fakat Sekinet ve Vakaarla Kalkmaldr 35- Bize Eb Nuaym tahds edip yle dedi: Bize eybn, Yah-y'dan; o da Eb Katde'nin olu Abdullah'tan tahds etti. Babas Eb Katde yle demitir: Raslullah (S): "Namaz ikaame edildii vakit, beni (odamdan km) grmedike ayaa kalkmaynz, seknet zere olunuz buyurdu. Bu hadisi Yahya ibn Ebi Kesirden rivayet etmekte Aliyyubnul-Mubarek , eybana mutabaat etmitir.[58] 24- Bab: nsan (Namaza kaametten Sonra) Bir Zarretten Dolay Mescidden Darya kar M? 36-.......(Eb Hureyre -R- yle demitir:) Raslullah (S), namaz ikaamet edilmi ve saflar dmdz dorultulmu olduu hlde ve hatt namaz kldraca yerde dikeldii ve biz O'nun tekbr almasn beklediimiz zaman yerinden ayrld ve: "Yerinizde durun" deyip mes-cidden dar kt. Biz, bulunduumuz vaziyet zere bekledik. Nihayet ykanm ve ba su damlatr hlde bizim yanmza kp geldi [59]. 25- Bab: mam "Dnp Gelinceye Kadar Yerinizde Durun" Dedii Zaman, Cemaat Onu Beklerler 37-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Bir defasnda namaz ikaame edildi, insanlar saflarn dzelttiler, Raslullahodasndan kt; haddizatnda cnb olduu hlde ne de geti. Sonra hatrlayarak: "Yerinizden ayrlmaynz" dedi de odasna dnd ve ykandktan sonra ba su damlatarak mescide kt ve saff hlinde bekleyen insanlara (ikaameti tekrar ettirmeksizin) namaz kldrd [60].
1396 / 2483

buhari

26- Kiinin "Biz Namaz Klmadk"' Sz Bab 38-....... Bize Cbir ibn Abdillah (R) yle haber verdi: Handak harbi gn Peygamber'in yanna Umer ibnu'I-Hattb geldi de: Y Rsulallah, az kalsn ikindi namazn gne batmadan klamaya-caktm, dedi. Ve bu orulu orucunu bozduktan sonra idi. Peygamber (S): "Vallahi o namaz ben de klamadm" dedi. Mteakiben Peygamber, Buthn deresine indi. Ben de beraberinde idim. Abdest ald. Sonra namaz kld. Yn gne battktan hayli zaman sonra O, ikindi namazn kld, sonra onun ardndan da akam namazn kld [61]. 27- (Namaz in) kaametten Sonra Kendisine Bir htiya Arz Olan mam Bab 39-.......Enes (R) yle demitir: (Bir defa yats) namaz ikaame edilmiken, Peygamber (S) mescidin bir tarafnda biri ile yava yava konuuyordu. Cemat uyuklayncaya kadar (sz uzatt ve) namaza durmad'[62]. 28- Namaz (in) kaamet Edildii Zaman Kelam Edip Konumak Bab 40-.......Bize Humeyd tahds edip yle dedi: Ben, Sabit ibn Elem el-Bunn'ye: nsan, namaz (iin) ikaame edildikten sonra konuabilir mi? diye sordum. O bana Enes ibn Mlik'ten u hadsi tahds etti. Enes yle demitir: Bir kerre namaz (iin) ikaame edildi. Derken Peygamber'in karsna bir kimse kt ve namaz (iin) ikaamet edildikten sonra kendisini namaza balamaktan habsedip alkoydu [63]. 29- Cemaat Namaznn Vaciblii Bab

Hasen Basr: Bir kimseyi anas, ona olan efekatndan dolay yats namaz cematine gitmesinden men' ederse, o kimse anasnn bu men'ine itaat etmez, demitir [64]
41-.......Eb Hureyre'den: Raslullah (S) yle buyurmutur: "Nefsim elinde olan Allah'a yemin olsun, iimden yle geti ki, birok odun toplanmasn emredeyim. Odunlar ylsn. Sonra namaz iin ezan okunmasn emredeyim; okunsun. Sonra birine emredeyim de o insanlara imm olsun. Sonra o cemati brakaym da namaza gelmeyen erkeklerin zerine gidip evlerini stlerine yakvereyim. Ve yine nefsim elinde olan Allah'ayemn ederim ki, onlarn herhangisi (burada) semiz etli bir kemik paras yhud iki tane gzel paa bulacan bilir olsayd, muhakkak yats namazna gelip hzr bulunurdu". 30- Cemaat Namaznn Fazileti Bab

Esved ibn Yezd en-Naha, bir cemati kard zaman baka mescide giderdi (de cemat faziletini kazanmaa alrd) [65]. Enes ibn Mlik de mescidin birine iinde namaz klndktan sonra geldi, ezan okudu, ikaamet etti ve (yanndaki genlerle birlikte) cemat namaz kld [66].
42-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den olmak zere haber verdi ki, Raslullah (S): "Cematle klnan namaz yalnzn kld namazdan yirmi yedi derece faziletli
1397 / 2483

buhari

Raslullah (S): "Cematle klnan namaz yalnzn kld namazdan yirmi yedi derece faziletli olur" buyurmutur.
43-.......Eb Sad (R) Peygamber (S)'den yle buyururken iitmitir: "Cematle klnan namaz, yalnzn kld namazdan yirmi be derece faziletli olur" [67]. 44-.......Ben Eb Hureyre'den iittim, yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kiinin cemat iinde kld namaz, evinde ve pazarda yalnzca kld namaz zerine yirmi be misli katlanr. Bu katlamann sebebi udur; O abdeste niyet edip abdesti tam alr, sonra kendisine namazdan baka birey karmayarak mescide doru yola karsa, t mescide varncaya kadar hibir adm atmaz ki, onun iin adma mukaabil bir derece ykseltilmesin ve yine admndan dolay kendinden bir gnh indirilmesin. Namaz kld zaman ise, namaz kld yerde kald mddete melekler ona u salt okumaktan ayrlmazlar: Alahumme sall aleyhi, Alahumme rhamhi ( = Y Allah ona salt et, y Allah ona merhamet eyle). Her biriniz namaz klmay bekledii mddete bir (nevi') namaz iinde bulunmakta devam eder" [68]. 31- Sabah Namazn Cemaat inde Klmann Fazileti Bab 45-.......Bize uayb, ez-Zuhr'den haber verdi. O yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb ile Abdurrahmn olu Eb Seleme haber verdi. Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben Raslullah'tan iittim, yle buyuruyordu "Cematle klnan namaz, birinizin yalnz bana kld namazdan yirmi be cz' (yn derece) daha faziletli olur. Gece melekleri ile gndz melekleri de sabah namaznda bir araya gelirler". Sonra Eb Hureyre (bunu takviye ve itihc iin): sterseniz nne Kur 'ne "l-fecri kne mehden (= bhesiz fecr Kur'n' hidli-dir)" (ei-isr: 78) yetini okuyunuz, der idi [69]. uayb yle dedi: Ve bana Nfi', Abdullah ibn Umer'den tah-ds etti. O: Cemat namaz yirmi yedi derece faziletli olur, demitir [70] 46-....... Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Ben Salim (ibn Ebi'I-Ca'd)'den iittim, yle dedi: Ben mm'd-Derd'dan iittim, yle diyordu:Ebu'd-Derd (R) fkeli olarak yanma geldi.Seni fkelendiren nedir? dedim. Vallahi ben Muhammed mmetinden, onlarn cematle namaz klmalar mstesna, (kusursuz yaptklar baka) bir ey tanyamyorum, dedi [71]. 47-.......Eb Ms (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Namazdan dolay insanlarn en byk ecre hakk kazanan (cemat mescidine) derece derece uzaktan yryp gelenlerdir. mm ile beraber klaym diye namaz bekleyen kimse de, hemen klp sonra yaverenden daha byk ecre nail olur" [72]. 32- le Namazn lk Vaktinde Klmaya Davranmann Fazileti Bab 48- Bize Kuteybe, Mlik'ten; o da Eb Bekr'in himayesinde olan Sumeyy'den; o da Eb Salih es-Semmn'dan; o da Eb Hureyre'den olmak zere tahds etti (O, yle demitir): Raslullah (S) yle buyurdu: "(Vaktiyle) bir kimse yolda yrrken, yolu stnde bir diken dal buldu. Onu yoldan darya att. Allah onun bu amelini kabul buyurdu ve onun gnhlarn mafiret etti". Sonra Raslullah yle buyurdu:
1398 / 2483

buhari

"ehdler betir: Taundan len, karn (yn i) hastalndan len, suda boulan, yknt altnda kalp len, bir de Allah yolunda ehd olan{yzm ldrlen)dr". Yine Raslullah yle buyurdu: "nsanlar ezan okumakta ve birinci saffta olan (hayr ve bereketler)/ bilir olsalar da (onlar elde etmek iin) kur'a atmaktan baka re bulamasalard, muhakkak kur'a alrlard. Onlar namaz ilk vaktinde klmaktaki fazileti bilselerdi, (ona yetimek iin) muhakkak yar ederlerdi. Yats ile sabah namazlarnda olan sevab bilselerdi, muhakkak bu iki namaza (onlarn cematine) emekleye emekleye de olsa gelirlerdi" [73].
33- Mescid Yolunda Atlan Admlar Mukaabilinde Allah'tan Ecir, Sevab ve Rza Niyaz Eylemek Bab 49-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S): "Ey Selime oullan, mescidyolunda attnz admlarnzn ecrini hesaba katmaz msnz?" buyurdu. Ve Muchid: " Ve nektubu m kaddem ve srahum (= Biz nden gnderdikleri eyleri ve braktklar- eserleri yazyoruz)" (Ysn: 12) yetindeki "sr" lfzn tefsir edip, "Hut = Admlar" demektir, demitir [74]. Ve bnu Eb Meryem yle dedi: Bize Yahya ibn Eyyb haber verip yle dedi: Bana Humeyd tahds edip yle dedi: Bana Enes yle tahds etti: Ensr'dan olan Selime oullar, (mescide uzak den) menzillerinden gp Peygamber'e yakn bir yere konaklamak istediler. Raslullah Medine'yi (koruyan menzillerini) ssz brakmalarn beenmedi de onlara hitaben: "Eserlerinizi (yn attnz admlarn ecrini) hesaba katmaz msnz?" buyurdu. Muchid: Onlarn eserleri admlardr, yeryznde yrrken ayaklarnn brakt izlerdir, demitir[75]. 34- Yats Namazn Cemaat inde Klmann Fazileti Bab 50-.......Eb Hureyre (R)'yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Mnafklar zerine sabah ile yats (cemat) namazlarndan daha ar hibir namaz yoktur. Hlbuki bu iki namazda olan eyleri bilselerdi emekleye emekleye de olsa, onlara muhakkak gelirlerdi. Yemin olsun iimden yle geti ki, mezzine emredeyim namaz ikaame etsin, sonra bir kimseye emredeyim, o da insanlara imamlk etsin, sonra ateli fitilleri alaym, ezan iitmeyi mtekb namaza kmayanlarn evlerini balarna yakaym" [76]. 35- Bab: ki Kii de, kiden Ziyadesi de Cemaattir 51-.......Bize Hiid, Eb Klbe'den; o da Mlik ibnu'l-Huveyris (R)'ten olmak zere tahds etti. Peygamber (S): "Namaz (vakti) geldii zaman ezan okuyunuz ve ikaamet ediniz. Sonra ikinizin en yals size imamlk etsin" buyurmutur [77]. 36- Namaz Bekleyerek Mescid inde Oturan Kimse ve Mescidleri Fazileti Bab 52- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rac'dan; o da Eb Hureyre'den olmak zere tahds etti. Raslullah (S) yle buyurmutur: "Sizlerden her biri namaz kld yerde bulunmakta devam ettii ve kendisinden hades vki' olmad mddete, melekler ona: Al-lahumme fir lehu, Allahumme rhamhu (= Y Allah buna mafiret et, y Allah buna merhamet eyle!) diye salt yn dua ve istifar ederler. Sizlerden her biri namaz kendisini habsetmekte devam ettii mddete ve kendisini ancak namaz, ehline
1399 / 2483

buhari

dnmesinden men' etmekte devam ettii mddete bir (nevi') namz'Jnde bulunmakta devam eder [78].
53-....... Bana Hubeyb ibnu Abdirrahmn, Hafs ibnu sm'dan; o da Eb Hureyre'den olmak zere tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Yedi kii ki, Allah onlar kendi glgesinden baka glge olmayan gnde, glgesi altnda glgelendirecektir: Adaletli imm;Rabb'-ine ibdet iinde yetimi gen; gnl mescidlere bal olan kimse; Allah yolunda seviip, bulumalar da ayrlmalar da buna mste-nid olan iki kimsenin her biri; mevki' ve gzellik sahibi bir kadn kendisini istedii hlde: Ben Allah'tan korkarm diyen erkek; infk ettiinde, sol tarafnn, sa tarafnn ne infk etmekte olduunu bil meyecei kadar gizli sadaka veren kimse; tenh yerde Allah 't zikr edip de, iki gz dolup taan kimse" [79]. 54-.......Bize sml ibn Ca'fer, Humeyd'den tahds etti. O yle,. demitir: Enes ibn Mlik'e, Raslullah mhr-yzk edindi mi? diye soruldu da Enes yle dedi: Evet, Raslullah bir gece yats namazn gecenin yarsna kadar te'hr etti. Sonra namaz kldrmasnn ardndan yzn bize dndrd de "(Bu saatte) insanlar namaz klp uyudular, siz ise namaz klmay beklediiniz srece bir (nevi') namaz iinde olmakta devam ettiniz" buyurdu. Enes dedi ki: Peygamber'in yznn parlts hl gzmn nndedir [80]. 37- Mescide Gidip Gelen Kimsenin Fazileti Bab 55-.......Bize Muhamned ibn Mutarrf, Yezd ibn Eslem'den; o da At ibn Yesr'dan; o da Eb Hureyre'den olmak zere haber verdi: Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim (namaz iin) mescide gider gelirse, her gidip geldike Allah ona cennetteki konan hazrlar". 38- Bab: Namaz kaame Edildii Zaman, Artk Farz Olan Namazdan Baka Namaz Klnmaz [81] 56- Bize Abdulazz ibnu Abdillah tahds edip yle dedi: Bize brhm ibnu Sa'd, babasndan; o da Hafs ibnu sm'dan; o da Mlik ile Buhayne'nin olu olan Abdullah'tan olmak zere tahds etti. Abdullah (R): Peygamber (S) bir adama urad, demitir. Buhr dedi ki: Ve yine bana Abdurrahmn tahds edip yle dedi: Bana Behz ibnu Esed tahds edip yle dedi: Bize u'be tahds edip yle dedi: Bana Sa'd ibn brhm haber verip yle dedi: Ben Ezd kabilesinden olup, kendisine Mlik ibnu Buhayne dahi denilen bir kimseden iittim (o, yle demitir): Raslullah (S) bir sabah namaz ikaa-me edilmi ken, bir kimsenin iki rek'at snnet klmakta olduunu grd. Rasululah namazdan knca, oradakiler etrafn sardlar. Ra slullah (tevbh olarak) o kimseye: "Sabah namazn drt rek'at olarak m klyorsun? Sabah namazn drt rek'at olarak m klyorsun?" buyurdu. Bu hadsi bu isndla u'be'den; o da rvllik'ten diye rivayet etmesinde Behz ibn Esed'e Gunder ile Muz ibn Muz el-Basr mut-baat etmilerdir. Muhammed ibn shk da yle dedi: Sa'd ibn brahim'den; o da Hafs ibn sm'dan; o da Abdullah ibn Buhayne'den. Hammd ibn Eb Seleme de yle dedi: Bize Sa'd ibn brhm, Hafs'tan; o da Mlik'ten diye haber verdi [82].

1400 / 2483

buhari

39- Hastann Cemaatte Hazr Olmas Hususundaki Snr(n Beyan) Bab [83] 57-.......el-Esved ibn Yezd en-Naha yle demitir: Biz bir gn ie'nin yannda idik. Namaza devaml olmay ve ona ta'zm eylemeyi zikrettik. ie yle dedi: Raslullah, vefat etmi olduu hastala tutulduu zaman (bir kerre) namaz vakti gelmi, ezan da okunmutu. Raslullah: "Eb Bekr'e syleyin de insanlara namaz kldrsn" buyurdu. Eb Bekr pek yufka yreklidir, senin makaamnda durup da halka namaz kldramaz, denildi. Raslullah emrini tekrar etti. Yanndakiler de kendi sylediklerini tekrar ettiler. Bunun zerine Raslullah nc defa yine o emrinijekrr etti de: "bhesiz ki sizler Ysuf Peygamber'in sahibelerisiniz (yn onun gnndeki kadnlar gibisiniz) [84]. Eb Bekr'e emredin, insanlara namaz o kldrsn"buyurdu. Bunun zerine Eb Bekr (mihraba) kp namaz kldrd. (Bu namazlardan biri esnasnda) Peygamber, kendisinde bir hafiflik hissetti de iki kimseye dayanarak namaza kt. Tkatsz-lndan dolay yrrken ayaklarn yerlerde srd hl gzmn nndedir. Eb Bekr geriye ekilmek istedi. Peygamber (S) ona, yerinde dur, diye iaret etti. Sonra ileriye gtrld de nihayet Eb Bekr'in yanna oturdu. Rv el-A'me'e: Namaz Peygamber kldr yordu da, Eb Bekr O'nun namazna, cemat de Eb Bekr'in namazna uyarak (m) namaz klyorlard? denildi; A'me, ba ile evet, dedi [85]. Bu hadsi Eb Dvd et-Taylis, u'be'den; o da el-A'me'ten olmak zere bir ksmn rivayet etti. Eb Muviye Muhammed ibn Hazm, el-A'me'ten yapt rivayetinde; Raslullah, Eb Bekr'in soluna oturdu. Eb Bekr de ayakta olarak namaz klyordu, szlerini ziyde etmitir. 58-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Abdullah ibn Mes'cTun olu Ubeydullah haber verip yle dedi: ie yle dedi: Peygamber (S) arlaip da ars iddetlendii zaman, benim evimde baklmak zere kadnlarndan izin istedi. Onlar da kendisine izin verdiler. Ondan sonra Peygamber bir tarafnda Abbs, dier tarafnda bir zt olduu hlde, ayaklar yerde srnerek kt. Ubeydullah ibn Abdil-lah yle dedi: ie'nin bu dediini bn Abbs'a zikrettim. O bana: ie'nin ismini sylemedii kimsenin kim olduunu bilir misin? dedi. Ben: Hayr,dedim. O Al ibn Eb Tlib'dir, diye haber verdi [86]. 40- Yamurda ve Dier Bir llette Kendi Menzilinde Namaz Klmaya Ruhsat Bab [87] 59-.......(Nfi- yle demitir:) Abdullah ibn Umer (R)souk 60-.......Bana Mlik, bn ihb'dan; odaMahmdibnu'r-Rab' el-Ensr'den tahds etti (o, yle demitir): tbn ibn Mlik gzleri grmedii hlde kendi kavmine imamlk ederdi. O bir defasnda Ra-slullah'a: Y Raslallah, karanlk oluyor, seyl oluyor; ben ise gzleri grmez bir kimseyim. Binenaleyh ey Allah'n Elisi, benim evimdeki bir yerde namaz kldr da ben orasn namaz klma yeri edineyim, dedi. Bu mracaat zerine Raslullah ona gitti ve: "Nerede namaz kldrmam istersin?" buyurdu. Itbn, evden bir yeri iaret et-1 ti. Raslullah (S) orada namaz kldrd [88]. 41- Bab: mam (Cemaate Gelmeme Ruhsat Varken) Mescide Gelmi Olanlara Namaz Kldrr M?

Ve yine cumua gn yamur yaar halde (gelmi olan kimselere) hutbe yapar m?

1401 / 2483

buhari

61-....... Bize Hammd ibn Zeyd, tahds edip yle dedi. Bize ez-Ziyd'nin arkada olan Abdulhamd tahds edip yle dedi: Ben Abdullah ibnu'I-Hris'ten iittim, yle dedi: bnu Abbs (R) amurlu bir gnde bize hutbe rd etti. (Hutbe ncesi) mezzine "Hayyeale'ssalt"szne ulatnda "es-sattu fVr-nhl( = Namaz evlerde klnacak)" diye nida etmesini emretti. nsanlar bu szden holanmamlar gibi birbirine baktlar. Bunun zerine bn Abbs: Sizler bunu beenmemie benziyorsunuz. Hlbuki bunu -Peygamber'i kasdederek-benden hayrl olan Zt yapmtr. Bu (yn cumua namaz) klnmas lzm ve vcib bir eydir. Ben ise sizleri (olduunuz yerlerden kararak) gnha sokmak istemedim, dedi. Ve yine Hammd'dan; o da sm'dan; o da Abdullah ibnu'I-Hris'ten; o da bn Abbs'tan olmak zere yukarki hads tarznda rivayet etti. u kadar var ki, bu rivayette bn Abbs: Ben sizleri g nha sokmak istemedim, ki gelecektiniz ve dizlerinize kadar amura batacaktnz, demitir [89]. 62-....... Bize Him (ed-Destev), Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Eb Seleme'den olmak zere tahds etti. O yle demitir: Ben Eb Sad el-Hudr'ye sordum da, o yle dedi: Bir bulut geldi, yamur boand, hatt mescidin tavan akt. Mescidin sakf hurma dallarndan idi. Namaz ikaame edildi. Ben Raslullah' su iinde ve amur iinde secde ederken grdm. Hatt (namazdan bize dndnde) alnnda amur izini grdm [90]. 63-.......Bize Enes ibnu rn tahds edip yle dedi: Ben Enes (R)'ten iittim, yle diyordu: Ensr'dan bir adam Peygamber'e hitaben: Ben seninle namaz klmaa gelemiyorum, dedi. O zt iman bir kimse idi. te o zt Peygamber iin yemek piirdi de Peygamber'i evine da'vet etti. Peygamber'e bir hasr yayd ve hasrn kenarna su serpti. Peygamber o hasrn zerinde iki rek'at namaz kldrd. lu Crd'dan bunu iiten bir kimse Enes'e: Peygamber (S) duh namaz klar myd? diye sordu. O da: O gnden baka onu kldn grmedim, dedi [91]. 42- Bab: Yemek Hazr Olup Geldii ve Namaz da kaamet Edildii Zaman (Hangisine Balanr)?

bnu Umer yemee balar idi [92]. Ebu'd-Derd da: nsann namaza, kalbi fari olarak ynelebilmesi iin, evvel kendi ihtiycna ynelmesi, fkhnn kemlindendir, demitir [93].
64-....... Him yle demitir: Bana babam Urve tahds edip yle dedi: Ben ie'den iittim, Peygamber (S): "Yemek konulduu ve namaz da ikaamet edildii zaman, yemee balaynz" buyurmutur [94]. 65-.......(Enes -R- yle demitir:) Raslullah (S) yle buyurdu: "Akam yemeiniz nnze konulduu vakit, akam namazn klmadan yemee balaynz; acele edip de yemeinizi brakmaynz [95] 66-.......bn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizden her birinizin yemei konulduu ve namaz da ikaamet edildii zaman, yemee balaynz. Yemekten fari oluncaya kadar acele etmesin" buyurdu. bnu Umer, nne yemek konulur, tede namaz ikaamet edilirdi; hatt immn kraatini iitir olduu hlde yemei brakp da namaza gitmezdi.
1402 / 2483

buhari

Zuheyr (ibnu Muviye) ile Vehb ibn Usmn, Ms ibn Ukbe'-den; o da Nfi'den olmak zere sylediler: bn Umer yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Sizlerden her biriniz yemek zerinde bulunduu zaman namaz ikaamet edilmi olsa bile iini bitirinceye kadar acele etmesin ". Bu hadsi brhm ibnu'l-Munzir, Vehb ibn Usmn'dan rivayet etti. Bu Vehb ise Medneli'dir [96].
43- mam, Elinde Yemekte Bulunduu Birey Varken Namaza arld Zaman (Nasl Yapar)? Bab 67-.......bn irib yle demitir: Bana Amr ibnu Umeyye'nin olu Ca'fer haber verdi. Babas yle demitir: Ben Raslullah (S)' pimi bir koyun bacandan bakla etleri kesip yerken grdm. Bu srada namaza arld. Bunun zerine Raslullah hemen kalkt, ba elinden brakt ve abdest almadan namaz kldrd [97]. 44- Ailesinin htiyacnda Megul Olan Kimse Namaz kaamet Edilince Hemen kar Bab 68-....... el-Esved yle demitir: Ben ie'ye: Peygamber (S) evinde ne yapard? diye sordum. ie: Kendi ailesinin iinde, yn kendi evinin hizmetinde bulunurdu. Namaz vakti gelince de namaza kard, dedi [98]. 45- Kendisi Namaz Klmak Arzu Etmedii Halde Srf nsanlara Peygamber'in Namazn ve Snnetini retmek Maksadiyle Halka Namaz Kldran Kimse Bab 69-.......Eb Klbe yle demitir: Mlik ibnu'I-Huveyris, bizim u mescidimize -yn Basra mescidine- geldi ve: Asl arzum namaz klmak olmad hlde, ben size namaz kldracam [99] Peygamber (S)'i nasl namaz klar grdmse, ben size yle namaz kldracam, dedi. Eyyb dedi ki: Ben Eb Klbe'ye, Mlik'in nasl namaz kldrdn sordum. Bizim eyhimiz olan u Amr ibn Selime gibi dedi. Yine Eyyb dedi ki: Ve o eyh, birinci rek'atta sucddan ban kaldrdktan sonra ve ayaa kalkmadan evvel (birazck) oturan bir eyh idi [100]. 46- Bab: lim ve Fazilet Sahibi Olan Kimseler mamla (Bakalarndan) Daha Hakldrlar 70-.......Eb Ms (R) yle demitir: Peygamber (S) hastala tutuldu ve hastal iddetlendi. Bunun zerine Peygamber: "Eb Bekr'e emredin de o insanlara namaz kldrsn " buyurdu. ie: b-hesiz EbBekr ince yrekli bir kimsedir. O senin makaammda dike-lip durduu zaman insanlara namaz kldrmaya muktedir olamaz, dedi. Peygamber: "Eb Bekr'e emredin de insanlara namaz kldrsn" buyurdu. ie yine ilk szn tekrar etti. Peygamber: "(Ey ie), sen Eb Bekr'e emret de, insanlara namaz kldrsn. bhesiz siz kadnlar, Ysuf Peygamber1 in sahibeleri olan kadnlar amindensiniz" buyurdu. Mteakiben Eb Bekr'e haberci eli geldi ve Peygamberdin haytnda insanlara o namaz kldrd [101]. 71-....... ie (R) yle dedi: Raslullah hastalnda: "Eb Bekr'e emredin, insanlara namaz kldrsn" buyurdu. ie dedi ki, Ben, Eb Bekr senin makaammda (yn namaz kldrdn mihrb-da) dikeldii zaman alamaktan (kraati) insanlara iittiremez. Binenaleyh Umer'e emret de insanlara namaz o kldrsn, dedim. ie dedi ki: Ben Hafsa'ya da: Eb Bekr senin makaammda durduunda alamaktan (kraati) insanlara iittiremez. Umer'e emret de insanlara
1403 / 2483

buhari

namaz o kldrsn deyiver, dedim. Hafsa dediimi yapt. Onun zerine Raslullah: "Yeter (sus)! bhesiz sizler elbette Ysuf Peygamber 'in sahibeleri olan kadnlarsnz. Eb Bekr'e emredin, insanlar iin namaz o kldrsn" buyurdu. Bunun zerine Hafsa, ie'ye hitaben: Ben zten senden bir hayira isabet edecek deildim, dedi (de cannn skntsn aa vurdu).
72-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Enes ibn Mlik el-Ensr (R) haber verdi ki, bu Enes, Peygamber'e tbi' olup, O'ndan hi ayrlmami, O'na hizmet etmi ve O'na shib olmutur (O, yle dedi): Peygamber'in, iinde vefat etmi olduu hastalnda sahblere Eb Bekr namaz kldryordu. Nihayet pazartesi gn olunca sahbler saff saff namaza durduklar esnada Peygamber hcrenin perdesini at da, bizlere bakmaya balad. Kendisi ayakta duruyor ve yz de Mushaf yapra gibi parlyordu. Sonra tebessm edip gld. Peygamber'i grmekle sevincimizden az kalsn namaz bozuyorduk. Eb Bekr, Peygamber namaza kyor zannyle (ilk) saffa girmek iin iki topuu zerinde geri geri gelmee balad. Bu srada Peygamber bizlere namz-.nzi tamamlayn diye iaret etti ve perdeyi salverip rtt. te o gn Pevaamber vefat etti [102]. 73-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) gn kmad. Namaz ikaame edildi. Eb Bekr ileriye varp mihraba geti. Peygamber perdeyi eliyle yle kaldrd. Peygamber'in yz meydana kt ki, o anda bize grnen Peygamber'in o parlak yznden daha ho, daha gzel bir manzara grm deiliz. Peygamber, Eb Bekr'e ileriye ge diye eliyle iaret etti ve perdeyi indirdi. te ondan sonra vefat edinceye kadar gzel yzn bir daha grmek myesser olmad [103]. 74-....... Bana Ynus, bn ihb'dan; o da (Slim'in kardei) Hamzaibn Abdillah'tan tahds etti. O da babas Abdullah ibn Umer'-den haber yerdi. O yle demitir: Raslullah'n hastal iddetlendii zaman kendisine namaz ii hususunda bireyler sylendi. Bunun zerine Raslullah: "Eb Bekr'e emredin de insanlara namaz o kldrsn" buyurdu. ie: Eb Bekr ince duygulu bir erkektir, okuduu zaman alamak ona galebe eder, dedi. Rasllullah: "Ona emredin, o kldrr" buyurdu. ie (veya yanndaki kadnlar o) sz tekrar etti. Raslullah: "Ona emredin, o kldracak. bhesiz sizler Ysuf'un sahibeleri olan kadnlarsnz" buyurdu. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmesinde Ynus ibn Yezd'e ez-Zubeyd, Zuhr'nin kardeinin olu ve bir de shk ibn Yahya el-Kelb mutbaat etmilerdir. Ve Ukayl ile Ma'mer, ez-Zuhr'den; o da Hamza'dan; o da Pey-gamber'den eklinde sylediler. 47- Bir lletten Dolay mamn Yanbanda Namaza Duran Kimse Bab 75-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) hastal zamannda Eb Bekr'e insanlara namaz kldrmasn emir buyurdu. Artk Eb Bekr insanlara namaz kldryordu. Urve dedi ki: (Bu namazlardan biri esnasnda) Raslullah kendinde bir hafiflik hissetti de darya kt. Tam bu zamanda Eb Bekr insanlara imamlk yapyordu. Eb Bekr Peygamberdi grnce geriye ekilmeye davrand. Peygamber ona olduun gibi yerinde dur diye iaret etti. Sonra Eb Bekr'in hizasnda, t yanbanda oturdu. Eb Bekr, Raslullah'n namazna uymak suretiyle namaz kldryordu, insanlar da Eb Bekr'in namazna uymak suretiyle namaz klyorlard [104] 48- Bir Kimse nsanlara mamlk Yapmak in Namaza Girse, Akabinde de Asl Vazifeli Olan Birinci mam Gelse. Bu Takdirde lk Namaz Balatan mam Geri ekilse de Yahud ekilmeyip Namaz Kldrsa da Namaz Caiz Olmutur Bab
1404 / 2483

buhari

Bu ekilip ekilmeme hususunda Aie'den; o da Peygamber'den olmak zere gelen hads vardr [105].
76-.......Bize Mlik, Eb Hazm ibnu Dinar'dan; o da Sehl ibn Sa'd es-Sid (R)'den haber verdi (O, yle demitir): Raslullah (S) bir kerre aralarm slh iin Amr ibn Avf oullar yurduna gitti. Namaz vakti geldi. Mezzin, Eb Bekr'e geldi de: nsanlara namaz kldrr msn, namaz ikaamet edeyim mi? diye sordu. O da: Evet, dedi. Eb Bekr namaza balad. Raslullah, insanlar namazda iken geldi. Safflar yara yara birinci saffa vard. Onu gren cemat el rptlar. Eb Bekr, namazn klarken ban hi evirmezdi. Cemat el rpmay oaltnca ban evirdi ve Raslullah' grd [106]. Raslullah "Yerinde dur!" diye kendisine iaret etti. Eb Bekr ellerini kaldrp, Raslullah'm kendisine olan bu emrinden dolay Allah'a hamd ve sena etti. Sonra Eb Bekr, saffa dmdz girinceye kadar geri geri gitti. Raslullah da ileriye geip namaz kldrd [107]. Namazdan knca: "Y Eb Bekr, sana emr ettiim vakit yerinde kalmaktan seni men' eden ne idi?" diye sordu. Eb Bekr de: Eb Kuhfe'nin olu iin Raslullah'm nnde durup namaz klmak lyk olmaz, dedi. Ondan sonra Raslullah cemate dnp: "Size ne oluyordu? El rpmay neden bu kadar oalttnz? Namazda iken her kim bir ey arz olduunu grrse tesbh etsin. Tebih ettii vakit elbette kendisine (imm tarafndan) iltifat ve dikkat olunur. El rpmak kadnlara mahsstur" buyurdu [108]. 49- Bab: Namaza Gelenler Kur'an Okumakta Birbirlerine Musavi Olduklar Zaman, En Bykleri Onlara mamlk Eder 77-.......Mlik ibnu'l-Huveyris (R) yle demitir: Bizler Peygamber'in yanma (yalar birbirine yakn) genler grubu hlinde geldik ve yannda yirmi gece kadar ikaamet ettik. Peygamber merhametli idi. Bize yle buyurdu: "Kendi memleketinize dnseniz, onlara -retseniz- Onlara emredin de/ulan namaz fulan vakitte, fulan namaz Julan vakitte klsnlar. Namaz vakti geldiinde iinizden biri size ezan okusun, en yalnz da size imamlk etsin" [109]. 50- Bab: mam Bir Kavmi Ziyaret Ettii Zaman Onlara mam Olur 78-....... ez-Zuhr yle demitir: Bana Mahmd ibnu'r-Rab' haber verip yle dedi: Ben Itbn ibn Mlik el-Ensr'den iittim, yle dedi: Peygamber evime girme izni istedi, ben O'na izin verdim. Yanma gelince: "Evinin neresinde namaz kldrmam istersin?" diye sordu. Ben O'na arzu etmekte olduum mekn iaret ettim. Ras-lullak namaza durdu. Biz de arkasnda saff olduk. Sonra selm verdi, biz de selm verip namazdan ktk [110]. 51- Bab: mam Ancak Kendisine Uyulmak in mam Edinilmitir [111]

Peygamber vefat etmi olduu hastal srasnda kendisi oturduu hlde insanlara (ayakta) namaz kldrd. bnMes'd: "Biri immdan nce secdeden ban kaldrdnda hemen dner, ban kaldrd zaman kadar secdede durur, sonra imma tbi' olur"demitir [112]. Hasen Basr, immla beraber iki rek'at klp da secdeye muktedir olamayan kimseler hakknda:
1405 / 2483

buhari

"Bylesi sonuncu rek'at iin iki secde yapar, sonra birinci rek'at secdeleriyle birlikte kaza eder" demitir. [113] Bir secdeyi unutup da nihayet kyama balayan kimse hakknda da: "(Kyam atp) secde eder" demitir [114].
79-.......Bize Zaide, Ms ibn Ebie'den; o da Abdullah ibn Utbe'nin olu Ubeydullah'tan tahds etti. O yle demitir: Ben i-e'nin yanma girdim de: Raslullah'm hastalndan bana anlatr msn? dedim. ie: Evet, anlatrm, diyerek yle devam etti: Peygamber arlat zaman: "nsanlar namaz kldlar m?" diye sordu. Biz: Hayr (y Raslallah), onlar seni bekliyorlar, dedik. "yleyse benim iin leene su koyunuz'' buyurdu. ie dedi ki: Oturup ykand. Sonra kalkmaya davranrken bayld. Sonra ayld. Yine: ''nsanlar namaz kldlar m?" diye sordu. Biz: Hayr y Raslallah,bnlar seni bekliyorlar, dedik. "Benim iin leene su koyun" buyurdu. (Koyduk) oturup ykand. Sonra kalkmaa davranrken yine bayld. Senra ayld. Yine: "nsanlar namaz kldlar m?" diye sordu. Biz: Hayr y Raslallah, onlar seni bekliyorlar, dedik. "Benim iin leene su koyun" buyurdu. (Koyduk), oturup ykand. Sonra kalkmaa davranrken bayld, sonra ayld. Yine: "nsanlar namaz kldlar m?" dedi. Biz: Hayr y Raslallah, onlar seni bekliyorlar, dedik. O srada insanlar mescidin iinde toplanmlar, .yats namaz iin Peygam-ber'i bekleyip duruyorlard. Bunun zerine Peygamber, insanlara namaz kldrmas iin Eb Bekr'e haber gnderdi. Haberci eli Eb Bekr'e gitti de: Raslullah sana, insanlara namaz kldrman emrediyor, dedi. Eb Bekr -ki o, yrei yufka bir zt di- Umer'e: Y Lfmer, insanlara sen namaz kldr, dedi. Umer ona hitaben: Buna sen daha haklsn, dedi. Sonra Raslullah kendinde bir hafiflik hissetti de, birisi Abbs olan iki adam arasnda le namaz iin darya kt. Eb Bekr de bu srada insanlara namaz kldryordu. Eb Bekr, Peygam-ber'i grnce mihrbdan geri ekilmeye davrand. Peygamber ona "Geriye ekilme" diye iaret etti, ve: "Beni onun yanbana oturtunuz" buyurdu. Onlar da kendisini Eb Bekr'in yanna oturttular. Rv dedi ki: Eb Bekr, Peygamber'in namazna, insanlar da Eb Bekr'in namazna uyarak ayakta, Peygamber de oturduu hlde namaz klmaya baladlar. Rv Ubeydullah ibn Abdiltah yle dedi: Ben Abdullah ibn Ab-bs'n yanna girdim de: Peygamber'in hastal hakknda ie'nin bana sylediklerini sana arzedeyim mi? dedim. Syle, dedi. Ben de ie'nin hadsini ona arzettim. bn Abbs o hadsten hibir eyi inkr etmedi. u kadar ki, bn Abbs: Abbs ile beraber olan o ikinci kimsenin ismini ie sana syledi mi? dedi. Hayr, dedim. te o, Al ibn EbTlib idi, dedi [115]. 80-.......M'minlerin annesi ie (R) yle demitir: Raslullah (S) hasta olduu hlde evinde (bir kerresinde) namaz kldrd idi. Bu namaz kendisi oturarak, bir topluluk da arkasnda ayakta kldlar. Peygamber onlara: "Oturunuz" diye iaret etti. Namazdan ktktan sonra: "mm, ancak kendisine uyulmak iin imm yaplmtr. yle o/unca o ruk'a vard vakit siz de ruk'a varnz. Bam kaldrd vakit siz de banz kaldrnz. Oturduu hlde namaz kld zaman, sizler de hep oturarak namaz klnz" buyurdu [116]. 81-.......(Enes -R- yle demitir:) Raslullah (S) bir ata bindi de ondan dt, bundan dolay vcdunun sa taraf berelendi. te o zaman namazlardan birini kendisi oturduu hlde kldrd, bizler de onun arkasnda oturarak kldk. Namazdan knca: "mm ancak kendisine uyulsun diye imm edilir, yle olunca imm ayakta namaz kldrd zaman sizler de ayakta olduunuz hlde namaz klnz. mm ruk'a yardnda, siz de ruk'a varnz. O kendini kaldrd zaman siz de kendinizi kaldrnz. mm Semiallhu limen hamideh (= Allah kendisine hamd edenin
1406 / 2483

buhari

hamdini iitip kabul etti) dedii zaman, sizler: Rabbena ve leke 1-hamd (= Ey Rabb'imiz, biz sana itaat ettik; y Rabb, ibdetimizi kabul et, itaatimizden ve sana niyazmzdan dolay da sana hamd olsun) deyiniz. mm ayakta olarak namaz kldrrsa, siz de ayakta olarak namaz klnz; imm oturarak namaz kldrd zaman, sizler de oturarak klnz" buyurdu. Bu, Peygamber'in eski hastalnda olmutu. Sonra, bunun arkasndan bir defa da Peygamber oturarak namaz kldrd. nsanlar O'nun arkasnda ayakta namaz kldlar; Peygamber onlara oturmay emretmedi. Peygamber'in fiilinden ancak srasyle sonuncular alnr [117].
52- mamn Arkasnda Namaz Klanlar Ne Zaman Secde Ederler? Bab

Enes: "mm secde ettii zaman, sizler de secde ediniz" szn syledi [118].
82-....... Bana Abdullah ibnu Yezd tahds edip yle dedi ki Abdullah: "Bana el-Ber tahds etti" sznde yalanc deildir-[119]: Bana el-Ber tahds edip yle dedi: RasluIIah (S) "Semiallhu limen hamideh" dediinde Peygamber secdeye varmadka bizden hibir kimse (secdeye varmak iin) belini bkmezdi. Biz ondan sonra onun ardndan (O'na tbi' olarak) varrdk [120]. Bize Eb Nuaym, Sufyn'dan; o da Eb shk'tan olmak zere bu isndla bu hads tarznda tahds etti. 53- Ban mamdam Evvel Kaldran Kimsenin Gnah Bab 83-.......Ben Eb Hureyre (R)'den iittim, Peygamber (S): "Herhangi biriniz banz immdan evvel kaldrd zaman, Allah 'in onun ban eek bana evirmesinden -yhud onun suretini eek suretine evirmesinden- korkmaz m k?" buyurmutur [121]. 54- Klenin ve Azad Edilip de zerinde Velayet Devam Eden Kimsenin maml Bab

Aie'ye, klesi Zekvn Mushaf'tan imamlk eder idi; ve zina ocuunun (veledi zinann), bedevinin ve Peygamberin: "Cemate, Allah'n Kitab'm en ok belleyip okuyan kim ise, o imamlk eder" sznden dolay, henz ihtilm olmam bulunan ocuun imaml [122]. Kle illetsiz (yn zaruret olmadan) cematten men' olunmaz [123]
84-.......bn Umer (R) yle demitir: lk muhacirler, Kba'da bir yer olan el-Usbate denilen mevki'e geldikleri zaman, Raslullah'n (hicret edip) gelmesinden nce, kendilerine Huzeyfe'nin himayesinde olan Salim imamlk eder idi. Salim onlarn, Kur'n' en ok belleyip okuyanlar idi [124]. 85-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: BanaEbu't-Teyyh, Enes'ten tahds etti. Peygamber (S): "zerinize, ba kuru zm d-nesi gibi olan Ha bei i bir kle de mil (yn vl ve kumandan) ta'yn edilmi olsa, onu dinleyiniz ve itaat ediniz" buyurmutur [125].

1407 / 2483

buhari

55- Bab: mam Namaz Tamam Kldrmad Zaman ve Arkasndakiler Tamamlad Zaman? 86-....... (Eb Hureyre -R- yle demitir:) Raslullah (S): "mamlar sizin iin namaz klarlar. Eer isabet ederlerse (yn doru, eksiksiz klarlarsa) hem sizlere, hem onlara (namaz sevab) vardr. Eer hat ederlerse sizler iin sevb, onlar iin ikaab vardr" buyurdu [126]. 56- Fitneye Giren (Veya Fitneye Ma'ruz Kalan) Kimsenin ve Bid'at leyenin maml Bab

HasenBasr: Sen bid'at immn arkasnda namaz kl, bid'atnin gnh onun boynunadr, demitir [127]
87- Eb Abdillah Buhr yle dedi: Ve bize Muhammed ibn Ysuf syleyip yle dedi: Bize elEvz' tahds edip yle dedi: Bize ez-Zuhr, Humeyd ibn Abdirrahmn'dan; o da Ubeydullah'tan; o da Adiyy ibn Hyr'n olu Ubeydullah'tan tahds etti. Bu Ubey-dullah, evinde muhasara edilmi hlde bulunan Usmn ibn Affn'm yanma girdi de: Sen ummun mamsn, bana u grmekte olduun iler geldi. Bize bir fitne imm namaz kldryor. Biz bundan kanyoruz; ne buyurursun? dedi. Halfe Usmn: Namaz, insanlarn yapaca ilerin en iyisidir. nsanlar yi bir ey yaparlarsa, sen de onlarla beraber onu yap; fena bir ey yaparlarsa sen onlarn fenalklarndan sakn, dedi [128]. Ve ez-Zubeyd (148) yle dedi: ez-Zuhr: Biz kurtulu olmayan bir zaruretten dolay olmak mstesna, kadnla zenen kimse arkasnda namaz klnmasn doru grmeyiz, demitir [129]. 88-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S), Eb. Zerr'e hitaben: "Dinle ve itaat et, velev ki (itaat yhud emir) ba kuru zm dnesi gibi olan Habe/i bir kimse iin de olsa" buyurdu [130]. 57- Bab: mam le Me'mm ki Kii Olduklar Zaman Me'mm, mamn Sa Tarafnda Yanbana, Bir Hizada Olarak Dikilir 89-.......bn Abbs (R) yle demitir: Ben teyzem Meymne'nin evinde kaldm. Raslullah (S) mescidde- yats namazn kldktan sonra evine geldi. Drt rek'at namaz kldktan sonra uyudu. Sonra kalkt (namaza durdu). Ben de geldim, O'nun sol tarafnda namaza durdum. Beni sa tarafna geirdi, akabinde be rek'at namaz kld. Ondan sonra iki rek'at kld. Ondan sonra uyudu. Hatt ben O'nun horultusunu duydum. Ondan sonra (mescidde kldraca farz) namaza kt [131]. 58- Bab: Me'mm Olan Kimse mamn Sol Tarafnda Namaza Durduu Zaman mam Onu Sa Yanna Geirdiinde Her kisinin Namaz Bozulmaz 90-.......Bize Amr, Abdu Rabbih ibnu Sad'den; o da Mahrame ibn Sleyman'dan; o da bn Abbs'm azdls Kurayb'dan olmak zere tahds etti. bn Abbs (R) yle demitir: Ben -bir gece teyzem- Mey-mne'nin yannda uyudum. Peygamber bu gecede Meymne'nin yannda bulunuyordu. Peygamber abdest ald. Sonra kalkp namaza durdu. Ben de O'nun sol yannda namaza durdum. Peygamber beni tuttu da sa tarafna geirdi. On rek'at namaz kld. Sonra
1408 / 2483

buhari

(uykuya mahss) teneffs duyulacak kadar uyudu. Zten uyuyunca seslice teneffs etmek deti idi. Sonra yanna mezzin geldi. Bunun zerine kp namaz kldrd ve abdest almad [132]. Amr dedi ki: Ben bu hadsi Bukeyr'e tahds ettim. O: Bana bu hadsi Kurayb tahds etti, dedi [133]
59- Bab: mam Bakalarna mam Olmaya Niyet Etmemiken, Sonradan Bir Topluluk Gelip de Onlara mamlk Ettii Zaman? [134] 91-....... bn Abbs (R) yle demitir: Ben teyzemin yannda kaldm. Peygamber geceleyin kalkp namaza durdu. Ben de O'nunla beraber namaz klmak zere kalktm ve O'nun sol tarafna namaza durdum. Peygamber (S) bamdan tuttu da beni sa tarafnda dikelt-ti [135]. 60- Bab: mam Namaz Uzatt ve Me'mm Olan Kimsenin de Bir htiyac Olduu Zaman, Namazdan kp Yalnzca Klarsa? 92- Bize Mslim ibn brhm tahds edip yle dedi: Bize u'be, Amr'dan; o da Cbir ibn Abdillah'tan tahds etti (O, yle demitir): Muz ibn Cebel, Peygamberce beraber namaz klar, ondan sonra dner, kendi kavmine imamlk ederdi [136]. Buhr yle dedi: Ve bana Muhammed ibn Ber tahds edip yle dedi: Bize Gundertahds edip yle dedi: Bize u'be, Amr'dan tahds etti. O yle demitir: Ben Cbir ibn Abdillah'tan iittim, yle dedi: Muz ibn Cebel Peygamber'in maiyyetinde namaz klar, ondan sonra dner de kendi kavmine imamlk ederdi. Bir defasnda yatsy kldrd da el-Bakara Sresi'nden balayarak okumaa kalkt. Cematten biri ayrld. Muz onun hakknda fena sz syler gibi oldu. Bu i Peygmber'e ulanca defa: "Fettansn, fettansn, fettansn" yhud "Ftin oldun, ftin oldun, ftin oldun" buyurdu, ve Mufassal blmnn ortasndan iki sre ile (kldrmasn) emretti. Amr ibn Dnr: Ben o iki srenin hangi sreler olduunu hatrmda tutamadm, demitir. [137]. 61- mamn Ruk'u ve Sucd Tamamlamakla Beraber Kyamda Hafifletme Yapmas Bab 93-.......Bize sml (ibn Hlid) tahds edip yle dedi: Ben Kays'tan iittim, yle dedi: Bana Eb Mes'd (R) yle haber verdi: Bir kimse gelip: Y Raslallah, fulancann bize namaz kldrrken uzatmasndan dolay srf onun yznden sabah namazna gitmekten geri kalyorum, dedi. Raslullah' hibir mev'izada o gnk kadar fkeli grmedim. Sonra Raslullah (S): "inizden bz kimselerde cemati nefret ettirme hasleti vardr. Herhanginiz namaz kldracak olursa, ksa ve hafif tutsun. nk cematin iinde zaf olan var, yal olan var, ihtiy sahibi olan vardr" buyurdu [138]. 62- Bab: Kii Kendi Kendine Namaz Kld Zaman Namazn stedii Kadar Uzatsn 94-.......(Eb Hureyre -R- yle demitir:) Raslullah (S): "Biriniz insanlara namaz kldracak olursa, hafif tutsun. nk ilerinde zaf olan var, hasta olan var, yal olan var. Kendi kendine namaz kldnda ise (namazn) istedii kadar uzatsn" buyurdu [139].
1409 / 2483

buhari

63- Kendilerine Namaz Uzatt Zaman mamndan ikayet Eden Kimse Bab

Ve Eb Useyd Mlik ibn Raba el-Ensr el-Bedr (R) oluna hitaben: Namaz bize uzun kldrdn, ey oulcuum, demitir [140].
95-.......Eb Mes'd (R), yle demitir: Bir kimse: Y Raslallah, fulancann bize uzun namaz kldrmasndan dolay muhakkak sabah namazndan geri kalmaktaym, dedi. Bunun zerine Raslullah yle bir fkelendi ki, ben O'nun hibir yerde o gnk kadar f kelendiini grmedim. Sonra Raslullah (S) yle hitb etti: "Ey insanlar! inizden bz kimselerde cemati nefret ettirme (hasleti) vardr. Her kim insanlara imamlk ederse, namaz hafif tutsun. nk onun arkasndaki cematte zaf olan var, yal olan var, ihtiy sahibi olan vardr". 96- Bize dem ibn Eb Iys tahds edip yle dedi: Bize u'be tahds edip yle dedi: Bize Muhrib ibnu Disr tahds edip yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah el-Ensr'den iittim, yle dedi: Bir kimse gece karanl basm olduu hlde iki sulama devesi ile geldi. Muz'm yats namaz kldrmasna tesadf etti. Hemen devesini brakt, ve Muz'm yanna geldi. Muz namazda el-Bakara y-hud en-Nis sresini okumaa balaynca, o zt ayrld gitti. Akabinde Muz'n bu zt hakknda kt bir sz syledii haberi bu kimseye ulat. Bunun zerine o kimse Peygamber'e geldi ve O'na Muz'dan ikyet etti. Peygamber (S) defa: "Y Muz, sen bir fettan msn? -yhud: Sen bir/tin misin?-" buyurdu da, akabinde Muz'a: "Seb-bih isme Rabbike'l-al'l, Ve'-emsi ve duhh, Vel~leyli iz yaa srelerini okuyup namaz kldrmak deil miydin? u muhakkak ki, senin arkandaki cematte yal olan, zafolan, i ve ihtiy sahibi olan kimseler namaz klmaktadr'"buyurdu. u'be: "u muhakkak ki sen i n arkanda.." cmlelerinin hadse dhil bulunduunu zannediyorum, dedi [141]. Eb Abdillah Buhr yle dedi: Ve u'be'ye, bu hadsin asln rivayet etmekte (Sufyn Sevr'nin babas olan) Sad ibn Mesrk, Mus'r ibn Keddm ve bir de e-eybn Eb shk mutbaat etmilerdir. Amr ibn Dnr, Ubeydullah ibnu Miksem ve Ebu'z-Zubeyr, Cbir'den olmak zere: Muz yats namaznda el-Bakara Sresi'ni okudu, demilerdir. Ve u'be'ye, Muhrib'den rivayet etmekte elA'me-mutbaat etmitir [142] 64- Namaz Kemale Ulatrmakla Beraber Namazda Vecizlik (Yani Ksaltma, Hafifletme) Yapmak Bab 97-.......Enes (R): Peygamber (S) namaz hem ksa kldrr, hem de kemle ulatrrd, dedi [143]. 65- ocuun Alamas Sebebiyle Namaz Hafif Kldran Kimse Bab 98-.......Bize el-Veld ibn Mslim haber verip yle dedi: Bize el-Evz, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Eb Katde'nin olu Abdullah'tan; o da babas Eb Katde'den oltnak zere tahds etti. Peygamber (S): "Ben namaza, iinde kraati uzatmak niyetiyle dururum da geriden bir ocuun alamasn duyunca, anasna meakkat vermek istemediim iin, namazm ksa keserim" buyurmutur [144]. Bu hadsi el-Evz'den rivayet etmekte, el-Veld ibn Mslim'e Bir ibn Bekr, Abdullah ibnu'lMubrek, Bakyye ibnu'l-Veld el-Kel (197) mutbaat etmilerdir. 99-....... Bize erk ibnu Abdillah tahds edip yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim, yle
1410 / 2483

buhari

diyordu: Ben asla, Peygamber (S) kadar tamm ve hafif namaz kldran bir immn arkasnda namaz klm deilim. u muhakkak ki, Peygamber ocuk alamas ii-tirdi de, ocuun anasnn fitneleneceinden (yn zlp sklacandan) korktuu iin hemen namaz hafifletirdi.
100-....... Bize Katde tahds etti. Ona da Enes ibn Mlik (R) tahds etmitir. Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben namaz uzatmak isteiyle namaza giriyorum, derken bir ocuk alamasn iitiyorum; ocuun alamasndan anasnn hissedecei iddetli znty bilmekte olduumdan, hemen namazmda hafifletme yapyorum". 101-.......Bize bnu Eb Adiyy, Sad'den; o da Katde'den; o da Enes ibn Mlik'ten olmak zere tahds etti. Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben namaz uzatmak isteiyle namaza girerim, derken bir ocuk alamasn iitirim; ocuun alamasndan anasnn hissedecei zntnn iddetini bilmekte olduumdan, hemen namaz ksaltr, hafifletirim" [145]. Ve Ms ibn sml yle dedi: Bize Ebn ibn Yezd tahds edip yle dedi: Bize Katde tahds edip yle dedi: Bize Enes Peygam-ber'den bu hadsin benzerini tahds etti [146] 66- Bir Kimse Namaz mamla Beraber Klp da Sonra Baka Bir Toplulua mamlk Ettii Zaman(ki Hkm Beyan) Bab [147] 102-.......Cbir (R) yle demitir: Muz ibn Cebel, Peygamber (S)'in maiyyetinde namaz klard da, sonra kendi kavmine gelir ve onlara (klm olduu bu) namaz kldrrd [148] 67- mamn Tekbirlerini Cemaatteki nsanlara ittiren Kimse Bab 103-.......Bize Abdullah ibn Dvd tahds edip, yle dedi: Bize el-A'me, brahim'den; o da elEsved'den; o da ie'den tahds etti. ie (R) yle demitir: Peygamber (S), iinde vefat etmi olduu hastala tutulduu zaman, Bill O'na gelir, namaz vaktini bildirirdi. Peygamber: "Eb Bekr'e emredin de namaz kldrsn" buyurdu. Ben: bhesiz Eb Bekr ince kalbli bir insandr. Eer senin makaa-mna geip dikelirse alar ve okumaya muktedir olamaz, dedim. Peygamber yine: "Eb Bekr'e emredin, namaz kldrsn" buyurdu. Ben de o sylediim szn benzerini syledim. Peygamber nc yhud drdnc defasnda: "bhesiz sizler Ysuf Peygamber'in sahibesi olan kadnlarsnz (yn onlar cinsinden kadnlarsnz). Eb Bekr'e emredin de namaz kldrsn" buyurdu. Bunun zerine Eb Bekr namaz kldrmaa balad. Peygamber de iki kiiye dayanarak kt. Peygamber'in iki aya ile yerde izgi izerek k hl gzmn nndedir. Eb Bekr, Peygamber'i grnce geri ekilmeye davrand. Peygamber; namaz kldr, diye iaret etti. Fakat Eb Bekr mamlk makaammdan geriye ekildi. Peygamber Eb Bekr'in yanbana oturdu. Eb Bekr, tekbrleri insanlara iittiriyordu [149]. Bu hadsi el-A'me ibn Sleyman'dan rivayet etmekte Muhdr el-Hemedn el-Kf (206), Abdullah ibn Davud'a mutbaat etmitir. 68- Bab: (ittirici Olan) Kimse mama Uyar, nsanlar da mama Uymu Olan O Kimseye Uyarlar [150].

Ve Peygamber(S)'den: "Sizler banc uyunuz, sizin arkanzdaki kimseler de size uysunlar" sz

1411 / 2483

buhari

zikrolunur [151]104-.......ie (R) yle demitir: Raslullah'n hastal arIat zaman Bill gelip namaz vaktini bildiriyordu. Raslullah: 'Eb Bekr'e insanlara namaz kldrmasn emredin" buyurdu. Ben: Y Ra-slallah, bhesiz Eb Bekr hisli, gaml bir insandr. Muhakkak ki o senin makaamnda durduu zaman insanlara iittiremeyecektir. Bu ii Umer'e emretsen, dedim. Raslullah: "Eb Bekr'e emrediniz, o insanlara namaz kldrr" buyurdu. Ben Hafsa'ya da: bhesiz Eb Bekr hznl bir kimsedir. Muhakkak ki o senin makaamna durduu zaman kraati insanlara iittiremez. Umer'e emir buyursan, deyiver dedim. (Hafsa dediimi yapt.) Raslullah: "Ysuf Peygamber'in sahibeleri bhesiz ki siz kadnlarsnz- Eb Bekr'e, insanlara namaz kldrmasn emrediniz" buyurdu. Eb Bekr namaza girince, Raslullah kendinde bir hafiflik hissetti de kalkt ve iki adam arasnda dayanarak, iki aya yerde srne srne gtrld. Nihayet mescide girdi. Eb Bekr O'nun geliteki hafif sesini iitince, gerilemeye dav rand. Raslullah ona iaret etti. Akabinde Raslullah geldi, nihayet Eb Bekr'in soluna oturdu. Eb Bekr ayakta namaz klyordu. Raslullah ise oturarak namaz klyordu. Eb Bekr, Raslullah'n namazna uyuyordu, insanlar da Eb Bekr'in namazna uyuyorlard[152]. 69- Bab: mam Namazda bheye Dt Zaman nsanlarn Szne Tutunur Mu? 105-.......(Eb Hureyre -R- yle demitir): Raslullah (S), iki rek'at kldrp namazdan kt. Zu'1-Yedeyn O'na: Y Raslallah, namaz ksald m, yoksa unuttun mu? diye sordu. Raslullah oradaki-lere: "Zu'l-Yedeyn doru mu syledi?" diye sordu. Onlar: Evet, dediler. Bunun zerine Raslullah ayaa kalkt ve iki rek'at daha namaz kldrd. Sonra tekbr alp daha nceki sucdu gibi yhud biraz daha uzun (iki) secde yapt [153]. 106-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) bir defa le namazn iki rek'at kldrd. Kendisine: ki rek'at kldrdn, denildi. Bunun zerine iki rek'at daha kldrd. Sonra selm verdi, sonra iki secde daha yapt [154]. 70- Bab: mam Namaz inde Alad Zaman? [155]

Ve Abdullah ibn eddd yle demitir: Ben safflarn sonuncusunda bulunduum hlde 'L Umer'in feryd etmeyerek iin iin alamasn iittim. O, "Ben kederimi, mahzunluumu yalnz Allah'a ikyet ediyorum... " (Ysuf: S6) yetini okuyordu [156]. .
107-......M'minlerin annesi ie(R) yle demitir: Raslullah (S) hastal iinde: "Eb Bekr'e insanlara namaz kldrmasn emredin" buyurdu. ie dedi ki: Ben: Eb Bekr senin makaamnda (yn namaz kldrdn mihrbda) durduu zaman alamaktan kraati insanlara iittiremez. Umer'e emret de, insanlara o kldrsn, dedim. Raslullah: "Eb Bekr'e emredin, insanlar iin namaz kldrsn" buyurdu. ie Hafsa'ya da: Eb Bekr senin makaamnda durursa, alamaktan insanlara iittiremez, Umer'e emret de insanlara o namaz kldrsn deyiver, dedi. Hafsa dediini yapt. Bunun zerine Raslullah: "Yeter, bhesiz sizler elbette Ysuf'un sahibeleri olan kadnlarsnz. Eb Bekr'e emredin, insanlar iin namaz o kldrsn" buyurdu. Hafsa, ie'ye: Zten ben senden bir hayra nail olacak deildim, dedi (de cannn skntsn ifde etti) [157].
1412 / 2483

buhari

71- Safflar, kaamet Srasnda ve kaametten Sonra (Namaza Balamadan nce) Dmdz Yapmak Bab 108-....... Ben en-Nu'mn ibn Ber(R)'den iittim, yle diu: Peygamber (S): "Safflarnz ya dmdz yaparsnz, ya Allah yzlerinizi muhakkak ayr ayr taraflara evirecektir" buyurdu [158]. 109-.......Bize Abdu'l-Vris, Abdulazz'den; o daEnes(R)'den tahds etti. Peygamber (S): "Namazsafflarn dorultunuz. Zr ben sizleri arkamdan da gryorum" buyurmutur [159]. 72- Safflarn Dzeltilmesi Srasnda mamn nsanlara ' Kar Ynelmesi Bab 110-.......Bize Enes (R) tahds edip yle dedi: Bir defa namaz ikaamet edilmiti. Raslullah (S) yzn bizlerden tarafa dndrd de: "Namaz safflarnz dorultunuz ve smsk birbirinize yapnz. nk ben sizleri srtmn arkasndan da grrm" buyurdu [160]. 73- Birinci Saff Bab 111-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyuruyordu: "ehdler; suda boulan, taundan len, karn illetinden len, ykk altnda kalp len (bir de Allah yolunda len) dir." Yine buyurdu ki: "lk vakitte olan bilselerdi, muhakkak (ona yetimek iin) yar ederlerdi. Yats ile 5/i(cematlann)<ia olan fazileti bilselerdi, emekleye emekleye de olsa muhakkak bu iki namaza gelirlerdi,Birinci saffta (bulunmakta) neler olduunu bilselerdi (onlara nail olmak iin) muhakkak kur'a atarlard" [161]. 74- Bab: Saff Dorultmak, Namazn (Gzel) Tamam Olmasndandr 112-.......Bize Ma'mer, Hemmm'dan; o da Eb Hureyre'den haber verdi. Peygamber (S) yle buyurmutur: "mm ancak kendisine uyulsun diye imm edilir. Binenaleyh imma muhalif i yapmaynz. O ruk'ya varnca ruk'a varnz. Ban kaldrd zaman siz de kaldrnz. Semiallahu limen hamideh dedii zaman Rabbena leke H-hamd deyiniz. Secdeye gittii zaman siz de secdeye gidiniz. Oturduu hlde namaz kld vakit sizler de hep oturarak namaz klnz. Namazda saff dorultunuz. nk saff dorultmak namazn gzelliindendir" [162]. 113-.......Bize u'be, Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti. Peygamber (S): "Safflartmz dmdz yapnz. nk saff lan dmdz yapmak, namaz ikaame etmek(ilerin)dendir" buyurmutur [163]. 75- (Namaza Durma Srasnda) Safflar Tamamlamayan Kimselerin Gnah Bab 114-....... Bize Sad ibn Ubeyd et-T, Bueyr ibn Yesr elEnsr'den; o da Enes ibn Mlik'ten yle haber verdi: Enes ibn M-lk (R) Basra'dan Medine'ye geldi. Kendisine: RasluIlah(S)'n ahdinden (zamanndan) beri bizde beenmediin eyler nelerdir? Diye soruldu. Enes: Sizin beenmediim bir eyiniz yok; u kadar var ki, sizler safflar dorultmuyorsunuz, dedi. Ve Ukbetu'bnu Ubeyd: Bueyr ibn Yesr'dan, Enes ibn Mlik Medine'ye bizim yanmza geldi.,
1413 / 2483

buhari

deyip bu hadsi rivayet etti [164].

76- Saffta Omuzun Omuza ve Ayan Ayaa Yaptrlmas Bab

Ve Nu'mn ibn Ber: Ben bizden olan kimsenin kendi topuunu yanndaki arkadann topuuna yaptrdn grdm, demitir [165].
115-.......Bize Zuheyr, Humeyd (et-Tavl)'den; o da Enes'ten tahds etti. Peygamber (S): "Namaz saff/arnz dorultunuz. nk ben sizleri srtmn arkasndan da grrm" buyurdu. Yine Enes: Bizim herbirimiz kendi omuzunu arkadann omuzuna, ayan da arkadann ayana yaptrrd, dedi [166]. 77- Bab: Me'mm Olan Kimse, mamn Solunda Namaza Durduu ve mam da Onu Arka Tarafndan Tutup Sa Yanna Geirdii Zaman Namaz Tamam Olmutur 116-.......bn Abbs (R) yle demitir: Ben bir gece Peygamber'Ie beraber namaza kalktm da O'nun sol tarafna durdum. Ras-lullah (S) arka tarafmdan bam tuttu ve beni sa tarafna geirdi. Bylece namaz kld ve uyudu. Mteakiben O'na mezzin geldi, kalkp abdest almadan namaz kld [167] 78- Bab: Kadn Tek Bana Bir Saff Olur 117-.......Enes ibn Mlik (R): Ben bir yetm ile beraber bizim evde Peygamber(S)'in arkasnda cematle namaz kldk; annem m-m Sleym de bizim arkamzda (namaz kld) demitir [168]. 79- Mescidin ve mamn Sa Tarafna Gitmek Bab [169] 118-.......Bize sim, e-a'b'den; o da bn Abbs(R)'dan tahds etti. O yle demitir: Ben bir gece, namaz klmak zere Peygam-ber'in solunda durdum. Peygamber (S) benim elimi yhud pazumu-tuttu da, eliyle arkamdan iaret ederek nihayet beni sa tarafna dikeltti. 80- Bab: mamla Me'mmlar Arasnda Duvar Yahud Stre Olduu Zaman? [170]

Ve Hasen Basr (110): Seninle imm arasnda bir nehir bulunduu hlde (imma uyup) namaz klmanda be's yoktur, demitir [171]. Eb Miclez (101) de: Aralarnda yol yhud duvar bulunsa da, immn tekbrlerini iittii zaman insan imma uyabilir, demitir [172].
119-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) gece vakti olunca kendi hcresinde namaz klard. Hcrenin duvar alak olduu iin, insanlar Peygamber'in (namaz klarken) ahsm, yn karaltsn grdler. Bir takm insanlar kalktlar ve O'nun namazna uyup, namaz kldlar. Sabah olunca bu yaptklarn aralarnda konutular. Ertesi gece Peygamber yine namazna kalkt. Yine bir takm insanlar kendisine uyarak namaz kldlar. Bu ii iki yhud gece tekrar ettiler. Ondan sonraki gece olunca Raslullah evinde oturdu ve oraya kmad. Sabah olunca bz kimseler
1414 / 2483

buhari

(sebebini anlamak iin) bunu Ra-slullah'a arzettiler. Raslullah cevaben: "Gece namaz sizin zerinize farz yazlacak diye- korktum" buyurdu [173].
81- Gece Namaz Bab [174] 120-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S)'in bir hasr vard ki, onu gndzleri yayar, geceleri de hcre hline kordu (da orada namaz klard). te insanlar oraya dndler de, O'nun arkasnda namaz kldlar. 121- Bize Abdu'1-A'l ibn Hammd tahds edip yle dedi: Bize Vuheyb tahds edip yle dedi: Bize Ms ibn Ukbe, Salim Ebu'n-Nadr'dan; o da Busr ibn Sad'den; o da Zeyd ibn Sbit'ten olmak zere tahds etti (O, yle demitir): Raslullah ramaznda, zannederim hasrdan bir hcre edindi de birka gece namaz kld. Sahblerinden bir takm insanlar da O'nun namazna uyarak namaz kldlar. Raslullah onlarn yaptklarn bilince oturmaa balad. Mteakiben onlarn yanma kt da yle buyurdu: "Yaptnz grdm u ii tanyp beendim. Lkin ey insanlar, siz (bu nafileyi) evlerinizde klnz. nk farz olan mstesna, insann namaznn en faziletlisi kendi evinde kld namaz dr" [175]. Affn ibn Mslim yle dedi: Bize Vuheyb tahds edip yle dedi: Bize Ms ibn Ukbe tahds edip yle dedi. Ben Ebu'n-Nadr'dan iittim, o da Busr'dan; o da Zeyd'den; o da Peygamber'den [176].

[1] Buhr bu yetleri Ezan Kitbi'nn banda hem teberrk iin, hem de ezann Kur'n'n nassi ile sabit olduunu gstermek iin zikretmi gibidir. [2] Ebu'-eyh ibn Hbbn'n KitbTI-Ezrnda Enes'ten yle rivayet edilmitir: Raslullah zamannda namaz vakitleri geldike birisi sokaklarda koa koa dolap "esSctlte, es-Salte" diye nida ederdi. Bu halka ar geldi. Bir an edinsek, dediler. Rasluilah: "O, Hrisyanlar'a mahsstur" buyurdu. Boru al-sak dediler, "O, Yahdler'e mahsstur"buyurdu. Yksek bir yerde ate yak-sak, dediler. "O, Mecsler'e mahsstur" buyurdu... Bu hads, metindeki hadsin daha tafsllisidir. Ezan, lgatte i'Im demektir. eriat rfnde ise zel vakitlerde zel lfzlarla yaplan zel bir 'Imdr. Bu vakitler namaz vakitleri, bu lfzlar da ri'in ta'yn ettii tekrarl lfzlardr. Ezan, ihtiva ettii az ve ksa cmlelerle slm'n i'tikaad ve amel esaslarnn hemen hepsini zet olarak toplamaktadr. "Allahu Ekber" cmlesi Allah'n varln tasdike dellet ettii gibi, btn keml sfatlarn da isbt eder. "Ehedu en l ilahe ille'Hah" cmlesi, tevhde ve irkin nefyine; "Erine Mu hammeden Raslullah" cmlesi de Muhammed'in peygamberliine ve onun zmnnda btn nebiler ve rasllerin mutlak olarak nbvvet ve risletlerin tasdike dellet eder. "Hayye ale's-salt" emir sgas, ancak Rasl sayesinde bilinmi olan ilh tate da'vettir. "Hayye ale'l-felh " sgas da, daim bekaa demek olan felah ve necat yoluna armaktr ki, bu da mad ve ukby tasdikten ileri gelir. Bu lfzlarn tekrar edilmesi, mazmunlarn te'kd iindir Eznn fideleri namaz vaktinin girdiini haber vermek; halk cematle namaz klmaya
1415 / 2483

buhari

armak; slm eirini izhr gibi pek mhim eylerdir. Bu i'lm in fiilin deil de szn tercih edilmesinin hikmeti, szn kolayl, herkes in her zaman ve meknda kolayca yaplabilmesidir.(bn Hacer, Ayn). Ezan 'in Balamas Ezann balamas hakknda birok sahblern rivayetleri vardr. Bunlarn lfzlar ayrlklar gsterse de ma'nlan birbirine yakndr. Bunlar iinde en c-ml olanlardan birisi de, Abdullah ibn Zeyd'in kendi rivayetidir. Bu, Enes ibn Mlik tarafndan da rivayet edilmitir: Abdullah ibn Zeyd (R) yle dedi: Raslullah (S) namzn^cematle klnabilmesi iin an (nks) yaplp alnmasn emrettii srada idi.Uykuda iken bana elinde nks bulunan biri urad. Ona: Ey Allah'n kulu, u nksu satar msn? dedim. Ne yapacaksn? dedi. Bununla insanlar namaza arrz, dedim. Sana daha hayrlsn gstersem olmaz m? dedi. Hay hay dedim. Bunun zerine, yle dersin, dedi: Allahu Ekber Allahu Ekber Allahu Ekber Allahu Ekber Ehedu en l ilahe ille'Hah Ehedu en l ilahe il/'Hah Ehedu enne Muhammeden raslu'llah Ehedu enne Muhammeden raslu'llah Hayye ale's-salt Hayye ale's-salt Hayye ale'l-felh Hayya ale'l-felh Allahu Ekber Allahu Ekber L ilahe ille'Hah. Sonra biraz geri ekildi, sonra yine bana dnp: Namaza davrandn vakit de yle dersin, dedi: Allahu Ekber Allahu Ekber Ehedu en l ilahe ille'Hah Ehedu enne Muhammeden raslu'llah Hayye ale's-salt Hayye ale'l-felh Kad kaameti's-saltu Kad kaameti's-saltu Allahu Ekber Allahu Ekber L ilahe ille'Hah. Sabah olunca Peygamber'in yanna geldim ve grdm r'yy kendisine haber verdim. "nallah hakk ru'ydr. Bill ile beraber kalk da grdn ona ret, ezan okusun; nk sesi senden daha yksektir" buyurdu. Bill ile beraber kalktk, ben ona retmeye, o da okumaa balad. Bu srada Umer ibn Hattb bunu evinden duydu. Elbisesini (ridsn) sryerek acele kt ve: Y Raslaliah, seni hakk le gnderen Allah'a yemn olsun ki, onun grdn ben de grdm, dedi. Raslullah: "yle olunca Allah'a harn'd ve sena olsun!" buyurdu (Eb Dvd, es-Snen). Bu hadsi bz farklarla Tirmiz es-Siinen'de, Ahmed bn Hanbel el-Msned'dc, bn Hbbn esSahh'dc rivayet etmilerdir. [3] Ezan'm Lfzlar ve Sfat; Bunu gsteren hads udur: Muz ibn Hm yle haber verdi: Bana babam, mir el-Ahvel'den; o da MekhFden; o da Abdullah ibn Muhayriz'den; o da (Peygamber'in mezzini) Eb Mahzre(R)'den tahds etti ki, Allah'n Peygamberi (S) Eb Mahzre'ye u ezan: ki kerre "Allahu Ekber", iki kerre "Ehedu en l ilahe ille'Hah", iki kerre "Ehedu enne Muhammeden raslu'llgh" diye telkin buyurduktan sonra, yine iki kerre "Ehedu en l ilahe ille'Hah", iki kerre "Ehedu enne Muhammeden raslu'llah", iki kerre "Hayye ale's-salt", iki kerre "Hayye aie'l-felh"; shk'n rivayetinde iki kerre "Allahu Ekber", bir kerre "L ilahe ille'Hah", diye retmitir (Mslim, Es-Salt; "Ezann Sfat bab", II, 11). [4] Ezan lfzlarnn ou ikier olarak tekrarland iin, Enes byle demitir. Yoksa ezann
1416 / 2483

buhari

evvelindeki tekbrlerin drt olduu bilinmektedir [5] Bu hadslerde mechl sgasyle Bill'e emrolundu, denilmitir. Hi bhe yok ki, bu emri veren Raslullah'tr. Ezan cmlelerinin ikier, ikaamet cmlelerinin birer defa sylenmesinin hikmeti u denildi: Ezan giblere i'lmdr. Binenaleyh giblere daha ok ulac olmas iin czleri tekrar edilir. kaamet ise hzrlar iindir. te bundan dolay ezmn, ikaamet hilfna yksek bir yerde okunmas, ezanda sesin ikaametten daha yksek olmas, ezann tertilli; ikaametin ise sr'atli olmas mstehb olmutur (bn Hacer). [6] Ezanda cmleleri ikier kier sylemek, ikaamette teker teker sylemek mes'e-lesinde imm ile Hanefler arasnda gr ayrl vardr. afi, Ah'med ibn Hanbel, Mlik'in hccetleri_bu hads ile yukarda geen Abdullah bn Zeyd ibn Abd Rabbih hadsi ve Peygamber'in Eb Mahzre'ye ezan lfzlarn ikier, ikaamet lfzlarn birer olmak zere okumasn emir-buyurmasna dir olan Bu-hr'ninEPlu'l-IbdKitb'ndaki dier hadsidir. Medine ahlisinin amelinin de byle olmas ve Hicaz, m, Msr ve Marib diyarna kadar uzak slm memleketlerinde bu amelin cri olmas, hccetlerine daha ziyde kuvvet vermitir. Hanefler ise, gerek hacc mevsimlerinde, gerek dier gnlerde btn slm yurd-lan ahlsinin toplant ve buluma yeri olan Mekke'de amelin ikaamet lfzlarn ikier syleme olduuna bakarak, dier imma muvafakat etmezler. Ve ezan ile ikaamet cmleleri ikierdir derler. Onlarn da kendilerine gre delilleri vardr. Ezann evvelinde tekbri drtlemek, Abdullah ibn Zeyd ile Eb Mahzre'-nin sahh rivayetlerine muvafktr. Bununla beraber bu hadsler yirie sahh olan dier vecihlerden ikier tekbr ile de rivayet edilmi olduklarndan, mm Mlik bunlara tutunarak tekbri iki defa sylemeye kaail olmutur. Peygamber'in mezzinleri drt zt idi: Medine'de Bill ibn Eb Rebh ile Amru'bnu mmi Mektm, Kba'da Sa'du'l-Karaz yhud Sa'du'l-Karaz, Mekke'de Eb| Mahzre'dir.[Bunlarn iinde Eb Mahzre gibi ezanda tere? edenler olduu gibi, ikaamette tesnye edenler de vardr. Bill ise ezanda terc' yapmaz, ikaametle lfzlar birer defa sylerdi. mm afi ile Mekke ahlsi Eb Mahzre'nin ezan ile Bill 'n ikaametine futundular. Eb Hanfe ile Irak ahlsi Bill'n ezan ile Eb Mahzre'nin ikaametini aldlar. Ahned ibn Han-bel ile Medne ahlsi Bill'n ezan ile ikaametini aldlar. mm Malik ise, iki cihetten bunlara muhalefet etti: kaamet cmlelerini kier syledii gibi, tekbrleri de kier syledi. Netce olarak bu okuyularn hepsi de sahihtir ve delilleri vardr. [7] Yn ikaametle bu "Kad kaameti's-saltu" cmlesi iki kerre sylenir. nk ikaametten bizzat kasdolunan, odur. [8] Burada bir temsil vardr: eytann kaarken hli, apanszn byk bir korku ve dehete kaplm kimsenin hline benzer demek istenir ki, byle olan kimsenin nasl dizlerinin ba zlr, eklemleri gever ve sinirleri boanp sidik ve dk mahrelerini tutamaz olursa, o da yle olur. Bu takdirce eytna, byle iddetli korkuya dm kimse gibi yellenme isnd edilmi demektir. rih Tayb: eytn, ezan iitimemek iin kendi sesi ile kendisini igal eder ki, bu ses, takbih olarak, yellenmeye benzetilmitir, der. Bununla beraber kendisine keyfiyyeti bilinmeyerek- hakkat ma'nsnca yellenme isnd edenler de vardr. Mslim'in Eb Hureyre rivayetinde " Ve lehu hussun" ta'br her iki ma'ny muhtemildir. Huss; yellenme ma'nsma geldii gibi, hzl koup kama ma'-nsina da gelir. Binenaleyh eytann "iddetli kamas, yellenme ile kama ma'-nstna ikaame edilmi oluyor [9] Bu metindeki "Mezzin ezan bitirdii zaman" ve "Mezzin ikaameti bitirdii zaman" cmleleri byle ma'lm sga ile geldii gibi, mechl sgas ile de gelmitir. Bu hads, ezann ve ezan okumann bykln i'lm ediyor. nk eytn ezandan kayor da, namaz iinde
1417 / 2483

buhari

daha faziletli olan Kur'n okunurken kamyor. Tabatiyle mezzin ezan Allah rzs iin okursa, bu byk faziletten nasblenecektir. [10] Bu ta'lki, bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir. Mezzinin kim olduu zab-tedilmemi ise de, hdise Umer ibn Abdilazz'in Medne valilii zamanna tesadf ettiine gre, bu ztn, Peygamber'in mezzini olan Sa'du'-Karaz'n ocuklarndan biri olmas glib zanndr. Klfetsiz ezandan maksad, tatrb klfetinden zde, gamgamasz ezandr. Yoksa sesi uzatmak deildir. Bu ta'lkin bir benzerini Drakutn, hafif bir sened ile bn Abbs'ian yle rivayet ediyor: Raslullah'm tatrb ile ezan okur bir mezzini vard. Peygamber kendisine: "Mezzin dediin sehl ve semh olur, yn suhulet ve semaha! i/e klfetsiz ezan okur. Ya ezann sehl ve semh olsun, ya ezan okuma" buyurdu. Anlalan Umer ibn Abdilazz'in mezzini de ezan kelimelerini behi etmeyecek derecede nameperdzlk ediyormu. Bu ise "Fasih o/andan, yn ezan lfzlarn ak syleyenden bakas size ezan okumasn" hadsiyle nehyedilmitir. [11] Bu hadsten, mezzinin sesini uzaklara eritirmek iin tz perdeden ezan okumas ve yksek yere kmas mendb olduu ve mnferiden de ezfn okuyabilecei hkmleri karlr. [12] Bb balndaki "el-Hakn", alikomak ma'nsnadr; birinci ve ikinci bblar-dandr. Kati olunacak adamn kann aktmayp, kailden azade klmak ma'nsnadr ki, heder eylemenin mukaabilidir (Kaams Ter.). [13] Buhr bu hadsi, uzun ve ksa metinlerle, ilgisi bulunan fkh meS'elelere dell olmak zere birok yerlerde zikretmitir. Nitekim evvelce Ktbu's-Salt'ta uyluun avret saylp saylmayaca mes'elesini tahkik mnsebetiyle zikretmiti. Burada ise bir memlekette ezan okunmasnn -slm'a dellet etmesi dolaysiyle kan dklmemesine sebeb olduunu anlatmak istemi ve buna dell olarak sev-ketmitir. leride Cihd, Maz ve Nikh Kitblarnda da gelecektir. Hadsin son fkras es-Safft: 177. yetine melen yakn bir ifdedir. Ezan, slm Dni'nin iar olduu iin, terk edilmesi caiz olmayan hkmlerdendir. [14] Buhr bu hususta ihtilf olduu iin, mezzini iitenin syleyecei sz balkta aklamad. Lkin babn altnda biri Eb Sad'den, dieri Muviye'den olmak zere iki hads zikretti. Eb Sad'inki mmdr. kincisi, bu umumlii tahss etmektedir. Buhr bununla, kendi terchinin ve cumhurun tercihinin "fiayy'a-le"\cr mstesna, mezzinin szlerini aynen sylemek olduuna iaret etmi gibidir.(Ayn). [15] Cumhura gre, mezzinin syledii "Hayye ale's-sa/t" ve "Hayye ale'l-/?//'1ardan madki lfzlar sylemesinin ardndan, peyderpey ve aynen tek-rr etmek lzmdr. Bu iki lfzdan sonra da "Havka/e" yn "L havle vel kuvvete ill billahi" demekle icabet olunur [16] Bu hadse gre amel edip, yalnz tekbrlerle teehhdlere icabet edenler olduu gibi, "Havkale"\erden sonra skt edenler de vardr, ondan sonrakileri de tek-rr edenler vardr [17] Havkale; "Allah'a ma'siyetten tahavvl ancak Allah'n verdii ismet ile, tate kuvvet ve iktidar da ancak O'nun yardm ile hsl olabilir" ma'nsmadir. Da'-vet iiten m'min bunu sylemekle, icabetle hsl olacak ni'metin, icabet etme-mekle de edilecek ma'siyetin azametini hatrlyarak, lh ltfn ancak lh tevfkle myesser olabileceini sylemi oluyor. Ezan iiten herkes, mni'i olmadka mezzine icabet eder. Kur'n okumak, zikr ve tesbh gibi fiillerle megul iken ezan duyarsa, kraati, zikri, tesbhi geri brakarak dinler ve kelime kelime cevb verir. cabetten baka hibir ile megul olunmaz. [18] Ezann tammn iittii zaman demektir. Niekim Mslim'in Abdullah ibn Amr rivayetinde: Mezzinin demekle olduunu deyin, sonra bana (asliye edin, sonra benim iin Allah'tan vesile
1418 / 2483

buhari

isteyin" lfzyle gelmesi de bunu te'yd eder [19] Davet, ezan lfzlardr ki, tevhide da'vettir. Tam olmas da szlerin en tamm olan Tevhd kelimesini mtemil olduu iindir. Tam ve kmil olmasnn bir vechi de, tebdil ve tayre ma'rz olmamas ve kyamet gnne kadar bak ve akaadi tamamen cami' olmasdr. esSaltu'!-Kaaime, u klnmak zere olan namaz demek olduu gibi, dim, yer ve gkler bak kaldka nesh ve tebdile uramyacak olan namaz ma'nsna gelir. Vesile, lgat ynnden, bir bye yaknlamaya sebeb olacak ey demektir. Buradaki rf ma'nsn, Mslim.'in Abdullah bn Amr'dan rivayet ettii u mealdeki hads tefsr etmektedir: "Sonra bana sala t ve selm getirin. Zr her kim bana t asi iye ederse, ondan dolay Allah ona on kerre tas/iye buyurur. Sonra benim iin Allah 'tan vesileyi dileyin, nk o cennette bir menziledir ki, Allah kullarndan yalnz bir kuldan bakasna lyk olmaz. Umarm ki, o kul ben olaym. yle ise benim iin vesileyi her kim Allah'tan dilerse, efaati hakk eder". Makaamu Mahmd, her lisnn hamd ve senasna lyk makaam demektir ki, o makaamda olan btn evvelkiler ve sonrakiler medh ve sena eder. Bu makaam "tnd edebilirsin, Rabb'in seni bir Makaamu Mahmdfa gnderecek-fr>"(el-sr:79) yetinde Peygamberimize va'd olunan makaamdr. Beyhak'nin rivayetinde duann sonunda:" Hibheyok ki Sen va'dinden dnmezsin" ziydesi vardr [20] Bu ta'lki, Seyf ibnUmer el-Futh'ta ve Taber, Abdullah ibn ubrume'den mev-slen rivayet etmilerdir. Bu, Umer ibn Hattb zamannda 15. hicret ylnda Ka-dsiye fethinde olmutur. Bu rivayete gre Kadsiye leden evvel f'eth olunmutur. Herkes yerli yerine dnd vakit mezzinin ehd olduu meydana km. Birok kimseler ezan ben okuyaym diye niza7 etmiler. Bakumandan Kadisiye ftihi ve Ssn Devleti'ne son veren Sa'd ibn Eb Vakkaas'a gelinmi. O da kur'a ile birini mezzin ta'yn edip, niz' bertaraf etmitir. [21] Habvun, ellerini ve dizlerini yere basarak emeklemek ma'nsna ve kst srne srne gitmek ma'nsna gelir. Bu hads anlar msv olan hakk sahihlerinden birini veya birkan tcrch etmek iin kur'a ekmenin meruluuna dellet eder [22] Buhr bu ta'lki tarih'inde mevslen rivayet etmitir. Bu ztn ad Chiliyyei devrinde Yesr idi. Peygamber ona Sleyman ismini verdi. Hicretin 65. ylnda 4.000 kiinin kumandan olarak Hseyin'in intikaamn almak mcdelesinde iken, Cezre'de ehd edilmitir. Bu sahbV, asker iinde ezan okurken, ezn arasnda hizmetisine bir ihtiy iin emir verirdi. Bunu Buhr'nin lfz ile bn Eb eybe de rivayet etmitir [23] Bu ta'iki debn Eb eybe el-Musannafnda rivayet etti. [24] er-Rahl, insann meskeni ve eyasnn bulunduu yere denir. Bu, ister bn ister binasz bir yer olsun, seferde hazarda insann dura, menzili ra/j/'dr. bn Abbs, cemate gelmi olanlarla yetinerek cumuay ikaame etmek; gelmemi olanlar da zahmetten kurtarmak istemitir. Cemate gelemeyenler tabi olarak" evlerinde le namazn klmakla yetinirler [25] "Esbahle" ta'brleri "Sabaha girdin" eklinde deil de, "Sabaha giriyorsun; sabah oluyor" seklinde terceme edilmesi, fecrin tul'undan sonra yemek ve imenin ttifakla haram olmasndan dolaydr. Kendisine vakti haber verenler, vaktin evvelinden biraz nce, vakiin yaklatn hab'cr vermi oluyorlar. Buhr bunu, a'mnn ezannn sahh olabileceine dell olarak sevk etmitir [26] Yn sabah namaz iin mu'teber olan ezan, fecrin tul'undan sonradr [27] Sabah namaznn rbesini haff klmak mstehbdr. Peygamber bu rtbenin Ukrek'atndaf&iAaiie "Kul y eyyhe'l-kfirn'\ ikinci rek'ai a Fatiha ile''Kul huve'flhu ahad"
1419 / 2483

buhari

ve dier rivayetlerde de dier yetleri okumutur. [28] Bill'in vaktinden evvel ezan okumas, namaza da'vet iin deil, -bundan sonra gelecek hadste beyn edilecei zere- uytada olan uyansn, oru tuacak olan sahurunu hemen yesin, gece namaznda olan namazn ksa kesip vitir namazna balasn iindir, demilerdir [29] Yn meru' mudur, deil midir; fecrden sonraki ezan yerine geer mi, gemez de tekrar edir mi? Buhr buradaki Abdullah ibn Mes'd hadsini fecrden evvel czn okunabileceine dell olarak getirmitir. [30] Bu, fecri kzib'i ta'rf iindir. Beyn edilen Peygambcr'in bu iareti, ufuktan ba semtine doru uzanan mustatl nuru gsterir [31] Bu da fecri sdk ta'rf iindir. Peygamber'in iareti sdk sabahta ufukta grnen yaygn nuru gsterir. Her iki fecri anlatmak iin, bu iki trl iaretten daha uygunu olamaz. Her kisi de Peygamberler ve rasllere hass bir beyn ve zh kudreti ile, en anlamaz kimselere anlatabilecek vech ile ta'rf buyurulmu-tur. Fecri kzib dediiniz ve fkh kitblarnda oru ve namaz mes'eleleri arasnda ehemmiyetle bahsedilen zya' hdisesi, sabahlan dou tarafndan taban ufukta, mihveri ge doru uzanm ve ziyas saman yolu zysma benzer- akl, donuk ve pek uzun bir nrn ehram (piramit) suretinde zahir olur ki, bu ehramn tabam ufukta ve gnein bulunduu cihette olduu ve nrn bir stn gibi ufkun stnde baa doru gittike incelerek grnd in, fakhler dilinde buna "beyaz mustatl" nm verilir. Bu beyaz mustatlin dalp zail olma-syle beraber ufukta btn dou tarafna boydan boya uzanm bir izgi gibi subhu sdk zuhur eder ki, bu "beyaz musta'rd", orulu iin yeme ve imenin haram, mslmn iin sabah namaznn farz olduu zamann nihayeti ve balangcdr.. (Ahmed Nam, Tecrd Tercemesi, II, 478-480). [32] "Bize tahds etti" sznde takdm-te'hr vardr. Terkibin asl: Eb Usme: Bize Ubeydullah el-Kaasm'dan tahds etti, eklidir. Sanki rv burada asl zere zikretmemi olan eyhinin lfzn gzetmi gibidir [33] Bu "H", hadsin metninin zikrinden nce bir snddan dier isnada tahvle iarettir. Hil'e vey hads'e iarettir de denilmitir [34] Buhr bu hadsi ezan iie ikaamel arasnda ne kadar fasla brakmak gerekeceini bildirmek iin sevketmitir. Bu iarete gre, kisi arasnda bir namaz klacak kadar fsia brakmak lzm gelir. T ki bu mddet zarfnda eemat hazrlansn, abdestlerini alp toplanabilsinler [35] Bu, st tarafta geen "Ezan ile ikaamet arasnda (ok) bir ey yoktu" tarzndaki mutlaklm takyididir. Yhud da geen ibarede menf olan ey okluktur, burada msbet olan ise azlktr. Binenaleyh okluun nefyedilmesi, azln is-btn gerektirir (Kastalln). Yn bu sonuncusu, st taraftaki "... bir ey yoktu" ibaresini "az bir ey vard" eklinde bir tefsrdir. [36] Bu baln konulmasndan, bunun ekseriya imma mahss olduuna iaret edildii anlalyor [37] Burada ilk ezandan maksad, ya vakti iln iin okunan ezandr, ki namaza balanacan haber vermek iin yaplan ikaamete nazaran ilk saylr; yhud da bundan evvelki ve sonraki hadslerde fecru sdikin girmesinden evvel okunan ezandr. Bu, iki rek'at sabah namaznn rtibesidir; farzdan evveldir. Farzdan sonra klnmaz. Bunun haff klnmas mstehbdr [38] Buhr bu rivayeti de ezan ile ikaamet arasnda bir nafile namaz, yhud vakit rtibesi klnabileceini anlatmak iin sevk etmitir. Mslim ile smrTde "steyen, iin" kayd drdnc defasnda rd edilmitir. Eb Davud'un rivayetinde ise bu kelm iki defa
1420 / 2483

buhari

sylenmitir. Akamdan baka vakitlerin farzlarndan evvel rtbeler ve snnetler klnabileceinde bhe yoktur. Yalnz akam namazndan evvel tatavv' klnmasnda, fakhler arasnda gr ayrl vardr. [39] Seferde bir tek mezzin.." sz iin mefhm yoktur; yn hazarda birden ok olsun ma'ns yoktur. nk hazarda da byledir, bir tek mezzin ezan okur. ehirlerin kuturlar birbirinden uzaklamas sebebiyle birka mezzin olmasna ihtiy duyulursa, her biri bir cihete ezan okur, toplu hlde okumazlar, denildiine gre toplu hlde ezan okumay ilk ihdas edenler Umeyye oullan'dr. afi, Kitbu'l-Umm'de: "Bir mezzinin dier mezzinden sonra ezan okumasn ho grrm. Lkin birok mezzinin hep birden okumasn ho grmem; meer ki mescid byk olsun. Bu suretle her mezzin kendi cihetinde olanlara ezan duyurmu olur" demitir (bn Hacer.). [40] Eb Davud'un Snen'inde Eb Mes'd Bedr'den nerf olarak rivayet edilen u hadste: "Bir kavm iinde Allah 'in Kitabm en ok okuyup belleyen, kraate en evvel Balam olan her kim ise, .o kavme o imm olsun. Kraat hususunda musv iseler, hicreti en kadm olan hangisi ise o; hicrette de musv seler en yallar hangisi ise o imamlk etsin" buyuruimutur. Metindeki hadste, gelen hey'etin hep yirmier gece Peygamber'in yannda kalm ve Kur'n renme hususunda aralarnda farkllk bulunmam ve hicretleri de bir gnde balam ol masndan, ifk iki fazlet sebebinde aralarnda musvt bulununca, yalnz ya stnl mes'elesi kalr ki, iste bu hadste ona riyete ne'mr olmulardr. [41] Bu hads, Kitbu Mevki's-Sait'n 19. babnda da gemiti [42] Bu hadslerden ezan le cematin yolcular hakknda da meru olduu ve birisinin ezannn bir cemat iin kifayet ettii stidlal olunur [43] Bu hadsteki "Benim nasl namaz klar olduumu grdnzse, ylece namaz klnz" dstru, bu en birinci slm ibdeti olan namazn kyamete kadar devam edecek ve hibir deitirmeye imkn ve ihtiml brakmayacak kesinlikte eklinin muhafazasn te'mnt a-itna alan ebed bir dstrdur. [44] Bu hadsin benzeri ayn kitabn 10. babnda da gemiti. Buhr bunu kh ezan arasna sz kartrmak, kh zrden dolay cemate gelmemek ruhsatn beyn in mezzinin "El sall fi'r-nhl" riidsyle key-fiyyeti i'ln etmesinin cevaz bahislerinde sevk etmitir. Binenaleyh burada da ezana baka sz kartrmann cevazna m ediyor. Daha nce geen 10. bbda Sleyman ibn Surad(R)'m ezan esnasnda konutuu ve Hasen Basr'nn ezan ok'ur yhud ikaamet ederken glmekte be's yoktur dediini ta'Ikan zikretmekle bu re'yini te'yd etmi oluyor. Hasen Basr gibi Ahmed ibn Han bel, Urvetu'bnu'z-Zubeyr, Katde, At ibn Eb Rebh da Buhr'nn bu hadslerine tutunarak, ezan esnasnda mutlak olarak kelma ruhsat vermilerdir. Naha ile bn rn ve Evz ise, bunu mekruh grmlerdir... afi'ye gre szn azna ruhsat varsa da, ouna yoktur. Mlikler'e gre memnu'dur. Lkin sz sylemeyi gerektirecek mhim bir i zuhur ederse sylenebilir... [45] Bu hads de daha nceki kitblarda birka defa gemiti. Hadsteki hdise Mekke'ye olan seferlerden birinde vki' olmutur. Abtah, Mekke'de Min'ya yakn bir yer ismidir. Raslullah orada konak ederdi. [46] Mslim Sahh'mdt de Eb Cuhayfe'den Bill'in ezan okurken (Hayy'ale'Ierde) azn saa sola dndrd; Eb Dvd, Tirmiz, Nes ve dierlerinde de mezzinin ezan esnasnda saa sola dnd rivayet edilmitir
1421 / 2483

buhari

[47] Bunu Abdurrazzk ve dierleri rivayet etmitir [48] Bunu da Abdurrazzk ve bn Eb eybe rivayet etmitir [49] Bunu da bn Eb eybe Misannafma Cerr'den; o da Mansr'dan olmak zere rivayet etti [50] Bunu Abdurrazzk, bn Cureyc'den mevsl olarak, bn Eb eybe ve dierleri de mevsl olarak rivayet etmilerdir. [51] Bunu Mslim, Abdullah el-Behiyy tarkinden mevslen rivayet, etti. Yn Peygamber, abdest olsun olmasn musv olarak her hlinde Allah' zikrederdi. Ezan da bir zikr'dir. Binenaleyh ezan iin abdest ve kbleye ynelme art klnmaz. Nitekim dier zikirlerde de art klnmaz. O zaman namaz, abdest ve kbleye ynelme hkmlerinde ezana muhalif olmasndan dolay, ezan namaza katlmaz. Buhr'nin bb bal akabinde bu haberleri zikretmesinin mnsebeti bu noktalardan tannr. En az mnsebet de kfidir. limlerin bu mes'elelerdeki ihtilflarndan dolay Buhr kesin sylemeyip, istifham lfzyle zikretti (bn H-cer, Ayn, Kastaln). Buhr'nin maksad, ezann, hkmlerde namaza mlhak olmad ve do-laysyle ezanda kbleye ynelme art klnmayacam isbat etmektir. Bununla da bb bal ile burada gelen haberler arasndaki mnsebet tahakkuk etmektedir (h Veliyyullah). [52] Yn bu sz mekruh olur mu, yhud olmaz m? [53] bn Srn'in bu szn bn Eb eybe Musanrafnda mevslcn rivayet etmitir. "Biz eriemedik" sznde "Namaz bizden kat" ta'brinin hilfna, erieme-meyi kendisine nisbet etme incelii vardr. "Peygamber'in sz ise daha sahihtir" kelmndaki esahh lfz ile, cf'alu't-tafdl murd edilmemitir. nk onunla ef'alu'-tafdl murd edilirse, bn Srn'in sz sahih, Peygamber'in sz ondan daha sahh olmak lzm gelir. Hlbuki byle deildir. Esahh ile sahh murd edilmitir. nk bzan ismi tafdl zikr olunur da, onunla tafdl deil, tavzih irde edilir-. Bu kelm Buhr'den bn Srn'e bir reddir. nki n' fevt lfzn kullanp cevaz vermi, bn rn ise onu kerh grmtr (Ayn). [54] Demek iftith tekbrini karmak korkusu olsa da, olmasa da, herhalde namaza seknet ve vakaar ile gitmek gerekiyor. Eb Hureyre'den rivayet edilen bir hadste de: Biriniz cemat namazna niye edip gittii vakitte ar ar yrsn. nk o artk namaz iindedir. Yetitii kadarn imm ile birlikte klsn. Kardn da sonra yalnzca kaza etsin" denilmitir (elMuhall). [55] Bu, Buhr'nin bundan nce geen 20. bb altnda rivayet ettii hadsin bir ksmdr. Buhr hadsi burada iki senedle getirmitir [56] Seknet, skn ve itmi'nn, sebat ve temkin ma'nsna masdardr ki, nefisteki tel ve helecann kesilmesiyle hsl olan kalb oturmas, yrek snmas, gnl rahat ia'br olunan huzur ve skn hline veya onun mcneine isim dahi olur. Hafifliin ve teln zdddir.. Vakaar; sehb vezninde ar mereblilie. denir, hafiflik mukaabilidir; n-msu muhafazay mcib haslettir.., [57] Bu bb balnn altndaki hads, gereken cevb umm olarak beyn etmektedir. mm Mlik e/-Mtvat/a'\nda: "Namaza ikaame edilirken cematin ayaa kalkaca zaman hakknda hibir snrn ta'yn edildiini iitmedim. u kadar ki, ben bu, insanlarn takatine gre olur derim. lerinde ar davranan da bulunur, hafif davranan da" demitir. Enes'n, mezzin ''Kad kaameti's-saltu" dedii vakit kalkd rivayet olunur. Bu konuda baka grler de vardr.
1422 / 2483

buhari

[58] Buhr bu mutbaat Kitbu'l-Cumua'da mevslen rivayet etti. Bu mutbaat in buradaki fidesi stndeki hadsi takviyeden ibarettir. [59] Buhr bu hadsi, deiik lfz ve deiik tarklerden Kitbu'l-Gusl'de ve burada birka yerde tahrc etmitir. [60] Bu hads de immn bir zaruretten dolay ikaametten sonra darya kabileceine ve kendisinin bekleneceine dellet ettii gibi, ikaamet ile ihram tekbri arasnda kelmn cevazna da deildir. [61] Buhr bu hadsi, biraz deiik lfzla, Kitbu Mevkti's-Salt'n 38. babnda ve daha bakalarnda tahrc etmitir. Kitbu'l-Magz'de de gelecektir. Burada "M sallaym" ta'brini isbta ihtimamn sebebi, bz limlerin "Ftetn's-saltu =Namz bizden kat"yhud "M sallayn-Namaz klmadk" gibi szleri tekellm etmenin kerhatine kaail olmalardr. Nitekim bunun misli gemiti. Lkin Buhr buna Peygamber'in "M satleytuh = Onu ben de klmadm" kavliyle istidlal edeydi, daha mnsib olurdu. nk Peygamber bu lfz tasrh etmiti. Maamfih bu da onun hsldr (h Veliyyullah) [62] Bu namazn yats namaz olduu Mslim'in rivayetinde tasrih edilmitir. Bu hads "Kadkaameti's-saliu"denince ihram tekbri imma vcib olur diyenlerin aleyhinedir [63] Hanefler'e gre ikaamet ile iekbr arasnda zaruret olmakszn konumak mekruhtur. [64] Bu, vcbu'1-ayn irde etmekte olduunu 'r ediyor. nk Allah'a ma'siyet olmayacak hususta ana-babaya itaat vcibdir. Binenaleyh cemati terk ona gre bir ma'siyettir. Buhr bu haberi yakn bir ma'n ile mevslen Kitbu's-Sym'da tahrc etmitir (Kastalln), Bu konuda afi'nin mezhebi cemat namaznn kifye ile farz, ve her bir kimse iin de zt zerine mekked snnet olmasdr. Babn maksdu bu olmak muhtemildir.Buhr Hasen'in sz ile cematin vucbuna istidlal etti. nk Hasen, ma'siyette olmak mstesna, anaya itaat vcib olduu hlde, ona cemati terkle emrettiinde anaya itaat etmemeyi emretmitir. Bundan cemati terk etmenin, anaya itaat edilmeyecek bir ma'siyet olduu bilindi (ah Veliyyullah). Cemati namazn terk eden hakkndaki vade dir istisnasz btn hads kitaplarnda eitli lfzlarla birok hadsler vardr. Bu hadslerin mecmuundan fakhlerin cemat hakknda kardklar hkm, zet olarak tr: a. Cemat farzu ayn'dr. b. Cemat farzu kifye'dir. c. Cemat mekked snnet'tir.. Eb Hanfe ile Mlik'e gre mekked snnet'tir. [65] Bu ta'Iki Eb Bekr ibn Eb eybe sahh bir isndla mevslen rivayet etmitir. [66] Bunu da ibn Eb eybe ve Eb Ya'l kendi Msnedberinde mevslen rivayet etmilerdir. Buhr'nin maksad, bir mescidde cemat namaz klndktan sonra, bir daha orada cematle namaz ed etmenin - bugnk ta'br ile son cematin- cevaz hakkndaki ihtilfa ve kendisinin tecvize meyyal olduuna iaret etmektir. bn Mes'-d, Ata, Hasen Basr, Ahmed ibn Hanbel, shk ibn Rhye'ninictihdlan da bu merkezdedir. Delilleri buradaki hadstir. Bir mescidde namaz klndktan sonra bir daha ayn vaktin cemat namaz klnamaz diyen bir taife de vardr. Abdullah ibn Umer'in olu Salim, Eb Bekr'n torunu Kaasm ibn Muhammed, Eb Klbe bu zmredendirler.... Bu ictihd-lar da mslmnlarn kelime birliinin, frka frka olup ayrlmas korkusun-dandr. Bunu tecvz etmekle bid'at ehlinin cemate muhalefete yol ap bunu vesile edinmekle namaz ayrca klmalanndan saknmak istemilerdir. [67] Derecelerin fazlal hakkndaki hadslerin kiminde yirmi be, kiminde yirmi yedi adedi bildirilmitir. bn Umer hadsinde yirmi yedi, Eb Sad Hudr ile Eb Hu-reyre hadslerinde yirmi betir. Bu iki rivayet arasn, azn zikri ou nefyetmez, nk adedin mefhmu mu'teber deildir. Yhud Peygamber evvel 25' haber verdi, sonra Allah ona fazilet ziydeliim
1423 / 2483

buhari

bildirmi, o da 27'yi haber vermitir eklinde cem' edenler olmutur. Bzlar da sevb nevi'lerini takdr eden saylarn srr ancak peygamberlik nuru ile aklanabilecek hususlardan olduu iin, bu iki saynn vechini beyn sadedindeki tevcihlerden bahsetmek abes olur demilerdir. [68] Buhr bu hadsi Kitbu's-Salt'n "ar mescidinde namaz klmak" unvanl 87. babnda farklca bir lfzla rivayet etmiti. [69] Fecr Kur'n'ndan maksad, sabah namazdr. Namaz iinde Kur'n okunduu iin Kur'n denilmitir. Nitekim rk' ve sucd'u mil olduu iin namaza rk' ve sucd da denir. Namazda okunan Kur'n'n kendisi olmak da mhtemildir. Bu namazn yhud bu Kur'n'n hidli olmas da, gndz meleklerinin namazda h/.r olmas i'tibriyledir. Bu hususta baka trl tefsirler de vardr. [70] Bu, Mlik ve dierlerinin bn Umer'den gelen rivayetlerine uygundur. Bu uayb tarki, ta'lk deil, mevsldr. [71] Hadsin bb ismine uygunluk ciheti udur: Cematle namaz klanlarn dier ilerinde eksiklik ve deitirmeler vki' olmutur. Bundan cematle namaz klmalar hritir. Onda bu kabilden hibir ey vki' olmamtr. Bu da cematle namaz klmann faziletinin azm olduuna dellet etmektedir (Ayn). [72] Cemate uzak mesafeden gelmekteki byk ecr, admlarn okluundan ve her adma ecr terettb etmesinden; hulsa ecirlerin meakkat nisbetinde olmasndan ileri geliyor. Meakkat ziydelii, ecr" ve fazlet ziydeliine sebeb oluyor. Hadsin son ksm uykusunu cemate terch ederek, yatsy hemen khp yatan kimse hakkndadr. Bu hadsten, dn ilerinden herhangi birinin deitirilmesi srasnda elinden bundan fazlas gelmedii zaman fkelenmenin ve fke ile o mnker ii reddetmenin cevaz istinbt edilir. [73] Buhr bu hadsi Kitbu's-Salt,Kitbu'-ahdet, Kitbu'l-Cihd gibi ayr ayr yerlerde deiik rv ve lfzlarla rivayet etmitir. Buradaki rivayet be hadsi bir arada toplamaktadr. Diken dal hadsi, ehdler hadsi, kur'a atma hadsi, namaz vaktinin evvelinde klma hadsi, emekleme hadsi. Buhr bunlarn arasn deti olduu gibi bb balklar iin ayrmamtr. nk Kuteybe bu hadsi Mlik'ten byle topluca tahds etmitir' (Ayn). Bu hadsin ba ksmndan, yolculara zahmet verecek eyi yoldan kaldrp atmaktaki fazlet anlalyor. Memleket halknn rahat yolculuk edebilmeleri iin umm yollar ins ile bunlar gzel muhafaza etmek de elbette bu fazle-tin en ykseklerinden saylmaldr. [74] Muchid'in bu "sr" lfz hakkndaki tefsirini Abd ibn Humeyd, bnu Eb Nucayh ve dierleri tarkinden mevslen rivayet etmitir. Buhr iki defa sevk ettii bu ta'lk le Selime oullan kssasnn o yetlerin tefsirine tatbik edildiini iaret etmek istemitir. [75] Bu Selime oullar'na mensb olan Cbir ibn Abdillah: Evlerimiz mescidden uzakta idi. Bunlar satp mescide yakn yerlere gelmeye niyet ettik idi. Raslullah (S) bizi bundan nehyedip: " U-ji ;>^ j^. '<M l = Attnz her adma mu-kaabil size bir derece verilir" buyurdu, dediini Mslim rivayet ediyor. Dier bir rivayette Selime oullan yurdunun Sel'de olduu tasrh ediliyor ki, bu Sel' denilen yer, Medne'nin takriben bir mil uzandadr. Bu hads de namaz iin atlacak ziyde admlarn ecir ziydeliini mcib olduuna dellet ettii gibi, mescid yaknnda ikaametin de mstehb olduuna delleti tazammun eder. nk Peygamber onlarn asl maksadlarm beenme-mezlik etmemi, yalnz Medine civarnn bo braklmasn askeri bakmdan, yni emniyet cihetinden uygun grmemitir.
1424 / 2483

buhari

[76] Buradaki mnafklk, amel ve ma'siyet nifakdr, kfirlik nifak deildir. Yni bu hadste ktlenenler, m'minlerin cemate devam hususunda tenbel davranan zmresidir. Bunlar, mndan bsbtn soyulmu kfir mnafklar gibi deildir. Bunlar mnsz mnafklarn hllerine benzedikleri iin, zecr, maksadyle byle mnafklkla vasflandrlmlardr. Bunlar evlerinde namaz klyorlar. Hakk mnafk ise kfir olduundan elbet evinde namaz klmaz. nk mrailik ihtiycn bile duyacak kadar bir ztrr yoktur. Mnafklarn ta'rfi hakknda nazil olan: Namaza kalktklarnda tenbel tenbel kalkarlar" {en-Nis: 141) Namza gelileri behemahal tenbel olaraktr, zekt verileri de behemahal istemi-yerekr.. " (et-Tevbe: 54) yetlerine nazaran, bariz vasflar namazda tenbellik, zekt ve harcamada isteksizlik olduundan, bu gibi kt sfatlarla bir derece u sfatlanan m'minler de mnafklar zmresine mlhak gsterilmilerdir. Bu iki vaktin cematine gelmenin bu kadar ar olmas, sabah namaznn tatl uyku zamanna, yats namaznn da istirahat vaktine tesadf etmesinden-dir. Hadste bu maksadn "eskale= en ar" lfzyle rd edilmesi, dier namazlara da gelmenin kendilerine ar geldiine, u kadar ki, en ar bu iki namaz olduuna dellet eder. Buhr bu hadsi biraz deiik bir lfzla ayn kitabn "Sabah namazn cemat iinde klmann fazileti" unvanl 31. babnda da tahrc etmiti. [77] Buhr bu hadsi, daha mufassal bir lfzla, ayn kitabn 18. babnda da zikretmiti. Buhr burada, iki kiiye hitb eden bu hadsi, namaz klan iki kiiye, yn imm ile me'mma da cemat denilmesinin doruluuna dell iin getirmitir. Bb ismi hads metnindeki tesniye zamirlerinden alnmtr. [78] Bu hads, Kitbu's-Salt, "Mescid iinde hades" unvanl 62. babnda daha ksa bir lfzla gemiti. [79] Bu hadsin ba tarafnda glgenin Allah'a izafeti, mlk izafetidir. Bu i'tibr ile her glge, Allah'n glgesi olmu olur. Hadsin bb balna uygunluk ciheti "gnl mescide bal olan kimse" kelmdr. Eer mescidlerde bu fazlet olmayayd, kalbi oralara bal kimsede bu byk fazlet bulunmazd. [80] Bu hads, Kitbu'Mevkti's-Salt, "Yats namaznn vakti gece yansna kadardr.." unvanl 27. bbda da gemiti [81] Sabah namaz ikaamet olunurken mescide giren kimse, sabah namaznn rti-besi olan iki rek'at klar m, klmaz m? mes'elesinde imamlar ihtilf etmilerdir. Bir taife, imm sabah namazna baladktan sonra bu iki rek'at klmay buradaki hadsle ihticc ederek mekruh grmlerdir. Dier taife de son rek'at-ta imma yetiebileceinrkestirebilirse,mescid dnda o iki rek'at klmasnda be's yoktur, demilerdir. Bu da Eb Hanfe;ile Evz'nin kavlidir... [82] kisinde de "semi'tu raculen mine'1-Ezdi yukaalu lehu Mliku'bnu Buhaynete" suretinde sevkedilmitir. Demek ki, hadsin rvlerinin bzs "Abdullah ibnu Mlikin ibnu Buhaynete" diyecek yerde yanllkla "Mlik ibn Buhayne" de mislerdir. Mlik ise Buhayne'nin olu deil, kocasdr. te Buhr'nin ayr ayr drt sened ile sevk ettii bu hads, bu yanlmay meydana karacak surette sevkedilmi olmaktadr. Hads lfzlarnn ve sarihlerinin bu sened hakknda hayl szleri vardr. Mlik'in sahblii hafzlar arasnda ihtilafldr. Buhayne, MIik'in deil, Abdullah'n anas olduu iin, bn Buhayne'deki "ibn" lfzn hemzesiz yazmak ve Mlik lfzn tenvnsiz okumak kaaideten yanltr. Rv Abdullah, Mlik ile Buhayne'nin evlenmelerinin mahsldr. Bundan dolay anasna da nisbet edilmitir. Kendisi de, anas da ilk devirlerde ms-lmn olanlardandr. Abdullah ibdete dkn, faziletli bir zt idi; hicr 56 ylnda vefat etmitir. Abdullah Kurey'ten deil, Kurey'in halfi olan Ezdu ene'-den olduu iin, bz rvler onu Ezd'den bir adam diye kaydlamilar,
1425 / 2483

buhari

bununla onun Kurey olmadna ve yalnz Kurey iinde bulunduuna iaret etmilerdir. [83] Buhr buradaki hadsi, hastann cemate hzr olmas hangi snra kadar meru' olduunu anlatmak iin sevketmitir. Raslullah'n iki kiiye yaslanarak namaza kmakla, cemaata devam hususunu ne kadar byk tutmu ve bu konuda iddeti, ruhsata tercih eylemi olduunu gstermi oluyor. [84] Yn ilerinde gizledikleri fikrin hilafn izhr etmeleri cihetinden Ysuf Pey-gamber'le maceralar anlatlan kadnlar gibisiniz, demi oluyor. Ma'lm olduu zere Zuleyh, hakikatte Ysuf'a akndaki ma'zeretini, Msr'n byk kadnlarna gstermek istedii hlde, onlara ziyafet ekip, kendilerine son derece ikramda bulunmutur. Hakk maksad onlara ziyafet deil, bunu vesile ederek Ysuf'u onlara gsterip, klktaki zrn isbt etmekti (Ysuf: 23-53). te ie de hakk maksad babasn insanlarn nefret ve uursuz saymalarndan korumak olduu hlde, bundan hi bahsetmeyip, babasnn yufka yrekli olduunu, sesini cemate iittiremiyeceini sylyordu. Maksada erimek in srar artrmakta Zuleyh'ya benzediinden, buradaki tebih daha kuvvetli dmtr. Yn "Sizler Ysuf'un sahibesi Zuleyh cinsinden kadnlarsnz" denilmi oluyor. [85] el-A'me'in bu sznden ve ie'nin dier hadsinden bu namazda immn Pey-gamber olduu, geliinden sonra Eb Bekr'in hizmetinin yalnz tebliden ibaret kald anlalyor. Demek ki Peygamber bu derece bir beden zaflii hlinde bile evinden mescide kp namaz kaldrmtr. ste hadsin bu fkras, bb balna uygunluk noktasdr. Hastalk aralarndaki hafiflemeler ve yardmlama ile kabilmeler bile -hastal artrmaz ise-... cemate kmay meru klmaktadr. Bu hududu geen rahatszlklarda ise, cematte hzr bulunmak meru olmaz. [86] ie'nin ikinci ahsn ismini sarahatle sylememesi, muhteml ki, M'minlerin Emri Al ibn Eb Tlib ile aralarnda gemi olan hdiselerden dolaydr. [87] Yn, yamurda ve cematte hzr bulunmaya mni' olucu dier herhangi bir illette, kendi menzilinde namaz klmann meruluu. Burada nm, yn umm olan illet lfz, hss olan yamur lfz zerine atf edilmitir. [88] Bu-ztta, Mslim ile sml'nin rivayetlerine nazaran, yalnz grme zaflii vardr. Burada ise bizzat kendisi: "Ben gzleri grmez bir kimseyim" demitir. Herhalde a'm deilse bile a'mya yakn bir hlde grme azl olmu olacaktr. [89] bn Abbs cemate gelmi olanlarla yetinerek cumuay ikaame etmek gelmemi olanlar da zahmetten kurtarmak istemitir. Cemate gelmeyenler tabi olarak evlerinde le namazn klmakla yetinirler. Bu bn Abbs hadsi, bb ismindeki sorulara msbet cevb tekil etmektedir. [90] Buhr bu hadsi Salt, Savm, 'tikf Kitblar'nda da ayr ayr rvlerden ikier kerre tahrc etmitir [91] Bu hadsten, cemate gidemiyecek kadar iman olanlarn da zrller snfna girdii anlalyor. bn;Hibbn,es-S/n7i'indebu zrleri snen kitblarndan aratrdn ve hepsinin on adedine vardn syler: Gidemiyecek kadar hasta olmak, akam namaz klnrken akam yemei hzr olup nne konmu olmak, bzan insana arz olan unutkanlk, ok imanlk, insann nefsince haceti olmak, mescide giderken nefs ve mal iin korkmak, iddetli souk, ez verecek derecede yamur, iddetli karanlk, sarmsak, soan, prasa yemi olmak (Ayn). [92] bn Umer'in bu hli, bu bb altnda yazlan nc rivayet iinde zikredilmektedir [93] Ebu'd-Derd'nm bu szn Abdullah ibnu'l-Mubrek, Kitbu'z-Zhd'de, Mu-hammed ibn
1426 / 2483

buhari

Nasr el-Mervez tarkinden mevslen rivayet etmitir. [94] Bu hadste namaz lfz mutlaktr. Akam namazndan bakasna da masruf olabilir. Ancak hads hadsi tefsr edici olduu ve bundan sonraki hadste mukay-yed bulunduu in bazlarnca mutlak mukayyede hami etmek rcih olur. Dierlerine gre ikinci hadste km namaznn zikri hasr ifde etmez. nk orusuz olan a kimsenin oruludan ziyde itah olabilir. [95] Bu hads, bir gre gre, st tarafndaki hadsi tefsr ve takyd edici mhiyettedir. Namaz klmay yemekten nce yapmaktaki kerahet de mutlak deildir. Bu kerahet namaz vakti geni olduuna gredir. Yemek yedii takdirde namaz vakti geecek derecede dar olursa, namaz te'hr etmek caiz olmaz. [96] Metnin en sonundaki iki zt, yn brhm ibnu'l-Munzir ile Vehb ibnu Usmn, Buhr'nin stdlarndandr. "Bu konudaki hadsler mterzdrlar. Bunlar .arasm cem', yle olur: Yenilmesi geri braklmakla yemein bozulmas yhud alk ztrb yhud buna benzer'suretlerde yemee balamak evldr. Bu ilerden hibiri bulunmad zaman, namazla balamak evldr. Her hads ve her haber kendi mahmilne hamledilir. Mellif Buhr de bu bab rd ve baba lhk olanlar rd ile bu konudaki delillerin tearuzuna iaret etmitir. Aralarn cem' ise, biraz nce zikrettiimiz tarzdr" (h Veliyyullah) [97] Bu hads Kitbu'1-Vud', "Koyun etinden... abdesi almayan kimse" unvanl 53. bbda da gemiti. Raslullah namaz klmay yemekten ne ald. Hlbuki bakalarna yemei ne almay emretmiti. Muhtemil ki, kendi hususiyetinden dolay azimeti ald da bakalarna ruhsatla emretti. nk bakas belki ehvetinin itelemesine kuvvet yetiremez. Bu hadsle, Peygamber'in "yemekle balayn" emrinin vucb iin deil, nedb iin olduu da istidlal edilir. Zr yemei ne geirme vcib olsayd, Peygamber yemei brakp namaza kalkmaz idi (Kastalln) [98] Bu hads, evinin ii ile megul olan kimsenin hamz ikaame edilince hemen kmas lzm geleceini anlatmak iin sevk edilmitir. Bu arada Peygamber'in kendi ailesinin hizmeti ile megul olmakla gsterdii en yksek tevz' da meydana kyor. Aie'nin Tirmiz'nn emi/'\ndek\ lfz udur: " ^i .^Jj *C ^UJj sj J ^ Vi Jr = O da her beer ferdi gibi bir ferd idi. Elbisesini temizler, davarm saar, kendi hizmetiini grrd." Dier rivayetlerde "Elbisesini diker, na'leynlerin diker", "Mein kovasn yamard" mahedeleri nakledilmitir [99] "Namaz klmak arzum olmad hlde" sznden, takarrub niyeti olmakszn namaz klmak gibi bir ma'n seziliyorsa da, maksad o deildir. nk byle olan namaz sahh olmaz. Farz ed edilecek zaman olmad, yhud vakit farzn klm olduum hlde srf size retmek iin bir namaz klp, bunu Allah'a yaklama vesilesi edeceim, demek istemitir. [100] Eb Klbe'nin bu eyhi, Eb Bureyd yhud Eb Yezd Amr ibn Selime(R) olduu Buhr'nin dier rivayetinde gsterilmitir. Onun in ismini tercemeye koyduk. Bu hadsten, sylendii gibi retme maksadyle namaz kldrmann ve bunu Allah'a yaklama vesilesi edinmenin sahhlii anlalr. Bir de bu hadste dikkat ekici olan "stirahat celsesi" mes'elesi vardr. Bu, birinci ile ikinci, nc ile drdnc rek'atlar arasnda secdeden ban kaldrdktan sonra biraz oturup, ondan sonra ayaa kalkmaktr. Bz filer "htiyar, yhud zaf olursa istirahat oturuu yapar ve ellerini yere dayayp kalkar" demilerdir. Dierleri bu celseyi tanmazlar. bn Mes'd, bn Abbs, Umer, Al ile Mesrk, Mekhl, At, Hasen Basr de oturduktan sonra dayanp .kalkmak taraf dardrlar. stirahat cel sesi taraftarlarnn hcceti
1427 / 2483

buhari

Mlik ibnu'l-Huveyris'in bu hadsidir. Muhalifleri de: "Medine'de Raslullah on sene Eb Bekr, Umer, Usmn, birok sahabe ve tabi senelerce namaz klm ve kldrm olduklar hlde, nasl olur da Med-ne ahlsi topu topu yirmi gn orada kalm olan Mliku'bnu'I-Huveyris'in haber verdii bu mes'eleden habersiz olurlar? Bu olsa oisa, Mlik'n ktds, Ras-lullah'n bir beden arzasna urad bir zamana tesadf etmi olmasyle te'vl olunabilir" diyorlar {Tecrd Ter., II, 525-526). [101] Hadsin bb balna uygunluu zahirdir. nk Eb Bekr sahblerin en faz-letlesi, en limi, en fakhidir. Peygamber'in srarla onun kldrmasn emretmesi de buna dellet eder. Eb Musa'nn son sz de Eb Bekr'in mmetin en faziletlisi olduuna iaret ettiini gsterir. Eb Ms bu sz, Eb Bekr'in kk imamete takdiminden, byk imamete ehakkyyetini istidlal ettiini anlatmak iin sylemitir. [102] Peygamber'in tebessm edip yznn sevinten parlamas, mmetinin namazd a buluup bir kelime birlii zere bulunduklarndan ve dn emrinin yerine getirilmekte olmasndan ileri geliyordu [103] Bu hads, Eb Bekr'in Peygamber'in vefatna kadar Raslullah'n halfesi olduunu gsterir. a'nin iddia ettii gibi imamlktan az! de etmemi olduunu isbt eder. Bu sabah namaz, Peygamber vefat etmezden evvelki namazlarn sonuncusudur. Kk imamet ise, byk immet'e dellet eder. [104] Bz rvler Peygamber'in oturduu yerde imm olarak, dier rvler de yine oturduu yerde me'mm olarak namaz kldn sylyorlar. Her iki taraftaki rvlerin hfz ve tkaan ehli olduklarna bakanlar, Peygamber'in son hastal esnasnda mescide iki defa km olup, birinde imm, dierinde me'mm olmu olduu cihetini daha kuvvetli grrler. Gazvelerinin sonu olan Tebk gazvesinde Peygamber'in bir defa sabah namazn Abdurrahman ibn Avf'm arkasnda klm olduunu Mslim rivayet ediyor. Bu hadsten, herhangi bir illetten dolay immn yanbanda namaza durmann caiz olduu anlalr. Mesel imm zaf olur, sesini uzaktakiler iitemez-se, biri onun yanbanda durur ve immn tekbrlerini insanlara iittirir. Yhud da yer darl sebebiyle ve daha baka bir sebeble immn yanbanda namaza durulmak caiz olabilir. [105] Buhr bununla bundan nce geen bbda Urve'nin Aie'den rivayet ettii hadse iaret etmitir. [106] Amr ibn Avf oullar, Evsliler'den bir koldur. Meskenleri Kba'da di. Buh-r'nin baka yerdeki rivayetinde: Kubhalk bir defa kavga etmiler, birbirlerine girip ta atmard. Keyfiyyet Raslullah'a haber verildi. Bunun zerine Peygamber: "Haydin gidelim de onlar bartralm "buyurdular denilmitir.!Bu haber yine Buhr'nin dier rivayetine gre, le namaz klndktan sonra ulamtr. Eb Davud'un Snen 'indeki rivayet de udur: "Amr ibn Avf oullar'nda bir ktal oldu. Peygamber bunu haber ald. Aralarn dzeltmek.iin oraya leden sonra gitti. Giderken de Bill'e: ikindi namazna kadar ayet getenezsem Eb Bekr'e syle, namaz kldrsn, buyurdu.." Bundan rtb immn, yn cemate temelli imm olan kimsenin ihtiy hlinde yerine halef ta'yn edebilecei istidlal edilmitir. [107] Bu kssadan bir tek namaz birbiri arkasndan ne geen iki mmn arkasnda klmann cevaz istinbt edilmitir. Bu, zerinde ittifak edilmi bir husustur. mmda mesel hades vki' olur, yerine bir halfe geirir, halfe namaz tamamlarsa namaz sahihtir. te bu namazda Eb Bekr, namazn bir ksmnda imm iken, dier bir ksmnda me'mm olmas da bunun gibidir. Burada bir mes'ele de udur: Vazfeli imm, vekilini namaza balattktan sonra namaz tamm ol madan gelirse, ona uymada yhud kendi imamete geip vekilini me'mm srasna geirmekte
1428 / 2483

buhari

muhayyer olur. Bu surette namaz kesilmez, me'mmlann namaz da bozulmaz. [108] Namaz iinde hamd ve tesbh etmek caizdir. mmn namaz fiillerinde yhud kraatte yanldn kendisine bildirmek iin cematin tesbh etmesi caiz olduunda ittifak vardr. [109] Bu Mlik ibnu'l-Huveyris hadsi Kitbu'1-Ezn'in "Seferde bir tek mezzin ezan okusun diyen kimse" unvanl 17. babnda da gemiti. lgili aklamalar iin oraya baklsn [110] Bu hads de daha mufassal bir lfzla Kitbu's-Salt, "Evlerindeki mescidler..." unvanl 46. babnda gemiti. Burada Peygamber'in ev sahibine "Nerede namaz kldrmam istersin?" suli, ev sahibinin iznini tazammun ediyor. [111] Bu sz, bb altnda gelecek olan ie hadsinde Peygamber'in syledii bir szdr. [112] Ibn Mes'd'un bu szn ma'n olarak bn.Eb eybe sahh bir isnd ile mev-slen rivayet etmitir. [113] Hasen Basr'nin bu szn, bnu'l-Munzir, kendi kitabnda mevslen rivayet etmitir [114] Bunu da ma'nsiyle bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir. Yn, secdeyi unutan kimse namaz nizmna uymayarak yapt kiym atar ve onu yaplmam klar da secde eder, demi oluyor. Hasen Basr'nin bu dedii vaziyet, ok kalabalk ve izdihamda klman cu-nua ve bayram gibi namazlarda olabilir. [115] Bu hads ile, zrl oturann kendi gibi zrl oturanlara da, ayakta ofunlara da imamlnn sahh olduuna istidlal edilmitir. Bz limler ayakta olann, oturann arkasnda namaz klmasn tecviz etmiler ve buradaki ie hadsiyle ihticc eylemilerdir. Zr bu hads, Peygamber'in imm olduu namazlarn sonuncusudur. Bunda kendisi oturmu, cemat ayakta klmlar, hzr olanlara oturun diye emretmemitir. Bundan dolay amel bunun zerine olmak gerekir. [116] Bu hadsteki hastalk, bundan evvelki hadslerde bahsedilen ve Peygamber'in veftyle neticelenen son hastal deildir. Bundan sonraki hadste aka grlecei zere, bu daha eski bir rahatszlktr ki, attan dmek sebebiyle vcdu incinmi, bundan dolay mescide kmad gibi, namaz oturarak klmaya mecbur kalmt. [117] Buhr'nin kendi eyhi Humeyd'den naklettii bu son fkralar, bundan nceki haiyede belirtilen grlerin dayana ve delilidir. Humeyd bu son szleriyle unu demek istemitir: Peygamber daha nceki attan dme rahatszlnda oturarak namaz klp, arkasnda ayakta klanlara oturun diye iaret etmiti. Vef-tiyle neticelenen son hastalnda ise, kendisi oturarak namaz kldrd, arkasndakiler ayakta namaz kldklar hlde Peygamber onlara oturun diye emretmedi. Binenaleyh bu hususta Peygamber'in bu son ameli alnr. [118] Bu ta'lk,ynEnes'in naklettii bu sz, bundan nceki babda geen hadsinin -bz tarklerinde bulunan- bir tarafdr (bn Hacer). [119] "Ki o yalanc deildir" sznden murd, o, hadste vehm edici deildir, bil'a-kis o gzel zabteder bir zabttr, demektir. Bundan sylenecei her yerde kasde-dilen ma'n budur. Sahb hakknda da byledir. nk onlarn hepsi makbuldrler, hakk yalandan emn saylmlardr. Onlar hakknda yalan te-vehhmne hibir mecal yoktur (h Veliyyullah). [120] Bundan, immn fiillerine uymann vcib olduu istidlal olunur. bu'f-Cevz'nin bundan me'mm olan kimse imm rkn tamamlamadka o rkne balayamaz ma'nsn karm ve bu gr ile cumhura muhalefet etmitir. Zr bu takdirde imma mutbaat mutasavver deildir. Herhalde rvnin maksad Ra-slullah secdeye vardktan sonra ve secdeden kalkmadan secdeye inerdik demektir. Ayr ayr lfzlarla gelen birok rivayetlerin hepsi de bu ma'ny bildirir.
1429 / 2483

buhari

Bundan maksad mutbaat ta'rftir. Ve immdan evvel hibir rkne balamann cz olmadn anlatmaktr. [121] Hadsteki ekk, rv u'be'dendir. Bu kabahati ileyen ban tahavvln sylemek ile suretin tahavvln:yhud yzn tahavvln sylemek hep bir ma'-nya dncdr. , Bu hads immdan evvel davrananlar hakknda iddetli bir tehdd ihtiva etmektedir. mamna mutbaat etmeyenin sureti eek suretine evrilmesi mecazdir. Byle olan kimse iktidya niyet etmiken, iktid etmiyor ve iktid etmemesiyle beraber kendini mukted bilecek kadar eeklik gsteriyor. Peygamber'in bu sz, eek sretini ihtiyar eden bu kimselere yakan suret, eek suretidir., gibi bir tevbh ve sakndrmay tazammun etmi oluyor. Bz limler hadsi mecaz ma'nya hamletmeyip, evrilmenin(meshin) bilfiil vki' olmasndan korkulur, demiler. Mecaz ma'nya gidenler, evrilmenin Mu-hammed mmeti hakknda vukunun caiz olmadna ve Muhammed mme-ti'nin meshten yn baka kla evrilmekten emn klnm olduuna dayanrlar. Bu hadsi Al, Eb Hureyre, mrn bn Husayn da rivayet etmilerdir [122] Buhar bu balk iinde, Hz. ie'n, klesi Eb Amr Zekvn henz ocuk iken ona ramaznda Mushaf atrp, arkasnda namaz kldn misl olarak zikrederek ve yine Peygamber'in ayn bb bal iindeki hadsi sebebiyle klenin, himayede bulunan azdlnn, veledi zinann, bedevinin, bul ana varmam mmeyyiz ocuun imametlerine, hem de yznden ve Mushaf'tan okumakla, namazn sahih olacana iaret etmi oluyor. Mushaf'tan okumakla narnz klmaa bn rn, Hasen Basr, Hakem ve At da kaail olmulardr. mm Mlik, bunu yalnz ramazn kyamnda tecvz etmitir. brhm en-Nha, Sad ibn Mseyyeb, a'b, Sleyman bn Hanzale, Muchid bn Cubeyr, Hammd ve Katde ise caiz grmezler. Eb Hanfe, afi ve Ahmed ibn Hanbel de bunlardandr. nk Mushaf'tan okumak, ameli kesirdir. Ameli kesir ise, namaz bozar. Eb Ysuf ile Muhammed ibnu'l-Hasen e-eybn'ye gre caizdir. nk Mushaf'a bakmak da ibdettir. Yalnz Hrstiyanlar'a benzemek dolaysiyle bunu kerahetle tecvz ederler. Klesi Zekvn'n ramaznda ie'ye imamlk ettii haberini, bn Eb ey-be ile dierleri mevslen rivayet etmilerdir. Buhr'nin bu balktan maksad, bunlarn cevazn isbt etmektir. f de buna kaafldir. Eb Hanfe bunu kerh grr. mm'n Mushaf'tan okumas Eb Hanfe'ye gre namaz bozucudur. afi'ye gre bunda be's yoktur. Aie'den ta'lkan nakledilen haberin zahiri filer'in grn te'yd ediyor. Hanefi'ler onu te'vl ediyorlar ve "ie'ye Mushaf'tan imamlk ederdi" sznn ma'ns, ie'nin beraberinde olan Mushaf'a yakn bir yerde, ona bakarak namaz kldryordu; noksanlk immn namzndadr, diyorlar (h VeliyyuIIah). [123] Bu ksm hadsten deil, Buhr'nin szndendir. Klenin cematte hzr bulunmaktan men' edilemeyeceinin vechi ibdet konusunda Allah hakknn efendi hakkndan nde tutulmu olmasndandr. [124] Bu hadsin bb balna uygunluk ciheti, Slim'in henz azd edilmeden nce - o cemate imamlk etmesidir. Huzeyfe ailesi, sonra Slim' azd edip oul edinmilerdi. Bu oul edinme hususu da bilhare Kur'n- Kerm'de el-Ahzb: 4-5. yetlerinde, oul edinilenin nesebi kantnlmyacak ekilde dzeltilmiti [125] Bu hadsin namaz ile mnsebeti, kendisine amel yn me'mriyet verilmi olan emr vl gibi kimselerin namazlarda imm olmalar snnet gerei olmasdr. Klenin emirlik ve valilii sahih olunca, arkasnda namaz klmak da sahih olmak lzm gelir. (mil iin aada 130. haiyeye baknz). Klenin, veledi zinann, bedevinin imametleri cumhura gre sahihtir. Yalnz mm Mlik: "Kle
1430 / 2483

buhari

olan, hrrlere imm olamaz. u kadar ki, hrrler iinde okuyucu bulunmazsa, cumuadan baka namazlarda kleye iktid edilebilir. nk cumuua, kleye vcib deildir" der. ie veledi zinann imametinde be's grmemi, hatt "Ana-babasnn gnhndan ona birey yok" der imi. mer ibn Abdilazz le Mchid ve Mlik, veledi zinann rtib imam olmasn mekruh grmlerdir. Sebebi de aleyhinde sz sylenir makleden olduu iin, onun yznden halkn gnha girmesidir. mm fi: "Babas belli olmayan kimseyi imm ta'yn etmek istemem" demitir. Hanefler ise, kolejle veledi zinann imamlklarn -halkn istihfafna hedef olduklar iin- mekruh grrler. Lkin bunlardan biri imamete geti mi, arkasnda klmabilir, derler... [126] Bu hadsteki imamlar, mutlaka namaz kldran mamlar olduu gibi, valiler ve emirler ma'nsma da gelir. nk namaz kldrmak asl onlarn vazfesidir. sabetin ma'ns, en kuvvetli kavle gre, namaz eksiksiz klmaktr. Bzlar isabetten murad, vakte isabet etmek, yn namaz vaktinde klmaktr, demilerdir. Hadsteki hat, amd mukaabH olan hat deildir. nk kasidsz vki' olan eksikliin gnh yoktur. Bu, sabet mukaabili olan hatdr ..Buna gre ma'ns "namaz eksik yhud vaktinden geri brakm yhud rknler, artlar ve snnetlerce kemlden r olarak kldrrlarsa" demek olur. Bu hads, immn taksirinden dolay muktedye birey terettb etmeyeceine dell edinilmitir. mmn bz ilerde hats, doru klmakta oian me'mumun namaznn sahhiiine messir olmaz. Mesel imm abdestsiz yhud cnb olur, yhud zerinde gze grnmeyen bir pislik bulunursa me'mm namaz iade etmez. Hanefler'e gre ise, imm da, me'mm da o namaz iade eder. Mlik ile afi ve Ahmed ibn Hanbel'in mezheblerine gre, mukted yalnz muvafakat cihetinden imma tbi'dir. Yn yalnz onun icra etlii fiilleri ve hareketleri icra etmekle mkelleftir, immn namzndaki ahinlik ve bozukluk ile alkadar olmaz. Hanefler'e gre ise sihhat ve fesad cihetinden de imma tbi'dir. [127] Hasen Basr'nin bu szn Sad ibn Mansr mevsien rivayet etmitir. [128] Fitne imm, fitne nderi ve ihtill resi demektir. Bunun Hz. Usmn' muhasara eden Msrhlar'n reislerinden bri olan Abdurrahmn ibn Ads yhud Kin-ne ibn Bir olduu sylenir [129] Zuhr'nin bu szn Ma'mer ile Abdurrazzk tahrc etmilerdir. Muhannes, huyu, kadn huyu olan, kadnla zenen erkek demektir. ki trl olur: Biri bu huy hilkaten olur; kendisinin bunda bir sun'u olmaz. Bylesine bir gnh ve ktleme olmaz. Dieri d e , hlk olmayarak, kendisi kadnla zenen ve kadnlk klfetine girendir, bylesi ktlenmitir. [130] Benzeme ciheti, salarnn kara, kvrck, ksa ve bann kk olmas gibi eylerdir. mil -byk, kk- bir yeri idareye hkmet tarafndan ta'yn edilen vl ve emre denir. Bu hads, bundan biraz nce geen 54. babn hadslerinden biri olarak, kk lfz farkyle tahrc edilmiti. [131] Hads ayr ayr mes'elelere dell olmak zere bz lfz farklaryle bundan nce birka yerde gemiti. Burada tekrar edilmesinden maksad, bb balna dell olmasdr. bn Abbs ocukluk haliyle yalnz bana iktideyledii zaman immn neresinde durulacan bilmeyerek sol tarafna gemiken, Peygamber'in onu sa tarafa geirdii beyn edilmitir. Me'mm tek olursa immn hizasnda ve sa tarafnda durmak lzmdr. Bu, Umer, bn Umer, Enes, bn Abbs ile imamlardan Sevr, Mekhl, a!b, Urvetu'bnu'z-Zubeyr, Eb Hanfe, Mlik, Evz ve Ishk'n kavilleridir/ Muhammed ibnu'l-Hasen: Ayaklarnn parmaklarn immn kesi yanma kor, diyor. afi'ye gre musvt hizasndan biraz gerilemesi mstehbdr. brhm Naharye gre, ruk'a varncaya kadar immn arkasnda durur. O vakte kadar biri daha gelmezse immn
1431 / 2483

buhari

sana geer. Ahmed ibn Hanbel, mukted immn solunda durursa namaz bozulur, der. [132] Bu hads Abdest Alma Kitb'nda ve dier yerlerde gemiti.Uzanp uyuduktan sonra abdest almadan namaz klabilmek, Peygamberlik hussiyetlerindendir. Peygamberlerin gzleri uyua da, kalbleri uyumaz. Bu hadste Peygamber'in sabah namaz snnetiyle beraber on rek'at kld bildiriliyor. Buna gre bu gecede vitirle birlikte onbir rek'at gece namaz klm oluyor. Baka saylarda da klmtr. Peygamber'in bn Abbs' namaz iinde tutup sol tarafndan sa tarafna geirmesi ve namaza bylece devam etmeleri, namazlarnn bozuJmadmn delilidir. Bu noffia, hadsin bb balna uygunluk ve dell tekl eden yeridir. [133] Amr bu sz ile, kendisinin Bukeyr'den yapt rivayetinin senedinin, yukarda zikredilmi olan birinci rivayetinin senedinden daha yksek olduunu ten-bh etmitir. [134] Buhr "iza"nn cevbn zikretmedi. nk bu mes'elcde gr ayrl vardr. Yn mmn imamla niyet etmesi art olup olmamasnda farkl grler vardr. Bzlar: ktidnn sahh olmasnda immn imamla niyet etmesi art deildir; imma cemat faziletine nail olmas iin niyet miistehb olur, dediler. Kaad Hseyin: Mnferid olarak namaz klan kimseye bir topluluk iktid etse, kendisi bunlar bilmemi olsa, yine cemat faziletine nail olur. nk onlar da onun sayesinde bu fazilete nl olmulardr, dedi. Ahmed, farz ile nafile arasn ayrd. Nafilede deil de, farzda niyeti art kld.. Eb Hanfe: mmn imamete niyet etmesi erkekler hakknda art deil, kadnlar hakknda arttr. nk kadnn immn yannda durmas ile immn namaznn bozulmas ihtimli vardr, demitir. (Ayn, Kastalln). [135] Hadsin bu balk altnda evkinden maksad, immn bir toplulua imm olmaya dnmesi, namazdan evvel kendisinde bunun iin bir niyet bulunmasna ihtiy olmayacan bildirmektir (h Veliyyullah). [136] Mslim'in rivayetinde Raslullah'n arkasnda kld namaz kavmine kdrrd" ziydesi vardr ki, zahir ma'ns, farz Peygamber ile birlikte kldktan sonra henz klmam olan kavmine imm olur, kendi nafile klc iken, arkasndaki cemat farz klc olurlard. Bu mes'eede Hanefler ve Mlikler le dierleri arasnda byk gr ayrl vardr.Onlar, farz klan kimsenin nafile klana iktids sahh deildir, derler. fiier ile Hanbeltler ise bunu tecviz ederler. Delillerinden biri de Muz ibn Cebel'in bu fiilidir. [137] Ftin, ez ve azb veren, ikence yapan ma'nsna geldii gibi, nefret ettirici; dni sevmeye mni' olucu ma'nsna da gelir. Fettan da bunun mublaa sgas-dr. [138] ikyet eden zt bazlarnca Hazm ibn Eb Ka'b'dir. ikyet olunan bu fulan-ca, Muaz ibn Cebel ile Ubeyy ibn Ka'b'dan biridir. ' [139] Bu hadslerden imm iin namaz, hafif tutmann mendb olduu anlalr hata bazlarnca bu emir vcib say.hr. Uzatmaya rz, olan says, mahdd kim ct rejcldran kmsenm uzun sureler okumasnda, rk' ve scdda tebihleri oaltmasnda ise be's yoktur. Nitekim Peygamber, sahblerin bu husstak rza ve rabetlerini bildii iin, bz, kerreler byle yapard. Herhalde namazda naitletme yapacam diye namaz rknlerinin hibirini eksik yapmamak gerekir ' [140] Bu ta'lki, bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir. Bu Eb Useyd Mlik ibn Raba elEnsr es-Sid, Bcdr harbine itirak eden bahtiyarlardandr. Onlardan en son vefat eden olduu nakledilir. Olunun ismi e-Munzir'dir.Eb Useyd1-in oluna kar syledii sz, olunun yn immn namaz uzatmasndan ikyetidir. [141] Mslim'de Biri ayr bir tarafa ekildi, selm verip namaz yalnz bana kildi"; Nes rivayetinde: - O adam ekilip mescidin bir tarafnda namaz kld"; bn Hbbn'da da "Bir adam
1432 / 2483

buhari

el-Bakara Sresi'nden baladn grnce ayr bir tarafa ekilip yalnzca kld" denilmitir. Bu hadslerden o ztin namaz kesip yeni batan namaz kld anlalyor. Bundan, filcr bir zrden dolay namaz kesmek ve ibtl etmenin cevazn istidlal etmektedirler. Hanefler ile Mliklcr ise bunu, ameli btl klmaktr diyerek, asla tecviz etmezler. Bzlar bu ztn ancak iktidy kesmi olduunu ve namazn bozmakszn, selm vermeksizin mnferiden tamamlam olduunu sylerler; bu, fi-ler'e gre caizdir. Ancak zrsz olursa mekruhtur. [142] Buhr'in haber verdii bu ayr ayr mutbaatlar, hadsin tarklerinin okluunu gsterdii gibi, hadsin kuvvet ve salamln da gstermektedir. Ayn zamanda hadsin iyi anlalmas ve hkm istinbtnda gerekli olan tamamlayc bilgilerin kaynaklan da gsterilmi olmaktadr. nk bu tarklerin bzlarnda hads, daha mufassal lfzlarla ve ziydelerle rivayet edilmi olabilmektedir [143] Yn cematin hline merhameten namaz ksa tuttuu hlde, namaz rknleri ve snnetlerinden hibirini de eksik brakmazd, demek istemitir. [144] Bu hadsi Buhr ile Mslim, mteaddid tariklerle Enes'ten rivayet etmilerdir. Peygamber'in mmetine olan re'fet ve efekatnn saysz delillerinden biri de budur. ocuu alayan kadnn kalbi ocuu ile megul olacandan, gnl duruluu le namaza devam edemez. Yhud namazm bozup ocuu ile megul olur. Her iki suretle ya cemat, ya huu faziletlerinin birinden mahrum kalm olur. Bunlar immn namaz hafifletmesi iin kf sebeblerdir. Peygamber bir defasnda birinci rek'atta altm yet kadar okumuken, bir ocuun alamasn iitince ikinci rek'atta yalnz yet ile yetinmitir. [145] Arka arkaya sralanan bu hadslerle, ocuklarn ve ocuklu kadnlarn mescide girmesinde be's olmad, kadnlarn erkek aftlarnn arkasnda cemate katlmalarnn caiz olduu istidlal olunur. Bir de Peygamber'in bu sz, namazda iken mstehb olan bir eyi yapmaya niyet eden kimseye, o mstehb yapmak vcib olmadna delildir. [146] Bu ta'lkm fidesi, hadsi Katde'nin Enes'ten iitmi olduunu beyndr (Ayn). [147] Buhr, hakknda gr ayrl bulunan mes'elede kesin hkm vermeyi terk etmek hususundaki deti zere yryerek "iz"nn cevbn zikretmemitir. Bununla beraber Buhr'nin meylinin bunun cevazna olduu zahirdir. yleyse mukadder cevb "Bu caiz olur" yhud "Bu kf olur" szdr (Ayn). [148] Bundan nce geen 60. babn 136 rakaml haiyesinde, bu konu ile de ilgili gerekli aklama gemiti. Bu mes'elede Hanefler ile Mlikler bir tarafta, fi-ler ile Hanbeller dier taraftadr. Hanefler ile Mlikler, farz klan kimsenin nafile klana iktid etmesi sahh deildir, derler. filer ile Hanbeller ise, bunu caiz grrler. Delillerinden biri de Muz ibn Ccbel'in bu fiilidir. [149] Bu hads ayn kitabn 39. ve 46. bblarmda da gemiti. Burada bb balna hid olan ksm "Eb Bekr tekbrleri insanlara iittiriyordu" ifadesidir. Bu ifde, cumhura gre, geen rivyetlerdeki "Eb Bekr, Peygamber'in namazna uyarak namaz klyor, insanlar da Eb Bekr'in namazna uyarak namaz klyorlard" szlerinden kasdedilen ma'ny tefsr edicidir... (bn Hacer). Bu hadsten ve dier hadslerden, Peygamber'in gelmesinden sonra o namaz Peygamber'in imm olup kldrd, Eb Bekr'in hizmeti yalnz teblden ibaret kald anlalyor. [150] bn Battal: Bu, Mesrk ile a'b'nn cumhura muhalif olarak "aftlarnn bir ksm dier ksmna uyar" szlerine muvafktr, dedi. a'b'nin szn Abdur-razzk ile bn Eb eybe mevslen rivayet etmilerdir.
1433 / 2483

buhari

Buhr bu mes'elede kendi tercihini aka beyn etmedi. nk, bb balna "nsanlar Eb Bekr'e uyuyorlard" kavline dellet edici bir ekilde balad. Sonra insanlarn Eb Bekr'e iktidsni ihtiva eden bu rivayeti tekrarlad. Bunun zahiri, muallak hadsin zahirini gsteriyor. Buhr'nin, a'b'nin kavline gider olmas ve ilk rivayetteki "Tekbrleri insanlara iittiriyordu" kavlinin, nsanlarn Eb Bekr'e uymalarn nefyetmediini dnmesi muhtemildr. nk tekbrleri insanlara iittirmesi, kendisine uymakta olduklar eyin bir cz'dr. Bunda ise, dierleri iin bir nefiy yoktur. Bunu da sml'nin "nsanlar Eb Bekr'e uyuyorlar. Eb Bekr de oniara ittiriyordu" rivayeti te'yd eder (bn Hacer). Bu balk iki ma'nya gelir: Biri, kii imma uyar, insanlar da me'mma uyarlar; yn insanlar tekbrleri o ahstan iitirler, bylece imm, hakikatte her biri iin imamdr. kincisi, nsanlar hakkaten o kimseye uyarlar. Mellif Buhr, Peygamber'in Eb Bekr'e imm olmas ve Eb Bekr'in de insanlara imm olmasnda her iki ihtimle gitmitir. Peygamber'in Eb Bekr'e uymu olmas gr -ki bu nc ihtimldir ve mm Ahmed'in grdr-; mellif bunu sylemedi (h Veliyyullah [151] Bu ta'lki, Mslim Sah fh'inde Eb Sad Hudr'den yle tahrc etmitir: Raslullah (S) sahblerinde bir gerileme grd de onlara: "lerleyiniz, bana uyunuz, arkanzda olanlar da sze uysunlar. Bir kavn (namazda) geri kalmakla devam ederlerse nihayet Allah onlar (hereyde) geriletir" buyurdu. Bu hadsi Snen sahihleri de tahrc etmilerdir. [152] Buhr bu hadsi, imdiye kadar deiik tarklerden bz lfz farklanyle 39., 46., 67. bblar gibi birok yerlerde tahrc etmitir. Her tahrc ettii yerde de o balkta bulunan mes'elenin delilini gstermek istemitir. Hadsin bu 68. bbdaki bala dell olan ksm "Eb Bekr, Raslullah'n namazna uyuyordu, insanlar da Eb Bekr'in namazna uyuyorlard" eklindeki bu son fkrasdr. "Raslullah geldi, nihayet Eb Bekr'in soluna oturdu.." ifdesi de Pey-gamber'n imm, Eb Bekr'in mc'mm olduuna dellet eder. [153] 153 Bu hads daha nce, Kitbu's-Salt, "Her nerede olursa kbleye ynelme" unvanl 31. babnda Abdullah ibn Mes'd'dan; yine Kitbu's-Salt, "Mescidde parmaklan birbirine geirmek" unvanl 88. bbda Eb Hureyre'den olmak zere gemiti. Burada "Namaz m ksald, yoksa unuttun mu?" suli zerine, iin hak-katini ve knhn cematten aratrp rendikten sonra, namaz tamamlamtr. te Raslullah'm aratrp, mes'eleyi tahkik eylemesi, bb balndaki sulin cevb oluyor [154] Mslim'de Eb Sad Hudr'den rivayet edilen hads yledir: Biriniz, namaznda ekk edip de, m yoksa drt m kld bilemezse,' bheyi atp, yakn zerine namaz bina etsin" [155] Yn alamak namaz bozar m, bozmaz m? Abdullah ibn eddd'm haberi ile bb altndaki hads, alamann cevazna dellet etmektedirler. Bu hususta bz tafsilt da vardr (bn Hacer). [156] Bu haberi Sad ibn Mansr ile.ibnu'l-Munzir mevslen rivayet etmilerdir. Bunda Umer namaza Ysuf Sresi ile balam, iaret edilen yete kadar okumu, orada iin iin alad itilmitir. Bu haberdeki nec lfznn ma'ns yle aklanmtr: en-Neic, nn'un fethiyle, sesini karmayp ferydszca, boularak, ve buk' boazda tkanp kslarak alamak ma'nsnadr... (Kaamus Ter.). [157] Hadsin bb ismine uygunluk ve delllik ciheti, ie, babasnn duygulu bir insan olduunu, Kur'n okurken aladn daha nceki mhadelerinden bildii in, Peygamber'in makaamna getiinde de duygulanp alayacam ve Kur'n' insanlara iittiremiyeceni srarla
1434 / 2483

buhari

syledii hlde, Peygamber yine Eb Bekr'in irnminda srar etmi olmasdr (Ayn). [158] Safflar dmdz yapmaktan maksad, saffa girenlerin bir hizada bulunmas, saff-ta aralk bulunuyorsa kapatlmasdr. Safflar dolu, aralksz ve boydan boya tamm olmaldr. ndeki saff bu ekilde dolmadka ikinci saffta, o da byle dolmadka nc saffta bulunmak olmaz. Hadsin son fkras "Allah kalblerinizi muhakkak ayr ayr taraflara evirecektir" eklinde de rivayet edilmitir. Yzlerin ayr ayr taraflara evrilmesi, kalblerin birbirine kar dnk olmas, yn mslmnlar arasnda kin ve dmanlk peyda olmas demektir. te namaz safflarnn bozuk olmasna, kalblerin bozukluu gibi iddetli ilh bir ceza terettb ediyor. Mslmnlar arasnda amelen en byk toplayc sebeb namaz olduundan, salhlar ve itima nizmlar, namazdaki salh ve nizm gzel muhafaza etmeye bal klnm demek oluyor. [159] Peygamber'in arkasndakileri grmesi hakkat de, mecaz da olabilir. Hakikat olmas hlinde bu, Peygamberlik hususiyetlerinden olmu olur [160] Bu hadsten de ikaamet ile namaza girme arasnda immn cemate dnp saff lar dzeltme hususunda kelm edebilecei ve safflar dzeltmenin vcib olduu anlalmaktadr. [161] B hads bz lfz farklaryle daha nce de Kitbu'-Ezn, "Ezan okumak hususunda kur'a atmak" unvanl 9., ve keza ayn kitb, "le namazn ilk vaktinde klmann fazileti" unvanl 32. bbda gemiti. Burada bb balna dell olan ksm, hadsin son fkrasdr. Birinci saff da imma yakn olan safftr. [162] Bu hads, Kitbu'I-Ezn, "mm ancak kendisine uyulmak iin imm yaplmtr" unvnh 51. bbda e'den olmak zere gemiti. Burada Eb Hu-reyre'dendir ve bz ziydelikier ihtiva etmektedir. Daha evvel geen bblarda "mn oturduu hlde namaz kld vaki! sizler de hep oturarak namaz klnz" emrinin Peygamber'in hastalk gnlerinden birinde verdii bir emir olduu, bundan sonra, bu emrin mm oturduu hlde ayakta ona iktid edilmesi eklinde takarrr ettii isbt edilip gsterilmiti. Bu hadste bb balna dell olan ksm, son fikrasdr ki, saff dorultmann namazn gzelliklerinden olduunu takrir etmitir. [163] Bu hadslerde Peygamber'in safflanndmdz yaplmasna atfettii byk ehemmiyet en ak surette grlmektedir [164] Ukbetu'bnu Ubeyd,stteki hadsin rvsi olan Sad ibn Ubeyd'in kardeidir. Bu-hri bu ikinci tarki zikretmekle Bueyr ibn Yesr'n bunu Enes'ten iitmesini gstermek istemitir. "Demek ki, tabiler zamanndaki namaz safflarn sahbler beenmemiler. Zamnmzdaki namaz safflar ise cidden yrekler acsdr. Ehli slm arasndaki tenfur ve tebuz hli de Peygamber'in inzrna tastamam tetbuk ederek safflarmtzn hline denk geliyor" (Ahmed Nam, Tecrd Ter., II, 560). [165] Nu'mn'n bu sz, Eb Davud'un tahrc ettii hadsin bir tarafdr. Buna bn Huzeyme de sahihtir, demitir. [166] Bundan maksad, safflar dorultmak ve aralklar kapatmak hususundaki mbalaadr. [167] Buhr bu hadsi imdiye kadar birok yerde tahrc etmi ve her bir yerde de, o yerle ilgili bulunan dn hkmleri stinbt eylemitir. Bunun benzerini bu kitabnda ok yapmtr. Bu da mellifin ictihd kuvvetine dellet eden hususlardan biridir. nk o, hadsin her bir cz'nden hkm karr. Bu makaam ise cemat mes'elesiyle ilgilidir. Me'mm tek kii olduu zaman namaza duru snneti, immn sana durmaktr. Bununla beraber ayet me'mm immn soluna durursa namaz bozulmu olmaz (h Veliyyullah). [168] Kadn erkeklere karmayarak, tek bana onlarn,arkasnda namaza durursa. bu duruu
1435 / 2483

buhari

saff hkmnde olur. Bu hadste klnd haber verilen namazda Enes ibn Mlik'in annesi mm Sleym, onlarn arkasnda tek bana namaza durmu ve bir saff tekil etmitir. Bu da bb balndaki mes'elenin delilidir. [169] Me'mm bir kii olduu zaman duraca yer immn sadr. Bylece imma gre, mescidin de sa tarafnda bulunmu olur, ki bunda niza ve mklik yoktur. Me'mmlar ok olduklar zaman ise, mescidin sa tarafnn faziletine bir dell yoktur... nk biz, Buhr bu bb baln ancak hadste gelene uygun olmak zere koymutur diyoruz... (Ayn). [170] Yn bu ona zarar vermez. Bu mes'elede gr ayrlklar olduu iin Buhr hkm kesin beyn etmemitir. [171] Hasen'in bu grn Sad ibn Mansr sahh bir isndla rivayet etmitir. Ha-sen'in nehir dedii elbette kk nehirdir; byk nehir gibi geni bir hilin ikti-dya mni' olduunda bhe yoktur. Bu da ihtilafl mes'elelerdendir. [172] Eb Miclez'in szn(bn Eb eybe mevslen rivayet etmitir [173] Sahblerin bu fiilinden, imm olmaya niyet etmemi kimseye iktid etmenin cevazna istidlal olunduu gibi, tatavvu' namaznda cemat olmann cevazna da istidlal olunabilir. nk bu namazn tatavvu' olduunda bhe yoktur. Hatt kssann ramaznda cereyan etmi olduu rivayetine baklacak olursa bu, teravih namaz di. Peygamber'in gece namazna mescidde cematle devam edilmesine msade etmeyip, bu suretle zr beyn etmesi mmetine olan re'fct ve rahmetinin kemline dellet eden parlak delillerdendir. Buhr sarihi Eb Sleyman Hattb yle diyor: "Gece namaz Peygam-ber'e vcib idi. Peygamber'in devam ettii er' fiillerde kendisine uymak Kur'n nsslar mucibince mmete vcibdir. Mescide kp gece namzs klmay i'tiyd etmeleri -be namazdan bakaca yeni bir farz ins deil- kendisine teess ve iktidarm vcib olmas yznden mmete belki vcib olur diye saknd. Bu, ayniyle bir kimsenin kendi zerine adak olan bir namaz vcib klmas gibidir ki, o namaz nezreden hakknda farz olmakla beraber asl dnde farz edilmi bir namaz deildir". [174] Bzlar bu balk iin yle bir mnsebet zikrettiler: Kendisiyle imm arasnda duvar yhud bir engel bulunan musall olunca, bunun saff yapmaya mni' olaca zannolunabilir. te bu bal, iindekilerle bu zann def etmek iin zikretti (Ayn). [175] Bu hadsteki "ramaznda" kaydndan, bu klnan namazn ramazndaki gece namaz yn teravih olduu anlalyor. Farzlarn mescidlerde cematle edas, dnin eirini izhr iindir. Nafilelerin evlerde klnmas ise riyadan uzak olduundandr. [176] Bu tarkin fidesi, Ms ibn Ukbe'nin, hadsi Ebu'n-Nadr'dan iitmesini beyn etmektir.

1436 / 2483

buhari

67- KTBU'N-NKH 1- Nikha Rabetlendirme Bab 2- Peygamber(S)'n u Kavli Bab: 3- Bab 4- (Aralarnda Adalete Gc Yeten Kimse in) Kadnlarn ok Olmas Bab 5- Bb: "Bir kadm kendisine e yanmak iin hicret eden yhud bir hayr yapan kimseye, niyet ettii ey vardr". 6- Beraberinde Kur'n Ve slm Bulunan Fakr Kimseyi Evlendirmek Bab 7- Bir Kiinin Kendi Ahd Kardeine Hitaben: "Bak! ki Kadnmdan Hangisini stersen Ben Senin in O Kadn Boa Yaym" Demesi Bab 8- Kadnlardan Kesilip Evlenmeyi Terketmenin Ve Erkeklik Yumurtalarn kartmann Mekruh Klnmas Bab 9- Bakire Kzlar Nikah Etmek Bab 10- Dul Kadnlar Bab 11- Kklerin Yaa Byklerden Olanlarla Evlendirilmelerinin Hkmn Beyn) Bab 12- Bb: Evlenmek steyen Kii Hangi Kadnla Nikah Akdi Yapar, Kadnlarn Hangileri Daha Hayrldr, Vcib Klmayarak Erkee, Nutfeleri in Terch Etmesi Mstehb Olacak Kadn eidi Nedir? 13- Seriyyeler (Cariyeler) Edinme Ve Cariyesine Hrriyet Verip De Sonra Onunla Evlenen Kimsenin Sevab Bab 14- Cariyenin Hrriyete Kavuturulmasn Onun Mehri Yapan Kimse Br 15- Yce Allah'n "...Eer fakr iseler Allah onlar /adlndan zengin yapar" (-Nr: 32) Kavlinden Dolay Fakr Olan Evlendirme Bab 16- (Nikhta Erkekle Kadn Arasnda Aranan) Denklikler Dn Hususundadr Bab 17- Mal Hususundaki Denkliklerin Hkm Ve Fakr Erkein Zengin Kadnla Evlendirilmesi Bab 18- Kadnn Uursuzluundan Saknlmas Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 19- (Kadn Raz Olduu Takdirde) Hrre Kadnn Klenin Nikh Akdi Altnda Olmas(Nn Cevaz) Bab 20- Bb: Yce Allah'n: "kier, er, drder olmak zere nikh edin" (en-Nis: 3) Kavlinden Dolay, Erkek Drt Kadndan Fazlasyle Evlenmez 21- (St Emmenin Hkm Hakknda) Bb 22- Yce Allah'n: "Anneler ocuklarm iki btn yl emzirirler. (Bu hkm) emmeyi tamm yaptrmak isteyenler iindir.,." (el-Bakara: 232) Kavlinden Dolay "ki Yldan Sonra St Emme Hkm Yoktur" Diyen Ve (Bu ki ene inde ken) Emmenin Aznn Da, ounun Da Haram Klacan Beyn Bab 23- Fahln St (Yn Stn Meydana Gelmesine Sebeb Olan Erkekle Emen Kii Arasnda St Harml Sabit Olur Mu?) Bab 24- Emzirici Kadnn (Tek Bana) Emzirmeye ehdet Etmesi(Nin Hkm) Bab 25- Nikh Olunmalar Hall Olan Ve Haram Olan Kadnlar Ve Yce .Allah'n u Kavli Bab: 26- Bb: 27- Bb: 28- Bb: "Kadn, Halasnn zerine Nikh Edilmez" 29- Sar Bab 30- Bb: Kadna Kendi Nefsini Bir Kimseye Hibe Etmesi (Hall) Olur Mu? 31- hrmlnn Nikhlanmas Bab 32- Raslullah(S)'In Mut'a Suretiyle Olan Muvakkat Nikh En Sonu Nehyetmesi Bab
1437 / 2483

buhari

33- Kadnn, Kendi Nefsini Salih Bir Erkee Arzetmesi Bab 34- nsann Kendi Kzn Yhud Kzkardeini Hayr Ehline Arzetmesi (Ve Bunda Bir Eksiklik Olmayaca) Bab 35- Azz Ve Cell Allah'n u Kavli Bab: 36- Evlendirmeden nce Kadna Bakma Bab 37- "Velnin zni Olmakszn Yaplan Nikh Mu'teber Deildir" Diyen Kimse Bab 38- Bb: Vel Bizzat Kendisi Kadn steyen Olduu Zaman (Caiz Olur Mu, Olmaz M?) 39- Yce Allah'n: 'Kadnlarnz iinden artk detten kesilmi olanlarla henz detini grmemi bulunanlarda eer bhe ederseniz, onlarn iddeti aydr..." (et-Talk: 4) Kavlinden Dolay nsann Kendi Kk ocuklarn Nikh Etmesi(Nin Cevaz) Bab 40- Babann Kendi Kzn, En Byk mmla Evlendirmesi Bab 41- Bb: Sultn Bir Veldir 42- Bb: Baba Ve Ondan Baka Olan Vel, Bakire Olsun, Dul Olsun; Kadnn Rzs Olmadka Nikh Yapamaz 43- Bb: Adam Kzn, Kz stemedii Hlde Evlendirdii Zaman, Bu Adamn Nikh Reddedilir 44- Yetm Kzlarn Evlendirilmeleri Bab 45- Bb: Kadn steyen Kii Velye Hitaben "Beni Fulne Kadnla Evlendir" Dedii, Velnin De "Ben Seni una Ve una Mukaabil O Kadnla Evlendirdim'1 Dediinde; Vel, Kocaya: "Raz Oldun Mu?" Yhud "Kabul Ettin Mi?" Diye Sormasa Da Bu Nikh Caiz Olmutur 46- Bb: Bir Erkek, M'min Kardeinin Nikh Etmek zere Tlib Olduu Kadna -0 Bundan Vazgemedike- Tlib Olmaz 47- Kadn stemeyi Terketmenin Tefsiri Bab 48- Nikh Akdi Srasnda Hutbe(Nin Mstehbl) Bab 49- Nikhta Ve Dn Anda Deff almak Bab 50- Yce Allah'n: "Kadnlarn mehirleriniyrekten isteyerek ve Allah'tan bir atyye olarak verin... (en-Nis: 4) Kavli; Mehrin ou Ve Caiz Olacak En Az Mikdr Bab 51- Kur'n retmeye Karlk Ve Mehr Zikretmeksizin Evlendirme Br 52- Eyalarla Ve Demirden Yzkle Mehr Yaplmas Bab 53- Nikhta Hall Olan artlar Bab 54- Nikh Srasnda art Klnmas Hall Olmayan artlar Bab 55- Evlenen Kimsenin Zafern Boyas Srnmesi(Nin Cevaz) Bab 56- Bb: 57- Bb: Evlenen Kimseye Nasl Du Edilir? 58- Gelin Ve Gveye Hidyet Edip Yol Gsteren Kadnlara Ve Gelin le Gveye Du Bab 59- Gazveye kmadan nce Zifafa Girmek steyen Kimse Bab 60- Dokuz Yanda Bulunan Bir Kadnla Zifafa Giren Kimse Bab 61- Sefer Esnasnda Kadnla Zifafa Girmek Bab 62- Kiinin Gndzleyin (tan Veya Znet in) Dn Alay Ve Ate Yakma Olmakszn Nikhlsyle Gerdee Girmesi Bab 63- Kadnlar in Etraf Saakl Dek Yzleri, Demeler Ve Benzeri eyler (Edinmenin Cevaz) Bab 64- Kadn Nikhl Eine Gtrp Teslim Eden Kadnlar Bab 65- Gelinle Gvey'e (Gerdek Sabah) Hediye Verme Bab 66- Gelin-Gvey in Elbise Ve Baka eyleri Ariyet Olarak Almak Bab 67- Erkein Eine Geldii Zaman Syleyecei Du Bab 68- Bb: Dn A Bir Haktr (eratte. Sabittir) 69- Velev Bir Koyunla Olsun Dn A Bab
1438 / 2483

buhari

70- Kadnlarnn Bzs zerine Dierinden Daha ok Dn A Ziyafeti Veren Kimse Bab 71- Bir Koyundan Daha Azyla Dn A Yapan Kimse Bab 72-Dn Ana Ve Da'vete cabet Hakk, Yedi Gn Ve Buna Yakn Sre Dn As Ziyafeti Yapan Kimse, Peygamber<S)'n (Dn A in) Bir Gn, ki Gn Diye Bir Vakit Ta'yn Etmedii(Ni Beyn) Bab 73- Da'vete cabet Etmeyi Terkeden Allah'a Ve Rasl'ne s Olmutur Bab 74- Sr Ve Davar Aya Yemeine cabet Eden Kimse Bab 75- Dnde Veya Baka Sebeble Yaplm Yemee Da'vet Edene cabet Etmek Bab 76- Kadnlarn Ve ocuklarn Dn Ana Gitmeleri Bab 77- Bb: Da'vetli, Da/Vet Meclisinde Sevilmez Birey Grdnde Geri Dner Mi? 78- Kadnn Dn Yemeinde Erkeklerin lerini Yapmas Ve Bizzat Hizmetlerinde Bulunmas Bab 79- Dn Yemeinde Sarho Etmeyen ki Ve Hurma ras (Edinmenin Cevaz) Bab 80- Kadnlara Yumuak Ve Gzel Muamele Etmek Ve Peygamber(S)'n "Kadn Ancak Kaburga Kemii Gibidir" Sz Bab 81- Adnlarla lgili Siyet Bab 82- Bb: 83- Aile le Gzel Geinmek Bab 84- Erkein Kendi Kzna Kocasnn Hli in t Vermesi Bab 85- Kadnn, Kocasnn zniyle Nafile Olarak Oru Tutmas Bab 86- Bb: Kadn, Kocasnn Deini Terkederek (Baka Yatakta) Geceledii Zaman 87- Bb: Kadn, Kocasnn Evine, Onun zni Olmakszn Hibir Kimsenin Girmesine zin Vermez 88- Bb 89- Beraber Geindii Kimsenin yiliklerine Nankrlk Bab 90- Bb: 91- Bb: 92- Yce Allah'n u Kavli Bab: 93- Peygamber(S)n Kendi Kadnlarndan Yzevirip Kadnlara id Evlerin Dnda Br Yere ekilmesi Bab 94- Kadnlar Dvmenin Mekruh Olacak Derecesi Ve Yce Allah'n: "Kadnlar (iddetli Ez Vermeyen Bir Dvle) Dvn' (En-Nis: 34) Kavli Bab 95- Bb: Kadn, Ma'siyette Kocasna taat Etmez 96- Bb: 97- Azl Bab 98- Bir Sefere kmak stedii Zaman Kadnlar Arasnda Kur'a ekmek Bab 99- Kadn, Kocas Tarafndan Kendisine Ayrlm Olan Nevbet Gnn Kadn Ortana Hibe Eder Ve Kocas Bu Nevbet Gnlerini Nasl Taksm Eder Bab 100- Kadnlar Arasnda Adlet(n Vucbu) Bab 101- Bb: Erkek, Dul zerine Bakire le Evlendii Zaman (Nasl Yapar)? 102- Bb: Erkek, Bakire zerine Dul Bir Kadnla Evlendii Zaman? 103- Bir Tek Gusl inde Kadnlarn Dolaan Kimse Bab 104- Erkein Bir Gnde Btn Kadnlarnn Yanna Girmesi Bab 105- Bb: Erkein, Kadnlarndan Bzsnn Evinde Baklmas Hususunda Kadnlarndan zin stediinde, Kadnlarn Da Kendisine zin Vermeleri 106- Erkein, Kadnlarndan Bzsn Dier Bzsndan Daha Fazla Sevmesi Bab 107- Nail Olmad Bir Ni'metle Tokluk Gsterii Yapan Kimsenin (Ktlenmesi) Ve Kadn Ortana Kar vnmenin Nehyolunmas Bab
1439 / 2483

buhari

108- Gayret (Yn Kskanlk) Bab 109- Kadnlarn Kskanl Ve Sevgilerinin iddetinden Dolay Hznlenip fkelenmeleri Bab 110- Kiinin Kendi Kzn Kskanlk Ve Adalet Hususlarnda Savunmas Bab 111- Bb: (Zamann Sonunda) Erkekler Azalp Kadnlar oalr 112- Bb: 113- Erkein, nsanlarn Yannda Br Kadnla Yalnz Kalmasnn Caiz Olaca Bab 114- Kadnlara Benzemeye alan Erkeklerin, Kadnlarn Yanna Girmelerinin Nehyedilmesi Bab 115- Kadnn Habeliler'e Ve Benzeri Yabanc Erkeklere Thmetsiz Olarak (Yn Ayplanmakszn) Bakmas Bab 116- Kadnlarn Kendi htiylar in Darya kmalar Bab 117- Kadnn, Kendi Kocasndan Mescide Ve Baka Meru1 Bir Yere kmak Hususunda zin stemesi Bab 118- (Giren Erkekle, Yanna Girilen Kadn Arasnda) St Emme Hsml Bulunduunda, Kadnlarn Yanna Girmek Ve Kadnlara Bakmann Hall Olaca Bab 119- Bb: 120- Erkein "Ben Bu Gece Muhakkak Kendi Kadnlarm Dolaacam" Demesi Bab 121- Bb: Erkek Ailesinden Ayrln Uzatt Zaman Ev Halkn Hyanete Nisbet Etme Yhud Onlarn Ufak Tefek Kusurlarn Aratrmak Korkusunu Douraca in Gece Vakti Anszn Evine Girmesin 122- Erkein (Evlenmekle) ocuk stemesi Bab 123- Bb: 124- Bb: 125- Yce Allah'n u yeti Hakknda Bb: 126- nsann Kendi Arkadana: Siz Bu Gece Zifaf Ettiniz Mi? Demesi Ve Yine Bir Kimsenin Azarlama Srasnda Kendi Kznn Brn Eliyle Drtmesi Bab Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
67- KTBU'N-NKH (Nikh Kitab) 1- Nikha Rabetlendirme Bab

nk Azz ve Ccll olan Allah'n u kavli vardr: "Sizin iin hall olan kadnlardan ikier, er, drder olmak zere nikh edin. ayet adalet yapamyacanzdan ende ederseniz bir ile yhud mlik olduunuz criye ile yetinin. Bu, sizin eilip sapmamanza daha yakndr" (en-Nis: 3) [1].
1-.......Bize Humeyd ibnu Eb Humeyd et-Tavl haber verdi ki, kendisi Enes ibn Mlik(R)'ten yle derken iitmitir: kii Pey-gamber'in kadnlarnn evlerine geldi de, Peygamber'in ibdetinden soruyorlard. Bunlara Peygamber'in ibdeti haber verilince kendileri bu ibdeti azimsadlar ve: Biz nerede, Peygamber nerede? Muhakkak Allah Peygam-ber'inin gemi olan ve gelecekte ilenmesi muhtemel bulunan btn gnhlarm mafiret etmitir, dediler. lerinden biri: Bana gelince, ben geceleri dima namaz klacam! dedi. Dieri de:
1440 / 2483

buhari

Ben her zaman oru tutacam ve orusuz olmayacam, dedi. ncs de: Ben de kadnlardan ayr yaayacam, hi evlenmeyeceim, dedi. Onlar bu szleri sylerken Raslullah (S) onlarn yanlarna kageldi de: "Sizler yle yle syleyen kimselersiniz. Dikkat edin! Allah'a yemin ederim ki, ben sizin Allah'tan en ok korkannz ve en ok takvl olannz bulunuyorum. Bununla beraber ben oru tutarm, orusuz bulunurum, nafile namaz klarm, (gecenin bir ksmnda) uyurum, kadnlarla da evlenirim. (te benim snnetim, hayt yolum budur.) Her kim benim bu snnetimden (hayt yolumdan) yz evirirse, o benden deildir" buyurdu [2].
2-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Urve haber verdi ki, kendisi ie'ye Yce Allah'n u kavlinden sormu: "Eer yetm kzlar hakknda adaleti yerine getiremiyeceinizden korkarsanz, sizin iin hall olan (dier) kadnlardan ikier, er, drder olmak zere nikh edin. ayet (bu suretle de) adalet yapamayacanzdan ende ederseniz, o zaman bir tane ile yhud mlik olduunuz criye ile yetinin. Bu, sizin iin (Hakk'tan) eritip sapmamanza daha yakndr"(nNisk 3). ie yle demitir: Ey kzkardeimin olu! Bu yetm kz, velsinin velayet ve himayesinde bulunur. Velsi onun mal ve gzellii hakknda rabet hisseder de o yetm kzn akranna verecei mehrin en az mikdr mukaabilinde onunla evlenmek ister (yn mehrinden az vermek suretiyle hakszlk eder). te (bu yette) o eit veller, velayetleri altndaki yetm kzlar, haklarnda adalet edinceye ve mehrlerini tekmilleyinceye kadar nikh etmelerinden nehyolundular da bunlardan baka (kendilerine hall olan) kadnlardan nikh etmeleriyle emrolundular [3]. 2- Peygamber(S)'n u Kavli Bab:

"Sizden kimin evlenmeye gc yeterse evlensin. nk evlenmek gz (haramdan) en ok men * eder, ferci de en iyi korur". Ve bir de nikha ihtiyc olmayan kimse evlenir mi (evlenmez mi sorusu bab).
3-.......Alkame yle dedi: Ben Abdullah ibn Mes'd'un beraberinde idim. Onunla Min'da Usmn ibn Affn karlat da: Y Eb Abdirrahmn! Benim sana bir hacetim var! dedi. Akabinde ikisi tenhala ekildiler. Usmn, Abdullah'a: Y Eb Abdirrahmn! Seni, bilmekte olduun genlik kuvvetini sana hatrlatacak, gen bir kzla evlendirmemiz hususunda arzun var m? dedi. Abdullah, nefsi iin Usmn'n zikrettii bu evlendirmeye bir ihtiyc olmadn grnce, bana iaret etti ve: Y Alkame! diye seslendi. Ben de yanna vardm. Bu srada Abdullah, Usmn'a kar unlar sylyordu: Haberin olsun! Eer sen bunu sylediysen, yeminle bildiririm ki, Peygamber (S) de bize yle buyurmutur: "Ey genler zmresi! Sizden her kim evlenmek klfetine gc yeterse, evlensin. Nikh klfetine gc yetmeyen kimse de oru tutsun. nk oru, oru tutan kimse iin ehveti kran bireydir" [4]. 3- Bab

1441 / 2483

buhari

Evlenme klfetine gc yetmeyen oru tutsun

4-.......Abdurrahmn ibn Yezd yle demitir: Ben Alkame ve el-Esved ile beraber Abdullah ibn Mes'd'un yanna girdim. Abdullah ibn Mes'd yle dedi: Bizler Peygamber(S)'in maiyyetinde (evlenmek iin) hibir imkn bulamayan birtakm genler idik. Raslullah (S) bize: "Ey genler zmresi! Evlenmeye gc yeten evlensin. nk evlenmek, gz haramdan en ok men' eder, ferci de en iyi korur. Evlenmeye gc yetmeyen de oruca devam etsin. nk oru tutmak, kii iin bir inemedir (yn ehveti kran bireydir)" buyurdu [5]. 4- (Aralarnda Adalete Gc Yeten Kimse in) Kadnlarn ok Olmas Bab 5-.......bn Cureyc haber verip yle demitir: Bana At ibn Eb Rebh haber verip yle dedi: Biz bn Abbs'la beraber erif mevkiinde [6] Meymne'nin cenazesinde hazr bulunduk. bn Abbs hazr bulunanlara hitb edip yle dedi: Bu l, Peygamber'in zevcesidir. Bunun tbutunu kaldrdnz zaman, onu sallamaynz ve sarsmaynz; onu orta bir yryle mlyemetle yryp gtrnz. u muhakkak ki, Peygamber'in yannda dokuz kadn vard, bunlardan sekizi iin nevbet taksimi yapard da birisi iin nevbet taksimi yapmazd [7]. 6- Bize Msedded tahds etti. Bize Yezd ibnu Zuray' tahds etti. Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber(S)'in dokuz kadn olduu hlde, tek bir gece iinde kadnlarnn hepsi zerine dolard. Ve yine bana Halfe ibn Hayyt yle dedi: Bize Yezd ibnu Zuray' tahds etti: Bize Sad, Katde'den tahds etti ki, onlara da Enes, Pey-gamber'den olmak zere bunu tahds etmitir [8]. 7-....... Sad ibn Cubeyr yle demitir: bn Abbs bana: Evlendin mi? diye sordu. Ben: Hayr evlenmedim, dedim. bn Abbs: Evlen. nk bu mmetin hayrls, kadnlar ok olanlardr, dedi [9]. 5- Bb: "Bir kadm kendisine e yanmak iin hicret eden yhud bir hayr yapan kimseye, niyet ettii ey vardr". 8- Bize Yahya ibn Kazaa tahds etti. Bize Mlik, Yahya ibn Sa-d'den; o da Muhammed ibn brhm ibni'l-Hris'ten; o da Alkame ibn Vakkaas'tan tahds etti ki, Umer ibnu'l-Hattb (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Amel niyete gredir. Herkesin niyet ettii ne ise, eline geecek olan ancak odur. Her kimin hicreti Allah'a ve Rasl'ne ynelik ise, onun hicreti Allah'a ve Rasl'ne varcdr. Kimin hicreti de nail olaca bir dnyya yhud nikh edecei bir kadna ynelik ise, onun hicreti de (Allah'n ve Rasl'nn rzsna deil), hicret sebebi olan eye varcdr" [10]. 6- Beraberinde Kur'n Ve slm Bulunan Fakr Kimseyi Evlendirmek Bab

Bu konuda Sehl ibn Sa'd'n Peygamber(S)'den rivayet ettii hads vardr [11].
9-....... Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Bizler Peygam-ber'in beraberinde gazveye
1442 / 2483

buhari

giderdik, yanmzda kadnlarmz yoktu (Cins mnsebete iddetle ihtiy duyardk). Bunun zerine biz: Y Raslallah! Erkeklik yumurtalarmz kartp hadm olalm m? diye sorduk. Raslullah (S) bizleri hadm olmaktan nehyetti [12].
7- Bir Kiinin Kendi Ahd Kardeine Hitaben: "Bak! ki Kadnmdan Hangisini stersen Ben Senin in O Kadn Boa Yaym" Demesi Bab

Bu hadsi Abdurrahmn ibn Avf rivayet etti [13].

10-.......Humeyd et-Tav! yle demitir: Ben Enes ibn Mlik'ten iittim, yle dedi: Abdurrahmn ibn Avf, (Muhacir olup Mekke'den Medne'ye) geldii zaman Peygamber (S), onunla Sa'd ibnu'r-Rab' el-Ensr arasnda kardelik akdi yapt. Ensr'nin yannda iki kadn vard. Ensr, Abdurrahmn'a kadnlarn ve maln yar yarya blmeyi teklif etti. Abdurrahmn ibn Avf, Sa'd ibnu'r-Rab'e: Allah ehlin ve maln hususunda sana bereket ihsan eylesin! Sen bana iinde alveri yaplan arya dellet et, dedi. Akabinde Abdurrahmn ibn Avf (Kaynukaa kabilesine id) arya gitti. Sonunda bir mikdr yourt kurusu, bir mikdr da ya kazand. Birka gnler sonra Peygamber, Abdurrahmn', zerinde evlenen kiilere mahss olan san boyal bir koku olduu hlde grd ve ona hitaben: "Hlin, ann nedir y Abdarrahmn (evlendin mi)?*' dedi. O da: Ensrl bir kadnla evlendim, dedi. Peygamber: "O kadna ne kadar mehr verdin?" dedi. Abdurrahmn: Bir ekirdek arlnda (be dirhem) altn verdim, dedi. Peygamber: "Bir koyunla olsun dn a yap!" buyurdu [14]. 8- Kadnlardan Kesilip Evlenmeyi Terketmenin Ve Erkeklik Yumurtalarn kartmann Mekruh Klnmas Bab 11-.......bn ihb, Sad ibm'l-Mseyyeb'den yle derken iittiini haber vermitir: Ben Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan iittim, yle diyordu: Raslullah (S), Usmn ibn Maz'n'un kadnlardan kesilip evlenmekten ekinmesini reddetti. Eer Raslullah onun kadnlardan kesilip ekinmesine izin verseydi (biz daha ileri giderek) muhakkak hadmlardk [15]. 12-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb haber verdi ki, kendisi Sa'd ibn Eb Vakkaas'tan yle derken iitmitir: Yemn olsun Peygamber (S), Usmn ibnu Maz'n'un bu kadnlardan kesilme teebbsn reddetmitir. ayet Peygamber ona kadnlardan kesilip ekinmeye icazet vermi olsayd, bizler muhakkak erkeklik yumurtalarmz kartrdk [16]. 13-.......Kays ibn Eb-Hazm dedi ki: Abdullah (ibnu Mes'd (R) yle dedi: Biz Raslullah'n maiyyetinde gazveye giderdik. Yanmzda maldan hibirey yoktu. (Cins mnsebete iddetle ihtiy duyardk). Bu sebeble biz: Erkeklik yumurtalarmz kartp hadm olalm m? diye sorduk. Raslullah bizi hadm olmaktan nehyetti. Sonra bize -muayyen bir mddete kadar- elbise (ve benzeri bir cret) mukaabilinde kadn e almamza ruhsat verdi. Bundan sonra Abdullah ibn Mes'd bize kar u yeti okudu: "Ey mn edenler! Allah Hn size hall ettii o en temiz eyleri (nefsinize) haram klmayn, haddi amayn. nk Allah, haddi aanlar
1443 / 2483

buhari

Sevmez" (el-Mide: 87) Esba ibnu'l-Ferec de yle dedi: Bana bnu Vehb, Ynus ibn Yezd'den; o da bn ihb'dan; o da Eb Seleme'den haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben: - Y Raslallah! Ben gen bir erkeim. Nefsim aleyhine kt bir i yapmaktan korkuyorum. Kadnlarla evlenecek dnyalk da bulamyorum, dedim. (Erlik yumurtalarm kartaym m? demek istedim.) Raslullah (S) bana cevb vermekten sustu. Sonra bu suretle hlimi bir daha arzettm. Yine skt etti. Sonra bunun gibi bir daha syledim, yine sustu. (Drdnc) bir daha sylediimde Raslullah (azarlayarak) bana: "Y Eb Hureyre, senin kavuacan mukadderat yazan ka-lemiin mrekkebi) kurumutur. u hl zerine sen ister hadmla, ister brak (msavidir)" buyurdu [17].
9- Bakire Kzlar Nikah Etmek Bab

Ve bnu Eb Muleyke dedi ki: bn Abbs, ie'ye hitaben: Peygamber (S) senden baka bir bakire ile evlenmedi, dedi [18].
14-.......ie (R) yle demitir; Ben: Y Raslallah! Ltfen bana bildirir misin: Sen bir vdye in-sen de orada zerindeki mahsl yenilmi ve mahsl yenilmemi hlde iki nevi' aa bulsan, deveni bunlarn hangisinde yayar otlatrsn? diye sordum. Raslullah (S): "Bakas tarafndan otlatlmayan aata otlatrm" buyurdu. ie bu sorusu ile Raslullah'n kendisinden baka bakir kz olarak kimse ile evlenmediini kasdediyordu [19], 15-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "(Y ie!) Sen iki kerre ru'yda bana gsterildin. Baktm ki, bir zt, senin suretini bir ipekli kuma parasnda tayor ve: Bu resmin sahibi senin mstakbel zevcendir, diyordu. Ben de o ipek kuma ayorum, bir de bakyorum ki, o kuma parasndaki suret sen idin. O ztn, ynt Cibril'in o sz zerine ben; Eer bu ru 'y Allah tarafndan gsterilmi ise, Allah bunu yerine getirir, dedim"[20]. 10- Dul Kadnlar Bab [21]

Mzminlerin annesi mm Habbe (R): Peygamber (S) bizlere hitaben: "Bana kzlarnz ve kzkardelerinizi arz ve teklif etmeyin" buyurdu, demitir [22].
16-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Bizler Peygamber'in beraberinde bir gazveden dnyorduk. Ben yava yryen bir devenin zerinde acele hareket ettim. Derken arkamdan bana bir s-vr yetiti de beraberindeki bir deynekle benim deveme vurdu. Bu vuru zerine benim devem, grmekte olduun develerin en hzls gibi yrd. Bir de baktm ki, o zt, Peygamber (S) imi. Bana: "Seni acele ettiren nedir?" dedi. Ben de O'na: Ben yaknda evlenmi bir kimseyim, dedim. Peygamber:
1444 / 2483

buhari

"Kz ile mi yoksa dul ile mi evlendin?" dedi. Ben: Dul ile evlendim, dedim. Peygamber: "Senin onunla, onun da seninle oynaacanz bir gen kzla evlenseydin y!" buyurdu. Cbir devamla dedi ki: Nihayet Medine'ye girmek iin hareket edip gittiimizde Peygamber: "Kocasndan ayr kalm kadnn ustura tutunup temizlenmest ve dank salarn temizleyip taramas iin yava hareket edin de, evlerinize geceleyin, yn yats vaktinde girin" buyurdu [23].
17-....... Muhrib ibn Disr es-Seds yle demitir: Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan iittim ,vyle diyordu: Ben evlendim. Ras-lullah (S) bana: "Ne ile evlendin?" diye sordu. Ben: Dul bir kadnla evlendim, dedim. Raslullah: "Senin neyin vard ki bakire kzlar ve onlarla oynamay tercih etmedin?" buyurdu... Muhrib: Ben bu "Senin neyin vard, bakire kzlar neye terch etmedin?" szn Amr ibn Dnr'a zikrettim. Amr yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah'tan iittim; o bu fkray: Raslullah bana "O seninle, sen de onunla oynaacak gen bir kzla evlenseydin y" buyurdu, eklinde sylyordu [24]. 11- Kklerin Yaa Byklerden Olanlarla Evlendirilmelerinin Hkmn Beyn) Bab 18-.......Bize el-Leys, Yezd ibn Eb Habb'den; o da Irak ibn Mlik'ten; o da Urve'den tahds etti ki, Peygamber (S) Eb Bekr'-den ie'yi nikahlamak iin istedi. Eb Bekr, Peygamber'e: Fakat ben Sen'in kardeinim, dedi. Peygamber de ona: "Sen benim Allah'n dninde ve kitabnda kardeimsin. Bu cihetle ie bana halldr" buyurdu [25]. 12- Bb: Evlenmek steyen Kii Hangi Kadnla Nikah Akdi Yapar, Kadnlarn Hangileri Daha Hayrldr, Vcib Klmayarak Erkee, Nutfeleri in Terch Etmesi Mstehb Olacak Kadn eidi Nedir? 19-....... Bize Ebu'z-Zind, el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den olmak zere tahds etti ki, Peygamber (S): "Kadnlarn hayrllar, deve binen Arah kadnlardr. Kurey kadnlarnn en iyileri ise kklnde ocuu zerine en efkatlisi, kocasna kar da onun elindeki maln korumak hususuna en iyi riyet edenleridir" buyurmutur [26]. 13- Seriyyeler (Cariyeler) Edinme Ve Cariyesine Hrriyet Verip De Sonra Onunla Evlenen Kimsenin Sevab Bab 20-.......Bize Salih ibnu Salih el-Hemdn tahds etti. Bize e-a'b tahds edip yle dedi:" Bana Eb Burde tahds etti ki, babas Eb Ms yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Herhangi bir adamn yannda bir criye bulunur da kendisi ona ilim retir ve retimini gzel yapar, onu terbiye eder ve edeblendirmesini gzel yapar, sonra onu zd eder ve onunla evlenirse, o kimse iin iki ecir vardr. Ehli kitbdan herhangibir adam hem kendi peygamberine mn etmi, hem de bana mn etmise, onun iin de iki ecir vardr. Herhangibir kle hem efendilerinin hakkn demi, hem de Rabb'inin hakkn demi ise, onun iin de iki ecir vardr". mir e-a'b, muhatab olan kimseye: Sen bu rivayeti hibir bedel demeksizin al. Hlbuki vaktiyle, Peygamber devrinde, insan
1445 / 2483

buhari

bunun aasnda bir mes'ele iin t Medine'ye kadar giderdi, demitir. Eb Bekr u'be ibn Ayya da Eb Husayn'dan; o da Eb Bur-de'den; o da babas Eb Musa'dan; o da Peygamber'den olmak zere ' 'O cariyeyi zd eder, sonra da on un mehrini verirse..," eklinde syledi [27].
21- Bize Sad ibn Teld tahds edip yle dedi: Bana bnu Vehb haber verip yle dedi: Bana Cerr ibnu Hazm, Eyyb'dan; o da Mu-hammed ibn rn'den haber verdi ki, Eb Hureyre: Peygamber (S) yle buyurdu, demitir [28]. 22- Bize Sleyman ibn Harb, Hammd ibn Zeyd'den; o da Eyyb'dan; o da Muhammed ibn Srn'den; o da Eb Hureyre'den tahds etti (ki, Raslullah yle buyurmutur): "brhm yalnz defa (te'vl ile) yalan sylemitir: brhm gnn birinde zlimlerden bir zalim hkmdarn memleketine uramt. Beraberinde (bir kadn gzeli olan ei)Sre de vard... "Hadsin gerisini Kitbu'I-Enbiy'da getii gibi- zikretti. "Nihayet o zlim hkmdar Sre'ye, Hcer ismindeki cariyeyi hediye olarak verdi. Sre, brahim 'in yanna gelince ona: Allah o kfirin elini benden men' etti, bir de bana Hcer'i hizmeti olarak verdi, dedi." Eb Hureyre: Ey sem suyunun oullar, sizin ananz ite bu kadndr, dedi [29]. 23-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) Hayberden dnte onun)la Medine arasnda gn ikaamet etti. Bu mddet iinde Safiyye bintu Huyey' ile evlendi. Ben de mslmnla-r Peygamber'in dn ana da'vet ettim. Bu ziyafette ekmek de, et de yoktu. Tabaklanm deri sofralarn yaylmas emredildi. Akabinde bunlarn ilerine hurmadan, akt denilen kuru yourttan ve tereyandan konuldu. te bu, Peygamber'in dn yemei oldu. Ye mek esnasnda mslmnlar aralarnda: Safiyye, m'minlerin analarndan birisi midir, yoksa Ras-lullah'in sa elinin mlik olduu cariyelerden midir? dediler. Bir ksm mslmnlar da: Eer Raslullah Safiyye'yi rterse, o, m'minlerin analarndan birisidir. Eer onu rtmezse Safiyye, Raslullah'm sa elinin mlik olduu cariyelerinden birisidir, dediler. Raslullah (S) hareket etmee karar verince, binitinin arkasna Safiyye iin zerine oturaca bir taht hazrlatt ve Safiyye ile insanlar arasna da bir perde uzatt [30]. 14- Cariyenin Hrriyete Kavuturulmasn Onun Mehri Yapan Kimse Br 24-....... Bize Hammd ibn Zeyd, Sabit el-Bunn'den ve uayb ibnu'l-Habhb'dan; o da Enes ibn Mlik'ten tahds etti ki, Raslullah (S) Safiyye'yi zd etmi ve zdlm kendisine sadak, yn mehr yapmtr [31]. 15- Yce Allah'n "...Eer fakr iseler Allah onlar /adlndan zengin yapar" (-Nr: 32) Kavlinden Dolay Fakr Olan Evlendirme Bab 25-.......Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle demitir: Raslullah (S)'a bir kadn geldi de: Y Raslallah! Ben nefsimi Sana hibe etmeye (mehirsiz Sen'-inle evlenmeye) geldim, dedi. Rv dedi ki: Raslullah kadna bakt, bakn kadn zerinde yukar kaldrd, aaya indirdi, sonra da Raslullah ban edi. Kadn, Raslullah'n kendisi hakknda hibir hkm vermediini grnce oturdu. Bu srada sahblerinden bir adam ayaa kalkt da:
1446 / 2483

buhari

Y Raslallah! Eer Sen'in bu kadna bir hacetin yoksa, beni bu kadnla evlendir, dedi. Raslullah: "Yannda mehr verecek birey var m?" dedi. O sahb: Hayr vallahi y Raslallah! dedi. Raslullah: "Ailenin yanna git de, bak birey bulacak msn?"'buyurdu. Bunun zerine o zt gitti, sonra dnp geldi de: Hayr vallahi, hibirey bulamadm, dedi. Raslullah: "Bak, demirden bir yzk olsun (getir)/" buyurdu. Sahb dnp geldi de: Hayr, y Raslallah! Demirden bir halka bile bulamadm. Lkin u izrm (belden aa ihramm) var -Rv Sehl: Bu fakr sa-hbnin (izr zerine giyecek) rids yoktu, dedi-, bu izrmn yars kadnn olsun, dedi. Raslullah: "Sen izrnla ne i yapabilirsin (neye yarar)? Onu sen giyersen kadnn stnde ondan birey bulunmaz, akta kalr; onu kadn giyerse senin zerinde birey olmaz (sen plak kalrsn)/" buyurdu [32]. Bu sz zerine adamcaz bulunduu yere oturdu. Nihayet bu oturuu uzaynca da (mdsizce) kalkp gitti. Raslullah bu ztn md-sizce dnp gittiini grd de, onun arlmasm emretti. Adam gelince: "Kur'n'dan ezberinde ne var?" diye sordu. Adam: Ezberimde u sre var, u sre var! diye birtakm sreleri sayd. Bunun zerine Raslullah: "Sen bu sreleri ezberinden okuyor musun?" dedi. O zt: Evet okuyorum, dedi. Raslullah: "Git, Kur'n 'dan ezberindeki bu srelerle seni bu kadna mlik kldm (yn seni onunla evlendirdim)" buyurdu [33].
16- (Nikhta Erkekle Kadn Arasnda Aranan) Denklikler Dn Hususundadr Bab

Ve Yce Allah'n u kavli: 'O, sudan bir beer yaratp da onu soy sop yapandr. Rabb'in kemliyle kadr bulunuyor" (elFurkaan: 54) [34].
26-.......ez-Zuhr yle demitir: BanaUrveibnu'z-Zubeyr, ie(R)'den olmak zere yle haber verdi: Eb Huzeyfe ibn Utbe ibn Raba ibn Abdi ems -ki bu Eb Huzeyfe, Peygamber (S) ile beraber Bedir gazasnda bulunmutu- Salim ibn Ma'kl' oul edinmiti. Nitekim Peygamber de Zeyd ibn Hrise'yi oul edinmiti. Ayn zamanda Slim'e, kardei Veld ibn Utbe ibn Raba'nn kz Hind'i nikh etmiti. Hlbuki Salim, Ensr'dan (Subeyte adnda) bir kadnn klesi idi. Chiliyet zamannda bir kimse birisini evld edinirse, insanlar o evldl o kimsenin adiyle arrlard. (Fuln'n olu Fuln derlerdi). Ve evldlk -neseb ynnden oul gibi- o kimsenin mirasndan mrs alrd. Bu tre, Yce Allah "Evldlklannz (neseb) babalar adiyle arnz. Bu, Allah indinde daha dorudur. Eer babalarn bilmiyorsanz, o hlde dinde kardeleriniz ve dostlannzdrlar... "(ei-Ahzb: 5) kavlini indirinceye kadar devam etti. Bu yetin inmesi zerine artk zdl kleler ve evldlklar nesebi babalar adna dndrldler. Bunlardan babalan bilinmeyenler de (eski efendisine) dnde dost ve karde oldu. Bu vaziyet zerine Kureyli, sonra Amirli olan Sheyl ibn Amr'n kz Sehle -ki Eb Huzeyfe'nin br kardr, Subeyte'nin de ortadr-Peygamber'e geldi ve: Y Raslallah! Biz Slim'i oul edinmitik. Hlbuki Allah evldlk hakknda bildiiniz yeti
1447 / 2483

buhari

indirdi (imdi ne buyurursun)? diye sordu. Buhr'nin eyhi Eb'l-Yemn bu hadsi mellif Buhr'ye bu suretle zikretti [35].
27-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) amcas Zubeyr ibn Abdilmuttalib'in kz Duba'nn yanma girdi ve ona: "yle sanyorum ki, hacca gitmek istiyorsun" dedi. Duba da: (Evet yledir, fakat) vallahi kendimde hastalk hissediyorum, dedi. Raslullah: "Ey Duba, sen hacc et ve (hacca niyet ederken): Y Allah, beni hacc menseklerini yerine getirmekten men' ettiin yerde ihramdan kacam! diye art kl" buyurdu. Duba o srada Mkdd ibn Esved'in nikh altnda bulunuyordu [36]. 28-....... Sad ibnu Eb Sad, babasndan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Kadn drt (hl ve sfat) iin nikh olunur; Mal iin, soyu iin, gzellii iin, dni iin. (Ey m'min, sen bunlardan) dndr olan ele geirmeye bak. (Eer dediimi yapmazsan) iki elin fakrleir"[37]. 29-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Raslullah'n yanndan zengin bir adam geti. Rasullah (S): "Bu zengin kii hakknda ne dersiniz?" diye onu tezkiye etmiti. Mecliste hazr bulunanlar da: Bu kimse bir kadnn izdivacna tlib olsa, nikh olunmaya; birisi hakknda efaat ve tavsiye ederse, efaati kabul edilmeye; bir sz sylese, sz dinlenmeye lyk bir kimsedir! diye ehdet ettiler. Sehl ibn Sa'd dedi ki: Sonra Rasullah skt etti. Bu srada ms-lmnlarn fakirlerinden birisi geti. Bu defa da Rasullah: "'Bu fakr kii hakknda ne dersiniz?" diye sordu. Orada bulunanlar: Bu kimse de bir kadnn nikhna tlib olsa, nikh olunmaya; birisi hakknda efaat ederse efaati kabul olunmaya ve bir re'y beyn ederse, sz dinlenmeye lyk bir kimse deildir! dediler. Bunun zerine Rasullah: "Bu fakr, br zengin gibi dny dolusu insandan hayrldr" buyurdu [38]. 17- Mal Hususundaki Denkliklerin Hkm Ve Fakr Erkein Zengin Kadnla Evlendirilmesi Bab 30-.......bnu ihb yle demitir: Bana Urve haber verdi ki, o, ie'ye: "Eer yetim kzlar hakknda adaleti yerine getiremeyeceinizden korkarsanz, sizin iin hall olan (dier) kadnlardan ikier, er, drder olmak zere nikh edin. ayet (bu suretle de) adalet yapamyacanzdan ende ederseniz, o zaman bir tane ile, yhud mlik olduunuz criye ile yetinin... "(en-Nis: 3} yetinin tefsirini sormu, ie de yle cevb vermitir: Ey kardeimin olu! yetteki bu yetime kz, u ksz kzdr ki, velsinin velayet ve vesayeti altnda bulunur. Velsi onun gzelliine ve malna rabet eder, fakat o kzn hakk olan mehrinde eksiltme yapmak ister (onunla byle evlenmek ister). te (bu yette) o eit veller, velayetleri altndaki yetme kzlar -mehirlerini kemle ulatrmak hususunda adalet edinceye kadar- nikh etmelerinden nehyo-lundular da bunlardan baka kendilerine hall olan kadnlardan nikh etmekle emrolundular.
1448 / 2483

buhari

ie devamla yle dedi: Bu yet indikten sonra insanlar Raslullah'tan fetva istediler. Bunun zerine Allah unu indirdi: "Senden kadnlar hakknda fetva isterler. De ki: Onlara dir fetvay size Allah veriyor. Kendileri iin yazlm olan onlara vermediiniz ve nikahlamalarn da beenip istemediiniz yetim kzlar ve kk ocuklar hakknda, bir de yetimlere kar adaleti ayakta tutmanz hususunda ite Kitb 'da okunup duran yetler... " {en-Nis: 127) [39]. yetinde Allah onlara unu indirdi (yn bu yetin dellet ettii ma'n udur): Onlar, yetm kz gzellik ve mal sahibi olduu zaman, bu kzn nikhna, nesebine ve mehrini kemle ulatrmaya rabet etmilerdir. Kz mal ve gzellik azlndan dolay rabet edilmemi olduu zaman ise, o kz terkedip, ondan baka kadnlar almlardr. ie dedi ki: Kza rabet etmedikleri, istemedikleri zaman onu nasl terke-diyorlarsa, rabet ettikleri zamanda da o kz nikh etmelerine haklar yoktur. Ancak kza adalet etmeleri ve ona mehirde en yksek hakkn vermeleri hlinde nikh edebilirler [40].
18- Kadnn Uursuzluundan Saknlmas Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Elerinizin, evldlarnzn iinde hakkaten size dman olanlar da vardr. O hlde onlardan saknn" (et-Tegbun: 14)
31-.......Bana Mlik, bn ihb'dan; oda bnUmer'in iki olu Hamza ile Slim'den; onlar da babalarndan olmak zere tahds etti ki, Raslullah (S): "Uursuzluk (telkksi Chiliyet deti olarak) kadnda, evde ve atta olur" buyurmutur [41]. 32-.......Abdullah ibn Umer yle demitir: Peygamberin yannda uursuzluu zikrettiler. Bunun zerine Peygamber (S): "Eer herhangi bir eyde uursuzluk hsl olsayd evde, kadnda ve atta olurdu" buyurdu [42]. 33-.......Bize Mlik, Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd'dan haber verdi ki, Raslullah (S): "Eer bir eyde (yn eyada) uursuzluk (dnlr) olsayd atta, kadnda ve meskende olurdu" bu yurmutur [43]. 34-.......Sleyman et-Teym yle demitir: Ben Eb Usmn en-Nehd'den iittim; o da Usme ibn Zeyd(R)'den ki, Peygamber (S): "Benden sonra erkeklere kadnlardan daha zararl hibir fitne (fe-sd mili) brakmadm" buyurmutur [44]. 19- (Kadn Raz Olduu Takdirde) Hrre Kadnn Klenin Nikh Akdi Altnda Olmas(Nn Cevaz) Bab

"Yerde ve nefislerinizde herhangibir musibet meydana gelmemitir ki, bu, bizim onu yaratmamzdan evvel mutlakaa bir kitbda(yaz\\m\$)dr. bhesiz ki, bu, Allah'a gre kolaydr" (el-Hadd: 22). u hlde mukadderatta olan hdiselerden kurtulmak mmkin deildir. Bunlarda meskenin, atn, kadnn, ahsn hibir te'sri yoktur.

1449 / 2483

buhari

35-.......ie (R) yle demitir: Berre hakknda tane snnet (yn kaann) meydana gelmitir: Hrre oldu, akabinde (kocasna kar) muhayyer klnd. Raslullah (S) Berre hakknda: "Vel ancak hrriyete kavuturanndr" buyurdu. Raslullah eve girdi. Tatan edinilmi bir tencere henz ate zerinde bulunuyordu. Raslullah'a evdeki katktan bir katk ve ekmek yaklatrld. Raslullah: "Ben ate zerinde bir tencere grmedim mi?" dedi. Berre'ye sadaka edilmi bir para ettir, Sen ise sadaka yemezsin, denildi. Raslullah: "O, Berre'ye bir sadakadr; bize de Berre'den bir hediyedir" buyurdu [45]. 20- Bb: Yce Allah'n: "kier, er, drder olmak zere nikh edin" (en-Nis: 3) Kavlinden Dolay, Erkek Drt Kadndan Fazlasyle Evlenmez

Al ibnu'l-Hseyin aleyhima's-selm: "kier yhud er yhud drder olmak zere" demeyi kasdediyor, dedi. Bunun delili, zikri ulu olan Allah'n u kavlidir: "Gkleri, yeri yaratan, melekleri ikier, er, drder kanatl (olmak zere) eliler yapan Allah'a hamd olsun... " (Fatn i). Allah "kier yhud er yhud drder" demeyi kasdediyor [46].
36- Bize Muhammed (ibn Selm el-Beykend) tahds etti. Bize Abdete ibnu Sleyman, Him'dan; o da babas Urve'den; o da i-e'den olmak zere ' 'Eer yetim kzlar hakknda adaleti yerine geti-remiyeceinizden korkarsnz... 7 (en-Nis: 3) kavlinin tefsirinde Urve, ie'den yle dedi: Bu o yetm kzdr ki, bir. adamn himayesinde bulunur, ayn zamanda o adam bu yetm kzn velsidir. Sonunda o adam, o yetm-le mal sebebiyle evlenir, fakat o kzn sohbetine kt davranr ve mal hususunda da adalet etmez. te bu huyda olan kimse, kendisine ha-ll olan baka kadnlardan ikier yhud er yhud drder olmak zere nikh edip evlensin [47]. 21- (St Emmenin Hkm Hakknda) Bb

"Ve sizi emziren (st) analarnz da size haram klnd..." (en-Nis: 23) yeti, bir de "Nesebden dolay haram olan st emmekten dolay da haram olur" (hadsi) [48].
37-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) haber verdi ki, Raslullah, ie'nin yannda bulunuyordu. Bu srada ie, Hafsa'nn evi nnde izin isteyen bir erkek sesi iitmiti. ie dedi ki: Ben: Y Raslallah! u adam Sen'in evine girmek iin izin istiyor, dedim. Bunun zerine Peygamber (S): "Sanrm ki o, Hafsa'nn st amcas Fuln kimsedir!" buyurdu. ie dedi ki: ie'nin st amcas Fuln haytta olsayd, benim yanma girebilecek miydi? diye sordu. Peygamber: "Evet girebilirdi. nk st, doum ve nesebin haram klmakta olduu hereyi haram klar" buyurdu [49].
1450 / 2483

buhari

38-.......Bize Yahya ibn Sid, u'be'den; o da Katde'den; o da Cbir ibn Zeyd'den tahds etti ki, bn Abbs yle dedi: Peygam-ber'e hitaben: Hamza'nn kzn e almaz msn? denildi. Peygamber (S): "Hamza'nn kz, benim st kardeimin kzdr" buyurdu. Bir ibnu Umer dedi ki: Bana u'be tahds etti. Ben Katde'den iittim. Ben Cbir ibn Zeyd'den bunun benzerini iittim, demitir [50]. 39-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi; ona da Eb Seleme'nin kz Zeyneb haber verdi; ona da Eb Sufyn'n kz mm Habbe haber verdi ki, kendisi: Y Raslallah! Eb Sufyn'n kz olan kzkardeimi nikh et! dedi. Raslullah: "Sen (kskanmayip) bunu arzu eder misin?" buyurdu. Ben de: Evet arzu ederim. nk ben Sen'in iin ortaktan hl ve yalnz kalc deilim. sterim ki, hayrda, yn Sana kar sevgimde bana ortak olan br kzkardeim olsun! dedim. Bunun zerine Peygamber (S): "yi bil ki, kzkardein bana hal olmaz" buyurdu. Ben: Biz duyuyoruz ki, Sen Eb Seleme'nin kzn nikh etmek istiyormusun! dedim. Raslullah (S): "(Eim) mm Seleme'nin kzn m?" diye sordu. Ben de: Evet, dedim. Raslullah: "mm Seleme'nin kz Zeyneb, benim terbiyem altnda vey kzm olmasa bile yine bana nikh hall olmaz. nk o, benim st kardeimin kzdr: Beni ve onun babas Eb Seleme'yi Suveybe kad n emzirmistir. Bir daha kzlarnz ve kzkardelerinizi bana teklif etmeyin!" buyurdu. Urve dedi ki: Suveybe, Eb Leheb'in cariyesi idi. Sonra onu zd etti. Sonra bu kadn Peygamber'i emzirdi. Eb Leheb ld zaman, ailesi halkndan bzlarna ru'yda Eb Leheb fena bir hlde gsterildi. Ona: Ne hle ulatn? diye sordu. Eb Leheb: Sizden sonra hibir hayra kavumadm. Yalnz Suveybe'yi zd ettiimden dolay sununla sulandm! diye baparmayle ehdet parma arasnda bir delik gsterdi [51]. 22- Yce Allah'n: "Anneler ocuklarm iki btn yl emzirirler. (Bu hkm) emmeyi tamm yaptrmak isteyenler iindir.,." (el-Bakara: 232) Kavlinden Dolay "ki Yldan Sonra St Emme Hkm Yoktur" Diyen Ve (Bu ki ene inde ken) Emmenin Aznn Da, ounun Da Haram Klacan Beyn Bab [52] 40-.......Bize u'be, el-E'as'tan; o da babas Eb's-Sa's Selm ibnu'I-Esved'den; o da Mesrk'tan; o da ie(R)'den tahds etti ki, ie'nin yannda bir adam varken Peygamber (S) ieri girdi. Peygamber bunu ho grmediini belli eder gibi yznn rengi deiti. Bunun zerine ie: Bu benim (st) kardeimdir! dedi. Peygamber de: "St kardelerinizin kim olduuna iyi dikkat ediniz. nk st, ancak alktandr (yn al giderendir)1* buyurdu [53]. mm Habbe, iki kzkardein nikhta birletirilmesinin caiz olmadm bilmeyerek hadsteki teklfi yapmt. 23- Fahln St (Yn Stn Meydana Gelmesine Sebeb Olan Erkekle Emen Kii
1451 / 2483

buhari

Arasnda St Harml Sabit Olur Mu?) Bab 41........ Bize Mlik, bn ihb'dan; o da Urvetu'bnu'z-Zubeyr'den; o da ie'den haber verdi ki, Eb'l-Kuays'n erkek kardei Ef-lah, hicb emrinin inmesinden sonra gelip ie'nin yanna girmee izin istiyordu. Bu Eflh, ie'nin st amcas idi. (ie dedi ki:) Ben ona izin vermekten ekindim. Rasrullah (S) gelince yaptm ii O'na haber verdim. Hemen Eflah'm benim yanma girmesine izin vermemi emretti [54]. 24- Emzirici Kadnn (Tek Bana) Emzirmeye ehdet Etmesi(Nin Hkm) Bab 42-.......Abdullah ibn Eb Muleyke yle demitir: Bize Eyyb haber verdi: Bana Ubeydullah ibnu Eb Meryem, Ukbetu'bnu'l-Hris'ten tahds etti. Abdullah ibn Eb Muleyke: Ben bu hadsi Ukbetu'bnu'I-Hris'ten iittim, lkin ben Ubeydu'bnu Eb Meryem'in hadsini daha iyi ezberlemekteyim, dedi. Ukbetu'bnu'l-Hris yle dedi: Ben bir kadnla evlendim -O mm Yahya bintu hb et-Temm'dir-. Akabinde bize siyah bir kadn geldi de: Ben sizin ikinizi de emzirdim, dedi. Bunun zerine ben Peygamber'e gittim ve: Ben Fuln'n kz Fulne ile evlendim, akabinde bize siyah bir kadn geldi de bana hitaben: Ben ikinizi de emzirmiimdir, dedi; bu kadn sznde yalancdr, dedim. Peygamber benden yz evirdi. Ben ise Peygamber'in yz cihetinden geldim de bir daha: O kadn yalancdr, dedim. Peygamber (S): "O siyah kadn her ikinizi de emzirdiini syledii hlde, evlendiin kadnla naslyaparsn? Bu kadn kendinden brak!'"buyurdu. Hadsin sonuncu rvsi Al ibn Abdillah el-Medn bu hadsi rivayet ederken, eyhi sml ibn Uyeyne'nin sebbbe ve orta parmayla iaret ettiini gstermitir. O da eyhi Eyyb esSahtyn'nin, Peygamber'in byle parmaklaryle iki ee iaret ederek sylediini gstermitir [55]. 25- Nikh Olunmalar Hall Olan Ve Haram Olan Kadnlar Ve Yce .Allah'n u Kavli Bab:

"Analarnz, kzlarnz* kzkardeleriniz, halalarnz, teyzeleriniz, birader kzlar, hemire kzlar, sizi emziren st analarnz, st hemireleriniz, karlarnzn analar, kendileriyle zifafa girdiiniz karlarnzdan olup himayelerinizde bulunan vey kzlarnz size haram klnd. Eer onlarla (vey kzlarnzn analaryle) zifafa girmemiseniz (onlarla evlenmenizde) size bir be's yok. Kendi sulbnzden gelmi oullarnzn karlar (ile evlenmeniz) ve iki kz kardei birlikte almanz da (keza haram edildi). Ancak geen gemitir. nk Allah hakkaten ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir. Sa ellerinizin mlik olduu kadnlar mstesna olmak zere, dier btn kocal kadnlar (da size haram edildi. Bu hrmetler) zerinize Allah'n farz olarak (yazlmtr). Onlardan madas ise -nmskr ve zinaya sapmam insanlar hlinde (yaamanz artyle) mallarnzla aramanz iin- size hall edildi. O hlde onlardan hangisiyle fidelendiyseniz, cretlerini takdir edildii vehile verin. O mehrin mikdrn ta 'yin ettikten sonra aranzda gnl holuu ile uyutuunuz ey hakknda stnze bir vebal yoktur. bhesiz ki Allah hakkyle bilicidir, mutlak hkm ve hikmet sahibidir" (en-Nis: 23-24) [56]. Enes ibn Mlik: "VeH-muhsentu mine'n-nisV\ yn kocal hr-re kadnlar nikhla almak
1452 / 2483

buhari

haramdr, ancak (harb esri olarak) sa ellerinizin mlik olduu kadnlar mstesnadr, dedi. O, mlik olan erkein, klesinin nikh altndan cariyesini ekip almasnda -bir rivayette: evlenmesinde- bir be's grmez. Yce Allah yle buyurdu: "Allah'a e tanyan kadnlarla onlar mna gelinceye kadar evlenmeyin. mn eden bir criye, mrik bir kadndan -bu sizin hounuza gitse de- elbet daha hayrldr. Mrik erkeklere de, onlar mn edinceye kadar (m'min kadnlar) nikhla-mayn. M *min bir kul, mrikten -o sizin hounuza gitse de- elbette hayrldr. Onlar sizi cehenneme arrlar. Allah ise, kendi iradesiyle, cennete ve mafirete arr. O, insanlara yetlerini apak syler. T ki iyice dnp ibret alsnlar** (ei-Bakara: 22i) [57]. bn Abbs: Drt zevce zerine ziyde olan kadn o erkee anas, kz ve kzkardeinin haram olduu gibi haramdr, dedi. Bize mm Ahmed ibn Hanbel yle syledi: Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, Sufyn esSevr'den tahds etti (ki o yle demitir): Bana Habb ibnu Sabit, Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, bn Abbs: Size nesebden yedi, evlilik sebebiyle de yedi kadn haram oldu, dedi, sonra da: "Hurrimet aleykum ummehatukum...^ (en-Nis: 225) yetini okudu [58]. Abdullah ibn Ca'fer (ibn Eb Tlib), Al'nin (baka kadndan) kz Zeyneb ile Al'nin kars Leyl bintu Mes'd arasn cem'etti. bn rn de: Bu birletirmede be's yoktur, demitir. el-Hasen elBasr bir kerresinde bu birletirmeyi kerh grm, sonra: Bunda be's yoktur, demitir. el-Hasen ibnu'l-Hasen ibn Al de bir gece iinde bir amcann iki kz (iki torunu) arasn cem' etmitir. Cbir ibn Zeyd, bir amcann iki ayr koldan gelen bu iki kz torununu bir adamn nikh altnda birletirmeyi -aralarnda meydana gelecek yarma sebebiyle hsmlk koparlaca iinkerh grmtr. (Buhr yle dedi:) Hlbuki Yce Allah'n: "Onlardan madas ise -nmskr ve zinaya sapmam insanlar hlinde mallarnzla aramanz iin- size hail edildi..." (en-Nis: 24) kavlinden dolay bu birletirmede haram klma yoktur. krime de bn Abbs'tan: Karsnn kzkardei ile zina ettii zaman, o arkee kendi kars haram olmaz, dediini syleyip naklet-mistir. Yahya ibn Kays el-Kind'den, e-a'b ile Eb Ca'fer'in, sab ile oynayan kimse hakknda: Eer o kii zekerini ocua girdirdi ise (yn onunla livta yapt ise) artk o ocuun anasyla evlenemez, dedikleri rivayet olunuyor [59]. (Buhr dedi ki:) Bu Yahya el-Kind, adaletle tannm deildir ve burada rivayet ettii ey zerinde mutbaa olunmamtr. Yine krime, bn Abbs'tan: Karsnn anasyle zina ettii zaman, kars bu zinkr erkee haram olmaz, dediini nakletmitir (nk haram, hall haram etmez). Eb Nasr el-Esed'den, bn Abbs'm bunu haram klm olduu da zikrolunuyor. (Buhr dedi ki:) Bu Eb Nasr'n, bn Abbs'tan bizzat iitmesi bilinmemitir. mrn ibn Husayn'dan, Cbir ibn Zeyd'den, el-Hasan el-Basr'den ve Irak ehlinin bzsndan, bunlarn her biri, kadnn anasyle zina ettii zaman o kadn kendisine haram olur dedikleri riva yet olunuyor. Eb Hureyre ise: Kadn yere yaptrmadka, yn onunla cima yapmadka kz, o erkee haram olmaz, demitir. Sad ibnu'l-Mseyyeb, Urvetu'bnu'z-Zubeyr ve ez-Zuhr, anasyle zina etse de zevcenin beraberinde ikaamet etmeye cevaz vermilerdir. ez-Zuhr: Al ibn Eb Tlib'in, karsnn anasyle zina etmi olan bir adam hakknda: Kansyle ikaameti haram olmaz, dediini nakletmitir (Bey-hak'nin lafz: Haram hall haram etmez). (Buhr yle dedi): Bu hads mrseldir (yn munkat'dr) [60].
26- Bb:

"Kendileriyle zifafa girdiiniz karlarnzdan olup himayenizde bulunan vey kzlarnz size
1453 / 2483

buhari

haram edildi. Eer onlarla zifafa girmemiseniz, size bir be's yok. Kendi sulbnzden gelmi oullarnzn karlar... " (en-Nis: 23). bn Abbs yle demitir: "Duhl", "Mess", "Lims" hepsi de cima'dan ibarettir. "Kadnn ocuunun kzlar erkee haram klnmakta, kadnn kzlar gibidir" diyen kimse, Peygamberin mm Habbe'ye kar syledii u "Ve bir daha bana kzlarnz ve kzkardelerinizi teklif etmeyiniz" hadsini hccet edinmitir. Yine byle oul ocuklarnn zevceleri de haram klnmakta oullarn halleleri, yn zevceleri gibidirler. Kz erkein himayesinde olmasa da "Rabbe = vey kz" ismi verilir mi? [61] Peygamber (S) kendine id bir vey kz -Zeyneb bintu mmi Seleme'yK onu bakp besleyecek olan kimseye -Nevfel elEc*ye- verdi. Ve Peygamber (S) kznn olu el-Hasen ibn Alfyi oul diye isimledi [62].
43-.......Bize Him, babas Urve'den; o da Zeyneb bintu Eb Seleme'den tahds etti ki, Eb Sufyn'm kz mm Habbe yle demitir: Ben: Y Raslallah! Eb Sufyn'n kz hemiremle evlenmek hususuna rabetin var m? dedim. Raslullah (S): "Ne yapaym?" dedi. Ben: Onunla nikahlanrsn! dedim. Raslullah: "Sen bunu arzu eder misin?" dedi. Ben de: (Evet arzu ederim) Ben Sen'in yannda ortaktan hl deilim. Ben Sen'in sevgin hakknda kz kardeimin bana ortak olmasn arzu ederim, dedim. Raslullah: "yi bil ki, fzkardein bana hail olmaz" buyurdu. Ben: Senin Eb Seleme'nin kzn istemekte olduun haberi bana ulat, dedim. "mm Seleme'nin kzn m?" dedi. Ben: Evet, dedim. Raslullah: "mm Seleme'nin kz (Zeyneb) benim (terbiyem altnda) vey kzm olmasa bile yine o bana hall olmaz. Beni ve onun babas Eb Seleme'yi Suveybe kadn emzirmitir. Bana kzlarnz ve kzkar-delerinizi teklif etmeyin" buyurdu. el-Leys ibn Sa'd yle dedi: Bize Him ibnu Urve: O, Durre bintu Eb Seleme'dir, diye tahds etti [63]. 27- Bb:

Ve iki kzkardei birlikte almanz da (haram edildi) ancak geen gemitir" (en-Nis: 23)
44-.......Bize el-Leys, Ukayl'dan; o da tbn ihb'dan tahds etti ki, ona Urvete'bnu'z-Zubeyr haber vermi; ona da Eb Seleme'nin kz Zeyneb haber vermi. mm Habbe yle demitir: Ben: Y Raslallah! Eb Sufyn'n kz kzkardeimi nikhla al! dedim. Raslullah (S): "Sen bunu arzu eder misin?" buyurdu. Ben de:
1454 / 2483

buhari

Evet arzu ederim. nk ortaktan hl deilim ve ben hayrda bana ortak olan kimsenin kzkardeim olmasn arzu ederim, dedim. Bunun zerine Peygamber (S): "Muhakkak bu bana halat olmaz" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Allah'a yemn ederim ki bizler Sen'in Eb Se-leme'nin kz Durre'yi nikh etmek istemekte olduunu konuup duruyoruz, dedim. Raslullah: "mm Seleme'nin kzn m?" diye sordu. Ben: Evet, dedim. Raslullah: "Vallahi mm Seleme'nin kz benim himayem altnda olmasa da yine o bana hall olmazd. nk o benim st kardeimin kzdr. Beni ve (onun babas) Eb Seleme'yi Suveybe kadn emzir-mitir. Bir daha bana kzlarnz ve kzkardelerinizi arz etmeyiniz" buyurdu [64].
28- Bb: "Kadn, Halasnn zerine Nikh Edilmez" 45-.......Bize sim el-Ahvel, e-a'b'den haber verdi ki, o da Cbir(R)'den: Raslullah (S) bir kadnn kendi halas zerine yhud kendi teyzesi zerine nikh olunmasn nehyetti, dediini iitmitir. Dvd ibn Eb Hind ile bnuAvn, e-a'b'den; o da Eb Hu-reyre'den olmak zere (bu hadsin bir rivayetini) sylediler. 46-.......Bize Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o da el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den olmak zere haber verdi ki, Raslullah (S): "Bir kadnla onun halas, yine byle bir kadnla onun teyzesi birlikte nikh olunmaz" buyurmutur [65]. 47-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Kabsa ibnu Zueyb tahds etti ki, o Eb Hureyre'den yle derken iitmitir: Peygamber (S) kadnn kendi halas zerine nikh olunmasn yine kadnn ve teyzesinin bir ahsa nikh olunmasn nehyetti. ez-Zuhr: Biz haram klmakta, kadnn babasnn teyzesini de bu menzilede gryoruz. nk Urve bana ie'den tahds etti ki, o: "Nesebden haram olan, stten haram klnz" demitir [66]. 29- Sar Bab 48-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S) ar(sretiyle nikh)dan nehyetmitir. r, bir kimsenin kzm dierine, o da kzn kendisine vermek zere aralarnda mehr de olmakszn evendirmesidir [67]. 30- Bb: Kadna Kendi Nefsini Bir Kimseye Hibe Etmesi (Hall) Olur Mu? 49-.......Bize Him tahds etti ki, babas Urve yle demitir: Havle bintu Hakm, nefislerim Peygamber'e hibe eden kadnlardan idi. Bunun zerine ie: Kadn kendim erkee hibe etmekten haya etmiyor mu? dedi. "Onlardan kimi dilersen (nevbetinden) geri brakr, kimi de dilersen yanna alabilirsin. Geri braktklarndan kimi istersen (yanna almakta) de sana glk yoktur... "(ei-Ahzb: 5i) yeti inince de ie: Y Raslallah! Rabb'in Tal (kadnlarn deil) ancak Sen'-in arzunun gereklemesine
1455 / 2483

buhari

abuk davranyor, dedim (demitir). Bu hadsi Eb Sad el-Meddib, Muhammed ibn Bir ve Abde ibn Sleyman; de Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie'-den olmak zere, bzs bzsnn rivayeti zerine artrarak rivayet etmilerdir [68].
31- hrmlnn Nikhlanmas Bab 50-.......Cbir ibn Zeyd: bn Abbs (R) bize, Peygamber (S) ihrml olduu hlde evlendi diye haber verdi, demitir [69]. 32- Raslullah(S)'In Mut'a Suretiyle Olan Muvakkat Nikh En Sonu Nehyetmesi Bab [70] 51-.......bm Uyeyne, ez-Zuhr'den yle derken iitmitir: Bana el-Hasen ibnu Muhammed ibn Al ile kardei Abdullah ibn Muham-med, babalar Muhammed ibnu'l-Hanefiyye'den haber verdiler ki, Al ibn Eb Tlib (R), bn Abbs'a: Peygamber (S), Hayber gazvesi zamannda mut'a nikhn ve evcil eeklerin etinin yenilmesini yasak etti, demitir [71]. 52-.......Eb Cemre yle demitir: Ben bn Abbs'tan iittim. Ona kadnla mut'a nikh yapmak soruldu da, o buna ruhsat verdi. Bunun zerine bn Abbs'n bir klesi, bn Abbs'a: Bu msade, ancak kadn ihtiycnn iddeti ve kadnlarn azl yhud buna benzer bir ibare (yn harb ve gazve) zamanlarna id deil miydi? dedi. bn Abbs da: Evet yledir, diye onu tasdk etti. 53-.......Cbir ibn Abdillah ile Selemetu'bnu'1-Ekva' (R); ikisi yle demilerdir: Bizler bir ordu iinde bulunduk. Raslullah'n elisi bize geldi de: Size mut'a suretiyle (muvakkat bir zaman iin) nikha ve evlenmeye izin verildi. Muvakkat bir zaman iin evlenebilirsiniz! dedi. bnu Eb Zi'b de yle dedi: Bana Seleme ibnu'l-Ekva'n olu Iys, babasndan; o da Raslullah(S)'tan olmak zere yle tahds etti: "Herhangibir erkekle bir kadn szleip, mddet ta'yn etmeyerek evlenmekte mutabk kalsalar, bunlarn birlikte yaamalar'mddeti gecedir. geceden sonra bu iftler bu mddeti artrmak isterlerse artrrlar yhud ayrlmak isterlerse birbirlerini terkedip ayrlrlar". Rv Seleme ibnu'1-Ekva' dedi ki: Bilmiyorum, bu msade bize; Peygamber'in sahblerine mahss birey mi yoksa btn msl-mn mmeti mi mildir? Eb Abdillah el-Buhr: Mut'ann hkmn Al, Peygam-ber(S)'den olmak zere: "O, neshedilmitir" diye beyn eyledi, dedi [72]. 33- Kadnn, Kendi Nefsini Salih Bir Erkee Arzetmesi Bab [73] 54-.......Ben Sabit el-Bunn'den iittim, yle dedi: Ben Enes ibn Mlik'in yannda idim. Mecliste Enes ibn Mlik'in kz da bulunuyordu. Enes u hadsi naklederek yle dedi: Bir gn Raslullah'-n huzuruna bir kadn geldi de nefsini Raslullah'a arzederek:
1456 / 2483

buhari

Y Raslallah! Bana bir ihtiycn var m (yn beni nikhla alr msn)? dedi. Enes'in kz bunu iitince: Baba, bu ne hayas kt kadnm! Vay bu ne fuhu ve fez-het, vay bu ne fuhu ve fezhet! dedi. Enes ibn Mlik: (Kzm yle syleme.) Emn ol ki, o kadn senden hayrldr. nk o, Raslullah'n peygamberlik ve rasllk erefine rabet edip (O'nun hanedan arasna girmek zere) kendisini Raslullah'a arz ve teklif etmitir! dedi [74].
55-.......Bize Eb Gassn (Muhammed ibn Mutarnf el-Meden) tahds edip yle dedi: Bana Eb Hazm, Sehl ibn Sa'd'dan yle tahds etti: Bir kadn kendi nefsini Peygamber'e arzetti. (Peygamber gzlerini indirip skt etti.) Orada bulunan bir sahb: Y Raslallah! Bu kadm benimle evlendir! dedi. Raslullah (S): "(Mehr olarak) yannda neyin var?" diye sordu. O sahb: Yanmda hibirey yoktur! dedi. Raslullah: "Haydi git, aratr ve demir bir yzk olsun (bul getir)" buyurdu. Sahb gitti. Sonra dnp geldi ve: Hayr y Raslallah, dnyalk birey; demir bir halka bile bulamadm. Ve lkin u izrm var. Bunun yarsn verebilirim! dedi. Rv Sehl ibn Sa'd dedi ki: Bu fakr sahbnin rids bile yoktu. Bunun zerine Peygamber (S): "Bu izrnla ne i grebilirsin? Onu sen giyersen kadnn stnde ondan birey bulunmaz, akta kalr. Kadn giyerse sen plak kalrsn!" buyurdu. Bunun zerine o zt bulunduu yere oturdu. Bu oturuu uza-ynca da (mdsiz bir hlde) kalkp gitti. Peygamber bu ztn (md-siz) gittiini grnce, onu ard -yhud arld- da ona: "Kur*n*dan ezberinde ne var?" diye sordu. Sahb: Ezberimde u sre var, u sre var, u sre var! diye birtakm sreler saymaa balad. Bunun zerine Peygamber: "Kur'n'dan ezberindeki srelere mukaabil seni bu kadna mlik kldk (yn bu sreleri kadna retmene mukaabil seni onunla evlendirdik)" buyurdu [75]. 34- nsann Kendi Kzn Yhud Kzkardeini Hayr Ehline Arzetmesi (Ve Bunda Bir Eksiklik Olmayaca) Bab 56-.......bn ihb yle demitir: Bana Salim ibn Abdillah haber verdi ki, o, babas Abdullah ibn Umer'den yle tahds ederken iitmitir: Kzkardeim Hafsa bintu Umer, kocas Huneys ibn Huz-fe es-Sehm'den -ki Raslullah'n sahblerinden idi ve Medine'de vefat etmiti- dul kald zamanki vaziyetini, babam Umer ibnu'l-Hattb yle bildirmiti: Hafsa dul kalnca ben Usnn ibn Affn'a gidip Haf-sa'y almasn teklif ettim. Usmn: Bu iim hakknda bir dneyim! dedi. Birka geceler bekledim. Sonra bana kavutu da: Dndm, bu gnmde evlenmemek ciheti bana hayrl grnd! dedi. Umer dedi ki: Ben sonra Eb Bekr es-Sddk'a kavutum. Ona da: stersen seni Hafsa bintu Umer ile evlendireyim! dedim. Eb Bekr skt etti, bana olumlu veya olumsuz bir cevb vermedi. Ben Eb Bekr'e bu sktundan dolay Usmn'dan daha ok gcendim. (Usmn bari menf olsun bir cevb vermiti.) Birka geceler daha bekledikten sonra RasluIIah Hafsa ile evlenmeye tlib oldu. Ben de kzm Raslullah'a nikh ettim. Bunun zerine Eb Bekr bir gn bana kavutuunda: Sanyorum ki, sen Hafsa'y bana teklf ettiin zaman, benim sana bir cevb vermediimden
1457 / 2483

buhari

dolay bana darlmsndr! dedi. Umer dedi ki: Ben de: Evet, dorudur, dedim. Eb Bekr yle dedi: O teklifin srasnda sana cevb vermeme hibir mni' yoktu. u kadar ki, Hafsa'y Raslullah'n zikretmi olduunu (yn onu alacan) biliyordum. Ben de Raslullah'n srrm aklayacak deildim. RasluIIah Hafsa'y terkedip almayacak olsayd, ben teklfini kabul edip onu alrdm [76].
57-.......Eb Seleme'nin kz Zeyneb yle haber vermitir: mm Habbe (Ramle bintu Eb Sufyn), Raslullah'a hitaben: Bizler aramzda Sen'in mm Seleme'nin kz Durre'yi nikh edip alacan konuup duruyoruz, dedi. Bunun zerine Raslullah (S): "Ben onu mm Seleme'nin zerine mi alacakmtm? Ben mm Seleme'yi nikh etmemi olsaydm bile Eb Seleme'nin kz bana hall olmazd. nk onun babas benim st kardeimdir" buyurdu [77]. 35- Azz Ve Cell Allah'n u Kavli Bab:

"Kadnlar nikhla isteyeceinizi tlatmanzda yhud byle bir arzuyu gnllerinizde saklamanzda zerinize bir vebal yoktur, Allah bilmitir ki, siz onlar mutlakaa hatrlayacaksnz* Ancak kendileriyle gizlice va'dlemeyin. (tlatma suretinde) meru' bir sz sylemeniz ise baka. (Farz olan iddet) sonunu buluncaya kadar da nikh ban balamaya azmetmeyin ve bilin ki, Allah kalblerinizde olan muhakkak biliyor. Artk O'ndan saknn ve yine bilin ki, bhesiz Allah ok mafiret edicidir, ok halimdir*9 (el-Bakara: 235). "Eknentum fenfusikum", "Nefislerinizde gizlediiniz" demektir. Koruduun ve gizlediin her bir ey, gizlenmi bireydir. (Buhr dedi ki:) Bana Talha bnu Gannm yle dedi: Bize Zaide ibnu Ku-dme, Mansr ibnu'1-Mu'temir'den; o da Muchid ibn Cebr'den tahds etti ki, bn Abbs "Fm arradtum bihi min htbetVn-nis" kavlin-deki ta'rzin tefsiri hakknda yle demitir: Erkek "Ben evlenmek istiyorum, bana sliha bir kadnn myesser olmasn ok arzu ettim" der. el-Kaasm ibn Muhammed de ta'rzi yle tefsir etmitir: Erkek, kadna: "bhesiz sen bana kar bir kermesin (yn ok ikrml bir kadnsn) ve ben sana ok rabet etmekteyim" der. Erkein "bhesiz Allah sana bir hayr sevkedecektir" ve bunun benzeri szleri de ta'rz nev'indendir. At ibn Eb Rebh yle demitir: Erkek ta'rz eder, aka sylemez. "Benim bir hacetim var, mjdelen, Allah'a hamdle sen nf-ka (yn geerli) bir kadnsn" der. Kadn da (ta'rz olarak sdece): "Senin sylemekte olduun sz iittim" der de ona herhangi birey va'eletmez. Kadnn velsi de kadnn bilgisi olmakszn bir va'dde bulunmaz. Eer kadn iddeti iindeyken bir erkee va'dde bulunsa da sonra erkek o kadn nikhla alsa, iddetinin bitmesi ardndan artk onlarn aras ayrlmaz. el-Hasan el-Basr: "Kadnlarla gizlice va'dlemeyin", "Zina etmeyin" ma'nsnadr, demitir. bn Abbs'tan zikrolunuyor ki "Kitb mddetine ulancaya kadar" sz, "ddet bitinceye kadar" ma'-nsinadr [78].
36- Evlendirmeden nce Kadna Bakma Bab [79]
1458 / 2483

buhari

58-.......ie (R) yle demitir: Raslullah (S) bana yle dedi: "Ben seni uykumda grdm. Melek senin suretini ipekten bir kuma parasnda getirip: te bu (resmin sahibi) senin mstakbel zevcendir, dedi. Sonra ben senin yznden rty atmda bir de baktm ki, o suret sensin. Cibril'in o sz zerine ben: Eer u ru'-ym Allah tarafndan gsterilmi ise, Allah bunu infaz edip yerine getirir, dedim" [80]. 59........Bize Ya'kb ibn Abdirrahmn Eb Hzm'dan; o da Sehi ibn Sa'd(R)'dan yle tahds etti:*Bir kadn Raslullah'a geldi de: Y Raslallah! Ben nefsimi Sana hibe etmek iin geldim, dedi. Raslullah (S), kadna bakt, ona doru bakn yukar kaldrp aaya indirdi. Sonra ban edi. Kadn, Raslullah'm kendisi hakknda hibir hkm vermediini grnce oturdu. Bunun zerine sa-hblerinden biri ayaa kalkt da: Ey Allah'n Elisi! Eer Sen'in bu kadna ihtiycn yoksa, onu benimle evlendir! dedi; Raslullah: "Yannda (mehr olarak) bir eyin var m?" diye sordu. O da: Hayr vallahi y Reslallah, bireyim yoktur! dedi. Raslullah: "Kendi aile halknn yanna git de bak aratr, birey bulabilir misin?" buyurdu. Sahb gitti. Sonra dnp geldi de: Hayr y Raslallah! Vallahi hibirey bulamadm, dedi. Raslullah: "Bak aratjr, velev ki demirden bir yzk olsun (bul getir)" buyurdu. Bunun zerine o sahb tekrar gitti, sonra dnp geldi de: Hayr vallahi y Raslallah, demirden bir halka da bulamadm. Velkin u izrm var, bunun yars kadnn olsun, dedi. Sehl: Bu sahbnin rids yoktu, demitir. Raslullah: "Sen izrnla ne yapabilirsin, neye yarar? Onu sen giyersen kadnn stnde ondan birey bulunmaz, ak kalr; onu kadn giyerse senin zerinde ondan birey kalmaz, sen plak kalrsn" buyurdu. Bunun zerine o sahb bulunduu yere oturdu. Bu oturuu uza-ymca da sonunda (mdsiz bir hlde) kalkt. Raslullah onun arkasna dnp gittiini grnce emretti de o zt geri arld. Gelince de Raslullah ona: "Kur'n'dan ezberinde ne var?" diye sordu. O sahb de: Ezberimde u sre var, u sre var, u sre var! diye birtakm sreler sayd. Raslullah: "Sen bu sreleri ezberinden okuyabilir misin?" diye sordu. Sahb: Evet okurum, cevbm verince, Raslullah: "Git, Kur'n'dan ezberindeki bu srelere mukaabil (yn bunlar o kadna retmene karlk) seni bu kadna mlik kldm" buyurdu [81]. 37- "Velnin zni Olmakszn Yaplan Nikh Mu'teber Deildir" Diyen Kimse Bab

nk Yce Allah'n "Kadnlar boadnzda, iddetlerini bitirdikleri zaman aralarnda meru' bir surette anlatklar takdirde, artk kendilerini kocalarna nikh etmelerine engel olmayn" (eiBakara: 232) kavli vardr. (el-Buhr dedi ki:) Bu engel olmadan nehyin iine dul da girmitir, bakire de byledir. Yce Allah (erkeklere hitb ederek): "... Mrik erkeklere de onlar mn edinceye kadar m'min kadnlar
1459 / 2483

buhari

nikahlamayn,.. n <ei- Bakara: 221) ve keza: "inizden bekrlar ve klelerinizden, cariyelerinizden slih olanlar evlendirin.,. " <en-Nr: 32) buyurmutur [82].
60-.......bn ihb yle demitir: Bana Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi; ona da Peygamber'in zevcesi ie (R) yle haber vermitir: Chiliyet zamannda nikh drt nevi' idi. Bunlardan biri, bugn insanlarn yapmakta olduklar nikhtr. yle ki: Erkek, dier bir erkekten velyetindeki kadn yhud kzm ister, akabinde o kadnn mehrini ta'ym edip mikdrn belirler. Sonra da o kadn nikh eder. Dier bir nikh ekli udur: Erkek, kendi kars hayzndan temizlendii zaman karsna: Kendini (eriflerden) fuln kimseye gnder de, ondan seninle cins mnsebet yapmasn iste! der. Ve kadnn o cins mnsebet yapmasn istedii erkekten gebe kald tebeyyn edinceye kadar kocas asla kadnna dokunmayp, ondan ayr durur. Kadnn gebelii belirince isterse kendi kocas o gebe kadnla cima yapar. Kocas bu baka erkekle cins mnsebet iini ancak ocuun necb-liine, asaletine rabet ettii iin yapar. te bu nikh, "Nikhu'l-istibd'" (yn bakasndan cins mnsebet isteme nikh) olur. Dier bir nikh nev'i de udur: On kiiden az bir cemat toplanrlar da bunlarn hepsi bir kadnn yanna girerler ve herbiri ayr ayr kadnla cima yapar. Netcede kadn bundan gebe kalp da dourduu ve ocuunu dourmasnn ardndan birka geceler getii zaman o erkeklere haber gnderir. Artk o erkeklerden hibiri gelmemezlik edemez. Nihayet hepsi kadnn yannda toplanrlar. Kadn onlara hitaben: inizden meydana gelip de dourmu bulunduum ocuu tandnz. Bu ocuk, senin olundur y Fuln! der. Ve kadn, onlardan arzu ettii kimsenin ismini syler. Bylece kadnn ocuu, o adamn nesebine katlr. smini syledii o erkek, bu ocuktan ekinmeye, yn onu kabul etmemeye muktedir olamaz. Drdnc nevi' nikh yledir: Birok insanlar toplanrlar da bir kadnn yanna girerler. O kadnn yanma gelen erkeklerden hibiri ekinemez. Bu kadnlar birtakm fahielerdir ki, bunlar kendi kaplar zerine bir almet olsun diye birer bayrak dikerlerdi. Artk kim isterse bu bayrakl kadnlarn yanna girer. Bunlardan biri gebe kalp da ocuunu dourduu zaman, o erkekler kadn iin toplanrlar ve kendileri iin birka kaaif, yn iz srmekte maharetli kimseler arrlar. Sonra bu kaaifler o kadnn ocuunu, karar verdikleri kimsenin nesebine katarlar. Bylece ocuk onun soyuna katlr ve o ahsn olu diye arlr. O zt bundan ekinemez. Nihayet Muhammed (S) hakk ile peygamber gnderilince insanlarn bugnk nikh mstesna olmak zere, bu chiliyet nikhlarnn hepsini ykt [83] 61-.......Bize Vek\ Him ibn Urve'den; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti. "Senden kadnlar hakknda fetva isterler. De ki: Onlara dir fetvay size Allah veriyor. Kendileri iin yazlm olan (farz edilmi olan mrs). onlara vermediiniz ve nikhlarn da beenip istemediiniz yetim kzlar ve kk ocuklar hakknda, bir de yetimlere kar adaleti ayakta tutmanz hususunda ite Kitb'da okunup duran yetler... "(en-Nis: 127) yetinin tefsirinde, ie yle demitir: Bu o yetm kz hakkndadr ki, bir adamn yannda bulunur. Hatt o kz, erkein malnda onun bir orta da olabilir. te o erkek bu kza daha lyk olduu hlde, onu kendisi nikhla almak istemez ve kzn malnda baka bir erkein kendisine ortak olmasn irkin grd iin, o kz baka bir erkee de nikahlamaz, malndan dolay o kz bakasyle evlenmesinden men' eder durur [84].

1460 / 2483

buhari

62-.......Bize ez-Zuhr tahds edip yle dedi: Bana Salim haber verdi. Ona da babas Abdullah ibn Umer yle haber vermitir: Kzkardem Hafsa bintu Umer, kocas Huneys ibn Huzfe esSehmfden -ki Peygamber'in sahblerinden ve Bedir ehlinden olup Medine'de vefat etmiti- dul kald zamanki vaziyetini babam Umer yle bildirmiti: Hafsa dul kalnca, Usmn ibn Affn'a kavutum da Hafsa'y almas iin ona teklif ettim. Eer istersen Hafsa'y sana nikh edeyim, dedim. Usmn: Bu iimde bir dneceim, dedi. Birka geceler bekledim. Sonra bana kavutuunda: Bu gnmde evlenmemem ciheti bana daha hayrl grnd, dedi. Umer dedi ki: Mteakiben Eb Bekr'e kavutum ve ona da: stersen Hafsa'y sana nikh edeyim, dedim...[85] 63-.......el-Hasen el-Basr "Z- ta'dulhunne" yetinin tefsri hakknda yle demitir: Bana Ma'kl ibn Yesr (R) tahds edip yle dedi: -Bu yet zten onun hakknda inmiti- Ben (ismi Cumeyl bintu Yesr olan) bir kzkardeimi bir adamla evlendirdim. Bu adam kz-kardeimi boad. ddeti tamam olunca da gelip beni istiyordu. Ben de ona: Seni vaktiyle kizkardeimle evlendirmi, onu sana bir aile dei yapm ve sana her vehile ikram etmitim. Fakat sen bunlara kar kardeimi boadn. Sonra da gelip onu tekrar istiyorsun. Hayr vallahi, kardeim sana ebediyyen dnp varmaz! dedim. Fakat bu adam kusursuz (iyi) bir kimse idi. (Kzkardeim olan) kadn da ona dnmek istiyordu. te bunun zerine Allah u "Kadnlar boadnz da iddetlerini bitirdiler mi, aralarnda meru' bir surette anlatklar takdirde, artk kadnlarn kendilerini kocalarna nikh etmelerine engel olmayn... "(ei-Bakara: 232) yetini indirdi. Bunun zerine ben: Y Raslallah! imdi ne yapaym? dedim. Rv: (Raslullah'n emri zerine) kzkardeini yeni bir akd ile eski kocasyle evlendirdi, dedi [86]. 38- Bb: Vel Bizzat Kendisi Kadn steyen Olduu Zaman (Caiz Olur Mu, Olmaz M?) [87]

Mugre ibn u'be (amcasnn kz olan) bir kadn istedi. Mugre o kadna (nikh velayetinde) insanlarn en yakn bulunduu hlde, o kadnn veliliini baka bir adama emr ve tahss etti de, o adam Mugre'yi o kadnla evlendirdi. Abdurrahmn ibn Avf da Kaarz kz mm Hakm'e: Sen evlendirme iini bana verir misin? dedi. Kadn da: Evet veririm, deyince, Abdurrahmn: Ben seni (talihlerin arasndan fulnla) evlendirdim, dedi. bn Cureyc yle ded: Ben, At ibn Eb Rebh'a: Bir kadn var, onun bir amca olu kendisini istedi, dedim. At bana: Ben seni nikh ettim szne hid tutsun yhud kadnn airetinden br adama, kadn onunla evlendirmesini emretsin! Dedi [88]. Sehl ibn Sa'd (R) yle dedi: Bir kadn, Peygamber(S)*e: Ben nefsimi Sana hibe ediyorum! dedi. Bunun zerine baka bir adam: Y Raslallah! ayet Sen'in bu kadna ihtiycn yoksa, onu benimle evlendir, dedi [89].
1461 / 2483

buhari

64-.......Bize Him, babas Urve'den; o da ie'den tahds etti. ie: "Senden kadnlar hakknda fetva isterler. De ki: Onlara dir fetvay size Allah veriyor: Kendileri iin yazlm olan (farz edilmi olan mrs) onlara vermediiniz ve nikhlarm da beenip istemediiniz yetim kzlar ve kk ocuklar hakknda, bir de yetimlere kar adaleti ayakta tutmanz hususunda ite Kitb 'da okunup duran yet* /er..."(en-Nis: 127) kavlinin tefsri yolunda yle demitir: Bu o yetime kzdr ki, erkein malnda erkee ortak olduu hlde, erkein himayesinde bulunur, erkek onunla evlenmeyi istemez, malnda kendisi zerine girecei iin o kzcaz baka bir adamla evlendirmez ve kz evlenmekten habseder durur. te Allah o vellerin, byle kadnlar evlenmelerinden men' etmelerini nehyetti [90]. 65-.......Bize Sehl ibn Sa'd tahds edip yle dedi: Bizler Peygamber'in yannda oturuyorduk. Derken bir kadn geldi de kendi nef sini Peygamber'e arzediyordu. Peygamber kadna doru bakn alaltp ykseltti, fakat kadna bir cevb vermedi. Bunun zerine sa-hblerinden bir adam: Y Raslallah! Bu kadn benimle evlendir! dedi. Raslullah (S): "Yannda mehr olacak herhangi birey var m?" dedi. Sahb: Yanmda hibireyim yoktur, dedi. Raslullah: "Demirden bir yzk de mi yok?" dedi. Sahb: Demirden bir yzk de yoktur, lkin ben u stmdeki bur-demi ikiye blerim de yarsn kadna verebilirim, dier yary da kendim alrm, dedi. Raslullah: "Bu olmaz. Senin ezberinde Kur'n 'dan birey var m?" dedi. Sahb: Evet vardr, deyince Raslullah ona: "Git, ben seni, sendeki Kur'n mukaabilinde o kadnla evlendirdim" buyurdu [91]. 39- Yce Allah'n: 'Kadnlarnz iinden artk detten kesilmi olanlarla henz detini grmemi bulunanlarda eer bhe ederseniz, onlarn iddeti aydr..." (et-Talk: 4) Kavlinden Dolay nsann Kendi Kk ocuklarn Nikh Etmesi(Nin Cevaz) Bab

nk Allah bu yette, buldan evvelkilerin iddetlerini de ay yapmtr [92].

66-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) ie ile ie alt yanda iken evlenmi, ie dokuz yanda iken de zifafa girdirilmi, Peygamber'in yannda da dokuz sene kalmtr [93]. 40- Babann Kendi Kzn, En Byk mmla Evlendirmesi Bab

Umer (R): Peygamber (S) benden kzm Hafsa'y istedi, ben de Hafsa'y O'nunla evlendirdim, demitir [94]
67-.......Bize Vuheyb, HimibnUrve'den; o dababas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) ie ile, ie alt yanda iken evlenmi, dokuz yanda iken de zifafa girmitir. Him: ie'nin, Peygamber'in yannda dokuz sene kald bana haber verildi, demitir [95].

1462 / 2483

buhari

41- Bb: Sultn Bir Veldir

nk Peygamber (S): "Biz seni ezberindeki Kur'n mukaabilinde o kadnla evlendirdik" buyurmutur [96].
68-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Raslullah'a bir kadn geldi de: Ben nefsimi Sana hibe ettim, dedi ve uzun mddet ayakta dikildi. Bunun zerine bir adam: Eer o kadna Sen'in bir ihtiycn yoksa, beni onunla evlendir, dedi. Raslullah (S): "Yannda kadna mehr verecein birey var m?" diye sordu. O zt: Yanmda u izrmdan baka bireyim yoktur, dedi. Raslullah: "Eersen izrn o kadna verirsen, sen izrsz olarak oturur kalrsn; onun iin sen baka birey aratr" buyurdu. O zt: Ben hibirey bulamyorum, dedi. Raslullah: "Aratr, velev demirden bir yzk olsun (bul getir)" dedi. Fakat o zt bunu da bulamad. Bunun zerine Raslullah ona: "Ezberinde Kur'n'dan birey var m?" diye sordu. O zt, isimlerini syledii birka sre iin: Evet u sre, u sre vardr, dedi. Raslullah: "Kur'n'dan ezberinde bulunan srelere mukaabseni o kadnla evlendirdik" buyurdu. 42- Bb: Baba Ve Ondan Baka Olan Vel, Bakire Olsun, Dul Olsun; Kadnn Rzs Olmadka Nikh Yapamaz 69-.......Eb Hureyre (R) yle tahds etmitir: Peygamber (S): "Dul kadn kendisinin aka emri alnmadka nikh olunmaz. Er grmedik kz da kendisinden izin alnmadka nikh olunmaz" buyurdu. Mecliste hazr bulunanlar: Y Raslallah! Bakire bir kzn izni nasl olur? diye sordular. Raslullah: "Onun izni skt etmesidir" buyurdu. 70-.......Bize el-Leys, Abdullah ibnu Eb Muleyke'den; o da ie'nin zdls olan Eb Amr Zekvn'dan olmak zere tahds etti ki, ie (R): Y Raslallah! Er grmedik kz utanr (iznini bildirmez), demitir de, Raslullah (S): "Onun rzs, susmasdr" buyurmutur [97]. 43- Bb: Adam Kzn, Kz stemedii Hlde Evlendirdii Zaman, Bu Adamn Nikh Reddedilir 71- Bize sml ibn Eb Uveys tahds edip yle dedi: Bana (byk mm) Mlik ibn Enes, Abdurrahmn ibnu'l-Kaasm'dan; o da babas el-Kaasm'dan; o da Yezd ibnu Criye'rn iki olu Abdurrahmn ile Mucemmi'den; onlar da Hansa bintu Hizam el-Ensriyye'-den yle tahds etti: Hans'y babas, iznini almadan evlendirmiti. Hlbuki Hansa dul idi ve bu evlilii istemedi. Raslullah'a gidip ikyet etti. Raslullah (S) da onun nikhn redd ve ibtl eyledi. 72- Bize shk ibn Rhye tahds etti. Bize Yezd ibn Hrn haber verdi. Bize Yahya ibn Sad
1463 / 2483

buhari

haber verdi ki, ona da el-Kaasim ibn Muhammed (ibn Eb Bekr es-Sddk) tahds etmi; ona da Abdurrahmn ibn Yezd ile kardei Mucemmi' ibn Yezd ikisi de yle tahds etmilerdir: Hizam ismiyle arlan bir adam, kendi kzn nikh etmiti... Bunun devam da geen hads tarzndadr [98].
44- Yetm Kzlarn Evlendirilmeleri Bab

nk Yce Allah'n u kavli vardr: "Eer yetim kzlar hakknda adaleti yerine getiremiyeceinizden korkardanz, sizin iin hali olan dier kadnlardan ikier, er, drder olmak zere nikh edin..." (en-Nis: 3). Kadn isteyen kimse velye: Beni Fulne kadnla evlendir, dedii; vel de bir mddet elendikten sonra evlendirir yhud vel, kadn isteyene: Mehr verecek bir eyin var m? dedii; onun da: Yanmda u ve u var, dedii; yhud ikisi de bir sre bekledikten sonra vel: Ben seni o kadnla evlendirdim, dedii zaman; bu suretteki evlendirme caizdir. Bu konuda Sehl ibn Sa'd'n Peygamberden rivayet ettii ok geen hadsi vardr.
73-.......Bize uayb ibn Eb Hamza, ez-Zuhr'den haber verdi. Ve el-Leys yle dedi: Bana Ukayl, tbn ihb'dan haber tahds etti. Bana Urve ibnu'z-Zubeyr haber verdi ki, o ie'ye u yetin tefsirini sorup yle demitir: Ey anacm! "Eer yetim kzlar hakknda adaleti yerine ge-tiremiyeceinizden korkarsanz... yhud mlik olduunuz criye (ile yetinin)..." (en-Nis: 3). ie yle demitir: Ey kzkardeimin olu! Bu yetme kz, velsinin himaye ve terbiyesi altnda bulunur, derken o vel, yetm kzn gzelliine ve malna rabet eder, fakat kza verecei mehrden eksiltme yapmak ister. te bu yette o eit veller, velayetleri altndaki yetm kzlar -mehirlerini kemle ulatrmakta adalet yapmadka- nikh etmekten nehyohmdular ve bunlardan baka kendilerine hall olan kadnlardan nikh etmeleri ile emrohmdular. ie (rivayetine devamla) dedi ki: Bu yet indikten sonra insanlar Raslullah(S)'tan fetva istediler. Bunun zerine Allah u yeti indirdi: "Senden kadnlar hakknda fetva isterler. De ki: Onlara dir fetvay size Allah veriyor: Kendileri iin yazlm olan (mrs) onlara vermediiniz ve nikhl-larn da beenip istemediiniz yetm Kzlar ve (henz ergin olmayan) kk ocuklar hakknda, bir de yetimlere kar adaleti ayakta tutmanz hususunda ite Kitb'da okunup duran yetler..." (en-Nis: 127). Azz ve Cell Allah onlara bu yette unu indirdi ve durumlarn tesbt etti: Yetm kz, mal sahibi ve gzellik sahibi olduu zaman, veller onun nikhna, nesebine ve (emslininkinden az olan) mehrine rabet ederler. Kz, mal ve gzellik azlnda bulunup da kendisi rabet edilmemi bir kimse olduu zaman ise, veller onu terkedip baka kadnlar almaktadrlar. ie dedi ki: O yetm kzlara rabet etmez olduklar zaman, onlar terkedip de almadklar gibi, yetm kzlara rabet ettikleri zaman onlar nikh etme haklan yoktur. Ancak bu kzlara adalet etmeleri ve onlara haklar olan en yksek mehri vermeleri hlinde nikh edebilirler [99]. 45- Bb: Kadn steyen Kii Velye Hitaben "Beni Fulne Kadnla Evlendir" Dedii, Velnin De "Ben Seni una Ve una Mukaabil O Kadnla Evlendirdim'1 Dediinde; Vel, Kocaya: "Raz Oldun Mu?" Yhud "Kabul Ettin Mi?" Diye Sormasa Da Bu Nikh Caiz Olmutur
1464 / 2483

buhari

74-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Eb Hzm'dan; o da Sehlibn Sa'd(R)'dan olmak zere yle tahds etti: Bir kadn Peygamber (S)'e geldi de nefsini O'na arzetti. Peygamber bu teklf zerine: "Bugn benim iin kadnlara hibir hacet yoktur"buyurdu. Bunun zerine bir adam: Y Raslallah! Beni bu kadnla evlendir! dedi. Raslullah ona: "Yannda ne var!" diye sordu. O: Yanmda hibirey yok! dedi. Raslullah: "Sen o kadna (mehr olarak) birey ver, velev demirden bir yzk olsun" buyurdu. O sahb: Bende verecek hibirey yoktur, dedi. Bu sefer Raslullah: "Yannda Kur'n'dan ne var?" diye sordu. O zt: u ve u (sreler) var! dedi. Raslullah: "Senin ezberinde bulunan Kur'n'la (yn Kur'n' kadna retmen mukaabilinde) ben seni o kadnla evlendirdim" buyurdu [100]. 46- Bb: Bir Erkek, M'min Kardeinin Nikh Etmek zere Tlib Olduu Kadna -0 Bundan Vazgemedike- Tlib Olmaz 75-.......Bize bn Cureyc tahds edip yle dedi: Ben Nfi'den iittim, yle tahds ediyordu: bn Umer (R) yle diyordu: Peygamber (S), sizin bznz bir meta' satn almak zere iken br bzsnn o met' satn almaya kalkmasn nehyetti. Ve yine bir erkek, m'min kardeinin nikh etmeye tlib olduu bir kadn istemeye kalkmaz. Meer ki, ikinci istemezden evvel, birinci tlib vazgemi olmal yhud da birinci tlib, ikincisinin istemesine izin vermelidir. 76-.......Eb Hureyre (R) Peygamber'den naklederek syledi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Zanndan saknn. nk zann, szn en yalandr, insanlarn gizli ve eksik eylerim aratrmayn, topluluun konumasn iitmeye almayn, birbirinizle f ke yarna girimeyin, birbirinizle Allah kullar kardeler olunuz. Bir erkek, m'min kardeinin istemekte olduu kadn - o m'min istemeyi terkedinceye kadar- nikh etmek iin istemeye kalkmaz" [101]. 47- Kadn stemeyi Terketmenin Tefsiri Bab 77-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Salim ibnu Abdillah haber verdi ki, kendisi Abdullah ibn Umer(R)'den iitmitir. O yle tahds ediyormu: Kzkardeim Hafsa dul kald zaman, babam Umer ibnu'l-Hattb onun durumu hakknda yle dedi: Ben Eb Bekr'e kavutum da ona: Eer istersen Umer'in kz Hafsa'y sana nikh ederim, dedim. Birka geceler bekledim. Sonra Hafsa'y Raslullah (S) istedi. Akabinde Eb Bekr bana kavutu da yle dedi: Muhakkak ki bana arzettiin hususta sana cevb vermeme mni' olan ey, ancak Raslullah'n Hafsa'y zikretmi olduunu bilmi olmamdr. Ben Raslullah'n srrn aklayacak deildim. ayet Raslullah Hafsa hakkndaki dncesini brakayd, ben elbette onu kabul ederdim. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Ynus ibn Yezd, Ms ibn Ukbe ve bnu Eb Atk de uayb ibn Eb Hamza'ya mutbaat ettiler [102].
1465 / 2483

buhari

48- Nikh Akdi Srasnda Hutbe(Nin Mstehbl) Bab 78-.......Zeyd ibn Elem yle demitir: Ben bnu Umer(R)'den iittim, yle diyordu: Medine'nin dou tarafndan iki adam geldi de birer hutbe yaptlar. Bunun zerine Peygamber (S): "bhesiz beyndan bir ksm sihrdir (yn insan byleyicidir)" buyurdu [103]. 49- Nikhta Ve Dn Anda Deff almak Bab 79-.... Hlid ibn Zekvn yle demitir: er-Rubeyy' bintu Mu iimizde bir Peygamber varchr ki, O, yann ne olacam, bilir! dedi. Bunun zerine Peygamber, kza. syle!" "Bunu brak da evvelce sylemekte olduun szleri soye. buyurdu [104]. 50- Yce Allah'n: "Kadnlarn mehirleriniyrekten isteyerek ve Allah'tan bir atyye olarak verin... (en-Nis: 4) Kavli; Mehrin ou Ve Caiz Olacak En Az Mikdr Bab

Ve yine Yce Allah'n: "Eer bir zevceyi brakp da yerine baka bir zevce almak isterseniz, brne yklerle (mehr) vermi olsanz bile, iinden birey almayn,.. " (en-Nis: 20) kavli ve yine zikri ulu olan Allah'n: "Kendileriyle temas etmediiniz yhud kendilerine bir mehr ta yyn eylemediiniz kadnlar boamsanz, bunda zerinize vebal yoktur, -onlar zengin olan kudretince, darda bulunan da hlincema *rf bir fide ile fidelendiriniz. Bu, iyilik etmek iarnda bulunanlarn zerine bir bortur" (el-Bakara: 236) kavli. Ve Sehl ibn Sa'd da: Peygamber (S): "Velev demirden bir yzk olsun (bulup kadna ver)" buyurdu, dedi.
80-.......Bize u'be, Abdulazz ibn Suheyb'den; o daEnes(R)'ten yle tahds etti: Abdurrahmn ibn Avf, bir ekirdek (yn be dii> hem) zerine bir kadnla evlendi. Akabinde Peygamber (S) onda gveylik ferah ve ne'esi grd de, kendisine sordu. Abdurrahmn da: Ben bir kadnla bir ekirdek arl mehr zerine evlendim, dedi. Katde'den; o da Enes'ten gelen rivayette: Abdurrahmn ibn Avf, bir ekirdek arlndaki altn mehre karlk bir kadnla evlendi, tarzndadr [105]. 51- Kur'n retmeye Karlk Ve Mehr Zikretmeksizin Evlendirme Br 81-........ Ben Eb Hzm'dan iittim, yle diyordu: Ben Sehl ibn Sa'd es-Sid<RVden iittim, yle diyordu: Ben Rasulullan in yannda bir topluluk iinde idim. O srada bir kadn geldi de: Y Rasallah! Bu kadn nefsini Sana hibe etmitir, sen bu kadn hakknda re'yini ortaya koy! dedi. Raslullah (S) kadna hibir cevb vermedi. Sonra kadn ayaa kalkt da yine: Y Raslallah! bhesiz bu kadn kendi nefsini Sana hibe etmitir. imdi Sen bu kadn hakknda re'yini bakp bildir! dedi. Raslullah ona bu sefer de bir cevb vermedi. Sonra kadn nc kerre ayaa kalkt da yine: Y Raslallah, bhesiz bu kadn kendi nefsini Sana hibe etmitir. Sen onun hakknda re'yini kullan! dedi. Bunun zerine bir adam ayaa kalkt da: Y Raslallah! O kadn benimle nikh et! dedi. Raslullah:
1466 / 2483

buhari

"Yannda (mehr verecek) birey var m?" diye sordu. O zt: Hayr yok, dedi. Raslulah: "Git de aratr, demirden bir yzk olsun bul" buyurdu. Bunun zerine o zt gitti, aratrd, sonra geldi ve: Ben hibirey bulamadm, demirden bir yzk dah bulamadm, dedi. Raslullah: "Sende Kur'n'dan birey var m?" diye sordu. O zt: Bende (yn ezberimde) u sre ve u sre var, dedi. Raslullah: "Git, ben sendeki Kur'n'a karlk (yn Kur'n' kadna retmene karlk) onu sana nikh ettim" buyurdu [106].
52- Eyalarla Ve Demirden Yzkle Mehr Yaplmas Bab 82-.......Bize Vek', Sufyn es-Sevr'den; odaEbHzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd(R)Man tahds etti ki, Peygamber (S) bir adama hitaben: "Velev demirden bir yzkle olsun evlen" buyurmutur [107], 53- Nikhta Hall Olan artlar Bab

Umer ibn Hattb da: Hukukun durak yerleri, artlarn yanndadr, demitir. el-Misver ibn Mahrame de yle demitir: Ben, Peygamber(S)'den iittim, kendisi bir damadn zikretti de onu dmdh hususunda vd ve vgsn gzel yapt: "O bana sz sylediinde doru syledi, va'd ettiinde bana va'dini yerine getirdi" buyurdu [108].
83-.......Bize el-Leys, Yezd ibn Eb Habb'den; o da Eb'l- Hayr'dan; o da Ukbe ibn mir'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Yerine getirdiiniz artlarn yerine getirmeniz en hakl olan, ken disiyle fercleri hall klmak istediiniz mehr artdr" buyurmutur [109]. 54- Nikh Srasnda art Klnmas Hall Olmayan artlar Bab

Abdullah ibn Mes'd da: Bir kadn, kzkardeinin talkn kendi nikh iin art klamaz, demitir.
84- Bize Ubeydullah ibn Ms.Zekeriyy ibn Eb Zide'den; o da Sad ibn brahim'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'-den tahds etti ki, Peygamber (S): "Hibir kadna, kzkardeinin anandaki ni'metin kendi kabna boalmas iin onun talkn istemek (ve onun yerine nikh olmak) hall olmaz. Kzkardeinin talkn isteyecek kadn iyi bilmelidir M, ezelde ona ne takdir olundu ise, kendisine id olan ni'met ancak odur" buyurmutur [110]. 55- Evlenen Kimsenin Zafern Boyas Srnmesi(Nin Cevaz) Bab

Bu sar boya hadsim Abdurrahmn ibn Avf, Peygamber(S)'den rivayet etti.

85-.......Bize Mlik, Humeyd et-Tavl'den; o da Enes ibn Mlik(R)'ten yle haber verdi: Abdurrahmn ibn Avf, Raslullah' ziyarete geldi. Kendisinde (evlenenlere mahss olan) san
1467 / 2483

buhari

boya izi vard. Raslullah (S) ona sordu, o da kendisinin Ensr'dan bir kadnla evlenmi olduunu haber verdi. Raslullah: "O kadna ne kadar mehr verdin?" diye sordu. Abdurrahmn: Altndan bir ekirdek arl (yn be dirhem) verdim, dedi. Raslullah (S) ona: "Bir koyunla olsun dn a yap" buyurdu [111].
56- Bb:

(Bu, kendinden nceki bbdan bir fasl gibidir.)

86- Bize Msedded tahds etti. Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, Humeyd'den tahds etti ki, Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) Zeyneb bintu Cah ile evlendi de mslmnlar zerine hayr bol yapt. Peygamber evlendii zamanlarda yapmakta olduu gibi (insanlar yemekten sonra otururlarken) dar kt, m'minlerin annelerinin hcrelerine varp onlara du ediyor, onlar da kendisine du ediyorlard. Sonra hcrelerden ayrld ve (yemekte hazr bulunanlardan) iki kiiyi gecikmiler grd de yine hcresinden geri dnd. (O iki kii Peygamber'i grnce abuk dar kp gittiler.) Enes: Ben o iki kiinin klarn Peygamber'e haber mi verdim yhud kerdisine haber mi verildi, bilmiyorum, dedi [112]. 57- Bb: Evlenen Kimseye Nasl Du Edilir? 87-.......Bize Hammd ibnu Zeyd, Sabit el-Bunn'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S), Abdurrahmn ibn Avf in zerinde san boya izi grnce: "Bu nedir?" diye sordu. O da: Ben altndan bir ekirdek arl mehr zerine bir kadnla evlendim, dedi. Peygamber: "Breke'llhu leke (= Allah sana mbarek eylesin)/ Bir koyunla da olsa dn ziyafeti ver!" buyurmutur [113]. 58- Gelin Ve Gveye Hidyet Edip Yol Gsteren Kadnlara Ve Gelin le Gveye Du Bab 88-.......Bize Al ibn Mushir, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Peygamber (S) beni akd ve nikh eylemiti. Annem mm Rmn beni getirdi de Peygam-ber'in evine girdirdi. Evin iinde Ensr'dan birtakm kadnlar hazr bulunuyorlard. Bunlar (anama, berberindekine ve geline): Hayr ve bereket zere geldiniz; hayrl ksmet zerine geldin! Dediler [114]. 59- Gazveye kmadan nce Zifafa Girmek steyen Kimse Bab 89-.......Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek, Ma'mer ibn RicTden; o da Hemmm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Peygamberlerden biri gazveye gitmek istediinde kavmine hitaben: Bir kadnn nikhna mlik olup da henz onunla zifaf yapmam ve onunla zifaf yapmay istemekte bulunan hibir erkek, bu seferimde beni ta'kb etmesin! diye emir verdi" [115]. 60- Dokuz Yanda Bulunan Bir Kadnla Zifafa Giren Kimse Bab
1468 / 2483

buhari

90-.......Bize Sufyn es-Sevr, HimibnUrve'den; o da babas Urve'den tahds etti ki, Peygamber (S)ie ile, ie alt yanda iken akd yapm, dokuz yanda iken de zifaf yapmtr. ie, Pey-gamber'in yannda dokuz sene kalmtr [116]. 61- Sefer Esnasnda Kadnla Zifafa Girmek Bab 91-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) Hayber(den dnte onun)la Medne arasnda gn ikaamet etti. Bu mddet iinde Peygamber'in Safiyye bintu Huyey ile evlenmesi vki' oldu. Ben de mslmnlan Peygamber'in dn ana da'vet ettim. Bu ziyafette ekmek ve et yoktu. Peygamber yemek sofralarnn yaylmasn emretti. Akabinde bunlarn iine de hurma, ya ve akt denilen kuru yourt konulmutu. te bu, Peygamber'in dn ziyafeti olmutu. Bu srada mslmnlar kendi aralarnda: Safiyye, m'minlerin analarndan birisi (hrr bir kadn) midir, yoksa Peygamber'in sa elinin mlik olduu cariyelerden biri midir? dediler. Bzlar da: Eer Peygamber, Safiyye'yi rterse o, m'minlerin analann-dandr. Eer rtmezse Safiyye, Peygamber'in sa elinin mlik olduu bir criyedir! dediler. Peygamber hareket etmeye karar verince bineinin arkasna Safiyye iin bir yer hazrlatt. nsanlarla Safiyye arasna da bir perde uzatt. (Bylece Safiyye, m'minlerin analarndan biri oldu.)[117] 62- Kiinin Gndzleyin (tan Veya Znet in) Dn Alay Ve Ate Yakma Olmakszn Nikhlsyle Gerdee Girmesi Bab 92-.......ie (R) yle demitir: Peygamber (S) benimle evlendi. Akabinde annem mm Rmn beni getirdi de Peygamber'in evine girdirdi. O zaman beni kuluk vaktinde birdenbire Raslullah'tan (O'nu anszn grvermemden) baka birey korkutup heyecanlandrmad [118]. 63- Kadnlar in Etraf Saakl Dek Yzleri, Demeler Ve Benzeri eyler (Edinmenin Cevaz) Bab 93-.......Bize Muhammed ibnu'l-Munkedir tahds etti ki, Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: (Evlendiim srada) Raslullah (S): "Etraf saakl dek yzleri, demeler edindiniz mi?" diye sordu. Ben: Y Raslallah! Bizim byle dek yzleri ve demelerimiz nereden olacak? dedim. Raslullah: "Muhakkak ki yaknda byle demeler olacaktr" buyurdu [119]. 64- Kadn Nikhl Eine Gtrp Teslim Eden Kadnlar Bab 94-.......Bize srl ibn Ynus, Him ibn Urve'den; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie bir kadn Ensr'dan olan bir adamla evlendirmiti. Peygamber (S): "Y ie! Sizin beraberinizde deff alan, ark syleyen arkclarnz yok mu? nk Ensr byle oyun ve elencelerden holanr" buyurdu [120].
1469 / 2483

buhari

65- Gelinle Gvey'e (Gerdek Sabah) Hediye Verme Bab

Ve brahim (ibn Tahmn el-Herev), ismi Eb'1-Ca'd olan Eb Usmn'dan; o da Enes ibn Mlik(R)'ten syledi. Eb Usmn el-Ca'd dedi ki: Enes ibn Mlik Basra'da Ben Rifa Mescidi'nde bizim yan-miza gelmiti. te orada ben kendisinden yle derken iittim: Pey gamber (S) anam mm Sueym'in tarafna urad zaman onun yanna girer, ona selm verirdi. Sonra Enes devamla yle dedi: Peygamber, Zeyneb bintu Cah el-Esedyye ile evlenip gvey oldu. Annem mm Suleym bana: Keski Raslullah'a bir hediye versek! dedi. Ben de ona: Bunu yap! dedim. Bunun zerine annem hurma, ya ve yourt kurusuna yneldi de bunlardan bir ta tencere iinde hayse yemei yapt. Akabinde bu yemei benimle Raslullah'a gnderdi. Ben bu yemei Raslullah'a gtrdm. Raslullah bana: "Yemei koy" buyurdu. Sonra bana emredip isimlerini syledii "Birtakm adamlar bana ar ve karlatn kimseleri de bana ar!" dedi Ben O'nun bana emrettii ii yaptm ve geri dndm. Bir de grdm ki, ev ahlsiyle dopdolu olmu. Bu srada Peygamber'i de grdm ki, iki elini bu hayse yemeinin zerine koydu da orada Allah'n sylemesini istedii kelimeleri syledi. Bundan sonra toplanan insanlardan onar onar armaya, onlar da yemekten yemeye koyuldular. Raslullah onlara: "Allah 'in ismini zikredin ve her insan kendi nnden yesin" buyuruyordu. Enes dedi ki: Nihayet yiyenlerin hepsi yemekten daldlar. Onlardan dar kan kt da birka kiilik topluluk kalp konumaya koyuldu. Enes dedi ki: Ben onlarn kp gitmemelerinden gamlanmaya baladm. Sonra Peygamber, zevcelerinin hcrelerine doru kt. Ben de O'nun arkasndan ktm ve O'na: O oturup konumaya dalan adamlar gitmilerdir, dedim. Akabinde Peygamber eve girdi ve evin perdesini sarktt. Ben de hcrenin iinde bulunuyordum ki, kendisi u yetleri sylyordu: "Ey mn edenler! Peygamberdin evlerine -yemee da'vet olunmakszn, vaktine de bakmakszn- girmeyin. Fakat da 'vet olunduunuz zaman girin. Yemei yiyince daln. Sz dinlemek veya sohbet etmek iin de (izinsiz) girmeyin. nk bu, Peygambere ez vermekte, O sizden utanmaktadr. Allah ise haktan (hakk aklamaktan) ekinmez... " (el-Ahzb: 53). Eb Usmn: Enes, kendisinin on sene Raslullah'a hizmet ettiini syledi, demitir [121].
66- Gelin-Gvey in Elbise Ve Baka eyleri Ariyet Olarak Almak Bab 95-.......Bize Eb Usme, Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti. ie, kzkardei Esma'dan bir gerdanl emnet alm, o da kaybolmutu. Raslullah sahblerinden birtakm insanlar onu aramalar iin gnderdi. Bu arayclara namaz vakti yetiti de bunlar (su bulamayp) abdestsiz olarak namaz kldlar. Peygamber(S)'e geldiklerinde, su bulamayp abdestsiz namaz kldklarn O'na arzettiler. Bunun zerine Teyemmm yeti (en-Nis: 43, ei-Mide: 6) indi. Bunun zerine Useyd ibnu Hudayr, ie'ye: Allah seni hayrla karlasn! Vallahi senin bana herhangi bir meakkatli i geldiyse, muhakkak Allah ondan bir k yolu ihsan etmi, mslmnlara da onda bir hayr ve bereket klnmtr! dedi [122].
1470 / 2483

buhari

67- Erkein Eine Geldii Zaman Syleyecei Du Bab 96-.......bn Abbs (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Dikkat edin! Onlarn herhangi biri (cins mnsebet iin) eine gelip yanarken: Bismillhi, Allhumme cennibnVeytne ve cennibV-eytne ma razakten{ = Bismillah, y Allah, beni eytndan uzaklatr, eytn da bize ihsan ettiin ocuktan uzak kl)/ derse, sonra aralarndaki bu ite bir ocuk takdir olunur yhud hkmo-lunursa, o ocua hibir zaman eytn zarar veremez" [123]. 68- Bb: Dn A Bir Haktr (eratte. Sabittir)

Abdurrahmn ibn Avf da: Peygamber (S) bana: "Velev ki bir koyunla olsun dn a yap!" buyurdu, demitir [124].
97-.......bn ihb yle demitir: Bana Enes ibn Mlik (R) haber verdi ki, kendisi Raslullah(S)'n Medine'ye gelmesi zamannda on yanda imi. Dedi ki: te o zaman annelerim benim Peygamber'in hizmetine devam etmeme muvafakat ederlerdi. Ben de Peygamber'e on sene hizmet ettim. Peygamber vefat ettii zaman ben yirmi yanda bulunuyordum. Ben, indirildii srada Hicb iini insanlarn en iyi bileni oldum. ndirilen hicb emrinin ilki Raslullah'n Zeyneb ibnetu Cah'Ia evlenmesi zamannda oldu. Peygamber (S), Zeyneb'e gvey oldu. Akabinde insanlar dn ana da'vet etti. Gelenler yemekten yediler. Sonra ktlar. Onlardan birka kii Peygamber'in yannda kald da kalmay epey uzattlar. Peygamber onlarn kp gitmeleri iin dar kt, ben de O'nun beraberinde ktm. Peygamber yrd, ben de yrdm. Nihayet ie'nin hcresinin eiine geldi. Sonra o insanlarn kp gittiklerini zannetti de geri dnd. Ben de O'nunla beraber geri dndm. Sonunda Zeyneb'in yanna girince bir de grd ki, o kiiler yerlerinden kalkmayp hl oturmaktalar. Bunun zerine Peygamber tekrar geri dnd, ben de O'nun beraberinde dndm. Sonunda yine ie hcresinin eiine vardnda, o insanlarn km olduklarn dnd. Geriye dnd, ben de beraberinde geriye dndm. Bu sefer grdk ki, onlar kp gitmiler. Peygamber benimle kendisi arasna perde ekti, hicb emri de indirildi (ei-Ahzb: 5.3) [125]. 69- Velev Bir Koyunla Olsun Dn A Bab 98-.......Bana Humeyd tahds etti ki, kendisi Enes(R)'in yle dediini iitmitir: Abdurrahmn ibn Avf, Ensr'dan bir kadnla evlenmiti, Peygamber (S) kendisine: "O kadna ne kadar mehr verdin?" diye sordu. Abdurrahmn: Altndan bir ekirdek (yn be dirhem) verdim, dedi. Ve yine Humeyd et-Tavl'den: Ben Enes'in yle dediini iittim: Muhacirler Medine'ye geldikleri zaman, Ensr'a konuk oldular. Abdurrahmn ibn Avf, Sa'd ibnu'r-Rab' zerine konuk oldu. Sa'd ona: Malm seninle bleyim, senin iin iki zevcemin birinden vazgeeyim, dedi. Abdurrahmn ona: Allah sana ehlinde ve malnda bereket verip mbarek eylesin! dedi. . Akabinde arya kt. Satn alp sat yapt, bir mkdar yourt kurusu ve ya elde edip kazand. Bu srada Eb Haysir'in kzyla evlendi. Peygamber ona:
1471 / 2483

buhari

"Bir koyunla da olsun dn a ziyafeti yap! buyurdu [126].

99- Bize Hammd ibn Zeyd, Sabit el-Bunnfden tahds etti ki, Enes (R): Peygamber (S), Zeyneb bintu Cah'Ia evlenmesi zerine dn a ziyafeti yapt gibi kadnlarnn hibirisi zerine dun a ziyafeti vermedi. Zeyneb'le evlenmesi zerine bir koyunla dn as ziyafeti verdi, demitir. 100- Bize Msedded, Abdulvris'ten; o da uayb'dan; o da Enes(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) Safiyye bintu Huyey'e hrriyet verip onunla evlendi de, ona hrriyet vermesini onun mehri kld ve onunla evlenmesi zerine hays yemeiyle (yn hurma, kuru yourt ve ya kanmyle) dn a ziyafeti vermitir. 101-.......Beyn ibn Bir el-Ahmes yle dedi: Ben Enes(R)'ten iittim: Peygamber (S) bir kadnla (Zeyneb bintu Cah'la) evlendi de beni gnderdi, ben de insanlar (o kadnn dn a iin yaplan) yemee da'vet ettim, diyordu [127]. 70- Kadnlarnn Bzs zerine Dierinden Daha ok Dn A Ziyafeti Veren Kimse Bab 102-.......Sabit el-Bunn yle dedi: Enes'in yannda Zeyneb ibnetu Cah'n evlenmesi zikrolundu da Enes: Ben, Peygamber (S)'in kadnlarndan hibirisi zerine, Zeyneb'e evlenmesi zerine yapt kadar dn a ziyafeti verdiini grmedim; Peygamber Zeyneb'le evlenmesi zerine bir koyunla dn a ziyafeti verdi, dedi [128]. 71- Bir Koyundan Daha Azyla Dn A Yapan Kimse Bab 103-.......Bize Sufyn, Mansr ibn Safiyye'den tahds etti ki, annesi Safiyye bintu eybe: Peygamber (S) kadnlarndan biriyle evlenmesi zerine iki mdd arpa unuyla dn a ziyafeti verdi, demitir [129]. 72-Dn Ana Ve Da'vete cabet Hakk, Yedi Gn Ve Buna Yakn Sre Dn As Ziyafeti Yapan Kimse, Peygamber<S)'n (Dn A in) Bir Gn, ki Gn Diye Bir Vakit Ta'yn Etmedii(Ni Beyn) Bab 104-.......Bize Mlik, Nf'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den olmak zere haber verdi ki, Raslullah (S): "Sizden biriniz dn ana da'vet olunduu zaman hemen ona gitsin" buyurmutur. 105-.......Sufyn es-Sevr yle demitir: Bana Mansr, Eb Vil den; o da Eb Ms elE'ar'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Esri zn, dn a da'vetisine icabet edin, hastalar ziyaret edin!" buyurmutur [130]. 106-.......Bize Eb'l-Ehvas, el-E'as'tan tahds etti. Muviye ibnu Suveyd syledi ki, el-Ber ibn zib (R) yle demitir: Peygamber (S) bize yedi eyi ilememizi emretti, yedi eyden de nehyetti: Bize hasta ziyareti yapmay, cenaze ardndan gitmeyi, aksrana "Allah sana merhamet eylesin" demeyi, yemni kabul etmeyi, zulme urayana yardm etmeyi, selm yaymay, da'vetiye icabet eylemeyi emretti. Bizi altn yzklerden, gm kap(kullanmak)tan, semer ve
1472 / 2483

buhari

eyer stne konulup binicinin zerine oturduu ipek yzl minderlerden, kassiyye, istebrak ve dbc(ad verilen ipekli kumalar kullanmak)dan da nehyetti. Bu hadsi "Selm yaymak" lafzyle E'as ibn Ebi'-a's'dan rivayet etmekte Eb'l-Ehvas'a Eb Avne ile e-eybn mutbaat etmilerdir [131].
107-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Eb Useyd Mlik ibn Raba, Raslullah(S)' kendisinin dn yemeine da'vet etmiti. O gn henz gelin olan kars da da'vetlilere hizmet etmekte idi. Sehl: Gelinin o gn Raslullah'a ne iirdiini bilir misiniz? Gelin geceden (bir kap iine) Raslullah iin biraz hurma slatmt, Raslullah dn an yiyince onun rasn Raslullah'a iirdi, demitir [132]. 73- Da'vete cabet Etmeyi Terkeden Allah'a Ve Rasl'ne s Olmutur Bab 108-.......Bize mm Mlik, bn ihb'dan; o da el-A'rec'den haber verdi ki, Eb Hureyre (R): Yemein errlisi, zenginlerin da'vet edilip de fakirlerin terkedildii dn yemeidir. Her kim da'vete icabet etmeyi terkederse, muhakkak Allah'a ve RashVne isyan etmitir, der idi. 74- Sr Ve Davar Aya Yemeine cabet Eden Kimse Bab 109- Bize Abdan, Eb Hamza'dan; o da el-A'me'ten; o da Eb Hzm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Eer ben sr ve davar ayandan yaplm bir paa yemeine bile da'vet olunsaydm, muhakkak ona icabet ederdim. ayet bana bir davarn n aya hediye edilse, ben onu elbette kabul ederim" buyurmutur [133]. 75- Dnde Veya Baka Sebeble Yaplm Yemee Da'vet Edene cabet Etmek Bab 110-.......bn Cureyc yle demitir: Bana Ms ibn Ukbe haber verdi ki, Nf' yle demitir: Ben Abdullah ibn Umer(R)'den iittim, Raslullah (S): "(Dn ana) da'vet edildiiniz zaman bu da'vete icabet ediniz" buyurdu, diyordu. Nfi': Abdullah ibn Umer, dn a olsun yhud baka bir da'vet olsun, orulu olduu hlde (bile) yaplan da'vete gelirdi, demitir [134] 76- Kadnlarn Ve ocuklarn Dn Ana Gitmeleri Bab 111-.......Bize Abdulazz ibnu Suheyb tahds etti ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Peygamber (S) -Ensr'dan- birtakm kadnlar ve ocuklar bir dn andan dnp gelirlerken grd de abucak kuvvetle ayaa kalkt ve: "Allah hid olsun ki, sizler bana insanlarn en sevimlilerindensiniz" buyurdu [135]. 77- Bb: Da'vetli, Da/Vet Meclisinde Sevilmez Birey Grdnde Geri Dner Mi?

bn Mes'd da'vete gittii evde br suret grd de hemen geri dnd. bn Umer, Eb Eyyb'u da'vet etmiti. Eb Eyyb evde, duvar zerinde bir rt grd de bn Umer'e kar bunu reddetti. bn Umer: Duvara perde koymak zerinde kadnlar bize glib geldiler, dedi. Eb Eyyb da: Eer ben evinde bu sevilmez iin benzerini yapmakta olan herhangi bir kimseye kar korkuyor
1473 / 2483

buhari

idiysem de bu iten dolay sana kar korkacak deilim. Vallahi sizin yemeinizi yemem! dedi ve geriye dnd [136].
112-.......Peygamber'in zevcesi ie (R) haber vermitir. ie, kendisinde birtakm resimler bulunan bir ilte satn almt. Raslul-lah (S) bunu grnce kapnn nnde dikildi de ieri girmedi. (ie dedi ki:) Ben bu srada Raslullah'n yznde holanma-mazlk izini tandm ve: Y Raslallah! Allah'a ve Rasl'ne tevbe ederim, ne gnh iledim? dedim. Raslullah: "Bu iltenin burada ii nedir?" buyurdu, ie dedi ki: Ben: (Y Raslallah!) Ben bunu zerine oturasn ve yaslanasn diye Sen'in iin satn aldm, dedim. Raslullah: "Bu suretlerin sahihleri kyamet gnnde muhakkak azb olunurlar. Ve bu kimselere: Sretlendirdiiniz bu hayvanlar diriltiniz! denilir" buyurdu. Ve yine Raslullah: "inde suret bulunan eve melekler girmez" buyurdu [137]. 78- Kadnn Dn Yemeinde Erkeklerin lerini Yapmas Ve Bizzat Hizmetlerinde Bulunmas Bab 113-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Eb Useyd es-Sid ars (yn gelin) ald zaman, Peygamber'i ve sahblerini da'vet etti. Onlar iin yemei yapan da, nlerine sren de Useyd'in henz evlendii kars mm Useyd'den bakas deildi. O, geceden ta bir tencere iinde hurmalar slatm, Peygamber yemeinden ayrlnca kadn kendi eliyle o ray Peygamber'e sundu da O'na bylece ikram ederek iirdi. 79- Dn Yemeinde Sarho Etmeyen ki Ve Hurma ras (Edinmenin Cevaz) Bab 114-.......Eb Hazm yle demitir: Ben Sehl ibn Sa'd'dan iittim: Eb Useyd es-Sid, Peygamber(S)'i kendisinin dn ana da'vet etti. O gn henz gelin bulunduu hlde, kans onlara hizmet etmekte idi. Gelin yhud Sehl: Raslullah iin ne ras yapt bilir misiniz? Raslullah iin geceden tatan bir kabn iinde bir mikdr hurma slatt, demitir [138]. 80- Kadnlara Yumuak Ve Gzel Muamele Etmek Ve Peygamber(S)'n "Kadn Ancak Kaburga Kemii Gibidir" Sz Bab 115-.......Bana mm Mlik, Ebu'z-Zind'dan; odael-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Kadn, kaburga kemii gibidir. Eer sen onu dorultup dzeltmeye kalkarsan krarsn. Eer ondaki erilikle beraber ondan faydalanmak istersen, ondan faydalanabilirsin" buyurmutur. 81- Adnlarla lgili Siyet Bab 116-.......Bize Hseyin el-Cu'f, Zide'den; odaMeysere'den; o da Eb Hzm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim Allah'a ve son gne mn ediyorsa, o m 'min kii komusuna ez etmesin. Bir de kadnlar hakknda birbirinize hayr tavsiye ediniz! nk onlar kaburga kemiinden yaratlmlardr. Bu kemiin en eri ksm en st tarafdr. Eer sen eri kemii dorultmaya gidersen, onu krarsn. Onu kendi hline
1474 / 2483

buhari

brakrsan, dima eri kalr. Onun iin sizler birbirinize kadnlar hakknda dima hayr tavsiye ediniz" [139]
117-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Biz Peygamber zamannda hakkmzda birey, bir vahy inmesinden korktuumuz iin kadnlarla kelm etmekten ve onlara (haklarnda eksiklik yapmak ve onlara yumuak davranmay terketmekte) alp yaylmaktan ekinir idik. Peygamber (S) vefat edince biz de kadnlar gibi ok sz eder olduk ve onlara kar kusurda alp yayldk . 82- Bb:

'Ey mn edenler, gerek kendilerinizi, gerek aile ferdlerinizi yle bir ateten koruyun ki..." (etTahrm: 6) .
118-.......Abdullah ibn Umer (S) yle buyurdu: "Herbirerleriniz oban ve herbirerleriniz sorum ludur. mm (yn devlet bakan) bir obandr ve o da sorumludur. Erkek, kendi aileferdleri zerinde bir obandr, o da bunlardan sorumludur. Kadn da kocasnn evi zerinde bir obandr, o da eli al-tndakilerden sorumludur. Kle de efendisinin mal zerinde bir obandr, o da sorumludur. Dikkat edin! Herbirerleriniz oban ve herbirerleriniz sorumlusunuz' [140] 83- Aile le Gzel Geinmek Bab 119- Bize Sleyman ibnu Abdirrahmn ile Alibnu Hucr tahds edip yle dediler: Bize s ibnu Ynus haber verdi. Bize Him ibnu Urve (kardei) Abdullah ibnu Urve'den; o da babas Urve ibn Zubeyr'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Bir zaman onbir kadn bir yerde oturmular ve kocalarnn haberlerinden birey saklamayp birbirlerine bildireceklerine dir aralarnda taahhd edip balanmlard. Bunlardan Birinci Kadn: Benim kocam talk bir da bandaki ark bir devenin etidir. Kolay deil ki yanna klsn, semiz deil ki insanlar tarafndan (evlerine) naklolunsun! demitir [141]. kinci Kadn da: Kocamn hlini meydana koyup yayamam. Zr ben onlar birey brakmadan sayamayacamdan korkarm. nk onun fenalklarm sayacak olursam, gizli ak her hlini sayp dkmek zorunda kalacam. Bu ise imknszdr, demitir. nc Kadn da: Benim zevcim upuzun bir beyinsizdir. Ayplarn sylersem beni boar; susarsam (akl banda bir kimse olmadndan sebebsiz) beni kendisinden uzak brakr, demitir. Drdnc Kadn ise: (Kocasn medhederek:) Kocam Thme sahasnn gece hayt gibidir. Ne scaktr, ne souk (Orta seciyyetie halk bir kimsedir). Evimizde ne korku vardr, ne krgnlk! demitir. Beinci Kadn da yle medhetmitir: Benim kocam da evine geldiinde sanki (avdan gelen) bir parstr. (Avn bana getirir, koynumda ml ml uyur.) Evden knca darda o bir arslandr. Evdeki masrafm hi sormaz [142]. Altnc Kadn da yle ktler: Kocam oburdur. Yemek yerken siler sprr, ierken de su kabn kurutur. Yatarken de yorganna brnr, (evin bir kesinde tek bana) uyur. Ve benim hznm anlamak ve
1475 / 2483

buhari

gidermek iin elbiseme elini sokmaz! Yedinci Kadn da: Kocam erlik vazifesini yapmaktan ciz ve iini bilmez, ahmak bir kiidir. Her derd onun derdidir. (Vcdu hastalk kararghdr ve huysuzdur), bam yarar, vcdumu yaralar. Herey onun vurmak ve yarmak letidir, demitir. Sekizinci Kadn da kocasn yle ver: Onun vcduna dokunurken tavana dokunur gibi yumuaktr. O gzel kokulu bir bitki gibi ho kokar. Dokuzuncu Kadn da yle ver: Kocamn evi yksek direklidir. Klcnn hamaili uzundur. Ocann kl oktur. Evi de insanlarn toplant yerine yakndr (yn evi ahanedir, kendisi uzun boyludur, evi de konuk kabul edecek yerdedir). Onuncu Kadn da kocasn yle vmtr: Zevcim mliktir; hem ne kadar mlik ve shibdir? Artk hatr ve haylimizden geen her hayra mlik ve shibdir! Zevcimin bir sr develeri vardr ki, onlarn kecek geni eylek yerleri vardr. Fakat yaylm yerleri azdr. (Bununla: Develer yaylmaya gnderilmeyip misafire kesilmek iin evin yannda eylek yerinde bulundurulur, demek istiyor.) Develer ud sesi duyunca -ki misafiri elendirmek zere saz ve ahenk letlerinin almmasdr- o zaman develer boazlanacaklarn anlarlar. Onbirinci Kadn (ki mm Zer'dir ve kocasnn gzel muaereti cihetinden en bahtiyar olandr) aile haytn yle anlatmtr [143]: Kocam Eb Zer'dir. Bilesiniz Eb Zer' ne semhatli ve ne ahlkl bir kiidir! O, iki kulam mcevherlerle hareket ettirir. Pazu-larm yadan dolup tombullat (vcdum semirdi) ve beni ferh, fahur kld ve yceltti. Ben de hemen yceldimve ferh-fahr oldum. O beni, kk denilen bir da kenarnda kk koyun src olan bir kable iinde buldu. Sonra beni atlar kiner, develeri brr, ekinleri srlp dneleri samanndan ayrlp mreffeh ve mes'd bir cemiyet iine getirdi. imdi ben onun yannda ne sylersem reddolun-mam, sabaha kadar uyurum, beni kimse uyandrmaz). Bol st ierim, artk iecek hlim kalmaz. Bundan sonra ie, Eb Zer' ailesinin ferdlerini birer birer mm Zer'e yle anlattrp rivayet ediyor:- mm Zer' der ki: Eb Zer'in anas var. h bilesiniz, mm Eb Zer' ne kadndr! Onun zahre anbarlar, eyasn koyduu hararlar gayet byktr. Evi de genitir. Eb Zer'in olu, bilesiniz o ne zarfetli gentir! Onun yatt yer klna ekilmi kn gibidir, dzgn, boylu poslu olup karn kk deildir. O drt aylk bir kuzunun kol tarafyle doyar (ok yemez). Eb Zer'in kz! O ne terbiyeli kzdr! Babasna itaatlidir, anasna da itaatlidir. O dilber kzn vcdu elbisesini doldurur, gzellii, edeb ve iffeti ortann veya akran ve emsalinin kskanln ve hayretini eker. Eb Zer'in cariyesi! Bilseniz o ne sadakatli criyedir! Aile srlarmz kimseye sylemez. Evimizin azn asla bozmaz ve israf etmez. Evimizde er-p brakmaz, temiz tutar. Namusludur, evimize kir getirmez. mm Zer' anlatmaya devam edip der ki: Bir gn Eb Zer' evden kt. Her tarafta st tulumlar ya karlmak iin alkanmakta idi (Bolluk bir bahar mevsimi idi). Yolda bir kadna rastgeldi. Kadnn yannda pars gibi evik iki ocuu vard. Koltuunun altndan kadnn iki nra benzeyen memeleriyle oynuyorlard. (Kocam bu kadm sevmi), beni brakt, onu nikh edip ald. Ondan sonra ben eref sahibi bir adamla evlendim. O da ftursuz yrr ve en gze1, ata binerdi. Hatt beldesi (Bahreyn eyleti sahil ksm) ma'mllermden olan mzran alr, akam zeri deve ve sr nev'inden birok
1476 / 2483

buhari

hayvan srp bana gelirdi. Getirdii her eit hayvanlardan, klelerden, cariyelerden bana birer ift verirdi. Bu kocam da bana: Ey mm Zer'! stediin gibi ye, i ve akrabana da ihsan et! derdi. mm Zer' dedi ki: Bunanla beraber ben bu ikinci kocamn bana verdii eylerin hepsini bir araya toplasam, Eb Zer'in en kk kabm doldurmaz. Hadsin rvyesi olan ie dedi ki: Raslullah (S) -hatrm ho ederek-: "Y ie! Ben sana Eb Zer'in mm Zer'e nisbeti gibiyim... (u farkla ki, Eb Zer' mm Zer'i boamtr, fakat ben seninle beraber yaayacam)" buyurdu [144]. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Sad ibnu Seleme, Him'-dan yapt rivayetinde "L tuau beyten ta'en*' eklinde sylemitir. Yine Eb Abdillah el-Buhr: Rvlerin bzlar mm ile "Fe-etekammahu" eklinde sylemitir ki, bu daha sahihtir [145].
120-.......Bize Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da Urve'den haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Yine bir bayram gn Habe-li siyahiler (mescidde) harbeleriyle oynuyorlard. Raslullah (S) bana perde oldu da ben onlarn oyunlarna bakp seyrediyordum. Bylece seyretmekte devam ettim. Nihayet bakmaktan ayrlan ben oldum. (O zaman ben henz ocuktum.) Oyunu iiten taze bir kzn hlini, kadrini -neler yapacan- artk sizler kys edin! [146]. 84- Erkein Kendi Kzna Kocasnn Hli in t Vermesi Bab 121- Bize Eb'l-Yemn tahds etti. Bize uayb haber verdi ki, ez-Zuhr yle demitir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Sevr'den haber verdi ki, Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Allah Ta-l'nn haklarnda "Eer her ikiniz de Allah 'a tevbe ederseniz ne iyi, nk ikinizin de kalbleriniz erildi... " (et Tahrm: 4) buyurduu, Pey-gamber(S)'in zevcelerinden ikisinin kim olduunu Umer ibnu'I-Hattb'dan sormaa hrslanr dururdum. T ki Umer hacc yapt, ben de beraberinde hacc ettim. (Yolun bir yerine geldiimizde) Umer sapt. Ben de onunla beraber bir su kab ile saptm. Umer halya gitti. Sonra geldi. Ben onun ellerine o kaptan su dktm, o da abdest ald. Bu srada ben ona: Ey M'minlerin Emri! Peygamber'in zevcelerinden o iki kadn kimdir ki, Yce Allah onlara "Eer ikiniz de Allah'a tevbe ederseniz ne iyi, nk ikinizin de kalbleriniz erildi..." buyurmutur? diye sordum. Umer bana: Hayret sana ey Abbs olu! Onlar Hafsa ile ie'dir, dedi. Sonra Umer o hadse ynelip yle sevkediyordu: Dedi ki: Ben Ensr'dan bir komumla Ben Umeyye ibn Zeyd yurdu iinde otururdum. Onlar Medine'nin dou tarafnda Avl denilen yksek yerlerde oturuyorlard. Biz o komum ile Medine'ye Peygamber'in yanna inmeyi nevbetlee yapyorduk. Bir gn o iniyor, bir gn de ben iniyordum. Ben indiim zaman o gnn vahy haberlerini y-hud dier haberleri ona getirirdim, o indii zaman da bunun benzerini yapard. Biz Kurey topluluu kadnlara galebe ediyorduk. Ensr zerine geldiimizde bir kavim bulduk ki, kadnlar onlara galebe ediyor. Akabinde bizim kadnlarmz da Ensr kadnlarnn edebinden (sretlerinden huy) almaa baladlar. Bir gn ben kanma kar bardm. O da bana sz dndrp karlk verdi. Bana karlk vermesini ho
1477 / 2483

buhari

grmeyip onu azarladm. Karm: Sana sz dndrmemi neye mnsib grmyorsun? Vallahi Peygamber'in zevceleri bile O'na karlk veriyorlar ve birisi o gn geceye kadar Peygamber'in yanna uramyor! dedi. Bu szler beni dehete drd. Ben kadnma: Onlardan bu ii kim yaparsa muhakkak zarar eder, dedim. Sonra elbisemi zerime giyinip Avl'den Medne'ye indim ve Hafsa'nm yanna girdim. Ona: Ey Hafsa, sizlerden biriniz Peygamber'i t geceye kadar b tn gn boyunca fkelendiriyor mu? dedim. Evet, dedi. Ben de ona: Muhakkak pern olmu ve zarar etmisndir. Sen Allah'n, Rasl'nn gadabndan dolay gadab etmesi ve helak olmandan emn misin? Sen Peygamber'den ok ey isteme ve hibireyde O'na sz dndrme, karlk verme ve Peygamber'den sakn ayr kalma! Senin iin bir ihtiy belirmi olursa benden iste. Ve sakn arkadann Peygamber'e senden daha parlak ve daha sevgili olmas da seni aldatmasn! dedim. (Umer bununla ie'yi kasdediyor.) Umer dedi ki: Biz o sra Gassnler bize gazve yapmak iin atlarn nallati-yorlarmi diye haberler alyorduk. Arkadam Ensr kendi nevbeti gnnde Medine'ye indi de yats vaktinde bize dnd ve kapm iddetli bir vurula vurdu. Ve: Umer burada m? dedi. Ben bu sorutan heyecanlanp onun yanna doru ktm. O; Bugn byk bir i meydana geldi, dedi. Ben: Nedir o? Gassnler mi geldi? dedim. O: Hayr, fakat ondan daha byk ve daha korkun! Peygamber kadnlarn boad, dedi. Ben kendi kendime: Hafsa eli bo kald ve ziyan etti. Ben bunun yaknda olacan zannediyordum, dedim. Akabinde elbiselerimi zerime giydim, Peygamber'in beraberinde sabah namazn kldm. Peygamber kendine id olan ve merube denilen ykseke odasna girdi ve orada yalnzla ekildi. Ben yine Hafsa'nn yanma girdim. Baktm ki o alyor. Seni alatan nedir? Ben seni bu iten sakndrmadm m? Peygamber sizleri boad m? dedim. Hafsa: Bilmiyorum, O, ite t u merubede ayrlp ekiimi, dedi. Ben dar kp minberin yanna geldim. Grdm ki, minberin etrafnda bzlar alar bir topluluk var. Ben de onlarn yannda birazck oturdum. Sonra vicdanmda hissettiim duygu bana galebe etti de yine iinde Peygamber'in bulunduu yksek odaya geldim. Peygamber'in siyah ua Rebh'a: Umer iin izin iste! dedim. Uak ieri girip Peygamber'Ie konutuktan sonra dnd de: Peygamber'Ie konutum. Seni kendisine zikrettim. Birey sylemeyip sustu, dedi. Bunun zerine ben oradan ayrldm ve tekrar minberin yannda bulunan toplulukla beraber oturdum. Sonra yine vicdnmdaki duygu bana galebe etti. Varp uaa: Umer iin izin iste! dedim. O ieri girdi, sonra kt da: Seni Peygamber'e zikrettim, skt etti, dedi. Ben tekrar dnp minber etrafndaki topluluun yanna oturdum. Sonra hissetmekte olduum duygu bana galebe etti. Yine uaa gelip: Umer iin izin iste, dedim. eri girdi, sonra bana doru dnd de: Seni Peygamber'e zikrettim, sustu, dedi. Geriye dnp ayrlrken, bir de baktm ki, uak beni aryor!
1478 / 2483

buhari

Peygamber sana izin verdi, dedi. Akabinde ben Raslullah'n huzuruna girdim. Baktm ki Ras-lullah, kendisiyle arasnda bir dek olmadan hasr rgleri zerine yan yatm, bedeninin yan tarafna rgler iz yapm, dolgusu hurm a lifi olan deriden bir yastk zerine yaslanmaktadr. Kendisine selm verdim, sonra daha ben ayakta dikilirken: Y Raslallah! Kadnlarn boadn m? dedim. Gzn bana doru ykseltti de: "Hayr (boamadim)" buyurdu. Ben: Allhu Ekber! dedikten sonra yine ayakta olduum hlde: zin istiyorum y Raslallah! Beni grdn ki, biz Kurey topluluu kadnlara glib bulunuyorduk. Medine'ye geldiimizde bir kavim bulduk ki, kadnlar onlara galebe ediyor! dedim. Bu szlerim zerine Peygamber glmsedi. Sonra unlar syledim: Y Raslallah! Beni grdn! Ben Hafsa'nn yanma girdim de ona: Sakn arkadann Peygamber'e senden daha parlak ve daha sevgili olmas seni aldatmasn, dedim. (Umer bu szyle ie'yi kasdediyor.) Peygamber bir daha glmsedi. Ben O'nun glmsediini grdm zaman oturdum. Gzm kaldrp odann iine baktm. Allah'a yemn ederim ki, evin iinde tabaklanmam deriden baka gz geri evirecek hibirey grmedim. Y Raslallah! Allah'a du et, mmetine genilik versin. Farslar ve Rumlar zerine genilik yaplm; onlar Allah'a ibdet etmezlerken dny kendilerine verilmitir, dedim. Bunu syleyince Peygamber dayanmken dorulup oturdu da: "Sen bu dny ni'metleri hakknda m dnyorsun ey Hat-tb olu! bhesiz onlar, tayyibtlan dny haytnda acele verilmi olan kavimdir" buyurdu. Bunun zerine ben: Benim iin mafiret isteyiver! dedim. Hafsa o sz ie'ye aklad zaman, ite o szden dolay (y-n Peygamber'in ie'nin nevbeti gnnde Msrl Mriye ile yalnz kalmas; Hafsa'nn bunu bilip de ie'ye ifa etmesinden dolay) Peygamber (S) kadnlarndan yirmidokuz gece ayrlp, yalnzla ekildi. Peygamber, kadnlarna fkesinin iddetinden ve Allah'n kendisini "Ey Peygamber, sen zevcelerinin hondluunu arayarak Allah'n sana hall kld eyi niin (kendine) haram ediyorsun?.,," (et-Tahrm: i) kavliyle azarlad zaman; "Ben kadnlarn yanna bir ay girecek deilim" demiti. Nihayet yirmidokuz gece geince ie'nin yanna girdi ve onun nevbetine tesadf ettii iin onunla balad. ie: Y Raslallah, Sen bizim yanmza bir ay girmiyeceine ye-mn etmitin. Sen ise bugn benim iyice saymakta olduum yirmido-kuzuncu gecenin sabahna girdin, dedi. Peygamber: "Ay yirmidokuz gecedir. Bu ay da yirmidokuz gece oldu" buyurdu. ie: Bundan sonra Allah, Tahyr (ei-Ahzb: 28-29) yetini indirdi de Peygamber, kadnlarndan ilk olarak muhayyer klmaya benimle balad. Ben de kendisini terch ettim. Sonra dier btn kadnlarn muhayyer kld, onlar da ie'nin dedii gibi sylediler [147].
85- Kadnn, Kocasnn zniyle Nafile Olarak Oru Tutmas Bab 122-.......Bize Ma'mer ibn Rid, Hemrnm ibn Mnebbih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "Kadn, kocas yannda hazr iken, onun izni olmadka (nafile olarak) oru tutmaz" buyurmutur [148]. 86- Bb: Kadn, Kocasnn Deini Terkederek (Baka Yatakta) Geceledii Zaman
1479 / 2483

buhari

123-.......Bize Muhammed ibn Adiyy, u'be'den; o da Sleyman ibn Mhrn el-A'me'ten; o da Eb Hzm'dan; o da Eb Hu-reyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Erkek, karsn kendi deine da'vet ettii zaman kadn gelmekten ekinirse, sabaha girinceye kadar melekler o kadna la'net ederler" buyurmutur. 124-.......Bize u'be, Katde'den; o da Zurre'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R): Peygamber (S): "Kadn, kocasnn deini ter-kederek geceledii zaman, bu ayrlktan geri dnnceye kadar melekler ona la'net ederler" buyurdu, demitir [149]. 87- Bb: Kadn, Kocasnn Evine, Onun zni Olmakszn Hibir Kimsenin Girmesine zin Vermez 125-.......Bize Ebu'z-Zind, el-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur; ''Kadna zevci yannda hzr iken, onun izni olmadka (nafile olarak) oru tutmak hail olmaz- Yine bir kadn, kocasnn evine, onun izni olmadka kimsenin girmesine izin veremez. Yine bir ev kadn kocasnn izni olmakszn aile nafakasndan (detten fazla) sarfederse, bhe-siz o fazla sarfiyatn yars, kocaya denir" [150]. Bu hadsi Ebu'z-Zind Abdullah ibn Zekvn yine Ms ibn Eb Usmn'dan; o da babasndan; o da Eb Hureyre'den olmak zere hassaten oru hakknda rivayet etmitir [151]. 88- Bb

(Bu, kendinden nceki bbdan bir fasl gibidir.)

126-....... et-Teym (Sleyman ibn Tarhn el-Basr), Eb Usmn'dan; o da Usme ibn Zeyd(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben cennet kapsnn stnde durdum. Bir de grdm ki, cennete girenlerin ou fakirlerdir. Zenginlik shible-ri ise, bunlarn cehennemlik olanlarndan bakalar (hesaba ekilmek iin) habsolunmulardr. Zenginlerin (fakr hakkn vermeyen) ate ehli olanlar ise, cehenneme sokulmalar nce emrolunmutu. Ben cehennem kapsnn nnde de durdum. Bir de baktm ki, cehenneme girenlerin ou kadnlardr" [152]. 89- Beraber Geindii Kimsenin yiliklerine Nankrlk Bab

"el-Ar", "Koca"dr ve bu isim "Muaeretten olup "Birbirine karm, beraber bulunulan kimse" demektir [153]. Bu ma'nda, Eb Sad'in de Peygamberden bir hadsi vardr.
127-.......Bize Mlik, Zeyd ibn Eslem'den; o da At ibn Yesr'dan haber verdi ki, Abdullah ibn Abbs (R) yle demitir: Ra-slullah (S) zamannda gne tutuldu. Bunun zerine Raslullah, insanlar da kendisiyle beraber olduu hlde namaza durdu. Takr-ben el-Bakara Sresi'ni okuyacak kadar uzunlukta bir kyam yapt. Sonra ruk'a varp yine uzun bir rk' yapt. Sonra (ruk'dan) kalkt ve birinci kyamn dnunda olan uzunca bir kyam daha yapt. Sonra ruk'a varp birinci ruk'un dnunda olan uzunca bir rk' daha yapt. Sonra secde etti. Sonra ilk kyamndan az sren uzun bir kyam yapt. Sonra ruk'a varp, ilk ruk'undan az sren bir rk' yapt. Sonra bam kaldrp ilk kyamn dnunda olan uzunca bir kyam yapt. Sonra birincisinden az olan uzunca bir rk' daha yapt. Sonra ban kaldrd. Sonra secde etti.
1480 / 2483

buhari

Bundan sonra gne alm vazyette iken namazdan kp yle buyurdu: "bhesiz Gne ile Ay, Allah 'in yetlerinden iki yettir. Bunlar hibir kimsenin ne lm, ne de hayt iin tutulurlar. Bunlarn tutulduunu grdnzde hemen Allah' zikrediniz". Sahbler: Y Raslallah! Namaz iinde, durduun u yerinden bir eye elinle uzandn grdk. Sonra Sen'in geri ekildiini grdk! dediler. Raslullah cevaben: "(Svet.) Ben cenneti grdm -yhud: Cennet bana gsterildi-ds oddan bir salkma elimle uzandm. Eer ben o salkm ele geire-bilseydirn, dny bak kaldka ondan yerdiniz. Atei de grdm. Fakat mrmde bu gn grdm kadar irkin, berbd hibir manzara grmemitim. Cehennemin ahlsinin ounu kadnlar olarak grdm" buyurdu. Y Raslallah! Ne sebeble (kadnlar buna mstahkk oluyorlar)? diye sordular. Raslullah: "Kfrleri sebebiyle" buyurdu. Allah' inkr m ediyorlar? denildi. Raslullah: "Kocalarna kar ni'meti nankrlk ederler, iyilie nankrlk ederler. lerinden birine dny olduka iyilik etsen de sonra senden (memnun olmayaca) birey grse (hemen): Senden asla hibir hayr grmedim ki! der" buyurdu [154].
128-.......Bize Avf, Eb Rec mrn ibnu Milhn'dan; o da mrn ibn Husayn(R)'dan tahds etti. Peygamber (S): "Cennetin iine muttali' oldum. Bir de grdm ki, cennet ehlinin ou fakirlerdir. Atein iine de muttali' oldum. Grdm ki, ate ehlinin ou kadnlardr". Bu hadsi rivayet etmekte Eyyb es-Sahtyn ile Selm ibnu Zerr, Avf e mutbaat ettiler [155]. 90- Bb:

"Zevcen iin zerinde bir hakk vardr". Bunu Eb Cuhayfe (R), Peygamberden olmak zere sylemitir [156].
129-.......Abdullah ibn Amr ibni'1-s (R) tahds edip yle demitir: Raslullah (S) bana: "Y Abdallah! Senin gndzleyin oru tutar, geceleyin de nafile namaz klar olduun bana haber verilmedi mi?" buyurdu. Ben de: Evet y Raslallah, yledir, dedim. Raslullah: "Byle yapma! Sen bazen oru tut, bazen iftar et. Gecenin bir ksmnda kalkp namaz kl, bir ksmnda da yatp uyu. nk senin bedenin iin zerinde bir hakk vardr, gzlerin iin de zerinde bir hakk vardr, zevcen iin de senin zerinde bir hakk vardr" buyurdu [157]. 91- Bb:

'Kadn, kocasnn evinde bir gdcdr.

130-.......Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Herbirerleriniz gdcdr ve herbirerleriniz gttklerinden sorumludur. Devlet bakan bir obandr, erkek de kendi ev halk zerinde bir obandr, kadn da kocasnn evi ve ocuklar zerinde bir obandr. Hsl herbirerleriniz oban ve herbirerleriniz kendi
1481 / 2483

buhari

raiyyesinden (yn idaresi altndakiler den) sorumludur" [158].

92- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Erkekler kadnlar zerine hkimdirler. O sebeble ki, Allah onlardan kimini kiminden stn klmtr. Bir de (erkekler onlar) mallarndan infk etmektedirler. yi kadnlar itaatli olanlardr. Allah kendilerini nasl koruduysa, onlar da ylece gze grnmeyeni koruyanlardr. errlerinden, serkeliklerinden yldnz kadnlara gelince; Onlara t verin, (vazgemezlerse) kendilerini yataklarda yalnz brakn, (yine kr etmezse) dvn. Size itaat ederlerse, aleyhlerinde bir yol aramayn. nk Allah ok ycedir, ok byktr" (en-Nis: 34).
131-.......Enes (R) yle demitir: Raslullah (S) kadnlarnn odalarna bir ay girmemeye yemn etti ve kendisine id yksek bir oda iinde oturdu. Yirmidokuz gn geince oradan indi. Kadnlar tarafndan: Y Raslallah! bhesiz Sen bir ay zerine yemn etmitin, denildi. Raslullah: "bhesiz (benim kendisinde yemn ettiim) ay, yirmidokuz gndr" buyurdu [159] 93- Peygamber(S)n Kendi Kadnlarndan Yzevirip Kadnlara id Evlerin Dnda Br Yere ekilmesi Bab

Muviye ibn Hayde(R)*den de Peygamberce ykseltilmi olarak "Kadn ancak ev iinde terkolunur" hadsi zikrolunuyor. Birinci hads, bu Muviye hadsinden daha sahhtir (yn derecesi daha yksektir) [160].
132-.......mm Seleme yle haber vermitir: Peygamber (S) kadnlarndan bzsna kar bir ay evlerine girmeyeceine yemn etti. Yirmidokuz gn geince gnn evvelinde yhud hirinde yanlarna girdi. Kendisine: Ey Allah'n Peygamberi! Sen bir ay kadnlarn yanna girmemee yemn etmitin? denildi. Peygamber: "bhesiz (benim yemn ettiim) bu ay yirmidokuz gn olmaktadr" buyurdu. 133-.......Bize Eb Ya'fr tahds edip yle dedi: Biz Ebu'd- Duh'nn yannda ay mzkere ettik. Ebu'd-Duh yle dedi: Bize bn Abbs tahds edip yle dedi: Bir gn sabaha ktk, Peygam-ber'in kadnlar alayorlardi, herbirinin yannda kendi ailesinden kimseler vard. Ben hemen mescide ktm, bir de grdm ki, mescid insanlarla dopdolu. Akabinde Umer ibnu'lHattb geldi ve Peygam-ber'in yanna ykseldi. Peygamber kendine id yksek bir oda iinde bulunuyordu. Umer selm verdi, fakat ona kimse cevb vermedi. Sonra yine selm verdi, ona yine hi kimse cevb vermedi. Sonra yine selm verdi, bu sefer de ona kimse cevb vermedi. Sonra Bill onu ard, Umer akabinde Peygamber(S)'in yanna girdi de: Kadnlarn boadn m? diye sordu. Peygamber (S): "Hayr, lkin onlardan bir ay ayrlmaya yemin ettim" buyurdu. Yirmidokuz gn bekledi, sonra kadnlarnn yanna girdi [161]. 94- Kadnlar Dvmenin Mekruh Olacak Derecesi Ve Yce Allah'n: "Kadnlar (iddetli Ez Vermeyen Bir Dvle) Dvn' (En-Nis: 34) Kavli Bab
1482 / 2483

buhari

134-..... Bize Sufyn es-Sevr, Him'dan; odababasUrve'-den; o da Abdullah ibn Zem'a'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Sizden herhangi biriniz karsn, kle dver gibi dvmesin. Sonra (belki de) o gnn hirinde o kadnla (boyun boyuna sarlp) cins mnsebet yapacaktr" buyurmutur [162]. 95- Bb: Kadn, Ma'siyette Kocasna taat Etmez 135-.......Bize brhm ibnu Nfi', el-Hasen ibnu Mslim'den; o da Safiyye bintu eybe'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: En-sr'dan bir kadn kzn evlendirdi. Akabinde kzn bann salar kknden dmee balad. Kadn, Peygamber'e gelip bu durumu kendisine zikretti ve: Kzn kocas bana kzn salarnda ekleme yapmam emretti, dedi. Peygamber (S): "Hayr (bu olmaz), u muhakkak ki, sa ekleyen kadnlar la'netlenmitir" buyurdu [163]. 96- Bb:

'Eer bir kadn, kocasnn uzaklamasndan yhud yz evirmesinden ende ederse, sulh ile aralarn dzeltmekte her ikisine de gnh yoktur. Sulh daha hayrldr..." (en-Nis: 128)
136- Bize Muhammed ibn Selm tahds etti. Bize Eb Muvi-ye, Him'dan; o da babas Urve'den; o da ie(R)'den haber verdi ki, o "Eer bir kadn kocasnn uzaklamasndan yhud yz evirmesinden ende ederse..." yetinin tefsiri hakknda yle demitir: Bu, u kadndr: Bir erkein yannda bulunur, erkek onunla konumay, onunla beraber olmay oaltmak istemez, hatt bu kadn boamay ve ondan baka bir kadnla evlenmeyi ister. Kadn (raz etmek iin) kocasna: Sen beni nikhnda tut, beni boama, sonra benden bakasyle evlen. Sen bana verecein nafakadan ve benim iin yapacan nevbet taksiminden muafsn, ben sana hall ettim! der. te Yce Allah'n u "Sulh ile aralarn dzeltmekte ikisine de gnh yoktur. Sulh daha hayrldr" kavli bunun iindir [164]. 97- Azl Bab 137- Bize Msedded tahds etti. Bize Yahya ibn Sad, bn Cu-reyc'den; o da At ibn Eb Rebh'tan tahds etti ki, Cbir (R): Bizler Peygamber (S) zamannda azl yapyorduk, demitir [165]. 138-.......Amr ibn Dnr yle demitir: Bana At ibn Eb Rebh haber verdi ki, kendisi Cbir(R)'in: Bizler Kur'n inip dururken azl yapyorduk, dediini iitmitir. Yine Amr ibn Dinar'dan; o da At'dan tahds etti ki, Cbir (R): Bizler Peygamber (S) zamannda Kur'n inip dururken azl yapyorduk, demitir. 139-.......Bize Cuveyriye, Mlik ibn Enes'ten; o da ez-Zuhr'den; o da bnu Muhayrz'den tahds etti ki, Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Biz (Musta'lk oullan gazvesinde) birok kadn esrlere kavutuk. Bizler azl yapyorduk. Bunu Raslullah'a sorduk. Raslul-lah (S) defa: "Sizler hakkaten bunu yapar msnz?" diye sordu da akabinde: "Kyamet gnne kadar bu dnyda vcd bulacak her hay t sahibi, kurtulu yok, muhakkak meydana gelecektir" buyurdu [166].
1483 / 2483

buhari

98- Bir Sefere kmak stedii Zaman Kadnlar Arasnda Kur'a ekmek Bab 140-.......Bize Abdulvhid ibnu Eymen tahds edip yle dedi: Bana Abdullah ibnu Eb Muleyke, el-Kaasm ibn Muhammed'den; o da ie(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) bir sefere kmak istediinde kadnlar arasnda kur'a ekerdi. Bir seferde kur'a ie ile Hafsa'ya isabet etti. Peygamber gece olunca ie'nin beraberinde, onunla konuarak yol alrd. Bir gn Hafsa, ie'ye: Bu gece sen benim deveme binsen, ben de senin devene bin-sem, sen grmediin manzaralar grrsn, ben de grmediim yerleri grrm, dedi. ie: Pekl, diye muvafakat etti. Bunun zerine onlardan herbiri dierinin devesine bindi. (Bylece Hafsa, ie'nin devesine binmii oldu.) Peygamber, ie'nin devesinin yanna geldi, hlbuki onun stnde Hafsa bulunuyordu. Hafsa'ya selm verdi. Sonra yola devam etti. Nihayet bir durak yerinde indiler. Bu suretle ie, Peygamber'i kaybetmiti. Durak yerinde indiklerinde ie (kederinden intihara giriip) iki ayan (ekseriya iinde zehirli haerelerin bulunduu) zhr otlarnn arasna sokmaya ve: Y Rabb! Bana akreb yhud ylan musallat f. de beni soksun, ben Peygamber'e birey sylemeye muktedir olmayaym! diye du etmee balad [167]. 99- Kadn, Kocas Tarafndan Kendisine Ayrlm Olan Nevbet Gnn Kadn Ortana Hibe Eder Ve Kocas Bu Nevbet Gnlerini Nasl Taksm Eder Bab 141-.......BizeZuheyr, Him'dan; o da babas Urve'den; oda ie(R)'den tahds etti ki, evde bintu Zem'a, kendi nevbet gnn ie'ye hibe etmiti. Peygamber (S) de ie'ye bir kendi gnn, bir de Sevde'nin gnn ayrr olmutu [168]. 100- Kadnlar Arasnda Adlet(n Vucbu) Bab

"Kadnlar arasnda adalet etmenize ne kadar hrs gsterseniz asla g yetiremezsiniz. Bari birine bsbtn meyledip de tekini askl gibi brakmayn. Eer (nefsinizi) slh eder (hakszlktan) saknrsanz, bhe yok ki, Allah ok mafiret edici, ok merhamet eyleyicidir'' (en-Nis: 129) [169].
101- Bb: Erkek, Dul zerine Bakire le Evlendii Zaman (Nasl Yapar)? 142-.......Bize Hlid el-Hazz, Eb Klbe'den; o da Enes(R)'ten tahds etti. Eb Klbe: steseydim aadaki hadsi "Kaale'n-Neb (S)" der(merf' olarak rivayet eder)dim.-Lkin Enes ibn Mlik (snnet ta'briyle rivayet edip) yle demiti: Snnet olan, bir kii dul zerine bakire bir kzla evlendiinde (nevbete tbi' olmayarak) yedi gn onun yannda ikaamet eder (sonra nevbet ta'yn eder. Bakir zerine) dul bir kadnla evlendiinde, onun yannda gn ikaamet eder. 102- Bb: Erkek, Bakire zerine Dul Bir Kadnla Evlendii Zaman? 143-.......Bize Eyyb es-Sahtyn ile Hlid el-Hazz, Eb Klbe'den tahds ettiler ki, Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Erkek, dul zerine bakire bir kzla evlendii zaman, o kzn yannda
1484 / 2483

buhari

yedi gn ikaamet eder, sonra nevbet taksimi yapar. Bakire zerine dul bir kadnla evlendii zaman ise, o dulun yannda gn ikaamet eder, sonra nevbet taksmi yapar. te bu, snnettendir. Eb Klbe: Eer isteseydim, elbette "Enes bunu Peygamber'e ykseltti" der idim, dedi. Abdurrazzk da yle dedi: Bize Sufyn es-Sevr, Eyyb'dan ve Hlid ez-Hazz'dan haber verdi. Hlid de: Eer isteseydim bu hadsi Peygamber'e ykseltti" der idim, demitir [170].
103- Bir Tek Gusl inde Kadnlarn Dolaan Kimse Bab 144-.......Bize SadibnEb Arbe, Katde'den tahds etti. Onlara da Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) tek bir gecede btn kadnlar zerine dolard. O zaman Peygamber'in dokuz kadn vard, diye tahds etmitir [171]. 104- Erkein Bir Gnde Btn Kadnlarnn Yanna Girmesi Bab 145-.......Bize Al ibnMushir, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Raslullah (S) ikindi namazndan ayrld zaman, kadnlarnn yanma girer ve (cins mnsebet olmakszn) onlardan birine yaklard. Bir defasnda .Haf-sa'nn yanna girdi de orada, kalmakta det edinegeldii zamandan daha ok habsolup kald . 105- Bb: Erkein, Kadnlarndan Bzsnn Evinde Baklmas Hususunda Kadnlarndan zin stediinde, Kadnlarn Da Kendisine zin Vermeleri

Raslullah, benim yanma gelmekte olduu benim nevbet gnm iinde vefat etti. Allah O'nu, ba gerdan yerimle gsm arasnda olduu-hlde, ruhunu kabzedip ald. Onun tkr benim tkrmle de kart [172].
106- Erkein, Kadnlarndan Bzsn Dier Bzsndan Daha Fazla Sevmesi Bab 147-.......Ubeyd de bn Abbs'tan iitmi; o da Umer(R)'den iitmitir: Umer, Hafsa'nn yanna girip: Ey kzcazm! Sakn ola ki, gzellii ve Raslullah'n kendisini sevmesi, kendisini hayrete drm olan u kadn -ie'yi kasdediyor- seni aldatmasn... dedi. Yine Umer: Ben Hafsa'ya sylediklerimi Raslullah'a kssa edip anlattm. Raslullah (S) glmsedi, dedi [173]. 107- Nail Olmad Bir Ni'metle Tokluk Gsterii Yapan Kimsenin (Ktlenmesi) Ve Kadn Ortana Kar vnmenin Nehyolunmas Bab 148- Bize Sleyman ibn Harb tahds etti. Bize Hammd ibn Zeyd, Him'dan; o da Ftma bintu'l-Munzir'den; o da Esma bintu Eb Bekr'den; o da Peygamber(S)'den tahds etti. Ve yine bana Muhammed ibnu'l-Musenn tahds etti. Bize Yahya ibn Sad el-Kattn, Him'dan tahds etti. Bana Ftma bintu'l-Munzir, Esm'dan yle tahds etti: Bir kadn (Esm'nn kendisi): Y Raslallah! Benim bir kadn ortam var. Kocamn bana vermedii eyi (verdi diye) kocamdan yana kadn ortama kar gsteri yapsam, bu benim zerime gnh olur mu? diye
1485 / 2483

buhari

sordu. Raslullah (S): "Verilmemi birey ile tokluk ve sslk gsterii yapan kimse, yalandan iki elbise giyen kimse gibidir" buyurdu [174].
108- Gayret (Yn Kskanlk) Bab

Verrd de el-Mugre ibn u'be'den syledi ki: Sa'd ibnu Ubde (R) "Eer karmn yannda (yabanc) bir erkek grsem muhakkak onu klcmn geni yz ile deil, keskin taraf ile vurur ldrrm" demitir. Bunun zerine Peygamber (S): "Sizler Sa'd ibn Ubde'nin bu gayret ve hamiyyetine taaccb m ediyorsunuz? (amaynz.) nk biz (ben) Sa'd'den daha kskancm, Allah da benden kskantr" buyurmutur [175].
149-....... Bize el-A'me, akk'ten; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Allah'tan daha kskan hibir kimse yoktur. te bundan trdr ki, A llah, ak - kapal; btn fuhiyt haram klmtr. Bir de Allah 'tan ziyde vlmeyi seven kimse yoktur" buyurmutur [176] 150- Bize Abdullah ibn Mesleme, Mlik'ten; o da Him'dan: o da babas Urve'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Ey Muhammed mmeti! Bir m'min kulunu yhud dii kulunu zina ederken grmesi zerine Allah Tal'dan daha gayretli ve hamiyyet-li hibir kimse yoktur. Ey Muhammed mmeti! Eer sizler benim bilmekte olduum eyleri bilir olsaydnz, muhakkak az gler, ok alardnz" buyurmutur [177]. 151-.......Urvetu'bnu'z-Zubeyr, annesi Esm'dan tahds etti. Esma, Raslullah(S)'tan "Allah kadar gayretli hibirey yoktur"^ buyururken iitmitir. Ve yine Yahya ibn Eb Kesr'den; ona da Eb Seleme tahds etti; ona da Eb Hureyre, kendisinin Peygamber(S)'den iittiini tahds etti. 152-.......Bize e-eybn, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Eb Seleme'den tahds etti ki, o da Eb Hureyre(R)'den iitmitir. Peygamber (S): "Muhakkak ki Allah, m'minler hakknda gayret ve ha~ miyyet gsterir. Allah'n gayreti, Allah'n haram kld fena eyleri, m'minin ilemesinden dolaydr -yhud: ilememesi iindir-"^buyurmutur [178]. 153-....... Bize Him tahds edip yle dedi: Bana babam Urvetu'bnu'z-Zubeyr haber verdi. Eb Bekr'in kz Esma (R) yle demitir: Zubeyr benimle evlendi. O zaman Zubeyr'in yeryznde maldan, kleden hibireyi yoktu. Onun dnyalk olarak su ekici deve ile atndan baka bireyi yoktu. Atnn otunu, yemini de ben bulup verirdim, ben sulardm. Su1 krbasn (skldnde) ben dikerdim. Ben hamur yoururdum. Yalnz ekmek yapmay beceremezdim. Onu da Ensr'dan komularm olan kadnlar yapverirlerdi. Bunlar (komuluk hakkn gzeten) sadakatli, iyi kadnlard. Sonra Raslullah (S) Zubeyr'e bir mikdr hurmalk ayrp vermiti [179]. Ben Zubeyr'in bu hurmalndan (deveye yedirmek iin) bamn stnde hurma ekirdei tardm. Bu hurmalk, meskenimden bir fersahn te ikisi kadar uzaklkta idi. Yine byle bir gn, bamda hurm a ekirdei ykl olarak evime gelirken (yolda) Raslullah'a kavutum. Yannda Ensr'dan birtakm kimseler vard. Raslullah beni ard. Sonra beni arkasnda
1486 / 2483

buhari

terkisine almak iin devesine "Ih, h" dedi. Fakat ben erkeklerle beraber yolculuk etmekten utandm. Hem ben Zubeyr'i ve onun kskanln hatrladm. Zubeyr insanlarn en kskanc idi. (Ben da'vete icabet etmeyince) Raslullah (S), benim utandm anlad da devesini srp gitti [180]. Zubeyr'in yanna geldiimde, ona: Bugn Raslullah, bamda hurma ekirdei ykl olarak bana rastlad. Yannda sahblerinden bir cemat de vard. Beni bindirmek iin devesini kertmek istedi. Fakat ben utandm. Ayn zamanda senin kskanln da hatrladm, dedim. Bunun zerine Zubeyr: VaHhi senin hurma ekirdei ykn, bana Raslullah ile beraber deveye binmenden daha g oldu, dedi. Rv Esma dedi ki: Ben, bu aile ykn, sonra Eb Bekr'in bana at seyislii yapacak bir hizmeti gndermesine kadar ektim. Babam (hizmeti gndermekle) sanki beni cariyelikten zdlamt [181].
154-.......Enes (R) yle demitir: Peygamber (S) kadnlarndan birinin (yn ie'nin) yannda idi. M'minlerin annelerinden biri de iinde yemek bulunan bir tabak gnderdi. Peygamber'in, evinde bulunduu kadn (yn ie), taba getiren hizmetinin eline vurdu da tabak elinden dp yarld. Peygamber (S) yarlan paralan bir yere getirdi. Sonra iinde bulunan .yemei yine onun iine toplamaya balad. Bunu yaparken de hazr bulunanlara "Anneniz kskand" buyuruyordu. Sonra Peygamber o hizmetiyi, evinde bulunduu kadnn yanndan salam bir tabak getirinceye kadar alkoydu, salam taba, taba krlan kadna verilmek zere o hizmetiye teslim etti. Krk taba da, krld kadnn evinde alkoydu [182]. 155-....... Bize Mu'temir, Ubeydullah'tan; o da Muhammed ibnu'l-Munkedir'den; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben (ru'ymda) cennete girdim, yhud cennete geldim. Orada bir kasr grdm. Bu kasr kimindir diye sordum. Umer ibnu'l-Hat-tb'ndr, dediler. Ben onun iine girmek istedim. Beni oraya girmekten ancak senin kskanln biliim men' etti". Bunun zerine Umer: Babam, anam Sana kurbn olsun ey Allah'n Peygamberi! Ben Sana kar m kskanrm? Dedi [183]. 156... y. ez-Zuhr yle demitir: Bana Muhammed ibnu'l-Mseyyeb haber verdi. Eb Hureyre (R) yle demitir: Bizler Ras-lullah(S)'n yannda oturduumuz srada Raslullah yle buyurdu: "Ben bir kenesinde uyurken kendimi cennette grdm. O srada bir kadn, bir kkn yannda abdest almakta idi. (Yanmdaki meleklere:) Bu kk kimin iindir? diye sordum. Onlar: Bu kk mer'indir, dediler. Umer'in kskanln hatrladm da hemen yzm arkama dndrdm". (Rv dedi ki:) Mecliste hazr bulunmakta olan Umer sevincinden alad. Sonra da: Sana kar im kskanlk edeceim y Raslallah? Dedi [184]. 109- Kadnlarn Kskanl Ve Sevgilerinin iddetinden Dolay Hznlenip fkelenmeleri Bab 157-.......Bize Eb Usme, Him'dan; o da babas Urve'den tahds etti ki, ie (R) yle
1487 / 2483

buhari

demitir: Bir kerre Raslullah (S) bana: "(Ey ie!) Ben senin benden memnun olduun zaman ve bana kar fkeli bulunduun vakti pek iyi bilirim" buyurdu. ie dedi ki: Ben de O'na: (Y Raslallah!) Sen bunu nereden biliyorsun? diye sordum. "Benden raz ve memnun olduunda (bireyi reddederken) % veRabbiMuhammediMuhammed'in Rabbi hakk iin yle deildir)' dersin. Bana kar fkeli olduun zaman da: 'L ve Rabbi brhtmi = brahim'in Rabbi hakk iin yle deildir)' dersin (adm anmazsn)" buyurdu. ie dedi ki: Ben de: Evet y Raslallah! Vallahi yledir. Fakat ben (fkeli iken) yalnz Sen'in isminden ayrlrm (sevgin ise gnlmde yaar), diye saygm arzettim [185]
158-.......Bize en-Nadr tahds etti ki, Him yle demitir: Bana babam Urve haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Ben Raslullah'm kadnlarndan hibirine kar Hadce'ye kar kskandm derecede kskanmadm. nk Raslullah onu ok anard ve ona vgleri ok olurdu. Hlbuki Raslullah'a, Hadce iin cennette inciden borularla yaplm bir ev ile mjdelemesi de vahyolunmutu [186]. 110- Kiinin Kendi Kzn Kskanlk Ve Adalet Hususlarnda Savunmas Bab 159-.......Bize el-Leys, Abdullah ibnu Eb Muleyke'den tahds etti ki, el-Msver ibn Mahrame yle demitir: Ben, Raslullah(S)'tan iittim, kendisi minber zerinde yle buyuruyordu: "Him ibnu'l-Mugre oullan kendi kzlarn Eb Tlib'in olu Al'ye nikh etmeleri hususunda benden izin istediler. Ben onlara buna izin vermem. Sonra yine izin vermem, sonra yine izin vermem. Ancak Eb Tlib'in olu benim kzm boamak isterse, o takdirde onlarn kzyle evlenebilir. nk kzm Ftma, ancak benden bir paradr. Ona bhe veren ey, beni de bhelendirir; ona ez veren ey, beni de ezlandrr". te byle syledi [187]. 111- Bb: (Zamann Sonunda) Erkekler Azalp Kadnlar oalr

Ve Eb Ms, Peygamber(S)'den syledi ki: "Ve o srada sen erkeklerin azlndan ve kadnlarn okluundan dolay (koruyucusuz) krk kadnn bir tek erkein ardndan yryp ona sndklarn grrsn" buyurmutur [188].
160-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Ben size Raslullah'tan iittiim yle bir hads syleyeceim ki, onu size benden baka kimse syleyemeyecektir: Ben, Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "lmin kaldrlmas, cehlin oalmas, zinann oalmas, a-rb imenin oalmas, erkeklerin azalp kadnlarn oalmas kyamet almetlerindendir. O derecede ki, elli kadnn yalnz bir bakan olacaktr'' [189]. 112- Bb:

"Yannda nikh gemez bir hsm bulunmayan bir kadnla bir erkek yalnz kalmasn; kocas evde bulunmayan kadnn yanna da girilmesin,"
161-.......Bize el-Leys, Yezd ibn Eb Habb'den; o da Eb'l-Hayr'dan; o da Ukbetu'bnu
1488 / 2483

buhari

mir(R)'den tahds etti ki, Rasrullah (S, bir hutbesinde): "Sizleri (beraberinde mahremi bulunmayan) kadnlarn yanlarna girmekten sakndrrm" buyurmutur. Bunun zerine Ensr'dan bir adam: Y Raslallah! (Zevcin babalar ve oullarndan baka olan) erkek akrabalarna ne dersin? diye sordu. Raslullah: "Onlarla halvet lmdr'' buyurdu [190].
162-.......Bize Amr ibn Dnr, Eb Ma'bed'den; o da bn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S): "Hibir erkek, yannda nikh gemez hsm bulunmayan bir kadnla yalnz kalmasn" buyurdu. Bunun zerine bir adam ayaa kalkt da; Y Raslallah! Benim kadn hacc yapmak zere yola kt, ben de u ve u gazvelere yazldm? diye sordu. Raslullah: "Sen gazveden vazge de karnla beraber hacc et!" buyurdu [191]. 113- Erkein, nsanlarn Yannda Br Kadnla Yalnz Kalmasnn Caiz Olaca Bab 163-.......Bize u'be tahds etti ki, Him yle demitir: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle dedi: Bir kerre Ensr'dan bir kadn Peygamber'in yanna geldi de, Peygamber o kadnla yalnz kald. Konumalarnn sonunda Peygamber (S): "Allah'ayemin ederim ki, siz Ensr kadnlar bana muhakkak insanlarn en sevimlilerisinizdir" buyurdu [192]. 114- Kadnlara Benzemeye alan Erkeklerin, Kadnlarn Yanna Girmelerinin Nehyedilmesi Bab 164-.......Bize Abdetu, Him ibn Urve'den; o da babasndan; o da mm Seleme'nin kz Zeyneb'den; o da mm Seleme'den yle tahds etti: Evde hareketlerini kadna benzeten bir muhannes bulunduu srada, Peygamber (S) mm Seleme'nin yannda olmutu. Bu srada o muhannes kii, mm Seleme'nin erkek kardei Abdullah ibn Eb Umeyye'ye hitaben: Allah yarn size Tif i fethederse, ben sana ayln'n kzna dellet ederim. O kz (semizlikten dolay karn) drt bklmle karlar, sekiz bklmle de arkaya dner, dedi. Bunun zerine Peygamber (S): "Bu, bir daha sizin yannza girmesin!" buyurdu [193]. 115- Kadnn Habeliler'e Ve Benzeri Yabanc Erkeklere Thmetsiz Olarak (Yn Ayplanmakszn) Bakmas Bab 165-.......ie (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'i u hlde grdm: Habeliler mescidde oyun oynuyorlar, Peygamber de, ben Habeliler'e bakaym diye, ridsiyle beni perdeliyordu, t ilk usanan ben oluncaya kadar. O zaman henz ocuk yata taze, elence ve oyuna dkn bir kzn kadrim (yn neler yapabileceini ve Peygamber sabrn) varn siz takdir ve kyas edin [194].
1489 / 2483

buhari

116- Kadnlarn Kendi htiylar in Darya kmalar Bab 166-.......ie (R.) yle demitir: (Peygamber'in kadnlarndan) evde bintu Zem'a bir gece ihtiyc iin darya kt. Akabinde Umer onu grd ve kendisini tand da: Y evde, iyi bil ki, vallahi sen bizce tannmam deilsin! dedi. Bu sz zerine evde, Peygamber'in yanna dnd ve Umer'in kendisine syledii sz O'na zikretti. Peygamber benim hcremde akam yemei yiyordu, elinde de etli bir kemik vard. Bu hlde kendisine vahy indirildi. Vahyin te'sri kendisinden kaldrlnca, O: "Allah siz kadnlarn ihtiylarnz sebebiyle darya kmanza izin vermitir" buyuruyordu [195]. 117- Kadnn, Kendi Kocasndan Mescide Ve Baka Meru1 Bir Yere kmak Hususunda zin stemesi Bab 167-.......Bize ez-Zuhr, Slim'den; o da babas Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Herhangibirinizin kadini mescide kmaa izin istedii zaman, sakn o kadn men' etmesin!" buyurmutur [196] 118- (Giren Erkekle, Yanna Girilen Kadn Arasnda) St Emme Hsml Bulunduunda, Kadnlarn Yanna Girmek Ve Kadnlara Bakmann Hall Olaca Bab 168-.......Aie (R) yle demitir: St amcam (olan Eb'I-Kays'n kardei Eflah) hcreme benim yanma girmek iin izin istedi. Ben ona, Raslullah'a soruncaya kadar izin vermekten ekindim. Raslullah geldiinde, bunu kendisine sordum. Raslullah (S): "O senin amcandr, ona izin ver" buyurdu. ie dedi ki: Ben: Y Raslallah,beni ancak kadn emzirmitir, beni erkek em-zirmedi, dedim. ie dedi ki: Bunun zerine Raslullah: "bhesiz o senin amcandr, onun iin senin yanna girsin" buyurdu. ie dedi ki: Bu da zerimize perde vurulmasndan sonra olmutu. Yine ie: Doumdan dolay haram olan, stten de haram olur, demitir [197]. 119- Bb:

"Kadn kadna mbaeret etmesin, sonra kadn kendi kocasna teki kadnn vasflarn syler (de bir ktle sebeb olur)".
169-.......Abdullah ibn Mes'd (R), Peygamber (S): "Kadn kadna plak bedenini srtmesin. Sonra kadn kendi kocasna, br kadnn vasflarn, kocas ona bakp grrcesine syler(dc bir ktle sebeb olur)" buyurdu, demitir. 170-.......Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Bana akk tahds edip yle dedi. Ben Abdullah(ibn Mes'd -R)'dan iittim. O: Peygamber (S): "Kadn kadna plak bedenini srtmesin. Sonra kadn kendi kocasna br kadnn vasflarm -kocas ona bakp grrcesinesyler" buyurdu, demitir [198]. 120- Erkein "Ben Bu Gece Muhakkak Kendi Kadnlarm Dolaacam" Demesi Bab
1490 / 2483

buhari

171-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Davud'un olu Sleyman Peygamber -Allah'n selm zerine olsun-: Bir gece iinde yz kadm dolarm da herbir kadn Allah yolunda mukaatele edecek birer olan dourur, diye yemn etti. Yanndaki melek ona: 'lnallah( = Allah dilerse)*' de! diye syledi. Fakat Sleyman bunu sylemedi ve sylemeyi unuttu. Akabinde kadnlar dolat ve neticede kadnlardan bir tanesi mstesna, hibiri dourmad, o bir kadn da yarm bir insan dourdu. Peygamber (S): "Eer Sleyman nallah deseydi, yemininde hnis olmaz ve haceti iin de daha mdli olurdu" buyurdu [199] 121- Bb: Erkek Ailesinden Ayrln Uzatt Zaman Ev Halkn Hyanete Nisbet Etme Yhud Onlarn Ufak Tefek Kusurlarn Aratrmak Korkusunu Douraca in Gece Vakti Anszn Evine Girmesin [200] 172-.......Bize Muhrib ibnu Disr tahds edip yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan iittim, o: Peygamber (S), erkein kendi ailesi yanna seferden geceleyin yhud anszn gelivermesinden holanmazd, dedi. 173-.......Bize Abdullah ibnu'l-Mubrek haber verdi. Bize sim ibn Sleyman, e-a'b'den haber verdi ki, o da Cbir ibn Abdil-lah(R)'tan yle derken iitmitir: Raslullah (S): "Sizden biriniz evinden ayrln uzatt zaman, ailesinin yanna geceleyin anszn gelmesin" buyurdu. 122- Erkein (Evlenmekle) ocuk stemesi Bab 174- Bize Msedded, Hueym'den; o da Seyyr'dan; o da e-a'b'den tahds e^ti ki, Cbir (R) yle demitir: Ben bir gazvede Ra-slullah'n maiyyetinde bulundum. O gazveden dndmz zaman ben ar yryen bir deve zerinde acele yrtmek istedim. Bu srada arkamdan bir binekli kii bana kavutu. Ben arkama dndmde Raslullah ile kar karya geldim. Raslullah (S): "Seni acele ettiren sebeb nedir?" buyurdu. Ben de O'na: Ben yeni evliyim, dedim. Raslullah: "Bakire bir kzla m evlendin, yoksa dul bir kadnla m evlendin?" diye sordu. Ben: Dul ile evlendim, dedim. Raslullah: "Kendisiyle oynaacan ve seninle oynaacak bir kzla ev-lenseydin!" buyurdu. Cbir dedi ki: Seferden geldiimiz zaman bizler hemen Medine'ye girelim diye davrandk. Raslullah: "Yava olun! (Biraz bekleyin) Evlerinize t gece olunca, yn yats vaktinde girersiniz... Ki o vakte kadar kocasndan ayr kalan kadn dank salarn tarasn ve ustura tutunup temizlensin " buyurdu. Rv Hueym dedi ki: Ve bana gvenilir bir adam tahds etti ki, o bu hadste Peygamber'in: "Y Cbir! el-Keyse, el-Keyse (= Ailene kar akll, red, bal ol! Allah'tan ocuk iste)/" buyurduunu syledi. Buhr: "el-Keys"\e ocuu kasdediyor, dedi [201].

1491 / 2483

buhari

175-.......Bize u'be, Seyyr'dan; o da e-a'b'den; o da Cbir ibn Abdillah(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S, Tebk seferinden dnd zaman O'na): "Geceleyin Medine'ye girdiin zaman hemen ailenin yanna girme! (Evvel geldiini duyur.) T ki kocasndan ayr den kadn ustura futunsun ve dank salarn tarasn" buyurmutur. Cbir: Raslullah (S) "Fe-aleyke bi'l-keysi, el-keysi (= Allah'tan ocuk istemeye bak)" buyurdu, demitir. Ubeydullah ibn Umer el-Umer de Vehb ibn Keysn'dan; o da Cbir'den; o da Peygamber'den olmak zere hadsi "el-Keys" laf-zyle rivayet etmekte e-a'b'ye mutbaat etmitir [202]. 123- Bb:

"Kocasndan ayr kalm olan kadn ustura futunsun ve dank salarn tarasn"
176-.......Cbir ibn Abdillah (R) yle demitir: Biz bir gazvede Peygamber'in maiyyetinde bulunduk. O gazveden dnp de Me-dne|ye yakn olduumuz zaman, ben kendime id yava bir deve zerinde acele gitmee altm. Arkamdan bana bir svr yanat. Ve beraberinde bulunan bir deynekle benim deveme drtt. Bu drt zerine benim yava giden devem, grmekte olduun en gzel deve gibi hzl gitmeye balad. Ben arkama dnnce Raslullah ile karlatm. Ve: Y Raslallah! Ben yeni evlenmi bir damadm, dedim Raslullah (S): "Evlendin mi?" diye sordu. Ben: Evet (evlendim), dedim. Raslullah: "Kzla m yhud dul ile mi evlendin?" diye sordu. Cbir dedi ki: Ben: Hayr, dul bir kadnla evlendim, dedim. Raslullah: "Senin kendisiyle oynaacan ve onun da seninle oynaaca bakire bir kzla evlenseydin ya!" buyurdu. Cbir dedi ki: Nihayet Medine'ye geldiimiz zaman bizler evlerimize girmeye davrandk. Bunun zerine Raslullah: "Yava olun, acele etmeyin, t gece olunca, yn yats vaktinde girersiniz. Ki kocasndan uzak kalan kadn dank salarn tarasn ve (temizlenip) ustura ttnsn" buyurdu [203]. 124- Bb:

"M'min kadnlara da syle: Gzlerini saknsnlar, rzlarn korusunlar. Znetlerini amasnlar. Bunlardan grnen ksm mstesna. Ba rtlerini yakalarnn stne koysunlar. Znetlerini kendi kocalarndan yhud kendi babalarndan yhud kocalarnn babalarndan yhud kendi oullarndan yhud kocalarnn oullarndan yhud kendi biraderlerinden yhud kendi biraderlerinin oullarndan yhud kzkardelerinin oullarndan yhud kendi kadnlarndan yhud kendi ellerindeki memlklerden, yhud kadnlara ihtiyc olmayan erkek hizmetilerden yhud henz kadnlarn gizli yerlerine muttaliJ olmayan ocuklardan bakasna gstermesinler..." (en-Nr: 31).
177-.......Eb Hazm yle demitir: Uhud gnnde Raslullah'n yarasnn hangi eyle tedv okunduu hususunda insanlar ihtilf ettiler de bunu Sehl ibn Sa'd es-Sid'ye sordular. Sehl (R), Peygamber(S)'in sahblerinden Medine'de kalanlarn sonuncusu idi. Bu soruya yle cevb verdi: Bunu insanlar arasnda benden daha iyi bilen kimse kalmad. Ftma aleyh's-selm
1492 / 2483

buhari

Raslullah'n yznden kan ykyor, Al ibn Eb Tlib de kalkan zerinde su getiriyordu. Sonra bir hasr paras alnp yakld ve yaras onunla dolduruldu [204].
125- Yce Allah'n u yeti Hakknda Bb:

"Ey mn edenler, sa ellerinizin mlik olduu kimseler, bir de sizden olup da henz bul ana erimemi kkler u vakitte yannza girmek iin sizden izin istesinler...1' (en-Nr: 58) [205].
178-.......Bize Sufyn es-Sevr, Abdurrahmn ibn bis'ten haber verdi (o, yle demitir): Ben bn Abbs(R)'tan iittim. Bir adam ona: Sen Raslullah (S) ile beraber kurbn yhud ramazn bayramna kta hazr bulundun mu? diye sordu. bn Abbs da ona u cevb verdi: Evet (bulundum). O'na olan yaknlm da olmasayd orada hazr bulunamayacaktm. Rv: Yamn kklnden dolay bulunamayacaktm, demek istiyor, demitir. bn Abbs: Raslullah (S) namazgaha kp bayram namazn kldrd. Sonra insanlara hutbe yapt, dedi de bu namazda ne ezan, ne de ikaa-met zikretmedi. Yine bn Abbs yle devam etti: Sonra Raslullah, kadnlarn bulunduu tarafa geldi, onlara da va'z etti, hatrlatmalar yapt ve sadaka vermelerini emretti. Bu emir zerine ben kadnlar grdm ki her biri ellerini kulaklarna, boyunlarna uzatp znetlerini Bill'e veriyorlard. Sonra Raslullah kalkp Bill ile birlikte kendi evine dnd [206]. 126- nsann Kendi Arkadana: Siz Bu Gece Zifaf Ettiniz Mi? Demesi Ve Yine Bir Kimsenin Azarlama Srasnda Kendi Kznn Brn Eliyle Drtmesi Bab [207] 179-.......Bize mm Mlik, Abdurrahmn ibnu'l-Kaasm'dan; o da babas el-Kaasim ibn Muhammed'den haber verdi ki, ie (R) yle demitir: Eb Bekr beni azarlad, birok sylendi. Eli ile de brme vurmaa balad. (Byle iken yine) Raslullah(S)'n ba dizimin zerinde olduu iin hi kprdamadm (yhud: Beni kprdamak-tan, Raslullah'n baldrm zerinde bulunmasndan baka hibirey men' etmiyordu) [208].

[1] Buhr bu yeti bala dell olarak getirdi. Dell getirme ciheti yledir: yet emir sgasyledir. Emir de talebi gerektirir. Taleb derecelerinin en az da nedb'dir. Bylece rabetlendirme sabit olmutur (bn Hacer). en-Nikh, nn'un kesriyle vat' ma'nsnadr ki, cima eylemektir ve cim'-n ibhati iin bir htnu inya er' mevzu olan "Zevvectu"ve "Tezevvectu" kavilleriyle kendisine zev, yn e eylemek ma'nsnadr ve bu iki tarafta car olur, bir htn ve bir eri kendisine, zikredilen vech zere ift eylemek ma'nsi-na da olur, birinci ve ikinci bblardandr (Kaams Ter.). Fakhler rfnde Nikh, dier meden akidler gibi, iki tarafn cb ve kabul ile oluan bir akiddir. Bu akidle kadn ve erkek aralarnda bir aile kurmu olurlar. Aile messesesi bu akdin hukuk netcesidir. [2] Hadsin bala uygunluu "Benim yolumdan yz eviren benden deildir" s zndedir.
1493 / 2483

buhari

Bunda nikha rabetlendirme vardr. Bu rivayette Peygamber'in bu szleri o kiiye syledii anlalyor. Mslim'in rivayetinde ise bu kiinin szleri Peygamber'e ulanca, toplulua kar bir hutbe yapm, Allah'a hamd ve senadan sonra: "Bz kimseler yle yle sylemilerdir. Bu szleriyle ne demek istiyorlar?" diye sze balam ve bu hadsteki szleri sylemitir. Hadsteki "Snnet", yol ma'nsmadr, farz mukaabili olan "Snnet" ve nafile demek deildir. Onun iin buradaki "Snnet", snneti de, farizay da, nafileyi de mildir. Bu hadsteki "Raht", Mslim'de "Nefer" eklinde gelmitir. "Raht", 'ten on'a; "Nefer" de 'ten dokuz'a kadar kiiye denir. Abdurrazzk'n Sad ibn Cubeyr'den rivayetinde'bu kiinin Al ibn Eb Tlib, Abdullah ibn Amr ibn As, Usmn ibn Maz'n'dan baret olduu aka sylenmitir. Peygamber bu hadsinde ibdet ve istirahat hayt ile aile ve meden alma haytn bir vecze hlinde zetledikten sonra "te benim yolum budur, bundan ayrlanlar benden deildir" buyurmakla, mslmnlkta ruhbanlk, dnyy terkedicilik olmadn ak bir ekilde belirtmitir. [3] Hadsin bala uygunluu "O kzn malna ve gzelliine rabet eder" sznden alnr. Bunun bir rivayeti en-Nis Sresi'nin tefsrinde de gemiti. Buradaki "Fenkih " emrinin ifde ettii nedir? Emir, vucbda zahir olaca iin, Zhiriyye bu emrin vucbu ifde ettiine ve binenaleyh cima' ve inf-ka kaadir olan her ferd iin nikh aslnn farz ayn olduuna kaail olmulardr. Ehli snnet cumhuru da nefsin galeyan ve zinaya dmek korkusu hlinde in-fka kudreti olanlar iin farz ayn olduunda mttefik iseler de, umm surette vucba kaail deillerdir. Hanefler'ce ferd bakmdan galeyan hlinde vcib, i'tidl hlinde "Nikh benim snnetimdir. Kim benim snnetimden yz evirirse, o benden deildir" hadsi mucibince mekked snnet; kadna cevr korkusu hlinde mekruhtur. Bundan baka yine Hanefler'ce farz kifye olduunu tasrh edenler de vardr ki, her ferde deilse de, mmetin mecm'una nazaran farzdr. Ummu terkederse gnahkr olurlar demek olur. Biz de yetten bunu anlyoruz... (Elmall Muhammed Hamd Yazr, Hakk DM, II, 1289). [4] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Hads, Oru. Kitb'nda "Nefsi zerine bekrlktan korkan kimse iin oru tutmak bb"nda daha tafslli olarak gemiti. Buhr balktaki sorunun cevbn -kendi yerinde bilinene i'timd ederek-aka zikretmedi. Fakat bn Mes'd'un bu hadsteki sz de ksmen bu sorunun cevb olarak dnlebilir. [5] Bu da ayn hadsin baka yoldan gelen bir rivayetidir. Hads metnindeki e!- Vic kelimesi hakknda u bilgi verilmitir: el-Vec', vv'n fethi ve cm'in sknu ile el ile, ya haner ve bak ile vurmak ma'nsmadr. Ve cima' eylemek ma'nsmadr. Vic, kitb vezninde, koun y tekenin hyelerini karmayp, hyelerinin damarlarn iki ta arasnda dp inemek ma'nsnadr, bu surette hyeleri salim kalr. Bir kavle gre h-yeleri hurdaha edinceye kadar dmektir, t ki, snup inmi hkmnde olsun... (Kaams Ter.) [6] erif, Ten'm yaknnda bir yerin addr. Ten'm de Mekke'ye , drt mil mesafede bir mevziin ismidir. Beyt'e hall olan etraf mahallerin en yakndr (Kaams Ter.) [7] Hadsin bala uygunluu "Dokuz kadn" szndedir ki bu, kadnlarn okluudur. Lkin bu say yalnz Peygamber hakkndadr. O'ndan bakalar hakknda ise en ok drt, yhud , yhud iki olur. Bunlara da (birden fazla ma'nsna) ok denilir. Meymne 7. hicret ylnda kaza umresinden dnerken erifte Peygamber'le mehirsiz olarak evlenmi, 51. ylda da yine ayn yerde vefat etmitir (Hulsa). [8] Bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti Gusl Kitb'nda da gemiti, ikinci isnddaki Halfe ibn Hayyt, mellif Buhr'niri stdlanndan biridir. Bununla Enes'in hadsi
1494 / 2483

buhari

Katde ve arkadalarna tahds ettiini aka gstermek istemitir. [9] "Bu mmet" diye kaydlamas, dier mmetlerden ayrmak indir. nk dier mmetlerde daha ok kadnl peygamberler bile vard. Bu Muhammed m-meti'nde ise en ok drt kadn olabilir (Kastalln). [10] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunun baka bir yoldan bir rivayeti Buhr'nin ilk hadsi olmak zere gemiti. Baka yerlerde de bz sened ve lafz farklaryle gemi, aklamalar verilmiti [11] Sehl ibn Sa'd'n bu hadsinin bir rivayeti Fadilu'l-Kur'n'da, "Ezberden Kur'n okuma bb"nda gemiti, bir rivayeti de yaknda yine gelecektir. [12] Hadsin bala uygunluu yledir: Peygamber onlar yumurtalarn karmaktan nehyetti ve nikha havale eyledi. Fakr olan kii yumurta karmaktan men' edilmi olduu hlde nikh da etmez olsayd, zulmle mkellef klnm olurdu. Hlbuki onlarn herbirinde Kur'n'dan bir mikdr ezber vardr. Bylece onlarn Kur'n'dan bildikleri mukaabilinde evlendirilmeleri zahir oldu. Baln hkm Sehl hadsinden tanss ile bn Mes'd hadsinden istidlal ile sabit olur (Kas talln). [13] Bu balk, Kitbu'l-Buy'da geen Abdurrahmn ibn Avf hadsinin bir parasdr. Buhr o hadsten isnd ve metin farkllklar gibi birok fdelere tenbh olarak bu lafzlar alp, buraya balk yapmtr. [14] Hadsin bala uygunluu "Ensr'nin yannda iki kadn vard, ona ehlini v maln yar yarya blmeyi teklf etti" szlerinden alnr. [15] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Hads metnindeki "Tebettul" kelimesi hakknda u aklama yaplmtr: el-Beti, b'nm fethiyle bilinci ve ikinci bblardan kesmek ve bir nesneyi dierinden ayrp ifraz ve temyiz eylemek ma'nlarmadr. et-Tebettul, tefa'ul vezninde kesilmek ma'nsnadr. Ve "Tebettele ile'llh", msivdan kesilip ihls vehiyle hakka tevecch ve ubudiyet eylemek, bir kavle gre nikh ve tezevvc terkedip zhidlik eylemek ma'nsnadr. Mellif "Ve tebettel ileyhi tebten = Yalnz O'na ynel" (elMuzzemmil: 8) yetine iaret eylemitir. Bi'1-klliye Hakk'a munkat' ve mteveccih olup dima nefsini msivdan kat' ve tecrd zere olmay mutazammndr. e-Betul, sabr vezninde ol htna denir ki, rical ksmndan bi'1-klliye kesilip, asla onlara dir haceti, ehvet ve mracaat olmaz. Meryem el-Azr (R) cenabna "Betl" denmesi bu cihetledir... (Kaams Ter.). el-Ihts, neslin devamnn dnp dolat uzuv olan erkeklik yumurtalarm kartp kendini hadm yapmaktr. Bu, bz maksadlar iin birtakm artlarla hayvanlarda tatbk edilir. Hayvann yumurtalarnn saplan dlmek veya kstrlmak suretiyle ezilir yhud da yumurtalar tammiyle kartlr. Buna "Hayvan idi etme ameliyesi" denir. Bu, bz gayeler iin hayvanlarda tecvz ediliyorsa da aslnda Allah'n yaratt ekli deitirmek, hayvana azb vermek ve neslin kesilmesini gerektirdiinden dolay haram klnmtr. [16] Bu da geen hadsin baka yoldan gelen bir rivayetidir. [17] Buhr burada getirdii rivayetlerle de bu konudaki nehyi kuvvetlendirmektedir. Son hadste Raslullah, Eb Hureyre'yi tehdd ve tekdir edip azarlamtr. nk Raslullah'n drt kerre sorulan bir soruya skt ile mukaabele ettikten sonra syledii sz, ancak tehdd ve azarlamadr. Raslullah'n srar ile sktu, sulin fenaln kemlli bir belgatle ifde etmi, sonunda syledii cevb da ancak nehye ve tehdde dellet etmitir. Bu, Yce Allah'n u yeti gibidir: "De ki: O (Kur'n), Rabb'inizden gelen bir haktr. Artk dileyen man etsin, dileyen kfir olsun..." (el-Kehf: 29).
1495 / 2483

buhari

Eb Hureyre'nin bu derece srar da, belki Chiliyet devrinde hadmln eitli maksadlarla yaplm olmasna ve bunun zhd bir maksadla yaplmasnn hkmn anlamak sevkiyledir. slm Dni'nin gidermekle megul olduu Chiliyet detleri arasnda tev gelenei de bulunuyor. [18] Buhr bunun tammn en-Nr Sresi'nin tefsrinde getirmiti. [19] Hadsin bala uygunluu "Raslullah, ie'den baka bakire kz olarak kimse ile evlenmedi" szndedir. Metindeki "Bkr", er grmedik gen kza denir. Eb Nuaym'n rivayetinde ie'nin: "Ben meyvesine dokunulmam bir aacm" dedii nakledilmitir. Bu szn en yksek bir iftihar olarak sylemitir. ie'nin bu hadsi "Bikr"in nikhnn efdal olduuna dellet eder. Bu hadste ie'nin belgatinin gayesi ve ilerdeki teennsinin gzellii vardr. [20] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in, sdk olan ru'yda onu grmesinin ardndan bakire olduu hlde ie ile evlenmi olmas ynndendir. Bu hadsin bir rivayeti Ru'y Ta'bri Kitb'nda geecektir. Mslim de bunu Fadil Kitb'-nda getirmitir. [21] Bu balk Eb Zerr nshasnda "Dul kadnlarn evlendirilmesi bab" eklinde gelmitir. [22] Bu, 28. bbda 44 rakamyle gelecek olan hadsin son parasdr. Hadsin bala uygunluu "Kzlarnz bana arzetmeyin" szndedir. nk bu sz, kadnlarna hitbdr ve onlara vey kzlarn ve kzkardelerini kendisine haram bulunmalar sebebiyle, kendisiyle evlendirmek iin arz ve teklf etmelerini nehyetmitir. [23] Buhr bunun uzun ve ksa, eitli rivayetlerini Buyu', stikrz, urt ve Cihd Kitblar'nda getirmiti. [24] Bala uygunluu "Dul bir kadnla evlendim" szndedir. Hadsin son fkras, Raslullah'in bakire ile evlenme lehine bir hccet getirmesidir. nk bunda tam lfet vardr. Dula gelince, belki onun kalbi ilk kocasyle ilgili olabilir de bu sebeble sevgisi bakirenin aksine kmil olmaz. [25] Hadsin bala uygunluu, Peygamber'in, daha kk yata bulunduu hlde ie ile evlenmi olmas bakmndandr. Peygamber ''Sen Allah'n dninde ve kitabnda benim kardeimsin" szyle "M'minler ancak kardetirler" (el-Hucurt: 10) yetine aret etmitir. Bu kardelikte ise, neseb kardelikte olduu gibi, karde kz harmlnn mevcd olmadn ifde etmi oluyor. [26] Hadste ocuklara efkatin, onlarn terbiyelerini gzel yapmann, ilerini grmenin, mal, emneti ve tedbrleri hususunda koca hakkn gzetmenin fazleti vardr. "Deve binen kadnlar" szyle Hz. Meryem darya kmtr. Bu hadsin bir rivayeti Peygamberler Kitb'nn sonlarnda Meryem'in zikri hakknda gemiti. Eb Hureyre orada: Meryem asla deveye binmedi, demitir. O, bu szyle Meryem'i bu tafdlden karmak istemi gibidir. Buna gre hadste Kurey kadnlar Meryem zerine faziletli olmaz. Hadsin bala uygunluu birinci ve ikinci nevi' kadnlarda aktr. ncye gelince, bu, lzum yoluyla sabit olur. nk Kurey kadnlar, kadnlarn hayrllar olunca, onlardan evlenen nutfeleri iin hayrlsn semi olur... (Kas-talln). [27] Hadsin baln ikinci cz'ne uygunluu meydandadr. Hadsin takdm-te'hrli bir rivayeti lim Kitb'nda, bir rivayeti de Cihd'da gemiti. Rv mir e-a'b buradaki sz, kendisine byle bir mes'ele soran bir Horsnl'ya hitaben sylemitir. [28] Bu da hadsin baka yoldan gelen ve bala gzel bir delleti bulunan bir rivayetidir.
1496 / 2483

buhari

[29] Hadsin bala uygunluu bnu'l-Munr'in dedii gibi u cihettendir: Hcer bir kle idi. Sahh olarak bilindi ki, brhm ona (Sre'nin hibe etmesiyle) mlik olduktan sonra, ona smail'i dourtmutur. smail'i dourduunda Hcer bir seriyye yn criye idi. Eb Hureyre ayn senedle Arablar'a hitaben metindeki sz sylemitir. nk Arablar hayvanlarn otlatmak in yamur dme yerleri olan llerde ok bulunurlar (Kastalln). Eb Hureyre: "Ey sem oullar, ananz bu kadndr" szyle, Arablar' kasdetmitir. nk Hcer, smail'in anasdr. Arablar da smail'in neslinden-dir, onlar "Sem oullan" ismiyle isimlenmilerdir. nk onlar, sularnn ou yamurdan meydana gelen llerde otururlar (Ayn). brahim Peygamber'in birer maslahat sebebiyle syledii bu yalan gibi olan szn birincisi es-Sfft: 85-122. yetlerinde, ikincisi de el-Enbiy: 52-70. yetlerinde bildirilmitir. Her iki srenin bu konuya id ksmlar yerinden okunmaldr. [30] Hadsin bala uygunluu sahblerin, Safiyye, Peygamber'in zevcesi mi y-hud cariyesi mi olduu hususunda tereddd etmeleri ynndendir. Bylece hads, baln birinci cz'ne uygun olmutur. Bu hads Maz'de, "Hayber gazvesi bb"nda gemi, Et'me'de de gelecektir. Safiyye, Huyey ibn Ahtab'n kzdr. Ben Nadr ve'Ben Kurayza Yah-dleri'nin en erefli bir ailesine mensbdu. Hayber Yahudileri'nin bakan Kin-ne ibn Rab' ile yeni evlenmiti. Her iki ynden asaleti vard. Kocas, babas bu muharebede lmt. [31] Buhr balkta bir hkm zikretmedi. Bu suretle bu mes'elede fakhler arasndaki gr ayrlna iaret etmi oldu. zd ettikten sonra criye ile evlenmesinin iki kat ecri olduu 13. bbdaki 20. hadste zikrolmmutu. Fakat sadk'n zd etmekten ibaret olmas caiz midir? Bunda limler takm olmulardr: Bu ve benzeri hadslere dayanarak, nikhn bu trlsn caiz sayanlar arasnda Al, Enes, bn Mes'd (R) ile tbi n'dan Katde, Sad ibnu'l-Mseyyeb, a'b, Zuhr, Evz, At ibn Eb Rebh Tvs ibn Keysn, Sufyn es-Sevr, Hasen el-Basrve brhm en-Naha'nin ve daha sonraki mctehidlerden Ahmed ibn Hanbel, Ishk ibn Rhye, Eb Ysuf ile mm afi'nin isimleri zikrediliyor.' Bunlara gre zd etmekten baka bir mehr vdb olmaz. bn Umer (R) ise bu nikh caiz grmeyenlerdendir. Tbin'dan bn rn, Cbir ibn Zeyd bunu mekruh grenlerdendir. Hasen el-Basr ile en-Naha'nin de bu re'yde olduklar rivayet edilmitir. bn rn, zd etmeye her ne mikdr olursa olsun birey katmak mstehb olur, demi. Leys ibn Sa'd, bn ubrume, Eb Hanfe, Muhammed ibnu'l-Hasen, Zufer, Mik, cariyesini zd edecek kimse iin mehirsiz nikh etmek Raslullah'tan bakasna caiz olmaz. Bu, ancak Peygamber'e hss birey idi, diyorlar... Bunlar, Allah Tal, Peygamber'e sadksz olarak nikh mbh klm olduu iin Safiyye'yi, sadak demek olmayan zd etme mukaabiInde zev edebilmitir. Bakas iin bu haramdr, derler. Delillerin tafsli, fkh kitblanna iddir (Ahmed Nam, Tecrid Ter,, II, 255-256). [32] Arablar arasnda en sde ve mtevaz' giyim tarz, izr ile riddr. zr, belden aasn rten ihram, rid da belden yukarsn rten ihramdr. [33] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Buhr bu baln yakn bir benzerini 6. bbm bal inde getirmi ve orada Sehl hadsinin bir rivayetini de aret etmiti. Bu hadsten Buhr'nin kasdettii hedef, bu ztn, Kur'n'dan renmi olduu mikdrda sreleri bilmekte olduu ve Peygamber'in ona, bu kadna retmesini emrettii ve bu sreleri retmenin de evlenmeye karlk kadn iin bir sadak (mehr) olmasdr. Bu limler arasnda hakknda ihtilf edilen bir mes'e-ledir... Peygamber'in "Kur'n'dan sende bulunan o sreler karlnda, seni o kadnla evlendirdim " yhud "Sende bulunanlar sebebiyle... " sznn ma'ns nedir? Nitekim Ahmed ibn Hanbel de bu ma'ny sylemitir: Sende bulunanlar sebebiyle onu sana ikram ediyoruz. Yhud sende bulunan o srelere bedel onu sana ikram ediyoruz. Bu
1497 / 2483

buhari

Sahh-i Mslim'deki "O zt o sreleri kadna retti" sznden dolay, en kuvvetli olan grtr. te bu gr, Buhr'nin burada kasdetmi olduu grtr (bn Kesr, Fadilu'l-Kurn). [34] Buhr'nin bu yeti getirmekten maksad kendilerine denklik hkm ilgilenen hem erkek, hem de kadn ynnden meydana gelen hsmlklara iarettir. [35] Hadsin bala uygunluu Huzeyfe'nin, erkek kardeinin kz Hind'i, Ensr' dan olan karsnn zdls iken evldlk edindii Slim'le evlendirmesinden alnr. Bu evlendirmede denklik, ancak dnde i'tibr edilmitir. Eb Huzeyfe, Kurey erafndan ve sahblerin en faziletlilerinden idi. Medine'ye hicret etmi ve iki kbleye kar namaz klmt. Habee'ye de hicret etmiti. Bedir gazvesinde ve dier btn gazvelerde Raslullah ile beraber bulunmutur. Yemme harbinde, 53 veya 54 yanda ehd dmtr. Salim, Farsh idi. Kle snfnn en faziletlisi ve sahblerin yksek simalarndan idi. Salim de Bedir'de ve dier gazvelerde hazr bulunmutur. Eb Huzeyfe gibi Salim de hicretin 12. ylnda Yemme'deki muharebelerde ehd olmutur. Subeyte, Eb Huzeyfe'nin kardr ve Medine'ye hicret eden kadnlardandr. Subeyte, Slim'i zd edince, kocas Eb Huzeyfe onu evld edinmiti. Sonra da kardeinin kz Hind ile evlendirmiti. Hadste bildirilen vakaya gelince, bunda kadn - erkek en nl sahblerin adlar zikrolunmutur ki, Eb Huzeyfe ile iki kars; Subeyte ile Sehle, Salim ile kars ve Eb Huzeyfe'nin kardeinin kz Hind'dr. Bunlardan Eb Huzeyfe, Slim'i -ki Subeyte'nin zdls ve Ebp Huzeyfe'nin oulluudur- kardeinin kz Hind ile evlendiriyor. Slim'in evldlk vaziyetine meden ve itima birtakm haklar sabit olmakla, halk arasnda: "Eb Huzeyfe'nin olu Salim" diye anlmakta iken, yukarda tercmelerini grdmz el-Ahzb yetleri inince, bu yoldaki evldlk kalkyor. Ne Salim zerinde Eb Huzeyfe'nin babal ve ne de Subeyte ile Sehle'nin analklar kalyor. Bu analk, babalk ve oulluunun devamn arzu eden bu aile nmna Sehle, Raslullah'a mracaat ederek Slim'in oulluunun devam resini soruyor. Buhr'nin Eb'l-Yemn'dan gelen bu rivayetinde Raslullah'n Sehle'ye ne yolda cevb verdii bildirilmiyor. Cevb, dier hads melliflerinin rivayetlerinden reniyoruz. Bir rivayette Raslullah Sehle'ye: "Salim 'i emzir (st analk te'ss et)" diye cevb vermitir. Sehle de Slim'i emzirmi ve be yudum st vermitir. Bu suretle Salim, Sehle'nin ve dolaysyle ailenin st olu olmutur...! [36] Hadsin bala uygunluu son cmleden alnr. Bu balkla Buhr; erkein kadna nikh hususundaki benzerlii neseb ynnden deil, dn ynndendir demek istiyor. Buhr burada getirdii iki hadste zev taraf ikisinde de kledir. Birinci hadste Salim, bu hadste de Mkdd ibn Esved. Kadn taraf ise Kurey kablesinin en erefli birer ailesine mensb olan, bundan nceki hadsteki Sehl ile bu hadsteki Duba'dr. Her iki hadste erkekle kadn arasnda neseb cihe-tiyle hi benzerlik yoktur. Buna mukaabil diyanet i'tibriyle tam bir benzerlik vardr. Her iki hadsteki iftler, sahblerin en sekinlerindendir. Birinci hadste Slim'le Sehle'nin hl tercemelerini ve dn mevkilerini grmtk. Bu hadsteki Mkdd ile Duba'ya gelince: Mkdd (R), Kindeli'dir. Amr ibn Sa'lebe'nin oludur. Esved ibn Abdi Yes'un klesi iken zd edilip oul edindii iin ona nisbet olunup Mkdd ibn Esved diye anlmtr. Sonra Duba ile evlenmitir. Duba, Abdulmuttalib'in torunu olmak cihetiyle nesebce Mk-dd, onun hi benzeri deildir. Fakat dn vaziyetleri i'tibriyle ikisi de ok yksektir. Duba, Peygamber'in amcas kzdr. Her zaman ziyaretiyle ereflendirdii yksek kadnlardandr. Mkdd da sahblerin fazletli, necb, hayrl smla-rndandr. ibn Mes'd: Mslmanl ilk i'ln eden yedi zttr, diyerek Mkdd ibn Esved'i bunlar arasnda saymtr. Msr'n fethinde ehd olmu, Medne'-ye naklolunarak Bak'a gmlmtr. Cenaze
1498 / 2483

buhari

namazn bizzat Halfe Usmn kildrmtr. [37] Bu drt umde, bir kadn nikh etmek hususunda rabet edilip dikkate alnacak eylerdir, demektir. Fakat nikhtaki denklik hususu bunlara mnhasr deildir. Hads, dn hususundaki denkliin rabete en lyk bir umde olduunu ortaya koyuyor. Bu cihetle dn vaziyeti yolunda olan bir kle, nesebi yksek bir kadnla evlenebiliyor. Raslullah'a: Y Raslallah! Kzlarmz klelerimizle evlenebilecek midir? diye sorulmas zerine: "Ey insanlar, biz sizi bir erkekle bir diiden yarattk ve sizi u 'betere ve kabilelere ayrdk. T ki birbirinizi (soyunuzla) tanyasnz. bhesiz ki sizin Allah katnda en erefliniz, takvaca en ileride olammzdtr" (el-Hucurt: 13) yeti inmitir. Balktaki el-Furkaan: 54. yeti de bu konuya en bel surette dellet etmektedir. Buhr onu bu sebeble bala koymutur. [38] Bu hads de hayrl, faziletli fakirin fakirliinin denklie mni' bir hl olmadna dellet etmektedir. Peygamber'in yanndan getii bildirilen fakirin bnu Surka olduu haber verilmitir ki, en eski mslmnlardan slih bir zt olup Uhud harbinde Rasullah ile beraber bulunmutu. Artk bunun erefi, haseb ve neseb asaleti gibi itima mefharetlerle llemezdi. [39] Bunun ve bundan evvelki yetin hads metninde birka kelimesi verilmi olduu hlde iyice anlalmalar iin biz bunlarn tammna yakn ksmnn meallerini verdik. Son yette "Kitb'da okunup duran yetler" ile en-Ns: 2, 3, 6, 9, 10, 11. yetlere iaret buyurulmaktadr. [40] Hadsin bala uygunluu u yndendir: Erkek, kendisi fakr olduu hlde zengin bir yetm kzn velsi olduu zaman, kzn mehrinde adalet ettii ve dil olduu takdirde, kendisi o yetm kzla evlenmesi caiz olur. Erkek - kadn arasnda aranan kefet, yn denkliin mal hususunda da mu'teber olmas -bunda ihtilf olmakla beraber- sahh olur. Bu hadsin bir rivayeti en-Nis Sresi'nin tefsirinde de gemi ve bz aklamalar verilmiti (Ayn). Hadste zikrolunan yetlerle Chiliyet devrinde yrrlkte olan insafa, adalete aykr detler yasaklanm, ksz kzlar gzel olsun olmasn, zengin olsun olmasn msv ve dil bir muameleye tbi' tutulmulardr. Bunlarn emsallerine gre mehr tesmiye edilerek nikh olunmalar ve mehr ta'yn edilmeden nikh olunanlarn mehri misle nail olmalar ve mallarnda adaletle tasarruf edilmeleri emredilmitir. Bahis konusu olan ve yetm kzlarla evlenmeleri dnlen veller, mutlak olmayp, ancak amca oullar gibi nikh den akrabalardr. [41] Bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti Cihd Kitb'nda gemiti; orada doyurucu aklamalar verilmiti. Hadsteki "u'm" lafz "Uursuzluk, hayrszlk" ma'nsmadr. Bunun zdd "Ymn "dr ki, "Kutluluk, hayrlhk" demektir. Arablar Chiliyet devrinde kadnda, atta, evde uursuzluk bulunduuna inanrlard. Yoksa hlk bir uursuzluk mevcd deildir. Hadste bu eyin huss olarak zikredilmesi, insanlarn bunlarla sk ve daim ilgili bulunmasdandr. [42] Bu da ayn hadsin dier yoldan bir rivayetidir. Hadsin birinci ksm olan "Eer uursuzluk olsayd" art cmlesi, bu eyde uursuzluk olmadn ifde eder. Bunlarda uursuzluk olmaynca, baka eylerde de olmaz. [43] Tabern'nin Esm'dan gelen bir rivayeti, bu hadsi zh eder mhiyettedir: Ki-;;nin evi, kars, at fena olmak dnydaki talihsizlii eseridir. Evin fenas, sahas dar, komular murdar olandr. Atn fenas stne bindirmeyendir. Kadnn fenas kt huylu olandr. [44] Balktaki yete gre bu Usme hadsindeki kadnlarn erkekler iin fitne ve fe-sd mili olmas umm deildir. Kadnlarn huysuz ve uursuz ksmdr. Bunun bala uygunluu, kadnlar tarafndan olan fitne ve uursuzluun daha iddetli olmas ynndendir. Bu sebebledir ki, Buhr bunu bn Umer'in iki hadsiyle Sehl'in hadsinden sonra
1499 / 2483

buhari

zikretmitir. Kadnlarn fitnesi, fitnelerin en iddetlisi ve en azametlisidir. Buna Yce Allah'n "Kadnlara... olan ihtirasl sevgi insanlar iin bezenip sslenmitir... " (lu mrn: 14) yeti ehdet etmektedir. Kadnlara olan ehveti, dier ehvetlerin hepsinden nce zikretti. nk kadnlarla olan mihnet, mihnetlerin en bydr. Balktaki yette de Allah bunu haber verip, kadnlarn ktlklerinden sakndrmtr. lh takdir ve mukadderatla olanlardan ise kurtulu yoktur: [45] Bala uygunluu, Berre'nin kocasnn bir kle bulunmas ynndedir. Bu hususta baka gr de varsa da, Buhr'ye gre Berre'nin kocasnn kle olduu gr stn gelmitir. Buhr bu hadsin birer rivayetini Talk ile Et'me'de de getirmitir. Mslim ise Zekt ile Itk'ta getirmitir. "Kleyi hrriyete kavuturann vels (velilik hakk) alnp satlmaz ve hibe edilemez. limler, nesebin tahvilinin caiz olmadnda ittifak etmilerdir. Ve-l'nm hkm, nesebin hkm gibi olunca, nesebin nakledilememesi gibi, vel da nakledilemez..." (bnu Battal). Bundan bilindi ki, zd edilen ahs ldnde ona, zd eden veya zd edenin mrslar vris olurlar. Chiliye'de bu nevi' velilik hakkn satmak, hibe etmek ve dier yollarla nakletmek cri idi. slm bunu yasak etmitir (Meh-med Zihn). Mslim Tercemes, IV, 484. [46] Al ibnu'I-Hseyin ibn Al ibn Eb Tlib (S) bu yetteki vv'larm cem' iin deil, nevi'lendirme ve muhayyer klma iin olan "Ev" ma'nsna olduunu bildirmi, bunun delli olmak zere de Ftr: 1. yetini gstermitir. [47] Hadsin bala uygunluu son fkrasdr. Hrr iin drtten fazla kadnla evlenmesinin caiz olmayaca zerinde ittifak vardr. Buna yalnz Rfzler muhalefet etmilerdir. Onlar Peygamber'in dokuz kadnla evli olarak ldn dell gstermilerdir. Fakat bunun O'nun ahsna mahss zelliklerden olduundan gaflet etmilerdir. Onlarn muhalefetine i'tibr yoktur... (Kastalln). [48] Bu, Sahfayn'da rivayet edilen ie hadsinin bir parasdr, lafz Mslim'indir. [49] er-Rad, emzik andaki ocuun meme emdii zaman iinde bir kadnn memesini sormas ve emmesidir. Bu emmenin hk'rn bu hadste bildirildii zere veldet ve neseb ynnden haram olan hereyin bu emme ile de haram olmasdr. Bu hususta mctehidler arasnda ihtilf yok, icm vardr. Binenaleyh ana baba haram olduu gibi, emmek yoluyla da st ana, st baba da haram olur. Sonra bu harmlk burada kalmayp st halalara, st amcalara, teyzelere, kardelere de yaylr. [50] Bu ikinci serieddeki hadsi Mslim rivayet etmitir. Buhar yannda bunun fi-dei Katde'nin Cbir ibn Zeyd'den iitmesini beyn etmesidir. [51] mm Seleme Peygamber'in kadnlarndan olup ad Hind'dir. Fash konuma-syle mehurdur, nce Eb Seleme Abdullah ibn Esed'le evlenmi ve onunla birlikte Habeistan'a hicret etmiti. Kz Zeyneb orada domu ve Berre ad verilmiti. Eb Seleme Habeistan'da vefat etti. mm Seleme, kz Berre ile Me-dne'ye geldi, Peygamber'le evlendi, bylece Berre, Peygamber'in rabbesi (vey kz) oldu, Peygamber adn Zeyneb ismi ile deitirdi... Hadsten anlald zere Zeyneb'in Peygamber'e harmln gerektiren iki sebeb vardr: Peygamber'in vey kz olmas; bir de babas Eb Seleme Abdullah'n Peygamber'in st kardei bulunmasdr. Hadsin bala uygunluu da burasdr. [52] Buhr'nin tutunduu bu gr, Al, bn Mes'd, bn Umer, bn Abbs, Sad ibn Mseyyeb, Hasen el-Basr, At, Mekhl, Tvs, Eb Hanfe, Leys ibn Sa'd, Mlik, Evz, Sevr gibi sahb ve tbi' limlerinden naklolunmutur. Bunlara gre emme mddeti olan iki sene iinde bir kerre emmekle de hrmet sabit olur. nk "Sizi emziren (st) analarnz da (kendi analarnz gibi) size haram klnmtr..." (en-Nis: 23) kavli mutlaktr, adedle kaydlanm deildir. Adedle
1500 / 2483

buhari

kaydlama Kur'n'n nassna ziyde klmaktr. [53] Hadsteki son cmle, edeb ve hukuk bir vecizedir. Ve "Kendisiyle hrmet s bit olan emme, yalnz aln stle telfi edebilen emzik andaki ocuk hakknda mu'teberdir" demektir. Bir st kuzusu olan ocuun gelimesi ve beden teekkl yalnz stle te'mn edildii iin ocuk, emzirici kadnn kendi ocuu gibi kendisinin bir paras oluyor. afi ile tarafdrlan bu hads ile ve sayy ihtiva eden dier hadslerle istidlal ederek en az be defa emzirilmesini art klmlardr. Fakat ocuun beden teekkl srasnda kadnn beden cz'nn karmas bir defa emmekle de hsl olur. Yeter ki emme mddeti iinde emzirmi olsun. ie'nin yannda bulunan st kardeinin tbnu Ebi'l-Kuays olduu zannediliyor. Bunun anas ie'yi emzirmitir ve ie'nin st anas olmakla tannmtr. [54] Hadsin bala uygunluu ie ile st amcas olan Eflah arasnda harmln -sabit olmas ynndendir. te bu harmlk sebebiyle Raslullah, Eflah'm ie'nin yanna girmesine izin verdi. Mslim'in rivayetlerinden birinde ie: "Beni kadn emzirdi, erkek emzirmedi" dedii zaman, Raslullah: "O senin st amcandr" buyurmutur. Bu hads erkek suyunun haram klacana dellet etmitir, fakat bu konuda gr ayrl vardr. Bunun bir rivayeti ehdetler Ki-tb'nda gemiti (Ayn, Kastalln). [55] Hadsin bala uygunluu "O kadnla nasl yaparsn? Onu kendinden brak..." sznden alnr... Peygamber'in bu emri ihtiyat ve takva yolu zere verilmi bir emirdir, srf emzirenin szyle st emmenin sbtu ve nikhn fesadna hkm yoluyla deildir. nk Peygamber'in huzurunda bir da'vlama ve ehdet edas cereyan etmemiti, fakat bu, srf bir ihbar ve bir istifta'dan ibaret olmutur. Eer kadn hkim huzurunda ehdet etmi olsayd, bu ehdeti kabul edilirdi... (Kastalln). Bu hadsin birer rivayeti lim ve ehdetler Kitblan'nda da gemi ve bz aklamalar oralarda verilmiti. lim Kitb'ndaki rivayette "Bunun zerine Ukbe, o kadndan ayrld, o da baka bir kocaya vard" ziydesi vardr. [56] Bu iki yette nikh olunmalar haram olan kadnlar saylm ve bunlardan geri kalanlarn hall klnd bildirilmitir. Burada saylan muharramt, yn nikh edilmeleri haram klman kadnlar ondrt oluyor. Bunlardan yedisi neseb, yedisi sebeb, yn st ve evlilikle haram olmutur. Neseb cihetiyle nikahlan haram olan kadnlar, 22. yette saylan: Analar, kzlar, kzkardeler, halalar, teyzeler, olan karde kzlar, kzkarde kzlardr. Sebeb ve st cihetiyle haram olanlar da 22-23. yetlerde bildirilen st analar, st hemireler, kaynanalar, vey kzlar, gelinler, birarada iki kz kardeler, zevce sahibi evli kadnlardr. St ana ve kardelerinde neseb hkmleri cardir. Binenaleyh st analar, st hemireler, st babalar, st kzlar, st halalar, st teyzeler, st biraderler ve kzlar hep neseb hkmlerinde dhildir. u hads bunu te'yd edicidir: "Neseb cihetinden haram olan st cihetinden haram olur" (Buhr, Mslim: ie'-den) (Mel-i Kerm). [57] Buhr nikh olunmalar haram ve hall olan kadnlar iine alan en-Nis: 23-24. yetlerini zikrettikten sonra, bir ksm haram klnanlar iine alan el-Bakara: 221. yeti getirdi. Bu yet iki nehyi ihtiva etmektedir: M'min erkeklerin gayrimslim kadnlarla evlenmeleri, gayrimslim erkeklerle mslmn kadnlarn evlenmeleri. Bu iki tarafl yasak slm'n balangcnda te'ss ve tatbk olundu. Sonra bu iki nehyin birincisi el-Mide; 5 yeti ile ta'dl edildi. [58] Bu bn Abbs'm szyle Buhr, slm hukukunun en mhim bir fasl olan ok evlilik mes'elesine dokunmu oluyor... slm hukuku drde kadar nikha msade etmi ise de yine en mhim ess, bir zevcedir. Birden fazlasna msade, ahlk ve itima zaruretler zerine verilmitir..
1501 / 2483

buhari

[59] Buhr'nin bu kitbda Ahmed ibn Hanbel'den bu hadsten baka hadsi yoktur, bir de Maz'nin sonunda bir vsta ile bir hads vardr. Buhr bu hadsi mm Ahmed'den mzkere yhud icazet yoluyla ald iin "Bize syledi" ta'-brin kullanm, "Bize tahds etti" veya "Bize haber verdi" ta'brlerini kullanmamtr. Buhr Ahmed ibn Hanbel'in birok eyhlerine kavutuu iin onun ismini zikretmekten mstani olmutur... (bn Hacer, Ayn, Kastalln). [60] Burada getirilen szler ve fkh grler hep sahh senedlerle rivayet edilmitir. Bunlar hakkndaki fkh mnkaalar ve bunlarn muhalifi veya zdd olan grler de vardr. Btn bu tafsilt erhlerden ve bulunduklar kitblardan okumaldr [61] Buhr bunda gr ayrl bulunduu iin soru eklinde getirdi. Rabib, "vey kzlar" demek olup "Rabbe"nin cem'idir. Zifaf olup ismetinin harmine girilen kadnlarn baka kocadan olan kzlardr ki, bunlar ekseriyetle vey babalarnn terbiyesinde ve yanlarnda bulunurlar. Bu sebeble yette "Fhucrikum" diye kaydofunmutur. Zifafa girilmeyen kadnlarn kzlar olan vey kzlar almakta gnh yoktur. Rabbeler hakknda: "Analarn vat' etmek kzlarn haram klar, kzlarm nikh etmek de analarm haram klar" sz slm hukukunun umm kaaidelerindendir. [62] Buhr bu rivayetleri, baln czlerine hccet olmak zere getirmitir.. [63] Hadsin bala delllii meydandadr. Bunun bir rivayeti daha nce de gemi, bz aklamalar orada verilmiti. bhesiz ki mm Habbe iki kzkardein bir adamn nikhnda bulunmasnn caiz olmadm bilmeyerek byle bir teklf sunmutu. mm Habbe Habeistan'a hicret eden ilk mslmnlardan olup, dn salbetiyle mehurdur. Ad Ramle'dir [64] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Buhr bunu birok yerlerde getirmitir ki, herbir yerde hadsteki bir yere uygun bir unvan vardr. Burada unvnm yeri "Bana arz etmeyiniz" szdr (Ayn). [65] Hadslerin baht birden nikh olduunda, ikisinin nikh da btl olur. baKa u halas birisi nce, brs sonra- ayr ayr tezvc olunursa, nceki sahh, sonraki nikh btl olur. [66] Bu hkmn bu hadsten alnmasnda nazar vardr. Sanki o evlenme sebebiyle haram olan, neseble haram olana katmay irde etmi gibidir. Nitekim neseble haram olan, stle haram olur (Fethu'l-Br). [67] iar'm lgatte bir ma'ns aya kaldrmak demektir. Kpek iemek iin ayan kaldrnca "aara'l-kelbu" denir. Sanki o ahs: Ben senin kznn ayan kaldrmadka sen de benim kzn ayan kaldrma demi gibi oluyor. Yhud da bu nevi' nikhta mehr olmad iin ehrin hkimden boalmas ma'nsna olan " Saar a'l-bel edu" sznden gelmedir. r suretiyle nikh, mehirsiz olarak deimek yoluyla nikh yapmaktr. slm'dan nce Arablar arasnda bu yoldan kzlarn, kzkardelerini veya akrabalarn mbadele etmek ve birinin kadnlk kymeti (Bd') br iin mehr saylarak ve ayrca bir mehr ta'yn etmeksizin nikh etmek deti yrrlkte idi. Bu yolda mbadele artiyle iki taraf, kadnn kadnlk kymetini mehr bedeli sayarak nikh akdi yapyordu. slm'da bu nevi' nikh akdi, kadnlk erefini alakl ve birtakm hakszlklar dourduu iin yasak edilmitir. Bu hadsin birka rivayeti Mslim'de toplanmtr. Bu mes'ele ile ilgili geni tafslt ve fkh incelikleri, gr ayrlklarn erhlerden ve fkh kitblann-dan okumaldr [68] Hadsin bala uygunluu ilk ksmndan alnr. Bunun bir rivayeti Tefsr Kit-b'nda da gemiti. Havle bintu Hakm -ki ona kltme sgasyle Huveyle bintu Hakm ibn Umeyye dah denilir- Usmn ibn Maz'n'un kars ve slm!a ilk giren sliha kadnlardan idi. Usmn'n vefat zerine dul kalmt. te bu se-beble nefsini Peygamber'e hibe etmi, mehirsiz olarak
1502 / 2483

buhari

Peygamber'le evlenmek istemi idi. ie de kendisinde bulunan kadnlarn yaratlm olduklar kskanlk tabatinden dolay o kadn ayplamt. Yoksa kendisi Yce Allah'n, Pey-gamber'ine bunu mbh klm olduunu bilmiti... {Ayn, Kastalln). [69] Hadsin bala uygunluu, balktaki mbhemlii beyn etmesi cihetindendir. Birok fakhler bu hadsle hccet getirerek nikh etmekte ihrml iin hibir saknca yoktur, u kadar ki, ihramdan kncaya kadar cins mnsebette bulunamaz demilerdir. Dier bir ksm mctehidler ise ihrmhnn nikh etmesini, nikh olunmasna cevaz vermemilerdir. Byle bir nikh vki' olursa, btl olur demilerdir. Tafsilat geni erhlerde ve fkh kitblanndadr. Peygamber'in bu hadste haber verilen evlenmesi, yedinci hicret ylndaki hkm umresinde ihrml iken Meymne ile nikhlanmasdr. Bu hadsin bir rivayeti Hacc Kitb'nn sonlarnda da gemiti [70] Bu bala gre muvakkat bir zaman iin olan mut'a nikhna nce msade olunup sonra yasak edildii anlalyor. Nitekim hadsler de buna aka dellet etmektedir. [71] Bunun bir rivayeti Maz'de, Hayber gazvesi bb'nda gemiti. [72] bn Eb Zi'b'n rivayeti mut'ann tatbk eklini gstermektedir. Mut'a nikh, muvakkat bir zaman iin iki tarafn raz olduu bir cret mukaabilinde kadn kiralamaktr. Bu bir nikh deildir. nk nikh, iftlerin btn hayt beraber yaamak zere bir aile yuvas kurmalardr. Mut'a da, nikh da iki tarafn rzsna uygun birer akd olmakla beraber, mut'a muvakkathk, nikh devamllk vasflaryle birbirinden ayrlr. Mut'ada ta'yn olunan bedel, d bir karlk mhiyetinde olduu hlde, nikhtaki mehr, gayet erefli ve hibir akidde bulunmayan bir asalet ifde eder. Mut'a, Chiliyet devrinde mu'teber ve yaygn olan, hatt kendisine birtakm aile haklan sabit olan bir nikh nev'i idi. slm'n zuhurundan sonra bz gazvelerde gazilerin zina yapmalarn nlemek iin geici olarak msade edilmiti. Sonra nesholunup kaldrld zerinde snnet ehli ttifak etmitir. Mut'a nikhnn harmh hakknda i mezhebi muhalefet etmitir. Onlar bunu hazarda da meru' grr, tatbk ederler. Bu konudaki rivayetleri Mslim ok gzel toplamtr: Mslim Ter., IV, 290-30 [73] Bu balktaki "Bir kadnn slih bir kimseye nefsini arzetmesi" ta'bri, bu teklifin yalnz Peygamber'e kar deil, herhangi iyi bir kimseye kar da caiz olduunu ve hayaya, iffete aykr olmadn ifde eder. [74] Hadsin bala uygunluu "Kendini Raslullah'a arzederek" ve "Kendini Raslullah'a arzetti" szler indedir. Sabit el-Bunn, Basra'nn en yksek tabi lim ve rvlerinden olduuna gre, hadsteki vak'a Basra'da gemi olacaktr. Enes ibn Mlik'in Basra'daki ikaameti srasnda sohbetinde bulunmu ve ondan birok hads almtr. Hicretin yzyirmiyedinci ylnda vefat etmitir. [75] Hadsin bala uygunluu pek aktr. Kadnla evlenmek isteyen sahbnin fakirlii son derecede idi. Arablar arasnda en sde ve mtevaz' giyim tarz izr ile rid olduu hlde, bu fakrin bir giyecei bile tam deildi, denilmek istenmitir. zr belden aa, rid da belden yukar brnlen ihramdan ibarettir. Buhr bu hadsin bir rivayetini Kur'n'n Faziletleri Kitb'nda da getirmiti. [76] Hafsa'nn birinci kocas Huneys, Habeistan'a hicret eden ilk msimnlardan ve Kurey eriflerinden idi. Sonra Medine'ye hicret edip Bedir gazvesinde bulunmutu. bn Abdilberr'in rivayetine gre Uhud harbinden ald bir yaradan ehd dmt. Umer, kzn pek tabidir ki, dn ve itima bakmdan kendi ayarnda birisiyle evlendirmek durumunda idi. Bu sebeble Usmn'a, sonra Eb Bekr'e teklf etmiti. Bunlardan haberdr olan RasluIIah, Umer'in bu skntsn gidermek ve bizzat taltf etmek zere hicretin otuzuncu aynda ve bir rivayete gre
1503 / 2483

buhari

nc senesinde Umer'e aile erefi de bahetti. Grlyor ki, RasluIIah kadnlarn hep byle birer sebeble almtr. [77] Bu hadsin daha geni birer rivayeti yaknda bu kitabn 26. ve 27. bblannda 43 ve 44. rakamlaryle gemiti. [78] Buhr burada el-Bakara: 235. yetini ve bundaki bz ta'brlerin tefsirlerini nakletmekle yetinmitir. [79] Yn evlenmeden ve istemeden nce erkein kadna, kadnn da erkee bakmasnn cevaz ve hatt mstehbl bab. Buhr bu hkm bb altndaki iki hadsten almtr. Bu hkm aka ifde eden hadsleri dier hadsiler getirmilerdir. Bunlarn en sahh Eb Hureyre hadsidir: Bir adam Ensr'dan bir kadnla evleneceini syledi. Raslullah: "O kadna baktn m?" diye sordu. Sahb: Hayr, bakmadm, deyince Raslullah: "yleyse git, o kadna bak. nk Ensr kadnlarnn gzlerinde birey olabilir" buyurdu (Mslim, Nikh). Tirmiz'deki Mure hadsi de kz istemeden nce bakmann cevazn aka belirtmektedir: Mugre bir kz istedi. Peygamber, Mu-gre'ye: "O kza bak gr, nk bu gr aranzda meveddet ve lfeti devam ettirir"h\ym<\\. Bu konuda baka hadsler de vardr... (bn Hacer, Kastalln). [80] Bu hadsin bir rivayeti Nikh Kitb'nn ba taraflarnda 15 rakamyle de gemiti. [81] Hadsin bala delllii "Raslullah o kadna bakt" szndedir. Hadsin bi rivayeti yaknda getii gibi, Fadilu'i-Kur'n, "Ezberden okuma bb"nda di gemiti. [82] Buhr bu balktaki hkm burada getirdii yetlerden ve hadslerden karp almtr. nk balktaki lafzla gelen hads, kendi art zere deildir. O hususta mehur olan Eb Ms hadsidir ki, onu Eb Dvd, Tirmiz, Ibn Mce, bn Hbbn ve el-Hkim rivayet etmilerdir... (bn Hacer). "L nikha ill bi-veliyyin = Velnin izni olmakszn akdolunan nikh mu'-^ teber deildir" hadsini Buhr ile Mslim almamlardr. Hatt mm Buhr ile Yahya ibn Mam "Reidin nikhnda velnin izni art olduuna dir sahh bir hads yoktur" demilerdir [83] Hadsin bala uygunluu "Onlardan biri bugn insanlarn yapmakta olduklar nikhtr, ve dier nikhlardr" szlerinden alnr. Bu hadsi Eb Dvd da Nikh Kitb'nda rivayet etmitir. Su hadsinden Hz. ie'nm muazzam ve ok geni bilgisi apak grlmektedir. [84] Bala uygunluu ' 'Onu kendisi nikhla almak istemez" sznden alnr. nk bu sz, bir dereceye kadar velayete dellet eder. Bunun daha btn bir rivayeti en-Nis tefsrinde gemiti. [85] Bunun da bala uygunluu geen hads gibidir. Bunun da daha btn bir rivayeti yaknda gemiti. [86] Bu hads, velnin i'tibn zerine olan delillerin en kuvvetlisi ve en a nev'in-dendir. Yoksa erkek kardeinin engel olmasnn hibir ma'ns olmazd. Ve nk kz, kendini evlendirme hakkna mlik olsayd, erkek kardeine muhtc olmazd... i kendisine id bulunana, bakas ona engel oldu denilmez, bnu'l-Munzir: Ben sahblerin hibirinden bunun hilafn bilmiyorum, dedi (Kastalln). mm Eb Hanfe'ye gre kil, bali, red bir kadn velsinin iznini almakszn bal bana kendisini tezvc edebilir. mm Eb Ysuf ile mm Muham-med'e gre, bu yolda nikh alacak velnin izni eklenmek suretiyle geerli olabilir, mm afi, tmm Mlik ve mm Ahmed ibn Hanbel'e gre yalnz kadnn "Vardm" demesiyle akdolunan nikh mu'teber deildir. Bu mm bu hususta "La nikha ill bt-veliyyin = Nikh ancak velnin izni ile olabilir" had-siyle istidlal etmilerdir.
1504 / 2483

buhari

[87] Yn vel nikhta bizzat kendisi kadn isteyici olduu zaman, kendi kendini ev-Iendirebilir mi yhud baka bir velye muhtc olur mu? [88] Burada getirilen rivayetler hep senedli olarak shiblerine isnd edilmi ve erhlerde' gsterilen yerlerinde tesbt edilmilerdir. [89] Bu daha nce gemi olan Sehl hadsinin bir parasdr. Peygamber, kadna t-lib olan o adam bu kadnla evlendirmitir. nk Peygamber, velsi olmayanlarn velsidir. ki tarafn karlkl rzlar olduu takdirde, onlar evlendirme selhiyetine shibdir. [90] Hadsin bala uygunluu "Onunla evlenmeyi istemez" sznden alnr. nk bu sz, bunu bizzat zerine almas yhud bakasna emredip de onu evlendirmesinden daha ummdir... [91] Bu hadsin birka rivayeti daha nce geti. Bala uygunluu ie hadsinin stndeki hadste zikrettiimiz gibidir... (Ayn). [92] Bu da ocuun buldan evvel nikh edilmesinin caz olduuna dellet etmitir. [93] Peygamber'in vefatnda ie onsekiz yanda idi. ie, hicretin elliyedinci ylnda vefat etmiti [94] Bu, daha evvel senedli olarak geen hadsin bir parasdr; bala delleti apaktr. [95] Bala dellligi aktr. Eb Bekr, ie'nin babasdr, kz ie'yi Peygamber'-le evlendirmitir, Peygamber de en byk imm, yn ayn zamanda islm Dev-leti'nin bakandr. [96] Bu balk, devlet bakannn ve valilerin, velsi olmayanlarn velleri olduunu ve Peygamber'in mehirsiz, yalnz Kur'n retme zerine evlendirme yaptn ifde etmektedir. Bb altndaki hadsin bu bala uygunluu ise meydandadr. Bu hadsin rivayetleri birka kerreler gemiti. [97] Hadslerin bb balna uygunluu meydandadr. Evlenecek erkek ve kadnn karlkl rzlarn beyn etmeleri ve bunu hidlerin huzurunda yapmalar, kurulacak aile yuvasnn hayt iin ok mhimdir. mm Eb Hanfe, bu hadslerle dell getirerek velnin ne dul kadn, ne de bakir kz zorla birisine nikh etmeye hakk olmadna, dul kadnn nikhnda onunla istiare ederek aka muvafakatim; bakir kzn nikhnda da onun en az skt etmek suretiyle olsun iznini almak vel iin en lzumlu bir vazife olduuna hkmetmitir. mm Eb Hanfe'ye gre kil, bali, red bir kadn, velsinin iznini almakszn bal bana kendini evlendirebilir... Hulsa mm Eb Hanfe aile kurumunun en salanacak noktasnda hem tilmizlerinden, hem de dier mezheb imamlarndan daha nafiz bir nazarla slm hukukunun ruhunu grerek, aile binasn aile rknnn en hrr ve serbest rz ve muvfakatlar temeli zerine kurmutur... [98] Bu da geen hadsin baka yoldan bir rivayetidir. Hadslerin bala uygunluklar apaktr. [99] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr. O da yetm kzlarla evlenmek hususundaki hkm, Yce Allah'n burada zikrettiidir. Buhar burada uayb ibn Eb Hamza'dan gelen metni sevketmitir. Bu hadsin asl en-Nis tefsirinde ve Nikh Kitb'nda birok kerreler gemitir. [100] Hadsin bala uygunluu, zek olan kimseye gizli olmaz. Hadsin asl birok kerreler gemitir. [101] Hadslerin bala uygunluklar meydandadr. [102] Hadsin bala uygunluu "Bana Eb Bekr kavutu..." szlerinden alnr. nk burada Eb Bekr'in Umer'e, kzn istemeyi ve cevb vermeyi terketmesine bir zr bildirmesi vardr, ite bu Eb Bekr tarafndan kz istemeyi terk iin bir tefsirdir (Ayn). [103] Bu dou taraftan gelen ikil^bnkn ibn Bedr Eyhem idi; dokuzuncu hicret ylnda
1505 / 2483

buhari

Medine'ye gelip islam a girm birer hutbe yapmlard (Kastalln). ^Hileleri hutbeler herhangi bir Bu iki kiinin Raslullah'n huzurunda Bu iki kiinin hcet maksadndan hl deildir. Hacet srasnda hutbe lettirmek ve icabete rabetlendirmek iin dima yaplagelen kadm bir tr, s te nikh srasndaki hutbe de bu ma'ndandr (Ayn). [104] Hadsin bala dellgi meydandadr. H^^J^^n olan bu avviz ile kardei MuZ da Bedir ehdlenndendr. Afra kadunn iki karde, Eb Cehl'i kh darbesiyle yere serdikten sonra, bunlar olu krime tarafndan ehd edilmilerdi. ark arasndaki bir cmleyi, gaybe ve istikble id vak'ay bilmek yalnz Allah'a mahss olduu iin, Peygamber kendisine nisbet edilmesinden men' etmitir. Bu hadsin bir rivayeti Maz'de, Bedir harbine dir bir bbda da gemiti. [105] Buhr balktaki yetleri vTda^nra zikretti aznn takdir olunamayacana iaret etmi gibidir. Buna d En gelecektir (Ayn). [106] Hadsin bala delllii meydandadr. nk hadste Kur'n'a karlk ve mehr zikredilmeksizin evlendirme vardr... (Ayn). [107] Bu tark, buraya kadar zikrettii Sehl hadsinin dokuzuncu tarkidir. Arad, cem'i Urd, altn ve gm gibi nakidlerin mukaabH olan eya ve met'lar; gelip geici ey... ma'nlannadr. [108] Balk, nikh akdi srasnda art koulmas hall olan artlar demektir. Umer'-in buradaki en yksek hukuk vecizesini Eb Ubeyd, senedli olarak rivayet etmitir. Buhr bunu artlar Kitb'nda da getirmiti. Umer, kendisine ykseltilen bir kar-koca da'vsuda, kadn nikhn feshini isteyip, vaktiyle akd esnasnda fesh hakkm hiz olmay art kldn ileri srmesi zerine "Leh artuha = Ka-dnm art mkteseb hakkdr" diye hkmetmi. Kocas: u hlde kadnlar bizi boarlar, demesi zerine bu eskimez hukuk dstrunu sylemitir. Peygamber'in vd dmd, Zeyneb'in mrik kocas Eb'I-s ibn Ra-b'dir. Bunun bala uygunluu, Peygamber'in, kendisi iin koyduu artlan yerine getirmesinden dolay mrik olduu hlde damadn vmesi ynndendir [109] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr. u hlde nikh srasndaki art klman mehr, aile hukuku bakmndan yerine getirilmesi vcib olan en mhim bir art ve kadn hakkdr. nk bu mehr art zerine akdedilen nikhla kadnn ferci erkee hall klnmtr. [110] Hadsin bala uygunluu "Hibir kadna kzkardeinin talkm istemek hall olmaz..." szndedir. Nevev, hadsteki "Karde" lafznn neseb yhud st yhud da dn ynnden kardee uml olduunu, hatt bu hkmn gayrimslim kadna da um-l bulunduunu bildirmitir. u hlde hadsteki "Karde'lc, beer kardelik de kasdolunuyor. Bu her asrda cemiyet haytnda sk sk tesadf olunan en irkin itima ve ahlk birey olduu iin, tslm Dni bunu haram klmtr. Bu irkin huyun kayna, refah saadet inde yaamakta bulunan bir kadnn hiz olduu aile ni'metinin kendisine gemesini istemekten ibaret olduu hadste edebi bir uslb ile bildirilmi, akabinde de herkesin ezelde takdir olunan ni'mete nail olaca nasihati verilmitir. [111] "Velme", evlenme srasnda yaplan yemee, sevin nianesi olarak verilen ziyafete denir. Snnet yemeine "I'zr", doum iin verilen ziyafete de "Akka denilir. Peygamber'in bu hadsteki "Bir koyunla olsun dn a yap ' emrinden dolay, bz fakhler bunun vucbuna, bzlar da mstehb olduuna kaa-il olmulardr. [112] Buhr bunu burada ksaca getirdi. el-Ahzb tefsirinde daha uzun bir metinle getirmiti.
1506 / 2483

buhari

Birinci hadste Abdurrahmn'in zafern boyasyla sslenmi olmas, Pey-gamber'in bunu grp s{ct etmesi ve dn ziyafeti yapmakla emretmesi, ikinci hadste de dn ziyafeti verme geleneinin bildirilmesi bala dell klnmtr. [113] Hads metnindeki Peygamber'in duas, balktaki sule cevb vermi olmaktadr. [114] Bu, Medine'ye hicret bblarndan nce ie'nin Peygamber'le akd ve nikh yapmas blmnde geen hadsin ksaltlmdr. En sahh rivayete gre, Raslul-lah'n ie'yi nian ve akd yapmas, hicretten yl evvel oldu. Medine'de zifaflar da yine en sahh rivayete gre hicretin sekizinci ayna rastlayan evval aynda vki' olmutur. [115] Kadnla zifafa girecek kimsenin zerine bir kubbe kurulmak det olduu iin, bu ite "Buniye aleyhi" veya "Bina aleyhi" ta'brleri kullanlr. O peygamber bu emri gazveye, cihda gidecek gazinin fikrinin toplu olmas iin vermiti. Bu hadsin bir rivayeti Humus'ta da gemiti. [116] Bunun da bir rivayeti yaknda "Kiinin kk ocuunu nikh etmesi bb"n-da gemiti. [117] Bu hadsten de anlald zere, Peygamber'in Hayber'den Medine'ye doru yaplan dn seferi arasnda Safiyye ile yapt evliliktir ki, bala uygunluu meydandadr. [118] Bu hads de buradaki senedin ayniyle bb nce gemiti. Yalnz bu metindeki son fkra ziyde olmutur. te bundan dolay Buhr zikredilen bal balamtr. Ne gelin ve gveye id binekli birer dn alay, ne de gelinin nnde znet iin yaklmas det olan bir ate vard. Bu evlenmenin bir kuluk vakti yapldn bildirmesi, bala uygunluk noktalardr. [119] Bunun bir rivayeti Peygamberlik Almetleri'nde gemiti. Oradaki rivayette "Muhakkak yakn gelecekte sizin byle dek yzleriniz ve dekleriniz olacaktr" eklindedir. [120] ie'nin evlendirdii kz, Eb Umme Es'ad ibn Zurre'nin yetim kz Fria'-dr. Eb Umme'nin lm zerine Fria, Habbe, Kebe adlarnda kzn Peygamber kendi vesayetine almt. Bu dn Fria'nnd. Raslullah onu, Ensr'dan Nebt ibn Cbir'le evlendirmiti. et-Tavzh sahibinin beynna gre, dn cem'iyetinde deff ve ona benzer eyler alnmasnn caiz olduunda limlerin ittifak vardr... (Ayn). Bu hadsin Serik'ten gelen rivayetinde Peygamber; "Bu kzn beraberinde deff alacak ve ark syleyecek criye gndermediniz mi?" buyurdu. Ben: O criye ark olarak neyi syleyecek? dedim. Peygamber (S): " "Eteynkum eteynkum -fe hayyn ve hayykum Ve levla'zzehebu'S-ahme -ru m hallet bi-vdkum Ve evl'hhmtatu's-semr -m seminet azrkum" szlerini ark olarak syler" buyurdu (Kastalln ve rakaml bask haiyesi). [121] Hadsin bala uygunluu "mm Suleym: Keski Raslullah'a bir hediye versek! dedi. Ben de hediyeyi Rasluliah'a gtrdm..." szlerindedir. Bu hadsin bir rivayetini Mslim de Nikh'ta getirmitir. [122] ie'nin, kendi kzkardei Esm'dan bir gerdanlk ariyet almas, gelin ile gveyin sslenmek ve giyinmek iin elbise ve baka eyleri ariyet alabileceklerine dellet etmektedir. [123] Bu hadsin birer rivayeti Taharet, "Her hl zerine Bismillah demek bab" ile Bed'u'lHalk'ta "bls'in ve askerlerinin sfat bb"nda gemi, oralarda bz aklamalar verilmiti. [124] Bu ta'lki Buhr Buyu' Kitb'nn evvelinde uzun bir metinle senedli olarak getirmiti. Bundaki emir, mstehbhk iindir. Zhiriyye'ye gre se vucb iin? dir. filer'in bzs da emrin zahirinden dolay vcba kaail olmutur. [125] Bala uygunluu "Topluluu da'vet etti, onlar yemee nI oldular" sznden alnr. nk bu yemek, evlenme ziyafeti iindi... [126] Bala delllii ayniyle son cmlesindendir
1507 / 2483

buhari

[127] Buradaki hadslerin bala uygunluklar meydandadr. [128] Bu hadsi Mslim de getirmitir. el-Kirmn yle demitir: Peygamber'in Zeyneb zerine daha ok dn a ziyafeti yapmasnn srr belki de Azz ve Cell Allah'n ni'metine bir kr olmutur. nk Allah, Peygamber'i Zeyneb'le "... Simdi madem ki Zeyd o kadndan iliiini kesti, biz onu sana zevce yaptk..." (el-Ahzb: 37) yetiyle evlendirdi. bn Battal da: Bu, kadnlarn bzsn bzsndan stn klmak iin vki' olmad, tesadfen byle oldu. Eer kadnlarnn herbiriyle evlendiinde koyun bulsayd, elbette koyunla dn a yapard. nk O, nsanlarn en cmerdidir. Lkin O dny ilerinde mbalaa etmezdi... demitir (Ayn). [129] Mdd, bir s'n drtte biri mikdrdr. Bu hesbca iki mdd, yarm s' eder. [130] Da'vete icabet etmek ess i'tibriyle btn da'vet trlerine uml olan ferdle-rin birbirlerine balanma ve dayanmalarn salamlatran dn bir vecbe ve itima bir vazifedir. [131] Bala uygunluu "Da'vetiye icabet" szndedir. Bunun bir rivayeti Cenazeler Kitb'nda da gemiti. [132] Bunun bir rivayeti Eribe Kitb'nda da gelecektir. Hadsteki el-Ink' lafz, kuru hurma ve zm bir kap iinde slatmak suretiyle ra yapmaktr. Gece sla-thrsa gndz iilir, gndz islatlrsa gece iilirdi ve tahammur ettirilmezdi. [133] e-Kur't gurb vezninde koyun ve sr maklesinin bacaklarnn ince olan yerine denir... Lisnmzda "Paa" ta'br olunur ki, huss yemei olur (Kaams Ter.). Bu hads, Peygamber'in son derece alakgnllln pek gzel isbt etmektedir... [134] limler da'vete icabet etmemenin gnh olduunda ittifak etmilerdir. afi mamlar orulu olmak da'vet sahibine glk verirse, nafile orucu da bozar demilerdir. [135] Bunun bir rivayeti Ensr'n Menkabeleri Kitb'nda gemiti. Bala delleti meydandadr. [136] Bu bala cevb olarak getirilmi olan haberlerin herbiri yerlerinde senedleriyle naklolunmulardr. [137] Bunun bir rivayeti Buyu' Kitbi'nda gemiti. [138] Bu iki bbdaki hadslerin balklara delletleri meydandadr. [139] Hadste kadn nev'inin ftraten hassas ve sinirli olduuna ve yaratl gerei abuk sinirlenerek erilik ve huysuzluk gstermesine iaret edilmitir. Bu sebeble erkeklerin kadnlar hakknda hayrhah olmalar emrolunmutur. [140] Bu hadste ferdlerin birbirlerine ve cemiyete kar mkellef bulunduklar vazifeleri noktasndan "R= oban" denilmesi, vazifenin kudsiyetini ve onun sa-mmiyetle ed edilmesi lzumunu ifde etmektedir. Hads cemiyetin her bir ferdinin birbirlerine, mirlerine ve emirleri altndakilere; hatt hayvanlara ve eyaya kar hakk ve vazifelerini, karlkl sevgi ve sayg esslarn ve sorumluluklarn toplamtr. obana, korumas ve emnetinde duran hayvanlar gzetip otlatmakla, kurda kaptrmamakla, hasta olmamalarna bakmakla mkellef bulunduu iin "R= Gdp gzetici" denilmitir. nsandan, hayvandan, mallar ve eyadan her ne olursa olsun korumas ve gzetmesi, salh ve selmeti her kimin emnetine verilmi ise o kimse onun oban; gzetilenler de o obann gttkleri olmu olurlar. Binenaleyh gdclkten, gdp gzetme vazifesini gzel yapp yapmamaktan Allah katnda sorumlu olmadk kimse yok demektir!... [141] Hadsin bu fkras mrekkeb tebih ile bel bir zemmi ifde etmektedir. "Sert talk da"
1508 / 2483

buhari

ta'briyle- zevcin kt huyluluuna; "Dan ykseklii" ile zevcin kibir ve gururuna, bununla beraber "Ark bir deve eti"yle de zevcin haytndan ailenin istifde etmediine iaret olunmutur ki, mevhumu mahssa tebihten ibarettir. [142] sim Molla, pars'n dem olu iin vasflanmaya ve ibret almaya deer zellikleri olduunu, avm yemeyip sahibine getirdiini, pis ey yemeyip temiz et yediini, ayn zamanda uykucu bir mahlk olduunu sylemitir. [143] Bu mm Zer' bintu Ukeymil ibn Side el-Yemenyye'dir. smi, bn Dureyd'in naklinde tike'dir (Kastalln). [144] ki parantez arasndaki ziyde, bu hadsin dier rivayetinden alnarak konulmutur. O rivayette ie de Raslullah'a: Babam anam Sana feda olsun y Ra-slallah! Hatt Sen bana Eb Zer'den daha hayrlsn! demek suretiyle yksek bir zek ve fetnet gstermitir. Hadsin sonuna eklenen bu rivayete gre ie, bu onbir kadn kssasn, bir edeb iiri rnei olan yksek bir uslb ile Rasiullah'n huzurunda hikye etmitir. Hadsin bala uygunluu gizli olmayaca zere, aile le muaerette ihsan yn gzel geinmek hussundadr. Hadsiler arasnda mm Zer' Hadsi adiyle mehur olan bu haber, kiinin hayt yolda ile muaeretine dir iyi kt birtakm aile rneklerini iim almaktadr. [145] Bu rivayetlerde verilen kelimeler, tercmede ehemmiyetli bir ma'n deiikli! yapmayaca iin zerinde durulmad. [146] Hadsin bala uygunluu, iinde kadnla gzel muaeret ve iyi ahlk yaan-nn bulunmasdr. Bunun bz rivayetleri ki Bayram Kitb'nda ve daha baka yerlerde gemiti. [147] Hadsin bala uygunluu Umer'in "Ben Hafsa'nm yanma girdim de: Ey Haf sa!.... (ie'yi kasdediyor)" cmlesine kadar olan konumasndan alnr. Gerekten Umer'in kzna kar yapt bu konuma, kocasnn haliyle ilgili ok gzel tler ihtiva etmektedir. Bu sebeble bala tam bir dell tekil eder. Bu hads et-Tahrm Sresi tefsirinde ksaca, Mezlim Kitb'nda "Yksek oda bb"nda uzun bir metinle; lim'de de ksaca gemiti. Mslim Ter., IV, 431 (24)'de; Hakk Dni, VI, 5088-5091'de de gemektedir. [148] Hadsin bala uygunluu, onu tavzih etmesi bakmndandr. nk balkta cevaza ve aksine bir hkm yoktur. [149] Bunlarn da bala uygunluu, bundan nceki bb balnda zikrettiimiz gibidir. [150] Bu sened ayniyle ayr ayn metinler iin birok keneler gemitir. Bu hads hkm ine almtr: Birincisi: Kadnn, kocas yannda iken nafile orucu tutmasnn hall olmad hkmdr. kincisi: Kocann izni olmadan, kocann evine kadnn misafir kabul etmemesi hkmdr. Bu misafir yalnz erkee mnhasr deildir. Kocann gelmesini istemedii kadn da byledir. ncs: Hadste "Kadn, aile azndan kocann izni olmadan fazla harcama yapm olursa, bunun yans kocaya denir" buyurulmutur. Zekt Kit-b'nda geen ie hadsi bundan daha ak ve tafsllidir. [151] Bu senedle gelen hadsi Ahmed, Nes, Drim ve Hkim, Sevr yolundan; o da Ebu'zZind'dan; o da Ms ibn Eb Usmn'dan oru kssasyle rivayet etmilerdir. [152] Hadsin zikredilen bala uygunluu, kadnlarla ilgili hkmleri mil bulunmas ynndendir. nk onlar hadste zikredilen nehyi ekseriya ilerler de bu yzden cehenneme girenlerin en ou olurlar... (Ayn).
1509 / 2483

buhari

[153] ...Ve el-Ar, bir adamn karb vcsadkna tlak olunur, fret'ten alnmtr... ve zevcenin zevcine denilir ve bir adamn hemdemi olan kimseye denir.. (Kaams Ter.) el-Muere ve't-Teur, insanlar birbiriyle ns ve ihtilt edip hoa geinmek ma'nsnadr... [154] Hadsin bala uygunluu "Kadnlar kocalarna kar ni'meti nankrlk ederler" szndedir. Bu hadsin bir rivayeti Kusf Kitbi'nda da gemiti. Mslim'in ayn kitabnda da geti: Mslim Ter., III, 84, 17 (907). [155] Kadnlar ni'mete nankrlk zerinde srar ediciler ve kocalarnn haklarnda kretmeyiciler olduklar in, cehennem halknn ounu tekil etmilerdir. nk onlarn bu hlleri ma'siyettir. Ma'siyet ise azb sebeblerindendir... (Ayn). [156] Eb Cuhayfe'nin rivayet ettii bu hadsin ba taraf uzuncadr. Peygamber, Eb'd-Derd ile Selmn' ahd karde yapm, Selmn, Ebu'd-Derd'y ziyarete gitmi, kadnm ok pern bir elbise iinde bulmu, sebebini sorduunda Ebu'd-Derd'nm dny ileriyle uramayp srf hiret ileriyle uratn, yn devaml namaz, oru gibi nafile ibdetlerle uratn, bu yzden ailenin fakrlik iinde kaldn anlatm. Selmn o gn Ebu'd-Derd'da misafir kalp, onun geceleyin yapmak detinde olduu bz ibdetlerine mni' olmutur. Hadsin sonu yledir: Gecenin son vakti olunca Selmn: Artk imdi kalk, dedi ve kalkp beraber namaz kldlar. Namzm ardndan Selmn, Ebu'dDerd'ya: Muhakkak ki senin zerinde Rabb'in iin bir hakk vardr. Kendin iin de senin zerinde bir hakk vardr. Ailen iin de zerinde bir hakk vardr. Ziyaretilerin iin de zerinde bir hakk vardr. Binenaleyh herbir hakk sahibine hakkn ver! dedi. Sonra Ebu'd-Derd, Peygamber'in huzuruna gelip bu vak'ay arzedince, Raslullah: "Selmn doru sylemitir" buyurdu. Buhr bu hadsin bir rivayetini Oru Kitb'nda getirmiti. [157] Hadsin bala uygunluu son tarafndadr. Bunun da bir rivayeti Oru Kitb'nda gemiti. Her hakk bir vazfe karlnda olduu iin, burada evli erkek ile kadnn birbirlerine kar birtakm vazifeleri ve haklan bulunduu en vecz ekilde ifde edilmitir. [158] Hads bal aynen iine aldndan dolay, aralarndaki uygunluk tamdr. Bunun bir rivayeti Cumua'da, dn steme'de ve bu kitabn 82. babnda 118 rakamiyle de geti. [159] yetin evkiyle hadsin bala uygunluu zahir oluyor. nk bu yeti evkten murd "Onlara t verin, kendilerini yataklarda yalnz brakn " emirleridir. Bu da "Peygamber, kadnlarnn odalarna bir ay girmemeye yemn etti" szne uygun oluyor (bn Hacer). [160] Muviye ibn Hayde'nin hadsini Eb Dvd rivayet etmitir. Buhr, onun da hccetlie elverili olmakla beraber, rtbesinin inikliine iaret etmitir. [161] Hadslerin bala delllikleri meydandadr. Hadsler, kadnlardan serkelik, huysuzluk gibi ayrlmay gerektirir iler meydana geldii zaman erkein karsndan bir mddet ayr kalmasnn mer'luunu ifde etmektedir. Nitekim Allah da "errlerinden, serkeliklerinden yldmz kadnlara gelince, onlara t verin kendilerini yataklarda yalnz brakn, (bu da kr etmezse) dvn'' (en-Nis: 34) buyurmutur. [162] Buhr kadnlar dvmenin mekruh olacak derecesinin iddetli ez verici, yaralayc dvme olduunu bildirmek istemitir. Balktaki yeti ancak Kitb ile Snnet arasn uyuturmak iin zikretmitir. Bunun iin de "Gayre muberricin = iddetli ez verici ve yaralayc olmayan bir dvle" kaydm sylemitir.
1510 / 2483

buhari

Bu hadsin daha btn bir rivayeti "Ve'-emsi ve dA/i#"Sresi'nin tef sirinde gemiti. [163] Hadsin bala uygunluu ma'nsndan alnr. Balk ise "Halika ma'siyette mahlka itaat yoktur" hadsinin umlndendir. [164] Hadsin bir rivayeti en-Nis Sresi tefsirinde gemiti. Kadnn kocasna byle bir anlama teklif etmesi, bz haklarndan vazgemesi yoluyla kocasnn nikhnda kalmas iin aralarnda sulh yapmalar elbette geimsizlikten, huzursuzluktan ve ayrlmaktan daha hayrldr. [165] Azl, cins mnsebet yaparken meninin inmesi srasnda erkein zekerini kadnn tenasl yerinden ayrp, meniyi darya aktmasdr. [166] Bu azl hadslerinden bzlar Alveri ve Maz Kitblan'nda da gemi ve oralarda aklamalar verilmiti. Bu bbm hadsleri cidden etin ve her zaman iin de nemlidir. Ksacas Raslullah: a. Hakk Tal'dan baka hakk hibir messir olmadm, b. Allah'n takdiri varsa, azl veya baka tedbrlerin fide vermiyeceini, c. Btn bu tedbrlerin dah kaderden olduunu ifde ediyor ve talebleri sarh olarak nehyetmiyor. Bu zamann insanlar da besleme, terbiye etme, yetitirme, velhsl yaama ve yaatma glklerinden dolay deiik artlar ve usllerle de olsa ayn tedbrleri btn millet apnda, hatt milletler aras erevede "Nfs Plnlamas", "Doum Kontrol" ve benzeri isimler altnda ele almaktadr!.. Her trl zaruretler karsnda meru bir re ve tedbr essn kaannlatrm olan slm Dni'nde bulunduumuz iin Allah'a sonsuz hamd ve senalar olsun! {Mslim Ter. IV, 357, 28. haiye). [167] Hadsin bala delllii meydandadr. ie bu ii ancak Hafsa'nn teklfine icabette kendisinin cinayet ilemi olduunu bildii iin yapm ve bu cinayet zerine kendisini cezalandrmak istemitir. el-Muhelleb yle demitir: Hadste insann glk ve sknt srasnda kendi nefsi aleyhine yapt duann ekseriya affedilmi olduu vardr. Azz ve Cell Allah'n u kavli de buna delildir: "Eer Allah, insanlara hayr abucak istedikleri gibi, erri de aleacele verseydi, elbette onlara ecelleri hkmedilirdi... " (Ynus: 11) (Ayn). [168] Hadsin bala uygunluu, bal mil bulunmas ynndendir. nk "evde kendi gnn ie'ye hibe etti" sz, baln birinci ksmn mil olur. "Peygamber de ie'ye... ayrrd" ksm, baln ikinci ksmn mildir ve onu aklamaktadr... (Ayn) [169] Yn kadnlar hakknda iki nevi' adalet vardr. Birisi infk ve kasm denilen gece geirme nevbeti gibi, hukukta adalet ve msavattr ki, bu vus' ve iktidar dahilindedir. Ve teklif olunan adalet budur. Dieri ise mahabbette adalet ve msavattr ki, bu beer vus' ve iktidarndan hritir. nk mahabbet, ztrr ilerdendir. "Bsbtn meyletmeyin... " karnesiyle burada adaletten murd da budur. Ve bundan men', takat getirilemeyecek ii teklif etmektir. Binenaleyh teklf olunan adalet, mmkin olan hukukta adalettir ve korkulmas lzm gelen adaletsizlik, dierini kocalk muamelesinden bi'1-klliye mahrum edip bsbtn muallak ve mhmel gibi brakmak suretiyle cevrdir. Yn yemei, kisve ve ikaametiyle nafakasn vermek ve geceleme nevbetini msv tutup mushabet ve muneset eylemek kfi deildir. Kadnn arasra nefsn hazzn da vermek, tahsn etmek lzmdr. Ancak bu noktada msavat, takat getirilemeyecek ii teklf olduundan, bahse konu deildir.Hatt byle bir teklf erkee cevrdir. Adalet denince, herhalde msavat dnlmemelidir. Elyk lyka terch etmek de bir hakk, bir adalettir... (Hakk Dni, II, 1487). [170] Her iki hadsin bb balklarna uygunluu meydandadr.
1511 / 2483

buhari

Hadslerin rivayet ilmi bakmndan bir zellikleri vardr: Eb Klbe: Ben hadsi, hads rivayetinde allan ekle gre "An Enesin, anin Neb" diye merf' olarak rivayet etmedim. "Kaale: es-Snnetu... = Enes dedi ki: Snnet olan..." diye rivayet ettim. nk Enes ibn Mlik "Snnet" ta'briyle rivayet etmiti. Benim iin anladm lafz muhafaza ederek aynen nakletmek gerekti, demi oluyor. Nevevde yle demitir: Eb Klbe'nin "steseydim 'Kaale'n-Neb' diye rivayet edebilirdim" sz, bu hadsin isnadnn Raslullah'a ykseldiini ifde eder. nk rivayet ilmi bakmndan sahb olan rvnin: "Snnet olan udur, u i snnet cmlesindendir" ta'bri, hkm cihetiyle "Kaalen-Neb = Peygamber dedi ki" kuvvetindedir. Ancak "Kaale'n-Neb" lafzan, "Snnet olan udur" ta'bri ictihden merf' olur. [171] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti Gusl Kitb'nda daha btn olarak gemiti.. [172] Hadsin bala uygunluu "Kadnlar O'na izin verdiler" szndedir. Bu hadsin bu isndla daha btn bir rivayeti "Peygamber'in hastal ve vefat bb"nda gemiti. [173] Bala uygunluu "Raslullah'n kendisini, yne'yi sevmesi" sznden alnr. nk Raslullah (S), ie'yi, dier kadnlarndan daha ok severdi. Bu hads, "Kiinin kendi kzma t vermesi bb"nda, yn 84. bbda 121 rakamyle gemiti. Sevginin ihtiyar deil, ztrr ilerden olduu hakknda bir aklama 169. haiyede verilmiti. [174] Buhr hadsi burada ki senedle getirmitir. Hadsin bala uygunluu meydandadr. el-Muieebbi', karn aken zoraki tokluk gsterii yapan, fakr olduu hlde zenginlik taslayan kimse ma'nsnadr. "Sevbey zr" da "Yalanc iki elbise" demektir ki, bir gmlein koluna baka bir kumatan ikinci bir kol eklenerek ki kat gsterilen elbisedir. Mlik olmad nufz ve servet, ilim ve faziletle vnen kii byle yalandan iki kat elbise giyen kalpazana benzetilir ki, byle sahtekrlar hakknda sylenilegelen ve yksek bir belagat ihtiva eden bir meseldir. [175] el-ayret, el-ayr, el~ar ve't-Gyr, nm ve nmsa halel verecek haletten ha-miyyet eylemek ma'nsnadir ki, kskanmak ta'br olunur... Ve yr, Hakk Tal kullarna rahmet ndirmek, ok hayr ve rzik ihsan eylemek ma'nsna-dir. el-Gayrn, Hayran vezninde, Gayret 'ten vasftr, pek gayretli, hamiyyetl, kskan kiiye denir. el-ayr, Sabr vezninde bu da va.s\tu..r(Kaams Ter.) Bu kelimenin Allah'a ve insanlara nisbetle ma'ns baka bakadr. nsanlar arasndaki gayret, kadnn kocas zerindeki, kocann da kars hakknda duyduu iddetli heyecandr. Nefsin bu infial ve teessrn dilimizde kskanlk kelimesiyle ifde ederiz. Gayesi de kskan kadnn kocasn, kocann da kadnn ktlkten korumasdr. Nitekim Buhr, Gayret'in bu ma'nya delletini ifde etmek iin bu Mugre hadsini burada getirmitir. Buhr bu hadsin bir rivayetini Hudd Kitb'nda tam senedli olarak getirmitir. [176] Hadsteki Ayer kelimesi, Gayret 'ten gelir. Gayret, kskanlk demek olduuna gre Ayer, daha kskan demek olur. te Allah, kullarnn ktlklere dmeleri zerine en kskan olduu iin, ak - gizli fuhiyt, btn irkinlikleri haram klmtr. Allah'n btn fuhiyt ve irkinlikleri haram kldn bildir dii yer, el-A'rf: 33. yetidir. Bu hadsin bir rivayeti, o yetin tefsirinde gemiti. Allah'n medhi sevmesi, bizim bildiimiz gibi faydalanma vesilesi olan vlme dknl deildir. Allah'n vlmeyi sevmesi, o vmenin sevab, faydas, kullara id bir itaat, bir ibdet olmas ma'nsnadr. [177] Bu, Kusf hadsinin ksaltlm bir rivayetidir.
1512 / 2483

buhari

Burada kskanlk ile tercme edilen ayret'tzn murd, Gayret 'in lzmdr. Ailesini, namusunu kskanan kimse, tecvz edenin nasl cezasn tertb ve ukubete uratrsa, Allah da haramlar leyenlere iddetli ukubet hazrlamtr. Allah, asab heyecanlanmadan, ruh infial ve teessrden mnezzeh olduu iin, Allah'a nisbet olunan gayretle insanlardaki teessr ve infialin lzm olan Allah'n kullarna merhameti, hayr v e saadet dilemesi ma'ns kasdolunur. Grlen herhangi bir fenala, bir zulme kar, dilimizdeki "lh gayret" sznn ma'ns budur. Hadsin son fkras "Artk ilemekte olduklar gnhn cezas olmak zere az glsnler, ok alasnlar onlar!" (et-Tevbe: 82) yetini hatrlatr. Hakkaten ilh azametin ne olduunu, sulularn urayacaklar ilh intikaamn iddetini, kyamet hllerini, ate azabnn iddetini bilseniz! demektir ki, bunlar mha-de eden, bilen kimsede dnyev neve ile sevin kalmayaca apaktr. "Az glerdiniz" demek "Glmeye hi mecaliniz kalmazd" demek olur... [178] Bu hadsin sonundaki "lemek" fiilinin bana "L" olumsuzluk harfini takdir ederek ma'n verenler de vardr. [179] Raslullah'm Zubeyr'e verdii bu hurmalk, Nadr oullan srgn edildikten sonra Allah'n fey' olarak Rasl'ne tahss buyurduu Ben'n-Nadr hurmalklarndan ayrlm bir para idi. [180] Bir fersah mil; bir mil, drtbin adm olduuna gre, bir fersahn te ikisi sekizbin adm eder. Raslullah'm Esm'y devesine bindirmek istemesi, kendisinin mahremi, yn nikh gemez hsm olduu iindir. nk Esm'rin kzkardei ie, Raslullah'm nikhnda idi. Esma baldz oluyordu. [181] Hadsin bala uygunluu "Zubeyr'i ve onun kskanlm hatrladm" ve "Ayn zamanda senin kskanln bildim" szler indedir. Bunu Buhr, daha ksa olarak Bete bir Kitb'nda, "ekirdek kssas"nda; Mslim de Nikh'ta getirmitir [182] Bunun bala uygunluu "Anneniz kskand" szndedir. Hadste kskanan kimseden meydana gelen fiillere serzeni edilmesine iaret vardr. nk bu kskanlk haleti iinde iken kadnn akl, fkesinin iddetinden dolay habsedilmi olur (Kastalln). [183] Bala uygunluu meydandadr. Bunun bir rivayeti daha uzun olarak Umer'in Menkabeleri blmnde gemiti. [184] Bunun da bala uygunluu aktr. Bunun bir rivayeti de "Cennetin sfat hakknda gelen eyler bbr'nda geti. Bunu Mslim de "Umer ibnu'l-Hattb'n fa-dletleri bb"nda getirmitir. [185] Bunu Mslim de ie'nin fadletleri'nde rivayet etmitir. ie'nin, Peygamberler arasndan brahim'in ismini semesi, Peygamberi mizin ve Tevhd Dni'nin bykbabas olmas cihetiyledir ki, bu sei, ie'nin yksek fetnetve zeksnn burhandr. [186] Bu hads birok yollarla "Peygamber'in Hadce ile evlenmesi bb"nda da gemiti. [187] Hadsin bala uygunluk yn, Peygamber'in kendi kz Ftma'y, kskanlk ve adalet hususlarnda savunmasnn haber verilmesidir. Hadsin bir rivayeti F-tma'nm menkabeleri bb'nda da gemiti. Mslim de bunu Fad'de getirmitir. [188] Eb Musa'nn bu hadsi Zekt Kitab, "Reddedilmeden nce sadakay verme bbi"nda senedli olarak gemiti. [189] Bunun bir rivayeti lim Kitab, "lmin kaldrlmas bb"nda gemiti. Zamann sonunda harb musibetleri ve dier felketlerle, erkeklerin azalp kadnlarn oalaca bildirilmitir. Bu
1513 / 2483

buhari

itima hl, yeryznde birtakm fitneler meydana gelip insanlar birbirlerini kitle hlinde ldrmeye baladklar zamanlarda olacaktr. [190] Hads, baln birinci ksmna aka dellet etmektedir. kinci ksm da hadsin delletinden istinbt edilmitir. Nevev, hadsteki "Hamv" szn yle aklamtr: Hadsteki Hamv'-den murd, zevcin babas ve bykbabasyle oullarndan baka olan akrabasdr. Zevcin babas, bykbabas, oullan, zevcenin mahremleridirler. Bunlarla gelinin yalnz balarna bir arada oturmalar, yine byle vey evldlaryle vey anann halvetleri caizdir. Zevcin bunlardan baka halvet sahh ve caiz olmayan akrabalar zevcin erkek kardei, karde oullar, amcas, amcaoullar, kzkar-. dein oullan ve bunlarn emsali -zevce nikhl olmasa- tezvcleri hall olan akrabasdr. Halk bu hususta kolayla tutunarak kardele karde karsnn bir arada yalnz bulunabilmeleri det olmutur. te bu hayt, Raslullah lme benzetmitir. "el-Hamvu mevtan " vecizesinin ma'ns: Zevcin babas, bykbabas ve oullarndan baka olan erkek akrabsyle zevcenin bir arada yalnz kalmas lme ve aile felketine gtrr, kt zann ve kskanlk gibi birtakm sebeblerle aile yklr demektir. [191] Hadsin birer rivayeti Hacc Kitab, "Kadnlarn hacc bb'*nda ve Cihd'da gemiti. [192] Hadsin bala uygunluu "Peygamber o kadnla yalnz kald" szndedir. Emn olan erkein nsanlarn yannda bir kadnla yalnz kalp onunla konumas, kadnn ona ilerini sylemesi, onunla istiare etmesinin caiz olduuna bu hadis dellet etmektedir. Bu hadsin bir rivayeti Ensr'n faziletleri blmnde gemiti. [193] Muhannes, hareketleri ve konumas kadna benzeyen, kendini kadna benzetmeye alan erkektir. Tahns masdanndan alnm olup, fail isim ve mef'l isim olarak sylenir. Bu kadn takldcisi muhannes, orada hayszca konumu, Peygamber'in ve hanmnn yannda o iman kz vasflayp, ona kar Abdullah' tahrk etmeye almt. Bu tavsifinde o kzn semizlikten dolay karn drt bklmdr, arkadan baklnca iki taraftan taarak sekiz bklm gzkr, demitir. Peygamber de byle haysz nmerdlerin kadnlarn yanma girmelerini yasak etmitir. [194] Hadsin bala uygunluu meydandadr. Bunun daha btn bir rivayeti ki Bayram Kitb'nda ve bu Nikh Kitb'nda gemiti. [195] Hadsin bala uygunluu son fkrasmdadr. Buradaki sened, ayniyle yaknda "Erkein bir gnde kadnlar yanna girmesi bb"nda gemiti. Bir rivayeti de buradakinden daha btn olarak el-Ahzb Sresi tefsrinde gemiti. [196] Hadsin mescide ve ona kyasla baka meru' yerlere kmak hususuna delleti aktr. Namaz Kitb'nn sonralarnda, yine bn Umer'den gelen bir hadste Peygamber (S): "Kadnlarnzsizden geceleyin mescide zin stediklerinde, kendilerine izin veriniz" buyurmutur. [197] Hadsin ayn senedle bir rivayeti, bu kitbda "Stn meydana gelmesine sebeb olan erkek bb"nda gemi, bz aklamalar orada verilmiti. [198] Buhri ayn hadsi burada birincisi an'ane ile ikincisi iitmekle olmak zere, iki ayn senedle getirdi. Hads ayniyle bal iine almaktadr. Metindeki Mbaereti sarihler, iki kadnn bir araf, bir yorgan iinde birbirlerine tenleriyle dokunmalar ve srnmeleri diye ta'rf etmektedirler. Eer kadn kendi kocasna, dokunduu kadnn gzelliini ta'rf ve tavsf ederse, kocas o kadnn gzelli ini hayl edip aklanarak kendisini boamas, tekini almaya kalkmas, hatt evli ise kocasndan boanmak releri aramas dnlebilir. te btn bunlar kadnn kadna bedenlerini birbirine srtp dokundurmasnn douraca aile felketleridir.
1514 / 2483

buhari

Onun iin Kaabs: Bu hads, kendisiyle mefsedetlerden en iyi korunulan haberler cmlesindendir, demitir. [199] Hadsin bala uygunluu aktr. Bunun bir rivayeti Chd Kitab, "Cihd iin ocuk isteme bb"nda gemiti. Mslim de bunun birka yoldan gelen rivyetJ lerini Yeminler Kitab, "Yemnde istisna bb"nda getirmitir {Mslim Ter., V, 218-221). Allah Tal, Kur'n'da istikble id szler ve yaplacak iler hakknda Yce Peygamber'in ahsnda btn m'mmlere u tavsiyeyi bildirmitir: Hibirey hakknda Allah 'in meeti ile kaydlamadan 'Ben bunu yarn muhakkak yaparm' deme ve unuttuun vakit Rabb'ini an,.," (el-Kehf: 23-24). nk azim ve irdesi, bireyin me yda na gelmesi iin kfsebeb deildir. Zira: ''Hibir kimseyann ne kazanacan bilmez..."(Lukmn: 34). Ancak Allah'n dilemesi mstesna; o vakit yapabilirsin. Binenaleyh istikblde bir fiile azmederken, ii Allah'n ir desine balamak, "nallah( = Allah dilerse)" demeyi unutmamal... (Hakk Dni, IV, 3242-3243). Kur'n'daki u yetle bu hads arasnda ilgi grlmtr: "And olsun biz, Sleyman' imtihan da ettik. Tahtnn stne bir cesed braktverdik. Sonra o yine inbe etti" (Sd: 34). yette pek mcmel olarak haber verilen vakann, yn bu fitne ve imtihann ve taht stne braklan cesedin neden ibaret olduu-hakkmda mfessrler ok eitli ihtimller sralamlardr. Fahruddn er-Rz bu ihtimllerin ounu uygun bulmayarak, sdece n kabul edilebilir gr mtr. Bunlarn birincisi olarak, hadste bildirilen vakay alm, ve br kadnn eksik doumlu meydana getirdii ocuu babasnn krss zerine brakvermiler... te onun istifar etmesi bu Iltnallah"\ unutmu olmasndandr... diye devam etmitir (H.B. antay, Mel-i Kerm. II, 782-783). [200] Buhr bu balkta bir yasakla, bunun iki sebebini zikretmitir: Yasak "Erkek, ailesinden ayrl uzatt zaman gece vakti anszn evine girmesin " cmlesidir. Bu nehyi babn altndaki ikinci hads aynen iine almaktadr. Balkta bu yasan birinci sebebi, gece vakti habersiz baskn yapar gibi var, kocann uzun zaman evinden ayrl srasnda karsnn hyanetinden korkusunu ve bhesini i'r etmesidir. Yasan ikinci sebebi de, gece anszn gelmesi, kadnn ufak tefek kusurlarn aramas demek eklinde ahnabilmesidir. Az ok her ailede grlen hl udur: Aile res seferde bulunduu gnlerde ev kadn evin nizm ve intizmna o kadar ihtimam etmez, kendi durumu le de gerei gibi megul olmaz. Erkek gece habersiz kagelince evin nizamszlndan, kadnn bu dank hlinden mteessir olabilir. te bu sebeblerledir ki, o yasak ok yerinde bir medeniyet kaaidesi olarak Peygamber tarafndan konulmutur. [201] Hadsin bala uygunluu ancak Raslullah'm "el-Keyse, el-Keyse y Cbir!" sznden alnabilir. Keys lafz akl, rd, cima ve ocuk ma'nlanna hami edilmitir, ite bu deiik ma'nlardan dolay Buhr hadsin sonunda "el-Keys'le el-Veled'i kasdediyor" diyerek kendisince stn olan ma'nya iaret etmitir. u hlde Buhr'ye gre "el-Keyse, el~keyse" lafznn ma'ns, "Akln kullan, rd ve fetnet sahibi ol da Allah'tan ocuk iste!" demek oluyor. Ve ocuk istemek akl ve kiyaset gerei, ocuk istememek de bnlk ve ahmaklk eseri bulunuyor. [202] Buradaki hadsler de Cbir'den dier yollarla gelen rivayetlerdir. Bunlardan biri Alveriler Kitb'nn evvellerinde tam senedli olarak gemiti. [203] Bu da Cbir hadsinin baka bir rivayetidir. Bala uygunluu ve aklamas daha nce getii gibidir. [204] Bu hadsle balktaki yet arasndaki uygunluk sdece "Kocalarndan yhud ba balarndan... bakasna gstermesinler" kavlinden meydana kmaktadr. Bunun bir rivayeti Gusl Kitb'nda da gemiti. Sehl, Medine'de en son kalan sahbdir. Vefat takriben yz
1515 / 2483

buhari

yanda, doksanbirinci hicret ylnda vki' olmutur.. [205] yetin devam yledir: "... Sabah namazndan nce, le scanda elbiselerinizi karacanz zaman, bir de yats namazndan sonra (odanza girecek olurlarsa) sizden izin istesinler. Bu vakit sizin iin avret (ve yalnz kalma) vakitleridir. Bunlardan sonra ise birbirinizi dolamanzda ne sizin zerinize, ne de onlarn zerine bir vebal yoktur. Allah yetleri size bylece aklar. Allah her-eyi hakkyle bilendir, tam bir hkm ve hikmet sahibidir" (enNr: 58). [206] Hadsin balktaki yete uygunluu el-Muhelleb'in sylediidir: O zaman bn Abbs henz kadnlarn avretlerine muttali' olmayan ocuklardan di. Bunun iin kendisi: "Ona olan yaknlm da olmasayd kklmden dolay orada hazr bulunamayacaktm" demitir, ite bu sz, balktaki "Bir de sizden olup da bul ana erimemi kkler... bab" szne uyan yerdir... Hadsin bir rivayeti Bayram namaz, "Musall'da bulunan alem yn stn bb"nda ge miti... (Ayn). bn Abbas hicretten sene evvel Him ve Muttalib oullar Raslullah ile birlikte, Eb Tlib 'bnd mahsur iken doduuna gre Peygamber'n vefatnda henz on yanda demektir. Kendine mlik olup, kendini oyuna kaptrmayacak yaa gelen ocuun bayram ve dier ibdet yerlerinde hazr bulunmas meru' olduu bu hadsten anlalr. Yine buna gre kadnlar bayram namazgahnda hazr bulunduklar takdirde immn onlara va'z ve tezkrde bulunmas ve sadakay emretmesi ve bayram namaznn sahrada klnmas, hutbenin namazdan sonra okunmas hkmleri sabit oluyor... (Tecrd Ter,, II, 758 "476" haiyesi). [207] Baln birinci fkras, Enes ibn Mlik'in Cenazeler Kitbi'nda rivayet ettii hadsin bir parasdr. Annesi mm Suleym'in Eb Talha'dan olan bir ocuu ld zaman, kadnn ocuu hazrlayp bir keye koyduu, Eb Talha dardan gelince hasta ocuu sorduunda "stirahata kavutu" diye cevb vermesi, sonra sslenip Eb Talha ile cins mnsebet yapmas, sonra ocuun ldn haber vermesi, Eb Talha namaza gidip bu hdiseyi Peygamber'e arzetmesi zerine Peygamber de ona kar bu cmleyi sylemitir. Bu ta'br Buhr'deki rivayette deil, bn Battl'n erhinde; bir de es-Sagn'nin Buhr nshasnda mevcddur. Buhr'deki hadste Peygamber, Eb Talha'ya "Allah bu gecenizi size mbarek klsn " diye du etmi ve bu iftlemeden mm Suleym, olu Abdullah'a hmile kalmtr... [208] Bu hads, Peygamber'in bir seferinde ie'nin bir gerdanlnn kaybolmas zerine Peygamber'in ve ordunun susuz bir yerde konaklayp gerdanl aramalar ve bu srede susuzluktan sknt ekilmesi, bu srada Eb Bekr'in gelip kz i-se'yi gerdanl kaybetmesi ile insanlara eziyet ve meakkat verdii iin azarlayp drtkledii ve neticede abdest ve teyemmm yetinin indiini anlatan uzunca hadsin son ksmdr. Bu ksm, baln ikinci cz'n iine almaktadr. O hads, Teyemmm Kitbi'nda uzun bir metinle gemiti.

1516 / 2483

buhari

1517 / 2483

buhari

1518 / 2483

buhari

48- KTBU'R.-REHN 1- Hazardaki Rehin Hakktnda Bb 2- Zrhn Rehin Eden Kimse Bab 3- Silhn Rehnedilmesi Bab 4- Bb: Rehin Edilen Hayvan, Binilir Ve Salr 5- Yahudilerin Ve Dierlerinin Yannda Rehin Etme Bab 6- Bb: Rehin Veren, Rehin Alan Ve Bunun Benzeri Kimseler htilf Ettikleri Zaman Beyyine Da'vacya, Yemn se Da'vlya id Olur Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
48- KTBU'R.-REHN (Rehin Tutma Kitab) 1- Hazardaki Rehin Hakktnda Bb [1]

Ve Yce Allah'n u kavli: Eer bir sefer zerinde iseniz, bir yazc da bulamadnzsa o zaman (te'mnt dayana), alnm rehinlerdir,, " (el-Bakara: 283 ) [2].
1-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Yemn olsun Peygamber (S) kendi zrhn arpa almak karlnda rehin brakmtr. Ben de bir defa Peygamber'e bir arpa ekmei ve bir mikdr bayat ya gtrdm. Muhakkak Peygamber'i yle derken iitmiimdir: "Muhammed'in ev halk iin birs' lei hububattan baka birey sabahlamam ve akmlamamtr. Ve hakkaten Muhammed'in ailesi halk dokuz evdir" [3]. 2- Zrhn Rehin Eden Kimse Bab 2-....... Bize el-A'me tahds edip yle dedi: Biz brhm en- Naha'nin yannda selefteki rehn'i ve kefPi mzkere ettik. brhm yle dedi: Bize el-Esved, ie'den tahds etti ki (o yle demitir): Peygamber (S) bir Yahudi'den bir mddete kadar va'deli buday satn ald ve zrhn ona rehin yapt [4]. 3- Silhn Rehnedilmesi Bab 3-.......Amr ibn Dnr yle dedi: Ben Cbir ibn Abdillah'tan iittim, yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "Ka'b ibn'I-Eref{i ldrmek) iin kim hazrdr? nk o, Allah'a ve Rasl'ne eza etmitir" buyurdu. Muhammed ibn Mesleme: Ben hzrm, dedi. Akabinde Muhammed ibn Mesleme, Ka'b'a vard ve: Biz, senin bize bir vesk yhud iki vesk dn (hurma) vermeni istedik, dedi. Ka'b onlara: Kadnlarnz bana rehin edin, dedi. Muhammed ve arkadalar: Sen bugn Arab'n en gzel erkei iken, biz sana kadnlarmz nasl rehin edebiliriz! dediler. Ka'b: yle ise bana oullarnz rehin verin, dedi.
1519 / 2483

buhari

Onlar: Oullarmz nasl rehin ederiz? Sonra bunlarn biri hakknda "Biri iki deve yk hurmaya rehin olundu!" diye svlr ki, bu bize ebed bir ardr. Lkin biz sana silhmz zrhmz rehin edelim, dediler. -Sufyn ibn Uyeyne: Silh kasdediyor, demitir-, (Ka'b kabul ederek) kendisine gelmesi iin bn Mesleme'ye va'-de, yn zaman ta'yn etti... Sonunda onlar bnu'l-Eref i ldrdler. Sonra Peygamber'e gelip haber verdiler [5].
4- Bb: Rehin Edilen Hayvan, Binilir Ve Salr [6]

Ve Mugre ibn Mksem, brhm en-Nahafden: "Binek hayvan bulunduunda yemi verildii kadar binilir, stl hayvan da yemi verildii kadar salr. Rehin de buluntu gibidir" szn nakletmitir [7].
4-.......Eb Hureyre (R)'den (yle demitir): Peygamber (S): "Rehin, nafakas mukaabiiinde binilir. Sam hayvan da rehin olduu zaman nafakas mukaabiiinde st iilir" buyururdu. 5-.......Eb Hureyre (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Binek hayvan rehin olduu zaman yemi verilmekle binilir. Sam hayvan rehin olduu zaman, onun st de yemi verilerek iilir. Hulsa rehin edilen hayvann nafakas, ona binen ve stn ien kimse zerine vcibdir [8] 5- Yahudilerin Ve Dierlerinin Yannda Rehin Etme Bab 6-.......ie (R): Raslullah (S) bir Yahudi'den hububat satn ald ve kendi zrhn o Yahudi'ye rehin etti, demitir [9] 6- Bb: Rehin Veren, Rehin Alan Ve Bunun Benzeri Kimseler htilf Ettikleri Zaman Beyyine Da'vacya, Yemn se Da'vlya id Olur 7-....... bn Eb Muleyke yle demitir: Ben bn Abbs'a bir mektb yazp sordum. O da bana: Peygamber (S): "Yemin etmek da'vhya iddir" diye hkmetti, cevbn yazd [10]. 8-....... Eb Vil yle dedi: Abdullah ibn Mes'd (R) bir mecliste-: Her kim bir mal hakk etmek iin kendisi yalanc olarak yalan bir yemn zerine and ierse, Allah kendisine fkeli olduu hlde Allah'a kavuur. Allah bunun tasdikini de indirmitir, dedi ve sonra u yeti okudu: "Hakikat, Allah'a olan ahidlerine ve yeminlerine bedel az bir bahy satn alanlar; ite onlar; Onlar iin hirette hibir nasb yoktur. Allah kyamet gn onlarla konumaz, onlara bakmaz, onlar temize karmaz. Onlar iin pek ackl bir azb vardr" (iu tmrn: 77). Sonra E'as ibn Kays bulunduu yerden kp bizim yanmza geldi de: Eb Abdirrahmn size ne tahds ediyor? dedi. Rv dedi ki: Biz onunla konutuk. Rv dedi ki: E'as: Eb Abdirrahmn doru syledi. Yemn olsun ki, bu yet benim hakkmda indirildi. Benimle bir adam arasnda bir kuyu hakknda bir ekime vard. Raslullah'a muhakeme olduk. Raslullah (S): "ahidin yhud onun yemini" buyurdu. Ben: O takdirde bu zt (doru, eri) aldrmayarak yemn eder, dedim. Bunun zerine Raslullah: ' 'Her kim yemininde fcir (yn yalanc) olduu hlde yemini ile bir mal hakk etmek iin
1520 / 2483

buhari

yalan bir yeminle yemin ederse, Allah'a, kendisine fke edici hlde kavuur" buyurdu. Allah bunun tasdikini de indirdi. Sonra Raslullah bu lu m-rn: 77. yetini sonuna kadar okudu: "Hakikat, Allah'a olan ahid-lerine ve yeminlerine bedel az bir bahy satn alanlar; ite onlar; Onlar iin hirette hibir nasb yoktur. Allah kyamet gn onlarla konumaz, onlara bakmaz, onlar temize karmaz- Onlar iin pek ackl bir azb vardr" [11].

[1] Bu kitb ve bb bal Meydmiyye'nin huzurunda okunup arz olunmu olan nshada bu ekildedir. el-Cmi'u's-Sahh 'in el-Kumeyhen ile bn ebbye ms-halannda da "Kitbu'rRehn" eklindedir. Dier nshalarda bu unvanlar deiik ekillerde gelmitir. Buradaki bb balndaki "Hazar" kayd, ihtiraz deil, vk bir kayd-dr; yn rehin seferde de, hazarda da caizdir. er-Rehn, lgatte mutlak surette habs ma'nsmadr; tutmak ve balamak demektir. "Her insan kazanana baldr'" (el-Mddessin 38) yetinde rehine, mah-bse ve merbte ma'nsmadr. Bu lh vecze u yetle de gelmitir: "Her kii kazancna baldr" (et-Tr: 21). eriat dilinde Rehn: Bir mal kendisinden almak mmkin olan bor gibi bir hakk mukaabilinde bahsetmektir. Rehn masdar ismiyle mef'le isimleme olarak rehnedilmi mala da tlak olunur (Seyyid erif, et-Ta'rft). el-riihan, rehin kabul etmek; er~Rhin, rehin veren kimsedir. el-Mrtehin de rehin alan kimsedir. el-Merhn ve er-Rehn, rehneden maldr; mennesinde Merhum ve Rehine denir. Rehn'in cem'i Rihn ve Rhn'dr. [2] Buhr bu yeti rehnin Kur'n'daki dayanan gstermek iin getirmitir. Bu yetin bir tefsirinde bn Abbs: "Borcu yazacak ktib bulunur da kd yhud mrekkeb yhud kalem bulunmazsa, yazya bedel ayn hakk sahibinin eline verilen rehin ile hakk emniyete alnr" demitir (Ayn). [3] Hadsin bala uygunluu "Muhakkak Peygamber kendi zrhn arpa karlnda rehin brakmtr" szndedir. Hads, Buyu Kitb'nn balarnda da gemiti. Bir rivayette hadsin son frkas "Hakkaten Peygamber'in yannda (o vakit) dokuz kadn vard" eklindedir. [4] Bala uygunluk "Zrhm ona rehin etti" fkrasndadr [5] Hadse balk arasnda uygunluk "Biz sana lem'eyi, yn silh rehin edelim" sznn zahirine gredir. Her ne kadar iin kendisinde rehnin hakikati yoksa da, bu mikdr, mutabakat ynnde yeterlidir (Ayn). Bu hads Ma'detayr bir bbda getirilen uzunca hadsin ksaltlmdr. [6] Bu balk, Hkim'in A'me yolundan; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre'-den; o da Raslullah'tan olmak zere rivayet ettii hadsin lfzdr. [7] brahim'in bu her iki fetvasn da Sad ibn Mansr, senediyle rivayet etti. brhm, aadaki hadslere dayanarak "Rehin edilen hayvan yemi sahibine id olmak zere binebilir; yine byle rehin edilen saml hayvann yemi kendisine id olmak zere rehneden onun stnden istifde edebilir" demi oluyor. afi'nin ve Zahir mezhebi limlerinin de gr budur. Sufyn es-Sevr'ye, Eb Hanfe'ye, mm Mlik'e.. gre, rehnedenin reh-nettii hayvan zerinde byle bir hakk yoktur. Byle bir hakk kabul, rehinlik hkmne aykrdr. nk rehin devaml habsden ibarettir... Bu imamlar afi ve Zhirler'in dell edindikleri Eb Hureyre hadsi hakknda, bu hads mcmeldir; rehnedenin mi, rehin alann m; kimin bu hayvana binecei ve kimin sam hayvann sap st iecei bildirilmemitir. Bu haklann rhin veya mr-tehinden birisine id olmas ancak dell ile mmkn olabilir, derler...
1521 / 2483

buhari

[8] Hadslerin bala delletleri aktr. Balktaki ta'lk vesilesiyle bunlar hakknda bilgi ve aklama verilmi oldu. [9] Hadsin bala uygunluu meydandadr; zten hads yaknda da gemiti. [10] Hads baln bir ksmnn lfzn ihtiva etmektedir. Rv Abdullah ibn Eb Muleyke, lu mrn tefsirinde de gelecek bir rivayetinde grlecei zere, iki kadn arasnda meydana gelen da'vdan dolay bn Abbs'a bir rnektb yazp grn sormu, o da cevbnda Peygamber'in hadsteki hkmn yazmtr. Buhr bu hadsi ehdetler ve Tefsr Kitblarfnda da getirmitir. [11] Hadsin bala uygunluu "ahidin yhud onun yemini" szndedir. Bu hads az bir lfz ve sened fark ile irb Kitab, "Kuyu hakknda ekime bb"n-da da gemiti. Hadste bn Mes'd'un rivayetini te'yd eden ve o yetin kendisi hakknda ndiini bildiren E'as bn Kays, Eb Muhammed el-Kind'dir. Onuncu hicret ylnda Yemen'e mensb Kinde kabilesi tarafndan slm'a girmek iin Peygam-ber'e gnderilen hey'et iinde bulunmutur. Sonralar Yermuk, Kaadisiyye, Me-din, Nihvend gazalarnda bulunmutur. Hz. Usmn tarafndan Azerbaycan Valiliine ta'yn edilmitir. Sffn Harbi'nde Al'nin beraberinde bulunmu, Al'nin ehdetinden krk gn nce, 63 yanda vefat etmitir (R).

1522 / 2483

buhari

81- KITABU'R-RIKAAK 1- Salk Ve Bo Vakit Hakknda Gelen eyler Ve "Yaama, Ancak hiret Yaamasdr" Bab 2- Dnynn hirete Nisbetle Meseli Ve Yce Allah'n u Kavli Bab: 3- Peygamber(S)'n: "Sen Dnyda Bir Yabanc Yhud Bir Yolcu Gibi Ol!" Sz Bab 4- Bb: Emel Ve Emelin Uzunluu Hakkndadr 5- Bb: Allah, Altm Sene Yaayan Kimseye mr Hususunda Ma'ziretini Giderip Reddetmitir 6- (Gsteri Ve hret in Deil) Srf Allah'n Rzs stenilerek Yaplan Amelfin Fazileti) Bab 7- Dny Nimetleri Ve Gzelliklerinden Ve Bunlara Ar Rabetten Saknlmas Bab 8- Yce Allah'n u Kavli Bab: 9- Slih Kimselerin (lmleriyle Bu Hayttan) Gitmeleri Bab 10- Mal Fitnesinden Saknlmas Ve Yce Allah'n u Kavli Bab; 11- Peygamber(S)'n "Bu Dny Mal Yeildir, Tatldr" (Yn Yeil Ve Tatl Ot Gibi ekicidir) Kavli Bab 12- "nsann Kendi Malndan (Hayr Yollarna Harcayp) nden Gnderdikleri, Kendisinindir" Bab 13- Bb: 14- Peygamberdin: "Ben Uhud Da Kadar Altnm Olmasn Arzu Etmem" Sz Bab 15- Bb: 16- Fakirliin Fazileti Bab 17- Bb: Peygamber(S)'n Ve Sahblerinin Yaaylar Nasld Ve Onlarn Kendilerini Dny Ni'metler Ve Lezzetlerinden Uzaklatrmalar 18- (frat Ve Tefrit Arasndaki) Doru Yolu Tutmak Ve Salih Amele Devam Etmek Bab 19- Korkmakla Beraber mdli Olmak (kisinden Birine Skp Kalmamak) Bb 20- Allah'n Haramlarndan Sabretmek Ve Azz, Cell Olan Allah'n u Kavli Bab: 21- Bb: 22- Dedikodunun irkin Grlmesi Bab 23- Dili (Uygunsuz Konumaktan) Korumak Bab 24- Allah Saygsndan Dolay Alamak Bab 25- Azz Ve Cell Olan Allah'tan Korkma(Nn Fadl) Bab 26- Ma'siyetlerden Vazgeme(Nin Vucbu) Bab 27- Peygamber(S)'n: "Benim Bilmekte Olduum Hakikatleri Sizler Bilir Olsaydnz, Muhakkak Az Gler ok Alardnz" Kavli Bab 28- Bb: 29- Bb: 30- Bb: 31- Bir Gzellik lemeyi Yhud Bir irkinlik Yapmay Kasdeden Kimse Bab 32- Gnhlarn Kk Grlenlerinden Saknlmas Bab 33- Bb: Ameller (lm Srasndaki) Sonlarna Gre Deerlendirilir Ve Onlardan Korkulacak Olanlar? 34- Bb: Yalnz Yaamak Kt Topluluklara Karmaktan Rahatlktr 35- (nsanlardan) Emnetin Kaldrlmas Bab 36- (Amellerde) Gsteri Yapma Ve itilip hret Kazanma Dknlmn Ktl) Bab 37- Allah'a Tat Yolunda Nefsyle Mchede Eden Kimse(Nin Fazileti) Bab 38- Tevazu, Yn Alak Gnll Olma(Nn Fazileti) Bab 39- Peygamber(S)'n (ki Parmayle aret Edip): "Ben ve kyamet u ikisi gibi yakn
1523 / 2483

buhari

gnderildim" Kavli le Azz Ve Cell Allah'n u Kavli Bab: 40- Bb: (Gnein Garbdan Domas) 41- Bb: 42- lmn (Akl Giderici) iddetleri Bab 43- Sr'a frlmesi Bab 44- Bb: 45- Bb: Toplanma Nasl Olacaktr? 46- Yce Allah'n u Kavli Bab: 47- Yce Allah'n u Kavli Bab: 48- Kyamet Gnnde Ksas Bab 49- "Kim Hesaba ekilirse Azb Edilmi Olur" Bab 50- Bb: 51- Cennetin Ve Atein Sfatlar Bab 52-.Bb: Srat, Cehennem Kprsdr 53- hirette Peygamber'e id Olacak Havz Ve Yce Allah'n: "Biz verdik sana hakikatte kevser" (ei-Kevsen 1) Kavli Hakknda Bb Rahman ve Rahm olan Allah'n ismiyle
81- KITABU'R-RIKAAK (Kalbi nceltecek eyler Kitab) [1] 1- Salk Ve Bo Vakit Hakknda Gelen eyler Ve "Yaama, Ancak hiret Yaamasdr" Bab 1-....... bn Abbs (R): Peygamber (S): "Salk ve bo vakit, insanlardan pekounun bunlardan faydalanmak hususunda aldan-dklar iki byk ni'mettir" buyurdu, demitir [2]. Abbs el-Anber yle dedi: Bize Safvn ibnu s, Abdullah ibn Sad ibn Eb Hind'den tahds etti ki, babas Sad: Ben, bn Abbs'-tan iittim; o Peygamber(S)'den geen hadsin benzerini rivayet etti, demitir. 2-....... Bize u'be, Muviye ibn Kurre'den; o da Enes(R)'ten tahds etti ki Peygamber (S Hendek kazlmas srasnda, Abdullah ibn Revha'ya id olan-) u beyti sylemitir: "Alhumme l aye ill ayu'l-hire Fe-eslihi 'l-Ensra ve 'UMuhcire (Y Allah, yaama ancak hiret yaamasdr. Sen Ensr ve Muhcirler'i iyiletir!)" (Bunun benzeri hadsi Peygamber'den rivayet etmekte Sehl ibn Sa'd da Enes'e mutbaat etmitir.)' [3]. 3-.......Bize Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) tahds edip yle dedi: Bizler Raslullah(S)'n maiyyetinde idik. Kendisi hendek kazyor, bizler de toprak tayorduk. Raslullah bizim yanmza urar ve u beyti sylerdi: "Alhumme l aye ill ayu'l-hire Fafir l'l-Ensr ve'l-Muhcire (= Y Allah, hiret yaayndan baka gerek yaay yoktur. Sen Ensr' ve Muhcirler'i mafiret eyle!)" Bunun benzeri hadsi Peygamber'den rivayet etmekte Sehl ibn Sa'd, ona mutbaat etmitir [4].
1524 / 2483

buhari

2- Dnynn hirete Nisbetle Meseli Ve Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Bilin ki, dny hayt ancak bir oyundur, bir elencedir, bir sstr, aranzda bir ntr. Mallarda ve evldlarda bir oaltr. Bunun misli, bitirdii nebat ekincilerin houna giden bir yamur gibidir. Sonra o bitki kurur da, sen onu sapsar bir hle^ getirilmi grrsn. Sonra da o, bir er-'p olur. hirette etin azb vardr, Allah'tan mafiret ve rz vardr. Dny hayt bir aldan metndan (fidesinden) baka birey deildir" (el-Hadd: 20) [5].
4-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Ben Peygamber (S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Cennette bir kam kadar yer, dnydan ve dnydaki eylerden daha hayrldr. Sabahleyin veya akamleyin -herhangibir zamanda- Allah yolunda cihd iin bir yry, hibhesiz dnydan ve dnydaki hereyden daha hayrldr" [6]. 3- Peygamber(S)'n: "Sen Dnyda Bir Yabanc Yhud Bir Yolcu Gibi Ol!" Sz Bab 5-.......el-A'me yle demitir: Bana Muchid ibn Cebr tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) benim omuzumu tuttu da bana: "Abdullah, sen dnyda yabanc kimse gibi yhud yolcu gibi ol!" buyurdu. (Muchid dedi ki:) bn Umer de: "(Ey m'min!) Akama eritiinde sabah gzleyip bekleme, sabaha eritiinde de akam gzleme (ilerini zamannda yap)! Shhatinden bir ksmn hastalk zamanna ayr, haytndan bir ksmn da lmn iin faydal kl!" diye vasiyet ederdi [7]. 4- Bb: Emel Ve Emelin Uzunluu Hakkndadr

Ve Yce Allah'n u kavilleri: "(Her can lm tadcdr. Ecirleriniz muhakkak kyamet gn tastamam verilecektir.) O vakit kim o ateten uzaklatrlp cennete sokulursa, artk o muhakkak muradna ermi olur. Bu dny hayt, aldanma metndan baka (birey) deildir" (lu mrn: 185); "Brak onlar; yesinler, elensinler; onlar emel oyalayadursun. Sonra bilecekler onlar" (ei-Hcn 3); "And olsun, sen onlar (Yahdler'i) insanlardan, mrik olanlardan ziyde hayta dkn bulacaksn. Onlardan herbiri arzu eder ki (kendisine) bin yl mr verilsin. Hlbuki onun ok yaatlmas kendisini azbdan uzaklatrc deildir. Allah, onlar ne ilerlerse hakkiyle grcdr" (elBakara: 96) [8]. Al ibn Eb Tlib (R) yle demitir: Dny arkasn dnerek gp gitti, hiret ise ynelip gelmektedir. Bunlardan herbirinin oullar vardr. Sizler hiretin oullarndan olunuz da dnynn oullarndan olmaynz. nk bu gn alma var, hesaba ekilme yok; yarn ise hesaba ekilme var, amel yoktur [9].
6-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) kum zerine bir murabba', yn kare resmi izdi. Sonra (balangc) karenin ortasndan olarak, kare dna uzanan bir izgi izdi. Sonra bu izginin ortasndan i'tibren bu ortadaki izgiye dik ayla dayanan birtakm kk izgiler izdi. Sonra Peygamber (bu izgileri ta'rf ederek): "u (karenin ortasndaki uzun izgi) insandr. u (kare de) eceldir, her tarafndan onu kuatmtr. u kare dnda uzanan izgi de, insann emelidir. u ufak izgiler de insana arz
1525 / 2483

buhari

olan fetler, musibetlerdir, mdi insana u fet oku hat eder, dokunmazsa, br fet isabet eder, o da hat eder dokunmazsa, br isabet eder (en sonu ecel -denilen lm- onu yakalar)" [10].
7-.......Bize Hemmm ibn Yahya, shk ibn Abdillah ibn Eb Talha'dan tahds etti ki, Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) birok izgiler izdi de: "u (insann beslemekte olduu) emeldir. u da insann ece-l'dir... nsan byle uzak emelinin talibi iken, kendisine en yakn olan izgi birden ona geliverir!" buyurdu [11]. O da kendisini kuatmakta olan kare eklindeki ecel izgisidir. nk kendisini 5- Bb: Allah, Altm Sene Yaayan Kimseye mr Hususunda Ma'ziretini Giderip Reddetmitir

nk Yce Allah: "... Size iyice dnecek kimsenin dnebilecei, t kabul edebilecei kadar mr vermedik mi? Size korkutan da gelmiti... " (Ftr: 37) buyurmutur. (bn Abbs:) Sa aarmasn kasdediyor, demitir [12].
8-.......Bize Umer ibnu Al, Ma'n ibn Muhammed el-Gfr'den; o da Sad ibn Eb Sad elMakbur'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti. Peygamber (S): "Allah Tal altm seneye kadar yaatp lmn geri brakt (hlde yaratan ve yaatan tanmayan) kimsenin zrn izle ve reddeder" buyurmutur. Bu hadsi el-Makbur'den rivayet etmekte Eb Hazm ile bnu Acln da, Ma'n ibn Muhammed'e mutbaat ettiler [13]. 9-.......bnu ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb haber verdi ki, Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben RasIullah(Sytan iittim: "htiyar kimsenin gnl iki huyda her zaman gen bir hlde bulunur: Dnya sevgisinde ve emel uzunluunda!" buyuruyordu [14]. el-Leys: Bana Ynus tahds etti, dedi. bn Vehb de yine Ynus'-tan syledi ki, bn ihb: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb ile Eb Seleme haber verdi, demitir. 10-....... Enes ibn Mlik (R) yle dedi: Raslullah (S): dem olu byr, onunla beraber u iki ey de byr: Mal sevgisi ve uzun mr (temennisi)" buyurdu. Bu hadsi u'be, Katde'den rivayet etti. 6- (Gsteri Ve hret in Deil) Srf Allah'n Rzs stenilerek Yaplan Amelfin Fazileti) Bab 11-....... ez-Zuhr yle dedi: Bana Mahmd ibnu'r-Rab' haber verdi ve bu Mahmd, Raslullah(S)' hatrladn syledi. Yine bu Mahmd, Raslullah'm, onlarn yurdunda bulunan bir kuyudan azna su alp bunu yzne pskrttn de hatrladn syledi. Bu Mahmd yle dedi: Ben tbn ibn Mlik el-Ensr'den iittim. Sonra Salim oullar'nm birinden de iittim, yle dedi: Raslullah (S) gn ykseldii zaman benim yanma geldi. (ki rek'at nafile namaz kldrdktan sonra) yle buyurdu; "Kyamet gnne L ilahe illellah'1 tevhidini syleyerek ve bununla da srf Allah'n rzsn isteyerek ulaan m'min kula, Allah muhakkak atei haram klacaktr!" [15].
1526 / 2483

buhari

O hads Namaz Kitab, "Evlerde mescidler edinilmesi bbi"nda uzun bir metinle gemiti. Oradaki hads bu Mahmd tarafndan rivayet edilmiti. Burada ise Mahmd, Itbn'n rvsi bulunuyor.
12-....... Bize Ya'kb ibn Abdirrahmn, Amr'dan; o da Sad el-Makbur'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle demitir: "Yce Allah yle buyurur; M'min kulumun dnydaki ailesinden en sevdii birisini elinden aldmda, sonra o da benden ecrini istediinde, benim katmda o kulumun mkfat ancak cennettir!" [16]. 7- Dny Nimetleri Ve Gzelliklerinden Ve Bunlara Ar Rabetten Saknlmas Bab 13-.......Ensr'dan Amr ibn Avf-ki kendisi mir ibn Lueyy oullan'nn yemnli dostu idi ve RasIullah(S)'m beraberinde Bedir'de hazr bulunmutu- yle haber vermitir: Raslullah, harb etmeksizin Bahreyn ahlsiyle bir sulh akdi yapm ve zerlerine Al ibn Hadra-m'yi emr ta'yn etmiti. Toplanan cizye mallarn getirmek zere de bilhare Raslullah, Eb Ubeyde ibnu'ICerrh' Bahreyn'e gnderdi. Eb Ubeyde onlarn cizye mallarn alarak Bahreyn'den Medine'ye geldiinde, Ensr onun geliini iitti. Onun bu gelii, Ensr'n Ras-lullah'la beraber sabah namaz kldklar zamana denk gelmiti. Ensr sabah namazn klnca, hemen Eb Ubeyde'ye kar ktlar. Raslullah sahbleri bu hlde grnce glmsedi de onlara: "yle sanyorum ki, sizler Eb Ubeyde'nin geliini ve onun birok mal getirdiini iitmisiniz!" buyurdu. Onlar da: Evet y Raslallah! dediler. Bunun zerine Raslullah: "Sevininiz ve sizi sevindirecek nVmetleri (bundan sonra her zaman) md ediniz! Vallahi ben bundan sonra sizin zerinize fakirlik geleceinden korkmam. Fakat sizin zerinize geleceinden korktuum ey, sizden nce gelip geen mmetlerin nne dny ni'metlerinin ya yld gibi sizin nnze de yaylarak, onlarn birbirlerine hased ettikleri ve nefsniyet gttkleri gibi, sizin de birbirinize dmeniz ve bunun onlar hiret ilerinden alkoyduu gibi, sizleri de hiret ilerinden alkoymasdr" buyurdu [17]. 14-....... Bize el-Leys, Yezd ibn Eb Habb'den; o da Eb'l-Hayr'dan; o da Ukbe ibnu mir(R)'den yle tahds etti: Raslullah (S) -vefatna yakn- bir gn kt da Uhud ehdleri zerine lye namaz klar gibi namaz kld. Sonra Medine'ye dnp minbere kt ve (dirilere ve llere veda eder gibi bir hutbe yapp) yle buyurdu: "Ben sizin Kevser havuzuna nden gideniniz olacam. Ben sizin Hakk yolundaki hizmetlerinize hidlik edeceim. Vallahi ben u anda (cennetteki) havuzumu gryorum. Ve emn olunuz ki, bana Arz haznelerinin anahtarlar -yhud: Arz'n anahtarlar- verilmitir. Vallahi ben vefatmdan sonra sizlerin mriklie dneceinizden hi ende etmem. Fakat ben sizlerin dnyya ar dknlk yapp nef-sniyet yarna kalkmanzdan (birbirinizle didimenizden) korkarm!" [18]. 15-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizin zerinize en ok korkmakta olduum ey, Allah'n sizler iin karaca Arz bereketleridir (dny zenginlikleridir)" buyurdu. Kendisine: Arz bereketleri nedir? diye soruldu. Raslullah: "Dny iekleri, dny gzellikleridir" buyurdu. Bir sahb O'na:
1527 / 2483

buhari

Hayr, err getirir mi? diye sordu. Bu soru zerine Peygamber sustu, hatt biz zerine vahiy indiriliyor olduunu zannettik. Sonra Raslullah alnndan terlerini silmeye balad da: "Soran kimse nerede?" buyurdu. O zt; Benim (y Raslallah)! dedi. Eb Sad dedi ki: Biz and olsun, o adam bu meydana kt zaman vdk. Raslullah yle buyurdu: "Hayr, hayrdan baka birey getirmez. bhesiz bu dny mal yeildir, tatldr. Baharn bitirdii eylerin hepsi ok yiyen ve karnn iiren hayvan ldrr yhud da lme yaklatrr. Ancak yeil ot yiyen hayvan byle deildir, onu otlayan hayvan lm tehlikesinden uzaktr. Bu hayvan o yeil otu yer, nihayet iki brn ii-rince bahar gneini karlar. Kolayca gbresini karr, ier, geniler. Sonra yine otlamaa dner, ve bol bol otlar. te bu dny mal da (yeil ot gibi) tatldr. Bundan hakkyle alan ve aldn da hakk olan yere koyup harcayan kimseye bu ne gzel bir ni'mettir. Dny maln haksz olarak hrsla alan kimseye gelince o da dima yiyen, fakat bir trl doymayan obur kimse gibi olmutur!" [19].
16-.......Zehdem ibnu Mudarnb yle demitir: Ben mrn ibnu Husayn(R)'dan iittim ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizin hayrl olanlarnz, benim asrmda yaayanlarnzda. Sonra onlarn ardndan gelenlerdir. Sonra onlarn ardndan gelenlerdir". mrn: Ben Peygamber'in, kendi asrndan sonra hayrl nesiller olarak iki nesil mi, yhud nesil mi zikrettiini bilmiyorum, demitir. Peygamber devamla yle buyurdu: "Onlardan sonra yle bir kavim olur ki, onlar kendilerinden ahidlik yapmalar islenilmeden hidlik yaparlar, hyanet ederler, bunlara gvenilmez. Bunlar nezr ederler, fakat nezrlerini if etmezler. Bunlar arasnda (ok yemek yemek) semizlik, imanlk meydana kar (haytn gayesi bu olur)/ [20]. 17- Bize Abdan, .... Abde'den; o da Abdullah ibnu Mes'-d(R)'dan tahcls etti. Raslullah (S) yle buyurmutur: "nsanlarn hayrls benim asrmdr. Sonra onlara yakn olanlardr. Sonra onlara yakn olanlardr. Sonra onlarn ardndan bir kavim gelir ki, onlardan herbirinin ehdetleri yeminlerinin, yeminleri de ehdetle-rinin nne geer!" [21]. 18-.......Kays ibn Eb Hazm yle demitir: Ben (bir hastalnda Habbb' ziyarete gitmitim) Habbb o gn karnnda yedi kerre dalama tedavisi yapmt. te o gn Habbb'dan iittim, o yle dedi: Eer Raslullah (S) bizi lm dua etmekten nehyetmi ol-mayayd, muhakkak ben lm arrdm. Muhammed'in sahb-leri(nden bir ksm) lp gittiler. Dny onlardan (onlarn hiret saadetlerinden) bir ey eksiltmedi. (nk darlk iinde yaadlar.) Bizler ise dnydan o kadar ok mala kavutuk ki, bugn biz onu topraktan (yn bina yapmaktan) baka koyacak (sarfedecek) yer bulamyoruz! 19-.......Kays yle demitir: Ben Habbb'n yanna geldim; o, kendisine id bir duvar yapmakla megul idi. yle dedi: Bizden evvel geip giden arkadalarmz var ki, dny onlarn (hiret saadetlerinden) hibirey eksiltmedi. Bizler ise onlarn ardndan yle ok eye (mala) kavutuk ki, biz onu topraktan baka koyacak yer bulamyoruz!

1528 / 2483

buhari

20-.......Buradaki rv de: Habbb ibnu'l-Erett (R): Biz Raslullah (S) ile beraber hicret ettik dedi, diyerek, onun bu hadsini nak-letmitir [22]. 8- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ey insanlar, bhe yok ki Allah'n va'di bir gerektir. O hlde sakn sizi dny hayt aldatmasn. ok aldatc olan (eytn) da sakn sizi Allahfn hilmi ve mhlet vermesi) ile aldatmasn. nk eytn sizin bir dmannzdr. Onun iin siz de onu bir dman tutun. O (kendisine tbi' olan) gruhunu ancak alevli cehennemin yaranndan olmalar iin da\et eder" (Ftr: 5-6) [23].
21-.......Usmn ibn Affn'n hizmetisi Humran ibn Ebn haber verip yle dedi: Usmn oturaklarda otururken ben ona abdest suyunu getirdim. Kendisi abdest ald ve abdest al gzel yapt. Sonra yle dedi: Ben Peygamber(S)'in bu mecliste otururken abdest aldn ve abdest almay gzel yaptn grdm. Sonra: "Kim benim u abdest alm gibi abdest alr, sonra mescide gelir de iki rek'at namaz klar, sonra oturursa, onun gemi gnhlar mafiret olunur" buyurdu. Yine Usmn: Peygamber "Aldanmaynz (yn mafirete aldanp da gnh kazanmaya cr'et etmeyiniz)/" buyurdu, demitir [24] 9- Slih Kimselerin (lmleriyle Bu Hayttan) Gitmeleri Bab

"ez-Zihb'\ "Yamur"dur, deniliyor [25].

22-.......Mirds el-Eslem (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Bu mmetin slih kullar birbiri ardnca bu hayttan gider, geriye arpann yhud hurmann alkant kozalaklar gibi deersizleri kalr ki, Allah onlara hibir deer vermez." Eb Abdillah el-Buhr: "Hufle"ve "Husle"denilir (ynbu iki kelime bir ma'nyadr), demitir [26] 10- Mal Fitnesinden Saknlmas Ve Yce Allah'n u Kavli Bab;

"Mallarnz da, evldlannz da ancak birer imtihandr. Byk mkfat ise bhesiz Allah kalndadr" (el-Enfl: 28; et-Tebun: 15) [27].
23-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Altn, gm ve iyi cins elbise kulu olan kiiler kahrolsun! Byle kiiye verilirse memnun olur, verilmezse (Allah'n takdi rine kzar) raz olmaz!" [28]. 24-.......At ibn EbRebh yle demitir: Ben bn Abbs(R)'tan iittim, yle diyordu: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuru-yordu: "dem olunun iki vd dolusu mal olsa, muhakkak bir ncsn ister. dem olunun i boluunu (hrsl gnln) topraktan baka birey dolduramaz. Allah (ihtirastan) tevbe eden kiinin tev-besin kabul eder" [29].
1529 / 2483

buhari

25-....... bn Cureyc haber verip yle demitir: Ben At'dan iittim, yle diyordu: Ben bn Abbs(R)'tan iittim, yle diyordu: Ben Raslullah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "dem olunun bir vd gibi -yhud: dolusu- mal olsa, muhakkak kendisine onun bir mislinin daha olmasn arzu eder. dem olunun a gzn ancak toprak doldurur. Allah tevbe eden kimsenin tevbesini kabul eder." bn Abbs: Ben bu lafz, tilveti neshedilmi Kur'n mdr yhud deil midir, bilmiyorum! demitir. At da: Ben (Mekke'de) minber zerinde Abdullah ibnu'z-Zu-bey'rden: "Ben bu lafz Kur'n'dan m yhud deil mi, bilmiyorum" derken iittim, demitir. 26-.......Bize Abdurrahmn ibnu Sleyman ibni'l-Gasl tahds etti ki, Abbs ibnu Sehl ibn Sa'd yle demitir: Ben Abdullah ibnu'z-Zubeyr'den Mekke'de minber zerinde hutbe yaparken iittim; o yle diyordu: Ey insanlar! Peygamber (S) yle buyurdu: "Eerdem oluna altn ile dolu bir vd verilseydi, o kendisine ikinci bir vd verilmesini arzu ederdi. ayet kendisine ikinci bir vd verilse, ncsn isterdi. dem olunun i boluunu ancak toprak kapatr. Allah da (hrstan) tevbe eden kimsenin tevbesini kabul eder" [30]. 27-.......bn ihb yle demitir: Bana Enes ibn Mlik haber verdi ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "dem olunun altndan bir vdsi olsa o kendisinin iki vdsi olmasn ister. Onun azn topraktan baka birey asla dolduramaz. (Hrstan) tevbe edenin tevbesini Allah kabul eder." Buhr yle dedi: Ve bize Eb'l-Veld syledi: Bize Hammd ibn Seleme Sabit el-Bunn'den; o da Enes'ten tahds etti ki, Ubeyy ibn Ka'b (R): "el-Hkumu't-teksru" Sresi ininceye kadar biz "Lev kne li'bnideme" szn Kur'n'dan bir yet sanrdk, demitir [31]. 11- Peygamber(S)'n "Bu Dny Mal Yeildir, Tatldr" (Yn Yeil Ve Tatl Ot Gibi ekicidir) Kavli Bab

Ve Yce Allah da yle buyurdu: "Kadnlara, oullara, yn yn biriktirilmi altn ve gme, salma ve gzel atlara, hayvanlara, ekinlere olan ihtirasl sevgi insanlar iin bezenip sslenmitir. Bunlar, dny haytnn (geici) birer fidesidir. Allah ise, nihayet dnp varlacak yerin btn gzellii O'nun nezdindedir" (Mu imrn: m) [32]. Umer ibnu'l-Hattb da bu yet hakknda: Y Allah! Biz ancak Sen'in bizler iin znetlediin eylerle ferahlanmaya muktedir oluyoruz. Y Allah, ben Sen'den, mal hakl yerinde harcamama (muvaffak klman) isterim! Demitir [33].
28-....... Hakm ibn Hzm (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den istedim; O da bana verdi. Sonra yine istedim, O da bana verdi. Sonra yine istedim, yine verdi. Bundan sonra: "Bu mal... "buyurdu. Bazen rv Sufyn ibn Uyeyne: Hakm yle dedi, demitir: Peygamber (S) bana: "Y Hakm! bhesiz bu mal yeildir, tatldr. Her kim bu mal nefis gzellii ile hrssz olarak alrsa, o mal kendisi iin bereketli, meymenetli klnr. Kim de bunu nefis dknl ile, hrsla alrsa, mal alan iin bereketli klnmaz. O ihtirasl kii yiyip yiyip de hi doymayan (kpek ah hastalna tutulmu) kimse gibi olur. Yksek el, alak elden hayrldr!" buyurdu [34]
1530 / 2483

buhari

12- "nsann Kendi Malndan (Hayr Yollarna Harcayp) nden Gnderdikleri, Kendisinindir" Bab 29-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Peygamber (S) "Hanginize mirassnn mal, kendi malndan daha ok sevimlidir?" diye sordu. Sahbler: Y Raslallah! Bizden herbir kiiye muhakkak kendi mal daha sevimlidir! dediler. Raslullah: "nk kiinin kendi mal, lmnden nce hayr yoluna harcayp nden gnderdii maldr. Mirasnn mal da kiinin hayra sar-fetmeyip lnceye kadar geri brakt maldr" buyurdu [35]. 13- Bb:

"(Mallarn Allah yolunda harcamayp) oaltanlar, (sevblarm) azaltanlardr" Ve Yce Allah'n u kavli: "Kim dny haytn ve onun znetini arzu ederse, onlarn yaptklarnn karln burada tamamen deriz. Onlar bu hususta bir eksiklie de uratlmazlar. Onlar yle kimselerdir ki, hirette kendilerine ateten bakas yoktur. Dnyda ileyip yaptklar eyler orada boa gitmitir. Zten yapageldikleri eyler hep botur" (Hd: 15-16) [36].
30-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Ben gecelerden bir gece dar ktm. Baktm ki, Raslullah (S) da, yannda hibir insan olmayarak, tek bana yryor. Ebu Zerr dedi ki: Ben O'nu, beraberinde kimsenin yrmesini istemiyor sandm. Eb Zerr dedi ki: Ay'n glgesinde yrmeye baladm. Raslullah dnp beni grd de: "Kimdir o?" diye sordu. Eb Zerr'dir, Allah beni Sana feda eylesin! dedim. O: "Y Eb Zerr! Gel!" diye ard. Eb Zerr dedi ki: Ben de O'nun beraberinde bir mddet yrdm. O: "Mal devaml oaltanlar kyamet gnnde sevab azaltanlardr, ancak Allah'n kendisine bir hayr (yn mal) verdii, onun da bu mal sana, soluna, nne, arkasna veren ve bu malda hayr yapan kimse byle deildir." Eb Zerr dedi ki: Sonra Rasullah beni, etraf tahk bir meydanda oturttu da: "Ben sana dnnceye kadar burada otur!" buyurdu. Eb Zerr dedi ki: Sonra kara talk araz iinde ben kendisini grmez oluncaya kadar gitti. Ve bana dnmesi epey gecikti ve gecikmeyi uzatt. Sonra ben O'nun gelmekte olduunu iittim. Gelirken: "Hrszlk yapsa ve zina etse de mi?" szlerini sylyordu. Eb Zerr dedi ki: Raslullah gelince sabredemeyip: Ey Allah'n Peygamberi, Allah beni Sana feda etsin. Sen talk yerin kenarnda birisiyle konuuyordun, fakat ben Sana cevb veren bir kimse iitmedim, dedim. "Bu, Cibril aleyhi's-seimdr. Harre'nin yannda bana geldi de: mmetini mjdele: Her kim Allah 'a hibireyi ortak klmayarak (tevhd inancyle) lrse, cennete girer, dedi. Ben: Y Cibril! O kimse hrszlk yapsa ve zina etse de mi? dedim. Evet, dedi. Ben yine: Hrszlk yapsa ve zina etse de mi? dedim. O da: Evet; arb imi olsa da, dedi" [37]. Nadr ibn umeyl yle dedi: Bize u'be tahds etti. Ve bize Ha-bb ibnu Eb Sabit, el-A'me,
1531 / 2483

buhari

Abdulazz ibnu Rufey' ls de tahds edip: Bize Zeyd ibnu Vehb bu hadsi tahds etti, dediler. Eb Abdillah el-Buhr yle dedi: Eb Salih'in Eb'd-Derd'dan olan hadsi mrseldir, sahh olmaz. Biz sdece bunun ondan rivayet edildiini tantmak istedik. Sahh olan, Eb Zerr'in hadsidir. Eb Abdillah'a At ibn Yesr'n, Ebu'd-Derd'dan olan hadsi soruldu. Eb Abdillah yine: O da mrseldir, sahh olmaz. Sahh olan, Eb Zerr'in hadsidir, dedi. Yine Buhr: Siz Ebu'd-Derd'mn u "nsan lm srasnda L ilahe itte'-llah szn syleyip ld zaman" hadsinin zerine ibtl izgisi vurunuz (nk o, mrselerdendir), dedi [38].
14- Peygamberdin: "Ben Uhud Da Kadar Altnm Olmasn Arzu Etmem" Sz Bab 31-.......Eb Zerr (R) yle demitir: Ben (bir kerresinde) Medine'nin Harre mevkiinde Peygamber(S)'in beraberinde yryordum. Uhud Da bizim karmza knca, Peygamber: "Y Eb Zerr!" diye seslendi. Ben: Lebbeyke y Raslallah! (Buyur!) dedim. Raslullah: "Benim yanmda u Uhud Da kadar altn olup da, ondan benim yanmda bir dnr altn bulunduu hlde zerimden gn gemesi beni sevindirmez. Ancak bor iin hazrlamakta olduum mik-dr altn mstesnadr. Beni sevindiren, ancak o kadar ok altn Allah'n kullar urunda yle, yle ve yle verip datmamdr!" buyurup sana, soluna ve arkasna eliyle verme iaretleri yapt. Sonra yrd. Yine: "Mallar ok olanlar kyamet gnnde sevblar az olanlardr, ancak sana, soluna, arkasna yle, yle ve yle verip hayr yollarna harcayanlar mstesnadr. Bu cmert insanlar da ne kadar azdrlar!" buyurdu. Sonra bana: "Ben senin yanma gelinceye kadar olduun yerde dur, oradan ayrlma!" buyurdu. Sonra gecenin karanl iinde grnmez oluncaya kadar gitti. Bu srada ben ykseke bir ses iittim de Peygamber'e bir musibet arz olmu olmasndan korktum ve hemen O'nun yanna gitmek istedim. Fakat O'nun bana "Ben sana gelinceye kadar yerinden ayrlma!" diye tenbhledii szn hatrladm da yerimden ayrlmadm. Nihayet benim yanma geldi. Ben: Y Raslallah, bir ses iittim de zerine korkup endielendim, diye vaziyeti kendisine zikrettim. Raslullah: "O sesi sen de iittin mi?" buyurdu. Ben de: Evet iittim, dedim. Raslullah: "O, Cibril'di; bana geldi de: mmetinden Allah'a hibireyi ortak klmayarak len kimse cennete girer, dedi. Ben: O kimse zina etse ve hrszlk yapsa da m? diye sordum. Cibril: Zina etse ve hrszlk yapsa da! diye cevb verdi!" [39]. 32-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Benim Uhud Da kadar altnm olsa, ondan yanmda bir para ey bulunduu hlde zerimden gecenin gememesi beni sevindirir, ancak bir bor demek iin ayrp hazr tutmakta olduum mikdr hritir" buyurdu [40]. 15- Bb:

1532 / 2483

buhari

"Asl zenginlik kalb zenginliidir" Ve Yce Allah'n u kavli: "Onlara verdiimiz mal ve evld ile bizim kendilerinin hayrlarna acele ettiimizi mi sanyorlar? Hayr, onlar (iin) farkna varmyorlar. Hakkaten Rabb 'lerini byk tanyp O'nun korkusuyla incelenler, Rabblerinin yetlerine mn etmekte sebat gsterenler, Rabb 'lerine e tutmaz olanlar, Rabb 'terinin huzuruna dneceklerinden yrekleri korkarak vergilerini verenler; ite bunlardr ki, hayrlarda sr'at yar yaparlar ve bunlar onun iin t nde gidenlerdir. Biz hibir kimseye gc yeteceinden bakasn teklf etmeyiz. Nezdimizde hakk syleyen bir kitb vardr. Onlar asla hakszla uratlmazlar. Hayr, onlarn (kfirlerin) kalbleri bundan cehalet iindedirler. Hem onlarn bundan baka bizzat ilemekte olduklar daha nice (kt) amelleri de vardr" (el-M'minn: 56-63). Sufyn ibn Uyeyne (tefsirinde): Onlar o kt ileri henz yapmadlar, fakat lmlerinden nce onlar muhakkak yapacaklardr (da aleyhlerine azb kelimesi gerekleecektir), diye tefsir etmitir.
33-.......Bize Eb Salih, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) "Zenginlik mal okluundan meydana gelir deildir. Lkin asl zenginlik, insann gnl zenginliidir" buyurmutur [41]. 16- Fakirliin Fazileti Bab [42] 34-.......Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle demitir:~Raslullah(S)'n yanndan bir adam geti. Raslullah yannda oturmakta olan bir adama: "u adam hakkndaki grn nedir?" diye sordu. O adam: Bu, insanlarn erafndan (eriflerinden) bir adamdr. Vallahi bu zt bir kadnla nikhlanmaya tlib olsa nikh olunmaya; birisi hakknda efaat etse efaati kabul edilmeye lyk bir kimsedir, dedi. Raslullah skt etti. Sonra oradan dier bir adam daha geti. Raslullah yine yannda oturana: "Bu adam hakkndaki re'yin, grn nedir?" diye sordu. O da: Y Raslallah! Bu, mslmnlarn fakirlerinden bir adamdr. Bu, bir kadnla nikhlanmaya tlib olsa, nikh olunmamaya; birisi hakknda efaat ederse efaati kabul edilmemeye; bir re'y sylerse sz dinlenmemeye lyk bir kimsedir, dedi. Bunun zerine Raslullah: "te bu (fakr) zt, teki zengin gibi dny dolusu insandan hayrldr!" buyurdu [43]. 35-.......el-A'me tahds edip yle dedi: Ben Eb Vil'den iittim, yle dedi: Bizler Habbb(R)'a hasta ziyaretine gitmitik. O yle dedi: Bizler Allah rzsn isteyerek Peygamber(S)'le beraber Medine'ye hicret ettik. Artk ecir ve mkfatmz (va'di gerei) Yce Allah zerine vki' olmutur. Biz Muhcirler'den bz kimseler bu hicretin dny cretinden (ganimetlerden) hibirey almadan geip gittiler. te onlardan biri de Mus'ab ibn Umeyr'dir. Mus'ab, Uhud gn e-hd edildi ve arkasnda izgili yn bir kumatan baka birey brakmad. Biz o tek kuma ile onu kefenlemeye altk. Ban rttmz zaman ayaklar meydana kyor, ayaklarn rttmzde ba meydana kyordu. (Bu yokluk karsnda) Peygamber bize ehidin ban rtmemizi ve ayaklarnn strne de zhr otundan bir mikdr koymamz emretti. Biz Muhcirler'den kimi de hicretin meyvelerini toplama zamanna ulat ve o imdi bu meyveleri toplamaktadr! [44].
1533 / 2483

buhari

36-.......Bize Eb Rec, mrn ibn Husayn(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Ben (Mi'rc gecesi) cennete zerinden baktm da, cennet ehlinin ounun fakirler olduunu grdm. Cehenneme de baktm. Cehennemdekilerin ounu da kadnlar grdm!" buyurmutur. Bu hadsi rivayet etmekte Eb Rec'ya Eyyb es-Sahtyn ile Avf el-A'rab mutbaat etmilerdir. Dahr ile Hammd ibnu Nech de Eb Rec'dan; o da bn Ab-bs'tan olmak zere sylemilerdir [45]. 37-.......Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) lnceye kadar yksek bir masa zerinde yemek yemedi, yine lnceye kadar inceltilmi (hlis buday unundan) yufka ekmei de yemedi, demitir. 38-.......ie (R) yle demitir: Vallahi Peygamber (S) vefat etti. yle bir hlde ki, o zaman benim rafmda herhangi bir cier sahibinin yiyecei yarm vesk arpadan baka birey yoktu. Ben, bana id olan bu raf iindeki arpadan yemee devam ettim. Nihayet bunu yemek bana uzun geldi de, ben o arpay ltm, sonra tkendi [46]. 17- Bb: Peygamber(S)'n Ve Sahblerinin Yaaylar Nasld Ve Onlarn Kendilerini Dny Ni'metler Ve Lezzetlerinden Uzaklatrmalar 39- Eb Nuaym Fadl ibn Dukeyn, bu hadsin yansndan bir ksmn tahds etti. Bize Umer ibnu Zerr tahds etti. Bize'Muchid ibn Cebr tahds etti ki, Eb Hureyre (R) yle der idi: Kendisinden baka ilh olmayan Allah'a yemn ederim ki [47] , muhakkak ben (bazen) alktan karnm yere dayardm, bazen de alktan karnma ta balardm. Bir gn ben (Raslullah ile sahblerinin mescidden) kp gittikleri yol ura zerine (a ve mecalsiz) oturdum. Bu srada Eb Bekr geti. Ona Allah'n Kitb'ndan bir yet sordum. Bu soruum ancak (beni doyurmak zere) kendisini ta'kb etmemi istemesi iindi. Fakat geti gitti; md ettiim armay yapmad. Sonra Umer urad. Ona da Allah'n Kitb'ndan bir yet sordum. (Maksadm yeti renmek deildi, nk yeti ben iyi biliyordum.) Yine Umer'in (beni doyurmak zere) benim kendisini ta'kb etmemi istemesi iindi. Umer de geti gitti, benim md ettiim armay yapmad. Sonra bana Eb'l-Kaasim (S) urad ve beni grd zaman, bendeki hlsizlii ve yzmdeki alk almetini anlad da glmsedi. Sonra bana: "Y Eb Hrr!" dedi. Ben de: Lebbeyke y Raslallah ( = Buyur, emrine hazrm y Ras-lallah)! dedim. Raslullah: "Ardmsra gel!" buyurdu, yrd. Ben de O'nu ta'kb ettim. Eve girdi. Ben de izin istedim. Bana da izin verildi. Raslullah girdiinde bir bardak iinde st buldu. "Bu st nereden geldi?" diye sordu. Onu Sana fuln kimse yhud fuln kadn hediye etti dediler. Raslullah da bana: "Y Eb Hrr!" diye seslendi. Ben de: Buyur y Raslallah, emrine hazrm! dedim. "Haydi Suffa ehline git de onlar bana ar!" buyurdu. Eb Hureyre dedi ki: Suffa ehli, slm konuklan idiler. Snacak aileleri, mallar ve dayanacak bir kimseleri yoktu. Raslullah bir sadaka geldiinde, sadaka maln onlara gnderirdi. Kendisi sadaka malndan birey almazd. Bir hediye geldiinde de bunu Suffa ehline gnderirdi. Hediyeden kendisi de alr ve Suffa ehlini onda ortak yapard.
1534 / 2483

buhari

Eb Hureyre dedi ki: Suffa ehlini (st ziyafetine) armak bana fena geldi. (Kendi kendime) dedim ki: "Suffa halk iinde u bir bardak st nedir ki! Lyk olan, u stten bana bir yudum isabet etmeli idi de kuvvet kazanmal idim. Da'vet edilmelerine me'mr olduum Suffa halk imdi gelip onlara dattnda, bu bir bardak stten bana ne decek?" diye endieleniyordum. Fakat Allah'a ve Rasl'ne itaatten baka re yoktu. Bu sebeble gittim, Suffa halkn da'vet ettim. Geldiler, izin istediler, tzm verilmesi zerine evin iinde batan baa yerlerini aldlar [48]. Bunun zerine Raslullah bana: "Y Eb Hrrl" diye seslendi. Ben de: Buyur y Raslallah! Emrine hazrm! dedim. Raslullah: "u st bardan al, konuklara ver!" buyurdu. Ben de barda alp vermee baladm. Bir kiiye veriyordum, o kanncaya kadar iiyordu, sonra barda bana veriyordu. Ben de barda alp dier bir kiiye veriyordum. O da kanncaya kadar iiyor, sonra barda bana veriyordu. Bu suretle btn halk kana kana iip barda bana vererek t Raslullah'a kadar gelip datm ii sona erdi. Artk da'vetlilerin hepsi ste kanmlard. imdi st bardan Raslullah ald, elinde tutarak bana bakp glmsedi [49] ve: "Y Eb Hrrl" buyurdu. Ben de: Emret y Raslallah, emrine hazrm! dedim. Raslullah: "St imedik bir ben, bir de sen kaldn!" buyurdu. Ben de: Doru buyurdun y Raslallah! dedim. Raslullah bana: "Haydi otur da i!" buyurdu. Ben de oturup itim. Raslullah tekrar: "!" buyurdu. Ben de itim. Raslullah tekrar: "!" diye emrediyordu (Ben de iiyordum). En sonu: Y Raslallah! emiyeceim! Seni hakk ile gnderen Allah'a yemn ederim ki, st gidecek bir yol bulamam! dedim. "yle ise barda bana ver!" buyurdu. Ben de verdim. Raslullah da Allah'a hamd etti ve Besmele ekip geri kalan st iti [50].
40-.......Bize Kays ibn Eb Hazm tahds edip yle dedi: Ben Sa'd ibn Eb Vakkaas(R)'tan iittim, yle diyordu. Muhakkak ki, ben Allah yolunda ilk ok atan Arab mchidiyim. Ben kendimizi pek iyi bilirim ki, biz, Allah yolunda gaza ettiimiz sra huble aac ve u semer aac denilen dikenli bdiye aalarnn yapraklarndan (ve yemilerinden) baka yiyeceimiz yoktu. Ve herbirimiz muhakkak davarlarn gbre kar gibi hi birbirine karmayan kuru gbre ka rr olmutuk. Sonra gryorum ki, Esed oullar kabilesi bana slm hkmleri ve dab zerine retme ve dorultma yapar oldular. (slm'daki nclmle beraber dn rknlerini bana Esed oullar retmee kalkarsa) o takdirde ben ziyan etmi, gemite yaptm almalarm da zayi' olmu gitmitir! [51]. 41-.......ie (R): Medine'ye geldiinden vefat zamanna kadar Muhammed(S)'in aile halk gn arka arkaya buday ekmeinden karnn doyurmad, demitir. 42-.......ie (R): Muhammed(S)'in aile ferdleri bir gnde iki n yemek yemedi; yedii iki nden biri muhakkak hurma idi, demitir. 43-.......ie (R): RaslulIah(S)'m dei tabaklanm deriden idi, ii de hurma lifi dolu idi, demitir.
1535 / 2483

buhari

44-.......Bize Katde tahds edip ye dedi: Biz (Basra'da) Enes ibn Mlik(R)'in yanna giderdik, ekmekisi yanbanda ayakta dururken bize: Yiyiniz, ben Peygamber(S)'in Allah'a kavuuncaya kadar ne inceltilmi hlis buday unundan yaplm yufka ekmei grdn, ne de gzyle kzartlm davar grdn bilmiyorum, dedi. 45-.......ie (R): zerimize ay gelir geerdi de evimizde yemek piirecek bir ate yakmazdk. Bizim yemeimiz, sdece hurma ile sudan ibaretti. Ancak bize bir para et verilmesi mstesna, demitir. 46-....... ie (R), Urve'ye hitaben: Ey kzkardeimin olu! Biz Peygamber ailesi iki ay iinde hill grrdk de RasIullah(S)'n evlerinde bir ate yaklmazd, demiti. Urve de: Teyzeciim, sizleri ne yaatrd? diye sorunca da: ki siyah ey: Hurma ile su! diye cevb verip unu ilve etmitir: Ancak Raslullah'n Ensr'dan birtakm komular vard. Bu komularn da saml develeri olurdu. Onlar evlerinden bu saml develerden sap geri vermek zere Raslullah'a ariyet verirlerdi de, bylece onlarn stlerini bize iirirlerdi, demitir [52] 47-.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S): "Allhumme urzuk le Muhammedin kten (= Y Allah! Muhammed ailesine geinecek kadar rzk ihsan eyle)/" diye du ederdi, demitir [53]. 18- (frat Ve Tefrit Arasndaki) Doru Yolu Tutmak Ve Salih Amele Devam Etmek Bab 48-.......E'as yle dedi: Ben babam EbVSa'saa'dan iittim, yle dedi: Ben Mesrk'tan iittim, yle dedi: Ben ie(R)'ye: Peygamber(S)'e amelin hangisi daha sevimli idi? diye sordum. ie: (Yapcsnn devam ettii) devaml amel! dedi. Mesrk dedi ki: Ben ie'ye: Raslullah (gece namazna) ne zaman kalkard? dedim. Oda: Raslullah, horoz sesini iittii zaman kalkard, dedi. 49-.......ie (R): Raslullah(S)'m en ok sevdii amel, sahibinin zerinde devam eder olduu ameldi, demitir. 50-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizden hibirinizi asla kendi ameli kurtaramaz!" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah! Seni de mi amelin kurtaramaz? diye sordular. "Evet, beni de kendi amelim kurtaramaz. Ancak Allah beni rahmetiyle bryp korur. Sizler doru yolu tutun, ifrat etmeyin, gndzn ilk ve son saatlerinde yryn, gecenin sonundan da bir mikdr faydalann. Ve sizler (her hl ve hareketinizde) i'tidle tutunun, i'tidle tutunun ki, maksadnza eresiniz" buyurdu [54]. 51-....... Bize Sleyman ibn Bill, Ms ibn Ukbe'den; o da Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan; o da ie(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): * 'Doru yolu tutunuz, (ileriniz ve ibdetlerinizde) ifrat etmeyiniz. unu iyi biliniz ki, sizlerden hibirinizi kendi ameli cennete girdiremiyecektir. Amellerin Allah'a en sevgili olan da, az olsa bile en devaml yaplandr" buyurmutur.
1536 / 2483

buhari

52-.......ie (R) yle demitir: Bir kerresinde Peygamber(S)'e: Amellerin hangisi Allah'a daha sevimlidir? diye soruldu da, Peygamber: "Az olsa da en devaml yaplandr" buyurdu ve: "Sizler amellerden takat yetirebileceiniz kadarn zerinize alnz!" tavsiyesini de ilve etti. 53-....... Alkame yle demitir: Ben m'minlerin anas ie(R)'ye: Ey m'minlerin anas! Peygamber'in ameli nasl idi? O herhangi bir eyi gnlerden birine tahss eder miydi? diye sordum. ie: Hayr, tahss etmezdi. O'nun ameli devaml olurdu. Sizin hanginiz Peygamber (S)'in g yetirmekte olduu kadar amele g yetirebilir? Dedi [55]. 54-.......Bize Ms ibn Ukbe, Eb Seleme ibn Abdirrahmn'dan; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber(S): "Doru yolu tutunuz, amellerde ifrata gitmeyiniz, (ameller zerine sevbla) mjdeleyip sevdiriniz. u muhakkak ki, hibir kimseyi kendi ameli cennete girdiremez" buyurdu. Sahbler: Seni de mi kendi amelin girdiremez y Raslallah?diye sordular. Raslullah: "Evet beni de, ancak Allah beni bir mafiret ve bir rahmetle bryp korumutur" buyurdu. (Buhr'nin stad) Al ibn Abdillah el-Medn: Ben bu hadsi Ebu'n-Nadr'dan; o da Eb Seleme'den; o da ie'den senediyle bilmekteyim, demitir. Affn ibn Mslim de yle dedi: Bize Vuheyb tahds etti ki, Ms ibn Ukbe yle demitir: Ben Eb Seleme'den iittim; o da ie'den ki, Peygamber (S): "Doru yolu tutunuz, mjdeleyip sevdiriniz" buyurmutur. Muchid ibn Cebr de (en-Nis: 8; el-Ahzb: 70 yetlerindeki "Kavlensedden"hakknda:) "Sedd"ve "Sedd", "Doru" ma'-nsnadr, demitir. 55-.......Hill ibn Al yle demitir: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: Raslullah (S) bir gn bizlere namaz kldrd, sonra minbere kt ve eliyle mescidin kble tarafna iaret edip gstererek yle buyurdu: "imdi sizlere namaz kldrdmdan beri mescidin u kble duvar nnde cennet ve ate, misllendirilmi olarak bana gsterildi. Ben hayr veerrde bugnk gibisini grmedim, ben hayr veerrde bugnk gibisini grmedim!" buyurdu [56]. 19- Korkmakla Beraber mdli Olmak (kisinden Birine Skp Kalmamak) Bb

Sufyn ibn Uyeyne: Bana gre Kur'n- Kerm'de u yetten daha iddetli bir yet yoktur, demitir: "Ey kitb ehli!) Tevrat', ncVi ve Rabb'inizden size indirileni (Kur'n'n hkmlerini) dosdoru tatbik ve icra edinceye kadar siz hibirey zerinde denizdir... " (el-Mide: 68) [57].
56-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben RasruHah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "Allah, (kullarnn birbirine rahmet ede-geldikleri) rahmeti yaratt gn, onu yz rahmet olarak
1537 / 2483

buhari

yaratt da kendi yannda doksan dokuz rahmeti tutup alkoydu, geri kalan tek bir rahmeti de btn mahlklar arasna salverdi. Eer kfir, Allah yannda bulunan rahmetin hepsini bilir olsayd, cennetten midini kesmezdi. Eer m'min de Allah yanndaki azabn hepsini bilir olsayd, ate azabndan emn olmazd!" [58].
20- Allah'n Haramlarndan Sabretmek Ve Azz, Cell Olan Allah'n u Kavli Bab:

"Ancak sabredenlere ecirleri hesbsz denecektir" (ez-Zumer: ]0). Umer ibnu'l-Hattb da: Biz yaaymzn hayrn sabrla bulduk, demitir [59].
57-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle haber vermitir: Ensr'dan bz kimseler RasIullah(S)'tan (mal) istediler. Onlardan isteyen herbir kimseye Raslullah muhakkak verdi de, nihayet yanndaki mallar tkendi. Elleriyle infk ettii eylerin hepsi tkendii zaman, onlara yle buyurdu: "Yanmda bulunan hayrdan (yn maldan) hibireyi sizlerden alkoymuyorum. u muhakkak ki, kim (istemeyip) iffetli kalmak isterse, Allah onu iffetli klar. Kim de sabretmeye alrsa, Allah ona da sabr ihsan eder. Kim insanlardan mstani olmak isterse, Allah onu mstani klar. Sizlere sabrdan daha hayrl ve sabrdan daha geni hibir atyye asla verilmemitir!" buyurdu [60]. 58-.......el-Mugreibnu'be(R) yle diyordu: Peygamber (S) iki aya iinceye yhud kabarncaya kadar gece namaz klard. Kendisine (Allah Sen'in gelmi, gelecek btn gnhlarn mafiret ettii hlde bu yorucu ibdetin sebebi nedir?) denildiinde: "Ben ok kredici bir kul olmayaym m?" diye cevb verirdi [61]. 21- Bb:

"Kim Allah'a gvenip dayanrsa o, kendisine yetiir... " (et-Talk: 3) [62]. er-Rabf ibnu Huseym de; "Kim Allah'a korunursa, Allah ona bir k yeri ihsan eder" (et-Taik: 2) kavli hakknda: "nsanlar zerine skklk yapan hereyden" demitir [63].
59-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: Ben Husayn ibn Abdirrahman'dan iittim, yle dedi: Ben Sad ibn Cubeyr'in yannda oturuyordum. O bn Abbs(R)'tan syledi: RasluIIah (S): "mmetimden yetmibin kii cennete hesaba ekilmeden girerler, onlar ef sun yapmazlar, uan hayvanlarla uursuzluk olaca grne gitmezler ve her hususta Rabb'lerine gvenip dayanrlar" buyurmutur [64]. 22- Dedikodunun irkin Grlmesi Bab 60-.......Bize birden ok kimseler haber verdi. Onlardan biri Mugre ibn Mksem, biri fuln kimse, ncs de bir adamdr. Bunlarn de e-a'b'den; o da el-Mugre ibn u'be'nin ktibi olan Verrd'dan yle dediini naklettiler. Muviye ibn Eb Sufyn, el-Mugre'ye: Benim iin Rashllah(S)'tan iitmi olduun hadsi yaz! diye mektb yazp yollad. Verrd dedi ki: Bunun zerine el-Mugre de Muviye'ye unlar yazd: Ben Raslullah'n namazdan kmas akabinde kerre unlar syler olduunu iittim; "L
1538 / 2483

buhari

ilahe ille 'llhu vahdehu l erike le-hu lehu 'l-mulku ve lehu H-hamdu ve huve ala kull ey 'in kadr''. Ve yine RasluIIah, "Kle ve kaale( = Denildi ve dedi)" den, ok ok sul sormaktan, mal telef etmekten, analara itaatsizlik etmekten, kzlar diri diri gmmekten nehyederdi, diye yazd. Ve Hueym'den: Bize Abdulmelik ibnu Umeyr haber verip yle dedi: Ben Verrd'dan iittim; o bu hadsi el-Mugre'den; o da Pey-gamber'den olmak zere tahds ediyordu [65]
23- Dili (Uygunsuz Konumaktan) Korumak Bab

Ve Peygamber(S)'in: "Allah'a ve son gne mn eden hayr sylesin yhud sussun!" kavli ile Yce Allah'n u kavli: 'nsan bir sz atmayadursun, mutlak yannda hazr bir gzc vardr" (Kaaf: s) [66].
61-.......Bize Amr ibnu Altahds etti, kendisi Eb Hzm'dan iitmitir. O da Sehl ibn Sa'd(R)'dan ki, Rashllah (S): "Her kim iki ene kemii arasndaki dilini ve iki budu arasnda bulunan orga nn (errden korumay) bana te'mn ederse, ben de ona cenneti te'-mn ederim!" buyurmutur [67]. 62-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah 'a ve son gne mn eden hayr sylesin yhud sussun. Allah 'a ve son gne mn eden komusuna ez etmesin. Allah 'a ve son gne mn eden, konuuna ikram etsin!" 63-....... Eb urayh el-Huz (R) yle demitir: Peygamber (S) bu hadsi tebli ederken (benim iki gzm yzn grd) iki kulam sylediklerini iitti ve kalbim de ezberledi. Peygamber: "Konukluk gndr. Onlardan biri gelip geici olandr" buyurdu. Konuun caize olan, yn gelip geici olan nedir? denildi. Peygamber: "(Onun gelip geicisi) bir gn ve bir gecedir. Kim Allah 'a ve son gne mn ediyorsa, konuuna ikram etsin. Kim Allah 'a ve son gne mn ediyorsa hayr sylesin yhud skt etsin!'' buyurdu [68]. 64-.......Eb Hureyre (R), Raslullah (S) yle buyururken iitmitir: "Kul bazen iinde ne olduu belli olmayan (yn ktln ve ne sabit olacan dnmeden) bir sz syler de, o sz sebebiyle atein iinde, gnein doduu yer ile batt yer arasndan daha uzak bir derinlie kayp gider!" 65-.......Bize Abdurrahmn ibnu Abdillah, yn bn Dnr, babas Abdullah'tan; o da Eb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den tah-ds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Bir kul, Allah'n hond olduu kelimelerden bir kelimeyi ehemmiyet vermiyerek syler de Allah o kimseyi bu kelime sebebiyle birok derecelere ykseltir. Bir kul da Allah ' fkelendirecek kelimelerden bir kelimeyi, hi ehemmiyet vermeden syler de, kendisi o kelime sebebiyle cehennemin iine der!" [69]. 24- Allah Saygsndan Dolay Alamak Bab 66-........ Ubeyduah yle dedi: Bana Habb ibnu Abdirrahmn, Hafs ibrrsm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Yedi snf insan vardr ki, Allah onlar (kyamet gnnde) glgelendirecektir: Biri (lisnen yhud kalben) Allah ' anp da iki gz ya aktan
1539 / 2483

buhari

kiidir..." buyurmutur [70].

25- Azz Ve Cell Olan Allah'tan Korkma(Nn Fadl) Bab 67-.......Bize Cerr, Mansr'dan; o da Rb''den; o da Huzeyfe(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sizden nce geen mmetlerden bir kii vard. Amelinin ktln dnerek ailesine yle vasiyet etti: Ben ldm zaman sizler benim cesedimi aln ve beni kk kk zerrelere paralayn da scak bir gnde denize serpip datn! dedi. lnce ailesi ferdleri onu dedii ekilde yaptlar. Allah onun zerrelerini topladktan sonra, ona: Seni bu yaptn ie sevkeden nedir? diye sordu. O kul da: Beni bu ii yapmaya sevkeden, ancak Sen 'den korkmamdr, dedi. Bunun zerine Allah onu mafiret eyledi!" [71]. 68-.......Bize Katde, Ukbe ibnu Abdilgfir'den; o da Eb Sad(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle zikretmitir: "Sizden nce geenler iinde yhud sizden nceki mmetlerden bir adam vard. Allah ona mal ve evld getirmiti, yn? ona mal vermiti." Dedi ki: "Kendisine lm yaklanca oullarna: Ben sizler iin hangi eit bir baba oldum? dedi. Oullar: Sen bize hayrl bir baba oldun, dediler. Oda: u muhakkak ki, bu baba, Allah yannda bir hayr biriktir-memitir, dedi." Katde bu "Lem yebteir..." szn, "Allah yannda bir hayr biriktirmedi" diye tefsir etmitir. "Baba yle devam etti: Bu baba, Allah huzuruna vardnda Allah onu azb edecektir. Bunun iin baknz! Ben ldm zaman siz beni yaknz, kapkara kmr olduum zaman beni ezip terek ufalaynz yhud: Beni iyice inceltiniz-. Sonra iddetli esen bir rzgr olduu zaman benim zerrelerimi rzgra verip uurunuz, dedi ve oullarndan bu sylediklerini -yapacaklarna dir: Rabb'ime yemn olsun ki, yapacaz! diye kesin ahd ve m-sklarm ald. Sonra oullar onun kendilerine syledii bu ileri yaptlar. Allah Tal o kimseye "Ol!" buyurdu, o da hemen bir adam olup ayakta durdu. Sonra Allah ona: Ey kulum, bu yaptn vasiyete seni sevkeden nedir? diye sordu. O zt: Sen'in mahfetin -yhud: Sen'den korkmaktr-, dedi. Allah: Kusuru -yhud: Elden kaan frsat- Allah'n merhamet etmesi telfi eder, buyurdu." Sleyman et-Teym yhud Katde yle dedi: Ben bu hadsi Eb Usmn'a tahds ettim. O da: Ben bunu Selmn el-Fris'den; o da Peygamber'den tahds ediyordu. Ancak o unu ziyde etti: "O adam: Benim zerrelerimi denize serpin, dedi" yhud Eb Sad'in tahds ettii gibi. Muz da yle dedi: Bana u'be tahds etti ki, Katde: Ben Ukbe'den iittim, demi; Ukbe de: Ben Eb Sad'den iittim; o da Peygamber'den, demitir [72]. 26- Ma'siyetlerden Vazgeme(Nin Vucbu) Bab 69-.......Eb Ms el-E'ar (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Benim meselim ve beni kendisiyle Allah 'in peygamber gnderdii eyin meseli, u kimsenin meseli gibidir: O bir kavme, geldi de: Ben urada gzlerimle bir ordu grdm (onlar beni soydular, ben katm). Ben plak bir
1540 / 2483

buhari

korkutucuyum. Hemen kurtulmaya, hemen kamaya bakn! dedi. Bu haber zerine kavimden bir taife ona itaat edip szn tutarak btn gece vakaar ve haysiyetleriyle kap kurtuldular. Kavimden bir taife de onu yalanladlar. Bunun zerine sabahleyin anszn ordu onlar basp hepsini ldrd" [73].
70-.......Bize Ebu'z-Zind, Abdurrahmn'dan tahds etti. O da Ebu'z-Zind'a Eb Hureyre(R)'den iittiini tahds etmiti. Eb Hu-reyre de RaslulIah(S)'tan yle buyururken iitmitir: "Benim meselimle insanlarn meseli, ancak u adamn meseli gibidir: O bir ate yakt da, atein etrafn aydnlatt zaman kk kelebekler ve atein iine der olan u hayvanlar atein iine dmee baladlar. O adam da bu hayvancklar geri ekmeye balad. Fakat hayvanlar ona glib gelip hepsi de atein iine dyorlard. te ben de sizlerin izr balarnzdan tutuyor ve sizleri ateten ekip kurtarmaya alyorum, insanlar ise atee giriyorlar!" [74]. 71-.......mir e-a'b yle demitir: Ben Abdullah ibn Amr'dan iittim, yle diyordu: Peygamber (S): "Mslman, dilinden ve elinden mslmnlarn selmette kald kimsedir. Muhacir de Allah'n nehyettii eyleri terkedendir" buyurdu [75]. 27- Peygamber(S)'n: "Benim Bilmekte Olduum Hakikatleri Sizler Bilir Olsaydnz, Muhakkak Az Gler ok Alardnz" Kavli Bab 72-.......Eb Hureyre (R) yle der idi: Raslullah (S): "Benim bilmekte olduum hakikatleri sizler bilir olsaydnz, muhakkak az gler, ok alardnz" buyurdu [76]. 73-....... Enes ibn Mlik (R) de: Peygamber (S): "Benim bilmekte olduum eyleri sizler bilir olsaydnz, elbette az gler, ok alardnz" buyurdu, demitir [77]. 28- Bb:

"Cehennem, ehvet perdeleriyle rtlmtr

74-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o dael-A'rec'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Ate, ehvet perdeleriyle perdelenip rtld. Cennet de nefsin holanmad mkellefiyetlerin zorluklaryle perdelenip rtld" buyurmutur [78]. 29- Bb:

'Cennet sizin herbirinize kendi nalnnn tasmasndan daha yakndr. Ate de bunun gibi yakndr".
75-.......Abdullah ibn Mes'd (R): Peygamber (S): "Cennet sizin herbirinize, kendi ayandaki ediin tasmasndan daha yakndr. Ate de bunun gibi yakndr" buyurdu, demitir [79]. 76-.......Bize u'be, Abdulmelik ibn Umeyr'den; o da Eb Seleme'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "ir snfnn syledii en doru beyit: Ela kullu ey'in m hallhe btu
1541 / 2483

buhari

(Ve kullu namin m hlete zilu) (= Allah'tan baka herey btldr, Ve her ni'met aresiz zail olucudur) beytidir" buyurmutur [80].
30- Bb:

"nsan (dny ni'meti hususunda) kendinden aada olan kimseye baksn da, kendinin stnde olana bakmasn".
77-.......Bana Mlik, Ebu'z-Zind'dan; o dael-A'rec'den; oda Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Sizden birinizya-rath, mal ve evld hususunda kendisinden stn klnm kimselere bakt zaman (zlmesin), hemen kendisinden aa (hili) kimselere baksn" buyurmutur [81]. 31- Bir Gzellik lemeyi Yhud Bir irkinlik Yapmay Kasdeden Kimse Bab 78-.......Bize Eb Rec el-Utrid, bn Abbs(R)'tan tahds etti. Peygamber (S) Azz ve Cell olan Rabb'inden rivayet ettii bir hadsinde yle dedi: "bhesiz Yce Allah (eyadaki) gzellikleri ve irkinlikleri takdir edip yazd. Sonra gzellerin gzelliini, fenalarn ve ktlerin de irkinliklerini beyn edip aklad. Her kim bir gzel i yapmak diler de onu yapamazsa, Allah o kimse hesabna kendi dvnnda (meleklerine) tam bir hasene (sevab) yazdrr. Eer o kimse gzel bir i yapmak ister ve yaparsa Allah o kimse lehine kendi dvnnda on hasene sevabndan yediyz misline ve daha ok emsaline kadar hasene sevab yazdrr. Bir kimse de irkin bir i yapmay kas-deder ve onu ilemezse, Allah kendi dvnnda onun lehine tam bir hasene sevab yazdrr. Eer o kimse fena bir i yapmak ister de o fenal yaparsa, Allah onun aleyhine bir tek ktlk yazdrr" [82]. 32- Gnhlarn Kk Grlenlerinden Saknlmas Bab 79-....... Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Sizler muhakkak birok ameller yapmaktasnz ki, onlar sizin gzlerinizde kldan incedir. u muhakkak ki, bizler Peygamber(S)'in zamannda onlar helak edici gnhlar sayardk. Eb Abdillah el-Buhr: Enes, bu "Mbikaat" szyle "Muh-likt" kasdediyor, demitir [83]. 33- Bb: Ameller (lm Srasndaki) Sonlarna Gre Deerlendirilir Ve Onlardan Korkulacak Olanlar? 80-....... Sehl ibn Sa'd es-Sid (R) yle dedi: Peygamber (S) Hayber harbinde mriklerle mukaatele etmekte olan bir adama bakt. O adam savataki yeterlilik bakmndan mslmnlann en bykleri derecesinde idi. Ona bakt da: "Her kim cehennem ehlinden bir adama bakmak isterse, u adama baksn!" buyurdu. Peygamber'in bu sz zerine sahblerden bir zt hi ayrlmak-szn o adam ta'kb edip gzledi. O adam sonunda yaralannca abuk lmek isteyerek kendi klcnn sivri ucunu iki memesinin arasna koydu. Sonra zerine dayanp yklendi, kl iki krei arasndan dar kt (ve ld). Onun bu ii Peygamber'e ulanca: "Kul, insanlarn grnde cennet ehlinin amelini yapar, hlbuki o, muhakkak ate ehlindendir. Yine kul insanlarn grnde ate ehlinin amelini yapar, hlbuki o, cennet
1542 / 2483

buhari

ehlindendir. Ameller ancak (lm srasndaki) sonlarna gre deerlendirilir" buyurdu [84].
34- Bb: Yalnz Yaamak Kt Topluluklara Karmaktan Rahatlktr 81-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Bir bedev Arab Peygamber(S)'e geldi de: Y Raslallah! nsanlarn hangisi hayrldr? diye sordu. Raslullah: "Caniyle, maliyle (Allah yolunda) cihd eden adamdr ve bir de vadilerden bir vd iinde (yalnzla ekilerek) Rabb'ine ibdet eden ve insanlar errinden rahat brakan adamdr" buyurdu. Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte uayb'e, ez-Zubeyd, Sleyman ibn Kesr ve en-Nu'mn mutbaat etmilerdir. Ve Ma'mer ibn Rid, ez-Zuhr'den; o da At ibn Yezd'den yhud Ubeydullah'tan; o da Eb Sad'den; o da Peygamber'den olmak zere syledi. Ynus, bnu Musfir, Yahya ibn Sad ls de bn ihb'dan; o da At ibn Yezd'den; o da Peygamber'in bz sahblerinden; onlar da Peygamber(S)'den sylediler [85]. 82-....... Eb Sad el-Hudr (R) yle diyordu: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "nsanlar zerine yle (skntl) bir zaman gelir ki, onda mslmn kiinin hayrl mal koyun srdr. Mslmn o koyun srsn da balarna ve yamur den vadilere gtrr, bylece dni yznden olacak fitnelerden kaar kurtulur!" [86]. 35- (nsanlardan) Emnetin Kaldrlmas Bab [87] 83-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S- bir A'rb'nin sorusuna cevb olarak): ''Emnet zayi' edildii zaman kyameti bekle!" buyurdu. A'rb: Emneti zayi' etmek nasl olur y Raslallah? diye tekrar sorunca: " ehli olmayan kimseye havale edilip dayandrld zaman kyameti bekle!" buyurdu [88]. 84-.......Huzeyfe (R) yle demitir: Raslullah (S) bize iki hdise haber verdi. Bunlardan birisini grdm, brsn grmeyi gzlyorum. Raslullah bana (emnetin nasl indirildiini yle) haber verdi: "Emnet (yn dn duygular, adalet ve emniyet umdeleri ilk nce) slih kimselerin gnllerinin derinliine indi. (Bylece emnet ftr oldu.) Sonra o kullar Kur'n 'dan bilgi aldlar, sonra snnetten bilgi aldlar (bu da kesb oldu)." Raslullah bize emnetin geri kaldrlmasn da haber verip yle buyurdu: "(Ftr ve kesb duygular sahibi olan) bilgili kii, bir uyku uyur. O uyurken emnet kalbinden silinip alnr da, emnetin eseri (izi, yeri), rengi uuk bir nokta hlinde yank yeri gibi kalr. Sonra o bilgin kii bir uyku daha uyurken, emnetin (geri kalan ksm da) alnr. Bunun eseri ve yeri de balta sallayan bir iinin avucundaki kabarck gibi kalr (bir zaman sonra o da sner gider). u hlde (o mbarek) emnet, senin ayana drdn bir ate parasnn dt yeri iirip senin onu bir kabarck eklinde grmen gibidir. Hlbuki bu kabarckta (bedenin hayt zerinde te'srli) birey yoktur (bir zaman sonra sner gider). u vaziyette halk birbirleriyle alveri etmek ve meden mnsebette bulunmak iin (mkil bir gnn) sabahna erimi bulunur. Hibir kimse emneti ed etmek imknm bulamaz. yle ki, bazen 'Fuln oullar iinde emn bir kimse var dr (emneti ona verelim)' denilir. Bazen birisinin lehine: 'O ne aklldr, ne tedbirlidir; o ne zerfetli zttr, o ne kahramandr!' diye ehdet olunur. Hlbuki hakknda propaganda yaplan ahsn kalbinde hardal dnesi kadar mndan bir eser yoktur. " Huzeyfe dedi ki: Bana yle bir zaman kar geldi (yle bir zamanda yaadm) ki, o (sadetli ve emnetli) devirde ben kiminle alveri edeceim diye tasalanmazdm. nk meden
1543 / 2483

buhari

mnsebette bulunacam kimse mslmnsa, onu slm Dni (bana hyanet etmekten) men' ederdi. Eer Hnstiyn (ve Yahd) ise, onu bulunduu yerin vlsi hyanetten men* ederdi. (Bu suretle o devirde umm bir emniyet vard.) Bu gn ise, ben fuln ve fulndan baka kimse ile alveri edemez oldum! [89].
85-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Ben RaslulIah(S)'tan iittim: "nsanlar ancak yz deve gibidirler; ilerinde hemen hemen kmil sfatl, kullanl bir tane iyi binek devesi bulamazsn!" buyuruyordu [90]. 36- (Amellerde) Gsteri Yapma Ve itilip hret Kazanma Dknlmn Ktl) Bab 86-.......Seleme ibn Kuheyl yle demitir: Ben Cundeb ibn Abdillah'tan iittim. Peygamber (S) yle buyurdu, diyordu. Seleme dedi ki: Ben (bu zamanda) Cundeb'den baka kimseden "Peygamber (S) yle buyurdu" derken iitmedim. Cundeb'e yaklatm ve onun yle demekte olduunu iittim: Peygamber (S): ''Kim (iledii hayr hret iin) insanlara duyurursa, Allah onun (gizli ilerini) duyurur. Kim de (herhangibir hayr) gsterie yaparsa, Allah da onun gsteriiliini meydana karr" buyurdu [91]. 37- Allah'a Tat Yolunda Nefsyle Mchede Eden Kimse(Nin Fazileti) Bab 87-....... Bize Enes ibn Mlik (R) tahds etti. Muz ibn Cebel (R) yle demitir: Ben binei zerinde iken Peygamber(S)'in arka tarafna binmi, O'nunla aramda ancak semerin aac olup beraber yol aldmz sra bana: "Y Muz!" diye nida etti. Ben: Lebbeyke y Raslallahi ve sa'deyke (= Buyur y Raslallah, tekrar tekrar emrine hazrm, tekrar tekrar yardma hazrm)! dedim. Sonra bir mddet yrd. Sonra yine: "Y Muz!" diye seslendi. Ben: Buyur y Raslallah, tate hazrm, yardma hazrm! dedim. Sonra bir mddet daha yrd. Sonra yine: "Y Muz ibne Cebel!" diye seslendi. Ben: Buyur y Raslallah, itaatine ve yardm etmeye hazrm! dedim. "Allah'n kullar zerinde ne hakk vardr bilir misin?" diyre sordu. Ben: Allah ve Rasl en bilendir, dedim. "A ilah 'in kullan zerinde sabit olan hakk, kullarn Allah 'a itaat ve ibdet etmeleri ve Allah'a hibireyi ortak klmamalandr" buyurdu. Sonra bir sre daha yrd. Sonra: "Y Muz ibne Cebel!" dedi. Ben yine: Lebbeyke y Raslallahi ve sa'deyke! dedim. "Kullar bu tevhd ve ibdeti yaptklar zaman, kullarn Allah zerindeki haklar nedir bilir misin?" diye sordu.
1544 / 2483

buhari

Ben: Allah ve Rasl en bilendir! dedim. "Kullarn Allah zerindeki hakk, Allah'n onlar azb etmemesidir" buyurdu [92].
38- Tevazu, Yn Alak Gnll Olma(Nn Fazileti) Bab 88-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah(S)'n Adb ismi verilen bir dii binek devesi vard. (Kouda ve seferde) onun nne geilmezdi. Bir ara gen bir yk devesi stnde bir bedev geldi. (Yaplan kouda) bu yk devesi Adb'y geti. Ve bu gei, ms-lmnlar zerine ar geldi ve: Adb'nm nne geildi! dediler. Bunun zerine Raslullah: "Allah 'in dnydan ykselttii herbir eyi muhakkak alalt-mas hakk bir kaanndur!" buyurdu [93]. 89-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah yle buyurdu: Her kim beni tanyan ve ihls ile bana ibdet eden bir kuluma dmanlk ederse, ben de ona harb i'-ln ederim. Kulum bana, kendisine farz kldm eylerden daha sevgili olan bireyle yaklaamaz. Kulum bana nafile ibdetlerle de yaklamaya devam eder. Nihayet ben onu severim. Ben kulumu sevince de artk onun iitir kula, grr gz, tutar eli, yrr aya mesabesinde olurum (ve bu organlaryle meydana gelmesini arzu ettii btn dileklerini veririm). Diliyle de her ne isterse muhakkak onlar da kendisine ihsan ederim. Bana snmak isteyince de muhakkak kulumu sndrr, korurum. Ben yapmasn dilediim hibirey hakkn da, m 'minin lm karsndaki teredddm gibi tereddt etmedim. Fakat bunda kulum lmden holanmyordu, ben de kuluma ac gelen eyi sevmiyordum " [94]. 39- Peygamber(S)'n (ki Parmayle aret Edip): "Ben ve kyamet u ikisi gibi yakn gnderildim" Kavli le Azz Ve Cell Allah'n u Kavli Bab:

"Gklerin ve YerHn gayb Allah'a mahsstur. Saat (kyamet) hdisesi de ancak gz krpma gibidir. Yhud o, daha yakndr. nk Allah hereye hakkyle kaadirdir" (en-Nahi: 77) [95].
90-.......Sehl ibn Sa'd (R): Raslullah (S) iki parman (ehdet parma ile orta parman) uzatp iaret ederek: "Kyamet gn ile ben u ikisi gibi ba's olundum" buyurdu, demitir. 91-.......Bize u'be, Katde'den; o da Ebu't-Teyyh'tan; o da Enes(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Kyamet gn ile ben ite u iki parmak gibi yanyana ba's olundum" buyurmutur. 92-.......BizeEbBekr ibn Ayys, Eb Husayn'dan; o daEb Salih'ten; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S), iki parman kasdederek: "Ben ve kyamet, u iki parmak gibi birbirine yakn olarak gnderildim" buyurmutur. Bu hadsi Eb Husayn'dan rivayet etmesinde srl ibn Ynus, Eb Bekr'e mutbaat etmitir [96]. 40- Bb: (Gnein Garbdan Domas) [97]
1545 / 2483

buhari

93-.......Bize Ebu'z-Zind, Abdurrahmn'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Gne batdan douncaya kadar kyamet kopmaz- Gne batdan doduu zaman, insanlarn hepsi onu grrler de toptan hepsi mn ederler. te bu, *... Rabb Hnin yetlerinden biri geldii gn, daha evvelden mn etmi veya mnnda bir hayr kazanm olmayan hibir kimseye (o gnk) imn asla fayda vermez...n (ei-En'm: 158) olduu zamandr. Muhakkak ki, kyamet bhesiz kopacaktr; yle bir hlde ki, alm-satm iin satc ile mteri aralarnda kumalarn yaym olacaklar da alm-satm yapamadan ve kumalarn da dremeden anszn kopacaktr. Yine muhakkak kyamet kopacaktr. yle ki: Kii saml devesinin stn sap getirdii hlde, onu tadp imeden anszn kopacaktr. Yine kyamet bhesiz kopacaktr. yle bir hlde ki, kii su havuzunu svayp tamir edecek, fakat kyamet anszn kopacak da havuzun suyunu kullanmak nasb olmayacaktr. Kyamet muhakkak kopacak; yle bir abuklukta ki, sizden herhangibiriniz yemek yerken, lokmasn azna kaldracak, fakat kyamet anszn kopacak da o lokmasn yiyemeyecektir" [98]. 41- Bb:

'Allah'a kavumay arzu eden kimseye Allah da kavumasn sever".

94-.......Bize Katde, Enes ibn Mlik'ten; o da Ubde ibnu's- Smit(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Her kim Allah'a kavuup grmeyi arzu eder severse, Allah da ona kavuup grmeyi sever. Her kim de Allah 'a kavumaktan holanmazsa, Allah da ona kavumaktan holanmaz." ie yhud Peygamberdin kadnlarndan biri: (Y Raslallah!) Bizler lmden elbette holanmayz! dediler. Peygamber, kadnlara: "lm sizin bildiiniz gibi deil, lkin bu yledir: M 'mine lm hli gelince, Allah'n o kuldan hondluu, Allah'n ikram ve ihsan ile mjdelenir. Bu mjde zerine artk m'mine (lm gibi) kendisini karlayacak hllerden daha sevimli birey olamaz. O anda m'min Allah 'a kavumay arzu edip ister, Allah da m'min kuluna kavumay sever. Fakat kfir yle deildir: Ona lm hli hazr olduunda, Allah'n azab ve ukubeti mjdelenir. O anda kfire, nndeki lm gibi hllerden daha irkin bir hl olamaz. Bu suretle kfir, Allah'a kavumay fena grr, Allah da onunla bulumay irkin grr." Bu hadsi Eb Dvd Sleyman et-Taylis ile Amr ibnu Mer-zk, u'be'den ksaltarak rivayet ettiler. Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Zurre ibn Eb Evf'dan; o da Sa'd ibn Him'dan; o da ie'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere syledi [99]. 95-.......Bize Eb Usme, Bureyd'den; o da Eb Burde'den; o da Eb Ms(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Her kim Allah 'a kavumay severse, Allah da ona kavumay sever. Her kim de Allah'a kavumay sevmezse, Allah da onunla bulumay istemez" buyurmutur. 96-....... bn ihb yle demitir: Bana Sad ibnu'I-Mseyyeb ile Urvetu'bnu'z-Zubeyr, ilim ehlinden birok adamlar iinde haber verdiler ki, Peygamber(S)'in zevcesi ie (R) yle demitir: Ras-lullah (S) shhatte iken: "Hibir peygamberin ruhu, cennetteki duran grmedike kabzolunmaz. Sonra (lmle hayt arasnda) muhayyer klnr" buyurur dururdu.
1546 / 2483

buhari

Hastalanp ruhu kabzolunmak zaman gelince, ba benim dizimin stnde bulunduu bir srada kendisine bir sre baygnlk geldi. Sonra ayhnca gzn tavana doru dikti. Sonra: "Y Allah, en yksek refiki isterim" diye du etti. Bunun zerine ben: "Artk Raslullah imdi bizleri ihtiyar etmiyor" dedim. Ve bildim ki, Raslullah'm bu duas shhatli zamannda bize syleyegeldii haber(in kendisinde tecellsi)dir. ie: Peygamberdin tekellm ettii en son kelime, ite bu "All-humme er-Refkal-Al" duas oldu, demitir [100].
42- lmn (Akl Giderici) iddetleri Bab [101] 97-.......ie (R) yle derdi: RasIullah(S)'n lm hastal mddetince n yannda deriden yhud aatan, ii su dolu bir kap dururdu -terddli syleyen rv Umer ibn Sad'dir-. Raslullah ellerini suyun iine sokmaya ve slak elleriyle yzn meshetmeye balar ve "L ilahe illeHlh! lmn birok iddetleri, sadmeleri vardr" diyordu. Sonra elini kaldrd da t ruhu alnncaya kadar: "Y Allah, beni en yksek refik camiasnda kl!" diye du etmeye balad. Ve bu du ile Peygamber'in mbarek eli dt. (Allah O'na salt ve selm eylesin!) [102]. 98-.......ie (R) yle demitir: l Arablarndan kaba ve chil birtakm adamlar vard. Bunlar Peygamber(S)'e gelirler ve: Kyamet ne zaman kopacak? diye sorarlard. Raslullah da bunlarn en kk yalsna bakar da: "u gen yaarsa, buna ihtiyarlk erimeden sizin banza kyametiniz kopar (hepiniz lrsnz)" buyururdu. Him ibn Urve: Peygamber "Kyametiniz kopar" szyle, onlarn lmlerini kasdediyordu, demitir [103]. 99-.......EbKatdeRb'el-Ensr(R) yle tahds ederdi: RaslulIah(S)'in ynndan bir cenaze geirilmiti. Bunun zerine Raslullah: "Kendisi rahat/ayan veya kendisinden kurtulunmu olandr" buyurdu. Sahbler: Y Raslallah! Rahatlayan veya kendisinden rahatlanan nedir? diye sordular. Raslullah: "M'min olan kul, dnynn yorgunluklarndan ve ezalarndan Azz ve Cell olan Allah'n rahmetine gidip istirahat eder. Fcir olan kula gelince ondan da dier kullar, ehirler, aalar ve hayvanlar kurtulup istirahat ederler" buyurdu. 100-.......Muhammed ibn Amr ibn Halhala yle demitir: Bana Ma'bed ibn Ka'b, Eb Katde'den tahds etti ki, Peygamber (S): "(lmekle) istirahat eden ve kendisinden istirahat edilendir. M'min dny yorgunluundan istirahat eder" buyurmutur [104]. 101-.......Enes ibn Mlik (R) yle diyordu: Raslullah (S) yle buyurdu: "ly ey ta'kb edip kabre kadar gider de ikisi tekrar geri dner, biri orada onunla beraber kalr: ly ailesi, malt ve ameli ta'kb eder. Neticede ailesi ve mal geriye dner de, kendisiyle beraber sdece ameli kalr " [105].
1547 / 2483

buhari

102-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Sizden biriniz vefat ettii zaman, sabah akam ona oturaca yer arz olunup gsterilir. Ateten olan ve cennetten olan otura gsterilir de ona t diriltilecei vakte kadar: te buras senin durandr! denilir" [106]. 103-.......ie (R): Peygamber (S): "Sizler llere svmeyiniz. nk onlar nden gndermi olduklar amellerin karlklarna ulamlardr" buyurdu, demitir [107]. 43- Sr'a frlmesi Bab

Muchid bn Cebr: "Sr" (el-Kehf: 100; Ysn: 51; ez-Zumer: 68; Kaaf: 20), boru hey'eti gibidir. "Zecretun" (es*safft: 19; en-Nzit: 13), "Sayha" ma'nsnadr, demitir. bn Abbs da: "en-Nkr" (ei-Mddessir: 7), "Siir"duT. "er-Rcife" (en-Nzit: 6), birinci frmedir. "er-Rdfe" (en-Nzit: 7) de ikinci frmedir, demitir [108].
104-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Biri mslmnlardan, biri de Yahdler'den olan iki adam birbirleriyle svtler. Mslman, Yahudi'ye: Muhammed'i lemler zerine seip tercih eden Allah'a yemn ederim ki! dedi. Yahd de mslmna hitaben: Musa'y lemler zerine seip tercih eden Allah'a yemn ederim ki! dedi. Eb Hureyre dedi ki: Yahd bu yemini yapt srada msl-mn fkelendi de Yahudi'nin yzne bir tokat vurdu. Bunun zerine Yahd, RasIullah(S)'n yanna gitti de, kendisinin ve mslmn kiinin iinden olup biten eyleri Raslullah'a haber verdi. Bunun zerine Raslullah: "BeniMs zerine daha hayrl klmaynz! nk insanlar kyamet gnnde hep arplp baylacaklardr. (Onlarla beraber ben de arplp baylrm.) Fakat ben ilk aylan kimseler iinde olurum. O anda Musa'y Ar'n bir tarafna skca tutunmu hlde grrm. Bilmiyorum, Ms da baylanlarn iinde idi de benden evvel mi ayld yhud baylmaktan Allah'n mstesna kld kimselerden mi idi?" [109]. 105-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Baylp decekleri zaman insanlar hep baylp derler. Kalkta ben, ayaa kalkanlarn ilki olurum. Bir de grrm ki, Ms Ar'a skca tutunmu durmaktadr. Artk ben Ms da baylanlarn iinde miydi (yhud deil miydi) bilemiyorum." Bu hadsin asln Eb Sad de Peygamber'den rivayet etmitir. 44- Bb:

"Allah kyamet gn btn yer tabakalarn kabzeder" Bu hadsi Nfi\ Ibn Umer'den; o da Peygamber(S)'den rivayet etmitir [110]
106-.......ez-Zuhr yle demitir: BanaSad ibnu'l-Mseyyeb, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Allah (kyamet gn) btn yer tabakalarn kabzasna alr, gkleri de sa eli iine drer bker. Sonra (maher halkna): te ben kinatn Melik'iyim! Yeryznn melikleri nerede? diye hitb eder" buyurmutur.
1548 / 2483

buhari

107-.......Eb Sadel-Hudri (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Kyamet gnnde btn Arz, tandrda piirilen bir tek ekmek (gibi) olur. Cebbar olan Allah, onu kudret eliyle evirir evirir (dzelinceye kadar) altst eder. Sizin biriniz yolculukta bazlamasn (tandra koyup piirinceye kadar) evirip evirdii gibi. (Bu muazzam ekmek, uzun mddet maherde bekleyen) cennet ehli iin yolcu konuk az olarak hazrlanr." Eb Sad dedi ki: Bu srada bir Yahd geldi de: Y Eb'l-Kaasm! Rahman Sana mbarek klsn! Cennet ehlinin kyamet gn yol aznn ne olduunu Sana haber vereyim mi? dedi. Raslullah: "Evet" buyurdu. Yahd: Raslullah'n syledii gibi, Arz bir tek ekmek yaplr! dedi. Bunun zerine Raslullah bize bakt. Sonra (taaccb edip holanarak) son dileri meydana kncaya kadar gld. Sonra Yahd: Sana cennet ehlinin ekmeklerinin katn da haber vereyim mi? dedi" ve yle devam etti: Cennet ehlinin katklar Blm ve Nn'dur, dedi. Sahbler: Bunlar nedir? diye sordular. Yahd: kzle balktr! Bu iki hayvann cierlerinin en nefis u paralarn cennet ehlinden yetmi bin kii yiyecektir, diye cevb verdi [111]. 108-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "Kyamet gn insanlar, beyaz, duru beyaz ve kepekten arnm undan yaplan rek gibi bir saha zerinde toplanrlar." Sehl ibn Sa'd'n yhud baka birisinin rivayetinde: "O sahada bir kimseye dellet edecek, yol gsterecek (da ta gibi) hibir almet yoktur" demitir [112]. 45- Bb: Toplanma Nasl Olacaktr? 109-....... Bize Vuheyb, Abdullah ibn Tvs'tan; o da babas Tvs ibn Keysn el-Yemn'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "nsanlar (maherde) frka olarak toplanrlar. Birinci frka gelecek hayt zleyen, (geride kalan dny haytndan) nefret eden zmredir. (Bunlar azk ve binekleri bol olanlardr). kinci frka ikisi bir deve, bir deve, drd bir deve, onu bir deve zerinde sevko-lunurlar. Bunlarn bakyyesini (ki nc frkadr) bir ate hasredip toplar. Onlar nerede istirahat ederlerse o ate de beraberlerinde istirahat eder, onlarn geceledikleri yerde onlarla beraber geceler, onlarn sabahladklar yerde beraberlerinde sabahlar. Ve onlarla beraber yryp onlarn akamladklar yerde onlarla beraber akamlar" [113]. 110-.......BizeEnes ibn Mlik (R) yle tahds etti: Bir adam: Ey Allah'n Peygamberi! Kfir kyamet gn yz zerinde nasl har olunur? diye sordu. Raslullah (S): "Dnyda onu iki aya zerinde yrten Allah, kyamet gnnde yz zerinde yrtmeye kudretli deil midir?" diye cevb verdi. Rv Katde: Evet, Rabb'imizin izzetine yemn ederim ki, kudretlidir! demitir [114].
1549 / 2483

buhari

111-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne tahds etti. Amr ibn Dnr yle demitir: Ben Sad ibn Cubeyr'den iittim. Ben bn Abbs(R)'tan iittim. Ben Peygamber(S)'den iittim: "Muhakkak ki, sizler Allah 'a yalnayakllar, plaklar, yayalar ve snnetsizler olarak kavuacaksnz" buyuruyordu, demitir. Sufyn ibn Uyeyne: Bu hads, bizim bn Abbs'n Peygamber(S)'-den iittiini saymakta olduumuz hadslerdendir, demitir. 112-.......Bize Sufyn ibn Uyeyne, Amr'dan; o da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir: Ben Raslul-lah(S)'tan iittim, O, minber zerinde hutbe yapyor: "Muhakkak ki, sizler Allah'a yalnayakllar, plaklar, snnetsizler olarak kavuacaksnz" buyuruyordu. 113-.......Bize u'be, el-Mugre ibnu'n-Nu'mn'dan; o da Sad ibn Cubeyr'den tahds etti ki, bn Abbs (R) yle demitir. Peygamber (S) bizim aramzda ayaa kalkt da hutbe yaparak yle buyurdu: "Muhakkak sizler yahnayakllar, plaklar olarak toplanacaksnz. '...lk yarada nasl baladksa, zerimizde hakk bir va 'd olarak yine onu iade edeceiz* Hakikatte failler biziz!' (elEnbiy: 104) Mahlklar iinde kyamet gnnde ilk olarak elbise giydirilecek kimse brahim'dir. u da muhakkak ki mmetimden birtakm adamlar getirilecek de onlar yakalanp sol tarafa (cehennem tarafna) gtrlecekler. Hemen ben: Y Rabb! Onlar benim sahblerimdir! derim. Allah bana: Sen onlarn senden sonra dnde ne bid'atler meydana getirdiklerini bilmezsin! der. Ben de Allah'n slih kulunun (Meryem olu s'nn) dedii gibi (yle) derim: 'Ben ilerinde bulunduum mddete zerlerinde bir murkb idim. Fakat vakt ki Sen beni (ilerinden) aldn, stlerinde murakib ancak Sen kaldn. Ve zten Sen hereye hakkyle hidsin. Eer kendilerine azb edersen, bhe yok ki, onlar Sen Hn kullarndr. Eer onlar mafiret edersen, yine bhesiz ki, mutlak gb ve yegne hkm ve hikmet sahibi olan da Sen'sin!' (ei-Mide: 117118)." Dedi ki: "Bunun zerine bana: Bunlar kelerine basarak geri dnm mrtedler olmakta devam etmilerdir, denilir". 114-.......Abdullah ibn Eb Muleyke yle demitir: Bana el- Kaasm ibn Muhammed ibn Eb Bekr tahds etti ki, ie (R) yle demitir: Raslullah (S): "Sizler yahnay akllar, plaklar, snnetsiz-ler olarak toplanacaksnz" buyurdu. ie dedi ki: Ben de: Y Raslallah! Erkekler ve kadnlar birbirlerine (avret yerlerine) bakarlar?! dedim. Raslullah: "Har ii, onlarn bunu dnmelerinden bile ok iddetli ve etindir" buyurdu. 115-.......Abdullah ibn Mes'd (R) yle demitir: Biz (krk kii kadar bir topluluk) bir kubbenin iinde Peygamber(S)'in beraberinde bulunuyorduk. Peygamber (S): "Sizler cennet ehlinin drtte biri olmanza raz olur musunuz?" buyurdu. Bizler: Evet! dedik. Peygamber: "Cennet ehlinin te biri olmanza raz olur musunuz?" diye sordu. Biz tekrar: Evet! diye cevb verdik. Peygamber: "Cennet ehlinin yars olmanza raz olur musunuz?" buyurdu.
1550 / 2483

buhari

Bizler yine: Evet! dye cevb verdik. Peygamber: "Muhammed'in nefsi elinde bulunan Allah'a yemn ederim ki, ben sizin cennet ehlinin yars olmanz kuvvetle md ediyorum. u da muhakkak ki, cennete mslmn nefisten bakas girmeyecektir. Sizler irk ehline nisbetle siyah kzn derisi zerindeki beyaz kl mesabesinden baka deilsiniz. Yhud da sanki krmz kzn derisi zerindeki siyah kl mesabesinde!" buyurdu [115].
116-.......Bana kardeim Abdulhamd, Sleyman ibn Bill'den; o da Sevr'den; o da Eb'lGays'tan; o da Eb Hureyre(R)'den tah-ds etti ki, Peygamber(S) yle buyurmutur: "Kyamet gn ilk arlacak kimse dem Peygamber'dir. Zrriyeti ona arz olunup grrler. Onlara: Bu, babanz dem 'dir! denilir. dem: Lebbeyke ve sa'deyke (y Rabb)/ der. Allah ona: Zrriyetinden cehennem kaafilesini kar (gnder)/ buyurur. dem: Y Rabb! Ne kadar karaym? der. Allah: Her yz kiiden doksandokuzu kar! buyurur". Sahbler: Y Raslajlah! Bizlerin herbir yz kiisinden doksandokuz kii alnd zaman, bizden ne kadar geri kalacak? dediler. Peygamber: "Benim mmetim, dier mmetler iinde siyah kzdeki beyaz kl gibidir!" buyurdu [116]. 46- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Ey insanlar, Rabb'inizden saknm nk o saatin zelzelesi byk bireydir" (ei-Hacc: i) Yaklaan yaklatl" (en-Necm: 57) "Saat yaklat" (ei-Kamer: 1) ma'nsnadr.
117-.......Eb Sad (R) yle dedi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah Taal: Y dem! buyurur. Adem hemen cevb olarak: YRabb, mkerreren icabet eder, her emrini yerine getirmeye dima kyam eylerim. Ve her hayr Sen'in iki elinde(tmir ve neh-yinde)dirr der. Allah Tal: Atee girecekleri (halk arasndan) karp gnder! der. dem: Y Rabb, atee gnderileceklerin mikdr ne kadardr? diye sorar. Allah Tal: Her bin kiiden dokuzyzdoksandokuzu! diye cevb verir. Allah dem'e byle buyurduu sra, (bunun verdii iddetli korkudan) ocuun ihtiyarlayaca 'Ve her gebe kadnn ocuunu drecei zamandr. Ve onda maher halkm sarholar hlinde grrsn. Hlbuki onlar hi de sarho deillerdir. Fakat Allah'n azab ok iddetlidir' (el-Hacc: 2)". Oradakilere bu haber ar geldi de: Y Raslallah! Bu (binde bir) kii hangimizdir? diye sordular. Bunun zerine Raslullah: "Size mjdeler olsun! Muhakkak ki, sizden bir kiiye mukaa-bil Ye'cc ve Me'cc'den bin kii (cehenneme gnderilecektir)/** buyurdu.
1551 / 2483

buhari

Sonra da: "Nefsim elinde bulunan Allah'ayemn ederim: Ben sizlerin cennet ehlinin te biri olmanz kuvvetle tama' etmekteyim" buyurdu. Rv dedi ki: Bunun zerine bizler Allah'a hamdettik ve tekbr getirdik. Sonra Rasllulah: "Nefsim elinde olan Allah'a yemn ederim ki, ben sizlerin cennet ehlinin te biri olmanz kuvvetle tama' etmekteyim" buyurdu. Rv dedi ki: Bunun zerine biz yine Allah'a hamdettik ve tekbr getirdik. Bundan sonra Raslullah: "Nefsim elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, ben sizlerin cennet ehlinin yars olmanz kuvvetle tama' etmekteyim. nk mmet/ere nisbetle sizin meseleniz, siyah kzn derisi zerindeki beyaz kl gibidir. Yhud da eein n ayaklarnn i taraflarnda bulun a n dire eklindeki mhre gibidir" buyurdu [117].
47- Yce Allah'n u Kavli Bab:

"Sahiden onlar (ldkten sonra) diriltileceklerini sanmyorlar m? Byk gnde. lemlerin Rabbi iin insanlarn kalkaca gnde" (et-Tatff: 4-6) [118]. bn Abbs: "Aralarndaki ipler de paralanp kopmutur" (ei Bakara: 166) yetindeki "pler", dnyda birbirleriyle olan balar, mnsebetler ma'nsnadr, demitir [119].
118-.......Bizebnu Avn, Nfi'den; o da bn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "nsanlar lemlerin Rabbi iin ayaa kalkacaklar gn, onlardan herbiri kulaklarnn yarlarna kadar kendi terleri iinde ayaa kalkacaklar" buyurmutur. 119-.......Bize Sleyman ibn Hill, Sevr'den; o da bn Zeyd'- den; o da Eb'I-Gays'tan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Kyamet gn insanlar maher yerinde (skmaktan, iddetten, gnein yaklamasndan) terleyecektir. yle bir derecede ki, dklen ter yetmi zira' derinliinde yere geecek ve onlarn azlarna ykselip gemliyecek, hatt kulaklarna ulaacaktr". 48- Kyamet Gnnde Ksas Bab [120]

Kyamet "Hkka"dr. nk sevblar ve ilerin sabit olan hakikatleri ondadr. "el-Hakkatu" ve"I-Hkkatu" bir ma'nyadr [121] 'el-Kaaria", "elriye", "es-Shha" (Abese: 33), "et-Tebun" (Sadler, akilerin yerlerine inmeleri sebebiyle) cennet ehlinin cehennem ehlini aldatmasdr [122].
120-.......Abdullah ibn Umer (R): Peygamber (S): "Kyamet gn insanlar arasnda verilen ilk hkm, kan da'vlar hakkndadr" buyurdu, demitir [123]. 121-....... Bana Sad el-Makbur, Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Kimin yannda kardeine id haksz alnm bir hakk varsa, o hakszlktan dolay hakk sahibiyle halllasn. Muhakkak olan u ki, kyamette hibir dnr ve hibir gm yoktur. Kardeinin hakk iin kendi hasenelerinden alnmadan evvel, dnyda onunla halllasn. hirete zlimin o hakk karlayacak haseneeri bulunmazsa, kardeinin seyyielerinden alnr da
1552 / 2483

buhari

o zlimin zerine atlr" [124].

122-.......Bize Yezd ibn Zuray' tahds edip u ''Biz onlarn gslerindeki kni skp atacaz..-" (ei-A'rf 43; ei-Hcr: 47) yetini okudu ve yle dedi: Bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den; o da Ebu'l-Mutevekkil en-Nc!den tahds etti ki, Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kyamet gn m'-minler (srattan geerek) ateten kurtulurlar da cennetle ate arasndaki bir kpr zerinde durdurulurlar. Orada, dnyda iken aralarnda meydana gelmi hakszlklar birbirlerinden ksas yaplr. Nihayet hakszlklardan temizlendikleri ve pampk olduklar zaman onlara cennete girmelerine izin verilir. Muhammed'in nefsi elinde bulunan Allah 'a yemin ederim ki, o m 'mirilerden herbiri cennetteki menziline, dnydaki meskeninden daha doru yol bulur" [125]. 49- "Kim Hesaba ekilirse Azb Edilmi Olur" Bab 123- Bize Ubeydullah ibn Ms, Usmn ibnu'l-Esved'den; o da Abdullah ibnu Eb Muleyke'den; o da ie(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Kim hesaba ekilirse azb edilmi olur" buyurmutur. ie dedi ki: Ben: Yce Allah "O, kolayca bir hesb ile hesaba ekilecek" (ei-inikaak: 8) buyurmuyor mu? dedim. Peygamber: "Bu senin sylediin yetteki 'Kolay hesb \ arzdr" buyurdu [126]. 124-.......Bize Yahya ibn Sad, Usmn ibnu'l-Esved'den tahds etti: Ben bnu Eb Muleyke'den iittim, yle dedi: Ben ie(R)'den iittim, yle dedi: Ben Peygamber (S)'den iittim, dedi. H ve Usmn ibnu'l-Esved'e bu hadsi bnu Eb Muleyke'den; o da ie'den; o da Peygamber'den senediyle rivayet etmesinde bnu Cureyc, Muhammed ibn Suleym, Eyyb es-Sahtyn, Salih ibn Rstem drtls de mutbaat etmilerdir. 125-.......Bize Abdullah ibn Eb Muleyke tahds etti. Bana el- Kaasm ibnu Muhammed tahds etti: Bana ie (R) tahds etti. Ra-slullah (S): "Kyamet gn hesaba ekilen bir kimse, baka deil, muhakkak helak olur" buyurdu. Ben: Y Raslallah! Allah Tal: "O vakit kitab sa eline verilen kimseye gelince; o kolayca bir hesb ile hesaba ekilecek *' buyurmu deil mi? dedim. Bunun zerine Raslullah: "Bu (senin sylediin) ancak bir arzdr. Kyamet gn ince hesaba ekilecek kimse muhakkak azb olunur" buyurdu [127]. 126-.......(Buradaki senedlerden biriyle) bize Sad ibn Eb Arbe, Katde'den tahds etti. Bize Enes ibn Mlik (R) yle tahds etti: Allah'n Peygamberi (S) yle der idi: "Kyamet gn kfir kii getirilir de ona: Re'yini haber ver: Senin yer dolusu altnn olsayd u azb-dan kurtulmak iin onu feda eder miydin? diye sorulur. Oda: Evet feda ederim! der. Bunun zerine ona: Fakat senden, bundan daha kolay olan ey (yn Tevhd) istenilmiti! denilir" [128].
1553 / 2483

buhari

127-.......Adiyy ibn Hatim (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Sizlerden herbir kiiye kyamet gnnde Allah muhakkak kelm syleyecektir. yle bir hlde ki, kendisiyle Allah arasnda hibir tercman bulunmaz. Sonra o kimse bakar, fakat nnde hibirey gremez. Sonra nne bakar, kendisim ate karlar. Sizlerden her kim bir tek hurma yarsyle olsun ateten korunmaa gc yeterse bunu yapsn!" el-A'me dedi ki: Bana Amr ibn Murre, Hayseme'den tahds etti ki, Adiyy ibn Hatim yle demitir: Peygamber (S) atei zikretti de: "Ateten kendinizi koruyunuz!" buyurdu. Sonra yzn dndrp ekti. Sonra: "Ateten korununuz!" buyurdu. Sonra yzn bulunduu ynden evirip ekti. Bunu defa yapt. Hatt biz kendisini atee bakyor zannettik. Sonra yine: "Bir hurma yarsyle de olsa ateten korununuz. Bunu da bulamayan, gzel bir szle kendini ateten korusun!" buyurdu [129]. 50- Bb:

'(mmetimden) yetmi bin cennete hesaba ekilmeden girecektir".

128-.......Husayn ibn Abdirrahmn yle dedi: Ben Sad ibn Cubeyr'in yannda idim, yle dedi: Bana bn Abbs (R) tahds edip yle dedi: Peygamber (S) yle buyurdu: "Btn mmetler bana ar-zolunup gsterildi. Bir peygamber, yanna bir mmet alp geiyordu. Bir peygamber, beraberinde bir toplulukla geiyordu. Bir peygamber, beraberinde on kiiyle geiyordu. Bir peygamber, beraberinde be kiiyle geiyordu. Bir peygamber de yalnz bana geiyordu. Ben uzakta byk bir karalt grdm de: Y Cibril! Bunlar benim mmetim mi? diye sordum. O: Hayr deildir, lkin u ufka bak! dedi. Ben oraya baknca ok byk bir karalt grdv . Cibril: te bunlar senin mmetindir. Bunlarn yetmi bin olan ncleri, zerlerinde hibir hesb ve azb yoktur, dedi. Ben: Niin bunlara hesb ve azb yoktur? dedim. Cibril: Onlar atele dalama tedavisi yapmazlar, rukye yapmazlar, eya ve kularla uursuzluk inancna gitmezler, onlar ancak Rabb'~ lerine dayanp gvenirlerdi, dedi". Peygamber bunu syleyince Ukke ibn Mhsan kendisine doru ayaa kalkt da: (Y Raslallah!) Beni onlardan klmas iin Allah'a du edi-ver! dedi. Raslullah: "Y Allah! Bunu onlardan kl!" diye du etti. Sonra O'na dier bir adam kalkt da o da: Beni de onlardan klmas iin Allah'a du ediver! dedi. "Bu hususta Ukke senden ne geti" buyurdu [130]. 129-.......ez-Zuhr yle demitir: Bana Sad ibnu'l-Mseyyeb tahds etti; ona da Eb Hureyre (R) tahds edip yle demitir: Ben RasluIIah(S)'tan iittim, yle buyuruyordu: "mmetimden bir zmre (cennete) girer ki, onlar yetmibin-dir. Onlarn yzleri ayn ondrdnc gecesindeki parlamas gibi parlar". Eb Hureyre dedi ki: Bunun zerine Ukke ibnu Mhsn el-Esed, stnde bulunan kaplan postu gibi siyah beyaz izgili elbiseyi kaldrarak ayaa kalkt ve: Y Raslallah! Beni onlardan klmas iin Allah'a du edi-ver! dedi. Raslullah:
1554 / 2483

buhari

"Y Allah, bunu onlardan kl!" diye du etti. Sonra Ensr'dan bir adam ayaa kalkt ve: Y Raslallah! Beni de onlardan klmas iin Allah'a du edi-ver! dedi. Raslullah: "Bunda Ukke senin nne geti!" buyurdu.
130-.......Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Muhakkak ki, mmetimden yetmi bin yhudyediyzbin (bunlarn hangisini sylediinde Eb Hazm ekk etmitir) -kii veya zmre hesb ve ikaab grmeksizin ilk defa olarak cennete- girecektir. Bunlar birbirlerine tutunmular olarak, bzs bzsna tutmu vaziyette cennete girerler. Bu ilk zmrenin sondakileri cennete girinceye kadar ndekileri girmez (yn, bir saff hlinde hepsi birden gireceklerdir). Bunlarn yzleri, bedir gecesinde ayn zeredir". 131-.......BizeNfi', bn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmuur: "Cennet ehli cennete, cehennem ehli de cehenneme girdikleri zaman, sonra bir i'lnc ayaa kalkar da aralarnda: Ey ate ehli, artk lm yoktur! Ey cennet ehli, artk lm yok, ebedlik vardr! diye nida eder". 132-.......Eb Hureyre (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Cennet ehline hitaben: Ey cennet ehli, artk ebedlik vardr, lm yoktur! Ate ehline hitaben de: Ey ate ehli, artk ebedlik vardr, lm yoktur! denilir". 51- Cennetin Ve Atein Sfatlar Bab [131]

Ve Eb Sad el-Hudr: Peygamber (S): "Cennet ehlinin yiyecei ilk taam, balk cierinin ziydesidir" buyurdu, demitir. "Cenntu Adn{- Adn cennetleri)" (Birok yerde geer): kaamet cennetleri, ebedlik manasnadr. "Adentu bi~ardn", "Bir yerde ikaamet ettim" demektir. "Ma'din" lafz da bundandr. "Ma'dini sdkn", ''Menbiti sidkin" ta'brleri de bundan, yn "kaamet etmek" ma'nsndadr [132].
133-.......Bize Avf, Eb Rec'dan; o da mrn'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Cennete ktm da ahlsinin ounun fakirler olduunu grdm; cehenneme ktm, onun ahlsinin ounu da kadnlar olarak grdm" buyurdu [133]. 134-.......Bize Sleyman et-Teym, Eb Usmn'dan; o da Usme'den haber verdi ki, Peygamber (S) yle buyurmuun "Ben cennetin kaps nnde durdum, oraya girenlerin ou fakirler idi. Zenginlik sahihleri (fakirlerle beraber cennete girmekten) alkonulmulard. Lkin ate ehli, atee girmeye emrolunmulard. Ben cehennemin kaps nnde de durdum. Oraya girenlerin ounun kadnlar olduunu grdm!" 135-.......Abdullah ibn Umer (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Cennet ehli cennete, cehennem ehli de cehenneme ayrlp gidince, lm (mefhmuna bir ko suretinde vcd verilerek) getirilir. T cennetle cehennem arasnda yatrlr. Sonra kesilir. Sonra bir nidc: Ey cennet ehli, artk lm yoktur! Ey cehennem ehli, lm yoktur! diye nida eder. Cennet ehlinin ferahna bir ferah daha ziyde olunur. Cehennem ehlinin hzn ve kederine bir hzn daha artrlr!"

1555 / 2483

buhari

136-.......Eb Sad el-Hudr (R) yle demitir: Raslullah (S) yle haber verdi: "Mbarek ve Yce Allah cennet ehline: Ey cennet ehli! diye hitb eder. Onlar da: Ey Rabb'imiz, buyur, emrini yapmaya hazrz, ubdiyyette dimiz! derler. Yce Allah: Bu hlinizden raz msnz? buyurur. Onlar da: Rabb'imiz, nasl raz olmayalm? Sen bize, halkndan hibir kimseye vermediin bunca ni'metleri ihsan eyledin! derler. Allah; Ben size bunlardan daha erefli bir ni'met vereceim! buyurur. Y Rabb! Bunlardan daha stn hangi ni'met var ki? derler. Allah: Sizden raz ve hond olmaklmn erefi size lyk klnd. Artk bundan sonra ebed olarak size darlmayacam! buyurur". 137-....... Humeyd et-Tavl, yle dedi: Ben Enes ibn Mlik(R)'ten iittim, yle diyordu: Harise ibn Surka Bedir harbinde vurulup ehd oldu. O gen bir oland. Annesi er-Rubeyy' bintu'nNadr, Peygamber(S)'e geldi de: Y Raslallah! Hrise'nin benim yanmdaki menzilesini bil* mektesindir. Eer o cennette ise, onun acsna sabrederim ve sabrmn sevabm Allah'tan umarm. Eer (cennette deil de) dier bir yerde ise, yapacam alamay grrsn (yhud ne yapmam re'y edersin)? dedi. Raslullah: "Yazk sana! Sen akln m kardn? Cennet bir tane midir? Cennet, bhesiz birok cennetlerdir. u muhakkak ki, senin olun elbette Firdevs Cenneti'ndedir!" buyurdu. 138-....... Bize el-Fudayl, Eb Hzm'dan; o da Eb Hureyre(R)'den haber verdi ki, Peygamber (S): "(Kyamet gnnde) kfirin iki omuzu aras, sr'atli birsv-r yry ile gnlk mesafedir" buyurmutur [134]. el-Buhr dedi ki: Ve shk ibn brhm yle dedi: Bize el-Mugre ibnu Seleme haber verdi. Bize Vuheyb, Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd(R)'dan tahds etti ki, Raslullah (S): "Cennette bir aa vardr ki, bir svr, onun glgesinde yz sene yrr de, onun glgesini geip bitiremez" buyurmutur. Eb Hazm yle dedi: Ben bu hadsi en-Nu'mn ibn Eb Ay-y'a tahds ettim de o yle dedi: Bana Eb Sad tahds etti ki, Peygamber (S): "Cennetin iinde bhesiz yle bir aa vardr ki, iyi cins, ta'lmli ve ok sr'atli bir atn binicisi yz yl onun glgesinde yrr de yine onun glgesini kesip bitiremez" buyurmutur. 139-....... Bize Abdulazz, Eb Hzm'dan; o da Sehl ibn Sa'd(R)'dan tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "Muhakkak benim mmetimden yetmibin yhud yediyzbin (kii veya zmre hesb ve ikaab grmeksizin ilk defa olarak) cennete girecektir." -Bu iki saynn hangisini sylediini Eb Hazm bilemiyor.Sehl dedi ki: "Bunlar smsk saff olmular, birbirlerine tutunmulardr. Bu ilk zmrenin sondakileri cennete girinceye kadar, ndeki-leri girmeyecektir (yn saff hlinde hepsi birden gireceklerdir). Bunlarn yzleri, ayn ondrdnc gecesindeki kamerin sureti zere parlaktrlar". 140-....... Bize Abdulazz, babas Eb Hazm Seleme ibn Dnr'dan; o da Sehl(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cennet ehli cennette kendilerinden ykseklerdeki kkleri (mesafe uzaklndan dolay) glkle grebilirler. Sizin gkyzndeki yldz glkle
1556 / 2483

buhari

grr olduunuz gibi!" (Abdulazz yle dedi:) Babam Eb Hazm yle dedi: Ben bu hadsi en-Nu'mn ibn Eb Ayy'a tahds ettim, o: Ben ehdet ediyorum ki, Eb Sad'den iittim, o bu hadsi tahds ediyor ve bunda u ziydeyi getiriyordu: "Nasl ki gndz dou ve bat ufkundaki kl kalan parlak yldz -aradaki mesafe uzunluundan dolay- zorlukla grebilirsiniz!"
141-....... Bize u'be tahds etti ki, Eb mrn yle demitir: Ben Enes ibn Mlik(R)'den iittim, Peygamber (S) yle demitir: "Yce Allah kyamet gnnde ate ehlinin en hafif azblsna hitaben: Eer senin Arz'daki hereyden maln olsa, bu azaba karlk fidye verir miydin? buyurur. O kul: Evet, fidye verirdim, der. Yce Allah: Sen dem'in sulbnde iken ben senden bundan daha kolay olann istemitim: Bana hibireyi ortak klmaman istemitim. Fakat sen bana ortak klmana devam edip durdun! buyurur". 142-........ Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dnr'dan; o da Cbir(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "efaatle ateten sanki serr gibi karlar" buyurdu. Hammd dedi ki: Ben Amr'a: "es-Serfr" nedir? diye sordum. Amr: "ed-Dabs"dir, dedi. Amr ibn Dnr'n dileri dm, bu sebeble az da dmt (Bu sebeble noktal n ile olan kelimeyi byle noktal s ile telf fuz etmiti) [135]. Hammd dedi ki: Ben Amr ibn Dnr'a: Y Eb Muhammedi Sen Cbir ibn Abdillah'tan: Ben Pey-gamber'den iittim, O "efaatle (bir kavim) ateten kar" buyururken iittim, dediini bizzat iittin mi? diye sordum. O: Evet bunu sylerken kendisinden bizzat iittim, dedi [136]. 143-.......Bize Enes ibn Mlik (R) yle tahds etti: Peygamber (S): "Bir kavim, kendilerine cehennem atei dokunduktan sonra smalar krmzms siyah bir renkte olarak cehennemden kacak ve cennete girecekler de cennet ehli bunlara 'Cehennemlikler" diye isim vereceklerdir" buyurdu. 144-.......Bize Amr ibnu Yahya, babas Yahya ibn Umre'den; o da Eb Sad eI-Hudr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Cennet ehli cennete, dzah ehli dzaha girdikten sonra Yce Allah: Kimin kalbinde bir hardal tanesi arlnca mn varsa, ateten karnz! diye ferman buyuracaktr. Bunun zerine (bu gibiler) simsiyah yanm ve kmre dnm olduklar hlde kacaklar da hemen hayt nehrinin iine atlacaklar ve orada seyl uranda -yhud seylin kokmu kara amuru iinde-kalan yaban reyhan tohumlar nasl sr'atle biterse ylece bitecekledir". Ve Peygamber (S): "Grmez misiniz, bu tohumlar (ne gzel) sapsar olarak ve iki tarafna salnarak kp srerler!" buyurdu [137]. 145-.......Bize u'be tahds edip yle dedi: Ben Eb shk'tan iittim, yle dedi: Ben enNu'mn ibn Ber(R)'den iittim, yle dedi: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu:
1557 / 2483

buhari

"Kyamet gnnde cehennem ehlinin azbca en hafif ceza greni o kimsedir ki, onun iki aya altnn ukurlarna iki ate paras konulacak, bunlarn te'-sriyle onun beyni (tencere gibi) kaynayacaktr".
146-.......En-Nu'mn ibn Ber (R) yle demitir: Ben Peygamber(S)'den iittim, yle buyuruyordu: "bhesiz kyamet gnnde ate ehlinin en hafif azbls yle bir adamdr ki, onun iki aya altnn ukurlarnda iki ate paras vardr da, bunlarn scaklndan onun beyni bakr tencere ve dar boazl olup iinde su stlan kumkuma adndaki ma'den kabn kaynamas gibi kaynayacaktr". 147-.......Bize u'be, Amr ibn Murre'den; o da Hayseme'den; o da Adiyy ibn Htim(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) atei zikredip yzn geri ekti ve baknd da, ondan taavvuz edip Allah'a snd. Sonra yine atei zikretti, yzn geri ekip saknd, yine ateten taavvuz edip Aliah'a snd. Sonra: "Sizler tek hurmann yarsyle, bunu da bulamayan gzel bir szle olsun ateten korununuz" buyurdu. 148-.......Bize Abdulazz ibnu Eb Hazm ile ed-Derverd, Yezd ibn Abdillah'tan; o da Abdullah ibnu Habbb'dan; o da Eb Sad el-Hudr(R)'den tahds etti ki, o, Raslullah(S)'tan iitmitir: Ras-lullah, yannda amcas Eb Tlib anld da: "Umarm ki, benim efatim kyamet gnnde amcama fayda verir. efaatimle amcam, topuklarna ulaabilen ateten bir ukura konulur da o ukurdan dimann asl kaynar" buyurdu [138]. 149-.......Enes ibn Mlik (R) yle demitir: Raslullah (S) yle buyurdu: "Allah kyamet gnnde insanlar toplar. Onlar: inde bulunduumuz u skntl durumdan bizleri kurtarmas iin Rabb'imize kar efaat istesek! derler. Mteakiben dem(S)'e gelirler ve: Sen, Allah'n kendi eliyle yaratt, sana kendi ruhundan hayt verdii, meleklere emredip de meleklerin senin iin secde ettikleri kimsesin. Sen bizim iin Rabb'in huzurunda efaat et! derler. dem de: Ben buna ehil deilim, der ve o ilemi olduu hatesini zikreder. Siz, Allah'n gnderdii ilk resul olan Nuh'a gidin, der. Sonra onlar Nuh'a gelirler. Nh; ilemi olduu hatesini anar da: Ben buna ehil deilim. Siz, Allah'n kendisini bir haltl edindii brhm(S)'e gidin, der. Akabinde onlar brahim 'e gelirler. brhm de, iledii hatesini anarak: Ben buna ehil deilim. Siz isa'ya gidin, der. Akabinde isa'ya gelirler: O da: Ben buna ehil deilim, siz Muhammed(S)'e gidin. Allah O'-nun gemi ve geri kalm btn gnhlarn mafiret buyurmutur! der. Bunun zerine insanlar bana gelirler. Ben Rabb 'imin huzuruna izin isterim. O'nu grnce hemen secdeye-kapanrm. Allah diledii kadar beni bu vaziyette brakr. Sonra Allah tarafndan bana: Ban kaldr! ste, sana verilir; syle, szn dinlenir; efaat et, efaatin kabul olunur! buyurulur. Ben secdeden bam kaldrr ve Rabb'imin bana retecei bir tahmd ile Rabb'ime hamd ederim. Sonra efaat ederim. Benim iin bir snr ta'yn buyurur. Sonra ben insanlar ateten karr ve cennete girdiririm. Sonra dner yine evvelki gibi secdeye kapanrm. Bylece nihayet
1558 / 2483

buhari

nc yhud drdnc defada: Y Rabb! Ate iinde Kur'n 'in habsettiklerinden baka (yn ebedlik vcib olanlardan baka) kimse kalmyor! derim". Katde: Bu "Kur'n'm habsetikleri" sznn yannda, yn zerine "Huid" (yn ebedlik) vcib olanlar szn sylerdi [139].
150-.......Bize mrn ibnu Husayn (R) tahds etti ki, Peygamber (S): "Muhammed'in efaati ile bir kavim ateten kar da cennete girerler. Onlar 'Cehennemlikler' diye isimlendirilirler" buyurmutur. 151-.......Bize sml ibn Ca'fer, Humeyd'den;odaEnes(R)'ten yle tahds etti: Hrise'nin anas Rubeyy' bintu'n-Nadr, Raslul-lah(S)'a geldi. Olu Harise ibn Surka Bedir harbinde, atan bilin meyen serseri bir ok isabeti ile ldrlmt. Geldi de: Y Raslallah! Sen olum Hrise'nin kalbimdeki mevkiini bil-misindir. Eer olum cennette ise ben (onun acsna sabredip) alamam. Cennette deilse, ona nasl alama yapacam grrsn! dedi. Raslullah da ona: "(Ey kadn!) Sen akln myitirdin? Cennet bir tane midir? bhesiz ki, cennet birok cennetlerdir (birok derecelerdir)/ Ve muhakkak ki, senin olun elbette en yksek olan Firdevs cennetindedir" buyurdu. Ve yine Raslullah yle buyurdu: "Sabahleyin veya akamleyin herhangibir zamanda Allah yolunda bir yry hi bhesiz dnydan ve dnydaki eylerin hepsinden hayrldr. Ve elbette cennette herhangibirinizin yaynn aras kadar veya ayann yeri kadar olan bir ksm dnydan ve dnydaki hereyden hayrldr. ayet cennet ehli kadnlardan bir kadn Arz'a km olayd, muhaflkak yer ile gk arasn aydnlatr ve ikisi arasn gzel bir koku doldururdu. Ve elbet o kadnn nasfi, yn ba r ts dnydan ve dnydaki hereyden hayrldr" [140]. 152-.......Eb Hureyre (R) dedi ki: Peygamber (S) yle buyurdu: "Cennete girecek herbir kiiye, dny_da iken kt amel yapm olduu takdirde cehennemdeki otura kendisine muhakkak gsterilecektir. Bu da krnn artmas iindir. Cehenneme girecek herbir kimseye de, dnyda iken gzel iler ilemi olayd cennetten olacak otura kendisine muhakkak gsterilecektir. Bu da kendisi aleyhine bir hasret olmas iindir!" 153-....... Eb Hureyre (R) yle demitir: Ben bir kerre: Y Raslallah! Kyamet gnnde Sen'in efaatin en ziyde kime olacak? diye sordum, Raslullah (S): "Y Eb Hureyre! Hads (bellemek) iin sende grdm hrsa gre, bu hadsi senden evvel kimsenin bana sormayacan zten ah-mn ediyordum. Kyamet gnnde halk iinde efaatime en ziyde mazhar olacak kimse, kalbinden ve gnlnden hlis ve sammi olarak 'La ilahe illefilh' diyen kimsedir" buyurdu [141]. 154-.......BizeCerr, Mansr'dan; o da brahim'den; odaAbde'den; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben ate ehlinin cehennemden son kacak ve cennet ehlinin cennete son girecek olann bilip duruyorum. Bu bir kimsedir ki, cehennemden emekliye emekliye kar. Yce Allah ona: Git, cennete gir! buyurur.
1559 / 2483

buhari

O kimse cennete varr, ona yle bir hayl gelir ki, cennet dop-doludur (herkes kendilerine id yerlerini alm, ak bir yer kalmamtr). Dnp: Y Rabb! Ben cenneti dopdolu buldum! der. Allah yine: Git, cennete gir! buyurur, O kimse cennete varr. Yine cennet ona dopdolu gibi hayl ettirilir. Dnp: Y Rabb! Cenneti ben dopdolu buldum! der. Allah ona: Git, cennete gir! Dny kadar ve dnynn on misli kadar yer senindir -yhud: Dnynn on misli kadar yer senindir-! buyurur. O kul: Sen yegne Melik olduun hlde benimle alay m ediyorsun -yhud: Bana glyor musun-? der". Rv dedi ki: (Bu ilh va'di o kimse alaya hamlettiinden dolay) Vallh Raslullah'm gerideki dileri belirinceye kadar gldn grdm. Sahbler arasnda: Cennet ehlinin en aa menzil sahibi, ite bu kimsedir! denilirdi [142].
155-....... Abbs (R) Peygamber(S)'e: Sen amcan Eb Tlib'e herhangi bireyle fayda verdin mi? diye sordu [143]. 52-.Bb: Srat, Cehennem Kprsdr 156-....... Buradaki iki senedde Eb Hureyre (R) haber verip yle demitir: Bir defasnda birtakm insanlar: Y Raslallah! Kyamet gnnde biz Rabb'imizi grecek miyiz? diye sordular. Raslullah (S): "nnde grmeye engel hibir bulut yokken gnei grmeniz hususunda itiip kakma suretiyle bir zarar ve skkla der misiniz?" diye sordu. Sahbler: Hayr y Raslallah, dediler. Raslullah tekrar: "nnde engel hibir bulut yok iken ayn ondrdnc gecesi kameri grmek hususunda itiip kakma suretiyle bir zarar ve skkla urar msnz?" diye sordu. Sahbler: Hayr y Raslallah (bunda da skklk yaplmaz), deyince Raslullah: "te bhesiz sizler O'nu kyamet gnnde byle apak, s-kksz olarak greceksiniz. Allah btn insanlar bir araya toplayacak da: Her kim her neye tapyor idiyse onun ardna dsn! buyuracak (yhud Allah'n emriyle bu sz diyen diyecek). Artk gnee tapmakta olan gnein ardna der; kamere tapmakta olan kamerin ardna der; ttlara tapmakta olanlar onlarn ardna taklp gidecek. Yalnz bu mmet, ilerinde mnafklar da olduu hlde yerinde durup kalacak. Allah onlara, evvelce tandklarndan baka surette gelip: Ben sizin Rabb'inizim! buyuracak. Onlar (Rabb'lerini o tecell ile tanyamadklar iin); Biz Sen 'den Allah 'a snrz, Rabb '-imiz bize gelinceye kadar bizim yerimiz burasdr, (yerimizden ayrlmayz). Rabb'imiz bize geldikte, biz O'nu tanrz! diyecekler. Allah onlara bu defa da tandklar surette gelip: Ben sizin Rabb'inizim! buyuracak. Onlar da: Sen bizim Rabb'imizsin! diyecekler. Ve (O'-nun daVeti zerine) O'na tbi' olacaklar [144]. Ve cehennem kprs kurulur". Raslullah buyurdu ki: "mmetini onun stnden en evvel geirecek, ben olacam. O gn rasllerin dualar 'Allhumme! Sellim settim (= Y Allah, selmet ver, selmet ver) '(den ibaret) olacaktr. Srat Kprs 'nde sa '-dn dikenlerine benzer birok engeller vardr. Sizler sa'dn dikenlerini
1560 / 2483

buhari

grdnz m?" Sahbler: Evet grmzdr y Raslallah! dediler. Raslullah devamla dedi ki: "tebu engeller sa'dn dikenler ine benzerler. Ancak u var ki, ne kadar byk olduklarn yalnz Allah Tal bilir, tte bu engeller insanlar (kt) amellerinden dolay kapp alrlar. Kimi kt ameli sebebiyle helak olur. Kimi hardal gibi ezik ezik ezildikten sonra kurtulur. Nihayet Allah Tal kullar arasnda hkm ve adaletini tamamlayp srf ilh rahmeti olarak, nr ehlinden dilediklerini cehennemden karmay irde ettiinde meleklerine, ilh rahmete niliyetleri murd olanlardan Allah'a bireyi ortak edinmemileri, 'L ilahe ille 'ilh * diye ehdet etmileri cehennemden karsnlar diye ferman buyuracaktr. Melekler bunlar cehennemde, zerlerindeki su-cd izleri, almetleriyle tanyp karacaklardr. Allah dem olu'ndan sucd eserini yemeyi atee haram klmtr. Melekler onlar ateten kavrulup kapkara olarak karacaklar. Sonra zerlerine hayt suyu denilen bir su dklecek de sel uranda biten yaban reyhan tohumlar nasl abuk biterlerse (yeniden) yle biteceklerdir. Ve onlardan yz atee dnk bir kimse kalr ki, o: Y Rabb! Beni u atein kokusu zehirleyip duruyor, yalm beni yakp duruyor, benim yzm bu ateten dndr! diyecek. O kimse mtemadiyen yzn ateten evirmesi iin Allah'a du edip duracak. Sonunda Allah ona: Senin istemekte olduun eyi sana verirsem, ondan baka br-ey daha istemen olacak m? buyuracak. O kul: zzetineyemn ederim ki, Sen'den, ondan bakasn istemem! diyecek. Allah onun yzn ateten dndrecek. Sonra bunun ardndan o kul: Y Rabb, beni cennetin kapsna yanatr! diyecek. Allah: Sen ondan baka birey istemeyeceine azmedip kesin sz vermi deil miydin? Yazk sana ey dem olu! Sen ne kadar sznde durmaz, ahdine vefa etmez kiisin! buyuracak. O kul Allah'a devaml du edip duracak. Allah: Bu isteini sana verirsem, ondan bakasn ister misin? buyuracak. O kul: Hayr, izzetine yemn ederim ki, ondan baka birey istemem! deyip, ondan baka hibir ey istemeyeceine dir Allah'a birok ahidler ve msklar verecek. Bunun zerine Allah onu cennetin kapsna yaklatracak. O kimse cennet kapsna yanap da ondaki gzellikleri grnce Allah'n diledii kadar bir mddet skt edecek. Sonra: Y Rabb! Beni cennetin iine girdir! diyecek. Sonra Allah da: Sen ondan baka hibirey istemeyceine kesin sz vermi deil miydin? Yazk sana ey dem olu! Sen ne sznde durmaz kimsesin! buyuracak. Oda: Y Rabb! Beni mahlkaatnn en bedbaht klma! diyecek ve bu sz zerine du ve niyazn tekrar ede ede nihayet Allah Tal ona Glecek [145]. Allah ona glnce de, o kimseye, cennete girmesine izin vermi olacaktr. Cennete girdii zaman da o kula: Fuln eyden temenni eti denilir, o da temenni edecek. Sonra ona: Fuln eyden de temenni eti denilecek. O da uzun uzun temennilerde bulunacak. Nihayet btn temennileri kesilince, Allah Tal ona: Bunlarn hepsi ve bir o kadar dahas da hep senindir.' buyuracaktr". Eb Hureyre: Bu kimse, cennet ehlinin cennete en son girecek kiisidir, demitir.
1561 / 2483

buhari

Hadsi Eb Hureyre'den rivayet edenlerden birisi olan At ibn Yezd el-Leys dedi ki: Eb Hureyre bunu rivayet ederken, Eb Sad el-Hudr de Eb Hureyre'nin beraberinde oturuyor ve Eb Hurey-re'nin dediklerinden hibir eyi deitirmeye lzum grmyordu. T "Bunlarn hepsi senin ve bir o kadar dahas da hep senindir" szne gelince, Eb Sad, Eb Hureyre'ye: Ben Raslullah(S)'tan "Bunlarn hepsi ve daha on misli de senindir, buyuracaktr" derken iittim, dedi. Eb Hureyre de: Ben Raslullah'tan yalnz "Bunlar ve beraberinde bir misli daha senindir" buyurduunu belledim, dedi [146].
53- hirette Peygamber'e id Olacak Havz Ve Yce Allah'n: "Biz verdik sana hakikatte kevser" (ei-Kevsen 1) Kavli Hakknda Bb [147]

Abdullah ibn Zeyd de: Peygamber (S): "Havz banda bana kavumanza kadar sabrediniz" buyurdu, demitir [148]
157-.......BizeEb Avne, Sleymanibn Mihrn'dan; odaEb Vil akk'tan; o da Abdullah ibn Mes'd(R)'dan tahds etti ki, Peygamber (S): "Ben havz bana sizden nce varacak olan ncnzm " buyurmutur [149]. Ve bana Amr ibnu Al tahds etti. Bize Muhammed ibn Ca'fer tahds etti. Bize u'be tahds etti ki, el-Mugre ibn Mksem yle demitir: Ben Eb Vil akk'tan iittim; o da Abdullah ibn Mes'd'-dan ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben sizin havz zerine ilk erieniniz ve sizin orada karlaycnzm. Ve muhakkak orada benim yanmda sizlerden birtakm adamlar kaldrlacaklar. Sonra onlar muhakkak benim nmden srklenecekler (de havzdan uzakla trlacaklardr). Ben: Y Rabbt Onlar benim sahblerim! derim. Bana: Sen onlarn Sen 'den sonra (dnde) ne bid'atler kardklarn bilmezsin! denilecektir". Bu hadsi Eb Vil'den rivayet etmekte sim, el-A'me'e mut-baat etmitir.Ve Husayn da Eb Vil akk'tan; o da Huzeyfe'den; o da Peygamber'den olmak zere syledi. 158-.......BanaNfi', bn Umer(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "nnzde bir havuz vardr ki, (bykl) Cerb ile Ezruh aras gibidir" buyurmutur [150]. 159-.......Bize Eb Bir ile At ibnu's-Sib, Sad ibn Cubeyr'den haber verdi ki, bn Abbs (R): Kevser, Allah Tal'mn O'na, yn Rasl'ne ihsan buyurmu olduu ok hayrdr, demitir. Eb Bir dedi ki: Ben Sad ibn Cubeyr'e: Birok kimseler Kevser'in cennette bir nehir olduunu sylyorlar, dedim. Bunun zerine Sad ibn Cubeyr: Cennetteki o nehir de Allah Tal'mn O'na ihsan buyurduu hayrdandr, cevbn verdi [151]. 160-.......Abdullah ibn Amr (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Benim havzm (alar msv olarak) bir aylk yol geniliindedir. Onun suyu stten daha beyaz, kokusu miskten daha hotur. Bardaklar da gkyznn yldzlar gibi oktur. Her kim ondan ierse, o kimse artk ebediyyen susamaz".

1562 / 2483

buhari

161-....... bn ihb yle demitir: Bana Enes ibn Mlik (R) tahds etti ki, Raslullah (S) yle buyurmutur: "bhesiz havzmn (sahas) mikdr Eyle ile Yemen 'in San ' ehri arasndaki mesafe gibidir. Muhakkak ki, havzda semnn yldzlar saysnca ibrikler vardr" [152]. 162-.......Bize Enes ibn Mlik (R) tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben cennette yrdm srada bir nehir grdm, iki tarafnda inciden oyulmu kubbeler vard. Y Cibril! Bu nedir? diye sordum. Cibril: Bu nehir, Rabb'inin Sana vermi olduu Kevser'dir, diye cevb verdi. Ben grdm ki, onun topra -yhud kokusu- keskin ve temiz misk idi". ekkeden Buhr'nin stad Hudbe ibnu Hlid'dir. 163-.......Bize Abdulazz, Enes(R)'ten tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Sahblerimden birtakm insanlar muhakkak havz banda benim yanma geleceklerdir. Nihayet ben onlar grp tandm zaman onlar benim nmden ekilip gtrlrler. Ben: Onlar benim sahblerim! derim. (Allah tarafndan vazfeli melek) bana: Sen onlarn, Senden sonra (havzdan mahrmlua sebeb olacak ma'siy etlerden) neler meydana getirdiklerini bilmezsin! der". 164-.......Bize Muhammed ibn Mutarnf tahds edip yle dedi: Bana Eb Hazm tahds etti ki, Sehl ibn Sa'd (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben sizin havz banda ncnzm. Benim yanma gelen ondan ier, ondan ien de ebediyyen susamaz. Ve muhakkak benim yanma birtakm kavimler gelecekler ki, ben onlar tanrm, onlar da beni tanrlar. Sonra benimle onlarn arasna bir perde konulur". Eb Hazm yle dedi: Ben bu hadsi kendilerine tahds ederken bunu benden en-Nu'mn ibnu Eb Ayya iitti de: Sen bu hadsi Sehl'den bu ekilde sylerken iittin mi? diye sordu. Ben de: Evet bylece iittim, dedim. Bunun zerine en-Nu'mn: Ben Eb Sad el-Hudr zerine ehdet ediyorum ki, muhakkak ben de ondan bu hadsi iitmiimdir. O bu hadste unlar da ziyde ederek, Peygamber'in yle buyurduunu sylyordu: "Ben; Onlar bendendirler, derim. Bana: Sen onlarn Sen'in ardndan neler ortaya kardklarn bilmezsin, denilir. Ben de: Benden sonra dnde deitirme yapanlar uzak olsunlar, uzak olsunlar! derim". bnAbbs: "Suhkan", "Bu'den( = Uzak olsunlar)" ma'nsma-dr. "Sahkun", "Badun( = Uzak olun)", "Sahakahu" ve "Esha-kahu", "Eb'adehu", yn "Onu uzaklatrd" eklinde sylenir, demitir [153]. Ve Ahmed ibnu ebb ibn Sad el-Habat yle dedi: Bize babam ebb, Ynus ibn Yezd'den; o da bn ihb'dan; o da Sad ibnu'1-Mseyyeb'den tahds etti ki, Eb Hureyre yle tahds ederdi: Raslullah (S) yle buyurdu: "Kyamet gn benim yanma sahbt-lerimden bir zmre gelecek de onlar benim havzmdan geri dndrlp koyulacaklardr. Ben de: Y Rabb! (Onlar benim) sahblerim! derim. Senden sonra onlarn ne bid'atler ortaya karm olduklar hakknda Sen 'in hibir ilmin yoktur. Muhakkak onlar arkalar zere dnp gerisin geri dnden kmlardr, buyurur". 165-.......Sad ibnu'l-Mseyyeb, Peygamber'in sahblerinden yle tahds ediyordu: Peygamber (S) yle buyurdu: "Havz bana sahblehmden birtakm adamlar gelecekler de havzdan uzaklatrlp koyulacaklardr. Ben de:
1563 / 2483

buhari

Y Rabb! Onlar benim sahblerimdir! derim. Bana: Sen'in ardndan onlarn (dnde) kardklar bid'atler hakknda Sen'in hibir bilgin yoktur. Onlar arkalarna dnp gerisin geri dnden km kimselerdir, buyurur". uayb, ez-Zuhr'den syledi ki, Eb Hureyre, Peygamber (S)'den "Yuclevne{ Uzaklatrlrlar)" lafzyle tahds ederdi. Ukayl de "Yuhallene" eklinde hemzeli olarak sylemiir. ez-Zubeyd de ez-Zuhr'den; o da Muhammed ibn Al'den; o da Ubeydullah ibn Eb Rfi'den; o da Eb Hureyre(R)'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere bu hadsi byle rivayet edip sylemitir.
166-.......Bana Hill ibn Al, Atibn Yesr'dan; o daEb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) yle buyurmutur: "Ben (havz banda) dikilip durduum srada bir zmre grrm. Nihayet onlar tandm zaman benimle onlar arasndan bir adam (bir melek) ortaya kt da onlara: Geliniz! dedi. Ben ona: Bunlar nereye gtryorsun? dedim. Melek: Vallahi cehneneme gtryorum! diye cevb verdi. Bunlarn hli, gnh nedir? dedim. Melek: Bunlar Sen 'in ardndan klar zerine dnp (dnlerine) arkalarn evirerek irtidd ettiler! dedi. Sonra ben havz banda bir zmre daha grdm. Nihayet onlar tandm zaman yine benimle onlar arasndan bir adam daha ortaya kt da bu toplulua: Geliniz! dedi. Ben ona da: Bunlar nereye gtryorsun? diye sordum. Vallahi atee gtryorum, diye cevb verdi. Bunlarn gnh nedir? dedim. Melek: Sen'den sonra bunlar klar zerine dnp dnlerine arkalarn evirerek gerisin geri dnden kmlardr! dedi. Ben bu havza yaklap da geriye evrilenlerden hikimsenin cehennemden kurtulacam sanmyorum. Ancak obansz yolunu aran deve srsnden yolunu bulanlar misli bunlardan da (tek tk) cehennemden kurtulanlar olabilir!" 167-.......Bize Enes ibn Iyd, Ubeydullah'tan; o da Hubeyb,'den; o da Hafs ibn sim'dan; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Raslullah (S): "Evimle minberim arasndaki saha, cennet bahelerinden bir bahedir, minberim de havzimn zerindedir" buyurmutur [154] 168-.......Abdulmelik ibn Umeyr yle dedi: Ben Cundeb(R)'den iittim, yle dedi:Ben Peygamber(S)'den iittim: "Ben havz banda sizin ncnzm" buyuruyordu. 169-....... Bize el-Leys, Yezd ibn Eb Habb'den; o da Ukbe ibn mir(R)'den yle tahds etti: Peygamber (S) birgn dar kp Uhud (harbi) ehdleri zerine lye cenaze namaz klar gibi namaz kld. Sonra (Medne'ye) dnp minbere kt ve (llere, dirilere veda eder gibi bir hutbe yapp) yle buyurdu: "Ben sizin, havz bana ilk ulaannz olacam. Ve sizin hakk yolundaki hizmetlerinize e-hdet edeceim. Vallahi ben u anda muhakkak (cennetteki) havzma bakp gryorum. uhesiz bana Arz 'in haznelerinin anahtarlar yhud: Arz'n anahtarlarverilmitir. Vallahi ben, benden sonra sizin zerinize mriklie dnmenizden korkmam. Lkin ben sizin bu hazneler (yhud dny) hususunda birbirinizle nefsniyet yarna giriip didimenizden korkarm" [155].
1564 / 2483

buhari

170-.......Bize u'be, Ma'bed ibn Hlid'den tahds etti. O da Harise ibn Vehb'den yle derken iitmitir: Ben Peygamber(S)'den iittim: Ve kendisi havz zikretti de: "(Onun bykl) Medine ile San' arasndaki saha gibidir" buyurdu.' Ve bnu Eb Adiyy, u'be'den; o da Ma'bed ibn Hlid'den; o da Hrise'den: Onun Peygamber'den iittiini ve "Onun havz, Me-dfne ile San ' arasndaki mesafe sahas kadardr" dediini ziyde etmitir. el-Mustevrid, rvye: Sen ondan "Kaplar" sylediini iitmedin mi? dedi. Rv: Hayr, diye cevb verdi. Bunun zerine el-Mustevrid: "Orada yldzlar gibi kaplar grlr" dedi [156]. 171-.......Esma bintu Eb Bekr (R) yle demitir: Peygamber (S) yle buyurdu: "Ben havz banda olacam. Hatt sizden bana gelmekte olanlar gzetlerken, benim nmde birtakm insanlar yakalanacak. Bunun zerine ben: Y Rabb! (Onlar) benden ve benim mmetimdendir, derim. (Buna cevaben:) Sen onlarn Sen 'den sonra neler yaptklarn bildin mi? Vallahi onlar Sen 'den sonra ayak topuklar zerinde dnmekten hi mi hi ayrlmadlar, denilir". Rv dedi ki: Abdullah ibn Eb Muleyke: Y Allah! Biz topuklarmz zerinde dnmemizden yhud dnimizden fitnelere uratlmamzdan Sana snrz! diye du ederdi. "Al a'kaabihim yenkisn", "Topuk zerinde geriye dnyorlar" demektir. Bir rivayette yetteki gibi gelmitir: "Fe kuntum ala a'kaabkum tenksn" (ei-Mu'minn: 66) "Topuklarnz zerinde geriye dnyordunuz" demektir.

[1] er-Rikaak, "Rakk'"m cem'idir. "Raktk", "Rikkaf'ten alnm bir sfattr, yufka eye denir. "Rikkat", efkat ve merhamet ma'nsmadr ki, kalb inceliinden meydana gelen sevgidir. Rikkat ile Dikkat bir ma'nya olmakla beraber, aralarnda yle bir fark da vardr: Rikkat, derinlii i'tibriyledir ki, yufkalk ta'br olunur; Glzat, yn kabalk mukaabili kullanlr. Mesel "Fulnn kalbi rakktir" dediimizde, kat yrekli deildir, yufka yreklidir demek olur. Dikkat de etraf ve eni i'tibriyledir ki, bundan da incelik'le ta'br olunur. Mesel "Fuln dikkatli nazar sahibidir" dediimizde, ince ve etrafl grl, demi oluruz. Bu bilgilere gre "Kitbu'r-rikaak", kalbde bir nevi' yufkalk ve incelikler meydana getirecek zellikteki hadsleri toplayan kitb demektir. [2] Bu hadsteki iki ni'met, shhat ve fer'dir. Hakkaten insanlarn derin bir gaf letle devam edip gidecek sand, fakat gnn birisinde uup gittiini grerek aldand iki byk ni'mettir. Beden sal btn ilerin yaplmas, btn vazifelerin grlmesi ancak kendisiyle mmkin olan hereyin ba ve dayana bulunan en byk bir ni'met olduu bhesizdir. Salk olmadan ne dnyev, ne uhrev hibir i tam yaplamaz. Fera: Bir iten meguliyeti terk ile kurtulup bo olmak ma'nsnadr. Dn ve hayt almalar iin bo vakit demektir. Bu zaman frsatnn ne byk bir ni'met olduunu haylazlar deil, alma shibleri takdr eder. Bu iki ni'metten istifde edememek, yufka yrekle ve kalb inceliiyle acnacak hllerdir. [3] Bu iki parantez arasna aldmz mutbaat, bunu ta'kb eden hadsten sonra yazlmtr, fakat yeri buras gibi grnyor. Bu hadsin bir rivayeti Ensr'm Menkabeleri blmnde de gemiti. Raslullah bu beyitleri okuyarak zorluk ve yorgunluk iinde hendek kazmakta alan
1565 / 2483

buhari

sahbleri evklendirip yorgunluklarn hafifletmeye alrd. [4] Bu mutbaat, bz Buhr nshalarnda var, bzlarnda yoktur. Telvh sahibinin dedii gibi, bunun burada bulunmas, uzun bir dnmeye muhtc olur. Onun iin bzlar bunun buradan drlmesi lzmdr, demilerdir. [5] Dny hayt, yn hiret kazanc iin sarf edilmeyen, bekaa lemi ni'metleri-nin kazanlmasna vsta klnmayan fn hayt, srf ocuklar aldatan ve yorgunluktan baka netcesi olmayan u hllerden ibarettir:... Dny hayt, aldanma metndan baka birey deildir... Ancak Sad ibn Cubeyr'den rivayet edildii zere aldanma met olmas, hiret talebinden alkoymas cihetiyle-dir. Amma Allah'n rdvnna ve hiret taleblerine vesle edinilmesi i'tibriyle ne gzel meta', ne gzel vesledir. O hlde insan olanlar, dny-haytm geici zevklerine kendilerini kaptrmayip, sonundaki o firak ile bir taraftan o iddetli azab, bir taraftan da o mafiret ve ndvn dnmeli de yalnz azb korkusuyle deil, o mafiret ve ndvna lyk bir ne'e, bir ak ve mahabbetle hiret iin almal, o byk murada ermelidir (Hakk Dni, VI, 4750-4752). Bu yet asl dnyy deil, dnynn kt taraflarn zh etmekte, onlardan kanlmasn tavsiye etmektedir. nk dny da, dnyda olanlar da bouna yaratlmamtr (el-Mu'minn: 115; Sd: 27). Hayt, ni'metlerin asldr (el-Bakara: 28). Dny hayt ktlenmi deildir. Ktlenmi olan, onu Allah'a ve Peygamber'e itaate, gzel amellere sarfetmemek, hireti insanl unutup srf dnyya ve dnynn fenalklarna tapmaktr (Mel-i Kerm). [6] Hadsten maksad, cennette az mikdr yerin dnydan ve dnydaki hereyden daha hayrl olduudur. nk cennet bak, dny ve iindekiler fnidir. Onun iin hayt, hireti kazanma yolunda harcamahdr. [7] Bu hads dima hatrda tutulmaya, hatt levha yaplp dima gz nnde bulundurulmaya lyk son derece kymetli bir hayt dstrudur. bn Umer'in tavsiyesi de bu hadsin en gzel bir tefsiri mahiyetindedir. el-Hkm de bn Abbs'tan u hadsi rivayet etmitir: Peygamber (S) va'z ederken, bir adama hitaben yle buyurdu "Be eyden evvel be eyi ganimet bil: htiyarlndan nce genliini, hastalndan nce saln, fakirliinden nce zenginliini, megllnden nce bo vaktini, lmnden evvel haytn!" nk akll olan kimse, akama girdii zaman sabah beklemez; sabaha girdii zaman da akam beklemez, fakat bunlardan evvel ecelinin kendisine erieceini dnr de lmnden sonra faydasna kavuaca ileri yapar, salk gnlerinde iyi ilere koar. Zr hastalk anszn gelir de onu amelden men' edebilir... u szleri syleyen ne kadar gzel sylemitir: z hebbet nyhuke fetenimb Fe-inne li klli hfkahn sknu Ve l taM ani'l-ihsni fih Fe m tedi's-sukne meta yekunu z zafiret yedke feltuhassr Fe-inne'd-dehre detuh yeknu (= Rzgrn estii zaman onu ganimet edin. nk her hareket edenin sknu vardr. Sakn onda ihsandan gfl olma, zr sen sknu ne zaman olacak bilmezsin. Ellerin zafere ulat zaman kusur yapma, nk dehrin detidir, hainlik yapar.) (Kastalln) [8] Balktaki bu yetler, yaradl srrndan habersiz olanlarn srf dnyya ynelik emellerinin ve bunlarn ktlk ve boluunun delilleridir. [9] Buhr bunu byle Al'nin sz olarak getirdi. Bunu bnu'l-Mubrek ez-Zhd de birok
1566 / 2483

buhari

yollarla tsml ibn Eb Hlid'den, Zubeyd'den, mir oullan'ndan olan bir adamdan rivayet etmitir. bn Eb eybe ve Hlye'de Eb Nuaym da bunu rivayet etmilerdir. Eb Nuaym'm rivayetinin ba tarafnda unlar vardr: "zerinize korktuum eylerin en korkuncu hevya uymanz ve tulu emeldir. Hevya uymak, Hakk'tan men' eder. Emel uzunluuna gelince, o da insana hir eti unutturur. Dikatedin! Dny arkasna dnerek gitti... dedi". Hakimlerin bzs da Al'nin bu sznden olarak: Dny arkasna dnp gidicidir, hiret ise gelmektedir. Dnp gitmekte olana ynelip de gelmekte olana arka dnen kimseye hayret olunur! demitir... (Kastalln). Biz Hz. Al'nin bu byk ve hikmetli szn el-Bakara: 96. yetinden sonraya almak suretiyle kk bir yer deiiklii yaptk. Emel ve rec hakknda gzel bir aklama: Hakk Dni, V, 3579'da vardr. [10] Peygamber'n bu hadste anlatt izgilerini sarihler eit eit zh etmilerdir. [11] Bunlardan en uygun sanlan resim, yledir: Peygamber kaz-kader, tabi lm, zamansz lm gibi karmak mes'eleleri en sde zihinlere de yaklatrmak iin izgiler ve resimlerle tasvir edip anlatmtr. Emel, uzun mr ve bol mal gibi nefsin holand eyleri mdlenmektir ki, Trke'de "Ummak" ta'br olunur. Ma'nca emele yakn olan "Temenni" ve "Rec" ta'brleri de vardr. Bunlar arasnda bz farklar vardr: Emel, bir kiinin meydana gelmesi mmkin olan eyi elde etmek istemesidir. Meydana gelmeyince kii o arzu ettii eyi temenni eder, demilerdir. Rec da gnln sevdii bir eye mstakbelde hsl olmas iin-taklmasdr. Dilciler "Temenni" ile "Rec" arasnda yle bir fark da bildirirler: "Temenni", sahibine tenbellik verir ve arzusunun meydana gelmesi iin cidd bir ehemmiyetle almaz. "Rec" sahibi ise, bunun aksine, maksadnn husul iin alr. Bu bakmdan "Rec", sahibi iin bir fazilettir, vlmtr. "Temenni" ise emel gibi ktlenmitir. Hayr f etmeye, maiet te'mn etmeye ynelik emeller hayrl emellerdir. Bu nevi' hayr emellere aykr olan emeller ktlenmitir. Bz hakmler: Bu nevi' uzun emeller akl ypratr, dni bozar, kanati giderir, demilerdir. her taraftan kuatmakta olan bu kare eklindeki izginin ondan darya doru uzanan izgiden daha yakn olduunda hi bhe yoktur. Bu hads dah insanolu uzun emel ile yaarken, gnn birinde kendisine en yakn olan ecelin penesine dtn tasvr etmektedir. [12] Bu yet, gafil yaayan, hlini ve gidiini dzeltmeyen kimseler iin bir tevbh, yn azarlamadr. Bu azarlamann uzun yallar hakknda daha da byk olaca bhesizdir. Tecrbe zaman dah ta'br olunan bu mddeti yaayan bir kimse iin Ya-ratan'm bilmekte zr kalmamtr. Bu mddet hakknda muhtelif rivayetler gelmitir: Altm, krkalt, krk, bul ya, yirmi. Yirmiden altma kadar denilmi ise de hakikatini Allah bilir. Buldan sonra her vefat eden hakknda bu mddet tahakkuk etmi demektir. Altm, Peygamber'den rivayet edilmi olduu zere a'zamsi demektir. Yn bundan sonra kfre hi ma'ziret kalmyor demektir (Hakk Dini, V, 3994) Bu satrlarn niz yazar Mehmed Sofuolu 25 Mart 1984/24 Cumda'l-hir 1404 trihinde altm yan tamamlayp altmbir yan ilemektedir. Yce Allah'tan u niyazda bulunur: "Ey Rabh'im, bana ve ana-babama ltfettiin ni'metine kretmemi ve (geri kalan mrm iinde) Sen 'in raz olacan iyi iler yapmam bana ilham et. Rahmetinle beni de slih kullarnn arasna sok! (en-Neml: 19). [13] Allah' bilmek, dn ve dnyev hayr ve saadet yollarn renmek iin tecrbe zaman demek olan bu mddet, bu hadste altm ya olarak snrlandrlmtr ki, artk bu yaa varan
1567 / 2483

buhari

kimsenin kusurlar hakkndaki zrlerini Allah reddediyor. Bundan sonra ancak tevbe ve istifar etmek ve btn varl ile Allah'a ynelmek yolu ak bulunuyor... [14] Bu Eb Hureyre hadsi ile ondan sonra gelen Enes hadsi de insanolunun mal hrsn ve uzun mr hayl ve temenni etmesini pek gzel belirtmitir. [15] Mahmd ibnu'r-Rab' kk sahblerdendir. Raslullah'm onun yzne su pskrtmesi, be yanda iken olmutu. Bu vak'ay anlatan hadsi Vud' Kitb'nda gemiti. itbn ibn Mlik el-Hazrec, es-Slim, Raslullah'a gelip: Y Raslallah, gzlerimde hayr kalmad, kavmime namaz kldran benim. Mescdlerine gidip namaz kldramaz oluyorum. Gnlm ister ki, bana gelip evimde namaz kdrsan da Sen'in namaz kldn yeri namazgah edinsem! dedi. Raslullah: "tnaahyaparm" dedi... te burada kldrd namaz, bu va'dettii namazdr... [16] Safyyeh", kulun ana-baba, kan-koca, evld, karde gibi sevdii bir kimsesi ma'-nsnadr. Buradaki "htisb" da, sevdii birinin lm zerine, Allah iin sabredip sabrnn ecrini yalnz Allah'tan istemek ma'nsnadir. [17] Bu hitbyle Raslullah sahbleri ve onlarn ahslarnda gelecek nesilleri dnyya ve dny servetlerine an rabet etmekten ve dny maliyle ok megul olup hiret ilerini ihmlden ve dny mal yznden birbirlerine dp ktlemekten sa-kmdrmtr. Bunun bir rivayeti son fkrann farklilyle Cizye'de "Zimmet ehliyle mtreke bb"nda gemiti. [18] Bunun bir rivayeti Cenazeler Kitab, "ehd zerine cenaze namaz bb"nda gemiti. [19] Zekt'ta "Yetimlere sadaka vermek bb"ndaki rivayetin sonunda "Kyamet gnnde bu mal, kendi sahibinin cimriliine ehdet edecektir" ziydesi vardr. [20] Bunlar yemelerde, imelerde genileme ve ok yemeleri sebebiyle semizleyip imanlarlar, semizlik ve imanl severler, onlarn hayt gayeleri byle bol bol yiyip imek ve semizlenmekten ibaret olur. Bunun birer rivayeti ehdetler'de ve Menkbu's-Sahbe'de gemiti. [21] Bu da ayn hadsin baka yoldan bir rivayetidir. Daha sonra gelecek insanlarn ahlk ynnden dklklerini ifde ediyor. [22] Habbb'n her hadsteki bu szleri, fetihler ve fetihlerde elde edilen ganimetlerin okluu sebebiyle zenginliklerinin arttm, bunun da bz kimseleri megul edip hiret yolundan alkoyduunu, hiret saadetlerini eksilttiini aka belirtmektedir! [23] O hlde sakn dny hayt sizi aldatmasn... Dnyya dalp da uhrev vazifelerinizi unutmayn, dny iin hiretinizi feda etmeyin. nk genlik uup ihtiyarlk kt gibi, dny her ne olsa bir r'y gibi gelir geer; hiret ebed olmak zere gelir atar. Ve sakn o ok aldatc eytn sizi Allah ile de aldatmasn... Yn Allah Kerm'dir, Allah Gafr'dur, Rahm'dir, Allah hereye vekl-dir diyerek gnhlara, tenbelliklere, sefhetlere sevketmesin... Fi'1-vki' Allah yledir. Fakat yledir diye aldanmak, Allah saygsn duymamak, izzet ve cellini hesaba almamak, Allah'n kaabn tanmamak gibi br cinayet ve ayn zamanda Allah'n mn ile alan slih kullarna va'd edilen ni'metlerden mahrumiyettir. nk kfr ve kfrn edenlere iddetli azb, mn ile slih amellere alanlara mafiret ve byk ecir vardr (Hakk Dni, V, 3975). [24] Hadsin bala uygunluu, bu "Aldanmaymz!" fkrasmdadir. Bu hadsin birka rivayetini Mslim de Tahret'te getirmitir. [25] Yn ez-Zehb, zy'n fethasyle gitmek, gemek; zy'n kesresiyle ez-Zihb ise yamur ma'nsmadr. [26] Bunun bir rivayeti Maz'de de gemiti. Bunun bz rivayetlerinde "yi kullarn ruhlar
1568 / 2483

buhari

birer birer kabzolunur..." lafzyle, yine bzlarnda "Hufle" ve "Husle" lafzlaryledir. Slih kullarn bu fn hayttan birer birer ekilip gitmeleri ve deersiz insanlarn ok olmas, kyametin yaklamas almetlerinden olduu bildirilmitir. [27] "Mallarnz ve evldlarnz bir fitnedir"; yn sizi meftun edip birtakm zahmetlere ve gnhlara sokmaa sebeb olan ve birtakm hayrlardan, tatlerden alkoyun bir ibtil ve mihnettir. Hlbuki byk ecir Allah kalndadr. Onun iin Allah mahabbetini, Allah zikr ve tatini mal ve evld mahabbetine dah tercih etmeli, mal ve evld kayglaryle urarken Allah iin ibdet ve tati bozmamaldr (ffakk Dni, VI, 5037-5038). [28] Bunun bir rivayeti Cihd'da, "Gazvede nevbetilik bb"nda gemiti. Hads, mal ve menfaat dkn hrsl kimselerin rh hllerini ifde etmektedir. Hadsin son fkrasn te'yd eden bir yet meali udur: '"ilerinden sadakalarn taksimi) hususunda seni ayplayacaklar da var. nk eer ilerinden kendilerine verilirse holanrlar. ayet yine kendilerinden onlara (diledikleri ey) verilmezse, derhl kzarlar" (et-Tevbe: 58). [29] Hadsin "Mal fitnesinden saknlmas" balna uygunluu aktr. slm Dni mal kazanmaktan ve ihtiy zaman iin mal biriktirmekten men' etmi deildir; bil'a-kis bunu tevik etmitir. Zenginlik ve fakirliin, shiblerinin hl ve hareketlerine gre iyi ynleri de, kt ynleri de olabilmektedir. Zenginliin fena yn bu hadste bildirildii zere, ihtiras derecesinde insanlk faziletine engel olan nev'idir. Allah'a kul olma yerine altn, gm ve dier mallara kul kle olacak derecede hrsla zenginliklere balanmak, insanlara ve Allah yollarna harcamay brakp serveti kendini ebed klacakmasna doymaz ve a gnll yaamaktr... Bu hadsteki "Altn, gm ve deerli elbise kulu " ta'bri, bu servetlere, zd kabul etmez bir kle gibi balanan, hayrdan, itima yardmdan uzaklaan ihtirasl kimsenin vaziyetini en bel bir uslb ile tasvir etmektedir!... [30] Bu bn Abbs hadsi, rivayet yollan ok olan hadslerdendir. Buhr bu bbda be yol ile bn Abbs'tan, bnu'z-Zubeyr'den, Enes ibn Mlik'ten getirmitir. Mikt erhinde yle dedi: Bunun ma'ns yledir demek mmkin olur: Adem olu mal sevgisi, mal kazanmaya alma sevgisi ve bundan doymama zerine c-bllendirilmitir. Ancak Allah'n koruduu ve bu cibilleyi nefsinden izleye muvaf fak kld kimseler mstesnadr; bunlar da ne kadai azdr. "Allah tevbe edenin tevbesini kabul eder" szn unu bildirmek iin tam yerine koydu. Bu zikredilen cibillet ktlenmitir, gnh yerinde cridir; bunun izlesi mmkindir, lkin bu da Allah'n muvaffak klmas ve dorultmasyle olur. Bunun benzeri Yce Allah'n "Kim nefsinin ar cimriliinden korunursa, ite onlar felah bulanlarn t kendileridir" (el-Ha$n 9; et-Tegbun: 16). Burada ince bir nkte de udur: dem olunun zikrinde onun topraktan yaratldna ve tabmda ondan bir kabza, yn tutma olduuna, bunun izlesinin de Allah'n tevfk bulutlarndan yadrmasyle mmkin olup semere vereceine aret vardr... (Kastalln). [31] Bu et-Teksr Sresi de ok mal toplama hrsn daha bel bir uslbla ktledii iin, sahbler "Lev kne... " sznn, Peygamber'in sznden olup, Kur'n olmadn bildiler... [32] ...te byle ehevt mahabbetini pek gzel birey zannetmeleri, kendilerini her fenala srkler. Bunlara byle mahabbet ise grnd gibi gzel birey deildir. Bunlarn emel gayesi edilmeye deerleri yoktur. Nihayet bunlar alak bir hayt me-tdr. "nsan brakr hepsini hn-i seferinde" Dnp dolap varlacak, emel gayesi edinilecek ey bunlarda deil, Allah ya nindadir ki, bu dny haytndan geilip Allah'a varld zaman erilir. O ehevt, . dny hayt geirmek zere verilmi, vsta olmak i'tibriyle Allah tarafndan birer ni'met iseler de, bu alak hayta ve bunun met olan ehvetlere mahabbet etmek ve bu yzden Allah yanndaki hsn met feda
1569 / 2483

buhari

eylemek ne kadar budalalktr, ne kadar alaklktr!... (Hakk Dni., II, 1052) [33] Umer'in bu duasn ed-Drakutn, Mlik'in Garibeleri Kitb'nda; sml ibn Eb Uveys'ten; o da Mlik'ten; o da Yahya ibn Sad el-Ensr yolundan rivayet etmitir. [34] Hadsin birer rivayeti Vasiyetler'de ve Bete bir'de de gemiti: Yksek el, dima veren eldir; alak el de verileni almak iin daha aada alan eldir. Bu, eskimez tslm dstrlardandr. [35] Bu hads de hakkaten iyi dnenlerde kalb incelii ve uyanma meydana getirecek yce ve ok kuvvetli szlerden biridir! [36] Bundan anlalan udur ki, dnyda insanlar amelde msabaka ve imtihan iin yaratlm olduklarndan, her amelin zerine sabit olacak iyi ve kt bir semere vardr. Her alan sa'y ve ameli mukaabilinde muhakkak bir semereye erer. ''Muhakkak sa'yigrlecek" (en-Necm: 40) demek olur ki, bu semere, kendi istedii murad kadar olmasa bile herhalde amelinin deerinden de aa olmaz... Ve herhangi bir amelin asl semeresi, Allah katnda ona tertb ve takdr edilmi olan neticesidir. En byk hakk da bundan sahibinin gzetmi olduu maksad ve gayeyi gememektir. Onun iin en byk murdlar fn olan dny hayt ve znetinden ibaret bulunanlarn amellerinin ecri de dny haytndan ileri gemez, bkyta ermez. Bunlar, maksad ve niyetlerine gre, sa'y ve amellerinin btn mkfatn dnyda alm tketmi bulunurlar... nk dny hayt zten fn olduundan, onu tutmak veya tezyn etmek iin ne yaplsa botur. Ecel gelince hepsini siler sprr. Allah'tan bakas fn olduundan, Allah iin yaplmayan her amel de btldr {Hakk Dni, IV, 2771-2772). [37] Hads, bz ziyde ve noksanlarla stikraz ve sti'zn'da ve daha baka yerlerde geti. Mslim de Zekt'ta getirdi. [38] Buhr burada hads ilminin hrika inceliklerinden bzlarn ortaya koymaktadr. Allah ona bu derin ve ihatal ilmine karlk byk mkfatlar ihsan eylesin (mn)! [39] Fsik, fkndan, gnahkr gnhndan tevbe etmek suretiyle temizlendikten y-hud Allah haklar ile kf haklarndan dolay mukadder olan azab ekerek temizlendiklerinden sonra cennete girecektir, denilmi oluyor. Yn byle byk gnhlar, m'minin sonunda cennete girmesine mni' olmaz demektir. [40] Bu hadsin bir rivayeti stikrz'da gemiti. [41] Bu hadste "Mal"a "Araz" denilmesi, sahibine sonradan geldiinden dolaydr. nk bir zaman nz, sonra da zail olur. [42] Bundan murd, Allah'n kendisi iin taksim ettiine raz, fakirliin skntlarna sabredici, kendisinden Allah' gcendirecek hibir sz ve fiil kmayan, kazanmay terketmeyen, dilenmekle de hi uramayan ffetli fakirdir. Yoksa maksad, fakrliin mutlak olarak zenginlikten hayrl olduu deildir. nk insan trl skntlara, borlara ve hatt gnhlara drecek olan fakirlikten, Raslullah, Allah'a snmtr. [43] Raslullah'm burada vd fakr de iffetli, sabrl, ahlkl, drst bir kimse ve ilk mslmnlardan bir mchid idi. [44] Hads metnindeki "Nemre" kelimesini Kurtub, cariyelerin giydii; Sa'leb de yal kadnlarn giydikleri izgili bir sevb diye tefsr etmilerdir. Buna gre bu bez, Mus'ab ibn Umeyr'in bir koca-kar libsn giyecek derecede fakirlik ve ih tiy iinde geen fedakr haytn daha bel ifde eden bir husus olmutur. Hlbuki Mus'ab, Mekke'de servet ve ni'met iinde idi. Hicret edince fakrlie dmt. Bu hadste Mus'ab'n fazileti ve onun bu fakrliiyle beraber, hiret sevabndan hibirey eksilmedii hakikati vardr. Bunun bir rivayeti Cenazeler
1570 / 2483

buhari

Kitb'nda da gemiti. [45] Fakirlerin cennette ounluu oluturmas yle tevch edilmitir: Birok ma'-siyetleri ilemeye sevkeden maldr, maln verdii azgnlktr. Dnyda maldan mahrum fakirler ounlukta olduklarndan, dnyda dn vazifelerine bal bir hayt yaayan fakrler cennette ounluu tekil etmilerdir... Kadnlarn cehennemde ounluu oluturmalar ise, kadnlarn tab'an erkeklerden asabi olmalar, znete ve dny gsteriine dkn bulunmalar, ekseriyetle kocalarna kar isyanc ve nankr olmalar gibi sebeblere balanmtr. [46] Bu hadsler, btn Arabistan'a hkim olmu ve en mkemmel bir idare kurmu devlet bakan olarak vefat eden Peygamber'in evinde yaanan mtevaz' hayt gstermektedir. Bylece hadsler bala uygun olup, bz hllerde fakrliin terch edildiine ve fazletine dellet etmilerdir. [47] Hads, metnin bandaki "llhu'llez" lafzndaki hemzenin yemn vv' ma'-nsna oiduu, Hafz Eb Zerr'den Ynniyye nshasnda naklolunmutur. [48] Suffa ehlinin eve gelen mikdr bildirilmemitir. Bzlar yetmiten fazla olduunu rivayet etmitir. Bihr, Namaz Kitbi'ndaki hadste Suffa ehlinin kadrosu yetmi olduunu, Eb Hureyre'den rivayet etmitir. Hlye'dt yze yakn bir say bildiriliyor. Bu konuda en isabetli sz Eb Nuaym'n, Suffa ehlinin muayyen bir kadrosu olmadna dir rivayetidir. Suffa ehli, mescidin bitiiinde "Suffa" denilen bir sundurmada oturup, hazarda Kur'n ile, seferde rihd ile megul olduklarndan, hlin gerektirmesine gre saylar bazen artar, bazen eksilirdi. [49] Raslullah'm glmsemesi, Eb Hureyre'nin "Bana st kalmayacak" sanarak endelenmesindendir. [50] Raslullah'm burada hamdetmesi, az ste Allah Tal'nn ok bereket ihsan buyurmasndandr. Bu hadste, Peygamber'in ve sahblerinin yaaylarnn nasl olduunun en gzel beyn vardr. Bu hadsin bir ksm ksaca Isti'zn'da geti. Sonra onu burada Eb Nuaym Fadl ibn Dukeyn'den yalnz olarak uzun metinle tekrar etti. Bunu Tirmiz, ez-Zuhd'de; Nes de er-Rkaak'ta rivayet etti. el-Kirmn yle dedi: "Hadsin yarsndan bir mikdrn'' szyle Buhr, Taamlar Ktb'nda Ysuf ibn s yolundan zikrettii hadse dayanmtr. O, bu hadsin yansna ya kndr... Bylece hadsin hepsi msned olur... Bu hadste dnp karabilecekler iin birok fideler vardr (Ayn). [51] Esed oullar, Peygamber'in vefatndan sonra dnden km, o srada peygamberlik iddia eden resleri Tuleyha ibn Huveylid el-Esed'ye tbi' olmulard. Eb Bekr zamannda Hlid ibn Veld kumandasnda gnderilen ordu ile tenkil edilmiler, geri kalanlar da slm'a dnmlerdi. Bunlarn ou Kfe'de oturmay tercih etmilerdi. Bunlarn bakanlar, Sa'd ibn Eb Vakkaas Kfe vlsi bulunduu srada Umer'e, dn ve ibdet ileri hakknda birtakm ikyetlerde bulun mu ve valilikten azledilmesine sebeb olmulard. Sa'd ibn Eb Vakkaas, hadsteki bu serzenilerini bu vak'a rerine sylemitir. Bu hadsin bz rivayetleri Sa'd'n faziletleri ile Et'ime'de de gemiti. Mslim de bunu kitabn sonunda getirmitir. [52] Hz. ie'den gelen bu alt hads ve dierleri, Peygamber'in ve ailesi ferdlerinin yaaylarndaki sadelii; dny lezzetlerinden uzak, lmeyecek derecede az yeme ve ime suretiyle hayt srdklerini en gzel ekilde belirtmektedir. Hlbuki Peygamber ve ailesi ferdleri, isteseydi bundan daha bol beslenme ve yksek yaama yapabilirlerdi. [53] el-Kt:... Bedeni tutacak mikdr, yn insan bedeni kendisiyle lm kapatp yaamasn
1571 / 2483

buhari

srdrecei gda demektir. [54] Bu hadsler gerek ibdet ve tatlerde ve gerek dier her trl alma ve hareketlerde ifrat ve tefritten saknp, orta yolu tutmann, i'tidli olmann fazleti-ne ve sevimliliine dellet etmektedirler. Doru yolu tutmak ve i'tidli olmak, m'minin hi deimez hayt dstrlar olmaldr. [55] Bu hadslerin bz rivayetleri daha nce Oru ve Namaz Kitblar'nda gemiti. Bala delletleri meydandadr. ktisd, lgatte "Amelde i'tidl" demektir ki, "Kasd"dan alnmtr. nk matlbunu iyi tanyan bir kimse, onu hi eilip bklmeden, istikaamet zere kasdeder. Maksdunun mevzii ve mevkiini bilemeyen ise, tahayyr iinde kalr. frat ve tefrit ile kh saa, kh sola bocalar, abalar durur. te bu sebeble iktisd, maksda gtren amel demek olmutur. Ml ilerdeki ktisd'm da ess budur... (Hakk Dni, II, 1736). [56] Bu hadsin bir rivayeti Namaz Kitab, "mma doru gz kaldrmak bb"nda gemiti. Bunda namaz klan kiiye, gzleri nnde cennet ve cehennemin misllerini getirmesi ve bylece eytnn hatrlatmasndan meydana gelecek fikirlerden korunmas tenbhi vardr... Balk ile hads arasndaki uygunluk, bu bakmdandr. Bu babn hadslerinin ou tekrar edilmitir, bzsnda dieri zerine ziyade de vardr (Kastalln). [57] Ey kitb ehli, siz hibirey zerinde deilsiniz"; yn diyanetiniz yok; dn nmn verdiiniz, gittiiniz yol birey deildir. T ki Tevrat', ve Inctl i ve Rabb'-inizden size indirilenlerin hepsini -ki Kur'n ve Kur'n'n bu yeti de bu cmledendir- ikaame edesiniz, bunlara hakkyle riyet edesiniz. nden geleni sonradan gelenin tasdikinden geirerek, mecm'unun hslna gre Allah'n ahid-lerini ve akidlerini tanyp f edesiniz. te o zaman bir ey zerinde bulunmu, bir dne shib olmu olursunuz. Yoksa bu gidiiniz dinsizlikten, yolsuzluktan baka birey deildir.. (Hakk Dni, II, 1738). [58] Hadsle yet arasndaki mnsebet u bakmdandr: yet "ndirilmi olan Kitabn" iindekilerle amel etmeyene, kurtulu hsl olmayaca ve emredilen amelleri ilemeksizin kuru kuruya olan midinin ona fayda vermeyeceine dellet etmektedir. Korkmakla beraber mdli olmak ma'nsn ifde eden bir yet: "Onlarn taptklar da, hangisi Rabb 'terine daha daha yakn (olacak) diye ves-le arayp duruyorlar, O 'nun rahmetini umuyorlar, O ''nun azabndan korkuyorlar. nk Rabb'inin azab korkuntur" (el-isr: 57) [59] Umer'in bu szn Ahmed ibn Hanbel Zhd Kitb'nda, Muchid'den sahh bir senedle rivayet etmitir. Ma'lm ki, sabr, nefsin iyi bir i yapmak veya fenalktan kanmak iin acya, meakkate tahamml kuvvetidir. Balca iki olarak dnlr1: Birisi elem ve klfete sabrdr ki, bununla tat ve muchedenin ve gzel amellerin meakkatlerine tahamml olunarak yksek himmet shiblerinin nail olduklar baarlara erilir. Birisi de lezzet ve ehvetlere kar sabrdr ki, bununla da nehyedilen-lerden ve ho grnp de sonu fena olan aldatc, tehlikeli, maddeten ve ma'-nen zararl eylerin zararlarndan saknlr, korunulur... Sabrn derecesi hususunda ftr kaabiliyetin bir hkm bulunduu reddedilmemekle beraber, terbiyenin, i'tiydm, azim ve irdenin ve onun iin de mnn ehemmiyeti ok byktr... (Hakk Dni, VIII, 6081-6082). [60] nk sabr, btn ahlk gzelliklerini toplayan gzel bir melekedir. [61] Hadsin bala uygunluu, Peygamber(S)'in Allah'n bunca ni'metlerine kar kr iin ayaklan iinceye kadar tatin zorluuna sabr etmesidir.
1572 / 2483

buhari

[62] yetin devam yledir: "Kim Allah'a korunursa. Allah ona bir k yeri ihsan eder. Onu hatr ve hayline gelmeyecek bir cihetten de nzklandmr. Kim Allah 'a gvenip dayanrsa, O, kendisine yetiir. bhesiz ki, Allah emrini yerine getirendir, Allah herey iin bir l ta'yn etmitir" (et-Talk: 2-3). [63] Ayn, Rab' bn Huseym'in bu tefsriyle "Kim Allah 'a gvenip dayanrsa o ken diine yetiir1* kavlini aklamak istemitir, demitir. Hakkaten bu sz her iki yetin de tefsiri olabilir. [64] Hadsin uzunca bir rivayeti Tbb'da, 42. Bb, 67. hadste; ksa bir rivayeti Peygamberler Kitb'nda gemiti. Tbb'da getii yerdeki 71. haiyede bu hads hakknda bnu'l-Kayym'dan gzel bir te'If de nakletmitik. [65] Hadsin bz rivayetleri Namaz, Dualar, Kader, 1'tism Kitblar'nda da gelmitir. Kle ve kaale: Dedi-kodu demektir. Bu iki kelime, birincisi mehul, ikincisi ma'lm olmak zere ya iki fiildir yhud iki masdardr. Her iki takdre gre erhlerde birtakm lisn bilgiler verilmitir... rih Hattb bunun ilm medlul hakknda: Kle ve kaale, meclislerde, toplant yerlerinde ve insanlarn dillerinde "Fuln hakknda yle denildi, fuln da byle dedi" suretinde meydana gelen fuzl muvverelerdir ki, dnyev ve uhrev hibir cidd fidesi yoktur, demitir. [66] Bundan nceki iki yet yledir: "And olsun insan biz yarattk. Nefsinin ona ne vesveseler vermekte olduunu da biz biliriz. (nk) biz ona h damarndan daha yaknz. Hatrla ki (nsann) hem sanda, hem solunda oturan, onun amellerini tesbt etmekte olan iki de (melek) vardr" (Kaaf: 16-17). Yn her insann sylediini alp zabta me'mr iki melek vardr. fdesini zabteder dururlar... Gerek hayra ve gerek erre dir azndan ne karsa herhalde yannda bir rakb, ne yaptn, ne sylediini gzeten bir murkb hazr. Hibir dediini karmadan kaydederlerken Allah ona her yakndan daha yakndr. O srada insann nefsinde onlarn dah vkf olamayacaklar gizlilikleri bilir, diledii te'sri yapabilir. u hlde meleklerin zabt ve hfz O'nun ihtiycndan deil, kullarn istikbli iin hikmete mebndir... Bu yetin zahirinden anlaldna gre, bu mel