Grensoverschrijdend onderzoek naar luchtverontreiniging Resultaten

INTERREG doet grenzen vervagen

AEROPA
In de grensgemeenten Menen (B), Halluin (FR) en Bousbecque (FR) werden de afgelopen jaren herhaaldelijk verhoogde waarden van dioxines en dioxineachtige PCBs (polychloorbifenylen) gemeten. In Menen overschrijden de dioxine- en PCB-waarden gemeten in deposities (neervallend stof) regelmatig de Vlaamse drempelwaarde. De gemeten PCB-depositie in Bousbecque ligt hoger dan het regionale gemiddelde in de regio Nord-Pas-de-Calais. Bovendien werden er in melk afkomstig uit Bousbecque teveel PCBs gemeten, waardoor deze ongeschikt was voor consumptie. Ondanks herhaalde metingen langs beide zijden van de grens, konden de bronnen van de verontreiniging niet overal gevonden worden. Het onderzoek hierover werd in Vlaanderen en Frankrijk op verschillende wijze uitgevoerd en geanalyseerd, waardoor de resultaten moeilijk te vergelijken waren. Daarom hebben de Vlaamse en Franse partners beslist om samen een onderzoek op te starten naar de bronnen van dioxines en PCBs in de grensregio Menen-Wervik/ Halluin-Bousbecque. Het uiteindelijke doel is om de oorsprong van de verontreiniging te identificeren, in te schatten waar de dioxines en PCBs in de voedselketen terechtkomen en beleidsmakers en bevolking te informeren. De resultaten zouden moeten leiden tot acties om de luchtkwaliteit en uiteindelijk de volksgezondheid te verbeteren. Dit project wordt voor 50% gefinancierd door het Europees fonds voor Regionale ontwikkeling (INTERREG IV France-Wallonie-Vlaanderen) en voor 50% door de projectpartners.

Meetposten
Het project AEROPA (Association of European Regional Organisations against Pollution of the Atmosphere) omvatte maandelijkse metingen op zes meetposten in Vlaanderen en vijf in Frankrijk van juli 2011 tot en met juli 2012. De stalen werden genomen uit neervallend stof (deposities) omdat dioxines en PCBs hoofdzakelijk opgenomen worden via de voeding en weinig via de ademhaling.

Reglementering
Er bestaat geen wettelijke norm voor de depositie van dioxines en PCBs in de lucht. Om de impact voor de volksgezondheid te kunnen inschatten, werden de deposities van dioxines en PCBs vergeleken met de Vlaamse drempelwaarden, die aangeven welke zones in het bijzonder moeten opgevolgd worden. Deze drempelwaarde is 21 picogram TEQ/m.dag, voor de maandgemiddelde depositie in woon- en landbouwzones en geldt voor de som van dioxines en PCBs. Deze drempelwaarde is niet van toepassing voor deposities gemeten in industriezones, omdat daar geen link is met de voedselketen. Er bestaat een risico voor de gezondheid indien de bevolking zich gedurende een lange periode voornamelijk voedt met producten die afkomstig zijn uit regios met verhoogde dioxine- en/of PCBdeposities of waar de bodem verontreinigd is.

Situering van de meetposten

Menen 1 3 Menen 0 1 Menen 1 0 Menen 08

Belgi
Halluin III

Menen 05

Wervik 0 1

Frankrijk
Halluin I

Bousbecque II

Bousbecque I Halluin II
Grens Meetpost Rivier

Resultaten
Tijdens de studie werden verhoogde deposities van dioxines en PCBs gemeten. De verontreiniging is lokaal en betreft beperkte zones in de gemeenten Menen, Halluin en Bousbecque. Maandstalen boven de drempelwaarde Menen 10 : 7 stalen (maximum: 65 pg TEQ/m2.dag) Menen 01 : 2 stalen (maximum: 28pg TEQ/m2.dag) Menen 05 : 1 staal (maximum: 23pg TEQ/m2.dag) Halluin III : 1 staal (maximum: 30 pg TEQ/m2.dag) Bousbecque I: 2 stalen (maximum: 47 pg TEQ/m2.dag) Bousbecque II: 1 staal (maximum: 54pg TEQ/m2.dag) Op de andere meetposten lag geen enkel maandstaal boven de drempelwaarde. Op de meetpost Menen 08 werden de hoogste waarden gemeten (maximum 365 pg TEQ/m2.dag). Deze meetpost is echter gelegen in een industriezone, waar de drempelwaarde voor deposities niet van toepassing is.

Analyse van de resultaten per gemeente

Menen Dehoogste dioxine- en PCB-waarden werden gemeten op de meetposten in de industriezone en in de nabijgelegen woonzone (op 100 en respectievelijk 400 meter van de industriezone). De waarden zakken echter vlug naarmate de afstand tot de industriezone toeneemt. Op 800 meter van de industrie-zone werden geen hoge waarden meer gemeten. De bron van PCBs is afkomstig uit de VlaamsFranse industriezone. In deze zone bevindt zich een Vlaams-Frans schrootverwerkend bedrijf dat dit soort polluenten uitstoot als gevolg van haar activiteiten. Dit bedrijf is dus een mogelijke bron van de verontreiniging. De deposities van dioxines zijn minder hoog dan de deposities van PCBs. De dioxines kunnen van verschillende bronnen afkomstig zijn. Wervik De gemeten waarden in Wervik liggen veel lager dan op de andere meetposten. De resultaten van alle stalen blijven onder de Vlaamse drempelwaarde. Halluin In Halluin werden drie meetposten opgesteld. Op de meest noordelijke meetpost, dicht bij de Vlaams-Franse industriezone, zijn hoge dioxine- en PCB-waarden gemeten en werd de Vlaamse drempelwaarde overschreden. De PCB-waarden zijn het hoogst wanneer de wind uit de richting van de industriezone komt. Het profiel van verontreiniging van de PCBs komt overeen met dat van de meetposten in Menen, wat betekent dat ze dezelfde bron hebben. Er werden ook verhoogde dioxinewaarden gemeten wanneer de wind niet vanuit de richting van de industriezone kwam, wat wijst op andere bronnen. De deposities van de dioxines zijn in het algemeen lager dan die van de PCBs. Bousbecque Op de twee meetposten in Bousbecque zijn verhoogde waarden van dioxines en PCBs vastgesteld, en dit tijdens verschillende periodes. Het verontreinigingsprofiel in Bousbecque is verschillend van de profielen in Menen en Halluin. Dit betekent dat de verontreiniging in Bousbecque afkomstig is van n of meerdere andere bronnen.

Conclusies / Aanbevelingen
Op verschillende meetposten werd de drempelwaarde voor de depositie van dioxines en PCBs overschreden. Dit betekent dat het aangewezen is om de oorzaak te onderzoeken zodat de deposities tot onder deze waarde zakken. Als de deposities jarenlang hoog blijven in de woonzone, kan dit de gezondheid schaden indien de bevolking voedsel uit eigen tuin eet. De metingen die in de grensgemeenten uitgevoerd werden, hebben aangetoond dat er verschillende bronnen verantwoordelijk zijn voor de verontreiniging door dioxines en PCBs. Deze verontreiniging is lokaal; de deposities zijn het hoogst in beperkte delen van Menen, Halluin en Bousbecque. Het schrootverwerkend bedrijf dat zich in de VlaamsFranse industriezone bevindt, werd gedentificeerd als mogelijke bron van PCBs in Menen en Halluin. In Vlaanderen werden reeds maatregelen opgelegd aan dit bedrijf om de verspreiding van stof met PCBs te beperken. Hoewel dit bedrijf reeds heel wat inspanningen leverde, moet de verdere uitvoering van de opgelegde maatregelen ook in de toekomst goed opgevolgd worden. In Frankrijk legt een verordening van de prefectuur het bedrijf een technisch-economische studie op ter beperking van de emissie van stofdeeltjes (die PCBs kunnen bevatten), en voor het uitvoeren van toezicht op de gevolgen voor het milieu van deze emissies naar de lucht. Gedurende de twaalf maanden van het onderzoek, werd de verbrandingsoven met energierecuperatie in Halluin niet gedentificeerd als bron van verontreiniging. De opvolging van de uitstoot door dit bedrijf wordt voortgezet. Tijdens het onderzoek konden echter niet alle bronnen van de verontreiniging gedentificeerd worden. In Bousbecque was het niet mogelijk om aan de hand van de resultaten de bron aan te duiden. In deze regio, waar veel melkveebedrijven gevestigd zijn, werden in het verleden al besmettingen van de melk vastgesteld. Daarom zal er een specifiek actieplan opgesteld worden om verder onderzoek uit te voeren. De VMM zal in 2013 samen met het departement Leefmilieu Natuur en Energie en het Agentschap voor Zorg en Gezondheid een studie opstarten om de kwaliteit van scharreleieren in deze Vlaamse grensregio te onderzoeken. Hiermee kunnen we het gehalte verontreinigende stoffen in lokale scharreleieren bepalen. Het toezicht op het verbod van de verbranding van (groen)afval in open lucht zal eveneens dienen gentensifieerd te worden.

Het volledige studierapport is beschikbaar op de websites van de projectpartners: Vlaamse versie: www.vmm.be/pub/aeropa-eindrapport Franse versie: www.atmo-npdc.fr Rubrique Publications/Mdiathque

Partners:

Cordinerende projectleider: Vlaamse Milieumaatschappij Franse partners: atmo Nord Pas-de-Calais

(Association pour la surveillance et lvaluation de latmosphre en Nord-Pas-de-Calais)

DREAL Nord Pas-de-Calais

(Direction Rgionale de lEnvironnement, de lAmnagement et du Logement)

Contact:

Vlaamse Milieumaatschappij / A. Van de Maelestraat 96 / B-9320 Erembodegem / +32 53 72 62 10 www.vmm.be / info@vmm.be

V.U. Philippe DHondt