Tekfirde Aşırılıktan Sakındırma Konusunda Otuz Risale-Makdisi

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA
OTUZ RSALE
Birinci Cilt
Ebu Muhammed sm el-Makdis
www.davetvecihad.com
Aratrma Serisi 3. Kitap
rtibat Adreslerimiz
davetvecihad@gawab.com davetvecihad@maktoob.com elhadid@gawab.com
Kitabn Orjinal smi
OTUZ RSALE
ggggggggggggya ya a gggggggggggg2
MUKADDME
Rahman ve Rahim olan Allahn adyla. O bana yeter ve O ne gzel vekildir. Hamd alemlerin Rabbi olan Allaha aittir. Akibet, takva sahiplerinin ve ceza ancak zalimlerindir. Allahu Tealadan baka ilah olmadna ehadet ederim. Yer ve gkler bu kelime ile kaimdir. Allahu Teala onu kurtuluun bal olduu salam bir kulp yapmtr. nk bu kelimeyi sylemeyi kullarnn zerinde kendisine ait bir hak olarak kabul etmitir. Bu nedenle cihad kllar bu kelime iin ekilmi, ehadet ve sava bunun uruna teri olunmutur. Bu kelime, Allahu Tealann insanlar zerinde yaratt ftratdr. Peygamberlerin diliyle milletleri kendisine ard snaktr. slam dininin ekseni ve selam yurdunun anahtardr. Muhammedin de Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahu Tealann kulu ve rasul olduuna ehadet ederim. Allahu Teala Onu alemlere rahmet, amel edenlere rnek, Allah yolundan gidenlere rehber ve kar koyan inatlara ise hccet olarak gnderdi. Allahu Tealann salat ve selam Onun, aile fertlerinin ve btn ashabnn zerine olsun.
Allahu Teala bu satrlar okuyan da, bizi de ifrat ve tefrit uurumundan, arlk ve taksir bozukluundan korusun. Baz deerli kardeler, ldeki Cifr Hapishanesinde 1 bulunduum sralarda beni ziyaret ettiler ve gnmz ynetimi adna konuanlarn bizi, insanlar genel olarak tekfir etmekle suladklarn, onlar dinleyen ve hak ile batl, doru ile yanl birbirinden ayracak bilgiye sahip olmayan baz kiilerin, onlarn sylediklerine kandn sylediler. O gn demir parmakln nnde yalnz bama olduum bir anda hapishanenin asker ve gardiyanlarnn gz nnde ve duymalar iin yksek sesle bu kardelere zetle unlar syledim: Bu adamlarn yaydklar iftira, bu mbarek davetin karsnda, ynetimin iflas ve yenilgisinden baka bir ey deildir. nk hasm taraf, ancak iflas ettii ve delilden yoksun kald zaman iftiraya bavurur. Biz, Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kafirdir dedii kiilerden bakasn tekfir etmiyoruz. Beeri kanunlar yapan, bunlar koruyup destekleyen ve bu sular ileyenlere dostluk ve yardmclk yapanlar dnda kitaplarmzda, yaz ve konumalarmzda kimseyi tekfir etmiyoruz ve arkasndan da konumuyoruz. nsanlarn bu kanunlarla, onlar yapan taut ve zalimlerle ilikilerini kesmelerini sylyoruz. Onlara kulluk yapmaktan ve desteklemekten sakndryoruz. Bunu btn kitaplarmzda belirttik. Bu kitaplar ynetime, mahkemelerine, askerlerine ve savclarna da ulatrdk. Bu kitaplarda, yaptklar kanunlarn hakszlk ve sahteliini, ak kfr ve irki ierdiini akladk. Bu kitaplarmzdan biri Kefun-Nikab An eriatil-ab 2 , bir dieri Muhakemetu Mahkemeti Emnid-Devle Ve Kudatiha la erillah ve hapishanede yahut baka yerlerde yazdmz dier risalelerimizdir. Bu yazdklarmzda kanunlarnn ne olduunu ele aldk ve irkin yzndeki maskeyi indirdik. Allahu Tealann tertemiz eriatna aykrln, irkinliini ve kokumuluunu ortaya koyduk. Allahn izni ve yardm ile onlara her yerde ve her zaman bununla kar ktk. Hapishanelerinde bunu aka yzlerine syledik ve mahkemelerini temelden sarstk. Delillerimiz onlar akna evirip mbarek slam eriat ile susturulduklarnda, genlerin bu eriat etrafnda toplandn grdklerinde, bunun
El-Cifr Hapishanesi, rdnn lde yaplm en eski hapishanelerinden biridir. Hicri 1372 (Miladi 1952) ylnda ngilizler tarafndan yaplmtr. Ammandan 300 km. kadar uzaktadr. rdn ehirlerinden Maana 60 km. uzaklktadr. Hicri 1419 yl Nisan aynda oraya tandk. Ynetim, baka hapishanelerde Tevhid davetinin yayldn grnce, bu hapishanede bize kar kat ve baskc uygulamalar yapmaya balad. 2 Bu kitabn bir ksm Allahu Tealann yardm ve ltfu ile terceme edilmi ve Demokrasi Dindir isimli kitabn ikinci blm olarak yaynlanmtr. Yaync.
1
OTUZ RSALE
Rabbani bir davet olup vahyin nuru ve peygamberliin aydnlna dayanyor olmas sebebi ile karsna kp nurunu sndrmekten aciz kaldklarnda yalan ve iftiraya ynelip, bu daveti insanlarn gznde karalamaya kalktlar. Delil ve hccet ile yapamadklarn yalan ve iftira ile yapmaya altlar. Gerekleri rtbas edemeyecek kadar bym olan kfr deliklerini yamamaktan aciz kalp, iddia ettikleri Mslmanlklarn dzmece raporlar, belgeler ve yaldzl isimlerden baka yolla ispat edemeyince, btn halk tekfir ettiimiz iftirasna bavurdular. Halbuki yakn ve uzak herkes biliyor ki bizim bu iftira ile hibir ilgimiz ve bilgimiz yoktur. Bizleri hariciler, tekfirciler, terristler, radikaller ve buna benzer Mslmanlarn holanmad ve nefret ettii isimlerle adlandrdlar. Amalar da halk davetimizden nefret ettirmek, onlar rkterek kendilerini red etmekten alkoymak, kfr kanunlar ve irk ynetimleriyle ilikilerini kesmekten caydrmaktr. Allahu Tealann daveti boazlarndan gemeyen, bu davetin iek amasndan ve meyve vermesinden gnlleri daralan, ksa bir zamanda genliin bu davet etrafnda toplanmasndan rahatsz olan bir takm evreler de bu iftira kampanyasna katldlar. nk slam, Rabbani mbarek bir davettir. Bozulmam ftratlar onu kabul eder ve salam kalpler ona sarlr. Sapk hocalar ve cahil yazarlar da bu iftira ve hakszlkta onlara destek oldular. Bunlarn bazs ilgisi olmad halde, haksz olarak selef yoluna mensup olduunu sylemektedir. Bu kiiler, doldurduklar sayfalar hibir ayrm yapmadan tm boyutu ile tekfirden sakndrmak maksad ile karaladlar. Halbuki tekfirin bazs eri ve sahih bir hkm olup eri sebeplere dayanr ve bunun zerine sonular bina edilir. Bunlar tevhid ars sahiplerine yalan ve iftira ile, hakszlk ve zorlama ile saldrdlar. Karalamak iin hakszlk ve kskanlkla kalemlerini kullandlar, kin ve dmanlk zehirlerini onlar zerine boalttlar. Ayn zamanda yazlarnda zalim ve kafir yneticileri savundular. Bylece bakalarna yaktrdklar Haricilik nitelemesi, putperestleri brakp Mslmanlara saldrmalar nedeni ile, kendileri hakknda geerli olmutur. Baz evreler, honutluklarn kazanmak ve sofra krntlarn almak iin yneticilere yaltaklanarak ve onlara irin grnerek slam davetinin kapya dayanan tehlikesinden sakndrmaya, ona kar koymak iin ynetime neriler sunmaya altlar. 3 Son derece cahil olduklarndan bununla
3
slam iin daha nce hi almam, davet ile hibir ilgisi olmayan ve dzenin Mslmanlarla beraber hapse att cahiliyye mensubu biri, bu davete kar koymak iin kendince en baarl yntemler ile dzene yaranmaya alt. Bu olay Belka Hapishanesinde bulunduumuz dnemde oldu. Baas partisinin yanda olan bu kii, bir gazetede bizim ile ve akidemiz ile
davetin nurunu sndreceklerini veya scakln yok edeceklerini sandlar. Onlar sadece kuruntu iinde olduklarn anlamadlar. Onlar Allahu Tealann Allahn nurunu azlaryla sndrmek istiyorlar. Halbuki kafirler holanmasalar da Allah nurunu tamamlamaktan asla vazgemez 4 hkm karsnda kendilerini helak ettiklerini bilmediler. nk Allahu Teala yle buyurur: Onlar (hem insanlar) peygambere yaklamaktan vazgeirmeye alrlar hem de kendileri ondan uzaklarlar. Eer onlar bir ey helak ediyorlarsa, o da ancak kendileridir. Bunu anlamyorlar. 5 Bu insanlar, baz genlerin olabilecek kimi arlklarn veya yeni balayan bazlarnn uluorta szlerini ya da her davet ve cemaatte bulunan ateli kiilerin sylediklerini istismar ettiler. Halbuki bu uluorta szler veya hamasetli tavrlar; eri ilimleri okumakla, alimlerin sylediklerine bakmakla, usl ve kurallar renmekle, art ve engelleri kavramakla orta bir yolu bulabilir. Dostlardan nce dmann bildii gibi, bir gn olsun bu yanllara gz yumduum yahut bu uluorta szleri onayladm olmamtr. Ne ben, ne de Tevhid ehli kardelerimizden gayretli hibir kimse bunlara gz yummamtr. Deiik ehirlerde ve farkl zamanlarda hapishanenin iinde ve dnda bunlar ele aldm. Edindiim tecrbeleri sayfalara yazdm. Bu konular ele almam ise makamn gereine gre bazen nasihat, t ve hatrlatma, bazen mnazara ve tartma ve bazen de konuma ve kaleme alma eklinde oldu. Elimden geldii kadar btn bunlarda eriatn delillerini, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin grlerini belirttim. Yaplan yanllar ve genellemeleri gsterdim. Bunu da Allahu Tealann rzas iin, Allahn Kitab Kuran iin, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti iin, zelde ve genelde btn Mslmanlar iin ve bu deerli davete yabanc bir eyin karmasnn nne gemek iin yaptm. Akllara gre tasvip edilen eyleri izlemediim ve onaylamadm yahut szkonusu yanllara, uluorta sylenenlere ve uygulamalara kar koyduum iin bu yolda kimi cahillerin yahut bo hamaset sahiplerinin dilinden ektiklerimin karln Allahu Tealadan beklerim. Zira bu, mbarek slam davetine zarar verecek bir arlktan, yahut davette uzman olanlarla yeni balayanlar ve btn ykn ekerek yerine getirenlerle isimden te davetle bir ilikisi bulunmayanlar arasnda ayrm yapmadklar iin,
hibir ilikisinin bulunmadn ilan etti. Bundan maksad ise; ynetimin kendisini ldeki Cifr Hapishanesine nakletmemesini salamakt. Kat uygulamalarla yaplan bu naklin sadece tekfirci olmakla itham edilenlere ynelik bir ceza olduunu dndler. Ancak umduklarn bulamadlar. Kendisi de oraya nakledilenler arasnda bulunuyordu. Dolaysyla yaptklar yaclklar onlara bir yarar salamad. 4 9 Tevbe/32 5 6 Enam/26
OTUZ RSALE
bu daveti arlk ile sulamalarna yahut iddia ettikleri gibi bask, yoksulluk ve hapishane ortam psikolojisinin rn demelerine gereke olacak bir yanl yahut arl onaylamaktan, benim iin ok daha hayrldr. Burada amacm, kendimi savunmak deildir. Bu konuda Allahu Tealann Allah iman edenleri esirger. u da muhakkak ki Allah, hain ve nankr olan herkesi sevgisinden mahrum eder 6 sz benim iin yeterlidir. Benim yaadm, sadece bu yolun bir faturasdr. Biz ona altk ve bizden daha iyi olanlarn yaadklarn grerek kendimizi teselli ettik. Cannda veya aile fertlerinde mihnet yaamam bir peygamber yoktur. Samimi iseler, varislerinin de bu mirastan bir pay almalar kanlmazdr. Bu nedenle bana muhalefet eden yahut tevil yolu ile bana hakszlk yapan ve eletirenlere kar rahatm. Bu davetin taraftar olduklar srece onlar knayacak hibir szm olmaz. Allahu Teala beni de, onlar da balasn. O rahmet edenlerin en merhametlisidir. Mslmanlar birbirine drmek iin frsat kollayan Allahu Tealann dmanlarn atlatmak amacyla burada btn bunlar belirtiyorum. 7 Ama Tevhid arsnn dmanlarndan olanlara hibir ekilde hakkm helal etmiyorum. Allahu Teala onun hesabn soracaktr. Ben ikayetimi sadece Allahu Tealaya yapyorum. unu belirtmek istiyorum ki; bu sayfalar kendimi savunmak iin yazmadm. Sadece deerli bir daveti savunmak ve yce bir dini korumak iin bunlar ele aldm. mrmn kalan ksmnda da beni bununla megul etmesini, beni ve ocuklarm bu ite altrmasn, kendimizi veya basit bir takm eyleri savunmakla megul etmemesini Allahu Tealadan diliyorum. ncitmek maksadyla veya akllarnn almad baz eyler sebebiyle, kardelerine fkelenen bu davetin mensuplarna unu belirtmek isterim ki, Allahu Tealann ve davetin dmanlar ar cahilliklerinden, daveti temsilcileriyle ilintilemiler, hatta bizi hapsetmek veya ahslarmzn ortadan kalkmasyla bu davetin yok olacan sanmlar veya yle arzu etmilerdir. nk bu memlekete, kendilerini tekfir etme dncesini ilk defa bizlerin soktuunu sylediklerini biz de duyduk, bakalar da duydu. phesiz imanda bizden ileri olan ve dine bizden kat kat fazla destek veren kiiler de bu davetin sahipliini yapmlardr. Allahu Teala yle buyurur: Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce iman etmi olan karde-
22 Hacc/38 Allahu Tealann dmanlarndan kimileri, bizi etkileyeceini ve onlardan ilikilerimizi kesmeye veya onlar ktlemeye sevkedeceini dnerek, kardelerimizden bazlarnn bize kar eletirilerini naklederlerdi. Allahu Tealann izni ile, bizde bunlara kar kardelerimizi verek onlar kahredecek eyler sylerdik.
7
lerimizi bala. Kalplerimizde mminlere kar hibir kin brakma. Rabbimiz! phesiz Sen ok efkatlisin, ok merhametlisin. 8 Tekfir meselesini ilk defa bu memlekete bizim soktuumuz iddias, sadece onlarn uydurmasdr. Genlere defalarca unu hatrlatmak istiyorum: Onlarn bize saldrmalar ve karalamalar, ahslarmzla snrl kalacak ve irke dmanlk ve Tevhide armzdan uzaklatrmaya ve ilikileri koparmaya sevketmeyecekse, istedikleri kadar bize kzabilir veya karalayabilirler. Allahu Teala bize yeter ve O ne gzel vekildir. Ancak bu saldr ve karalamalar davet ile davetiler arasnda ayrm yapmayan kiilerin bu daveti eletirme veya ondan ilgiyi kesmelerine yol aacaksa, bundan iddetle sakndrrz. unu da belirteyim ki bugn artk bize yaplan dmanlk ve hasmlk herkesin bildii gibi, Allahu Tealann dmanlarnn honutluunu ve yaknln kazandrmaktadr. Bu nedenle bunu sakn kartrmayalm! man zayf kiilerden nicelerinin bizi eletirerek ve ilikilerini keserek, onlara yaknlk kazandn veya ktlklerinden korunduunu grdm. Bu ise saknlmas gereken baka bir ktlktr. nk bu, Tevhid ehline dmanlk yaparak Allahu Tealann dmanlarn honut etmek ve onlarn sempatisini kazanmaktan baka bir ey deildir. phesiz Allahu Teala gzlerin gizli baklarn ve kalplerin gizlediini bilir. Allahu Tealann dinine yardm etmeye alan, Tevhid ehline katlmaya cesaret edemeyen, yahut dua ile de olsa onlardan yana grnmekten korkan kiilerin yapmas gereken tek ey; en azndan bu yolu ktlemekten veya dmanlk yapmaktan uzak durmak ve bylece de kervann yolunu amaktr. Biliyorum ki zaman zaman baz yanllar eletirdim ve sahiplerine sert ifadeler ile tepki gsterdim. phesiz bu da szkonusu yanllarn tehlikesi ve kt sonular dnlerek yaplmtr. nk bazen bunlara iddetle kar kmak ve tepki gstermek gerekir. Ne var ki yanl ve sapmalarndan tmyle uzak olduumuzu ve yaclk yapmadan, onlar onaylamadmz aklkla sylerken, dozu ne olursa olsun bu eletiriler, herhangi bir Mslman hakknda Allahu Tealann llerini amaya veya Mslmanlardan ilikiyi kesmeye hibir ekilde gtrmemelidir. Bu tavrmz kim eletirirse eletirsin lmz budur. Bundan nasl uzak kalabiliriz ki! Allahu Teala, rneimiz ve nderimiz olan Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrederek yle buyurur: Sana uyan mminlere kanadn indir. ayet sana kar gelirlerse de ki: Ben sizin yaptklarnzdan muhakkak ki uzam. 9
8 9
59 Har/10 26 uara/215-216
OTUZ RSALE
Bu emirde Allahu Teala, mminlerin haklarn gzeten ve onlara hakszlk yapmamay ieren merhametli davran ve dine nisbet edilmemesi iin mminlerin yanllarndan beri olmay bir arada toplamtr. Bylece hakk koruma ve bu davetin aydn yzn kollama devam etsin. nk Tevhidin ycelii, karlarn atmas halinde bize gre btn insanlardan daha da nemlidir. Yolculukta olsun, ikamette olsun bu kural gzettiim iin kardeleri fkelendirdiim olmutur. Nitekim ok defa Allahu Teala bana kzmyorsa, bakalarnn kzmasna aldrmam demiimdir. Ne olursa olsun, kat davranmaktan maksat; saptan yola getirmek ve yanl yapan yanlndan dndrmekse, bu tr durumlarda iyidir. bn-i Teymiye Rahimehullah, bunu Mslmanlarn yararlarndan sayarak yle demitir: Bu da Mslmanlarn birbirlerini birbirleri ile slah ettikleri yararlardandr. nk mminler iki el gibidirler. Bu yol ile bir el dier eli temizlemektedir. Bazen kir ancak serte outurmakla kar. Elde edilen temizlik ve yumuaklk, bu sertlii ho gsterir. 10 Bu, ac ila kabilindendir. Hasta iyilemeyi umarak bu ilacn acsna katlanr. Nitekim yle denir: Sana bir eyi gsteren, sana yardm etmi, sana t veren seni uyandrm, sert davranm olsa da, aklayp belirten nasihat etmi, sakndrp yol gsteren grevini yapm ve seni zr dilemekten kurtarm olur. Yine yle bir sz vardr: Seni alatan ve sana alayan kii, seni gldren ve sana glen kiiden daha iyidir. Bu tr sertlik ve iddet iyidir. nk amac; Mslmanlar slah etmek, gerei onlara gstermek ve ayaklarnn kayaca yerleri aklamaktr. phesiz bu yaplrken, Allahu Tealann llerini gzetmeyenlerin yaptklar gibi, hakszlk, yalan, iftira veya zan ile hareket ederek slam llerinin inenmemesi gerekir. Zaten, okuyucunun grecei gibi, iddet ile kar ktmz hatal tekfir konusunda ve baka konularda kimsenin adn belirtmedik, belirli kiilerin veya muayyen cemaatlerin ismini anmadk. nk bu sayfalar belirli kiilere ynelik deildir. Bu sayfalardan ama, t vermek ve genel yarar salamaktr. Bununla birlikte Tevhid arsna mensup genlerde bu tr yanlmalar olsa bile, bu genlerin Tevhid arsnn dman ve hasmlarndan daha iyi olduklarn da belirttim. nk davetin hasm ve dmanlar ou zaman Tevhid ars ve sahiplerinden ber olduklarn ilan etmekten utanmazlar. Ayn zamanda mrlerini ve yazlarn ynetimin tautlarn savunmak ve tekfir edilmelerini nlemeye almakla geirirler. Buna en ak delil, yaynlanm kitaplar ve genellikle cretsiz datlan yaynlardr.
10
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 34/28, Daru bn Hazm basks.
10
Bu kiilerin hevaya uyma, dnya sevgisi, yneticilere yaknlk, nefsin selametini ve arzularn garantilemenin sebep olduu ktlkleri, hakszlklar ve hainlikleri ile Tevhid genliinin ou zaman dini koruma, destekleme, llerini gzetme ve dmanlarna kar kmann sebep olduu tkezlemeleri eit deildir. Bu mbarek daveti ve ehlini gzeterek eletirsek bile, Tevhid genliinin olabilecek yanlmalar, o kiilerin sapklklar derecesine hibir zaman varmaz. 11 Bu tkezlemeler, kendisine davet iin canlarn ve mrlerini adadklar, desteklemek ve yceltmek iin her trl eziyete katlandklar Tevhid urunadr. nk Tevhid, Allahu Tealann iyiyi ktden ayrd, kendi dostlarn tautun dostlarndan setii kopmayan salam ipidir. Allahu Tealann kurtuluu kendisine balad dinin bu temeli, onlarca gnah ve ktlk dosyasyla sicillerinin kabard kullar zerinde Allahu Tealann hakkdr. Amelleri boa gtren irk dnda, atei btn tkezleme ve yanlmalar yakan bir nurdur. Bu sayfalarda soru soranlara ve bakalarna benim ve bu davetin yardmcs olan Tevhid ehli kardelerimizin, tekfirde arlk sulamasndan beri olduklarn belirtmek istedim. Bu vesile ile ilimde ve davette, meseleleri bilme ve kavramada henz yeterli bir seviyeye ulaamam olan yeni kardelerimizi de bundan sakndrmak isterim. Bu ise Allahu Tealann dinine ve btn Mslmanlara samimi bir hizmet ve bu deerli davetin gerek parlak yzn ortaya koymak iindir. Allahu Tealann bunu benden kabul etmesini ve Mslmanlara yararl klmasn dilerim. Kitabn adn Risaletul-Cifr 12 fi Ennet-Tekfira Yueddi ilel-Kufr yahut er-Risaletus-Selasiniyye fit-Tahzir min Ahtit-Tekfir olarak belirledim. nk kitap tekfir konusunda otuz yanla deinmektedir. Konulara gemeden nce hapishanelerin durumu hakknda baz eyleri belirtmek isterim. Bunu bilenler bilirler. Her eyden nce hapishanelerde artlar devaml deiir. zellikle gnmzde kiilerin yaz ve dkmanlar iin gvenlik yoktur. Birok defa yazdklarmz veya kardmz zetler yahut aldmz notlar elimizden alnmtr! Daha sonra Allahu Teala, ltfu ile elimizden alnan bu notlar bir daha nasip etmitir. Zaten bu hapishanelerin duvarlar arasnda kaynak ve nemli kitaplar yok gibidir. Yanl yapmaktan masum olmadm pein olarak belirtiyor ve herhangi bir yanlm varsa
Sapkln nderlerinden olan kiilerin isimlerini, kendilerinden sakndrmak amacyla verdiimiz halde, Tevhid davetinin mensubu olan kiilerin isimlerini vermiyoruz. Dolaysyla yukarda iaret edilen kiiler, bu davetin mensuplar olup sapkln nderleri deildir. 12 El-Cifr, bu ad tayan hapishanenin bulunduu lde bir blgenin ismidir. Bu kitap orada yazlmtr.
11
OTUZ RSALE
11
ondan vazgeiyorum. Yanlmn ortaya kmas durumunda ondan dnmek veya grdm bir doruya uymakla en mutlu insan olacam belirtmek isterim. Samimi t verenlere kapmz her zaman aktr. in banda ve sonunda hamd Allahu Tealaya aittir. O bana yeter ve o ne gzel vekildir. Ebu Muhammed Asm el-Makdis El-Cifr Hapishanesi Hicri Ramazan 1419 Allahm! Ey slamn ve Mslmanlarn velisi! Seninle karlancaya kadar bize slam zere sebat ver!
12
BRNC BLM
TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA
Allahu Teala hepimizi yararl bilgiye ve onunla amel etmeye muvaffak etsin. Bilinmelidir ki nemine, zaruretine, birok mesele ve ahkamla ilgisinin olmasna ve yine dinin eri bir hkm olmasna ramen tekfir konusu ok tehlikeli bir konudur. Dnya ve ahirette ona birok sonular terettp eder. Bir takm insanlar onu yeterince anlamam, yanllar yapm ve ayaklar kaymtr. mmetin zerinde ihtilaf ettii temel usl meselelerinden ilki olup vaid (Allahu Tealann kafirlere ve gnahkarlara vermekle tehdit ettii ceza) 13 konusudur. Bu konuda eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bilelim ki tekfir ve fask sayma konular ahirette vad ile vaidin bal olduu ahkam meselelerindendir. Dnya hayatnda dostluk ve dmanln, ldrme ve korumann ve baka meselelerin bal olduu bir konudur. Allahu Teala, cenneti mminlere vereceini ve kafirlere haram kldn belirtmitir. Bu ise her zaman ve zeminde genel hkmlerdendir. 14 Yine yle devam eder: man adnda yanllk, yeni bir isimde veya baka isimlerde yaplan yanllk gibi deildir. nk dnya va ahiret h13 14
El-Fetava, 3/147 El-Fetava, 12/251
OTUZ RSALE
13
kmleri iman, islam, kfr, nifak ve bunun trnden olan isimlere baldr. 15 nsanlarn bu isimler ve sahipleri hakknda syledikleri szler oktur. nk bu, dinin eksenidir. Mutluluk ve bedbahtln, vme ve yermenin, gnah ve cezann kendisine bal olduu iman ve kfr adndan daha byk bir isim yoktur. Bu nedenle bu blme Esma (isimler) ve Ahkam blm ad verilmitir. 16 Fkh kitaplarnda tekfir konusunu inceleyenler birok mesele ve ahkamn ona bal olduunu grr ve bu konunun ne kadar nemli ve tehlikeli olduunu anlar. rnein, yneticiler ile ilgili hkmlere baktmzda unlar grrz: Mslman ynetici ile beraber olmak, onu desteklemek, ona itaat etmek, ak bir kfr ilemedike ona isyan etmemek veya itaatsizlik yapmamak, slam dairesinde kald ve slam eriatn uygulad srece iyi veya kt olsun arkasnda namaz klmak ve beraberinde cihada kmak vaciptir. Yine Mslman ynetici, velisi olmayan Mslmanlarn velisi konumundadr. Kafir ynetici hakknda ise ona beyat etmek, onu ynetici edinmek, desteklemek, yardm etmek, onu dost edinmek, sanca altnda onunla beraber savaa kmak, arkasnda namaz klmak, onun hkmne bavurmak caiz deildir. Bu kafire itaat yoktur. Aksine ona kar kmak, ynetimden uzaklatrmak ve yerine Mslman yneticiyi getirmek vaciptir. 17 Buna bal olarak onu dost edinen, kfrn veya kfr yasalarn destekleyen, koruyan, yasalarnn yaplmasnda ve uygulamasnda ortak olan ve bunlarla hkm verenlerin kafir olduu sonucu kmaktadr. Velayet ahkam konusunda ise, kafirin Mslmana velayeti geerli deildir. Kafirin Mslmanlara veli (ynetici) yahut namaz imam olmas caiz deildir. Mslman kadna nikahta veli olmas, Mslman ocuklara veli yahut vasi olmas yahut onlardan yetim olanlarn mallar hakknda velayet makamnda olmas caiz deildir. Nikah konusunda ise, kafirin Mslman kadnla nikahlanmas caiz deildir ve nikahta ona veli olamaz. Mslman erkek Mslman kadnla
El-Fetava, 7/246 El-Fetava, 13/34 17 Bunun vaciplii hakknda u kitaplara mracaat edilebilinir: Fethul-Bari, 13/123, Nevevi, Mslim erhi, 12/229, Es-Sarimul-Meslul, 13, 216, evkani, ed-Devaul-Acil fi DefilAduvvis-Sail, 33-35, Hamd bin Atik, Sebilun-Necat vel-Fikak min Muvalatil-Murteddin ve Ehlil-rak, 412 (Mecmuatut-Tevhidden), Abdulkadir Udeh, et-Teariul-Cinai, 2/232
16 15
14
evlendikten sonra mrted olursa, aradaki nikah batl olur ve ikisi birbirinden ayrlr. Miras konusunda ise, btn alimlere gre din farkll miras olmaya engeldir. Ksas ve kan diyetleri konusunda; kafirin kanna kar Mslman ldrlmez. Muharip kafirin veya mrtedin bilerek veya yanllkla ldrlmesi kefaret ya da diyet vermeyi gerektirmez. ldrlenin Mslman olmas halinde ise, durum bunun aksinedir. Cenazeler konusunda; kafir iin cenaze namaz klnmaz, ykanmaz, Mslman mezarlna gmlmez, kendisi iin istifar caiz olmaz ve kabrinin banda durulmaz. Mslman ise byle deildir. Yarg konusunda; kafir kii Mslmanlar iin yarg olmaz, Mslman hakknda kafirin ahitlii geerli olmaz, kfr yasalar ile karar veren kafir yargcn mahkemesine bavurmak caiz deildir. Bu yargcn verdii hkmler uygulanmaz ve o hkmlere gereken sonular terettp etmez. Sava konusunda kafir, mrik ve mrted ile savamak, Mslman bai ve asiler ile savamaktan farkldr. Kafirler ile savarken kaanlar kovalamak ve ldrmek mbah olduu halde, asi ve bailerden kaanlar izlenmez, yarallar ldrlmez, mallar yamalanmaz, kadnlar esir alnmaz. Mslmann iman sebebiyle kan, mal ve namusu dier bir Mslman iin haramdr. Halbuki kafir hakknda asl olan, kan, mal ve namusu, Mslman olmadka mbahtr. Vela ve Bera (dostluk ve dmanlk) konusunda, Mslmana velayet vacip olup tmden onunla ilikiyi kesmek caiz deildir. Sadece gnah olan fiillerinden uzak durmak gerekir. Kafire velayet ve Mslmanlara kar kafire destek vermek veya Mslmanlarn srlarn kafire bildirmek haramdr. Kafirden ilikiyi kesmek ve ona buzetmek vacip olup onu dost edinmek caiz deildir. Bu konu ile ilgili ve etkileri byk olan daha pek ok mesele vardr. Verdiimiz rnekler devede kulak gibidir. Sadece rnek olmas amac ile bunlar burada aktardk. Bu konularla ilgili deliller ve hkmler fkh kitaplarnda belli ve aktr. Mmin ile kafir ayrm yapmayanlarn, aktardmz btn bu konularda dini ve ii kark olur. Verdiimiz rneklerden de anlald gibi Mslmanlarla ilgili hkmlerin kafirlerle ilgili hkmlerle kartrlmasnda ok byk sakncalar, zararlar ve ktlkler bulunmaktadr.
OTUZ RSALE
15
Allahu Teala yle buyurur: Eer siz onu (Allahn emirlerini) yerine getirmezseniz yeryznde bir fitne ve byk bir fesat olur. 18 Bugn doru ile yanln, hak ile batln birbirine kartn, bu konularla ilgili eri meselelerde birok Mslmann kafasnda llerin bozulduunu hepimiz gryoruz. Bu ise bu nemli konuya gereince eilmemeleri, Mslman ile kafiri birbirinden ayrmamalar ve bu konuda ihmalkar davranmalar sebebiyle olmaktadr. Avamndan, yetimi olanna kadar bir oklarnn ahkamda, muamelelerde, ibadetlerde, dostluk ve dmanlkta ve bir ok ite bocalamalarndan bu durum aka anlalmaktadr. Halbuki Allahu Teala, iman ve kfr konularnda Mslmanlar ile kafirler arasnda ayrm yapmtr. Kitabnda birden ok yerde bu fark vurgulamtr. Allahu Teala yle buyurur: Cehennem ehliyle cennet ehli bir olmaz. Cennet ehli kurtularak isteklerine kavuanlardr. 19 Bu iki taraf eit gren ve haklarndaki hkmleri kartranlar hakknda da yle buyurur: yle ya, Mslmanlar, o gnahkarlar gibi tutar myz hi? Size ne oluyor? Ne biim hkm veriyorsunuz? 20 , yle ya, mmin olan, yoldan km kimse gibi midir? Bunlar elbette bir olamazlar 21 , De ki: Pis ve kt ile temiz ve iyi bir deildir. Pis ve ktnn okluu tuhafna gitse (yahut hounuza gitse) de (bu byledir.) yleyse ey akl sahipleri Allahtan korkun ki kurtulua eresiniz 22 , (Bu) Allahn murdar temizden ayklamas ve btn murdarlarn bir ksmn dier bir ksmnn stne koyup hepsini yarak cehenneme atmas iindir. te onlar ziyana urayanlarn ta kendileridir. 23 Allahu Teala iyi ile kty birbirinden ayrmak ister, dnya ile ahiret ahkamnda dostlar ile dmanlar arasnda eri bir ayrm yaplmasn ister. Yasalarn klesi olup hevalarna uyanlar ise, ikisini ayn tutmak isterler. Onun iin anayasalarnda insanlar arasnda her hangi bir ayrmn btn izlerini silmi ve kaldrmlardr. Kanunlarnda din hibir ceza brakmamlardr. Bata dinden dnme (irtidat) cezas olmak zere Allahu Tealann belirledii btn cezalar yrrlkten kaldrmlardr. Kan, namus, mallar ve baka konularda Mslmanlar ile kafirleri eit tutmulardr. Bu konularda kfr ve irtidadn eri sonularn ortadan kaldrmlardr.
18 19
8 Enfal/73 59 Har/20 20 68 Kalem/35-36 21 32 Secde/18 22 5 Maide/100 23 8 Enfal/37
16
Bunlarn btn yaptklarn burada anlatmak uzun srer. Zaten bu sebepten dolay memleketlerin ve Mslman topluluklarn bana, etkilerini ve sonularn Allahu Tealadan baka kimsenin bilmedii bozukluklar ve ktlkler meydana gelmitir. Kefun-Nikab an eriatil-ab isimli kitabmzda bunun zerinde durduk. Dinden syrlan, kendilerini kafirlerin kucana atan, Mslmanlarn memleketlerini aralarnda paylaan ve onlar iktidar mevkilerine getiren, yuvalarnda yetitiren ve kfr stlerinden emziren dostlar olan kafirlere dizginlerini teslim eden insanlarn bu yaptklar, beklenmeyen veya yadrganan bir durum deildir. lm kiiye aalanma basit gelir. nk lye yarann acs dokunmaz. Tuhaf olan ey, din ve davete mensup bir kiinin bu tuzaa dmesi, Mslmanlarla kafirler arasnda ayrm yapma yeteneinin lmesi, eytann dostlar ile Rahmann dostlarn birbirinden ayracak lnn kaybolmasdr. Bu ise tekfir hkmlerini renmeyi ihmal etmeleri, iinde yaadklar durumu, balarna musallat olanlarn durumunu, bu kafirlerin yardmc ve destekilerinin durumunu renmeye yanamamalarndan kaynaklanmaktadr. Bu sebepten dolay biroklar tautlarn hazr askerleri ve ihlasl destekileri haline gelmitir. Nasl olmasnlar ki?! Bunlara gre bu yneticiler Mslman hkmndedirler. Bu tautlara kar kan ve onlarn sapklklarn ortaya karan, Mslmanlar onlarn kanunlarndan, kfrlerinden ve bozukluklarndan sakndran, onlardan uzak durmaya ve Allahu Tealann izin vermedii kfr kanunlarndan ilikiyi kesmeye aran ne kadar daveti, mcahid ve muvahhid varsa hepsini karalamlardr. Allahu Tealann, Mslmanlar ve kafirleri birbirinden ayrdedecek ly, iman ve kfr ile ilgili en nemli meseleleri renmekten yz evirmeleri sebebiyle basiretlerini krelttii ve mahrum brakt bu insanlar, muvahhidlere dmanlk iin kollarn svam, ne kadar yalan ve iftira varsa onlara yneltmi, namuslarna dil uzatm, davetlerini engellemi, onlar fitneye drmek iin her yola bavurmulardr. Ayrca bu yaptklarnda hibir saknca da grmemektedirler. nk bununla Allahu Tealaya yaknlk kazandklarn sanrlar. Onlara gre muvahhidler dinden km Haricilerdir. Ki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hariciler hakknda yle buyurur: Onlar, gk yznn altndaki en erli llerdir 24 Yaratlm olanlarn en ktleridir 25 Ve yine onlar iin Cehennemin kpekleridir denilmitir. Dolaysyla bu konuda tautlarla
mam Ahmed, Tirmizi ve dierlerinin merfu olarak Ebu mameden rivayet ettikleri hadisin bir ksm. 25 Mslim, Zekat blmnde Ebu Zerden merfu olarak rivayet etmitir.
24
OTUZ RSALE
17
ibirlii yapmalarnda veya muvahhidleri ezmek iin onlara yol gstermelerinde ya da destek vermelerinde bir saknca grmezler. Onlara gre, tautlar ve destekileri; asi Mslmanlardr. Dolaysyla muvahhidler, onlar sadece tekfir etmekten deil, gybetlerini yapmaktan da saknmaldr. Yine onlara gre muvahhidler, dinden km bidatlar konumundadr. Dolaysyla tekfir edilmeleri bir yana, bundan saknmak bile gereksizdir. nk Ehl-i Snnete gre bidat, asilikten daha tehlikeli ve ktdr. Onlar, bu sapk yntem ile selef yolundan sapm, bu hkmetlerin yaptklarna kar kr ve sar kalarak ve tekfir ile ilgili hkmleri renmeyi kmseyerek taut ve mriklere dostlukta bulunmu, mmin ve muvahhidlere dman olmu ve putperestleri brakp Mslmanlara saldrmlardr. Vakadan habersiz olmann yannda uslde de bozuk bir anlaya sahip olmak, furu konularnda yanl uygulamaya, doru yoldan ve yntemden sapmaya yol aar. Bu nedenledir ki bn-i merin de Radyallahu Anhu dedii gibi Hariciler, kafirler hakknda inmi olan ayetleri Mslmanlar hakknda uygulamlardr. Yukarda bahsettiimiz kiiler ise mminler ve muvahhidler hakknda inmi olan ayetleri kafirler ve mlhitler hakknda kullanmlardr. Bu nedenle baz genlerin lider edindii, kendileri saptklar gibi bakalarn da saptran cahil nderlerin, gnmzde iine dtkleri en byk hainlik; tekfir konusunda konumay tamamen yasaklamalar, srekli olarak genleri bu hkmlere bakmaktan alkoymalar ve kanlmas gereken bir fitne olduunu syleyerek renmelerine engel olmalardr. 26 nder olarak nitelendirilen ve aralarnda neredeyse en iyilerinden olan eyhin bile, yneticileri tekfir edenlere yle sorduunu grrsn: Bu yneticilerin mrted olarak kafir olduklarn (tartma icab) kabul etsek bile, pratie ynelik olarak bizlere faydas ne olacak? 27 Bu gr ile balantl olarak bir dieri ise yle der: Bu, gzel bir szdr. Yani Mslmanlar ynetenlerin kafir olduunu syleyen bu insanlar, onlara kafir demek ile ne kazanyorlar? 28 Bu tr aslsz szlerin deva-
Bunun misalleri olarak unlara baklabilir: Ali el-Halebi, et-Tahzir min Fitnetit-Tekfir. Onun, alimlerin baz szlerini deitirdii ve arpttn Tabsirul-Ukela bi Telbisati Ehlit-Tecehhumi vel-rca isimli kitabmzda ortaya koyduk. 27 Bu sz el-Baniye aittir. Baknz: et-Tahzir min Fitnetit-Tekfir, 71 28 Bu sz bn-i seymine aittir. Baknz, Age: 72
26
18
mnda da yle geer: Onlarn kafir olduklarn ilan etmenin ve duyurmann yarar, sadece fitneleri alevlendirmedir. Bu szler tekfirden sakndrmak iin yazlan onlarca, hatta yzlerce kitap ve yaynda bulunmakta ve bunlarn ou da cretsiz olarak datlmaktadr. Bu yaynlarn tamam, an azgn tautlarn ve destekilerini savunmak, mriklere ve kfr kanunlarna kar cihad ile mrlerini tketen, Allahu Tealann temiz eriatn yceltmek ve hakim olmas iin almakla hayatlarn geiren, Tevhid ehline ve mcahidlere saldrmak iin kullanlmaktadr. Bu trden onlarca kitab inceledim. Bu kitaplar, Allahn dininin nnde engelleyici konumda olan baz yazarlar tarafndan kaleme alnm ve genler mutlak olarak tekfirden sakndrlmtr. Halbuki tekfir meselesi eriatn hkmlerinden biridir. Sebepleri, artlar, engelleri ve lleri vardr. Onu renmeyi engellemek veya renenleri kmsemek doru deildir. Dier eri ahkam ve blmlerin nemi hangi boyutta ise, tekfir hkmlerinin durumu ve nemi de odur. Bu konu ile balantl olan dinin dier hkm ve ksmlarn yukarda belirttim. Mcrimlerin yolunu mminlerin yolundan ayrabilmenin belli bal yolu budur. Onu kim ihmal ederse, bu yolu da kartrm olur. Mminlerin yolunu mcrimlerin yolundan ayramaz hale gelir. Hak ile batl kartrr ve dinin en nemli blmnde basiret ve ly yitirir. Allame bnul-Kayyim Rahimehullah, Ak Bir Kural bal altnda Bylece sulularn yolu belli olsun diye, ayetleri (tekrar tekrar) aklyoruz 29 ve Kendisi iin doru yol belli olduktan sonra, kim Peygambere kar kar ve mminlerin yolundan baka bir yola giderse, onu o yolda brakrz ve cehenneme sokarz. O, ne kt bir yerdir 30 ayetlerini aktardktan sonra yle der: Allahu Teala Kitabnda, mminlerin ve mcrimlerin yolunu, her ikisinin akibetini, her ikisinin amellerini, evliyalarn, mminlerin zaferini, mcrimlerin ise hezimetini, mminlerin baarl olmasnn ve mcrimlerin baarsz olmasnn sebeplerini ayrntl olarak gstermektedir. Her iki durumu Kitabnda ortaya koymu ve bunlar aklamtr. Allahu Tealay, Kitabn ve dinini bilenler, mminlerin ve mcrimlerin yolunu da ayrntl olarak bilmi ve her iki yol da onlara aka belli olmutur. Tpk hedefe ulatran yol ile helake gtren yolun belli olmas gibi.
29 30
6 Enam/55 4 Nisa/115
OTUZ RSALE
19
Bunlar bilenler, insanlarn en bilgilisi, onlara en yararl olanlar ve doru yolu gsteren hidayet rehberleridir. Sahabe Radyallahu Anhum, kyamete kadar gelecek olan btn insanlardan bu zellikleri ile ayrlmlardr. Onlar irk, dalalet ve kfrn kucanda bydler. Helake gtren yolu bildiler ve ayrntl olarak tandlar. Sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi ve onlar karanlklardan hidayet yoluna, Allahu Tealann dosdoru yoluna kard. Koyu karanlktan tam aydnla, irkten Tevhide, cehaletten ilme, yanltan doruya, zulmden adalete, hayret ve krlkten hidayet ve basirete ktlar. Ne kadar kazandklarn ve daha nce ne kadar kayp iinde olduklarn anladlar. phesiz, ztlar birbirinin gzelliini gsterir ve eya ztlaryla belli olur. Bu nedenledir ki onlar, kazandklar eyleri daha ok sevdiler, nceki durumlarndan ise daha ok nefret edip buzettiler. slam, Tevhidi ve iman en ok seven ve zttndan da en ok nefret eden insanlar oldular. Yolu ayrntl olarak rendiler. Sahabeden Radyallahu Anhum sonra gelenler ise, bazlar slamda yetiti ve zddn sahabe kadar renemedi. Bu nedenle mminlerin yolu ile mcrimlerin yolunun baz ayrntlarnda bocalad. nk bocalama, iki zdd veya ztlardan birini yeterince bilmeme durumunda meydana gelir. mer bin Hattab Radyallahu Anhu yle der: nsanlar cahiliyyeyi bilmeden slamda yetiirse, slamn ilmekleri birer birer sklr. Bu sz, merin Radyallahu Anhu ilminin stnln gsterir. Mcrimlerin yolunu bilmeyen ve bunu yeterince ayramayan kiiler, gittikleri yolun mminlerin yolu olduunu sanrlar. Nitekim bu mmette akide, ilim ve amel alannda bu trden bir ok kartrmalar meydana gelmitir. Mcrimlerin yolundan olduunu bilmeyenler onu mminlerin yoluna katm, ona davet etmi, muhalif olanlar tekfir etmi, Allahu Teala ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem haram kldn helal klmtr. Cehmiyye, Kaderiyye, Rafiziler ve bidat uydurup ona aranlarn yaptklar budur. bnul-Kayym Rahimehullah insanlarn bu konuda drt gruba ayrldklarn sylemektedir. Bir grup, hayvanlar gibi her iki yolu da bilmezler. Bunlar, mcrimlerin yoluna daha yakn olup o yoldan giderler. Bir grup, zddn itibara almadan sadece mminlerin yolunu renirler. Bir grup, bidat, irk ve ktlk yolunu ayrntl olarak rendii halde mminlerin yolunu zet olarak bilir. Bir dier grup ise hem mminlerin ve hem de mcrimlerin yolunu ilim ve amel olarak bilir. Bunlar insanlarn en bilgili olanlardr. 31 Asl konumuza girmeden nce, tekfir kapsn mutlak olarak kapatmakla hakk batl ile kartran bu ayrlklarn llerinden sakndrmak iin
31
bnul-Kayyim Rahimehullah, el-Fevaid, 108. sayfadan zet olarak
20
byle bir girite bulunduk. Bundan amacmz, mutlak olarak tekfirden sakndrmak deil, blmn balnda da belirttiimiz gibi, sadece tekfirde arlktan sakndrmaktr. eriatn hkmnde birtakm kesimlerin arla gittii, renmekten yz evirip mutlak olarak bunu yasakladklar, genleri ona yanamaktan rkttkleri iin yukarda belirttiimiz gibi baz kt sonular meydana gelmitir. Yine bir dier kesim ise bu konuda farkl ynde arla giderek bilgisiz ve basiretsizce bu kapya dalmlar, Allahu Tealadan korkmadan ve yine eriattan olup tekfirin engellerinden olan meseleleri tanmadan, hibir l gzetmeden Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmeti hakknda tekfir kllarn ekmilerdir. Allahu Tealann dini, deerli ve deersiz olan belirtmitir. Bu ifratlarn arln onaylamad gibi, tefrite kaanlarn yaptklarn da onaylamamtr. Kurtulan ve doru yolu izleyenler ise, Allahu Tealann dinine sarlanlardr. Onlara muhalefet edenler ve onlardan ayrlanlar, kyamete kadar onlara herhangi bir zarar veremezler. Allahu Teala, onlarn yolundan baka bir yolun izlenmesini yasaklayarak yle buyurmutur: Kendisi iin doru yol belli olduktan sonra, kim Peygambere kar kar ve mminlerin yolundan baka bir yola giderse, onu o yolda brakrz ve cehenneme sokarz; o, ne kt bir yerdir. 32 Bu yolun gerisinde ve ilerisinde olanlar arya kam kimselerdir. Bu yoldan geri kalanlar bedbaht olmu, ileri gidenler ise arya ynelmilerdir. 33 eri nasslar genel olarak dinde arl yasaklamaktadr. mam Ahmed, Nesai, bn-i Mace ve bakalar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet ederler: Dinde arlktan saknn. nk sizden ncekiler ancak dinde ar gitmeleri sebebi ile helak oldular 34 Tabarani el-Kebir de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: mmetimden iki snfa efaatim olmayacaktr. Bunlar; zalim ve acmasz ynetici ile dinde arla gidip ondan ayrlanlardr. Dinde arlktan ve Allahu Tealann koyduu lleri inemekten sakndran nasslar oktur. Buhari Kitabul-Edebte Tevil le Olmakszn Kardeini Tekfir Eden Kii babnda, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu
4 Nisa/115 bn-i Temiyye, Mecmuul-Fetava, 4/11 34 Ahmed bin Hanbel, 1/251, 347. bn-i Teymiye, ktizaus-Sratil-Mustakim Muhalefete Ashabil-Cahim isimli eserinde ve Mecmuul-Fetava 3/238. sayfalarnda bunun sahih olduunu sylemitir.
33
32
OTUZ RSALE
21
Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Kim Mslman kardeine kafir derse, ikisinden biri kafir olmutur. Sabit bin Dahhak Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Kim, bile bile, yalan yere slm'dan baka bir din ile yemin ederse, bu kimse dedii gibidir. Kim kendisini bir eyle ldrp (intihar ederse) kyamet gn kendisine onun ile azap verilir. M'mine lanet etmek onu ldrmek gibidir. Bir m'mine kfr nispet etmek onu ldrmek gibidir. Yine ayn yerde Svmenin ve lanet okumann yasaklanmas blmnde Ebu Zerrden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilmitir: Kimse kimseye fask veya kafir demesin. nk bu isimler ile isnat ettii kii byle deilse, bu sz kendisine dner. Mslim, Ebu Zerrden Radyallahu Anhu yle rivayet etmektedir: Bildii halde babasndan bakasna ait olduunu iddia eden kii kafir olur. Kendisinin olmayan bir eyi, kendisininmi gibi iddia eden kimse bizden deildir ve ateteki yerine hazrlansn. Kim yle olmad halde bir Mslmana kafir veya Allahn dman derse, bu isimler kendisine dner. Hafz Ebu Yala, Huzeyfe bin Yemandan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Sizin iin en ok, Kuran okuyup simasnda sevinci grnen ve Mslman olarak bilinen, ancak slamdan syrlp Kuran arkasna atan, komusuna kl sallayan ve mrik olmakla sulayan adamdan korkarm. Bunun zerine: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bu durumda sulayan m yoksa sulanan m mrik olur? denilince, Sulayan diye cevap verdi. Hafz bn-i Kesir Rahimehullah, Onlara, kendisine ayetlerimizden verdiimiz fakat onlardan syrlp kan, o nedenle de eytann takibine urayan ve sonunda azgnlardan olan kimsenin haberini oku 35 ayetinin tefsirinde yukardaki hadisi rivayet etmi ve senedinin iyi olduunu sylemitir. Yine Mecmauz-Zevaidde getii zere Tabarani Rahimehullah esSair ve el-Kebirde Muaz bin Cebelden Radyallahu Anhu daha uzun bir metin ile ehr bin Haveb yolu ile ayn hadisi rivayet etmitir. Hadisin senedinde geen ehr bin Haveb iin kimileri zayf, kimileri ise hasen olduunu beyan etmitir.
35
7 Araf/175
22
Btn bu hadislerde akl sahiplerinin bu konuda dinleri iin ok dikkatli olmalarn gerektirecek eyler vardr. nk aka Allahu Tealann kafir demedii bir kimseyi tekfir eden kiinin kendisinin kafir olaca belirtilmektedir. Bu ise alimlerin iinden kamad byk bir tehdittir. Bu nedenle birtakm teviller yapmlardr. Bu tevillerden en fazla tercih edileni ise udur: Bu byk gnah ilemeyi alkanlk haline getiren ve yasa ilevsiz klma cretini gsteren kii, ister istemez kfre gider veya kafir olarak lr. nk gnahlar kfrn postasdr ve bykleri kklerinden daha abuk ular. Byk gnahlar ileyenlerin bununla kfre girmesinden ve kfr olan ilere devam etmesinden endie edilir. Nevevi, Mslim erhinde baz alimlerin bu hadislerin zahirindeki tehdidi anlamakta zorluk ektiini belirtmitir. Hak ehlinin mezhebi olan Ehl-i Snnet vel-Cemaat, gnahlardan dolay kiileri tekfir etmez. Bunun zerine yaplan tevilin de be yn bulunmaktadr: Birincisi: Yaptn kendisi iin helal kabul eden kiiye hamledilir ki bu durumda kii tekfir edilir. kincisi: Kardei hakknda yapt bu eletirinin ve tekfir etmesinin sebebi ile ortaya kan masiyetin kendisine dneceine hamledilir. ncs: Bu hadisin mminleri tekfir eden Hariciler ile ilgili olduuna hamledilir. Kad Iyad, bunu Malik bin Enesten nakletmitir. Drdncs: Bunun kiiyi kfre doru gtreceine hamledilir. nk gnahlar kfrn postasdr. Bunu ok yapan kiinin akibetinin kfr olmasndan korkulur. Beincisi: Bunun manas, verilen kfr hkmnn kiiye dneceine hamledilir. Kiiye dnen, kfrn hakikat deil vermi olduu tekfir hkmdr. nk mmin kardeine kfr hkmn vermitir ve dolaysyla da sanki kendi kendisini tekfir etmi olur. nk ya kendisi gibi olan birini tekfir etmitir ya da slam dininin batl olduuna inanan kafir gibi birine bu ismi vermitir. 36 Nevevi Rahimehullah, ounlua gre Haricilerin, bidatlar sebebiyle tekfir edilmeyeceklerini belirterek, Malikten rivayet edilen nc grn zayf olduunu sylemitir. Hafz bn-i Hacer Rahimehullah, Nevevinin bu szn eletirerek yle der: Malikin sylediinin izah edilecek bir yn vardr. Onlardan bazlar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem slam ve cennet ile tanklk yapt sahabesinden radyallahu anhum ounu tekfir
36
Mslim erhinden zet olarak.
OTUZ RSALE
23
ederler. Bu tekfirleri, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem szkonusu tankln yalanlamak anlamnda olur. Yoksa tevil yolu ile onlar tekfir etmeleri bakmndan deildir. 37 Dorusu hadis, mmin kiinin baka bir mmine kafir demesini nlemek iindir. Bu ise Haricilerin ve bakalarnn ortaya kmasndan ncedir. bn-i Dakik el-yd, bu hadislerin anlam hakknda yle der: Kafir olmad halde Mslmanlardan birini tekfir eden iin bu byk bir tehdittir. Kelamclardan Ehl-i Snnete ve Ehl-i hadise mensup birok kii bu byk yanla dmtr. Akaidde ihtilaf edince muhaliflerine kar byk eyler sylediler ve kafir olduuna hkmettiler. 38 evkani Rahimehullah es-Seylul-Carrar isimli kitabnda yle der: Bir insann slamdan ktn ve kfre girdiini sylemek, gnein aydnlndan daha ak bir delil olmadan Allahu Tealaya ve ahiret gnne iman eden bir Mslmann yapaca bir i deildir. nk sahabeden bir grup yolu ile rivayet edilen hadislerde Kim Mslman kardeine kafir derse, ikisinden biri kafir olmutur buyurulmaktadr... Bu hadislerde, tekfir meselesinde en byk engel ve en byk sakndrma bulunmaktadr. 39 Yine yle der: Dinini nemseyen bir insan, pheli de olsa sakncas olan bir ii yapmaz ve kendisine izin verilmedii halde, vermi olduu bir isimlendirmede yanld taktirde, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kafir olarak beyan ettii kiiler arasnda olmaktan nasl korkmaz! Bunu eriat kabul etmedii gibi, akl da kabul etmez. 40 bn Hacer el-Heysemi ez-Zevacir an ktirafil-Kebair isimli kitabnda yle der: 352 ve 353 Numaral Gnah: slam adn kfre evirmeden, yani tekfir etmeden, sadece svmek amacyla kiinin Mslmana kafir veya Allahu Tealann dman demesi. Yukarda geen hadisi aktardktan sonra yle devam eder: Bu da byk bir tehdittir. nk kfrn veya Allahn
Bilindii gibi Hariciler aka, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabeden bazlar iin cennetlik olduklarna ilikin tanklkta bulunduunu yalanlamamaktadrlar. Bu yaptklar ise onlarn, Osman bin Afvan, Ali bin Ebi Talip, Aie ve sahabeden olan bakalarn tekfir etmelerinin gerektirdii dolayl sonuca dayanmaktadr. Bu nedenle Haricilerin tekfiri salam bir zemine dayanmamaktadr. Allahu Tealann izni ile bu mesele zerinde ileride duracaz. Baz alimlerin onlar tekfir etmekten geri durdurduklarn zikrettikten sonra Hafz bn-i Hacer Fethul-Baride yle der: Daha nce kad Ebu Bekr el-Bakillani onlar tekfir etmedi. Onlarn aka kafir olduklarn sylemediklerini sadece kfre gtrecek szler sylediklerini belirtti. stitabetul-Mrteddin, Haricilerle Savamay Kabul Etmeyenler Bab. 38 hkamul-Ahkam erhu Umdetil-Ahkam, 4/76 39 evkani, es-Seylul-Carrar, 4/578 40 evkani, Age: 4/579
37
24
dmanlnn kendisine dnmesi tehdidi bulunmaktadr. Bu, adam ldrme gnah gibidir. Bu nedenle Kafir ve Allahn dman szn syleyen kii, bunu haksz olarak yapmsa kfre girer. nk Mslman olan kiiyi kafir veya Allahn dman olarak nitelemitir. Bu ise onun kfrn gerektirir. Yahut byk gnah olur. nk tekfir etmeyi kastetmemitir. Bu ise byk gnah ve iddetli azab gerektirir. Bu nedenle bu szler byk gnahn belirtisidir. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Allahu Teala ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kafir demedii kiiyi tekfir etmek, byk gnahlardandr. 41 phe yok ki slamn bir gnah kfr olarak nitelendirmesi, onu dier gnahlardan ayrr. Bu nedenle sakndrmaya altmz bu gnahn byk gnahlardan olduunda phe yoktur. Hadisi tevil eden alimlerden kimileri, bunu en byk kfr olarak aklamlardr. Ne olursa olsun byk gnahlardan biri olduunu tekit eden eylerden biri, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yukarda naklettiimiz hadisinde M'mine lanet etmek onu ldrmek gibidir. Bir m'mine kfr nisbet etmek onu ldrmek gibidir buyurmasdr. Mmini ldrmenin ne kadar byk bir gnah olduu konusunda ise u ayet yeterlidir: Kim bir mmini kasten ldrrse cezas, iinde ebediyyen kalaca cehennemdir. Allah ona gazap etmi, lanet etmi ve onun iin byk bir azap hazrlamtr. 42 Haksz yere Mslman tekfir etmenin onu haksz yere ldrmeye benzemesinin sebebi, dinden dnenin ldrlmesi ynndeki hkmdr. Hadiste Dinini deitireni ldrnz 43 denilmektedir. Delil olmakszn bir mmini tekfir edip onun mrted olduunu syleyen kii, haksz yere onu ldrmeyi uygun gren kii gibidir. Mmini ldrmenin ne kadar byk bir gnah ve su olduu zerinde dnmek gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Kim bir mmini kasten ldrrse cezas, iinde ebediyyen kalaca cehennemdir. Allah ona gazap etmi, lanet etmi ve onun iin byk bir azap hazrlamtr. 44 Haksz yere bakasnn kann dkmenin ne kadar byk bir gnah olduunu belirten hadisler ve bn-i Abbasn Radyallahu Anhuma bu konuda syledikleri zerinde dnmek gerekir. Daha sonra ise ya dinimiz iin iyice dnp tanmay ve aratrmay, Allahu Tealann
41 42
bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 4/405 4 Nisa/93 43 Mslim dnda be hadis kitabnda rivayet edilmitir. 44 4 Nisa/93
OTUZ RSALE
25
koyduu snrlar ve ller yannda durmay yahut basiretsizce ve delil olmadan bu fke ve maceraya girmeyi tercih edelim. Bir hadiste yle geer: phesiz dnyann yok olmas, Allah Tela nezdinde, bir m'minin haksz yere ldrlmesinden daha ehvendir. 45 Alimlerden bu hadisi zahiri manas ile alanlardan bir grup Haricileri tekfir etmiler 46 ve yukarda verdiimiz hadisleri delil olarak gstermilerdir. Bu alimlerden birisi olan Abdulkahir el-Badadi (429 hicri), Ehl-i Snnetin zerinde birletii esaslar belirtirken yle der: Nehravanda toplananlarn dinden ktklar sylenir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara dinden kanlar adn vermitir. Onlar Ali, Osman, Talha, Zubeyr, bn-i Abbas ve tahkim olaynda Aliye tabi olanlar tekfir ettikleri gibi gnah sahibi her Mslmann da kafir olduunu sylediler. Sahabenin sekinlerini ve Mslmanlar tekfir edenler kafir olur. 47 Kad Ebu Bekr bnul-Arabi de (543 hicri) onlarn kafir olma nedenlerini sayarken yle der: Kendi akidelerine muhalefet eden herkesi tekfir etmeleri ve cehennemde ebedi kalacan sylemeleri nedeniyle kendileri bu isme daha layk olmulardr. 48 Takiyyuddin es-Subki, Kim yle olmad halde bir Mslmana kafir veya Allahn dman derse, bu isimler kendisine dner hadisini naklettikten sonra yle der: Bizce Mslman olduklar kesin olan kimi insanlar tekfir etmeleri sebebiyle ariin haberinin gerei olarak onlarn kafir olduklarna hkmedilmesi gerekir. Mslmanm demesi veya bir takm amelleri ilemesi, puta secde eden kiiyi nasl kafir olmaktan kurtarmyorsa, bakasna kafir diyen kimseleri de Mslmanz demeleri kafir olmaktan kurtarmaz. 49 Belirttiimiz hadisler ile ilgili olarak alimlerin grlerini aktardktan sonra sonu olarak unu syleyebiliriz: Bu ciddi konuda Allahu Tealann hkmn inemek, ancak dinine deer vermeyen ve takvas zayf olan kiilerin bavuraca tehlikeli bir maceradr. Naklettiimiz hadisler, dinin gerektirdii ihtiyatl davran ile beraber ancak bilgi ve basiret ile bu konuda sz syleyebilecekler dnda, kalbi salam olan kiileri bu konuda konumaktan yeterince alkoymaya yetecek niteliktedir. Bu yle bir gnahtr ki
45 46
Hadisi Mslim, Tirmizi ve bn-i Mace rivayet etmitir. Alimlerin cumhuru, Haricilerin kafir olmad grndedir. Bunun zerinde ileride Allahn izni ile duracaz. 47 El-Badadi, el-Farku Beynel-Firak, 351 48 Fethul-Bari, Kitabu stitabetil-Murted 49 Fethul-Bari, Kitabu stitabetil-Murted
26
Allahu Tealann Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu kfr olarak nitelendirmitir. Dolaysyla elbette ki dier gnahlar gibi deildir. Bu ya gerekten dinden karan bir kfrdr veya en azndan byk gnahlardan biridir. nk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu tehdidi, szkonusu iin byk bir gnah olduunun alameti niteliindedir. Bu tpk haksz yere mmini ldren iin yaplan tehdit gibidir. Bir tek Mslman kafir sayan kii iin bu iddetli tehdit yaplmsa, Mslman kitleleri kendilerine gre eri delil derecesinde olmayan baz phelerden hareketle, kfr ile sulayan kiinin iledii gnah acaba ne boyutta olur? phesiz bu i batl ve bozuk olmasnn yannda, kalpteki hastal, Mslmanlara kar dmanl yada helak olacaklarnn haber verildii kiiler arasndan kendini ekip karmamak iin byk bir gurur ve kendini beenme serseriliini de ierir. Ebu Hureyre Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Bir kimsenin "nsanlar helak oldu!" dediini duyarsanz, bilin ki bunu syleyen kii, herkesten ok helak olandr. 50 El-Munziri et-Terib vet-Terhibde yle der: Malik bunu yle aklamtr: Kendisini beenir ve bakalarn horlarsa, kendisi onlardan daha ok helak olur. nk kii, Allahu Tealann, kullar hakknda gizlediklerini bilemez. Nevevi Rahimehullah yle der: Helak oldu anlamndaki kelime Arapada Ehleku ve ehleke eklinde mansub ve merfu olarak okunmutur. Alimler bu ktlemenin, insanlar horlamak ve ktlemek, onlarn durumlarn karalamak ve kendisini onlardan stn gstermeye alanlar ile ilgili olduunu sylerler. nk Allahu Tealann insanlar hakknda gizlediini kimse bilemez. Ancak kii, kendisinde ve insanlarda grd dini nemsememe ve ihmal etme sebebine binaen byle bir sz sylemi ise, bunda bir saknca olmaz. Mslimin Cundeb bin Abdullahtan yapt u rivayet bu trdendir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bir adam: Vallahi Allah falancay balamayacak diyerek kesip att. Allahu Teala ise: Falancay balamayacam hususunda yemin eden de kim? Ben ona mafiret ettim, senin amelini ise iptal ettim buyurdu. Hakimin Mstedrekinde rivayet ettii, senedinin sahih olduunu syledii ve Zehebinin de bunu kabul ettii u sz de bu kabildendir: Kim bir mmin hakknda onda olmayan bir ey sylerse, hakknda konutuu
50
Malik ve Ebu Davud rivayet etmitir.
OTUZ RSALE
27
kii getirilip kendisini karncaya kadar ldrc bataklk iinde hapsedilir. 51 Bu bahsi, Mslmanlar, acele ile tekfir etmekten sakndran alimlerin baz szlerini aktararak bitiriyorum. Zehebi Rahimehullah yle der: Earinin houma giden bir szn grdm. Bu sz sabit olup Beyhaki de rivayet etmitir. yle der: Badadta Ebul-Hasan el-Earinin lm yaklanca beni ard. Yanna gidip geldim. Kble ehlinden kimseyi tekfir etmediime tanklk yap, nk hepsi bir tek ilaha ibadet ediyor. htilaflarn tm, ibarelerin farklldr dedi. Bu sz aktardktan sonra Zehebi yle der: Ben de ayn grteyim. eyhimiz bn-i Teymiye de yle derdi: Ben mmetten kimseyi tekfir etmem. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Ancak mmin olan kii abdeste dikkat eder. Abdest alp namaz klmaya devam eden kii mmindir buyurmutur. 52 Hepsi bir tek ilaha ibadet ediyor sz tekfir etmekten sakndn gsterir. Bu da Tevhid ehli iin olup irk ve kfr ehli iin deildir. Buna dikkat etmek gerekir. Bizim arlktan sakndrdmz mesele budur. slama kar savaan tautlar savunmak iin bu sz kalkan olarak kullanan ve hak ile batl birbirine kartran, dini oyuncaa evirenlere kar dikkatli olmak gerekir. Ebu Muhammed bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Allahu Tealann, eriatta isimlendirmemizi helal kld veya nass ile mbah kld isim dnda kimseyi baka bir ey ile isimlendirmeyiz. nk kendisinden bize gelen bir vahiy olmadan onun maksadn bilemeyiz. Bu nedenle eriatta izin verilmedii halde insanlar isimlendiren kiileri ktleyerek Allahu Teala yle buyurur: Bunlar sizin ve atalarnzn takt isimlerden baka bir ey deildir. Allah onlar hakknda hibir delil indirmemitir. Onlar zanna ve nefislerinin aa hevesine uyuyorlar. Halbuki kendilerine Rableri tarafndan yol gsterici gelmitir. Yoksa her arzu ettii ey, insann m olacak? 53 Baka bir ayette ise yle buyurur: Allah Ademe btn isimleri retti. Sonra onlar nce meleklere arzedip, Eer siz sznzde sadk iseniz, unlarn isimlerini bana bildirin dedi. Melekler, Ya Rab! Seni noksan sfatlardan tenzih eder, kemal sfatlar ile tavsif ederiz ki, Senin bize rettiklerin-
51 52
Hakim, Mstedrek, 2/27 Zehebi, Siyeru Alamin-Nubela, 15/88 53 53 Necm/23-24
28
den baka bizim bilgimiz yoktur. phesiz alim ve hakim olan ancak Sensin dediler. 54 Bylece melek veya insan olsun, Allahu Tealann vermedii isim ile isimlendirme yapmak mbah olmaz. Buna kim muhalefet ederse, Allahu Tealaya iftira etmi ve Kuran- Kerime muhalefet etmi olur. Biz, ancak Allahu Tealann mmin dedii kiiye mmin deriz. Allahu Tealann mmin deildir dediine ise mmin deildir deriz. 55 mam bn-i Abdilber Rahimehullah yle der: Herhangi bir zamanda Mslmanlarn icmas ile Mslmanl sabit olan kii, bir gnah iler veya tevil yapar ve slamdan kp kmadnda ihtilaf edilirse, bu kiinin Mslmanl hakkndaki icmadan sonra ihtilafa dlmesi kii aleyhine bir delil olmaz. nk Mslmanlnda ittifak edilen kiinin ancak baka bir ittifak ile veya mutlak olarak sabit olan bir snnet ile slamdan kt kabul edilir. Ehl-i Snnet vel-Cemaat, ne kadar byk olursa olsun masiyet sebebi ile kimsenin slamdan kmayacan syler. Bidat ehli ise bu grlerinde Ehl-i Snnet vel-Cemaat mezhebine muhalefet etmitir. Vacip olan ey, kafir olduunda ittifak edilen yahut kafir olduuna dair Kuran ve Snnette ak bir delilin bulunduu kiinin kafir olduunu sylemektir. 56 Kad Iyad, Ebul-Mealinin (478 hicri) u szn nakleder: Bir kafire Mslman demek veya bir Mslmana kafir demek dinde byk bir itir. Bir kafire Mslman demek ve haksz yere ona tanklk yapmak, bir Mslmana kafir demekten daha az tehlikeli deildir. Hakk isteyen kii, her iki durumdan da saknmaldr. nk her iki durumun da sonu hsrandr. Kad Iyad (544 hicri) Tevilleri Nedeniyle Tekfir Edilenlerin Durumu balkl blmde muhakkik alimlerden yle nakleder: Tevil ehlini tekfir etmekten saknmak gerekir. nk namaz klan tevhid ehlinin kann dkmenin mbah olduunu sylemek ok tehlikelidir. Bin kafir hakknda, onlarn hayatta kalmasna sebep olan bir hata, bir Mslmann kann aktma hatasndan daha hafiftir. 57 Kurtubi Rahimehullah (671 hicri) el-Mufhimde yle der: Tekfir meselesi tehlikeli bir meseledir. Ondan uzak durmak kadar gzel bir ey yoktur. 58
54 55
2 Bakara/31-32 bn-i Hazm, el-Fasl fil-Milel vel-Ehvai ven-Nihal, 3/191 56 bn-i Abdilber, Temhid, 17/22 57 Kad Iyad, e-ifa, 2/277 58 Fethul-Bari, stitabetul-Murteddin blm
OTUZ RSALE
29
bnul-Vezir, sarul-Hakki anil-Halki isimli kitabnda, Mslman tekfir etmeyi yasaklayan hadislerin mtevatir olduunu belirterek yle der: Hepsi, Tevhidi kabul eden, peygamberlie iman eden, slamn rkunlarn yerine getiren, byk gnahlardan saknan ve sylediklerinde doru olduuna iaretler bulunan mminin, bir bidat konusunda yanlmas sebebiyle tekfir edilmesinden iddetle sakndrmaktadr. nk onu tekfir eden kiide de bu hatann ayns veya bir benzeri bulunabilir. Bir insann kendi hakknda iyi zanda bulunmas, aklen veya eran bidat veya benzeri bir eyden uzak olduunu gerektirmez. Aksine, bidat ehlinin ou, kendilerini beenir ve bidatlarnn iyiliine inanr. Kiinin kendisini beenmesinin helak olma sebebi olduunu belirten haberler oktur. Ebu Davud ve Tirmizi yle rivayet eder: ey helak edicidir: Ar cimrilik, kendisine tabi olunan heva ve kiinin kendisini beenmesi. Buradaki cezann delili dalalet zere olan kiilerin kendilerini daha ok beenmeleri ve insanlar horlayp onlar helak olmaya daha yakn olarak grmeleridir. Allahu Tealann, btn bunlardan hepimizi korumasn dileriz. 59 Yine yle der: Hariciler, Allahu Tealann yasaklarn ilemeye iddetle kar ktklar ve ona kar gnah ileyenleri tekfir ederek Allahu Tealay ycelttikleri halde, gnah ileyen Mslmanlar tekfir ettikleri iin en iddetli cezaya uradlar ve en ar ekilde ktlendiler. Tekfir eden de, Haricilerin dt bu duruma dmekten emin olamaz. Bu ise dinde byk bir tehlikedir. 60 Abdullah bin Muhammed bin Abdulvehhab Rahimehullah yle der: Samimi olan bir kimsenin, tekfir konusunda delil olmadan konumamas gerekir. Sadece kendi anlay ve aklnn houna gitmesi sebebiyle, bir kimseyi slamn dna karmaktan saknmaldr. nk bir insan slamdan karmak ve Mslman olmayana Mslman demek, dinen ok byk bir fiildir. Bu konuda eytan insanlarn ayan kaydrm, onlar da yanl yaparak Kuran ve Snnetin Mslman olmadn syledii kiileri Mslman saym, Kuran, snnet ve icmann Mslman olduunu syledii kiileri de kafir saymlardr. 61
59 60
bnul-Vezir, sarul-Hakki anil-Halki, 425 bnul-Vezir, sarul-Hakki anil-Halki, 447 61 Abdullah bin Muhammed bin Abdulvahhab, ed-Durerus-Seniyye, 8/217
30
BU TEHDDN KAPSAMI DIINDA OLANLAR

Yukarda sz edilen byk tehdit, ak ve sahih bir delil olmadan, Mslman kardeini tekfir eden kiiler ile ilgilidir. Hevaya uyarak, dmanlk, taassup, kin, kskanlk sebebiyle veya svmek amacyla bakasn tekfir edenler, bu ar tehdidin muhataplardr. Genel olarak Mslmanlar tekfir etmek de bu trden olup tekfirde arlk kapsamna girer. Yahudilerden, Hristiyanlardan ve dier Mslman olmayan milletlerden kafir olduklarn Allahu Tealann belirttii kiileri tekfir etmek bunun dndadr. Kafir olduklarnda ittifak edilen Allahu Tealadan bakasna kulluk edenler ve kanun yapanlar, Allahu Tealann dinini red eden mrtedler ve onlar deskleyenler de bunun dndadr. Zekat ve benzeri slamn hkmlerini red eden mrtedler hakknda Ebu Bekir ve mer Radyallahu Anhuma arasnda meydana gelen tartmadan sonra sahabe Radyallahu Anhum onlarn kafir olduklar konusunda ittifak etmitir. slamn hkmlerini reddeden, Allahu Tealann indirdiinden nefret eden, Allahu Tealann dost ve yardmclaryla savaan, Allahu Tealann iki, zina, faiz, irtidat gibi haram kld eyleri helal klan, Allahu Tealann indirmedii ile hkmeden, tautlarn hkmne bavuran, kfr ve din ile alay etme ve horlamay destekleyenler, evleviyat ile bu kapsama girmektedirler. Baka yerlerde ayrntl olarak zerlerinde durduumuz bu kiilerin kafir olmalarnn sebeplerini belirttik. Bu ve benzeri tautlarn kfr daha katmerli, daha kt ve kfrlerinin sebebi ynnden de birok sebepten daha kesindir. Bu sebeplerin ou ak olup alimlerin zerinde icma ettii eylerdir. Bu sebeplerin her birinin, burada zerinde uzun uzun duramayacamz dayana ve delilleri vardr. bn-i Teymiye Rahimehullah Moollar ile ilgili fetvasnda yle der: nceki alimler, namaz klp oru tutmalarna ve Mslmanlarla savamamalarna ramen, zekat vermeyenlere mrted demiler ise, Allah ve Rasulnn dmanlaryla beraber Mslmanlara kar savaanlar nasl mrted olmasn? 62 Bu nedenle bylelerine kafir diyenler ile ilgili bir tehdit szkonusu deildir. Bunda hibir ekilde arlk da yoktur. Aksine kadn erkek her Mslmann, dinlerini iyice bilmeleri iin bunu yapmalar vaciptir. Bunu yerine getirenler ecir kazanrlar. nk eri bir hkme bal kalm ve dini bir grevi uygulam olurlar. Bu dini grev ise, Allah ve Rasulnn kafir
62
Mecmuul-Fetava, 28/289
OTUZ RSALE
31
olarak isimlendirdii kiileri tekfir etmektir. Bunlarn tekfiri, slam corafyasnda Mslmanlara musallat olan kfr defetmek iin cihad, bu cihada hazrlk, onlardan ilgiyi kesmek gibi vacip olan eri teklifleri yerine getirmek, din ve dnya ilerinde bu eri hkmn sonularn bilmek asndan gerekli bir itir. Allahu Tealann ak bir nass ile ileyen kiinin kafir olduunu bildirdii bir sz veya amel ya da itikad tayan kiileri tekfir ettikten sonra, verdii bu tekfir hkmnn hatal olduunu anlayan veya verdii bu hkm iin gerekli artlarn tam olarak gereklememi olduunu gren kii de, bu tehdidin kapsam dndadr. Bu durumda yukarda belirtilen tehdit onu kapsamaz. Bu kiinin yapt ve sonradan yanldn anlad bu iinde arlk da bulunmamaktadr. zellikle heva ve hevesine uymas sebebi ile deil de, Allahu Tealann belirttii emir ve nehiyleri korumak amacyla bunu yapm ise, belirtilen tehdidin kapsam dnda kalr. Bu nedenle Buhari Rahimehullah, yukardaki hadisleri blmlere ayrrken Tevil yolu dnda Mslman kardeine kafir diyenin, bu syledii kendisine dner bal altnda toplamtr. Bir sonraki blm iin Bunu tevil yolu ile yahut cehalet sebebi ile yapanlarn kafir olmadn syleyenler baln kullanm ve mer bin Hattabn Radyallahu Anhu, Hatb bin Ebi Belta iin O mnafktr demesini aktarmtr. Ayrca Muaz bin Cebelin Radyallahu Anhu halka namaz uzun kldrma konusundaki hadisini ve namazda haddi aan kii iin mnafk demesini zikretmitir. bn-i Teymiye Rahimehullah Benden sonra birbirinin boynunu vuran kafirler olmayn ve Kim Mslman kardeine kafir derse ikisinden biri kafir olmutur hadisleri hakknda yle der: Bu hadislerin tm sahih hadis kitaplarndadr. Bir kii, Mslman birini tekfir veya onunla sava hkmne tevil yolu ile ulamsa kafir olmaz. mer bin Hattab Radyallahu Anhu, Hatb bin Ebi Belta iin Ey Allahn Rasul, izin ver bu mnafn boynunu vuraym demitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ikisini de tekfir etmeyip cennetlik olduklarna tanklk etmitir. 63 bnul-Kayyim Rahimehullah, Zadul-Med isimli eserinde yle der: Mekkenin Fethi olayndan karlacak hkmler unlardr: Bir kii tevil yolu ile ve Allah, Rasul ve din iin birini tekfir ederse, bunun ile kafir olmaz, gnahkar olmaz, niyyet ve kastndan dolay sevap kazanr. Ancak heva ve bidat ehli byle deildir. Bidat ve hurafelerine kar kanlar tekfir ederler.
63
32
Halbuki kafir ve bidat olduunu syledikleri kii yerine onlar bu sfata daha layktrlar. 64 bn-i Hacer Rahimehullah, Fethul-Bari isimli eserinin Namaz blmnde, Malik bin Dahen hakknda O mnafktr, mnafklar savunur diyen kii ile ilgili hadisten sz ederken yle der: Kim bir delile ve karineye dayanarak Mslmanln gsteren kiiye mnafk veya buna benzer bir ey sylerse, bundan dolay kafir veya fask olduu sylenmez. tihadndan dolay mazur grlebilir. 65 Abdurrahman bin Hasen yle der: Birtakm ileri yapmalarndan dolay, alimlerin Kitap ve Snnete dayanarak ve Allahu Tealann sevmedii ilerden nefret ederek, kafir olduklarn syledikleri kiileri tekfir eden kimseye, Kim Mslman kardeine kafir derse ikisinden biri kafir olmutur sznn hamledilmesi caiz deildir. 66 Ayn blmde Mtevekkilin bnuz-Zeyyata Ey kt kadnn olu deyip annesini zina ile sulamas konusunda mam Ahmedin Snnete destek olma ve bidat yok etmedeki iyi niyetinden dolay Allahu Tealann onu balamasn umarm dediini de aktarr. 67
64 65
Zadul-Mead, 3/423 Fethul-Bari, 1/523 66 Ed-Durerus-Seniyye, 132, Cihad blm 67 Age:174
OTUZ RSALE
33
KNC BLM
TEKFRN ARTLARI, ENGELLER VE SEBEPLER
Allahu Teala bize ve sana rahmet etsin. Bilinmelidir ki, tekfirin artlar, engelleri ve sebepleri bulunmaktadr. Bunlar renip riayet etmek gerekir. Bazlar bunlar renmede, anlamada ve gznnde bulundurmada ihmalkarlk yapm, mmin, facir ve kafir ayrm yapmadan kllarn ve oklarn Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetine yneltmitir. Halbuki muhakkik alimlerce bilinen ve kararlatrlan lye gre tekfir ile ilgili Kuran ve Snnette bulunan tehditler ve alimlerin tekfir etme ve fask saymakla ilgili syledikleri, tekfir edilen yahut fask saylan kiiler hakknda ancak artlar bulunduu ve engeller ortadan kalkt zaman sabit olur. Bu konuda usl ile fru arasnda fark yoktur. 68 eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kuran, snnet ve icmaya gre kfr olan sz iin mutlak olarak kfr olduu sylenir. eri deliller buna delalet eder. Allah ve Rasulnden alnan hkmler, insanlarn zan ve heveslerine gre kullanacaklar hkmler deildir. Ancak tekfirin
68
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 10/215
34
artlar sabit oluncaya ve engelleri ortadan kalkncaya kadar bu sz syleyen herkes iin kafir olduunun sylenmesi gerekmez. 69 bn-i Teymiye, tekfir ile ilgili u iki nemli kural da belirtmektedir: Birincisi: lim, iman ve hidayet, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdii eylerdendir ve bunlarn aksi kesinlikle kfrdr. Allahu Tealann sfatlarn inkar etmek kfrdr, Allahu Tealann ahirette grleceini, Arn zerinde olduunu, Kurann Onun sz olduunu, Musa Aleyhisselam ile konutuunu, brahimi Aleyhisselam dost edindiini inkar etmek kfrdr. kincisi: Genel tehdit gibi genel tekfir de mutlak olmaldr. Belirli bir kiiyi tekfir etmek veya cehennemlik olduunu sylemek kesin delil gerektirir. nk hkm, artlarnn bulunmas ve engellerinin ortadan kalkmasna baldr. 70 Cehmiyye frkas mensuplarnn, kafir olup olmad ve bu kfrn onlar ebedi cehennemlik yapacak ekilde dinden karp karmad konusunda, sonraki alimlerin ihtilafndan da sz ederek yle der: Gerek u ki, imamlarn mutlak olarak syledikleri szler hakknda, ncekilerin mutlak olan eri nasslar hakknda dtkleri durumun ayns olan bir duruma dtler. Onlar ne zaman grseler Kim unu sylerse kafirdir szn duydular. Daha sonra, belirtilen o sz syleyen herkesin kafir olduuna inandlar. Halbuki tekfirin belirli bir kiiye indirgenmesi belli artlarn yerine gelmesine ve yine belli engellerin de olmamasna baldr. Mutlak tekfir, artlar bulunmadka ve engelleri ortadan kalkmadka belirli kiiler iin sabit olmaz. mam Ahmed Rahimehullah ve bu genel hkmleri belirten tm alimler, Cehmiyye frkasndan kfr szlerini bizzat syleyenler dnda kimseyi tekfir etmediler. Daha sonra mam Ahmedin Rahimehullah, Kurann mahluk olduunu syletmek iin insanlar zorlayan Cehmiyyeye kar kmasn ve hem ona hem de bakalarna bu frka tarafndan ikence yaplmasn, mam Ahmedin bu zorlamay yapan halifeye dua etmesini, kendisini hapseden ve krbalayanlar balamasn belirterek yle der: Bunlar slamdan dnenler olsayd, onlar iin istifar etmek caiz olmazd. nk kafirler iin istifar etmek caiz deildir. Sonra yle devam eder: Onun ve baka imamlarn bu szleri, Kurann mahluk olduunu, ahirette Allahu Tealann grlmeyeceini syleyen Cehmiyyeden belirli
69 70
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/101 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/266
OTUZ RSALE
35
(muayyen) kiileri tekfir etmediklerini gsterir. mam Ahmedin bu konuda muayyen kiileri tekfir ettiini belirten szler de nakledilmitir. Kendisinden, bir konuda farkl iki grn aktarlm olmas tartma gtrr. Yahut mesele tafsilalata inilerek ele alnr ve muayyen kiileri tekfir etmise, bunun artlarn bulunduu ve engellerin de ortadan kalkt iin olduu, muayyen olarak tekfir etmediklerinin ise, gerekli artlarn bulunmamas ve engellerin kalkmamas sebebiyle tekfir edilmedikleri sylenir. Byle bir durumda ise tekfir mutlak manadadr. 71 unun da belirtilmesi gerekir ki ari, tekfir dahil olmak zere, eri hkmleri sebeplere balamtr. Sebepler olduu zaman hkm de olur, olmad zaman hkm de olmaz. nk eriatta hkm, sebebi yani illeti ile beraber bulunur. Sebebin olmad yerde hkm de olmaz. Bu nemli konuda bilinli olarak hareket etmek iin tekfirin sebepleri, artlar ve engelleri zerinde genel olarak durmak istiyorum. Bu konudaki ayrntl bilgiler ise Tekfirde Dlen Hatalar blmnde gelecek Allahn izni ile.
71
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/261-262
36
1- TEKFRN ARTLARI
Tekfir, artlarn olumasna baldr. artlarn varl, hkmn de varln gerektirmez. Ancak artlarn olmamas hkmn de olmamasn gerektirir. Misal olarak kiinin yapm olduu i veya syledii sz kendi iradesi ile semi olmas tekfirin artlarndan biridir. Bu ise ikrah engelinin zttdr. Kiinin serbest iradesi sz konusu deil ise, tekfir hkmnn o kiiye indirgenmesi geerli olmaz. Bununla birlikte serbest iradenin varl, kiinin kafir olmas veya kfr semesini de gerektirmez. Tekfirin artlar ksma ayrlr: Birinci Ksm: Tekfir edilen yani fail ile ilgili artlar. Bunlar failin akll ve ergin olmas, fiilini kastl ve bilerek ilemesi ve kendi serbest iradesi ile bunu semi olmasdr. Bu ksm, buradaki artlarn ztt olan engeller ile berebar ileride belirtilecektir. nk engeller, artlarn ztt olan eylerdir. kinci Ksm: Tekfir hkmnn sebebi ve illeti olan fiil ile ilgili artlardr. Bu fiilin hi phesiz kfre drc olmas gerekir. Bu ise mkellefin fiilinin delalet ettii eyin ak olmas ve eri delilin o amelin kfr olduuna delalet ediinin net olmas ile salanr. leride bu ksm zerinde durulacaktr Allahn izni ile. nc Ksm: Mkellefin fiilinin ispatlanmasnda aranan artlardr. Bunun zan ile, tahmin ile, phe ve ihtimal ile deil, eri sahih ve sarih bir yol ile sabit olmas gerekir. Bu ise kiinin iledii fiili kabul etmesi ile veya adalet sahibi iki kiinin ahitlii ile olur.
OTUZ RSALE
37
2- TEKFRN ENGELLER
Engel; mevcut olmas halinde hkm vermenin mmkn olmad durumlardr. Engellerin yokluu, hkmn varl veya yokluunu gerektirmez. krah (zorlama), tekfirin engellerinden biridir. Kii kfre zorlanmsa, onun tekfir edilmemesi veya tekfir hkmnn geersiz olmas gerekir. krahn bulunmamas, kfrn bulunmasn veya bulunmamasn gerektirmez. Engeller, artlarn zttdr. Sadece engellerin veya artlarn belirtilmesi de, bu meselenin aklanmas iin yeterlidir. nk yokluu art olan bir eyin varl, engel kabul edilir. artn bulunmamas, hkmn engellerinden biridir. Engelin bulunmamas ise, tekfirin artlarndan biridir. Uslclerin cumhuruna gre durum budur. 72 Engeller de artlar gibi ksma ayrlr:
Birinci Ksm FAL LE LGL ENGELLER Bunlar failde bulunup, szleri ve fiillerinden dolay onu sorumluluktan kurtaran eylerdir ve ehliyetin engelleri olarak bilinir. ki ksma ayrlr: A- Bazlar Semavidir: nk kiide bulunmasnda kulun bir rol yoktur. Ya kkl, delilik, bunama, unutkanlk bu engellerdendir. Bu engeller, sahibinin mkellef olmasn ortadan kaldrd iin gnah ve sorumluluunu da yok eder. Sadece telef ettii eylerin deeri ve diyetler ondan tahsil edilir. nk bunlar zorunlu olarak bilinen eylerdir. Bu engellerden ya kkl engeline bali olma art, delilik ve bunama engeline akll olma art, unutma engeline ise kast art tekabl eder. B- Sonradan Kazanlan Engeller: Bunlar kulun bir nevi kendi iradesiyle kazand engellerdir. Bu engeller ise unlardr:
72
Bazlar bu konuda muhalafelet etmilerdir. El-Karafi bu muhaliflerden biridir. bnulKayyim Rahimehullah ona cevap vermitir. Baknz: Bedaiul-Fevaid, 4/12
38
A- HATA Kast olmakszn yanllkla kfr sznn sylenmesi veya kfr olan bir iin yaplmasdr. Kii bu syledii ve iledii ile kfr olan bir eyi sylemeyi veya bir ii yapmay kastetmi deildir. Bu engel, ona tekabl eden kast artn iptal eder. Bunun delili de u ayettir: Yanlarak yaptklarnzda size vebal yok; fakat kalplerinizin bile bile yneldiinde gnah vardr. 73 orak bir arazide binitini yitiren adamn hadisi de buna delildir. Adam binitini bulunca ar sevinten dolay, yanllkla Allahm, sen benim kulumsun, ben de senin rabbinim demiti. 74 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Delil mevcut olup, yol apak oluncaya kadar yanllk yapan bir Mslman kimsenin tekfir etmeye hakk yoktur. Mslmanl kesin olan bir kimsenin slam phe ile yok olmaz. nk delil kesin olup phe ortadan kalkmadka Mslman kiinin Mslmanl son bulmaz. 75 bnul-Kayyim Rahimehullah, bu engelden sz ederek kastn olmamasnn, tekfirin engellerinden olduunu sylemi ve Hamzann Radyallahu Anhu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem syledii Siz ancak babamn bir kulusunuz 76 szn delil gstererek yle demitir: Sarhotu. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisini tekfir etmedi. Yine Kafirun Suresindeki ayeti Ey kafirler! Taptnza tapyorum, biz de sizin taptnza tapyoruz eklinde okuyan sahabe de tekfir edilmemitir. Bu ise iki yasandan nce idi. 77 Kast olmad ve iradenin dnda gereklemesi sebebi ile bu, o kiiyi kfre gtrmedi. 78
33 Ahzab/5 Mslim rivayet etmitir. Baz alimler ar sevinten dolay hata etme engeline ar kzgnlktan dolay hata etme engelini de eklemilerdir. nk o durumda da kii sylediinin farknda olmayabilir. Baknz: lamul-Muvakkin, 4/50. bnul-Kayyim Rahimehullah, iddetli fke annda kiinin kfr sz sylemesi halinde, kafir olmayacan syler. Oysa bu tartmaldr. Ne olursa olsun, kzgnlk ve normal zamanda kfre gtren eyler sylemeyi alkanlk edinen ile, temelde salah ve takva zere bulunan kiilerin durumunu birbirinde ayrmak gerekir. 75 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/250 76 Buhari, Kitabul-Meazi 77 Sarho iken kfr sz syleyen kii hakknda alimler ihtilaf etmilerdir. Bazs, kendinden gemi olan sarhoun syledii szlerin kfr ve iman bakmndan bir deerinin olmadn sylemektedir. bn-i Teymiye Rahimehullah sarhoun tekfir edilmeyeceini ve talak konusunda syleyeceklerine de itibar edilmeyeceini sylemektedir. Mecmuul-Fetava,10/39, lamulMuvakkin, 5/49. Bu grte olanlar, yukarda belirtilen Hamza Radyallahu Anhu hadisini ve ..ne sylediinizi bilinceye kadar.. (4 Nisa/43) ayetini delil olarak gsterdiler. Bu engeli
74
73
OTUZ RSALE
39
Yine yle der: ari, kiinin tekfirini direk olarak delalet eden bir delil olmad srece sadece nefislerde olabilecek eylere veya syledii szn anlamn kavramadan yahut bilmeden sylenen baz lafzlara dayandrmad gibi, mmetin hata ile, unutarak, zorlama altnda veya bilmeden syledii eyleri de balamtr. Yeter ki syledii eyin anlamn bilmeden yahut onu kastetmeden sylemi olsun. Ancak kast ile beraber szl yahut fiili olarak bu kasta delalet eden bir delil olduu zaman hkm terettp eder. Bu eri bir kuraldr ve Allahu Tealann adalet, hikmet ve rahmetinin gereklerindendir. 79 Kastn bulunmamas engeline, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, elerinden bazlarnn syledii szleri balam olmas da delil olarak gsterilebilir. Buhari Rahimehullah, Nikah blmnde Kadn Kendisini Bir Kimseye Balayabilir Mi? bal altnda u rivayeti nakletmektedir: Allahu Tealann Onlarn (hanmlarnn) dilediini geri brakr, dilediini de yanna alrsn 80 kavli nazil olunca, Aie Radyallahu Anha Ey Allahn Rasul! Gryorum ki Rabbin senin isteini hemen yerine getiriyor dedi. bn-i Hacer Rahimehullah, Fethul-Baride yle der: Bu sz Allahu Teala, seni hemen raz eder manasndadr. Kurtubi Rahimehullah yle der: Bu szn zahiri, nazlanma ve kskanlk ifade eder. Deilse, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem heva izafe etmek deildir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hevasndan konumad gibi hevasna gre de amel etmez. Bunun yerine Seni raz etmek iin deseydi daha uygun olurdu. Ancak kskanlktan dolay bu tr szler balanr. Hibe ve Hibenin Fazileti blmnde ise unu rivayet eder: Zeynep binti Cah Radyallahu Anha Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin yle demitir: Elerin, Ebu Bekirin kz hakknda Allahtan korkman sylyorlar. Bu, Zulhuvaysirann Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem Adaletli ol demesi gibi ktleyeci sz trnden deildir. Belki bunun sebebi, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem olan ar sevgi, ballk ve kadnlarn
geerli sayanlarn tm, ikinin yasakland dnemden nceki delillere dayanmaktadrlar. Bu nedenle Kad Iyad, e-ifada, (2/232) sarhoun mazeretli olarak kabul edilmeyeceini bildirmektedir. Ayrca ayn blmde, sarho iken Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kiinin ldrleceini, einin bo olacan ve kendisine ksas ve had cezalarnn uygulanacan syleyen alimlerin grlerini de nakletmektedir. (2/231-232) Bu meselede bn-i Kudamenin, el-Munide, Sarho ken rtidat Eden Kii blmnde sylediklerine de baklabilir. 78 lamul-Muvakkin, 3/65-66 79 lamul-Muvakkin, 3/117 80 33 Ahzab/51
40
yapsnda bulunan kskanlktr. Zeynep Radyallahu Anha, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlarn en adaletlisi olduunu bildii halde, adaletli olmasn istemitir. nk kskanl ona galip gelmitir. Bunu syledii iin de Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu knamamtr. Kad Iyad, el-kmalde Malik ve bakasndan yle nakleder: Kskanln ifadesi olarak kadn, eini ahlakszlkla sulad zaman, ona had cezas gerekmez. Delil olarak da Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kskanl tutan kadn, vadinin aasn yukarsndan ayramaz szn aktarmtr. 81 Kast bulunmayan szlere, bakasndan aktarlan kfr sz de dahildir. Bakasnn kfr szn okuyan kii, asla tekfir edilmez, bilakis sevap kazanr. ahidin, duyduu kfr szn hakime veya bakasna nakletmesi de byledir. indeki bozukluu gstermek veya reddiye yazmak iin, kafirlerin kfr szlerini nakletmek de bu kabildendir. Btn bunlar caiz veya vacip olup syleyen kii tekfir edilmez. Bu nedenle Kfr sz nakleden kafir olmaz denir. Ancak kfr olan sz yaymak ve onaylayp propagandasn yapmak iin nakledenler phesiz bunun dndadr ve kafir olurlar. Kad Iyad, zerinde yiyecek ve ieceinin bulunduu devesi elinden kaan ve daha sonra devesini bulmas zerine ar sevincinden dolay Allahm, sen benim kulum, ben de senin rabbinim diyen kii ile ilgili olarak Mslimde geen hadis hakknda yle der: Kii, dehet ve sersemlik halinde syledii bu tr szlerden dolay sorumlu tutulmaz. Alay etmek veya taklit etmek amac ile yaplmad srece, ilmi bir ama ile bu tr szleri nakletmekte de sorumluluk yoktur. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu tr szleri mmetine aktarmas bunun delilidir. Bu tr szleri geerli bir ama ierisinde aktarmada herhangi bir nehiy olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunlar aktarmazd. Allahu Teala en dorusunu bilir. 82 bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Kalpte kararlatrmadan sadece dil ile ikrarn Allahu Tealann yannda bir hkm yoktur. nk her birimiz Kuranda kfr szleri okuyor ve sylyoruz. Kendisine akide olarak edinmedii srece o szleri okuduu veya syledii iin kii kafir olmaz. Mrcie ve Cehmiyye mensuplar bunu delil olarak gsterir ve Kfr ilan etmek kfr deildir derlerse, onlara yle cevap verilir: Bunun adn biz deil, Allahu Teala koydu. Allahu Teala, Kuran okumamz emredince ve iinde kafirlerin szlerini de nakledip kullarnn kafir olmasndan honut olmadn bildirince, bu szleri okuyan kii kfretmi olmayp Allahu Tealann rzasn
81 82
Ebu Bekr bn el-Arabi, el-cabe lima stedrekethu Aie alas-Sahabe, 61 Fethul-Bari, Tevbe blm
OTUZ RSALE
41
ve ona iman kazanm olur. Allahu Teala, ahitlii doru bir ekilde yapmamz emrederek Ancak bilerek Hak dine ahitlik edenler mstesna 83 deyince, kafirin kfrn bildiren kii bundan dolay kafir olmaz. Aksine Allahu Tealaya iman ve onun rzasn kazanr. 84 Bir insann anlamn bilmedii bir sz sylemesi de bu kabildendir. Ancak syledii szn anlamn bildiine dair delil ortaya karsa, hakknda ona gre hkm verilir. el-zz bn-i Abdusselam, Kavaidul-Ahkam fi Masalihil-Enam isimli kitabnn Anlamn Bilmedii Bir Sz Syleyen Kii Hakknda Onun Muktezasna Gre Hkm Verilmez balkl blmnde yle der: Yabanc kii kfr, talak, iman, kle azad, alveri, sulh ve bera gibi szleri syleyip anlamn bilmiyorsa sorumlu olmaz. nk kelimenin asl manasn bilmemektedir ve dolaysyla da kelimenin asl manasn kastetmemektedir. Arap olan bir kii, anlamn bilmeden bu manalara gelen bir sz sylediinde de sorumlu olmaz. nk irade ancak bilinen veya zannedilen eye ynelir. Arap olan kii, anlamn bilerek bu kelimeleri sylemesi halinde ise, sznn gereinden sorumlu olur. 85 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Anlamn bilmeden kfr sz syleyen kii tekfir edilmez. 86 Yine talak ile ilgili szlerin kullanm ve geerli olabilmeleri iin kast ile sylenmi olmas gerektiinden sz ederek yle der: Bu szleri syleyen kii onlarn ne anlama geldiini bilmeden sylerse, bu szler geerli olmaz. Bir lafzn anlamn bilerek ve onu kastederek sylemi olmas iin iki iradenin bulunmas gerekir: Birincisi; kendi isteiyle o sz sylemi olmas. kincisi ise; szn gerei ve asl manasn kastetmi olmas. Hatta, anlam kastetmek, lafz kastetmekten daha nemlidir. nk lafz aratr. slam alimlerinden fetva imamlarnn gr budur. man Ahmedin ashab yle der: Manasn bilmeden adam eine bosun derse, bu sz geerli olmaz. nk kendisi boamay kastetmi deildir. Tpk bask altnda bu sz syleyen gibidir. Dilcilerin bu szden maksatlarnn ne olduunu bilmeden onu sylerse, boama meydana gelmez. Yine anlamn bilmedii bir kfr szn syleyen kii tekfir edilmez. Vekiin Musannefinde yle bir olay anlatlr: Einden kendisine bir isim vermesini isteyen kadna ei Tayyibe adn verir. Kadn bu ismi kabul etmez. Bunun zerine ei kadna, Hangi ismi vermemi istersin? der. Kadn
83 84
43 Zuhruf/86 El-Fasl, 3/249-250 85 zz bn-i Abdisselam, Kavaidul-Ahkam fi Masalihil-Enam, 2/102 86 lamul-Muvakkin, 3/75
42
bosun manasna gelen talak kelimesini isim olarak kendisine vermesini ister ve bunun zerine adam karsna hitaben bu kelimeyi kullanr. Kadn mer bin Hattaba giderek einin kendisini boadn syler. Daha sonra mer Radyallahu Anhu bu kssay kadnn einden dinler ve adama yle der: Bu kadn gtr ve dersini ver. 87
87
El-Veki, Musannef, 3/76, ayrca 4/229
OTUZ RSALE
43
UYARI Btn bu sylenenlerden anlalyor ki kast engelinden maksat, amzn Mrciesinden birok kiinin tekfir iin art kotuu ve her trl taut ve azgn tekfir etmemek iin bahane olarak gsterdii mana ile ayn deildir. Onlara gre dinden kmaya ve kfre girmeye niyet edip, kastl olarak kfr sz sylemedike veya kfr olan bir ii ilemedike kii kafir olmaz. Halbuki kast engelinden maksadmz, hata olarak yaplan iler veya sylenen szlerdir. Dinden kmay yahut dinden karan sz syleme veya fiili ilemeyi kastetmeyi Yahudi ve Hristiyanlardan bile ileyen ok nadirdir. sa veya zeyir Allahn oludur sznden, kafir olmay kastetmeyi isteyip istemedikleri sorulursa, bunu reddedecekler ve kfr istemelerinin szkonusu olmadn syleyeceklerdir. Kendilerinin iyi i yaptn sanan kafirlerin ounun durumu bu ekildedir. Bugn kafir ve azgn tautlarn ouna iledikleri veya syledikleri kfr fiillerini belirttiimizde bunu reddeder ve kfr kabul etmeyi veya onu kastettiklerini, dinden kmay amaladklarn inkar ederler. Aksine vurgulayarak kendilerinin Mslman olduklarn sylerler; namaz klp, ehadet kelimesini sylediklerini de delil olarak gsterirler. Kurey kafirlerinin durumu da bu ekilde idi. Putlara tapmakla kafir olduklarn kesinlikle kabul etmediler. Onlara, bizi Allaha yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz 88 derlerdi. Kafir olduklarn kabul etmeleri bir yana, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ona iman edenleri kfr ile suladlar. stisnalar dnda kafirlerin ounun durumu bu ekildedir. eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kii, genel olarak kfr olan bir eyi iler veya sylerse, kafir olmay kastetmese de, iledii veya syledii sebep ile kafir olur. 89 eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde ise yle der: Riddet, buna yol aan belli bir sebepten dolay meydana gelebilecei gibi, dini deitirme veya risaleti yalanlama kastyla da meydana gelebilir. Tpk iblisin kfrnn Rububiyyeti yalanlama kast ile olmas gibi. Geri byle bir kastnn olmamas ona fayda vermez. Kendisini kfre sokacak sz syleyen kiiye kfr kastetmemesi fayda vermez. 90
88 89
39 Zmer/3 Es-Sarimul-Meslul, 177-178 90 Es-Sarimul-Meslul, 370
44
Allahu Teala, kafirlerin oununun iyi iler yaptklarn zannettiklerini bildirmitir. Hatta kendilerinin mminlerden daha doru bir yolda olduklarn dnrler. Bu nedenle Allahu Teala onlar iin yle buyurmutur: De ki: Size (yaptklar) iler bakmndan en ok ziyana urayanlar bildirelim mi? (Bunlar) yi iler yaptklarn sandklar halde, dnya hayatnda abalar boa giden kimselerdir. te onlar, Rablerinin ayetlerini ve Ona kavumay inkar eden, bu yzden amelleri boa giden kimselerdir ki, biz kyamet gnnde onlar iin hibir l tutmayz. 91 Taberi Rahimehullah tefsirinde yle der: Bu, Allahu Tealann birliini bildikten sonra, onu inkar etmeyi kastetmedike kimsenin kafir olmayacan iddia edenlerin yanldnn en ak delillerindendir. Allahu Tealann birliini bildikten sonra onu inkar etmeyi kastetmedike kimsenin kafir olmayaca sz doru olsayd, Allahu Tealann haklarnda De ki: Size (yaptklar) iler bakmndan en ok ziyana urayanlar bildirelim mi? (Bunlar) yi iler yaptklarn sandklar halde, dnya hayatnda abalar boa giden kimselerdir 92 buyurduu kiilerin bundan dolay sevap kazanp mkafat almalar gerekirdi. Halbuki i sylediklerinin aksinedir. nk Allahu Teala, onlarn kendisini inkar ettiklerini ve amellerinin boa gittiini bildirmitir. 93 Yine Taberi Rahimehullah Haricilerden sz eden baz hadisleri aktardktan sonra Tehzibul-Asarda yle der: Bu, Allahu Tealann vahdaniyyetini bilip bununla beraber kfre girmeyi kastetmedike hi kimsenin tekfir edilmeyeceini syleyenlerin, bu grlerinin hatal olduuna dair en kuvvetli delildir. 94 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Mslmanlardan, dinden kmay ve slam yerine baka bir dine girmeyi kastetmeksizin dinden kanlar vardr. Sonu olarak, kastn bulunmasnn tekfirde bir art olarak koulmasndaki hikmet; ilenilen fiil veya sylenen sz ile kafir olmay kastetmek deil, kfre gtren fiili ilemeyi kastetmektir.
91 92
18 Kehf/103-105 18 Kehf/103-105 93 Taberi, Tefsir, 44-45 94 Fethul-Bari, Haricilerle savamay terk edenler blmnden naklen.
OTUZ RSALE
45
B- TEVL Bundan maksat, itihad sebebi ile eri bir delilin mevzusu dnda kullanlmasdr. Bu ise nassn delaletini yanl anlamak veya delil niteliinde olmayan bir haberi delil olarak kabul etme sebebiyle olabilir. Bunun sonucu olarak kii, kfr olmadna inand bir ii iler ve bylece kast art ortadan kalkar. Bu ekilde tevilde hata etmek, tekfirin engellerindendir. Byle bir tevil sahibine gereken hccet ulatrlmasna ramen hatas zerinde srar ederse, tevil engeli artk o kii iin geersiz hale gelir ve o kii kfre girer. Bunun delili ise, sahabenin Radyallahu Anhum bu konudaki icmasdr. Kudame bin Mazun, Allahu Tealann man eden ve salih ameller ileyenlere, hakkyla saknp iman ettikleri ve salih ameller iledikleri, sonra yine hakkyla saknp iman ettikleri, sonra da hakkyla saknp yaptklarn, ellerinden geldiince gzel yaptklar takdirde tattklarndan dolay gnah yoktur. Allah iyi ve gzel yapanlar sever 95 ayetini yanl bir ekilde anlayarak bir ka kii ile beraber iki imi ve bunun kendisine helal olduunu sylemiti. Bylece dinde haram olan bir emri helal kabul etmiti. Bu yaptna Kudamenin kars da dahil Ebu Hureyre ve bazlar ahitlik edince, mer Radyallahu Anhu onu vermi olduu grevden azletti ve yanna ard. Kendisine ceza vermek isteyince Kudame Radyallahu Anhu yukardaki ayeti yaptna delil olarak gsterdi. Bunun zerine mer bin Hattab Radyallahu Anhu ayeti hatal olarak tevil ettiini ona izah etti ve ikiyi helal kabul etmesinden dolay irtidat cezas deil sadece ona iki imesinden dolay had cezas uygulad. bn-i Teymiye Rahimehullah, es-Sarimul-Meslul isimli eserinde yle der: mer bin Hattab ve ura meclisi yeleri, arkadalaryla beraber Kudamenin tevbe etmesinin istenmesine, iki imenin haram olduunu kabul ederlerse, kendilerine sadece iki ime cezasnn uygulanacana, haram olduunu kabul etmezlerse kafir olduklarna hkmedileceine karar verdiler. 96 Daha sonra mer Radyallahu Anhu Kudameye yanln gsterdi ve yle dedi: Sen Allahtan korksaydn, yasak olan eyden kanrdn ve iki imezdin. Bunun zerine Kudame yanlndan dnd ve mer bin Hattab
Radyallahu Anhu onu tekfir etmedi. Sahabeden Radyallahu Anhum kimse, bu
konuda mere muhalefet etmedi.
95 96
5 Maide/93 Es-Sarimul-Meslul, 530
46
bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: slama yeni giren veya slam eriatnn kendisine ulamad uzak bir yerde yetien ya da hataya derek, iman edip salih iler yapanlarn ikinin haramlndan mstesna olduunu dnenler gibi olup, kendisine hccet ulamayan bir kii iin hccet ikamesi ve tevbeye davet vardr. Bunlar yaptklarndan dolay nce tevbeye davet edilir ve kendilerine hccet ikamesi yaplr. Buna ramen yaptklarn terk etmeme konusunda srarc davranrlarsa kafir olurlar. Ancak tevbeye davet edilmeden ve kendilerine hccet ikamesi yaplmadan nce kfrlerine hkmedilmez. Sahabenin, Kudame bin Mazun ve arkadalar hatal tevil yaptklarnda, direk onlarn kfrlerine hkmetmedikleri gibi. 97 Yine yle der: Tevil eden yahut cahil olann hkm, facir ve inatnn hkm gibi deildir. Aksine Allahu Teala herbiri iin bir l koymutur. 98 Selefin mezhebi, kble ehlinden olup muteber tevil sebebi ile hataya denlerin tekfir edilmeyecei ynndedir. Kble ehli kapsamna girenler ise snni Mslmanlar ve imann asln bozmam olan ancak hevasna uymas sebebi ile fask konumunda olan kiilerdir. Ancak Hariciler, Mutezile ve onlarn yolundan giden Zeydileri, el-Milel ven-Nihal isimli kitabnda ehristaninin de belirttii gibi, baz kelamclar ehl-i kble kapsamna almazlar. Kad Iyad Rahimehullah, kitabnn Tevil ehlinin tekfir edilmesi blmnde muhakkik alimlerden unlar nakleder: Tevil ehlini tekfirden saknmak gerekir. nk muvahhid Mslmanlarn kann heder etmenin mbah olduunu sylemek tehlikelidir. 99 Allahu Tealaya hakaret etmek ve svmek amac tamadan, tevil yolu ile Onu tenzih ve benzeri bir amala sfatn yok saymak suretiyle Allahu Tealaya layk olmayan bir eyi izafe eden kiiyi tekfir etmeyenler hakknda ileride durulacaktr. bnul-Vezir yle der: Allahu Tealann Ancak kim, kafirlie gs aarsa, onlarn zerine Allahtan bir gazap ve onlar iin byk bir azap vardr 100 ayeti, tevilcilerin kafir olmadklarn gsterir. nk kesin veya zanni olarak ya da caiz grerek kalplerini kfre am deildirler. 101 Ancak baz zndk ve mlhidlerin safsata, sulandrma ve dinle oyun oynama eklindeki ak kfr niteliinde olan ilerine baz cahillerin, tevil
97 98
Mecmuul-Fetava, 7/609-610 Age:3/180 99 E-ifa, 2/277 100 16 Nahl/106 101 bnul-Vezir, sarul-Hakki alal-Halki, 437
OTUZ RSALE
47
adn vererek onlar kurtarmak istemesi kesinlikle makbul deildir. nk yaptklar ak kfr olmas nedeni ile tevil olarak nitelenemez. Heva ehlinden biroklarnn oynadklar lafz ve isimlere deil, anlam ve gereklere itibar edilir. eriata kar kmak iin sahiplerinin ssledii nice batl eyler vardr. Bu nedenle Kad Iyad Rahimehullah Ak bir lafz hakknda tevil iddiasnda bulunmak, kabul edilmez demektedir. 102 bn-i Teymiye Rahimehullah bunu yle belirtir: eriatn delilleriyle oynad, zndkl ve kfr sebebi olan szler syledii tevil ihtimali olmayacak ekilde ak olan kiilerin tevil iddialar kabul edilmez. Hibir tevil ve itihad, ak kfr sylemeye cevaz vermez. nk hibir kafir yoktur ki kfr szn yamalayacak bir delili veya gerekesi bulunmu olmasn. 103 bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Kii Mslman olduu halde, bir mesele kendisine sabit bir yol ile Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem ulam ancak buna ramen tevili veya kendisine ulaan baka bir nass sebebi ile Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem ulaann hilafna hareket etmi olabilir. Byle bir durumda kendisine ak bir hccet ulancaya kadar kii mazur konumdadr ve hatta ecir de alm olabilir. nk hakk amalam ancak buna isabet edememitir. Byle bir kii kendisine hccet ulamasna ramen hatas zere inat etmeye devam ederse, tevili sebebi ile mazur olmaz. 104 bn-i Hazm Rahimehullah yle devam eder: Ancak Yahudi, Hristiyan, mecusi veya baka bir din mensubu olann yada bir insann ilah olduunu veya Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra bir insann peygamber olduunu syleyen Batnilerden olan kiinin tevili sebebi ile mazur olmas mmkn deildir. Aksine bunlar kesin olarak kafirdirler. 105 Tevilinden dolay mazur grlen Kudamenin Radyallahu Anhu asl slam ve doruluk idi. Bedir Savana katlanlardan biriydi. bn-i mer ve Hafsann days idi. mer bin Hattabn kz kardei Safiyye ile evliydi. bn-i Abdilber, Eyyub bin Ebi Temime kanal ile unu rivayet eder: Kudame bin Mazun haricinde Bedir ehlinden olup iki imesi nedeni ile kendisine had uygulanan yoktur. 106 Bu nedenle bn-i Teymiye Rahimehullah, ldnde vcudunun yaklmasn ocuklarna vasiyet eden adamn kssasn aktardktan sonra yle der: tihad ehlinden olup tevil eden ve bunu da
102 103
E-ifa, 2/217 Es-Sarimul-Meslul, 527 104 Ed-Derra fima Yecib tikadihi, 414 105 Ed-Derra fima Yecib tikadihi, 441 106 El-stiab, 3/341
48
Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem uyma gayreti ile yapan kii evleviyatla balanmaya layktr. 107 Kad Iyad, svmek ve hakaret etmek maksad olmadan, tevil, itihad ve hata yolu ile Allahu Tealaya layk olmayan bir eyi izafe eden kiinin, tekfir edilmeyecei konusunda selef alimlerinin, bunun aksini savunanlara ihtilaf ettiklerini aktarmtr. 108 Doru olan, alimlerin akladklar gibi ierisinde bulunan bir kelimenin baka manalara da gelmesi sebebi ile tevil gtren szlerden dolay kiileri tekfir etmemektir. Allahu Tealann elini kudret veya nimet olarak tevil etmek bu kabildendir. Selefin metoduna aykr olmasna ramen bu tevil, kfr gerektirmez. nk Arap dilinde el kelimesi kudret ve nimet anlamnda da kullanlr. Bu nedenle eri nasslar, zahiri manasndan sapmasna ramen bu yolla tevil edenler mazur saylmtr. Ancak mazur saylacak bir gerekesi olmayanlar byle deildir. Bilakis Allahn iki eli de aktr, diledii gibi verir 109 ayetini Hasan ve Hseyin olarak veya yer ve gkler diye tevil edenler bunlardandr. Bu tevil kiiyi mazur yapmayan trdendir ve kfr gerektirir. nk Arap dilinde el kelimesinin byle eyler iin kullanlmas szkonusu deildir. Ayrca kelimenin szlk anlamn zel eri bir anlama aktarmay zorunlu klacak herhangi baka eri bir nass da yoktur. Bu tr teviller dini alay ve elenceye evirmek ve mlhidlik yapmaktr. Yoksa, sahibinin u veya bu ekilde mazur saylaca bir ey deildir. eri bir delile dayanmayan, Arap diline uymayan ve sadece heva ve hevesten kaynaklanan tevil, kesinlikle itihad trnden kabul edilmez ve sahibinin mazur olmayaca batl bir tevil olur. nk byle bir ey nasslarla oynamak ve dini tahrif etmektir. bnul-Vezir yle der: Dinden, herkes tarafndan zorunlu olarak bilinen bir eyi inkar eden ve tevili mmkn olmayan bir yerde tevil maskesini kullanan kiinin kafir olduunda phe yoktur. Mlhidlerin, Allahu Tealann btn gzel isimlerini, Kuran ve ahiret ile ilgili dirili, cennet ve cehennem gibi konular bu ekilde tevil etmeleri bu trdendir. 110 badetin btn anlam ve ekilleriyle sadece Allahu Tealaya olmasn ieren Tevhidin asl da kesin olarak bunlardandr. Allahu Tealaya ortak komaya ve onunla beraber baka ilahlar edinmeye yolaan bir eyi tevil
107 108
El-stiab, 3/148 E-ifa, 2/272 109 5 Maide/64 110 bnul-Vezir, sarul-Hakki anil-Halki, 415
OTUZ RSALE
49
adyla da olsa yapmak kesinlikle en ak kfrdr ve btn peygamberler bunu yok etmek amacyla gnderilmilerdir. Alimler, eri bir delil olmadan lafz ak olan bir kelimeyi anlamndan baka bir yne ekmenin, muteber bir tevil olmadn belirtmilerdir. nk sonraki alimler nasslara bu yolla musallat olmu ve szlerinin kabul edilmesi iin yaptklar tahrife tevil adn vermilerdir. 111 Allahu Teala, hakk batlla kartrmak ve onun gsterdii yolu bulandrmak iin batl ssleyip pazarlayan kiileri ktleyerek yle buyurur: Bylece biz, her peygambere insan ve cin eytanlar dman kldk. (Bunlar), aldatmak iin birbirlerine yaldzl szler fsldarlar. Rabbin dileseydi onu da yapamazlard. Artk onlar uydurduklar eylerle babaa brak. 112 Sonu olarak, muteber bir tevil sahibi olan kiiye, gerekli hccet ikamesi yapldktan sonra bu engel ortadan kalkar.
Baknz: bnu Ebil-Izz, erhul-Akidetit-Tahaviyye, Mminlerin kyamet gn Allahu Tealay grecekleri ilgili blm. 112 6 Enam/112
111
50
C- CEHALET zr veya engel olarak kabul gren cehalet; mkellefin kendisi veya ilim kaynaklar ile ilgili baz sebeplerden dolay giderme imkan bulamad cehalettir. Ancak renmeye ve cehaleti gidermeye imkan olduu halde bunu yapmyorsa mazur grlmez ve gerekte bilmiyor olsa dahi hkmen biliyor saylr (yani bilen bir kiinin hkmndedir). Allahu Tealann dininden yz evirenlerin durumu budur. Allahu Tealann Kitabna ulat halde, Allahu Tealann kendisini yaratmasnn belli bal sebebini renmek iin Kuran- Kerimi anlamaya almayan kiinin durumu budur. Allahu Teala bunlar iin yle buyurur: Byle iken bunlara ne oluyor ki, adeta aslandan rkp kaan yaban eekleri gibi (hala) tten yz eviriyorlar? 113 , Kendisiyle sizi ve bundan sonra onu duyacak herkesi uyarmam iin bu Kuran bana vahyolundu. 114 Kendisine Kuran ulat halde Tevhidden yz eviren, irk ve Allahu Tealaya eler koma bataklna saplanan kii, cehaletinden dolay mazur deildir. nk Kuran anlamaktan yz evirmesi sebebi ile bu cehalete batmtr. Btn alimler, renme imkan bulduu halde Kuran renmeyenin zrnn kabul edilmeyeceinde ittifak etmilerdir. htilaf, sadece buna imkan bulamayan kiinin mazur olup olmayaca konusundadr. nk Allahu Tealann dini ya kk olanlara bile ulam, Allahu Tealann Kitab ve onu aklayan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti herkesin eline gemitir. Herkes bunlar renme imkanna sahip bulunmaktadr. Bu nedenle Kuran bilmemenin, renmekten yz evirme dnda tutarl bir gerekesi yoktur. zellikle, sadece Mslmanlar arasnda deil, Yahudi ve Hristiyanlar arasnda bile bilinen ve yaygnlk kazanan Tevhid konusunda bu mazeret artk geerli deildir. Karrafinin aktard gibi alimler eri usl kurallarnda Mkellefin telafi etmesi mmkn olan her trl cehalet, sahibi iin hccet olmaz ilkesini belirtmilerdir. 115 bnul-Lahham yle der: Hkm bilmeyen kii, onu renmede kusur ve ihmal etmedii srece mazur olarak kabul edilir. Ancak kusur ve ihmal bulunmaktaysa, asla mazur olmaz. 116
113 114
74 Mddessir/ 49-51 6 Enam/19 115 El-Karafi, el-Furuk, 4/264, 2/149-151 116 bnul-Lahham, el-Kavaid vel-Fevaidul-Usuliyye, 58
OTUZ RSALE
51
Cehalet engelinin ayrntlar oktur. amz alimleri bu konuda ifrat ve tefrit derecesine varan grler belirtmilerdir. Bazlar cehalet engelini tmden yok sayarak yanlm ve Allah ile Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem tekfir etmediini tekfir etmilerdir. Bazlar ise cehaletin tanmn olduundan fazla geni tutarak Allahu Tealann bu konudaki snrlarn amlardr. Hatta inat mrtedleri ve Allahu Tealann dininden yz eviren kafirleri bile mazur grmlerdir. Halbuki mazur gstermeye altklar bu kiiler kendi arzu ve istekleriyle, dnya hayatna olan sevgi ve ballklar sebebiyle Allahu Tealann dinini renmeye yanamamlardr. Bu insanlarn, dnya ilerinin en bynden en kne kadar insanlarn alimleri olduunu grdmz halde, Allahu Tealann insanoluna renmelerini farz kldn renmek iin balarn kaldrdklarn bile gremiyoruz. Halbuki renmenin imkanlar yaygn, Kuran ve Snnet nlerinde mevcuttur. Bunlar, haklarnda Allahu Tealann, Onlar dnya hayatnn grnen yzn bilirler. Ahiretten ise, onlar tamamen gafildirler 117 buyurduu kimselerdendir. Tekfirin engellerinden biri olarak cehaleti sebebi ile mazur kabul edilen kii, Tevhid bilgisine sahip olmasna ramen aklanmasna ihtiya duyulan bir takm kapal meseleleri kavrayamayan kiidir. Mesela Allahu Tealann isim ve sfatlar konusu bunlardandr. Tevhid ehlinden olup bu tr meseleleri bilmeyen kiinin mazur olduuna ve kendisine hccet ikame edilmeden nce tekfir edilmesinin caiz olmadna dair eri deliller bulunmaktadr. Hadiste getii zere, Tevhid dnda hayr adna hibir amel ilemeyen ve lecei zaman cesedinin yaklp kl halinde savrulmasn vasiyet eden kii ocuklarna unu sylemiti: Vallahi eer Rabbim beni diriltmeye g yetirirse, hi kimseye azap etmedii ekilde bana azap eder. Bu kii, Allahu Tealann sonsuz gc ve btn vcudu yanp kl olsa bile onu yeniden diriltmeye kadir olduu konusunda cahil konumundadr. Buna ramen Tevhid ehlinden olmas ve Allahu Tealadan korkmas sebebiyle Allahu Teala onu balamtr. 118 Bu, Tevhid ehlinden olduu srece muteber cehaletin kii iin geerli bir mazeret saylacann delilidir.
30 Rum/7 Bu mesele zerinde nc blmnde duracaz. Metinde geen Tevhid dnda ksm, Allahu Tealann dininden olan ve zorunlu olarak bilinmesi gereken meseledir. mam Ahmed, Msnedinde Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu sahih bir sened ile ve bn-i Mesuddan mevkuf olarak rivayet etmitir.
118
117
52
bn-i Teymiye Rahimehullah, nemli bir blm Allahu Tealann isim ve sfatlar ile ilgili olan el-Akidetul-Vastyye isimli eserinde kulland, Bu, kurtulua eren frkann akidesidir cmlesine kar kan bazlarna cevap olarak unu belirtmektedir: Bu akidenin herhangi bir kuralna muhalefet eden herkesin helak olmas gerekmez. nk muhalif olan kii mtehid olup hata edebilir. Allahu Teala onun hatasn balar yahut bu konuda hccet iin yeterli olacak kadar bilgi sahibi olmayabilir. 119 slama yeni giren veya slamn ayrntlarn renmesinin mmkn olmayaca kadar insanlardan uzak yaayan kii irk gnahna bulamad srece bilmedii konularda mazur saylr. Daha nce, bn-i Teymiyenin Rahimehullah mutlak tekfir ile muayyen tekfiri birbirinden ayrdn, muayyen tekfir iin mutlaka artlarn ve engellerin gznnde bulundurulmas gerektiini belirttiini aktarmtk. bn-i Teymiye buna yle bir rnek verir: slama yeni giren veya slam eriatnn kendisine ulamad uzak bir yerde yetien ya da hataya derek, iman edip salih iler yapanlarn ikinin haramllndan mstesna olduunu dnenler gibi olup, kendisine hccet ulamayan bir kii iin hccet ikamesi ve tevbeye davet vardr. Nitekim seleften bazlar, Peygamberin sz olduu sabit oluncaya kadar baz eyleri inkar ediyordu. Ahirette Allahu Tealann grlmesi konusu ve yine Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sorup reninceye kadar baz eylerde phe etmeleri bu trdendir. Durumu byle olan kiiler, kendilerine hccet ikame edilmeden nce tekfir edilmezler. nk Allahu Teala yle buyurur: Mjdeleyici ve sakndrc olarak peygamberler gnderdik ki insanlarn, peygamberlerden sonra Allaha kar bir bahaneleri olmasn! Allah izzet ve hikmet sahibidir. 120 Zaten Allahu Teala bu mmetin hata ve unutarak yapt ileri balamtr. 121 bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Bir kii Mslman olup henz slamn hkmlerini bilmediinden ve Allahu Tealann hkm kendisine ulamadndan dolay, ikinin helal olduuna veya kiiye namaz klmasnn farz olmadna inansa kafir olmaz. Ancak hccet ortaya kt halde bu durumunu devam ettirirse, mmetin icmas ile kafir olur. 122 bn-i Hazm baka bir yerde ise yle der: Dinin vacipleri konusunda bilgi sahibi olamayanlar mazur saylrlar ve knanmazlar. Nitekim Medinede Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem inen Kuran ve belirlenen hkmler Habeistanda bulunduu iin Cafer bin Ebi Talibe ulamyordu. nk her
119 120
Mecmuul-Fetava, 3/116 4 Nisa/165 121 Mecmuul-Fetava, 35/101 122 El-Muhalla, 13/151
OTUZ RSALE
53
iki yer arasnda ulam yoktu. Onlar alt yl bu ekilde kaldlar. Haram ileyip farz olan terketmeleri onlara dinde bir zarar vermedi. 123 bn-i Kudame Rahimehullah el-Muni isimli eserinin KitabulMrted blmnde yle der: Namazn farz olduunu bilmeyenlerden deilse, farziyetini inkar ederek namaz klmay terkeden kiinin kafir olduunda ihtilaf yoktur. Ancak slama yeni girdii veya slam yurdu dnda yetitii yada ilim ve alimlerden uzak bir lde yaad iin namazn farz olduunu bilmiyorsa kfrne hkmedilmez. Bunun farz olduu kendisine anlatlr ve deliller gsterildikten sonra inkar ederse kafir olur. slamn btn prensipleri iin de hkm bu ekildedir. Alimler, Tirmizinin Ebu Vakd el-Leysiden rivayet ettii u hadisi de buna delil olarak gsterirler: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte Huneyn Savana ktmzda biz henz yeni slama girmitik. Mriklerin, evresinde toplanp silahlarn astklar bir sidr aac vard. Buna Ztu Envat diyorlard. Bir sidr aacnn yanndan getiimiz srada biz dedik ki; Ya Rasulallah Sallallahu Aleyhi ve Sellem! Mriklerin Zatu Envat olduu gibi bizim iin de bir Zatu Envat belirle. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Allahu Ekber! te bunlar Allahn Snnetleridir. Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki, srailoullarnn Musaya syledii ey gibi bir ey sylediniz. Onlar yle demilerdi: Onlarn ilahlar gibi bizim iin de bir ilah yap. Musa da; Siz cahil bir topluluksunuz demiti. Siz de sizden ncekilerin yolunu takip ediyorsunuz. Alimlerden bu rivayeti sahih olarak alanlar bunu, cehaleti sebebi ile irk olan bir ii yapmak isteyip, bundan alkonduunda vazgeen kiinin tekfir edilmeyeceine dair delil olarak gstermilerdir. 124 Bu rivayette, an Mrciesinin yapm olduu gibi en byk irki ilemeleri sebebi ile mrik olan tautlar ve yardmclar iin delil olacak bir durum yoktur. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabenin Radyallahu Anhum byle bir eyi istemelerine kzm ve buna kar km, ancak mazur grerek tekfir etmemitir. Bununla birlikte ayn dnemdeki mriklerin irk amellerini ilemelerini mazur grmemitir. Sahabe Radyallahu Anhum, bilmemeleri sebebi ile byle bir eyi Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem istemiti. slama yeni girmeleri sebebi ile Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahu Tealaya ibadet edecekleri bir aa belirleme yetkisine sahip olduunu zannettiler. irk olan herhangi bir i yapmamlar ve irke gtren bir yola girmemilerdi. Bu
123 124
El-Fasl, 4/105 Teysirul-Azizil-Hamid erhu Kitabit-Tevhid, 185
54
nedenle delilin durduu yerde durmak ve gittii yere kadar gitmek gerekir. Aka irki veya kfr ilemedike, yaptnn irk veya kfr olduunu bilmeyen kiiyi mazur saymak gerekir. zellikle Allahu Tealann mmete nimet olarak indirdii ve bugn de Mslmanlar iin koruduu, insanlar kendisiyle uyard Kuran- Kerim her yerde mevcut iken, dinde zorunlu olarak bilinen, hatta Yahudi ve Hristiyanlarn bile Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem ortadan kaldrmas iin gnderildiini bildikleri, ak irk ve kfr olan meseleleri bilmemek mazeret deildir. Kendisine uyar ulat halde irk ve kfr olan bir sz syleyen veya bir ii ileyen kii cehaleti sebebi ile kafir olmaktan ve ahirette cehennem azabn grmekten kurtulmaz. nk byle kiilerin cehaleti, renmeye imkan bulamamalarndan deil bilakis renmekten yz evirmeleri sebebiyledir. Kendisine babasnn durumunu soran bir adama Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Senin baban da benim babam da atetedir eklinde verdii cevap buna ak olarak delalet etmektedir. 125 Halbuki hem soruyu sorann ve hem de Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem babas, Allahu Tealann haklarnda O Kitap sana, atalar uyarlmam, bu yzden kendileri de gaflet iinde kalm bir toplumu uyarman iin indirilmitir 126 ve Bilakis O, senden nce kendilerine hibir uyarc (peygamber) gelmemi bir kavmi uyarman iin Rabbinden gnderilen haktr. Umulur ki doru yolu bulurlar 127 buyurduu kimselerdendir. Bunlar, kendilerine bir uyarc gelmedii halde irk gnahndan dolay mazur saylmamlardr. nk apak olan irkten sakndrma konusunda Allahu Teala ak delillerini bildirmi, btn peygamberleri ondan sakndrmak ve uyarmak ve yine btn kitaplar da onu yok etmek iin gndermitir. En son kitap olan ve korumasn bizzat Allahu Tealann kendisinin tekeffl ettii Kuran da, yine bunun iin indirmitir. Bu Kitapn indirilmesinden sonra dnyaya gelenlerin irk gnah konusunda mazur grlmemeleri evleviyatla sz konusudur. Sahibinin asla mazur grlmeyecei Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svme gnahn ileyenlerden sz ederken Kad Iyad yle der: Beyinsizce irkin szler syler veya sverse durumu malumdur. Cehaleti, fke, sarholuk veya szne dikkat etmeyip konumasnda taknlk,
Mslim, Enesten merfu olarak rivayet etmitir. mam Ahmedin rivayet ettii Benim annem ve senin annen de atetedir hadisi de bu kabildendir. Mslimde yle bir rivayet de bulunmaktadr: Anneme istifar etmek iin Rabbimden izin istedim, ancak bana izin verilmedi. 126 36 Yasin/6 127 32 Secde/3
125
OTUZ RSALE
55
kzgnlk ve hrnlk gstermesi sebebi ile Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmeyi veya ktlemeyi kastetmedii delil ile ortaya karsa, tereddt etmeden ldrme hkm geerlidir. nk cehalet ile hibir kimse kfrde mazur saylmaz. 128 Kad Iyad bu sz ile Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmek gibi ak olan kfrde cehalet ile kimsenin mazur olmayacan belirtmektedir. Bununla birlikte yukarda aktardmz gibi Kad Iyadn kendisi, Tevhid ehlinden namaz klan kiinin tevil yolu ile yaptklarndan dolay tekfir edilmesinden kanmak gerektiini belirtmektedir.
128
E-ifa, 2/231
56
D- KRAH Mkellef kiinin yapt veya syledii eyde serbest iradesinin olmas artnn zttdr. Allahu Tealann Kalbi iman ile mutmain olduu halde (dinden dnmeye) zorlanan hari 129 ayeti bunun delilidir. Alimler, ikrah engelinin muteber olarak gereklemi saylabilmesi iin u artlar komulardr: 130 Birincisi: Kiiyi zorlama altnda tutan kiinin yapmak istediine g yetirebilir olmas, zorlanan kiinin ise bundan kurtulma imkannn bulunmamas. kincisi: Zorlanan kiinin istenen eyi yapmad taktirde tehdit edildii eyin bana geleceine kanaat getirmesi. ncs: Belay defedecek miktar dnda zorland eyi yapmaya veya sylemeye devam etmemesi. Drdncs: Kfr olan sz sylemedii taktirde kiinin tehdit edilen cezaya katlanma gcnn olmamas. iddetli ikence, organlarnn kesilmesi, atete yaklma, ldrme gibi cezalar g yetirilemeyen cezalarn misalleridir. Bilindii gibi, bu konuda kiinin mazur saylaca ile ilgili ayet Ammar bin Yasir hakknda inmitir. O, anne ve babas ldrlp kendisinin de Allahu Teala yolunda ikenceye maruz kalmas neticesinde kendisinden istenilen sz sylemitir. Beincisi: Zorlama bittii andan itibaren Mslmanln zahiren gstermesi gerekir. Mslmanln izhar ederse, slam zere olduu kabul edilir. Ancak kfr izhar ederse kfr fiilini iledii ve kfr szn syledii andan itibaren kafir olduuna hkmedilir. 131 Alimler, kafirlerin yannda hapsedilip korku altnda tutulan kiinin kfr sz sylemesi sebebi ile tekfir edilmeyeceini kararlatrmlardr. 132 nk korku altnda esareti devam ettii srece kafirler istediklerini kendisine yapabilirler. 133 Ancak kfr szn gven ierisinde olduu halde syledii biliniyorsa, mrted olduuna hkmedilir. 134
129 130
16 Nahl/106 Fethul-Bari, Kitabul-krah 131 Bnz: bn-i Kudame, el-Muni, Kitabul-Mrted, Kfre zorlanan kii blm. 132 Bnz: bn-i Kudame, el-Muni, Kitabul-Mrted, Kfre zorlanan kii blm. 133 Bnz: Hamd bin Atik, Sebilun-Nevati vel-Fikak, 62. Kalbinden onlara muhalif olduu halde zahirde istediklerini kabul etmesi halinde iki durum szkonusu olur: Birincisi; esir alnp, dayak ve ldrme ile tehdit edilerek buna zorlanmas sebebi ile byle bir eyi yapm olma
OTUZ RSALE
57
una dikkat etmek gerekir: Alimlerin szn ettikleri ikrah, zorlama halinde sylenen veya ilenen kfr szden veya fiilden sonra slamn izhar edilmesi eklindeki ikrahtr. Ancak kfr syleyip veya ileyip daha sonra bu sz veya fiil zerinde karar klmak eklindeki ikraha kimse itibar etmemi ve caiz olduunu sylememitir. krah konusunu ilerken, her iki ikrah eklini birbirinden ayrmlardr. Esrem, Ahmed bin Hanbele, Esir dm bir adamn kfretmesi teklif ediliyor ve bunun iin zorlanyor, bu adam irtidat edebilir mi? diye sorulduunu rivayet etmitir. mam Ahmed Rahimehullah, byle bir eye iddetle kar km ve yle demitir: Bana gre bu, sahabeden hakknda ayet inen kiilere benzemez. Onlar kfr olan sz syledikten sonra istediklerini yapmakta serbest braklrlard. Bu adamlar ise, onun kfretmesi ve kfrde devam etmesini istemektedirler. 135 Kfr sz sylemesi iin ikrah edilen ve sonra serbest braklan kiinin bu talebi yerine getirmesinde saknca yoktur. Ancak esir dp kafirlerin arasnda ikamete mecbur edilen kiinin, kfr zere devam etmesi ve Allahu Tealann haram kldn helal grmesi, helal kldn ise haram grmesi kabul edilemez. Esir den kii kadn ise, kafirler onunla evlenirler ve ondan ocuklar dnyaya gelir. Esir den kii erkek ise yine kendilerinden bir kadn ile evlendirirler ve ocuklar olur. Grlyor ki bylelerinin yapt, gerek kfre girmek olup slamdan syrlmadr. Kfr sz sylemeye zorlanan kiinin sabredip onu sylememesi kendisi iin daha iyidir. 136
durumudur ki, bu halde, Ammarn yapt gibi, kalbinden muhalefet ettii halde zahirde onlara muvafakat etmesi caiz olur. nk Allahu Teala Kalbi iman ile mutmain olduu halde (dinden dnmeye) zorlanan hari (16 Nahl/106) buyurmaktadr. kinci durum hakknda syledii ise ileride gelecektir. 134 bn-i Kudame, el-Muni, Kitabul-Mrted, Kfre zorlanan kii blm. 135 Sanki mam Ahmedin sz burada bitmektedir. Szn devam ise bn-i Kudameye ait gibi grnmektedir. 136 bn-i Kudame, el-Muni, Kitabul-Mrted, Kfre zorlanan kii blmnden naklen
58
kinci Ksm FL LE LGL ENGELLER Bu ise iki ksmdan oluur. Birincisi: Sylenen szn veya ilenen fiilin kfre delalet etmede sarih olmamas. kincisi: Sylenen bu szn veya ilenen bu fiilin kfr olduuna dair gsterilen delilin, bu fiil veya sz konusunda kesin delaletinin bulunmamas. Allahn izni ile ileride bunun zerinde durulacaz.
nc Ksm SPAT LE LGL ENGELLER Bunlar engeller konusunda yarg ile ilgili olan meselelerdir. Tekfirin muayyen olarak bir kiiye indirgenmesinin istenmesi halinde bu ksm zerinde zellikle durulur ve emin olunur. Bu engel, kfr sz syleyen veya kfr fiili ileyen kiinin kendi itirafnn bulunmas ya da adalet sahibi iki ahidin tankl gibi kesin bir delilin sabit olmamas durumudur. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Medineye dnersek en aziz olan en zelil olan oradan karacaktr szn syleyen Abdullah bin bey hakknda, ahitlerin eksik olmas nedeni ile herhangi bir ilem yapmamtr. Onun bu szn Rasulullaha bildiren tek kii Zeyd bin Erkam idi ve baka bir ahid bulunmamaktayd. 137 Bu konuda kafir, deli, ocuk yahut sann dman olmas veya adalet artlarn tamyor olmas gibi durumlardan biri ile, ahidin tanklnn geersiz olmas ve bununla birlikte sann da, kendisine isnad edilen suu kabul etmeyip, mmin olduunu syleyerek sulamalar reddetmesi durumu tekfire engel niteliindedir. Alimler, bu konuda ahidin tanklnn kabul edilebilmesi iin ahidin Mslman, bali, akll ve adaletli olmas artlarn komu 138 ve bu
Hadis, sahih kitaplarda gemektedir. rnek olarak el-Muniden, Tannmayan Kii Hakknda ahitlik Yapmak blmne baknz. Buradaki kiiden maksat, irtidat veya kfr tartlan kiidir. Fkhn dier blmlerinde ise, ayrntl bilgiler bulunmaktadr. Bilindii gibi zina suunun sabit olmas iin en az drt ahit gerekir. Bor ve denmesinde en az iki ahit gerekir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve
138 137
OTUZ RSALE
59
artlar ile ilgili gerekli delilleri belirtmilerdir. Bu delillerden birisi inizden adalet sahibi iki kiiyi ahit tutun 139 ayetidir. Yine Ahmed, Ebu Davud, Beyhaki ve bakalar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet ederler: Hain erkek ve hain kadnn, zani erkek ve zani kadnn ve kardeine kin tayan kimsenin ehadeti caiz deildir. 140 Bu nedenle afii, Malik, Ahmed ve cumhurun grne gre dmann dman hakkndaki ahitlii caiz deildir. Ebu Hanife ise buna muhalefet etmitir. evkani Rahimehullah bunu yle belirtir: Doru olan, dman kiinin dman hakknda ahitliinin geersiz olduudur. Salt grler ile delillere kar klmaz. Dman taraflarn birbiri hakkndaki ahitliinin geerli olduunu syleyenlerin makbul bir delili bulunmamaktadr. 141 Alimler, itirafa ve iki ahide ek olarak, kiinin ilediinin iki ahidin tanklndan daha gl bir delil olacak ekilde toplumda mehur olmasn da (stifada) ispat konusunda geerli saymlardr. Ne var ki bunun gzetilmesi gereken ayrntlar vardr. nk alimler bunu baz alanlarda kabul ederken, yine baz alanlarda kabul etmemilerdir. 142
Sellem, iki ahit bulunmad zaman hukuk ve mallarda bir tek ahit ile yetindii de sabittir. Yolculukta vasiyette bulunma konusunda ise, Maide Suresinde belirtildii gibi, adaletli iki Mslman bulunmadnda iki kafirin ahitlii de kabul edilebilir. Bu da eriatn gzettii ihtiya konularndan biridir. Yine bakasnn bulunmad yerlerde kadnlarn birbiri aleyhine ahitlikleri de geerlidir. ahitliin nisab ve onunla ilgili baz bilgiler konusunda baknz: lamul-Muvakkin, 1/91 139 65 Talak/2 140 Hafz Telhisde, hadisin senedinin kuvvetli olduunu syler, 4/198. 141 evkani, Neylul-Evtar, ahitliklerine binaen hkm vermenin caiz olmad kiiler blm. 142 Baknz: El-Muni, ahitlikler blm, bn-i Teymiye, Fetava, 15/179, 35/ 241-242
60
TEKFRN ENGELLER LE LGL UYARILAR

A- phesiz engellerin aratrlmas ve bunlarn gznnde bulundurulmas, buna g yetirilmesi halinde vaciptir. Ancak kendisine g yetirilemeyen (mmteni) veya muharip hakknda bu engellerin aratrlmas vacip deildir. G Yetirilememe Hali se ki ekilde Olur: Birincisi: Tmden veya belli bir ksm itibari ile kiiye eri hkm uygulamann mmkn olmamas. kincisi: Mslmanlarn szkonusu kiiyi durdurma, istitabe uygulama ve Allahu Tealann eriatna gre yarglama gcne sahip bulunmamas. Her iki ekil arasnda herhangi bir ba bulunmamaktadr. Kendisine eri hkm uygulamann mmkn olmad kii, zekat vermeyi reddedenler gibi darul-slamda da olabilir. Yahut her ikisi bir arada bulunabilir ve eriatn hkmn reddeden kii darul-kfrde veya herhangi baka bir devletin korumas altnda da olabilir. yle ki Mslmanlar onu elde edip kendisini Allahu Tealann hkmne gre yarglama imkanna sahip olamazlar. G yetirilemeyen kii, eli ile savaan biri olabilecei gibi sadece dili ile savaan biri de olabilir. 143 Alimler, g yetirilemeyen kiiye istitabe uygulamann gerekmediini belirtmilerdir. Byle kiiler iin durum bu ise, slam memleketine saldrp igal eden ve ynetimi eline alan kiilere istitabe uygulanmasnn gerekmemesi evleviyatla sz konusu olur. stitabe ile kastedilen iki mana vardr. Bu manalardan birincisi; mrted olduuna karar verilen kiinin tevbe etmeye arlmasdr. kinci mana ise; kii hakknda mrted hkmn vermeden nce, tekfir hakknda gerekli artlarn ve engellerin iyice tetkik edilmesidir. Burada zerinde durmak istediimiz ise bu ikinci manadr. Allahu Tealann dinini ve hkmn kabul etmeyip, Mslmanlarn g ve kudretinin dnda olan kfr devletinin g ve kanunlarna snan ve Mslmanlarla savaan kii, kendisine g yetirememenin iki eklini de zerinde bulundurmu olur. Kendisini tekfir etmeden ve onunla savamadan nce, onun hakknda artlarn ve engellerin aratrlmas gerekmez. nk kendisini Mslmanlara teslim etmemekte ve onlarn eri hkmn kabul
143
Bilgi iin baknz: Es-Sarimul-Meslul, 388
OTUZ RSALE
61
etmemektedir. Ne sylediini bilmeyen ahmaklarn dedikleri gibi, zellikle din konusunda Mslmanlarla savaanlar, slam memleketlerine musallat olanlar, glerine dayanarak slamn hkmlerine kar kanlar, kfr ve tautun hkmlerini kanunlatrp uygulayanlar iin, Onlara hccet ulamamtr denilemez. Muhammed bin Hasan e-eybani yle der: Kendilerine slamn ve davetin ulamad dmandan oluan bir topluluk slam memleketine gelse ve Mslmanlar da kendilerini savunmak iin onlarla savasalar, onlar ldrmeleri, mallarn, kadn ve ocuklarn almalar caizdir. Mslmanlardan biri dier bir Mslmana ldrme maksad ile kl ekse, kendisine kl ekilen Mslmann nefsini savunarak kl ekeni ldrmesi helal olunca, saldran ve mmteni konumundaki dman ldrmek evleviyatla helal olur. Byle bir durumda Mslmanlar slama davet ile megul olursa, dmann saldrmas halinde gerekli savunmay yapamamalar sebebiyle Mslmanlarn kadn ve ocuklar esir alnr veya ldrlebilir. Bylece artk davete de ihtiya kalmam olur. 144 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Mslmanlar savaa balamadan nce kafirleri slama arr. Davet onlara ulamam ise, bunun yaplmas vaciptir. Ancak davet onlara ulam ise, bunun yaplmas mstehap olur. phesiz bu durum Mslmanlarn kafirler zerine yrmeleri halinde szkonusudur. Ancak kafirler Mslmanlarn memleketine saldrm ise, davet olmakszn onlarla savalr. nk Mslmanlarn, canlarn ve memleketlerini savunmalar gereklidir. 145 bn-i Teymiye Rahimehullah, Mslmanlara kar koyarak onlarla savaan mmteni konumundaki mrtedin, kendisine istitabe uygulanmadan ldrleceini, mcerred olarak irtidat suunu ileyen, ancak mmteni konumunda olmayan kiinin ise tevbe etmemesi halinde ldrleceini belirterek, bu ikisi arasnda ayrm yapmtr. 146 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Mrted kii darul-harbe snmak veya mrtedlerden oluan bir topluluk ile birleip, slamn hkmlerini kabul etmeyerek kar koymak suretiyle teslim olmazsa, istitabe uygulanmakszn tereddtsz ldrlr. 147 nk kendisine g yetirilemeyen
144 145
erhus-Siyeril-Kebirden aktarlm, ancak yeri belirtilmemitir. bnul-Kayyim, Ahkamu Ehliz-Zimme, 1/5 146 Baknz: El-Fetava, 20/59 147 Es-Sarimul-Meslul, 322
62
kiinin deil, sadece slamn hkmlerine ve dolaysyla da Mslmanlara teslim olan kiiye istitabe uygulamak gereklidir. 148 B- Tekfirin engellerinden olmad halde mrtedlerin ve bakalarnn ileri srdkleri mazeretler. 149 Tekfirin artlar ve engelleri zerinde durduktan sonra bu konu ile ilgili nemli bir eri kurala dikkat ekmek istiyorum. Bu kural udur: Tekfirin engel, art ve sebepleri, eri deliller ile sabit olur ve ancak bu durumda kendilerine itibar edilir. 150 Engel, art ve sebeplerin tm eriatn belirledii llerdir. Bu llere uymayanlarna itibar edilmez. Bir eyin baka bir eye sebep, art veya engel olduunu iddia edenin, bu iddiasn eri bir delil ile ispatlamas gerekir. Bunun yaplmamas halinde, bilmeden Allahu Tealaya iftira edilmi olur. Allahu Tealann bildirdikleri dnda, tekfir konusunda artlar, engeller ve sebepler uydurmak caiz deildir. Byle yapanlar Allahu Tealann u ayetlerinin kapsamna girerler: Yoksa onlarn, dinden Allahn izin vermedii eyleri dini kural klan ortaklar m var? Eer azab erteleme sz olmasayd, derhal aralarnda hkm verilir (ileri bitirilir)di. phesiz zalimler iin can yakc bir azap vardr. 151 (Yahudiler) Allah brakp bilginlerini (hahamlarn); (Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesihi Rabler edindiler. Halbuki hepsine de tek laha kulluk etmekten baka bir ey emrolunmad. Ondan baka hibir ilah yoktur. O, bunlarn ortak kotuklar eylerden mnezzehtir. 152
148 149
Es-Sarimul-Meslul, 325-326 Bu konuda mtaun-Nazar fi Kefi ubuhati Mrcietil-Asr, Millet-i brahim, Kefu ubuhatil-Mcadilin an Asakiri-irki ve Ansaril-Kavanin isimli kitaplarmza mracaat edilebilinir. Yine Abdulkadir bin Abdulazize ait olan, el-Cami fi Talebil-lmi-erif kitabna da bakabilirsiniz. Hemen belirteyim ki bu kitaptan yararladm ve ikinci blmn baz konularn ondan aldm. Baz kardelerimizin abas ile kitabn hapishaneye girmesi mmkn oldu. Kitap hakknda benden biraz bilgi istediler. Ben de bu kitabn zerine En-Nuketul-Levami fi Melhuzatil-Cami adn verdiim baz notlar kaleme aldm. (Millet-i brahim, Kefu ubuhatil-Mcadilin an Asakiri-irki ve Ansaril-Kavanin ve En-Nuketul-Levami fi Melhuzatil-Cami isimli kitaplarn tamam, el-Cami fi Talebil-lmi-erif isimli kitabn ise nemli bir ksm Allahu Tealann yardm ve ltfu ile terceme edilmitir. Bu kitaplar iin internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz. 150 Muhammed Sleyman el-Akar, el-Vadh fi Usulil-Fkh, 32 151 42 ura/21 152 9 Tevbe/31
OTUZ RSALE
63
Nitekim uslclerin ou artlar, sebepler ve engellerde kyas bile kabul etmemilerdir. 153 Buna ramen gnmzde baz kiiler tekfirin mazeret ve engellerine dalm, mrtedlerin akllarna bile gelmeyen birtakm sebep ve yntemler ile mrted ve kafirler iin mazeretler uydurmaya koyulmulardr. Bu mazeretlerin kimisi hakknda Allahu Teala herhangi bir ey indirmemi ve yine kimisini de Kuran veya snnet ile iptal etmitir. Tekfirin muteber olmayan engellerinden bazlar unlardr: Birincisi: Maan kesilmesi, grevden atlma, baz karlara el konulmas veya dnyalk baz menfaatlerden mahrumiyet ile tehdit, tekfirin engellerinden deildir ve bunlardan dolay kfre bulaanlar asla mazur olamazlar. Bunlar sebebiyle kfre girenler, mrikleri dost edinenler ve destekleyenler, mriklerin yasalarna arka kanlar mazur deildirler. Bilinmelidir ki bu, eytann aldatmas, dostlarn saptrmas ve kafirlere musallat olmasdr. nk muteber olmayan bu sebeplerden herhangi biri ile korkutulmak, hibir ekilde ikrah snrlarna da girmez. Allahu Teala yle buyurur: nsanlardan kimi vardr ki, Allaha iman ettik der; fakat Allah urunda eziyete uratld zaman, insanlarn ikencesini Allahn azab gibi tutar. Halbuki Rabbinden bir yardm gelecek olsa, mutlaka, Dorusu biz de sizinle beraberdik derler. Acaba Allah, herkesin kalbindekileri en iyi bilen deil midir? 154 Yine Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Yahudileri ve Hristiyanlar dost edinmeyin. Zira onlar birbirinin dostudurlar (birbirinin tarafn tutarlar). inizden onlar dost tutanlar, onlardandr. phesiz Allah, zalimler topluluuna hidayet etmez. Kalplerinde hastalk bulunanlarn: Bamza bir felaketin gelmesinden korkuyoruz diyerek onlarn arasna kouturduklarn grrsn. Umulur ki Allah bir fetih, yahut katndan bir emir getirecek de, onlar ilerinde gizledikleri eyden dolay piman olacaklardr. (O zaman) iman edenler: Bunlar mdr btn gleriyle, sizinle beraber olduklarna yemin edenler diyeceklerdir. Onlarn btn yaptklar boa gitmitir de kaybedenlerden olmulardr. Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse (bilsin ki); Allah, sevdii ve kendisini seven, mminlere kar alak gnll, kafirlere kar onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir. (Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hibir knayann knamasndan korkmazlar. Bu, Allahn, dilediine verdii ltfudur. Allahn ltfu ve ilmi genitir. 155
153
Baknz: ankti, Usulul-Fkh notlar, 282, radul-Fuhul, Kyasn geerli olmad yerler blm, 375 154 29 Ankebut/10 155 5 Maide/51-54
64
Bu ayetler, salt bir korku sebebi ile kafirleri dost edinen kiilerin mrted olduklarn ve amellerinin boa gittiini belirtmektedir. Bu ise ancak kfr ile meydana gelecek bir durumdur. Allahu Teala, soyut bir korku ile mrikleri veya kanunlarn dost edinme kfrn ileyenleri mazur grmemi, bu korkuyu tekfirin engellerinden saymam ve ou cahillerin sand gibi ikrah olarak da kabul etmemitir. Hamd bin Atik Rahimehullah iinden muhalefet etmesine ramen mecbur kalmasndan dolay zahirde kafirlere muvafakat edenlerin durumunu belirttikten sonra yle der 156 : Kafirlerin ellerinde esir olmamasna ramen, iten muhalefet ettii halde zahirde onlara muvafakat eden kii bunu ya liderlik veya mal veya vatan sevgisi veya oluk ocuk ya da mala gelecek zarar endiesiyle yapmsa, o taktirde mrted olur ve kafirlere iinden nefret ediyor olmas da kendisini kurtarmaz. 157 Bunlar Allahu Tealann haklarnda Bu da onlarn dnya hayatn ahirete tercih etmelerinden ve Allahn kafirler topluluunu hidayete erdirmemesinden dolaydr 158 buyurduu kimselerdir. Bunlar cehalet, hakka buzetme, batl sevme gibi sebepler deil, dine tercih ettikleri dnyevi baz karlar kfr tercih etmeye sevketmitir. Bu, eyhul-slam Muhammed bin Abdulvehhabn szdr. nsanlardan ounun zr zannettii ey, eytann ssledii batldan baka bir ey deildir. eytann dostlar, bu insanlar gerek olmayan bir korku ile korkuttuu zaman, mriklere muvafakat etmenin ve boyun emenin caiz olduunu zannetmilerdir. 159 Hamd bin Atik Rahimehullah bunlar belirttikten sonra bn-i Teymiyenin, muteber ikrahn salt korku, ei, ocuklar ve malndan ayr braklmas ile deil dayak, ikence veya ldrme ile meydana geleceini belirttii grn aktarmaktadr. Suyuti, Kad Iyaddan unu nakleder: Maliki alimlerinden Ebu Muhammed el-Kayravani el-Keyzaniye, Msr yneticileri tarafndan kendi davetlerine uymaya zorlanan, aksi halde ldrlecei belirtilen kiinin durumu hakknda soruldu. Bunun zerine yle cevap verdi: ldrlmeyi tercih eder, bu konuda kimse mazur olmaz. Durumlar bilinmeden nce onlarn davetini kabul edenler oldu. Ancak durumlar belli olduktan sonra bundan kanmak vacip olmutur. Onlarn yannda ikamet
156
krah hakknda daha nce belirtilenlerin ikinci durumu budur. krah engeli hakknda syledikleri ise, bundan nceki dipnotta belirtilmiti. 157 Bu, muteber bir ikrah olmakszn kfr kabul etmesi sebebiyledir. 158 16 Nahl/107 159 Sebilun-Necat, 62
OTUZ RSALE
65
ederek korkusundan dolay onlarn davetini kabul etmesi sebebi ile kimse mazur saylmaz. nk eriatn iptal edildii yerde ikamet etmek caiz deildir. Fakihler, bu gibi yerlerde ikamet etmenin Mslmanlara dinlerini retmek ve slamdan kmalarn engellemek art ile olabileceini belirtmilerdir. 160 Bu sylenenlere Allahu Tealann u ayeti de delalet etmektedir: Kendilerine yazk eden kimselere melekler, canlarn alrken: Ne i zere idiniz dediler. Bunlar: Biz yeryznde mustazaf konumundaydk diye cevap verdiler. Melekler de: Allahn arz geni deil miydi? Hicret etseydiniz ya dediler. te onlarn barna cehennemdir. Oras ne kt bir gidi (yeri)dir. 161 Bu ayet, Mslman olduklar halde evlerini, mallarn, elerini ve ocuklarn terketmemek iin Mekkede mrikler ile beraber ikamet edip hicret etmeyenler hakknda inmitir. Bedir Savanda mrikler onlar da kendi saflarna kattlar. Sahabe Radyallahu Anhum, atlar ile mriklerin saflarndaki Mslmanlar vurunca Kardelerimizi ldrdk dediler. Bunun zerine Allahu Teala bu ayeti indirdi. Mustazaf olduklar gerekesiyle mriklerin saflarna katlmalarndan dolay Allahu Teala onlar mazur grmedi. nk Bedir Savana karlmadan nce hicrete g yetirebilmelerine ramen, mriklerin arasndan ayrlmada kusur ettiler. Bununla birlikte hapsedildikleri ve gerekten mustazaf olduklar iin veya kadn, ocuk ve yallar gibi g yetirememeleri sebebi ile hicret etme imkan bulamayanlar mazur grlmtr. Allahu Teala yle buyurur: Erkekler, kadnlar ve ocuklardan (gerekten) aciz olup hibir areye gc yetmeyenler, hibir yol bulamayanlar mstesnadr. te bunlar, umulur ki Allah affeder. Allah affedici, balaycdr. 162 Btn bunlar, kafir ve mriklerin saysn oaltan ve Mslmanlara kar onlara yardm eden ve destekleyen kiilerin, salt korku ve dnya malna olan dknlkleri sebebiyle mazur olmayacaklarna delalet etmektedir. Bunlarn durumu byle iken, irkin kendisini destekleyen, kfr kanunlarn koruyup kollayan ve Tevhid ehline kar onlar ve sahiplerini desteklemek iin alan kiiler nasl mazur olabilir! phesiz bunlar evleviyatla mazur saylmazlar. kincisi: Mrtedlerin ve onlarn destekileri olanlarn yneticilerle baa kamadklar ve onlara g yetiremedikleri gerekesiyle tekfir edilmek160 161
Suyuti, Tarihul-Hulefa, 13 4 Nisa/97 162 4 Nisa/98-99
66
ten kurtulmalar da mmkn deildir. Mustazafln bulunmas ve haklarnda muteber olmas, onlarn mrik ve kafirleri muvahhidlere kar desteklemelerini gerektirmez. nk onlar buna ve bu ilerin yapld grevlere kimse zorlamamaktadr. Aksine kendileri bu grevler ve iler iin can atmakta, bu greve gelebilmek iin her trl yollara bavurmaktadrlar. Daha da tuhaf, Allahu Tealann basiretlerini krelttii ve vahyin nurundan mahrum brakt bu kiilerden yleleri vardr ki; Allahu Tealann eriatn rafa kaldran, kfr kanunlarn ortaya koyan ve onlar egemen klp bu kanunlar ile korunan tautlarn, ABDnin karsnda mustazaf olduklarn ve bundan dolay eriat hkmlerini uygulamaya glerinin yetmediini syleyerek bu tautlar savunmaktadrlar. Bu kiilere unun sorulmas gerekir: Ynetimde bulunmaya ve iktidar sandalyesine az dileriyle sarlmaya onlar kim mecbur etmektedir? Hibir zorlama olmad halde bunlarn ou, tanklarn zerinde yaclk naralar atarak oraya geldiler. Ellerinden geldii kadar Mslmanlar ldrerek, hyanet ederek ve alalarak o makam igal ettiler. Onlardan kimisi babasn ldrd, kimisi srgne gnderdi, kimisi bunu elde etmek iin kyleri ve kasabalar tmden yok etti. Bunlara ramen kendilerinin ABD karsnda mustazaf olduklarn sylerler. Oysaki eyay hakiki ismi ile isimlendirmeleri ve dolaysyla da ABDnin kuyruu, kardei ve sevgilileri olduklarn sylemeleri gerekir. Ne olursa olsun, mustazaf konumunda olan birinin kfr sz sylemesi veya kfr fiili ilemesi helal deildir. Sadece kafirlere mudara ve takiyye yapmas caiz olur. Bu ise onlardan nefret etmesi ve onlar kt grmesi yannda, kendilerine dili ve eli ile kar kmamas eklinde yaplr. Bu, kalben onlara dman olmakla birlikte, kfrde onlara uyup rza gstermemesi artyla, ak bir dmanlkta bulunmama halidir. Hadiste Raz olan ve uyan hari denilerek bu durum belirtilmitir. Birok ayette ak olduu gibi, Allahu Teala kfr ve irkte kafirlere uyan kiileri, mustazaflk gerekesiyle mazur saymamaktadr. Bunu belirten ayetlerden bazlar unlardr: (Kafirler) atein iinde birbirleriyle ekiirlerken zayf olanlar, o byklk taslayanlara, Biz size uymutuk. imdi atein birazn bizden savabilir misiniz? derler. O byklk taslayanlar ise, Dorusu hepimiz bunun iindeyiz. phe yok ki Allah kullar arasnda verecei hkm verdi derler. Atete bulunanlar cehennem bekilerine, Rabbinize dua edin, bizden bir gn olsun azab hafifletsin diyecekler. (Bekiler), Size peygamberleriniz ak ak deliller getirmediler mi? derler. Onlar da, Evet getirdiler derler. (Bekiler
OTUZ RSALE
67
ise), O halde kendiniz yalvarn derler. Halbuki kafirlerin duas, heder olmaktan baka hibir deeri haiz deildir. 163 nkar edip kafir olanlar dediler ki: Biz hibir zaman bu Kurana ve bundan nce gelen kitaplara iman etmeyeceiz. Sen o zalimleri, Rablerinin huzurunda tutuklanm, birbirlerini sulayarak sz atarlarken bir grsen! Zayf saylanlar, byklk taslayanlara, Siz olmasaydnz, elbette biz iman eden insanlar olurduk derler. Byklk taslayanlar, zayf saylanlara: Size hidayet geldikten sonra sizi ondan biz mi evirdik? Bilakis siz su iliyordunuz derler. (Buna karlk) zayf saylanlar, byklk taslayanlara, Hayr! Gece gndz (iiniz) hile ve tuzak kurmakt. Siz daima Allah inkar etmememizi, Ona ortak komamz bize emrederdiniz derler. Artk azab grdklerinde, pimanlklarn ilerine atarlar. Biz de o inkar edenlerin boyunlarna (ateten) demir halkalar takarz. Onlar ancak yapmakta olduklar gnahlar ile cezalandrlr. 164 iten geip azab grnce nasl piman olduklar ve birbiriyle nasl kavga ettikleri, kendilerini helake gtren efendi ve byklerine Hayr! Gece gndz (iiniz) hile ve tuzak kurmakt. Siz daima Allah inkar etmememizi, Ona ortak komamz bize emrederdiniz demeleri zerinde dnmek gerekir. Bu konuda mustazaf olmak zr deildir. Mustazaf, Mslmanlarn yanna hicret etmemesi ve Mslmanlara yardm etmemesi gibi baz haramlar ilemesi veya baz farzlar terketmesi halinde, mustazaf olmas sebebi ile mazur grlr. Ancak kendi iradesiyle kfre gtren bir eyi ilemesi halinde mazur grlemez. nk mustazaf olmak, yukarda belirtilen ikrahtan farkl bir durumdur. krah, kalbi imanla dolu olduu halde zorlama altnda kiinin kfre gtrecek bir ey sylemesi veya ilemesi halidir Bu nedenle Allahu Teala, mmin mustazaflarn ellerinden geldii kadar kendilerini kafirlerin arasndan karmas iin Allahu Tealaya dua ettiklerini belirtmekte ve gnmzde fitneye dm kiilerin yaptklar gibi, din karlnda dnyay almak iin mustazafl bir ara olarak grmediklerini bildirmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Size ne oluyor da Allah yolunda ve Rabbimiz! Bizi, halk zalim olan bu ehirden kar, bize tarafndan bir sahip gnder, bize katndan bir yardmc yolla! diyen zavall erkekler, kadnlar ve ocuklar urunda savamyorsunuz? 165
163 164
40 Mmin/47-50 34 Sebe/31-33 165 4 Nisa/75
68
ncs: Mrtedlerin ve kafir yardmclarnn kendilerini mmin saymalar veya iledikleri cinayetlerde kendilerini hakl grmeleri de onlarn tekfir edilmelerine engel deildir. Allahu Teala biroklarn bununla nitelemi ve bu durumu onlarn tekfir edilmelerine engel saymamtr. Allahu Teala yle buyurur: De ki: Size (yaptklar) iler bakmndan en ok ziyana urayanlar bildirelim mi? (Bunlar) yi iler yaptklarn sandklar halde, dnya hayatnda abalar boa giden kimselerdir. te onlar, Rablerinin ayetlerini ve Ona kavumay inkar eden, bu yzden amelleri boa giden kimselerdir ki, biz kyamet gnnde onlar iin hibir l tutmayz. te, inkar ettikleri, ayetlerimi ve Rasulm alaya aldklar iin onlarn cezas cehennemdir. 166 Baka bir ayette ise yle geer: nk onlar, Allah brakp eytanlar kendilerine dost edindiler. Byle iken kendilerinin doru yolda olduklarn sanyorlar. 167 Her dnemde kafirlerin ounun durumu byledir. Msr tautu Firavun, halkna yle seslenirdi: Ben size kendi grmden bakasn iaret etmiyorum. Ben size ancak doru yolu gsteriyorum. 168 Allahu Teala bakalar iin de yle buyurur: Onlara; Yeryznde fesat karmayn denildii zaman, Biz ancak slah edicileriz derler. 169 Her zaman ve her yerde kafirler byledir. Yahudiler ve Hristiyanlar bile hidayet zere olduklarna, kendilerinin mminler ve cennet ehli olduklarna inanrlar. Allahu Teala onlar hakknda yle buyurur: Yahudiler ve Hristiyanlar: Biz Allahn oullar ve sevgilileriyiz dediler. 170 (Ehl-i Kitap), Yahudi ve Hristiyan olanlar hari hi kimse cennete giremeyecek dediler. 171 Dier kafirlerin durumu da byledir. phe yok ki byle inanmalar Allahu Tealann yannda onlara yarar salamad gibi, tekfir edilmelerine de engel deildir.
166 167
18 Kehf/103-106 7 Araf/30 168 40 Mmin/29 169 2 Bakara/11 170 5 Maide/18 171 2 Bakara/111
OTUZ RSALE
69
Tekfiri sadece itikada balayanlar, iman sadece kalbin itikadndan ibaret gren ar Mrcie mezhebidir. Onlara gre kfr ancak itikad ile gerekleir. 172 Kald ki itikad kalpte kapal olup bilinmeyen bir eydir. Byle olunca, onu tespit etmek de mmkn olmaz. Bu nedenle ari, itikad dnya ahkamnda tekfirin bir engeli olarak nitelememitir. Engel, hkmn sabit olmasn engelleyen ve tesbiti mmkn olan ak bir olgudur. tikad ise bu tanma uymamas sebebi ile tekfirin engellerinden biri olmaz. Drdncs: Kfre gtren sebeplerden biri veya slamdan karan sebeplerden biri ile kfre giren kiinin namaz klmas, ehadet kelimelerini sylemesi ve buna benzer slamn dier rkunlarn yerine getiriyor olmas, tekfir edilmesine engel deildir. nk bu kiinin kfr, bu rkunlar yerine getirmemesi sebebi ile deil, baka bir sebepden dolaydr. Allahu Teala mriklerin, imann unsurlarndan saylan baz ileri yerine getirmelerine ramen, bu unsurlarn, onlarn mrik olarak isimledirilmelerine mani olmadn belirtmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Onlarn ou, ancak irk koarak Allaha iman ederler. 173 Baka bir ayette ise irkin btn amelleri boa gtrd belirtilmektedir: Eer onlar da Allaha irk kosalard kendileri iin yapmakta olduklar amelleri elbette boa giderdi. 174 Bilindii gibi insan ehadet kelimelerini syleyerek slama girer ve imann aslndan olan amelleri yerine getirerek slamn srdrebilir. Bununla birlikte kfr sebebi olan ilerden birini ilemesi nedeni ile kii, btn bu amellerini boa gtrebilir. Bu maddede zerinde durduumuz durumun, Allahu Tealann yannda muteber olan zrlerden olmad ve tekfir etmenin engellerinden saylmadna dair u ayet de delildir: Eer onlara sorsan, elbette Biz sadece lafa dalm akalayorduk derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi alay ediyordunuz. Bouna zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kafir oldunuz. Sizden (tevbe eden) bir grubu balasak bile, bir gruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz. 175 Bu ayetler, ehadet kelimesini syleyen, namaz klan ve Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber en etin savaa km olan baz insanlar hakknda inmitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabe
172
Bu konuda bilgi iin mtaun-Nazar fi Kefi ubuhati Mrcietil-Asr isimli kitabmza baknz. 173 12 Yusuf/106 174 6 Enam/88 175 9 Tevbe/65-66
70
Radyallahu Anhum hakknda alay ve hakaret ieren szleri sylemeleri nedeni ile, Allahu Teala onlar tekfir etmi ve ehadet kelimesini sylemeleri, namaz klmalar, cihada kmalar ve dier amelleri yerine getiriyor olmalar, onlar tekfir edilmekten kurtarmamtr.
Buna gre mrtedleri ve mrikleri destekleyenler ile savalmas esnasnda, ehadet kelimelerini sylyor olmalar onlarn ldrlmelerini engellemez. nk ehadet kelimesini inkar etmemitir ki onu tekrar sylemesi sebebi ile kendini korumu ve same bin Zeydin ldrd adamn durumunun kapsamna girmi olsun. Kendisi ile savalan bu kii zaten ehadet kelimelerini gece gndz syleyip kabul ediyor, belki de namaz klyordur. Tekfir edilmesinin sebebi, Allahu Tealann hkmleri yerine baka hkmleri benimseyip savunmas ve muvahhidlere kar mrikleri desteklemesidir. Bu sebepten syrlp tevbe etmedike, Mslman olamaz. Ancak bu sebepten dnmesi halinde tekrar slama girebilir. nk kendisi bu kapdan kmtr ve dolaysyla da dn de ancak bu kapdan olur. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra sahabenin Radyallahu Anhum mrtedlere kar tavrnda bu durum ak ve net olarak grlmektedir. Bu mrtedler deiik snflardan olumaktayd. Bir ksm tmden dinden dnm, bir ksm Namaz klarz ancak zekat vermeyiz diyerek dinin bazsndan yz evirmi ve yine dier bir ksm da iman ettikleri Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda Esved el-Ansi veya Esedoullarndan Tuleyha gibi bakalarnn da peygamber olduunu uydurup, onlar da peygamber olarak kabul etmilerdi. Ebu Bekir Radyallahu Anhu bunlara kar karak, mehur uygulamasn yerine getirmitir. Onlardan ehadet kelimesini syleyip namaz kld halde zekat vermeyenler ile zekat vermeyi kabul etmelerine kadar savat. Ve yine onlardan Mseylemeye iman etmesi sebebiyle dinden km olanlar ile, Mseylemeden ilikilerini kesip peygamberlik iddiasn red etmelerine kadar savat. Balangta bu durum mer bin Hattaba Radyallahu Anhu kapal geldi ve Ebu Bekire Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ehadet kelimesini sylemelerine kadar insanlarla savamakla emrolunduunu bildirdii hadisi hatrlatarak, ki ehadeti sylemelerine ramen onlarla nasl savarsn? diye itiraz da bulundu. Ebu Bekir Radyallahu Anhu ona, Namaz ve zekat birbirinden ayran ile vallahi savacam diyerek cevap verdi. Bundan da anlalmaktadr ki Ebu Bekirin savat bu insanlardan kimileri namaz klyor ve ehadet kelimesini sylyordu. Bunlarn dinden kmalarnn nedeni namaz veya iki ehadetin terk dnda baka bir sebepti.
OTUZ RSALE
71
Beincisi: Kfr sebeplerinin herhangi birinin ilenmesinin rahiplerin, hahamlarn, yneticilerin veya benzerlerinin saptrmas ile olmas da tekfirin engellerinden deildir. Yukarda belirttiimiz gibi, cehalet engeli, kapal ve aklamaya muhta konular iin geerli olan bir mazerettir. Bu ekilde kapal olan konularda muayyen olarak bir kii tekfir edilmeden nce mutlaka hccet ikamesinin yerine getirilmesi gerekir. Ancak Tevhidin temelini ykma ve Yahudi ve Hristiyanlara bile kapal olmayan apak irk ve kfr olan bir ii yapma durumunda, cehalet engeli geerli bir mazeret deildir. Yahudi ve Hristiyanlarn, kendi din adamlar tarafndan saptrlmalar sebebi ile Allahu Tealaya yaplmas gereken ibadeti bakalarna yapm olmalar meselesinde, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar mazur grmedii ile ilgili hadis, ileride gelecektir Allahn izni ile. Onlar, Adiy bin Hatimin Radyallahu Anhu aklad gibi, bu konuda din adamlarna itaat etmenin ibadet olduunu bilmiyorlard. Yahudi ve Hristiyanlarn kfr daha ok taklit kfrdr. Allahu Teala yle buyurur: (Yahudiler) Allah brakp bilginlerini (hahamlarn); (Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesihi Rabler edindiler. Halbuki hepsine de tek laha kulluk etmekten baka bir ey emrolunmad. Ondan baka hibir ilah yoktur. O, bunlarn ortak kotuklar eylerden mnezzehtir. 176 Kafirlerin ounun kfr de bu ekildedir. Allahu Teala yle buyurur: Onlara: Allahn indirdiine ve Rasule gelin denildii vakit: Babalarmz zerinde bulduumuz (yol) bize yeter derler. Atalar hibir ey bilmiyor ve doru yol zerinde bulunmuyor iseler de mi? 177 Buharinin rivayet ettii hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kabir azab hakknda yle buyurur: Kafir veya mnafk ise yle cevap verir: Bilmiyorum. Ben de herkesin sylediini sylyordum! Bunun zerine kendisine: Sen anlamadn ve uymadn denilir. Sonra kulaklarnn arasna demirden bir sopa ile vurulur. Kuran, zayf ve mukallid konumundaki kiilerin, kendilerinin saptmalarna sebep olan efendi ve byklerinden, kyamet gn teberri edeceklerini, ama bunun onlar kurtaran bir zr saylmayaca gibi tekfir edilmelerine de engel olmayacan belirtmektedir. Allahu Teala yle buyurur: (Kyamet gn) hepsi Allahn huzuruna kacak ve zayflar o byklk taslayanlara diyecekler ki: Biz sizin tabilerinizdik, imdi siz, Allahn azabndan herhangi bir eyi bizden savabilir misiniz? Onlar derler ki: Allah bizi
176 177
9 Tevbe/31 5 Maide/104
72
hidayete erdirseydi biz de sizi, doru yola iletirdik. imdi biz szlansak da, sabretsek de birdir. nk bizim iin snacak bir yer yoktur. 178 Baka bir ayette ise Allahu Teala yle buyurur: u muhakkak ki, Allah kafirlere lanet etmi ve onlara lgn bir ate hazrlamtr. Orada ebedi olarak kalacaklar, (kendilerini koruyacak) ne bir dost, ne de bir yardmc bulacaklardr. Yzleri atete evirilip evirildii gn, Eyvah bize! Keke Allaha itaat etseydik, Peygambere de itaat etseydik derler. Ey Rabbimiz! Biz liderlerimize ve byklerimize uyduk da onlar bizi yoldan saptrdlar derler. Rabbimiz, onlara iki kat azap ver ve onlar bir lanetle rahmetinden kov derler. 179 Bu anlamda olan ayetler oktur. bnul-Kayyim Rahimehullah Tarikul-Hicrateyn isimli kitabnda, mkelleflerin tabakalarndan sz etmekte ve on yedinci tabaka hakknda unlar sylemektedir: Taklitiler tabakas, kafirlerin cahilleri ve onlara uyanlar ile bu uyanlar takip eden eekleri unu sylerler: Biz atalarmz bir mmet (yol) zere bulduk ve onlar bu yollarnda takip ettik. Bununla beraber bunlar slam ehline kar muharip (sava) deillerdir. Bunlarn durumlar; aynen muharip olan kafirlerin, direk olarak Allahn nurunu sndrme, dinini ve kelimesini ykma teebbs ierisinde olmayan kadnlar, hizmetileri ve kendilerine uyanlar gibidir. Onlar bu taklitlerinde hayvanlar gibidirler. mmet (alimleri) bu taklitci tabakasnn cahil olsalar da kafir olduklar konusunda ittifak etmitir. Her ne kadar kendilerinden ncekilere ve atalarna uymu cahiller de olsalar, bunlarn hkm kafir olmalardr. Ancak baz bidat ehli kimseler bunlarn kafir olmadklar hakknda hkm vermi ve bunlarn konumlarnn kendilerine davetin ulamad kimselerin konumu gibi olduunu sylemitir. Kelam ilmi ile uraan baz kiiler dnda, Mslmanlarn imamlarndan veya sahabeden veya tabiinden ya da tabiinden sonra gelenlerden byle bir gr aktarlmamtr. Bu gr savunanlar, bu taklit edenler tabakasnn davete kar inat olmadklarn ve bunlarn cahil kafir olduklarn sylemilerdir. Sahih olan bir rivayete gre Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Cennete ancak Mslman kii girer. 180 Taklid eden bu kii ise Mslman deildir. slam, Allahu Tealay birlemek ve ibadeti sadece ona yapmak, Allahu Tealaya, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve getirdiklerine iman etmektir. Kii bunlar yerine getirmedii srece Mslman olmaz. Bunlar inat birer kafir olmasalar da, cahil kafirlerdir ve inat olmamalar onlar kafir olmaktan kurtarmaz.
178 179
14 brahim/21 33 Ahzab/64-68 180 Mslim, Kitabul-man, 178
OTUZ RSALE
73
bnul-Kayyim Rahimehullah bunlar aktardktan sonra, kfrde bakalarn taklit ederek onlara uyanlar ve her iki tarafn da atete olduunu belirten ayetleri aktarmaktadr. Bunlardan birisi Allahu Tealann u ayetidir: (Kafirler) atein iinde birbirleriyle ekiirlerken zayf olanlar, o byklk taslayanlara, Biz size uymutuk. imdi atein birazn bizden savabilir misiniz? derler. O byklk taslayanlar ise, Dorusu hepimiz bunun iindeyiz. phe yok ki Allah kullar arasnda verecei hkm verdi derler. 181 Daha sonra ise bnul-Kayym Rahimehullah yle devam eder: Bu ayetler, taklit edenler ve edilenlerin hepsinin atete olduunu, taklit edenler iin bu durumlarnn kendilerine bir yarar salamadn belirtmektedir. u ayet bunu daha ak bir ekilde bildirir. O zaman (grecekler ki) kendilerine uyulup arkalarndan gidenler, kendilerine uyanlardan hzla uzaklarlar ve o anda her iki taraf da azab grmler, nihayet aralarndaki balar kopup paralanmtr. Taklit edenler yler derler: Ah, keke bir daha dnyaya geri dnmemiz mmkn olsayd da, imdi onlarn bizden uzaklatklar gibi bir de onlardan uzaklasaydk! Bylece Allah onlara iledikleri btn ilerini kendilerine hasret, pimanlk ve znt kayna olarak gsterir ve onlar artk ateten kmazlar. 182 Altncs: Mrted kiinin ilim ehlinden veya akademisyen, sakall ve belli bir slami cemaatin mensubu olmas da tekfirin engellerinden deildir. Allahu Teala, belli bir dnemde yaam olan ve zamannn en bilgini olan kii hakknda yle buyurur: Onlara, kendisine ayetlerimizden verdiimiz fakat onlardan syrlp kan, o nedenle de eytann takibine urayan ve sonunda azgnlardan olan kimsenin haberini oku. Dileseydik elbette onu ayetlerle ykseltirdik. Fakat o, yere sapland ve hevesinin peine dt. Onun durumu tpk kpein durumuna benzer: Eer stne varsan, dilini karp solur, braksan da dilini karp solur. te ayetlerimizi yalanlayan kavmin durumu budur. Bu kssay anlat, umulur ki dnr, ibret alrlar. 183 Allahu Teala, yaratlanlarn en hayrllar olan peygamberler hakknda ise yle buyurur: te O, Allahn hidayetidir; kullarndan dilediini ona iletir. Eer onlar da Allaha ortak kosalard kendileri iin yapmakta olduklar amelleri boa giderdi. te onlar, kendilerine kitap, hikmet ve peygamberlik verdiimiz kimselerdir. Eer bunlar onlar inkar etselerdi, derhal biz, onlar inkar etmeyecek bir toplumu onlara vekil brakrdk. 184
181 182
40 Mmin/47-48 2 Bakara/166-167 183 7 Araf/175-176 184 6 Enam/88-89
74
Abdullah bin Ebi Serh olay da buna delalet eder. Bu kii Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vahiy katiplerindendi ve dinden dnd. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kabenin eteklerine tutunmu olarak grlse bile onun ldrlmesini emretti. Daha sonra tevbe etti ve Mekkenin Fethi srasnda slama dnd. St kardei olan Osman bin Afvan Radyallahu Anhu onu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdi. Burada sylemek istediimiz udur; irtidat edip kfr gerektiren ileri yaptnda, vahiy katiplerinden olmas, Abdullah bin Ebi Serhi kafir olmaktan kurtarmamtr. Bu olay bn-i Teymiyenin Rahimehullah es-Sarimul-Meslul isimli kitabnda ayrntl olarak anlatlmaktadr. Ne var ki dinden karan ak bir kfr ileyen ile itihadndan dolay ecir kazanan mtehidin, hata sonucu kfr olan bir ii ilemesi veya kfr olan bir sz sylemesini birbirinden ayrmak gerekir. tihad hatasndan dolay byle bir ey sz konusu olduu zaman, onlara kar edepsizlik yapmak veya dil uzatmak, svmek, kitaplarndan insanlar soutmak doru deildir. zellikle bu kiiler dinin savunucular ve mrted tautlardan uzak insanlar ise onlar hakknda ktleyici eyler sylemekten kanmak gerekir. Buhari Rahimehullah Sahihinin Ensarn Fazileti blmnde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii aktarr: Ensar dayanamdr, srdamdr. nsanlar sayca artarken onlar azalacaklar. yleyse onlarn iyilerine yapn, kusurlularn da affedin. Yine Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Enese Radyallahu Anhu Ensar vasiyet ettii hadisinde de yle gemektedir: Size Ensar vasiyet ediyorum... Onlarn iyilerine yapn, kusurlularn da affedin. Allahu Tealann dini iin canlarn feda eden ve Allah yolunda her eylerini vermekten ekinmeyen Ensar, her zaman bu vasiyetten nasibini alacaktr. Allahu Teala hepsinden raz olsun. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar hakkndaki vasiyeti unutulmamal, beyinsiz ve ahmak kiilerin onlara dil uzatmalarna meydan verilmemelidir. nk onlara dil uzatmak, slamn ve Allahu Tealann dmanlarnn gzn aydnlatr. Akl banda hibir kimse buna cesaret edemez. Yedincisi: Belli bir kfr sebebinden dolay muayyen olarak tekfir edilecek olan kiilerin saylarnn ok olmas da tekfirin engellerinden deildir. nk Allahu Tealann dini hibir kimseyi kayrmaz. Musa Aleyhisselam yle demitir: Eer siz ve yeryznde olanlarn hepsi kafir olsanz, (Allahn bir eyi noksan olmaz). nk Allah gerekten zengindir. 185 Allahu Teala yle buyurur: Sen (iman etmelerine) dkn olsan bile yine de insanlarn
185
14 brahim/8
OTUZ RSALE
75
ou iman edecek deillerdir 186 , nsanlarn birou, Rablerine kavumay gerekten inkar etmektedirler. 187 Ebu Davud ve bn-i Macenin rivayet ettii hadiste yle geer: mmetimden kimi kabileler mriklere katlmadka ve kimi kabileler putlara tapmadka kyamet kopmaz. Hakimin Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet ettii ve sahih dedii hadiste de yle gemektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahn yardm ve zaferi gelip de insanlarn blk blk Allahn dinine girmekte olduklarn grdn vakit.. 188 ayetini okudu ve blk blk ona girdikleri gibi blk blk de ondan kacaklardr buyurdu. bn-i Teymiye Rahimehullah, Minhacus-Sunne isimli kitabnda 189 Mseylemetl-Kezzabn taraftarlarnn yzbin veya daha ok olduunu belirtmektedir. Sekizincisi: Kfr sznn aka, oyun, elence veya alay olarak sylenmi olmas da tekfirin muteber olan engellerinden deildir. Bu konuda alimlerin ittifak bulunmaktadr. Bunun delili ise u ayettir: Eer onlara sorsan, elbette Biz sadece lafa dalm akalayorduk derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi alay ediyordunuz! Bouna zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kafir oldunuz. Sizden (tevbe eden) bir grubu balasak bile, bir gruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz. 190 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber Tebk seferine km olmalarna, bu szleri yolculuk esnasnda oyun ve elence olarak sylemelerine ramen Allahu Teala onlarn bu yaptklarn affetmedi ve zr beyanlarn kabul etmedi. Ebu Bekr bin el-Arabi (543 hicri) yle der: aka olarak yaplan kfr, kiiyi kfre gtrr. mmette bu konuda ihtilaf yoktur. Tahkik etmek, ilmin ve hakkn; rastgele konumak ise, cehalet ve batln kardeidir. 191 bnul-Cevzi Rahimehullah yle der: Kfr kelimesini sylerken ciddiyet ve oyun ayn deerdedir. 192 Nevevi Rahimehullah yle der: Kfr gerektiren sz sylemenin ve din ile alay etmenin aka olarak veya ciddi olarak yaplmas arasnda fark yoktur. 193
186 187
12 Yusuf/103 30 Rum/8 188 110 Nasr/1-2 189 7/217 190 9 Tevbe/65-66 191 Kurtubi, Ahkamul-Kuran, 2/964, 8/197 192 Zadul-Mesir, 3/465
76
bn-i Teymiye Rahimehullah Bouna zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kafir oldunuz 194 ayetini aklarken yle der: Allahu Teala onlarn Biz sadece lafa dalm akalayorduk szleri iin Yalan sylyorsunuz demedi. Bundan nce, iledikleri kfr fiillerinden dolay zr dilemeleri konusunda Allahu Teala onlar yalanlyordu. Bu defa ise zrlerinde mazeret olarak belirttikleri bu dalma ve akalama sebebi ile kafir olduklarn belirtti. 195 Beyan ettikleri zre ramen Allahu Teala onlar tekfir etti. zr dilemediklerini sylemedi, aksine bu zrn geersizliini belirtti. Bu ise beyan edilen bu zrn tekfirin engellerinden olmadn gsterir. bnul-Kayyim Rahimehullah, hkmn shhati iin kastn bulunmas gerektii konusundan sz ettikten ve kaybolan devesini bulunca ar sevinten dolay Allahm, sen benim kulum, ben de senin rabbinim diyen kiinin szn naklettikten sonra yle der: Ak bir kfr sylese bile bu sz ile kafir olmaz. nk kfr kastetmi deildir. Kfr sylemesi iin ikrah edilen kii de kfr sylese yine kafir olmaz. nk bu, iradesi dnda olmaktadr. Halbuki alay eden ve aka yapan byle deildir. Alay veya aka da olsa kfr ve boama konusunda kiinin syledikleri geerlidir. nk sz bile bile sylemitir. Unutan, ikrah altnda olan ve hata yapann aksine, aka ve alay amac ile sz syleyenin, syledii bu sz geerli kabul edilir. Halbuki unutarak, hata ederek ve ikrah altnda olarak konuan kii mazurdur ve bu sylediinden sorumlu deildir. Ancak alay ederek konuan kii kfr ve akid szlerinde mazur deildir. nk lafz sylemekte ve onu kastetmektedir. Alay amal sylenen sz, Allahu Teala ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem zr olarak saymamtr. Hatta alay amal olarak kfr szn syleyen kii, cezay daha ok hak eder. Halbuki Allahu Teala, kalbi iman ile dolu olan kiinin ikrah altnda kfr sz sylemesini mazur grmtr. Ancak alayl olarak kfr szn syleyeni mazur grmemi ve yle buyurmutur: Eer onlara sorsan, elbette Biz sadece lafa dalm akalayorduk derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi alay ediyordunuz. Bouna zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kafir oldunuz. Sizden (tevbe eden) bir grubu balasak bile, bir gruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz. 196
193 194
Ravdatut-Talbin, 10/64 9 Tevbe/65-66 195 Es-Sarimul-Meslul, 517 196 9 Tevbe/65-66; lamul-Muvakkin
OTUZ RSALE
77
bn-i Nuceym el-Hanefi yle der: Kfr szn, alay ederek veya oyun olsun diye syleyen kii, herkese gre kafirdir ve itikadna itibar edilmez. 197 Dokuzuncusu: Tekfir edenlerin, irtidat cezasn veya kafir yneticiyi deitirme gibi tekfirin sonularn, tekfir edilenlere uygulama gcne sahip olmamalar da tekfirin engellerinden deildir. Bunlar, gnmz Mrciesinin azlarna doladklar eylerdir. Birinci blmde gnmz Mrciesinin nderlerinden bazlarnn szlerine deinmitik. Bazlar ise onlar taklit etmi ve bu sylediklerine drt elle sarlmtr. Halbuki syledikleri, cehalet ile safsata yapmalarndan baka bir ey deildir. Byle bir gereke doru olmu olsayd, eri btn ahkamn iptal edilmesi gerekirdi ve kendi itiraf veya ahitlerin tankl ile zina yapt sabit olan kiilere zina cezasn uygulama imkanmz olmadna gre, bu kiiler de zani hkmn almam olurlard. Yine, haksz yere adam ldrene ksas uygulama gcne de sahip olmadmza gre, ldren kii katil hkmnde olmaz ve adamn diyet yahut kefaret vermesi ve hatta tevbe etmesi de gerekmezdi. Hrszlk yapann elini kesme gcne sahip olmadmza gre, ona hrsz dememiz de helal olmazd. Aka ilenen ktlkleri nleme gcne madem ki sahip deiliz; bu durumda bu ktlkleri tarif etmemiz, ondan sakndrmamz veya onlara ktlk dememiz de caiz olmaz. Btn bunlar, fesat ve ilhad kapsn ardna kadar amak, onaylamak ve kullarn ilemesi iin kolaylk salamak olur. Halbuki burada hak ve doru olan, Allahu Tealann Kuranda belirttii O halde gcnz yettii kadar Allahtan korkun 198 lsne riayet etmektir. Yine uaybn Aleyhisselam dilinden yle aktarlr: Ben sadece gcmn yettii kadar slah etmek istiyorum. Fakat baarmam ancak Allah'n yardm iledir. 199 Bu nedenle fkh alimleri Mmkn olan, imkansz olan sebebiyle dmez kuraln koymulardr. Mslmanlarn herhangi bir dnemde kafir yneticiye kar kp onu deitirmekten aciz kalmalar, onu tekfir etmeyi brakmalar anlamna gelmez. Ellerinden geldiince ve glerinin yettii kadar Allahu Tealadan korkmalar gerekir. Bu tr yneticileri deitirme imkanlar olduunda onun hkmlerini reddederler, din ve dnya ilerini ona brakmazlar ve ellerinden geldii kadar balarna musallat olmasna frsat vermezler. Ona beyat etmez, sanca altnda savamaz, batl eylerinde
197 198
El-Bahrur-Raik erhu Kenzud-Dagaig, 5/134 64 Teabn/16 199 11 Hud/88
78
onu desteklemez ve Mslmanlara kar ona yardm etmezler. phesiz yneticinin kafir olduunu bilmek, ciddi almay ve gnn birinde onu deitirmek iin hazrlk yapmay gerektirir. Kafir olan yneticiye Mslman gz ile bakanlar ise, ona kar bir tepki gstermez ve gnmz Mrciesinin yapt gibi, onu deitirmek iin hibir zaman ciddi bir alma iine girmezler. Ynetici hakknda verilen hkmn farkl olmas, gruplar ve eilimlerini birbirinden ayran bir ldr. Bu l ile muvahhidleri, tautlar tekfir edenleri veya en azndan onlar ile ayn safta bulunmaktan kananlar; bu tautlara beyat edenlerden, batl yolunu savunanlardan ve tautlar kafir gstermemek iin gbeklerini yrtanlardan ayrabiliriz. nsaf sahipleri muvahhidlerin durumunu, ahvalini, davetlerini ve yntemlerini, bununla birlikte tautlarn kucanda uyuyan, onlarn st ile beslenen, onlar eletirenlere kalemlerini ve dillerini, kl ve oklarn musallat edenlerin durumunu bugnn vakas iinde dnmelidirler. Onuncusu: Kfr ileyen kiinin eksik bir terbiye ile yetimi veya kt bir terbiyeye sahip olmas da tekfirin engellerinden deildir. Allahu Tealaya, dine veya Peygambere sven kiileri tekfir etmeye kar kan ve peinden gidilip parmakla gsterilen kiilerin syledii gibi, bu durum onlarn tekfir edilmelerine engel tekil etmez. nk kafir ve mriklerin ou kt terbiye ve yetime sonucu kafir ve mrik olmulardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu yle belirtir: Her doan, slam ftrat zere doar. Anne ve babas onu Yahudiletirir, Hristiyanlatrr ya da mecusiletirir. 200 Onbirincisi: stihsan, stslah veya adna davetin kar dedikleri gerekeler ile sarih ve ak olan kfr sebeplerinden birini ilemek de tekfirin engellerinden deildir. nk irk veya kfrde muteber bir yarar yoktur. Dnyada Allahu Tealaya isyan edilen en byk gnah irktir. Bu nedenle Allahu Teala yle buyurur: Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar. Allaha ortak koan kimse byk bir gnah (ile) iftira etmi olur. 201 Buhari ve Mslimin yapm olduklar rivayete gre Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem en byk gnahn ne olduu sorulmu ve bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle cevap vermitir: Seni yaratt halde Allahu Tealaya ortak komandr. irk, dnyada ktlklerin en bydr. Bu nedenle btn amelleri boa gtrr. Allahu Teala yle buyurur: (Ey Muhammed) Andolsun ki
200 201
Mslim rivayet etmitir. 4 Nisa/48
OTUZ RSALE
79
sana ve senden nceki peygamberlere de (u husus) vahyolunmutur: Andolsun ki, (bilfarz) Allaha ortak koarsan, ilerin phesiz boa gider ve hsranda kalanlardan olursun. 202 irkte veya kfrde, varl iddia edilen her trl yarar veya kar, eran red edilen batl bir yarar ve kardr. Allahu Teala ona hibir deer vermez. Evet, irk ve kfrde baz insanlar iin dnyalk karlar olabilir. Bu karlarn din maskesi ile rterler. Halbuki din ondan beridir. Allahu Teala, irki ortadan kaldrmak iin btn peygamberlerini gndermi ve kitaplarn indirmitir. badetleri sadece Allahu Tealaya yapmak arttr. Allahu Teala iyidir ve ancak iyi olan kabul eder. eri yararlara ancak meru yollar ve vastalarla ulamak caizdir. Gayenin her trl arac meru kldna inanan Makyavelistlerden 203 deiliz ki hevamzn uygun grd vastay seelim. Allahu Teala, btn yollar kapatm ve bize sadece bir tek yolu ak brakmtr. Ak brakt o yol ise kendisine, cennetine, rzasna, dinine destek olmaya ve iki cihan mutluluunu elde etmeye gtren, Allahu Tealann Peygamberini gnderdii ve kendisine bildirdii yoldur. Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahn Rasul olduuna ehadet ederim sznn en nemli anlamlarndan biri budur. Kfrde maslahat grenlerin sapkln ve onu ilemeyi gzel gsterenlerin zararlar hakknda Allahu Teala yle buyurur: De ki: Size (yaptklar) iler bakmndan en ok ziyana urayanlar bildirelim mi? (Bunlar) yi iler yaptklarn sandklar halde, dnya hayatnda abalar boa giden kimselerdir. te onlar, Rablerinin ayetlerini ve Ona kavumay inkar eden, bu yzden amelleri boa giden kimselerdir ki, biz kyamet gnnde onlar iin hibir l tutmayz. te, inkar ettikleri, ayetlerimi ve Rasulm alaya aldklar iin onlarn cezas cehennemdir. 204 Sahiplerinin dine yaktrd bu tr maslahatlar iin salih Selef blisin tuza adn vermitir. Hilafet ve fetihler zamannda yneticilere yaclk yapan ve onlara yaknlk kazanmaya alanlarn yapt hakknda bu ismi kullanrlard. Allahu Teala Sfyan- Sevriye rahmet etsin. Dostlarna ve yaknlarna, ynetimdeki idareyi ve idarecileri vmemelerini ve onlara yaklamamalarn, meclislerine katlmamalarn tavsiye eder ve yle derdi; Emirleriniz
39 Zmer/65 Nicola Makyavel, el-Emir balkl bir kitap kaleme alm ve ierisinde emirlerin tahtlarn korumalarn garantileyen tlerini sralamtr. Kendince bu tlerden en nemlisi Gaye, arac meru klar szdr. 204 18 Kehf/103-106
203 202
80
konusunda dikkatli olun. Onlara yaklamayn ve hibir meselede onlarla birlikte olmayn. Size kar, ynetime yaklamanz ve ynetimin ilerine ortak olmanz durumunda, mazlumun hakknn mazluma iadesinin kolaylaaca ynnde sylenen hileli szlere kar dikkatli olun. Ki bu blisin tuzadr. 205 Zulm azaltmak ve fesad nlemek gerekesiyle yneticilerin yannda bulunmann ve onlara yakn olmann yararl olacan sylemenin nasl red edildii ve buna blisin tuza adnn verildii zerinde dnmek gerekir. Sfyan- Sevri Rahimehullah bu szn bidatlarn ortaya karan ve insanlar mihnetten mihnete dren Memun ve Mutasmdan nce Abbasi hilafetinin balarnda sylemitir. O dnemde hilafetin izzet ve heybeti yerinde, Mslmanlar fetihler yapyor ve ordular douda ve batda kfrn kalelerini dvyordu. Bugn tautlara ve mrtedlere yakn olmakla yetinmeyip onlarn dinine giren, irk anayasalarna el basp yemin eden, kfr kanunlarn karmalarnda katkda bulunan ve onlar iin ihlasl savunucular ve sava askerler kesilenleri grseydi, acaba ne derdi? stelik iledikleri btn bu kfr ve irklerini de dine yamamaktan ekinmezler ve bunun dinin yarar ve davetin kar iin olduunu sylerler. Halbuki mide ve keselerinin menfaatlerinden baka bir kar bulunmamaktadr. Sfyan- Sevri Rahimehullah, yle demitir: Baz kiiler ile karlatmda, onlardan nefret ederim. Bu kii bana, Naslsn? dediinde kalbim ona kar yumuuyor. Ya onlarn tiridini yiyen ve hallarnda oturan acaba nasl olur? 206 Bu tr irk ve kfr olan iler ierisinde olanlar savunanlarn muteber olmayan maslahat gerekelerini dine yamamalarnda bir tuhaflk yoktur. nk onlar bununla da kalmayp bu tr kiileri savunacak, ynetici konumundaki tautlar ve savunucularnn, muteber olmayan bu gerekeler ile mazur olduklarn iddia edecek dereceye varmlardr. hvan- Mslime (Mslman Kardeler Cemaati) mensup bir parlamenter, iileri bakan ve yardmclar eliinde bizim ziyaretimize gelmi ve buna benzer gln maze-
Siyeru Alamin-Nubela, 13/586. Bu konuda, el-Kavlun-Nefis fi Hadiati blis isminde bir risalemiz bulunmaktadr. Bu risalede bn-i Teymiyenin bir fetvasn naklettik. Ehl-i Snnetten bir kii yol kesenlerden bir gruba hidayet yolunu gstermek istemi ve bu maksad ile def kullanarak onlara daveti iir olarak yapmtr. Bunun zerine gruptan bazlar hidayet bulmu ve byk gnahlardan saknmazken kk eylerden bile kanr olmutur. bn-i Teymiyeye Rahimehullah bu kiinin yapt ile ilgili sorulmutur. Bunun zerine bn Teymiye, grnrdeki yararna ramen bu yolun bidat ve batl olduunu sylemi ve daveti bu ekilde yapan ahsn eri yollar bilmediini veya onlardan aciz olduunu bildirmitir. Bu fetva iin baknz: Mecmuul-Fetava, 11/337, Tasavvuf blm. 206 Tezkiratul-Mevzuat, 25
205
OTUZ RSALE
81
retler ne srmt. Onlarn selamn almay red edip kfrlerini yzlerine vurduk, kanun ve ynetimlerinden beri olduumuzu belirttik, kendilerinden hi bir istekte bulunmadmz syledik, basnda o parlamenterin insanlar tekfir ettiimize ilikin sylediklerini red ettik, kendisine ve beraberindekilere bunun yalandan ibaret olduunu gsterdik, bizim insanlar genel olarak tekfir etmediimizi, savamzn avam halkla deil, Allahu Tealann dinine sava aan kafir ynetim ile olduunu, sadece onu ve kanunlarn destekleyenleri, koruyanlar ve yasalatranlar tekfir ettiimizi belirttik. Her zaman bu kanunlar koruyup desteklemeyi brakmaya ve Allahu Tealann dininin koruyucular olmaya ardk. Bu armz karsnda sz edilen parlamenter, igal ettikleri koltuklarla Allahu Tealann dinini savunduklarn syleyerek tekfir edilen bu kiileri savunmaya koyuldu. ddiasna gre bu insanlar igal ettikleri koltuklaryla ABDye kar koyuyor, hilafet iin hazrlk almas yapyormu. Onun bu mazeretlerini konutuu yerde, dine sava am azgn kiilerden olan emniyetin st rutbedeki temsilcileri ve bakalar da vard. Halbuki onlar savunmak iin syledii bu szler hibir zaman onlarn da aklna gelmemektedir. Hatta byle eyleri dnd veya telaffuz ettii tespit edilirse haklarnda dava alacak ve ilerinden olacaklardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur; Utanmyorsan, istediini yap. 207 Yine bu parlementer Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem HlfulFudulda yer almasn delil gstererek bulunduu halini savunmaktadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem itirak ettii szkonusu bu kurumun mazluma maddi kuvvet ile yardm etmek iin kurulduunu hatrlattm ve yasama iini brakp kendisinin de byle bir kurumda yer alabileceini syledim. Ancak bu adam, kendisinin mustazaf olduunu beyan ederek, Mekke dneminde g kullanlan herhangi bir almaya giriilmediini belirtti. Kendisinin bu delillendirmesinin batl olduunu sylemem zerine Hendek Sava srasnda Nuaym bin Mesudun yaptn bize delil olarak gsterdi. Kendisine Nuaym bin Mesudun kfr anayasalar zerine yemin etmediini aklaynca arkasn dnp gitti. Evet, Sfyan- Sevri Rahimehullah ne kadar da doru sylemi! Onlarn tiridini yiyen ve hallarnda oturan acaba nasl olur?
207
Buhari ve dierleri rivayet etmitir. Ebu Mesud el-Bedri hadisinden.
82
3- TEKFRN SEBEPLER
Uslclere gre tekfir iin eri sebep, ariin hkme sebep kabul ettii sz veya fiildir. 208 Varl msebbebi gerektiren, yokluu ise bunu gerektirmeyen ey 209 olarak da tanmlanmaktadr. Sebep, hkm gerektiren sz ve fiildir. Bu nedenle alimler, Hkm, varlk ve yokluk olarak illete baldr derler. Sebep ile illet e anlamldr. 210 Ehl-i Snnete gre iman; itikat, sz ve amelden oluur. Dolaysyla kfrn sebepleri de bu itikad, sz ve amele tekabl eder. Bunlar kfre sebep olan sz, kfre sebep olan amel (kfre sebep olan terk de buna girer) ve kfre sebep olan itikad veya phedir. bn-i Hazm kfrn tanmnda yle der: Hccet ikame edildikten ve hak kendisine ulatktan sonra, Allahu Tealann iman edilmesini istedii bir eyi kalp veya dil ya da her ikisi ile inkar etmek yahut kfre gtrd nass ile sabit olan bir ameli ilemektir. 211 Taceddin es-Subki yle der: Tekfir eri bir hkmdr. Tekfirin sebebi ise Allahu Tealann varln veya birliini veya peygamberlii inkar etmek, yahut inkar bulunmasa bile kfre gtrd nass ile sabit olan bir ii yapmak veya sz sylemektir. 212 E-irbini-afii yle der: rtidat, inanarak, alay ederek veya inat ederek slam ile ilikiyi kesecek bir sz, bir amel veya bir niyettir. 213 Mansur el-Behuti el-Hanbeli yle der: Szlk olarak mrted; dnen manasndadr. Allahu Teala bir ayetinde yle buyurur: Gerisin geriye dnmeyin, yoksa kaybederek dnm olursunuz. 214 Terim olarak ise, Mslman iken sz, fiil, itikad veya phe sebebi ile kafir olan kii manasndadr. 215 Alimlerin bu konuyu aklayan szleri oktur. Bu szlerin tamamnda kfrn sebepleri olarak kfre gtren sz, amel, itikad veya phe belirtilmektedir. Kfrn sebepleri genel olarak bunladr.
208 209
Baknz: Muhammed Sleyman el-Akar, el-Vazh fi Usulil-Fkhi, 31 evkani, radul-Fuhul, 24 210 E-ankiti, Mzekkiratu Usulil-Fkhi, 42 211 bn Hazm, El-hkam fi Usulil-Ahkam, 1/45 212 Fetava-i Subki, 2/586 213 Munil-Muhtac, 4/133 214 5 Maide/21 215 Keaful-Kna an Metnil-kna, 6/136
OTUZ RSALE
83
Dnya ileriyle ilgili olarak ise kfrn sebepleri amel veya sz ile snrldr. mtaun-Nazar fi Kefi ubuhati Murcietil-Asr isimli kitabmzda bu konu zerinde genie durduk ve bozuk bir itikad, inkar veya helal klma artna ball olmakszn baz sz ve amellerin kiiyi dinden kardn belirttik. eriat, tekfirin sebeplerini bunlarla snrlandrmtr. nk itikad ve phe, ak deildir ve tesbiti imkanszdr. Bu nedenle dnya ahkam bunlara balanmam ve bunlar tekfir sebebi olarak kabul edilmemitir. tikad veya phe, dnya ahkam ile ilgili olmayp ahiret ahkam ile ilgilidir. Kalbinde iman bulunmad halde kfrn gizleyip aa vurmayan, slam ile amel eden ve dolaysyla da Mslmanlar ile eit muamele gren mnafklar olmutur. Ancak Allahu Teala bu mnafklar ahirette en etin hesaba ekecek ve en ar ceza ile de cezalandracaktr. bn-i Teymiye Rahimehullah zetle yle der: Kim kfr olan bir sz syler veya kfr olan bir ameli ilerse, kafir olmay kastetmemi olsa bile, bu fiili sebebi ile tekfir edilir. nk, Allahu Teala dilemedikleri dnda kimse kfr kastetmez. 216 Grld gibi kfrn sebepleri olarak sadece sz ve fiil belirtilmitir. nk dnya ahkam iin geerli olan sebepler zahiri olanlardr. Kalpte gizli olan durumlar ise belirtilmemitir. nk dnya ahkamyla bunlarn ilgisi yoktur. bn-i Teymiye Rahimehullah Kafir olmay kastetmemi olsa bile demektedir. nk ari, sebepler ile msebbebi (kfr) birbirinden ayrmamtr. Sebepler mevcut olup artlar bulunduu ve engeller de ortadan kalkt zaman, sebepleri ileyen kiiye hkm uygulanr. Sebebi ileyen kii, msebbebi kastetmi olsun veya olmasn farketmez. Hatta sebep ilenip, artlar meydana gelse ve engeller de ortadan kalkm olsa, kii kfr istemese bile bu onu kurtarmaz. 217 Mkellefin, sebep ile msebbebi birbirinden ayrmaya hakk yoktur. Buna gre, sz veya fiil olarak ak kfr sebebi olan eylerden birini mkellefin ilemesi ve artlarn bulunup engellerin ortadan kalkmas ile kii kafir olur. Bunlarla kafir olmay ve dinden kmay kastetmediini iddia etse bile sonu budur. nk Hristiyanlar da dahil olmak zere, kimse kfr kastetmez. Kendilerine sa, Allahn oludur derken bu sznzle kafir olmay m kastediyorsunuz? diye bir soru sorulsa, Hayr der ve bunu reddederler.
216 217
Es-Sarimul-Meslul, 177-178, 370 Bkz: Abdulvahhab Hallaf, Usulul-Fkh, 118. Eini rici talak ile boamasna ramen, boama annda ricat istemiyorum demesini rnek vermilerdir. Yine mbah veya mbah olmayan bir i iin Ramazanda yolculuk yapan kiinin yolculukta oru tutmamasnn mbah olmasn rnek verirler.
84
TEKFRN SEBEPLER HAKKINDA BR UYARI Mkellef kii, kfr sebeplerinden birini iledii ve artlar bulunup engeller de ortadan kalkt zaman kafir olur. Kafir olmas iin birden fazla sebebin bulunmas gerekmez. Aksine, kfr sebeplerinin okluu kfr de artrr. mann dereceleri olduu gibi, kfrn de dereceleri vardr. 218 Kfrn dereceleri olduunun delili u ayettir: (Haram aylar) ertelemek, ancak kafirlikte ileri gitmektir. 219 Yaptklar bu i, Kurey kafirlerinin kfrn artran baka bir kfr sebebi olarak tanmlanmtr. Yine Allahu Teala yle buyurur: Bedeviler, kafirlik ve mnafklk bakmndan daha iddetlidir. 220 Kfrn bazs dier bazsndan daha iddetlidir. ehadet kelimesini terkederek veya namaz terkederek mrted olan, buna Abdullah bin Serh, Abdullah bin Hatal ve bakalarnn yapt gibi Allahu Tealann dinini ktlemeyi, Peygambere svmeyi veya baka ktlkleri de ekleyen ve Allahu Teala ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem sava aarak birden fazla kfr sebebi ileyenlerin kfr; Tebuk Sava srasnda sahabenin ilim ehli ile alay eden ve namaz ve dier farzlar yerine getirdikleri halde sadece zekat kabul etmeyerek mrted olanlarn kfr gibi, bir tek sebep ile kafir olanlarn kfrnden daha byktr. Bir eyin haram hkmnde olduunu belirtirken bazen iki sebep gsterilir. Kiinin, evli olduu kadnn emzirdii kz (rebibe) ile evlenmesinin haram olmas gibi. Alimler, buna mm Habibenin hadisini delil gsterirler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Eimin kz olmasa bile bana helal olmaz. nk st emme yolu ile kardeimin kzdr. Beni de Selemeyi de Ebu Lehebin cariyesi Suveybe emzirdi. 221 mam Ahmed Rahimehullah, haram olarak sayd baz eyler iin yle der: Bu, l domuz eti gibidir. mam Ahmed Rahimehullah bu sz bir eyin kesin haram olduunu belirtmek iin kullanmaktadr. 222
Bu konuda bilgi iin baknz: bnul-Kayyim, Tarikul-Hicrateyn, Mkelleflerin Ahiretteki Dereceleri ve Tabakalar Blm. 219 9 Tevbe/37 220 9 Tevbe/97 221 Buhari ve Mslim 222 Hkmn birden fazla sebebe balanmas hakknda bilgi iin Usulul-Fkh kitaplarna ve Mecmuul-Fetava, 20/94a baknz.
218
OTUZ RSALE
85
amzn tautlarnn kfr bu trdendir. Bunlarn kfrnn sebebi birden fazladr. nk bunlar kafir olmalarna neden olacak birok sebepleri ilemi ve dolaysyla da birden fazla kapdan dinden kmlardr. Allahu Tealann izin vermedii eyleri kanun yapmak, Allahu Tealann indirmedii ile hkmetmek, demokrasi ve benzeri slam d ve kfr olan ynetim ekillerini uygulamak, Yahudi ve Hristiyanlar dost edinmek, muvahhid mcahid Mslmanlara kar kendileri gibi kafir konumunda olan dier ynetimleri desteklemek, din ile alay etmenin kaplarn amak ve basn-yayn vastas ile bunu alenen ilemek gibi burada sayamayacamz bir ok sebep bunlarn ilediklerinden bazlardr.
86
NC BLM
TEKFR KONUSUNDA YAYGIN OLAN HATALAR
Bunlardan bazs yaygn ve bazs da tekfir konusunda olduka irkin olan hatalardr. Yeni olup, hamaseti ve arl olan bir ok kii bu hatalara dmektedir. Bu kiiler, ilim ve ihlas zayfl yannda zaman zaman hevalarna uyarak hareket etmeleri sebebi ile bu tr hatal genellemeler yapmaktadrlar. eri ilimler konusunda zayflk phelerin kaps, ihlas zayfl ise ehvetlerin ve phelerin yoludur. ehvetler heva ve saptmann aracdr. Allahu Teala yle buyurur: Heva ve hevese uyma, yoksa bu seni, Allahn yolundan saptrr. Dorusu Allahn yolundan sapanlara, hesap gnn unutmalarna karlk etin bir azap vardr. 223 Bu hatalara bazen mbalaalar ve iftiralar yol amaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Ey insanlar! Sizin taknlnz ancak kendi aleyhinizedir. 224 Gkleri ve yeri ayakta tutan adalet lsnden uzak dmanlklar da, bazen tekfirde arla sebep olmaktadr. Halbuki Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah iin hakk ayakta tutun, adaletle ahitlik eden kimseler olun. Bir toplulua duyduunuz kin, sizi adil davranmamaya itme223 224
38 Sad/26 10 Yunus/23
OTUZ RSALE
87
sin. Adaletli olun; bu, Allah korkusuna daha ok yakandr. Allaha isyandan saknn. Allah yaptklarnz hakkyla bilmektedir. 225 Bazen bu hatalara varolan kfr ynetimlerinin bask ve terr yol amaktadr. Bu dinin dmanlarnn mminlere uygulad bask ve iddet, zulm altnda inleyen insanlarda kar tepkiye dnmekte ve hatal tekfire sebep olmaktadr. Bazlar bunu hapishane kfr olarak da isimlendirir. Dman bu isimlendirmeleri istismar ederek daveti karalamakta ve bu davetin sahiplerinin byle olduunu yaymaktadr. Halbuki bu tr tekfirlerin din ile ve davet ile bir ilgisi yoktur. Sadece bask ve iddet altnda tutulan kiilerin dillendirdikleri eylerdir. Bask ve iddetin ortadan kalkmasyla bu tr hatalar da kendiliinden ortadan kalkar. Tekfir konusunda hatalar, ancak akl zayf, ilim llerine ve usl kurallarna bal olmayan cahil kiilerde bulunur. inde yaadklar etin artlar, bask ve acmasz uygulamalar onlar bu yola sevketmitir. Bunlar zaten dinin ve davetin gerek ve belirleyici temsilcileri konumunda da deillerdir. Zaman zaman bu davet alannda ayaklar henz yere dememi ve fikirleri olgunlamam olan baz kiiler, hamasi duygular ile bu tr hatal hkmler vermektedir. Dini savunma ve dmanlarna fkeden kaynaklanan bu tr szlere ok tank olmuumdur. Akl banda olanlara bu durum hatrlatld ve eri ller kendisine gsterildii zaman hatasn anlar, gayretini, sz ve fiillerini dizginler, sevinte ve kt zamanda ll olur. Hamiyet duygusu gzel bir eydir. Ancak babo ve lsz deil, eri llere bal olan hamiyet ve gayret iyidir. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, lanetleme hkm inmeden nce, einin yabanc bir kii ile beraber olduunu gren bir kimsenin drt ahit buluncaya kadar sabretmesi gerektiini syleyince, Sad bunun zor olduunu syledi ve Allahu Tealaya yemin ederim ki ondan nce klla iini bitiririm dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Sadn gayretine hayret ediyor musunuz? Allahu Teala ondan daha gayretlidir. Bu nedenle ak ve gizli btn ahlakszlklar haram klmtr. Allahu Tealadan daha gayretli kimse yoktur. 226 Merfu bir hadiste yle rivayet edilir: Gayretin bazsn Allah sever, bazsndan ise nefret eder. 227 phe yok ki tekfirde hataya den bu tr kiiler, tekfir ettikleri kiiler hakknda bu ekilde konumaya kendilerini sevkeden kuvvetli bir sebep
225 226
5 Maide/8 Buhari ve Mslim 227 Ahmed, Abu Davud ve bakalar rivayet etmi ve hasen olduunu sylemilerdir.
88
olduu ve dini korumak maksad ile bunu yaptklar srece mazur saylrlar. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mer bin Hattabn, Hatb bin Ebi Belta hakknda Ey Allahn Rasul, izin ver bu mnafn boynunu vuraym deyip ldrmek iin izin istemesi olaynda, meri Radyallahu Anhu mazur grm ve Ona Mslman kardeini tekfir ettiin iin kafir oldun dememitir. Bilindii gibi Hatp Radyallahu Anhu, kiiyi kfre gtrebilecek bir ameli ilemiti. Ne olursa olsun, bu tr hamasetli kiilere, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mere yapt gibi, doru olan yolu aklamak gerekir. nk din hibir kimseyi kayrmaz veya temize karmaz. mer bin Hattab Radyallahu Anhu bu hataya dm ise, bakas nasl dmesin. Sebebi ne olursa olsun, hata hatadr. Hakkn dnda ancak sapklk olur. Gzel niyetler, iyi amalar ve sekin duygular ne kadar bulunursa bulunsun, sapkln irkin yzn gzelletiremez. Zaten bu dinin ve davetin dmanlar, davetin mensuplarnn en ufak bir hatasn veya tkezlemesini yakalamak iin tetikte beklemektedir. Onlarn hibir hatasn affetmez veya hibir mazeretlerini grmezler. Daveti davetilerden, yenileri alimlerden ayrma zahmetine katlanmazlar. Bu dinin dmanlarnda en az ve nadir bulunan ey insaftr. Onlarda yalan ve iftiradan daha ok bir ey yoktur. limsiz ve adaletsiz konumay ho gren veya bunu cret ile yapan kiiler, srf dmanlk olsun diye hereyi sylemekten ekinmezler. Tevhid davetinin sahipleri, tertemiz beyaz elbise giyenler gibidir. Onun zerinde en ufak bir leke hemen gze batar. Bu nedenle kldan ince de olsa, yntemde en ufak bir sapmadan kanmak gerekir. Bu hatalar ileyenler, batln salyalaryla, ehvetlerin ve phelerin ktlkleriyle elbiselerini ve yzlerini karartan ve bu davetin dman olan kiiler gibi deildirler. bn-i Teymiye Rahimehullah, zeletiri alannda en gzel rneklerden saylan bir risale yazm ve orada yle demitir: Bidatlarn, selef alimlerini kmsemesinin sebebi; bu alimlerde grdkleri kimi hakszlk ve itihadlarda yaplan kimi hatalardr. Meydana gelen bu hata ve eksiklikler, muhaliflerinin hataya dmesine ve hatta byk bir sapkla ynelmelerine sebep olmutur. 228 Bu nedenle oturup kalktmz, kendilerine ders verdiimiz veya velisi olduumuz kiilerin bu hatalarn tasvip edecek deiliz. Hibir zaman onlara kar sessiz kalmadk. Houna gitsin gitmesin, uzak veya yakn olsun bu davetin duruluunu bulandracak hibir kimsenin hatalarna gzmz yummadk ve kayrmadk. Bir takm insanlarn hakszlklar, dmanlklar ve
228
OTUZ RSALE
89
eziyetleri de bizi bu iten alkoymad. Allahu Tealann yardm ve zaferi kendilerine gelinceye kadar, bizden ok daha hayrl ve stn kiiler bu yolda eziyet grmtr. Gzel bir szde yle gemektedir: Daima faziletleri toplamaya al. Bunun iin beden ve ruh abalarn srdr. Sadece Allahu Tealann rzasn kazanmaya ve bunun iin alanlara yarar salamaya gayret et. Kskananlar, sylediklerini ve hakszlklarn bir yana brak. nk lmden sonra kskanma da kalmaz. Bir zamanlar bu hatalara kar klarmz yadrgayanlardan bazlar olgunlap gerekleri grdkten ve bu muteber olmayan grlerinin davete olan zararlarn anladktan sonra, bu hatalarndan dnmlerdir. Benim bu kiiler ile olan alakam ve durumum, En etin artlarda elimden geldii kadar onlara t verdim, ama doru yolu ancak ertesi gnn sabahnda grdler sznde belirtildii gibidir. Her eye ramen Allahu Tealaya hamd olsun! Bunlarn, muhalefet ve mcadeleden sonra da olsa, hakka dnmeleri, bakalarnn hata ve sapklk zerinde devam etmelerinden daha iyidir. Kalplerin hidayet bulmas elimizde deildir. Hibir zaman insanlarn elinde de olmamtr. Allahu Teala Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: (Rasulm!) Sen sevdiini hidayete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediine hidayet verir ve hidayete girecek olanlar en iyi O bilir. 229 Sonu olarak, Allahu Teala bizi bu yola hidayet ettiinden beri hibir zaman bu az olan grlerden ve hatalardan bir ey sahiplenmedik, kabul etmedik, ona armadk ve bir gn olsun onu savunan bir ey yazmadk. Hapishanede iken de, ondan sonra da bu hata ve yanllardan beri olduumuzu belirttik ve Allahn izni ile belirtmeye devam edeceiz. Hibir zaman hapishane koullarnda meydana gelebilecek tepkisel itikadlar benimsemedik. Sadece Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menheci olan bu itikad tadk, onu yazdk, akta ve gizlide okuyarak, eriatn ve salih selefin yazdklarn aratrarak ona davet ettik. Her koulda ona bal olmaya, bask veya zulm sebebiyle ifrat ve tefrite kamamaya Allahn izni ile devam edeceiz. Allahu Tealann bize sebat vermesini ve bu menhec ve itikad zerinde canmz almasn dileriz. Yeni balayan ve hamasi duygular besleyenlere t vermek ve arya kaanlar da uyarmak iin bu risaleyi kaleme aldm. Hatalardan ve muteber olmayan eylerden bu davetin ve mensuplarnn beri olduunu vurgulamak iin bunlar yazyorum.
229
28 Kasas/56
90
-1MUTLAK KFR LE MUAYYEN TEKFR ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK

renme aamasnda olanlardan birou, alimlerin kitaplarnda kullandklar bnul-Kayyim Rahimehullah beyz slam aliminden, istivay inkar edip istila anlamnda olduunu iddia edenlerin tekfir edildiini nakletmitir szn veya Kuran mahluktur diyen kafir olur, Allah her yerdedir diyen kafir olur gibi ifadeleri hatal anlamaktadr. Yine kfre gtren baz amelleri yapan veya szleri syleyenler hakknda kullandmz Falan kii kfre sebep olan iler yapt veya Kfr sz syledi gibi szlerimizi anlamamaktadrlar. renme aamasnda olanlar, kullandmz bu genel ifadeler sebebi ile, muayyen kiileri tekfir ettiimizi zannederler. Halbuki durum onlarn zannettikleri gibi deildir. Ehl-i Snnet vel-Cemaat akidesinden sapan frkalar ile ilgili olarak alimlerin syledikleri Cehmiyye frkas kafirdir, Kaderiyye frkas kafirdir gibi genel ifadeler de bu kabildendir. Bazlar bu genel ifadeler ile muayyen kiiler iin sylenen szleri birbirinden ayrmazlar. Hatta Hafz bn-i Hacer, Nevevi ve gnmz alimlerinden Seyyid Kutup 230 Rahimehumullah gibi Allahu Tealann sfatlarnda baz ibareleri tevil eden kiileri de tekfir edenleri grdm. Btn bunlar arlk sebebi ile acele olarak verilmi ho olmayan kararlardr. Muhakkik alimlere gre bunun dorusu; bu frkalar ve sahip olduklar akideler hakknda bu tr genel ifadeler kullanlm olsa bile, tekfirin artlar ve engelleri gznnde bulundurmadan muayyen kiilerin tekfir edilmemesidir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Selefin ve imamlarn Cehmiyyeyi genel olarak tekfir ettiini, ancak muayyen bir kiinin tekfir edilebilmesi iin delil ve artlarn bulunmas gerektiini belirtmektedir. 231
Haksz olarak kendileri iin Selefiyye ismini kullanan ada Mrcienin mezlerinden birinin, sfatlar konusundaki baz hatalar veya edebi baz genellemeleri sebebiyle Seyyid Kutubu Rahimehullah tekfir ettiini iittim. Mrted ada tautlar tekfir etmeye yrekleri yetmeyen bu insanlar, Seyyid Kutup gibi birini tekfir etmekten utanmamaktadrlar. 231 Baknz: Mecmuul-Fetava, 2/214
230
OTUZ RSALE
91
Bu konuda zet olarak unu syleyebiliriz: Mutlak tekfir; kfre gtren bir sz veya fiil sebebi ile eri bir delile binaen, belirli bir kiiye indirgenmeden yaplan ve asl olarak ilenen fiil veya sylenen szn tekfir edildii bir hkmdr. yle diyen kafir olur, byle yapan kafir olur gibi tekfir hkm muayyen bir kiiye indirgenmeden genel olarak verilir. Dolaysyla mutlak tekfir, kii hakknda deil sebep hakknda hkm vermektir. Yani faili deil, fiilin kendisini cezalandrmaktr. Bu meselede, sylenen bu sz veya ilenen fiilin, byk kfr olduuna dair delaleti kesin olan eri delile baklr. Bu delil, delaleti deiik ihtimallere ak olan trden olmamaldr. Kfr hkmn vermek iin mutlaka delilin hem sabit olmas ve hem de delalet ynnden kesin olmas gerekir. Muayyen tekfir ise, kfre gtren bir ii yapan yahut bir sz syleyen kii haknda hkm vermektir. Mutlak tekfirde olduu gibi, burada da gerekli dzeyde aratrma yapmak ve kesin delile dayanmak gerekir. Bu nedenle failin iledii veya syledii i yahut szn kii hakknda sabit olmasna ve tekfirin engellerinin bulunup bulunmadna bakmak gerekir. Tekfirin artlar ve engelleri hakknda ve bu engeller ve artlarn bulunup bulunmadna dair yaplacak aratrmann, mmteni konumunda olmayan g yetirilebilen kiiler hakknda gerekli olduunu yukarda aklamtk. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Belirli bir takm szler hakknda mutlak olarak nakledilen tekfir hkmlerini onlara aklyordum. Bu szlerin doruluunun zerinde duruyor ancak muayyen tekfirin bundan ayrlmas gerektiini belirtiyordum. mmetin, temel usl konularndan biri olarak hakknda ihtilaf ettii ilk mesele vaid (tehdit) konusudur. Kuranda vaid ile ilgili ayetler mutlaktr. Mesela Hakszlkla yetimlerin mallarn yiyenler phesiz karnlarna ancak ate tknm olurlar; zaten onlar alevlenmi atee gireceklerdir 232 ayetinde olduu gibi. Bu, genel ve mutlak bir hkmdr. Selefin yapt da budur. Halbuki muayyen kii iin ceza (vaid) hkm, tevbe ile, gnahlar silen iyilikler ile, musibetler ile veya makbul bir efaat ile ortadan kalkm olabilir. Tekfir de bir ceza tehdididir. Sz, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediini yalanlamak da olsa, kiinin slama yeni girmi veya ilim muhitinden uzak bir yerde yaam olmas yahut syledii szn kfr olduuna dair nasslar duymam veya duymu olsa bile sahih veya sabit grmemi yahut yanlm olsa bile kendisince onlar tevil etmi olmas sebebiyle
232
4 Nisa/10
92
hakknda kesin delil kaim olmadka inkar ettii eyler yznden kafir olmayabilir. 233 eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir sznde de yle der: Bunun asl udur; Kitap, snnet ve icma ile kfr olduu sabit olan bir sz iin Mutlak kfrdr denir. eri deliller bunu gstermektedir. man, Allahu Teala ve Rasulnden Sallallahu Aleyhi ve Sellem renilen hkmlerdendir. nsanlarn zan ve hevalarna gre karar verecekleri bir konu deildir. Hakknda tekfirin artlar sabit olmadka ve engelleri ortadan kalkmadka, bu tr szleri syleyen her kii hakknda kfr hkm verilmez. slama yeni girmi olmas veya ilimden uzak bir yerde yetimi olmas sebebiyle ikinin veya faizin helal olduunu syleyen kii bu kabildendir. 234 Yine yle der: Sylenen sz, mutlak olarak sahibinin tekfir edildii trden olabilir ve genelde bunu ifade etmek iin, Kim yle derse kafir olur ifadesi kullanlr. Ancak bu sz syleyen kii, gerekli olan hccet ikamesi yaplmadan nce tekfir edilmez. Allahu Tealann, Hakszlkla yetimlerin mallarn yiyenler phesiz karnlarna ancak ate tknm olurlar; zaten onlar alevlenmi atee gireceklerdir 235 ayetinde olduu gibi, vaid ile ilgili olan nasslarn durumu bu ekildedir. Bu ve buna benzer nasslar hak olan vaidi bildirir. Ancak gerekli olan artlarn olumamas ve engellerin de kalkmamas sebebi ile mutlak olan bu vaid muayyen bir ahsa indirgenemez. nk ilediinin haram olduu kendisine aklanmam veya bu yaptndan tevbe etmi veya iledii bu haramn affedilmesine sebep olacak derecede iyilikleri fazla olmu ya da kendisine efaat edilmi olabilir. Kfr olarak nitelenen szler de byledir. Kiiye hakk bildiren nasslar ulamam olabilir, ulam olsa bile onlar sabit grmemi olabilir veya anlamam olabilir ya da Allahu Tealann mazur grecei pheler ile karlam olabilir. Hak peinde olup hata yapan mminin hatasn ne olursa olsun Allahu Teala balar. Bu hatann nazari veya ameli konularda olmas farketmez. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ashab ve mmetin imamlarnn gr budur. 236 Ayrca, sonraki alimlerden bazsnn bidat ehlini tekfir etmeleri, bu tekfirin kiiyi dinden karan trden olup olmad ve tekfir edilen bu kiilerin ebedi cehennemlik olup olmadklar konusundaki tartmalar naklettikten sonra yle der: Gerek u ki, imamlarn mutlak olarak syledikleri szler
233 234
Mecmuul-Fetava, 3/147-148 Mecmuul-Fetava, 35/101 235 4 Nisa/10 236 Mecmuul-Fetava, 23/195
OTUZ RSALE
93
hakknda, ncekilerin mutlak olan eri nasslar hakknda dtkleri durumun ayns olan bir duruma dtler. Onlar ne zaman grseler Kim unu sylerse kafirdir szn duydular. Daha sonra, belirtilen o sz syleyen herkesin kafir olduuna inandlar. Halbuki tekfirin belirli bir kiiye indirgenmesi belli artlarn yerine gelmesine ve yine belli engellerin de olmamasna baldr. Mutlak tekfir, artlar bulunmadka ve engelleri ortadan kalkmadka belirli kiiler iin sabit olmaz. mam Ahmed Rahimehullah ve bu genel hkmleri belirten tm alimler, Cehmiyye frkasndan kfr szlerini bizzat syleyenler dnda kimseyi tekfir etmediler. nk bir sz sylemeye armak, onu sylemekten daha byktr. Syleyeni dllendirmek ve terkedeni cezalandrmak ise bir sz sylemeye armaktan daha byktr. Bununla birlikte mam Ahmed Rahimehullah, halifeye ve kendisini hapsedip dvenlere dua etmitir. Onlar iin istifar edip hakkn helal etmitir. slamdan km olsalard, onlar iin istifar etmek caiz olmazd. nk kafirler iin istifar etmek Kuran, snnet ve icma ile caiz deildir. Onun ve baka imamlarn bu szleri, Kurann mahluk olduunu ve ahirette Allahu Tealann grlmeyeceini syleyen Cehmiyyeden belirli (muayyen) kiileri tekfir etmediklerini gsterir. mam Ahmedin bu konuda muayyen kiileri tekfir ettiini belirten szler de nakledilmitir. Kendisinden, bir konuda farkl iki grn aktarlm olmas tartma gtrr. Yahut mesele tafsilata inilerek ele alnr ve muayyen kiileri tekfir etmise, bunun artlarn bulunduu ve engellerin de ortadan kalkt iin olduu, muayyen olarak tekfir etmediklerinin ise, gerekli artlarn bulunmamas ve engellerin kalkmamas sebebiyle tekfir edilmedikleri sylenir. Byle bir durumda ise tekfir mutlak manadadr. 237 Sonu olarak, muayyen tekfir ile mutlak tekfir arasndaki fark gznnde bulundurmamak, baz kiilerin yuvarlandklar bidat uurumudur. Bu uuruma yuvarlananlar, ancak belli aratrma ve gerekli uyardan sonra tekfir edilmeleri helal olan kimi insanlar tekfir etmilerdir. Dolaysyla da hem kendileri sapm ve hem de bakalarn saptrmlardr.
237
Mecmuul-Fetava, 12/261-262
94
-2BELDENN DARUL-KFR OLMASINA BNAEN, O BELDEDE YAAYANLARIN ASIL OLARAK KAFR OLDUKLARINI SYLEYEREK HERKES TEKFR ETMEK
Tekfir konusunda yaygn olan hatalardan biri de darul-kfr gerekesiyle insanlar tekfir etmek ve kanlarnn, mallarnn ve rzlarnn helal olduunu sylemektir. Bu durum, arya kaanlar arasnda olduka yaygndr. Baz cahiller iin asln ve sonularn anlamadan byle bir akma kaplmlardr. Allahu Tealaya hamd olsun ki biz hibir zaman byle bir kural ortaya koymadk ve uygulamadk. Bununla birlikte bugne kadar da o kurala kar ktk. Hatta bu kural benimsemesi sebebi ile kendilerine muhalefet ettiim ve sylediklerini reddettiim bir kii, bir defasnda beni de tekfir etti. O gn Mardin ehri hakknda bn-i Teymiyenin sylediklerinden aldklar ve ibareleri arpttklar bir fetva dnda ellerinde buna dair bir kaynak da grmedim. bn-i Teymiyenin Rahimehullah, szkonusu fetvasnda ...ne de halk kafir olan darul-harp konumundadr eklinde kulland ifadeyi onlar halk kafir olan darul-harp ekline evirerek; sonradan darul-kfr olsa bile, akidesini bizzat bildikleri kiiler dnda, btn halkn kafir olduu sonucunu karmlardr. Bu kiiye, zellikle Mardin ve kafirlerin sonradan igal ettikleri dier yerler hakknda fakihlerin kullandklar darul-kfr ifadesinin, uygulanan kfr hkmlerine binaen sylendiini, kfr sebeplerini ileyenler dnda, orada oturan insanlarn kfr ile bir ilgisinin olmadn anlattm. Meseleyi uzunca akladm. Fakat beni dinlemediler ve szkonusu ibareye sarlmaya devam ettiler. Hevann, lleri nasl altst ettiine, tekfir gibi en tehlikeli konuda ashabn ve onlardan sonraki kuak alimlerinin sylediklerini kabul etmeyip, yedinci asrda yaam bir alimin arptlm bir ibaresine drt elle sarlmaya kiiyi nasl sevkettiine ahid oldum. Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda btn insanlarn sylediklerinin bizzat delil olmadn ve dolaysyla da delile dayanmayan szlerin hccet olamayacan kendisi de itiraf etmektedir. Allahu Teala, bazen acele ile tekfire ynelmede nefsin baz drt ve heveslerinin olduunu belirterek yle buyurur: Size selam veren kiiye,
OTUZ RSALE
95
dnya hayatnn geici menfaatine gz dikerek Sen mmin deilsin demeyin. 238 Bu konuda hata edenler, tekfir ettikleri insanlarn mallarn en ksa zamanda yamalamak iin frsatlar kollamaktadrlar. Ki mallarn yamalamay hedefledikleri bu insanlar, mcahid davetiler ve ihlasl mminler olsalar bile, onlara gre bu mallar ganimet hkmndedir. Allahu Tealann, onlar doru yola iletmesini ve Mslman genleri bu saptrc fitnelerden uzak tutmasn dilerim. nk eri bir delil olmakszn Mslmanlar tekfir etmeye cret etmek ve muvahhidlerin kanlarn helal grmek, ancak takva ve Allahu Teala korkusundan nasibini almam hasta nefislerin iidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Veda hacc hutbesinde yle buyurur: Bu ehrin haraml, bu ayn haraml ve bu gnn haraml gibi kanlarnz, mallarnz ve rzlarnz da birbirinize haramdr Buhari ve Mslimin rivayet ettii hadiste u kii dnda Mslman bir kimsenin kan helal olmaz: Zina eden evli kimse, ksas olarak ldrlen kimse ve cemaatten ayrlarak dinini terk eden kimse eklinde gemektedir. Yine Buharide yle rivayet edilir: Mslman kii, haksz yere birinin kann dkmedii srece dininde rahat iindedir. Buhari bn-i merden Radyallahu Anhuma yle nakleder: Haksz yere kiinin kann dkmek, kiinin iine dt ve kurtulamad uurumlardandr. Yine Buharide yle rivayet edilir: Meymun bin Siyah, Enes bin Malike yle demitir: Ey Ebu Hamza, kulun kann ve maln haram eden nedir? Bunun zerine Enes bin Malik Radyallahu Anhu yle cevap verir: ehadet kelimesini syleyen, kblemize ynelen, namazmz klan, kestiimizi yiyen kii Mslmandr. Mslmanlarn lehine olan onun da lehine, aleyhine olan onun da aleyhinedir. Kad Iyad muhakkik alimlerden yle nakleder: Muvahhid Mslmanlarn kannn mbah olduunu sylemek tehlikelidir. Bin kafiri terketmede yanlmak, yanllkla bir Mslmann bir damla kann haksz yere dkmekten ehvendir. 239 Kad Iyad, el-Kabisiden u szn aktarr: Ak bir durum olmadka kanlar dklmez. Beyinsizleri krba ve hapis ile cezalandrmak, onlar edeplendirmek iin yeterlidir. 240 Bunlar ilim ve bu ilmin tahsili ile urasalard, usl ve fru bilgilerini alsalard, kfre gtren sz ve fiil meydana gelmi olsa bile, tekfir etmek bir
238 239
4 Nisa/94 E-ifa, 2/277 240 E-ifa, 2/262
96
yana, kan ve maln mbahln nleyen aamalarn, artlar ve engellerin bulunduunu, zellikle musallat olduklar mustazaflar, davetiler, tautlarn dzen ve kanunlarnn korumas altnda olmayan mminler hakknda byle bir hkme varmalarnn nnde engeller olduunu greceklerdi. Szn veya fiilin kfr olarak nitelenmesinin muayyen kiiyi tekfir etmeyi gerektirmediini, dolaysyla arzu ettikleri sonularn ona terettp etmediini anlarlard. Kald ki alimlerin cumhurunun gr, hatta bnul-Munzirin dediine gre alimlerin icmas, irtidadnn birden fazla sebepten dolay olmad ve mmteni konumunda bulunmad taktirde mrtedin mlknn sadece irtidat etmesiyle zail olmayaca ynndedir. 241 nk bu durumda tevbe etmeye arlr ve slama dnebilir. Bu hataya denlerin, kendilerine delil olarak edindikleri bn-i Teymiyenin Rahimehullah fetvas zerinde aratrma yapanlar, bu fetvann bu hataya delil tekil edecek bir ynnn olmadn grrler. bn-i Teymiyeye Rahimehullah, iinde Mslmanlarn bulunduu ve Moollarn igal ettii Mardin ehrinin durumu sorulmu, o da yle cevap vermitir: Hamd Allaha aittir. Mardinde veya baka yerlerdeki Mslmanlarn kanlar ve mallar haramdr. ster Mardin halk, isterse bakalar olsun, slam eriatndan kanlara yardm da haramdr. Orada yaayan eer dinini yerine getirmekten aciz ise hicret zerine vacip olur. Byle bir acziyet sz konusu deilse hicret vacip deil mstehaptr. Mslmanlarn dmanlarna canlar veya mallar ile yardm etmeleri haramdr. Gerek kaarak, gerek tevriye yaparak, gerek aldatarak; hangi yolla olursa olsun, bundan kanmak zerlerine vaciptir. Eer bundan kanmalar ancak hicret ile mmkn oluyorsa hicret etmeleri farz olur. Bu insanlarn geneline hakaret etmek ve nifak ile sulamak hell olmaz. Bu sadece Kuran ve Snnette belirtildii ekliyle bu vasflar zerlerinde tayanlar iin caizdir. Mardinliler veya bakalar olsun, herkes iin bu kural geerlidir. Mardinin darul-harb ya da darul-slm olmasna gelince, oras bu iki nitelii de zerinde tayan (darul-mrekkebe) bir lkedir. Bu, u iki manay ifade eder: Buras ne ordusu Mslman olduu iin slam hkmleri uygulanan bir drul-islm, ne de halk kfir olan drul-harp konumundadr. Bilakis nc bir ksmdr. Orada Mslmanlara gerektii gibi muamele edilir, slam eriatndan kanlarla ise hak ettikleri ekilde savalr. 242
Baknz: El-Muni, Kitabul-Murted, Sadece rtidat Etmesi le Mrtedin Mlknn Elinden kmasna Karar Verilmez blm. 242 Mecmuul-Fetava, 28/135 (zet olarak)
241
OTUZ RSALE
97
bn-i Teymiye Rahimehullah bu fetvasnda unlar kararlatrmaktadr: Nerede olursa olsun, Mslmanlarn kanlar ve mallar hakknda asl olan ilke, haram olmasdr. Bunda yaanlan yerin bir rol yoktur. Bu dokunulmazln sebebi, yaanlan yerin darul-slam olmas deil, kiinin Mslman olmasdr. Sadece memleketin kafirlerin igali altnda olmas sebebi ile orada yaayan Mslmanlara nifak ve benzeri sfatlarn yaktrlmas caiz deildir. Kafirler igal ettii iin fakihlerin darul-kfr olarak niteledikleri yerler hakknda da durum byledir. Her eyden nce oras (Mardin), kitap ehlinin kyafetleriyle Mslmanlardan ayrld ve hibir ekilde mrtede hayat hakknn tannmad darul-slam deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem darul-slamda, Mslmann tand ve tanmad herkese selam vermesini emretmitir. 243 Bu nedenle fakihler Darul-slamda asl olan slamdr kuraln usl ve furuda delil kabul ederek hkmler vermilerdir. Bununla beraber oras, halk kafir olan ve hibir zaman darul-slam hkmn almam ve halk da Mslman olmayan darul-harp konumunda da deildir. Bu nedenle asl olarak darul-kfr olan bir memleket deildir. Kafirler igal etmeden nce oras darul-slam ve halk da Mslman idi. Bu nedenle halk hakknda ve onlara yaplacak muamelede bu terimlere gre hkm verilmez. Aksine kim Mslmanm derse, can ve maln korumu olur ve Mslmana yaplan muamele geerlidir. Kim de slam eriatnn dna karsa hak ettii muameleyi grr. Dolaysyla bn-i Teymiyenin Rahimehullah syledii bu sz, ak ve nettir. Ne var ki bn-i Teymiyenin baka bir yerde belirttii gibi, heva ile phe bir araya geldii zaman, pheye dme ihtimali artar, ilim ve anlama bozukluuna yol aar. zerinde durduumuz bu hatann sahipleri, bu bozuk anlama ile phelerini kantlayacak delili bulduklarn zannetmektedirler. Onlar ...ne de halk kfir olan drulharp konumundadr ibaresine sarlmlar ve igal edildii iin darul-kfr olarak nitelenen her memleket iin kfr asl olarak ele almlar ve geneli Mslman olup slama sarlsalar bile oradaki Mslmanlar tekfir etmilerdir. Daha nce darul-kfr ve darul-slam konusunu incelemi ve alimlerin bu konudaki tariflerini, grlerini ve bu kavramlarn, orada ikamet edenler zerindeki sonularn aktarmtk. Bu hatann sahiplerinin iddia ettikleri gibi, halk Mslman olup sonradan igal edilmi olan yerlerde yaayanlar iin asl olann kfr olduunu syleyen muhakkik bir alim grmedim.
243
Muttefekun aleyhi
98
Sadece Harici ve sapm kimi frka mensuplarnda bunlarn sylediklerine benzer baz grler bulunmaktadr. Nafi bin Ezrak menhecine bal Ezrakiler yle derler: Darul-kfrde ikamet edenler kafirdir. Oray terketmeleri gerekir. Bilindii gibi bu frka mensuplar, Mslman muhaliflerinin memleketlerini de darul-kfr olarak grrler. Beyhesiyye ve Avfiyye frkalar ise yle der: mam kafir olursa, orada bulunan ve bulunmayan btn halk da kafir olurlar. Halbuki btn bunlar onlarn aslsz dncelerinden baka bir ey deildir. Allahn izni ile, bu kitabn drdnc blmnde bunu ele alacaz. Muhakkik alimlerden birounun grlerini inceledim ve bu tr grlerin hibirisine rastlamadm. Cassasn Ahkamul-Kuran isimli kitabnda geen ifade de bu sylediimizden baka deildir. nk oradaki ifade asli darul-kfr veya darul-harb hakknda sylenmi bir szdr. Mslmanlarn yaad ve ulaabilecei bir darul-slam varken, byle bir yerde ikamet eden ve kafirlerin saysn oaltan kiiler ile ilgili yaplm bir aklamadr. Halk Mslman olup sonradan dmann igal ettii veya Mslmanlarn hicret edecei baka bir memleketin olup olmad dikkate alnmadan ve orada kalmaya devam eden Mslmanlarn kafirler ile ibirlii yapp yapmadn hesaba katmadan bu terimler sebebi ile orada ikamet eden Mslmanlarn tekfir edildiini hibir kitapta grmedim. evkaninin Rahimehullah u sz houma gider: Darul-slam ve darul-kfr meselesini gndeme getirmenin fazla bir yarar yoktur. Bunun zerinde daha nce durduk. Mslmanlar ile sava halinde olan kafirin, Mslmanlardan eman almad srece mal ve kan helaldir. Mslmann mal ve kan ise gerek darul-kfrde olsun ve gerekse baka yerde olsun haramdr. 244 Bu sz konumuz ile direk alakaldr ve bn-i Teymiyenin Mardin ve baka yerlerin halk hakknda sylediklerine de uygundur. Btn alimler de bunu belirtmilerdir. Darul-kfr ve darul-slam tanmlarndan, hangi memlekette olursa olsun dinini renme ve yerine getirme imkanna sahip olan Mslman hakkndaki hkmde bu tanmlarn etkisinin olmad ve bunlarn birer fkhi terimler olduu, nerede yaarsa yaasn, slama aykr davranmadka Mslmann kan ve malnn dokunulmaz olduu anlalmaktadr. Alimlerin bu kavramlar hakknda yaptklar tanmlarda baz farkllklar olsa da, sonu olarak yaplan bu isimlendirmeler, memlekette egemen olan gler ve uygulanan hkmler zerine yaplmaktadr Bir yerde egemenlik kafirlerin elinde ve uygulanan hkmler de kfr hkmleri ise, orada yaa244
evkani, Es-Seylul-Carra, 4/576
OTUZ RSALE
99
yanlarn ou Mslman da olsa darul-kfr olarak isimlendirilir. Bir yerde halkn ou kafir de olsa, zimmet ehlinin bulunduu ve Mslmanlarn egemen olduu lkelerdeki durum gibi egemenlik Mslmanlarn elinde ve uygulanan hkmler de slam hkmleri ise, o memleket darul-slam olarak isimlendirilir. bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mrikler arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim sznde kastettii yer darul-harptir. Deilse, halknn tamam Yahudi olduu halde fethedilen yere Mslmanlar ynetici olarak bizzat Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisi grevlendirmitir. Zimmet ehlinin yaad yerde valilik veya ticaret iin bulunan Mslmanlar, sadece orada bulunmalar sebebi ile onlar gibi kafir veya gnahkar hkmn almazlar. O memlekete de darul-kfr deil, darul-slam denir. nk memleket, egemen olanlara nisbet edilir. 245 Kad Ebu Yala el-Hanbeli Rahimehullah yle der: slamn hkmleri deil de, kfrn hkmleri uygulanan her yer darul-kfrdr. 246 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: slam corafyasna komu da olsa slam ahkamnn uygulanmad yer darul-slam deildir. Mesela Mekkeye ok yakn olan Taifin, Mekkenin fethedilmesiyle darul-slam olmad gibi. 247 evkani Rahimehullah yle der: Egemenlik Mslmanlarn elinde ise, oras darul-slamdr ve orada dier Mslman beldelerde oturan Yahudi, Hristiyan ve anlamal olan bakalarnn durumu gibi kfr zelliklerinin ortaya kmas bu tanma zarar vermez. nk bu zellikler kafirlerin kuvveti ve galebesi sonucu ortaya km deildir. Egemenlik kafirlerin elinde ise, o belde darul-kfr olur. 248 Sleyman bin Shayman (hicri 1349) manzum olarak yle der: Kafir, darul-slama egemen olur ve korku salarsa, orada aka kfr hkmlerini uygulayp srekli olarak bunu yaparsa ve orada Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem eriatn rafa kaldrp slam eriatn yasaklarsa, dinler hakknda sz sahibi muhakkik alimlerin dedii gibi, o belde darulkfr olur. Ancak orada oturanlarn hepsi kafir olmaz. Salih amel sahibi Mslmanlar da bulunabilir.
245 246
El-Muhalla, 11/200 El-Mutemed fi Usuliddin, 276 247 Ahkamu Ehliz-Zimme, 1/366 248 Es-Seylul-Carra, 4/575
100
Btn bu tanmlardan anlalmaktadr ki alimler, lkede bulunan egemenlik ve uygulanan hkmleri tanmlamak iin bu terimleri kullanmlardr. Nerede olursa olsun, Mslmann kan ve malnn dokunulmaz olduunu ve beldenin niteliinin bunun zerinde etkisinin olmadn sylemilerdir. Ayn ekilde insanlarn Mslman veya kafir diye nitelenmesi zerinde de yaadklar beldelerin kimliinin bir etkisi yoktur. zellikle sonradan kafirlerin eline gemi olan lke iin durum byledir. Bu nedenle bn-i Sehman yle der: Orada bulunan herkesin kafir olduu sylenemez. Orada nice salih amel sahibi Mslmanlar vardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hicri yedinci ylda Hayberi fethettiinde orann halknn tamam Yahudi idi. Orada yaamaya devam etmelerini kararlatrd ve tarm rnleri zerinde onlar ile anlama yapt. Mslmanlar egemen olduu ve slam hkmleri geerli olduu iin artk oras darul-slam olarak sayld ve orada ikamet etmek caiz oldu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Haybere valiler de grevlendirdi. Yine Yemende Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayatnn son gnlerinde Esved el-Ansinin peygamberlik iddia etmesine, halktan bir ksmnn irtidat edip ona tabi olmasna, Esvedin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vali olarak grevlendirdii ehr bin Bazan ldrmesine, isyann yaylp mrtedlerin saysnn oalmas sebebi ile Mslman grevlilerin bir ksmnn Medineye kamasna ve bir ksm Mslmanlarn da takiyye yaparak orada ikamet etmeye devam etmesine ramen, orada kalmaya devam eden Mslmanlar mrtedlerin lkesinde kalmaya devam ettikleri ve kamadklar iin kafir olarak kabul edilmediler. Aksine Feyruz ed-Deylemi ve arkadalar slam zere sebat ederek orada kaldlar ve bir yolunu bulup Esvedi ldrdler. Esvedin ldrlmesinden sonra tekrar Mslmanlar oraya galip geldi. 249 Bu ekilde Sana ehri, slam yurdu iken, mrtedlerin galip gelmesiyle darul-ridde oldu ve yaklak drt ay Esved ve yandalar olan mrtedlerin egemenlii altnda kald. Byle olmas, orada slama bal olarak yaamaya devam eden ve takiyye yaparak tekrar slamn galip olmasn salayan Mslmanlarn bulunmasna engel olmad. Bunlar sonunda Esvedi ldrdler ve ynetimi Mslmanlarn eline verdiler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn takiyye yapmalarn veya orada kalmalarn da eletirmedi. Kafirler galip geldii iin Sana ehrinin darul-kfr olduu ve baka yerde
249
Baknz: bn-i Kesir, El-Bidaye ven-Nihaye, 6/308
OTUZ RSALE
101
darul-slam ve Mslmanlar olmasna ramen Mslmanlarn orada kalmaya devam ettikleri iin kafir olduklarn da sylemedi. 250 Yine Msr, Ubeyd el-Kaddah oullarndan kafir Ubeydiler (Fatmiler)in eline getiinde, halknn ou Mslman idi ve darul-slam iken kfrn egemen olmas ile darul-kfr oldu. Yaklak ikiyz yl onlarn egemenlii altnda kald. 251 Orada her trl kfr ve isyan iledikleri halde, muhakkik alimlerden hibiri lke iin kullanlan darul-kfr isminin oradaki mustazaflar hakknda kullanldn sylemedi. O gn Msr halk arasnda alim ve salih fakihler de bulunmaktayd. Bunlardan bazlar Ubeydilere kar g yetiremedii iin imann gizliyor ve ldrlme korkusundan dolay Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hadislerini bile dile getiremiyordu. 252 Mslman halk Ubeydilere buzediyor ve onlardan beri olduunu belirtiyordu. Belki de bazlar bu buzunu iinde gizliyordu. Suyuti, bn-i Hallikann Ubeydiler hakknda yle dediini belirtir: Gayb bildiklerini iddia ederlerdi. Bu konuda haberleri mehurdur. Hatta Aziz, bir gn minbere ktnda zerinde yle yazan bir yaprak grd. Zulme ve hakszla raz olduk ama kfr ve ahmakla deil. Gayb biliyorsan bize bu kad kimin yazdn syle. Bir kadn da ona yle yazd: Yahudileri Mia ile, Hristiyanlar bn-i Nastur ile muzaffer, Mslmanlar da senin ile zelil klann adna benim durumuma bakman istiyorum. 253 Kfre gtrecek bir sebep ilemedikleri srece, o gn hicret edecekleri bir darul-slam olmasna ramen hicret etmeyip darul-kfrde ikamet eden Mslmanlarn bundan dolay kafir olduklarn muhakkik alimlerden kim sylemitir? Zamanmzda Mslmanlarn hicret edecekleri darul-slam hkmnde olan bir belde olmad halde, darul-kfr hkmndeki beldelerde yaayan Mslmanlarn kafir olacan akl banda hangi alim syler?
Hatta bunu Rasullullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emri ile yaptklar ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara, dinlerinde sebat edip Esvedin hakkndan gelmek iin almaya devam etmelerini syledii rivayet edilir. Bu konu iin, Tarihut-Taberi ve dier eserlere mracaat edilebilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Feyruzun, Esvedi ldrd haberini alnca Feyruzu vd de rivayet edilir. 251 Nitekim bnul-Cevzi, en-Nasr ala Msr isimli kitabn bundan dolay yazmtr. 252 brahim bin Said el-Habbaln, ldrlmekten korktuu iin hadis rivayet etmekten kand rivayet edilir. Baknz: Mecmuul-Fetava, 35/85 253 Suyuti, Tarihul-Hulefa, 13. Yahudi Mia, amda ve Hristiyan bn-i Nastur, Msrda vali idi.
250
102
Zehebinin belirttii gibi Ubeydiler, Mslmanlar iin Moollardan daha kt idiler. Onlardan bazlar ashaba svmek bir yana, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem bile aka svyordu. Suyuti, Ebul-Hasan elKabisiden yle rivayet eder: Ubeydullah ve mensuplarnn, insanlar ashaba Allah onlardan raz olsun demekten vazgeirmek iin ldrd alim ve insan says drt binden fazladr. Bu insanlar bunu sylemekten vazgemeyip lm tercih ettiler. Ubeydullah, keke sadece Rafzi olsayd, bilakis kendisi zndkt. 254 Grld gibi o gn Msrda fakihler vard. Ebu Muhammed elKayravani el-Keyzanini yle der: Mslmanlarn slamn hkmlerinden uzak kalp dinlerinden ayrlmamalar iin onlar arasnda fakihler kalmt. Onlardan bazs gizleniyor, bazs ise dinini aklad iin ldrlyordu. Kad Ebu Bekr el-Bakllani bunu yle belirtir: Ubeydullah, Batnilerden idi ve slam dinini yok etmek isteyen kt bir insand. Halk saptrmak iin alimleri ve fakihleri idam etti. 255 Onlarn kfrn aklayarak kar kanlardan biri, Ebu Bekr enNablusidir. Muiz ona yle dedi: Duydum ki, On tane okum olsa, dokuzunu Rumlara, birini de Msrllara atarm demisin. Bunun zerine Ebu Bekr en-Nablusi Rahimehullah, Hayr, byle sylemedim dedi. Muiz, onun sznden dndn zannetti ve Peki ne syledin? dedi. Ebu Bekr enNablusi yle cevap verdi: Dokuzunu size, birini Rumlara atmamz gerektiini syledim. Muiz ona bunun nedenini sorunca Ebu Bekr en-Nablusi yle dedi: nk siz mmetin dinini deitirdiniz, salih insanlar ldrdnz, Uluhiyyet nurunu sndrdnz ve hakknz olmayan eyleri iddia ettiniz. Muiz bu cevaptan sonra onu halkn nne kard ve kamlatt. Sonra bir Yahudi getirdiler ve derisini yzmesini emrettiler. Yahudi onun derisini yzerken kendisi Kuran okuyordu. Yahudi, onun bu hali karsnda daha fazla dayanamad ve kalbi hizasna geldiinde abuk lp kurtulmas iin ba kalbine saplad. 256 Btn bunlar, slam topraklarnn baz yerlerinde egemen olan kafirlerin ynetimi altnda Mslmanlarn kimisinin gizlenen mustazaflar olarak ve kimisinin de Allahu Tealann dinine sarlan mcahidler olarak bulunduunu ve alimlerin, slamdan karan ve kfre sokan bir i yapmadklar srece onlara kafir demediini, bununla birlikte kafirlere yardm ve destek verenleri, onlara dostluk gsterenleri yahut kfr ynetimlerinin safnda
Suyuti, Tarihul-Hulefa, 13 Suyuti, Tarihul-Hulefa, 12 256 bn-i Kesir, El-Bidaye ven-Nihaye, 11/284 (zet olarak). Zehebi, Siyeru Alamin-Nubela, 16/148
255 254
OTUZ RSALE
103
gstermektedir. bn-i Kesir
olduunu
syleyenleri
tekfir
ettiklerini
Rahimehullah, Bakllaniden yle nakleder: Ubeydilerin mezhebi salt kfr-
dr. Akideleri Rafziliktir. Dolaysyla Ubeydullaha itaat eden, ona dostluk besleyen ve meru ynetici sayanlar da onun gibidir. Allahu Teala onu ve onun gibi olanlar kahretsin. 257 Tarihte bunun rnekleri oktur. Sonu olarak, kfr gerektirecek bir ey ilemedii srece slama mensup olan ve slamn ortaya koyan herkes Mslmandr. Nerede olursa olsun onun kan, mal ve rz dokunulmazdr. Henz darul-kfr iken, Mekkede ikamet etmelerine ve imanlarn gizlemelerine ramen Allahu Teala orada bu ekilde ikamet edenlerin Mslman olduunu u ayette belirtmektedir: Eer (Mekkede) kendilerini henz tanmadnz mmin erkeklerle mmin kadnlar bilmeyerek ezmek suretiyle bir vebalin altnda kalmanz ihtimali olmasayd.. 258 Nevevinin Rahimehullah, Ravdatut-Talibin isimli kitabnda yle geer: Darul-kfrde Mslman zayf olup dinini izhar etmeye gc yoksa, orada ikamet etmesi haramdr ve darul-slama hicret etmesi gerekir. Hicret edecek gc yoksa, buna g yetirinceye kadar mazurdur. Darul-kfr hkmndeki o yer, bu kii hicret etmeden nce fethedilirse, hicret vacibiyeti bu kii zerinden der. Halk kendisine itaat ettii iin veya kendisini koruyan bir airete sahip olduu iin dinini izhar etme gc varsa ve dininden dolay tehlikeden korkmuyorsa, hicret etmesi vacip deildir. Sadece onlarn nfusunu fazla gstermemek veya onlara meyletmemek yahut kendisine komplo kurmamalar iin hicret etmesi mstehap olur. Byle bir durumda da olsa hicret etmesinin vacip olduu da nakledilir ancak mstehap olmas daha kuvvetlidir. 259 Maverdi yle der: Darul-kfrde adamn ehli ve aireti varsa ve dinini izhar etmesi mmkn ise, hicret etmesi caiz deildir. nk bulunduu yerin kendisi darul-slam olmutur. Reid Rza, Maverdinin bu gr hakknda yle der: Bu, batl bir szdr. nk srf adamn dinini izhar edebilmesi, kfr hkmlerinin uyguland bir yeri darul-slam yapmaz. Btn Avrupa lkelerinde, Mslmanlar ile sava halinde olduklar halde, kimseye dinini izhar etmesi veya buna davet etmesi sebebi ile bir bask yaplmamaktadr. Kald ki darul-slam olan yerler arasnda hicret, icma ile her zaman caizdir. Maverdi yukardaki cmle-
257 258
El-Bidaye ven-Nihaye, 11/284 48 Fetih/25 259 Ravdatut-Talibin, 10/282
104
sinde belirttii kii iin hicret onun zerine vacip olmaz deseydi daha makul olurdu. htimaldir ki asl ibare bu olup nakilde yanllk olmutur. 260 Allahu Teala, hata ile Mslman ldrmenin hkmlerini belirterek yle buyurur: Eer len mmin olduu halde, size dman olan bir toplumdan ise, mmin bir kle azad etmek gerekir. 261 Allahu Teala, darulharpte dmanlar ile birlikte ikamet etmesine ramen hata ile ldrlen kiiye Mslman demitir. Seleften bir kesimin, fakihlerin ve tefsircilerin gr budur. bn-i Cerir de bunu sylemitir. 262 evkani Rahimehullah yle der: Kfr diyarnda olup Mslman olduktan sonra hicret etmeyen ve iki taraf arasnda meydana gelen savata Mslmanlar tarafndan, Mslman olduu bilinmeden ldrlen kii iin ldren kii diyet demez. Sadece Mslman bir kle azad eder. Diyet demesinin gerekmedii konusunda ihtilaf vardr. Kimilerine gre ldrlen kiinin velisi kafirdir ve diyet alma hakk yoktur. Kimilerine gre ise, ldrlen Mslman kiinin dokunulmazl derece olarak daha dktr. nk Allahu Teala yle buyurur: man edip de hicret etmeyenler ise, onlar hicret edinceye kadar size onlarn mirasndan hibir ey yoktur (siz onlara varis olamazsnz). (Bununla beraber) eer onlar din hususunda sizden yardm isterlerse, sizinle aralarnda szleme bulunan bir kavim aleyhine olmakszn (o Mslmanlara) yardm etmek zerinize bortur. Allah yapacaklarnz hakkyla grmektedir. 263 264 Hicretin vacip olduu darul-slam bulunmasna ramen hicret etmeyip darul-kfrde ikamet eden bu insanlar Allahu Tealann Mslman olarak isimlendirdii unutulmamaldr. evkani bu aklamasnn devamnda, alimlerden bazlarnn, onun diyetini vacip grdn ve beytul-mala denmesi gerektiini sylediklerini belirtir. Bu ve zerinde durduumuz konu hakknda sylediklerimize Ebu Davud ve Tirmizinin, Cerir bin Abdullahtan rivayet ettikleri u hadis de delalet etmektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hasamn zerine bir seriyye gnderdi. Onlardan bazlar secdeye kapanarak korunmak istediler. Ama derhal ldrldler. Bu durum Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ulat. Bunlar iin yarm kan diyeti verilmesini emretti ve Mrikler
260 261
erhul-Erbain en-Neveviyye, 13 4 Nisa/92 262 Baknz: Ravdatut-Talibin, 9/381 263 8 Enfal/72 264 Baknz: Fethul-Kadir, 1/498
OTUZ RSALE
105
arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim, onlarn ateleri birbirine grnmemelidir buyurdu. Hadisin mrsel olduu sylenmitir. nk ravileri arasnda Cerir bulunmaktadr. Fakat baz alimler rivayet yollarnn tamamna bakarak sahih olduunu sylemitir. Hattabi ve baz alimler, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mslman olduklarn bildii halde, onlar iin yarm kan diyeti denmesini emretmesinin sebebi olarak, kafirler arasnda ikamet ederek ldrlmelerine kendilerinin katk salam olmalarn belirtmilerdir. 265 Btn bunlar, hicret etmekte kusur etmesine ve mrikler arasnda ikamet etmeye devam etmesine ramen, bu ve benzerlerinin tekfir edilmeyeceini gsterir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu kiileri Mslman olarak isimlendirmesi bu konuda en byk delildir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mrikler arasnda ikamet edenlerden beri olduunu belirtmesi ve bu ekilde beraatin ise ancak kafirler iin olmas da bu sylediimize engel deildir. nk burada sz edilen beraat, hadiste akland gibi, diyet borcundan beri olmaktr. 266 Bunu Kuran belirtmekte ve snnet aklamaktadr. Allahu Teala yle buyurur: man edip de hicret edenler, Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad edenler ve (Muhacirleri) barndrp yardm edenler var ya, ite onlarn bir ksm dier bir ksmnn velileridirler. man edip de hicret etmeyenler ise, onlar hicret edinceye kadar size onlarn mirasndan hibir ey yoktur (siz onlara varis olamazsnz). (Bununla beraber) eer onlar din hususunda sizden yardm isterlerse, sizinle aralarnda szleme bulunan bir kavim aleyhine olmakszn (o Mslmanlara) yardm etmek zerinize bortur. Allah yapacaklarnz hakkyla grmektedir. 267 Byle kiiler vacip olan hicret grevini yerine getirmeyip darulkfrde ikamete devam etme suunun yannda mriklere destek olma ve Mslmanlarla savama suunu da ilemi ise, bu durumda onlardan beraat tam manas ile gerekleir. bn-i Hazm Rahimehullah yukarda aktardmz hadisi belirttikten sonra yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sadece kafirden beri olur. nk Allahu Teala, Mmin erkeklerle mmin kadnlarn da bir ksm, bir ksmnn velileridir 268 buyurmaktadr. Bundan da anlalyor ki kendi iradesiyle darul-kfre katlp slam devletindeki Msl-
265 266
Baknz: Avnul-Mabud, 7/218 Beyhakinin 9/12-13 sayfadaki rivayetinde ise Mrikler ile beraber ikamet eden kiiden zimmet uzaktr eklinde geer. Bu rivayette Haccac bin Erat bulunmaktadr. 267 8 Enfal/72 268 9 Tevbe/71
106
manlar ile savaan kii mrted olur ve iledii bu sebebe binaen mrted iin geerli olan hkmler onun iin de uygulanr. Bu, ele geirildiinde ldrlmesi, malnn mbahl, nikahnn batll gibi btn hkmleri kapsar. Ancak korktuu bir zulmden dolay darul-harbe giden, fakat Mslmanlarla savamayan, onlarn aleyhine dmana yardm etmeyen ve Mslmanlar arasnda kendisine eman verecek kimse bulamayan kii bundan mstesnadr. nk bu hali ile, ikrah altnda bulunan bir kiidir. 269 Mslmanlarla savamak ve onlara kar kafirlere yardm etmek amacyla darul-kfre gitmek kfrdr. nk byleleri, Allahu Tealann dinine kar savaan ve Tevhid ehline kar kafirlere yardm eden kiiler durumundadr. Ancak bu hkm, darul-kfrde bulunan herkesi kapsamaz. bn-i Hazm yle der: Ez-Zehri Muhammed bin Mslim bin ihabn Hiam bin Abdulmelik ld zaman Bizansa kaacan sylediini daha nce aktarmtk. nk Velid bin Yezid onun kann heder edeceini sylemiti. Velid, Hiamdan sonra ynetici olacakt. Bu durumda olanlar mazur saylrlar. Hindistan, Pakistan, in, Trk, Sudan, Bizans topraklarnda oturan Mslmanlarn durumu da byledir. G yetirememesi, gerekli maddi imkana sahip olmamas, hasta olmas veya yol bulamamas gibi sebeplerden dolay hicret edemeyenler de mazurdur. Ancak bu kiiler, darul-kfr olan yerlerde bir takm hizmetler ile veya yazmalar ile Mslmanlara kar kafirlere yardm ederlerse kafir olurlar. 270 Kimilerinin yapt gibi, bir takm hizmetler ile veya yazmalar ile Mslmanlara kar kafirlere yardm ederlerse szn ar ulara ekmemek gerekir. Grld gibi, bn-i Hazm Rahimehullah, bu yardm, Mslmanlarla savamaya balamtr. Kfr olan hizmet ve yardm budur. Yani Mslmanlar ile savamak, sadece yaz ve benzeriyle de olsa, onlara kar kafirleri desteklemek kfrdr. Sadece onlara hizmet etmek ve yaz yazmak ise, tek bana kfr iin sebep niteliinde deildir. Allahn izni ile, kafirlerin yannda almak blmnde bu konu ayrntl olarak ele alnacaktr. bn-i Hazm Rahimehullah yle devam eder: Mslmanlarn yurduna gitmeye ve onlara katlmaya gc yettii halde sadece dnyalk elde etmek iin kafirler arasnda zmmi gibi kalrsa, kfrden uzak saylmaz. Byle bir durumda olan iin bir mazeret gremiyoruz. Allahu Teala bundan hepimizi korusun. Kafir olan ar frkalara ve onlarn yolundan gidenlere itaat ederek onlarn beldelerinde ikamet edenler ise byle deildir. nk Msrda, Kayravanda (Ubeydilere iaret etmektedir) ve baka yerlerde slam aa
269 270
El-Muhalla, 13/138-139 El-Muhalla, 13/138-139
OTUZ RSALE
107
vurulmaktadr ve buradaki frkalarn mensuplar, btn ktlklerine ramen slamdan beri olduklarn aka sylememektedirler. Bunlar, hakiki manada kafir iseler de, Mslman olduklarn belirtmektedirler. Kendi isteiyle Karamitalarn yurdunda ikamet edenler, phesiz kafir olurlar. nk kafir olduklarn aka ilan etmektedirler. Allahu Teala hepimizi bundan korusun. Ancak kfre gtren baz heveslerin ortaya kt bir lkede ikamet edenler kafir olmazlar. nk orada aa vurulan slamdr. Tevhid, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamberliini ikrar, slam dndaki btn dinleri red, namaz, oru ve slamn dier esaslar orada aka ifade edilmektedir. Hamd Allahu Tealaya aittir. phesiz btn bunlar kendisine hicret edilebilinecek bir slam yurdunun bulunmas halinde geerli olan durumlardr. Allahu Tealann birlii, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamberlii, namaz ve oru gibi slamn temel ilkeleri ve kafirliklerine ramen yneticilerin kendilerini Mslman saymalar gibi durumlarn olduu bir yerde ikamet edenleri, bn-i Hazmn slamn dnda grmemesi zerinde dnmek gerekir. Bunun gnmz slam lkelerinin durumuna tpatp benzediini hibir kimse inkar edemez. Mrikler arasnda ikamet edenler ile ilgili Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yukarda aktarlan hadisi de darul-slamn bulunduu bir dnemde sylenmitir. Bu, Mekkenin Fethinden nce hicretin vacip olduu bir dneme rastlamaktadr. Mrikler arasnda ikamet etmelerine ve dokunulmazlklarnn azalmas ve velayetlerinin zayflamas gibi cezalar ile cezalandrlm olmalarna ramen, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar tekfir etmemitir. Kendisine hicret edilecek bir slam yurdu olmad zaman, Mslman kii Allahu Tealadan korkar, irkten kanr ve mrikleri Mslmanlara kar desteklemez ise, darul-kfrde ikamet etmesinden dolay mazur saylr. nk hicret edecei bir slam yurdu bulunmamaktadr ki darul-kfrde ikamet etmesi sebebi ile kafir olmas bir yana, gnahkar olsun. Byle bir durumda Allahu Tealann dinine yardm etmek, Tevhidi izhar etmek, irk ve kfr ile mcadele etmek iin darul-kfrde ikamet etmesinde dini adan bir saknca yoktur. nk byle bir Mslman bundan dolay iyilik kazanm ve Allahu Tealann dinini yerine getirmi olur. Ondan fazla sahabeden Radyallahu Anhum rivayet edilen bir hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar
108
veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 271 Baka bir hadiste ise yle gemektedir: Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr: Bu hayr sevap ve ganimettir. 272 Bu iki hadis kyamet gnne kadar sadk ve mcahid Mslmanlarn var olacan, darul-slam olsun veya olmasn, her durumda bu Mslmanlarn bulunacaklarn belirtmektedir. Nitekim slam yurduna dntrmek iin alma yapmann mmkn olduu durumlarda Mslmanlarn darul-kfrde ikamet etmesinin vacip olduu da belirtilmitir. E-irbini yle der: Darul-harpte tehlikeden ve kfrden uzak olarak ikamet etmek mmkn ise, orada kalmak vacip olur. nk bu durumda kii iin oras darul-slam konumundadr. Oradan hicret ederse, darul-kfr olur. Bu nedenle oradan hicret etmesi haramdr. ayet hicret etmek ile Mslmanlara yardmc olacaksa, hicret etmesi daha iyidir. Nitekim Maverdi Orada ikamet ediyorsa, onlarla slam iin arpr ve gc yeterse onlar slama davet eder demektedir. 273 Nevevi Rahimehullah, Ravdatut-Talibinde, el-Havi isimli kitabn yazarnn yle dedii nakledilir: Orada ikamet etmek ile slamn yerlemesini umuyorsa, ikamet etmesi daha iyidir. Darul-harpte kendini koruma ve yerleme gc varsa, ikamet etmesi vacip olur. nk oras kendisi iin darul-slamdr. Oradan hicret ederse bulunduu yer darul-harp olur ki bu da haramdr. Kafirleri davet etme ve onlarla arpma gcne sahipse, bunu yapmas gerekir. Bu gce sahip deil ise, bu ikametten vazgeer. Allahu Teala en dorusunu bilir. 274 Bu alimlerden aktarlan ve baz durumlarda darul-kfrde ikamet etmenin vacip olduu belirtilen grler zerinde dnmek gerekir. Bu grler nerede, darul-kfrde ikamet ettii iin insanlar tekfir eden arlarn yaptklar nerede?! bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hadis, at zerinde savaa gitmeyi tevik etmektedir. slamn ve Mslmanlarn kyamet gnne kadar devam edeceini de mjdelemektedir. nk cihadn srmesi, mcahidlerin, yani Mslmanlarn devam etmesi demektir. Bu da mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam edecektir hadisinin manas ile ayndr. 275
271 272
Muttefekun aleyhi Muttefekun aleyhi 273 Munil-Muhtac, 4/239 274 Ravdatut-Talibin, 10/282 275 Fethul-Bari, yi ve Facir Yneticinin Yannda Cihad Devam Edecektir blm
OTUZ RSALE
109
Huzeyfeden Radyallahu Anhu rivayet edilen ve zerinde ittifak bulunan hadis de buna yakndr. Bu hadiste yle geer: Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Mslmanlarn imam ve cemaatine sarl, dedi. Mslmanlarn hibir imam ve cemaati olmazsa, dedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bir aacn kkn gevmek pahasna da olsa, lm sana gelinceye kadar o frkalarn hepsinden ayr dur. 276 Mslman cemaatin veya imamn (ki bunlar darul-slamn iki ana unsurudur) olmamasnn, kiinin mmin veya kafir olmasyla bir ilgisi yoktur. Kiinin kafir olmas, ancak kfre gtren bir sebebi ilemesi ile olur. Btn bu aktarlanlar gstermektedir ki, herhangi bir engel sebebi ile veya dinini yaama imkanna sahip olmas, cihad etmesi ve slam dinine yardm etmesi gibi bir nedenden dolay Mslman kii darul-kfrden hicret etmez ise, Mslman olarak kalmaya devam eder ve dolaysyla da kan ve mal dier Mslmanlar iin haram olur. Hicret edebilecei bir slam yurdunun bulunmamas halinde, Mslmann orada kalp hicret etmemesi evleviyat ile geerlidir. Kald ki Allahu Teala, insann iradesi dnda meydana gelen eylerden dolay kiiyi tekfir etmez. Aksine, tesbiti mmkn olup insann kendi iradesiyle iledii kfre gtren bir amel veya syledii sz sebebiyle kii tekfir edilir. Bir de darul-kfr ad verilen bir belde, sonradan bu nitelii kazanm ise, durum daha farkldr. nk darul-kfr ismini alncaya kadar slam beldesi idi. O belde dman tarafndan igal edilmi bir durumdadr ve halk da hala Mslmandr. Bu durumu hamaset sahibi birok kii grmemi veya grmezden gelmitir. Bu kiiler, asl itibari ile darul-kfr olan ile sonradan dmann igali sebebi ile bu nitelii kazanan beldeler arasnda ayrm yapmamaktadrlar. Halk Mslman olup sonradan dman igali nedeni ile darul-kfr olarak nitelenen yerlerde l, buluntu, deli gibi kimliini bilmenin mmkn olmad kiiler iin kurallar konulmu ve bylelerinin Mslman ve masum olduklar belirtilmitir. Bu ise orada tek bir Mslman kalmasa bile, Mslmanlarn dokunulmazln belirtmek iindir. nk slam stndr ve onun stnde baka bir ey olamaz. Hatta bazlar bir tek Mslman ortaya kmasa bile, imann gizleyen bir mminin bulunma ihtimali nedeni ile orann darul-slam olduunu sylerler. 277
276 277
Muttefekun aleyhi Baknz: El-Muni, Kitabul-Lakit, Ravdatut-Talibin, 5/433-434
110
Nevevi Rahimehullah, Ravdatut-Talibinde Rafiinin, ierisinde bulunan beldenin durumuna gre hkm verilen buluntudan bahseden grn belirtir ve darul-slamn trl olduuna dair u szn aktarr: Birincisi: Mslmanlarn ikamet ettii belde: Burada zimmet ehlinden insanlar da bulunsa, slam galip unsur olarak deerlendirilir ve orada bulunup, kimliinin tesbitinin mmkn olmad kii de Mslman olarak kabul edilir. kincisi: Mslmanlarn fethettii ve cizye demeleri karlnda eski sahiplerinin ikamet etmelerine izin verildii veya fethetmelerine ramen Mslmanlarn ikamet etmedikleri beldeler: Bu beldelerde bir tek Mslman dahi olsa, bulunan ve kimlii tesbit edilemeyen kii Mslman olarak kabul edilir. Mslman kii yoksa, buluntu kii kafir olarak kabul edilir. ncs: Mslmanlarn nceden ikamet ettii, ancak daha sonradan kafirlerin galip gelerek igal ettii belde: Bu beldelerde ise bulunan bu kiinin Mslman olduuna tanklk yapacak bir kii kmaz ise, buluntu kii kafir olarak kabul edilir. Ebu shak ise, Mslman olarak hret kazanan bir kiinin olmasndan veya slamn gizleyen birinin bulunmas ihtimalinden dolay buluntu kiinin Mslman olarak kabul edileceini sylemektedir. Darul-slam ile ilgili durumlarda iin mahiyeti budur. Aslen darulkfr olan beldeler hakknda ise yle der: Darul-kfrde Mslman yoksa, buluntu kii kafir olarak kabul edilir. Orada ikamet eden Mslman tacirler varsa, beldenin hkmne binaen kafir olduuna deil, slamn stnlne binaen Mslmanlna hkmedilmesi en doru olandr. Aslen darul-kfr olan beldelerde bile buluntu kiinin Mslman saylmas konusunda alimlerin slamn stnl ve Mslmanlarn kanlarnn dokunulmazl ilkesine ne kadar zen gsterdiine dikkat edilmelidir. Sonradan darul-kfr olan bir beldede bulunan kiiler iin bu zen daha ncelikli olarak gsterilmelidir. Egemenliin kafirlerin elinde olmas ve hkmlerin de kfr hkmleri olmasna binaen beldeye darul-kfr ad verildiine gre, zellikle sonradan darul-kfr olan beldelerde ikamet eden herkesin kafir olduuna hkmetmek caiz deildir. nk o beldeye, darul-kfr ismi orada ikamet edenler ve onlarn dinlerine gre verilmemitir. Dolaysyla da beldenin hkmne bakarak kiiler hakknda kfr hkmn vermek nasl doru olabilir? Bu isimlendirme, lkede ikamet eden ounluun dinine gre yaplm olsayd, o zaman bunu genel kural haline getirmek doru olurdu. Ancak durum bunun aksinedir. Bu nedenledir ki fakihlerin, kitap ehlinin kendilerini Mslmanlardan ayracak bir kyafet ile dolamalarnn zorunlu tutulduu ve mrtede hayat hakknn tannmad yerlerden veya slamn girmedii ve Mslmanlarn ounluu oluturmad asli darul-kfrden
OTUZ RSALE
111
sz ettikleri zaman, beldeye binaen verilen hkmleri ok dar alanda kullandklar grlr. Her halukarda, fakihlerin beldenin durumuna binaen verdikleri hkmlerin (istishab) ve konularn, zerinde durduumuz ve red ettiimiz mesele ile bir ilgisi yoktur. Fakihler, sadece lm, ya kkl, delilik ve buna benzer sebepler ile kimlii tespit edilemeyen kiiler hakknda beldelerin hkmlerini kullanmlardr. Bununla birlikte fakihler, beldenin durumuna binaen hakknda hkm verilen buluntu kiinin velisinin bulunmas veya durumunu aa karacak kuvvetli bir delilin ortaya kmas ile beldenin durumuna binaen verilen hkmden vazgeilecei ve ortaya kan dier delilin asl olarak alnacan belirtmilerdir. 278 Nitekim usl alimleri istishab 279 delilinin en zayf delil olduunu ve sadece zahiren isbatn mmkn olmad durumlarda bu yola bavurulabileceini sylemilerdir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Zahir, istishabtan nce gelir. eriatn genel btn ileri buna gredir. stishab deliline sarlmak, kesin olarak bavurulacak en zayf delildir. Sadece bu delile dayanarak ve yokluunu gerektiren baka bir delile dayanmayarak eyann yokluunu sylemek caiz deildir. Byle yapan kii yalan sylemi ve bilmeden konumu olur. 280 Yine yle der: G yetirildii halde ve buna imkan olduu halde, zel delilleri aratrmadan sadece istishab delili ile hkm veya fetva vermenin doru olmad konusunda slam alimleri icma etmilerdir. nk Allahu Tealann ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vacip veya haram kld btn eyler istishaba aykrdr. eriatn delillerine bakmadan istishab ile hkm vermek doru olmaz. 281 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Kadn veya erkek adaletli bir ahidin tankl istishab delilinden daha kuvvetlidir. nk istishab delili, en zayf delillerdendir. Bu nedenle inkar ile, ahit ve yemin ile veya halin delaleti ile geersiz olur. 282 Grld gibi, alimler istishab delilini karinelerin bulunmad ve zahiri belirlemenin mmkn olmad dar alanlarda kullanmlardr. stishab delilini, en ufak baka zahiri bir delil veya sima ya da ahitlik iptal eder.
278 279
Baknz: El-Muni, Kitabul-Murted blm. l, ocuk veya deli olmas sebebi ile kiinin kimliinin tesbit edilmesinin mmkn olmad durumlarda, beldenin hkmne binaen hkm verilmesi 280 Mecmuul-Fetava, 23/13 -zet olarak281 Mecmuul-Fetava, 29/90 282 lamul-Muvakkin, 1/96
112
Oysaki gnmzde tekfirde arya gidenler, mcahidlerin, salih Mslmanlarn veya mustazaf insanlarn sergiledikleri slami zelliklere itibar etmeden istishab delilini kullanmaktadrlar. Bunlar, kendi koyduklar kurallara dayanarak istishab delilini, insanlarn gerek sz ve gerekse fiil olarak sergiledikleri ak slami alametlerin nnde tutmaktadrlar. stelik hakknda konutuklar beldeler, asli darul-kfr deil, sonradan darul-kfr ismini alm olan yerlerdir. Dolaysyla onlarn bu kurallar her ynden ok zayftr. Bu kadar zayf bir kurala dayanarak insanlarn kan, mal ve rzlarnn dokunulmazln ortadan kaldrmalar elbette batl ve geersiz bir eydir. unu da belirtmekte yarar vardr ki; Tautlarn askeri ve yardmclar durumunda olanlarn kafir olduunda phe yoktur. nk bize gre bunlar, aksi ortaya kncaya kadar asl olarak kafirdirler. Bizim bu hkmmz, beldenin hkmne binaen verdiimiz bir hkm deil, nasslara ve zahire dayanan bir hkmdr. Zira tautlarn askerleri, polisleri, istihbaratlar ve emniyet glerinde zahiren grnen irkin ve mriklerin dostlar olduklardr. Bunlar kfr kanunlarn gzetleyen gzlerdir. Tautlarn tahtlarn korumakta, salamlatrmakta ve tautlarn kfrne kar kp, Allahu Tealann eriatnn uygulanmasn isteyen insanlar her trl ceza ile cezalandrmaktadrlar. Tautlar, onlarn korumas altnda slamn hkmlerini devred brakmakta, kfr kanunlarn ortaya koymakta, uygulamakta, iki, faiz, zina, irtidat gibi haramlar mbah saymaktadrlar. Bunlarn makam, grevi ve yaptklar i budur. Bunlarn kfre girmelerinin ak olan iki sebebi, tautlarn kanunlarnn karlmas ve korunmasnda grev almalar ve muvahhidlere kar bu kanunlarn sahiplerini destekleyip onlar korumalar olarak zetlenebilir. Ak nasslar, bu iki uygulamann da kfrn ak birer sebebi olduunu gstermektedir. Bunlar baka yerlerde akladk. Burada ise amacmz sadece buna dikkat ekmektir. Allahu Teala, kafirlerin evliyas ve dostlar hakknda genel ve salam kural koymutur. Allahu Teala yle buyurur: man edenler Allah yolunda savarlar, kafirler ise taut yolunda savarlar. O halde eytann dostlarna kar savan; phe yok ki eytann dzeni ve tuza zayftr. 283 Baka bir ayette ise Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Yahudileri ve Hristiyanlar dost edinmeyin. Zira onlar birbirinin dostudurlar. inizden onlar dost tutanlar, onlardandr. phesiz Allah, zalimler topluluuna yol gstermez. 284 Dolaysyla, kafirleri dost edinenler,
283 284
4 Nisa/76 5 Maide/51
OTUZ RSALE
113
onlara yardm edenler, taut yolunda savaanlar, dili veya eli ile onlar destekleyenler, kafirlerden olurlar. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kafirlere, yardmclarna ve yoldalarna kar tavr bu olmutur. Mslman olduunu iddia etmesine ramen, Bedir Savanda mriklerin safnda yer alp esir dtnde Abbasa yaplan muamele bilinmektedir. Bunun bir benzeri de Mslimde rivayet edilmitir. Sakifoullar kabilesinin ibirlikisi Beni Ukaylden bir adam Sakif kabilesiyle savaa katlp esir dnce, Mslman olduunu sylemesine ramen Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu serbest brakmayp kendisine kafirlere uygulanan muameleyi uygulam, devesini ganimet olarak alm ve onu iki Mslman esir karlnda serbest brakmtr. Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra Onun ashab da Radyallahu Anhum Allahu Tealann dinine kar g ve kuvvet ile kar kan kiilere ayn muameleyi uygulamlardr. Mseylemetul-Kezzab ve taraftarlar hakknda ve yine Tuleyha ve taraftarlar hakknda Ebu Bekrin ve dier Mslmanlarn tavr bu olmutur. Bunlar tekfir ederek kendilerine mrted muamelesini uygulamlardr. Bu nedenledir ki alimler, Mslmanlar ile savaan kiilerin ve yardmclarnn mal ve canlarnn mbah olduunu sylerler. 285 bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah, El-Muni isimli eserinde u balkta bir blm amtr; Mslmanlara kar savarken esir den kiinin, Mslmanln iddia etmesi ancak muteber bir delil ile kabul edilir. nk sergiledii haline aykr bir durum iddia etmektedir. 286 bn-i Kudame Rahimehullah kitabndaki bu blmde, Bedir Savanda yer alan Sehl bin Beyza olayn rnek olarak belirtmektedir. Ayrca Abbasn Radyallahu Anhu durumu da buna rnek niteliindedir. Bu nedenle bizim, irk ve kfr destekleyen kurumlara mensup olan kiiler hakknda verdiimiz hkm, kufrdr. Bu kiilerin her biri hakknda kfr hkmn vermekteyiz ve slama mensup olduunu kantlayan ve tekfirini engelleyen bir mani ortaya kmadka kendisinden sadr olan zahiri sebeplere binaen her birinin kafir olduunu sylemekteyiz. slam ynetimine kar kan ve kendilerini savunanlar (dolaysyla mmteni konumunda olanlar) hakknda engellerin aratrlmasnn vacip olmadn daha nce belirtmitik. Ancak bazlar hakknda byle bir engel ortaya karsa onu tekfir etmeyiz. Herhangi bir engel ortaya kmadka, bizim iin asl olan onlarn
285
Baknz: El-Muni, 8/297. nk dman ancak destek ile Mslmanlara kar savama imkan bulabilmektedir. 286 El-Muni, 8/261
114
tekfir edilmeleridir. Onlarn batni hallerini ise Allahu Teala bilir. Biz sadece zahire gre hkm vermek ile emrolunmaktayz. nsanlarn kalbini yarmak ve iinde gizlediklerini ortaya karmak ile grevlendirilmedik. Aksi ortaya kncaya kadar bu kurumlarn asl ve zahiri slam deildir. Halbuki ayn ynetimlerin baka kurumlar iin bunu sylememekteyiz. nk ayr olarak deerlendirdiimiz kurumlarda asl olan, irki ve mrikleri desteklemek ve korumak deildir. Misal olarak aksi ortaya kmadka doktorlarda asl olann kfr olduunu sylememekteyiz. Yine baka bir sebepten dolay kfre girmedike, salt olarak retmenlik yapmann da kfr olduunu sylememekteyiz. Bu grevler ile ilgili aklamay Allahn izni ile ileride yapacaz. Bu grevlerin hakikati ve tabiat irki ve mrikleri desteklemek deildir. Evet, bu grevlerde alan kimileri irki ve mrikleri desteklemektedir. Fakat bu, grevin hakikatinden ileri gelmemektedir. Nitekim bu tr kurumlarda grevli olmayp irki ve mrikleri destekleyenler de bulunmaktadr. Sonu olarak, irki ve mrikleri desteklemek veya kfr anayasalarna uygun kanunlar yapmak gibi aka kfr sebebi olan ilerin kfr olduunu ve bu ilerde grev alanlarn kafir olduklarn syleriz. Durumu ak olmayan ilerin hkmn ise Allahu Tealaya brakrz.
OTUZ RSALE
115
-3DURUMU KAPALI OLAN BR MSLMANIN ARKASINDA, BU MSLMANIN AKDESN RENNCEYE KADAR NAMAZ KILMAYI TERKETMEK
slam alametlerinden birini veya birden fazlasn tayan ve kiiyi dinden karacak bir ey iledii de bilinmeyen (durumu kapal olan Mslman) kiinin kafir olduunu syleyerek arkasnda namaz klmamak da arya kaanlarn dtkleri hatalardan biridir. Bunlar, durumu kapal olan kiilerin tautu reddettii ve tekfir ettiini aka sylemelerini art koarlar. Bu talepleri onlarn hevalarna gre durumun ortaya kmasna yolaar. Bu hataya denlerden bazlar ise tauta yandalk yapan ve onu tekfir etmeyen alimleri rahip ve haham olarak sayarak taut olarak nitelemi ve bu alimleri kafir saymayanlar da tekfir etmilerdir. Bu tr alimleri tekfir de etse, tautlarn ynetimine kar kp onlara dman olduunu da sylese, bu akidesini aa vurmayan kiinin arkasnda namaz klmazlar. Daha nce onlardan bir kesim bana bu ekilde davrand. Beni tekfir etmek ile yetinmeyip arkamda namaz klan herkesi de tekfir ettiler. Kesin olarak bildiimiz ve inandmz u ki, slamn muteber alametlerinden birini izhar eden kiinin iinde gizledikleri Allahu Tealaya havale edilerek dnyevi ilerde kendisine Mslman muamelesi yaplr. nk kiinin iinde gizledikleri Allahu Tealay ilgilendirir ve dnyevi ahkamda bunun zerine hkm bina edilmez. Kendisini slamdan karacak bir sz sylemedii veya bir fiil ilemedii srece, bu tr kiilerin arkasnda namaz klnr, kendisine selam verilir ve kestii yenir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bizim kldmz namaz klar, bizim kblemize ynelir ve bizim kestiimizi yerse bu kimse Mslmandr. 287 Hadiste geen, kestiimizi yerse ifadesinden maksat, slama uygun olarak kesilen hayvan etini yemesi demektir. Mriklerin yedii gibi Allahu Tealann haram kld l hayvan etini yemez. Buharinin merfu olarak rivayet ettii u hadis de bunu aklamaktadr: nsanlar La lahe llallah deyinceye kadar onlarla savamakla emrolundum. Kim bunu syler, nama-
287
Buhari, Enes hadisinden.
116
zmz klar, kblemize ynelir ve kestiimiz ekilde keserse, hak etmeleri dnda mallar ve kanlar bize haram olur. Hesaplar ise Allaha aittir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayvan kesimine slamn dier prensiplerini nasl ilave ettiini dnelim. nk Yahudiler ve dindar kimi Hristiyanlar gibi baka din mensuplar da bu konuda bizim gibi davranmaktadrlar. Yani bu ekilde kesim yapmak sadece Mslmanlara mahsus deildir. Tpk sadaka, iyilii emretmek, ktl yasaklamak, gzel ahlak, iyilik ilemek gibi. Bu iler slamn birer prensibi ise de, Mslman ve kafirin yapt ortak ilerden de olabilir. Hatim et-Tainin durumu bilinmektedir. Hakim bin Hizam hadisi de buna delalet eder. O, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle demitir: Cahiliyyede benim sadaka, kle azad yahut akraba ziyareti gibi, ibadet olarak yaptm eyler hakknda ne dersin; bunlarda ecir var mdr? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Hayr olarak gemite yaptn ne varsa onun zerine Mslman oldun. 288 Mslim, Aieden Radyallahu Anha yle rivayet eder: Dedim ki; Ya Rasulallah, ibn-i Cedan cahiliyye dneminde akrabay gzetir ve fakirleri doyururdu. Bu yaptklarnn ona bir yarar olur mu? Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Hayr ey Aie! Ona bir yarar salamaz. nk o bir gn olsun Rabbim, ahiret gnnde hatam (irk) bala demedi. 289 Kiinin durumunu belirleme konusunda bir sebep niteliinde olsa da, onun Mslman olduunu kararlatrmaya bu gibi ortak alametler elbette yeterli deildir. Bununla birlikte baz sz ve ameller de vardr ki sadece Mslmanlara zeldir. Dolaysyla sadece Mslmann ileyebilecei (namaz veya Kelime-i Tevhid gibi) bir alameti izhar eden kiinin Mslman olduuna hkmedilir ve kalbinde gizledii baka eyler olsa da dnya ilerinde ona Mslman muamelesi yaplr. Akidetut-Tahaviyyeyi erheden bnu Ebil-z el-Hanefi yle der: slama has olan alametlerden her biri sebebi ile kii Mslman olarak kabul edilir. Bu alametlerden bazlar unlardr:
288 289
Muttefekun aleyhi Ahmed, 6/63, Mslim ve bakalar da rivayet etmitir
OTUZ RSALE
117
Birincisi ki ehadeti Sylemek Bunun delili u hadislerdir: Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Allahn Rasul olduuna ehadet edinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. 290 Usame ibn-i Zeydten rivayet edilen hadis: La lahe llallah dedii halde mi ldrdn? 291 Kim iki ehadeti sylerse Mslman olduuna karar verilir, kan ve mal dokunulmaz olur ve buna aykr bir durum ortaya kmadka kble ehlinden kabul edilir. nk iki ehadeti bozan kalbi ve zahiri durumlar vardr. Kalb olanlar Allahu Teala bilir. Zahiri olanlar ise dnya ahkam ile ilgili olup bizi ilgilendirir. Bu iki ehadeti bozan, aykr den ve yalanlayan herhangi bir ey yapan veya syleyen kii ve yine bu ehadeti sylemesine ramen tauttan, kfr ve irkten teberri etmeyen kii namaz da klsa, Mslman olduunu da iddia etse, Mslman olarak kabul edilmez. nk ehadet kelimesi slamn alametlerinden olup kul ile Allahu Teala arasnda olan bir akittir. Bu akit ile kii slamn hkmlerine bal olacana, onlara raz olduuna ve teslimiyet gsterip onlara aykr eylere raz olmayacana dair sz vermi olur. Ona aykr sz veya fiil ilerse, slam da biter. Tpk ehadet kelimesini syledii halde puta secde etmeyi brakmayan veya sann Aleyhisselam Allahu Tealann olu olduunu syleyen veya Allahu Tealann dinine aykr kanunlar yapmaya devam eden kii gibi. Sonu olarak, iki ehadet slamn ifadesi saylr ve aksini yapmadka yahut sylemedike onu syleyen kii Mslman olarak kabul edilir ve dnya ahkamnda ona Mslman muamelesi yaplr. ehadet kelimesini syledii halde baka sebep veya sebeplerden dolay mrted olmu ise, bunlardan vazgemedii srece, ehadet kelimelerini sylemesinin kendisine bir yarar olmaz ve onu mrted olarak hkmedilmekten kurtarmaz. El-Kemiri yle der: kinin haram olmasn inkar etmek gibi dinde zaruri olarak bilinen bir ey sebebiyle kafir olan kiinin, bu itikadndan vazgemesi gerekir. ehadet kelimesini syledii halde, ona aykr bir itikad tayamaz. Sylediinden vazgemedike ehadet kelimesini sylemesi ona yarar salamaz. nk bu durumda sadece ehadet kelimesini sylemek ile o kiinin kfr ortadan kalkmaz. 292
290 291
Muttefekun aleyhi Muttefekun aleyhi 292 El-Kemiri, kfarul-Mulhidin, 63
118
Kudame bin Mazun ve arkadalarna istitabe uygulanmas konusunda sahabenin ittifak etmesi de buna delalet eder. kinin haram olduunu itiraf ederler ise, iki ime cezas ile cezalandrlacaklarna, bunu itiraf etmezler ise, tekfir edilip ldrleceklerine karar verdiler. Dolaysyla ehadet kelimesini sylemeleri, iledikleri kfr sebebi nedeni ile Kudame ve arkadalar iin yeterli grlmedi. nk onlarn itiraf etmemeleri halinde tekfir edilmelerinin sebebi ehadeti sylememeleri deil, haram olan bir ii helal saymalardr. Normalde Tevhidi ikrar eden ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahn Rasul olduunu ikrar eden bir Yahudi slama girmi olur. Ancak sadece ehadetin birinci ksm olan La lahe llallah kelimesini sylemesi Mslman olmas iin yeterli deildir. nk Yahudinin iledii kfr sebeplerinden birisi Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamberliini inkar etmesidir. Kfrden teberri ederek Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamberliini de kabul etmedii srece Mslmanlna karar verilemez. Btn bunlar yukarda sylenenlere delalet etmektedir. Enesten Radyallahu Anhu aktarlan hadis de buna delil olarak gsterilir. O hadiste aktarldna gre bir Yahudi Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Senin Allahn Rasul olduuna ehadet ederim demi ve lmtr. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Arkadanzn namazn klnz. 293 kincisi Kiinin Ben Mslmanm Demesi Ahmed ve Ebu Davudun rivayet ettii Ferrat ibn-i Hayyan hadisinde olduu gibi 294 yahut Mikdad ibn-i Esved hadisinde getii gibi kiinin Ben Allaha teslim oldum demesi bu kabildendir. Mikdad ibn-i Esved hadisinde yle geer: Ey Allahn Rasul, kafirlerden biri ile karlasam, adam benimle savasa ve bir elimi klla koparsa, sonra da bir aacn arkasnda kendini benden koruyup Eslemtu (Mslman oldum) dese kendisi ile savaabilir miyim? diye sordum. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onu ldrme dedi. 295
El-Muni, Kitabul-Murted blm. El-Bani hadisin sahih olduunu sylemitir. Ne var ki bu hadisi Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem hizmet eden Yahudi gen ile ilgili hadisin tahrici ile kartrmtr. Bu gen hastalannca Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu ziyarete gitmi ve kendisine dua etmitir. 294 Hadisi Ahmed ve Ebu Davud rivayet etmektedir. 295 Muttefekun aleyh
293
OTUZ RSALE
119
bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Kii, Ben mminim veya Ben Mslmanm derse, hakim bu sz ile onun Mslmanlna karar verir. Mslimde geen mran bin Husayn hadisinde aktarldna gre Mslmanlar Beni Ukaylden bir adam esir alrlar ve Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirirler. Bu kii, Ey Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem ben Mslmanm der. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle buyurur: Sen zgr iken bunu syleseydin, tamamen kurtulurdun. 296 Bunun, asli kafir veya Tevhidi inkar eden kii ile ilgili olduuna hamledilir. Ancak Peygamberi veya Kitap ya da bir farz inkar ederek kafir olan kii, sadece ehadet kelimesini sylemek ile Mslman olmaz. Nitekim bidat ehlinin tm kendilerinin Mslman olduuna inanr. Halbuki onlardan kafir olanlar vardr. 297 Bu nemli bir tesbittir. nk bugn tautlardan mrted olan, Allahu Tealann dinine ve Mslmanlara kar savaan ve eriata aykr kanun yapanlardan bir ok kii kendisinin Mslman olduunu sylemekte veya iddia etmektedir. Halbuki bu iddialar onlara yarar salamaz. nk mrted olmalarna yolaan sebeplere sarlmaya devam ediyorlar ve onlardan teberri etmiyorlar. Bu nedenle ehadet kelimesi konusunda sylediimizi burada da tekrar ediyoruz. slamdan karacak bir ey yapmadka, ehadet kelimesini syleyen kii Mslmandr. Ancak slamdan karacak bir ey yapm ise, onu terketmedike Mslman olmaz. Adaletli ve gvenilir bir Mslman, bu kiinin, kfrne sebep olan iten vazgetiine ve Mslman olduuna ahitlik yaparsa, o Mslmann ahitlii kabul edilir. Tpk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Habeistan kral Necai iin ahitlik yapmas ve gyabnda cenaze namazn klmas gibi. bn-i Teymiyenin Rahimehullah belirttii gibi sahabe o ana kadar Necainin Mslman olduunu bilmiyordu. 298 Hatta bazlar Kendi lkesinde kald halde bu
Hadis zerinde daha nce durulmutu. Bu kii Sakif Kabilesinin anlamallarndandr. Sakif Kabilesi Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile olan anlamalarn bozunca, Mslmanlar onu esir almlardr. Bu hadisten u sonu kar: Kiinin, ele gemeden nce "Ben Mslmanm" demesi, onu kurtarr, mal ve kan da dokunulmaz olur. Bu olayda olduu gibi, Mslmanlara kar kendini savunurken, ele geirilip esir alndktan sonra bunu sylemesi, onu kurtarmaz. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun devesini ganimet olarak alm ve kendisini de Sakif Kabilesinin esir ald iki Mslman karlnda serbest brakmtr. Baknz: Mslim, "Kitabu'n-Nzur, 1641. "Mslman oldum" demesine ramen ona kafirlere yaplan muamele ile muamele yaplmtr. nk Mslman olduunu iddia etmesi, ele getikten sonra olmutur. 297 El-Muni, Kitabul-Mrted blm 298 Mecmuul-Fetava, 19/119
296
120
Hristiyann namazn m klyorsunuz? dedi. Bunun zerine, phesiz ehl-i kitaptan yleleri var ki, Allaha, hem size indirilene, hem de kendilerine indirilene, tam bir samimiyetle ve Allaha boyun eerek iman ederler. Allahn ayetlerini az bir pahaya satmazlar 299 ayeti nazil oldu. Bedir esirleri olaynda bn-i Mesudun Sehl bin Beydann Mslman olduuna ahitlik yapmas da bunun rneklerindendir. 300 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bedir esirlerine, Ya fidye verirsiniz veya boynunuz vurulur deyince, Abdullah bin Mesud, Sehl bin Beyda hari. nk onun Mslman olduunu iittim dedi. el-stiabda, Mekkede namaz kldn grdne ahitlik etti denilmektedir. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Sehl bin Beyda hari dedi. 301 ncs Tek Olarak Veya Cemaat Arasnda Namaz Klmak Namaz, slam ehlinin zelliklerindendir ve iki ehadeti ierir. Yukarda Enesten Radyallahu Anhu aktardmz hadiste yle gemektedir: Kim bizim kldmz namaz klar, bizim kblemize ynelir ve bizim kestiimizi yerse bu kimse Mslmandr. Yine baka hadislerde de yle geer: Bizim ile onlar arasndaki fark namazdr, kim namaz terkederse kafir olur 302 Kii ile kfr arasnda namaz terk vardr. 303 Kurtubi Rahimehullah yle der: man, La lahe llallah ve namaz olmadan olmaz. shak bin Raheveyhi yle der: Namaz konusundaki ittifak gibi baka bir konuda ittifak edilmemitir. nk kafir olarak bilinen bir kiinin daha sonradan be vakti namaz vaktinde kld aktarldnda, dili ile iki ehadeti ikrar ettii bilinmese de, mmin olduuna hkmettiler. Halbuki oru ve zekat iin ayn hkm verilmemitir. 304 bn-i Kudame Rahimehullah Kitabul-mame blmnde yle der: Ashabmz ister darul-harpte ve ister darul-slamda olsun, kiinin tek bana veya cemaat ile namaz klmas sebebi ile onun Mslman olduuna hkmettiler. Daha sonra Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem aktarlan Bizim ile onlar arasndaki fark namazdr, kim namaz terkederse kafir olur hadisini belirtir ve yle devam eder: Namaz, iman ile kfr arasnda snr olarak belirlenmitir. Kim namaz klarsa, slam snr iinde kalr. nk
299 300
3 Al-i mran/199 Hakim, 3/21; Ahmed, 1/383; el-Bidaye ven-Nihaye, 3/298 301 Birok kitapta bu kiinin ismi Suheyl olarak gemesine ramen, dorusu Sehldir. 302 Ebu Davud, Nisai, Tirmizi, ve mam Ahmed, Breydeden merfu olarak rivayet etmilerdir. 303 Mslim, Cabirden merfu olarak rivayet etmitir. 304 El-Cali li Ahkamil-Kuran, 8/207
OTUZ RSALE
121
namaz, Mslmanlara mahsus bir ibadettir. Namaz klmak, ehadet kelimesi gibi slam alametlerindendir. Kitabul-Mrted blmnde de yle der: Kafir olan kii, tek bana veya cemaat ile darul-slamda veya darul-kfrde namaz klarsa, Mslman olduuna hkmedilir. nk namaz, kafirlerin amellerinden farkl bir ameldir ve sadece Mslmanlara mahsustur. Namaz olmadka kiinin Mslmanl da sabit olmaz. Bu konuda mrted ile asli kafir arasnda fark yoktur. nk kafirin Mslman olmasna sebep olan ey, mrtedin de Mslman olmasna sebep olur. Ancak kiinin mrted olmasnn sebebi namazn terki dnda baka bir sebep ise, slama dnmesi de sadece namaz klmak ile olmaz. Namaz klmak ile birlikte kendisini slamdan karan fiili terketmi ve tevbe etmi olmas gerekir. Bu nedenle bn-i Kudame Rahimehullah yukarda aktardmz sznden sonra unu ilave eder: Namaz klmasna ramen, bir farz veya Peygamberi veya Kitap inkar etmek ile ya da kimilerinin iledii dinden karan bir bidat ilemek ile kfre girmi ise, sadece namaz kld iin Mslman olduuna hkmedilmez. Tautlarn ve onlarn yolundan giden yardmclarnn durumu da byledir. nk onlardan kimileri de namaz klmakta, ancak namaz ona bir fayda salamamaktadr. Zira onun kafir olmas, namaz inkar etmesi veya terketmesi sebebi ile deildir. Dolaysyla Mslman olduuna hkmedilmesi de namaz klmas ile olmaz. Namaz klmak ile birlikte, tautlara dostluk, irk ve kfr kanunlarn benimsemek, bu kanunlar savunmak ve onlara sayg gstereceine dair yemin etmek gibi kendisinin dinden kmasna neden olan kfr sebeplerinden de uzaklamas gerekir. nk bunlarn durumu, namaz klmann haklarnda slama girilerinin alameti olarak kabul edildii asli kafirlerin durumu gibi deildir. Sonu olarak, slamdan karan bir fiili iledii veya sz syledii bilinmeyen durumu kapal kiinin, sadece namaz klmasyla Mslman olduuna hkmederiz. Onun arkasnda namaz klarz, Mslmanlara uygulanan muamelenin ayns ile muamele ederiz. bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Kii, Mslmanlndan phelendii kiinin arkasnda namaz kld zaman, phelendii kiinin kfr ak olarak ortaya kncaya kadar namaz sahihtir. nk Mslmanlarda zahir olan slamdr. zellikle bu kii imam ise, bu daha aktr. 305
305
El-Muni, mamet blmnden zet olarak.
122
Drdncs Ezan ve Kamet Her ikisi de ehadet kelimesini iermektedir. Enes bin Malikten
Radyallahu Anhu rivayet edilen hadiste yle geer: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sabah namaz vakti baskn yapard. Ezan sesi iitecek olursa
durur, iitmezse saldrya geerdi. 306 Bir ok defa belirttiimiz gibi mrted, slamn tmn red etmek ile deil, namazdan imtina gibi slamdan karan bir sebep ile dinden km ise, dine dnmesi de ancak bunu kabul etmesi ve yerine getirmesi ile olur. Bugn irk ve kfr askerlerinin ve tautlarn durumu byledir. Karargah ve merkezlerinden ezan sesi duyulmasna ramen bu onlara yarar salamaz. nk asli kafir deil, mrted hkmndedirler ve mrted olmalar da namaz, ezan ve benzeri eyleri kabul etmediklerinden dolay deildir. Bunlar Tevhid ile ve muvahhidler ile savamakta, irk ve kfre destek olmaktadrlar. Bunlarn ou namaz klmakta, ezan okumakta, ehadet kelimesini sylemekte ve bununla beraber irk ve kfr zere devam edip onu desteklemektedirler. Bunlarn slama dnmeleri, inkar etmedikleri ve terketmedikleri ezana inanmak ve ona dnmek ile deil, irk ve kfrlerine sebep olan eylerden tevbe etmek ve uzaklamak ile gerekleir. Tevbe Suresinde, alay etmeleri sebebi ile tekfir edilen kiilerin durumunu aktarmtk. Halbuki bunlar namaz klyor, iki ehadeti ikrar ediyor ve ezan okuyorlard. stelik Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte cihada kmlard. Alay etmeleri sebebiyle kfre girince, tevbe etmeleri de ezan okumak veya namaz klmak ile deil ancak bu alaydan vazgemeleri ile olmaktadr. Kfre gtren ve slamdan karan herhangi bir sz syledii veya herhangi bir fiili iledii bilinmeyen kiilere gelince; bunlar hakknda asl olan, ezan okumalar veya namaz klmalar ile Mslman olarak kabul edilmelerinin gerektiidir. Aksi sabit oluncaya kadar bunlar Mslman saylrlar.
306
Mslim ve dierleri rivayet etmitir.
OTUZ RSALE
123
Beincisi Hac Hac da slam ehlinin zelliklerinden ve slamn alametlerindendir. bn-i Kudamenin Rahimehullah el-Munide aktard, Mrikler de cahiliyye devrinde hac yaparlard. Bu nedenle hac, tek bana kiinin Mslmanlna hkmetmek iin yeterli deildir eklindeki gre iltifat etmemek gerekir. 307 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda brahim Aleyhisselam dininde olduklarn iddia eden mrikler de slama girmeden nce hac yaparlard. Nihayet Tevbe Suresindeki Ey iman edenler! Mrikler ancak bir pisliktir. Onun iin bu yllarndan sonra Mescid-i Harama yaklamasnlar 308 ayetinin nazil olmasndan sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu yasaklad. Bu yasaktan sonra hac sadece Mslmanlar iin bir vasf olarak kald. Gnmzde Suudi Arabistan devletinin hac yapmalarna izin verdii tautlar ve yardmclarnn durumu gibi, slamdan karacak iler ierisinde olanlar iin hac, namaz, ehadet kelimesini sylemek yeterli deildir ve onlar kfr hkmnden kurtarmaz. nk onlarn kfrlerinin sebebi hac, namaz ve iki ehadetin terki deildir. inde bulunduklar irkten, irk kanunlarndan ve nizamlarndan teberri etmedike saylan ibadetleri yapsalar bile, Mslman olmazlar. Onlardan biroklar ehadet kelimesini sylemekte, namaz klp hac yapmaktadr. Ancak iinde bulunduklar irkten ilikiyi kesip tevbe etmedike bunlar yapmalar onlar kfrden kurtarmaz. Kulluu sadece Allahu Tealaya yapp iinde bulunduklar irk durumundan kurtulmadka onlar ve benzerleri Mslman saylmazlar. Nitekim Ebu Malik elEcainin babasndan merfu olarak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilmektedir: Kim La lahe llallah der ve Allahu Tealadan baka ibadet edilen eyleri red ederse, maln ve cann korumu olur. Ancak slamn hakk mstesna. Hesab ise Allaha aittir. 309 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem La lahe llallah kelimesini sylemesine ramen hala Allahu Tealadan bakasna ibadete devam etmesi sebebi ile irkten ve kfrden kurtulamayan kimseye bu sylediinin bir faydasnn olmayacan belirtmektedir. Yukarda saydmz dier alametlerde olduu gibi hac ibadeti de slamn alametlerindendir ve bu ibadet zere olan kiiye Mslman muamelesi yaplr. phesiz bu, slamdan karan bir i yapmamas veya sz syle307
Baknz: El-Muni, Kitabul-Murted, Kafir Namaz Klarsa Mslmanlna Hkmedilir blm. 308 9 Tevbe/28 309 Mslim
124
memesi durumunda geerlidir. hrama girip hac yapan kiinin durumu ak olup onun Mslman olduunu syleriz. Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem ihraml iken devesinden dp boynu krlan kiiye Mslman muamelesi yapm, ykanp elbisesiyle kefenlenmesini emretmitir. 310 Dnya ahkamna gre, Mina, Mzdelife, Arafat gibi yerlerde ihraml olarak grdmz kiilere Mslman hkmn veririz. Btn bunlardan sonra unu syleyebiliriz ki, biz, durumu kapal olan Mslmann arkasnda namaz klarz ve Mslman olduuna hkmederiz. nk slamn ruknlerinden birini izhar etmi ve kendisini slamdan karacak bir ey yapmamtr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Durumu kapal olan her Mslmann arkasnda namaz klmak, btn imamlarn ittifak ile caizdir. Kalbindeki itikadn bilmediim kiinin arkasnda ne cemaat ne de cuma namaz klmam diyenler bidat iinde olup sahabeye, tabiine ve onlarn yolundan giden Mslmanlarn imamlarna muhalefet etmi olur. 311 eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde de yle der: Fasklk veya bidatnn grlmedii kiinin arkasnda her trl namazn klnmas, btn imamlarn ittifak ile caizdir. Kiinin imam olabilmesi iin cemaatin onun itikadn bilmesi veya itikad konusunda onu imtihana tabi tutmas art yoktur. Durumu kapal olan Mslmann arkasnda namaz klnr. 312 slam alimlerinin ittifak ile durumu kapal olan kiinin arkasnda namaz klmak caizdir. Durumu kapal olan kiinin arkasnda namaz klmann haram veya batl olduunu syleyen, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin icmasna muhalefet etmi olur. 313 Bazlar, mam Ahmedin Rahimehullah, Cehmiyye bidatnn yayld dnemde durumunu bildii kiiler arkasnda namaz klmaya zen gstermesini delil olarak gstermektedirler. Biz, Mslmann faziletli bir imamn arkasnda namaz klmaya gayret etmesine kar deiliz. Vazgeirmek ve bidatna kar kmak iin bidat olan imamn terkedilmesine de bir ey demiyoruz. Bizim sylediimiz, bidatndan dolay kfre girmeyen kiinin arkasnda namaz klmann caiz olmad veya namazn iade edilecei dncesinin yanlldr. Bidat, kfr veya irtidadn yaylm olduu iddiasyla durumu kapal olan kiilerin arkasnda namaz klmay yasaklama dncesini kabul
310 311
Hadis Buhari ve Mslimde rivayet edilmektedir. Mecmuul-Fetava, 4/331 312 Mecmuul-Fetava, 23/199 313 Mecmuul-Fetava, 3/175-176
OTUZ RSALE
125
etmiyoruz. Kendisini slamdan karacak bir sz syledii veya fiil iledii bilinmeyen durumu kapal olan bir kiinin arkasnda namaz klmay caiz grmemek veya byle bir kiinin arkasnda klnan namazn iade edilmesi gerektii sylemek gibi grlere katlmyoruz. Durumu kapal olan birinin arkasnda namaz klmak gerektiinde klarz ve bunda saknca grmeyiz. Ancak bu durum, zellikle cuma namazlarnda ummadmz eyler ile karlamamak iin snnete bal olan faziletli bir imam aramak ve arkasnda namaz klmaktan bizi alkoymaz. mam Ahmedin Rahimehullah yapt ise, vacip deil, mstehap kabilindendir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra bugne kadar Mslmanlar durumu kapal olan imamn arkasnda namaz klarlar. Baz kimseler, hevaya uymalar artt zaman, mstehap kabilinden ancak tand ve sevdii kiilerin arakasnda namaz klmay tercih edebilir. mam Ahmed, kendisine bu meselede soru soran kiiye byle cevap vermi ve namazn ancak durumu bilinen kiinin arkasnda sahih olacan sylememitir. 314 Kfre sebep olabilecek trden bidatlara sahip olanlarn arkasnda namaz klmaya gelince; arkalarnda namaz klmann caiz olmamas veya klnan namazn tekrar edilmesinin gereklilii konusundaki ihtilaf vardr ve bu ihtilafn sebebi iledii bidatten dolay bu kiinin muayyen olarak tekfir edilip edilmedii meselesinden kaynaklanmaktadr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kfr trnden bidat olan kiinin arkasnda be vakit namazn ve cuma namaznn klnp klnamayaca konusunda ihtilaf bulunmaktadr. Bu kiilerin, iledikleri bidatlarndan dolay kafir olduunu syleyenlere gre namazn iade edilmesi gerekir. nk bu namaz kafirin arkasnda klnm bir namazdr. Ne var ki bu mesele heva sahiplerinin (bidatlarn) tekfir edilip edilmemesine baldr. Bu konuda insanlarn grleri farkldr. mam Malik, afii ve Ahmedden bu konuda iki gr veya iki rivayet nakledilmitir. Kelamclarn durumu da byledir. Mesela Eariden iki gr aktarlmtr. Dier mezhep imamlarnn grlerinde de farkllklar bulunmaktadr. Bu konunun hakikat udur: Sz kfr olabilir. Ancak bu hkm muayyen bir ahsa indirgenecei zaman, kiinin kfrn kantlayan delil ortaya kncaya kadar kafir olduuna hkmedilmez. 315 Yasama yetkisinde ortakla arma, beeri kanunlar destekleme, yasamalarnda rol alma ve uygulama, onlara sayg gsterecei ve yetkilileri314 315
Mecmuul-Fetava, 3/280 Mecmuul-Fetava, 23/195
126
ne itaat edeceini belirtme gibi aka mrted olduunu gsteren bir ey syleyen veya ileyen kiilere hibir deer vermiyoruz ve onlar Mslman olarak da saymyoruz. Bylelerinin namazn klmyoruz. nk muvahhid deillerdir. Bunlar mrted ve mriktirler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mslmanlara, kendisi nasl namaz kldyla o ekilde namaz klmalarn ve kendilerinden olan birini imam olarak tayin etmelerini emretmitir. Buharide geen, Malik bin Huveyris hadisinde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu aktarlr: Haydi ehlinizin yanna dnn. Yanlarnda bulunun. Onlara dini retin. Beni nasl namaz klar grdnzse ylece namaz klnz. Namaz vakti geldiinde iinizden biri size ezan okusun. En yalnz da size imam olsun. Hadiste geen en yalnz zamiri, Mslmanlardan olan birini belirtir. Yine Mslimin, Ebu Saidten rivayet ettii kii iseler ilerinden biri imam olsun.. 316 hadisi de bu kabildendir ve imam olarak atanmas emredilen kii, Mslmanlarn iinden biridir. Kafir ise, bizden biri deildir. Bir Mslmann kafiri namazda kendisine imam tayin etmesi helal olmaz. Allahu Teala yle buyurur: Artk Allah kyamet gnnde aranzda hkmedecektir ve kafirler iin mminler aleyhine asla bir yol vermeyecektir. 317 Buharinin rivayet ettii hadiste yle geer: slam her zaman stndr ve ona stn olan da olmaz. 318 Kim, kfrn ve bidatn aa vuran veya ona aran ve destekleyen kiinin arkasnda namaz klarsa, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kld ve bizlere de rettii gibi namaz klmam olur. Buhari ve Mslimde aktarlan bir rivayette Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bu iimizde, onda olmayan bir ey uydurursa, uydurduu kendisinden reddedilir. Bilindii gibi ibadetlerde aslolan, delil ulamad srece yeni bir ey ihdas etmemektir. Sadece Allahu Teala iin yaplan, yani snnete uygun olan ibadetler makbul ve sahih olur. bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Namazdan nce veya namazdan sonra kafir olduu anlalan kiinin arkasnda namaz klmak asla caiz deildir. Byle bir kiinin arkasnda namaz klanlar, durum ortaya ktktan sonra namazlarn iade etmelidirler. afii ve Hanefilerin gr budur. Ebu Sevr ve Mzeni ise, kafir olduunu bilmeden bir kafirin arkasnda namaz klan kiinin, bu namazn tekrar etmesinin gerekmediini syler. nk durumunu bilmedii kiinin arkasnda namaz
316 317
Mslim, Ahmed ve Nesai, Ebu Saidten rivayet etmilerdir. 4 Nisa/141 318 Buhari, Kitabul-Cenaiz
OTUZ RSALE
127
klmtr ve bu durum, abdestsiz olan birinin arkasnda namaz klmaya benzer. 319 mam bazen kfr izhar ediyor, bazen ondan teberri ediyorsa yahut kfre sebep olan bir ii bazen iliyor ve bazen de bunu terkediyor ve tevbe ediyorsa, arkasnda namaz klnmaz. Bu kii Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisinde tarif ettii kiilere benzer: Gece karanl gibi fitneler gelmeden nce amel ediniz. Kii mmin olarak sabahlar, kafir olarak akamlar; mmin olarak akamlar, kafir olarak sabahlar. Dnyadan bir para karlnda dinini satar. te byle kiilerin slam anlalncaya ve kfrden teberri ettii bilininceye kadar arkasnda namaz klnmaz. bn-i Kudame Rahimehullah el-Munide yle der: mam bazen Mslman bazen de mrted olan kiilerden ise, hangisinden olduu anlalncaya kadar arkasnda namaz klnmaz. 320
El-Muni, mamet blm. El-Muni, mamet blm, Mslmanlndan phe Edilen Kiinin Arkasnda Namaz Klmak ksm
320
319
128
-4MCERRED OLARAK KAFRLER VME VEYA ONLARDAN BAZILARI N DUA ETME SEBEB LE KY TEKFR ETMEK
Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de kafirleri vmek veya onlardan biri iin genel olarak dua etmek konusunda cehaleti muteber bir engel olarak kabul etmeyerek tautlar iin dua eden herkesin arkasnda namaz klmann caiz olmadn sylemektir. Halbuki, iin dorusu, bu konuda cehaletten dolay insanlar mazur grmenin gerektiidir. nk bu hkm duruma gre deiir. Zira dua eitli ve farkl olabilir. Sadece kafirleri kafir olduklar veya kfr kfr olduu iin ven kii kafir olur. Kafiri, bu kfrnden dolay vme, bu kafirin ahsiyetini vmekten daha aktr. Kafirlerin, kfr kanunlarn hak olarak nitelemek, bu kanunlar adalet ve nezahet ile sfatlandrmak, bu kanunlara saygl olacana, benimseyeceine, bal kalacana ve koruyacana dair yemin etmek, uygulanmas ve iletilmesini istemek ve bununla birlikte bu kanunlarn devam ve kalcl iin dua etmek kiiyi kfre sokan dua eididir. Halbuki Allahu Teala bu kanunlarn kfr ve sapklk olduunu belirtmitir. phesiz kfrn devamn istemek kfrdr. 321 Tautlarn ahsiyetlerini vmek ise, yukarda akladmz ve kiiyi kfre sokan dua eidinde olduu kadar ak deildir. Failine gre amalar deiebileceinden dolay hkm de duruma gre deiik olabilir. Srf doruluklar veya baz gzel ahlaka sahip olduklar iin kafirleri vmekte bir saknca yoktur. Mazluma yardm ve desteklemek, iyilik yapmak ve gzel ahlak korumak iin kurulmu baz kurum ve kurulularn, ittifaklarn vmek bu trdendir. Allahu Teala yle buyurur: Ehl-i kitaptan yleleri vardr ki, ona yklerle mal emanet braksan, onu sana noksansz iade eder. Fakat ylesi de vardr ki, ona bir dinar emanet braksan, tepesine dikilip durmazsan onu sana iade etmez. 322 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem HlfulFudulu vmesi buna delalet eder. Bu kurum, cahiliyye devrinde kafirler
321 322
El-Karafi, el-Furuk, 4/118 3 Al-i mran/75
OTUZ RSALE
129
tarafndan kurulmutu. Darda kalan ve hakszla urayan kiilere yardm ve destek amacyla kurulduu iin, bu kurumu vmek caizdir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kk yata tank olduu o ittifak hakknda yle buyurur: Yamn kk olduu bir dnemde, benim de iinde bulunduum, iyilerden oluan bir ittifaa tanklk ettim. Krmz develerimin olmasn ona tercih etmem. 323 El-Bidaye ven-Nihayede belirtildiine gre Hlful-Fudul ittifak yle oluturulmutur: Cahiliyye devrinde Beni Haim, Beni Zuhre ve Beni Teym, Abdullah bin Cedann evinde toplandlar. Bir kabn iine gzel kokulu bir sv koydular ve iine ellerini batrp yardmlamak ve mazluma destek olmak zere ahitletiler. 324 Burada bahsedilen ittifak, bn-i Kesirin Rahimehullah dedii gibi Hlful-Fuduldur. Kusayn lmnden sonra meydana gelen ve su datm, zorda kalanlara yardm edilmesi, meclisin oluturulmas ve hac gibi konularda Kureyin tartmas zerine kurulan pakt deildir. O zaman onlardan her zmre kendi gruplar iin yeminleti. Abdimenafoullar, iinde gzel kokulu sv bulanan bir anak getirdi ve iine ellerini batrdlar. Kalktklar zaman ellerini Kabenin duvarlarna sildiler. Bunun zerine Mutayyibin ad ile anldlar. Rasulullahn Mutayyibin adn verdii ve vd pakt ise HlfulFudul paktdr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu konuda yle buyurduu rivayet edilir: Abdullah bin Cedann evinde bir pakta katldm. slamda da buna arlsam katlrm. Onlar, insanlardan alnan mallar sahiplerine geri vermek ve zalime yardm etmemek zere anlatlar. HlfulFudul, peygamberlikten yirmi sene nce meydana geldi. Bu pakt, Araplarda en mehur olan ve paktlarn en erdemlisi ve en ereflisi idi. 325 Muhammed bn-i shakn rivayet ettii de bu trdendir. Kureyin sahabeye uyguladklar ikenceler artnca Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara yle buyurmutur: Habeistana gitseniz. Orada kimseye hakszlk yapmayan adaletli bir kral vardr. Oras doruluk yeridir. Belki Allah sizi bu durumunuzdan kurtarr. Beyhaki yle rivayet eder: Bedir Harbinde, Hatemi Tainin esir den kz Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisini serbest brakmasn isteyip babasnn baz gzel meziyetlerini saynca, Rasulullah
323
Ahmed, 1/190, 191 ve Hakim, 2/220 Abdurrahman bin Avftan merfu olarak rivayet etmilerdir. 324 El-Bidaye ven-Nihaye, 2/191 325 El-Bidaye ven-Nihaye, 2/291
130
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Onu serbest brakn. Babas gzel ahlak severdi. Allah da gzel ahlak sever. 326
Buhari ve Mslim de yle rivayet edilir: airin syledii en doru sz, Lebidin syledii Allahtan baka her ey fanidir szdr. Lebid cahiliyye devrinde Mslman olmadan nce bunu sylemiti. Mslman olduktan sonra iiri brakm ve bu szn dnda sadece bir beyit sylemitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, hak olduu srece bir kafirin syledii sz vmekte bir saknca grmemitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem baka bir hadiste ise yle buyurur: nsanlar madenler gibidir. Anlarlarsa, cahiliyye devrinde iyi olanlar, slam devrinde de iyi olurlar. 327 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, cahiliyye halkndan olan kimilerinin iyi olabileceini belirtmektedir. Mslmann, yaptklar iyilie karlk kafirlere dil ve ameli ile teekkr etmesinde bir saknca yoktur. Dil ile teekkr etmenin caiz olduunun delili, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, nsanlara teekkr etmeyen, Allaha teekkr etmez 328 hadisidir. Amel ile teekkr etmenin caiz olduunun delili ise Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szdr: Mutim bin Adiy yaasayd ve bu kokumular hakknda benden bir ey isteseydi, onun isteini kabul ederdim. 329 Mutim bin Adiy, Kureyin sekinlerindendi. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem iyilik yapm ve Sakif halkn slama davet etmek iin gittii Taiften dndnde, Onu korumas altna almt. Haimoullarna ambargo uygulamak iin Kureyin yazp Kabenin duvarna ast sayfay yrtanlardan biri de odur ve Bedir Harbinden yedi ay nce lmtr. 330 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu szleri, Mutim iin dllendirme ve iyiliine kar bir teekkr niteliindedir. stelik bunu, o dnemde hala Mslman olmam olan Mutim oluna sylemitir. Mutimin olu, Bedir esirlerinin fidye ile serbest braklmas iin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna gelmiti. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kafir olduu ve Mslmanlar ile herhangi bir anlamas bulunmad halde Bedir Savanda Ebul-Buhturi bin Hiamn ldrlmesini yasaklamas da bu trdendir. Boykot iin yazlan zulm sayfasn yrtmaya alt ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
326 327
Beyhaki Buhari,3383 ve Mslim 328 Ebu Davud ve Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu sylemilerdir. 329 Buhari, Cubeyr bin Mutimden rivayet etmitir. 330 Baknz: El-stiab
OTUZ RSALE
131
koruduu iin ona bu muamele yaplmtr. bn-i Teymiye Rahimehullah, Mutim ile ilgili hadisi zikrederek yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kafir de olsa kendisine iyilik yapana iyilik ile karlk verirdi. 331 Sahabenin Radyallahu Anhum, bu tr iyiliklere iyilik ile karlk verdii yerler oktur. Buhari, hasen bir sened ile yle rivayet eder: Ebu Musa, Dihkana selam ile balayarak mektup yazd. Ona, Bu kii kafir olduu halde kendisine selam m veriyorsun? denilmesi zerine yle cevap verdi: O bana yazdnda selam verdi, ben de ona karlk olarak byle yazyorum. 332 Bu ise Allahu Tealann Bir selam ile selamlandnz zaman siz de ondan daha gzeli ile selamlayn; yahut ayn ile karlk verin. phesiz Allah, her eyin hesabn arayandr 333 ayetinin ameli bir uygulamas niteliindedir. Buhari bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma yle sylediini rivayet eder: Firavn bana, Allah senin bereketini artrsn dese, ona Senin de diye karlk veririm. Firavn ise lmtr. 334 Firavn, yeryznn en azgn tautlarndan olduu halde onun iin byle sylenmitir. Acaba tekfirde ar gidenler, bn-i Abbasn bu itihad iin ne diyeceklerdir? Buna gre baz kiiler, insanlara zulm ve hakszlklarn biraz azalttklar veya halkn hakk olan baz hizmetleri yerine getirdikleri iin yahut kat kat fazlasn gtrdkleri servetlerden krnt mesabesinde baz eyleri onlara da verdikleri iin taut yneticilerin bazsn vse, bu yaptnn sebebi tautlarn ve mcrimlerin durumunu tam olarak tanmama, hak ile batl birbirine kartrma veya kiiyi dalalete gtren cehaleti ise, salt olarak bu vgs nedeni ile kii kfre girmi olmaz. Ancak byle bir eyin ilim ve davet erbab tarafndan yaplmas, gafil halktan birileri tarafndan yaplmasndan daha irkin ve ktdr. nk ilim ve davet erbab olan kiiler bunu yaparken, hak ile batl da birbirine kartrmakta ve halk saptrmak iin ellerinden geldii kadar almaktadrlar. Ancak btn bunlara ramen, tekfir ayr bir ekilde ele alnmaldr. Tautlar, onlarn kfr olan sistem ve kanunlarn vmeye ve savunmaya devam eden kii, kfrn kaplarndan girmi olur. Onlar Mslmanlardan daha stn gren ve gsterenler ise bunlardan daha ktdr. slamda ahs diktatrlnn, demokraside ise zgrln olduunu syleyerek, demokrasiyi slamn hkmlerinden stn grenler tautlar gibidir331 332
Es-Sarimul-Meslul, 163 Buhari, Edebul-Mfred, 1101 333 4 Nisa/86 334 Buhari, Edebul-Mfred, 1113
132
ler. Kfr kanunlarn slamn hkmlerine tercih edenler hakknda Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine Kitaptan nasip verilenleri grmedin mi; putlara ve batla iman ediyorlar, sonra da kafirler iin: Bunlar, Allaha iman edenlerden daha doru yoldadr diyorlar. Bunlar, Allahn lanetledii kimselerdir; Allahn lanet ettii kimseye gerek bir yardmc bulamazsn. 335 mam Ahmed, bn-i Cerir ve bakalar bu ayetlerin Kab bin Eraf hakknda indiini belirtmektedir. Bu kii Kureye giderek Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ktlemi ve Siz Muhammedden Sallallahu Aleyhi ve Sellem daha iyi ve daha doru yoldasnz demiti. Kab, bu sz sylemeden nce Mslmanlar ile anlama yapmt. Bunun ile anlamasn bozdu ve Mslmanlar da onu ldrdler. Onunla ilgili olaydan karlan sonular iin bn-i Teymiyenin Rahimehullah es-Sarimul-Meslul isimli kitabna baknz. Masiyet sahibi baz Mslmanlarn yerine getirmedii baz erdemleri ve gzel ahlak yerine getiren kimi kafirleri bu yaptklarndan dolay vmek ve bu tr Mslmanlardan daha stn olduklarn sylemekten dolay kii kafir olmaz. Ne var ki byle davranan kiiye, szkonusu Mslmanlarn sahip olduklar Tevhid ve slamn, bu tr kafirlerin sahip olduklar erdem ve ahlaktan daha stn olduunu anlatmak ve kavratmak gerekir. Alimler, byle bir gereke olmadan genel olarak kafirleri vmeyi ve kfr olmayan adetlerini ho grmeyi byk gnahlardan biri olarak saymtr. Bu nedenle bu tr hkmler verirken durumlar ayr ayr ele alnarak gznnde bulundurulmal ve sadece bu tr eyler sebebi ile tekfire bavurulmamaldr. Sddk Hasan Han yle der: Kfrlerinden dolay kafirleri vmek, slamdan irtidat etmektir. Bunun dnda bir gereke ile onlar vmek ise bundan alkoyacak tazir cezas gerektiren byk bir gnahtr. Kafirler adaletlidir demek ile, kfr kanunlar da dahil kfr hkmlerinin ve sistemlerinin adaletli olduunu sylemek istemi ise, bu kii aka kafir olur. nk Allahu Teala, kfr olan sistem ve kanunlar ktlemi ve isyan, ak gnah, iftira, azgnlk, inat ve ak zarar gibi nitelemeler ile onlar nitelemitir. Adalet, ancak Allahu Tealann eriatdr. Kuran ve Snnet bu eriat iermektedir. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah adaleti ve iyilik yapmay emreder. 336 337
335 336
4 Nisa/51-52 16 Nahl/90 337 Sddk Hasan Han, El-bratu fi m Verede fil-azvi ve-ehadeti vel-Hicreti, 246
OTUZ RSALE
133
Yukarda aktardmz szde, kafirleri vme iinin nasl tasnif edildii ve hepsinin ayn kategoride deerlendirilmedii grlmektedir. Bunu kastederse... gibi istisna ibareleri kullanlarak her sz, amac ve ekline gre deerlendirmektedir. nk bu tr durumlarda failin maksad nemlidir. zellikle Mslman kiiden bu tr eyler sadr olduunda, gerekli tasnif yaplmadan faili tekfir etmek caiz deildir. nk tekfir gibi kesin olan bir hkm, phe veya ihtimal ile meydana gelmez. Kald ki gnmzde kadn, erkek, yal birok Mslman, tautlarn gereini ve mahiyetini bilmemektedir. Etraflarnda olup bitenlerden haberleri bulunmamakta ve tautlarn hangi komplolar dzenlediklerini de anlayamamaktadrlar. Bu insanlar, mescit ina etmeleri, bazen camiye gitmeleri ve zaman zaman Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem isimlerini anmalar sebebi ile tautlarn ne byk dmanlar olduklarn ve bunlar kendilerini aldatmak iin yaptklarn kavrayamamaktadrlar. Bunlar tautlarn irk ve kfr hkmlerinden uzak ve beri olduklarn dnrler ama kfrlerini ve irk hkmlerini farkedecek durumda da deildirler. Zaman zaman tautlarn yaptklar iyi ve gzel ilere bakarak aldanrlar ve baz hizmetleri sebebiyle onlar verler, yahut d hayr, ama ii zehir olan kimi baarlarndan dolay onlara teekkr ederler. Aktardmz bu durumda olan kiileri, Tevhid akidesine sahip olduklar srece, sadece bu vgleri sebebi ile arya kaan ve sznn nereye varacan bilmeyecek kadar ahmak olan kiiler dnda kimse tekfir etmez. Hatta bu insanlar, tautlarn barlarnn devam iin onlara uzun mr ve baar gibi eyler ile dua etseler, yine tekfir edilmezler. Aslnda bu tr dualar, onlarn kfr ilerinde daha fazla devam etmeleri anlamna gelebilir. Ancak bundan dolay tekfir etmek, sonu ve meal itibariyle tekfir olur. Kald ki onlar iin dua eden adam onlarn nasl bir kfr iinde olduunu ve szlerinin nereye varacan da bilmeyebilir. Onlarn kfr ve irklerinin devamn kastetmeden sadece iyi grd ve aldand baz hizmetlerinin devam iin dua ediyor olabilir. Bylelerini ancak tautlarn ve hkmlerinin durumunu belirttikten ve onlar iin dua etmenin ne demek olduunu anlattktan sonra, hala onlara dua etmesi halinde tekfir edebiliriz. Kiiyi kfre gtrebilecek bu tr dualar yapanlarn, cehaletleri sebebi ile mazur saylmalar gerekir. nk ahslarn bizzat kendilerine yaplan dua ile, kfr ve kfr kanunlarna yaplan dua arasnda fark bulunmaktadr. stelik bu tautlar srekli olarak halkn kafasn elen ve hak ile batl birbirine kartran yaldzl konumalar yapar ve insanlar aldatrlar. Bununla birlikte, kiileri vme ve yermede insanlarn maksatlar farkl olabilir. Yaptklar bu dua ihtimal tayan bir fiildir. Ancak aka kfr olan eylerden birini ilerse, elbette tautlarn aldatc szlerine kanm olmas mazereti onu kafir olmaktan kurtarmaz.
134
Buhari ve Beyhaki Ukbe bin Amir el-Cuheniden yle rivayet ederler: Bir defasnda Mslmana benzeyen bir kii kendisine selam verdi. Ukbe o kiinin selamn ald. Bunun zerine Ukbe bin Amirin yannda bulunan bir ocuk ona, Kime selam verdiini biliyor musun? dedi. Ukbe, O Mslman deil mi? deyince, ocuk, Hayr, o Hristiyandr dedi. Ukbe kalkp o kiinin arkasndan gitti ve ona yetierek Allahu Tealann rahmet ve bereketi mminler zerinedir. Ancak Allahu Teala senin mrn uzun ve maln bereketli etsin dedi. 338 Ukbe bin Amirin bu duas, tautlara ve kfr nderlerine yaplan dua gibi deildir. Onun dua ettii Hristiyan, zmmi idi. Malnn ok olmasna dua etmesini ise sahabe Radyallahu Anhum tarafndan, o zmmiden alnacak cizyenin ok olmas olarak tevil edilmitir. bn-i merden de Radyallahu Anhuma bunun benzeri rivayet edilmitir. bn-i mer, bir kiiye selam vermi, ona bu kiinin kafir olduunun sylenmesi zerine adama, Sana verdiim selam bana geri ver. Allah senin maln ve ocuklarn artrsn demi ve sahabeye Radyallahu Anhum dnerek Bylece bize deyecei cizye daha da artm olur demitir. 339 Buradan da anlalmaktadr ki duadan maksat daima kfrn devam olmayabilir. Ancak kafirlerin ak olan kfrn veya irk olan kanunlarn vmek, onlarn stnl ve devamll maksad ile dua etmek phe gtrmeyen ak bir kfrdr. Urad hakszl giderdii iin tautlarn mahkemesini vmek yahut demokrasinin taut ynetimi olduunu bilmeden yaad bask, terrizm ve iddeti azaltt yahut kaldrd iin demokrasiyi vmek veya ynetici konumundakilere teekkr etmek, ihtimalin bulunduu szler kapsamna girer. Bu durumda bu szlerin her birinin ayr ayr deerlendirilmesi gerekir. Sonu olarak; kafir kiinin ahsna dua etmek ile ak olan kfrne dua etmeyi birbirinden ayrmak ve ihtimal olan yerlerde ayr ayr deerlendirme yapmak gerekir. mam veya vaaz veren hatibin, ynetimdeki baz tautlar iin dua etmesi de, ihtimal tayan amellerdendir ve ayr ayr deerlendirilmesi gerekir. nk her dua kfre drc olmayabilir. zellikle imamlarn yneticilere dua etmelerinin zorunlu olduu lkelerde bu durum daha da nemlidir. Bu tr imamlarn arkasnda namaz klmann caiz olup olmamas da yapm olduu duasnn zel olarak deerlendirilmesine ve bu deerlendirmeden
338 339
El-Edebul-Mfred, 1112, Beyhaki, Snen, 9/203 El-Muni, Kitabul-Cizye, Kitap Ehlini Mecliste Baa Oturtmak ve nce Onlara Selam Vermek Caiz Deildir ksm.
OTUZ RSALE
135
sonra ulalan sonuca baldr. mam, tautlarn hidayeti, slah olmalar ve Allahu Tealann onlar doru yola iletmesi eklinde dua ediyorsa, bu dua imamn tekfirini gerektirmedii gibi, arkasnda namaz klmay terketmeyi de gerektirmez. Bir hadiste Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle denildii rivayet edilir: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Devs Kabilesi isyan etti. Onlarn aleyhine beddua etseniz. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Allahm, Devs Kabilesine hidayet et ve onlar slah et. 340 Buhari, bu hadisi Mriklere Hidayet in Dua Etme Bab bal altnda rivayet etmitir. mam Ahmed, Tirmizi, Ebu Davud ve bakalar Ebu Musadan Radyallahu Anhu unu rivayet etmilerdir: Yahudiler, Allah rahmet etsin, demesini umarak Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda aksrrlard. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara Allah size hidayet etsin ve iinizi dzeltsin diye dua ederdi. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara hidayet ve slah olmalar iin dua ettii aktr. Onlarn iyi olmalar ise Mslman olmalaryla gerekleir. Allahu Teala yle buyurur: man edip salih ameller yapanlarn, Rableri tarafndan hak olarak Muhammede indirilen geree iman edenlerin gnahlarn Allah rtm ve hallerini dzeltmitir. 341 Allahu Tealann Kitab ile hkmetmeleri, onunla amel etmeleri ve onlarn slah olmalar iin yneticilere dua sebebi ile, arya kaanlar dnda kimse tekfire bavurmaz. Ancak biz bu ekildeki duay da onaylamyoruz. nk Mslman da olsalar, cuma hutbesinde yneticilere dua etmek, alimlerin mekruh olarak saydklar bidat olan ilerdendir. mam Nevevi Rahimehullah yle der: Sultana dua etmeye gelince, ashabmz bunun vacip veya mstehap olmadnda itttifak etmilerdir. Mellifin sz ve bakalarnn sz, bunun bidat olduu, evla olann ise bunun mekruh olduu eklindedir. 342 atbi Rahimehullah yle der: Maliki fakihlerden Esban yle dedii nakledilir: Hatibin nceki halifelere dua etmesi bidattr ve bunu yapmamas gerekir. Doru olan, btn Mslmanlara dua etmesidir. 343 atbi, zzeddin bin Abdusselamn yle dediini nakleder: Hutbede halifeler iin dua etmek sevilmeyen bir bidattr. 344 Sevilmedii sylenen ve itiraz edilen
340 341
Buhari, Kitabul-Cihad 47 Muhammed/2 342 El-Mecmu erhul-Muhezzeb, 4/393 343 atbi, El-tisam, 1/29 344 atbi, El-tisam, 1/30
136
bu dua halifeler hakkndadr. Acaba tautlar hakknda dua etmenin durumu nasl olur? 345 Kfr olmasa bile, bu dualarn bazsnda bir nevi cehalet ve meseleleri kartrma bulunmaktadr. Baz kiiler, onlarn slah olmalar iin dua edilmesine bakarak, bu tautlarn ve etrafnda bulunan yandalarnn salihlerden olduu dncesine kaplabilir. Ve yine Allahu Tealann Kitabn hakim klmalar iin onlar hakknda dua etmek, bu yneticilerin buna ehil olduu veya Allahu Tealann Kitabn hakim klmann yolunun, onlarla mcedele etmek deil, onlara dua etmek olduu dncesine sevkedebilir. Btn bu sebeplerden dolay, ynetimde bulunan tautlar iin u veya bu ekilde dua etmeyen imamlar arkasnda namaz klmay tercih ederiz. Ancak durumunu bilmediimiz Mslman bir imamn arkasnda namaz klarken, kfre gtrmeyen bu tr dualarla karlarsak arkasnda namaz brakmayz ve iade edilmesi gerektiini de sylemeyiz. Kfre ve irtidada gtren bidat ve sapklklarn yayld gnmzde, Mslmanlarn Ehl-i Snnet menheci zere olan en faziletli kiilerin arkasnda namaz klmaya gayret etmeleri en uygun olandr. Daha iyisini bulamad gerekesi ile namaz karmamas veya fitne endiesi olmad halde dini oyun ve elenceye eviren fask, facir ve zalimlere dizginlerini teslim etmemesi gerekir. Gnmzde cuma ve cemaat namazlar, gemite olduu gibi snrl bir yerde deil, bir ok yerde klnmaktadr. Gemite cuma namaz neredeyse bir tek camide klnmaktayd. O cami imamnn arkasnda cumay klmayan kii namaz karm olurdu. Bu nedenle Selef, facir ve fask, hatta bidat ehli kiilerin arkasnda da namaz klarlard. Bu nedenle bidat ehlinin tekfiri konusuna bal olarak namazn iade edilip edilmemesi konusunda ihtilaflar olurdu. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Klnmad taktirde cuma ve cemaat namaznn terkedilmesine, hatta mmetin iinde fitnenin domasna yol aacaksa, cuma, iki bayram, korku ve menasik namazlar gibi namazlarn facir imamlarn arkasnda ve gasbedilmi yerlerde klnmasnn vacip olduu sylenmitir. 346 O dnemlerde, Cuma namaznn bir yerde klnmas sebebi ile, bu gibi kiilerin arkasnda klnmamas, cumann terkedilmesine yolaabilmekteydi. Cuma namaz iini stlenen kiiler ise genelde devlet bakanlar veya valiler olduu iin terkedilmesi halinde fitneden korkulurdu. bn-i Teymiyenin Rahimehullah Facir imamlar dedii kiiler, bu ynetici345 346
Bu konu iin baknz: bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 24/118 Mecmuul-Fetava, 23/142
OTUZ RSALE
137
lerdir. Bunlarn arkasnda namaz klmamak, onlarn otoritesini red etmek ve kfre girmedikleri halde imamlarn arkasnda namaz klmayan Haricilere benzemek anlamna gelirdi. bn-i Teymiyenin Rahimehullah yukarda bahsettii imamlardan maksat, btn mahalle ve cami imamlar deildir. nk bunlar arasnda seim yapmak mmkndr ve onlardan herhangi birinin arkasnda namaz klmamakta fitne de szkonusu deildir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Snnet olan, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mslmanlara cuma, cemaat ve bayram namazlarn kldrmas, sava emirlerinin de Mslmanlara hutbe okumas eklinde idi. Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonraki halifeler de bunu devam ettirdiler. Emevi ve Abbasi sultanlarndan bazlar da bunu yerine getirmekteydi. 347 Lalekai, Usul tikadi Ehlis-Snneti vel-Cemaat isimli kitabnda Sfyan- Sevriden sz ederken, Onun uayb bin Harbe sylediklerini aktarr. Sfyan- Sevri Rahimehullah, uayba yle sylemektedir: Ey uayb, iyi veya kt her kiinin arkasnda namaz klmay ve kyamete kadar cihadn devam edeceini, adaletli veya zalim olan sultann sanca altnda sabretmeyi kabul etmedike yazdklarnn sana faydas olmaz. uayb, Sfyan- Sevriye yle dedi: Ey Ebu Abdillah, her namaz m? Bunun zerine Sfyan- Sevri Rahimehullah ona u cevab verdi: Hayr sadece cuma ve iki bayram namazn yetitiin kiinin arkasnda kl. Bunun dndaki namazlarda serbestsin. Gvenmediin ve Ehl-i Snnet vel-Cemaatten olduuna inanmadn kimsenin arkasnda klma. 348 Ancak mmkn olduu durumlarda Cuma namaznn da tercih edilen imamn arkasnda klnmasn seleften hibir kimse ktlememitir. Adaletli bir imam olduu halde, facirin veya bidatnn arkasnda klmak alimler arasnda ihtilaf konusu olmutur. Kimileri adaletli imam varken facir ve bidatnn arkasnda klnan namazn sahih olduunu sylerken, kimileri bunun sahih olmayacan sylemitir. Malik ve Ahmedten rivayet edilen iki grten birisi budur. 349 Ancak imam, tautun ve kfrn devam etmesini salayacak ekilde dua ederse, elbette bu, kendilerine sunduu kimi hizmetler veya giderdii baz hakszlklar sebebiyle tauta dua eden cahil, yal ve bilgisiz kimselerin duas gibi deildir. Bu duann sahibi imandan daha ok kfre yakndr. Ancak bu duann, Yahudilere, Amerikallara ve benzerlerine kar devletler arasnda yapay baz kriz dnemlerinde ahmak kimi imamlarn yapt dua kabilinden, ynetimdekilerin zafer ve stnlk kazanmas amacyla yaplm
347 348
Mecmuul-Fetava, 28/146 Lalekai, Age: 2/154, Zehebi de bunu Tezkiratul-Huffazda belirtmektedir, 1/207 349 Mecmuul-Fetava, 23/204
138
olmas ihtimali gznnde bulundurularak, direk deil de, dolayl olarak kfr sebebi olabileceini sylemek mmkndr. Bu tr kiilerin arkasnda namaz klmak, kfre gtren bidatlarn sahibi Cehmiyye, Kaderiyye ve buna benzer frka mensuplarndan birinin arkasnda namaz klmak gibidir. Bu tr frkalara mensup olanlarn muayyen olarak tekfiri konusunda selefin uygulamasn yukarda aktarmtk. Bu gibiler iin de ayn uygulama geerlidir. Dolaysyla muayyen olarak tekfir edilmeden nce, herbirinin durumu ayr ayr ele alnr. Bu konuda bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kfr trnden bidat olan kiinin arkasnda be vakit namazn ve cuma namaznn klnp klnamayaca konusunda ihtilaf bulunmaktadr. Bu kiilerin, iledikleri bidatlarndan dolay kafir olduunu syleyenlere gre namazn iade edilmesi gerekir. nk bu namaz kafirin arkasnda klnm bir namazdr. Ne varki bu mesele heva sahiplerinin (bidatlarn) tekfir edilip edilmemesine baldr. Bu konuda insanlarn grleri farkldr. 350 Mesacidud-Drar ve Hukmus-Salati Halfe Evliyait-Tauti ve Nuvvabihi isimli risalede bu konu zerinde uzunca durdum. Muhammed bin Abdulvehhabn tautlar savunan bazlarnn durumu ile ilgili zikrettii u cmlesi, bu durumu ok gzel izah etmektedir: Bu yneticileri savunan, onlar tekfir edenler ile tartan veya bu yneticilerin yaptklarnn batl olmasna ramen onlar kfre gtrmediini iddia eden kimselerin durumu, en dk ihtimal ile fasklktr. Onunla evlenilmez, ahitlii kabul edilmez ve arkasnda namaz klnmaz. 351 Gnmzde cuma ve cemaat namazlarnn birden ok camide klnd gznnde bulundurulursa, baz imamlarn arkasnda namaz klmamann cumay ve cemaati terk anlamna gelmedii anlalr. Bu konunun itihadi bir mesele olmas ve selef alimlerinin bu konuda ihtilaf etmesinden dolay, bu imamlarn arkalarnda namaz klanlara bir ey demiyoruz ve namaz iade etmeleri gerektiini de sylemiyoruz. Ayn ekilde bylelerinin arkasnda namaz klmadmz iin bidatlk ve arlk ile sulamak bir yana, bizi veya bakalarn bundan dolay eletirmeye de kimsenin hakk bulunmamaktadr. Ancak imam olan kii, Tevhid ehline kar muzaffer olmas iin tauta aka dua ederse, muvahhid ve mcahid mminlere kar kafiri destekleme hududuna girmi olur. Byleleri iin Allahu Teala yle buyurur:
350 351
Mecmuul-Fetava, 23/195 Ed-Durerus-Seniyye, Kitabu Hukmil-Murted, 71
OTUZ RSALE
139
inizden onlar dost tutanlar, onlardandr. 352 Alimler, muvahhidlere kar mriklere destek olmann kfr olduunu sylemi, buna Kuran ve Snetten bir ok delil gstermilerdir. 353 bn-i Teymiye Rahimehullah, es-Sarimul-Meslul isimli eserinde destek, cihad ve savan, el ile olduu gibi dil ile de olacan, hatta bazen dil ile yaplann daha tesirli olabileceini belirtmektedir. 354 Buna eri deliller ve hakkn oklaryla tauta destek olma ve hak ile batl birbirine kartrma da elik ederse, durum daha da vahim olur. yle der: Savamak iki trden oluur. Bunlardan birisi el ile yaplan savatr. kincisi ise dil ile yaplan savatr. Dil ile yaplan sava, el ile yaplan savaa gre dine daha fazla zarar verir. 355 Bilindii gibi bu ileri yapanlar, kendi iradeleriyle bunu yapmakta ve bununla tautlara yaranmak ve mnafkl istemektedirler. Bu gibi kiiler ikrah altnda da saylmazlar. nk ikrahn sahih ve muteber olabilmesinin artlarn belirtirken, ikrah altndaki kiinin, ikrah olunduu ii devam ettirmemesi gerektiini belirtmitik. Kald ki kiinin dua etmeye mecbur tutulmas, sahibinin mazur sayld ikrah derecesine de ulamaz. nk onu, imam veya hatip olmaya ve bu ite devam etmeye kimse zorlamamaktadr. mamn tautlarn sistemini veya kfr kanunlarn aka vmesi, bu sistemlere katlmaya armas, bu irk kanunlarnn yaplmasnda bizzat rol almas veya raporlar hazrlayarak ya da istihbarat bilgileri salayarak muvahhidlere kar kafirleri desteklemesi yukarda saylanlarn en ktsdr. Allahu Teala yle buyurur: O, Kitapta size indirmitir ki; Allahn ayetlerinin inkar edildiini, yahut onlarla alay edildiini iittiiniz zaman, onlar bundan baka bir sze dalncaya kadar kafirlerle beraber oturmayn; yoksa siz de onlar gibi olursunuz. Elbette Allah, mnafklar ve kafirleri cehennemde bir araya getirecektir. 356 Allahu Teala, bu ayetlerde ikrah altnda bulunmad halde kfre dalanlarla beraber oturanlarn onlar gibi kafir olduunu ve dnyada onlardan ayrlmadklar ve ilikilerini kesmedikleri gibi ahirette de cehennemde onlarla
5 Maide/51 Misal olarak Hukm Mvalat Ehlil-rak isimli kitabna baknz. Bu konuda eri deliller ierdii iin Necid halk tarafndan Delalil adyla bilinir. Necidde renciler onu ezberlerdi. Kitabn yazar Sleyman bin Abdullah bin Muhammed bin Abdulvehhabdr. TeysirulAzizil-Hamid erhu Kitabit-Tevhid isimli kitap da ona aittir. 354 Es-Sarimul-Meslul, 206-207 355 Es-Sarimul-Meslul, 385 356 4 Nisa/140
353
352
140
birlikte olacaklarn bildirmitir. Sleyman bin Abdullah yle der: Ayet, ikrah altnda olmad halde, Allahu Tealann ayetleri ile alay eden ve bu ayetleri inkar eden kiiler ile birlikte onlarn bu szlerine kar kmadan oturan ve baka bir konumaya geinceye kadar onlarla ilgisini kesmeyen kiinin, bizzat kfr olan bir ii ilemese de kafir olacan belirtmektedir. 357 Kfr olan szler syledikleri, Allahu Tealann ayetleri ile alay ettikleri, kfr kanunlarn kardklar, slamn yerine demokrasi ve kurallarn tercih ettikleri halde, bu tautlar ile kendi istekleriyle oturup kalkanlar ve onlar baka bir konumaya geinceye kadar yanlarndan ayrlmayanlar kafir olmulardr. stelik Allahu Tealann emrine muhalefet etmiler ve Artk Allah kyamet gnnde aranzda hkmedecektir ve kafirler iin mminler aleyhine asla bir yol vermeyecektir 358 ayetine aykr davranarak kfre boyun eenleri ne geirmi ve onlarn arkasnda namaz klmlardr. Onlar ne geirmeleri ve arkalarnda namaz klmalar, onlarn kfrne ikramda bulunmalar ve kfrlerini ikrar etmeleri manasndadr. Bu ise onlarla beraber oturmaktan ok daha kt ve ok daha ak bir kfrdr. Yukarda aktardmz ayetteki yasaklama, kafirlerle beraber oturmayn ksmndan ibaret olsayd bile, bu tautlarn arkasnda namaz klmay yasaklamaya yeterli kabul edilirdi. nk namazda mutlaka onlarla beraber oturma bulunmaktadr. Buradaki tehlike yoksa siz de onlar gibi olursunuz tehdidinde yatmaktadr. nk bu tehdidin ieriinde sadece namazn batl olmas deil, ayn zamanda iman ve Tevhidin de batl olmas bulunmaktadr. Bu durumda olan imamlar ve hatipler bizden olmadklar gibi biz de onlardan deiliz. Onlarn veya arkalarnda klnan namazn da hibir deeri ve nimeti yoktur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: kii iseler ilerinden biri imam olsun.. 359 Bu ekilde kfrn ierisine batm olan imamlara benzeyen her imam ve hatip Mslmanlardan biri deildir. Dolaysyla hadiste geen kiiden biri olma vasflar da bulunmamaktadr. Artk Allah kyamet gnnde aranzda hkmedecektir ve kafirler iin mminler aleyhine asla bir yol vermeyecektir 360 ayeti, mmin zerinde kafirin dini velayetinin olmadn, kafirin Mslmanlara imam olamayacan ve nlerine geemeyeceini belirtmektedir. Mslman ile kafiri eit grenler hakknda Allahu Teala yle buyurur: Yoksa ktlk ileyenler lmle357 358
Ed-Durerus-Seniyye fil-Ecvibetin-Necdiyye, 72 4 Nisa/141 359 Ahmed, Nesai ve Mslim, Ebu Saidten rivayet etmilerdir. 360 4 Nisa/141
OTUZ RSALE
141
rinde ve salklarnda kendilerini, iman edip salih ameller ileyen kimseler ile bir mi tutacamz sandlar? Ne kt hkm veriyorlar. 361 Acaba Mslmann yerine kafire ncelii veren ve kafiri imam olarak tayin edenlerin durumu nasl olur. Yine Allahu Teala yle buyurur, Cehennem ehli ile cennet ehli bir olmaz. Cennet ehli kurtularak isteklerine erienlerdir. 362 Olumsuz cmlede geen fiil kipi, belirsizlii ifade eder. Ayette geen eit deildir sz, eit olamazlar anlamnda olup btn mminleri ve kafirleri kapsar. Durum byle olunca, kafirleri Mslmanlarn nne geirip onlar imam yapanlarn durumu acaba nasl olur? phe yok ki imamlk onurlu ve nderlik ieren bir grevdir. Bu nedenle Kuran daha iyi okuyan kii imamlkta tercih edilir. Kuran okumada insanlar eit ise, snneti en iyi bilen kii imam olur, sonra nce hicret etmi olan ve sonra da ya olarak byk olan imam olarak tayin edilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bize gsterdii yol budur. Buna ramen ahiretten nasibi olmayan baz kimseler mrikleri ve mrtedleri kendilerine imam edinmektedirler. Allahu Teala, brahime Aleyhisselam yle buyurmutur: Bir zamanlar Rabbi brahimi bir takm kelimeler ile snam, onlar tam olarak yerine getirince, Ben seni insanlara nder yapacam demiti. Soyumdan da (nderler yap, ya Rabbi!) deyince, Ahdim zalimlere ermez buyurdu. 363 Tevhid sahibi hi bir Mslmann dini velayet bir yana, dnyevi velayetini bile kafire vermesi caiz deildir. Kyamet gn insanlar kendi imamlaryla arlacaklar, uyduklar ve tabi olduklar kiilerin arkasndan srleceklerdir. Bunlarn hepsi, dnyada batl zerinde toplandklar gibi, ahirette de bir araya gelip cehennemde toplanacaklardr. Allahu Teala yle buyurur: O gn her snf insan imamlar ile arrz. Kimin kitab sa eli ile verilirse, onlar kitaplarn okurlar ve onlara hurma ekirdei iplii kadar zulmedilmez. Kim bunda kr ise o, ahirette de krdr. Yol itibariyle de en akndr. 364 Mcahid, Katade ve bakalar yle demilerdir: mam, kendisine uyulan anlamndadr. Kyamet gn, brahime Aleyhisselam uyanlar, Musaya Aleyhisselam uyanlar, eytana uyanlar, putlara uyanlar getirin deni361 362
45 Casiye/21 59 Har/20 363 2 Bakara/124 364 17 sra/71-72
142
lecektir.
Ayet, geneldir ve anlamyla ilgili grler farkldr. Namazda kafire uymay ikrah olmadan kabul edenlere de ayetin belirttii tehditten bir pay dmektedir. Kyamet gn mminlerin Allahu Tealay greceklerini belirten hadiste yle denilmektedir: Kyamet gn, insanlar harolunurlar. Onlara Kim Allahtan baka bir eye ibadet ediyor idiyse ona tabi olsun! buyurulur. Onlardan gnee ibadet edenler gnee, aya ibadet edenler aya ve tautlara ibadet edenler de tautlara tabi olurlar... Geriye Allahu Tealaya ibadet edenler kalr. Onlara, nsanlar gittikleri halde siz neden burada duruyorsunuz? denir. Bunun zerine onlarn cevab yle olur: Biz bugn olduundan daha fazla muhta iken onlara katlmadk.. Rivayette kfr imamlarna uyan, onlar veya dostlarn kendilerine imam yapp mminlere uymayanlar iin byk bir tehdit bulunmaktadr. Bu nedenle durumlar bu ekilde olan kimselerin arkasnda namaz klmay caiz grmyoruz ve arkalarnda klmamay tautlardan ve dostlarndan ilgiyi kesmenin zorunlu bir gerei olarak kabul ediyoruz. Durumlar bu ekilde olan imamlar, gerekte tautlarn ve dostlarnn imamlardr. Tautun safnda ve yannda yer almay tercih etmilerdir. Onlar bir tarafta, biz ise bir taraftayz. Bizler ve onlar, Allahu Teala hakknda birbirine hasm olan insanlarz. Biz, slam korumak iin kendimizi adamz, onlar ise tautu ve kanunlarn, irki ve kfr korumak iin kendilerini adamlardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mriklerden ayrlmay ve onlar terketmeyi emretmi, tamamen ilikiyi kesmenin alameti olarak da, iki tarafn ateinin yani nn birbirini grmemesi olarak belirlemitir. Hadiste yle geer: Mrikler arasnda ikamet eden Mslmandan beriyim, onlarn ateleri birbirine grnmemelidir. 365 her
Yine Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle rivayet edilmitir: Her Mslman bir baka Mslmana haramdr. ki Mslman birbiriyle kardetir ve birbirlerine yardmcdrlar. Bir kimse Mslman olduktan sonra mrikleri terkedip, Mslmanlara karmadka hibir ameli (Allah katnda) makbul deildir. 366 Btn bunlardan sonra onlardan nasl raz olur ve onlar kendimize nasl imam yaparz? Bu nedenledir ki bylelerinin arkasnda namaz klmamak gerektiini aka sylyoruz. Durumu bize kapal olan bir imam veya hatipten namaz srasnda, bunlarn szne benzer bir ey iittiimiz anda camiyi ve namaz
365 366
Ebu Davud, Tirmizi ve bn-i Mace rivayet etmitir. Ahmed, 5/5, Nesai, Hakim, 4/600
OTUZ RSALE
143
terketmekten asla kanmayz. nk her zaman tautlardan ve destekilerinden beri olduumuzu ilan ediyoruz. Tauta ve yardmclarna kar dmanlmz, dil ve silah ile aklyoruz. Daha nce brahim Aleyhisselam ve onun yolundan gidenler ve bizlere rnek olanlarn yapt gibi yapmak istiyoruz. Allahu Teala yle buyurur: brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 367 Sonu olarak, selefin ve Ehl-i Snnet imamlarnn ilklerinden olanlarn, slam dairesinin dna kmayan zalim yneticilerin arkasnda namazn klnmas konusunda ve onlarn arkasnda namaz klmamann ktl konusunda sylediklerinin sebebi, bu fiilin, kfre girmedikleri halde yneticilere kar kan haricilerin iine benzerliidir. Ancak bugn ak kfr ve irk olan iler yapan kfr imamlar ve destekilerinin arkasnda namaz klmamak, Tevhid ehline destek ve mminlerden yana olmak anlamna gelmektedir. Bu nedenle biz bunu, Allahu Tealaya yaknlk kazanmak, Allahu Tealann Tevhid dininine sarlmak ve nerede ve ne ekilde olursa olsunlar Allahu Tealann dman olan tautlardan ilgimizi kesmek iin aka yapyor ve ilan ediyoruz.
367
60 Mmtehine/4
144
UYARI Kafirler kendisini vd veya ahlakn beendii iin Mslman tekfir etmenin yanll: brahimin dini zere olduu, kafirlerden ve mriklerden uzak durduunu sz ve fiilleriyle gsterdii mddete, kafirlerin vmesine yahut ahlakn beendiini sylemesine bakarak, mustakim ve muvahhid Mslman bidatlk ile sulamak, onu eletirmek veya tekfir etmek caiz deildir. nk kafirlerin bu ekilde olan bir Mslman vmesi yahut ahlakn ve slubunu beenmeleri ona zarar vermez ve onu doru yoldan da karmaz. Davet veya konumada kulland gzel slup sebebi ile, herhangi bir kafirin Mslman vmesinin ne zarar vardr? Bazlarnn ilmi llere riayet etmeden ve haddini bilmeden hakaret ve svmeye varan szler ile bu Mslmanlar eletirmeye ve dlamaya ne haklar vardr? Kafirlerin vmesi ister kanaat ve insaf eseri olsun, ister hile, oyun ve saflar blmek amacyla olsun farketmez. Haksz olarak bu tr Mslmanlar hakknda konuan veya onlar tekfir edenlerin bu yaptklar, akllar zayf baz kiiler tarafndan kskanma, istismar ve tahriklere, saflarn bozulmasna ve nefrete sebep olmaktadr. Bu ise kafirlerin mum nda arad bir frsattr. Unutmamaldr ki bu, dmann gece gndz alarak kurduu tuzak ve oyunlardan baka bir ey deildir. Bu davetiler kendileri ve Mslman kardeleri hakknda Allahu Tealadan korksalar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ahlakn renip onun gibi sabretseler, dmann Mslmanlar ve yollar iin kurduklar tuzaklar grp bunlar tesbit etseler, dmann oyunlar onlara hibir zaman zarar vermez. Allahu Teala yle buyurur: Eer sabreder ve Allahtan korkarsanz, onlarn hilesi size hibir zarar vermez. phesiz Allah onlarn btn yaptklarn epeevre kuatmtr. 368 Kafirlerin byle bir Mslman verken, herhangi bir tuzak peinde olmadklarn bile varsaysak, itikad ak ve doru olduu, kafirleri tekfir ettii bilindii, onlardan ve kanunlarndan beri olduunu aka bildirdii srece bu vgnn, o Mslman iin ne sakncas olabilir? Kurey mrikleri Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem Muhammedul-Emin demiyorlar myd? Buhari, Sahihinin Bidul-Vahy blmnde Herakliyusun Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakknda Ebu Sfyana sorduu sorula368
3 Al-i mran/120
OTUZ RSALE
145
r aktarmaktadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem durumunu soran Herakla Ebu Sfyan (o dnemde Ebu Sfyan hala mrk idi) yalan sylemek istemi, ancak Kureyten beraberinde bulunanlardan utanarak yalan sylediini anlatmalarndan ekinmitir. O sorulardan ve Ebu Sfyann verdii cevaplardan bazlar yledir: Siz onu bu iddiasndan nce hi yalanla itham ettiniz mi? dedi. Ben: Hayr! dedim... Verdii szden cayd oldu mu? dedi. Hayr! Ancak, aramzda bir sulh var, bu esnada ne yapacak bilmiyoruz! dedim... Herakliyus sonra: Size ne emrediyor? diye tekrar soru sordu. Biz: Namaz, zekat, sla-i rahim ve iffeti emrediyor dedik. Bunun zerine Herakliyus dedi ki: Eer, senin sylediklerin gerekse, O peygamberdir! Ben onun kacan biliyordum. Ancak sizin aranzdan kacan zannetmiyordum. Eer, ona kavuabileceimden emin olsam karlamay ok isterdim. Onun hakimiyeti, ayaklarmn altnda olan u diyarlara kadar uzanacaktr. mam Ahmedin Msnedinde aktarlan, Abdullah bin Amr hadisinde yle denilmektedir. Kurey kafirleri Nebiyi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ilahlar hakknda sylediklerinden dolay tehdit ederlerdi. Bir ara onlarn yanndan geti ve holarna gitmeyen eyler syledi. Abdullah dedi ki: Daha nce ona kar en ok tavr taknan kii en gzel sz ile kendisine hitap ederek yle dedi: Ey Ebal-Kasm, ek git, iyi bir kii olarak git. Vallahi sen cahil birisi deilsin. Mslman olmadklar halde hapis arkadalarnn Yusufa Aleyhisselam syledikleri de bu kabildendir. Onlar Yusufa Aleyhisselam, nk biz seni gzel davrananlardan gryoruz. 369 Yine Onun ahlakn ve davranlarn grnce, kendisine Ey Yusuf! Ey doru szl kii 370 diye hitap ettiler. Vezirin kars da gerei itiraf ederken yle sylemektedir: imdi hak meydana kt. Ben onun nefsinden (murad almak) istemitim. phesiz ki o doru syleyenlerdendir. 371 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabenin Radyallahu Anhum hayatlarnda da bu rnekler ok fazladr. Buhari, Menakibul-Ensar blmnde yle rivayet etmektedir: Ebu Bekir Radyallahu Anhu, Mekkede slamn gereklerini yerine getiremez olmu ve Habeistana g etmek istemiti. Aie Radyallahu Anha bunu yle anlatr: bnud-Daine ile karlat. Mahallenin nde geleni idi. Ey Ebu Bekir, nereye byle? dedi. Ebu Bekir, Halkm beni kard, bir yerlere gitmek ve orada Rabbime serbeste ibadet etmek istiyorum dedi. bnud369 370
12 Yusuf/36 ve 78 12 Yusuf/46 371 12 Yusuf/51
146
Daine yle dedi: Ey Ebu Bekir, senin gibiler karlmaz, sen yoksula yardm edersin, akrabay gzetirsin, kimsesizi korursun, misafiri arlarsn, haktan gelen musibetlere kar yardm edersin. Ben senin komunum, dn ve memleketinde Rabbine ibadet et. Bunun zerine Ebu Bekir Radyallahu Anhu geri dnd. 372 Yine Ensardan Hubeybin esir dmesi olay ile ilgili olarak Buharinin Cihad ve Siyer blmnde Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle rivayet edilmektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir gzc seriyye gnderdi. Bana Asm bn-i Sabit'i komutan tayin etti. Usfan ile Mekke arasnda bulunan bir yere kadar gittiler. Huzeyl Kabilesinin Beni Lihyan denen bir koluna haber verdiler. Bunlar yz oku yakndan takibe ald. zlerini takiben onlarn inmi bulunduu yere kadar geldiler. Onlarn azk olarak Medine'den beraberlerine alm olduklar hurmann ekirdeini buldular. Bu Yesrib (Medine) hurmasdr! dediler ve izlerini takibe devam ederek, onlara ulatlar. Aralarnda atma kt. Asm Radyallahu Anhu yedi kiiyle birlikte ehid oldu. Geriye Hubeyb, Zeyd ve bir kii daha kald. Bunlar, onlara teslim oldular. Hubeyb, Bedir gn el-Hris'i ldrmt. Bu nedenle onlarn yannda esir olarak kald. Sonunda ldrmeye karar verdiler. (Bir ara) el-Hris'in kzlarndan birinden temizlik iin ustura istedi. Kadn der ki: Bir ocuum vard, gafil davrandm. Hubeyb'in yanna kadar kt. Hubeyb onu dizine oturttu. O vaziyette grnce ok korktum. Benim korktuumu Hubeyb farketti, ustura de elindeydi. ocuu ldreceimden mi korkuyorsun? naallah byle bir ey yapmam dedi. Yine o kadn unu anlatmt: Ben Hubeyb'ten daha hayrl bir esir grmedim. Bir gn onun, salkmdan zm yediini grdm. Halbuki o srada Mekke'de hi bir meyve yoktu. stelik demir zincirler ile bal idi. Demek ki o, Allah'n Hubeyb'e lutfettii bir rzkt. Kafirlerin Mslmann ahlakn veya slubunu beenip vmeleri, o Mslman iin ktlk deildir. Bununla birlikte kafirlerin, bir Mslman karalamalar, banazlk, radikallik, kabalk, iddet ve terr ile sulamalar, Mslmann deerini dren bir sebep de olmamaldr. nk Allahu Teala baz yerlerde kafirlere kar etin ve edid olmaya armtr. Allahu Teala yle buyurur: Ey Peygamber! Kafirlere ve mnafklara kar cihad et, onlara kar sert davran 373 , Ey iman edenler! Kafirlerden size yakn olanlar ile savan ve onlar sizde bir sertlik bulsunlar 374 , Muhammed Allahn rasuldr. Onunla beraber olanlar, kafirlere kar etin, birbirlerine kar
372 373
Buhari, Hadis no: 3905 9 Tevbe/73 374 9 Tevbe/123
OTUZ RSALE
147
merhametlidir 375 , Allah yolunda onlara bir susuzluk, bir yorgunluk ve bir alk erimesi, kafirleri fkelendirecek bir yere (ayak) basmalar ve dmana bir darbe indirmeleri, ancak bunlarn karlnda kendilerine salih bir amel yazlmas iindir. 376 Allahu Teala, Tevhide davet eden dinin yardmclar hakknda yle buyurur: Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse (bilsin ki): Allah, sevdii ve kendisini seven, mminlere kar alak gnll, kafirlere kar onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir. (Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hibir knayann knamasndan korkmazlar. Bu, Allahn, dilediine verdii ltfudur. Allahn ltfu ve ilmi genitir. 377 Ayette geen bu emri yerine getiren insanlar ktleyen ve knayanlar aslnda ktlenmeye layktrlar. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yolunu izledikleri, brahimin Aleyhisselam dinine uyduklar ve salih selefin yolundan gittikleri srece, akl banda bir kimsenin knamalara aldr etmemesi gerekir. Kurey mrikleri Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, atalarna beyinsiz dediini, putlarna hakaret ettiini, dinlerini ktlediini ve birliklerini dattn sylediler. 378 Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn atalarna ve putlarna svmedi. Byle bir ey onlarn da Allaha svmelerine yol aabilecei iin bundan nehyedildi. Kald ki, o mriklerin ibadet ettikleri eylerin bazs melek ve salih kiilerdir. Ancak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn batl ilahlarnn yarar ve zarar olmayan eyler olduuna, onlar inkar etmeye ve ilgilerini kesmeye dair yapt daveti, ilahlarna svld ynnde anladlar. Anayasa mrikleri de byledirler. Onlarn beyinsizliklerini gsterdiimiz, kfr ve elikilerini ortaya koyduumuz, Allahu Tealann izin vermedii kanunlarndan sakndrdmz zaman bizi arlar, hariciler, tekfirciler veya terristler olarak isimlendirirler. Davetimizi, cihadmz, onlar red etmemizi yasal veya meru olmayan bir i olarak nitelerler. 379 Onlarn bu tavrlar ile Kurey mriklerinin tavrlar aynen birbirine benzemektedir. Peygamberin yolunda olduklar ve ifrat ile tefrite kamadklar srece muvahhidlerin bu iftiralara aldr etmemesi gerekir. nk bunlar teden
375 376
48 Muhammed/29 9 Tevbe/120 377 5 Maide/54 378 Baknz: mam Ahmed, Msned, 7036, Tahkik: Ahmed akir 379 Bu konuda el-Farkul-Mubin Beyne Tevhidil-Vataniyyin ve Tevhidil-Murselin isimli risalemize baknz.
148
beri Tevhide ve muvahhidlere dman olanlarn iftira ve tekerlemeleridir. Her devirde birbirlerinden devralrlar ve devam ettirirler. Allahu Teala yle buyurur: Bunu birbirlerine vasiyet mi ettiler? Hayr, onlar azgn bir topluluktur. 380 Ayrca unu da belirtmek isterim ki, bu eletirilerin ou, davette yeni olan ve hamasi duygular kabarp zaman zaman eri llerin dna taanlara yneltilmektedir. Davetilerin bu skntlar gidermesi, nlemesi ve onaylamamas gerekir. nk bu tr tavrlar eletirilerin, davete ve davetilere yneltilmesine ve insanlarn davetten rkmesine yol aar. Aslnda her toplumda bu tr skntlarn olmas bilinen bir eydir. zellikle davete yeni balayanlarn bu tr hatalar ilememesi ok nadirdir. Kendimi de bundan beri grmyorum. Ben de zaman zaman hiddet ve iddete kaplmmdr. t hepimiz iin gereklidir. Allahu Teala yle buyurur: phesiz t mminlere fayda verir. 381 Bu tr hatalardan ancak cemaat olanlar kurtulabilir. Nesillerin en hayrls olan sahabe Radyallahu Anhum zamannda da bunun benzerleri grlmtr. Ancak Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu hatalar hibir ekilde onaylamam ve bu hatalar karsnda tepkisiz kalmamtr. Bu hatalara kar gereken tepki gsterilmi ve aresine baklmtr. Bir defasnda onlardan birisi, imamn namaz uzun kldrmasndan yaknd ve bundan dolay neredeyse sabah namazna gelemeyecek hale geldiini syledi. Ebu Mesud elEnsari yle der: O gn kzd kadar Rasulullahn baka hi bir ey iin kzdn grmedim. nsanlarn nne kt ve Ey insanlar, nefret ettirmeyin dedi. 382 unu bilmek ve daima gznnde bulundurmak gerekir: Tevhide aranlarn sluplarna yneltilen eletirilerin ou, bu genlerin irk ve kfrden beri olmalar ve Tevhid grevini yklenmelerinin yannda anlmaya bile demez. Tevhid ehlinin temel lleri budur. Bakalarnn gnah ve cahiliyye hayat iinde yzmelerinin yannda bunlarn asllarda deil, teferruatta olan hatalarn bu iin ehli olan insanlarn ve alimlerin hogr ile karlayp dzeltmeye gayret etmeleri gerekir. Bu hepimizin sorumluluudur. Bizim zerinde en ok durduumuz eylerden biri de budur ve bu sayfalar bu grevin yerine gelmesi iin yazlmtr. bn-i Teymiyenin Rahimehullah, Fetevalarnn drdnc cildinin banda ok deerli bir risalesi bulunmaktadr. Bu blmn banda bu risaleye
380 381
51 Zariyat/53 51 Zariyat/55 382 Mslim
OTUZ RSALE
149
deinmitik. Orada hadisileri ve snnetin taraftarlarn savunur ve kimi kelam frkalarnn onlara olan eletirilerini belirtir. Kendisi de snnetin savunucularndan biri olarak bu eletirileri ve eksiklikleri itiraf etmekte ve kimseyi kayrmamaktadr. Onlarn dzeltilmesi ve deitirilmesini isterken baka ithamlar da red etmektedir. Daha sonra ise iki taraf arasnda karlatrma yaparak yle der: Hadis ehli ile kelam ehli arasnda bir karlatrma yaparsak, hadis ve cemaat (Ehl-i Snnet vel-Cemaat) ehlini sulayanlar, onlar bilgi ve marifet azl ile sulamaktadrlar. Birinci olarak, mevzu, zayf veya delil olmaya elverili olmayan haberleri delil gstermek ile sularlar. kinci olarak, sahih hadislerin manasn bilmemek ile sularlar, hatta elikili iki nass aktarr ve k yolunu da bilmezler derler. Bunun iki sebebi vardr: Ya yararsz ok ey sylerler ve uydurma hadisler gibi yararl olduunu zannederler ya da yararl olduu halde onlar anlamazlar. nk hadise uymak, her eyden nce hadisin sahih olmasna ve anlalmasna baldr. Tpk Kurana uymakta olduu gibi. Dolaysyla hadis ve cemaat ehlinin eletirilen bu eksiklikleri, belirttiimiz iki nclden birini ihlal etmekten kaynaklanmaktadr. nsanlardan onlar ktleyenler bu sebepten dolay ktlerler. Maalesef hadis ve cemaat ehlinden olan bazlarnda bu eletirilen durumlar mevcuttur. Usl ve furu konularna dair uydurma rivayetler ve sahih olmayan hikayeleri delil olarak gsterirler. Kuran ve hadisten anlamn bilmediklerini inkar ederler, hatta yersiz tevil eder ve ilgisiz bir yerde kullanrlar. Bu zayf rivayetler ve yanl anlaylar sebebi ile bazen, mmetten belirli kiileri bidat, dalalet ve kfr ile sularlar. Bazlar hakta o kadar ifrat eder ve insanlara o kadar hakszlk yaparlar ki, bu yaptklarnn bir ksm balanr bir hata, bazlar mnker ve iftira ve bazlar da ar cezalar gerektiren bidat ve sapklklara kadar varr. Bunu ancak cahil veya zalim bir insan inkar eder. Bu trden ok tuhaf eyler ile karlatm. Ne var ki bu konuda hadisiler ile bakalar arasndaki fark, hadisiler ile baka dinlere mensup insanlar arasndaki fark gibidir. phe yok ki Mslmanlar arasnda o kadar ok zulm, cahillik, bidat ve fcur vardr ki onu ancak her eyi bilen Allahu Teala bilir. Fakat unutmayalm ki Mslmanlarda bulunan her ktln daha kts ve bakalarnda bulunan her iyiliin daha iyisi Mslmanlarda daha fazladr. Hadis ehli de bakalarna oranla bu durumdadr. 383 Sonra iki grubu karlatrma yaparak ve btn eletirilere ramen
383
150
hadis ehlinin kelamclara ve bakalarna stnlnn kat kat fazla olduunu, avam olanndan ilim ehli olanna kadar hadis ehlinin sahip olduu kesin itikad ve yararl bilginin kelam imamlarnda bile bulunmadn, metodlarnn salaml ynnden bakalarnn hatalarnn bunlarn hatalarndan kat kat daha fazla olduunu belirterek gayet gzel bir ekilde bu konuyu ele alr Bu davetin ehline yneltilen eletiriler de aynen buna benzer. Onlara yneltilen eletiriler, aslnda dmanlarnda ve rakiplerinde bulunan ldrc eksiklik ve kusurlarn yannda anlmaya bile demez. Hasmlarnda takdir edilen tali eyler, zellikle bu davetin sahiplerinde kak kat fazlasyla ve daha mkemmel bir ekilde bulunmaktadr. nk ilim ve fkh kazanmann, hidayet ve baar salamann en nemli sebebi, Allahu Tealadan korkmak, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem uymak ve Tevhide destek olmaktr. Allahu Teala yle buyurur: Allahtan korkun. Allah size bunlar retiyor 384 , Ey iman edenler! Eer Allahtan korkarsanz O, size iyi ile kty ayrdedecek bir anlay verir, hatalarn rter sizi balar 385 , Eer ona itaat ederseniz, doru yolu bulmu olursunuz 386 , Bizim urumuzda cihad edenleri elbette kendi yollarmza eritireceiz. Hi phe yok ki Allah, iyi davrananlarla beraberdir. 387 Kalplerin mhrlenmesi, anlayn krelmesi ve bu davetin hasmlarnn dalalet ve yanllarda bocalamasna neden olan cehaletin sebebi de bu dine yardm etmek ve desteklemekten uzak durmaktr. Allahu Teala yle buyurur: Geride kalp oturanlarla beraber olmaya raz oldular. Allah onlarn kalplerini mhrlendi. Bu nedenle onlar anlamazlar 388 , Geride kalp oturanlarla beraber olmaya raz oldular. Allah onlarn kalplerini mhrlendi. Bu nedenle onlar bilmezler. 389
384 385
2 Bakara/282 8 Enfal/29 386 24 Nur/54 387 29 Ankebut/69 388 9 Tevbe/87 389 9 Tevbe/93
OTUZ RSALE
151
-5BELL BR MAMA BEYAT ETMEYEN TEKFR ETMEK

Mslimin rivayet ettii; Beyat etmeden len kii cahiliyye lm ile lmtr ve Kim boynunda beyat olmadan lrse cahiliyye lm ile lr hadislerine dayanarak, muayyen bir imama beyat etmeden len kiilerin cahiliyye lm ile leceini syleyip onlar tekfir etmek, yaplan en irkin hatalardan biridir. Halbuki hadisler, ak olarak onlarn bu sylediklerine delalet etmemektedir. Bu nedenle mteabih btn nasslar iin yapld gibi, bu ifadeyi de aklayc muhkem nasslar nda anlamak gerekir. nk tekfirin, delaleti ihtimal tayan deil, delaleti kesin olan nasslara dayanmas gerekir. Bu konu ile ilgili eri delilleri incelediimizde, imama ve Mslmanlarn cemaatine kar isyan eden kiinin sadece bu yapt ile slamdan kmayaca neticesine ulatk. Allahu Teala yle buyurur: Eer mminlerden iki topluluk birbirleriyle savarlarsa aralarn dzeltiniz; eer biri dieri zerine saldrrsa, saldranlarla Allah'n buyruuna dnmelerine kadar savanz. Eer dnerlerse aralarn adaletle bulunuz, adil davrannz, phesiz Allah adil davrananlar sever. phesiz mminler birbirleriyle kardetirler; yle ise dargn olan kardelerinizin arasn dzeltin. Allah'tan saknn ki size acsn. 390 Ayette geen her iki taraf da Mslman olarak isimlendirilmitir. Oysa ki bu taraflardan biri saldrgan bai konumundadr. Bu da gsteriyor ki hadiste sz edilen cahiliyye; gnah ve kt huylar gibi kiiyi dinden karmayan trdendir. Bu i, Mslmanlarn birliini bozan ve aralarn ifsad eden kt bir fiil olmas nedeni ile, cahiliyye olarak isimlendirilmitir. nk bir imam veya cemaat etrafnda toplanmamak cahiliyyenin adetlerindendir. Bilindii gibi cahiliyye Araplar birlik deil, dank kabileler ve topluluklar halinde yaar, birbirlerine saldrr ve hakszlk yaparlard. Cahiliyye kelimesinin, baka nasslarda kiiyi dinden karmayan masiyet manasnda kullanlm olmas da, kiiyi dinden karan kfr manasnda olmadn desteklemektedir. Bu nasslardan birisi u ayettir: Evlerinizde vakarnzla oturun, ilk cahiliyye (devri kadnlar)nn alp salarak,
390
49 Hucurat/9-10
152
zinetlerini gstererek yry gibi yrmeyin. 391 Alp salma, cahiliyye kadnlarnn ahlakdr. Bu ise, helal olarak grlmedii srece, kiiyi dinden karan bir fiil deildir. Taberani Rahimehullah yle rivayet eder: ki ktlklerin anasdr. ki ienin namazn Allah krk gn kabul etmez. ki karnnda iken kii lrse, cahiliyye lm ile lr. 392 Helal saymadan iki imek de, kiiyi dinden karan amellerden deildir. Bir kiiyi annesinden dolay ktleyen Ebu Zerre, Rasulullahn
Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Annesinden dolay m onu ktledin, sen kendi-
sinde cahiliyyeden baz eylerin bulunduu birisin demesi de bu kabildendir. Buhari bunu Kitabul-man blmnde rivayet etmi ve KitabulEdeb blmnde Birbiriyle svmenin ve lanet etmenin nehyedilmesi babnda unu eklemitir: Benimle bir adam arasnda bir sz olmutu. Onun anas Arap olmayan yabanc bir kadnd. Ben kavga srasnda onun anasn ktledim. Onun syledii sz Ey siyah kadnn olu cmlesidir. Bu sz ise kfr deil, masiyettir. Bu nedenle Buhari Rahimehullah Sahihinde, bu hadis hakknda yle der: Gnahlar cahiliyye ilerindendir. irk ilemedike sahibi ondan dolay kafir olmaz. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Sen kendisinde cahiliyyeden baz eylerin bulunduu birisin demitir. Allahu Teala da yle buyurur: phesiz Allah, kendisine ortak koulmasn balamaz; bundan bakasn diledii kimse iin balar. 393 Buhari Rahimehullah bu sznden sonra Ebu Zer hadisini ve Eer mminlerden iki grup birbirleriyle vuruurlarsa aralarn dzeltin 394 ayetini aktarr. bn-i Hacer Rahimehullah Ebu Zerr hadisinde geen cahiliyye lafz ile ilgili olarak yle der: Bununla kastedilen ey cehalettir. Yani sen cahilsin demek gibidir. Mslim yle rivayet eder: Kim gazve yapmadan ve gaza yapmay temenni etmeden lrse, nifaktan bir ube zerine lm olur. Cihad etmemenin bizzat kendisi kfr deildir. Dolaysyla buradaki cahiliyye lm de kiiyi dinden karan kfr anlamnda deildir. Allahu Tealann u ayeti bunun delilidir: Mminlerden (zr sahibi olanlar dnda) oturanlarla, mallar ve canlaryla Allah yolunda cihad edenler bir olmaz. Allah, mallar ve canlar ile cihad edenleri, derece bakmndan oturanlardan stn kld. 395
391 392
33 Ahzab/33 Taberani, El-Evsat 393 4 Nisa/48 394 49 Hucurat/9 395 4 Nisa/95
OTUZ RSALE
153
Bu ayetten anlalmaktadr ki, zrsz olarak cihada katlmayanlar arasnda mminler bulunmaktadr ve cihada katlmamalar onlardan mminlik sfatn gidermemitir. Cihad edenler bir derece stn olmakla beraber Allahu Teala hepsi iin de cenneti vaadetmektedir. Dolaysyla, buradaki cahiliyye szc, imann gerei olarak terkedilmesi gereken ve ilenmesi halinde kiiyi dinden karan kfrn dndaki gnahlar iin kullanlmtr. Bununla birlikte cahiliyye kelimesi, Yoksa onlar cahiliyye idaresini mi aryorlar? yi anlayan bir topluma gre, Allahtan daha iyi hkm veren kim vardr? 396 ayetinde olduu gibi, kfr anlamnda da kullanlabilir. Dolaysyla hem masiyet ve hem de kfr manasnda kullanlm olmas sebebi ile ihtimal tayan terimler kapsamndandr. Muhkem olan nasslara bavurulmadan bu tr ihtimal tayan terimleri yorumlamak heva ve heveslerine uyan kiilerin metodudur. Allahu Teala bunu yle belirtir: te kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onun teviline yeltenmek iin mteabih ayetlere yapp, onlarla urar dururlar 397 Bu konunun banda aktardmz hadisler hakknda arya kaanlardan biri ile konumutum. Onlar bunun kesin olarak kfr ifade ettiini savunmakta ve kendi liderlerine beyat edilmesini sylemektedirler. Bu hadisi de bu sylediklerine delil olarak gsterirler ve kendi liderlerine beyat etmeyenleri tekfir ederek, cemaatlerine katlmayanlarn cahiliyye lm ile leceini savunurlar. Ben bunlar savunan kiiye Huzeyfeden Radyallahu Anhu rivayet edilen u hadisi aktardm: Mslmanlarn hibir imam ve cemaati olmazsa dedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bir aacn kkn gevmek pahasna da olsa, lm sana gelinceye kadar o frkalarn hepsinden ayr dur. 398 Bu hadis, kendisine beyat edilecek bir imamn olmad ve Mslmanlarn bir cemaatinin bulunmad dnemlerde de kiinin mmin olarak kalabileceini ve kiinin slamnn, imamn bulunmasna veya beyata bal olmadn belirtmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Huzeyfeye bir cemaat kurmasn ve kendisine yahut baka birine beyat etmesini, aksi halde cahiliyye lm ile leceini sylememitir. Nitekim Huzeyfe Radyallahu Anhu kendisi hakknda yle demektedir: Halk Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayr sorard, ben ise bama gelmesin diye erri sorardm. Mslman cemaat ve imamn bulunmamas durumunda, herhangi
396 397
5 Maide/50 3 Al-i mran/7 398 Muttefekun aleyhi
154
bir imama beyat etmemek ktlk veya kfr olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ondan sakndrr ve bunu aklard. nk ihtiya olduu anda aklamann ertelenmesi caiz deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmeti iin ok zen gsterirdi. Ki bu mmeti hayra iletip cennete gtrecek ve yine cehennemden uzaklatracak her eyi aklamtr. Yine kendisi ile tarttm bu kiiye, Mekke ile Medine arasnda bir yere snan ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile Mekke mrikleri arasnda yaplan anlama nedeniyle Medinede Mslmanlara katlma imkan bulamayan Ebu Basir, Ebu Cendel ve dierlerinin olayn anlattm. 399 Ebu Basir, Medinede Mslmanlara katlma imkan bulamadan orada lmtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Basir ve arkadalarn tekfir etmek bir yana, bu durumlarn eletirmemitir bile. Ebu Basirin cahiliyye lm ile ldn de sylememitir. Bu yaptklar kfr olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn bu yaptklarn onaylamaz ve Kurey ile yapt anlamann bir art olarak bunu kabul etmezdi. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlarn en takvals ve haramlardan en ok kanan idi. Alimler, Ebu Basirin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem velayeti altna girmediine ve Mslman cemaate katlmadna delil olarak unu aktarrlar: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Basir ve onunla beraber Medineye gelen kiiyi Kureye geri verdii zaman, bu ikisi kendilerini almaya gelen adam yolda ldrdler ve tekrar katlar. Kureyliler ldrlen bu kiinin diyetini Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem istemediler. ki taraf arasnda anlama vard. Ancak Ebu Basir ve arkada Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem velayeti altnda olmad gibi Mslman cemaatin iinde de deildi. Byle olunca onun yaptndan ne Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ne de slam cemaati sorumlu olmamtr. Ayrca tarttm bu kiiye, Hasan ve Hseyinin Radyallahu Anhuma cennet genlerinin efendileri olduunu belirten hadisi, 400 bununla birlikte Hasann Radyallahu Anhu zamannn imamna beyat etmeden ldn, hatta ona kar isyan ettiini anlattm. Kendisine Hasann Radyallahu Anhu bu yapt sebebi ile durumunun ne olduunu sordum. Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hasann cennet genlerinin efendisi olduunu bildirmitir. Bunun zerine cevap veremedi. nk biri dierinden daha scak iki ate arasnda kaldlar. Ya cennet genlerinin efendisini tekfir edeceklerdi (Allah korusun) ya da bu ilkelerini terkedip, insanlar bu sebepten dolay tekfir etmekten vazgeeceklerdi.
399 400
Bunlar hakknda bilgi iin baknz: Buhari, Kitabu-urut, hadis no: 2731-2732 Tirmizi, Hakim, 3/166-167 ve bakalar rivayet etmitir.
OTUZ RSALE
155
UYARI Kiinin, mustazaf durumda iken, beyat ettii imamna beyat etmeyen insanlar tekfir etmesinin yanllna iaret etmek istiyorum. steyen, hilafetin artlarna sahip olduuna inand kiiye beyat edebilir ve Allahu Tealann dinini yeryznde egemen klmak iin onun yannda savaabilir. Ancak kendi itihadndan farkl olan ve kendi imamna beyat etmeyen insanlar gnahkar olarak saymaya hakk yoktur. Bilhassa amzda bu tr imamlardan oka bulunmaktadr. Her biri de kendisi iin beyat istemekte ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Hureyreden rivayet edilen u szn delil olarak kullanmaktadr: srailoullarn peygamberler ynetirdi. Ne zaman bir peygamber lrse onun yerine baka peygamber gelirdi. Benden sonra peygamber olmayacak, halifeler olacak ve oalacaklardr. Bunun zerine; Bize ne emredersiniz? diye soruldu. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle cevap verdi: Kim nce olursa, onun beyatna bal kalnz, haklarn veriniz. Allah halkn hesabn onlardan soracaktr. 401 Halbuki bu hadisi delil getirerek, kendisine beyat edilmesini art gren bu insanlarn her biri gsz, yetkisiz ve kendisine beyat eden insanlar korumaktan acizdirler. Acaba Mslmanlar neden ona beyat etmek zorunda olsunlar? Mslmanlarn yneticisi olacak imam hakknda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: phesiz imam kalkandr. Onun arkasnda savalr ve onunla korunulur. 402 mam, bir kalkandr. Halkn sna ve siperidir. Kalkann arkasnda gizlenen kii kendini dmandan korumu olur. Bunu aklarken Nevevi Rahimehullah yle der: mam siper gibidir. Mslmanlar dmann eziyetinden ve yine insanlar da birbirine zarar vermekten korur. slam savunur. nsanlar ondan korkar ve cezasndan saknrlar. Alimler imamn, slam corafyasn ve Mslmanlar koruma, dini muhafaza etme, dnya ilerini dzenleme ve cihad gibi grevleri yerine getirmesi gerektiini sylemilerdir. yle ki esir dmesi, yetkilerinin elinden alnmas, azledilmesi veya aciz duruma dmesi gibi sebeplerden biri ile grevini yapamaz hale gelirse, bu grevler kendisinden der ve imam yahut halife olmaktan kar. Elinden bir ey gelmeyip mustazaf olduunda da durum byledir. Dolaysyla kimse, Mslmanlar ona beyat etmeye zorlayamaz ve ona beyat etmeyi kabul etmeyen Mslmanlar gnahkar olarak
401 402
Muttefekun Aleyhi Mslim
156
niteleyemez. nk mustazaf duruma den bu kii, tautlarn hkm altnda Mslmanlar koruyacak siper olmak bir yana, kendi ev halkn bile zulmden koruyamayacak haldedir. bn-i Hacer Rahimehullah Fethul-Baride yle der: mam kalkandr sz, Mslmanlar dmann eziyetinden korumas ve Mslmanlarn birbirlerine zarar vermesinin nne gemesi sebebiyledir. mamdan maksat, mminlerin ilerini yrten herkestir. Kalkaandi yle der: slamn bandan bugne kadar yaygn olan rfe gre imam, genel olarak Mslmanlarn ilerini yrten kiidir. 403 bn-i Teymiye Rahimehullah Minhacus-Sunne isimli eserinde yle der: Kim g ve kudret sahibi olmayan birka kiinin muvafakatyla imam olduunu iddia ederse, yanlm olur. 404
403 404
Kalkaandi, Measirul-Enake fi Mealimil-Hilafe, 1/13 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 1/141
OTUZ RSALE
157
-6FIRKATUN-NACYE KAVRAMINI, MSLMANLARIN GENELNN ERSNDEN SADECE BR CEMAAT VEYA GRUP LE SINIRLANDIRMAK
Mslmanlarn geneli arasndan, Frkatun-Naciye kavramn sadece bir cemaat veya bir grup ile snrlayarak, geri kalanlar tekfir etmek yahut helak olduklarn sylemek de yaygn olan hatalardandr. mmetin frkalara blnecei ve bunlardan kurtulua erecek olan frkann niteliklerini anlatan hadis birok yoldan rivayet edilmi ve sahih olduu belirtilmitir. Bu rivayette Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Yahudilerin yetmi bir frkaya ayrldn, Hristiyanlarn yetmi iki frkaya ayrldn ve bu mmetin de yetmi frkaya ayrlacan ve bu frkalardan biri dnda hepsinin atete olduunu belirtmektedir. Bu hadisin bir rivayetinde mmetim blnecektir, dier bir rivayette ise Bu millet blnecektir eklinde geer. Baka bir rivayette de yle geer: Orada bulunanlar: Kimdir bu kurtulan frka Ey Allahn Rasul? dediler. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduudur. Yine dier bir rivayette ise Cemaattir diye cevap verdii aktarlmaktadr. 405 bn-i Kesir Rahimehullah tefsirinde, bu mmetin yetmi ksur frkaya blneceini belirten hadisin deiik yollardan rivayet edildiini belirtir. Baz gruplara veya cemaatlara balanm olan birtakm arya kaan kiilerin, Mslmanlarn ounun helak olmasn gerektiren bu hadisteki Frkatun-Naciyenin bizzat kendi cemaatlari veya eyhleri olduunu dile getirdiklerini ve sevindiklerini grdm. nk bunlar kendilerinin hadis ehli olduunu sylemekte ve kimi alimlerin hadis ehli hakknda vc baz szlerini ele alarak, kendi cemaatlerinin Frkatun-Naciye olduuna inanmaktadrlar. Ne tuhaftr ki haksz olarak Selefiyye adn kullanan, tautlara kar cihad bayran aanlar tekfir etmelerine ramen, tautlar tekfir etmekten
bn-i Teymiye, hadisin sahih olup Ebu Davud, Tirmizi, Nesai ve baka snen ve msned kitaplarda yer aldn belirtir. Mecmuul-Fetava 3/215. Bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduudur rivayetini baz alimler zayf saymlardr.
405
158
kanan bu insanlar, kendilerinin Frkatun-Naciye olduklarn iddia etmektedirler. Bu iddialarn ise, Ahmed bin Hanbel, Sfyan es-Sevri ve benzeri snnet imamlarnn szleri ile delillendirmektedirler. Halbuki szlerini, kendi iddialar iin delil olarak kullandklar bu imamlar, dnemlerindeki sultanlarn ktlkleri ve bidatlar karsnda susmamlar, dinleri adna yaclk yaparak yneticilerin kfrlerini grmezden gelmemiler ve bunlara tepki gstererek her trl eziyete ve cezaya maruz kalmlardr. O insanlar, sultanlarn kap ve makamlarndan yz evirmiler, yneticiler tarafndan atanan makamlarda grev alanlar eletirip terketmilerdir. mamlarn yneticilere kar bu ekilde davranmalar ise hilafetin bulunduu ve fetihlerin devam ettii dnemlerde meydana gelmitir. 406 Bugn tautlarn eiklerinde, irk ve putperest makamlarn birinden yer kapmak iin haksz yere kendilerini nceki alimlere nisbet edenler, gya onlarn yolundan gittiklerini zannetmektedirler. Halbuki unutuyorlar ki gemite hadis ehli sadece Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hadislerini savunmak iin sayfalar karalamakla kalmamlar, slama ve Mslmanlara yardm yolunda en byk cihad rneklerini de sergilemiler, ehitlik ve sava meydanlarn kanlaryla sulamlardr. Allah rahmet etsin, imam Abdullah bin Mubarekin u sz ne gzeldir: Ey iki haremde ibadet eden adam, bizi grseydin ibadet ile oyun oynadn anlardn, Siz yanaklarnz gzyalaryla sslerken, boyunlarmz kanlarmzla knalanmakta. Sizler batl yolunda at kotururken, atlarmz sava alanlarnda yorulmakta.
Bunun rnekleri oktur. bn-i Mbarekin, kadlk grevini kabul eden smail bin Aliyyeye tepki gstermesini ve okuduu iir ile onu eletirmesi de bu kabildendir. lgintir ki, Mrcienin mezleri ve ynetimlerin alimlerini taklit edenler, Allahu Tealann dini iin zalimlere kar cihad eden kardelerimizin ldrlmesine ses karmayan ktlk rnei alimlere kar tepkimizi gsterdiimiz bir yazda kullandmz lim eei amurda yolunu ard ifadesine kzmlardr. Bunlar kafirlere, mrik ve mrtedlere kar cihad, Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar sava, yeryznde fesat karma ve masum insanlara korku salma olarak nitelemilerdir. Btn bunlar da krallarn ve Amerikal dostlarn memnun etmek iin yapmaktadrlar. Acaba hilafet dneminde srf kadlk grevini kabul ettii iin bn-i Aliyyeyi eletiren bn-i Mbarek Rahimehullah, bunlarn sapklk ve rpnlarn, tautlara nasl beyat ettiklerini grseydi, mrikleri ve devletlerini dost edinmek, terrle mcadele adn verdikleri ibirlii ad altnda, muvahhidlere ve mcahidlere kar onlar desteklemek gibi kfrlerine ahit olsayd, onlar iin ne sylerdi? Bu insanlar btn bu sylediklerimizi yapmakta ve ha takmay bile kfr ve irk deil, normal bir i olarak grmektedirler.
406
OTUZ RSALE
159
Rzgar size gzel kokular getirirken, nal kvlcmlar ve toz bizim gzel kokularmz olmakta. El-zz bin Abdusselamn Rahimehullah, dnemindeki sultanlara kar tavrlar ve yine bn-i Teymiyenin Rahimehullah Mool hkmdarlarna kar tavrlar, onlar tekfir etmesi ve kendilerine kar cihad edilmesi gerektiini bildiren fetvas mehurdur. 407 Bu meselede arya kaan baz kiilerin kendi cemaatlerinin Frkatun-Naciye olduunu iddia ederek, cemaatlerinden olmayan bakalarnn Mslmanl konusunda duraksadklarna ve hatta tekfir ettiklerine rastladm. Arlardan ktl en az olanlar ise, kendi grubu veya cemaati dnda kalanlar muayyen olarak deil genel olarak tekfir edenlerdir. Kendilerinden olmamay slami haklarnn helal saylmas, namuslarnn mbah grlmesi, hi bir akrabalk ve anlama hakknn gzetilmemesi iin sebep olarak sayarlar. Bunlar Allahu Tealann hudutlarn aan insanlardr. Btn bunlar batl ve aka sapklk olup hepsinden Allahu Tealaya snrz. Kendilerinin Frkatun-Naciye olduklarn syleyenler, Cemaatten bir kar ayrlp len kii cahiliyye lm ile lr 408 hadisini delil olarak gsterirler ve cemaat szcnn sadece kendi cemaatlerini ifade ettiini iddia ederler. Bu hadisteki cahiliyye kavramnn kfre delaletinin ak olmadn ise yukarda belirtmitik. Muhammed mmetinden Frkatun-Naciyeden olmayanlarn cehennem ile tehdit edilmesi meselesi de ihtimal tayan ifadelerdendir. Bu ifadenin kfre delaleti ak deildir. Bilindii gibi cehennem ile mutlak tehdit, orada ebedi kalmay gerektirmez. Allahu Teala yle buyurur: Kim cehennemden uzaklatrlp cennete konursa o, gerekten kurtulua ermitir. 409 Cehennem azab ile tehdidin kfre gtrmeyen birok iler iin de yapld meselesi zerinde ileride duracaz. Bundan da anlalmaktadr ki Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetinden Frkatun-Naciyeden olmayan ve cehennem ile tehdit olunan herkes kafir deildir. Bu tehdidin kapsamna girenlerden kafir olanlar ve helak olup cehennemde ebedi kalan407
Bu konuda baknz: Rabi bin Hadi el-Medhalinin, Ehlul-Hadis Humut-TaifetulMansuratun-Naciye isimli kitab. Yazar kitabnda dinini taut yneticilere satmtr. rtidat parlamentolarnda irk ve kfr yasalarnn karlmasna fetva vermi, tautlara kar cihad eden muvahhid Mslmanlar hariciler olarak nitelemi olan birtakm kiileri, yardm olunan ve kurtulua eren diye tarif ettii frkann alimleri olarak saymtr. 408 Muttefekun aleyhi 409 3 Al-i mran/185
160
lar olduu gibi, slam dairesinden kmayanlar da vardr. Bunlar atee girseler bile, orada temelli kalmayacaklardr. bn-i Teymiye Rahimehullah man blmnde yle der: Kurtulua eren tek frkann haricinde kalan yetmi iki frkadan her bir ferdin dinden karan kfr ile kafir olduunu syleyenler, Kitap ve Snnete, sahabenin icmasna ve imamlarn icmasna muhalefet etmi olurlar. nk sahabeden ve imamlardan, yetmi iki frkadan herkesin kafir olduunu syleyen yoktur. 410 atbi Rahimehullah bu hadis hakknda yle der: Bir ihtimale gre hadiste belirtilen ve yaptklar sebebiyle dinden km olan bu frkalar, kesin olarak Mslmanlardan ayrlm ve kafir olmulardr. 411 kinci bir ihtimale gre ise, slamn birtakm ahkam ve usulnn dna km olsalar bile, tmden slamdan kmamlardr. 412 nc bir ihtimale gre ise, bazlar slamdan ayrlm olmasa da, syledikleri ak kfrdr ve yine bazlarnn da gittii yol ok kt olmakla beraber kendisi ak kfr ve ak din deitirme derecesine varan szler sylememitir. 413 Bu aktarlanlardan da anlalmaktadr ki Frkatun-Naciyenin dnda kalanlarn kafir olduuna ilikin hadisin delaleti kesinlik deil, ihtimal tamaktadr. Bu frkalardan helak olup dinden dnenler olduu gibi, slam dairesinden kmayanlar da bulunmaktadr. Dier taraftan, kurtulua eren frkann, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin genelinin iinden sadece belli bir cemaat veya topluluk olduunu sylemek de doru deildir. Aksine Ehl-i Snnet vel-Cemaatin usulne uyan herkes, muayyen bir cemaate katlmasa da, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda baka bir ahsa beyat etmese de ve kiiyi kfre gtrmeyen gnahlar bulunuyor olsa da, Ehl-i Snnet vel-Cemaattandr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bu nedenle genel olarak Ehl-i Snnet vel-Cemaat, Frkatun-Naciye olarak nitelenmitir. 414 Baka bir yerde de yle der: Birok insan bu frkalar hakknda zan ve hevasna binaen konumaktadr. Kendi grubu ve imamna mensup olanlar Ehl-i Snnet vel-Cemaat frkas olarak sayar; onlara muhalif olanlar da bidat ve dalalet ehli olarak grr. Bilinmelidir ki hak ve snnetin tabilerinin imam sadece Rasulullahtr Sallallahu Aleyhi ve Sellem. Onun syledikleri
410 411
Mecmuul-Fetava, 7/139 atbi, El-tisam, 2/226 412 atbi, El-tisam, 2/228 413 atbi, El-tisam, 2/228-229 414 Mecmuul-Fetava, 3/215
OTUZ RSALE
161
vahiyden bakas deildir ve hevasndan da konumaz. Haber verdii btn eylere tasdikin ve emrettii btn eylere de itaatin vacip olduu kii Odur. Baka bir imamn byle bir mertebesi yoktur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda herkesin sz alnabilir veya terkedilebilir. Kim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda sevdii ve uyduu kiilere uyanlar Ehl-i Snnet vel-Cemaat, muhalefet edenleri de tefrika ve bidat ehli olarak sayarsa kendisi bidat, tefrika ve dalalet ehlinden olmu olur. Kelam imamlarnn ounun tabilerinin durumu budur. Bylece anlalmaktadr ki insanlardan bu frkadan olmaya en layk olan kiiler, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem baka hakknda banazlk yapacaklar imamlar olmayan snnet ve hadis ehlidir. 415 atbi Rahimehullah Frkatun-Naciye ve cemaat kavramlarn aklam, cemaate sarlmay tevik eden hadisi nakletmi ve insanlarn bunu anlama konusunda be gruba ayrldklarn belirterek yle demitir: Birinci Grup: Mslmanlardan byk ounluktur. Onlara muhalefet eden cahiliyye lm ile lr. kinci Grup: Alimler ve mtehidler topluluudur. mmetin alimlerinin yolundan gitmeyenler cahiliyye lm ile lr. nc Grup: Sahabe Radyallahu Anhum. Dalalet zerinde toplanmayanlar onlardr. Bu gr, dier rivayetteki Bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduudur ifadesi ile de uyumaktadr. Drdnc Grup: Mslmanlarn cemaatidir. Bu gr birinci gre havledilir ki bu da Mslmanlarn byk ounluu manasndadr. Beinci Grup: Bir emir etrafnda toplanan Mslman cemaattir de denir ki bu gr Taberiden aktarlmaktadr. u hadisi ise buna delil olarak gsterir: Toplu olan bu mmetin birliini bozmak isteyen kim olursa olsun klla boynunu vurun. Bu Grlerin Neticesi udur: Cemaatten kast, Kitap ve Snnete muvafk olan imamn etrafnda toplanmaktr. nk snnete uymayan bir ey zerinde toplanmak, anlan hadislerde belirtildii gibi cemaat anlamnn dnda kalr. Hariciler ve onlarn yolundan gidenlerin durumu budur. Bu be gr, kurtulua eren frka ve cemaat ifadelerinin Ehl-i Snnet vel-Cemaat olduu etrafnda odaklamaktadr. Bunun esas olarak alnmas gerekir. 416 Buna gre Frkatun-Naciye olarak Ehl-i Snnet vel-Cemaatin iinden sadece belli bir grubu veya cemaati alarak bu ifadeyi onunla snrlan415 416
Mecmuul-Fetava, 3/216 atbi, El-tisam, 2/296
162
drmak ve buna gre dostluk veya dmanlk yapmak doru deildir. Byle bir ey, bidat ehlinin yoludur. atbi Rahimehullah, dalalet ehli frkalardan her birinin FrkatunNaciye olma konusunda dierleriyle rekabet ettiini belirtmektedir. 417 Allahu Tealann sfatlarn inkar edenler bile bu frkann kendileri olduunu iddia etmektedirler. Mutezile kendilerini adalet ve Tevhid ehli olarak isimlendirmektedir. 418 atbi Rahimehullah daha sonra yle devam etmektedir: Hariciler, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr 419 szn kendileri hakknda delil olarak gsterirler. Mrcie ise, Zina etse ve hrszlk da yapsa, kalben samimi olarak La lahe llallah diyen cennettedir szn kendilerine delil olarak gsterir. 420 Daha sonra Kaderiyye, Mufavvda, Rafiziyye ve dier frkalar da sayar. Yine yle der: Ehl-i Snnet veya ehl-i bidattan slam emsiyesi altna giren herkes kendi grubunun Frkatun-Naciye ve bahsedilen cemaat olduunu iddia etmitir. nk slam kimliini atmayan ve kfr frkasna ynelmeyen hibir kimse bunun aksini iddia etmez. 421 Sonu olarak, inandmz ve Allahu Tealaya kulluk ettiimiz hak udur: Allahu Tealadan, Frkatun-Naciye olarak, Ehl-i Snnet velCemaatten olarak, her zaman Allahu Tealann dinine sarlan ve onun iin alan insanlar olarak, bizi sabit klmasn ve mrmz o ekilde sona erdirmesini dileriz. Bununla beraber Frkatun-Naciye veya terkedilmesinin tehdidi ierdii cemaatin, Mslmanlarn genelinin arasndan sadece bir ksm veya grup ile snrlandrlmasn da caiz grmyoruz. Byle bir eyden Allahu Tealaya snrz. Hariciler ve benzerleri olan frkalarn gittii yoldan beri olduumuzu ve onaylamadmz imdiye kadar okuyucu renmitir. Bizim akidemiz udur:
atbi, El-tisam, 2/283 Allahu Tealann yaratlanlardan birine benzetilmesi, Ehl-i Snnetin beri olduu batl bir eydir. Ehl-i Snnetin hasmlarndan bazlar, Allahu Tealann sfatlar olduunu kabul etmeleri nedeni ile Ehl-i Snneti mebbihe diye isimlendirmilerdir. 419 Muttefekun aleyhi 420 atbi, El-tisam, 2/284 421 atbi, El-tisam, 2/283
418
417
OTUZ RSALE
163
Tevhid sahibi olup irk ve kfrden saknan her Mslman, Frkatun-Naciyedendir. Bu Mslmann, iman ve gereklerini yerine getirmesi halinde gidecei yer cennettir. mann asln korumakla beraber kendine zulmedip kimi vacipleri yerine getirmemi olsa bile, sonuta Allahn izni ile cennete girecektir. Allahu Teala yle buyurur: Sonra Kitap, kullarmz arasndan setiklerimize verdik. Onlardan kimi kendisine zulmeder, kimi ortadadr, kimi de Allahn izniyle hayrlarda ne gemek iin yarr. te byk fazilet budur. (Onlarn mkafat) iine girecekleri Adn cennetleridir. 422 Allahu Tealann emrini yerine getirip, Allahu Tealann kendilerine yardm ettii kiiler bu frkann sekinlerindendir. Bu dinin emrini yerine getiren, destekleyen, ycelten ve koruyan herkes, kyamet saatine kadar nerede olursa olsun bu frkadandr. Allahu Tealadan, bizi bu frkann erlerinden yapmasn ve huzuruna kacamz ana kadar bunun zerinde sebat ettirmesini dileriz. O bizim mevlamzdr, en gzel mevla ve yardmc da odur.
422
35 Fatr/32-33
164
-7DELALET KESN OLMAYAN DELLLER LE TEKFR ETMEK

Tekfirde yaplan hatalardan biri de, delaleti kesin olmayan deliller ile tekfir etmektir. Halbuki sbutu ve delaleti kesin olmayan delile binaen tekfir etmek caiz deildir. nk kesin bir nass ile slam sabit olann, delaleti kesin olmayan bir delil ile slamdan kt ne srlemez. Delaleti ihtimal tayan delil ile istidlal (delillendirme) yaplmas batldr. Delaleti ihtimal tayan nassn maksad, heva, heves, istishab veya stslah ile ortaya karlmaz. Byle bir nassn maksadnn anlalmas nassn bizzat kendisinin veya o delili aklayc olan dier nasslarn karinelerine baklarak olur. Eer ki doru olan bu yol ile nassn delaleti ortaya karlmaz ise, nassn anlalmasnda hataya dlr ve ilim ile cehalet, adalet ile zulm birbirine kartrlr. Delaleti ihtimal tayan nasslar aklayc konumda olan delaleti kesin nasslar gznnde bulundurmayanlar, Haricilerin dt hataya debilirler. Ki onlar delillendirmelerini delaleti ihtimal tayan nasslar ile yapmaktadrlar. Onlarn byle yapmalarnn sebebi, delaleti kesin olan nasslarn, kendilerinin batl anlaylarn iptal etmesidir. Delaleti ihtimalli olan nass mteabihtir. Kimileri onu heva ve hevesleriyle tevil ederler ve batl anlaylarna mesnet yaparlar. Bu ise sapklk peinde olanlarn yoludur. Allahu Teala bunlarn yolundan sakndrarak yle buyurur: Sana Kitap indiren O'dur. Onun baz ayetleri muhkemdir ki, bunlar Kitapn esasdr. Dierleri de mteabihtir. te kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onun teviline yeltenmek iin mteabih ayetlere yapp, onlarla urar dururlar. Halbuki onun tevilini ancak Allah bilir. limde yksek derecelere erienler ise, Ona iman ettik. Hepsi Rabbimiz katndandr derler. Bu incelii ancak akl- selim sahipleri dnp anlar. 423 bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Allahu Teala, Kuranda muhkem ayetler olduunu ve bunlarn Kitapn anas olduunu bildiriyor. Bunlarn delaleti aktr ve kimse iin kapall yoktur. Kuranda baz insanlara delaleti ak olmayan kimi ayetler de bulunmaktadr. Kurandan, mteabih olan ayetleri, ak olan ayetler ile anlayan ve muhkemi hakem yapan kii doru
423
3 Al-i mran/7
OTUZ RSALE
165
yolu bulmu olur. Bunun aksini yapan ise, sapm olur. Bu nedenle Allahu Teala, ..bunlar kitabn esasdr buyurmutur. Yani kapallk annda kendisine bavurulan asl, bu nasslardr. Dierleri de mteabihtir ifadesinde kastedilen ise, maksat asndan deil, lafz ve terkip asndan baka bir eye delalet ihtimali olan nasslardr. Bu nedenle Allahu Teala, te kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onun teviline yeltenmek iin mteabih ayetlere yapp, onlarla urar dururlar diye buyurmaktadr. Yani haktan sapma ve batla gitmeye meyilli olanlar, mteabih ayetlere yapp, onlarla urar dururlar. Bozuk emelleri iin tahrif edebilecekleri ve amaladklar eye yorumlayabildikleri iin mtaabih olan nasslara sarlrlar. Muhkemde ise byle bir ey yapmalar mmkn deildir. nk bu ayetler, onlarn yapmak istediini reddeden ve aleyhlerinde delil olan nasslardr. Bu nedenle Allahu Teala yle buyurur: Fitne karmak ve onun teviline yeltenmek iin. Yani bidatlarna Kurandan delil getirdikleri intibasn vererek tabilerini saptrmak isterler. Halbuki Kuran onlarn lehine deil, aleyhinedir. Buharide yle rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu ayetleri okudukta sonra yle dedi: Ondan mteabih olanlara uyanlar grrsen, ite onlar Allahu Tealann burada kastettii kiilerdir. Onlardan saknn. Delaleti ihtimal tayan nasslardan biri de nekre (belirsiz) olarak geen kfr lafzlarnn bulunduu ifadelerdir. Bu ifadeler, kendilerini aklayan muhkem ayetler ile birlikte ele alnp anlalmazsa, tek bana mteabih olur ve sapmaya yol aabilir. Bu nasslara rnek olarak u hadisi verebiliriz: Benden sonra birbirinin boynunu vuran kafirler olmayn. 424 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu hadiste, Mslmanlarn birbiri ile vurumasn, kfr olarak nitelemitir. Bunun hakiki kfr anlamnda olduunu kabul edenler, sahabeden Radyallahu Anhum birbiriyle vuruan byk bir topluluu tekfir etmeye kadar gitmilerdir. Halbuki baka nasslar, Mslmanlarn birbiri ile arpmasnn slamdan karan bir fiil olmadn gstermektedir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! ldrlenler hakknda size ksas farz klnd: Hre hr, kleye kle ve kadna kadn ldrlr. Ancak kim kardei tarafndan affedilirse ksas der. Bundan sonra iyiye uymak, ldrlenin velisine (gereken diyeti) gzel bir ekilde ve tam olarak demek gerekir. O halde sylenenler, Rabbinizden bir hafifletme ve rahmettir. Her kim bundan sonra saldrya kalkrsa, muhakkak onun iin elem verici bir azap vardr. 425
424 425
Buhari ve Mslim 2 Bakara/178
166
bn-i Hazm yle der: Allahu Teala, iinde katil ve maktuln bulunduu toplulua Ey iman edenler diye hitap etmektedir. ldren kii ile maktuln velisinin karde olduunu belirtmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Mminler ancak kardetirler. 426 Dolaysyla kasten de olsa Mslman ldren kiinin Mslman olduu Kuran nass ile anlalmaktadr. 427 Allahu Tealann, Eer mminlerden iki gurup birbirleriyle vuruurlarsa aralarn dzeltin 428 ve Mminler ancak kardetirler 429 ayetleri de bunu bildirmektedir ve birbirleriyle arpmalarna ramen Allahu Teala onlar mminler olarak isimlendirmektedir. Btn bunlar gsteriyor ki hadiste geen kfr, kiiyi dinden karmayan trdendir. ari, bunu sakndrmak ve uyarmak iin kfr olarak adlandrmtr. phesiz ariin bu ekilde adlandrd bir gnah baka gnahlara benzemez. Dolaysyla bu byk bir gnahtr ve kardelik nimetine kar nankrlk ile aklanan snrl bir kfrdr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Mmin veya kafir denildiinde genel olarak kullanlan anlam ile zel olarak kullanlan anlam arasnda fark vardr. Benden sonra birbirinizin boynunu vuran kafirler olmayn hadisinde, birbirinizin boynunu vuran sz, hadisteki kafirler szn tefsir etmektedir. Bunlar snrl (mukayyed) kafirler olarak isimlendirilirler. Yoksa mutlak olarak kafir veya mmin denildiinde ifade edilen anlam kapsamna girmezler. nsan neden yaratldna bir baksn. Da atlan koyu bir sudan yaratld ayetinde meniye mukayyed bir adlandrma ile su ad verilmitir. Bu isimlendirme ile meni, ..su bulamamsanz o zaman temiz bir toprakla teyemmm edin 431 ayetinde getii anlamda mutlak su anlamnda olmaz. 432
430
Buharinin man blmnde geen u rivayet de bunun gibidir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bana cehennem gsterildi, oradakilerin ou kadnd. Onlar kfrederler... buyurdu. Denildi ki; Allaha m kfrederler ey Allahn Rasul? Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve
426 427
49 Hucurat/10 El-Fasl, 3/235 428 49 Hucurat/10 429 49 Hucurat/10 430 86 Tark/6 431 4 Nisa/43 432 bn-i Teymiye, ktidaus-Sratil-Mustakim, 82-83
OTUZ RSALE
167
Sellem yle cevap verdi: Kocalarna kfrederler. Ve bir de yaplan iyilii inkar ederler.
Buhari hayzl kadnn orucu ksmnda ayn hadisi yle rivayet etmektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ramazan veya kurban bayramnda kp kadnlarn bulunduu yerden geti ve yle buyurdu Ey kadnlar topluluu, ok sadaka veriniz. Bana sizin, cehennem ehlinin ounluu olduunuz gsterildi. Dediler ki; Ne sebeple? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle cevap verdi: ok lanet ediyorsunuz ve kocalarnza ok kfr (nankrlk) ediyorsunuz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kadnn kocasnn iyiliine kar nankrlk etmesini kfr olarak adlandrmtr. Dolaysyla bu nassn aklamas olmakszn direk olarak alnmas halinde hataya dlebilir. Ancak bu nass, kendisini aklayc olan karineler ile ele alnrsa, ifadede geen kfr ibaresinin kiiyi dinden karmayan trden bir masiyet manasnda olduu anlalr. Bu nass aklayc mahiyette olan karinelerden biri; Kocalarna kfrederler. Ve bir de yaplan iyilii inkar ederler ifadesidir. Dier bir karine ise, bu nankrl telafi etmek iin kadnlara sadaka vermelerinin emredilmesidir. Sadaka, kfr deil sadece gnahlar telafi edebilir. Dinden karan irk ve kfr ise sadaka telafi edemez. Hadislerde mazi veya muzari kipler ile kafir oldu, kafir olur gibi yahut isim olarak kafir veya kffar gibi ibareler oka gemektedir. Bunlarn tamam tek bana ele alnarak tekfir iin delil olabilecek olan nasslardan deildir. Ancak belirlilik kipi (elif-lam taks) ile gelen kfr ibarelerinden maksat, genellikle dinden karan kfrdr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: nsanlarda bulunan u iki ey kfrdr. Bunlar; nesebi sebebi ile kiiyi ktlemek ve lnn banda alamaktr hadisinde bu iki fiilin kfr olduu bildirilmektedir. nk kafirlerin amellerinden olup insanlarda bulunmaktadr. Ancak kendisinde kfr ubelerinden biri bulunan herkes, mutlak kfr anlamnda kafir deildir. Nitekim imann ubelerinden biri bulunan herkes de mutlak manada mmin deildir. Kii ile kfr arasnda namaz terk vardr hadisinde getii gibi, belirlilik kipinde gelen kfr szc ile, olumlu cmlede geen ve nekre olarak gelen kfr szc arasnda fark vardr. 433 Usl alimleri zellikle marife olarak (elif-lam taks ile) kullanlan kfr szc ile ilgili u kural belirtmilerdir: Bu ekilde gelen kfr szcklerinin dinden karan kfr anlamnda alnmas gerekir. Bu ekilde gelen kfr
433
bn-i Teymiye, ktidaus-Sratil-Mustakim, 82
168
szcklerinde, dinden karan kfr anlamnda olmadn belirten bir karine olmad srece asl olan budur. Abdullatif bin Hasan lu-eyh yle der: Kuran ve Snnette geen zulm, fasklk, irk ve buna benzer lafzlar, hakikat ve isimlendirme trnden mutlak olarak kullanld gibi, bu ekilde kullanlmam da olabilir. Usulclere gre asl olan, hakiki manada kullanlm olmalardr. Bu manada kullanlmadn kararlatrmak iin lafzi veya mana olarak bunu destekleyen bir karinenin bulunmas gerekir. Bu ise Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem beyan ve snnetinin tefsiri ile bilinir. Allahu Teala yle buyurur: (Allahn emirlerini) onlara iyice aklasn diye her peygamberi yalnz kendi kavminin diliyle gnderdik. 434 435 Yukarda geen hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kadnlara hitap ederken kfredersiniz dediinde sahabe hemen Allaha m kfrederler? diye sormutur. Bu da gsteriyor ki kfr mutlak olarak kullanldnda onun manasnn kk kfr olduuna iaret eden herhangi bir ey bulunmad srece yukardaki rnekte olduu gibi ncelikle byk kfrn kastedildii anlalr. Bu da gsteriyor ki uslde, kfr lafznn asl anlam byk kfrdr. Ancak ihtimal tamas nedeni ile bu konuda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem aklamasn beklemiler ve bu aklamadan nce kesin bir ey sylememilerdir. htimal tayan btn lafzlar iin uygulanmas gereken kural budur. Buharide bulunan ve Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet olunan u hadis de bu kabildendir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Kim kendini boarsa, cehennemde kendini boar. Kim kendini bir eyle vurarak ldrrse, cehennemde onunla kendisine vurur. Kim kendini bir yerden atarak ldrrse, cehennemde de kendisini atar. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendini ldren kiinin namaznn klnmasn emretmitir. Bunlar kafir veya mnafk olsalard, namazlarnn klnmas caiz olmazd. 436 Ebu Davud, Aieden Radyallahu Anha yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bir kavim birinci saftan geri kalmaya devam eder de Allah da onlar atete geri brakr.
434 435
14 brahim/4 Er-Resailul-Mufide, 21-22 436 Mecmuul-Fetva, 10/358-359
OTUZ RSALE
169
Atete yerlerine hazrlansnlar veya Cehennemde kalcdrlar ifadeleri de bu trdendir. Ancak Ebedi ibaresi ile beraber kullanlmalar halinde, bu tr ifadelerin byk kfr kastettii sylenmitir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Fetavalarn 7/42-51 sayfalarnda bunu syler ancak bunun kesin bir kural olduunu da belirtmez. Allah onlara bakmaz, onlar ile konumaz ve onlar iin ackl bir azap vardr ifadelerinin de byle olduu sylenir. Btn bunlar ihtimalli olup kesin olarak kfre delalet etmezler. nk bu ifadeler, irk dnda olan ve kfr olmad eri deliller ile belirtilen gnahlar iin de kullanlmaktadr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Byk azap tehdidi Allahtan bir yaz gememi olmasayd, aldnz fidyeden tr size mutlaka byk bir azap dokunurdu 437 ayetinde mminler hakknda kullanlmaktadr. 438 Alaltc bir azap ifadesi ise bunun aksinedir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kuranda alaltc azap tehdidi ancak kafirler iin yaplmtr. Bu ifade ayetlerde u ekillerde gemektedir: Biz kafirler iin alaltc bir azap hazrladk 439 , Ayrca kafirler iin alaltc bir azap vardr 440 , Allah kimi alaltrsa, artk ona ikramda bulunacak yoktur. 441 nk alaltmak, zelil ve hakir yapmak anlamndadr. Bu ise azabn tesinde bir aalamadr. Kii azap grebilir ama alaltlmayabilir. Bu nedenle Kim Allaha ve Rasulne kar isyan eder ve snrlarn aarsa Allah onu, devaml kalaca bir atee sokar ve onun iin alaltc bir azap vardr 442 ayetindeki tehdidin farzlar inkar eden ve alay edenler iin olduu sylenir. 443 Bu ve benzeri tehdit ifadelerinin maksad yeterince anlalmadan ve aklayc yerlere mracaat edilmeden karar verilmesi, kiiyi arla ve bocalamaya gtrr. Allahu Tealann Artk kim Allah ve Rasulne kar gelirse, bilsin ki ona, iinde ebedi kalacaklar cehennem atei vardr 444 ayetini mutlak olarak kullananlarda bu durum szkonusudur. Halbuki bu ayet Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar. Allaha ortak koan kimse byk bir gnah (ile)
437 438
8 Enfal/68 Es-Sarimul-Meslul, 52 439 4 Nisa/37 440 2 Bakara/90 441 22 Hacc/18 442 4 Nisa/14 443 Es-Sarimul-Meslul, 52-53 -zet olarak444 72 Cin/23
170
iftira etmi olur 445 ayeti ile birlikte ele alnmaldr. nk birinci ayette geen tehdidin hududlar, ikinci olan bu ayette belirtilmektedir. erisinde tehdit bulunan lafzlarndan biri de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dili ile gnah sahiplerinin lanetlendii nasslardr. mam Ahmed ve Ebu Davudun u rivayeti bu kabildendir: Rasululluh Sallallahu Aleyhi ve Sellem ikiyi skana, sktrana, iene, iirene, tayana, tatana, satcsna, alcsna ve parasn yiyene lanet etmitir. 446 Lanetlemek, rahmetten uzaklatrmaktr. Bu lafz mutlak olarak alnp aklayc ifadelere bavurulmaz ise mteabih olur. Aklayc baka lafzlara baklarak dinde iki ien kimsenin cezasnn mrtedin cezas gibi lm deil, dayak olduu anlalr. Bu ise gsterir ki hadiste belirtilen kii kafir deildir. Mutlak ifade ile kullanlm olsa bile, lanet tek bana kfre delalet etmeye yeterli deildir. Buhari Rahimehullah Hudud blmnde ki iene lanet okumann mekruhluu ve iki imenin kiiyi dinden karmad bal altnda mer bin Hattabdan Radyallahu Anhu u rivayeti yapar: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda Abdullah adnda bir adam vard ve Eek lakab ile anlrd. Rasulullah gldrrd. Rasulullah ona iki ime cezasn birka kez uygulamt. Bir gn yine iki itii iin getirildi ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona ceza uygulad. Orada bulunalardan biri Allahn laneti zerine olsun, ne de ok bu halt iliyor dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle cevap verdi: Lanetleme! Allaha yemin ederim ki o, Allah ve Rasuln sevmektedir. Buhari Rahimehullah, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Bir defasnda Nebinin Sallallahu Aleyhi ve Sellem huzuruna arap imi bir kii getirmilerdi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem orada bulunanlara: u adama vurunuz! buyurdu. Biz de kimimiz eliyle, kimimiz ayakkabsyla vurduk. Bu adam dayaktan kurtulduktan sonra sahabeden baz kimseler ona: Allah seni kahretsin, rezil etsin! demilerdi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Hayr yle sylemeyiniz, kardeiniz aleyhine eytana yardm etmeyin! buyurdu. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kardeinizin aleyhine eytana yardm etmeyin demesi, iki imenin Mslman dinden karmadnn bir delilidir. Bundan nceki hadiste de Lanetleme! demesi, mutlak olarak yaplan lanetin, muayyen kiiye lanet etmek anlamnda olmadn gsterir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, iki imeye devam etmesine ramen, Allah ve Rasuln sevdii
445 446
4 Nisa/48 Ebu Davud, 3674
OTUZ RSALE
171
iin Abdullah ismindeki o kiiye lanet okunmasn yasaklad. Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iki meselesinde sras ile bu ite grev alan on kiiye lanet etmitir. Fakat mutlak olarak yaplan lanet, muayyen kiilere lanet okumak demek deildir. Mutlak tekfir ve mutlak tehdit de byledir. Bu nedenle Kuran ve Snnette yaplan tehdit (vaid), artlarn bulunmasna ve engellerin ortadan kalkmasna baldr. Mslmanlarn ittifak ile bu tehdit, gnahtan tevbe edeni, gnahlarn silen iyilikleri olan, efaata olunan ve balanan kapsamaz. 447 Sonu olarak; kullanlan ifade, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem tarafndan beddua eklinde kullanlm ise tek bana kfre delalet etmez. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Tarlann snr talarn deitirene Allah lanet etsin, Hrszlk yapana Allah lanet etsin, Faiz alan ve verene Allah lanet etsin szleri bu trdendir. Ancak ibare, Allahu Tealann dnyada ve ahirette lanet etmesi siasnda gelirse durum farkldr. Bu sz kfr ifade eder. bn-i Teymiye Rahimehullah, Allah ve Rasulne eziyet edenlere, Allah dnyada ve ahirette lanet etmi ve onlar iin alaltc bir azap hazrlamtr 448 ayetini aklarken bunu belirtmektedir. 449 Delaleti ihtimalli olan ifadelerden biri de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin failini mmin olmamak ile niteledii ifadelerdir. Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet edilen u hadis bu kabildendir: Zani bir kimse, zina yapt srada m'min olarak zina yapmaz, hrsz da ald srada m'min olarak hrszlk yapmaz. kici, iki itii srada m'min olduu halde iki imez. 450 Yukarda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem iki ien kiiyi ..kardeiniz diye niteledii grlmektedir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendi zamannda iki ien, zina yapan ve hrszlk yapan kiiler hakkda kfr hkmn vermedii ve onlarla Mslmanlar arasndaki velayet balarn kesmedii sabittir. Sadece iki iene dayak, hrszlk yapana el kesme cezasn uygulam, ama ayn zamanda onlar iin istifar ederek Kardeiniz aleyhine eytana yardm etmeyin buyurmutur. 451 Yine u hadisler de delaleti ihtimal tayan nasslara birer rnektir: Hibiriniz kendisi iin sevdiini kardei iin de sevmedike iman etmi
447 448
Mecmuul-Fetava, 10/191 33 Ahzab/57 449 Es-Sarimul-Meslul, 41-43 450 Buhari, Mslim, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai 451 Mecmuul-Fetava, 7/409
172
olmaz. 452 , man etmedike cennete giremezsiniz, birbirinizi sevmedike de iman etmi olamazsnz 453 , Komusu, ktlnden emin olmayan kii mmin deildir 454 , Hi biriniz, ben ona babasndan, ocuundan ve btn insanlardan daha sevgili olmadka iman etmi olmaz. 455 Bu ve benzeri hadislerde kullanlan ifadelerin, delaleti bakmndan ihtimalli olmas sebebi ile, kapsamna giren herkesin kafir olduunu sylemek mmkn deildir. Araya kaanlardan bir ou, bu tr hadislerde geen tehdit ifadelerine dayanarak insanlar tekfir etmektedir. Tembellikten veya dnyevi bir meguliyet sebebiyle cemaatla namaza gelmeyen kiileri, iini Allah ve Rasulnn sevgisine tercih ettii gerekesiyle tekfir edenler ve yine can ve oluk ocuu hakknda korktuu iin cihaddan ve dini desteklemekten geri kalan kiileri tekfir edenler bulunmaktadr. Grdmz gibi bu ve benzeri ifadeler ihtimalli olup, sadece bu deliller ile insanlar tekfir etmek iin yeterli deillerdir. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu gnahlardan daha fazlasn ileyen kiilere Mslman muamelesi yapm, onlar tekfir etmemi ve mrted cezas uygulamamtr. Bu nedenle bu tr ifadeleri, ne manaya geldiklerini aklayan baka nasslar nda anlamak gerekir. Bu konuda Ehl-i Snnet velCemaatin kural, Allahu Tealann u ayetidir: Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar. 456 Yine bazlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin failinin mmin olmadn belirttii hadislerin manasnn, Kamil mmin deildir eklinde olduunu ve failde olmad haber verilen imann, mstehap olan iman olduunu sylemektedir. Bu yanl bir tanmdr. Ancak eer ki failde olmad haber verilen imann, vacip olan iman olduunu kastediyorlarsa bu dorudur. 457 nk mstehap olan imanda eksiklik, ktlenmeyi gerektirmez. manszlk ifadesi, bir tehdit ifadesidir. Tehdit (vaid) ise, ancak iman edilmesi gereken bir vacibi terkeden hakknda olur. O halde bu ifadeler, ya kiinin kfrn gerektiren imann aslnn yokluunu ya da imann vacip olan ksmndan baz eksiklerin olduunu veya bu ksmn tamamnn bulunmadn belirtir. kinci durumda kii kafir deil, fask
452 453
Muttefekun aleyhi Mslim 454 Hakim, 4/165 455 Buhari 456 4 Nisa/48 457 Baknz: El-Fetava, 7/14
OTUZ RSALE
173
olur. Bu ifadelerden maksadn ne olduunu belirlemek ise, muhkem nasslara bavurmak ile olur. Bizden deildir ifadesi de bunun gibidir ve hadislerde yle geer: Kmze merhamet etmeyen ve bymze de sayg gstermeyen bizden deildir 458 , Bizi aldatan bizden deildir. Bize kar silah kullanan bizden deildir 459 , Atcl rendikten sonra terkeden bizden deildir. 460 Bu ve benzeri hadislerde geen ifadeler ile kiinin kafir olduuna karar vermek caiz deildir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bir kiinin imannn olmadnn sylenmesi, vacip olan imann tamamen yokluunu deil, sadece eksikliini belirtir. Byleleri, mutlak kfr sebebi ile deil, bu eksiklik sebebi ile tehdide maruz olurlar. Bizi aldatan bizden deildir. Bize kar silah kullanan bizden deildir ifadesi de byledir. Bunlar, zerine vacip olan eyleri terkeden veya Allahu Tealann yasakladn ileyenler iin sylenir. Bu terkinden dolay vaadedilen mkafata hak kazanan ve tehditten kurtulan kiilerden olmad belirtilmektedir. 461 Bu nedenle selef, insanlarn gznde kltmek ve ktlkleri ilemeye tevik etmek korkusundan dolay bu tr tehdit ifade eden nasslar tevil etmekten ekinmilerdir. Ancak gerek yolun ne olduunu gstermek ve arlarn phelerini gidermek iin bunlar aklamaya mecbur kalmlardr. Halbuki aslolan, tehlikesi olmad taktirde tehdidin zahir haliyle braklmasdr. nk bu hali ile bu ktlklerin ilenmesini engellemede daha etkilidir. Nevevi Rahimehullah, Sufyan bin Uyeynenin, baz hadislerde geen bizden deildir ibarelerini, Doru yolumuz zerinde deildir eklinde tevil edenleri onaylamadn Daha etkili olmas ve insanlar sakndrmas iin bu ekilde kalmas daha uygundur dediini ve bunun tevil edilmesinin ktlnden bahsettiini nakletmektedir. 462 Allah ona cenneti haram eder, Cennete giremez, Cennetin kokusunu bile alamaz ifadeleri de bu trdendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Akrabalk ilikilerini koparan kii cennete giremez. 463
458 459
Buhari, Edebul-Mfred, 358 Mslim 460 Mslim, bundan kfrn kastedilmediini aklamtr. Dier bir rivayette ise ..asi olmutur ifadesi bulunmaktadr. 461 Mecmuul-Fetava, 7/30-31 462 erhu Mslim, Kitabul-man, 2/92 463 Buhari ve Mslim
174
Baka bir hadiste de yle gemektedir: Komusu, ktlnden emin olmayan kii cennete giremez. 464 Ebu Davudda nakledildiine gre, bir kii Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelmi ve komusunu ikayet etmitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona sabretmesini sylemi ve ikayet ettii komusunun kafir ollduunu sylememitir. Daha sonra eyasn yola koymasn emretmitir. O kii eyasn yola koymu ve bunun zerine insanlar bu yaptnn sebebini sorunca, komusunun kendisine eziyet ettiini sylemitir. Adamn bu cevab zerine dierleri de onun komusuna lanet etmilerdir. Ancak btn bunlara ramen Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve dierlerinin, komusuna eziyet eden adama mrted muamelesi yapt belirtilmemitir. Nevevi Rahimehullah, cennete giremez ifadesinin iki manaya gelebileceini belirtmektedir. Bunlardan birincisi; kiinin haram olduunu bilerek komusuna eziyet etmesi ve bunu kendisine helal grmesi halinde kafir olup asla cennete giremeyeceidir. kinci mana ise, cennetin kaplar alp bakalar cennete girdii halde bu kiinin yapt ktlkten dolay, cezasn ekinceye kadar cennete giremeyeceidir. Ancak bu kii Allahu Teala tarafndan balanarak kaplar ald anda da cennete girebilir. nk hak ehlinin mezhebine gre byk gnahlar ileyip tevbe etmeden lenlerin ii Allahu Tealaya kalmtr. Dilerse onu balar ve cennete koyar ya da onu cezalandrr ve cezasn ektikten sonra cennete koyar. Allahu Teala en iyisini bilir. 465 bn-i Teymiye Rahimehullah bu mesele ile ilgili olarak kendisine sorulan bir soruya yle cevap vermektedir: Red edilen ey, bu kiinin azap grmeden cennete girecek olmasdr. Atee girip cezasn ektikten sonra cennete girecei meselesi deildir. 466 Cahiliyye, cahiliyye lm ve yle yapan kiiden beriyim ifadeleri de bu trdendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mrikler arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim. Baka hadisler, buradaki beri olmann kfr anlamnda olmadn aklamaktadr. Bu hadisin anlamn aklayan rivayet yledir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hasamn zerine bir seriyye gnderdi. Onlardan bazlar secdeye kapanarak korunmak istediler. Ama derhal ldrldler. Bu durum Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ulat. Bunlar iin yarm kan
464 465
Mslim Nevevi, erhu Mslim, 2/15-16 466 Mecmuul-Fetava, 7/414
OTUZ RSALE
175
diyeti verilmesini emretti ve Mrikler ile beraber ikamet eden kiiden zimmet uzaktr buyurdu. 467 Sonu olarak, delaleti ihtimal tayan bu tr ifadeleri iyice aratrmadan ve incelemeden, aklayc baka nasslara bavurmadan tekfir iin delil olarak kullanmak, ancak dinini nemsemeyen kiilerin bavuraca etin bir yokutur. Hariciler bu yolu izleyerek insanlar tekfir ettiler, kanlarn helal saydlar ve bylece Ehl-i Snnet vel-Cemaat mezhebinin dna ktlar. Hak peinde olan insan, dini iin ihtiyatl olmal, ariin amacn ve kastn renmek iin dinin usl, maksat ve delillerini incelemeden nce delaleti ihtimal tayan ifadelerden hareketle insanlar tekfir etmeye kalkmamaldr. Bu konuda kim, ifrata kaar, bu gerekleri grmezden gelir ve nasslar hamaset ve fke ile ele alrsa, hem kendisi helak olur ve hem de dini ve bakalar hakknda cinayet ilemi olur.
467
Taberani, El-Kebir
176
-8SYLEYEN VEYA LEYENN MAKSADINA BAKMADAN, DELALET HTMAL TAIYAN SZ VE AMELLER SEBEB LE NSANLARI TEKFR ETMEK
Syleyen veya ileyenin maksadna bakmadan delaleti ihtimalli olan sz ve fiiller ile insanlar tekfir etmek de yaygn olan hatalardandr. bn-i Teymiye Rahimehullah yler der: htimal tayan bir sebep ile kii tekfir edilmez. 468 Mkellefin sz veya fiilinin tekfir sebebi olabilmesi ancak u iki art ile gerekleir: Birincisi: Kiinin sz veya fiilinin kfr olduuna delalet eden eri delilde aranan arttr. Delilin, kiinin sznn veya amelinin kfr olduuna kesin olarak delalet etmesi gerekir. Yukarda bununla ilgili aklama yaplmt. kincisi: Kiinin sz veya amelinde bulunmas gereken arttr. Kiinin sz veya amelinin kfre delaletinin ak olmas gerekir. Usul alimleri Sebep kavramn yle tanmlarlar: ariin hkm kendisine balad, tespit edilebilir ak vasf. Kfre delaleti ihtimal tayan sz ve fiiller sebebi ile insanlar tekfir etmek helal deildir. nk ihtimal tayan sz veya fiil ak olmayan vasflardr. Sz veya fiilin delaletini ve ak kfr olup olmadn belirlemek gerekir. Bu ise, failin maksadn anlamak, Karainul-Hale 469 bakmak ve kiinin rf ve adetini gznnde bulundurmak eklinde zetlenebilir. htimal tayan herhangi bir sz syleyen veya i yapan failin maksadn anlamak, bu sz veya fiil ile neyi kastettiini kendisinden sormak ile olur. Mesela, biri Muhammed ismini kullanarak svse, bunun zahiri adamn kfre gtren bir sz sylemi olduunu gsterir. Ancak bu kii, zndklk veya dini horlamak ile mehur olan biri deil ise, kendisi hakknda zahirin delalet ettii ile hkm vermeden nce, bu sz ile kimi kastettii kendisine sorulur.
468 469
Es-Sarimul-Meslul, 517 Amel ile birlikte kiinin hal ve tavrlarnn neye iaret ettiine baklmas.
OTUZ RSALE
177
Yine, delaleti ak olmayan baka bir sz sylemi olsa, hakknda hkm vermeden nce bu szden maksadnn ne olduu kendisine sorulur. bnul-Munzir, afiiden Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem aka sven kiinin katlinin vacip olduunda ittifak olduunu nakleder. afii imamlardan Ebu Bekir el-Farisi de el-cma isimli kitabnda Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kiinin alimlerin ittifak ile ldrleceini nakleder. Ak olmayan lafzlar veya fiiller ile, sahibinin maksadn anlamadan tekfir etmek ve insanlarn kan ve mallarn helal saymak caiz deildir. mam afii Rahimehullah yle der: Delaleti ak olmayan lafz hakknda hkm, ancak szn zahirine gre verilir. 470 Hafz bn-i Hacer Kitabu stitabetil-Murted blmnde bunun benzereni bnul Munzir ve Ebu Bekirden nakletmitir. bn-i Hacer, bir Yahudinin Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem essamu aleyke sz ile selam vermesini nakletmi ve Zimmi yahut bakasnn Peygambere svmek isterken essamu aleyke sznde olduu gibi bunu ak olmayan bir ifade kullanarak yapmas blm baln kullanmtr. Alimler, kendisine essamu aleyke eklinde selam veren Yahudiyi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ldrmemesinin sebebinin, sznn delaletinin ak olmamas olduunu belirtirler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ancak sarih olan sz veya fiiller sebebi ile insanlar cezalandrrd. Bylece bir kiiyi alp cezalandrd zaman iki taraf arasnda tartmaya yer brakmazd. Bu nedenle kendisine essamu aleyke diyen Yahudiye ve aleykum diyerek cevap vermek ile yetinmitir. O Yahudinin cezalandrlmamas hakknda baka sebeplerde belirtilmitir. Kad Iyad kitabnda, Kedisine essamu aleyke diyen Yahudiyi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ldrmemesinin sebebleri diye bir balk kullanmtr. 471 Bu konu ile alakal olarak es-Sarimul-Meslul ve yine Fethul-Bari kitaplarndan, ilgili yerlere baknz. Bir kabrin banda sesi duyulmayacak ekilde dua eden kiinin durumu da bunun gibidir. Ona ne yapt sorulur. Kabirdeki ly balamas iin Allahu Tealaya dua ettiini sylerse, kabirdeki l Mslman ise adam iyi etmi olur, ancak l kafir ise kt yapm olur. Mriklere istifar etmeyi Allahu Tealann yasakladn biliyor ve buna ramen onlara dua ediyorsa, bu kii gnahkar olur, ama kafir olmaz. Kabul edilmesini umarak kabrin yannda dua ettiini sylerse, yapt i kendisini kfre gtrmeyen bir bidat olur ve irke kap aaca iin bundan sakndrlr. Ancak ihtiyalarn gider470 471
El-Um, 7/297 Baknz: E-ifa, 2/224-230
178
mesi iin kabirde bulunan kiiye dua ettiini sylerse, bununla kfre girer. Btn bunlardan anlalmaktadr ki maksad bilmek, delaleti muhtemel olan lafzdan neyin kastedildiini belirler ve tekfir sebebi olup olmadn ortaya karr. Nevevi Rahimehullah, Saymeri ve Hatbdan yle nakleder: Bir ksm ak kfr olmayan baz szler syleyen kiinin durumu hakknda mftye soru sorulsa, mftnn syleyen kiiye ne demek istediini sormas gerekir. Daha sonra ise, unu demek istemise, durumu u olur, ama baka bir ey demek istemi ise, durumu da ona gre deiir demesi gerekir. 472 Yahudilerin dinine lanet eden ve Tevrata sven bir kiinin durumu ile ilgili olarak bn-i Teymiyenin verdii cevap bu mesele iin gzel bir rnektir. yle der: Tevrata hibir kimse lanet edemez. Tevrata lanet okuyan kiinin tevbe etmesi istenir. Tevbe ederse, kurtulur, deilse ldrlr. Tevratn Allahu Teala tarafndan indirildiini ve ona iman etmenin vacip olduunu biliyorsa, lanet etmesi sebebi ile ldrlr ve alimlerin en zahir grne gre tevbesi de kabul edilmez. Ancak Yahudilerin imdiki dinlerine lanet ediyorsa, bu kii iin bir ey gerekmez. nk hem onlar ve hem de imdiki dinleri lanetlidir. Tahrif edildiini belirtmek amacyla imdiki Tevrata svmesi de cezay gerektirmez. nk gnmzdeki Tevrat tahrif edilmi olan nshadr ve onunla amel etmek de caiz deildir. Tahrif edilmi ve deitirilmi olan bu hkmler ile amel eden kiinin kafir olacan syleyen iin de bir ey gerekmez. En dorusunu Allahu Teala bilir. 473 Delaleti kfrden baka bir ey olmayacak kadar ak olan sz veya amel iin kiinin niyetine ve maksadna baklmaz. Bu sz veya ameller iin maksada baklmasnn gerektii sylenirse, zndklarn ve kafirlerin dini oyuncaa evirmesine kap alm olur. Bu nedenle Kad Iyad, Maliki fakihlerinden Habib bin Rabiden yle nakleder: Ak olan bir kelimede tevil bulunduunu iddia etmek, kabul edilmez. 474 bn-i Teymiye de Rahimehullah delil gstererek ayn sz nakletmektedir. 475 Kad Iyad ak kfre rnek olarak yle bir olay nakletmektedir: Kendisinden, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakk iin infak etmesi istenen bir kii, Allah, Rasulne yle yle yapsn demi ve kt szler sylemiti. Ona Ey Allahn dman, ne sylyorsun? denildiinde ise, bu
472 473
Mecmuu lin-Nevevi, 1/49 Mecmuul-Fetava, 35/121 474 E-ifa, 2/217 475 Baknz: Es-Sarimul-Meslul, 527
OTUZ RSALE
179
kt szlerini artrarak devam etti. Daha sonra ise Rasulden maksadm, akreptir dedi. bn-i Ebi Sleyman, bunu kendisine anlatan kiiye Onun aleyhine ahitlik yap, ben de onun ldrlp sevabna katlmak iin sana ortak olaym dedi. 476 Sonu olarak; szn veya amelin sahibinin maksadn ortaya karmak, zellikle delaleti ihtimalli olan ifadeler ile tekfir konusunda zaruridir. Ancak delaleti ak olan sz ve ameller iin kiinin maksadnn ortaya karlmasna gerek yoktur.
476
E-ifa, 2/217
180
UYARI Tekfirin engelleri blmnde belirttiimiz, tekfir iin kiinin sz veya ameli konusunda maksadnn belirlenmesi kuralndan anlalmas gereken bunun delaleti ihtimalli olan sz ve ameller iin olduudur. Delaleti ak olan sz ve ameller iin ise sadece kiinin bu yaptn taammden yapp yapmadna baklr. Muhammed ismini kullanarak sven bir kii iin, bunun ile Allah Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem kastedip kastetmediinin anlalmas yeterlidir. Byle bir kiinin maksad bu kadar anlaldktan sonra, bu sz veya ameli ile kfre girmeyi kastediyor veya kastetmiyor olmas aratrlmaz ve buna gerek de yoktur. Ya da gnmz Mrciesinin art kotuu gibi, kiinin syledii bu sz veya iledii ameli, kendisi iin kalben helal grp grmemesi de kiinin tekfir edilmesi veya edilmemesi konusunda geerli bir art deildir. Kiinin, Ben bununla kfr kastetmedim demesi hkm etkilemez. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bir kimse kfr olan bir sz syler ya da bir amel ilerse, kafir olmay kastetmemi olsa bile, bu sebebe binaen kafir olur. Zira Allahn diledii kimseler dnda hi kimse kfr kastetmez 477 Delaleti ak olmayan szn veya amelin sahibinin kastnn ortaya karlmasnda Karainul-Hale baklmasna gelince; kfr olma ihtimali olan sz syleyen kiinin din ile alay etme veya zndklkla mehur bir kii olmasnn bilinmesi bu kabildendir. Bu gibi karineler, sahibinin kfr kastetmi olmasnn tercih edilmesine sebep olur. bn-i Recep Rahimehullah yle der: Ahvalin delaleti ile akvalin (szlerin) delaleti deiir. Bu ise, ahvale muvafk olann kabul edilmesi ve muhalif olann red edilmesiyle ortaya kar. Ahkam buna gre uygulanr. 478 Kad Iyad buna yle bir rnek verir: eyh Kad Ebu Abdillah Muhammed ibn-i say hkm verirken izledim. Bir gn birisiyle kavga ettikten sonra bir kpee ayayla vurarak Kalk ey Muhammed dedii iddia edilen bir adam getirildi. Adam byle bir ey sylediini inkar etti. Aleyhine ahitlik edenler olduu iin eyh onun hapse atlmasn emretti. Aratrldnda itikad hakkndaki pheyi kuvvetlendirecek bir ey bulunmad iin onu krbalad ve serbest brakt. 479 Yukardaki kiinin ldrlmemesinin sebebi, maksadnn ortaya karlmas sonucu, onun Muhammed ile Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
477 478
Es-Sarimul-Meslul, 177-178 El-Kavaid, 322, No:151 479 E-ifa, 2/237
OTUZ RSALE
181
kastetmediinin anlalmasdr. nk bu kiinin Muhammed isminde bir hasmnn olduu, kendisinin de zndkl ile tannan birisi olmad ve svmesi esnasnda belirlenen Karainul-Halinin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem deil, hasmn kastettiine iaret ettii ortaya karld. Dolaysyla bunlar, onun tekfir edilmesini ve kannn dklmesini engelledi. Bu tr ihtimalli szlerden uzak durmas, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svme kapsnn almasna sebep olmamas ve bundan sonra daha dikkatli olmas iin kendisine tazir olarak kam cezas uyguland. rfe baklmasna gelince; bir kabilede veya ehirde kullanlan bir lafz, baka bir yerde farkl bir anlam ifade edebilir. Bu konuda bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Mftnn ikrar, iman, vasyyet ve dier lafz ile ilgili eylerde, o szleri kullanan halkn anlayna ve rfne bakmadan ve bu kelimelere gerek manalarndan farkl dahi olsa onlarn kullandklar manay yklemeden fetva vermesi caiz olmaz. Eer byle yapmazsa hem kendisi sapar hem de bakalarn saptrr.. Bu byk bir meseledir. Cahil mft bu tuzaa der, insanlar aldatr, Allaha ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem iftira eder, dinini deitirir, Allahu Tealann haram klmadn haram klar ve vacip klmadn da vacip klar. Allahu Teala korusun. 480 Bilhassa gnmzde baz memleketlerde insanlar Muhammed ismi ile Allah Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem kastediyorlarsa Muhammed kelimesini tam telaffuz ederler. Ancak baka bir kiiyi kastediyorlar ise Hamed eklinde bozuk telaffuz ederler. Bu ekilde farkl telaffuzlarn kullanlmas ise, kiinin kastnn ortaya karlmas iin kullanlabilecek bir karinedir. Halk arasnda genellikle svme ve konumalar avam arasnda kullanlan lehce ile yaplmaktadr. Ancak Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ismini, irabl ve dzgn olarak telaffuz ederler. Sonu olarak, kiinin maksad ortaya karlmadan, delaleti ihtimal tayan lafzlar sebebi ile yaplan tekfir hatadr. Dinine nem veren bir kimsenin bu aklamalara dikkat etmeden byle bir eye kalkmas helal olmaz. Bu konu ile ilgili alimlerin ve uslclerin verdii baz rnekleri aktardk. Bu aktardklarmz onlarn ne kadar ihtiyatl davrandklarn gstermektedir. Kad Iyad e-ifa isimli kitabnda yle der: Drdnc ekil: Kii, hem Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve hem de bakas iin sylenebilecek lafz ve cmleler kullanm olabilir veya bu tr lafz ve kelimelerin iyi veya kt olduunda tereddt edilebilir. Byle bir durumda ise verilecek karar konusunda tereddt ve bocalama olur. Mtehidler bu tr durumlarda problem ile karlarlar. Mukallitler ise bu tr durumlarda bir ey sylemez480
lamul-Muvakkin, 4/228-229
182
lerse kendilerini kurtarm olurlar. Helak olan, delil ile helak olsun, yaayan ise delil ile yaasn. Mtehidlerden kimileri Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hrmetini nde tutarak, delaleti ihtimal tayan bir kelime ile sven kiinin ldrlmesi gerektiini sylemi, kimileri de szdeki ihtimalden dolay, pheli bir sebebe dayanarak kan heder etmekten saknmlardr. Birbirine kzgn haldeki iki kiiden biri dierine, Muhammede Sallallahu Aleyhi ve Sellem salat getir demi, bunun zerine ikinci kii yle cevap vermitir: Ona salat getirene Allah salat etmesin. Bu sz hakknda alimler ihtilaf etmilerdir. Sahnuna, bu kiinin Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem salat giteren meleklere sven bir kii olup olmad hakknda soruldu. Bunun yle cevap verdi: Sinirli olarak sylemi ise, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven bir kii gibi olmaz. nk bunu kastetmemitir. Ebu shak el-Barki ve Esba bin el-Farac yle demitir: Bu kii ldrlmez. nk sadece Rasulullaha salat getiren halka svmtr. Bu sz Sahnunun sylediine benzemektedir. nk Peygambere svmede fkeyi mazeret olarak saymam, sylenen sz kendisine gre ihtimalli olup Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem veya Ona salat getiren meleklere svdn kantlayan bir karine bulunmadndan ve olayn ncesini de bilmediinden dolay byle bir hkm vermitir. Ancak baz alimler, bu kiinin ldrlmesi gerektiini sylemitir. Ebul-Hasan el-Kabisinin buna benzer bir konuda yle dedii belirtilir: Kesin bir durum olmadka Mslmann kan dklmez. Tevil edilebilecek sz ve amellerde iyi dnp tanmak gerekir. Sznn anlam budur. Ebu Muhammed bin Ebi Zeydin, Allah Araplara lanet etsin, Allah srailoullarna lanet etsin, Allah Ademoullarna lanet etsin diyen ve bu sz ile peygamberleri deil, zalim olanlar kastettiini syleyen bir kii hakknda sultann itihadna gre tedip cezas verileceini syledii nakledilir. Yine, kiyi yasaklayana Allahu Teala lanet etsin deyip, ikiyi kimin haram kldn ve hadiste kimler iin lanet okunduunu bilmediini syleyen kiinin, cehaleti sebebiyle mazur olduunu ve tedip cezasnn verileceini syledii de nakledilir. nk bu kiinin tavrndan Allahu Tealaya ve Peygambere svmeyi kastetmedii anlalmaktadr. Sadece insanlardan ikiyi haram edenlere lanet etmektedir. Yukardaki meselede Sahnun ve arkadalarnn fetvasnda belirttikleri gibi ilem yaplmtr. Sefih insanlarn birbirlerine syledikleri de bu trdendir. nk bunlar birbirlerine kar Bin domuzun olu, yz kpein olu gibi irkin szler sylerler ki bunun iine peygamberlere varncaya kadar baba ve ecdadndan pek ok insan dahil olabilmektedir. Hatta bu say belki de Ademe Aleyhisselam kadar uzanr. Dolaysyla bu tr szlerden kanmak gerekir. Bir kii Haimoullarndan birine Allah, Haimoullarna lanet etsin derse ya da Rasulullahn Sallallahu
OTUZ RSALE
183
Aleyhi ve Sellem soyundan geldiini bildii bir kimseye irkin bir sz syler ve svd kiiler arasndan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem darda tutulmasn gerektirecek ak bir karine de yoksa bu kiinin ldrlecei sylenmitir. 481
eyhul-slama Rahimehullah, Ehl-i beytten erefli birine sven ve Allah ona ve onu ereflendirene lanet etsin diyen kimsenin durumu sorulduunda yle cevap verdi: Bu sz tek bana sahibinin ldrlmesine sebep olan svme deildir. Bilakis szn aklamas istenir ve onu kimin ereflendirdii sorulur. Eer bu sznn aklamasyla yahut szlerinin ve halinin iaretiyle onun Nebiye Aleyhissalatu Vesselam lanet etmeyi amalad tespit edilirse ldrlmesi vacip olur. Eer byle bir ey tespit edilmemise alimlerin ittifakyla katlini gerektirecek bir ey yoktur. Yine alimlerin ittifak ile eraftan birine svd iin bir Mslmann katli vacip olmaz. Sadece Peygambere sven kii ldrlr. 482 bn-i Teymiye yine yle der: Haimoullarndan birine sven kiiye tazir cezas verilir, ama bu Peygambere svme kabilinden saylmaz. Kiinin, Peygamberin babas ve dedesine svmesi de bizzat Peygambere svme olarak kabul edilmez. nk bu konuda lafz ak deildir. Mutlak olarak dede, babann babas anlamndadr. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmek, katli vacip klan bir kfrdr. ek ile kesin iman zail olmaz, dokunulmaz olan kan da phe ile dklmez. zellikle Mslmann Peygamberi kastetmeyecei galip olan bir durumdur. Onun lafz da, hali de bunu gerektirmez. Delil olmakszn bununla Peygamberi kastettiine ilikin iddia da onun hakknda kabul edilmez. 483 Delaleti ihtimal tayan bu tr konularda halin, lafzn ve kastn anlalmas zaruretinin gz nnde bulundurulmas gerektii ve alimlerin bu konuda nasl deerlendirme yaptklar zerinde dikkatle durulmaldr. nk iman ve kfr, ok nemli ve tehlikeli iki konudur. bn-i Teymiyenin Rahimehullah dedii gibi bunlar, insanlarn zan ve hevalaryla hkm verecekleri konular deil, Allahu Teala ve Rasulnden Sallallahu Aleyhi ve Sellem renilecek konulardr. 484
481 482
E-ifa, 2/234-237 Mecmuul-Fetava, 35/120 483 Mecmuul-Fetava, 34/87 484 Mecmuul-Fetava, 35/101
184
-9KFRN AIK OLAN SEBEP VE BELRTLER LE, TEKFR N TEK BAINA YETERL OLMAYAN SEBEP VE BELRTLER ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Kfrn ak olan sebep ve belirtileri ile, tekfir iin tek bana yeterli olmayan sebep ve belirtiler arasnda ayrm yapmamak da tekfirde yaygn olan hatalardan biridir. slamn dier dinlerde olmayan baz alametleri olduunu ve bu alametlerden birini zerinde tayan kii iin asl olann, aksini izhar etmedike slam olduunu belirtmitik. Bunula birlikte baka din mensuplarnn da yapabilecei ve tek bana kiinin slam iin yeterli olmayacak olan alametler de bulunmaktadr. Bu alemetleri ise yle sralayabiliriz: 1- Selam Vermek: Mslmanlarn ayrc niteliklerinden biridir. Ancak tek bana kiinin Mslmanl iin kesin delil deildir. nk kafirlerden de bir ok kii selam vermektedir. Enesten Radyallahu Anhu rivayet edilen hadiste yle gemektedir: Kitap ehli size selam verdii zaman siz de onlara ve aleykum deyin. 485 Dolaysyla selam vermek, kiinin Mslmanlna karar vermeye yeterli bir alamet deildir. Ancak bu alametin bulunmas, gerekli aratrmann en gzel ekilde yaplmasn ve kiinin kann ve maln helal ederek tekfir etmede acele etmemeyi gerektirir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah yolunda savaa ktnz zaman iyi anlayn dinleyin. Size selam verene, dnya hayatnn geici menfaatine gz dikerek, Sen mmin deilsin demeyin. nk Allahn nezdinde saysz ganimetler vardr. nceden siz de byle iken Allah size lutfetti; o halde iyi anlayp dinleyin. phesiz Allah btn yaptklarnzdan haberdardr. 486 Allahu Teala, selam veren kiiyi aratrma yapmadan tekfir etmekten mminleri nehyetmitir. Ayette geen Allah yolunda savaa ktnz zaman ibaresinden maksat; cihad yolculuudur. Bu ise bu iin darulslamdaki bir yry ve k olmadn gstermektedir. Buhari, Tirmizi ve bakalar bu ayetin nzul sebebi olarak unu rivayet ederler: Suleymoullarndan bir adam birka arkadayla beraber sahabenin yann485 486
Muttefekun aleyh 4 Nisa/94
OTUZ RSALE
185
dan geti. Yanlarnda kendilerine ait koyunlar da bulunmaktayd. Bunlar selam vermelerine ramen, sahabe Radyallahu Anhum onlar ldrd ve selam vermelerini de kendilerinden korunma gayesi olarak yorumladlar. Koyunlar ise Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdiler. Bunun zerine Ey iman edenler! Allah yolunda savaa ktnz zaman iyi anlayn dinleyin. Size selam verene, dnya hayatnn geici menfaatine gz dikerek, Sen mmin deilsin demeyin 487 ayeti nazil oldu. Hafz bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Ayet, slamn alametlerinden birini zerinde tayan kiinin, durumu kendisinden sorulup aratrma yaplmadan nce ldrlemeyeceine delalet etmektedir. nk selam vermek, mminlerin alameti olduu gibi, cahiliyye devrinde de yaygn olan bir selamlama yntemiydi. Ancak selam vermek tek bana kiinin Mslman olduuna hkmetmek ve kendisine slamn hkmlerini uygulamak iin yeterli deildir. Kiinin Mslman olduuna hkmedilmesi iin ehadet kelimesini Mslmanlarn syledii ekilde sylemesi gerekir. 488 Selam vermenin slamn zelliklerinden olmakla beraber tek bana kiinin Mslmanl hakknda karar vermeye yeterli bir delil olmadn Buhari ve Beyhakinin Ukbe bin Amir el-Cuheniden yaptklar u rivayet de teyit etmektedir: Bir defasnda Mslmana benzeyen bir kii kendisine selam verdi. Ukbe o kiinin selamn ald. Bunun zerine Ukbe bin Amirin yannda bulunan bir ocuk ona, Kime selam verdiini biliyor musun? dedi. Ukbe, O Mslman deil mi? deyince, ocuk, Hayr, o Hristiyandr dedi. Ukbe kalkp o kiinin arkasndan gitti ve ona yetierek Allahu Tealann rahmet ve bereketi mminler zerinedir. Ancak Allahu Teala senin mrn uzun ve maln bereketli etsin dedi. 489 Bu kiinin, slamn alametlerinden olan sima ve selam zelliklerini izhar etmesi zerine Ukbe bin Amir onun selamn almtr. Ne var ki adam Mslman deildi. Buna benzer konumda olan dier alametlerin durumu da bu ekildedir. Bu, darul-slamda olmu bir olaydr. Yaplan duadan ve sebebinden anlald gibi adam zimmet ehli idi. Darul-slamda tannn ve tannmayan herkese selam vermek asldr. Buhari ve Mslimde rivayet edilen hadiste de bu belirtilmitir. Mslman olanlar ile Mslman olmayanlarn birbirinden
487 488
4 Nisa/94 Fethul-Bari, Kitabut-Tefsir, Bab:17 489 Buhari, el-Edebul-Mufred, 1112; Beyhaki, Snen, 9/203. Bu dua, kitap ehlinden olan bu kiinin uzun yaayp malnn oalmas ve bylece Mslmanlara daha ok cizye demesi iin yaplmtr. Bununla ilgili el-Munide de bir rivayet bulunmaktadr.
186
ayrt edilemedii bir yerde ise karklk meydana gelebilir. Ancak byle bir yerde selama karlk vermesi halinde meydana gelebilecek karklkta Mslman iin bir knama yoktur. nk nassn delaletine uygun olarak ve emredildii gibi yapmtr. 490 2- Kiinin Mslmanlarn Kulland Bir sim Tayor Olmas: Bu da tek bana kiinin Mslmanl iin karar vermeye yeterli deildir. nk bugn, zellikle slam devletinin kaybolmasndan ve yerine mrted ve mrikleri koruyan, Hristiyanlar ayrc bir alamet tamaya mecbur tutmayan devletler kurulduktan sonra ayri mslimlerden bir ok kii Mslmanlarn kulland isimleri tamaktadr. Kafir devletler, zimmet ehline bu tr alametler tamay ve Mslmanca isimler almay yasaklamamaktadr. Bugn hak ile batl karmtr. ocuu olmayan baz Hristiyanlardan ounun, ocuu olmas halinde adn Muhammed koyacan sylediini duydum ve yle yapanlar da bulunmaktadr. 3- Elbise, Sakal, Sa, Sark ve Buna Grnnn Mslman Olduu zlenimi Vermesi: Benzer D
Bu gibi eyler de tek bana kiinin Mslmanl iin karar vermeye yeterli deildir. nk zellikle gnmzde, darul-slamda olduu gibi Mslman ve Mslman olmayan birbirinden ayracak ekilde kyafet giyilmesi zorunluluu bulunmamaktadr. Bununla beraber Mslman simasnn yannda sakalnn da bulunmas, kii hakknda gl bir karine olabilir. Muhammed bin Hasan e-eybani yle der: Mslmanlar, mriklerin ehirlerinden birine kuvvet yolu ile girse, grdkleri Mslman veya
Mslman olmayanlarn Mslmanlardan ayr olduunu belirten bir alamet tamalar gerektiini art kotuunuz halde bu Hristiyan neden byle bir alamet tamamtr? diye sorulursa, yle deriz: Bu, zel bir olaydr. Ne zaman olduu belli deildir. Mslmanlar zimmet ehlinden ayran artlar glgelemez. Bu atlarn, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda Yahudiler iin konulmad ve uygulanmad bilinmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Medineye geldii zaman, Yahudiler ile genel bir bar anlamas imzalam ve onlardan cizye de almamtr. nk anlama, cizye vermek gibi deildir. Bu konuda ve bu anlama ile ilgili olarak her iki taraf iin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yazdklar hakknda, Es-Sarimul-Meslul, 62 ve sonraki sayfalara baknz. unu belirtmek istiyoruz ki; ilk slam devletinin ilk kurulduu dnemde kitap ehlini sa, kyafet ve buna benzer eylerde Mslmanlardan ayran bir alamet yoktu. Ancak Mslmanlar glendikten ve din galip olduktan sonra kitap ehline bu mecburiyet getirilmitir. Bunun en ak uygulamas, mer bin Hattab Radyallahu Anhu dneminde olmutur. Bu artlar onlara uygulayan da mer bin Hattabtr. Bu nedenle, bu artlara merin artlar ismi verilir. Herhalde bu olay bundan nce olmutur. Baknz: ktizaus-Sratil-Mustakim, 192
490
OTUZ RSALE
187
zimmet ehli simas tayan bir kiiyi ldrmeleri haricinde, orada bulunanlar ldrmelerinde bir saknca yoktur. Ancak zerinde Mslman simas tayan birini grdklerinde onun kimliini ok iyi aratrmalar gerekir. Bu cmleyi erheden Serahsi unu syler: nk hakikati bilinmeyen eylerde simaya gre hkm vermek asldr. Allahu Teala baz ayetlerde yle buyurmaktadr: Yzlerinde secdelerin izinden nianlar vardr 491 Sen onlar grnce yzlerinden tanrsn. 492 Yanllkla ldrmeyi telafi etmek mmkn olmaz. Ele geen kiinin kimliinin iyice aratrlp netletirilinceye kadar beklenilmesi ise Mslmanlara zarar getirmez. nk ihtimal ifade eden sima, fask bir kiinin getirecei haberden daha aa derecede deildir. Fask haber getirdiinde aratrma yapmak emredildii gibi, bu tr simalarda da gerektii gibi aratrma mecburiyeti vardr. 493 4- yilii Emretmek, Ktl Yasaklamak, Mazlumun ve Darda Kalann Yardmna Komak: Bu tr ahlakn ve fiillerin sadece Mslmanlarda deil, baz kafirlerde de bulunduu bilinmektedir. mm Selemeden Radyallahu Anha yle rivayet edilir: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedim: Hiam akrabay gzetir ve misafiri arlard, sknty giderir ve yemek yedirirdi. Eer anlayp Mslman olsayd bu yaptklarnn ona faydas olur muydu? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Hayr, o dnyada vlmek ve anlmak iin verirdi. Birgn olsun Rabbim, ahiret gnnde hatam bala demedi. 494 Mslim, Aieden Radyallahu Anha yle rivayet eder: Dedim ki; Ya Rasulallah, bn-i Cedan cahiliyye dneminde akrabay gzetir ve fakirleri doyururdu. Bu yaptklarnn ona bir yarar olur mu? Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Hayr ey Aie! Ona bir yarar salamaz. nk o bir gn olsun Rabbim, ahiret gnnde hatam (irk) bala demedi. Hakim bin Hizam hadisi de buna delalet eder. O, Rasulullaha
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle demitir: Cahiliyyede benim sadaka, kle
azad yahut akraba ziyareti gibi, ibadet olarak yaptm eyler hakknda ne dersin? Bunlarda ecir var mdr? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle
491 492
48 Fetih/29 2 Bakara/273 493 erhus-Siyeril-Kebir, 4/1444 494 Ebu Yala ve ayrca Tabarani el-Kebirde rivayet etmitir.
188
buyurdu: Hayr olarak gemite yaptn ne varsa onun zerine Mslman oldun. 495 phesiz kafirler arasnda da gzel ahlak seven, insanlarn yardmna koan kiiler bulunmaktadr. Kafirlerde, amalar deiik de olsa ilk yardm, infak, tedavi, muhtalara iyilik yapma gibi ileri yrten kurulular bulunmaktadr. Burada saylan alametlerin tamam zellikle hak ile batln kart, beeri yasalarn mrtedleri ve mrted olmay koruduu, kitap ehlini ayrc kyafet giymeye mecbur etmedii ve hatta birok kiinin kafirlere benzedii mevcut ynetimler altnda bu tr alametler tek bana kiilerin Mslmanln belirlemede yeterli olmaz. Ancak tekfir etmede acele etmeyi nleyicidirler ve insanlarn kan ve mallarnn, gerekli aratrma yaplmadan heder edilmesine engel olur. Bu nedenle Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah yolunda savaa ktnz zaman iyi anlayn dinleyin. Size selam verene, dnya hayatnn geici menfaatine gz dikerek, Sen mmin deilsin demeyin. 496 Taberi Rahimehullah yle der: Mslman veya kafir olduunu bilmediiniz kiileri ldrmeden nce iyice aratrn. Kimliini tespit edemediiniz kiileri ldrmede acele etmeyen. Allahu Tealaya, Rasulne ve size dman olduunu kesin bildikleriniz dnda durumlar belirsiz olan kiileri hemen ldrmeye kalkmayn. Btn bunlardan sonra unu syleyebiliriz: Bu alametler tek bana kiinin Mslman olduuna delil olmas iin yeterli deildir. Ancak bu kiinin Mslman olabilecei ihtimali iin bir sebep niteliindedirler. nk bu alametlere sahip olan bir kiinin grnm, kfrden ok slama yakndr. Allahu Teala, bu durumlarda szkonusu kiiyi tekfir etmemeyi ve hakknda gerekli aratrmay yapmay emretmitir. Bunlar slamn ihtimal tayan alametleri olmakla beraber sadece Mslmanlarda bulunmamaktadr. Sadece Mslmanlarda bulunan bir fiil veya sima olmu olsayd, aratrma yapmaya gerek kalmazd. slamn ve Mslmanlarn alametleri olduu gibi kfrn ve kafirlerin de kendine mahsus alametleri vardr. Bunlardan bazlar kfre delalet eden ve bulunmas halinde tekfir iin yeterli bir sebep olan alametlerdir. Baz alametler ise tek bana kiilerin kafir olduunu belirlemede yeterli deildir. zellikle Mslmanlarda iman balarnn gevedii ve ktlklerin yayld
495 496
Muttefekun aleyh 4 Nisa/94
OTUZ RSALE
189
ortamlarda, delaleti ihtimal tayan bu tr alametlere bakarak kfre karar vermek mmkn deildir. Gerekli olan bir durumda, slamn kesin olan alametlerinden birini izhar etmeyen kii hakknda Mslman hkmn vermediimiz ve zellikle gnmz toplumlarnda karar vermek iin yeterli olmayan ihtimalli alametler ile yetinmediimiz gibi, kfre ihtimal tayan alametler, ona gtren yollar ve ekiller ile de gerekli aratrmay yapmadan kiilerin kafir olduuna dair hkm veremeyiz. phesiz ki ancak kafirde bulunan ak ve kesin sebepler ile insanlar tekfir edebiliriz. Kiinin tekfiri iin tek bana yeterli olmayan kfr alametlerinden bazlar unlardr: 1) Kafirlere Benzemek: Sakal kesmek gibi sima ve kyafette onlara benzemek bu alametlerdendir. Btn bunlar kfre gtrmeyen gnahlardandr. Sadece bunlara bakarak insanlar tekfir etmek, arlarn yntemidir. Ancak kafirlerin kfr olan sylemlerini benimsemek, ibadetlerini yapmak ve Hristiyanla aka delalet eden ha takmak 497 gibi batl dinlerinin zellik ve hususiyetlerinden olan eyleri tamak veya giyinmek ak kfr alametlerindendir. Tirmizinin Sneninde ve Taberinin Tefsirinde aktarlan Adiy bin Hatim ile ilgili rivayette, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Adiy bin Hatimin Radyallahu Anhu taknd ha put olarak nitelemitir. Btl akca simgeleyen ve din adamlarnn giydii kyafetleri giymek kfrn ak alametlerindendir. Alimlerin kitaplarnda belirttikleri zunnar (kuak) balamak da bu trdendir. Nevevi Rahimehullah, Ravdatut-Talibin isimli kitabnda yle der: Beline znnar balamak kfrdr. Bana Mecusilerin takkesini takan kii hakknda ihtilaf edilmitir. Sahih olan gre gre bunu yapan kii kafir olmaz. Kiinin znnar niyetiyle beline ip balamas da kfr olup znnar hkmendedir. Ticaret iin beline znnar balayp darul-
Hristiyanlarn irk akidelerini gsteren ve aka ha olup delaleti sarih olan bir eyi takmak bu kabildendir. Ancak sadece elbise, resim ve benzeri eylerde izgilerin kesimesinden ibaret olan ha ekline bakarak insanlar tekfir etmek doru deildir. nk bu tek bana insanlar tekfir etmeye yeterli bir sebep olmaz. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ha eklinde olan hibir eyi evinde brakmadn ve deitirdiini Buhari Rahimehullah rivayet etmektedir. Baknz: 5952. El-smailinin rivayetinde, Ha ekli yapan olarak gemektedir. Ancak pheye yol aan ha eklinin elbise, kilim veya baka eyler zerinde bulunmas ile Hristiyanlarn irk akidelerini simgeleyen ak ha arasnda fark vardr. Tekfir etmek, ancak sarih ve ak kfr alameti olan han varl ile olabilir. Bu ekilde ak olmayan simgeler sebebi ile tekfir yaplamaz. nk bu tr eyler ihtimal derecesinde bir delil niteliinde olur ki, byle bir durumda nasl davranlacan yukarda akladk.
497
190
harbe giren kii de kafir olur. Ancak esirleri kurtarmak iin bunu yaparsa kafir olmaz. 498 Kafirlerin batl akideleri ve dinlerini simgelemeyen, genel olan giyimleri, kyafetleri ve ekilleri ise, tekfir iin tek bana yeterli bir sebep deildir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, zerinde sere resmi olan bir elbise giydiini grd Abdullah bin Amra, Bunlar kafirlerin elbiseleridir, giyme! 499 demesi buna delalet eder. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu sylemek ile yetinmitir. Bunlar giymek de kfr olsayd, gerekli aklamay yapar, tevbe etmeye arr ve irk ve kfr olan sz ve ameller konusunda yapt gibi kesin olarak bundan sakndrrd. Mslman olmayanlara benzemeyi iddetle sakndran baz rivayetler vardr. Arya kaan baz kiiler bu rivayetleri her trl benzeme hakknda mutlak olarak kullanmaktadrlar. Halbuki bunlarn ayr ayr deerlendirilmesi gerekir. Bu rivayetlerden birisi udur: Kim bir kavme benzerse, o da onlardandr. 500 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bu hadis zahiri manas itibari ile kafirlere benzemenin kfr olduunu gerektirse de, bu benzeme en azndan haram hkmndedir. Allahu Teala, inizden onlar dost tutanlar, onlardandr 501 buyurmaktadr. Bu hadis mutlak benzemeye de hamledilebilir. O durumda ise kfr belirtir. Onlara benzedii kadaryla onlardan olduu anlamna da gelebilir. Dolaysyla kafirlere benzedii ey kfr veya masiyet ise, kiinin de hkm kafir veya masiyet sahibi olur. 502 bn-i Teymiyenin Rahimehullah, o da onlardandr ibaresi ile ilgili bu deerlendirmeleri ok nemlidir. Kafirlere benzemenin kfrde benzeme veya gnahta benzeme olabileceini ve herbirinin hkmnn farkl olduunu, bunlarn tamamn iinde toplayan mutlak benzemenin ise kesin olarak kfr ifade ettiini belirtmektedir. Allahu Tealann Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar 503 ayeti bunu aklamaktadr. Kafirlere benzemenin btn ynleri kfr olsayd, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hibir eyde onlara muvafakat etmemesi gerekirdi. Halbuki
Ravdatut-Talbin, 10/69 Mslim 500 Ebu Davud ve mam Ahmed rivayet etmitir. bn-i Teymiye Rahimehullah senedinin iyi olduunu sylemitir. ktizaus-Sratil-Mustakim, 94 501 5 Maide/51 502 ktizaus-Sratil-Mustakim, 95 503 4 Nisa/48
499 498
OTUZ RSALE
191
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakknda u rivayet sabittir: Hakknda bir emir bulunmayan konularda kitap ehline muvafakat etmeyi severdi. 504 Btn bunlar, yukarda aktardmz hadisin ok ynl olarak ve bu rivayetler nda deerlendirilmesi gerektiini gsterir. Baz arlarn yaptklar gibi, sadece sakal kesmesi, kafirlerin dinlerinin simgesi olmayan ve gnlk hayatta giyindikleri gibi giyinmesi sebebi ile kiinin kafir olduu, kan ve malnn helal olduu sylenemez. Genel olarak btn meselelerde kafirlere benzeyen ise, onlarn btn ktlklerini toplam ve onlar gibi olmu olur. Kfr veya gnah olmayan meselelerinde onlara benzemeye gelince; bu da onlara benzeme yasann genel kapsam iindedir. nk bunlar, bizzat yasak hkmnde olan ilere gtren bir kapdr. Bu nedenle bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kafirlere benzemek genelde kiiyi kfr veya masiyete gtrr. Ya da netice olarak ayn anda hem kfre ve hem de masiyete gtrebilir. 505 bn-i Teymiye Rahimehullah, baka bir yerde de zahirde onlara benzemenin kalpte onlara bir nevi sevgi, sempati ve dostluk meydana getirdiini, bu nedenle Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu kapy kesin olarak kapattn ve onlara benzemeyi mutlak olarak yasakladn belirtmektedir. Ancak fkh alimleri yle bir kural belirlemilerdir: Yasak, bir ktlk yolunu kapamak (Sedduz-zeria) maksad ile yaplmsa, maslahat iin kaldrlabilir. 506 bn-i Teymiye Rahimehullah, kitaplarnda bu kuraldan sz etmi ve ihtiya yahut maslahat iin onlara grnmde benzemenin kfr olmadn aktararak yle demitir: Onlara muhalefet ancak onlarla cihad etmek, onlar yenmek ve cizyeye balamak gibi din stn olduktan sonra olur. Mslmanlar, ilk dnemde zayf olduklar iin onlara muhalefet etmek ile emrolunmadlar. Ne zaman ki din tamamland, stn oldu ve yceldi, onlara muhalefet etme hkm getirildi. Bugn darul-harpte veya darul-harp olmayan darul-kfrde bulunan Mslman, douraca zarar asndan grnte onlara muhalefet etmek ile sorumlu deildir. Hatta onlar dine davet etmek, durumlarndan Mslmanlar haberdar etmek (istihbarat toplamak),
504 505
Muttefekun aleyh ktizaus-Sratil-Mustakim, 232 506 Bu nedenle bir ok alim, sebeplerinden dolay, yasak olan vakitlerde namaz klmay maslahat asndan caiz grmtr. nk bu vakitlerde namaz klmann yasaklanmas, mcerred olarak namaz klmamak iin deil, o vakitlerde ibadet eden mriklere benzememek iindir. Dolaysyla benzeme tehlikesi szkonusu deil ise ve maslahat olarak namaz klma ihtiyac giderilmi olacaksa, yasak kalkar. Baknz: Mecmuul-Fetava, 1/123
192
onlarn Mslmanlara olacak zararn nlemek gibi dini bir yarar grdnde, zaman zaman onlara karmas mstehap veya bazen vacip olur. Muhalefet, Allahu Tealann dini stn kld ve kafirleri zelil ve hakir edip cizyeye balad darul-slamda olur. Onlara muhalefet ve muvafakatn zaman ve mekana gre deitii ortaya ktna gre, bu konudaki hadislerin hakikati de ortaya km demektir. 507 Maslahat yahut ihtiya halinde ilenmesi caiz olan bir eyin hibir zaman kfre gtren ve dinden karan meseleler ile bir tutulmas caiz olmaz. Bugn Mslman kitlelerin ve avamn bu tr gnah ve mnker olan eylerde kafirleri taklid ettiini, hatta kimi Mslman cemaatlerin sakal kesmenin mbah olduunu ve d grnte kafirlere benzemenin ve onlarn adetlerini taklit etmenin bir sakncasnn bulunmadn sylediini grmekteyiz. Byle bir meseleden dolay tekfir kapsn amak, tekfir konusunda ak bir sebep olmad halde gnahkar Mslman kitleleri tekfir etmek iin byk bir kap amak olur. Hatta bu i, kafirlerin mminler ile savamak iin az dilerini gsterdii bir ok yerde, tautlarn kendilerini esir alma, ikence etme ve sava ama korkusuyla gizlenme, kyafetlerini deitirme ve sakallarn kesmeye mecbur olan mmin mcahidlerin tekfir edilmesine kadar gider. Buharinin, bn-i Abbastan Radyallahu Anhu rivayet ettii hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mikdada yle demitir: Bir kimse iinde yaad kafirlere kar imann gizledi. mann aa vurduunda ise kii onu ldrd. Nitekim, Mekke'de iken, bir zamanlar sen de imann gizlemitin. 508 2) Mslman Olmayan Devletlerin Pasaportunu Tamak ve Vatanda Olmak: Bu alanda musibetin genel olduu bilinmektedir. Tautlar insanlar iin yeryzn daraltm ve onlarn izinleri, kimlikleri, kararlar, pasaportlar ve mahkemeleri olmadan hareket edilemez hale gelinmitir. Kabilesi olanlar veya birtakm glere dayananlar dnda bu erevenin dnda kalarak azimete sarlanlar yok gibidir. Dolaysyla akl banda olan hibir kimse, glsnden zayfna, erkeinden kadnna kadar Mslmanlarn tamamnn, bundan uzak durmadklar ve llerde veya da balarnda yaamadklar iin kfre girdiklerini syleyemez. phesiz zalim tautlarn bask ve zorlamalar karsnda insanlarn boyun eme ve itaat etme mecburiyetinde kalmalar ile, tautlarn kuyruk ve yalakalarnn yapt gibi, istiyerek ve kendi iradeleriyle onlara boyun eme507 508
ktizaus-Sratil-Mustakim, 192 Buhari, 6358
OTUZ RSALE
193
leri eit deildir. Tautlarn kimliini veya pasaportunu tayan herkesin onlarn hkmnden raz olduu veya onlarn kendisinden raz olduu sylenemez. Nitekim bir sreliine de olsa, bu evraklar kabul etmeyen baz insanlar, gidecek yer bulamadklarndan dolay tekrar bunlar kabul etmek ve tamak zorunda kalmlardr. Mekkede kafirler Mslmanlar zorluyordu. Bu hibir zaman Mslmanlarn onlarn dininden raz olduu anlamna gelmiyordu. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizzat kendisi davet iin gittii Taiften dnd ve Mekkeye sokulmad gn mrik olan Mutim bin Adiyin himayesini kabul etmitir. Yine komusu olan Ebu Dine, Ebu Bekiri Radyallahu Anhu ve As bin Vail de Mslman olan mer bin Hattab Radyallahu Anhu korumas altna almtr. Himayesi altna almak, hayat iin kiiye garanti vermektir. Hatta bugn sistemlerin insanlara pasaport ile saladndan daha fazlasn iermektedir. Btn bunlara ramen, sahabenin Radyallahu Anhum, mriklerin dinine olan dmanlklar ve onlardan beri olular gnein parlaklndan daha akt. Bugn bizler ve bizim ile beraber olanlarn hibiri bu tautlarn sistemlerinden raz deiliz. Onlar da bizden raz deillerdir. Her yerde ve her zaman onlar tekfir ediyoruz, holarna gitmeyecek her eyi sylyoruz, onlardan ve sistemlerinden beri olduumuzu ve dmanlklarmz aka ilan ediyoruz. Bununla beraber bu sistemlerin ve yneticilerinin kimlik ve pasaportlarn tayoruz. Allahu Tealann bizi bunlardan da en ksa zamanda kurtarmasn, katndan bize bir yardmc ve dost gndermesini diliyoruz. Dolaysyla srf bu sebepten dolay insanlar tekfir etmek caiz deildir. Ancak bunun iin kafirlere dostluk besleme, onlarn ynetim ve kanunlarn kabul etme ve zerine yemin etme, onlarn erleri olarak alma gibi kfre gtren bir eyi art koarlarsa, o zaman durum deiir. Bu konuda bizim yaadmz memleketler ile bat lkeleri arasnda bir fark yoktur. Batnn tautlar ile dounun tautlar kardetir. Hatta batnn tautlar bugn kendi halklarna daha merhametli, adaletli, hak ve zgrlklerine daha saygl ve insafldr. Batda ve douda, bu kafir hkmetlerin bulunduu memleketlerde bir ok muvahhid Mslman yaamaktadr. Bu Mslmanlar tautlardan ve kfr ynetimlerinden beri olduklarn ilan etmektedirler. Dolaysyla kimlik ve pasaport sebebi ile insanlar tekfir etmenin byk bir hata olduunu syleyebiliriz. Pasaport karmak iin tautun hkmne bavurduunu ne srerek bundan dolay insanlar tekfir edenler, phesiz ar ve lsz hareket edenlerdir ve dinlerini tehlikeye atanlardr. Bunlar, kfre gtren ve tauta
194
muhakeme olmann ne olduunu bilmeyen, teri edilmesinde veya ortadan kaldrlmasnda kullara hibir yetki tannmayan Allahu Tealann belirledii hkmler ile insanlarn itihadlarna braklan hkmleri birbirinden ayracak bilgiden de yoksun olan kiilerdir. eri hkm idari hkmden ayramayacak kadar cahil olan bylelerinin, insanlar tekfir etme iine girmeleri helal olmaz. Allahn izni ile bu iki hkm arasndaki fark ileride belirteceiz. Bazlar bu sebeplerden dolay insanlar tekfir etmek iin u hadisi delil olarak gsterirler: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Bir adam bir sinek sebebiyle cennete girdi. Bir adam da bir sinek sebebiyle cehenneme girdi buyurdu. Orada bulunanlar; Bu nasl olur ey Allahn Rasul? dediler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle devam etti: ki adam, putlar olup herkesin adak sunduu bir kavme urad. Onlardan birine Kurban sun! dediler. Adam Kurban sunacak bir eyim yok dedi. Bir sinek de olsa, kurban sun! dediler. Bylece adam bir sinei putlara kurban olarak sundu ve onu serbest braktlar. Bu yapt sebebi ile cehenneme girdi. Dier kiiye de Kurban sun! dediler. Adam Allahtan bakasna kurban sunmam dedi. Bunun zerine boynunu vurdular. Bu adam ise cennete girdi. 509 Bu insanlar, Allahu Tealadan bakasna bir sinei kurban olarak sunan kiinin kafir olup atee girdiine bakarak kafirlerin verdii pasaportu kabul eden ve tayan kiinin de kafir olduunu sylerler. Bunlara cevap olarak yle deriz: phe yok ki naktan nce tahtn hazr olmas gerekir. Her eyden nce hadis merfu olarak deil, mevkuf olarak rivayet edilmitir. TeysirulAzizil-Hamid erhu Kitabit-Tevhid isimli eserin yazar, Allahu Tealadan bakas adna kurban kesmek blmnde bu hadisi zikretmi ve bu hadisi mam Ahmedin rivayet ettiini sylemitir. Hadisin rivayetinde birinci halkay oluturan Tark bin ihabn sahabeden olup olmad ihtilafldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem grd, ancak ondan bir ey dinlemedii sylenir ki bu durumda hadis mrsel olur. Kitabn yazar, bu hadis hakknda bnul-Kayyimin Rahimehullah Msnedi inceledim orada bu hadise rastlamadm, herhalde imam Kitabuz-Zhd veya baka yerde bunu rivayet etmi olabilir szn nakletmektedir. Durum aynen bnul-Kayyimin Rahimehullah dedii gibidir. Szkonusu rivayet mam Ahmedin Rahimehullah Kitabuz-Zhd isimli eserinde 32-33. sayfa, 84 nolu maddede gemektedir. Olu Abdullah ondan nakletmi, ancak merfu olduunu belirtmemitir. Sadece Tark bin ihabdan, o da Sleymandan diyerek belirtmitir. Hadisin senedinde
509
mam Ahmed, Tark bin ihabtan rivayet etmitir.
OTUZ RSALE
195
sz edilen kii mehul biridir. Kitabuz-Zhde ilavede bulunan kii bunun Selman- Farisi olduunu syler. Byle olursa, hadis merfu olmaz. Selmandan nakledildii sabit ise 510 , israiliyyattandr. nk Selmana ki kitap (yani ncil ve Furkan) sahibi denilirdi. 511 Uzun sre Yahudi ve Hristiyanlardan olan kitap ehli ile oturup kalkmtr. Dorusunu Allahu Teala bilir. Ne olursa olsun, byle bir habere dayanarak insanlar tekfir etmek, kan ve mal helal saymak doru deildir. Bu rivayetin sahih olduunu varsaysak bile, her eyden nce pasaport sebebiyle insanlar tekfir etmek iin bunu delil olarak kullanmak hataldr. yle ki: A- Bu hadiste aktarlan haber bu mmetten ncekilere dair bir haberdir. Bilindii gibi bizden ncekilerin haberi, bizim eriatmz ile eliirse kabul edilmez. nk Allahu Teala, Tevhid dnda her mmete ayr bir eriat vermitir. Burada kastettiimiz ve bizim eriatmzda olan ey, ikrah engelidir. Bilindii gibi Allahu Teala muteber olan ikrah tekfir veya gnahkar sayma engellerinden biri olarak vazetmitir. Bu ise sadece bu mmete mahsustur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahu Teala mmetimin yanlarak, unutarak ve zorlanarak yaptklarn affetmitir. 512 Bu, Allahu Tealann bu mmete olan rahmet ve kolaylatrmasdr. Bizden ncekiler ikrah sebebiyle mazur saylmazlard. Yukarda aktardmz hadis sahih ise, kurban sunmayan kiinin ldrld belirtilmektedir. ldrlme tehdidi altnda kurban sunan kiinin atee girdiinin bildirilmesi, bu haberin bizim eriatmza aykr olup delil gsterilmeye elverili olmadn gstermektedir. B- Atee girme tehdidi, amellerin boa gitmesi ve cehennemde ebedi kalma tehdidi gibi baka bir karine yoksa, sz veya fiilin byk kfr olduuna delalet iin tek bana yeterli deildir. nk Tevhid ehlinden olduu halde gnahlar kadar atee girip, daha sonra Allahu Tealann ltfu ile cennete girecek kiiler olduu sabit olmutur. C- Bu hadiste aktarlan ve sahibinin atee girmesine sebep olan olayda kiiyi kfre sokacak sebep bulunmaktadr. Biz, bu tr kfr sebepleri
Daha sonra Ebu Nuaymn Hilyesinde 1/203de, hadisin Selman- Farisiden Radyallahu Anhu rivayet edildiini grdm 511 Baknz: bn-i Abdilber, em-stiab, 196 512 bn-i Mace, Beyhaki, Darekutni ve Hakim 2/198 de rivayet etmitir. bn-i Ebi Hatim illetli saym ve bakalar da zayf olarak saym ise de, alimler onu kabul etmilerdir. nk Kuran ve Snnetten sabit ahitleri vardr. Ayrca aslnn olduunu belirten baka varyantlar da bulunmaktadr. Baknz: Sehave, el-Makasd, 230. Nevevi Rahimehullah Krk Hadis isimli eserinde, bu hadisin hasen olduunu sylemektedir.
510
196
tayan pasaportlarn karlmasn veya tanmasn caiz grmyoruz. Bizim kar ktmz, ak bir kfr sebebi tamasa bile, pasaport karan ve tayan insanlarn tamamn tekfir etme meselesidir. Bundan dolay insanlar tekfir edenler, pasaport karmak iin bavurmay bile tautun hkmne bavurmak olarak deerlendirirler. Her halukarda sebebin pasaport ile ilgisi yoktur. Yolculuk yapmak iin tautlarn verdii pasaport, galip ve egemen olanlarn malup olan insanlara verdikleri bir belgedir. Kfre gtren bir sebep tamyorsa, pasaporta muhta olan ve alan kiiler acaba hangi sebep ile tekfir edilebilir? 3) Kafirlerin Kfre Delaleti Ak Olmayan Bayran Veya Simgelerini Tamak, Devlet Dairelerine Veya Meydanlara Aslm Resimlerin Altnda Bulunmak: Bunlarn hibirisi, insanlar tekfir etmek iin yeterli birer sebep niteliinde deildir. Bayrak sebebiyle insanlar tekfir edenler, bildiimiz kadaryla u iki sebebe binaen bunu yapmaktadrlar: Birincisi; onlar yceltmek ve sayg gstermek, putlara sayg ve tazim gstermek gibidir ilkesi. Halbuki bu doru ve iyi bir tespit deildir. Putlar yceltmek, ilahlatrma ve kulluk manasndadr. Korku ve midin bulunduu bir ibadettir. Bunu yapanlar, putlara korku ve mit balarlar, putlarn fayda ve zarar verdiini ve Allahu Tealaya yaklatrdn dnrler. Yceltme fiilinde, korku, mit, ilahlatrma, sevgi ve sevap dncesi yoksa, ibadet veya irk anlamna da gelmez. Arlk ve abartma ile yaplmas halinde, buna yol aabilecek bir kap niteliini alr. Ayn ekilde her sevgi ve korku da ibadet deildir. Mutlaka bunlarn ayr ayr deerlendirilmesi gerekir. Kimsenin, bu bayrak ve buna benzer simgeleri ibadet niyetiyle ycelttiini bilmiyorum. Sadece abartma kabilinden bir yceltme bulunmaktadr. irke yol aabilecei endiesi tayan, ama kendisi irk olmayan yceltme, abartma, sayg ve tazim olsa olsa Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yasaklad, yneticilere kar sayg adna ayaa kalkma trnden bir meseledir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hasta iken oturarak namaz kldnda sahabenin Radyallahu Anhum oturmadn grnce, onlar bundan neyhetmi ve yle demitir: Az nce neredeyse Bizans ve ranllarn yaptn yapacaktnz. Krallar otururken onlar ayakta dururlar. Siz bunu yapmayn. 513 mam Ahmedin rivayetinde ise yle gemektedir: Acemin birbirlerine sayg gstermek amac ile ayaa kalkt gibi siz de ayaa kalkmayn. 514
513 514
Mslim Msned, 5/253-256. bn-i Teymiye Rahimehullah bu hadis ile ilgili olarak Mslman olmayan milletlere muhalefet konusunu irdelemi ve bu ynde mensuh olmadn sylemi-
OTUZ RSALE
197
Sahabenin Radyallahu Anhum bu ekilde davranmas, kfr anlam tamamtr. Elle selamlama, sayg ve tazim gsterme, ayaa kalkma gibi gnmz devletlerinin ortaya kard bu trenler, slam devletini yok eden, Mslmanlar blp paralayan, slamn bayran indiren bu ynetimler ve devletlerin simgelerine sayg anlam tasa bile, mcerred olarak, kfre gtren bir ibadet anlam tamaz. Bu mesele iin Sayg ve ballk iinde Allaha kulluk edin 515 ayetini delil olarak gstermek de doru deildir. Uzunca ayakta durmak anlamnda kullanlsa bile, ayette geen kunuttan maksat, namaz ve iinde dua olan ibadetlerdir. Yoksa herhangi bir amala mbah olan ayakta durma veya yasaklanan sayg ve hrmet iin ayakta durma manasnda deildir. Bu durularn hibiri ibadet veya kfr niteliinde olmaz. Alimler, kunut szcnn on kadar manas olduunu belirtmilerdir. 516 Bu manalardan bazlar uzunca duru, huu, itaat, dua ve konumama olarak saylabilir. Namazn farz klnd ilk zamanlarda sahabe Radyallahu Anhum bazen namazda konuurlard. Sonra bu ayet indi ve konuma yasakland. Zeyd bin Erkamdan Radyallahu Anhu yle rivayet edilmektedir: Rasulullah zamannda Sayg ve ballk iinde Allaha durun ayeti ininceye kadar kii ihtiyac olduunda namazda arkadayla konuurdu. Ayet inince konumamz yasakland. Meselenin bu ekilde tafsilatna inilerek deerlendirilmesi gerektiine gre, bayrak ve eitli simgeler karsnda ibadet ve itaat dncesiyle duranlarn bulunmas ihtimali bulunsa bile, delaleti ak olmayan amellerdeki uygulamann ayns yaplr. Byle bir ey kfre kap aan bir gnah, mnker veya masiyet olabilir. Ya da Allahu Tealadan bakasna yaplan ve kiiyi kfre gtren bir ibadet de olabilir. Bu meselenin delaleti ihtimal tayan fiillerden olmasnn sebeplerinden biri de, ilk asrlarda Mslmanlarn da setikleri bayraklarnn olmas ve insanlarn bu tr bayraklar kullanmaya ihtiya duymalardr. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ukab denilen siyah bir sanca vard. Ebu Davud, sahabeden
tir. Oturan imamn arkasnda oturma hkmnn mensuh olmas halinde bile, bu hadisin mensuh olmadn ve bu konuda hkmnn sahih olduunu belirtmitir. Baknz: ktizausSratil-mustakim 515 2 Bakara/238 516 evkani, Neylul-Evtar, Kitabul-libas, 83
198
Radyallahu Anhum birinin yle dediini nakleder: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sar bir sancan grdm, beyaz sancaklar da vard. 517
Mslmanlar savata bu sancaklarn etrafnda toplanr, yere dmemesine gayret ederlerdi. Bu ise bayraklara sayg gsterip yceltmek gerektiini syleyen kimilerinin kendilerine delil olarak gsterdikleri bir olaydr. Mute Savanda ehid den Cafer bin Ebi Talibin Radyallahu Anhu olayn zikrederler. Cafer bin Ebi Talib Radyallahu Anhu sanca tuttuu sa eli kesilince, sanca sol eline ald, o da kesilince sanca kucaklad. Bu nedenle Zul-Cenaheyn (iki kanat sahibi) knyesi ile anlrd. Btn bunlar, bu meselenin en azndan delaleti ihtimal tayan fiillerden olduunu gsterir. Dier taraftan baz alimler, bundan daha ciddi bir mesele olan rku ve secde hareketini ele almlar ve birine ilah olduu gerekesiyle secde yapma ile krallarn yanna girip sayg ifadesi olarak yere eilmeyi birbirinden ayrmlardr. Birine ilahlk dncesiyle secde veya rku yapmay irk kabul ederken, sadece sayg ifadesi olarak yere kapanmay kfr olarak saymamlardr. 518 Ancak bu, hi bir zaman sayg gayesi ile de olsa bu tr hareketlerin yaplmasnn mbah olduunu gstermez. B- Bu bayraklarn, Allahu Tealann hkm ile hkmetmeyen kfr sistemlerini sembolize ettii iddias. Bunlar, bu bayraklar diken, ycelten ve sayg gsterenlerin kafir sistemlerin dostu olacan ve dolaysyla da kfre gireceini sylerler. Halbuki bu, delaleti ihtimal tayan bir sebeptir. Dolaysyla gerekli aratrmann yaplmas ve her fiilin ayr ayr deerlendirilmesi gerekir. Her eyden nce bir takm insanlar bu bayraklar sistemlerin ve yneticilerin sembolu olarak deil, vatan ve memleketin sembol olarak grmektedir. Yneticiler, sistemler ve hkmetler deiebilir. Ancak bu bayraklar nadiren deiir. Bunun en ak rnei, Filistin halknn onlarca yldr kullandklar bayraklardr. Bu bayran sembolize ettii bir ynetim veya ynetici bulunmamaktadr. Bu durum kafirlere benzemek ve cahiliyye arlarndan ise de, buradaki konumuz bu deildir. Buradaki konumuz, bu fiilin, tek bana kfre gtrmeye yeterli bir sebep olup olmaddr. Bana gre bu fiil, tek bana kfre sebep olmaya yeterli deildir. Bu nedenle de, bayra diken ve tayann niyet ve maksadnn aratrlp ortaya karlmas
Zadul-Mead, 1/131 Baknz: evkani, Es-Seylul-Carrar, 4/580. Yine kral ve hkmdarlara sayg ifadesi olarak insanlarn yeri pmesi, rku ve secdeye kapanmas ile bunu ibadet ve din olarak yapanlarn arasndaki fark iin baknz: Mecmuul-Fetava, 1/257. bn-i Nuceymin, ibadet niyetiyle yaplan eilme ve secdeleri, sayg amal yaplanlarndan ayrmas ve ayrca alimlerin ounluuna gre bunu sayg amacyla yapanlarn kafir olmadklar ile ilgili olarak baknz: ElBahrur-Raik, 5/134
518 517
OTUZ RSALE
199
gerekir. ayet Allahu Tealann hkmlerini uygulamayan kafir bir ynetime ballk ve itaat, onu yceltme ve kutsama amacyla yaplyorsa, kfr iin yeterli bir sebep olur. nk ikrah olmakszn kafirlerin yannda yer almak ve onlarn parti ve grubundan olduunu ilan etmek, onlarn dine dmanlklarnda ortaklk, Allahu Teala ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem meydan okumalarn paylamak anlamna gelir. Ancak bunun dnda bir amala bu bayra bulunduruyor veya tayorsa, cehalet ve sapklna ramen, sadece bundan dolay onu tekfir etmek caiz olmaz. Abdullah bin Abdullatif Alu-eyh, Ed-Durerus-Seniyye isimli kitapta, can ve malnn selameti iin kafirlerin velayeti altna girmeyi helal grp, bunun kafirlerden birini koruma memuru (beki gibi) tutmak ile ayn nitelikte olduunu syleyenlere cevap olarak yle demektedir: Bu batl bir kyastr. Durumun gerektirmesi halinde maln selameti iin Mslman, zalim veya facir bir koruma bulundurmak caizdir. Ancak kafirlerin velayeti girmek ve bunun bir alameti olarak da, onlarn verdii bayra kullanmak kfrdr. Bu, maln telafi olmasn nlemek iin koruma bulundurmak gibi deildir. Kafirlerden alnan bayrak semboldr ve onlarn emrine boyun edikleri ve velayeti altna girdiklerinin alametidir. Bu ise onlara zahirde muvafakat anlamna gelir. 519 Grld gibi, tek bana bayra kullanmann deil, kafirlerin velayetlerinin altna girmenin kfr olduu belirtilmektedir. Kafirlerin bayran kullanmak caiz olmamakla beraber, tek bana delaleti ak bir kfr sebebi de deildir. Bayraklarn alp yceltmek ve asmak, onlarn emrine boyun emek ve himayeleri altna girmenin alametidir. Alamet ise, tekfir iin ak bir sebep olmaz. Bazlar ise bu bayraklar ha ile kyas etmilerdir. Bu da doru deildir. nk han Hristiyanlk akidesine delaleti aktr ve bu herkes tarafndan bilinmektedir. Tirmizi ve Taberanide aktarlan bir rivayette, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ha put olarak nitelemitir. Halbuki bayraklar ve simgeler byle deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ha ekline benzer olan ne varsa hepsini evinden karmtr. Bununla beraber ha ekli yapan insan tekfir etmek de caiz deildir. nk her ha veya ha ekli Hristiyanlarn irk ve kfr akidesine delalet etmez. Ha eklinin delaleti, han bizzat kendisinin delaleti kadar ak deildir. Geri benzer btn ha ekillerini ortadan kaldrmak mstehaptr. Bu bayraklar ve simgeler iin de durum ayn olup onlarn eklini deitirmek gerekir.
519
Ed-Durerus-Seniyye, 245, Mrtedin Hkm blm.
200
Tautlar, hakk batla kartrmaya ve halkn dini duygularyla oynamaya ok hevesli ve gayretlidirler. Bu bayrak ve simgelere, Tevhid kelimesi veya Allah size yardm ederse, artk size stn gelecek kimse yoktur 520 ayeti gibi slamn baz sembollerini ve zelliklerini koymulardr. Bu ise szkonusu bayrak ve simgelere sayg gsterme konusunu mkil klmaktadr. slamdan bu tr semboller veya ayetler tad halde onlara saygszlk yapmay, ikram etme ve deer vermeyi red etmeyi kim caiz grr? Btn bunlar ayr ayr ele alnp deerlendirilmeden bu bayraklar asmay, yceltmeyi veya sayg gstermeyi tekfirin sebebi olarak kabul etmenin acelecilik, tedbirsizlik ve isabetsizlik olduunu gstermektedir. Bu simgelerden biri de tautlarn devlet dairelerinde asl olan resimleri ve szleridir. Bunlar kamu grevlilerinin dairelerinde, evlerinde, i yerlerinde ereveletip asarlar. Bu resim ve szler de, bunlarn asl olduu yerlerde oturan kiilerin tekfiri iin yeterli bir sebep deildir. ster memur olsun, ister bir ii iin oraya girmi olsun, bu tr simgelerin asl olduu yerlerde oturan kiileri tekfir etmek, kan ve mallarnn helal olduunu sylemek doru deildir. Bugn bu simgeler ve resimler cadde ve sokaklarda ve btn kurumlarda genel bir musibet halini almtr. Onlar asmakta kiinin hr iradesi bulunmad srece, sadece bundan dolay tekfir etmek doru olmaz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mekkede iken Kabenin etrafnda ve damnda yzden fazla put vard. Bunlar Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kabenin yannda namaz klmaktan alkoymazd. Buhari yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kabenin yannda namaz klarken Ukbe bin Ebi Muayt geldi, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem elbisesini boynuna dolad ve onu boacak gibi skt. 521 Halbuki Kabeden ve dolaysyla da o putlardan uzakta namaz klmak caiz idi. Putlarn orada bulunmas ve onlar krmaya gcnn yetmemesine ramen, bu durum Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kabenin yannda oturmaktan alkoymazd. 522 Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem orada oturmaya mecbur olmayp baka bir yerde de oturabilirdi. Bu da gstermektedir ki tautlarn resim ve sylemlerinin asl bulunduu yerde oturmak ve bulun-
520 521
3 Al-i mran/160 Buhari, 3856 522 Buhari, Habbab bin Eretten Radyallahu Anhu yle rivayet etmektedir: Hrkasn ensesine dayam Kabenin glgesinde istirahat ederken Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem mriklerden ektiimiz skntlardan dolay ikayette bulundum ve Bizler iin Allahtan yardm dilemeyecek misiniz? Bizim iin dua etmeyecek misiniz? dedim.
OTUZ RSALE
201
makta bir saknca yoktur ve bundan dolay ancak arya gidenler insanlar tekfir eder. Kiinin bu resim veya szlerin yannda bulunuyor olmas, onlardan honut olduu veya onlar ycelttii anlamna gelmez. Kald ki bu eyler, toplumda insanlarn istememesine ramen genel bir musibet haline gelmitir. zerinde tautlarn resimleri veya sembolleri bulunan para hemen her Mslmann elinde ve cebinde bulunmaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda ve ondan sonraki dnemlerde Mslmanlar rann, Bizansn ve bakalarnn paralarn kullanmlardr. nk Abdulmelik bin Mervan zamanna kadar Mslmanlarn zel paralar yoktu. Mslmanlar o zamana kadar zerinde kral ve hkmdarlarn resimleri bulunan paralar kullanrlard. Bugne kadar onlardan mevcut olan rneklerde bu durum aka grlmektedir. 523 Sonu olarak, ou ihtimal ifade eden yahut masiyet trnden olan ve lleri kesin olmayan bir takm sebepler ve alametler, kii hakknda kfr hkm vermek iin yeterli deildir. zellikle darul-slam olmayan yerlerde bu konuda gerekli aratrma yaplmadan kimse tekfir edilmemelidir.
Arkeoloji bilginleri Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda, zerinde Kisrann yarm beden resminin bulunduu Dinarn kullanldn, Gm dinar ise Bizans kral ve ellerinde Hristiyan patriinin bastonunu tutan iki olunun resmini tayan bir para olduunu ve bu paralardan bugne kadar sikkeler bulunduunu belirtirler. Arkeolog Rafet enNebravinin bir aratrmasndan naklen.
523
202
-10ER SBAT YOLLARINA TBAR ETMEDEN, ZAN VE PHEYE DAYANARAK YAPILAN TEKFR
Tekfir konusunda yaplan nemli hatalardan biri de, eri ispat yollarna dayanmadan, kiileri zan ve phe zere tekfir etmektir. Bu hata, dini duygunun ve Allah korkusunun zayflad zamanlarda hasm taraflar arasnda oka yaplan uygulamalardandr. Buna nefsi duygular, kiisel dmanlklar, kskanlk ve hakszlklar sebep olmaktadr. Kiiler, hasmlarn tekfir etmek iin onun azndan kacak yanl szleri ve hatalar kollamaya alrlar. Din adna kalemleriyle ahkam kesen, hevalar ile hareket ederek, istediklerini koruyan ve istediklerini dlayan insanlar bunu yapmaktadr. yle bir tabir vardr: Rza ile bakan gz hibir kusuru grmez, ama ktleyen gz, btn kusurlar sergiler. Byleleri Allahu Tealann u ayetini grmezlikten gelmektedirler: Ey iman edenler! Eer faskn biri size bir haber getirirse onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua satarsnz da sonra yaptnza piman olursunuz. 524 Halbuki btn slam alimlerinin ittifak ile, bir kiinin bir gereke ile tekfir edilmesi, ancak adaletli iki ahit yahut kendisinin itiraf ve ikrar ile mmkn olur. bn-i Kudame Rahimehullah, el-Muni isimli eserinde yle der: Alimlerin ounun grne gre bir kiinin mrted olduu konusunda adaletli iki ahidin tankl geerlidir. Malik, afii, Evzai ve Hanefiler bu grtedir. bnul-Munzir yle der: Alimlerin ounluu bu grtedir, ancak Hasan el-Basri buna muhalefet ederek cezas lm olduundan dolay zinaya kyas ile riddetin sabit olmas iin drt ahidi art komutur. Allahu Teala, kanlarn helal hale geldii kfrden daha aa derecede olan sularda bile adaleti art komutur. Allahu Teala yle buyurur: inizden adalet sahibi iki kiiyi ahit tutun. 525 Baka bir ayette ise Allahu Teala yle buyurur: ..rza gstereceiniz ahitlerden olmak zere.. 526 Bir hadiste ise yle
524 525
49 Hucurat/6 65 Talak/2 526 2 Bakara/282
OTUZ RSALE
203
geer: Hain erkek ve hain kadnn, zani erkek ve zani kadnn ve kardeine kin tayan kimsenin ehadeti caiz deildir. 527 Bu konuda kafir, deli, ocuk yahut sann dman olmas veya adalet artlarn tamyor olmas gibi durumlardan biri ile ahidin tanklnn geersiz olmas ve bununla birlikte sann da, kendisine isnad edilen suu kabul etmeyip, mmin olduunu syleyerek sulamalar reddetmesi durumu tekfire engel niteliindedir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: afii, Ahmed ve Ebu Hanifeye gre mrted olduuna dair tek kiinin ahitlikte bulunduu kii bunu kabul etmeyip ehadet kelimesini sylerse, Mslman olduuna karar verilir ve hakknda tanklk yaplan eyi itiraf etmesine ihtiya kalmaz. Durum bu iken, hakknda adaletli iki ahidin tanklk yapmad kii iin sulama nasl kabul edilebilir. 528 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Mrted olduuna dair ahitlik yapldnda, kii Aklm erdiinden beri ehadet kelimesini getirmeye devam ediyorum derse, hibir ey aklamas istenmez. Kendisinden veya ahitlik yapanlardan irtidat etmesinin sebebi de sorulmaz. El-Hrki ve afii mezhebinden bakalar bunu byle belirtmilerdir. 529 Kendisinin kfrne sebep olacak bir sz syledii iddia edildiinde, Sylediysem, ondan tevbe ediyorum veya tevbe ettim derse, bu cevaptan baka kendisinden bir ey istenmez. 530 mam afii Rahimehullah yle der: Namaz klmad iddia edilen kii syleyenleri yalanlarsa, onun syledii kabul edilir. 531 Mihcen ed-Deyliden Radyallahu Anhu babas hakknda rivayet edilen u hadisi buna delil olarak gstermilerdir: Babas (Mihcen), Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem meclisinde bulunuyordu. O srada namaz iin ezan okundu. Rasulullah Aleyhissalatu Vesselam kalkt, namaz kld ve dnd. Mihcan hala yerindeydi. Rasulullah ona, Herkesle beraber namaz klmana mani olan ey nedir, sen Mslman bir adam deil misin? dedi. Mihcen: Elbette Mslmanm, ancak ben ailemle namazm klmtm! dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Mescide geldibn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Adaletli de olsa dmann, dman hakkndaki ahitlii kabul edilmez. El-Feteva, 35/120 528 Mecmuul-Fetava, 35/124 529 El-Muni, Mrted olduuna ilikin hakknda ahitlik yapld halde Ben kfr olan bir ey yapmadm diyen kiinin durumu blmne baknz, 8/99. 530 lamul-Muvakkin, 3/398 531 El-Um, 1/390
527
204
in zaman namaza kalklrsa klm bile olsan cemaatle birlikte sen de namaz kl. 532 bn-i Abdilber bu rivayetten u sonucu karmaktadr: Namaz kabul ettiini ve kldn syleyen kiinin szne itibar edilir. nk Mihcen Radyallahu Anhu, namaz evde kldn sylemi ve Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun bu szn kabul etmitir. 533 Nevevi Rahimehullah yle der: Hakim onu ldrmek istediinde kii namazn evde kldn iddia ederse ona dokunulmaz. 534 yle kiiler grdm ki hata veya husumet sebebiyle adalet sahibi olmad veya zapt yetersiz olan kiilerin hasmlar hakknda sylediklerini aratrma yapmadan kabul ederler. nk ahitlerde olmas gereken artlar onlar ilgilendirmedii gibi, tekfirin art ve engellerini gznnde bulundurmak da onlar fazla ilgilendirmez. Onlarn ilk ve son arzusu, hasmnn tekfir edilmesidir. Hatta husumet ve nefretleri bazen kiinin tevbesini reddetme, istifar ve zr dilemesini kabul etmemeye kadar gtrr. Tahkik ve tetkik eden akll bir insan bunlar red edip sylenenlerin yalan ve yanl olduuna dair binlerce yemin etse bile, ona iltifat etmezler ve kulak vermezler. Dmanlk srd mddete o kiiye bu lekeyi srmeye devam ederler. thamn eri yollarla ispat edilememesi ve sulanan kiinin kar kp yemin ile bunu red etmesine ramen, bu ktl ilemeye devam ederler. Hakikatte suu ilemi olsa bile, bu suu iledii eri yollarla ispat edilemeyen kiilerin durumu, dnyevi hkmlere gre o suu ilemeyen kiilerin durumu gibidir. nk Allahu Teala, dnya ahkamnda insanlarn kalp ve i dnyalarn aratrmakla bizi ykml tutmamtr. Zina ettii halde suu iledii eri bir yolla sabit olmayan kii, Allahu Tealann ilminde gerekten zina etmi bir kii niteliinde olsa bile, dnyevi hkmlere gre zina etmemi olarak saylr. Dnyada eri hkmler ancak eri ispat yollarna dayanr. eri ve muteber olan bu ispat yollarndan herhangi birisi ile suu iledii tesbit edilemeyen kiiler, dnyevi hkmlere gre sorumlu tutulmadklar gibi kendilerine ceza da uygulanmaz. Bir kii hakknda zina ilediine dair tanklk yapan, bu sylediini kendisi dnda ahit daha bularak kantlayamaz ise, kendisine iftira cezas uygulanr ve adalet zelliini de yitirmi olur. Dnyada uygulanan dier hkmler de byledir.
Malik, Muvattada, Ahmed, Nesai ve Hakim rivayet etmitir. Hakim, bu hadisin sahih olduunu sylemitir. 533 bn-i Abdilber, Et-Temhid, 4/224 534 Ravdatut-Talibin, 2/147
532
OTUZ RSALE
205
bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, delil veya itiraf ile sabit olmadka srf kendi bilgisi, tek kiinin ahitlii veya sadece vahyin bildirmesinden hareketle had cezalarn uygulamazd. Kfrleri eri ispat yollarndan biri ile sabit olmadndan dolay, hakikatte kafir olmalarna ramen mnafklar ldrmemesi de bundan dolaydr. 535 Bu insanlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem uygulamalarn dnselerdi, kendileri iin daha hayrl olurdu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda mnafklar, kendilerine ceza verileceini bildikleri iin korktuklar kiilerin yannda kfrlerini aka ilan etmezlerdi. ou zaman ilerinde sakladklar kfr gsteren eylere iaret etmek ile yetinirlerdi. Allahu Teala, Andolsun ki sen onlar, konuma sluplarndan tanrsn 536 ayetinde bunu belirtmektedir. Mnafklardan bazlar ise kfrlerini aa vurmaktayd, ancak eri ispat yollarndan biri ile ispat edilememesi sebebi ile ve yeminler ederek sulamay red ettikleri iin kendilerine ceza uygulanamyordu. Byleleri iin Allahu Teala yle buyurur: Sylemediklerine dair Allaha yemin ediyorlar. Halbuki o kfr szn elbette sylediler ve Mslman olduktan sonra kafir oldular. 537 Baka bir ayette de yle geer: Onlar yeminlerini kalkan yapp Allahn yolundan alkoydular. 538 Onlarn kfr olan szlerini, bazen Mslmanlardan bir kadn veya ocuk veya Mslman tek bir kii duyuyor, buna ahitlik ediyor, ancak bu ahitlik, ispat iin yeterli olmadndan dolay onlara ceza uygulanamyordu. Mesela Zeyd bin Erkam, Abdullah bin Ubeyin Andolsun eer Medineye dnersek, en stn olan en alak olan oradan karacaktr 539 szn sylediine ahitlik etmi, ancak dndklerinde bn-i Ubey yeminler ederek byle bir ey sylediini inkar etmiti. Hatta insanlar Zeydin yalan sylediini konumaya baladlar. Ancak vahiy Zeyd bin Erkamn doru sylediini tasdik etti. 540 Vahiy, mnafklarn iyzlerini bildirmesine ramen Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, vahyin bildirmesi ile yetinerek veya kesin delil oluturmayan zan, phe ve ihtimallere dayanarak onlar cezalandrmamtr. Bu konuda Kad Iyadn Rahimehullah, e-ifa isimli eseri 2/224230 sayfalar arasnda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisine beddua ederek essamu aleykum diyen Yahudiyi ve ou zaman kendisine eziyet eden mnafklar neden ldrmediini sorarsan diye balayan ksma
535 536
Es-Sarimul-Meslul, 356 47 Muhammed/30 537 9 Tevbe/74 538 58 Mcadele/16 539 63 Mnafikun/8 540 Buhari ve Mslim
206
mracaat edilebilinir. Kad yad Rahimehullah bu sorunun cevabn yukarda zet olarak akladmz gibi vermektedir. phesiz bu nemli bir konudur. Bu soruya verdii cevabn bir ksmnda yle der: Belki de nakledilen bu szler, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda eri ispat yollarndan biri ile sabit olmamtr. Mnafklarn bu szleri Mslmanlardan bir kii tarafndan veya ahitlii yeterli grlmeyenlerden olan ocuk veya kadn tarafndan aktarlmtr. Halbuki kanlar ancak adaletli iki ahit ile heder edilebilir. Beddua ederek selam veren Yahudinin durumu da byledir. O Yahudi bunu sylerken dilini bkm ve szn aka sylememitir. Nitekim buna Aie Radyallahu Anha dikkat ekmitir. Yahudi bu szn aka sylemi olsayd, bunu sadece Aie Radyallahu Anha duymu olmazd. 541 bn-i Teymiyenin Rahimehullah bu Yahudi hakknda geni aklamalar bulunmaktadr. Bu aklamalar iin Es-Sarimul-Meslul isimli eserinin deiik yerlerine mracaat edilebilir. Btn bunlardan sonra, bize den Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem uygulamasn rnek almak ve onun gibi davranmaktr. Mftnn irtidat konularnda fetva vermesi ile ilgili olarak Nevevi
Rahimehullah yle der: Saymari ve el-Hatip yle demilerdir: Ben Muhammed bin Abdullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem daha doru sylyo-
rum veya namaz oyundur gibi eyler syleyen kii iin gerekli aratrma ve uygulamalar yaplmadan nce, kannn helal olduunu sylememek gerekir. Bu kiinin kafir olduuna dair hkm verilmeden nce kendi itiraf veya muteber baka bir yol ile bunlar sylediinin ispat edilmesi gerekir. Bu szleri syledii eri ispat yollarndan biri ile kantlanrsa, hakim onu tevbe etmeye arr. Bu kii tevbe ederse, tevbesi kabul edilir. 542 Tevbe etmez ise ona gerekli uygulama yaplr. 543 Kad Burhaneddin bin Farhun el-Maliki yle der: Riddete ahitlikte, falan kii kafir oldu veya mrted oldu gibi kapal ifadeler kabul edilmez. Bilakis ahitlerin iittiklerini yahut grdklerini anlatmalar gerekir. nk tekfir konusunda insanlar ihtilaf etmilerdir, bir kimse kfr olmayan bir eyin kfr olduuna inanyor olabilir. 544 El-Muninin Yarg blmnde,
E-ifa, 2/226 bn-i Teymiyenin Rahimehullah, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kiinin Mslman veya kafir olsun ldrlecei ve istitabeye tabi tutulmayaca ile ilgili szlerine mracaat ediniz. Es-Sarimul-Meslul, 300 ve sonraki sayfalar 543 El-Mecmu, 1/49 544 Tabsiratul-Hukkam, 2/277
542
541
OTUZ RSALE
207
Sulama ancak ayrntl olarak yaplrsa kabul edilir bal altnda da ayn eyler sylenmektedir. Buna gre bir kiiden, kfr olan szler duyulur, ancak bunu ispatlayan kesin deliller ortaya konulamaz ise, szkonusu kii de bunu itiraf etmeyip inkar eder ve Mslman olduunu belirtirse, tekfir etmek iin gerekli bilgi ve ehliyete sahip 545 olsa ve bu kiinin kfr olan szn iiten ahs onu tekfir etse bile, bakalarn da bu hkm kabul etmeye zorlayamaz. nk bu kiinin kfr sz syledii, muteber olan eri yollardan birisi ile ispat edilememitir.
Ehliyetten maksadmz, kiinin mam Ahmed gibi mtehid imamlar derecesinde olmas yahut tekfir konusundaki btn ahkam lavedecek, neredeyse slama ve Mslmanlara sava ilan eden kiileri bile tekfir etmeyecek ekilde ada Mrcie mezlerinin samalklarn bilmek deildir. Bundan kastmz, daha nce belirttiimiz tekfirin art ve engellerini bilmektir. nk bu, zerinde en fazla dikkat edilmesi gereken konulardandr.
545
208
UYARI Bu konuyu bitirmeden nce nemli iki konuya dikkat ekmek istiyorum: A) Muteber ispat yollarndan olan iki ahidin ehadeti veya ikrar art, tekfir ve ona terettp eden kan ve maln mbah olmas ile ilgilidir. Ancak bu tr kiilerin ktlklerinden, kfr ve fasklklarndan veya bidatlarndan insanlar sakndrmak bunun dnda olan bir konudur. nk sakndrma, duyuru kabilindendir. Bilindii gibi alimlerce bir haberi kabul etmenin artlar, ahitliin artlar gibi deildir. 546 Abdullah bin Mesud yle der: nsanlara dostlarna gre itibar ediniz. Kii, yaay ve davranlarnda ktlk ve zndklk ehli ile oturup kalkyorsa, onlara bu yaptklarn yasaklamyorsa, yahut bidatlara davet ediyorsa, insanlar bu kiiden sakndrmak caizdir ve bu sakndrma iin tekfirde olduu gibi artlar aranmaz. Sadece Allahu Tealann u ayetinde emrettii art gznnde bulundurulur: Ey iman edenler! Eer faskn biri size bir haber getirirse onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua satarsnz da sonra yaptnza piman olursunuz. 547 Bidata aran kii ele geecek olursa, kendisine ceza verilmez. Kendisine iledii ktlk aklanr ve uyarlr. 548 bnul-Kayyim Rahimehullah, mam Ahmedin Bidat, insanlar bu bidatna davet ediyorsa, srgn edilir ve uzaklatrlr dediini aktarmaktadr. 549 B) Zndkl, din ile oynamas, kfr ve fcuru ak olup bunlarla mehur olan kiinin adaleti, dindarl ve ahitlii istifada deliline binaen red edilir. Bu konuda bilgi iin, el-Muniden, Kitabu-ehadat blmne mracaat edilibilir. bn-i Teymiyeye Rahimehullah, masiyetleri iledii ve bidatlardan olduu mehur olan kii aleyhinde ahitlik yapmann caiz olup olmad ve mutlaka kendisini dinlemenin veya bizzat bu yaptklarn grmenin gerekip
Bunu aklayan bir rnek olarak, kadnn rivayetinin erkein rivayeti gibi olmasna ramen, ahitliinin erkein ahitlii gibi olmamasn verebiliriz. Zina konusunda had cezasnn uygulanabilmesi iin drt ahit gerekir. Halbuki zinay haber vermenin herhangi bir art veya ahidinin olmasna gerek yoktur. Baknz: E-nkiti, Muzekkiratul-Usul, 111 Nitekim kiinin akrabas veya dmanndan yaplan rivayet eletiri konusu yaplmazken, ahitlik bunun aksinedir. Ayn yer, 119 547 49 Hucurat/6 548 Baknz: Mecmuul-Fetava, 35/242 549 lamul-Muvakkin, 4/168
546
OTUZ RSALE
209
gerekmedii hakknda sorulmu, bunun zerine yle cevap vermitir: Kiinin dinine ve adaletine glge dren eylerden birini ahidin oka mahade etmesi halinde bunun aleyhinde ahitlik yapmas olabilir. afii, Maliki ve Hanbeli alimlerden bir ok kii bunu aka belirtmitir. Kendisinde oka grlen ve yaygn olan bir davranndan dolay kiinin dlanmas normaldir. Bunda ihtilaf olduunu bilmiyorum. Gnmzde btn Mslmanlar ancak yaygn olan haberlerden rendiklerine dayanarak mer bin Abdulaziz, Hasan el-Basri ve bakalar hakknda ahitlik etmektedirler. Ayn ekilde Haccac bin Yusuf, Muhtar es-Sakafi, Amr bin Ubeyd, ylan edDmeki, Abdullah bin Sebe ve benzerleri hakknda ancak duyduklar yaygn haberlere dayanarak ahitlik yapmaktadrlar. Buhari ve Mslimde aktarldna gre 550 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanndan bir cenaze geti. Orada bulunanlar cenazeyi vdler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Vacip oldu dedi. Baka bir cenaze geti ve bu defa orada bulunanlar onu ktlediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Vacip oldu dedi. Orada bulunanlar, Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem ne vacip oldu? dediler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bu cenazeyi vdnz, ben de ona cennet vacip oldu dedim. Bu cenazeyi de ktlediniz, ona da cehennem vacip oldu dedim. Sizler yer yznde Allahn ahitlerisiniz. 551 Bu durum kiinin ahitliinin ve velayetinin reddedilmesi iin onun fasklnn ispat iindir. eri cezalarn uygulanmas konusunda ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ktl yaygn olan bir kii tarafndan ilenmi olsa bile, eri ispat yollarndan biri ile sabit olmad srece kimseyi recmetmedii bildirilmitir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bir kiinin ahlakszl halk arasnda mehur ise, sadece buna dayanarak o kii recmedilmez. bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma rivayet edilen lanetleme hadisinde yle geer: ..Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: yi bakn, eer bu kadn gzleri srmeli, kabalar iri, bacaklar kaln bir ocuk dourursa bilin ki bu ocuk erik bn-u Sahmadandr buyurdu. Gerekten de kadn bu vasfta bir ocuk dourdu. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Eer, Allahn Kitabnda kadnn yemini ile haddin decei
Buhari, Kitabul-Cenaiz, 1367 bn-i Hacer Rahimehullah, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Sizler yer yznde Allahu Tealann ahitlerisiniz sz hakknda yle der: Bunlar sahabe ve onlarn yolundan giden mminlerdir. bnut-Tn ise, bu ahitliin sadece sahabe ile snrl olduunu, nk onlarn hikmet ile sz sylediklerini belirtir. Halbuki bu ahitlik muttaki kadn ve erkeklerin tmn kapsamaktadr. 551 Mecmuul-Feteva, 35/241-242
550
210
hususunda hkm gelmemi olsayd, onun benden grecei vard. bn-i Abbasa, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hakknda bir delil olmadan birini recmetseydim, bunu recmederdim dedii kadn bu mudur? diye soruldu. Bunun zerine yle cevap verdi: Hayr, o slamda ahlakszl alenen ileyen kadnd. 552 Grld gibi o, kt bir kii dahi olsa, delil olmadan kimsenin recmedilmeyeceini bildirmitir. bn-i Teymiye Rahimehullah bunlar aktardktan sonra cenaze ile ilgili yukarda aktardmz hadisi ve yine Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Sizler yer yznde Allahn ahitlerisiniz szn zikretmi ve yle demitir: Bu hkmlerde istifaday hccet olarak saym, ancak recim konusunda bunu hccet olarak saymamtr. 553 Nevevi Rahimehullah, Mslim erhinin Kitabul-Lian blmnde yle der: slamda ahlakszl alenen ileyen kadn ile ilgili hadisten anlalmaktadr ki, bu kadn ahlakszl alenen ilemesine ramen, bu yapt eri ispat yollarndan biri ile sabit olmam ve bu nedenle de kendisine had cezas uygulanmamtr. Dolaysyla eri ispat yollarndan biri ile kantlanmad srece, karinelere ve kiinin yaptklarnn insanlar arasnda mehur olmasna baklarak ceza uygulanmaz.
552
Buhari, Kitabut-Talak, 5316, bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hakim, cezalarda, ak hkme aykr olduu taktirde zan ve iaretle yetinemez. Hakknda delil olmad zaman suu inkar eden kiinin durumu gibi. 553 Mecmuul-Fetava, 15/179
OTUZ RSALE
211
-11KAFR TEKFR ETMEYEN, KAFR OLUR KURALININ, GEREKL AIKLAMA VE AYIRIM YAPILMADAN UYGULANMASI
Tekfir konusunda yaplan yaygn hatalardan biri de Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralnn, gerekli ayrm yaplmakszn herkes iin kullanlmasdr. Bu kuraln ktye kullanlmas genler arasnda genel bir musibet ve umumi bir bela olmutur. yleki arlarn liderliini yapan kimileri bu kural dinin asl ve shhatinin art olarak saymakta, slamn varln veya yokluunu ona balamakta, vela ve bera ilikilerini bu kurala gre uygulamakta ve bu kural mutlak olarak kullanan kiileri Mslman dostlar olarak kabul edip, bu kuraln baz unsurlarnda onlara muhalefet edenleri ise dman sayarak tekfir etmektedirler. Hatta birbirlerini bile tekfir etme boyutuna kadar gelmilerdir. nk insanlar tekfir ederken, ister istemez birbirine aykr dm ve birbirlerini de tekfir etmilerdir. Byle davrananlara unu soruyoruz: Aklama ve deerlendirme yapmadan, bu kuraln bu ekilde kullanlmas size gre slamn sahih olmasnn art ise, insan bu art doutan itibaren mi bilir, yoksa sonradan m renir? Eer ki bu sorumuza cevap olarak, insanlarn bu kural doutan itibaren biliyor olmalar gerektiini sylerler ise, Allahu Tealann Siz, hibir ey bilmezken Allah, sizi analarnzn karnndan kard. kredersiniz diye size kulaklar, gzler ve kalpler verdi 554 ayetine muhalif konuma dm olurlar. Eer ki cevaplar, insanlarn bu kural sonradan renecekleri ynnde ise, onlara bu kural renme vaktinin kiinin blua ulamadan nce mi yoksa sonra m olduunu sorarz. Mutlaka nce veya sonra diye cevap vereceklerdir. Eer ki cevaplar, blua ulamadan nce renilmesi gerektii ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kiiden kalem kaldrlmtr: Uyanncaya kadar uyuyandan, blua ulancaya kadar ocuktan, akl bana gelinceye kadar deliden hadisine muhalefet etmi olurlar. Blua ulatktak sonra renilmesi gerektiini sylerler ise, buna bir snr getirilmesi gerektiini syleriz. Bununla birlikte eer ki blua ulatktak
554
16 Nahl/78
212
sonra belli bir dneme kadar bu kuraln renilmi olmas gerektiini sylerler ise, bu durumda elikiye dm ve blua ulatktak sonra gencin ne kadar srecei belli olmayan bir dneme kadar kfr zere devam etmesine, hatta o durumda lme ihtimaline gz yummu olurlar. Eer ki kiinin blua ulatktan hemen sonra bu kural renmesi gerektiini sylerler ise, kendilerine yle deriz: zellikle bozuk ilim ehlinin ve kt liderler nderliinde phelerin ve kartrmalarn hakim olduu bir ortamda bu mesele okuma, inceleme, aratrma ve deerlendirme gerektirir. Bu ise en azndan bir ka saat de olsa belli bir vakit ister. Nitekim sizler bunu ancak uzun yllar sonra renebildiniz. Bu meselede cahil ve inat dnda kimse tartmaz. Bunu renmek uruna belli bir vakit iin de olsa kiinin kfr zere kalmasn caiz gryorsanz (slamn art olarak saydnza gre bu kanlmazdr) bu durumda Allahu Tealaya kfretmeyi caiz grm, blua ulatktak sonra Allahu Tealaya kfretmedike kimsenin slamnn sahih olmayacan kararlatrm ve siz de bylece kafir olmu olursunuz. Ya da bu kural doru olduu hali ile kullanrsnz ve alimlerin bu kural hakkndaki deerlendirmelerine bakarsnz. Allahu Tealaya krederek diyoruz ki dinimiz konusunda eriatn sylediinden bakasn kabul etmiyoruz. Daha nce de belirttiimiz gibi, tekfir eri bir hkmdr ve ancak kesin olan eri deliller ile sabit olur. bn-i Hazmn dedii gibi, kim dinden bir mesele hakknda, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bilmedii bir eyi bildiini iddia ederse tartmasz yalanc ve kafir olur. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, slamn ancak kendisiyle sahih olaca bir eyi insanlara bildirmeyi unutmu veya gizlemi olmas veya sahabenin bunu bile bile gizlemede ittifak etmesi alimlerin ittifakyla mmkn deildir. Bu nedenle Kuran ve Snnette bulunmayan her artn batl olduunu sylyoruz. eriata dayanmayan her gr, kural ve dnce reddedilir. Dolaysyla her kuralda olduu gibi, bu kuraln da kaynana bakmak, anlamak ve snrlarn belirlemek iin hangi kaynaa dayandn bilmemiz gerekir. eri ilimlerde zayf olan baz genler arasnda musibeti yaygnlatrdna bakarak daha nce bu kural ile ilgili bilgileri derlemi ve alimlerin sylediklerini toplamtm. Bu kural ilk olarak kimin kulland ve dier alimlerin bu kural hakknda bak alarnn ne olduunu anlamaya altm. Bu aratrmann sonunda u sonulara vardm: A- Bu kuraln kullanm, bn-i Teymiye veya Muhammed ibn-i Abdulvehhaba Rahimehumallah deil, daha nceye dayanmaktadr. Bu kural bn-i Teymiyenin ok kulland bilinmektedir ve gnmzde bu kural kullananlarn ou bunu bn-i Teymiye ve Muhammed ibn-i
OTUZ RSALE
213
Abdulvehhaba nisbet etmektedirler. Halbuki onlardan daha nceki alimlerden bunu kullananlar bulunmaktadr. Mesela: Mminlerin emiri olarak nitelenen Sfyan bin Uyeyne (lm: 198 hicri) yle der: Kuran, Allahu Tealann kelamdr. Onun mahluk olduunu syleyen kii kafir olur. Bu kiinin kfrnden phe eden de kafir olur. 555 bn-i Haysemenin, Hafz Ebil-Kasm Hibetullah el-Lalekaiye ait olan Ehl-i Snnet vel-Cemaatin tikad isimli kitabn erhinde bunun benzeri bir gr aktarlmtr. 556 Yine el-Lalekainin ad geen kitabnda aktarldna gre, Ebu Bekir bin Aya el-Mukri (lm: 194 hicri), Kurann mahluk olduunu syleyen kii hakknda sorulmas zerine, bu kiinin kafir olacan ve onu tekfir etmeyenin de kafir olacan sylemitir. 557 bn-i Hacer Rahimehullah et-Tehzib isimli eserinde, Mekkenin muhaddislerinden Seleme bin ebib en-Neysaburi (lm: 247 hicri) hakknda unu aktarr: Beyhaki yle der: el-Halvani 558 , Kurann mahluk olduu meselesinde duraksayan kiiyi tekfir etmediini syledi. Beyhaki der ki: Seleme bin ebibten, el-Halvaninin bu gr hakknda sordum. Bana u cevab verdi: Bu sz avluya atlr. Kafirin kafir olduunu sylemeyen, kafir olur. 559 Ayn zamanda bunu Hatib el-Badadi, Tarihul-Badadi isimli eserinde de aktarmaktadr. 560 Ebu Zura Ubeydullah bin Abdulkerim er-Razi (lm: 264 hicri) yle der: Kurann mahluk olduunu iddia eden, slamdan karan kfr ile kafir olur. Anlayabildii halde bylelerinin kfrnden phe eden de kafir olur. Ebu Hatim Muhammed bin dris er-Raziden de (lm: 277 hicri) bu grn aynsn aktarlmtr. 561 Abdulkerim er-Razinin, ..anlayabildii halde.. demesi nemli bir ibaredir. Allahn izni ile ileride bu ibare zerinde duracaz. Bu kural ile ilgili olarak bulabildiim en eski szler bunlardr. Bunlar ilk asr alimlerinin grleridir. Dolaysyla bazlarnn iddia ettii gibi bu kural ilk defa ortaya koyan bn-i Teymiye Rahimehullah deildir.
555 556
mam Ahmedin olu Abdullah sahih bir sened ile Es-Sunnede rivayet etmitir, 25 Hibetullah Lalekai, erhu Usuli tikadi Ehlis-Snneti vel-Cemaati, 2/256, No: 430 557 Age, 2/250, No:412 558 Bu kii; Ebu Muhammed el-Halvani el-Hseyn bin Ali bin Muhammed el-Hezeli elHilalidir. 559 bn-i Hacer, Et-Tehzib, 2/303 560 El-Hatib el-Badadi, Tarih, 7/365) 561 Baknz: Lalekai, Snne, 2/176
214
B- Alimlerin sylediklerini aratrrken grdm ki, onlar bu kural, dnemlerinde kfre kap aabilecek olan veya bizzat kfre sebep olan Kurann mahluk olup olmad ve benzeri baz konulardan halk uzak tutmak ve bu tr batl ifadeleri ve sahiplerini onaylamaktan rktmek iin kullanmlardr. Dolaysyla bu kural, mutlak olarak kullanlmas halinde caiz olan, ancak muayyen bir kiiye indirgenmesi istendiinde tekfirin artlarnn ve engellerinin gznnde bulundurulmas gereken vaid (tehdit) kabilindendir. Yine bu kural, ak kfr olan baz sz ve fiillerden, insanlar iddetle sakndrmak ve uzak tutmak amacyla da kullanmlardr. Nitekim kimileri hakknda kafir olduklar ak olarak sabit olduunda onlar tekfir etmemek, bir bakma eriat yalanlama ve ona kar kma anlamna gelir. Kuran ve Snnet ile kafir olduklar sabit olan ve slamda zorunlu olarak bilinen Yahudi ve Hristiyanlarn durumu bu kabildendir. C- Bu kuraln temeli ve dayana, Allahu Tealann u ayetleridir: Ayetlerimizi ancak kafirler bile bile inkar ederler 562 , Allaha kar yalan uyduran, kendisine gelen gerei (Kuran) yalan sayandan daha zalim kimdir? Cehennemde kafirlere yer mi yoktur? 563 Dinde sabit ve kesin olan bir hkm yalanlayan kiinin kafir olduunu belirten nasslar bu kuraln temeli ve dayanadr. Bu nedenle Kad yad Rahimehullah, e-ifa isimli eserinde Cahz ve Sumameden, avamdan bir ok kiinin, kadnlarn, Yahudi ve Hristiyanlardan mukallid konumunda olanlarn ve benzerlerinin zerinde Allahu Tealann hccetinin bulunmad, nk bunlarn istidlal yapabilecek durumda olmadklarna dair grlerini naklettikten sonra yle der: azali de et-Tefrika isimli kitabnda buna yakn bir yol izlemitir. Hristiyanlar, Yahudileri, Mslmanlarn dininden olmayan herkesi tekfir etmeyen veya tekfir etmede duraksayan ve phe eden kiileri tekfir etmeyenlerin kafir olduu icma ile sabit olup bu szleri syleyenler de kafirdirler. Kad Ebu Bekir yle der: nk nasslar ve icma bunlarn kafir olduunu bildirmektedir. Bu konuda kim duraksarsa, nass ve teklifi yalanlam veya ondan phelenmi olur. Onlar yalanlamak ve onlardan phe etmek ise ancak kafirin yapaca bir itir. 564 Yine yle der: slamdan baka bir dine mensup olanlar tekfir etmeyenleri, onlarn tekfiri hakknda duraksayanlar, bundan phe duyanlar
562 563
29 Ankebut/47 39 Zmer/32 564 E-ifa, 2/280-281
OTUZ RSALE
215
veya onlarn yollarnn doru olduunu syleyenleri tekfir ederiz. 565 Daha sonra slam izhar edip, ona iman edip ve onun dndaki her mezhebin batl olduuna iman ettikten sonra yeniden buna aykr eyler izhar ederse yine kafir olur. 566 Yalanlama ve inkar etme ancak kesin bilgi veya itiraf ile sabit olur. Bizzat yalanlayanlar tekfir eden deliller de buna delalet eder. Bu delillerden bazlar unlardr: Ayetlerimizi ancak kafirler bile bile inkar ederler 567 nkar etmek ise ancak ayetler geldikten ve kiiye ulatrldktan sonra meydana gelir: Allaha kar yalan uyduran, kendisine gelen gerei (Kuran) yalan sayandan daha zalim kimdir? Cehennemde kafirlere yer mi yoktur? 568 Bylece anlalmaktadr ki, bu kuraln hakikati ve aklamas u ekildedir: Kuran veya Snnetin ak ve kesin olarak kafir olduunu belirttii ve tekfirin btn artlarnn bulunduu ve engellerin kalmad kiiyi tekfir etmeyen kimse, Kuran ve Snneti yalanlam olacandan, icma ile kafir olur. Delillerini grdkten ve alimlerin grlerini rendikten sonra bu kuraln gerei ve tefsiri budur. 569 Kii ak nass bildiini ve buna ramen onu reddettiini aklayp itiraf etmedike, onu bundan dolay sorumlu tutmak, dolaysyla tekfir etmek doru olmaz. Bu kuraln gerei budur. nk o taktirde mesele dolayl olarak veya meal yolu ile tekfir etmeye dnr. Meal yolu ile tekfir etmenin yanll ve ancak mezhep sahibinin mezhebinin lzumunu bilmesi ve kabullenmesi halinde mezhebinin hkmnn onu balayacan ileride belirteceiz. Ancak kesin delil ile sabit olan ve Yahudilerin, Hristiyanlarn veya baka din mensuplarnn kafir olduu hakknda slam dininde zorunlu olarak bilinen bir mesele ise, durum farkldr. Yahudiler, Hristiyanlar veya bunlar gibi olanlar tekfir etmekten kanan kii genellikle onlar kafir klan nass
Bu sz ile Muhammed bin Abdulvahhabn Risaleyu-ahsiyye de syledii u szn benzerliine dikkat etmek gerekir: Mrikleri tekfir etmeyen veya kafir olduklarndan phe eden ya da onlarn yollarnn ve mezheplerinin sahih olduunu syleyenler icma ile kafirdir. S:213. Muhammed bin Abdulvahhab Rahimehullah, kiiyi slamdan karan on maddeden biri olarak bunu saymtr. 566 E-ifa, 2/286 567 29 Ankebut/47 568 39 Zmer/32. Bu konuda baknz: bnul-Kayyim, el-Fevaid, 4/118 569 Kimileri bu kural baka ekilde aklar ve kafiri yahut mrii tekfir etmeyen kiinin mriklerden beri olmadn, dolaysyla kendisinin de onlardan olacan syler. Halbuki bu sz, slama aykrdr. Bir eyin gerektirdii ile (lzam) tekfirin yanllna deinirken bu tarz yorumlarn durumunu da deerlendireceiz Allahn izni ile.
565
216
veya hkm reddediyor yahut phe ile karlyor veya ona boyun emiyor demektir. nk byle bir nass, Mslmanlara kapal olmas bir yana, Yahudilere ve Hristiyanlara bile kapal deildir. Bu durumda olan kii icma ile kafir olur. Bununla birlikte, farkl anlamlara gelebilecek eri delillerin birini yanl anlamas sebebi ile, nass tevil ederek veya ancak risalet hcceti ile bilinebilecek bir meseleden olmas sebebi ile kiinin cahil kalmasndan dolay mazur saylabilecei ya da ilminin az olmas sebebi ile kendi yannda bir nassn sabit olmams nedeni ile kfr szn syleyen veya amelini ileyenlerde olduu gibi ancak kendilerine hccet ikamesi yaplp, durumun aklanmasndan sonra tekfir edilebilecek kiileri tekfir etmeyenler veya onlarn tekfirinde pheli olanlar ve duraksayanlar iin Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kural geerli olmaz. Bu nedenledir ki Ebu Ubeyd Kasm bin Selam (224 hicri) bu konu ile alakal olarak Cehmiyye hakknda yle der: Onlardan daha kafir bir kavim grmedim. Onlarn kfrlerini bilmeyenler dnda, onlar tekfir etmeyenleri cahalet sebebi ile mazur olanlardan saymam. 570 mam Buhari Rahimehullah yle der: Yahudilerin, Hristiyanlarn ve Mecusilerin sylediklerine baktm, Cehmiyyeden daha kafir olan grmedim. Onlarn kfrlerini bilmeyenler dnda, onlar kafir saymayanlar cehaletleri sebebi ile mazur olanlardan saymam. 571 mamlar onlar tekfir etmeyenleri tekfir ediyorum diye bir ibare kullanmamlardr. Kfrlerini bilmemesi sebebi ile Cehmiyyeyi tekfir etmeyenleri Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralndan istisna tutmulardr. mam Ahmedin de Rahimehullah kader, Rafzilik, Kurann yaratlm olup-olmamas ve irca konularnda kendisine soru soran Mseddid bin Mserehhid el-Basriye verdii cevapta Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralnn, ancak mutlak olarak kullanlacan belirttii rivayet edilir. yle der: Kuran, Allahu Tealann kelamdr, mahluk deildir. Kurann mahluk olduunu syleyen kii, Allahu Tealay inkar etmi olur. Byle diyeni tekfir etmeyen de kafirdir. 572 Cehmiyye, Kaderiyye ve benzeri heva sahiplerinin tekfiri konusunda bn-i Teymiye Rahimehullah, mam Ahmedten iki rivayet nakletmekte ve doru olann byle bir kuraldan hareket ile insanlar tekfir etmedii olduunu belirterek yle sylemektedir: Onlar tekfir etmeyenleri tekfir etmesi
570 571
bn-i Teymiye, Mecmuul-Feteva, 12/272 Buhari, Halku Efalil-bad, 19, No:35 572 Ebu Yala, Tabakatul-Hanabile, 1/315
OTUZ RSALE
217
konusunda ondan iki rivayet nakledilir. Doru olan ise, bu kurala binaen kimseyi tekfir etmediidir. 573 htimaldir ki burada kastettii ey, bu kuraln mutlak olarak kullanlmasndan ziyade, Cehmiyye ve benzerlerini tekfir etmeyenlerin muayyen olarak tekfir edilmedii meselesidir. mam Ahmedin bu kural mutlak olarak kullandn yukarda grdk. Daha sonra bn-i Teymiye Rahimehullah yle devam eder: Bazlar, onlar tekfir etmeyenleri tekfir etme kuralnn mutlak olarak kullanlmas konusunda ihtilaf olduunu sylemektedir. Bu ise doru deildir. bn-i Teymiye Rahimehullah, bu konunun ayrntlarna inilerek deerlendirilmesi gerektiine iaret etmek istemektedir. Allahn izni ile, bunu ileride daha iyi greceiz. Bu kural kullanan ve ilim renme aamasnda olup, bu kural delil olarak gsteren kiilerin ou, bunu bn-i Teymiye veya Muhammed bn-i Abdulvehhaba nisbet ederler. Bilindii gibi Muhammed bn-i Abdulvehhabn, oullarnn ve rencilerinin yazdklar kitaplarn ounun kayna zellikle bu konularda mam bn-i Teymiyedir. Dolaysyla bu kuraln daha iyi anlalmas iin mamn ve baz rencilerinin yazdklarndan rnekler aktaracam. bn-i Teymiye Rahimehullah, Vahdet-i Vcud akidesini tayanlardan sz ederken yle der: Putlara tapanlarn, putlar brakmalar durumunda, bu putlar braktklar lde hakk terketmi olacaklarn syleyenler, Yahudi ve Hristiyanlardan daha kafirdirler. Onlar tekfir etmeyenler de Yahudi ve Hristiyanlardan daha kafirdir. nk Yahudi ve Hristiyanlar putlara tapanlar tekfir ederler. 574 Vahdet-i Vcud akidesini tayanlar her eyin Allahu Teala olduunu iddia ederler. Onlara gre putlar Allahtandr. Putlara tapmay terkedenin, Allahu Tealaya ibadeti de terketmi olacan sylerler. erafuddin el-Makri el-Yemeni, bn-i Arabinin Fususul-Hikem isimli kitapda yaylm bulunan kfr szlerine manzum olarak yle cevap vermektedir: bn-i Arabi bu szlerde Allahu Tealaya kar kstahlk gsterip saldrmtr. Rabbn ve kulun bir olduunu ve Rabbn ayn zamanda kul olduunu sylemitir.
573 574
218
Teklifi de inkar etmitir. nk bu kstaha inkarda ona gre kul ile rab ayndr. Hak, tecelli ettii her surette ekillenir ve her ey olarak ortaya kar, der. lrken sadece Firavun deil, btn kafirler iman eder, der. Ey kii onu yalanla, en iyi mmin olursun. Deilse, en kt kafir olursun. Nuhun Aleyhisselam Ved, Yeus, Yeuk ve Nesri brakmaya ynelik davetine icabet etmeyenleri vd. Bunlar brakma arsn kabul edenlere ise cahil dedi. Bu ise ak bir kfrdr. O, putlarn iyi olduunu syler ve onlara tapan Peygamberin emrine asi olan birisi olarak grmez. bn-i Arabi gibilerinin dini dinimiz ve tekfiri tekfirimizdir, demekten sakn. nk o zaman kendini tekfir etmi ve cehenneme atm olursun. nk bu, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem dininden baka bir din ve sapklkta yuvarlanan bir kfrdr. 575 Bu kaside de geen bn-i Arabi, Fususul-Hukem isimli kitabn yazar bn-i Arabi et-Taidir (638 hicri). arafuddin el-Makri el-Yemeni, yukardaki kasidesinde bn-i Arabinin ve onun dinini benimseyenlerin kafir olduunu sylemektedir. O, bunu aka sylemi ve Sehavinin el-KavlulMunbi an Tercemeti bn-i Arabi isimli kitabnda belirttii gibi, baz kitaplarnda bu kural zikretmitir. bnul-Makri, er-Ravda isimli kitabnn muhtasarnda yle der: Yahudilerin, Hristiyanlarn, bn-i Arabi ve benzerlerinin tekfirinde tereddt eden, kafir olur. 576 bn-i Teymiye Rahimehullah, birok alimin bn-i Arabiyi tekfir ettiini belirterek yle der: Bu, bn-i Sebin, Konevi, Tilimsani ve benzerlerinden slama daha yakndr. Daha yakn olann kfr, Yahudi ve Hristiyanlarn kfrnden daha byk ise, slamdan daha uzak olanlarn kfr nasl olur? Onlarn iledii kfr sebeplerinin onda birini bile burada anlatm deilim. 577 bn-i Arabinin hangi akide zerine ld konusunda bn-i Teymiyenin Rahimehullah birka yerde duraksadn grmekteyiz. ttihat
575
Bunlar, kasidesinden alnm beyitlerdir. Ahmed bin sann bnul-Kayymn kasidesine yazd erhte bulunmaktadr, 1/174 576 bnul-Kayyimin Nuniyye erhinnden, 1/166. Muhammed bin Abdulvehhab da Mufidul-Mustefid fi Kufri Trikit-Tevhid isimli kitabnda bunu belirtmitir. 577 Mecmuul-Fetava, 2/85
OTUZ RSALE
219
frkasnn kfr szlerini aktardktan sonra yle der: Bu anlamlarn hepsi, el-Fusus isimli kitabn sahibinin szleridir. Bu kiinin hangi akide zere ldn Allahu Teala bilir. 578 Btn bunlar, imamlarn insanlar tekfir etme konusunda, zellikle ihtimalin bulunmas veya hangi akide zere ldnn bilinmemesi halinde ne kadar ihtiyatl hareket ettiklerini gstermektedir. Kafiri tekfir etmeyenin kafir olduunu syleyen kural ile ilgili nakillerimize devam edelim. bn-i Teymiye, her eyin Allah olduunu syleyen ittihatlarn sann Aleyhisselam Allahu Teala olduunu syleyen Hristiyanlardan daha kt olduunu belirttikten sonra yle devam etmektedir: Yahudi ve Hristiyanlarn akidelerini onaylamakta ve putlara tapanlar hak zere grdkleri gibi onlarn da hak zere olduklarn sylemektedirler. Halbuki bu batl akidelerin her biri dierinden daha byk kfrdr. Onlar hakknda hsn- zan besleyen ve onlarn akidelerinin ne olduunu bilmediini syleyenlere, bu gerekler anlatlr. Buna ramen onlar dlamaz ve red etmez ise, kendisine onlardan olduu sylenir. Onlarn sylediklerinin eriata uygun birer tevil olduunu syleyenler de, onlarn lider ve elebalarndan olur. Buna kalbi ve dili ile inanyorsa, Hristiyanlardan daha kafir olur. 579 Yine yle der: Bunlarn syledikleri Hristiyanlarn sylediklerinden daha ktdr. Tpk Hristiyanlarn sylediklerindeki elikiler gibi elikiler ierir. Bu nedenle bazen hulul (yaratann, yaratlan suretinde bulunabilmesi), bazan ittihad, bazan vahdet-i vcud akidesini dillendirirler. Bu, kendi iinde bile elikileri olan bir mezheptir. Onlarn mezheplerini anlamayan kiiler hak ile batl kartrabilirler. Bunlarn tamam btn Mslmanlarn icmas ile zahir ve batn olarak kafirdirler. slam ve onlarn sylediklerini rendikten sonra onlarn kafir olduundan phe edenler, mriklerin, Yahudi ve Hristiyanlarn kfrnden phe edenler gibi kafir olurlar. Bunlar tekfir etmeyenler, Yahudi ve Hristiyanlar teslis ve ittihat akidelerinden dolay hi tekfir etmezler. 580 Bu aktarlanlardan aadaki u sonu karlmaktadr: Birincisi: mam, bu kural bazen ak bazen kapal olarak birbirine yakn lafzlarla kullanmtr. Onlar tekfir etmeyenin kfrnn, Yahudi ve Hristiyanlardan daha byk olacan sylemitir. Onlar hakknda hsn- zan besleyen ve durumlarn bilmediini syleyen kiiye hakkn anlatlacan, buna ramen onlar dlamayan ve onlara kar kmayann onlardan
578 579
Mecmuul-Fetava, 2/284, ayrca 2/91, Daru bn Hazm basks. Mecmuul-Fetava, 2/86 580 Mecmuul-Fetava, 2/223
220
olacan, sylediklerinin eriata uygun birer tevil olduunu syleyenlerin, onlarn eleba ve liderlerinden olacan, onlarn sylediklerini ve slam rendikten sonra onlarn kfrnden phe eden kimsenin, Yahudi ve Hristiyanlarn kfrnden phe eden kimse gibi kafir olacan aktarmaktadr. Bu szlerden mcmel olanlarn, ayrntl olarak sylenenler nda anlamak ve kabul etmek gerekir. nk bu szler bir konu ve bir zmre iin sylenmi ak szlerdir. kincisi: Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuraln, Bunlarn tamam btn Mslmanlarn icmas ile zahir ve batn olarak kafirdirler veya Bunlarn syledikleri Hristiyanlarn sylediklerinden daha ktdr szleriyle mutlak olarak kfr nitelemekte kullanmaktadr. Hristiyanlar, Allahu Tealann hulul ettii veya sa Aleyhisselam ile btnletii inancn savunurken, bunlar kt olan ne kadar varlk varsa hepsinin Allahu Teala olduunu sylerler. Allah, zalimlerin sylediklerinden yce ve mnezzehtir. Bu nedenle bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bunlar tekfir etmeyenler, Yahudi ve Hristiyanlar teslis ve ittihat akidelerinden dolay hi tekfir etmezler. Onlarn kafir olduundan phe edenler, mriklerin, Yahudi ve Hristiyanlarn kfrnden phe edenler gibi kafir olurlar. ncs: ttihatlarn sz ve kfrlerinin Hristiyan ve Yahudilerin sz ve kfrlerinden daha byk olduunu syledikten sonra, bu kural ancak nemli bir kayt ile uyguladn grmekteyiz. Bu kurala sarlan ve uygulayan herkesin mutlaka bu kayd bilmesi ve gz nnde bulundurmas gerekir. Bu kurala muhatap olabilmesi iin kiinin onlarn durumunu biliyor olmas ve irkin kfr szlerini bildii halde onlar tekfir etmekten kanyor olmas gerekir. Kurann mahluk olduunu syleyen kiiyi tekfir etmek ile ilgili Ebu Zura ve Ebu Hatimin sylediklerini hatrlamalyz. Byle bir kiiyi tekfir etmeden nce, o kiinin szkonusu insanlarn durumunu ve sylediklerini bilmesi gerektiini art komulardr. bn-i Teymiye de Rahimehullah ayn eyi sylemektedir. O, bu kural uygulamadan ve hkm vermeden nce yaplmas gerekenleri yle izah etmektedir: Onlarn akidelerinin ne olduunu bilmediini syleyenlere, bu gerekler anlatlr. Buna ramen onlar dlamaz ve reddetmez ise, kendisine onlardan olduu sylenir. slam ve onlarn sylediklerini rendikten sonra onlarn kafir olduundan phe edenler, mriklerin, Yahudi ve Hristiyanlarn kfrnden phe edenler gibi kafir olurlar. Burada onlarn sylediklerini bilmenin yannda, slam bilmesinin gerektiini de eklemektedir. Dolaysyla slama yeni girmi olup, slam renme imkan bulamam kiiler bu kuraln genel hkm dnda kalmaktadrlar. Bu ise, ancak gerekli hccet ikamesi yapldktan, sylenenler aklandktan ve gerekeleri ortaya
OTUZ RSALE
221
konduktan sonra bu kuraln uygulanabileceini aka ortaya koymaktadr. Yani bu kurala binaen, ancak sbutu ve delaleti kesin olan bir nass inkar eden ya da kabul etmeyenleri tekfir etmek mmkndr. Bu nedenledir ki, slam bilmek kayd konmutur. Kfr olduu kesin olup delaleti ihtimal tamayan sz ve amellerde bu kural uygulanabilir. Bu nedenledir ki, onlarn kfr olan akide ve szlerinin de bilinmesi gerektii art eklenmitir. Bylece bn-i Teymiye, eri delili ve kfre sebep olan sz veya ameli bilmemek gibi iki sebebe binaen, onlar tekfir etmeyen kiiyi mazur grmtr. 581 Mftlerin veya insanlarn akide ve amelleri hakknda dinin grn aktaranlarn, fetva ve gr belirtebilmeleri iin sz konusu mesele ile alakal eriatn hkmn ve sylenen szn veya ilenen fiilin ne olduunu bilmeleri gerekir. Bu nedenledir ki eyhul-slam, slam bilmek ve Sylenenleri bilmek kaydn belirtmitir. Bu iki unsuru veya bunlardan birini bilmemek kiiyi, gerei bulmaktan mahrum brakr ve dinin hkmn ortaya koymaktan alkoyar. nk bu durumda mft, bilmeden Allahu Teala adna konumu ve hkm vermi olur. Bu nedenle bn-i Teymiye Rahimehullah Moollar ve askerleri hakknda fetva vermeden nce yle demektedir: Hamd alemlerin rabbi olan Allahu Tealaya aittir. Kuran, snnet ve Mslmanlarn imamlarnn ittifak ile bunlar ile savamak vaciptir. Bunun iki dayana bulunmaktadr. Bu dayanaklardan ilki; bu askerlerin durumlarn bilmek, ikincisi ise; byleleri hakknda Allahu Tealann hkmn bilmek. bn-i Teymiyenin rencisi olan bnul-Kayyim Rahimehullah bunu aklayarak yle der: Mft veya hakimin geree uygun fetva veya hkm vermesi ancak iki unsura riayet etmesi ile mmkn olur. Bunlardan birincisi; kendisine sorulan durum hakknda yeterli bilgiye sahip olmak ve sahip olduu bu bilgi ile olan bitenin gerek mahiyetini, karinelerden hareket ederek kavramak. Bu unsurlardan ikincisi ise; olay hakknda vacip olann ne olduunu bilmek. Bu ise olay hakknda Allahu Tealann ve Rasulnn verdii hkm bilmek ile olur. Daha sonra ise eri olan hkm, olay zerine uygulanr. 582 Konunun daha da iyi anlalmas iin bn-i Teymiyenin ittihatlarn sylediklerini bilmeyenlerin mazur olduu ve bilgisizlii sebebiyle onlar tekfir etmeyenler hakknda, kendilerine hccet ikame edilip, onlarn iledii ktBu, sadece onlar tekfir etmeyenler iindir. Ama onlarn kfrn hakl gren veya savunan kii elbette bu zrn dndadr. Yukarda belirtildii gibi byleleri hakknda, Sylediklerinin eriata uygun tevili vardr diyen, onlarn lider ve elebalarndan olur denildiini unutmayalm. 582 lamul-Muvakkin, 1/87-88
581
222
lkler aklanncaya kadar bu kuraln uygulanamaca konusunda syledii ak szlerini aktarmak istiyoruz. Bu konuda delil gstermekten maksat, ittihatlarn sylediklerinin ak kfr olduunun anlatlmas ve slama yeni girmesi veya bilgisizlii sebebi ile, onlarn bu sylediklerinin slamn temel esaslarna aykr olduunu bilmeyenlere gerekli aklann yaplmasdr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bunlarn syledii ve bunlarn szlerine benzer szlerin batn zahirinden daha byk kfrdr. Zahirinin arif, tahkik ve Tevhid ehl-i alimlerin szlerinden olduu sanlabilir. Halbuki batn Yahudi, Hristiyan ve putperest kafirlerin kfrnden daha byk yalan ve kfrdr. Bu mezhebin iyz (batn) kendisine bildirildii halde ona muvafakat eden herkesin kfr, onlarn kfrnden daha ak olur. Ancak onlar hakknda hsn- zan besleyen ve sylediklerini anlamayan, bu szleri arif alimlerin syledikleri ancak halktan avam olanlarn anlamad doru szler trnden kabul eden insanlarda, taklidi olan imanlar orannda, slam, Kitap ve Snnete ballk grrsn. Bununla birlikte bilgisizlikleri ve dalaletleri orannda da bu szleri ve sahiplerini kabul ettiklerini ve haklarnda hsn zan beslediklerini grrsn. Onlar mlhid, kafir veya sapk cahiller dnda kimsenin vd tasavvur edilemez. 583 Yine yle der: Onlarn sylediklerinin gizli bir srr ve hak olan bir iyznn olduunu ve onlar ancak halkn ileri gelenlerinin anlayabileceini syleyenler, u iki topluluktan birine dahil olurlar: Ya ilhad ve inkar ehli byk zndklardandrlar, ya da byk cahil ve sapklardandrlar. Zndk olann ldrlmesi vaciptir. Cahil olana ise iin gerei anlatlr, kendisine hccet ikamesi yaplr. Buna ramen bu batl akide zerinde kalmaya srar ederse, katli vacip olur. 584 Muhakkik alimlerin, bu kural uygulamalarna baktmz zaman, genellikle bu ekilde hareket ettiklerini grrz. te onlardan baz rnekler: Kad Iyad, Muhammed bin Sahnunun yle dediini nakleder: Alimler, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven veya onu horlayan kiinin kafir olduundan, Allahu Tealann onu cezalandracandan ve mmete gre katlinin vacip olduundan phe edenlerin kafir olaca konusunda icma etmilerdir. 585 Burada sylenenler zerinde gerei gibi dnldnde, yukarda sylediklerimiz ile uyum iinde olduu grlr. nk Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmek, bn-i Sahnunun belirttii gibi, alimlerin ittifakyla kfrdr. bn-i Teymiye, es583 584
Mecmuul-Fetava, 2/222 Mecmuul-Fetava, 2/230, ayrca baknz: 2/85 585 Kad Iyad, E-ifa, 2/215-216. bn-i Teymiye, Es-Sarimul-Meslul, 4
OTUZ RSALE
223
Sarimul-Meslul isimli eserinde bu konuda icma olduunu nakletmi ve birok alimden de bunu rivayet etmitir. Ayrca bunun Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve mminlere eziyet verdiini ve darul-slamda cizye vermeleri karlnda serbest braklan ehl-i kitabn kfrnden daha byk bir kfr olduunu da belirtmektedir. unun belirtilmesi gerekir ki, Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralnn uygulanmas, ihtimal tamadan ak bir ekilde Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svld belirlenen konularda olur. Alimler, kendisinden byle bir sz duyulmu olan kiileri tekfir etmeden nce meseleyi ayrntl olarak ele alm ve ihtimallere binaen insanlar tekfir etmemilerdir. bn-i Teymiye, Drzilerden sz ederek yle der: Bunlarn kafir olduu konusunda Mslmanlar arasnda ihtilaf yoktur. Hatta bunlarn kafir olduundan phe eden kii de kafir olur. Bunlar ehl-i kitap veya mrikler derecesinde de deillerdir. Bilakis onlardan daha saptm konumda olan kafirlerdir. Onlarn yemeklerini yemek caiz deildir. 586 Sznden de anlald gibi, bn-i Teymiye Rahimehullah, Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuraln genel olarak uygulamadan nce Drzilerin kafir olduklarn belirtmektedir. Bunlarn kitap ehlinden daha da kt bir konumda olduklarn, baka bir yerde ise bunlarn Hakim el-Ubeydiyi ilahlatrdklarn, ona, yaratan ve her eyi bilen anlamnda el-Bari el-Allam dediklerini, bunlarn Yahudi, Hristiyan ve Arap mriklerinden daha kafir olup, Batniyye frkasnn Karamita kolundan olduklarn belirtmektedir. Btn bunlar, daha nce sylediklerimiz ile uyum iindedir. Bu meseleyi bunlar ile kyas edersen, Allahu Tealann izni ile isabet edersin. eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah, es-Sarimul-Meslul isimli eserinde, sahabeye svme konusunda yle der: Ali bin Ebi Talibin Radyallahu Anhu ilah veya peygamber olduunu ve Cebrailin peygamberlii yanl kiiye verdiini syleyen kii, phesiz kafir olur. Hatta bunun kafir olduunda duraksayan kii de kafir olur. Kuranda baz ayetlerin eksik olduunu veya gizlendiini ya da eri hkmlerini ilevsiz klan batni teviller bulunduunu iddia edenler de kafir olur. Batnyye, Karamita ve Tenasuhiyye gibi isimler ile anlan bu insanlarn kafir olduunda ihtilaf yoktur. Sahabeyi Radyallahu Anhum dinsizlik veya adaletsizlik ile itham etmeden, sadece bazlarn cimri, korkak, bilgisiz veya takvaya nem vermeyen olarak niteyenlerin, srf bu nitelemelerinden dolay kafir olduunu sylemiyoruz. Bunlarn tedip ve tazir edileceini sylyoruz. lim ehlinden
586
224
bylelerini tekfir etmeyenlerin syledikleri bu anlamda ele alnmaldr. Ama mutlak olarak sahabeye lanet eden ve onlar ktleyenler ihtilaf konusudur. nk buzetmekten dolay lanetleme ile itikattan dolay lanetleme arasnda da fark bulunmaktadr. Az bir topluluun dnda, sahabenin, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra irtidat ettiini veya genelinin fask olduunu iddia edenlerin kafir olduunda phe yoktur. nk bunlar, bu szleri ile Kuran yalanlam olmaktadr. Allahu Teala, bir ok ayette sahabeyi vm ve onlardan raz olduunu bildirmitir. yle ki bylelerinin kfrnden phe edenler kesin olarak kafir olurlar. nk bu sz, Kitap ve Snneti nakledenlerin fask ve kafir olduklar manasna gelir. 587 Bunlar, Allahu Tealann, Siz insanlarn iyilii iin karlm en hayrl mmetsiniz 588 ayetini de yalanlamaktadrlar. nk sahabenin genelinin, fask ve kafir olduunu sylemek, bu ayeti yalanlamaktr. Bunu sylemenin dinden zaruri olarak bilinen bir kfr olduu aktr. Sahabeye svenlerden bazlarnn kfr kesin, bazlarnn kfrne hkmedilmez ve bazlarnn ise kafir olduu ihtilafldr. 589 imdiye kadar sylenenleri yle zetleyebiliriz: Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kural, Yahudi, Hristiyan veya kfr daha ak olanlarn tekfir edilmemesi konusunda kullanlr. yleki bunlar tekfir etmeyen kii, delaleti ak ve kesin olan bir nass inkar etmi gibi icma ile kafir olur. Bununla beraber yeni Mslman olduu iin veya baka bir sebep ile batl ehlinden olan bu insanlarn sylediklerini bilmeme gibi bir nedenden dolay onlar tekfir etmeyen cahil Mslmanlar, ancak durum kendilerine anlatlp, gerekli hccet ikame edildikten ve onlarn sylediklerinin slam dinine aykrl kendilerine aklandktan sonra hala onlar kafir olarak saymamalar halinde bu kuraln muhatab olurlar. Kafiri tekfir etmeyen kiiler ile ilgili ierdii tehdit konusunda bu kuraln durumu, tehdit ieren dier nasslarn durumu gibidir. Alimler bu kural ehl-i snnetin menhecinden sapm olan bozuk frkalar, szler ve ameller hakknda mutlak olarak kullanrlar. Ancak bu kural muayyen bir ahsa indirgenmek istendiinde, aynen tehdit ieren dier nasslarn uygulanmasnda olduu gibi tekfirin engel ve artlar mutlaka gz nnde bulundurulur.
bn-i Teymiye Rahimehullah burada, sylenen szn durumu hakknda konumakta ve bu szn ieriini, manasn ve hakikatn belirtmektedir. Yoksa, szn gerektirdii dolayl manay kastetmemektedir. Bu konuda aklama Allahn izni ile ileride gelecektir. 588 3 Al-i mran/110 589 bn-i Teymiye, es-Sarimul-Meslul, 586-587
587
OTUZ RSALE
225
Gerek ariin szn anlamada, gerekse alim ve imamlarn sylediklerini alp uygulamada, mutlak tekfir ile muayyen tekfiri birbirinden ayrmak gerekir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Gerek u ki, imamlarn mutlak olarak syledikleri szler hakknda, ncekilerin mutlak olan eri nasslar hakknda dtkleri durumun ayns olan bir duruma dtler. Onlar ne zaman grseler Kim unu sylerse kafirdir szn duydular. Daha sonra, belirtilen o sz syleyen herkesin kafir olduuna inandlar. Halbuki tekfirin belirli bir kiiye indirgenmesi belli artlarn yerine gelmesine ve yine belli engellerin de olmamasna baldr. Mutlak tekfir, artlar bulunmadka ve engelleri ortadan kalkmadka belirli kiiler iin sabit olmaz. mam Ahmed Rahimehullah ve bu genel hkmleri belirten tm alimler, Cehmiyye frkasndan kfr szlerini bizzat syleyenler dnda kimseyi tekfir etmediler. 590 Bu nedenle bu kurala binaen arlardan biroklarnn insanlar silsile halinde tekfir etmeleri doru deildir. Halbuki alimler, bu kurala binaen insanlar tekfir etmek iin, tekfirinde phe duyulan veya duraksanan kiinin kfrnn Yahudiler, Hristiyanlar ve benzerlerinin kfr kadar ak olmas gerektiini sylemektedirler. Zincirin birinci halkas hakknda bu kadar ihtiyat sz konusu ise, dier halkalarda bu ihtiyatn sz konusu olmas evleviyat ile gereklidir. Bunlar rendikten sonra anlalmaktadr ki, slama mensup olduunu syleyen ve hakknda tekfire engel sanlan baz phelerin bulunduu kiileri tekfir etmeyenler hakknda bu kural uygulamak makul olmaz. Hata ediyor olmasna ramen, nass yanl anlamas sebebi ile namaz klmayan birini tekfir etmeyen kii hakknda da bu kural uygulanamaz. nk yanl anlamaya sebep olabilecek baka nasslar bulunabilir. Namaz konusunda u hadisi buna misal olarak verebiliriz: Allah, be vakit namaz insanlara farz kld. Onlar klmayan kiinin Allah yannda bir ahdi olmaz. sterse ona azap eder, isterse balar. 591 Nitekim Malik, afii ve dier imamlar tembellikten dolay namaz klmayan kiiyi tekfir etmemilerdir. Kendisinden aktarlan iki rivayetten birine gre mam Ahmed tembellik sebebi ile de olsa namaz terkeden kiiyi tekfir etmitir. Buna ramen mam Ahmed, Abdullah bin Mbarek, shak bin Raheveyh ve dierleri, tembellik sebebi ile namaz terkeden kiiyi tekfir etmeyen imamlar, Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralna binaen tekfir etmemilerdir. Sahabenin Radyallahu Anhum, bn-i Sayyadn deccal olup olmad konusunda ihtilaf etmeleri de bunun gibidir. Deccaln kafir olduunda
590 591
Mecmuul-Fetavadan yukarda aktarlmt. Ahmed, Ebu Davud, Nesai ve bakalar rivayet etmitir.
226
phe yoktur. Buna ramen bu ihtilaflar sebebi ile birbirlerini tekfir etmemilerdir. Yine sahabenin baz mnafklar hakknda iki gruba ayrlmalarn da buna eklebiliriz. Allahu Teala yle buyurur: Size ne oldu da mnafklar hakknda iki gruba ayrldnz? Halbuki Allah onlar kendi iledikleri yznden ba aa etmitir. Allahn saptrdn doru yola getirmek mi istiyorsunuz? Allahn saptrd kimse iin asla (doruya) yol bulamazsn. 592 Buna ramen, sahabe bu ihtilaflar sebebiyle birbirlerini tekfir etmemitir. Ebu Bekir Radyallahu Anhu mrtedler ile savaa karar verdiinde, mer bin Hattabn Radyallahu Anhu ona kar kmas da bunun misallerindendir. Zekat vermeyenlerin La lahe llallah diyor olmalar, konuyu mer Radyallahu Anhu iin mkil hale getirmitir. Buna ramen Ebu Bekir Radyallahu Anhu onu tekfir etmemi, aksine onun phesini gidermi ve doruyu gstermitir. Bu olayn, bu konuda misal olmayacan iddia etmek doru olmaz. nk u bilinen bir meseledir ki, Ebu Bekirin Radyallahu Anhu yaplmasn istedii sava ve onlara kar taknd tavr, devlete isyan eden bailere taknlan bir tavr deil, mrted olanlara kar taknlan bir tavr ve yaplan bir sava niteliindedir. Selef alimlerinden de, baz zalim ve azgnlarn tekfiri konusunda ihtilaf aktarlmtr. Haccacn tekfir edilip edilmeyecei konusundaki ihtilaf bunlarn en mehur olandr. Selefin ou onu tekfir etmemi ve arkasnda namaz klmtr. Ancak bazlarnn Haccac tekfir ettikleri de sabit olmutur. Said bin Cbeyr bunlardan birisidir. Ona, Haccaca kar isyan m ettin? denilmesi zerine u cevab vermitir: Allahu Tealaya yemin olsun ki, kafir oluncaya kadar ona kar kmadm. Yine, Mcahide Haccacn durumu hakknda sorulduunda u cevab vermitir: Bana o yal kafiri mi soruyorsun? bn-i Asakir, abinin yle dediini rivayet eder: Haccac, cibt ve tauta iman etmi ve Allahu Tealaya kfretmitir. Hatta brahim en-Nahai yle der: Haccacn durumunu grmemesi, kii iin krlk olarak yeter. Buna ramen ne brahim en-Nahai ve ne de Haccac tekfir eden dier alimler, muayyen olarak onu tekfir etmeyen birinin kr veya kafir olduunu sylememilerdir. Aksine Tavusun yle dedii rivayet edilir: Irakl kardelerimizin Haccaca mmin demelerine hayret ediyorum. 593 Tavus, Haccaca mmin diyen kiileri kardelerimiz diye nitelemektedir. Doru olan da budur. nk alimlerden onu tekfir etmede durak592 593
4 Nisa/88 Bu haberlerin tamam, el-Bidaye ven-Nihaye, 9/131-132,136-137dan alnmtr.
OTUZ RSALE
227
sayanlar, onun Tevhid ehlinden olduunu bildikleri halde ak olarak kfrne delalet eden bir sebep bilmemeleri nedeni ile onu tekfir etmemilerdir. Bu konuda itihad etmiler ve eriatn herhangi bir nassn da yalanlamamlardr. Ancak Zehebi, siyerinde 594 , Tavusun bu szlerini naklettikten sonra yle der: Tavus bu sz ile Haccac tekfir etmeyen Mrcieye iaret etmektedir. Bunlar kanlar dken, sahabeye sven ve her taraf kasp kavuran Haccacn kamil iman sahibi bir mmin olduunu sylerler. Burada kastedilen Mrcie, imann tariflerindeki hatalarndan ve ameli imandan bir unsur olarak grmemelerinden dolay selefin kendilerini tekfir etmedii Mrcie fakihleridir. Onlar, fask veya facir olan kiiyi gnahlarndan dolay iman eksilmeyen kamil bir mmin olarak grmektedirler. nk onlara gre iman bir btndr ve artp eksilmez. Haccac iin syledikleri de budur. Yoksa kfr onaylamalar veya onu kamufle etmeleri manasnda deildir. Haccacn kafir olduu onlarn yannda sabit olsayd, onu iman kamil olan bir mmin olarak nitelemezlerdi. Hatalarnn bu olmasndan dolay, ne Zehebinin kendisi ve ne de seleften olan dier alimler onlar iman kardelii hududlarndan dna karmamtr. Ahmed bin Hanbel, Veki bin Cerrah, Ebu Ubeyd ve seleften olan dier alimlerin tekfir ettii ar Mrcienin durumu ise byle deildir. Selefin Hariciler, Kaderiyye, Cehmiyye ve dier frkalarn tekfir edilmesi konusunda ihtilaf etmesiyle ilgili olarak da ayn eyler sylenir. bn-i Teymiye Rahimehullah, el-Fetava isimli eserinin birok yerinde bundan sz etmi 595 , alimler arasnda bu konuda meydana gelen ihtilaflar belirtmi ve bu frkalardan bazlarnn tekfiri konusunda mam Ahmed ve dier imamlarn sylediklerini nakletmitir. Bu frkalar tekfir edenlerin, tekfir etmeyenler hakknda kafir olduklarn sylediklerine dair ne bn-i Teymiye ve ne de bir bakas herhangi bir haber aktarmamtr. Aksine bn-i Teymiye Rahimehullah bu ihtilaflarnda, iki tarafn da mazeretini belirterek yle der: htilaf etmelerinin sebebi, kendilerine ulaan delillerin farklldr. Onlarn tekfir edileceine delalet eden delilleri ele alyorlar ve daha sonra da tekfir edilen szlerin sahiplerinden tekfire engel niteliinde baz durumlarn olduunu tesbit ediyorlard. Dolaysyla da bu iki delil arasnda kalyorlard. 596 Baka bir yerde de yle der: Sahibinin tekfir edildii szler bu ekildedir. Kiinin, doruyu renmesine sebep olacak nasslar kendisine ulamam olabilir veya ulam ancak kendisine gre o nasslar sabit grmemi
594 595
5/44 Baknz: 12/260-261 596 Mecmuul-Fetava, 12/260-261
228
veya anlayamam olabilir ya da Allahu Tealann, onu mazur greceine dair baz pheler ile karlam olabilir. Doruyu ararken itihad edip yanlan kiinin hatas ne olursa olsun Allahu Teala onu balar. Bu hata ister nazari ister ameli meselelerde olsun farketmez. Sahabenin ve cumhur alimlerin gr budur. 597 bn-i Teymiye Rahimehullah, sahabenin arasnda ihtilafl olan baz haberler ile ilgili olarak, Aienin Radyallahu Anha Kim Muhammedin Rabbini grdn iddia ederse, Allahu Tealaya iftira etmi olur szn aktararak yle der: Aienin Radyallahu Anha bu szne ramen, ona kar kan bn-i Abbas ve dierlerini, Allahu Tealaya iftira etmek ile itham etmiyoruz. Tekfir etmek, bir ceza tehdididir. Bu szler, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdiini yalanlamak olsa bile, kii slama yeni girmi veya uzak bir lde yaam olabilir. Byleleri ancak kesin delil kendisine gsterilmesine ramen, hala ayn tavrn devam ettirirse tekfir edilebilir. Kii belli nasslar iitmemi veya kendisi yannda o nasslar sabit olmam ya da baka nasslarn kendisine ulam olmas sebebi ile hatal da olsa baz nasslar tevil etmi olabilir. 598 Bu aktarlanlara gereken deerin verilmesi gerekir. nk gerekten nemlidir. Kiinin anlayn geniletir, insan hatalardan korur, tekfirde arlk ve zorlamalardan yahut alimlere dil uzatmaktan kurtarr. Tekfir veya baka konularda, eriatn baz haberlerini veya ahkamn izlemek ve ikrar etmekten geri kalm olan insanlarn mazeretlerini anlamay salar. bn-i Teymiye Rahimehullah bu mazeretleri be madde halinde sralar 599 : 1- Delillerin atmas. Bu ise delillerin tevil edilmesini gerektirir. 2- Kiinin, slama yeni girmi olmas ya da uzak bir lde yaam olmas veya buna benzer baka bir sebepten dolay baz nasslarn kendisine ulamam olmas. 3- Nasslarn kiinin yannda sabit olmamas. 4- Kiinin yeterince ilim sahibi olmamas sebebi ile, kendisine ulaan nasslar anlamada eksik kalmas. 5- Kiinin doruyu aramasna ramen, kendisinin mazur saylmasna sebep olacak baz phelere kaplm olmas.
597 598
Mecmuul-Fetava, 23/195-196 Mecmuul-Fetava, 3/148 599 Bu mazeretler hakknda daha fazla bilgi iin baknz: bn-i Teymiye, Raful-Melam anilEimmetil-Alam, s:20
OTUZ RSALE
229
Bu saylanlarn birisi sebebi ile bir nass tevil eden veya onun ile amel etmeyi reddeden kii, nass yalanlam veya inkar etmi saylmaz. Dolaysyla byleleri iin Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kural zellikle silsile eklinde uygulanmaz. Allahu Tealann isim ve sfatlarnda yaplan hatalar sebebi ile tekfir konusundaki ihtilaflar ok genitir. Kendisinin tekfir ettii kiileri tekfir etmeleri iin muhaliflerini ikna etmeye alan kiinin eri delillerini ortaya koymas ve o deliller ile doru istidlal yollarn gzetmesi gerekir. Allahu Teala yle buyurur: De ki: Ben, sadece, vahiy ile sizi ikaz ediyorum. Fakat, sar olanlar, ikaz edildikleri zaman bu daveti duymaz(lar.) 600 Bu konuda gerekli delillerini gsteremeyen kii ise tam manas ile iflas etmi olur ve hibir hayr kalmaz. Allahu Teala yle buyurur: Artk Allahtan ve Onun ayetlerinden sonra hangi sze iman edecekler? 601 Bylelerinin tekfir veya fikr terr estirme metodlarndan da hibir hayr gelmez. nk bunlar ancak sahibine zarar verir. Kendisinin de tekfir halkasna eklenmesinden korktuu veya zarar grd iin bu yntemi benimseyen kiilerde de hayr yoktur. Bunu en yakn frsatta ve en basit bir phe sonucu brakmas daima ihtimal dahilindedir. Allahu Tealann tasvip ettii yol, eilimlere uyan kat ve etin yol deil, en doru ve eri delillere en uygun olan yoldur. Byleleri Allahu Tealann ve Rasulnn emirlerinin dnda baka yerlerde amalarna hizmet edecek szler ve grler aryorlarsa, unutmasnlar ki istedikleri kadar bu sz ve grlerden bulabilirler. Bu kural ilgili bilgileri aratrrken, karlatm en ilgin sz, Karamitalardan olan Yahya bin Zekeraveyhiyi ldrmesi esnasnda halife el-Muktefiyi (289-295) ven es-Sulinin u szleridir: Size isyan edeni kim mmin sayarsa, kafir olmutur. Bunu Allahu Teala muhkem olan surelerde daha nce indirmitir. Yani ona kar kanlar tekfir etmeyen veya fask saymayanlarn kafir olacan belirtmekte ve Kurann da buna delalet ettiini iddia etmektedir. 602
21 Enbiya/45 45 Casiye/6 602 Bu szler bana Cezayirli bir kiinin u szlerini hatrlatmaktadr: Hangi slam lkesinde olursa olsun, man ve slam sahih bir kimse yoktur ki kalbinden bn-i Suudun kendisini ynetmesini temenni etmesin. Ynetici veya Mslmanlarn halifesi olarak kendisine beyat etmeye arrsa, beyat etmekte bir an bile tereddt etmem. nk bu devlet slam temsil ediyor, uyguluyor ve ona davet ediyor. Minel-lam bi ennel-Azfe vel-nae Haramun, s:57, 1407 h. Yine yle devam ediyor: Ondrdnc hicri asrn mucizesi olan bu devlet, ancak mmin olann dost olduu ve mnafk kafirin dman olduu bir devlettir.! Allahn emrini yerine getirmeye devam ettike... Age:58 Ancak mmin olann dost olduu ve mnafk
601 600
230
Bu kiiye sormak gerekir; acaba Allahu Teala muhkem olan surelerde bunu nerede bildirmitir? Halkn itaat etmesini salamak, itiraz etmek ve kar kmaktan korkutup rktmek iin bu kural kullanmtr. Halbuki adalet sahibi insanlar iin ariin nasslarnda yeterlilik vardr. Bylelerine aldanmamak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: airler(e gelince), onlara da sapklar uyarlar. Onlarn her vadide akn akn dolatklarn ve gerekte yapmadklar eyleri sylediklerini grmedin mi? 603 Muhammed bin Abdulvehhabn davetine mensup olup onun baz szlerini kt kullanan ve insanlar hakknda gerekli aratrmay yapmadan bu konuda hkm veren baz kiilere ynelik olarak Abdullatif bin Abdurrahman bin Hasan Alu-eyh, risalelerinin birinde bn-i Teymiyenin u szlerini aktarmaktadr: Gerek u ki, imamlarn mutlak olarak syledikleri szler hakknda, ncekilerin mutlak olan eri nasslar hakknda dtkleri durumun ayns olan bir duruma dtler. Onlar ne zaman grseler Kim unu sylerse kafirdir szn duydular. Daha sonra, belirtilen o sz syleyen herkesin kafir olduuna inandlar. Halbuki tekfirin belirli bir kiiye indirgenmesi belli artlarn yerine gelmesine ve yine belli engellerin de olmamasna baldr. Mutlak tekfir, artlar bulunmadka ve engelleri ortadan kalkmadka belirli kiiler iin sabit olmaz. mam Ahmed Rahimehullah ve bu genel hkmleri belirten tm alimler, Cehmiyye frkasndan kfr szlerini bizzat syleyenler dnda kimseyi tekfir etmediler. O, konunun daha iyi anlalmas iin bunu aktarmtr. Bununla birlikte gerek Muhammed bin Abdulvehhab, gerek oullar ve gerekse torunlar daha nce de belirttiimiz gibi bu konuda bn-i Teymiyenin sylediklerinin aynsn sylerler. Abdullatif bin Abdurrahman bin Hasan Alu-eyh Rahimehullah daha sonra ise, Abdullatif bin Abdurrahman bin Hasandan Abdulaziz el-Hatibe baln kullanarak unlar syler: Allahu Tealann selam salih kullarn zerine olsun. Mektubunu okudum. eriini ve kastettiin mazereti anladm. Ancak muhterem babamzn hak ehlini tekfir etmenize ve zerinde olduunuz bozuk anlaya dair sylediklerine binaen aktardklarnz doru deildir.
kafirin dman olduu bir devlet! szleri zerinde dnmek gerekir! Bu Allahu Tealann emrini nasl yerine getirmektir ey kendi kendisinin dman! Bunun, Allahu Tealann emirlerini nasl yerine getirme olduunu anlamak isteyenler, el-Kevaiful-Celiyye fi KufridDevletis-Suudiyye kitabmza baksnlar. Bu szler, bana bir bakasnn szlerini de hatrlatyor. Ad geen kitabm hakknda kendisine sorulduunda fkesinden kprm ve okumadan nce, Onun yazarna syleyin, kendisi kafirdir karln vermitir. Bu genel hkmleri vermekten kanmadklar gibi muhaliflerini ve devletlerini tekfir edenleri hariciler ve tekfirciler olarak adlandrmaktan da utanmazlar. Acaba bu sfatlara ve zelliklere kim daha layktr?! 603 26 uara/224-226
OTUZ RSALE
231
Naki ehlinden olan kardelerinin senin ile tarttn ve hakkmzda senin ile ekitiini hatrla. Bizi baz konularda sessiz kalmak ile itham ediyorlar. Biliyorsun ki bunu da genellikle akideyi eletirmek ve yolumuzu ktlemek iin sylemektedirler. Aka tekfir etmeseler bile, ona ok yaklamlardr. Hidayetten sonra dalalete dmekten ve doru yolu bildikten sonra sapklk ve aknlktan Allahu Tealaya snrz. Altm drt ylnda hsada, aslen Farisli olan sizin gibi iki kii grdm. Bunlar cemaate ve cumaya gitmiyorlar ve o memlekette bulunan Mslmanlar tekfir ediyorlard. Gerekeleri de sizin gerekeniz ile ayn sebeplerdi. Derler ki, hsa halk bn-i Feyruz ve benzerleri ile oturup kalkarlar. Ki bn-i Feyruz, tautlar ve mam Muhammedin davetini kabul etmeyip dmanlk yapan dedesini tekfir etmemektedir. Dolaysyla bu halde olan dedesini aka tekfir etmeyenler, Allahu Tealaya kfretmi ve tautu ikrar etmi olurlar. Onunla oturup kalkanlar onun gibidirler. Yalan ve yanl olan bu iki esas zerine kfr hkmlerini bina etmiler ve selam almay dahi terk etmilerdir. Durumlar bana iletildi, kendilerini ardm ve tehdit ettim. Ar eyler syledim. nce Muhammed bin Abdulvehhabn akidesinde olduklarn iddia ettiler. O anda toplantda aklma gelen bilgiler ile phelerini ortaya kardm ve sapk anlaylarn rttm. mam Muhammedin bu akide ve mezhepten beri olduunu syledim. nk kendisi, kfr olduunda icma edilen irk, Allahu Tealann ve Rasulnn ayetlerini inkar gibi konular dnda insanlar tekfir etmezdi. Bu tr konularda da ncelikle insanlara hccet ikamesinde bulunur ve tekfir iin gerekli olan aratrmay yapard. Ki iman ve ilim ehli de zaten bu konuda icma etmitir. Ad geen bu iki kii pimanlk duyarak tevbe ettiler ve hakk anladklarn iddia ettiler. Ancak sahile gittiklerinde eski sylemlerine geri dndler. Daha sonra ise, Msr hkmdarlaryla mektuplatklarn gereke gstererek Mslmanlarn imamlarn ve hatta bu imamlarn Msr hkmdarlaryla yaztklar esnada mecliste bulunan dier kiileri dahi tekfir ettiklerini duyduk. Hidayetten sonra dalalete dmekten Allahu Tealaya snrz. Sizin de bunlara benzer eyler sylediiniz ve bu konulara daldnz duyduk. Dostluk ve dmanlklar, anlama ve yazmalar, mallar sarfetme ve hediyeler gibi konularda irk ve dalalet sahiplerinin sylediklerini sylediinizi, bedeviler ve baka bedbahtlarn Allahu Tealann hkmnden baka hkmler ile hkmetmeleri gibi ancak alimlerin ve akl sahiplerinin sz syleyebilecei konularda konutuunuzu rendik. Halbuki bu konularda konumak, sylediklerimizi ve genel usl kurallarn bilmeyi gerektirir. Genelleme yapmak ve mutlak olarak sz sylemek, kiiyi, szn nereye varacan ve ne anlama geldiini bilmemeye, yanl yapmaya, kartrmaya ve Allahu Tealann maksadn iyi anlamamaya gtrr. Bunlar ise dinleri bozar, zihin-
232
leri bler ve kiinin Kuran anlamasna engel olur. bnul-Kayyim Rahimehullah Kafiyesinde yle der: Tafsilata inmekten ve aklama yapmaktan sakn ayrlma, nk mcmel ve mutlak sz anlalmaz. kisi bu alemi bozmu, zihinleri ve dnceleri her zaman kartrmtr. Zannnzca kfre sebep olarak grdnz bu ilerden dolay Mslmanlar tekfir etmek, Ali bin Ebi Talib ve beraberindekilere kar isyan eden Haruriyye Haricilerinin yolu ve mezhebidir. Bunlar Muaviye ve am halk arasnda meydana gelen olayda Amr bin As ve Ebu Musa el-Earinin hakem tayin edilmesine kar kmlar ve Allahu Tealann dini konusunda insanlarn hakem tayin edildiini syleyerek Muaviye ve Amra ballklarn ilan etmilerdir. 604 Daha sonra ileride temas edeceimiz Haricilerin baz dncelerini anlatr ve yle devam eder: Zulm, masiyet, fasklk, fcur, dostluk, dmanlk, boyun eme, irk ve benzeri lafzlar Kuran ve Snnette varid olmutur. Bunlar kullanlrken mutlak hakikatleri kastedilmi olabilecei gibi, bu kelimelerin hakikatlarnn mutlak manas da kastedilmi olabilir. Usulclere gre asl olan birincisidir. kinci anlamda olabilmesi iin manevi veya lafzi bir karinenin bulunmas gerekir. Bu ise Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem aklamas ve snnetin bunu tefsir etmesi ile bilinir. Allahu Teala yle buyurur: (Allahn emirlerini) onlara iyice aklasn diye her peygamberi yalnz kendi kavminin diliyle gnderdik. 605 606 Daha sonra yle devam eder: Baz gnahlar hakknda yaplan mutlak vaidin (tehdid) muayyen kiilere indirgenmesine baz engeller mani olabilir. Allah ve Rasulnn sevgisi, Allah yolunda cihad, iyiliklerin ar gelmesi, Allahu Tealann rahmet ve balamas, mminlerin efaat etmesi ve yine baa gelen ve gnahlar silen musibetler bu engeller arasnda saylabilir. Selef alimleri, kble ehlinden muayyen kiiler iin ne cennetlik ve ne de cehennemlik olduuna dair ahitlik etmemilerdir. Onlar vaid ibaresini kullandklar zaman mutlak ile mukayyed arasnda ayrm yapmlardr. Eek lakab ile anlan Abdullah iki ien birisiydi. Bir defasnda yine bu suu ilemesi nedeni ile Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirildi. Birileri ona lanet etti ve Bu adam Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ne kadar ok getiriliyor dedi. Bunun zerine Rasulullah Aleyhissalatu Vesselam yle buyurdu: Ona lanet okuma. phesiz ki o, Allah ve Rasuln sevmekte604 605
Mecmuatur-Risail vel-Mesail, Sayfa: 4-6 14 brahim/4 606 Mecmuatur-Risail vel-Mesail, Sayfa: 7
OTUZ RSALE
233
dir. Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ikiyi iene, alana, satana, bulundurana, yapana ve tayana lanet etmitir. 607 Yine yle devam eder: inizden onlar dost tutanlar, onlardandr , Allaha ve ahiret gnne iman eden bir toplumun (babalar, oullar, kardeleri yahut akrabalar da olsa) Allaha ve Rasulne dmanlk yapanlara dostluk beslediini gremezsin 609 , Ey iman edenler! Sizden nce kendilerine kitap verilenlerden dininizi alay ve oyun konusu edinenleri ve kafirleri dost edinmeyin. Allahtan korkun; eer mminler iseniz 610 ayetlerini snnet tefsir etmi, kaytlam ve bunun mutlak manadaki dostluk ile ilgili olduunu bildirmitir. Muvalatn asl sevgi, arkadalk ve yardmdr. Bunun dnda farkl dereceleri de bulunmaktadr. Her gnahn knama ve vaidden nasibi ayr ayrdr. Sahabe ve tabiinden alim olanlar tarafndan bu ve benzeri konular bilinmektedir. Ancak bu ileri iyi kavrayamam, Kuran ve Snnetin manalarn iyice sindirememi Arap olmayan kimi insanlar ise bu durumlarn iinden kamam ve kartrmlardr. Bu nedenle Hasan Radyallahu Anhu, Bunlar Arap dilini iyi bilmedikleri iin bunu yaptlar demitir. Amr bin ElAla ise byk gnah ileyenlerin cehennemde ebedi kalp-kalmayacaklar konusunda kendisi ile tartrken Amr bin Ubeyde ayn eyi sylemitir. Amr bin Ubeyd, Kuranda byk gnahlar iin verilecei belirtilen ebedi cehennem cezasna iaret ederek, bu gnahlar ileyenlerin ebedi olarak cehennemde kalacaklarn, bunun Allahu Tealann bir vaadi olduunu ve Allahu Tealann vaadinden dnmesinin sz konusu olmayacan belirtmiti. Bunun zerine Amr bin Ala ona yle cevap verdi: Acem olduun iin anlamyorsun. Bu, vaad deil, vaiddir dedi ve u msralar okudu: Ben sz versem veya tehdit etsem, tehdidimi bozarm ama szm tutarm.
608
Buhari ve bakalarndan rivayet edildiine gre imamlardan bazs yle demilerdir: Acem ve Arap iki kii Mslman olur ve snneti bilen birini izlerler ise, mutlu olurlar. Ancak bu ikisi Mslman olur ve heva ehlinden birine uyarlarsa mihnete der ve bedbaht olurlar. 611 yle devam eder: Muhammed Suresindeki, Bunun sebebi; onlarn, Allahn indirdiinden holanmayanlara Baz hususlarda size itaat edeceiz demeleridir. Oysa Allah, onlarn gizlediklerini biliyor 612 ayetini, kimi emir ve idarecilerin dalalet nderleri ve mrik krallar ile yazmas, atekes
607 608
Mecmuatur-Risail vel-Mesail, Sayfa: 8 5 Maide/51 609 58 Mcadele/22 610 5 Maide/57 611 Mecmuatur-Risail vel-Mesail, sayfa: 10 612 47 Muhammed/26
234
anlamas yapmas veya bar grmesi yapmas fiillerine uyguladnz iittim. Halbuki bundan bir nceki ayette Allahu Teala yle buyurur: phesiz ki kendilerine doru yol belli olduktan sonra, ona arka dnenleri, eytan srklemi ve kendilerine mit vermitir 613 denilmektedir. Siz bunu grmediniz, bu itaattan maksadn ne olduunu da anlamadnz. Bu ayette ve Hudeybiye Antlamas olaynda mriklerin istek ve artlar ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara verdii cevap, aslnda sizin anlaynzn yanl olduunu ve batl iddialarnzn geersizliini ortaya koymaya yeterlidir. 614 Dedesi Muhammed bin Abdulvehhabn Minhacut-Tesis vetTakdis fi Kefi ubuhati Davud bin Cercis adndaki bir risalesini de nakletmitir. O risalede yle geer: erif, bana niin savatmz ve adam ne ile tekfir ettiimizi sordu. Ona doru olanlar bildirdim ve dmanlarn hakkmzda uydurduu iftira ve yalanlar izah ettim. Sylediklerinden bazlar yle idi: Yalan ve iftiraya gelince: Bizim insanlar tmden tekfir ettiimiz, dinini izhar etmeye g yetirenlerin hicret etmelerini vacip grdmz, kafir olmayan ve savamayan kiileri tekfir ettiimiz gibi ok eyler hakkmzda iddia edilmektedir. Halbuki btn bunlar putlarn hizmetileri ve kafirlerin nderlerinden Ebu Cehilin torunlarnn uydurduu iddialardr Onlar bu iddia ve iftiralar ile insanlar Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dininden alkoymaktadrlar. Biz, Allah ve Rasulnn tekfir etmediini asla tekfir etmiyoruz. Tekfir ettiklerimiz ise putlara tapan mriklerdir. Aynen Abdulkadirin kabri zerindeki puta, Ahmed Bedevinin kabri zerindeki puta ve benzerlerinin kabirleri zerindeki putlara tapanlar gibi. Allahu Tealaya, peygamberlere, meleklere, ahiret gnne, kitaplara iman eden ve Allahu Teala iin hakkyla cihad edenler, bize hicret etmeseler bile bizim din kardelerimizdir. Allahu Teala ahittir ki bu byk bir iftiradr. 615 Sonu olarak ve imdiye kadar aktardmz ayrntl bilgilere dayanarak diyoruz ki; ynetici konumundaki tautlarn, onlarn yardmclarnn, asker ve ordularnn tekfir edilmesi konusunda kendisine gre elikili bulduu nasslardan 616 veya iinden kamad mkillerden dolay, onlarn tekfi47 Muhammed/25 Mecmuatur-Risail vel-Mesail, sayfa: 11-12 615 Mecmuatur-Risail vel-Mesail, sayfa: 88-89 616 Burada kendisine gre dedik, nk hibir konuda vahyin nasslar arasnda eliki olmaz. Allahu Teala yle buyurur: Elif Lam Ra! (Bu sana indirilen), hikmet sahibi (ve) hereyden haberdar olan (Allah) tarafndan ayetleri salamlatrlm, sonra da (her ynyle) aklanm bir kitaptr. (11 Hud/1) Eksik anlama veya nasslar uzlatrma ve her birini yerli
614 613
OTUZ RSALE
235
rinde duraksayan kiileri, biz asla tekfir etmiyoruz. 617 Srf bu muhalefetlerinden dolay Tevhid akidesine sahip olduklar ve bu duraksamalarnn sebebi bilgisizlikleri, baz pheleri veya zihinlerinde nasslarn elimesi olduu srece onlar hakknda Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralnn uygulanmasn da doru grmyoruz. nk bu sebeplerden dolay tekfirde duraksamak, tautlar ve destekilerini tekfir etmeyi gerektiren ak nasslar inkar etmeyi veya reddetmeyi gerektirmemektedir. Yeter ki bu durumlar, onlar, kfre gtren bir fiili ilemeye sevketmesin. Onlarn ordularna katlmak, onlara yardm etmek, kfr kanunlarn desteklemek, yasalatrlmasna katlmak, uygulamak, korumak ve hakem tanmak gibi ak bir kfre gitmemeleri artyla, duraksamalarn anlayla karlyoruz. Allahn izni ile bu blmn sonunda bunlar zerinde daha da duracaz. Bu sylediklerimiz, ilk defa sylediimiz szler de deildir. Aksine bundan nce bu szlerin benzerini syledik. bn-i Teymiye Rahimehullah, Ubeydilerin insanlarn en kafirlerinden olduunu belirtmektedir. Nasl bir irtidat iinde olduklar ve eriat nasl deitirdikleri bilinmektedir. Onlardan masum bir imamn bulunduunu ancak cahil veya bilmeden konuan bir zndn iddia edebileceini sylemektedir. Ancak onlarn mmin olduunu syleyip, tekfir etmeyenin kafir olduunu sylemedii gibi, defalarca mutlak olarak kulland Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuraln da byle bir kii iin uygulamamaktadr. 618 yle der: Bunlarn (Ubeydilerin) mnafklardan olduklarna, Mslman olarak grnp aslen kafir olduklarna mmet ve bu mmetin imamlar ahitlik etmektedir. Onlarn mmin olduuna ahitlik yapan kii, bilmedii bir eye ahitlik ediyor demektir. 619 yle devam eder: Durum byle olunca, onlarn nesebinin veya imannn sahih olduuna kim ahitlik ederse, en azndan bilmeden ahitlik etmi olur. Bu ise imamlarn ittifak ile haramdr. 620
yerinde kullanma bilgisinin yetersizliinden dolay yahut sahih veya sabit olmayan eyler ile delillendirme ya da sahih olduu halde kiinin eline gememesi veya nasih mensuhu bilmeme, nce gelen ile sonra gelen nasslar seememe veya bilinen birletirme ve tercih yollarn anlamama sebebiyle zihinlerde eliki ortaya kabilir. 617 limde yeterince derinlememi olan bazlar, La lahe llallah dedikleri iin veya namaz kldklar iin yada yukarda birer birer akladmz baka pheler sebebiyle onlar tekfir etmekten kanmaktadr. 618 Mecmuul-Fetava, 35/79 619 Mecmuul-Fetava, 35/80 620 Mecmuul-Fetava, 35/81
236
eyhul-slam bn-i Teymiyenin Rahimehullah bu szne dikkat edilmesi gerekir. nk kfrleri gnmz tautlarndan daha az olmayan Ubeydileri tekfir etmeyenleri kafir olarak saymamaktadr. Sakn ifrat ve tefrite kaarak bu kural dinin temeli ve slamn varl veya yokluunu ona balayanlardan olma. Beni de, seni de yanlma ve ayaklarn kayd yerlerden korumasn ve sz dinleyip en iyisine uyanlardan klmasn Allahu Tealadan dilerim. Baka bir konuya gemeden nce bn-i Teymiyenin u szn hatrlatmak isterim: Bidat ehlinin ayplarndan biri birbirlerini tekfir etmeleridir. lim ehlinin gzel vasflarndan biri, birbirlerini tekfir etmeden hatalarn birbirlerine aktarmalardr. Bunun sebibi ise, kfr olmayan bir fiili, birinin kfr zannetmesini engellemektir. Halbuki bu fiil kfr de olabilir. nk kendisi bunun Peygamberi yalanlamak ve Allahu Tealaya svmek olduu kanaatine varmtr. Ancak bir bakas bu kanaate varmam olabilir. Kiinin, durumunu bildii bir kiiyi tekfir etmesi, durumunu bilmedii kiiyi de tekfir etmesini gerektirmez. 621
621
Minhacus-Sunne, 3/63
OTUZ RSALE
237
-12SZLERN GEREKTRD LE VEYA MEAL YOLU LE YAPILAN TEKFR

Tekfir konusunda yaygn olan hatalardan biri de, mkellef aka kfr olan bir eyi sylemedii halde, szlerinin gerektirdii ile veya meal yolu ile onu tekfir etmektir. 622 Kii bu szleri sylerken dolayl olarak doacak manay ve sonucu bilmemekte, hatta bu mana ve sonu aklna hi gelmemektedir. Sz syleyen kii, sylediinin dolayl sonucunu bilmiyor ve onu kabullenmiyorsa, ondan dolay onu tekfir etmek veya dolayl olan manay kastetmi ve sylemi gibi kabul etmek caiz deildir. Dolaysyla kiileri, szlerinin gerektirdii ile tekfir etmek caiz olmaz. Gnmzde insanlarnn tkezlemelerini adm adm izleyen, bulank suda avlanan ve szlerin gerektirdii manalar ile onlar tekfir eden baz arlar bulunmaktadr. bn-i Hazm Rahimehullah yle der: nsanlar szlerinin tevili ile yani szlerinin gerektirdii dolayl manalar ile tekfir etmek yanltr. nk bu, hasma yaplan bir iftira ve sylemediini ona syletmek kabilindendir. Tehlikeli bir manaya gelebilecek sz sylemi bile olsa elikili bir durum meydana gelmi olur. elikili olan ve ak olmayan ey ise kfr deildir. Aksine, kiinin bu elikiyi kabul etmesi kendisi asndan iyidir. nk kfrden kam olur. Dolaysyla doru olan, kiinin ancak sznn zahiri ile ve ifade ettii ak akidesine binaen tekfir olunacadr. Kt olan akidesini szleri ile gzelletirmeye almasnn kiiye bir faydas olmaz. Ancak o kii hakknda verilen hkm, o szlere binaen olur. 623 Dolaysyla alimlere gre doru olan Mezhebin gerektirdii, bizzat mezhep deildir kuraldr. Kii belli bir sz veya mezhebi benimseyebilir, ancak eliykiye dm bile olsa, bu sz veya mezhebin kfre gtren ya da gtrmeyen manasna ve gerektirdiine iltizam etmeyebilir. Mutezilenin Allahu Tealann sfatlar hakkndaki Alimdir, ama ilmi yoktur, Diridir, ama hayat yoktur gibi szleri bu kabildendir. Onlar Allahu Tealann alim ve diri olduunu kabul ediyor ve tekfir edilmelerine sebep olacak ekilde bu sfatlardan hi birini inkar etmiyorlar. Ancak ama ilmi yoktur veya ama
622 623
Baknz: bn-i Rd el-Hafid, el-Bidayetul-Muctehid ve Nihayetul-Muktasid, 2/492 El-Fasl, 3/294
238
hayat yoktur ibaresi ile kfre sebep olan bir sz syledikleri intibasn veriyorlar. nk ilim ve hayatn olmadn sylemek, Allahu Tealann alim ve diri olmad sonucuna gtrr. Mutezile ise bu sonucu ve manay kabul etmemektedir. Aksine Allahu Tealann alim olduunu kabul etmekte ve dolaysyla da Allahu Tealann bu sfatn inkar etmemektedir. Bu problem, Mutezilenin bocalamasna, elikiye dmesine ve bozuklua yol amakta, ancak mcerret olarak bu szleri onlarn tekfir edilmesini de gerektirmemektedir. 624 Kad Iyad Rahimehullah, Allahu Tealann baz sfatlarn bilmeyen kiilerin durumu konusunda alimlerin grlerini naklettikten sonra yle der: Mkellefin dolayl olarak (meal yolu ile) tekfir edilebilecei grn benimseyenler, Allahu Tealann sfatlarndan birini yok sayp, sadece o sfatn gerektirdii vasf kabul ederek Alimdir, ama ilmi yoktur. Konuur, ama kelam yoktur gibi Mutezile mezhebinin sylediine benzer szler syleyen kiinin kafir olacan nk ilim sfatnn yok saylmasnn, alimlik vasfnn da yok saylmasn gerektirdiini ve ancak ilmi olan kiiye alim denilebileceini belirtirler. Dolaysyla bu gr benimseyenlere gre bu kii, szlerinin gerektirdii manay da aka sylemi gibidir. Mebbihe, Kaderiyye ve dierlerinin syledikleri hakknda, onlarn yanndaki kural budur. Kiinin, szlerinin gerektirdii ile sorumlu tutulmayacan syleyenler ise, Allahu Tealann sfatlar hakknda yukarda aktardmz sz syleyen kiiyi tekfir etmezler. nk Allahu Tealann sfatlar hakknda bu tr szler syleyenlere, szlerinin ne tr manalara vard bildirildiinde; Biz Allahu Tealann alim olmadn sylemiyoruz ve szlerimizin gerektirdii o manalar da kabul etmiyoruz. Aksine biz de sizin gibi, Allahu Tealann alim olmadn sylemenin kfr olduuna ve kendi usulmze gre szlerimizin bu tr manalara varmadna inanyoruz derler. Bu iki anlaytan dolay kiileri tekfir etmede insanlar ihtilaf etmilerdir. Bunu anlarsak, bu konuda insanlarn ihtilaf etmesine yol aan eyi de anlam oluruz. Doru olan ise, szlerinin gerektirdii ile insanlar tekfir etmemek, haklarnda hsran hkmn vermemek, ksas, miras, nikah, diyet, namazlarnn klnmas, Mslman mezarlna defnedilmesi ve buna benzer dier muamelelerde onlar Mslman olarak saymaktr. Ancak Allahu Tealann sfatlar hakknda bu tr szler syleyenler iddetle tedip edilir ve bidatlarndan dnmeleri iin ar cezalara arptrlr. lk neslin bylelerine kar takndklar tavr bu ekildedir. Sahabe ve tabiin dneminde
624
Nevevi, erhu Mslim, Kitabuz-Zekat, 7/142
OTUZ RSALE
239
Kaderiyyecilik, tizal ve Haricilik grlerini seslendirenler olmu, buna ramen ne onlar iin ayr bir kabir alm ve ne de onlar mirastan mahrum braklmtr. Durumlarna gre kendilerine, ilgiyi kesme, dayak, srgn ya da ldrme ile tedip cezalar verilmitir. nk muhakkik alimlere ve bu tr szlerin sahibi olanlar tekfir etmeyen Ehl-i Snnete gre bunlar fask, zalim, asi ve byk gnah sahibi kiilerdir. Doruya ileten ancak Allahu Tealadr. 625 Aka kfr olan szleri sylemeyen veya ak tekfir sebeplerinden birini ilemeyen ve sadece dolayl olarak kfre gtren eyler syleyen Hariciler konusundaki ihtilaf da bu kabildendir. Kad Iyad yukarda buna iaret etmi ve Mazrinin u szlerini de nakletmitir: Alimler, Haricilerin tekfiri konusunda ihtilaf etmilerdir. Bu, en mkil meseleler arasndadr. Fakih Abdulhakn Rahimehullah Ebul-Mealiyi bu mesele hakknda sz sylemek iin tevik ettiini grdm. Ancak Ebul-Meali Rahimehullah, kendisinin bundan ekindiini, bu konuda yanlmann byk zarar getireceini belirterek zr dilediini, nk bir kafiri Mslman gstermenin veya bir Mslman kafir saymann dinde byk bir konu olduunu belirtti. Ayrca Kad Ebu Bekr el-Bakllaninin byk bir usl alimi olmasna ramen bu konuda elikili konutuunu ve bnul-Bakllaninin bu meseleyi etin bir konu olarak nitelediini, nk bu insanlarn, kfr aka sylemeyip sadece dolayl olarak ona gtren szler sylediklerini de aktard. 626 Mrcieden olan Cehmiyyenin durumu da bu kabildendir. man mcerret bilgi olarak tanmlamalar Firavunun da mmin olmasn gerektirmektedir. nk Allahu Teala yle buyurur: Vicdanlar da bunlar(n doruluun)a tam bir kanaat getirdii halde, zulm ve kibirlerinden tr onlar bile bile inkar ettiler. Bozguncularn sonunun nice olduuna bir bak. 627 Yine Allahu Teala, Musann Aleyhisselam yle dediini aktarr: Kesin olarak biliyorsun ki, bunlar birer ibret olmak zere, ancak, gklerin ve yerin Rabbi indirdi. Ey Firavun! Ben de senin gerekten mahvolduunu sanyorum. 628 Ayrca onlarn bu tanmlarna gre Yahudi ve Hristiyanlarn da mmin olmalar gerekir. nk Allahu Teala onlar iin yle buyurur: Kendilerine kitap verdiklerimiz onu z oullarn tandklar gibi tanrlar. Buna ramen onlardan bir grup bile bile gerei gizler. 629 Yine Allahu
625 626
E-ifa, 2/293-295 Nevevi, erhu Mslim, 7/142, E-ifa, 2/276-277, Fethul-Bari, Hariciler le Sava Terkeden Kii blm 627 27 Neml/14 628 17 sra/102 629 2 Bakara/146
240
Tealay ve Onun birliini bildii iin iblisin de onlarn tanmlarna gre mmin olmas gerekir. nk blis ne bir haberi yalanlam ve ne de inkar etmitir. Allahu Teala ona arada rasul olmakszn emretmitir. Ancak Cehmiyyenin cumhuru, szlerinin bu gerektirdiklerini kabul etmemektedir. Kabul ederlerse, phesiz bundan dolay tekfir edilirler. nk bu saydklarmz aka tekfir eden nasslar inkar etmi olurlar. Dolaysyla elikiye dm olsalar bile, szlerinin dolayl sonularn ve manalarn kabullenmedike onlar tekfir etmek caiz olmaz. Bununla birlikte Veki bin el-Cerrah ve Ahmed bin Hanbel gibi seleften bazlar imann salt kalp bilgisi olduunu syleyenleri tekfir etmilerdir. Yine onlarn arlarn tekfir etmelerinin baka sebepleri de bulunmaktadr. man konusunda sylediklerinin yanl olduu hakknda onlarla tartan kiilerin, szlerinin gerektirdii bu fasid sonucu onlara izah etmesi gerekir. nk szn gerektirdiinin fasit olmas, szn de fasid olduunun delilidir. Cehmiyyeden olan ve szlerinin gerektirdii manalar kabul eden ttihadiyye ve Hululiyye gibi gruplar bundan dolay tekfir edilirler. Deilse, elikiye dm olsalar bile, szlerinin gerektirdii sonu ve manalar kabul etmeyip, reddettikleri ve tekfir edilmelerine sebep olacak baka bir kfr sebebi de ilemedikleri srece, sadece bu tanmlarndan dolay onlar tekfir etmek helal olmaz. Bu hata ile ilgili olarak, gnmzde baz genler arasnda var olan misallerden biri de; mrikleri, tautlar ve tautlarn yardmclarn tekfir etmemenin onlara dost olmay ve kendilerinden beri olmamay gerektirdii, dolaysyla da bunlar tekfir etmeyenlerin, Allahu Tealann inizden onlar dost tutanlar, onlardandr 630 ayeti gereince kafir olduu iddiasdr. Bu genlere gre, tautlar ve yardmclarn tekfir etmeyip Mslman saymak, iman dostluundan onlara pay ayrlmasn ve onlarn iman dairesinden karlmamasn gerektirmektedir. Bu ise onlarn, Kafiri tekfir etmeyen, kafir olur kuralndan kardklar sonulardan biridir. Bazlar ise bunu yle aklamaktadr: Tautu inkar etmek imann art ve yars olduuna gre, tautlar tekfir etmeyenler tautu inkar etmi olmazlar. Dolaysyla Allahu Tealann, kullar zerindeki hakk olan ve kurtuluu kendisine balad kopmaz ip niteliindeki Tevhidi de gerekletirmemi olurlar. Allahu Teala yle buyurur: O halde kim tautu inkar edip Allaha iman ederse, salam kulpa yapmtr ki o hibir zaman kopmaz. 631 Kim tautu inkar etmez ve ondan beri olmazsa, Tevhidi gerekletirmemi,
630 631
5 Maide/51 2 Bakara/256
OTUZ RSALE
241
kurtuluun sebebi olan salam kulpa tutunmam ve dolaysyla da helak olanlardan olmu olur. Aslnda her iki yorum da ayn eye varmaktadr. Bu ise tautlardan birinin Mslman olarak grlmesinin, kiinin tautlardan beri olmad ve onlara dostlukta bulunduu sonucunu gerektirmesidir. Doal olarak bu dolayl sonuca binaen insanlar tekfir etmeleri, gnmzde avam Mslmanlar kitleler halinde slamn dnda saymalarna sebep olmaktadr. Hatta gnmz ynetimleri ile diyaloglar bulunan ilim ehlinden baz kiileri tekfir etmemeleri sebebi ile, rencilerden, daveti ve mcahidlerden de tekfir ettikleri bulunmaktadr. Bu ise Tevhidi gerekletirmenin bir art olarak inkar edilmesi vacip olan taut teriminin manasn geni tutmalarnn bir sonucudur. lim ehlinden olup, tauti ynetim ile diyalou bulunan kiilerin, bu ynetimi tekfir etmemeleri sebebiyle, (Yahudiler) Allah brakp bilginlerini (hahamlarn); (Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesihi Rabler edindiler 632 ayetinde belirtilen haham ve rahiplerden olacaklarn sylerler ve buna binaen bu kiilerin de birer taut konumunda olduklarn iddia ederler. Daha sonra ise, bu kiileri tekfir etmeyenlerin de Tevhidi gerekletirmi olmayacaklarn ve bylece onlarn da tekfir edileceini sylerler. Bu sylediklerine delil olarak da yukarda aktardmz Tevbe Suresindeki ayeti gsterirler. Halbuki doru olan haham, rahip ve bu tr alimlerin durumunun, yasama yapan parlamenterler, reisler ve krallarn durumu gibi olduudur. Onlar tekfir etmeyen her kiinin rableri konumunda saylmazlar. Sadece kfrlerini onaylayan ve kanunlarna itaat eden kiiler iin birer taut ve rabler niteliinde olurlar. Onlar rabler edinmek budur. Onlara ibadet etmenin ekli ise Adiy bin Hatim hadisinde yle aklanmtr: Allahn helal kldklarn haram, haram kldklarn ise helal sayyorlar ve siz de bunlar helal ya da haram kabul etmiyor muydunuz? dedi. Ben: Evet dedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem: te ibadetiniz budur buyurdu. 633 Muhammed bin Abdulvehhab Rahimehullah bu hadisi, Allahu Tealann helal kldn haram, haram kldn helal yapan alimlere itaat edenler, onlar Allah Tealadan baka rabler edinmi olurlar bal altnda zikretmektedir. Dolaysyla, bu ynetimleri tekfir etmeyen kiiler, bu ynetimlerin kanunlarna uymadklar veya bizzat bu ynetimlerin kfrne katlmadklar
632 633
9 Tevbe/31 Tirmizi rivayet etmitir. Ancak zayftr. Ancak Taberinin mevkuf olarak Huzeyfeden yapt rivayeti takviye etmektedir. Baknz, 16634
242
srece salt tekfir etmemeleri sebebi ile onlar kendilerine ibadet edilen birer taut veya rabler edinmi olmazlar. zellikle onlar tekfir etmemelerinin sebebi, tekfirin engellerinden bir engelin bulunduu phesi veya onlarn tekfiri konusu ile ilgili olan nass konusunda cahil olmalar veya bu nassn delaletinin onlarn yannda yeterince ak olmamas ya da zellikle eri ilimde zayf olan avam kesimin zihinlerinde bu meselesinin kark olmas ise bu sylediimiz daha da kesinlemi olur. nk her taut kafirdir ama her kafir taut deildir. lim ehlinden olan bu tr kiilerin salt dalaletleri ve bu tr ynetimlerle olan baz irtibatlar, sapkln nderleri konumunda olsalar veya kfr sebeplerini iliyor olsalar dahi, onlarn taut olmalarn da gerektirmez. Sonu olarak, ancak eriatn taut tanmna uyan ve o vasflar tayan kiiye taut denir. eriatta ise, Allahu Tealadan bakasna yaplmas kfr olan herhangi bir ibadet ekli ile kendisine ibadet edilen ve kendisinin de bu durumdan raz olduu kiiye taut denir. Allahu Tealann izin vermedii konularda yasa karmak veya Allahu Tealann indirmedii hkmler ile hkmetmek bu eri tanmn kapsamna giren ilerdendir. Ancak bu eri tanmn ierisine, asiler veya zalimler gibi taut teriminin szlk manasnn kapsam ierisinde olanlar ve yine baz arya kaan kiilerin hevalarna gre belirledikleri eyler dahil deildir. Kim Allahu Tealann indirmedii bir hkm ile hkm vermesi iin alime, kahine, hakime bavurursa veya helal haram ve haram helal klmas ya da Allahu Tealann yarattklar iin koyduu hkmleri deitirmesi ve belirledii lleri kaldrmas gibi Allahu Tealann indirmedii hkmlerde birine itaatte bulunursa, hkmne bavurduu ve itaatinde bulunduu bu kii veya kiileri Allahu Tealadan baka rabler edinmi ve tauta uymu olur. te bunu yapan kii namaz da klsa, oru da tutsa, Mslman olduunu da sylese, onlar tekfir ediyor olsun veya olmasn, Allahu Tealadan baka rabler edindii ve kendilerine uyduu bu tautlardan beri olmadka ve bununla birlikte onlar tekfir de etmedike Mslman olamaz. Dier bir adan ise, bu anlay sahiplerinin ileri srd, tautlar ve destekilerini tekfir etmemenin, bu taut ve destekilerine dostlukta bulunup kendilerinden beri olmama sonucunu gerektirdii iddiasn insanlarn ou kabul etmemektedir. Bu nedenle tautu tekfir etmemeye terettp eden bu tr sonular, ancak bu sonular kabul ettiini, ak olan amel veya sz ile tasdik edenlere yklenebilir. Yani kii ancak ak olan kfr sz veya fiilini iledii zaman kafir olur. Bunu yapmad mddete, sz edilen sonu ve manalarn hibiri ona terettp etmez ve bu sebebe binaen kafir de olmaz. Gnmzde, Mutezilenin elikisine benzer bir eliki iine dm, ancak szlerinin gerektirdii dolayl sonu ve manalar kabul etmemi ve bu
OTUZ RSALE
243
sonulara uygun sz ve amellerde de bulunmam bir ok insan bulunmaktadr. eliki, bocalama ve cehalet ile, ancak ak olan bir kfr sebebine binaen yaplabilecek olan tekfir ayr ayr eylerdir. Bu konuda deiik slami cemaatlerden baz insanlarla konutum. Kendilerine, bir takm elikili szlerinin gerektirdii dolayl sonu ve manalar kabul edip etmediklerini sorduumda, bu sonular kabul eden kimseyi bulamadm. Hatta bu kiiler, kendilerinin eliki iinde olduklarn kabul etmemekte ve szlerinin gerektirdii dolayl sonu ve manalarndan olup kfr olan hibir eyi de aka yerine getirmemektedirler. Szlerinin gerektirdii dolayl sonulardan olan tautlara muvalat ve onlarn hkmlerini kabullenmek, bu kiilerin kabul etmedikleri ve hatta ounun bu tr eyleri kfr olarak niteledikleri amellerdendir. Ancak bu kiilerden biri, kendisine, bu tautlar Mslman saymas nedeni ile onlardan tam bir beraatin caiz olmayacan hatrlattmda, bunu kabul etti. Ben, O halde sen onu dost kabul ediyorsun deyince, bunu reddetti. Halbuki ondan beri olmamak ve onu dost edinmek hakikatte ayn eydir. Ancak Allahu Teala kafirleri dost edinmenin kfr olduunu syledii iin bu insanlar, O halde sen onu dost kabul ediyorsun szn sakncal grp kabul etmezler. Dolaysyla bu dostluu, fiil veya sz olarak aka kabullenmedikleri veya yerine getirmedikleri srece, szlerinin gerektirdii dolayl sonulardan olan bu dostluu kabullendiklerini syleyip onlar tekfir etmek caiz olmaz. Bu konuda eliki ierisinde olmalar da bu sylediimizi deitirmez. Ak olan bir kfr sebebi ilemedikleri srece insanlar tekfir etmek iin sebepler aramak bizim iimiz deildir. Ak olan bir kfr sebebini ilemek veya sylemek ile kiinin eliki ierisinde olmas ayn eyler deildir. Bu tr kiilerin eliki ve bocalamalar da sadece bu mesele ile snrl deildir. Biroklarnn, kafirlerden beri olduklarndan daha ok tautlara dman olup onlardan beri olan muvahhid hasmlarndan beri olduklarn grmekteyiz. Hatta muvahhidlerden beraatini laik kafir gazetelerin sayfalarnda ilan edenler vardr. Bunlar hasmlarna dmanlk yapar, iftira eder, iffetlerine dil uzatr, slami haklarn iner ve onlara, kafirlere yaplan muamele gibi muamele yaparlar. Muvahhidlere byle bir tavr taknanlara, cihadlar ve Tevhidleri sebebiyle onlara kafir demenin veya buzetmenin sorumluluunu yklenmelerini sylediiniz zaman bunu kabul etmezler. Bu da onlarn ok saydaki elikilerinden biridir. 634 Yine bu insanlardan bazlar, tekfir etmedii yneticilere kar isyan etmeyi ve onlarla savamay caiz grr. Dolaysyla bu tr yneticileri tekfir
Dmanlk veya tevil yoluyla olan eyler ile Tevhid ehline veya dinlerine kar kafirlere destek mahiyetinde olan eyler arasndaki fark ileride belirteceiz Allahn izni ile.
634
244
etmemesinin gerektirdii dolayl bir sonu olan bu yneticileri dost edinme ile bu insanlar nasl sorumlu tutabiliriz ki? Bu sylediimizin ak bir misali, Cheyman ve arkadalarnn durumudur. Bir mddet onun cemaatinde bulundum, btn kitaplarn okudum, onlarla beraber oturup kalktm ve yakndan tandm. Allahu Teala ona rahmet etsin. Cheyman, gnmz yneticilerinin kanun ve kfrlerini yeterince kavrayamad iin onlar tekfir etmiyordu. Ona gre Suud yneticilerinin durumu da bu ekilde idi. Keful-ltibas ve el-mare isimli kitaplarnda bunu aklamaktadr. Bununla birlikte Cheyman, onlarn amansz bir dman ve hasmyd. Onlar tekfir edenlerin oundan daha fazla onlara dmand. Onlara beyat etmeyi reddeder ve geersiz sayard. Onlarn iledikleri ve ak olan ktlklerine kar sessiz kalmazd. Nihayet kendisi ve beraberindekiler hicri 1400 ylnda onlara kar ayakland ve savat. O olaylar srasnda ortaya atlan mehdi ve ona beyat konusu ile ilgili teviller u an iin bizi ilgilendirmemektedir. Sadece unu belirtmek isterim ki; Cheyman onlar tekfir etmemekle beraber onlar ne sevmi ve ne de dost edinmiti. Aksine onlara buzetmi, dmanlkta bulunmu, beyatlarn geersiz saym, kendisi ve taraftarlar Suud devletinde grev almay brakmlardr. 635 Hatta okul ve niversitelerini de brakp, kimlik ve pasaportlarn da atarak, sonunda onlarla savamlardr. Bu savatan nce zaten ynetim tarafndan aranyor ve gizlice dolayordu. Nihayet onu Haremde ele geirdiler ve ldrdler. Cheyman ve arkadalarnn bu durumu, tautu tekfir etmemenin gerektirdii dolayl sonular, tautu tekfir etmeyen herkes hakknda uygulamann hatal olduuna dair canl ve ak bir rnektir. Yine bilindii gibi kfre gtren tevelli, muvahhidlere kar kafirlere destek olmak veya dil yahut kl ile bizzat kfrn kendisini desteklemektir. Yani szl veya ameli kfr sebeplerinden biri olarak kiinin bunu ilemesidir. Dnya ahkamnda kiileri tekfir etmek sadece bununla mmkn olur.
Bununla kendisi ve taraftarlarnn devlette her trl grev almay haram saydklarn kastetmiyorum. Cheymann yakn arkadalarndan olan ve hapsedilenler ile beraber bir sre hapis yatan Ebu Huza Abdullatif ed-Drbas bana unu anlatt: Cheyman, bn-i Bazn bir meclisine gitmiti. bn-i Baz ona Devlette her trl grev almay haram saydnz doru mudur? diye sordu. Elinde kahve fincan olduu halde, Hayr, byle olsayd u an burada kahve imezdim. Ancak sana diyorum ki Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, nsanlarla beraber olup onlarn eziyetlerine katlanan mmin, onlarla beraber olmayp eziyetlerine katlanmayan mminden daha hayrldr hadisinden senin nasibin yoktur. Sen onlarn yle yle yaptklarn biliyorsun (eletirdii eyleri sayd), onlar deitirmeye g yetiremiyorsun, onlar yle yle yapyorlar ve ilim ehlinin kar kmasna aldr etmiyorlar dedi ve bir takm eyler daha sralad. Bin Baz da ban emi, sylenenleri kabul eder gibi kafasn sallyordu.
635
OTUZ RSALE
245
Ancak, Tautlar tekfir etmeyenler ister istemez onlar veli edinmi olurlar gibi bir iddia ile gizli ve kapal olan, zan ve tahmine dayanan bir sebebe binaen dili veya ameli ile bu trden olan muvalatn aa vurmam olanlar tekfir etmek doru deildir ve dnya ahkam asndan byle bir sebebin geerlilii de yoktur. Kii, sz veya fiil ile dolayl olan bu sonular kabul etmedii srece, kendi iinde elikiye dm olsa bile, bu sonular ile onu sorumlu tutmak ve onu tekfir etmek caiz olmaz. bn Teymiyeye Rahimehullah, kendisine, Mezhebin gerektirdii, bizzat mezhep midir? diye sorulmas zerine yle cevap vermitir: phesiz kiinin mezhebinin gerektirdikleri, o kii bunlar yerine getirip kabullenmedike mezhep deildir. Kii bunlar inkar ve red etmi ise, bu mezhebinin gerektirdii bu dolayl sonular ile kendisini sorumlu tutmak yalan ve iftira olur. Sylediinin veya yaptnn gerektirdii dolayl sonu ve manalar kabul etmiyor ve uygulamyor ise, bu kii elikiye dm olur. Ancak bu kii elikiye dm olmasna ramen, szlerinin gerektirdii dolayl sonulardan olan kfr ve kfr ihtimali olan eyleri kabullenmeyebilir. Bazlar birtakm szler sylemekte ve kendisinin bu szlerin gerektirdii dolayl sonulara iltizam etmediini bildii halde, syledii bu szn bu sonulara iltizam ettiini bilmemektedir. Mezhebin gerektirdii, bizzat mezhep olmu olsayd, Allahu Tealann istiva veya baka sfatlar hakknda, bu sfatlarn hakikat deil, mecaz olduunu syleyenlerin tmnn kafir olmas gerekirdi. nk bu szn gerektirdii dolayl olan sonu, bu sfatlardan hibirinin hakikat olmamasn gerektirir. Ancak bilmekteyiz ki bu sz syleyenlerin ou, sylediklerinin gerektirdiini bilmemekte ve hatta bazlar hakikatin, yaratlmlarn hakikatlerinden baka bir ey olmadn tevehhm etmektedir. 636 Bunlar hakikat ve mecaz tanmlar hakknda cahildirler ve yaptklar bu tanmlar dile ve eriata iftira niteliindedir. 637 eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde de yle der: nsann syledii szn gerektirdii dolayl sonu iki trldr: Birincisi; doru olan szn gerektirdiidir ki kiinin buna iltizam etmesi gerekir. nk dorunun gerektirdii de dorudur. Aa kavuturulduunda onu kabullenmekten imtina etmeyecei halinden anlalyorsa, sznn gerektirdiini kiiye izafe etmek caizdir. kincisi ise, kiinin doru olmayan sznn gerektirdiidir ki byle bir szn gerektirdii ile kiiyi sorumlu tutmak gerekmez. nk byle bir duYani bazlar hakikatin, yaratlanlarn ekli olduunu zannediyor. Bu nedenle Allahu Tealann sfatlar szkonusu olduu zaman hakikat lafzn reddediyor ve stiva hakikat deil mecazdr, el hakikat deil mecazdr diyor. 637 Mecmuul-Feteva; 20/121, Daru bn-i Hazm basks
636
246
rumda olsa olsa kendi iinde elikiye dm olur. Peygamberler dnda her alimin elikiye debilecei sabittir. Aa kavuturulduunda kiinin onu kabullenmekten imtina etmeyecei halinden anlalyorsa, sznn gerektirdii kiiye izafe edilebilir. Ancak sznn fasit olduu kendisinde ak hale geldiinde ona iltizam etmeyecei belli olan kiiye, onu izafe etmek caiz olmaz. nk byle bir durumda kii, kendisinin sorumlu tutulaca bir sz sylemi olmasna ramen, bu szn fasit olduundan ve gerektirdii sonulardan habersizdir. Bu aklama insanlarn, mezhebin gerektirdiinin, bizzat mezhep olup olmad konusundaki ihtilafdr. Bu ihtilaf, bunlardan birisi zerinde karar klmalarndan daha iyidir. Bylece syledii aa kavuturulduktan sonra, sznn gerektirdii sonulardan raz olan kiiye bu sonular izafe edilir. Ancak bu sonulardan raz deil ise, elikiye dm olsa bile, bunlar o kiiye izafe edilmez. 638 bn-i Teymiyenin rencisi olan bnul-Kayyim Rahimehumallah, el-Kafiye isimli kasidesinde yle der: Manann gerektirdii, onun bunlar gerektirdiini bilen iin balayc olur. Bunun dnda kiiye bunlar izafe edilemez ve bunun ona aklanmas gerekir. Szn gerektirdii, kii tarafndan bilinmeyebilir veya kii onu kesin olarak biliyor da olabilir. Ancak unutkan ve dalgn olduu iin bu sonularn balaycln unutmu olabilir. Bu nedenle alimlerin mezhebinin gerektirdikleri, delil olmadan mezhep deildir. 639 Bu beyitlerde bnul-Kayyim sonu olarak unu sylemektedir: Mezhebin gerektirdii, bizzat mezhep deildir. Ancak mezhebin sahibi, mezhebinin gerektirdiklerini biliyorsa, bunlardan sorumlu tutulur. Eer bunlar bilmiyor veya unutmu ise, delil olmadan bunlar sebebi ile onu sorumlu tutmak caiz olmaz. Zehebi (748 hicri) yle der: phesiz kelam alimlerinden bazlar nefiy, tenzih ve tahrif konularnda arya gittiler. yle ki bidata dtler veya yaratcy yokluk sfatlaryla nitelediler. Hadis alimleri ise ispatta, zayf ve mnker haberleri kabulde arya gittiler. Snnet ve snnete ittiba etmeyi seslendirip durdular. Bu arlklar nedeni ile kargaa meydana geldi ve buz olutu. Bazlar bazlarn bidatlkla sulad ve bazlar da birbirini tekfir etti.
638 639
Mecmuul-Fetava, 29/25-26 Ahmed bin sanin kaside erhinden naklen, 2/394
OTUZ RSALE
247
Din konusunda heva ile hareket etmekten ve mnakaa etmekten Allahu Tealaya snrz. Szn gerektirdii dolayl manalardan kat ve Allahu Tealay tenzih edip ycelttii halde, bu manalara binaen bir Mslman tekfir etmekten Allahu Tealaya snrz. 640 Ebu shak el-atbi Rahimehullah (790 hicri), el-tisam isimli kitabnda yle der: Alimlerden duyduumuza gre muhakkik usl ehlinin mezhebi udur: Meal yolu ile meydana gelen kfr, kiinin zahiri hali ile meydana gelen kfr gibi deildir. Nasl olsun ki! Kafir bile o meali iddetle inkar etmekte ve kendisini bunun ile sorumlu tutan muhaliflerini reddetmektedir. Sylediinin gerektirdii manann kfr olduu kendisine akland zaman, hibir ekilde bu manay kabul etmez. 641 Yine yle der: Mezhebin gerektirdiinin, bizzat mezhep olup olmad meselesi, usl alimleri arasnda ihtilaf konusudur. Marib ve Cubbai alimlerimizin kabul ettii ve muhakkik alimlere dayandrdklar gr udur: Mezhebin gerektirdii, bizzat mezhep deildir. Bu nedenledir ki kiiye sznn gerektirdii mana aklandnda kesin olarak bunu reddeder. 642 Sehavi, stad bn-i Hacerin u grn nakletmektedir: Sz ak kfr olan veya syledii szn gerektirdii manann kfr olduu kendisine aklandnda, bu manay kabul eden kii hakknda kfr ile hkmedilir. Ancak sznn gerektirdii manay kabul etmeyip reddeden kii hakknda, sznn gerektirdii mana kfr de olsa, kfrne hkmedilmez. 643 Abdurrahman bin Nasr es-Sadi (1376 hicri) yle der: Delil ile kantlanan doru udur: Sahibinin aklamad, iaret ve iltizam etmedii dolayl manalar ve sonular, mezhep deildir ve sahibi bunlardan dolay sorumlu tutulmaz. nk sz syleyen kii hatalardan korunmu deildir. Yaratlm olann ilmi ne kadar ok olursa olsun, mutlaka eksiktir. Sznn gerektirdii manay kabul etmeyen kiiyi hangi delil ile bu manadan sorumlu tutacaz ve sylemediini kendisine sylettireceiz! Ancak szn gerektirdii manann bozuk olmas, szn de bozuk olduuna dair delil olarak gsterilebilir. phesiz szlerin gerektirdii manalar, o szlerin shhati, zayfl veya fesad hakknda deliller niteliindedir. Hakkn gerektirdii mana haktr. Batln da kendisine uygun olarak gerektirdii manalar bulunmaktadr. zel-
640 641
Er-Reddul-Vafir li bn-i Nasriddin, 48 El-tisam, 2/292 642 El-tisam, ayn yer. 643 Es-Sehavi, Fethul-Muis, 1/334
248
likle szn sahibinin fesadn itiraf ettii bu manalar, szn fesadna delil olarak gsterilir. 644 Sonu olarak, szlerin gerektirdii dolayl manalar ve meal yolu ile, yani dolayl olarak yaplan tekfir, alimlerin belirttii gibi doru olmayan bir yoldur. evkani Rahimehullah yle der: Bir eyin gerektirdii ile tekfir etmek, en byk yanllardandr. Dinini tehlikeye atmak isteyen kii, byle bir ynteme bavurmas halinde, kendi nefsinin cinayetini ilemi olur. 645
644 645
Tavdihul-Kafiyeti-afiye, 113 Es-Seylul-Carrar, 4/580
OTUZ RSALE
249
-13GNAHLARINDAN TEVBE ETMEDEN LEN KLER TEKFR ETMEK

Gnahlarndan tevbe etmeden len kimseleri tekfir etmek de, tekfir konusunda yaplan en yaygn hatalardan biridir. Tekfirde arya gidenlerden bazlar bu hatay ilemektedir. Ancak Ehl-i Snnet vel-Cemaat menhecinden sapm olan yollarn kamufle etmek ve bu yollarn Haricilerin mezheplerinden ayrmak iin kk gnahlar bundan istisna ederler. Bilindii gibi Haricilerden bazlar kk gnahlardan dolay insanlar tekfir etmemektedir. Hatta cehalet zrn muteber engeller arasnda kabul eden ve bu kitabn sonunda greceimiz gibi byk gnahlardan dolay bile tekfir etmeyen Hariciler vardr. Bu gr savunanlara, gnahlarndan tevbe etmeden lenleri tekfir etmenin yanl olduunu gstermek amacyla, irk ve kfr zere lenler dnda Allahu Tealann byk kk ayrm yapmadan gnahlar diledii insanlar iin balayacan belirten ayetlerden baz deliller getirdim. Sunduum bu delillerden birisi Allahu Tealann u ayetidir: Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar. 646 Ayrca gnahlar kadar azap ektikten sonra kendilerine efaat olunmas sebebi ile ateten kanlarn durumunu belirten veya Allahu Tealann rahmeti ile atee hi girmeden kurtulacak olan gnah sahiplerinin durumunu belirten hadisleri de kendilerine aktardm. Ancak onlar, bu ayet ve hadislerin lmeden nce tevbe edenleri kapsadn sylediler. Oysa ki bilindii gibi dnyada yaplan doru bir tevbe, ncesini siler ve sonras iin kiinin bu ilediklerinden dolay azap grmesi de kalmaz. Tevbe kaps ise irk ve kfr de kapsar ve sadece byk veya kk gnahlar ile snrl deildir. bn-i Teymiyenin Rahimehullah syledii gibi, Ehl-i Snnet alimleri, tevbe etmedii srece Allahu Tealann byk gnah sahiplerini balamayacan syleyen bidat ehline kar yukardaki ayeti delil olarak gstermilerdir. 647 bn-i Teymiye bu ayetin aklamas ile ilgili olarak yle der: Allahu
646 647
4 Nisa/48 Bakanz: Mecmuul-Fetava, 7/416
250
Teala, gnahlar balayan, tevbeyi kabul eden ve azab etin olandr. Gnah ve kfr ne kadar byk olursa olsun, sadk tevbe bunlarn hepsini siler. Tevbe edilmesi halinde, Allahu Tealann balamayaca hibir gnah yoktur. Hatta irk ve kfr bile tevbe edilmesi halinde balar. Allahu Teala yle buyurur: De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allahn rahmetinden mit kesmeyin! nk Allah btn gnahlar balar. phesiz ki O, ok balayan, ok esirgeyendir. 648 Bu ayet geneldir ve tevbe eden herkesi kapsar. Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz. Bundan bakasn diledii kimse iin balar 649 ayeti ise, zel ve mukayyed bir ayettir. nk tevbe etmeyenleri kapsamaktadr. Allahu Teala onlarn irk komasn balamaz. Ancak irk dndakileri balamas onun dilemesine baldr. 650 bn-i Hazm Rahimehullah, Eer mminlerden iki topluluk birbirleriyle savarlarsa aralarn dzeltiniz; eer biri dieri zerine saldrrsa, saldranlarla Allah'n buyruuna dnmelerine kadar savanz. Eer dnerlerse aralarn adaletle bulunuz, adil davrannz, phesiz Allah adil davrananlar sever. phesiz mminler birbiri ile kardetirler; yle ise dargn olan kardelerinizin arasn dzeltin; Allah'tan saknn ki size acsn 651 ayetlerini ve ksas ile ilgili olan Ancak kim kardei tarafndan affedilirse ksas der 652 ayetini belirterek, bu ayetlerde geen iman kardeliinin, affedilen kii veya kiilerin kafir olmadklarn gerektirdiini syleyerek yle devam eder: Hibir kimse, Ancak tevbe etmeleri halinde Allahu Teala onlar karde saymtr diyemez. nk ayet, birbirlerine kar azgnlk gsterdikleri ve Allahu Tealann buyruuna dnmedikleri halde karde olduklarn belirtmektedir. 653 Baka bir ayette ise Allahu Teala yle buyurur: Tevbe eder, namaz klar ve zekat verirlerse, artk onlar dinde kardelerinizdir. Biz, bilen bir kavme ayetlerimizi byle aklyoruz. 654 Allahu Teala bu ayetinde ise, din kardeliini kfrden tevbe etmeye balamaktadr. Dolaysyla tevbe ile ilgili olarak kfre gtrmeyen gnahlar ile kfre gtren gnahlar arasnda Allahu Tealann nasl ayrm yaptna dikkat etmek gerekir.
648 649
39 Zmer/53 4 Nisa/48 650 Mecmuul-Fetava, 2/217, Daru bn-i Hazm basks. 651 49 Hucurat/9-10 652 2 Bakara/178 653 El-Fasl, 3/236 654 9 Tevbe/11
OTUZ RSALE
251
Buhari, Mslim ve bakalarnn, Ubade bin Samitten Radyallahu Anhu rivayet ettiklerine gre Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ashabna yle demitir: Allahu Tealaya hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina yapmamak, ocuklarnz ldrmemek artlar zerine bana beyat edin. Kim verecei bu szlere sadk kalr, ahdine vefa gsterirse karln Allahtan alacaktr. Kim de bu yasaklardan birini ileyecek olursa artk ii Allaha kalmtr, dilerse affeder, dilerse azap eder. Ayrca Neseinin rivayetinde yle bir ziyade bulunmaktadr: Kim bunlardan birini iler, sonra da dnyada cezalandrlrsa, ektii bu ceza onun iin kefaret ve o gnahtan temizlenme olur. Hadis, saylan gnahlardan birini ileyip dnyada gerekli olan had cezas ile cezalandrlmadan len kiinin iinin Allahu Tealann iradesine kaldn, dilerse gnah kadar kendisine azap edeceini ya da onu balayacan, bu durumda olan kiinin kafir olmadn, bu durumun genel olup tevbe etmeyen veya yapt tevbenin gnah yok edecek ekilde olmad herkesi kapsadn, ancak sadk bir tevbe ile tevbe edenin azaptan kurtulduunu ve irke bulam olmasnn da bunu deitirmediini belirtir. nk bu hadisin geneli, Nevevinin Rahimehullah syledii gibi, Allah kendisine ortak koulmasn asla balamaz 655 ayeti ile snrlandrlmtr. Bu nedenle mrtedin mrted olarak ldrlmesi, onun iin kefaret olmaz. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Nisa Suresindeki bu ayette belirtilen balamann, muhtemelen irk haricindeki gnahlar kapsad, nk bu ayet ile muhatap olanlarn Mslmanlar olduu sylenir. Halbuki irk bu balamann kapsamna girmemektedir ki, bu ekilde bir istisnaya ihtiya kalsn. Mslimin, Ebu Eas yolu ile rivayet ettii hadiste geen Kime ceza uygulanrsa ifadesi de bu sylediimizi kesinletirmektedir. nk irkten dolay ldrlmek, had (ceza) olarak isimlendirilmez. 656 Mslimin rivayet ettii Ebu Zer hadisinde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu aktarlr: Allahu Teala demitir ki: Kim bir hayr ilerse ona sevabnn on kat verilir veya arttrrm da. Kim bir gnah ilerse bunun cezas, misli kadardr, veya affederim. Kim bana bir kar yaklarsa ben ona bir zira yaklarm. Kim bana bir zira yaklarsa ben ona bir kula yaklarm. Kim bana yryerek gelirse ben ona koarak giderim. Kim bana hibir eyi irk komakszn arz dolusu hata ile kavuursa ben de onu bir o kadar mafiretle karlarm. Hadisin iki delaleti vardr. Birincisi; irk dnda gnahlarla len kiilerin bu gnahlarndan dolay kafir olmadn gsterir. Bu, Kim bir gnah ilerse bunun cezas, misli kadardr, veya
655 656
4 Nisa/48 Fethul-Bari, Kitabul-man
252
affederim ibaresinin delalet ettiidir. Tevbe etmeden len ve gnahlar ile Allahu Tealann huzuruna varan kiinin durumunun Allahu Tealaya kaldn, dilerse gnahlar kadar o kiiye ceza veceini veya onu balayacan belirtmektedir. Hadisin delalet ettii konulardan ikincisi ise; gnahlarndan tevbe etmeden len ve Allahu Tealann huzuruna varan kiinin Tevhid ehli olup irkten kanmsa Allahu Tealann onun bu gnahlarn balayacadr. Buna ise, Kim bana hibir eyi irk komakszn arz dolusu hata ile kavuursa ben de onu bir o kadar mafiretle karlarm ksm delalet etmektedir. bn-i merin yle dedii rivayet edilir: Byk gnah sahipleri iin istifar etmekten ekindik. Nihayet Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini iittik: phesiz Allahu Teala kendisine irk koulmasn balamaz. Ancak diledii kiinin, irk dndaki gnahlarn balar. Ben efaatimi, kyamet gn mmetimden olan byk gnah sahipleri iin ayrdm. Bunun zerine biz, byk gnah sahipleri iin istifar etme ekingemizden vazgetik. 657 Mslim, intihar eden kiinin kafir olmadna delil olarak, Tufayl bin Amr ile beraber hicret edip hastalanan ve atar damarn kesip intihar eden kii ile ilgili hadisi rivayet eder. Tufayl bu kiiyi ryasnda, ellerini kapatm olarak, iyi bir halde grr ve kendisine Rabbin sana nasl davrand? diye sorar. O kii, Hicret etmemden dolay Rabbim beni balad diye cevap verir. Tufeyl, Neden ellerini kapatyorsun? deyince o kii, Bana, bozduunu dzeltmeyeceiz denildi der. Daha sonra Tufayl, bu ryasn Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem haber verir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem o kii hakknda yle buyurur: Allahm, onun ellerini de bala. Nevevi Rahimehullah yle der: Burada Ehl-i Snnet iin byk bir delil vardr. Kendisini ldren veya buna benzer baka byk bir gnah ileyip tevbe etmeden len kii kafir deildir ve kesin olarak cehennemlik olduu sylenemez. O kiinin durumu, Allahu Tealann iradesine kalmtr. Baka bir yerde de yle der: Hak ehlinin mezhebi udur: Kfr dndaki gnah sahiplerinin tevbe etmeden lmeleri halinde kesin olarak cehennemlik olduklar sylenemez. Mutezile ve Haricilerin sylediinin aksine, onlarn durumu Allahu Tealann iradesine kalmtr. Dilerse onlar balar, dilerse azap eder. 658
657 658
bn-i Ebi Asm es-Sunnede rivayet etmitir. erhu Mslim, 4/297
OTUZ RSALE
253
Genel olarak btn gnahlardan dolay insanlar tekfir edenlerin hatal olduunun delili, Allahu Tealann, kullar iin dnyada deiik hadler ve cezalar belirlemi olmasdr. Allahu Teala, btn gnahlar iin irtidat cezasnda olduu gibi lm cezasn belirlememitir. rtidat cezas hakknda ise Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Dinini deitireni ldrnz. 659 Byk gnahlar veya bakalar, dinden karan kfr trnden olsayd, hepsinin cezas irtidat suunda olduu gibi ldrlmek olurdu. Ancak her bir suun cezasnn farkl olmas, Allahu Tealann onlar hakkndaki hkmnn de farkl olduunu ve bu tr gnahlar ileyenlerin kafir olmadn gsterir. Bu nedenle hasta olan veya lmesinden endie edilen kiiler iyileinceye kadar kendilerine had cezalar uygulanmaz. Evli olduu halde zina eden veya haksz yere Mslman ldren kiide olduu gibi, had cezas lm olanlarn, ldrldkten sonra namaz klnr, Mslman mezarlna gmlr, mal ise varislerine kalr. Btn bunlar mrtedin ahkamndan farkl hkmlerdir. Hrszlk yapann eli kesilir ve dier Mslmanlarn hakk olduu gibi onun da hakk olarak kendisine beytul-maldan verilir. Kendisine iki haddi uygulanan bir kiiye, sahabeden Radyallahu Anhum bazlar lanet okuyunca, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onlar bundan men etmi ve iki ien o kiinin Allah ve Rasuln sevdiini belirtmitir. 660 Btn bunlar kiide iyilik ve ktln ayn anda bulunabileceini ve kiinin, irke bulamad srece dier gnahlarndan dolay dinden kmayacan gsterir. man ile beraber gnahn bulunmasnn mmkn olmas kural, Hariciler, Mutezile ve dier frkalardan Ehl-i Snneti ayran temel farkllktr. Bu nedenle Ehl-i Snnet, imann derecelerinin ve ksmlarnn bulunduunu syler. Ebu Mansur Abdulkahir bin Tahir el-Badadi, gnahlar sebebi ile insanlar tekfir eden Haricilere cevap vererek, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin zerinde birletii esaslar belirtir ve yle der: Gnah ileyen kiilerin tamam bu iledikleri nedeni ile dinden km olsalard, hepsi mrted hkmnde olurdu. Mrted olmu olsalard, kendilerine had cezas deil, lm cezas uygulanrd. Bu durumda ise evli olduu halde zina eden kiiyi talayarak ldrmenin, iffetli Mslman bir kadna iftira edene seksen denek vurmann ve hrszn elini kesmenin bir anlam olmazd. nk mrtedin lmden baka herhangi bir cezas yoktur. 661
659 660
Mslim dndakiler rivayet etmitir. Buhari, Hudud blmnde rivayet etmitir, 6780 661 El-Farku Beynel-Firak, 351-352
254
bn-i Teymiye Rahimehullah, Haricilerin mezhebini anlatrken yle der: Hariciler, ancak btn vacipleri yerine getiren ve btn haramlar terkeden kiinin mmin olduunu, durumu bu olmayann ise kafir ve ebedi cehennemlik olduunu sylerler ve bu grlerinde kendilerine muhalefet eden herkesi de kafir ve ebedi cehennemlik olarak grrler. Bu grlerinden dolay Ali bin Ebi Talip, Osman bin Afvan ve onlarla birlikte olan bakalarnn, Allahu Tealann indirmedii ile hkmettiklerini, zulmettiklerini ve kafir olduklarn iddia ederler. Halbuki Kitap ve Snnette, bunlarn mezhebinin batl olduunu gsteren bir ok delil bulunmaktadr. Allahu Teala, hrszlk yapann ldrlmesini deil, elinin kesilmesini emretmitir. Hrsz, mrted olsayd ldrlmesi gerekirdi. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem mrted hakknda Dinini deitireni ldrnz buyurmaktadr. Yine Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: u kii dnda Mslman bir kimsenin kan helal olmaz: Zina eden evli kimse, ksas olarak ldrlen kimse ve cemaatten ayrlarak dinini terk eden kimse. Allahu Teala evli olmayp zina eden kadn ve erkee yzer denek vurulmasn emretmektedir. Bu ikisi mrted olmu olsayd, ldrlmelerini emrederdi. Yine Allahu Teala susuz bir kadna iftira eden kiiye seksen denek vurulmasn emretmektedir. Halbuki bu kii mrted olmu olsayd, ldrlmesini emrederdi. 662 mam Ebu Osman smail es-Sabuni (449 hicri) yle der: Ehl-i Snnet, byk veya kk birok gnah ilese de, mminin, bu gnahlar sebebi ile tekfir edilmeyeceine inanr. Gnah ileyen bu kiilerden, tevbe etmedii halde Tevhid ve ihlas zere lenlerin durumu Allahu Tealaya kalmtr. Allahu Teala, gnah ile gelen bu kiilerden dilediini balayp, yaptklarndan dolay onu cezalandrmadan ve atee sokmadan salimen cennete koyar, diledii kiileri ise balamayp, gnah kadar cehennemde azap eder. Ancak bu tr kiiler azap grse bile cehennemde ebedi braklmaz. Bilakis Allahu Teala onlarn yaptklarn balayp cehennemden karr ve cennete koyar. 663
662 663
Mecmuul-Fetava, 7/296-297, Daru bn-i Hazm basks. Es-Sabuni, Akidetus-Selef ve Ashabil-Hadis
OTUZ RSALE
255
-14MANI BOZAN HALLER VEYA MANIN ASLINDAN OLAN EYLER LE, MANIN VACP VEYA MSTEHAP OLAN KISMINDAN OLAN EYLER ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de, iman bozan haller veya imann aslndan olan eyler ile, imann vacip veya mstehap ksmndan olan eyleri birbirine kartrmaktr. Bu kartrma, tekfir konusunda bocalamalara yol amaktadr. man; asl, vacip olan ksm ve mstehap olan ksm olmak zere mertebeye ayrlr. bn-i Teymiye Rahimehullah, imann tarifi ile ilgili olarak yle der: man, bulunmad taktirde imann tamam olmad 664 bir asldan, ilenmedii taktirde imann eksilecei ve sahibinin cezay hak edecei bir vacip ksmdan ve bir de yaplmadnda kiinin derecesinin dt mstehap ksmdan oluur. A- mann Asl: Bulunmad takdirde imann da bulunmayaca ksmdr. Kfrden kurtulu ancak bununla gerekleir. Mutlakul-man olarak da isimlendirilir. mann bu mertebesi baz ubeleri kapsar ki, bunlar tamam olmakszn iman da sahih olmaz. Bu ubeler unlardr: Kalbin Sorumlu Olduklar: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirmi olduklarn ana hatlaryla bilmek, bunlar tasdik etmek ve boyun emek. Muhabbet, hayet, rza ve Allahu Tealaya teslimiyet gibi dier baz kalp amelleri de imann aslna girer. Dilin Sorumlu Olduklar: ki ehadeti ikrar. Organlarn Sorumlu Olduklar: Namaz gibi, terkedenin tekfir olunduu ameller. Baz alimlere gre dinin be temelinden (el-mebn)
bn-i Teymiye mann tamam olmad bir asl demektense, Onsuz imann var olamayaca bir asl demi olsayd daha gzel olurdu. nk, iman sadece aslnn olmasyla tamam olmu olmaz. Bilakis, tamamna birden Kamil iman denilen mertebenin bir arada bulunmasyla tamam olur. bn Teymiye bizzat kendisi yle der: man, Allahn emrettiklerinin hepsidir. te kmil ve tam iman budur (Mecmuul-Feteva, 19/293)
664
256
geriye kalanlar da buna dahildir. Kfre drc eyleri terk de imann aslna dahildir. Fiil olsun, terk olsun imann aslna giren amelleri tespit etmenin kural udur: Terk edenin tekfir olunduu her amelin ilenmesi imann aslndandr. Ayn ekilde, ileyenin tekfir olunduu her amelin terki de imann aslndandr. nk, imann aslnn zdd kfrdr. Kim, imann asln yerine getirirse, ya hemen ya da gnahlarnn cezasn dedikten sonra mutlaka cennete girer. Eer (ikinci mertebedeki) vacip olan iman da tam olarak yerine getirirse, hemen cennete girer. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: mann ubelerinden birine sahip olan herkes, imann aslna sahip olmadka, mmin olmaz. 665 B- Vacip Olan man: mann asln yerine getirip, bunun zerine vacipleri ilemeyi ve haramlar terketmeyi eklemektir. Gerek fiil olsun gerek terk olsun hangi amelin vacip olan imana dahil olduunu tespit etmenin kural udur: Terki halinde azapla korkutmann sz konusu olduu ancak, terkedenin tekfir edilmedii amelin ilenmesi vacip olan imandandr (sdk, gvenilirlik, ana-babaya iyilik ,vacip olan cihad gibi). lenmesi halinde azapla korkutma sz konusu olan, ancak ileyenin tekfir edilmedii amelin terki de vacip olan imandandr (zina, faiz, hrszlk, iki imek, yalan, gybet, laf tama gibi). mann asln yerine getirdikten sonra vacibi terk etmek ya da haram ilemekle kusurda bulunanlar, byk gnah ileyen kimseler, salih amel ile kt ameli kartranlar, Tevhid ehli olup asi olanlar veya dinden kmayan fasklar (el-Faskul-Milli)dr. Durumu bu olan kimse, eer tevbe etmeksizin lrse azapla tehdidin muhatabdr. Fakat o kimsenin durumu Allahn dilemesine baldr; eer Allah dilerse onu mafiret eder ve hi azap etmeksizin cennete sokar. Eer dilerse gnahlar miktarnca ona azap eder, sonra onu cehennemden karr ve imann asln yerine getirmi olmasndan dolay cennete sokar. Buhari Rahimehullah, Ebu Hureyreden Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Allah, kullar arasnda hkm vermeyi bitirdiinde ve cehennem ehlinden dilediini rahmeti ile karmak istediinde meleklere; La lahe llallah diye ehadet edip, Allaha hibir eyi ortak komayan kimselerden rahmet ettiklerini cehennemden karmalarn emreder. Melekler onlar secde izlerinden tanrlar.
665
ktidaus-Sratil-Mustakim, 82
OTUZ RSALE
257
mann asln yerine getirdikten sonra, ne eksik ne de fazla yapmakszn, vacip olan iman tam anlamyla yerine getirenler; tehditten kurtulup mjdelenmeye hak kazanmlardr. Yani byle bir kimse hi azap grmeksizin, Allahn fadl ve sadk vadi gereince, cennete girmeye hak kazanm demektir. Bu kimseler hakknda ise Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisi varid olmutur: Bir kimse gelerek Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem slamn emirlerinin neler olduunu sorar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunlar o kimseye bildirdiinde adam yle der: Seni hak olarak gnderene yemin olsun ki, Allahn bana farz kldndan ne daha fazlasn yapacam, ne de daha eksiini. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle der: Eer doru sylyorsa kurtuldu. 666 C- Mstehap Olan man: Bu, vacip olan iman yerine getirdikten sonra mendup ve mstehaplar ilemek, mekruh ve phelileri terketmektir. mann asl ve vacip olan imann yansra kim bunlar da yerine getirirse o, orta yolu tutanlardan daha stn bir derece kazanarak dorudan cennete giren, ne geenler (sabikn) ve Allahu Tealaya yakn derecede olanlar (muhsinn) dan olur. mann bu mertebesini yerine getirmeyen kii hakknda bir gnah ve cezasnn olmamas ile birlikte, bu mertebeyi ihmal eden kiinin derecesi ykselmemi olur. Yaptmz bu aklamalardan u kurala varyoruz: Her taat imandr, ancak her gnah byk kfr deildir. Taatlarn dereceleri deiiktir. Kimi imann asl olup, onun iin art saylmtr, kimi vacip iman kapsamna girmektedir, kimi de mstehap imana dahildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: man yetmi ksr, yahut altm ksr ubedir. Bu ubelerin en faziletlisi La lahe llallah ve en basiti yoldan eziyet veren eyi kaldrmaktr. Haya ise imandan bir ubedir. 667 Masiyetler de aynen taatlar gibi farkl derecelerden oluur. Onlardan bazlar imann aslna girer ve kfr veya iman bozan eyler olarak isimlendirilir. Bazlar ise imann vacip olan ksmndandr ve fsk olarak isimlendirilir. Bu dereceleri ve bu derecelere taalluk eden konular bilmek ve kfre gtren masiyetler ile kfre gtrmeyen masiyetler arasnda ayrm yapmak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Fakat Allah size iman sevdirmi ve onu kalplerinize zinet yapmtr. Kfr, fsk ve isyan da size irkin gstermitir. 668 Allahu Tealann kfr, fasklk ve isyan birbirinden nasl
666 667
Buhari Muttefekun aleyhi 668 49 Hucurat/7
258
ayrdna dikkat etmek gerekir. Kii, Allahu Tealann birbirinden ayrdn, birbirinden ayrmad ve birletirdiini de birletirmedii srece selamete kavuamaz. Dolaysyla imann asln bozan ve kfr olarak isimlendirilen masiyetler ile, imann vacip olan veya mstehap olan mertebesinde zayfla sebep olanlar arasnda ayrm yapmak gerekir. Baz alimler vacip olan iman veya imann vacipleri terimini kullanrlar ve imann asl ile vacip olan iman birletirirler. Bunun nedeni, gerek imann aslnn ve gerekse imann vacip olan mertebesinin vacip olan emir ve nehiyleri kapsyor olmasdr. Ancak birinci mertebe olan imann asl, olmamas halinde imann bozulaca imann artlarn kapsar. Bu artlardan herhangi birisi yerine getirilmediinde iman yok olur. mann ikinci mertebesi olan vacip olan iman ise, imann artlarn deil vaciplerini kapsar. Bu vaciplerde yaplan kusur sebebi ile iman eksilir ancak yok olmaz. Bu mesele, ama Ehl-i Snnetin metoduna uygun olduu mddete, tartmaya gerek olmayan stlahi bir meseledir. Bu ise aadaki misalde olduu gibi, szn siyakna baklarak anlalr. bn-i Teymiye Rahimehullah, imann ksmlar iin aa rneini vererek yle der: (Misal olarak) aa, kk, yaprak ve dallarnn toplamdr. 669 Yapraklar dkldkten sonra da aatr, dallar budandktan sonra da aatr. Ancak yapraklar dklp, dallar budandnda kamil bir aa olma niteliini yitirmi olur. 670 Din ve man isimleri iin de durum bunun aynsdr. man dereceden oluur. Birincisi: ne geenler (sabikn) ve Allahu Tealaya yakn derecede olanlarn imandr. Bu ise ilemek ve terketmek olarak vaciplerin 671 ve mstehaplarn yerine getirildii imandr. kincisi: Kitab sandan verilecek olan (Ashab- Yemin) ve orta yolda olanlarn imandr. Bu ise ilemek ve terketmek olarak vaciplerin yerine getirildii imandr. 672 ncs: Zalimlerin imandr. Bu iman ise, baz vaciplerin terkedildii veya baz haramlarn ilendii imandr. 673 Bu nedenle snnet
Bu, mertebesiyle kamil imana iarettir. Yani derecesiyle iman, kamil bir aa gibidir. Vacip ve mstehap olan ksmnn yok olmasndan sonra, Haricilerin ve Mutezilenin iddia ettii gibi iman yok olmaz. Eksik bir iman olarak adlandrlsa da asl kalr. Tpk yapraklar ve dallar gittikten sonra eksik de olsa gvdesi ve kkleri kalan aa gibi. 671 Buradaki vacipler, imann asln ve vacip olan iman ieren vaciplerdir. 672 Buradaki vaciplerden kast, bir necekindeki gibi imann asln ve vacip olan iman ieren vaciplerdir.
670
669
OTUZ RSALE
259
alimleri Ehl-i Snnet vel-Cemaat itikadn, Onlar, gnah sebebiyle kble ehlinden kimseyi tekfir etmezler diye nitelerler ve bununla herhangi bir gnah sebebiyle insanlar tekfir eden Haricilerin bidatna iaret ederler. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahu Tealadan getirmi olduklarn ana hatlaryla bilmek, bunlar tasdik etmek ve boyun emek olan imann asln yerine getirmeyen kii ise mmin deildir. 674 bn-i Teymiye yle devam eder: man ismi anlaldktan sonra u ortaya kmaktadr ki, cenneti hak etmek, cehennemden kurtulmak ve bir ksmnn terkedilmesi halinde ktlemenin meydana geldii eyler szkonusu edildii zaman, bundan vacip olan iman kastedilmektedir. Allahu Tealann u ayeti bu kabildendir: Gerek mminler ancak, Allaha ve Rasulne iman eden, ondan sonra asla pheye dmeyen, Allah yolunda mallaryla ve canlaryla savaanlardr. te dorular ancak onlardr. 675 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szn de byle anlamak gerekir: Zani bir kimse, zina yapt srada m'min olarak zina yapmaz, hrsz da ald srada m'min olarak hrszlk yapmaz. kici, iki itii srada m'min olduu halde iki imez. 676 Hadis, bu masiyetleri ileyenlerde, kiinin cenneti hak etmesine sebep niteliindeki imann vacip olan ksmnn bulunmadn bildirmektedir. Ancak bu, imann aslnn ve imann ubelerinden olan dier taatlarn da bulunmamasn gerektirmez. Yine Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bizi aldatan bizden deildir 677 hadisi de bu kabildendir. Bundan maksat, Haricilerin tevil ettikleri gibi kafirdir demek deildir. Ayrca, Mrcienin tevil ettii gibi en iyilerimizden deildir anlamna da gelmez. Hadis, kiinin ii ile dnn ayn olmasn belirtir. Bu durumda olanlar ise, sevaba layk ve azaptan kurtulan mminlerdir. Aldatan bizden olamaz. nk Allahu Tealann azap ve gazabna maruz durumdadr. 678
Burada kastedilen, imann aslnn deil, vacip olan ksmnn terkedilmesidir. nk imann aslnda eksiklik iman yok eder. Nitekim u ayetteki taksimat bunu izah eder: Sonra, kullarmzdan setiklerimizi Kitapa varisler kldk. Onlardan bir ksm nefsine zulmetti, bir ksm orta bir yol tuttu, bir ksm da Allahn izniyle, hayrlarla ne geti. te byk fadl budur (35 Fatr/32) Burada kendilerine zulmedenler, imann vacip olan ksmnda kusur etmi olsalar bile, imann aslna sahip olmalar nedeniyle Allahu Tealann setii kullar arasndadrlar. 674 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/254 675 49 Hucurat/15 676 Buhari, Mslim, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai 677 Mslim 678 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/256 (zet olarak)
673
260
Sonu olarak; kfrn zdd olan iman, sadece imann asldr. Vacip olan imann zdd, fasklk, mstehap olan imann zdd ise, kfr veya fsk trnden olmayan terktir. Kiinin, bu mertebenin nasslarn birbirinden ayrmas gerekir. nk bu, ayaklarn kayd bir meseledir. mann asln yok eden kfr trnden bir gnah ilemedike kii iman ve slam dairesinden kmaz. mann asln yok eden kfr trndeki gnahlardan bazlar unlardr: ki ehadetin terki, namazn terki, zdd yalanlama kfr olan kalp tasdikinin bulunmamas, zdd phe kfr olan ve kalbin amellerinden olan yakinin bulunmamas gibi imann aslnn vaciplerinden olan bir vacibin terki. mann aslnn vaciplerinden olan ve gerek kalp, gerek dil ve gerekse organlarn sorumlu olduu btn vacipler de bunun gibidir. Yine, tauta hkmolunmak, Allahu Tealaya veya Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmek, Allahu Tealadan bakasna dua etmek veya Odan bakasna kurban kesmek ve secde etmek ya da kanun koyma, haram ve helal belirleme gibi yetkileri Allahu Tealadan bakasna verme gibi imann asln yok eden haramlardan birini ilemek de bunlar arasndadr. Vacip olan imann terki ise, iman eksiltir ama yok etmez. Bu nedenle, imann vacip olan ksmndan olan masiyetler sebebi ile insanlar tekfir etmekten saknmak gerekir.
UYARILAR Bu konuyu bitirmeden nce, be nemli noktay burada aktarmak isterim:
OTUZ RSALE
261
Birincisi: Yukarda aktarlanlardan anlald gibi kfr, imann aslndan olan herhangi bir unsurun ihlal edilmesi ile meydana gelse de, dnya ahkamnda ancak imann aslndan olup dil ve organlarn sorumlu olduu unsurlardan biri sebebi ile meydana gelir. nk dnya ahkam asndan kalbin amellerinin bir rol yoktur ve verilen hkmler ancak zahire gredir. Kalbin amelleri ise bizim amzdan bilinmesinin imkan olmayan eylerdir ve ancak sz veya amel ile zahiren ortaya dklmesi halinde bilinebilir. Bilindii gibi ari, dnya ahkamnda eri hkmler iin ak sebepler ve tespit edilebilen zahiri illetler belirlemitir. Kalplerin derinliklerinde olanlar ise, ayb olup tespiti mmkn deildir. Bu nedenle kalbin amellerinin bizim ile ilgisi yoktur ve bunlar Allahu Tealann emrine braklmtr. kincisi: Vaid (tehdid) sialarndan birou, imann aslnn yok olmasn veya vacip olan imann eksikliini gerektirir. Bu nedenle kiiyi dinden karmayan masiyetler ile insanlar tekfir etmemek iin ihtimalli olan sialar muhkem sialara dndrmek ve onlarn nda anlamak gerekir. ncs: Alimler, vacip olan imann eksik olmasn kastederek Kamil imann bulunmamas ifadesini kullanrlar. Bu nedenle bu tr lafzlar imann aslnn yokluu eklinde anlamamak ve mutlak olarak kullandklar bu ifadeler ile insanlar tekfir etmekten kanmak gerekir. Ayrca onlarn kullandklar bu ifadenin, imann mstehap olan ksmnn eksiklii eklinde de anlalmamas gerekir. nk bu durumda maksat, hatal olarak anlalr. ari, mstehap olan imandan bir eyin terkedilmesi sebebi ile tehdit etmez. Zira vaid, imann aslndan veya vacip olan ksmndan bir unsurun terkedilmesi sebebiyle yaplr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Alimlerin, mann hakikati deil, kemalinin bulunmamas sz, mstehap olan imann kemali deil, vacip olan imann kemali anlamndadr. 679 Baka bir yerde de yle der: Eer ki imann yokluu, imann ubelerinin bulunmamasna balanyor ise bu, o ubelerin vacip olduunu gsterir. Ancak bu ubelere binaen, imann sahibinin fazileti hakknda konuuluyor ve bu ubelerin bulunmamas halinde iman nefyedilmiyorsa bu, o ubelerin mstehap olduunu gsterir. 680 nk Allahu Teala ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, emredilen bir eyin ismini, ancak o emrin vaciplerinden bazlarnn terkedilmesi sebebi ile nefyeder. Rasulullahn Sallallahu
679 680
Mecmuul-Fetava, 12/256 Bu ifade, vacip olan iman ile mstehap olan iman arasnda ayrm yapmaya yardmc olmaktadr
262
Aleyhi ve Sellem, Fatihasz namaz olmaz 681 ve yine Emaneti olmayann
iman olmaz ve szn tutmayann dini olmaz 682 gibi szleri bu kabildendir. Ancak herhangi bir fiil, mstehap trnden ise, o fiilin olmamas ibadetin tmden yokluunu gerektirmez. Eer ki mstehaplarn tamamn yerine getirmemek, ibadeti nefyetmi olsayd, nceki ve sonraki btn Mslmanlarn ibadetinin nefyini gerektirirdi. Halbuki bunu akl banda olan hibir kimse sylemez. Dolaysyla nefyedilen eyin kemal olduunu syleyen kii, bunun ile terkeden kiinin ktlendii ve ceza ile tehdit edildii vacip olan imann kemalinin nefyini kastediyorsa doru sylemi olur. Ancak bununla kastettii mstehap olan imann kemalinin nefyi ise, Allah ve Rasulnn sznde byle bir ey asla bulunmamaktadr ve bulunmas da caiz deildir. nk vacibi gerektii gibi ve eksiksiz olarak yerine getiren kii iin, Hakikat veya mecaz olarak bu vacibi yerine getirmedi denilemez. 683 bn-i Teymiye Rahimehullah yle devam eder: Kendisi iin sevdiini mmin kardei iin de sevmeyen kii, Allahu Tealann vacip kld imana sahip deildir. Allahu Teala, bir kiiden iman nefyetmi ise, bunun sebebi o kiinin, zerine vacip olan iman yerine getirmemesidir. Byle bir kii tehdide maruz kalr ve Allahu Tealann mutlak vadini hak edenlerden olmaz. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bizi aldatan bizden deildir. Bize kar silah kullanan bizden deildir 684 trnden btn szleri bu kabildendir. Bu, ancak Allahu Tealann vacip kldn terkeden veya haram kldn ileyen kii iin sylenir. Bu kii ykml olduu iman terketmi olur, ancak bu sebebe binaen iman ismi ondan nefyolunmaz. Dolaysyla byle bir kii Allahu Tealann vadini haketmi ve tehditten de kurtulmu olan mminlerden olmaz. 685 Buna gre bn-i Hacer ve bakalarnn, Hibiriniz kendisi iin sevdiini kardei iin de sevmedike iman etmi olmaz 686 hadisi ile ilgili olarak syledikleri mann yokluundan maksat, imann kemalinin yokluudur 687 szn, mstehap olan imann kemali olarak deil, vacip olan imann kemali
681 682
Buhari, Mslim ve bakalar rivayet etmitir. Heysemi, Mecmauz-Zevaid, 1/101de yle der: Ahmed, Ebu Yala, Bezzar ve Tabarani Evsatta rivayet etmitir. Ravilerinden olan Ebu Hilalin sika olduunu bn-i Main ve bakalar sylerken, Nesai ve bakalar ise onu zayf saymtr. 683 Mecmuul-Fetava, 7/14 684 Mslim 685 Mecmuul-Fetava, 7/30, Daru bn-i Hazm basks. 686 Muttefekun aleyhi 687 Fethul-Bari, Kitabul-man
OTUZ RSALE
263
olarak anlamamz gerekir. nk iman isminin nefyi, mstehabn terkedilmesi nedeni ile deil, ancak vacip veya imann aslndan olan bir ruknn terki sebebiyle olur. bn-i Hacerin byle sylemesi, Haricilerin iddia ettii gibi imann aslnn yokluu anlamnda olmadn belirtmek iindir. Bu nedenle ayn yerde yle der: Bu sfata sahip olmayan kiinin kafir olmad zaruri olarak bilinmelidir. Drdncs: Baz gnahlar iin tekfirin bir art olarak sylenen helal sayma kayd, ancak vacip olan imann kapsam ierisinde kalan gnahlar iin szkonusu olur. mann asln bozan eyler iin byle bir art bulunmamaktadr. nk imann aslndan olan gnahlar, tek bana kfr sebebi niteliindedir ve baka bir arta ihtiya kalmaz. Ancak imann aslndan olan herhangi bir gnaha byle bir art da eklenirse, bu ancak kfrde ziyadeye sebep olur. Beincisi: Alimlerin szlerinde geen el-manul-Mutlak ile Mutlakul-man lafzlar arasnda fark bulunmaktadr. El-manul-Mutlak, imann asln, vacip olan iman ve mstehap olan iman kapsayan kamil ve tam iman manasndadr. nk bu terimde iman szc, elif-lam taks ile belirtili olarak kullanlmaktadr. Bu ise genellik ve kapsamllk belirtir. Elif-lam taksndan sonra mutlak olarak nitelenmektedir ki, bu ise zel olmasn gerektirecek hibir kayt ile kaytlanmadn ifade eder ve umimidir. Mutlakul-man ise, hem kamil iman ve hem de eksik olan iman iin kullanlr. Buradaki tamlama, genelleme iin deil, ayrm yapmak iindir. Bu ise umumilii deil, mutlak olan ortak miktar ifade eder. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zina eden, iki ien ve hrszlk yapan kiiden el-manul-Mutlak nefyetmitir. Bu ise, kendisinden el-manulMutlakn nefyedildii kiilerin, Allah, mminlerin dostudur 688 , Gerekten mminler kurtulua ermitir 689 , Mminler ancak, Allah anld zaman yrekleri titreyen, kendilerine Allahn ayetleri okunduu zaman imanlarn artran ve yalnz Rablerine dayanp gvenen kimselerdir 690 gibi ayetlerin kapsamna girmediini belirtmek iindir. Ancak bu kiiden, Mmin bir kle azad etmesi 691 , Eer mminlerden iki grup birbirleriyle vuruurlarsa aralarn dzeltin 692 gibi ayetlerin ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kafir karlnda mmin ldrlmez 693 sznn kapsamna girmesi iin
688 689
3 Al-i mran/68 23 Mminun/1 690 8 Enfal/2 691 4 Nisa/92 692 49 Hucurat/9 693 Buhari ve bakalar rivayet etmitir.
264
Mutlakul-man nefyedilmemitir. Bu nedenle Allahu Teala, Bedeviler man ettik dediler. De ki: Siz iman etmediniz, ama slam olduk deyin. Henz iman kalplerinize yerlemedi 694 ayetinde Mutlakul-man deil, el-manul-Mutlak nefyetmitir. 695 Mutlakut-Tevhid ve et-Tevhidul-Mutlak terimleri de bunun gibidir. Mutlakut-Tevhidin kapsamna fask, muttaki, havas ve avam btn muvahhitler dahildir. Allahu Tealaya iman eden, tauta ibadet etmekten uzak duran ve Tevhide aykr bir ey ilemeyen herkes, Tevhidin aslna girmeyen vaciplerinde ve gereklerinde kusur etmi olsa bile, MutlakutTevhidin kapsamna girer. Et-Tevhidul-Mutlak ise, Tevhidin asl ile beraber vacipleri ve gereklerinin de yerine getirildii kamil Tevhidi belirtir. Tautlara kar cihad etmek, onlara kar dmanl aa vurmak, onlardan ve dostlarndan beri olduunu ilan etmek, irki yok etmeye ve insanlar ondan kurtarmaya almak bu kabildendir. Aslnda bu terimler zerinde tartlacak bir durum bulunmamakta, ancak insanlarn ou bunlar bilmemektedir. Bu nedenle biz muvahhid szn oka kullanyor ve bununla dinin bals ve destekilerini kastediyoruz. Dinin ballar ve destekilerini, insanlarn ounun ihmal ettii, dinin en nemli gerei olan Tevhide nisbet ederek isimlendiriyoruz. Bunu ise Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve Ona tabi olanlarn davetinin asln oluturan Tevhidin nemini vurgulamak iin yapmaktayz. Bununla birlikte, bazlarnn yapt gibi, tautlar tekfir etme ve onlara kar cihad etme konusunda bize muhalif olan kiilerden, Mslman olduklar mddete Tevhidi nefyetmeyi kesinlikle kabul etmiyoruz. Bu konuda ispat kolaylatranlardan olsak da Tevhidin yok saylmasn sevmiyoruz. nk ispat, mahzurlu olana ancak yanl anlama sebebi ile ulatrr ki bunun olma ihtimali nefyetmenin aksine daha dktr. Mutlak olarak kullanld zaman Tevhidin nefyedilmesi, bunun daima tekfir manasnda kullanldnn zannedilmesine yol aabilir. zellikle Tevhidin zdd, Mslmanlarn rfnde irktir. nsanlarn ou kullanlan bu terimi anlamaktan uzak olduu iin bunu syleyen kiinin Mutlakut-Tevhidi deil, etTevhidul-Mutlak nefyettiini anlamaz ve bu ikisini birbirinden ayramaz. Bu nedenle muhalif Mslmanlarn tekfir edildii zannna yol amamas ve davetin dmanlarna bulank suda avlanma frsat vermemesi iin bundan kanmak gerekir.
694 695
49 Hucurat/14 Baknz: bnul-Kayyim, Bedaiul-Fevaid, 4
OTUZ RSALE
265
Bu tr kullanmlardan biri de, gnmzde davetilerin kendi cemaatlerinin mensuplar iin oka kulland kardeimiz veya kardelerimiz ifadesidir. Cemaatlerinden olmayanlar iin ise Bunlar kardelerimizden deildir derler ve bununla Bunlar cemaatimizden deildir demeyi kastederler. Oysa bunu Mslmanlar iin kullanmak helal olmaz. nk onlardan tamamen beri olma dncesine yol amaktadr. Bunun ise, zellikle genlerde ve dier mensuplar zerinde kt etkileri bulunmaktadr. Bu kullanm, kardeimiz veya kardelerimiz kapsamna girmeyen kiilere kafir muamelesi yapmaya veya onlar tekfir etmeye yol amyarsa bile, guruplamaya sebep olmaktadr. Halbuki Allahu Teala en iddetli dmanlk ve hakszlk an olan sava ve arpma anlarnda bile Mslmanlarn birbirinin kardei olduunu kararlatrm ve yle buyurmutur: Eer mminlerden iki topluluk birbirleriyle savarlarsa aralarn dzeltiniz; eer biri dieri zerine saldrrsa, saldranlarla Allah'n buyruuna dnmelerine kadar savanz; eer dnerlerse aralarn adaletle bulunuz, adil davrannz, phesiz Allah adil davrananlar sever. phesiz mminler birbiri ile kardetirler; yle ise dargn olan kardelerinizin arasn dzeltin; Allah'tan saknn ki size acsn. 696 Allahu Teala baka bir ayette ise, ldrlen kiinin velisinin ve ldrenin, birbirlerinin kardei olduunu yle belirtmitir: Ancak kim kardei tarafndan affedilirse ksas der. 697
696 697
49 Hucurat/9-10 2 Bakara/178
266
-15HAKK MAN LE HKM MAN ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK

Tekfir konusunda yaygn olan hatalardan biri de hakiki iman ile hkmi iman arasnda ve yine batni tevbe ile hkmi tevbe arasnda ayrm yapmamaktr. Hakiki iman, hakknda Allahu Tealann hkm verecei batni ilerdendir. Allahu Tealann katnda, sevap ve ceza gibi ahiret hkmleri buna binaen verilir. Hkmi iman ise, kiinin zahiren ortaya koyduu imandr. Mslman ile kafir bunun ile birbirinden ayrlr. Mal ve kan dokunulmaz yapan hkmi slam ile e anlamldr. ehadet kelimesini sylemek ya da buna benzer slam alametlerinden birinin yerine getirilmesi ve bununla birlikte slam bozan herhangi bir sebebin de bulunmamas ile kii hakknda sabit olur. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Dnya hkmlerinin ona baklarak icra olunduu Zahiri iman, ahirette sahibi saadet ehlinden olan Batni imann varln gerektirmez. 698 Baka bir yerde de yle der: Allahu Tealann, kefaret olarak mmin bir klenin azad edilmesini emretmesi, ancak kalbinde iman olduunu bildikleri bir klenin azad edilmesinin gerektii manasnda deildir. stenen bu olmu olsayd, Kalbinde iman olduunu bildiiniz kiiler dnda herkesi ldrn demek gibi olurdu. Halbuki insanlarn kalplerini yoklamak ve gslerini yarmakla emrolunmamlardr. Dolaysyla imann izhar eden bir kiinin azad edilmesi caiz klnm ve yeterli kabul edilmitir. Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem cariyesinin mmin olup olmadn soran kii, bununla ancak kafir ile mmini birbirinden ayran zahiri iman kastetmitir. 699 Yine yle der: Maksat udur; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, o cariye hakknda dnya ahkamnn kendisine bal olduu zahir iman ile hkm vermi ve onun mmin olduunu bildirmitir. Bu nedenle dnya ahkamnda kendisine baklarak hkm verilen zahiri iman hkmleri ile,
698 699
OTUZ RSALE
267
ahirette sevap ve cezann kendisine bal olduu hkmleri birbirinden ayrmak gerekir. Btn ehl-i kblenin ittifak ile, cennete girmeye hak kazanm olan mminin, batnen de mmin olmas gerekir. 700 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve Onun halife ve sahabelerinin Radyallahu Anhum yaadklar dnemde, batnen mnafk da olsa, imann izhar eden herkes Mslmanlarn mezarlna defnediliyordu. Mnafklarn defnedildikleri mezarlar iin, Yahudi ve Hristiyanlarn mezarlarna konduu gibi, herhangi ayrc bir iaret konmamtr. Mnafk olduu anlalan kiilerin namazlarn klmak Kuran nass ile yasaklanm olduu halde, Mslmanlarn mezarlna gmlen herkiinin namaz klnmaktayd. Kiinin mmin veya mnafk olduunu anlamann tek yolu ise, izhar ettii halidir. Gizledikleri ise ancak Allahu Tealaya braklr. 701 Yine yle der: Dnyev hkmlerin bal bulunduu iman zahiri imandr ki bu da slamdr. Bu nedenle Esram Ahmede; Mrcienin, Nebinin Sallallahu Aleyhi ve Sellem , Onu serbest brak; O mmindir szn delil getirdiklerini sylediinde cevap olarak, burada kastedilenin ona dnyada iken mmin olduu hkmnn verilmesi olduunu, yoksa Nebinin, onun srf bu ikrarla Allah katnda, cehenneme girmeksizin cennete girmeyi hak eden bir mmin olduunu kastetmediini sylemitir. 702 bn-i Teymiye Rahimehullah, kafirlerin ocuklarnn hkm hakknda alimlerin ihtilafndan szederken yle der: Bu meseledeki anlamazln sebebi; dnyadaki kfr ahkamnn, ahiretteki kfr ahkam ile kartrlmasdr. Babalarnn bu ocuklar zerinde bulunan velayetleri, onlar yetitirmeleri ve eitimini vermeleri, birbirlerine varis olmalar, babalarnn muharip olmas halinde bu ocuklarn esir alnp kleletirilmesi gibi dnyevi iler baznda kafirlerin ocuklar ile ilgili olarak kfr hkmlerinin uygulanmasnda, bu ocuklarn babalarnn hkmlerine tabi olduklarna bakarak bunlarn da aynen kfr sz syleyen veya kfr ameli ileyenler gibi kafir olduklarn zannettiler. Ftrat zere domu olmalarnn dnya ahkamnda babalarna tabi olmalarna engel olmad bilinirse, bu karklk ortadan kalkar. Kfr diyarnda imann gizleyen mmin olabilir ve Mslmanlar da kafirler ile savatklar esnada, durumunu bilmemeleri sebebi ile onu ldrm olabilirler. Bu ekilde len bir kii, durumu bilinmediinden dolay ykanmaz, namaz klanmaz ve mrikler ile beraber gmlr. Halbuki
700 701
Age: 7/137 Mecmuul-Fetava, 7/138 702 Ayn yer
268
ahirette cennet ehlinden olan mminler arasndadr. Nitekim mnafklar iin de durum budur. Dnyada kendilerine slam ahkam uygulanmasna ramen, ahirette cehennemin en alt tabakasndadrlar. Dolaysyla ahiret yurdunun hkm, dnya yurdunun hkm ile ayn deildir. 703 Allahu Teala u ayetinde, bu iki tr iman arasnda ayrm yapmaktadr: Ey iman edenler! Mmin kadnlar hicret ederek size geldii zaman, onlar imtihan edin. Allah onlarn imanlarn daha iyi bilir. Eer siz de onlarn iman etmi kadnlar olduklarn renirseniz, onlar kafirlere geri dndrmeyin. Bunlar onlara helal deildir. Onlar da bunlara helal olmaz. 704 Allah onlarn imanlarn daha iyi bilir sz, imanlarnn hakikatini daha iyi bilir manasndadr. Eer siz de onlarn iman etmi kadnlar olduklarn renirseniz sz ise, onlarn zahiri hallerine baklmas manasndadr ki bu, hkmi imandr. Bu nedenle Sfyan- Sevri, bn-i Mbarek ve seleften bakalar Rahimehumullah yle der: nsanlar bize gre miras ve dier hkmlerde mmindirler. Ancak onlarn Allahu Teala katndaki durumlarn bilemeyiz. 705 La lahe llallah kelimesinin artlar ve alimlerin kitaplarnda belirtmi olduklar slam bozan eylerden bazlar Hakiki man ile ilgilidir. hlas ve zdd olan gizli irk, doruluk ve zdd olan kalb yalanlama, yakn ve zdd olan phe gibi ancak Allahu Tealann bilebildii gizli haller bu kabildendir. Bu trden olup sadece Allahu Tealann bildii sebeplere binaen insanlar tekfir etmek doru deildir. nk bu sebepler dnya hkmleri asndan ak ve net olmayan durumlardr. Dnya hkmleri asndan, ancak ak ve net olan artlar ve bu artlar bozan hallere itibar edilir. Kii hakknda hkm slam, ak olan sebeplere binaen verilir ve ona Mslman muamelesi yaplarak kan ve can dokunulmaz hale gelir. Kiinin gizledikleri ise Allahu Tealaya havale edilir. Hafz el-Hakemi Rahimehullah, Mearicul-Kubul isimli eserinde yle der: Bil ki ey kardeim, Allahu Teala bizi de, seni de irad etsin, dnya rezaletinden ve ahiret azabndan kurtaran ve kiinin cenneti kazanp cehennemden uzaklat dine ballk, Cibril hadisinde ve o anlamda olan dier ayet ve hadislerde belirtilen eylere hakikat zere ballktr. Hakikat zere olmayan, ancak slam bozan halleri de aa kmayan kiiler hakknda dnyada slam ahkam uygulanr ve gizledikleri Allahu Tealaya havale edilir.
703 704
Mecmuul-Fetava, 8/432-433 60 Mmtehine/10 705 Hallal, Es-Sunne, 3/567, bn-i Batta, El-banetul-Kubra, 2/872
OTUZ RSALE
269
Allahu Teala yle buyurur: Eer tevbe eder, namaz dosdoru klar, zekat da verirlerse artk yollarn serbest brakn. Dorusu Allah balayan ve merhamet edendir. 706 Baka bir ayette ise yle geer: Tevbe eder, namaz klar ve zekat verirlerse, artk onlar dinde kardelerinizdir. Biz, bilen bir kavme ayetlerimizi byle aklyoruz. 707 708 Allahu Teala, kan ve mal dokunulmazln ve din kardeliini gizli olan hallere deil, zahiri olan hkm ve alametlere balamaktadr. Ayrca Allahu Teala, bazlarnn zannettii gibi, hkmi ve hatta hakiki slam iin, La lahe llallah kelimesinin artlarn veya manasn ya da bu kelimeyi bozan eyleri ezberlemeyi ve bu kelimenin tafsilatn, alimlerin kitaplarnda akladklar haliyle bilmeyi de art komamaktadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allah nerededir? diye sorduu ve mmin olduuna hkmettii cariyenin veya bedevilerden ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendilerine Mslman muamelesi yapt avam halktan insanlarn, btn bu ayrntlar bildiini ve kendileri hakknda slam hkmnn verilmesi iin bu kiilere bu tr eylerin art koulduunu hibir kimse iddia edemez. Hafz el-Hakemi Rahimehullah kaside halinde yle der: Yedi arta balanmtr ve vahiy nasslarnda gerekten yer almtr. Onu syleyen kii bunlar tamamlamadka fayda grmez. Bu beyitlerden sonra yle der: Tamamlamaktan maksat, hepsinin kiide bulunmas ve bunlara aykr eyler yapmakszn yerine getirmesidir. Kiiden istenen, La lahe llallah kelimesinin, lafzlarn saymak ve ezberlemek deildir. Bu kelimenin btn artlarn yerine getiren ancak bunlar teker teker sayamayacak olan niceleri vardr. Yine bunlar ezberleyen ve bir rpda sayabilen niceleri de vardr ki bu artlar bozan eyler yaparlar. Baar Allahtandr. 709 Hafz el-Hakeminin Rahimehullah bu sznden maksad, dnya ve ahirette elde edilecek tam faidedir. Bu nedenle btn artlarn yerine getirilmesini art komu ve bu artlardan zahir olan ile olmayan arasnda ayrm yapmamtr. nk hakiki slam kastetmektedir. Ancak yukarda da akladmz gibi dnya ahkamnda geerli olan hkmi slamn durumu byle deildir. Hkmi slam iin koulan art, kiiye
706 707
9 Tevbe/5 9 Tevbe/11 708 Mearicul-Kubul, 2/608 709 Mearicus-Salikin, 2/418
270
Mslman hkmnn verilmesini salayan imann ve Tevhidin aslnn izhar edilmesidir. Yani slamn zahiri olan artlarn yerine getirmesi ve slamn yok eden eyleri de ilememesi gerekir. Yukarda da belirttiimiz gibi kfr; sz, fiil, phe veya itikattan olan sebeplerden biri ya da birden fazlas ile meydana gelebilir. Ancak dnyevi hkmlere gre kii hakknda kfr hkmnn verilmesi sadece kfr trnden olan sz veya amele balanmtr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Mrted, slama girdikten sonra, slamn bozan ve slam ile badamayan sz veya fili ileyen kiidir. 710 Yine yle der: Farz olan iman bilgisi insann kalbinin ayrlmaz bir sfat niteliinde deilse, kiiye yarar salamaz ve sadece insann iinden geenler mesabesinde olur. Halbuki kurtulu, zerre kadar da olsa ancak kalpteki yakin ile mmkndr. Bu da kul ile Allahu Teala arasnda olan bir eydir. Zahirde ise hkmler, kiinin ortaya koyduu sz ve fiillere gre verilir. 711 tikad ve phe ise, batni olan uhrevi kfr sebeplerindendir. nk dnya ahkamnda bunlar tespit etmek, bunlara itibar etmek ve bunlara gre uygulama yapmak mmkn deildir. Bilindii gibi ari, dnyada hkmleri ve sonularn gizli olmayan, ak ve tespit edilmesi mmkn olan sebeplere balamtr. Bundan maksat ise, mkelleflerin bu sebeplere g yetirebilmelerini salamaktr. Bu nedenle, mnafklarda olduu gibi, kfrn gizleyip sz veya amel ile bunu izhar etmeyen kiilere dnya hkmlerine gre Mslman muamelesi yaplr. Zahiri olarak ortaya koyduklar slam, onlarn kann ve maln korur. Ahirette ise cehennemin en alt tabakasndadrlar. Allahu Teala yle buyurur: Hakknda bilgin bulunmayan eyin ardna dme 712 Gizli ve batni olan eyleri bilme imkan bize verilmemitir. Allahu Teala, nebisi olan Nuhtan Aleyhisselam yle aktarr: Ben size, Allahn hazineleri benim yanmdadr demiyorum, gayb da bilmem. Ben bir meleim de demiyorum. Sizin gzlerinizin hor grd kimseler iin, Allah onlara asla bir hayr vermeyecektir diyemem. nk onlarn kalblerinde olan, Allah daha iyi bilir. 713 Nuh Aleyhisselam, hkm onlarn zahir olan imanlarna balam ve nefislerinde bulunanlar ise btn gizlileri bilen Allahu Tealaya havale etmitir.
710 711
Es-Sarimul-Meslul, 459 Es-Sarimul-Meslul, 370 712 17 sra/36 713 11 Hud/31
OTUZ RSALE
271
mam afii Rahimehullah yle der: Allahu Teala, kullarna Peygamberine itaat etmelerini farz klm ve bilinmeyen eyler hakknda onlara izin vermemitir. Dolaysyla en iyisi, bilinmeyen eyler hakknda delil veya zan ile hkm vermeye kalkmamaktr. Dnyadaki hkm sadece, kiide zahiren ortaya kan sebeplere balamtr. Peygamberinin putperestler ile savamasn farz klm, ancak Mslman olup slam izhar etmeleri halinde, kanlarnn dokunulmaz olduunu belirtmitir. slam izhar eden bu kiilerin samimiyetlerini ise ancak Allahu Tealann bileceini haber vermitir. Daha sonra Allahu Teala Peygamberine, slam izhar ettikleri halde slamn zdd olan itikadlarn gizleyenlerin durumunu bildirmi, ancak buna ramen slamdan bakasyla haklarnda hkm verme yetkisini vermemitir. 714 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: ari, sz veya fiilden bir delil olmadan, insanlarn kalplerinde olan eylere gre hkm vermemitir. 715 Bilindii gibi bunlar dnya hkmlerine gredir. Buna, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u sz ak bir delil niteliindedir: Ben de sizin gibi bir insanm. Siz davalarnzn halli iin bana geliyorsunuz. Baznzn hccet ynyle, dier bazsndan daha ikna edici olmas, bylece benim, iittiime dayanarak onun lehine hkmetmem mmkndr. Kimin lehine, kardeinin hakkndan bir ey hkmetmisem (bilsin ki), onun iin cehennemden bir ate paras kesmi oluyorum. 716 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ancak zahire gre hkm verdiini bildirmektedir. Mslimde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Ben, insanlarn kalplerini aratrmakla ve karnlarn yarmakla emrolunmadm. Yine Mslimde rivayet edilen ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sameye kar syledii sznde yle geer: Onun kalbini yarp baktn m? Ebu Cafer et-Tahavi yle der: Kfr ve nifaklarn gsteren ak bir sebep olmadka insanlarn kafir veya mnafk olduuna tanklk etmeyiz. lerinde gizlediklerini ise Allahu Tealaya brakrz. Tahaviyyenin arihi, bu szn aklamasnda yle der: nk zahire gre hkm vermemiz emredilmi, zan ve bilmediimiz eylerin peine taklmamz ise yasaklanmtr. bn-i Hacer Rahimehullah, Dinini deitireni ldrnz hadisinden sz ederken yle der: Hadiste geen Men ibaresi geneldir. Ancak batni olarak dinini deitirdii halde, zahiren bu durumu ortaya kmam olan
714 715
lamul-Muvakkin, 3/112den naklen Age: 3/117 716 Buhari ve Mslim
272
kiinin durumu farkldr. nk kiiler hakknda verilen hkmler ancak zahiri sebeplere binaen olur. 717 bn-i Hacer Rahimehullah, Allahu Tealann, nk onlar yeminlerini kalkan yapp insanlar Allahn yolundan saptrdlar 718 ayetini aktardktan sonra yle der: Bu da gstermektedir ki; iman izhar etmek, kiiyi ldrlmekten kurtarr. Herkes dnya hkmlerinin zahire gre verilecei ve kalplerde gizlenenlerin ise Allahu Tealaya ait olduu konusunda icma etmitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sameye Onun kalbini yarp baktn m! demitir. Yine bir kiiyi ldrmek iin izin isteyen kimseye O, namaz klmyor mu? diye sormu, izin isteyen kii Evet diye cevap verince te ben bylelerini ldrmekten men edildim demitir. u hadis de bu kabildendir: Halid bin Velid Radyallahu Anhu, ganimet taksimi srasnda eletiri de bulunan bir kiiyi ldrmek iin Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem izin istemi ve yle demiti: Kalbinde olmayan dili ile syleyen nice namaz klanlar vardr. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle dedi: Ben insanlarn kalplerini aratrmakla emrolunmadm. Bu hadisi Mslim tahric etmitir ve bu manada olan daha bir ok hadis bulunmaktadr. Ahirette kiiye faydas olan hakiki tevbe ile, dnyada kiinin Mslman saylp, kan ve malnn dokunulmazl iin yeterli olan hkmi tevbe hakknda da ayn eyler sylenir. Hakiki tevbe, Allahu Teala katnda makbul olan tevbedir ve gnahtan tamamen uzaklamak, dil ile istifar etmek, pimanlk duymak ve ilenen gnah kullarn haklaryla ilgili ise, bu haklar sahiplerine iade etmek gibi zahiri ve batni tevbenin artlarn tar. Allahu Tealann katnda makbul olan ve Allahn izni ile kiiyi kurtaracak olan tevbe budur. Dnyevi hkmlere gre, insann kannn dokunulmazl veya mrtedin tevbesinin geerlilii iin bu trden bir tevbeyi art grmek doru deildir. nk bu trden olan tevbenin baz artlarnn yerine gelip gelmediini Allahu Tealadan bakas bilemez ve insanlarn onu tespit etmesi de mmkn deildir. Bu nedenle dnyevi hkmler asndan, hkmi tevbenin izhar edilmesi yeterlidir. Hkmi tevbe ise, gnahkar kiinin, zahiren bu gnahlar terketmesi veya kfr olan bir sz ya da amel iliyor ise bunlardan, insanlarn grecei ekilde dnmesi ve beri olmas ile meydana gelir.
717 718
Fethul-Bari, stitabetil-Mrted blm. 63 Mnafikun/2
OTUZ RSALE
273
UYARI Bazlar zndn 719 tevbesini bu sylenilenlerin dnda tutmaktadr. Zndk; riddet suunu birden fazla ileyen, dine girip kmas ve onu oyuna almas ile mehur olan, ihtimalli olan sz ve amelleri oka ileyip, hakknda pheler bulunan ve zndklarla dostluu olan kiidir. mam Malike Rahimehullah gre bu kiinin tevbesi kabul edilmez. mam Ahmedten Rahimehullah rivayet edilen iki grten en mehur olanna gre de byledir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bu nedenle fakihler zndn istitabesi konusunda ihtilaf etmilerdir. stitabenin gerekli olduunu syleyenler buna delil olarak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem zahiri durumlarna gre kendilerine muamelede bulunup, gizlediklerini ise Allahu Tealaya brakt mnafklar belirtirler. Bu gr savunanlara yle sylenir: Bu iin balangcndayd. Daha sonra ise Allahu Teala u ayetini indirdi: Hepsi de lanetlenmitir. Nerede ele geirilirlerse, yakalanr ve ldrlrler. 720 Dolaysyla nceden yaptklar gibi kalplerindeki nifa aa vurmalar halinde, onlarn yakalanmas ve ldrlmesi emredildi. Zndk, mnafk demektir. Nifan gizledii anlalacak olursa ldrlr. Bu kiinin tevbe edip etmediinin bilinemediini sylerler. nk nceden izhar ettii ktln hala izhar etmektedir. Mnafk olduu halde iman da izhar edebilirdi. Zndn tevbesi kabul edilecek olursa, ldrlmesi de mmkn olmaz. Halbuki Kuran onlar ldrlmek ile tehdit etmektedir. 721 Allahu Teala en dorusunu bilir. Bu meselede l; itihat, fayda ve zarar hesab ve mevcut durumun bilinmesidir. Ktln artmas, dinin kmsenmesi ve insanlarn yneliine baklr. Bu tr durumlar tespit edildii ve zellikle de kendilerine g yetirildii takdirde, din ile oynayan zndklara bask artrlr ve benzerlerine ibret olmas asndan onlara sert davranlr. Mslmanlarn zayf ve kuvvetli olduu dnemlerde, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu tr kiiler hakknda nasl davrandna baklmas gerekir.
Zndk szc, Arapa olmayan bir kelimedir. Mslmanlar arasnda, Arap olmayanlarn oalmas ile fakihler tarafndan okca kullanlmaya balanmtr. Baknz: Mecmuul-Fetava, 7/290. Sehl bin Abdullah et-Tusteri yle der: Zndk denilmesinin sebebi, kiinin konuurken samalamas, snneti terketmesi ve Kuran kendi hevasna gre tevil etmesidir. MeariculKubulden naklen. Bu szn asl, Zehebinin el-Uluv isimli kitabndadr. Baknz: El-Muhtasar, 220 720 33 Ahzab/61 721 Mevcmuul-Fetava, 7/137
719
274
-16KFR OLAN TEVELL (DOSTLUK) LE, KAFRE Y DAVRANMA ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfir konusunda yaplan yaygn hatalardan biri de, kfr olan tevelli ile kafire iyi ve gzellik ile muamele etme arasnda ayrm yapmamaktr. Kafir anne babaya iyi muamelede bulunmann gereklilii Kuran ve Snnet ile sabittir. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar seni, hakknda bilgin olmayan bir eyi bana ortak koman iin zorlarlarsa, onlara itaat etme. Onlarla dnyada iyi gein. Bana ynelenlerin yoluna uy. Sonunda dnnz ancak banadr. O zaman size, yapm olduklarnz haber veririm. 722 Kafir olan anne ve baba veya dierleri hakknda, onlarn hidayet bulmalarn ve iyiliklerini istemek, yasaklanm olan sevgi, tevelli ve muamele kapsamnda deildir. Allahu Teala bu ikisinin arasn ayrarak yle buyurmutur: Allah, sizinle din urunda savamayan ve sizi yurtlarnzdan karmayanlara iyilik yapmanz ve adil davranmanz yasaklamaz. nk Allah, adaletli olanlar sever. Allah, yalnz sizinle din urunda savaanlar, sizi yurtlarnzdan karanlar ve karlmanz iin yardm edenleri dost edinmenizi yasaklar. Kim onlarla dost olursa ite zalimler onlardr. 723 Allahu Teala iyilik yapma, adaletli davranma ve ihsanda bulunma ile kfre sebep olan tevelliyi birbirinden ayrm, burada ve baka yerlerde kafirlere dostlukta bulunulmasn yasaklarken, yukarda aktardklarmz baz davranlar yasaklamamtr. Bilindii gibi Mslman erkek, ehl-i kitaptan olan kadn ile evlenebilir. Evlenmesi caiz olduuna gre, bu kadn ile oturmas, yemesi, imesi ve Allahu Tealann eler arasnda olmasn emrettii btn iyi davranlarda bulunmas da caizdir. Bilindii gibi eler arasnda doal bir sevgi ve merhametin olmas istenmektedir. Dolaysyla Mslman olmayan bu kadn iin de, yasak olan dostluk dnda, sevgi ve merhametin bulunmas gerekir. Btn bunlar arya kam olan kimi insanlarn, dostluk konusunda genelleme yaparak, kafirler ile ilikisi olan herkesi tekfir etmelerinin ne kadar hatal olduunu gstermektedir. Burada asl olarak dikkat ekmek istediim
722 723
31 Lokman/15 60 Mmtehine/8-9
OTUZ RSALE
275
mesele ise; davetin, kalpleri sndrmann, dini gzel bir vasf ve hikmet ile anlatmann bir gerei olarak hitab yumuatmak, tartmay alevlendirmemek ve iyi muamelede bulunmak, davetin muhataplar asndan nemlidir ve kabullenmelerini artrr. Davet ile ilgili olan bu tr davranlar, cihadn bir gerei olarak Allahu Tealann emrettii sert ve iddetli muameleye engel deildir. Allahu Teala cihad ile ilgili olan bu muamele hakknda yle buyurur: Ey Peygamber! Kafirlere ve mnafklara kar cihad et, onlara kar sert davran. Onlarn varacaklar yer cehennemdir. O ne kt bir var yeridir. 724 Yine yle buyurur: Ey iman edenler! Kafirlerden size yakn olanlara kar savan ve onlar sizde bir sertlik bulsunlar. Biliniz ki Allah saknanlarla beraberdir. 725 Allahu Tealann dmanlarna kar savamak, tautlar, din ile alay edenleri ve zndklara kar amansz olmak, davet alannn dnda kalan bir meseledir. Nitekim Allahu Teala yle buyurur: Ve eer mriklerden biri senden eman dilerse, Allahn kelamn iitip dinleyinceye kadar ona eman ver, sonra onu gven iinde bulunaca bir yere ulatr. te byle (kafirlikte srar etmeleri) onlarn, bilmeyen bir kavim olmalarndan dolaydr. 726 Allahu Teala, daveti duyma arzusunu gstermi olduu iin, harp ehlinden dahi olsa, mrie eman verilmesini, korunmasn ve gvenliinin salanmasn emretmektedir. Bu ise dolayl olarak, ona ikram etmenin, yani yedirip iirmenin, barndrmann, gzel davranmann ve davetin tam olarak ulamas iin iyilikle muamele etmenin caiz olduunu gsterir. Buna ramen iman etmezse, Allahu Teala onun, memleketine emin ve mutmain olarak korkutulmadan ulatrlmasn emretmektedir. Btn bunlar, harp ehlinden olsun veya olmasn daveti iitmek isteyen ile bundan kanan, yz eviren veya kibirlenen kii arasnda ayrm yapmann gerekliliini de bildirmektedir. zellikle mustazaflk halinin bulunduu bir dnemde davetini ulatrmak maksad ile, baz kafirlere veya bu kafirlerin memurlarna, hatiplerine ya da bunlara karm olan baz insanlara yumuak davranan ve iyilikle muamelede bulunanlara kar, ak bir delil olmadan olduka sert bir ekilde tavr taknan ve onlar iddetle eletiren bazlarn grdm. Halbuki gerekler bu insanlarn tadklar iddet ve nefret slubundan ok daha etkileyici ve uyarcdr. Btn bunlara ramen bu kiiler, yumuak davranmay kabul
724 725
9 Tevbe/73 9 Tevbe/123 726 9 Tevbe/6
276
etmemekte ve bu davrann kafirlere yaplan mdahane 727 trnden olduunu iddia etmektedirler. Hatta bazlar bunu kafirlere dostlukta bulunma olarak grmektedirler. Allahu Tealadan selamet dileriz. Bu iddialarn sahipleri yukarda aktardmz Mmtehine Suresindeki ayeti kendi grlerinin delili olarak aktarrlar. Halbuki ayet onlarn aleyhine delil niteliindedir. nk Allahu Teala Mmtehine Suresindeki ayette, zellikle davet alannda insanlara iyilik ile muamelede bulunmay kesinlikle yasaklamamaktadr. Ayrca muharip konumunda olan kafirler iin iddet ve sert davranmann dnda baka bir muamelenin bulunmadn iddia etmektedirler. Hatta bazlar Allahu Tealann yasaklad svme ve hakaret etmeyi de, uygulanmas gereken bu muamelenin kapsamna dahil eder. Bylece davetin parlak yzn bozduklar gibi, hastalkl azlaryla dine kar cinayet de ilemektedirler. Bunlar, alimlerin terminolojisinde muharip lafznn, Mslmanlarla arasnda anlama, zimmet ahdi veya bir yaknlk bulunmayan herkesi kapsadn bilmemektedirler. Darul-harp ehlinden olup, sava nitelikte olmayan kadnlar, ocuklar, ktrmler, hastalar ve buna benzer savaacak durumda olmayan kiiler, din urunda bizimle savamayan ve bizi yurdumuzdan karmaya veya karmak iin yardm etmeye almayanlar da muharip lafznn kapsamna girmektedir. Dolaysyla sava, muharip olana gre daha zel bir konumdadr. Bu nedenle tefsirciler szkonusu ayetlerin nzul sebebi hakknda, Ebu Bekirin kz Esmann annesinin Mekkeden baz hediyeler ile birlikte kznn ziyaretine gelmesini ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Esmaya annesini eve alp, hediyelerini kabul etmesi iin izin vermesini aktarrlar. Sonu olarak, davet asndan muharip olan veya olmayan kiilere kar taknlacak tavr, sava konusunda mstekbirlere, davetten yz evirenlere veya dini alaya alanlara ve bununla birlikte kafirlerin geneline taknlacak tavrdan farkldr. Kafirlere yaplacak davetin banda taknlacak tavr konusunda Musann Aleyhisselam durumu bir misaldir. Allahu Teala onu, dnemin tautu, muharip ve sava olanlarn ba olan Firavuna gnderdi. Bununla birlikte hem Musaya ve hem de kardeine Aleyhimesselam, yumuak bir dil ile hitap etmelerini emretti. Allahu Teala yle buyurur: Firavuna gidin. nk o,
Mdahane, dihn (ikiyzllk)dan alnmadr. Bunun anlam ise, farkl bir grnt vererek iin asln gizlemektir. Buna gre alimler mdahaneyi, kendisine kar kmakszn, faskla yaknlk kurmak ve onun iinde bulunduu durumdan honut grnmek olarak yorumlamlardr. (eviren)
727
OTUZ RSALE
277
kesin olarak azd. Ona tatl dille konuun. Belki o, akln bana alr veya korkar. 728 Bu emir zerine hem Musa ve hem de kardei Firavuna bu slup ile hitap ettiler. Ancak ne zaman ki Firavun bu davetten yz evirdi, reddetti, kibirlendi ve tehdit ederek Musaya Aleyhisselam, Ey Musa! Senin bylenmi olduunu sanyorum 729 deyince, Musa Aleyhisselam da ona; Pekala biliyorsun ki, bunlar, birer ibret olmak zere, ancak, gklerin ve yerin Rabbi indirdi. Ey Firavun! Ben de senin hakikaten mahvolduunu sanyorum 730 diye karlk verdi. brahimin Aleyhisselam slubu da byle olmutur. Davet ynnden, hikmet, gzel t ve delil ile kavmine hitap ediyor ve babasnn hidayeti konusunda elinden gelen abay gstererek yle diyordu: Babacm, hakikaten bana, sana gelmeyen bir ilim geldi. yle ise bana uy ki, seni dz yola karaym. Babacam, eytana kulluk etme. nk eytan, ok merhametli olan Allaha asi oldu. Babacm, Allah tarafndan sana azap dokunup da eytann yakn olmandan korkuyorum. 731 Ancak kavminin yz evirmesi, kendilerine gsterilen ak delillere kar tartmalar ve batl savunmalar karsnda brahimin Aleyhisselam onlara kar tavr da deiti ve yle dedi: Size de, Allah brakp tapmakta olduunuz eylere de yuh olsun! Siz akllanmaz msnz? 732 , Biz sizden ve sizin Allahtan baka taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 733 Allah Teala, brahimin Aleyhisselam babasna olan tavrndaki deiiklik hakknda ise yle buyurur: Onun Allahn dman olduu kendisine belli olunca, (af dilemekten vazgeip) ondan uzaklat. 734 Rasul ve nebilerin sonuncusu olan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem durumu da byledir. Kavmi ve akrabalarnn hidayete ulamalar konusunda insanlarn en hrsls idi. Onlar cehennem konusunda uyaryor ve bundan nefislerini nasl kurtaracaklarn izah ediyordu. Son nefesine kadar amcas Ebu Talibi buna davet etmi ve onun hidayetini dilemitir. Kavminin bu davetten yz evirmesi ve kibirlenerek alay etmesi zerine ise
728 729
20 Taha/43-44 17 sra/101 730 17 sra/102 731 19 Meryem/43-45 732 21 Enbiya/67 733 60 Mmtehine/4 734 9 Tevbe/114
278
onlara kar u tavr taknd: Dinleyin ey Kurey topluluu, Muhammedin nefsini elinde bulundurana yemin olsun ki size boazlama ile geldim. 735 Dolaysyla daveti dinleyen, anlamak isteyen ve ilgi duyan kiiler ile davetten yz evirip kibirlenen, onu alay ve elence konusu yapan kiileri birbirinden ayrmak gerekir. Yine kendisine davetin yeni sunulduu kiiler ile, uzun zamandr kendisine davet ulatrld halde kibirlenerek ve yz evirerek dmanca tavr taknmaktan vazgemeyen kiileri de birbirinden ayrmak gerekir. Btn bunlar Allahu Tealann bizlere emrettii ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem siyerinde ve snnetinde aklad hikmet, gzel t ve eri siyaset kabilindendir. Allahu Teala Kitabnda bu tavrlar ayrntl olarak aklam, iddet ve g kullanmay uygun olan makamnda, yumuak davranmay uygun olan makamnda, hikmet ve gzel d uygun olan makamnda ve gerekli aklamada bulunmay da yine uygun olan makamnda zikretmitir. Bunlarn her birini uygun olan yerde kullanan Allahu Tealann rzasn kazanm ve davetinde de baarya ulam olur. Allahu Teala yle buyurur: Sen, Rabbin yoluna hikmet ve gzel tle ar ve onlarla en gzel ekilde mcadele et. nk Rabbin, kendi yolundan sapanlar en iyi bilendir ve O, hidayete erenleri de en iyi bilendir. 736 bn-i Teymiye Rahimehullah, bu ayet ile ilgili olarak insanlarn gruba ayrldn syler: Birinci grup, hakk kabul edip bunu itiraf edenlerdir. Bunlar hikmet sahibidirler. kinci grup, hakk itiraf eder ancak onunla amel etmez. Bunlara amel etmeleri iin t verilmeye devam edilir. nc grup ise hakk itiraf etmez. Bu tr kiiler ile en gzel ekilde tartlr. nk tartmak, genellikle fkelenmeye yol aar. Bu nedenle tartma esnasnda, saldran defetmeye alr gibi en iyi olan yolla tartma yapmak gerekir ki faydaya ulalsn. 737 Yine yle der: Allahu Teala yle buyurur: lerinden zulmedenleri bir yana, ehl-i kitapla ancak en gzel yoldan mcadele edin. 738 Dolaysyla muhatabmzn zulmetmesi halinde, en gzel olan yol ile kendisiyle tartmaya devam etmek ile sorumlu deiliz. Bilakis Ebu Bekir Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem huzurunda; Ben, senin etrafnda toplanm basit ve yine seni brakp kamaya meyilli insanlar olduunu
735 736
mam Ahmed, Msned, 7036 16 Nahl/125 737 Mecmuul-Fetava, 2/33 738 29 Ankebut/46
OTUZ RSALE
279
gryorum diyen Urve bin Mesuda yle demitir: Latn fercini yala! Biz mi kap onu yalnz brakacaz?! 739 Bilindii gibi izzet Allahu Tealann, Onun Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve mminlerindir. Allahu Teala yle buyurur: Gevemeyin, zlmeyin, iman etmiseniz mutlaka siz en stnsnzdr. 740 Mmin olan, kim olursa olsun en stn olandr. Allahu Teala, kendisine ve Rasulne dmanlk yapanlar hakknda yle buyurur: phesiz Allaha ve Rasulne dmanlk yapanlar ncekilerin alaltld gibi alaltlacaklardr. 741 742 bn-i Teymiyenin Rahimehullah bu iki szne dikkat etmek gerekir. Her birinin makam ayrdr. Kim bu ikisini kartrsa, iin iinden kamaz ve insanlar da kmaza sokar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, din iin kendisi ve ashabyla savaan, yurtlarndan karan ve karlmalarna yardm eden, kendisine ve ashabna her trl ikenceyi yapan kavmine iyi davranma ve gzellikle muamele etme konusunda en gzel rnei vermitir. Mekkeye fatih olarak girdii gn onlara en iyi muameleyi gstermitir. Kafir olmalarna ramen hepsini serbest brakmtr. O gn kendisine Kerim bir karde, kerim bir kardein olu dediler ve sonra da kitleler halinde slama girdiler. Bundan nce de Mekke vadisinin ortasnda onlardan bir gruba iyilikte bulunmutu. O gn kendisini ve ashabn yok etmeye kalkmlard. Allahu Teala, onlardan seksen kiiyi, Rasulnn eline esir drd. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara iyilikte bulunarak hepsini serbest brakt. Bundan daha byk iyilik olur mu? Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu tr tavrlarn ve uygulamalarn anlatacak olursak, buras bize yetmez. nsanlarn Allahu Tealann dinine fevc fevc girmelerinde, bu tavrlarn ve uygulamalarn etkilerinin ne kadar byk olduu bilinmektedir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bazen kafirlerden hediye kabul etmesi ve onlara hediye vermesi de bu kabildendir. Buhari Rahimehullah, Sahihinin baz ksmlarnda bunlardan rnekler aktarr. 743 Enesten Radyallahu Anhu rivayet edildiine gre, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisine hizmet eden Yahudi bir ocuu hastal739 740
Buhari, Kitabu-urut, 2731-2732 3 Al-i mran/139 741 58 Mcadele/5 742 Mecmuul-Fetava, 3/159 743 Mriklerden hediye kabul etme bab, Mriklere hediye verme bab, Mriklerin hasta olanlarn ziyaret etme bab
280
nda ziyaret etmi ve onu slama davet etmitir. Bu davet zerine ocuk lmeden nce Mslman olmutur. Mslim, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kafir bir misafir arlamt. Derhal onun iin bir keinin salmasn emretti. Kei sald. Kafir stn iti. Sonra dier bir keinin daha salmasn emretti. (Adam doymad). Bu suretle tam yedi keinin stn iti. Adam yatp, sabah olunca Mslman oldu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir kei salmasn emretti. Adam st iti, sonra ikinci bir kei daha sald. Fakat bunun stn tamamen iemedi... Allahu Teala, mminleri verken yle buyurur: Onlar, kendi canlar ekmesine ramen yemei, yoksula, yetime ve esire yedirirler. 744 Mslmanlarn elindeki esir genellikle muharip ve sava olan kafirlerdir. Btn bunlar burada anlatmak mmkn deildir. Ancak bu aktarlanlar, hakk isteyenler iin yeterli ve faydaldr. Bunlar, hakk isteyenler iin olduu kadar baz dikkafallar iin de faydal olan misallerdir. Anlaylarn geniletip, basiret, hikmet ve olgunluk kazanmalar asndan, bu aktarlanlarn yarar byktr. Allahu Tealann, Kitabnda ak olan tekfir sebeplerinden olduunu belirttii ve dolaysyla da nass ile kfr olduu sabit olan tevelli (dostluk) ile, kafire iyi muamelede bulunmann, gzel davranmann ve Allahu Tealaya davet ve bu kabilden olan ilerde onlara kar hitab yumuatmann birbirine kartrlmamas gerekir. Bu davranlar sebebi ile ancak arya kaan ve dinini maceraya dntren bazlar insanlar tekfir eder. Ancak unutmamak gerekir ki bu tr sebeplere binaen yaplan tekfir ile ilenen cinayet, kiinin kendi nefsine yneliktir.
744
76 nsan/8
OTUZ RSALE
281
-17KFR OLAN TEVELL (DOSTLUK) LE, HARAM OLAN MDAHANE VEYA MERU OLAN MUDARAT ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfir konusunda yaygn olan hatalardan biri de, kfr olan tevelli (dostluk) ile, haram olan mdahane veya meru olan mudarat arasnda ayrm yapmamaktr. Mdahane ve mudarat, kfr olan dostluk (tevelli) trnden deildir. Bilakis kafirlere kar mdahanede bulunmak haram, mdarat ise eran caizdir. Hamasetli baz kiiler bunlar arasnda ayrm yapmamakta, bu meselede Allahu Tealann uygulamad iddeti uygulamakta ve mendup olan bir eye kar kmaktadr. Hatta, sadece mudarat sebebiyle insanlar tekfir eden arlar da bulunmaktadr. Halbuki bu, haktan sapma ve dalalettir. Bu nedenle tekfir konusunda yaplan hatalar kapsamnda bu meseleye de dikkat ekmek ve her birini dierinden ayrmak gerekir. bn-i Hacer Rahimehullah, Buharinin, Kitabul-Edeb blmnde Ebud-Derdadan Radyallahu Anhu aktard; Biz birtakm insanlarn yzlerine kar glerdik ancak kalplerimiz onlara lanet ederdi sz hakknda yle der: bn-i Battal demitir ki: Mudarat mminlerin ahlakndandr. Bu, insanlara kanat germe, yumuak sz syleme ve onlara kar kabal brakmadr. Bu ise yaknlk kurmann en nemli aralarndan biridir. Bazlar mudarat mdahane zannetmilerdir ki bu bir yanlgdr. Mudarat menduptur, Mdahane ise haramdr. Aradaki fark udur: Mdahane, dihan (ikiyzllk) kknden gelir. Bunun anlam ise, farkl bir grnt vererek iin asln gizlemektir. Buna gre alimler mdahaneyi, kendisine kar kmakszn, faskla yaknlk kurmak ve onun iinde bulunduu durumdan honut grnmek olarak yorumlamlardr. Mudarat ise cahile bilmediini retirken, fas da yaptndan nehyederken (zellikle de onun yaknlna ihtiyac varsa) yumuak davranmak, iinde bulunduu durumu yzne vurmakszn ve tenkit etmeksizin, incelik tayan sz ve davranla muamele ederek kaba davranmamaktr. Mudarat, mdafaadandr. Bundan maksat, yumuaklkla savmaktr. Cabirden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: nsanlara mudarada bulunmak sadakadr. Bu hadisi, bn-i Adiy ve Tabarani Evsatta rivayet etmitir. Senedinde Yusuf bin
282
Muhammed el-Munkedir vardr ki bu ravi zayf saylmtr. bn-i Adiy, bu ravi hakknda Umarm bir sakncas yoktur der. bn-i Ebi Asm, bu hadisi, Edebul-Hukema isimli kitabnda bundan daha iyi bir sened ile rivayet etmitir. Yine Ebu Hureyreden de Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Akln ba, Allaha imandan sonra insanlara mudarat yapmaktr. Bezzar bu hadisi zayf bir sened ile rivayet etmitir. 745 bn-i Hacer, ayn konunun, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem taknlk yapacak tabiatte deildi, taknlk yapc da olmamtr blmnde Kurtubinin, Iyada uyarak yle dediini nakleder: Mudarat ile mdahane arasndaki fark udur: Mudarat dnyann ya da dinin veya her ikisinin birden yararna olarak dnyadan bir eyler feda etmektir. Bu ise mbah ve belki de mstehaptr. Mdahane ise dnyann yararna olarak dini terk etmektir. Bundan da anlalmaktadr ki mudarat caizdir ve hatta bazen mstehap olur. Mdahane ise; bazlar kfre gtrecek bir anlam ierecek ekilde tanmlamsa da, bu terimi kullanan alimlerin ou onu kfre gtrmeyen haram ilerden biri olarak grr. Taberi Rahimehullah, Onlar isterler ki, yumuak davranasn da onlar da sana yumuak davransn 746 ayetinin aklamasnda yle der: Bu kelime duhn (ya) kknden alnmtr. Sz yumuakl yan yumuaklna benzetilmitir. Hasan Basri Rahimehullah yle der: Onlar, din konusunda kendilerine yapmack davranman isterler ki onlar da sana yapmack davransnlar. Bundan ise, dnyalk fayda iin dinin nemsenmemesi manas kar ki bu, kfr deil haram hkmndedir. Dolaysyla eer ki yaplan i bununla snrl ise ve kfr olan tevelli ya da ona benzer bir seviyeye ulamyorsa, arya kaan bazlarnn yaptklar gibi, Allahu Tealann dmanlarna kar mdahanede bulunan kiileri, mcerred olarak bu sebebe binaen tekfir etmek helal olmaz. nk bu, onlara ikramda bulunma, yapmack davranma ya da kfr ve dine olan dmanlklar konusunda onlara yaknlamada bulunmadan batllar, fasklklar ve mnkerleri karsnda sessiz kalmak kabilindendir. Kald ki gnmzde bir ou korku, mustazaflk hali veya bu kafirlerin slah edilmeleri gibi gerekelerinin arkasna snarak yaptklar yalakalklar iin mazerette bulunurlar. ddialarna gre bu yalakalklar takiyye veya tevil gibi bir eydir. Sunduklar bu mazeretleri ister doru, ister yanl olsun, yaptklar bu i, azami olarak haramlar veya byk gnahlar trnden olmas nedeni ile onlar tekfir etmek helal deildir. Hatta srf mdahane sebebine binaen insanlar tekfir etmek, haram olan mdahaneden daha byk sapklktr. Allah ve Rasulnn tekfir etme-
745 746
Fethul-Bari, 10/529 68 Kalem/9
OTUZ RSALE
283
dii sebeplere binaen insanlar tekfir etmek, en iddetli vaidin (tehdit) muhatab olmak demektir. Hatta Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu, Mslman kiiyi ldrmeye ve dokunulmaz olan kann dkmeye benzetmitir. ariin kfr olarak niteledii bir gnah elbette baka gnahlar gibi deildir. Bilakis ya bir yn ile bizzat kfrdr ya da kfre gtren bir gnahtr. Bu konuda kendisini tehlikeye atanlar, kendi nefislerine ve dinlerine ynelik cinayet ilemektedirler. Acaba kendilerini byle bir tehlikeye atanlar iin, eriatn belirledii snrlar yeterli gelmemekte midir? eriatn, Allahu Tealann belirledii snrlarn ve tehdidin tesinde bir ynteme veya tehdide ihtiyac yoktur. Allahu Tealann, bu mmetten zorluu giderdii meselelerde lsz davrananlarn ifrat ve tefritine kesinlikle slamn ihtiyac yoktur. Hak vasattr ve arya kaanlarn arlklarndan yana olmad gibi, kusurda bulunanlarn ve gevek davrananlarn yaptklarndan yana da deildir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetinde ve davet metodunda bu hastalklardan kurtulmak isteyenler iin yeterli zm yollar bulunmaktadr. Buhari Rahimehullah, Aieden Radyallahu Anha yle rivayet etmektedir: Bir adam Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile grmek iin izin istedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ona izin verin, airetinin ne kt adamdr dedi. Adam girince Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onunla yumuak konutu. Adam gidince kendisine, Ey Allahn Rasul, adama syleyeceini syledin, ondan sonra yumuak konutun? dedim. Bunun zerine yle buyurdu: Ey Aie! Kyamet gn, Allahu Teala yannda mevkice insanlarn en kts, kabalndan korkarak insanlarn kendisini terkettii kimsedir. bn-i Hacer el-Fethde, bn-i Battaldan ve bakalarndan Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelen bu kiinin Uyeyne bin Hsn elFizari olduunu ve onun, kavmi tarafndan kendisine itaat edilen ahmak bir insan olduunun sylendiini nakleder. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona iltifat etmesi, kendisi ve kabilesinin Mslman olmasn arzu ettii iindir. Kad Iyad onun hakknda yle demitir: O gn Uyeyne Mslman deildi veya Mslman olmusa da slam iten ve samimi deildi. bn-i Hacer yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona, gzel muamele ve yumuak konumay sarfetmi olsa da, onu szl olarak vmemitir. Dolaysyla sz ve fiili arasnda eliki bulunmamaktadr. Bu nedenle onun hakknda Aieye syledii sz doru olduu gibi, ona olan muamelesi de sosyal adan gzel bir muameledir.. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu vasat ve eksiksiz olan yolu ve metodu bizler iin en gzel rnektir. Bu ekilde kendisini dinleyenlere nasihatte ve tanmda doru bilgilendirme ile slamn maslahat iin toplum asndan gzel davran ve kalpleri kazanmak iin uygun muameleyi biraraya toplamtr. Bununla birlikte dinde ifrat ve tefrite de ynelmemitir. Bu tavrnda, dinden en kk bir fedakarlkta bulunmad gibi, en ufak bir
284
irkin davran ve szden de uzak durmutur. Bu yce ahlak ve byk kavray nerede, arya kaan baz kiilerin snrlar daraltan uygulamalar nerede?! Arya kaan bu kiilerden, muhalifini bidatlk ile sulayan ve hatta Allahu Tealann dininde kfr trnden olmayan sebepler ile onu tekfir eden baz kiiler grdm. Bunlarn, zayf akllar nedeni ile tekfire sebep olarak algladklar fiil veya szlerden bazlar mbah olan mudarat trnden ve yine bazlar da haram olan mdahane trnden olan eylerdir. Kafirler ile oturup kalkan veya ziyaret eden, yanlarna giren, yzlerine glmseyen, onlara yumuak muamele de bulunan herkesi tekfir etmektedirler. Dolaysyla onlara gre, kafirler ile tokalaan, akalaan ve yalakalk yapanlar evleviyatla tekfir edilmeyi haketmektedirler. Doru olan ise bu tavrlarn tamamn ayn seviyede deerlendirmemektir. Sadece bu tavrlara binaen insanlar tekfir caiz deildir. Davet maksad ile kafirleri ziyaret etmek, onlarla oturmak, yanlarna girmek, yumuak dil ile hitapta bulunmak, en iyi yol ile onlarla tartmak, hikmet ve gzel t ile onlara aklamada bulunmak meru olan tavrlardr. Yukarda da aktardmz gibi Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hasta olan Yahudi ocuu ziyaret etmi, onu dine davet etmi ve o ocuk da bu davete icabet etmitir. Dolaysyla Mslmann, hasta olan kafiri ziyaret etmesi ve Mslman olmasn umarak ona iyilikle muamelede bulunmas caizdir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mekke ve Medinede kafirlerin meclislerine gider, onlara daveti iletir ve eziyetlerine katlanrd. Buhari, Kitabul-Edeb ksmnda Usame bin Zeydten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bedir vakasndan nce bir gn, zerinde Fedek dokumas saakl bir kadife rt konulmu palanl bir merkep zerine bindi. Arka tarafnda da Usame olduu halde Haris ibnulHazrecoullar mahallesindeki evinde hasta bulunan Sad bin Ubadeye hasta ziyaretine gidiyordu. kisi giderken nihayet yolda aralarnda Abdullah ibn Ubey ibn Selulun bulunduu bir meclise uradlar. Bu vaka Abdullah bin Ubeyin Mslman olmasndan nce idi. Bu mecliste Mslmanlardan, mriklerden ve Yahudilerden olan bir takm insanlar vard. Mslmanlarn iinde (air) Abdullah ibn-i Revaha da bulunuyordu. Merkebin kaldrd toz, meclisi kaplaynca Abdullah ibn-i Ubey, kaftanyla burnunu kapad ve Bizim zerimize tozlatmayn dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem orada durup merkebinden indi, onlar Allaha davet etti ve onlara kar Kuran okudu. Bunun zerine Abdullah ibn-i Ubey ibn-i Selul, Ey adam, bu sylediklerin gerek ise bunlardan daha gzel bir ey olamaz. Fakat bizim meclislerimize gelip de bizleri bununla ezalandrma. Kendi menziline git, sana gelen olursa ona anlat dedi. Abdullah bin Revaha, Evet ey Allahn Rasul, sen
OTUZ RSALE
285
bizim meclislerimizde (her zaman) bizleri Kuran ile rt, br! nk bizler senin konuman ve Kuran okuman ok seviyoruz dedi. Bunun zerine Mslmanlar, mrikler, Yahudiler svmeye baladlar, hatta birbirlerine doru kalkp dmeye yaklatlar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ise onlar devaml yattryordu, nihayet sakinleip sustular. Bundan sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, merkebine binip yrd. Nihayet Sad ibn Ubadenin evine varp yanna girdi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Sada hitaben; Ey Sad! (Abdullah ibn-i Ubeyi kastederek) Ebu Hubabn sylediklerini iitmedin mi? O yle yle syledi diye biraz nce geen olay anlatt. bn-i Hacer, bn-i Battaldan yle dediini nakleder: slama girmelerinin umulmas veya onlardan bir yarar elde edilmesi maksad ile mriklere knyeleri ile hitap etmek caizdir. Nevevi ise bu konuda yle der: Fazilet sahipleri ve onlarn yaknlarna knyeleri ile hitap etmek, edep ynnden daha uygundur. Yine yle der: ncekiler, gerek konumalarnda olsun ve gerekse yazmalarnda olsun birbirlerini knyeleri ile anarak saygda bulunurlard. Bu davan, kibarlk ve saygnn en st mertebesi olarak kabul ederlerdi. 747 Btn bunlar, kendilerini slama davet etmek maksad ile mrik ve kafirlerin yanna girmek, onlarla oturmak, konumak ve bu daveti onlara hikmet ve gzel t ile ulatrmann caiz olduunu gstermektedir. Allahu Teala yle buyurur: Sen, Rabbin yoluna hikmet ve gzel tle ar ve onlarla en gzel ekilde mcadele et. nk Rabbin, kendi yolundan sapanlar en iyi bilendir ve O, hidayete erenleri de en iyi bilendir. 748 Bu ve buna benzer nasslar yukarda aktarmtk. Btn bunlar caiz ve meru olan ilerdir. Bu trden olan ilerin caiz olduunu ancak gafil ve cahil olanlar ile Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetinden ve siyerinden habersiz olan kii inkar eder. Bu gibi eylerden dolay insanlar tekfir etmek, gnahlardan dolay insanlar tekfir eden Haricilerin bidatlarndan daha kt ve daha irkindir. Bu gibi kiilerin, tekfir iin bir sebep olarak kabul ettikleri baz eyler, haram niteliinde bile olmayan ilerdir. Kafirler ile tokalamak, yzlerine glmsemek ve onlara iltifat etmek gibi baz davranlar bu kabildendir. Daveti ulatrmak veya dine girmeleri umulan kiilerin gnllerini kazanmak amac dnda bu tr davranlarn yaplmasn mekruh olarak grsek bile, bunlar haram derecesine ulamamaktadr.
747 748
El-Ezkardan naklen. 16 Nahl/125
286
Tautlarn ve irk anayasalarnn askerlerinden olan bazlar ile sadece tokalamalar sebebi ile insanlar tekfir eden veya onlar sadece bu tokalamalarndan dolay haktan sapmak, kafirlere meyletmek ve bidatlk ile sulayan arlar bulunmaktadr. Halbuki bunu yasaklayan hibir delilleri de yoktur. Biz, davetimizi ilan etmek ve irk ve onun destekilerinden beri olduumuzu gstermek amac ile tautlar ve onlarn askerleri ile tokalamay mekruh olarak gryoruz. mam Ahmed Rahimehullah, zimmet ehli ile tokalamann hkmnn sorulmas zerine, bunun mekruh olduunu bildirmitir. 749 Dolaysyla muharip kafirler ile tokalamann mekruh olmas evlaviyat ile geerlidir. Bununla birlikte, yasaklayan bir nassn bulunmamas sebebi ile onlarla tokalamann haram olduunu sylemiyoruz. Bunun kalpler aras muhabbete yol aabileceini dnyoruz. Bilindii gibi fkhta yle bir kural vardr: Yasak, bir ktlk yolunu kapamak (Sedduz-zeria) maksad ile yaplmsa, maslahat iin kaldrlabilir. Bu nedenle kalplerin dine sndrlmas, davetin ulatrlmas, bir zararn def edilmesi ya da buna benzer bir maslahatn elde edilmesi maksad ile kafirlerle tokalamay yasaklamyoruz. Mslman kii, ierisinde bulunduu durumu gz nnde bulundurarak, bunun hesabn yapmaldr. zellikle dine aka dmanlkta bulunduu bilinmeyen kafirlerden byle bir teebbs olursa, tokalamakta bir saknca yoktur. Tokalamann durumu, hakknda aka yasak olan selamlamann durumu gibi deildir. ari, selamlamay muhabbetin sebebi olarak belirtmektedir. Mslimin rivayet ettii u hadis bu kabildendir: man etmedike cennete giremezsiniz, birbirinizi sevmedike iman etmi olmazsnz. Yaptnz takdirde birbirinizi seveceiniz eyi haber vereyim mi? Aranzda selam yayn. 750 Sevginin ancak Mslmanlar arasnda olmas istenir ve bunun zerinde titizlik gsterilir. Mriklere ve kafirlere sevgi beslemek ise yasaklanmtr. Bu nedenle mrikler selam vermedii halde, onlara selam vermeyi yasaklayan ak nasslar bulunmaktadr. Mslimin rivayet ettii u hadisler bu kabildendir: Yahudi veya Hristiyanlarla karlanca nce siz selam vermeyin 751 , Mriklerle karlarsanz, nce siz onlara selam vermeyin. 752
749 750
El-Muni, Kitabul-Cizye Mslim 751 Mslim 752 Mslim
OTUZ RSALE
287
Tokalamann durumu ise byle deildir. Kafirler ile tokalamay yasaklayan sahih bir haber yoktur. 753 Dolaysyla buna muhalefet edenlerin bidat olduunu sylemek, onlar tokalamalarndan dolay karalamak veya tekfir etmek helal deildir. Sonu olarak, btn bu saylan ileri ayn seviyede deerlendirmek, Allahu Tealann, Kitap ve mizan onun ile indirdii adalet ve itidal lsne aykrdr. Allahu Teala Kitabnda, eriata olan muhalefet niteliindeki ilerin tamamnn ayn seviyede olmadn, bunlardan bazlarnn kfr, bazlarnn fsk ve bazlarnn da isyan trnden olduunu bildirmemektedir. Allahu Teala yle buyurur: Kfr, fsk ve isyan da size irkin gstermitir. 754 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, baz gnahlarn kk gnah trnden, bazlarnn byk gnah trnden ve bazlarnn da kiiyi dinden karan gnah trnden olduunu aklamtr. nceki blmlerde akladmz gibi, kfrn de dereceleri bulunmaktadr ve bazlar bazlarndan derece olarak daha ktdr. Dolaysyla ilenmesi mekruh olan veya terkedilmesi mstehap olan ya da mbah olan bir sebebe binaen insanlar tekfir etmek bir yana, baz arya kaanlarn yaptklar gibi haram hkmnde olan sebeplere binaen bile insanlar tekfir etmek helal deildir. Kfr olan tevelli ile, haram olan mdahaneyi birbirine kartrmak da bu kabildendir. eriatn, kendisinin belirledii yasaklar dnda baka yasaklara ihtiyac yoktur.
753
Musafaha yapmak, selamn tamamndandr hadisi birok ynden zayftr. Yine Tokalanz, kini sizden giderir hadisini de Malik illetli olarak Ata el-Horasaniden rivayet etmitir. Baknz: Et-Terib vet-Terhib, 3/278. Bu szler Bir el-Ensari yolu ile de rivayet edilir. Bu kii ise, el-Ukayli ve bn-i Adiyin belirttii gibi hadis uyduranlardandr. 754 49 Hucurat/7
288
-18KFR OLAN TEVELL (DOSTLUK) LE, CAZ OLAN TAKYYEY BRBRNE KARITIRMAK
Tekfir konusunda yaygn olan hatalardan biri de, kfr olan tevelli (dostluk) ile, caiz olan takiyye arasnda ayrm yapmamaktr. Kfr olan tevelli; kafirlere destek olmak, dil ve el ile muvahhidlere kar onlara yardm etmek, kfr ve irklerini benimseyip onlara destek olmaktr. Allahu Teala yle buyurur: inizden onlar dost tutanlar, onlardandr. 755 Takiyye ise; Mslmann, kafirlerden korkmas halinde caizdir. Allahu Teala yle buyurur: Mminler, mminleri brakp da kafirleri dost edinmesinler. Kim bunu yaparsa, artk Allahtan hibir ey beklemesin. Ancak kafirlerden gelebilecek bir tehlikeden saknmanz bakadr. Allah, kendisine kar (gelmekten) sizi sakndryor. Dn yalnzca Onadr. 756 Bu, dmanl gizleyerek kafirlerden saknmak ve korku halinde, kfrlerinde onlara destek olmamak, onlar dost edinmemek veya buna benzer herhangi bir kfr sebebini ilememek art ile onlara mudaratta bulunmaktr. Takiyye, mustazaf Mslman iin bir ruhsattr. Bu ruhsat kullanan bir Mslman, mcerred olarak bunu ilemesinden dolay karalamak, mnafk olduunu sylemek veya bundan dolay onu tekfir etmek ve slamnn shhatinin bir art olarak kafirlere dmanln izhar etmesini art komak helal deildir. Kafirlere olan dmanln izhar edilmesi en mkemmel tavr ve Taifetul-Mansurann sfatlarndan biri olsa da, btn herkes ve zellikle de mustazaflar iin zaruri deildir. Sadece dmanln kalpte olmas onlar iin yeterlidir. Kfr olan tevelli veya buna benzer slam bozan sebeplerden birini ilemedii srece sadece takyye sebebi ile insanlar tekfir etmek caiz deildir. nk takyye kfr olan muvalat trnden deildir. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Bilindii gibi takiyye, muvalat deildir. Allahu Teala, mminlerin kafirlere muvalatta bulunmalarn yasakladnda, bu emir, onlara dman olmay, ilgiyi kesmeyi ve her durumda
755 756
5 Maide/51 3 Al-i mran/28
OTUZ RSALE
289
onlara olan dmanlk konusunda samimi olmay gerektirmitir. Ancak onlarn errinden korkmalar halinde takiyye yapmalarnn mbah olduunu belirtmitir. 757 Takiyyenin kfr olan muvalat trnden olmadna delalet eden eylerden biri de, ikrah bulunmad halde salt korku sebebi ile caiz olmasdr. Halbuki tevellinin izhar, ancak hakiki ikrahn bulunmas halinde caiz olur. Tek bana korku, tevelli iin mazeret deildir. Bu nedenle Allahu Teala, salt korkuyu tevelli iin mazeret olarak gsterenleri knayarak yle buyurur: inizden onlar dost tutanlar, onlardandr. 758 Allahu Teala, bir sonraki ayette de yle buyurur: Kalblerinde hastalk bulunanlarn: Bamza bir felaketin gelmesinden korkuyoruz diyerek onlarn arasna koutuklarn grrsn. 759 Allahu Teala, bu tr kiilerin kalblerinde hastalk bulunduunu ve yine Onlarn btn yaptklar boa gitmitir de kaybedenlerden olmulardr 760 buyurarak onlarn amellerinin boa gittiini ve kafirlerden olduklarn belirtmitir. Dolaysyla Allahu Teala ikrah niteliinde olmayan korkuyu, takyyenin aksine, tevellinin izhar edilmesi iin mazeret olarak kabul etmemektedir. bn-i Hacer Rahimehullah, Kitabul-krah blmnn banda, Hasan Basrinin Takiyye, kyamet gnne kadar vardr szn naklettikten sonra yle der: Takiyye, kiinin, kalbinde tad itikadn ve buna benzer grlerini bakasna amaktan saknmasdr. Yukarda aktardmz gibi Buhari, Ebud-Derdadan u szn nakleder: Biz birtakm insanlarn yzlerine kar glerdik ancak kalplerimiz onlara lanet ederdi. Bu ise, takiyye halinde, kiinin kalbinde kafirlere olan dmanl devam etmesinin vacip olduunu gsterir. nk bu dmanln tmden yok olup, zddnn (onlara dostluun) bulunmas; iman bozan sebeplerdendir. Takiyye annda terkedilmesi mbah olan ey, dmanln asl deil bunun aa vurulmasdr. Abdullatif bin Abdurrahman Alu-eyh yle der: Dmanln izhar edilmesi, dmanln bulunmasndan baka bir eydir. Korku ve acizlik durumunda, dmanln izhar etmeyen kii mazur kabul edilir. nk Allahu Teala yle buyurur: Ancak kafirlerden gelebilecek bir tehlikeden saknmanz bakadr. 761
757 758
Bedaiul-Fevaid, 2/69 5 Maide/51 759 5 Maide/52 760 5 Maide/53 761 3 Al-i mran/28
290
Dmanln aslnn bulunmas ise zaruridir. nk tautu reddetme kapsamna girmektedir. Bununla birlikte mminde bulunmas gereken Allah ve Rasuln sevme zaruretinin de gereklerindendir. 762 Dolaysyla gnmz vakas olan zayflk halinin glgesinde, genel olarak btn Mslmanlar iin tautlar ve onlarn destekileri konumundakilere olan dmanln izhar edilmesini art komak ve arya kaan bazlarnn yaptklar gibi, bunu izhar etmeyen kiinin muvahhid ve hatta Mslman olmadn sylemek caiz deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dneminde, Mekkede imann gizleyen nice mminler bulunuyordu. Hatta Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bazlarna bunu emretmitir. Ebu Zerin Radyallahu Anhu Mslman oluu ile ilgili olarak Buharide aktarlan kssada, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle dedii rivayet edilir: Ey Ebu Zer, bu ii gizli tut ve memleketine dn. Ortaya ktmz duyduun zaman k gel. 763 Bu dini ayakta tutan ve onu ilan eden bir taife olduu mddete, bu taife, mmetin zerine den grevi yerine getiriyor demektir. Dolaysyla bu, slamn shhatinin artlarndan olmad gibi, herkes zerine vacip de deildir. art olan ise, kfre ve kafirlere dmanln kalpte bulunmas ve devam etmesidir. Avam ve mustazaf kesimden olup, takyye veya mbah olan mudarat yapan ve kafirlere olan dmanln izhar etmeyen insanlar tekfir eden bazlar, bu grlerini, Muhammed bin Abdulvehhab ve dier Necidli davet alimlerinin, dmanl izhar etmenin brahim ve btn peygamberlerin Aleyhimisselam daveti olduu ynndeki grleri ile ilikilendirmeye almaktadrlar. Muhammed bin Abdulvehhabn Rahimehullah, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendilerini slama davet etmesini ve putlarn hibir yarar ve zarar vermediini sylemesini, kendilerine ve putlarna birer hakaret olarak alglayan mrikler hakkndaki szlerinden birisi udur: Bunu bildikten sonra, Allahu Tealay birlese ve irki terketse bile, kiinin slamnn istikamet zere olmasnn ancak mriklere dmanlkla, onlara dmanl ve buzu aklamakla mmkn olduunu da rendin demektir. nk Allahu Teala yle buyurmutur: Allaha ve ahiret gnne iman eden bir toplumun (babalar, oullar, kardeleri yahut akrabalar da
762 763
Er-Resailul-Mufide Buhari, hadis no:3522
OTUZ RSALE
291
olsa) Allaha ve Rasulne dmanlk yapanlara dostluk beslediini gremezsin. 764 Muhammed bin Abdullatif Alu-eyh yle der: Allahu Teala seni ve bizi, sevdii ve raz olduu eylere muvaffak etsin. Bil ki; kiinin din ve slamnn istikameti, ancak Allah ve Rasulnn dmanlarna dman olmasyla salanr. 765 Aktardmz bu szler delil niteliinde deildir. nk alimlerin szleri delil olamazlar, delillendirilirler. Bu szler hccet olacak eri deliller deildir. Bilakis masum olmayan insanlarn szleridir ve delillendirilmeye muhtatr. Bununla birlikte bu szlerin hi birisinde, avam kesimden olup, slam bozan herhangi bir kfr sebebi ilemedii halde, sadece kafirlere olan dmanln haykrmamas sebebi ile insanlarn tekfir olunacana dair herhangi bir delil bulunmamaktadr. nk aka grld gibi bu szlerde, dmanln izhar etmemesi halinde kiinin slamn dna kp kafir olduuna dair herhangi bir ibare bulunmamaktadr. Sadece byle bir kiinin dininde istikamet zere olmad bildirilmektedir. Bu alimlerin ve benzerlerinin sylediklerini, Allahu Tealann dmanlarna buzu ve dmanl izhar etmenin, onlardan ve irklerinden ilgiyi kesmenin nemini vurgulamak maksad ile ondrt sene nce Milleti brahim isimli kitabmda aktarm ve dipnotta unlar yazmtm: Burada kastedilen dmanln asl ise ifade geneldir ve bu hali ile alnr. Ancak kastedilen, genel manadaki dmanlk, bunun ayrntlar ve aa vurulmas ise kiinin slamnn aslnn yokluunu deil istikamet zere olmadn belirttii sylenir. eyh Abdullatifin Misbahuz-Zalam isimli kitabnda bu konunun ayrntl aklamalar bulunmaktadr. steyen oraya mracaat edebilir. Bu aklamalarnn birinde yle der: mamn (Muhammed ibn-i Abdulvehhab) szlerinden kafirlere olan dmanln izhar etmeyen kiilerin tekfir edildiini anlamak, yanl ve geersiz olur... Gnmz davetilerinin ounun niteliklerini unuttuu bu temelin nemini aklamak maksad ile onlarn bu mesele ile ilgili olan szlerini burada aktardk. Aslnda sz aktr. Ancak, bulank suda avlanmaya alan baz kiilerin, bizi Haricilikle sulamalarna engel olabilmek iin ilave aklamada bulunmay istedim. 766
58 Mcadele/22. Ed-Durerus-Seniyye, 93, Cihad blm. Ed-Durerus-Seniyye, 208, Cihad blm 766 Milleti brahim, 10, Birinci basm, Dipnottan alnt. Bu kitabn, Svaka Hapishanesinde bulunduum sralarda, ziyareti salonunun parmaklklarndan yaprak yaprak girmesini Allahu Teala kolaylatrd. Bir araya getirilmesi ve cilt yaplmas tamamland. Sonra tautlarn btn engellemelerine ramen bizimle beraber hapishaneleri bir bir dolat. Bunun birlikte zaten hapishanede bulunan kardelerimize kitabn ieriini nceden zetlemitim.
765 764
292
Ltfu, keremi ve hidayetinden dolay Allahu Tealaya hamdediyorum. Bugn zincirler iinde ve hapishanelerde yazdklarmz, daha nce darda ve rahat ortamda yazdklarmzn aynsdr. Akidesini tepkisel olarak veya hapishanedeki bask ortamna gre belirleyenlerden deiliz. Allahm! Ey slamn ve Mslmanlarn velisi! Seninle karlancaya kadar bize slam zere sebat ver!
Birinci Cildin Sonu
www. davetvecihad. com
OTUZ RSALE
293
NDEKLER
MUKADDME ............................................................................................3 TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA..................................................12 Bu Tehdidin Kapsam Dnda Olanlar .................................................30 TEKFRN ARTLARI, ENGELLER VE SEBEPLER ...............................33 1- Tekfirin artlar ................................................................................36 2- Tekfirin Engelleri..............................................................................37 Fail le lgili Engeller .........................................................................37 A- Hata ........................................................................................38 B- Tevil .......................................................................................45 C- Cehalet....................................................................................50 D- krah........................................................................................56 Fiil le lgili Engeller ..........................................................................58 spat le lgili Engeller........................................................................58 Tekfirin Engelleri le lgili Uyarlar.........................................................60 3- Tekfirin Sebepleri.............................................................................82 Tekfirin Sebepleri Hakknda Bir Uyar ..............................................84 TEKFR KONUSUNDA YAYGIN OLAN HATALAR.................................86 Mutlak Kfr le Muayyen Tekfir Arasnda Ayrm Yapmamak .............90 Beldenin Darul-Kfr Olmasna Binaen, O Beldede Yaayanlarn Asl Olarak Kafir Olduklarn Syleyerek Herkesi Tekfir Etmek .............94
294
Durumu Kapal Olan Bir Mslmann Arkasnda, Bu Mslmann Akidesini reninceye Kadar Namaz Klmay Terketmek ...................115 Mcerred Olarak Kafirleri vme Veya Onlardan Bazlar in Dua Etme Sebebi le Kiiyi Tekfir Etmek ....................................................128 Belli Bir mama Beyat Etmeyeni Tekfir Etmek ...................................151 Frkatun-Naciye Kavramn, Mslmanlarn Genelinin erisinden Sadece Bir Cemaat Veya Grup le Snrlandrmak ..............................157 Delaleti Kesin Olmayan Deliller le Tekfir Etmek.................................164 Syleyen Veya leyenin Maksadna Bakmadan, Delaleti htimal Tayan Sz Ve Ameller Sebebi le nsanlar Tekfir Etmek .................176 Kfrn Ak Olan Sebep Ve Belirtileri le, Tekfir in Tek Bana Yeterli Olmayan Sebep Ve Belirtiler Arasnda Ayrm Yapmamak ......184 eri sbat Yollarna tibar Etmeden, Zan Ve pheye Dayanarak Yaplan Tekfir.....................................................................................202 Kafiri Tekfir Etmeyen, Kafir Olur Kuralnn, Gerekli Aklama Ve Ayrm Yaplmadan Uygulanmas .......................................................211 Szlerin Gerektirdii le Veya Meal Yolu le Yaplan Tekfir .................237 Gnahlarndan Tevbe Etmeden len Kiileri Tekfir Etmek................249 man Bozan Haller Veya mann Aslndan Olan eyler le, mann Vacip Veya Mstehap Olan Ksmndan Olan eyler Arasnda Ayrm Yapmamak ........................................................................................255 Hakiki man le Hkmi man Arasnda Ayrm Yapmamak .................266 Kfr Olan Tevelli (Dostluk) le, Kafire yi Davranma Arasnda Ayrm Yapmamak .............................................................................274 Kfr Olan Tevelli (Dostluk) le, Haram Olan Mdahane Veya Meru Olan Mudarat Arasnda Ayrm Yapmamak........................................281 Kfr Olan Tevelli (Dostluk) le, Caiz Olan Takiyyeyi Birbirine Kartrmak .........................................................................................288 NDEKLER ........................................................................................293
DAVET SERS BRNC ADIM 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap Mslmanlarn Birliini Salayacak Temel Esaslar Taifetul Mansurann zellikleri
Abdul-Munim Mustafa Abdul-Munim Mustafa
Ehl-i Snnetin Menheci ve Cihadn Abdulkadir bin Abdulaziz Esaslar Millet-i brahim
Ebu Muhammed sm
DAVET SERS KNC ADIM 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap 5. Kitap 6. Kitap 7. Kitap 8. Kitap 9. Kitap man ve Kfr Cehalet zr Demokrasi Dindir Taut ve Destekileri Tautlarin Destekileri Hakkndaki phelerin Aydnlatlmas Dostluk ve Dmanlk lkelerin Hkmleri Cihada Tevik slam Erlerine Nasihatler ARATIRMA SERS 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap 5. Kitap El-Umde Fi dadil-Udde El-Cihad vel-ctihad Tekfirde Arlktan Sakndrma Konusunda Otuz Risale 1-2 Akidemiz slamda ehadet Operasyonlar
Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Katde Ebu Muhammed sm El-Makdisi Ebu Muhammed sm Derleme Abdulkadir bin Abdulaziz Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Muhammed sm Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Muhammed sm Abdulkadir bin Abdulaziz Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Kuteybe e-mi Sleyman Davud
NASHAT
Mslman kardeim! Bu kitapk, Allahu Tealann izniyle faydal bilgiler iermektedir. Allaha hamd olsun ki biz, eri delili olmayan hibir sz sylemiyoruz. Senden de, eri bir delili olmadka hibir sz kabul etmemeni istiyoruz. Bylece yol kesen ekyalarn, Allaha davet ad altnda seni aldatmasna izin verme. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bir ayet dahi olsa benden ulatrn 767 ve yine ahit olanlar, olmayanlara duyursun 768 vasiyeti gereince bu kitapn, kardelerinin, tandklarnn ve dier Mslmanlarn arasnda yaylmas iin gayret et. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahn senin elinle bir kiiyi hidayete ulatrmas, kzl develere sahip olmandan daha hayrldr. 769 Kardeim, bil ki bu ve buna benzer yaynlar Mslmanlar arasnda yayman, Allahu Tealann yolunda bir cihaddr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mriklere kar mallarnz, canlarnz ve dillerinizle cihad edin. 770 Allahu Teala, bu ve buna benzer yaynlarn Mslmanlar arasnda yaylmas iin gayret eden herkesi birok hayr ile mkafatlandrsn, Allahumme Amin.
767 768
Buhari Mttefekun Aleyhi 769 Mttefekun Aleyhi 770 Ebu Davud, sahih bir senedle rivayet etmitir.
OTUZ RSALE
kinci Cilt
Ebu Muhammed sm el-Makdis
Aratrma Serisi 3. Kitap
rtibat Adreslerimiz
davetvecihad@gawab.com davetvecihad@maktoob.com elhadid@gawab.com
Kitabn Orjinal smi
OTUZ RSALE
ggggggggggggya ya a gggggggggggg2
-19YNETCLERN KFRNE KARI SESSZ KALMAK, ONLARIN KFRNE RAZI OLMAYI FADE EDER GEREKESYLE TEKFR ETMEK VE MUSTAZAF OLMA DURUMUNU GZNNDE BULUNDURMAMAK
Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de, mustazaf olma durumunu gznnde bulundurmadan, kafir yneticilere kar sessiz kalma, bulunduklar makamdan uzaklatrlmalar iin gereken gayreti gstermeme ve bu yneticilere kar cihad amelini yerine getirmeme halinin, bu kafir yneticilerden raz olmay gerektirdii gerekesiyle insanlar tekfir etmektir. Ehl-i Snnet hakka uyar ve yaratlana da merhamet eder. Alimlerimiz akaid kitaplarnda Ehl-i Snneti, zayfa merhamet etmeyen, hata kabul etmeyen, kimseyi mazur saymayan ve Mslmanlara kar kat davranan bidat ehlinden ayrmak iin byle tanmlarlar. Bo hamaset sahibi arlardan yle kiiler bulunmaktadr ki, Mslman halka acmamakta ve kafir yneticilerin musallat olmas sonucu bugn her yerde genel musibet halini alan mustazafl hi mi hi gznnde bulundurmamaktadr. Bunlar, Mslmanlar glerinin yetmedii ile mkellef tutmaktadrlar. Bugn, Mslmanlarn yaad memleketlerde egemen konumda olan kafir ynetimleri deitirmek iin cihad amelini yerine getirmeleri gerektiini, aksi halde bu ynetimlere kar sessiz kalmalar ve bunlar
deitirme gayreti iinde bulunmamalar gerekesine binaen tekfir edileceklerini iddia ederler. Tautlara kar cihad amelini yerine getirmeyen her Mslmana ayn muameleyi uygularlar. Mustazaflk haline itibar etmemeleri sebebi ile g yetirebilme ve g yetirememe hallerini birbirinden ayrmazlar. Allahu Tealann cihada katlmayan ve genel seferberlikten geri kalan kiilere ynelik olan tehdit ayetlerini de, bu szlerine delil olarak kullanrlar. Bu ayetlerden birisi udur: Eer (gerektiinde savaa) kmazsanz, (Allah) sizi pek elem verici bir azap ile cezalandrr ve yerinize sizden baka bir kavim getirir; siz (savaa kmamakla) Ona hibir zarar veremezsiniz. Allah her eye kadirdir. 1 Bu kiiler, Allahu Tealann bu ayetini ve neye delalet ettiini anlasalard, bu ve benzeri ayetlerde tekfire delalet eden hibir eyin olmadn grrlerdi. Gerek dnyada uygulanacak ceza konusunu ve gerekse ahirette uygulanacak olan ackl azap konusunu ihtiva eden her delilin tekfiri gerektirmediini, Tevhid ehlinden olup iledii gnahlar veya terkettii baz vacipler sebebi ile atee girip azap gren, sonra Allahu Tealann rahmet ve ltfu ile oradan kp cennete girenler olacan nceki blmlerde belirttik. Tehdit ieren nasslarn ounun delaletinin ihtimalli olduunu ve bu nasslar aklayan baka nasslar nda konuyu iyice anlamadan sadece bu nasslara binaen tekfir etmenin caiz olmadn aktarmtk. phe yok ki, Mslman lkelerde ynetimi ele geirerek Mslmanlarn bana musallat olan kafirler ile cihad etmek, insanlar, onlarn zorbalklarndan, kula kulluktan ve bu tautlarn karanlk irk kanunlarndan kurtarp Allahu Tealann dinine kavuturmak ve yeryznde Tevhidi egemen klmak, Allahu Tealann kullarna farz kld vaciplerin banda gelmektedir. 2 Ancak bu byle olmakla beraber, sadece farz olan cihad terketmesi, kiinin kafir olmas iin yeterli bir sebep niteliinde deildir. Bu terk, vacip olan imanda taksirdir. Dolaysyla bu konudaki tehdit (vaid), Allahu Tealann kafirler iin yapt tehdit deil, asi Mslmanlar hakknda yaplan bir tehidittir. Bu tehididi hakeden Mslmann, Allahu Tealann kendisini balamamas halinde girecei ate, Tevhid ehlinden olan gnahkar Mslmanlarn girecei atetir. Yoksa kafirler iin hazrlanan ve onlarn yeri ve karargah olan ate deildir. nk cehennem tabaka tabakadr. Mnafklar bunun alt tabakasndadr. Tevhid ehlinden olan gnahkarlarn azap grecei tabaka ise, kafirlerin sonsuz azab tadacaklar yerin aksine, geici ve muvakkat azabn grlecei tabakadr.
1 2
9 Tevbe/39 Bunun delillerini Nezul-Husam fi Vcubi Kitali Kefaratil-Hukkam ve Munazaatil-Vulati Hatta Yekuned-Dinu Kulluhu Lillahi isimli kitabmzda akladk.
OTUZ RSALE
bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Fark belirten eylerden biri de Allahu Tealann yle buyurmasdr; ..Onlar iin alaltc bir azap hazrlamtr 3 . Azap ancak kafirler iin hazrlanmtr. Cehennem onlar icin var olmutur. nk oraya girmeleri kanlmazdr ve oradan kamayacaklardr. Mminlerden byk gnah sahiplerinin Allahu Tealann kendilerini balamas halinde oraya girmemeleri de caizdir. Girseler bile bir mddet sonra oradan karlar. Allahu Teala, Kafirler iin hazrlanm olan ateten saknn 4 buyurmaktadr. Allahu Teala, mminlere faiz almamalarn, kendisinden korkmalarn, kafirler iin hazrlanm olan ateten saknmalarn emretmitir. Faiz aldklar ve dier gnahlar iledikleri taktirde kafirler iin hazrlanm olan atee girmelerinden endie edilir. Hadiste yle denilmitir: Cehennem ehli olanlar, orada ne lr ne de dirilirler. 5 Baz topluluklar ise ateten bir alev yalar, sonra Allahu Teala onlar oradan karr. 6 Dolaysyla kfre sebep olan ameller ile dier amelleri birbirinden ayr tutan iki tehdit (vaid) arasnda ayrm yapmak gerekir. Defalarca belirttiimiz gibi tekfir etmek, eriatn kesin ve ak delillerine binaen olmaldr. Sadece mutlak vaid belirten nasslara dayanarak insanlar tekfir etmek, ilimde yeterince derinlememi olan kiiler iin yoldan kmaktr. nk ari, ou zaman bu tehditleri, tehlikeli baz gnahlardan sakndrmak iin kiiyi dinden karmayan kimi ktlkler iin de kullanmaktadr. eriatn delillerini ve Allahu Tealann kullarna hitap yntemlerini bilenler iin bu ak bir meseledir. Bu nedenle kfr lafznn belirli ktlkler iin kullanld tehdit (vaid) ierikli nasslar olsun, ierisinde ate ile korkutma veya benzeri baka tehditler bulunan nasslar olsun, tevil edilmelerini selef alimleri ho grmemilerdir. nk ariin tehdit ettii kimi gnahlara yeltenme konusunda insanlarn cesaret bulmalarn veya bu masiyetleri kmsemelerini istememilerdir. Allahu Tealann kfr diye isimlendirdii veya cezasnn etin olduunu belirttii bir gnah, elbette baka bir gnah gibi deildir. Ancak okuyucunun, Haricilerin bana geldii gibi, bu nasslar yanl anlayp, yanl teviller yaparak insanlar hakknda rastgele ahkam kesmesinden de endie etmilerdir. bn-i Hacer Rahimehullah, Bize kar silah kullanan bizden deildir hadisini aklarken, alimlerin ..bizden deildir ifadesi hakkndaki szlerini
3 4
33 Ahzab/57 3 Al-i mran/131 5 Mslimin rivayet ettii hadisin bir ksm 6 Es-Sarimul-Meslul, 53-54
aktardktan sonra yle der: Selef alimlerinin ouna gre, buradaki lafz tevil etmeden mutlak olarak brakmak daha iyidir. nk bu ktlkten alkoyma konusunda, ifadenin bu hali daha etkilidir. Sufyan bin Uyeyne, bu ifadeye, zahir anlam dnda mana verenleri eletirmekte ve tevil etmemenin daha iyi olduunu bildirmektedir. 7 Haricilerden olan Ezrakilerin szlerinden birisi de udur: Taut yneticilere kar savamayanlar, mriktir. Bu grlerine delil olarak ise Allahu Tealann u ayetlerini aktarrlar: Allaha ve Rasulne yalan syleyenler de oturup kaldlar 8 , zerlerine sava yazlnca ilerinden bir grup insanlardan, Allahtan korkar gibi, yahut daha fazla bir korku ile korkmaya baladlar da: Rabbimiz sava bize neden yazdn. Bizi, yakn bir sreye kadar ertelesen olmaz myd? dediler. 9 Halbuki birinci ayet, iyzlerine Allahu Tealann muttali olduu mnafklar ile ilgilidir. Tekfir ise, sadece Allahu Tealann muttali olduu batn sebeplere bina edilemez. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bundan dolay onlar cezalandrmamtr. Bu ayet, Tebuk Seferine katlmayanlar hakknda inmitir. Bilindii gibi bu sefere katlmayan herkes, Allahu Tealay ve Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalanlayan mnafklardan deildir. Aksine, bu sefere katlmayanlar arasnda bulunan kii sahabenin Radyallahu Anhum sekinlerinden olup, Allahu Tealay ve Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalanlayanlardan asla olmamlardr. Sefere katlmadklar iin kafir de saylmamlardr. Ayetin sonundaki, Onlardan kafir olanlara ackl bir azap eriecektir 10 ifadesi de bunu aklamaktadr. Ayet, sefere katlmayanlarn tmnn Allahu Teala ve Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalanlayanlar olmadn, onlardan kafir olanlar olduu gibi, kafir olmayanlar da bulunduunu belirtmektedir. Ayrca bu ayette belirtilen yalanlama tr, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnyada ceza ilemini zerine bina etmedii batni bir itir. nk bu yalanlamay zahiri olarak aka yapmamlardr. kinci ayetin de mnafklar ile ilgili olduu sylenir. nk ayette onlarn u szleri aktarlr; Rabbimiz sava bize neden yazdn. Bizi, yakn bir sreye kadar ertelesen olmaz myd? 11 Ayetin, mnafklardan bakalar hakknda nazil olduu da sylenmitir. Gerek bu ayetin ve gerekse cihada
7 8
Fethul-Bari, Kitabul-Fiten 9 Tevbe/90 9 4 Nisa/77 10 9 Tevbe/90 11 4 Nisa/77
OTUZ RSALE
kmamann byk bir tehdide muhatap olmay gerektiren su olduunu ve cihad edenlerin yerlerinde oturanlardan daha stn olduunu belirten dier ayetlerin aklamalar ve tefsirleri konusunda u ayet yeterlidir: Mminlerden (zr sahibi olanlardan baka) oturanlar ile mallar ve canlaryla Allah yolunda cihad edenler bir olmaz. Allah mallar ve canlar ile cihad edenleri derece bakmndan oturanlardan stn kld. Bununla birlikte Allah hepsine de gzellik (cennet) vaadetmitir; ama mcahidleri oturanlardan ok byk bir ecir ile stn klmtr. 12 Allahu Teala, mazereti olmakszn savaa katlmayanlarn mmin olduklarn ve savaanlarn savamayanlardan derece bakmndan stn olsalar da, hepsine cenneti vaadettiini aka belirtmektedir. Btn bunlardan sonra unu belirtmek istiyoruz; vacip olan cihad terketmekten dolay yaplan ackl azap tehdidi veya cihad etmeden yahut cihad etmeyi gnlnden geirmeden len kimselere ynelik yaplan nifakn bir ubesi zerinde bulunduklar ynndeki tehdit veya vacipleri yerine getirmeyenlere ynelik, eriatn uygulad ve Haricilerin savaa katlmayanlarn kafir olduunu syleyerek delil gsterdii tehdit ierikli dier nasslar, tek bana, tekfir etme konusunda yeterli ve elverili deillerdir. Bu bakmdan mevcut ynetimleri veya sistemleri deitirmeye katlmadklar ve kafir yneticilere kar sessiz kaldklar gerekesiyle Mslmanlar tekfir etmek doru deildir. nk eri deliller, bunun g yetirme art ile kaytl olduunu belirtmitir. Allahu Teala yle buyurur: nsanlara, kendilerine indirileni aklaman iin zikri (Kuran) indirdik. Umulur ki dnp anlarlar. 13 Bu konuda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu grmekteyiz: Sizden kim bir mnkeri grr ise eli ile deitirsin, buna gc yetmez ise dili ile deitirsin, buna da gc yetmez ise, kalbi ile yapsn (yani bunu kalbi ile reddetsin). Bu ise imann en zayf derecesidir. 14 Bu aklama iki eye delalet etmektedir: Birincisi, mnkeri deitirmeye almann vacip olmas, g yetirme artna baldr. Bu mnkere kar ses karmayan kiiye sylemedii eyi syletmek veya deitirmeye g yetiremedii mnkere kar sessiz kaldna hkmetmek, sz veya amel ile o mnkerden raz olduunu belirtmedii srece, caiz olmaz. nk hadis, ses karamayan kiinin kalbi ile kar kmas gerektiini belirtmektedir. Bylece iman en zayf olanlardan da olsa, kalbi ile kar kan kii iman ehlinden saylmaktadr. nk imann zayfl, kfr deildir.
12 13
4 Nisa/95 16 Nahl/44 14 Mslim
phe yok ki iman zayfl ve hareketsizlik pek ok Mslmanda yaylm bulunmaktadr. Tautlarn ve kafirlerin onlarn bana musallat olmasnn birinci sebebi budur. Ancak tekfirin tespit edilebilen ve ak olan sebepleri vardr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu meseleye daha da aklk getirdiini baka bir hadiste gryoruz. Abdullah bin Mesuddan yle rivayet edilmektedir: Benden nce Allah'n gnderdii her peygamberin mutlaka mmetinden havarleri ve ashab olmutur. Bunlar onun snnetiyle amel ederler, emirlerini de yerine getirirlerdi. Sonra, bu peygamberlerin ardndan yle ktler zuhr etmiti ki, yapmadklarn syleyip, kendilerine emredilmeyeni de yapmlardr. Onlara kar eli ile cihad eden mmindir, dili ile cihad eden mmindir, kalbi ile cihad eden mmindir; bunun tesinde ise hardal tanesi kadar iman yoktur. 15 Bu da gsteriyor ki tautlarn batlndan uzak duran ve kalbi ile kar kan kii mcahid olup, sz veya amel ile onlardan raz olduunu gstermedii srece, eli ve dili ile cihad edememesi sebebi ile, bu kiinin tautlardan ve onlarn ynetimlerinden raz olduunu syleyerek, zan ve tahmin ile tekfir etmek caiz deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Banza baz yneticiler gelecek. Bazlarnz bunlar kabul edecek ve beenecek, bazlarnz ise bunlar reddedecek. Bunlar kt gren onlardan uzaklam, reddeden ise kurtulmutur. Bu yneticilerden raz olanlar ise mstesna. 16 Nevevi Rahimehullah, Mslim erhinin el-mara blmnde bu hadisi aklarken yle der: Bunlar kt gren onlardan uzaklamtr sz, o mnkeri beenmeyen kii gnah ve cezasndan kurtulmu, anlamndadr. Bu ise, eli ve dili ile kar kmaya gc olmayp kalbi ile bu ktl kabul etmeyen kii hakkndadr. Ancak bu ktlkten raz olup ona uyan kii gnah kazanr ve ceza grr... Bu ise gstermektedir ki eli ile mnkeri deitirmekten aciz olan kii, sadece sessiz kalmas sebebi ile gnahkar olmaz. Kii ancak o mnkerden raz olduu veya kalbi ile kar kmad ya da o mnkere uymas sebebi ile gnah kazanr. Bu, mnkeri kalbi ile kt gren ve kalbi ile kar kan Mslmann, zulm ve kfrden beri olduunu, tautlarn batl eylerinden uzak durduu, kfrlerine bulamad veya onlara destek olmad ve onlara uymad srece, kalbi ile buzeden kiinin zalim ve kafir olmadn ortaya koymaktadr.
15 16
Mslim Mslim
OTUZ RSALE
Ayrca bu, ktlenen ve helak olan kiinin, tautlarn yaptn beenen, ona uyan ve destekleyen kii olduunu da gstermektedir. Raz olmak, kfrn sebeplerinden olsa da, tespiti mmkn olmadndan dolay, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hadiste belirttii tabi olmak gibi, onlarn safnda yer almak, Allahu Tealaya olan dmanlklarnda onlara katlmak, mminlere olan dmanlklarn paylamak, eriata aykr otorite ve kanunlarna snmak eklinde, sahibi tarafndan sz veya amel ile izhar edilmedike, dnya ahkamnda mcerred olarak tekfirin sebeplerinden deildir. Yukarda saylan eylemleri ileyenlerin hkm, tabi olduu tautlarn hkm gibidir. Sz ile aklamasa bile, onlarn kfr ynetimi ve eylemlerinden raz olduu ve paylat sylenebilir. nk eylemlerin lisan, ou zaman dilin ikrarndan daha aktr. Bu nedenle alimler, sava ve mmteni konumunda olan zmrenin, yardmc ve destekilerinin de sava hkmnde olduunu belirtmilerdir. lk dnemde Mslmanlarn sava ve kitlelere kar olan cihad buna gre olmutur. Desteki olanlarn sessiz olduu, dolaysyla raz olduklarn sylemenin doru olmad sylenemez. nk bunlar, savalarn tarafndadrlar ve onlarn yardmclar konumundadrlar. Allahu Tealann dinine kar savaanlarn ortadrlar. Bu ise kiiyi kfre gtren amellerdendir. krah bulunmad halde, onlarn kfrne sz, amel veya baka bir ekilde tabi olan kii, kfre barn am olur. Kalbi iman ile mutmain olduu halde (dinden dnmeye) zorlanan hari, kim, iman ettikten sonra Allah inkar ederse, (ona Allahn gazab vardr). Kim, kafirlie gs aarsa, onlarn zerine Allahtan bir gazap ve onlar iin byk bir azap vardr 17 ayetinin aklamasnda bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: krah olmadan kafir olan kii, kfre barn am demektir... Kendi isteiyle kfr sz syleyen kii, kfr olan eye barn am demektir. 18 Ancak mnkerden raz olduu, sz veya amel ile zahiri olarak ortaya km olan herhangi bir kfr sebebi bulunmayan kiiyi sadece sessiz kald iin kfre nisbet etmek helal olmaz. Bu nedenle fakihler yle bir kural belirtmilerdir: Susan kiiye, sz nisbet edilmez. 19 Sonu olarak; Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki, biz, Allaha kulluk edin ve tautlardan kann diye (emretmeleri iin) her millete, bir peygamber gnderdik. Allah, onlardan bir ksmn doru yola iletti. Onlardan bir ksm iin de sapkla dmek hak oldu. Yeryznde gezin de grn. Kfredenlerin sonu nasl olmutur. 20 mann asln izhar eden, kfrden
17 18
16 Nahl/106 Mecmuul-Fetava, 7/140 19 Suyuti, El-Kavaidul-Fkhyye, 266 20 16 Nahl/36
10
uzak olup ona uymayan ve kfr desteklemeyen herkes, bize gre dnya ahkamnda Allahu Tealann hidayet verdii kimselerdendir. i ile d bir olup kalbi ile de kfrden nefret ederse, aciz olduu veya taksir ettii iin kfre kar cihad etmeye ve onu deitirmeye almasa da, hakiki manada da (Allah katnda) kfrden beri olmutur. Bir de bugn Mslmanlarn iinde bulunduu mustazaflk ve imkanszlk durumu buna ilave edilirse ve Mslmann kafirlere dmanln gizleyip takiyye yapmasnn mmkn olduu yahut yz evirme ve sabretme ile ilgili olan nasslar ile amel etmesinin caiz olduu gznnde bulundurulursa, kfrden uzak olabilecei daha ak grlr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Sabretmeyi, kafir ve mnafklardan yz evirmeyi belirten ayetler, eli ve dili ile Allahu Tealann dinine yardm etme imkan bulamayan, mustazaf konumundaki btn Mslmanlar iin geerlidir. Bu kii kalbi ile veya gcnn yettii baka bir ekilde Allahu Tealann dinine yardm eder. Ancak eli ve dili ile Allahu Tealann dinine yardm etme imkan ve gcne sahip olduu halde bundan geri duran her mmin iin ise aalama ve alt tabakadan olduu bildirilen ayet geerlidir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayatnn sonlarna kadar ve Raid halifeler dneminde Mslmanlar bu ayete gre amel ederlerdi. Bu, kyamet saatine kadar da byle olacaktr. Bu mmetten bir zmre hakka bal olmaya, Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem tam destek vermeye devam edecektir. Kim mustazaf olduu bir yerde veya memlekette yayorsa, kitap ehli ve mriklerden Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet verenler ile ilgili sabr ve onlardan yz evirmeyi emreden ayetler ile amel eder. G ve kuvvet sahibi olanlar ise, dini ktleyen kfr nderleriyle savamay ngren sava ayeti ve malup olarak kendi elleriyle cizye verinceye kadar kitap ehli ile savamay emreden ayet ile amel ederler. 21
21
Es-Sarimul-Meslul, 221
OTUZ RSALE
11
-20RK ASKERLERNN VEYA MRTED HKMNDE OLAN DERLERNN E VE OCUKLARINI TEKFR ETMEK VE MUSTAZAFLIK HALN GZNNDE BULUNDURMAMAK
Tekfir konusunda yaplan en irkin hatalardan biri de, irk askerlerinin veya mrted hkmnde olan dierlerinin e ve ocuklarnn da tekfir edilmesi, tekfirin gereklerinin onlara da uygulanmas ve mustazaflk durumunun gznnde bulundurulmamasdr. Gnmzde arya kam olan kimi insanlar bu hataya dmektedirler. Oysa ki, tekfir edilmelerine engel nitelikte olmasa da, Mslman olduklarn ve iyi iler yaptklarn iddia eden irk askerlerinin ve tautlarn tekfir edilmesi, slamn izhar etmi olan e, ocuk ve babalarnn da tekfir edilmesini gerektirmez. Bunlardan herhangi biri kfre gtren sebeplerden birini ilemedike, zellikle ellerinden bir ey gelmeyen ve bu durumdan kendilerini kurtaracak olan bir yol da bulamayan kiiler acaba hangi sebeple tekfir edilecektir? Allahu Teala yle buyurur: Yoksa, Musa'nn ve ahdine vefa gsteren brahim'in sahifelerinde yazl olanlar kendisine haber verilmedi mi? Gerekten hibir gnahkar, bakasnn gnah ykn yklenmez. 22 , Hibir gnahkar bakasnn gnahn ekmez. Eer yk (gnah) ar gelen kimse onu tamak iin (bakasn) arrsa, bu ard akrabas da olsa, bir ey (alp) tanmaz. 23 , Allah, mminler iin Firavunun karsn misal gsterdi. O, Rabbim, bana katnda, cennette bir ev yap. Beni Firavundan ve onun iinde almaktan koru ve beni zalimler topluluundan kurtar, demiti. 24 Bu, saliha bir kadndr, hatta dnyann en iyi kadnlarndandr. Bununla birlikte bu kadn, yeryznn en kt ve kafir olan, zamannda dine kar en acmasz dman durumunda olan bir kiinin ei idi. bn-i Teymiye Rahimehullah, Zalimleri, onlarn elerini ve Allahtan baka tapm olduklarn toplayn 25 ayetini aklarken, elerden maksadn zalimlerin benzerleri ve onlarn tabileri olduunu belirttikten sonra yle der:
22 23
53 Necm/36-38 35 Fatr/18 24 66 Tahrim/11 25 37 Saffat/22
12
Bundan maksat, mutlak olarak bu zalimlerin elerinin de kendileri ile beraber toplanacaklar deildir. nk Firavunun kars gibi, saliha bir kadnn kocas facir ve hatta kafir olabilir. 26 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve salih selefin uygulamalarnda, mrted veya kafir kocann cezalandrld, ancak bu kiinin karsna dokunulmayp, irtidad ispat edilmediinden dolay Mslman muamelesi yapld durumlar oktur. Bunun en mehur rneklerinden biri Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kz Zeyneptir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kz Zeynepi, vahiy gelmeden nce mrik olan Ebul-As bin Rabi ile evlendirmiti. Bu kii Haticenin Radyallahu Anha yeenidir. Vahiy gelince, Ebul-As slama davet edildi. Ancak slam kabul etmeyip irk zere devam etti. Zeynep ise Mslman oldu ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hicret edinceye kadar mrik konumunda olan kocas ile beraber yaamaya devam etti. Hatta Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hicret ettikten sonra, ellerinden bir ey gelmeyen ve yol bulamayan mustazaf konumundaki dier kadn ve ocuklarla beraber Mekkede kald ve mrik olan kocas ile beraber Bedir Savana kadar yaamaya devam etti. Bedir Savanda Ebul-As, mrikler ile beraber Mslmanlara kar savamak zere Bedire geldi ve Mslmanlara esir dt. Mrikler esirlerinin kurtuluu iin fidye gnderdiklerinde Zeynep de kocasnn kurtuluu iin zifaf gn annesi Haticenin Radyallahu Anha hediye ettii bir gerdanl fidye olarak Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gnderdi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem gerdanl grnce duyguland ve Mslmanlara yle dedi: Eer onun esirini serbest brakmay ve fidye olarak gnderdii gerdanl da geri vermeyi uygun grrseniz, bunu yapn. Bunun zerine Ebul-As serbest brakld ve karlnda da kendisinden Zeynepi serbest brakma sz alnd. Ebul-As serbest kalp Mekkeye dnd. Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem Zeynepi alp getirmesi iin Zeyd bin Harise ve Ensardan bir kiiyi Mekkeye yakn olan bir yere grderdi. Bu olay, Bedir Savandan bir ay sonra oldu. Kurey kafirleri balangta buna kar ktlarsa da, sonradan Zeynepi serbest braktlar. Daha sonra kocas Ebul-As am tarafna ticaret amac ile gitti. Dnnde Mslman bir mfreze bunun malna el koydu ve kendisi kat. Sonra Medineye gelerek Zeynepe snd, o da maln bulmas iin kendisine eman verdi. Btn bunlar, Ebul-As Mslman olmadan nce meydana gelmitir. Olay siyer ve tarih
26
Mecmuul-Feteva, 7/45
OTUZ RSALE
13
kitaplarnda mehur ve malumdur. Baz blmlerini Snen sahipleri de rivayet etmilerdir. 27 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kz, mrik ve slama kar sava olan bir kafirin yannda mustazaf olarak bir sre kalm ve Mslmanlar onu ancak Bedir zaferinden sonra kurtarabilmilerdir. Esir den kocasn fidye ile kurtarmaya almtr. Btn bunlar Zeynepin slamna zarar vermemitir. nk mustazaf durumunda bulunuyordu. Mekkede Mslman olup hicret imkan bulamayan dier kadnlarn durumu da bu ekilde idi. Allahu Teala onlar hakknda yle buyurr: Eer, (Mekkede) kendilerini henz tanmadnz mmin erkekler ile mmin kadnlar bilmeyerek ezmek suretiyle bir vebalin altnda kalmanz ihtimali olmasayd, Allah sava nlemezdi. Dilediklerine rahmet etmek iin Allah byle yapmtr. Eer onlar birbirinden ayrlm olsalard, elbette onlardan kafir olanlar, elemli bir azaba arptrrdk. 28 Darul-kfrde ikamet etmelerine ramen, onlara, mmin kadnlar denilmektedir. Onlarn kimisinin ei hala kafir mrik idi. Ancak bu, Mslman olan bu kadnlarn, mustazaf olmalar sebebi ile slamlarna bir zarar vermiyordu. Allahu Teala yle buyurur: Erkekler, kadnlar ve ocuklardan (gerekten) aciz olup, hibir areye gc yetmeyenler, hibir yol bulamayanlar mstesnadr. te bunlar, umulur ki Allah affeder. Allah affedici, balaycdr. 29 Yemende, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem grevlendirdii bir vali olan ehr bin Bazann kars Azad da bunlardan biridir. Esved el-Ansi, ehr bin Bazan ldrd ve Sana kentini ele geirerek Mslmanlnda sebat eden kars Azad ile evlendi. Kadn onun peygamberlik iddiasn kabul etmedi, ancak bunu aa da vuramad. Nitekim amca olu Firuz edDeylemi ile ibirlii yaparak Esvedi ldrnceye kadar mustazaf olarak onunla yaad. bn-i Kesir Rahimehullah, Esved hakknda yle der: ehr bin Bazann kars ile evlendi. Ad Azad olan kadn gzel olup Firuzun akrabas idi. Bununla beraber saliha bir kadn olup Allahu Tealaya ve Rasulne de Sallallahu Aleyhi ve Sellem iman etmekteydi. 30 Yalanc Muhtar bin Ubeyd es-Sakafi de bu ekildedir. ki ei vard ve ikisi de sahabi kz idi. Biri Semura bin Cundebin, dieri ise Numan bin
Baknz: bn-i Hiam, Es-Siyra, Taberi, Tarih, bn-i Abdilber, El-stiab, Ahmed bin Hanbel, Msned 28 48 Fetih/25 29 4 Nisa/98-99 30 El-Bidaye ven-Nihaye, 6/308
27
14
Beirin kz idi. Muhtar, peygamberlik iddiasnda bulunup irtidat etmeden nce bunlar ile evlenmiti. Musab bin Zubeyr ve beraberindekiler Muhtar yakalayp ldrnce, mrted kafirin eleri olduu iin bu kadnlarn da mrted veya kafir olduuna hkmetmediler. nk ikisi de Mslmand. Bu nedenle Musab bin Zubeyr, ikisini de ard ve kendilerine kocalar hakknda sordu. Biri, Siz onun iin ne diyorsanz, ben de aynsn sylyorum 31 dedi ve serbest brakld. kinci kadna da ayn soru yneltildi. Ancak o u cevab verdi: Allah ona rahmet etsin, Allahn salih kullarndand. Bunun zerine kadn hapsedildi ve kadnn kardei olan Abdullaha bacsnn durumu aktarld. Ona ne yaplaca hakkndaki gr soruldu. Abdullah ise u cevab gnderdi: Onu hapishaneden karn ve ldrn. Bylece kadn ldrd. 32 Bunlar, slamn banda meydana gelen olaylardr. Ya bugn, Mslmanlarn kan ve mallarn koruyan, iyi ve ktleri, mminleri ve kafirleri birbirinden ayran bir slam devletinin bulunmad, Mslmanlarn ounun mustazaf konumunda olduu bir dnemde durum nasl olur? Allahu Teala o gn mmin kadnlar ile ilgili olarak yle buyuruyordu: Ey iman edenler! Mmin kadnlar hicret ederek size geldii zaman, onlar imtihan edin. Allah onlarn imanlarn daha iyi bilir. Eer siz de onlarn iman etmi kadnlar olduklarn renirseniz, onlar kafirlere geri dndrmeyin. Bunlar onlara helal deildir. Onlar da bunlara helal olmaz. 33 Bugnn cahiliyye rejimleri altnda ve cahiliyye toplumlarnda, mustazaf olarak yaayan nice kadnlar bulunmaktadr. Ailesi onu, Mslman sayd veya zannettii mrted mrik kiiler ile evlendirmi ve onunla birlikte yaamaya mahkum olmutur. Bilindii gibi, ikrah mazereti, gc yeten erkekler hakknda kolay kolay geerli saylmad halde mustazaf konumundaki kadnlar hakknda bu kadar tavizsiz deildir. Allahu Teala yle buyurur: Allah bir kimseye ancak gc yettii kadar sorumluluk ykler 34 , Allah hi kimseye gcnn yettiinden bakasn yklemez. 35 Mslmanlarn bana musallat olan tautlarn kanun ve anayasalar, eri adn verdikleri de dahil, din asndan insanlar arasnda ayrm yap-
Sahabenin kanlar dkmekten ve pheler ile hareket etmekten ne derece sakndklarna dikkat etmek gerekir. Onlar, kanlarn dklmesine aldr etmeyen ar kimi kiilerin yapt gibi, Bunu korktuu iin syledi veya yalan syledi yahut kalbindeki kfr saklyor dememilerdir. 32 Baknz: El-Bidaye ven-Nihaye, 8/289 33 60 Mmtehine/10 34 2 Bakara/286 35 65 Talak/7
31
OTUZ RSALE
15
mamaktadr. Onlarn kanunlarnda riddet suunun cezas da yoktur. Velayet, nikah, miras ve buna benzer dier alanlarda insanlar arasnda fark kabul etmezler. Bu ve baka alanlarda mcrimler ve mminler, iyiler ve ktler, kafirler ve Mslmanlar, onlara gre eittir. Bunun da tesinde bunlar mrted olanlar Mslmanlardan stn tutmakta, evlilik ve benzeri konularda Mslmann zerinde, bu mrtedlerin velayetini kabul etmektedirler. Halbuki Allahu Teala yle buyurur: Artk Allah kyamet gnnde aranzda hkmedecektir ve kafirler iin mminler aleyhine asla bir yol vermeyecektir. 36 slam eriatnda mrted erkein Mslman kadna velayeti geerli deildir. Bu mrted ister baba, ister oul, ister hakim olsun fark yoktur. Ancak beeri kanunlarda hak ile batl karm ve musibet genellemitir. in daha da kts Mslmanlarn, eri ahkam nemsememeleri, dinin asl ve furuundan habersiz olmalar, iman ve kfr, irk ve Tevhidi birbirinden ayrmamalar sebebi ile, Mslmanlara ve slama amansz dman olup, irke ve mriklere scack dost olan kimi yneticilerin namaz klmasna veya oru tutmasna aldaranak onlar Mslman olarak saymalardr. Bunlara bakarak Mslman kzlarn onlarla evlendirmiler ve velayetlerini onlarn eline teslim etmilerdir. Bylece musibet ve bela zellikle akrabalar arasnda genellemitir. Tautlarn ve destekilerinin kafir ve mrikler olduu, kanunlarnn da kfr olduunu bilmek ne yazk ki avam bir yana, havas tabakasndan olan kiiler tarafndan bile bugn ihmal edilmekte ve nem verilmemektedir. Bu ise grdmz bu irkin rnn meydana gelmesine sebep olmutur. man ve kfr ahkam ve onlara terettp eden konular ve hkmler hakknda daha nce bir miktar bilgi vermitik. Btn bunlar gznnde bulundurarak, ellerinden bir ey gelmeyen, bu kfr kanunlarnda ve zor artlar altnda kendilerini kurtaracak, zalim ve adaletsiz beeri kanunlar altnda mal ve ocuklar bakmndan onlar hakszla maruz brakmadan ve zulmetmeden ekip alacak kimse bulamayan mustazaf Mslman kadnlar tekfir etmenin doru olmadn, kendilerini Mslman zanneden mrik ve mrted erkeklerin velayeti altnda olmalarndan dolay Mslmanm diyen kadnlar ve ocuklar tekfir etmenin yanl olduunu, arya kaan bo hamaset sahiplerine birilerinin anlatmas gerekir. Hkmde anne-babaya tabi olmak ancak konuamayan, akledemeyen, deli, ocuk ve benzeri kiiler iin szkonusudur. Ancak Mslmanm diyen kiiyi akrabalk ba yolu ile tekfir etmek, helal olmaz. Mslmanm diyen kiiyi szl veya ameli kfr sebeplerinden biri olmadan tekfir etmek caiz deildir. Yukarda da belirttiimiz gibi akrabalk bana binaen hkm ver36
4 Nisa/141
16
mek, istishab yolu ile hkm vermektir. stishab ise, slamn zahir olan en basit alametinin bile kendisinden kuvvetli olduu en basit delillendirme yntemidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kafirlerin, savamayan kadn ve ocuklarnn hata haricinde kastl olarak ldrlmesini yasaklamtr. bn-i Battal ve bakalarnn da naklettii gibi, btn alimler, kadn ve ocuklarn kasten ldrlmesinin yasak olduunu belirtmilerdir. Kadnlar zayf olduklar iin, ocuklar da kfr olan eyleri ilemekten uzak olduklar iin ldrlmezler. 37 Durum byle olduu halde, belki de ellerinden bir ey gelmeyen, kendilerini kurtaracak kimse de bulamayan mustazaf konumundaki Mslman kadn ve ocuklar, kafir anne ve babalarnn iledikleri sulardan dolay nasl cezalandrlabilir!? Kald ki biz, muvahhidlere kar kafir tautlar destekledii, onlara muvalat ettii ve kfrlerini paylat ak olmayan ve aka kfre gtren bir ey ilememi olan, ancak irkin askerlerini ve tautlarn destekilerini baz phelerden dolay tekfir etmeyen muhalifleri bile, bu hatalarndan dolay tekfir etmemekteyiz. Namaz klmalar sebebine binaen Mslman ve mmin zannettii tautlarn askerlerinden biri ile Mslman cahil bir kadn arasnda meydana gelen mcerred evlilik, ak seik kfr sebeplerinden biri deildir. Mslmanlar arasnda yaygnlaan cehalet ve dalalet niteliinde olsa da ve Mslman davetilerin insanlar bu mnkeratn pisliklerinden kurtarmak iin gece gndz almalar zorunlu olsa da, srf bu evlilikten dolay Mslman kadn tekfir edilemez. 38
Fethul-Bari, Kitabul-Cihad ves-Siyer blm Yazdklarmdan unlar karttm: Ne olursa olsun, kafirle evlenmek bizatihi tevelli deildir ve tekfir sebeplerinden de olmaz. Byle olsayd, kitap ehl-i kadnlarla evlenmek caiz olmazd. Tevil yolu ile olursa, tekfir sebebi hi olmaz. Demek istediim, erkein kafir olduunu kadnn bilmemesi, yukarda belirttiim gibi namaz klarak ve kendisinin Mslman olduunu iddia etmesine bakarak aldanmas durumunda kadn, aldanm olup aka kfr sebebi ilemi deildir. Ancak bu ifade mutlak olup, mesele bununla snrl olmadndan dolay karmay uygun grdm. Kardelerimizden biri buna dikkatimizi ekti. Allah raz olsun. Ahmed akir yle der: Mslman kadnlar bilsin ki, bu durumda olduunu bildii bir erkek ile evlenmeye raz olan veya mrted olduunu bildii bir koca ile beraber kalmaya raz olan kadn, koca gibi mrted saylr. Kelimetu Hak, 158-159 Bu gerek olup tartma gtrmez. Ancak kocann mrted olduunu kadnn bilmesini art komaktadr. Aksi halde slamda haram olarak bilinen eyi helal klm olur. Byle bir kiinin hkm, Bera hadisinde belirtildii gibi, babasnn ei ile evlenen kiinin hkm gibidir. Ayrca kendi isteiyle kafirin velayeti altna girdii iin onun hkmnde olur.
38 37
OTUZ RSALE
17
Biz dinimiz iin titizlik gsterir ve tekfir konusunda ihtiyatl davranrz. Hasmlarmzn iddia ettii gibi biz ayrm yapmadan mutlak olarak herkesi tekfir etmiyoruz. Cahillerin bu tr yanllarn ve meydana gelen sonularn bir ok defa eletirdik ve kar ktk. Hatta muhaliflerimizin, tautlar ve destekilerini tekfir etmedikleri halde, bu taut ve destekilerinin e ve kzlarnn iffetine dil uzatmalarna defalarca kar ktk. Kendilerine zulmettikleri veya baz haklarn inedikleri zaman tautlara ve destekilerine kar feryat ettiklerini ve en ar kfrler ile svdklerini duyduk. Elerine, baclarna veya kzlarna en ar kfrler yaptklarn grdk. Hatta bazlar, muhaliflerimizden olan ve bizleri tekfirci olarak itham eden bu kiilerin hakszlklarna bu derece kar kmamza taaccb etmekte, tautlar hakknda o kadar amansz davranmamza ramen, muhaliflerimizin, tautlarn eleri hakknda iledikleri bu hakszlklara kar gsterdiimiz tepki karsnda hayrete dmektedir. Onlara eri deliller ile tautlar tekfir ettiimizi, ancak bunun snrlarn amadmz belirtmek istiyoruz. unu belirtelim ki, bir insan, tautlar tekfir etse bile, bu, tautlarn kadn ve kzlarna svmesini meru hale getirmez. Davetilerin, rz ve namuslara dil uzatmaktan kanmalar gerekir. nk bu durum, Mslmanlarn ahlakna uymaz. Nitekim alimler kafir kadna bile iftira edilmesine kar km ve zmmi bir kadna iftiradan dolay tazir cezasnn uygulanmasn istemilerdir. Bundan ise, ahlaksz kiilerin, insanlarn rz ve namuslarna dil uzatmaya cesaret etmemeleri, kt ve irkin szler sylemeye veya susuz mmin kadnlara iftiraya yol amaya kap aralamamas hedeflenmitir. Dier taraftan kafir kadnn Mslman olu, kardei veya bir yakn olabilir ve ona svmek, bu Mslman yaknn zebilir. Bu nedenle Said bin Museyyeb ve bn-u Ebi Leyla, Mslman olu bulunan zmmi bir kadna iftira eden kiiye had cezasnn uygulanmas gerektiini sylemitir. Halbuki alimlerin cumhuruna gre had cezasnn uygulanmasnn artlarndan biri de iftiraya urayan kiinin Mslman olmas gerektiidir. Kadna svmenin kvlcmlar, o kadnn yaknlarndan olanlara da srayabilir. Bugn tautlarn koruyucular konumundaki askerlerin kadnlarndan, Mslman olanlar olabilecei gibi, bu kadnlarn Mslman yaknlar olmayan yok gibidir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: htimaldir ki, svmekten dolay kimi kiilere gelen zarar, svd kiiye gelen zarardan daha byktr. Bu nedenle mam Ahmed Rahimehullah, kendisinden gelen iki rivayetten birine gre, evli olmayan veya evli olu veya kocas bulunan zimmi kadna iftira eden kimseye had cezasnn uygulanacan sylemektedir. nk evli olan olu veya kocasna utan verilmitir. Dier rivayette ise, ki bu ounlu-
18
un grdr, iftira eden adama had cezas gerekmez. nk onlara iftira deil, eziyet vermitir. Had cezas ise, ancak iftira halinde gerekmektedir. 39 Bu ekildeki iftiradan dolay kimi alimler tazir cezasn, kimileri ise had cezasn ngrmlerdir. Bu alimlerin anlay nerede, bu arlarn anlay nerede!.. Bir defasnda, kendisine zulmeden bir hakime livata iftiras yapan ve en ar szler ile sveni grdm. Bu yaptndan dolay kendisini knadm ve dedim ki; Sen Mslman olduuna inandn bir insana bu ekilde iftira ediyorsun. Bu ise delile muhtatr ve senin hibir delilin yoktur. Halbuki size onlarca delil getirmemize ramen, sizler bylelerini tekfir ettiimiz iin bizi knyorsunuz. Bunun zerine bana verdii cevap; Allah kt szn aka sylenmesini sevmez; ancak hakszla urayan baka. Allah her eyi iitici ve bilicidir 40 ayetini okumak oldu ve Acaba ktlk bundan baka ne ola ki! dedi. O gn neye hayret edeceimi bilemedim. Delillerin okluuna ramen tautlar tekfir etmekten kanmalarna m, yoksa eri nasslar ile oynama cretlerine ve sadece hevalarna uyarak canlarnn istedii gibi tekfir etmelerine mi? nk alimlerin belirttii gibi, burada Allahu Tealann seslendirilmesine cevaz verdii ktlk, urad hakszl dile getirme ve zulmden sakndrmak iin mazlum durumundaki kiinin, zalim hakknda syledikleridir. Yoksa hibir zaman ona iftira etmek ve yalan sulama yapmak deildir. ou zaman rzlara dil uzatmak ve bilhassa kadnlara iftira etmenin, eri ispat yollar bakmndan, ariin tekfirden daha iddetli bir ekilde zerinde durduu bir ey olduunu bu insanlara hatrlattm. Zina suunun ispat iin zina fiilini gren drt ahit artn koarken, tekfir iin ise sz iiten adaletli iki ahit veya kfre gtren delaleti ak fiili gren bir ahit ile yetinmitir. 41 Nitekim, birine zina iftirasnda bulunmann cezasn, kfr sulamasnda bulunma cezasndan daha ardr. Tevil yolu ile yaplmas haricinde, sverek bakasn tekfir eden kiinin cezas sadece tazirdir. Beyhaki, Ali bin Ebi Talibden Radyallahu Anhu yle rivayet etmitir: Bana, bakasna, ey kafir, ey fask, ey eek, diyen kiinin cezasn sordunuz. Yetkilinin verecei tazirden baka cezas yoktur. Bir daha byle eyler sylemeyin.
Es-Sarimul-Meslul, 45-46 4 Nisa/148 41 Bunun alimlerin ounluunun gr olduunu belirtmitik. Baknz: El-Muni, KitabulMrted
40
39
OTUZ RSALE
19
bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Haksz olarak bakasna kafir diyen kiinin cezasnn, zina iftirasnda bulunan kiinin cezasndan az olmas, son derece isabetlidir. nk bakasna zina iftirasnda bulunan kiinin, yalan sylediini bir bakasnn bilmesinin yolu yoktur. ftirann cezas, iftira suunu ileyen kiinin yalanlanmas ve iftiraya urayan kiinin de temize karlmas olarak belirlenmitir. Bununla birlikte, tazir cezas olarak ise, Mslmana zina iftiras yapan kiiye sopa cezas uygulanm ve bu ahlakszln ne kadar kt olduu belirtilmitir. Bakasn kafir olmakla sulayan kiiyi yalanlamak iin ise, sulanan Mslmann durumunu, Mslmanlarn bilmesi ve grmesi yeterlidir. Zina iftirasndan dolay urayaca zarar, kfr sulamasndan dolay urayaca zarardan ok daha byktr. zellikle iftiraya urayan kadn ise, ailesi ve yaknlar arasnda ona gelecek zarar ve utan, insanlar arasndaki kt zanlar, kimilerin dorulamas ve kimilerin yalanlamasnn yolaaca ykm, tekfirden dolay olacaklardan ok daha byktr. 42 Gece-gndz hakknda bize akl verdiiniz tekfirin durumu budur. Halbuki tekfirleri konusunda bize muhalefet ettiiniz kiilerin kfr, gnn ortasndaki gneten daha aktr. O kadar ak ve malumdur ki, iki ahide ihtiya bile brakmaz. nk bunu kendileri itiraf etmekte, gece-gndz kafir olduklarna ahitlik etmektedirler. Hatta kfr kanunlarna ve yetkililerine ballk ve itaatlaryla, sayg gstereceklerine dair yemin etmekle, koruma ve kollamaya gece-gndz almakla, irk kanunlarnn yasalamasna katlmakla, onlardan teberri eden muvahhid Mslmanlara sava amakla ve her yerde onlara kar mriklere destek vermekle iftihar etmektedirler. Bununla birlikte bu gibilerinin, kafir olduklar kesin olarak sylenemeyen kadnlarna iftira etmenin durumu akladmz gibidir. Buna ramen hasmlarmzdan ou gece-gndz ve srekli olarak bu suu ilemekten kanmazlar. Halbuki bunun ispat, knna girerken klcn grld gibi gzleriyle bu fiili gren drt ahidin ahitlik etmesini gerektirmektedir. Onlardan biri ahitlikten cayar veya geveleyip inkar ederse, dier kiiye iftira cezas olarak seksen sopa vurulur, adalet nitelikleri ellerinden alnr ve fasklardan saylrlar. unu da belirtmek isterim ki, asli kfre terettp eden hkmlere bakp, riddet kfrn dier kfr eitleriyle kartran ve tautlarn veya askerlerinin elerini cariye olarak elde etmeyi dillerine dolayan hamasetli kimi kiiler bu konuda da hataya dmektedirler. Bu da eri ahkam tmden bilmediklerini ve haram olan ilere cahilce daldklarn gsterir. nk yuka42
lamul-Muvakkin, 2/64
20
rda da belirttiimiz gibi bu kadnlarn mustazaf Mslman kadnlardan olma ihtimali yksektir. Sonra, bu taknlara gre, bu kadnlar hakknda kfrn eri olarak sabit olduunu varsayalm. Bu kadnlarn bu durumda kafir olmalar, Mslman olduklarn iddia etmelerinden dolay riddet kfrdr. Durum byle ise, alimlerin sahih grlerine gre mrted kadn esir almak caiz deildir ve mrted kii Mslmanlar arasnda hibir ekilde yaatlamaz. nk, Mslim dnda be hadis kitabnda rivayet olunan, Dinini deitireni ldrnz hadisi buna engeldir. Muaz hadisinin rivayetlerinden olan ve bn-i Hacerin hasen olarak belirttii bir rivayete gre Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Muaz bin Cebeli Radyallahu Anhu Yemene gnderdii zaman ona yle demitir: Bir erkek slamdan dnerse, slama davet et. slama dnmez ise, boynunu vur. Bir kadn slamdan dnerse, onu da slama davet et. slama dnmez ise, boynunu vur. 43 Kald ki bu tembel kiilerin zledikleri cariye konusu, ancak tamamen ele geirme ve hamile olmad anlaldktan sonra caiz olur. ari, cariye ile yatmann ancak sahih temellk ile caiz olduunu belirtmitir. 44 Cariye tam mlk olarak alnmadka, onunla yatmak hibir ekilde helal deildir. Bugn ise, yaadmz artlarda kafirlere meydan okuyan ve gerektiinde onlara kar savaan, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamanndaki gibi bir devlete sahip olunmad srece esir almak mmkn deildir. stelik dnya devletlerinin zayf lke halklarn smrme ve ayri resmi kleletirmelerine ramen, kleliin yasaklanmasn ngren anlamalar bulunmaktadr. Sonu olarak; byle bir dnemde klelik konusuna girmiyoruz ve bugne kadar da girmedik. Bu konuda kimilerin davetimize yklemeye alt eyler, yalan ve iftiradan baka bir ey deildir. Bu yalan ve iftiralar, ak ve kesin delillere sahip olan bu davete kar malup olduklarn ve aka kar koyamadklarn gsterir. Onun imajn bozmak ve insanlar ondan uzaklatrmak iin bu yalan ve iftira yoluna bavurmulardr. Deliller ile yapamadklarn iftira ve yalan ile yapmaya almaktadrlar.
43 Baknz: El-Muni, 8/96 Ali bin Ebi Talipten Radyallahu Anhu rivayet edilen ve mrted kadnn esir alndn belirten rivayeti mam Ahmed Rahimehullah zayf saymtr. Ebu Bekirin Radyallahu Anhu esir ald kiiler Mslman olmamlard ki mrted olduklar sylenebilsin. Bakalar, Alinin Radyallahu Anhu, onlarn kadnlardan kimseyi esir almad ve sadece Beni Hanife cariyelerinden siyah bir cariyeyi yanna aldn aktarr. Mrtedin mal ve eyasn ganimet almann caiz olduunu ve bu cariyenin Beni Hanifenin mal ve eyasndan sayldn sylediler. Alimlerin bundan farkl cevaplar da bulunmaktadr. 44 Fetavas-Subki, 2/282
OTUZ RSALE
21
Bize gre, tekfir ettiimiz tautlarn ve destekilerinin kadnlarn esir saymak iki durum sebebi ile helal olmaz. Birinci duruma gre bunlar, kocalar gibi mrted olabilirler. Mrted kadn esir olarak yaatmak ise caiz deildir. kinci duruma gre ise, bunlar, cahil Mslman kadnlar olabilir. Bizim onlara nasihat etmemiz, anlatmamz gerekir. Yahut mustazaf Mslman kadnlar olabilirler. Bu durumda ise, kurtulmalar iin olara yardmc olmak ve velayetlerini stlenmek mecburiyetindeyiz. Tautlarn kars, kz, kzkardeleri hakkndaki dncemiz bu ise, ok yakn zamana kadar darul-slam olan ve halklarnn byk ounluu slama mensup olan bu memleketlerin btn kadnlar hakknda bu ekilde dnmemiz evleviyatla gerekir. Artk bu yalanc ve iftiraclarn bize kar yaptklarndan vazgeme ve tevbe etme zaman gelmedi mi?! Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruunu hatrlamalar artk gerekmez mi: Kim bir Mslman hakknda onda olmayan eyi sylerse, yaptndan tevbe edinceye kadar Allah onu cehennemin en kokumu yerine koyar. Artk bu konularda bocalayanlarn vazgeme zaman gelmitir. nk onlarn bocalama ve samalklar, slam daveti dmanlarnn elinde, onu karalamak iin arayp da bulamadklar malzeme olmaktadr.
22
-21TEKFRN SONULARI BAKIMINDAN, MMTEN KONUMUNDAK KAFR LE KENDSNE G YETRLEN KAFR ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfir konusunda yaplan yaygn hatalardan biri de, istitabe uygulanmakszn kan ve maln mbah saylmas konusunda, mmteni konumunda olan kafir ile mmteni konumunda olmayan, kendisine g yetirilen kafir arasnda ayrm yapmamaktr. Ne yazk ki arya kam olan kimi insanlar aratrp-soruturmadan, tekfirin artlar ve engellerini yeterince gznnde bulundurmadan, ihtimalli olan delillerden hareket ederek mustazaf konumundaki Mslmanlar mutlak olarak tekfir etmekte, mmteni konumundaki mrted muamelesi yaparak, kan ve malnn helal olduunu sylemektedir. Mmteni konumunda olmak, eri anlamda ikiye ayrlr. Birincisi, eriatn bir ksm veya tamamyla amel etmekten kanmak anlamndadr (mmteni ani-era). kincisi ise, g yetirilememek anlamndadr. Yani Mslmanlarn yneticisinin, kiiyi tutuklayp sorgulamaya g yetirememesidir. Bu birinci ve ikinci anlamlar arasnda herhangi bir iliki yoktur. eriatla amel etmekten kanan kimse darul-slamda g yetirilen bir kimse olabilir. Mesela; darul-slamda g yetirilen bir kimse olup namaz klmaktan, zekat vermekten kanan kimse gibi (Bu gibi kimselere mmteni ani-era denir). Bu iki anlam arasndaki fark ayrt etmede dikkatli olmak gerekir. stitabe uygulamak ise, mrted olduuna karar verilen kiinin tevbe etmesini istemek demektir. Ayrca bu, kiinin, mrted olduuna karar vermeden nce artlarn ve engellerin aratrlmasn da kapsamaktadr. Burada istitabeden kastedilen ise budur. Fkh kitaplarnda oka kullanlan Kim yle der veya unu ilerse, istitabeye tabi tutulur sz, szkonusu olan kiinin her zaman kafir olduu ve tevbe etmesinin istendii anlamna gelmez. Kendisinden kfre gtren sz veya fiil meydana gelmi olabilecei, durumunun aratrlmas, yani tekfirin artlarnn ve engellerinin tespit edilmesi gerektii anlamna da gelebilir. Bunlar uygulandktan sonra, tekfirin artlarndan bazlarnn yerine gelmemi olmas veya tekfirin engellerinden bazlarnn bulunuyor olmas nedeni ile kiinin kfrden beraatine ya da artlar yerine gelmi ve engeller
OTUZ RSALE
23
de bulunmamaktaysa kiinin kfrne karar verilir ve tevbe etmesi istenir. Bu ise, kiiye riddet cezas uygulanmadan nce, tekfir edilen bu kiinin yaptndan vazgetiini belirtmesi eklinde olur. Bu nedenle, alimlerin ne amala kullandklarn tespit etmeden bu ifadeyi mutlak olarak kullanmak ve sonularyla amel etmek doru deildir. Bilinmelidir ki, mmteni konumunda olanlar ile bu konumda olmayanlar ayn kategoride deillerdir. Kendisine g yetirilebilen kii, Allahu Tealann hkmne gre muamele grmeyi red etmeyendir. Mslmanlarn otoritesini reddedip kafirlerin otoritesine, gcne ve devletine snmayan kiidir. Mmteni konumda olan kii ise, darul-kfre snarak, Mslmanlarn ynetiminden imtina eden, kafir devletin gcne, askerine, otoritesine ve yasalarna snandr. slamn hkmlerine gre ilem grmeyi reddeder ve Mslmanlar kendisine Allahu Tealann hkmn uygulama imkan bulamaz. Ya da Mslmanlar arasnda olmas ile birlikte, kendisini Mslmanlarn otoritesinden koruyan bir kesime veya gce snyor olabilir. Bylelerinin hkm, harp ehlinin hkmdr. Kendisine istitabe uygulanmadan onunla savamak, ldrmek ve maln almak, buna g yetirebilen herkes iin caizdir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem isyan edenlere eriatn verdii cezalar iki trldr: Birincisi, kendisine g yetirilen kiilere verilen cezadr. Dieri ise, ancak sava ile kendisine g yetirilen mmteni zmreye verilen cezadr. 45 Gnmzde slam ahkam ve Mslmanlarn otoritesine kar imtina edenler kapsamna Allahu Tealann eriatn yrrlkten kaldran tautlar, kfr kanunlarn yapanlar ve uygulayanlar, Mslmanlara kar onlara yardm edenler, onlarn kanunlarn destekleyip savunanlar, eriatn hkmlerine gre ilem grmeyi red edenler girmektedir ve bunlar her iki imtina eklini de tamaktadrlar. Bunlar hem eriatn hkmn kabul etmemekte ve hem de Mslmanlarn otoritesini tanmamaktadrlar. nk bunlar slama ve Mslmanlara kar amansz dmanlar konumundadrlar. bn-i Teymiye Rahimehullah, Moollar ile ilgili mehur fetvasnda yle der: Mtevatir ve mehur slam ahkamna kar kanlar ile, ehadet kelimesini syleseler bile, Mslmanlarn ittifakyla savamak vaciptir. ehadet kelimesini syledii halde be vakit namaz klmay red ederlerse, namaz klncaya kadar onlarla savamak vaciptir. Zekat vermeyi red ederlerse, zekat verinceye kadar onlarla savamak vaciptir... Kan, mal, rz, eya ve
45
24
baka eyler ile ilgili olarak Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hkm ile hkm vermeyi red ederlerse onlarla savamak vaciptir. Emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnkeri veya Mslman oluncaya kadar ya da teslim olup kendi elleriyle cizye vermeyi kabul edinceye kadar kafirler ile savama da bu hkmler arasndadr. nk Allahu Teala yle buyurur: (Yeryznde) fitne kalmayncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 46 Dinin bir ksm Allahu Tealann ve bir ksm da bakalarnn ise, dinin tm Allahu Tealann oluncaya kadar kafirler ile savamak, bu dinin yerine getirilmesi vacip olan hkmlerindendir. 47 bn-i Teymiye Rahimehullah, bu tr kiilere kar yaplacak olan savan, isyanc Mslmanlara kar yaplacak sava trnden olmadn, bu savan Ebu Bekirin Radyallahu Anhu savat mrtedler ile sava trnden olduunu belirterek yle der: Salih selef, namaz klp, oru tutmalarna ve Mslman cemaate kar savamamalarna ramen, zekat vermeyi kabul etmeyenleri mrted olarak isimlendirmi ise, Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dmanlaryla birlik olup Mslmanlarla savaan kiiler nasl mrted olmasn!. 48 Kendisine g yetirilen kiiye ise, tekfiri konusunda hkm verilmeden nce istitabe uygulamak vaciptir. Yani tekfir hkm verilmeden nce, tekfirin artlarnn yerine gelip engellerinin ortadan kalktna baklmas gerekir. Bu aratrma neticesinde, kiinin irtidat suunu iledii tesbit edilirse, kendisinden tevbe etmesi ve slama dnmesi istenir. Kendisine bu davet yaplmadan nce riddet cezas ona uygulanmaz ve 49 slama dnmesi muhtemel olduundan dolay mrted olarak ldrlnceye kadar malndaki mlkiyet hakk yok olmaz. 50 Kii, mrtedlerin gcne ve halka musallat olan kanunlarna snmyorsa, onlardan yardm almyorsa veya muvahhidlere kar onlara destek vermiyorsa ve slam ahkamnn kendilerine uygulanmasna kar kmyorsa, gnmz mustazaf Mslman halkn kapsamna girmektedir. Bunlar iin durum byle ise, Allahu Tealann Allaha kullak edin ve tautlardan ka-
8 Enfal/39 Mecmuul-Fetava, 28/278-279, Daru bn hazm basks 48 Mecmuul-Fetava, 28/289 49 bn-i Teymiye, Es-Sarimul-Meslulda, mcerred riddet ile birden fazla ilenen su ile oluan riddet arasnda ayrm yapmtr. Bunlardan ikincisinin tevbe ettirilmesine yer olmadn sylemitir. 50 Baknz: El-Muni, Kitabul-Murted
47
46
OTUZ RSALE
25
nn 51 emrini yerine getiren, tautlardan ve irklerinden uzak duran insanlar neden bu kapsama girmesin!.. Bu durumda olan insanlar, ynetimi eline geirip Mslmanlarn bana musallat olan ve Mslmanlara gle kar koyan mmteni mrted savalar ile eit tutmak helal deildir. Bu insanlardan, cehalet, hata veya tevil sonucu kfre gtren bir sz veya amel meydana gelirse, kendilerine istitabe uygulamadan, yani tekfirin artlarnn meydana gelip-gelmedii ve engellerin de ortadan kalkp-kalkmad tespit edilmeden nce tekfir etmek caiz olmaz. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kendisine hccet ulatktan sonra drt farzdan herhangi birisinin vcubiyetini inkar eden kimse kafir olur. Ayn ekilde; ktlkler, zulm, yalan, iki ve buna benzer eyler gibi mtevatir olarak haraml bilinenleri inkar eden kimse de kafir olur. Ancak kendisine hccet ikame edilmemi olan, rnein; slama yeni girmi ya da slam eriatnn ulamad krsal blgelerde oturan kimseler gibi; yahut da (aynen hata ettiklerinde mer ibnul-Hattabn Radyallahu Anhu kendilerine istitabe uygulad kimseler gibi) hata ederek iman edip salih ameller ileyenlerin ikinin haram oluundan istisn tutulacaklarn zanneden kimse ve bunun gibilerine istitabe uygulanr ve hccet ikame edilir. Eer srar ederlerse o zaman kafir olurlar. stitabe yaplp hccet ikame edilmeden nce onlarn kafir olduklarna hkmedilmez. Aynen sahabenin Kudame ibn-i Mazun ve yanndakilerin tevilinde hataya dtkleri eyden dolay kafir olduklarna hkmetmedikleri gibi. 52 Dolaysyla arya kaan bazlarnn yaptklar gibi, en ufak bir hatada kiinin kfrne hkmedecekleri bir meselede, avamn ierisinden slamn izhar eden bir kimseyi imtihan etmek de helal deildir. Bu meselenin ihtimalli olup olmamas veya alimlerin bile meal ile tekfir meselesi gibi iinden kamad bir konu olmas ya da delil olmadan tekfir hkmnn verilemeyecei bir mesele olmas bu cahil arlar iin ok nemli deildir. Ayrca onlar, ele geirdikleri av gz ile baktklar bu kiinin, elinden bir ey gelmeyen ve yol bulamayan mustazaflardan olmas ya da gnl slamdan ve Mslmanlardan yana olmas ve bir meselede bilmeden yanlm olmas da ilgilendirmez. Bu zavalllarn derdi, bu yanllar tedavi etmek deil, frsat bilmektir. nk bu tr sebepler ile tekfir edecekler, insanlarn can, mal ve rzlarn helal sayacaklardr. Tekfirin artlarna veya engellerine bakmazlar. Hatta bu arlardan yleleri vardr ki, tekfirin artlar ve engelleri konularna
51 52
16 Nahl/36 Mecmuul-Fetava, 7/609-610
26
dair, hibir ey bilmemektedir. stelik bu tr davranlarn da Allahu Teala yolunda hazrlk ve cihad olarak kabul ederler. Gerekten bunlar kahraman ve mcahid olsalard, Allahu Tealann dinine kar koyan ve sava aanlara kar tavr alr ve bunlara kar koyarlard. Bu kafir mrtedlere, kanun ve glerine, ibirlikilerine snanlarla savarlard. O zaman Allahu Teala, onlara ltfundan istedikleri kadar verirdi. Gerekten byle bir mcadelenin iinde olsalard, Allahu Teala onlara bol bol ganimetler verirdi. Madem ki buna gleri yok, o zaman genel itibarlar ile mmteni konumunda olmayan bu mustazaf insanlara daveti gtrmek ile megul olmalar, hidayet bulmalarna yardmc olmalar ve bylece Allahu Tealann kendilerine, dmanlarna kar g vermesi iin almalar gerekirdi. phe yok ki Allahu Teala, Muhammedi Sallallahu Aleyhi ve Sellem dilenci deil, hidayet rehberi olarak gndermitir. Pakistanda bu cahil ve serserilerden; yetimlerin, fakirlerin, gmenlerin, hatta mcahidlerin mallarn alanlar grdm. Darul-kfrde bulunduklar iin yahut kendilerinin tekfir ettiklerini, tekfir etmeyen btn herkes iin aslolann kfr olduunu iddia ederek bunu yapmaktadrlar. Hatta bu konuda kendilerine kar kan baz muvahhidleri de ldrmekten ekinmemekte, anlamsz hccetler ile ve geersiz deliller ile o insanlarn kanlarn dkmeyi mbah saymaktadrlar. Kad Iyadn, el-Kabisiden naklettiini daha nce aktarmtk. Ki orada yle diyordu: Ak delil olmadka insanlarn kann dkmek helal deildir. 53 Alimlerin bu ekilde ihtiyat gsterilmesi gerektiini bildirdikleri makam, devletin g ve iktidarnn bulunduu yarg merciidir. Bu arlarn ihtiyatl davranmalar konusunda yaplacak uyar ne boyuttadr!? Bir defasnda bu arlardan piman olan biri hapishanede bana unlar anlatt: Geceleyin sahibini tanmadan yoldan ticari bir taksi evirirdik. Silahlarmz gizlerdik. Bizi bir meyhaneye gtrp iki almasn syleyerek srcy imtihan ederdik. Dediklerimizi kabul eder veya houmuza gidecek bir ey sylerse, ona nasihat etmeden (ki zaten nasihat etmek iin deil, ganimet almak iin bu ii yapardk) silahlarmz eker ve o gn ailesi iin kazand paralarn elinden alrdk. Hemen bu stratejik soru ile balar, ayn anda karar verir, mrted olduuna hkmeder ve maln ganimet olarak alrdk. Halbuki bunlarn, o srcden istedikleri, yani kendilerini meyhaneye gtrme ii, helal saymad srece, kiiyi dinden karan gnah trnden deildir ve ktlk ile hakszlk zerinde yardmlamadr. stelik taleplerine
53
E-ifa, 2/262
OTUZ RSALE
27
verilen yant ne kesin olarak, ne de ihtimalli olarak kiiyi kfre gtren bir sz veya amel de deildir. Kald ki bu srcnn maln almann helal olmasndan nce, kendisini kfre gtren bir sz veya amel sadr olsa bile, mmteni konumda olmamas nedeni ile, uygulanmas gereken baka aamalar vardr. bnul-Munzir, srf irtidat ettii iin mrtedin mal zerindeki mlkiyet hakknn yok olmad konusunda icma olduunu belirtmektedir. 54 Mlkiyet hakknn kalkmas iin mrtedin ldrlmesi veya lmesi gerekir. nk lnceye veya ldrlnceye kadar, tevbe etme ve slama dnme ihtimali bulunmaktadr. Btn bunlar, alimlerin riddet terimini tanmlarken kasdettikleri dinini deitiren ve kafir olan bir insan iin szkonusudur. Hatal tevili sebebi ile kfr olan bir ii ileyen ancak bununla birlikte de slamn iarlarn benimseyen, ondan asla kopmayan, slama veya Mslmanlara kar savamayan veya dmanlarn ona kar desteklemeyen, slamn dmanlarnn kfr ile karlatklarnda ona katlmayan veya kar kan, onlardan ve onlarn kfrlerinden beri olduklarn belirten veya tevillerini ve mazeretelerini gndeme getiren, kendilerini tekfir edenlerin ise ancak itihad ile tekfir ettikleri ve bu itihadlarnda isabet veya hata edebildikleri bu insanlar nasl tekfir edilebilir? Byle eyler ile insanlarn kan ve mal heder edilebilir mi? Bu gafiller, gya, bu srcye, isteklerine kar kmasn bekleyerek sormular. Halbuki adam batan aldatmaktadrlar. nk sakallarn tra etmiler, ekillerini deitirmiler ve dindarlarn simasndan zerlerinde bir iz brakmamlar, sonra da istedikleri cevab vermesi iin adam tuzaa drmler ve btn bunlara ramen o kiinin iki alma isteklerine kar kmasn beklemilerdir. Oysa ki, gnmzde bu tepkiyi dinlerine kuvvet ile sarlan baz garibanlardan baka kim gsteriyor ki! Tautlarn hayat ve geimi zorlatrmalar sebebiyle sabahtan akama kadar ekmek lokmasnn peinde koarak gnlerini tketen, insanlara iltifat etme ve yzne glme tavr sergileyen, hatta mal haram yollardan kazanmay bile ou nemsemeyen avam insanlardan byle bir istee ka kii kar kabiliyor ki!? Zaten byle bir ey, kan ve maln heder olmas bir yana, tek bana tekfir iin yeterli sebep deildir. Halbuki o kii, onlar zerinde mtedeyyin bir Mslman simas grseydi, belki de Tebli Cemaatinin yapt gibi, onlarla beraber hayrl ilerde yardmc olmaya ve teblie kmaya sz verirdi. Ondan dini bir ey sorsalard, ska grdmz gibi, kendilerine dini bir eda ile iltifat eder ve memleketin eyhul-slam gibi cevap vermeye alrd.
54
Baknz: E-ifa, ayn yer
28
nsanlara yaklam bu ekilde olmaz ve bir hkmn tespiti byle yaplmaz. zellikle cehaletin yayld, alimlerin ve ilmin azald bir ortamda kanlarn ve mallarn mbah saylaca eri hkmler bu ekilde verilmez. Bu genlerin hamaset ve dini gayretleri, tautlara kar sava yolunda kullanlaca gerekesi ile, dorudan veya tuzaklar kurarak insanlarn mallarn almay meru klmaz. Allahu Teala temizdir ve helal olmayan eyleri kabul etmez. Gaye kadar bu gayeye ulamada kullanlacak vesilenin de meru ve temiz olmas gerekir. Daha sonra bu kiiler baz soygun ve hrszlk olaylar sebebiyle tutuklandlar. Dindarlklarn gsterdiler, sakallarn kesmediler. Bylece Allahu Tealann ve dinin dmanlar iin kullanlacak bulunmaz bir frsat niteliine dntler. Bunlarn yaptklar bahane edilerek basn-yayn organlarnda sayfalar dolusu yaynlar yapld, cihad ve davet ile alay edildi. Bunlarn hrszlar kouuna atldklarn ve askerlerin bunlarla alay ettiklerini, dindar grnmelerinden yakndklarn, hatta iledikleri sular hakknda kendilerine nasihat ettiklerini grdm. Bana helal ve haram bir kafirin retmesinden daha tuhaf ne olabilir ki! Bir sre sonra onlardan bazlarn, sylemlerinden vazgemi veya gerisin geri dnm olarak grdm. Hapisin uzamas ve kurtuluun gecikmesinden dolay Allahu Tealann kaderine kzyor ve irkin szler sylyorlard. Allahu Tealadan Mslman genlere afiyet, selamet ve hidayet vermesini niyaz ediyoruz.
OTUZ RSALE
29
FADE Burada sylenenlere ek olarak sahibine istitabe uygulanan mcerred riddet suu ile sahibine istitabenin uygulanmad riddet suu arasnda ayrm yapmak gerektiini belirtmek istiyoruz. bn-i Teymiye Rahimehullah bu konuda unlar syler: Riddet iki trldr. Birincisi mcerred riddettir. kincisi ise lm cezasnn istitabe yaplmadan uygulanaca riddettir. Her iki tr riddetin cezasnn da ldrlme olduuna ilikin deliller vardr. Bununla birlikte tevbe ile bu cezann dmesi her iki tr de kapsamamaktadr. Tevbe ile cezann dmesi hali sadece birinci tr riddet suu iin geerlidir. Mrtedin tevbesi ile alakal delilleri inceleyen bunu aka grr. kinci tr riddet suunu ileyen ise tevbeye davet edilmeden ya da tevbesi kabul edilmeden ldrlr. Riddet suunun bu ikinci trn ileyenler hakknda, tevbelerinin kabul edileceini belirten ne bir nass ve ne de bir icma bulunmamaktadr. Bu konuda kyas yapmann da imkan yoktur. Bu nedenle ikinci tr riddet suu iin birinci tr riddet suunun hkmn uygulamak mmkn deildir. Bu konuyu inceleyenler greceklerdir ki sz veya fiil ile riddet suunu ileyenlerin tm, tevbe ile ldrlmekten kurtulmamaktadr. Aksine Kitap, snnet ve icma, mrtedler arasnda ayrm yapmtr. Bununla birlikte bazlar bu konuda kendi itihadlar sebebi ile, aralarnda farkllk bulunmasna ramen, riddetin bu iki trn ayn olarak deerlendirmitir. Halbuki hkmde etkili olan bir farkla kyas edilenler birbirinden farkl ise, kyas geersiz olur. Bu farkn hkme etki ettiine ariin delili ve muteber maslahat ieren mnasebet delalet etmektedir. Bunu ynden aklayabiliriz: Birincisi: Mrtedin tevbesinin kabul edileceine dair deliller bulunmaktadr. Bu delillerden bazlar Allahu Tealann u ayetleridir: man ettikten, Rasuln hak olduuna ehadet ettikten ve kendilerine apak deliller geldikten sonra kfre sapan bir kavme Allah nasl hidayet nasip eder? Allah zalimler topluluunu doru yola iletmez... Ancak bundan sonra tevbe edip yola gelenler baka. nk Allah, ok balayc ve merhametlidir 55 , ..Kim, iman ettikten sonra Allah inkar ederse, (ona Allahn gazab vardr) 56 Ancak bu deliller kfrne ek olarak zarar ve eziyet vermeyi katanlarn deil, sadece imandan sonra mcerred bir riddet suunu ileyenlerin tevbesinin kabul edileceini belirtmektedir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti de sadece mcerred olarak riddet suunu ileyen kiinin tevbesinin kabul edilebileceini belirtmektedir. Raid halifelerin uygulamalar
55 56
3 Al-i mran/86-89 16 Nahl/106
30
da mrted olduktan sonra Mslmanlarla savaan kiilerin tevbe hakknn bulunmadn gstermektedir. Sadece riddet suu ile kalanlar olsun, riddet suunun yannda baka kfr olan sular ileyip Mslmanlarla savaan veya kafirlere snp onlardan destek alanlar olsun, btn mrtedlerin tevbelerinin kabul edilebileceini syleyenler, yanlmaktadr. nk deliller vefatndan sonra Rasule Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kiinin tevbesinin kabul edilmeden ldrleceini gstermektedir. 57 kincisi: Allahu Teala yle buyurur: man ettikten, Rasuln hak olduuna ehadet ettikten ve kendilerine apak deliller geldikten sonra kfre sapan bir kavme Allah nasl hidayet nasip eder? Allah zalimler topluluunu doru yola iletmez. te onlarn cezas: Allahn, meleklerin ve btn insanln laneti onlarn zerinedir. Bu lanete ebedi gmlp gidecekler. Zira onlarn azaplar hafifletilmez, yzlerine de baklmaz. Ancak bundan sonra tevbe edip yola gelenler baka. nk Allah, ok balayc ve merhametlidir. man ettikten sonra kafirlie sapp sonra kfrde daha da ileri gidenlerin tevbeleri asla kabul edilmeyecektir. Ve ite onlar, sapklarn ta kendisidirler. 58 Allahu Teala, iman ettikten sonra kafir olup, kfrde daha da ileri gidenlerin tevbelerinin kabul edilmeyeceini bildirmektedir. Mcerred bir riddet suu ileyen ile kfrde ileri gideni birbirinden ayrm ve birincisinden tevbenin kabul edileceini bildirmitir. mandan sonra her trl riddet suundan dolay tevbenin kabul edileceini kim iddia ederse, Kuran nassna muhalif gr bildirmi olur. Kimileri, bu kfrn lm anna kadar sren kfr olduunu ve son anda yaplan tevbenin kabul edilmediini sylemi ise de, bu hataldr. nk ayet bundan daha umumidir. 59 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu iki tr riddeti birbirinden ayrmtr. Bu suu ileyenlerden bir grubun tevbesini kabul etmi, dier bir grubun tevbesini ise kabul etmemitir. Bunlardan birisi Subabedir. Subabe bir Mslman ldrm, o Mslmann maln alm ve ele gemeden nce
Tevbesinin kabul edilmemesi, tevbe etse bile ldrlmekten kurtulmayaca anlamndadr. Bu nedenle kfrde ne gitmi olann tevbe etmesi art yoktur. Ancak kendisi slama dnmek isterse kimse buna engel olamaz. Allahu Tealann tevbesini kabul etmesi de byledir. Tevbe ederse, hibir kimse engelleyemez. bn-i Teymiye Rahimehullah bunu Es-SarimulMeslul isimli kitabnda deiik yerlerde belirtmiir. Bu nedenle ldrlmeden nce tevbe eden byle bir kimse mrted olarak deil, Peygambere svmek veya susuz bir insan ldrmekten dolay ceza olarak ldrlr. 58 3 Al-i mran/86-90 59 Mrted olarak len veya can boazdan karken tevbe eden kiinin tevbesinin kabul edilmemesi konusunda tefsircilerin syledikleri ile bn-i Teymiyenin syledii dnya ahkamn iermektedir.
57
OTUZ RSALE
31
tevbe etmedii iin Mekkenin fethi gn kendisine istitabe uygulanmadan, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emri ile ldrlmtr. Yine buna benzer su ilemleri nedeni ile Arniyyin denilen mrtedlerin de ldrlmelerini emretmitir. Yine peygambere sverek riddet suunu ilemi olan ve bir Mslman ldren bn-i Hatal ve Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem iftira ve hakaret eden bn-i Ebi Serhin ldrlmeleri de bunun rneklerindendir. Kitap ve Snnet mrtedler hakknda bu ekilde iki ayr hkm vermi ise ve srf riddet suunu ilemek ile kalmayp, bir Mslman ldren veya maln alan ya da Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kiiler tevbe etse bile ldrlmekten kurtulamamsa, mutlak olarak mrtedin tevbesinin kabul edileceini sylemek doru olmaz. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven mrted, tevbesi kabul edilmeyen mrted trndendir. Sadece riddet suunu ileyen ve bu suunun zerine baka bir su daha ilemeyen kii dinini deitirdii iin ldrlr. Bu tr kiiler tekrar slama dnerse, tpk ilk defa Mslman olanlarn baland gibi balanr. Ancak Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kii byle deildir. Bunun ldrlmesi srf riddet suunu ilemesi sebebiyle deil, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmesi sebebiyle olur ve bu kiinin ldrlmesi Allahu Tealann dinine kar savaan mmtenilerin ldrlmesi gibidir. Sonu olarak, Kuran ve Kuran aklayan snnet, Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem eli veya dili ile sava aarak riddet suunu ileyenin tevbesinin kabul edilmediini belirtmektedir. ncs: Mrted kiinin, iledii riddet suu Allahu Tealaya veya Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem svme sebebi ile gereklememi olabilir. Zaten bu suun ilenmi olmas iin, mutlaka Allahu Tealaya veya Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem svme sebebi ile meydana gelmesi de zaruri deildir. Kiinin riddeti, Mslmanlar ldrmeyi ve mallarn almay da iermiyor olabilir. nk svmek ve hakaret etmek, dmanlkta ileri gitmekten ibarettir ve daha byk bir ahmak olduunu, dini bozma ve Mslmanlara zarar vermeye gayret ettiini gsterir. Riddet suu, nasl ki, mrted olmay kastetmeden de meydana gelebiliyorsa, din deitirme ve peygamberlii yalanlama amac olmadan da meydana gelebilir. Tpk blisin, Allahu Tealaya has klnmas gereken Uluhiyyeti yalanlama amac tamad gibi. Geri bu amacn bulunmamas, suu ileyen kiiye yarar salamaz. Tpk kiinin, kendisini kfre sokacak herhangi bir ii, kafir olmak amacyla ilememesinin kendisini riddet suunu ilemi olmaktan kurtarmad gibi.
32
Netice olarak, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmesi sebebi ile riddet suunu ileyen kii, baka bir sebebe binaen riddet suunu ileyen kiiye kyas edilerek tevbe etmesi ile lm cezasndan kurtulmaz. nk bu iki riddet tr arasnda hkmde etkili olan fark bulunmaktadr. Mcerred riddet suunu ileyerek dinini deitiren mrted ile hem Mslmanlara ve hem de Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakaret eden mrted, Mslman olduktan sonra kfre dnen ve ayn ad tayan, ancak birbirinden ayr olan iki tr kafir konumundadr. Mcerred olarak riddet suunu ileyen ve hakaret suunu ilememi olan kiinin tevbesi kabul edilmiken, riddet suu ileyen ve bununla birlikte hakaret suunu da ileyen kiinin tevbesi kabul edilmemitir. nk zarar vermesi ve vermi olduu bu zararn tevbe ile telafi edilemeyecek olmas asndan, bu iki tr arasnda fark bulunmaktadr. 60 Sonu olarak; mmteni olan mrted ile mmteni olmayan mrted arasnda ayrm yapmak gerektii gibi, tevbesinin geerli olup-olmamas bakmndan da mcerred riddet suu ileyen kii ile kfrde ileri gitmi olan kii arasnda ayrm yapmak gerekir. Mcerred olarak riddet suunu ileyen kii tevbe edebilir ve slama dnebilir. Bylece kan ve mal dokunulmaz olur. Ancak riddet suunun yannda cezay gerektirecek baka bir su ileyen mrtedin tevbesi geerli deildir ve tevbe etse bile kan ve mal dokunulmaz deildir. nk byle bir kiiye verilen lm cezas mcerred riddedin dnda baka sebepler ile meydana gelmitir. Rasulullaha svmek, Mslman ldrmek, evli iken zina etmek gibi, tevbe ile telafi edilemeyen kul haklar bulunduu iin, byle bir kiinin yapaca tevbe kendisini lm cezasndan kurtarmaz. Bu adan iki riddet tr arasnda fark bulunmaktadr. Mrted olarak ldrlme ile had cezas olarak ldrlme arasndaki fark da bylece renmi oluyoruz. Had cezas olarak ldrlen kii hakknda slam ahkam geeridir. ldrldkten sonra ykanr, namaz klnr, Mslman mezarlna gmlr ve mal akrabalarna miras olarak kalr. Halbuki mrted olarak ldrlen kii hakknda kafirlerin hkmleri geerli olur.
60
Es-Sarimul-Meslul, 366
OTUZ RSALE
33
-22KAFR DEVLET DARELERNDE ALIAN HER KY, AYIRIM YAPMADAN TEKFR ETMEK
Kafir devletin kurumlarnda alan her kiiyi, ayrm yapmadan tekfir etmek de, tekfirde yaplan byk hatalardan biridir. Gnmz fikir kitaplarndan okuduklar kimi genellemeler ile ahkam karan hamasetli baz genlerde bu tr tekfir yaygnlk kazanmtr. rnein, bazlarnn, cahiliyye toplumlar ifadesinden hareket ile bu tr toplumlarda yaayan herkesi tekfir etmeleri bu trdendir. Cahiliyye sistemlerinin emsiyesi altndaki herhangi bir kurumda almak, cahiliyyeyi glendiren bir sistemde almak olarak kabul edilmi ve bu anlay bazlarnn ilham kayna olmutur. Bundan hareketle kimileri, p toplayan kiilerden, taut yneticilere kadar, kafir devletin kurumlarnda alan herkesin kafir olduunu sylemektedirler. Halbuki bu, hatal bir genellemedir. Byle bir genellemeden, Allahu Tealaya snrz ve kesinlikle bunu kabul etmeyiz. Bugne kadar devlette hibir grev almam olsak ve tauttan ve onunla ilgili her eyden olabildiince uzak dursak, ona ve ynetimine yaknlalmasna sebep olabilecek her trl yolun nne gesek, ona gtren btn yollar ve balar kesmek iin muvahhid kardelerimizin de kafir devlette grev almalarn uygun grmesek de, herkesin byle yapmaya mecbur olduunu veya bunun imann ve slamn asllarndan olduunu sylememiz mmkn deildir. Biz eri hkm asndan, kafir devlette alnan btn grevlerin kfr veya haram olduunu sylemiyoruz. Aksine grevden greve fark olup bunlar arasnda ayrm yapmann gerekliliini savunuyoruz. Aka kfr olan sz ve amellerin ilendii grevler kfre gtren grevlerdir. Kiinin, kfr olan kanunlarn yaplmasna katlmas veya kendisine verilen grevinde kfr olan bu kanunlara uymas ve bu kanunlara sayg gstereceine dair yemin etmesi, tautlara kar dostlukta bulunmas, bu kanunlar korumas ve savunmas veya Mslmanlara kar tautlara destek olmas gibi aka kfr olan iler bu trdendir. Ancak muhteviyatnda sadece gnah, ktlk ve hakszlkta yardmlama bulunan grevler, haram olan grevlerdir ve bu ilerde grev alanlar gnahkar olurlar. Aka kfr sebebi olan bir durumu olmad srece
34
sadece byle bir ite grev almas sebebi ile, o kiinin tekfir edilmesi helal olmaz. Muhtevasnda kfr veya haram olan bir eyin bulunmad ilerde grev almak ise sadece mekruhtur. Mekruh olduunu sylememizin sebebi, bu iin, Allahu Tealann dmanlarnn, Mslmana musallat olmasna, kfr olan hukuku ile ynetmesine veya o ite grev alan Mslmann zelil duruma drlmesine yol amas endiemizdir. Buhari Rahimehullah Sahihinin care blmnde, Bir Mslman Darul-harpte Bir Mriin Yannda alabilir mi? balkl babda Habbab ibn-i Eretten Radyallahu Anhu yle rivayet etmektedir: (Habbab) Der ki: Ben demircilik yapan birisi idim ve As ibn Vailin yannda altm. Bana demesi gereken cret birikti. Bunu demesi iin yanna gittiimde bana dedi ki: Hayr, vallahi sen Muhammedi Sallallahu Aleyhi ve Sellem inkar edinceye kadar demeyeceim. Bunun zerine ben: Vallahi ben de sen lp tekrar dirilmedike asla byle bir ey yapmayacam.dedim. Dedi ki: lp de tekrar dirilecek miyim? ben Evet dedim. O, Kukusuz ben orada mal ve evlatlara sahip olacam; borcumu o zaman derim diye karlk verdi. Bunun zerine Allahu Teala, Bizim ayetlerimizi inkar edeni ve bana mal ve evlat verilecek diyeni grdn m? 61 ayetini indirdi. Henz darul-harp konumunda olan Mekkede durum bu idi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun durumunu grd. bn-i Hacer Rahimehullah hadisin erhinde yle der: Buharinin, bu bab Bir Mslman Darul-harpte Bir Mriin Yannda alabilir mi? diye isimlendirmesi ve Habbb hadisini burada rivayet etmesinden anlalyor ki, O, mrik olan As ibn Vailin yannda alrken Mslmand. Bu olay Mekkede olmutur ki, Mekke o zaman darul-harpti. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ise bu durumu renmi ve onaylamtr. Musannf bu cevazn zaruret ile kaytl olmas veya mrikler ile savaa ve onlardan uzaklamaya izin verilmesi ve Mslmann kendisini kltmemesi emrinden nce olma ihtimalini gznnde bulundurarak hkm kesinletirmemitir. Muhalleb der ki: lim ehli bunu zaruret dnda kerih grmlerdir. Zaruret halinde caiz olmas da iki arta baldr: Birincisi: Yapt iin, bir Mslmann yapmas helal olan bir ey olmas. kincisi ise: Zarar Mslmanlara dnecek olan bir eyde onlara yardm etmi olmamas. bnul-Mnir der ki: Mezhepler, kafire evinde hizmetilik yapmann onun emri altnda olmann aksine, i yerlerinde, zanaatkarlarn zimmet ehli iin almalarnn caiz olduunda ve bunun bir zillet olmadnda karar klmlardr. En iyisini Allah bilir.
61
19 Meryem/77
OTUZ RSALE
35
Demirci olan Habbab olaynda unu belirtmemiz gerekir ki; Habbab

Radyallahu Anhu, belirli bir i iin almtr. Yani gnmzde insanlarn
yapt ekli ile, ie balamasndan emekli oluncaya kadar devlet ile akit iinde bulunduklar gibi, yannda alt kii ile akit ba yoktu. Szleme ile devlete bal olarak alanlar zerinde amirlerinin musallat olmas, onlara tahakkm etmesi ve zelil drmesi kesindir. phesiz kafirlerin yannda muvakkat olarak cretle bir ii yapmay mekruh gren alimler, byle bir durumda almay daha ok mekruh greceklerdir. Kald ki mekruh demeleri, ncekilerin kullanmnda olduu gibi, haram anlamnda da olabilir. Ancak, byle bir ite grev almann hkm ne olursa olsun, tekfir etmekten baka bir eydir. nk defalarca belirttiimiz gibi tekfir, sadece, delaleti ak, tespiti mmkn olan ve kiiyi kfre gtren sz veya amel ile yaplabilir. eriatn temeline dayanmayan ve kurallara uymayan baz mutlak ifadeler tekfir hkmnn uygulanabilmesi iin yeterli deildir. Baz arlarn, kafir devlet dairelerinde alan her kiinin kafir olduunu iddia etmeleri ve buna sebep olarak da bu kiilerin kafirlere itaat etmesi olduunu sylemeleri ve Allahu Tealann, phesiz ki kendilerine doru yol belli olduktan sonra, ona arka dnenleri, eytan srklemi ve kendilerine mit vermitir. Bunun sebebi; onlarn, Allahn indirdiinden holanmayanlara Baz hususlarda size itaat edeceiz demeleridir. Oysa Allah onlarn gizlediklerini bilir 62 ayetini buna delil olarak gstermeleri, bu ayetteki kfre gtren itaattan maksadn ne olduunu anlamamalarndan kaynaklanmaktadr. Buradaki itaat, mutlak itaat manasnda deildir ve kfr, irk, riddet ve kanun koyma ile ilgili olan zel bir itaati kapsamaktadr. Kafir veya taut kii, Allahu Tealaya itaat olan bir ii veya bir iyilii emredecek olsa, ona bu emrinde itaat eden kii kafir olmak bir yana, gnahkar bile olmaz. Bu o kadar ak bir meseledir ki zerinde daha fazla durmann gerei yoktur. Bununla beraber bu szmz hakknda delil soranlara, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hlful-Fudul konusunda sylediklerini hatrlatmak isterim. Bilindii gibi Hlful-Fudul dnemin kafirlerinin oluturduu bir kurumdu. Buna ramen Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: slam dneminde de byle bir eye arlsam, bunu kabul ederim leride bu konu zerinde Allahu Tealann izni duracaz. Yine, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kurey kafirleri ile yapt Hudeybiye anlamasnda, mriklerin istekleri konusunda Allahu Tealann haram kld eyler dnda benden ne isterlerse veririm sz ve
62
47 Muhammed/25-26
36
onlarn baz artlarn kabul etmesi de bunun delillerindendir. Bu konuda Buharinin Rahimehullah Sahihinde artlar blmnde Cihad in artlar, Darul-Harp Halk le Anlama Yapmak ve artlarn Yazlmas konularna baklabilir. Abdullatif bin Abdirrahman bin Hasen Alu-eyh, zamanndaki baz arlara seslenerek yle demektedir: Duydum ki Muhammed Suresinde geen, phesiz ki kendilerine doru yol belli olduktan sonra, ona arka dnenleri, eytan srklemi ve kendilerine mit vermitir. Bunun sebebi; onlarn, Allahn indirdiinden holanmayanlara Baz hususlarda size itaat edeceiz demeleridir. Oysa Allah onlarn gizlediklerini bilir 63 ayetini gnmz emirlerinden olan, sapk kimi liderler ve baz mrik krallar ile anlama veya atekes gibi konularda yazma yapanlara uyguluyorsunuz. Halbuki ayetin ba tarafndaki phesiz ki kendilerine doru yol belli olduktan sonra, ona arka dnenleri.. ksmn grmyorsunuz ve buradaki itaatten neyin kastedildiini bilmiyorsunuz. Banda elif-lam taks bulunan el-Emrin ne olduunu da anlamyorsunuz. Hudeybiye Antlamas olaynda, o gn mriklerin isteklerinde, kotuklar artlarda ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar kabul etmesinde bu yanl anlaynz reddecek ve batl iddialarnz rtecek deliller bulunmaktadr. 64 Devlet dairelerinde almann hkm konusunda zel bir almamz bulunmaktadr ve el-Mesabihul-Munira fir-Reddi ala Esileti Ehlil-Cezira adyla baslmtr.
63 64
47 Muhammed/25-26 Mecmuatur-Resail vel-Mesailin-Necdiyyeden
OTUZ RSALE
37
-23SLAM DEVLETNN BULUNMADII BR YERDE TAUTLARDAN VEYA DESTEKLERNDEN YARDIM STEYEN YA DA MAHKEMELERNE BAVURAN HER KY AYIRIM YAPMADAN TEKFR ETMEK
Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de, slam devletinin bulunmad bir zamanda, hakkn almak veya bir hakszl nlemek iin tautlarn yahut destekilerinin mahkemesine bavuran veya onlardan yardm isteyen her kiiyi ayrm yapmadan tekfir etmektir. Arya kaan bazlarnn, neredeyse ikrah derecesinde bir mecburiyet sebebi ile bu mahkemelere bavurmu veya zorla gtrlm ya da elinden bir ey gelmeyen ve baka bir yol da bulamayan mustazaflardan olsa bile, beeri kanunlarla hkm veren mahkemelere bavuran her kiiyi tekfir ettiini grdm. Hatta bazlar, kendisi hakknda yaplm bir ikayet ile ilgili olarak kendisini savunmak, sulamay reddetmek veya kaybolmu olan ocuu ya da eyasn bulmak gibi bir amala karakolun birine mracaat eden insanlar bile tekfir etmektedir. nk byle bir ii, tautun hkmne bavurmak olarak kabul ederler. slamn hkmleriyle hkm veren bir mahkemenin bulunmad dnemlerde, vicdansz bir dmann saldrsna uranlmas veya ocuklarndan birinin karlm olmas veya namusuna ynelik saldrda bulunmu olmas ya da can ve malna tecavz edilmi olmas halinde mustazaf konumundaki bir Mslman, bu kurumlara mracaat etmekten baka ne yapabilirler ki? eriat onlar babo, sahipsiz ve korumasz olarak m brakmtr? Bu gibi yerlerde zm aramalarn yasaklam mdr? Bu tr yerlere mracaat etmeleri zorunda olduklarn syledikleri halde, mcerred olarak bu mracaatlar sebebi ile kafir mi olmaktadrlar? Bu sorular, arya kaan o insanlara sorulduunda cevap bulmakta zorluk ekmezler ve byle bir dnemde Mslmanlarn iinde bulunduu zayflk halini gznnde bulundurmazlar. Onlar ilgilendiren tek ey, insanlar tekfir etmektir. Alimler, kfr konusunda ikrah engelinin muteber olabilmesi iin baz artlar olduunu bildirmilerdir. Bununla birlikte, susuz olan bir insan ldrmesi ynnde zorlamaya maruz kalan kii hakknda ikrah engelinin muteber saylabilmesi konusunda ok daha titiz davranmlardr Ortaya konan bu artlar ihtilafl konulardandr. Alimlerin bu konudaki szlerini
38
inceleyenler bunu grrler. Aslnda ihtilaf, kafirlerin ynetimleri altnda mustazaf olarak bulunan kiinin cehaleti sebebi ile tevil ederek hareket etmesi halinde mazeretli olarak kabul edilecei furuattan olan meselelerdedir. Bu nedenle ilim tahsili ile uraanlarn, kiiyi kfre dmekten veya kfr kapsn almaktan sakndrmak iin kullanlan mutlak tehdit ifadeleri ve azimete sarlmaya teviki ieren ifadeler ile zellikle mustazaflk veya tevil durumlarnda, muayyen tekfir iin kullanlan ifadeler arasnda fark olduunu renmesi gerekir. Kimileri, insanlarn, hakk uygulamak ve haksz cezalandrmak iin gereken herhangi bir yetki ve otoriteye sahip olmayan stadlarna muhakeme olmalarn mecburi tutmaktadrlar. El-Cuveyni Rahimehullah, el-yas isimli kitabnda, Mslmanlar yneten bir imamn bulunmamas halinde, Mslman alim ve kadlarn, halkn ileri hakknda hkm vermeleri gerektiine ynelik baz blmler amtr. Bu, her belde halknn, aralarnda eriatn hkmlerini uygulamas iin oradaki mtehidlere bavurmas suretiyle olmaktadr. Bu ise ancak o mtehidlerin etrafnda odaklanm ve uygulama otoritesi bulunan Mslman bir cemaatin bulunmasyla mmkndr. nk ancak bu ekilde verilen hkmler uygulanabilir. El-Cuveyni Rahimehullah, belli bir dnem Mslmanlarn imamnn bulunmayabileceini hesaba katarak bunu belirtmitir. Ancak, gnmzde olduu gibi, Mslmanlarn devlet otoritelerinin olmamasna ilaveten slam cemaatinin de bulunmamasn, mmetin srler gibi dank olmasn, mrtedlerin onlarn bana musallat olmasn ve insanlara kanunlarn zorla kabul ettirmelerini, alimlerin ve hal ve akd ehlinin ortadan kalkmasyla ilmin de yok olmasn, cahil liderlerin insanlarn bana gemesini, mmetten kitlelerin mriklere katlmasn ve amzda, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kyametten nce ortaya kacan belirttii fitne ve musibetlerin mmetin bana bu derece gelmesini aklna getirmemitir. Bugn, alimlerin, insanlar kendilerine anlamazlklarn zmeleri iin mracaat etmeleri halinde, kararlarn uygulayacak ne bir otoriteleri ve ne de byle bir cemaatleri kalmamtr. zellikle hakszlk yapanlar, bir gce dayanarak, alimlerin otoritesini tanmayan kafir ve fask kimseler ise, alimlerin bunlara kararlarn uygulatma imkan hi bulunmamaktadr. nk byle bir durumda alimlerin kararlarna ancak Allahu Tealadan korkan kimi insanlar boyun eer. Bu ise hasm taraflarn ancak takva ve iman ehlinden olmalar halinde mmkndr. Bugn genel olarak, insanlarn davalarnda musibet haline gelenler takva ve hatta iman ehli olan kiiler deildir. Aksine genellikle Kuran umursamayan, iman duygusuyla hareket etmeyen ve ancak otoritenin gc ile yola gelecek olan insanlardr.
OTUZ RSALE
39
Mslmann canna, malna, rzna veya ehline hakszlk yapanlar, eriatn hkmlerine boyun emeyen ve alimlerin verdii bu hkmleri kabul etmeyen kiiler ise, bu hkmler ile yarglanp hakszlklar tespit edildiinde onlara bunu uygulayacak Mslman bir otorite de yoksa, zaten mazlum ve madur olan Mslman, yarglanmak iin bu alimlere bavurmaya nasl mecbur edilebilir? Halbuki bu alimler ne onun hakkn geri alabiliyor, ne da urad hakszl giderebiliyorlar. Mslman, bir kafirden korunmak veya bir zalimin hakszln nlemek iin, mrted ve kafir hkmetlerin kurumlarna snmaya mecbur kalsa, yine de tekfir edilebilir mi? Biz burada, bugn Mslmanlarn yaadklar ackl durumu hakl karmaya almyoruz. Aksine bizim davetimiz, insanlar kullara kulluktan kurtarp Allahu Tealaya kul yapmak ve tautlarn hkmlerinden Allahu Tealann tertemiz eriatnn hkmne karmak temeline dayanmaktadr. phesiz bu, avamndan ilimli olan tabakasna kadar btn Mslmanlarn gereklemesi iin almalar vacip olan bir grevdir. Bunun iin alp abalamalar ve bu gayeye ynelik olarak yaplacak olan her trl cihadi faaliyetin iinde bulunmalar gerekir. Btn problemler ve hastalklar iin en yararl zm budur. Ancak Allahu Teala bu konuda Mslmanlara lutfedinceye kadar byle durumlarda mustazaf konumundaki Mslmanlar ne yapmaldr? Bu mahkemelere ve otoritelere bavurmak zorunda kalrlarsa kafir mi olurlar? Bu sorulara cevap vermeden nce hemen belirteyim ki bu szlerim ile hibir zaman tautun mahkemelerinde yarglanmaya veya bunu normal gstermeye almyorum. Allahu Teala bundan bizleri korusun. Hibir zaman byle bir ey aklmdan gemez. Biz mrlerimizi Allahu Teala yolunda adadk ve hayata geldiimizde bamza musallat olduunu grdmz bu tauti rejimler ile mcadele ederek geirdik. Bugne kadar da byk kk herhangi bir konuda onlarn hkmne bavurmadk ve hibir anlamazlkta onlarn karakollarna, mahkemelerine veya polislerine gitmedik. Hatta hasmmzn hakkmz teslim ettii zaman, yol zerindeki ihtilaflar veya basit olaylarla ilgili olarak da bu yerlere bavurmadmz gibi, hakkmzn kaybolduu zamanlarda da bu kurumlara bavurmadk. Bize yneltilen kimi sulamalar sebebiyle zaman zaman idam talebi ile elleri kelepeli ve tutuklu olarak yarglandk. Allahu Teala bize lutfetti sebat ettik. Buna ramen kfr kanunlaryla yarglama olacan ve avukatlarn hemen hepsinin bu mahkemeleri ve kanunlarn ycelttiini, kararlarnn adalet ve hakkaniyet ile verildiini sylediklerini bildiimiz iin kendimizi savunmak amacyla avukat bile tutmadk. Allahu Tealann salih amellerimizi kabul etmesini ve canmz Mslman olarak almasn dileriz.
40
Her zaman insanlara bunu tavsiye ediyor, tautlardan ve onlarn mahkemelerinden uzak durmalarn tevik ediyoruz. Dnyalk kayplar olsa bile elleri kelepeli ve zorla gtrlmedikleri, kendilerini savunmak zorunda kalmadklar srece onlarn mahkemelerine gitmemelerini sylyoruz. Btn bunlarla beraber insanlarn ahvalinin farkl olduunu, mustazaf olduklarn, eriat hkmlerinin ve otoritesinin bulunmad bir ortamda imkanlarnn deiik olduunu da bilmekteyiz. Dolaysyla her Mslman azimete sarlmaya mecbur etmenin mmkn olmadnn da farkndayz. Allahu Teala, dini hkmleri ve zmleri sadece gller iin koymamtr. Aksine btn mmetten sknty kaldrm, zayflarn durumunu gzetmi ve kimseye gcnn stnde bir ey yklememitir. Zaruret hallerinde mahzurlu olan baz eyleri mbah klm ve kalp imanla dolu iken ikrah durumunda kfr szn sylemeye de ruhsat vermitir. Azim sahibi insanlar bile mecbur kaldklar ve stesinden gelemedikleri baz eylerde normal zamanda nefret ettikleri, uzak durup kandklar kurum ve kiilere bavurmak zorunda kalabilirler. Mesele, her zaman kiinin vazgeecei veya dinini korumak iin terkedecei hukuk veya dnyalk trnden olmayabilir. Belki kimilerinin malna, canna, namusuna saldrda bulunmu olabilir. Allahu Tealann ahkamnn yrrlkten kaldrld bu kokumu toplumlarda olup bitenleri izleyenler, o kadar ok cinayetlere, zellikle iffet ve namuslara yaplan saldr ve tecavzlere tank olur ki bu durumlarda kiinin bana gelenleri sineye ekmesi veya hakkn aramamas mmkn deildir. Her kiinin de kendi cann, namusunu ve maln koruyacak adam, aireti veya yaknlar yahut g ve otoriteyi elinde bulunduran bu mahkemelere bavurmadan iini halledecek destek ve iktidar olmayabilir. nsanlarn durumlarn bilen ve eriatn maksatlarndan haberdar olan ilim ehlinin, btn bu durumlar gznnde bulundurmas, bu gibi olaylar hakknda konuurken bu durumlar mutlaka hesaba katmas ve bu gibi durumlarda acele ile insanlar tekfir etmemeleri gerekir. stelik, Sana indirilene ve senden nce indirilenlere iman ettiklerini ileri srenleri grmedin mi? Zira tauta iman etmemeleri emrolunduu halde tautun nnde muhakemelemek istiyorlar. Halbuki eytan onlar bsbtn saptrmak istiyor. Onlara, Allahn indirdiine ve Rasule gelin denildii zaman, mnafklarn senden iyice uzaklatklarn grrsn 65 ayetlerinin nzul sebebi de, Allahu Tealann hkmn uygulayacak bir otoritenin bulunmad byle bir dnemde, zerinde durduumuz konudan farkl bir olaydr.
65
4 Nisa/60-61
OTUZ RSALE
41
Bu ayetler, Allahu Tealann hkmnn devlet ve otorite sahibi olduu, mazlumun ve zalimin hakkn, ksaca her hak sahibinin hakkn veren insanlarn en adaletlisi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bulunduu bir dnemde inmitir. Allahn indirdiine ve Rasule gelin ifadesi bunu gstermiyor mu? Buna ramen, ayette sz edilen insanlar kendi iradeleriyle, Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hkmn brakp, tautun hkmne bavurmay tercih etmilerdir. Bu insanlar, hkmne bavurduklar kimseler ister Yahudi, ister kahin, ister bakalar olsun, kendi hevalarna uygun olarak hkm vermeleri iin onlarn yanna gidiyorlard. Elbette Allahu Tealann izin vermedii kanunlar kendi kendilerine teri eden, ynetim ve yasama yetkilerini ellerinde bulunduran tautlar da Allahu Tealann eriatn uygulamay reddetmeleri, kfr kanunlarn uygulamalar ve herkesi buna uymaya mecbur etmeleri sebebi ile hem bizzat taut ve hem de tautlarn hkmne bavuranlar kapsamna girmektedirler. Onlara yardm eden, Allahu Tealann eriatn uygulamay reddeden ve tautlarn hkm ve iktidarlarnn ayakta kalmasn destekleyen herkes bunun iindedir. nk savata ncnn hkm ile artnn hkm ayndr. 66 Genel olarak, Allahu Tealann hkmne ulama ve anlamazl eriatn hkm ile zme imkan olduu halde, kendi irade ve isteiyle bunu reddedip, tautun hkmne bavuran herkes, Allahu Teala ve Rasulnn hkmn brakp tautun hkmne bavurmu saylr. Tautun hkm ise, Allahu Tealann indirmedii ve izin vermedii her trl hkmdr. Ancak tekfir edilmemeleri gerektiini syledimiz insanlar, ayetlerde belirtilen tabloya uyan insanlar deildir. Dolaysyla ayetteki hkmn kapsamna da girmemektedirler. Gnmzde insanlar, yeryznde Allahu Tealann otoritesinin ve hkmnn yrrlkte olmad, mustazaf konumdaki Mslmanlarn haklarn almak iin bavurup snacaklar eri bir mahkemenin bulunmad bir ortamda tautun mahkemelerine mracaat etmektedirler. Bunlar Allahu Tealann hkmn ve otoritesini terkederek, tautun hkm ve mahkemelerine gitmiyorlar. Allahu Tealann ve Mslmanlarn korumasn ve desteini dlayarak, tautun koruma ve desteine snmyorlar. Zaten byle bir eyi savunmaktan ve korumaya almaktan Allahu Tealaya snrz. Karmzdaki manzara, kendilerini korumas altna alacak Mslman bir imam veya snacak Mslman bir otorite bulumayan, haklarn almak iin mevcut mahkemelerden ve kanunlardan bakasn bulamayan mustazaf
Ebu Bekir bnul-Arabi, alimlerin ounun nc ile artnn hkmnn ayn olduunda ittifak ettiklerini belirtmekedir. Baknz: Ahkamul-Kuran, 1/148-151, Mecmuul-Fetavada bn-i Teymiye de ayn eyi belirtmektedir.
66
42
ve ezilmi insanlarn manzarasdr. G ve airet sahibi baka bir kafirin can, mal ve namusuna ynelik yapt saldrdan kendisini korumak ve hakkn almak iin veya teviline binaen mecbur kald sonucuna ulat iin kafirlerin kuvvet ve otoritesine snanlarn manzarasdr. te bu manzaray, ayetlerin nzul sebebi olarak belirtilen manzara ile ayn grmek doru olmaz. Ayn ekilde Mslmann canna veya namusuna saldran kiinin, ancak kuvvet ve otoritenin caydrabilecei ve bundan baka da caydrma yolunun bulunmad, kendisini Mslman sayan zalim ve facirlerden olmas halinde de durum byledir. Bugn Mslmanlarn bana musallat olan kfr kanunlarnn ne barbar hkmler ierdiini, bu kanunlarn, insanlarn kan, mal ve namuslarnn heder olmasnda en byk etken olduunu, mal ve mlklerini her yamac ve soyguncunun telef etmesine msaade ettiini bilen biri olarak bunlar sylyorum. Kefun-Nikab an eriatil-b isimli kitabmzda bu kanunlarn maskesini indirdik ve barbarlklarn gsteren rnekler verdik. 67 Ancak insanlarn bana gelen olaylar, kyamet gnne kadar her gn deimekte ve artmaktadr. nsanlarn zaruretleri ve problemleri de farkldr. Bilhassa namus meselesinde insanlarda zaruret, bazen ikrah derecesine varmaktadr. Tautlarn destekileri ve irk hkmlerini uygulayanlar arasnda, yaptklarn iyi sanan, namuslara saldrlmasna raz olmayan ve elinden geldii kadar mazlumun hakkn almaya alan kiiler bulunabilir. zellikle bu kiiler iyi bir ailede yetimi, ahlakl ve namus ehli insanlar ise, bu konuda daha titiz davranabilirler. Bu ahlakta olanlar her zaman kafirler arasnda da bulunabilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nsanlar madenler gibidir. Anlarlarsa, cahiliyye devrinde iyi olanlar, slam devrinde de iyi olurlar. 68 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kureyin eziyetlerinden bunalan ashabna hitaben buyurduu u szler de bunu desteklemektedir: Habeistana gitseniz. Orada kimseye hakszlk yapmayan adaletli bir kral vardr. Gerekten de henz kafir olmasna ramen Necai hakszlk yapmad ve hicret edenleri geri getirmek iin giden Kurey heyetine Mslmanlar teslim etmedi. O zaman Necai, henz Mslman deildi. bnud-Dne, Ebu Bekirin Radyallahu Anhu yola ktn grdnde ona yle sylemitir: Ey Ebu Bekir, senin gibi biri ne kar, ne de kar-
67 68
Kuveyt nshas ile rdnde muhtasar olarak hazrladmz nshay birletirdik. Buhari,3383 ve Mslim
OTUZ RSALE
43
lr... Sen benim komumsun, dn ve memleketinde Rabbine ibadet et. 69 O, Ebu Bekirin komusu ve mrik biriydi. Bunun gibi kafirler arasnda da zulmden nefret eden, mazlumun ve darda kalann imdadna yetien insanlar olduunu gsteren rnekler oktur. Ancak una dikkat edilmelidir ki, biz, kanunlardan sz etmiyoruz. Sadece bu kanunlarla hkmeden hakimlerden, bazen hakszl nlemek veya haklar geri vermekte yetki ve otoritelerini kullanan insanlarn olduunu sylyoruz. Ancak bnud-Dnenin, Ebu Bekiri Radyallahu Anhu himaye etmesi, onun hakkndaki kfr hkmn deitirmedii gibi, bu tauti kanunlarla hkmeden insanlarn, bazen mazluma yardmda bulunmalar, haklarndaki hkm deitirmez ve grevlerinde kalmalarn caiz veya mbah klmaz. Bizim sylediklerimiz bununla ilgili deildir. Biz sadece bu gibi insanlara ve hkmettikleri kanunlara insanlar bavurmaya mecbur brakan, onlardan yardm almaya iten teviller, hakl sebepler ve gerekeler ile ilgili olup, bu sebeplerden dolay, bu kurumlara mracaat eden insanlarn tekfir edilmelerinin doru olmadn sylyoruz. Mslmann, koruyacak ve ahkamna bavuracak slami bir otorite ve mahkemenin bulunmad bir ortamda, zaruret durumunda, kendisini koruyan, hakszlktan kurtaran veya baka bir kafirin hakszlna kar destekleyen ve kendisine gelecek ktlklere gs geren bir kafirin korumasna snmas, hibir ekilde tautun hkmne bavurmak anlamna gelmez. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kafirler tarafndan kurulmasna ramen Hlful-Fudul hakkndaki vc szlerini daha nce aktarmtk. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kk yata tank olduu o ittifak hakknda yle buyurur: Krmz develerimin olmasn ona tercih etmem. slamda da byle bir eye arlsam kabul ederim. 70 Bu ittifak, cahiliyye devrinde, oluturduklar g ve imkan sayesinde mazluma yardm, hakszla urayan destekleme ve haklarn geri verme konusunda aralarnda szleen kiilerden oluuyordu. Bu ise, slamn kuvvet ve devlet olmad, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem henz peygamber olmad ve bu kurumun mcerred bir cahiliyye kurumu olduu bir dnemde idi. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu ittifak vmesi, slamn devlet olmad bir dnemde kafirlerin veya zalimlerin saldrlarna kar haklarn korumak, gasbedilen haklar geri almak, hakszl gidermek ve can,
69 Buhari, 3905, As bin Vailin mer bnul-Hattab korumas altna almas konusunda da baknz: Buhari, 3864-3865. 70 Ebu Davud, Hakim ve Beyhaki rivayet etmitir.
44
mal veya namusa ynelik yaplan tecavzn nne gemek iin mustazaf Mslmann da byle yerlere ve benzerlerine bavurmasnda saknca olmadn gsterir. Haram veya kfr olmas bir yana, bunda en ufak bur saknca olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu verken bunu da belirtirdi. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetin en takvals ve dini konusunda en dikkatli olandr. Sakndrmad bir ktlk de olmaz. Bizim savunduumuz ve kfr olmadn sylediimiz ey, bu tr durumlarda bir yardm isteme ve destek aramadr. Deilse, kafir tautlarn kanun ve hkmlerine bavurmay veya muvahhid Mslmanlara kar onlardan yardm istemeyi ve mahkemelerine bavurmay mutlak olarak caiz grmemiz asla szkonusu deildir. Byle bir eyi hibir zaman sylemedik. Mslmanda, hibir otoriteden korkmadan ve tautlarn basksndan ekinmeden kendisini Allahu Tealann hkmne bavurmaya ve ona raz olmaya sevkedecek kadar iman, takva ve din duygusu olmas gerekir. Kii, hakkn, hasm ancak kafirlerin mahkemelerinde yarglanmay kabul ettii halde, tautlarn mahkemesine gitmeden de alabileceini biliyorsa ve buna ramen tautun mahkemesine kendi istei ve iradesiyle giderse, yukardaki ayetin nzul sebebi kapsamna girer ve o manzara iinde yerini alm olur. Urad hakszl gidermek ve davay zmek iin mevcut olan slam ynetiminin mahkemesine ve Allahu Tealann hkmne davet edildii halde, bunu kabul etmeyip reddeden kiiler, Allahu Tealann u ayetlerinin kapsamna girmektedirler: Onlara, Allahn indirdiine ve Rasule gelin denildii zaman, mnafklarn senden iyice uzaklatklarn grrsn 71 , Hayr; Rabbine andolsun ki, aralarnda kan anlamazlk hususunda seni hakem klp sonra da verdiin hkmden ilerinde hibir sknt duymakszn (onu) tam manasyla kabullenmedike iman etmi olmazlar. 72 Tekfir konusunda arya giden kimileri, avam kesimden olan Mslmanlar protesto etmede arya kam, sktrm ve glerinin yetmedii eyleri onlara yklemilerdir. Hatta bu mahkemelerde durumaya katlmasn, istendii veya arand iin bu ynetimlerin karakollarna girmesini bile yasaklam, bundan kanmalarn, kap gitmelerini, aksi halde kafir olacaklarn sylemilerdir. Halbuki zellikle gcn olmad dnemlerde ve yaadmz artlarda buna herkesin gc yetmez. nsanlar zaruret ve eziyetlere katlanma konusunda farkldrlar. Fakihler a kalnmas halinde, yeterli dirence sahip olan kiilere caiz grmedikleri baz hususlar, direnci olmayan ve yal iin caiz
71 72
4 Nisa/61 4 Nisa/65
OTUZ RSALE
45
grrler. Nitekim ikrahn derecesinde de insanlar farkl farkldr. Bu nedenledir ki her durum ve makam iin sylenecek sz de farkldr. Gnn birinde tek bana olduu halde kavmine meydan okuyan ve alevli atelerine aldr etmeyen brahim Aleyhisselam, baka bir zamanda kendisinin ve einin mustazaf olduunu kabul etmi ve Sareyi aran kafirin istei hakknda kendisini mecbur ve muzdar grmtr. Buhari Rahimehullah, bu olayn anlatld hadisi, Sahihinin ikrah blmne almtr. Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: brahim Aleyhisselam, zevcesi Sare ile hicret yolculuuna kp, onunla bir memlekete girdi. Orada meliklerden bir melik yahud zalimlerden bir zalim hkmdar var idi. Neticede o hkmdar, brahime; Yanndaki kadn bana gnder diye haberci gnderdi. Bunun zerine brahim, Sareyi o hkmdara yollad. Sare onun yanna varnca, hkmdar Sareden nasip almak iin harekete geti. Sare kalkp abdest ald ve namaza durdu. Namazn ardndan; Allahm! Eer ben, Sana ve Rasulne iman ettim ise, benim zerime u kafiri musallat etme diye dua etti. Bu dua ile o zalimin hemen nefesi boulup yere dt ve aya ile yere vurup debelenmeye balad. Buhari Rahimehullah bu hadise, Kadn zina zerine zorland zaman kendisine had cezas yoktur blmnde yer vermitir. Onlarn bu durumu ikrah kabul edilmi ve Sarenin zalim kii ile babaa kalmas kendisi veya brahim Aleyhisselam asndan bir ktlk olarak kabul edilmemitir. bn-i Hacer Rahimehullah, alimlerin bu grte olduklarn belirtmitir. brahim Aleyhisselam ve ei, kap kurtulmadklar iin knanmam ve bundan dolay da sorumlu olduklarn kimse sylememitir. nk bulunduklar makamda, kendi durumlarn en iyi yine kendileri bilmekteydi. Ayrca bilinmektedir ki, kafirlere, onlarn mahkeme veya karakollarna yaplan her mracaat, tautlarn hkmne bavurmak veya kfr deildir. Bununla birlikte, ou zaman, sulamalar veya alan davalar iin, bu tr yerlere yaplan mcerred bavuru ile zm aranmaktadr. Oysa ki hibir sakncas bulunmayan ve kfr ile ilikisi de olmayan, hakem tayin etme yntemi ile veya taraflarn birbirleriyle barmas ile de bu sorunlar zmlenebilir. Allahu Teala, Sulh (daima) hayrldr 73 buyurur. nsanlarn aralarnda yapt gizli ve kt fsldamalardan, insanlarn arasn dzeltmek isteyen 74 kiinin yapt fsldama istisna edilmitir. Allahu Teala, Mslman kesimler arasndaki anlamazlk ve atma hakknda da yle buyurur:
73 74
4 Nisa/128 4 Nisa/114
46
..aralarn adaletle dzeltin ve (her ite) adaletli davrann. 75 Ebu Hreyreden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Mslmanlar arasnda, haram helal, helali de haram etmedike sulh caizdir. mer ibnul-Hattab Radyallahu Anhu, aralarnda barmalar iin hasmlar geri evirirdi. Bu nedenle fakihler, Allahu Tealann haklarndan birinin szkonusu olmad btn davalarda, hakimin, hasmlar bartrmaya almasn mstehap saymlardr. Bilindii gibi davalarda konu ya Allahu Tealann haklarndan biridir veya insanlarn haklarndan biridir ya da taraflardan birinin galip olduu ortak bir haktr. Kullarn kendi haklar iin aralarnda barmalar caiz olsa da, Allahu Tealann haklar konusunda bunun caiz olmad fkh kitaplarnda aktarlmaktadr. 76 Caiz olan barma, insanlar arasnda genel olup, sadece kar-koca ile snrl deildir. ki ortak, iki hasm, iki kesim ve tartan iki taraf arasnda da barma geerlidir. Eler arasndaki anlamazlkta, taraflarn barmas caiz olduu gibi, ayrlk ve anlamazlktan daha hayrl olan bar salamak iin taraflardan birinin hakkndan vazgemesinin istenmesi de caizdir. Btn anlamazlk ve ihtilaflar da bu ekilde, taraflarn anlamas veya birinin hakkndan vazgemesi suretiyle anlama yaplarak zlebilir. Taraflar uzlatrmay eriatn caiz grd ve bu meselede, helali haram klma yahut haram helal klma olmadka hibir engelin bulunmad bilinmektedir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Anlamalar eitlidir; Mslmann kafir ile anlama yapmas, elerin anlatrlmas, adaletli taraf ile saldrgan taraf arasndaki anlama, yaralama olaylarnda uygulanacak anlama, arazi snrlar hakknda olduu gibi dier ortak olan eylerde anlamazlk kt zaman taraflarn aralarnn bulunmas bunlarn misallerindendir. 77 Allahu Teala bu konuda genilik salamtr. Bunun kfr olan kanunlar veya kfr olan kanun koyma ile bir ilgisi yoktur. Bu, Allahu Tealann indirmediine veya tautun hkmne bavurmak da deildir. mer ibnul-Hattab Radyallahu Anhu yle der: Allahu Teala geniletmi ise, siz de geniletin. 78 Ancak, Allahu Tealann genilettii konularda insanlara geniletme yaplmas, bazlarnn houna gitmemekte ve hakkn her zaman zorda oldu75 76
49 Hucurat/9 Baknz: lamul-Muvakkin, 1/107-108 77 Fethul-Bari, 2961 nolu hadis ile ilgili 78 Buhari
OTUZ RSALE
47
unu zannetmektedirler. Bu kesimin tipik rnei Haricilerdir. Bu nedenledir ki onlar, bu meseleleri anlamada zorlanmlar, Ali bin Ebi Talip ile Muaviye Radyallahu Anhuma arasnda sulh yaplmasna ve meydana gelen hakem olayna itiraz etmilerdir. zellikle Ali bin Ebi Talipin bar anlamasnda kendisi iin kullanlan, Emirul-Mminin ifadesinden ve buna benzer baz eylerden vazgetiini ve Amr bin el-As ile Ebu Musa el-Eari arasnda meydana gelenleri grdklerinde, bunun Allahu Tealann indirmedii hkmlere bavurmak olduunu ne srmler ve yle demilerdir: nsanlara hkmolundunuz. (Oysa Allahu Teala yle buyurur: Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir. 79 Bunun zerine bn-i Abbas Radyallahu Anhuma, Ali bin Ebi Talipin Radyallahu Anhu szcs olarak onlarla tartm ve Rasulullahn da Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hudeybiye anlamas srasnda baz eylerden vazgetiini ve Alinin Radyallahu Anhu yaptnn da bu trden olduunu onlara izah etmitir. bn-i Abbasn onlara sylediklerinin bazlar unlardr: Allahu Teala Kitapnda kii ve o kiinin hanm iin yle buyurur: Eer kar kocann aralarnn almasndan korkarsanz, erkein ailesinden bir hakem ve kadnn ailesinden bir hakem gnderin. Bunlar bartrmak isterlerse Allah aralarn bulur; phesiz Allah her eyi bilen, her eyden haberdar olandr. 80 Kar ve koca iin caiz olan ey, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmeti iin caiz olmaz m? Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetinin kan, kar ve kocann kanndan evleviyatla dokunulmaz deil midir? 81 Bunun zerine bazlar sylemlerinden vazgeti. Ancak bazlar ise ayn sylemleri ve iddialar zere kalmaya devam etti. atbi Rahimehullah, el-tisam isimli kitabnda bidat ve heva sahibi frkalarn zelliklerini belirtirken yle der: Birinci zellik, Allahu Tealann te kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onun teviline yeltenmek iin mteabih ayetlere yapp, onlarla urar dururlar 82 ayetinde belirttii husustur. Ayet, dalalet ehlinin Kurann mteabihlerine taklp kaldklarn belirtmektedir. 83 Mteabih olan ayetler, manas herkes iin ak olmayan
5 Maide/44 4 Nisa/35 81 Baknz: El-Bidaye ven-Nihaye, 7/281 82 3 Al-i mran/7 83 Kurann ktledii ey, mteabih saylan ayetlerin anlamn bilmeye almak deil, o ayetlerde gndeme getirilen ve ancak Allahu Tealann bildii eyin veya olayn ne olduunu, nasl olacan ve ne zaman olacan anlamaya almaktr. Halbuki bu, ayb bilgisi olup Allahu Tealann bildirmedii srece insanlarn bilmesi mmkn deildir. Yoksa mteabih olarak adlandrlan ayetlerin lafz olarak anlamn bilmeye almak, dier ayetleri anlamaya almak gibi gerekli ve iyidir.
80 79
48
ayetlerdir. Bunlar bazen, mcmel lafzlar gibi, hakiki mteabih eklindedir ve bazen de izafi mteabih eklindedir. zafi mteabih ise, ilk anda anlam ak gibi grnse de, hakiki anlamnn bilinebilmesi iin baka bir delile ihtiya duyulur. Haricilerin, hakem tayin etmenin batl olduuna dair, Hkm ancak Allahndr 84 ayetini delil gstermeleri, izafi mteabihe sarlmann misallerindendir. Ayetin zahiri, onlarn yaptklar bu delillendirmeyi dorular gibi olsa da, ayrntlara inildii zaman, aklamaya muhtatr. Bu aklama ise, bn-i Abbasn Radyallahu Anhuma sylediidir. nk hkmn Allahu Tealann olmas, hakem tayin ederek de olabilir. Zira hakem tayin etmek ile emrolunmusak, onunla hkm vermek de Allahu Tealann hkmdr. 85 Eler arasnda sulhun yaplmas merudur. Allahu Teala, taraflardan birinin alaca haklarn bir ksmndan vazgemesi eklinde kiilerin anlatrlmas, savata alnan esirler konusunda, komutann veya yneticinin, bu esirleri ldrmesi, gaziler arasnda paylatrmas, serbest brakmas veya fidye karlnda salvermesi konusunda muhayyer braklmas gibi meselelerde insanlara genilik ve kolaylk salamtr. Sad bin Muazn Beni Kureyza hakknda hakemlik yapmas da bu trdendir. Onun hakem olarak tayin edilmesi kabul grd ve o da sava erkeklerinin ldrlmesi, kadn ve ocuklarnn esir alnmasna hkmetti. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlar hakknda Allahu Tealann hkm ile hkmettin buyurdu. 86 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ordu komutanlarna yapt tavsiye ile ilgili Bureyde hadisinde yle gemektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir ordunun veya seriyyenin bana komutan tayin ettii zaman, Allahu Tealaya kar muttaki olmasn bildirir, beraberindeki Mslmanlara da hayr tavsiye eder ve sonra unlar sylerdi: ..Eer bir kale ahalisini kuattnda onlar, senden Allahu Tealann hkmn tatbik etmeni isterlerse sakn onlara Allahu Tealann hkmn tatbik etme, lakin kendi hkmn tatbik et. Zira Allahu Tealann onlar hakkndaki hkmne isabet edip etmeyeceini bilemezsin. 87 Byle demesinin sebebi, komutann veya emirin deiik alternatifler arasnda itihad etme ve tercih yapma serbestisi olmasdr.
84 85
6 Enam/57 lamul-Muvakkin, 2/264-265, zetle 86 Muttefekun aleyhi 87 Mslim ve Ahmed rivayet etmilerdir
OTUZ RSALE
49
Sulh ve hakem tayini ile ilgili olarak u olay da nakledilir: Ebu urayh, halk ile beraber Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna geldiklerinde, insanlarn ona Ebul-Hakem dediklerini duydu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu yanna ard ve yle buyurdu: phesiz hakem Allahtr. Sana niin Ebul-Hakem diyorlar? Bunun zerine o; Ey Allahn Rasul, kavmim bir konuda ihtilaf ettikleri zaman bana gelirler, ben de aralarnda hkm veririm ve iki taraf da raz olur. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Ne gzel. Oullarnn arasnda en byk olan kimdir dedi. O: urayh diye cevap verdi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; O zaman sen Ebu urayh ol diye buyurdu. 88 Ebu urayh, slama girmeden nce kavmi ierisinde hakemlik yapard. 89 Bu nedenle cahiliyye devrinin hakemlerinden saylm ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun yaptklarn beenmitir. Byle bir ey Allahu Tealann indirdiinden bakasyla hkmetmek olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona kar kar ve hibir ekilde tasvip etmezdi. Btn bunlar, sulhun caiz olduuna, bunun, tautun hkmne bavurmak veya Allahu Tealann indirmedii ile hkmolunmak olmadna ve helali haram veya haram helal klmad srece hakemlik makamnda bir kafirin bulunmasnn haram olmadna dair delil niteliindedir. Eler arasnda sulh yaplmas ile ilgili olarak Allahu Tealann u ayeti de bunu desteklemektedir: Eer kar kocann aralarnn almasndan korkarsanz, erkein ailesinden bir hakem ve kadnn ailesinden bir hakem gnderin. Bunlar bartrmak isterlerse Allah aralarn bulur; phesiz Allah her eyi bilen, her eyden haberdar olandr. 90 Bilindii gibi kadn, raz olaca hakemi semekte serbesttir. Kadn, kitap ehlinden ise, kitap ehlinden olan birisini kendisi iin hakem olarak tayin etme hakkna sahiptir. Muhammed bin brahim Alu-eyh yle der: Airet byklerinin karara balad eylere gelince; bu sulh yolu ile olmu ve haram helal veya helal haram klmamsa, helaldir. Ancak hkm vermek suretiyle olursa, helal olmaz. nk airet liderleri genellikle cahildir ve eri ahkam bilmezler. Onlarn (helal veya haram konusunda) hkmne bavurmak, tauta bavurmak kabilinden olur. 91 Btn bunlardan da anlalmaktadr ki Allahu Tealann dmanlarnn baz kurumlarnda veya mahkemelerinde yaplan her duruma kiiyi kfre gtren muhakeme saylmaz. Ayrca kii, kendi hakknda alan baz durumalara katlmazsa, ileri daha karmak ve zor bir
88 89
Ebu Davud, Nesai, Buhari, Edebul-Mfred bn-i Abdilber, El-stiab, 4/97, bn-i Sad, Tabakat, 6/49 90 4 Nisa/35 91 Muhammed bin brahim, Fetava ve Resail, 12/292
50
hale gelir ve cezas da katlanr. Hakkndaki sulama ise batl yolla kendisi hakknda sabit olur. yabi verilen hkmlerin vicahi hkmlerden daha kat ve fazla olduu da unutulmamaldr. Mslman, iki zarardan, en asgari olann tercih ederek bu zarar kendinden savmakla ykmldr. Bu ise ok ynl olarak tevil ve itihada ak byk bir konudur. Dolaysyla byle durumlarda, mahkeme veya karakolda durumaya katlmak, tautun hkmne bavurmak deil, sadece haksz ve saldrgan kiiyi defetmek, mmkn olduu kadar sulamay kabullenmemek ve zarar nlemeye almaktr. Bu konu ile ilgili olarak misal olmaya uygun olaylardan biri de, kendilerini teslim almak iin gelen Kurey heyeti ile birlikte, Cafer ve arkadalarnn Radyallahu Anhum, henz Mslman olmayan Habeistan kral Necainin nnde durumaya katlmalar, ilerinden hibirinin kraln karsna kmay reddetmemesi ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem byle davrandklar iin onlar knamamasdr. 92 Yusufun Aleyhisselam, sarkntlkla sulayan kadna kar syledikleri de bunun misallerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Kadn dedi ki: Senin ailene ktlk etmek isteyenin cezas, zindana atlmaktan ya da ackl bir ikenceden baka bir ey midir? (Yusuf), Hayr o kendisi benim nefsimden (murad almak) istedi dedi. Kadnn akrabasndan biri yle ahitlik etti. Eer onun gmlei nden yrtlmsa, kadn doru sylemitir, o ise yalanclardandr. Eer onun gmlei arkadan yrtldysa, kadn yalan sylemitir. O ise doru syleyenlerdendir. 93 Yusuf Aleyhisselam, kafir bir toplumda kendini savunmakta, birileri ona ahitlik yapmakta ve sonunda da beraat etmektedir. Bundan daha ak olan ise, Yusufun Aleyhisselam hapishanedeyken yaptdr. Allahu Teala yle buyurur: Onlardan, kurtulacan sand kiiye dedi ki: Beni efendinin yannda an. 94 Kafir olan ve kfr kanunlar ile hkmeden Msr kralnn, baka dine mensup olmas, Yusufu Aleyhisselam, kendisini ona hatrlatacak ve haksz yere mazlum olarak hapishaneye atldn bildirecek birini ona gndermekten alkoymamtr. Belki onu hapisten karacak, maduriyetini giderecek ve hapishaneye atld sulamadan beraat ettirecek midiyle bunu yapt. Bu durum, Kral onu yanna ard zaman kendini savunmaktan ve susuzluunu ortaya koymaktan da kendisini alkoymamtr. Bu nedenle Yusuf Aleyhisselam, kendisine gelen
bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, Ebu Nuaym ve Beyhaki, Delail kitaplarnda birbirini takviye eden senetler ile rivayet etmilerdir. Necainin onlara eman verdii, destekledii ve Kureye teslim etmedii belirtilmektedir. 93 12 Yusuf/25-27 94 12 Yusuf/42
92
OTUZ RSALE
51
eliye yle dedi: Efendine dn de ona, Ellerini kesen o kadnlarn zoru neydi diye sor. 95 Yusuf Aleyhisselam, kafir krala, susuz olduunu gstermek iin urad hakszlktan ikayet etmekte ve maduriyetini dile getirmektedir. Yusufun Aleyhisselam bu yapt ile, avamdan olan Mslmanlar tekfir eden arlarn yapt arasnda ne kadar da fark bulunmaktadr. Btn bunlar masum bir peygamber yapmaktadr. Btn peygamberler Tevhidi korumak ve dini sadece Allahu Tealaya halis klmak iin gnderilmilerdir. Bilindii gibi btn peygamberlerin daveti Tevhide olmutur. Allahu Tealann peygamberi olan Yusufun da Aleyhisselam buna muhalefet etmesi ve atalar brahim, shak ve Yakubun Aleyhimisselam dininden bir adm sapmas dnlemez. Nasl olsun ki, Allahu Teala onu tenzih etmi ve bunun dndaki daha basit eylerden de onu korumutur. Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki kadn ona meyletti. Eer Rabbinin brhann grmeseydi o da kadna meyledecekti. te bylece biz, ktlk ve fuhu ondan uzaklatrmak iin (delillerimizi gsterdik). nk o ihlasa erdirilmi kullarmzdand. 96 Btn bunlardan anlalmaktadr ki bu gibi durumlarda Tevhid ehli iin bir saknca bulunmamaktadr. Kafirlerle, tautlarla, polis, jandarma, gardiyan, hakim ve mahkeme ile olan her ilikinin de tautlarn hkmne bavurma saylmas ve Tevhide aykr olmas gerekmez.. Onlara yaplan her bavuru yahut her durumann da kfr olmas gerekmez. Bu konuda ayr ayr deerlendirme yapmak gerekir. Bu ilerden bazs, yardm istemek trndendir. Bunun hkmnn ne olduunu yukarda belirttik. Bazs ise sulh kabilindendir ki bunun da hkmn belirttik. Bazs da kiinin cann korumas veya iki zarardan hafif olann tercih ederek byk olan defetmesi kabilinden olabilir ki, bu da kiinin itihad edecei bir meseledir. Bazs onlar hakem tayin etmek kabilinden olabilir. te bunun kfr olan tauta muhakeme veya Allahu Tealann genilik tand idari ilerden olup olmadna bakmak gerekir. Bunun zerinde ise aada duracaz inaallah. Bunu yapan kiinin ikrah altnda olup olmadna, kendi tevillerine, mmetin ezilmiliine ve slam hkmnn otoriteden yoksun bulunduuna bakmak gerekir. phesiz tauta muhakeme olmak veya yasak olan, kafirlere meyletmek kapsamna girmeyen bu ilerden zararl veya yararl olan eyleri Mslmann kendisi daha iyi bilir. Mslimin, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu olarak rivayet ettii hadiste yle gemektedir: Sana
95 96
12 Yusuf/50 12 Yusuf/24
52
yararl olan eyde titizlik gster, Allahu Tealaya dayan ve aciz olma. Bana bir ey gelirse, yle yle yapsaydm deme. nk bu, eytann iinin kapsn aar. Ancak unu syle: Allahn takdiri byledir ve o istediini yapar. Dolaysyla, Mslmana den, gzel hesap yapmas, hakszlk yapmadan ileri miktarlaryla deerlendirmesi, maslahata bakmas ve zararlar arasnda karlatrma yapmasdr. Yapt deerlendirmede Allahu Tealann dmanlarnn, Allahu Tealann dinine musallat olduunu veya gcnn yetmedii eyi kendine yklediini grrse, Mslmann kendisini zelil etmesi ve byle durumlarda onlara kendini teslim etmesi doru olmaz. ou zaman kamak kurtulutur. Her Mslman kendi durumunu, skntlarn ve zaruretlerini daha iyi bilir. Bulunduu durumda fayda ve zarar ler. Her makam iin sylenecek sz farkldr. Allahu Teala, bu mmete bir kurtulu yolu ancaya kadar Mslmann zarar kendisinden uzaklatrmas gerekir. Buharide, Kitabul-Cihad ves-Siyer blmnde, Ensardan Asm bin Sabit seriyyesi olay anlatlmaktadr. Bu olayda, sahabeden Radyallahu Anhum bazlar, kafirlerin sz ve anlamalarna bakarak, kendisini onlara teslim edebilecei ynnde itihad etmi ve yine bazlar da ldrlnceye kadar kafirlerin sz ve anlamalarna baklmadan arplmas gerektiini tercih etmitir. 97 Yine Buharinin, Kitabul-man blmnde Ebu Said el-Hudriden
Radyallahu Anhu rivayet ettiine gre Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
yle buyurmutur: Kiinin en hayrl malnn, peine taklp da geitlerini ve yamur den yerleri takip edecei koyunu olaca zaman yakndr. Bylece dinini fitnelerden karm olur.
97
Buhari, 3045, Fethul-Bari, Maazi, 4086
OTUZ RSALE
53
-24DAR SSTEME UYMAK VE MUHAKEME OLMAK LE, KAFR KANUNLARLA MUHAKEME OLMAK ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de; idari sisteme uymak ve muhakeme olmak ile, kafir kanunlarla muhakeme olmak arasnda ayrm yapmamaktr. Hatta ar gidenlerden bazlar devlet dairelerinde, kurumlarnda ve irketlerinde bulunan btn emir, talimat ve levhalara uyanlarn hepsinin kafir olduklarn sylemektedir. Bu tr talimatlar da kfr kanunlarndan saymakta ve kendi dsturlar niteliinde tautlarn ortaya koyduklar mutlak kanunlar ile bu tr idari talimatlar arasnda ayrm yapmamaktadrlar. 98 Halbuki kiiyi dinden karan tauti yasama ii ile, memurlarn ve iilerin alma dzenini belirlemek, alma haklarn korumak, alma saatlerini ve tatil vakitlerini dzenlemek veya satclar, ticaret yerlerini, posta, trafik, yolculuk veya ehir planlamas gibi ileri idare etmek iin yaplan dzenleme ayn nitelikte deildir. Allahu Teala, bu tr idari dzenlemelerde kullarna genilik vermi, bu ilerin dzenlenmesi iin bir takm kararlarn alnmasn mbah saymtr. Bunlar idari dzenlemeler, itihad ve serbest maslahatlar trndendir. Allahu Teala bunlarn yaplmasn insanlara brakmtr. nsanlar bu tr talimatlar ile ilerini dzenlemektedirler. eriatn belli miktar belirlemedii tazir cezalarnn uygulanmas da bu trdendir. Hakim bu tr cezalar gerektiren sular iin kendi itihad ile uygun grd bir cezay takdir edebilir. Btn bunlarn, eriatn belirledii hkmler ile veya helal ve haram klma ile bir ilgisi yoktur. Hatta, idari dzenlemelerde baz gnahlar ve eriata muhalefetler zaman zaman meydana gelebilir. Mesela, grevlilerin kafirlerin niformalarna benzer niforma giymelerini, sakallarn tra etmelerini zorunlu tutmak, adaletsiz ve haksz mali veya tazir cezalar vermek, yahut bu dzenlemelerde fakirler ile zenginler, sekinler ile avam arasnda ayrm
98
Bunu anayasalarnda belirtmilerdir. Mesela rdn Anayasas madde 26da yle denilmekedir: Yasama yetkisi, kraln ve meclisin elindedir. Kaytsz ve artsz olarak, yasama yetkisi, yarg ve yrtme yetkisi gibi yetkisini Anayasadan alr ve ona uygun alr. Yani onlara gre yasalar ancak anayasaya uygun olur.
54
yapmak veya bu dzenlemelere cahiliyye ve kabile milliyetiliinin karmas ya da insanlar ykml tutmann helal olmad bunlara benzer baka mahzurlar bulunabilir. Baz batl ve masiyet trnden talimatlar bulunsa da btn bu idari dzenlemeler, yasalatran, uygulayan, bavuran ve kabul eden herkesin kafir olduu tauti kanunlar ile ayn konumda deildir. Bu gibi dzenlemelerin yazl hale getirilmesi de bu sylediimizi deitirmez. nk masiyetin yazlmasn emretmek, onu ilemeyi emretmek gibidir. Yoksa sadece yazl hale getirilmesi sebebi ile tauti kanun koyma vasfn almaz. Bu idari dzenlemelerde asl olan, mbahlk, yani serbestliktir. Bunlar ariin dzenlenmesini insanlara brakt ilerdendir. Bunlardan ancak eriata muhalif olanlar veya gnah ilemeyi emredenler ktdr. Byle olan dzenlemelerde de l, Allahu Tealaya isyan olan ilerde kula itaat yoktur. taat ancak eriata aykr olmayan ilerde olur kuraldr. Halbuki kfr olan kanun koyma fiili byle deildir. Tautlarn helal haram ayrm yapmadan her alanda yasama hakkn kendilerine ve destekilerine tand btn kanunlar, ister eriata aykr olsun, ister eriate uygun olsun hepsi ktdr ve reddedilmitir. nk bu kanunlar ortaya koyanlar, bunlar yaparken eriata uygunluunu gzetmemi, sadece ve sadece anayasaya veya tautlarn zevkine uygunluunu aramtr. Bu nedenle, bu iki tr arasnda ayrm yapmak ve Allahu Tealaya isyan helal klmayan idari dzenlemelere uymaktan dolay insanlar tekfir etmekten kanmak gerekir. kisi arasnda ayrm yapmayanlardan bazlar, bu dzenlemeler sebebi ile gnahkar konumundaki Mslmanlara ve hatta baz deerli Mslman kiilere kanunlar ortaya koyan taut muamelesi yapmaktadr. E-enkti Rahimehullah yle der: Uygulanmas Allahu Tealaya kfr gerektiren beeri kanunlar ile, kfr gerektirmeyen dzenlemeler arasnda ayrm yapmak gerekir. nk sistem iki eittir: dari sistem ve kanuni sistem. eriata aykr olmayacak ekilde ilerin dzenlenmesi ve yrtlmesi amalanan idari sistemde, bir saknca yoktur. Sahabeden Radyallahu Anhum ve tabiinden buna muhalefet eden de bulunmamaktadr. mer bnulHattab Radyallahu Anhu, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda bulunmayan bu trden birtakm dzenlemeler yapmtr. Askeriyyeye katlan ve katlmayanlar belirlemek ve buna benzer baz dzenlemeler yapmak iin, askerlerin isimlerinin listesinin hazrlanmas gibi baz almalar yaplmtr. Halbuki Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem byle bir uygulamas bulunmamaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kab bin Malikin
OTUZ RSALE
55
Radyallahu Anhu, Tebk seferine katlmadn, ancak Tebuke varldktan sonra renmitir. mer bnul-Hattabn Mekkede, Safvan bin Umeyyenin evini satn almas ve hapishane ina etmesi de bu trdendir. Halbuki ne Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ne de Ebu Bekir Radyallahu Anhu dneminde hapishane ina edilmemitir. 99 eriata aykr olmayp ileri dzene koymak maksad ile idari bir takm almalarn yaplmasnda bir saknca yoktur ve kamunun yararn gzetmek bakmndan eriatn hkmlerine de aykr deildir.
Ancak yerin ve gklerin sahibi olan Allahu Tealann eriatna aykr olan kanunlar geerli saymak, yerin ve gklerin yaratcsna kar kfr niteliindedir.. Bunlardan da anlalmaktadr ki, ilerin dzene konulmas trnden olup eriata aykr olmayan dzenlemeler, mubah olmalar bakmndan sahabenin Radyallahu Anhum zerinde icma ettii ve bizzat kendilerinin de uygulad ilerdendir. Fkh kitaplarnda baz alimler bu tr dezenlemelere El-Mesalihil-Mrsele adn verirler. Bunlar, haram olan bir eyi helal etme derecesine varmayan kimi aykrlklar ve hatta eriata muhalif baz hususlar bulunduruyor olsa da, tauti kanun koyma kabilinden deildir. nk eriata olan her muhalefet kfr deildir. Masiyet trnden olan muhalefet de bulunmaktadr. Her iki tr arasnda ayrm yapmamak, kira szlemesi veya benzeri szlemeler yapan ya da tama ve sat tarifelerine uyan herkesi tekfir edecek ekilde, kiiyi, hataya sevkeder. Bu meselede, bana ulaan en tuhaf eylerden biri de, yolcu tama cretlerinin belirlenmesinden dolay bile insanlarn tekfir edilmesidir. Bu derece hataya den arlar, baz kurumlar tarafndan belirlenen tama cretine muhalefet ederek, belirlenen bu cretten eksik veya fazla denmesi gerektiini, aksi takdirde kiinin kfre deceini iddia ederler. Halbuki fiyat belirleme, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yapmad ve sevmedii bir i olsa da, dinden karan bir kfr niteliinde deildir. Fiyat belirlemeyi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ho grmediine dair, Enesten Radyallahu Anhu rivayet olunan hadiste yle geer: Halk Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem mracaat ederek: Ey Allah'n Resl Sallallahu Aleyhi ve Sellem! Fiyatlar ykseldi, bizim iin fiyatlar siz tesbit edin dediler. Reslullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara u cevab verdi: Fiyatlar koyan
Eer hapsetmek, bugnk beeri kanunlarda olduu gibi, ilahi cezalarn yerine bir ceza olarak uygulanrsa, o zaman idari dzenleme kapsamndan kar ve tauti uygulama olur. Gemite hapis tevkif etmek, tazir etmek ve benzeri iler iin olurdu ve eriatn belirledii cezalar yerine uygulanmazd.
99
56
Allahu Tealadr. Rzk veren, artrp eksilten de O'dur. Ben ise, hi kimse benden ne kan ne de mal hususunda hak talebinde bulunmad halde Allahu Tealaya kavumam diliyorum. 100 Fiyat belirlemek, kiiyi dinden karan bir kfr mahiyetinde deildir. Olsa olsa bir hakszlktr veya hakszla alan kapdr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem fiyat belirlemekten kanrken, kyamet gn kimsenin malnda veya cannda urad bir hakszlktan sorumlu tutulmamay temenni etmesi, irk veya kfrden sz etmemesi de bunu gsterir. Hikmet ve bilgi sahibi ari, Kuranda veya Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dilinden, bir eyden dolay tehdit ettii ya da bir amelden sakndrd zaman, onu yapana gelecek zararn azamisini belirtmesi gerekir. 101 Fiyat belirlemek, kfr ve irk olan kanun koyma trnden olsayd veya ona kap aan bir ey olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu aklar ve byle yapmasn isteyen kiiye iddetle kar kard. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem adeti gerei, irk veya ona gtren bir ey kendisinden istendii zaman ona iddetle kar kard. Ebu Vakid elLeysiden rivayet olunan hadiste yle geer: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte Huneyn Savana ktmzda biz henz yeni slama girmitik. Mriklerin, evresinde toplanp silahlarn astklar bir sidr aac vard. Buna Ztu Envat diyorlard. Bir sidr aacnn yanndan getiimiz srada biz dedik ki; Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mriklerin Zatu Envat olduu gibi bizim iin de bir Zatu Envat belirle. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Allahu Ekber! te bunlar Allahn Snnetleridir. Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki, srailoullarnn Musaya syledii gibi bir ey sylediniz. Onlar yle demilerdi: Onlarn ilahlar gibi bizim iin de bir ilah yap. Musa da; Siz cahil bir topluluksunuz demiti. Siz de sizden ncekilerin yolunu takip ediyorsunuz. 102 Hadiste kendilerinden bahsedilen bu kiiler, irke kap aralayabilecek bir eyi istedikleri iin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara iddetle kar kmtr. Sahabe Radyallahu Anhum, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem irke kar savatn ve ona izin vermediini bilmekteydi. Zaten slama girmeleri ve Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem beyat etmeleri de irki terketmek iindi. Bazlarnn iddia ettii gibi, onlarn, aka irk olan bir eyi Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem istemeleri mmkn deildir.
Nesai dnda snen sahipleri ve Ahmed rivayet etmitir. Tirmizi sahih olduunu sylemitir. bn-i Hacer, senedinin Mslimin artlarna uyduunu syler. 101 Baknz: Es-Sarimul-Meslul, 44 102 mam Ahmed, Hakim ve Tirmizi rivayet etmilerdir ve Tirmizi hadisin sahih olduunu sylemitir. Zehebi de sahih olduunu bildirmektedir.
100
OTUZ RSALE
57
Birisi Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allah ve siz dilediniz dediinde, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ona, Beni Allaha ortak m kldn, yalnz Allah diledi, de 103 buyurdu. Mslim, Adiy bin Hatimden Radyallahu Anhu yle rivayet etmektedir: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda bir adam bir hitabede bulundu ve dedi ki: Kim Allah ve Rasulne itaat ederse doru yolu bulmutur, kim de o ikisine isyan ederse doru yoldan sapmtr. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Sen ne kt hatipsin. yle syle: Kim Allah ve Rasulne isyan ederse... 104 Byk irk olmayan bu ve benzeri eylerde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem gsterdii tepki ile, irke kap aabilecek olan bir eyde gsterdii iddetli tepkiye dikkat edilmelidir. Tevhid ile ilgili btn meselelerde ve irke gtrebilecek btn ilerde, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hep byle tavr taknmtr. Fiyat belirlemede ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem korktuu en byk ey, birine hakszlk yapmaktr. Yani bu insanlarn haklar ve dnya ileriyle ilgili bir meseledir. Yoksa kanun koyma, helali haram veya haram helal klma meselelerinden deildir. Bu nedenle mam Malikin Rahimehullah, Mslmanlarn imamnn bu tr talimatlar koymasn caiz grd, afiilerden bazlarnn pahallk durumunda bunu caiz grd, cumhurun ise bunu caiz grmedii rivayet edilir. bn-i Teymiye Rahimehullah, fiyat belirleme konusunda alimlerin ihtilafn belirterek yle der: Alimler bu konuda ihtilaf etmilerdir. nsanlar satmalar gereken eyi satmay reddederse, bunu yapmalar emredilir ve yapmadklar taktirde cezalandrlrlar. Belli bir fiyat zerinden mal satmas gereken biri, daha fazla fiyatla satmakta diretirse, yine uymas gereken fiyat kendisine emredilir ve buna uymad takirde cezalandrlr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Fiyatlar koyan Allahu Tealadr. Rzk veren, artrp eksilten de O'dur. Ben ise, hi kimse benden ne kan ne de mal hususunda hak talebinde bulunmad halde Allahu Tealaya kavumam diliyorum hadisini delil olarak gsterip fiyat belirlemeyi mutlak olarak yasaklayanlar, yanlmaktadrlar. nk bu, muayyen bir olaydr ve genel bir lafz deildir. 105
103 104
Ahmed, Nesai. bn-i Mace, Amelul-Yevm vel-Leyle kitabnda rivayet etmitir. Ebu Davud, Ahmed ve Nesai rivayet etmilerdir. 105 Mecmuul-Fetava, 28/56, 57
58
K UYARI Birincisi: Beeri kanunlardan ve onlar yapanlardan beri olduumuzu akladmz yerlerde gnmzdeki baz insanlarn u szlerini nakletmitik: Bugnk hkmetlerde anayasa, Kuran ve Snnetin nnde deildir. Sadece trafik kurallar, alveri kurallar, salk ile ilgili kurallar ve benzeri tali meselelerde kurallar konulmaktadr. Zaten gelenek ve greneklere dayanan rf, toplumlarda farkldr. 106 Yukarda da akladmz gibi, biz, trafik kurallar, alveri kurallar, salk ile ilgili kurallar ve benzeri idari ileri dzenleyen kurallara uyduundan dolay hibir kimseyi tekfir etmedik ve etmiyoruz. Bu kurallara uyanlar ister bu tr kurallara aykr davranmaktan korktuu iin, ister iki zarardan hafif olan tercih edilir kuralna binaen hareket ettii iin, ister bu tr eylerin kfre gtren kanunlar deil de itihad ile belirlenebilecek idari kurallardan ibaret olduu inancna sahip olduu iin bu talimatlara uysun, biz bylelerini tekfir etmiyoruz. Byle bir arla kamaktan Allahu Tealaya snrz. Bu tr kiileri itihad sebebi ile veya Haricilerin delillendirme yntemine benzer bir delillendirme ile tekfir edenlerin hata yaptklarn sylyoruz. Dolaysyla tauti kanunlar ktlemek, bunlar yapan tautlarn, destekilerinin ve bu kanunlara snanlarn tekfir edilmesi ile, bu tautlarn egemenlii altnda ezilmi olan avam insanlar hakknda sz ederken, yaplmas gereken bu iki kesim hakkndaki aklama arasnda ayrm yapmaktr. Korku, zayflk, ikrah ve tevil sebebi ile, insanlarn, bu kanunlara ve tautlara yaptklar itaatin eidi hakknda gerekli aklamay yapmak gerekir. nk bu konudaki aklama, eitli olan maksatlarn, itaati esnasnda kiinin durumunun, yaplan tevillerin, kiinin itaatinin marufta m, masiyette mi yoksa kfrde mi olduunun belirlenmesi asndan da gereklidir. Bu tr problemlerde ayrntl aklama yapmak ihmal edilmemelidir. Bunlar hakknda ayr olarak deerlendirme yapmadan, insanlar tekfir etmeye kalkmak, ancak takvadan ve dinden nasibi olmayan cahil insanlarn iidir. kincisi: Baz arlar, tauti anayasalara binaen yaplan ve bazen eriatn hkmlerine de uygun olan kanunlar bile eletirdiimizi ve bunlar yapanlar tekfir ettiimizi grnce, bizim elikiye dtmz sanmaktadr. Bunlar tekfir ediyoruz nk, bu kanunlar yapanlar, onlarn eriata uygun olmasn deil, anayasaya ve tautlarn hevalarna uygunluunu gznnde bulundurmaktadrlar. Anayasann onlara tand mutlak yasama yetkisinden hareket ile bu kanunlar karmaktadrlar. Ancak bununla birlikte, bu kanun106
Haddul-slam ve Hakikatul-man, 377
OTUZ RSALE
59
larla muhakeme olan, onlara uyan veya eriatn hkmlerine uygun olduu kanaatine varmas sebebi ile, yani teviline binaen bu kanunlar ile yarglanmay kabul eden kiileri tekfir etmediimizi de okumaktadrlar. elikiye dtmz zannetmelerinin asl sebebi de budur. Bu ekilde ayr ayr deerlendirme yapmak arlarn houna gitmemektedir. Dolaysyla bu deerlendirmemizi de eliki olarak kabul ederler. Halbuki burada tevilin, yani itihadn bulunduu aktr. Bunu ise ancak dininde macera arayan ve tekfirin hkmlerini nemsemeyen kiiler ihmal edebilir. Tevil bulunmasna ramen, byle bir durumda yaplacak tekfir, olsa olsa ihtimallere binaen veya dolayl ynden bir tekfir olur. Bunun doru olmadn ise daha nce belirttik. Ne olursa olsun, bizi arlarn veya bakalarnn dncesi ilgilendirmez. Hakkmzda elikiye dtmz sylemeleri ve hatta tekfir hkmn vermeleri de bizim iin nemli deildir. Bu meselede takip ettiimiz yntem, Allahu Tealann dinine uygun olduu mddete, onlarn grlts ile ilgilenmiyoruz. Zaten hibir gn onlarn veya bidat olan bakalarnn gnlnn raz olmas iin aratrma yapmadk. Amacmz Allahu Tealann rzasdr. Onun bize hidayet ve baar vermesini dileriz.
60
-25ALLAHU TEALANIN NDRMED HKMLERLE HKMETME LE, BR GNAH OLARAK, BAZEN ALLAHU TEALANIN BR HKMN MCERRED OLARAK TERKETME ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfirde yaplan hatalardan biri de, Allahu Tealann indirdii ile hkmetmemek iin yaplan tauti kanun koyma ve hkm verme ile, yarglamada hakszlk yapmak gibi tevelli olmakszn bazen Allahu Tealann indirdii ile hkmetmeyi mcerred olarak terketme arasnda ayrm yapmamaktr. Bu iki tr ayrmama, gnmz kimi deerli yazarlarn kitaplarnda olduu gibi, sadece, bu iki kesim hakknda muhalefet etmenin ve ikisini birbirinden ayrmann hata olduunu sylemek ile kalsayd, bu kadar nemli bir sorun halini almazd. nk seleften bazlar yarglama konusunda, tevelli olmadan ve mcerred olarak, herhangi bir konuda Allahu Tealann indirdii ile hkmetmeyi terk iin Kfrn Dne Kfr (Kiiyi Dinden karmayan Kfr) adn verirler. Bu ise yarglama srasnda Allahu Tealann indirdii hkm yerine tautun hkmlerini uygulamak ve tevelli etmek eklinde deil de, kiinin, hevasna uymas, masiyet veya hakszlk sebebiyle baka bir hkm uygulamas eklinde olmaktadr. Halbuki ncekilerden ve sonrakilerden bu konuyu ele alan herkese unu sylyorum: , ncekilerin yapt gibi, sadece byle bir ie kalkan kiinin hatal yaptn sylemek ile kalsayd, ok nemli bir boyuta gelmemi olurdu. Ancak bu iki tr birbirinden ayr olarak deerlendirmeyenler, muhaliflerini, bu iki tr birbirinden ayrmalar sebebiyle Mrcienin grn izlemekle sulamaktadrlar. Ayrca bu meselede arya kaan kimilerinin, akrabalk bann olmas veya hevasna uymas sebebiyle, yarglamada hakszlk yapan her kiiyi, zahirde ve batnda, eriatn hkmlerine bal olduunu, onun dnda kimsenin hkmn kabul etmediini ve baka bir hkm tanmadn belirtse bile, tekfir ettiklerini grdm. Bununla da kalmayarak, aile fertleri arasnda hkm vermede adaletsizlik yapan kiileri bile tekfir etmekte ve Allahu
OTUZ RSALE
61
Tealann indirdii hkmlerle hkmetmeyen bir hakim ile ayn kategoriye koymaktadrlar. Bunlara gre adaletsiz davranan aile reisi, insanlar arasnda, Allahu Tealann eriatyla hkmetmeyen yneticiler konumundadr ve dolaysyla da Allahu Tealann, Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 107 ayetinin kapsamna girmektedir. Dorusu ise, bir konuda Allahu Tealann hkmn uygulamay mcerred ve masiyet olarak terketmek, tautlarn hkm ile hkmetmek veya hkmolunmak ya da Allahu Tealann hkmlerini deitirmek gibi kfr deildir. Bu ekilde mcerred bir terk, ayetin zahiri kapsamna giriyorsa da, ayet, asl olarak byleleri hakknda deildir. Ayetin ini sebebi de bunu gstermektedir. Zira ayet, kitap ehli kafirlerinden sz eden ayetlerdendir. Bu nedenle, ayetin nzul sebebini belirten hadiste Bera bin Azib, Bu ayetlerin hepsi kafirler hakknda nazil olmutur demektedir. Yani kiiyi slamdan karan byk kfr ile ilgilidir. Ayetin ini sebebi, Mslimde aktarld gibi, Yahudilerin zina edenin recmedilmesi ile ilgili hkm hakknda yaptklar deiikliktir. Hadiste aktarlan olayda, Allahu Tealann indirmedii hkm ile hkmetmenin, Yahudilerde nasl nesilden nesile takip edilegeldii grlmektedir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onlarn alimlerinden birine, zina eden kiinin, Tevrattaki hkmn sorduunda, asl olann recm olduunu, ancak onlardan ileri gelen biri zina yaptnda bu hkmn uygulanmadn, zayf olan biri zina suunu ilediinde ise recm cezasnn uygulandn sylemitir. Onlarn bu sular, Allahu Tealann hkmn bazlarna uygulayp bazlarna uygulamamak kabilindendir. Halbuki aslnda onlara emredilen, Allahu Tealann Kitabndaki hkm uygulamalardr. Buraya kadar onlarn gnah evli kimsenin zina suu hakkndaki Allah'n indirdii hkm bazen zalimce bazen masiyet olarak terk etmeleriydi. Bu gerek zenginlerinin szlerinden kamaylar gerekse akrabalarn kayrmalar ya da rvet sebebiyle olsun, bir masiyettir. Btn bunlar, bir hadden tamamen yz evirmenin ya da bakasnn eriatna uyma manasnn dnda veya daha altndadr. Helal grmeksizin, onlarn mcerred olarak iledikleri bu su, sadece byk gnah trndendir, yani kiiyi dinden karmayan kfrdr (Kfrn Dne Kfr). Ne zaman ki, Allahu Tealann indirmedii hkm ile hkmetmek szkonusu olur ve kendisinden bu kastedilirse, alimlerin, bunun kiiyi kfre gtrmesi iin, kii tarafndan bu uygulamann helal grlmesinin art olduunu sylediklerini grrz. Bu tr uygulama iin biri yukardaki ayeti delil olarak getirdiinde de, kiiyi dinden karmayan kfr, yani byk gnah
107
5 Maide/44
62
olduunu syleyerek tevil ederler. Haricilere cevap verdikleri veya baka yerlerde kullandklar ifadelerinde bu aktr. Yani sz edilen kfr, Allahu Tealay, melekleri ve benzeri iman ve slam eseslarn inkar etmekten oluan kfr gibi deildir. Bu nedenle kiiyi dinden karmayan kfr (kfrn dne kfr) demilerdir. Bu bilindii takdirde, ncekilerin Allahu Tealann indirmedii bir hkmle hkmetme konusunda ve kfre gtrmeyen gnahlar iin kullandklar terimdeki kapallk da ortadan kalkm olur. Onlar bu durumlarda, yukarda bahsettiimiz manay kastederler. nk onlarn zamannda yaygn olan ve zerinde durulan bu trdr. Yahudilerin bilgini olan adamn, ayn hadiste geen u szlerine gelince: Zina vak'alar erafmz arasnda oald. Artk erefli birini bu sula yakalarsak onu brakr olduk. Ancak zayf birini yakalarsak ona haddi tatbik ediyoruz. Kendi aramzda yle dedik: Gelin aramzda yle bir ceza eklinde anlaalm ki o, eraftan olsun, halktan olsun herkese tatbik edilsin. Sonunda recm yerine yzn kmrle boyanp dayak atlmasnda ittifak ettik. 108 te burada her biri ayr olarak kiiyi kfre sokan iki cerimeyi ilediler ki bunlar: Birincisi: Allahn evli adam hakkndaki recm hkmn, o hkmden yz evirerek ve ona uymayarak tamamen terk (yani amelin cinsini terk). kincisi: Allah ile birlikte hkm koymak veya Allahn hadlerinden birini deitirmek ya da Allahn eriat dnda bakasnn eriatna balanmak. Bunlar, bu asrn tautlarn da kfre gtren iki cerimedir. Ancak gnmz tautlarnn kfrleri daha kt, daha iren ve daha kapsamldr. te burada Allahu Tealann indirdii hkmden baka bir hkm zerinde anlamlar, yani Allahu Tealann indirmedii bir hkm ile hkmetmilerdir. Bir tek meselede de olsa tauta muhakeme olmular ve kafir olmulardr. Bu olaydan sonra Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem recm ettirdii Yahudi hakknda onlar, recm dnda baka bir hkm vermiler, daha nce zerinde anlatklar gibi o kiinin yzn karalama ve sopa cezasn uygulamlard. Berann Radyallahu Anhu dedii gibi, Allahu Teala onlarn bu yaptklarna kar km ve bu mnasebet ile inen ayetlerde yle buyurmutur: Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 109 , Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmet-
108 109
Mecmuul-Fetava, 28/170 5 Maide/44
OTUZ RSALE
63
mezse ite onlar zalimlerin ta kendileridir 110 , Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar fasklarn ta kendileridir. 111 Ayetlerin nzul sebebi ve kiiyi kfre gtren uygulama budur. Bu uygulamann kfr olduu belirtildikten sonra ayrca bu uygulamay helal grmek veya hkm inkar etmek de belirtilirse, kfrde ilave olduunu gstermek iindir. Yoksa, kiiyi dinden karan byle bir su ileyenin kfre girmesi iin yaptn helal saymas veya bunun haramln inkar ediyor olmas art, burada koulmamaktadr. Bu konuda iki grup yanlm ve ileri kartrmtr. Bunlardan biri ifrata gitmi dieri ise tefrite kamtr. frata dalan grup, amzn Mrcie ve Cehmiyyeleridir. Bunlar ayette sz edilen byk kfr, kiiyi dinden karmayan kfr (kfrn dne kfr) denilen byk gnah ile tevil etmilerdir. Dier grup ise, ayette geen kfr ibaresini aslnda olduu gibi byk kfr olarak alm ancak bu ayeti uygun olan yerde kulland gibi, uygun olmayan yerde de kullanmtr. Bunlarn banda Hariciler gelmektedir. Onlar, Ali bin Ebi Talip, Muaviye, Osman ve dierlerinin Radyallahu Anhum Allahu Tealann hkm ile hkmetmediklerini iddia etmi ve bundan dolay kafir olduklarn sylemilerdir. Yine bunlardan bazlar ise, bu ayetteki hkm, aile fertleri hakknda adaletli davranmayan aile reisi hakknda uygulamlardr. Halbuki byle birinin Allahu Tealann indirdii ile hkmediini kabul etsek bile en fazla, bu kiinin, hkmnde adaletsiz ve haksz davrandn ve hevasna uyduunu syleyebiliriz. Aile fertleri arasnda verdii adaletsiz hkm, Allahu Tealann indirdiinden baka bir hkm olmas ile beraber, insanlar arasnda uygulanan genel bir hkm mahiyetinde deildir. Aradaki fark ok aktr. zellikle kiinin aile fertleri arasnda hkm vermesi konusunda, o kadar aktr ki bunu ancak heva ve arln, gzlerini kr ettii kiiler grmezden gelirler. En dorusu, ayette belirtilen kfrn, zahiri manas ile yani byk kfr olarak ve hakikati zerinde kalmasdr. Nzul sebebi ve baka karineler de bunun byle olduunu gstermektedir. Dolaysyla, ayetteki kfr ifadesini, kiiyi dinden karmayan kk kfr olarak tevil etmenin hakl bir gerekesi yoktur. Maide Suresindeki bu ayetin zahiri, Allahu Tealann indirdiinden bakasyla hkmeden ve Onun hkmnden yz evirenleri kapsamaktadr. Ancak bununla beraber ayet, zahiri ve geneli itibariyle, selefin tekfirinde ihtilaf ettii kiiyi kfre drmeyen ksm da kapsar. Ayetin asl bahsettii ve ini sebebi olan ksm ise tauti ve irk manasnda olan
110 111
5 Maide/45 5 Maide/47
64
terketmedir. Bu yzden alimler buradaki kfr olduu gibi, hakikatiyle anlamlardr. nk Kurann lafzlarnda aslolan, hakikattir. Kfrde de aslolan, lugatte tarif edilen kfrn hakikatidir. Delil olmakszn mecaza yani kk kfre hamledilemez. Hkm terketmenin dier ekline gelince, o ise byk kfr olmayan eklidir. Ancak onun da anlam ayetin lafznn genel kapsamna girer. Bu nedenle Haricilerden delil gsteren bununla meseleyi delillendirmi ve ayetin ini sebebinin tefsirine itibar etmemitir. Tek bana bu zahiri anlam, snnetten aklayan baka nasslar nda anlalmazsa, kalplerinde hastalk bulunan kimselerin, hevalarna uyarak fitne karmak ve tevil etmek iin peine dt mteabihler kabilinden olur. Bu nedenle, bu iki durumu kartrmaktan ve birbirinden ayrmamaktan saknmak gerekir. Gemite Hariciler Allahu Tealaya kar gnah ileyen herkesin Allahu Tealann indirdiinden bakasyla hkm verdiini, dolaysyla kafir olduunu sylemilerdir. Ayeti anlamadan, nzul sebebini bilmeden ve Allahu Tealann ondan ne kastettiini kavramadan karar verdiler. Onlar Kuran okurlar ama Kuran boazlarndan aa inmez, yani kalplerine ulap doru drst anlamazlar. Onlardan bir grup iki hakemi ve Ali ile Muaviyeyi tekfir ettiler. Taraflar arasnda sulh yapmaya altklarn grnce Mslmanlardan byk bir kesimi de tekfir ettiler ve nsanlara hkmolundunuz. (Oysa Allahu Teala yle buyurmaktadr): Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 112 dediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szleriyle onlar hakknda ne kadar doru buyurmutur: Kuran okurlar ama boazlarndan aa inmez.
112
5 Maide/44
OTUZ RSALE
65
-26SEMLERE KATILAN HERKES AYIRIM YAPMADAN TEKFR ETMEK

Tekfirde yaplan hatalardan biri de, parlamento veya belediye seimlerine katlarak oy kullanan herkesin, ama ve hata dikkate alnmadan ve hccet ikamesi yaplmadan tekfir edilmesidir. Hamasetli genlerden birou, tekfirde muteber olan kastn ekillenmesinde etkili olan cehalet zrn dikkate almadan, bu seimlerde oy kullanan herkesi muayyen olarak tekfir etmektedirler. Halkn ou iin, belediye seimlerindeki kfr ak deildir. nk ou kii, vakadan haberdar olan insanlarda olduu gibi, tekel bayilii, meyhane ve genelevi gibi bir takm yerlere belediyeler tarafndan ilem yapldn ve ruhsat verildiini bilmemektedir. Ayrca belediye seimlerine aday olarak katlan ve Mslman olduunu syleyen bir ok kii, bu tr yerler hakknda olumlu dnmemekte ve buralarn almasna ynelik ilem yapmad gibi eski verilen ruhsatlar da yenilememektedir. Onlarn bu durumlar ise birok kiinin aldanmasna ve seimlere katlmasna sebep olmaktadr. Bu tr semenleri, yasama meclisi yesi olacak parlamenterlerin seimine katlanlarla eit tutmak hakszlktr. Parlamento seimleri konusunda da, semenlere insaf gz ile bakan herkes, bu kiilerin ounun, kendilerine milletvekilli olarak seecekleri kiinin sebebi ile elde edecekleri dnyevi hizmeti amaladn ve bu parlamentolarn hakikatnn ne olduunu bilmediini grr. Semenlerin ou, parlamentoya da, belediye meclisi veya encmen yelii gibi bakarlar. ou zaman felli veya sandalyeye mahkum hastalarn sedye zerinde oy kullanmas iin tandklarn, seimlerin hakikat hakknda bir bilgilerinin olmadn, ky, mahalle veya semtlerine gelecek hizmette rol almak veya uradklar hakszl gidermek ve zulmden kurtulmak ya da tutuklu yaknlarnn cezaevinden kmasna sebep olacak af karlmasna sebep olmak veya bu seimlere aday olarak katlan ve akrabalarndan olan kiileri desteklemek iin oy kullanldn grmekteyiz. Kimileri ise hereyden habersiz, zerinde Tek zm slamdr gibi yazlarn bulunduu ve bu parlamentolarda tauti kanunlarn kmasnda ortak olan mrikler tarafndan hazrlanan afilere bakarak, slam sevmeleri
66
ve destek olmak istemeleri sebebi ile bu seimlere katlrlar. Bu tr insanlar, setikleri bu parlamenterlerin, eriatn hkmlerini uygulama yolunu kapatacak yasalar karmak iin alacaklarn bilmemektedir. Yasama ilerine bulamayan, kfr kanunlarna saygl olacana ve koruyacana dair anayasa zerinde yemin etmeyen ve buna benzer kiiyi kfre gtren sz ve fiillerde bulunmayan kiiler ile, durumu bu olmayanlar arasnda ayrm yapmak gerekir. Bilindii gibi her semen, kfr olan bu sz ve fiilleri ilememektedir. 113 Ancak kiinin kastnn, kfr olduu ak olan bu tr sz ve fiiller iin kendisine vekil atamak olmas halinde, kendisinin hkm de atad bu vekilin hkm gibi olur. nk kfr olan bu ie destek veren ile, bunu bizzat uygulayan arasnda fark yoktur. Dolaysyla kfre giren o parlamenteri destekleyen kiinin kast, bu kfr kanunlarnn karlmas, kfr olan anayasa ve sistemin varln devam ettirmesi ise, bu kiinin hkm de, bu ii bizzat yapann hkm ile ayndr. Ancak parlamenterlerin iledikleri kfr olan sz ve fiiller hakknda gerekler oka rtbas ediliyorsa ve semen bunu bilmiyor veya anlamyorsa ve setii kiiyi sadece kyne, kasabasna, mahallesine veya ehrine hizmet gtrmesi amacyla seiyorsa, bu kii dieri ile ayn konumda deildir. Bu semen hata etmektedir ve bu parlamenterleri, kfr yasalarn karmalar maksad ile semi deildir. Bu nedenle bylelerini, kendilerine hccet ikamesi yaplmadan ve parlamenterlerin yaptklar yasama iinin mahiyeti aklanmadan, slama ve Allahu Tealann dinine aykr olan iler ile uratklar belirtilmeden tekfir etmek doru deildir. Bu durum kendilerine aklanp, gerekli hccet ikamesi yaplmasna ramen, seimlere katlma konusunda hala srar ederlerse, bu hkm hak etmi olurlar. Dolaysyla bu tr semen arasnda mutlaka ayrm yapmak gerekir. Kfr kanunlarn yapmas veya buna benzer ak kfr olan baka bir ii gerekletirmesi kast olmadan bu seimlere katlan kiiler, zahirde kendilerini kfre gtren bir i yapmlarsa da, hccet ikamesi yaplmadan nce tekfir edilmezler. nk iler ve durumlarn birbirine karm olmas, demokrasi ve parlamento gibi terimlerin yabanc terimler olup mahiyetinin birok kii tarafndan bilinmemesi, birtakm insanlarn, hakikatn bilmedikleri bu tr ilere girimesine sebep olmutur. Bu, anlamn bilmedii bir sz syleyen veya ii yapan kii kabilindendir. Alimler, anlamn bilmedii ve kendisine
113
Bu fark, semenler ile parlamentoda yasama yapan parlamenterler arasnda ayrm yapmaya bizi gtrd. Yoksa mesele kiinin mizacna ve tercihine kalm yahut delilsiz istihsandan ibaret bir mesele deildir.
OTUZ RSALE
67
hccet ikame edilmedii srece, bylelerinin sorumlu olmadklarn sylemektedir. zz bin Abdusselam Rahimehullah, Kavaidul-Ahkam fi MesalihilEnam isimli kitabnda, Anlamn bilmedii szden dolay kii cezalandrlmaz bal altnda yle der: Arap olmayan kii kfr, talak, iman, kle azad, sat, al, sulh gibi anlamn bilmedii kelimeler kullanacak olursa, onun iin balayc olmaz ve cezalandrlmaz. nk bu kelimelerin gereklerini kabullenmi veya kastetmi deildir. Ayn ekilde Arap olan bir kii, anlamn bilmeden bu manalara delalet eden yabanc kelimeler sylerse, o da kendisi iin balayc olmaz ve cezalandrlmaz. nk kullanrken, bunlarn gereklerini kastetmemitir. rade, ancak bilinen veya zannedilen eye ynelir. Arap olan bir kii, anlamn bilerek bu kelimeleri sylyorsa, syledii yerine gelmi olur. Ancak Arap olan bir kii, karsna snnet veya bidat olan bir yntem ile sen bosun derse, ve her iki kelimenin anlamn da bilmiyorsa veya hul, ricat, nikah, itak gibi arap olduu halde anlamn bilmedii kelimeleri kullanrsa, bunlardan hibiri sebebi ile sorumlu olmaz ve syledii geerli kabul edilmez. nk manasn bilmiyor ki delalet ettii eyi kastetmi saylsn. 114 Gnmzde, demokrasi terimini bilmeyen ve ondan maksadn ne olduunu anlamayp bask, zulm, tahakkum, hak ve hrriyetlerin yok edilmesi gibi uygulamalarn zdd anlamna geldiini dnen veya zanneden kiilerin durumu bu kabildendir. Demokrasinin hakikatinin, Allahu Tealann hakk olan hakimiyeti halkn eline vermek ve halkn kendi kendisine hakimiyet kurmas veya kanunlar yapmas anlamna geldii bu tr kiilere anlatlmadka ve bunun kfr olduu hakknda kendilerine hccet ikamesi yaplmadka, tekfir edilmezler. Bu tr insanlar, demokrasinin hakikatini bilmedii iin ne ie yaradn da bilmez, dolaysyla demokrasi ile hakiki manas olan kfr yapsn de kastetmi saylmazlar. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Kadn, Arapa bilmeyen kocasna, bana defa bosun de derse ve kocas da bu szlerin ne anlama geldiini bilmeyerek bunu sylerse, Allahu Teala ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hkmne gre bu kadn bo olmaz. Yine bir kii, dierine, halk arasnda sayg ifadesi olarak kullanlan manas ile, Ben senin kulun klenim derse, o kiinin klesi olarak saylmaz. Szlerin rfte kullanmlarn, niyet ve maksatlarn gznnde bulundurmayanlara gre ikinci misaldeki adam, kendisine bu ekilde ifadede bulunan dierine kle olarak sahip olabilir veya onu satabilir. Bu, cahil mftnn hata edebilecei byk bir alandr. Bunu bilmeyen mft insanlar aldatr, Allahu Tealaya ve Rasulne
114
Kavaidul-Ahkam fi Mesalihil-Enam, 2/102
68
iftira eder, dinini deitirir, Allahu Tealann haram etmediini haram ve helal etmediini de helal yapar. Allahu Teala bundan bizi korusun. 115 Yine yle der: Allahu Teala, insanlarn iindekilerine delalet etmesi iin kelimeleri vazetmitir. Biri dierinden bir ey istedii zaman kelimeler ile ne istediini ve maksadn ona anlatr. Bu isteklere de kelimeler vastasyla hkmleri bina edilir. Sz veya fiilin delaleti olmakszn insanlarn ilerinde olan eylere ve yine kiinin anlamn bilmeden syledii ve anlamn kastetmedii kelimelere hkmler bina edilmemitir. Aksine kii, iinden geirip ilemedii, sylemedii, hata ederek, unutarak, ikrah altnda kalarak, anlamn bilmeyerek veya sylediinin anlamn kastetmeyerek yaptklarndan dolay sorumlu tutulmamtr. Kast ve szl ya da fiili delalet bir araya gelirse, hkm terettp eder. Bu eri bir kuraldr. Allahu Tealann adalet, hikmet ve rahmetinin gereklerindendir. 116 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Mmin bir kii, kulland kelimelerin anlamn bilmeden Allahu Teala ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakknda bir eyi belirtmek iin, sz syler ve o szn kasdettii anlama delalet ettiini zanneder, ancak o sz baka eye delalet ederse, o mmin kafir olmaz. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler, Rina demeyin.. 117 Bu kelime ile Yahudiler, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet etmek ister, ancak Mslmanlar ise bunu kastetmezlerdi. Allahu Teala onu kullanmalarn yasaklad, ancak bu sz kullanmalarndan dolay onlar tekfir etmedi. 118 bn-i Teymiyenin Rahimehullah, fk olaynda Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet ve hakaret etmek isteyenler ile bu olaydan byle bir hakaret ve eziyet amac tamayan Hassan, Mistah, Himne gibileri arasnda ayrm yaptna ilikin syledikleri, Allahu Tealann izni ile yirmi dokuzuncu blmde gelecektir. Eziyet ve hakeret amac tamayanlar iin yle der: Onlar bunu kastetmediler ve buna delalet eden bir ey de sylemediler. 119 Burada, maksadn kelimelerin delaletinden anlalaca belirtilmektedir. Yukarda sylenenlerden u sonuca varmaktayz: Tekfirin sebepleri, daha nce belirttiimiz gibi, dnya ahkamna gre sz ve fiil ile snrl ise de, ahvalin ve manalarn karmas, insanlarn cehaletleri, i ve szlerin anlamla115 116
lamul-Muvakkin, 4/229 lamul-Muvakkin, 3/117 117 2 Bakara/104 118 Er-Reddu alal-Bekri, 341-342 119 Es-Sarimul-Meslul, 180
OTUZ RSALE
69
rnn hakikatini bilmemek gibi sebepler ile ihtimallerin birden fazla olmas durumunda kiinin kastn aratrmak ve kesin olarak tesbit etmek gerekir. Delaleti ihtimalli olan sz ve fiiller ile insanlarn tekfir edilmesi blmnde, kiinin sylediklerinin, rfne gre deerlendirilmesi ve gerekli karinelere baklmas gerektiini aklamtk. Biz, kiinin kastnn syledii szlerde ve iledii fiillerde nemli olduunu szlerken, Cehmiyye ve Mrcie mensuplarnn kfre gtren sz ve fiillerde bile, kiinin itikadn ve helali haram klmasn art komalar gibi bir art komuyoruz. Kiinin, sylediklerinde veya ilediklerinde kafir olmay kastetmesi gerektiini de sylemiyoruz. Kfre girenler arasnda zaten byle bir kast olan neredeyse yok gibidir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bir kimse kfr olan bir sz syler ya da bir amel ilerse, kafir olmay kastetmemi olsa bile, bu nedenle kafir olur. Zira Allahn diledii kimseler dnda hi kimse kfr kastetmez. 120 Bizim kast konusundaki amacmz bir ok defa tekrar ettiimiz gibi, kiinin sylemi olduu kfr szn veya ilemi olduu kfr amelini kendi iradesi ile ve manasn bilerek ilemi olmasdr. Yoksa bu sz veya ameli kfre girmek iin yapm olmas ile bunu kastetmemi olmas arasnda fark yoktur. ari, eri ahkam (tekfir gibi) sebeplerine balam ve bu konuda mkellefe hkm ve sebeplerini birbirinden ayrma serbestisi tanmamtr. Aksine ne zaman sebepler mevcut olur, artlar yerine gelir ve engeller ortadan kalkarsa, kii bu sebeplere binaen verilecek olan hkm amalamasa da, hkm meydana gelir. nk nemli olan, sylenen sz veya yaplan i ile kafir olmay amalamak deil, kfr olan bu sz sylemeyi veya ii yapmay amalamaktr. Tekrar belirtmek isteriz ki, anayasaya yemin etmek, ona ve kanunlarna saygl olmak ve anayasaya uygun kanunlar yapmak gibi bizzat kfr olan iler iin parlamenterleri seen kiileri cehaletlerinden dolay mazur grmyoruz. Bu konuda cehalet zr muteber deildir. nk bu, btn peygamberlerin gnderili amac olan Tevhid ilkesine ak bir kfrdr. Bunu bilmemek, renme imkan ve kolayl bulunduu halde dinin temeli olan bir eyi renmeyi reddetmek demektir. Kald ki akl banda bir insann yasama hakknn Allahu Tealann hakk olduunu bilmemesi mmkn deildir. zellikle tautlarn kendi ve parlamentolarnn hakk olarak grdkleri ve genel olarak btn din ve dnya ilerini kapsayan yasama konusundan insann habersiz olmas szkonusu deildir.
120
Es-Sarimul-Meslul, 177-178
70
Alimler, helal ve haram klma veya kanunlar belirleme iddiasnda bulunan kiinin, rablk iddiasnda bulunmu olacan belirtmiler, Allahu Tealann helal kldn haram veya haram kldn helal yapan, Allahu Tealann izin vermedii kanun koyma iine girien alimlere, yneticilere veya hkmdarlara itaat edenlerin, onlar rabler edinmi olacaklarn sylemilerdir. nk yasama konusunda itaat, ibadettir ve Allahu Tealaya hkmde ve ibadette ortak komaktr. Bu konuda bir ok delil bulunmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: zerine Allahn ad anlmadan kesilen hayvanlardan yemeyin. nk onu yemek gnahtr. Gerekten eytanlar dostlarna, sizinle mcadele etmeleri iin telkin ederler. Eer onlara uyarsanz phesiz siz de Allaha ortak koanlardan olursunuz. 121 Ebu Davud, bn-i Mace, Hakim ve bn-i Cerir, bn-i Abbastan
Radyallahu Anhuma yle rivayet ederler: Mrikler, l hayvann eti hak-
knda Mslmanlarla tartr ve, Allahn kestiini yemiyorsunuz, ama kendi kestiklerinizi yiyorsunuz derlerdi. Bunun zerine Allahu Teala, Eer onlara uyarsanz phesiz siz de Allaha ortak koanlardan olursunuz 122 ayetini indirdi. Bu ise Allahu Tealann helal kldn haram ve haram kldn helal klan veya Allahu Tealann izin vermedii yasama iini yapan kiilerin Allahu Tealaya ortak komu olduklarn gstermektedir. Allahu Tealann, (Yahudiler) Allah brakp bilginlerini (hahamlarn); (Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesihi Rabler edindiler. Halbuki hepsine de tek laha kulluk etmekten baka bir ey emrolunmad. Ondan baka hibir ilah yoktur. O, bunlarn ortak kotuklar eylerden mnezzehtir 123 ayeti de bu kabildendir. Rivayet yollarnn toplam ile hasen derecesinde olan Tirmizi ve dierlerinin Adiy bin Hatimden Radyallahu Anhu rivayet ettikleri hadiste yle geer: Boynumda altndan bir ha olduu halde Allah Raslnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna geldim. Allah Rasl Sallallahu Aleyhi ve Sellem bana: Ey Adiy, u putu boynundan at dedi. Ben onu boynumdan attm. Yanndan ayrldm esnada Allah Raslnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u ayeti okuduunu duydum: (Yahudiler) Allah brakp bilginlerini (hahamlarn); (Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesihi Rabler edindiler. 124 Bunun zerine ben: Biz onlara ibadet etmiyorduk dedim. Allah Rasl Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Allahn helal kldklarn haram, haram kldklarn ise helal sayyorlar ve siz de bunla121 122
6 Enam/121 6 Enam/121 123 9 Tevbe/31 124 9 Tevbe/31
OTUZ RSALE
71
r helal ya da haram kabul etmiyor muydunuz? dedi. Ben: Evet dedim. Allah Rasl Sallallahu Aleyhi ve Sellem: te ibadetiniz budur diye buyurdu. bn-i Teymiye Rahimehullah, el-Fetavasnda, bu hadisin hasen olduunu sylemitir. Hadisten anlalmaktadr ki onlar, helaller ve haramlar konusunda kiilere yaplan itaatin ibadet olduunu bilmemekteydiler. Ancak buna ramen bu cehaletleri sebebi ile mazur olarak kabul edilmemilerdir. bn-i Cerir Rahimehullah, Huzeyfeden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Onlar bu haham veya rahipleri iin oru tutmuyorlard ve namaz da klmyorlard. Ancak onlarn helal kldklarn helal ve Allahu Tealann kendileri iin helal kld bir eyi haram kldklarnda da haram olarak kabul ediyorlard. Onlar Rab olarak benimsemeleri bu yndendir. Denilebilir ki; erisinde bir takm meyyide ve cezalar ieren kanunlar yapmak, helal ve haramlar klmak gibi tevhide ve eriata aykrlkta ak olan kanunlar yapmak niteliinde deildir. Gnmzde yaplan kanunlar genelde bu tr cezalar kapsamakta ve helal ya da haramlar konusuna girmemektedir. Bu bakmdan gnmzdeki kanun yapanlara itaat edenleri mazur saymamak iin bu deliller yeterli deildir. nk bu ayetler, zina, iki ve faiz gibi dinden zaruri olarak haram olduu bilinen eyler ile ilgilidir. Bu nedenle kendilerine uyulan kanunlarn tr konusunda onlarn cehaletine itibar etmek ve hccet ikame etmedike tekfir etmemek gerekir. Ancak anayasa gerei yasama yetkisinin parlamenterlere ve tautlara kaytsz artsz mutlak olarak verilmi olmas, bu itiraz geersiz klmaktadr. nk bu yetkinin kapsamna helal ve haram klma veya buna benzer dier hkmler de girmektedir. Parlamenterlere bu mutlak yetkinin verilmesi ve bu yetkinin onun hakk olduunu kabul etmek, tek bana o parlamenterin ve o parlamenteri seen kiinin tekfiri iin yeterlidir. Helal veya haram ilan etsin veya etmesin, cezalar ve hadler alannda kanun yapsn veya yapmasn, hkm koyma hakkn kullara veren kfr anayasas zerine yemin etsin veya etmesin, farketmez. nk mutlak yasama hakk sadece Allahu Tealaya mahsustur ve sadece Ona verilmesi gerekir. Kim bu hakk, Allahu Tealadan bakasna verirse, Allahu Tealadan baka ilah, rab ve hakem aram olur ve slamdan km saylr. slamn, kitap ehli alimlerini ve onlara uyanlar tekfir eden hkmnn sadece helal ve haram klma sebebine dayandn kim iddia edebilir ki? Onlarn ortaya koyduklar hkmlerin ounun hadler ve cezalar ile ilgili olduu sabittir. Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite
72
onlar kafirlerin ta kendileridir 125 ayetinin nzul sebebi ile ilgili olarak gelen rivayetlerin birinde yle belirtilmektedir: Bu ayetler Beni Nadir ve Beni Kureyza Yahudileri hakknda inmitir. Beni Nadirin ldrlenleri erefli saylyor ve diyetleri tam olarak veriliyordu. Ancak Beni Kureyzann ldrlenleri zelil saylyor ve diyetleri de yarm veriliyordu. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem aralarnda hakem yaptlar. Rasulullahda Sallallahu Aleyhi ve Sellem diyetlerini eitledi. Bunu man Ahmed Rahimehullah rivayet etmitir. Ayrca bn-i Cerir de Rahimehullah bunu tefsirinde belirtmektedir. Yine, zina eden Yahudi ile ilgili olarak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem recm cezasn ona tatbik ettiini bildiren rivayet Mslimde aktarlmaktadr. Onlarn, bu hadiste aktarlan ve Maide Suresindeki ayetin ini sebebi olan sular zinay kendilerine helal klmalar deil, zina konusundaki cezay deitirerek atalarna uymalardr. Eer zinay kendilerine helal etmi olsalard, herhangi bir ceza belirlemezlerdi. nk helal veya mbah olan bir iten dolay kimse cezalandrlmaz. Ayrca gerek okca konuulmas ve gerekse kafir ve mrtedlerin hemen her platformda sk sk sulama maksadyla gndeme getirmeleri sebebi ile, slam eriatndaki hadler, Mslmanlar bir yana, kafirler iin bile mehur hale gelmitir. Bugn herkes tarafndan bilinmektedir ki, tautlar slamn bu hkmlerini yrrlkten kaldrm ve kfr devletlerinden ithal ettikleri aalk uydurma cezalar ile bunlar deitirmilerdir. Bilindii gibi slamn hkmlerine bedel olarak getirilen hkmleri yasalatrmak, zorlatrmak veya basitletirmek, parlamento yeleri ve onlarn banda bulunan dier tautlarn grevidir. Bu tauti sistemlerin dzen ve kanunlarn incelediimiz zaman, deiik ekillerde helal ve haram kldklarn da grrz. Mesela slam dininde haraml zorunlu olarak bilinen faiz ve buna benzer dier byk gnahlar bu tautlarn kanunlarnda mbahtr. Hatta bu tr gnahlarn dzenli olarak uyguland ve bu kanunlar tarafndan korunduu kurumlar da bulunmaktadr. Ayn ekilde, Allahu Tealann haram kld iki de byledir. kinin retildii, satld ve iildii yerler bu sistemlerde aka bulunmaktadr ve hatta bizzat bunlar tarafndan kurulmaktadr. Bu kurumlara ruhsat verilmekte ve hem bu kurumlar hem de ienler kanun ve uygulayclar tarafndan korunmaktadr. Kanunlarnn mbah kld ve koruma altna ald fuhu da byledir.
125
5 Maide/44
OTUZ RSALE
73
Bunlardan da nemlisi, bu sistemlerde, btn ekilleriyle kfr ve riddet mbahtr. Kanunlar ve uygulayclar tarafndan, inan hrriyeti ad ile her trl kfr ve riddet korunmakta ve insani bir hak olarak savunulmaktadr. Kanunlarnn hibir yerinde kfr veya riddeti yasaklayan ve cezalandran bir hkm yoktur. Bu kanunlara gre riddet, cezas olan bir su deildir. Aksine bu kfr kanunlarnn tand ve koruduu kiisel bir hak ve zgrlktr. Bu konular burada ayrntl olarak anlatmamz uzun srer. Bunlar zerinde daha geni olarak baka kitaplarmzda durduk. zet olarak, Allahu Tealann hkmlerinden baka hkm ve kanun koyanlar seenleri veya yaptklar bu ilerinde onlara itaat edenleri mazur olarak saymyoruz. Aksi halde papaz ve hahamlara ibadet eden Yahudi ve Hristiyanlar da mazur grmemiz gerekir. nk eriatta benzerler arasnda ayrmn yaplmas yoktur. Allahu Teala yle buyurur: imdi sizin kafirleriniz, onlardan daha m iyidirler? Yoksa kitaplarda sizin iin bir beraet mi var? 126 Bu konuda avamdan olan Mslmanlar mazur grmemezin sebebi, tekfirin kurallarnda muteber bir art niteliinde olan, kiinin kfre gtrc olan ameli kastetmesi yani ameli bilinli olarak yapmas konusudur. Ki bu insanlarda, tekfirin artlarndan olan muteber kast bulunmamaktadr. Bizler, setii insanlar, kanun koyan, anayasaya sayg yemini eden, kanunlara muhakeme olan ve parlamento yelerinin iledii, kiiyi kfre gtren dier sz ve fiilleri ileyen olarak semeyen ve bu maksatla semeyi de kastetmeyen kiileri mazur grmekteyiz. Mazur grdmz bu insanlarn, parlamenterlerin iledikleri bu sular hakknda bilgileri yoktur. Dolaysyla bu ileri yapmalarn kastetmeleri de imkanszdr. Aksine Mslman olduunu iddia etmeleri ve Allahu Tealann eriatn egemen klmay vaadetmeleri sebebi ile onlara oy vermektedirler. Ya da bu insanlardan bazlarn, dnyevi hizmetler iin semektedirler. Byle kiiler, ancak kendilerine hccet ikamesi yapldktan sonra hala inat etmeleri halinde tekfir edilebilir. nk bugn insanlar hak ile batl kartrmakta ve batl eylere hak ss verilerek halk kandrlmaktadr. Bu nedenle bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Baz yerlerde ve zamanlarda heva sahipleri ok olabilir ve syledikleri szler, cahiller tarafndan ilim ve snnet erbabnn szleri derecesinde grlebilir. yleki bunlar yneten kiiler de ne yapacan bilmez olur ve Allahu Tealann hccetini ortaya koyacak kiilere ihtiya duyalabilir. 127
126 127
54 Kamer/43 Mecmuul-Fetava, 3/152
74
Hccetin ikame edilmi olmas, sadece Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, o konudaki kelamn insanlara ulatrmaktan ibaret deildir. zellikle slam yayldktan, Allahu Tealann koruduu Kitap uzak ve yakn herkese ulatktan sonra hcceti ikame etmek, tebliden ibaret de deildir. Aksine ou zaman pheleri gidermek, karklklar ortadan kaldrmak, vakay, yani szn hakikatini, szn anlamn ve iin mahiyetini ortaya koymaktr. Sz anlamamak ve nereye varacan bilememek veya iddetli korku ya da sevinten dolay kiinin ne dediini bilememesi sebebi ile kiinin mazur saylacana ilikin aklamay yukarda yapmtk. Mkellefin, hakikatn ve manasn bilmedii bir ii yapmas da bu kabildendir. nk byle bir kii, iin, bilmedii hakikatn kastedemez. Bineini kaybedip sonra tekrar bulduunda Allahm, sen benim kulumsun ben de senin rabbinim diyen adamn anlatld hadis de bunun delillerindendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu, Sevincinin iddetinden hata etti diye nitelendirmitir. Bu delillerden biri de, kendi nefsine yazk edip; ailesine, ld zaman kendisinin yaklmasn ve klnn yarsn karaya dier yarsn ise denize savurulmasn isteyen adamn kssasdr. Bu ekilde, Allahn tekrar kendisini diriltmeye g yetirme kudretine sahip olmadn zannetti. Bu ise kfrdr. Ancak bu adam cahil olduu ve Allahtan korktuu iin Allah onu affetti. Bunun zerinde, Allahu Tealann izni ile, ileride de duracaz. Dolaysyla parlamento seimlerinde tafsilata inmeden ve ayrma tabi tutmadan, bu seimlere katlan btn herkesi tekfir etmek, yaplan ak hatalardandr. zellikle bu parlamentolarn ve parlamenterlerin hakikatinin bilinmedii, bu konuda kastlarn ve durumlarn farkl olmas mutlaka gznnde bulundurulmas gerekenlerdendir. Bununla beraber bu irk parlamentolarnn hakikatini ve parlamenterlerin nasl bir irk iinde grev yaptklarn bilen birisi olarak unu da rahatlkla syleyebiliriz ki, yasama yapan parlamento seimlerine katlma ii ak bir kfrdr. 128 Bu hkm, bu tr seimlere katlma ii hakknda verilmi olan mutlak bir hkmdr. Bu parlamentolardan sakndrmak ve insanlarn onlardan uzak durmasn salamaya almak iin bu hkm mutlak olarak vermekteyiz. Ancak mutlak olan bu hkm muayyen bir ahsa indirgemek istediimizde, gerekli aratrmay yapp, kiilerin kast ve bilgi seviye-
128
Bu mesele iin, ed-Demokratiyye Dinun ve Feteva Sicnis-Sivaga isimli kitaplarmza baknz. (ed-Demokratiyye Dinun isimli kitap, Allahu Tealann yardm ve ltfu ile terceme edildi. Bu ve dier kitaplar iin internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz. Yaync)
OTUZ RSALE
75
lerine gre hkm vermekteyiz. Kanun karmas veya buna benzer, kiiyi kfre gtren ileri yapmas iin milletvekili seimlerine katlanlarn kafir olduunu sylyoruz. nk kfrn sebeplerinden birini ilemitir. Bu i ile kafir olmay veya dinden kmay kastetmese bile, hakknda verilen bu hkm deimez. Parlamentonun hakikatini ve yelerinin almasnn tabiatn bilmeyenlere, hccet ikame edilmesi ve parlamento ve milletvekillerinin yapt ilerin mahiyetinin aklanmas gerekir. Buna ramen bu ite srar ederse tekfir edilir. Ancak hccet ikamesi yaplmadan ve kendisine gerekli aklamada bulunulmadan tekfir etmekten kanmak gerekir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kendisine delil gsterilmeden ve doru aklanmadan, kimsenin, hata ve yanltan dolay bir Mslman tekfir etmeye hakk yoktur. Kiinin slam kesin olarak sabit olduktan sonra, phe ile yok olmaz. Ancak phe giderildikten ve gerekli hccet ikamesi yapldktan sonra hala srar etmesi halinde, onun slam yok olur. 129
129
Mecmuul-Fetava, 12/250, Daru bn-i Hazm basks
76
-27AIK OLMAYAN MESELELERDE, CEHALET ZRN MUTEBER OLARAK SAYMAMAK

Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de, kapal olup aklamay gerektiren veya ancak peygamberler yolu ile bilinebilen meselelerde, cehaletinden dolay kiiyi mazeretli olarak saymamaktr. Cehalet zr konusunda insanlar ifrat ve tefrite kaarak, ihtilaf etmilerdir. Bir grup, Allahu Tealann insanlara geni tuttuunu daraltarak cehaleti tekfirin engellerinden biri olarak kabul etmemi ve mutlak olarak cehaleti zr saymamtr. Dier bir grup ise, birinci grubun tam aksine, dinde zorunlu olarak her Mslman, hatta Yahudi ve Hristiyanlar tarafndan bile bilinen eylerde bile cehaleti zr olarak kabul etmi ve bu konuda kapy ardna kadar aralamtr. Nitekim, kendilerine hccet ulamadndan dolay deil, yz evirdikleri iin cahil konumda olan kafirleri bile mazaretli olarak kabul etmilerdir. Oysa ki Kuran ve Snnet bu insanlarn ellerinde bulunmakta, ancak dnya ilimlerine, her trl ss ve malna kendilerini vermelerine ramen balarn kaldrp ona bakmamaktadrlar. Bu tr insanlar hakknda Allahu Teala yle buyurur: Onlar dnya hayatnn grnen yzn bilirler. Ahiretten ise, onlar tamamen gafildirler. 130 Halbuki Allahu Teala, emrinden yz evirip grmezlikten gelenleri knayp ktlemekte, grme, iitme ve akl yeteneklerini, Rabbini tanma, yaratal amalarn kavrama maksadyla kullanmadklarndan dolay onlar eletirerek yle buyurur: Andolsun, biz cin ve insandan bir ounu cehennem iin yaratmz. Zira onlarn kalpleri vardr ama onlarla gerei kavramazlar; gzleri vardr, lakin onlarla grmezler; kulaklar vardr, fakat onlarla iitmezler. te onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da dalalet ierisindedirler. Onlar gaflete denlerin ta kendileridir. 131 Allahu Teala baka ayetinde ise yine onlarn durumunu anlatarak yle buyurur: Ve ayet kulak vermi veya aklmz kullanm olsaydk, (imdi) u alevli cehennemin mahkumlar arasnda olmazdk diye ilave ederler. Bylece gnahlarn itiraf ederler. Artk uzak olsun o alevli cehennemin mahkumlar 132 , Kendilerine kulaklar,
130 131
30 Rum/7 7 Araf/179 132 67 Mlk/10-11
OTUZ RSALE
77
gzler ve kalpler vermitik. Fakat kulaklar, gzleri ve kalpleri kendilerine bir fayda salamad. Zira bile bile Allahn ayetlerini inkar ediyorlard. Alay edip, durduklar ey, kendilerini kuatverdi. 133 bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Kendi haklarnda itirafta bulunan bu akletmeyen ve iitmeyen insanlar, eer iitmi ve akletmi olsalard atee girmeyeceklerdi. Gerekten kulaklar sesleri iitmeyecek kadar kapal myd? Dnya ileri, tarm konular, hayvan gtmeleri, mallarn ynetimi ve gelitirilmesi, ev yapm, ba ve bahe kurulmas, ticarethane ve iftliklerin ynetimi, mallarn korunmas, makam ve liderlik istemi konusunda cahil miydi bunlar? Hayr, tam tersi bunlarn tamamn biliyorlard. Onlar asl rezil ve perian eden, saylan btn bu ileri belki herkesten daha ok bilmeleri ve herkesten daha iddetli olarak bunlara sarlmalaryd. Onlar nasl mal sahibi olacaklarn, mal nasl ynetip oaltacaklarn iyi bilirlerdi. Ancak azap gren bu insanlar Allahu Tealay bulmak, ona kulluk yapmak, sz, amel ve akide ile ona ynelmekte gzlerini, kulaklarn ve akllarn kullanmay kabul etmediler. Btn bunlar fani, kurtarmayan ve ie yaramayan, hatta yk arlatran ve piman eden dnyalk iin kullandlar. 134 Cehalet konusunda doru olan, meselenin tafsilatna bakmaktr. Dinin baz konular vardr ki onu bilmemek caiz deildir. zellikle Allahu Tealann koruduu Kurann her tarafta yaylm olduu bir ortamda bu trden olan eyleri bilmemek mazeret olarak kabul edilmeyecek olan sulardandr. Allahu Teala yle buyurur: Kendisiyle sizi ve bundan sonra onu duyacak herkesi uyarmam iin bu Kur'an bana vahyolundu. 135 Cehaletin mazeret olarak kabul edilmedii hususlardan biri de Tevhidin asldr. Allahu Teala, insanlar bunun zerine yaratmtr. Buhari ve Mslimde belirtildii gibi insan bu ftrat ile dnyaya gelir. Sonra anne ve babas onu saptrr. Btn peygamberler Tevhid ile gnderilmi ve kitaplar onun iin indirilmitir. Tevhid zere olmayanlar, inat veya yz eviren cahil kafirlerdendir. Allahu Teala yle buyurur: te bu (Kuran) bizim indirdiimiz mbarek bir kitaptr. Ona uyun ve Allahtan korkun ki size merhamet edilsin. (Onu size indirdik ki), Kitap, yalnz bizden nceki iki toplulua indirildi, biz ise onlarn okumasndan gerekten habersizdik demeyesiniz. Yahut, bize de kitap indirilseydi, biz onlardan daha ok doru yolda olurduk demeyesiniz diye (bu Kitap indirdik). te size de Rabbinizden ak bir delil,
133 134
46 Ahkaf/26 bn-i Hazm, hkamul-Ahkam, 1/66 135 6 Enam/19
78
hidayet ve rahmet geldi. Kim, Allahn ayetlerini yalanlayp onlardan yz evirenden daha zalimdir? Ayetlerimizden yz evirenleri, yz evirmelerinden tr azabn en ktsyle cezalandracaz. 136 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Teala, yalanlayarak olsun veya olmasn, ayetlerinden yz evirenlere en ar cezay vereceini belirtmitir. Bu da gsteriyor ki peygamberlerin getirdiklerini kabul etmeyenler kafirdir. Bunun yalanlama, byklenme, hevaya uyma veya getirilen eylerden phe etme sebebi ile meydana gelmesi arasnda fark yoktur. Peygamberin getirdii eyleri yalanlayan herkes kafirdir. Yalanlamasa bile, iman etmedii srece yine kafir olur. 137 Allahu Teala, son peygamber olan Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile peygamberlii bitirdikten ve suyun onu silemeyecei Kitapn ulatrdktan sonra, dinin asl, en salam kulpu ve yaratln en nemli sebebi olan Tevhidden yz eviren kii, tembel davranmas ve yz evirmesi neticesinde bu Tevhidden cahil kalm ise, mazur saylmaz. bn-i Teymiyenin Rahimehullah dedii gibi, her kafirin mstekbir yalanlayc olmas gerekmez. Byleleri olabilecei gibi, hevasna tabi olmas sonucu kafir olanlar da vardr. Bu tr kafirler dini ne yalanlar, ne tasdik eder, ne de destekler. Byleleri, din ile yakndan veya uzaktan ilgilenmezler. Dinin baz meseleleri, aklama yapmay gerektirir. Bu meseleleri, Tevhid ve zdd olan irk gibi veya dinden zorunlu olarak bilinen ve mehur olan eyler gibi deerlendirmek doru olmaz. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Eer ki kiinin muhalefeti, dinin ak olmayan ve herkes tarafndan bilinmesinin zor olduu meselelerde olursa, hata ettii, dalalete dt ve kendisine hccet ikamesinin yaplmad sylenebilir. Ancak kiinin muhalefeti, ak olan ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun ile gnderildii ve ona muhalefet edenlerin tekfir edildii btn Mslmanlar ve hatta Yahudi ve Hristiyanlar tarafndan da bilinen meselelerde ise durum byle deildir. Tek olan Allahu Tealaya ibadetin emredilmi olmas ve Allahu Tealadan baka, meleklere, peygamberlere, gnee, aya, yldzlara, putlara ve baka eylere ibadetin yasaklanm olmas bu trdendir. Bunlar slam esaslarnn en ak olanlardr. Yine be vakit namaz ve Yahudi, Hristiyan, Mecusi ve mriklere dmanln emredilmi olmas ile iki, kumar, zina ve faizin yasaklanm olmas da bu kabildendir. 138
136 137
6 Enam/155-157 Mecmuul-Fetava, 3/196 138 Mecmuul-Fetava, 4/37
OTUZ RSALE
79
Muhammed bin Abdulvehhab, Mufidul-Mustefid isimli kitabnda bn-i Teymiyenin Rahimehullah u szn nakleder: Muayyen bir ahsn, kafir, bidat ehli, fask veya masiyet sahibi olarak isimlendirilmesi konusunda buna en fazla kar kanlardan birisi de benim. Ancak kendisine risalet hccetinin ulamasna ramen ayn suu ilemeye devam eden bunun dndadr. bn-i Teymiyenin Rahimehullah bu szn deerlendiren Muhammed bin Abdulvehhab Rahimehullah ilave olarak yle der: Tesbit ettiimiz kadar, btn mevzularda onun bu meseleye bak ve aklama yntemi byledir. Gerekli aratrmay yapmadan ve problemleri zmeden, muayyen bir kiinin tekfiri konusunda bahsetmez. Bundan ama hccet ikamesi yaplmadan nce muayyen bir ahsn tekfir edilmesinden sakndrmak iindir. Ancak u da bilinmektedir ki, kendisine hccet ulatrlm olan kii hakknda, gerekli olmas halinde muayyen olarak kafir, fask veya masiyet sahibi olarak hkmetmektedir. Allah ondan raz olsun, yine belirtmektedir ki bu yndeki szleri dinin ak olmayan meseleleri hakkndadr. Kelamclardan nde gelen baz kiilerin ou zaman slamn dna ktklarn belirterek onlara cevap verirken yle der: Eer ki kiinin muhalefeti, dinin ak olmayan ve herkes tarafndan bilinmesinin zor olduu meselelerde olursa, hata ettii, dalalete dt ve kendisine hccet ikamesinin yaplmad sylenebilir. Ancak kiinin muhalefeti, ak olan, Mslmanlar ve hatta Yahudi ve Hristiyanlar tarafndan da Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun ile gnderildii ve ona muhalefet edenlerin tekfir edildii bilinen meselelerde ise durum byle deildir. Tek olan Allahu Tealaya ibadetin emredilmi olmas ve Allahu Tealadan baka, meleklere, peygamberlere, gnee, aya, yldzlara, putlara ve baka eylere ibadetin yasaklanm olmas bu trdendir. Bunlar slam esaslarnn en ak olanlardr. Yine be vakit namaz ve Yahudi, Hristiyan, Mecusi ve mriklere dmanln emredilmi olmas ile iki, kumar, zina ve faizin yasaklanm olmas da bu kabildendir. Buna ramen ileri gelenlerinden birounun bu tr dalalete dtklerini ve mrted olduklarn grrsn. Hatta daha da kts, onlarn bazlar mriklerin dini hakknda yazlar yazmaktadrlar. Ebu Abdullah er-Razinin yapt bunun rneklerindendir. Bu ise, btn Mslmanlarn ittifak ile ak bir riddettir. Sz burada bitmektedir. bn-i Teymiyenin Rahimehullah, bu kural ve Allahu Tealann dmanlarnn belirttii pheyi nasl aklad zerinde dnmek gerekir. Ancak, Allahu Teala kimi yoldan karmay isterse, onun iin bir ey yapmak mmkn deildir. Biz inanyor, Allahu Tealaya o ekilde kavumay umuyor ve diyoruz ki: Bir Mslman, kendisine hccet ulatktan sonra Allahu
80
Tealaya irk koar veya bunu Tevhid ehlinden stn tutarsa ve hak zere olduunu iddia ederse veya Allahu Tealann, peygamberinin ve Mslman alimlerin belirttikleri ak olan herhangi bir kfr seerse, kim olursa olsun, onu tekfir ederiz. Biz Allahu Tealadan ve Peygamberinden gelen btn eylere iman ettiimiz gibi tekfir ile ilgili gelen hkmlerin ve dolaysyla da saptan kim olursa olsun, gerektiinde onu tekfir etmenin de imandan olduuna inanrz. Bu konuda alimlerden birinin bile muhalefet ettiini de bilmiyoruz. Bu meselede ihtilaf karanlar, Firavunun dedii yle ise nceki milletlerin hali ne olacak? 139 veya Kureyin dedii Son dinde de bunu iitmedik 140 gibi szlere snrlar ve bunlara benzer lafzlar ile kendilerini savunurlar. 141 shak bin Abdurrahman Alu-eyh yle der: Allahu Tealaya ortak komadan ibadet etmek, Ondan bakasna ibadet etmekten beri olmak, ibadette Allahu Tealaya ortak koanlarn, kiiyi slamdan karan en byk kfr ile kafir olduu meselesi dinin asllarnn asldr. Allahu Teala, onunla peygamberleri gndermi, kitaplar indirmi, Kuran ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile insanlara hccetini ikame etmitir. Allahu Tealaya ortak koanlarn tekfiri konusunda din alimlerinin u ekilde cevap verdikleri grlr: O kii istitabeye tabi tutulur. Tevbe ederse kabul edilir, tevbe etmez ise ldrlr. Alimler dinin asllarndan olan meselelerde aklama yapmazlar. Sadece delili baz Mslmanlar iin kapal olabilecek meselelerde aklama yaparlar. Kaderiyye veya Mrcie gibi bidat ehlinin tartt meseleler, sarf ve atf gibi gizli olan meseleler, kabirlere ibadet etmesi sebebi ile slamdan kanlara yaplacak gerekli aklama veya irk koann nceki amellerinin yok olupolmayaca gibi meseleler bu trdendir. Ki, Allahu Teala yle buyurur: Deve ine deliinden geinceye kadar onlar, cennete giremeyeceklerdir 142 , Kim Allaha ortak koarsa sanki o, gkten dp paralanm da kendisini kular kapm, yahut rzgar onu uzak bir yere srklemi gibidir 143 , phesiz Allah kendisine ortak koulmasn balamaz 144 , Kim Allaha ortak koarsa ameli boa gitmitir. 145 Ancak bu, kt bir inanca da yol aabilir. Bu ise, bu mmete hccetin Kuran ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile kaim olmad inancdr.
139 140
20 Ta-ha/51 38 Sad/7 141 Mufidul-Mustefid fi Hukmi Tarikit-Tevhid, 54-55 142 7 Araf/40 143 22 Hacc/31 144 4 Nisa/48 145 5 Maide/5
OTUZ RSALE
81
Kitap ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem unutmalarna yol aan yanl anlamadan Allahu Tealaya snrz. Kuran ve Rasuln davetinin ulamad fetret devrinde len insanlara da icma ile Mslman ad verilmez. 146 Abdullah bin Abdurrahman Eba Batin yle der: Mrikleri savunan bazlar, cehaleti sebebi ile kfr ileyen kiinin tekfir edilmeyecei ve ancak inat kafirin tekfir edilebileceini iddia eder ve bu szlerine delil olarak da, ocuklarna, ldkten sonra vcudunun yaklmasn ve kllerinin savurulmasn vasiyet eden adamn olayn gsterirler. Bu iddialarna yle cevap verilir: Allahu Teala, peygamberlerini mjdeleyici ve korkutucu olarak gndermitir. Bylece insalarn Allahu Tealaya kar bir hccetleri kalmamtr. Peygamberlerin, kendisi ile gnderildikleri ve ona davet ettikleri en byk ey, ibadeti yalnzca Allahu Tealaya has klmak ve Allahu Tealadan bakasna ibadet olan irki yasaklamaktr. Dolaysyla kii, Allahu Tealaya kar en byk irk olan bakasna ibadet konusunda, cehaleti sebebi ile mazur kabul edilecekse, cehaleti sebebi ile mazur olmayan kim kalr ki? Byle bir iddia, Allahu Tealann yz eviren ve inat eden kafir dnda hi kimseye hccetini ikame etmedii sonucunu dourur. Bununla birlikte byle bir iddiann sahibi olan kiinin, asln inkar etmesi de mmkn deildir. Bu kii byk eliki ierisindedir. nk bu kiinin Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamber olarak gnderildiinden phe eden veya kyamet gn insanlarn yeniden diriltilecei gibi dinin asllarndan olan bir konuda phe eden kiiyi tekfir etme konusunda tevakkuf etmeleri mmkn deildir. phe eden kii ise cahildir. Fkh alimleri Rahimehumullah, kitaplarnda, mrtedin hkm konusunu aklarken, bunun, Mslman olduktan sonra, kiiyi kfre sokan bir sz veya fiil veya itikad ya da phe sebebi ile kafir olan kii olduunu belirtirler. phe etmenin sebebi cehalettir. Ancak yukardaki iddiann sahiplerinin yaptklar gibi, cehalet zrn, doru olmayan bir ekilde genellediimizde cahil olan Yahudi ve Hristiyanlarn, cehaletleri sebebi ile aya, gnee, yldzlara ve putlara secde eden kiilerin ve Ali bin Ebi Talipin Radyallahu Anhu kendilerini atete yakarak cezalandrd insanlarn da mazur olarak kabul edilmeleri ve dolaysyla da tekfir edilmemeleri gerekir. nk bunlarn da cahil olduklarn kesin olarak sylyoruz. Halbuki alimler, Yahudi ve Hristiyanlar tekfir etmeyen veya kafir olduklarndan phe edenlerin tekfir edilecei konusunda icma etmilerdir. Bununla birlikte biz, bu Yahudi ve Hristiyanlarn ounun cahil olduuna inanyoruz... Allahu Teala, onlarn, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendilerini davet ettii eyler konusunda phe ierisinde oldukla146
Akidetul-Muvahhidin, 150-151 sayfalar aras
82
rn bildirmektedir. Bununla birlikte Allahu Teala u ayetlerinde atalarn taklit edenleri ktlemektedir: Senden nce de hangi memlekete uyarc gndermisek mutlaka orann varlkllar, Biz babalarmz bir din zerinde bulduk. Biz de onlarn izlerine uyarz dediler. 147 Onlarn durumu bu olmasna ramen Allahu Teala, onlar tekfir etmitir. Alimler, bu ve benzeri ayetleri delil gstererek Allahu Tealay ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem risaletini bilme konusunda taklidin caiz olmadn, Allahu Tealann hccetinin, ta ki bu hccet ve aklamalar anlamasalar bile insanlar zerine, kendilerine gnderilen rasuller aracl ile ikame olunduunu bildirmektedir. Her mtehidin, yapm olduu itihadnda doruya isabet edip etmedii hakknda sz ederken, bu konuda cumhurun grn tercih eden Muhammed bin Kudame Rahimehullah yle der: phesiz her mtehid, yapm olduu itihadnda doruya isabet edemez. Hak, mtehidlerden birinin sylediidir. Cahz, slam inceledii halde hakk idrakten aciz olan kiinin mazur olup gnahkar olmadn iddia etmitir. Cahzn syledii bu sz, kesin olarak batldr, Allahu Tealaya kfrdr, Onun ve Rasulnn sylediini red etmektir. 148 Muhammed bin brahim Alu-eyh, el-Bedeviye, el-Ciylaniye ve Ehl-i Beytin kabirlerine ibadet edenlerin, ibadet ettikleri bu kii ve kabirleri ilah edinmediklerini ve sadece vasta olarak grdklerini belirtmelerine ramen kafir olduklar ve bu gibilerinin ibadet ettikleri bu kii ve kabirleri ilah olarak kabul etmelerinin art olmad konusunda verdii bir fetvadan sonra yle der: Tevhidde cehalet yoktur ve bu konu, cehalet sebebi ile kiinin mazur kabul edildii dier konular gibi deildir. Tevhidin eksiklii phesiz ki Allahu Tealann dininden yz evirmektir. nsan gnein varl konusunda cahil olabilir mi? Onlarn bilginleri cahildir ve mriklerden daha cahil olan da yoktur. Kuranda, Allahu Tealadan bakasna ibadet eden bazlarna ynelik yaplan hitap dnda, cehalet ile hitap yoktur. Ki onlar cahildirler ve zerlerine hccet ikame edilmitir. Dolaysyla u iki ey birlemektedir: Hccetin ikame olunduu oran nisbetinde ilim, ve kiinin bundan yz evirmesi nisbetinde cehalet. Bu konuda, kendisi ile Ezher eyhi arasnda bir tartma olmutur. Bu tartmann sonunda Ezher eyhinin, Onlar, kfr izhar ediyorlar demesi zerine Muhammed bin brahim, u cevab vermitir: O zaman, biz de onlar tekfir edenler olduumuzu izhar edelim. 149
147 148
43 Zuhruf/23 Akidetul-Muvahhdin, 16-17 sayfalar aras 149 Baknz: Mecmuul-Fetava ve Resail e-eyh Muhammed bin brahim, 12/197-198
OTUZ RSALE
83
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile tevessl etmenin caiz olduunu reddedenlerin kafir olduunu syleyenlere cevap olarak bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile tevessl etmeyenlerin kafir olduunu hibir kimse sylememitir ve bunu syleyen kiiyi tekfir etmenin de hibir yeri yoktur. Bu kapal bir mesele olup delilleri ak deildir. Kfr ise, ancak dinden zorunlu olarak bilinen meseleleri veya zerinde icma edilen mtevatir hkmleri inkar etmek ile gerekleir. 150 Burada unu belirtmekte fayda vardr ki bn-i Teymiyenin
Rahimehullah yukarda syledikleri, yalanlama kfr ile ilgilidir. Bu ise, din-
den zorunlu olarak bilinen meseleler ve tevatr ile sabit olan ak hkmler hakknda olur. Ancak herkes tarafndan bilinmesi zor olan kapal bir konu hakknda, kiiye bu konunun ulamam olmas sebebi ile inkar ve red olursa, bu kii yalanlam saylmaz.. Gnmzde Cehmiyye ve Mrcie mezlerinin iddia ettii gibi, kfrn btn eitleri yalanlama kfrnden ibaret deildir. bn-i Tyemiyyenin yz evirme kfr hakknda yukardaki u szn burada tekrar ediyoruz: Bir kimse kfr olan bir sz syler ya da bir amel ilerse, kafir olmay kastetmemi olsa bile, bu nedenle kafir olur. Zira Allahn diledii kimseler dnda hi kimse kfr kastetmez. bn-i Teymiyenin bu gr hibir tartma gtrmeyecek kadar ak ve nettir. bn-i Teymiye Rahimehullah, cehaletinden dolay kiinin mazur sayld ak olmayan meseleler ile, kiinin cehaleti sebebi ile mazur saylmad dinin zarurilerinden ve ak olan meseleleri birbirinden ayrmann gerektii hakknda yle der: Tevessl lafzndan ey kastedilmi olabilir. Bunlardan u ikisi zerinde Mslmanlar ittifak etmilerdir: Birincisi: man ve slamn asldr. Bu ise Ona Sallallahu Aleyhi ve
Sellem, iman ve itaat ile yaplan tevessldr.
kincisi: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem duas ve efaatidir. Bu da kiiye fayda veren hususlardandr. Rasulullahn kendisine dua ettii ve efaat ettii kii Mslmanlarn ittifak ile ona tevessl etmi olur. Bu iki manada, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile tevessl inkar eden kii mrted olur, tevbe etmesi istenir, reddederse mrted olarak ldrlr. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem iman etme ve itaat ile tevessl, dinin asldr. Bu dinin zarurilerinden olup, avam veya havastan olan btn Mslmanlarn bilmeleri gereken bir meseledir. Bu anlam ile tevessl inkar eden kiinin kafir olduu da yine Mslmanlarn geneli ve zeli tarafndan bilinir. Onun duas ve efaatinin Mslmanlara yarar sala150
84
yacan inkar eden de kafir olur. Ancak birincisi, ikincisine gre daha kapaldr. Bu ikinci manas ile tevessl bilmeden inkar eden kiiye bu retilir. Kendisine retilmesine ve bildirilmesine ramen hala srar ederse, mrted olur. 151 eyhul-slam bn-i Teymiyenin Rahimehullah, kapal olup aklamaya muhta olan meselelerde cehaletten dolay kiiyi mazur saymak ile dinin, imann ve slamn asllarndan olan veya slam dininde bilinmesi zaruri olan meselelerde cehaletinden dolay kiiyi mazur sayma arasnda ayrm yapmasna dikkat edilmesi gerekir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Dinin asllar, 152 Tevhid, Allahu Tealann sfatlar, kader, nbvvet, ahiret veya bunlara delalet eden meseleler gibi ya szle veya hem sz hem de amel ile inanlmas gereken eylerdir.. Birinci ksm; Allahu Teala, insanlarn bilmeleri, inanmalar ve tasdik etmeleri gereken her meseleyi, zrl kalnmasna mahal brakmamak iin
Mecmuul-Fetava, 1/115 Bu ve daha nce sylediklerinden anlalmaktadr ki dini, inkar edildii zaman kfre gtren temellere (usl) ve inkar edildii zaman kfre gtrmeyen furua taksim edenleri eletirmesinden maksat, yukarda belirtilen bu ayrm reddetmek veya iptal etmek deildir. Zaten kendisi kiinin cehaletinin ak olan meselelerde deil, usl veya furudan olan kapal meselelerde mazeret olduunu el-Fetavann birok yerinde tekrar tekrar belirtmektedir. Bundan maksad, Ehl-i Snnete muhalefet olarak yanl temellere gre dini usl ve furu diye ikiye taksim eden Mutezile ve benzerlerini eletirmektir. Nitekim o, el-Feteva 23/196 de buna iaret etmi ve 3/191de bunu aklayarak yle demitir: Cevher, ard ve cisim hakknda konuan kelamclar (Mutezileyi) ktleyen ve bidat sayan selef ve imamlarn szleri, o kiilerin dinin usul ile ilgili bu lafzlarla kastettikleri manalar, dinin delillerine, usllerine ve ispat veya red meselesine kartranlar ktlemektedir. Baka bir yerde de yle der: Kelamclardan bir grup koyduklar llerine dinin usul adn vermektedir. Halbuki bu bu byk bir isimdir ve bu ismi verdikleri llerinde ok fazla bozukluklar bulunmaktadr. Ehl-i Snnet, onlarn bu bozuk llerine kar ktnda ise, dinin usuln inkar etmekle sularlar. Halbuki Ehl-i Snnet, dinin usul adn almaya layk olan meseleleri deil, sadece bunlarn dinin usul diye isimlendirdikleri bozuk llerini kabul etmemektedir. Bunlar, Allahu Tealann indirmedii, sadece kendilerinin ve yollarn takip ettikleri kiilerin verdikleri isimlerdir. Din, Allahu Tealann ve Rasulnn teri ettiidir. Onun usul ve furuu da aklanmtr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dinin furuunu aklad halde usuln aklamam olmas mmkn deildir. (El-Fetava, 4/38) bn-i Teymiyenin, dinin usl ve furu olarak iki ksma ayrlmasnn Mutezile ve benzeri bidat ehlinin yapt bir taksim olduunu, Cehmiyye ve Mrcie evrelerinden biroklarnn bu taksime can simidi gibi sarlmasn, ilim ve davete mensup deerli baz kiilerin de onlarn bu taksimlerine kapldn belirttii szlerinden maksat, ilke olarak byle bir taksime kar kmak deil, sadece Mutezile ve benzerlerinin bu konuda oynadklar oyuna kar kmaktr.
152 151
OTUZ RSALE
85
ak olarak ve yeterince aklamtr. nk bunlar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlara tebli ettii ve aklad en byk ve en nemli eylerdir. Yine bunlar, Allahu Tealann, btn bunlar aklayan rasuller ile hccetini kullar zerine ikame ettii en nemli meselelerdir. Allahu Tealann Kitap ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti gerek bunlardan ve gerekse de vacip ve mstehaplardan yeterli olduu kadar iermektedir. Kitap ve Snnetin bunlar iermediini, ancak, akl ve iitmesi yetersiz olanlar ile ayette getii gibi, ayet kulak vermi veya aklmz kullanm olsaydk, (imdi) u alevli cehennemin mahkumlar arasnda olmazdk 153 diyen cehennemlikler iddia edebilir. 154 Cehmiyye hakknda ise yle der: Onlar btn dinlerin ve salim ftrat sahiplerinin, zerinde ittifak ettiklerine muhalefet etmektedir. Buna ramen onlarn syledii birok ey, batnda ve zahirde Allahu Teala ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem iman etmi olan kiilerden bir ou iin kapal olabilir ve bu nedenle de ileri srdkleri phelerde onlarn hakl olduunu sanabilirler. Onlarn bu durumu, eitli bidat ehli gruplarn haline de benzer ki, onlar iin hak kark ve kapal olmutur. Durumu bu olanlarn kesin olarak kfre girdikleri sylenemez. Aksine bunlardan fask veya masiyet sahibi olanlar olabilecei gibi hatas balanabilecekler de olabilir. Sahip olduu iman ve takvas nisbetinde Allahu Tealann velayetine de sahip olabilir. Ehl-i Snneti, Hariciler, Mutezile, Mrcie ve Cehmiyyeden ayran asl gr; imann tanm konusundadr. Ehl-i Snnet, dier gruplarn aksine, imann ubelerden olutuunu ve artp eksilebileceini syler. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kalbinde zerre kadar iman bulunan kii, ateten kar. Dolaysyla Allahu Tealann velayeti, kiinin sahip olduu iman derecesine gredir. 155 Tekfir konusuna gelince; Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetinden itihad edip yanlan kiinin tekfir edilmemesi ve yanlmasnn balanmas doru olandr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdii kendisine aklandktan sonra, ona dmanlk yapp mminlerin yolundan baka bir yol izleyenler kafirdirler. Hevasna uyarak, hakk aramada kusurlu ve eksik davranan ve bilmeden konuanlar ise gnahkar ve masiyet sahibidirler. Kii fask veya gnahlar iyiliklerinden daha ar gelenlerden de olabilir. Dolaysyla tekfir, kiinin durumuna gre deiir. Her hata eden, bidat ileyen, cahil olan, dalalet ehlinden olan ve hatta fask veya masiyet sahibi olan kii kafir deildir. zellikle Kurann mahluk olup olmad meselesi
153 154
67 Mlk/10 Mecmuul-Fetava, 3/184, zet olarak 155 Mecmuul-Fetava, 3/220
86
gibi konularda, insanlarn durumlarna bakmak daha da nceliklidir. nk, insanlarn nazarnda ilim ve din ehli olarak tannm olan cemaatlerin imamlarndan birok kii bile, bu meselede ii kartrmtr. 156 Yine yle der: Tekfir etmek, Allahu Tealann bir hakkdr. Ancak Allahu Teala ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, tekfir ettii kiiler tekfir edilir. Muayyen bir kiinin tekfir edilmesi ve ldrlmesinin caiz olmas, muhalefet eden kiinin kafir olaca nebevi hccetin kendisine ulamasna baldr. Deilse, dinden bir mesele hakknda cahil olan herkes kafir olmaz... Bu nedenle Cehmiyye, Hululiyye ve Allahu Tealann Arn zerinde olduunu kabul etmeyenlere unu sylyordum: Ben size, bu iddianzda muvafakat edersem kafir olurum. nk sylediinizin kfr olduunu biliyorum. Ancak bana gre siz tekfir edilmezsiniz, nk cahilsiniz. 157 Benim ile oturup kalkan herkes biliyor ki ben, muhalefet edilmesi halinde kiinin kafir, fask veya asi olarak isimlendirilecei risalet hccetinin kiiye ikame edilmesinden nce, kafir, fask veya asi olarak isimlendirilmesine karym. Allahu Teala bu mmetin hatalarn balamtr. Bu ise haberi, kavli ve ameli meselelerdeki btn hatalar kapsamaktadr. Selef alimlerinin, hala baz meselelerde ihtilaf halinde olmalarna ramen, onlardan birbirini kafir, fask veya masiyet sahibi olarak isimlendirdiklerine ahitlik eden bulunmamaktadr. ureyhin, Belki de sen hayret ettin. Halbuki onlar alay ediyorlar 158 ayetini, Belki de ben hayret ettim. Halbuki onlar alay ediyorlar anlamna gelecek ekilde okuyan kiiye kar kmas ve Allahu Teala hayret etmez demesi bunun rneklerindendir. Aie Radyallahu Anha ve sahabeden bazlar Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahu Tealay
Mecmuul-Fetava, 12/99 Ahmed bin brahim bin sa, bunu ondan, bnul-Kayyimin Nuniyye kasidesine yapt erhinde naklederek yle der: Bana gre demesi, onlarn tekfir edilmemeleri meselesinin zerinde icma bulunmadn, sadece kendi tercihinin o ekilde olduunu belirtir. Onun bu meselede syledii sz, mam Ahmedin mezhebinin mehur grne aykrdr. mam Ahmedin mezhebinde sahih olan gr, Kurann mahluk olduunu, Allahu Tealann grlmesini ve benzeri eyleri kabul etmeyen kiinin kafir olduu ve mukallidin ise fask olduu ynndedir. Tekfir ettiimiz her bidat sahibini taklit edenler de fasktr. Kurann mahluk olduunu, Allahu Tealann ilminin mahluk olduunu, Allahu Tealann isimlerinin mahluk olduunu, ahirette Allahu Tealann grlmeyeceini syleyen veya dinlerinden dolay sahabeye sven ya da imann srf kalp ile tasdik etmekten ibaret olduunu syleyen ve ona davet eden, onun iin tartan kii kafir kabul edilir. mam Ahmed Rahimehullah bunu deiik yerlerde belirtmitir. Cehaletlerine ramen haklarnda nasl kfr hkmnn verildiine dikkat etmek gerekir. bn-i Teymiye ise, bunlarn kafir deil, fask olduklarn sylemektedir. Bkz: 2/409-410 158 37 Saffat/12
157 156
OTUZ RSALE
87
grdn syleyenlere kar karak, Kim Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahu Tealay grdn iddia ederse, Allahu Tealaya byk bir iftira etmi olur demilerdir. Buna ramen kendilerinin bu grne itiraz eden ve tartan bn-i Abbas Radyallahu Anhuma ve bakalar hakknda, Allahu Tealaya iftira etmilerdir denmemektedir. Bilindii gibi Aie Radyallahu Anha, l kiinin hayatta kalan yaknlarnn sylediklerini duymas ve akrabalarnn alamas sebebiyle lnn azap grd gibi meselelerde de itiraz etmektedir. 159 Sylenen ey, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediini reddetmeyi ierse de, tekfir etmek bir tehdittir. Ancak kii slama yeni girmi veya ilim muhitinden uzak bir yerde yetimi olabilir. Bunlar, hccet ikamesinden nce tekfir edilmezler. Kii, szkonusu nasslar duymam veya duymu olmasna ramen, sabit grmemi veya baka bir nassn da kendisine ulamas sebebi ile tevilde bulunmu ve bu tevilinde de hata yapm olabilir. Ben bu meselede daima Buhari ve Mslimde geen ve ldkten sonra cesedinin yaklmasn vasiyet eden kiinin kssasnn yer ald hadisi hatrlarm. Hadiste onun kssas yle aktarlr: Ebu Hureyre Radyallahu Anhu Allah Raslnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet etmitir: Bir adam nefsine zulmetmi ve lm annda oullarna yle demiti: ldm zaman beni yakn, kl haline getirin, sonra denize san. Vallahi eer Rabbim beni diriltmeye g yetirirse, hi kimseye azap etmedii ekilde bana azap eder. Sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dedi ki: Oullar bu isteini yaptlar Allahu Teala yeryzne yle dedi: Aldn geri ver. O an adam dirildi ve kalkt. Allahu Teala ona yle dedi: Bu yaptn eye seni sevk eden nedir? Adam; Senden korkumdur Ya Rabbi! dedi. Bu sylediinden dolay Allahu Teala onu affetti. Bu adam, Allahn gc konusunda ve kl olduu zaman tekrar diriltilecei hakknda pheye dm ve tekrar diriltilemeyeceine inanm bir adam tiplemesidir. Mslmanlarn ittifakyla bu kfrdr. Ancak cahil olduu iin bunu bilmiyordu ve Allahn kendisini cezalandracandan korkan bir mmindi. Bundan dolay Allahu Teala onu affetti. tihad ehlinden olup, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem uymaya zen gsteren ve bununla birlikte hatal tevilde bulunanlar, elbetteki balanmaya evleviyatla bu adamdan daha ok layktr. 160 eyhul-slamn Rahimehullah, hadiste sz edilen kii hakkndaki, Bu adam, Allahn gc konusunda ve kl olduu zaman tekrar diriltilecei hakknda pheye dm ve tekrar diriltilemeyeceine inanm bir adam
159 160
Bu ve dier konular iin baknz: Zerkei, El-cabe lima stedrekethu Aie Alas-Sahabe Mecmuul-Fetava, 3/147-148
88
tiplemesidir szne dikkat etmek gerekir. Bu kii ahiret gnn ve dirilmeyi mutlak olarak inkar etmemitir. bn-i Teymiye Rahimehullah, baka bir yerde bu kii hakknda yle der: Genel olarak Allahu Tealaya ve ahiret gnne iman ediyordu. lmden sonra Allahu Tealann ceza ve mkafat vereceine inanmas bunu gstermektedir. 161 Gnahlarndan dolay Allahu Tealann kendisini cezalandrma korkusu ve lm annda karlaaca dehet korkusu, bu kiiyi, yukarda aktardmz vasiyeti yapmaya sevketmitir. Bu kiinin cehaleti, Allahu Tealann her zerreyi toplayp diriltmeye kadir olduu konusunda olmutur. Buna benzer ayrntl bilgiler ise ancak risalet hccetinin kiiye ulamas ile bilinebilir. Bu nedenle, hadiste geen adam da olduu gibi, kendisinde imann asl bulunan kii, bunlar bilmemesi veya hata etmesi ya da Allahu Tealann isim ve sfatlar konusunda baz ayrntlar bilmemesi halinde mazur olarak kabul edilir. bn-i Teymiye Rahimehullah, bu adamn olayn el-Fetavann baka bir yerinde de belirterek yle der: Adam bu ekilde kl olup daldktan sonra, Allahu Teala, onu tekrar diriltmeye g yetiremez, tekrar eski haline dndremez zannetti. 162 Bu kii Allahn sfatlarnn hepsini tam olarak bilmedii iin Onun Kadir olma sfatn da bilmiyordu. Mminlerden ou da bu kimse gibi, Allahn sfatlarn bilmemektedir. Bundan dolay onlar kafir olmazlar. 163 Daha sonra ise, Aienin Radyallahu Anha geceleyin Baki mezarlna kan Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem farknda olmadan izlemesi ve farkna varnca ise Aieye Radyallahu Anha; Allahn sana ve Rasulne hakszlk yapacan m sandn? demesi, Aienin de Ona nsanlar ne saklarsa saklasn Allahu Teala onu bilir mi? diye sormas zerine, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Evet diye cevap verdii hadisi 164 aktararak yle der: Mminlerin annesi olan Aie Radyallahu Anha, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem; nsanlar ne saklarsa saklasn Allahu Teala onu bilir mi? diye soruyor, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Evet diye cevap veriyor. Bu, Aienin Radyallahu Anha bunu bilmediini ve insanlarn gizledikleri her eyi Allahu Tealann bildiine dair gerekli bilgiye sahip olmadan nce kafir olmadn gsterir. Halbuki bu, hccet ikame olunduktan sonra kabul edilmesi gereken imann asllarndandr ve Allahu Tealann her eyi bildiini inkar etmek, Onun her eye gcnn yettiini
161 162
Mecmuul-Fetava, 12/263 Mecmuul-Fetava, 11/224 163 Mecmuul-Fetava, 11/225 164 Mslim
OTUZ RSALE
89
inkar etmek gibidir. 165 bn-i Teymiye Rahimehullah, bunlar aktardktan sonra asl soruya 166 cevap olarak yle demektedir: Bylece anlalmaktadr ki bu sz, kfrdr. Ancak sahibinin kafir olmas iin, terkedenin kfre girecei hccetin kendisine ulamas ve aklanmas gerekir. 167 Hattabi yle der: Bu, bazlar iin kapal olabilir ve lmden sonra tekrar dirilmeyi ve Allahu Tealann buna gcnn yeteceini inkar eden kii nasl balanr? diye sorulabilir. Bunun cevab udur: Hadiste kssas aktarlan bu kii, yeniden diriltilmeyi inkar etmemi, sadece kendisine bu uygulama yapld taktirde, kendinin yeniden diriltilebilecei ve azap edilebilecei konusunda cahil kalmtr. Bunu Allahu Tealadan korktuu iin yaptn itiraf etmesi ise onun mmin olduunu ortaya karmaktadr. 168 Hattabi ayrca bn-i Kuteybenin Rahimehullah u szn de aktarmaktadr: Baz Mslmanlar Allahu Tealann sfatlar hakknda hataya debilirler. Ancak bu hatalarndan dolay tekfir edilmezler. bn-i Teymiyenin Rahimehullah, bu adam hakkndaki; Bu kii Allahn sfatlarnn hepsini tam olarak bilmedii iin Onun Kadir olma sfatn da bilmiyordu sz ve yine Hattabinin yeniden diriltilmeyi inkar etmemi sz, bu kiinin dirilii mutlak olarak inkar ettiine ilikin Cehmiyye ve Mrcie mensuplarnn sylediklerinin yanl olduunu gsterir. Onlar hadiste aktarlan bu kiinin yeniden diriltilmeyi mutlak olarak inkar ettiini sylerler. Daha sonra Kafirler, kesinlikle diriltilmeyeceklerini ileri srdler 169 ayetini delil olarak gsterip bu kiinin kafir olduunu ancak buna ramen cehaleti sebebi ile mutlak olarak yeniden dirilmeyi inkar eden bu kiinin mazur sayldn iddia ederler. Ve bu iddialarndan hareketle Allahu Tealann dininden birok kapdan karak irtidat eden gnmz tautlarnn ve yasama yapan mrtedlerin de mazur olarak kabul edilecekleri gibi batl bir sonuca varrlar. phesiz ki byle bir anlay, delile tamadn yklemekten baka bir ey deildir. Hadiste de aka grlmektedir ki o kii, Allahu Tealann yeniden kendisini diriltmesini mutlak olarak inkar etmiyordu. Sadece bu gcn kapsam ve ayrntlar hakknda baz hususlarda cahildi. Vcut hcrelerinin karada, havada ve denizde dalmasnn, onu yeniden diriltmesi konusunda Allahu Teala iin engel niteliinde olmayacan anlamyordu.
165 166
Mecmuul-Fetava, 11/226 Kiinin kendisini yetitirmeye (Riyadat) devam ederek cevher olmas halinde, kendisinden emir ve yasaklar kalkar m? eklindeki soru. 167 Mecmuul-Fetava, 11/224-226 168 bn-i Hacer, Fethul-Bari, 6/604 169 64 Teabun/7
90
phesiz bu trden ayrntlar konusunda, zellikle lm annn iddeti de eklenince akllar hayrete debilir ve kapall karsnda zihinler akna dnebilir. Ayrca bu tr konular ancak risalet hcceti ile bilinebilir. Bu nedenle, bu hadisi delil gstererek, btn peygamberlerin kendisi ile gnderildikleri ve dinin en ak, en mehur ve en temel ilkesi olan Tevhid konusunu reddetmi ve Allahu Tealann yasama hakkn ellerine geirerek, eriat hkmleri yerine beeri kanunlar ortaya koyan ve uygulayan tautlarn da, cehalet sebebi ile mazur saylacaklarn sylemek mmkn deildir. Allahu Tealann dinini dlayan, ona alternatif bir rejim uygulayan ve Allahu Teala yerine kendilerini insanlara ilah ilan eden bu tautlar acaba imann ve slamn hangi meselesi hakknda cahildirler? mann hangi ilkesini ve slamn hangi hkmn bilmemektedirler? Allahu Tealaya yemin olsun ki, hadiste kssas aktarlan bu muvahhid kiinin hatas ile tautlarn iledikleri ar sular ancak insanlar aldatan, sattklarnda eksik, ama aldklarnda tam len, deliller ve bu delillerin delalet ettii hkmler ile oynayan hilekarlar eit tutabilir. Allahu Teala, onlar hakknda yle buyurur: Onlar dnmezler mi ki, kendileri byk bir gnde hesap vermek iin diriltilecekler. yle bir gn ki, insanlar o gnde alemlerin Rabbinin huzurunda divan duracaklar. 170 Btn bunlardan anlalmaktadr ki kapal olup ancak risalet hcceti ile bilinebilecek ve cahil kalmas durumunda kiinin mazur saylaca meseleler ile kiinin mazur olarak saylmayaca ak meseleleri birbirinden ayrmadan eit deerlendirme yapmak caiz deildir. Dolaysyla hadiste aktarlan olay, dinin en mehur hususlarnn birinde muhalefet olarak grmek bir yana, ak ve dinin zarurilerinden olan bir meselede muhalefet olarak deerlendirmek bile hatadr. Yani Allahu Tealann kullarna ak olan hccetlerini ikame ettii, ftratlarna yerletirdii, akllarnda ssledii, ona aykr olan her trl irki ktledii, insanlar yaratmadan nce onun iin kendilerinden sz ald, btn peygamberlerini onu gerekletirmeleri ve irk gibi, onu bozacak her trl eyi ortadan kaldrmalar iin gnderdii, btn kitaplarn onu iin indirdii, bugn, Yahudi ve Hristiyanlarn bile Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem dininin asllarnn en nemlisi olarak bildikleri Tevhid konusundaki yanlma ile hadiste kssas aktarlan bu adamn yanlmas asla eit grlemez. Tevhid ancak bundan yz evirmesi sebebi ile cahil kalanlar iin kapal olacak bir meseledir ki durumu bu olan birisi ise cehaleti sebebi ile asla mazur kabul edilmez. Dolaysyla Tevhid ehli ile irk ehlini eit grmek nasl helal deilse, bu iki ksm da birbirinden ayrmamak helal olmaz.
170
83 Mutaffifin/4-6
OTUZ RSALE
91
Allaha yemin ederim ki; Aarmadka kargalarn tyleri, Ne eit olur, ne de birleir ikisi. mam Ahmed Rahimehullah, Msnedinde bu hadis ile ilgili olarak, kssas anlatlan adamn muvahhidlerden olduuna delalet eden nemli bir ayrnt rivayet etmektedir. Dolaysyla kapal olan meselelerde muvahhidlerin mazur sayldklar cehalet sebebi ile meydana gelen zr, mriklerin ak olan irklerine ve kafirlerin mehur olan kfrlerine indirgemek helal deildir. Hafz bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah, Hibir hayr ilememi bir kavim ateten karlr... hadisi ile ilgili olarak yle der: Hibir hayr ilememi.. sznden maksat, Tevhidin aslnn bulunmas ile birlikte organlarla ilenen amellerdir. Bu nedenle ldnde cesedinin yaklmasn vasiyet eden kiinin kssasnn anlatld hadiste Tevhidden baka hibir hayr ilememi.. denilmektedir. man Ahmed Rahimehullah bunu, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu ve bn-i Mesuddan da mevkuf olarak rivayet etmitir. 171 Allahu Teala, Tevhidin asln bulundurmas ile beraber kapal olan meselelerde hata ilemi olan kiiyi mazur olarak kabul etmektedir. nk bu kii, dinin ve imann asl olan ve kurtulu simidi olan unsuru yerine getirmektedir. Mrcie ve Cehmiyye mezleri ise kendilerine syleneni bakas ile deitirdiler, ly bozdular ve birok ynden Tevhid ilkesine muhalif davranan mrted ve tautlar mazur kabul ederek, onlarn mmin Mslmanlar olup, kan ve mallarnn dokunulmaz olduunu sylediler. Bununla beraber onlar, ancak risalet hcceti ile bilinebilecek olan meselelerden olmas sebebi ile insanlara kapal olabilecek baz konularda hata yapan, lakin Tevhid ve imann asln bozmayan slam alimlerini ve davetilerini mazur olarak kabul etmediler. Sefillerini bu alim ve davetilere kar tahrik ettiler, onlar dalalet ehli olarak gsterdiler, helak olduklarn sylediler ve hatta kimileri onlar tekfir bile etti. 172 bn-i Teymiye Rahimehullah, el-Akidetul-Vastiyyede kullanm olduu Bu, Frkatun-Naciyyenin akidesidir ifadesine itiraz eden ve bu ifadesinin, kendisine itiraz eden herkesi, Frkatun-Naciyyenin dnda grd manasna geldiini syleyen kiiye yle demitir: Bu akidenin herhangi bir ynne muhalefet eden her kiinin helak olacak olanlardan olmas gerekmez. Bu kii mtehid olup hata edebilir ve Allahu Teala onun hatasn
Et-Tahvifu Minen-Nar vet-Tarifu bi Hali Daril-Bevar, 260, Darur-Reid Bu meseleye en yakn misal, gnmz Cehmiyye ve Mrciesinin mcahid ilim ehlinden olan Seyyid Kutuba Rahimehullah olan saldrlardr.
172 171
92
balar. Veya kendisine hccetin ulamam olmas sebebi ile cahil kalan kiilerden de olabilir. 173 mam Zehebi Rahimehullah, Allahu Tealann nzul ve hayret etmesi gibi sabit olan sfatlarndan bazlarn kabul etmeyenlerin tekfiri konusunda yle der: Bu kii, bunu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediini bilmesine ramen inkar eder ve bunlara iman etmez ise tekfir edilir. 174 Ayrca afiiden Rahimehullah yle dediini de nakleder: Allahu Tealann, kendisine hccet ikamesi yaplm olan birinin inkar etmesinin caiz olmad isim ve sfatlar vardr. Kii, kendisine hccet ulatktan sonra bunlar reddederse kafir olur. Ancak kendisine hccet ikamesi yaplmadan nce, bunlar reddederse cehaletinden dolay mazur olarak kabul edilir. nk bu trden olan isim ve sfatlar, akl veya dnme ile bilinemez. 175 Zehebi Rahimehullah, bn-i Cerir et-Taberinin, et-Tabsir fi Mealimid-Din isimli kitabnda, Allahu Tealann baz sfatlarn belirttikten sonra syledii u szleri de nakletmektedir: Allahu Tealann, bilinmesinin akl ve dnme ile mmkn olmad bu sfatlar konusunda, kendisine yeterli bilginin ulamamas sebebi ile cahil kalan hi kimseyi tekfir etmeyiz. 176 Sonu olarak, slam dininin zarurilerinden olan, salim ftratn kabul etmedii, salim akln irkin grd, slama mensup olan herkesin bilmek zorunda olduu, hatta Yahudi ve Hristiyanlarn bile, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve btn peygamberlerin kar ktklarn kabul ettii ak irk ekillerinden birini bilmemekten kaynaklanan cehalet ile, ancak risalet hcceti ile bilinebilen ve bazlarna kapal olabilen meseleleri bilmemekten kaynaklanan cehalet arasnda ayrm yaplmas gerekir. irkin
Mecmuul-Fetava, 3/116 Muhtasarul-Uluv, 232, no:282 175 Age:177, no:202. Allahu Tealaya irk komak veya Allahu Tealadan bakasna ibadet etmek gibi Tevhidin aslndan olan ve kiinin cehaleti sebebi ile mazur saylmayaca bir meselede hata eden ile ancak risalet hccetiyle bilinebilecek olan kapal meselelerde cehaleti sebebi ile hata edeni birbirinden ayrmamz eletirenlerin hatalar buradan da anlalmaktadr. Buna itiraz eden kii, seleften hi kimsenin byle bir ayrm yapmadn sylemektedir. Halbuki selefin szlerini yukarda aktardk. Ayrca, Kul, Allahu Tealann isim ve sfatlarn bilmedii halde, Onu birlemeyi nasl bilecek ve zerindeki kulluk hakkn anlamad halde cehaletinden dolay nasl mazur olacak? diyerek itiraz etmektedirler. Zeyd bin Amr bin Nufeylin hicretten nceki durumunu, nasl tevhid ehli olup irkten uzak durduunu dnmek gerekir. O, Allahu Tealann isim ve sfatlarn veya ancak risalet hcceti ile bilinebilecek olan meseleleri bilmedii halde hanif olarak kalmtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun hakknda Kyamet gn tek bana bir mmet olarak haredilir buyurmaktadr. 176 Age: 224, no:274
174 173
OTUZ RSALE
93
ktln ve Tevhidin gerekliliini bilmeyen kii mazur olarak kabul edilmezken, ikinci tre giren meselelerde kii cehaleti sebebi ile mazur olarak kabul edilebilir. Bu nedenle gerekli aklamada bulunmadan nce, ikinci ksmda olan meseleler hakknda cahil olan birisini tekfir etmeye kalkmamak gerekir. Hamasetli baz kiiler, ikinci ksm da birinci ksm gibi saym ve taknlklar sebebiyle bir takm Mslmanlar slam dairesinin dna karmlardr. Bunlarn tam kart olan Cehmiyye ve Mrcie mezleri ise, imamlarn, kapal olan meseleler hakknda cehaletinden dolay kiinin mazur olarak kabul edilmesi ile ilgili sylediklerini, dinden zorunlu olarak kfr olduu bilinen meselelere de uygulamlar ve dolaysyla da ak olan irkin savunucularn bile mazur saymlar, onlarn ak olan kfrlerini savunmular ve yasama hakkn kendilerinde gren mrted tautlar korumaya almlardr. bn-i Teymiyenin Rahimehullah dedii gibi Allahu Tealann dini, onda ar giden ile ondan uzaklaan arasnda vasattr. Allahu Teala ne zaman bir kula bir eyi emretse, mutlaka eytan ya ifrat veya tefrit ile karsna karak itiraz eder. 177
177
94
-28CMAYA MUHALEFET EDEN HERKES AYIRIM YAPMADAN TEKFR ETMEK

Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de, ayrm yapmakszn ve icmann gereklemi olmasnn keyfiyeti, sbutu, sarih ve sukuti icmann delil oluu gibi, bu mesele ile ilgili konular bilmeden, icmaya muhalefet gerekesiyle herkesin tekfir edilmesidir. Halbuki muhakkik usul alimlerinin bu konular ile ilgili ihtilaflarnn bulunduu bilinmektedir. Bunlarn zetini evkaninin Rahimehullah deerli kitab radul-Fuhl da grmek mmkndr. Bu konuda doruluuna inandmz, gerekleebileceini mmkn grdmz, Mslmanlarn yolundan olduunu kabul ederek uyduumuz gr udur: Sahabe Radyallahu Anhum zamannda, eriatta asl ve kayna olan baz konularda icma sabit olmutur. Bu ise, onlarn farkl memleket ve ehirlere dalmalarndan nce meydana gelmitir. Ebu Bekire Radyallahu Anhu beyat, zekat vermeyenler ile sava ve buna benzer baz konularda meydana gelen icma bunun rneklerindendir. Bunun dnda meydana geldii iddia edilen baka icmalar da bulunmaktadr. Ancak bunlarn dayana bilinmemekle birlikte, ispat da zordur. Bu gr savunan sadece biz deiliz. Zahiriyyenin de gr budur ve mam Ahmed de buna iaret etmektedir. 178 Hatta evkaninin belirttii gibi, mam Ahmedin mehur olan gr budur. Ebu Davudun rivayetine gre ondan yle nakledilmitir: cma, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ashabndan geldiinde uyulmas gerekir. Tabiinden gelenlere ise kii uymakta serbesttir. bn-i Hibban da Sahihinde aka bunu sylemektedir. 179 Dinden zorunlu olarak bilinen ve Mslmanlardan kimsenin muhalefet ettii bilinmeyen konularda da icma bulunmaktadr. mam afii Rahimehullah yle der: Grdn her alimin sana syledii ve kendisinden ncekilerden naklettii, le namaznn drt rekat olmas, ikinin haraml
178 179
Baknz: E-enkiti, Muzekkiratu Usulil-Fkh, 155 radul-Fuhul, 148
OTUZ RSALE
95
gibi konular dnda, ne ben ne de ilim ehlinden bir kimse, herhangi bir konu hakknda, Bu konuda icma vardr demiyoruz. 180 Er-Risalede, afiinin sylediine dipnot den Allame Ahmed akir yle der: Yani icma, ancak dinden zorunlu olarak bilinen eylerde olur. Deiik kitaplara yazdmz dipnotlarda bunu defalarca belirttik ve delillerini gsterdik. afii yle der: Son zamanda ortaya kanlar haricinde, sahabeden, tabiinden ve onlardan sonraki iki kuaktan ve yeryznde bildiim, insanlarn ilim ile sfatlandrd kiilerden hi kimse, herkesin mkellef olduu farzlar dnda icma olduunu iddia etmemitir. Biri bu konuda kimsenin bilmedii bir ey symemi olabilir. Ancak onun bu dediini iptal eden bir ok kiinin olduunu biliyorum. 181 mam e-afii Rahimehullah, kendisine Hakknda icma bulunan bir ey var mdr? diye sorulduunda ise u cevab vermitir: Evet, Allahu Tealaya hamd olsun ki oktur. Herkesin bilmesi gereken farzlar zerinde icma bulunmaktadr. Bunu kastederek, bu konuda icma vardr dersen, etrafndakilerden kimse sana muhalefet etmez. Bu ekilde icma olduunu syleyenler doru syler. lmin, tafsilata inen furuundan olmayan asllarndaki eylerde de icma bulunmaktadr. 182 bn-i Hazm yle der: cma, btn ashabn bildii, kabul ettii ve onlardan kimsenin ihtilaf etmedii konulardr. Onlarn Radyallahu Anhum, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile kldklar be vakit namaz, ikamet halinde tuttuklar ramazan orucu bu trdendir. Ayrca ramazan orucu ve be vakit namaz gibi, dinin, kesin olan ve kabul etmeyenlerin mmin olarak saylmad dier hkmleri de bunlar arasndadr. Btn bunlarda icma olduunda kimse ihtilaf etmez. O gn yeryznde mminler sadece onlard. Bunun dnda icma olduunu kim iddia ederse, iddiasn delil ile ispatlamas gerekir ki bunu yapmas da mmkn deildir. 183 bn-i Hazm Rahimehullah, baka bir sznde ise yle der: Muteber icma, kati olan ve kendisine zt baka icma olduu iddia edilemeyen icmadr. Bu ise iki ksma ayrlr: Birincisi: ehadet kelimeleri, namaz, ramazan orucu, kan, l eti ve domuz etinin haraml, Kurann kabul edilmesi ve zekat gibi, reddeden kiinin Mslman olmadndan kimsenin phe etmedii konulardr. Bu
180 181
Er-Risale, 534 El-Um, 1/153 182 El-Um, 7/281 183 El-Muhalla, 1/54
96
konular kendisine ulat halde, kabul etmeyen kii Mslman olmaz. Bunlar kabul eden herkes ise Mslmandr. Bu, btn Mslmanlarn zerinde icma ettii meseledir. kincisi: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, btn sahabenin tank olduu veya orada hazr olmayanlarn da bildii kesin olarak kabul edilen uygulamalardr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hayberdeki uygulamas bu trdendir. Hayberde Yahudiler ile mahsullerinin yarsn vermeleri ve Mslmanlar tarafndan istenildii zaman oradan karlmalar zerinde anlama yaplmtr. Medinede veya baka yerlerde bulunan btn sahabenin bunun byle olduunu bildii veya rendii kesindir. Bunu kadn, erkek, ocuk ve zayf olan herkes bilmitir. Mekkede veya uzak yerlerde bulunan btn Mslmanlar da bunu renmiler ve sevinmilerdir. Bunlar icmann iki ksmdr ve bunlarn dnda icma yoktur. Ayrca bu ikisine dayand kesin olarak bilinmeyen ey icma olmaz. Bu iki ksm kimsenin inkar etmesi mmkn deildir. Bunun dndaki icma iddialarnn hepsi yalandr. 184 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: cma, fakihler, hadisiler, sufiler, kelamclar ve dierlerinden olan btn Mslman kesimler tarafndan kabul edilir. ia ve Mutezileden bidat ehli olan bazlar ise bunu inkar eder. Ancak bilinen icma, ashabn zerinde icma ettikleridir. Bunun dndakileri ise, genellikle bilmek zordur. Bu nedenle sahabeden sonra sz edilen icma konularnda alimler ihtilaf etmilerdir. Tabiinden olanlarn, sahabenin iki grnden biri zerinde yaptklar icma, ayn kuaktan olup, kendisi ile ayn dnemde yaam olanlarn tamamnn vefat etmelerinden nce bazlarnn ihtilaf ettii icma ve sukuti icma gibi, baz icma trlerinde ihtilaf bulunmaktadr. 185 Selefin aksine, ihtilafl konularda Mslmanlarn icma ettiini kesin olarak sylemek mmkn deildir. Ancak selefin ou zaman icma ettii kesin olarak sylenebilir. 186 Bu nedenle mam Ahmed ve alimlerden bazlar yle demilerdir: Kim, bahsettii bir konuda icma olduunu iddia ederse yalan sylemi olur. Bu, aynen el-Mureysi ve el-Asamn iddias gibi bir eydir. Byle demek yerine, Bu konuda ihtilaf olduunu bilmiyorum desin. afii, Ebu Sevr ve icmadan sz eden bakalar, zerinde durduklar konularn bir ihtilafn
184 185
El-hkam, 4/149-150 Mecmuul-Fetava, 11/187, Daru bn-i Hazm basks 186 Mecmuul-Fetava, 13/17
OTUZ RSALE
97
olduunu bilmiyoruz diyerek aklar ve bizim iddia ettiimiz icma budur derlerdi. 187 Allame Ahmed akir, icma konusunda bn Hazmn hkamulAhkamda sylediklerine aklk getirerek yle der: cma ve onu delil gsterme konusunda mellifin syledii dorudur. Bu ise, dinden zorunlu olarak bilinenler arasndadr. Ancak usulclerin iddia ettii icmann meydana gelmesi mmkn deildir ve asla olmaz. Bu, sadece hayalden ibarettir. ou defa, fakihler bir konuda zorlandklar ve delil bulamadklar zaman, o konuda icma olduunu iddia eder ve ona muhalefet edenleri tekfir ederler. Allahu Teala bundan bizi korusun. Muhalefet edenlerin kafir olaca icma, ancak dinden zorunlu olarak bilinen ve mtevatir olan icmadr ki o da dinin kendisidir. Sonra Allame bnul-Vezirin icma konusunda u sylediklerini nakleder: cma iki trldr. Bunlardan birincisi; dinden zorunlu olarak bilinen ve kar kann kafir olduu icmadr. Bu sahih bir icmadr, ancak dinden zaruri olan ilim onun yerini doldurur. cmann ikinci tr ise, bu dereceye ulaamayan zanni olan icmadr. nk tevatrden sonra ancak zan vardr. Tevatr ile zan arasnda kesin bir mertebe yoktur. slam yayldktan sonra icmann meydana gelmediini syleyenlerin delili budur. 188 phesiz icmann eri sahih bir dayanann da olmas gerekir. Bu dayanak ise bize gre delil ve hccettir. cma, baz alimlerin syledii gibi, zanni olan delili takviye ederek kesinletirir. Yoksa icma, gnmzde bazlarnn syledikleri gibi, Kuran ve Snnette olmayan eyleri onlara ilave eden bamsz eri bir delil deildir. Byle bir tanmda bulunmaktan Allahu Tealaya snrz. Bir kimsenin ariin bir yanln bulup onu dzeltmesi diye bir ey olamaz. Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabesi de, onlarn fkh da bu yanl ve batldan mnezzehtir. Dolaysyla sahabe ve dier btn Mslmanlarn yolu olan nebi ve rasullerin davetinin asl, nerede olursa olsunlar Allahu Tealadan baka btn ilahlarn varln reddetmek ve btn ekilleriyle ibadeti yalnzca Allahu Tealaya has klmaktr. Allahu Tealadan bakasnn olmayan hkm belirleme hakk da bu kapsamdadr. Bu nedenle alimlerimiz, Allahu Tealann helal kldn haram veya haram kldn helal yapan alimlere ve Allahu Tealann izin vermedii yasama hakkn kendilerinde grenlere itaat
187 188
Mecmuul-Fetva, 19/147 El-hkam, 4/142, 144
98
edenlerin, Tevbe Suresinde Allahu Tealann kitap ehlinden naklettii ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Adiy bin Hatim hadisinde ve baka yerlerde aklad gibi, onlar kendilerine rabler edindiklerini belirtmektedirler. Bu nedenle ilim ehlinden olanlarn veya btn insanlarn icma etmeleri, Allahu Tealann hkm dndaki baka bir hkm zerinde ise bu, Mslmanlarn yolu deil aksine Yahudilerin durumunda olduu gibi mriklerin yoludur. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem recm cezasn uygulad Yahudi olay ile ilgili Bera bin Azibden rivayet edilen hadis bunu aklamaktadr. Beradan Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna yz kmrle karartlm ve dayak atlm bir Yahudi getirdiler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Yahudileri ararak: Kitabnzda zina haddini byle mi buluyorsunuz? diye sordu. Onlar Evet dediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn alimlerinden birini ard ve Musa'ya, Tevrat' indiren Allah akna soruyorum, zina edenin haddini kitabnzda byle mi buluyorsunuz? dedi. O: Hayr! Eer bana byle yemin vererek sormasaydn sana haber vermezdim. Kitapta recm buluyoruz. Fakat, zina vak'alar erafmz arasnda oald. Artk erefli birini bu sula yakalarsak onu brakr olduk. Ancak zayf birini yakalarsak ona haddi tatbik ediyoruz. Kendi aramzda yle dedik: Gelin aramzda yle bir ceza eklinde anlaalm ki o, eraftan olsun, halktan olsun herkese tatbik edilsin. Sonunda recm yerine suratn kmrle boyanp dayak atlmasnda ittifak ettik. Bera der ki: Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 189 , Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar zalimlerin ta kendileridir 190 , Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar fasklardr 191 ayetlerinin hepsi kafirler hakknda nazil olmutur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile konuan bu Yahudinin, Sonunda recm yerine suratn kmrle boyanp dayak atlmasnda ittifak ettik szne dikkat etmek gerekir. Burada, Allahu Tealann hkm deil, Allahu Tealann izin vermedii ve eriattan bir dayana olmayan uydurma bir hkm zerinde anlatklarn belirtmektedir. Bu ise Mslmanlarn yolu deil, mriklerin yoludur. Bu nedenle icma kapsn ardna kadar aanlarn kendileri iin delil olarak gsterdikleri en mehur nass, Allahu Tealann u ayetidir: Kendisi iin doru yol belli olduktan sonra, kim Peygambere kar
189 190
5 Maide/44 5 Maide/45 191 5 Maide/47
OTUZ RSALE
99
kar ve mminlerin yolundan baka bir yola giderse, onu o yolda brakrz ve cehenneme sokarz; o, ne kt bir yerdir. 192 Bunlar, kendi anlaylarna gre, ayette geen mminlerin yolu ifadesinden kastn icma olduunu iddia ederler. Halbuki mminlerin yolu, kesin olarak Kuran ve Snnettir. badette ve yasama konusunda sadece Allahu Tealaya ve nder olarak sadece Muhammede Sallallahu Aleyhi ve Sellem uymay zorunlu klan bu iki kaynak mminlerin yoludur. Bunu, ehadet kelimeleri iermektedir. Bu ikisi dinin temelidir ve mminlerin yoludur. Bunun zdd ise Allahu Tealaya kfr, Peygambere uymay ise red ve kar kmaktr. Bu nedenledir ki Allahu Teala, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar gelmeyi, mminlerin yolundan bakasna uymakla beraber zikretmitir. Peygambere kar gelmek, ancak kfr ile beraber meydana gelir. nk Arap dilinde bu, taraflardan her birinin kar ynde bulunmas anlamndaki kelimeden tremitir. 193 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kafir byk bir ayrlk iindedir. Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar kmtr. Allaha ve Rasulne kar kan bu kiiden daha sapk bir kimse olamaz. Kar kmak inat, yz evirme veya cehalet sebebiyle olabilir. Bilmeyi gerektiren ayetler kendisine gsterildii halde, inadnda srar halinde olan kii Allaha ve Rasulne kar kan kiidir. 194 Bylece anlalyor ki ayette geen tehdit, savunucularnn iddia ettikleri, hkm olarak saydklar ve muhaliflerini tekfir ettikleri uydurma icmalar kapsamaz. Bu tehdidin muhataplar, Allaha ve Rasulne kar kan ve mminlerin yolu olan Kuran ve Snnet ile hkmetme ve hkmolunmay reddeden kimselerdir. evkani Rahimehullah, yukardaki ayeti icma iin delil olarak gsterenlerin sylediklerini tartrken, azalinin el-Mahsul isimli kitapta sylediklerini nakleder ve sonra unlar syler: Sylediklerimizi iyice anladysan, bu ayetin, onu delil olarak gsterenlerin sylediklerine delalet etmediini anlarsn. 195 evkani, bundan nce ise azalinin u szlerini nakleder: lgintir ki, fakihlerden bazlar, bir yandan icmay umum ifade eden ayet ve haberler ile ispatlyorlar, bir yandan da umum ifade eden ayet ve hadislerin delalet ettii eyleri, tevil sonucu inkar edenlerin tekfir edilmeyeceinde ittifak
192 193
4 Nisa/115 evkani, radul-Fuhul, 135, bn-i Teymiye, Es-Sarimul-Meslul, 23-24 194 bn-i Teymiye, El-Cevabus-Sahih limen Beddele Dinel-Mesih, 5/406-407 195 radul-Fuhul, 139
100
ediyorlar. Sonra da cmann belirttii hkm kesindir ve ona mulafet edenler fask ve kafirdir diyorlar. Sanki feri olan asl olandan daha gl yapyorlar. Bu ise byk bir gaflettir. 196 Bu nedenle icmaya muhalefet etmek veya icmay reddetmek gerekesiyle insanlar tekfir etmek, zellikleri hakkndaki byk ihtilaflar bilindiinde, saknlmas gereken byk bir yanltr. Bu konuda doru olan, sahih eri bir nassa dayanan ve kati olarak sabit olduu bilinen bir icmay inkar etmedike kiinin tekfir edilmemesidir. Byle bir icmay red veya inkar eden kii, sahih ve sarih nass inkar ettii iin kafir olur. Ancak sukuti icma bir yana, varl iddia edilen, ispat zor olan ve bidat ehli insanlarn, olduunu iddia ettikleri icma sylentilerini red veya inkar ettii iin insanlar tekfir etmek doru deildir. Ayrca, icmann dinden zorunlu olarak bilinen eylerden olmas, yani ak, mtevatir ve avamndan havassna kadar herkesin bildii bir ey olmas gerekir. Yoksa bilmeyenin mazur sayld kapal meseleler trnden olmamaldr. Nevevi Rahimehullah, Rafiinin mutlak olarak icmay inkar eden kiinin kafir olacana ynelik sylediklerini eletirerek yle demektedir: mam Rafii, mutlak olarak icmay inkar edenin kafir olacan sylemektedir. Halbuki bu, onun yapt gibi mutlak deildir. phesiz namaz, oru, zekat ve haccn vaciplii, iki ve zinann haraml gibi nass ile sabit olup zerinde ittifak edilen meseleleri inkar edenler kafir olur. Ancak sadece bazlarnn bilebildii bir icmay inkar edenler kafir olmaz. Kiinin z kz ile beraber torun kzn da mirastan altda bir pay alacan, iddet bekleyen kadn nikahlamann haram olduunu veya belli bir dnemde yaam olanlarn zerinde icma ettiklerini bilmedii bir konuyu inkar edenler, kafir olmazlar. 197 Nevevi Rahimehullah, Mslim erhinde yle der: Be vakit namaz 198 , oru, gusl abdesti, zina, iki ve evlenmeleri haram olanlarla evlenmek gibi dinde herkesin bildii ve mmetin, zerinde icma ettii meselelerden birini inkar eden kii kafir olur. Ancak slama yeni girmi olup, bilmedii hkmlerden birini inkar edecek olursa, kafir olmaz. 199 Kadnn hala veya
196 197
radul-Fuhul, 138 Ravdatut-Talibin, 2/146 198 Burada zekat belirtmemesinin sebebi, bundan bir nceki cmlesinde zekat bahsetmi olmasdr. Zaten bu cmleler ayn meselededir. 199 Kitabul-mann baka bir yerinde yle demektedir: slam dininden zorunlu olarak bilinen bir eyi inkar eden kimse mrted ve kafir olur. Ancak slama yeni girmi veya ilmin az olduu bir yerde yetiip dinin hkmlerini bilmeyecek durumda ise, kendisine bunlar anlatlr. nkar etmekte srar ederse kafir olur. Zinay, ikiyi, haksz yere adam ldrmeyi veya dier haramlar helal gren kii de kafir olur. Mslim erhi, 1/134
OTUZ RSALE
101
teyzesi ile beraber nikahlanmas, kasten ldren kiinin mirastan pay almamas, ninenin mirastan altda bir pay almas gibi, zerinde icmann bulunduu ancak ilim sahipleri tarafndan bilinen meselelerden birini cehaleti sebebi ile inkar eden kii, gerekli hccetin kendisine ulamamas sebebi ile mazur saylr. 200 bn-i Dakik el-yd (hicri 702) yle der: timai meseleler bazen eriatn sahibinden mtevatir olarak bildirilir. Namazn farziyeti bu meselelerdendir. Bazen de mtevatir olarak bildirilmez. Birinci tr meselelerden birini inkar eden kii, icmaya muhalefet ettii iin deil, tevatren sabit olan bir hkm inkar ettii iin kafir olur. Ancak ikinci tr inkar eden kafir olmaz. 201 bn-i Dakik el-ydin, cmaya muhalefet ettii iin deil, tevatren sabit olan bir hkm inkar ettii iin kafir olur demesine dikkat edilmelidir. Hafz el-Iraki yle der: cmay inkar eden kiinin kafir olmas, be vakit namaz gibi, dinden zorunlu olarak bilinen eylerden birini inkar etmesi artna baldr. 202 El-Karrafi yle der: zerinde icma bulunan meseleyi inkar eden kiinin mutlak olarak tekfir edildii zannedilmesin. Bilakis ancak, dinden olduu zorunlu olarak bilinen ve zerinde icma edilen bir eyi inkar eden kii kafir olur. zerinde icma edilen yle meseleler var ki onlar ancak ilim sahipleri bilebilir. Hakknda icmann belirsiz olduu bu tr meseleleri inkar eden kii kafir olmaz. 203 Merakis-Suudun sahibi manzum olarak yle demektedir: cmay inkar eden kii kt bir bidat ilemise de, tekfir edilmez. Herkesin dinden olduunu zorunlu olarak bildii ve mehur olan bir mesele zerinde yaplan icmay inkar eden kii kafir olur. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: nsanlar, icmay inkar eden kiinin kafir olup olmad konusunda ikiye ayrlmaktadr. Dorusu, hakknda nassn sabit olduu bilinen icmay inkar eden kii, nass inkar etmi gibi kafir olur. Ancak nassn bulunmad bir meselede icmann olduu bilinemez. Bilinmeyen bir eyden dolay ise tekfir olmaz. 204 bn-i Teymiye Rahimehullah, icmann dereceleri ile ilgili bn-i Hazmn syledikleri hakknda yle der: Bazlar, icmadan olmayan eyleri icma kapsamna alm, bazlar ounlugun sylediini icma saym, bazlar kesin
200 201
erhu Mslim, 1/183 hkamul-Ahkam erhu Umdetil-Ahkam, 4/84 202 Fethul-Bari, 12/202 203 El-Furuk, 4/117 204 Mecmuul-Fetava, 19/146, Daru bn-i Hazm basks
102
olarak bilmedikleri halde, bir mesele hakknda ihtilafn olduunu bilmemelerini icma olarak kabul etmi, bazlar tabiinden ve sonrakilerden muhalifler bulunmu olsa bile, sahabeden muhalif kimse olduunu bilmedikleri mehur ve yaygn olan sahabe grn icma olarak kabul etmi, bazlar mehur ve yaygn olmasa da, sahabeden kimsenin muhalif olduunu bilmedikleri sahabe szlerini icma olarak saymlar, bazlar da Medine halknn grn icma olarak kabul etmilerdir. Btn bunlar bozuk grlerdir. Onlarn bozuk olduunu izah etmenin yeri ise buras degildir. Bu grlerinin bozuk olduunu gstermek iin, icma olduunu syledikleri konularn ounda, kendi sylemlerine aykr davrandklarn bildirmek yeterlidir. Belirttiimiz eylere icma demelerinin sebebi, delil karsnda bozuk grlerini terketmeye mecbur kaldklarnda inat etmeleridir. Nitekim bu konularda onlara muhalefet eden kimseleri tekfir etmezler. Halbuki btn Mslmanlarn ittifak ile sahih icmann art, ona muhalefet eden kiinin kafir olmasdr. Syledikleri icma olsayd, muhalifleri kafir olurdu. Hatta icma olduunu syledikleri bu meselelere oka muhalefet etmeleri sebebi ile bizzat kendileri de kafir olurdu. Bunlarn her birini aklamann yeri ise buras deildir. 205 Muhalif kimseyi tekfir etmeye onlar mecbur eden ey birden fazla deildir. Alimlerin ou icmann muhaliflerini tekfir etmemektedirler. Onun (yani bn-i Hazmn), cmay inkar eden kiinin kafir olduu hakknda, Mslmanlardan ihtilaf eden bulunmamaktadr sz de bu kabildendir. htimaldir ki bir ok kitapta bulunmasna ve mehur olmasna ramen, onun, bu konudaki ihtilaftan haberi yoktur. bn-i Hazmn bizzat kendisi ve yine bakalar da, icmann hccet olduunu kabul etmeyen Nazzam tekfir etmemektedir. 206 cmay inkar edeni tekfir edenler, bu icmann kendisine aklanmasndan sonra onu inkar etmesi sebebi ile bunu yaparlar. Halbuki icmalarn ou bir ok kiiye ulamamtr. Mteahhirinden olan bazlarnn icma dedikleri ve zerinde ihtilaf ettikleri birok olay, aslnda ya kati deil
Meratibul-cma, 9-10 cmann hccet olduunu inkar ettii iin onu tekfir etmezler demek istemektedir. Yoksa baka sebeplerden dolay baka bir grup onu tekfir etmitir. Nazzam, Cahzn stad brahim bin Seyyar el-Basri el-Mutezilidir. Yaklak olarak hicri 231 ylnda lmtr. Otuzalt yanda sarho iken bir odann zerinden dp ld sylenir. Mutezile anlayn days bnulHuzeylden almtr. Ehl-i Snnetten baka, days ve Mutezileden bakalar onu tekfir etmilerdir. cmay ve kyas inkar eden ilk kiidir. Sahabeye dil uzatm ve hadis ehlini ok fazla eletirmitir.
206
205
OTUZ RSALE
103
zannidir, ya kiiye ulamamtr ya da icmann artlarn tamadna inanlmaktadr. 207 bn-i Teymiye Rahimehullah bu aklamalarnn sonunda yle der: Bir meselenin dinin zarurilerinden olarak bilinmesi hemen gereklemeyebilir. slama yeni girmi veya ilim muhitinden uzak bir yerde yetimi olan kii, bu meseleleri zorunlu olarak bilmek bir yana, mcmel olarak bile bilmeyebilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sehiv secdesi yaptn, ldren kiinin akrabalarnn, ldrlen kiinin diyetini demelerine karar verdiini, ocuun yatak sahibine ait olduunu ve buna benzer ilim ehlinin zorunlu olarak bildii birok meseleyi, insanlarn ou elbette bilmemektedir. 208 Buraya kadar aktarlanlar yle zetleyebiliriz: Sahih olan ve u artlar tayan icmay inkar eden kii kafir olur: Birincisi: Bunun, ak ve sahih bir icma olmas. kincisi: Kati, malum ve sabit olmas. ncs: Bu icmann malum ve sahih bir nassa dayanmas. Yani, bu icmay inkar eden kiinin, ak olan bir nassdan yz evirmi olduuna dair eri bir dayanan olmas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Ayetlerimizi ancak kafirler bile bile inkar ederler. 209 Drdncs: cmann dinden zorunlu olarak bilinen konular zerinde olmas. Yani bu icmann, avam ve havastan olan herkesin bildii mehur ve malum konularda olmas gerekir. Kapal veya sadece ilim ehlinin bilebilecei meselelerde olmamaldr. Ak olmayan bu meselelerde ise, tekfir etmeden nce mutlaka hccet ikamesinin yaplmas ve aklanmas gerekir. Beincisi: cmay inkar eden kiinin slama yeni girmi veya ilmin elde edilmesinin zor olduu uzak bir yrede yetimi ya da buna benzer bir sebepten dolay kendisine hccetin ulamad kiilerden olmamas gerekir. Mslmanlardan avam olan kiilerin arasnda bile yaygn olan baz meseleler, bu tr insanlar iin kapal olabilir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Nisa Suresindeki Kim Peygambere kar karsa... 210 ayetinden sz ederken yle der: Bu ayet, mminlerin icmalarnn hccet olduunu gsterir. nk onlara muhalefet etmek, Peygambere muhalefet saylr. Bununla birlikte, zerinde icma edilen btn eylerin Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir nassa dayanyor olmas207 208
bn-i Hazm ve bn Teymiye, Nakdu Meratibil-cma, 11 bn-i Teymiye, Mecmuatur-Resailil-Mbra, 1/89 209 29 Ankebut/47 210 4 Nisa/115
104
nn gerektiini gsterir. zerinde icma olduu kati olan ve mminlerden muhalif bir kimsenin bulunmad bilinen her mesele, Allahu Tealann, kendisi ile hidayeti gsterdii eylerdendir. Byle bir icmaya muhalefet eden kii, nass inkar edenin tekfir edildii gibi tekfir edilir. Ancak bir meselede icma olduu zanni ise, ite burada Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem tarafndan doru yolun belirtildiine dair kesin bir
ey sylenemez. Bu tr icmaya muhalefet eden kii tekfir edilmemelidir. nk kii, bu icmann yanl olduunu ve dorunun bunun zdd olduunu zannetmi olabilir. cmaya muhalefet edenin tekfiri konusunda sylenecek eylerin zeti budur. 211 bn-i Teymiye Rahimehullah, icmaya muhalefet sebebi ile tekfir konusunda, kati icma ile zanni icmann birbirinden ayrldn, kati icmaya muhalefet etmenin Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem muhalefet etmeyi gerektirdiini ve byle bir icmay inkar edenin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediini inkar ettii iin tekfir edileceini ne gzel aklamaktadr. Buna gre dayana belirsiz ve zerinde kurulduu delil yetersiz veya kapal olan ya da dinden zorunlu olarak bilinen eylerden olmayan bir icmaya (ki icma denilen eylerin ou byledir) muhalefetten dolay kiileri tekfir etmek hataldr. Bu, yukarda hatal olduunu akladmz dolayl tekfire girer.
211
OTUZ RSALE
105
-29RDDET KFR LE TEVL KFR ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK

Tekfirde yaplan hatalardan biri de, riddet kfr ile tevil kfr arasnda ayrm yapmamak ve birbiri ile eit deerlendirmektir. Burada tevil kfr diyerek kastettiimiz ey, alimlerin Kaderiyye, Mutezile, Cehmiyye ve benzerleri gibi bidat ehli hakknda verdikleri hkmlerdir. Alimler bunlarn bidatlar ve iledikleri hakknda tekfir hkmn vermiler ve hatta taife baznda kfr ile isimlendirmede bulunmulardr. Cehmiyye kafirleri gibi szler bu kabildendir. Ancak tekfir hkmn bunlardan muayyen bir ahsa indirgeme konusunda, mutlaka gerekli tafsilata girmiler ve bidatlarna davet edenler dnda, bunlardan hi birini hccet ikamesinden nce tekfir etmemilerdir. Dolaysyla doru olan, ak ve kiinin dinden beri olduunu gsteren riddet suu ile tevil sebebi ile byle bir suu ileyen arasnda ayrm yapmak ve gerekli hccet ikamesinden nce tevil eden kiiyi tekfir etmemektir. nk bunlarn kfr, kiiyi slamdan karp baka bir dine sevkeden trden deildir. Aksine bu insanlar slama sarlmakta ve onun dnda bir din kabul etmemekte, slama dostluk beslemekte ve baka bir dinden de raz olmamaktadrlar. Yine bu kiilerin iledikleri ve syledikleri, aka Allaha ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem svmek gibi slam bozan haller veya kiiyi dinden karan ak kfr cinsinden de deildir. Onlar da olan su, kapal ve problemli olan baz bidatleri ve Allahu Tealay tenzih ve tazim maksadyla baz nasslar tevil etmeleridir. Bunlar tekfir etmeden nce gerekli hccet ikamesinin yaplarak phelerinin giderilmesi gerekir. Dolaysyla bunlar ile, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem haklarnda Kim dinini deitirirse ldrnz dedii mrtedleri birbirine kartrmamak gerekir. nk bunlarn iledikleri kfrn ou, dolayl yolla olmaktadr. Ancak bunlara delil gsterildii ve pheleri akland halde, ak kfr zerinde srar ve inat ederlerse, dierleri ile ayn duruma derler.
106
Kad Iyad Rahimehullah yle der: Allahu Tealaya svme, irtidat etme veya kfr kast olmadan sadece tevil, itihad ve tebih 212 veya kemal sfatlarndan birini inkar etme gibi kiiyi bidat ve hevaya gtren hata sonucu Allahu Tealaya yakmayan bir eyi ona nisbet edenlerin tekfir edilip edilmemesi konusunda hem selef ve hem de halef alimleri ihtilaf etmilerdir. Bu konuda mam Malik ve ashabnn iki gr bulunmaktadr. Ancak bunlar mmteni konumunda olurlarsa, onlarla savalmas konusunda ihtilaf yoktur. Bunlardan tevbe etmeleri istenir, tevbe etmezlerse ldrlrler. htilaf, bunlardan muayyen bir kiinin tekfir edilmesi hakkndadr. Malik ve ashabnn ounun gr, bunlarn tekfir edilmemesi ve ldrlmemesi ynndedir. 213 Kad Iyad Rahimehullah, bu tr sular ileyenlerden olup mmteni konumunda olanlar ile kendisine g yetirilebilen arasnda ayrm yapmaktadr. Daha sonra alimlerin bu konudaki ihtilaflarn ve bunlarn arkasnda klnan namazn iade edilip edilmemesi konusundaki gr farkllnn da bu ihtilaftan kaynaklandn aktararak yle der: Bunlarn tekfir edilmemelerine dair Ali bin Ebi Talip 214 , bn-i mer ve Hasan Basriden de rivayetler bulunmaktadr. Ayrca bu fakihlerden ve kelamclardan bazlarnn grdr. Sahabenin ve tabiinin Haruriyye halkndan olan varislerine miras brakmalarn ve Kaderiyeden olduu bilinen bazlarnn Mslmanlarn mezarlna gmlmelerini ve onlara slam ahkamnn uygulanmasn bu grlerine delil olarak gsterirler. 215 Tevil ehli hakknda selef alimlerinin ve dier alimlerin szlerindeki ihtilaf, mutlak tekfir ve taifenin tekfiri ile bu taifeden olan muayyen bir kiinin tekfiri arasnda ayrm yapld taktirde ortadan kaldrlabilir. bn-i Teymiyenin Rahimehullah buna benzer uzlatrma abasn ileride aktaracaz. Kad Iyad Rahimehullah alimler arasndaki bu ihtilaf aktardktan sonra yle devam etmektedir: Hak ve tahkik ehlinin imam kad Ebu Bekr yle der: Bu girift bir meseledir. nk bu insanlar, ak olan kfr ilemiyorlar, sadece kfre gtren eyler sylyorlar. Bu konuda onun gr, imam olan Malikin gr gibi elikili durumdadr. Bununla birlikte daha
212
Eariler, bu tr ifadeler ile Ehl-i Snnetin menhecine uygun grnseler de, sfatlar ispat etmeyi kastedebilirler. Kad Iyad Earidir. 213 E-ifa bi Tarifi Hukukil-Mustafa, 2/272 214 Haricilerden sz ederken bu gr belirteceiz. 215 Age: 2/275
OTUZ RSALE
107
ok, szlerinin geldii sonuca binaen dolayl olarak onlar tekfir etmeme taraftardr. 216 Ayn konuda muhakkik alimlerden unu da nakleder: Tevil ehlini tekfir etmekten saknmak gerekir. nk namaz klan tevhid ehlinin kann dkmenin mbah olduunu sylemek ok tehlikelidir. Bin kafir hakknda, onlarn hayatta kalmasna sebep olan bir hata, bir Mslmann kann aktma hatasndan daha hafiftir. Tevil ehlinin tekfir edilmesi konusunda insanlar arasnda ihtilaf bulunmaktadr. Bu meseleyi anlaman halinde, insanlarn bu konuda neden ihtilaf ettiklerini de anlarsn. En dorusu, onlar tekfir etmekten, hsranda olduklarn sylemekten kanmak, onlar hakknda slamn ksas, miras, nikah ve diyet gibi hkmlerini uygulamak, namazlarn klmak, Mslmanlarn mezarlna defnetmek ve dier slami muameleleri yerine getirmektir. Ancak onlar iddetle tedip edilir, bunu yapmalar engellenmeye allr ve bidatlarndan vazgeinceye kadar boykot uygulanr. ncekilerin onlar hakkndaki uygulamas bu ekildedir. 217 Ebu Sleyman el-Hattabi yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bu mmet, yetmi frkaya blnecektir sz, btn bu frkalarn dinden kmadna delalet etmektedir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, hepsinin mmetinden olduunu sylemitir. Yine bu hadis, tevil eden kiinin tevilinde hata etse bile dinden kmadn da gsterir. 218 Beyhaki, Sneninin ehadetler babnda, mam afii ve dier imamlarn Cehmiyye, Kaderiyye, Hariciler ve benzeri bidat ehli gruplarn tekfirleri konusunda, bunun ile kiiyi dinden karmayan kfr (kfrun dne kfr) kasdettiklerini belirtmektedir. Baavi de, erhus-Snne, 1/228de bunun bir benzerini sylemekte ve buna delil olarak da, onlarn ahitliklerinin kabul edilmesini gstermektedir. 219 Beyhaki yle devam eder: Onlar tekfir etmeleri ile, sanki Allahu Tealann kendi nefsi iin bildirdii sfatlar bir taraftan kabul etmeleri ve dier taraftan da bu sfatlar uzak bir tevil ile yok saymalar ve inkar etmelerini kastetmilerdir. Bylece tevil ederek zahirden sapmlardr. Ancak hatal da olsa bu tevilleri sebebi ile dinden kmamlardr. Bu aynen dier sureleri kabul ettii halde, Muavvezeteyn (Felak-Nas) surelerinin Kuranda bulundu-
216 217
E-ifa, 2/276-277 E-ifa, 2/294 218 Beyhaki, Es-Sunenul-Kbra, 10/208 219 Beyhaki, Es-Sunenul-Kbra, 10/207
108
unun ispat hakknda phesi olan ve bu phesinden dolay hata da etmi olsa tekfir edilmeyen kiinin durumu gibidir. 220 bn-i Hazm Rahimehullah, Ebul-Huzeyl 221 , bnul-Asam 222 , Bir elMutemir 223 , brahim bin Seyyar 224 , Cafer bin Mubeir 225 , Sumame bin Aras 226 , Ebu affar 227 Rakkai 228 (hepsi bidat ehli Muteziledendir) ve Ezrakiler, Sufriler, badiyyenin cahilleri (bunlar ise Haricilerin en mehurlardr) ve Rafziler gibi baz isim ve frkalar belirttikten sonra yle der: Belirttiimiz bu kiilerin ounu tekfir etmiyoruz ve fask olarak da saymyoruz. Ayrca mmetin kafir olduunda icma ettii dnda hepsini dostumuz olarak kabul ediyoruz. 229 bn-i Hazm, bunlar slami frkalar veya slam dinini kabul eden frkalar arasnda sayarak yle der: slam dinini kabul eden frkalar betir. Bunlar Ehl-i Snnet, Mutezile, Mrcie, ia ve Haricilerdir. 230 slam dairesinden ve iman velayetinden muayyen olarak kmayan kiiler hakknda hak olan budur. Kiiyi, slam dairesi dna kmad mddete bidat ne olursa olsun, asli kafir veya dinden dnen mrted ile eit tutmak helal olmaz. Hatta bidat, kiiyi kfre gtren trden olsa ve ondan dolay bu kii kafir olsa bile, tevil yolu ile kfre giren bu kiiyi, aslen kafir olan veya ak bir riddet ile dinden kan bir mrted ile eit grmek doru deildir. nk bu, sadece nazari bir mesele deildir ve beraberinde baz ameli sonular da getirmektedir.
Beyhaki, Age. 10/207 Ebu Huzeyl, Muhammed bin Huzeyl el-Allaf el-Basri olup hicri 236 ylnda lmtr. Mutezilenin nde gelenlerindendir. Kelamcdr. Bunlar Yunan kitaplarndan almtr. Kendisi Nazzamn daysdr. 222 Ebu Bekr bin el-Asam el-Basri olup Bir el-Mureysi tabakasndandr. Kelamcdr, tefsir ve fkhla da uramtr. Bu nedenle Taberi, Ebu Bekr er-Razi ve baz mtekaddiminden olanlar kitaplarnda onun grlerine zaman zaman yer verirler. Ahad haberin kabul edilebilmesi iin ravilerinin en az adaletli iki kiinin olmasn art komutur. 223 Badadta Mutezilenin ileri geleni Ebu Sehl el-Hilalidir. Mutezile alimleri gibi edebiyat ve kelamla uramtr. Yaklak hicri 210 ylnda lmtr. 224 Mutezileden Nazzamdr 225 Mutezileden es-Sakafidir. Kyas kabul etmezdi. Hicri 234 ylnda lmtr. 226 Mstehenlik ile mehur Mutezilenin sekinlerindendir. Hicri 213 ylnda lmtr. 227 Herhalde Mutezileden Cahzn arkada Ebu Affan er-Rakkidir. 228 bn-i Macenin adamlarndan vaiz olan Ebul-Fadldr. Rivayeti gvenilmez olup kendisi delil saylmaz. bn-i Kuteybenin belirttiine gre Kaderiyyedendir. 229 Meratibul-cma, 15 230 El-Fasl, 2/265den
221
220
OTUZ RSALE
109
bn-i Teymiye Rahimehullah buna ve riddet kfr ile tevil kfrn eit grenlerin hatasna dikkat ekerek yle der: Fukahadan olan bir ok kii, kafirdir denilen her kii hakknda ak riddet hkmlerinin geerli olduunu zanneder. Dolaysyla da miras brakamama, mirastan pay alamama ve nikahnn geerli olmad gibi hkmleri, tevil yolu ile tekfir ettikleri kiiler iin de uygularlar. Halbuki iin dorusu byle deildir. bn-i Teymiye Rahimehullah, sahabenin Haruriyye ehlini tekfir etmediklerini belirttikten sonra yle devam eder: Alimler, bidat ve heva ehlinin tekfiri ve bunlarn ebedi cenenemlik olup olmadklar konusunda ihtilaf etmilerdir. Bu konuda kendisinden iki gr nakledilmeyen imam yok gibidir. Malik, Ahmed, afii ve dierleri de kendisinden iki gr nakledilen bu imamlar arasndadr. Bu imamlarn tabilerinden olan bazlar ise, onlarn bu ihtilaflarn btn bidat ehli ve onlarn her birinin ebedi cehennemlik olduklar eklinde uyguladlar. yle ki bidat olduuna inandklar herkesi muayyen olarak ebedi cehennemlik yaptlar. Halbuki bu ok byk bir hatadr. Bunun yannda bazlar da, ilhad, tadil ve ittihad ehlinin grlerini sergilemi olsalar bile, bidat ve heva ehlinden olan hi kimsenin tekfir edilemeyeceini sylediler. Bu konuda iin dorusu udur: Allah konumaz ve ahirette grlmez diyen Cehmiyyenin szlerinden olan baz eyler kfr olabilir, ancak baz insanlar iin bunun kfr olduu ak olmayabilir. Bu durumda tekfir hkm mutlak olarak, kiinin syledii sze uygulanr. Selefin, Kuran mahluktur, diyen kafir olur, ahirette Allah grlmez, diyen kafir olur eklindeki szlerinin tamam bu kabildendir. Kendisine hccet ikamesi yaplncaya kadar muayyen bir kiinin tekfirinden kanlr. 231 eyhul-slamn Rahimehullah, Tevil kfr veya aklamaya muhta olan kapal konulardaki kfr ile Yahudi, Hristiyan ve kfrleri bu iki taifeden daha iddetli olan ittihadiyye frkasnn ak olan kfrleri arasnda nasl ayrm yaptna dikkat edilmelidir. Burada iki tarafn eit olarak deerlendirilmesine ve tevil ehlinden olan bir kiinin muayyen olarak gerekli tafsilata inilmeden tekfir edilmesinin ktlne iaret etmektedir. Ayn zamanda ak kfr ehli hakknda uygulanmas gereken tekfir hkm konusunda gevek davrananlara da iaret edilmektedir. Bu meselede hak olan ise, delile uygun olandr. Yoksa ne arlarn ve ne de gevek davrananlarn yapt doru deildir. Yahudi ve Hristiyanlar, Rafzilere tercih eden kiinin durumu hakknda sorulmas zerine eyhul-slam Rahimehullah u cevab vermektedir:
231
110
Hamd Allaha mahsustur. Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdiklerine iman eden herkes, onu inkar eden herkesten daha iyidir. man eden kii de bidatn baz eitleri bulunuyor olsa da bu byledir. Bu bidatn, Hariciler, ia, Mrcie, Kaderiyye ve dierlerinin bidatlarndan olmas farketmez. phesiz Yahudiler ve Hristiyanlar kafirdir. Bunlarn kfr, slam dininden zorunlu olarak bilinen bir kfrdr. Bidat ise, kendisinin Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem muvafk hareket ettiine ve aykr dmediine inanyorsa, bundan dolay kafir olmaz. Kafir saylsa bile, onun kfr Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalanlayann kfr gibi deildir. 232 Sonu olarak; tevil kfr ile ierisinde slamdan karak baka bir dine gemenin ve slamdan uzaklamann bulunduu riddet kfrn veya dinden zorunlu olarak bilinen ak bir kfr eit grmek ve zellikle de, tevilden dolay tekfir edilen kiiyi, mmteni konumdaki taut ve mrtedler ile eit deerlendirmek doru deildir. Dolaysyla tevil kfrnn sahibine, istitabe uygulamadan ve hccet ikamesi yaplmadan nce tekfir hkmnn sonular uygulanmamaldr. 233 nk byle bir ey, namaz klan muvahhid Mslmanlarn kan, mal ve rzlarnn heder olmasna yol amaktadr. Bunun da Mslmanlar iin ne kadar tehlikeli ve zararl olduunu Allahu Teala bilir. evkani Rahimehullah, Hadaikul-Ezhar isimli kitabn mellifinin Hangi ynden olursa olsun, harp ehli ve mrtedin cezas lmdr szne ilikin yle der: Mellif, hangi ynden olursa olsun derken, tevil kfrn, stlahi olarak riddet manasna dahil etmeyi amalamtr. Bu ise, balanamayacak kadar byk bir hatadr. Byle bir ey doru olsayd, yeryzndeki btn Mslmanlar mrted olurdu. nk drt mezhep ehli Eari ve Maturidi olup Mutezile ve tabilerini tekfir ederler, Mutezile ise onlar tekfir eder. Halbuki btn bunlar kovulmu eytann kkrtmas, ar taassubun ve byk anlayszln belirtileridir. 234 evkani Rahimehullah, ayn mellifin Tevilci de mrted gibidir sz hakknda ise yle der: te burada unu derim ki; dinde arln, Kuran,
232
Mecmuul-Fetava, 35/122, Es-Sarimul-Meslul kitabndan da mcerred irtidat ile dier irtidat eidi arasnda ayrm yaptn aktarmtk. 233 Bu ayarmn nemli bir ok sonucu bulunmaktadr. Gnmzn musibetlerinden haberdar olan bir kiinin buna dikkat etmesi gerekir. Mrted olann kestii ile tevil yolu ile tekfir edilenin kestii hayvann eti arasnda ayrm yapmak gibi. nk tevil yolu ile kafir olduu sylenen kii hala bizim gibi namaz klmakta, kblemize ynelmekte ve kestiimizi yemektedir. Ayn ekilde ahitlii, haberleri ve bidat dnda rivayeti kabul edilmektedir. Bunlarn ayrntlar yerinde belirtilmitir. 234 Es-Seylul-Carrar, 4/373
OTUZ RSALE
111
snnet, burhan ve Allahu Tealann bildirmesi olmadan, Mslmanlarn birbirini tekfir etme cinayetine varmas karsnda gzya dklr ve hem slama hem de Mslmanlara at yaklr. Dinde arlk ve taassub kazanlar kaynaynca ve eytan Mslmanlar birbirine drmeyi baarnca, havadaki toz ve ldeki serap gibi olan basit eyler yznden, hevalar onlara birbirlerini tekfir etmelerini telkin etti. Mslmanlarn hibir ekilde uramad bu musibet karsnda Allahu Tealann Mslmanlarn yardmna komasn istemekten baka ne sylenebilir! Btn bunlar karsnda Allahu Tealann murakebesinden bir eser bulunan, slami gayretten bir nasibi olan ve bu dini anlayan herkes bilir ki Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem slamn hakikati sorulduunda yle buyurmutur: slam, namaz klmak, zekat vermek, Allahn evini hac etmek, Ramazan orucunu tutmak ve Allahtan baka ilah olmadna ehadet etmektir. Bu anlamdaki hadisler mtevatirdir. Kim olursa olsun bunu kabul etmeyenlerin aksine, bu be temeli yerine getiren ve gerektii gibi ileyen kii Mslmandr. Kim buna aykr olarak deersiz szler, yanl bilgiler ve cahilce eyler ne srerse, onlar yzne al ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem burhan senin bu saykladklarndan nde gelir de. Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem sz karsnda btn szleri brak! Dininden emin olan kii, macera arayan kii gibi deildir. 235
235
Es-Seylul-Carrar, 4/584
112
-30KFR OLAN BDATLAR LE, MASYET VE FURU TRNDEN OLAN BDATLAR ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK
Tekfirde yaplan hatalardan biri de, kfr olan bidatlar ile, masiyet ve furu trnden olan bidatlar arasnda ayrm yapmamak ve masiyet trnden olan bidat sahiplerine de kafir muamelesi yapmaktr. Hamaset sahiplerinden birou kendi hasm ve muhaliflerini bidat ehlinden saymakta, alimlerin Cehmiyye, Rafziler ve benzerlerinden kfr olan bidat ehli iin kullandklar terimleri, muhalifleri iin de kullanmakta, onlarla her trl ilikiyi kesmeyi, selam vermemeyi ve dlanmalar gerektiini savunmakta ve arkalarnda namaz klmay yasaklamaktadrlar. Bunlardan bazlar gnahkar Mslmanlar da bu kapsama sokmakta ve hepsine kfr olan bidat sahipleri ve hatta mmteni mrted muamelesi yapmaktadr. Allahu Tealann dinine kar savaan tautlarn destekilerine kar yaplmas gereken muamelenin neredeyse aynsn muhaliflerinden olan Mslmanlara kar da uygulamaktadrlar. Kafirlerden uzaklatklar gibi Mslmanlardan da uzaklamakta, Mslmanlar hakknda Allahu Tealann llerini inemekte, dokunulmazlklarn ihlal etmekte ve slamn onlara tand haklar daraltmaktadrlar. Halbuki tamamen uzaklama (el-bera) ancak kafirlere kar uygulanacak bir muameledir. Gnahkar Mslman hakknda ise, uygulanmas gereken muamele sadece onlarn gnahlarndan beri olmaktr. Allahu Teala yle buyurur: Sana uyan mminlere kanadn indir. ayet sana kar gelirlerse de ki: Ben sizin yaptklarnzdan muhakkak ki uzam. 236 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Halid bin Velidin Radyallahu Anhu, Beni Cuzeymeden alnan ve Eslamna (Mslman olduk) diyemeyip, ayn manay kastederek Sabana diyen esirleri ldrd kendisine haber verilmesi zerine yle buyurmutur: Allahm, Halidin yaptndan beriyim. 237 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahm, Halidten beri-
236 237
26 uara/216 Buhari, Kitabul-Meazi
OTUZ RSALE
113
yim dememitir. Bu manann altnda birok nemli incelikler bulunmaktadr. bn-i Teymiye Rahimehullah, kendilerinden daha stn konumdaki ilim ehlinin dahi hata yapabildikleri baz konularda yanlan zmrelerin tekfir edilmesine kar km ve bu zmreler gerekten bidat sahipleri de olsalar, onlara kafir muamelesi yaplmasn iddetle eletirmi, bu tr zmreleri tekfir eden veya onlara kafir muamalesi yapanlarn bidatnn, bunlarn bidatlarndan daha byk olabileceini belirterek yle demitir: Bu nedenle selef, muhalif konumda olsalar dahi birbirine din dostluunda bulunmu ve kafirlere yaplan dmanlk gibi bir muamelede bulunmamlardr. Onlar, birbirinin ahitliini kabul eder, birbirinden ilim renir, karlkl miras ve evlenme hukukunu yerine getirir ve birbirlerine Mslman muamelesi yaparlard. 238 Keke gnmz hamaset sahiplerinde de durum bu ekilde olsayd. Ne yazk ki onlar, kararlatrdklar bu haksz muamelelere riayet etmeyen kendi arkadalarna bile ayn ekilde davranmaktadrlar. Bu arkadalarn da bidat ehli olarak nitelemekte ve onlarla her trl ilikiyi kesmektedirler. Onlarn bu tutumlar, kafiri tekfir etmeyen kafirdir diyen ve bu ilke zerinde zincirleme olarak bir ok kiinin kafir olduunu syleyen ar tekfircilerin yaptna benzemektedir. Bunlardan bazlar bu sylediklerini dorulamak maksad ile bu iddialarna ilim ehlinin szleri ile yama yaparlar. Kahtaninin Nuniyyesinde syledii Bidat, bidat ile oturur kalkar, kln altnda ise kzler tutuur gibi szler onlarn kendi iddialarna yama olarak kullandklar szlerdendir. Selef bu szleri ile kfr olan bidat ve heva sahipleriyle oturup kalkmaktan sakndrmtr. Ancak bunlar, eri birer delil niteliinde olmayan bu szleri, srarla gnahkar Mslmanlar hakknda uygularlar ve herkesten de ayn tutum ierisinde olmalarn isterler. Bu tutum ierisinde olmayanlar da, muhalifleri kategorisine ilave ederek btn dokunulmazlklarn mbah klarlar. Maalesef, bu fikr terr ve banazlk yaygnlam ve muhalifleri konumundaki insanlar iin bir bask halini almtr. Bu hata, davetiler arasnda da yaylm ve bazlar bidat ve bidat gibi sfatlar kullanmakta ly karmlardr. nsanlar birbirleriyle olan ilikilerini kesmi, birbirlerine kar alak gnll olmay unutmutur. Hatta fazilet sahibi kiilerden biri kardelerinin kendisini terkettiklerinden, kendisine hakszlk yaptklarndan ve kendisi ile selam dahi kestiklerinden yaknmt. Bu yaptklarnn sebebinin ise,
238
Mecmuul-Fetava, 3/176, Daru bn-i hazm basks
114
gnahkar baz kiilere zaman zaman uramasnn, onlar aydnlatp davet etmesinin ve batl eylerini kendilerine gstermeye almasnn olduunu syledi. Halbuki bu gnahkar insanlar pimanlk duyduklarn, tevbe edeceklerini sylemekte ve inat gstermemektedirler. Ancak ehvet ve kt arkada onlar perian etmektedir. Bunlarn, kendilerine sabredecek, onlar dzeltecek ve eytann musallat olmasn kolaylatran kt arkadalara teslim etmeyecek kiilere ihtiyac bulunmaktadr. Yoksa onlar terkedecek kiilere deil. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ashabnn en hayrllarndan olan kii ile, Tebuk Seferine katlmamalar nedeni ile ilikiyi kesmi, ancak iman zayf olan kiilere kar byle bir uygulamada bulunmamtr. Dolaysyla bu itihadi bir mesele olup, daveti, maslahat kendi itihad ile belirler. Davetinin, bu tr durumlarda, nceden belirlenmi olan muayyen bir itihad veya tercihe baml kalmas doru olmaz. nsanlar sapk ve bidat saymak, onlara dman kesilmek gibi bask sluplarndan birini uygulamak bir yana, kimseyi onlardan ilikiyi kesmeye zorlamak doru deildir. Fask veya masiyet sahibi olan kiilere kar, dalalet ierisinde olan sapk heva sahipleri veya kfr olan bidat ehline yaplan muamelenin ayns ile muamelede bulunmak ve bask uygulama iddias ile gerekli aklama ve nasihatta bulunmadan onlardan ilikiyi koparmak doru olmaz. Bu hatay ileyenler, belki de hrn mizalarna uygun geldii iin veya Allahu Tealaya yaplan davette sabrsz ve dayanksz olduklar iin bu ekilde davranmaktadrlar. Bu alanda ifrat ve tefrit ierisinde olan insanlar bulunmaktadr. Bir kesim irk ve kfr erleri olan Allahu Tealann dmanlarna yalakalk yaparak, muvahhidlerin davetteki kat slubunu bahane edip, Mslmanlara gstermedikleri yumuak muameleyi onlara uygulamaktadrlar. Bunlarn tam zdd olan kesim ise, bazen tekfir etmek, bazen de kat ve kaba davranmak, sapk ve bidat saymak ve ilikileri kesmek suretiyle kendilerine muhalif olanlar, tekfir ettikleri irk askerleriyle eit saymlardr. Hatta bunlardan yleleri bulunmaktadr ki, tekfir ettikleri irk askerlerine gsterdikleri yumuak davranma, hikmetli ve gzel t verme gibi muameleleri, kendilerine muhalif olan ve ayn yoldan gitmeyi kabul etmeyen hasmlarna veya masiyet sahibi Mslmanlara gstermemektedirler. Oysa ki bu davran, eriatn lleriyle zaptedilmez ise, sahibinin, putperestleri brakp Mslmanlarla savaan Haricilere katlmasndan endie edilir. Durum olarak daha kt ve yol olarak daha sapk olan ise gnmz Cehmiyye ve Mrcie mezlerinin tavrdr. Bunlar davetilere dillerini ve
OTUZ RSALE
115
kalemlerini musallat etmi, muvahhidlere sava am ve mcahidlere dmanlk bayran ykseltmilerdir. Halbuki bunlar ayn zamanda tautlar savunmak iin ellerinden geleni yapmakta, onlarn eiklerinde debelenmekte ve kendilerini, bu tautlarn kucaklarna atmaktadrlar. Halbuki hak, orta yoldur ve ne ifrata kaanlarn ifrat, ne de tefrite kaanlarn tefritinde deildir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Ehl-i Snnet velCemaate mensup olan kelam ehlinden ounun durumunu ve snnete kendilerinden daha uzak olan frkalara cevap verirken ly kardklarn, bazen hakszlk yaparak byk bir bidat ve batl red edebilmek iin, ondan daha kk bir bidat ve batl ilediklerini belirterek yle der: Bunlar gibi olanlar, bu tr bidatlarn, Mslmanlarn cemaatini bldkleri, dostluk ve dmanlklarn zerine bina ettikleri bir akide haline getirmedikleri srece hataya dm kiiler olarak kabul edilirler. Allahu Teala bu tr eylerde mminlerin hatalarn balar. mmetin selef ve imamlarndan birok kii bu hataya dmtr. Bu tr hatalara dm olanlarn, itihad ederek syledikleri yle grleri vardr ki Kitap ve Snnete aykrdr. Ancak bu tr hatalar, kendisine muvafakat edene dostluk gsteren ve kendisine muhalefet eden her kiiyi fask veya kafir olmakla sulayarak dmanlk yapan ve Mslmanlarn cemaatini blen, tefrika ve ihtilaf ehlinden olan kiilerin iledikleri seviyesinde deildir. 239 bn-i Teymiye Rahimehullah, bu szlerinin hemen ardndan Hariciler hakknda bahseder. nk sznde aktard bu sfatlar, zellikle Haricilerin niteliklerindendir. Bu nedenle, bu davetilerin banazl o dereceye varmtr ki; kafir, mrik, taut ve tautlarn destekileri olanlar ile, masiyet sahibi olan Mslmanlar arasnda ayrm yapmamakta ve kfr olan bidatlar ile kfr olmayan bidatlar birbirine kartrmaktadrlar. Bu ise, davetin dmanlar olan insanlarn eline, Haricilerin yaptklar gibi btn insanlarn mutlak olarak tekfir edildiini kantlamalar ve dolaysyla da davet ve davetileri ktlemeleri asndan byk frsatlar vermektedir. nk maalesef, bu davetilerin mmteni olan kafirlere olan muameleleri ile fask yahut tevil ehlinden olan muvahhidlere olan muameleleri arasnda bir fark grmemektedirler. Hapishanede beni ziyaret eden genlerden bazlar, bana kendilerine yaplan baz hakszlklar hakknda yaknmt. Bu genler, Allahu Tealann isim ve sfatlar konusunda Earilerin grlerine yakn baz tevillerde bulunma ile sulanmlar. Bu genlerden biri bana, Tevhid davetine mensup bir takm kiilerin kendilerine hakszlk yaptn, kendilerinden ilikiyi kes239
116
mede ly kardklarn, bu trden bir takm tevilleri bulunsa da, bunlarla megul olmadklarn ve gndeme getirmediklerini, esas ilerinin Tevhide davet ve genleri tautlardan beri durmalar zere yetitirmek olduunu, bundan dolay Allahu Tealann dmanlarnn yakalarn brakmadklarn ve onlara kar hogrl davranmadklarn, Tevhide aran ve tauta dmanlk yapan herkes gibi kendilerinin de, bu tautlarn askerleri tarafndan takip edildiklerini, kendilerine bu askerler tarafndan bask yapldn ve tutuklandklarn, buna ramen kendileri hakknda arya kaan bu kiilere yaranamadklarn anlattlar. Tautlara dman ve onlardan beri olmann kendilerine nisbet edilen bu tr tevillerden ok daha nemli olduunu onlara izah edemediklerini, aralarndaki bu sorunu banazlk ve bhtan ile deil, delil ve brhan ile zmek gerektiini kabul ettiremediklerini syledi. Kendilerine yaplan bu muamelenin hala devam ettiini, hibir aklama ve nasihatta bulunulmadan kendileri hakknda gybet edilmesini helal grdklerini ve Allahu Tealann dmanlarnn eline frsat verildiini anlatt. Allahu Tealann dmanlarnn kendilerini tutukladklar zaman saflar arasnda nifak karmak ve tautlarn kendilerini istihbarat eleman olarak kullanmak istedikleri ile sulandklarn, hakszlkta bulunan bu kiilerin kendileri ile ilikileri kesip selam bile vermediklerini ve kafir olduklarna karar verdikleri tautlarn destekilerine yaplan muamelenin ayns ile kendilerine muamelede bulunduklarn haber verdi. Bu gen Allahu Tealann dmanlarnn oyunlarna gelmemi ve tuzaklarna dmemi ise, acaba dier btn genler bu seviyede midir? Bu davetilerin banaz ve sert tutumlar nedeni ile, bunlar ierisinde tautlarn kucana debilme ihtimali olanlar yok mudur? Acaba bu genlerden her biri, kendisine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve dier Mslmanlar tarafndan konuma boykotu uygulanmas zerine assan hkmdarnn bir mektup gndererek ynetimine snabileceini teklif ettii Kab bin Malikin olayn hatrlayabilecek ve kendisini zarardan koruyabilecek durumda mdr? Acaba bu genler, Kabn Radyallahu Anhu, hkmdarn mektubunu atee att gibi, tautlarn zararlarndan korunmak iin tekliflerini yzlerine vuracak bilinte midir? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ashabnn, darul-slamda boykot ettikleri Mslmann durumu ile bu genlerin durumunun ayn olmadn, bugn Mslmanlarn mustazaf durumda olduklarn ve halkn imannn o sahabenin iman derecesinde bulunmadn gz nnde bulundurmamz gerekmez mi? Bu nedenledir ki, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, iman zayf olup Tebk Seferine katlmayan dierlerine byle bir muamelede bulunmam, kendisine beyan ettikleri zrlerini kabul etmi-
OTUZ RSALE
117
tir. 240 Bu konuda arya kaanlarn ou, ite bu kavray ve anlaytan yoksun olmalar sebebiyle Allahu Tealann dmanlarnn gzlerini aydn etmilerdir. Mutezileden olanlar gemite, mezheplerini Haricilerinden ayrmak maksad ile dinden kmam olan fask kiinin tekfir edilmemesi ynnde gr bildirdiler. Bu kiiye kafir ismini vermediklerini, ancak Mslman olduunu da sylemediklerini ve bu kiinin slam ve kfr arasnda olduunu (menzile beynel-menzileteyn) uydurdular. Bu fasn akibeti konusunda ise Hariciler ile ayn gr paylamaya devam ettiler ve bu kiinin ebedi cehennemlik olduunu bildirdiler. Peki tekfir ederek ebedi cehennemlik olduuna hkmettikten sonra, bu kelime oyunlarnn o fask kiiye olan faydas nedir? Gnmzde arya kam olanlarn ou da Haricilerin ve Mutezilenin mezhebini bilmekte ve onlardan beri olduklarn sylemektedir. Hasmlarn tekfir etmediklerini, onlar slam ve kfr arasnda bir yere de koymadklarn, aksine Mslman olduklarna hkmettiklerini, ancak onlar bidat ve masiyet sahibi olarak grdklerini sylerler. Buna ramen, hasmlarna mrik ve kafirlere kar yaplan muamelenin aynsn uygularlar. Dolaysyla isimlendirme ve hkmde Ehl-i Snnete muvafakat ederler, ancak dnyevi muamelede Hariciler ve benzerleri gibi davranrlar. Bu yeni bir bidat mdr, yoksa dmanlk insanlarn gzlerini kr ederek onlar saptrmakta mdr? Bilindii gibi uygulanan bu dnyevi muamelenin insanlara olan zarar, Mutezilenin vermi olduu uhrevi hkmden ok daha fazla ve iddetlidir. nk ne Mutezile ve ne de bir bakas, insanlar hakknda verdikleri hkmleri, ahirette onlara uygulama imkanna sahip deildir. Onlarn verdikleri bu hkm sadece itikadi bir mesele niteliindedir. Ancak arya kaanlarn fask Mslmanlara yaptklar muamele byle deildir. Onlar dnyada insanlara bu ekilde ceza vermekte ve uygulamaktadrlar. in daha da kts, bu muamelenin zarar sadece ilikiyi kesme, selam vermeme, iftira, bask ve haklarn daraltlmas ile kalmamakta ve baz yerlerde Mslmanlarn kanlarnn dklmesine kadar varmaktadr. Hata ierisinde olan bu kiilerden bazlar, bidat ehli olduunu syledikleri hasmlarnn kann btn dnyann gz nnde dkmtr. Bylece
Kab bin Malik hadisi iin baknz: Buhari, Kitabul-Meazi. bn-i Hacerin bu hadis ile ilgili aklamalar iin ise Fethul-Barinin Din ynnden kuvvetli ve zayf kiileri boykot etmede ayrm yapmak blmne baknz. bn-i Teymiye El-Fetava, 28/115de bununla ilgili olarak gzel aklamalarda bulunmutur. Bizim de, bu konu ile ilgili olarak, Sevaka Hapishanesinde kaleme aldmz bir risale vardr.
240
118
Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Benden sonra birbirinin boynunu vuran kafirler olmayn 241 buyararak sakndrd ii yapmlardr. Halbuki her iki taraf da Allahu Tealann dmanlarnn penesinde ezilmi ve takibat altndadr. Ne devletleri, ne de g ve iktidarlar vardr. Bir de bunlarn devletleri olsa acaba neler yaparlard? bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Mslman taifelerden birinin dierini tekfir etmesi, kan ve mallarn helal grmesi en irkin bidatlardandr. Bu konuda yle denir: Bu durum bidatnn ekinidir. Halbuki bu, iki ynden ok sakncaldr: Birincisi: Tekfir edilen frkann iddia edilen bidat, tekfir eden frkann iledii bidattan daha kk olabilir. Yani tekfir eden frkann bidat daha byk, daha irkin ve daha zararl olabilir. Birbirlerini tekfir eden bidat ehlinin ounun durumu budur. ayet bidat tekfir edilecekse, her iki tarafn da kafir olmas gerekir. Tekfir edilmeyecekse, her iki taraf da tekfir edilmez. nk her iki taraf ayn ekilde bidatdr ve belki de bidatlar ayn seviyededir. Taifelerden birinin hasmlarn tekfir ederken kendi mensuplarn tekfir etmemesi, cehalet ve hakszlktr. te bunlar, Allahu Tealann haklarnda yle buyurduu kimselerdir: Dinlerini para para edip, gruplara ayrlanlar var ya, senin onlarla hibir ilikin yoktur. 242 kincisi: Bu iki taifeden sadece birinin bidat olduu varsaylsa bile, dier taifenin, Ehl-i Snnetin grnde hata eden herkesi tekfir etmeye hakk yoktur... 243 eyhul-slam Rahimehullah, bunlar aktardktan sonra, Mslmanlarn hatalarndan dolay mazur grlmeleri gerektiini deliller ile izah etmektedir. Bunu nceki konularda aktarmtk. Yine yukarda izah ettiimiz gibi, alimlerin tevil kafirleri olarak isimlendirdikleri, yani kiiyi kfre gtren bidat sahipleri ile ak bir riddet ile mrted olan kiinin arasnda ayrm yaplmas gerekir. Her iki taraf kendilerine uygulanacak muamelede, istitabede, tekfir hkmn muayyen bir kiiye indirgemede ve dokunulmazlarnn helal klnmasnda eit tutmak doru deildir. Kald ki mcerred riddet suu ileyen kii ile riddet suunda ileriye giden kii arasnda, istitabenin uygulanmas konusunda da fark bulunmaktadr. Durum byle iken, bidatlar, mcerred veya daha ileri derecede bir riddet derecesine varmas bir yana, kfr derecesine bile varmayan insanlar hakknda nasl byle hkm verilebilir ki!
241 242
Buhari 6 Enam/159 243 Mecmuul-Fetava, 7/417
OTUZ RSALE
119
Bidat ehli olduklar gerekesiyle Mslman kardelerinin kann dken bu kiilere kar alimlerin tepkisi iddetli olunca, selefin bidat ehline kar amansz tavrna ve onlar hakknda kullandklar kimi ifadelere sndlar. bn-i Teymiyenin hulul (yaratann, yaratlan suretinde bulunabilmesi) ve ittihadlarn elebalarn ktleyen, onlarla mcadele edilmesi, cihad edilmesi ve onlarn sylemlerini savunanlarnn iddetle cezalandrlmas gerektiini, bunlarn zararlarnn Moollardan, ekiyalardan, hrszlardan, halkn mallarna musallat olanlardan ve slam dininden kanlardan daha byk olduunu belirten baz ifadelerini naklettiler. Kendilerinin bidat olarak nitelendirdikleri kiilerin, bu saylanlardan daha zararl ve kt olduklarn, nk slam dinine byk zararlar verdiklerini ne srdler ve btn bunlar hasmlarn ldrmeyi meru gstermek iin yaptlar. Gnmzde Mslmanlar arasndaki husumetlerde, insaf nadir olarak bulunduu iin bn-i Teymiyenin bu szlerine snanlar, onun bu szlerinin, slam ve Mslmanlar iin Yahudi, Hristiyan ve kfrn nderleri olan Firavun ve benzerlerinden daha kt olduunu syledii hulul ve ittihadlar hakknda olduunu aklamadlar. bn-i Teymiyeye ait olan u szleri aktarmak ile yetindiler: Onlarn liderleri kfr nderleridir, ldrlmeleri gerekir, tevbe etmeden nce ele geirilirler ise hibirinin tevbesi kabul edilmez. nk bunlar Mslman grnp zndk olanlarnkinden daha byk bir kfr ile kafir olanlardr. Onlar slam dinine aykr olan szlerinin bilincinde ve farkndadrlar. Onlara mensup olan, onlar savunan, ven, kitaplarna deer veren, onlara yardm ve destek verdii bilinen veya onlarn aleyhine konumaktan nefret eden ve onlar mazur gstermeye alan herkesin cezalandrlmas gerekir.. Halbuki bu tr mazeretleri ancak cahil veya mnafk olanlar ileri srebilir. Hatta onlarn durumunu bilip, onlarla mcadele konusunda yardmc olmayan herkesin de cezalandrlmas gerekir. nk bunlar ile yaplacak sava, akllar ve dinleri bozmalar nedeni ile en nemli vaciplerdendir. bn-i Teymiye Rahimehullah bu szlerinin sonunda yle demektedir: Bunlarn dine olan zararlar, yolkesen ve insanlarn mallarn alp yamalayan, ama onlarn dinine dokunmayan Moollarn yapt gibi, Mslmanlarn dinlerine dokunmayarak, sadece dnyalarn ifsad edenlerin zararndan daha byktr. Onlar tanmayanlar, onlarn ne derece tehlikeli olduklarn bilmezler. Onlarn sapkl ve saptrmalar, anlatlamayacak kadar byktr. Bunlar Karamati Batiniyyelerinden farkszdrlar. 244 Arya kaan bu kiilere yava olmalarn tavsiye ediyorum. Bir meseleyi delillendirme (istidlal) bu ekilde yaplmaz. bn-i Teymiyenin szn
244
120
ettii bu kiiler nerede, furudan olan baz meselelerde fasklk yapan ve muhalefet eden gnahkar insanlar nerede?! Dolaysyla hkm verirken ve isimlendirme yaplrken, mutlaka ayrm yaplmas gerekir. Eksikleri bulunsa ve gnah ileseler de, man dairesinde kaldklar srece, Rahmann dostlar ile eytann dostlar olan kafir ve mrtedler arasnda, gerek dostluk (vela) konusunda ve gerekse uygulanacak muamele konusunda ayrm yaplmas gereklidir. Husumet sebebiyle hakszlk yaplarak, iki taraf birbirine kartrmaktan iddetle saknmak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: lei tam ln, eksiltenlerden olmayn. Doru terazi ile tartn 245 , Hilekarlara yazklar olsun. 246 Allahu Teala bereketini artrsn, bn-i Teymiyenin Fetavalarnda ok gzel tesbitler bulunmaktadr. Bu tespit ve deerlendirmeleri, hasmlarna kar tad insaftan kaynaklanmaktadr. Ona muhalif olanlarn bu insafa sahip olduklar ne yazk ki ok nadirdir. zellikle bugnk husumetlerde bu insaf grmemiz ok zordur. O, bu insaf tablolarnn birinde yle demektedir: Bidat ehlinden olan kimileri, hem zahiri ve hem de batni imana sahip olmakla beraber hakszlk ve cehaletlerinden dolay snnetler konusunda hata etmi olabilirler. Byleleri mnafk veya kafir deildir. Bu kiiler zulm ve hakszl sebebiyle masiyet sahibi veya fask da olabilirler. Ya da yapm olduklar tevillerinde hataya dm ve bu hatalar da balanm olabilir. Btn bunlarla beraber man ve takva derecesine gre Allahu Tealaya dostluu ve iman da bulunabilir. 247
245 246
26 uara/181-182 83 Mutaffifin/1 247 Mecmuul-Fetava, 3/220
OTUZ RSALE
121
-31TAUTLARI TEKFR ETMEYEN HERKES TEKFR ETMEK

Tautlar tekfir etmemeye binaen Tevhidin gerekletirilmedii iddias ile, tautlar tekfir etmeyen herkesi tekfir etmek de bu meselede yaplan nemli hatalardan biridir. phesiz tautlar tekfir etmek, Tevhidin art ve yarsdr. Tautu tekfir etmeyen kii, kopmas mmkn olmayan salam ipe sarlmam ve bylece helak olan kafirler zmresinden olmu olur. Allahu Teala yle buyurur: O halde kim tautu inkar edip Allaha iman ederse, salam kulpa yapmtr ki o hibir zaman kopmaz. 248 Ancak tautu tekfir etmek, onu inkar etmenin shhatinin artlarndan bir art mdr? Dier bir mana ile; Mslman grnmesi, namaz klmas ve ibadet etmesi gibi davranlarna aldanarak veya cehalet sebebi ile tautu tekfir etmeyen bir Mslman, tautu tekfir etmemesi sebebi ile kafir midir? Biz burada, tautlar tekfir etmenin nemi zerinde durmadmz gibi, bunun ihmal edilmesine veya bunun retilmesinin terkedilmesine de davet etmiyoruz. Birtakm kiiler bizim sylediklerimizi bu ekilde anlamak veya byle gstermek isteyebilir. Asla! Bizi ve yazdklarmz bilen herkes bu konu zerinde ne kadar nemle durduumuzu bilir. Zaten bizim yazdklarmz sadece bu mesele ve bu meselenin etrafndaki konular ile ilgilidir. Bizim yapmak istediimiz sadece bu iin usuln, kuraln ve lsn belirlemek, delillerini ortaya koymaya almaktr. Hamasi genellemeler, hakkn ortaya kmas konusunda bir ey veremezler. Susam kiinin su sand, ama yanna geldiinde su deil, zehir bulduu hamasi szlere ve genellemelere ihtiyacmz yoktur. Tautun tekfir edilmesini, onlarn inkar edilmesi konusunda art olarak gren bazlar, gnmz alimlerinin baz genellemeleri dnda bu syledikleri ile ilgili hibir delil gsteremezler. Bu kiiler alimlerin szlerinden yararlanrlar. Ancak alimlerin szleri delil olmayp, delillendirilmesi gerekenlerdendir. evkani Rahimehullah yle der: artn yokluu, kendisi hakknda art koulann (merut) yokluunda etkili olur. Ancak artn varl, kendisi hakknda art koulann varlnda etkili olmaz. Bununla birlikte artn sabit olmas, o artn yokluu halinde kendisi hakknda art koulann da yoklu248
2 Bakara/256
122
una delalet eden bir delil ile gerekleir. Bu ise kendisini ve shhatini nefyetmek iin, yle yapann veya yapmayann namaz olmaz demek gibi ak bir ibare ile olur... Mcerred olarak gelen emirler, daha ok bir eyin vacip olduuna delalet eder. Vacip ise ileyenin sevap, terkedenin cezay hak ettii eydir. Bu, her zaman, o vacibin art olmasn (imann aslndan olan bir art gibi) gerektirmez, sadece terkeden kiinin gnahkar olmasn da gerektirebilir. Yokluunun, yokluu gerektirmesi szkonusu deildir. Bu ekilde, o eyin, bir eyin olmamasn gerektirecek bir art niteliinde olduuna dair delillendirme de bulunmak (istidlal) doru olur. Bununla birlikte o eyden dolay meydana gelen nehyin yani geersizliin, o eyin kendisi veya bir paras sebebi ile olmas gerekir. 249 imdi soruyoruz; tautlarn tekfir edilmesinin, tauta ibadetten kanma ve onu inkar etmenin shhatinin art olduuna dair, Allahu Tealann veya Onun Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sznde ak bir delil var mdr? Tauta ibadetten kanma ve onu inkar etmenin slamn shhatinin art olduuna dair ittifak bulunmaktadr. Tautu reddetmek, ona ibadet etmeyi reddetmek, batl din ve eriatn reddetmek, ona dostlukta bulunmay ve destek vermeyi reddetmek anlamnda tautu inkar, Mslmann slamnn sahih olduunu gsterir. Allahu Teala kullarn mjdeleyerek yle buyurmakadr: Tauta kulluk etmekten kanp, Allaha ynelenlere mjde vardr. 250 Tautlardan bazlarnn durumunu bilmemesi veya tekfir edilmelerine eri bir engel bulunduu zannyla, onlarn kfr kendisi iin net olmadndan dolay onlar tekfir etmeyen, ancak tautlara ibadet etmekten uzak duran ve Rablerine ynelen kiilere Allahu Tealann verdii bu mjdeyi arya kaan bu insanlar hangi delil ile iptal edebilirler?! Bu genelleme konusunda arya kaanlardan bazlaryla bir ara mnakaa ettim ve onlara ayn eyi sordum. Kitap ve Snnetten buna aka delalet eden bir tek delil gsteremediler. Delil olarak sadece Muhammed bin Abdulvehhabn u szlerine dayandklarn sylediler: slam dininin temeli ikidir: Birincisi; tek olan Allaha ibadet etmeyi emretmek, buna tevik etmek, buna gre dostlukta bulunmak ve terkedeni tekfir etmektir. Dieri ise; Allahu Tealaya kullukta irkten sakndrmak, bunun cezasnn ar olduunu sylemek ve bunu yapanlar tekfir etmektir. Tevhid makam ancak bununla tamam olur.
249 250
Es-Seylul-Carrar, 1/157-158 39 Zmer/17
OTUZ RSALE
123
Bu genler, eyh Muhammed bin Abdulvehhabn Rahimehullah, Allahu Tealaya kullukta irkten sakndrmak, bunun cezasnn ar olduunu sylemek ve bunu yapanlar tekfir etmektir szleri ile umaktadrlar. Onun szndeki yapanlar tekfir etmektir ifadesini slam dininin asl ve dostluk ve dmanlk akidesinin dayana haline getiriyorlar ve kendilerine gre bunu yapmayan veya bunda geveklik gsteren kiileri tekfir ediyorlar. Halbuki eyh Muhammed bin Abdulvehhabn szlerinin sonundaki ifade ok aktr ve bu sz mutlak olarak sylemesi, slamn asllarndan, gereklerinden ve vaciplerinden olan ve ayr ayr deerlendirilmesi gereken bu eyleri genel olarak topladn beyan etmektedir. Yukarda aktardmz sznn sonunda yle der; Tevhid makam ancak bununla tamam olur. Ak olan bu ifadeden de anlald gibi, burada Tevhid makamnn kemali kastedilmektedir. Tevhid makam bunsuz sahih olmaz veya ..kabul olmaz denilmemektedir. Sahih olmaz veya kabul olmaz gibi ifadeler ise, olmamas halinde, geersizlii ve batl olmay gerektiren art nitelemelerinde kullanlan lafzlardr. Bunu aklayan ve destekleyen kantlardan biri de, eyhin sayd bu emirlerin birbiri ile eit derecede olmamasdr. nk bunlarn bazs dinin asl ve artlarndandr ki kii ancak bunlarla Mslman olur. Sadece Allahu Tealaya ibadet etmek ve ona hi bir eyi ortak komamak bunlar arasndadr. Sylediklerinin bazs ise dinin ve Tevhidin vaciplerindendir. Tevhide tevik etmek, ona davet etmek ve dostluu onun zerine bina etmek gibi. irk sebebi ile dmanlkta bulunmann da ayrntlar vardr. Genel olarak irke ve mriklere dmanln kalpte bulunmas, slamn ve Tevhidin asldr. Ancak bunu aa vurmak, ilan etmek veya delillendirmek, Tevhidin artlarndan deil gereklerinden ve kemalindendir. Btn bunlar, dinde hkm verirken, kendisine gre hareket edilmesi gereken eri delillere bakmak ve onlar anlamak ile renilir. Hata yapma ihtimali daima bulunan insanolunun szleri ile dinde hkm vermek doru olmaz. Kiilerin szlerine dayanarak, dinde hkm vermek ve bu szleri l ve kural olarak kabul etmek doru olsayd, bn-i Abdulvehhab veya Necidli davet alimlerinin szlerine benzer, bir ok sz bulunabilirdi. Mecmuatut-Tevhid kapsamnda yer alan ve bn-i Abdulvehhabn kitaplar arasnda bulunan bir risalede, tautun manas hakknda syledii u sz de bu ifadeler arasndadr: Tautu inkar etmek, Allahu Tealadan bakasna ibadetin batl olduuna inanmak, onu terketmek, ona buzetmek, ona ibadet edenleri tekfir etmek ve onlara dman olmakla olur. 251 Onun buna benzer szleri oktur.
251
Muhammed bin Abdulvahhabn btn eserleri iinde, 1/376
124
Bilindii gibi bu sz dorudur. cmali iman ynnden buna bir itiraz yoktur. Biz de ayn eye aryor ve insanlara sesleniyoruz. Ancak bu yce isteklerin tm ayn derecede grlr ve her birinin yok olmas halinde imann da yokluu kabul edilirse, o zaman aklama ve ayrnt da bulunma vacip olur. nk byle bir anlay hatadr ve yukardaki sz ile bunu kasdettiini aklayan ve kendisine ait olan baka bir sz bulunmad srece, byle bir hatann eyh Muhammed bin Abdulvehhaba Rahimehullah nisbet edilmesi doru deildir. Tauta ibadet edenlere yaplmas gereken mutlak dmanl, tautu inkar etmenin nitelikleri kapsamnda gstermesi de aklamaya muhtatr. nk bunu bir art olarak syledii anlalabilir. Bu dmanln aa vurulmasnn, Tevhidin bir art veya vacibi niteliinde olmas ile, herkesin yapamayaca ve yapmasnn da gerekli olmad mstehap niteliinde olmas arasnda ayrm yaplmaldr. Tautun anlam ve ondan saknmann vaciplii konusunda Sleyman bin Sehmann da buna benzer szleri vardr. Sleyman bin Sehman, tauttan uzak durmay gerektiren ayetleri aktardktan sonra yle der: Btn peygamberler, tauttan uzak durmay emretmek ile grevlendirilmitir. Tauttan uzak durmayan, btn peygamberlere muhalefet etmi olur. Tauttan uzak durmaktan maksat; kalp ile buzetmek, onlara kar dman olmak, dil ile yermek ve ktlemek, imkan varsa mutlaka onlar yok etmek ve ilikiyi kesmektir. Tauttan uzak durduunu syledii halde bunlar yapmayan kii, doru sylemi olmaz. 252 Bu ifadede tautu ktlemeyen ve dili ile yermeyen kiinin tautu inkar etme iddiasnda doru olmadna ynelik bir genelleme bulunmaktadr. Halbuki dil ile tautu ktlemek herkes zerine vacip deildir. Acaba sahabenin tm kavimlerinin tautlarna aka svyor ve onlar ktlyor muydu? Yoksa ou kendisini gizliyor muydu? Bu durumda onlar iin btn peygamberlere muhalefet ettikleri veya tautu inkar etme konusunda sadk olmadklar sylenebilir mi? Tautlara svmeye gelince; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zellikle bunu yapmazd. nk mriklerin Allahu Tealaya svmelerinin nne gemek iin Allahu Teala bunu yasaklamtr. Putlara svmek bir yana, onlarn iyilik veya ktlk olarak hibir ey yapacak durumda olmadklarn, onlara tapmay brakmalarn sylemesine bile mrikler tahamml etmez ve bunu svme olarak sayarlard. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve
252
Ed-Durerus-Seniyye, Hkml-Mrted, 271
OTUZ RSALE
125
Sellem, atalarnn putlara tapmasnn yanl olduunu sylemesi ve onlarn
yolundan gitmeyi brakmalarn istemesini svme olarak kabul ederlerdi. Bunlar bahsetmemdeki amacm, alimlerin szlerinin Kuran olmadn, onlarn hatadan masum olmadklarn ve hi phesiz hata yapabileceklerini, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem haricinde onlarn veya bakalarnn szlerinin dinimizde hccet niteliinde olmadn aklamaktr. Alimlerin mutlak olan szlerinin mukayyed olan szleri ile tefsir edilerek, mutlak olan ifadelerin mukayyed olana hamledilmesi gerekir. Bu onlara ve kitaplarna iyilikte bulunmaktr. Onlarn mutlak olan szlerinin Ehl-i Snnet itikadna gre anlalmas Allahu Tealaya kar samimiyet ve ilmi emanetin gereidir. nk bu alimlerin kitaplarn inceleyen herkesin bildii gibi, onlarn yolu, Tevhidi yceltmeye, fazlasyla izhar edilmesine destek olmaya, nemini aklamaya, gereklerinin yerine getirilmesine, vaciplerinin uygulanmasn salamaya, irkten iddetle sakndrmaya, mrikleri ktlemeye ve ak bir irk niteliinde olmasa bile u veya bu ekilde ona giden btn ak kaplar kapatmaya dayanmaktadr. Nitekim kendileri veya onlardan sonra gelen dierleri bu genellemelerin, muayyen kiiler hakknda uygulanmas konusunda aklama yapma ihtiyacn duydular. Bu genellemelerden zarar gren iki kesim bulunmaktadr. Bunlardan birincisi; bu genellemeleri hasmlarna hatal olarak uygulayanlardr. Onlar, bu genellemeleri hasmlarna veya kendilerine muhalif olan herkese uygulamaya almlar ve kendilerini kfre gtren herhangi bir sz sylemedikleri halde sylemi gibi muamele yaparak onlar tekfir etmilerdir. Bunu yapanlarn tm taassup ehlinden olan mezhepiler veya kabirlere tapan cahillerden ibaret deildir. Aksine aralarnda evkani gibi selef alimleri de bulunmaktadr. evkani, Muhammed bin Abdulvehhab ve tabileri iin yle der: Necidin sahibinin devleti kapsamnda olmayan ve onlarn emirlerini tutmayan herkesi slamdan km olarak gryorlar. 253 Yine Muhammed Sddik Hasen, Tercumanul-Vahhabiyye isimli kitabnda hadis ehlinin Vahhabilerden beri olduunu ilan etmektedir. Kemirli Enver ah da Muhammed bin Abdulvehhabn insanlar tekfir etmede aceleci olduunu syler. 254
El-Bedrut-Tali, 2/7 Muhammed bin Abdulvehhab savunma ve daveti etrafndaki phelere cevap verme konusunda u kitaplara baklabilir: Abdulaziz bin Muhammed Ali Abdullatife ait olan Daaval-Munaviin li Daveti e-eyh Muhammed bin Abdulvehhab, Abdullatif bin Abdurrahman Alu-eyhe ait olan Misbahuz-Zalam fir-Reddi ala Men Kezebe ala-eyhilmam, Minhacut-Tesis vet-Takdis fi kefi ubuhati Davud bin Cercis
254
253
126
Bu genellemelerden zarar gren ikinci kesim ise, bu davet alimlerinin grlerini kullanan, arl yntem edinmi baz kiilerdir. Bununla ilgili rnekler daha nce aktarlmt. Abdullatif Alu-eyhin anlatt u olay, bu rneklerden biridir: Altm drt ylnda hsada, aslen Farisli olan iki kii grdm. Bunlar cemaate ve cumaya gitmiyorlar, o memlekette bulunan Mslmanlar tekfir ediyorlar ve yle diyorlard; hsa halk bn-i Feyruz ve benzerleri ile oturup kalkarlar. Ki bn-i Feyruz, tautlar ve mam Muhammedin davetini kabul etmeyip dmanlk yapan dedesini tekfir etmemektedir. Dolaysyla bu halde olan dedesini aka tekfir etmeyenler, Allahu Tealaya kfretmi ve tautu ikrar etmi olurlar. Onunla oturup kalkanlar onun gibidirler. Yalan ve yanl olan bu esas zerine kfr hkmlerini bina etmiler ve selam almay dahi terk etmilerdir. Durumlar bana iletildi, kendilerini ardm ve tehdit ettim. Ar eyler syledim. nce Muhammed bin Abdulvehhabn akidesinde olduklarn iddia ettiler. O anda toplantda aklma gelen bilgiler ile phelerini ortaya kardm ve sapk anlaylarn rttm. mam Muhammedin bu akide ve mezhepten beri olduunu syledim. nk mam Muhammed, kfr olduunda icma edilen irk veya Allahu Tealann ayetlerini inkar gibi konular dnda insanlar tekfir etmezdi. Bu tr konularda da ncelikle insanlara hccet ikamesinde bulunur ve tekfir iin gerekli olan aratrmay yapard. Ki iman ve ilim ehli de zaten bu konuda icma etmitir. 255 Bu rneklerden biri de evkaninin u szlerdir: Yemenden gelen haclarn emiri olan Muhammed bin Hseyin el-Muracil el-Kebsi bana, Muhammed bin Abdulvehhabn tabilerinden birinin, kendisinin ve Yemenden gelen btn haclarn kafir olduklarn ve slamlarn kontrol etmesi iin Muhammed bin Abdulvehhaba gitmemeleri konusunda mazur saylamayacaklarn sylediini ve onun dilinden zorla kurtulduklarn aktard. 256 Abdullatif Alu-eyh, dedesi Muhammed bin Abdulvehhabn, baz arya kaanlarn aldand bu trden szlerine aklk getirmek maksad ile unlar syler: Muhammed bin Abdulvehhab yler der: Allahu Tealann birliini kabul etse ve irki terketse bile, kiinin slamnn doruluu, ancak mriklere dmanlk gstermek ve onlara kar dman olduunu aka sylemek ile mmkndr. Allahu Teala yle buyurur: Allaha ve ahiret gnne iman eden bir toplumun (babalar, oullar, kardeleri yahut akrabalar da olsa) Allaha ve Rasulne dman olanlarla dostluk ettiini grmezsin. 257 Muhammed bin Abdulvehhabn dman olduunu aka syle255 256
Baknz: Mecmuatur-Resail vel-Mesailin-Necdiyye, 3/4-5 El-Bedrut-Tali, 2/5 257 58 Mcadele/22
OTUZ RSALE
127
mek ile mmkndr sznden byle yapmayan kiilerin kafir olduu manasn karmak yanl ve batldr. 258 Muhammed bin Abdulvehhaba, Dostluk ve dmanlk konusu, La lahe llallahtan mdr, yoksa onun gereklerinden midir? diye sorulmas zerine u cevab vermitir: Mslmann, mriklere dman olmay, onlara dost olmamay, mminleri sevmeyi ve onlara dost olmay Allahu Tealann kendisine farz kldn bilmesi yeterlidir. Allahu Teala ayette, bunlarn imann artlarndan olduunu, babalar, oullar, kardeleri veya akrabalar da olsa, Allaha ve Rasulne dmanlk yapanlara dostluk besleyenlerin mmin olmadklarn bildirmitir. mann artlarndan olduunu bildirdii mriklere dmanln, brahim Aleyhisselam ve beraberindekilerin ve onun yolundan giden peygamberlerin ve mminlerin yaptklar gibi, mriklere dmanl aka ilan etme ve onlardan uzaklama niteliinde olmas gerektii anlamna gelmez. Bunun manas, onlara dmanln aslnn, sadece kalpte de olsa bir mminde bulunmas gerektiidir. Bundan dolay anlalmaktadr ki, Muhammed bin Abdulvehhab ve dier alimlerin szleri hakknda tafsilatn yaplmas ve ihtiyaca binaen kullandklar baz mutlak tekfir veya mutlak tehdit niteliindeki szleri ile, muayyen kiiler hakknda hkm verilmemesi gerekir. Ayrca alimlerin szlerini Ehl-i Snnet metodunun altnda anlamak gerekir. zellikle Muhammed bin Abdulvehhabn menhecini bilen insanlarn, onun mutlak olan ifadeleri hakknda hsn- zan beslemeleri ve bu szleri muayyen fertlere indirgememeleri gerekir. Bu mutlak ifadeler hakknda u sylenir; eer ki kast tauta dmanln asl ve kalpte bulunmas ise, bunu mutlak olarak almak ve tekfir anlamnda saymak mmkndr. Ancak kastedilen mana, genel manadaki dmanlk ve bunun izhar edilip aka sylenmesi ise, o zaman szlerinin imann aslnn yokluu anlamnda deil, kiinin slamnn mstakim olmad anlamnda olduu anlalr. Dolaysyla bu, Allahu Tealann kullarndan dilediine hidayet olarak verdii ve yoksun kalanlarn kavrayamad bir anlay ve fkhtr. Ayrca bu anlay gerek eyh Muhammed bin Abdulvehhabn kendisine olsun ve gerekse onun yazdklarna olsun bir iyiliktir. Bununla birlikte o beerdir ve dolaysyla da hatadan korunmu deildir. Onun szleri de dier btn alimlerin szlerinde olduu gibi delil deildir ve kabul edilebilmesi iin delile muhtatr. Hakka uygun den kabul edilir, aykr olan ise red edilir.
258
Misbahul-Zalam
128
Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda herkesin sz alnr veya red edilebilir. eyhin szleri iin bunlar syleniyorsa, sonrakilerden ve torunlarndan olan dier ilim ehli iin de evleviyatla sylenir. Nitekim dier alimlerin szleri incelediinde, onlarn da mukayyet olmayan mutlak ifadeler kullandklar grlr. Bunlarn bazs irki tamamen bertaraf etmek ve ondan sakndrmak iin mbalaa ieren szlerdir. nsan, bu szleri Ehl-i Snnet metodu nda deerlendirmez ise arlarn seslendirdii baz eyleri syleyebilir. Ben bu szleri deneyimsiz olarak sylemiyorum. nk ilim tahsiline baladmdan bugne kadar Necid alimlerinin hemen hemen okumadm hibir kitab kalmamtr. Millet-i brahim ve dier kitaplarmda, bu alimlerden bir ok nakilde bulundum. Naklettiim baz szlere aklamalarda bulundum ve okuyucunun dikkat etmesini istedim, baz szleri ise olduu gibi braktm. Bu nedenle, tekfirde yaplan hatalar ele aldmz bu kitabmzda, buna benzer aklamalarmz gren bazlar, bizim sylediklerimizde elikiye dtmz ve sylemlerimizden dndmz zannetmitir. Halbuki bu gibi kiiler, Tevhid yolundan sapan veya hak ve gereklerini yerine getirmeyen btn kiilere iddetle kar ktmz ve tehdit ve mjdeyi mutlak olarak kullandmz ifadelerimiz ile, tekfiri muayyen kiilere indirgemek ve zellikle de bunun gerektirdii zen, tafsilat ve dikkat konusunda sylediklerimiz arasndaki fark anlamamaktadrlar. Bunlar, alimlerin mutlak tekfir ile muayyen tekfir hakknda syledikleri arasnda ayrm yapmadklar gibi, her iki konu hakknda bizim sylediklerimizde de ayrm yapmamaktadrlar. stelik Necidli alimlerin kitaplarn okuduum iin biliyorum ki, aklama ve tafsilat gerektiren mutlak ifadeleri ile de bu i snrl kalmamaktadr. Bilakis Sleyman bin Sehman ve Muhammed bin brahim Alu-eyh gibi sonraki sekin alimlerden yle genelleme ve ifadeler sadr olmutur ki onlara uymak veya lye uydurmak mmkn deildir. Tehlikeli boyutta olmas ve ierisinde mutlak olan bir ok ifade barndrmas sebebi ile dikkat edilmesi gereken ifadelere rnek olarak, Amerika ve ngilterenin dostu olan Abdulazize muhalif olanlar hakknda verilen fetvalar verebiliriz. Abdulazize kar kan Duvey, Acman ve beraberlerinde bulunan Mslman kardeler cemaatinden (ihvan- mslimin) olan kiileri fiilen tekfir ettiler, mrted olduklarn sylediler ve bn-i Teymiyenin Rahimehullah, Moollara katlan kiilerin kafir olduklarna ve kanlarnn helal olduuna dair vermi olduu fetvay bile bunlar hakknda kullandlar. 259
259
Baknz: Ed-Durerus-Seniyye, 7/334, Kitabul-Cihad
OTUZ RSALE
129
Hatta onlarn tevbelerinin kabul edilip edilmemesi konusunda sorulan soruya verdikleri cevapta, Abdulazize kar kan bu kiilerin, tevbelerinin kabul edilmesi iin, Mslman kardeler cemaati ile ilikilerini tamamen kesme, bu cemaatin fertlerinin kafir olduklarn aksa syleme, mal, dili ve can ile onlarla cihad etme artn kotular. 260 Dolaysyla bu aktarlanlar zerinde gereince dnmek ve bunlardan ibretler karmak gerekir. lim ehlinden de olsalar, kiilerin hatadan masum olmad ve kitaplarnn batl bulundurabilecei ihtimali unutulmamaldr. Tekrar ediyoruz ki, zerinde konutuumuz bu mesele hakknda hata yapanlar, tautu inkarn izhar edilmesinin imann ve Tevhidin aslndan olduuna dair, mutlak olan bu tr ifadeler dnda, hibir sahih delil gsterememektedirler. Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem haricinde hibir beerin sz delil hkmnde deildir. Allahu Teala yle buyurur: Rabbinizden size indirilene uyun. Ondan bakasn dostlar edinip pelerine dmeyin. Ne kadar da az t alyorsunuz. 261 Dolaysyla sonu udur ki, tautlar tekfir etmeyen herkes, onlar tekfir etmemesi sebebi ile tekfir edilmez. Kiinin tautu tekfir etmemesinin, ona ibadet ettii manasna geldiini sylemek iin sahih delilin bulunmas gerekir. slamn shhati iin tauttan uzak durmay art gren bazlar, uzak durmann manasn genileterek haram olmayan ilerde bile, tautlarn hkmetlerinde almay da bunun kapsamna almlardr. Hatta onlardan bazlar trafik iaretleri veya otobs bilet creti tarifesine uymay bile bunun kapsamna alrlar. Dolaysyla da bu dalalet ve hatada kendilerine ve Muhammed mmetine acmamlardr. Alemlerin Rabbi tarafndan istenen, tautu inkar ve ondan kanmann ne manaya geldii, tauta ibadet etmenin ve irk derecesinde ona uymann hakiki manasnn altnda anlalabilir ve bilinebilir. Allahu Tealadan baka kendisine, Allahtan bakasna yaplmas yasak olan bir ibadet ekli ile ibadet edilen ve kendisinin de bundan raz olduu herkes tauttur. Bu nedenle kendisine namaz klnan, tavaf edilen, hayvan kesilen, adak ve duada bulunulan, yasama konusunda kendisine itaat edilen veya bunda hakk olduuna inanlan herkes taut olup, bunu yapanlar da o tauta ibadet etmi olurlar. Bu tr kiiler, bu manas ile tautu ve ona ibadeti inkar etmedike Mslman olamazlar.
260 261
Age: 330 7 Araf/3
130
Tautun inkar edilmesi, onun tekfir edilmesi manasna gelmez. Tautun tekfir edilmesi, tautun inkar edilmesinin bir gerei ve vacibi niteliinde olsa da durum deimez. Tautun inkar edilmesi, onun ibadetinden, tautluundan, uluhiyetinden, rububiyetinden ve kendisine herhangi bir ibadetin yaplmasna layk olduundan tmyle beri olmay ifade eder. Tautun inkar, Allahu Tealann u ayetinde, onun ibadetinden itinap olarak tabir edilmitir: Tauta kulluk etmekten kanp, Allaha ynelenlere mjde vardr. 262 Bu ayet, Allahu Tealann u ayetinin aklamas ve tefsiri niteliindedir: Andolsun ki biz, Allaha kulluk edin ve tauttan saknn diye her millete, bir peygamber gnderdik. 263 Acele ile hareket edenlerin yapt gibi, mutlak olarak tautu red etmeyi belirten ikinci ayeti, onun tefsiri niteliindeki birinci ayeti dikkate almadan kullanmak doru deildir. nk byle bir ey, Kurann mteabihlerine taklan ve onu aklayan muhkem ayetleri gznnde bulundurmayan dalalet ehlinin yoludur. Alimlerimiz, mcmel olan ifadenin, onu aklayan ifadeden ayrldnda mteabih olacan belirtmilerdir. Mutlak veya umumi olan lafz, kendisini tahsis veya takyid eden lafzdan bamsz olarak ele alnrsa, o da mteabih olur. Bu ise, Allahu Tealann Al-i mran Suresinin balarnda belirttii gibi, ancak kalplerinde sapma ve fitne hastal bulunan kimselerin yoludur. atbi Rahimehullah yle der: Mtehidler, sadece mutlak veya umumi olan lafzlarla yetinmezler. Umumi olan tahsis eden ve mutlak olan da takyid eden lafzlar da aratrrlar. nk umumi lafz, hususi lafz ile beraber delil olur. Hususi lafzn bulunmamas halinde, umumi olan lafz mteabih kabilinden olur. Dolaysyla hususi olan lafzn gznnde bulundurulmamas doruluktan sapma ve tahrif olur. Bu sebepten dolay Mutezile, sapm olanlardan saylmtr. nk, onlar ..dilediinizi yapn 264 gibi ifadeleri, bu ifadeleri aklayan lafzlarla beraber almadlar. Hariciler de byledir. Onlar ise, Hkm ancak Allahndr 265 lafzn alm, ama bu lafz aklayac mahiyette olan, ..iinizden adalet sahibi iki kii hkmeder 266 ..erkein ailesinden bir hakem ve kadnn ailesinden bir hakem gnderin 267 ayetlerini brakmlardr.
262 263
39 Zmer/17 16 Nahl/36 264 41 Fussilet/40 265 6 Enam/57 266 5 Maide/95 267 4 Nisa/35
OTUZ RSALE
131
Cebriyyeden olanlar ise, Oysa ki sizi ve yapmakta olduklarnz Allah yaratt 268 ayetini alm, ancak onu aklayan ..kazanmakta olduklarnn karl olarak 269 ayetini ise barkmlardr. Ayetleri bu ekilde deerlendirenlerin durumu budur. Halbuki aklanmas gereken ile aklayc olan bir araya getirip Allahu Tealann ulatrlmasn emrettiini ulatrm olsalard, kendileri de maksada ulam olurlard. Bilinmelidir ki beyan eden ile beyan edilen ayrlmaz. Beyan edilen, beyan edensiz, mteabih olur. Aslnda bizzat kendisi mteabih niteliinde deildir. Ancak, sapm olanlar kendi kendilerine onu mteabih hale getirmiler ve Srat- Mstakimden ayrlmlardr. 270 Tevhidin rknu ve yars niteliinde olan, tautu inkar etme emri konusunda arya kaan kimilerinin yapt da budur. Onlar bu meseleyi mutlak olarak alrlar ve haram olmayan bir grev bile olsa, kafir hkmetlerdeki btn grevleri bu kapsama katarlar. Bunu sadece mstehap kabilinden yapm olsalard, problem olmazd. Zaten biz de buna davet ediyor ve bunu istiyoruz. Ancak onlar bunu slamn ve Tevhidin bir art olarak grmekte ve bu hkmetler ierisinde kfr olmayan bir grevde bulunan veya mbah olan eylerde, bu hkmete ve tautlara itaat eden herkesi, tauttan uzak durmad ve Tevhidi gerekletirmedii iddiasna binaen tekfir etmektedirler Halbuki hak olan udur; tauttan uzak durmaktan maksat, Allahu Tealadan bakasna yaplmas kfr olan ibadet eitlerinden hi birisi ile tauta ibadette bulunmamak ve ona dost ve destek olmaktan uzak durmaktr. Allahu Tealadan bakasna yaplmas kfr olan kaydn koymamzn sebebi, bazlarnn ibadet kelimesini eri stlah anlamyla deil, szlk manas ile almalar ve eytana veya hevaya uyma gibi eyleri de bu kapsama dahil etmeleridir. Halbuki bunlarn bazs kfr, bazs ise haramdr. Dolaysyla onlara gre, masiyet trnden eyler ileyenler de kafir olmaktadr. Onlar bu grleri ile ister istemez Haricilerin mezhebine uymaktadrlar. Bunlara gre masiyet trnden de olsa hkmetlere veya tautlara itaat eden herkes kafirdir. nk onlara gre mutlak itaat, kfr olan ibadettir. Hatta bunlarn arasnda yleleri vardr ki, marufta da olsa onlara itaat eden kimseleri bile tekfir ederler. Bunun iin yle felsefeler, yle safsatalar ileri srerler ki Allahu Teala onlarn hibirini sylememitir. Hatta na268 269
37 Saffat/96 9 Tevbe/82 270 zet olarak
132
maz klmak gibi eran vacip olan eyleri yerine getirme konusunda bile, bu tautlara itaat eden kiinin kafir olacan sylerler. Bu konuda tafsilat veya tevil gzetmezler. phesiz bu apak bir sapklktr. Byle bir eyi kk ocuklar bile sylese, iflah olmalarndan mit kesilir. Bu kmaza girmelerinin sebebi, delile ulama yntemlerindeki bozukluk ve eri stlah manas ile szlk manasn birbirine kartrmalardr. Mutlak olan bir ok eyde en son sylenecek olan en baa almalar, Allahu Tealann indirmedii bir din ve yeni bir Tevhid uydurmalarna yol amtr. yleki, bu anlaylar ile, zellikle gnmzde tauttan uzak durma meselesini iinden klmaz bir duruma evirdiler. Dolaysyla da avam bir yana, ilim ehlinden olan alimler bile neredeyse bu durumun iinden kamaz hale geldi. Allahu Tealann dinini de, iki elin parmaklarnn saysn gemeyen ve kendileri gibi olan birka kii ile snrlandrdlar. Holarna gitsin veya gitmesin, onlarn sylediklerinin ierii ve hakikati budur. Kendisinde hibir deiimin olmad hak udur; Allahu Tealadan bakasna yaplmas halinde, Allahu Tealaya irk mahiyetinde olup kiinin dinden kmasna sebep olan ibadet trlerinden herhangi birini, tautlara yapmak kesin olarak kfrdr. Mutlak masiyet veya haram olan eylerin haricinde, kfre gtren eylerin herhangi birinde tauta itaat etmek kfrdr. Allahu Tealann helal kldn haram ve haram kldn helal yapma veya Allahu Tealann izin vermedii yasama konusunda onlara itaat etme ise Allahu Tealaya irk komaktr. bn-i Teymiye Rahimehullah, haham ve rahiplerine tabi olup, onlara itaat edenleri iki ksma ayrarak yle der: Birinci Ksm: Allahu Tealann dinini deitirdiklerini bildikleri halde, deitirenlere uyanlardr. Peygamberlerin dinine muhalefet ettiklerini bile bile byklerinin helal ve haram kararlarna inanrlar ve uyarlar. te bu kfrdr. Uyduklar kiiler iin namaz klmasa ve secde etmeseler bile, Allahu Teala ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara uymalarn irk saymtr. kinci Ksm: Helal ve haram deitirdiklerine inandklar halde sadece Allahu Tealaya masiyette (gnahta) onlara itaat etmi olanlardr. Mslmann masiyet olduuna inand halde haram ilemesi gibi. Bunlarn hkm, dier gnahkarlarn hkm gibidir. 271 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahu Tealann dnda rabler edinmelerini, rahip ve hahamlara mutlak itaate deil, Allahu Tealann
271
Mecmuul-Fetava, 7. Cilt, man bahsi
OTUZ RSALE
133
izin vermedii helal ve haramlarn belirlenmesi veya Allahu Tealann izin vermedii yasama hakknda yaplan itaate balamas ve bu meselede rahip ve hahamlara itaatin, onlara kfr manas ile ibadet etmeleri olduunu aklamas bu deerlendirmeyi daha da netletirmektedir. Bu nedenle Allahu Teala yle buyurur: (Yahudiler) Allah brakp bilginlerini (hahamlarn); (Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesihi Rabler edindiler. 272 Bu ayette, onlarn mrik olmalarna sebep olan eyin, haham ve rahiplerini rabler edinmeleri olduu belirtilmektedir. Yani mutlak olarak itaat edilmesi deil, helal ve haram etmede onlara itaat edilmesi onlar mrik yapmtr. Bu nedenle ayette edindiler ifadesi kullanlm, itaat ettiler denmemitir. Dolaysyla tautlara itaattan dolay tekfir konusunda, mutlaka tafsilata inilmeli ve her itaat ve grev ayr ayr deerlendirilmelidir. Allahu Tealann izin vermedii yasama ve helal ve haram belirleme konusunda onlara mutlak olarak itaat eden kii, onlar rabler edinen mriklerden olur. Ancak sadece gnah olan bir meselede onlara itaat edenin durumu ve hkm byle deildir. nk maksad ak olmakszn, haramda itaat eden kiinin durumu mcerred masiyet ile, bu yaptn helal grme arasnda deiebilir. Bu itaati hakknda hkm verirken, kiinin kastna bakmak gerekir. Tauta ibadet etmekten, onu veli edinmekten, kfr olan dinine veya kfr olan yasa ve yasamalarna uymaktan kanan herkes, tautu tekfir etmese bile, arya kaanlarn sylediklerinin aksine tauttan yz evirmi olur. Bu kiinin, haram olan baz ilerde tauta itaat etmesi ise, bunu helal saymad srece masiyet niteliindedir. Ancak bu saydklarmzda tauta itaat eden, ona tabi olan ve ibadet eden herkes, kafir olur ve bu kii tautu tekfir ediyor olsa bile tauta ibadet etmekten uzak durmu saylmaz. Bu mesele hakkndaki en gzel ve en iyi tefsir ekli budur. nk Allahu Tealann mcmel olan kelam, mbeyyin olan kelam ile tefsir edilmektedir. Allahu Tealann, Allaha kulluk edin ve tauttan saknn 273 sz, Tauta kulluk etmekten kanp, Allaha ynelenlere mjde vardr 274 szne dndrlmekte ve bylece tauttan uzak durmaktan maksadn, ona ibadetten uzak durma olduu anlalmaktadr. Ayrca Allahu Tealann, O halde kim tautu inkar edip Allaha iman ederse.. 275 sz de, Zmer Suresindeki ayet ile ve Zira tauta iman
272 273
9 Tevbe/31 16 Nahl/36 274 39 Zmer/17 275 2 Bakara/256
134
etmemeleri emrolunduu halde tautun nnde muhakemelemek istiyorlar 276 ayeti ile tefsir edilmektedir. Bu ise tauta muhakeme olmann onu inkar etmenin zdd olduunu gsterir. Ona ibadet etmek ve onu veli edinmek de byledir. nk Allahu Teala yle buyurur: inizden onlar dost edinenler, phesiz onlardandr. 277 Kafirleri veli edinmeyi yasaklayan ayetler de bunu aklamaktadr. Ak olan nasslarn delalet ettii budur. Tauttan uzak durmay ve onu inkar etmeyi sadece tekfir ile aklamak ve bunlar slamn shhati iin birer art yapmak, doru deildir ve yerinde olmayan bir aklamadr. nk taut olmamalarna ramen, sa Aleyhisselam, melekler ve baz salih kimseler gibi Allahu Tealadan baka kendisine ibadet edilen her eye ibadeti reddetmek ile emrolunmamza ramen, onlar tekfir etmek ile emrolunmamaktayz. Putlar da byledir. Onlar da tauttur ve Allahu Tealadan baka onlara da ibadet edilmektedir. Onlardan saknmak, uluhiyyetinden beri olmak ve onlar inkar etmek gerekir. Ancak putlar tekfir edilmemektedir. nk putlar cansz varlklar olup akl veya sahip olma gibi yetenekleri yoktur ki kafir olsun veya tekfir edilsin. Bazlarnn bu meseleye, Tautlar tekfir etmeyen ve onlarn taut olduunu bilmeyen kiinin tautlar inkar etmesi ve onlardan saknmas da makul olamaz. nk taut olduklarn bilmeden onlardan beri olmay nasl gerekletirebilir? mant ile yaklamalar da doru deildir. nk Allahu Tealann kullar zerinde hakk olan, kurtuluun onsuz olmayaca ve kullarn, kendilerine vaadilen mjde kapsamna girebilmeleri iin art olan Tevhidi gerekletirmekten maksat, Allahu Tealaya iman gerekletirmek ve isimlerini ayr ayr sylemese bile mcmel olarak btn tautlar ve Allahu Tealadan baka kendisine ibadet edilen btn her eyi veli edinmekten ve onlara ibadet etmekten kanmaktr. Allahu Tealann dnda ibadet edilen her eyden beri olmann hakikati budur. Kiinin bilmedii ve duymad herhangi muayyen bir tauttan, aka beri olduunu sylemesi art deildir. Dolaysyla, kii bunu yapmad zaman, o tauta ibadet ettii, mrik olduu ve tautlardan beri olmadn sylemek doru deildir. slamn aslna sahip olan veya onun niteliklerini ve temellerini yerine getirip bunu izhar eden ve slamn bozacak herhangi bir eyi de aa vurmayan kiinin, muayyen tautlar hakknda imtihana tabi tutulmadan ve bu tautlar tekfir edip etmedii sorulmadan, slamnn kabul edilmeyeceini
276 277
4 Nisa/60 5 Maide/51
OTUZ RSALE
135
sylemek caiz deildir. Tautlarn isim listesi, arya kaan bu kiilerin taut tanmlarna gre uzayp gidebilir. Alimler, Allahu Tealadan bakasna ibadet eden ve Ona irk koan kiinin Tevhidi gerekletirmi ve tautu inkar etmi olmas ve slamnn sahih olarak kabul edilmesi iin, Allahu Tealadan baka kendisine ibadet ettii o muayyen mabuda ibadetten beri olmas ve uluhiyyetini red etmesi artn komulardr. Bununla birlikte bu kiinin, mcmel olarak, Allahu Tealadan baka ibadet edilen her trl mabuda kulluktan da beri olmas gerekir. Alimler bu szlerini u hadisler ile delillendirmektedir: nsanlar La lahe llallah deyinceye kadar onlarla savamakla emrolundum. Kim La lahe llallah derse maln ve cann korumu olur. Ancak slamn hakk mstesna. Hesab ise Allaha aittir Kim Allah'tan baka ilh olmadna, Allah'n bir ve eriksiz olduuna ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun kulu ve Rasul olduuna, sa'nn da Allah'n kulu ve elisi olup, Meryeme att bir kelimesi ve kendinden bir ruh olduuna, cennet ve cehennemin hak olduuna ehadet ederse, her ne amel zere olursa olsun Allah onu cennetine koyacaktr. Alimler, slam ve Tevhidin asln bulunduran, Allahu Tealadan bakasna ibadet etme ve onlar veli edinme iine bulamam olan kiinin Mslman olduuna hkmetmi ve bu kiinin slamnn sahih olmas iin yneticilerden, byclerden, rahiplerden, kahinlerden veya dierlerinden hazrlanan listedeki muayyen tautlardan da beri olduunu aka belirtmesi artn komamlardr. Ancak bunu arya kaan baz kiiler yapmaktadrlar. Bu aktarlanlar, tautu tekfir etmenin, btn peygamberlerin daveti olan Tevhid kelimesinin manasna dahil olmadn teyit etmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Senden nce hibir rasul gndermedik ki ona; Benden baka ilah yoktur; u halde bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. 278 Bu, u ayet ile birletirilir: Andolsun ki biz, Allaha kulluk edin ve tauttan saknn diye her millete, bir peygamber gnderdik. 279 nk bu ayetler birbirini tefsir etmektedirler. Alimler, Tevhid kelimesinin manasn Allahu Tealadan baka ibadet edilmeyi hak eden hibir mabud yoktur eklinde tefsir etmiler. Dolaysyla bu manay kim gerekletirirse, hakknda bilgi ve aklama gereken vacipler ve ykmllkler konusunda eksikleri de bulunsa muvahhid bir Mslmandr. Bu ykmllkler arasnda tekfirin ayrntl hkmleri de bulunmaktadr. Dolaysyla Allahu Teala, arya kaanlarn yaptklar gibi
278 279
21 Enbiya/25 16 Nahl/36
136
tekfirin hkmlerini ayrntl olarak herkesin bilmesini vacip klmamtr. Tevhid kelimesinin, ne yukarda anlatlan eri stlahi manasnda ve ne de szlk manasnda, muhalif olan kiiyi bu kelimenin tali olan meselelerinden dolay tekfir etmenin ve ondan beri olmann bu kelimenin shhatinin artlarndan veya unsurlarndan olduuna ilikin hibir ey yoktur. Evet, bu bazen, Tevhid kelimesinin gereklerinden veya vaciplerinden ya da ona tabi olan meselelerden olabilir. Ancak bulunmamas halinde imann da bulunmamasn gerektirecek nitelikte bir art olmas, mcerred iddia ile sabit olmaz. Buna delalet ettiinin ispat edilmesi, istidlal yolunu bilen ve dinini salam temeller zerinde bina etmi olan kiiler tarafndan yaplr. Tautlar tekfir etmenin, art niteliinde olduunu iddia eden kiinin delil getirmesi gerekir. Aksi halde, bilmeden Allahu Teala ve Onun dini hakknda konuan kimselerden olur. Halbuki Allahu Teala yle buyurur: Sen onlara deki; Eer sahiden doru sylyorsanz delilinizi getirin. 280 Bunu iddia ettikleri halde ak bir delil getirmeyen kii, yalan sylemi olur. Yukarda kullandm, muhalif olan kiiyi bu kelimenin tali olan meselelerinden dolay tekfir etmenin ifadesine dikkat ekmek isterim. Bu szmzn manas mutlak muhalefet deil, muhalefet olan mutlaktr. nk bu konularda acele ile konuan bazlar, usullerini belirlememekte, konumalarn snrlandrmamakta, istidlal yollarn bilmemekte ve delilleri kullanrken delalet ynlerini anlamamaktadr. Onlar sadece ssl genel szler kullanmakta ve tetkik ve tahkik edildiinde hemen yklacak olan rk temelleri zerine genellemelerini kurmaktadrlar. Muhammed bin Abdulvehhab Rahimehullah, kendisine, dostluk (vela) ve dmanlk (bera) meselesinin Tevhid kelimesinin kapsad manasndan m, yoksa gereklerinden mi olduunun sorulmas zerine yle cevap vermitir: Bunun ehadet kelimesinin manasndan veya gereklerinden olduunu aratrmay Allahu Teala bize yklememitir. 281 Bu meselede Allahu Tealann bize ykledii ey, bunu farz kldn ve onunla amel etmemizi emrettiini bilmektir. phe gtrmeyen farz ve emir budur. Bunun Tevhidin manasndan veya gereklerinden olduunu bilmek, sadece iyilik kabilindendir ve hayr artrr. Ancak bunu bilmeyen kii, bilmekle ykml deildir. zellikle bu konuda tartmaya girmek ve ihtilaf etmek, ktle, atmaya, imann vaciplerini yerine getiren, Allah yolunda cihad eden, mriklere dmanlk ve Mslmanlara dostluk besleyen mminler
280 281
2 Bakara/111 Ancak bu ve benzeri sebeplerden dolay tekfir etmek isteyenler bunu bilmek, belirlemek ve usule balamak zorundadr.
OTUZ RSALE
137
arasnda ihtilaf ve tefrikaya yol aacaksa, bu konuda konumamak gerekir. Benim grdm kadaryla, bu meseledeki ihtilaf daha ok mana asndandr. Allahu Teala en iyisini bilir. Bu konuyu, Muhammed bin Abdulvehhabn tabilerinden olan Abdullah bin Abdurrahman Eba Batinin u szleriyle bitirmek istiyorum: Sonu olarak, kendini bilen bir kiinin, yeterli bilgi ve uygun delil olmadan bu konuda konumamas gerekir. Srf kendi anlay ve aklnn istihsan ile Mslman bir kimseyi slamn dna karmaktan saknmaldr. nk bir kiiyi Mslman saymak veya slamdan karmak dinin en nemli iidir. Bu konuda da bakalar gibi bu kadar sylemekle yetiniyoruz. Bu meselenin hkm, slamn en ak hkmdr. Bize den ise, ona uymak ve bidat karmamaktr. bn-i Mesudun Radyallahu Anhu Tabi olun ve bidat karmayn, bu size yeter sz ne kadar yerindedir. Din iin en ihtiyatl olan ey, alimlerin kfr olmas hakknda birbiri ile ihtilafl olduklar meselelerde, tevakkuf etmek ve hatalardan korunmu olan Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem ak bir nass olmad srece konumamaktr. eytan biroklarn bu meselede yoldan karmtr. Bir ksm Kitap, snnet ve icmann kafir olduunu bildirdii kiinin Mslman olduunu syledi. Dier ksm ise Kitap, snnet ve icmann Mslman olduunu syledii kiiyi tekfir etti. Ne tuhaftr ki bunu yapanlardan birine taharet, alveri veya benzeri bir ey sorulacak olsa, srf kendi anlay veya aklnn istihsan ile fetva vermeyip, alimlerin sylediklerini aratrr ve onlarn verdii fetvay verirken, dinin en nemli ve en tehlikeli meselesinde sadece kendi anlay ve aklna dayanmaktadr. Bu iki kesimden dolay slamn bana gelen musibetler ve ektii mihnet hayret edilecek boyuttadr. Allahm, bizi, saptanlarn ve kendilerine gadap ettiklerinin yoluna deil, Srat- Mstakime ilet! Allahn salat ve selam Muhammedin zerine olsun. 282
282
Ed-Durerus-Seniyye, 8/217, Hkml-Murted kitab
138
-32TEKFRN SEBEPLER KONUSUNDA, DN KTLEME LE KLER KTLEME ARASINDA AYIRIM YAPMAMAK

Tekfir konusunda yaplan hatalardan biri de, tekfirin sebepleri konusunda, dini ktleme ile kiileri ktleme, dine dmanlk ile kiiye dmanlk veya bir Mslman hakknda dine bal olmas ile alay etme ile baka bir sebepten dolay onunla alay etme arasnda ayrm yapmamaktr. nk olaylar salam l ile lmeyen ve ktl emreden nefsin ynlendirmelerine kaplan baz arlar, zellikle hasm ve muhalifleri hakknda, dine dmanlk ile kiilere dmanlk, dini ktleme ile kiileri ktleme, slamn baz zellik ve nitelikleriyle alay etme ile kiilerin yaay ve davranlaryla alay etmeyi birbirine kartrr ve aralarnda ayrm yapmazlar. Btn bunlar ise, yerin ve gklerin zerinde kurulduu denge lsne aykrdr ve hevann Allahu Tealann ahkamna musallat edilmesidir. Dini ktlemek, hkmleriyle alay etmek, ona dmanlk yapmak ak bir kfrdr ve bunun delillerini aklamaya bile gerek bulunmamaktadr. Bunu, ihtilaf hallerinde davetilerin ahslarn ktlemek ile kartrmak, giyim, kuam, davran ve benzeri durumlar ile alay edilmesiyle kartrmak doru deildir. Bu meselede ayrm yaplmasnn zaruretini ve bunu birbirine kartrmann zararn aklama kabilinden unlar aktarabiliriz: Sakal ile alay edilmesi konusunda, alay eden kii, genel manada Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetlerinden biri olarak sakal ile alay etmeyi kastederse, bu kfrdr. Alay eden kii sakaln snnet olduunu bilmiyorsa, kendisine snnet olduu retilir ve hccet ikamesi yaplr. Buna ramen alay etmeye devam ederse, tekfir edilir. Ancak Kuran veya namaz gibi dinden olduu zorunlu olarak bilinen bir mesele hakknda alay ediyorsa ve bu kiinin Mslman olmas da yeni olan bir hadise deilse, bu konuda cahil olup olmadna baklmadan tekfir edilir. nk bu meseleler btn Mslmanlar tarafndan bilinen eylerdendir. Bunun delili ise Allahu Tealann, Kurann ezberlenmesi ile alay eden kiiler hakknda kfr hkmn vermesi ve onlarn mazeretlerini kabul etmemesidir. Halbuki onlar bu yaptklarnn kfr olduunu bilmiyorlard. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlara sorsan, elbette Biz sadece lafa dalm akalayorduk derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun peygamberi ile mi alay ediyor-
OTUZ RSALE
139
sunuz? zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kafir oldunuz. 283 Ancak alay eden veya ktleyen kii hakknda, genel olarak sakal snneti ile deil sadece belli bir Mslmann sakalyla alay ettiine veya o
9 Tevbe/65-66) (phe: yle sorulabilir: Tevbe Suresinde Allahu Tealann kendilerini tekfir ettii kiiler yle demilerdi: Kurramz kadar midesine dkn, yalan syleyen ve savatan korkan kimse grmedik. Buna ramen Allahu Teala, bu sylediklerini kendisi, Peygamberi ve ayetleriyle alay kabul etmi ve yle buyurmutur: Mnafklar kalplerinde olan kendilerine haber verecek bir surenin mminlere indirilmesinden ekinirler. De ki: Siz alay edin. Allah o ekindiiniz eyi ortaya karacaktr. Eer onlara sorsan, elbette Biz sadece lafa dalm akalayorduk derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi aley ediyordunuz? zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra kafir oldunuz. (9 Tevbe/64-66) Nzul sebebinde, onlarn Kurrann dini ile deil ahslar ile alay ettikleri aktarld halde Allahu Teala neden onlarn kafir olduunu sylemitir? Bu soruya cevap olarak unlar syleriz: Allahu Teala yle buyurur: Allah hkmeder. Onun hkmn bozacak kimse yoktur. (13 Rad/41) O, hkm verenlerin en hayrlsdr. Verdii hkmler de hakikattr. O gizliyi, en gizliyi ve kalplerde olan bilir. Bu mnafklarn, Allah ile ve ayetleri ile alay ettiklerine kendisi hkm verdikten sonra, artk bu bir gerek olup asla phe gtrmez. Ancak Kurrann ekil ve davranlaryla alay etmek ile Allah ile, ayetleri ile ve Rasul ile alay etmenin ayn eyler olduu Allahu Tealann Kitapnda nerede belirtiliyor? Ayetin nzul sebebi ile ilgili olan rivayette nakledilen ve alay edenlere ait olan szler, kiinin amacnn aratrlmas gereken ihtimalli lafzlardandr. Tekfir edilmeden nce, bu tr lafzlar ile kiinin neyi kasdettiinin ortaya karlmas gerekir. Acaba dinlerinden ve Kuran hafz olmalarndan dolay m onlarla alay etmiler, yoksa rivayette belirtildii gibi onlarn baz nitelikleriyle mi alay etmilerdir. Veya kiisel dmanlklar sebebiyle onlar ktlemek mi istemilerdir? Bizler, zahir olan sebepler zerine bina edilecek hkmler konusunda, ihtimalli olan lafzlar ile hkm veremeyiz. Bu hkmden nce bu lafzlarn aratrlmas gerekir. Ancak gizliyi ve daha gizlisini bilen Allahu Tealann hkmlerinde byle bir ey szkonusu deildir. Allahu Teala onlarn Allah ile, ayetleri ile ve Rasul ile alay ettiklerini sylemitir. Allahu Teala hkm verenlerin ve sz syleyenlerin en dorusudur. Bu aklamadan sonra yle denilebilir: Madem ki kafir olup riddet suunu ilediler, neden Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar ldrmedi. nk hadiste yle gemektedir: Dinini deitireni ldrnz. Bu sorunun cevab ise yukarda aktardmz ayetlerin sonunda verilmektedir. Allahu Teala ayetin sonunda yle buyurur: Sizden bir gurubu balasak bile bir guruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz. (9 Tevbe/66) Bundan anlalmaktadr ki, bu sebepten dolay Allahu Tealann kendilerini tekfir ettii kiiler, bu yaptklarndan dndklerini ve tevbe ettiklerini izhar etmilerdir. Ancak tevbeyi izhar eden bu kiiler iki ksma ayrlmlardr: Birinci ksm, samimi ve hakiki tevbe ile tevbe etmi ve Allahu Teala bunlar balamtr. Dier ksm ise, mnafklk yaparak sadece zahiri olarak tevbe ettiklerini sylemitir. Allahu Teala onlara azab tattracan belirtmitir. nk sulu idiler. Ancak bizi ilgilendiren dnya ahkam bakmndan, zahirde yaptklar tevbe, onlar ldrlmekten kurtarmtr. Bunun aklamas iin baknz: bn-i Hazm, El-Muhalla, 11/207
283
140
ahsn sakalnn kirli ve bakmsz olduunu belirtmeyi kastettiine dair bir karine varsa, bu kfr deildir. Ancak bu yapt haramdr. nk Allahu Teala yle buyurur: Ey mminler, bir topluluk dier bir topluluu alaya almasn. nk onlar kendilerinden daha hayrl olabilirler. 284 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Mslman kardeini horlamas, kiiye er olarak yeter. 285 Ancak kii bir Mslman grnnn ktl, sann dankl ve bakmszl gibi meselelerde eletirirse sakncal bir i yapm olmaz ve hatta bu emr-i bil-maruf kabilinden olur. mam Malik, Muvattada, Ata bin Yesardan mrsel olarak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet etmektedir: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mescide girii esnasnda, sa sakal dank bir adam geldi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona, san ve sakaln dzeltmesini kastederek eliyle kmasn iaret etti. Adam kt ve sonra dnd. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: u hal, sizden birinizin tpk bir eytan gibi bandaki salar karmakark vaziyette gelmesinden daha hayrl deil midir? 286 Dolaysyla iki durum arasnda gerekli ayrmn ve aklamann yaplmas gerekir. nk iki durumu birbirinden ayrmamak, kfr olmayan bir sebepten dolay bakasn tekfir etmek gibi kt bir sonuca yol aar. Davetilerin ve mminlerin ahslarn ktlemek, dinlerinden veya Tevhidlerinden dolay deil, dnyevi dmanlklar, kskanlk ve ekememezlik gibi kalbi hastalklar veya szkonusu davetilerin kt ahlak ve davranlar sebebiyle veya gnmzde oka olduu gibi hasmlarn birbirini arlk, vakay anlamama, yeterli kavraya sahip olamama ile sulama trnden ise, dini ve Tevhidi sebebi ile ktleme ile ayn konumda olmaz. zellikle davet ve slah amalad ve bunun iin urat bilinen mminler hakknda bu daha da geerlidir. Ayn kuaktan olan alimlerden niceleri birbiri hakknda abartl ekilde konumutur. Mslmanlar, birbirlerini karalamalar ve ktlemeleri sebebi ile, kendi aralarnda nice hakszlklara sebep olmulardr. yle ki bu, zaman zaman birbirlerine hasm olmaya, birbirleriyle ilikileri ve diyalou kesmeye ve hatta savamaya kadar varmtr. Btn bunlar eytann tetiklemesi ve dini ve eriat ktleme ile muayyen ahslar ktleme arasnda ayrm yapmayarak, bu sebeplere binaen tekfir etme hatasnn sonulardr.
284 285
49 Hucurat/11 Mslim 286 Ebu Davud, Nesai ve Ahmed (3/357) benzerini rivayet etmilerdir.
OTUZ RSALE
141
Allahu Teala, Kuranda dini ktleme ve Allaha ve Rasulne eziyet etme ile genel olarak mminlere eziyet etmeyi birbirinden ayrmtr. Allahu Teala, dini ktleme ile ilgili olarak yle buyurur: Eer anlamalarndan sonra yeminlerini bozarlar ve dininizi ktlerlerse, kfrn nderlerine kar savan. nk onlarn yemin (diye bir eyleri) yoktur. (Onlara kar savarsanz) umulur ki kfre son verirler. 287 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Tealann, bu ayette dini ktlemeyi zel olarak belirtmesi, savan en byk sebebi olmas nedeniyledir. Bundan dolay, dini ktleyenlerin cezas, kiinin slamn bozan dier eylerin cezalarna gre daha ardr. 288 Bylece dini ktleyen kiinin, kfrde nder olduu sabit olmaktadr. 289 Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne eziyet edenlere Allah, dnyada ve ahirette lanet etmi ve onlar iin alaltc bir azap hazrlamtr. 290 bn-i Teymiye Rahimehullah, bu ayet zerinde durmu ve bunun Allahu Tealaya ve Rasulne eziyet eden kiilerin kafir olduuna delalet ettiini belirtmitir. 291 Eziyet vermenin ikinci eidi ise, genel olarak mminlere yaplan eziyetlerdir. Allahu Teala bunun hakknda yle buyurur: Mmin erkeklere ve mmin kadnlara, yapmadklar bir eyden dolay eziyet edenler, phesiz bir iftira ve apak bir gnah yklenmilerdir. 292 Allahu Teala, bu iki ayette, kendisine ve Rasulne eziyet edenler ile genel olarak mminlere eziyet edenleri birbirinden ayrmaktadr. Allaha ve Rasulne eziyet edenlere, dnya ve ahirette lanet edildii ve onlara alaltc bir azap hazrland haber verilmektedir. Dolaysyla btn bunlar, Allaha ve Rasulne eziyet edenin kafir olduuna delalet etmektedir. Ancak genel olarak mminlere eziyet edenler tekfir edilmemi, onlara lanette bulunulmam, sadece korkutulmu ve gnah iledikleri belirtilmitir. Dolaysyla Allahu Tealaya ve Rasulne dil uzatanlar mrted kafirlerden olup cezalar ise lmdr. Ancak mminleri ktleyenlerin durumu byle deildir. nk mutlak gnahkarlk, lm gerektirmez. 293
287 288
9 Tevbe/12 Es-Sarimul-Meslul, 14 289 Es-Sarimul-Meslul, 17 290 33 Ahzab/57 291 Baknz: Es-Sarimul-Meslul, 40 ve sonraki sayfalar 292 33 Ahzab/58 293 Baknz: Es-Sarimul-Meslul, 578
142
Sahabenin Radyallahu Anhum adalet ve anlay da bu ekildedir. Dini kendilerine kalkan yapmamalar onlarn adaletindendir. Daha kat hkm ve ceza vermek iin ahslarna yneltilen karalamalar dine mal etmezlerdi. Onlar, ahslarn ktleyen veya svenleri, dini ktleyen veya Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem svenler ile eit grmezlerdi. Her ikisini ayr ayr deerlendirirlerdi. Ahmed ve Nesaiden aktarlan u rivayetler, bunun iki rneidir: Ebu Berze el-Eslemi yle dedi: Birisi Ebu Bekire Radyallahu Anhu kabalk etti (bir rivayette Ebu Bekire svd diye geer). Ben Ebu Bekire Ey Allahn halifesi, bunun boynunu vuraym m? dedim. Bunun zerine o yle dedi: Aman ha! Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar yaplmas dnda, bu sutan dolay kimsenin boynu vurulmaz. 294 Ayrca alimler, sahabeye sven ve Kuran ve Snnetten onlar tezkiye niteliinde gelen tevatr haberlere aykr olarak onlar karalayan kii ile baka bir sebepten dolay onlara sven kii arasnda da ayrm yapmlardr. Kad Iyad, mam Malikten yle dediini nakleder: Sahabeden, Ebu Bekir, mer, Osman, Ali, Muaviye, Amr bin Asa sven kii, onlarn kfr ve dalalet zerinde olduklarn sylyorsa, kafir olur ve ldrlr. Ama insanlarn biribirine svd gibi baka bir amala sverse, ar bir ceza ile cezalandrlr. 295 bn-i Teymiye Rahimehullah, Hanbeli alimlerinden bazlarnn yle dediini nakleder: Kad Ebu Yala da, sahabenin din ve adaletlerini ktleyerek onlara sven kiinin kafir olduu grn desteklemektedir. Ancak din ve adaletlerine dil uzatmadan, bir fke veya dmanlk sebebiyle insanlarn birbirine svd gibi sverse, kafir olmaz. 296 bn-i Teymiye, mam Ahmedden, el-Mervezinin yle dediini nakleder: Ebu Bekir, mer ve Aieye sven kiiyi Mslman saymam. 297 Ancak, Abdullah ve Ebu Talibin rivayetlerinde, bu tr kiilerin ldrlmeyip sadece tazir cezasnn verileceini belirtmesi, onun, bu tr kiileri tekfir etmediini gstermektedir. bn-i Teymiye, Kad Iyadn yle dediini nakleder: ..Mslman saymam sz, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra zulmettiklerini ve iktidar haksz olarak aldklarn sylemek veya onlar fask olarak itham etmek gibi sahabenin dini ve adaletini ktleyen kiilere hamledilir. Sahabe294 295
Baknz: Es-Sarimul-Meslul, 93 E-ifa, 2/308 296 Es-Sarimul-Meslul, 570 297 Es-Sarimul-Meslul, 571
OTUZ RSALE
143
ye sven kiinin ldrlmeyeceine dair syledii sz ise, eri ve siyasi ilimlerinin az olduunu veya onlarn dnyaya dkn olduklarn sylemek gibi, sahabenin dinini ve adaletlerini ktlemeyen kiilere hamledilir. 298 bn-i Teymiye Rahimehullah, din ve adaletlerine hakaret saylmayan cimrilik, korkaklk, bilgisizlik, zhd yoksunluu gibi eylerle sahabeyi ktleyen ve bundan dolay tekfir edilmeyip sadece tazir cezasn hak eden ile, sahabenin ounun mrted olarak dinden dndn iddia eden ve bu nedenle de kfrnde phe bulunmayan kii arasnda ayrm yapmaktadr. 299 Ahmet bin Hacer el-Heyteminin kitabnda, sahabeye sven kiinin tekfir edilmesi konusundaki ihtilafla ilgili olarak yle denilmektedir: Sahabenin tamamna sven kii, ihtilafsz kafir olur. Sahabeden olduunu iin onlardan birine sven de kafirdir. nk, sahabeden olmay hor grmesi nedeniyle, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hor grm olmaktadr. Tahavinin, Sahabeye buzetmek kfrdr sznn, bu manaya halmedilmesi gerekir. Sahabenin tmne veya sahabeden olduu iin, onlardan birine buzetmek elbette kfrdr. Ancak baka bir sebepten dolay, sahabeden bazlarna buzetmek veya svmek kfr olmaz. 300 Sahabeye kar iinde kin ve nefret tayan kiinin de kafir olacan syleyen Malik ve bazlar u ayeti buna delil olarak gstermektedirler: Muhammed Allah'n elisidir. Onun beraberinde bulunanlar da, kafirlere kar etin, kendi aralarnda merhametlidirler... Allah bylece onlar oaltp kuvvetlendirmekle kafirleri fkelendirir. Allah, iman edip, salih ameller ileyenlere, mafiret ve byk bir mkafat vadetmitir. 301 bn-i Teymiye yle der: Sahabe kafirleri fkelendiriyorsa, o zaman onlara fke duyan herkes, kafirleri rezil ve zelil eden ve kfrlerini artran bir sebepte kafirlere ortak olmu olur. Bu fkeleri konusunda, kafirlere ancak kafir olanlar ortak olur. 302 Ancak mutlak fke ve buz ile, dinlerinden dolay onlara kar fke, buz ve nefret arasnda ayrm yapmak gerekir. Dinden dolay onlara buzetmenin kiiyi dinden kardna dair Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve
Es-Sarimul-Meslulden naklen Baknz: Es-Sarimul-Meslul, 586-587. Aklama ve aratrma yapmadan, mutlak olarak kafiri tekfir etmeyenin kafir olduunu sylemenin hatal olduu buradan da anlalmaktadr. 300 bn-i Hacer el-Heytemi, Es-Savaikul-Muhrika fir-Reddi ala Ehlil-Bidai vez-Zenadika, 256. 301 49 Fetih/29 302 Es-Sarimul-Meslul, 579
299
298
144
Sellem yle buyurmutur: Allaha ve ahiret gnne iman eden bir kii
Ensara buzetmez. 303 Buhari ve Mslimde yle rivayet edilmektedir: Ensar sevmek, imann alametidir. Baka bir rivayette ise yle geer: Onlar ancak mmin sever ve onlara ancak mnafk buzeder. Dinleri, cihadlar ve hakka yardmlar sebebiyle onlara buzeden veya sven kii hakknda bu hkm uygundur. Yukardaki ayette Allahu Teala, onlarn en nemli vasflarndan bazlarn yle bildirmitir: ..kafirlere kar etin, kendi aralarnda merhametlidirler. Onlar rkuya varrken, secde ederken grrsn Allahtan ltuf ve rza isterler. Yzlerinde secdelerin izlerinden nianlar vardr. 304 Kiinin, sahabeden bazlarn baka bir sebeple ktlemesi veya buzetmesinin hkm ise farkldr. Sahabeden bazlar kendi aralarnda ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem huzurunda birbirlerine hakaret etmi, buzetmi, fke duymu, tartm ve hatta birbirlerine kar kaba kuvvet kullanmlardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn bu yaptklarna kar kmak, onlar teskin etmek ve yattrmakla yetinmi, ancak bundan dolay onlar tekfir etmemitir. 305 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem lmnden sonra aralarnda ihtilaf, dmanlk ve savalar meydana gelmi, ancak bunlardan dolay kimse kimse hakknda kfr veya nifak hkmn vermemitir. nk btn bu olaylarda onlarn durumu, mtehidlerin durumu gibidir. Meydana gelen bu olaylarda onlar, itihadnda isabet edip iki ecir alan ile itihadnda hata edip hatas balanan mtehidler durumundadrlar. Her zaman iin dinin yardmclar hakknda sylenecek olan budur. Bununla birlikte, onlardan bazlarna, dnyalk veya buna benzer bir sebep ile dmanlkta bulunan, onlar ktleyen veya buzeden herkes tekfir edilmez. Ancak dine yardmc olmalar, Tevhidleri ve Allahu Tealann onlar hakknda verek bahsettii ve o sfatlarndan dolay kafirlerin onlara fkelendiini bildirdii nitelikler sebebi ile onlara dmanlk yapan, ktleyen veya buzeden herkes tekfir edilir. Her dnemde, dine yardm edenlerin, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ensarnn nasibi gibi nasipleri vardr. bn-i Teymiye Rahimehullah, Ensara buzedenler ile ilgili olarak yukarda belirtilen hadisleri aktardktan sonra yle der: Elinden geldii kadar Allahu Tealaya ve Rasulne yardmda Ensar gibi olanlar, hakikatte de onlara ortak olmulardr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler,
303 304
Mslim 49 Fetih/29 305 Mesela Buhari ve Mslimde rivayet edilen ifk olaynda olduu gibi
OTUZ RSALE
145
Allahn yardmclar olun. 306 307 Allahm! Ey Hayy ve Kayyum olan Allah! Bizi dinine yardm edenlerden kl! Dolaysyla, herhangi bir dnemde dine ve Tevhide yardm edenlerden herhangi birine dmanlk yapan veya buzeden kiiler hakknda yukarda aktarld gibi gerekli aratrma ve ayrmn yaplmas gerekir ve bu ayrm yaplmadan her buz, ktleme veya svmeye kfr hkm verilmemelidir. Dine ballk, barts ve peeden nefret ettirmek amacyla Tevhid sahibi mmin kadnlarn iffetine ve rtlerine svmek, hakaret etmek veya Tevhid ve davetlerine hakaret etmek veya elerinin cihad ve davetlerini karalamak iin yaplanlar ile baka amalarla herhangi bir mmin kadna genel olarak yaplan iftira arasnda ayrm yapmak da bu kabildendir. Allahu Teala, Kuranda bu ikisi arasnda ayrm yapmtr. Dinlerinden dolay mmin kadnlara hakaret edenler iin yle buyurur: Namuslu, ktlklerden habersiz mmin kadnlara zina isnadnda bulunanlar, dnya ve ahirette lanetlenmilerdir. Dilleri, elleri ve ayaklarnn, yapm olduklarndan dolay aleyhlerinde ahitlik edecei bir gnde onlar iin byk bir azap vardr. 308 Allahu Teala byle yapanlarn dnya ve ahirette lanetlenmi olduklarn belirtmektedir. Bu ise, bn-i Teymiyenin Rahimehullah, Allah ve Rasulne eziyet edenlere Allah, dnyada ve ahirette lanet etmi ve onlar iin alaltc bir azap hazrlamtr 309 ayetini aklarken belirttii gibi, bunun, kiiyi kfre gtren sebeplerden olduunu gstermektedir. Ayrca bn-i Teymiye, bu sia ile gelen lanet ifadesinin, ldrmeyi veya tekfir etmeyi gerektirdiini belirtmitir. 310 nk lanet, rahmetten uzaklatrmaktr. Allahu Tealann dnya ve ahirette rahmetinden kovduu kii ancak kafir olur. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bunu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mmine lanet okumak, onu ldrmek gibidir 311 sz de teyit etmektedir. Dnyada ve ahirette Allahu Tealann bir kiiye lanet etmesi, onun ldrlmesi gibi ise, o zaman Allahu Tealann lanet ettii bu kiinin ldrlmesi mbah demektir. 312
306 307
61 Saff/14 Es-Sarimul-Meslul, 581-582 308 24 Nur/23-24 309 33 Ahzab/57 310 Es-Sarimul-Meslul, 41-43 311 Muttefekun aleyhi 312 Es-Sarimul-Meslul, 42
146
Ancak lanetin beddua kipiyle yaplm olmas bundan farkldr. bn-i Teymiye Rahimehullah, lanetin bu tr hakknda ise yle der: Tekfir edilmeyen veya ldrlmeyen melun kiilerin tm, beddua kipiyle kendilerine lanet edilenlerdir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szlerinde geen lanet sialar bu trdendir: Tarlann snr talarn deitirene Allah lanet etsin, Hrszlk yapana Allah lanet etsin, Faiz alan ve verene Allah lanet etsin. 313 Mfessirlerden bazlar yukarda aktardmz ayetin Aie Radyallahu Anha ile ilgili olarak indiini sylerler. Ona zina iftirasnda bulunmak, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem karalamak olduu iin kfr saylmtr. Bununla beraber ayet, bn-i Teymiyenin de tercih ettii gibi geneldir. 314 nk ayetin hitabnn zahiri geneldir. bn-i Teymiye yle der: Ayeti genel olarak anlamak gerekir. nk hususi olmasn gerektiren bir ey yoktur. Ayrca ayn sebep ile snrl olmad da ittifakla kabul edilmitir. nk Aieden baka Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dier elerinin hkm de, bu genelin iine dahildir. Sebep tekil olduu halde ayetin lafz ouldur. Kald ki Kurann genel lafzlarn zel sebeplere balamak batldr. Zaten ayetlerin geneli belirli sebepler zerine inmitir. Buna ramen hibiri belirli bir sebep ile snrlandrlmamtr. 315 Yine yle der: Ebu Hamza es-Sumali, bu ayetin Mekke mrikleri hakknda indiini duyduklarn syler. nk onlarla Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem arasnda bir anlama vard. 316 Kadn, Medineye hicret ederek Rasulullahn yanna ulat zaman, Mekkeli mrikler ona iftira eder ve Ahlakszlk yapmak iin gitti derlerdi. Buna gre mmin kadnlara iftira eden kiiler, onlar imandan alkoymay ve slamdan nefret ettirmeyi amalamlardr. Kab bin Erefin yapt da bu kabildendir. Buna gre kim byle yaparsa kafir olur ve aynen Peygambere sven kii gibidir. 317
Es-Sarimul-Meslul, 43 Es-Sarimul-Meslul, 50 315 Es-Sarimul-Meslul, 50 316 bn-i Teymiye Rahimehullah, Ebu Hamzann bu sznden maksadn szkonusu ayetin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile mrikler arasnda anlama yapld dnemde indiinin belirtilmesinin olmadn, bu ayet ile anlamal olan bu mrikler gibi olanlarn ve onlarn mmin kadnlar hakknda sylediklerinin kastedildiini aklar. nk ayet, Hendek Savandan nce Beni Mustalik Gazvesinde Aieye Radyallahu Anha iftira edildii gnlerde inmitir. Mrikler ile yaplan anlama ise, bundan iki yl sonradr. Baknz: Es-SarimulMeslul, 51 317 Es-Sarimul-Meslul, 50
314
313
OTUZ RSALE
147
bn-i Teymiye Rahimehullah, Aieye Radyallahu Anha iftira edenler arasnda mnafklarla birlikte mminlerde bulunmaktayd. Ayetin nzul sebebi ise bu kiilerin hepsini kapsar. Dolaysyla hem bu ayetin ierisindeki lanet siasnn tekfire delalet ettii ve hem de bu ayetin kafirler hakknda indii nasl sylenebilir ki? sorusuna ok gzel bir nkte ile yle cevap vermektedir: Bu varsayma cevap olarak deriz ki; Allahu Teala bu ayette yle buyurur: Dnya ve ahirette lanetlenmilerdir. Burada ise, fiil kipi belirli deil, mehul durumdadr. Allahu Teala, lanet edeni belirtmemitir. Ahzab Suresindeki ayette ise yle buyurur: Allah ve Rasulne eziyet edenlere Allah, dnyada ve ahirette lanet etmi ve onlar iin alaltc bir azap hazrlamtr. 318 Burada ise lanet eden bellidir. Lanet eden belirli deil ise, melekler veya insanlar gibi Allahdan bakalarnn da lanet etmi olmas caizdir. Bir vakitte Allahu Tealann ve baka bir vakitte de yaratklarn onlara lanet etmi olmas da caizdir. Ayrca kast dini ktlemek olanlara Allahu Tealann lanet etmesi caiz olduu gibi, kast baka olanlara bakalarnn lanet etmesi de caizdir. Lanet eden kii yaratlanlardan ise, beddua anlamnda olabilir veya Allahn rahmetinden uzaklatrlm olmalar manasna da gelebilir. Aynen, kiinin karsna zina suu isnad ettii zaman, aralarnda lanetlemenin olmas gibi. Ki bu lanetlemenin beincisinde koca yalan sylyorsam bana lanet olsun der. Dolaysyla, zina suunu isnad ederken yalan sylemi ise kendisine Allahu Tealann lanet etmesi iin dua eder. 319 Dinlerini ktlemek maksad olmakszn herhangi bir Mslman kadna genel manada iftira etmek konusunda ise, Allahu Teala yle buyurur: ffetli kadnlara zina isnadnda bulunup, sonra (bunu ispat iin) drt ahit getiremeyenlere seksener sopa vurun ve artk onlarn ahitliini hibir zaman kabul etmeyin. Onlar tamamen gnahkardrlar. Ancak bundan sonra tevbe edip slah olanlar mstesnadr. nk Allah ok balayc ve merhametlidir. 320 Onlar, bu yaptklar sebebi ile kafir deil, fask olmulardr. nk sahih bir delil olmakszn ehvet veya pheye binaen iffetli mmin kadnlara iftira etmilerdir. ftira etmelerinde dini ktlemek veya zelilikle Mslmanlara eziyet etmek yoktur. Bu nedenle Allahu Teala bunlarn cezasn seksen denek ve ahitliklerini iptal olarak belirlemitir. Onlarn dnyada ve
318 319
33 Ahzab/57 Age: 51 320 24 Nur/4-5
148
ahirette lanete uradklarn belirtmemitir. Ayrca Allahu Teala izah ettiimiz bu iki tr iftira arasnda ayrm yaparak, iftirann bu tr iin tevbeden sz ettii halde, dieri iin, suun bykln belirtmek maksad ile tevbeden sz etmemitir. bn-i Teymiye Rahimehullah, buradan, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sven kiinin, kendisine istitabe uygulanmadan ldrlmesi gerektii sonucunu karmaktadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ifk olay zerine Aileme eziyet eden kii hakknda, beni kim mazur grr? demesi ve Sad bin Muazn Ben seni mazur grrm. Bu kii Evsten de olsa boynu vurulsun diye cevap vermesini aktardktan sonra, iki tr iftira arasndaki fark belirterek yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu szne kimsenin kar kmamas, Peygambere eziyet ve hakaret eden kiinin boynunun vurulmasnn caiz olduunu gsterir. 321 bn-i Ubey ve benzerleri, Aieden Radyallahu Anha bu ekilde szederken Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet etmek, hakaret etmek, karalamak ve lekelemek istiyorlard. Bu nedenle sahabe, Rasulullahdan Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun ldrlmesi konusunda izin istediler. Ancak Hassan, Mistah ve Hamne byle deildi. Bunlar Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet, hakaret veya karalamay amalamam ve buna delalet eden bir ey de sylememilerdir. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sadece bn-i Ubeyin zr dilemesini istemi, onun hakknda insanlara hitap etmiti. 322 Es-Subki de bu konudan szederek yle der: Eziyet vermenin iki tr vardr: Birinci trde kii, Peygambere eziyet vermeyi amalamtr. phesiz bu, o kiinin ldrlmesini gerektirir. fk olaynda Abdullah bin Ubeyin verdii eziyet bu trdendir. kincisinde ise kii, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet vermeyi kastetmemitir. fk olaynda Hassan, Mistah ve Hamnenin yapt gibi. Bu, sahibinin ldrlmesini gerektirmez. Yaplan eziyetin, birinci trden olmas iin, mutlaka bunun kastedilmi olmasnn gerektiinin delili, Allahu
321 bn-i Hacer el-Heytemi yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Aieye Radyallahu Anha iftira edenleri ldrmemesi, bu yaptklarnn ayetler inmeden nce gereklemi olmas sebebiyledir. Bu nedenle onlarn bu yaptklar, Kuran yalanmay iermemektedir. Zaten bu hkm, ayetin nzulnden sonra gelmitir. Dolaysyla hkm ncesini kapsamamtr. Es-Savaikul-Muhrika, 216. bn-i Teymiyenin bu konu ile ilgili olarak baka cevaplar da vardr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem deiik yerlerde mnafklar cezalandrmamas ve ldrmemesinin sebeplerinden sz ederken, bu konuya deinmitir. Bkz: Es-Saremul-Meslul, 178, 179, 189, 220, 223, 237, 359 ve dier sayfalar. 322 Es-Sarimul-Meslul, 180
OTUZ RSALE
149
Tealann nk bu hareketiniz Peygambere eziyet veriyor.. 323 ayetidir. Bu ayet, sahabeden olan salih insanlar hakknda inmitir. Ayetteki bu eziyet, kfr gerektirmemektedir. Her masiyet eziyet verir, ancak her eziyet kfr deildir. Bu nedenle hkm vermeden nce eziyetin trn tespit etmek gerekir. 324 Dininden, slamndan, Tevhidinden ve tautlar red etmesinden dolay Mslmanla savamak veya onu ldrmek ile, dnyevi bir husumetten dolay savamak veya ldrmek arasndaki fark da bu ekildedir. Birincisi, sahibini dinden karan bir kfrdr. kincisi ise, byk gnahlardan birisidir. Bu ikisini kartrmak ve eit grmek helal deildir. Bu konuda bn-i Teymiye yle der: Kim, Hristiyanlarn din sebebiyle Mslmanlarla savat gibi, slam dininden dolay Mslman ldrrse, anlamal olan kafirden daha erli bir kafir olur. Bunun durumu, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ashabyla savaan kafirlerin durumu ile ayndr. Ebedi cehennemlik olan dier kafirler de olduu gibi, bunlar da ebedi cehennemliktir. Ancak kiinin bir Mslman ldrmesi mal veya husumette binaen olan haram trnden ise, byk gnah ilemi olur ve Ehl-i Snnet ve Cemaate gre srf bundan dolay kafir olmaz. Byle ilerden dolay ancak Hariciler tekfir ederler. Fask Mslmanlarn ebedi cehennemlik olduunu syleyen Mutezilenin aksine, Ehl-i Snnete gre Tevhid ehli kiiler ebedi cehennemlik olmazlar. Hariciler kendi grleri iin Allahu Tealann u ayetini delil gsterirler: Kim bir mmini kasten ldrrse cezas, iinde ebediyyen kalaca cehennemdir. Allah ona gazabetmi, ona lanet etmi ve onun iin byk bir azap hazrlamtr. 325 Onlar, bu ayetin, bir Mslman iman zere kasten ldrmeye hamledileceini sylerler. nsanlarn ou ise ayeti buna hamletmemi ve yle demilerdir; Bu mutlak bir tehdittir. Allahu Tealann u ayeti ile tefsir edilir: phesiz Allah kendisine irk koulmasn asla balamaz; bundan bakasn diledii kimse iin balar. 326 327 Bu aklama, Buharinin Abdullah bin Mesuddan Radyallahu Anhu rivayet ettii, Mslmana hakaret etmek fasklktr, onu ldrmek ise kfrdr hadisinin tevili iin de olduka faydaldr. Bu hadisteki kfr, Kim
323 324
33 Ahzab/53 Es-Subki, Fetavas-Subki, 2/591-592 325 4 Nisa/93 326 4 Nisa/48 327 Mecmuul-Fetava, 34/88
150
Mslman kardeine kafir derse ikisinden biri kafir olmutur hadisindeki kfr sias ile ayn ekilde tevil etmilerdir. Ve buradaki kfrn byk kfr manasna hamledilmesi iin, kii tarafndan bu yaptnn helal kabul edilmesi gerektiini sylemilerdir. Her iki aklama bir araya getirildiinde yle denilebilir: Kim dini ve Tevhidi iin Mslmanla savarsa, kafir olur ve dinden kar. Ancak dnyalk veya kiisel bir husumet sebebiyle savarsa, iman nimetine kar nankrlk etmi olarak byk bir gnah ilemi olur. Bu durumunun kendisini kfre gtrmesinden endie edilir. Tautlarn, Tevhidi gerekletirmek, insanlar, irk yasalarndan ve uydurma kanunlarndan kurtarp Allahu Tealann eriatna karmak ve kullara kulluktan kurtarp Allahu Tealaya kul yapmak iin alan muvahhid Mslmanlara kar atklar sava, phesiz kfr trndendir. 328 Bunun iin tautlara kim yardm ve destek verirse, muvahhidlere ikence yaparsa, hapsederse veya onlarn bana felaketler gelmesini isterse, onlar hakknda istihbarat yaparsa ve bunun iin raporlar yazarsa, ayn hkmn kapsamnda olup kafirdir. Ancak kfr olan bu tr ile, Mslmanlar arasnda meydana gelen dmanlk, atma ve hakszlklar birbirine kartrmak caiz deildir. Allahu Teala Mslmanlar arasndaki bu tr atmalar iin yle buyurur: Eer mminlerden iki grup birbirleriyle vuruurlarsa aralarn dzeltin... Mminler ancak kardetirler. yleyse kardelerinizin arasn dzeltin ve Allahtan korkun ki esirgenesiniz. 329 Bir takm insanlar arla kaarak bu tr atmalar da kfr olan atma ksmna dahil etmi ve Mslman kesimleri tekfir etmilerdir. Bununla birlikte tefrite kaan dier kesim ise, tautlarn muvahhidlerle savamasn, onlara dmanlk yapmasn, cihad ve davetlerine kar mcadele etmesini, Mslmanlardan iki taraf arasnda meydana gelen atmalar kabilinden sayarak, bu tautlar tekfir etmeye yanamamtr. Halbuki hak olan yukarda akladmzdr. Sonu olarak; tekfirin sebepleri konusunda, dini veya dinin ehlini slamndan, Kuranndan ve iarlarndan dolay ktlemek ile ahsi veya dnyevi baz sebeplere binaen bir Mslmann ahsiyetini ktlemek arasnda ayrm yapmak gerekir. Bu l gznnde bulundurularak sadece, dini ktleme trnden olan ve yapan kfrde nder klan uygulamalardan dolay insanlar tekfir etmek gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Eer
328 Onlarn, Mslmanlara ynelttikleri sulamalarn banda, kendi dzenlerini, slami dzene evirmek iin alan terrist bir rgt olduklar sulamas gelmektedir. Bu szleri, burada sylediimizin en ak delilidir. 329 49 Hucurat/9-10
OTUZ RSALE
151
anlamalarndan sonra yeminlerini bozarlar ve dininizi ktlerlerse, kfrn nderlerine kar savan. nk onlarn yemin (diye bir eyleri) yoktur. (Onlara kar savarsanz) umulur ki kfre son verirler. 330 Bu iki tr birbirine kartrmamak gerekir. Aksi halde ller bozulur ve eriatn hkmleri kiilerin heva ve heveslerine karr. ahslarna yneltilen oklardan korunmak iin eriat kendilerine kalkan yapan, sapma ve yanllarna yneltilen eletirileri slama yaplm gibi alglayan ve yle gsteren niceleri bulunmaktadr. Bunu da srf hasmlarn tekfir edebilmek iin yaparlar. Bununla dine kar cinayet ilerler, bu cinayetleriyle halk kmaza sokarlar ve hevalarn hak ile kartrrlar. phesiz Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hidayet yolunda t alan herkese nice ibretler vardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kiisel dmanlklarn ve nefsi arzularn dine kartrlmasndan sakndrrd. Mnafklarn batnda kafir olduklarn bildii halde, Allahu Tealann ak hkmle bildirdii, alay etme konusu dnda, dnya hkmleri bakmndan onlar tekfir etmemitir. Onlar ne tekfir etti, ne szlerinden dolay cezalandrd ve ne de ahitlikleriyle ispatn tam gereklemedii ocuklar veya tek kiilerin tanklyla onlarn aleyhine hkm vermedi. Bu ise onlar kiisel amalar ve kinler sebebiyle ldrdnn iddia edilmesini istememesi ve insanlar iin din ilerinin karmasndan korktuu iindir. Kad Iyad yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mnafklar, yaptklar ve ilerinde gizledikleri nifaklar sebebiyle ldrseydi, nefret ettirenin eline koz verir, bilmeyenler phe iine der, yz eviren inatlar dedikodu yayar ve bir ok kii, slama girmekten, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ashab olmaktan uzak dururdu. Zalim dman ve fitneci insanlar, onlar sadece aradaki dmanlk sebebiyle ve intikam amacyla ldrdn sanrd. Bu sylediklerimin Malik bin Enese Rahimehullah dayandrldn grdm. Bu nedenledir ki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: nsanlar Muhammed ashabn ldryor demesinler. 331 bn-i Teymiyenin, Es-Sarimul-Meslul isimli eserinin 237. sayfasnda buna benzer bir aklamas bulunmaktadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem davetindeki aklk ve netlik zerinde gereince dnmek gerekir. Nefislerin arzu ve heveslerinin din ilerine kart gnmzde, insanlarn ou bu meseleyi, kendilerine ve hatalarna ynelen oklardan korunmak iin bir kalkan olarak kullanmaktadr.
330 331
9 Tevbe/12 E-ifa, 2/227
152
-33SIRF MRCE CEMAATLARINA MENSUP OLDUKLARI N MUHALF KLER TEKFR ETMEK

Tekfirde yaplan irkin hatalardan biri de, srf Mrcie cemaatlarna mensup olduklar iin muhalif kiileri tekfir etmektir. Vermi olduklar hkmlerini eriatn llerine gre belirlemeyen hamaset sahibi birtakm kiiler, gnmzde, tautlar veya onlarn destekileri olan askerleri tekfir etme konusunda kendileri ile muhalif konumda olan btn Mrcie cemaatlerini genel olarak tekfir etmektedirler. Bu kiiler yle derler: Mrcieden olan falan cemaat, Allahu Tealann dininde deildir veya slamn emsiyesi altnda deildir. Bu hamasi hkmleri hakknda aklama yapmalarn istediiniz zaman, o cemaatin btn fertlerini tekfir etmeyi kastettiklerini grrsnz. Delil sorduunuz zaman ise, o cemaatin temsilci veya liderlerinin tautlara yaranmak iin sylediklerini veya onlarla yaptklar tartmada kullandklar baz ifadelerini aktarrlar. Bilindii gibi mcerred olarak bu ifadeler, kiinin tekfir edilmesi iin yeterli deildir. zellikle bu kii, tekfirin engellerinden birinin bulunmas sebebiyle veya nasslar anlamadaki zayflktan dolay veya onlarn ehadet kelimesini sylemeleri ya da namaz klmalarn grp aldanmasndan dolay bu tautlar veya destekilerini tekfir etmiyorsa, bu gerekeler o kiinin tekfiri iin yeterli olmaz. Bu tautlarn veya destekilerinin tekfiri konusunda tevakkuf eden kii, same hadisine binaen, ehadet kelimesini syleyen birini ldrd iin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu knamasn veya ehadet kelimesinin faziletleriyle ilgili Bitaka hadisini ya da cann ve maln dokunulmazln slamn baz hususiyetlerine balayan baka rivayetleri hatrlam ve bu nasslar kendisinde probleme sebep olmu olabilir. 332 Durum bu olup kendisinde ayrca baka bir kfr sebebinin bulunmad bir kiinin tekfiri iin bunlar yeterli deildir. zellikle tekfir edilip edilmemeleri konusunda ihtilaf edilen bu taut ve onlarn destekilerinin ou, slamdan beri olduklarn aka sylememekte, namaz klmakta,
Bu ve benzeri phelere cevap iin u kitaplarmza baknz: mtaun-Nazar fi Kefi ubuhati Mrcietil-Asr, ubuhatul-Mucadilin an Asakiri-irki ve Ensaril-Kavanin
332
OTUZ RSALE
153
hacca gitmekte ve ehadet kelimelerini ikrar etmektedirler. Onlarn bu durumu, bir ok insan iin, onlarn tekfirleri konusunda probleme sebep olmaktadr. Dolaysyla bunlarn kfr, slamdan ayrlp baka bir dine getiini aka syleyen mrtedin kfr gibi veya avamdan hibir Mslmann tekfirleri konusunda tevakkuf ettiini grmediimiz Hristiyanlarn kfr gibi ak deildir. Bu nedenle bunlarn durumu, aklamaya muhtatr. Hatta bu mesele, bir ok faziletli kiiler iin bile mkil olmutur. Mesela Ebu Bekir Radyallahu Anhu, slam ile ilikilerini kesmeyip sadece zekat vermeyi red eden mrtedler ile savamaya karar verdiinde, mer bnulHattab Radyallahu Anhu buna kar km ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: nsanlar La lahe llallah deyinceye kadar onlarla savamaya emrolundum. Bunu sylediler mi, benden mallarn ve nefislerini korurlar. (slamn) hakk hari artk hesaplar da Allaha kalmtr demi iken, sen nasl insanlarla savarsn? dedi. Ebu Bekir Radyallahu Anhu: Allaha yemin olsun, namazla zekatn arasn ayranlarla savaacam. Zira zekat, maln hakkdr. Vallahi, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem vermekte olduklar bir ola vermekten vazgeseler, onu almak iin onlarla savaacam dedi. mer sonradan demitir ki: Allah'a yemin ederim, anladm ki, Ebu Bekir'in bu gr, Allah'n sava meselesinde ona ilhamndan baka bir ey deildi. yice anladm ki, bu karar hakm. 333 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, hakknda Sizden nceki mmetlerde muhaddesler (yani ilhama mazhar olanlar) vard. Eer mmetimde bunlardan biri varsa o da mer'dir 334 buyurduu mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu iin bile bu mesele mkil olmu ise, bakalar iin nasl olmasn! Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra mmetin en takvals Allahu Tealann dini konusunda hassas durumda olan Ebu Bekr Radyallahu Anhu, szkonusu mrtedler ile savama konusunda tevakkuf ettii ve kendisiyle tartt iin meri tekfir etmemitir. nk onun bu itiraz, phe sebebiyle olmutur. ehadet kelimesini syledikleri iin Mslmanlar olduklarna ve hem mal hem de canlarnn bundan dolay dokunulmaz olduuna inanyordu. Ebu Bekir Radyallahu Anhu, ona, zekatn maln hakk olduunu ve namazla beraber zekatn da ehadet kelimesinin hukukundan olduunu alayarak ona delil gstermitir. Ebu Bekir bunlar sylerken, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisine iaret etmitir: Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Onun rasul olduuna ehadet ve
333 334
Buhari ve Mslim Buhari ve Mslim. Yani peygamber olmadklar halde hakka isabet eden kiiler anlamndadr.
154
edinceye, namaz klp, zekat verinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. Bunu sylediler mi, benden mallarn ve nefislerini korurlar. (slamn) hakk hari artk hesaplar da Allaha kalmtr. 335 Ebu Bekir Radyallahu Anhu, ona namaz ve zekat ibadetlerini yerine getirmeyi insanlar kabul edinceye kadar savan sreceini belirtmitir. Nitekim Allahu Teala yle buyurur: Eer tevbe eder, namaz dosdoru klar, zekat da verirlerse artk yollarn serbest brakn. Dorusu Allah balayan ve merhamet edendir. 336 Bylece merin mkilesini gidermitir. Kendisine bir konu mkil gelen herkese kar yaplmas gereken uygulama budur. Bu trden bir konunun kendisine mkil gelmesi sebebi ile, tautlar ve destekilerini tekfir etmede bize muhalefet edip tartan kiiyi tekfir etmek caiz deil ise, bu meselede sadece hocalarnn sylediini taklid eden renci veya tabileri tekfir etmemek evleviyatla geerli olur. Allahu Teala yle buyurur: Hibir sulu bakasnn suunu yklenmez 337 Bir hadiste yle gemektedir: Herkesin gnah kendisini balar. 338 Bu cemaatlar ierisinde olup, bu tr uygunsuz davranlardan honut olmayan, hatta aka kar kan niceleri vardr. Yine bu cemaatlerin baz mensuplar ise ierden slah etmeye alma iddias ile oralarla bulunmaktadr. Bu cemaatlerin yapsn ve durumunu bilen herkes, onlarn saflarnda baz ihlasl genlerin olduunu da bilir. Bu genler hakk aratrmaktadrlar. Onlarn, bu cemaatlarn hakikatini anlamalar ve baz sapmalarn grmeleri iin baz aamalardan gemeleri gerekmektedir. Grdmz kadaryla bunu da biroklar baarmakta ve o cemaatlarn saflarndan ayrlmakta veya cemaat tarafndan dlanmaktadrlar. Hatta bugn Tevhide aran birok kii, bu cemaatlarn saflarnda yola balamlardr. Daha sonra Allahu Teala onlar, baz sapmalar grmeye muvaffak etmi ve onlar da Allahu Tealann indirdii ve peygamberlerin bildirdii davete sarlmlardr. Allahu Teala yle buyurur: Bizim urumuzda cihad edenleri elbette kendi yollarmza eritireceiz. Hi phe yok ki Allah, iyi davrananlarla beraberdir. 339 Kii dinde basireti bir rpda kazanamaz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: lim, renme ile ve yumuak huyluluk da yumuak davranma ile olur. Kim hayr aratrrsa bulur, kim de ktlkten saknrsa korunur. Dolaysyla bu i zaman alr ve gayret ister. Allahu Teala yle buyurur:
335 336
Buhari ve Mslim 9 Tevbe/5 337 6 Enam/164 338 Tirmizi ve bakalar rivayet etmitir. 339 29 Ankebut/69
OTUZ RSALE
155
nceden siz de byle iken Allah size lutfetti; o halde iyi anlayp dinleyin. phesiz Allah btn yaptklarnzdan haberdardr. 340 Bu nedenle pek ok yerde syledik ve sylemeye devam edeceiz; baz nasslar yeterince anlayamamalar veya bu tautlar ve askerlerini tekfir eden eri nasslar bilmemeleri veya onlarn iledikleri kfrlerden habersiz olmalar sebebiyle tautlar ve destekilerini tekfir etmede tevakkuf eden muhalifleri, bu phelerinden dolay veya srf bize muhalefet ettikleri iin biz tekfir etmiyoruz. Yeter ki onlarn bize muhalefeti isim ve lafzlar zerinde olsun ve bu szleri onlar, kfr ho grmeye, mbah saymaya veya kfre davet etmeye kadar gtrmesin. nk byle eyler kiinin kafir olmasna sebep olur. Bu snrda kaldklar srece srf bize muhalefetlerinden dolay onlar tekfir etmiyoruz. Nitekim selef de Ehl-i Snnet ile ihtilaf mcerred olarak lafzlar zerinde olan mrcie frkasnn mensuplarn tekfir etmemitir. bn-i Teymiye Rahimehullah, mam Ahmedden naklederek yle der: Kendisinden aktarlanlardan anlalmaktadr ki o, Mrcieyi tekfir etmemektedir. Onlarn bidat, fakihlerin furudan olan meselelerde ihtilaf etmeleri trndendir. Sylediklerinin ou zerindeki ihtilaf, isim ve lafzlar ile ilgilidir. Bu nedenle onlarn meselelerinden bahsedilen blme, simler Bab ad verilir. Bu ise fakihlerin kendi aralarnda tartt meselelerdendir. Ancak bununla birlikte dinin asl ile ilgilidir. Bu nedenle bu konuda tartan kii bidat saylmtr. 341 Bundan maksad, fukahatul-mrciedir. Baka bir yerde yle der: Bu tutumlarndan dolay bir topluluk fukahatul-mrcieden saylmtr. Halbuki bunlar ilim ve diyanet ehlidir. Bu nedenle seleften hi kimse, fukahatul-mrcieden olan kimseyi tekfir etmemitir. Aksine bunu akide konusunda deil, sz ve fiillerde olan bir bidat olarak saymlardr. Bu konular zerinde anlamazln ou lafzlar zerindedir. phesiz Kuran ve Snnete mutabk olan lafz dorudur. Hibir kimsenin Allah ve Rasulnn sylediinin aksini sylemeye hakk yoktur. Ancak bu ihtilaflar, kelamclardan olan Mrcienin ve bakalarnn bidat ve fasklklarnn girdii bir kap olmu ve lafzlar zerindeki bu hata, akide ve amellerde meydana gelen hatalarn sebebi olmutur. 342 Fukahatul-mrcieden olanlarn, isim ve tarifler zerinde meydana gelen lafzi ihtilaflar ile akide ve amelde sapmalara yol aabilecek ihtilaflar arasndaki fark anlamak iin bu aklamalara dikkat etmek gerekir. Bu ak ve bilinen bir meseledir. Mrcienin tm, selefin mazur grd ksmdan
340 341
4 Nisa/94 Mecmuul-Fetava, 12/260 342 Mecmuul-Fetava, 7/246
156
deildir. Bilakis irca, kimilerini Cehmiyyelie kadar gtrmr. Bunlar tekfir sebeplerini tmden lavetmiler ve sadece kalp ile yaplan inkarla snrlandrmlardr. Kimilerini de bu anlay farzlar terketmeye, terketmeyi normal grmeye, kfr normal saymaya veya kfre girmeyi basit grmeye kadar gtrmtr. amzn Mrciesinde bu durum, ilk dnem Mrciesinde olduundan ok daha aktr. Bu nedenle bn-i Teymiye Rahimehullah, bidatlar, fukahatulmrcieden olanlarn bidat trnden olup muktesidetul-mrcie adn verdii ksm ile, ahiretteki cezay inkar eden ve nasslarn hakikatte olmayan eyler ile insanlar korkuttuunu iddia eden ulatul- mrcie arasnda ayrm yaparak yle der: Muktesidetul-mrcienin bidatlarnn, fukahatul-mrcieden olanlarn bidatlar trnden olduu ve ierisinde kfr olmad konusunda imamlarn ittifak bulunmaktadr. Ashabmzdan, onlar kfre gtren bidatlar ileyenler kapsamnda grenler yanlmaktadrlar. Bunu sylemelerinin sebebi, sz ve amelleri imandan saymamalardr. Bu ise, bir vacibi terketmektir. Ancak ahirette azab inkar eden ve nasslarn ahirette hakikatte olmayan eyler ile tehdit ettiini iddia eden ar mrcienin syledii ise, ok byk bir eydir.. 343 Zehebinin, lafzlar konusunda fukahatul-mrcie ile, Tevhidin bulunmas halinde farzlar terketmenin kiiye zarar vermeyeceini syleyen kafir mrcie arasnda yapm olduu ayrm da bu ekildedir. 344 Bu ayrm ok nemlidir. Bu nedenle diyoruz ki, gnmzde Cehmiyye mezlerinin iman lafzlar ve tanmlar konusunda Ehl-i Snnet ile muvafk olmalar ancak bununla birlikte Tevhid ve onun salam temellerindeki muhalefetleri, demokrasi ve benzeri yaldzl isimlerle anlan irki normal grmeleri ve tautlar savunmalar, beeri kanun ve anayasalar eriata aykr olmadklarn veya insan haklarn koruduklar iddiasyla normal grmeleri ile fukahatul-mrcieden olanlar eit grmek hibir ekilde caiz deildir. Mazur grdmz ve fukahatul-mrcieden saydmz kiiler, nasslar anlama konusundaki zayflklar veya tekfirin engellerinden bazlarnn bulunduunu phesi sebebiyle tautlar ve destekilerini tekfir etmede tevakkuf eden kiilerdir. Ancak bu phelerinin kendilerini, ak olan kfr normal grmeye, ak irkin caiz olduunu veya iyi olduunu veya yararl olduunu sylemeye veya irk saylan eylerden herhangi birini ilemeye gtrmemesi gerekir. Bizim tenbih ettiimiz ey, bu iki ksm birbirine kartrmamann ve kiilere sylemediklerini syletmemenin gereklilii konusundadr.
343 344
Mecmuul-Fetava, 20/60 Siyeru Alamin-Nubela, 5/235
OTUZ RSALE
157
Bunlar sylerken, selef alimlerinin fukahatul-mrcieyi iddetle eletirdiklerini ve onlar bidat saydklarn da bilmekteyim. nk onlarn bidatlar, kelamclarn bidatlarna kap am ve faskln meydana gelmesine zemin hazrlamtr. Lafzlar zerindeki bu basit hata, akide ve amellerde byk hatalarn yaplmasna sebep olmutur. Gnmzde tautlarn ve destekilerinin tekfiri konusunda tartma yapan mrcie mezlerinin durumu da bu ekildedir. Onlar, aka irki savunmamakta ve riddeti ho grmemektedirler. Ancak yukarda belirttiimiz baz phelerden dolay iman ve kfr isimlerinde ihtilaf etmektedirler. Ne var ki bu ihtilaflar, mensuplarndan olan bazlarnn irki basit grmelerine, tautlar veli edinmelerine ve kfre gtren birtakm sebepler hakknda gevek davranmalarna yol amtr. Ancak, tekfir hkmnn ak olan sebeplere bina edilmesi zarureti ve dolayl ynlerden tekfirin doru olmamas sebebi ile, kfr aka savunmadklar veya kfre yada ona gtren sebeplerin mbahlna dair fetva vermedikleri srece, kimseyi tekfir etmiyoruz. Onlarn durumu, fukahatulmrcieden olanlarn durumu ile ayn kald srece, onlar tekfir etmeme ve sadece cahillik veya bidatlk ile nitelemekle yetinme konusunda selefin yolunu izleyeceiz. bn-i Teymiyenin Rahimehullah u szleri, bu kiiler ile ilgili olarak anlalmaldr: Selef ve imamlar, mrcie, imamlarn peygamberlerden stn gren ia ve benzerlerinin tekfir edilmeyecei konusunda ihtilaf etmemilerdir. Ancak imamlarn ashabndan, onlara aykr olarak, btn bidat ehlinin tekfir edilmesi gerektiini syleyenler vardr. Hatta bazlar bunlarn ve bakalarnn ebedi cehennemlik olduunu sylemitir. Halbuki bu hem kendi mezhebi ve hem de eriat asndan byk bir hatadr. 345 bn-i Teymiye Rahimehullah, fukuhatul-mrcie ve onlarn bidatlar hakkndaki szlerinden sonra yle der: Selef, onlarn inkar ettikleri ve ortaya koyduklar bidatlar konusunda iddetli davrand. Ancak bunlar tekfir eden birinin olduunu bilmiyorum. Aksine bu yaptklarndan dolay tekfir edilmeyecekleri konusunda ittifak etmilerdir. Ahmed ve dier imamlardan da, Mrcienin bu kesimini tekfir etmedikleri nakledilmitir. Ahmed veya dier imamlardan, bunlarn tekfir edildiini veya bidatlarnn onlar kfre gtrdn sylediklerini nakleden, byk bir hata ilemi olur. 346 Sonu olarak; bu gn Mrcie mezleri, tautlar veya destekilerini tekfir etmede muhalif durumdadrlar. nk, onlar hakknda tekfirin baz
345 346
158
engellerinin bulunduunu zannediyorlar veya eriatn nasslarn anlamamalarndan kaynaklanan baz pheler tayorlar. Biz, bu anlaylarnn, kfr kanunlarn koruma ve destekleme veya kanunlatrlmasnda rol almaya, onlara sayg gsterme ve bal kalma konusunda yemin etmeye, kanunlarn klelerini destekleme ve onlarn glenmelerine yardmc olmaya, muvahhid Mslmanlara kar mcadelede tautlar ve askerlerini desteklemeye veya bu saydklarmzdan herhangi birini normal grmeye ya da ilenmesinin mbah olduuna dair fetva vermeye 347 kendilerini gtrmedii srece, onlar tekfir etmiyoruz. nk bu saydklarmz, haklarnda cehalet zrnn geerli olmad ak kfr sebeplerindendir. mamlar, tekfir ve cezalar konusundan sz ederken bidatnn farknda olan ve ona davet eden ile, cahil bidat ehli arasnda ayrm yapmlardr. mam Ahmed gibi alimler bidatnn bilincinde olan ve ona davet eden kiinin rivayetini ve ahitliini kabul etmeyi ve onun arkasnda namaz klmay yasaklamlarken, bidatnn farknda olmayan mukallit cahil iin bunu sylememilerdir. 348 Ksec, mam Ahmede Mrcieden olup kendi grlerini davet eden kii de byle midir? diye sorduunu ve bunun zerine mam Ahmedin u cevab verdiini aktarr: Evet, o da bunlardan uzak tutulur ve kendisinden uzak durulur. 349 Bu grler, fukahatul-mrcieden olanlar hakkndadr. Gnmzde tecehhm ve rcann, irki ve mrikleri desteklemeye, riddeti makul grmeye ve dinden kmay normal karlamaya kadar srkledii kiileri grselerdi acaba ne derlerdi? Bazlar bizim bu ekilde ayrm yapmamz ho grmemi, sadece tautlar ve onlarn destekilerinin hkm konusunda hata eden ve bize muhalif olanlar zrl olarak kabul etmemiz ile bu hatalarna ilaveten kendilerini kfre sokacak baka bir sebep ileyeni zrl olarak kabul etmememizi tuhaf karlamlardr. Halbuki biz inanyoruz ki bu ikisi arasndaki fark ak ve net olup eriatn usl ve kurallarna uygundur. Kafiri tekfir etmeyen kafirdir kural ilgili olarak yukarda aktardmz szlerimizde, hakknda tekfirin engellerinden
Baknz: lamul-Muvakkin, 3/188-189. Selef alimlerinin, boamay reddeden kocasndan, kesin talakla bo saylmas iin geici olarak riddet etmesi konusunda Mslman bir kadna fetva veren kiileri tekfir ettikleri belirtilmektedir. 348 Baknz, bnul-Kayyim, Et-Turukul-Hukmiyye fis-Siyaseti-eriyye, onaltnc blm, Fasn ahitliiyle karar verme blm, 232 ve dier sayfalar, Mektebetul-Medeni, Cidde 349 lamul-Muvakkin, 4/168
347
OTUZ RSALE
159
birinin varlna inanmas veya zihninde baz delillerin elimesi veya baz nasslar konusundaki cehaleti ya da baz phelerinin olmas sebebiyle kafiri tekfir etmede tevakkuf eden kiinin mazur sayldn belirtmitik. Dolaysyla Mrcieden olan bu kiilerin, tautlar ve destekilerini tekfir etmede tevakkuf etmeleri bu trden olduuna gre ve eri delilleri yalanlama, tautlarn kanunlarn benimseme, onlar savunma, dostlukta bulunma, muvahhidlere kar onlar destekleme gibi aka kfr olan sebepler kabilinden olmadna gre acaba onlar hangi sebebe binaen tekfir edilsinler? zellikle bizim ancak sz veya emel olarak ak bir kfr sebebi bulunmad srece insanlar tekfir etmediimiz bilinmektedir. Baz nasslardan doan phelerinin bulunmas veya tekfirin engellerinden birinin bulunduuna inanmas veya baz nasslar bilmemesi ya da alimlerin belirttii buna benzer baka bir sebepten dolay, Mslman olduunu iddia eden ve slamn baz iarlarn yerine getiren kiilerden tekfir ettiklerimiz hakknda, verilen bu kfr hkm konusunda muhalif davranarak hata etmenin kfr sebeplerinden biri olduuna dair eri delil nerededir? Bu sylediklerimizi yadrgayan ve eletiren hamaset sahibi kiiler buna dair delillerini ortaya koyarsa, hemen belirtelim ki, mutlaka dinleyeceiz ve delile uyacaz. eriatn delillerine uymaktan duyacamz mutluluu baka hibir eyden duymayz. Ancak mcerred aklla kar kp yadrgamak tek bana yeterli deildir. nk iman ve kfr risalet ile sabit olan hkmlerdir. Mmin ve kafir, akli deliller ile deil eri deliller ile birbirinden ayrlr. 350 Kad Iyad, E-ifa ismli eserinde Kfr olan szler nelerdir bal altnda unlar syler: Bu blm tahkik etmenin ve bu konuda hkm vermenin ls, eri naslardr. Akln, bu konuda yeri yoktur. 351 bn-i Teymiye yle der: Kfr, eri bir hkmdr ve eriatn sahibinden renilir. Akl ile szn doruluu veya yanll anlalabilir. Ancak, akla gre yanl olan her ey, eriatta kfr demek deildir. Bununla birlikte akla gre doru olan her eyi bilmek de eriatta gerekli deildir. 352 bnu-t el-bili (723 hicri) yle der: Ne olursa olsun bir iin kfr olmas, akli ilerden deil, eriatn ilerindendir. ari bir ey hakknda
350 351
Bu szler, bn-i Teymiyeye aittir. Baknz: Mecmuul-Fetava, 3/204 E-ifa, 2/282 352 bn-i Teymiye, Derae Taarudil-Akli ven-Nakli, 1/242
160
kfr olduunu sylemise, o yledir. Bu tanm ister haber kipi ile olsun, ister dilek kipi ile olsun farketmez. 353 bnul-Kayyim Nuniyye kasidesinde yle der: Kfr, Allah ve Rasulnn hakkdr, falann sylemesiyle deil, nass ile sabit olur. Alemlerin Rabbi ve Onun Rasul kimi tekfir etmi ise, ite o kafirdir. Muhammed bin brahim bin el-Vezir yle der: Tekfir, sadece semdir ve akln onda yeri yoktur. Kfrn delili, tartmasz sadece sem olandr. 354 mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu ehadet kelimesini getirdikleri phesine binaen, mrtedler ve onlar ile savama konusunda tevakkuf ettii bilinmektedir. Ebu Bekir Radyallahu Anhu bu konuda kendisi ile tartm, delilleri gstermi ve phelerini gidermitir. Ancak onu asla tekfir etmemitir. Halbuki Mseylemetul-Kezzaba yardm etmek veya slamn baz hkmlerini yerine getirmeyi reddetmek gibi kfre gtren phelerden birine sahip olma nedeni ile tekfir etmede hibir zaman tereddt etmedi. Ebu Bekirin kendilerine kar sava at mrtedler arasnda, eri bir nass ile delillendirdikleri pheleri sebebi ile zekat vermeyi red edenler de vard. Bu phelerine delil olarak u ayeti gsteriyorlard: Onlarn mallarndan sadaka al ki, bununla onlar temizleyesin, onlarn (sevaplarn) artrp yceltesin. Ve onlara dua et. nk senin duan onlar iin sknettir. Allah ok iyi iiten ve iyi bilendir. 355 Bu ayeti gereke gstererek, sadakann Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem verilmesinin gerekli olduunu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra bakasnn sadaka alma hakknn olmadn sylemilerdir. te bunlarn durumu mer bnul-Hattab iin mkil olmu, ancak Ebu Bekir onunla konuarak bu phe ve mkilini gidermitir. Elbetteki mer bnul-Hattaba mkil olan, Mseyleme, Esved veya Seffahnn durumu deildir. Bunun iyi bilinmesi gerekir. nk o dnemdeki mrtedler snftan olumaktayd. 356 Buna ramen onlarn bu durumu kendilerine bir fayda salamad ve Ebu Bekir Radyallahu Anhu tarafndan mazur kabul edilmediler. nk zekat
Tehzibul-Furuk, 4/158-159 Muhammed bin brahim ibn-i el-Vezir (840 h), El-Avasm vel-Gavasm, 4/178-179dan zet olarak. 355 9 Tevbe/103 356 atbi, El-tisam, 2/385, Fethul-Bari, Farzlar kabul etmeyi red eden kiinin ldrlmesi blm.
354 353
OTUZ RSALE
161
ak ve net olan bir meseledir. Ayrca phe veya tevil, ak bir kfre, eriattan yz evirmeye ve dman bir gce yahut kuvvete dayanmaya sevkediyorsa, tekfire veya savamaya engel niteliinde olmaz. Kiinin tad phe, kendisini, muvahhidlere kar savap kanunlarn kullarndan olan mrtedleri ve yasalarn desteklemeye, onlara ve yasalarna snarak eriattan yz evirmeye, kfr kanunlarn karmay normal saymaya, kfr kanunlaryla yarglanmay caiz grmeye, onlara dostlukta bulunmaya, Allahu Tealann izin vermedii eyleri kanunlatrmaya, bu kanunlar destekleme ve kollamaya sevkediyorsa, teheccm, ircas ve phesi nedeniyle, kfrn ak sebeplerini ilemi olur. Biz, ak olan bu sebeplerden dolay bu kiiyi tekfir ederiz. Ancak isim ve lafzlar zerinde muhalefet ile yetinen kiilerin durumu byle deildir. Yukarda tekrar tekrar saylan phelerden biri sebebiyle tautlar ve yardmclarn tekfir etmeyen ve bilinen kfr sebeplerinden birini ilemeyen kiiyi srf bundan dolay veya bazlarnn belirttii ancak kendisinin kabullenmedii gereklerden dolay tekfir etmek helal olmaz. Kendileri bize iftira da etseler, sylemediimiz szleri sylemi gibi de gsterseler, bizi karalamak ve ktlemek iin her yola da bavursalar, bundan dolay kendilerini tekfir etmek bir yana, onlarn sylemediklerini sylemiler gibi gstermez ve hibir ekilde kendilerine iftira da etmeyiz. nk btn bu yaptklar, kendi sayfalarnda bulacaklar gnah ve iftiradan baka bir ey deildir. Allahu Tealann yannda bundan dolay sorumlu olacaklardr. Ey muvahhid kardeim! Btn bunlardan sonra yaptmz aklamalarn usle uygun olduunu ve kt olmadn grmyor musun? mam afiinin yle dedii nakledilir: Bidat ehli birine muhalefet ettiin zaman, senin kafir olduunu syler. Ehl-i Snnet'ten olan birine muhalefet ettiin zaman senin hata ettiini syler. bn-i Teymiye Rahimehullah, bnul-Bekriye verdii bir cevabnda yle der: Bu nedenle, ilim ve snnet ehli, kendilerini tekfir etse bile, muhalefet eden kiiyi tekfir etmezdi. nk kfr, eri bir hkmdr. Bu meselede kiinin, kendisine muhalefet edeni, misliyle cezalandrma hakk yoktur. Bu aynen kendisine iftira eden veya ei ile zina eden kiiye, yaptnn ayns ile karlk vermenin caiz olmamas gibidir. Zira kendisine iftira eden kiiye iftira etmek ve ei ile zina eden kiinin ei ile zina etmek helal deildir. ftira ve zina, Allahu Tealann haram kld ve cezasn kendisinin belirledii
162
meselelerdendir. Tekfir de byledir ve Allahu Tealann hakkdr. Ancak Allah ve Rasulnn tekfir ettii kii tekfir edilir. 357 Bidat ehlinin ayplarndan biri de birbirlerini tekfir etmeleridir. Snnet ehlinin iyiliklerinden biri de birbirlerini tekfir etmek yerine, hata ettiklerini sylemeleridir. 358 bn-i Teymiye yine yle der: Hariciler, Ehl-i Snnet'i tekfir ederler. Mutezilenin ou da muhaliflerini tekfir ederler. 359 Rafzilerin ou da byledir. Muhaliflerini tekfir etmeyenler ise, onlar fask sayarlar. Hevalarna uyarak hareket edenlerin ou bir gr uydurur ve o grte kendilerine muhalefet edenleri tekfir ederler. Ehl-i Snnet ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahu Tealadan getirdii hakka uyar ve bu hak konusunda kendilerine muhalefet edenleri tekfir etmezler. Onlar hakk herkesten daha iyi bilirler ve insanlara kar da herkesten daha merhametlidirler. Nitekim Allahu Teala Mslmanlar yle nitelemektedir: Siz, insanlarn iyilii iin ortaya karlm en hayrl mmetsiniz. 360 Ebu Hureyre Radyallahu Anhu bu ayetin anlam hakknda unu syler: nsanlar iin karlm en hayrl insanlarsnz. 361 Bu konuyu yine bn-i Teymiyenin u szleriyle bitirmek istiyorum: Ben bana muhalefet edenlerden hi rahatsz olmuyorum. Tekfir ederek, fask sayarak, iftira ederek veya cahiliyye asabiyeti ile hareket ederek hakkmda Allahu Tealann koyduu snrlar ineyen iin ben, onun hakknda Allahu Tealann snrlarn inemem. Aksine ben sylediimi ve yaptm lye gre yapar, adalet terazisi ile tartar ve Allahu Tealann indirdii, insanlara hidayet yapt, ihtilaf ettikleri eylerde hakem kld Kitapna uymas iin alrm. Allahu Teala yle buyurur: Eer bir hususta anlamazla derseniz, onu Allaha ve Rasulne gtrn. 362 Senin hakknda Allahu Tealaya itaatsizlik eden kiiye yapacan en byk iyilik, onun hakknda Allahu Tealaya itaat etmendir. nk Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah muttaki olanlarla beraberdir ve onlar ihsan sahibi kiiler-
bn-i Teymiye, 257 Bu ve bundan nceki aktarlanlar, Ahmed bin sann, bnul-Kayyimin kasidesine yapt erhinden alnmtr. Bkz: 2/406, 407. Yine baknz: bn-i Teymiye, Minhacus-SunnetinNebeviyye, 5/251 359 Abdulkahir el-Badadi, Usuluddin, 343de Mutezilenin ounun muhaliflerini tekfir ettiini, hatta onlar tekfir etmeyenleri de tekfir ettiklerini belirtmektedir. 360 3 Al-i mran/110 361 Minhacus-Sunne, 5/158 362 4 Nisa/59
358
357
OTUZ RSALE
163
dir. 363 Baka bir ayette ise yle geer: Eer sabreder ve Allahtan korkarsanz, onlarn hilesi size hibir ekilde zarar vermez. phesiz Allah, onlarn yaptklarn epeevre kuatmtr. 364 Bu aktardklarmn tamamndan sonra: Tekfir konusunda, farkl cemaatler ierisinde olan kiilerin yaptklar ve bizzat grdm, zellikle uyarda bulunmak istediim ve en fazla nem verdiim hatalar bu aktardklarmdr. Bunlar benim bildiim kadar tekfirde yaplan en mehur hatalardr. Olduka yaygn olduklarn grmem sebebi ile bu hatalar teker teker ilemeye ve aklamaya gayret ettim. Elimden geldii kadar bu davet ve mensuplar iin yararl olmaya, onlardan ifrat ve tefrite kaanlar, Allahu Tealann rzas, Onun dini, Kitab ve Nebisi'nin Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti iin uyarmaya ve nasihat etmeye altm. sabet ettiysem, Allahu Tealann bir ltfudur. Hamd ve minnet Onadr. Ondan ihlas ve kabul dilerim. Yanldysam, bendendir. Masum olduumu syleyip kendimi temize karmyorum. Yanlmaktan ve ayamn kaymasndan Allahu Tealaya snrm. Allahu Tealadan, bu almadan dolay, mtehidlere verecei ecirden beni de mahrum etmemesini ve beni, zerinde ihtilaf ettiim hakka hidayet etmesini dilerim. O dilediini Srat- Mstakime iletir.
363 364
16 Nahl/128 3 Al-i mran/120) (bn-i Teymuyye, Mecmuul-Fetava, 3/155-156
164
DRDNC BLM
HARCLERN GENEL DURUMU VE ONLARIN AKDE VE MENHECLERNDEN BERAATMZ
HARCLERN DOUU VE EN NEML AKDE VE FIRKALARI

Havaric; taife anlamnda olup, Haricetn kelimesinin oulu olan bir isimdir. Bidat ve sapk bir topluluktur. Hak dine, mminlerin emirlerine ynelik yaplmas gereken itaate ve Mslmanlarn en hayrllarndan olan kiilere kar klarndan dolay bu isim ile anlmlardr. Bidatlarnn k, Ali bin Ebi Talipin halifelii dnemindedir. Kkleri ise, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnemine dayanmaktadr. Buhari, Ebu Said el-Hudriden yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir gn ganimet taksimi yaparken Temimoullarndan Zul-Huveysra lakapl bir adam: Ey Allahn Rasul adil ol dedi. Rasulullah; Yazklar olsun sana. Ben adil olmazsam kim adil olur buyurdu. Bunun zerine mer bnulHattab Radyallahu Anhu; Bana izin ver de u adamn boynunu vuraym dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Hayr. Onun bir
OTUZ RSALE
165
takm arkadalar vardr ki, sizden biriniz onlarn namaz yannda kendi namazn, onlarn orular yannda kendi orucunu hakir grr. Onlar okun av delip kt gibi dinden karlar. Okun demirine baklr, onda kan namna bir ey bulunmaz. Sonra okun aa ksmna baklr, orada da bir ey bulunmaz. Sonra okun yelesine baklr, orada da bir ey bulunmaz. Ok, avn ikenbesi iindeki eylere ve kana girip km, fakat onlardan hibirey oka yapp kalmamtr. Onlar insanlar arasnda bir ayrlma olduu zaman ortaya karlar. Onlarn alameti iki elinin birinde kadn memesi gibi yahut teye beriye gidip gelen bir et paras gibi bir ey bulunan bir adamdr. Bu hadis, bu frkann kklerinin ve psikolojik dinamiklerinin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamanndan beri mevcut olduunu belirtir. Ortaya kmalar ise, Ali bin Ebi Talip ile hasmlar arasnda tartma ve blnme balad zaman oldu. Yani Osman bin Afvann ldrlmesi ve Mslmanlar arasnda atmalarn balamasndan sonra Cemel ve Sffin olaylarnn bir rn olarak ortaya ktlar. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlar insanlar arasnda bir ayrlma olduu zaman ortaya karlar sz, bu gerei tam olarak izah eder. Tarih, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediinin aynsn bize bildirmektedir. Btn bu olaylarn balangc yle olmutur: Irak halkndan baz kesimler Osmann akrabalarndan bazlarnn uygulamalarn beenmediler ve bundan dolay Osman Radyallahu Anhu eletirdiler. Tilavet ve ibadet ile fazla megul olduklar iin bunlara Kurra ad verilirdi. Ne var ki bunlar Kuran yanl bir ekilde tevil ederler, zhd, huu ve baka eylerde arla kaarak zorlatrc davranrlard. 365 Osman bin Afvan Radyallahu Anhu ldrlnce, Ali bin Ebi Talipin imamln kabul ettiler ve onun yannda savatlar. Aienin, Talha ve Zubeyrin bulunduu topluluk ise bunlara kar savat. Bunlar Osmann katillerinin yakalanmasn istiyordu. Savata Ali galip geldi. Talha ve Zubeyr ldrld. Bunun zerine Kurra diye adlandrlan bu insanlar, Osmann ve ona tabi olanlarn kafir olduunu sylediler. Sonra am valisi olan Muaviye de Osmann katillerinin yakalanmasn istedi. Alinin o katilleri yakalamasna yardm etmesini istedi ve kendisine beyat etti. Ali ona, nsanlarn itaat ettii gibi sen de itaat et, onlar yakalayp hak ile yarglayalm dedi. Bu i uzaynca Ali, Irak halk ve Kurra ile beraber am halk ile savamak zere kt.. Muaviye de onlarla savamak zere kt. ki taraf Sffinde karlat. Aralarnda sava aylarca srd. am
365
Fethul-Bari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas kitab, nkarclarn ve Haricilerin ldrlmesi bab
166
ordusu yenilmek zereydi. Mushaflar mzraklarn ucuna taktlar ve Sizi Allahn Kitab'na aryoruz diye seslendiler. Ali savan devam etmesini istiyordu. Bata Kurra olmak zere taraftarlarndan bir ok kii din adna savamay braktlar ve Hakem iini kabul etmesi iin ona bask uyguladlar. Allahu Tealann u ayetini de delil gsterdiler: Kendilerine Kitap'tan bir pay verilenleri grmedin mi? Aralarnda Allah'n Kitab hkmetsin diye arlyorlar da, onlardan bir blm yz eviriyor. Onlar, ite byle arka dnenlerdir. 366 Aliye Onlar bizi Allahn Kitab'na aryorlar, sen bizi kl sallamaya aryorsun dediler. Ali, onlara, Ben Allahn Kitab'nda olanlar biliyorum 367 , Allahn hkmne boyun emeleri iin onlarla savayorum, onlar Allahn kendilerine emrettiine itaatsizlik ettiler, ona verdikleri sz terkettiler ve Kitab'n arkalarna attlar dedi. Kurradan bir grup yle dedi: Ey Ali! Kendisine arldn zaman Allahn Kitab'na icabet et, aksi halde seni dmann eline veririz veya bn-i Afvana yaptmz sana da yaparz. Osman, Allahn Kitab ile hkmetme konusunda bize diretti, biz de onu ldrdk. Vallahi ya kabul edersin veya sana da ayn eyi yaparz. Bunun zerine Ali yle dedi: Benim, bunu istemediimi ve sizleri bundan nehyettiimi unatmayn. Bununla birlikte bu sylediklerinizi de unutmayn. 368 Daha sonra bu konuda amllar ile mektuplatlar ve Sizden bir hakem, bizden bir hakem olsun ve savaa katlmam kiiler de onlarla beraber olsunlar. Kimi hakl grrlerse, ona itaat etsinler dediler. Muaviye, Amr bin As vekil yapt. Ali, Abdullah bin Abbas vekil yapmak istediyse de Kurradan olanlar bunu kabul etmediler ve Sadece Ebu Musa el-Eariyi kabul ederiz dediler. Ebu Musa el-Earinin insanlar fitne ve savatan nehyettiini sylediler. Ebu Musa, Hicaz blgesinin bir yerinde keye ekilmiti. Onu getirdiler ve aralarnda Rahman ve Rahim olan Allahn adyla. Bu, mminlerin emirinin verdii karardr eklinde bir tutanak tuttular. Amr bin As, Alinin ve babasnn adn yaz. O sizin emirinizdir, bizim emirimiz deildir dedi. Bunun zerine Ali, Mminlerin emiri ifadesini sil ve Bu, Ali bin Ebi Talibin verdii karardr diye yaz dedi. Sonra hakem tutanan yazdlar ve bir sre sonra Irak ile am arasnda bir yerde, iki hakemin bir araya gelecei gn beklemek zere ayrldlar.. Hkm verilinceye kadar iki tarafn, kendi blgelerine dnmesi kararlatrld.. Sonra insanlar ldrlenleri gmmeye baladlar. Ali, am ehlinden ellerinde bulunan bir takm esirleri
366 367
3 Al-i mran/23 ehristani, El-Milel ven-Nihal, 114 368 El-Bidaye ven-Nihaye, 7/247
OTUZ RSALE
167
serbest brakt. Ayn ekilde Muaviyenin elinde olan esirler de serbest brakld. Abdurrahman bin Ziyad bin Enum, Sffin halkndan szederek yle der: Bunlar Arapt. Cahiliyye zamannda birbirlerini tanrlard. Hem slam ve hem de cahiliyye hamiyetini tadlar. Sabrettiler ve kamaktan utandlar. Sava durduu zaman karlkl llerini alr ve gmerlerdi. abi, bunlarn cennet ehli olduklarn ve birbirlerinden kamadklarn sylemektedir. 369 Daha sonra Haricilerin dncelerinin ve akidelerinin kendisi sebebi ile kt ilk kvlcm yaand. Alinin ordusundan tahkimde hazr bulunan Eas bin Kays, Kurradan Temim kabilesinden bir kesimin yanna urad ve tahkim tutanan onlara okudu. Onlardan Urve bin Cerir ayaa kalkt ve Allahn dininde insanlara m hkmolunuyorsunuz? dedi ve Easn atnn arkasna bir kl vurdu. Bu sz Haricilerin fitnesinin ilk kvlcm ve klarnn anahtar oldu. bn-i Kesir yle der: Alinin ashabndan olan Kurradan bir kesim, onun bu szn doru olarak kabul ettiler ve Allahn hkm dnda hkm yoktur dediler. Bundan dolay kendilerine Muhakkimiyye denildi. 370 Sonra insanlar Sffinden ayrlarak memleketlerine dndler. Muaviye, ordusu ile beraber ama gitti, Ali ise Kufeye dnd. Kufeye girince bir adam Ali gitti, ama eli bo dnd dedi. Bunun zerine Ali Radyallahu Anhu, Brakp geldiklerimiz, yani amllar onlardan hayrldr dedi ve manzum olarak yle syledi: Kardein, bana bir sknt geldii zaman sana merhamet ederek skntn giderir. ler atallatnda durmadan seni ktleyen kii ise, kardein deildir. Daha sonra Kufedeki ynetim binasna varncaya kadar Allahu Tealay zikretti. Kufeye yaklat srada ordusundan yaklak oniki bin kii ayrlm ve Haruriyye denilen yerde toplanmlard. Bu nedenle Haricilere Haruriler denilmitir. Balarnda ise Abdullah bin el-Kevva vard.. Ayrlmalarnn sebebi, Alinin birtakm ilerine tepki gstermeleridir. Ali, onlara Abdullah bin Abbas gnderdi. Abdullah onlarla tartt ve birou geri dnd. Sonra Ali yanlarna gitti ve onlarla tartt. bnul-Kevva ve beraberindeki bir topluluk Aliye itaat ederek dndler. Kalanlar ise Nehravana
El-Bidaye ven-Nihaye, 7/278. Burada kastedilen, birbiriyle savamalarna ramen, aralarnda slam hukuna uymalardr. Yoksa fitne ortamnda ortaya kan Hariciler gibi deildiler. 370 Age: 7/297
369
168
gittiler. Ali ile beraber Kufeye geri dnenler Onun tahkimde alnm baz kararlardan vazgetiini etrafa yaydlar ve bu nedenle kendisi ile beraber geri dndklerini sylediler. Ali Radyallahu Anhu bunu duyunca bir konuma yapt ve byle bir eyin aslsz olduunu syledi. Onlar ise, Mescid tarafndan Hkm ancak Allahndr diye bardlar. Bunun zerine Ali, Batl iin kullanlan hak bir sz diyerek tepki gsterdi ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem birtakm insanlarn niteliklerini bize haber vermiti. Ben o nitelikleri bunlarda gryorum. Hakk dilleriyle sylerler ama (boazn gstererek) buradan gemez dedi. 371 Taberi 372 , bn-i Rezinden 373 sahih bir sened ile yle rivayet eder: Tahkim meydana gelip Ali, Sffindan geri dnnce, bunlar Aliye cephe aldlar. Nehravana varp orada kaldlar. Ali, ordusu ile beraber Kufeye girdi. Onlar ise Haruriyyeye gidip orada kaldlar. Ali onlarn yanna gitti, onlarla konutu ve iki taraf anlat ve Kufe'ye dndler. Bir adam ona geldi ve Bunlar, senin kfrnden dndn anlatyorlar dedi. Bunun zerine Ali Radyallahu Anhu le namaznda halka bir konuma yapt ve bunlarn sylediklerinin ve kendisine kar yaptklarnn ayp olduunu bildirdi. Onlar mescidin deiik yerlerinden ayaa kalkarak Hkm ancak Allahndr dediler. Onlardan bir adam parmaklarn kulaklarna sokarak Alinin yanna geldi ve Andolsun ki sana ve senden nceki peygamberlere de (u husus) vahyolunmutur: Andolsun ki, Allaha ortak koarsan, ilerin phesiz boa gider ve hsranda kalanlardan olursun 374 ayetini okudu. Ali Radyallahu Anhu ise ona u ayeti okuyarak cevap verdi: Sen imdi sabret. Bil ki Allahn vadi gerektir. (Buna) iyice inanmam olanlar, sakn seni (znt ve) geveklie sevketmesin. 375 mam Ahmed, Hakim ve Beyhaki Abdullah bin eddaddan yle rivayet eder: Ali Radyallahu Anhu ile, sava yapld gnlerde Iraktan dndkten sonra Aie ile birlikte oturuyorduk. Aie bana, Ey Abdullah, sorduum soruya doru cevap verecek misin? dedi. Ben, Neden doru cevap vermeyeyim ki? dedim. O, O zaman Alinin ldrd bu kiileri bana anlat dedi. Ben de yle anlattm: Ali, Muaviye ile yazma yaptktan ve hakem olay meydana geldikten sonra Kurradan sekiz bin kii ona kar ktlar ve Kufe taraflarnda Haruriyye denilen yere gittiler. Bu kiiler Aliye,
Nesai sahih bir sened ile Alinin zellikleri babnda nakletmektedir, s:32 Taberi, Tarih, 4/54 373 bn-i Hacer, doru adnn Ebu Zerin olduunu ve iilerden olmakla sulandn syler. Sika bir ravi saylr. 374 39 Zmer/65 375 30 Rum/60
372 371
OTUZ RSALE
169
Allahn sana giydirdii gmlei kardn ve o isimden syrldn. Gittin Allahn dininde insanlar hakem yaptn. Halbuki hkm ancak Allahndr dediler. Ali, bu insanlarn kendisinden ayrldklarn ve kendisini knadklarn duyunca, Herkes elinde Kuran ile mescide gelsin diyerek ar yaptrd. Mescid, gelen insanlarla dolunca, Ali eline byk bir mushaf ald ve eli ile iaret ederek, Ey Mushaf, insanlara syle dedi. Halk, Ey mminlerin emiri! Mushafa ne soruyorsun! O mrekkep ve yapraklardan baka bir ey deildir. Biz, ondan bize rivayet edilen eyleri sylyoruz dediler. Ali yle dedi: Bana kar kanlar ile benim aramda Allahn Kitab vardr. Allah kadn ve erkek hakknda yle buyurur: Eer kar kocann aralarnn almasndan korkarsanz, erkein ailesinden bir hakem ve kadnn ailesinden bir hakem gnderin. Bunlar bartrmak isterlerse Allah aralarn bulur; phesiz Allah her eyi bilen, her eyden haberdar olandr. 376 Muhammed mmeti, bir kadn ve erkekten daha ok muhteremdir. Muaviye ile yazmama ve Ali bin Ebi Talip yazmama kar ktlar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kurey ile Hudeybiye Antlamas yaptnda biz de onunla beraberdik. Rasulullah Bismillahirrahmanirrahim yaznca, Kurey heyetinin banda bulunan Suheyl bin Amr, Bismike Allahumme, yaz dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buna itiraz etmedi. Sonra, Allahn Rasul Muhammedden Sallallahu Aleyhi ve Sellem yaz dedi. Suheyl, Senin Allahn Rasul olduunu bilseydik sana muhalefet etmezdik dedi ve buna da kar kt. Onun yerine Bu, Abdullah olu Muhammedin Kurey ile yapt anlamadr diye yazld. Allahu Teala, Kuranda yle buyurur: Ey iman edenler! And olsun ki, sizin iin Allah'a ve ahiret gnne kavumay umanlar ve Allah' ok anan kimseler iin Rasulullah en gzel rnektir. 377 Ali, onlara Abdullah bin Abbas gnderdi. Onunla beraber gittim ve askerlerinin ortasna kadar vardk. bnul-Kevva ayaa kalkt, halka bir konuma yapt ve yle dedi: Ey Kurann hafzlar, bu Abdullah bin Abbas hanginiz tanmaz. Ben onu Allahn Kitab'ndan tanyorum. Bu adam, kendisi ve kavmi hakknda Bilakis onlar kavgac bir toplumdur 378 ayetinin indii kiidir. Onu sahibine geri evirin ve Allahn Kitab hakknda onunla tartmayn. Bunun zerine onlardan bazlar sz alarak yle dediler: Vallahi onunla Allahn Kitab'yla tartacaz. Bildiimiz bir hakk sylerse, ona uyarz. Batl bir ey sylerse, onu batl ile cezalandrrz ve sahibine geri gndeririz.
376 377
4 Nisa/35 33 Ahzab/23 378 43 Zuhruf/58
170
gn onunla tartlar. Onlardan drt bin kei tevbe ederek geri dnd. bnul-Kevvada bunu kabul etti ve onlar alarak Alinin yanna geldi. Ali Radyallahu Anhu kalanlara u haberi gnderdi: Bizimle insanlarn durumunu biliyorsunuz. Muhammed mmeti bir araya gelinceye kadar olduunuz yerde kalnz. O zaman istediiniz yere gidersiniz. Yol kesmedike ve kan davas gtmedike, size saldrmayacaz. Ancak bunlar yaparsanz, iki taraf arasnda sava olur. phesiz Allahu Teala hain olanlar sevmez. Aie Radyallahu Anha, Ey bn-i eddad, Ali onlar ldrd dedi. Ben ise dedim ki; Vallahi, onlar yol kesmedike ve kan dkmedike, bn-i Habbab ldrmedike ve zimmet ehline saldrmadka onlarn zerine asker gndermedi. 379 bn-i eddadn, bn-i Habbab ldrdklerini syledii kiiler, Nehravana gidenlerdir. Bunlar Abdullah bin Abbasn ve Alinin kendileriyle yapt tartma ile ikna olmayp Kufeye dnmeyi kabul etmeyen topluluktur. Sonra Kufeye dnenlerden baz kiiler, onlar geri getirmek iin yanlarna gitti. Ancak ikna olmadlar. Osman ve Alinin imamln tenkit ettiler. Balarna da Abdullah bin Vehb er-Rasibi adnda bir Arab getirdiler. Bu adam sahabeden deildir ve idrarn tutamazd. Kendilerine Mminlerin emirine itaat ediniz denildiinde, Bize mer gibi birini getirin, kabul ederiz demilerdi. Ali Radyallahu Anhu, dnmeleri iin, onlara adamlar gnderdi. Ancak tahkimden dolay kafir olduunu kabul etmedike ve mminlerin emiri ifadesinin kaldrlmasn kabul etmesi gnahndan tevbe etmedike dnmeyeceklerini sylediler. Ona, Mminlerin emiri deilsen, kafirlerin emirisin dediler. Ali Radyallahu Anhu, onlara bir daha adam gnderdi. Onlar ise gnderdii kiiyi ldrmeye kalktlar. Hatta ldrdkleri de sylenir. 380 Sonra kendileri gibi inanmayan kiilerin kafir olup kan, mal ve rz helal olaca konusunda ittifak ettiler. zerinde ittifak ettikleri bu ii de yaptlar. Halka saldrdlar, kendilerine kar kan Mslmanlar ldrdler ve mallarn aldlar. Onlarn bulunduu blgede bir yerin valisi 381 olan Habbab bin Eretin olu Abdullah, olunun annesi olan bir cariyesi ile beraber onlarn yanna geldi. Ona, Bize babandan duyduun Rasulullahtan bir hadis aktar dediler. Abdullah yle dedi: Babamdan, Rasulullahn Sallallahu
379 380
bn-i Kesir, El-Bidaye ven-Nihaye, 7/218, senedinin sahih olduunu syler. bn-i Kesir, El-Bidaye ven-Nihaye, 7/288de Taberiden byle nakletmektedir. 381 Fethul-Bari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas kitab, nkarclarn ve Haricilerin ldrlmesi bab.
OTUZ RSALE
171
Aleyhi ve Sellem yle dediini iittim: Fitne olacak. O zaman oturan ayakta olandan, ayakta olan yryenden, yryen koandan daha hayrldr. Katil olmaktansa, maktul olmak daha iyidir.
Bunun zerine onu yanlarna aldlar. Yolda onlardan biri zimmet ehline ait bir domuz grd ve klcyla vurarak yaralad. Dieri ona, Zmminin mal olduu halde niin vurdun? dedi ve o domuzun sahibi olan zmmiye gidip memnun etti. Ve yine hurma aacndan bir hurma dt. Biri alp azna att. Dieri ona, zin almadan ve parasn demeden mi? dedi. Bunun zerine den hurmay azna alan kii, onu karp att. 382 bn-i Habbab onlara, Ben haklarm konusunda bu hurmadan daha saygn olmalym dedi. Bunun zerine Misma denilen biri klla vurup onu ldrd. El-Muberredin sylediine gre olay yledir: Onlarla karlatnda boynunda bir mushaf tayordu. Boynunda tadn bu kitap seni ldrmemizi emrediyor dediler. O, Kurann hayat verdiine siz de hayat verin, ldrdn siz de ldrn dedi. 383 Bunun zerine bn-i Habbab ldrdler. Kan nehrin zerinde a gibi kar kyya kadar akt. Onun olunu da ldrdler ve karsna geldiler. Kadn; Ben hamile bir kadnm, Allahtan korkmaz msnz? dedi. Buna ramen onu da ldrdler ve karnn detiler. Ali Radyallahu Anhu, bu olaylar duyunca, ordu ile onlarn zerine yrd. Yanlarna yaklatnda Abdullah bin Habbabn katilini teslim etmeleri iin haber gnderdi. Bunun zerine, Onu hepimiz ldrdk. Seni de ele geirirsek ldreceiz dediler. Ali Radyallahu Anhu ordusu ile onlarn zerine yrd. Onlar da mevzi aldlar. Sad bin Ubadenin olu Kays onlarn yanna gelerek nasihat etti. Ancak bir faydas olmad. Ebu Eyyub el-Ensari de onlar knad ve yaptklarnn kt olduunu syledi. Bunun da bir faydas olmad. Ali onlara yaklat ve nasihat ederek tehdit etti. Onlarla atmaya girmeden nce, Bizden holanmadnz nedir? dedi. yle dediler: Cemel Sava'nda nnde savatk. Kar taraf malup olunca mallarn ganimet almay yasaklamadn, ama kadn ve ocuklarn esir almay yasakladn. Mallarn helal klarken neden kadn ve ocuklarn esir almay helal etmedin? Sana kar gelmemizin sebeplerinden biri budur. Ali Radyallahu Anhu yle dedi: Mallarn almanza izin vermemin sebebi, onlarn zerine yrmeden nce Basrada, Beytul-mal yamalam olmalardr. Kadnlar ve ocuklar bizimle savamadlar. Darul-slamda
382 El-Bidaye ven-Nihaye, 7/288. bn-i Ebi eybenin rivayetinde Anlamal birinin hurmasdr, onu nasl kendine helal saydn? diye geer. 383 Muberred, El-Kamil, 2/135
172
olmalarndan dolay Mslmanlarn hkmne tabidirler. slamdan km da deillerdir. Kafir olmayan kiiyi kleletirmek ise caiz deildir. Varsayalm ki kadnlarn almanza izin verdim, hanginiz Aieyi alrd? Dinleyenler bunun karsnda rperdiler. yle dediler: Muaviye ile yaptn tahkimde yazlan tutanakta Mminlerin emiri nvann kar tarafn srar zerine silmeyi kabul ettin. Sana kar gelmemizin sebeplerinden biri de budur. Ali Radyallahu Anhu u cevab verdi: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hudeybiye gn yaptnn aynsn yaptm. Onlar; Hakkn olan bir eyde neden tahkimi kabul ettin? dediler. Bunun zerine Ali Radyallahu Anhu; Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Beni Kureyza hakknda Sad bin Muaz hakem yaptn grdm. steseydi yapmayabilirdi. Ben de bir hkm verdim. Ben tahkime kar karken siz tahkim istiyordunuz. imdi ise kar karak beni tekfir ediyorsunuz dedi ve Baka itiraznz var m? diye ilavede bulundu. Onlar sustular ve o gn sekizyz kii daha Aliye katld. Abdullah bin Vehb er-Rasbi ve Hurkus bin Zuheyr liderliindeki drt bin kii ise Aliye kar savaacaklarn akladlar. Ali, Ebu Eyyub el-Ensariye savatan nce eman bayra dikmesini emretti. Oraya gelenlerin veya Kufe ve Medaine gidenlerin eman altnda olacaklarn ve Mslmanlarn katillerinden baka aralarnda herhangi bir alp veremediklerinin olmadn sylemesini istedi. Onlardan byk bir ounluk ekip gittiler ve sadece bin kii kadar kald. Ali beraberindekilere, Onlar size saldrmadan siz saldrmayn dedi. Hariciler Hkm ancak Allahndr, cennete yryelim diyerek saldrdlar. Bunun zerine Ali, Onlara saldrn, Allaha yemin ederim bizden on kii ldrlmez, onlardan ise on kii kurtulmaz dedi. O gn Alinin ordusundan dokuz kii ldrld. 384 Hurkus bin Zuheyr, Ali ile msabakaya kt ve Ey Ali, seninle sadece Allah rzas ve ahiret yurdu iin savayoruz dedi. Bunun zerine Ali Radyallahu Anhu ona yle cevap verdi: Siz Allahu Tealann haklarnda yle buyurduu kiilere benziyorsunuz: De ki: Size (yaptklar) iler bakmndan en ok ziyana urayan bildirelim mi? (Bunlar) yi iler yaptklarn zannettikleri halde, dnya hayatndan abalar boa giden kimselerdir. 385 Kabenin Rabbine yemin ederim ki sen onlardansn. Daha sonra arkadalaryla beraber zerine yrd. Msabakada Abdullah
384
Mslimin, Alinin Radyallahu Anhu ordusunda bulunan Zeyd bin Vehb el-Cuheniden aktard rivayette O gn sadece iki adam ld diye gemektedir. 385 18 Kehf/103-104
OTUZ RSALE
173
bin Vehb ldrld, memeli adam atndan yere serildi. Hariciler o gn ldrldler ve onlardan sadece dokuz kii kurtuldu. Ali bin Ebi Talip Radyallahu Anhu, o gn beraberindekilerden, memeli adam bulmalarn istedi. Onu buldular ve koltuunun altnda kadn gs gibi bir ikinliin olduunu grdler. Bunun zerine Ali Radyallahu Anhu; Allah ve Rasul doru syledi dedi. 386 Yukarda geen Zul-huvaysire hadisinde Hariciler ile ilgili olarak Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Onlar insanlar arasnda bir ayrlma olduu zaman ortaya karlar. Onlarn alameti iki elinin birinde kadn memesi gibi yahud teye beriye gidip gelen bir et paras gibi bir ey bulunan bir adamdr. 387 Ebu Said der ki: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu duyduuma, ben de beraberinde iken Alinin onlar ldrdne ve Rasulullahn niteledii gibi bir adamn getirildiine ahitlik ederim. Haricilerin ilk frkas olan Muhakkimiyyenin ortaya kmas byle olmutur. Hariciler Ali bin Ebi Talip, Osman bin Afvan, Cemel Sava'na katlanlar, Muaviye ve taraftarlar, iki hakem ve onlarn hakemliini kabul edenler ve gnah ileyen Mslmanlar tekfir ederler. Buhari Rahimehullah, Kendilerine hccet ikamesi yapldktan sonra Hariciler ve mlhidlerin ldrlmeleri babnda Aliden Radyallahu Anhu yle rivayet etmektedir: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem size bir hadis naklettiim zaman Allaha yemin ederim ki Onun adna yalan sylemektense, gkten yere dmeyi tercih ederim. Ancak sizinle benim aramda olan eyler ile ilgili sylersem, bilin ki sava taktiktir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini iittim: Ahirzamanda yaa kk, aklca kt birtakm genler kacak. Yaratlmn en hayrlsnn szn sylerler, Kurn okurlar. manlar grtlaklarndan teye gemez. Okun av delip getii gibi dinden karlar. Onlara nerede rastlarsanz ldrn. Zra, onlar ldrene, kyamet gn Allahn verecei ecir vardr. Ali Radyallahu Anhu, hicri otuz ylnda, halifeliinin sonlarna doru, Nehravanda onlarla savamtr. Bu savatan sonra onlar, kendilerinden olan Abdullah bin Mulcemin Aliyi Radyallahu Anhu ldrmesine kadar saklandlar. Muaviye ile Hasan aralarnda anlanca, onlardan bir grup yine ortaya kt. am ordusu Necile denilen yerde onlar bozguna uratt. Bundan sonra Ziyad ve olu Ubeydullah dnemine kadar pasif kaldlar. Ziyad ve olu Ubeydullah onlar, ldrerek ve uzun sreli hapsederek bitirdi.
386 387
Bu anlatlanlarn ou Badadinin El-Farku Beynel-Frak isimli kitabndan alnmtr. Buhari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas bab
174
Ziyadn lmesi zerine atma balayp Abdullah bin Zubeyr halife oldu. Bununla birlikte am dnda dier btn vilayetler ona itaat etti. Mervan ise isyan ederek ama hakim olup Msra yneldi. Hariciler o dnemde Irakta Nafi bin Ezrak liderliinde bir daha ortaya ktlar. Bunlar Ezrakiler olarak anldlar. Sayca en ok ve g olarak en kuvvetli olan Harici frkas bunlardr. bn-i el-Ezraka beyat ettiler ve onun mminlerin emiri olduunu sylediler. Umman ve Yemame tarafndaki Haricilerin de bunlara katlmasyla saylar yirmi bini geti. Ehvaz, Kirman gibi yerleri igal ettiler ve hara toplamaya baladlar. Abdullah bin Zubeyrin askerleri ve onlar arasnda bu blgelerde meydana gelen savalarda onlar galip geldiler. Bunun zerine Abdullah bin Zubeyr, Horasan valisi Muhelleb bin Sufraya bir mektup yazarak onlara kar savamasn emretti. Muhelleb onlarla savat ve yendi. O savata Nafi bin Ezrak ld. Bu savatan sonra Ezrakiler, Ubeydullah bin Memun et-Temimiye beyat ettiler. Muhelleb onlarla savamaya devam etti ve Ubeydullah da ldrd. Daha sonra Katari bin elFucaeye beyat ettiler ve mminlerin emiri olarak isimlendirdiler. Onlar ile Muhelleb aralarnda savalar devam etti. Muhelleb ve tabileri ondokuz sene onlarla savatlar. Bu savalardan bazs Abdullah bin Zubeyr zamannda, bazs da Abdulmelik bin Mervan ve Haccacn Irak valillii dnemlerinde meydana geldi. Haccac, Muhellebi bunlarla savamakla grevlendirdi ve kendisine baz yardmclar da atad. Nihayet Allahu Teala yeryzn onlardan temizledi. Ezrakilerin dini grleri ise yledir: "Bu mmetten kendilerine muhalif olanlar ve Ali ve Muaviye Radyallahu Anhuma arasnda gerekleen muhakemeye katlanlar mrik olarak kabul ederler. Kendi grlerini paylasalar bile, onlara hicret etmeyen ve savata kendilerine yardm etmeyenler de onlara gre mriktir. Delil olarak ise Allahu Tealann u ayetlerini gsterirler: Allaha ve Rasulne yalan syleyenler de oturup kaldlar 388 , zerlerine sava yazlnca ilerinden bir grup insanlardan, Allahtan korkar gibi, yahut daha fazla bir korku ile korkmaya baladlar. 389 " 390 Kendilerinden olduunu iddia ederek yanlarna gelen kiileri imtihan etmeyi vacip grdler. Bu kiiye muhaliflerinden bir esir verilir ve ldrmesi istenir. Eer ldrrse onun sylediklerini tasdik ederler, ldrmez ise kendisinin mrik mnafk olduunu syleyip onu ldrrlerdi. Muhaliflerinin kadnlarn ve ocuklarn ldrmeyi mbah grrler, onlarn ocuklarnn mrik olduunu kabul ederler ve ebedi cehennemlik
388 389
9 Tevbe/90 4 Nisa/77 390 ehristani, El-Milel ven-Nihal, 125
OTUZ RSALE
175
olduunu sylerler, memleketlerinin darul-kfr olduunu ve orada kadnlar ve ocuklar ldrmenin caiz olduunu iddia ederlerdi. Byk gnah ileyen kiinin, kendisini dinden karan bir kfr iledii konusunda ittifak halindedirler ve o kiinin kafirler ile beraber, bu gnahndan dolay ebedi cehennemlik olduunu kabul ederler. Delil olarak ise iblisin kfrn gstererek yle derler: blis, secde etmeyi sadece kibirlenmesi sebebi ile kabul etmedi ve Allahu Tealann birliini kabul etii halde tekfir edildi. blisin kfrnn sebebi yz evirme ve byklenmedir. Nitekim Allahu Teala yle buyurur: blis hari hepsi secde ettiler. O, yz evirdi ve byklk taslad, bylece kafirlerden oldu. 391 Ayrca blis Allahn hkmne ve emrine de itiraz etmitir. Allahu Teala yle buyurur: (blis): Ben ondan daha hayrlym. nk beni ateten yarattn onu da amurdan yarattn dedi. 392 Ayrca onlar, Allahu Tealann yerine getirilmesini emrettii emaneti yerine getirmemeyi de kendilerine helal klarak yle dediler: Muhaliflerimiz birer mriktir. Bu nedenle onlarn emanetlerini yerine getirmemiz gerekmez. Yine bunlar, Kuranda bulunmadn gereke gstererek zina eden evli kiinin recm edilmesini kabul etmediler. Hrszlkta da snr tanmayarak az veya ok hrszlk yapan herkesin elinin kesilmesi gerektiini sylediler. 393 Ebul-Hasan el-Eari, Ezrakilerin darul-kfrde ikamet eden herkesin kafir olduunu ve oradan ayrlmadklar srece bu hkmlerinin de deimeyeceini sylediklerini belirtmektedir. 394 Ezrakilerden sonra Yemame blgesinde Necdet bin Amir elHanefinin taraftarlar ortaya kt ve bunlar da Necdat olarak anldlar. Ortaya kmalarnn sebebi ise, Nafi bin Ezrakn, kendi grn benimsemelerine ramen kendisine katlmayanlarn mrik olduunu sylemesi ve muhaliflerinin kadn ve ocuklarn ldrmeyi helal grmesidir. Bu sebepten dolay Nafi bin Ezrakn cemaatinden bir topluluk ondan ayrlarak Yemameye gittiler. Necdet bin Amir, Nafi bin Ezrakn askerlerine katlmak isteyen Haricilerden bir toplulukla onlar karlad. Nafiden ayrlan bu topluluk, Nafi ve adamlarnn yaptklarn onlara anlattlar. Onlar da Yemayeye dndler ve Necdet bin Amire beyat ettiler. Bunlar, kendilerine hicret
2 Bakara/34 7 Araf/12 393 Btn bunlar iin baknz: El-Badadi, El-Farku Beynel-Firak, 83-84, ehristani, El-Milel ven-Nihal, 120-122den zet olarak. 394 Makalatul-slamiyyin, 1/88
392
391
176
etmeyenlerin kafir olduunu iddia edenlerin ve Nafinin imam olduunu savunanlarn kafir olduunu sylediler. Daha sonra ise kendi aralarnda Necdeti eletirdikleri baz meselelerde birbirlerine dtler ve gruba ayrldlar. Necdet, yukarda belirtilen grlerinden baka, iki cezasnn olmadn, kendisine haram olana az da olsa bakan, kk de olsa yalan syleyen veya bunlardan birisi zerinde srar eden kiinin de mrik olduunu ve din anlaylarnda kendilerine muhalefet edenlerin atee gireceklerini syledi. Bununla birlikte kendisine mensup olanlardan, srar etmeksizin iki ien, zina eden ve hrszlk yapan kiiyi Mslman olarak kabul etti. Mensuplarndan bazlarn olunun liderliinde mallar ve kadnlar yamalamak zere el-Katif blgesine gnderdi. Yamaladklar mallar paylama yapmadan yediler ve esir aldklar kadnlar nikahladlar. Bunlar geri dnp, bu yaptklarn kendisine haber verdiklerinde, Necdet buna kar kt. Ancak onlar, bu yaptklarnn haram olduunu bilmediklerini sylediler. Bunun zerine Necdet onlar cehaletleri sebebi ile mazur grd ve yle dedi: Hata eden mtehidi, kedisine hccet ikamesinde bulunmadan nce tekfir eden, kafir olur. 395 Necdet, bu tr iler yapnca mensuplarnn ou bunlar Haricilerin dininde bidat olan eyler olarak kabul ettiler. Onu tevbe etmeye ardlar ve tevbesini de halkn nnde ilan etmesini istediler. Necdet bu isteklerini yerine getirdi. Daha sonra onu tevbe etmeye zorlayanlardan bazlar, bu yaptklarndan dolay piman oldular ve Necdeti mazur sayanlara katldlar. Bu defa Necdete unu sylediler: Sen imamsn ve itihad etmek hakkndr. Senden tevbe etmeni istemeye hakkmz yoktur. Bu nedenle yaptn tevbeden tevbe et. Senden tevbe etmeni isteyenler de tevbe etsin. Aksi halde seni terkederiz. Necdet bu istediklerini de yerine getirdi. Bylece aralarnda blndler. ou onu terketti ve yukarda belirttiimiz gibi frka oldular. Bu frkalardan biri, hicri 69 ylnda Necdeti ldrd. Haricilerin frkalar zamanla daha da oald. Ne zaman aralarnda bir mesele hakknda ihtilaf etseler, blndler ve her frka dierinin sylediklerinden beri olduunu ilan etti. Saylarnn yirmi frkay bulduu belirtilmektedir. El-Badadi bu frkalarn isimlerini saymakta ve bunlarn blnmeye devam ettiini belirtmektedir. 396
395 ehristani, El-Milel ven-Nihal, 123. Bu frkaya, itihadi baz hkmlerde cehaleti engel olarak grmelerinden dolay Aziriyye ismi verilmitir. 396 El-Farku Beynel-Firak, 72 ve dier sayfalar.
OTUZ RSALE
177
Bunlardan biri de Ahnesiyye olarak isimlendirilen frkadr. Bunlar Ahnes adnda bir adamn tabileridir ve Salebe bin Mikan adndaki kiiye bal olan Sealibiyye frkasndan ayrlan alt frkadan biridir. Takiyye yurdunda 397 olanlarn slam veya kfr zerinde olduklar hakknda tevakkuf etmek gerektiini, bu kiiler ierisinden, sadece mmin olduunu rendiklerine dostluk ve kafir olduunu rendiklerine ise dmanlk yapacaklarn sylerler. Bu, onlarn bidatlarndan biridir. 398 Harici frkalarndan biri de Beyhesiyye frkasdr. Bunlar Ebu Beyhesin mensuplardr. mamn kafir olmas halinde, halkn da kafir olacan sylerler. Bunlar ise iki frkaya blndler ve her ikiside Avfiyye adyla anld. Bu iki frkadan biri, kendilerine hicret ettikten sonra ayrlan kiiden ve ayrca cihad terkedenlerden beri olduklarn syledi. Dier frka ise, byle bir kiiye dostlukta bulunmaya devam edeceklerini, nk onlarn bu yaptklarnn mbah olduunu syledi. Bununla birlikte bu frkalarn ikisi de, imamn kafir olmas halinde, orada bulunan ve bulunmayan btn halkn kafir olacan kabul ederler. 399 Harici frkalarndan biri de badiyye frkasdr. Bunlar Abdullah bin badn tabileridir ve bazlar Ummanldr. Bunlar da kendi aralarnda frkalara ayrldlar. Bu mmetin kafirlerinin (muhaliflerinin), irk ve imandan beri olduklarn, yani mmin veya mrik deil, kafir olduklarn sylerler. Byk gnahlardan dolay Mslmanlar tekfir eden dier frkalara muhalefet ederler. Byk gnah ileyen kiinin, kendisini dinden karan kfr ile kafir olmadn, o kiinin nimete nankrlk kfr ilediini sylerler. Kble ehlinden olan muhaliflerinin kzlaryla evlenmeyi caiz grrler. slam ehlinden olan muhaliflerinin memleketini darul-Tevhid olarak kabul ederler. Ancak Mslmanlarn yneticisinin ve askeriyesinin bulunduu mntakann darulbai olduunu sylerler. Bu nedenle alimler bunlar, Haricilerin ierisinden arl en az ve Ehl-i Snnet'e en yakn frka olarak grmlerdir. Dier frkalarn arlna karn, bunlarn Ehl-i Snnet'e daha yakn grlere sahip olmalar, Hariciler arasndan orta seviyede olan frkalarn domasna yolamtr. nsanlarn slam veya kfrleri konusunda, gerekli aratrmay yapmadan nce tevakkuf edileceini syleyen Ahseniyye, bu frkalardandr. Harici frkalarndan biri de ebibiyye frkasdr. Bunlar ebib bin Yezid e-eybaninin tabileridir. Beyhesiyye frkasna benzerler. 400 Hariciler arasnda en gl frka budur. nce Musulda ortaya ktlar. Haccac, bunla397 398
Takiyye memleketinden maksatlar, kendilerine muhalif olan Mslmanlarn yurdudur. El-Farku Beynel-Firak, 101 399 El-Farku Beynel-Firak, 109 400 El-Milel ven-Nihal, 128
178
rn zerine be komutan gnderdi, ancak hepsini de birer birer ldrdler. Yirmi yl ierisinde Haccacn yirmi ordusunu yendiler. Daha sonra Kufe zerine yrdler ve Haccacla savaarak oray kuattlar. Annesi Cehize ve ei azale 401 beraberinde olduu halde geceleyin Kufeye baskn yapt. Annesi ve ei Haricilerin kadnlarndan ikiyz kadnla beraber kl kuanarak ve mzraklar tayarak Kufeye baskn dzenlediler. Ulu Cami'ye girdiler, bekilerini ve iinde itikaf halinde olanlar ldrdler. azale minbere kp konuma yapt. Haccac, askerlerinin evlerinde dank bir halde bulunmas sebebi ile bunlara ses karmad. Sabah olunca askerleri bir araya geldi. ebib adamlaryla beraber mescidde namaz kld ve sabah namaznn iki rekatnda Bakara ve Al-i mran surelerini okudu. Sonra Haccac askerleriyle zerine yrd ve Kufe ars'nda savatlar. ebibin adamlar ldrld, kendisi de yenilerek Enbara kat. Haccac, onlar takip etti ve gemekte olduklar Duceyl Kprs'n ykt. O esnada kprnn zerinde olan ebib, Bu, Aziz ve Alim olann takdiridir 402 diyerek atyla beraber hicri 77 ylnda suya batt. Suyun dier tarafna ulaabilenler ise azaleye beyat ettiler. Bu nedenle ileri yrtebilmesi halinde, kadnn emir olmasn caiz grmektedirler. azale, hem binici ve hem de byk cesaret sahibi idi. Hatta Haccac baz savalarda onun nnden kam, bundan dolay airlerden biri onu yererek yle demitir: Bana kar aslandr ama savata en ufak bir slktan kaan tysz deve kuudur. Savata azaleye kar ksaydn ya! kmadn, nk kalbin kuun kanatlar arasndadr Daha sonra Haccacn askerleri azaleyi ve yanndakileri ldrdler, kalanlar da esir aldlar. Hariciler, Emevi Devleti boyunca ve Abbasi Devleti'nin balarna kadar devlete kar kan kk gruplar halinde bulunmaya devam ettiler. Ancak akideleri, doduu gnden bu gne kadar, eitli yerlerde baz insanlar etkilemeye devam etti. Haricilerin genel durumu ve para para olan akideleri budur. Onlar yle zetleyebiliriz: Ali bin Ebi Talip, Osman bin Afvan ve Ali ve Muaviye arasnda gerekleen hakem tayini olayna katlan herkesi tekfir ederler. Nikahlarn geerli olmasn da bu grlerini kabul etmeye balarlar. 403
401 402
Annesinin azale ve einin Cehize olduu da sylenir. 6 Enam/96 403 Baknz: ehristani, El-Milel ven-Nihal, 115
OTUZ RSALE
179
Zalim sultana kar isyan ederler. Ebul-Hasan el-Eari, Makalatul-slamiyyinde bunu aktarmaktadr. Gnah ileyen herkesin kafir olduu konusunda icmalar bulunmaktadr. Abdulkahir el-Badadi, Doru olan, stadmz Ebul-Hasann onlar hakknda sylediidir der ve Haricilerin gnah ileyen herkesin kafir olduu konusunda icmalarnn bulunmadn syler. Buna delil olarak da Necdat frkasnn, byk gnah ileyen kiinin, kendisini dinden karan kfr ile kafir olmad, o kiinin nimete nankrlk kfr iledii ynndeki grn aktarr ve yle der: Haricilerden bir topluluk ise yle der: Tekfir, hakknda zel bir tehdidin (vaid) bulunmad gnahlar sebebiyle olur. Hakknda, bir had cezas olan veya Kuranda bir tehdit bulunan gnahlarn sahipleri, Kuranda kendilerine verilen isimden bakas ile isimlendirilmezler. Mesela zina yapan kiinin isminin Zani, hrszlk yapan kiinin isminin ise Sarik-hrsz olmas gibi. 404 Derim ki, bu konuda icmalarnn bulunup bulunmamas nemli deildir. nk bu gr, cumhurlarnn en mehur sylemidir. Dolaysyla bu onlarn kurallarndan biridir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Haricilerin sylemlerinin temelini, gnahlar sebebi ile insanlar tekfir etmeleri oluturmaktadr. Gnah olmayan eyi gnah kabul ederler, Kurana uymann bir gerei olarak, mtevatir de olsa, Kurann zahirine aykr olan snnetin terk edilmesini sylerler, kendilerine muhalefet eden herkesi tekfir ederler ve kendilerince riddet suu ilemi olmalar sebebiyle, asli kafirler hakknda helal saymadklar baz uygulamalar tekfir ettikleri bu kiiler hakknda helal sayarlar. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onlar iin yle buyurur: Putperestleri brakr, Mslmanlarla savarlar. Bu nedenle Osman, Ali ve onlarn yannda olanlar ve Sffin Sava'na katlan her iki taraf tekfir ederler. Onlarn bu ve buna benzer bir ok irkin sylemleri bulunmaktadr. 405
404 405
El-Farku Beynel-Firak, 73 Mecmuul-Fetava, 3/221
180
HARCLER LE SAVAIN TR
bn-i Teymiye Rahimehullah, Buharide geen Onlara nerede rastlarsanz ldrn. Zra, onlar ldrene, kyamet gn Allahn verecei ecir vardr hadisini ve Hariciler ile savamaya tevik eden, onlarn yer yznde ldrlen en erli kiiler olduunu belirten dier hadisleri de belirttikten sonra, bu hadislerde Hariciler ile yaplmas emredilen savan, saldrganlara kar yaplan savunma veya bailer ile yaplan sava trnden olmadn belirterek yle der: Bunlarla savamann gerekesi, cesaretlerinin krlmas, fesadlarnn nlenmesi ve itaat altna girmelerinin salanmasdr. Dolaysyla bunlar nerede yakalanrsa ldrlmezler, yeryznde ldrlen en erli kiiler deildir ve ldrlmeleri de emredilmez. Ancak btn yollara bavurulduktan sonra onlarla savalr. Bylece anlalmaktadr ki bunlarla savamann vacip olmas, dinden kacak kadar arla kamalar durumundadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Aliden Radyallahu Anhu rivayet edilen hadisinde geen szleri buna delalet etmektedir: Okun av delip getii gibi dinden karlar. Onlara nerede rastlarsanz ldrn. Hadis, onlarla yaplan sava, dinden kmalarna balamtr. Bylece onlarla savalmay gerektiren sebebin dinden kmalar olduu anlalmaktadr.. Alinin Radyallahu Anhu, ilk ortaya ktklarnda bunlarla savamamasnn sebebi, Rasulullahn niteledii taifeden olup olmadklarnn yeterince aa kmamas sebebiyledir. Ancak ne zaman ki onlar bn-i Habbab ldrp, insanlarn kadn ve ocuklarna saldrdklarnda, Putperestleri brakr, Mslmanlarla savarlar szndeki vasf kazandlar. Bylece onlarn dinden kan topluluk olduu da anlalm oldu. Ali Radyallahu Anhu, Mslmanlara saldrmalarndan nce onlarla savasayd, kabilelerinin bunlara sahip kmalar ve Aliyi terketmeleri ihtimali vard. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Medineye geldii ilk dnemlerde mnafklara samimi davrand gibi, Alinin de askerlerinin gnln kazanmas ve idare altna almas gerekirdi. 406 bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde ise bunlarla savamann, zekat vermeyi red edenler ile yaplan sava trnden olduunu belirterek yle der: Zekat vermeyenler, Hariciler ve benzerleriyle yaplan sava, Sffin ve Cemel Savalar gibi deildir. nceki imamlarn cumhuru bunu byle kabul ederler. Bu, Ehl-i Snnet vel-Cemaat mezhebinin akidesi oldu-
406
bn-i Teymiye, Es-Sarimul-Meslul, 183-184
OTUZ RSALE
181
u gibi, Ahmed bin Hanbel ve dier hadis imamlarnn ve Malik gibi Medine ehlinin de mezhebidir.. Nass ve icma bu iki sava tr arasnda ayrm yapmtr. Alinin davran da bu savan farkl olduunu gstermektedir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hadisleri uyarnca Hariciler ile savat ve sahabeden kimse ona bu konuda kar kmad. Ancak Ali Radyallahu Anhu Sffin Sava hakknda, ne kadar isteksiz olduunu ve ondan nefret ettiini sk sk belirtmi, Cemel Sava'na katlanlar iin ise, Bize kar ayaklanan kardelerimiz demitir. Kl onlar temizlemi ve her iki taraftan lenlerin cenaze namazlarn klmtr.. 407 bn Teymiye, yukarda bir ksm aktarlan hadisleri nakleder ve yle der: Btn mmet Haricilerin ve sapklklarnn ktl hakknda ittifak halindedir. Ancak tekfir edilmeleri konusunda mam Malik ve Ahmedin mezheplerinde iki gr bulunmaktadr. afiinin mezhebindeki grler arasnda da fark vardr. mam Ahmed ve bakalarndan iki gr nakledilir. Bir gre gre onlar bai hkmndedirler. Dier gre gre ise onlar mrted kafirler hkmndedir. Onlarla savaa nce balamak, esirlerini ldrmek, kaanlar takip etmek caizdir. Kendisine g yetirilenlerine istitabe uygulanr. Tevbe etmez ise ldrlr. Nitekim vacip olduunu kabul ettikleri halde zekat vermeyenlerin, Mslmanlarn imamna kar savamalar halinde, onlarn kafir olup olmadklar konusunda da, mam Ahmedten iki gr rivayet edilmektedir. Btn bunlar gstermektedir ki Ebu Bekirin Radyallahu Anhu zekat vermeyenler ile ve Alinin Radyallahu Anhu Hariciler ile sava, Cemel ve Sffin Savalar trnden deildir. Ali ve bakalarnn Hariciler ile ilgili syledikleri de onlarn slamdan dnen mrtedler gibi olmadklarn gstermektedir. mam Ahmed ve dierlerinden nakledilen de budur. Bununla birlikte onlarn hkm, Cemel ve Sffin Savana katlanlarn hkm gibi de deildir. Bunlar hem zekat vermemeleri sebebi ile kendileri ile savalanlar ve hem de Cemel ve Sffin Savana katlardan farkl nc bir trdr. Onlar hakknda sylenen grten en sahih olan budur. 408
407 408
Mecmuul-Fetava, 28/281 Mecmuul-Fetava, 28/281-283. Ayrca baknz: 4/276-277
182
HARCLERN TEKFR EDLMES

Alimler, Haricilerin tekfiri konusunda ihtilaf etmilerdir. Onlar tekfir edenler delil olarak, Mslman kardeini tekfir eden kiiyi kafir olmakla tehdit eden hadisleri gsterirler. Haricilerin tekfiri konusunda mam Malik ve Ahmedin mezheplerinde alimlerin iki mehur gr bulunmaktadr. afiinin mezhebinde de bu konuda gr ayrlklar vardr. Bu nedenle mam Ahmed ve dier alimlerin mehur olan grlerinden birine gre bunlar bai ve dierine gre ise bunlar mrted kafirler hkmndedir. Alimlerin ou ve Ehl-i Snnet'in cumhuru, tevillerinden dolay Haricileri tekfir etmezler. Hatta Hattabi bu konuda icma olduunu iddia ederek yle der: slam alimleri, sapklklarna ramen Haricilerin Mslman frkalardan biri olduunda icma etmiler, onlardan olan kadnlarla evlenmeyi, kestiklerini yemeyi caiz grmler ve slamn aslna sarldklar srece tekfir edilmeyeceklerini sylemilerdir. 409 bn-i Battal yle der: Alimlerin cumhuru, Haricilerin slamdan kmadklarn sylemitir. nk hadiste Yukarda olmas konusunda tartmaktadr denilmektedir. Tartmak, phe etmekten ileri gelir. phenin bulunmas halinde ise, slamdan ktklarna hkmedilemez. nk slama girdii kesin olan bir kiinin, slamdan kt da ancak kesin bir delil ile sabit olur. Aliye Radyallahu Anhu, Nehravan ehli hakknda, onlarn kafir olup olmadklar soruldu. Bunun zerine o, Onlar kfrden katlar diye cevap verdi. 410 Alinin bu sz, birbirini takviye eden deiik yollardan rivayet edilmitir. bn-i Ebi eybe de Musannefinde (15/332) Tark bin ihabdan unu rivayet etmitir: Alinin yanndaydm. Nehravanda olanlarn mrik olup olmadklar kendisine soruldu. O, Zaten irkten katlar dedi. Mnafk mdrlar? diye soruldu. O, Mnafklar Allah az anarlar dedi. Bunun zerine, Peki onlar nedir? diye sorulunca yle cevap verdi: Bize kar isyan etmi bir topluluktur. Bu hkm, onun zamannda bulunan Muhakkime ve benzerleri iin de geerlidir. Hariciler gibi heva ehli olan kiileri tekfir etmeme konusunda fakihler bu tr rivayetleri delil olarak gsterirler. Sahabe ve Tabiin, Harura
409 Fethul-Bari, Mrtedlere istitabenin uygulanmas kitab, nkarclarn ve Haricilerin ldrlmesi bab. 410 Fethul-Bariden naklen.
OTUZ RSALE
183
ehlinin miraslarn, Mslman mezarlna gmlmelerini ve slamn dier hkmlerinin kendilerine uygulanmasn geerli saymlardr. 411 Ancak onlardan sonra gelen birtakm topluluklar, bozuk akidelerinde arya gitmi ve bn-i Hazmn belirttii gibi, be vakit namaz inkar etmiler ve vacip olan namazn, sabah ve akam namazlar olduunu sylemilerdir. Bazlar Mecusilikten bir uygulamay alarak dine katm, ocuunun, kardeinin veya bacsnn kzlar ile nikah yapmay caiz grmlerdir. Kimileri de Yusuf Suresi'nin Kurandan bir sure olduunu inkar etmi 412 ve La lahe llallah diyen bir kiinin, kalbinde kfr olan bir itikad olsa da Allahu Tealann katnda mmin olduunu iddia etmilerdir. En dorusu, bu ve benzeri eyleri syleyenler ile dierlerini birbirinden ayrmaktr. Belki de Haricileri tekfir edenler, bu gibi szleri syleyenleri kastetmilerdir. bn-i Hazm yle der: En ktleri, durumlar aktarlan bu arlardr. Hak ehline en yakn olanlar ise badiyye frkasdr.
411 412
Baknz: E-ifa, 2/257 Bu ve nceki grler Meymuniyye frkasna nisbet edilir. Baknz: El-Farku Beynel-Firak, 96, ehristani, El-Milel ven-Nihal, 129
184
HARCLERN NTELKLER VE ONLARA EN OK BENZEYENLER

A- Buraya kadar aktarlan tarihsel ve akidevi bilgilerden, bu sapk frkann nitelikleri ve ahlak ortaya kmtr. Onlardan sakndrmak, onlarla ilikimizin olmadn belirtmek ve farknda olmadan birilerinin bizleri onlarn nitelikleriyle nitelemesinin nne gemek iin bu frkann en nemli zelliklerini ve ahlakn belirtmek istiyorum. Bunlar, Mslmanlar tekfir etme konusunda takn ve cesurdurlar. Hatta en stn kuaklar olduu belirtilen sahabe ve tabiinden olan insanlar bile tekfir etme konusunda pervaszdrlar. Tekfir ettiklerinin banda Osman, Ali, Aie, Talha, Zubeyr, Ebu Musa el-Eari, Amr bin As, Muaviye ve dierleri gelmektedir. bn-i mer bunlar iin yle der: Bunlar, insanlarn en erlileridir. Kafirler hakknda inen ayetleri alm ve Mslmanlara uygulamlardr. 413 Tekfir ettiklerinin canlarn, mallarn ve namuslarn da helal grrler. Muhaliflerini ldrr, mallarn ganimet olarak alr ve kadnlarn esir edinirler. bn-i Habbab ldrdklerini ve hamile olan einin karnn yardklarn yukarda aktarmtk. Mslmanlar hakknda sergiledikleri bu arla karn, mrik ve kafirlere kar souk ve yapay bir takva gsterisinde bulunurlar. bn-i Habbab ldrmelerine ramen, zimmet ehlinden olan birinin, bir hurmasn yemekten kandklarn ve domuzunu yaraladklar iin sahibinden helallik dilediklerini aktardk. Bu ise Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar iin syledii Putperestleri brakr, Mslmanlarla savarlar sznn doruluunu gsterir. Kurtubi Rahimehullah, el-Mufhimde, onlarn bu zelliini belirttikten sonra yle der: Btn bunlar, ilim nuru ile gnlleri aydnlanmam ve ilmin salam ipine sarlmam olan cahillere kulluk etmeleri sebebiyledir. ncleri olan kiinin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ganimeti paylatrmasn reddetmesi ve hakszlk olarak nitelemesi onlarn ne olduunu gstermektedir. Allahu Teala korusun! 414 Mslmanlarn en hayrllarna kar pervaszlklar, hakszlklar ve taknlklar, ispat edemeden ve sadece kt zan ile insanlarn hatalarn bayraklatrmalar da bunlarn temel niteliklerindendir. Onlarn bu durumu ne kadar kibirli olduklarn, nefislerine uyduklarn, Mslmanlar nasl hor
413 414
Buhari muallak olarak, nkarclarn ve Haricilerin ldrlmesi babnda rivayet etmitir. Fethul-Bari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas kitab
OTUZ RSALE
185
grdklerini ve onlara nasl tepeden baktklarn gsterir. Onlarn ncs olan Zul-huvaysira, cretkarlk ederek Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem Adaletli ol baka bir rivayette Adaletli davranmyorsun ve yine baka bir rivayette ise Gryorum ki adaletli davranmyorsun diyecek kstahl gstermitir. Byle olunca, tahkim tutananda mminlerin emiri yerine, kendi ismini yazd iin Aliye, Mminlerin emiri deilsen, kafirlerin emirisin demeleri ok grlmez. Halbuki ondan nce kendileri tahkime gidilmesi meselesinde srar etmi ve Ey Ali, kendisine arldn zaman Allahn Kitab'na icabet et, aksi halde seni dmann eline veririz veya bn-i Afvana yaptmz sana da yaparz demilerdir. Dolaysyla Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar hakknda buyurduu, Dillerinden Kuran dklr ama iddetlidirler sz tam yerindedir. Halbuki slam, inat davranan ve kar koyan kafirlere kar iddetli olmay tevik etmi, bununla birlikte Mslmanlara kar efkat ve merhamet ile davranmay emretmitir. Hariciler ise bunu tam tersine evirmilerdir. Ebu Yala, Enesten merfu olarak yle rivayet eder: Aranzda yle bir topluluk var ki, ibadetlerine insanlar hayran kalr. Bunlarn kendileri de yaptklarn beenirler. Ancak okun yaydan kt gibi dinden karlar. 415 Haricilerin kendilerini ve liderlerini beenmesinin en ak ifadesi, insanlarn en ktleri olmasna ramen onlar oka vmeleridir. Halbuki ayn kiiler sahabeye svmekte, hakaret etmekte ve hatta tekfir etmektedir. atbi, Sapk frkalardan ve Haricilerden sz ederken yle der: Hariciler, Allahu Teala ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vdn ve salih selefin vlmesinde ittifak ettii kiileri yerdiler. Salih selefin ittifakla ktledii ve Aliyi ldren Abdurrahman bin Mlcem gibi kiileri vdler ve Aliyi Radyallahu Anhu ldrmesini onayladlar. Allahu Tealann, nsanlardan yleleri de var ki Allahn rzasn almak iin kendini satar (feda eder) 416 ayetinin bn-i Mlcem hakknda indiini ve bundan nceki nsanlardan yleleri vardr ki, dnya hayat hakknda syledikleri houna gider 417 ayetinin ise Ali Radyallahu Anhu hakknda indiini sylediler. Allah onlarn cann alsn, ne kadar da yalan sylyorlar. Umran bin Hittan 418 bn-i Mlcemi yle vmektedir:
415 416
Ebu Yala, 3/1007 2 Bakara/207 417 2 Bakara/204 418 Bu, mran bin Hittan es-Sedusidir. Haricilerin nde gelen air ve hatiplerindendir. Hicri 84 ylnda ld. Haricilerin mezhebine katlmasnn sebebi, onlarn anlaynda olan amcasnn
186
Muttaki adam yle bir vuru vurdu ki, onunla Arn sahibinin rzasn kazanmak istedi. Ne zaman aklma gelse, onu Allaha kar grevini en iyi yapm kii olarak sayarm. Allah kendisine lanet etsin, nasl da yalan sylyor. 419 Onlarn bir dier vasflar ise, eri delilleri anlamadan, arinin ondan maksadn kavramadan ve nasslarn neye delalet ettiini bilmeden hkm vermeleridir. Anlaylar bozuktur. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar, aklca kt 420 diye nitelemitir. Snnetin, Kuran aklamasndan kendilerini mahrum braktklar iin bocalamlar, meselelerde birbirlerini tekfir etmiler, sonra tevbe etmiler ancak daha sonra yaptklar bu tevbenin de hata olduunu sylemilerdir. Veya baka bir gre ynelmiler ve ncekinden tevbe etmiler, ama daha sonra o tevbeden de vaz gemiler ve aksi halde kafir olacaklarn sylemilerdir. Btn bunlar delillendirme yntemini bilmedikleri ve kavraylarnn yetersizlii sebebiyle olmutur. Muberred, el-Kamilde yle anlatr: Haimoullarnn bir velisi Nafi bin Ezraka gelmi ve yle demi: Mriklerin ocuklar atetedir, bize muhalefet edenler de mriktir. Dolaysyla onlarn ocuklarn ldrmemiz helaldir. Bunun zerine Nafi kendisine, Kafir oldun ve kendin delil getirdin demitir. 421 Adam; Allahn Kitab'ndan sana bunun delilini getirmezsem beni ldr dedi ve u ayeti okudu: Nuh dedi ki: Rabbim, yeryznde
bir kz ile evlenmesidir. Evlendii kadnn grne meyletmitir. Buhari bundan hadis rivayet ettii iin eletirilmitir. Halbuki sadece ipek giymenin haramlna dair bir rivayet nakletmitir. Bunu da tabi rivayetler arasnda belirtmitir. Szkonusu hadisin Buharide baka yollar da aktarlr. Bunun iin, Fethul-Barinin mukkadimesine baknz. Buharinin Haricilerin grlerine meyletmeden nceki durumuna bakarak ondan rivayette bulunduu sylenir. Bakalar ise, mrnn sonunda Haricilikten vazgetiini belirtmektedir. Bununla birlikte Ebu Davud yle der: Frka mensuplar arasnda hadisleri en sahih olanlar Haricilerdir. Daha sonra ise mran ve bakalarn zikretmitir. nk Hariciler yalan sylemeyi kfr olarak grrler. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Gnahlar sebebiyle tekfir eden ve yalan sylemeyi bu tr gnahlardan grenlerin ahitlii, byle olmayanlarn ahitliinden daha makbuldr. Selef de, halef de bunlarn ahitliini kabul etmeye devam etmitir. Et-Turukul-Hukmiyye, 232 419 El-tisam, 2/268. Buna cevap vermek iin yazlm beyitler ile ilgili olarak el-Badadinin, el-Farku Beynel-Frak isimli kitab, 93. Sayfaya baknz. 420 Mslimin rivayet ettii hadisten bir blmdr. 421 Nafinin ona sapttn, yanldn, hata ettin gibi bir ey sylemeden hemen kafir oldun demesine dikkat etmek gerekir. ldrme, insanlarn kann helal sayma ve kfr hkmnn sonularn uygulama meselelerinde ne kadar acele davranmaktadrlar.
OTUZ RSALE
187
kafirlerden hi kimseyi brakma. nk sen onlar brakrsan kullarn saptrrlar; yalnz ahlaksz, nankr (insanlar) doururlar. 422 Bunun zerine Nafi, kendilerine muhalefet edenlerin ocuklarnn da cehennemlik olduunu ve ldrlebileceklerini syleyerek unu ilave etti: Yaadklar memleket, kfr memleketidir. Ve bundan sadece imann izhar eden hari tutulur. Geri kalannn kestiklerini yemek, kadnlaryla evlenmek ve onlara miras olmak helal deildir. Nuhun Aleyhisselam kavmini dokuz yz elli yl slama davet ettii halde, davetine kar parmaklaryla kulaklarn tkayan, elbiselerine brnen ve kibirlendike kibirlenenler iin syledii szlerini hatal bir ekilde kendilerine delil gstermilerdir. Allahu Teala, Nuha Aleyhisselam yle vahyetmiti: ..artk kavminden iman etmi olanlardan bakas (sana) asla iman etmeyecek. 423 Nuhun Aleyhisselam kafirler iin sylediini insanlarn en hayrl kiileri ve ocuklar iin sylemektedirler. nk basiretli ve yeterli bir anlama ve kavrama yeteneine sahip deildirler. Akllar doru istidlal yapmaktan uzaktr. Bu durumlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onlar iin buyurduu Kuran okurlar ama boazlarndan aa inmez sznn ne kadar doru olduunu gsterir. Nevevi Rahimehullah yle der: Bundan maksat, dilleriyle tekrar etmekten baka Kurandan nasiplerinin olmadn, kalplerine ulamas bir yana, grtlaklarndan aaya bile gemediini belirtmektir. nk Kuran okumaktan maksat, kalpte anlamak ve zerinde dnmektir. eri ahkamda kat tutum taknmalar, Allahu Tealann Mslmanlar iin tand kolayl tanmamalar ve mmetin iini zorlatrmalar da onlarn vasflarndandr. Onlardan bazlar hayzl kadnn klmad namazlar sonra kaza etmesini vacip grm, hrszlkta nisap lsn gzetmeden az veya ok mal alan kiinin elini omuzdan kesmi, kendilerine hicret etmeyi vacip saym, kendi mezheplerinden de olsalar muhaliflerine kar kendi yanlarnda savamayan kiileri tekfir etmi, kadnlar da dahil kendilerine hicret etmede birbirlerini mazur grmemi, mezheplerinden olmayan bir erkek ile evlenmeye ailesi tarafndan zorlanan bir kadn, Darul-kfrde ikamet eden herkes kafirdir ve oradan hicret etmesi gerekir diyerek kendilerine hicret etmedii iin tekfir etmilerdir. 424
422 423
71 Nuh/26-27 11 Hud/36 424 Eari, Makalat, 1/88
188
Bu nedenle ilk dnemlerdeki Mslmanlar, Allahu Tealann kolaylk tandn zorlatran herkesin Haricilerden olduunu dnrd. Buhari ve Mslim, Muaze adndaki kadndan yle rivayet ederler: Aieye; Hayzl kadn neden orucu kaza ediyor da namaz kaza etmiyor? diye sordum. Bana; Sen Harurilerden misin? dedi. Ben; Hayr, ama soruyorum dedim. Bunun zerine yle dedi: Hayzl olduumuz zaman orucu kaza etmemiz emredildi ancak namaz kaza etmemiz emredilmedi. Onlarn niteliklerinden biri de, mteabih ayetlere uymalar ve muhkem olan ayetleri l almamalardr. Taberi, Tehzibul-Asarda, bn-i Hacerin sahih olduunu bildirdii bir sened ile Hariciler hakknda bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma yle rivayet eder: Kurann muhkemlerine iman ederler ancak mteabihleri ile helak olurlar. 425 Bu nedenle sahabe Radyallahu Anhum, bu ekilde davranan birini grdklerinde onu Haricilerden zannederdi. Subay bin sl hadisinde Ebu Osman en-Nehdiden yle rivayet edilmektedir: Beni Yarbu veya Beni Temimden bir adam mer bnul-Hattaba, Zariyat, Naziat, Murselat veya baka baz ayetler hakknda sordu. mer ona, Ban greyim, Allaha yemin ederim sann tra edildiini grseydim ban vururdum dedi ve Basra halkna onunla oturup kalkmamalarn yazd. yle denmitir: Yz kii de olsalar, o adam geldii zaman dalrlard. 426 Tabiinin bak byledir. Malik, Muvattada, Said bin Mansur Snende ve Beyhaki (8/96) Rabia bin Ebi Abdurrahmandan yle rivayet ederler: Said bin Museyyebe; Kadn parman kesmenin cezas nedir? diye sordum. On deve diye cevap verdi. Ben; ki parma kesilirse, cezas ne olur? diye sordum. Yirmi deve dedi. Ben; parmak kesilirse dedim. Otuz deve dedi. Ben yine; Drt parmak kesilirse diye sordum. O; Yirmi deve diye cevap verince kendisine; Neden yaras ve acs artt halde cezas azald? dedim. Bana; Sen Irakl msn? dedi. Ben; Hayr, ama renmek istiyen bir cahil veya bildiini pekitirmek isteyen bir alimim dedim. Bunun zerine yle cevap verdi: Ey kardeimin olu, snnet byledir. Kadnn diyeti erkein diyetinin yars kadardr. Bu mesele hakknda el-Muni ve dier kitaplarn Diyetler blmne baknz. Said bin Museyyeb, kendisine gelen bu kiinin sorup durduunu grnce, snnete itiraz ettiini ve mteabihin peine dtn zannetti. Bu nedenle kendisine Irakl olup olmadn sormutur. nk o dnem Irak
425 426
Fethul-Bari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas kitab Es-Sarimul-Meslul, 188, Emevi ve bakalarndan sahih bir sened ile rivayet edilmitir.
OTUZ RSALE
189
fitne ve Haricilerin yata idi. Bu Aienin Radyallahu Anha, hayzl kadnn namazn neden kaza etmediini soran Muaze adndaki kadna Harurilerden olup olmadn sormas kabilindendir. mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu, Allaha yemin ederim sann tra edildiini grseydim ban vururdum demesinden anlalmaktadr ki; onlarn vasflarndan biri de salarn tamamen kesmeleridir. Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelen rivayetlerde onlar bununla da nitelenmilerdir. mam Ahmed, Enesten merfu olarak yle rivayet eder: mmetimde ihtilaf ve tefrika olacaktr. Onlardan bir kavim kacak ki Kuran okuyacaklar, ama boazlarndan aa inmeyecektir. Onlarn zelliklerinden biri de salarn tamamen tra etmeleridir. 427 Onlarn bir dier nitelii ise, batl grlerini yaldzlamalar ve ona hak ss vermeleridir. Bu nedenle ciddi bir bilgisi veya derin basireti olmayan kiiler onlara kanar ve pelerinden giderler. Aliyi tahkime zorladklarnda Kendilerine Kitap'tan bir pay verilenleri grmedin mi? Aralarnda Allah'n Kitab hkmetsin diye arlyorlar da, onlardan bir blm yz eviriyor. Onlar, ite byle arka dnenlerdir 428 ayetini dillerine doladlar. Alinin Radyallahu Anhu kendilerine hitap etmesi esnasnda, Hkm ancak Allahndr diyerek bardlar. Bunun zerine Ali bin Ebi Talip Radyallahu Anhu, Batl iin kullanlan hak bir sz diyerek onlara cevap verdi. Onlarn emirleri insanlara hitap ettikleri zaman cenneti ve ehitlii ne kararak insanlarn duygularn coturur, Mslmanlardan sz ederken ise unu sylerlerdi: Bizi, halk zalim olan bu memleketten kar.. bn-i Kesir Rahimehullah, onlar nsanlarn en tuhaf diye nitelemitir. Onlar, bn-i Kesirin dedii gibi insanlarn en tuhaf olmalar nedeniyledir ki, halk Ali ile savamaya tevik ederken yle derlerdi: Rahman ve rahim olan Allaha itaatin gereklemesi iin onlarn yzlerine ve srtlarna kllarla vurunuz. Bunu baarr ve istediiniz gibi Allaha itaat ederlerse, size itaat edenlerin sevab vardr. Ancak siz ldrlrseniz, Allahn rzasna ve cennetine ulamaktan daha gzel ne olabilir ki? bn-i Kesir Rahimehullah, Alinin ordusundaki komutanlardan biri olan Ebu Eyyub el-Ensarinin yle dediini rivayet eder: Attm mzraklardan biri, Haricilerden bir adama isabet etti ve srtndan kt. Ben Ona yle dedim: Ey Allahn dman mjde, sana ete var. Bunun zerine bana; Hangimizin orada kalmaya daha layk olduunu reneceksin dedi.
427 mam Ahmed, Msned, 3/197. lgintir ki, haksz yere Harici olmakla sulanan bizim ve dier Tevhid davetilerinin bilinen tavr, salarn uzatmalardr. Hatta bazlar bunu bize uygun grmemi ve eletirmitir. 428 3 Al-i mran/23
190
bn-i Hacer Rahimehullah, Fethul-Baride, Haricilerin vasflar ile ilgili olan hadisteki ..yaratlanlar arasnda en hayrl konuanlardr szne iaret ederek bundan maksadn kalpler olduunu ve en gzel szn de Kuran olduunu syleyenlere iaret ettikten sonra yle der: Bu szn zahir anlamda olmas muhtemeldir. Bundan maksat, zahirde gzel, ama batnda bunun aksi sz sylemektir. Aynen cevap olarak Aliye Radyallahu Anhu, Hkm ancak Allahndr dedikleri gibi. 429 Onlarn nitelikleriden biri de, abuk gr deitirmeleri ve kararsz olmalardr. Alinin tahkime gitmesi iin bask yapan, ancak daha sonradan bunu kabul ettii iin onu tekfir edenler, ayn kiilerdir. Kendilerine Mminlerin emirine itaat ediniz denildiinde, Bize mer gibi birini getirin, kabul ederiz demilerdi. ok gemeden kendilerine emir olarak, sahabeden olmayan, herhangi bir gemii veya stnl bulunmayan Abdullah bin Vehb er-Rasibiyi atadlar. Basraya, yannda mahremi olmadan gittiini iddia ederek Aieyi Radyallahu Anha tekfir ettiler ve ona Evlerinizde vakarnzla oturun 430 ayetini okudular. Halbuki kardeinin olu Abdurrahman ve kzkardeinin olu Abdullah bin Zubeyr, yolculuu esnasnda Aienin Radyallahu Anha yannda bulunuyorlard. Ayrca Mslmanlarn hepsi onun mahremidir. nk o, Mslmanlarn annesidir. Aieye Radyallahu Anha bu ekilde kar kan ebibiyye frkas, ok gemeden balarna liderlerinin kars olan azaleyi getirdiler. azale, Haricilerden olan dier kadnlar da yanna alarak Haccaca kar savat. Bu ise benzer eyler arasnda denge kuramamalar ve hevalarna uymalar sebebiyledir. Halbuki insanlar arasnda kyasa en ok itibar edenler de kendileridir. 431 Onlarn niteliklerinden biri de, en basit sebeplerden dolay bile abuk blnmeleri ve frkalamalardr. ok basit bir ihtilaf yznden birbirlerine girip ilikilerini kesebilir, hatta birbirlerini tekfir edebilirler. phesiz btn bu nitelikleri irkin, akide ve dnceleri ise sapklktr. Allahu Tealann dinine bal olan cemaatin bir mensubu olmak isteyen ve hakkn peinde olan herkesin, bu niteliklerden ve akidelerden uzak durmas ve saknmas gerekir. yle denilir: Sana yle bir i hazrladlar ki; Farknda olsan, Onu yapmak yerine kuzularla beraber otlamaya raz olursun.
429 430
Fethul-Bari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas kitab 33 Ahzab/33 431 ehristani, El-Milel ven-Nihal, 116
OTUZ RSALE
191
Bizi, menhecimizi ve davetimizi bilen herkes, Allahu Tealann ltfu ile btn bu nitelik, akide ve dnceler ile ilikilerimizin olmadn ve bunlardan en fazla sakndrann da biz olduumuzu bilir. Hatta bu gibi akide ve dncelerden beri olduumuzu belirtmemiz ve insanlar bunlardan sakndrmamz sebebi ile, hakkmzda karalamalar yaplm, bizlere hakszlk yaplmtr. Hatta bazlar bu sebepten dolay bizleri tekfir etmitir. Buna ramen uzak veya yakn kimseye taviz vermedik ve bu irkin nitelikleri ve sapk akideleri tasvip etmedik. Hasmlarmzdan insaf ve vicdan sahibi olan herkes bunu itiraf eder ve ahitlik yapar. Bununla birlikte una dikkat ekmek isteriz ki; bu irkin huylardan herhangi birine sahip olan herkesin Haricilerden olduuna hkmetmek doru deildir. Aksine, Haricilerin prensiplerini ve sapk akidelerini benimsediini kabul etmedike, kimseyi bu nitelikler ile nitelemek doru olmaz. Sahabeyi tekfir etmek, gnah ileyen Mslmanlar tekfir etmek, putperestleri brakp Mslmanlarla savamak, onlarn kan, mal ve namuslarn helal grmek gibi temel anlaylarn, yntem olarak kabul etmedike, kimseyi onlardan saymak caiz deildir. atbi, Frkatun-Naciyeye muhalif olan dier frkalardan sz ederken yle der: Beinci konu: Herhangi bir frkann, Frkatun-Naciyeye muhalif saylmas, ayrntlarn birinde deil, genel din anlay ve eriatn kaidelerinin birinde ona muhalefet etmesi sebebi ile olur. nk czi ve tali olan eyler zerindeki ihtilaf sebebiyle frkalama olmaz. Frkalama ve blnme ancak genel konulardaki muhalefet ile meydana gelir. Genel kaideler, czi konularn okluu ile oluur. Kii, teferruattan olan bir ok meselede farkl gr ortaya koyarsa, bunlar eriatn kaidelerinden birine veya daha fazlasna muhalefet ile sonulanr. Ancak czi olan tek bir meseledeki ihtilaf byle deildir. htilafn byle bir meselede meydana gelmesi, bidatnn hata ve yanlmas kabilindendir. 432 Bundan da anlalmaktadr ki, Hariciler veya dier dalalet ehli frkalarn Ehl-i Snnet'e muhalif olan genel usl ve kurallarn benimsedii sabit olmadka, kimsenin onlara nisbet edilmesi caiz deildir. iddet, taassub, arlk ve hkm vermede pervaszlk gibi kt huylarn biri sebebi ile onlara muvafk den kimseyi, onlardan saymak doru olmaz. Bu, Haricilerde bulunan ve onlarn ayrc zelliklerinden saylan bir nitelik bile olsa, Ehl-i Snnet'e muhalefet ettikleri genel kural ve usullerinden deildir. stelik bu ahlak, sadece onlara mahsus ve bakalarnda bulunmayan bir ey de deildir. nk buna benzer eyler herkeste bulunabilir.
432
atbi, El-tisam, 2/233 ve 287
192
Bunlarn ou iman ve ilmi az olan kiilerde bulunabilen nitelikler olup, kalpteki hastalk, zayflk ve ifrazattan baka bir ey deildir. Buna zellikle dikkati ekmek istiyorum. nk ilim tahsilinin henz balarnda olan baz kiilerin tam kavrayamadklar baz konularda heyecanl davrandklar ve aarla katklar grlmektedir. Bu kiiler zaman zaman grlerinde ileri giderler ve ly karrlar. Bu durumlarda onlar hemen Harici olmak ile nitelemek doru deildir. zellikle bu ar davranlar, ihlasl ve drst kiilerde Allahu Tealann Kuranda ilim ehlini niteledii ve ilmin asl olan Allah korkusu ile ok gemeden kaybolur. Bu ise Allahu Tealann Kitab'n iyice dnp tanmak ve ilim talebesini arlktan, riyadan, faydasz tartmalara girmekten, arsz insanlarla vakti boa geirmekten ve ilmi bu tr iler iin renmekten sakndran hadisleri incelemekle olur. Alimlerin sylediklerini incelemek, siyerlerini okumak, ahlak ve davranlarn renmek de buna yardmc olur. Abdullah bin merden rivayet edilen bir hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Her alanda bir evk vardr, her evkin de bir sonu vardr. Kimin evkinin sonu snnetimde kalrsa doru yoldadr. Kim de hata eder (snnetimin haricinde kalr) ise o da helak olmutur. Bu rivayet, iin banda herkeste bu hamasetin az ok bulunduunu gsterir. Allahu Teala iyililiini istedii kiileri nefsin kt arzusuna kar koymaya ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine uymaya muvaffak eder. Haricilerin kt niteliklerini tandktan sonra hak peinde olan bir kiiye den grev, bu niteliklerden herhangi birinde onlara benzememeye almak, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin niteliklerine sahip olmak iin gayret etmek ve kiiyi dinden kmaya kadar gtrebilen arlklardan kanmaktr. badet ehli olmalarna ramen, arlk ve hevalarna uymalar, Haricileri dinden kmaya ve Nbvvet dnemine ok yakn ve nesillerin en hayrls olan sahabe ve tabiin ile beraber olmalarna ramen onlarn yeryznde ldrlen en erli insanlar olmalarna yolamtr. Bu nedenle onlardan sonra gelen nesillerin bundan dersler karmas, ktlnn farkna varp saknmas, ilmin azald ve cehaletin yayld, insanlarn dalalet nclerini lider edindii ve heva sahiplerinin peine takld gnmzde onlarn yolundan iddetle saknmas gerekir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Tealann dini, onda ar giden ile geri duran arasnda vasattr. Allahu Teala ne zaman bir kula bir eyi emretse, mutlaka eytan ya ifrat veya tefrit ile karsna karak itiraz eder. Bu itarznn hangisinde baarl olmas onun iin nemli deildir. slam Allahu Tealann dinidir ve din olarak insanlardan sadece o kabul edilecektir. Bu nedenle eytan, slama mensup herkesin yoluna km, eri hkmlerin biroundan saptrm, hatta bu mmetin en abid ve en zahid kitlelerini bile
OTUZ RSALE
193
dalalete drm ve okun yaydan kmas gibi dinden kmalarna sebep olmutur. 433 bn-i Teymiye Rahimehullah, Hariciler ile ilgili yukarda aktarlan hadisleri belirttikten sonra yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve raid halifeler zamannda slama mensup olup oka ibadet etmelerine ramen dinden kan ve kendilerine kar sava hak eden olmusa, bilinmelidir ki bugn de slama veya snnete mensup insanlar slamdan ve snnetten kabilir; hatta snnet ile ilgisi olmayanlar ona bal olduunu iddia edebilir. Halbuki kendisi ondan kmtr. Bunun sebepleri vardr ve arlk bunlardan biridir. Allahu Teala, Kuranda arl ktlyerek yle buyurmutur: Ey kitap ehli, dininizde ar gitmeyin.. 434 De ki: Ey kitap ehli! Dininizde haksz yere haddi amayn. Daha nceden sapan, biroklarn saptran ve yolun dorusundan uzaklaan bir topluma uymayn. 435 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Dinde arlktan saknn. Sizden ncekilerin helak olmasnn sebebi, dinde arla kamalardr. 436 Bu sebeplerden biri de Allahu Tealann Kuranda belirttii ihtilaf ve blnmedir. Dier bir sebep ise, ilim sahiplerinin ittifak ile Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem adna uydurma olduu bilinen birtakm hadislerdir. Cahil kiiler bunlar hadis olarak duyar ve hevasna uygun dt iin onlara inanr. Dalaletin asl, zan ve hevaya uymaktr. Allahu Teala, knad kiiler hakknda yle buyurur: Onlar sadece zanna ve nefislerin arzularna uyarlar. Halbuki onlara Rableri tarafndan hidayet gelmitir. 437 Allahu Teala, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin ise yle buyurur: Batt zaman andolsun yldza ki, arkadanz (Muhammed) sapmad ve batla inanmad; o, kt arzularna gre de konumaz. O(nun konumas, kendisine) vahyedilenden bakas deildir. 438 Allahu Teala, Rasul'n cehalet ve zulm olan dalalet ve sapklktan tenzih etmitir. Dalalette olan, hakk bilmeyendir. Sapm olan ise, hevasna uyandr. Allahu Teala, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem nefsin arzusu ile konumadn, ancak Allahu Tealann
433 434
Mecmuul-Fetava, 3/236 4 Nisa/171 435 5 Maide/77 436 Sahih bir hadistir 437 53 Necm/23 438 53 Necm/1-4
194
kendisine vahyettiini aktardn bildirmi, onu ilim ile nitelemi ve hevaya uymaktan tenzih etmitir. 439 B- Harici teriminin stlahi manasna dikkat edilmeli ve gerek zulm kaldrmak iin olsun ve gerekse idareyi ele geirmek iin olsun ynetime kar kan ve ayaklananlar ile bidat olan akide sahibi olan ve usl bakmndan Ehl-i Snnet'e muhalif olan Haricileri birbirinden ayrmak gerekir. nk bu her iki kesim iinde Hariciler kelimesi kullanlr. Haricilerin ilk ortaya ktklarnda amalar ynetimi ele geirmek deildi. Biroklarnn dnyaya iltifat etmedii, zhd ve ibadete dknlkleri ve sapk da olsa akideleri iin lmeye hevesli olduklar bilinmektedir. Ayrca sadece yneticilere kar deil, btn Mslmanlara kar kmlar, iyi ile ktleri arasnda ayrm yapmamlardr. Kafir olduklarna hkm verdikten sonra Mslmanlar ldrmeyi, mallarn yamalamay ve kadnlarn esir almay helal saym, bu uygulamalarnda kadn ve ocuklar bile istisna etmemilerdir. Onlarn hareket noktas sapk ve yanl bir akidedir. Harici olarak nitelenen dier kesim ise, bir akide davasyla deil, ynetime kar bakaldrma veya ele geirme iin yneticiye kar kanlardr. Bunlar iki ksmdr: Birincisi: Din adna fkelendikleri iin veya yneticilerin zulmne ve snnete gre hareket etmemelerine ya da namazlar brakmalarna tepki gsterme sebebiyle ayaklananlar. Bunlar hak ehlidir. Alimler bunlardan saylrlar. Alinin olu Hasan, Harrada toplanan Medineliler ve Abdurrahman bin Eas ile beraber Haccaca kar kan Kurra bunlardandr. kincisi: pheleri olsun veya olmasn, sadece iktidar iin ayaklanm olanlardr. Bunlar ise bailer hkmndedir. 440 Bilindii gibi Ehl-i Snnet'in cumhuru, zalim de olsa Mslman imama kar sabretmeyi tercih etmekte ve ak kfr iinde olmadklar srece onlara kar ayaklanmay uygun grmemektedir. Alimlerin, zalim imama kar zulmne kar kmak iin ayaklananlar hak ehli olarak grd ve hibir ekilde sapk Hariciler ile eit saymad halde, acaba yneticilerin bir ok sebebi ileyerek ak kfre ve irke girdiklerini grerek, dinine yardm etmek iin onlara kar kan kiileri Hariciler olarak isimlendirmek caiz olur mu? Allahu Tealann basiretlerini krelttii ve kalplerini mhrledii birok kiinin yapt gibi, bu insanlara Hariciler ismini takmak caiz midir? Basireti kapal bu kiiler, yasama yapan tautlar ve kfr kanunlarn ege439 440
Mecmuul-Fetava, 3/238 Fethul-Bari, Mrtedlere stitabenin Uygulanmas kitab
OTUZ RSALE
195
men klan mrik kafirleri eletiren veya tekfir edenlere, Ehl-i Snnet'in en iyileri ve muvahhidlerin en samimilerinden olsalar bile, Hariciler adn vermektedirler. Bu insanlarn taut mriklere kar k kalem veya dil ile, kuvvet veya kl ile olmas da onlar iin farketmez. Onlarn bu iddialarnn doru olduunu sylesek ve bu muvahhidlerin Harici olduunu kabul etsek bile, keke bu muvahhidler ile tautlar arasnda verdikleri zarar ynnden tercihte bulunma konusunda marib alimleri kadar basiretli ve kavrayl olsalard. Marib alimleri Haricilerden Ebu Yezid el-Harici liderliinde Beni Ubeyd (Fatmiler) ile savamak zere ktklar zaman, bu bayrak altnda savamalarn knayan kiilere yle demilerdir: Allahu Tealaya kar gnah ileyen kiilerin yannda, Allahu Tealaya kfredenlere kar savayoruz. O dnemin fakihlerinden olan Ebu shak yle der: Bunlar kble ehlidir. Ancak kendilerine kar savalan Beni Ubeyd kble ehli deildir. Onlar yenersek, Harici olan Ebu Yezidin sanca altnda bulunmaya devam etmeyeceiz. Halbuki bu mbarek daveti tayan o insanlar, kurdun Yusufun
Aleyhisselam kanndan beri olduu gibi Haricilerin akide ve usullerinden
beridirler. Mcadeleden geri kalan ve Allahu Tealann dmanlarna kar zillet, meskenet ve aalk ierisinde oturan bu beceriksizlerin, hi olmazsa bu mcahid muvahhidlere iftira etmek ve yalan sylemekten kanmalar gerekmez miydi? Hi olmazsa, onlar knamay brakn veya onlarn sizin hakknzda sustuklar gibi siz de onlar hakknda susun. C- imdiye kadar grdklerimizden anlalmaktadr ki akide ynnden olmasa da, dier alanlarda Haricilere en ok benzeyen ve onlarn kt niteliklerine en fazla sahip olmaya layk olanlar, dine ve ilme mensup olan bu yalakalardr. Haricilerin birok kt nitelii bunlar ile tam olarak uyumaktadr. Bu niteliklerin banda, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hadiste belirttii Putperestleri brakr, Mslmanlarla savarlar sfat gelmektedir. Tautlarla dost, ama muvahhidlere, onlarn davet ve cihadlarna dman olan, hatta tautlara kar Mrcie, ama muvahhidlere kar Hariciler olan bu szde alimler ve benzerlerinin, nice kez muvahhid Mslmanlara ve davetlerine kar tautlar tevik ettiklerini, onlar kkrttklarn, bunun iin fetvalar dzenlediklerini 441 ve hatta bu muvahhid mcahidlerin bailer
Hicaz ve baka memleketlerde bu trden ok kiiler bulunmaktadr. Bunlardan birinin bu alanda yazd bir kasidesine reddiye olarak bizim yazdmz ve la harisit-Tendidi ve Ruhbanihi ismini verdiimiz kasidemize baknz. rdnde de Ali el-Halebi bu dorultuda verdii fetva ile tautlarn ve destekilerinin gnlne su serpmitir. Baz fazilet sahibi kardeler onun bu fetvasn El-Kavlul-Mubin fi eyhil-Muhbirin adyla yaynlamtr.
441
196
olduunu syleyerek, verdikleri fetvalarnn kendilerini Allaha yaklatrdn dndklerini grdk. Onlar, muvahhid mcahidlere Hariciler adn vererek karalamakta ve Haricileri tekfir eden kimi alimlerin sylediklerinden hareketle onlar tekfir etmektedirler. Bu yaptklar ile onlar, dalalet ehlinden olan Haricilerden ok daha kt bir dereceye dmektedirler. Hariciler gnah ve masiyetler sebebiyle insanlar tekfir ettiler. Bunlar ise srf Tevhid ehlinden olmalar ve, irke kar kp mriklerden beri olmalar sebebiyle insanlar tekfir ediyorlar. bnul-Kayyim Rahimehullah byleleri iin ne gzel sylemi: Haricilere benzeyen ve haksz yere gnahlar sebebiyle insanlar tekfir eden mi var! Hasmlarmz ise Tevhid ve imann zirvesi olan eyler ile bizi tekfir ettiler. Ne tuhaftr ki Kuran ve hadis ehlini sulayarak zahir eyler ile hareket eden ve doru yolu bulamayan Hariciler gibisiniz, dediler. u ahmaklklarna bak, iman ehline Haricilik sfatn nisbet ettiler. Rasulullahn snnetlerine hem dilleri ve hem de kllaryla saldrdlar. Allaha yemin ederim ki azgnln ncleri olan Hariciler byle deildi. Onlar gnahkar tekfir ederken, siz srf itaat ehli olduklar iin tekfir ettiniz Ehli Snnet'i. Onlar sizden daha iyidir, dersem, kim hayr diyecek; iki taraf eit deildir, vallahi. Gnah sebebiyle tekfir edenler nerede, snnete uyanlar tekfir edenler nerede! tihad ettik, dediniz, onlar da itihad ettiler, bai birer topluluksunuz ikiniz de. kiniz de nasslara muhalefet ettiniz, aranzda odur hakem de. Onlar benzer bir nassla baka bir nassa muhalefet ettiler ve uzlatramadlar ikisini de. Sizler nasslara muhalefet ettiniz, zihinlerde oluan phelerle. 442 Sizler hangi sebeple onlardan daha hayrl ve hakka daha yaknsnz?
Bu, bnul-Kayyimin ok gzel bir nitelemesi ve karlatrmasdr. Sanki gnmzde tautlarn mezlerini anlatmaktadr. Hariciler, snneti ihmal etmeleri ve Kuran anlaylarndaki zayflk ve bu ikisini uzlatrmadaki yetersizlikleri sebebiyle o duruma dtler. Ancak bu mezlerin istidlallerine bakan bir insan, hibir ciddi delil gremez. Aksine btn delilleri nemsiz eylerdir. Hattabi kelam ehli iin yle syler: Baktn zaman gerek sandn pheler, hepsi krlm ve dalm cam paralarndan farkszdr. Bunlarn durumu aynen byledir.
442
OTUZ RSALE
197
Onlar Kurann lafzndan anladklarn, onu aklayan hadisten aldlar ne. Halbuki sizler kiilerin grlerini ikisinin de nne aldnz, imdi eit misiniz ikiniz de? Yoksa onlar slama sizden daha m yakndr? Artk sabah oldu gz grenlere. Ahiret gn Allah aranzda hkm verecektir, adalet ve insaf ile. Biz, Allahn hidayet verdikleri dnda, onlardan da beriyiz, sizden de. Ali ve beraberindekilerin, hakiki Haricilere nasl muamele yaptklarn yukarda aktardk. Onlara hibir ekilde hakszlk yapmamlar, savamadan nce kendilerine defalarca eli gndermiler, pheleri konusunda onlarla mnakaa etmiler ve Mslmanlarn kann aktncaya, mallarna ve ailelerine saldrncaya kadar onlar ile savaa balamamlardr. Onlara saldrmadan nce savaa katlmayan veya Kufe ve Medaine gidenlerin eman altnda olacaklarn bildirdiler. Ayrca onlarla savatklarnda mallarn ganimet olarak almadlar ve yamalamadlar. Aksine mallarn velilerine ve miraslarna iade ettiler. Btn bunlar, Alinin Radyallahu Anhu Mslmanlarn can ve mallar hakknda gsterdii titizlikten kaynaklanmaktadr. ldrlenler arasnda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir hadiste bildirdii, vcudunda kadn memesine benzer bir knt olan kiinin bulunmas zerine, hadislerde kastedilen kiilerin bunlar olduklarna kanaat etmiler ve ancak bundan sonra onlarn ldrlmelerine sevinmilerdir. Buna ramen Aliye Radyallahu Anhu, Onlar mrik midir? diye sorulduunda, Zaten irkten katlar diye cevap vermi ve yine Mnafk mdrlar? diye sorulduunda ise, Mnafklar Allah az anarlar demitir. 443 Hadiste, okun yaydan kmas gibi dinden ktklar bildirilen bu Hariciler hakknda bile selefin insaf, adalet ve kavray ile, gnmzde tautlarn mezlerinin muvahhidlere kar yaptklar saldr ve hakszlklar arasnda ne kadar fark bulunmaktadr. D- Aslsz iftiralarda bulunan bu muhaliflerin Haricilere benzeyen bir dier vasflar ise, gereince kavramadan Kitap ve Snnetin nasslaryla istidlalde bulunmalar ve alimlerin szlerini yerinde kullanmamalardr.
Mslimin artna uygun bir sened ile bn Ebi eybenin Musannefinde, O halde onlar nedir? sorusuna, Onlar kardelerimizdir. Bize kar ayaklandlar, biz de bundan dolay onlarla savatk cevabn verdii anlatlmaktadr. Ayrca bunu bn-i Kesirde, El-Bidaye venNihaye, 7/290da aktarmaktadr. Ancak Buhari, hadisin ravisi olan Heysem bin Adiy iin, gvenilir olmadn ve yalan sylediini belirtmektedir. Aktarlan bu eki, Alinin Cemel olayna katlanlar hakknda syledii rivayet edilir.
443
198
Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hariciler iin buyurduu Kuran okurlar ama boazlarndan aa inmez nitelii, onlarda da bulunmaktadr. Akletme ve kavramann yeri olan kalbe, okuduklar Kuran ulamaz. Bilindii gibi Hariciler, Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 444 ayetinin, gnah ileyen btn Mslmanlar hakknda olduunu kabul etmektedirler. Hatta bu ve buna benzer ayetleri delil gstererek Ali, Muaviye ve tahkim olaynda onlarla beraber olan btn Mslmanlar tekfir etmilerdir. Bu iftirac kiiler, Haricilerin bu yntemini eletiren selef alimlerinin szlerini, kfr ve irkin en arn ileyen bu tautlarn ve mrted mriklerin temize karlmas iin kullanmaktadrlar. Bu tautlarn yaptklarn, selef alimlerinin byk gnah kastederek kullandklar kiiyi dinden karmayan kfr (Kfrun dne kfr) ifadesi kapsamnda sayyor ve bunu savunuyorlar. Halbuki bu tautlarn yaptklar ile selefin kiiyi dinden karmayan kfr (Kfrun dne kfr) diye niteledikleri eyler arasnda dalar kadar fark bulunmaktadr. Bunun sebebi ise, insanlarn nasslar ve deliller konusunda emanet ehlinden olmayan kiileri kendilerine lider edinmeleridir. Bu liderlerin geneli anlaylarnn azl, kavramalarnn yetersizlii ve Kuran ayetlerini ve nzul sebeplerini yeterince bilmemeleri sebebiyle bu konularda bocalamaktadrlar. Bu ise Haricilerin durumuna benzemektedir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: lk bidatler, aynen Haricilerde de olduu gibi, Kuran yanl anlamadan kaynaklanm, Kurana muhalefet kastedilmemitir. Kurann delalet etmediini, delalet ediyor gibi algladlar. Mminin tanm, takva ve iyilik sahibi olduuna gre, gnah ileyenin tekfir edileceini, dolaysyla takval ve iyilik sahibi olmayann kafir olup, ebedi cehennemlik olduunu sylediler. Ayrca Osman, Ali ve onlarn yannda bulunanlarn Mslman olmadn, nk onlarn, Allahu Tealann indirmedii eyler ile hkmettiklerini sylediler. Bylece onlarn bidatnn iki balangc bulunmaktayd. Bunlardan birincisi; bir gr veya bir amel ile Kuran hakknda hata eden ve bu hatas sebebi ile ona muhalefet eden kiinin kafir olduunu sylemeleri. Dieri ise; Ali, Osman ve onlarn taraftarlar olan Mslmanlar da Kurana muhalefet eden ve dolaysyla da tekfr edilen kiilerden saymalar. 445 Sahabe Radyallahu Anhum, bunlarn grlerini reddetmitir. Tautlar hakknda bizimle tartan bu kiiler ise, sahabenin bu reddiyelerini alarak
444 445
5 Maide/44 Mecmuul-Fetava, 13/20
OTUZ RSALE
199
Kfrun dune kfr yani kiiyi dinden karmayan kfr gibi ifadeleri apak irk olan hkmleri yasalatran ve uygulayan kafir ve mrikler iin kullandlar. Bununla birlikte sahabeye nisbet edilen bu ifadelerden bazlarnn senedi hakknda ihtilaflar bulunmaktadr. bn-i Teymiye yle der: slamda ilk tefrika ve ayrlklar, Osmann
Radyallahu Anhu ldrlmesinden sonra balad. Ali ve Muaviye, aralarnda
hakem belirleme konusunda ittifak edince, Hariciler buna kar ktlar ve Hkm ancak Allahndr diyerek Mslman cemaatten ayrldlar. Kendileri ile konumas iin yanlarna gnderilen Abdullah bin Abbasn onlarla yapt mnakaalar sonunda yars bu sylemlerinden vazgeti. Dier yars ise, Ali, Osman ve onlardan yana olanlar hakknda, Allahu Tealann indirmedii eyler ile hkmettiklerini, Allahu Tealann indirdikleriyle hkmetmeyenlerin ise kafir olduunu sylediler. Bylece Mslmanlar tekfir ettiler. Onlarn bu konuda hataya dmelerinin iki sebebi bulunmaktadr: Birincisi: Bu sylediklerinin Kurana aykr olmas. kincisi: Haram helal veya helal haram saymad halde, hata veya gnah kabilinden Kurana muhalefet eden kiinin kafir olduunu sylemeleri. 446 eyhul-slamn bu szne dikkat etmek gerekir. Haricilerin Mslmanlar ve Allahu Tealann eriatyla hkmeden imamlar, bu iki bozuk sebep zerinde bulunmalarndan dolay tekfir etmeleri, selef tarafndan reddedilmitir. 447 bn-i mer Radyallahu Anhuma onlar hakknda yler der: Bunlar yaratlanlarn en erlileridir. nk kafirler hakknda inen ayetleri, mminler hakknda uyguladlar. Akllarnn ktl bakmndan Haricilere en ok benzeyen bu muhalifler ise, Haricilerin gnah sebebiyle mminleri tekfir etmesine kar kan selefin mminleri savunmak iin sylediklerini, mrted tautlar ve mrik mlhidleri savunmak iin kullandlar. Selefin bu trden olan ifadelerini, bu tautlarn ak kfrlerini ve gn kadar ortada olan riddetlerini savunmak iin kullanmalarnn yannda, cephe aldklar mminleri tekfir etmek iin de kullandlar. E- Bahsettiimiz bu kiilerin Haricilere benzer olan ynlerinden biri de, yasalar koyan mrted tautlar, mminlerin emiri veya Mslmanlarn imam olarak isimlendirmeleri, onlara beyat etmeleri, eriata uygun emirliin veya imamln herhangi bir artna itibar etmemeleri ve o tautlarda bu
Mecmuul-Fetava, 13/112 Hariciler ile mnakaa edenlerin banda Ali, bn-i Abbas, bn-i mer, Ebu Bekre ve Tabiinden olan Tavus, Ebu Miclez ve mer bin Abdulaziz gelmektedir.
447 446
200
artlarn bulunup bulunmadna bakmamalardr. Hatta bu konuda Haricilerden daha kt bir tavrlar bulunmaktadr. Hariciler Ali ve Osmann hilafetini dladklarnda, imamln artlarn tamayan bir kiiye beyat ettiler. Ancak onlarn beyat ettii bu kii Mslmand. Onlar bu yaptklaryla mmetin zerinde birlemedii ve Kureyten olmayan birini mminlerin emiri olarak isimlendirdiler. Bu meselede, Ehl-i Snnet vel-Cemaate muhalif davrandlar. Kad yad yle der: mamn Kureyten olmas art, btn alimlerin grdr. Bunu hakknda icma bulunan konulardan sayarlar. Seleften bu konuda herhangi bir muhalefet eden nakledilmemitir. Ayrca seleften sonra da hibir memlekette bu meselede ihtilaf olduu aktarlmamaktadr. Haricilerin ve onlara muvafakat eden Mutezilenin bu konuda sylediklerine itibar edilmez. 448 Hariciler, imamn Kureyten olmasn art grmemelerine ve ebibiyye frkasnn yapt gibi kadnn da bu grevde bulunmasna raz olmalarna ramen, bu muhaliflerin iine dt rezil duruma dmemilerdir. nk bunlar mrtedlerin de Mslmanlara emir olmasn caiz grmekte ve onlara beyat etmektedirler. eri imamet konusunda inemedikleri hibir art brakmadlar. phesiz btn artlarn banda ise emir olarak vasflanan kiinin Mslman olmas gelmektedir. Dolaysyla bu konuda onlar, Haricilerden ok daha kt ve zararl bir hale geldiler. nk, kfr kanunlarn karan, onlarla hkmeden, Allahu Tealann din ve eriatna sava aan, dou ve bat kafirlerini dost edinen, onlarla dost olup tokalaan ve sevgilerine gnllerini aanlar dost bildiler, ancak kfr ve irklerine kar kp batl uygulamalarn tenkit eden herkesi bailer ve Hariciler olarak grdler. F- Gnmzde Mrcie mezlerinden ve Cehmiyye davetilerinden tautlar ve destekilerini savunan, muvahhidlere ve davetlerine sava aan baz arlarn iledikleri cinayetler, onlar Haricilerden daha kt klmaktadr. Onlar, ou zaman muvahhidleri Haricilerden olmakla suladlar. Halbuki muvahhidler Mslman ve adalet sahibi imamlara kar deil, mrted kafir tautlara kar ktlar. nk bu Tevhidin pratik bir uygulamas ve irk ve tautlardan beri olmaktr. phe yok ki bu mezlerin, Allahu Tealaya itaatlar sebebiyle muvahhidlere dmanlk yapmas, onlar gnah ve masiyet sebebiyle Mslmanlara saldrp tekfir eden nceki Haricilerden ok daha kt ve zararl yapmaktadr. Bu nedenle kad urayhn Mrcie iin Onlar en kt topluluktur, Zuhrinin de slamda, Mslmanlar iin, Mrcielikten daha zararl bir bidat olmamtr demesine amamak gerekir. Yahya bin Ebi Kesir ve
448
Fethul-Bari, ehristani, el-Milel ven-Nihal,116
OTUZ RSALE
201
Katade ise yle der: mmet iin Mrcielikten daha tehlikeli bir heva yoktur. brahim Nehai yle der: Mrcienin fitnesi, bu mmet iin Ezraki Haricilerinin fitnesinden daha tehlikelidir. 449 Kald ki balangta Mrcienin, Ehl-i Snnet ile olan ihtilaf, sadece isim ve lafzlardayd. Yani Ehl-i Snnet ve onlar arasndaki ihtilaf, sadece imann tanm ve amellerin iman isminin kapsamna girip girmemesiyle ilgiliydi. Onlardan hi kimse, amelleri ihmal etmeye veya farzlar terketmeye armak bir yana, kafirlerin kfrne, mriklerin irkine ve mlhidlerin inkarna klf aramaya gitmemitir. Asla onlar byle bir ey yapmadlar. Bilakis onlardan ibadet ve zhd ehli, imanyla amel eden ve mtehid olanlar vard. 450 Ne var ki Mrcielik daha sonra, seleften bazlarnn tekfir ettii ulatul-mrcie denen ve ar giden baz kiilerin mezhebi haline geldi. Gnmzde bu mezhebin bir ok mensubu utanmadan unu aka sylemektedir: Tasdik veya doru bir itikad kiide bulunduu srece, zahiri kfr sebeplerinden olan ameller ve szler, herhangi bir amelin cinsini tmden brakmak, dinden yz evirmek ve farzlar tamamen terketmek imana zarar vermez. Selefin, ilk ortaya ktklarnda dahi Mrcie mezhebine kar takndklar tavr, onlarn firasetlerinin ve basiretlerinin kuvvetini gsteren bir delildir. Halbuki Mrcie ilk dnemlerinde, kfr olan herhangi bir eyi izhar etmemi veya bunu onaylamamtr. Ancak selef, kuvvetli basiretleri sebebi ile bu mezhebin dinden kopmaya ve dinin hkmlerinden syrlmaya gtreceini anlamtr. Gnmzde Mrcie mezlerinin eserleri ve yaptklar, selefin ne kadar hakl olduunu gstermektedir. nk Mrcielik anlay, mensuplarn saptrmaya ve arlarn dinden karp kfrn iine atmaya devam etmektedir. Durum o dereceye ulamtr ki, onlardan bazlar kfr basit grmeye, onaylamaya, kafir ve mrikleri savunmaya, onlar iin fetva vermeye, onlara katlmaya, desteklemeye, korumaya ve dostlukta bulunmaya kadar gitti. Bu nedenle brahim en-Nehainin feraset ve basiretiyle, ilk Mrcie mensuplar iin Mrcienin fitnesi, bu mmet iin Ezraki Haricilerinin fitneBaknz: Mecmuul-Fetava, 7/246, Daru bn-i Hazm basks rnek olarak mer bin Zer bin Abdullah el-Hemedaninin biyorafisine baknz. mam Ahmed onun iin yle der: Mrcielikten ilk sz eden odur. Halkn en abid ve zahidlerindendi. Onun ibadet ve teheccd ile ilgili syledikleri iin baknz: Haliyyetul-Evliya, 5/108-115. Kays bin Mslim hakknda, Sfyan unlar syler: Allahu Tealaya saygszlk etmemek iin u zamandan beri ban semaya kaldrmamtr. Yahya bin Said, Ebu Davud ve Nesai, onun Mrcieden olduunu sylemilerdir.
450 449
202
sinden daha tehlikelidir demesine amamak gerek. stelik Haricilerin mezhebinin temeli, Kuran yceltmek ve ona uyulmasn istemeye dayanmaktadr. 451 Ne var ki Kuran aklayan snnetten yz evirmeleri ve yukarda szn ettiimiz dier kt davranlar onlar saptrmtr. Ancak Mrcienin ahlaksz mezleri, hakk batla kartrmalaryla slamn, iman ve Kurann halkalarn birer birer zmekte, onun hkmlerini amann nemsiz olduunu sylemekte ve kurallarn inemeyi basit grmektedirler. Bu bakmdan onlar Haricilerden ok daha kt ve zararldrlar. G- Tevhid ehlini ve davetilerini, Mslman halk tarafndan sevilmeyen bu isim ile anarak karalamak, birbirlerinden miras aldklar eski bir alkanlktr. Her milletin varislerinin olmas, Allahu Tealann insanlar arasndaki snnetidir. Peygamberlerin, izlerini takip eden ve Tevhid akidelerini destekleyen muvahhid miraslar olduu gibi (Allahm, bizi onlardan eyle), onlarn hasm ve dmanlarnn da, mnafklarn da, alaklarn da, hakla batl birbirine kartran sahtekarlarn da miraslar vardr. Onlarn batl ve phelerini miras alrlar, her zaman birbirlerine aktarrlar, bidatlarn yaymak ve hakkn sahiplerini karalamak iin kullanrlar. Karalamak onlarda ok ucuzdur, nk l ve tarts olmadan datmaktadrlar. Yukarda, bnul-Kayyimin el-Kafiyetu-afiye fil-ntisari lilFirkatin-Naciye isimli kasidesinden baz blmler aktarmtk. Bu kaside de nceden beri, bidat frkalara mensup kiilerin, Ehl-i Snnet mensuplarn Hariciler adn takarak karalamalarnn onlarn adetlerinden olduu belirtilmektedir. Hallaln, es-Snnede yle nakleder: Ebu Abdullah (Ahmed bin Hanbel) yle dedi: Bize ulatna gre Ebu Halid, Musa bin Mansur ve benzerleri hasmlarmzn yannda oturarak, bizim szmz ayplyorlar ve yle diyorlar: Kuran ne mahluktur, ne de mahluk deil. Ayrca tekfir ile ilgili grlerimizi de knayarak, Hariciler gibi dndmz iddia ediyorlar. Ebu Abdullah bunlar sylerken fkeli biri gibi tebessm ediyordu. 452 atbi, hafz Abdurrahman bin Battann kendisi ile ayn dnemde bulunan muhaliflerinin ona iftira etmelerinden, lakaplar takarak ithamlarda bulunmalarndan yakndn aktarr ve yle der: Hafz Abdurrahman bin Battann, kendisi ile ayn dnemde olan baz kiilerden grd muameleye benzer bir muamele ben de grdm. bn-i Batta kendi durumunu anlatarak yle der: kamette ve yolculukta, yaknmda ve uzamda, tanyan ve tanmayanlar arasndaki halime atm kaldm. Mekke, Horasan ve baka yerlerde grdm muvafk ve muhaliflerin ou beni kendi dncelerine uyma451 452
Baknz: Mecmuul-Fetava, 7/112 Mecmuul-Fetava ,6/479, Darul-Ktbil-lmiyye basks
OTUZ RSALE
203
ya, sylediklerini tasdik etmeye ve kendilerine ahitlikte bulunmaya davet etti. Sylediklerini tasdik ederek onaylarsam, bana muvafk derler, sylediklerinin bir harfine veya yaptklarnn bir blmne itiraz edersem, bana muhalif derlerdi. Bu sz ve amelerinden herhangi biri hakknda Kuran ve Snnetin baka bir ey sylediini belirtirsem bana Harici adn takarlard.. Kendilerine Tevhid ile ilgili bir hadis okusam bana Mebbiheci derlerdi. Allahu Tealann grlmesiyle ilgili bir hadis sylesem bana Salimiyyeci derdi. Sylediim sz iman ile ilgili ise, bana Mrciesin derlerdi. Ameller ile ilgili bir ey sylesem, bana Kaderiyyeci derlerdi. Ne zaman birine muvafakat edersem, bana bakasnn ad verildi. Cemaatlerine yalakalk yapsam, Allahu Tealay kzdrm olurum. Halbuki bunlarn hibiri beni Allahu Tealann gadabndan kurtaramaz. Ben sadece Kitap ve Snnete sarlyorum ve afur ve rahim olan Allaha istifar ediyorum. atbi yle der: Bu aktardm hikayenin tamamdr ve sanki o Rahimehullah, hepimizin dilinden konumaktadr. Bu lakaplardan biri veya birkayla anlmam olan mehur bir alim veya tannm faziletli bir kii bulmak ok nadirdir. nk muhalifler genellikle hevalarna gre hareket ederler. Snnetten ayrlmann sebebi ise cehalettir. Byle kiiler, snnete bal olan insanlara yklenirler, bu insanlarn yaptklarn karalayp ktlerler ve bu lakaplardan biri ile ona iftirada bulunurlar. Sahabeden Radyallahu Anhum sonra ibadet edenlerin en stnlerinden olan veys el-Karaninin yle dedii rivayet edilir: Emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker mminlere dost brakmad. nsanlara emr-i bil-maruf yapyoruz, ancak onlar bu sebepten dolay namuslarmza sverler. stelik fasklardan da buna destekiler bulurlar. Allahm, o kadar sulamalar yaptlar ki! Vallahi buna ramen ben onlara kar Allahn hakkn yerine getirmeye devam edeceim. 453 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Cehmiyye ve Mutezile bugne kadar Allahu Tealann sfatlarn kabul eden kimseye, Mebbiheci olduunu syleyerek yalan ve iftirada bulundu. Hatta onlardan o kadar ileri gidenler var ki peygamberleri bile bu ekilde suladlar. Cehmiyyenin nde gelenlerinden Smame bin Eras, peygamberlerden kiinin Mebbiheden olduunu sylemektedir. Bu szne delil olarak ise Musann Aleyhisselam, Allahu Tealaya Bu i senin imtihanndan baka bir ey deildir 454 demesini, sann Aleyhisselam Sen benim iimdeki bilirsin, halbuki
453 454
El-tisam, 1/31-33 7 Araf/155
204
ben senin zatnda olan bilmem 455 szn ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Rabbimiz iner.. szn gsterir. Hatta Mutezilenin ou, Malik ve ashabnn, Sevri ve ashabnn, Evzai ve ashabnn, afii ve ashabnn, Ahmed ve ashabnn, shak bin Rahuye ve ashabnn, Ebu Ubeyd ve dier btn imamlarn Mebbiheden olduunu syler. Nitekim Ebu shak bin Osman bin Dirbas e-afii, Tenzihu Eimmeti-eria anil-Elkabi-enia adnda bir kitap yazm, selefin ve bakalarnn bu konudaki szlerini aktarm ve mriklerin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem lakaplarla and gibi bidat ehlinden her frkann kendine gre doru sand bir lakapla Ehl-i Snneti karaladn sylemitir. Rafziler Ehl-i Snnete Navasb 456 lakabn verirler. Bunun dnda Kaderiyyeciler Cebriyye, Mrcie pheciler 457 , Cehmiyye Mebbihe ve Kelamclar ise Haeviyye, Nevabit 458 , usa 459 veya usera 460 gibi lakaplarla Ehl-i Snneti anarlar. Nitekim Kurey de, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem deli, air, kahin, mfteri gibi lakaplarla anyordu... nsanlarn sylediklerini naklederek ve srf tadklar akideye muhalif olmalar sebebi ile, insanlar bu isimler ile isimlendirenleri Allahu Tealaya havale ediyorum. Allahu Teala hepsinin hakkndan gelir. Kt tuzak ancak sahibinin ayana dolanr. 461 bn-i Teymiyenin rencisi olan bnul-Kayyim mehur kasidesinde hadis ve eriat ehli imamlarn bu kt lakaplardan uzak olduunu belirterek yle der: Yalana kaarak onlar her trl lakapla sularlar, halbuki bu iftira ve yalandan beridirler. Hakszlk yaparak iftira edenin iftira ettii kiiden daha layk olduu eylerle sularlar. Susuz kii yaptklarndan dolay karalanyor, bunu bilmeyen ikisini eit sayyor. Onlara Haeviyye, Nevabit, Mcessime ve putlara tapanlar adn verdiler.
455 456
5 Maide/115 Yani Ehl-i Beyte dmanlk besleyenler 457 nk naallah mminim demeyi caiz grrler. 458 Tredi, toy anlamndadr. 459 erp anlamndadr. 460 Ayak takm, anlamndadr. 461 Mecmuul-Fetava, 5/72-74, Daru bn-i Hazm basks
OTUZ RSALE
205
Halbuki Rasulullahn ve ashabnn dman olan Rafziler hayvanlarn en ktleridir. 462 Sahabeye dmanlk yapyorlar ve sahabeye olan bu dmanlklarndan dolay Rahmann taraftarlarna Nasbiyye diyorlar. Hayret verici bir incelik var ey kardeler, onu size aklayaym; Rasule ve Rasuln muhaliflerine insanlardan farkl iki zmre varis olacaktr. Rasule varis olanlar, onun yolundadr, muhaliflerine varis olanlar ise iki frkadr; Onlardan biri Rasule ve tabilerine dmandr ve bunu aka yaparlar, Allahn sevgili kulu demezler ve asl olarak kendilerine yakan baka bir lakap takarlar. Onlardan sonra gelenler de bu uygulamay miras olarak aldlar ve hakszlk yaparak karaladlar. Her biri, miras olarak aldn gerekletiriyor, ey iiten ve anlayan kii, duy ve anla! Mnafklk yapan dierleri ise, gizlediklerinin aksini aa vururlar. Bunlar kullarn miraslardr. Nimeti bol Allahn taksimidir bu. Bir nkte daha vardr ki haksz yere svlen kiilere teselli verir, Allah cisim gibi insana benzeten kiilere muattlann lanet okuduunu grrsn. Allah hidayet ehlinden bunu savyor, tpk Muhemmed ve mzemmem isimleri gibi. 463 Onlar mzemmeme sverler, Muhammed ise onlarn svmelerinden uzaktr. Allah hem lafzda ve hem de manada Muhammedi svmelerinden korumutur.
Nitekim gnmzde onlarn mezleri de, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisinin ar vlmemesi tavsiyesini hatrlatan veya grdkleri delile uyarak sahabeye nisbet edilen kimi itihad ve szleri reddeden muvahhid insanlar Peygamber ve ashabna dmanlkla sularlar. 463 Buharinin u hadisine iaret etmektedir: Kureyin bana svmesini ve lanet okumasn Allahu Tealann nasl uzaklatrdna amyor musunuz? Onlar ktlenen birine (mzemmem) svyorlar ve yine ktlenen birine lanet ediyorlar. Halbuki ben Muhammedim (vlmm). Muattla ve mebbihe lakaplaryla, Hariciler ve tekfirciler nitelemeleriyle hasmlarnn kendilerini karalamaya alt muvahhidler iin bunda bir teselli vardr. Allahu Teala bu ekilde svgleri onlardan uzaklatrmaktadr. nk onlar bu eylerden beri ve uzaktrlar. Btn karalama ve svmeler, her trl ktleme ve karalamaya layk olan hasmlarna dnmektedir.
462
206
Tabileri de Muattla ve Mebbiheden beridir. Svmeleri kendilerine geri dner, nk her trl ktleme ve karalamaya onlar layktr. Muattladan kii Mebbiheden kiiye lanet okuyor, ama muvahhidi Allah koruyor... Bunlar size ikram edilen gzel eylerdir, ama Muattladan olanlar iin irkindir. lim, kapcya ve izin almaya ihtiya kalmadan muvaffak olan her kalbe girer. Rezil olduu iin mahrum kii onu red eder. Allahm, bizi ilimden mahrum etme. fkenizle geberin, Rabbim iinizi ve kaplerinizde olanlar ok iyi biliyor. Allah, Dinini, Kitabn, Peygamberini ilim ve sultan ile her zaman destekliyor. Hak yle bir duvardr ki insanlar ve cinler bir araya gelse kimse onu ykamaz. Ne tuhaf! Kuran ile ve hadisler ile szlerini delillendiren kiilere dediler ki; Siz bununla Hariciler gibisiniz. Onlar zahire baktlar, ama manalar anlamadlar...
OTUZ RSALE
207
SONSZ
Allahu Teala hepimize ak olan hak zere sebat versin. Bil ki bu mmetten bir taife, bir topluluk veya bir cemaat kyamet kopuncaya kadar bu din zerinde bulunacak, yceltip destekleyecek, tahrif edenlerin tahrifatlarndan ve batl ehlinin bidatlarndan onu koruyacaktr. Buhari ve mam Ahmed, din zere olan, onu yceltip savunan ve gereklerini yerine getiren bir cemaatin olacana ilikin hadisi birbirine yakn lafzlar ile neredeyse tevatr derecesine yakn bir derecede rivayet etmitir. 464 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu hadiste unu mjdeler: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. Hakk arayan kiinin tanmas, bakalarndan ayrp ona katlmas, muvahhid mensuplar ve taraftarlarndan olmas iin bu zmrenin niteliklerini ve belirtilerini renmesi gerekir. Bu topluluun hadiste anlatlan niteliklerinden bazlarn yle sralayabiliriz: Birincisi: Allahu Tealann emrine (hakka) baldr. Hak zere olmak, daveti ve akideyi aka haykrmak, aleni olarak aklamak, yaclk ve geveleme yapmadan insanlara duyurmak demektir. Bu ise insanlarn, hakk en parlak ekliyle tanmas, iyi ile ktnn birbirinden ayrlmas, mminlerin yolundan mcrimlerin yolunun ayklanmas ve seilmesi iin gereklidir. Allahu Teala yle buyurur: brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek verdr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha
Bunu bn-i Teymiye belirtmektedir. Baknz: ktizaus-Sratil-Mustakim ve Suyutinin Katful-Ezharil-Mtenasire isimli kitab.
464
208
iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 465 shak bin Abdurrahman bin Hasan bin Muhammed bin Abdulvehhab, akideyi aklamann, Tevhidi akta ve gizlide gerekletirmek iin, dine yardm etmek ve mriklere muhalefet etmek iin ona davet etmenin gerekliliini belirterek yle der: Mriklere kalp ile buzetmek yeterli deildir. Dmanl ve buzu aklamak da gerekir. Buna delil olarak ise yukarda aktardmz Mumtehine Suresindeki ayeti gsterir ve yle der: Bundan daha ann bulunmad u aklamaya bak! Bu nedenle kafirlere dmanl aklamak, onlar akca tekfir etmek ve cismen onlardan ayr olmak gerekir. Dmanln manas, senin bir tarafta, onlarn ise kar tarafta olmasdr. Beraetin asl da kalben, lisanen ve bedenen ilikiyi kesmektir. Mminin kalbi kafirlere dmanlktan geri olmaz. htilafl olan ey, dmanl aklama konusudur. 466 Sleyman bin Sehman manzum olarak bunu yle ifade eder: Bu dinin izhar, onlarn kafir olduunu aklamaktr. nk onlar kafir bir topluluktur. Aka onlara dmanlk ve buz etmektir. Ey akl sahipleri dnmez misiniz! Kalbin buzetmesi de yetmez. Zaten seven de odur ve bu nedenle l deildir. l, onlara aka ve haykrarak senin mmin, onlarn ise kafir olduunu sylemektir. 467 Allahu Tealann emrine bal olmak, bu taifenin ehlinin hakka ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem brakt yola sarlmaya devam etmesini, mminlerin yolundan gitmesini ve Frkatun-Naciye olan Ehl-i Snnet vel-Cemaatin yoluna ve yntemine uymasn kapsar. Bunun kayna, temeli ve esas, Tevhidi gerekletirmek, irkten ve mriklerden beri olmay ilan etmektir. Bu, btn peygamberlerin davetidir. Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki, biz, Allaha kulluk edin ve tautlardan kann diye (emretmeleri iin) her millete, bir peygamber gnderdik 468 , Senden nce
465 466
60 Mmtehine/4 Ed-Durerus-Seniyye fil-Ecvibetin-Necdiyye, 141 467 Divan, 76-77. Bundan nce aktarlanlar, Milleti brahim isimli kitabmzdan alnmtr. Bu konuda nemli olup bakmakta yarar vardr. 468 16 Nahl/36
OTUZ RSALE
209
hibir rasul gndermedik ki ona; Benden baka ilah yoktur; u halde bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. 469 Bu konuda btn peygamberlerin eriat birdir. Allahu Teala, Nebisine Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu yol zerinde dosdoru olmasn Kurann birok ayetlerinde emretmektedir. Allahu Teala yle buyurur: O halde seninle beraber tevbe edenlerle birlikte dosdoru ol. Ve ar gitmeyin. nk O sizin yaptklarnz ok iyi grendir 470 , Sonra seni din konusunda bir eriat sahibi kldk. Sen ona uy; bilmeyenlerin hevalarna uyma. 471 Bu taifenin sarld ve izledii yol, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin yoludur. Bu ise, ona muhalif olan ve bilmeyenlerin hevalar.. kapsamna giren sapk frkalarn akidelerinden beri olmay gerektirir. Bu taife, menheci, akidesi, cihad, daveti ve yaay ile vasat olan topluluktur. Dinin hibir blmnde ifrat ve tefrite kamaz. bn-i Teymiyenin Rahimehullah dedii gibi onlar, Allahu Tealann sfatlar konusunda Muattila, Cehmiyye ve Mebbihe arasnda vasattr. Allahu Tealann fiilleri konusunda Kaderiyye ve Cebriyye arasnda vasattr. Allahu Tealann tehditleri (vaid) konusunda Mrcie, Kaderiyyeden olan Vaidiyye ve dierleri arasnda vasattr. man ve din konusunda Haruriyye, Mutezile, Mrcie ve Cehmiyye arasnda vasattr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ashab konusunda Hariciler ile Rafziler arasnda vasattr. 472 Allahu Tealann emrine bal olmak, hasmlarna kar hccet ve davetlerinin stn olmasn kapsar. nk stn olmann anlamlarndan biri, galip olmaktr. Bu nedenle szkonusu hadisin baz rivayetlerinde Muzafferdirler, bazsnda Dmanlarna kar galiptirler, Hasmlarna kar stndrler eklinde geer. Bunun daima maddi zafer manasnda olmas gerekmez. Dinin ycelii, delillerinin stnl ve kuvveti, eriatnn salaml ve dier btn din ve eriatlardan stnl, izzet, zafer ve stnln en byk anlamlardr. Allahu Tealann izniyle, gemite her zaman olduu gibi, bugn de bu dinin ve bu davetin baka btn din ve davetlerden stnln ve hccetinin bykln gryoruz. O, yce, temiz ve mbarek bir davettir. Ne kendisinin ve ne de ehlinin, hasm ve dmanlarnn bavurduu arptma, karalama, yalan, sulandrma ve nasslarla oynama gibi irkin yollara bavurmaya ihtiyac yoktur. Bu davetin mensuplar, kendilerine muhalif olanlara Kitap ve Snnet ile kar kt zaman sapk arlarn dklmesi ve yaydklar btn phelerin rmesi ne abuk olmaktadr!
469 470
21 Enbiya/25 11 Hud/112 471 45 Casiye/18 472 bn-i Teymiye, El-Akidetul-Vastyyeden
210
Bu davetin dmanlar olan tautlar ve destekilerinin durumu da byledir. Allahu Tealann yardm ve ltfu ile onlara ka defa eri deliller ile kar ktk, ileri srdkleri btn delil ve gerekelerini rttk, Kuran ve Snnetin delilleriyle, onlarn ne srdklerinin geersizliini ortaya koyduk. Bu yce davetin delilleri ve batl davalarnn dklmesi karsnda ya gevelemekte, ya da balarn ne eerek geitirmeye almaktadrlar. Onlarn ou tehdit ve ikence yetkisine sahip deil ise, hezimete urayanlarn ileri srd geim, zaruret ve basklar mazeret olarak ileri srerler. 473 Hatta muvahhidlerden avam denebilecek kiilerin nnde bile bu kaamaklara bavururlar. Okuma yazmas olmayan bir muvahhid, onlardan bazlarna yle sylemiti: Sadece iki kelime: Allaha kulluk edin ve tauttan saknn.. Sz bundan daha fazla uzatmaya gerek yok. Sizler tautlar red mi ediyorsunuz, yoksa onlar koruyup destek mi veriyorsunuz? Bu muvahhidin sorusu karsnda, kendisine cevap verebilmek iin yukarda aktardmz mazaretlere snrlar. Muhammed bin Abdulvehhab u sznde ne kadar da hakldr: Allahn izni ile muvahhidlerin avamndan bir kii, mriklerin alimlerinden bin kiiye galip gelir. Allahu Teala yle buyurur: Bizim ordumuz phesiz stn gelecektir. 474 Allahu Tealann askerleri delil ve dil ile galiptir, kl ve mzrak ile galip olduklar gibi. 475 Btn bunlar, bu taifenin hccetinin ve davetinin stnl ve hasmlarna olan galibiyetlerindendir. Allahu Teala yle buyurur: O, mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin Rasuln hidayet ve hak din ile gnderendir 476 , Nihayet biz, iman edenleri dmanlarna kar destekledik. Bylece stn geldiler 477 , Halbuki stnlk ancak Allahn ve Rasulnn ve mminlerindir. 478
473
Ancak cellatlar, muvahhidlerin, onlar kahreden, rezil ve perian eden delillerinden anlamazlar. Onlarn anlad sadece krba ve sopalardr. Ahmak ve aklszlklar nedeniyle bu yaptklarnn akideyi deitireceini veya Tevhidi sndreceini sanrlar. Halbuki Tevhid ehli insanlar ka defa onlara sylediler ve zindanlarn duvarlarnda onlara unu yazdlar: Zincirler ancak sebatmz artrr, cezaevi ancak imanmz keskinletirir, Kardelerimize yaplan ikenceler Ve yzlerce de olsa davetileri ldrmek, Sadece iman bayran yceltmemizi ve apak hakk haykrmamz artrr. Fakat onlar akletmezler! 474 37 Saffat/173 475 Kefu-ubuhat 476 9 Tevbe/33 477 61 Saf/14 478 63 Mbafikun/8
OTUZ RSALE
211
Allahu Teala bu daveti, ancak mensuplarnn itaati, Allah yolunda olan istikameti, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara brakt hak zerinde sebat etmesi ve Allah yolunda cihad etmesi ile yceltir, sahiplerini izzete kavuturur ve hccetlerini de stn klar. Allahu Teala yle buyurur: Ona ancak gzel szler ykselir. Onlar ise Allaha salih amel ulatrr. 479 Allahu Teala bu ayetinde, gsterdii yolda istikamet zere olmann ve hakka uygun olan salih amelin, daveti ve sz ycelttiini belirtmektedir. Alimler, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hariciler ile ilgili syledii Kuran okurlar ama boazlarndan aa inmez szn bununla tefsir etmitir. Yani onlarn Kuran okumalar ykseltilmez, galip klnmaz ve kabul de olunmaz. nk eriata uygun bir salih amel niteliinde yaplmamaktadr. Aksine amelleri arlk, eriatn hkmlerini ineme ve Mslmanlara kar hakszlk zerine bina edilmitir. Bu ise Allahu Tealann u ifadesinin kapsamna girer: Kpk atlp gider. nsanlara fayda veren eye gelince, o yeryznde kalr. te Allah byle misaller getirir. 480 kincisi: Bu cemaatin niteliklerinden biri de, bakas iin deil, sadece Allahu Tealann emri ve dini iin savamas, delil ve hccete ilave olarak eli, dili ve kuvveti ile Allahu Tealann eriatn yceltmeye almasdr. Nesei, Seleme bin Nufeyl el-Kindiden yle rivayet eder: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda oturuyordum. Bir adam geldi ve Ey Allah'n Rasul! nsanlar atlar kaldrd, silahlar da terketti, Artk cihad bitmitir, harpler de sona ermitir diyorlar dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlara dnd ve yle dedi: Yalan sylyorlar, asl imdi harp geldi. mmetimden bir grup, hak yolunda mcadeleye devam edecek, Allah da, onlar ile baz kavimlerin kalplerini saptracak ve bunlardan onlarn rzkn salayacaktr, bu hal kyamet gnne, Allah'n va'dinin gelme anna kadar devam edecektir. Atn, kyamete kadar alnnda hayr baldr. Sakn birbirinizin boynunu vurmayn. M'minlerin asl yerleri amdr. 481 ncs: Bu taifenin niteliklerinden biri de, taraftarlarnn az olmasnn ve kar kan ve yalanlayanlarn ok olmasnn ona zarar vermemesidir. Hadiste yle gemektedir: Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler. Kendilerine kar kan, yalanlayan, iftira eden, karalayan, sava ilan eden ve bask yapan kafir, mrik ve mrtedlerin btn abalar, onlar,
479 480
35 Fatr/10 13 Rad/17 481 mam Ahmed de, Msned, 4/104de bunu rivayet etmitir.
212
davetlerini haykrmaktan ve Allah yolunda cihad etmekten alkoymaz. Btn bu saylanlar, onlar, bu taifenin dosdoru ve sapasalam yolundan saptrmaz. nk bu yol, hadiste nitelendii gibi Allahu Tealann emridir. Onlar, hasmlarnn onlara uygulad fikri, bedeni veya manevi terre ramen, zerinde bulunduklar hak yoldan vazgemez, ondan olmayan fikir ve akidelere iltifat etmezler. Onlarn akidesi, menheci, daveti ve cihad, cahillerin hevalarndan uzak olan Allahu Tealann emrine ve eriatna baldr. Dolaysyla bu taifenin mensuplar, hasmlarnn her yerde kendilerine kar cephe almalarndan ve buna ramen kendi saylarnn az olmasndan ekinmezler. Allahu Teala onlarla beraber olduktan sonra nasl ekingen olsunlar ki! Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah muttaki olanlar ve muhsin olanlarla beraberdir. 482 Seleften birine 483 ekiniyor musun? diye sorulmu, bunun zerine o yle cevap vermitir: Allahu Teala, Beni anan ile beraberim dedii halde neden ekineyim ki? Bir kudsi hadiste Allahu Teala yle buyurur: Kulum, beni and ve dudaklar benim iin kmldand an ben kulumla beraberim. 484 Onlar, Allahu Tealay anarlar ve gz ap kapayacak kadar da olsa Onu anmaktan gafil kalmazlar. nk sabah ve akam Allahu Tealaya davetin sancan tamakta ve onu yceltmek iin gayret etmektedirler. Allahu Teala ile ba zayflam, ibadeti azalm ve zikir atei snm olanlar rker ve kendilerini yalnz hissederler. Halbuki bu davetin sahipleri, bunlarn hibirini ihmal etmez veya kusur etmezler. Allahu Teala onlar yle nitelemitir: Rablerinin rzasn isteyerek sabah akam Ona yalvaranlar.. 485 , Geceleri pek az uyurlard. Seher vakitlerinde de istifar ederlerdi. 486 Onlar bu dinin ykn tarlar. Bu deerli davetin endiesini gece gndz yreklerinde hissederler. Onu yceltmek ve stn klmak iin mrlerini ve vakitlerini cihad ile geirirler. Dolaysyla bu daveti destekleyen, onun velisi olan, onu ycelten ve galip klan Allahu Tealadan asla gafil olmazlar. Allahu Teala onlarn velisi ve yardmcs iken, nasl rker ve yalnzlk hissederler ki? O ne gzel dost ve ne gzel yardmcdr! Bu davetin taraftarlarnn ve onun yolundan gidenlerin azlndan da rkmezler. Bu yce yolda kendilerinden nceki mminleri, muttakileri, mcahidleri, ehitleri, nebileri ve bunlardan da nce liderleri ve rehberleri olan Muhammedi Sallallahu Aleyhi ve Sellem hatrladklar srece kendileri ile
482 483
16 Nahl/128 Beyhakinin uabul-manda belirttiine gre bu kii Muhammed bin Nadrdr. 484 mam Ahmed, Msned, 2/540 485 6 Enam/52 486 51 Zariyat/17-18
OTUZ RSALE
213
birlikte olan ve yardm edenlerin azlndan da korkmazlar. Bu yce komutann beraberliini yanlarnda ve davette, cihadda ve Allah yolunda savata saflarnn banda hissettikleri srece nasl korksunlar ki! Nasl rkebilirler ki! Allahu Teala yle buyurmuyor mu: Muhammed Allahn rasuldr. Beraberinde bulunanlar da kafirlere kar etin, kendi aralarnda merhametlidirler. 487 Aralarna yllar da girse, Onun Aleyhisselam yolunda yrdkleri, snnetine sarldklar, davet ve hidayetine uyduklar srece, Allahu Tealann izni ve ltfu ile bunlar Onunla beraber olanlardandr. bn-i Teymiye Rahimehullah, Allahu Tealann Nice peygamberler vard ki, beraberlerinde Allah erleri bulunduu halde savatlar da, bunlar, Allah yolunda balarna gelenlerden dolay geveklik ve zaaf gstermediler; boyun emediler. Allah sabredenleri sever 488 ayetini aklarken yle der: Nebi Aleyhisselam ile beraber ok sayda rabbanilerin savam veya ldrlm olmas, bizzat Nebinin Aleyhisselam onlarla beraber savata bulunmasn gerektirmez. Aksine Peygambere uyan ve onun dini iin savaan herkes, onun yannda savam demektir. Sahabenin Radyallahu Anhum anlay da budur. Nitekim en byk savalar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra olmutur. am, Msr, Irak, Yemen, ran, Bizans, dou ve batnn fethi hep Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonradr. Dolaysyla onunla beraber savap ldrlenlerin okluu da ortaya km olmaktadr. Peygamberlerin dininde olup savaan ve yaralanan yahut ldrlenler pek oktur. Bu ayette, kyamet gnne kadar gelecek btn mminler iin ibret bulunmaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefat etmi olsa bile, bu mminlerin hepsi onun davet ettii din zere onunla birlikte savamaktadrlar. Ve onlar u ayetlerin kapsam ierisindedirler: Muhammed Allahn rasuldr. Beraberinde bulunanlar da kafirlere kar etin, kendi aralarnda merhametlidirler 489 , Sonradan iman eden ve hicret edip de sizinle beraber cihad edenler de sizdendir. 490 taat eden kiinin, itaat ettii kiiyi grmesi art deildir. 491 Bunun iyi anlalmas, Allahu Tealann dinini ycelten bu taifeye katlmak isteyen herkesin bunu aklndan karmamas ve bakalar arasnda garip olmasnn kendisini rktmemesi gerekir. Allahu Teala, bnulKayyime rahmet etsin, u beyitlerde ne gzel sylemitir:
487 488
48 Fetih/29 3 Al-i mran/146 489 48 Fetih/29 490 8 Enfal/75 491 Mecmuul-Fetava, 1/48, Daru bn-i Hazm basks
214
Bakalar arasnda garipliin seni rktmesin, Say ynnden insanlar ller gibidir. Gerekten Ehl-i Snnetin her zaman garipler olduunu bilmiyor musun? Syle bana, Allahn Rasul, onun ashab ve onlara ihsan ile tabi olanlar, Cahilin, inatnn, mnafn ve dmann hakszlk ve saldrsndan ne zaman kultuldu? Rahmana yardm yolunda eziyet ekmeden, onlarn mirass olduunu mu sanyorsun! Drdncs: Bu taifenin ayrc zelliklerinden biri de, darul-slam olan bir yer bulunmasa da her art ve dnemde cihadnn ve dine yardm edenlerinin daima bulunacak olmasdr. Yukarda aktardmz hadiste bu dinin ilerini zerine alacak ve Allahu Tealann emrini yerine getirecek insanlarn varolmaya devam edecekleri belirtilmektedir. Hadiste geen devam edecektir.., Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr ifadeleri bunu gstermektedir. Mminleri, batl ehlinin phe ve batl akideleri, yapabildikleri her sahada bu dine yardm etmekten, Allahu Tealann dinini ve Tevhidini desteklemekten hibir ekilde alkoyamaz, vazgeiremez, durduramaz ve nleyemez. Bunlar Allahu Tealann emrini yerine getirir, destekler ve her durumda Tevhidin gereklemesi iin arprlar. Mslmanlarn banda ynetici bir imam bulunsun veya bulunmasn, darul-slam olan bir memleketleri olsun veya olmasn, her artta Tevhid yolunda mcadele ederler. Gnn birinde kuvvet ile mcadele etmekten aciz olanlar, maddi ve manevi hazrlk yapmaktan geri durmaz, dine daveti ve Tevhide destek olmay brakmaz ve her makamda bunu anlatmaktan uzak kalmazlar. Onlardan mustazaf olanlar ve bir ok eye gc yetmeyenler bile dua ile de olsa bu dine ve mensuplarna yardm etmekten geri kalmaz. nk u msralarnda bnul-Kayyimin belirttii gibi, dine yardmc olmak Mslmanlar zerine farzdr: El ile, dil ile, ona da g yetiremezse Allaha ynelip dua ederek Dine yardmc olmak, farz- kifaye deil, bizzat herkes zerine farz- ayndr. Bu nedenle Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mjdeledii gibi, bu taifenin daveti, stn ve ak olmaya, dini var olmaya ve hccetleri de galip olmaya kyamete kadar devam edecektir. Bidat ehlinden veya irk ve kfr ehlinden olan hasmlarnn ise, davetleri yklm, phe ve iftiralar rtlm, batllar gitmi ve yaldzl sapklklar bitmi olacaktr. Allahu Teala yle buyurur: Kpk atlp gider.
OTUZ RSALE
215
nsanlara fayda veren eye gelince, o yeryznde kalr. te Allah byle misaller getirir. 492 Ebu Bekir bin Iya yle der: Ehl-i Snnetten olanlar lrler ama anlar kalr. Bidat ehli ise lr, onlarla beraber anlar da lr. nk Ehl-i Snnet, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdiklerini ihya etmi ve bylece Allahu Tealann Ve senin ann yceltmedik mi? 493 buyruundan nasip sahibi olmutur. Bidat ehli ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdiklerini karalam ve bylece Asl sonu kesik olan, phesiz seni ktleyendir 494 buyruundan nasip sahibi olmutur. 495 imdiye kadar bu sayfalarda yazdklarmz okuyan insaf sahibi herkes, Allahu Tealann dinine bal olan bu taifenin ehlinin yoluna ve menhecine son derece bal olmaya alan insanlar olduumuzu anlamtr. Bu taifenin ehli ise, Frkatun-Naciye olan Ehl-i Snnet vel-Cemaatin en sekin insalardr. Allahu Tealann bizleri de onlar arasnda klmasn, yollar zerinde sabit tutmasn ve liderleri olan Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem sanca altnda toplamasn dileriz. Bu sayfalar okuyan herkes grmtr ki bizler, bu topluluun ayak izlerini takip ediyor ve dinin her blmnde onun yolundan gidiyoruz. Bu sayfalarda zerinde durduumuz vad ve vaid, iman ve tekfir konular da bu blmlerden bazlardr. Biz, bu mbarek davetin hasmlarnn bize iftira ettii gibi insanlar umumen tekfir etmiyoruz. Ayrca arya kaanlarn, cahillerin veya bakalarnn insanlar tekfir ettii hatalar ve az olan eyler sebebi ile de kimseyi tekfir etmiyoruz. Biz, ancak Allahu Tealann ve Rasulnn ak ve sahih olan nasslarla tekfir ettii kiileri tekfir ediyoruz. Kendimiz, anne babamz ve en yaknlarmz aleyhine de olsa, adalet ile ahitlik yapan ve bylece Allahu Tealann emrettii gibi kendisinin adaletli ahitlerinden olmak istiyoruz. yi olann iyi olduuna, kt olann da kt olduuna ahitlik ederiz ve Tabaraninin Evsatta ve Beyhakinin ez-Zuhdul-Kebirde Ebu Said elHudriden rivayet ettii u hadise uyarz: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Haberiniz olsun, arlp icabet edeceim vakit neredeyse yaklat. Benden sonra banzda yneticiler olacaktr. Bildiklerini sylerler ve rendiklerini ilerler. Bunlara itaat etmek taattr. Uzun sre byle devam edeceksiniz. Daha sonra banza baz yneticiler geecek.
492 493
13 Rad/17 94 nirah/4 494 108 Kevser/3 495 Mecmuul-Fetava, 16/292, Daru bn-i Hazm basks.
216
Bunlar ise, bilmediklerini sylerler ve renmediklerini ilerler. Onlara yaknlaan, yardm eden ve destekleyenler, hem kendileri helak olmu ve hem de bakalarn helak etmi olurlar. Bedenleriniz ile onlarla beraber olursunuz, ama amelleriniz ile onlardan farkl olun. yi olann iyi olduuna ve kt olann kt olduuna da ahitlik yapn. Bu sayfalarmz veya yazdmz dier teliflerimizi okuyan herkes, tekfir konusunda sylediklerimizin, ak ve kesin olan ve alimlerin de zerinde icma ettikleri kfr sebepleri zerine bina edildiini grr. Biz bu tautlar ve destekilerini, Allahu Tealaya aka irk komalar, deiik yerlerde ve ekillerde bulunan ve yasama konusunda rabler edinilen kiilere ibadet etmeleri ve gerek bu kiilere ve gerekse ortaya koyduklar irk yasalarna olan dostluklar sebebiyle tekfir ediyoruz. nk bu, Allahu Tealadan bakasn ari olarak, hakem olarak, ilah ve rab olarak benimsemek, slamdan bakasn din ve hkm olarak tercih etmektir. Bunlar byle yapmakla Tevhidi bozmaktadrlar. Tevhidi bozan ise btn Mslmanlarn ahitlii ile kafir olur. Yoksa onlar tekfir etmemiz, ihtimalli olan sebeplere veya meal yoluyla, phe ve zan ile ya da kendisinden daima sakndrdmz ak ve sahih olmayan baka sebeplere binaen deildir. Asla! Bunlar slama ve ehadet kelimesine aykr olan apak kfrn ve net irkin birok kapsndan girerek bu dinden kmlardr. Ak olan bu sebeplere yukarda baz yerlerde iaret ettik ve baka kitaplarmzda da defalarca zerinde durduk. Bizlere iftira eden ve Mslmanlar yardmsz brakan hasmlarmzn bize ynelttikleri tekfirde arlk, haricilik ve benzeri iddialarndan tmyle beri olduumuzu daha net olarak anlamak isteyenler kfrn sebepleri konusunda yazdklarmza mracaat edebilirler. Bugn ynetimi ellerinde bulunduran ve dmanlarmz olan mrted tautlar, yasama yapan kesimleri, onlarn yardmc ve destekilerini, yaptklar yasalar korumak, gelitirmek ve mahkemelerde uygulamak iin mrlerini geirenleri, bu tautlar ve kanunlarn gece gndz alarak koruyanlar kesin olarak ve ak olarak tekfir ettiimizi herkes bilir. nsanlar bizden soutmak ve onlar Allahu Tealann dininden alkoymak iin, bu kfr ynetimlerin banda bulunan mrted kafirler ve bize dman olan kuyruklar, insanlar genel olarak tekfir ettiimize ilikin iftiralar yayp durmaktadrlar. Bunlarn yalan ve iftira olduunu grmek iin yazdklarmza bakmanz ve okumanz gerekir. Bu bizim savamz ve dmanlmzdr. Allahu Teala bize hidayet verdiinden beri bundan sapmamaya ve dairesinden kmamaya karar verdik ve zerimize bir bor olarak kabul ettik. Kitaplarmz ve yazdklarmz
OTUZ RSALE
217
okuyanlar, hepsinin bu konuda ve bununla ilgili olduunu ve odaklandn grecektir. Hi bir gn genel manada btn insanlar tekfir etmek veya imtihan etmek ile megul olmadk. Tevhidi inemedikleri, irke ve Allahu Tealadan baka rab ve ilahlarn ortaya kmasna destek olmadklar, onu caiz veya uygun grmedikleri srece, tautlar ve destekilerinin tekfir edilmeleri konusunda bize muhalefet etseler bile, slama mensup olan hasmlarmz, bizi eletirdikleri iin tekfir etmedik ve etmiyoruz. Bu nedenle biz, Allahu Tealann dinine bal olan ve onu yceltmeyi en nemli grev edinen taifeye katlmaya, nerede olursa olsun o taifenin erlerinden olmaya kendimizi adam bulunuyoruz. Dolaysyla hepimiz kendi nefsine baksn, gren gzleri olanlar iin artk sabah olmutur. Artk taraflar birbirinden ayrmann ve tercih de bulunmann vakti gelmitir. Btn bunlardan sonra kendin iin tercihte bulun. Ya bizden, davetimizden ve dinimizden uzakta duran kiilerin safnda yer alacaksn veya nerede olursa olsunlar Allahu Tealann dinine bal ve onu yceltmeyi kendine grev bilen bu taifenin iinde yer alacaksn. Ya bize dman ya da dost olacaksn. Deerli davetimiz iin ya yardmc olacaksn veya yardmsz brakp gidenlerden. Kimin ne yaptn insanlar Allahu Tealann hesap gnnde reneceklerdir.
Allahu Tealann ltfu ile rdn lndeki hapishanenin 1 nolu kouunda hicri 1419 Ramazan aynn 27. gecesi seher vaktinde kitabn yazm bitti. Allahu Tealann Rasulne en gzel salat ve selam olsun! Allahm, zillet ve hezimetin atllarn kapnda durdurduk. Sana ihtiya ve izzet develerini senin yannda ktrdk. Rzan iin, yazdmz, sylediimiz ve yaptmz her eyi Kabul etmen iin ihtiya ve zaruret ellerini sana atk. Davetimizi karalayan, bize iftira eden hasmlarmz Yarglaman iin sadece ve sadece sana ikayet ettik. Btn gizlilikleri bilen sensin!
218
Allahm, bunu red edip yzmze alma. Parmaklarmzn yazdn ahitlerin huzurunda o gn aleyhimize alma. Allahm, balayansn, balamay seversin, beni de bala. Allahm, ehid olarak lmemi ve sana en yakn mertebeye ermemi nasip et. Senin huzurunda yzlerin aaraca ve kara olaca gnde, yzm aart. Allahumme amin! Allahn Rasul Muhammede, aline ve ashabnn tmne salat ve selam olsun. Rabbinin rahmetine ve rzasna muhta kul olan Asm...
OTUZ RSALE
219
KAYNAKLAR
1- Zerkei, El-cabe lima stedrekethu Aie Alas-Sahabe, elMektebul-slami, Beyrut, hicri 1400, 3. Bask. 2- Nevevi, El-Erbain, Daru bn Hazm, Beyrut. 3- evkani, radul-Fuhul ila Tahkiki lmil-Usul, MessesetulKtbis-Sakafiyye, Beyrut, 6. Bask. 4- bn-i Abdil-Ber, El-stiyab fi Marifetul-Ashab, Darul-Ktbillmiyye, Beyrut, 1. Bask. 5- Abdulvahhab Hallaf, Usulul-Fkh, Darul-Kalem, Kuveyt, 12. Bask. 6- atbi, El-tisam, Darul-Hani, Riyad,1. Bask. 7- bul-Kayyim, lamul-Muvakkin an Rabbil-Alemin, Darul-Fikr, Beyrut, 2. Bask. 8- bul-Kayyim, Bedaiul-Fevaid, Darul-Fikr. 9- bn-i Kesir, El-Bidaye ven-Nihaye, Mektebetul-maarif, hicri 1408 basks. 10- bn-i Receb el-Hanbeli, Et-tahvif minen-Nar vet-Tarif bi Hali Daril-Bevar, Darur-Reid, Dmak-Beyrut, 2. Bask. 11- El-Munziri, Et-Terib vet-Terhib, Daru mektebetil-Hayat, Beyrut, hicri 1411. 12- Sleyman bin Abdullah bin Muhammed bin Abdulvahhab, Teysirul-Azizil-Hamid fi erhi Kitabit-Tevhid, El-Mektebul-slami, Beyrut, 8. Bask. 13- bn-i Cerir et-Taberi, Camiul-Beyan an Tevili Ayil-Kuran, Darul-Fikr, Beyrut, 1415 hicri. 14- Abdulkadir bin Abdulaziz, El-Cami fi Talebil-lmi-erif.
220
15- Buhari, Halku Efalil-bad, Tahkik: Bedrul-Bedr, Ed-DarusSelefiyye, Kuveyt, 1405 hicri. 16- Nevevi, Riyazus-Salihin, Messesetul-Ktbis-Sakafiyye, Beyrut, 3. Bask. 17- bul-Kayyim, Zadul-Mead fi Hedyi Hayril-bad, MesseseturRisale, 14. bask, 1410 hicri. 18- mam Ahmed bin Hanbel, Ez-zhd, El-Kitabul-Arabi, Beyrut, 3. Bask. 19- bn-i Hacer el-Heytemi, Ez-Zevacir an ktirafil-Kebair, DarulFikr, 1. Bask. 20- evkani, El-Sebilil-Cerrar el-Mtedeffig ala Hadaigul-Ezhar, Darul-Ktbl-ilmiyye, Beyrut, 1. Bask. 21- bnu Ebil-z, erhul-Akidetit-Tahaviyye, El-Mektebul-slami, Beyrut, 9. Bask. 22- Ahmed bin brahim bin sa, erhu Kasideti bnul-Kayyim, ElMektebul-slami, 3. Bask, 1406 hicri. 23- Serahsi, erhu Kitabis-Siyeril-Kebir, Darul-Ktbil-lmiyye, Beyrut, 1. Bask, 1417 hicri. 24- Kad Iyad, E-ifa bi Tarifi Hukukil-Mustafa, Darul-Ktbillmiyye, Beyrut. 25- bnul-Kayyim, Tarikul-Hicreteyn ve Babus-Saadeteyn, Daru Mektebetil-Hayat, Beyrut, 1980 26- bnul-Kayyim, El-Fevaid, Darul-Fikr, Beyrut, 1408 hicri 27- bn-i Teymiye, ktizaus-Sratil-mustakim Muhalefete AshabilCahim, Darul-Cil, Beyrut. 28- bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava 496
Bu kitab yazarken bavurduum en nemli kaynak budur. Bununla ilgili olarak, zalimler hapishanede sk tedbirler aldklar ve darya hibir eyin kmasna imkan brakmadklar bir srada gzel bir rya grmtm. Ryamda bn-i Teymiye ile el ele tutuarak bir sahradan geiyor ve ikamet edilen bir yere ulayorduk. nsanlar bn-i Teymiyenin gelmesi sevinci ile bizi karlamaya kyorlard. Kendime gre bu ryam yle yorumladm: Allahu Tealann izni ile bu kitap hapishaneden emniyet iinde kacak, halk arasnda yaylacak, Allahu Tealann dmanlar onu yakalama imkan bulamayacaklar. Bilfiil bunun gereklemesi iin altm ve karma konusundaki karamsarl braktm. Hapishanedeki eyam arasna onu sakladm ve yaklak iki ay kadar sonra Allahu Teala bizi hapishaneden kurtard. Onun ltfu
496
OTUZ RSALE
221
29- bn-i Teymiye, Es-Sarimul-Meslul ala atimir-Rasul, elMektebetul-Asriyye, Beyrut, 1415 hicri. 30- Ebut-Tayyib Abadi, Avnul-Mabud erhu Suneni Ebi Davud, Darul-Ktbil-lmiyye, Beyrut, 2. Bask. 31- bn-i Hacer el-Askalani, Fethul-Bari erhu Sahihil-Buhari, Mektebetu Daris-Selam, Riyad, 1. bask, 1418 hicri. 32- Abdulkahir el-Badadi, El-Farku Beynel-Firak, Darul-Marife, Beyrut. 33- zzeddin bin Abdusselam, Kavaidul-Ahkam fi Mesalihil-Enam, Darul-Marife, Beyrut. 34- Zehebi, Muhtasarul-Uluvvi, El-Mektebul-slami, 2. bask, 1412 hicri. 35- E-ankiti, Msekkiratu Usulil-Fkhi, El-Mektebetus-Selefiyye, El-Medinetul-Munavvara. 36- Hafz El-Hakemi, Mearicul-Kubul bi erhi Sullemil-Vusul, Daru bnul-Kayyim, Demmam, 2. Bask. 37- bn-i Kudame, El-Muni, Darul-Ktbil-lmiyye, Beyrut, 1. Bask. 38- ehristani, El-Milel ven-Nihal, Darul-Fikr, Beyrut. 39- Ebu Muhammed el-Makdisi, Milleti brahim ve Davetul-Enbiyai vel-Murselin, 1. Bask. 40- Muhammed el-Akar, El-Vadh fi Usulil-Fkh lil-Mubtediin, EdDarus-Selefiyye, Kuveyt. 41- Deiik hapishanelerde kitaplardan aldm notlar ve yazdm risaleler de bunlara dahildir.
ve yardm ile kitap da benimle beraber dar kt. phesiz ki hamd Ona mahsustur. Rabbimden kabul etmesini dilerim.
222
NDEKLER
Yneticilerin Kfrne Kar Sessiz Kalmak, Onlarn Kfrne Raz Olmay fade Eder Gerekesiyle Tekfir Etmek Ve Mustazaf Olma Durumunu Gznnde Bulundurmamak ................................................3 irk Askerlerinin Veya Mrted Hkmnde Olan Dierlerinin E Ve ocuklarn Tekfir Etmek Ve Mustazaflk Halini Gznnde Bulundurmamak.............................................................................................11 Tekfirin Sonular Bakmndan, Mmteni Konumundaki Kafir le Kendisine G Yetirilen Kafir Arasnda Ayrm Yapmamak....................22 Kafir Devlet Dairelerinde alan Her Kiiyi, Ayrm Yapmadan Tekfir Etmek....................................................................................................33 slam Devletinin Bulunmad Bir Yerde Tautlardan Veya Destekilerinden Yardm steyen Ya Da Mahkemelerine Bavuran Her Kiiyi Ayrm Yapmadan Tekfir Etmek ............................................................37 dari Sisteme Uymak Ve Muhakeme Olmak le, Kafir Kanunlarla Muhakeme Olmak Arasnda Ayrm Yapmamak.........................................53 Allahu Tealann ndirmedii Hkmlerle Hkmetme le, Bir Gnah Olarak, Bazen Allahu Tealann Bir Hkmn Mcerred Olarak Terketme Arasnda Ayrm Yapmamak..................................................60 Seimlere Katlan Herkesi Ayrm Yapmadan Tekfir Etmek ...................65 Ak Olmayan Meselelerde, Cehalet zrn Muteber Olarak Saymamak.......................................................................................................76 cmaya Muhalefet Eden Herkesi Ayrm Yapmadan Tekfir Etmek..........94 Riddet Kfr le Tevil Kfr Arasnda Ayrm Yapmamak ...................105
OTUZ RSALE
223
Kfr Olan Bidatlar le, Masiyet Ve Furu Trnden Olan Bidatlar Arasnda Ayrm Yapmamak ..............................................................112 Tautlar Tekfir Etmeyen Herkesi Tekfir Etmek ...................................121 Tekfirin Sebepleri Konusunda, Dini Ktleme le Kiileri Ktleme Arasnda Ayrm Yapmamak ...............................................................138 Srf Mrcie Cemaatlarna Mensup Olduklar in Muhalif Kiileri Tekfir Etmek .................................................................................................152 HARCLERN GENEL DURUMU VE ONLARIN AKDE VE MENHECLERNDEN BERAATMZ.......................................................164 Haricilerin Douu Ve En nemli Akide Ve Frkalar...........................164 Hariciler le Savan Tr ....................................................................180 Haricilerin Tekfir Edilmesi ...................................................................182 Haricilerin Nitelikleri Ve Onlara En ok Benzeyenler ..........................184 SONSZ................................................................................................207 KAYNAKLAR .........................................................................................219 NDEKLER ........................................................................................222
DAVET SERS BRNC ADIM 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap Mslmanlarn Birliini Salayacak Temel Esaslar Taifetul Mansurann zellikleri
Abdul-Munim Mustafa Abdul-Munim Mustafa
Ehl-i Snnetin Menheci ve Cihadn Abdulkadir bin Abdulaziz Esaslar Millet-i brahim
Ebu Muhammed sm
DAVET SERS KNC ADIM 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap 5. Kitap 6. Kitap 7. Kitap 8. Kitap 9. Kitap man ve Kfr Cehalet zr Demokrasi Dindir Taut ve Destekileri Tautlarin Destekileri Hakkndaki phelerin Aydnlatlmas Dostluk ve Dmanlk lkelerin Hkmleri Cihada Tevik slam Erlerine Nasihatler ARATIRMA SERS 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap 5. Kitap El-Umde Fi dadil-Udde El-Cihad vel-ctihad Tekfirde Arlktan Sakndrma Konusunda Otuz Risale 1-2 Akidemiz slamda ehadet Operasyonlar
Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Katde Ebu Muhammed sm El-Makdisi Ebu Muhammed sm Derleme Abdulkadir bin Abdulaziz Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Muhammed sm Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Muhammed sm Abdulkadir bin Abdulaziz Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Kuteybe e-mi Sleyman Davud
NOTLAR
...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ......................................................................................................................
...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ......................................................................................................................
...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ......................................................................................................................
NASHAT
Mslman kardeim! Bu kitapk, Allahu Tealann izniyle faydal bilgiler iermektedir. Allaha hamd olsun ki biz, eri delili olmayan hibir sz sylemiyoruz. Senden de, eri bir delili olmadka hibir sz kabul etmemeni istiyoruz. Bylece yol kesen ekyalarn, Allaha davet ad altnda seni aldatmasna izin verme. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bir ayet dahi olsa benden ulatrn 497 ve yine ahit olanlar, olmayanlara duyursun 498 vasiyeti gereince bu kitapn, kardelerinin, tandklarnn ve dier Mslmanlarn arasnda yaylmas iin gayret et. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahn senin elinle bir kiiyi hidayete ulatrmas, kzl develere sahip olmandan daha hayrldr. 499 Kardeim, bil ki bu ve buna benzer yaynlar Mslmanlar arasnda yayman, Allahu Tealann yolunda bir cihaddr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mriklere kar mallarnz, canlarnz ve dillerinizle cihad edin. 500 Allahu Teala, bu ve buna benzer yaynlarn Mslmanlar arasnda yaylmas iin gayret eden herkesi birok hayr ile mkafatlandrsn, Allahumme Amin.
497 498
Buhari Mttefekun Aleyhi 499 Mttefekun Aleyhi 500 Ebu Davud, sahih bir senedle rivayet etmitir.

Tekfirde Aşırılıktan Sakındırma Konusunda Otuz Risale-Makdisi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tekfirde Aşırılıktan Sakındırma Konusunda Otuz Risale-Makdisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

Kitabn Orjinal smi

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 34/28, Daru bn Hazm basks.

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA

El-Fetava, 3/147 El-Fetava, 12/251

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

8 Enfal/73 59 Har/20 20 68 Kalem/35-36 21 32 Secde/18 22 5 Maide/100 23 8 Enfal/37

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

bnul-Kayyim Rahimehullah, el-Fevaid, 108. sayfadan zet olarak

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

Mslim erhinden zet olarak.

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

Malik ve Ebu Davud rivayet etmitir.

Hakim, Mstedrek, 2/27 Zehebi, Siyeru Alamin-Nubela, 15/88 53 53 Necm/23-24

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

BU TEHDDN KAPSAMI DIINDA OLANLAR

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

Zadul-Mead, 3/423 Fethul-Bari, 1/523 66 Ed-Durerus-Seniyye, 132, Cihad blm 67 Age:174

TEKFRN ARTLARI, ENGELLER VE SEBEPLER

bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 10/215

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/101 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/266

bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 12/261-262

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

El-Veki, Musannef, 3/76, ayrca 4/229

39 Zmer/3 Es-Sarimul-Meslul, 177-178 90 Es-Sarimul-Meslul, 370

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

konuda mere muhalefet etmedi.

5 Maide/93 Es-Sarimul-Meslul, 530

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

Mecmuul-Fetava, 3/116 4 Nisa/165 121 Mecmuul-Fetava, 35/101 122 El-Muhalla, 13/151

El-Fasl, 4/105 Teysirul-Azizil-Hamid erhu Kitabit-Tevhid, 185

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRN ENGELLER LE LGL UYARILAR

Bilgi iin baknz: Es-Sarimul-Meslul, 388

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

Suyuti, Tarihul-Hulefa, 13 4 Nisa/97 162 4 Nisa/98-99

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

40 Mmin/47-50 34 Sebe/31-33 165 4 Nisa/75

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA

14 brahim/21 33 Ahzab/64-68 180 Mslim, Kitabul-man, 178

40 Mmin/47-48 2 Bakara/166-167 183 7 Araf/175-176 184 6 Enam/88-89

TEKFRDE AIRILIKTAN SAKINDIRMA KONUSUNDA