Maya Ve Yanlsama - Swami Vivekananda

Dou felsefesinin ana kaynaklarndan birisi Vedanta felsefesidir. Bu felsefeye gre; her varlk eit eit grnmler arkasnda ayn zvarl paylar. Renk renk, biim biim grnmlerin ardnda evrenin gerek bylesilii yatar. Maya da bu grnmler, bu eitler, bu olgular iindeki zvarln, asl gerekliin zerini rten rtye verilen addr. Maya szc kabul edilen zmlemeye gre Sanskrit 'matr' kknden tretilmitir; lmek, bimek, inaat yapmak, plan yapmak gibi anlamlara geliyor, yunan Latin dilindeki metre, matrix, material gibi szcklerin ayn kkten tretildii kabul edilir. Maya szcnn bir baka anlam ise evrensel aldan, bireysel zn rtsdr. Batya yoga retisinin tantlmasnda byk rol oynam Swami Vivekananda bu kitabnda Mayann ardndaki gerei, evrenin gerek bylesiliini grp alglayabilmek ve bunun iin de zihnimizin yaratt koullar, snrlar, grecelii grebilmek, kavramsal dnyann tesine geebilmek iin ne tr bir anlaya, isel bilgelie ihtiyacmz olduunu hergnk yaammzdan rnekler vererek anlatyor. Vedanta felsefesini anlayabilmek iin nemli bir klasik kaynak olan bu kitab okuyucularmzn deerlendirmesine sunuyoruz.

MAYA ve YANILSAMA Vedanta Felsefesine Giri - 1 SWAMI VIVENKANANDA Trkesi Suat Ertzn OKYANUS Svvami Vivenkanada Okyanus Yaynclk ve Yapmclk Ltd. ii., 2005 Ekim 2005 / 1. Basm 1000 adet

Editr: Ltf Bozkurt Trkesi: Suat ErtzCn Dzelti: Esra Bilal Kapak Tasarm: Burcu Kayalar ISBN - 975 6529 - 32 - 6 Ofset Hazrlk Bask ve dili: izge Tantm ve Matbaaclk Ltd. u. Tel: (0212) 482 56 28 OKYANUS YAYINCILIK VE YAPIMCILIK LTD. T Ankara (-ad. Konak Han. 34410 Caalolu - stanbul Tel+Fax: (0212) 513 42 59 wwvv. okya n u sy ayin.com e-mail: i nfo@ okyan usyayi n .com

indekiler Maya Ve Yanlsama - Swami Vivekananda 1 Maya Ve Yanlsama (Londrada Verilen Ders) 5 Maya Ve Tanr Fikrinin Evrimi (Londrada 20 Ekim 1896da Verilen Ders) 14 Maya Ve zgrlk (Londrada 22 Ekim 1896da Verilen Ders) 21 Mutlak Ve Belirme (1896da Londrada Verilen Ders) 27 Tanr Her eyde (27 Ekim 1896da Londrada Verilen Ders) 34 Anlaya Erme (29 Ekim 1896da Londrada Verilen Ders) 40 Dinin Zorunluluu (Londrada Verilen Ders) 50 nsann Gerek Doas (Londrada Verilen Ders) 56

Maya Ve Yanlsama (Londrada Verilen Ders) My szcn duymayannz ok azdr. Bu szck genellikle yanlsama, yanlma veya benzeri eyler anlamnda hatal kullanlr. Oysa Maya kuram Vedantann temellerinden birini oluturur; bu nedenle doru anlalmas gerekir. Konu kolayca yanl anlalabilecei iin sizden biraz sabr isteyeceim. Veda edebiyatnda Maya ilk olarak yanlma anlamnda kullanlmtr; fakat o sralar henz gerek kurama ulalmamt. Orada, Maya yoluyla ndra eitli suretler ald, gibi ifadelere rastlarz. Burada Mayann by gibi bir anlamda kullanld dorudur ve baka baz pasajlarda da hep ayn anlamda kullanldn gryoruz. Sonra Maya szc kullanmdan dt. Fakat bu arada dncesi geliiyordu. Sonra u soru soruldu: Evrenin srrn niin renemiyoruz? Verilen cevap ok anlamlyd: nk bo konuuyoruz, nk duyulara ait eylerle tatmin oluyoruz, nk arzularn peinden kouyoruz; bu nedenle Hakikati bir sis perdesiyle rtyoruz. Burada Maya szc hi gemez fakat cehaletimizin nedeninin kendimizle Hakikat arasna giren bir sis perdesi olduu dncesi burada belirmektedir. ok daha sonralar, Upaniadlarn en sonuncularndan birinde Maya szcnn tekrar ortaya ktn gryoruz; fakat bu sefer szck dnme uram, yeni bir anlam kazanmtr. Kuramlar ortaya atlm, yinelenmi, baka kuramlar gndeme gelmi ve sonunda Maya dncesi deimez bir nitelie brnmtr. vetvatara Upaniadda unu okuyoruz: Bilin ki doa Mayadr ve bu Mayann Hkmdar Tanrnn Kendisidir. Filozoflarmza gelince, bu Maya szcyle eitli biimlerde oynandn gryoruz, ta ki byk ankarchryaya gelene dek. Maya kuramyla Budistler de bir miktar oynadlar fakat onlarn elinde bu kuram daha ok dealizme benzer bir hal ald ve gnmzde Maya

szcne verilen anlam da genellikle budur. Hindular dnyann Maya olduunu sylediklerinde insanlarn aklna ilk gelen, dnyann bir yanlsama olduu f ikridir. Budist felsefecilerden geldii biimiyle bu yorumun bir dayana var nk bir kesim f ilozof d dnyann varln tmyle inkar ediyordu. Fakat ald son biimiyle Vedantadaki Maya ne dealizmdir ne Realizm, ne de kuram. O basit bir durum tespitidir - bizim ne olduumuz ve evremizde ne grdmz hakknda. Daha nce de belirttiim gibi Vedalar yazan insanlarn niyeti ilkeleri izlemek, ilkeleri kefetmekti. Onlarn ne ayrntlar stnde alacak ne de o ayrntlar bekleyecek vakitleri vard; onlar her eyin zne inmek istiyorlard. telerden bir ey onlar aryordu ve onlar bekleyemiyorlard. Upaniadlarn eitli yerlerinde bugn modern bilim dediimiz eylerin ayrntlarnda birok yanl grmekteyiz ama ilkeler dorudur. rnein modern bilimin son kuramlarndan biri olan eter{1} dncesi bizim eski edebiyatmzda imdikinden ok daha ayrntl bir biimde ilenmitir, ama ilkeler temelinde. lkenin ileyiini aklamaya altklarnda Veda yazarlar birok hata yaptlar. Her eyi iine alan hayat ilkesi kuram, ki bu evrendeki tm hayat biimleri onun farkl tezahrleridir, Veda zamanlarnda biliniyordu; bunu Brhmanalarda bulabiliriz. Samhitlarda kendisi hayatn her trnn tezahrnden baka bir ey olmayan Prnaya vg dolu uzun bir ilahi vardr. Sz hayattan almken, Veda felsefesinde hayatn balangc zerine modern Avrupal bilim adamlarnca ileri srlen kuramlara ok benzer kuramlarn varl bazlarnzn ilgisini ekecektir. Hepiniz elbette ki hayatn baka gezegenlerden geldiine ilikin teoriden haberdarsnz. Baz Veda f ilozoflar arasnda hayatn bu ekilde aydan geldii yolunda yerleik bir reti bulunmaktadr. lkelere gelince, Veda dnrlerinin kapsaml ve genelletirilmi kuramlar ortaya atmakta son derece cesur davrandklarn gryoruz.

Onlarn d dnyadan hareketle evrenin gizemine sunduklar zm olabildiince tatmin ediciydi. Modern bilimin ayrntl almalar bu sorunu zme daha ok yaklatramad nk ilkelerde baarsz olundu. Eski zamanlarda eter kuram evrenin gizemini zmekte baarsz olduysa bu kuram ayrntl bir biimde ortaya koymak bizi hakikate daha ok yaklatrmayacaktr. Her eyi iine alan hayat kuram evreni aklayan bir giriim olarak baarsz olduysa bunun ayrntlar pek anlam tamayacaktr nk ayrntlar evrenin ilkelerini deitirmeyecektir. Demek istediim, ilkeleri aratrrken Hindu dnrler en azndan modern dnrler kadar cesur, hatta baz durumlarda daha da cesurdular. Onlar gnmzde yeni ulalan byk genellemeler yapmlardr. Hatta kuram olarak kalm baz genellemelere modern bilim bu dzeyde bile ulaamamtr. rnein, onlar yalnzca eter kuramna erimekle kalmam, daha da ileri giderek zihni seyreltilmi eter olarak snflamlardr. Hatta daha da seyreltilmi bir eter bulmulardr. Ancak bu sorunu zmeye yetmiyordu. D dnyaya ilikin hibir bilgi sorunu zemezdi. Fakat, diyor bilim adam, bir eyler renmeye yeni balyoruz: birka bin yl beklerseniz sorunu zeceiz. Hayr, diyor Vedantac, nk o kukuya yer brakmayacak ekilde zihnin snrl olduunu, belli snrlarn - zaman, mekan ve nedensellik - tesine geemediini kantlad. Kimse kendi kendisinin dna kamayacana gre zaman ve mekan yasalarnca konmu snrlarn dna da kamaz. Nedensellik, zaman ve mekan yasalarn zmeye ynelik her giriim boa kacaktr nk bu giriimlerin bizzat kendileri bu enin varln kesin olarak kabul ediyor. O zaman dnyann varlna ilikin szler ne anlama gelir? Dnya gerek bir varla sahip deildir. Bununla ne demek isteniyor? Mutlak varl olmad sylemek isteniyor. Onun ancak benim zihnime, senin zihnine ve bakalarnn zihinlerine gre bir varl var. Bu dnyay be duyumuzla alglyoruz fakat baka bir duyumuz daha olsa onda baka bir eyler daha grrdk. Bir duyumuz daha olsa yine

baka trl grrdk. Bu nedenle onun gerek bir varl yoktur; onun deimez, sarslmaz, sonsuz bir varl yok. Fakat ona yokluk da denemez, onun varolduunu gryoruz, onun iinde yayoruz. O varlkla yokluun karmdr. Soyutlamalardan yaantlarmzn gnlk, sradan ayrntlarna geldiimizde hayatmzn koca bir eliki, varlkla yokluun karm olduunu gryoruz. Bilgide eliki var. nsana kendisi her eyi bilebilirmi gibi geliyor, yeter ki renmek istesin; fakat daha birka adm atmadan aamad kaln bir duvar kyor nne. Tm ileri bir daire iinde kalyor ve o dairenin dna kamyor. zm iin gece gndz kafasn altryor fakat bir trl zme ulaamyor nk aklnn tesine geemiyor. Yine de iinde bu yolda gl bir arzu var. Ama biliyoruz ki ancak arzularmz denetleyerek iyilie ulaabiliriz. Her nefeste, her atta kalbimiz bizden bencil olmamz istiyor. br yandan bizim temizde ancak bencil olmamakla iyi olunabileceini syleyen bir g var. Her ocuk iyimser doar; altn ryalar grr. Genliinde iyimserlii daha da artar. Bir gen iin lmn, yenilginin veya aalanmann gerekliine inanmak zordur. Yallk geldiinde hayat ykntya dner. Ryalar kaybolmu ve insan ktmserlemitir. Doa taraf ndan rselenmi, nereye gittiimizi bilmeden bir utan brne kaymzdr. Bu bana Budann yaamyks Lalita Vistaradaki nl bir arky hatrlatyor. Buda, diyor kitap, insanln kurtarcs olarak dnyaya geldi fakat saraydaki zenginlikleri arasnda kendini unuttu. Sonra baz melekler geldi ve onu uyandrmak iin bir ark okudular. ark dur durak bilmeden deien bu hayat rmanda srklenip gittiimizi anlatr. Ne yapmamz gerekir? Yiyecei iecei olan insan iyimserdir ve sefaletin adn bile anmaz nk bu onu korkutur. Ona dnyadaki keder ve strab anlatmayn; ona her eyin iyi olduunu syleyin. Evet, ben gvendeyim, der. Bana bir bakn! Gzel bir evim var, souktan ve alktan

kayglanmyorum; o yzden bu fena resimleri nme getirmeyin. Fakat te yandan bakalar alktan ve souktan lmektedirler. Gidip onlara her eyin yolunda olduunu anlatrsanz sizi duymazlar. Kendileri sefalet iindeyken bakalarnn mutlu olmasn nasl isteyebilirler? Dolaysyla iyimserlikle ktmserlik arasnda gidip geliriz. Sonra arpc lm gerei var. Btn dnya lme doru srkleniyor; her ey lyor. Tm ilerlemelerimiz, kendimizi beenmiliimiz, reformlarmz, lksmz, refahmz, bilgimiz ayn akbete urayacak - lm. Bu kesin. ehirler kurulur ve dalr, imparatorluklar ykselir ve der, gezegenler paralara ayrlp dalr ve toza dnr, baka gezegenlerin atmosferine karr. Ezelden beri bu hep byle oluyor. lm her eyin sonudur. lm hayatn, gzelliin, refahn, gcn ve erdemin de sonudur. Ermiler de lyor gnahkarlar da, krallar da lyor dilenciler de. Hepsi lecekler ama yine de herkes hayata sk sk tutunuyor. Nedenini bilmiyoruz ama hayata tutunuyoruz; bundan vazgeemiyoruz. te Maya budur. Anne ocuunu byk bir sevgiyle emzirir; tm ruhu, tm hayat o ocuktadr. ocuk byr, adam olur ve alak ve zalim biri olduunda annesini her gn itip kakar ve dver; yine de anne ocuuna sarlr; ve akl bana gelecek olursa onu sevgi sand eyle rter. Bunun sevgi olmadn, elini kolunu balayann baka bir ey olduunu neredeyse hi aklna getirmez; ne kadar urarsa urasn bu ba skp atamaz. te Maya budur. Hepimiz Altn Postun peindeyiz. Herkes ona kendisinin sahip olacan sanyor. Mantk sahibi herkes bu ihtimalin belki de yirmi milyonda bir olduunu gryor ama yine de onun iin mcadele ediyor. te Maya budur. lm gece-gndz durmakszn yeryzn ziyaret ediyor, bizse

ebediyen yaayacamz sanyoruz. Bir zamanlar Kral Yudhitiraya bir soru sorulmutu: Bu dnyadaki en harika ey nedir? Kral da cevap vermiti: Her gn evremizde insanlar lp duruyorlar, yine de insanlar hi lmeyeceklerini sanyorlar. te Maya budur. Aklmzdaki, bilgimizdeki, hayatmzn btn gereklerindeki bu elikiler bizi drt bir yandan saryor. Bir reformcu gelir ve bir ulustaki ktlkleri gidermek ister; daha o ktlkler yok olmadan baka bir yerden bin ktlk kar. Bu her yeri dklen eski bir eve benzer; siz bir yerden toparlarsnz ama haraplk baka bir yerden ba gsterir. Hindistanda reformcularmz zorunlu dulluk uygulamasnn ktlklerine kar barp arp nutuklar atyorlar. Batda evlenmemek byk bir ktlktr. Bir yandan bekarlara yardm edin; onlar ac ekiyorlar. br yandan dullara yardm edin; onlar da ac ekiyorlar. Bu kronik bir romatizma gibi: banzdakinden kurtuluyorsunuz, bedeni saryor; oradan karyorsunuz, ayaklara iniyor. Reformcular kp renimin, zenginliin ve kltrn bir aznln elinde olmamas gerektiini savunuyorlar; ve bunlarn herkese verilmesi iin ellerinden geleni yapyorlar. Bunlar bazlarna daha byk mutluluk getirebilir ama belki de kltrn artmasyla bedensel mutluluk azalyor. Mutluluun bilgisi mutsuzluk getiriyor. Peki o zaman hangi yne gideceiz? Sahip olduumuz asgari dzeydeki maddi refah baka bir yerde sefalete neden oluyor. Yasa byle. Genler belki de bunu aka gremezler ama yeterince yaam ve mcadele etmi olanlar anlayacaklardr. te Maya budur. Byle eyler srp gitmektedir ve buna bir zm bulmak imkansz. yi de niin byle olsun? Bunun cevabn vermek mmkn deil nk soru mantkl bir biimde ortaya konulamaz. Olgularda ne nasl ne de niin olmaz; sadece bir eyin yle olduunu ve onun aresini bulamadmz biliriz. Hatta onu idrak etmek, zihnimizde onun tam bir imgesini oluturmak bile gcmz aar. Peki yleyse bunu nasl zebiliriz? Maya

bu evrenin gerei, onun nasl srd stne bir beyandr. Bunlar iiten insan bundan genellikle korkar. Fakat cesur olmalyz. Gerekleri gizleyerek bir eye are bulunmaz. Hepinizin bildii gibi peinden kpekler gelen yabani bir tavan kafasn kuma gmer ve kendini gvende sanr; biz de kendimizi iyimserlie gmersek o tavandan farkmz kalmaz. stelik hibir eye are de olamayz. Buna itiraz edenler olabilir ama onlar genellikle hayatta gzel eylere sahip olan kiilerdir. Bu lkede (ngiltere) ktmser olmak son derece zordur. Herkes dnyann ne kadar iyiye gittiinden, ne kadar ilerlediinden sz ediyor; oysa bu kendilerinin dnyas. Yine eski konular gndeme geliyor; dnyadaki tek gerek din Hristiyanlk olmal nk zengin olanlar Hristiyan uluslar! Fakat bu iddia kendisiyle eliiyor nk Hristiyan uluslarn refah Hristiyan olmayanlarn talihsizliine bal. Smrecek birileri olmal. Dnn ki btn dnya Hristiyan oldu; o zaman Hristiyan uluslar da yoksullard nk smrecek baka ulus kalmazd. Dolaysyla bu sav kendi kendini rtyor. Hayvanlar bitkilerle, insanlar hayvanlarla - daha da kts, birbirleriyle - gller zayflarla besleniyorlar. Her yerde bu byle srp gidiyor. te Maya budur. Bunun zm ne? Her gn eitli aklamalar iitiyor ve uzun vadede her eyin yoluna gireceini duyuyoruz. Bunun mmkn olduunu kabul etsek bile ilerin dzelmesi byle eytani bir yolla m olmal? Niin iyilik yoluyla iyilik yaplamyor da iyilik byle eytanlklarla geliyor? Gnmz insanlarnn torunlar mutlu olacaklar; peki u anda niin bunca ac ekilmek zorunda? Bir zm yok. te Maya budur. Yine oka iitiyoruz ki evrimin zelliklerinden biri de ktln giderek yok olmas ve sonunda hi ktlk kalmamasym. Kulaa ho geliyor; ve dnyann nimetlerinden yeterince nasiplenenlerin, her gn yeniden mcadeleye girimek zorunda kalmayanlarn ve bu evrim arknn altnda ezilmeyenlerin gururunu okuyor. Byle talihliler iin bu

haber gerekten de ok gzel ve ok rahatlatc. Kitleler srnebilir, bu onlarn umurunda deil; onlar lebilirler, bunun bir nemi yok. ok gzel, ama bu sav batan sona temelsiz. Birincisi, grnen biimleriyle iyinin ve ktnn iki mutlak gereklik olduunu kabul ediyor. kincisi ve daha da kts, dnyada iyiliin miktarnn arttn, ktln de miktarnn azaldn varsayyor. Dolaysyla bu yolla ktlk giderek yok olacak ve gnn birinde sadece iyilik kalacak. Sylemesi kolay da ktln miktarnn azald kantlanabiliyor mu? rnein, ormanda yaayan ve akln gelitirmesini bilmeyen, kitap okuyamayan, yaznn ne olduundan habersiz bir adam aln. Bu adam ar bir yara alsa ksa zamanda iyileir; oysa bizim bir yerimiz izilse neredeyse lrz. Makineler sayesinde her ey ucuz, onlar sayesinde ilerleme ve evrim var; fakat biri zengin olacak diye milyonlar ezilmektedir; bir kii zenginleirken binlercesi ayn anda giderek yoksullamakta ve insanlar kitleler halinde kleletirilmektedirler. ler byle srmekte. Hayvani insan duyularda yaamaktadr. Yeterince yiyecek bulamadnda ya da bedenine bir ey olduunda kendini berbat hisseder. Mutsuzluu da mutluluu da duyularnda balayp biter. Byle biri ilerleme kaydettiinde, mutluluunun ufku genilediinde mutsuzluunun ufku da ayn oranda geniler. Ormandaki adam kskanln, mahkemelerin, vergi demenin, toplumca sulanmann, insan klna girmi iblislerin icat ettii ve insanlarn en zel srlarna kadar burnunu sokan zorba dzenlerin boyunduruunda olmann ne olduunu bilmez. O, kendini beenmi bilgisi ve gururuyla insann dier tm hayvanlardan bin kat daha ok eytanlatn bilmez. Vaka u ki, duyularmzdan syrldka daha yksek zevkler gelitirir ama ayn zamanda daha byk aclar ekmeye balarz. Sinirler daha ok incelir ve ac ekme kapasiteleri artar. Btn toplumlarda cahil, sradan insanlarn hakaret karsnda fazla bir ey hissetmediklerini syleyebiliriz. Oysa bir beyefendi tek bir kfr szcne bile dayanamaz; onun sinirleri fazla hassaslamtr. Mutlulua olan duyarllnn artmasyla mutsuzluu da

artmtr. Bu durum evrimcilerin grleriyle pek badamaz. Mutlu olma yeteneimiz arttka ac ekme yeteneimiz de artyor; hatta bazen mutlu olma kapasitemiz aritmetik artt zaman ac ekme kapasitemizin geometrik arttndan kuku duyuyorum. lerlemekte olan bizler biliyoruz ki ilerledike zevke olduu kadar acya alan yollar da oalyor. te Maya budur. Gryoruz ki Maya dnyaya aklama getiren bir kuram deildir: o yalnzca bir durum tespitidir; o yalnzca varoluumuzun temelinde eliki yattn, nerede bir iyilik varsa orada ktlk de olmas gerektiini, nerede ktlk varsa orada biraz da iyilik olmas gerektiini, nerede hayat varsa onu bir glge gibi lmn izlemesi gerektiini, glen herkesin alamas, alayan herkesin glmesi gerektiini vs. syler. Ayrca bu durumun bir aresi de yoktur. Sahiden de iyinin hkmran olaca ve ktnn ortadan kalkaca, yalnzca gleceimiz ve hi alamayacamz bir zamann geleceine inanabiliriz. Oysa eyann doasna gre bu imkanszdr nk koullar deimeyecektir. Nerede bizi glmsetmeye gc olan bir ey varsa orada bir de alatacak bir etken vardr. Nerede mutlulua neden olacak bir g varsa orada bize ac ektirecek bir ey de vardr. Dolaysyla Vedanta felsefesi ne iyimserdir ne de ktmser. O her iki gr de dile getirir ve her eyi olduu gibi ele alr. Bu dnyann iyinin ve ktnn, mutluluunun ve mutsuzluun bir karm olduunu ve birindeki artn brnde de art zorunlu kldn kabul eder. Hibir zaman salt iyi veya kt bir dnya olmayacaktr nk bu dnce kendi iinde eliiktir. Bu zmlemenin aa kard byk sr, iyinin ve ktnn birbirinden bamsz iki varlk olmadklardr. Bu dnyada sadece ve sadece iyi olarak nitelenebilecek hibir ey yoktur, ayn ekilde kt diye nitelenebilecek bir ey de yoktur. u anda iyi grnen bir olgu yarn kt bir ey olup kabilir. Bir durumda acya neden olan bir ey baka bir durumda mutlulua yol aabilir. ocuu ldren ate alktan lmek

zere olan bir adamn yemeini piirir. Ac duygusuna neden olan sinirlerle mutluluk duygusunu reten sinirler ayndr. Ktl durdurmann tek yolu iyilie de son vermektir; bunun baka aresi yok. lm durdurmak iin hayat da durdurmak gerekir. lmsz hayat ve acsz mutluluk elikidir; hibiri tek bana bulunmaz nk her biri ayn eyin iki farkl tezahrdr. Dn iyi olduunu dndm ey hakknda imdi yle dnmyorum. Hayatma ve bir zamanlar sahip olduum ideallere dnp baktmda da bunu gryorum. Bir zaman idealim gl bir ata binmek olmu; baka bir zaman belli bir ekerleme eidi yapabilirsem mutlu olacam dnmm; sonra bir karm, ocuklarm ve bolca param olduunda bundan byk honutluk duyacam hayal etmiim. Bugnse bu ideallere ocuka dnceler diye glyorum. Vedanta der ki, bir zaman gelir ve bireyselliimize ok deer veren ideallerimize gleriz. Hepimiz sahip olduumuz bedenleri mutlu olacaz dncesiyle sonsuza dek korumak ister; ama bir zaman gelecek bu dncelere gleceiz. mdi, hakikat buysa umutsuz bir eliki iindeyiz demektir - ne varlk ne yokluk, ne ac ne mutluluk, fakat ikisinin karm. Madem yle, Vedantayla dier felsefe ve dinler ne ie yarar? Hepsinden te, iyi iler yapmann mant ne? Akla ister istemez byle bir soru geliyor. Ktlk yapmadan iyilik yapmak mmkn deilse ve ne zaman mutluluk getirmek istesek ac da beraberinde gelecekse insanlar size sorarlar: Niin iyilik yapalm ki? Cevap ncelikle acy azaltmaya almamz gerektiidir nk kendimizi mutlu etmenin tek yolu budur. Hepimiz er ya da ge bunun farkna varacaz. Zeki olanlarmz biraz daha erken anlar bunu, ahmaklarmzsa biraz daha ge. Ahmak olanlarmz bu kefe byk deer verir, aklllarmz biraz daha az nemser. kincisi, kendi paymza denleri yapmalyz nk bu elikili hayattan bir k bulmann tek yolu budur. Bu evreni iyiliin ve ktln gleri birlikte ayakta tutuyorlar, ta ki biz ryalarmzdan uyanana ve amurdan pasta yapmay

brakana, bundan vazgeene dek. Bizler bu dersi renmek zorundayz ama bunun iin ok uzun zaman gemesi gerekecek. Almanyada Sonsuzun sonlu hale gelmesi esasna dayal bir felsef i sistem kurma abalar grld. Byle giriimler ngilterede de oldu. Sz konusu felsefecilerin konumlarn, Sonsuzun bu evrende tecelli etmeye alt ve bunu bir gn baaraca biiminde aklayabiliriz. Her ey iyi gzel, stelik Sonsuz ve tecelli szcklerini de kullandk; fakat felsefeciler doal olarak sonlunun Sonsuzu nasl ifade ve temsil edebileceinin mantksal dayanan soruyorlar. Mutlak ve Sonsuz ancak snrlanrsa bu evren haline gelebilir. Duyularla, zihinle veya aklla gelen her ey snrlanmak zorundadr; ve snrlnn snrsz olmas tek kelimeyle samadr ve asla mmkn deildir. te yandan Vedanta, Mutlakn veya Sonsuzun sonluda tecelli etmeye altnn doru olduunu syler; ama gn gelecek bunun imkansz olduunu grecek ve ardndan da geri ekilmeye balayacak. te gerek dinin balangc da bu vazgei olacaktr. imdilerde vazgemenin szn etmek bile zor. Amerikada benim be bin yldr l topra serpilmi olan bir lkeden geldiim ve vazgemekten sz ettiim anlatlyor. ngiliz felsefeciler de belki byle sylyorlardr. Yine de gerek dine giden yol budur. Vazge ve feragat et. sa ne demiti? Benim urumda hayatn kaybeden onu bulacaktr. O hi bkmadan feragatin kemale giden tek yol olduunu syledi. Bir zaman gelecek ve zihin bu uzun ve korkulu ryadan uyanacak - ocuk, oyundan vazgeecek ve annesine geri dnmek isteyecek. Arzu, arzunun tatmininden asla doymaz, bu onu ancak azdrr, tpk ya atldnda atein daha da kzmas gibi, sznn doru olduunu grecek. Bu insanolunun tatma yeteneine sahip olduu tm duyusal, akli ve zihinsel tatminler iin geerlidir. Onlar hibir eydir, onlar Mayann alan iindedir, onlar dna kamadmz bu an alan iindedir. Sonsuza kadar onun iinde kotursak da onun sonunu gremeyiz ve ne zaman

biraz zevk almaya alsak stmze bin tane ac ylr. Ne korkun! Buna kafa yorduum zaman Maya kuramnn, her eyin Maya olduu sznn en iyi ve tek aklama olduunu dnmeden edemiyorum. Bu dnyada ne ok ac ve sefalet var, oysa gezdiiniz zaman bir ulusun aclarn bir ekilde, baka bir ulusun aclarn baka bir ekilde tedavi etmeye altn grrsnz. Ayn ktlk farkl rklarca ele alnmakta, onu kontrol altna almak iin eitli giriimlerde bulunulmakta ama yine de hibir ulus baarl olamamaktadr. Bir noktada asgari dzeye indirildiinde bakyorsunuz ki baka bir noktada bir yn ktlk ba gstermi. Bu byle devam eder. Hindular rklar iinde yksek bir iffet dzeyi tutturabilmek iin ocuk yata evlilii onaylamlar, ancak bu rkn niteliini drmtr. te yandan ben bunun, rkn iffetini koruduunu inkar edemem. Hangisini istersiniz? Bir ulusun daha iffetli olmasn isterseniz ocuk evlilii yznden erkekleri ve kadnlar zayf drrsnz. te yandan, ngilterede durum daha m iyi? Hayr, nk iffet bir ulusun hayatdr. Tarihe baktnzda bir ulusun lmnn ilk belirtisinin iffetsizlik olduunu grmyor musunuz? ffetsizlik ba gsterdiinde o rkn sonu grnmeye balamtr. yleyse bu aclara zm nereden bulacaz? ocuklarn elerini anne-babalar setiinde bu ktlk en aza indirilmi olur. Hindistann kzlar duygusal olmaktan ok pratiktirler. Fakat hayatlarnda iire pek az yer kalr. Yine, kendi elerini kendileri seen insanlara da bu pek mutluluk getirmiyor gibi. Hintli kadnlar genellikle ok mutludurlar; kar-koca arasnda pek kavga grlmez. te yandan, zgrlkler lkesi ABDde mutsuz ocaklarn ve evliliklerin says oktur. Mutsuzluk her yerdedir. Bu neyi gsterir? Her eye ramen onca idealin mutluluk getirmediini. Hepimiz mutlu olmaya abalyoruz ama ona biraz sahip olduumuz zaman baka bir taraftan mutsuzluklar ba gsteriyor. O halde iyilik yapmaya almayalm m? Hayr, daha byk bir evkle

buna almalyz; bunu bilmek bizim fanatizmimizi krmaya yarayacaktr. ngilizler artk fanatizmi brakacak ve Hintlilere kfretmeyeceklerdir. Baka uluslarn greneklerine sayg gstermeyi reneceklerdir. Fanatizm azalacak, yaplan iyi iler oalacaktr. Fanatikler alamazlar, onlar enerjilerinin drtte n boa harcarlar. Akl banda, sakin, pratik insanlar i yaparlar. Dolaysyla bu f ikrin kk salmasyla i yapma gc artacaktr. Bunu bilen daha sabrl olacaktr. Bir ac veya ktlk grdmzde bu bizim dengemizi bozmayacak ve hayal peinde komayacaz. Bu nedenle dnyann kendi yolunda gitmek zorunda olduunu bilmek bize sabr verecektir. rnein, tm insanlar iyi olduklarnda hayvanlar evrimleerek insanlara dnm olacak ve ayn aamalardan gemi olacaklar; ayn ey bitkiler iin de geerlidir. Fakat kesin olan bir ey var; rmak aceleyle okyanusa doru ilerliyor ve aknty meydana getiren tm damlalar zamanla sonsuz denize kavuacak. Dolaysyla onca acs ve mutsuzluu, sevinci ve mutluluuyla bu hayatta uras kesin ki her ey hedef ine doru ilerlemektedir; sizin ve benim, bitkilerin ve hayvanlarn, hayatn her paracnn Sonsuz olan Kusursuzluk Okyanusuna, zgrle, Tanrya kavumas sadece bir zaman meselesidir. Bir daha tekrar edeyim, Veda ne iyimserdir ne de ktmser. O dnyann ne tmyle iyi ne de tmyle kt olduunu syler. O bizim ktlmzn iyiliimizden daha deersiz, iyiliimizin de ktlmzden daha deerli olmadn syler. Bu ikisi birbirine baldr. Dnya byledir ve bunu bilmek bizi sabrla almaya sevk eder. Niin? Neden almalyz? Durum buysa ve olaylar byle geliecekse ne yapmalyz? Niin bilinemezci olmayalm? Modern bilinemezciler de bu sorunun bir zm, yahut bizim dilimizde sylendii gibi, Mayadan k olmadn dnrler; bu nedenle ikayet etmememiz ve hayatn tadn karmamz gerektiini anlatrlar. Burada yine bir hata, korkun bir hata,

manta son derece aykr bir hata var. O da udur: Hayatla neyi kastediyorsunuz? Bununla yalnzca duyularn hayatn m kastediyorsunuz? Bu bakmdan hibirimizin vahilerden pek farkmz yok. Eminim aranzda hayatn yalnzca duyulardan ibaret olduunu dnen yok. yleyse u hayatmzda duyulardan fazlas olmal. Bizim duygularmz, dncelerimiz ve emellerimiz, hepsi hayatmzn birer parasdr; ayrca byk ideale, kusursuzlua erimek iin yaptmz mcadele hayat dediimiz eyin en nemli bileenlerinden biri deil midir? Bilinemezcilere gre hayatmzdan olduu gibi keyif almalyz. Fakat hayat, her eyden te, bu idealin aratrlmasdr; hayatn z kemale doru yol almaktr. Bu nedenle bizler bilinemezci olamayz veya dnyay olduu gibi kabul edemeyiz. Bilinemezcilere gre varlk, bu hayat eksi sz konusu idealden ibarettir. Bilinmezci bu ideale ulalamayacan, o yzden araytan vazgemek gerektiini savunur. Maya budur - bu doa, bu evren. Tm dinler - ister kaba ister gelimi olsun, ister kendini mitolojiyle ister simgecilikle veya tanrlarn, meleklerin, iblislerin ya da azizlerin, ermilerin ve peygamberlerin ykleriyle yahut da daha felsef i soyutlamalarla ifade etsin - yle veya byle doann tesine gemeye alr; hepsinin hedef i ayndr ve snrlarn tesine gemeye alr . Tek cmleyle btn dinler zgrle ulamaya alr. nsan farknda olsa da olmasa da bal olduunu hisseder; o olmak istedii gibi deildir. Etraf na bakmaya balad andan itibaren bu ona retildi. nsan o anda bal olduunu rendi ve ayn zamanda iindeki bir eyin daha teye, bedenin ulaamad bir yere kanatlanmak istediini fark etti; ama sz konusu snrlamadan dolay bulunduu yere zincirlenmi olduunu grd. lmlerin ruhlarna ve baka ruhlara - bunlar genellikle zalimdir, arkadalarnn evlerine sinsice girerler, kan aktmaya ve sert ikilere baylrlar - tapnlan en aa dinsel f ikirlerde bile ortak bir noktay grrz:

zgrlk. Tanrlara tapmak isteyen kii onlarda, her eyden te, kendisinin sahip olduundan daha byk bir zgrlk grr. Bir kap kapandnda tanrlarn oradan geebileceini ve duvarlarn onlara engel olamayacan dnr. Bu zgrlk f ikri geliir, ta ki bir Kii-Tanr idealine ulaana dek. Bu idealin ana f ikri Onun doann, yani Mayann snrlamalarnn tesinde yer alan bir Varlk olmasdr. Ormandaki inziva yerlerinde Hindistann eski bilginlerince bu sorunun tartldn gryorum; ve onlardan birinde, en yal ve en kutsal bilgenin bile soruna zm bulamad noktada gen bir adam hepsinin ortasnda durup duyuruyor: Dinleyin, lmszln ocuklar, dinleyin, en ycelerde yaayanlar, ben yolu buldum. Karanln tesinde olan Onu bilerek lmn tesine geebiliriz. Bu Maya her yerde. O korkun bir ey. Yine de iimizi onsuz gremeyiz. Dnyada yalnzca iyilik kald zaman alacan ve kusursuz mutluluun tadna o zaman varacan syleyen insann baarya ulama ans Ganjn kysnda oturup, Ben suyun hepsi okyanusa aktktan sonra rmaktan karya geeceim, diyenden farkszdr. Bu yol Mayay hesaba katmaz, bu yol ona kardr. renilecek bir baka husus da budur. Bizler doaya yardmc olmak zere deil, onunla rekabet etmek zere dnyaya geldik. Biz onun efendisiyiz ama onun yerine kendimizi kleletiriyoruz. Bu ev niin burada? Onu doa yapmad. Doa, git ormanda yaa, der. nsan da, ben bir ev yapacam ve doayla savaacam, der ve dediini yapar. nsanln tarihi doann yasalarna kar durmakszn verilen bir mcadeleden ibarettir; ve sonunda insan kazanacak. Manevi dnyaya gelince, orada da ayn sava srmektedir ve bu sava hayvani insanla manevi insan, aydnlkla karanlk arasndadr; ve orada da insan muzaffer olacaktr. O tabiri caizse doada kendi yolunu trnaklaryla kazyarak zgrle eriecek. Gryoruz ki Veda felsefecileri Mayann tesinde Mayayla bal

olmayan bir eyler grmler; ve biz eer oraya ulaabilirsek Mayann bandan kurtulabiliriz. Bu f ikir u veya bu ekilde tm dinlerin ortak paydasdr. Fakat Vedantada bu yalnzca dinin balangcdr, sonu deil. Bu evrenin Yneticisi ve Yaratcs olan, ya da Ona verilen dier adla, Mayann Yneticisi olan bir Kii-Tanr gr Vedada grlen bu f ikirlerin sonu deil, balangcdr. Bu f ikir giderek geliir ve an gelir ki Vedantac darda durduunu sand Onun aslnda kendisi olduunu ve gerein kendi iinde yattn grr. zgr olan, oysa snrlamalar yznden bal olduunu dnen kendisidir.

Maya Ve Tanr Fikrinin Evrimi (Londrada 20 Ekim 1896da Verilen Ders) Advaita Vedantann temel retilerinden biri olan Mya f ikrinin z itibariyle Samhitlarda bile bulunduunu ve gerekte Upaniadlarda gelitirilen tm f ikirlerin u veya bu biimde Samhitlarda bulunabileceini grdk. Hepiniz artk Maya f ikrine ainasnz ve onun bazen yanl olarak yanlsama diye aklandn - yle ki evrenin Maya olduu sylendiinde onun bir yanlsama olduu anlalacak ekilde biliyorsunuz. Szcn tercmesi doru yaplmamtr. Maya bir kuram deildir; o yalnzca evrendeki olgular stne bir durum tespitidir. Mayay anlamak iin Samhitalara geri gidip zdeki dnceyle balamalyz. Maya dncesinin Devalardan nasl geldiini grdk. Ayn zamanda Devalarn balangta yalnzca gl varlklardan ibaret olduklarn da biliyoruz. ster Yunanllarn olsun ister branilerin, Farsllarn veya bakalarnn olsun, eski metinlerini okuyanlar ounlukla dehete der; kadim tanrlar bazen bize ok iren gelen iler yapmlardr. Fakat bu kitaplar okuduumuzda on dokuzuncu yzylda yaayan insanlar olduumuzu, o tanrlarnsa binlerce yl nce varolduklarn tamamen unuturuz. O tanrlara tapan insanlarn onlarn kiiliklerinde tutarsz, rkn bir ey gremediklerini nk onlarn da kendilerinden farksz olduklarn unuturuz. unu da belirtmeliyim ki hayatlarmz boyunca almamz gereken nemli derslerden biri de budur. Bakalarn yarglarken hep kendi ideallerimizden hareket ediyoruz. Oysa byle olmamas gerekiyor. Herkes kendi idealleriyle yarglanmal, bakalarnnkiyle deil. Baka insanlarla ilikilerimizde hep bu hataya dyoruz. Bakalaryla dtmz anlamazlklarn ok byk bir blmnn bundan

kaynaklandna inanyorum, yani bakalarnn tanrlarn, bakalarnn ideallerini ve bakalarnn gdlerini hep kendimizinkiyle yarglyoruz. Belli koullar altnda belli bir i yapmay tercih edebilirim; bakasnn da ayn ii yaptn grnce onu harekete geirenin ayn gd olduunu dnyorum. Oysa sonu ayn da olsa bunun birok farkl nedeni olabileceini unutuyorum. O ii yapan kii benimkinden bambaka gdlere sahip olabilir. Dolaysyla kadim dinleri yarglarken duygusal olarak meylettiimiz bak asn deil, eskilerin dncelerinin ve hayatlarnn bak asn benimsemeliyiz. Eski Ahitteki zalim ve acmasz Yehova biroklarn rktmtr, niye? Kadim Yahudilerin Yehovasnn gnmzn geleneksel Tanr anlayn temsil etmesi gerektiini dnmeye ne haklar var? Ayrca unu da unutmamalyz ki bizim arkamzdan gelenler bizim din ve Tanr grlerimize ayn ekilde glecekler. Bununla birlikte onca deiik gr birer inciye benzetirsek, hepsinin iinden ayn iplik geiyor; Vedantann amac da o iplii bulmaktr. Krina der ki, Her biri bir inci tanesi gibi olan bu deiik grlerin iinden geen iplik benim. Gnmzn kavramlaryla yarglandnda o grler ne kadar iren ve tutarsz grnrse grnsn, bu birletirici ipliin ne olduunu bulmak Vedantann grevidir. Gemi zamanlarda bu grler tutarlyd ve bizim imdiki dncelerimizden daha irkin deildi. irkinlik ancak biz onlar kendi koullarndan karp mevcut koullara uyarladmzda ortaya kmaktadr. nk o eski gnlerin ortam artk gemite kald. Nasl ki eskinin Yahudisi imdinin modern, zeki, kurnaz Yahudisine, eskinin Arisi imdinin entelektel Hindusuna dntyse Yehova da Devalar da gelimitir. Asl hata, tapnanlarn evrimini kabul ederken Tapnlann evrimini gz ard etmektir. Tanrya bal olanlarn gsterdii ilerleme Onun kendisine layk grlmyor. Yani f ikirlerin temsili olarak siz ve ben nasl gelitiysek

ayn anlamda bu tanrlar da gelimitir. Bu belki size garip gelecektir Tanrnn gelimesi f ikri. Oysa o bunu yapamaz. O deimezdir. Ayn anlamda gerek insan da asla gelimez. Fakat insann Tanrya ilikin dnceleri srekli deimekte ve gelimektedir. leride insan tezahrnn gerisindeki gerek insann deimez, saf ve sabit olduunu greceiz; ayn ekilde Tanr hakkndaki dncelerimiz de kendi yaratmmz, yani birer tezahrdr. Bunun gerisinde asla deimeyen, hep saf kalan gerek Tanr vardr. Perdenin gerisindeki gereklerden biraz daha gn na knca buna ilerleme diyoruz; bu gereklerden biraz gizlendiinde de gerileme diyoruz. Demek ki biz gelitike Tanr da geliiyor. Olaan bak asndan bakldnda, nasl ki biz evrimletike kendimizi aa vuruyorsak tanrlar da ayn biimde kendilerini aa vuruyorlar. Artk Maya kuramn anlayacak kvama gelmi olmalyz. Tm dinlerin tartmay nerdikleri soru udur: Evrende niin uyumsuzluk var? Evrende niin ktlk var? Bu sorular ilkel dinlerin balanglarnda gremeyiz nk ilkel insana dnya tutarsz gelmiyordu. Onun dnyasnda herhangi bir uyumsuzluk yoktu; f ikirler atmyordu; iyilikle ktlk arasnda bir dmanlk yoktu. Yalnzca kalbinde evet veya hayr diyen bir duygu vard. lkel insan drtleriyle hareket ediyordu. O aklna geleni yapyor, kaslar elverdiince dndklerini gerekletirmeye alyor, hi yarglamyor ve drtlerini neredeyse hi denetim altna almyordu. Dolaysyla tanrlar da drtleriyle hareket eden varlklard. ndra gelir ve iblisleri darmadan ederdi. Yehova kimsenin bilmedii ve sormad nedenlerden tr birinden holanrken brnden holanmazd. Soru sorma alkanl henz gelimemiti ve o ne yaparsa yapsn, doru kabul ediliyordu. yilie veya ktle ilikin bir anlay yoktu. Devalar bizim anladmz biimiyle birok kt iler yapyordu; gerek ndra gerekse br tanrlar durmadan ktlk yapyorlard ama ndraya tapanlarn aklna bunlarn ktlk

olduu gelmiyordu, dolaysyla bunu sorgulamyorlard. Ahlaki dncenin geliimiyle kavga da balad. nsanda, farkl dillerde ve uluslarda farkl adlar verilen bir duygu geliti. Ona ister Tanrnn sesi, ister eitimin bir sonucu ya da ne derseniz deyin, sonucu belliydi: insann doal drtlerine snrlama getiriyordu. Zihinlerimizde bir drt vardr ki, yap, der. Zihinlerimizde bir f ikir kmesi vardr ki hep duyular araclyla dar kmann yollarn arar; onun gerisindeyse, ne kadar ince ve zayf olursa olsun, hayr, kma, diyen minik bir ses vardr. Bu iki grng iin Sanskritede iki ok gzel szck var: Pravritti ve Nivritti - ileri doru dnmek ve ie doru dnmek. Eylemlerimizi belirleyen genellikle ileri doru dnmektir. Dinin balangcysa ie doru dnmektir. Din, yapma buyruuyla balar. Bu yapmann olmad yerde din de yoktur. Sonra yapma geldi ve taptklar tanrlara ramen insanlarn dncelerini gelitirdi. nsanln kalbinde ok kk bir sevgi uyand. Gerekten de ok kkt bu sevgi, imdi bile o pek bym deildir. Balangta o yalnzca kabileyle snrlyd, ayn kabilenin yelerini kapsyordu; bu tanrlar kabilelerini seviyorlard ve tanr tek bir kabilenin tanrs ve koruyucusuydu. Ve bazen bir kabilenin yeleri kendilerini tanrlarnn torunlar olarak gryorlard, tpk farkl uluslar oluturan boylarn mensuplarnn, o boyun kurucusunun torunlar olduunu dnmeleri gibi. Eskiden, hatta imdi bile baz insanlar yalnzca o tanrlarn deil, Gnein ve Ayn torunlar olduklarn iddia etmektedirler. Kadim Sanskrit kitaplarnda gne ve ay hanedanlarndan gelen kahraman imparatorlarn yklerini okursunuz. Onlar nce Gnee ve Aya tapyorlard ve zamanla kendilerinin Gne, Ay vs. tanrsnn torunu olduklarn dnmeye baladlar. Dolaysyla kabile dncesi gelimeye balad zaman biraz sevgi, kabile yelerine kar kk bir grev duygusu, kk apl bir toplumsal rgtlenme gelimeye balad. Sonra

doal olarak u f ikir geliti: tahamml etmeden ve kendimizi denetlemeden nasl bir arada yaayabiliriz? Drtlerini denetlemeden, kendini tutmadan, zihninin ona yap dedii eyleri yapmaya engel olmadan biri bakalaryla nasl birlikte yaayabilir? Yaayamaz. Bylece kendini snrlama f ikri geliti. Toplumsal doku btnyle bu snrlama dncesinden meydana gelmitir ve hepimiz biliyoruz ki tahamml etme ve kendini tutma dersini almam olan hibir kadn veya erkek aclarla dolu bir hayat srmekten kurtulamaz. mdi, dine ilikin bu f ikirler ba gsterdiinde insanln aklna kk de olsa daha yksek, daha ahlaki bir eyler gelmeye balad. Eski tanrlar tutarsz grnmeye balad; bu grltc, kavgac, ayya, et yiyen tanrlar yanm et kokusundan, kendilerine sert ikiler sunulmasndan byk zevk duyuyorlard. ndra bazen o kadar ok iiyordu ki yere dyor ve abuk sabuk laflar ediyordu. Bu tanrlara artk tahamml edilemezdi. Artk gdleri sorgulama dncesi domu ve tanrlar bundan nasibini almlard. Yaplan ilerin nedenleri soruluyordu fakat ortada bir neden yoktu. Bu nedenle insanolu bu tanrlardan vazgeti, daha dorusu, onlarla ilgili daha yksek f ikirler gelitirdi. Tanrlarn tm eylem ve niteliklerinin bir dkmn karp tutarl olmayanlar attlar, olanlar aldlar, birletirdiler ve ona bir isim verdiler: Deva-deva, tanrlarn Tanrs. Taplacak tanr artk bir g simgesinden ibaret deildi. O ahlakl bir tanryd; insanl seviyordu ve ona iyilik yapyordu. Fakat tanr f ikri srd. Onun ahlaki nemini artrdlar, gcn de artrdlar. O evrendeki en ahlakl ve ayn zamanda gc neredeyse her eye yeten bir varlk haline geldi. Fakat bu yamal boha ie yaramad. Aklamalarn kapsam geniledike zmeye alt sorunlarn zorluu da artt. Tanrnn nitelikleri aritmetik olarak artyorsa zorluk ve kukular geometrik olarak artyordu. Yehovann neden olduu zorluklar evrenin Tanrsnn yannda

ok kk kalyordu ve bu sorun bugn hl srmektedir. Gc ve sevgisi sonsuz bir Tanrnn idaresi altndaki bir evrende byle eytani iler nasl oluyor da devam edebiliyor? Niin mutluluktan ok mutsuzluk var ve niin iyilikten ok kt lk var? Her eye gzlerimizi kapatabiliriz ama bu, dnyann korkun bir yer olduu gereini deitirmez. En iyi ihtimalle buras Tantalosun {2} cehennemi gibidir. Kafamza giren idealler duyusal ideallerimizin ok tesindedir ama onlar dile getirmeye gelince bunu yapamyoruz. te yandan, evremizde kabaran ktlenin altnda eziliyoruz. Oysa ideallerden vazgeip yalnzca bu dnyada mevcut olanlarla mcadele edecek olsam hayvanlardan hibir farkm kalmaz ve kendimi yozlatrm, alaltm olurum. Bu yollarn hibiri mutluluk getirmez. Bu dnyada yaamakla yetinenlerin kaderi mutsuzluktur. Hakikat ve daha yce eyler iin ileri kanlarn, hayvansal varlktan daha tesini arayanlarn kaderiyse bin kat daha aldr. Bu bir gerek; fakat aklamas yok - olamaz da. te yandan Vedanta k yolunu gstermektedir. Unutmamalsnz ki size bazen rktc gelen gerekleri anlatmak zorundaym. Fakat sylediklerimi hatrlayn, dnn, hazmedin; o zaman o gerek sizin olacak, sizi yceltecek ve hakikati anlamaya, onun iinde yaamaya muktedir klacaktr. mdi, bu dnyann Tantalosun cehennemi olduu, bu evren hakknda hibir ey bilmediimiz, fakat ayn zamanda bir ey bilmediimizi de syleyemediimiz bir gerek. Bir zincirin varolup olmadn bilmiyorsam onun varolduunu syleyemem. Bu benim beynimdeki bir aldatmacadan ibaret olabilir. Ben hi durmadan rya gryor olabilirim. Size konutuumu, sizin de beni dinlediinizi dlyor olabilirim. Kimse bunun bir rya olmadn kantlayamaz. Belki de beynimin kendisi bir ryadr; ona baklrsa kimse kendi beynini de grm deildir. Bunlarn hepsini verili gerekler olarak kabul ediyoruz. Bu her eyde byle. Ben kendi bedenimi hi tereddtsz var kabul ediyorum. te yandan bunu

bilmediimi de syleyemiyorum. Bilgiyle bilgisizlik arasndaki bu yeri, bu mistik alacakaranl, doruyla yalann bu karmn - ve nerede bulutuklarn - kimse bilmiyor. Bir ryann orta yerinde, yar uyur halde yryor ve hayatlarmz bir pusun iinde srdryoruz; bu hepimizin kaderi. Bu duyulara dayal tm bilgilerin kaderi. Bu tm felsefelerin, kurumlanan tm bilimlerin, tm marur insan bilgisinin kaderi. Bu, evren. Madde, ruh, zihin veya hangi ad verirseniz verin, deimeyen bir gerek var: onlarn olduunu veya olmadn syleyemiyoruz. Onlarn bir mi yoksa ok mu olduklarn syleyemiyoruz. kla karanln bu ebedi oyunu - ayrmsz, ayrt edilemez, ayr konulamaz - hep olacaktr. Bu bir vaka, ama ayn zamanda deil; uyank, ayn zamanda uykuda. Bu bir durum tespitidir ve Maya dediimiz de budur. Bizler bu Mayann iinde douyoruz, onun iinde yayoruz, onun iinde dnyoruz ve onun iinde rya gryoruz. Onun iinde felsefecileriz, onun iinde ruhani insanlarz, hatta onun iinde eytanlarz ve onun iinde tanrlarz. Fikirlerinizi geniletebildiiniz kadar geniletin, onlar alabildiine yceltin, onlara sonsuz veya ne isterseniz onu deyin; o f ikirler bile Mayann iindedir. Baka trl olamaz; ve insanln tm bilgisi bu Mayann bir genellemesidir, onu grnd biimiyle bilme abasdr. Bu MmaRupann - isim ve biim - iidir. Biimi olan, zihninizde bir f ikir canlandran her ey Mayann iindedir; nk zamann, mekann ve nedenselliin snrlaryla bal her ey Mayann iindedir. Tanryla ilgili eski f ikirlere gidelim biraz ve onlarn ne hale geldiini grelim. Hemen fark ederiz ki bizi sonsuz derecede seven - sonsuz derecede zgeci ve gl, evreni idare eden -bir Varlk f ikri tatmin edici olmam. Adil ve esirgeyen Tanr nerede? diye sormu f ilozoflar. nsan ve hayvan biimindeki milyonlarca evladnn yok olduunu grmyor mu; bakasn ldrmeden bir an olsun durabilen var m? Binlerce cana kymadan nefes almann imkan var m? Yayorsunuz nk milyonlar

lyor. Hayatnzn her an, aldnz her nefeste binler lyor; yaptnz her harekette milyonlar lyor. Yediiniz her lokmada milyonlar lyor. Peki niin lyorlar? Onlarn ok aa varlklar olduu yollu eski bir bilgicilik vardr. Varsayalm ki yleler - ki bu tartmaldr nk insann m karncadan, karncann m insandan byk olduunu kim bilebilir onlarn yle olup olmadklarn kim kantlayabilir? Onlarn aa olduklarn kabul etsek bile bu niin lmek zorunda olduklarn aklamaz. Eer aa iseler yaamak iin daha ok nedenleri var. Niin olmasn? nk onlar duyularyla yayorlar, onlar hazz ve acy bizim hissedebileceimizden bin kat daha fazla hissedebiliyorlar. Hangimiz mkellef bir yemei bir kpek veya kurdun itahyla yiyebilir? Hibirimiz, nk enerjilerimiz duyularmzn dnda yer alr; onlar zekamzda, ruhumuzdadr. Fakat hayvanlarn ruhlar duyularndadr ve onlar biz insanlarn hayal bile edemeyecei eylere deli olur ve onlardan zevk alr; aclar da hazlaryla orantldr. Hazlar da aclar da eit ldedir. Hayvanlarn aldklar haz insanlarnkinden daha fazlaysa bundan kan sonu, duyduklar acnn da en az insanlarnki kadar olduudur. Dolaysyla len insanlarn duyduklar ac hayvanlarda bine katlanr, buna ramen onlar hi dnmeden ldrrz. te Maya budur. Ve eer insana benzer, her eyi yaratan bir Kii-Tanrnn varolduunu varsayyorsak her ktlkte bir iyiliin olduunu kantlamaya alan aklamalar ve kuramlar yetersiz kalr. Yirmi bin iyilik olsun, ama bunlar niin ktlkten gelsin? Bu ilkeden hareketle, be duyunun keyf i olsun diye bakalarnn boazn kesmenin ne sakncas olur? Byle bir gereke olmaz. yilik niin ktlkten gelsin? Sorunun hl cevaplanmas gerekiyor ama cevap ortada yok. Hint felsefesi bunu kabul etmek zorunda kalmtr. Vedanta en gzpek dinsel sistemdi ve hl da yledir. O hi durmad ve bu bakmdan bir avantaj var. Gerei dile getirmeye alan herkesi

bastran bir ruhban kesimi yoktu onda. Her zaman mutlak bir din zgrl olmutur. Hindistanda hurafe kaynakl klelik toplumsal kkenlidir; burada, Batda toplum son derece zgr. Hindistanda toplumsal meseleler ok katdr fakat dinsel grler serbesttir. ngilterede bir adam istediini giyer, istediini yer; ama kiliseye gitmeyi ihmal ederse tepesine binilir. O ncelikle toplumun din konusunda sylediklerine uymak zorundadr, ancak ondan sonra hakikat stne dnebilir. Hindistandaysa bir adam kendi kastndan olmayan biriyle yemek yese toplum var gcyle onun tepesine biner ve onu mahveder. Atalarnn alar nce giyindiinden farkl giyinmek istese ii biter. lk treni grmek iin birka mil uzaa gitmesi yznden toplumdan dlanan birinin yksn iitmitim; ama isterseniz bunun abartlm olduunu varsayalm! Fakat din alannda tanrtanmazlar, maddeciler ve Budistier, her trden inanlar, grler ve speklasyonlarn yan yana yaadklarn grrz. Her mezhepten insanlar retilerini yayp taraftar toplayabilirler; hatta Brhminler, maddecilerin tanrlarn tapnaklarnn kaps dibinde fikirlerini duyurmalarna ses karmazlar. Buda olgun bir yata ld. Amerikal byk bir bilim adam arkadamn onun hayatn okumaktan zevk aldn hatrlyorum. Ama armha gerilmedii iin lmnden holanmyordu. Ne kadar yanl bir dnce! Bir insann byk olmas iin onun ille de ldrlmesi gerek! Hindistanda byle grler asla hkm srmemitir. Byk Buda btn Hindistan dolam, kendi tanrlarn, hatta evrenin Tanrsn aka reddetmi ama buna ramen ileri bir yaa kadar yaamtr. Seksen yl yaam ve lkenin yarsn dininden dndrmtr. Bir de korkun eyler reten rvkalar vard; on dokuzuncu yzylda bile cesaret edilemeyecek derecede katksz bir maddecilii savunuyorlard. Bu arvakalar hibir yasakla karlamadan tapnak tapnak, ehir ehir dolap dinin bir samalk, rahiplerin uydurmas

olduunu, Vedalarn budalalar, dzenbazlar ve kt kalplilerce kaleme alndn ve ne bir Tanrnn ne de ebedi ruh diye bir eyin varolmadn savunuyorlard. Eer ruh vardysa niin einin ve ocuklarnn sevgisiyle dnyaya geri dnmyordu? Onlara gre eer ruh vardysa lmden sonra bile sevmeye devam etmeli ve yiyecek, giyecek, gzel eyler istemeliydi. Buna ramen kimse arvakalarn cann yakmamtr. Yani Hindistanda her zaman grkemli bir din zgrl olagelmitir ve unutulmamaldr ki gelimenin ilk koulu zgrlktr. zgr brakmadnz ey gelimez. Ben bir retmenim diye yalnzca kendinize zgrlk tandnz halde bakalarn kstlayarak onlar gelitirebileceiniz, geliimlerine yardmc olabileceiniz, onlara yol gsterebileceinizi dnyorsanz yanlyorsunuz, stelik bu tehlikeli bir yalandr. Bu gr milyonlarca insann geliimine ket vurmutur. Brakn insanlar zgrln na kavusunlar. Gelimenin tek yolu budur. Biz Hindistandakiler manevi konularda herkese zgrlk tandk ve bugn bile bu lkenin dinsel dncesi muazzam bir manevi gce sahiptir. Ayn zgrl toplumsal konularda da tanrsanz kusursuz bir toplumsal rgtlenmeniz olur. Biz toplumsal konularn geliimini serbest brakmadk, imdi de kaskat bir toplumumuz var. Siz dinsel konular hi serbest brakmadnz, inanlar ate ve klla dayattnz; sonu, Avrupada dinsel zihniyetin dumura uramas. Hindistanda toplumu prangalarndan kurtarmalyz; Avrupada da manevi geliimin ayana vurulan zincirleri krmalyz. Byle olursa insanlk iin olaanst bir gelime ve ilerleme frsat doacaktr. Tm bu gelimelerde manevi, ahlaki ve toplumsal bakmdan ortak bir yan olduunu anlarsak dinin - en kapsaml anlamyla - topluma ve gnlk yaantmza girdiini greceiz. Vedantann nda tm bilimlerin dinin birer tezahrnden baka bir ey olmadn, dnyadaki her eyin de durumunun ayn olduunu anlayacaz.

Gryoruz ki bilimler zgrlk yoluyla varolmutur; ve bilimlerde grlerin iki kmede toplandn biliyoruz: maddeci ve sulayc grle olumlu ve yapc gr. lgintir ki bunlar her toplumda grrz. Bir toplumda bir ktlk belirir belirmez bir grup ayaa kalkp onu intikamc bir tarzda sular ve zaman zaman bunu fanatizme vardrr. Her toplumda fanatikler vardr ve tepkisel doalarndan tr kadnlarn sk sk bu akmlara kapldklarn grrz. Ayaa frlayp bir eyleri sulayan herkesin peinden birileri gider. Ykmak kolaydr; bir lgn istedii her eyi ykabilir ama yapmaya gelince, bu zordur ite. Bu fanatikler kendilerince baz iyi iler yapabilirler ama zararlar daha fazladr. nk toplumsal kurumlar bir gnde kurulmazlar. Bir ktlk olduunu varsayn; sulamak onu ortadan kaldrmayacaktr, onun kkne inmeniz gerekir. nce nedeni bulun, sonra onu ortadan kaldrn, bylece sonu da ortadan kalkacaktr. Barp armak, protesto etmek herhangi bir sonu yaratmayacaktr, tabii kt bir eylere neden olmas dnda. Kalplerinde anlay olan ve nedenin derinliine inmemiz gerektiini anlayanlar da olmutur; onlar byk ermilerdir. Bir gerei aklnzdan karmamalsnz: dnyaya gelmi btn byk retmenler ykmaya deil, tamamlamaya geldiklerini sylemilerdir. ou zaman bu anlalmamtr; ve onlarn tahammllerinin mevcut toplumsal kanaatlerle deersiz bir uzlama olduu dnlmtr. imdi bile bu byk peygamberlerin ve retmenlerin korkak olduklar ve doru olduunu dndkleri eyleri aka sylemediklerine ilikin szler iitebilirsiniz; oysa durum hi de byle deildir. Fanatikler dnyadaki btn insanlara ocuklar gzyle bakan bu byk bilgelerin kalplerindeki sevginin sonsuz gcn pek az anlarlar. Onlar gerek babalar, gerek tanrlar, herkese kar sonsuz anlay ve sabr besleyen kimselerdi; onlar katlanmaya ve sabretmeye hazrdlar. Onlar insan toplumunun nasl gelimesi gerektiini biliyorlard ve sabrla, ar ve emin admlarla

zmlerini uygulamaya koydular; insanlar sulayarak ve korkutarak deil, onlar efkatle ve yumuaklkla adm adm yukar gtrerek. Upaniadlarn yazarlar byleydiler. Onlar Tanrya ilikin eski f ikirlerin, zamann ileri ahlaki dnceleriyle badamadn ok iyi biliyorlard; tanrtanmazlarn savunduklarnda epey doruluk pay olduunu ok iyi biliyorlard; fakat ayn zamanda incileri birletiren ipi koparmak, yeni toplumu havada kurmak isteyenlerin bsbtn baarsz olacaklarn da biliyorlard. Bizler hibir eyi sf rdan ina etmeyiz, olsa olsa yer deitiririz; yeni bir eye sahip olamayz, olsa olsa eylerin yerini deitirebiliriz. Tohumlar byyp aa olur, sabrla ve ar ar; enerjilerimizi hakikate ynlendirmeli ve mevcut hakikatleri idrake almalyz, yeni hakikatler icat etmeye deil. Kadim bilgeler de yeni zamanlara uygunsuz eski Tanr f ikirlerini reddetmek yerine Onlardaki gerei bulup karmaya almlard. Sonu, Vedanta felsefesi oldu; ve eski tanrlarn, evrenin Yneticisi olan monoteist Tanr anlaynn iinden kiilie sahip olmayan, Mutlak dedikleri daha yksek f ikirler kardlar; evrenin her yerinde birlii buldular. Bu dnyann okluunda her eyin iine sinmi olan Birlii, bu lml dnyada Bir olan Sonsuz Hayat, bu sezgisiz ve cahil dnyada Tek I ve Bilgiyi gren kii sonsuz huzura ermitir. Baka kimse ona ermeyecek, baka kimse ona ermeyecektir.

Maya Ve zgrlk (Londrada 22 Ekim 1896da Verilen Ders) Zaferin uzayp giden bulutlar olarak geliyoruz, diyor air. Ancak hepimiz zaferin uzayp giden bulutlar olarak gelmiyoruz; kimimiz kara bir sis bulutu olarak gelir, buna hi kuku yok. Hepimiz bu dnyaya buras bir sava meydanym gibi savamaya geliyoruz. Buraya alaya alaya, elimizden geldiince savamaya ve hayatn sonsuz okyanusuna doru bir yol amaya geliyoruz; ileri gidiyoruz, arkamzda koca alar var, nmzde muazzam bir enginlik. Durmadan gidiyoruz, ta ki lm bizi sava meydanndan alana kadar - galip veya malup, onu bilmiyoruz. te My budur. ocukluun kalbinde umut egemendir. ocuun alan gzlerinde btn dnya altn bir dtr; o iradesinin hkmran olduunu dnr. lerledike, att her admda doa almaz bir duvar gibi ykselir karsnda, ilerleyiini engeller. Kendini duvara kar vurur da vurur, iinden gemeye alr. lerledike ideallerinde geriler. Sonra lm gelir ve belki de rahatlar. te Maya budur. Bir bilim insan ykselir, o bilgiye atr. Hibir fedakarlk ona ok gelmez, hibir mcadele onun iin umutsuz deildir. Doann srlarn kefede ede ilerler, kalbinin derinliklerinden gelen istekle srlar aratrr; ama niin? Btn bunlar niin? Ona niin an ve eref verelim? yle biri niin n kazansn? Doa hep insandan daha fazlasn yapmaz m? Ve doa souk ve duygusuzdur. Souk ve duygusuz olan taklit etmek niin anl ve erefli bir i olsun? Doa istedii iddette bir yldrm istedii mesafeye gnderir. nsanolu kck bir i yapsa onu gklere karrz. Niin? Doay, lm, soukluu, duygusuzluu taklit edeni niin velim? Yerekimi en byk ktleyi bile ekip parampara edebilir; ama yine de

souktur o. Souk olan taklit etmenin neresi grkemli? Ama yine de bunun mcadelesini veriyoruz. te Maya budur. Duyular insan yanl yere srklyor. nsan hazz ve mutluluu asla bulamayaca yerde aryor. Ta alar ncesinden bunun bo ve yararsz bir ura olduu, burada mutluluk olmad bize retiliyor. Fakat bir trl renmiyoruz; kendi deneyimlerimiz dnda bunu renmemiz imkansz. Biz de deniyoruz, ardndan bir darbe geliyor. Peki reniyor muyuz? Hla renmiyoruz. Tatmin bulmak umuduyla atee atlan kelebekler gibi duyusal zevklere atlyoruz. Her seferinde tazelenmi bir enerjiyle atlyoruz; bylece devam ediyoruz, sonunda ktrm olmu ve aldanm bir halde lyoruz. te Maya budur. Ayn ey zekamz iin de geerli. Evrenin gizemlerini zme arzusuyla soru sormaktan vazgeemiyoruz, bilmemiz gerektiini dnyor ve kazanlacak bir bilgi olmadna inanamyoruz. Birka adm, sonra ncesizliin ve sonraszln aamadmz duvar ykselmeye balyor. Birka adm, sonra uzayn sonsuz enginliinin duvar ykseliyor ve btn her ey neden ve sonu duvaryla amaz ekilde evreleniyor. Bunlarn tesine geemiyoruz. Yine de mcadele ediyoruz, hl da mcadele etmemiz gerekli. te Maya budur. Her nefeste, kalbin her atnda, her hareketimizde zgr olduumuzu dnyoruz ama ayn anda bize aslnda yle olmadmz gsteriliyor. Bedenimizde, zihnimizde, btn dncelerimizde, tm duygularmzda bal kleler, doaya mahkum kleleriz. te Maya budur. Doan ocuunun bir dahi, dnyann en olaanst bebei olduunu dnmeyen kadn yoktur; o ocuunun stne titrer. Onun btn ruhu ocuuyladr. ocuk byr, belki ayya, alak biri olup annesine kt davranr; ama o annesine kt davrandka annesinin ona olan sevgisi artar. Dnya bunu annenin karlksz sevgisi olarak yceltir, oysa

annenin kle domu biri olduunu, elinden baka ey gelmediini dnmez. Ona kalsa bu yk binlerce kez omzundan atmak ister ama yapamaz. Onu bir yn iekle rter ve buna olaanst sevgi adn verir. te Maya budur. Bizler de dnyada byleyiz. Bir efsane vaktiyle Nradann Krinaya yle dediini anlatr: Efendimiz, bana Mayay gsterin. Birka gn geer ve Krina, Naradadan onunla le doru bir yolculuk yapmasn ister. Birka kilometre gittikten sonra Krina, Narada, susadm; bana biraz su getirebilir misin? der. Hemen gidip size su getireyim, efendim. Ve Narada gider. Biraz ileride bir ky vardr; su bulmak iin kye gider ve bir kapy alar. Kapy ok gzel bir kz aar. Onu grd anda Narada belki de susuzluktan lmek zere olan Efendisinin su beklediini unutur. Her eyi unutur ve kzla konumaya balar. O gn Efendisinin yanna dnmez. Ertesi gn yine eve gidip kzla konuur. Konua konua ak olur; babasndan kz ister ve evlenirler. Orada yaamaya balar ve ocuklar olur. Bylece on iki yl geer. Kaynbabas lr, mlkn miras alr. Kars ve ocuklar, tarlalar ve srlaryla ok mutlu bir hayat srdn sanr. Sonra bir takn olur. Gece vakti rmak yatandan taar ve btn ky su basar. Evler ker, insanlar ve hayvanlar suya kaplp boulurlar. Sel her eyi nne katar. Narada kamak zorunda kalr. Bir eliyle karsn, br eliyle iki ocuunu tutar. Bir ocuu da omzundadr. Selin s bir yerinden gemeye alr. Birka adm sonra akntnn fazla kuvvetli olduunu grr, omzundaki ocuk der ve suya kaplr. Narada umutsuzca barr. Onu kurtaraym derken elindeki ocuklardan birini karr ve o da kaybolur. Sonunda tm gcyle tutmaya alt kars da akntyla srklenir. Narada kendini rman kenarnda bulur ve acyla alar. Arkasndan yumuak bir ses iitir. ocuum, su nerede kald? Bana bir kap su getirmeye gitmitin, hl seni bekliyorum. Gideli tam yarm saat oldu. Yarm saat mi? diye hayretle sesini ykseltir Narada. Zihninde on

iki yl gemitir ama btn bunlar yarm saat iinde olmu! te Maya budur. u veya bu biimde hepimiz onun iindeyiz. Bunu anlamak son derece zor. Bu her lkede anlatlan, her yerde retilen bir ey ama yalnzca birka kii ona inanr nk bizzat kendimiz yaamadan ona inanamayz. Bu neyi gsterir? ok fena bir eyi. nk her ey bounadr. Her eyden alan zaman gelir ve geriye hibir ey brakmaz. O ermii de gnahkar da, kral ve iftiyi de, gzeli de irkini de yutar; hi kimseyi brakmaz. Her ey ayn hedefe doru yol alr, ykma. Bilgimiz, sanatmz, bilimimiz, her ey oraya doru srklenir. Kimse bu gelgitin nne geemez, kimse onu bir dakika bile geciktiremez. Vebann penesindeki ehirde insanlarn salgn ikiyle, dansla ve dier bo uralarla unutmaya, dolaysyla fel olmaya almalar gibi siz de onu unutmaya alabilirsiniz. Biz de trl trl duyusal zevklere dalarak onu unutmaya alyoruz. te Maya budur. ki yol nerilmitir. Birini herkes bilir, o da udur. Doru olabilir ama hi dnme. Atasznn dedii gibi, Gne parlarken saman toplamaya al. Hepsi doru, hepsi gerek ama takma kafan. Alabildiin kadar zevk almaya bak, elinden gelen az bir eyi de yapmaya al, resmin karanlk yanna bakma, hep umutlu, olumlu taraflara bak. Bunda doruluk pay var ama tehlikeli yanlar da var. yi bir motivasyon salad bir gerek. Umut ve olumlu idealler bizleri ok iyi motive eder; fakat bunlarda bir miktar tehlike de var: mcadeleyi umutsuzlukla brakma tehlikesi. Dnyay olduu gibi kabul edin; sakin sakin oturun ve olabildiince rahat etmeye bakn, btn bu sefaletle yetinin. Bir darbe aldnzda onun darbe deil, gl olduunu syleyin; kle gibi itilip kakldnzda zgr olduunuzu syleyin. Hi durmadan kendinize ve bakalarna yalan syleyin, mutlu yaamann tek yolunun bu olduunu syleyin, diye salk verenlerin durumu budur. Buna gndelik hayatn

bilgelii deniyor ve bu, dnyada hibir zaman on dokuzuncu yzyldaki kadar yaygnlamad; nk dnya hi imdiki kadar ar darbeler yemedi, rekabet hi bu kadar iddetli olmad, insanlar baka insanlara hi bu kadar zulm yapmad; bu yzden de onlara byle bir avuntu verilmeli. Gnmzde bu avuntu en gl biimiyle ne karlyor; fakat baarsz oluyor, zaten hep baarsz olmaya mahkumdur. Lei gllerle kaplayarak saklamaya almak imkanszdr. nk bu uzun vadede ie yaramaz, gller bir zaman sonra solar ve le her zamankinden daha fena koku yayar. Bizim hayatlarmz da byledir. Eski, iltihapl yaralarmz altn giysilerle rtmeye alsak da bir gn gelir, o altn giysi karlr ve yara tm irkinliiyle gn yzne kar. Peki yleyse umut var m? Hepimizin Mayann kleleri olduumuz, Mayann iinde doduumuz ve onun iinde yaadmz doru. Bundan hi k, hi mit yok mu? Hepimizin sefalet iinde olduu, bu dnyann bir hapishane olduu, gzellik denen eyin bile bir hapishane olduu, zeka ve akllarmzn hapishaneler olduu alardan beri biliniyor. Hibir insan yok ki bunu bir an iin hissetmemi olsun. Ve bunu en ok yallar hisseder nk onlarda hayat deneyimi birikmitir, onlar doann yalanlarna kolay kolay kanmazlar. nmzde bu korkun gerek dururken, acnn ve kederin ortasnda, lmle yaamn eanlaml olduu bu dnyada tm alar ap gelen, tm lkelerde ve yreklerde nlayan uzak bir ses var: Bu Maya tanrsaldr, niteliklerden olumutur ve almas ok zordur. Ama Bana gelenler hayat rman aarlar. Ey zahmete girenler ve ar yk tayanlar, Bana gelin ki sizi rahat ettireyim. Bizi gayrete getiren bu sestir. nsanolu bunu tm alar boyunca iitmitir. Her ey yitmi, tm umutlar kaybolmu gibi grndnde, insann kendi gcne olan gveni ykldnda, her ey parmaklarnn arasndan kayp gittiinde ve hayat umutsuz bir ykntya dndnde bu ses insanlara yetiir. nsanlar ona kulak verir. Buna din diyoruz.

Bu nedenle bir yanda tm bunlarn sama, Maya olduu ileri srlrken br yandan Mayann tesinde bir k yolu olduu iddias ortaya atlr. Bir de, Din ve metaf izik gibi konulara kafanz yormayn. Yaayp gidin ite; bu dnya gerekten kt bir yer ama siz bundan en iyisini karmaya aln, diyen insanlar var. Daha ak bir ifadeyle onlar ikiyzl, yalan, aldatmacayla dolu bir hayat srmeyi salk veriyorlar. Yaralarnz en iyi ekilde rtn. Yama stne yama yapn, ta ki her eyi yitirene ve yamal bohaya dnene kadar. Yamal bohayla yetinenler asla dine ulaamazlar. Din, mevcut durumdan, hayatlarmzdan duyulan derin bir honutsuzlukla, hayat bu ekilde yamamaya kar beslenen iddetli nefretle, aldatma ve yalandan duyulan sonsuz tiksintiyle balar. Ancak kudretli Budann Bo aacnn altndayken sylediini sylemeye cesaret edenler dindar olabilirler. Buda gn yaama f ikriyle karlam ve bunun samaln grm ama bir k yolu bulamamt. Hakikati aramaktan vazgeme, dnyaya geri dnp eski sahtekar hayat yaama, eyaya yanl isimler verme, kendine ve herkese yalan syleme drts onu yokladnda o bu drty alt etmi ve, lmek ot gibi cahil bir hayat yaamaktan daha iyidir; yenilmi olarak yaamaktansa sava meydannda lmek yedir, dedi. Dinin temeli budur. Bir insan byle bir tavr ald zaman hakikati bulma, Tanrya ulama yolunda demektir. Dindar olmann ncelikli itici gc bu kararllk olmaldr. Ben kendime trnaklarmla yol aacam. Ya hakikati reneceim ya da bu uurda can vereceim. nk bu yanda hibir ey yok, her ey yitiyor. Bugnn gzel, umutlu, gen insan yarn gazi oluyor. Umutlar ve sevinler ilk don vurduunda dklecek iekler gibidir. Bir yanda bu var, br yanda hayatn tm illetlerinin stesinden gelmenin, evreni fethetmenin bys. Bu yanda insanlar ayakta durabilirler. Bu nedenle zafer iin, hakikat iin, din iin mcadele etme cesareti gsterenler doru yoldadrlar; Vedann telkin ettii yol da budur. Umutsuzlua kaplmayn; bu yol zordur, bak

srtnda yrmek gibidir; ama umutsuzlua kaplmayn, uyann, dorulun ve ideali, hedefi bulun. mdi, dinin btn bu farkl tezahrleri, onlar insanla hangi biimde gelmi olurlarsa olsunlar, u ortak temele sahiptir. O da zgrln, bu dnyadan k yolunun telkinidir. Onlar asla dinle dnyay uzlatrmaya gelmediler, onlar krdm zmeye, dini kendi idealleri dorultusunda kurmaya ve dnyayla uzlamamak zere geldiler. Her din bunu telkin eder ve Vedantann grevi de bu arzular uyumlu hale getirmek, dnyann tm dinlerinin ortak temelini aa karmaktr. En kt hurafeyle en yksek felsefe arasnda bile ayn k yolunu gstermek gibi ortak bir ama vardr ve ou durumda bu yolu gsteren, kendisi doann yasalaryla bal olmayan, bir baka deyile zgr olan biridir. Bu zgr etkenin - o ister bir Kii-Tanr olsun ister insan gibi duygulu bir varlk, ister erkek olsun ister kadn veya cinsiyetsiz - doasna ilikin grlerin farkllna, bu konudaki tartmalarn sonunun gelmemesine ve zorluklara ramen temeldeki f ikir ayndr. Farkl sistemlerin zm neredeyse imkansz elikilerine ramen hepsinde de birliin o altn ipliini grebiliyoruz; Vedanta felsefesinde bu altn ipliin izi srlr ve yava yava bize gsterilir; bu kef in ilk adm da zgrln - ki hepimiz ona doru yol alrz oluturduu ortak zemindir. Sevin ve zntlerimizin, sknt ve mcadelelerimizin hepsinde grlen garip bir gerek de hepimizin zgrle doru ilerleyiimizin kesinliidir. Soru aslnda udur: Bu evren nedir? Nereden douyor? Nereye gidiyor? Cevap da, O zgrlkten dodu, onda varolur ve onun iinde eriyip yok olurdur. Bu zgrlk dncesinden vazgeemezsiniz. O olmazsa eylemleriniz, hatta bizzat hayatlarnz yiter. Doada geen her an bizim kle olduumuzun kantdr. Fakat te yandan baka bir f ikir doar ve bizim zgr olduumuzu syler. Attmz her admda Maya bizi yere serer; ama darbeyi yediimiz anda, onunla gelen tutsaklk hissiyle birlikte

zgr olduumuz duygusuna da kaplrz, iimizden bir ses zgr olduumuzu syler. Fakat o zgrl gerekletirmeye, onu grnr klmaya altmzda neredeyse almaz zorluklarla karlarz. Yine zgrlk iimizde srarla ileri atlr, Ben zgrm, ben zgrm. Ve eer dinleri inceleyecek olursanz hepsinde bu dncenin dile getirilmi olduunu grrsnz. Yalnzca din deil - bu szc dar anlamyla almamalsnz - toplumun tm hayat bu zgrlk ilkesinin tezahrnden ibarettir. Tm hareketler bunun belirtisidir. Farknda olunsa da olunmasa da, Ey zahmete girenler ve ar yk tayanlar, diyen sesi herkes duymutur. Ayn dilde veya ayn ifade biimiyle olmayabilir; ama yle ya da byle zgrle ar yapan bu sese tank olmuuzdur. Evet, biz o sesten dolay doduk, her hareketimiz onun iindir. Hepimiz zgrle kouyoruz, hepimiz o sesi takip ediyoruz, farknda olsak da olmasak da; kyn ocuklar nasl kavalcnn peine dyorlarsa biz de farknda olmadan sesin ezgisini takip ediyoruz. O sesi takip ettiimiz zaman ahlaklyzdr. Yalnzca insan ruhu deil, en aasndan en stn olanna kadar tm yaratklar o sesi duymu ve peine dmtr; ve onun mcadelesinde ya birlikte hareket ediyorlar ya da birbirlerini itip kakyordurlar. Rekabet, sevin, mcadele, hayat, zevk, lm ve btn evren o sese erimek iin verilen delice uratan baka bir ey deildir. Bu doann tezahrdr. Sonra ne olur? Sahne deimeye balar. Sesi rendiiniz ve ne olduunu anlamaya baladnz andan itibaren btn sahne deiir. Dnya Mayann korkun sava meydanyken imdi iyi ve gzel bir eye dnmtr. Artk doaya lanet okumayz; dnyann korkun, her eyin bo olduunu sylemeyiz. Artk alanp szlanmayz. O sesi anlar anlamaz bu kavgann, bu mcadelenin, bu rekabetin, bu zorluklarn ve bu zulmn, bu kk zevk ve sevinlerin niin olmas gerektiini anlarz; bunlarn eyann doasnda olduunu anlarz nk onlar olmazsa sese doru bir

gidi olmaz, o ses ki biz bilsek de bilmesek de ona erimek kaderimizdir. Tm insan hayat, tm doa zgrle erimeye alr. Gne bu hedefe doru yol alr; gnein evresinde dnen dnya da, dnyann evresinde dnen ay da. Gezegenler o hedefe gider, rzgarlar o hedefe doru eser. Her eyin mcadelesi ona ulamak iin. Ermi o sese gider - elinde deil, bu onun iin an-eref kayna da deil. Gnahkarn da durumu ayndr. Hayrsever kii dosdoru o sese gider ve kimse onu engelleyemez; cimri kimse de ayn hedefe gider. En alkan kimse iinde ayn sesi iitir, buna kar koyamaz, ona doru gitmesi gerekir; en rezil aylaa gelince, onun da brnden hi fark yoktur. Yalnzca biri brnden daha ok tkezler. ok tkezleyene kt deriz, az tkezleyene iyi. yi ve kt asla iki farkl ey deildir, onlar bir ve ayndr; aradaki fark derece farkndan ibarettir. Diyelim ki zgrln gc gerekten btn evreni idare ediyor; bu yaklam dine uyarlarsak grrz ki hepsinde de ayn tez vardr. Atalara veya belli gl ve zalim tanrlara taplan en aa dinsel biimleri alalm; tanrlar veya atalarla ilgili en belirgin f ikir nedir? Onlarn doann stnde olduklar, onun snrlarna tabi olmadklar. Tapnan kii hi kuku yok ki doayla ilgili ok dar bir gre sahiptir. O ne duvarn iinden geebilir ne de havada uabilir ama tapt tanrlar bunlar yapabilirler. Felsef i bakmdan bu ne anlama gelir? zgrlk tezinin gerek olduu, tapt tanrlarn onun bildii biimiyle doaya stn olduklar anlamna gelir. Daha yksek varlklara tapanlar iin de ayn ey geerlidir. Doaya ilikin f ikirler gelitike doadan stn olan ruh kavram da geliir ve bir yanda Mayaya (doa), bir yanda da o Mayaya hkmeden Egemen bir Varln olduunu savunan tektanrcla ularz. Vedanta burada balar, yani ilk tektanrc f ikirlerin grnd yerde. Fakat Vedanta felsefesi daha fazla aklama ister. Bu aklamalar (Mayann tm tezahrlerinin tesinde bir Varlk olduu, Onun Mayadan bamsz ve ona stn olduu, Onun hepimizi Kendisine ektii ve

hepimizin Ona doru yol ald) iyidir, gzeldir, der Vedanta ama yine de, aklla aka elimemesine ramen algmz ak, grmz berrak deil. Tpk sizin ilahinizde sylendii gibi: Tanrm, Sana daha yakn. Hedef in ok uzakta, doann ok tesinde olduu, bizi kendine ektii dncesinin bize giderek yaklatrlmas gerekir, ama bozulmadan ve yozlamadan. Cennetin Tanrs doadaki Tanr olur, doadaki Tanr doa olan Tanr olur, doa olan Tanr bu beden tapnann iindeki Tanr olur, beden tapnann iindeki Tanr sonunda tapnan kendisi olur, ruhun ve insann kendisi olur - ve orada artk retecei bir ey kalmaz. Bilgelerin onca yerde araya geldikleri Varlk kendi kalplerimizin iinde; duyduunuz ses doruydu, der Vedanta, fakat sesin geldiini sandnz yn yanlt. Algladnz zgrlk ideali doruydu ama onu kendi dnza yansttnz, hatanz buradayd. Onu iyice yaklatrn, ta ki onun bandan beri iinizde, kendi Benliiniz olduunu anlayana kadar. zgrlk kendi doanzd ve Maya sizi asla balamad. Doann sizin stnzde hi gc olmad. Korkmu bir ocuk gibi onun sizi boduunu sandnz, oysa hedef o korkudan kurtulmak olmaldr; onu entelektel olarak anlamak deil, bu dnyay algladmzdan ok daha kesin bir biimde alglamak, onu idrak edip gerekletirmek. O zaman zgr olduumuzu anlayacaz. O zaman, ancak o zaman tm zorluklar bitecek, kalbin karmaas dinecek, tm erilikler dzelecek, doann yanlsamas ve okluu kaybolacaktr; ve Maya imdi olduu gibi korkun ve umutsuz bir rya olmaktan kp gzelleecek, bu dnya hapishane olmaktan kp bir oyun alan haline gelecek. Tehlikeler ve zorluklar, hatta tm ileler tanrlaacak ve bize gerek doalarn aacak; her eyin gerisinde, her eyin z olarak, Onun durduunu ve Onun tek gerek Benlik olduunu gsterecek.

Mutlak Ve Belirme (1896da Londrada Verilen Ders) Advaita felsefesini anlamaya alanlarn karlatklar en zor, tekrar tekrar sorulan ve sorulacak olan soru udur: Sonsuz ve Mutlak olan nasl sonlu oldu? imdi bu soruyu ele alacam ve konuyu aydnlatmak iin bir ekilden yararlanacam.

Mutlak (a), Evren de (b)dir. Mutlak, Evren olmutur. Bununla kastedilen sadece maddi alem deil, ayn zamanda zihinsel ve ruhsal alemdir - gkler, yerler ve varolan her ey. Zihin bir deiimin addr, beden de bir baka deiimin addr vs.; ve btn bu deiimler evreni meydana getirir. Mutlak (a), zaman, mekan ve nedensellik yoluyla Evren (b) haline gelmitir. Advaitann ana f ikri budur. Zaman, mekan ve nedensellik cam gibidir; biz o cam araclyla Mutlak grrz. Mutlaka alt taraftan bakarsak O bize evren gibi grnr. Buradan hemen anlalr ki Mutlakta ne zaman, ne mekan ne de nedensellik vardr. Orada zihin ve dnce olmadn hesaba katarsak zaman f ikri de olamaz. Dsal deiim yoksa uzay-mekan f ikri de olamaz. Birden bakasnn olmad yerde hareket ve nedensellik dediimiz ey de olamaz. Bunu anlamal, zihinlerimize kazmalyz; nedensellik ancak Mutlakn, deyim yerindeyse, grng (fenomen) haline brnmesinden sonra mmkndr. rademiz, arzularmz ve btn bu eyler ancak ondan sonra mmkndr. Bana

kalrsa Schopenhauer Vedantay yorumlarken hataldr nk her eyi iradeye balar. Schopenhauer Mutlakn yerine iradeyi koyar. Oysa Mutlak, irade olarak sunulamaz nk irade deiken ve grngseldir; zaman, mekan ve nedensellik izgisinin stnde deiim ve hareket yoktur. Dsal hareket ve dnce adn verdiimiz isel hareket yalnzca izginin aasndadr. br tarafta irade olamaz, o yzden irade bu evrenin nedeni olamaz. Daha yakna gelirsek, bedenlerimizde her hareketin irade kaynakl olmadn grrz. Bu sandalyeyi kmldatyorum; bu hareketin nedeni benim iradem ve bu irade kas hareketi olarak tezahr ediyor. Fakat sandalyeyi hareket ettiren gcn ayns kalbi, cierleri vesaireyi de hareket ettiriyor ama irademizle deil. Sz konusu glerin ayn olduunu varsayarsak irade ancak bilin dzeyinde devreye girer; bilin dzeyine kmam olanlara irade demek, onu yanl isimlendirmek demektir. Bu yzden de Schopenhauern felsefesinde epey karklk vardr. Bir ta der ve biz sorarz, neden? Bu soru ancak hibir eyin nedensiz olmayaca varsaymndan hareketle mmkndr. Bunu ok iyi anlamanz istiyorum nk ne zaman bir eyin niin olduunu sorsak mutlaka her eyin bir nedeninin olduunu kabul ediyoruz demektir, yani o olay nceleyen ve ona neden olan bir ey olmu olmal diye dnyoruz. Bu ardkla biz nedensellik diyoruz. Bu, evrendeki her eyin hem bir neden hem de bir sonu olduu anlamna gelir. Her ey kendisinden sonra gelen baz eylerin nedeni, kendisinden nce gelen baz eylerin de sonucudur. Buna nedensellik yasas denir ve tm dnme faaliyetlerimizin zorunlu kouludur. Biz evrendeki her paracn dier tm paracklarla bantl olduunu dnrz. Bu f ikrin nasl doduuna ilikin ok tartmalar yapld. Avrupada bunun insann yapsnda olduuna inanan sezgiciler olmu, kimileri de deneyimle kazanldn dnm ama sorun hibir zaman kesin bir ekilde

zlememitir. Vedantann konuyla ilgili syleyeceklerine daha sonra bakacaz. Fakat nce unu anlamalyz ki neden? sorunu evremizdeki her eyi baz eylerin ncelediini ve baz eylerin de onu izlediini varsayar. Bu soruda yatan bir dier inan da evrendeki hibir eyin kendi bana varolmad, her eye kendisi dnda bir ey taraf ndan etki edildiidir. Birbirine bamllk tm evrende geerli olan bir yasadr. Oysa Mutlaka neyin neden olduunu sormakla byk bir hataya deriz! Bu soruyu sormak iin Mutlakn da bir eylerle bal olduunu, onun bir eylere baml olduunu varsaymamz gerekir; ve bu varsaym Onu evrenin dzeyine indirir. Oysa Mutlakta ne zaman, ne mekan ne de nedensellik vardr; Onda her ey birdir. Kendi bana varolann hibir nedeni olamaz. zgr olann nedeni olamaz, yoksa zgr deil, tutsak olurdu. Greceli olan zgr olamaz. Bylece gryoruz ki Sonsuz olann niin sonlu olduu sorusu aslnda kendi iinde elikili, imkansz bir sorudur. Meselenin hemen kavranamayan incelikli taraflarndan ortak dzlemimizdeki manta, saduyuya gelecek olursak konuya bir baka adan bakabiliriz. Diyelim ki cevab bulduk, bu durumda Mutlak, Mutlak olarak kalabilir miydi? Hayr, greceleirdi. Bizim saduyu dzlemimizde bilgi dediimiz eyle ne kastedilir? Bildiimiz ey zihnimizle snrlanm olan eydir, zihnin tesinde yer alan ey bilgi deildir. imdi, eer Mutlak olan zihinle snrlanmsa O artk Mutlaklktan kmtr; O sonlu olmutur. Zihnin snrlad her ey sonlu hale gelir. Bu nedenle Mutlak bilmek yine kendi iinde bir elikidir. Soruyu cevaplamak bu yzden mmkn olmamtr. Bilinen Tanr artk Tanr deildir. O bilinemez, O her zaman Bilinemez Olandr. Fakat Advaitann dedii, Tanrnn bilinebilir olmaktan te olduudur. Bu ok nemli bir gerek. Eve dndnzde kafanzda bilinemezcilerin anlad tarzda Tanrnn bilinemeyecei f ikri olmamaldr. rnein, burada bir sandalye var, bunu hepimiz biliyoruz. Fakat eterin tesinde ne

olduu veya orada insanlarn olup olmadn bilmek mmkn deil. Tanrnnsa bu tarzda bilinmesi veya bilinmemesi sz konusu deildir. O bilinenin de tesindedir; Tanrnn bilinmemesi ve bilinememesiyle kastedilen budur. Bu, bilinmez ve bilinemez olduu sylenen baka baz meselelerden farkldr. Tanr bilinenden fazladr. Sandal ye bilinir ama Tanr bundan ok daha youn bir ekilde bilinir nk sandalyeyi Onunla ve Onun sayesinde bilebiliriz. O tm bilginin ebedi Tandr. Bildiimiz her eyi ancak Onunla ve Onun araclyla biliriz. O bizim Benliimizin zdr. O bu nefsin, bu Benin zdr ve biz ancak o Benle ve Ben araclyla bilebiliriz. O nedenle her eyi Brahmanla ve Brahman araclyla bilmek zorundayz. Dolaysyla Tanr bize sandalyeden sonsuz derecede daha yakndr, bununla birlikte o sonsuz derece daha yksektedir. O ne bilinir, ne de bilinmez; O ikisinin de sonsuz derece daha ykseindedir. O sizin Kendinizdir. Kutsal Varl iinde barndrmayan kim bu evrende bir saniye bile yaayabilir, nefes alabilir? nk bizler Onunla ve Onun sayesinde nefes alyor ve varoluyoruz. O bir yerde duruyor ve kan dolammz salyor deil elbette. Kastettiimiz ey, Onun her eyin z, ruhumun Ruhu olduu. Onu bildiimizi sylemek Onu aalamak olurdu. Biz kendimizden syrlamayz, dolaysyla Onu bilemeyiz. Bilgi nesneletirmedir. rnein, haf zanzda birok eyi nesneletirirsiniz, onlar kendi dnza yanstrsnz. Tm anlarm, grdm ve bildiim her ey benim zihnimdedir. Onca eyin resmi, izlenimi zihnimdedir ve ne zaman onlar dnmeye, bilmeye kalksam ilk i olarak onlar dar yanstrm. Bu Tanrya yaplamaz nk O ruhlarmzn zdr; Onu kendimiz dna yanstamayz. Vedantann en ar pasajlarndan biri yle der: Ruhlarnzn z olan O, Hakikattir, O Benliktir, siz Osunuz, Ey vetaketu. Tanr sizsiniz"le kastedilen budur. Onu baka bir szle tarif edemezsiniz. Ona baba, karde, en yakn dost diyen dilsel abalar Tanry nesneletirme giriimleridir ki bu mmkn deildir. O her eyin Ebedi znesidir. Ben bu sandalyenin

znesiyim; sandalyeyi gryorum; ayn ekilde Tanr da ruhumun Ebedi znesidir. Ruhlarnzn z, her eyin Hakikati olan Onu nasl nesnelletirebilirsiniz? Bir kez daha tekrar ediyorum, Tanr ne bilinebilir ne de bilinemez deildir, ikisinden de sonsuz derece daha yksektedir O. O bizimle birdir; ve bizimle bir olan bizim kendimiz gibi bilmek de bilmemek de mmkn deildir. Siz kendi benliinizi bilemezsiniz; onu dar kararak bir nesne gibi gzleyemezsiniz nk siz osunuz ve kendinizi ondan ayramazsnz. Onu bilmemeniz de sz konusu deil nk kendinizi bilmeyeceksiniz de neyi bileceksiniz? O gerekte bildiklerimizin merkezinde yer alr. Tanrnn bilinemezlii veya bilinebilirlii de ayndr; O ikisinin de sonsuz derece stndedir nk O bizim gerek Benliimizdir. Birincisi, Mutlaka neden olan nedir? sorusunun kendi iinde bir eliki olduunu, ikinci olarak da Advaitadaki Tanr f ikrinin sz edilen Birlik olduunu ve bu nedenle Onun nesnelletirilemediini nk, farknda olsak da olmasak da, Onun iinde yaayp hareket ettiimizi grdk. Yaptmz her eyi Onun sayesinde ve Onun araclyla yaparz. imdi, soru u: Zaman, mekan ve nedensellik nedir? Advaita ikiliin olmamas demektir; iki yoktur, bir vardr. Bununla birlikte Mutlakn zaman, mekan ve nedensellik yoluyla okluk olarak tezahr ettii eklinde ifadeler var. Bu nedenle Mutlak ve My (zaman, mekan ve nedenselliin toplam) diye bir ikilik varm gibi grnr. Fakat Advaitac bunlara ikilik denemeyeceini syler. ki olmas iin iki bamsz ve mutlak varln nedensiz varolmas gerekir. Birincisi, zaman, mekan ve nedenselliin bamsz varlklar olduu sylenemez. Zaman btnyle bamldr; zihnimizdeki her deiimle o da deiir. Bazen ryalarda insanlar birka yl yaadklarn hayal ederler; baz zamanlar da aylar sanki bir saniyeymi gibi geer. kincisi, bazen zaman mefhumu hepten yiter. Ayns uzay-mekan iin de geerlidir. Uzayn ne olduunu

bilemiyoruz. Ama yine de var; tanmsz ve baka eylerden ayr olarak varolamasa da. Nedenselliin de durumu ayn. Zaman, mekan ve nedenselliin garip bir zellii de onlarn baka eylerden ayr olarak varolamamalardr. Renk, snr veya evredeki eylerle balantsz bir uzay-mekan, sadece soyut uzay-mekan dnmeye aln. Dnemezsiniz; onu iki snr veya nesne arasnda dnmek zorundasnz. Onun varolabilmesi iin baz nesnelerle bir bann olmas gerekir. Zaman da yle; soyut bir zaman f ikri olmaz. Onu biri nce br sonra olmak zere iki olay balamnda dnmek ve iki olay ardklk kavramyla birletirmek zorundasnz. Zaman iki olaya baldr, tpk uzay-mekann dsal nesnelere bal olmas gibi. Nedensellii de zaman ve mekandan ayrmak imkanszdr. Bunlarn hepsinin zellii bamsz olarak varolamamalardr. Onlar bir sandalye veya duvarn bile varlna sahip deillerdir. Onlar bir trl yakalayamadnz glgeler gibidirler. Onlarn varl gerek deildir; ama te yandan yok da deillerdir nk evrendeki her ey kendisini onlar araclyla gsterir. Dolaysyla, birinci olarak, zaman, mekan ve nedenselliin birleimi ne vardr ne yoktur. kinci olarak, bunlar bazen ortadan kaybolur. Buna rnek olarak denizdeki dalgay dnn. Dalgann denizle ayn olduu kesin; ama yine de onu dalga olarak biliriz ve bu bakmdan o denizden farkldr. Bu fark nereden geliyor? sminden ve suretinden; yani zihindeki kavramdan ve suretten. imdi, dalga-suretini denizden ayr bir ey olarak dnebilir miyiz? Kesinlikle hayr. O her zaman deniz kavramyla ilikilidir. Dalga dindii zaman suret de bir sreliine kaybolur, oysa suret bir yanlma deildir. Dalga varolduka suret de vardr ve sizin sureti grmemeniz mmkn deildir. te Maya budur. Dolaysyla bu evrenin btn kendine zg bir surettir; Mutlak denizdir, sizle ben, gneler ve yldzlarz, geriye kalan her ey de denizin dalgalar. Peki dalgalar farkl klan nedir? Yalnzca suret; ve o suret de

zaman, mekan ve nedenselliktir ki hepsi btnyle dalgann biimine bamldr. Dalga gittii anda onlar da kaybolur. Birey bu Mayadan vazgetii anda o birey iin artk yoktur ve bylece birey zgrleir. Btn mcadele bizim iin engeller oluturan zamana, mekana ve nedensellie bamllktan kurtulma mcadelesidir. Evrim kuram nedir? Oradaki iki etmen nedir? Kendini da vurmaya alan muazzam bir gizil g ve onu geri tutan koullar. evre koullar bu gcn kendini ortaya koymasna msaade etmez. Dolaysyla bu koullarla mcadele edebilmek iin g, yeni yeni bedenlere brnr. Bir amibin bedeni bu mcadele ierisinde baka biimler alr, baz engelleri yener, sonra baka bir biime girer ve byle devam eder, ta ki insan olana kadar. mdi, bu gr mantksal sonucuna vardrrsak yle bir zaman gelmeli ki amibin iinde olan ve insan olarak evrimleen g doann karsna karabildii tm engelleri yenecek ve bylece evrenin dayatmasndan kurtulacak. Metaf izikte bu yle ifade edilir: her f iilin iki bileeni vardr, biri zne ve br nesne; hayatn amacysa zneyi nesnenin efendisi klmaktr. rnein, adamn biri beni paylad iin kendimi mutsuz hissediyorum. Benim mcadelem, evre koullarn yenecek kadar glenmek olacaktr ki o adam beni payladnda bir daha bundan etkilenmeyeyim. Hepimizin yapmaya alt budur. Ahlakla kastedilen nedir? zneyi Mutlakla uyumlu klarak onu glendirmek ve bylece doann bizi denetlemesine engel olmak. Bizim tm evresel koullara egemen olacamz bir zamann gelmesi felsefemizin mantksal bir sonucudur; nk doa sonludur. renmemiz gereken bir ey daha var. Doann sonlu olduunu nasl bilebiliriz? Bunu ancak metaf izik yoluyla bilebiliriz. Doa snrlandrlm Sonsuzdur. Bu yzden de sonludur. Dolaysyla tm evre koullarna egemen olacamz bir zaman mutlaka gelmeli. Peki nasl egemenlik kuracaz? Nesnel koullarn tmne egemen olmamz sz konusu deil. Bunu yapamayz. Kk balk dmanlarndan uarak kamak ister.

Bunu nasl yapar? Kanatlar gelitirip ku haline gelerek. Balk suyu veya havay deitirmedi; kendisi deiti. Deiim her zaman zneldir. Evrimin neresine bakarsanz bakn, doa stnde kurulan egemenlik znenin deimesiyle gerekleir. Bunu dine ve ahlaka uygulayn; kt stnde kurulacak egemenliin yalnzca znel deiimle olacan greceksiniz. Advaita sistemi gcn buradan alr, insann znel yanndan. Ktlkten ve mutsuzluktan sz etmek samalktr nk onlarn varl darda deil. Ben fkeye kar baksam sinirlenmem. Her trl nefrete kar baksam asla nefret beslemem. Dolaysyla sz konusu egemenlii gerekletirmenin yolu znel olandan geer; zneyi kemale erdirmek lazm. Gerek f izik gerekse ahlak boyutunda modern aratrmalarla ayn grte olan, hatta onlardan biraz daha ileri giden tek dinin Advaita olduunu, onun modern bilim adamlarna bu yzden cazip geldiini sylemek biraz cretli bir ifade olabilir. Ama bilim adamlar eski ikici (dalist) kuramlar yeterli bulmuyorlar, bu kuramlar onlarn ihtiyalarn gidermiyor. Bir kimsenin yalnzca iman deil, entelektel inanc da olmal. Gnmzde, ondokuzuncu yzyln ikinci yarsnda, kiinin atalarndan deil de baka kaynaklardan gelen her dinin yanl olmas gerektii yolunda bir dnce hl varln koruyor; bu da bizde hl bir zayflk olduunu ve bu dncelerin braklmas gerektiini gsteriyor. Bunun yalnzca bu lkede grlen bir durum olduunu sylemek istemiyorum. Bu en bata kendi lkem olmak zere her yerde byle. Advaitann halka ulamasna hibir zaman izin verilmedi. nce keiler ona balandlar ve onu tutup ormana gtrdler, yle olunca ad Orman Felsefesine kt. Tanrnn ltfuyla Buda geldi de onu halka retti ve btn ulus Budist oldu. Bundan ok sonra tanrclar (teistler) ve bilinemezciler (agnostikler) ulusu yine paraladklarnda anlald ki Hindistan maddecilikten kurtaracak tek yol Advaitadr.

Advaita Hindistan iki kez maddecilikten kurtard. Budadan nce maddecilik rktc dzeye gelmiti ve bu maddecilik gnmzdekinden farkl, ok daha korkun ve kt tabiatlyd. Ben de bir bakma maddeciyim nk sadece Birin varlna inanyorum. Maddeciler de sizin buna inanmanz isterler; yalnz, onlar buna madde derler, bense Tanr diyorum. Maddeciler tm umutlarn, dinin ve her eyin bu maddeden ktn kabul ederler. Ben diyorum ki, btn bunlar Brahmandan kmtr. Fakat Budann zamanndan nceki maddecilik daha kaba trdendi ve yle diyordu: Yiyin, iin, keyf inize bakn; ne Tanr var, ne ruh ne de cennet; din kt kalpli rahiplerin uydurmasndan baka bir ey deil. Bu maddecilik yaadmz mddete mutlu olmaya almamz salk veriyordu; bor parayla bile olsa yiyin ve borcunuzu demeyi dnmeyin bile. Eski maddecilik byleydi ve bu felsefe o kadar yaygnlat ki bugn bile ona popler felsefe diyorlar. Buda, Vedantay gn na kard, onu insanlara verdi ve Hindistan kurtard. lmnden bin yl sonra yine ayn grler hkm srmeye balad. Avam, kitleler ve eitli rklar Budizmi benimsemilerdi ama Budann retileri doal olarak zamanla saptrld; nk insanlar cahildiler ve umursamyorlard. Budizm bir Tanry, evrenin Hkmdarn telkin etmiyordu dolaysyla kitleler yava yava yine kendi tanrlarn, eytanlarn ve saplantlarn ne kardlar. Sonuta Hindistan yine muazzam bir karmaaya srklendi. Maddecilik yine yaygnlat ve st tabakalarda ahlakszlk, alt tabakalarda da hurafe biimini ald. Sonra ankarrya geldi ve bir kez daha Vedanta felsefesini canlandrd. Onu aklc bir felsefe haline getirdi, Upaniadlardaki savlar ounlukla pek ak deildir. Budayla felsefenin ahlaki boyutu vurgulanmt, ankaraarya ise entelektel boyutu netletirdi. O Advaitay dzenledi, aklc hale getirdi ve insanlara olaanst tutarl bir sistem sundu. Bugn Avrupada maddecilik egemen. Modern kukuculularn

kurtuluu iin dua ediyor olabilirsiniz fakat onlar boyun emez, her eyin nedenini isterler. Avrupann kurtuluu aklc bir dindedir; ve Advaita - ikici olmay, Bir-lik, kiilie sahip olmayan bir Tanr anlay - aydn insanlar arasnda tutunabilecek tek dindir. Din ne zaman ortadan kalkacak ve dinsizlik hkmran olacak gibi olsa o gndeme gelir; Avrupa ve Amerikada tutunmasnn nedeni de bu. Bu felsefeyle ilgili syleyeceim bir ey daha var. Eski Upaniadlarda soylu bir iir anlaynn egemen olduunu grrz, onlarn yazarlar airdiler. Eflatun insanlara ilhamn iirle geldiini syler; ve yle grnyor ki eski Riiler, yani Hakikati grenler, bu hakikatleri iir araclyla gstermek zere insanln stne ykselmilerdi. Onlar hi vaaz etmediler, felsefe yapmadlar ve yazmadlar. Mzik onlarn kalbinden tat. Budada dini gndelik klan ve herkesin kapsna kadar getiren byk, evrensel bir kalp ve sonsuz bir sabr vard. ankaraaryadaysa her eye akln yakc n tutan muazzam bir entelektel g grrz. Bizler bugn entelektelliin parlak gneiyle Budann yreini, sonsuz sevgi ve merhametle dolu o harika yrei bir arada grmek istiyoruz. Bu birlik bizi en yksek felsefeyle donatacaktr. Bilim ve din buluacak ve el skacaklar. iir ve felsefe arkada olacaklar. Gelecein dini bu olacak ve eer baarabilirsek bunun tm zamanlar ve insanlar iin geerli olacandan emin olabiliriz. Modern bilim iin kabul edilebilir olan budur nk o da ayn sonuca ulamak zeredir. Bilimin retmenleri her eyin tek bir gcn tezahr olduunu syledikleri zaman bu size Upaniadlardan iittiiniz Tanry hatrlatmyor mu? Evrene giren ate farkl biimlerde tezahr ettii gibi Tek Ruh da btn ruhlarda tecelli eder ama bunun yannda nihayetsizdir de. Bilimin nereye yneldiini grmyor musunuz? Hindu ulusu zihnin, metaf iziin ve mantn aratrlmas yoluyla ilerledi. Avrupal uluslar dsal doadan baladlar ve imdi ayn sonulara ulayorlar. Zihnin aratrlmasnn sonucunda Bir-

lie, Evrensel Bire, her eyin sel Ruhuna, her eyin zne ve Hakikatine, Ebediyen zgr Olana, Ebediyen Kutlu Olana, Ebediyen Var Olana ulaldn grdk. Maddi bilimler araclyla da ayn Bir-lie ulayoruz. Bugn bilim bize her eyin ayn enerjinin bir tezahr olduunu, o enerjinin varolan her eyin toplam olduunu ve insanln klelie deil, zgrle doru gittiini sylyor. nsanlar niin ahlakl olsunlar? nk ahlak, zgrle giden yoldur, ahlakszlksa klelie gtrr. Advaita sisteminin kendine zg bir dier yan da onun bandan beri yapc olmasdr. Kimsenin inancna dokunmayn, cehalet yznden kendilerini daha aa trden ibadetlere balayanlar bile, deme cesaretini gstermek vlesi bir eydir. Ama o yle der, kimseyi rahatsz etmeyin, herkesin daha da ykselmesine yardm edin; tm insanl kucaklayn. Bu felsefe btnn toplam olan bir Tanry telkin eder. Herkesi kapsayacak evrensel bir din aryorsak o din paralardan olumakla kalmamal, daima onlarn btnnn toplam olmal ve dinsel geliimin tm derecelerini kapsamaldr. Bu dnce baka hibir dinsel sistemde grlmez. Onlarn hepsi btnle ulamaya alan paralardr. Parann varlnn amac yalnzca budur. Dolaysyla bandan beri Advaitann Hindistandaki mezheplerden hibirine bir dmanl olmamtr. Bugn de Hindistanda ikiciler var, hem de ounluktalar nk ikicilik doal olarak az eitimli dimalara daha cazip geliyor. O evren konusunda ok kolay, doal ve saduyulu bir aklamadr. Fakat Advaitann ikicilerle bir kavgas yoktur. Biri Tanrnn evren dnda, cennette bir yerde olduuna inanrken br Onun kendi Ruhu olduuna, Onu uzakta bir yerde grmenin kfr olduuna inanr. Onun dncesine gre Tanry ayr tutmak korkun bir eydir. O yaknlarn en yakndr. Hibir dilde bunu Bir-lik dnda bir szckle aklamak mmkn deildir. Bir Advaitacnn baka bir f ikirle

tatmin olmamas gibi ikici de Advaita dncesi karsnda dehete der ve onun kfr olduuna inanr. te yandan, Advaitac bu grlerin de varolmas gerektiini bilir ve bu yzden doru yolda olan ikicilerle ekimez. kicilerin bak asyla evrenin okluk olarak grlmesi doal bir ey. Bu onun bak asnn zorunlu kld bir ey. Brakn o yle dnsn. Advaitac bilir ki kuramlar ne olursa olsun, ikiciler de kendisiyle ayn hedefe ilerlemektedirler. Fakat bu konuda Advaitac ikicilere tamamen ters der; ikiciler bak alar gerei farkl grlerin hepsinin yanl olduunu dnrler. Tm ikiciler doal olarak salt insanbiimli bir Kii-Tanrya inanrlar. Bu Tanr kimilerinden honut olan, kimilerinden de olmayan gl bir hkmdar gibidir. O keyf i olarak baz insanlar veya rklardan, kendisini yceltenlerden razdr. Dolaysyla ikici, Tanrnn gzdeleri olduu sonucuna ular ve kendisi de onlardan biri olmay umar. Neredeyse her dinde, Bizler Tanrnn raz geldikleriyiz, sizler de ancak bizim inandmz gibi inanrsanz Onun rzasna mazhar olabilirsiniz, dncesini grebilirsiniz. Kimi ikiciler o kadar dar grldrler ki yalnzca kaderlerinde Tanrnn gzdesi olmak yazanlarn kurtulua ereceklerine inanrlar; geri kalanlar ne kadar alrlarsa alsnlar, kabul edilmezler. Bana bu ayrmcl yapmayan bir tane ikici din gsterin. Bu yzden de ikici dinler, hep yapageldikleri gibi, birbiriyle kavga etmeye mahkumdurlar. Bu ikiciler eitimsizlerin kendini beenmiliklerine hitap ederek onlarn sevgisini kazanrlar. Onlar ayrcala sahip olmaktan holanrlar. kiciler elinde sopasyla sizi cezalandrmaya hazr bir Tanr olmadan ahlakl olunamayacan dnrler. Dnmeyen kitleler genellikle ikicidirler ve onlar - zavalllar her lkede binlerce yldr eziyet grmektedir; dolaysyla onlarn kurtulutan anladklar, cezalandrlma korkusundan kurtulmaktr. Amerikada bir papaz bana sormutu, Ne! Sizin dininizde eytan yok mu? Bu nasl olabilir?. Fakat baktmzda grrz ki bu dnyaya gelmi en iyi ve en byk adamlar o yksek kiiliksiz f ikir stnde almlardr. Ben

ve Babam Biriz, diyen nsan milyonlar etkiledi. Bu dnce binlerce yldr kalpleri fethetti. Ve biliyoruz ki ayn nsan bakalarna kar merhametliydi nk ikici deildi. Kii-Tanrdan bakasn tahayyl edemeyen kitlelere o, Cennetteki Babanza ibadet edin, demiti. Daha yksek f ikirleri kavrayabilenlere de, Ben asmann gvdesi, siz dallarsnz, dedi. Kendisini daha ak bir ekilde ortaya koyduu rencilerineyse en yksek gerei duyurdu: Ben ve Babam Biriz. Buda ikici tanrlar asla umursamamtr. Sef il bir kei iin kendi bedeninden vazgemeye hazr olduu halde ona tanrtanmaz ve maddeci dendi. O nsan tm uluslarn sahip olduklarndan daha yksek ahlaki lkleri hayata geirmitir. Nerede bir ahlak dzgs varsa orada o nsann n grrsnz. Byk yrekleri dar snrlara hapsedenleyiz, zellikle de insanlk tarihinin yz yl nce bile hayal edilemeyecek entelektel ve bilimsel dzeye gelmi u aamasndayken. nsanlar dar kalplara girmeye zorlamakla onlar hayvanlar ve dncesiz kitleler diye aalam olursunuz. Ahlaki yaantlarn ldrrsnz. u anda gerekli olan, en byk yreklerle en yksek entelektellii, sonsuz sevgiyle sonsuz bilgiyi birletirmektir. Vedantaclar iin Tanrnn u dnda bir sfat yoktur: O, Sonsuz Varlktr, Sonsuz Bilgidir ve Sonsuz Saadettir; nk o bu n Bir kabul eder. Bilgi ve sevgisiz varlk olmaz; sevgisiz bilgi ve bilgisiz sevgi de olmaz. Bizim istediimiz Varln, Bilginin ve Saadet arasndaki uyumun Sonsuz olmasdr. nk biz bunu amalyoruz. Biz uyum istiyoruz, tek yanl gelime deil. ankarann zekasyla Budann yreinin birlikte olmas mmkndr. Umarm hepimiz bu kutlu birlie ulamak iin aba gsteririz.

Tanr Her eyde (27 Ekim 1896da Londrada Verilen Ders) Hayatmzn nemli bir blmnn, buna ne kadar dirensek de, zorunlu olarak ktlklerle dolu olduunu ve bunca ktln bize neredeyse sonsuz gibi geldiini grdk. Zamann balangcndan beri bunun aresini bulmaya altk ama neredeyse hibir ey deimedi. Ne kadar are retirsek bamza o kadar bela geliyor. Ayrca tm dinlerin bu zorluklarla baa kabilmek iin bir Tanr tasavvuru olduunu da grdk. Btn dinler bu dnyay olduu gibi aldmzda, ki gnmzn pratik dnenleri bunu neriyorlar, elimizde ktlkten baka bir ey kalmayacan sylyor. Sz konusu dinler ayrca bu dnyadan te bir ey olduunu da savunuyorlar. Hayat be duyudan, maddi dnyadan ibaret deil; bunlar ancak hayatn s ve kk birer paras. Bunun gerisinde ve tesinde, iinde ktlk olmayan Sonsuzluk var. Kimileri ona Tanr, kimileri Allah, kimileri Yehova, Jove vs. der. Vedantaclar ise ona Brahman derler. Dinin nerdiklerinin bizde uyandrd ilk izlenim, varlmza son vermenin daha iyi olacadr. Hayatn ktlklerine nasl are bulacamz sorusunun cevab grne gre hayattan vazgemektir. Bu bana eski bir yky hatrlatr. Bir sivrisinek bir adamn bana konmu, adamn arkada da sinei ldrmek istemi ve yle bir darbe vurmu ki hem sivrisinei hem de adam ldrm. Ktle bulunmak istenen are de benzer bir hareket tarzn artryor. Hayatn bir sr kt yan var, dnya ktlklerle dolu; bu, dnyay bilecek yaa erien kimsenin inkar edemeyecei bir gerek. Peki dinlerin hepsinin nerdii zm nedir? Bu dnyann hibir ey

olmad. Asl gerek bu dnyann tesinde. Sknt da buradan kaynaklanyor. Bu zm sanki her eyi yok ediyor. Byle zm olur mu? Peki yleyse bunun hi aresi yok mu? Vedanta dinlerin sylediklerinin kesinlikle doru olduunu belirtir, ama bunun doru anlalmas gerekir; oysa ounlukla yanl anlalr nk dinler sylemek istediklerinde pek ak deildir. Bizim asl istediimiz beynimizle kalbimizin birlemesidir. Kalp gerekten byk bir ey; byk ilhamlar kalpten gelir. Kalpsiz gl bir beyne sahip olmaktansa beyinsiz kk bir kalbe sahip olmay tercih ederim. Kalbi olan iin hayat ve ilerleme mmkndr, oysa kalbi olmayann beyni kuruyup lr. te yandan, yalnzca kalbi taraf ndan srklenen kiinin birok belaya maruz kalacan da biliriz nk yle biri tuzaklara kar korunamaz. Biz kafayla yrein birlemesini isteriz. Bundan kastm kalbin beyin lehine fedakarlkta bulunmas veya tersi deil, aksine, herkesin sonsuz bir kalbe ve engin duygulara, ayn zamanda sonsuz bir akla sahip olmasdr. Bu dnyada isteklerimizin bir snr var m? Engin duygulara yer olduu gibi sonsuz bir kltre ve akla da yer var. Niin ikisi de snrlanmakszn birlikte ilerlemesinler? Dinlerin ou bu gerei anlar; fakat iine dtkleri hata hep ayndr. Onlar duygulara ve kalbe fazla kaplyorlar. Bu dnyada ktlk var, yleyse ondan vazgeelim: hi kuku yok ki bu onlarn en byk ve tek retisi. Bu dnyadan vazgein. Gerei grmek iin hepimizin hatadan vazgemesi gerek, bu konuda iki farkl gr olmaz. yiye sahip olmak iin ktden vazgemek gerek, hayata sahip olmak iin lmden vazgemek gerek, bu konularda da iki ayr gr olmaz. yi de bu kurama uyup duyularn hayatndan, yani bildiimiz hayattan vazgeersek bize ne kalr? Ayrca hayattan baka ne anlyoruz? Bundan vazgeersek geriye ne kalr?

leride Vedantann daha felsef i blmlerini ele aldmzda bunu daha iyi anlayacaz. Fakat imdilik bu soruna yalnzca Vedantayla aklc bir zm getirildiini sylemekle yetineceim. Burada yalnzca Vedantann ne anlatmaya altn belirtebilirim, o da dnyann tanrlatrlmasdr. Vedanta aslnda dnyay ktlemiyor. Vazgeme ideali hibir yerde Vedanta retilerindeki zirveye ulaamaz. Fakat te yandan onda kuru bir intihar d yoktur; asl ama dnyann tanrlatrlmas dndmz, bildiimiz, bize grnd biimiyle dnyadan vazgemek - ve onun gerekte ne olduunu bilmektir. Onu tanrlatrn; o yalnzca Tanrdr. En eski Upaniadlardan birinin giriinde yle denir: Evrende ne varsa Tanryla tamamlanr. Her eyi Tanrnn Kendisiyle tamamlamalyz; sahte bir iyimserlikle, gzmz ktle kapayarak deil, her eyde onu grerek. Dnyadan da bu ekilde vazgemeliyiz. Bunu yaptmzda geriye ne kalr? Tanr. Bu ne demek? Bir einiz olabilir; ondan vazgeeceksiniz demek deil bu, onda Tanry grmelisiniz. ocuklarnzdan vazgein; bu ne demek? Her lkede baz ta kalplilerin yapt gibi onlar kap dar atmak m? Kesinlikle hayr. Bu eytanlktr, din deil. Ve bu her eyde byle. Hayatta da lmde de, mutlulukta da mutsuzlukta da Tanr ayn lde vardr. Btn alem Tanryla dolmutur. Gzlerinizi an ve grn onu. Vedanta bunu retir. Tasarladnz dnyadan vazgein; nk sizin tasarmnz ksmi bir deneyime, zayf bir muhakeme gcne ve bizzat kendi zaaflarnza dayanr. Ondan vazgein; onca zamandr aklmzda yer alan dnya, onca zamandr balandmz dnya kendi yarattmz sahte bir dnyadr. Ondan vazgein; gzlerinizi an ve onun hibir zaman varolmadn grn; o bir ryayd, Myyd. Varolan Tanrnn Kendisiydi. ocukta olan, ete olan Odur; iyide olan ve ktde olan Odur; gnahta ve gnahkarda olan Odur; hayatta ve lmde olan Odur. Sahiden de muazzam bir tez! Ama Vedantann gstermek, anlatmak

ve telkin etmek istedii budur. Bu yalnzca giri temas. Hayatn ve hayatn ktlklerinin tehlikelerinden bylece uzak dururuz. Hibir ey arzu etmeyiz. Bizi mutsuz klan nedir? Bize strap veren eylerin hepsinin nedeni arzudur. Bir ey istersiniz ama isteiniz karlanmaz; bu yzden zlrsnz. Arzu olmazsa znt de olmaz. Ancak burada da yanl anlalabilirim. O yzden arzudan vazgemenin ve her trl mutsuzluktan azat olmann ne anlama geldiini aklamam gerek. Bir duvar arzulamaz, dolaysyla asla mutsuz olmaz. Doru, ama duvar gelime de gstermez. Bir sandalye arzulamaz, asla mutsuz olmaz, fakat o hep sandalye olarak kalr. Mutlulukta ihtiam vardr, strapta ihtiam vardr. unu sylememe izin verin, ktln de yararlar vardr. Mutsuzluun verdii ok nemli dersi hepimiz biliyoruz. Hayatnzda keke hi yapmasaydm dediiniz yzlerce ey vardr ama ayn eyler sizin en byk retmenleriniz olmutur. Bana gelince, baz iyi eyler ve birok kt ey yaptm iin sevinliyim; baz doru iler ve birok yanl yaptm iin sevinliyim nk onlarn her biri bana byk dersler vermitir. imdiki halimle ben, tm yaptklarmn, tm dndklerimin bir rnym. Bunda her eylem ve her dnce etkili oldu; ve bu etkilerin toplamnn bir sonucu olarak ben bu noktaya geldim. Arzularn yanl olduunu hepimiz grebiliyoruz. yi de arzulardan vazgemek ne demek? Hayat bu ekilde nasl devam edebilir? Bu hem arzuyu hem de insan ldren intihar nerisi gibi olmasn? zm u. Mlknz olmasn deil, ihtiya, hatta lkse kaan eyleriniz olmasn deil. stediiniz her eyiniz olsun, daha fazlas olsun, ama ancak hakikati bilir ve onu gerekletirirsek. Zenginlik kimseye ait deildir. Mlkiyet gibi bir dnceniz olmasn. Siz kimse deilsiniz, ben de kimse deilim, bakalar da kimse deil. Her ey Tanrya aittir nk Tanry her eyde grmemizi en bata syledik zaten. Tanr keyf ini srdnz zenginliktedir. O iinizde ykselen arzudadr. O arzunuzu doyurmak iin

satn aldnz eylerdedir. O gzel elbiselerinizde, alml sslerinizdedir. Ana dnce budur. Bunun nda baktnz zaman her ey baka bir hal alacaktr. Tanry her hareketinize, her sznze, suretinize, her eyin iine koyduunuz zaman btn sahne deiecek ve dnya strap ve mutsuz bir yer olmaktan kp cennete dnecektir. Tanrnn saltanat iinizdedir, der sa; Vedanta ve dier tm byk retmenler de yle der. Gz olan grsn, kula olan iitsin. Vedanta bunca zamandr aradmz hakikatin gerek ve bandan beri iimizde olduunu kantlar. Kendi cehaletimiz iinde biz onu kaybettiimizi sanm ve dnyada alayp szlanarak dolam, hakikati bulmaya almtk; oysa o bandan beri kalplerimizin iindeymi. Onu ancak orada bulabiliriz. Dnyadan vazgemeyi eski, kaba anlayla yorumlayacak olsak bundan u anlam kar: almamal, tembelce oturmal, ne dnmeli ne de bir ey yapmalyz; rzgarn nnde srklenen yaprak gibi koullarn ve doal yasalarn mahkumu olmal, kaderci olmalyz. Fakat benim demek istediim bu deil. Bizler almalyz. Sahte arzularnn peinden srklenen sradan insanlar almay ne bilir? Kendi duygular ve duyularnca ynlendirilen kii almay ne bilir? Ancak arzularna ve bencilliine kaplmayan kii alr. Ancak gizli drtleri olmayan biri alr. Ancak almaktan menfaati olmayan kii alr. Resmin kim tadn karr, satan m seyreden mi? Satc muhasebe hesaplaryla meguldr, kazancnn ne olacan hesap eder. Onun beyni bunlarla doludur. O ekice bakp artrmay izler. Tekliflerin ne hzla arttna kulak kesilir. Resmin ancak oraya ne almaya ne de satmaya gelen kii tadna varabilir. O resme bakar ve ondan tat alr. Evren de bunun gibi bir resimdir; ve insanlar arzular silindiinde onun tadna varacaklar, ancak o zaman almaya, satmaya ve mlkiyete ilikin sama sapan f ikirler ortadan kalkacaktr. Tefeci, alc, satc ortadan

kaybolduunda bu dnya resim olarak belirir, harika bir resim olarak. Tanr kavramna ilikin u szlerden daha gzelini hi okumadm: O Byk ve Kadim airdir; tm evren Onun dizelerle, uyaklarla ve ritimlerle gelen, sonsuz bir saadetle yazlm iiridir. Ancak arzulardan vazgetiimizde Tanrnn bu evrenini okuyup onun tadna varabileceiz. O zaman her ey tanrlaacaktr. Uursuz ve kt saydmz kuytular ve keler, dar ve karanlk yollar, hepsi tanrlaacak. Hepsi gerek doasn aa vuracak ve bizler kendimize glecek, onca alayp szlanmann ocuk oyunundan baka bir ey olmadn, bizim yalnzca kenarda duran seyirci olduumuzu dneceiz. inizi yapn, der Vedanta. nce nasl alacamz syler - vazgeerek - grnen, yanltc dnyadan vazgeerek. Bununla ne demek istenir? Tanrnn her yerde grlmesi. Byle almalsnz. sterseniz yz yl yaamay arzulayn, tm dnyevi arzulara sahip olun, yeter ki onlar tanrlatrn, onlar cennete dntrn. Bu dnyada yardmsever, mutlu ve alkan bir hayat yaamay arzu edin. Byle alrsanz k yolunu bulursunuz. Baka aresi yok. nsan hakikati bilmeden tepe taklak aptalca lkslere dald zaman ayan koyacak yer bulamaz ve hedef ine ulaamaz. Ve insan dnyay lanetler, ormana gider, tenine eziyet eder, alkla kendini azar azar ldrr, kalbini oraklatrr, tm duygularn yok eder ve sert, hain, kuru biri olup karsa yolunu arm demektir. Bunlar ifrat ve tefrittir, iki uta yer alan yanllardr. ki taraf da yolunu, hedef ini armtr. Vedanta Tanry her eye koyarak, Onu her eyin iinde grerek aln der. Dur durak bilmeden aln, hayat kutsal, Tanrnn Kendisi gibi bilerek aln; ve yapmamz gerekenin, istememiz gerekenin bundan ibaret olduunu bilin. Tanr her eydedir, Onu baka nerede arayalm ki? O zaten her ite, her dncede, her duyguda var. Bunun bilincine varp almalyz - tek yol budur. Byle yaparsak almamzn sonucu bizi

balamaz. Sahte arzularn tm strap ve ktlklerin kayna olduunu grdk; fakat Tanr araclyla onlar tanrlatrdmz, arndrdmz zaman onlardan ktlk ve strap gelmez. Bu srr renmeyenler eytani bir dnyada yaamak zorunda kalacaklardr, ta ki bunu kefedene kadar. Birok kii kendi ilerinde, evrelerinde, her yerde nasl sonsuz bir saadet olduunu bilmez; onlar bunu henz kefetmediler. Peki eytani dnya nedir? Vedanta, cehalet, der. Irmaklarn en gl olannn kysnda oturduumuz halde susuzluktan lyoruz. Ynla yemein dibinde olmamza ramen alktan lyoruz. Saadet dolu evren burnumuzun dibinde ama onu gremiyoruz. Bandan beri onun iindeyiz ama hep aryoruz. Din onu bizim iin bulmay teklif eder. Bu kutlu evrenin zlemi hepimizin yreklerindedir. Tm uluslar onu arar, tm dinlerin hedef i odur, farkl blgelerin farkl dillerinde bu ideal dile getirilir. Grnteki farklar yalnzca dil farkllndan kaynaklanr. Biri bir dnceyi u ekilde, br biraz farkla bu ekilde ifade eder, oysa belki de anlamlar birbirinin tpatp aynsdr. Bu konuda akla baka sorular da geliyor. Konumak kolay. ocukluumdan beri Tanry her yerde ve her eyde grmekle ilgili ok szler iittim, iitince de dnyann tadn gerekten alabildim; fakat dnyayla hemhal olup ondan birka sille yiyince bu dnce yitiyor. Sokakta yrrken Tanrnn her insanda olduunu dnyorum ama sonra kuvvetli bir adam geliyor ve beni itip yere seriyor. Derken yumruumu skp ayaa f rlyorum ve o dnce aklmdan siliniveriyor. Annda lgna dnyorum. Her eyi unutuyorum; Tanryla karlaacama eytan gryorum. Doduumuz andan itibaren her eyde Tanry grmemiz telkin ediliyor. Her din bunu retiyor - her yerde ve her eyde Tanry grn. Yeni Ahitte sa Mesihin byle dediini hatrlamyor musunuz? Hepimize retildi bu; fakat asl zorluk gerek yaantya geldiimizde balyor. Aesopun Masallarnda bir erkek geyiin

sudaki yansmasna bakp yavrusuna yle dediini hepiniz hatrlarsnz: Ne kadar glym, u bama bak, u bacaklarma bak, ne kadar gl ve kasllar; ve ne kadar hzl koabiliyorum. Derken uzaktan havlayan kpeklerin sesini duyar ve tabanlar yalar. Birka kilometre kotuktan sonra soluk solua geri dner. Yavrusu sorar, Daha biraz nce ne kadar gl olduunu anlatyordun, kpekler havlaynca niin katn? Evet yavrum, der, fakat kpekler havlaynca tm zgvenim kayboluyor. Bizim durumumuz da bu. nsanlk hakknda yce dnceler besliyoruz, kendimizi gl ve cesur hissediyoruz, byk kararlar alyoruz; fakat snandmz veya zor durumda kaldmz zaman masaldaki geyikten farkmz kalmyor. Peki durum buysa bunlar retmenin anlam ne? Anlam u: sebat eden sonunda baaracaktr. Bir gnde hibir ey olmaz. Bu Benlik nce iitilecek, sonra stnde dnlecek, sonra stnde meditasyon yaplacak. Gkyzn herkes grebilir, yerde srnen solucan bile; ama ne kadar uzaktr o! deallerimiz de yle. Hi kuku yok ki onlar da ok uzaktadr ama ayn zamanda biliriz ki biz de o ideallere sahip olmalyz. Hatta en yksek ideallere sahip olmalyz. Ne yazk ki bu hayatta insanlarn ou hibir idealleri olmakszn el yordamyla karanlkta yaamaktadr. deal sahibi bir insan bin hata yapyorsa emin olun ki ideali olmayan elli bin hata yapyordur. O yzden ideal sahibi olmak daha iyidir. Ve bu ideal hakknda kulamza olabildiine ok ey girmelidir, ta ki kafamza, kalbimize, damarlarmza girene, kanmzn her damlasnda titreene, bedenimizdeki her gzenee nfuz edene kadar. Kalp tat, dil konutu. Ve kalp tat el iledi. Bizdeki itici g dncedir. Zihni en yce dncelerle doldurun, her gn onlar dinleyin, aylarca onlar dnn. Baarszlklara aldrmayn; bu doal, onlar bu hayatn gzellikleridir. Onlar olmazsa hayatn nasl bir ey olacan dnn. Mcadele olmasa hayatn ne deeri olur? Hayatn iirsellii nerede kalr? Mcadelelere, baarszlklara aldrmayn. Bir inein

yalan sylediini hi grmedim, ne de olsa o bir inek, insan deil. O yzden baarszlklara, kk sapmalara kafay takmayn; ideale bin kez tutunun, bin kez baarsz da olsanz bir daha deneyin. nsann ideali her eyde Tanry grmek. Ama Onu her eyde gremeseniz bile bir eyde grn, en sevdiiniz eyde; sonra Onu bir baka eyde grn. Ve bylece devam edin. Ruhun nnde sonsuz bir hayat var. Acele etmeyin, sonunda amacnza ulaacaksnz. O, Bir Olan, zihinden daha abuk titreen, zihinden daha byk hza ulaabilen, tanrlarn bile ulaamad, dncenin kavrayamad; O hareket edince her ey hareket eder. Her ey Onunla var. O hem hareket eder hem de yerinden kmldamaz, O yakn ve uzak. O her eyin iinde. O her eyin dnda, her eye nfuz ediyor. Her kim her varlkta Atman grrse o Atmandan asla uzaklamaz. Tm hayat ve tm evren Atmann iinde grldnde, ancak o zaman insan srra ermitir. Artk onun iin yanlg yoktur. Evrende bu Birlii grene artk mutsuzluk yok. Bu da Vedantann bir baka nemli temas; hayatn Birlii, her eyin Bir oluu. Bunun tm mutsuzluumuzun cehalet kaynakl olduunu nasl kantladn greceiz. Cehalet okluk f ikridir, insanla insan, ulusla ulus, dnyayla ay, ayla gne arasndaki ayrlktr. Atomla atom arasndaki ayrlk f ikrinden kaynaklanr tm mutsuzluk. Oysa Vedanta byle bir ayrln varolmadn, gerek olmadn syler. Bu yalnzca grntdr, yzeydedir. Eyann znde hl Birlik vardr. Yzeyin altna inerseniz insanla insan, rkla rk, sttekiyle alttaki, zenginle yoksul, tanrlarla insanlar ve insanlarla hayvanlar arasnda Birlik olduunu grrsnz. Yeterince derine inerseniz her ey Birin eitlemeleri olarak grnr; ve byle bir Birlik f ikrine eren kii iin artk yanlg olmaz. Onu ne yanltabilir ki? O her eyin gereini, srrn bilir. Ona ne mutsuzluk verebilir? O neyi arzu edebilir? O her eyin gereinin Tanrya, Merkeze, her eyin Birliine indiini grmtr; Ebedi Varolu, Ebedi Bilgi ve Ebedi Saadet budur. Ne

lm ne hastalk, ne znt ne keder yoktur, artk honutsuzluk yoktur. Her ey Kusursuz Birlik ve Kusursuz Saadet iindedir. O kime alasn? Hakikatte lm yoktur, mutsuzluk yoktur; Hakikatte alanacak, zlecek kimse yoktur. nk O - Saf Olan, Sureti, Bedeni Olmayan, Lekesiz Olan, Bilen, Byk air, Kendinden Varolan, herkese hak ettiini Verendir - O her eye nfuz etmitir. Bu cahil dnyaya, cehaletten tremi bu dnyaya tapanlar karanlkta el yordamyla aranrlar; bu dnyann Varlk olduunu sanrlar. Tm hayatlarn bu dnyada yaayp daha iyi ve daha yksek bir ey bulamayanlar daha da karanlkta aranrlar. Fakat doann srrn bilen, doann yardmyla doann tesinde Olan gren lm amtr; ve doann tesinde Olann yardmyla Ebedi Saadetin tadna varr. Altn kursunla Hakikati rten ey gne, rty kaldr ki iindeki Hakikati grebileyim. Ben iindeki Hakikati anladm, nlarnn ve grkeminin gerek anlamn bildim, iinde Parlayan grdm; iindeki Hakikati gryorum ve senin iinde Olan benim de iimde, ben Oyum.

Anlaya Erme (29 Ekim 1896da Londrada Verilen Ders) Size Upaniadlarn birinden bir eyler okuyacam. Katha Upaniaddan. inizden bazlar belki de onun Sir Edwin Arnold taraf ndan yaplm evirisini okumutur, ad lmn Gizi. Son [yani bir nceki] dersimizde soruturmann dnyann kkeni ve evrenin yaratlyla ilgili baladn grm, dardan tatmin edici bir cevap bulamam ve ardndan ie dnmtk. Bu kitap sorunu psikolojik adan ele alr ve insann manevi doasn sorgular. nce d dnyay kimin yaratt ve onun nasl meydana geldii sorulmutu. imdiki soru u: nsann yaamasn ve hareket etmesini salayan nedir ve insan lnce ona ne olur? lk f ilozoflar maddi cevheri incelemi ve oradan mutlak ilkeye, esasa ulamaya almlardr. Vardklar son nokta evrenin kiilik sahibi bir yneticisi, alabildiine bytlm bir insan oldu; fakat o son tahlilde yine de insand. Oysa hakikat bundan ibaret olamazd, en iyi ihtimalle hakikatin bir blm olabilirdi. Biz bu evreni insanlar olarak grrz ve bizim Tanrmz da evrenin insanca aklanmasnn bir sonucudur. Dnn ki ineklerden bir f ilozof km ve bu inein bir dini varm. Onun evreni bir inek evreni olur ve sorunu da ineke zerdi; bizim Tanrmz grmesine imkan olmazd. Dnn ki kediler f ilozof olmu; onlar kedi evreninden baka bir ey grmezler ve evren problemini kedice zerler, evrenin yneticisini bir kedi olarak grrlerdi. Ayn ekilde bizim kavraymz da evreni tmyle kuatmaz. nsann benimsemeye tene olduu bencil yaklam kabul etmek byk bir hata olur. Dsal abalarla evren sorununun bu ekilde zm ncelikle evreni kendi zel evrenimiz olarak grmemizle sonulanr; bu bizim kendi Hakikat grmz olur. O

Hakikati biz duyularmzla gremeyiz; Onu kavrayamayz. Biz evreni ancak be duyunun bak asyla biliriz. Dnn ki baka bir duyumuz daha oldu, bu durumda btn evren bize baka grnrd. Dnn ki manyetik bir algmz var, o zaman u anda bilmediimiz milyonlarca kuvvetin varlna tank olurduk; oysa onlar ne hissedebiliyoruz ne de alglayabiliyoruz. Bizim duyularmz son derece snrldr; bizim evren dediimiz ey o snrlar iinde var; ve bizim Tanrmz da byle bir evrene getirilen bir zmdr. Oysa bu zm sorunun btnn kapsayamaz. nsan bu noktada duramaz. O dnen bir varlktr ve tm evrenleri kuatc bir ekilde aklayacak bir zm ister. O ayn anda hem insanlarn hem de tanrlarn, tm olas varlklarn dnyasn grmek ister ve tm grngleri aklayacak bir zm arar. Gryoruz ki nce tm evrenleri iine alan bir evren bulmalyz; varln bu farkl dzlemlerinin hepsinin ortak boyutu olan malzemeyi bulmalyz, onu duyularmzla anlasak da anlamasak da. Gerek aa gerek yksek dnyalarn ortak zellii olan bir ey bulabilirsek sorunu zebiliriz. Salt mantk yoluyla bile tm varoluun ortak bir temelinin olmas gerektiini anlayabiliriz. yleyse bu sorun da bir eit zme ulatrlabilir. Fakat bunun grdmz ve bildiimiz dnya araclyla olamayaca kesin nk bu dnya ancak ksmi bir bak as sunabilir. yleyse tek umudumuz daha derine inmektir. Erken dnrler merkezden uzaklatka eitlenmelerin ve farkllamalarn arttn kefetmiler; merkeze yaklatka da birlie daha yakn olduklarn grmler. Bir emberin merkezine ne denli yaklarsak tm eksenlerin bulutuu ortak noktaya da o denli yaklarz; ve merkezden ne kadar uzaklarsak br eksenlerden o kadar uzaklarz. D dnya merkezden uzaktadr, dolaysyla onda tm varolusal grnglerin buluabilecei ortak bir zemin yoktur. D dnya en iyi ihtimalle grnglerin bir blmn tekil eder. Baka blmler de var - zihinsel, ahlaki ve akli -

onlardan herhangi birini alp btne zm bulmak tek kelimeyle imkanszdr. O yzden ncelikle tm varlk dzlemlerinin balad bir merkez bulmal ve oradan hareketle zm bulmaya almalyz. nerimiz bu. Peki nerede bu merkez? imizde. Eski bilgeler derine indike inmiler, ta ki insan ruhunun en derindeki znn tm evrenin merkezi olduunu kefedene kadar. Tm dzlemler o biricik nokta evresinde dner. Ortak zemin budur; ve ancak orada durursak bir zm bulabiliriz. Dolaysyla bu dnyay kimin yaratt sorusu pek felsef i bir soru deildir, zm de herhangi bir anlam tamaz. Katha Upaniad bunu ok mecazi bir dille anlatr. Eski zamanlarda ok zengin bir adam varm ve bu adam sahip olduu her eyi vermesini gerektiren bir adak adam. Fakat bu adam niyetinde samimi deilmi. Adak yapmann nne sahip olmak istemi ve sadece iine yaramayan eyleri vermi - yal, ksr, kr ve topal inekler. Nachitekas diye bir olu varm. Bu ocuk babasnn doru davranmadn, yeminini yerine getirmediini grm ama ona ne diyeceini bilememi. Hindistanda anne ve babalar ocuklar iin tanr hkmndedir. yle olunca ocuk babasna byk bir saygyla yaklam ve alakgnlllkle, Baba, beni kime vereceksin? nk adan her eyini vermeni gerektiriyor, diye sormu. Baba bu soruya ok sinirlenmi ve, Ne demek istiyorsun olum? Bir baba hi ocuunu verir mi? demi. ocuk iki kez, kez sormu. fkelenen baba, Seni lme (Yama) veriyorum, demi. yknn devamnda ocuun lm tanrs Yamaya gittii anlatlr. Yama len ilk insann addr. Cennete gitmi ve tm Pitrilerin yneticisi olmu; iyi insanlar ldklerinde uzun sre onun yannda yaarlar. O ok saf ve kutsal biridir, adndan da anlalaca zere iffetli ve iyi kalpli. ocuk Yamann dnyasna gitmi. Fakat bazen tanrlar bile evde deildirler ve ocuk orada gn beklemek zorunda kalm. nc gnn sonunda Yama dnm. Ey bilgili kii, demi Yama, burada

hibir ey yemeden gndr bekliyorsun, oysa sen saygya layk birisin. Selam sana, ey Brhmana, bana da selamet olsun! Evde olmadm iin ok zr dilerim. Fakat bunu telafi edeceim. Benden dilekte bulun, her gne bir dilek. ocuk, lk dileim babamn bana olan fkesinin gemesi, bana iyi davranmas ve sen gitmeme izin verdiinde beni tanmasdr. Yama bu dileini kabul etmi. kinci dilei de insanlar cennete gtren bir ada renmekti. Vedalarn Samhit blmnde yalnzca - parlak bedenlere sahip olunan ve babalarla birlikte yaanlan - cennet konusunun ilendiini grdk. Yava yava baka grler de ortaya kt fakat onlar da tatmin edici deildi. Hl daha yksek dncelere ihtiya vard. Cennette yaamak bu dnyada yaamaktan pek farkl olmayacakt. En iyi ihtimalle salkl ve zengin birinin duyusal zevklerle dolu hayat gibi olacakt. Bu maddi dnyann biraz daha zarif hali olacakt. Ayrca dsal maddi dnyann sorunu asla zemeyeceini grdk. Dolaysyla cennet de sorunu zemez. Bu dnya sorunu zemeyecekse onun hibir kopyas da zemeyecektir; nk unutmamalyz ki madde, doal grnglerin ok ok kk bir parasdr. Grdmz grnglerin byk ounluu aslnda madde deildir. rnein, dnceler ve duygular maddi grnglerle karlatrldnda hayatmzda ne kadar byk yer tutar! Muazzam etkinliiyle isel dnyamz ne kadar genitir! Duyusal grngler onunla karlatrldnda ok aznlkta kalr. Cennete bavuran zm giriimi grnglerin hepsinin dokunmayla, tatmayla, grmeyle vs. snrl olduunu varsayarak bu hataya der. Dolaysyla bu cennet dncesi herkesi tatmin etmedi. Bununla birlikte Nachiketas ikinci dilek olarak insan cennete gtrecek ada sorar. Vedalarda bu adaklarn tanrlar honut ettii ve insanlara cenneti kazandrd yollu bir gr vard. Dinleri incelerseniz grrsnz ki eski olan kutsaldr. rnein,

Hindistandaki atalarmz hu aacnn kabuuna yaz yazarlard ama zamanla kat yapmasn rendiler. Fakat hu kabuu hl kutsal kabul edilir. Yemek yapmaya yarayan aletler gelitirildi ve kullanlmaz hale gelen eskiler kutsallat; dnyann hibir yerinde bu eilim Hindistandaki kadar gl deildir. Dokuz-on bin yllk eski yntemler, rnein ate yakmak iin iki aa ubuun birbirine srtlmesi, hl uygulanyor. Adak adanacaksa ate baka yntemle yaklmaz. Asyal Ari rklarn br kollarnda da durum ayndr. Onlarn ada torunlar hl atei yldrmdan almaktan ve atee bu ekilde altklarn gstermekten holanrlar. Baka detleri rendikten sonra bile kendilerinkini canl tuttular, sonra da onlar kutsallat. branilerde de byledir. Onlar parmen stne yazarlard, sonra kada getiler fakat parmen onlarda imdi kutsaldr. Bu tm uluslarda var. u anda kutsal saylan her ayin eski bir adetten baka bir ey deildir; Vedac adaklar da bu snfa girer. Zamanla, daha iyi yntemler bulunduka grleri de geliti; ama yine de eski biimler varln srdrd ve zaman zaman uygulanp kutsallk kazand. Sonra, bir grup insan adaklarla ilgili ilemleri kendilerine i edindiler. Onlar adaklar hakknda speklasyon yapan rahiplerdi; adaklar onlarn her eyi oldu. Tanrlar adaklarn kokularndan holanr oldular. Adan etkisiyle bu dnyada her eyin elde edilebileceine inanld. Belli adaklar yapldnda, belli ilahiler okunduunda, belli mimariye sahip sunaklar yapldnda tanrlar her eyi bahederlerdi. Dolaysyla Nachiketas da insann nasl bir adakla cennete gidebileceini sorar. kinci dilek de tereddtsz kabul edilir; Yama bu adan bundan sonra Nachiketasn adyla anlacan syler. Sonra nc dilek gelir ve asl Upaniad da bununla balar. ocuk, yle bir sorun var: insan ld zaman kimilerine gre vardr, kimilerine gre yoktur. Senin verecein bilgiyle ben bunu renmek istiyorum, der.

Fakat Yama korkar. lk iki dilei yerine getirdiine ok memnundur. Eski zamanlarda tanrlarn bu konuda kafalar karkt. Bu aprak yasann anlalmas kolay deildir. Baka bir dilek se, ey Nachiketas, bu konuda bana bask yapma, beni serbest brak. Fakat ocuk kararlyd ve, Bu konuda tanrlarn bile emin olamadklar doru, ey lm, ve bunu anlamak zor. Fakat senin gibi bilgili baka birini bulamam ve o yzden bu dilee denk baka bir dilek olamaz. lm, Benden yz yl yaayacak oullar ve torunlar, bir sr sr, f il, altn ve at iste. Bu dnyada bir imparatorluk ve istediin kadar uzun bir mr iste. Ya da bunlara e olduunu dndn baka bir dilekte bulun - zenginlik veya uzun mr. Ya da kral ol, ey Nachiketas, bu koca dnyann. Tatmadn arzu kalmayacak. Bu dnyada elde edilmesi zor tm arzular iste. At arabasnda mzik alan kimseye nasip olmam huriler senin olsun. Onlar sana hizmet etsinler, ey Nachiketas, ama bana lmden sonra ne olacan sorma, der. Nachiketas, Bunlar gndelik eyler. Ey lm, onlar duyu organlarnn gcn alp gtrrler. En uzun mr bile ok ksadr. O atlar ve yar arabalar, danslar ve mzik, onlar Sende kalsn. nsan refahta tatmin bulmaz. Seni grdmz halde zenginlii nasl koruyabiliriz? Bizler ancak senin istediin kadar yaayabiliriz. Ben dileimi setim, der. Yama bu cevaptan honut kalr ve, Kusursuzluk baka, zevk bakadr; ikisinin amac farkl farkldr ve onlarla farkl insanlar urarlar. Kusursuz olmay seen saf olur. Zevki seense gerek amacndan sapmtr. nsana hem kusursuzluk hem zevk sunulur; akll olan onlar inceleyip birbirinden ayrt eder. Kusursuzluu stn grr ve zevkin yerine onu tercih eder. Fakat ahmak olan bedeni iin zevki seer. Ey Nachiketas, yalnzca grnte cazip olan eyler stne dndkten sonra aklllk edip onlara srt evirdin. Sonra lm Machiketasa retmeye balad.

imdi ok gelikin bir vazgeme f ikrine ve Vedac ahlaka geliyoruz; kii zevke ynelmi arzularn yenmedike hakikat ona grnmeyecektir. Duyularmzn bo arzular seslerini ykseltmeyi srdrdke ve bizi her an iin dar srkler gibi dsal eylere - bir renge, bir tada, bir dokunua - kle ettike hakikat kalplerimizde ifade bulamaz. Yama, telerdeki, zenginliin bysnce aldatlm dncesiz bir ocuun zihnine asla domaz. Bu dnya vardr, br yok, diye dnenler tekrar tekrar benim hkmm altna girerler. Bunu anlamak ok zordur. Bu sz srekli iitenlerin bile ou bunu anlamaz; nk konuann ok iyi olmas gibi dinleyenin de ok iyi olmas gerekir. retmenin ok iyi olmas gibi rencinin de ok iyi olmas gerekir. Ayrca zihnin artk manta dayal bo tartmalarla rahatsz edilmemesi gerek nk bu artk bir tartma meselesi deil, bir gerektir, der. Tm dinlerin bizim iman etmemizde srarl olduklarn biliyoruz. Bize krlemesine inanmamz retildi. Eh, kr krne inanma konusu hi kuku yok ki tartma gtrr. Fakat bunu zmlediimizde aslnda gerisinde ok byk bir hakikat olduunu grrz. Bunun gerekte ne anlama geldiini imdi okuyoruz. Zihin bo tartmalarla rahatsz edilmemeli nk bunun Tanry bilmemiz konusunda bir yarar olmaz. Bu bir gerektir, tartma konusu deil. Manta dayal tm tartmalar ve tm uslamlamalarn belli alglamalara dayanmas gerekir. Bunlar olmadan tartma da olmaz. Uslamlama, zaten alglam olduumuz belli olgularn karlatrlmasdr. Bu olgular ortada yoksa uslamlama da olamaz. Bu dsal grngler iin geerliyse isel olanlar iin niye olmasn? Kimyager belli kimyasallar alr ve belli bir sonu elde eder. Bu bir gerektir; onu grrsnz, duyumsarsnz ve tezinizi bunun stne kurarsnz. Doktorlar ve dier bilim adamlar da byle yaparlar. Tm bilgi belli olgularn algsna dayanmak zorundadr. Fakat tuhaftr ki zellikle gnmzde insanlarn ou din konusunda byle bir algnn olamayacan, dinin ancak bo

tartmalarla anlalabileceini dnyor. Zihin bu yzden bo tartmalarla rahatsz edilmesin denmitir bize. Din konuma konusu deil, bir gerek, bir olgudur. Bizim kendi ruhlarmz incelememiz ve orada ne olduunu grmemiz gerekir. Onu anlamamz ve anladmzn farknda olmamz gerekir. Din budur. Ne kadar konuulursa konuulsun, din byle meydana gelmez. Dolaysyla Tanrnn varolup olmad konusu tartmayla kantlanamaz nk tartmann bir taraf nda ne kadar adam varsa br tarafnda da o kadar var. Bir Tanr varsa bizim kalplerimizdedir. Onu hi grdnz m? Bu dnyann varolup olmad sorusu henz zme kavumad ve idealistlerle gerekiler arasndaki tartmann sonu gzkmyor. Ama yine de dnyann varolduunu, onun sregeldiini biliyoruz. Bizler ancak szcklerin anlamn deitirebiliriz. Dolaysyla, hayatla ilgili tm meselelerde olduu gibi, olgulara dnmeliyiz. Baz dinsel gerekler vardr ki dsal bilimlerde olduu gibi onlarn da alglanmas ve dinin onlar stne kurulmas gerekir. Elbette ki bir dinin btn dogmalarna inanmak gerektii yollu ar bir iddia insan aklna alaltc gelir. Sizden her eye inanmanz isteyen biri kendini alaltt gibi, inandnz takdirde, sizi de alaltr. Bilgeler ancak kendi zihinlerini incelediklerini ve u u gereklere ulatklarn, eer biz de aynsn yaparsak bizim de ayn eylere inanacamz syleme hakkna sahiptirler. Din budur. Fakat unu da aklnzdan karmayn, dine saldranlarn yzde 99.9u zihinlerini hi zmlememi, gereklere ulamaya hi abalamam kiilerden kar. Dolaysyla onlarn savlar herhangi bir arla sahip deildir. Onlarn szlerinin, Siz hepiniz gnein varlna inanan ahmaklarsnz, diye baran krnkinden fark yoktur. renilecek ve sk skya tutunacak bir byk f ikir var, anlaya erme f ikri. Bu karmaa, bu kavga, dinler arasndaki bu fark ancak biz dinin kitaplarda ve tapnaklarda olmadn anladmz zaman bitecektir. Bu f iili bir idrake dayanr. Ancak Tanry ve ruhunu gerekten alglam olann

dini vardr. Sesinin gcyle konuan en rtbeli ruhbanla en kk, en cahil maddeci arasnda gerekte bir fark yok. tiraf edelim, hepimiz tanrtanmazlarz. Entelektel stnlmz bizi dindar yapmaz. Bir Hristiyan aln veya bir Mslman ya da baka dinden birini. Dadaki Vaazn hakikatini gerekten anlam olan kii kemale erer ve o anda tanrlar. Fakat buna ramen dnyada milyonlarca Hristiyan olduu sylenir. Aslnda demek istenen, insanln belki bir zaman gelip Vaaz anlamaya alabileceidir. Yirmimilyon iinde gerekten Hristiyan olan bir kii bile yoktur. Hindistanda da byledir, orada yz milyon Vedantac olduu sylenir. Fakat dini hakiki anlamda gerekletirmi olan bin kii bile ksa bu dnya imdikinden ok daha farkl olurdu. Hepimiz tanrtanmazlarz ama yine de bunu aka ilan eden adamla mcadele etmeye alyoruz. Hepimiz karanlktayz; bizim iin din entelektel bir ykseliten baka bir ey deil; szden, hiten ibaret. yi konuanlar dindar sanrz. Fakat din bu deil. Szckleri harikulade birletirme yntemleri, retorik gler ve kitab eitli yollarla aklamak - bunlar yalnzca okumulara keyif veren eylerdir, din deil bunlar. Din ancak kendi ruhlarmzda f iili anlayla balar. Dinin afa budur; ve ancak o zaman bizler ahlakl olabiliriz. u anda biz hayvanlardan daha ahlakl deiliz. Bizi tutan toplumun kamsndan baka bir ey deil. Toplum bugn, Hrszl artk cezalandrmayacam, dese hepimiz bakalarnn mlkne saldrrz. Bizi ahlakl yapan polis. Bizi ahlakl yapan toplumun kanaatleri, yoksa hayvanlardan bir farkmz yok. Kalplerimizin derinliklerinde bunun ne kadar gerek olduunu biliyoruz. O yzden ikiyzllk yapmayalm. Dindar olmadmz ve bakalarn aalamaya hakkmz olmadn itiraf edelim. Hepimiz kardeiz; bizler ancak dini kavradmzda hakiki anlamda ahlakl olabiliriz. Diyelim ki bir lkeyi grdnz ama bir adam sizi grmediniz diye

sylemeye zorluyor. Siz kalbinizde oray grdnz biliyorsunuzdur. Ayn ekilde siz dini ve Tanry bu d dnyay grdnzden daha byk bir younlukla grdyseniz hibir ey inancnz sarsamaz. te o zaman gerekten inanyorsunuzdur. ncildeki, Bir hardal tohumu kadar bile olsa iman olan, szyle kastedilen budur. te o zaman Hakikati bilirsiniz nk siz Hakikatin kendisi olmusunuzdur. Vedantann dsturu budur - dini idrak edin, ama bu szle olmaz. Bu ok zordur. O Kendisini atomun iine saklamtr, Kadim Olan her insann kalbinin en derin kuytularnda ikamet eder. Bilgeler Onu igzlemle idrak etmiler ve sevinle mutsuzluun, erdemle ktln, hayr ve errin, varln ve yokluun tesine gemilerdir. Onu gren Hakikati grmtr. Peki ya cennet? Mutluluk f ikrinden mutsuzluu karn, cennet odur. Yani bizim istediimiz hayatn sevinleri eksi zntlerdir. Hi kuku yok ki bu ok gzel bir dnce; doal bir dnce; fakat batan aa yanl nk mutlak iyi ve mutlak kt diye bir ey yoktur. Gnlerini Romada geirirken bir gn servetinden geriye bir milyon pound kaldn renen zengin adamn hikayesini biliyorsunuzdur; adam, Yarn ben yapacam? demi ve intihar etmi. Bir milyon pound onun iin yoksullukmu. Peki ya sevin nedir, znt nedir? Yok olan, hep yiten bir nicelik. Ben ocukken arabac olmay hayal ederdim. Gezip dolamak benim iin mutluluun zirvesiydi o zaman. Artk yle dnmyorum. Hangi sevince sarlacaksnz? Hepimizin anlamas gereken nokta budur; ve bu en zor vazgetiimiz bo inanlardan biridir. Herkesin zevke ilikin gr farkldr. Bir para afyon yutmadan mutlu olamayan bir adam tanmtm. Onun ryalarnda cennet afyondan yaplm bir yer olmal. Oysa bu benim iin ok kt bir cennet olurdu. Arap iirinde cennette iinden rmaklar akan nef is baheler olduundan sz edilir. Ben hayatmn byk bir blmn fazla sulak bir yerde geirdim; her yl birok ky sular altnda kalr ve binlerce insan can verir. O yzden benim

cennetimde rmaklar olmaz; ben az ya alan bir yer isterim. Zevklerimiz hep deiir. Gen biri cennetin hayalini kuruyorsa orada kendine gzel bir e de vardr. Ayn kii yalandnda artk e istemez. Bizim cennetlerimizi yaratan ihtiyalarmzdr, onlarn deimesiyle cennetler de deiir. Varoluunun amac duyusal zevk olan insann istedii cennet f ikriyle ilerlememiz mmkn olmaz. Bu ruha yaplacak en byk ktlk olur. Ulaabileceimiz son nokta bu mu? Biraz alamak, biraz oynamak, sonra da kpekler gibi lmek! Byle eylere zlem duyuyorsanz insanla ok byk bir ktlk ediyorsunuz demektir! Bu dnyann zevkleri arkasndan aladnzda yaptnz budur; nk gerek zevkin ne olduunu bilmiyorsunuz. Felsefenin vurgulad ey zevkten vazgemek deil, zevkin gerekte ne olduunu bilmektir. Norvelilerin cenneti herkesin Odinin nnde oturduu muazzam bir sava alandr; orada yaban domuzu avlanr, sonra insanlar savar ve birbirlerini paralara ayrrlar. Fakat byle bir savan ardndan birka saat iinde u veya bu ekilde tm yaralar iyileir ve domuzlarn kzarm olduu bir salona girilir, iki alemi yaplr. Sonra domuzlar ertesi gn yeniden avlanmak zere can bulur. Bu bizim cennetimiz gibi; bizimkinin biraz daha zarif olmas dnda hibir fark yok. Biz de tpk Norvelilerin hayal ettikleri tarzda yaban domuzu avlamak ve hibir zevkin sonunun gelmedii bir yere gitmek istiyoruz. Felsefe asla deimeyen mutlak bir zevk olduunu syler. O zevk bizim bu hayatta tattmz zevk ve sevinlerin ayns olamaz; bununla birlikte Vedanta bu dnyada sevin veren her eyin gerek sevincin bir paras olduunu gsterir nk baka sevin yoktur. Aslnda her an mutlak saadeti yayoruz; ama gizlenmi, yanl anlalm ve karikatrize edilmi haliyle. Nerede bir mutluluk, bir saadet veya sevin varsa - hrszn almasnda bile - ayn mutlak saadet belirir; ama o saadet yabanc unsurlarla belirsiz ve karmakark bir hal almtr. Bunu anlayabilmek iin nce onu yadsmalyz, gerek yann ancak o zaman grebiliriz.

Cehaletten ve sahte olan her eyden vazgemeliyiz; hakikat o zaman bize kendini gsterecektir. Hakikati kavradktan sonra vazgetiimiz eyler yeni bir biim alacak, bize farkl grnecek ve tanrlaacaktr. Bylece onlar yceltilmi olacak ve ancak o zaman onlar gerekten anlayabileceiz. Fakat onlar anlayabilmek iin nce hakikati bir nebze olsun grmemiz gerek; nce onlardan vazgememiz gerek, ardndan tanrlam halleriyle onlara geri dneriz. Tm mutsuzluk ve zntlerimizi, tm kk zevklerimizi geride brakmamz gerekir. Tm Vedalarn akladn, tm kefaretlerin gerektirdiini, ll bir hayat sren herkesin aradn sana bir szckle anlatacam - Om. Om szcnn Vedalarda ok vldn greceksiniz, o ok kutsal kabul edilir. imdi Yama soruyu cevaplyor: Bedeni len insan ne olur'? Bilge Olan asla lmez, asla domaz, O hilikten kar, hilik Ondan. Domam, Ezeli, Ebedi, Kadim Olan bedenin yok oluuyla asla yok olmaz. ldren ldrebileceini veya ldrlen ldn dnyorsa yanlyor; nk Benlik ne ldrr ne de ldrlr. Muazzam bir bak as. lk dizedeki bilge szcne dikkatinizi ekmek isterim. lerledike greceiz ki Vedantaya gre tm bilgelik ve saflk, ister snk ister parlak bir ekilde tezahr etmi olsun, ruhta zaten mevcuttur. nsanlar ve tm yaratklar arasnda bu bakmdan olsa olsa derece fark vardr. Herkesin kk, herkesin gereklii ayndr: Ebedi, Kutlu, Saf, ve Kusursuz Olan. Ermite de gnahkarda da, mutlu olanda da olmayanda da, gzelde de irkinde de, insanda da hayvanda da ayn Atman, ayn Ruh vardr. Aradaki fark davurum farkdr. Kiminde O daha ok, kimindeyse daha az tecelli ediyordur ama bunun Atmana bir etkisi olmaz. Bir giysi adamn vcudunu baka bir giysiden daha iyi gsterebilir ama beden ayn bedendir; fark giysidedir. unu aklda tutmalyz ki Vedanta felsefesinin hibir yerinde iyi ve kt diye ey yoktur, onlar iki ayr ey deildir; iyi de

kt de ayn eydir, aradaki fark derece farkdr. Benim bugn gzel bulduum bir ey yarn bana ac verebilir. Bizi stan ate bizi yakp kl de edebilir. Dolaysyla ktlk yapan biri kendini kandrr, kendi doasndan haberi yoktur. Katilde bile saf Ruh mevcuttur; O lmez. Hata varsa adamdadr; Onu da vuramad iin. Adam Onu rtbas etmitir. ldrldn sanan adamda da Ruh lmemitir, O ebedidir. O ldrlemez, yok edilemez. En kk olandan sonsuz derecede kk, en byk olandan sonsuz derecede byk, her eyin Tanrs her insann kalbinin derinliklerinde hazr ve nazrdr. Gnahsz olanlar, her trl mutsuzlua kar bak olanlar Onu Tanrnn merhameti yardmyla grrler; Bedensiz olan ama bedende yaayan, Yer Kaplamayan ama tm uzay kaplayan; Sonsuz, Her Yerde Varolan: Ruhu byle bilen bilgeler asla mutsuz olmazlar. Atman ne szle, ne engin bir zekayla ne de Vedalarn incelenmesiyle gerekletirilemez. Bu ok cesur bir sz. Daha nce de belirttiim gibi bilgeler ok cesur dnrlerdi ve durmak nedir bilmezlerdi. Hatrlarsnz, Hindistanda Vedalar Hristiyanlarn ncile duyduklar saygdan daha fazla sayg grr. Sizin vahiyle ilgili grnz, onun Tanr taraf ndan bir insana ilham edildiidir; oysa Hindistanda kabul edilen gr, eyann Vedalarda sz getii iin varolduudur. Yaratl her ynyle Vedalarda ve Vedalar araclyla meydana gelmitir. Bilgi denen ne varsa Vedalardadr. Oradaki her sz kutsal ve ebedidir; ba ve sonu olmayan ruh kadar ebedidir. Yaratcnn akl btnyle bu kitabn iindedir. Vedalara bu gzle baklr. Bir ey niin ahlakldr? Vedalar yle dedii iin. Bir ey niin ahlakszcadr? Vedalar yle dedii iin. Buna ramen bilgelerin cesaretine bakn ki onlar Vedalar oka incelemekle hakikate ulalamayacan sylyorlar. Tanr kimden honuttur, Kendini da vurandan. te yandan, bunun bir tr partizanlk olduu yollu bir itiraz ykseltilebilir. Fakat Yama aklar, Ktlk yapanlar, zihinleri huzurlu olmayanlar asla gremezler. Yrekten samimi olanlar, ilerinde saf olanlar, duyularn denetim altnda tutanlarda Benlik,

Kendisini da vurur. te harika bir tasvir. Benlii svari, bedeni araba, zekay arabac, zihni dizgin, duyular da atlar olarak canlandrn. Atlar terbiye edilmi olan, dizginleri kuvvetli ve arabacnn ellerinde salam olan hedef ine ular; hedef de Her Yerde Varolandr. Fakat atlarn (duyularn) denetleyemeyen, dizginleri (zihni) idare edemeyen kii yok olua srklenir. Herkeste varolan Atman kendisini gzlere veya duyulara deil, zihinleri arnp ykselen ve Onu idrak edenlere gsterir. Tm seslerin, grlerin tesinde, suretin tesinde, tm tatlarn ve dokunularn tesinde, sonsuz, ba ve sonu olmayan, doann bile tesindedir Deimez Olan; Onu idrak eden kendini lmn penesinden kurtarr. Fakat bu ok zordur. Bu ban keskin yznde yrmek gibidir; yol uzun ve tehlikelidir. Yine de mcadeleden vazgemeyin, umutsuzlua kaplmayn. Uyann, dorulun, hedefe ulaana dek durmayn. Upaniadlarn hepsinde de grlen ana f ikirlerden biridir kavrama ve anlama (veya kavraya ve anlaya erme). Zaman zaman birok soru akla gelecektir, zellikle modern insann aklna. Yarar konusunda ve birok baka konuda sorular doacaktr ancak hepsinde greceiz ki bunlar aslnda eski alkanlklarmzdan kaynaklanmaktadr. Bu alkanlklarn ve aklmzca kurulan ilikilerin zihnimiz stnde mthi bir etkisi vardr. ocukluundan beri Kii-Tanry ve zihnin kiiselliini duymu olanlar iin bu dnce elbette ok zor ve ac gelecektir. Fakat insanlar buna kulak verip tekrar dnrlerse onu hayatlarnn bir paras olarak kabul edebilirler. ou zaman gndeme gelen bir konu da bu felsefenin neye yarad sorusudur. Buna verilecek bir cevap var: yararc anlaya gre insann zevk peinde komas iyi bir eyse bu zevki dinsel speklasyonda bulanlar niin buna ynelmesinler? nk duyusal zevkler biroklarn tatmin eder, oysa bununla yetinmeyen, daha yksek zevkler arayanlar da var. Kpek yalnzca yiyip imekten zevk alr. O her

eyinden vazgeen ve baz yldzlarn konumlarn gzlemlemek iin dan tepesinde yaayan bilim adamnn zevkinden bir ey anlamaz. Kpekler belki de ona gler ve onun delirmi olduunu dnr. Sade bir hayat sren bu zavall bilim adamnn belki de evlenecek paras hi olmamtr. Kpekler ona glse bile o, Sevgili kpeim, der, senin zevkin duyulardan ibaret, sen bundan baka bir ey bilmezsin. Fakat bana en ok haz veren hayat tarz bu; ve eer sen kendi zevkinin peine dme hakkna sahipsen buna benim de hakkm var. Bizler tm dnyay kendi dnce dzlemimiz iinde grmek ve kendi aklmz tm evrenin ls yapmak hatasna dyoruz. Sizin iin bildik duyusal eyler belki de en ok zevk veren eylerdir ama bu benim zevklerimin de ayn olmas gerektii anlamna gelmez. Siz bunda srar edebilirsiniz ama o zaman yollarmz sizinkinden ayrlr. Dnyaya dkn yararcyla dindar insan arasndaki fark budur. Bunlardan ilki, Bak, ne kadar mutluyum. Para kazanyorum ve kafam dinle bozmuyorum. Onu aratrmak mmkn deil, zaten onsuz mutluyum ben, der. Buraya kadar sorun yok, en azndan yararclar iin. Fakat bu dnya feci bir yer. Eer bu insan baka insanlarn cann yakmadan bir ekilde mutlu olabiliyorsa, yolu ak olsun. Ama eer bana gelip, Bunu sen de yapmalsn, yapmazsan aptalsn demektir, derse ben de, Yanl dnyorsun nk sana zevk veren eylerin benim iin en kk bir ekicilii yok. Birka altn peinde koacak olsam hayatmn bir anlam kalmaz! O zaman lsem daha iyi! derim. Dindar biri byle cevap verir. Gerek u ki din ancak buna benzer aa uralarla ii kalmayanlarn harcdr. Bunu herkes kendisi yaamal, yolun sonuna dek herkes kendisi komaldr. Ancak yolun sonuna ularsak br dnyann kaplar bize alr. Duyusal zevkler bazen tehlikeli ve batan karc baka bir safhaya gelir. Bir-zaman gelip tm mutsuzluklarn sonunun gelecei ve yalnzca sevin ve mutluluun hkmran olaca, bu dnyann cennet olaca

konusundaki dnceleri - ok eskiden beri ve her dinde vardr bu iitmisinizdir. Ben buna inanmyorum. Bu dnya hep ayn kalacak. Bunu sylemek korkun, ama yine de bir k yolu gremiyorum. Dnyadaki mutsuzluk bedendeki kronik romatizma gibidir; onu bir yerden srseniz baka bir yere yerleir, oradan srseniz yine baka bir yere gider. Ne yapsanz iyilemez. Eski zamanlarda insanlar ormanda yaarlar ve birbirlerini yerlerdi; modern zamanlarda birbirlerinin etini yemiyorlar ama birbirlerini aldatyorlar. Aldatma yznden koca lkeler ve ehirler harap oluyor. Bu konuda pek ilerleme yok. Sizin ilerleme dediiniz eyin arzularn oaltlmasndan baka bir ey olmadn gryorum. Bana gre ak olan bir ey varsa o da arzularn mutsuzluktan baka bir ey getirmediidir. Bu dilencinin hali gibidir; o hep bir eyler dilenir, grd her eye sahip olunacak meta gzyle bakar, hep ister, daha fazlasn ister. Arzularmz doyurma gcmz aritmetik olarak artrlsa bile arzulama gcmz geometrik olarak artar. Bu dnyadaki mutluluk ve mutsuzluun toplam en iyi ihtimalle sf rdr. Denizde kabaran bir dalga arkasnda bir ukur brakr. Biri mutlu olacak olsa bir bakas, belki de bir hayvan mutsuz olacaktr. nsanlarn says artarken hayvanlarnki azalyor; onlar ldryor, topraklarn ellerinden alyor, tm geim kaynaklarn ele geiriyoruz. Bu durumda mutluluun fazlalatn nasl syleyebiliriz? Gl olan rk zayf olan yiyip bitiriyor, peki gl olann mutlu mu olacan dnyorsunuz? Hayr, onlar da birbirlerini ldrmeye balayacaklar. Bu dnyann nasl olup da cennete dneceini tasavvur edemiyorum. Gerekler bunun aksini gsteriyor. Kuramsal olarak bunu aklm almyor. Kusursuzluk her zaman sonsuzdur. Biz halihazrda bu sonsuzuz ve onu gstermeye alyoruz. Siz ve ben ve tm varlklar bunu gsteriyoruz. Buraya kadar her ey tamam. Fakat bu gerekten hareketle kimi Alman f ilozoflar garip bir kuram gelitirdiler: bu gsterim, yani tezahr giderek

geliecek ve sonunda kusursuz olacak, sonunda biz kusursuz varlklar olacaz. Kusursuz tezahr ne demek? Kusursuzluk sonsuzluk demektir, tezahrse snr; dolaysyla snrsz snrllklar olacaz ki bu elikidir. Byle bir kuram ocuklarn houna gidebilir ama onlarn zihinlerini zehirler ve din asndan da yararl deildir. Bu dnyann bir dklk olduunu, Ademin Tanrnn dm hali olduunu biliyoruz. Bugn hibir din yok ki insann dm, aa bir varlk olduunu telkin ediyor olmasn. Biz hayvan derecesine indirildik ve imdi kp bu esaretten kurtulmak istiyoruz. Fakat burada asla Sonsuzun tezahr olmaya gcmz yetmeyecek. ok alacaz ama zaman gelecek burada, duyularla bal olduumuz halde kusursuzlua erimenin imkansz olduunu greceiz. Asli Sonsuzluk halimize dnn sedas ite o zaman nlayacak. Bu vazgeitir. Sreci tersine evirerek iine girdiimiz zorluktan kacaz; ardndan ahlak ve hayrseverlik gelecek. Tm ahlaki dzglerin dsturu nedir? Ben deil, sen. Ve buradaki Ben, Kendisini d dnyada gstermeye alan arka plandaki Sonsuzun sonucu, rndr. Siz her, Ben deil, kardeim, sen, dediinizde aslnza geri dnmeye alrsnz, Sen deil, ben, dediinizde de duyusal dnya araclyla Sonsuzu tezahr ettirmeye alma hatasna dersiniz. Byle bir hata dnyaya ekime ve ktlk getirir; fakat bir sre sonra vazgei benimsenmelidir, ebedi vazgei. Bu kk Ben lm ve gitmitir. Bu kk hayatn bu kadar nemsenecek nesi var? Bu hayat yaama ve ondan zevk alma konusundaki bo arzular u veya bu ekilde lm getirir. Bizler hayvanlardan gelitiysek hayvanlar niin dm insanlar olmasn? yle olmadn nereden bileceksiniz? Evrimin kantnn ne olduunu grdnz: en dkten en yksee doru giden bir lekte ilerleyen bir dizi beden. yi de ynn yukardan aa deil de hep aadan yukar olduunu nereden biliyorsunuz? Bu tezi iki ynl

kullanabiliriz; ve eer doru olan bir ey varsa o da udur ki, bu dizi kendisini hem aa hem de yukar ynl yinelemektedir. Geri dn (tersevrim) olmadan evrim nasl olabilir? Daha yksek bir hayata doru gsterdiimiz aba yksek bir halden aa indiimizi gsterir. Bu byle olmal ama belki de ayrntlarda farkllklar olabilir. Ben gerek sa, gerek Buda, gerekse Vedanta taraf ndan ortaklaa dile getirilmi olan u dnceye balym: hepimiz zamanla kusursuzlua ulamak zorundayz, ama ancak kusurluluktan vazgeerek. Bu dnya bir hitir. O olsa olsa korkun bir karikatr, Hakikatin bir glgesi olabilir. Biz Hakikatin kendisine gitmeliyiz. Bizi Ona gtrecek olan ey vazgeitir. Hayatlarmzn gerek temeli vazgeitir; haz aldmz her iyilik n ve gerek hayat ancak kendimizi dnmediimiz zamanlarda mmkndr. Bu kk ayrk benlik lmelidir. O zaman Hakikatin iinde olduumuzu, Hakikatin Tanr olduunu, Onun bizim gerek doamz olduunu ve Onun hep iimizde ve yanmzda olduunu greceiz. Onun iinde yaayalm ve duralm. Tek mutlu varolu hali budur. Ruh dzlemindeki hayattan baka hayat yoktur; hepimiz ona ulamaya, onu gerekletirmeye alalm.

Dinin Zorunluluu (Londrada Verilen Ders) nsan rknn kaderini ynlendirmi ve ynlendirmekte olan glerden hibiri, kuku yok ki, din adn verdiimiz olgu kadar kudretli olmamtr. Tm toplumsal rgtlenmelerin arkasnda bu garip gcn izleri vardr ve insan topluluklar arasnda grlm en byk uyum drts bu gten destek almtr. Din bann rk, iklim hatta akrabalk bandan daha gl olduuna hepimiz tank olmuuzdur. Ayn Tanrya tapan, ayn dine inanan insanlarn yalnzca akraba, hatta yalnzca karde olanlardan daha byk bir ballkla birbirlerine tutunduklarn hepimiz iyi biliriz. Dinin nasl doduu konusu ok aratrld. Gnmze dek ulam olan kadim dinlerin hepsinde ayn iddiay grrz: hepsi doastdr, hibiri insan beyninin rn deildir, hepsinin balangc insann dnda bir yerdedir. Modern bilginler arasnda iki kuram daha ok kabul grmtr. Bunlardan biri ruh kuram, br de Sonsuzluk f ikrinin evrimi kuramdr. Taraflardan biri atalara tapnmann tm dinlerin kayna olduunu, br de dinin, doa glerinin kiiletirilmesinden doduunu savunur. nsan lm akrabalarnn ansn canl tutmak ister ve beden rrken bile onlarn yaadklarna inanr; onlara yiyecek vermek ve bir bakma onlara tapnmak ister. Kadim Msrllarn, Babillilerin, inlilerin ve Amerikayla birok baka yerdeki rklarn dinlerini incelediimizde atalara bu ekilde tapmann dinin balangc olduu konusunda ok ak izler buluruz. Kadim Msrllarda ruhun ift olduu dnlyordu. Her insann bedeninde kendisine benzer bir varlk daha vard ve insan ldnde onun ifti bedenden kp yaamaya devam ederdi. Fakat iftin mr ancak cesedin bozulmasyla

snrlyd ve Msrllarda cesedin bozulmamasna bu kadar nem verilmesinin nedeni buydu. Cesetleri korumak iin devasa piramitler de bu yzden yaplyordu. nk cesedin herhangi bir yerine zarar gelecek olursa onun iftine de ayns olurdu. Bu aka atalara tapnmadr. Kadim Babillilerde de ayn dnceyi grrz ama kk bir farkla. Kiinin ifti her trl sevgiden yoksundu; ona yiyecek ve iecek vermeleri ve eitli biimlerde yardm etmeleri iin canllar korkuturdu. Hatta kendi ocuklarna ve karsna olan sevgisini bile yitirirdi. Kadim Hindularda da atalara bu ekilde tapnmann izlerini grebiliriz. inlilerin dininin temelinde de atalara tapnma olduu sylenebilir ve bu geni lkenin her yerinde bu dncenin izlerine hl rastlanabilir. Dorusu, inde gerekten gelien tek dinin atalara tapnma olduu sylenebilir. Dolaysyla yle grnyor ki dinin balangc olarak atalara tapma kuramn benimseyenlerin tezleri olduka salam. te yandan kadim. Ari edebiyatna dayanarak dinin kaynann doaya tapma olduunu syleyen bilginler de bulunmaktadr. Hindistann her yerinde atalara tapnmann izlerini grebilmekle birlikte en eski kaytlarda bunun hibir kant yoktur. Ari rka ait en eski belge olan RigVeda Samhitda bunun hibir izine rastlayamayz. Modern bilginlere gre orada grdmz ey doaya tapmadr. nsan akl grnenin gerisinde yatan renmek iin aba gsterir. afak, gnbatm, kasrga, doann dehet verici ve muazzam gleri, gzellii, btn bunlar insan akln megul etmi, insan bu olaylarn tesine gemeye, onu anlamaya sevk etmitir. Bu aba ierisinde insanlar grnglere (fenomenlere) kiisel nitelikler atfetmi, onlarda kimi zaman gzel, kimi zaman da akn ruhlar ve bedenler grmlerdir. ster kiiletirilmi olsun ister olmasnlar, bu grngleri aklamaya ynelik her aba bir soyutlamayla sonulanmtr. Bunu kadim Yunanllarda da grrz; onlarn btn mitolojileri bu ekilde soyutlatrlm doaya tapnmadan ibarettir. Kadim Cermenlerde,

skandinavlarda ve dier tm Ari rklarda da aynsn grebiliriz. Dolaysyla bu taraftan baknca, dinin doa glerinin kiiletirilmesinden kaynakland gr de ok salam grnr. Ne kadar eliik grnseler de bu iki gr nc bir temele dayal olarak uzlatrlabilir ve benim dnceme gre dinin gerek kkeni budur: duyularn snrlarn amak. nsan ya atalarnn ve lmlerinin ruhlarn aramaya kar, yani beden rdkten sonra neler olduu hakknda bir f ikir edinmek ister ya da olaanst doal grnglerin gerisindeki gleri anlamay arzular. Her iki durumda da kesin olan bir ey var: insan duyularn snrlarn amaya alr. nsanolu duyularyla tatmin olmaz; onlarn tesine gemek ister. Aklamann ille de gizemli olmas gerekmez. Dinin ilk ipularnn ryalardan gelmesi bana ok normal geliyor. lmszle ilikin ilk dnceler pekala ryalardan kaynaklanm olabilir. Bu ok gzel bir hal deil mi? stelik biliyoruz ki ocuklara ve eitilmemi dimalara gre ryayla uyanklk arasnda pek bir fark yok. Onlarn, bedenin grnte ld uyku halinde zihnin ileyiine devam ettii yollu grlerinden daha doal ne olabilir? nsanlarn, bedenleri temelli olarak rdnde ayn ileyiin sreceine inanma konusunda hi duraksamamalar bizi artmamal. Bana gre bu, doastnn daha doal bir aklamasdr; rya f ikri yoluyla akl giderek daha yksek kavray dzeylerine eriir. Elbette insanln byk blm bu ryalarn uyank hallerce dorulanmadn ve rya halinin taze bir varolu deil, yalnzca uyankken yaananlarn bir zetinden ibaret olduunu grd. Fakat nemli olan artk arayn balam olmasyd ve bu aray ie dnkt; insanolu zihnin giderek daha derin katmanlarn aratrmay srdrd ve gerek uyanklk gerekse rya halinden daha yksek haller olduunu kefetti. Bu duruma esrime ve esin adyla dnyann tm sistemli dinlerinde rastlarz. Tm sistemli dinlerin kurucularnn,

peygamberlerinin ve elilerinin ne uyku ne de uyanklk olan zihinsel hallerden getikleri bildirilmitir. Bu hallerde onlar manevi alemle ilikili yeni bir dizi gerekle yz yze gelmilerdir. Onlar orada her eyi bizim uyankken evremizdekileri alglama ve anlama biiminden ok daha derinlikli bir ekilde idrak ettiler. rnein Brhminlerin dinini ele alalm. Vedalarn Riilerce yazld sylenir. Riiler baz gerekleri idrak etmi bilgelerdi. Sanskritede Rii szc Mantralarn Kahini demektir Vedalardaki ilahilerde verilmek istenen dnceleri aktarr bu kahinler. Onlar baz gerekleri idrak ettiklerini - duyust alem balamnda, sezdiklerini - duyurdular ve bunlar kayda geirdiler. Ayn hakikatin Yahudilerde de Hristiyanlarda da byle dile getirildiini gryoruz. Gney mezhebinin temsil ettii biimiyle Budizm buna baz bakmlardan istisna oluturur. Budistlerin bir Tanrya veya ruha inanmadklar halde dinlerinin nasl oluyor da duyust bir varolua dayand sorusu sorulabilir. Bunun cevab Budistlerin bile ebedi bir ahlak yasasn kabul ettikleridir ve bu yasaya akl yoluyla ulalmamtr. Buda bu yasaya duyust bir haldeyken ulamtr. Budann hayatn Asyann I gibi harika bir iirde ksaca anlatld biimiyle inceleyenleriniz bile Budann Bo aacnn altnda oturur halde betimlendiini - ki orada sz konusu duyust zihin haline ulaana dek oturmutur - hatrlarlar. Onun btn retileri bu halden domutur, entelektel bir dnme faaliyetinden deil. Tm dinlerin ayn nemli noktaya parmak bastn syleyebiliriz; insan zihni belli anlarda yalnzca duyularn deil, akln da snrlarn! aar. Bunun sonrasnda, daha nce asla sezemeyecei, akl erdiremeyecei olgularla yzleir. Bu olgular yeryzndeki tm dinlerin esasn oluturur. Elbette ki bu olgulara kar kmaya, onlar akln snavndan geirmeye hakkmz var. Fakat yine de mevcut tm dinler insan zihninin duyularn ve akln snrlarn garip bir biimde ama gcne sahip olduunu

savunur ve bu gc bir gerek olarak ortaya koyar. Dinlerin savunduu bu olgularn doruluu bir yana, onlarn hepsinde ortak bir zellik grrz. Hepsi de, rnein f izikte yaplan somut keiflere karlk, soyutlamalardr; ve sistemli dinlerin hepsinde de Katksz Soyutlamann en saf halini alr bu olgular - ya Soyut Varlk olarak, her yerde hazr ve nazr olan Yce Varlk olarak, Tanr ad verilen Soyut Kiilik veya Ahlaki Yasa olarak ya da her trl varoluun znde yatan Soyut Cevher hali olarak. Modern zamanlarda, duyust zihin haline bavurmakszn anlatlan dinlerde de Eskilerin kadim soyutlamalarna yeniden bavurmak zorunda kalnm ve onlara Ahlak Yasas, deal Birlik vs. gibi baka adlar verilerek bu soyutlamalarn duyularda olmad gsterilmitir. Hibirimiz henz deal nsan grm deiliz ama yine de ona inanmamz sylenmektedir. Hibirimiz henz ideal llerde kusursuz insan gremedik ama bu ideal olmadan ilerleme salayamyoruz. Dolaysyla bunca farkl dinden u gerek kmaktadr ki nmze bir Kii olarak veya kiilik sahibi olmayan bir Varlk, bir Yasa ya da bir Cevher olarak konan bir deal Katksz Soyutlama hep vardr. Biz hep bu ideale ulamak iin mcadele ederiz. Kim ve nerede olursa olsun her insann sonsuz bir g ideali vardr. Her insann sonsuz bir haz ideali vardr. evremizde grdmz eserlerin ou, sergilenen faaliyetlerin hepsi sonsuz g veya sonsuz haz iin verilen mcadelenin sonucudur. Fakat bazlar sonsuz gce ulamak istemekle birlikte bunun duyularla yaplamayacan abucak kefederler. Sonsuz hazza da duyularla eriilemeyeceini hemen anlarlar, bir baka deyile, gerek beden gerekse duyular Sonsuzluu ifade edemeyecek kadar snrldr. Sonsuzu sonlu araclyla gstermek imkanszdr ve er ya da ge insan Sonsuzu sonlu olanla anlatma giriiminden vazgeer. Bu vazgei, bu feragat ahlak biliminin dayanadr. Ahlak bilimi bu feragatin stnde ykselir. Temelinde feragat olmayan hibir ahlak yasas yoktur.

Ahlak bilimi her zaman, Ben deil, sen, der. Onun dsturu, Kendin deil, bakasdr. Sonsuz Gc veya Sonsuz Hazz arayan insann tutunduu bireyselciliin bo dncelerinden vazgeilmek zorundadr, ahlak biliminin yasalar byle der. Kendini en sona, bakalarn daha ne koymalsn. Duyular, nce ben, der. Ahlak bilimi, Kendimi en sona brakmalym, der. Dolaysyla tm ahlak yasalar feragate dayanr, yani maddi dzlemde bireyin ykmna, inasna deil. Sonsuz hibir zaman maddi dzlemde ifade bulamayacaktr, byle bir ey mmkn deildir ve dnlemez bile. Dolaysyla insan maddi dzlemden vazgemek ve Sonsuzun daha derinlikli ifadesi iin baka dzlemlere ykselmek zorundadr. eitli ahlaki yasalar byle vcuda gelmitir fakat hepsinin bir temel dncesi vardr: kendinin reddi. Ahlak biliminin ideali kendinin btnyle yok edilmesidir. Kendi bireyselliklerini dnmemeleri istenen insanlar buna armaktadrlar. Onlar bireysellik dedikleri eylerini yitirmekten byk korku duymaktadrlar. Oysa ahlak biliminin en yce ideallerini doru bulan ayn insanlar tm ahlak anlaylarnn alannn, hedef inin ve temel fikrinin bireyin inas deil, ykm olduunu bir an olsun dnmyorlar. Yararc deerler insanlarn ahlaki ilikilerini aklayamaz; nk ilk olarak, yararc kayglardan hibir ahlaki yasa tretilemez. Doastnn yaptrm ya da benim tercih ettiim deyile bilinstnn algs olmakszn ahlak olamaz. Sonsuzlua yaklamak iin verilen bir mcadele olmakszn ideal olamaz. nsanlar kendi toplumunun snrlaryla balamak isteyen hibir sistem insanln ahlaki yasalarna bir aklama getiremez. Yararclar bir yandan imkansz ve sama olduu gerekesiyle bizden Sonsuzluk iin verdiimiz mcadeleden, Duyustne ulama abamzdan vazgememizi isterlerken br yandan ahlak bilimine sarlmamz ve topluma yilik yapmamz talep ederler. Niin iyilik yapacakmz? yilik yapmak ikincil bir meseledir. Bizim bir idealimiz

olmal. Ahlakn kendisi bir ama deil, amaca gtren bir aratr. Eer ama yoksa niin ahlakl olmalymz ki? Bakalarna niin iyilik yapacakm, onlara niin zarar vermeyecekmiim? nsanln amac mutluluksa niin kendimi mutlu, bakalarn da mutsuz yapmayacakmm? Bana kim engel olacakm? kincisi, yararcln dayana ok dardr. Mevcut toplumsal dzen ve yntemlerin hepsi varolduu biimiyle toplumdan alnmtr; iyi de yararclar ne hakla toplumun ebedi olduunu varsayyorlar? alar nce toplum diye bir ey yoktu, alar sonra da herhalde olmayacaktr. Byk ihtimalle bu, evrimin daha yksek aamalarna doru ilerlerken getiimiz srelerden biridir, dolaysyla kaynan yalnzca toplumdan alan hibir yasa ebedi olamaz ve insan doasn tmyle kapsayamaz. Bu nedenle yararc kuramlar en iyi ihtimalle mevcut toplumsal koullarda ie yarayabilir. Bunun tesinde onlarn hibir deeri yoktur. Fakat dinden ve maneviyattan tretilen ahlak ve ahlak dzgs insan btn sonsuzluuyla kapsar. Onun konusu yine bireydir; ama Sonsuzla ilikisi erevesinde. Onun konusu ayn zamanda toplumdur; nk toplum sz konusu bireylerin oluturduu kmelerden baka bir ey deildir. Birey ve bireyin ebedi ilikileri iin geerli olan zorunlu olarak toplumun btn iin de geerli olacaktr, hangi koullarda ve hangi zamanda olursa olsun. Manevi bir dinin bir zorunluluk olduu buradan anlalyor. Ne kadar haz alsa da insan sadece maddiyat dnemez. Manevi eylere fazla nem vermenin bu dnyayla somut ilikilerimizi zedeleyeceini syleyenler var. inli bilgin Konfuysn gnlerinde bile, Biz bu dnyayla ilgilenelim: bu dnyayla iimiz bittikten sonra br dnyalarla ilgileniriz, denirdi. Bu dnyayla ilgilenmemiz gerektii kukusuz. Fakat maneviyata fazla nem vermek bizim maddeyle ilikilerimizi biraz etkiliyorsa maddi olan eyleri fazla nemsemek bizim u anmz ve bundan sonrasn daha fena zedeleyecek demektir. Bu bizi

maddeci yapar. nk insann amac doa deil, daha yksek bir eydir. nsan, doann stnde bir eye ulamak iin abalad mddete insandr; ve bu doa hem isel hem de dsaldr. Bu doa yalnzca bedenimizdeki ve dmzdaki madde paracklarna egemen yasalar deil, iimizdeki daha ince ve latif doay - ki dsal olana egemen motive edici kuvvet budur - da kapsar. Dsal doay fethetmek iyidir, gzeldir ama isel doay fethetmek daha gzeldir. Yldzlara ve gezegenlere hkmeden yasalar bilmek iyidir ama insanolunun tutkularn, duygularn, iradesini ynlendiren yasalar bilmek karlatrlamayacak lde daha iyi ve daha gzeldir. teki insann fethi, insan zihninin ince gizlerinin anlalmas ve bilinmesi tmyle dinin alan iindedir. nsan doas - yani sradan insann doas - etkileyici maddi olgular grmek ister. Sradan insan ince ve latif olan eyleri anlayamaz. Bin kuzuyu ldren aslann kitlelerce takdir edildii sylenir, oysa kuzularn lmne yol aan eyin bir aslan iin geici bir zafer olduu gzden kaar; nk kitleler yalnzca maddi gcn gsteriminden haz duyarlar. Sradan insanlarn yolu budur. Onlar dsal olan eyleri anlar ve bunlardan haz duyarlar. Fakat her toplumda duyularn tesinde bulunan eylerden haz alan bir kesim vardr; onlar maddeden daha stn eyler de grrler ve onlara ulamak iin mcadele ederler. Uluslarn tarihlerinin satr aralarna baktmzda hep grrz ki onlarn ykselii byle insanlarn saysndaki arta kouttur; ve d de, yararclar bunu ne kadar gereksiz grrlerse grsnler, Sonsuza ynelik aray durduunda balar. Yani her rkn ykseliinin ba etkeni onun maneviyatdr; ve bir rkn lm de o maneviyat solup maddeciliin g kazanmasyla balar. Dolaysyla bir bilim ve bir disiplin olarak din - kendisinden renebileceimiz somut olgular ve gerekler, bize verebilecei huzur bir yana, insan zihninin en iyi ve en salkl egzersiz kaynadr. Sonsuzlua ulama abas, duyularn snrlarn ama mcadelesi ve manevi insan

gelitirme - Sonsuzu kendi varlmzla bir klma - gayreti kendi iinde insanolunun yapabilecei en yce ve en muhteem eydir. Kimileri en byk hazz yemekten alr. Bunun aksini syleme hakkna sahip deiliz. Kimileri en ok baz eylere sahip olmaktan zevk duyar. Bunun da aksini syleme hakkna sahip deiliz. Fakat ayn ekilde onlarn da en byk zevki manevi dncede bulan insana hayr deme haklar yoktur. Geliim ne kadar az olursa duyulardan alnan zevk o kadar byk olur. ok az insan bir kpein veya kurdun ald zevkin aynsyla bir n yiyebilir. Fakat kpein veya kurdun ald tm zevkler duyularla snrldr. Uluslarn alt dzeyde bulunan yeleri duyularndan haz alrken kltrl ve eitimli olanlar dnceden, felsefeden, sanattan ve bilimlerden daha ok zevk alrlar. Maneviyat daha da yksek bir dzlemdedir. Sonsuzluk en yksek dzlemdir ve onu takdir edebilenler iin oradan alnan haz brlerine kyasla daha yksektir. Dolaysyla haz arayn savunan yararc bak asyla bile insan dinsel dnceyi gelitirmelidir nk en yksek zevk kayna budur. Demek ki bir aratrma konusu olarak din mutlaka gereklidir. Bunu etkilerinden de grebiliriz. nsan zihnini harekete geiren en byk etken budur. Hibir ideal bize manevi ideallerden daha ok enerji veremez. nsanlk tarihinde ne kadar geriye gidilirse gidilsin bu aka grlr, stelik bu g lm deildir. nsanlarn salt yararc bir bak asndan hareketle ok iyi ve ahlakl olabileceklerini inkar etmiyorum. Bu trden son derece gvenilir, ahlakl ve iyi kalpli birok insan gelmitir dnyaya. Fakat dnyay yerinden oynatanlar, dnyaya kitlesel bir ekim gc getirenler, ruhlar binlerce insana ilemi olanlar, hayatlar bakalarnn hayatn manevi bir kvlcmla atelemi olanlar, byle insanlar hep manevi gemii olanlardan kmtr. Onlar harekete geiren g din olmutur. Her insanda doutan varolan o sonsuz enerjiyi harekete geirecek ve gerekletirecek en byk g dindir. Salam bir

kiiliin yaratlmasnda, iyi ve byk olan her eyin yaplmasnda, kendine ve bakalarna bar ve huzurun getirilmesinde din en etkin gtr ve bu nedenle, bu bak asndan incelenmelidir. Din eskisinden daha geni bir zeminde incelenmelidir. Dine ilikin tm dar, snrl ve kavgac f ikirler terk edilmelidir. Dine ilikin tm mezhepiliklerden, kan veya ulus esasna dayal tm dinsel grlerden vazgeilmelidir. Her kabile ve ulusun kendi Tanrsnn olduunu ve dier tm Tanrlarn uydurma olduunu savunan grler gemie ait batl inanlardr. Bu fikirlerin hepsi braklmaldr. nsan zihninin ufku aldka onun manevi admlar da alr. Artk yle bir zamana geldik ki birisi bir dncesini kayda geirecek olsa o dnce dnyann her kesine ulayor; salt maddi aralar sayesinde dnyann tamamyla temas halindeyiz; dolaysyla gelecein dinleri de ayn ekilde geni ve evrensel olmaldr. Gelecein dinsel idealleri dnyada mevcut olan, iyi ve byk olan her eyi kucaklamal, ayn zamanda gelecekteki geliim konusunda sonsuz bir bak asna sahip olmaldr. Gemite iyi olan her ey korunmal ve gelecekte eklenecekler iin kap ak tutulmaldr. Dinler de kapsayc olmal ve kendileri zg Tanr idealleri farkl diye birbirine aalayc gzlerle bakmamal. Ben hayatmda szcn bildiimiz anlamyla Tanrya inanmadn syleyen birok manevi insan, birok akl-mantk sahibi kii tandm. Onlar belki de Tanry bizim anlayabileceimizden ok daha iyi anlyorlard. Kiilik sahibi olan veya olmayan Tanr, Sonsuz, Ahlak Yasas veya deal nsan - bunlarn hepsine ilikin grler dinin tanmna girer. Ve dinler bu denli geniledikleri zaman onlarn iyilik yapma gleri yz kat artacaktr. Sahip olduklar inanlmaz gten tr dinler dnyaya yarardan ok zarar getirdiler, ama srf dar grllk ve snrlayclktan tr. Bugn bile neredeyse ayn f ikirlere sahip ama birbirleriyle atan birok mezhep ve toplum gryoruz, nedeni de sz konusu f ikirleri tam

olarak ayn yolla dile getirmemeleri. Dinler bu yzden genilik kazanmak zorunda kalacak. Dinsel f ikirler evrensel, engin ve sonsuz olmak zorunda kalacak; ancak o zaman din tam anlamyla serbest kalacak nk dinin gc yalnzca bu ekilde kendini gsterebilir. Bazlar dinlerin, manevi f ikirlerin sonunun geldiini sylemekteler. Bana kalrsa onlar yeni yeni gelimeye balyor. Bak asn geniletmi ve arnm dinin gc insan hayatnn her alanna nfuz edecek. Din seilmi birka kiinin veya bir grup rahibin ellerindeyken tapnaklarla, kiliselerle, kitaplarla, dogmalarla, trenlerle, biimlerle ve ayinlerle snrlyd. Fakat gerek, manevi, evrensel idrake eritiimizde ve ancak o zaman din gereklik ve hayat kazanacak; doamzn bir paras olacak, hayatmzn her annda varolacak, toplumumuzun her gzeneine ileyecek ve her zamankinden daha ok hayra hizmet eden bir g olacak. htiya duyulan ey farkl dinler arasnda karlkl anlaytr; dinler kendilerinin aslnda bir arada durduklarn grmeli, karlkl saygya dayal bir duygudalk gelitirmeli, gnmzde ne yazk ki yaygn olan alayclkla ltuf gsterme ve himaye etme, cimrice iyi niyet gsterme yaklamndan vazgemeliler. Ve hepsinden nemlisi, zihinsel olgularn incelenmesinden kaynaklanan eitli dinsel dille - maalesef gnmzde bile din olma niteliine tek bana layk olduklarn iddia etmekteler - ayaklar yeryzne, yani maddi bilimlere sk skya balyken balar gkyznn gizlerine erien dinsel dil arasnda bir anlay gelimelidir. Bu uyumu gerekletirmek iin her iki tarz da bazen ok byk yetmez, daha da byk - bazen de acl tavizler vermelidir fakat her biri fedakarln yararn grecek ve hakikat yolunda daha ok ilerleyecektir. Ve sonunda, zamanda ve mekanda kstl kalan bilgi buluacak ve her ikisinin de tesinde, zihnin ve duyularn ulaamad yerdekiyle bir olacak - Mutlak, Sonsuz, zamansz Birle.

nsann Gerek Doas (Londrada Verilen Ders) nsanolu duyularna byk bir srarclkla balanr. Oysa iinde yaayp dolatklar dnyann ne kadar gerek olduunu dnrlerse dnsnler, bireylerin ve rklarn hayatlarnda yle bir an gelir ki onlar ister istemez, Bu gerek mi? diye sorarlar. Duyularnn gvenilirliini sorgulamaya hi f rsat bulamayan, hayatnn her an duyusal tatminlerden biriyle dolu olan insan bile ona lm geldiinde, Bu gerek mi? diye sormak zorunda kalr. Din bu soruyla balar, cevabyla da son bulur. Yazl tarihin ulaamad uzak gemite, mitolojinin gizemli nda, uygarln alacakaranlnda bile ayn soruyu grebiliyoruz: Biz ne olacaz? Gerek olan ne? Upaniadlarn en iirsel olan, Katha Upaniad u soruyla balar: nsan ldnde ihtilaf olur. Bir taraf onun sonsuza kadar yok olduunu, br taraf onun hl yaadn syler. Hangisi doru? Buna eitli cevaplar verilir. Metaf iziin, felsefenin ve dinin tamam aslnda bu soruya verilen eitli cevaplardan oluur. te yandan, Bundan sonra ne var? Gerek olan ne? diyen zihnin huzursuzluuna son vermek iin onun sorularn bastrma giriimleri de olmutur. Fakat lm olduka bu bastrma giriimi baarl olamayacaktr. Bundan sonrasn gremediimizi syleyebilir, tm umut ve zlemlerimizi imdiki anla snrlayabilir, duyu dnyasnn tesindeki eyler hakknda dnmemeye abalayabiliriz; ve belki kendi dmzdaki her ey bizi dar kalplar iinde tutmaya yarayabilir. Btn dnya bir araya gelip bizim u ann tesine gememizi nleyebilir. Ama yine de lm varolduka u soru hep gndeme gelecektir: lm, imdiye kadar gerekten de gerekmiesine tutuna geldiimiz her eyin sonu mu? Dnya gz ap kapayana kadar silinir ve ortadan kaybolur.

lerisinde engin bir boluk uzanan uurumun eiine gelen her zihin, ne kadar katlam olursa olsun, geri ekilip sormaya mahkumdur: Bu gerek mi? Zihnin tm enerjisiyle bir mr boyu azar azar birikmi olan tm umutlar bir saniye iinde yok olur. Onlar gerek miydi? Bu soru cevaplanmak zorundadr. Zaman onun gcnden hibir ey eksiltemez, aksine, ona g katar. Sonra bir de mutlu olma arzusu var. Mutlu olmak iin her eyin peinden koarz; duyularn dsal dnyasnda lgnca kariyer peinde koarz. Hayatn baaryla srdren gen bir adama sorarsanz o bunlarn gerek olduunu ne srecektir; stelik buna sahiden inanr. Belki de ayn adam yalanp talihin hep elinden katn grdnde bunun kader olduunu syleyecektir. Sonunda grr ki arzular doyuma ulaamayacak. Ne zaman onlarn peinden gitse almaz bir duvarla karlar. Her duyusal eylem bir tepkiyle karlar. Her ey bir grnr sonra kaybolur. Zevk, sefalet, safahat, zenginlik, g ve yoksulluk, hatta hayatn kendisi; bunlarn hepsi yok olur. nsanolunun tutunaca iki gr kalr. Biri nihilistler gibi hibir eyin gerek olmadna, hibir ey bilmediimize, ne gelecek, ne gemi, hatta ne imdiki an hakknda hibir ey bilemeyeceimize inanmaktr. nk unutmamalyz ki gemile gelecei inkar edip imdiki zamana tutunmay istemek delilikten baka bir ey deildir. Bu tpk babayla anneyi inkar edip ocuun gerekliine inanmak gibidir. Mantk asndan hibir fark yok. Gemii ve gelecei inkar edebilmek iin n da inkar etmek gerekir. te grlerden biri bu nihilist grtr. imdiye kadar bir anlna bile olsa gerekten nihilist olan birine rastlamadm. Oysa konumak kolay. Bir de br gr var - bir aklama aramak, gerei aramak, her dem deien ve bir grnp bir kaybolan bu dnyada gerek olan kefetmek. Maddi molekllerin toplamndan ibaret olan bu bedende gerek bir yan var m? nsan zihni tarih boyunca bunu aratrmtr. En eski zamanlarda

insann zihninde bir an bir k aktn grrz. O zamanlar bile insann bu bedenden bir adm teye getiini, dsal bedene ok benzese de ondan baka ve ok daha btn, ok daha kusursuz bir ey bulduunu; beden ryp yok olduunda bile varln devam ettiren bir ey bulduunu grrz. Bir lnn bedenini yakan Ate Tanrsna seslenilen Rig-Veda ilahilerinden birinde yle dendiini grrz: Ey Ate, onu kollarnda usulca ta, ona kusursuz, parlak bir beden ver, onu babalarn yaad yere gtr, zntnn ve lmn olmad yere. Ayn dnceyi br dinlerde de buluruz. Hem de baka bir dnceyle birlikte. stisnasz olarak btn dinlerde, ki bu ister mitolojinin rtl dilinde, isterse de felsefenin ak seik veya iirin alml dilinde olsun, insann gemite olduundan daha yoz bir halde bulunduu gerei ilenir. Her kutsal kitapta ve her mitolojide imdiki insann gemie kyasla yozlatn grrz. Yahudilerin kutsal kitabnda yer alan Ademin d yksnn zndeki gerek budur. Ayn ey Hindularn kutsal metinlerinde de tekrar tekrar ilenir; Hakikat a denen, kendisi istemedike insann lmedii, bedenine istedii kadar sahip olduu ve zihninin gl ve berrak olduu bir dnemin ryas. Ne ktlk vard ne sefalet; ve u an aslnda o kusursuzluk halinin yozlam biimidir. Bununla yan yana tufan yksn grrz. Tek bana bu yk bile tm dinlere gre bu an gemiin yoz hali olduunu kantlamaya yeter. Dnya giderek daha yozlam, ta ki tufan gelip insanln byk bir blmn yok edene ve ykseli yeniden balayana kadar. Bu ykseli yava yava devam ediyor ve sonunda yine safln o ilk haline ulaacaz. Eski Ahitteki tufan yksn hepiniz bilirsiniz. Ayns eski Babilde, Msrllarda, inlilerde ve Hindularda da vardr. Eski zamann byk bilgesi Manu, Ganj kylarnda dua ederken yanna ondan koruma isteyen kk bir balk gelmi, o da onu nndeki su kabna koymu. Ne istiyorsun? diye sormu Manu. Kk balk kendisini byk bir baln

kovaladn ve ondan korunmak istediini sylemi. Manu bal evine gtrm ama sabah balk kaba smaz olmu ve, Ben artk bu kapta yaayamyorum, demi. Manu onu bir su deposuna koymu ama ertesi gn balk depoya smaz olmu ve orada yaayamayacan sylemi. Manu da onu rmaa geri gtrm ama ertesi gn balk rmaa smaz olmu. Sonra Manu onu okyanusa gtrnce balk, Manu, ben evrenin Yaratcsym, dnyay sele boacam konusunda seni uyarmak iin bu kla girdim. Bir gemi ina et, ona her hayvandan birer ift koy ve aileni de al, sudan benim boynuzum kacak. Gemini ona bala; sel dindiinde dar kn ve dnyada oaln. Dnya bylece sele boulmu ve Manu kendi ailesiyle birlikte her hayvandan birer ifti ve her bitkinin tohumunu kurtarm. Tufan dindiinde Manu gemiden km ve dnyada insanlar oalm; ve hepimize insan {3} deniyor nk Manunun soyundan geliyoruz. mdi, dil ierdeki hakikati ifade etme giriimidir. Kesinlikle inanyorum ki anlalmaz seslerden oluan bebein dili aslnda en yksek felsefeyi ifade etmeye alr, ne var ki bebek bunu baaracak ne organlara ne de aralara sahiptir. En yksek felsefelerin diliyle bebein kard sesler arasndaki fark, derece farkndan ibarettir. Zamanmzn en doru, en sistemli, en matematiksel dili dediiniz eyle eskilerin bulank, mistik ve mitolojik dilleri arasnda yalnzca derece fark vardr. Hepsinin gerisinde kendini ifade etmeye alan byk bir f ikir vardr; ve kadim mitolojilerin arkasnda ounlukla hakikatten izler varken adalarn ince ve cilal dili, bunu sylediime zgnm ama, ounlukla batan sona zrvadr. Dolaysyla mitolojik bir dili var, adalarmzdan olan Bay Falanca veya Bayan Filancann grlerine uymuyor diye herhangi bir eyi atmamz gerekmez. Dinlerin ou insanlarn falanca peygamberin sylediklerine inanmasn istiyor diye dine gleceksek zamanelere daha ok glmemiz gerekir. Modern zamanlarda Musadan, Budadan veya sadan szler

aktaranlara glyorlar; ama ayn kii bir Huxleynin, bir Tyndalln veya bir Darwinin adn verecek olsa onun sz i i yutulur. Bunu Huxley demitir, dediniz mi akan sular durur. Gerekten de hurafelerden kurtulmuuz! brk dinsel hurafe, beriki bilimsel; yalnz u unutulmasn ki hayat veren manevi f ikirler o hurafelerle gelmitir; modern hurafelerse ehvet ve agzllk getirmitir. O hurafeler Tanrya tapmaya aryordu; bu hurafeyse iren samalklara, ne ve gce tapmaya. Aradaki fark bu. Mitolojiye dnecek olursak, yklerin hepsinde u dnceyi buluyoruz: insan gemitekinin yozlam halidir. imdiki zamana geldiimizde, modern aratrmalar bu gr kesin bir dille reddetmektedir. Evrimciler bu sava btnyle kar kyorlar. Onlara gre insan yumuakalardan tremitir; o yzden de mitolojinin syledikleri doru olamaz. Oysa Hindistanda bu iki gr de uzlatrabilecek bir mitoloji var. Hindistan mitolojisinde tm ilerlemenin dalgalar halinde geldiini belirten bir dngler kuram vardr. Her dalga bir d getirir ve onu bir ykseli izler, sonra yine d, sonra yine ykseli. Devinim dngler halindedir. Srf ada aratrmalara dayansak bile insann yalnzca evrimin bir rn olamayaca kesin. Her evrim mantken bir geri dn, bir ters-evrim gerektirir. ada bilim adam bir makineye ne kadar enerji konursa o kadar enerji elde edileceini syler. Sf rdan bir ey retilemez. nsan bir yumuakadan evrimletiyse o yumuakann iinde de kusursuz insan - Buda-insan, sa-insan - vardr. Eer yle deilse o byk insanlar nereden ktlar? Hibir ey yoktan ortaya kmaz. Dolaysyla kutsal kitaplar modern bilgiyle uzlatrmak durumundayz. eitli aamalarla ar ar kusursuz insan olarak tecelli eden enerji hi yoktan ortaya kamaz. O bir yerde varolmutur; ve eer onun izi o yumuakaya veya protoplazmaya kadar gidiyorsa o yaratk bir ekilde o enerjiyi barndrm olmaldr.

Beden dediimiz maddi eler toplamnn ruh, dnce vs. dediimiz gcn bir tezahr olup olmad, bedeni tezahr ettirenin dnce olup olmad konusunda byk bir tartma yaanyor. Dnyadaki dinler tabii ki bedeni tezahr ettirenin dnce dediimiz ey olduunu savunuyor. Bir de modern dnce okullar var ki onlar dncenin, beden dediimiz dzenein paralarnn ayar edilmesinin sonucundan ibaret olduunu iddia ediyor. Ruhun veya dnce unsurunun - nasl derseniz deyin - bu dzenein, beyni ve bedeni meydana getiren kimyasal ve f iziksel bileimlerin bir sonucu olduu yollu ikinci gr aslnda u soruyu cevapsz brakyor: Beden neden meydana geliyor? Moleklleri biletirip beden haline sokan g nedir? evredeki maddi ktleden malzemeleri alp bir bedeni bir ekilde, baka bir bedeni baka bir ekilde biimlendiren g nedir? Bu sonsuz farklar yaratan nedir? Ruh dediimiz gcn bedeni oluturan molekllerin bileiminin bir sonucu olduunu sylemek arabay atn nne koymakla edeerdir. Bileimler nasl olutu? Onlar yapan g nereden geldi? Bu bileimlerin nedeninin bir baka g olduunu, belirli maddi eleri birletiren ruhun bizzat kendisinin bir bileimin sonucu olduunu sylemek, cevap deildir. Olgularn hepsini olmasa bile ounu aklayan ve bunu mevcut br kuramlarla elikiye dmeden yapabilen kuram benimsenmelidir. Maddeyi ele alp bedene biim veren gcn beden araclyla tezahr eden gle ayn olduunu sylemek daha mantkldr. Bu nedenle, bedence tezahr ettirilen dnce glerinin molekllerin bir araya gelmesinin bir sonucu olduunu ve kendi bana varolmadn sylemek anlamszdr; maddeden bir g kmas da sz konusu deildir. Hatta madde dediimiz eyin hi varolmadn kantlamak bile mmkn. Varolan yalnzca gcn belli halleridir. Katlk, sertlik ve maddenin dier hallerinin hareketin bir sonucu olduu kantlanabilir. Svlara uygulanan burga hareketinin artmas onlara katlarn gcn verir. Burga hareketine sahip bir hava ktlesi, rnein

bir hortum, kat benzeri bir hal alr ve katlar krp keser. rmcek ann bir teli ok byk bir hzla hareket ettirilebilse demir bir zincir kadar gl olur ve mee aacn keser. Konuya byle baknca madde dediimiz eyin aslnda varolmadn kantlamak daha kolay oluyor. Fakat bunun tersi kantlanamaz. Beden araclyla kendini gsteren g nedir? Bu g ne olursa olsun, hepimiz iin aktr ki o paracklar alp onlar belirli biimlere, yani insan bedeni biimine sokuyor. Sizin veya benim iin kimse gelip de bedenlerimizi biimlendirmiyor. Benim iin yemek yiyen birine hi rastlamadm. Onu ben sindirmek, o besinlerden kan, kemikleri ve her eyi ben retmek zorundaym. Peki bu gizemli g nedir? Gemi ve gelecekle ilgili f ikirler biroklarn rktr. Biroklar iin bunlar speklasyondan ibarettir. Fakat biz ilgimizi eldeki konuya vereceiz. Bizim araclmzla u anda i gren o kuvvet nedir? Eski zamanlarda, eski kutsal kitaplarda bu kuvvetin, kuvvetin bu tezahrnn bedenin biimine sahip ve beden ldkten sonra da varln srdren parlak bir cevherden olutuunun dnldn biliyoruz. Ancak daha sonra daha yksek bir gr geldi, bu parlak bedenin o gc temsil etmedii sylendi. Biime sahip olan her ey paracklarn bir bileimi olmal ve onu hareket ettirecek baka bir eye ihtiya duymalyd. Eer bu beden kendisini hareket ettirmesi iin bedenden baka bir eye gereksiniyorsa, ayn zorunluluun bir sonucu olarak parlak beden de hareket iin kendisinden baka bir eye ihtiya duyar. O eye ruh, Sanskritede Atman dendi. Atman, parlak beden araclyla grnen dsal bedene etkir. Parlak beden zihnin kab olarak kabul edilir, Atman ise onun da tesindedir. O zihin deildir; zihne etki eder, zihin araclyla da bedene etki eder. Senin Atmann bakadr, benimki baka, her birimizin Atman ve saf bedeni bakadr ve onun araclyla grnen dsal bedene etki ederiz. Atman hakknda, onun

doas hakknda sorular soruldu. Bu Atman, ne beden ne de zihin olmayan bu insan ruhu nedir? Byk tartmalar izledi bunu. Speklasyonlar yapld, eit eit felsef i soruturmalar dodu; ben de Atman konusunda ulalan baz sonular size sunmaya alacam. Farkl felsefeler Atmann ne ekli ne de sureti olmad, ekli-biimi olmayan bir eyin ise her yerde varolmas gerektii stnde f ikir birliine vardlar. Zaman zihinle balar; mekan da zihindedir. Nedensellik zaman olmadan ayakta duramaz. Ardklk f ikri olmadan nedensellik f ikri de olamaz. Bu nedenle zaman, uzay-mekan ve nedensellik zihindedir; Atman ise zihnin tesindedir ve suretsiz-biimsizdir, o zamann, mekann ve nedenselliin tesinde olmaldr. Zamann, mekann ve nedenselliin tesindeyse sonsuz olmaldr. Sonra bizim felsefemizdeki en yksek speklasyon gelir. Sonsuz iki olamaz. Ruh sonsuzsa ancak bir tane olabilir ve eitli ruhlara ilikin tm f ikirler - senin ruhun ayr, benim ruhum ayr vs. - gerek ddr. Bu nedenle Gerek nsan bir ve sonsuzdur, her yerde varolan Ruhtur. Grnen insansa ancak Gerek nsann snrl halidir. Bu bakmdan, ne kadar byk olursa olsun, grnen insann Gerek nsann snk bir yansmas olduunu syleyen mitolojiler hakldr. Gerek nsan, yani Ruh neden ve sonucun tesinde olduundan, zgr olmaldr. O asla bal olmad, olamaz da. Grnen insan, yani yansma da zamanla, mekanla ve nedensellikle snrlanmtr ve bu yzden baldr. Ya da bizim f ilozoflarmzn bazsnn diliyle sylersek, o bal grnr ama aslnda yle deildir. Bu - bu her yerde varolma, bu manevi doa, bu sonsuzluk bizim ruhlarmzdaki gerekliktir. Her ruh sonsuzdur, bu yzden doum ve lm gibi bir ey sz konusu deildir. Baz ocuklar incelemiler. Aratrc onlara olduka ar sorular sormu, sorulardan biri uymu: Dnya niin dmyor? Yerekimiyle ilgili cevaplar almak istiyormu. ocuklarn ou hibir ey diyememi, birka da yerekimi veya benzeri bir ey olduunu sylemi. Akll bir kzsa baka bir soruyla karlk vermi:

Nereye decekmi ki? Soru sama. Dnya nereye decek? Dnyann dmesi veya kalkmas sz konusu deil. Sonsuz uzayda yukars veya aas diye bir ey yok; bu ancak greceli durumlarda olabilir. Sonsuz iin gitmek veya gelmek olabilir mi? Nereye gitsin, nereden gelsin? nsanlar da gemii veya gelecei dnmekten vazgetiklerinde, beden dncesini braktklarnda - nk beden gidip gelir ve snrldr daha yksek bir ideale ularlar. Gerek nsan beden deildir, zihin de deildir nk zihin halden hale girer. O tede yer alan Ruhtur ki o Ruh tek bana ilelebet yaayabilir. Beden ve zihin srekli deiir ve aslnda deiken grnglerin birer adndan ibarettir, tpk suyu srekli akan rman kesintisiz grnmesi gibi. Bu bedendeki her parack durmadan deiir; kimse yoktur ki bedeni bir dakikadan brne deimesin ama yine de bedenin ayn beden olduunu dnrz. Zihnin de durumu ayndr; bir an gl, bir an zayf; her dem deien bir girdap gibi. Sonsuz olan Ruh bu olamaz. Deiim ancak snrl eyler iin sz konusu olabilir. Sonsuzun eitli yollarla deitiini sylemek samadr; o deiemez. Snrl bedenler olarak sen ve ben deiebiliriz; bu evrendeki her parack daimi bir ak halindedir. Fakat onu bir btn olarak aldmzda o devinemez, deiemez. Hareket hep grecelidir. Benim hareketim baka bir eye gre olan bir harekettir. Bu evrendeki her parack baka bir paraca gre deiir. Peki evreni bir ve btn olarak alrsak, neye gre deisin o? Onun yannda bir ey yok ki? Dolaysyla bu Sonsuz btn deimez, devinmez; o mutlaktr ve Gerek nsan da budur. Bu yzden bizim gerekliimiz Evrensel olandadr, snrl olanda deil. Ne kadar rahatlatc olsa da bizim her dem deien kk snrl varlklar olduumuz yollu dnceler eski yanlglardr. Kendilerinin her yerde varolan Evrensel Varlk olduu sylendiinde insanlar korkuyorlar. Her ey etki etmenize, her ayak hareket etmenize, her dudak konumanza, her yrek hissetmenize yaryor.

Bunu duyunca insanlar korkuyorlar. Kiiliklerini koruyup koruyamayacaklarn sorup duruyorlar. Kiilik nedir ki? Onu grmek isterim. Bebeklerin by yoktur; byyp adam olduklarnda belki bazsnn by ve sakal olur. Bedende olsa kiilii kaybolup gider. Kiilik bedende olsa bir gzm, bir elimi kaybetmekle onu yitiririm. Bir hrsz iyi bir insan olamaz nk olursa kiiliini yitirir. Hi kimsenin kiiliini kaybetme korkusuyla alkanlklarn brakmamas gerekir. Sonsuzun dnda kiilik yoktur. Deimeyen tek ey odur. Baka her ey daimi deiim iindedir. Kiilik haf zada da olamaz. Dnn ki kafama aldm bir darbe sonucu gemiimi unutuyorum; bu yzden kiiliim de gidiyor; bittim ben. ocukluumun iki- yln hatrlamyorum; haf zayla varolu bir olsa unuttuum her ey yok oluyor demektir. Hayatmn hatrlamadm blmn yaamadm demek ki. Bu ok dar grl bir kiilik anlay. Bizler henz bireyler deiliz. Birey olmak, kii olmak iin aba gsteriyoruz; sonsuz budur, gerek insann doas budur. Ancak hayatn evrenle btnletiren kii yaar; hayatlarmz snrl eylere ne kadar odaklarsak lme o denli hzla yaklarz. Hayatlarmz evrende, bakalarnda yer ald mddete yaarz; hayat kk yaamak lmdr, tek kelimeyle lmdr ve lm korkusu bu yzden ba gsterir. lm korkusunu amann tek yolu bu evrende tek hayat olduu srece kendinin de yaadn anlamaktr. nsan ancak, Ben her eydeyim, herkesteyim, ben tm hayatlardaym, ben evrendeyim, dediinde korkusunu atar. Srekli deien eylerin lmszlnden sz etmek samadr. Eski bir Sanskrit f ilozofu yle der: Kii-birey olan ancak Ruhtur, nk sonsuzdur. Sonsuz blnemez; sonsuz paralara ayrlamaz. O daima ayn btndr, o da bireysel insandr, Gerek nsandr. Grnen insan daha telerde bulunan bu bireyselliin davurum abasndan, tezahr abasndan ibarettir; evrim de Ruhta

gereklemez. Gerekleen deiimler - ktnn iyi olmas, hayvann insan olmas, ya da deiimi nasl alrsanz aln - Ruhta vuku bulmaz. Onlar doann evrimi ve Ruhun tezahrleridir. Dnn beni sizden saklayan bir perde var, bu perdedeki bir delikten ben bazlarnzn yzlerini grebiliyorum, ama sadece bazlarnzn. imdi bu deliin giderek bydn dnn. nmdeki sahne kendini bana giderek daha ok aar ve perdenin son paras ortadan kalktnda hepinizle yz yze gelirim. Bu srete hibiriniz deimediniz; deien perdeydi, siz de ar ar tezahr ettiniz. Ruhta da durum budur. Ortada bir mkemmelleme yok. Siz zaten zgr ve mkemmelsiniz. Din, Tanr ve bundan sonrasyla ilgili dnceler nedir byle? nsan niin Tanr araynda? Her ulustan, her toplumdan insanlar niin insanda, Tanrda veya baka bir yerde kusursuz bir ideal aryorlar? nk bu f ikir iinizde. Atmakta olan kendi kalbinizdi ama bunun farknda deildiniz; onu darda baka bir ey sanyordunuz. Sizi Onu aramaya, Onu anlamaya ve kavramaya sevk eden kendi iinizdeki Tanrdr. Orada burada, tapnaklarda ve kiliselerde, yerlerde ve gklerde uzun uzun aradktan sonra sonunda emberi tamamlayarak baladnz yere, kendi ruhunuza dndnz ve grdnz ki tm dnyada aradnz, urunda gz ya dktnz, kiliselerde ve tapnaklarda dualar ettiiniz, bulutlara gizlenmi en byk gizem diye baktnz O aslnda Kendinizsiniz; hayatnzn, bedeninizin ve ruhunuzun gerei. Bu sizin kendi doanz. Onu ortaya koyun, onu da vurun. Arnmak iin deil, siz zaten safsnz. Kusursuzlamak iin deil, siz zaten kusursuzsunuz. Doa arkasndaki gerei gizleyen rnekteki perde gibidir. Her iyi dnce veya eylem o perdeyi yrtar; ve saflk, Sonsuzluk, perde gerisindeki Tanr giderek tecelli eder. te insann hikayesi. Perde gittike inceliyor, gittike daha fazla geiriyor nk bu n doasnda var. O bilinemez; onu renmek iin bouna urayoruz. O bilinebilir bir ey olsa, olduu ey olamazd nk

o ebedi znedir. Bilgi snrlamadr, bilgi nesneletirmektir. O her eyin ebedi znesidir, bu evrenin ebedi tan, sizin Kendinizdir. Bilgi aa doru bir admdr, bir yozlamadr. Biz zaten o ebedi zneyiz; onu nasl bilelim? O her insann gerek doasdr; ve insan onu eitli biimlerde ifade etmeye abalar. Yoksa bu ahlaki dzgler niin olsun? Onca ahlak biliminin aklamas ne? eitli biimlerde ifade edilen ahlaki sistemlerin merkezinde bir f ikir vardr: bakalarna iyilik yapmak. nsanla yol gsteren gd baka insanlara ve tm canllara iyilik yapmak olmaldr. Ancak bunlarn hepsi u ebedi hakikatin farkl farkl ifadeleridir: Ben evrenim; bu evren birdir. Eer neden bakaysa, hani nerede? Dier mahlukata niin iyilik yapaym? Buna mecbur muyum? Bu duygudalktr, hibir yerde deimeyen bir his. En kat kalpler bile bazen baka varlklar karsnda yumuar. Bu szde kiiliin bir aldatmaca olduunu, kendi grnen kiiliine tutunmaya almann bayalk olduunu duyunca korkuya kaplan kii bile her trl ahlakn znn zgecilik olduunu syleyecektir. Ben ve benim - Ahankra ve Mamat - dncesi gemie ait hurafelerdir. Bu benlik anlay yittike gerek Ben kendini belli edecektir. Tm ahlaki retilerin z, temeli gerek anlamdaki bu zgeciliktir. Tm dnya buna doru yol almakta, farknda olmasa bile bunu gerekletirmektedir. Ancak ounluk bunun bilincinde deil. Hadi, bunu bilinli yapsnlar. Hadi, ben ve benimin gerek Ben olmadn, bir snrlama olduunu bilerek fedakarlk etsinler. Fakat perdenin gerisindeki sonsuz gerein bir anlk grnts - Her ey olan sonsuz atein bir kvlcm - ite o, imdiki insan temsil ediyor; onun gerek doas Sonsuzluktur. Bunun bilmenin yarar, etkisi, sonucu nedir? Bugnlerde her eyi yararla lmek durumundayz - ka kuru, ilin, sterlin eder? Hakikatin yarar veya parayla llebileceini sylemeye kimin hakk var? Varsayalm hi yarar yok, o zaman daha m az doru olacak? Hakikatin

ls yarar deildir. Bununla birlikte en yksek yarar bundadr. Mutluluk herkesin peinde olduu bir ey fakat ounluk onu gelip geici olan, gerek olmayan eylerde aryor. Mutluluu duyularda bulana hi rastladnz m? Kimse mutluluu duyularda veya duyulardan alnan zevkte bulamamtr. Mutluluk ancak Ruhtadr. O yzden insanlk iin en yararl olan, bu mutluluu Ruhta bulmaktr. Bir dier nemli konu da mutsuzluun anasnn cehalet olduudur; en byk cehalet de Sonsuzun alayp szlandn, Onun sonlu olduunu sanmaktr. Bizlerin - yani lmsz, saf ve kusursuz Ruhun - kk birer zihinden ve bedenden ibaret olduunu dnmek her trl cehaletin temeli ve tm bencilliklerin anasdr. Kendimin kk bir beden olduunu dndm zaman onu korumak, onu ho tutmak isterim ve bunu br bedenler pahasna yaparm; yle olunca sen ve ben ayrlrz. Ayr olma f ikri doduunda her trl fesadn ve mutsuzluun kaps alr. Yarar udur: bugn insanln ok kk bir blm bile bencillii, dar grll ve kkl bir kenara brakabilse yarn bu dnya bir cennet olur; yalnzca makineler ve maddi bilginin geliimiyleyse hibir ey olmaz. Bunlar yalnzca mutsuzluu artrmaya yarar, tpk atee atlan yan onu kzdrmaya yaramas gibi. Ruhun bilgisi olmakszn maddi bilgi atee atlan ya olmaktan teye geemez; bencil insana, bakalarna ait olan eline geirmek, bakalarn smrmek iin bir ara daha vermekten baka bir ie yaramaz. Bir baka soru: peki bu dnce hayata geirilebilir mi? ada toplumda bu hayata geirilebilir mi? Hakikat, kadim veya ada, hibir topluma sayg duymak zorunda deildir. Toplum Hakikate sayg gstermek zorundadr yoksa hayatn srdremez. Toplumlar kendilerini hakikate uydurmak durumundadr, hakikat kendini topluma deil. zgecilik gibi asil bir doru toplumda uygulanamyorsa insann toplumdan vazgeip ormanda yaamas daha iyidir. Cesur insan budur.

ki tr cesaret vardr. Biri topun-tfein karsna kma cesaretidir. br de manevi inantan gelen cesarettir. Hindistan ele geiren bir hkmdara hocas oradaki bilgelerden bazlarn grmeye gitmesini salk vermi. ok yal birini uzunca aradktan sonra onu byk bir tan stnde oturur bulmu. Hkmdar onunla biraz konumu ve onun bilgeliinden ok etkilenmi. Bilgeden onunla lkesine gelmesini istemi. Hayr, demi bilge, ben ormanmda olmaktan honudum. Hkmdar, Sana mal, mlk, mevki vereceim, ben btn dnyann hkmdarym, demi. Hayr, demi adam, ben bu tr eylerle ilgilenmem. Hkmdar, Gelmezsen seni ldrrm, demi. Adam skunetle glmsemi ve, Bu azndan kan en aptal ey, hkmdar. Sen beni ldremezsin. Beni ne gne kurutabilir, ne ate yakabilir, ne de kl ldrebilir nk ben doumsuz, lmsz, her dem yaayan, her yerde olan, gc her eye yeten Ruhum, demi. Bu manevi cesarettir, bryse aslann veya kaplann cesaretidir. 1857 Ayaklanmasnda Mslman bir isyancnn baklad bir Swami, byk bir kimse vard. Hindu isyanclar adam yakalayp onu ldrsn diye Swamiye getirmiler. Fakat Swami sakince ban kaldrm ve, Kardeim, sen Osun, sen Osun! demi ve son nefesini vermi. Bu da bir baka rnek. Toplumu Hakikate uyduramadktan, en yksek Hakikatin kendisine uyaca bir toplum kuramadktan sonra kas gcnden, Batl kurumlarn stnlnden sz etmenizin ne yarar var? Bu cesareti hayata geirmenin yolu yok dedikten sonra ihtiam ve byklnzle bbrlenmenin yarar var m? Kurular, ilinler ve sterlinler dnda bir eyi hayata geiremiyor musunuz? Eer durum buysa, toplumunuzla niin bbrleniyorsunuz? Toplumlarn en by, en yksek hakikatlerin hayata geirildii toplumdur. Bu benim grm; ve eer toplum en yksek hakikate uygun deilse, uygun hale getirin; ne kadar erken, o kadar iyi. Ey erkekler ve kadnlar, bu inanla ayaa kalkn, Hakikate inanma cesareti gsterin, Hakikati uygulama cesareti gsterin! Dnyann ihtiyac olan birka yz iyi

erkek ve kadndan bakas deil. Hakikati bilmeye, hayatn Hakikatini gstermeye cret eden; lm karsnda titremeyen, bilakis ona kucak aan, insana kendisinin Ruh olduunu, koca evrende hibir eyin kendisini ldremeyeceini bildiren o cesareti hayata geirin. te o zaman zgr olursunuz. O zaman gerek Ruhunuzu bilirsiniz. Bu Atman nce iitilmeli, sonra stnde dnlmeli, sonra stnde meditasyon yaplmaldr. Modern zamanlarda iten gten ok konuup dnceyi ktlemek gibi bir eilim var. yapmak gzeldir; ama bu da dnmekten gelir. Kas yoluyla olan kk enerji tezahrlerine i diyoruz. Fakat dncenin olmad yerde i de olmaz. Byk iler karmak istiyorsanz beyni yksek dncelerle, yksek ideallerle doldurun, onlar gece gndz gz nnde bulundurun. Pislikten konumayn, saf olduumuzu syleyin. Kk olduumuz, doduumuz, leceimiz eklinde kendi kendimizi hipnotize ettik ve bu yzden de srekli korku iinde yayoruz. Dii bir aslan varm. Bu aslan gebeymi. Bir gn av arayna km ve bir koyun srs grp stne atlam. Derken yorgunlua dayanamayp lm ve bebek annesiz domu. Koyunlar ona bakm, yetitirmi; aslan yavrusu da onlarla beraber bym, ot yemi ve koyunlar gibi melemi. Zamanla kocaman, yetikin bir aslan olmu ama hl kendisini koyun sanyormu. Bir gn avlanmak iin baka bir aslan gelmi ve bu koyun srsnn ortasnda, gelen tehlike karsnda kendisi de kaan bir aslan grnce akna dnm. Koyun-aslana yaklap onun koyun deil, aslan olduunu anlatmaya almsa da zavall hayvan bu giriim karsnda svm. br aslan yine de f rsat kollam ve bir gn, koyun-aslan uykuda yakalam. Ona yaklam ve demi ki, Sen bir aslansn. Ben bir koyunum, diye lk atm beriki ve ona inanamayp melemi. Aslan onu bir gl kysna srklemi ve, Bak, ite benim yansman, ite seninki, demi. Yansmalar karlatrmlar.

Hayvan nce aslana bakm, sonra yansmasna ve bir anda kendisinin de aslan olduu kafasna dank etmi. Aslan kkremi, melemesi gitmi. Sizler aslanlarsnz, sizler ruhlarsnz, saf, sonsuz ve kusursuz. Evrenin kudreti sizin iinizde. Ey arkadam, niin alyorsun? Sana ne doum var, ne lm. Niin alyorsun? Sana ne hastalk var, ne mutsuzluk, sen sonu olmayan gkyz gibisin; trl renklerde bulutlar geer onun stnden, bir sre oynar, sonra kaybolurlar. Fakat gkyz hep ayn mavi sonsuzlua sahiptir. Niin hep ktlkleri gryoruz? Yolda bir ktk vard, karanlkta bir hrsz geldi ve, Orada bir polis var, dedi. Sevgilisini bekleyen gen adam onu grd ve sevgilisi sand. Hayalet ykleri dinleyen ocuk o kt hayalet sand ve ciyaklamaya balad. Fakat orada olan ktkten bakas deildi. Biz dnyay kendimiz gibi grrz. Dnn ki bir odada masann stnde bir torba altn duruyor ve ayn odada bir de bebek var. Bir hrsz geliyor ve altn alyor. Bebek hrszl bilir mi? imizde ne varsa dmzda da onu grrz. Bebein iinde hrsz yok, darda da hrsz grmyor. Tm bilgilerde de bu byledir. Dnyann ktlklerinden ve onca gnahndan sz etmeyin. Ama ktlk grmeye mahkum olduunuz iin alayn. Her yerde gnahkarlk grmeye mahkum olduunuz iin alayn ama dnyaya yardm etmek istiyorsanz onu sulamayn. Onu daha da zayf drmeyin. nk gnah, mutsuzluk ve btn bunlar zayfln sonucundan baka nedir ki? Byle retiler dnyay her geen gn daha da zayflatyor. nsana bebekliinden itibaren zayf olduu, zayf ve gnahkar olduu retiliyor. Onlara hepsinin lmszln grkemli ocuklar olduklarn retin, grnte en zayf olanlarna bile. Brakn kklklerinden itibaren beyinlerine olumlu, gl, yardm dokunan dnceler girsin. Kendinizi de bu dncelere an, zayflatan ve fel edenlere deil. Kendi zihinlerinize deyin ki, Ben Oyum, ben Oyum. Gece gndz aklnzda bir ark gibi nlasn bu; ve lm annda Ben Oyum, diye duyurun. Hakikat budur; dnyann sonsuz gc sizindir.

Zihinlerinizi kaplayan hurafeleri karp atn. Cesur olalm. Hakikati bilin ve Hakikati hayata geirin. Hedef uzakta olsa da uyann, dorulun ve hedefe ulaana kadar durmayn.

Sufizm, Yaradana yaplan yolculuun ilmidir. Kabul edilen zmlemeye gre suf'dan, ynden gelir. eyh Hasan Basri yle demitir: Bedir ashabndan krk kii grdm, hepsi yn giymilerdi. Bu, sfi, tasavvefe- yne brnd demektir. slamn yolunu dille ve kitaptan renmeye tasdik edenlerinkinden farkldr. Kadim yola, Mutlak Hakikatin dorudan yaand asl yola girmektir sufizm. Cneyt dedi: Sfi toprak gibidir, zerine gbre serpilir ama iinden gller biter. Yine dedi ki: Sfi masumu da mcrimi de besleyen toprak, her eyi rten sema, hereyi ykayan yamur gibidir. Sfi evrenseldir. Evrenin Hakikatin berrak bir tecellisine yer aabilmek iin nefsinin izlerini azaltm, yoketmitir. Kozmosu sar p sarmalam, silip teye gemitir. Sfi Allah demi tir, kavray ncaya kadar. Btn erkek ve kad nlar dnyada ocuklar gibi oyundad rlar. Sufinin grevi balangtaki sonu farketmek, sondaki balangc kabul etmek, vahdete ulamaktr. Zahirdeki ztlklar ayn kabulle karlandnda, an hal olduunda ve kalp doluda da bota da sknetini koruduunda, bunu nur stne nur kabul ettiinde yn hrkaya brl kii ayn zamanda eref hrkasn giymi ve kemle ermitir.

lm dtaki hereyinizi alr ve isel olarak kendinizi gelitiremediiniz taktirde doal olarak hibir eyi lmden koruyamayaca nz ve sahip olduunuz her eyi yitireceinize dair korku duyars nz. Ancak isel benliinizi gelitirip, d etkenlerden bamsz olarak huzur, mutluluk, skunet ve neeye kavu abilmeseniz, benliinizin ait olduu baheye var p, saf bilincinizin aan ieklerini grebilmiseniz, lm korkusu diye bir konu sizin iin sz konusu bile olamaz. Yaayabildiiniz kadar youn ve dolu dolu yaayn ki, yaamn tad, lmn neden korkulacak bir ey olmadna dair bir ipucu sunsun size. Ya amnz tandnz taktirde, onun nda lm diye bir eyin olmadn anlarsnz. Kiinin ancak dolu dolu yaayarak tanyaca bu yaam sonsuzdur. Siz yaadka, bu sonsuzluk duygusu da e zamanl olarak ortaya kacaktr. Ne kadar youn yaarsanz bu duyguyu da o kadar derinden hissedecek, lmn olmadn da o kadar hzl kavrayacaksnz. Benim dinimde lm kutlanacak bir eydir nk aslnda lm diye bir ey yoktur. O yalnzca yeni bir yaama alan kapdr.

'Herey yitip gidene kadar.' Bu szc tekrarla, demiti yal usta. Denedim ve zaman yitip gitti. an tekrar ald, bir yirmibe dakika daha geti. Japonya'da ke iler bana Zendoda zaman olmadn sylediklerinde asla onlara inanmak istememitim. Bunu yal keiler sylyordu. Gen keiler zaman hakknda hereyi biliyordu, jikkinin ucuz alar saatinde yava yava tklayarak geip gidiyordu zaman. Japonya'da e er uyumamsam veya u ya da bu de dalp gitmemisem dakikalar sayardm. Zaman ikenceydi. Fakat imdi zaman yoktu. Sonu gelmemecesine kaynayan dnceler garip bir ekilde kaybolmutu. Her halkarda mucizeler oluyordu. lk roman 'Bo Ayna'da yaamn anlamn bulmak iin gittii Japonya'daki bir Zen tapnanda yaadklarn anlatan Janwillem van de Wetering bu kez Amerikada bir Zen topluluuna katlyor. Budizm stne ikinci ve son roman m dedii bu kitapta Amerika'daki deneyimlerini yine kendine zg derin bir bak asyla aktaryor bizlere.

Tarihte komu olmamza ve yzyllar boyunca ok yakn ilikilerde bulunmamza ramen in, ne yazk ki bizler iin hep bilinmezliini ve gizemini korumutur. Yeryznn en eski yerleik kltrlerinden birisine sahip olan in hakkndaki bilgilerimiz hep snrl kalm. Bu lkeyi ve kltrn ounlukla batl kaynaklardan tanmz. Hi kukusuz in kltr denilince ilk akla gelen adlardan birisidir Konfys. Ya am ve retisi zerine ounlukla bat dillerinden evrilmi birka kitap dnda pek eser bulunmaz. Bu yzden de in'in bu byk dnr hakkndaki bilgilerimiz genellikle ikinci el kaynaklardan yap lan evirilerle snrldr. stelik bu evirilerin ou da hatalarla doludur. Bu kitapta Konfuys'n yaam ve retisi, retisini oluturan temel ilkeler, in'de ortaya km dnce akmlar anlatlmaktadr. Bu eser, Ankara niveristesi, Sinoloji Anabilim Dal retim yesi Do Dr. Blent Okay tarafndan geni bir ince kaynak taramasna dayanarak haz rlanmtr. Konfuys'n dnyas na bir giri nitelii tayan bu kitab, siz okuyucularmzn deerlendirmesine sunuyoruz.

Japon halknn manevi inanc olan into, lkemizde di er dinlere kyasla olduka az bilinmekledir. Budaclk, Hristiyanlk ve slamdan farkl olarak into inancnn ne Gautama Buda, sa Mesih veya Hz. Muhammed gibi bir kurucusu, ne de Budac Sutralar, ncil ya da Kuran gibi kutsal metinleri vardr. Bu kitap ilk olarak 1960 ylnda Kamilerin Yolu: Tap n a k intosu'na Giri adyla Tokyo'daki Uluslararas Din Aratrmalar Enstitsnn yay n olarak yaymland. Mesleki hayatnn tamamn bu inanc aratrmaya adam olan yazar Kokugakuin niversitesi profesr ve into Tapnaklar Birlii okutman Dr. Sokyo Ono - Tapnak intosu'nun ifade ettii anlamn ada bir sunumu olarak gerekli materyalleri ve tapnak dnyas nderlerinin zengin grlerini toplad. Enstitnn Aratrma Blm Bakan, Bay William P. Woodward da hem kitab n hazrlanmasna yardmc oldu hem de editrln yapt. izimlerse Tokyodaki Yasukuni Tapna'nda rahip olan Sadao Sakamoto tarafndan hazrland. lkemizde into inancna ait hemen hemen ilk kaynak kitap olma zelliine sahip bu eserin, bu konudaki nemli bir boluu dolduracana inanyoruz.

Matematiksel dnceler, say , mantk, uzaysal gruplama, zel olarak da bunlarn bir sistem ya da yap iinde biraraya gelmesi ya da dzenlenmesini ierir. Bir btn olarak matematiksel dnceler olduka zengin ve ok ynldr. Her kltre uyarlanacak tek bir gelime izgisi yoktur, onlar tek bir dorultu zerinde sralanamaz ve birbirleriyle karlatrlamazlar. Bir kltrn say sal snflandrclarnn varlnn o kltre katt nem, onlardan yoksun baka bir kltrden nce ya da sonra gelmez. Navajolar n uzay-zaman kavram Bat kltrnn uzay-zaman kavram ndan ne daha iyidir ne de daha kt ya da Warlpirilerin akrabal k ilikilerinin dzenlenmesi sekizinci derecede bir dihedral grupa denk gelmesi batl kavramlarn ne nnde ne de gerisindedir. Bu kitap geleneksel birok halkn matematiksel dnce sistemleri ve bunu oluturan kltrel yaamsal kavramlarn aratrlmasn iermektedir. Matematik tarihi geniletilerek ona ok kltrl, kresel perspektiften baklarak anlatlmtr. MARCIA ASCHER New York'ta do up byyen Ascher Ithaca College'da matematik profesrl yapmtr. Lisans derecesini Matematik alan n d a , imdilerde New York City Universitynin bir paras olan Queens College'den almtr. Lisansst almalarn UCLA (University of California at Los Angeles)de yapm tr. Master tezi saysal analiz zerinedir. 1961 y lnda Ithaca College'de akademisyenlie balamadan nce bir sre bilgisayar analisti olarak al mtr. Ara trmalar son otuz yldr geleneksel halklarn ounlukla Batl olmayan toplumlar n

matematiksel dnceleri zerinedir.

nsanlar bir mistiin bir hayalci, dnyevi meseleler hakk nda hibir ey bilmeyen, pratik olmayan bir insan oldu unu dnrler. Fakat ben byle bir misti e sadece yar mistik derim. Tam anlam yla mistik olan kiinin dengesi vardr; ruhsal eylerde olduu kadar dnyevi konularda da ak ll olmaldr, insanlarn bir mistiin ne olduuna dair pek ok yanl anlay vardr. Bir falc ya da mistik derler, bir medyuma, bir kahine de mistik derler. Bir misti in bu niteliklere sahip olmadn sylemek istemiyorum, fakat bu nitelikler bir insan mistik yapmaz. Gerek bir mistik esinlenmi bir sanatkar, mkemmel bir bilim adam , etkili bir devlet adam olmaldr. O da i , endstri, toplumsal ve politik yaam konusunda maddeci zihinli insan kadar nitelik sahibi olmaldr, insanlar bana, Sen bir mistiksin, una buna aldrmayacan sanrdm dediklerinde houma gitmiyor. Neden ald rmayaym? Her kk detaya dikkat ederim, fakat her kk detay ba ka hibir eye dikkat etmeyeceim kadar zihnimi megul etmez. Tanrnn bilincinde olurken dnyan n bilincinde olmamak gerekmez, iki gzmzle tek manzara grrz; onun iin her iki yn de, Tanry da dnyay da, ayn zamanda net bir gr olarak grmeliyiz. Bu zordur, ama imkansz deildir.

bahvan Rabindranath Tagore Yaamn u kat gerekleri dediimiz eylerle srekli olarak kar karya kalmamz zihnimizi/ruhumuzu kreltiyor, donuklatryor. Yumu aklk, sevecenlik kalmyor, iirsellik gidiyor. lkemizde byk bir okuyucu kitlesince bilinen Rabindranath Tagore e siz dizelerinde yaamn kat gereklerinin tesine geip yle bir gz ucuyla da olsa akn, dostluun, insan sevgisinin sonsuzluuna bakmamz salyor ve bunun yaammzda iirsellie yer vereceine inanyoruz.

Douda retilen ve uygulanan yoga trleri arasnda Raja Yoga bu disiplinlerin kral olarak kabul edilir. Ama, kiinin kapasitesini sonuna kadar gelitirmek ve i ruhsal zn aa karmaktr. Bu kitapta yazar eski zamanlardan kalma bu klasik yoga sisteminin temel tekniklerini, okuyucunun 'kendi kendine uygulayabilecei' on derste, kademeli olarak gstermektedir. Dersler durular, nefes almay, doru tutumu ve en nemlisi meditasyon yntemlerini iermektedir. Bu uygulamal rehber kitap, gnlk hayatn karmaas ve kouturmas arasnda rencinin kendi i sessizliini bulmasna, yeni igrleri kefetmesine ve kendisini btn bir insan olarak gerekletirmesine yardmc olacaktr.

{1}

Btn evreni, evrendeki her boluu doldurduuna inanlan cevher. On dokuzuncu yzyl Batsnda doa bilimlerinde varl yaygn olarak kabul ediliyordu (ev).
{2}

Yunan mitolojisinde kendi olunu tanrlara yiyecek olarak sunan Zeusun olu. Ceza olarak imek zere eildike seviyesi den bir suya kondu. Ayrca evresi de onlara uzandka kendisinden uzaklaan nef is meyvelerle doluydu (ev).
{3}

ngilizce, "man" (ev).