Soykrm (genocide) kavramnn mucidi Rafal Lemkin almalarna 1915-17 Ermeni Soykrmnn ilham verdiini syler.

Lemkine gre soykrm iki aamadan oluur: Ezilen gruba has zelliklerin ve niteliklerin ortadan kaldrlarak yok edilmesi; ardndan ezen glnn ulusal niteliklerinin ezilen gruba zorla kabul ettirilmesi. Bu durum, yaamasna msaade edilen ezilen gruba uygulanr; ya da bu grubun yaad blge tamamen boaltlarak, ezen gruba ait kiiler buralara yerletirilerek koloniletirme balatlr. Aada Ermenilere reva grlenleri resmi tarihin bize anlattklarndan farkl bir yaklamla ele alyoruz. 1915te Ermenilere olan neydi? sorusunun cevabn da okuyucuya brakyoruz. 1. Ermeniler savata isyan m etti? ttihat ve Terakki (TC) Hkmetinin I. Dnya Savana katlma karar vermesinden sonra stanbulda toplanan Ermeni Milli Meclisi, savata Osmanlya sadk kalacan ve askeri ihtiyalar da dhil devletin her trl ihtiyacna koacan ilan etti. Tanaksutyun ise 12-14 Austos 1914 tarihleri arasnda Erzurumda dzenlenen 8. Kongresinde Osmanl Ermenilerinin savata kendi devletinin yannda yer alacan belirtti. 21 Austos 1914 tarihinde dzenlenen Hnak Partisinin 3. Kongresi de herhangi bir isyan ars yapmad. Savan TCnin dalmasna yol aarak lkeyi sarsabileceini, Ermenilerin durumunu ktletirebileceini savunarak, savatan duyduklar rahatszl bildirdi. Drtyol ve Zeytun civarnda ubat 1915te gerekleen atmalara isyan deniliyor. Oysa bu atmalar asker kaaklar ile Osmanl jandarmas arasndayd. Blgedeki Ermeni kyller ayaklanmak bir yana, bu kaaklarn teslim olmalar konusunda arabuluculuk yapyordu. Buna ramen ilk srgn bu blgede gerekleti. Vanda ise Ermeniler ayakland. Ama Vandaki ayaklanmalar soykrm kararnn alnp uygulamaya sokulmasndan sonra balad. Ayaklanma ncesi ve srasnda Van Valisi Cevdet Beyin blge halkna ektirdii zulmn ayrntlar hem Osmanl belgelerinde, hem de resmi tarih anlats iindeki kitaplarda bulunabilir. Dnemin Erzurum Valisi Tahsin Bey durumu Vanda ihtilal olmazd ve olamazd. Kendimiz zorlaya zorlaya u iinden kamadmz kargaal meydana getirdik ve arkta orduyu mkl duruma soktuk szleriyle ifade eder. 2. Tehcir mi soykrm m?

Osmanl hkmeti srgn yollarnn gvenli olmad konusunda defalarca bilgilendirilmi, kafilelere yaplan saldrlardan ve meydana gelen lmlerden haberdar edilmi ve hibir nlem almadan srgnlere devam etmitir. Tehcir kararn uygulamak istemeyen vali, mutasarrf ve kaymakamlarn nerileri dikkate alnmad. Israr eden devlet grevlileri grevlerinden alnd, kzaa ekildi ya da Tekilat- Mahsusann cinayetlerine kurban gitti. Gya bu sevk karar imparatorluk iin tehdit oluturan Ermenilerin gvenlii tehdit etmeyecekleri bir blgeye srgn edilmeleri iindi. Oysa Ermeniler bir yabanc devletle asgari seviyede iletiimde bulunabilecekleri, Osmanlya hyanet etme kapasitelerinin en az olduu Kayseri, Eskiehir gibi blgelerden dahi srlmlerdir. Srldkleri Suriyenin Der Zor blgesi Franszlarn uzun yllardr kendilerine mdahale alan yaratmaya altklar, savan ve emperyal oyunlarn tam gbeinde bir blgedir. 3. Ermenilere ktlk edenler cezalandrld m? Sava srasnda Talat Paann baz grevlileri Divan- Harb-i rfi yoluyla yarglad ve bazlarn idam ettirdii dorudur ama yaplan soruturmalarn hibirinin nedeni ilenen cinayetler ya da katliamlar deildir. Soruturmalarda hedef alnanlar yolsuzluk yapanlardr. Tehcir kararyla birlikte Ermenilerin geride braktklar mallarn devletin kontrolnde olduu bildirilmitir. Btn mlkler komisyonlar araclyla kayt altna alnacak ve devlet tarafndan idare edilecektir. Devlet memurlarnn mallara el koymalarna yasak getirilmitir. Buna ramen, pek ok yerel idareci ve memur Ermenilerin mallarn zimmetlerine geirdi. Bunlar yargland. Yarglamalarda katliamlarla ilgili sorular gndeme getirilmedi. Yalnzca yama ve zimmete geirilen mallarla ilgili sorular soruldu. Bir soruturma raporunda grd cinayetleri anlatan bir ahidin komisyon bakan tarafndan azarland, sadece yolsuzlukla ilgili sorulan soruya cevap verilmesinin istendii ve srarla cinayetlerden bahsettii iin dar atld kayt edildi. 4. Devlet tehcire yollananlara yardm etti mi? Srlen Ermenilere maddi adan yardm etmek bir yana, tehcirin maliyeti bile Ermenilerin mallarndan, yani emval-i metruke btesinden karland. Talat Paa, iae ve iskndan sorumlu kr Kayann, Ermenilerin kitlesel olarak kendi srgnlerini finanse etmeleri fikrini Ekim 1915te onaylad. Ermeniler srgn srasnda rvet vermekten ve gasp edilmekten dolay mali adan tkendiler. Bu nedenle, TC ynetimi, finansman politikasn deitirdi ve tehciri emval-i metrukeden finanse etmeye balad.

5. Mlklerin bedelleri sahiplerine dendi mi? Ermenilere ait mallarn sat bedellerinin sahiplerine iade edildii iddias temelsizdir. Devlet bu mlklerin bir ksmn, bedava denecek fiyatlarla sata sundu. nemli bir ksm ise orduya giysi ve iae temin edilmesi, muhacirlerin iskn edilmesi gibi amalarla kullanld. darecilerden sradan halka kadar geni bir kesim mlkleri yamalayp gasp etti. Cumhurbakanl Kknn bile Ermeni bir aileye ait olduu, onbinlerce okul, kilise, vakf binas ve zel mlkn bugn bile harap vaziyette ve terk edilmi kald dnlrse el koymann boyutlar daha iyi anlalacaktr. Bu konuda Uluslararas Hrant Dink Vakfnn hazrlad 2012 Beyannamesi, stanbul Ermeni Vakflarnn El Konan Mlkleri adl kapsaml almas bir rnek olarak incelenebilir. 6. Ka kii ld? Tehcir edilenlerin ve insani kaybn saysn az gsterme eilimi Murat Bardaknn Talat Paann Evrak- Metrukesini yaymlamasyla kt. Talat Paa tehcir srasnda vilayetlere telgraflar ekerek, ne kadar Ermeninin srldne, ne kadarnn kaldna ilikin bilgileri istedi. Paann listesine gre tehcir edilen Ermenilerin says 924 bin 158dir. Listede stanbul, Van, Antalya, Eskiehir ve Urfa gibi baz vilayetler de yoktur. Resmi tarihin baz ald 500 bin rakam, Suriye llerindeki kamplara ulaabilenlerin saysdr. Talat Paann defteri temel alndnda bile 400 binden fazla Ermeninin srgn blgesine ulaamad ok aktr. 7. Tehcir sava blgeleriyle mi snrlyd? Zeytun ve Drtyol blgelerindeki Ermeniler, asker kaaklaryla mcadele bahane edilerek i blgelere srld. lk etapta Drtyol civarndaki Ermeniler Konyaya tehcir edildi. 8 Nisan 1915 tarihiyle birlikte Zeytun ve Maratakiler de i blgelere srlmeye baland. Bu srgnlerin geici sava tedbirleri olmad, Nisan aynn ortasnda Ermenilerden boalan yerlere Mslman muhacirlerin yerletirilmesinden anlalmaktayd. Haziran 1915te nfusu Mslmanlatrlan Zeytunun ad da Sleymanl olarak deitirilmiti. Srgnlerin aylar ncesinden baladnn bir dier kant da 31 Mays 1915 tarihinde kabul edilen Meclis-i Vkela karardr. Bu kararda tehcir uygulamasndan bahsedilirken nakl- iskanna mbaeret ve devam edilmekde deniyor; yani bu tarihten nce tehcir uygulamasna zaten balanmt. Tehcirin kanunlatrlmas, dier lkelerin Osmanl yneticilerinin krmlardan sorumlu tutulacana ilikin notalar vermeye balamalarndan sonrayd. Tepkiler karsnda Talat Paa sren uygulamaya yasal klf uydurma abasna girdi ve sorumluluu kendi zerinden atarak hkmet meselesi haline getirdi.

8. Der Zor nasl bir yerdi? Der Zorun yerleime elverisiz, l niteliinde bir blge olduunu Osmanl idarecileri biliyordu. Sava ncesi Osmanl eitli corafyalardan srlen ya da g eden Mslman muhacirleri iskn etme sorunuyla kar karyayd. Muhacirlerden bir ksmnn Der Zor blgesinde iskan edilip edilemeyecei soruturuluyordu. Der Zor mutasarrf Ltfi Bey blgenin iskna elverili olmadn belirten bir rapor hazrlad. l niteliindeki blgeler yerleime elverisizdi. Mslman muhacirlerin Ege ve Trakya blgesindeki Rum kylerine yerletirilmesini eletiren mebus Emanelidi Efendi, skdardan Basraya kadar bo bir sr arazi olduunu belirtmi ve muhacirlerin buraya yerletirilmesini nermiti. Talat Paa bu neriyle ilikili olarak Bu muhacirleri dedikleri gibi oralara gnderip llere serpecek olsaydk oralarda cmlesi alktan lecekti diyerek iskn iin ne derece uygunsuz olduunu itiraf etmiti. Ayn Talat Paa 10 ay sonra Ermenilerin Der Zora srlmesine bizzat karar verdi. 9. 24 Nisanda tutuklananlar elebalar myd? Bu iddiada sz edilen 240 kii, Ermeni ileri gelenlerine kar dzenlenen bir operasyonla tutukland. Birka gn ierisinde saylar 2345e ulaan tutuklamalarla Ermeni mebuslardan airlere Ermeni toplumunun, deyim yerindeyse beyni hedef alnd. Bu kiiler tutuklanmalarn takiben Aya ve ankrya srld. Haklarnda hibir yargsal sre balatlmayan tutuklulardan 761i ldrld. lk etapta tutuklananlar arasnda II. Merutiyetin ilanndan itibaren TC ile eitli ittifaklar yapan ve yasal parti statsndeki Tanaktsutyun ve Hnak partilerinin yeleri de vard. Bazlarnn hibir rgtle ilikisi yoktu. Bu kitlesel tutuklamalarn hedefi Ermeni toplumuna ynelik imha politikasnn uluslararas kamuoyuna aktarlmasn nlemekti. 10. Malta mahkemeleri ttihatlar aklad m? Paris Bar Konferansnda, ngilterenin sraryla sava sulularnn yarglanmasna baland. Baz TC yneticileri ve yerel idareciler, Osmanl Devletinin savaa sokulmas, tehcir srasnda Ermenilerin krma uratlmas gibi sularla tutukland. Bu srete, ngiltere, Osmanl Devletinin yarglamalar hakkaniyetle gerekletiremeyeceini ve tutuklanan kiilerin serbest braklacan dnyor ve bu kiilerin Osmanl topraklar dna karlmasn istiyordu. Bu teklif mttefik glerce kabul grmedi, zellikle Fransa bu teklife ok sert tepki gsterdi. Bu tartmalar srasnda, Boazlyan Kaymakam Kemal Bey idam edilip, Trk milliyetisi bir grup idam protesto edince, ngiltere baz tutuklularn Maltaya srlmesine karar verdi.

ngiltere 240 kiiyi savala ilikili sulardan mttefiklerin kuraca bir mahkemede yarglamak istiyordu; bunlardan 70i Maltada tutukluydu, dierleri ise aranyordu. ngiliz Basavcl, Austos 1920de Maltadaki tutuklular tutuklanma gerekelerini oluturan su iddialarna gre snfa ayrd: 1. ngiliz sava tutsaklarna kt davrananlar, 2. Srgn, yama ve krm suu ileyenler, 3. Mtarekeyi ihlal yoluyla siyasi su ileyenler. Basavclk, bu kiilerden sadece birinci grupta olanlarn kendi yarglama alanna girdiine, dier tutuklularn mttefiklerin ortak mahkemelerince yarglanmalarna karar verdi. ngiltere, bir yandan Maltadaki tutuklularn yarglanmas iin mttefik devletleri ikna etmeye alrken, bir yandan da Anadoluda bulunan 24 ngiliz sava esirini kurtarmak iin siyasi otoritelerle mzakere ediyordu. Ankara ile mzakereler Milli Mcadeledeki gelimelere paralel olarak geliti. Ama takas yoluyla ngiliz sava esirlerini kurtarmakt. Bu srete esirler meselesi ngiltere Hkmetini i siyasette sktrmaya balamt. ngiltere Hkmeti Trk-Yunan Savann Kemalistler lehine ilerlemeye balamasyla btn tutsaklar ngiliz esirlerine karlk serbest brakmaya karar verdi. 30 E kim 1921de 24 ngiliz esirine karlk, btn Malta tutsaklar serbest brakld. Malta srecinin TCyi uluslararas hukuk nezdinde aklayan bir anlam tamad ortadadr: 1. Malta uluslararas bir yarglama zemini deil, ngiltere hkmetinin -bata Anadolunun igalini kolaylatrmak olmak zere- siyasi amalarla meydana getirdii politik bir mekanizmadr. 2. Malta srecinde basavcln krm, srgn ve yamadan sulanarak tutuklananlara ilikin tek karar bu kiilerin ngiliz mahkemelerince deil uluslararas bir mahkeme tarafndan yarglanmas gerektiidir. Maltada bu kiilere ilikin ne dava alm, ne de haklarnda hkm verilmitir. 3. kinci gruptaki kiiler hukuken krm, yama ve srgn sularndan beraat etmediler; bir esir takas antlamas uyarnca serbest brakldlar. *** SOYKIRIM SUUNUN NLENMESNE VE CEZALANDIRILMASINA DAR SZLEMEye gre soykrm suunun tanm:

Madde 2- Bu Szleme bakmndan, ulusal, etnik, rksal veya dinsel bir grubu, ksmen veya tamamen ortadan kaldrmak amacyla ilenen aadaki fiillerden her hangi biri, soykrm suunu oluturur. a) Gruba mensup olanlarn ldrlmesi; b) Grubun mensuplarna ciddi surette bedensel veya zihinsel zarar verilmesi; c) Grubun btnyle veya ksmen, fiziksel varln ortadan kaldraca hesaplanarak yaam artlarn kasten deitirmek; d) Grup iinde doumlar engellemek amacyla tedbirler almak; e) Gruba mensup ocuklar zorla bir baka gruba nakletmek. (Birlemi Milletler Genel Kurulu bu szlemeyi 9 Aralk 1948de kabul etmi, Trkiye 23 Mart 1950de onaylamtr) Hazrlayan: Cengiz Alan