?

Home Log In Sign Up

Search Peo

Type to search for People, Research Interests and Universities Searching... 1,520 SNEMA, MTOLOJ, DEOLOJmore by bar oban More Info: Sinema, Mitoloji, deoloji; Sinemaya Eletirel Bir Bak. Medya Eletirileri 2009: Bilin Endstrisinin ktidar ve Siyaset Pratikleri (Ed. Z.K. Uslu, C. Bilgili). Beta Y, stanbul, Nisan 2009. Research Interests: Cinema, Mythology, Ideology, Mass Communication, Communication, and 2 moreSocial Sciences and Sociology<div>(<a href="http://www.academia.edu/Documents/in/Social_Sciences" class="research_interest_link" data-id="1237">Social Sciences</a> and <a href="http://www.academia.edu/Documents/in/Sociology" class="research_interest_link" data-id="184">Sociology</a>)</div>edit Download (.doc) Quick view EditDeleteMove section 1,520 SNEMA, MTOLOJ, DEOLOJ:Sinemaya Eletirel Bir Bak Bar oban Giri D reten bir fabrika olarak sinema mitolojiden bamsz dnlemez. Mitoloji gibi sinema da insana ait gerekliin sorgulanmas ve anlamlandrlmas abasnn bir rndr.Toplumsal gereklik amzda da mitlere sa hiptir, mitler de toplumsal evrim srecinin bir parasdr ve kendilerini dntrerek varetmeyi srdrmlerdir. Sinema mitolojinin gnmzdekendisini yeniden-rettii alanlardan birisidir. Gnmzn mitolojisi ideolojik yklemlenimleresahiptir ve anaakm sinemann rettii mitler toplumsal anlamda egemen ideolojinin yeniden retimine yani iktidarn kitlelerin bilinyapsn denetim altnda tutarak sistemin devamllnsalamasna hizmet eder, anaakm sinemasal kurgu buna bal olarak iktidarn kurgusudur vetoplumsal yaam ve toplumsal dn biimlerini varolu koullarndan bamsz bir biimde,yani kurgusal bir gereklie dntrerek retme gcne sahiptir. Toplumun kendi varoluunuduyumsamaya, yabanclamln arln hafifletmeye alt san atsal etkinlikler kapitalist i kt i da r t a r af nd a n, h em i de ol o j i k ye n i d en - r et i m , ya n i t ke t i m v e haz k l t r n n, ya n i yabanclamann kabul edilebilir bir trnn yaygnlatrlmas ve doallatrlmas iin kullanlr.Sinema toplumsal bilinyapsnn belirlenmesinin ve hazza dayanan bir elence ekonomisinin de ennemli esidir. Bu balamda, sinema, mitoloji, ideoloji ilikisinin zmlenmesi gnmz gerekliinin anlalmasna katk sunmaktadr.

Mitoloji; Kurgu ve Gerek Dnyay anlamlandrmak insann varolu srecinin ilksel kouludur. nsann varoluudnyay anlamlandrmann yannda onu dntrmektir. D dnyann tannmas ve insan eylemiyleyeniden- biimlendirilmesi sreci ayn zamanda insann kendisini retmesinin yksn anlatr.nsanlk tarihi balamn da mitler ilksel anlamlandrmay saladklar iin merkezi bir neme sahiptir: Mit bir iletiim sistemidir...bir iletidir. Bu, mitin bir nesne, kavram ya da dnce deil, bir anlamladrma biimi olduunu anlammz salar (Barthes, 1975; 109). Toplumsal bilinyapsnn da temellendii mitler, toplumsaln gereklie ilikin kurgulardr ve onun idnyasnn d dnya ile bulumasn salamaktadr. Mitolojik kurgu toplumsaln gerekliialglama biimini yanstr, ayn zamanda toplumsal gerekliin retimind e mitolojik simgeler nemli bir yere sahiptir. Toplumsal bilin toplumsal pratiklerde maddileir, buna bal olarak mitoloji toplumsal pratiklerle iie gemitir. Bu balamda, gnmzde farkllam bir biimde deolsa mitler yaamaya devam etmektedir: Modern kltrde mitler kltrn karakterine kendileriniyle iyi uyarlamtr ki bunlarn mit olduunu glkle anlarz (Mullen, 1998; 48). Mitler toplumun bellei olduu kadar onun ruhudur Mitlerini koruyan, canl tutan toplumlar insan ruhunun en gl ve zengin katmanndan beslenirler (Campbell, 1972; 14-5). Bu anlamda, mitler toplumsal oluturan kolektif ruhunda merkezidir. 1 Toplumun psiesini mitler zerinden tanmlayabilmek mmkndr, zaten Freudyen kavramsallatrmalarnda mitsel gndermeler zerine kurulmu olmas, mitlerin toplumlarn psiik deneyimlerinin bir arivi olduunu da gstermektedir; "imgeler, simgeler, efsaneler psikenin s or um s uz ya r a t l a r d e i l l er di r; bu nl a r bi r ge r ekl i l i e c e va p v e rm ekt e v e bi r i l evi ye r i ne getirmektedirler" (Eliade, 1992; XIX). Mitler insann hem d dnyay hem de kendi idnyasn,toplumsal yaamn anlamlandrma abasnn bir rndr. Mit insana dair olan tm gerekliklerina nl am l an d r l m as s r e ci ni n b al a n g c n i m l er . Y a am , l m ba t a o l m ak z er e, bi l i n v e bilindnn temel belirleyenleri oluturan insana dair tm gerekler mitlerin konusudur. Mitler i ns an n v a rol u s r e ci ni n s rr na s ahi pt i r. S an at s a l r et i m i n i l ks el r nl e ri ol a ra k m i t l er , metinleraraslk balamnda kendilerinden sonra gelen sanatsal anlatlarn k noktasn oluturur;Mit, gelecein eposunun, romansn, trajedinin tohumlarn tar; halklarn yaratc dehasnn veuygarln bilinli sanatnn bu edebi biimlerini kullanr (Malinowski, 2000; 147). Mit insana aittm gereklikleri, sorunlar tartan, zmeye alan sanatsal retimlerin balad yerdir, buanlamda gnmz sanatnda da mitsel yn halen varln srdrmektedir.M i t l er t opl u m s al b el l e i n m e rk ez i be l i rl e ye nl e ri di r . Top l um s a l b el l e k t o pl um sa l bilinyapsnn ve buna dayanan tm toplumsal pratiklerin temelidir. Toplumsal bellek toplumunkendisini tand aynadr. Toplumsal bellein temellendii kolektif bilind, sezginin, algnn veidrakin doutan gelen biimleri olan ilk rneklerin kayna, btn psiik srelerin zorunlu a priori belirleyicisidir (Leledakis, 2001). Toplumun ilksel deneyimlerinin depoland merkezolarak kolektif bilind, kendisini toplumun sanatsal retimleri zerinden yanstr. Bilind bellein derinliklerindeki anlar, imgeler, itkiler gibi blk prk eleri yapsal yasalara balayan, dzglerle ileyen bir ilem arac grnmndedir (Levi-Strauss, 1983; 21). Toplumsal bellei dzenleyen ve toplumsal srecin deneyiminin arivine dntrlmesi ilevi balamndabilinaltn, herkesin kendi ki isel gemiinin szck daarcn biriktirdii bir szle benzetebiliriz (Levi-Strauss, 1983; 79). Mitler bilindnda arivlenmi toplumsal deneyimlerinanlatsdr, bastrlm olann geri dndr. Toplumsaln dleri olan mitler, bu nedenle kurgusalolduu kadar gerektir; mit... yaayan bir

gerekliktir (Malinowski, 2000; 98) ve bu balamda,gnmzn gerekliide mitlerin izlerini tamatadr.Mitler, gereklie gnderme yapmalarna ramen sanatsal gnderimleri olan kurgusal bir yaplanma sahiptir. Kurgusal da olsa mitler, yaamn rnleri olduklar iin, gerekle olan balarnkorurlar: Mit doruyu syler. Bizim ezeli hakikatlerimizin alegorik aynasdr (Veyne, 2003: 158),insanlar bu aynada kendilerini zne olarak tanmlayabilmekte, gerekliklerini oluturmaktadrlar.M i t ge r ekl i i n anl am l a nd r l m as d r; " h e r ef s an e bi r ge r e i n n as l va rl k kaz an d n anlatmaktadr" (Eliade, 1991;77). Bu anlamda, kurgu ve gerek arasndaki snr geirgendir tamolarak belirlenemez. Tm kurgular gerekleme, tm gerekler kurgulama olasln tar. Mitler iin ise artk sylemsel iinde yaayan tarihncesi gerein izlerinden sz edilebilir. "Efsane yalnzca gerekten olan hakikatlerden, tam olarak tezahr edenden sz etmektedir" (Eliade, 1991;75), bu gerekler t oplumsal varoluu imlemektedir, gerekliklerinin kant toplumun somut va rol u ud ur . B u ge r e kl i k s i m ges e l di r, si m ge s el y k l e m l e ni m i ni i ns an n d sa l l at r a r ak yabanclat fetiten, iktidardan alr. Fetiist iktidar yapsnn gereklii kutsal bir gerekl iktir, toplumsal anlatlar bu gereklik zerine kuruludur; mitlerde "tabii ki kutsal hakikatler sz k o n u s u d u r , n k e n mkemmel hakiki, kutsal'dr" (Eliade, 1991; 75). nsan k e n d i n i dolaymlamalar ile anlamaya ve anlatmaya almaktadr, tm toplumsal gler, toplumsal bellek,dil, kltr vb. kolektif bir rndr ve tarihsel evrimi ierisinde ilksel tm retimler kutsallam bir yapya dnr; Mit kutsal bir yky anlatr (Eliade, 1993; 13). Bu yknn kahramanlar dagetii zaman ve mekan da kutsaldr. Bunun yansmas sinemada youn bir ekilde grlmektedir. 2 Sinema da kutsal bir yk anlatmaktadr ve ierdii tm eleri kutsayan, tanrsallatran bir ileyie sahiptir.Gnmz toplumlarnn bilinyapsnda mitoloji yaamaya devam eder. Sanatsal alandakendisini yeniden-reten mitler, toplumsal evrimle beraber deiim ve dnm geirirler. Bunundnda mitler toplumsal anlamda ideolojiye eklemlenirler, modern toplumlarda mitoloji, ne kadar doal gzkse de, ideolojinin bir esidir: mitin siyasal bir ideolojiye dntn sylemek yanl olmaz (Veyne, 2003; 107). Kitle iletiim aralar mitleri etkin bir biimde kullanrlar ve egemen ideolojinin toplumsal balamda yaylmasn salarlar. Toplumun bilinyapsnn biimlendirilmesinde gnmz kitle iletiim aralarnn ve bu aralarn stbelirledii kltrnolduka nemli bir ilevi vardr. Mitsel olann srekliliini salayan ise onun bilind aktarm iletm toplumlarn kltrel yeniden retim srecinde kendisini yeniden retebilmesidir. leti im alanndaki geliimle birlikte kltrel alanda yaanan gelimeler bu teknolojik etkileri de kapsar. Bukapsama sreci toplumsal bilindnn etkilerini tar, mitoloji kendini byle bir srete somutartlara gre yeniden tanmlar biimlendirir ve srecin bir paras olarak ilemeye balar. Tmtoplumsal deiimler kendi mitolojilerini de retirler. Yaanan tm ideolojik yeniden -retimsreleri, temel de mitolojik etkinin izlerini tar. Bu balamda, sinema kltrel alann en etkinsanatsal biimi olarak mitolojik ve ideolojik ilevlerin etkisinden kurtulamaz. Kitle kltr, popler kltr, alternatif kltr vb. tm kltrel alanlar, kendilerini ayn toplumsal kltr alannda var ederler ve etkileimli bir biimde yeniden retirler. Sinema ve Mitoloji Sinema gnmzde mitsel retimi gerekletiren en nemli aratr. Sinema mitoloji ile benzerlikler tar, dnyay insanlar iin anlamlandrlabilir klmaya alr. Sinema gerekliiyeniden- biimlendirir, kitleler iin dlerin gerekle iie getii dnyalar ku rgular, kutsalgerekler retir. nsanlarn yabanclatklar gerekliklerini kurgusal yap dolaymyla kabul edilebilir klmaya alr; bu anlamda

sinema dinsel, kutsal bir auraya, haleye sahiptir, tinsizkoullarn tini olduu gibi, ezilmi yaratn iniltisi, kalpsiz bir dnyann ruhudur da (Marx, Engels, 1995; 35). Tm dier sanatlardan daha etkili bir anlatm diline ve kitleselleme olananasahip olan sinema, mitler gibi tm insani gerekliklere deinebilen ve toplumsal ruhu ele geiripynlendirebi len ilahi bir gce sahiptir. Sinema mitolojinin gnmz dnyasnda yeniden - retilmesini salayan, bu anlamda da ideolojik yklemlenimleri olan, en nemli aygttr.Mitsel balamda sinema modern dnemde mitleri yeniden-reten bir yapdadr. Klasik antoplumsal bellekte halen etkisini srdren mitleri yeniden-retmenin dnda bu mitlerin aurasnkullanarak, yeni mitler yaratmakta ve bu mitler popler kltrn temel belirleyenleri halinegelmektedir. Sinemann mitleri, mitolojik tanrlarn gcne sahip klnm yldzlardr.Hollywood sinemas tketimi toplumu mant balamnda yldz mitleri yaratm ve bunu hazkltrnn ana belirleyeni haline getirmitir. Sinemann byl yaps, yeniden -rettii insan biimli tanrlarda gizlidir. Bu balamda sinemada mit iki balamda ele alnabilir, olumsal mitselya p ve ol um s al ol m a ya n m i t s el ya p . Ol um s al m i t s el ya p t opl u m sa l d l e ri n, i s t em l er i n karlanmasna hizmet ederken, olumsal olmayan mitsel yap popler kltr zerinden egemenideolojinin yeniden-retimine ve haz ekonomisinin yaratlmasna hizmet etmektedir. Sinematoplumsaln zgrleme d olabildii gibi, tketimci dlerin satld bir pazar haline geldii bir kabusa da dntrlebilecek bir yaplanma sahiptir.Toplumsal imgelem yarat c bir yapya sahiptir, "mitsel dnmenin okanlamll"(Horkheimer&Adorno, 1996b; 48) bu yaratcl glendirir. Mitolojinin yani tarihncesininimgelemi doann egemenlii altnda olan, ayn zamanda retim ilikilerinin temel olarak doal 3 olana dayand bir dneme gnderme yapar. nsani evrim sreci iersinde doa denetim altnaalnarak ve doa bilimsel bilgi ile yeniden anlamlandrlp tanmlanarak yeni bir dneme girilmitir,retim ilikilerinin, toplumsal altyapnn temel belirleyici olduu bu d nem mitolojinin ilevininazalmas ve ideolojinin ortaya kmasn da beraberinde getirmitir. Ancak mitler yeni dnemdeyaznn bulunmasndan sonra da varln srdrr, szl kltrn yerini almaya balayan yaz vedaha sonrasndaki teknolojik gelimeler iinde de mitolojik olann varl sz konusudur. Tmkltrel yaplanmlar toplumsal bilindnn mitolojik elerini kullanr ve bunun zerine kendi dnemsel mitlerini eklerler, nk Hegel fikirleri estetik bir biimde, yani mitolojik olarak ifadeetmedi imiz srece, bunlarn halkn gznde hibir deeri yoktur (Eagleton, 1996, 213) demektedir. Sinema mitolojik olann en etkin olduu sanatsal alandr. Sinema estetii, mitselestetikle benzerlikler tar; mitik anlat... eitli anlam katmanlar itibariy le kendi iinde okanlaml olmakla kalmaz. Kesin bir biim iinde hapsedilmi deildir, her zaman deikenler vardr. Hikayeci bunlar koullara, dinleyicilere ya da kendi tercihlerine gre seebilir, ksaltlabilir,geniletebilir, istedii gibi deitirebilir (Vernant, 2001; 14). Mitsel esneklik sinemann anlatm dilinde de mevcuttur, anlatmsal gcn de bu yaratc almdan ve okynllnden alr. Mitseldnemde insanlar kendi grlerinin (ide) dzenini, doann dzeni sanyor ve kendi dncelerizer inde sahip olduklar kontroln, ayn kontrol eyler zerinde de uygulamalarna elverdiinihayal ediyorlard (Frazer, akt. Freud, 1999; 143), sinema yaratcl ve esnekliiyle, gnmzde bunu kurgusal dzlemde gerekletirir ve insanlarn mitsel dnemden kalma isteklerini doyurmuolur.Sinema toplumsal anlamda yaratc, okanlaml kurgusuyla izleyenleri mitsel bir esrime ile byler, edilgen izleyiciyi kurgusal etkinlik iinde tutar, eylemsiz bir eyleme gnderme yapar.Topluma imgeleminde yaatt bir srelik mutluluk ile onun gerek dnyadaki mutluluk isteminimastrbatif bir biimde yaatr, gerek olmasa da sahte bir boalma neden olur. Bunun yannda,ol u m s al ol a ra k el e

al nd n d a i s e si ne m a ya an l a n d n ya d nd a bi r d n ya d a da m ut l u olunabileceini gstererek iersinde yaanlan gerekliin deitirilebilirliine dair bir farkndalk da yaratr. Bir baka deyile iinde yaanlan dnya -sistem- kurgu olarak ele alnrsa; bu kurgunundaha insani bir kurgu ile yer deitirebilecei, tm kurgularn insani dnce ve eylemin rnleriolduu ve dnmn yine insanlar tarafndan kendilerinden alnm veya egemen yapya dnvermi olduklar gcn geri alnarak toplumcu bir kurgunun kendi rnleri olabileceini gsterir.Sinema bu balamda bir istek doyurma olarak ilev grr. Freudun Dlerin Yorumu (1991)adl almasnda odakland gibi tm dler insann gerek hayatta doyuramad isteklerinindsel dolaymlama ile doyurulmasdr. Bilincinde olunan veya olunmayan istekler dsel alandadoyurulur, bunun sonucunda psikolojik bir rahatlama ve haz yaanmas sz konusudur. Sinemadaayn ekilde iler, sinema bir d fabrikasdr. Bireysel imgelemin rnleri olan dler, toplumsalimgelemden beslenir ve onu besler. Bireyler gibi toplumlar da dler grr ve isteklerini doyurur.Baz dler toplumsal eylem alannda gereklenir ve dsel olanda deil gerek olanda bir doyumyaanr. D toplumsal balamda olumsal bir gce sahiptir, dten hibir ktlk gelmez; alaninsann enerjisini destekler, glendirir bile.... Byle dlerde alma gcmz arptacak ya dafelce uratacak hibir ey yoktur. Tam tersine, eer insan byle d grme yeteneinden tamamenyoksun olsayd, ara sra zihni ilerilere atlayarak ellerinin henz biim vermeye balad rnn tamve eksiksiz tablosunu gznn nnde canlandramasayd, o zaman insan, sanat, bilim ve pratik a b a a l a n n d a b y k v e z ahmetli ilere girime ye ve tamamlama ya hangi itici g c n srkleyeceini dnemezdim bile.... Eer d gren kimse, dne ciddi olarak inanrsa, yaamdikkatle gzler, gzlemlerini gkte kurduu atolarla karlatrrsa ve eer, genel olarak sylemek gerekirse, dnn gereklemesi iin bilinli olarak alrsa, d ile gerek arasndaki ayrlnhibir zarar olmaz. Dlerle yaam arasnda bir ba varsa, her ey yolundadr (Lenin, 1990; 182-3). Dler insanlarn daha iyi bir yaam yaratma kurgusunun en yaratc eleri olarak, sinemasal balamda da byk nem tarlar. Sinema insan ruhunun derinliklerine iner, yabanclamln 4 gsterir; Mitin insan ruhunun derinliklerini gsteren teleskop gibi ilev gren grsel yap, ironik bir biimde sinema kamerasn gereklii kaydeden optik bir aygttan, dgren kafataslarmzaz o r l a g i r e b i l e n G z y l e y a a y a n o r g a n i k bir makineye d n t r r (http://cinemadiscourse.com/about/visionary-movie.html). Sinemann gz, d gren insanngzne dnr, onun ruhunun hastalklarn ona gsteren ayna gibi i grr. Sinemann d fabrikas olmas onu gereklii grmemesinden, onu reddetmesinden kaynaklanm az, muhalifsinema dler reterek gereklii eletirir, ondaki olumsuzluu gstererek almasn salamaya alr; film... psikanalizin ryalarn ve gndelik yaamn yaplarn zmlemesine ok benzer bir ekilde bu bildik dnyann zmlenmesine izin verir (Connor, 2001; 257). Dler, toplumsal bellekteki olumsal mitlerin yeniden-anmsanarak toplumsal gerekliin dntrlmesi balamndatoplumsal farkndaln yaratlmasna hizmet eder. Sinemada dsel kurgunun gereklii yeniden betimleme gcnden (Ricoeur, 1999; 178-9) vazgeemez, bu balamda sinema ve d ayrlmaz bir btn oluturduunda gerekten toplumsal bir yn kazanmaktadr. Sinema ve deloji Sanat toplumsal kltrn yaratm ve yeniden-retimi srecinde egemen ideolojinin etkisialtndadr, retim aralarna sahip olanlar dnsel ve sanatsal retim zerinde de szsahibidir. Sanatn ideolojik ilevleri, toplumsal balamda ele alndnda anlamlandrlabilir. Gerekte sanat,iktidara kar koyuun toplumsal ifadesidir bu balamda sanat muhalif bir biim tar. Ancak, sanatkitle kltrne dntrldnde, iktidarn

denetimine girer ve onun ideolojisini toplumsallatran bir aygta dnr: Sanat yaptnn zgl ilevi, var olan ideolojinin gerekliinin kendisiyle araama, bir uzaklk brakma yoluyla- grlmesini salamak olduu iin, sanat yapt dorudanideolojik etki yapmaktan geri kalmaz, bu nedenle ideoloji ile baka herhangi bir nesne ile olduundan ok daha sk ilikilere sahiptir ve sanat yaptn onun ideoloji ile olan bu ayrcalklilikisini hesaba katmakszn yani dolaysz ve kanlmaz ideolojik etkisini hesaba katmaksznzgl estetik varl iinde dnmek olanakszdr. (Althusser, 2004, 134). Sanat toplumsal bilinyapsnn bir paras olarak, toplumsal yaamn ideoloji zerinde etkilidir, sanat yaptinsanlarn kendi yaam koullarn yapan yapsal ilikilerle yrttkleri ilikilerin dsel bir baiinde yansd dizgeye girebilir; o dizge de bir ilikiler dizgesidir ve bu dizgeyi yapan ilikiler ideolojik olan meydana getirenlerdir (Althusser, 2004, 135).Sinema kltrel bir aygt olarak szel ve grsel alanlar birletirmesi ile byl bir etkiyaratmtr, bu byl etki ideolojik etkiyi barndran ve gizleyen bir yaplanmdadr: Toplumsaldnyann temsil edilii po litiktir ve bunun iin seilen temsil tarzlar, dnyaya kar farkl politik durular ifade eder. Her kamera konumu, her grnt dzenlemesi, her montaj karar ve her anlatsal seim, trl kar ve arzular barndran bir temsil stratejisiyle ilikilidir. Sinemannyalnzca gereklii ortaya koyan ya da betimleyen hibir cephesi yoktur. Filmler fenomenal bir dnya ina ederek izleyiciyi dnyay belirli biimlerde yaantlayacak biimde konumlar. (Ryan&Kellner, 1997, 419). deoloji sylemsel alan iinde toplumsaln kendini anlama ve anlatmaabas olarak sinemaya eklemlenir. Byl halesini toplumsal imgelemde sylemselin etkisiylekuran, bu balamda toplumsaln hayalgcne, imgelemine zgrlk tanyan bir yapya sahip olanideoloji, sinemann grsel eklemlenimi ile imgelem gcn toplumsal olandan alr ve sinemann bu balamda kltrel alanda egemen olan yapnn kullanmna verir. Haz ekonomisinin bir esi olarak sinema gitgide egemen snflarn tekellerinde olan bir mlkiyet oldu, ki bu snflar, onu aasnflarn dizginlerini elde tutmak iin kullandklar bir aygta dnt; ...sinemada yatan politik karlar son derece gldr, nk filmler, sosyal gerekliin u ya da bu ekilde ina edilmesinezemin hazrlayan psikolojik durular, dnyann ne olduuna ve ne olmas gerektiine ilikin ortak dnceyi ynlendirerek toplumsal kurumlar ayakta tutan daha geni bir kltrel temsiller sisteminin parasdr (Ryan&Kellner, 1997, 38). Toplumsal imgelem egemen ideolojinin 5 belirledii bir yapya dntrlerek bu tmel bir baaryla hibir zaman gereklemezegemenideolojinin yeniden retimi salanmaya allr; Hollywood biimlerinin ideolojik olma nitelii,tahakkm toplumunu ekillendiren deer, pratik ve kurumlarn cevherini oluturan figr ve anlat lar oaltmalarndan kaynaklanr (Ryan&Kellner, 1997, 409). Anaakm sinema iersindeyaanlan gereklii deitirilmesi mmkn grnmeyen, varolan olas dnyalarn en iyisi olarak sunar, insanlarn kaderleri kabul etmemeleri ve sistemi tm gnahlaryl a kabul etmelerikonusunda ikna etmeyi amalar. Anaakm sinema muhalif sinema anlayn zetledii gibi egemen kltrn bir destekisi olarak ilemektedir ve ideoloji ekonomi, retim, datm sansr vefilm eletirisi zerinde etkin (Andrew, 2000; 271) bir gce sahiptir. Anaakm sinemann toplumsal bilinyaps zerine etkileri olsa da, bilinyapsn homojenletirmesi olas deildir. Toplumsalimgelem egemen yapnn denetiminde olsa da kendine ait zgr alanlara sahiptir, ideolojik yenidenretim srecinin parall ve baz noktalarda yaad baarszlk ve tersine ileyiler sonucundasinema iinde muhalefet olanan da tar, bu balam genelletirildii zaman toplumsal kltrntm alanlarnda egemen ideolojinin szdrmaz, yekpare bir denetiminden ve yeniden retimindensz edilemeyecei iin egemen ideoloji dndaki ideolojilerde toplumsal kltrn tm alanlarndakendilerini var edebilirler. Muhalif

sanat baka bir dnyann mmkn olduunu syler, snrlarihlal etmek isteyen sanatnn srarla arzu ettii eyse, kiiliin ve tm insani eitliliin her tr kaln izgiden kurtarlmasdr... snrlar ihlal eden sanat, kltrn onu metalatrma ihtiyackarsnda etkin bir isyan halindedir. (Lentricchia&McAuliffe, 2004, 3). Muhalif sanat gerekliieleirel bir biimde ele alr, kurgu gereklikten ka deil onu dntrmenin yollarn arar; ster fotoraf makinesi imgesi, ister vale resmi, ister film montaj, ister mimari tasarm szkonusuolsun, nemli olan imgenin suistimal edici iktidarn kendini hakl karma abalarna direnmeye muktedir duyumsal, bilisel bir deneyim sunmasdr. Grsel sanat byle siyasileir. ktidarnfantazmagorilerinin stn rtt eyi aa karr. (Buck-Morss, 2004, 115). Muhalif sinemadaiktidarn mitselletirdii sinemay mitlerinden soymak, toplumu kendi gerekliine ait bir farkndalk yaratmak sorunuyla kar karyadr. Muhalif sinema gerekliin kurgusunun dntrlebilir olduunu anlatmak, iktidarn kutsal olmadn gstermek, iktidarn mitlerininkarsna toplumsal gereklileri karmak zorundadr. Muhalif sinema, iktidarn ideolojisini tayanmitlere kar koyan bir g, bir mit avcsdr. Toplumsal zgrleme dn ve bunu destekleyenmitleri yenidenreten, mitleri iktidarn denetiminden kararak, yenide n toplumsal kltrn bir rnne dntren bir ileve sahiptir. Mitler yeniden toplumsal dleri retmeye baladnda,muhalif yapya hizmet ederler ve muhalefetin toplumsallamasn salarlar, bu balamda da sinemadlerin, topyalarn fabrikas olarak, toplumsal zgrl yenidenretir. Sinema: Ka Ve Haz Sinema bir dikme, eklemleme etkinliidir, gerekliin iinden alnan paral elerin bir kurgusal yap etrafnda yeniden dikilmesi, eklemlenimi, rglenimidir. Gerekliin yerindenkmas, yerinden kan elerin yeniden sabitlenmesi ve yeni bir yapda kapanmasdr. Sinemamakro bir dnyann karsnda mikro bir dnyaya gnderme yapar. Makro dnyadan yaanankapanma ve sabitlenmelerden kopardklar, kestikleri, yerinden karttklar ile kendini var eder.Byk bir kapanmann iinden aldklarn daha kk bir yap, anlamsal bir btnlk, iersinde yeniden kapatr, tm kapanmalardaki gibi bu kapatma kapatann snfsal, ideolojik, kltrel izlerinitar. Sinemada kurgulama sreci ift ynldr, hem gereklii kurgular, hem de bu kurguyugereklik olarak sunar. Sinema gereklikle ban koparamayan bir kurgusal yapya sahiptir, kendisinde eksik olan gerekliin etrafnda rglenmi imkansz bir isteme gnderme yapmaktadr.Sinema gerek olmak istedike ondan uzaklamakta, ne kadar uzaklamak istese de her zaman bir biimde gereklikle ban korumaktadr. Bu anlamda, sinema mitolojinin yaad kurgu-gerek ikilemini yaamaktadr, sorun zmsz gibi grnse d e, sinema gerekliin bir rndr vegereklii yeniden-retmektedir. Bu yeniden-retimi ideolojiktir ve zorunlu olarak olumsal deildir. 6 deolojik yklemlenim balamnda ele alndnda, egemen sinema toplumsal rahatlama salayan bir ileve sahiptir. Sahte karnavalesk bir yap iersinde, toplumsal boalmn yaanmasnahizmet eder. Bu balamda sinema gereklikten katr, toplum sinema ile doyum vermeyengereklikten, daha haz verici olan fantezi dnyasna (Freud, 1999; 132) kaar, korkularndansinemada kurtulmaya alr. Bu ka, unutma istemine gnderme yapar, unutmak iin tketme eiliminde olan kitleler, kitle kltrn yeniden reten elencelik filmlere gereksinim duyar. Hazgereklik arasndaki iliki balamnda, gereklik hazszlk rettii iin insanlar gerekliklerindenkama eilimindedir. Egonun kendini koruma ilerinin etkisi altnda haz ilkesinin yerini gereklik ilkesi almtr (Freud, 2002; 268), gereklik ilkesi znenin hazdan vazgemesini ya da ertelemesinigerektirir, doyumun ertelenmesi, bir dizi haz elde olaslndan

vazgeilmesi ve hazza uzun, dolayl yolda bir adm olarak hazszla geici olarak katlanlmasn ister ve uygular (Freud, 2002;268). Ancak, anaakm sinema buna kart bir yaklama sahiptir, hazzn bastrlmasna deil, gerekliin bastrlmasna, yani hazszlk reten gndelik yaamdan kaa hizmet eder. Anaakmsinemann elencelik tketim filmleri sahte hazlar retir, insanlar kendi maddi gerekliklerini sorgulamasn engelleyerek egemen yapy merulatrr ve yeniden-retir: gerek toplumsal yaamhernaslsa sahnelenen sahteliin zelliklerini edinir... kapitalist faydac ruhsuzlatrlm evreninnihai hakikati gerek yaamn maddilikten arndrlmasdr (Zizek, 2001; 1). Haz retimi bu kasn temel amalarndandr, haz ekonomisi yaamn gerekliini, iktidarn kurgusu haline getirir:sanat... mevcut dnyaya, zerk sanatn silkip atmak istedii ayakbalarn pekitiren bir teselli trsunmaya mahkm edildi. Bizzat zerklik ilkesinin bu eit bir teselli olduu bir anlam vardr; nkkendisi adna kendi kendisini kuatan bir btnsellik ortaya koyabilme iddiasnda bulunmakla, sanatsal zerklik ilkesi, ister istemez d dnyann da byle kendi kendisini kuatan bir btnsellik olduu eklindeki yanl izlenimi yaratr. Gereklii reddetmek suretiyle - bu bir ka biimi deil,fakat sanatn isel bir niteliidir -, sanat, gereklii hakl karr. (Adorno, 2004, 3). sonuta insankendi gerekliinden ne kadar kaarsa kasn sonuta her daim onun tuzana der, sinemadage rekten ka sunan bir labirent gibidir, gereklikten ka olanakszlatran bir labirent. Bir baka deyile, sinemann kurgusu kamak istenilen gereklii dler dnyasnda yeniden-retmektedir, ka olanakszlatran bir biimde.Haz ile mitler arasnda yakn bir iliki vardr, gnmzde de her eit hazzn hala mitsel olduu (Horkheimer&Adorno, 1996a; 125) sylenebilir. Mitler insann mutlu olduklar tanrsal bir dneme gnderme yaparlar, bu dnem insanlarn yeniden dnmek isteyecekleri cennetvari bir altna, dsel bir haz adr. nsanlar bu cennetten kovulduklarndan beri hazz gerek anlamdayaayamamlardr, ancak onun imitasyonlaryla tatmin olmak zorunda kalmlardr, sinemada buanlamda ksa dnem iin iersinde yaadklar cehennemi unutturarak, kitlelere plastik bir cennetteksa da olsa mutlu zaman geirmeleri olanan vermektedir. Bunun yannda, haz yabanclamadankaynaklanr (Horkheimer&Adorno, 1996a; 123), toplumsal evrim sreci iersinde doadan kopuve insann kendisinden uzaklamas, znelerin saaltc hazlara gereksinim duymalarn beraberindegetirir. nsanlar hazzn bysn, alma zorunluluundan, bireyin belirli toplumsal bir ileve vesonuta Bene bal olmasndan dolay egemenliin, disiplinin bulunmad tarih ncesini ilk defadledikleri zaman hissederler (Horkheimer&Adorno, 1996a; 123). ersinde yaadklar toplumsalsorunlardan kamak istemi, altn an mutlu topyasna dnme istemi ile ifade edilir. Sinema buanlamda, yaratt dsel topik dnya ile haz reten bir yap olarak ilev grr. Toplumsal kasnmekan olarak haz reten sinema, kltrel retim srecinin yannda ekonomik retimden bamszdnlemez, nk popler kltr rnleri ticari arzunun nesneleridir (Kolker, 2004, 2). Ticariarzu ile arzunun ticareti sorunuda zerinde durulursa, sinema her ikisinin de gereklemesineolanak tanyan bir yaplnma sahiptir. Ticari arzuyu merulatrrken, toplumsal arzularnt i c a ri l e t i ri l m e si ni , i ns an i a rz u nun k ap i t al i st i k a nl am d a k a r get i r e n b i r bi i m al m as n n salanmasna hizmet eder. 7 Sinema ideolojik bir aygt olmann yannda endstriyel yapnn da bir paras haline gelmitir, yani bu balamda finansal piyasalarda etkili bir gce sahiptir. Sinema, bu anlamda,sanatsal olann tesinde bir uzanma sahiptir, nk sinema sanayinin yneticilerinin ideolojisiticarettir, alveritir (Horkheimer&Adorno, 1996b, 26). Sanatn piyasaya uygun bir biimdeyeniden dzenlenmesi, kapitalist mantn kltrel alanda yeniden-retimi nin olaan sonucudur:Sanatn meta pazarnn yaratt starlk sisteminde, baarl sanatlar satlk ikonlarn hem reticisiolarak yatrmclara hem de

kendileri metalara dnmektedir (Brown, 1989; 13). Sinema meta dnyasnda, metafetiizminin kltrel mantn reten bir fabrika gibi igrr, insanlara d satan bir fabrika, bu anlamda olumsal olmayan bir yaplanma sahiptir ve tketim kltrnn bir rnnednmtr: Herey kendisinin bir ey olmasndan deil, deitirilebilmesinden dolay bir deeresahiptir. Sanatn kullanma deeri, yani varl feti saylmakta ve feti, yani sanatn toplumca biilen ve sanat eseri diye yanl yorumlanan deeri de sanatn biricik kullanma deeri haline, hazal n a n b i r i c i k ni t e l i k ha l i n e gel m ek t e di r . B yl e c e s a na t n m et a k a r akt e ri ek si k si z e ki l d e gerekleerek yozlamaktadr. Sanat dzenlenmi, kayda geirilmi, sanayi retimine uydurulmu,satlk ve kullanlabilir bir meta trdr (Horkheimer&Adorno, 1996b, 52). Sanatn meta haline gelmesi sanat olmaktan kmasn beraberinde getirir, sanat isel olarak iktidara ve meta-fetiizminedirenen toplumsal bilincin bir yansmasdr. Bu anlamda, ananakm sinema meta haline gelerek, sanat olma niteliini yitirmekte, ticari bir elencelik haline gelmektedir.Meta olarak sinema bir art - deer retmez, retilen art - deerden pay alr. Sinema art deerden beslenen bir haz ekonomisi yaratr ve toplumsal alanda bir haz arz ve talebi reterek kendisini ekonomik bir e olarak var klar. Toplum haz alabilmek iin ald cretin bir ksmn bualana yatrr ve retsel alandaki yabanclama bu haz ile dnlenir. Kapitalist retim ilikilerindemetann insann denetiminden karak, insan denetim altna almas ile yaanan meta-fetiizminin bir benzeri sinema alannda yaanr. Sinemada sradan insandan fark olmayan bireyler fetiletirilir ve tketilen metalara dntrlr. Sinema fetiler yaratarak bu fetileri mitlere eklemleyerek kendini kutsal bir alan olarak sunar. Sinemasal mekan ve zaman da bu srete kutsallar. Anaakmsinemann kutsal bir mitoloji haline gelmesi ve tketilecek haz verici bir metaya dnmesi kltrelalanda en etkin egemen ideolojiyi yayan ve yeniden reten aygt haline getirmitir. Buna karn sanatsal olmaya alan, metalamaya direnen muhalif sinema, insanlar rahatsz da etse gerekleriplak halleriyle toplumsal bilinyapsnda krlmalar, yerinden kmalar yaratan yaratc bir anlatmdiliyle aktarma abas iersindedir. Bu srete, sinemann yaratt mitler toplumsal bilincin veruhun zgrlemesine gnderme yapan mitlerdir. Mitler unutma, ka ve haz iin kullanlabileceigibi, anmsama, farkndalk ve farkllnda anlatmnda kullanlabilir. Sonuta, olumsal anlamdasinema insanlara kendi gerekliklerini anlamalar balamnda etkin olanaklar sunan dsel bir dnyadr. Sonu Mitoloji gereklii anlamlandrd gibi onu retirde, bu anlamda gerek ve kurgu ilikisi balamnda, mitoloji ve benzer biimde sinema toplumsal gereklii gsterme iddiasnda olduugibi, onu iktidarn kurgusu balamnda yeniden -biimlendirme gcne de sahiptir. Bu gerek,mitolojinin ideolojik olduunu gstermektedir, mitoloji gnmzde en etkin biimde sinemada kendi varolu koullarn yeniden-retmitir. Mitolojik yapdan beslenen anaakm sinema toplumsal bilinyaps zerinde etkin bir kltrel ara olarak, egemen ideolojinin retici aygtlarndan birisidir. Sinema byk katk sunduu fetiistik kltr, iersinde yaanlan retim ilikilerinin bir yansmasdr. Anaalm sinema, bu balamda sanatsalsal bir gnderime sahip deildir, tketimkltrnn, kltr endstirisinin bir parasdr; mlszletirilmilere sermayenin iktidarnefendilerinin iktidar olarak benimsetmek btn filmlerin ama ve anlamn oluturmaktadr 8 (Horkheimer&Adorno, 1996b; 12). Bu anlamda, anaakm sinema olumsal olmayan bir ilevesahiptir, bir ideolojik aygttr. Ancak, sinema iktidarn denetiminden ktnda, bamszlatnda,karnavalesk bir biim kazandnda olumsal bir ileve sahip olur. Muhalif sinema toplumsal farkndalk yaratarak, gerekliin yeniden anlamlandrlmasna ve kar-kltrn retimine hizmetettiinde etkin bir g haline gelir. Sinema, meta olmaya direnerek, toplumsal zgrln mitlerinireten bir d fabrikasna

dnr. Mitler ve sinema insanlar, kendi gerekliklerinin farkndalnreterek, maddi yaamlarn olumsal ynde dntrebilecekleri yaratc bir d dnyasna arr,onlara yeni dnyalarn haritalarn verir, sonuta insan dleri kadar zgrdr. 9 Kaynaka Adorno, W. T. (2004), Sanat, Toplum, Estetik Sinemasal Dergisi. Say:1.Andrew, D. (2000). Sinema Kuramlar. zdm Y., stanbulAlthusser, L. (2004). Sanat zerine Yazlar. thaki Y., stanbulBarthes, R. (1975). Mythologies. Hill and Wang, New York.Buck-Morss, S. (2004). Rya Alemi ve Felaket. stanbul: Metis.Campbell, J. (1972). Myths to Live By. Viking Press, New York:.Connor, S. (2001). Postmodernist Kltr. YKY, stanbul.Eagleton, T. (1996). deoloji. Ayrnt , stanbul.Eliade, M. (1992) mgeler Simgeler. Gece, Ankara.Eliade, M. (1991) Kutsal ve Dnd. Gece, Ankara.Eliade, M. (1993) Mitlerin zellikleri. Simavi, stanbul.Freud, S. (1991). Dlerin Yorumu. Payel, stanbul.Freud, S. (1999). Dinin Kkenleri. teki, Ankara.Freud, S. (2002). Metapsikoloji. Payel, stanbul.Horkheimer, M., T. Adorno. (1996a). Aydnlanmann Diyalektii I. Kabalc, stanbul.Horkheimer, M., T. Adorno. (1996b). Aydnlanmann Diyalektii II. Kabalc, stanbul.Kolker, R. (2003-2004). Kltrel Pratik Olarak Sinema. Sinemasal. Say:89.Leledakis, K. (2001) Toplum ve Bilind. Ayrnt, stanbul.Lenin, V.. (1990) Ne Yapmal. Sol, Ankara.Lentricchia, F., J. McAuliffe. (2004). Katiller, Sanatlar ve Terristler . stanbul: Ayrnt.Levi-Strauss, C. (1983). Din ve By. Yol Y, stanbul.Marx, K., F. Engels. (1995) Din zerine. Sol, Ankara.Mullen, L. (1998) Truth In Photography: Percepton, Myth And Reality In The Postmodern World.Unpublised Master Thesis, Unversity Of Florida.Richard H. B. (1989) Art as a Commodity, The Modern Muse: The Support and Condition of Artists. (Ed. C.R. Swaim). American for the Arts Pub., New York.Ryan, M., D. Kellner. (1997). Politik Kamera. Ayrnt Y, stanbul.The Visionary Movie: A Manifesto. http://cinemadiscourse.com/about/visionary-movie.htmlVernant, J.P. (2001) Evren Tanrlar nsanlar. Dost, Ankara.Veyne, P. (2003) Yunanllar Mitlerine nanmlar Myd?. Dost, Ankara.Zizek, S. (2001). Welcome to the Desert of the Real. Psychomedia Journal of European Psychoanalysis. N:5. 10 Download SNEMA, MTOLOJ, DEOLOJ Download (.doc) Log In Log In with Facebook or
?
PaVuJmIG8HcMs

Email: Password:
Log In

Remember me on this computer

or reset password

Need an account? Click here to sign up

PaVuJmIG8HcMs

Reset Password Enter the email address you signed up with, and we'll send a reset password email to that address

Email-me a link

PaVuJmIG8HcMs

Want an instant answer to your question? Check the FAQs.

Send the Academia.edu team a comment

http://academia.e

Send

Job Board About Press Blog We're hiring engineers! FAQ Feedback Terms Privacy Copyright

Academia 2013 scribd. scribd. scribd. of 10