NDEKLER

NSZ........................................................................................................................................................ 3 GR: BNA ve TESSATTA ISI YALITIMI .................................................................................................. 4 1. Binalarda Is Yaltm .......................................................................................................................... 4 2. Tesisat Yaltm: ................................................................................................................................. 5 3. Is Yaltm ile ilgili Mevzuatlar: .......................................................................................................... 5 4.Temel Kavramlar: ................................................................................................................................ 5 4.1.Isl letkenlik ve Isl Diren Kavramlar ................................................................................................ 5 4.2.Su buhar difzyon diren faktr () ve Su buhar difzyonuna kar diren (Sd) Kavramlar ............. 6 5.rnlerin Etiketlerinde Aranacak Bilgiler: ......................................................................................... 7 DUVARLARDA ISI YALITIMI ...................................................................................................................... 9 1. SIVALI DI CEPHE ISI YALITIM SSTEMLER (MANTOLAMA) ......................................................... 9 1.1 Kullanlan Malzemeler.....................................................................................................................10 1.1.1) Is Yaltm Malzemeleri ..................................................................................................................10 1.1.2) Is Yaltm Sistem Yaptrcs.......................................................................................................12 1.1.3) Is Yaltm Sistem Dbeli ...............................................................................................................12 1.1.4) Is Yaltm Sistemi Donat Filesi .....................................................................................................12 1.1.5) Is Yaltm Sistem Svas ...............................................................................................................12 1.1.6) D Cephe Is Yaltm Sistemlerinde Kullanlan Profiller .................................................................12 1.1.7) Son Kat Kaplama: .........................................................................................................................12 1.2 Uygulama Aamalar .......................................................................................................................13 1.2.1) Yzeyin Uygulamaya Hazrlanmas: ..............................................................................................13 A) Yeni Bina Yzeyleri in Uygulama Hazrl; ......................................................................................13 B) Mevcut Bina Yzeyleri in Uygulama Hazrl; ..................................................................................13 1.2.2) Su Basman Profilinin Yerletirilmesi ..............................................................................................13 1.2.3)Yaltm Levhalarnn Yaptrlmas: ................................................................................................14 1.2.4) Is Yaltm Levhalarnn Dbellenmesi ...........................................................................................15 1.2.5) Kenar ve Kelerin Oluturulmas .................................................................................................16 1.2.6) Is Yaltm Sistem Svas ve Sva (Donat) Filesinin Uygulanmas: .................................................16 1.2.7) Son Kat Kaplama Uygulamas.......................................................................................................17 2. ERDEN VE FT DUVAR ARASI ISI YALITIMI ...............................................................................17 2.1 Kullanlan Malzemeler.....................................................................................................................18 2.1.1) Is Yaltm Malzemeleri ..................................................................................................................18 2.2 Uygulama Aamalar .......................................................................................................................18 2.2.1 erden Is Yaltm Uygulamasnn Yaplmas.................................................................................18 a. Al Plaka Kapl Kompozit Is Yaltm Levhalar ile Yaplan Uygulamalar ..............................................18 b. imento veya Al Sval Uygulamalar .................................................................................................19 c. Profilli Is Yaltm Uygulamalar ............................................................................................................19 2.2.2 ift Duvar Aras Is Yaltm Uygulamalar ........................................................................................19 3. ERDEN ve FT DUVAR ARASINDA ISI KPRLERNN YALITIMI .............................................20 3.1. Kalp i Uygulama le Is Kprlerinin Yaltm.............................................................................20 3.2 Kolon Ve Kiri Alnlarna Dtan Is Yaltm Yaplmas: ................................................................20 4. TOPRAK ALTI DI DUVARLARDA ISI YALITIMI ..............................................................................21 4.1 Kullanlan Malzemeler.....................................................................................................................22 4.1.1) Is Yaltm Malzemeleri ..................................................................................................................22 4.1.2) Su Yaltm Malzemeleri: ................................................................................................................22 ATILARDA ISI YALITIMI..........................................................................................................................23 1. TERAS ATILARDA ISI YALITIMI .....................................................................................................23 1.1 Geleneksel Teras atlarda Is Yaltm ..........................................................................................23 1.1.1) Kullanlan Malzemeler.................................................................................................................24 1.2 Ters Teras atlarda Is Yaltm .....................................................................................................25 1.2.1) Kullanlan Malzemeler.................................................................................................................26 1.2.1.1) Su Yaltm Malzemeleri ..............................................................................................................26 1.2.1.2) Is Yaltm Malzemeleri ...............................................................................................................26 2. KIRMA/EML ATILARDA ISI YALITIMI ........................................................................................28 2.1 at Aras Kullanlmayan Krma/Eimli atlarda Deme zerine Yaplan Is Yaltm ......................28 2.1.1) Kullanlan Malzemeler...................................................................................................................29 2.2 at Aras Kullanlan Krma atlarda Mertek Seviyesinde Is Yaltm ...............................................30 2.2.1) Ahap Krma at Uygulamalar ....................................................................................................30 2.2.1.1) Mertek altna al plaka kapl kompozit s yaltm levhalar ile s yaltm yaplmas ....................30 1

2.2.1.2) Mertek arasna ilte/levha formunda rnler ile s yaltm ..........................................................30 2.2.1.3) Mertek zerine polistiren kpkler ile s yaltm yaplmas .........................................................30 A- at tahtasz uygulama .......................................................................................................................30 B- at tahtal uygulama .........................................................................................................................30 2.2.2) Betonarme Krma at Uygulamalar .............................................................................................31 3. METAL RTL ATI ve CEPHELERDE ISI YALITIMI ....................................................................33 3.1 Sandvi Paneller ...............................................................................................................................33 3.1.1) Sandvi Panel Yaps ....................................................................................................................33 3.1.1.2) Is Yaltm ekirdei .....................................................................................................................33 3.1.2 Sandvi Panel Uygulama Esaslar ..................................................................................................33 3.1.2.1) ki Yz Metal Sandvi Paneller: ................................................................................................33 3.1.2.2) Membranl Sandvi Paneller.......................................................................................................35 DEMELERDE ISI YALITIMI ...................................................................................................................36 1.1 Deme zeri Is Yaltm Uygulamalar ..........................................................................................36 1.2 Latal Is Yaltm Uygulamalar ........................................................................................................37 1.3 Kullanlan Is Yaltm Malzemeleri...................................................................................................37 YALITIM CAMLARI ....................................................................................................................................38 1. Yaltm Cam Teknik zellikleri.........................................................................................................38 1.1 Temel Bilgiler ..................................................................................................................................38 1.2 lgili TSE standartlar: ....................................................................................................................38 1.3. Dk yaynml s kontrol kaplamal (Low-E) camlarla retilen yaltm camlar ........................38 1.4 Dk yaynml s ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) camlarla retilen yaltm camlar ...............................................................................................................................................................39 2. Cam Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar ......................................................................................41 TESSAT YALITIMI ....................................................................................................................................42 1. Istma Tesisatnn Yaltm ................................................................................................................42 2. Soutma Tesisatnn Yaltm............................................................................................................42 3. Vanalarn ve Armatrlerin Yaltm ...................................................................................................43 4. Yaltm Kalnl .................................................................................................................................43 5. Mekanik Tesisat Sisteminin yiletirilmesi.......................................................................................43 6. Tesisatlarda Is Yaltm Uygulamalar..............................................................................................44 6.1 Kendinden Yaltml Hava Kanal Uygulamalar: ............................................................................44 6.2 Kendinden Yaltml Esnek Hava Kanallar ile Yaplan Uygulamalar: ...........................................45 6.3 Boru Biimindeki Is Yaltm Malzemeleri ile Yaplan Uygulamalar: .............................................46 6.3.1) Alminyum Folyo Kapl Boru Biimindeki Mineral Ynlerle Yaplan Uygulamalar ...........................47 6.3.2) Boru Biimindeki Kaplamasz (plak) Mineral Ynlerle Yaplan Uygulamalar................................47 6.3.3) Boru Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp, Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Yaplan Uygulamalar ...........................................................................................................................................48 6.4 ilte veya Levha Biimindeki Malzemeler ile Yaplan Uygulamalar:.............................................51 6.4.1) Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Borularda Yaplan Uygulamalar ..............................................................................................................51 6.4.2) Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Kanallar ve ikin Yzeylerde Yaplan Uygulamalar .............................................................................................53 6.5 ilte ve Levha Biimindeki Mineral Ynler ile Boru ve Kanallarda Yaplan Uygulamalar ............54 6.6 Vanalarda Yaplan Uygulamalar .....................................................................................................55 6.6.1 Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp, Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Vanalarda Yaplan Uygulamalar..............................................................................................................56 6.6.2 Vanalarda Kutular veya Vana Ceketleri ile Yaplan Uygulamalar....................................................57 6.7 Ask ve Kelepelerde Yaplan Uygulamalar ...................................................................................58 KAYNAKA ...............................................................................................................................................60

NSZ
Kurulduu gnden bu yana kamuoyu ve inaat sektrnde yaltm bilincinin oluturulmasn ama edinen ZODER, deneyimli retici, satc-ithalat-uygulayc yelerinden oluan komisyonlar araclyla yaltm sektrne rehber olacak kaynaklar oluturuyor. Byk ounluunu ithal ettiimiz enerjinin, yine byk bir blmn snma amacyla kullanyoruz. Byle olunca binalarda yaplacak s yaltm; enerji tasarrufu ve dolays ile para tasarrufu salamakla kalmayp ayn zamanda snrken ortaya kan zehirli gazlar azaltarak evre kirliliini nler ve yaamak iin daha konforlu ortamlar yaratr. Is yaltm ile binalarnn enerji kullanm verimli hale getirilebilir. Is yaltm konusunda hazrlanan Bina ve Tesisatta Is Yaltm Genel Teknik artnamesi; uygulayc, yaptrc ve son kullancy bilinlendirmek zere hazrlanmtr. Kukusuz doru detay, doru malzeme ve doru uygulama ile kalc, yksek performansl ekonomik zmler retmek mmkndr. Bu amala hazrlanan bu Teknik artnamenin pek ok ki i iin gvenilir bir kaynak olacan dnyorum. Bu almada emei geen ZODER Is Yaltm Komisyonunun deerli yelerine teekkr eder; sektre ve lkemize hayrl olmasn dilerim.

ZODER

GR: BNA ve TESSATTA ISI YALITIMI

Yaplarn uzun yllar boyunca deerini korumas ancak, yap iyi tasarlanmsa, i ve d etkenlerden doru biimde korunmusa gerekleebilir. Yaplarn i ve d etkenlerden doru biimde korunmas; yaltm ile salanabilir. Yaltm sistemlerinin esas amac; yap bileenleri ve tayc sistemi d etkenlerden koruyarak; kullanm amacna uygun salk ve konfor artlarnn yap ierisinde hkm srmesini salamaktr. Bina ierisinde konforlu yaam koullarnn oluturulmas insan sal iin ne kadar nemli ise yapnn d etkenlere kar korunmas da; ierisinde yaadmz, salam ve uzun mrl olmasn bekledi imiz yaplar iin ayn neme sahiptir. 1. Binalarda Is Yaltm Dnya zerindeki birincil enerji kaynaklarnn hzla tkenmesi zerine geli mi lkeler bata olmak zere tm lkeler enerji ihtiyalarn kontrol altna alma ve enerjiyi etkin kullanma yntemleri gelitirmilerdir. lkemizde de; bata sanayi ve konut sektrlerinde olmak zere, enerji tketimleri her geen yl artmaktadr. Konutlarda kullanlan enerjinin byk bir ksm stma ve soutma amal olarak tketilmektedir. Sz konusu bu enerjinin; etkin kullanlmas, s yaltm ile salanabilir. Bina zarf, binann i ortamn d ortamdan ayran yap elemanlarn kapsar. Duvarlar, pencereler, kaplar, deme, tavan ve at, bina zarfn oluturur. Genel olarak; farkl scaklktaki iki ortam (d hava yaanan mahaller) arasndaki s geiini azaltmak iin yaplan ilemlere s yaltm denir. 1.1. Duvarlar: Enerji verimlili i iin s kaybeden dolgu duvar ve kolon, kiri, lento, hatl vb. tm tayc duvarlara s yaltm yaplmaldr. Duvarlarda yaltm iten (duvarn i yznden) veya dtan (duvarn d yznden) yaplabilir. Bunun iin eitli s yaltm malzemeleri ve detaylar uygulanabilir. 1.2. Pencereler: Pencere sistemlerinde yaltml doramalar ve standart yaltm camna gre daha etkin yaltm salayan kaplamal yaltm camlar kullanlmaldr. Yeni nesil yaltm camlarnn bnyesinde s kontrol (Low-E) veya s ve gne kontrol (Solar Low-E) kaplamal cam yer almaktadr. 1.3. Tavan/at ve demeler: Binalarda duvarlar ve pencerelerden sonra en fazla s kayb/kazanc olan blmler, tavan/at ve demelerdir. Is kaybeden/kazanan bu blmlere de atnn kullanm durumu, eimi, konstrksiyonu, demelerde ise uygulama yaplan deme tr, malzemelerin yk tama kapasitesi vb. faktrler gz nne alnarak s yaltm yaplmaldr. Bu amala at ve demelerde ihtiyaca gre tasarlanm farkl detaylar iin eitli s yaltm malzemeleri uygulanabilir.

ekil 1: Is yaltm uygulama alanlar Binalarda s yaltm uygulanmas ile; Istma ve soutma amal tketilen enerji miktarnn azalmas, Azalan enerji ihtiyacna paralel olarak daha dk kapasiteli stma ve soutma sistem ve tesisatlarnn kullanlabilmesi ile ilk yatrm maliyetlerinin azaltlmas Daha az yakt tketimi ile konforlu stma/soutma yaplarak kresel snma ve iklim deiikliine neden olan CO2 salmnda azalma salanmas Istma ve soutma amal enerji ihtiyacnn azalmasna bal olarak ithal edilen enerji miktarnn azaltlmas ve bu yolla lke ekonomisine katk salanmas, Yakt tketiminden kaynaklanan hava kirlili inin azalmas, Salkl ve konforlu bir ortam oluturulmas Bina onarm ve bakm maliyetlerini azaltlmas. Yap bileenlerinin youma sonucu korozyona uramas nlenerek, tayc sistemin korunmas salanr. 4

2. Tesisat Yaltm: Enerji verimlili i iin binadaki stma, soutma veya scak su tesisatlarna mutlaka s yaltm yaplmas gereklidir. Tesisatlarda kullanlabilecek eitli s yaltm malzemeleri bulunmaktadr. Tesisatlarda enerji verimlilii iin ayrca; verimli stma ve soutma sistemleri tercih edilmeli ve otomatik kontrol teknolojilerinden faydalanlmaldr. Tesisatta Is Yaltm; genel olarak scak hatlarda s kaybn, souk hatlarda ise s kazancn nlemek iin alnmas gereken tedbirler olarak tarif edilir. Tesisat yaltm ile enerji kayp veya kazanlar dnda, hatt oluturan borularn youma sebebiyle korozyona uramas nlenir. 3. Is Yaltm ile ilgili Mevzuatlar: Is yaltm ile ilgili olarak tasarm ve projelendirme ile ilgili esaslarn belirlendi i TS 825 Binalarda Is Yaltm Kurallar standard; balang aamasnda tavsiye niteliinde yaymlanmtr. Daha sonra standardn 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayl resmi gazetede yaymlanmas ve bu standardn paralelinde hazrlanan Binalarda Is Yaltm Ynetmeliinin 08 Mays 2000 tarih 24043 sayl resmi gazetede yer almas ile TS 825 standard 14 Haziran 2000 tarihinden itibaren uygulamas zorunlu standart olarak yrrle girmitir. 14 Haziran 2000 tarihinden sonra yaplan binalar; bu standardn ve ynetmeliin koullarna uymak zorundadr. Binalarda Enerji Performans Ynetmelii binalarda meydana gelen enerji tketimlerine daha btncl yaklam ortaya koymaktadr. 05 Aralk 2009 tarihinde yrrle giren Binalarda Enerji Performans Ynetmeli inde daha nce yaymlanan Binalarda Is Yaltm Ynetmeliinden farkl olarak stmann yan sra soutma, havalandrma, aydnlatma, scak su temini gibi enerji kullanm alanlar ve stma/soutma sistemleri, aydnlatma armatrleri vb. sistemlerin verimlilikleri dikkate alnmaktadr. 05 Aralk 2009 tarihinde yrrle giren Binalarda Enerji Performans Ynetmelii kapsam olarak stma amal enerji tketimlerini de ele aldndan Binalarda Is Yaltm Ynetmelii ierik olarak tamamen Binalarda Enerji Performans Ynetmeli ine dhil edilmitir. Dolaysyla; Binalarda Enerji Performans Ynetmeliinin yrrle girmesi s yaltm uygulamalarnn zorunluluu aynen devam etmektedir. Binalarda Enerji Performans Ynetmelii ile uygulamaya giren en nemli hususlardan birisi de Enerji Kimlik Belgesi uygulamasdr. Enerji Kimlik Belgesi; binann toplam enerji tketimi ve sera gaz salm miktarn elektrikli ev aletlerinde olduu gibi A-G arasnda snflandrarak son kullancnn bilgisine sunmaktadr. Bu belge sayesinde son kullanclar satn alacaklar veya kiralayacaklar binalarn enerji verimliliine bal olarak i letme maliyetlerini ve CO2 salm ynyle evreye olan etkilerini grme imkn salanmtr. Bu balamda daha az enerji tketerek stma, soutma, aydnlatma ve scak su ihtiyacn karlayan atmosfere daha az sera gaz salnan binalar farklarn ortaya koyabilme frsatna sahiptirler. Binalarda Enerji Performans Ynetmeli i kapsam itibar ile nemli bir yenilik getirse de enerji tketimlerinin snrlandrlmas noktasnda TS 825 Binalarda Is Yaltm Kurallar standard kapsamnda tanmlanm limit deerlerden farkl bir snr deer ortaya koymamaktadr. Dolaysyla bir binann stma amal yakt tketiminin TS 825 Binalarda Is Yaltm Kurallar standardnda tanmlanan limit deerlerin altnda kalacak ekilde tasarlanmas zorunludur. Istmann dndaki dier enerji tketim alanlarna zel bir snr deer tanmlanmam olmakla birlikte binann toplam enerji tketimi ve CO2 salmlar iin bir snrlama getirilmi ve yeni binalarn en az C snf olmalar zorunlu klnmtr. C snf binalar mevcut mevzuatn artlarna asgari de uyan binalara karlk gelmektedir. Dolaysyla TS 825 standardna uygun olarak asgari yaltm kalnlklarnda tasarlanan binalarn stma amal enerji tketimleri C snf olacaktr. Tasarlanan binann enerji snfnn iyiletirilmesi ancak TS 825 standardna gre belirlenen yaltm kalnlklarnn zerine klmas ile mmkndr. Tasarmdan, uygulamaya kadar tm ynleri ile bir uzmanlk dal olan yaltmn ana unsurlar doru detay, nitelikli malzeme ve salkl uygulamadr. 12 Austos 2001 tarih ve 24491 sayl resmi gazete ile yaymlanan Yap Denetimi Uygulama Usul ve Esaslar Ynetmeli i ile s yaltm uygulamalarnn denetimi, Yap Denetim Kurulularna verilmitir. Ynetmeliin yrrle girdi i 2001 tarihinde 19 pilot ilde balayan Yap Denetim 01 Ocak 2011 tarihinden itibaren Yap Denetim Sistemi lke geneline yaylmtr. 4.Temel Kavramlar: 4.1.Isl letkenlik ve Isl Diren Kavramlar Is yaltm malzemeleri; s kayp ve kazanlarnn azaltlmasnda kullanlan, dk kalnlklarda enerji tasarrufu salamak amacyla retilmi, hafif, makul kalnlklarda yksek sl diren zelliine sahip zel rnlerdir. Is yaltm malzemelerinin en temel zelli i sl iletkenliinin dk olmas ve s gei ine kar gsterdikleri direncin yksek olmasdr. Isl iletkenlik; bir malzemenin ne kadar s ilettiinin lsdr. Genel 2 olarak sl iletkenlik 1m yzey alanna sahip 1m kalnlndaki bir malzemenin karlkl yzeyleri arasnda 1 C scaklk fark olmas durumunda transfer olan s miktardr. Isl iletkenlik malzemelere dair bir zelliktir. Bir baka deyile her malzemenin muhtelif yntemler ile llen bir sl iletkenlii vardr. Baz malzemeler iin 5

TS 825 standardnda tanmlanm olan iletim yoluyla transfer olan s miktarnn ls olan sl iletkenlik katsaylar aada rnek olarak verilmitir. Malzeme Metaller Donatl beton Donatsz beton Tula Gaz beton Is Yaltml Svalar Isl letkenlik Hesap Deeri (W/m.K) 35,0 - 384,0 2,50 2,10 0,19 ila 1,40 0,11 ila 0,29 0,070 ila 0,10

Is Yaltm Malzemeleri 0,025 ila 0,070 Tablo 1: Muhtelif malzemelerin sl iletkenlik hesap deerleri Isl diren ise malzeme kalnlnn sl dirence blnmesi ile elde edilen fiziksel bir byklktr ve rnn performansn gstermektedir. Temel olarak bir uygulama detaynn sl direncin bymesi tasarruf edilen enerji miktarnn da artmas anlamna gelmektedir. Isl diren = kalnlk / sl iletkenlik rnein; 30cm kalnlnda sl iletkenlik katsays 0,9W/m.K olan bir yap malzemesinin sl direnci 0,33m2K iken 4cm kalnlnda sl iletkenlik katsays 0,04W/m.K olan bir s yaltm malzemesinin sl direnci 1,0 2 m Kdir. zetle 4 cm kalnlndaki s yaltm malzemesi; 30cm kalnllndaki bir yap malzemesinden 3 kat daha fazla sl dirence sahiptir. Bu ynyle ele alndnda dk kalnlklarda kullanlan sva, boya vb. malzemeler yeterli sl direnci salayamadklar iin arzulan enerji verimlilii hedeflerine ulalmasnda tek balarna kullanlamazlar. zellikleri geli tirilmi baz boyalar bnyelerinde bulundurduklar katk malzemeleri ile gne nlarndan kaynaklanan nmla s transferini belli bir oranda azaltarak enerji verimliliine katkda bulunabilirler. Is yaltml svalar ise muadilleri olan dier svalara nazaran daha yksek sl diren oluturarak enerji verimliliine katkda bulunabilirler. Sadece s yaltml svalarn kullanlarak mevzuata uygun sonular ancak pratikte uygulanmas mmkn olmayan kalnlklarda elde edilebilir. 4.2.Su buhar difzyon diren faktr () ve Su buhar difzyonuna kar diren (Sd) Kavramlar ortamda retilen su buhar, yaplara zarar veren bir potansiyele sahiptir. Su buhar; basn fark nedeniyle s akm ile ayn ynde hareket ederek yap elemannn gzeneklerinden geer ve d ortama ulamaya alr. Su buharnn yap eleman ierisindeki bu gei i srasnda, doyma veya daha dk scaklkta bir yzeyle temas etmesi durumunda buharn bir ksm youarak su haline geer. Yap elemanlar ierisinde birikerek yapya ve konforumuza zarar verir. Youma i yzeyde veya yap elemanlar iine meydana gelebilir. Bu nedenle, yap elemanlar tasarlanrken mutlaka youma kontrol yaplmaldr. Bina kabuu tasarmnda; bal nem deerinin, ksa sreler iin bile 0,8den yksek olmas durumunda i yzeylerde kf oluumu riski vardr. Yzeyde meydana gelen youma, neme kar hassas olan korunmam yap malzemelerinde hasarlar olumasna neden olabilir. Yzeydeki nem miktarnn fazla olmas; telafisi olmayan, fiziksel deiikliklere (dklme, kabarma vb.), kimyasal reaksiyonlara (paslanma vb.) ve biyolojik geli melere (ahabn rmesi vb.) neden olarak konforumuzu bozar. Yap elemanlarnn ara yzeylerinde meydana gelen youma, yapmzn yk tayc ksmlarnda bulunan demirlerin paslanmasna neden olduu iin, yap mrn tehdit eden unsurlardan biridir. Su buhar difzyon diren faktr; bir malzemenin durgun havadan ka kat daha fazla su buhar geiine diren saladnn lsdr. Durgun hava referans alnarak belirlenen su buhar difzyon diren faktr malzemelere dair bir zelliktir. Bir baka deyi le her malzeme; muhtelif yntemler ile llen ve 1 (durgun havaya edeer) ila arasnda dei en bir su buhar difzyon diren faktrne sahiptir. Baz malzemeler iin TS 825 standardnda tanmlanm olan su buhar difzyon diren faktrleri aada rnek olarak verilmitir.

Malzeme Camyn ve Tayn EPS XPS Polimer Bitml rtler Polietilen Folyo Cam

Su buhar difzyon diren faktr () (-) 1,0 20-40 80-100 20.000 80.000 1.000.000

Metaller 1.000.000 Tablo 2: Muhtelif malzemelerin su buhar difzyon diren faktrleri Su buhar difzyonu e deer hava tabakas kalnl (Sd) ise Su buhar difzyon diren faktr () ile malzeme kalnlnn (d) arplmas ile elde edilen fiziksel bir byklktr ve rnn su buhar geiine kar gsterdii performans ifade eder. Sd deeri; bir yap eleman katmannn su buharnn gei ine gsterdii dirence edeer direnci gsteren hareketsiz hava tabakasnn kalnl olarak tanmlanr. Temel olarak bir uygulama detaynn Sd deerinin bymesi yap elemannn su buhar gei ine kar direncinin artt anlamna gelmektedir. Sd deeri 1500m ve zerinde olan yap elemanlarnn pratik olarak su buhar geirmedii kabul edilir. Sd = x d Sd: Su buhar difzyonu e deer hava tabakas kalnl (m), : Su buhar difzyon diren katsays (Birimsiz), d : Yap malzemesi tabakasnn kalnl (m) dr. rnein; 4mm kalnlnda su buhar difzyon diren katsays 1.000.000 olan cam plakann Sd deeri 4000m iken 40cm kalnlnda su buhar difzyon diren katsays 5 olan bir malzemenin Sd deeri 2,0m olmaktadr. zetle 4mm kalnlndaki cam; rnekte ele alnan 40cm kalnlkta bir yap malzemesinden 2000 kat daha fazla dirence sahiptir. Bu ynyle ele alndnda zellikle yap elemannn d tarafndan yaltm yaplamayan durumlarda mutlaka youma tahkikinin yaplmaldr. Youma riskinin azaltlmas veya ortadan kaldrlmas iin; yap bileenlerinin iinden geen su buhar miktar snrlandrlmal ya da yap bileeninin tm kesitindeki scaklk dalm doyma scaklnn stnde olmaldr. Youmann hi olmamas iin, yap bileeni iindeki tm scaklklarn, su buharnn doyma scaklndan daha yksek olmas gerekir. Bu da yap bileeninin d iklim koullarndan korunmasyla, yani yap elemannn d tarafndan yaplan s yaltm uygulamalar ile salanr. Bylece yap bileenlerinin, s yaltmnn scak tarafnda kalmalar salanr ve youma scaklnn stnde tutulur. Dolays ile yap elemanlarnn ierisinden geen su buharnn dk scaklkl bir kesitle karlamas engellenerek youmann zararl etkilerinden korunulur. Muhtelif sebeplerle dtan s yaltmnn yaplamad detaylarda iten s yaltm uygulamalarna bavurulur. ten s yaltm uygulamalar ile i yzeyin scakl su buharnn doyma scaklnn zerinde tutularak kf, mantar, vb. oluumu engellenir. Ancak bu uygulamalarda, yap bileeni iklim koullarna maruz kalacandan souk olacaktr. Dolaysyla s yaltm malzemesinden geerek yap malzemesine ulaan su buhar youacaktr. Bu sebeple; meydana gelebilecek youmann yap malzemelerine zarar vermesi nlemek amacyla yap bileeni ierisinden geen su buhar miktarnn snrlandrlmas gereklidir. Bu amala iten yaplan uygulamalarda; Uygun kalnlkta buhar difzyon katsaylar yksek olan s yaltm malzemeleri veya Buhar kesici nitelie sahip polietilen folyo (naylon), alminyum folyo vb. rnler ile nlem alarak buhar difzyon katsaylar dk olan s yaltm malzemeleri tercih edilmelidir. Buhar kesicinin kullanld detaylarda buhar kesici katmann scak tarafta olacak ekilde yani yaltm malzemesinin i ortama bakan tarafna uygulanmas gereklidir. 5.rnlerin Etiketlerinde Aranacak Bilgiler: Yap malzemeleri Ynetmeli i uyarnca binalarda kullanlacak olan s yaltm malzemelerinin CE iareti ile pazara arz edilmeleri gereklidir. Tesisat yaltm malzemelerinin ise 01.08.2012 tarihinden sonra CE i areti ile pazara arz edilmeleri gereklidir. Is yaltm malzemelerinin Yap Malzemeleri Ynetmelii kapsamnda tabi olduklar uluslar aras standartlar aada listelenmi tir. 7

Binalarda s yaltm Malzeme Camyn ve Tayn Ekspande Polistiren (EPS), Ekstrde Polistiren (XPS), Poliretan (PUR), Fenol Kp, Cam Kp (CG), Ahap yn Levhalar, Genletirilmi Perlit (EPB), Genletirilmi Mantar (ICB), Tabi olduu standart TS EN 13162 TS EN 13163 TS EN 13164 TS EN 13165 TS EN 13166 TS EN 13167 TS EN 13168 TS EN 13169 TS EN 13170 Malzeme

Tesisatlarda s yaltm Tabi olduu standart TS EN 14303 TS EN 14304 TS EN 14305 TS EN 14306 TS EN 14307 TS EN 14308 TS EN 14309 TS EN 14313 TS EN 14314

Camyn ve Tayn Elastomerik Kauuk (FEF) Cam Kp (CG) Kalsiyum Silikat (CS) Ekstrde Polistiren (XPS) Poliretan (PUR / PIR) Ekspande Polistiren (EPS), Polietilen Kpk (PEF), Fenol Kp,

Ahap Lifli Levhalar, TS EN 13171 Tablo 3: Kullanm alanlarna gre s yaltm malzemelerinin tabi olduklar standartlar Bu uluslar aras standartlar uyarnca; rnlerin etiketlerinde CE i areti ile asgaride aada verilen rn standartlarna atf yaplmas aada verilen asgari bilgileri iermesi gereklidir. Mamuln ad veya di er tantc i aretler; retici firmann veya yetkili temsilcisinin ad veya markas ve adresi; CE i aretinin ilitirildi i yln son iki rakam malt vardiyas veya zaman ve imal eden tesis veya izlenebilirlik kodu; rnn iaretleme kodu; Yangna kar tepki snf; Beyan edilen sl diren; Beyan edilen s iletkenlik; Anma kalnl; Anma uzunluu, anma genili i; Uygunsa, ambalajn iinde ka para ve ne kadar alana sahip mamuln bulunduu. Aada srasyla mineral ynler (camyn ve tayn), ekspande polistiren kp (EPS) ve ekstrde polistiren kp (XPS) iin rnek etiketler verilmektedir.

ekil 2: Muhtelif s yaltm malzemeleri iin etiket rnekleri 8

DUVARLARDA ISI YALITIMI

1. SIVALI DI CEPHE ISI YALITIM SSTEMLER (MANTOLAMA)

1- D cephe kaplamas 2- Is yaltm sistem sva (donat) filesi 3- Is yaltm sistem dbeli 4- Is yaltm malzemesi 5- Is yaltm sistem yaptrcs 6- Duvar 7- sva

ekil 3: D cephe s yaltm sistemleri detay izimi D cephe s yaltm sistemleri, mevcut veya yeni cephelerde kullanlabilir. D cephe s yaltm sistemleri ayn zamanda kme ile karya kalnmayan yatay veya eimli yzeylerde kullanlabilir. D cephe s yaltm sistemleri, yaltm malzemesinin duvara yaptrlmas ve dbellerle, mekanik olarak sabitlenmesi ile tatbik edilir. Is yaltm malzemesi, bir tanesi donat filesi ieren, bir veya daha fazla katmandan oluan sva ile kaplanr. Sva dorudan s yaltm malzemesinin zerine, herhangi bir hava boluu brakmadan veya ayrc bir katman kullanlmadan uygulanr. D cephe s yaltm sistemleri, bitiik yap elemanlarna (aklklar, keler, parapetler,.) balant iin zel balant elemanlar (su basman profili ve ke profili gibi) ierirler. D cephe s yaltm sistemleri, uygulandklar duvarlarda yeterli s yaltm salayacak ekilde tasarlanrlar. 2 D cephe s yaltm sistemlerinde kullanlan s yaltm malzemesi en az 1m K/Wden fazla sl diren salamaldr. D cephe s yaltm sistemleri yk tamayan yap elemanlardr. Bu sistemler uygulandklar duvarlarn dayankllna dorudan katkda bulunmazlar. D cephe s yaltm sistemleri, d hava koullarndan korunmay arttrlmasn salayarak, (bina) mrne katkda bulunabilirler. Bina strktrnn hava geirimsizli inin salanmas iin tasarlanmazlar. D cephe s yaltm sistemlerinde kullanlan dbeller iin alacak delikler tayc elemann kesiti dikkate alndnda ok kk olduundan dikkate alnmasna gerek yoktur. D cephe s yaltm sistemlerinden beklenen srekli, kararl ve yksek performans kalitesini ve sistem reticisi firmalarn rn garantisini elde etmek iin paket olarak piyasaya sunulan d cephe s yaltm sistemleri kullanlmaldr. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Is yaltm levhalarnn yaptrlaca yzeylerin uygulamaya uygun hale getirilmi olmaldr (bkz. Madde 1.1.B. Yzeyin Uygulamaya Hazrlanmas) Cam mozaik uygulanm mevcut cephe detaylarnda s yaltm uygulamasndan nce cam mozaik yzeyler kontrol edilerek gerekmesi durumunda bu ksmlar kaldrlmaldr. (bkz. Madde 1.1.B. Yzeyin Uygulamaya Hazrlanmas) Binalarda enerji tasarrufu elde etmek ve binann zellikle duvar/at/zemin ve tayc sisteminde youmann nlenmesi veya kontrol altna alnmas iin F (Kolay Alev Alc)den daha st yangna kar tepki snflarnda yer alan (A-B-C-D-E) yangna kar tepki snfna uygun s yaltm levhalarnn bir sistem bileeni olarak, sisteme tariflenmi uygun malzemeler ile (Is yaltm levhas, yaptrcs, svas, alkali dayanml sva filesi, eitli profiller, gerekli ise uygun mekanik sabitletiriciler ve boya, kaplama malzemeleri ile birlikte) binalarn d cephelerinde gerekletirilen yaltm uygulamalardr.

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Yksek yaplarda; sistem reticisinin tavsiyesi dorultusunda genleme derzleri oluturulabilir. Yaltm levhalar binili ya da dz kenarl olabilir. nemli olan levhalar arasnda boluk kalmamasdr (bkz Madde 1.1.B. Yaltm levhalarnn yaptrlmas). klim artlar gz nne alnarak, gerekirse d cephe muhafaza edilerek uygulama yaplmaldr. Is yaltm yaplmas sonrasnda salkl sonular alnmas iin, yap kabuunun tamamen kurumu olmasna dikkat edilmesi gerekir. Scakln yksek olduu blgelerde son kat kaplamann rengi, duvar kesitindeki scaklk dalmn etkiler. Son kat dekoratif kaplamann rengi, s yaltm malzemesinin bozulmasna msaade etmeyecek ekilde, reticilere danlarak belirlenmeli ve ak renkler tercih edilmelidir. Mineral esasl malzemeler kuru ve rutubetsiz bir ortamda 0Cnin zerinde, kapal alanda depolanmal, uygulamalar +5Cnin altnda ve 30Cnin zerinde yaplmamaldr. zellikle scak havalarda, dorudan gne, ya ve rzgr alan cephelerde uygulama yaplmamaldr. Bu scaklk artlarna rnn kurumas srecinde de riayet edilmelidir. Uygulama ncesi yzey scakl ve nemine dikkat etmek gereklidir. Is yaltm levhalar, rutubetsiz, serin ve kuru ortamlarda, direkt gne nlarndan ve yatan korunacak ekilde, tiner ve vernik gibi solvent ieren malzemelerden ayr olarak depolanmaldr. rnler dzgn ve muntazam olacak ekilde muhafaza edilmelidir. Varsa reticisinin tavsiyeleri dikkate alnmaldr. Mevcut binalarda yaplacak olan d cephe s yaltm uygulamalarnda oluacak denizlik detaylarnda uygulama ncesinde mevzuata uygun yaltm malzemesi kalnl dikkate alnmaldr. Bu amaca ynelik olarak binadaki denizlikler dei tirilmeli veya tadil edilmeli, her ikisi de yaplamaz ise denizlik profilleri kullanlmaldr. D cephe s yaltm sistemlerinin, d cephe dzeltme uygulamas olmadna iin her aamasnda dikkat edilmelidir. 1.1 Kullanlan Malzemeler 1.1.1) Is Yaltm Malzemeleri A) EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 3 825e uygun kalnlkta, grnr younluu en az 16 kg/m , kapal ortamda boyutsal kararll oluuncaya dek blok halde dinlendirilmi, yangna kar tepki snf en az E olan ve dier zellikleri Tablo 4de verilmi, genletirilmi (ekspande) polistiren kpk levhalar. Gereklilikler Karakteristik zellikler Deer Beyan Edilen Isl Diren Yzeye Dik ekme Mukavemeti Yaptrc veya dbeller ile tespit edilen EPS levhalar a Raylar ile tespit edilen EPS levhalar Boyutsal Kararllk Gnyeden sapma tolerans Dzlk tolerans Uzunluk tolerans Genilik tolerans Kalnlk tolerans Uzun sreli ksmi daldrma ile su emme
a

RD1,00 m2K/W 100 kPa 150 kPa 0,2 % 2 mm/m 5 mm 2 mm 2 mm 1 mm 0,5 kg/m
2

Snf/Seviye/ Snr Deer Snr deer TR100 TR150 DS (N) 2 S2 P4 L2 W2 T2 Snr deer

Yaptrc ile birlikte dbeller veya raylarla tespit edilen EPS levhalar, yaptrcnn kullanlmad sistemler gibi ele alnacaktr. Tablo 4. Dtan s yaltmnda kullanlacak EPS s yaltm levhalarnn zellikleri
1

EN 13499 Is Yaltm Malzemeleri - Binalarda Kullanlan Genletirilmi Polistiren Esasl Harici Kompozit Is Yaltm Sistemleri (ETICS) zellikler standardndan alnmtr.

10

B) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip, en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna kar tepki snf en az E olan ve dier zellikleri tablo 5de verilmi , przl veya przl ve kanall yzeye sahip ekstrde polistiren kpk levhalar. Karakteristik zellikler Beyan Edilen Isl Diren Yzeye dik ekme dayanm - Yaptrc ve mekanik sistemle tespit edilmi Belirli scakl ve bal nem koullarnda boyut kararll (23 2) C ve % (90 5) 48 saat beklemeden sonra Dzlk tolerans Uzunluk tolerans Genilik tolerans Uzunluk ve geni liin gnyeden sapma tolerans Kalnlk tolerans Tam Daldrmayla uzun sreli su emme (hacimce) Salanmas Gereken artlar RD1,00 m2K/W /200 kPa %2 5mm 2 mm 2 mm 5 mm/m 1 mm 1,5 Snr deer Snr deer Snr deer Sb T3 WL(T)1,5 TS EN 13164deki snf Snr deer TR 200 DS (TH)

Tablo 5. Dtan s yaltmnda kullanlacak XPS s yaltm levhalarnn zellikleri C) Tayn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip, en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna kar tepki snf en az A2-s1,d0 olan retici tarafndan sva alt uygulamalar iin zel retilen dier zellikleri tablo 6da verilmi tayn levhalar Gereklilikler Karakteristik zellikler Beyan Edilen Isl Diren Yzeye Dik ekme Mukavemeti Sadece yaptrc ile tespit a Raylar ile tespit a Dbellerle tespit Tayc zerine dbellerle tespita Boyutsal kararllk Gnyeden sapma tolerans Dzlk tolerans Uzunluk tolerans Genilik tolerans Kalnlk tolerans Basma dayanm Uzun sreli ksmi daldrma ile su emme
a

Deer RD1,00 m2K/W 80 kPa 15 kPa 7,5 kPa > 5 kPa 1% 5 mm/m < 6 mm 2% 1,5 % +3/-1 mm 10kPa < 3 kg/m
2

Snf/Seviye/ Snr Deer Snr deer TR80 TR15 TR7.5 TR5 Snr deer Snr deer Snr deer Snr deer Snr deer T5 CS (10/Y)10 Snr deer

Yaptrc ile birlikte dbeller veya raylarla tespit edilen Tayn levhalar, yaptrcnn kullanlmad sistemler gibi ele alnacaktr. Tablo 6. Dtan s yaltmnda kullanlacak Tayn s yaltm levhalarnn zellikleri
2

EN 13500 Is Yaltm Malzemeleri - Binalarda Kullanlan Mineral Yn Esasl Harici Kompozit Is Yaltm Sistemleri (ETICS) zellikler standardndan alnmtr.

11

1.1.2) Is Yaltm Sistem Yaptrcs Is yaltm levhalarnn dey veya yatay yzeylere yaptrlmas amac ile kullanlan organik polimer katkl, mala ile uygulanan imento (mineral) esasl TSEK 112ye gre uygunluk belgeli s yaltm levhas yaptrma harcdr. imento (mineral) esasl yaptrcnn uygun olmad durumlarda (ahap, OSB vb. uygulama yzeyleri zerine) sistem reticisinin tavsiyesine bal olarak akrilik esasl veya poliretan esasl yaptrc kullanlmaldr. Yaptrc olarak geleneksel har veya fayans yaptrcs kullanlmamaldr. Yaptrcnn s yaltm levhalarna ve uygulama yzeyine yapma dayanm en az 80 kPa olmaldr. 1.1.3) Is Yaltm Sistem Dbeli Is yaltm plakalarnn gaz beton, beton, tula vb. yzeylere montajnda kullanlr. Kaliteli dbel seimi sistem asndan ok nemlidir. Yaltm levhalarn uygulama yzeyine mekanik olarak tespit etmek iin kullanlan geri dnme uramam plastikten mamul, ivisi ile gvdesi birbirine tam uyumlu olan tercihen ivisi polyamid esasl, geni balkl, en az 0,20kN ekme dayanmna sahip mekanik tespit elemandr. Is yaltm sistem dbellerinin tutunaca arka yzeyin beton, gaz beton, tula, bims vb. malzemelere gre gerekli tutunmay salamak iin mutlaka sistem reticisi firmalarn grne bavurulmal, yzeye ve levhaya gre plastik veya elik ivili s yaltm sistem dbelleri tercih edilmeli ve elik ivilerin balklar; s kprs oluumunu nleyecek ekilde yaltlm olmaldr. 1.1.4) Is Yaltm Sistemi Donat Filesi Is yaltm sistemi donat filesi, s yaltm levhalarnn zerine kaplanan svada oluacak ekme gerilmelerini karlamak ve atlamasn nlemek amacyla kullanlr. rg gz (file aral) boyutlar 3,5x3,5, 4x4 veya 5x5 mm olan, alkali ortama dayankl cam elyaf tekstil malzemedir. Is yaltm sistemi donat filesinin; en az 145gr/m2 arlkta, atk ve zg ynlerinde ekme mukavemeti; en az 2000 N / 5 cm olmal, yalandrma prosesinde agresif ortamdaki depolama sonrasndaki ekme gerilmesi, ilk ekme gerilmesi deerinin 2 %50sinden byk olmaldr. Yksek darbe dayanm gereken yzeylerde en az 340 gr/m arlndaki s yaltm sistemi donat fileleri kullanm tavsiye edilir. 1.1.5) Is Yaltm Sistem Svas Is yaltm levhalar yzeyine uygulanacak olan s yaltm sistem svas, sentetik katklarla kalitesi arttrlm, slak halde uzun i lenebilme sresi olan, priz aldktan sonra, donma znme dnglerine dayankl, su ile kartrlarak hazrlanan imento bazl ve TSEK 113ye gre uygunluk belgeli olmaldr. atlama riskinin yksek olduu yzeylerde (ahap, OSB ve elik yaplar gibi hareketli yaplarda) reticinin tavsiyesine gre, imento veya akrilik esasl Is yaltm sistem svas kullanlmaldr. Is yaltm sistem svasnn, s yaltm levhasna yapma dayanm en az 80 kPa olmaldr. 1.1.6) D Cephe Is Yaltm Sistemlerinde Kullanlan Profiller A) Ke Profili Bina keleri ve pencere kenarlarndaki d keleri mekanik etkilerden korumak ve dzgn keler elde etmek iin plastik, polistirol veya alminyumdan imal edilmi, cam elyaf sva filesi takviyeli veya takviyesiz, alkali ortama dayankl i veya d ke profilidir. B) Damlalkl Ke Profili Balkon, kma v.b. bina blmlerinden yamur ve benzeri su akntlarnn yap yzeyine zarar vermeden uzaklatrlmasn salayacak, plastik, polistirol veya alminyumdan yaplm, sva filesi takviyeli veya takviyesiz alkali ortama dayankl damlalk/konsol profilidir. C) Su Basman Profili Is yaltm levhalarnn balad seviyede sistemi mekanik ve d etkilerden korumak, yaltm ve sva uygulamasnda mastar grevi grmek, su yaltm malzemesini kilitlemek, yaptrlan s yaltm levhalarnn balang aamasnda tanmasn salamak amacyla kullanlan, farkl kalnlklardaki s yaltm levhalarnn kullanld durumlarda levhalar arasnda grsel olarak uyumlu geiine olanak salayan ve balang seviyesinde mekanik olarak tespit edilen alminyumdan yaplm, dz veya damlalkl referans profilidir. Su basman profili kullanlarak s yaltm malzemesinin profil iine dzgn olarak oturtulmas ve dzgn hat oluturulmas salanr. 1.1.7) Son Kat Kaplama: Is yaltm/sistem svasnn zerine dekoratif ve d etkenlere kar sistemi koruma amal uygulanan TS 7847 veya TS EN 15824e uygun TSE belgeli; imento esasl (toz halde su ile kullanma hazrlanan ve zeri boyanmas gereken), akrilik esasl, silikat esasl veya ilaveten silikon katkl (likit halde kullanma hazr, renklendirilmi ve gerektiinde tekrar boyanabilen) cephe kaplama malzemeleridir. Is Yaltm sistemi svas uygulamasndan son kat kaplama aamasna geilirken tercih edilen kaplamaya uygun astar kullanlmaldr. 12

Dekoratif kaplama olarak veya dekoratif kaplamalarn renklendirme ya da yenileme amacyla boyanmas durumunda TS 7847 veya TS EN 15824e uygun, solvent iermeyen d cephe kaplama/boyalar kullanlmaldr. reticinin yazl rn garantisinin temin edilmesi kaydyla reticinin bu konuda tavsiye ettii dier alternatif kaplama eitlerinin uygulanmas kullancnn inisiyatifindedir. 1.2 Uygulama Aamalar Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Is yaltm levhalarnn yaptrlaca yzey sva, ahap, tula, beton, gazbeton vb. yap malzemelerinden oluabilecei gibi, uygulama yzeyi zerinde eskiden yaplm olan farkl boya ve kaplama tabakalar da bulunabilir. Genel olarak uygulama yaplacak yzeyin temiz, kuru ve salam olmas nemlidir. Ayrca s yaltm uygulamasnda aderans azaltmayacak ekilde, tozuma yapmayan, ya, kir ve pas gibi etkenlerden de arndrlm bir yzeyde allmas gerekmektedir. Uygulama ve uygulamadan sonra malzemelerin kurumas srasnda s yaltm sistemi mevsim artlarna gre gne ve yan etkilerine kar eer ihtiya var ise zel koruma rtleri ve brandalar ile korunmaldr. Cephede ak kalan blgeler, pencere, kap, denizlikler, at kenarlar ve balkonlar salkl bir ekilde yaltlarak s yaltm malzemesinin herhangi bir yerden su alarak slanmas nlenmelidir. Bunu nlemek iin esnek UV dayanml PU (Poliretan) mastikler veya su szdrmazlk bantlar ile s yaltm sistemi belirtilen riskli blgelerde suyun etkilerine kar koruma altna alnmaldr. Su yaltm eksikliinden kapiler etki ile duvarn zemin ile birletii alanda oluan nemin, su yaltm malzemeleri ile giderilmesi gereklidir. Balkon ve at parapetleri mevcut ise, bir damlalkl harputa ile suya kar sistemin yatayda korunmas salanmaldr. Yzeyde herhangi bir sebepten tr tuz kusmas sz konusu ise, sorunun kayna tespit edilerek nlem alnmal, ayrca tel fra ile yzeydeki tuz (beyazlanmalar) uygulama yzeyinden uzaklatrlmaldr. Uygulama yzeyinin zellikleri dorultusunda, imento esasl s yaltm sistemi yaptrclar ya da yapmas zor yzeyler iin (ahap, osb, cam mozaik vb. parlak yzeylerde) retici tavsiyesi dorultusunda akrilik esasl zel s yaltm sistemi yaptrclar kullanlmal veya dolgulu astar uygulanarak yzey przlendirilmelidir.

1.2.1) Yzeyin Uygulamaya Hazrlanmas: A) Yeni Bina Yzeyleri in Uygulama Hazrl; ncelikle duvar dolgu elemanlarnn (gaz beton, tula vb.) rlmesi ve pencerelerin montajnn eksiksiz olmas gerekmektedir. Merkeze gre duvar yzeyinde proje sorumlularnn kabul snrlar dnda olan kaklklar, akul farkllklar veya beton hatalar (kalp hatas, krk, delik vb.) olmas durumunda, denen s yaltm plakalarnn arkasndaki yaptrc kalnl maksimum 10 mmyi gemeyecek ekilde uygulama yaplmaldr. Cephedeki kakln ve mastarszln giderilmesi iin yzeyin dolgu duvara uygun sva svanmas gereklidir. Cephelerdeki yzey hatalarnn bu yolla giderilemedii durumlarda ise ileriki aamalarda dbellemenin ve yaptrma sistemati inin tekniine uygun ilerleyebilmesi iin, yzeyinin sva ile tesviye edilmesi gerekmektedir. B) Mevcut Bina Yzeyleri in Uygulama Hazrl; Cephedeki mevcut boya ya da kaplama incelenerek zayf yada kabarm ksmlar kaznmal, eer varsa salam olmayan yzeylerde tamir harlar ile tamirat yaplarak bu blgeler tutunmaya daha elveri li hale getirilmelidir. Ayrca eer uygulama yzeyinde yosun, bakteri vb. kirlilikler mevcut ise uygun temizleyiciler ile bu blgelerin temizlenmesi gerekmektedir. D cephe s yaltm uygulamas srasnda denizliklerinin damlalk mesafeleri yaltm kalnlna gre ayarlanmaldr. Is yaltm plakalarnn arkasndaki yaptrc kalnl maksimum 10 mmyi gemeyecek ekilde uygulama yaplmaldr Cephede bulunan klima balantlar, panjur, korkuluk elektrik, su, gaz tesisatlar, yamur ini borular gibi her trl detay mmknse sklmeli ve s yaltm sistemi uygulamas sonunda yzeye tekrar monte edilecek ekilde gerekli ayarlamalar yaplmaldr. Sklmesi mmkn olmayan detaylarn tamirleri de zenle yaplmaldr. 1.2.2) Su Basman Profilinin Yerletirilmesi Kullanlacak (stlacak) bodrum kat olan binalarda ise toprak alt seviyeden gelen s ve su yaltm sistemi damlalksz balang profili ile birletirilir. Eer bodrum kat yok ise veya kullanlmayacak (stlmayacak) ise balang profili su basman seviyesinin 20 cm alt ksmna tespit edilir. Yatayda ve deyde profilin dzgn tespit edilmesi, tm sistemin salkl uygulanmas iin byk nem tar. Balang profilinin ls, tercih 13

edilen yaltm levhasnn kalnlna ve uygulanacak olan sisteme gre belirlenir. Profiller duvara zel dbelleri ile 35 cm aralklarla tespit edilir. Ayrca duvar ile balang profili arasndaki girinti ve kntlar gidermek amacyla farkl kalnlktaki su basman takoz elemanlar kullanlabilir. Ke balantlar ise, balang profili ke elemanlar ile veya profilin keye uygun olarak kesilmesiyle oluturulur. Ek yerlerinde iki su basman profili aras 2-3 mm boluk braklarak monte edilmelidir. 1.2.3)Yaltm Levhalarnn Yaptrlmas: Yap trma harc, retici tavsiyesi dorultusunda hazrlanr. Yaptrma yzeyinin dzgnlne bal olarak levha yaptrmada aadaki iki yntemden birisi kullanlmaldr. A) Yaltm levhalarnn yaptrlacak yzeyine bir ereve oluturacak ekilde kenarlar boyunca yaptrc srlr. Orta ksmlara da bek halinde yaptrc srlr (dbel uygulanacak yzeye denk gelecek ekilde 2 bek halinde yaptrc en az 4-5 kg\m olacak ekilde uygulanmaldr). Yaltm levhalarnn birleim derzlerine yaptrc bulaarak s kprleri ve dzensizlikler olumamas iin yaptrcnn bulatrlmamasna dikkat edilmelidir. Yaptrma i leminin sonunda s yaltm sistem yaptrcs, levha yzeyinin en az %40na temas etmi olmaldr.

ekil 4: Is yaltm levhalarna s yaltm sistem yaptrcsnn uygulanmas: ereveli bekleme metodu B) Eer uygulama yzeyi ok dzgn (mastarnda, sva dalgalanmalar ya da kalp hatalar olmayan, 3 metrede maksimum 1-2 mm hata payna sahip) ise yaltm levhalarnn yaptrlacak yzn tamamen 2 kaplayacak ekilde yaptrc en az 4-5 kg/m sarfiyatla srlr. Daha sonra bu yzey min. 10x10mm di li (tarakl) mala ile taranr. Yaltm levhalarnn yan kenarlarna yaptrc bulamamaldr.

ekil 5: Is yaltm levhalarna s yaltm sistem yaptrcsnn uygulanmas: Tarakl mala metodu Tayn s yaltm levhalarna yukarda aklanan yntemler ile yaptrc srlmeden nce tutunmay arttrmak amacyla hazrlk yaplmas gereklidir. Bunun iin plakann yaptrc gelecek blmlerine ilk olarak yaptrc ince bir kat halinde srlr. Ardndan yaptrma ilemine yukarda aklanan yntemlerle devam edilir. Yap trc srlmesi i leminden sonra; s yaltm levhalar su basman profiline oturtularak, hafife kaydrlp duvara yaptrlr. Levhalarn duvara bastrlp sktrlmas esnasnda yanlardan taan har bir sonraki levha yerletirilmeden nce mutlaka temizlenmeli ve levha aralarnda s kprsne neden olacak derz olumamasna zen gsterilmelidir. Uygulama esnasnda s yaltm levhalarnn arasnda boluk kalmamasna, oluacak boluklarn yaltm levhasna uygun dolgu kpkleri veya ayn yaltm levhasndan kesilerek elde edilecek uygun kalnlktaki kamalarla doldurulmas gereklidir. Bu ekilde olas klcal atlaklarn ve s kprs oluumunun nlenmesi mmkndr. Cephelerde ve kelerde levhalar artmal olarak yerletirilmelidir. Levhalarn birleim yerlerinde yzeyin dzgn olmas iin bir mastar yardm ile dzeltilmeli ve gerekirse trpleme ilemi yaplmaldr.

ekil 6: Levhalarn artmal olarak cephe ve cephelerin ke blgelerinde artmal olarak yerletirilmesi 14

Pencere, kap gibi cephedeki ak ksmlarda; levhalar bu ksmlara uygun olacak ekilde kesilerek yaptrlmaldr. Levhalarn kenar birleim yerleri, kap ve pencere kelerine getirilmemeli mmknse pencerelerin ke blgeleri L formda tek levhalar kullanlmaldr.

ekil 7: Pencere kap gibi aklklarn ke blgelerinde levha yerleimi D cephede kullanlan s yaltm levhalar, pencere i merkezlerde uygulanacak levhalarn kalnlklar gz nne alnarak, bu levhalarn alnn kapatacak ekilde ayarlanmas gereklidir.

a) deal zm (Yeni Binalar iin)

b) Alternatif zm (Eski Binalar iin)

ekil 8: Pencere merkezlerinde yaltmn sreklilii (Kesit grnts) 1.2.4) Is Yaltm Levhalarnn Dbellenmesi Dbel uygulamas bina v.b. ke noktalarndan levha kalnlna ilaveten en az 10 cm ierden uygulanmaldr. Dbellemeye balamadan nce, yaptrcnn tamamen kurumas beklenmelidir. Bu nedenle dbelleme ilemine yaltm plakalarnn yzeye yaptrlmasndan en az 24 saat sonra uygulamaya balanmaldr. Dbellerin tespiti iin duvar ve levha matkapla delinir. Dbeller; tablo 4de verilen dbel yerleimine uygun olacak ekilde yerletirilir ve ivileri aklr. Dzgn bir d cephe yzeyi elde edebilmek iin, dbel kafalar yaltm levhas yzeyi ile ayn seviyede olacak ekilde monte edilmelidir. Kullanlacak dbel ve alacak deli in derinlik seimi, uygulanacak duvar zelliklerine uygun olarak yaplmaldr. Dbel yzeyde uygun genilikte bir tutunma yzeyine sabitlenmeli, gaz beton duvarlara en az 6cm, tula duvarlara en az 5cm ve beton duvarlara en az 4cm girmelidir. Delik boyu, dbel boyundan 1 cm byk olacak ekilde almaldr. reticinin tavsiyesi dorultusunda hava almas ve sva uygulamasna geilmeden zerinin sva malzemesi ile kapatlarak kurumaya braklmas nerilir. Uygulama Ykseklii H (m) 0<H8 Kenar Dbel / m
2

8 < H 20 Kenar 8 Yzey 6 6

Yzey

20 < H Kullanm snr Kenar Yzey 10 6

Dbel emas Tablo 7. Uygulama yksekli ine gre d cephe s yaltm sistemlerinde birim alanda kullanlacak dbel 3 miktar ve dbel yerleimi .

Uygulama yksekliine gre kullanlacak dbel miktar ve dbel yerleimleri DIN 55699dan alnmtr. 15

Dbel tespit ileminde problem olabilecek malzemeler ile rlm yzeyler veya duvarlar zerine kaba sva yaplamyorsa, dbellerin yaptrma harc beinin zerine rastlayacak ekilde tespit edilmesi gerekir. Kenar biti leri, (ke, at saaklar vb.) glendirmek amacyla, tek sra dbel takviyesi yaplr. Tayn ile yaplan uygulamalarda tablo 4de verilen dbel yerleimine alternatif olarak aada verilen ekle uygun olarak uygulanabilir. Tayn kullanlarak yaplan d cephe s yaltm uygulamalarnda s yaltm levhalar elik ivili dbel ve dbel pulu kullanlarak monte edilmelidir.

T dizili W dizilii ekil 9: Tayn ile yaplan d cephe s yaltm sistemlerinde alternatif dbel yerleimleri 1.2.5) Kenar ve Kelerin Oluturulmas D cephe s yaltm sistemi uygulamalarnda, pencere, kap ve duvar yzeylerinin oluturduu kelerde dzgn bir kenar oluturabilmek iin ke profilleri kullanlmaldr. Ke profilleri, s yaltm levhalarnn ke ksmlarna sva harc srlmek suretiyle tutturulur, ilk aamada zeri sva ile kapatlmaz. Ke profillerinden balamak zere donat svas tm yzeye mala ile uygulanmaya balanr. Tercihen uygulamalarda kendinden fileli ke profillerinin kullanlmaldr. Filesiz ke profillerinin kullanlmas durumunda ise cepheden gelen donat filesinin profilin zerinden keyi en az 10cm bindirme pay brakacak ekilde dndrerek uygulanmas gereklidir. Sva ierisine gmlecek olan sva filesine ilave olarak, pencere, kap vb. aklk veya herhangi bir sebeple meydana gelmi sreksizliklerden dolay oluan kelerde yaklak 30 x 40cm ebatlarnda, yatayla 45 lik a yapacak ekilde takviye file veya krlang file uygulanmaldr. Kenar ve kelerin oluturulmasnda, ke profilleri daha iyi yapma iin bir miktar sva ile birlikte tatbik edilmelidir. Binalarda dilatasyon blgelerinin oluturulmas da dikkat edilmesi gereken bir konudur. Yapda almas gereken dilatasyonun, d cephe s yaltm sistemi zerinde de devam etmesi gerekir. Bunun iin zel dilatasyon profilleri kullanlmaldr. Ayrca yaltm levhasnn kap veya pencere doramalar ile birleim noktalar ak kalmayacak ekilde akrilik emprenye yapda su szdrmazlk band veya poliretan esasl su yaltm amal mastik ile kapatlmaldr. 1.2.6) Is Yaltm Sistem Svas ve Sva (Donat) Filesinin Uygulanmas: Sva harc retici tavsiyesi dorultusunda hazrlanr. Uygulama (+5 - +30 C) scaklk aralnda yaplmaldr. Gneli, scak ve rzgrl ortamlarda gerekli koruma nlemleri alnmaldr. Tm yzeylerde eit sva kalnl elde edilmesi amacyla s yaltm levhalarnn zerine 10x10mm di llerine sahip tarakl elik mala ile sva uygulanr. Sva henz kurumadan, zerine donat filesi elik mala ile hafife bastrlarak tamamen gmlmeden tutturulur. Sva filesi ek yerlerinde birbiri zerine yatayda ve deyde en az 10cm bindirilir. Yatayda yaplacak olan bindirmenin yn nemli deildir. Buna karlk dey ynde yaplacak bindirmelerde stten gelen sva filesinin, alttan geleni rtmesi gereklidir. Son olarak elik mala vastasyla sva yzeyindeki di izleri dzeltilerek toplamda en az 4,5kg sarfiyatta, 3-4mm kalnlnda dzgn bir yzey elde edilir. Ayn uygulamann dz elik mala ile yaplmas istendiinde; levha yzeyinde sva kalnlnn homojen olmasna dikkat edilmelidir. Bu durumda sva uygulamas levhalarn yzeyine yaklak 3mm kalnlk oluturacak ekilde tek katta elik mala ile uygulanr. Uygulanan sva henz kurumadan, zerine donat filesi elik mala ile hafife bastrlarak tamamen gmlmeden yukarda anlatld ekliyle tutturulur. Mevcut svann kurumas beklenmeden, yaklak 1mm kalnlnda tekrar sva uygulamas yaplarak toplamda en az 4,5kg sarfiyatta, 3-4mm kalnlnda dzgn bir yzey elde edilir. Sva filesi, elde edilen 3-4mmlik toplam sva kalnlnn d yzeyine yakn olacak ekilde uygulanr (filenin yaltm levhas ile temas etmemesine dikkat edilmelidir). Uygulamaya ara verilmesi gerekti inde sva filesinin bindirilebilmesi iin en az 15cmlik ksmnn svanmadan akta braklmas gereklidir.

16

1.2.7) Son Kat Kaplama Uygulamas Sistem reticisinin tavsiyesine ve mterinin tercihine bal olarak; yaltm svasnn kurumasn takiben, kullanlacak olan kaplamaya uygun astarlanm yzeye en az 1,5mm ve zeri kalnlkta, mala ile srlerek veya makina ile pskrtlerek son kaplama uygulanmaldr. Uygulama (+5 - +30 C) scaklk aralnda yaplmaldr. Gneli, scak ve rzgrl ortamlarda gerekli koruma nlemleri alnmaldr. Dzgn bir cephe grnmnn elde edilebilmesi iin birbiriyle balantl yzeylerde ara vermeden uygulama bitirilmelidir. Uygulanm yzeyler priz alma sresi ierisinde olumsuz hava koullarna kar (yamur, don, vb.) korunmaldr. imento esasl kaplamalar ile yaplan uygulamalarda, kaplamann kurumasnn ardndan; gerek d iklim koullarna kar kaplamann dayanmnn arttrlmas gerekse de cephenin renklendirilmesi amacyla en az iki kat boya uygulamas yaplmaldr. Cephede akrilik kaplama kullanlacaksa ve bu kaplamann altnda zellikle imento esasl sva zerine uygulama yaplyorsa mutlaka kaplama rengi ve zelliine uygun astar kaplama astar kullanlmaldr. Akrilik esasl, silikat esasl veya ilaveten silikon katkl kaplamalar ile yaplan uygulamalarda ise rnn kendinden renkli olmas nedeniyle boya uygulamas gerekmez. Buna kar lk, cephenin renklendirilmesi amacyla kaplamann kurumasnn ardndan; istee bal olarak boya uygulamas da yaplabilir. 2. ERDEN VE FT DUVAR ARASI ISI YALITIMI D cepheye s yaltm uygulamalarnn gerekletirilmesinin mmkn olmad durumlarda s yaltm iten uygulanabilir. ten uygulamalarda; s kprlerine kar nlem alnmal ve youma analizi yaplmaldr. Duvarlarda iten veya sandvi duvar s yaltm yaplyorsa, deme alnlar, kiri vb. yap elemanlar mutlaka dardan s yaltm yaplarak s kprleri engellenmelidir. 1- D cephe kaplamas 2- Sva 3- Duvar 4- Yaptrc 5- Is yaltm malzemesi 6- Buhar kesici ve/veya buhar dengeleyici (youma kontrolne gre) 7- Al vb sva (sva filesi ile) veya al vb. plaka 8- kaplama

ekil 10: Is yaltm uygulama alanlar (iten s yaltm) Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Duvarlarn iten yaltlmas, youma riskinin yksek olduu uygulamalardr. Kullanlan s yaltm malzemesinin su buhar difzyon direnci ve kalnlna gre TS 825de verilen yntemle youma tahkiki yaplarak, buhar kesicinin scak tarafta kullanlp kullanlmamas karar verilmelidir. Buhar kesicinin ek yerlerinde, geirimsizlik salayan buhar kesici bantlar kullanlmal ve buhar kesici katman tespit elemanlar ile delinmemelidir. Is yaltm malzemesi srekli olarak uygulanmal, s kprs oluturacak profil vb. tespit elemanlarndan kanlmaldr. Kat demeleri ile birleimlerde s kprlerini nleyecek ekilde s yaltm uygulanmaldr. Mutfak ve banyo gibi yksek buhar retilen hacimli yerlerde kaynaa yakn noktada su buharnn pasif bir baca veya mekanik havalandrma ile dar atlmas salanmaldr. Trkiye Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelii uyarnca; iten yaplan s yaltm uygulamalarnda kullanlacak olan s yaltm malzemelerinin yangna tepki snf, 7 kata kadar olan binalarda E-d2, daha yksek binalarda, kapasitesi 100ki iden fazla olan sinema, tiyatro, konferans, dn salonu vb. binalarda ise C-s3,d2 olmaldr. 05 Aralk 2008 tarih ve 27075 sayl resmi gazetede yaymlanan Binalarda Enerji Performans Ynetmeli ine gre; Bina kabuunu oluturan, duvar, deme, balkon, konsol, taban, tavan, at ve pencere/duvar birleimleri s kprs olumayacak ekilde yaltlr. fadesi yer almaktadr. Buna gre iten yaplan uygulamalarda da s kprlerinin azaltlmas iin, duvara yaplan uygulamann tavan ve demede en az 50cm boyunca devam ettirilmesi gerekir. Is yaltm levhalarnn tavana uygulanmas esnasnda mekanik tespit elemanlar da kullanlmaldr.

17

2.1 Kullanlan Malzemeler 2.1.1) Is Yaltm Malzemeleri A) EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre TSE belgeli, TS 825e uygun kalnlkta, yanclk snf minimum B1 olan, ten yaplan uygulamalarda %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 90 kPa, ki duvar aras uygulamalarda %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 70 kPa olan genletirilmi (ekspande) polistiren kpk levhalardan imal edilmi levha. Youma tahkiki yaplarak buhar kesici kullanmna karar verilmelidir. B) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan ve %10 deformasyonda basma dayanm en az 100 kPa olan przl veya przl kanall ekstrde polistiren kpk levhalardan imal edilmi levha. Youma tahkiki sonucu, buhar kesici gerekli ise detayda uygulanmaldr. C)Tayn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, 3 ten yaplan uygulamalarda, en az 110 kg/m grnr younlua sahip, al karton levha ile yaptrlarak kompozit hale getirilmi tayn levhalar, 3 En az 50 kg/m younlukta tayn levhalar. Scak tarafta (i yzeyinde) buhar kesici ile birlikte kullanlmaldr. D) ki yz Ahap Yn aras EPS Is Yaltm Plakas: ki yz ahap yn (TS EN 13168) aras ekspande 3 polistiren kp (TS EN 13163) olan s yaltm plakasdr. Arasndaki EPSin younluu en az 25 kg/m , %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 150 kPa levhalarnn yzeylere dik ekme dayanm en az 100 kPa, yangna tepki snf en az E olan, iki yz ahap yn hazr kompozit levha. Youma tahkiki sonucu, buhar kesici gerekli ise detayda uygulanmaldr. E) Camyn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 3 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, en az 22 kg/m grnr younlukta camyn levhalar veya kendini tayabilen zel ilteler (Bu malzeme sadece profiller aras s yaltm uygulamasnda mutlaka kesintisiz ve ek yerleri iin zel nlem alnm buhar kesici tabaka ile birlikte kullanlr). 2.2 Uygulama Aamalar 2.2.1 erden Is Yaltm Uygulamasnn Yaplmas a. Al Plaka Kapl Kompozit Is Yaltm Levhalar ile Yaplan Uygulamalar ten yaplan uygulamalarda, madde 1.1.1de verilen s yaltm malzemelerinin, bir yz al plaka ile kompozit hale getirilmi trleri kullanlabilir. Al karton levhalarn s yaltm malzemelerine tespiti esnasnda ift komponentli poliretan esasl ve emsali yaptrclarla vakum preste en az 2 saat bekletilmesi ile fabrikasyon olarak yaplan imalatlarda, elde edilen kompozit rnn montajnda dbel kullanlmasna gerek yoktur. Al karton levhalarn s yaltm levhalarna antiyede yaptrlmas durumunda mutlaka dbel tespiti gereklidir. Kompozit levhalarn duvara tespiti srasnda retici firmalarca tavsiye edilen suya dayankl yaptrma allar veya madde 1.1.2de tarif edilen imento bazl yaptrclar ile uygulanmaldrlar. Uygulama yaplacak yzey temiz, sva kabarklar vb. przlerden arndrlm ve kuru olmaldr. Al plaka kapl s yaltm levhalar testere ile uygun llerde kesilir. Bu levhalar, imento esasl elastik yaptrclar veya al esasl zel yaptrclar kullanlarak, uygulama yzeyinin dzgn olmas durumunda taraklama, uygulama yzeyinin dzgn olmamas durumunda ereveli bekleme metodu ile (kenarlar boyunca srekli, orta ksmlar noktasal) levhalar bir sre duvara bastrlarak dey teraziye alnp yaptrlr. Levha yzeyinin en az % 40 yaltlacak yzeye yapm olmaldr. Yap trma ilemine kelerden balanmaldr ve yaptrma ilemi srasnda levhalarn birleim derzlerine taan, s kprs oluturacak yaptrc artklar kurumadan temizlenmelidir. Yaptrc levha zerine uygulanrken zellikle cephedeki aklklarn evresi boyunca, levhalarn taban, tavan ve deme birleimlerinde hava infiltrasyonu ve youma ihtimaline karn yaptrmann kesintisiz olarak yaplmas tavsiye edilir. Yap trma i leminden sonra al plaka ek yerlerine derz dolgu als uygulandktan sonra file band yaptrlr. Al levha zerine son kat saten al yaplmasndan sonra boyaya hazr yzey elde edilir.

18

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Al sval yaltm uygulamalarnda scak tarafa buhar kesici yerletirilemedi inden TS 825e gre youma tahkiki yaplarak youmann olumad kalnlklarda (Sd) s yaltm levhalar uygulanmaldr. Seilen s yaltm malzemesine bal olarak buhar kesici kullanmna dikkat edilmelidir. Kat yksekliinin 3 mnin altnda olduu uygulamalarda, retici tavsiyeleri dikkate alnarak uygun yaptrclarla, mekanik tespit gerekmeden uygulanabilirler. Kat yksekliinin 3 mnin zerinde olmas durumunda yaptrma ilemine ek olarak dbeller vastasyla mekanik tespit ile yaltm malzemeleri duvara uygulanrlar. Yatayda yaplan uygulamalarda (tavan konsol alt) yaptrma ve dbelleme i lemi mutlaka birlikte yaplmaldr. Yaltm levhalarnn arkasnda hava hareketinin olumamas salanmaldr. Kompozit s yaltm levhalar kullanlyorsa tavan, deme ve birleme noktalarnda, yaptrc srekli ve erit halinde panel arkalarna srlmelidir. Ayrca panel zerinde yer alan priz vb. delik evreleri ayn ekilde kapatlm olmaldr. ten duvar yaltmnda; demede de iten yaltm yaplarak s yaltmnn sreklili i salanmaldr. Tavan ve taban detaylar; s kprs oluumuna engel olacak ekilde zlmelidir (Bkz. ekil a-b).

a. Duvar-tavan birleim detay b. Duvar-deme birleim detay ekil 11: Birleim detaylar

b. imento veya Al Sval Uygulamalar Uygulama yaplacak yzey temiz, sva kabarklar vb. przlerden arndrlm ve kuru olmaldr. Kullanlacak olan s yaltm levhalar, imento esasl elastik yaptrclar veya al esasl zel yaptrclar kullanlarak, uygulama yzeyinin dzgn olmas durumunda taraklama, uygulama yzeyinin dzgn olmamas durumunda bekleme metoduyla (kenarlar boyunca srekli, orta ksmlar noktasal) levhalar bir sre duvara bastrlarak dey teraziye alnp yaptrlr. Levha yzeyinin en az % 40 yaltlacak yzeye yapm olmaldr. Yaptrma ilemine kelerden balanmaldr ve levhalarn yaptrlmas srasnda levhalarn birleim derzlerine taan s kprs oluturacak yaptrc artklar kurumadan temizlenmelidir. Polistiren esasl s yaltm malzemelerinin kullanlmas durumunda solvent iermeyen malzemeler kullanlmaldr. Uygulama yzeyinin uygun olmamas durumunda (0,5 cm zerindeki yzey kaklklar), s yaltm levhalar 2 mekanik olarak tespit edilir. Yksekli i 3myi aan duvarlarda, yaptrmaya ilave olarak m ye 6 adet dbel ile mekanik olarak tespit edilmesi nerilir. Yaptrlan levhalarn birleim derzlerine sva filesi yaptrldktan 2 sonra s yaltm zerine 7-10mm kalnlkta fileli (75 gr/m ) al sva yaplarak uygulama tamamlanr. Eer son kat al sva zerine boya yaplacaksa, al sva zerine ince bir saten al uygulamas nerilir. c. Profilli Is Yaltm Uygulamalar Uygulama yaplacak yzeyin temiz, sva kabarklar vb. przlerden arndrlm ve kuru olmas salanmaldr. Profiller yaltm malzemelerinin boyutlarna gre duvar yzeyine tespit edilir. Is yaltm levhalar bu profiller arasna, boluk kalmayacak ekilde yerletirilir. Yaltm levhalarnn yerletirilmesinden sonra ahap veya al plakalar profiller zerine tespit edilerek uygulama tamamlanr. Bu tr uygulamalarda; profiller s kprs meydana getirdiklerinden zel nlem alnmas gerekir. 2.2.2 ift Duvar Aras Is Yaltm Uygulamalar Sandvi duvar uygulamalarnda s yaltm levhalar d duvarn ie bakan yzeyine yaptrldktan sonra, i duvar boluk braklmayacak ekilde rlr. Sandvi duvar yaltm uygulamalarnda iki duvar eleman yatayda ve deyde 50cmlik aralklarla birbirine zel Z tespit elemanlarla balanmaldr.

ekil 12: Z tespit eleman 19

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Kullanlan s yaltm malzemesinin su buhar difzyon direnci ve kalnlna gre youma tahkiki yaplarak, scak tarafta buhar kesici kullanmna karar verilmelidir. duvar bnyesinde kalan, kolon, kiri , hatl deme aln vb. s kprs oluturabilecek tm yap elemanlarnn tamam s yaltm tabakas ile dtan kaplanmaldr. Is yaltm tabakasnn tm cephe boyunca srekli olmas salanmaldr. Aksi halde s kprleri oluarak ciddi s kayplar ile youma ve kflenme gerekleir. Tula veya sva d yzeyinde buhar direnci yksek bir kaplama veya boya kullanlmamaldr. Geirimsiz tabaka balangta duvarlarn kurumasn nler youma ve tuzlanma riskini artrr. Ayrca duvarn nefes almasn nler. Is yaltm malzemesi ile i duvar d yzeyi arasnda boluk braklmamaldr. 3. ERDEN ve FT DUVAR ARASINDA ISI KPRLERNN YALITIMI Duvarlarda iten s yaltm yaplyorsa, deme alnlar, kiri vb. yap elemanlar mutlaka dardan s yaltm yaplarak s kprleri engellenmelidir. Sandvi duvar ve iten yaplan s yaltm uygulamalarnda veya TS 825 Binalarda Is Yaltm Kurallar Standardnda verilen enerji limitleri ve youma snrlarna gre boyutlandrlm, yaltlmasna gerek olmayan dolgu duvarlarda, gerek enerji kayplar ynnden gerekse de youmann nlenmesi ve yap gvenlii iin s kprs oluturan, kolon, kiri ve perde duvarlar yaltlmas zorunludur. Is kprlerinin doru olarak projelendirilmesi ve uygun bir ekilde yaltm yzeyde youma, kf, mantar vb. oluumu, sva/boyalarda atlama olumas gibi problemlerin ve kolon/ kiri lerdeki donatda oluacak bilecek muhtemel korozyonun nlenmesini salar. Kolon, kiri ve perde duvarlarn s yaltm, hem beton dklmeden nce kalp iine levhalarn yerletirilmesi ile hem de beton dkldkten sonra d yzeye tespit edilerek uygulanabilir. Dolgu duvar imalat, s yaltm malzemesi ile hem yz yaplacak ekilde sandvi veya iten yaltml olarak yaplr.

1- D cephe kaplamas 2- Sva Donat Filesi (Metal veya Cam Tl) 3- Dbel (s yaltm kalp ierisine konulursa gerek yoktur) 4- Is yaltm 5- Yaptrc (s yaltm kalp ierisine konulursa gerek yoktur) 6- Betonarme kiri ve deme alan

ekil 13: Is yaltm uygulama alanlar (Sandvi duvarlarda s yaltm) 3.1. Kalp i Uygulama le Is Kprlerinin Yaltm Bu tr uygulamalar; zellikle yaz aylarnda betonun hzla su kaybetmesini nleyerek salkl priz almasn ve s yaltm malzemesi ile beton arasnda ok iyi tutunma olumasn salar. Bu uygulamalarda; iki yz przl ve/veya kanall %10 deformasyonda basma dayanm en az 200kPa, tam daldrma ile su emme deeri %0,7den az olan kapal gzenekli yapdaki s yaltm levhalar kullanlr. Beton dkme i leminden nce, kapal gzenekli yapdaki s yaltm levhalar (EPS, XPS, vb) s yaltm levhalar birleimlerinde boluk kalmayacak ekilde kalp i yzeyine yerletirilir. Yerletirme yaparken, geici balant elemanlar ile kalba balanarak, beton dkm srasnda s yaltm levhalarnn yerinden oynamas engellenmelidir. Plastik ayrclar ile yaltm malzemesinin zarar grmeden, donatnn gerekli beton kalnl ile uygulanmas iin pas pay braklr. Hazrlanan yaltml kalp ierisine beton dklerek geleneksel sva katna kadar uygulama tamamlanr. Betonla yaltm malzemesi arasnda ilave bir mekanik tespit gerekmez. 3.2 Kolon Ve Kiri Alnlarna Dtan Is Yaltm Yaplmas: 3.2.1 Kolon ve Kiri Alnlarna Is Yaltm Malzemelerinin Tespit Edilmesi: Kalp hatalarndan meydana gelen sreksizlikler dzeltildikten sonra, kolon, kiri , kma veya lento llerine uyacak ekilde uygun llere getirilmi madde 1.1.1de verilen s yaltm levhalar imento esasl s yaltm sistem yaptrclar ile tm uygulama yzeyine taraklama metodu ile yaptrlr. Yaptrma ileminden en az 24 saat sonra s yaltm malzemeleri plastik/elik ivili dbeller ile duvara mekanik olarak tespit edilerek geleneksel sva katna kadar uygulama tamamlanr. Duvar bloklarnn nceden ina edilmesi durumunda duvar, kolon-kiri yzeyinden madde 1.1.1de verilen s yaltm malzemeleri kalnl kadar da taacak ekilde rlmelidir. 20

ekil 14: Sandvi duvar uygulamalarnda s kprs detay 3.2.2 Yaltlm Yzeylerin Svanmas/Son Kat Bitii Geleneksel sva iinde kullanlacak donatnn/taycnn seimi uygulanacak sva kalnlna baldr. Cam tl file taycl ince svalar (<1.52.0 cm) veya nokta kaynakl galvaniz elik (paslanmaz) donat telli kaln geleneksel svalar ( 1.52.0 cm) uygulanabilir. Sva filesinin uygulanacak yzey geniliine gre doru uygulanmas atlak oluma riskinin en aza indirilmesi asndan ok nemlidir. Perde duvar ve benzeri geni yzeylerde galvanizli rabitz teli kullanlmas gerekir. Sva tipi, kalnl ve donat seimi esnasnda reticilerin tavsiyelerine uyulmaldr. Bina almas, scaklk deiiklikleri vb. etkileimlerin sonucunda oluan atlaklarn oluumunu nlemek iin btn s kprs meydana gelen yzey zerine; cam tl sva filesi (11x11 veya 12x12 mm gz aral, en az 130 gr/m2 arlk) veya galvanizli rabitz teli (16x16 mm gz aralkl, en az 1 mm apl, 10 mm pas pay derinlikli), dolgu duvar yzeylerine 1520 cm taacak ve birleiminde 10 cm bindirme olacak ekilde yerletirilir. a Cam Tl donat fileli sva uygulamalar Kolon, kiri gibi dar betonarme yzeylerde cam elyaf donat fileleri uygulanmaldr. Sva filesinin uygulanaca s yaltm malzemesinin yzeyine sva aderans kprs oluturmak iin ince bir sva uygulamas yaplr. Cam tl donat filesinin uygulan iin madde 1.2.6de verilmitir. b Metal donat fileli sva uygulamalar Metal sva fileleri zellikle geni perde yzeylerinde kullanlr. Dtan s kprlerinin (betonarme) yaltmnda metal sva filesi, s yaltm levhalar zerine uygulanarak, mekanik tespit elemanlar ile arka duvar yzeyine sabitlenip, yzeyine geleneksel svalarn yaplmasyla uygulanr. Metal sva filesi, s yaltm levhas 2 zerinden duvar yzeyine en az 8 adet/m gelecek ekilde mekanik olarak sabitlenir. Mekanik balant elemanlarnn betonarme duvar iine en az 4050 mm girecek ekilde tespit edilmesi gerekir. 4. TOPRAK ALTI DI DUVARLARDA ISI YALITIMI

A- Toprak B- Bask duvar C- Su yaltm malzemesi D- Is yaltm (ekstrde polistiren kpk) E- Su yaltm malzemesi F- Dzeltme svas G- Betonarme Perde Duvar H- Sva

1- Toprak 2- Is yaltm (ekstrde polistiren kpk) 3- Su yaltm malzemesi 4- Dzeltme svas 5- Betonarme perde duvar 6- Sva

ekil 15: Koruma Duvarl ve Duvarsz Toprak Temasl Beton Perde Duvarlar 21

Is yaltm levhalar; zemin altnda kullanlan hacimlerin s yaltmnda ve/veya su yaltm rtlerinin toprak dolgunun yaplmas srasnda mekanik etkilere kar korumas amacyla kullanlabilir. Toprak alt d 3 duvarlarda younluu en az 30kg/m olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti 300kPa olan, iki yz zrhl, kenarlar binili ve difzyonla su emmesi %3n altnda olan ekstrde polistiren kpk (XPS) levhalar 4 kullanlr . Toprak alt d duvarlarn yzeyi dzeltilip su yaltm yapldktan sonra, s yaltm levhalar yaptrlarak veya serbest olarak temel duvar zerine artmal olarak ek yerlerinde derz olumayacak ekilde yerletirilir. Is yaltm levhalarnn su yaltm rtlerinin zerine uygulanmasnda solvent iermeyen souk bitm esasl yaptrc veya ift taraf yapkanl bitml rtler kullanlr. Yaptrma i lemi geici olarak yaltm levhalarnn tespit edilmesi ilevini grmektedir. Su yaltm uygulamas yaplm perde zerine 2 5 solvent iermeyen bitm esasl yaptrc noktasal olarak (en az 2kg/m sarfiyat ile ) yaltm levhas zerine srlr veya levha bana en az 5 adet 100x150mm ebatlarnda hazrlanm ift taraf yapkan bitml rt ile s yaltm levhalar artmal olarak yerletirilir. Is yaltmnn yaptrlmasndan ksa bir sre sonra kademeli olarak toprak dolgu yaplr ve yaltm levhalarnn toprak basnc ile duvara montaj salanr. Eer kademeli toprak dolgu ilemi yaplmayacak ise s yaltm levhalarnn d tarafna bask duvar rlr. Bu detayda, su yaltm rtsnn korunmas ve delinmemesi gerekir. Bu nedenle s yaltm levhalarnn montajnda dbel kullanlmaz. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Is yaltm levhalarnn yaptrlaca yzeylerin uygulamaya uygun hale getirilmi olmaldr (bkz. Madde 1.1.B. Yzeyin Uygulamaya Hazrlanmas) Toprak alt d duvarlara yaplan uygulamalarda ama su yaltm katmann koruyarak s yaltm salamak olduundan, uygulama aamasnda su yaltm rtsnn zarar grmesi engellenmelidir. Is Yaltm katmannn kalnl; toprak alt d duvara sahip hacmin kullanm amacna bal olarak TS 825 standardnda verilen esaslara gre belirlenmelidir. Kullanlacak s yaltm levhalar bini profilli olmal ve toprak alt d duvar zerine artmal olarak ek yerlerinde derz olumayacak ekilde yerletirilmelidir. Is yaltmnn bittii su basman seviyesinde, su yaltm sisteminin arkasna su almay ve levhalarn ayrlmasn engelleyici biti detay uygulanmaldr. Drenaj sisteminin pozitif su basncn engelleyecek ekilde tesis edilmesi gerekir. Dolgu zeminin sktrlmas esnasnda yaltm levhalarnn kaymasn nlemelidir. Bu amala yaltm levhalar salam ve sabit bir dzlem zerine oturtulmaldr. Uygulamada kullanlacak olan su yaltm malzemesinin plastik/kauuk esasl olmas halinde XPS ile arasna geotekstil kee kullanlarak ayrc bir yzey oluturulmal s yaltm malzemesi ile dorudan temas engellenmelidir. 4.1 Kullanlan Malzemeler 4.1.1) Is Yaltm Malzemeleri A-)XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 300 3 kPa, grnr younluu en az 30 kg/m , hacimce difzyon ile su emmesi % 3n altnda olan iki yz zrhl, kenar profilli binili (lamba) ekstrde polistiren kpk levhalar. 4.1.2) Su Yaltm Malzemeleri: A-) Bitm esasl su yaltm rtleri: TS EN 13969 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve TS 11758-2 standardnda tanmlanan asgari artlara haiz iki kat olarak uygulanan polimer bitml su yaltm rtleri B-) Plastik/kauuk esasl su yaltm rtleri: TS EN 13967 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip plastik/kauuk esasl su yaltm rtleri C-) Srme esasl su yaltm malzemeleri:

4 5

Kaynak TS 825:2006 Ek E 8 dip notu ve DIN 4108 j dip notu. ZODER poz almas 2000. 22

ATILARDA ISI YALITIMI

1. TERAS ATILARDA ISI YALITIMI 1.1 Geleneksel Teras atlarda Is Yaltm Bu uygulamada i ortamda retilen su buharnn, s yaltm iinden geerek d iklim koullarna maruz kalan su yaltm rts altnda youma olumamas iin s yaltm tabakasnn altna yksek performansl bir buhar kesici tabaka uygulanmaldr. Su yaltm rtsnn altnda oluacak youma s yaltmnn bozulmasna ve su yaltm rtsnn ksa zamanda tahrip olmasna neden olacandan bu detay zmnde mutlaka TS 825 standardna gre youma tahkiki yaplmaldr. Mevcut binalarda su yaltm rts varsa, bu su yaltm tabakas buhar kesici olarak kabul edilir, yoksa buhar kesici kullanlmaldr. Buhar kesici tabaka alt zemine tm yzeyi ile yaptrlmal ve ek yerleri scak bitm ile doldurulmaldr. Buhar kesici tabaka en az 15 cm s yaltm malzemesi zerine dndrlmeli ve stteki su yaltm rts ile birbirine yaptrlmaldr. Bylece s yaltm tabakas alttan buhar kesici stten su yaltm rts ile bohalanm olacaktr. Bu detayda su yaltm katman s yaltmnn zerinde yer almaktadr. at sistemi, alttan buhar kesici ile su buharna kar korunurken, stte uygulanan su yaltm rts suyun yap elemanlarna ulamasn nler.

ekil 16: zerinde Gezilen Teras atlar 1- Deme kaplamas 2- Har 3- Koruma betonu 4- Su yaltm 5- Is yaltm (ift kat olursa artmal) 6- Buhar kesici katman 7- Buhar dengeleyici (gerekti inde) 8- Eim betonu 9- Deme 10- Tavan svas

ekil 17: zerinde Gezilemeyen Teras atlar A- akl B- Ayrc kee C- Su yaltm D- Is yaltm (ift kat olursa artmal) E- Buhar kesici veya buhar dengeleyici F- Eim betonu G- Deme H- Tavan svas

Uygulama yaplacak beton yzeyin iyice temizlenmesinin ardndan ve kuru durumda iken astar olarak mye en az 0,400 kg. sarf edilecek biimde TS113e uygun souk uygulamal asfalt emilsiyonu srlr. Su buharnn, s yaltmnn ierisinden geerek su yaltm rts altnda birikmesi ve youmas sonucu, s yaltmnn i levini kaybetmesini ve rtlerin tahrip olmasn nlemek iin; s yaltmnn altna (scak tarafa) yksek performansl buhar kesici uygulanmaldr. Astar kuruduktan sonra buhar kesici katman (rnein; cam tl taycl polimer bitml rt) eritsel olarak yaptrlr. Buhar kesici uygulamalarnda ek yerleri tam yaptrlmaldr. Buhar kesici katman zerine, s yaltm levhalar artmal olarak ek yerlerinde derz olumayacak ekilde noktasal bitmle yaptrlr. Is yaltm malzemesi, su yaltm malzemesinin yaptrma scaklna dayankl ve rijit ise (Tayn) su yaltm malzemesi dorudan s yaltm malzemesi zerine uygulanabilir. Eer s yaltm malzemesi, su yaltm malzemesinin yaptrma scaklna dayankl ve rijit deil ise yaltm katman zerine eim betonu dklmeli ve su yaltm malzemesi eim betonun zerine uygulanmaldr. Bylece s yaltm malzemesi yaptrma scaklndan korunur ve yayl yk altnda rijitli i bozulmadan ilevini yerine getirerek zerinde gezilmeyen teras at detay tamamlanr. Gerek, ift kat uygulanan bitm esasl su yaltm rtlerinin son kat, gerekse de tek kat uygulanan sentetik su yaltm rtleri; gece/gndz ve yaz/k scaklk fark sebebiyle oluabilecek sl gerilmeleri azaltmak ve U.V etkilerinden korunmak amacyla gne nn yanstc bir biti tabakas ile korunmaldr. Bu amala, mineral kapl su yaltm rtleri veya akl tabakas biti tabakas olarak kullanlabilir. 23

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Scak atlarda, su yaltm rtleri en stte olduu takdirde, gece-gndz, yaz-k scaklk farklar dolaysyla oluan sl oklar azaltmak amacyla, gne n yanstc ve bir biti tabakas ile korunmaldr. Tek kat sentetik su yaltm rtleri iin ek yerlerinin yaptrlmasnda retici firmalarn tavsiyelerine titizlikle uyulmaldr. Istma - soutma dnemlerinde su yaltm rtsnn daha fazla sl oka maruz kalmamas iin tama ve su birikmesini nleyecek yeterli sayda gider braklmaldr. Yanmaz s yaltm malzemelerinin kullanlmad scak at uygulamalarnda almo alevi kullanarak yaplan bitml rt tespiti srasnda gerekli yangn gvenlik nlemleri alnmaldr. Is yaltm malzemesinin srekliliinin bozulduu noktalarda, (duvar-at birleim noktalar, borularn aty deldi i noktalar vb.) s kprleri oluur ve bu noktalarda youma gerekleir. at-duvar birleimlerinde s yaltm malzemesinin srekli olmas salanmaldr. Betonarme teras scak atlarda s yaltm mutlaka parapet kenarlarna dndrlmeli ve duvar s yaltm ile ilikilendirilmelidir. elik konstrksiyon yaplarda, at makas vb. tayc konstrksiyonun bulunduu at boluunun yan kenarlarnda at hizasna kadar s yaltmnn sreklilii salanmaldr. Is yaltmn delip geen tm borular mutlaka yaltlmaldr. Buhar direnci yksek yaltm veya buhar kesici folyo ile birletirilmi s yaltm malzemeleri ile su buharnn borulara ve youma olabilecek dk scaklkl noktalara ulamas nlenmelidir. Su yaltmnn altnda yaplan eim betonu ile suyun szgece doru akmas ve tahliye borusuna verilmesi salanmaldr. 1.1.1) Kullanlan Malzemeler 1.1.1.1) Is Yaltm Malzemeleri A) Tayn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta olan, %10 deformasyonda basma dayanm en az 5 kPa, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan tayn levhalar. B) EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, boyutsal kararll % 0,5 veya DS(N)5 snfnda, Gezilmeyen atlarda; %10 deformasyonda basma dayanm en az 90 kPa, Gezilebilir atlarda; %10 deformasyonda basma dayanm en az 200 kPa olan genletirilmi (ekspande) polistiren kpk levhalar. C) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan ve %10 deformasyonda basma dayanm en az 200 kPa olan ekstrde polistiren kpk levhalar. 1.1.1.2) Su Yaltm Malzemeleri Bitm esasl su yaltm rtleri: TS EN 13707 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve TS 117582 standardnda tanmlanan asgari artlara haiz iki kat olarak uygulanan polimer bitml su yaltm rtleri Plastik/kauuk esasl su yaltm rtleri: TS EN 13956 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip plastik/kauuk esasl su yaltm rtleri Srme esasl su yaltm malzemeleri:

24

1.2 Ters Teras atlarda Is Yaltm Ters teras atlarda, s yaltm su yaltm rtsnn zerinde yer alr. Bu sebeple su yaltm malzemesi ayn zamanda buhar kesici grevi grrken kullanlacak olan s yaltm malzemesi d iklim koullarna (scak, souk, yamur vb.) maruz kalr. Bu uygulamada su yaltm rts s yaltm malzemesinin altnda kaldndan gece-gndz scaklk farklarndan etkilenmez. Tm yl boyunca oda scaklna yakn ve deimeyen bir ortamda kalr ve bylece su yaltm rts sl oklardan etkilenmez. Ters teras atlarda kullanlacak olan s yaltm malzemeleri; atnn kullanm amac esas alnarak belirlenir. Kullanm amacna gre ters teras atlarda kullanlacak olan s yaltm malzemeleri aada belirtilmitir. Kullanm Alan zeri gezilmeyen ters teras atlar (Yaya trafi ine kapal alanlar) zeri gezilen ters teras atlar (Yaya trafi ine ak alanlar) Yeil atlar (kk lekli bitkilerin yeti tirildii atlar) Bahe atlar (orta lekli bitkilerin yetitirildi i atlar) Otopark atlar (ara trafiine ak alanlar) Is Yaltm Malzemesi XPS veya EPS XPS veya EPS Sadece XPS Sadece XPS Sadece XPS

Tablo 8: Uygulama alanlarna gre ters teras at uygulamalarnda kullanlan s yaltm levhalar

zerinde Gezilen Ters Teras atlar 1- Deme kaplamas 2- Karo takozlar veya har (har kullanlmas durumunda altnda akl katman uygulanmaldr) 3- Ayrc kee 4- Is yaltm (XPS veya EPS) 5- Su yaltm 6- Eim betonu 7- Betonarme plak veya asmolen deme vb. deme panelleri 8- Tavan svas

ekil 18: zerinde Gezilen Ters Teras atlar

zerinde Gezilemeyen Ters Teras atlar A- akl B- Ayrc kee C- Is yaltm (XPS veya EPS) D- Su yaltm E- Eim betonu F- Betonarme plak, asmolen deme vb. deme panelleri G- Tavan svas ekil 19: zerinde Gezilemeyen Ters Teras atlar atda biriken yamur suyunun drenaj iin betonarme zerine en az %2 eim salayacak ekilde eim 6 betonu dklr . Eim betonunun st yzeyinin iyice temizlenmesinin ardndan, kuru durumda iken astar olarak mye en az 0,400 kg. sarf edilecek biimde TS113e uygun souk uygulamal asfalt emilsiyonu 7 srlr . Elde edilen dzgn yzey zerine tekniine uygun olarak su yaltm rts uygulanr. Is yaltm malzemesi, su yaltm rts stne yaptrlmadan, serbest ve artmal olarak, ek yerlerinde derz
6 TS 11758-2 Polimer bitml rtler Su Yaltm iin Eritme kayna ile birletirilerek kullanlan Blm 2: Uygulama kurallar standard. 7 ZODER bitml rt komisyonu poz almalar

25

olumayacak ekilde yerletirilir. Is yaltm malzemesi zerine, stteki katmanlardan gelecek olan ve istenmeyen yabanc maddelerin yaltm levhalarnn derzlerine girmesini engelleyen filtre katman serilir. 2 Filtre katman olarak buhar gei ine kar diren oluturmayan, en az 150 gr/m lik polyester veya polipropilen keeler ve bu i levler iin zel olarak imal edilmi mamuller (ssal dokunmu jeotekstiller) 5 kullanlr . Filtre katmannn zerine arlk oluturarak s yaltm malzemesinin umasn veya yzmesini engelleyen, gne nlarn yanstan ak renkli en az 5 cm kalnlnda 16 32 mm aras yuvarlak, 5 ykanm ve elenmi uygun kalnlkta dere akl serilerek zerinde yrnmeyen ters teras at detay tamamlanr. Ters teras atlarda uygulama, atnn kullanm amacna gre farkllklar gsterir. Yrnebilen at detaylarnda akl tabakas zerine ayrc tabaka serilmesinin ardndan, harla denen deme kaplamas veya akl tabakas serilmeden filtre katmannn serilmesi, stne plastik takozlar yerletirilmesi ve prekast beton karolarn plastik takozlara oturtulmas ile uygulama tamamlanr. Gezilen at detaynda, s yaltm levhalar zerine 47 mm byklnde akl kullanlr. Bahe at uygulamas yaplacak ise, akl katman zerine filtre serildikten sonra, onunda zerine bitki topra yerletirilerek uygulama tamamlanr. Bahe atlarda bitki kklerine dayankl zel su yaltm rtlerinin kullanlmas gerekir. Ters teras atlarda su yaltm iin; polimer bitml rtler, sentetik esasl rtler veya srme su yaltm malzemeleri kullanlabilir. Su yaltm malzemesi olarak sentetik rtlerin kullanlmas durumunda, su yaltm rts ile s yaltm malzemesi arasnda solvent gei ini nlemek iin ayrc tabaka yerletirilmelidir. Ayrc tabaka; keskin ve sivri yzeylerin, su yaltm rtlerinden farkl sl boy uzama katsaysna sahip malzemelerin su yaltm katmanlarna zarar vermesini nlemek iin araya konulan ve rtlere yaptrlmayan koruyucu katmandr. Bu ama iin en az 150 gr/m2lik polyester veya polipropilen keeler veya 300 kalnlnda polietilen folyo kullanlr5. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Bu uygulama, betonarme, metal ve ahap tayc konstrksiyon zerine yaplabilir. Ayrca plastik takozlar zerine serbest karo uygulamas da yaplabilmektedir. Duvar ve at yaltmlar birbiri zerine bindirilerek, s kprleri engellenmelidir. Gerektiinde parapetlere dtan s yaltm uygulamas yaplarak s yaltmnn sreklili i salanmaldr. Is yaltm levhalar UV nlarna maruz kalacak ekilde plak olarak braklmamaldr. Parapet kenarlarna dndrlen s yaltm levhalar etek elemanlar ile korunmaldr. akl tabakasnn srekli olmas salanmaldr. Is yaltm levhalarnn rzgr etkisi ile uma ve su birikmesi sonucu yzme etkisine kar akl tabakasnn kalnl ve akl granlometrisi yeterli olmaldr. zellikle mevcut yaplarda, s yaltm levhalarnn tahrip olmasn engellemek amacyla mevcut su yaltm rts zerinde herhangi bir kaplama ve/veya temizlenemeyen kntlar olmas durumunda, polietilen kpnden mamul levhalar kullanlarak bir yastk tabakas oluturulmaldr. Kk akl taneleri yamur etkisi ile levha aralarndan aaya szabilir. Bu durum zellikle tek kat su yaltm rtlerinde sorun yaratabilir. Bunu nlemek amacyla s yaltm levhalar ile akl tabakas arasnda jeotekstil kee kullanlr. atya eim verilerek youan suyun su yaltm ile szge birleimlerine doru akmas ve tahliye borusuna verilmesi salanmaldr.

1.2.1) Kullanlan Malzemeler 1.2.1.1) Su Yaltm Malzemeleri Bitm esasl su yaltm rtleri: TS EN 13707 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve TS 117582 standardnda tanmlanan asgari artlara haiz iki kat olarak uygulanan polimer bitml su yaltm rtleri Plastik/kauuk esasl su yaltm rtleri: TS EN 13956 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip plastik/kauuk esasl su yaltm rtleri Srme esasl su yaltm malzemeleri: 1.2.1.2) Is Yaltm Malzemeleri A) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan dier zellikleri tablo halinde verilen ektrde polistiren kpnden mamul levhalar. 26

Gereklilikler Karakteristik zellikler/Kullanm Amac %10 Deformasyonda basma dayanm zeri gezilmeyen ters teras atlar zeri gezilen ters teras atlar Yeil atlar Bahe atlar Otopark atlar Basma snmesi zeri gezilmeyen ters teras atlar zeri gezilen ters teras atlar Yeil atlar Bahe atlar Otopark atlar Belirli basn yk ve scaklk artlarnda boyutsal kararllk Scaklk ve bal nem artlarnda boyutsal kararllk (70 C / RH %90 / 48h) Uzun sreli difzyonla su emme < 50mm kalnlndaki rnler iin 50mm kalnlndaki rnler iin Uzun sreli daldrma ile su emme Donma zlme davran lave hacimsel su emme (%) Basma dayanmndaki azalma (%) %1,0 <%10
8

Deer

Snf / Seviye / Snr Deer CS(10/Y)300 CS(10/Y)300 CS(10/Y)300 CS(10/Y)300 CS(10/Y)500 CC(2/1,5/25)50 CC(2/1,5/25)50 CC(2/1,5/25)50 CC(2/1,5/50)100 CC(2/1,5/50)150 DLT(2)5 -

300 kPa 300 kPa 300 kPa 300 kPa 500 kPa %5

%5 %3 %0,7

WD(V) 5 WD(V) 3 WL(T) 0,7 FT 2

Tablo 9: Ters teras at uygulamalarnda kullanlacak XPS s yaltm levhalarnn zellikleri

B) EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan dier zellikleri tablo halinde verilen ekspande polistiren kpnden mamul levhalar. Gereklilikler Karakteristik zellikler/Kullanm Amac %10 Deformasyonda basma dayanm zeri gezilmeyen ters teras atlar zeri gezilen ters teras atlar Basma snmesi zeri gezilmeyen ters teras atlar zeri gezilen ters teras atlar Belirli basn yk ve scaklk artlarnda boyutsal kararllk Scaklk ve bal nem artlarnda boyutsal kararllk (70 C / RH %90 / 48h) %1 CC(2/1,5/25)50 CC(2/1,5/25)50 DLT(2)5 DS(70,90)1 200 kPa 200 kPa CS(10/Y)200 CS(10/Y)200 Deer Snf / Seviye / Snr Deer

Bu tablo ETAG 031 Inverted Roof Insulation Kits Part 1: General klavuzu esas alnarak hazrlanmtr.

27

Gereklilikler Karakteristik zellikler/Kullanm Amac Uzun sreli difzyonla su emme < 100mm kalnlndaki rnler iin 100mm kalnlndaki rnler iin Uzun sreli daldrma ile su emme Donma zlme davran lave hacimsel su emme (%) Basma dayanmndaki azalma (%) Bklme/Eilme dayanm Basma dayanm 200kPa olan rnler iin Basma dayanm 250kPa olan rnler iin Basma dayanm 300kPa olan rnler iin 250 kPa 350 kPa 450 kPa BS 250 BS 350 BS 450
9

Deer

Snf / Seviye / Snr Deer WD(V) 5 WD(V) 3 WL(T) 2

%5 %3 %2 %5,0 <%10

Tablo 10: Ters teras at uygulamalarnda kullanlacak EPS s yaltm levhalarnn zellikleri 2. KIRMA/EML ATILARDA ISI YALITIMI 2.1 at Aras Kullanlmayan Krma/Eimli atlarda Deme zerine Yaplan Is Yaltm 1234567at rts Su yaltm at tahtas Havalandrlan at boluu Is yaltm Buhar dengeleyici Tavan kaplamas / tavan svas

ekil 20: at aras kullanlmayan eimli/krma atlar Mineral yn esasl at ilteleri hafif olduklarndan kolaylkla atya karlr ve kesilerek uygulanabilir. at ilteleri yrtlmaz ve her atya adapte edilebildiinden firesiz olarak uygulanabilir. Mineral yn esasl ilteler, kullanlmayan at aralarnn s yaltmnda demeye serilerek uygulanr. iltenin zeri herhangi bir ekilde rtlmemelidir. Is yaltm malzemesinin toz, kir vb. d etkilerden korunmasnn istenildii durumlarda, mineral yn esasl s yaltm malzemesinin st cam tl gibi buhar geirgen (nefes alan) bir rnle rtlebilir. Mineral yn esasl ilteler yk tamayan zellikte dk younluk bir malzeme olduundan bu malzemelerin zerine yk gelmemeli ve zerinde yrnmemelidir. at arasnda yrnmesi gerektiinde, ahap kadronlar zerine yrme yolu ina edilmelidir. Yaltm malzemesi eer yke maruz kalacak ise ilte tipi rnler yerine levha formunda yayl yke gre belirlenecek, basma dayanm yksek s yaltm malzemeleri kullanlabilir. Uygulama yaplacak at demesinin st, toz, kir har artklarndan temizlenerek veya deme betonu zerine mala perdahl ince ap uygulamas yaplarak, dzgn bir zemin temin edilir. Dzgn yzey zerine kalnl TS 825 Binalarda Is Yaltm Kurallar Standardna gre belirlenmi s yaltm malzemeleri denir. Is yaltm malzemesinin zerine ayrc tabaka yerletirilip yksek dozlu ap uygulamas yaplarak detay tamamlanr. ap uygulamasnn stne tercihe bal olarak herhangi bir kaplama yaplabilir, Bu detayda havalandrma hayati neme sahiptir. Yaltm malzemesinden geen su buhar yaplan havalandrma boluu ile atmosfere atlmaldr.

Bu tablo ETAG 031 Inverted Roof Insulation Kits Part 1: General klavuzu esas alnarak hazrlanmtr.

28

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Is yaltm at arasnda, betonarme deme zerine uygulanr. Bu uygulama detay mevcut ve yeni binalarda, at arasnda mevcut s yaltm yenilenirken veya teras at zerine bir krma at ilave edilirken uygulanabilir. Demeye serilen s yaltm kalnl homojen ve srekli olmaldr. Aksi halde arzu edilen sl diren salanamayacandan yaltm uygulamalar ile elde edilecek tasarruf miktar azalr. Is yaltmnn uygulanaca deme yzeyi dzgn deilse, tesviye apyla yzey dzeltilmelidir. Is yaltm malzemelerinin zerine yk binmesi durumunda, yaltm kalnlnn bozulmamas ve malzemelerin hareket etmemesi iin gereken nlemler alnmaldr. at ve s yaltm arasnda havalandrma salanmaldr. K sezonunda bitml su yaltm rts ile su yaltm yaplm atlarda, s transferi srasnda at boluunda s yaltm zerinde bulunan taraftaki souk yzeylerde youma gerekleebilir. Saak aln veya altnda 15 'den dk eimli atlarda en az 25 mm, 15 'den yksek eimli atlarda ise en az 10 mm, srekli havalandrma boluu salanmaldr. Bu boluk alanlarnn toplam at dzlem alannn 1/500'nden daha az olmamaldr. Nefes alan su yaltm rtsyle (Sd 0,02 m) yaplm uygulamalarda, at arasnn uygun ekilde havalandrlmas gerekir. Havalandrma amacyla braklan boluklarda, bcek ku vb. canllarn girmesini nlemek amacyla 34 mm gzenekli sva filesi, kafes teli vb. kullanlmal ancak havalandrmay engellememelidir. Saaklarn i taraflarnda, at rts ile demenin birleti i noktalarda, s yaltm malzemesi havalandrmay engellemeyecek ekilde yerletirilmeli, saakta braklan srekli aklk aynen kalacak ekilde s yaltm malzemesi zerinde boluk braklmaldr. Saak aln veya altnda braklan srekli aklk alanlarnn toplamna eit kalacak ekilde mahyada havalandrma boluu braklmaldr. ift ynl krma atlarda, eimin 35 'den yksek olmas veya mahya uzunluunun 10m'yi amas durumunda, mahyadaki bolua 5 mm ilave edilmelidir. Tek ynl krma atlarda da benzer nlemler alnmaldr. Deme ve s yaltmn delip geen tm elektrik kablolar vb. etkenlerin evreleri buhar geirmeyecek ekilde kapatlmaldr. Islak hacimlerden ve dier hacimlerden at arasna kan tm tesisat ve bacalarn etrafndaki boluklar skca kapatlmaldr. Baca veya tesisatlar; herhangi bir youma oluarak at iine akma veya damlamaya imkn brakmayacak ekilde yaltm yaplarak nlem alnmaldr. Is kprlerinin nlenmesi iin deme zerine serilen s yaltm, duvar zerine bindirilerek (saak aln veya altndan at arasna giren havay engellemeyecek ekilde) duvar s yaltm ile ilikilendirilmelidir. at aras souk olacandan, tesisat borular ve su deposu vb. iinde su hareketi olan tm tesisat ekipmanlarnn mmkn olduunca buraya konulmamas, konuluyorsa mutlaka s yaltm yaplmas gerekir. Suyun borular veya su deposu iinde donmas, borularn patlamas hem s yaltmn olumsuz etkileyecek hem de tesisatn yenilenmesini gerektirecektir. Ayrca souk ve scak su tesisat borularnn yan yana olmamasna dikkat edilmelidir. Tm borular iin ne tr s yaltmn yaplaca belirlenmelidir. Su depolarnn st ve yanlarna s yaltm yaplmaldr. Demeye oturduu yerde s yaltm yaplmasna gerek yoktur. Ancak demeye serilen s yaltm su deposunun yanlarna dndrlerek s yaltmnn sreklilii salanmaldr. Is yaltm ek yerleri buhar geirimsiz bantlar ile kapatlarak youma olmas nlenmelidir. 2.1.1) Kullanlan Malzemeler A) EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan ve %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 90kPa ekspande polistiren kpk levhalar. at aras kullanlmayan krma/eimli atlarda deme zerine EPS ile s yaltm yaplmas durumunda s yaltm malzemesi zerine ap uygulanmaldr. B) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan ve %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 100kPa ekstrde polistiren kpk levhalar. at aras kullanlmayan krma/eimli atlarda deme zerine XPS ile s yaltm yaplmas durumunda s yaltm malzemesi zerine ap uygulanmaldr. C) Tayn Is Yaltm ilte/Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve en 3 az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan ve grnr younluu en az 50 kg/m olan tayn ilte veya levhalar. D) Camyn Is Yaltm ilte/Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en 3 az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan ve grnr younluu en az 18 kg/m olan camynnden mamul s yaltm malzemeleri. 29

2.2 at Aras Kullanlan Krma atlarda Mertek Seviyesinde Is Yaltm

1- at rts 2- Nefes alan su yaltm rts 3- at tahtas 4- Havalandrlan at aras boluu 5- Is yaltm 6- Buhar dengeleyici 7- Tavan svas
ekil 21: at aras kullanlan atlarda mertek seviyesinde s yaltm 2.2.1) Ahap Krma at Uygulamalar 2.2.1.1) Mertek altna al plaka kapl kompozit s yaltm levhalar ile s yaltm yaplmas Al plaka kapl s yaltm levhalar uygun bir testere ile kesilerek montaja hazr hale getirilir ve mertek altlarna oturtularak zel vidalar yardmyla merteklere tespit edilir. Al plaka kapl s yaltm levhalar birleim yerlerine sva filesi yaptrlarak yzey zerine al sva uygulanr. Eer son kat al sva zerine boya yaplacaksa, al sva zerine ince bir saten al uygulanmasnn yaplmas nerilir 2.2.1.2) Mertek arasna ilte/levha formunda rnler ile s yaltm Mertek arasnda kullanlan iltelerin bir yz alminyum folyo kapldr ve folyo kenarlarnda 5 cmlik tespit pay bulunmaktadr. ilteler kullanlan at aralarnda, ilte geniliinde aralkl denmi mertekler arasna alminyum folyolu yzey scak tarafa bakacak ekilde yerletirilir. Daha sonra iltenin folyolu yzeyinin her iki kenarnda bulunan 5 cmlik tespit paylar merteklere ivilenir veya zmbalanr. Al plaka veya lambri vb. tavan kaplama malzemeleri ile uygulama tamamlanr. Alternatif olarak ilte tr rnler yerine Camyn, EPS veya XPS levhalar da kullanlabilir. EPS ve XPS s yaltm malzemelerinin merteklerin arasna uygulanmas aamasnda sk geme salamak iin levhalarn mertek aralndan 1-1,5cm daha geni olmas gereklidir. Is yaltm levhalar mertek aralarna sktrldktan sonra al levha, lambri, sunta, tavan tahtas gibi eitli kaplama malzemeleri merteklere tespit edilerek uygulama tamamlanr. 2.2.1.3) Mertek zerine polistiren kpkler ile s yaltm yaplmas A- at tahtasz uygulama Kullanlacak s yaltm levhas ile ayn kalnlkta biti tas, saak boyunca mertek ularna ivi veya vida ile sabitlenir. Yaltm levhalar, biti tasndan balayarak mahyaya doru merteklerin zerine, merteklere dik ynde yerletirilir. Levhalarn binilerinin tam oturmas ve/veya arada boluk kalmamas salandktan sonra bask talar, s yaltm levhasnn zerinden merteklere aklr. Bask talar, s yaltm katman zerinde bir havalandrma boluu meydana getirirler. Salkl havalandrma koullarnn salanmas iin bask talar en az 4 cm kalnlkta olmaldr. Nefes alan su yaltm rtleri saak seviyesinden mahyaya doru birbiri zerine bindirilerek uygulanr. Bask talarna dik ynde kiremit tespit talar, bask talar zerine ivilenir. Kiremit talarnn zerine kiremitler tutturularak uygulama tamamlanr. Ayn uygulama bask talarna OSB levhalarnn tespit edilmesi ve zerine (shingle alt su yaltm rts ile birlikte) shingle montaj ile tamamlanabilir. B- at tahtal uygulama Kullanlacak s yaltm levhas ile ayn kalnlkta biti tas, saak boyunca mertek ularna ivi veya vida ile sabitlenir. Su yaltm rts, s yaltm levhasnn altnda veya stne uygulanabilir. Su yaltm rtlerinin, s yaltmnn zerinde yer almas durumunda; s yaltm levhalar, biti tasndan balayarak mahyaya doru at tahtas veya OSB zerine, merteklere dik ynde yerletirilir. Levhalarn binilerinin tam oturmas ve/veya arada boluk kalmamas salandktan sonra bask talar, s yaltm levhasnn zerinden merteklere aklr. Bask talar, s yaltm katman zerinde bir havalandrma boluu meydana getirirler. Salkl havalandrma koullarnn salanmas iin bask talar en az 4 cm kalnlkta olmaldr. Nefes alan su yaltm rtleri saak seviyesinden mahyaya doru birbiri zerine bindirilerek uygulanr. Bask talarna dik ynde kiremit tespit talar, bask talar zerine ivilenir. Kiremit talarnn zerine kiremitler tutturularak uygulama tamamlanr. 30

Su yaltm rtlerinin, s yaltmnn altnda olmas durumunda ise; su yaltm rtleri at tahtas veya OSB zerine uygulanr. Burada su yaltm rtleri ayn zamanda buhar kesici grevi grrler. Is yaltm levhalar biti tasndan balayarak mahyaya doru su yaltm yaplm at tahtas veya OSB zerine, merteklere dik ynde artmal ve boluksuz olarak yerletirilir. Is yaltm levhalar; bask talar yardmyla, at tahtas ve merteklere zel tespit elemanlar ile tutturulur. Salkl havalandrma koullarnn salanmas iin bask talarnn kalnl en az 4cm olmaldr. Bask talarna dik ynde kiremit tespit talar, bask talar zerine ivilenir. Kiremit talarnn zerine kiremitler tutturularak uygulama tamamlanr. Ayn uygulama bask talarna OSB levhalarnn tespit edilmesi ve zerine (shingle alt su yaltm rts ile birlikte) shingle montaj ile tamamlanabilir. 2.2.2) Betonarme Krma at Uygulamalar Su yaltm rtlerinin, s yaltmnn altnda yer almas durumunda; beton at yzeyinin temizlenmesi ve dzeltilmesinin ardndan kuru durumda iken su yaltm rtleri serilmelidir. Is yaltm levhalar saaklardan balayarak mahyaya doru su yaltm yaplm beton yzey zerine, biti talarna desteklenerek merteklere dik ynde artmal ve boluksuz olarak yerletirilir. Is yaltm levhalar; bask talar yardmyla, beton yzeye zel tespit elemanlar ile tutturulur. Salkl havalandrma koullarnn salanmas iin bask talarnn kalnl en az 4cm olmaldr. Bask talarna dik ynde kiremit tespit talar, bask talar zerine ivilenir ve kiremit talarnn zerine kiremitler tutturularak veya bask talarnn zerine OSB levhalar tespit edilerek shingle montaj ile uygulama tamamlanr. Su yaltm rtlerinin, s yaltmnn zerinde yer almas durumunda; s yaltm levhalar, biti tasndan balayarak mahyaya doru at tahtas veya OSB zerine, merteklere dik ynde yerletirilir. Levhalarn binilerinin tam oturmas ve/veya arada boluk kalmamas salandktan sonra bask talar, s yaltm levhasnn zerinden merteklere aklr. Bask talar, s yaltm katman zerinde bir havalandrma boluu meydana getirirler. Salkl havalandrma koullarnn salanmas iin bask talar en az 4 cm kalnlkta olmaldr. Kiremit alt su yaltm rtleri saak seviyesinden mahyaya doru birbiri zerine bindirilerek uygulanr. Bask talarna dik ynde kiremit tespit talar, bask talar zerine ivilenir. Kiremit talarnn zerine kiremitler tutturularak uygulama tamamlanr. Ayn detay s yaltm malzemesinin zerine, nefes alan su yaltm rtlerinin serilmesi ve yeterli kalnlkta (en az 4cm) bask talarnn yerletirilmesi ile elde edilen havalandrma boluuyla da uygulanabilir. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Is yaltm, merteklerin stne, at tahtas zerine veya mertek aralarna yerletirilir. Bylece at altnda stlan kullanlabilir bir mekn oluur. Mertek zeri veya at zeri uygulamalarda rijit levhalar, mertek aras uygulamalarda mineral ynler kullanlmaldr. Is yaltm, merteklerin zerine veya at tahtas zerine yaplyorsa, levhalar arasnda, mahyada ve duvar birleimlerinde oluabilecek derz ve boluklar kapatlmaldr. Is yaltmnn mertek aralarna yerletirilmesi durumunda, s yaltm levhalar ile mertekler arasnda boluk kalmamas salanmaldr. Merteklerin zerinde de s yaltm kullanlarak, merteklerin s kprs olarak almas engellenmelidir. Su yaltm rts iki farkl ekilde kullanlabilir. Is yaltm levhalarnn altnda veya havalandrma boluunun zerinde buhar direnci yksek su yaltm rtleri kullanlmaldr. Is yaltm levhalarnn zerinde veya havalandrma boluunun altnda kullanlacak su yaltm rtleri, buhar dar atan ancak suyu aaya geirmeyen (nefes alan su yaltm rts Sd 0,02m) trde olmaldr. Dorudan havalandrma boluu olmakszn s yaltm zerinde buhar direnci yksek bir rt kullanldnda, ieriden darya kmaya alan nemli hava su yaltm rts altnda youmaya neden olur ve damlama yapabilir. Bu yanl uygulamay nlemek iin s yaltm zerinde nefes alan bir rt kullanlmaldr veya alttan buhar kesici uygulamas yaplmaldr. aty delen tm boru ve baca kenarlar s kprs oluturmayacak ve buhar geiine izin vermeyecek ekilde yaltlmaldr. 2.2.3) Is Yaltm Malzemeleri Yaltm malzemesinin mertek altna, arasna veya stne uygulanmasna gre farkl yaltm malzemeleri kullanlabilir. 2.2.3.1) Mertek Altna Uygulanan Is Yaltm Levhalar A) EPS Kompozit Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, en az 25 kg/m3 younlukta, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 150 kPa bir yz al karton levha kaplamal genletirilmi (ekspande) polistiren kpk levhalar. Youma tahkiki yaplarak buhar kesici kullanmna karar verilmelidir.

31

B) XPS Kompozit Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 100 kPa bir yz al karton levha kaplamal ekstrde polistiren kpk levhalar. Youma tahkiki sonucu, buhar kesici gerekli ise detayda uygulanmaldr. C) Tayn Kompozit Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, basma dayanm en az 50 kPa tayn levhalar. Scak tarafta (i yzeyinde) buhar kesici ile birlikte kullanlmaldr. 2.2.3.2) Mertek Arasna Uygulanan Is Yaltm Levhalar A) Tayn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve en az TS 3 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, en az 50 kg/m younlukta tayn levhalar. Scak tarafta (i yzeyinde) buhar kesici ile birlikte kullanlmaldr. B) Camyn Is Yaltm Malzemeleri: TS EN 13162 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, en az 22 kg/m3 younlukta camyn levhalar veya en az 14 kg/m3 younlukta ilteler. Scak tarafta (i yzeyinde) buhar kesici ile birlikte kullanlmaldr. C) EPS Is Yaltm Malzemeleri: TS EN 13163 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, basma dayanm en az 70kPa ve bklme dayanm en az 115kPa olan EPS levhalar. Is yaltm malzemesi olarak EPS kullanlmas durumunda at kaplama malzemesinin yanmaz olmas gereklidir. D) XPS Is Yaltm Malzemeleri: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, basma dayanm en az 100kPa ve bklme dayanm en az 300kPa olan XPS levhalar. Is yaltm malzemesi olarak XPS kullanlmas durumunda at kaplama malzemesinin yanmaz olmas gereklidir. 2.2.3.3) Mertek stne Uygulanan Is Yaltm Levhalar 2.2.3.3.1) at Tahtal Konstrksiyonlarda Is Yaltm A) EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 150 kPa genletirilmi (ekspande) polistiren kpk levhalar. Is yaltm malzemesi olarak EPS kullanlmas durumunda at kaplama malzemesinin yanmaz olmas gereklidir. B) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 200 kPa olan ekstrde polistiren kpk levhalar. Is yaltm malzemesi olarak XPS kullanlmas durumunda at kaplama malzemesinin yanmaz olmas gereklidir. C) Tayn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 3 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, en az 150 kg/m younlukta tayn levhalar. 2.2.3.3.2. at Tahtasz Konstrksiyonlarda Is Yaltm A) XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 400kPa ve eilme dayanm en az 600kPa olan ekstrde polistiren kpk levhalar. Bu detayda kullanlacak olan XPS s yaltm malzemelerinin mukavemeti; yaltm sistemi zerine binen ykler (kar, rzgar ve hatta atnn kendi arl) ve bu ykler sonucunda oluan gerilmeler nedeni ile merteklerin zerine yerletirilen yaltm malzemesinin s yaltm malzemesi olarak XPS kullanlmas durumunda at kaplama malzemesinin yanmaz olmas gereklidir.

32

3. METAL RTL ATI ve CEPHELERDE ISI YALITIMI 3.1 Sandvi Paneller Genel olarak sandvi paneller; i ve d metal levha ve yaltm ekirdeinden oluur. Yaplarn d kabuunu s ve su yaltml olarak estetik bir ekilde zen bu paneller; fabrikalar, sanayi yaplar, askeri yaplar, sosyal yaplar, zirai yaplar, spor tesisleri, antiye binalar, silolar, hipermarketler, alveri merkezleri, souk hava depolar, hal binalar gibi tayc sistemi elik veya prefabrike olan byk boyutlu binalarn at ve duvarlarnda kullanlr. Su, ses ve yangn dayanml olan tipleri vardr. Dier yap malzemeleri ile birlikte kullanma uygun olduundan tasarm kolayl salar. Uzun mrldr. Fabrikasyon sandvi panellerin montaj sresi, yerinde yapma sandvi sistemlere gre daha hzldr. evreye zarar vermezler, bakteri retmez ve barndrmazlar. Hafif olduklarndan tayc sistem ve temel maliyetlerinde ekonomi salarlar. 3.1.1) Sandvi Panel Yaps 3.1.1.1) D Yzeyler: Sandvi paneli oluturan d yzeyler metal veya su yaltm rtsnden olabilir. at eiminin %10 ve zerinde olduu yaplarda iki yz metal olan sandvi paneller, eimin %10un altnda olduu yaplarda ise alt yz metal kompozit paneller zerine su yaltm rts kaplanmaldr. Sandvi panelin metal yzeyleri, galvanizli sac veya alminyum olabilir. Sistemin sandvi olabilmesi iin metallerin s yaltm kabuuna aderans ok iyi salanmaldr. Aksi halde i-d levha ve s yaltm ekirdei bir btn olarak davranamaz ve kendinden beklenen gerekli ykleri tayamayp istenmeyen zararlara yol aabilir. Sandvi sistemlerde; paneller galvanizli sac veya alminyumdan imal edilebilir. Panellerin, d artlara daha dayankl olabilmeleri iin yzeyleri boyanm olabilir. at eiminin %10un altnda olduu durumlarda, kompozit panelin (alt yz sa, s yaltm zeri kraft kd kapl) st yz su yaltm rts kaplanmaldr. st yzde, TS EN 13956ya uygun plastik/kauuk esasl (PVC, EPDM, Polietilen vb.) rtler veya TS EN 13707ye uygun retilmi polimer bitml rtler, su yaltm malzemesi olarak kullanlabilir. Sentetik rtler; genel olarak detayn gereklerine uygun kalnlkta ve UV dayanml olmaldr. Bu rtlerin; yksek kopma mukavemeti deerlerini salamas iin polyester kee takviyeli olmas gerekir. Ayrca sandvi panellerde kullanlan sentetik rtler, detayn gerekliliklerine uygun uzama katsays ve buhar difzyon direncine sahip olmaldr. 3.1.1.2) Is Yaltm ekirdei A) Poliretan: Sandvi panellerin at ve cephe tiplerinde kullanlacak olan Poliretan esasl s yaltm malzemesinin; TS EN 13165 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, en az 40kg/m3 younlukta olmaldr. B) Tayn: TS EN 13162 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun 3 kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, younluu at tipinde en az 110kg/m , cephe tipinde en 3 az 100kg/m olan tayn s yaltm malzemeleri kullanlmaldr. Her iki tipte %10 deformasyonda basma dayanm en az 20 kPa olmaldr. C) Camyn: TS EN 13162 standardna gre retilmi, CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun 3 kalnlkta, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan, younluu at tipinde en az 70kg/m , cephe tipinde ise 3 en az 60kg/m olan camyn s yaltm malzemeleri kullanlmaldr. D) EPS: TS EN 13163 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, en az 25 kg/m3 younlukta olan ekspande polistiren kpk kullanlmaldr. E) XPS: TS EN 13164 standardna gre retilmi , CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, 3 yangna tepki snf en az E olan, en az 25 kg/m younlukta olan ekstrde polistiren kpk kullanlmaldr. 3.1.2 Sandvi Panel Uygulama Esaslar 3.1.2.1) ki Yz Metal Sandvi Paneller: %10un zerindeki eimli atlarda iki yz metal olan paneller kullanlr. Panelin trapez yz hkim rzgrn uygun ynne getirilerek, EPDM contal, matkap ulu vidalar ile hadve zerinden elik konstrksiyona sabitlenir. Prefabrike sistemlerde ise yine EPDM contal akma dbeller veya betofast vidalar kullanlr. 2 Vidalama aral m ye 1,5 adet decek ekilde, panele homojen bir ekilde datlmaldr. at 2 panellerindeki galvanizli sac veya alminyum levha kalnl panelin en az 120kg/m uzun sreli yayl yk 2 tama hesabna gre tespit edilir. Cephe panellerinde bu hesap rzgrn 80kg/m olan emme hesabna gre yaplr. Bu hesaplara gre uygun kalnlklar seilmediinde veya yeterli miktarda vida kullanlmadnda at veya cephe panellerinde kopmalar olabilir. 33

A.1) at Paneli Uygulamas

ekil 22: Metal atlarda kullanlan yardmc profiller at paneli uygulamalarnda aadaki yardmc aksesuar elemanlar kullanlr. 1-Mahya Alt Profili: 0,40mm kalnlkta boyal galvanizli sac veya alminyumdan, en az 400mm almda 3,00m boyunda bkme profildir. 2-Oluk Kenar Profili: 0,60mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya alminyumdan, en az 250mm almda bkme profildir. Genellikle 3m boylarnda retilip, 10cm bindirilecek ekilde ilerine silikon uygulanarak oluk kenarna vidalanr. Bu profil ile sandvi panel arasna 20x30mm boyutlarnda bitm emdirilmi snger yaptrlarak oluk kenarlarndan toz geilerinin nlenmesi gerekir. 3-Etek Alt Profili: 0,40mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya alminyumdan, en az 400mm almda bkme profildir. 4-Mahya st Profili: 0,60mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya 0,9mm alminyumdan, en az 600mm almda panel tipine gre trapez oymas yaplm, en az 3m boyunda bkme profildir. Profil ile panel arasna trapez formlu bitm emdirilmi sngerler ift tarafl olarak yaptrlmadr. Mahya st profilinin yerine panel st trapezinden uygun mahya as verilmi en az 1,00 m boyunda trapez mahyada kullanlabilir. 5-Etek st Profili: 0,60mm kalnlkta galvanizli boyal sac ve 0,9mm alminyumdan, en az 400mm almda en az 3,00m boyunda bkme profildir. Boy binilerinde silikon kullanlmaldr. 6-Kalkan Profili ve Harputa: 1,00mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya alminyumdan detayna uygun almda en az 4,00m boyunda profildir. Bu profillerin panellere montajlar; geni di aralkl sac veya alminyum tipi ektirme vidalaryla yaplr. at zerinde yer alan baca, pencere, aydnlatma elemanlarnn at ile ilgili birleimlerine dikkat edilmeli, mutlaka uygun aksesuar elemanlar ile birlikte szdrmazlk bant veya fitilleri kullanlmaldr. A.2) Cephe Paneli Uygulamas Cephe paneli uygulamalarnda aadaki yardmc aksesuar elemanlar kullanlr. 1-Damlalk Profili: 1,00mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya alminyumdan, en az 200mm almda bkme profildir. Su basman seviyesinin en az 10cm altna yerletirilecek profil zerine sabitlenir. Cephe panelinin montaj ncesi tm ykn tayaca iin daha ince yaplmamaldr. Aksi halde deforme olarak szdrmazlk sorunlarna yol aar. 2-Denizlik ve Pencere Kenar Profili: 0,60mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya 0,9mm alminyumdan, detayna uygun almdaki bkme profildir. 3-Ke Profili: 0,60mm kalnlkta galvanizli boyal sac veya 0,9mm alminyumdan, en az 330mm almda ve en az 4,00 m boyunda olan bu profillerin panellere montajlar geni di aralkl sac ve alminyum tipi ektirme vidalaryla yaplr.

34

ekil 23: Cephe panellerinde kullanlan yardmc profiller 3.1.2.2) Membranl Sandvi Paneller Eimin %10un altnda olduu, genellikle %1-2lik eimli byk boyutlu atlarda kullanlr. En az 120kg/m uzun sreli yayl yk tama hesabna uygun olarak trapezli yz altta, membran, stte kalacak ekilde uygulanr. Bu sistem iki yz metal olan sandvi panel sisteminden ok farkldr. Sistemde oluk yoktur. atnn suyu, membrana uygun yamur szgeleri ile atlr. Panelin, konstrksiyona sabitlenmesi matkap ulu metal bal vidalar ile yaplr. Panelin membranl st yzeyi yaptrma amacyla 5cm uzun olmaldr. Kullanlan su yaltm rts, tekni ine uygun olarak yaptrlmaldr. Panelin boy eklerine 15cm ilave membran ile ayn tr yaptrma yaplr. Sistemde, metal atlarda deinilen mahya alt profili, etek alt profili ile birlikte harputa kullanlr. Ek olarak at parapet ilerine, klk, baca kenar gibi blgelere membran lamine edilmi sactan almna gre retilmi bkmler kullanlmaldr.
2

35

DEMELERDE ISI YALITIMI

ekil 24:Topraa Basan Deme Detaylar 1- Deme kaplamas A- Ahap parke 2- ap B- Ahap kr deme 3- Bir kat serbest su yaltm rts (XPS C- Ahap kadronlar aras kullanlrsa ayrc kee tabakas) s yaltm 4- Is yaltm D- Su yaltm rts 5- Su yaltm E- Grobeton (mala perdah) 6- Grobeton F- Blokaj 7- Blokaj G-Toprak zemin 8- Toprak zemin

ekil 25: Arakat Deme Detay 1234567Deme kaplamas Yzer ap (donatl, anolu, 400 dozlu) Bir kat serbest su yaltm rts Is yaltm ap Asmolen deme yzey kaplamas (i sva)

Deme betonunun zerinde yaplan s yaltm uygulamalarnda yapnn en dnda yer alan su yaltm malzemelerinin su buhar geiine kar gstermi olduklar diren dolaysyla yapy terk edememesi dolaysyla s yaltm malzemesini geen su buharnn souk yzeyle karlaarak youmas sz konusudur. Bu detayda demede youma meydana gelmemesi iin scak tarafta mutlaka buhar kesici kullanlmaldr. Uygulanacak olan s yaltm malzemeleri, yke maruz kaldklarndan yeterli basma ve uzun sreli yklere kar snme mukavemetine sahip olmaldr. Istma yaplan katlar arasnda, deme betonu zerinde mutlaka 0,80m2K/W sl diren oluturacak ekilde s yaltm yaplmaldr. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Deme betonunun yzeyi dzgn, temiz, toz ve atklardan arndrlm olmaldr. ap kalnl, deme kaplamas ve ykler gz nne alnarak, yeterli basma mukavemetine sahip olmaldr. Eer srme su yaltm kullanlyorsa, s yaltm ile uyumlu olup olmad kontrol edilmelidir. Is yaltm tabakas, ap tabakas dklrken zedelenmemelidir. ap tabakal demelerde, s yaltm malzemesi zerinde ayrc bir katman kullanlmaldr. Kaplama tabakas yaplmadan nce ap tabakasnn kurumas beklenmelidir. Demedeki s yaltm ile iten duvara yaplan s yaltm birbiri zerine bindirilerek s kprleri engellenmelidir. Sandvi duvar yaltm yaplrken, s yaltm deme kalnlnn alt hizasndan balayacak ekilde yerletirilmelidir. ap tabakal kaplamalarda, s yaltm ap kalnl boyunca yukar dndrlmelidir. Ancak duvara dndrlen s yaltm, duvar kaplamas ve sprgelik ile kapatlabilmelidir. 1.1 Deme zeri Is Yaltm Uygulamalar Is yaltm levhalar; birleim yerlerinde boluk kalmayacak ekilde artmal olarak deme betonunun zerine yaptrlmadan (serbest olarak) denir. Deme ve duvar birleim yerlerinde s yaltm levhalar ap kalnl gz nne alnarak sprgelik hizasna kadar devam ettirilir. Is yaltm levhalarnn zerine buhar kesici olarak polietilen folyo serilerek ap uygulamas yaplr. apn zerine istenirse seramik kaplama yaplmas ile uygulama tamamlanabilir. Tketicinin tercihi dorultusunda PVC, ahap parke gibi kaplamalarn denmesi durumunda ise ap tabakasnn zerine yaptrma veya lamal tespit yaplr. Yerden stma yaplan demelerde ise plastik ayak veya levha zerinde bulunan kanallara tesisat borular oturtularak uygun kalnlkta ap uygulamas yaplr. Daha sonra istenilen deme bitiiyle uygulama tamamlanr.

36

1.2 Latal Is Yaltm Uygulamalar Kat aras ve topraa basan demelerde yaplan s yaltm uygulamalarnda kullanlan s yaltm malzemelerinin yk tama kapasitesinin snrl olmas durumunda tercih edilebilen latal uygulamalar yeni ve mevcut binalarda uygulanabilir. Uygulamaya balamadan nce yaltlacak demenin zeri sprlerek toz ve dkntlerden arndrlr. Uygun aralklar ile latalar demeye tespit edilir. Bununla birlikte kot farkllklarnn olduu demelerde latalarn seviyelerinin eitlenmesi amacyla seviye eitleme kzaklar ve takozlar kullanlmaldr. Yk tamayan s yaltm malzemeleri ahap latalarn arasna yerletirilir. zerinde yrnecek olan deme kaplamalar deme tahtalar ile birlikte en fazla 300mm aralklarla zel deme vidalar vastasyla latalara sabitlenir. 1.3 Kullanlan Is Yaltm Malzemeleri A)EPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13163 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 200 kPa genletirilmi (ekspande) polistiren kpk levhalar. B-)XPS Is Yaltm Levhalar: TS EN 13164 standardna gre retilmi, CE i aretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta, yangna tepki snf en az E olan, %10 deformasyonda basma mukavemeti en az 200 kPa ekstrde polistiren kpk levhalar. C-)Tayn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi , CE iaretine sahip ve en az TS 825e uygun kalnlkta olan, basma dayanm en az 5 kPa, yangna tepki snf en az A2-s1,d0 olan tayn levhalar. D-) Camyn Is Yaltm Levhalar: TS EN 13162 standardna gre retilmi CE sahip ve en az TS 825e 3 uygun kalnlkta olan ve grnr younluu en az 11 kg/m yangna tepki snf A2-s1,d0 olan camyn levha ya da ilteler.

37

YALITIM CAMLARI
1. Yaltm Cam Teknik zellikleri 1.1 Temel Bilgiler Yaltm cam iki veya daha ok sayda cam plakann aralarnda kuru hava veya argon, kripton gibi ar gazlar barndracak ekilde fabrika artlarnda birletirilmesiyle oluturulmaldr. Cam plakalar arasnda hava veya gaz boluu oluturabilmek iin ara boluk tas kullanlmal, ara boluk tas iinde boluk ap o maksimum 3 A (Angstrom) olan nem alc malzeme bulunmaldr. Cam plakalar ve ara boluk tas, i yaltm malzemesi (butil /poliisobutilen) kullanlarak birletirilmeli ve yaltm camnn szdrmazlnn salanmas iin d yaltm malzemesi (polislfid, poliretan veya silikon) uygulanmaldr.

ekil 26. Yaltm Cam Kesiti Yaltm camlar; strktrel cam uygulamalar, -300C +800C arasndaki kullanm scaklklarnda ve birleim yerleri bir kapak veya ta yardmyla korunmakszn gne na dorudan ak uygulamalar ile parapet ve at klklarnda, polislfid veya poliretan yerine zel silikonlarla retilmelidir. Ayrca, gaz dolgulu yaltm camlarnda d yaltm malzemesi olarak silikon kullanlmas durumunda, silikonun gaz szdrmazlk zellii ilgili silikon reticisi tarafndan teyit edilmelidir. Yaltm camn oluturan camlarn kalnlklar rzgr, kar vb. ykler dikkate alnarak saptanmaldr. 1.2 lgili TSE standartlar: TS 3539 EN 1279 Cam-Yaplarda Kullanlan-Yaltm Cam Birimleri TS 10288 EN 572-2 Cam-Yaplarda Kullanlan-Temel Soda Kire Silikat Cam Mamuller Blm 2. Yzdrme (float) Cam TS EN 572-5 Cam-Yaplarda Kullanlan-Temel Soda Kire Silikat Cam Mamuller Blm 5. Desenli Cam TS EN 1096 Cam-Yaplarda Kullanlan-Kaplamal Cam TS EN 12150 Cam-Yaplarda Kullanlan-Termal Olarak Temperlenmi , Soda Kire Silikat Emniyet Cam TS EN ISO 12543 Cam-Yaplarda Kullanlan-Lamine Cam ve Lamine Emniyet Cam 1.3. Dk yaynml s kontrol kaplamal (Low-E) camlarla retilen yaltm camlar Dk yaynml s kontrol kaplamal (Low-E) camlarla retilen yaltm camlar i meknda bulunan radyatr, soba gibi s kaynaklarndan yaylan sy tekrar ieriye yanstarak bina iinden darya olan s kan azaltmaktadr. (Bkz ekil 27)

38

ekil 27. Is Kontrol Kaplamal (Low-E) Yaltm Cam Low-E kaplama Trkiye genelinde d camn i yzeyinde (2. yzey), ok souk blgelerde ise pasif solar kazanlardan maksimum dzeyde yarar salamak amacyla i camn i yzeyinde (3. yzeyde) yer almaldr. Trkiyede retilen s kontrol kaplamal (Low-E) yaltm camlarnn eitli ara boluk geniliklerine ve ara boluk dolgularna gre s geirgenlik katsaylar tablo 11de verilmektedir. Ara boluk genilii (mm) 12 16 U deeri (Is Geirgenlik Katsays) TS EN 673 W/mK kuru hava argon 1,6 1,3 1,3 1,1

Tablo 11: Is kontrol kaplamal (Low-E) yaltm camnn ara boluk geniliklerine ve ara boluk dolgularna gre s geirgenlik katsaylar Is kontrol kaplamal (Low-E) cam, dzcama gre daha dk UV geirgenli i ile eyalarn doal renklerinin uzun sre korunmasna yardmc olmaktadr. 1.4 Dk yaynml s ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) camlarla retilen yaltm camlar Dk yaynml s ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) camlarla retilen yaltm camlar gn n ieri geirirken gnein ssn azaltarak ieri almaktadr. Dk yaynml s ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) cam, gne kontrol zelli ine ilaveten s yaltm da salamaktadr (Bkz ekil 28).

ekil 28. Is ve Gne Kontrol Kaplamal (Solar Low-E) Yaltm Cam

39

Solar Low-E kaplama d camn arabolua bakan i yzeyinde (2. yzeyde) yer almaldr. Trkiyede retilen s ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) yaltm camlarnn ara boluk geni liklerine ve ara boluk dolgularna gre s geirgenlik katsaylar tablo 12de verilmektedir. U Deeri (Is Geirgenlik Katsays) TS EN 673 W/mK kuru hava argon 1,6 1,3 1,3 1,1

Ara boluk genilii (mm) 12 16

Tablo 12: Is ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) yaltm camnn ara boluk geniliklerine ve ara boluk dolgularna gre s geirgenlik katsaylar Is ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) cam, dzcama gre daha dk UV geirgenli i ile eyalarn doal renklerinin uzun sre korunmasna yardmc olmaktadr. Is ve gne kontrol kaplamal (Solar Low-E) yaltm cam, klasik yaltm camna gre ieri giren gne ssn %40 orannda azaltmaktadr. Pencerelerin s geirgenlik katsaylar (Upencere) Yaltm camlarnn ara boluk genili i Yaltm camlarnn ara boluk dolgusu Camlarn yaynm deeri ve Doramalarn Udorama deerleri ile saptanmaktadr. Ucam katsaylarnn eitli dorama tipleriyle birletirilmesi sonucunda oluturulabilecek Upencere deerleri tablo 13de gsterilmektedir. Udorama (W/mK) Ucam (W/mK) 3,3 3,1 2,9 2,7 2,5 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 1,3 1,1 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 1,3 1,1 0,9 0,7 0,5 1,0 1,4 1,8 2,2 2,6 3,0 3,4 3,8 7,0

iftcam

l cam

Upencere (W/mK) 2,9 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,4 2,8 2,8 2,9 3,0 3,1 3,5 3,3 2,6 2,7 2,8 2,8 3,0 3,0 3,1 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 2,9 3,0 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,7 2,8 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,0 2,1 2,2 2,2 2,3 2,4 2,5 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 2,3 2,3 1,7 1,8 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 1,9 2,0 1,4 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 1,2 1,3 1,4 1,4 1,5 1,6 1,7 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,6 2,0 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 1,8 1,9 2,0 2,0 2,2 2,2 2,3 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 1,9 2,0 1,4 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 1,2 1,3 1,4 1,4 1,5 1,6 1,7 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 0,9 1,0 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,2 1,2 Tablo 13: Pencere sistemlerinin (cam + dorama) U deerleri

3,5 3,4 3,2 3,0 2,9 2,7 2,6 2,4 2,3 2,1 2,0 1,8 2,7 2,6 2,4 2,2 2,1 2,0 1,8 1,6 1,5 1,3

4,0 3,9 3,7 3,6 3,4 3,3 3,1 3,0 2,8 2,6 2,5 2,3 3,2 3,1 2,9 2,8 2,6 2,5 2,3 2,2 2,0 1,8

40

2. Cam Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar Yaltm camnn d yaltm malzemesi gne nlarnn etkilerinden (UV) korunacak ekilde ta, EPDM, silikon v.b. montaj elemanlaryla tamamen rtlm olmaldr. 30 C ile + 80 C aralklar dndaki cam yzeyi scaklklar ile kar karya kalabilecek olan yaltm camlar sipari aamasnda belirlenmi olmaldr. Sz konusu yaltm camlarnda d yaltm malzemesi olarak silikon kullanlmal ve/veya silikon reticilerinden rnlerinin sorunsuzca kullanlabilecei maksimum hizmet scakl ile ilgili yazl teyit alnmaldr. Yaltm camnn d yaltm malzemesi kalc slaklktan korunmu olmal, cam yuvalarnda su tahliye dzeni bulunmaldr. Cam yuvas derinlii 18-20 mm olmaldr. Cam yuvas geni lii, yaltm camnn nominal kalnl + yaltm camnn her iki yzndeki destek ve szdrmaz dolgu veya fitil kalnl + yaltm camnda n grlen kalnlk toleranslarn hesaba katacak ekilde olmaldr. Dorama sistemleri kiri sehimleri, dilatasyon kaymalar gibi yap hareketlerinden cam koruyacak ekilde tasarmlanm olmaldr. Pencere profilleri, camdan gelecek tasarm yklerini yapya gvenle aktarabilecek ve cam sehimlerinin msaade edilebilir limitlerin stne kmasna izin vermeyecek mukavemete sahip olmaldr. Takozlamann ekteki emaya gre yaplmas camn gerekti i ekilde dengelenmesi ve alr kanat sarkmalarnn nlenmesi bakmndan yararldr.

Takozlama Prensipleri:

ekil 29: Takozlama Prensipleri: Not: Tayc takozlar normal olarak yaltm camnn kelerinden bir takoz boyu ieriye yerletirilir. Takozlarn uzunluu ortalama 80-100 mm; enleri ise, camlarn her ikisinin de desteklenmesi bakmndan yaltm camnn kalnlndan 2 mm fazla olmaldr.

41

TESSAT YALITIMI
Bir binann stlmas veya soutulmas iin harcanan enerjinin azaltlmasnda mekanik tesisat yaltmnn nemi, gz ard edilemeyecek kadar byktr. zellikle binalarn stma ve soutma tesisatlarnn, stlmasna ve soutulmasna gerek olmayan mahallerden geen blmleri ve bu blmlerdeki vana ve armatrler yaltldklar takdirde salanacak enerji tasarrufu ok nemli mertebelerdedir. Bu yzden mekanik tesisat oluturan borularn, tanklarn, depolarn, klima kanallarnn, vanalarn ve armatrlerin, iinden geen akkann scak veya souk oluuna gre uygun zelliklere sahip ve uygun kalnlktaki yaltm malzemeleri ile yaltlmalar gerekmektedir. Enerji kazanm, scak veya souk olan yzeyin byklne, yaltlacak olan yzey ile ortam scaklklar arasndaki farka ve s yaltm malzemesinin zelliklerine baldr. Bu yzden kullanlacak olan yaltm malzemesinin zelliklerini ve nerelerde kullanlabileceini ok iyi bilmek gerekmektedir. Bir mekanik tesisat yaltm malzemesinde aranmas gereken temel zellikler aadaki gibidir: Is iletkenlik katsays () Buhar difzyon diren katsays () Yangna dayankllk Uygulama rahatl Korozyon riskinin az oluu Ekonomiklik Dayanm scakl Malzemenin yangn esnasnda kard zehirli gaz miktar (Toksisite), Duman younluu (Opasite) Btn bu zellikler yaltlacak olan tesisatn souk, lk veya scak oluuna gre nem kazanmaktadr. Binalardaki mekanik tesisat iinden geen ak kann scaklna gre 3 ana gruba ayrlmaktadr. Bu gruplar ve kullanlmas nerilen yaltm malzemeleri aada verilmitir. Souk Hatlar T 6 C Polietilen Kauuk Kp Cam Yn * Ta Yn* EPS XPS Poliretan
T: Akkan veya Ortam Scakl *: Ilk hatlarda mevcut akkan scaklnn, ortam scaklndan daha dk olmas durumunda kullanlan camyn s yaltm malzemesinin yzeyine alminyum folyo veya buhar kesici bir malzemeyle srekli olarak kaplanmaldr.

Ilk Hatlar 6 C<T<100 C Polietilen Kauuk Kp Cam Yn * Ta Yn * Cam Kp Poliretan

Scak Hatlar T100 C Cam Yn Ta Yn Kauuk Kp Cam Kp Seramik Yn Kalsiyum Silikat

Tablo 14. Akkan scaklna gre kullanlabilinecek s yaltm malzemeleri 1. Istma Tesisatnn Yaltm Binalarn stma tesisat lk hatlar snfna girmekte olup stma tesisatlarnda kullanlan s yaltm malzemeleri polietilen kpk, elastomerik kauuk kp ve camyndr. 2. Soutma Tesisatnn Yaltm Souk tesisatlarda ak gzenekli s yaltm malzemeleri kullanlmas durumunda youmann engellenmesi iin dtan buhar kesici bir malzeme ile kaplanmas gerekir. Kapal gzenekli malzemelerde ilave bir kaplamaya gerek yoktur. Youma ve korozyon oluumu gibi yaltmn kalitesini dren ve istenmeyen durumlarn olumasna engel olabilmek iin yaltm malzemesinin su buhar difzyon diren katsaysnn () yeterince yksek olmasna, uygun yaltm kalnlnn tespit edilmesine ve doru uygulama detay seilmesine dikkat edilmelidir. Soutma tesisatlarnda yaplan yaltm uygulamalarnda malzemelerin bindirme aralklarnda szdrmazlk mutlaka salanmaldr. Bunun iin kendinden yapkanl buhar kesici bantlar kullanlmaldr. Baz yaltm malzemelerinin su buhar difzyon diren katsaylar aada verilmitir: 42

Hava Camyn Poliretan Kpk

1.0 1.1 50100

Polietilen Kpk Kauuk Kp Metal

3000 7000 3000 7000 geirmez

Tablo 15: Baz malzemelerin su buhar difzyon direnleri 3. Vanalarn ve Armatrlerin Yaltm Vana ve armatrlerin yaltlmamas durumunda ayn apl 3-4 metre boruya edeer miktarda enerji kayplarnn meydana gelecei gz nnde bulundurulmaldr. Vana ve di er armatrlerin yaltmlar imdiye kadar galvaniz satan imal edilen kutu ierisine camyn ya da tayn doldurmak sureti ile yaplmaktayd. Fakat bu yntem; bir yandan vanann bakmn zorlatrrken di er yandan da olas bir sznt durumunda yaltm malzemesinin zelliklerinin bozulmasna neden olmakta ve uygulama glkleri yaratmaktadr. Gnmzde vana yaltmlar iin demonte edilebilen, yaltm ceketleri iml edilmektedir. Vana ceketleri, scak su ve buhar gibi stma sistemlerinde vana yzeyinde olan s kaybn, soutma sistemlerinde ise s kazancn ve youmay nlemek amac ile kullanlmaktadr. 4. Yaltm Kalnl Uygun yaltm malzemesi seiminden sonra sra uygun yaltm kalnlnn seilmesine gelir. Bu seimde nemli olan optimum yaltm kalnlnn tespit edilmesidir. Bu kalnlk seimi tesisat konusunda alan makine mhendislerine danlarak yaplmaldr.

MADDE 1 2 3 4 5

BORU VEYA ARMATR API ap 22mmye kadar; ap 22mmden 35mmye kadar; ap 35mmden 100mmye kadar; ap 100mmden byk olan; Madde 14 belirtilen tesisat ve armatrler iin duvar iinde deme geilerinde, boru kesi imlerinde, boru birleim noktalarnda, merkezi tesisat datma anda;

MNMUM YALITIM KALINLII 20mm 30mm Boru apna eit 100mm 1-4 maddelerine karlk gelen yaltm kalnlklarnn yars kadar.

Not: Yukarda verilen tablo =0,035W/mK olan malzemeler iin geerlidir. Farkl sl iletkenlie sahip malzemeler iin kullanlmas gereken yaltm kalnlklar tekni ine uygun olarak hesaplanmaldr. Not: Tesisatlarda kullanlan camyn; prefabrik boru tipi camyn olmaldr. ilte tipinde olan camynleri tesisatlarda kullanlamaz.

Tablo 16: Istma ve scak su kullanm tesisatlarnda kullanlmas nerilen minimum yaltm kalnlklar tablosu 5. Mekanik Tesisat Sisteminin yiletirilmesi Mevcut binalarda at ve duvarlara s yaltm yaplmas ve pencere sistemlerinin iyiletirilmesi ile mekanik tesisatta yaplan s yaltm sonucu binann kn s kayb, yazn ise s kazanc azalacaktr. Bu s kayb/kazancndaki azalmann, binada tketilen yakt miktarnda bir tasarruf salayabilmesi iin stma sistemi tarafndan alglanabilmesi gereklidir. Bu nedenle bu binalarda var olan mekanik stma veya soutma sistemlerinin iyiletirilmesi arttr. Bu iyiletirme aadaki maddelerin uygulanmasyla yaplabilir. Gaz ve sv yakt yakan kazanlarda iletme dneminde ylda en az iki kez baca gaz analizi yaptrlarak, kazan-brlr ayarlarna mdahale edilmeli, sistem performans kontrol altnda tutulmal, byk tesislerde sz konusu kontrol periyodik ve daha sk yaplmal, kazan-brlr sisteminin kontrol mutlaka yaplmaldr. Kat yakt yakan kazanlarn n duman kapaklar, arka duman sand balantlar ile patlama kapann amyant fitillerle basit olarak contalanmas suretiyle hava szdrmaz hale getirilmesinin yanma verimine olumlu etkisi vardr. Kat, sv veya gaz kullanlan tm kazanlarda baca gaz scaklnn iletmeci veya ynetici tarafndan izlenebilmesi iin baca gaz termometresi kullanlmaldr. Merkezi stma tesislerinin d hava kompanzasyonlu otomatik kontrol sistemleriyle, bireysel stma sistemlerinin de oda termostatlar veya termostatik radyatr musluklar ile donatlmalar gereklidir. Merkezi stma veya klima sistemlerinde s geri kazanm salayacak tedbirler alnmaldr.

43

6. Tesisatlarda Is Yaltm Uygulamalar 6.1 Kendinden Yaltml Hava Kanal Uygulamalar: Binalarda bulunan havalandrma ve klima kanallar; bir yz alminyum folyo, di er yz siyah cam tl veya alminyum folyo kapl cam yn levhalarndan imal edilebilir. Siyah cam tl yzey, kanaln i yzeyini, alminyum folyo ise d yzeyini oluturur. Bu amala; prefabrik klima kanal levhalar, yaplacak kanaln boyutlarna gre kesilir. Kesilen levhalarn katlanarak kanal haline getirilebilmesi iin oluk yerleri levhann uzun kenar zerine iaretlenir. Hazrlanacak olan kanallarn birbirlerine monte edilebilmesi iin ise levhann ksa kenarlar zerinde bir tarafta iten, di er tarafta dtan enine oluk yeri iaretlenir. Dtan montaj oluu almadan nce alminyum folyo dikkatlice cam ynnden ayrlr. aretler zerinden zel aletlerle katlama ve montaj oluklar alr. Katlama oluklarnn zel kesme aletleri ile alminyum folyoya zarar vermeden almas ile levhalar katlanarak kanal formuna getirilir.

ekil 30: Is yaltm levhalarnn oluk alarak kanal formunun verilmesi Katlama ileminden sonra, birletirme kenar zerinden zmbalanr. Bata birletirme kenar olmak zere, tm keler ve alminyum kaplamasnda ksmi hasar olan blmler, yapkan alminyum folyo bant ile bantlanarak kanal oluturulur.

ekil 31: Kanallarn birleme kenarlar zerinden zmbalanmas

ekil 32: Kanallarn birleme kenarlarnda alminyum folyo bant uygulamas Hazrlanan hava kanalarnn iten ve dtan alan montaj oluklar karlkl gelecek ekilde kanallar birbirine eklenir. Dtan montaj oluu alm ksa kenardaki alminyum folyo dier kanal zerine getirilerek zmbalanarak birletirilir. Kanallarn birleim yerlerine ilave olarak tekrar alminyum folyonun bantlanmas ile montaj tamamlanr.

ekil 33: Kanallarn montaj ve birleme yerlerinin zmbalanmas Menfezlerin taklmas iin kanallar uygun llerde kesilerek menfez aklklar oluturulur. Kanal ierisine yerletirilen U profillerin zerinden menfez vidalanarak menfez montaj tamamlanr.

44

6.2 Kendinden Yaltml Esnek Hava Kanallar ile Yaplan Uygulamalar: artlandrlm havann mahallere datlmasnda kendinden yaltml esnek hava kanallar kullanlabilir. Kendinden yaltml esnek hava kanallar; katmanlar arasnda camyn ieren 3 ayr alminyum katmanndan oluur. En d tarafta yer alan alminyum katman buhar kesici grevi grrken, en ite yer alan katman ise przsz, dzgn bir i yzey salayarak camynnde meydana gelebilecek elyaf erozyonunu nlemektedir. Kendinden yaltml bu kanal elemanlar sktrlarak paketlenirler. Przsz ve dzgn bir i yzey elde etmek iin kendinden yaltml esnek hava kanallar kullanlrken tamamen alm olmaldr. Kendinden yaltml esnek hava kanallarnda meydana gelen bzlmeler kanal apnn daralmasna ve basn kayplarna neden olacandan yaltml kanal elemanlarnn aldktan sonra tekrar bzlmemesine dikkat edilmelidir. Esnek kendinden yaltml hava kanallarnn (branmanlarn) ana hava kanalna montaj zel balant elemanlar (manonlar) kullanlarak yaplr. Ana havalandrma kanal branman apna gre kesilir. Balant eleman alan bu delikten geirilir ve manon elemanlarnda bulunan trnaklar kanal i yzeyine tutunma salar. Dairesel manon elemannn ana kanal ile birleim yerine mastik srlerek szdrmazlk salanr.

ekil 34: Ana hava kanalna balant elemannn (manonun) montaj Kullanlacak uzunluktaki kendinden yaltml hava kanal, kutunun st yan duvarnda alan en fazla 5 cm uygun genilikteki bir delikten ekilerek karlr, bak veya makas yardm ile dikkatlice kesilir. Tayc helezon telin kesimi iin ise tel kesici kullanlr. Artan hava kanal kutunun ierisine bastrlarak bir sonraki kullanm iin muhafaza edilir. Buhar kesici grevi gren d ceket ve yaltm malzemesi geriye doru syrarak i kanal ortaya karlr. Hava kanalnn i kanal, balant parasnn zerine en az 25 mm bindirilerek yerletirilir. Szdrmazl salamak iin kendinden yaltml esnek hava kanal ve balant elemannn birleim yerine dk ve yksek scaklklara dayankl zel takviyeli alminyum folyo bant iki tur sarlr. Alminyum folyo bant uygulamasnn ardndan birleim yeri skca kelepelenir. Geriye syrlm d ceket ve yaltm malzemesi, hava kanaln rtecek ekilde dzeltilir. Yaltml hava kanalnn zamanla ana kanal ve balant elemanndan ayrlmamas iin birleim yerine iki tur zel bant dolanr ve kelepe kullanlarak uygulama tamamlanr.

ekil 35: Ana hava kanallarna kendinden yaltml esnek hava kanallarnn birletirilmesi Birbirine eklenecek her iki yaltml esnek hava kanalnn d ceket ve yaltm malzemelerini geriye doru syrarak i kanallar aa karlr. kanallar, aplarna uygun olarak seilmi manon balant paras zerine en az 25 mm bindirilerek yerletirilir. Szdrmazl salamak iin esnek hava kanallarnn ve manon balant parasnn etraf zel bantla en az iki kez dolanr ve ardndan skca kelepelenir. Geriye syrlm d ceketler ve yaltm malzemeleri, manon balant parasn rtecek ekilde dzeltilir. Yaltm malzemeleri arasnda boluk braklmayacak ekilde her iki hava kanal zel bant ile en az iki kez dolanr ve son olarak skca kelepelenir.

ekil 36: Kendinden yaltml esnek hava kanallarnn birletirilmesi 45

Ana hava kanalarna balanan kendinden yaltml esnek hava kanallarnda dirsek oluturulmas durumunda keskin keli ve hava ak ynne ters dirsek ve bkmlerden kanlmaldr. deal dirsek dnlerinin salanabilmesi iin dirsek nominal yar apnn (r) kanal apndan (D) kk olmas gereklidir. Kendinden yaltml esnek hava kanallar ile yaplan dirsek uygulamalarnda kalnln korunmas iin deforme olmamalar gerekmektedir.

Yanl

Doru

ekil 37: Kendinden yaltml esnek hava kanallarnn dirsek balantlar Kendinden yaltml esnek havalandrma kanallar ile yaplan uygulamalarda kalnln korunmas sistemin performans asndan nemlidir. Bu nedenle sistemde kullanlacak kendinden yaltml hava kanallarnn sehim yapmadan kendini tayabilirli i kontrol edilmelidir. Kendini tayamayan hava kanallar, ask aralklar ne kadar sk uygulanm olsa da izin verilen deerlerin stnde sehim yaparak sistem performansn drr. Birim boydaki (1m) kendinden yaltml esnek havalandrma kanallarnda izin verilen en byk sehim miktar 40mm/mdir. Yaltml esnek hava kanallarnn 1-1,5mnin zerinde olmas durumunda balant paralarnn ask kelepeleri ile yatay dzlemde uygun aralklarda aslmas gerekmektedir. Yaltml hava kanallar en fazla 1,5 m aklktaki yatay at kiri leri zerine yatrlabilirler. Yatay akln 1,5mnin zerinde olmas durumunda ise tayc asklar kullanlmaldr. Kullanlan ask kelepeleri, kanal deforme etmeden skca sarmaldr. Kelepelerin geni lii en az 40 mm olmaldr. Yaltml esnek hava kanallarnn dey dorultuda montajlarnda sabitleme aral en fazla 1,8 m olmaldr. Balant elemanlar en az 40 mm genilikte olmal ve kanal deforme etmeden, zedelemeden skca sarmaldr. Datc, toplayc menfez v.b.ekipmanlarn arlklarnn esnek hava kanallarnn bzlmesine neden olmamas iin mutlaka askya alnmaldr. Yaltml esnek hava kanallarnn ana kanala balant noktalar, zellikle de bu balantdan hemen sonra bir dirsek veya bkm varsa, mutlaka tayc ask ile desteklenmelidir. Bu ekilde balant boaznn esnek hava kanaln yrtmas nlenir. Ana kanala balantda keskin bkmlerden kanmaldr. Ana kanal knda keskin dnlerin yaplmas, basn kaybna ve istenmeyen sese yol aar. Kendinden yaltml hava kanallar, kalorifer borular, buhar borular gibi s veren ekipmanlar ile temas etmemelidir. Bu tr s yayan elemanlarn zerine yaltml kanallarnn monte edilmesi hava aknn etkilenmesine ve bozulmasna neden olabilir.

ekil 38: Kendinden yaltml esnek hava kanallarnn tatlmas 6.3 Boru Biimindeki Is Yaltm Malzemeleri ile Yaplan Uygulamalar: Tesisat borularnda yaplan uygulamalar; s yaltm malzemesinin kaplamal veya kaplamasz (plak) olmas durumuna gre farkllklar gsterir. Souk hatlarda youma sorunlarnn nlenmesi, atmosfere ak alanlarda veya topran ierisinde bulunan tesisatlarn d iklim koullarndan korunmas ve baz s yaltm malzemelerinin gnein ultra-viole nlarndan etkilenmemesi iin kaplamasz s yaltm malzemelerin zerine kaplama yaplabilir. plak s yaltm malzemelerinin stleri; tayc olarak bezin kullanld al kaplamann zerine boya yaplmas, dorudan slyen boya ile boyanmas, bitm emlsiyonu srlmesi, bitml rtlerin yaptrlmas, galvaniz veya alminyum ceketlerin uygulanmas ve PVC giydirilmesi eklinde kaplanabilir. Kendinden fabrika yapm alminyum folyo kapl s yaltm malzemelerinde ise, bindirme pay stndeki yap kan bant ve buhar kesici folyo vastasyla uygulama tamamlanr. 46

6.3.1) Alminyum Folyo Kapl Boru Biimindeki Mineral Ynlerle Yaplan Uygulamalar Bu uygulamalarda kullanlan camyn veya taynnden imal edilmi olan boru biimindeki s yaltm malzemesinin d yz alminyum folyo ile kapldr. Dei ik aplarda retilen alminyum folyo kapl s yaltm malzemelerin uygulama yaplacak boruya kolay ekilde geirilebilmesi iin ortasnda yarklar bulunmaktadr. D yzeyde bulunan alminyum folyo kaplamann yark hizasnda sreklilii; malzemenin kendinden yapkanl 5cm genili indeki ek yerleri veya sonradan birleim yerine uygulanacak olan 7,5cm geni liindeki alminyum folyo bant kullanlarak salanr. Uygulamann yaplabilmesi iin hem yaltlacak boru hem de yaltm malzemesinin en az 10 Cde olmas gereklidir. Bu sebeple yaltm malzemesinin ve uygulamada kullanlan alminyum folyo bandn ortam scaklna uyum salamas iin belli bir sre dinlendirilmesi gereklidir. Alminyum folyo kapl prefabrik boru biimdeki s yaltm malzemesi, boyuna yarklarndan dikkatlice alarak boruya geirilir. Alminyum folyonun boylamasna kendinden yapkanl ek yerlerindeki koruma band karlp, birleim yerlerinde fazla gerilme olmayacak ekilde bir plastik aparatla skca yaptrlr. Eer alminyum folyo kaplamann kendinden yapkanl bindirme pay bulunmuyorsa, yaltm malzemesinin boylamasna birleim yerleri bastrlarak alminyum folyo bant ile skca bantlanr. Ek yerlerinin yaptrlaca ksmlarn temiz ve kuru olmasna dikkat edilmelidir. Birleim noktalar; bant veya elik tel ile dnlerdeki birleimler, bant veya scak mastik uygulamas ile emniyete alnmaldr.

ekil 39: Kendinden yapkanl ek yeri olan/olmayan boru yaltm malzemeleri ile uygulama Tesisat zerinde boluk meydana gelmeyecek ekilde yaltm malzemelerinin boruya monte edilmelidir. Boru biimindeki s yaltm malzemelerinin enine balant yerlerinde geni lii en az 7,5cm olan alminyum folyo bant kullanlr. Alminyum folyo bant yaltml borunun evresinden enine balant yerinin ortalayacak ekilde sarlr. Bir ucu uzun olacak ekilde bantlar st ste getirilir. Uzun u, balantnn zerine katlanarak enine balant tamamlanr. Uygulama sonrasnda bantla yaplan tm birleimler zel bir plastik aparatla kontrol edilmelidir. Tesisatlarn en sonundaki elemanlarda yaltm malzemesinin alnnn ak kalmas durumunda zel biti elemanlar kullanlr. Uygulama kendinden yapkanl biti elemannn biti in etrafna sarlmas veya kendinden yapkanl olmayan biti elemanlarnn perin/ivi ile sabitlenmesi tamamlanr.

ekil 40: Enine ek yerlerine alminyum folyo bant uygulamas ve tesisat bitileri 6.3.2) Boru Biimindeki Kaplamasz (plak) Mineral Ynlerle Yaplan Uygulamalar Bu uygulamalarda kullanlan camyn veya taynnden imal edilmi olan boru biimindeki s yaltm malzemesinin boruya kolay ekilde geirilebilmesi iin ortasnda yarklar bulunmaktadr. Uygulama yaltm malzemesinin d tarafna kaplama yaplmas ile sonlanr. Uygulamann yaplabilmesi iin hem yaltlacak boru hem de yaltm malzemesinin en az 10 Cde olmas gereklidir. Bu sebeple yaltm malzemesinin ortam scaklna uyum salamas iin belli bir sre dinlendirilmesi gereklidir. Yaltm malzemesi zerinde bulunan boyuna yarklar vastasyla boruya geirilip sktrlarak d apa bal olarak galvaniz teller, plastik kaylar veya elik kaylar ile en fazla 300 mm aralkla balanr. Enine balantlarda; yaltml borunun d apnn 500mmnin altnda olmas durumunda galvaniz teller, d apn 500mmnin zerinde olduu durumlarda ise plastik veya elik kaylar kullanlr. Gerekli olan yaltm kalnlna iki kat uygulamann yaplarak ulalmas durumunda ek yerlerinin artlmasna dikkat edilmelidir. Tek kat yaplan uygulamalarda ek yerinin borunun alt ksmlarna gelmesine zen gsterilmelidir.

47

1) 300 mmden kk olmaldr 2) Enine balantlar - D ap < 500 mm ise galvaniz tel - D ap 500 mm ise elik kay 3) D ap ekil 41: Prefabrik yaltm malzemeleri ile uygulama Dirsekler borunun ap (D) ve dirsein yarap (R)ye bal olarak boru biimindeki s yaltm malzemesinden tek bir para veya birka parann kesilmesi ve her parann en az bir tel ile balanmas suretiyle yaltlr. Dirsek yarap boru apnn 2 katna eit veya daha kk ise 45 lik bir ara para ile dirsekler yaltlabilir. Dirsek yarapnn boru apnn 3 kat olmas durumunda 30lik iki ara para, 5 kat olmas durumunda 22,5 lik ara para ile dirseklerin yaltm tamamlanr.

ekil 42: Prefabrik yaltm malzemeleri ile dirsek yaltm Yaltm uygulamas malzemenin zerine son kaplamann yaplmas ile tamamlanr. Yaltm uygulamasnn zerine plastik kaplama yaplmas durumunda plastik kaplama d evreden yaklak 25mm fazla olacak ekilde kesilerek hazrlanr. Kaplamann boru etrafna sarldktan sonra plastik perinler vastasyla yaltm malzemesine sabitlenir. Dirsekler, nceden hazrlanm plastik dirsek paralar ile kaplanr. Enine balantlar plastik bant ile yaptrlr. Boru ksmlarnn bitileri, bitirme elemanlar ile kapatlr. Bitirme eleman band, bitiin etrafnda sarlr ve perin/ivi ile sabitlenir.

ekil 43: Yaltm malzemesinin zerine son kat kaplama uygulanmas 6.3.3) Boru Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp, Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Yaplan Uygulamalar Tesisatlarda yaplan yaltm uygulamalarnda belirli boru aplarnn altnda fabrika ortamnda boru biiminde retilmi olan (prefabrik) s yaltm malzemeleri kullanlabilir. Elastomerik kauuk kpnden imal edilmi prefabrik yaltm malzemeleri boru apnn en fazla 125mm olduu tesisatlarda kullanlr. Polietilen Kp veya Poliolefin kp ile yaplan yaltm uygulamalarnda ise boru apnn en fazla 114mm olduu tesisatlarda boru biimindeki prefabrik rnler kullanlabilmektedir. Anlan aplarn zerindeki tesisatlarda s yaltm uygulamalar levha biimindeki s yaltm malzemeleri ile gerekletirilir. Tesisatlar alr durumdayken asla yaltm uygulamas yaplmamaldr. Yaltm yapldktan sonra 36 saat gemeden nce tesisatlar altrlmamaldr. Boya, yaptrc uygulamasndan sonra azami 5 gn ierisinde yaplmaldr. elik borular ve kaplarn zerindeki pas kartlmal ve bir kat antipas boyas uygulanp, 2448 saat boyunca kurumaya braklmaldr. Boru biimindeki s yaltm malzemesi ak ucundan boruya geirilir. Yaltm malzemesi boruya geirildikten ularndan ksa ve sk tyl bir fra kullanlarak zel yaptrcyla boruya yaptrlarak tutturulur. Yaltm malzemelerinin birbirleri ile birleecek her iki ucuna da yaptrc srlr. Yaptrcnn ok fazla kurumasna msaade etmeden prefabrik boru elemanlarnn ular birletirilerek tam yapmann salanmas iin kenarlarndan kuvvetlice bastrlr.

48

ekil 44: ap 125mmnin altnda olan tesisatlarda yaplan yaltm uygulamalar Hali hazrda denmi tesisat borularnn ak ucu bulunmad iin yaltm malzemesinin boruya geirilmesi ancak bir tarafndan kesilmesi ile mmkndr. Bu sebeple boru biimindeki yaltm malzemesi uzunlamasna keskin bir bak vastasyla kesilir. Yaltm malzemesinin keskin bak vastasyla alan yarktan tesisat borusuna geirilmesinin ardndan yark boyunca oluan her iki kenara da eit miktarda yap trc srlr. Yaptrc uygulanan malzeme bir sreliine kurumaya braklr. Bekleme sresinin ardndan oluan yarklarn her iki tarafndan basn uygulanarak birletirme i lemi yaplr.

ekil 45: ap 125mmnin altnda olan mevcut tesisatlarda uygulamalar Tesisatlardaki dirsekler; borularda kullanlan yaltm malzemelerine eit veya daha byk kalnlklarda prefabrik yaltm malzemelerinin kullanlmas ile yaltlabilir. Denmi tesisatlardaki 90 lik dirseklerin borularda kullanlan yaltm malzemeleri ile ayn kalnlkta uygulama yaplmas iin yeterli uzunlukta boru biimindeki s yaltm malzemesi uzun azl bir bakla 45 lik a ile kesilir. Kesilen paralardan bir tanesini evirip dier bir para ile dik a oluturacak ekilde yaptrc ile yaptrlr. Yaptrcnn kurumasnn ardndan oluan dirsek elemannn i ksmndan uzunlamasna bir yark alr. Oluturulan dirsek eleman bu yark vastasyla tesisat dirseine yerletirilir. Yark boyunca meydana gelen her iki kenara da eit miktarda yaptrc srlr. Yaptrc kuruduktan sonra yarklarn her iki kenarndan basn uygulanarak dirsek elemannn montaj tamamlanr.

ekil 46: Mevcut tesisatlardaki tek al dirsek uygulamalar Boru apnn 40-125mm olduu tesisatlardaki dirsek uygulamalar en az iki al olarak gerekletirilir. Bu amala dirsei kaplayacak kadar, prefabrik boru biimindeki yaltm malzemesi kesilir. Kesilen malzemenin ortasna tebeirle iaret konur ve d apa eit aralkta iki paralel izgi izilir. Orta noktann her iki yanna 1er cm mesafede C ve D noktalar i aretlenir. A noktasndan Cye B noktasndan Dye izgiler ekilir. AC izgisi ile BD izgisi zerinden yaltm malzemesi tamamen kesilir. Her iki ucu da dndrerek dik a oluturulmu dirsek paras elde edilir. Sz konusu her bir para yaptrc ile yaptrldktan sonra oluan dirsek i taraftan bir bakla boylamasna yarlarak dirsee geirilir. Yarklarn her iki kenarna eit miktarda yaptrcnn srlr. Yap trc kuruduktan sonra yarklarn her iki kenarlarndan bastrlarak dirsek yaltm tamamlanm olur.

49

ekil 47: Mevcut tesisatlardaki ok al dirsek uygulamalar Farkl aplarda balant paralar ile birletirilmi borularn oluturduklar dirsekler, yaltlm borular iine alacak ekilde daha byk apl prefabrik yaltm malzemeleri ile yaltlmaldr. aplarda farkllklarn bulunduu dirseklerde kullanlacak olan yaltm malzemesinin i apnn, borularda kullanlan yaltm malzemelerinin d apna eit olmas gereklidir. Dirseklerde kullanlacak olan yaltm malzemesi belirlendikten sonra; uzun azl bir bakla 45 veya iki al olarak kesilir. Kesilen paralar yukarda anlatld gibi yaptrc ile birletirilerek dirsek elemannn oluturulmas, dirsek elemannn i ksmndan uzunlamasna bir yark alarak dirseine yerletirilir. Yark boyunca meydana gelen her iki kenara da eit miktarda yaptrc srlp yaptrc kuruduktan sonra yarklarn her iki kenarndan basn uygulanarak dirsek elemannn montaj tamamlanr.

ekil 48: Borular iine alan dirsek uygulamalar Boru biimindeki yaltm malzemeleri uygulandktan sonra hava scaklklarnn deiimlerine, gnein ultra-viole nlarna dayankll arttrmak ve havadaki muhtemel agresif maddelere kar daha iyi bir koruma salamak iin koruyucu bir kaplama yaplmas gereklidir. Bu amala yaltlm tesisatlarn st; 2 kat slyen boya ile boyanmas, galvaniz veya alminyum ceketlerin uygulanmas ve PVC giydirilmesi eklinde kaplanabilir. Boya ile yaplan son kat kaplamalarda; yaltm uygulamas tamamlandktan sonra en az 36 saat iinde birinci kat boyann uygulanmas gerekmektedir. kinci kat uygulama ise daha sonraki en ge 5 gn iinde yaplmaldr. Boyanm yzeylerin dzenli olarak kontrol edilmesi ve ak havadaki boyanm yzeylerde bu ilemin iki ylda bir yenilenmesi gerekmektedir.

ekil 49: Yaltm zerine yaplan boya uygulamalar Yaltm uygulamasnn zerine plastik kaplama yaplmas durumunda plastik kaplama d evreden yaklak 25mm fazla olacak ekilde kesilerek hazrlanr. Kesilen PVC levha, kaplanacak olan yaltmn zerine kenarlar birbirinin zerine gelecek ekilde sarlr. ivileme aletinin u ksmyla bini boyunca uygun mesafelerde deliklerin almasnn ardndan ivilerin deliklere taklr. Borularn tm birleim yerlerine kendinden yapkanl PVC bantlar ile destek yaplmasyla kaplama ilemi tamamlanr. Dirseklerde yaplacak olan kaplama i lemleri iin hazr PVC dirsek kaplama elemanlar kullanlr. Bu zel elemanlarn dirseklere sarlmasnn ardndan bini yerlerine ivileme aletiyle deliklerin alp ivilerin yerletirilir. Dirseklerdeki birleim yerlerine kendinden yapkanl PVC bant uygulanmas ile kaplama ilemi tamamlanr.

ekil 50: Yaltm zerine PVC kaplama yaplmas

50

ekil 51: Dirseklerde yaplan PVC kaplama uygulamalar Yaltmn bitti i noktalarda boru d apna eit olacak ekilde bir tapa hazrlanr. Hazrlanan tapa yaltm malzemesi yzeyine yaptrldktan sonra tapa ile yaltmn birleim yerini de iine alacak ekilde biti eleman borunun ucuna taklr. Biti eleman uygun bir yaptrc bant ile yaptrlarak ilem tamamlanr.

ekil 52: Tesisat bitilerinde yaplan uygulamalar 6.4 ilte veya Levha Biimindeki Malzemeler ile Yaplan Uygulamalar: Boru biimindeki s yaltm malzemelerinin kullanlamad tesisat borularnda, yass yzeylere sahip hava kanallarnda ve tank, depo vb. ikin tesisat elemanlarnda levha veya ilte biimindeki s yaltm malzemeleri kullanlr. Uygulamaya balamadan nce yaltlacak yzeylerin temiz ve kuru olmas gerekir. Mineral ynler ile yaplan uygulamalarda s yaltm malzemesinin su ile temas etmemesi iin gerekli tedbirler alnmaldr. Suyun yaltm malzemesine szmas sistemin yaltm zelliini azaltr ve korozyona sebebiyet vererek tesisatn zarar grmesine neden olur. Bu amala uygulama sonrasnda yaltm malzemesine su szmamas iin uygun kaplama seilmeli ve tekniine uygun olarak uygulanmaldr. Uygulamann bir gnden fazla srmesi durumunda alma sreleri arasndaki srelerde yaltm malzemelerinin zeri geici olarak su geirimsiz malzemeler ile rtlmelidir. Dk scaklklarda akkan tayan tesisatlarda yaltmn mineral ynlerle yaplmas durumunda; ortam havasnda bulunan su buharnn dk scaklktaki boru d yzeyine temas ederek youmamas iin mutlaka buhar kesici ile birlikte uygulanmalarn gerekletirilmesi gereklidir. ilte trndeki yaltm malzemeleri kesinlikle sktrlmadan rahata uygulanmaldr. Yaltm boru/kanal, dirsek, redksiyon, flan, ve vana gibi tm tesisat elemanlarnda eit kalnlkta uygulanmaldr. 6.4.1) Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Borularda Yaplan Uygulamalar Boru apnn elastomerik kauuk kp iin 125mmden, polietilen ve poliolefin kp iin ise 114mmden byk olduu tesisatlardaki yaltm uygulamalarnda boru biimindeki rnler yerine levha biimindeki s yaltm malzemeleri kullanlr. Tesisatlar alr durumdayken asla yaltm uygulamas yaplmamaldr. Yaltm yapldktan sonra 36 saat gemeden nce tesisatlar altrlmamaldr. Boya, yaptrc uygulamasndan sonra azami 5 gn ierisinde yaplmaldr. elik borular ve kaplarn zerindeki pas kartlmal ve bir kat antipas boyas uygulanp, 2448 saat boyunca kurumaya braklmaldr. Gerekli llerin tespit edilebilmesi iin, uygulanacak levha biimindeki s yaltm malzemesinden ince bir erit kesilir. erit biimindeki s yaltm malzemesi, borunun etrafna sarlr ve 12 mm ilave sktrma pay da gz nne alnarak uygulama yaplacak borunun evresi tebeirle iaretlenerek belirlenir. Alnan lye gre levha biimindeki s yaltm malzemesi dikkatlice kesilir ve levhann uzun kenarlarna yaptrc srlerek kurumaya braklr. Daha sonra yaltm levhas borunun etrafna sarlarak yaptrc srlm kenarlar (ortadan balayarak u ksmlara doru) bastrlarak birletirilir. Yaltm malzemelerinin birbirleri ile birleecek her iki ucuna da yaptrc srlr ve ular birbirlerine doru kuvvetlice bastrlarak uygulama tamamlanr. Uygulamada iki farkl yaltm elemannn kenar birleim yerlerinin ayn hizada olmamasna dikkat edilmelidir.

51

ekil 53: Levha biimdeki s yaltm malzemeleri ile yaplan uygulamalar Yaltm kalnlnn birden fazla levha katmannn st ste uygulanmas ile saland durumlarla karlalabilir. Bu tr ok katl yaltm uygulamalarna balamadan nce birinci kat uygulanm olan yaltm malzemesi yzeyi temizlenir. erit biimindeki s yaltm malzemesi ile uygulama yaplacak yaltml borunun evresi llr. Alnan lye gre s yaltm malzemesi kesilir ve levhann uzun kenarlarna yaptrc srlerek kurumaya braklr. kinci kat yaltm levhas birinci kat yaltm levhasnn birleim yerleri st ste gelmeyecek ekilde borunun etrafna sarlr. Yaptrc srlm kenarlar bastrlarak birletirilir. ok katl uygulamalarda genleme/bzlme etkilerinin malzemeye zarar vermeden snmlenebilmesi iin yaltm katlarnn birbirine yaptrlmamas gereklidir. Karlkl yaltm malzemelerinin birbirleri ile birleecek her iki ucuna da yaptrc srlp ularn birbirlerine doru kuvvetlice bastrlarak uygulama tamamlanr.

ekil 54: Levha biimdeki s yaltm malzemeleri ile yaplan ok katl uygulamalar Kullanlacak olan dirsek elemannn hazrlanmas amacyla ilk aamada bir cetvel kullanarak dirsein i yarap llr. Levha biimindeki s yaltm malzemesinden kesilen ince bir erit vastasyla borunun etrafndan 12 mm ilave sktrma pay da gz nne alnarak uygulama yaplacak borunun evresinin ls alnr. erit zerine evre uzunluunun yars llerek iaretlenir. Kullanlacak olan levha biimindeki s yaltm malzemesinin zerine dik all eksenler izilir ve bu eksenlerden herhangi birisine dirsek i yarap iaretlenir. Eksenlerin kesiim noktas merkez olacak ekilde pergel vastasyla i yaraptan bir daire paras izilir. Yar evre uzunluu, i yarap mesafesinden balayarak s yaltm levhasnn zerine iaretlenir ve merkezden pergel vastasyla ikinci daire paras izilir.

ekil 55: Dirsek uygulamalarnda gerekli llerin alnmas Is yaltm levhas; zerine izilmi olan daire paralarnn snrlarndan kenarlarnda prz olmayacak ekilde dikkatlice kesilir. Kesilerek elde edilen ilk para, s yaltm levhasnn geri kalannn zerine konur ve levhann zerine kesilen parann snrlarndan tebeirle eriler izilerek kesilecek ikinci parann kalb oluturulur. Kalb izilen ikinci parada dikkatlice kesilir. Kesilen iki para, parlak ksmlar d tarafa gelecek ekilde st ste konur ve srt ksmlarna yaptrc srlr. Yaptrcnn kurumasnn ardndan nce iki u ksmndan balayarak yapkanl kenarlar birbirleri zerine bastrarak birletirilir. U ksmlarn birletirilmesinin ardndan orta ksmlar da birbirine tutturulur. ki parann arka yzeylerinin de yaptklarndan emin olduktan sonra kk yarapl dairelerin kenarlarna yaptrc srlerek kurumaya braklr. Yaptrcnn kurumasnn ardndan oluturulan dirsek eleman dirsek blgesine sarlr ve yapkanl kenarlar skca birbirine doru bastrlarak birletirilir. Dirseklere uygulanan yaltmn boru yaltmlar ile sorunsuz bir ekilde yaptrlabilmesi iin dirsek blgesindeki yaltm katman bir metal erit vastasyla tralanarak dzgn yzeyler elde edilir. Montaj tamamlanm olan dirsek elemanlarnn kenarlarna yaptrc srlerek yaptrcnn kurumasnn ardndan di er yaltml borularla biletirilmesi ile uygulama tamamlanr. 52

ekil 56: Dirseklerde yaplan yaltm uygulamalar 6.4.2) Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Kanallar ve ikin Yzeylerde Yaplan Uygulamalar Havalandrma kanallar ve tank vb. i kin yzeylere sahip olan tesisat elemanlarna yaplacak olan uygulamalarda kendinden yapkanl/yapkansz levha biimindeki s yaltm malzemeleri kullanabilir. Levha biimindeki s yaltm malzemesinin, uygulamann yaplaca yzeye yapmasn nleyecek kir, toz vb. her trl unsur yaltlacak yzeyden uzaklatrlmaldr. Bu amala uygulama ncesinde kanal yzeyi zel temizleyiciler kullanlarak temizlenir. Uygulamann yaplaca kanaln yzeyi llerek levha biimindeki s yaltm malzemesi uygun boyutlarda kesilir. Uygun llerde elde edilen yaltm levhalar eer kendinden yapkanl deil ise hem uygulama yaplacak yzeye hem de s yaltm malzemesinin kanal zerine gelecek yzeyine yaptrc srlr ve yaptrcnn kurumasnn ardndan s yaltm malzemesinin kanal yzeyine bastrlmas ile yaptrma ilemi tamamlanr. Kendinden yapkanl rnlerde ise yaltlacak olan kanaln kenarndan balanarak yapkanl yzeyi koruyan kdn yavaa kaldrlrken ayn anda s yaltm malzemesi kanal yzeyine bastrlmas ile yaptrma i lemi yaplr. Yaptrma i lemine kanaln altndan balanmal, yan yzeyler ile devam edilerek en son st yzeye geilmelidir. Ayn dzlemdeki s yaltm malzemelerinin birbirlerine bakan kenarlarna yaptrc vastasyla yaptrlmas ile uygulama tamamlanr.

ekil 57: Kanallarda yaplan yaltm uygulamalar Tank vb. ikin yzeylerde yaltm uygulamalarna balamadan nce yaltlacak tm yzeyin zel temizleyici ile dikkatlice temizlenmesi gerekir. Temizleme ileminin ardndan, kullanlacak yaltm malzemesinden kesilen ince bir eritle tankn ykseklii ve evresi llr. Alnan ller s yaltm levhasna aktarlr. Is yaltm levhas aktarlan llere gre kesilir. Is yaltm malzemesinin tm yzeyine splatula ile uygulama yaplacak tm yzeye ise fra ile yaptrc srlr. Is yaltm malzemesi tanka yaptrlr ve kenarlar yaptrc vastasyla biletirilir. Tankn gvdesinde kendinden yapkanl s yaltm malzemeleri de kullanlabilir. Yanal alanlar yaltlm olan tesisat elemanlarnn bombeli ksmlarndan erit biimindeki s yaltm malzemesi vastasyla l alnr. erit zerine, llen uzunluunun yars llerek iaretlenir. erit zerine iaretlenen ller s yaltm malzemesine aktarlr ve yarap hesaplanarak bombeli ksm kapatacak olan daire izilir.

ekil 58: ikin ve yass elemanlarn yan yzeylerinde yaplan yaltm uygulamalar

53

Is yaltm levhas; zerine izilmi olan daire, kenarlarnda prz olmayacak ekilde iaretli yerlerden dikkatlice kesilir. Kesilen para ile uygulama yaplacak yzeye yaptrc srlr. Bekleme sresinin ardndan kesilen para bombeli yzeye yerletirilir ve ortadan da doru kaymamasn nleyecek ekilde bastrlarak yaptrlr.

ekil 59: i kin ve yass elemanlarn st yzeylerinde yaplan yaltm uygulamalar Bombeli parann yapmasnn ardndan yanal alanlarla bombeli ksmlarn birleim yerlerine yaptrc srlr. Yap trc kuruduktan sonra gvdedeki s yaltm malzemesinin kenarlar ile bombe ksmlarnn kenarlar bastrlarak birletirilir.

ekil 60: ikin ve yass elemanlarnda yanal ve st yzeylerin birletirilmesi 6.5 ilte ve Levha Biimindeki Mineral Ynler ile Boru ve Kanallarda Yaplan Uygulamalar Prefabrik boru biimindeki rnlerin kullanlamad tesisat borularnda, rabitz teline dikili tayn ilteler ile yaltm yaplabilir. Klima ve havalandrma kanallar gibi yass yzeylerde ise bir yz alminyum folyo kapl camyn ilte ve levhalar kullanlr. Bir yz alminyum folyo kapl cam yn ilteler; dikdrtgen veya dairesel kesitli havalandrma kanallarna uygulanabilir. ilte biimindeki bu malzemelerin boyuna her iki kenarnda 5er cmlik alminyum folyo bindirme paylar bulunur. Camyn ilteler ile havalandrma kanallarnn d tarafndan yaplan uygulamalarda, yaltm malzemesi kendinden yapkanl zel tespit pimleri vastasyla kanal yzeyine sabitlenir. Uygulama yzeyinin temizlenmesinin ardndan, kanal yzeyine m2de 5 ila 6 adet kendinden yapkanl zel tespit pimleri yaptrlr. Yaltlacak kanal kesitine bal olarak kesilecek ilte uzunluu tespit edilir. Dairesel kesitli havalandrma kanallar iin kesilmesi gereken ilte uzunluu, kanaln evresine uygulanacak yaltm kalnlnn 2 kat ile 5cm bindirme paynn ilave edilerek bulunur. Dikdrtgen kesitli kanallarda ise; kanaln evre uzunluuna yaltm kalnlnn 8 kat ve 5cm bindirme pay ilave edilerek kesilecek ilte uzunluu tespit edilir. Malzemenin uygun llerde kesilmesinin ardndan; alminyum folyo kapl yzeyi d tarafa gelecek ekilde ilte pimlere geirilerek kanal yzeyini tamamen kapatacak ekilde sarlr. Malzemeyi delip geen pimlere pim pulu taklr. D yzeyde bulunan alminyum folyo kaplamann srekliliinin ve szdrmazlnn salanmas amacyla iltelerin birleim yerlerindeki bindirme paylarnn; yaptrlmas, zmbalanmas veya kendinden yapkanl alminyum folyo bant sarlmas ile uygulama tamamlanr. Kullanlan s yaltm malzemesinin kalnlnn azalmamas iin; camyn ilteler veya kendinden yapkanl alminyum folyo bantlar ok fazla gerilerek kanala sarlmamal ve pim pullar taklrken malzemenin ezilmemesine dikkat edilmelidir.

ekil 61: Bir yz alminyum folyo kapl camyn iltelerle kanallarn s yaltm Havalandrma kanallarnn d tarafndan yaplan yaltm uygulamalarnda bir yz alminyum folyo kapl cam 2 yn levhalar da kullanlabilir. Uygulama yzeyinin temizlenmesinin ardndan, kanal yzeyine m de 5 ila 6 adet kendinden yapkanl zel tespit pimleri yaptrlr. Alminyum folyo kapl yzeyi d tarafa gelecek ekilde ilte pimlere geirilerek kanal yzeyini tamamen kaplanr. Camyn levhay delip geen pimlere pim pulu taklr. 54

Camyn levhalarn birleim yerleri hava geirmeyecek ekilde kendinden yapkanl alminyum folyo bant ile yaptrlarak uygulama tamamlanr.

ekil 62: Bir yz alminyum folyo kapl camyn iltelerle kanallarn s yaltm Prefabrik boru biiminde s yaltm malzemelerinin kullanlamad borularda yaltm amacyla kullanlabilecek rnlerden birisi de rabitz teline dikilmi tayn iltelerdir. Bu detaylarda yaltm malzemesi boru yzeyine yaptrlmadan uygulanr. Bu sebeple rabitz telli tayn iltenin arlndan dolay aa kaymamas iin tm dey ve 45 den fazla eime sahip tesisatlarda boru zerine monte edilmi mesafe tutucular kullanlr. Uygulamann yaplaca boru yzeyinde bulunan ya, kir, toz ve pas temizlenir ve iki kat slyen ile boyanr. Boyann kurumasnn ardndan dey ve 45 den fazla eime sahip tesisat elemanlar; en fazla 3800mmlik aralklarla 20x2mmlik lamalardan elde edilen mesafe tutucular boru yzeyine kaynatlarak monte edilir. Uygun boyutta tayn ilteler kesilerek yaltm yaplacak yzey zerine sarlarak ek yerlerinde boluk kalmayacak ekilde en az 0,8mm apl galvaniz tel ile tayc rabitz telinin ierisinden geirilerek dikilir. Rabitz telli taynn dikilmesinin ardndan 304mmden kk apl borular iin ilteler 300mm aralklarla en az 0,8mm apl galvaniz tel ile balanr ve balama tellerinin ular yaltma sokulur. Boru apnn 304 mmden byk olduu borularda ise 22mmx0,6mm alminyum yaltm bantlaryla balanr. Uygulama; yaltm malzemesinin d etkilere kar korunmas amacyla yaltml borunun; en fazla 475mm aralklarla, et kalnl en az 0,8mm olan alminyum veya galvaniz sacn, 22mm x 0,6mm alminyum yaltm bantlaryla balanarak kaplanmas ile uygulama tamamlanr.

ekil 63: Rabitz telli tayn iltelerle borularda s yaltm 6.6 Vanalarda Yaplan Uygulamalar Istma ve soutma sistemlerinde kullanlan vanalar, yaltlmas gereken bir dier tesisat ekipmanlardr. Is yaltm yaplmam bir flan ve vanadan kaybedilen s, bal olduu borunun yaklak 35 metresine edeerlidir. Bu deer vana apna ve i akkan scaklna bal olarak artmakta ya da azalmaktadr.

ekil 64: Yaltmsz ve yaltml vanalarda meydana gelen s kayplar Istma ve soutma tesisatlarnda vanalarn yaltlmamas, enerji kayb ve i letme maliyetinin artnn yan sra; Kazan dairesinin ar snmasndan dolay di er sistem elemanlarnn zarar grmesine, Yksek scaklkta akkan veya buhar tayan tesisat armatrlerinde i kazalarnn meydana gelmesine, Youma dolaysyla tesisat elemanlarnn paslanarak zarar grmesine, 55

 Malzeme seiminden yaplan hatalar ile birlikte vanalarda meydana gelen youmann boru yzeyine doru devam ederek zamanla boruda korozyon olumasna ve yaltm malzemesinin s yaltm zelliini kaybetmesine neden olur. Yukarda anlan sorunlar ile karlalmamas iin, stma ve soutma sistemlerinde yer alan vanalar; levha veya ilte biimindeki s yaltm malzemeleri, zel olarak imal edilmi vana kutular veya ceketleri kullanlarak yaltlrlar. 6.6.1 Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk Kp, Polietilen Kp ve Poliolefin Kp ile Vanalarda Yaplan Uygulamalar Tesisat borularnn flanlara kadar yaltlmasnn ardndan vanalarn yaltmna balamak iin yaltml boru ve flanlarn aplar llerek yaraplar tespit edilir. llen deerler pergel vastasyla uygulamada kullanlacak levha biimindeki s yaltm malzemesi zerine iki flan eleman iin iki defa izilerek aktarlr. izilen halkalar dikkatlice kesilir ve boru zerine geirilebilmesi iin zerlerine yark alr. Kesilen dairesel elemanlar her iki flann d tarafna geirilerek yarklara yaptrc srlerek yaptrlr. Daha sonra yaltml boru ile flan elemanlar birleim yerine yaptrc srlerek yaptrlr.

ekil 65: Flanlarn d yzeylerinin yaltlmas Halkalarn evresi uygulanacak yaltm malzemesinden kesilen ince bir erit vastasyla, halkalar arasndaki dtan da mesafe ise cetvelle llerek s yaltm malzemesi zerine bir dikdrtgenin kenarlarn oluturacak ekilde aktarlr. Halkalarn evresine eit olan ksa kenarlarnn orta noktalar tespit edilir ve bu orta noktalar birletiren kesikli bir izgi izilir. Vana gvdesinin apnn bir mihengir ile llmesinin ardndan izilen dikdrtgenin ksa kenarlarnn orta noktalar merkez olacak ekilde vana gvdesinin apnda yarm daireler izilir. Is yaltm malzemesi izilen yarm daireler ve dikdrtgenin kenarlarndan kesilir ve yarm dairelerin birleecei ekilde bklr. Yaltm malzemesinin birleen ksmlarna yaptrc srlr. Yaptrcnn kurumasnn ardndan vana gvdesi iin oluturulan para flanlara yaptrlan yaltm elemanlarn da kapatacak ekilde sarlr ve yaptrc srlm kenarlar birbirlerine doru bastrarak birletirilir.

ekil 66: Vana gvdesinin yaltlmas 56

Destek flan ile vana diskinin lleri alnr ve s yaltm malzemesinin zerine aktarlr. Profili karlan blge ekline gre dikkatlice kesilir ve diski yerine yerletirmek iin kenarndan yark alr. Disk elemannn yerine taklmasnn ardndan alan yarn kenarlarna yaptrc srlerek birletirilir. Daha sonra vana destei ile disk elemann birleecei kenarlara yaptrlr. Vanann altna yerletirilen diskin evresi erit biiminde kesilen yaltm malzemesi vastasyla llr ve llen evre uzunluu s yaltm malzemesinin zerine aktarlp drt eit paraya blnecek ekilde iaretlenir. Vana gvdesi ile disk eleman arasndaki en kk ve byk derinlikler llr. llen derinlikler levhay drt eit paraya blen izgilerin zerine kk derinlik lsnden balanarak tanr. Kk ve byk derinlik llerinden diskin evre uzunluuna paralel kesikli izgiler izilir. llen en byk ve en kk derinliklerin fark yarap olarak belirlenerek srayla merkezi kk derinlik ve byk derinliklerin hiza izgilerini kesti i noktalardan daire paralar izilir. izilen daire paralar srekli bir izgi oluturacak ekilde birletirilir. Is yaltm malzemesi oluturulan bu srekli izgi hizasndan kesilir.

ekil 67: Disk uygulamas ve derinlik llerinin alnarak malzeme zerine aktarlmas Kesilen parann vana gvdesi ile birleecek olan tepe blgelerindeki keler i ksma doru tralanr. Tralanan parann birbiriyle birleecek kenarlarna yaptrc srlr ve gerekli kuruma sresi beklenildikten sonra disk elemann rtecek ekilde vanaya sarlr. Yaptrc srlm kenarlar birletirilir. Vana gvdesi ile yerletirilen son parann birleim yerinin yaptrlarak uygulama tamamlanr.

ekil 68: Vana yaltmnn tamamlanmas 6.6.2 Vanalarda Kutular veya Vana Ceketleri ile Yaplan Uygulamalar Tesisatlarda yer alan vana, ek valf, pislik tutucu vb. armatrlerdeki s kayb/kazancn en aza indirmek ve soutma sistemlerindeki armatrlerde youmay nlemek amacyla, standart veya zel olarak imal edilmi vana ceketleri veya vana kutular kullanlabilir. Vana ceketleri; ilgili armatrlerin lsne gre silikon kapl cam elyaf kumalarn arasna scak hatlarda tayn veya i nelenmi balaycsz camynnn, souk hatlarda ise elastomerik kauuk kpnn dikilmesi ile retilirler. retim aamasnda diki i lemleri kopma dayanm yksek yanmayan aramid elyafndan iplikler kullanlr. Yan bzg ipleri ise, ortam scaklna gre cam elyaf ya da poliretan olabilir. Az birletirmelerinde, paslanmaz elikten imal edilmi kopalar veya 50 mm genili inde yapkan eritler kullanlr. Yaltlacak vanaya uygun vana ceketi seilir veya zel olarak hazrlanr. Uygulanmaya geilmeden nce vanalarda herhangi bir kaak olup olmad kontrol edilir. Kaak tespit edilmesi durumunda vanadaki arzalar giderildikten sonra uygulamaya geilir. Vana ceketi vanann etrafna vanann bal olduu yaltml boru zerine flanlardan itibaren en az 50mm bindirme yapacak ve vanann boaz ksmnda boluk braklmayacak ekilde sarlr. Vana ceketinin alt ve st ipleri skca balanarak vana ceketinin ilgili ekipman tam olarak sarmas salanr.

57

Paslanmaz elik teller vastasyla kopalarn birbirine skca balanmas veya yapkan eritler vastasyla az ksmlarn skca birletirilmesi ile uygulama tamamlanr.

ekil 69: Vana ceketi ile yaplan uygulamalar Hazr veya yerinde imal edilen vana kutular ile vanalarda yaltm uygulamalar yaplabilir. Scak hatlarda kullanlan tesisatlardaki vanalarn boluk kalmayacak ekilde rabitz telli tayn ilte ile sarlmasnn veya levha formundaki dier s yaltm malzemeleri ile vanalarn yaltlmasnn ardndan vanann llerine uygun olarak uygulama yerinde galvaniz sactan vana kutular imal edilir. mal edilen vana kutular yaltmn zerine geirilerek klips ve kelepeler vastasyla sabitlenerek uygulama tamamlanr. Souk hatlarda kullanma hazr olarak imal edilen vana kutular; d yzeyi vana formunda retilmi PVC levhadan i yzeyinde elastomerik kauuk kpnden oluur. Yaltlacak olan vanann llerine uygun olarak seilen vana kutularnn zerlerinde yer alan kelepeler montaj iin alr. Vana zerine boluk kalmayacak ekilde yerletirilen vana kutular; kk aplarda teller ile byk aplarda ise iki adet metal kelepe ile sabitlenerek uygulama tamamlanr.

ekil 70: Vana kutular ile yaplan uygulamalar 6.7 Ask ve Kelepelerde Yaplan Uygulamalar Tesisat ilerinde borular yaltm uygulamasna balanmadan nce ask ve kelepeler ile duvar veya tavanlara sabitlenmektedir. Borularn montaj srasnda ask ve kelepelerde nlem alnmamas neticesinde yaltmn srekliliinin bozulmas uygulamada karlalan en yaygn sorunlardan birisidir. Kelepe ve asklarda yaltm nlemlerinin alnmamas, s kprlerinin oluarak s kayp ve kazanlarnn artmasna, souk hatlarda youma oluarak sistemin zarar grmesine neden olur. Yaltm nlemleri alnmadan tavan ve duvarlara tespit eden asklar sebebiyle meydana gelen s kayplar, btn boru boyundan meydana gelen s kaybnn yaklak 10da 1i kadardr. Yaltmn sreklili inin korunarak s kprlerinin nlenmesi iin ask ve kelepelerde; kullanma hazr veya yerinde retilen yaltm destek elemanlar kullanlarak nlem alnmaldr.
82,7C 80

70

60

50

40

ekil 71: Ask ve kelepelerde meydana gelen s kprleri Uygulamann yaplaca yzeyin temizlenmesinin ardndan kullanlacak boru, levha veya ilte biimindeki s yaltm malzemesi uygun uzunlukta kesilir. Eer destek eleman boru biimindeki bir s yaltm malzemesinden elde edilmi ise destek elemannn boruya geirilebilmesi iin malzeme bir tarafndan kesilerek yark alr. Destek elemanlarnn ask noktasnda boruya geirilir ve yaptrc vastasyla ak olan ek yerleri birletirilir. Kelepe veya asklar taklmadan nce balant elemanlar ile yaltml boru arasndaki basky azaltacak ve yaltmn kalnlnn azalmas veya zedelenmesini nleyecek bir para konur. Yaltm destek elemannn boruya monte edilmesinin ardndan kelepe ve ask elemanlar balanarak uygulama tamamlanr. 58

Uygulamann yaplaca yzeyin temizlenmesinin ardndan ierdii yaltm kalnl uygulanacak yaltm kalnlna eit olacak ekilde boru biimindeki kullanma hazr destek eleman seilir. Destek eleman ek yerlerinden alarak ask noktasnda boruya geirilerek yap trc vastasyla ak olan ek yerleri birletirilir ve kendinden yapkanl bant ile kapatlr. Yaltm destek elemannn boruya monte edilmesinin ardndan kelepe ve ask elemanlar balanarak uygulama tamamlanr.

ekil 72: Ask ve kelepelerde ile yaplan uygulamalar

59