You are on page 1of 8

No:

Ad ve Soyad: FZKSEL METALURJ (Ylsonu)

05.01.2011

1. Ergime scakl 660 oC olan 20 mm kalnlndaki saf bir alminyum (Al) plaka, ergime scakl 420 oC olan ayn kalnlkta inko (Zn) plaka ile difzyonla kaynaklanmak istenmektedir.

a) 350, 400 ve 450 oC scaklklarda Alminyumda bir atomun 1 sn de yapt srama saylarn hesaplayp scaklk-srama says grafii ile gsteriniz (10 P). b) Al ve Zn elementlerini kaynaklamak iin hangi scakl seersiniz? Aklaynz. (5 P). c) Al ve Zn elementlerinin daha hzl veya daha mukavemetli kaynaklanmas iin kaynak ncesi ne gibi n ilemler uygulayabilirsiniz (5 P). 2.Demirin Nikel iinde iki farkl scaklktaki difzyon katsaylar tabloda verilmektedir a) Do ve aktivasyon enerjisini (Qd) hesaplaynz (10 P). b) 1100 oC deki difzyon katsaysn hesaplaynz (5 P). R deeri = 8.31 J/mol-K alnacaktr. T(K) 1273 1473 D(m2/s) 9.4 x 10-16 2.4 x 10-14

A = 1014

Alminyumda atomlarn bo konuma srayabilme aktivasyon enerjisi: 25.000 kal/mol,

3. Gaz faznda bulunan azot 700 oC de saf demir iine difze edilmektedir. Saf demirin belirtilen scaklkta zebilecei azot miktar % 0.1 olarak verilmektedir. a) 10 saat azot difzyonu sonucu yzeyden 1 mm aada azot miktarn hesaplaynz. Azotun saf demir iinde 700oC de difzyon katsays 2.5x 10-11 m2/s dir (10 P). b) Azot yerine ayn scaklkta saf demire karbon ve Ni difze edilse idi ortaya kacak sertlik, difzyon derinlii ve meydana gelebilecek fazlar ne olacakt. Karlatrnz(5 P). NOT: erf = alnacaktr 4. Bir Ni alam 1000 C de kullanlacaktr. Yanda bu alamn 4 1 adet tanesi gsterilmektedir. a) Tanelerin enerjilerini karlatrnz. Alamn 1000 C de 2 2, 4, 8 ve 12 saat bekletilmesi ile snrlarn nasl hareket edeceini her bir sre iin adm adm gsteriniz (10 P). b) 2 tanesinin erilik yarap 5x10-4 m ve 4 tanesinin erilik 3 4 yarap 5x10-5 m olarak verilmitir. Taneler aras arayzey -6 3 enerjisi 6x10 Kg/m olarak verildiine gre iki tane arasndaki kuvvet farkn hesaplaynz (5 P). c) Ni alamnn 1000 oC de mukavemetini koruyabilmesi iin tane snrnn hareketi 500 nm yarapnda ThO2 partiklleri ile durdurulmaya allmaktadr. Partikl tane snr as 30o olduuna gre erilik yarap 5x10-5 m olan 4 tanesini esas alarak tane snrnn ilerlememesi iin ilave edilecek ThO2 hacim orann hesaplaynz (5 P). d) Tane snr hareketi itici kuvvetleri ve tane snrnn hareketini etkileyen faktrleri yaznz (5 P).

5. - faz soutma ile 615 C de fazna dnmektedir. 415 oC ye ar soutma sonucu faz hem tane iinde (kresel form) ve hem de tane snrnda (kresel apka ifti) ekirdeklenmitir. VERLENLER: 415 oC de G= 10x106 J/m3
2 3S + S3 V(apka ) = 2r *3 3

G= 5x106 J/m3

S = cos

R = r * sin

A (apka ) = 2r *2 [1 S]

Tane snr

TS

TS

= 75.5 = Bilinmiyor TS = 0.1 J/m2 TS = 0.15 J/m2

r* 2R
a) ve fazlar arasndaki yzey gerilimini () ve kritik ekirdek yarapn hesaplaynz (5 P). b) Tane iinde ekirdeklenme durumunda ekirdeklenme iin gerekli serbest enerji ve kritik ekirdeklenme serbest enerjisini hesaplaynz (5 P). c) Tane snrndaki ekirdeklenme iin gerekli serbest enerji deiimini hesaplaynz. Sizce tane snrnda ekirdeklenmede mi, tane iindeki ekirdeklenmede mi serbest enerji daha yksektir. Nedenleriyle aklaynz (10 P). d) Dihedral as nedir. Dihedral asnn deiiminin malzeme retim ve kullanm alan asndan nemini en az iki rnek ile aklaynz (5 P).

Prof. Dr. Hatem AKBULUT

BAARILAR
FORMLLER

SRE: 120 Dk.

G =

dC A LT , J A = DA A dZ Tm

1 1 P = + r1 r2

gb = B

R=

4r 3 f (1 + cos ) D= a

2C Z 2

C G def . (mak.) = r (1 + cos ) t

nv = e Q f / RT no

rv = Ae Q m / RT

C ( Z, t ) C 1 Z Q / RT = 1 erf , D = Do .e C s C1 2 Dt
4 G ( Homojen ) = r 3 G B + 4r 2 , 3 G ( yzey ) = A R 2 ( .S) ,

a a b = D a

G * =

16 3 3(G B ) 2

r* =

2 , G B

G ( Heterojen ) = V G B + (A R 2S)

G ( yzey) = A + Aw w Aw w

CEVAP ANAHTARI ZM 1. a) Atomlarn birim zamanda yaptklar srama says, rv = Ae Q m / RT eitliinden bulunur.

350 oC iin srama says: T = 350 +273 = 623 K r350 = 1014 xe 25.000 / 2x 623 srama/sn r350 = 1.93x105 400 oC iin srama says: T = 400 +273 = 673 K r400 = 1014 xe 25.000 / 2x 673 srama/sn r400 = 8.6x105 450 oC iin srama says: T = 450 +273 =723 K r450 = 1014 xe25.000 / 2x 723 srama/sn r450 = 3.1x106
Srama Says, srama/sn
35 30 25 20 15 10 5 0 350

400

450
oC

Scaklk,

b) Al ve Zn elementlerini kaynaklamak iin atom hareketliliinin en yksek olduu scakl semek gerekir. Al iin yaplan hesaplamalara gre bu scaklk 450 oC olarak gzkmektedir. Ancak, 450 oC scaklk Zn elementinin sv olduu scaklktr. Difzyon kayna ile birletirmek iin her iki metalin de kat durumda olmas gerekir. Zn 450 oC de sv olduundan dolay ve ergime scakl 420 oC olmas sebebiyle birletirmenin 400 oC de yaplmas uygundur. c) Al ve Zn elementlerinin daha hzl veya daha mukavemetli kaynaklanmas iin kaynak ncesi atom boluunu arttrc ve dolaysyla 400 oC de atom srama saysn arttrc n ilemler yapmak gerekir. Plastik deformasyon, radyasyon ve tane boyutu kltme gibi n ilemler uygulayp hem Al ve hem de Zn malzemelerinde hata konsantrasyonunu artrmak gerekir. ZM-2 a) D=Doexp(-Qd/RT) formlnden iki farkl scaklk iin iki parametre Do ve aktivasyon enerjisi (Qd) bilinmediinden, aktivasyon enerjisini(Qd) bulmak iin iki farkl scaklk T1

(1273 K) ve T2 (1473 K) iin D1 ve D2 (9.4x10-16 ve 2.4 x 10-14 m2/s) kullanlarak aktivasyon enerjisi hesaplama;

Daha sonra

b) Do ve Qd deerlerini kullanarak 1100 oC de (1373 K) difzyon katsays hesaplanabilir.

ZM. 3 a) C( Z, t ) C1

Cs C1 C ( Z, t ) 0 0.1 0

= 1 erf

= 1 erf

Z 2 Dt Z

2 Dt

erf = alnmas istendiinden,

C ( Z, t ) 0 0.1 0

= 1 0527

C ( Z, t ) = 0.0473

b) Azot yerine saf demire karbon ve Ni difzyonu sonucunda ortaya kacak zelliklerin deiimi aadaki gibi kyaslanabilir.

Azot yerine karbon difzyonu 700 oC de ancak % 0.02 karbon znrl salayacandan azota gre daha dk sertlik deeri ortaya kacaktr. Benzer ekilde karbonun atom ap azottan daha yksek olduundan daha dk difzyon derinlii elde edilecekti. N difzyonunda Fe4N tr fazlar, karbon difzyonunda ise Fe3C oluacakt. Ni difzyonu yer alan bir difzyon tr olduundan hem N ve hem de C difzyonuna gre daha dk sertlik ve difzyon derinlii sz konusu olurdu. Ni Fe iinde kat eriyik oluturacakt.

ZM. 4. a)

E3 > E4 > E2 >E1 olduundan; t = 0 saat t = 2 Saat t = 4 Saat

2 0 Saat

1 2

1 2

4 3
t = 12 Saat

t = 8 Saat

1 2

b)

Erilik yaraplar farkl iki tane arasndaki kuvvet fark P = Eitliinden hesaplanr.

1 1 + r1 r2

1 1 P = 6x106 + 5x105 4x104 P = 0.135 kg


c) 4 nolu tanenin snrnn ilerleyememesi iin ilave edilecek ThO2 miktar hesaplanmas iin 4r R= 3 f (1 + cos ) Forml kullanlmaldr

500 nm = 5x10-7 m dir Formldeki erilik yarap R, 5x10-5 m olarak deimemelidir. Dolaysyla; 4x5.10 7 4 5x10 = 3 f (1 + cos 30) Formlden hacim oran f = % 0.071 lave edilmesi gereken ThO2 hacim yzdesi: % 0.071olmaldr

d) Tane snr hareketi iin itici kuvvetler: Depolanan Enerji Elastik Deformasyon Arayzey Erilii

Tane snr hareket hzn etkileyen faktrler: - znen miktar (Emprite atomlar) - kinci faz partiklleri - Ynlenme (Oryantasyon) - Scaklk
ZM. 5 Hacim serbest enerjisi hesaplanmas
G B = G G

G B = 5x106 10x106 = 5x106 J / m 2

a) TS = TS + cos
0.15 = 0.1 + . cos 75.5

0.15 = 0.1 0.25

= 0.2 J / m 2 hesaplanr.
2 G B 2x 0.2 J / m 2 5x10 6 J / m 2

r =

= 8x10 8 m

imi hacim ve yzey enerjilerinin toplam ile b) Homojen ekirdeklenme iin gerekli enerji dei

bulunur.
G (hom ojen ) = 4 3 r G B + 4r 2 3

Hacim serbest enerjisi

Yzey serbest
enerjisi

G (hom ojen ) =

4 (8x10 8 ) 3 (5x10 6 ) + 4(8x10 8 ) 2 0.2 3

G (hom ojen ) = 1.072 x10 14 + 1.61x10 14


G (hom ojen ) = 0.538x1014 J

Kritik serbest enerji deiimi

G* =

16 3 3(G B ) 2
160.2 3 3(5x10 )
6 2

G* =

= 5.36 x10 15 J

c) Tane snrndaki ekirdeklenme heterojen ekirdeklenmedir. Heterojen ekirdeklenmede de

serbest enerji deiimi hacim ve yzey serbest enerji deiimlerinin toplamdr.


G ( heterojen ) = G ( hacim ) + G ( yzey)

Heterojen ekirdeklenme iin ekirdein yabanc partikl zerinde bir apka eklinde olumas durumunda hacim ve yzey serbest enerji deiimleri aada ayr ayr hesaplanacaktr.
G ( hacim ) = G B Vapka

2 3S + S3 V(apka ) = 2r 3 3
S = cos = 0.25

= 75.5 o bulunmutu

2 3(0.25) + (0.25) 3 V(apka ) = 2(8x10 8 ) 3 3


V(apka ) = 1.356 x10 21 m 3 G ( hacim ) = G B Vapka
G ( hacim ) = 5x10 6 x (1.356 x10 21 ) G ( hacim ) = 6.782 x10 15 J

G ( yzey) = A + A TS TS A TS TS A (apka ) = 2r *2 (1 S)

Bu ifade - yzey alanna eittir (A)

A (apka ) = 2(8x10 8 ) 2 (1 0.25) A (apka ) = 3.0144 x10 14 m 2

ATS = R 2 ,

Tane snr - yzey alandr.

R = r * sin 2 olarak verildiinden dolay


A TS = (r * sin ) 2 A TS = (8x10 8 sin 75.5) 2

A TS = 1.88x10 14 m 2 G ( yzey) = 3.0144 x10 14 0.2 + 1.88x10 14 0.1 1.88x10 14 0.15 G ( yzey) = 5.0888x10 15 J

Heterojen ekirdeklenmede daha nce ifade edildii gibi toplam serbest enerji deiimi,
G ( heterojen ) = G ( hacim ) + G ( yzey) G ( heterojen ) = (6.782 x10 15 J ) + (5.0888 x10 15 J ) G ( heterojen ) = 1,6932 x10 15 J

Sonuta homojen ve heterojen ekirdeklenme iin gerekli olan serbest enerji deiimleri kyaslandnda, heterojen ekirdeklenme iin gerekli serbest enerji deiiminin ( 1,6932x10 15 J ), homojen ekirdeklenme iin gerekli serbest enerji deiiminden ( 0.538x1014 J), ok daha kk

olduu anlalmaktadr.
G ( heterojen ) G (hom ojen ) 1,6932 x10 15 0.538x10 14 J

Bu sonulardan ekirdeklenmenin heterojen ekirdeklenme yoluyla daha baskn olarak gerekleeceini belirtmek doru olacaktr. Tane snr ekirdeklenen faznn yzey alan ve dolaysyla yzey gerilimi tane iinde ekirdekletii durumdan daha dk kacaktr. Faz dnmnde daha dk serbest enerji deiimi engeli heterojen ekirdeklenme seeneinde olduundan faz tane snr zerinde daha kolay ekirdeklenecektir.
e) Dihedral as slatlabilirlik as olarak bilinir. ekirdeklemede ana fazdan ayrarak oluan faz arasndaki adr. ki faz arasndaki yzey gerilimi farkllndan artar veya azalabilir.

ki rnek: 1. Sv faz kompozit retiminde seramik partikller ile sv metal arasndaki dihedral as 0 dereceye doru gitmeli. 2. Yatak alamlarnda ikici fazn yaklak 8-120 derece arasnda ana faz ile snr yapmas

You might also like