You are on page 1of 38

ABDULLAH CALAN YEN ZGR POLTKA SEME YAZILAR

Toplumsal hakikat ve yabanc la m a - IToplumsal gereklik gerek kendi iinde gerek dnda bask ve smrye alan brakmadka anlam ve hakikatinin zgr gerekleiminden bahsedilebilir. Bu durumda anlam ve hakikat zgrdr. zgr olmak, anlaml ve hakikatli olmakla mmkndr. zgrl olmayann kimlii dolaysyla anlam ve hakikati de olmaz. Doal koullardan kaynaklanan tehditlerle (ktlk, vahi hayvanlar, iklimsel zorluklar, bulac hastalklar) bolluklarn (bol yiyecek taneleri, meyveler, av hayvanlar, elverili iklimler, gvenlikli ve salkl ortamlar) egemen olduu koullardaki hakikat biimleriyle toplumsal bask ve smrnn srdrld toplumlardaki hakikat biimleri farkl oluur. Ana hatlaryla sralarsak; 1- Henz toplumsal tahakkmn (hiyerari ve devlet) gelimedii koullarda hakikatin balca ifade biimleri mitoloji, din ve sanatlardr. Felsefe ve bilimin pay snrldr. Ar basan ise mitolojidir. Mitoloji bilindii zere sylence, efsane, masal, yk biimindeki anlatlardr. Mitolojilerde mutlaka bir hakikat gizlidir. Daha dorusu hakikatin bir sylem biimidir. Uygarla batrlmam din de mitolojiye gre inan yan daha ar basan, hakikat deerliliine kesinlik katan bir biimdir. Din, kesin olduuna inanlan mitolojilerdir. Din inan ve yarglarnda hakikatle eitlenme, zdeleme vardr. Bilgelik (felsefe) ve bilim mitoloji ve dinin ar etkisini tar. Sanat, bir hakikat biimi olarak din ve mitolojik zihniyetle sk ba iindedir. Mzik ve izim olarak anlam ifadelendirmek ister. Mzik, resim ve heykele yklenen anlam aratrmak nemli bir hakikat almasdr. nemli olan mziin, resmin, heykelin kendisi deildir, ifade ettikleri anlam, hakikat olarak deerleridir. Mitoloji ve dinin dilinin iirsellii esastr. Dilin kendisi douundan uzun sre iirsel anlatmldr. Dolaysyla iirle hakikat arasnda sk bir iliki vardr. iir eski, zgr (tahakkm tanmayan) toplumun dili ve hakikatidir. lk ozanlar bilgelerden, peygamberlerden nceki hakikat aklayclardr. Bir toplumun dili ne kadar iirsel ve ozan anlatml ise o denli zgr ve anlaml bir toplumsal gereklie sahip olduunu yanstr. 2- Snfl ve devletli toplum sistemi olarak uygar toplum hem iinde hem dnda tahakkme urad ve yarld iin anlam ve hakikat olarak da paralanr. Mitolojik ve dinsel anlatma tahakkm kartndan hakikat yabanclar. Yabanclama uygar toplumun zne, varlna ilikindir. Sadece sylemsele dayanmaz. Yabanclama hakikati kemirerek, yontarak, eriterek yaanr. Yabanclamann hakikat olarak deeri arptlma, bastrlma ve karartmalarn kabul iin giriilen abalar sonucu srekli azalr. Savalacak bir hakikati kalmadnda yabanclama anlamsz bir yaplar yn haline gelir. Toplum iin sadece bir yktr. Bir nevi toplumsal hastalktr. Tutuculuk, softalk, faizm biiminde patolojik adlarla anlr. Yabanclama hastalk halindeki toplumsal gereklik olarak artk anlamszdr. Anlam yitimi en tehlikeli toplum haline yanstr. Uygarln toplumsal doasnda hakikatin yaad yarlma ve atmalar btn biimlerinde izlenebilir. Mitoloji ve dinin hakikat deeri dtke anlaml ve canl len havasnda tapnlan tanra ve tanrlar yerlerini artk deerden dm putlara brakrlar. Grkemli, kutsal, mkafatlandran tanra andan; cezalandran, kullatran tanr ana geilir. Aslnda toplumsal dnm (komnalden snfl topluma) kendini hakikatte byle ifade etmektedir. Smer toplumunda bu dnm ok canl izlenebilir. Bu iki gelenek, a sanatlarnda arpc olarak yanstlr. Tanra a sann anas Meryeme kadar yanssn srdrr. Kapitalizmin, hakim sistem haline gelirken tanra ann son temsilcileri olan cad kadnlar yakarak modernitesini ina etmesi, son derece dndrc ve reticidir. Uygarlk anda felsefe ve bilim, hakikatin ifade biimleri olarak nem kazanrlar. Bunda hakikat aray ve mcadelesi temel rol oynar. Mitolojik ve dinsel anlatmla kendini eskisi kadar gizleyemeyen maskeli tanr-krallarn yerini metafizikle rtnmeye alan sistemler alr. Metafizik; nesnel idealizm olarak tek tanrl dinlerin yetmezlie dmesi sonucunda hakim uygarlk sistemlerinin znellii olarak gelitirilir. Tanr yerine hakikat olarak idealar ikame edilir. dealizm, devletleen tanr olarak daha ok hakikatmi gibi sunulur. Bu nedenle idealizmle yabanclama arasnda sk bir iliki vardr. Toplumsal hakikatler tanrlarla deil, idealarla ifade edilmeye alr. Toplumsal hakikatin anma, erimeye, arptlmaya uramas idealizmle nemli bir aama kaydeder. Hegemonik iktidar ve smr sistemi olarak uygar geinen saysz devlet gittike daralan toplumsal anlamlln gizlemek iin abartmal, sslemeli, heybetli sanatsal biimlenilere de arlk verir. rnein Roma ve Grek uygarl mimari, heykel, mzik, mozaik alannda hakikat olarak bylesi bir sunuma ok nem verir. Sistem kendini ne kadar abartmal sunarsa o denli bir toplumsal anlam (smrlen, ezilenlerin gereini) gizlemeye, arptmaya alr. Bilim, felsefe ve sanat; mitolojik ve dinsel ada olduu gibi iktidara balanr, devletletirilmeye allr. Dolaysyla toplumsal yarlmaya karlk gelen bir bilim ve felsefi mcadele sreci yaanr. ktidar ve devlet sahiplerinin emrine girdike dogmalap hakikatle ban yitirir, yabanclamann bir sylem arac olarak rol oynarlar. Sanatlarda da benzer sreler yaanr. Hakikatle ban yitiren sanatlar abartmal ve minimalize olarak toplumsal gereklii ifade etmekten uzaklatlar. Uygarlk anda tahakkm nedenli toplum sorunlar, hakikatin btn ifade tarzlarnda kendini sorgulamay ve zme kavumay dayatrlar. Hakikat sorunlarnn kayna toplumsal olduu kadar zmleri de toplumsal bilim kapsamndadr. Toplumsallkla ban yitiren bilimin yabanclamas dolaysyla hakikatle ban yitirmesi kanlmazdr. Kendini hakikatin tm yntemlerinde yetkinletirmi toplumlar, sorunlu olmaktan ve yabanclamadan kurtulmu eitliki, zgr ve demokratik (ahlaki ve politik) toplumlardr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Toplumsal hakikat ve yabanc la m a - I I Kapitalist modernite; iktidar ve kar-sermayeyi azami biriktirmek kadar balantl olarak hakikatin yabanclat sistemi de tanmlar. Sistem olarak douu ok kanl hakikat savalar gerektirdii gibi srdrlmesi de tarihin grd en byk savalar beraberinde getirmitir. Sistemin savalar sadece iktidar ve smr savalar olmayp etin hakikat savalardr. Uygarlk sistemlerinin en gelimi kresel devam olan kapitalist modernite, toplumsal anlamll ve hakikatini ezdii, arptt ve karartt oranda gerekleir. Sistem iinde kar ve iktidar azamiletii oranda toplumsal yaam hakikatinin alan ve anlam kayb minimumlar. Toplumsal yaam sadece iktidar ve kar hrsnn kurban olmaz. Hakikatin tm ifade biimlerinde ar bir yabanclamay yaar. Toplum hem anlam hem hakikat olarak tam bir tasfiye sreciyle kar karyadr. Tm gereklerinin yerine iktidar ve sermayenin gerekleri ikame edilmitir. Modernitenin birinci sacaya olan kapitalizmin kendisi sistem olma ansn yakalad zaman tarih ncesi ve sonrasnn ana toplumsallklarn tasfiyeyle ie balamt. ncelikle cad kadn av slogan altnda kadn toplumsallnn ayakta durmaya alan gcn atete cayr cayr yakmtr. Cad kadn av sermayeden bamsz dnlemez. En derin klelik olarak kadn zerindeki hegemonyasn ina etmek iin bu yakma sahneleri son derece iine gelmitir. Eer gnmzde kadn en kahpelemi haliyle sistemin hizmetindeyse bu hale geliinde k aamasndaki yakllarla skca bandan trdr. Yaklmann anlar kadn Avrupada erkein snrsz hizmetine sokmutur. Sistem, kadndan sonra tarmky toplumsalln da acmaszca ykmtr. Komnal, demokratik yan ayakta kaldka azami iktidar ve kar salanamayacandan bu toplumsalln hedeflenmesi kanlmazd. Modernitenin ikinci sacaya ulus-devlet tarihte ei grlmedik bir hakikat yontucusu g olarak daha tanmlanabilir. Hibir toplumsal patoloji, ulus-devlet kadar toplumsall, toplumsal mhendislik adna (Demiorg = mimar tanr) homojenletirip yaamsallndan kopartmamtr. Modernitenin ilericilik (tanrsal kyamet inancnn moderncesi) kisvesi altnda en kutsal toplumsal yaam farkllklarn (yaam = farkllk olduu halde) yontup un ufak etmesi, teki yaplar retmesi faizmin kendisidir. Faizm, toplumsal hakikatin bittii yerde ortaya kan toplumsal patolojidir. Ulus-devlet iktidar ve sermaye tekelcilii olmadan asla remez. Ulus-devletin kutsallatrmaya alt snrlar, vatan, millet, bayrak, mar, yurtta kavramlar gerek toplumsal kutsalla ihanet etmeyle balantldr. Teki vatan, millet, yurtta inalar tm alar boyunca yaanm bir insanl kasap gibi doramakla mmkndr. Ulus-devletin ierdii dinci, milliyeti, cinsiyeti ve bilimci iktidar oaltm karsnda toplumsal hakikatler zerresine kadar tecavze, igale, inkara uram durumdadr. Nietzsche, Foucault, Adorno bata olmak zere hakikat adna kyamet koparmalar, modernitenin idi edilmi, toplumsal olmaktan karlm birey olduuna dair aklamalar bu gereklii anlatr. Modernitenin nc sacaya endstriyalizmin ekolojik yaamn imhas anlamna geldii tamamen aa km bir hakikattir. Sadece ekoevrenin deil, toplumsalln ancak onunla varlk kazand gereinin de imhasdr. evresini her gn yitiren bir toplum, yaamn para para kaybeden, canavara yediren toplumdur. Endstriyalizm milyonlarca yllk direnile ina edilmi bir insan toplumsalln bu uzun sre karsnda bir an saylabilecek ksa bir aralk iinde tasfiye edilmesinde kapitalizm ve ulus-devletin su ortadr. Endstriyel toplum adna (kapitalizm ve ulus-devletin desteiyle) gerekletirilen toplumsal cinayetler kadar hibir bir sava kadar bu denli cinayetler, lmler gerekletirmemitir. Toplumsall yaralayp hastala mahkm etmemitir. Kyamet, maher kavramnn bir anlam varsa herhalde modernite denilen bu ayakl canavarn insan toplumsalln, onun ve anlam ve hakikatini yok ettii ahir zaman anlatmak istemi olsa gerek! Ortadouda sosyal yaamn yeniden tanmlanmas iin kabaca kavramsal ve kuramsal erevesini sunmaya almamn asl nedeni, toplumsal yaam nedir? sorusuna yant gelitirmek iindir. nsann z yaamna ilikin tuhaf bir yaklam vardr. Sanki ezelden ebede kadar bir izgide veya dngde yaandn sanr. Kkl bir yanlgdr. En anlaml yaam ansna sahip olduu halde en yanlgl tr olmas sadece doann deil sanrm daha ok tahakkmc toplumda kendini gsteren bir oyundur. Hibir canl tr insan kadar yanlsamal deildir. ok tuhaf bulduum kadar ilgin bir oyundur bu benim iin. nsan yaamnn olmazsa olmaz toplumsalldr. Bu konu zerinde ok srarl durmamn birinci nedeni henz sosyal bilimce bir tanmlanmasna giriilmemesi, giriim denemeleri olsa bile anlam ve hakikat deeri bir bilimselliinin salanamamasdr. rgtsel inasnn ve toplumsallatrlmasnn baarlamaydr. kinci ve daha nemli neden kapitalist modernite liberalizminin birey ve bireycilii anti-toplumsal temelde yere ve ge samayacak denli abartl inas ve canavarlatrlmasdr. Mevcut haliyle bireycilik sadece srdrlemez deildir. Yaanlmazdr da. Hibir canl trnde gzkmeyen her trl sapkla ak bireyci yaam iin ne toplum ne gezegenimizin dayanma gc kalmamtr. yle bir sapk haline getirilmitir ki gnn 24 saatinde insan ldrmekten, seks, spor, sanat yapmaktan, kar salamaktan ve ikence yrtmekten usanmaz. Ortadou toplumu iin 19. ve 20. yzyllar, kapitalist strateji tarafndan fethedilmekten ibarettir. Kapitalist modernitenin maheri atlsyla (kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm) yklendii bu dnem, krizin ve kn derinlemesidir. Binlerce yllk tarihsel ve toplumsal bir yaam, kendi iinden kan 5.000 yllk uygarlk yapsnn zlyle tam bir kuatmla alnyor. Kendi uygarlk artklaryla kapitalist modernitenin ittifak Ortadouda toplumsal yaamn bunalmn srekli derinletirmitir. Bunalma bu niteliini, yaad kkl gemi ve kapitalist modernite stratejisinin uzun sreli saldrs verdirmitir. Toplumsal z varlk olarak parampara edilirken anlam ve hakikat olarak da kaotik bir durum yaamaktadr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Hege monik sald r ve Ortado u krizi - IUygarlk sistemlerinin zelliini yeniden hatrlarsak; birincisi rekabet-hegemonya, ikincisi merkez-evre ve ncs inili-kl dngsel karakteridir. Temelinde ise iktidar ve ekonomiye ynelik tekellerin kendi aralarndaki mcadelesi yatar. Uygarln k ve olgunlama dnemlerinde daha yava bir seyirle kendini gsteren bu eilimler kapitalist modernite anda hem ksa aralkl, ok youn, hzl hem de ok kanl bir biimde yansrlar. Toplum, ekonomi ve politik yaam zerinde bu etkenler, eilimler sonucu rekabet-hegemonya ok gelimi, merkezmetropollere karlk az gelimi kolonyal blgeler ve ksa-uzun aralklarla kendini gsteren buhranlar, kler hibir zaman eksik olmaz.

Tarihin kaydettii ilk hegemon Kral Sargondan son hegemon W. Busha kadar bu dng hep yaanmtr. Kapitalist modernite bu dngy arpc bir biimde Britanya-ngiltere hegemonyasn k ve ykseliinde yeniden kantlamtr. ngiltere hegemonyasn yalnz bir ada lkesinin tekelci sekinlerinin k olarak deerlendirmek hatal ve eksik olacaktr. kn daha ilk admlarnda kresel hareket etmitir. Gnmze kadar da hep kresel kalmtr. Moderniteyi deerlendirirken tm hata ve yanllklarn temelinde yatan bir yaklam tarzn amak ve kesinlikle dzeltmek gerekir. O da lke, ulus-devlet, olay, ahs bazl dnme ve hkm yrtme alkanldr. zellikle ulus-devlet ideolojilerinin bu ynl pozitivist yaklamlar toplumsal tarih gerekliinin karartlmasnda belirleyici rol oynar. Ama ulusdevlet tanrcln ve dinciliini kesin hakikat olarak sunmaktr. Doru olan evrensel-tikel iieliini nesnel-znel aynlna dmeden toplumsal doay ina edilmi gereklikler, anlamlar ve hakikatler btnl iinde bilmek tarzdr. Yaamsal bak olarak da deerlendirebileceimiz bu yaklam, tm evrenselliklere olduu kadar tikelliklere, doallklara kadar temel yntem olarak uygulanmak durumundadr. ngiltere tekelcilii (hegemon, dnya-sistem, kapitalist smrgeci, emperyalist, imparatorluk, modernite, uygarlk olarak da adlandrlabilir) sacaya -kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm- zerinde k yaparken ayn eilimler iinde hareket etti. Rekabet-hegemonya, merkez-evre ve inili-kl krizler hep oldu. Rakiplerini kontrol altna almay, merkezini evreye hakim klmay ve bunalm dnglerinden (ksa ve orta sreler-konjonktrel bunalm) kmay baard. ve d koullar ayrmn yapmadan bu hareket tarzn tm stratejik ve taktik hamlelerine uygulad. ster emperyalizmin bl-ynet politikas diyelim ister strateji ve taktik ustal diyelim znde ayn yaklam ifade eder. Kapitalist modernitenin mant, yaplanmas ve anlam gerei byle ilemektedir. Avrupadaki rakiplerinin zellikle Fransa, Almanya ve spanyann hegemonik zlemlerini sistemin oluum mantn kullanarak etkisizletirmeyi baard. phesiz bunda temel silah kapitalizmi, ulus-devleti ve endstri mantn en uygun biimde iletmesi belirleyici oldu. Bu mantk temelinde kullanmad hibir hakikat kalmamtr. Portekizle spanyaya, Fransz devrimiyle Fransann hegemonya peindeki krallna hatta sisteme en bilinli kar kmaya alan K. Marks ve Marksistleri, Alman-Avusturya imparatorluklarna, tm Hristiyan mezheplemelerini Papalk otoritesine kar bu mant ileterek kullanmaya alm ve ounlukla da baarmtr. Kresel apta ayn strateji ve taktikleri sistemin ruhuna ve mantna uygun olarak kullanmakla kresel hegemonyasn tesis edebilmitir. 19. yzyln ikinci yarsnda tm dnyada Gne Batmayan mparatorluunu tesis ettiinde belirleyici olann k yaplan lke, devlet, ulus ve hatta snf bykl deil dayanlan sistemin rakipleri karsndaki mant, anlam ve hakikat deeri olarak gcdr. Gn bu ynl kullanmn en baarl biimde Byk skenderde de gryoruz. skenderin arkasndaki sistem Grek uygarlyd. Sistemlerin rekabet mcadelesinde sonucu belirleyen, dayandklar mantki anlam ve hakikat deeridir. Her mantki anlam hakikat haline gelmeyebilir. Hakikat, hareket halindeki anlaml yaamdr. Anlam bir kiide gl yaanabilir. Fakat rgtlenip hareketlendike bir toplumsal hakikat haline gelebilir. Toplumsal mcadelelerde kar karya gelen hep bu ynl rgtlenmi hakikat halleridir. Anlaml yaam deeri olanlar er ge sonucu belirleyeceklerdir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Hege monik sald r ve Ortado u krizi - I I 19. yzyldan itibaren younlaan nfuz hakimiyeti adm adm gelitirilmitir. ngiltere alan zerinde hakimiyet mcadelesi yrtrken zayflatm da olsa halen hegemonya peinde koan eski rakip Fransayla yeni hegemon adaylar Almanya ve Rusyann blgeye szmalarn engellemek ve kendi nderliinde modernite deerlerini tesis etmeyi amalamtr. Bu stratejik amalar gnmze kadar deimemitir. yle ki; Dnya genelinde olduu gibi blgenin egemen glerini ncelikle kendine baml klma, baarlamamas halinde paralama. Eski uygarln ayakta kalan son iki gc olan Osmanl mparatorluu ile ran ehinahlna bu temelde yaklamtr. Dier hegemonya adaylar Almanya, Fransa ve Rusyaya kar himayesine almaya alt iki blgesel gc modernite deerleriyle ykleyerek kalc bir bamll tesis etmeye nem vermitir. Bo durmayan dier hegemonya adaylar da nfuz blgeleri peinde komulardr. Benzer stratejik amalar onlar iin de geerlidir. ki blgesel g bu nfuz mcadelesinden yararlanarak denge politikalaryla mrlerini uzatmaya almlardr. ngiltere daha deneyimli hegemonik g olarak sadece iki blgesel gc baml klmakla yetinmemi Avrupada oktan uygulad kk ulus-devlet politikasyla uzun vadeli gelecei de planlamtr. Ulus-devletilik oka sanld gibi millici, ulusu glerin bir yaratm, icad deildir. Milli kurtulu hareketlerini kesinlikle revizyondan geirmek gerekir. Sosyalizmin gerei olduu sanlr, yanltr. Yaratc ve bata gelen uygulaycs ngilteredir. Kendisi imparatorluk olarak genilerken rakip imparatorluklar ulus-devletiliklerle blerek gten drm ve paralamtr. Kald ki kapitalist modernitenin iktidar stratejisi de esas olarak bu tip devletleri gerektirir. Etle trnak gibi moderniteyle balantldr. ngiltere bu temeldeki kkl iktidar deneyimlerine dayanarak kk iktidar elitlerini hazrlamaya her zaman nem vermitir. Ermeni, Rum, Asuri, Arap, Krt ve Trk, Acem ulusal hareketlerine bu revizyondan geirilmi bakla yaklaldnda Ortadounun son 200 yln daha gereki kavramak mmkndr. Revizyondan geirilmesi gereken ideoloji sa-sol, dinci-laik ayrm yapmadan hepsinin temelinde yatan oryantalist bak as, oryantalizmin kendisidir. Ortadounun son 200 yl iktidar asndan sadece hegemonik bamllk asndan deil kk ulus-devletiklerle paralanmasnda da derinliine bir krizi yaamtr. Bu krizde Osmanl mparatorluu kertilmi yerine ok sayda ulusdevletik ina edilmitir. Araplar 22 devletie blnrken yzlerce kabile ve mezheple de paralanma hep gndemde tutulmutur. mparatorluun hakim eliti Trkler Anadoluda kk bir ulus-devletle oyalanrken Balkanlarda, Kafkaslarda ve Ortadouda yzlerce Trk ve Trkmen aznl kaderine terk edilmitir. Ermeniler, Anadolu Rumlar, Sryaniler, Pontuslar etnik temizlikle yerlerinden olmulardr. Binlerce yllk mekan ve zaman kltrlerini yitirmeyle kar karya gelmilerdir. rili ufakl ina edilmi blgenin tm devletleri ister millicilik, ister dincilik adyla olsunlar, kapitalist modernitenin bayat ajanlar, figranlar rolnden teye rol oynamadklar aktr. Millici ve slamc devletlerin son 200 yln emperyalizm imalatlar olduklar ksa tarihlerine bakldnda anlalmakta glk ekilmeyecektir. Hegemonik rnler olduklar iin ucube yurtta zerine estirdikleri terr nedeniyle gerek yzleri bir trl anlalamamtr. Ortadoudaki iktidar ve ulus-devlet gleri kadar ajan-figran roln gizleyen baka ikinci bir alan gstermek mmkn deildir. Bunda iktidar ve devlet oyunlarnda binlerce yllk tecrbenin ideolojik hegemonyann da ok nemli pay vardr. ktidar ve devlet krizlerinin derinliini Afganistan, Irak ve srail-Filistinde gzlemleyenler durumu yadrgayabilir. Kald ki modernitenin kendisi Ortadoudaki uygulamalaryla kaotik zelliklerini btn aklyla ortaya sermitir. Kapitalizmin bir kriz rejimi olduunu alandaki uygulamalar kadar retici klan baka bir deneyim yoktur. ngiltere hegemonyaclnn nderliinde modernitenin Ortadounun toplumsal zemindeki grnm daha da kaotiktir. Toplumsal dinamiklerin uygarlk sistemlerinin kuruluuyla ar sorunlu yaplar haline geldiklerini bilmekteyiz. Bat modernitesinin taycs brokrasiyle birlikte bu komprador kesimdi. Sistem esas olarak bu iki ibirliki kesimle yerlemeye alt. Ortadou toplumunda yabanclamay en ok yaayan bu kesimler bunalmn sosyal boyutunu temsil etmektedir. Blge kltrne tadklar yabanclatrc deerler sosyal bunalm, kaosu gelitirmekten

te bir rol oynamyordu. zcesi modernitenin kapitalizm, sermaye, burjuvazi ihrac geleneksel toplumsal krizi ve kaotik durumu daha da derinletirmitir. phesiz bir sosyal yaam vardr. Fakat bu yaam biraz da ba koparlm veya baz organlar kopuk hayvanlarn debelenmesine benzemektedir. Ortadaki fiziki ve kltrel soykrmlar, her gn yaanan toplumsal travmalar, kntleri tanmlarken bu tr benzetmeler abart saylmamaldr. Empati kurulursa ok reticidir de! Kapitalist modernitenin Ortadouya ynelik son 200 yldaki yaylm tm uygarlk tarihi boyunca yrtlen savalardan daha ok savalara ve lmlere yol at gibi en derin ve sreklilik kazanan yapsal kriz ve kaotik duruma yol at da anlalabilir gerekliktir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Hege monik sald r ve Ortado u krizi - I I I Modernitenin saldr mantnn gnmzdeki somut gelimelere yansmasna tekraren de olsa yakndan bakmak ok daha retici olacaktr. Bunun iin tarih ve imdi arasndaki ilikiye yeniden bakmak kolaylk salayacaktr. phesiz tarih eittir imdi demek kaba bir totoloji olacaktr. Fakat imdinin ok byk oranda gemiin, tarihin etkisinde olutuunu grememek daha byk krlklere yol aacaktr. Bu ba en arpc olarak Arap-Yahudi ilikisinde gzlemlediimiz gibi, Trk-Krt, Trk-Ermeni, Trk-Rum, Trk-Yahudi ilikisinde de izleyebiliriz. Tm bu ikilemlerde yaanan gncel gelimeler tarihten kopuk ele alnamaz. Toplum-tarih ilikisi zgll iinde en hayati yntem sorunudur. Tarihi; toplumsalln tm iliki ve elikileri iinde ina edici unsur rolnde grmek, temel mantk konusu olarak anlam bulmaldr. Ksacas imdi, gncel tarihsiz anlalamaz. ok daha nemli olan ise imdideki yeni olan (tarihin pay yzde 99 olsa da) grmeden gncel somut olan doru deerlendirmek, zmlemek mmkn deildir. ok ey sylenebilir. Ama bo eyler olarak. Modernitenin Ortadoudaki gncel arlnn arkasndaki tarihi, Akalarn Troyaya (M 1.200) son saldrlarndan balatmak uygun bir balang olabilir. skender ile balayan (M 330) Helenizm sreci de nemli bir fetih aamasdr. Hal saldrlar (1096-1389) daha yakn bir saldr tarihidir. Buna mukabil Doudan Batya da kapsaml saldrlar dzenlenmitir. Karlkl etkilenmeleri ok ynl olmutur. Kapitalist modernitenin saldrsnda ideolojik hegemonyann roln grmemek byk eksiklik olacaktr. Oryantalizm olmadan modernitenin fiziki hakimiyeti tek bana anlalamaz. Son 200 yllk hegemonik mcadele ise gnceli en yakndan belirleyen gerekliktir. Gncel olan ise deirmen ta gibi dnerek hep yeni olan bir eyler retmek, ina etmek derdindedir. Bu temel perspektif iinde baktmzda gncele ilikin sylenebilecek ilk husus genelde toplumsal soruna, zelde kriz ve kaostan ka ilikin ne geleneksel ne modern hakim glerin sunabilecekleri bir zmlerinin olmaddr. Kendileri sorun ve kriz kayna olan gler elbette zm gc olamazlar. ster dincilik, ister milliyetilik adna olsun geleneksel tarihe snlarak zm olunamyor. nk bu glerin tarihi de zmszlk tarihidir. Hangi eski grkemli uygarlk yeniden canlanabilir? slamiyet, Osmanllar diriltilebilinse bile her halde ABDnin sk korumas ve hekimliinde, mucizev gc ile salanabilecektir ki bu da baka bir slam ve Osmanl olacaktr. Modern glerin sunabilecekleri zmler de yoktur. Kendileri en sorunlu ve sk krizli bir sistemin inaclar iken nasl zm olabilecekler. Gncel, finansal kriz kresel ve yapsal boyutuyla k bulamazken Ortadou gibi temelleri yzyllar tesine uzanan ve modernitenin daha da iinden klmaz hale getirdii sorun ve krizlerine hangi zm sunabilecektir? deolojik iktidar ve devlet tekelciliinin gncellenmesini ve somut grnmlerini ifade etmeye alalm; Arap-Yahudi elikisini tarihte uygarlk sistemi, gncel ve yakn tarihte ise modernitenin kendisi rettii iin zmlenemez. slam ve Yahudilik iktidar ve devlet balamndan kurtulmadka asla bartrlamazlar. nk iktidar ve devlet gc olmakta srar ettikleri mddete tarihte olduu gibi gnmzde de varlklarn ancak birbirini yok etmede bulmaktadrlar. ktidar tarihleri yle ina ediliyor. Modernite bu sreci daha da younlatrarak ve katlatrarak srdrd. l sacaya altnda birileri ezildike adna zm denilir. Yani modernitenin diliyle zm, l kzgn sacayaklar altnda (kapitalizm, ulus-devlet ve endstriyalizmin) ezilmekle mmkndr. 500 yllk tarihi bu tarz zmlerin saysz rnekleriyle doludur. ktidarl-devletli uygarlk zmlerinin gerek kanl yzn hibir rnek Arap-Yahudi sorunu kadar sergileyemez. Daha da feci olan Yahudilerin inasnda byk rol oynadklar kapitalist modernitenin glerince biriciklii-tekillii olan soykrm yaam olmalardr. Gerekten nceden planlanan bu soykrm kadar modernitenin nihai zmnn-zmszlnn ne olduunu aa vuracak ok az rnek vardr. Trk-Krt-Ermeni-Asuri-Rum-Yahudi elikisi: Bu elikiler kategorisi esas olarak kapitalist modernite kaynakldr. Eski uygarlklara kadar kkleri uzansa da modernetinin maher atlsnn -kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm- blgeye yaylmasyla Anadolu ve Mezopotamya, tarihinde tank olmad saysz etnik ve milliyet krmlarna sahne oldu. Bir anlamda merkezi uygarlk sisteminin temel ina gc olan bu halklar ve kltrler modernitenin son 200 yllk tarihiyle ar dmanlklara ve karlkl krmlara uratldlar. Binlerce yllk kltrel birikimler tasfiye olurken baz halklar blgeden srldler, imha edildiler. Grnte birbiriyle savaan tm bu halklar znde tekelci kapitalizmin iktidar ve smrsnn kurbanlaryd. Ne ac ki birbirlerini imha ederken neye, kime hizmet ettiklerinin bile derinliine farknda deildiler. Tek bana bu eliki kapsamnda gerekleen krmlar bile modernitenin tarihteki tm uygarlk sistemlerinin en kanls olduunu ispatlamaya yeterlidir. Ortadou genelinde uzun zamanlar halklar bahesi olan yerler bugn sessiz bir halklar mezarlna dnmtr. Eer halklar ve kltrleri adna vicdana gelip bir eyler sylenecekse, gerek aydn sorumluluunun gerekleri yerine getirilecekse ncelikle bu kltrler ve halklar mezarlnn gerek sorumlularnn aydnlatlmas ve hesabnn sorulmas gerekecektir. ia-Snni elikisi: Her ne kadar slam uygarlnn (iktidarc slam) daha ilk kna dek kkenleri uzansa da gnmzdeki atmalar modernite ile balantldr. zellikle son dnem ran-Irak atmalarnn ancak modernitenin ulus-devlet formunda ve emperyalizmle balants iinde doru bir anlats yaplabilir. Kald ki gerek slam-Musevilik, gerek slam-Hristiyan hatta Hristiyan-Yahudilik eliki ve atmalar da proto modernite balamnda rahatlkla zmlenebilir. Dinlerin kapitalist modernite ncesi atma nedenleri ve formlar pozitivist grnm altnda olduu gibi moderniteye yansmtr. zellikle Ortadou kkenli tek tanrl dini n-milliyetilik olarak deerlendirmek gerekir. Modernite milliyetilikleriyle farklar teolojik maske takm olmalardr. Tm aratrmalar modernite dneminin pozitivist anlatlarnn kkeninde temelde dinsel formlarnn mevcudiyetini kantlamaktadr. oka idea edildii gibi seklerizmle (dnyevilik) uhrevilik (ahiretilik, dinsellik) arasnda zde bir fark olmayp ancak biimde baz farklar yaratlp abartlmtr. Sonuta hem iktidar ve devlet dini haline gelmi anlatlarla, hem modernitenin ulus-devlet sylemi haline gelmi anlatlar ayn tekelci karlara hizmet etmektedirler. Tarihte olduu gibi gnmzde de Avrupa ve Ortadoudaki mezhep savalar uygarlk ve modernite kaynakl olup hzndan kaybetmeden ayn karlar temelinde devam ettirilmektedir. Radikal slamclk, Yahudicilik, Hristiyanlk akmlaryla her trl milliyetilik modernitenin maher atlsnn hizmetinde birlemilerdir. Ortadou halklarnn zengin kltrn binlerce yldr kemiren uygarlk bezirganlar ve kanl ehreleri bugn kapitalist modernitenin hizmetinde elde kalan son birikimleri de acmaszca, hesapszca, kan ve gzyalar iinde tketmekte blgeyi harabeye, evreyi le, dalar sszla evirmektedir.

Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Hege monik sald r ve Ortado u krizi - IV 4- Ulus-Devletiklerin Her eyle elikisi: nl bir sz vardr: Kapitalizmin insanla en byk kaz, ina ettii ulus-devletlerdir. Ortadou halklar uluslar iin bu deerlendirme olanca plaklyla dorudur. Hemen hemen her odanda gnlk savalaryla an be an dorulanmaktadr. Kendi aralarnda ve ite kendi halklaryla sava halinde olmayan ulus-devlet yoktur. Byk Arap ulusunu ve kltrn tketen srailden ok yirmi iki ulus-devletiin iktidar hesaplardr. lgn ve akl almaz masraflardr. Halklar yerlerde srnrken kendileri Nemrut ve Firavunlar glgede brakan her tr ihtiamlar (stelik hibir anlam olmayan gstermelik ovlar) sergilemekten ekinmemektedirler. Onlara bu gc veren yeni sekler tanr ulus-devletikleridir. Eski tanrlarna ball sahte ve szdedir. Arap ulus-devletilii ngiltere imparatorluunun Hindistan yolunu denetim altnda tutma, petrol kaynaklarna sahip olma ve Osmanl imparatorluunu kontrol etme hesaplarna dayal olarak gelitirildi. Gerek bu olduu halde millici geinmeleri modernitenin iktidar teknii gereidir. Dnya kapitalist hegemonyaclnn temel ajan kurumlardr. Arap ulus-devletiklerinde bu gereklik olduka aktr. Acem ulus-devlet oluumunda ayn oyunlar grmek daha ibret vericidir. Pers uygarlndan beri iktidar sanatnda kazandklar ustal modernite dneminde ibirlikilik temelinde daha da gelitirmilerdir. Denilebilir ki uygarlk aldatmacalaryla modernite aldatmacalarn (ia milliyetilii) i ie kullanmalarnda inlilerle yaracak gtedir. inliler en vahi kapitalizmi "komnizm diye cilalarken ran modernistleri kapitalizm imalat ulus-devlet putunu byk ruhuluk olarak "slam Cumhuriyeti adyla sunmaktan utanmayacak denli pikindirler. Gncel somutluluuyla kresel sistemin zayf karn durumunda olup Iraklama olasl yksektir. Blgenin dier ulus-devletleri gibi kurumsal faizmi temsil etmesine ramen ABD-AB hegemonyaclnn zaaflarn kullanarak mrn uzatmaktadr. Fakat dierleri gibi krizin penesinde olup Irakvari kaotik duruma yol aabilecek potansiyeli fazlasyla tamaktadr. Trk ulus-devletler AB-ABD himayesine ilaveten Rusyann hegemonyas iinde varlk kazanmlardr. ekime konusudurlar. ok millici geinmelerine ramen hegemonyasz ayakta durmalar zordur. Blgesel krizden fazlasyla pay alp kaotik potansiyele sahiptirler. Afganistan-Irak ekseninde olanlar blgesel ulus-devletlerin olas akbetlerini aka yanstmaktadr. Ortadouda iktidar ve devlet gereklii ar toplumsal sorunlara zm gelitirmekten ok kaynanda yer almalar nedeniyle blgesel krizlerin ska savalarla sonulanmasna yol amaktadr. Savalar krizi daha da bytmekte ve kaotik durumlar yaygnlatrmaktadr. c- Gncel olarak modernitenin endstricilik ve kapitalizm aya asl tahribatn geleneksel tarm ve ky toplumunu zmekte ve ykmakta gstermektedir. Ulus-devlet aya blgeyi topyekn bir zindana kana ve gzyana boarken endstriyalizm ve kapitalizm; stten ibirliki tekelciliin en talanc yntemleriyle binlerce yllk birikimlerin rn toplumsal deerleri kar etmiyor diye bir rpda elinin tersiyle bir tarafa itmekte, skartaya kartmakta ve bylelikle rtmektedir. Tarm ve ky toplumunun ykl basit bir ekonomik sorun deildir. 10.000 yllk bir toplumsal kltrn imhasdr. Sorun tarm yerine daha ok kar getiren sanayi ekonomisinin nem kazanmas da deildir. Toplumsal varln kendisidir. Toplum, gnmz yapsal kriz ortamnda bata tarm alanlar olmak zere bilinli olarak isiz braklarak, genetik bitkiler ne kartlarak darbelenmektedir. Genetik bitkiler sadece doal bitkileri krmyor sonu bilinmez hastalklara ortam hazrlyor. Sanayi kapitalizmi en az ulus-devlet tekelcilii kadar topluma saldran bir tekel konumundadr. Ekonomiyle ilgisi yanl anlalmaktadr. Bilinli arptlmaktadr. Endstriyalizm Avrupa hegemonyaclnda tarihsel rol oynamtr. Fakat dnyann evre alanlarndaki asl rol bu hegemonyay yerletirmektir. Hem de yerel sanayileri daha verimli retim teknikleri ad altnda ykarak bu roln oynamaktadr. Ekonomik deil anti-ekonomiktir. Tarihte hep zengin kalm Ortadou toplumlar modernitenin son 200 yllk saldrlar altnda en fakir dnemlerini yaamlardr. Tarmn ve tarm toplumunun ykl bir ekonomik verimlilik gerei deil, snfsal tahakkmn burjuvazi adna salanmas iin gerekletirilmektedir. Siyasi ve iktidarla ilgili bir olaydr. Endstriyalizm hegemonik metropoller iin azami kar salayabilir. Fakat bunun karl krsal alanlarn llemesi, kylerin boaltlmasdr. Dolaysyla sosyal ve ekonomik bunalmn derinletirilmesidir. Ortadou corafyasnda ve ekonomik yaamnda endstriyalizm, belki de iktidar-devlet savalarndan daha tehlikeli sonular douran bir ideolojik politik saldr tekniidir. klim deiiklii, gl, sulak alan ve nehir kurutmalarnn esas sorumlu gc olup bu hzla devam ederse yaanacak bir dnya brakmayacaktr. Ortadouda 15.000 yllk bir kltr birikimiyle ina edilmi toplum, yaam iin endstriyalizmin tekil ettii tehdit, savalar yoluyla yaanan soykrmlar kadar tehlikelidir. Tekrar belirtmeliyim ki endstriyalizm sanldnn aksine ekonomiye ve topluma saldran en temel aratr. Gerek sanayinin de ykm gcdr. Kapitalizmin azam kar hrsyla yrtlen endstriyel kalknmaclk lkeleri refaha, zenginlie deil, ykma ve yoksullua gtrr. Krizden teye harabeye evirir. Sadece Afganistan iin yrtlen haha endstrisiyle, Irak iin yrtlen petrol endstrilerinin bu alanlar iine drd harabiye, gerei apak klmaktadr. Harap olan sadece lkeler deildir. Tarihsel toplumdur. Kltrdr.

Hege monik sald r ve Ortado u krizi - VOrtadouda toplumsal sorunlarn zmszlnde; modernitenin tezgahnda dokunan orta-snf, brokrasi ve kentin rol nemle deerlendirilmek durumundadr. Kapitalizm, ulus-devlet ve endstriyalizm balamnda yeniden ina edilen orta snf, brokrasi ve kent ls kendini ekim ve zm merkezi olarak sunmakta ustadr. Kapitalist modernitenin yaylm ortamnn rnleri olduklar halde kendi kkenlerini bamsz ve orijinal gstermeye zen gsterirler. Geleneksel toplum zerinde hegemonik g olarak konumlanmay ncelikleri sayarlar. Moderniteyle ilikileri ibirlikilik, ajanlk temelinde olduu halde kendilerini modernitenin ina gleri olarak kabul ettirmek iin her trl lgnl yaparlar. Kurumsal faizmin sosyal, kurumsal ve mekansal temeli olarak tanmlamak mmkndr. Kapitalist hegemonyacln dorudan igal ve smrgecilii gerekleemediinden kendileri yerli maskeli igalci ve smrgeci g konumundadr. Toplumun i igalciliinin ve smrgeciliini yrtrler. Buna ramen en keskin milliyeti, devleti hatta toplumcu geinmeleri bir ironi olarak karmza kar. Derinliine dndmde bu kesimleri (Ortaalardaki kraln prensliklerinin gncellemi bir varyasyonu olarak) kapitalist merkezin ubeleri olarak deerlendirmek durumunda kalyorum. zcesi konumlar moderniteden kopyalama tarznda olduundan zmn deil, sorunun temel kaynaklarndandr. Modernitenin zmszl kendini en ak orta snf kkszlnde, brokrasinin tkanmlnda, kentin kentsizlemesinde yanstr. Sistemin yapsal krizini bu l olgu da tm maskeleme abalarna ramen plak olarak okumak mmkndr. Filozof Nietzsche, kapitalist modernitenin insanlk ve evre zerindeki tahribatnn anlamn derinliine kavrayan ender kiiliklerdendir. Modernitenin szgecinden gemi insan toplum ve birey olarak idi olmu, karlam, dekadan, posa metaforlaryla deerlendirmeye alr. Eretileme olarak, doruya yakn bir gr olarak katlrm. Daha byk zulmnn hayvanlar zerinde yaandn, bir atn ban kucaklayp alamasyla anlatmak ister. Ormanlar bir snak, yaamn korunaca mekan olarak grr. Sk sk ziyaret eder. st insan kavram yanl deerlendirilmitir. Uygarlk boyunca gerekletirilen tm kle tiplerini bir d olarak grr ki, K. Marksn ok ilerisinde, insancl bir

yaklamdr. ilemenin vnlecek, zerine politika ina edilecek bir varlk olamayacan ok gereki olarak deerlendirmitir. Tarih bu gr dorulamtr. st insan faist bir yaklamn n habercisi gibi grmek ok ucuz bir propagandadr. Onu her tr klelemeye, evre ykmna, kiiliksizletirmeye kar bir kavram olarak yorumlamak daha dorudur. Gncel gelimeler, kresel kriz, finansal boyut, isizlik, sanal yntemlerle tarihin en byk soygun sistemleri (Ylda 600 trilyon dolarlk talan) arasndaki ilikileri aa karmtr. Avrupa merkezli modernite azami kresellemeyi yaarken ayn dng iinde yapsal krizinin ve srdrlemezliinin de farkna varmtr. Zirve stne zirve yapyorlar. BM, MF-Dnya Bankas, NATO, AB ve kopyalarnn sistem iin yetersizlii iyice aa kmtr. Merkez bankalar, 7ler, 8ler, 20lerin paket zerine paket aklamalar, bilanolar, isizlik, borluluk rakamlar, retim kapasitelerinin d, gda sorunlarnn gndeme kkl girii vb. birok gsterge toplumsal tahakkm alanndaki ekonomik tekelciliin kriz balantsn yanstmaktadr. Afganistan-Pakistan, ran-Irak, srail-Filistin rnekleri sadece Ortadou iin deil, kresel apta ulus-devletin zmszln, kriz ve kaotik durum zerindeki etkilerini, yol atklar ykm, dktkleri kan ve akttklar gzyalaryla aa karmaktadr. nsan toplumlar iin sadece en zalim ynetim aralar deil, zmszlk kaynaklar olduklarn kantlamaktadr. Blgenin kltrel dokusunu paralayarak tarih boyunca uranlan en byk felaketi simgelemektedir. Avrupann kendisi iin bile alarm zillerinin alnmas anlamna gelen kapitalizm ve endstriyalizm, reformlarla ancak srdrlebilirken, Ortadou toplumunda yaanan tarihsel sorunlar snr tanmayan atma ve savalara tarmas kanlmazdr. Ortadou toplumunda kapitalizmi ve endstriyalizmi derinletirmek toplumun kendisine ve evresine kar sava younlatrmak anlamna gelir. Hangi klflar altnda sunulursa sunulsun hep l sacaya biiminde stratejik bir sava arac olan modernitenin gncel somut hali bu yargy dorulamaktadr. deolojik hegemonya, oryantalizm gerekleri arptmaktadr. Ortadounun son iki yz yl, Bat modernitesi tarafndan fethedilmektir. Ulusdevletikler, montaj sanayiler, kamusal ekonomi sahtekarlklar asl gerei gizleyemez. Fethin emrinden bir iin kma cesareti gsteren Saddam Hseyinin bana gelenler ancak Fransa Kral 16. Louis ile karlatrlabilir. Nasl ki kraln ba koparldktan sonra Avrupa ate iine dtyse, ulus-devlet kral Saddamn idam da Ortadounun zaten eksik olmayan scak sava gereinin daha da alevlenmesi, blgeye yaylmas ve sreklilik kazanmas anlamna gelecektir. Gelmitir. ABD-AB hegemonyas ve Ortadou Oryantalist paradigmay paraladmzda greceiz ki souk savan sonu Ortadou iin scak savan st evreye sramas demektir. 1991 Krfez Savann souk savan bitiminden bir yl sonrasna denk gelmesi bu gr dorulamaktadr. Uzun sre asndan baktmzda Ortadou iin bu modernite sava Napolyonun 1800lerin bandan itibaren Msra adm atmasyla balam, ulus-devletikler yaratma, kapitalist acenteler oluturma ve petrol bata olmak zere jeoekonomik kaynaklarn endstriyalizm talanyla zirveye karlmtr. Modernitenin kaln izgisel anlatm budur. Gerisi ayrnt ve bol dngl ksa hikayelerdir. Blge iin ska kriz ve kaos kavramlarn kullanmaktan ekiniyorum. Yaanan gereklik scak sava ise, bunu kriz ve kaosa indirgemek yanltc olacaktr. phesiz gnmz savalar ne ilk ve ortaalarn ne de modernitenin iki dnya savana kadar yaatt sava biimlerine benzer. zellikle 1. ve 2. Dnya Savalaryla birlikte savalar kitleselleti. kinci Dnya Savandan sonra ise toplumsallat. Modernitenin ayakl canavar yryn savalarn i ve d ayrmlaryla, toplum dnda verilme dneminin sona erdiini, yeni dneminin toplumun iinde birleik yrtlmesi anlamna geldiini kavramak yeni znn gereidir. Genelde tm Ortadou toplumunda zelde en aa km haliyle Filistin-srail, Afganistan-Pakistan ve ran-Irak sava gereini bu kapsamda zmlemek byk nem tar. Havsalaya smayan olaylar, sreler bu kapsamdaki zmlemelerle daha iyi anlalr klnacaktr. ABD-AB hegemonyasnda yrtlen yeni Ortadou savalar nasl sonulanabilir? Daha da yaygnlap younlaacak m? Blgeyi terk edebilirler mi? Ederlerse ve etmezlerse neleri beklemek olasdr? Ak ki bu temel sorulara net, kesin cevaplar verilemez. Ama farkl bir tarihsel aamayla kar karya olduumuz kesindir. Savunmamda bu aamaya kadar ki toplumsal doa, uygarlk, modernite ve Ortadou denilen jeokltre ilikin bir zmleme taslan sundum. Bundan sonraki blm kriz ve savatan k iin olas zm modeli zerinde younlamak olacaktr.

Ortado uda demokra ti k modernite zm - I Bir toplum iin en byk felaket, kendisi hakknda dnce ve eylem gcn yitirmesidir. Bunu ok nceden iyi bilen hiyerari ve uygarlk gleri, ideolojik hegemonya diyebileceimiz zihinsel hakimiyetlerine ncelik vermilerdir. iddet tek bana kalc bir rol oynayamaz. Eer iddetin amac toplum zerinde bir kar elde etmekse bunun iin artk-rne ihtiya vardr. Toplumlarn uzun vadeli iknalar olmadan altrlmalar, art-rn yaratmalar beklenemez. deolojik hegemonya bu iknay salayarak iddet hegemonyasndan beklenen, belki de daha fazlasn salayan birikimlere toplumu ak hale getirir. Oryantalizm, Avrupa modernitesinin Dou ve Ortadou iin gelitirdii ideolojik hegemonyann bilimsel ifadesidir. ok etkili bir dnce hegemonyas olarak ilevini srdrmektedir. Modernitenin kresellemesi ideolojik kresellemeyle i iedir. Belki de ideolojik hegemonya daha nceliklidir. Zihinlerin fethi kadar etkili baka bir fetih yoktur. Bu satrlar yazarken bile oryantalizmi ne kadar atm hep kendime sorarm. ok iyi biliyorum ki, bu zihniyetle dnmem beni dnce kleliinin fasit dairesinden kurtaramayacaktr. Tersine azap verircesine iinde dnp dolatracaktr. Geleneksel anti-modernistlerden slamc olanlar slamn bir dnce tarznn olduunu, Garba kar bamsz dndklerini 19. Yzyldan beri srarla sylemletirirler. Yanlma pay yksek olan bir sylemdir slamclk. Anti-modernistlii kesinlikle oryantalist tezler zerinde yrtmektedirler. slami Kardelerden El-Kaideye kadar bu byledir. Keskin solculuk peindeki akmlar, anaristler dahil tm kar idealarna ramen genelde modern, Ortadouya ilikin ise oryantalizmsiz dnecek durumda deillerdir. Reel-Sosyalizm en ar modernizmdi. in modernizmi, oryantalizmin zaferidir. Hindistan gelenekilii iin de durum farkl deildir. Anti-oryantalist olmak bana ilgin ve ekici gelir. Bu satrlarda deniyorum. Dnce zgrl kendi bana anti-oryantalizmi ifade etmez. Oryantalizmi amak sanld kadar kolay deildir. Kapitalist moderniteyi sacaya zerinden anlatmn ret etmek belki anti-modernistlik olabilir. Ama kendi bana modernizmi, oryantalizmi ama anlamna gelmez. Daha nemli olan reddin yerine neyin konulacadr. slamiyet veya herhangi bir gelenek de moderniteyi ret edebilir. Fakat seenek olmaya sra geldiinde teslim olmaktan baka areleri olmadn grrler. Ak veya kapal teslimiyetin karlar gerei olduunu bilerek tabi olurlar. Reel-Sosyalizmin k tamamen moderniteyi amak urada kalsn sacaya zerinden ar bamls (zel kapitalizm yerine devlet kapitalizmini uygulamak ret anlamna gelmez) olmasnn bir sonucudur. in kadar bu yargy arpc biimde dorulayan baka bir rnek enderdir. Ortadouda gerek Marksizmin, gerek dinciliin kalc bir sistem gelitiremeyiinde oryantalizmi aamama, hatta daha ar uygulayclar olmalarndan ileri gelmektedir. Modernist ve oryantalist dnce hegemonyas almas urada kalsn zmlenmesine bile giriilmemitir. A. Gramsci zmleme denemesine

kalkmtr. Fakat denemeden teye geememitir. Anarist dnce ekolnden cesur eletiriler olmasna ramen alternatif retmede reelsosyalistlerden pek farkl deildirler. Teoride asalar bile yapsall iinde yaamakla ciddi sorunlar olmamtr. Ortadouda modernist dnceyle en ok uraan ranl aydnlar, modernist bir iay ina etmekten teye gidememilerdir. Dier tm slamclar modernite sylemlerinin hepsinin slam tarafndan ok nceden sylendiini tekrarlayp durmaktadrlar. Anti-emperyalist, anti-kapitalist olduunu srarla ileri sren tm ideolojik akmlar ve iktidar hareketlerinin azami baardklar liberalizmden, zel kapitalizmden sosyal-demokrasiye, reel sosyalizme ve ulusal kurtuluulua terfi etmekten veya mezhep deitirmekten teye anlam ifade etmez. Modernist ve oryantalist akm sanldndan daha ok etkindir. Sadece kltrel dzeyde bir eletiri, alma anlamna gelmez. Sistemin hegemonik glerinden birini yenmek, hatta anti-kapitalist devrim yapmak eletiri ve alternatifininin gerekletirilmesini kantlamaz. Ekim Devrimi, anti-kapitalistti. Fakat anti-modernist deildi. Tersine modernizmin endstriyalizminin ve ulus-devletiliinin en ar uygulayclna yol amakla kresellemesine byk katk yaptlar. in Devrimi bu konuda daha tipiktir. Modernitenin 19. yzyl biimlerini uygulamakla devrimi srdrdn sanmaktadr. Fransz Devriminde de benzer yanlmalarn etkileri gnmze kadar devam etmektedir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado uda demokra ti k modernite zm - I I Modernist ve oryantalist ideolojik hegemonyay eletirirken temel parametreleri esas almak arttr. l sacayaklarn temel parametreler olarak kabul ettiimizde konunun nemi daha iyi anlalr. En radikal eletirinin bu temellerde gelitirilebilecei, seeneklerin de ancak bu temeller zerinde retilmesi gerektii tutarllk asndan nemle belirtilebilir. Eletirinin kendisi btnsellik ve yapsal sreleri esas almak durumundadr. Sadece ksa sreli olay ve siyasi sreler, kiisel rollerin eletirisi hakikatin aa kartlmas iin yeterli deildir. Btnsellik burada sre kavramyla birlikte eletirinin temeline oturtulmadka ortaya kacak sonular paral, zamansz dolaysyla anlamsz olmak, hakikati ifade edememek gibi ar kusurlar, yanllklar ierecektir. Neyi eletiriyorsak mutlaka btnselliklerini ve sreliliklerini doru belirlemeliyiz. Sz konusu modernite olunca en az sacaya temelinde bir btnlk tekil ettii ve sre olarak 500 yllk uzun, yapsal, sistematik bir zaman ierdiini temel almak gerekecektir. Bata Marksistler olmak zere sistem kartlarnn en temel hatas uzun sreli ve sacayakl bir sistemi ksa sreler iinde hatta bazen sreyi gz ard ederek tek boyutu iinde rnein yalnz kapitalizm boyutuyla eletiriye almalardr. Halbuki savunmada kabaca gelitirilen zmlemeler kapitalizmin anlalabilmesi iin mutlaka merkezi uygarlk sistemiyle ba, uzun sreli ykseli trendi ve dier temel iki boyut olan ulus-devlet ve endstriyalizm olgusuyla birlikte eletiriye alnmas gerekir. Ortadou, hatta in ve Amerika uygarlklar gz nne alnmadan 16. Yzylda k yapan kapitalizm anlalamaz. Avrupann i potansiyeli kapitalizm iin kesinlikle yeterli deildir. Keza ulus-devlet inas olmadan kapitalist sistem kuruluu mmkn olmaz. ktidarsz ve devletsiz hibir smr sistemi mmkn deildir. Kapitalizm iin sadece iktidar ve devlet deil, iktidarn azamisi ve devletin ulus-devleti olumadan kar ve sermaye birikimi gerekletirilemez. Sistemin hegemonik zaferi iin ayrca endstri devriminin tekeline geirilmesi ve endstriyalizm olarak ideolojikletirilmesiyle (milliyetilik) i ie olmas gerekir. Bu olgularn aralarnda sk btnlk iinde ve uzun sre kapsamnda moderniteyi egemen kldklar aktr. Eletirel geinen tm dnce ekollerine baktmzda modernitenin uzun sre ve btnsellik iinde ele alnmad blk-prk, ounlukla sre kavramndan habersiz, birka zellie (rnein emek, cret, kar, sermaye, devlet, smrgecilik, emperyalizm, kiiler, olaylar) yklenerek sonular alnmaya allmtr. Yntem bu olunca ortaya kacak sonu da Fili kllaryla tarif etmeye benzeyecektir. phesiz bu yaklamn sosyal temeli vardr. Modernitenin ulus-devlet ve endstriyalizm ayan liberalizmin bile ok tesinde kullanmann devrimcilik deil, diktatrlk hatta faizm treteceini iyi bilmek gerekir. Reel-Sosyalist lke deneyimleri (daha ok da ulusal kurtuluu devletler) bu ynyle hayli reticidir. yi niyetli olmak Leninin de dedii gibi cehenneme gitmeyi engellemez, bilakis kolaylatrr bazen. Ekim Devrimi, anti-kapitalizmde yetersiz olduu iin baarszla uramad, anti-kapitalizmde baarlyd. Fakat anti-modernist, dolaysyla anti-ulusdevlet ve anti-endstriyalist olamad iin, antikapitalistlii dier iki modernite ayayla aamad iin yapsal sreyi deil, ksa srelerle sadece hareket ettii iin yenildi. Yaanlan pratikler bu eletiriyi dorulamaktadr. Son 500 ylda demokratik ve eiti amalar tayan devrimlerin ideolojik akm ve hareketlerin sistematik bir baarya, demokratik uygarlk olarak da yorumlayabileceimiz farkl bir dnya-sisteme eriemeyilerinde temel eksiklik tutarl, btnsellik tayan ve sre kavramn ieren eletirel pratiklerden yoksun olmalardr. Yani Fili hep bir ynyle tarif ederek tanm yapmak durumunda kalmlardr. Bu durumda ne Filden yararlanlr ne de kurtulunur. Marksistler kapitalizmi eletirip amak isterken ulus-devlet merkeziyetiliini ve endstriyalizmi faizme ve evre ykclna tardklarnn farkna bile varamamlardr. Ulusal kurtuluu akm ve hareketlerin modernite kart tutumlar ok daha mulaktr. Anti-emperyalizm ve anti-kapitalistlikleri ulus-devlet haline gelmelerinde ve baz sanayi kollarnda kalknmaya baladklarnda yerini en ar modernizm taraftarlna brakr. Hatta modernist ideolojileri (liberalizm, milliyetilik, reel-sosyalizm) din haline getirmede snr tanmazlar. unu sylemek istiyorum: Gnmz kapitalizminin kresel finans krizinde ylda 600 trilyon dolar deerinde sanal vurgun gerekletirirken herhalde bunda kapitalist modernitenin btnsel ve yapsal eletirisinin gelitirilemeyiinin ve alternatifi bir sistemin retilememesinin belirleyici pay vardr. Kapitalizmin moderniteyle ban kuramayan tm akm, hareket ve devrimler modernite iinde erimekten kurtulamazlar. Antikapitalizmi, anti-modernizme vardramayan tm ideolojik akmlar, politik hareketler ve her renkten devrimler modernite tarafndan fethedilmekten kurtulamazlar. Anti-kapitalizm, anti-modernizm olmad gibi, anti-modernist olmadan tutarl bir anti-kapitalist olunamaz. Ekolojist, feminist, kltralist, radikal dincilik akm ve hareketlerinin temel yanlgs modernitenin btnsel yapsn hedeflemeden baarl olabileceklerini sanmalardr. Tmyle inkarc yaklamyorum. Paral ve sistemsiz de olsa modernitenin 500 yllk eletirisi zayf da olsa son yarm yz yl iinde postmodernist dnceyi dourabilmitir. Post-modernizm; zmlemeye altm modernite eletirisini karlamaktan uzak olmasna karn sistemin dt krizi ve kaotik durumunu yanstmas asndan nemli bir gelimedir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado uda demokra ti k modernite zm - I I I Post-modern dnemde moderniteyle faizm, soykrm, totalitarizm, otoriterizm, toplumsal cinsiyetilik, milliyetilik, endstriyalizm, iklim deiiklii ve her tr evre ykm, iktidarn azamilemesi, toplumun karlatrlmas, metalatrlmas, datlmas, tarmn yklmas, maskeli kral tanrlarn yerine plak ve maskesiz birey-tanrlarn almas, yaamn bysn yitirmesi, kadnn soyluluunu ve gzelliini yitirmesi, ahlak

yerine tecavzcln egemen olmas, politikann bitimi ve yerine iktidarn ikamesi vb. binlerce olumsuzluk arasndaki ilikileri zmlemek daha kolaylamakta ve olaslk dahiline girmektedir. Post-modernite kendi bana devrim deildir. Ama modernitenin kat dinsel kalplarn krlgan hale getirmekte, ortam yumuatmaktadr. Anti-modernite devrimi; ak ki btnlk iinde parallk, evrensellik iinde yerellik, uzun sre iinde anlk yaklam iinde; anti-kapitalist, anti-ulusdevletilik ve anti-endstricilik temelinde; sosyalist, demokrasist ve ekolojist ama etrafnda; farkl yaplanmalarn z savunma ve kendiliklerini anlamlandrma ve hakikatletirmesi olacaktr. Oryantalizmi dar anlamda Avrupal dnrlerin Ortadou uygarlklarna ve toplumlarna ilikin dnceleri anlamnda deerlendirmemek gerekir. Toplumsal Doalarna ilikin bilimsel dnceyi gelitirmek, kendi aydnlanmalarn salamak yerine; modernitenin ideolojik hegemonyasna balanmak, bilim yaplanmasn esas almak geni anlamda oryantalizmdir. Son iki yz ylda kapitalist modernitenin fethi sadece maddi kltr alanlarnda deil, manevi kltr alannda daha ok geerli olmutur. Ortaya kan ideolojik akmlar, politik hareketler ve devrimler Avrupadaki gereklemelerin silik bir kopyasdr. Bu nedenle toplum zerinde etkileri yzeysel kalmtr. Gelenek ve modernite arasnda skan toplum, srekli bir gerginlik, kendini yenileyememe sonucu srekli kriz durumunu yaamaktadr. Anti-Oryantalist olmak anti-modernist olmakla mmkndr. Siyasi, radikal slamcl oryantalizmin balamnda ve modernizmin oryantal biimi olarak deerlendirmek mmkndr. Kesinlikle alternatif oluturma deerleri yoktur. Laik milliyetilie tepki olarak dinci milliyetilik argmann kullanmaktan teye gitmezler. Arap, Trk ve Acem devrimleri tipik oryantalist devrimlerdir. Dinci ve soycu milliyetilii ayr veya i ie kullanarak modern ulus-devletler kurmay ilk hedef belirlemilerdir. Bunu devlet kapitalizmi ve endstriyalizmiyle btnletirerek misyonlarn tamamlayacaklarn sanrlar. Birka yzyl Avrupay geriden takip etmek kaderlerinde yazldr. Her bakmdan Avrupa deerlere erimek bir saplant halindedir. Ortadou toplumunun kapitalist moderniteyle ilikisini doru okumak, alternatif k iin belirleyici nem tar. ncelikle kapitalist modernitenin yerel bir olgu haline geldiini anlamak gerekir. D deil, i olgudur. Fakat Avrupadakinden farkldr. Kresel kapitalizmin en zayf halkasdr. Bu durumda iki temel yanla dmemek gerekir. Birincisi sanki baka bir dnya, uygarlk mmkn deilmi gibi, sekler din gibi benimsemek, tapnmak; ikincisi topyekn karsna alarak sahte selefi slam gibi reddetmek. Her iki tutum da sonuta kapitalist modernitenin daha ok yerellemesine hizmet eder. Savunmamn zgrlk Sosyolojisi blmnde anti-modernizmin alternatifi olarak demokratik modernizmi sunmaya almtm. Oradaki tezleri olduu gibi bu blme almak yerine blgesel uyarlamasn denemeye alacam. Sistem eletirileri almas gereken ile yeniden yaplanmas gerekeni anlamlandrmay amalamaktadr. Demokratik modernizmi; modernitenin bir kez daha tanmlanmas ve l sacaya zerinde deerlendirmenin doru bir yntem olduu kansndaym. Moderniteyi bir kez daha yaanlan a olarak deerlendirmek mmkndr. Yaplanm her uygarlk alncaya kadar kendi dneminin modernitesidir. Uygarlklar iin merkezi olan ve olmayan ayrm da reticidir. Merkezi uygarlk kavram ana-nehir uygarl olan, merkez de srekli yaayan btnsel yaplar tavsif eder. Dnya-sistem olarak da adlandrlabilir. Merkez dnda da pek ok uygarlk olabilir. in, Hint, Amerika uygarlk olmulardr. Ama merkez olamamlardr. Ortadou uygarlklar merkezi bir zincir tekil ederler. M.. 3500-M.S. 1500 dneminde yaklak 5000 yllk merkezi uygarlk zincirlenmesi yaanmtr. Deiik adlar verilmitir. Hanedan ve din adlar ounluktadr. Smer, Msr, Roma, Bizans-Hristiyan, Arap-slam, Trk-slam hemen akla gelenlerdir. Adlar ve ierikleri ne kadar deiiklik arz etse de tanmlarna uygun bir i btnlk ve yapsallk tarlar. Hegemoniktirler. Merkez-evre alanlar vardr. Dnemsel buhranlar ve kaotik durumlar yaarlar. Fakat boluk kabul etmeyen zincirleme iktidar yaplanmalar olarak sreklilik arz ederler. Kapitalist modernite halen iinde yaadmz bir dnya-sistemdir. Ortadoudan Avrupaya kaydrlm hegemonik merkezi bir uygarlk olarak yaklak 500 yldr (16. Yzyldan beri) varln srdrmektedir. Demokratik uygarlk kavramn ise; kent-snf-devlet sistemi olarak uygarla kar ite klecil snflatrmaya kar, dtan kabile, kavim kimliklerine ynelik bask, talan ve kleletirmelere kar daimi direni halinde olan kent ii emeki zgrlk glerle, krsal komnal glerin oluturduu dnyay tanmlamak iin setik. Demokratik uygarlk kavramn gncel somut duruma uyarladmzda kapitalist modernitenin kartln ierecek biimde demokratik modernite olarak belirlemek mmkndr. Kavramn ad olarak kendisinden ziyade kapsamn gz nnde bulundurmak gerekir. Ad deitirilse bile kapsam kalcln korur. Savunma boyunca resmi, klasik anlatlarla dile getirilen uygarlklara daha ok deindik. Demokratik uygarlk fenomenlerine daha az yer verdik. Bunun nedeni tarihe bak amzn yenilii ve eldeki malzemenin yeterince ilenmemesidir. Ortadou toplumunun gncel deerlendirmesi ve sorunlarna zm yaklamlarn bu blmde netletirmeye alacam. Demokratik modernite, kapitalist modernitenin k, geliimi, yapsal krizi ve almas temelinde hep alternatif DYALEKTK ANTTEZ OLARAK zmleme konusu olacaktr. Marksizmin tarihi yanllklarna dlmeyecektir. zellikle temel elikinin burjuva-ii snf gibi ierii srekli deien bir olguya balanma tuzana dlmeyecektir. Diyalektik mantn Hegelden beri ilk defa baarl bir uygulan Ortadou toplumsal doasna uyarlanmaya alrken bu deneyimin daha baarl sonular rettii grlecektir. K. Marksn syleyip de baaramad Diyalektii ayaklar stne dikmek deyimine daha anlaml bir yaklam sergilenecektir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Kapitaliz m e kar ekonomik toplum - IKarl Marksn yaad dnem ve mekan Almanyann birlii ve ulus-devleti iin youn tartmalarn ideolojik ve politik akmlarn koullanmas altndadr. Olgular daha ok ideolojik, politik ve hukuk erevesinde anlamlandrlmaya allr. K. Marks, bu ortam ekonomik ncllkle etkilemeyi esas alr. Ekonomiyi belirleyici kategori olarak anlatmnda temellendirmeye alr. Kapitalizmi bilim haline getirmenin ba sorumlusudur. Balantl olarak kapital sahiplerini burjuvazi, cretli emekileri proletarya, toplumu ise kapitalist metalamann egemen olduu kapitalist toplum kategorisiyle karlamay bu bilimin ke talar sayar. Byle yapmakla bir tala ku vurduunu sanr. ngiliz ekonomipolitiinden ekonomiyi, Fransz toplum bilimden pozitivizmi, Almanya felsefesinden diyalektik kavram alp birletirerek bilimsel-sosyalizmin sentezini baardna gveni tamdr. O dnem her bilimde devrim yaplmtr. Toplumun bilimsel devrimini de kendisi ve Engelsin yaptndan emindir. Toplumun Darwini saylrlar. Avrupa sosyal biliminin en nemli kanad olarak doar. Hegemonik sistem asndan bakldnda bu bilimin yeni ykselen ve sisteme damgasn vuran sermaye tekelciliinin ihtiyacndan kaynaklandn, sermayeyi bilimselletirerek merulatrlmasna iktidar iddeti kadar, belki de daha fazla katkda bulunduklarn anlamak zor deildir. stedikleri kadar kapitali olumsuzlasnlar, bilim halinde sunmakla meruiyeti iin gerekli tarihsel adm atlmtr. ok acdr ki K. Marks ve F. Engels onca kar klarna ramen Kapitalin kapitalizm, sermaye-kar tekelcilerini burjuvazi, ekonomik toplumu kapitalist toplum olarak ilan etmekle bu tarihsel admn nde gelen sorumlular durumuna dmekten kurtulamadlar. Tarihte iyi niyetlerin ounlukla tersine sonu verdirmede kullanldklarn hi unutmayalm. K. Marks ve F. Engels bu ie giriirken en ok Hegelin dorua tad diyalektik felsefesinden yararlandklar bilinmektedir. Temel hatay diyalektik felsefeyi uyarlarken yaptklar kansndaym. Bunu da tez-antitez-sentez lsn kapital-cretli emek-kar; burjuvazi-ii snf-

kapitalist toplum bata olmak zere baz nemli lemeleri gelitirirken yaptlar. Hegeldeki diyalektik tez-antitez antitesi (varklksallama) nn Marksistler (ve bu yntemi kullanan pek oklar) tarafndan tam kavrandn sanmyorum. Halen de nemini koruyan ve gelitirilmeyi bekleyen temel felsefi sorunu ve dolaysyla hakikatini ifade etmektedir. znde unu anlatmak ister; her varln znde birde ztt vardr. Varlksal zler ztsz olamaz. Ztszlk tam hiliktir. Tam hilik var olmamadr. Var olmama da var olmadna gre tam hilik olamaz. O halde varlklar ztsz olamaz; tpk itimin ekimsiz olamamas gibi. Sorun daha ok ztlamann mahiyetini doru kavramakta yatmaktadr. Baarl bir diyalektisyen ztlamay doru belirleyendir. u hususu ok nemle belirtmek gerekir. Bir varlktan binlerce antitez kabilir. Bir diyalektiki asndan burada yaplmas gereken en nemli grev bu oklu antitezlerden hangisinin dierini LK ELDE, birinci srada etkilediini, oluturduunu doru tespit etmektir. K. Marks ve F. Engels birer diyalektiki olarak Hegeli ayaklar stne dorultmak isterken, kafasn koparttklarn fark etmeyecek kadar kaba bir yanllk iine girmilerdir. ki yz yldr aleyhine ok sylemletirilmesine ramen Hegel diyalektiinin halen bir doruk anlatm olduunu belirtmek durumundaym. K. Marks ve F. Engelsin lemeleri phesiz diyalektik yan tarlar. Ama doru diyalektik leme deerinde anlatm iermekten uzaktrlar. Konumuz asndan en nemli ierim, z belirleme hatas, burjuvazi-proleterya ztlamasnda yaplmtr. phesiz burjuvazi-proleterya ztlamas vardr. Fakat bu ztlama sandklar gibi olumamtr, ilememektedir. Toplum veritesinde, antitesinde kapitalizmin yol at eliki, ztlama kapitalist-proleterya deildir. eliki olsa bile asl eliki deildir. Daha da nemlisi kapitalizm sanld kadar toplumsal veriteyi tek bana kapitalistletirecek potansiyelde deildir. Kapitalistin kendi bana bu gc yoktur. Ayrca bir toplum hibir zaman kapitalist, slam, Hristiyan vs. gibi bir sfatla niteliini deitirecek bir varlk deildir. z olarak, kinci Doa olarak toplum varln korur. Baz sfatlarn tarihin eitli dnemlerinde TEKLLER olarak etkili olmas o toplumun tmyle o tekilce tekilletiini kantlamaz; bir siyah Lalenin tek bana Lale toplumu olamayaca gibi. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Kapitaliz m e kar ekonomik toplum - I I Kapitalizm bir etken olarak toplumsal antiteden sadece proleter oluturmaz. Toplumsal varlktan proleter tiplemeyi eker. Fakat bu ekite bile proleterle birlikte bu proleteri ektii topluma kar ounlukla ittifak halindedir. Marksistlerin feodal topluma kar proletaryann burjuvaziyle geici ittifak dedikleri olay, olgu budur. Fakat hatalarnn temelini oluturan bir anlatmdr. Kapitalizm asl olarak toplumdan cret denilen bir taviz karlnda proletarya ad altnda bir ajan derlemekte, oluturmaktadr. Eski topluma kar ittifak deil, ihanet yaplmaktadr. Kald ki toplum gibi evrenin en harika bir esnek zeka doasna kar bir istismarc, tpk bir kadn kullanr gibi efendice bir kullanclk yaplmaktadr. Binlerce yllk efendiler (Rabler, krallar, zorbalar) mirasn da kullanarak kar ad altnda sistemli ve srekli olarak toplumun tmnden, varlksal olarak deer andrmaktadr. Sadece kar olarak deer deil, o toplumun tm maddi ve manevi kltrel deerleri istismar edilmektedir. Bu durumda kapitalizm toplumu en ok ve sistemlice, srekli olarak karsna alan, smren TEKELC DOKUnun kendisi olmaktadr. Bu anlamda toplumla ilgilidir. zerinde etkilidir. Ama hakim sistemini kurarak; eski ticari, parasal ve iktidar sahiplerini kendi nderliinde eriterek, ii ve zanaatkarlar yedekleri haline getirerek, entelektellerden ideolojik hegemonya ina ederek bu etkiyi, istismar gerekletirmektedir. Toplumun antitesini, varlksallamasn bilimsel ifadeye kavuturmak istiyorsak kapitalist toplum olarak adlandrlan dokunun bu zde ve biimlerde gelitiini anlamak doru belirlenimlerin gereidir. Srecin bu karakteristik yapsn grmeden, ileyiinin bu niteliini kavramadan toplum adna BLMCLK yapmak kaba POZTVZMden teye gitmez. Kapitalizmin toplum zerindeki ileyiini doru belirlemeden kaba pozitivist nesnellemelere girimek bilim adna bilime, toplumbilim adna topluma kar byk bir yanl iine girilmi demektir. Sz konusu olan toplum olunca sonularnn vahametini kestirmek herhalde zerinde daha ok dnlmesini gerektirir. Konuya ilikin bu ksa zmlemeden kapitalizmle ilgili elikinin ok tali bir dzeyde oluan kapitalistproleter elikisi deil, bu elikinin de kapsamnda olduu kapitalizm-toplum; kapitalistler-toplumcular arasnda olutuu gayet aktr. Zeki Marksistlerden Roza Luxemburg saf kapitalist toplum asla gerekleemez deyip K. Marks temel bir noktadan eletirirken aslnda belirtilmek istenen bu dokusal sreci anlatmaktr. lla bilimsel sosyalizmden (sosyal bilim demek daha doru olur) bahsetmek istiyorsak bu temelde radikal bir bilim reformu ve devriminin gereini kavramak bata gelen grevdir. Dar anlamda kapitalizm-ekonomik toplum elikisinden bahsetmek mmkndr. Tedbirli olunursa ciddi yanllklara yol amadan baz nemli ve doru sonulara gtrebilir. nceki blmlerde B. Fraudelin ekonomiyi pazarla zdeletirdiini, sermayeyi bu pazar zerinden uzun mesafe fiyat farkndan yararlanarak kar gerekletirdii, dolaysyla Pazar kart bir konumundan bahsettiini nemle belirtmitim. Bu anlatmn yetersiz olduunu, kapitalizmin znde sadece anti-Pazar deil (eer Pazar ekonomiyle zde klnyorsa) anti-ekonomi olarak deerlendirilmeyle tamamlanmasnn gereini vurgulamtm. Kapitalist sistem hegemonyasnn anti-toplumculuu; yol at smrgecilik ve emperyalizm savalaryla rettii ulus-devlet faizmiyle, endstriyalizm temelinde yol at evre ykmyla, srekli kriz yapsyla, toplumsal u kutuplar derinletirmesiyle inkar kabul etmez biimde tanmlamak mmkndr. Anti-toplumsal olann fazlasyla anti-ekonomik olaca aktr. nk kapitalizm azami kar kanunu nu ekonomik toplum alannda gerekletirir. Sistem olarak kapitalizmin anti-ekonomicilii tm tarihi boyunca deneyimledikleriyle her alanda dorulanmtr. Tarihsel bir doku olarak kapitalizm tali bir eliki biiminde klesi olan proleter zerinde deil, maddi ve manevi kltr birikimi olarak toplum ve ekonomik toplum zerinde anlamlandrlrsa gerekten sadece KAPTAL deil KAPTALZMN TARH de doru yazlabilecektir. Proleter de dahil kleden zgrlk kuma dokuyan ideolojik ve politik hareketlerin anlayamadklar husus, g ve smr tekellerinin kleyi bir eki, uzants olarak varsllatrdklardr. (Antite, varlk haline getirme) Kleyi varsllatrrken toplumsal dokular olarak dokurlar. Kendilerini kemirecek bir unsur olarak tekel dokularna eklemezler. Tarihte bu anlamda kazanan kle snf yoktur. Spartaks bile kazansayd, Roma iin yeni bir kleci hanedan kurmaktan teye gidemezdi. Lenin gibi ok iddial bir anti-kapitalist bile salnda NEP (yeni ekonomi politikas) ile kapitalizmi uygulamak zorunda kald. Gnmz krizinde dorulanan bir gereklik kapitalist sanayinin yaamas iin (dier kapitalizm trleri de dahil) ii snf denen gruplarn gnll bir aba iine girmekten (cretlerini drme dahil) ekinmedikleridir. Kaybeden ise genel olarak ekonomik toplumla birlikte tm toplumsal deerler olmaktadr. Kapitalist bireyselleme, bu gerei daha ok dorular. Anti-toplumcu temelde bireyler ynna dnen tm toplumsal alanlardan en st uta bir avu oligarik tekelci grup dnda toplum olmaktan km bir durum yaanr. Dier ezici ounluk isizler yn olarak kendini cret klesi olarak satmaktan bile mahrum braklmtr. cret klesi olanlar ise cret dlerini nispi olarak yaamaktan bile kurtulamazlar. Gerek tablonun byle olutuu aktr. Dar snf hareketlerinin bu geliimde rolleri yadsnamaz. Reel Sosyalizm, sendikaclk hareketleri bu konuda kantlanm pratiklerin sahipleridir. zcesi kle deerlendirmemizi gzden geirmek, ba eliki esi olarak deil, genel toplum elikisinin tali bir unsuru rolnde grmek daha doru sonulara gtrecektir. Kle diyalektii yeniden deerlendirilmeyi bekleyen en temel toplumcu grevdir. Toplumsal diyalektik toplumsal hakikat iin temel bilim deerindedir. Ama doru uygulanmas tm nemini koruduu gibi ncelikle yetkin zmlemelere ihtiya gstermektedir.

Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Kapitaliz m e kar ekonomik toplum - I I I Genelde (evrensel) oluu gibi kendi zgnl (tikellii) iinde Ortadou toplumunda kapitalizmin tahripkarl ok daha ileri ularda seyreder. Sistem olarak fetihi girii anti-toplum, anti-ekonomi de ana-merkez; metropol kent ve lkelerin smrgecilii biimindedir. Hallar dneminden beri Ortadoudan hegemonik uygarlk kaydrmasndan tr ok daha planl yrmek ve kendini ina etmek durumundadr. Ar tekel karlar peindedir. Temel toplum ihtiyalarna deil kar azamiletiren kaynaklara, usul ve yntemlere ynelir. phesiz kapitalizmin millisi, gayri millisinden deil milliyetiliinden bahsetmek daha reticidir. znde milli kapitalizm denen olgunun zde en younlam kollektif yabanclk olduunu derinliine kavramak gerekir. Kapitalizmin kendisi doku olarak yabanclamadr. Milliyetilik ideolojisiyle kendini ulusal, milli toplum olarak yanstmak ister. Ulusalclk, milliyetilik kavramlar genelde tekelcilii zelde kapitalist tekeli maskelemek ve hegemoniletirmek iin icat edilmi ideolojik aralardr. Yaklak 200 yldr sren bu giriim, ilk 150 yl ticaret ve mali kapitalizmi temelinde olurken, son dneminde sanayicilik hz kazanmtr. Bat toplumlar geleneksel g ve smr tekelleriyle ittifak iinde hegemonyasn srdrmektedir. Ortadouda egemen Avrupa-ABD merkezli kapitalist hegemonik sistemdir. Ortadounun uzun uygarlk tarihi, eski toplumun (kabile, airet, mezhep topluluklar) gl varl Bat merkezli hegemonyacln zayf bir temele dayanmasna yol amaktadr. Zayf halka olmas bu gereklikten trdr. Kapitalizm kartln ekonomik toplum olarak belirlememizin nemli sonular vardr. 1- eliki kapitalizm-sosyalizm aras olarak deil ekonomik toplum-kapitalizm temelli olarak kavranmak durumundadr. Ekonomik toplum, tekelci ittifaktan olumsuz etkilenen tm toplumsal ekonomik gleri temel alr. Sosyalist ekonomi, modern koullarn ekonomi glerini esas alrken, ekonomi toplumu geleneksel ekonomik gleri de kapsar. Daha da nemlisi piyasalamam ve doal, metalamam geni kullanm deerli ekonomi de bu kapsam iindedir. zellikle kadn ve ocuk emei ok yaygn olup ounlukla kullanm deeri retir. Reel-sosyalistlerin ekonomiyi kapitalizm iin metalarn retimine indirgemeleri ok dar bir yaklamdr. Kapitalizme bundan daha iyi hizmet olamaz. Ekonomiyi tahrip etme anlamnda ba aktr olabilir ama ina eden ba aktr olamaz. 2- Toplumsal varsllklar olarak burjuva-proleterya elikisinin de temel deil, tali bir eliki olduunu belirlemitik. Sosyal eliki tekellistlerle onlarn dndaki tm toplum arasndadr. Toplumsal eitlik, zgrlk ve demokratik mcadelenin doasn kavramak asndan bu ayrm nemlidir. Burjuva-proleterya mcadelesinin yapayl reel-sosyalizmin 150 yllk deneyimiyle aka ortaya kmtr. Hizmetiler (kleletirilmi snflar) hibir zaman efendilerini aacak ideolojik-pratik g kazanamazlar. Varsllk olarak bu yetenekleri yoktur. Ancak hizmetilii ret ettikleri zaman yetenek sahibi olabilirler ki o zaman da hizmeti saylamazlar. Modernite dneminde sosyal mcadeleleri doru kavramak iin tekelist dokularla onlarn dndakiler ayrmn doru yapmak, bu temelde mevzilenme, direnme ve toplumsal inalara girimek hayati nem tar. 3- Yukardaki iki ayrm temelinde kapitalist topluma kar ina edilecek yeni topluma eitli adlar vermek mmkndr. Burada nemli olan ad deil ieriktir. Demokratik sosyalist toplum denilebilecei gibi demokratik toplum da iyi bir ad olabilir. Hatta anti-kapitalizm anlamnda ekonomik toplum da denilebilir. nemli olan tekelciliin egemenliinde olmayan bir ekonomi ve toplumsal inadr. Ekonomik faaliyeti pazara bal olarak gelien bir meta ekonomisi olarak tanmlamak ksmen doru olabilir. Kapitalist ekonomi, milli ekonomi, devlet, ticari, finans, sna, tarm, kent, ky, kresel ekonomi gibi ayrmlar gerei fazla yanstmaz. zel, kollektif ekonomi ayrmlar da yapaydr. Pazar ve kullanm deeri olarak ekonomi gereki bir tanma ok daha yakndr. Tarih ncesi kullanm deeri iin ekonomi geerli tek l iken, pazarda deiim iin ekonomi daha ok tarihsel dnemde yaygnlk kazanr. Toplumun datlmas srekli kriz ve kaotik hal almas bu gereklikten kaynaklanr. nsan tr yz binlerce yl sadece kullanm deeri etrafnda bir ekonomi tanmtr. Ortadou toplumu her iki ekonomik deer iin tarih ncesi ve sonrasnda nclk ansna sahiptir. Ekonominin ne olduunu bilir. Anlamakta glk ektii kapitalizm denen vampirin ekonomi ad altnda bana yd felaketlerdir. Gerek ekonomik soykrmlardr. Kapitalizmin baat varl ekonomik yaamn bir vazgeilmezi deil, bir ba belas, kanserojenidir. Sadece petrol, gaz, su, otomobil benzeri evreyi ykan, toplumu savaa boan kar amal alanlarda yrtt faaliyetleri zmlendiinde bu gereklik daha iyi anlalr. Yine toplumun yarsndan fazlasn isiz, mesleksiz, ger, ailesiz ynlara dntrmesi felaketin bykln daha anlalr klar. Blgenin byk Arap, Trk, Krt ve Fars ulusal toplumunu milliyetilik ve ulusalclk hastalndan uzak tutarak, ulus-devlet kapanndan kurtarmaya alarak demokratik modernitenin kapsam dahilinde zgnlkleri kadar evrensellikleri olan byk bir uluslar ulusu (mmetin modern demokratik yenilenmesi) olarak ina edilmesi temel (ulus-devlet tesi) tarihsel toplumsal bir grevdir. O halde anti-kapitalist modernite ve dayana olan geleneksel uygarlkla kar demokratik, zgr ve eiti deerleri esas alan demokratik modernite ve tarihsel dayana olan demokratik uygarlk yaklam, paradigmas sadece mmkn deil, toplumsal varlnn zgrlnn yaamsal hakikatidir. zellikle gnmzde zihniyetini ve iradesini tarmad tek bir toplumsal gzenek brakmayan kapitalist modernite hegemonyaclna kar; Ortadou toplumunun insanlk kadar eski tarihini olanca toplumsal zenginlii iinde demokratik modernitenin toplumsal deerleriyle kaynatrarak dikilmek; zsavunma yapmak ve yeniden inalara ynelmek en kutsal grevdir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Endstriyalizm e kar Ekolojik- Ekonomik Toplum - I Kapitalist modernitenin sanayi devrimine ykledii ekonomi zerinde sanayi hakimiyetiliinin sadece ekonomik hegemonyaclk olarak deil ideolojik ve iktidar tekelcilii zerinde de nemli etkileri vardr. Dier deyile endstriyalizmi dar anlamda teknolojik mantk olarak zmlemekle yetinmek kapitalizmi ekonomiye indirgemek gibi temel yanllklara yol aar. Kapitalizmin endstriyalizme ykledii ilev genelde ekonomik toplumu zelde tarm-ky toplumunu kertmektir. Bu konuda ideolojik ve iktidar tekeli olarak eylemleir. Ekonomik toplum zldke kapitalizmin azami kar kanunu ilemeye balar. Bu ise ulus-devlet tekelciliiyle i ie geliir. Kapitalizm zmlemesini modernitenin l sacaya zerinden gelitirmedike sosyal bilim adna ve pratik politikada temel yanllklar ve eksikliklerin olumas kanlmazdr. nsan toplumunun ve ekonomisinin azami kar kanununa gre endstriyalizmin hegemonyasna girmesinin getirdii zl ve ykln sonular son iki yz yllk uygulamalaryla yeterince aa km bulunmaktadr. Sadece kresel snmann yol at ykmn her geen yl kendi bana maheri yaknlatrd bilimce de tespit edilebilen bir sonutur. Endstriyalist ovenizm yznden krleen zihniyet gzleri toplumun ve

ekonomik dokusunun vazgeilmez ekolojik yapsn gremiyor. Bu yapnn anlamn kavramyor. Endstriyalizm znde fizik, kimya ve biyolojinin teorik-pratik ilke ve kurallarn topluma ve zellikle ekonomik yapsna uygulamak anlamn tar. Bu ise ok farkl olan toplumsal doann yadsnmasn beraberinde getirir. Toplumsal doa srekli azami kar peinde koan bir sistemi uzun sre zerinde tayamaz. zellikle nesnel doann kurallarnn uzun sreli kullanm toplum olmaktan kmadr. Kapitalist bireycilik bu gerei dorulamaktadr. Toplumsal doann ileyi kurallar kendine zgdr. Ahlaki ve politik olarak iler. Endstriyalist yaklam er ge ahlaki ve politik ileyii tasfiye etmek durumundadr. Ekonomideki isizlik, kriz, gelir uurumundan sorumludur. Ekolojiyi douran ana etkenler endstriyalizmin ksaca tanmlanan bu gerekliinden kaynaklanmaktadr. Endstriyel an toplumu btn alanlarnda ekolojisini gelitirmeden yaamn srdremez. Nasl ki demokratik anayasalar Leviathan snrlamak amal iseler endstriyalizm canavarn da snrlayacak olan ekolojidir. ok iyi bilmek gerekir ki endstriyel a ncesi insan tr de dahil btn canllarn yaam igdsel bilinle (en keskin duygusal zeka) ekolojiktir. Ekolojik olmayan canl tasfiye olmaktan kurtulamaz. phesiz bunda her canlnn kendine zg bir ekolojik zekas vardr. Ekolojik yaama bakaldran a olarak da endstricilii deerlendirmek mmkndr. Ekolojiye bakaldrmak ise kyamete giditir. Dinlerin ok ncesinden haber verdikleri maher, znde toplumlarn ekolojik olmaktan kmasyla ilgilidir. Ortadou toplumu ekolojik yaama kendini uyarlamada nclk rolne sahiptir. Adem-Hawa, Nuh ykleri ekolojik felaketi haber vermektedir. Peygamber kltrnde ekolojik yaam baat rol oynar. Ekolojik olmaktan km bir yaam maher, firavun, nemrut ve lanetlilik sfatlaryla deerlendirmeleri halen geerli olmas gereken temel bir toplumsal kuraldr. Bu kurallar olmadan toplumlarn srdrlebilirlilikleri tehlikeye girer. Ortadou ekonomik toplumunda sna teknik binlerce yldan beri kullanlmasna ramen endstriyalizme vardrlmamas manevi kltryle, ahlaki yapsyla balantldr. Doaya bakaldrmak Tanrya bakaldrmakla zde saylmtr. Bat kltrnde doaya bakaldrmak, ona hkmetmek felsefelerinin (Descartes Felsefesi) k ilkesidir. Dou toplumunda ise uyum temel ilkedir. Doaya kar k, hkmetmekten vazgemeyi kapitalist modernitenin ykseliinin zdr. Gelinen aama daha imdiden toplumsal yaamn her alanda srdrlemez snrlarna dayanmasdr. Emperyalizmin, kapitalist modernite hegemonyaclnn Ortadou savalarnda endstriyalizm baat rol oynar. Su ve petrol savalar tipiktir. Su savalar ileri de younlatrlacaktr. Topraklarn ileyiinde kapitalist temelde dnm, geliecek olan dier temel bir sava alandr. Kapitalist modernitenin son iki yz yllk fethinin amac on be bin yldr insanlk ana nehrini oluturan ve ana blmn tarm toplumunun oluturduu yaam kltrnn var oluunu sonlandrmaktr. Kltrel soykrmll bu gereklikte aramak gerekir. Toplumu savunmak bu byk yaam kltrn, modernitenin soykrmna kar zgrletirerek, demokratikletirerek korumak anlamna gelir. Uygarlk tarihi tekelcilik savalar olarak yorumlandnda; kabile ve dinsel cemaatlerin varln korumalarnn demokratik uygarln temel g formlar olarak nemi daha iyi anlalacaktr. Ak ki uygarlk tarihi bylesi bir diyalektikle anlamlandrldnda imdiki savamlarn zmlemesi daha doru yaplabilir. Airet, mezhep savalar denilenin toplumun arptlm da olsa kendi varln, kimliini savunma anlamna geldii grlecektir. Bu karmak anlatmdan karlmas gereken sonu, kurtuluun en gzde arac olarak sunulan endstriyalizmin gerek Leviathan olduunu kavramaktr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Endstriyalizm e kar Ekolojik- Ekonomik Toplum - I I Ortadou toplumlar ve uygarlklar denince akla gelen iki temel ekolojik e; Zaros-Toros da silsilesi ile Nil-Frat-Dicle-Penav nehir sistemleridir. Bu iki sistemin besledii toplum imdi de yaamlarnn en trajik bir dneminden gemektedirler. Milliyetilik, dincilik, reelkomnizm kendini hep kurtarc olarak sundular. Ortaya kan sonu imdinin gemii kat be kat arattdr. zmleme yanl olunca sonucun byle kmas kanlmazdr. Kapitalist moderniteyi ne btn olarak ne de yapsal sre olarak kavramann kenarndan bile gemeyen bu tekelci ideolojiler sra endstriyalizme gelince ortak tanrlarnda bulumu gibi ona secdeye kaplmaktadrlar. Cennetin kapsn onun (sekler tanrnn ulus-devletten sonra ikinci byk sfat endstriyalizm) aacandan emin olarak tapnmaktadrlar. Yanl kurgulanm hayatn doru yaanamayacan da en ok bu yeni sekler tanr mmetinin kaotik durumundan karsayabiliriz. Tereddtsz nceki alarn tanrlarndan daha ok acmaszdr. On be bini akn yldr insanla nclk eden bir yaam kltrnn sonlanmasn bir nevi maher olarak yorumlamak mmkndr. Demokratik modernite, anti-tezi olarak gelitii kapitalist moderniteyi aarken bu tarihsel perspektif iinden bakmak durumundadr. Kendisi bu tarihin imdisi olarak zgr-eit ve demokratik olarak ina etmenin tm bilimsel ifadesini ve rgtsel yapsn edinmekle ykmldr. AB (Avrupa Birlii); 1648de korkun mezhep savalarndan sonra ortaya kan kaotik duruma are olarak dzenlenen Westfalya sisteminin (ulus-devlet dengesinin ilk nvesi) tam yz yllk katlamas srecinde tm insanlk tarihinden daha ok savalar ve ykmlar bilanosundan kard derslerin sonucu olarak ina edilmeye giriilmitir. Westfalya sistemi nasl ki mezhepler savann anti-tezi olarak gelitiyse AB sistemi de Westfalya ulus-devlet sistemindeki katln devrimle deil, reformla deitirmenin anti-tezi olarak gelitirilmektedir. II. Dnya Savanda dorua kan ve soykrmla sonulanan ulus-devlet faizminden reformcu kla kurtulma, insan haklar hukuku ve demokratik ulus-devletler topluluu olarak kendini yeniden ina etmenin addr. Fakat kn yanl bir temelden balatt iin amacnda derinleme salanamamakta ok gevek bir konfederasyonu bile oluturamamaktadr. Bunun nedeni elik ve Kmr Birlii gibi tamamen endstriyalist bir zihniyetten yola km olmasdr. Bylesi bir birlik etrafnda insan haklar ve demokratik ulus-devlet kapsamnda zgr ve eit toplum ina edilemez. nemli olan kapitalist modernitenin anavatannda kendini reformdan geirme ihtiyacn duymasdr. Dnya-sisteme eski kat hegemonik yaplanmayla nderlik edemeyeceini deneyimledikten sonra reform srecine girmesi yine de sisteme belirleyici etkisi olacak bir gelimedir. AB dnda hibir modernite gcnn kendini reformdan geirme ihtiyacn ve yeteneini zsel olarak gsterememesi hegemonyann kat biimleniinden kaynaklanmaktadr. AByi izlemekten baka areleri (sistemin temel sacayaklarna bal kaldka) yok gibidir. Dolaysyla Ortadouda kendini iki yz yldr ina etmeye alan kapitalist modernitenin kendisinden bir reformist dnm beklemek gereki gzkmemektedir. Ancak AB ile ibirlii iinde reform olana yaayabilirler. Bu durumda ise blgenin kriz ve kaotik durumu srekli derinleir. Gncel gereklik bu yargy dorulamaktadr. Reform iin AB sistemini amak bu nedenle arttr. AB tr reformlar iin Ortadounun ne tarihsel ak ne de gncel toplumsal koullar elvermektedir. Yeni yollar aranmas bu gereklikten kaynaklanmaktadr. Defalarca vurguladk; Radikal slam, slami Cumhuriyet, cemaat araylar ne teorik ne pratik olarak kapitalist moderniteyi amak derdinde deildir. Azami programlar slami cilal bir kapitalist modernitedir. Yani slamn ya yeni selefileri ya da Protestanlar Calvinist- olmak devleti ve toplumu bu temelde ele geirmek derdindedirler. Laiklerin sekler dini olan milliyetilikle yapmak isteyip de tam baaramadklarn slami maskeyle tamamlamak istemektedirler. zleri ayndr ve kapitalist modernitedir.

Laikliin sol kolu olarak reel-sosyalizmin zaten modernite kartl diye bir sorunu yoktur. Tm baarmak istedii liberal kapitalizm yerine devlet kapitalizmini geirmektir. Sonu liberal kapitalizmden daha acmasz, ykc bir modernite inas oldu. O halde Ortadouda demokratik modernite anti-tezini, kapitalist moderniteye kar gelitirmek her geen gn derinleen kriz ve kaotik durumu amak iin gerekli olaslklarn banda gelmektedir. Tarihsel ve toplumsal koullar ansn arttrmaktadr. Yaanan somut koullara ilikin belirlenebilecek temel slogan Ya srekli kriz ve kaos, ya demokratik modernite dir. AB deneyiminden alnacak nemli bir ders, ekonomik toplum kkenli bir reformcu k halkas yakalamaktr. Buradan alnacak mesafeyle dier toplumsal, siyasal inalar mmkndr. elik ve kmrn endstriyalizmin temel malzemesi olduunu gz nnde bulundurduumuzda ekolojik toplumla elikisini daha iyi anlayabiliriz. ABnin ekolojik topluma eriimini engelleyen yapsal nedeni de budur. elik ve kmr zerine ina edilen topluluklar anti-ekolojiktir. Demek ki sistemde reform kendi bana yeterli deildir. Eer ama ekolojik toplumsa tabi! Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

ndstriyalizm e kar Ekolojik- Ekonomik Toplum - I I I Ortadouda demokratik modernitenin gncel, somut bir adm tarihsel ve toplumsal koullarna dayal olarak atldnda gelime ans olabilecektir. Dardan kopyalama elbette tutunamaz. Son iki yz yln modernite kopyalamalarnn tutunmakta zorlanmas bu yargy dorulamaktadr. Neolitik toplumun ve antitezi uygarln boy verdii ekolojik ortam demokratik uygarln ve modernitesinin de alan konumundadr. Nil, Dicle, Frat ve Penav nehir vadilerinde gelien 5000 yllk merkezi uygarlk alanlar gnmzde blgesel kriz merkezleridir. Son 200 ylda kapitalist modernitenin en tutucu ayaklar olarak ina ettirilen ulus-devletler bu krizin temel etkenidir. AB izinde reformlara yetenekleri olmadndan iddetli krlmalarla kriz ve kaotik aralk bymektedir. ABD-AB sistemin ittifak halindeki hegemonyas olarak yklenmelerine ramen k bulmakta zorlanmakta ulus-devletin yeniden inas gerekleememektedir. Bu durum hem kresel krizi derinletirmekte ve srekli klmakta hem de tersinden etkilenip kaotik karmaay oaltmaktadr. Dolaysyla sistemin yapsal krizi en ok merkezi uygarln anavatannda kalclamaktadr. Adeta intikamn almaktadr. Kendine zg bir III. Dnya Savann yaand inkar edilemez. Kapsam ve sre olarak ilk ikisinden daha derin ve uzundur. Blgede sistemin kendini yenileme potansiyeli ne bulunmakta ne de olumaktadr. Gelien rme ve dalmadr. Tarihin merkezi aknda tez-antitez-sentez dngs bir kez daha harekete gemek durumundadr. Somutlatrrsak ncelikle Dicle-Frat vadilerini paylaan ve tarihte hep btnlk halinde yaam kltr zerinde yeniden btnlkl bir ka iddetle ihtiya bulunmaktadr. Bugn adna Suriye, Irak ve Trkiye Cumhuriyeti snrlar denilen yapay izimlerin I. Dnya Savann galipleri ngiliz ve Fransz hegemonyasndan miras kald, tarihsel toplumsal kltrn bu temelde paralanmasnn jeostratejik bl-ynet politikas gerei olduu tartma gtrmez. Bu snrlarn yapayln derinliine ve btn sonularyla kavramadan tarihin Verimli Hilalinde anlaml kltrel birlikler ina edilemez. En byk ahmaklk bu snrlarn kutsallna inanp btnlkl bir kltrel ka niyet ve akl edememektir. Kltrel btnlkten kast, eitlik, zgrlk ve demokratiklik deerleri etrafnda rlen maddi ve manevi kltrdr. Bylesi bir kltr, milliyeti olmayan bir ulusallk, dinci olmayan bir dinsellik, cinsiyeti olmayan bir toplumsallk ve pozitivist olmayan bir bilimsellik zihniyetiyle yorumlamak ve ina edilmek durumundadr. lk adm olarak Dicle-Frat Tarm-Su-Enerji Komnne gitmek hem tarihselliin, hem toplumsalln btnsel geliimine uygun bir yant olabilir. Bu birlik olduunda tarihsel toplumun mucizeler yaratt, tm kutsallklarn beikliini yaptn bilmekteyiz. Bu komnn ekolojik, ekonomik toplumun geliiminde yeterli bir temel salayaca, gl bir potansiyel oluturaca aktr. Bu ekonomik komnal modelle birlikte toplumun her alannda benzer komnler gelitirmek mmkndr. srailde uygulanan Kibutz modeli de gcn bu komn zelliinden almaktadr. Tarih boyunca ekonomik yaam arlkl olarak komn tarzndadr. Kapitalist liberalizm her ne kadar zel giriimcilik ad altnda bireycilik damgasn vursa da retim yine arlkl olarak bata fabrikalar olmak zere komnal birimler temelinde gerekletirilir. Komnal sistem sadece ekonomik alanda deil tm toplumsal alanlarda da geerlilii olan evrensel yapsal zellikler tar. Komnlerin temel sorunu ahlaki ve politik olabilmektir. Uygarlk ve kapitalist modernitenin dayatt bu deerlerden dtalanmay, demokratik moderniteyle aabilmektir. Dicle-Frat havzalar temel ihtiyalar olan tarmsal rnler iin gerekli su, enerji ve topra fazlasyla sunmaktadrlar. Ortadounun ekolojik ve ekonomik toplumsall bu materyaller yeterli salanmadan geliemez. Fakat bu yapsal materyaller yeterli bir zihinsel anlam birikimi olumadan yapsal toplumu tek bana oluturamazlar. Aksi halde reel-sosyalist toplumlar gibi kapitalist moderniteye hizmet etmekten, onun iinde erimekten kurtulamazlar. Zihinsel anlam birikimi iin hem tarih, hem modernitenin demokratik kefesinde olumu birikimin akademik rgtlenmesi salam bir balang olabilir. Unutmamak gerekir ki tarihin ilk akademileri olarak Smer ziggurratlar, Nippur, Babil, Nusaybin, Urfa, Badat Bilge Evleri uygarlklarn onlarsz edemeyecei gerein de ifadesidirler. Demokratik modernite akademiyasz geliemez. Kapitalist modernitenin kriz iindeki akademik dnyasna alternatif olarak rgtlenmek durumunda olan yeni bilimsel, anlamsal dnya, ekolojik ve ekonomik toplumun vazgeilmezidir. Bilimin ideolojik tekel olmaktan, iktidar arac olarak kullanlmaktan kurtulmas ancak eit (farkndalkla birlikte) zgr ve demokratik toplum inasyla i ie yaanmasyla mmkndr. Her eko-topluluk ancak kapitalist moderniteyi am bir bilin ve rgtllk olarak ina edildiinde anlaml olabilir. Kapitalizmi, endstriyalizmi ve ulus-devletilii aan bilin, rgt ve eylemsel irade olumadan eko-topluluklar ve ekonomik toplum oluamaz. Bilim, bilin ayr, toplum ayr anlaylar uygarlk arptmasdr. Toplumun kleletirilmesiyle balantldr. zgr ve demokratik toplum kendisi iin gerekli anlam bilinciyle ancak yaanabilir. Her ekonomik birim ekolojik bilinciyle yaanabilir. Hatta ekolojik-ekonomik birimler ideal teknoloji birimleridir. Teknolojinin en yararl, toplumsal kullanm alanlardr. Ortadou toplumunda teknolojik devrim en ok ekolojik-ekonomik toplum iin gereklidir. Bunun iin ideolojik savam moderniteler aras savamn vazgeilmezidir. Bu mcadeleyi baaryla vermeden kapitalist modernite karsnda demokratik modernitenin yaam ans ve kalcl hep zayf bir olaslk, umut ve topya olarak kalr. Ortadou corafyasnda neolitik adan tm uygarlk alar boyunca toplumu; maddi ve manevi kltr besleyen ekolojik ve ekonomik toplum yaamdr. Kapitalist modernite maherin atls olarak sermayeciliiyle, endstriciliiyle ve ulus-devletiliiyle bu toplumsal kltr inemi, hanerlemi ve paralamtr. Buna karn yerine getirilmesi gereken temel grev; demokratik modernitenin demokratik-sosyalist, ekolojikekonomik ve ahlaki-politik l sacaya zerinde ina mcadelesidir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devletilik ve politik toplum - IKapitalist modernite Ortadou toplumlarn ulus-devletle sadece gl bir kaza balamad. Etkisi Hiroimaya atlan atom bombasndan onlarca kat daha fazla olan ulus-devletiklerle bombalad. Denilebilir ki binlerce yldan beri oluan ortak kltrel deerler son iki yz yln ulus-devlet bombardmanyla parampara edildi. Hibir fiziki silahn gstermeyecei etkinlikte bir dalma ve paralanmaya yol ald. Ne devletli uygarlk sistemleri olarak ne kartlarnca yaanan komnal sistemler olarak Ortadou toplumlar, tarihlerinin hibir dneminde kapitalist modernitenin hegemonyas altndaki kadar kimliklerinden, btnselliklerinden soyundurulmadlar, paralanp birbirlerine ve varolularna kar yabanclatrlmadlar. Britanya mparatorluu bu en etkili sistemi (gerek atom bombas) sadece Ortadouda deil, dnyann her tarafnda uygulayarak hegemonyasn srekli klabildi. En trajik uygulamalarndan biri Fransa Kral 16. Loui ye kar gerekletirildi. Yanl anlalmasn. Fransa Devrimini Britanya mparatorluunun bir komplosu olarak deerlendirmiyorum. Ama o dnem Britanyasnn Fransa Krallnn hegemonik emellerini krmak iin her oyunu denediini ve kraln bann koparlmasnda bu oyunlarn nemli rol oynad inkar edilemez. Elde birok veri bulunmasnn da tesinde 1792de Jakoben terrnde bann koparlmasyla birlikte ulus-devletin resmi tarihinin balatlmas bu roln en nemli kantdr. 1792de resmen balatlan ulus-devletilikle Fransann tm hegemonik emelleri nesnel olarak boa kt. Terr Britanyaya yarad. Napolyon k ve savalar sadece Avrupay dmdz etmekle kalmad, Britanya hegemonyasna ba kaldrabilecek tm gleri etkisizletirdi. Napolyonun kendisi de bu ulus-devlet savalarnn kurban oldu. Gnmze kadar Fransa 5. Cumhuriyetini yaamaktadr. Ama hepsinde de g kaybederek hep Britanyann arkasnda kalmsa bunda Hollanda-Britanya damgasn tayan orta snf ve brokratik ulusdevletiliinin belirleyici pay vardr. Ayn gereklik spanya, Alman-Avusturya, Rus, Osmanl hatta in, Hint ve Japon mparatorluklar iin de geerlidir. in tuhaf ayn oyunlar 20. Yzyln son eyrei ve 21. Yzyln balarnda dnya genelinde olduu gibi zellikle Ortadouda kapitalist modernitenin kresel hegemonyasna kar (ABD-ngiltere nderliinde) ulus-devletlerin artk engel haline gelmesiyle yeniden daha feci ve trajik biimler halinde ulus-devlete kar oynanmaya baland. Adeta 16. Luinin gncellemi ve Ortadouda Irak ulus-devletinde yeniden diriltilmi bir simgesi haline getirilen Saddam Hseyinin trajik sonu ayn oyunun mkemmel bir versiyonu oldu. Ortadou kltrnde ulus-devletiliin tarihsel-toplumsal roln derinliine zmleyip kavramadan hibir toplum soruna zm bulabilmek mmkn deildir. Son iki yz yllk ulus-devleti uygulamalar kapitalist modernitenin, hegemonik g Britanya mparatorluunun sadece blynet komplolar olarak deerlendirmek olaylar ve olgular ar basitletirmek olur. erii tm pozitivist propagandaya ramen en srl ve metafizik unsurlarla doludur. Tarihteki rol aydnlatlamamtr. Toplum zerindeki etkisi daha da karanlktr. Tm anti-teolojik idealarna ramen en ok teokratik zellikleri tayan devlettir. Ortadoudaki grnmn eitli ynden aydnlatmak byk nem tar. Aydnlatldka ahlaki ve politik grevler daha iyi belirlenir. Ulus-devlet tm bilimsellik idealarna ramen toplumsal hakikat olarak en zayf ve olumsuz bir antitedir. Esas rol toplumsal doann ok zengin olan zihniyet kodlarn homojenletirme ad altnda tekletirmedir. Tek dil, tek tarih, tek bayrak, tek millet, tek tip siyaset, tek tip yaam, tek tip ideoloji, toplumsal doann homojenletirilmesiyle i ie yrr. Ulus-devleti iktidarn bu tek tipletirici uygulamalar kapitalizmin azami kar eilimi nedeniyledir. Toplumun ok farkl yaam gruplar zgrlklerini ve onurlarn koruduka azami kar eilimi srdrlemez. Kapitalist kar sreci bu tip snflatrmayla genelleir ve geliir. Tarih boyunca birikmi maddi ve manevi kltr birikimleri iki snfl homojenletirmeye kurban edilir. Bu gerek bir kurbanlatrmadr. Ne kadar farkl dil, dnce, inan, ahlaki, politik zihniyet ve yap varsa hepsi bu kurbanlatrma kapsamndadr. ki yntem uygulanr: Fiziki ve kltrel soykrm ile asimilasyon. Asimilasyon istenilen sonucu salamazsa fiziksel ve kltrel soykrmlar devreye girer. Yntemler genellikle i ie uygulanr. Tek tip zayf ve olumsuz hakikatletirme denilen sre byle iler. Marksizmin yanl olarak olumlu yanstmaya alt iki snfl toplum hakikatinin dorusu budur. Proleter denilen snfn hakikat deeri ok zayf ve olumsuzdur. Genel olarak klelemi bireyin toplumsal hakikati yok denilecek kadar zayflatlmtr. Kendisi efendi snf iinde eritilmi, eki durumuna indirgenmi olduu iin zgr iken tad hakikat, efendi kesime aktarlm oluyor. Marksizmin bunu kavramamas byk bir aptallktr. Marksn Hegelin kt bir rencisi olduu nokta en ok bu hakikat konusunda karmza kar. Hegel; Marksa gre hakikati ok stn dzeyde belirleme yeteneindedir. Eserleri esas olarak hakikatin aklanmasna yneliktir. K. Marksn kleyi hakikat tayc e olarak saptamas retisinin dier nemli dorular tayan ksmn da yararsz brakmtr. Kapitalizm sadece kar temelinde maddi g biriktirmez. Onunla birlikte toplumsal hakikati de ( zihniyet gc) gasp eder. Reelsosyalizmin tarihi, hakikat kazanm ve kayb konusunda da son derece reticidir. zetle ulus-devlet ne kadar homojenletirilirse tekelci oligarik snf adna o denli tek tip hakikatler belirlenir. Mitolojiler de hakikat deeri tarlar. Karln doada bulamamak hakikat deerini tamadklarn kantlamaz. Unutmamak gerekir ki hakikatin insan zihniyet oluumuyla her zaman bir ilikisi vardr. phesiz insan zihniyetinin toplumsal koullu olmas hakikatin ayn zamanda toplumla ilikisini zorunlu klar. Hibir devlet ve toplum formunda ulus-devletteki kadar hakikat, tahakkmle ilikili zayf ve olumsuz klnmamtr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devletilik ve politik toplum - I I Ulus-devletin teokratik ve teolojik unsurlar; zerinde daha nemle durmay gerektirir. Hegel, ulus-devleti yeryzne inmi tanr olarak tanmlarken salt simgesel bir deerlendirme yapm olmuyor. Ulus-devleti tm alar boyunca tanr adna biriktirilmi fikirlerin bir gereklemesi olarak yorumluyor. Bunu anlamak iin sadece Fransa Devrimine yol aan fikirler toplamn incelemek yeterlidir. Pozitivistler ulus-devletle egemenliin tanrdan alnp ulusa devredildiini sylerken ne denli tanrclk yaptklarnn farknda deildirler. nk egemenliin kendisi tarih boyunca hiyerarik ve devlet iktidarlarnn toplam olarak tanr (efendi) adna toplum zerinde yrtlen tekelci tahakkm ve temelde salanan artk-rn ve deerler smrsdr. Kalkp da Fransz Devrimiyle birlikte tanr kaynakl olmaktan kp ulus kaynakl oldu demek sosyal bilim adna en byk sahtekarlktr. Pozitivizm bu sahtekarln mucididir. lk ve orta alarn egemenlii, tahakkm ne denli tanr kaynaklysa kapitalist modernitenin ulus-devlet egemenlii kat be kat daha fazla ayn kaynaktan beslenir. Burada zerinde durulmas gereken millet ve milliyetilik (ulus-ulusuluk) kavramlarnn tanrsal badr. Bilindii gibi slamda millet, din anlamna gelir. Tanr ve millet zdetirler. Milletin uluslamas sonucu deitirmez. Bir dil oyunu yaplmtr, o kadar. ster kutsal kitaplarda ister kapitalist liberalizmin retilerinde gesin millet veya ulus, tanrnn (efendinin, rabbin, egemen olann buyruk altna alann) emrini yerine getiren cemaati veya toplumu ifade eder. Kapitalistler sekler, laik kavramyla dinden, tanrdan, egemenden km, onu inkar etmi olmuyor. Milliyetilik, ulusuluk veya yeni bir dinsel mezhep adyla kendi karlarna uyarlanm bir dinsellik gelitirmi oluyorlar. Hatta milliyetilik faizm snrlarnda tarih boyunca en banaz din konumunu alma ayrcalna sahiptir. Ulus-devlet kapsamnda ulus ve ulusuluun ok ar biimde bu

tanmlar gerei ina edildii aktr. Dolaysyla dinsel karakterini tartmay gerektirmeyecek denli ak kavram ve retilerdir. Ulus ve ulusuluk teolojisinde nemle gz nnde bulundurulmas gereken husus pozitivist bilimsellik maskesini takp sanki din ve metafizik deillermi gibi kendilerini yanstmalardr. Hatta din ve metafizik kart olmay temel kural olarak bellemekle bilimcilik adna dinsel bir soyutlamaya girimekten ekinmezler. Ulus-devlet hakikatiliiyle dincilii birbirleriyle skca balantldr. Ortak ama toplumsal gerekliin farkl, eitli yaam biimlerini eritmek, tasfiye etmek, karartmak ve tarihsizletirmektir. Zengin hakikat ifadelerini bu temelde zayflatp kendi hegemonik sistemini tek meru hakikat gibi sunmaktr. Ortadou kltrel yaamna dayatlan ulus-devleti zihniyet ve yaplanmalarn sonular henz btnlkl ve tarihsel sre perspektifiyle irdelenmeye alnmam bir konudur. Bizzat bu zihniyet ve yaplanmalarn sahipleri bile neyi uyguladklarnn ok az farkndadrlar. O da dar bir mekan ve ksa sreyle snrl iktidar ve maddi kardr. Ulus-devleti ideoloji ve yaplanma olarak uygulayanlar aslnda kapitalist modernite hegemonyasndan neyi kopardksa kardr mantyla hareket ederler. Tm stratejik ve taktik yaklamlar bu bakla snrldr. Baka tr gelimesine hegemonik sistem frsat vermez. Daha da somutlatrmaya alrsak; Ortadounun en eksi toplumsal gereklerinden olan Arap kabile ve dinsel dzenlerine dayatlan yirmiyi akn ulus-devletik sadece ortak kltrel yaam blmekle kalmyorlar, varlksal zlerine grlmemi boyutlarda bir yabanclamay alyorlar. Ortaya kan yeni Arap kimlii oka eletirilen eski ve orta alarn kimliinden daha yetkin deildir. Ulus-devlet temelinde blnen Arap, en zayf, arptlm ve tarihsel-toplumsal hakikatlerden koparlm Araptr. Kald ki Araplk da glenmenin deil, zayflamann ve hakikatlerden uzaklamann nedenidir. Hibir milliyetilik hakikatle beslenmediinden glenmenin etkeni deildir. Bu en arpc Hitler pratiinde yaanmtr. Ulus-devlet bak asndan kutsallk arz edilen snrlar tamamen uydurma ve kresel hegemonyann karlarnca belirlenmitir. erdii lke ve millet kavramlar yeni teolojinin simgeleri olarak ayn karlarn kapsam dna kamazlar. ktklarnda hegemonik tanrnn gazabndan kurtulmalar ok zordur. Aslnda son iki yz yldr ina edilmeye allan blgedeki btn snrlar, vatanlar, milletler, orta snf ve brokrasiler ulus-devlet tanrsallyla krelmi durumdalar. Yaadklar gereklii ezeli ve ebedi gereklik sanrlar. Halbuki zihni biraz hakikate ak bir kii tm bu gereklerin son iki yz yln hegemonik karlarn merulatrmaya ynelik fantastik icatlar olduunu bilir. Trk ve ran ulus-devlet inalar ayn hegemonik karlarn rndr. Kapitalist modernitenin fetih damgasn tadklar halde meruiyet krizlerini ar dinci ve milliyeti ideolojilerle amak isterler. Hepsinde laik ve dini milliyetilik i ie geirilerek ulus-devlet salam bir ideolojik zrhla kaplanlmaya allr. Ortadou kltrnn btnsellii kapitalist modernitenin ulus-devlet paralayclyla kkl bir eliki iindedir. Modernite ortak yaam gerekliklerine dayatlan demirden kafes roln oynamaktadr. iddetin srekli gndemde olmas bu gerei dorulamaktadr. Demokratik modernitenin zmleme ve zme gc ulus-devlet karsnda ok daha nettir. Eski ve yeni hegemonik glerin srekli unutturmaya altklar tarihleriyle uyutmaya terk ettikleri toplumsal gereklikler, demokratik modernite yaklamyla z tarihsellikleri iinde varlklarnn hakikatini ifade edebilmektedir. Hegemonik glere ilikin zmleme kartlarna ilikin tarih ve hakikat olarak yant bulmaktadr. Toplumsal gereklikler hibir dnem tarihsiz olmadklar gibi hakikatsiz de deildir. Ortadounun tarihsel btnlk tayan toplumsal kltrne dayatlan ulus-devlet hegemonyaclna kar demokratik modernitenin antitezi ahlaki ve politik toplumdur. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devletili e kar ahlaki ve politik toplum - I I I Ulus-devlet ahlaki ve politik toplumun inkar olarak gerekleir. Ahlak yerine ulusal hukuk denilen g kurallarn ikame eder. Hukuk biimindeki g dzenlemeleri azami gelimesini ulus-devlet erevesinde yaar. Politik toplum yerine ise kat brokratik idareyi hakim klar. Politik toplumun inkar somut olarak demokratik sistemin ilemeyiinde kendini gsterir. Her ne kadar parlamento ve seimler sz konusu edilse de geerli olan brokratik oligarinin idari yaplanmasnn yazl olmayan anayasasdr. Toplumun klcal damarlarna kadar yaylan ulus-devlet iktidar kendini hukuki klf altnda kamu idaresi olarak sunar. Seim ve parlamento bu idarenin meruiyet cilas rol oynamaktan teye pek anlam ifade etmez. Toplum, halk ve ulus, ulus-devletle zde klnr. Kapitalist modernitenin evrensel kld bu hegemonik gereklii karsnda ahlaki ve politik toplumu savunmaktan baka zm yolu yoktur. Toplumsal doalar z olarak ahlaki ve politiktir. Ahlaksz ve politikasz toplum ve birey dnlemez. Toplum ahlaksz ve politikasz klnmaya zorlanabilir. Ahlaki ve politik yetenek ktrmletirilip roln oynayamayacak denli zayf klnabilir. Ama asla yok edilemezler. Yok edilmeleri ancak toplum olmaktan kmayla mmkndr. Ahlak ve politikadan yoksunluk hakikatsizlie yol at gibi gl ahlaki ve politik eylemin olduu alanlarda hakikatin kendini ifade tarzlar da gl, effaf olur. Ahlak ve politikay st yap olarak sunmak, Marksistlerin nemli yanlglarndan biridir. Ahlaki ve politik olmayan hibir toplum birimi ve bireyi yoktur. Her toplum birimi ve bireyi hem ahlaki hem politiktir. Demokrasi ahlaki ve politik toplumla orantldr. Demokrasi, ahlaki ve politik toplumun ileyen halidir. Toplumsal hakikatler kendini azami olarak demokratik toplum halinde aa vurur. Ortadou toplumunda hala gl olan direni unsurlar ahlaki ve politik unsurun sanld kadar zayf olmadn kantlamaktadr. Ahlaksz ve politikasz birim ve bireyler direnemez. Sadece boyun emeye altrlmlardr. Aile, kabile, airet, mezhep ve ulus boyutlarndaki direni, gerlik, varouluk, ulus-devletin reddi olduu kadar demokratik topluma ardr. Ortadou kltrnde bu boyutlardaki gelimeler oryantalizmin kabul ettirmeye alt gibi gerilik, ortaaclk, anari olmayp demokratik modernitenin potansiyel zenginliini tekil etmektedir. Toplumsal olgularn zenginliini krmak, anlam ve hakikat gcn azaltmak sonucunu dourur. Ulus-devletin pozitivist teolojisine karlk ahlaki ve politik toplumun bilim-bilgelik anlamnda felsefeyi esas alr. Laiklik ve seklerlik ilke olarak dinsel dogmalardan pek farkl deillerdir. Ulus-devlet klna girmekle dincilikten kurtulmu olunmuyor. Sadece biim deitirilmi olunuyor. Pozitivist bilimciliin hzla rettii ulus-devlet dogmalar ortaa dini dogmalarndan daha katdr. Ahlak ve politik deerler bilim ve bilgelie yol aarken, bilim ve bilgelik de ahlaki ve politik toplumu srekli besler. Ahlaki ve politik toplum, ulusal toplumu inkar etmiyor. Toplumlarn srekli biim deitirmeleri doalar gereidir. Form eitlilii, yaamn zenginliidir. Kar klan, toplumsal formlarn kapall ve katldr. Tutuculuk esas olarak form kapall ve katlndaki srardr. zgrlk, formlarn ucu akl ve esnekliiyle balantldr. Toplumsal kimlikler ne kadar ucu aksa ve esnekse o denli farkllama ve dolaysyla zgr yaarlar. Ulus-devletin kimlik anlay tekli, ucu kapal ve katdr. Faizm, bu kimlik anlayndan kaynaklanr. Toplumsal kimliklerin byle alglan, ulusal toplumun iinde ve dnda srekli sava hali olarak yaanr. Kendi hegemonik szgecinden geirdii ulus-devlet kimlikleri znde merkezi kimliin uzantlar, ajanlar konumundadr. Merkezi kimlik hep ana karargah gibi alr. Kendi smrge, baml acenteleriyle yakndan ilgilenir. Gerektiinde yeniden dzenler. Gnmz Ortadousunda dnya genelinde de olduu gibi son iki yz yllk ulus-devlet kimlikleri ypranm ve kresellemeyi younlatrmak isteyen kapitalizmin nnde bir engel konumuna gelmi bulunmaktadr. Yapsal krizin temelinde ulus-devletin tutucu direnci yatmaktadr. Sistemin kendi iinde yaad ba eliki budur. Fakat zm bulamamaktadr. Afganistandan Fasa kadar; Kafkasyadan Hint Okyanusuna kadar ulus-devletilik ile kresel kapitalizm arasnda elikiler bir yandan artarken, dier yandan ska yaanan savalara yol amaktadr.

Kapitalizm yaylmasn nemli oranda borlu olduu ulus-devleti tam tasfiye edemeyeceini gayet iyi bilmektedir. Reformdan geirmek istediklerinde ise srekli direnile karlamaktadr. Ulus-devletle ok ar palazlanm kesimler daha rasyonel bir kapitalizme direnmektedirler. Sonu kriz ve savalar olmaktadr. ABDnin son BOP projesi bu gerekten kaynakland gibi neden yrtlemediini de yine bu gereklikten anlayabiliriz. Blgedeki tkanma sistemin I. Ve II. Dnya Savalarndaki bunalmndan daha derindir. yle olduu iindir ki, bir trl zmlenemiyor. Yapsal kriz kavram da anlamn gerein bu niteliinden almaktadr. O halde Ortadou; gerek tarihsel-toplumsal kltrn btnlksel geliiminden, gerekse kapitalist modernitenin i elikilerinden yanssn, kapal ve kat ulus-devlet kimlii almadan hibir soruna anlaml bir zm bulma olaslna sahip deildir. Irakta ve Afganistanda ulus-devletin yeniden inas iin gsterilen tm abalar boa gitmektedir. kinci Dnya Sava sonrasnda ABD tarafndan yklm Avrupa iin verilmi snrl bir yardm (Marschal yardm) yeniden inalar iin yeterli olmasna karn; Irak apnda kk bir mekan iin kat be kat daha fazla destek sunulmasna karn yeniden ina gerekleemiyor. Irakta olup-bitenler aslnda tm blge gereklerini yanstmaktadr. O da kapitalist modernitenin her sacaya zerinde de iflasn ve krizini haber vermektedir. Sonu olarak Ortadou, sahip olduu onca ulus-devleti, endstriyalizmi ve kapitalizmiyle ancak kriz ve sava retir. Fakat tekrar belirtilmeli ki, yaanan kriz ve savalar sadece 200 yllk kapitalist modernitenin deil, ayn zamanda 5000 yllk snfl-devletli uygarln da yapsal krizi ve savalardr. Olas zmler bu gereklii esas almak durumundadr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Kapitalist Moderniteye kar Demokra tik Modernit e - IOrtadou zihniyet dnyasnda moderniteye ilikin youn tartmalar yaanmtr. Teknik ve bilimsel temeli benimseyip, dier unsurlar darda brakmak ve tamamen benimsemek trndeki bu tartmalar neyle kar karya olduklarn bilimsel olarak kavramaktan uzaktlar. Kald ki tercih onlara bal deildi. Hegemonya olarak kendilerini sardka uzlamaktan baka are bulamadlar. Sa-sol gr ayrm yaplmakszn halen oryantalizmi aan bir gr, zihniyet dnyasna eriilmi deildir. Kapitalist modernitenin iinde eritilmeyen, uzlatrlmayan gr ok azdr. Grte baarlamayan elbette yaamda da baarlamaz. Sistem kartlna ilikin deerlendirmeler nceki blmlerde yapldndan ancak gerektike tekrarlanacaktr. Demokratik modernite paradigmasyla yapsal krizi ve atmalar zmlemek ve olas zm olaslklarn sunmak mmkndr. Tarihsel btnlk ve ulus-devlet kmaznn derinlemesi bu ynl olaslklarn gerekleme ansn gittike daha ok arttrmaktadr. Ortadou jeokltrnn, ulus-devlet paralayclyla derinliine eliki iinde olmas btnlk, entegrasyon eilimlerine g vermektedir. Blge tarihinin hibir dneminde, ulus-devletler dnemindeki kadar bir paralaycl yaamamtr. Yaanm paralanmlklar dahi iktidar boyutlarnda kalm, kltrel yaam fazla etkilememitir. Etnik ve dinsel farkllklarn binlerce yl i ie yaayabilmeleri jeokltrn btnselliiyle ilgilidir. Hatta iktidarla ilgili hegemonik ykseliler bile hep blge apnda gelimitir. Tarihin kaydettii ilk hegemon Akad Kral Sargondan en son Osmanl hegemonyaclna kadar iktidar olarak da btnlk ar basan yn olmutur. Her ykselen yeni g hzla blgesel olmutur. ster snf ve devlet temelli uygarlklar, ister etnisite, din ve mezhep boyutunu aamam demokratik uygarlklar olsun hepsi blgesel kltr olarak yaanm ve iz brakmlardr. Bir Japonya, in, Hint hatta Britanya gibi ucu kapal bir uygar kimlik Ortadou jeokltrnde yaanmamtr. phesiz benzer jeokltrler Afrika ve Latin Amerika iin de sz konusu olmakla birlikte Ortadoudaki kadar gelimi merkezi uygarlk dzeyinde deildir. Kapitalist modernite unsurlar blgenin tarihsel olan her iki jeokltr eilimiyle eliki ve atma yaamaktadr. Ortadou ve sorunlarnn ok tartlp da bir trl zmlenememesi bu derin elikilerle balantldr. Demokratik modernitenin temel unsurlar olan ekonomik, ekolojik, ahlaki ve politik toplum blge jeokltrn esas almaktadr. Herhangi bir paralayc unsur dayatmamaktadr. Tersine var olan paralayc unsurlarn alternatiflerini oluturmaktadr. Ulus anlaynda esnektir. Dil, etnisite, din ve devlet esasl olmayan ulusal ina perspektifi bnyesinde ok dilli, etnisiteli, dinli, mezhepli ve siyasi oluumlu unsurlar btnletirerek muazzam zmleyici bir rol oynar. Devlet, dil, din, mezhep, etnisite temelli ulus anlaylarna kar demokratik modernitenin bu ok unsurlu btnsel ulus anlay Ortadou jeokltrnde ihtiya duyulan bar ve kardelie gerekli olan temeli gl bir biimde salamaktadr. Denilebilir ki byk tek tanrl dinlerden her tr farkl dil, etnisite ve siyasal oluumlardan mteekkil bir byk blge milleti yani Ortadou ulusu bile oluturulabilir. Nasl bir Amerika (ABD) ulusu, Avrupa ulusu (AB) varsa Ortadou ulusu da var klnabilir. Kltrel temelli her iki bloktan daha elverili ve gldr. Aznlk-ounluk, byk uluslardaki (Arap, Trk, Krt, Fars) paralanmlk, kk sayl uluslardaki tecritlik (Ermeni, Yahudi, Sryani, Kafkaslar) sorunlar bylesi byk ve ak ulu, esnek ulus anlay iinde ideale yakn zmlere kavuturulabilir. Demokratik ulus paradigmasnn; ulus-devletteki homojenletirici, atmal, milliyeti, cinsiyeti, dinci ve pozitivist zihniyetlerle birlikte iktidarc ve smrc tekellerin yol at derin kmaz ve atmalar ortadan kaldrabilecek nitelikte ve kapasitede olduu gayet aktr. Demokratik modernitenin ekonomik ve ekolojik unsuru, kapitalizmin ve endstriyalizmin dayatt ekonomiyi ve evreyi sadece krizlere uratmakla kalmayan, ulus-devlet temelinde paralayan, bylece muazzam verim dklnde nemli bir etken olan olumsuzluklarn gidermekle kalmaz, ekonomik ve ekolojik toplumun ihtiya duyduu btnsellii salayarak azami verimlilie imkan sunan, evreye en az zarar veren ereveyi de sunar. Tarm-su-enerji komnleri etrafnda gelitirilecek her tr ekonomik ve ekolojik komnal birlikler, ekonomik ve ekolojik toplumun ihtiya duyduu ve tarihsel kltrn dayatt dayanmaya imkan veren, isizlii nleyen, almay zgrleme sayan, verimlilie yol aan dzeni mmkn klar. Demokratik modernitenin ahlaki ve politik toplum unsurlar, hukuk ve iktidar fetiizmi yaratan ulus-devleti hegemonyay aarak demokratik toplumun geliimine yol aar. Blgenin jeopolitikasn paralayan, ksrlatran, ucu kapal ve kat kimlikli iktidar tekelcilii yerine blge ve hatta dnya apnda ucu ak, esnek ve demokratik siyaset anlayyla iddetle ihtiyac duyulan olanca farkll iinde btnsellii, kardelii mmkn klar. Tarihsel-toplumsal kltrn btnl zerinde demokratik toplumu gerekletirir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Kapitalist Moderniteye kar Demokra tik Modernit e - I I Kapitalist modernitenin yol at sorunlara zm iin yakn gemite gelitirilen Badat Pakt, CENTO, RCD tr ulus-devlet birlikleri bnyesel

nedenleri dolaysyla zmleyici ve uzun mrl olmadklar bilinmektedir. Halen yaatlmak istenen Arap Birlii, KO (slam Konferans rgt) gibi rgtlerin blgenin hibir nemli sorununa zm getiremedikleri, etkisiz kaldklar, yine ulus-devlet niteliklerinden tr anlalr bir husustur. Kald ki, blgenin her ulus-devleti kendine zg bir kapitalist hegemonik merkeze baldr. Bal olduklar merkezin denetimi dna kacak kapasiteden yoksundur. Toplant stne toplant; zirve stne zirve yapmalarna ramen zmsz ve etkisiz olmaktan kurtulamamalar bu gereklikle balantldr. Demokratik modernitenin blgenin politik btnlne ilikin zm gc, temel ald unsurlarn zmleyici kapasiteleriyle balantldr. Politik btnln nne dikilebilecek bir i engelleyici unsur yoktur. Tersine tm ekonomik, ekolojik, ahlaki ve politik unsurlar politik btnlk erevesinde en arzuladklar demokratik toplumu ina edebilirler. Kapitalist modernitenin dtan kaynakl hegemonik mdahalelerine karlk politik btnlk iindeki tm blge toplumsal gleri rahatlkla ve baaryla karlk verebilir. Sorunlarn zmleyebilir. Dolaysyla Ortadou Demokratik Komn, her alandaki komnler komn siyasi oluumu olarak nerilebilir. Ulus-devleti zihniyetin kskacndaki Irak, srail-Filistin, Afganistan sorunlarna zm elbette ki sorunun bizzat kayna olan bir zihniyetle zmlenemez. Blgenin tmnde yaanan siyasal-toplumsal sorunlara; sorun kaynakl zihniyet ve yaklamlarnn son iki yz yllk tahribatlar, kaybettirdikleri yeterince ders vericidir. Ne laikisi ne dincisi zm gelitirmek urada kalsn derinletirmekten teye rol oynamadklar yeterince aa kmtr. Ortadou jeokltr, jeopolitikasna yanstlmak durumundadr. Olas politik btnlk merkezlerinden birisi Dicle-Frat Tarm-Su-Enerji Komnyle balantl olarak bugnk Trkiye Cumhuriyeti, Suriye Arap Cumhuriyeti (Suriye Lbnan, rdn, Filistin-srail dahil) ve Irak Federal Cumhuriyetini sre iinde ykma temelinde deil, reformlarla dntrerek ina edilebilir. Mevcut cumhuriyetler ulus-devlet niteliini balangta korusalar da sre iinde esnek, ucu ak ulus-devlet kimliklerine dnerek demokratik birlie doru adm atabilirler. Ortaya kacak siyasi oluum ABD ve ABden de daha ileri bir demokrasiye ak olma durumundadr. Komnal demokratik unsurlar ar basacak olmasndan tr byle olacaktr. eriinde blgenin mozaii durumunda olan btn kimlikler yer alabilir. ncelikle bu kimlikler demokratik ulus birimleri olarak ina edilebilir. Bylesi ina, ulus-devletin ierdii ucu kapal, kat, tek dilli, tek etnisiteli, milliyetiliinden kaynakl atma riskini asgariye indirebilecektir. Tarihte de binlerce yl i ie yaam gerekliini yenileyebilecektir. Blgenin kadim kltrl halklar olan Arap, Krt, Ermeni, Yahudi, Asuri (Suryani-Keldani), Trk, Trkmen, Kafkas kkenliler, Fars, baz etnisiteler (airet ve kabileler) demokratik ulus kimlikli olarak ina edildiklerinde hem tarihsel kltr benzerliine uygun karlk vermi olacaklar, hem de kapitalist modernitenin ulus-devlet araclyla krkledii bl-ynet kmazndan, atma ve savalarndan kurtulmu olacaklar. Oluturulacak siyasal btnlk iinde ok dillilik, kimlik armalar, ortak vatan, ortak ulus balamnda sorun tekil etmez. Kentlilik, yerellilik, blgesellik tarihsel, kltrel zelliklerine uygun kimlik olarak demokratik birim niteliinde ina edileceinden var olan farkllklar iin ideal sinerji mekanlar olarak anlam kazanacaktr. Tm bu kimliklerin ahlaki ve politik nitelii esas olacaktr. Hukuk, ahlak ve politikann hizmetinde olacaktr. Ahlak ve politikann yerini tutmayacaktr. Blgenin ekim merkezi olarak gelitirilecek Demokratik Konfederalizmi; (federasyon, demokratik birlik v.b unvanlar da mmkndr) ekolojik ve ekonomik komnleri esas alacandan (nk toprak-su-enerji baka trl verimli klnamaz.) kapitalist modernitenin maher atls kapitalist karcln, endstriciliin ve ulus-devletiliinin yol at yapsal kriz, kaotik durum, atma ve sava ortamlarna kar en ideal ve tarihsel yant niteliinde olacaktr. Krdistann jeokltr ve jeopolitikas (Arap, Trk ve Farslarn ortasnda yer almas, tm kltrlerin kesime noktas olmas) bu tr bir siyasal btnl adeta zorunlu klmaktadr. Kapitalist modernite dneminde Britanyann Hindistan ve Ortadou zerinde yrtt hegemonik politikalar asndan Krdistan, srekli zmsz bir lke konumunda tutularak blgesel denetim arac klnmak istenmitir. Bylelikle Arap, Trk ve Fars iktidar otoritelerinin denetim altna alnmasnda ok elverili kontrol aracna indirgenmitir. Gnmzde ABD ile birlikte Kuzey Irak denilen Gney Krdistann kk bir paras zerinde gecikmi bir ulus-devletik ina edilerek (Ermenistan, Yunanistan gibi) ayn rol srdrlmek istenmektedir. Tarih, Krdistan ve Krt sorununu adeta ikinci bir Yahudi sorununa dntrmtr. En azndan bylesi bir sreci yaamaktadr. phesiz bunda blgedeki kapitalist modernitenin eitsiz ulus-devlet yaratma politikas belirleyici rol oynamaktadr. Arap, Trk ve Fars ulus-devletilii Krdistann silinmesini ve Krtlerin kurban edilmesini dayatmaktadr. Bylesi l bir imha kskacna minimal bir Krt ulus-devletiliiyle karlk verilemez. Verilse bile sonucu hep halen younca yaand gibi katliam ve soykrmlarla sonulanr. Bu tarihsel paradokstan karlmas gereken tarihsel ders; ulus-devlet olmayan demokratik siyasi oluumlarla, ekolojik ve ekonomik komnlerle bata komu uluslar olmak zere tm blge halklarn demokratik modernite zmne ortak etmektir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Kapitalist Moderniteye kar Demokra tik Modernit e - I I I Tarihe kulak kabartldnda Dicle-Frat vadilerinde, Verimli Hilalde 15000 yllk neolitik an, 5000 yllk merkezi uygarln, son 200 yllk modernite kltrnn artrd hep btnlkl siyasal oluumlardr. Smer, Akad, Babil, Guti, Asur, Hurri, Mitani, Urartu, Hitit, Med, Pers, Helen, Sasani, Bizans, Emevi, Abbasi, Seluklu, Mool, Osmanl adlarndaki merkezi siyasi otoritelerle kartlar olarak hep var olan ayn veya farkl adlarla oluan demokratik otoriteler hep btnlkl siyasi oluumlardr. Zaten neolitik an anaerkil otoritesi ayrlk bilmez, klelik tanmaz, eit ve doal ahlaki ve politik oluumlarn hassyd. Son iki yz yln Avrupa merkezli paral ve atmal ulus-devlet provokasyonlar bu uzun tarihi sre iinde kk bir ayrntdr. Tarihin tekrar ana mecrasnda jeokltr ve jeopolitik gereine gre akmas demokratik uygarlk miras zerinde gelitirilecek demokratik moderniteyle mmkndr. Zengin tarihsel mirasn yd sorunlarla, gncel kriz, atma, katliam ve soykrmlara kar somutlatrlmas gereken zmn ilk ortaklaa adm Dicle-Frat Demokratik Konfederasyon dncesi veya projesi olabilir. Bylesi bir dnce Arap, Trk, Krt ve Fars oul uluslaryla aznlk ulus ve kltrleri arasndaki atmal, asimilasyonist srecini tersine evirip dayanmac, komnal demokratik siyasi oluumlarla bara, ulus-devlet tesi ortaklklara yol aabilir. Dicle-Frat Demokratik Konfederasyon Projesi bu tarihin mecras dorultusunda atlacak en anlaml ilk adm olacaktr. Hi kuku duymuyorum ki, bu proje zerinde adm adm ve ok ynl ykseltilecek ekolojik, ekonomik ve demokratik toplum komnleri tarihine, kltrne yarar Demokratik Ortadou ann altn deerinde balangcn oluturacaklardr. Demokratik Ortadou a, hem eski tarihin uyan hem de yeni tarihin zgr yaamnn haykr ve sevinci olacaktr. Ortadou gerekliine bu ana proje kapsamnda bakldnda ikinci dereceden baz projelerden bahsetmek mmkn olacaktr. Tpk neolitik ve uygarlk anda hep olua geldii gibi Verimli Hilalin Msr ve Kuzey Afrikaya uzanan bat ucunda Msr veya Libya merkezli (Nil Vadi merkezli) Kuzey Afrika Demokratik Konfederasyon projesi gelitirilebilir. Verimli Hilalin dou ucunda Pencav merkezli Dou ran, Afganistan, Pakistan (bu ulus-devlet adlar tarihi jeokltr ve jeopolitie uygun deildir) Demokratik Konfederasyon projesi daha da aciliyet kazanmaktadr. Ortadou Demokratik Modernitesinde dnlmesi gereken ikinci bir dou utaki proje; bugnk zbekistan merkezli Seyhun ve Ceyhun Vadilerinde gelitirilecek Orta Asya Demokratik Konfederasyonu anlaml olacaktr. Gney Arabistanda halen ok gl ve canl yaanan kabile ve mezhep

cemaatleri nedeniyle gelitirilmesi gereken Gney Arabistan Demokratik Konfederasyonu, dier anlaml bir proje olarak dnlebilir. Tm bu projelerden byk bir Ortadou Demokratik Modernite Projesi bir topya olarak dnlebilir. phesiz ABD hegemonyasnn izdii BOPtan (Byk Ortadou Projesi) daha gerekidir. Bir projenin gerekliini belirleyen tarihsel arka plan ve kltrel temelidir. Neolitik ve uygarlk ann ana ak istikametine bakldnda bylesi bir tarih ve ortak kltrel temelin olutuu teslim edilecektir. Ortadou kltrnde AB trnde birlikler bir topya, proje olmann berisinde, kriz ve atmalarn, paralanmlklarn, yabanclamann araya zorlad her alanda adm adm ina edilmesi gereken evrensel-tikel yaam gerekleridir. phesiz bu projeler imdilik birer topyadr. Ama tarihsel ve toplumsal temeli gl olan topyalardr. Unutmamak gerekir ki byk topyalar olmadan byk yaam pratikleri gerekletirilemez. Ortadou kltr insanla cennet ve cehennem topyasn armaan etmi, ilk yazl destan Glgame Destanyla binlerce yl ncesinden beri lmszlk otunu hep aram bir kltrdr. Anlyorum ki, iktidar hastalyla, zgr kadnla gerekleebilecek yaam kaybetmi Glgame nesli, hep peinde olduu bu yaam sadece lmszlk biiminde deil gerek yaam sreci iinde de bulamayacaktr. Bir ey ancak kaybedildii yerde bulunabilir. nsan trnde byk yaam volkan Zagros-Toros eteklerinde, Dicle-Frat Vadilerinde patlad. Byleyici yaam burada dodu; Krdistanda Jin Jiyan (kadn ve yaam) olarak. Bin yllar iinde bu sefer hiyerari ve devlet iktidarlarnda Jin Jiyan somutunda ayn mekanlarda kaybedildi. Btn destanlarn Glgame destannn kopyalar olduklar kantlanmtr. Cennet ve cehennemler hep bu yaanm ve kaybedilmi yaamlarla ilgilidir. ktidar hastal gerekten yaam ldrr. Bunu ok iyi bilerek Demokratik Ortadou ann projesi ayn zamanda yaamn iktidar hastalyla kaybedildii yerde iktidar olmayan zgr kadn yaamn, ekolojik, ekonomik toplumlu olarak kefedildii, bulunduu gerekliin projesidir. Her proje ayn zamanda gelecek topyasdr. Demokratik toplum ve Demokratik Modernite gereklemi farkllklar iinde eitlik ve zgrlk- topyasdr. Byk zgr yaam topyas olanlar iin, arandnda blgede rnei ok olan bir yaam tarz art vardr. O da udur: Toplumsalln mmkn kld hakikat iin yaayacaksn. Bulduka yaayacaksn. Yaydka ahlaki ve politik toplumu kuracaksn. Bunun iin karna kan i ve d engellerle doru mcadele edeceksin. Ortadouda Bilgelik Akademisi hep byle syler. Bu sylemle zgrleen yaam iradesi hep byle yapar! Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda olas zm yollar - I Gncellik ile tarih arasndaki baa ska deinmenin gerei vardr. Tarihten kopuk gncel somutun, yaanan imdinin analizi ne kadar yanllklara aksa, imdilemeyen tarih analizleri de o denli hatalara aktr. Gerein imdideki hali tarihsiz ok eksik kavranr. Zaman, her zaman gerein ina boyutudur. Zamansz gerek olsa bile dnlemez. Belki de mutlak denen srdr. Toplumsal gereklikte zamann ina gc, yetenei temel bir ilke deerindedir. Toplumsal yaamn zamanla snrlanm sre halini kavramak sosyolojinin ba etmek zorunda olduu temel sorunudur. Analitik felsefenin en byk kusuru, belki de ktl, tarihsiz bir sosyal bilim mmknm gibi analiz yapmasdr. Buna karn tarihsizcilik denen metodun imdiyi kavramayan, tm gelimeleri tarihsel tikellerden ibaret sayan ar determinist gr imdinin bahettii yenilik, zgr gelime imkann kavramaz. nsan iradesi ancak imdiye mdahale edebilir. Dolaysyla tarih ne kadar imdiyse o denli tarihe de mdahale edebilir. imdinin olaanst yaratc an deerini kavramadan hibir zgn toplumsal ina gerekletirilemez. Ne tarihin emrindeki bir iradesiz olmak, ne imdinin tarihten kopuk sorumsuzu olmak toplumsal hakikatle yaamann ilkesel ifadesidir. Gemie bo ver demek ne kadar yanl ve sorumsuzluk haliyse gelecee bak demek de o denli yanl ve sorumsuzluktur. Ortadounun toplumsal doas imdisi zayf, tarihi ok byk olan bir elikiyi de yaamaktadr. imdisi, byk tarihinin nnde adeta bir tuzak gibi kurgulanmtr. Ne kadar tarihsel deer varsa bu tuzak iine drlp etkisizletirilmektedir. Byk tarihinin nn amak iin imdinin bu kurgulanm tuzak halini amak gerekecektir. imdinin bir anlam da sorun zme kabiliyetidir. Tarih ne kadar sorun biriktirmise hep imdinin nne yar. imdi ise, bu sorunlar yn iinde zebileceklerini ayklar ve sorunsuz yaama dntrrken, zmleyemedii sorunlar da sonraki imdilere havale eder. Sorunlarn zm doru tanmlanmalaryla yakndan balantldr. Soruna konu olan varlkla zmlenmi varlk arasndaki fark, imdinin olumlu olarak ina ettii eydir. Sorunlu yaanan eyin zmlenmi eye dnerek yaanan halidir. Savunmamn byk ksm Ortadouda oluan toplumsal doann doru tanmlanmasna ayrlmt. Teorik deerlendirmelerin ve yaanm deneyimlerin zmlenmesinin, toplumsal sorunlara ve olas zm yollarn olduka aydnlatc nitelikte olduu kansndaym. Ortadouya ilikin savunmam aydnlatlm baz sorunlar ve olas zm yollarn imdiki halleriyle ayrntl olarak sunup ksa bir sonula tamamlamak retici olacak ve ilgili abalara katk salayacaktr. ounluk ve aznlk sorunlar Ortadounun drt ounluk ulusundan bahsetmek mmkndr. Bunlar Arap, Trk, Krt ve Fars uluslardr. Byk yerine ounluk dememin sebebi, demografyayla ilgilidir. Yoksa uluslar byk kk diye ayrmak etik ve doru deildir. Aznlk ulusu kavram da demografya ile ilgilidir. Aznlk olmann bir kusur veya kklk nedeni saylamayaca toplumsal hakikatin ve etiin gereidir. Ulusal sorunlar ilerken yntem farkm nemle belirtmek durumundaym. Ulusal olgunun gittike ne karlmas kapitalist modernitenin geliimiyle yakndan balantldr. deoloji, iktidar ve sermaye tekellerinin oluumunda ne karlmas gereken stratejik bir olgudur. Abartlarak sunulmas bu stratejinin gereidir. Ulusal olgunun zmlenmesinde iki temel eksik ve hatal yaklamdan bahsetmek gerekir. Birincisi Descartes Felsefesindeki keskin zne-nesne ayrmna dayal pozitivist yaklamdr. Pozitivizmin olgusal zellii bilinmektedir. Temel hatas ulus olgusunu tpk fizik, kimya, biyoloji olgular gibi tam nesnel nitelikte saymasdr. Toplumsal doadaki znellii, esneklii kesinlikle ihmal etmektedir. Ulusal sorunlarn soykrmlara kadar varmas bu keskin, kat ve ucu kapal ulus kimlik anlayyla ok yakndan balantldr. Gerek doann gerek toplumun nesneletirilmesi kapitalizmin geliiminde en nemli ideolojik aamadr. Kapitalist modernitenin ilk byk devriminin zihniyet alanndaki bu zne-nesne ayrmna dayal felsefi-ideolojik devrim olduu nemle kavranmak durumundadr. Modernitenin ideolojik devriminin ne kard kavramlarn bata gelenlerinden olan ulusallk bouna seilmi bir kavram deildir. Bu kavram kapitalist teolojinin ana ilkesidir. Ulusallk ve daha gelitirilecek ulus-devlet en nemli tanrsal kavram, hatta yeryzndeki tanrnn kendisi olacaktr. Pozitivist teolojinin Akropolndeki en byk tanr kesinlikle ulusallk ve ulus-devlet olarak yerini alacaktr. Dier modernite tanrlar nem srasyla sisteme yaptklar katklaryla orantl yer tutacaktr. Pozitivist teoloji szde bilimcilikle ulus ve ulus-devlet olgusunu abartp dinsel mmet olgusu yerine ikame edince bu sefer din ve mezhep sorunlar ve atmalar yerine ulusal sorun ve atmalar gemitir. Hem de daha kanl savalarla ve soykrmlarla dolu bir srece yol aarak. Pozitivizmin, kapitalizmin kutsal ideolojisi olduunu ok iyi bilmek gerekir. kinci hatal yaklam znellik, ar anlamllk ad altnda sergilenir. Bu anlay bata ulusal olgular olmak zere modernite dneminde ortaya kan birok olguyu hayali, fantastik icatlar olarak sunmaya alr. Gelenein icad olarak bir yorumcu anlay gelitirirler. Elbette toplumsal olgular kinci Doa karakterinde olmas itibariyle ina edilmeye, icat olgular olmaya elverilidir. Ama bu elverililikten kalkp toplumsal olgularn

varlksal deerini kukulu hale getirip sadece zihniyet oyunlarna indirgemek en az nesnellik yaklam kadar sakncal, hatal sonulara yol aar. Bu sefer olgularn kesin, kat nesnel deerler yerine hayali, uup giden, varl pek olmayan kavramlardan ibaret saymaya vardrr. Gerekle hakikat arasnda ikinci ciddi sapmayla bilimsel sonulara varmak mmkn deildir. znellik, kendine inancn yitirmi modernite ideolojisinin ge post-modernite dneminde ald yeni biimdir. Nesnelciliin post-modernite ifadesidir. Sonu olarak toplumsal sorunlar hayali sorunlar olarak grmek, gnbirlik terapi seanslaryla (psikolojik yntemlerle) zmeye almak bu yaklamn vard aamay gsterir ki, baarszln yaamn kendisi gnlk olarak kantlamaktadr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda olas zm yollar - I I Kapitalist modernite dneminin olgusal, yapsal sistematiini ok byk kavramadan yol at toplumsal sorunlar kavramak ve zmek ok zordur. Sistematiin kritik sorunu olgu ve alg arasndaki ilikidir. Alg ve olgu arasnda kurulan aynlk ve farkllk yaklamlar ok problemlidir. Sistemin zyle ilgilidir. Sistem btn felsefesini alg ve olgu arasndaki aynlk ve farkllk zerine ina eder ki, altndan kmak mmkn deildir. Sistem felsefesi btn ekolleriyle kendi iinde zmszdr. Kendi yorumum, zm aynlk ve farkllk dnda aramak ynndedir. Alg ve olgu evrenin temelindeki ikilemle ilgilidir. Madde-enerji, yapilev, parack-dalga gibi evrensel ikilemler alg ve olgu arasnda da geerlidir. Bana gre bu ikilemin insan ruh ve bedeni, evren ve zihni arasnda ald biimi ifade eder. Zihnin evreni tam kavramas mutlak bilgi kavramna gtrebilir. Fenafillah, Nirvana, Enel Hak, Mutlak Bilgi (Hegel) retileri bu ideay tar. mkansza yakn bir sonu gibi grnmektedir. Alg ile olgunun tamamen farkl olmas ise zihin ile gereklik arasndaki ban kopuunu ve hakikat dna tamay ifade eder. Avami, dncesi ok az gelimi olanlar kapsar. Hakikat pay ok zayf ve ina deeri, yapsall dk bir zihniyettir. Mutlak bilgi durumunda alg-olgu ikilemi ortadan kalkar ki bu da Hadisin (olu) ortadan kalkmasdr. Alg ve olgunun birbirinden tamamen kopmas ise tam yabanclamay ifade eder. Felsefi bilgi bu iki u arasndaki varlk bilgisinin znden ve mantndan oluur. ki u arasndaki savrulmalara dmemek, daha da nemlisi ulara kaymadan hakikat araynda olmak bilgelii, felsefi duruu ifade eder ki doru olan da bu tutumdur. Tekrar ulusal soruna dnersek; son iki yz yln kapitalist modernite zihniyetinin hegemonik karakteriyle ban bu ksa felsefe tahliliyle daha iyi kavram oluruz. Yoktan, hayali olarak icat edilmemitir. Ama byk bir abartmann rn olarak toplumsal doaya giydirilen bir endstriyel kuma olduu da inkar edilemez. Dinsel mmet yerine ikame edilen ulusal toplum iki uca kaymamak artyla sosyal bilime konu edilebilir. Ulusal toplum kavramn sosyal bilim kapsamnda tutmak kapitalist modernitenin almasn gerektirir. Almadka ulusal toplum; bask ve smr tekellerine at rts olmaktan teye bir anlam ifade etmez. Demokratik modernite paradigmasnda kavramn problemli yapsn amak iin gelitirilen kar kavram demokratik ulustur. Her iki u anlayndan arndrlm, kapitalist modernitenin istismarndan kurtarlm ulusal toplum ancak demokratik ulus olmakla mmkndr. Demokratik modernite unsurlar kapsamnda toplumsal inalar ulusal kstaslar esas almazlar. Ulus-devlet kapitalizminde vurguland gibi ulusal kara baat rol tannmaz. Daha ok toplumun ahlaki ve politik karakterine vurgu yaplr. Yeniden inalar iin en uygun kavram ikilisi, ulusdevlet yerine demokratik komnalitedir. Ortadou ulus meselesinde ar ulusallk vurgusu ne kadar olumsuzsa, toplumsaln ulus ynn gz ard etmek de o denli sorunu arlatrr. Hangi ulus sorunu ele alnrsa alnsn yntemsel olarak bu iki yanla kar tedbirli olunduktan sonra iki olumlu tavr ne karmak yntemin dier nemli yandr. Bunlar ideolojik deil bilimsel yaklam ve ulus-devleti iktidar amal deil, demokratik ulus ve demokratik komnalite yaklamdr. Her iki yaklam ierii demokratik modernitenin temel unsurlardr. Ortadou toplumlarnda son iki yz ylda uyandrlan milliyetilik ve ulus-devlet eilimi idea edildii gibi ulusal sorunlarn zmn deil, tersine sorunlarn gibi bymesine ve tm toplumsal dokular kaplamasna yol ayor. Sermaye olumlu rekabet yerine tahripkar ulus-devleti sava dayatyor. Toplumlarn i yaplanmalarnda ve d balantlarnda yaanan sava durumu sorun, kriz ve kaotik durumun esas nedeni olmaktadr. Blgenin tm ulusal sorunlarnda yaanan deneyimler gzlemlendiinde bu gerei tespit etmek zor deildir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda olas zm yollar - I I I Demokratik modernitenin iktidar tekelini (ulus-devleti) amalamayan demokratik ulus kavramyla, kapitalizme alternatif toplumcu komnalite kuram; blgeyi kanl savalarn, katliam ve soykrmlarn, srekli kriz ve kaosun alan olmaktan karacak ideal modeli sunmaktadr. Arap ulusal sorununu arlatran temel etkenler Arap toplumsalln srekli paralayan, z deerlerine yabanclatran, savalarla tketen, maddi deerlerini yutan yirmiyi aan ulus-devletidir. Aralarnda bir konfederalizm bile gerekletiremeyen bu ulus-devletler, Arap ulusal sorununun bizzat reticileridir. Bunlarla balantl dinci ve soycu-kabileci milliyetilik, erkek egemen toplumsal cinsiyetilik toplumsal alan tmyle karartmakta, bountuya getirmektedir. Toplumu kendi iinde muazzam bir tutuculua ve klelie mahkm etmektedir. Araplar adna ne i ne d hibir soruna zm ans vermemektedir. Arap sorunlar iin kapsayc bir zm modeli demokratik ulus ve toplumcu komnalite temelinde aranmak durumundadr. Kar rakip srailin gc sadece dnya hegemonyasndan kaynaklanmyor. teki demokratik ve komnalite kurumlar da bu glenmede nemli rol sahibidir. Son yz yln radikal milliyetilik ve slamclkla tketen Arap ulusal toplumu, tarihlerinde ve kabile dzenlerinde yabancs olmad komnal toplumculuu demokratik ulus anlayyla btnletirerek kendine emin ve uzun vadeli bir k, zm ve kurtulu yolu bulabilir, izebilir. Ortadouda dier nemli bir oul ulusu Trk ve Trkmenler tekil etmektedir. Araplara gre daha dank yaamakla birlikte benzer iktidar ve ideolojik anlaylar paylamaktadr. ok sk ulus-devleti olup dinsel ve soycu milliyetilii derinliine yaamaktadr. Tanr ve devlet kutsall ii ie yaand gibi dinci ve soycu milliyetilikte i ie yaanmaktadr. Trk ve Trkmenlik kategorileri arasnda nemli sosyolojik farklar bulunmaktadr. Trkmenler, Arap aristokrasisinin karsndaki Bedevilerin paralelini Trk aristokrasisi ve iktidar-devlete sahip olanlarn karsnda yaamaktadr. Demokrasi ve komnaliteyle karlar rten kesimlerdir. Trk ulusal sorunlar da hacimlidir. indeki Uygur Trklerinden Rusya hegemonyasnda yaayan ok saydaki zerk ve devlete sahip Trklere, Anadoludaki Trkiye Cumhuriyeti Trklerinden Balkan, Kafkas ve Ortadoudaki, hatta Avrupadaki Trklere kadar hepsinde ulusal sorunlar yaanmaktadr. Kaynan benzer olduunu syledik. Ulus-devleti iktidar hastal ve ar dinci-soycu milliyetilik, erkek egemen toplumsal

cinsiyetilik Trk topluluklarn da karartmakta, tutucu klmaktadr. Toplum, demokrasi ve komnal eilimler ar devleti ve hegemonik, ideolojik tekeller iinde adeta erimi gibidir. Aile bile toplumun deil, devletin bir hcresi konumuna indirgenmitir. Her kurum ve birey devleti taklit etmektedir. Bu tarihsel eilimler Trk ve Trkmen topluluklar arasnda sert bir iktidar savana yol amaktadr. Fetih siyasetiyle dier toplumlar arasnda da benzer iktidar atmalar yaanr. Trk ulusal sorununda demokratik ve komnal eilimlere, kat merkeziyeti iktidar yaplanmalar ve resmi ideolojinin katl nedeniyle gelime ve zmleyici olma frsat tannmamtr. Topluma verilen mesaj devletsiz yaamalarnn imkanszldr. Toplum ve birey inisiyatifi devletle dengeyi salayamamtr, hep ocuu ve sadk klesi rolnde kalmtr. Gnmzde Trk ulusal topluluklar iin demokratik modernite kuram en uygun ereveyi oluturmaktadr. Toplum temelli Demokratik Trk Konfederasyonu projesi hem kendi iinde btnlk, hem de i ie yaad komularyla bar ve btnlk iinde ortak yaam mmkn klan ideal bir dncedir. Toplumsal birlik iin snrlar eski nemini yitirmilerdir. letiim olanaklar farkl mekan snrlarna ramen dnyann her alanndaki birey ve topluluklar arasnda btnlemeyi mmkn klmaktadr. Trk ulusal topluluklarnn Demokratik Konfederasyonu dnya bar ve demokratik modernite sistemi iin byk katk sunabilir. Krt ulusal toplumu yeni gelien zengin bir potansiyelden kaynaklanmaktadr. Dnyann en byk ulus-devletsiz halkdr. Tarih boyunca neolitik ve uygarlk alarnda stratejik bir alanda younlamtr. Da esas alan bir savunma anlay, tarm ve hayvanclkla beslenme kltr sayesinde otantik bir halk olarak gnmze kadar varlklarn korumulardr. Yahudiler nasl dnyann her kesinde toplumlarn tepe noktalarna szarak varlklarn gnmze kadar tamlarsa, Krtler tersine yerlerinden hi kprdamadan ve hibir toplumsal tepe noktasna gz dikmeden alta kalma sabrn gstererek gnmze erimilerdir. Aralarnda tam bir paradoks var. Krt ulusal sorunu ulus olmaktan alkonulma gibi ok nadir rastlanan bir etkenden kaynaklanmaktadr. Tarih boyunca ve gnmzde hkmeden gler ve i uzantlar Krtlerin nesne olmaktan kp zne haline gelmemeleri iin denemedik yntem brakmamlardr. Devlet olma belki olumlu veya olumsuz anlamda bir eyler katmtr. Fakat Krtler iin bylesi bir ayrclk ok nadiren mmkn olabilmitir. Dolaysyla snfl ve devletli uygarl ok az yaam ve zmsemi halk olma ayrcalna sahiptir. Demokratik modernitenin ans asndan ok nemli bir ayrcalktr. Ortadou corafyasnn merkezinde yerleik olmalar nemlerini artrmaktadr. Kapitalist modernite dneminde dtan dayatlan ulus-devlet egemenlii gc yettike kltrel soykrmlar ve zaman zaman fiziki krmlarla kendi iinde eritmek istemilerdir. slam uygarl dneminde de ayn politikalar din araclyla meru klnmak istenmitir. Krtler ulusal toplum olmay iktidar-devlet gcyle salama ansna pek sahip deildir. Kapitalist modernite unsurlarnn bu ynl sunacaklar ok snrldr. Gnmzde yaanan Irak Krdistanndaki siyasi oluuma tam anlamyla ulus-devlet denilemez. Yarm ulus-devlet demek daha uygun olur. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda olas zm yollar - IV


Krdistan corafyas aznlk da olsalar zellikle yakn gemite bata Ermeni ve Sryaniler olmak zere baka halklarn da anayurdu konumundadr. ok sayda Arap, Acem ve Trk uzantlar da yerleiktir. Din ve mezhep ynnden okluu yaamaktadr. Airet ve kabile kltrlerinin hala gl izleri bulunmaktadr. Kent kltr fazla gelimi deildir. Tm bu zellikler Krdistan corafyasnda demokratik siyasi oluumlara byk ans tanmaktadr. Tarm-Su-Enerji alannda komnal birlikler iin hem idealdir hem de zorunluluk arz etmektedir. Ahlaki ve politik toplumun gelime koullar da son derece elverilidir. Ayrca ana tanra kltrnn ilk nce ve en gl biimde yaand corafyadr. Star, tar, nnanna tanra adyla tm Ortadouya ve dnyaya yaylabilmi bir kltrn de ana zeminidir. Kadn, zerindeki tm bitirilme abalarna karn halen en cesur direnii ve onurlu yaam rneklerini sunabilecek potansiyele sahiptir. Tm abalara ramen cinsiyeti toplum ideolojisi dier komu toplumlardaki kadar kurumlam deildir. Kadn eitlii (farkll iinde) ve zgrlnn temel kstas olduu demokratik toplumun inasnda tm i ie yaayan bu zengin kltrel zellikler muazzam bir potansiyel ihtiva etmektedir. Dolaysyla demokratik modernite paradigmas altnda demokratik ulus ve ekolojikekonomik toplum olmaya en msait koullar sunmaktadr. Krdistan Demokratik Konfederasyonu projesi daha imdiden uygulanma ansna sahiptir. Kapitalist hegemonyayla balantl ulus-devlet uygulamalar, toplum iin tadklar olumsuzluk nedeniyle gelime ansna dn olduu gibi bugn ve yarn da sahip deildir. Ancak demokratik dnmle snrl bir ansa sahip olabilirler. Krdistan, saylan tm zelliklerini esas alan siyasal demokratik oluumlarla ekonomik ve ekolojik komnlerden olumu bir demokratik konfederasyon olarak gelitirmek tarihi neme sahiptir. oklu ulusal kimliklere dayal demokratik ulus inas, ulus-devlet kmazna kar ideal bir zmdr. Ortadounun tm ulusal, aznlksal, sorunlar iin zm modeli olabilir. Komu uluslar bu modele ekmek Ortadounun kaderini deitirecek ve demokratik modernitenin alternatif oluturma ansn glendirecektir. Tarih, Krdistan ve Krtleri yle bir konuma getirmitir ki, kendilerinin zgrln, eitliini ve demokratikliini blgenin ve halklarn zgrl, eitlii ve demokratikliiyle kader birlii yapmaya zorlamtr. Fars veya ran ulusal toplumundaki sorunlar tarihsel uygarlklardan ve son iki yz yln kapitalist modernite giriimlerinden kaynaklanmaktadr. Smer rahip ideolojisinin trevinden de etkilenmi bir uygarlk gelenei vardr. Zerdt ve Mitra gelenei orijinal kimlii oluturmalarna karn, slam treviyle etkisizletirilmilerdir. l trevin (Musevilik, sevilik ve Muhammedilik) ve Grek felsefesi ekolnn bir sentezi olarak ortaya kan Manicilik, resmi uygarlk ideolojisi karsnda etkili olamamtr. Daha dorusu isyanc gelenei beslemekten teye gidememitir. slami gelenei ia mezhebine dntrerek son dnem uygarlk ideolojisi olarak uyarlamtr. Gnmzde de kapitalist modernitenin unsurlarn ia szgecinden geirerek (in Konfyzminin modernist biimi olarak) modernlemeye abalamaktadr. ran toplumu hem etnik, hem dini adan ok kimlikli nitelikler itibariyle zengin bir kltre sahiptir. Ortadounun tm ulusal ve dinsel kimliklerine ev sahiplii yapmaktadr. oklu kimlikleri tek bana soycu veya dinci ideolojik hegemonyalarla bir arada tutmakta zorlanmaktadr. ok ince bir tarzda dinci ve soycu bir milliyetilik biimi uygulamaktadr. te yandan kapitalist moderniteyi uygulad halde anti-modernist propagandaya da iine geldiinde bavurmaktan geri durmamaktadr. Devrimci ve demokratik geliimleri geleneksel uygarlk kltr iinde eritmekte ustalamtr. Despotik bir rejimin ustaca uygulanmas sz konusudur. Ortadounun bnyesi elikili en gergin devlet ve toplumlarn banda gelmektedir. Petrol kaynaklar gerginlikleri ksmen yumuatmaya yol asa da ran ulus-devletiliinin varl, dalmaya en msait konumda yaamaktadr. Bunda kapitalist modernitenin ba aktrleri ABD-AB hegemonyaclyla yaad uyumsuzluklar da olduka etkilidir. ran toplumsal sorunlarnda demokratik modernite kuram yetkince uygulandnda nemli zmleyici sonulara yol aabilir. Tm merkeziyeti abalarna ramen alttan altta adeta bir federal ran da yaanmaktadr. Demokratik uygarlk unsurlaryla federalist unsurlar (Azeriler, Krtler, Araplar, Beluciler, Trkmenler) bulutuunda ran Demokratik Konfederasyon projesi anlam kazanabilir. Ve rahatlkla ekim merkezi olabilir. Kadn zgrlk hareketi ve komnal geleneklerin de bu proje kapsamnda nemli rolleri olacaktr. rann gelecei ve Ortadoudaki tarihsel roln yeniden kazanmas ancak demokratik modernite unsurlaryla (demokratik, ekonomik ve ekolojik toplum) btnlemesi ve k

yapmasyla mmkndr. ran ulusal toplumunun potansiyeli bunun iin yeterince gl olduu gibi ran Demokratik Ulus gerei de bunu gerektirmektedir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda olas zm yollar - VErmeni Ulusal Sorunu kapitalist modernitenin Ortadouya giriinde yol at trajedilerin banda gelmektedir. Ermeniler blgenin kadim halklarndandr. Arlkl olarak Krtlerle i ie bir corafyay paylamaktadr. Krtler ne kadar tarm ve hayvanclkla geinen halksa, Ermeniler de sanki bu ekonomiyi kentlerde zanaatkarlkla besleyen ve beslenen halktr. Sanatkar yn gelikin bir kltr de temsil etmektedir. Krtler benzeri bir direnileri olmasna ramen kalc devlet kurumlarna geici ve mevzii rnekler dnda pek sahip olamamlardr. Ermeniler ilk Hristiyan halklardandr. Bunda kimlik ve kurtulu inanc nemli rol oynar. Yahudiler gibi saray evresinde zellikle zanaat kimlikleriyle etkili olmulardr. Kapitalist modernitenin Ortadouya giriinde arasallatrlmalar stratejik bir hata olmutur. Hristiyanlk nedeniyle yaadklar Mslman ablukas altndaki skmalar ulus-devlet milliyetiliinin karlkl alevlenmesi sonucu giderek bir trajediye dnt. Bunda erken burjuvalaan Ermeni erafnn nemli rol olmutur. Avrupa tr milliyetilik ve hegemonik ibirlikilik, yaadklar felaketin i nedenidir. Ortadou kltrnde 5000 yl izlenebilen bir kltrle byk katkda bulunan Ermeniler; 19. Yzyldan 20. Yzyln ilk eyreine kadar oynanan modernite komplolar sonucu byk felaketin kurban olmulardr. Yahudilerden sonra dnyaya dalan ikinci nemli diaspora halk olmutur. Azerbaycann batsnda kk bir Ermenistann kurulmas Ermeni ulusal sorunun zm anlamna gelmez. Yaadklar trajedinin etkisini telafi edemez. Kaybettikleri yurtlarn hep arayacaklardr. Dolaysyla gnmz iin Ermeni sorunu, kaybettikleri yurdu bulmak biiminde anlam kazanmaktadr. Fakat O yurdu aradklar yerde baka halklar da yaamaktadr. Birinden yurdunu almak dierine vermek ne kadar yanl ve affedilmez bir susa, tersi de o denli sutur. Ulus-devletin korkunluu bir kez daha Ermeni sorunuyla karmza kmaktadr. Snr anlay, homojen ulus peinde komas bu korkunluun gerek nedenidir. ok uluslu, demokratik, komnal temeldeki konfederalist oluumlar belki de en ok Ermeniler ve benzerleri iin ideala yakn zm olanaklar sunarlar. Demokratik modernite unsurlar temelinde younlamalar, kendilerini Ermeni Demokratik Ulusu olarak yenilemeleri halinde hem Ortadou kltrndeki tarihi rollerine yeniden kavuacaklar, hem de kurtuluun doru yolunu bulmu olacaklar. Asuri Ulusal Sorunu Ortadounun bir uygarlk devinin hazin yksn dile getirir. Asur adl Mezopotamya tanrsyla kendilerini zdeletiren bir halk olarak Ermenilerin yaam olduu trajedi kadar bir sonucu yaayan Asurlerin yitiriliini Ortadou kltr iin byk kayp olarak deerlendirmek gerekir. Denilebilir ki Asurlarn en byk dman Asur uygarlnn kendisidir. Tpk Smer, Akad ve Babil uygarlnn Smer, Babil ve Akadlarn dman olmas gibi. Neden? nk bir uygarln tekelci gasplar sonucu bytt bir kltr veya o kltrn halk, o uygarlk tekelinin ortadan kalkmasyla kendilerini birok tehlikeye ak bir bolukla kar karya bulurlar. Ortadou uygarlnda ticaret tekelinin yaratc unsuruydular. Ortadou uygarlyla bu denli ili-dl olmalar kaderlerini elbette bu uygarla bal klacakt. Ykseliiyle ykselecekler, dyle decekler. Kapitalist moderniteyle ibirliine ynelmeleri Ermeniler gibi ters etkiye yol at. Hristiyanlkla yaadklar tecridin moderniteyle derinlemesi hazin sonlarn hazrlad. Asurler de Ermeniler gibi arlkl olarak Krdistan corafyasnn kadim bir halkdr. Her iki halkn felaketinde sadece devlet kaynakl Trk ttihat-Terakki milliyetiliinin faist, soykrmc uygulamalar deil, ibirliki Krtlerin de nemli rolleri olmutur. Asur ulusal toplum sorunu uygarlk kkenli olduu kadar, Hristiyanlk ve modernite ideolojileriyle birlikte gelimitir. zm iin Ermeniler iin olduu gibi radikal dnm gereklidir. Ortadou kltrnde sahip olduklar byk hafza birikimlerini demokratik modernite kltr olarak yenilemeleri hem tarihi rollerine yeniden kavumalarna hem de gerek kurtulularna yol aabilir. Yahudi Sorunu Ortadou toplumsal sorunu olduu kadar dnya sorunudur da. Yahudileri tarih boyunca izlemek bir anlamda Ortadou kltrnn sorunlam halinin servenlerini izlemek gibidir. Neden sorun olduklar, nasl daldlar, nerelere daldlar, neler oluturdular, hangi sonularla karlatlar? Bu sorunlarn nedenleri ve cevaplar uygarlklar yarglamakla zdetir. Savunmamn nce ksmlarnda genie deinme ihtiyac duyduum Yahudiler iin birka tamamlayc yarg da bulunmakla yetinmek durumundaym. Ortadou kltrnde byk katklar olan peygamberlik kurumu byk lde Yahudi oluumlardr. phesiz bunda Smer ve Msr kadim kltrleriyle bir btn olarak blgenin kabile kltrlerinden yararlanmlardr. Bu kltr kaynaklarn adeta reformdan geirerek Yahudi kabile kltrne dntrerek temsil etmeleri byk yetenek ister. Yahudilik esas olarak bu yetenei ifade eder. Bazen bunu paraya, bazen atom silahna dntrerek dnya apnda etkili olmay baarmlardr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda olas zm yollar - VI


Yahudi sorunun kaynanda yaadklar bu yetenek nemli rol oynar: Tarihte ve gnmzde kabile tanrclnn kapitalist modernite dneminde kendini milliyetilik ve ulus-devlet olarak sekler tanrsallklar olarak sunmas Yahudicilikle yakndan balantldr. Tpk Asurler gibi kendi yarattklar uygarlk ve modernite geleneklerinin kurban oldular. Kutsal Kitapta geen Leviathan (canavar) devlet metaforu olarak kendi icatlardr. Kapitalist modernitede ulus-devlet olarak ekillenmesi, nce Napolyon, sonra Hitler kiiliinde temsil edilmesi Yahudi tanrsallk (teolojik) kltryle yakndan ilikilidir. ok iyi bilinmektedir ki Yahudi soykrm bu modernite canavarnn ald biimlerden biri tarafndan gerekletirildi. Kald ki ilk ve orta alarda da benzer olaylar balarna az gelmedi. Kendi yarattklar canavar tarafndan byk felaketleri yaadklarn belirtmek yine bu kltrn rettii hakikate sadakatin gereidir. k, Kutsal Kitapn ilk addr, Yahudiler iin nemlidir. Bu nem devam etmektedir. En azndan Msrdan, daha nceleri Urdan (Urfadan) klar kadar nemli klara ihtiyalar vardr. Eski Kenan ellerinde Filistinlilerle ve arkalarndaki Arap dnyasyla gemite ve bugn yaadklar nerdeyse 3000 yllk elikilerden, atmalardan k iin bir yol bulmalar gerekiyor. Bir Urfal olarak benim kendileri iin naizane grm savunmam boyunca (bu savunmaya yol aan yakalanma, tutuklanma ve hkmle bugnk Yahudi ulus-devleti srailin birinci elden ilikisi vardr) gelitirmeye altm demokratik modernite unsurlarnda k aramalardr. phesiz Yahudi kkenli aydnlar bu ynl gelikin grlere sahipler. Mesele gr sahibi olmakla tek bana zlmez. Yeniden Ortadou demokratik kltryle ilkeli buluma gerekletirmeleri gerekir. Ulus-devletli bir Ortadou jeopolitiinde srail, ulus-devlet olarak hep sava iinde olmak durumundadr. Atei atele sndrmek mmkn deildir. Kapitalist modernitenin hegemonik gcn arkasnda bulmak gven verse de kkl bir zm iin yeterli deildir. Kapitalist

moderniteyi amayan hibir sistem kalc gvenlik salamaz. Genelde Yahudi, zelde srail sorunu zlmeden ne Ortadouda ne dnyada toplumlar sorunlarn zebilir. Ulus-devlet perspektifli tm yaklamlarn sorun zen deil, sorun arlatran zellikte olduklarna dair hibir rnek srail-Filistin rnei kadar retici deildir. Dnyann paras ve kan aktld. Geriye daha da iinden klmas zor bir sorunlar yuma miras kalmtr. srail-Filistin rneinde iflas eden kapitalist modernite ve ulus-devleti paradigmasdr. Yahudiler Ortadou kltrnn ana varlklarndan biridir. nkarlar ve soykrmlar herkes iin bir kayptr. Kendilerini bile soykrma uratan Leviathanlarla bar ve gvenlik iinde yaanmayaca yeterince aklk kazanmtr. Yahudiler de Ermeni ve Asurler gibi Demokratik Ulus olarak yeniden inayla Ortadou Demokratik Konfederasyonunda daha rahat yer edinebilirler. Dou Akdeniz Demokratik Konfederasyon projesi iyi bir balang dncesi olabilir. Kat ve ucu kapal ulusal ve dinsel kimlik anlaylar bu proje kapsamnda ucu ak ve esnek kimliklere evrilebilirler. srail bile daha kabul edilebilir bir ucu ak demokratik ulusa dnebilir. phesiz komularnn da benzer bir dnm yaamalar gerekir. Ortadounun yaad youn gerginlik, atma ve savalar modernite dnmn zorunlu klmaktadr. Arlam ulusal ve toplumsal sorunlar modernite dnm salanmadan alamaz. Arap-srail elikisi bile tek bana modernite dnmnn gereini vurgulamaktadr. Hakim sistem temel sorunlar zemiyorsa yaplmas gereken sistemin zlmesidir. Demokratik Modernite bu zlmenin alternatifini sunmaktadr. Helen Kltrnn Ortadoudan zellikle Anadoludan tasfiyesi byk bir kayptr. Arkasnda travmatik sorunlar brakmtr. 20. Yzyln ilk eyreinde Trk ve Yunan ulus-devletlerinin karlkl g temelinde yaptklar tasfiyeler, soykrmlar kadar acl bir iz brakmtr. Halklarn bylesine binlerce yllk kltrel mekanlarndan koparlmalar hibir devletin yetkisinde deildir. Tarihte rneine pek rastlanmaz. Ulus-devletin gayri insani yzn bundan daha arpc gsteren bir rnek az bulunur. Halbuki M..300-M.S.300 yaklak dneminde Hellenizm, Ortadounun en grkemli kltrel sentezini baarabilmiti. Hellen, Yahudi, Asur ve Ermeni kltrlerinin slamiyetle hzlanan tasfiye sreleri Ortadou uygarlnn knde byk rol oynamtr. slam kltr hibir zaman bu kltrlerin braktklar boluu doldurma gcnde olamamtr. Kapitalist modernite 19. Yzyl balarnda Ortadouya girite adeta bir l manzarasyla karlamt. Kltrel erozyonun yaratt bir llemeydi. Kltr, direni demektir; gl olmaynca direnite gl olmaz. Fethedilmesi hi de zor olmad. Ortadounun knde ve bugnk halinde yaanan kltrel tasfiyelerin rol kmsenemez. Ulus-devletin homojen ulus projeleri kltrel katliamlarn ba sorumlusudur. Dinsel mmetler anda bile asla bu denli homojenlik peinde koulmad. Kafkas kkenli etnik gruplarn yaadklar sorunlar da nemlidir. Tarih boyunca hep Ortadouya akarak kltrel zenginlie katkda bulunmulardr. Kltrel btnle ve zenginlie katklar asla kmsenemez. Modernite bu aznlk kltrleri de bountuya getirdi. Sonu olarak kkenleri snfl-devletli uygarlkta yatan, kapitalist moderniteyle soykrmlara kadar varan Ortadounun temel toplumsal sorunlar yapsal kresel krizle birlikte en arlam bir dnemi yaamaktadr. Hakim modernitenin blgesel acenteleri sorunlar tanmlamak, zmlemek urada kalsn neyi temsil ettiklerinin bile pek farknda deildir. En ok bavurulan dinci ve soycu-etnik milliyetilikler zm yerine sorunlar daha da alevlendirmektedir. Ortadou kltr byk tarihsel devrimlerin oluturduu bir yaam tarzdr ayn zamanda. Kltrel soykrm aralar olan ulus-devletler toplumsal hakikati ldrdkleri lde yaam da ldrrler. Tanmlanmaya allan demokratik modernite unsurlar; soykrmlar durdurmann ve yaam savunmann teorik-pratik gleri konumundadr. Bu gler (demokratik-ekonomik-ekolojik toplum) temelinde Demokratik Uluslar ana geildiinde kendini yenilemi Ortadou kltrnde yaam eski byleyiciliine yeniden kavuabilir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Toplumsal s n flar ve brokrasi sorunu


Pozitivist ideolojinin karartt ve abartt toplumsal gereklikler iinde snf ve brokrasi nemli bir yer tutar. Sol pozitivistlerin ok abartt snf olgusu, toplumsal hakikat olarak yeterince anlaml klnmamtr. Snfa toplumdan daha ok rol biilmitir. Adeta toplum snflardan ibaret saylmtr. Snflarn toplam olarak bir toplum anlay gelitirilmitir. Doru olan tersidir. Snfsal olgular toplumsal bedene gre bir obezite durumu saylmaldr. Zaman zaman zayflar ve imanlar. Toplumlarn snfsallklara indirgenmesi tam bir krlk durumu yaratr. Toplumsal hakikati tketir. Snflk ideolojileri uygarlk dneminde tekelci nitelik kazanarak, toplum gerekliini saptrarak, arptarak ifade etmeyi kural, mantk haline getirmilerdir. Bilgelik, felsefe meslei znde, kaybettirilen toplumsal hakikati arama sanatdr. Tarih boyunca snfsallamay normal toplumsal olgu olarak deil, bir sapma olarak deerlendirmek byk nem tar. Kapitalist modernite ideolojisi ve sosyal bilimi esas olarak snf olgusuna dayaldr. Egemen ve mahkm snflar olarak kendilerini kurgular. Hakikati ifade edememesi, srekli eletirel ve dogmatik kalmas bu nitelii nedeniyledir. Ayn zellii tm snfl uygarlk dneminde izlemek de mmkndr. Her iki durumda da (hakim ve mahkm snflar) snfsallk zerine kurgulanan ideolojik ve bilimsel retiler, hakikati ileri lde arptr. Hi eksik olmayan hakikat, doruluk araylar snfsallk zerinden kurgulanan zihniyetler ve yaamlar nedeniyledir. Hakikat tartmalar ve ekimeleri de ayn gereklikten kaynaklanr. Dolaysyla toplumsal sorun esas olarak bir snf olgusu olarak belirir. Ekonomik yaam zerine kurulunca ekonomi st tekel olarak somutlar. Zaten ekonomi fazla gelimeden snfsallk geliemez. Artk-rn ve artk-deer ne kadar fazla oluursa snfsalln maddi temeli o denli geliir. Sert snfsal eliki ve atmalar bu fazlalk zerinden gerekleir. Toplumsal gerginlik, atma denilen olgunun temelinde de bu gereklik yatar. Ayrca snfsal olguya her zaman elik eden lmpen, deklase unsurlar denilen avare, retimden kopuk kesimler oluur. Kapitalist modernite ile isizler ordusu haline getirilen bu kesimler sistemin lanetidir. Hayvanlar aleminde bile olmayan bir olguyu insan eliyle insan toplumuna armaan ederler. Sistemin almas iin kesinlikle isizler ordusuna ihtiya vardr. Aksi halde azami kar kanunu ilemez. Sermayenin bymesi isizler ordusu bymeden gereklemez. Bu olgunun dier bir sonucu artan nfus ve yol atklar nfus hareketleridir. Srekli byyen nfus sadece isizlii beslemez, gezegenimizin besleyemeyecei, evrenin kaldramayaca kadar ar ekolojik felaketlere kap aar. Marksizmin (tm kapitalist modernite ideolojilerinin) en byk hatalarndan biri ilerleme iin snfsallamay bir zorunluluk saymasdr. Sistemindeki temel zaaf veya yanllk bu yargda yatar. Kanlmaz olarak tahakkm ve smrnn merulatrlmasna yol aar. Zaruri olarak grlen bir olgunun meru karlanmas kanlmazdr. Hakikat olarak deer yitiminde de bu yarg temel rol oynar. Brokratik olgu; snfsallk olgusunun devletsel-kurumsal ifadesidir. Hakim snfn tm toplum ve mahkm snf zerindeki bask ve kontrol aracdr. Fakat sre iinde byk g kazanarak zerk bir konuma eriir. Kendisi bir snf haline gelir. Snfsalln redii kaynak haline gelir. Srekli ayrarak alt ve st snfsallamay besler. Bu durum bnyesinde srekli bir ikilemi dourur. Dier yandan kendini hep toplum st saymas, ayrcaln oluturur. Snf tekellii daha ok brokrasi zerinden gerekleir. Tarih boyunca srekli geliim gstermekle birlikte

modernite dneminde adeta toplumu yutan bir canavara dnr. Snf arpkl bu dnemde artan brokrasisiyle birlikte toplumsal olguya en zayf halini yaatr. Adeta toplum snf ve brokrasiden ibaret hale getirilmi saylr. Bask ve smrnn azamiletii bu dnemde eliki ve atmalar youn yaanr. Artan eliki ve atmalar daha ok brokrasiye yol anca toplumsal sorun evrimsel gelimeler, yer yer devrimsel patlamalara dnr. Mahkm snfsallk hakikat olarak deersizdir. Kle, hakikat izi silinmi insan bireyini ifade eder. Dolaysyla kleye dayal ideolojik ve politik hareketler verimli olmazlar. Ancak toplumun tm zerindeki bask ve smrye kar dzenlenmi hakikati arama ve kazanma hareketlerinin bir paras olduklarnda ezilen snf hareketlilikleri anlam kazanr. Dar snflk hakikat olarak deersiz olduu gibi hareket olarak da fazla baar ans sunmaz. Tarihsel gereklikler bu konuda retici rneklerle doludur. Snf ve brokrasiye ilikin bu deerlendirmeler Ortadou toplumsal tarihi iin de fazlasyla geerlidir. Snfsallk ve brokrasi kendini drt temel ideolojik biim zerinden merulatrr. Bunlar dincilik, milliyetilik, cinsiyetilik ve pozitif bilimciliktir. deolojik biimlenmeler ve snfsallklar arasnda sk iliki vardr. Fazla hakikat sunmamalar bu nedenledir. Demokratik toplumun geliimi snfsalla kar en uygun alternatiftir. Snfa kar snf, hep snf doururken, snfsallkla demokratik mcadele, snf, toplum iinde azaltarak ve eriterek eit ve zgr topluma eritirir. Dolaysyla snfsalln maddi zemini olana fazlay ekonomik ve ekolojik toplumla sermaye tekellerine kapatarak toplumun tekrar glenmesini salar. Uygarlk ve modernite dneminde toplumsal sorunun temelinde yatan etken olarak art-deer birikimleri demokratik modernite unsurlarnca eritilerek demokratik toplum zm gereklemeye balar. Demokratik mcadelenin tutarl snf mcadelesi olduu bylece kantlanr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Hiyerar i, iktidar, devlet sorunu ve devrim


Devrimlerin ounlukla amalaryla ters dmesi hiyerari, iktidar ve devlet sorununu doru zememeleriyle ilgilidir. Tarih bu konuda da amalaryla ters dm ok sayda devrim enkazyla doludur. Tanrsal olduunu en ok idea eden slam devriminden kendini 18. yzyl aydnlanmasnn devrimi sayan Fransz Devrimine, bilimsel sosyalizmin Rus Bolevik Devrimine kadar ve onlarca benzeri rnekler ksa sre iinde amalaryla elimekten kurtulamamlardr. Bu olgunun temel nedeni ksa sre iindeki bir devleti veya hiyerarik iktidar gcn yenmenin (uzun sre) kurumu, kltr olan uygarlk ve moderniteyi yenmek anlamna gelmediidir. Devleti yenmekle iktidar ve modernite yenilmi saylmaz. ounluklada daha da glenmesinin altndaki temel gereklik budur. Hiyerari, iktidarlar i ie gemi olgular olarak binlerce yllk srelerle yaarlar. Devletler daha ksa sre rndrler. Devrimler ise anlk sre olaylardr. nemli rol oynamadklar anlamna gelmez. Fakat uzun ve orta sre uygarlklar ve devlet yaplanmalar iinde zmlenme tehlikesinin gl bir olaslk olarak hep mevcut olduudur. rnein Ekim 1917 devrimi hibir devlete yenilmedi. Fakat uzun sre yapsal sistemi olan kapitalist moderniteye yenildi. Bunda phesiz sadece modernitenin kapitalizm unsuruyla, o da devlet kapitalizmi ad altnda en gerici, tutucu biimi olan vastasyla mcadele etmenin pay belirleyicidir. Endstriyalizm ve ulus-devlet unsurlarn ise azami gelitirmeye alt. Moderniteyi zmlemeden bu tr saplantl taknmas elbette sonuta amalaryla ters drecekti. 20. yzyl bu tr devrimlerin enkazyla doludur. Hiyerari, iktidar ve devlet kltryle mcadele; tarihin doru yorumunu (demokratik unsurlarn tarihi) ve kendi doru tanmlanm kart elerini kullanmay gerektirir. Devrimler ancak bu temelde amalaryla elimeden uzun vadeli sistem olan demokratik moderniteyle btnleirse baarl olur. Ortadounun tek tanr dinlerinin devrimci yorumunu bu erevede yaptmzda neden yce idealleriyle ters dtklerini daha iyi anlam oluruz. Uzun sre yaplar olan iktidar ve hiyerariye zenmeleri ve hemen devletlemeleri bu dinsel devrimlerin baarszlklarnn temel nedenidir. Adeta bir kar devrim yasas olan, savatklarn sandklarnn amalarna ska sapmalarn bu erevede kavramak mmkndr. Modernite dneminde bu oyun ok daha ak oynanr. Tm ulusal devrimler ulus-devletle kurumlanca amalaryla ne denli elitikleri ac ve fkeyle anlmaktan kurtulamazlar. Ortadou toplumlarnda sre ve younluk olarak en uzun ve gl yaanm uygarlklar, hiyerari, iktidar ve devlet kltrnn doruunu ifade ederler. ktidarn hastalk olduu daha Glgame zamanndan beri bilinmektedir. Bilgeler iktidar hastalndan hep bahsetmilerdir. En cazibeli fahie rolnde tanmlamlardr. Hiyerarinin doduu, tm iktidar ve devlet oluumlarna yataklk, kaynaklk ettii en uzun kltrn de beii olmas itibariyle Ortadouda neden demokratik kltrn hep altta kaldn daha iyi anlayabiliriz. Her aile bakannn kendini kk bir imparator sayd toplumda devrimlerin rolnn neden snrl kald da anlalrdr. Modernitenin tmyle devrim saylmas ise gnmz toplumsal sorunlarnn boyutlarn daha iyi anlamamza imkan sunar. Son yzyl neredeyse bir ulus-devlet sahibi olmak, tanrsyla en byk bulumay gerekletirmek gibi algland. Eski tanrlar bile yeni ulusdevlet tanrsnn hizmetine kouldu. Ortadou ulus-devletleri halen gerek birbirine kar, gerek vatanda bellediklerine kar bir sava arac olarak ilevselletirildiklerini, sistemin hegemonyasnn onlara bu rol bitiinin farknda bile deiller. ktidar merkeziletirmek, devleti ar ulusallatrmak adeta ulusal devrime yklenmi rol saylmaktadr. Bu kadar elikilerle yklenmi hibir devrimin brakn baar ansn, idea ettii eitlik ve zgrle darbe tekil etmesi iten bile deildir. Devrimler ancak anti-merkeziyeti, anti-iktidarc olduklarnda demokrasiye, eit ve zgr bir topluma hizmet edebilir. Ortadouda demokratik kltr abartlm ulus-devleti kltr at oranda gelime ans bulabilir. znde sermaye ve dier smr tekellerinin younlam ifadeleri olan iktidar ve devlet yaplanmalar, younlam ekonomik ve ekolojik toplumun ifadesi olan demokratik toplumla aldklar oranda toplumsal sorunlarn gerek zm yoluna girecekleri aktr. Demokratik uluslar ve sistematik ifadesi olarak demokratik modernite; hiyerari, iktidar ve devletten kaynaklanan sorunlarn ald a temsil ederler. Devrimlerin anlaml olabilmeleri ve amalaryla paradoksa girmemeleri iin akabinde iktidar hastalna ve devletilik oyunlarna dmemeleri gerekir. Hemen iktidarlaan ve devletleen devrimler sadece bitmi saylmazlar, eitlik, zgrlk ve demokrasi ideallerine de ihanet etmi olurlar. Devrimler tarihi bu anlamda ihanet tarihinin trajedisini de yaarlar. Fransz, Rus ve slam devrimleri bu adan byk derslerle doludur. Dolaysyla devrimleri hemen iktidar ve devlet artlarna balamak yerine uzun sreli ahlaki ve politik toplum deerlerine balamak byk nem tar. Ahlaki ve politik toplumun temelleri ise demokratik siyasetle denebilir ancak. Demokratik siyasetle toplumlar ayaa kaldrmadan, her toplulukta demokratik rgt ve nderler yetitirmeden, demokratik yaam tarzn uzun sreli deneyimleyip oturtmadan ahlaki ve politik toplumlar ina edilemez. Somut ifadesi olarak demokratik toplumlar, dolaysyla demokratik uluslar oluturulamaz. Demokratik modernite srecini bylesine uzun sreli demokratik toplumlarn ulusal btnlklerinden oluan bir yenia olarak tahayyl etmek, kuramlatrmak, gnlk yaamn ekmek, su, hava kadar vazgeilmez biimi olarak deerlendirmek durumundayz. Hiyerari, iktidar ve devletle ilikili dier nemli bir sorun bizatihi bu kurumlarn niteliiyle ilgilidir. Bu kurumlara dayanarak eitlik, zgrlk ve

demokrasi araylar bata Marksizm olmak zere amalarn byle ilan eden ideolojilerin en byk paradoksudur. Eitlik, zgrlk ve demokratik kimliin inkaryla varlk kazanan bu olgulara dayanarak amaca varmak tarihin yaad en byk paradokstur. roniktir. Snfsalln kurumsallat aralar olan bu olgularn panzehiri, ekonomik ve eko-toplum zerindeki sermaye tekelleriyle demokratik toplum zerindeki hiyerari ve iktidar otoritesini zayflatmak devleti hukukla snrlamaktr. Demokratik siyaset bunun iin de vazgeilmez rol oynar. Eit (farkllklar iinde) zgr topluma demokratik siyaset dnda baka bir arala eriilemez. Ne kadar iktidarlarsan o kadar snfsallarsn. Tersine ne kadar demokratikleirsen o kadar snfszlarsn. Ortadou kltrne ok kapsaml bir demokratik siyaset arac dayatmadan, toplumu srekli bu arala uyandrmadan, ayaa kaldrmadan, eylemletirmeden demokratik topluma varlamaz. Demokratik topluma varlmadan da hibir eitlik ve zgrlk amac gerekletirilemez, demokratik uygarlk ana eriilemez. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda k sorunlar ve zm - I


Kapitalist modernitenin asl tahribat kentin k, orta snfn kanserolojik bymesi ve tarm-ky toplumunun tasfiyesinde kendini gsterir. 19. yzylla birlikte hzlanan endstriyel devrim, beraberinde kent adna kentin ykmna yol aan nfus patlamasn, orta snfn anormal ikinlemesiyle btnletirmesi binlerce yllk tarm-ky toplumunun zlmesiyle i ie yrd. Tarm-ky toplumu esas olarak snrl bir kent nfusuna, evreye lmcl tehdit oluturmayan bir yapya msait koullara sahiptir. Tm ilk ve ortaa kentleri tarm toplumuyla dengeli ve ilevsellii olan kentlerdi. Binlerce yllk kent-ky dengesi fazla bozulmadan, evreyi tahrip etmeden varln srdrebildi. Ortaya kan sorunlar kenti ve tarm toplumunu tehdit edecek boyutta olmad. Endstriyalizm ncesi kentin tarihi toplumsallamada byk role sahipti. Uruk sitesinden (M 3.500) Venedik kent (MS 1.000-1.800) ynetimine kadar grkemli bir gemie sahip birok kent toplumuna tank olunmutur. Bilim, sanat, felsefe ve endstrinin gelimesindeki rolleri tartlmaz. Kent devleti bile tam devlet saylmaz. Yar demokrasi demektir. Tarih bir anlamda kent etrafnda oluan uygarlk yks olarak anlatlmtr. Endstriyalizm ncesi kent yaam ky-tarm yaamyla denge iinde olmay hep gzetmitir. Aralarnda eliki olusa da toplumsal btnl tehlikeye drecek boyutta keskinlememitir. Hibir zaman tarm-ky toplumunu kertecek boyutlara varmamtr. Karlkl bamllk ve birbirini besleme esas kalmtr. Endstriyalizmin bnyesel, azami kar amal patlamas bu dengeyi bozmakla kalmad. Son iki yzylda yol at anormal bymeyle kent adna gerekten kentsizlii, anlam olmayan bir kentlilii peydahlad. Tarm-ky toplumunu ykmakla szde kent-sanayi toplumu ad altnda bir kanserolojik vakaya yol at. Orta snf patlamas denilen bu olguda hibir ilevsellik yoktur. Sadece saylar vardr. Orta snf isizlii diye acayip bir kavram ortaya kard. Bu snfsal ucubeyi merulatrmak iin baz ideologlar demokratik toplumun salam maddi temeli diye bir reete olarak sunmaya altlar. Deil milyonluk, on milyonluk kentler ve szde o denli bym orta snflar olutu. Szde dememin sebebi maddi olgu olmamas deildir, kendine zgr bir varl, anlam olmadna ilikindir. Orta snf adl olguda temsil edilen gereklik; toplumun alt ve st snf olarak ayrmasnn btnletirilmesidir. Alt ve st snflarn efendi-kle diyalektii zellikle Hegel felsefesinde mkemmelen zmlenmitir. Anlam ortaya serilmitir. Fakat ayn Hegelin ulus-devlet olarak orta snf, zgrln gerekleimi olarak sunmas byk felsefesinin en rk sonucudur. K. Marks ayn hatay proleterya snf adna yapt. Kendine zg bir varl olmayan, toplumdan anormal sapma olarak tretilen iki snfl bir olgusall daha da anormalletirerek bir toplumsal varlk olarak sunmak kapitalist modernitenin en byk toplumsal sahtekarldr. Tm kapitalist ideoloji ve sosyal bilimler bu sahtekarl merulatrmakla grevlidirler. Hakikati olmayan bir olgudan hakikat tretmeye alrlar. Byk hakikat yitimimini pozitivist metafizikle nesnel hakikat diye sunmay mesleklerinin asl gayesi sayarlar. Endstriyalizm ncesi kent devletinin alternatifi veya devam imparatorluk sistemleriydi. Esas olarak tarm-ky toplumuna dayanan imparatorluklar kendilerini gvenlik karlnda toplumsal fazlalklarn (art-rn ve deerler) sahibi saymlardr. Sanayi devrimiyle birlikte sreklilik kazanan sermaye birikiminin nnde gerek kent devleti, gerek imparatorluk sistemi varlnn nnde bir engel olarak dikilmitir. Ulusdevlet znde sermayenin nndeki bu ad kalm devlet geleneini ama ihtiyacndan kaynaklanmtr. Ulus-devlet kapitalist sermaye birikiminin nndeki bu engelleri, tehditleri atka hakim devlet biimi haline gelebilmitir. Dolaysyla kapitalizm, endstriyalizm ve ulus-devletilik kentsiz kentleme, orta snf ve brokratik patlamayla tarm-ky toplumunun tasfiyesi i ie geen olgulardr. Deil milyonluk, yz binlik kentler ve o denli bym orta snf olgusall sadece kapitalist modernitenin en byk hastal, krizi ve kaotik sonucu olarak kalmazlar. Gezegeni ve evreyi de yaanmaz klarlar. Post modernite ok utanga ve snrl da olsa bu gerekliin farkna varmakla aama salamtr. Modernitenin ar etkisini tamaktadr fakat yine de maherin atlsn iaret etmekle olumlu bir rol oynamaktadr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunda k sorunlar ve zm - I I


Modernite merkezinde bir olgusallk kazanan kent ve orta snfn Ortadoudaki yansmalar daha da rtcdr. Anlam olmayan olgulardr. Anlaml olmayan derken olumsallk ynnden bahsediyoruz. Yoksa ynla olumsuz anlam barnda tamaktalar. Kent ve orta snf sadece kendini isiz brakmyor. Ky-tarm toplumunu da hzla zerek olumsuzluunu kantlyor. Batdaki endstriyalizm ve brokratizmi salamaktan ok uzak olan Ortadou kentleri ve orta snf, kendi olgusallklarnda tm toplumu lmpen, deklase olmu, avare bir konuma itmektedir. Tarihsel gerekliinden kopmu ve kapitalist hegemonyacln acenteliine indirgenmi konumu toplumsal hakikatin en zayflam halini dourmaktadr. Hakikatini gelitirememe olgusall daha da olumsuzlatrmaktadr. Ne Avrupa uygarln tam benimseyebiliyor, ne de eski merkezi uygarln canlandrabiliyor. k ve rme bu arada kalm olgusall betimliyor. Petrol gibi konjonktrel bir kaynak zerinde gn kurtaran Ortadou kent ve orta snfn ok arlkl bir blmnn konumu daha da vahimdir. Petrol sonras k herhalde ok daha ykc ve acl olacaktr. Blge toplumuna asl anlamn veren yaklak 15.000 yllk tarm-ky toplumsal yaamdr. Yaklak 5.000 yllk merkezi bir uygarl da olanak sunan bu toplumsal yaamn tasfiyesi sanldndan ok daha ykc sonular douracaktr. imdiki gecikmi kapitalist modernite unsurlaryla ksa sreli bir idare etme imkan olsa da her geen gn kentin ve orta snfn tanmaz yk olma durumu gerginlik, atma ve savalar srekli besleyecektir. Gncel olarak yaanan bu sre gn getike temposunu ve younluunu arttrarak devam edecektir.

Dolaysyla kentsiz kentleme, orta snf kanserlemesi ve tarm-ky toplumunun ykl sadece en ar toplumsal sorunlar olarak belirmezler, toplumun srdrlemezlik snrna dayanmasn da ifade ederler. Demokratik modernite unsurlar bu sorunlarn varl ve srdrlemezlii karsnda sadece sorun zc olarak rol oynamazlar. Tkanan ve kaotik durumda kalan toplumun k yapmasn da salarlar. ncelikle ekonomik-ekolojik topluma sahip karak kapitalizm ve endstriyalizmin kerttii tarm-ky toplumunu komnal temelde yeniden inaya ynelirler. Ekolojik tarm, toplumun gda gvenliini salayarak sorunlarn en nemli bir boyutunu zer. Buna kinci Tarm-Ky Devrimi demek uygun debilir. Gerekten 21. yzylla birlikte ikinci bir tarm-ky devrimine ihtiya vardr. Bu devrim sadece kenti kurtarmaz, toplumu orta snf kanserlemesinden de korur. Kent ve orta snf zerine ina edilmi ulus-devlet faizmi de bu temel zerinde zayfladka demokratik toplumun gelime ans artar. kinci bir tarm-ky devrimi olmadan gerekten toplumun srdrlebilmesi ok zordur. Bu devrim teknolojiye de hak ettii yeri vererek endstriyalizmin tahribatndan koruyabilecektir. Kentler yeniden ve daha gelimi teknik koullar zerinde eski grkemli yaantlarna kavuabilir. Sadece ar bym nfustan kurtulmakla kalmazlar, anlaml bir ilevsellikle tarm-ky toplumuyla yeniden dengeyi tutturabilecekler. Demokratik modernitenin yeniden yaplanm kent ve ky, demokratik toplumun iki dengeli ve salam aya, beyni olacaklar. Zenginlik ve eitlilik olarak birbirlerini tamamlayarak ulus-devletin homojen toplum faizmini amada asl zemini oluturacaklar. Ortadounun hem ans hem kaderi yeniden ikinci bir tarm-ky devrimini gerekletirmeye baldr. Kapitalist modernitenin son iki yzyllk tahribatlar krizden de te vahet boyutlarndadr. Her aya zerinden sadece hkmedip smrmyor, toplumsall da ykyor. Bu ykm ayn moderniteyle durdurmak olanakszdr. Atein atele sndrlememesi gibi. Demokratik modernitenin ikinci tarm ve ky devrimi olarak geliim salamas kanlmazdr. Daha imdiden su-enerji-toprak savalar nlenemez boyutlara trmanmaktadr. Smer toplumu su-toprak kolektivizmi zerinden geliebildi. nsanlk tarihini balatabildi. Msr, Harapa toplumu da yledir. Bugnk srail bile gcnn nemli bir ksmn modern teknolojik temel zerine kurulu Kibutz adl komnlerden almaktadr. Dicle-Frat bata olmak zere su-enerji-toprak havzalarnda gelitirilecek ekolojik ve ekonomik toplum birimleri ikinci devrimin temeli olacaklar. Bu temelde birbirleriyle dengeli tamamlayc olarak gelitirilecek ky-kent yaplanmalar demokratik modernitenin yeni mimari yapsn oluturacaklardr. Ekonomik, ekolojik ve demokratik toplum birimleri bu yeni mimari zerinden gelitike endstriyalizm ve ulus-devletiliin kent uygarl demokratik zerk yaplar olarak yeniden ykselecektir. Buna karn kyler yeni teknik koullarla uyum iinde eko-kyler olarak ikinci devrimini yaayacaklar. Ortadou kltrnde ikinci tarm-ky ve kent devrimi bu sefer devletli-snfl uygarln almasnda ve demokratik uygarlk ana geite tarihsel roln oynayacaktr. Ucu ak esnek kimlik anlayyla demokratik uluslar konfederasyonunda her trl kltrel kimlik bar iinde eit, zgr ve demokratik toplumun bir yesi olarak yaayacaktr. Kapitalist modernitenin bireycilik kltrnn ldrtt birey, demokratik modernitenin ahlaki ve politik bireyi olarak yeniden canlanacak ve zgrce yaayacaktr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Yerel, blgesel sorunlar ve Demokratik Ulus zm


Tarihin hibir dneminde ulus-devlet kadar yerelin ve blgelerin kltrne ykm getiren baka bir devlet rejimi yaanmamtr. Ulus-devlet sadece kent devleti ve demokrasiyle imparatorluk siteminin aleyhinde, zdd olarak gelimemitir. Belki de bu iki olgudan daha fazla yerel ve blgesel olan tm kimliksel zellikleri yasaklayarak, ykarak, zmseyerek tarihsel-toplumdan silmeye almtr. Halbuki en merkezi imparatorluklar bile her zaman yerelin ve blgeselin hukukuna dikkat etmilerdir. Yerel ve blgesel olann zenginlik olduunu, bundan toplumlarn mahrum edilmemesine saygl olmulardr. Kald ki ynetimlerin en merkezi olanlar bile yerel ve blgesel ynetimlerin otoritelerini ret etmedike en geni zerk ynetimler olmasna kar olmamlardr. Uygarlk tarihi kapitalist modernite dnemine kadar bir anlamda yerel ve blgesel kimliklerin esas alnd tarihtir. Her imparatorluk ve uygarlk, sahip olduu yerel ve blgesel alanlarn gcyle belirlenmitir. Tarih bu kimliklerin toplam olduu halde ulus-devletin bunlar inkara kalkp, kendini homojen, tek otorite olarak ina etmeye almas elbette hizmet ettii smr sistemiyle balantldr. Azami kar ve sermayenin srekli birikim eilimi, yerelin ve blgeselin kimliini ne kadar tasfiye ederse o denli gvenceye kavuacann bilincindedir. Homojen ulus-devlet; yerel ve blgesel gc krmakla, kltrn tasfiye etmekle ulusu glendirdiini ve ulusal kltrn birliini salad ideasndadr. Gerekleen ise bir avu oligarinin g ve smr tekelidir. Hukuk ve kltr birlii bu g ve smr tekelinin meruiyet arac olarak ilev grd halde devletin ve ulusun temel nitelikleri arasnda saylr. Daha da vahim olan demokrasi iin bylesi homojenliin ideal koul olduuna ilikin ideadr. Kleliin genel koulu olarak anlam vermek mmkndr. Eer demokrasi yerel ve blgesel olann zgr ifadesi ve kendini ynetmesi deilse nasl baka trl tanmlanabilir? Ak ki homojen ulus koullar esas alnarak demokrasi ina edilemez. Birey, yerel ve blgesel kendini ifade etmedike, kltrel karlarn savunmadka demokrasi gerekleemez. Devlet eliyle ulusuluk ne kadar yerelin, blgenin ve bireyin demokratiklemesinin inkarysa, demokratik ulusuluk tersine o denli yerelin, blgeselin ve bireyin demokratiklemesidir. Ortadou kltrnde yerel ve blgesel olan tarihin her dneminde kendi kimliini, hukukunu gl savunmutur. Tm uygarlk sistemlerinde yerel ve blgesel kimliklere saygl olunmu ve hukuklarna yer verilmitir. Tasfiye etme, yok sayma en despotik ynetimlerde bile sonuna kadar yrtlen bir siyaset olmamtr. Bu ynl uygulamalar bireysel ve ailesel olmay amamtr. Ulus-devletin faist nitelii bir kez daha yerel ve blgesel olan sistematik tasfiye etmeyle kendini kantladn gryoruz. Blgenin son iki yz yllk tarihi ulus-devlet glendike yerel ve blgesel olann tasfiyesinin i ie gitmesi bu gerei gsterir. Sadece Irak ulus-devlet oluumu uruna yrtlen savalar ve kar savalar sistemin acmaszln, yok ediciliini gstermeye yeterli bir kanttr. Halbuki yerelin ve blgelerin demokratik ifadesi salansayd belki de svireyi am bir maddi ve manevi kltrel zenginlik salanrd. Irakn halen yaad sava, kapitalist modernitenin zmszl, tahribatlar ve yok edicilikleri konusunda son derece reticidir. Demokratik modernite unsurlar en ok yerel ve blgesel olann nem kazand bir sistematiklii esas alr. Ahlaki ve politik toplum unsuru, yerel yaanan bir olgudur. Ekonomik toplum unsuru, arlkl olarak yerel ve blgeseldir. Ulusal ve uluslararaslk iindeki konumu olsa bile kendini glendirme temelindedir. Ekolojik toplum zaten her zaman ve her yerde yerel alanda anlam bulan ve uygulanan bir unsurdur. Demokratik toplum, yerel birimler zerinde gerekleen unsurlarn banda gelmektedir. Yerel ve blgeselden kopuk birey unsuru kimlik bakmndan zayf olduu oranda hakikatten de yoksundur. Tersine ne kadar blgesel ve yerel kltr temsiline sahipse hakikat deeri o denli yksektir. Demokratik ulus ancak yerel, blgesel ve bireysel olann kimliini, zgrce ifadesini gerekletirmesiyle oluur. Farkl, oul kltrel kimliklere sahip uluslar demokratik olmak kadar, zengin ve barl olmaya daha yatkndr. Ortadou toplumunda yerel ve blgesel olana demokratik ifade ans tannsa ak ki sorunlarnn byk ksm daha kolayca alacaktr. Tarihsel gelenek de bu gerei hep vurgulad halde ulus-devlet afeti tarihe kulak tkar. Kendi homojenlik at gzlkleriyle tarihe baktka byk zenginlii tek renk olarak grr veya grdrr ki

sonu, toplumsal gerekliin inkar ve faizmdir. Yerel ve blgesel kltr unsurlarnn youn ve i ie yaad Ortadou toplumunun bu gerekliine demokratik modernite; kuram ve uygulama olarak kalc zm sunar. Gerekliklerini ifade zgrlkleriyle hakikate dntrdke birey ve toplum olarak bar iinde zgr-eit yaam ansna daha ok kavuurlar. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado uda nfus sorunu ve kad n devrimi


Tarihin afak vaktinde grkemli toplumsal kimliiyle ana tanra roln kendine yaktran kadn, ne yazk ki, gnmz Ortadousunda en deersiz meta konumuna indirgenmitir. Bal bana trajik bir yks olmas gereken bu tarihi fazla ama imkanndan yoksunuz. Ama sonularn eletirebiliriz. Kadn etrafndaki insan eliyle salanm sis bulutlarn datarak gereini kefetmek ivedi toplumsal grevlerin banda gelmektedir. Aka belirtmeliyim ki toplumsal cinsiyeti zmlemeleri pozitivist buluyorum. Kaba nesnelci yaklamlarla kadn zmleyebileceimizi sanmyorum. zellikle kadna ierilmi klelik kodlarn bilmiyoruz. Fazlasyla fallus-vajina zihniyetine bulatrld, bu zihniyetin insann dier yeteneklerini ktrmletirdii kansndaym. Bu konuda dikkati eken nokta tm bitkiler ve hayvanlar aleminde belli, anlaml bir ilevi, sresi ve biimi olan cinsi birleme olgusu insan trnde snrsz sre, biim ve ilevle azami yozlatrlm gibi gzlemlenmektedir. Toplumsal kaynakl bir yozlama olduu kesindir. Daha dorusu toplumsal sorunun (bask-smr) douu ve genellemesiyle birlikte gelitii belirtilebilir. Her bakmdan anacl toplumun zdrlmesinden kaynaklanan toplumun ana sorunu olduunu belirleyebilmek doru tanmlama yapabilmek iin gereklidir. Kadn konusunda erkein bencillii ve gz karal gncel bir olgu olarak her saat gzlemlenebilir. Bu konuda da hibir ahlaki ve hukuki kural tanmadan her toplumsal tabakada gzn krpmadan cinayet ileyebildii de vicdan olan herkesin gz ard edemeyecei bir gerekliktir. ounlukla ak adna bu tutumlar sergilenir. Halbuki akn hakikatle ilikisi az ok yorumlandnda bu sylemin en aalk bir yalan olduu hemen anlalacaktr. Aka konu olan hibir zne ne bitki, ne hayvanlar hatta cansz diye yorumladmz fiziki alemde bu tr bir eylem iine asla ynelmez. Baz anlam hala zmlenemeyen sapmalar gzlemlense de insan trndeki bu ynl cinayetlerin nedenleri ve anlam ak ki ok farkldr. Egemenlikle, smryle ba ncelikle belirtilmesi gereken hususlarn banda gelmektedir. Sorulmas gereken temel soru, erkek neden kadn konusunda bu kadar kskan, tahakkmc ve cani kesilmektedir, yirmi drt saat tecavzc konumla yaamaktan vazgememektedir? phesiz tecavz ve tahakkm toplumsal istismar kavramlardr. Olup-bitenin toplumsal niteliini ifade etmektedir. Daha ok da hiyerariyi, ataerkil ve iktidar artrmaktadr. Daha derinlikte yatan bir anlam ise yaama ihaneti ifade etmektedir. Kadnn yaamla ok ynl ball erkein toplumsal cinsiyeti tutumunu aa kavuturabilir. Toplumsal cinsiyetilik; yaam zenginliinin cinsiyetiliin kreltici, tketici etkisi altnda yitimini, bunun dourduu fke, tecavz ve hakimiyeti tutumu ifade eder. Cinsiyet gdsnn yaamn devamllyla ilikisi aktr. Fakat hibir canlnn yirmi drt saat srekli cinsiyet al iinde bir zihniyete sahip olmas gzlemlenememektedir. Yaamn cinsiyetten ibaret olmad aktr. Bilakis cinsi birlemenin bir nevi lm an olduu, lme kar yaamn lmcl bir hamlesi olduu sylenebilir. Dolaysyla ne kadar ok cinsi eylem o denli yaam kayb anlamna da gelir. Tmyle cinsel eylemin lmcl olduunu belirtmiyorum. Yaamn sonsuzluk idealini iinde tar. Fakat bu ideal, yaamn kendisi deildir. Tersine lm korkusuna kar bir tedbirdir ki, fazla hakikat deeri tamad sylenebilir. Sylem yle akla kavuturulabilir: Yaam dngsnn tekrarlar m nemlidir, yoksa dngnn tekil olarak kendisi mi? Tekil olann, hakikati tam ifade edildikten sonra dngnn sonsuz defa tekrarlanmas fazla anlam ihtiva etmez. htiva edecei anlam da mutlak bilgiye ulama ihtiyacdr. Bu durumda dng ne kadar kendini iyi tanrsa mutlak bilgi ihtiyac da karlanm olur ki, dnglerin az veya ok, dolaysyla cinsi oalmann fazla deeri, anlam kalmaz. Bu ksa deerlendirmelerden karlabilecek sonu; kadnn anaerkil dnemden beri sistemli kuramsal bir toplumsal bask ve smrye tabi tutulduuna ilikindir. Kadndaki klelik hibir klelik biimiyle karlatrlmayacak denli karmak ve yaamsaldr. Uygarlk tarihi iinde kadn kle pazar, cariyelik, haremlik kurumlar olguyu ksmen yanstabilir. Fakat kapitalist modernitenin kadn zerindeki uygulamalarnn haddihesab yaplamayacak denli oaltlmtr. Hibir uygarlk kapitalizm kadar kadn zerinde oynamamtr. stismarn kurumsallatramamtr. Olgu o denli istismar edilmitir ki, kadnlarn ezici ounluu kendilerini en alaka durumlara indirgeyen uygulamalar kadnn temel kimlik zellikleriymi gibi yanstmaktadr. Sadece olgusal bask ve smrden bahsetmiyoruz. Yaamn hcrelerine kadar zmsetilmi bir klelii ses, renk, beden ve zihniyet biimleri olarak gnll sunmaktan ekinmemektedir. Toplumsal hakikatle ban yitirmi, tamamen sahnede oynatlan bir yaamdan ibaret hale getirildiklerinin farkna bile varamamaktadrlar. Daha dorusu bu imkan bulamamaktadr. Yaamn onurunu ve hakikatini, kazanabilmek iin kadn etrafndaki sisleri datmak olanca yakclyla nemini korumaktadr. Kadnsz yaamn olamayaca bir gerek olmakla birlikte bu denli drlm bir kadnla onurlu, anlaml bir yaamn paylalamayaca da aktr. Mevcut kadnl yaam, grtlana kadar herkesin, genelin en alaltc klelie gmld bir tarz olduunu bilerek, hissederek zmleyici ve eylemsel olmak; yaamn kurtuluunun doru yolu olmaktadr. Kadnla anlaml ve onurlu yaamn byk bilgelik, ycelik gerektirdiini hi unutmamak gerekir. Ak ideas olanlarn bunu gerekletirme yolunun bu bilgelik ve ycelikten getiini her an hatrlamalar gerekir. Baka trls aka ihanet ve klelie hizmettir. Toplumsal hakikate ulalmadan aka eriilemez. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado uda nfus sorunu ve kad n devrimi - I I Ortadou toplumsal kltrnde gl yaand eitli kantlarla desteklenen anaerkil dzenden sonra gerekletirilen ataerkil dzen (M..5000li yllardan beri ykselie getii gzlemlenmektedir) bir g, ilk toplumsal bask ve istismarn denendii sistemi ifade eder. ocuklarn ve mallarn egemenliinin erkee, babalk kurumuna getii kkl kadn kart bir devrimdir. Tutucu, baskc ve istismarc dzene yol amasndan tr daha ok bir kar-devrimdir. Ana-tanra kltr yerini erkek kral-tanrlar kltrne brakr. Smer kltrnde bu gelimeler arpc gzlemlenir. Evlilik, aile kurumu uygarlk tarihi boyunca hanedanlk modelinin etkisi altnda geliir. Erkek-kadn g dengesine dayal evlilik daha snrl yaanr. Ksacas doal deil ina edilmi, otoriter istismarc mikro dzenlerdir. Kapitalist modernite bu dzeni daha da gelitirmitir. Hukuk alannda kadn lehine yaplan dzenlemeler fiili eitlii salamaktan uzaktr.

Evlilii; uygarln damgas altnda gelitirilmi, erkek egemenliinin, toplumsal cinsiyetiliin merulatrld bir kurum olarak tanmlamak mmkndr. Hiyerari, iktidar ve devlet tekelinin en yaygn ve toplumun hcresi niteliindeki birime yansm halidir. zyle, grn, merulatrlmas arasnda rtk bir eliki vardr. Kadn ahsnda toplumun genel kleliini en iyi kamufle eden kurum niteliindedir. Erkek klelii, kadnn karlatrlmasndan sonra ve onunla hep i ie yrtlmtr. Kadnda uygulanan ve sonu alnan klelik, karlk daha sonra erkeklere ve ezilen snflara benimsetilecektir. Sreklileen sermaye birikimi baka trl topluma frsat tanmayacak kadar saldrganl, barbarl gerektirir. Kleliin, tecavzn namus ad altnda hem merulatrlp, hem derinliine uyguland alandr. Modernitenin maskesini dren kurum yine ailenin iflas durumudur. Bat uygarlnda ailenin iflas sadece toplumsal balarn zayfln gstermez. Toplumla olan elikisinin, krizin ve kaotik durumun derinliini gsterir. Nasl ki kadn klelii toplumsal kleliin dzeyini belirtiyorsa; kadn-erkek ilikilerindeki kaotik durum da gnmz kapitalist modernitenin elikisini ve kaotik durumunu yanstr. Toplumsal cinsiyetilik kadn-erkek ilikilerindeki iktidarla snrl bir kavram deildir. Toplumsaln her dzeyine yaylm bir iktidarcl ifade eder. Moderniteyle azamilemi devlet iktidarn gsterir. Hibir nesne, kadn kadar tahrik ettirme ve iktidara konu arz etme durumunda deildir. Kadn nesneletirilmi bir varlk olarak iktidar azami klma zelliklerine sahiptir. Srekli tahrik ettirilme ve iktidar oaltma konumunda tutulur. Kadnn iktidarla ilikisini bu kapsam zerinde zmlemek hakikatini aa kartmak asndan nemlidir. Her erkek, iktidar hrsn kadnda gerekletirme zihniyetine fazlasyla sahiptir. Kadnn kapitalist smr sistemindeki rol ok daha ak ve elverili durumdadr. Sistem iin cretsiz dourma ve bytmekle yetinmez, en az cretle her ie koturulur. sizler ordusunun bask ve cret sistemini srekli drme pozisyonunda tutulur. Ne acdr ki en kahrl emein sahibi olduu halde Marksistler de dahil hibir reti kadnn haklarndan-emeinden bahsetme gerei duymaz. Bunun iin gerekli zmleme ve politik tutum gelitirmez. Erkek egemenliinin, toplumsal cinsiyetiliinin yaygnln kantlayan bir gsterge de kadn emeiyle ilgilidir. Demografya, nfus sorunu dnyay, toplumu snf sorunundan giderek daha fazla tehdit etmektedir. Nfus oalmas cinsiyeti toplum ve kapitalist moderniteyle yakndan balantldr. Gnn yirmi drt saatinde cinsel itah, hanedanlk, aile kltr ve kapitalizmin, ulus-devletin kar ve g iin artan nfus politikas gibi nfus patlamasn beraberinde getirir. zcesi ocuk yetitirilmesini ekonomik ve ekolojik toplumun ihtiyalar ve zgrlk felsefesi temelinde zmlemek ve zmek gerekir. Sistem reformla dzelme ansn oktan yitirmitir. Gerekli olan tm toplumsal alanlarda yrtlecek bir kadn devrimi dir. Nasl ki kadn klelii en derin klelikse kadn devrimi de en derin zgrlk ve eitlik devrimi olmak durumundadr. Kadn devrimi hem kuram, hem eylemde en kkl klar gerektirir. ncelikle cinsiyeti ideolojiye kar ardcl, srekli bir sava gereklidir. Gnn yirmi drt saatinde yrrlkteki tecavzc zihniyete kar ahlaki ve politik olarak da savan derinletirilmesini gerektirir. ktidar ve smr amal ocuk dourma olgusunun mahkm edilmesini, reddini gerektirir. Gnmz, 21. Yzyl kadn devrimine ncelik vermeyi art klyor. Ya yaam ya barbarlk slogan bu devrimi dayatyor. Ortadou toplumu ikinci bir tarm-ky devrimine ihtiya duyduu gibi ikinci bir kadn devrimine de ihtiyac vardr. Anaerkillik neolitiin kadn devrimidir. Daha dorusu muhteem neolitik devrim bir kadn devrimiydi. nsanln halen miras zerinde geindii bir devrimdir. Ortadou toplumu, kadn yaad uygarlk ve fethine urad moderniteyle drlecei kadar drlm, kendisi olmaktan karlm, nesne konumuna getirilmitir. Toplumsal sorunun kadn zerinde zmlenmesi ve zmne ayn olgu zerinden gidilmesi doru bir yntemdir. Sorunlarn anasna ancak zmlerin anas yani kadn devrimi dayatlarak hakikate doru admlarla varlabilir. Demokratik modernite zm kadn sorunu ve devrimi konusunda idealli ve eylemlidir. Demokratik modernite uluslar kadnsz projelenip, uygulanacak projeler deildir. Tersine her admnda kadnla bilgeliin ve eylemliliin paylalmasyla gerekletirilecek devrimlerdir. Ekonomik toplum; inasnda kadn nclnde gerekletii gibi yeniden inasnda da kadnn komnal gcn gerektirir. Ekonomi, kadnn z toplumsal mesleidir, eylemidir. Ekoloji ancak kadn duyarllyla toplumla buluturulacak bilimdir. Kadn kimlik olarak evreseldir. Demokratik toplum kadn zihnini ve zgr iradesini gerektiren toplumdur. Demokratik modernite akas kadn devrimi ve uygarl adr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Nas l ya a mal , ne yapmal ve nereden ba lamal - IOrtadou kltrnde hakikat, hakikat uruna yaam ve lm nemli kavramlardr. Avrupa kltrnde teorik-pratik ikilem olarak yanstlan bu kavram giderek znden boaltlm, paralanm, btnln kaybetmitir. Ge modernitede bu husus, daha belirgindir. Hakikat ekonomizme mahkm edilmitir. Hakikat aray en ok toplumsal sorunlar ba gsterdiinde gndeme girmitir. Bu dnemlerde mutlaka bir sylem ve eylem kendini hakikat olarak sunmaya almtr. Hakikatin sosyolojik zmlemesi hakszlklarla balantsn aka ortaya koyar. Toplumsal emein, deerin gasp hakszlk olarak tanmlanrken bunun aratrlmasna ve gereinin yaplmasna da hakikat almas denilmi ve hep yceltilmitir. Hakszln hak, hakn tanr ile zdeletirilmesi her iki kavramn toplumsal ban yanstr. Tanr kavramnn metafizik soyutlama dnda toplumsal vicdanla ba bylelikle bir kez daha dorulanr. Hakikatin peine dmek hakszln hesabn sormay beraberinde getirir. Kendini en yce varlk olarak tanr diye sunan toplumsal kimlik kendine ynelik hakszl bylelikle yantlam ve tanr cezas olarak mahkm etmitir. Toplumsal kimlie ynelik toplumun iinden ve d doadan tehditler, hakszlklar arttka kimlie daha ok vurgu yaplm uruna byk nazarlar (tanrsal gr=teori) ve byk eylemler (tanrsal iler) gelitirilmitir. Dinin ve felsefenin kaynanda toplumsal kimliin yattn kavramak bu nedenle nemlidir. Dinin ve felsefenin kaynan baka yerde aramann bo aba olduunu gsterir. Kapitalist modernitenin ideolojik hegemonyaclnda salanmaya allan amalarn banda hakikat kavramna ve eylemine ilikin tarihsel toplumsal gerekliklerin karartlmas ve bastrlmasdr. Din ve felsefe milliyetilie ve ulus-devletin tanrsallatrlmasna dntrlmtr. Teori ve pratik ulus-devletiliin kavram ve uygulamalarnn yceltilmesine, lmszletirilmesine hasredilmitir. Bilim, pozitivist felsefenin gdmnde modernitenin ayandan kaynaklanan sorunlarn zmlenmesine ve zmne indirgenmitir. nsanlk tarihi kadar eski hakikat saval basit menfaatlerin teminine yneltilmitir. Esas sorun olan toplumsal kimlie ynelik tehditler, hakikatin konusu olmaktan drlrken bireycilik ikame edilmeye allmtr. nsan haklar bu balamda istismar konusu edilmitir. Kendini dorucu ideoloji olarak sanan sistem kart grler bile modernite paradigmasn ama cesaretini gstermeye yanamazlar. Liberalizm sistemin resmi ideolojisi olarak sa ve solu zerinde tekelini gnmze kadar srdrebilmitir. Modernitenin ideolojik tekeli olarak liberalizm, bir yandan gr enflasyonu yaratrken, dier yandan en byk vurgunu enflasyonda yapt gibi gr enflasyonunda da iine en ok yarayanlar medyas araclyla zihinleri bombardmana tabi tutarak azami sonu almaya alr. Gr tekelini salama almak, ideolojik savann nihai amacdr. Temel silahlar dincilik, milliyetilik, cinsiyetilik ve pozitivist din olarak bilimciliktir.

deolojik hegemonya olmadan sadece siyasi ve askeri baskyla moderniteyi srdrmek olanakl deildir. Dincilik yoluyla kapitalizm ncesi toplum vicdann kontrol etmeye alrken, milliyetilik yoluyla ulus-devlet vatandaln, kapitalizmin etrafnda gelien snfsallklar kontrol edip denetim altnda tutar. Cinsiyetiliin hedefi, kadna nefes aldrmamaktr. Hem erkei iktidar hastas yapmak, hem de kadn tecavz duygusu altnda tutmak cinsiyeti ideolojinin etkili ilevidir. Pozitivist bilimcilikle akademik dnyay ve genlii etkisizletirirken, sistemle btnlemekten baka seeneklerinin olmadn tavizler karlnda salama alr. Liberalizmin ideolojik saldrs karsnda nasl yaamal, ne yapmal ve nereden balamal sorular aciliyet kazanr. Sistem kartlarnn verdii yantlar en azndan gnmze kadar etkisiz klnmlardr. nemli soruya da modernitenin verdii yantlar etkili olmutur. Nasl yaamal sorusuna modernitenin son 500 yldr gelitirdii yaam tarz ezici biimde damgasn vurmutur. Belki de tarihte hibir ada gelitirilememi bir zmsetilme, kabul ettirme gcyle yaam tarzlar homojenletirilmitir. Herkesin yaam kalplar evrensel kurallar altnda tek tipletirilmitir. Farkllklar tek tipletirmeler karsnda clzdr. Modern yaam denilen yaam tarzna bakaldr, delilik olarak sistem dna srlmeye annda mahkmdur. Bu srgn tehdidi karsnda ok az kii bakaldry srdrme cesareti gsterir. Ne yapmal sorusu da ok nceden, 500 yldr ayrntl cevaplaryla yantlanmtr; bireyci yaayacaksn, kendini hep dneceksin, tek yol modernite yoludur deyip zerine deni yapacaksn. Yol belli, usul belli. Herkes ne yapyorsa, onlar gibi yapacaksn. Patronsan kar yapacaksn. Emekiysen cret peinde koacaksn. Baka tr ne yapmalar peinde komak aptallktr. Israr edilirse sonu sistem dna srlmedir, isizliktir, aresizliktir, rmektir. Yaam korkun bir at yarna dntrlmtr. Ne yapmal grmeye dursun. Nereden balamal sorusu sistem asndan kendini sk eitlediin yerden bala biiminde bir yant alr. Okul ve niversiteler sistem iinde baarl olmak iin vazgeilmez balama mekanlardr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Nas l ya a mal , ne yapmal ve nereden ba lamal - I I Demokratik modernitenin sistem karsnda hakikat aray, ideolojik duruu ve temel soruya verdii yantlar ak ki alternatif sistem deerindedir. Toplumsal kimlii tm ynleriyle aramak, zmlemek, zmlerini sunmak hakikat savann zdr. Savunma kaln izgiler halinde de olsa bu arayn ve savan sonularn sunmutur. Tekrarn anlam yersizdir. deolojik duru hakim modernitenin ideolojik hegemonyasn kapsaml eletirilerle amay ifade eder. Eldeki toplumsal hakikatlerin savunulmas ideolojik durutur. Kapitalist modernitenin hakikatten yoksunluunu (bireycilii topluma tercih etme, toplumsal kimlii saldr altna alma) gsterme, ekonomik, ekolojik ve demokratik toplumun, ulusun hakikatini, hakikat gcn yanstma bu durula ilgilidir. Nasl yaamal, ne yapmal ve nereden balamal sorularna verilecek ilk ortak cevap, sistem iinden ve sisteme kartlk temelinde balamaldr. Fakat sistemin iinden sisteme kartlk eski bilgeler dzeyinde her an lm pahasna hakikat savaln gerektirir. Nasl yaamal nereden balamalyla i ie olarak modernitenin bir zrh gibi giydirdii deli gmleini karr gibi nefret ederek bu yaamdan vazgeeceksin. Gerektiinde her an kusarak iindeki bu yaamdan mideni, beynini, bedenini arndracaksn. Sana dnya gzeli gibi kendini sunsa bile iini kusarak yant vereceksin. Ne yapmal sorusuna dier iki soruyla i ie olarak sisteme kar hep eylemlilik biiminde bir yantla karlk vereceksin. Ne yapmalnn cevab bilinli ve rgtl pratiktir. Demokratik modernite sistemi asndan sorunun yant sistemin unsurlaryla ideolojik ve eylemsel bulumay ifade eder. Eskiden nc parti kavram denilen misyon demokratik modernitenin kuramsal ve eylemsel ncl olarak yetkinletirilmitir. Sistemin temel aya olan ekonomik, ekolojik ve demokratik toplumun (kent, yerel, blgesel, ulusal ve ulus tesi demokratik konfederalist ynetim) zihinsel ve iradesel ihtiyacn karlamak yeni ncln temel misyonudur. Bunun iin yeterli sayda ve nitelikte akademik yaplarn inas gereklidir. Modernitenin akademik dnyasn sadece eletirmekle yetinmeyen, alternatifini gelitiren yeni akademik birimler ieriklerine gre eitli adlarla ina edilebilir. Ekonomik-teknik, ekolojik-tarm, demokratik siyaset, gvenlik-savunma, kadn-zgrlk, kltrel-kimlik, tarih-dil, bilim-felsefe, din-sanat bata olmak zere nem ve ihtiyalara gre toplumun her alanna ilikin olarak ina etmek grevdir. ie btnsellik, anlam ve baar iin arttr. Kapitalist modernitenin srttaki lanetli elbise gibi duran fikri, zikri, eylemi ayr anlayn mutlaka terk etmek, amak gerekir. Fikir-zikir-eylem asla birbirinden ayrlmaz hakikatin hep srtta tutulmas btnlk iinde giyilmesi, yaanmas gereken ycelik nianeleridir. n bir arada; nasl yaamal da, ne yapmal da ve nereden balamal da temsil edemeyen, hakikat savana kmamaldr. Hakikat sava kapitalist modernite arptmasn kabul etmez. Onunla yaayamaz. zcesi akademik kadro beyindir, rgttr ve bedende (toplumda) klcal damarlarla yaylandr. Gerek btndr. Hakikat, ifade edilen btnsel gerektir. Kadro, rgtlenmi ve eylemsel klnm hakikattir. Ortadou kltr kendini yenilerken bunun hakikat devriminden getiini de bilmek durumundadr. Hakikat devrimi bir zihniyet ve yaam tarz devrimidir. Kapitalist modernitenin ideolojik hegemonyasndan ve yaam tarzndan kurtulma devrimidir. Gelenee sarlan sahte dinci ve soycuovenistlere aldanmamak gerekir. Eski sol, feminist, ekolojik, kltralist hareketler de tutarl anti-modernist olmak istiyorlarsa hakikat savan btnsellii iinde ve yaam tarzlarna dek indirgeyerek yrtmeyi bilmek durumundadrlar. Hakikat sava yaamn her annda, tm toplumsal alanlarda, komnalist ekonomik, ekolojik birimlerde, demokratik kent, yerel, blgesel, ulusal ve ulus tesi mekanlarda yrtldke anlam ve baar kazanr. Dinlerin ilk doduklarndaki eli ve havarileri gibi yaamay bilmedike, hakikat peinde komadka hakikat sava verilemez. Verilse de baarlamaz. Ortadounun; yenilenmi kadn tanra bilgeliklerine, Musa, sa ve Muhammedlere, Saint Paullara, Manilere, Veysel Karanilere, Hallac Mansurlara, Suhreverdilere, Yunus Emrelere, Brunolara ihtiyac vardr. Hakikat devrimi, eskilerin eskimeyen ama yenilenen mirasna sahip olmadan baarlamaz. Devrimler ve devrimciler lmez, sadece miraslarna sahip klarak yaanabileceini kantlar. Ortadou kltr fikri-zikri-eylemi btnletirmenin kltrdr ve bu ynden ok zengindir. Demokratik modernite bu kltre, uygarln ve kapitalist modernitenin eletirisini ekleyerek katksn sunacak, tarihi roln oynayacaktr. Demokratik uygarlk bireyi kapitalist modernitenin maheri atlsna (kapitalizm, endstriyalizm ve ulus-devletilik) kar srekli fikri-zikri-fiili mcadele birliktelii iinde yaamak kadar, demokratik modernitenin kurtulu meleiyle (ekonomik toplum, ekolojik toplum ve demokratik toplum) birlikte srekli fikri-zikri-fiili yaam mcadelesi vermedike kendini gerekletiremez. Hakikat nderi halinde ina edemez. Akademiya birimi kadar, toplumsal komn biriminde mcadele ve yaam birlikteliini srdrmedike adaletin, zgrln ve demokrasi dnyasnn gerekletirici nderi (mridi) olamaz. Kutsal kitaplarn ve tanra bilgelerinin eletirisi (ancak egemen uygarla ve moderniteye arasallatrlmalarna kar yapldnda) deerlidir. Geri kalan eskimeyen yaam mirasmz, toplumsal kimliimizdir. Demokratik an hakikat militan, bu kimlii kiiliine kazyan, yaam mirasn zgrce yaayan ve yaatandr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devlet ve a lan trav m alar - I Ortadou kltr Avrupa modernitesinin pozitivist ideoloji ve bilimleriyle zmlenemez. zmlendii idea edildiinde sonu oryantalizmdir. Son 200 yldr uygulanan bu paradigmann ortaya kard, grnr kld, Ortadou toplumunun ne tarihsel gereklikleriyle ne de gncel somutluklaryla badamaktadr. Aralarndaki fark, tek kelimeyle uurumdur. Oryantalizmin derin etkisi altnda yeniden oluan geleneksel yaklamlarn (bata slamc akmlar olmak zere her trl kltralist yaklamlar) hakikat algs daha da gerek d, kuru bir edebiyattan teye gidememektedir. Paradigmayla i ie kendini yapsallatran kapitalist modernitenin ald grnmler hem tarihle, hem gncel yaanan somutla daha da elikilidir. Mevcut farkllk ve elikilerden oluan uurum; kendini eine ender rastlanan vahetten te sava tryle ifade etmektedir. Bundan ne derin igdler ne de kltrel gerilik sorumludur. Sorun kapitalist modernitenin uygulan tarzyla, biimleniiyle ilgilidir. Binlerce yldr i ie yaanan, yaanmak iin ina edilmi bir kltr (maddi ve manevi kltr olarak) pergelle paralayp iine acentelerini (ulus-devleti kapitalizm ve endstriyalizmi) oturtmaya kalkmann sonucu yaanan ve yaanacak olan vahetin gerek nedenidir. Kald ki yaanm yakn gemi vahetten, soykrmdan pek farkl olmamtr. Tek tanrl dinler; Musevilik, Hristiyanlk ve Mslmanlk gerek kendi aralarnda, gerek eski dinler ve putperestlikleriyle attnda asla kapitalist modernitenin yol at vahet sayfalarna yol amadlar. Her birindeki mmet anlay oktan tasfiye olmu putperestlik cemaatleri dnda her halk ve kltrn bar iinde yaatabiliyordu. Hatta Ehli-Kitap sahipleri olarak kendi aralarnda ilkel de olsa bir mmet st birlie imkan veriyorlard. Soykrm tandk bir kavram ve uygulama deildi. Ne kadar kar idealar ileri srlrse srlsn pozitivist yeniaa gre daha karanlk bir ortaa sadece mitolojik bir icattr. Yenian kendini aydnlk olarak sunma mitidir. Ortadou kltrn bak gibi paralayan ulus-devlet dayatmas zerinde ne kadar durulsa azdr. nk alan travmalarn en onulmaz bu bakla ald. Hangi trajediye el atsak sonu deimiyor. Hindistann ilerinden, Sibiryaya; Fas llerinden Arabistan llerine kadar yerleikgebe her kltr bu bak darbesinden payn almtr. Halen srekli kanamaktadr. Her gn Hindistan iindeki Hind-Mslman atmasn m, Kemiri mi, in Uygurlarn m, Afganistan-Pakistandaki boazlamalar m, Rusyadaki een ve dierlerini, srail-Filistini mi, Lbnanlar m, tm Arap lkelerindeki kavgalar m, Krtlerin Trk-Arap-Farslarla atmalarn m, rann mezhep savalarn m, Balkanlardaki, Anadoludaki slam, Ermeni, Rum ve Sryanilerin tasfiyesini mi? v.s. saymakla bitmeyecek kadar olan ve devam eden ve hibir kural olmayan bu atmalarn, savalarn kapitalist hegemonyacln rn olduu inkar edilebilir mi? Ulus-devletlerin birlii olan BMnin (Birlemi Milletler) mdahaleleri sonu vermediyse, slam ulus-devletlerin birlii K (slam Konferans rgt) etkili olamyorsa, her gn saysz ulus-devlet diplomatik turlar bktrc olmaktan teye rol oynayamyorsa neden yine ulus-devletin zihniyeti ve yaplanmasyla balantldr. lk, orta alarn dinselliklerinden bin kat daha tutucu ve kapal ina edilen bu ucube gereklik eer sk sk karmza faizmin kendisi ve her yerdeki uygulamalar biiminde kyorsa hi amamak gerekir. nann kendisi hep savala olmutur. Savala ina edilmeyen tek bir ulus-devlet gsterilemez. Daha vahimi ite toplumla, dta baka ulus-devletle srekli sava, atma ve gerginlik iinde olmayan bir ulus-devletten bahsedilebilir mi? Ortadouda ulus-devletlerin nasl ina edildiklerine ilikin birka rnekle sunmak, iyzlerini anlamak asndan retici olacaktr. Bugnk Irak, 1920lerden nce olmayan bir lkedir. topya olarak bile yoktu. Britanya imparatorluunun stratejik ihtiyalar ve petrol karlar gz nne getirilerek ina edildi. indeki kltrel birimlerin durumu hi dikkate alnmad. Aralarnda uyumlu yaamalar iin adil bir ilke konmad. Balarna toplumsal gerekleriyle ilgisi olmayan bir kral getirildi. Daha ulusalc geinen askeri elitler tarafndan devrildi. lan edilen Cumhuriyetin cumhurla fazla ilikisi olmadndan srekli diktatryal koullarda yaad. Ulus-devletin doasn kavramayan Saddam Hseyin diktatrl, kendisinin idamyla zldnde btn pislikler ortala sald. Bugnk Irak tanmlayacak herhangi sosyolojik bir kuram yoktur. Kaotik bir mekan olarak herhalde varln srdrecektir. Dier yirmiyi akn Arap diye adlandrlan lkelerin inas da farkl deildir. Onlar anlaml klacak tarihsel ve toplumsal gereklerle ilikileri yoktur. Snrlar gibi tarihleri, marlar, bayraklar, rejimleri, ulus dedikleri toplumlar da hepsi hayali varlklar olarak hegemonik glerin karlar temelinde belirlenmitir. Burada ok nemli olan husus; gnn yirmi drt saatinde kutsalca tapnlan bu hayali varlklarn elle tutulur, gerekten sayg duyulacak, gerek tarihe ve toplumuna sahip olmamasdr. Hakikat olmayana en byk hakikat payesi biilmektedir. Tabi sadece propaganda olarak. Herhangi bir sorunu zme, mutlu bir toplum yaam oluturma elbette beklenemez. Hakikati olmayann zm de, mutluluu da hayaldir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devlet ve a lan trav m alar - I I srailin inas ok daha ilgintir. Her ne kadar 3.000 yllk bir topyann sonucu olduu idea edilse de o da son 200 yln yapay varlklarndan biridir. lk admlarn inasndan son admlarn inasna kadar sre batan sona kanldr. Herhalde Yahudi halk ve kltr iin bundan acl baka bir yol tahayyl etmek zordur. Yan bandaki Lbnann inas daha da gariptir. Nasl durulaca kestirilememektedir. Suriye adnn bile nasl seildii pek anlalr deildir. Yzyl ncesinde hepsinin yerinde daha geleneksel beklide belli anlamllklar olan bir Osmanl vilayetleri kavram geerlidir. Tarihte geriye gittike ne vilayet ad kalr, ne lke. slamiyetle birlikte yn duygusu temelinde bir adlandrma benimsenmiti. Belkide daha gereki, belli bir anlam Beledl slam, slamn memleketi genel ad olarak kabul gryordu. Pek mesele de yaplmyordu. lke tapnmas yoktu. Tapnlacak varlk sadece Allaht. O da toplumun ortak vicdanyd. Sfatlaryla, isimleriyle belli bir kavram olumutu. Belki de daha doru olan buydu. Bu demek deildir ki yerelin, blgenin, ulusun lkesinin, mmetin arznn hi anlam yoktur. Vardr, ama tanrsallatrlacak kadar deil. Burada olumsuz olan ar abartmann olumsal varln hakikatini silecek kadar baskn kmasdr. Ayn yorumlar ulus-devletlerin dier kimlikleri iin (bayrak, mar, ulus, tarih) de yapabiliriz. Sembollerin iletiimde, anlatmda elbette nemli yeri vardr. Kapitalist modernitenin tamamen hegemonik karlarna gre belirlenen (mant bu olan) dnya ve blge ulus-devletleri; yerelin, blgenin, ulusun, kentin, kyn (bunlarn hepsi kalc ve evrensel gerekliklerdir) hakikatleriyle badamazlar. Dolaysyla aralarnda ciddi eliki ve atmalarn yaanmas kanlmazdr. Adaletin, zgrln ve demokrasinin zerinde ina edilmediklerinden her zaman bu evrensel kavramlarn ieriiyle eliecekler, atacaklar. Ortaya kan sonu; ulus-devlete ilikin son iki yz yln edebiyatnn ok az hakikat deeri ifade etmesidir. ok anlam verilmeyen ilka mitolojilerinden belki daha anlamsz bir mitolojik anlatmla kar karyayz. Kanaatimce tek bir ulusdevlet adna dklen mrekkebin deeri tm ulus-devletlerden daha deerlidir. Deerlendirilmemden karlacak sonu tmyle devleti ve ulusu inkar ettiim, varlklarn anlamsz bulduum biiminde olmamaldr. Birer gereklik olarak devlet ve ulusun ok nemli anlamlar vardr. Doru

zmlenmeleri nemlidir. Hemen yklacak, yklmas gereken varlklar da deildir. Tehlikeli bulduumuz bunlar deil, ulus-devletin ina mant ve srdrlme tarzdr. nk hep sava, soykrm, mutsuzluu artryor. Toplumsal hakikatlerin budanmasn, deeri olmayann ar yceltilmesini artryor. Kapitalizmin bizzat sistem olarak kendisinin Ortadou kltrne olumlu olarak yanstacak bir deeri yoktur. Benzerine binlerce yl tanklk edilmitir. Tarm, ticaret, para, sanayi kapitalizmi blgede yaanmtr ve en uzun tarihe sahiptir. Blge kltrnde ahlaki ve politik toplum deerlendirmesi yaplmtr. Belki sanayi devrimi bir ilave, katk sunabilirdi. Ama onunda douunda endstriyalizm olarak ideolojik bir sunum kazanmas ykm eklinde tecellisine yol at. Endstriyalizmin Ortadou kltrnde douraca sonu zaten zor ayakta kalan evrenin daha da olumsuzlamasdr. Zaten artan lleme, ktlk, isizlik, kirlilik (havada, suda, karada) halinde tm olumsuzluklarn gelitii, yerletii gnden beri artan bir tempoyla kusmaktadr. Bir gelenek olmaktan ok son iki yz yln modernist bir olgusu olarak gelitirilen yeni slam da ulus-devlet kapsamnda deerlendirmek daha anlaml olacaktr. Bu slamn din gelenei olarak deil, milliyetilik olarak ina edildiini kavramak kilit nemdedir. Blgesel milliyetiliin prototopidir ve Oryantalizm damgaldr. slami yaamla ilgisi olmayan Oryantalistlerin icaddr. Avrupa hegemonik glerinin blgedeki yaylmlaryla yakndan balantldr. zellikle Alman hegemonyaclyla. Son dnemde Sovyet Rusyasna kar ABD hegemonyasyla irtibatldr. cat edilmi siyasi slamn tarihsel slam kltryle ilgili olmadn, milliyetilik olduunu, amacnn da blgeyi, kltrel direniini paralayp gten drmek olduunu kavramak byk nem tar. Son 200 yln ulus-devlet oligarilerini maskeleyen bir milliyetilik ideolojisidir slam. ran slam Cumhuriyeti bu gereklii ok arpc olarak sunmaktadr. ia slam batan sona ran milliyetiliidir. ran imparatorluk geleneinin hegemonik ideolojisidir. zellikle bata Hz. Muhammed olmak zere douundan gnmze demokratik e olarak slamla; iktidarc e olarak slam ayrtran, bu temelde halklarn, yerel ve blgesel varlklarn tarihi yeniden yazlmay bekliyor. Toplumsal tarihin bu paradigmayla gelitirilmesinin gnmz aydnlatc deeri yksek ve kesindir. Ayn yorumlamalar Yahudilik, Hristiyanlk ve Zerdtilik (Maniheizm gibi sentezler de nemlidir) iin de gelitirildike Ortadou kltr doruya yakn zmlenebilecek ve anlam zenginliine yol aacaktr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devlet ve a lan trav m alar - I I I deoloji ve yaplanma olarak ulus-devlet eletirisi ne kadar nemliyse alternatifini sunmak da ondan daha nemli bir grevdir. Herhalde bir alternatif gelitirirken temel ilkelerden birincisi, kltrel btnlktr. 15.000 yl akn tarih alarnn hepsinde toplumsal kltrn i ie btnlk iinde olua geldii gzlemlenebilir. Toplumun btn alanlar iin geerlidir btnlk iinde gelime halleri. Balantl olarak ikinci ilke zm modellerinin ucu ak ve esnek kltrel kimlik anlayyla gelitirilmesidir. Ne altta ne stte btnleyici kimlik anlayna sahip olmayan ulus-devletin asimilasyoncu ve entegrasyon kart ideolojisi ancak ucu ak ve esnek kltrel kimlik anlayyla alabilir. Kltr gereklii balamnda hakikat karl olmayan ulus-devleti aan modeller ilkesel nemdedir. Zihniyet ve yaplanma olarak ulus-devlet ne kadar alrsa kltrel btnlk temelinde zm modelleri o denli etkinlik kazanr. Gerekte olduu gibi hakikatte de vurgu; blge kltrne kartlk temelinde dayatlan modernitenin yabanclatrc, tekelci etkilerine kar yaplmaldr. O halde nc ilke hakikat olarak ifade tarznn, syleminin ulus-devletin hakikat d sembolizmini hedefleme ve ama temelinde gelitirilmesidir. Kapitalist modernitenin her aya zerinde gelitirdii tekelcilie kar demokratik modernitenin temel unsuru zerinden btnleyicilik, entegrasyon esas olmaldr. Blge kltrne uygarlk tarihi boyunca ve en okta modernitenin son 200 ylnda dayatlan yabanclama, paralanma ve dalmalar ancak btncl yaplanmalar ve hakikat sylemleriyle alabilir. Ortadou kltrne ilikin deerlendirme ve zmlemeleri demokratik siyasi program nerisiyle sonulandrmaya alalm. Kltrel btnln at rgt Ortadou Demokratik Uluslar Konfederasyonu olarak ina edilmelidir. Demokratik uluslarn inas mevcut ulusdevlet snrlarna dayandrlamaz. Daha da nemlisi demokratik uluslarn izilmi snrlar olamaz. Younlam ulusal blgeler, yereller, kent ve kyler olabilir. Ama ok uluslu kark yereller, blgeler ve kentler de olabilir. Daha normali olan da budur. Tarih hep i ie yaayan kabile ve kavimlerle; din ve mezheplerle dolu saysz blge ve kentlere tanklk etmitir. Tarihte nl yetmi iki milletli Babilden bouna bahsedilmemitir. Uluslarn ortak vatan da olabilir. Tarih bu gerekliin rnekleriyle de doludur. Ayrca saf toplum, saf ulus anlaylar asla bilimsel deildir. phesiz ayn tek dili konuan uluslar olabilecei gibi ok dilli olanlar da olabilir. ok semboll uluslara dair rnekler de az deildir. Tarihte rnei olmayan model ulus-devlet tekelciliidir, homojenliidir. Gayri insani ve vahi karakterini, nedenleriyle birlikte zmledik. Dolaysyla ucu ak ve esnek ulus kimliklere dayal demokratik uluslar konfederasyonu tarihi ve toplumsal gerekliklere uygun olmakla kalmaz, ideal ifadesidir de. Konfederasyonu bir devletler birlii olarak deil, demokratik komnler birimi olarak dnmek gerekir. Demokratik komnler iinde yer aldklar ulusal toplumsal birimlerin ynetimi olarak dnlmelidir. Oluumlar demokratik ilkelerin en iyi uygulanma ayrcaln tar. Toplumun demokratik ynetiminin mkemmel rneidir. Konfederasyonun uluslar, iktidar ve devlet gcyle deil, demokratik ilke ve uygulamalarla ina edilir. Gce dayal inalar, zelikle iktidar ve devlet gcne dayal ulus inalar ne kadar idea edilirse edilsin tm ulusal karlar gerei deil, oligarik bir zmrenin egoist karlar iindir. Demokrasiye dayal ulus inalar gnll, adil ve zgrlk idealiyle saland iin tm ulusun karlarna cevap verir. Demokratik ulus kavram ve gerei ulus-devlet lgnlna kar gelecein en anlaml, bar, adalet, zgrlk iindeki toplumunu ifade eder. Demokratik konfederasyon hem kendinden daha byk, hem daha kk konfederal birliklere aktr. Ktasal ve dnyasal apta demokratik konfederalizmi tevik eder. Sadece baka bir dnyann mmkn olduunu deil, en gereki, adil ve zgr dnyann kendisi olduunu ilan eder. Demokratik konfederasyonun temel ald toplum, ekonomik ve ekolojiktir. Ekonomik olmas, pazar tanmas, tekelcilii ret etmesi anlamna gelir. Tekelciliin her tr smr ve baskyla balantl olduu iin ret edilir. Toplumsal bir pazar mmkndr. Tekellerin hakimiyetine girmi bir pazarn topluma hizmeti olamaz. Ancak smrye hizmeti olur. Ekolojik olmak ekonomik yaamn evreyle karlkl bamllk iinde olmas demektir. evresel olmayan bir ekonomi, toplumsal olamaz. Ancak srekli birikim ve kar peinde koan bir faaliyet, hem ekonomi, hem evreekoloji kartdr. Ekonominin birim lekleri komnlerdir. Ne ailelere dek blnm bata toprak ve dier retim aralarnn mlkiyeti, ne de tersine tekellerin toprak ve ara mlkiyeti ekonomiktir. Bunlar ekonomiyi tehdit eden modernite ve uygarlk aralardr. Her ekonomik faaliyet alannda azami verimlilik ve yararllk karlnda toprak ve ara zerindeki komnal tasarruf ideal olandr. Ekonomiden dlanan kadn znde ekonominin gerek yaratcsdr. Kadn ve ekonomi et ve trnak gibi birbirlerine bal elerdir. Ekonomik temel ihtiyalar iin rettiinden dolay ne bunalm tanr, ne evreyi kirletir, ne iklimi tehdit eder. Kar amacyla retime son verildiinde dnyann kurtuluu gerekten balam demektir. Bu da

insann ve yaamn kurtuluudur. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devlet ve a lan trav m alar - IV Demokratik konfederasyonun ulus-devletlerle ilikisi ne sonuna kadar sava, ne de iinde asimile olmaktr. Birbirlerinin meruiyetini kabul eden, bar iinde bir arada yaamay esas alan iki zne varln kabulne dayal ilkeli ilikidir. Devrimle ne kadar devlet devrilse ve yenisi kurulsa da zgrle, adalete hizmet asndan pek deiiklik olmaz. Ancak demokratik modernitenin siyasi aya olarak demokratik konfederatif gelimeler ksa, orta ve uzun vadeli adalet ve zgrlemeyi salayabilecek yetenektedir. Devletlerin toptan reddi veya kabul zgrlk, eitlik ve demokratik amalara hizmet etmez. Devletin zellikle ulus-devletin almas bir sre iidir. Demokratik konfederasyonlar stnln, toplumsal sorun zmleyici yeteneini kabul ettirdike kendiliinden alacaktr. Bu demek deildir ki bata ulus-devlet olmak zere kapitalist modernitenin saldrlarna kar savunmasz kalnacaktr. Demokratik konfederasyonlarn her zaman toplumu savunma gleri olacaktr. Demokratik konfederasyonlar sadece bir devletin iinde rgtlenme ile yetinemezler. Snrlarn dnda da istedikleri kadar rgtlenebilir, st konfederal birlikler oluturabilir ve kendi diplomasilerine sahip olabilirler. Ortadouda halen devam eden ve tarihi-toplumsal hakszlklardan kaynaklanan birok savan, atmann ve gerginliin ortadan kaldrlmas iin demokratik konfederalizm bir zm imkandr. Esas sorumlu olan kapitalist modernite ve ulus-devlet engeline karn demokratik konfederalizmin zm yolu barn, adaletin ve zgrln yoludur. Bu erevede ncelikle sava ve atmalar durdurmak, gerginlikleri bertaraf etmek iin tarihi hakszlklarn giderilmesine aba harcamak nemlidir. Ulus-devlet ilke ve uygulamalarn esas almayan demokratik zmler ivedilikle gndemlemelidir. Ermeni sorunu iin sadece hudutlarn almas deil, demokratik komnal yerleimlere de sahip olmaldrlar. Bunun iin kolaylklar salanabilir. Asuriler, Aleviler, Rumlar, Trkler, Krtler, Araplar, dier Hristiyanlar ve Yahudiler iin ayn ilke ve uygulamalar esas alnmaldr. srail-Filistin, Irak Krt-ii-Snni, Kemir, Berberi, Pakistan-Afganistan, Belucistan, Krdistan, Lbnan, Sudan ve daha birok alandaki scak savalarn ulus-devleti yaklamlarda srar edildike srmesi kanlmazdr. Demokratik konfederatif yaplanmalara bu nedenle de acil ihtiya vardr. Blgenin herhangi bir scak alannda salanacak demokratik zm, etkisini zincirleme btn sorun tekil eden alanlara yayabilir. Bu nedenle Ortadounun gelecei demokratik konfederalizmdedir. Sistem kart hareketlerin yeniden durum deerlendirmelere ve kendilerini gzden geirmelere ihtiyac vardr. Bir yerde sorunlar had safhaya varmsa ve hareketler zmleyici olamyorsa sistem zlse bile sorunlar zlemez. Kadn ve evre sorunlarna ilikin hareketlerin moderniteyi amadan amalarna tutarl olarak yrmeleri mmkn deildir. Kendilerini demokratik toplum hareketinin btnlne balamalar tutarllk ve baar iin arttr. Eski reel sosyalist srelerin rnleri olan sol hareketlerin iktidar odakl olmaktan kp demokratik odakl rgtlenmelere dnmeleri doru k yolu olacaktr. Sendikal ve partisel hareketlerini dar ekonomizmden kurtarp demokratik toplumsal hareketlerin btnlne balamalar k yapmalar ve baarl olmalarnn gereidir. Dier gelenekselci, kltralist, yerel, blgesel ve ulusal hareketlerin yaadklar sorunlarn zm yolu olarak modernitenin deiik kavram, kuram ve kurumlarna odakl yaplanmalarn ve hakikat ifadelerini deitirmeleri, demokratik modernitenin kuramsal ve yapsal unsurlaryla btnlemeleri k ve baarlar iin arttr. Yeni enternasyonalizm ancak kapitalist moderniteyi, zellikle ulus-devleti atka mmkn olacaktr. Kapitalist modernite kart ideolojik ve politik akmlar pozitivist sosyolojiyi aan sosyal bilim almalarna dayanmak durumundadr. Pozitivist sosyoloji kapitalist modernitenin hegemonik ykseliinin tekelci ortaklarndandr. Srecin olumlu ve ok deerli bilimsel abalarnn rnlerini sermaye ve iktidar tekellerine ibirlik sermayesi olarak peke ekmi, ortak klmlardr. Dolaysyla sistemin hizmetine koturulmu bilim tekelini krmak, olumlu miras devralmak ve somutun eletirisiyle sentezleyerek hakikat halinde sunmak yeni sosyal bilim almalarnn zdr. Sistem kart her ideolojik, politik, ekonomik faaliyet bu almalar esas alarak gelimesini baaryla srdrebilir. Sosyal bilim almalarnn temel bilimleri akademiya ve enstit kurumlar olarak ina edilebilir. Bu kurumlar ihtiyaca gre her trl toplumsal iliki alannda kurulabilir. deolojik akm kurumsal sreten geen bilgilerin toplumsal alanlara uyarlanma faaliyeti olarak tanmlanabilir. Ortadou kltrnde zengin bir tecrbe mirasna sahiptir. Dinlerin ilk yayl dnemleri, tarikat ve mezhep inalar, bu almalar yanstr. Gnmz sivil toplumunu da bu almalarn eksik de olsa bir rnei saymak mmkndr. nemli bir sivil toplum hareketi olan feminizm, esasta ideolojik akmdr. Bilimsel temele dayanmak durumundadr. Fakat kadn zerindeki muazzam arlktaki hiyerari, iktidar ve devlet gcn arkasna alan erkek egemen cinsiyeti toplumu zmleme ve zme modellerini sunma ve bu abay yaamlaryla somutlatrmada gszlk ve baarszlkla ska karlamaktalar. zgr kadn militanl olaanst kiilikler olmadan baary zor yakalar. Snrl baarlar da cinsiyeti toplumun gnlk ve ok kapsaml ynelileriyle asimile edilir. Yine de kadn zgrl eksenli ideolojik, politik, ekonomik komnlerin oluumu ve pratii vazgeilmezdir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ulus- devlet ve a lan trav m alar - VOrtadou kltrn demokratikletirirken sivil toplumu adeta yeni dnemin kabile ve klanlar gibi deerlendirmek, ayn yaklam dinsel gelenekler iin de gstermek; zcesi sosyal bilimi klan, kabile, mezhep, tarikat ve din kurulularnn yaantlarn andrrcasna gerektiinde bu geleneklerin mirasyla btnletirerek, gerektiinde onlar gibi kendini rgtleyerek yrtmek baar iin esastr. Politik akm ve hareketler ideolojik akm ve hareketlerden farkllklar tasa da aralarnda sk bir iliki vardr. Olmak durumundadr. deolojik deeri olmayan politik akmlar fazla deerli olmad gibi politik gereklie yansmayan ideolojik akmlar da deerli mertebeye yansyamazlar. deolojik mcadelenin temel amac ahlaki ve politik toplumu gelitirmektir. Ahlaki ve politik toplumu gelitirmek ancak sosyal bilime dayal ideolojik eylemle mmkndr. Daha dorusu ahlaki ve politik eylemlilik sosyal bilimsiz gelitirilemez. ktidar ve sermaye tekelleri karsndaki toplumu ancak sosyal bilime dayal ideolojik ve politik eylemle koruyup gelitirebiliriz. Ortadou politik kltrndeki hiyerarik, iktidarc ve

devleti miras ayklanmadan; gncel gerekliklerine kar gnlk yaam tarz haline getirilmi bir ideolojik ve politik eylem yrtlmeden demokratikletirilmesi salanamaz. Kapitalist modernitenin hegemonik merkezi Avrupann tekelci gleri 500 yllk sava, atma ve gerginliklerden kardklar dersler temelinde 1950lerden sonra bnyelerinde kkl reformlara giritiler. AB (Avrupa Birlii) bu derslerin sonucudur. Hedefleri kapitalist moderniteyi amak deil, daha yaanabilir ve srdrlebilir klmaktr. Ortadou kltrnde bu reformlarn etkisiyle demokratikleme zordur. Modernite tekelciliin en olumsuz sonularyla blge kltrn daha ok eliki, atma ve sava ortamna ekecektir. Bundan ancak modernite anlay ve yaplanmasndan kkl bir kopu ve alternatif moderniteyle kurtulunabilir. Demokratik modernite bu tarihi ve kkl ihtiyatan kaynaklanmtr. Kapitalizm, endstriyalizmi ve ulus-devletilii ekonomik toplum, ekolojik toplum ve demokratik konfederalizm alternatifiyle kartlayan demokratik modernite, Ortadou kltrnde demokratiklemenin temel etkeni konumundadr. Tarihi arka planda hakim uygarln hep karsnda yer alm tarm-ky toplumunu, gmen kabile boylarn, zanaatlar ve klecilik kartlarn modernite kartlaryla sentezleyen demokratik modernite gleri; ekonomik toplum, ekolojik toplum ve demokratik ulusal toplum devrim ve reform abalaryla kapitalist modernitenin unsuruyla uzun vadeli mcadeleyle stnln kantlayabilecektir. ki farkl ve elikili modernite arasnda hep sava veya bar olacaktr demek doru bir yaklam deildir. Devrim ve reformlar kart hamlelerle birlikte saval, atmal geliebilecei gibi, bar iinde uzlamalar biiminde de gelimesini srdrebilir. Moderniteler aralarnda bazen younlaarak sava srelerine, bazen uzlaarak bar srelerine ak karmak ilikili ve elikili yaplanmalardr. Birbirlerine alternatif olmalar ksa ve orta sre kavramlaryla ifade edilen gnlk olay ve siyasetlerle sistemlerin (bir satr okunamad) sreli yapsal, sistemik krizlerin sonucu olarak bu ynl kkl dnmler olabilir. Uygarlk ve moderniteler arasnda 5.000, 500, 200 yldr sren mcadele ve alternatif olma abalar halen tm hzyla devam eden sre iidir. Dnyann her alannda olduu gibi Ortadou kltrel alannda da ksa, orta ve uzun vadeli alternatif yaam tarz, rgtlenme ve eylem anlay (strateji) ve uygulamalaryla (taktik) yapsal kriz iindeki kapitalist modernite alacak, demokratik modernite deerleri baat a olarak gerekleecek ve anlam bulacaktr. Savunmamn Ortadou blmn bylelikle sonulandrmak durumundaym. Drdnc byk cildi tekil etmektedir. Son cildi; Krdistanda Uygarlk ve Modernite sorunlarn ve zm modellerini birlikte sunmay ihtiva edecektir. ahsmda hedeflenenin mahkm edilmek istenenin ne olduunu aydnlatmada bu ciltler dolusu anlatmn gerekli olduu kansndaym. Birey an olarak tarih ve toplumun kesimesi ise, kendini doru ifade etmesi ve savunmas da tarih ve toplumun zgr k olacaktr. mral Tek Kiilik Cezaevi (04.08.2009) Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado u toplumunu n devrim sorunu


Toplumsal sorunlarn elbette btnsel olarak devrim sorununda dmlenmeleri anlalrdr. Devrimi deiik tanmlamaya alacam: Ortadou uygarlk tarihini, bir ynyle kar-devrim tarihi olarak yorumlayabiliriz. Neye kar-devrim? Uygarlk sisteminden dtalanan tm toplumsal unsurlar iin bir kar-devrim. Kadna, genlere, tarm-ky toplumuna, konar-ger kabile ve airetlere, gizli mezhep ve inan sahiplerine, kleletirenlere kar-devrim. Uygarlk kendi z kar gleri iin yeni bir dzen veya devrim iken, kart gleri iin ykm ve kardevrimdir. Benim iin devrimin anlam, uygarlk sisteminin srekli alan ve uygulamasn daraltt ahlaki, politik ve demokratik toplumun yeniden ve daha gelitirilmi olarak bu niteliklerini kazanmasdr. Bir Marksist, sosyalist iin devrim sosyalist toplumdur. slam devrimcisi iin slami toplumdur. Burjuva iin liberal toplumdur. Aslnda byle toplumlar yoktur. Bunlar adlandrmalardr, Ortaada olduu gibi. Toplumlar birer ideolojik etiket taklarak nitelik deitirmezler. rnein bir sosyalist Sovyet insanyla, liberal Avrupal insan arasnda kkl farklar olmad Sovyetlerin zlnden sonra yeterince anlalmtr. Bir Hristiyan ile Mslman arasndaki dinden kaynakl farklarn yaam zerindeki etkileri son derece czidir. Eer toplumlar arasnda niteliksel bir ayrm yaplacaksa bu, ancak tanmlamaya altmz ahlaki, politik ve demokratik toplum nitelemesi temelinde yaplabilir. Kkl farkllklar bu kavramlar ve yansttklar olgularla daha gereki olarak belirlenebilir. phesiz daha ahlaki, politik ve demokratik olan toplumlar zgrl ve eitlii yaama olanaklarna daha fazla sahiptirler. steyen buna sosyalist toplum da diyebilir. Kapitalist modernite sorun zme arac deil Ortadou toplumunun gereki bir yorumu yaanmas gereken devrimin ahlaki, politik ve demokratik niteliklerini tespit etmekte glk ekmez. Denenen tm geleneksel ve modernist ideolojilerin, durumu daha da sorunlu hale getirdikleri, gelimelerden anlalabilir. Bu sonular politik ve ahlaki demokrasinin olmazsa olmazn kantlamaktadr. Demokratik siyasetsiz dolaysyla ahlaktan da yoksun toplumun temel devrim sorunu bu nitelikleri kazanma sorunudur. Devrim sorunu bu temelde konunca siyasi program, stratejik ve taktik mevzilenmeler, doru pratik admlar da buna gre belirlenebilir. Bu tarz bir devrim anlay slami, sosyalist, milliyeti devrim yaklamlarndan ok farkldr. Son tahlilde bu yaklamlar kapitalist modernite iinde zellikle ulus-devletle sonulanmaktan geri kalmazlar. Kapitalist modernite ise sorun zme arac deil bytme ve tm topluma yayma aracdr. Tersine devrim; ahlaki, politik ve demokratik alan uygulamalarnda mesafe aldka kapitalist moderniteden uzaklama ve demokratik moderniteyi somutlatrmaya balar, geliir. Devrim sorununa ilikin bir farkll da yaam ve eylem tarznda belirlemek nemlidir. Dz izgisel yaklamlar ne kadar hatalysa; teori-pratik ayrmlarn fazla amak da hatal eylemlere gtrr. ok iyi bilinmesi gerekir ki devrim ncesi ve sonras iin farkl yaam biimleri yoktur. zellikle bir devrimci iin. Eylem insan olduu kadar teorik donanm birlikte yaanr. Ahlaki, politik ve demokratik nitelikleri gnlk yaamnda sylem ve eyleme yanstmayana devrimci denemez. Bunlarn devrimci militanca bir yaam olamaz. Ayrca sadece direniilikle, toplumu z savunmayla eylemci olunamaz. z savunma sava, her tr direniilik; ahlaki, politik ve demokratik toplum inalaryla btnletirilemezse kalc baar ans olamaz. Kendi tarihi deerlerine uygun olarak btnlemeli Toplumun sorunlar nasl bir btnlk arz ediyorsa devrimin ve devrimcinin de tm sylem ve eylemlerinde siyasi program, strateji, taktik planlamay i ie yaamas gerekir. Yaam akkanl bir btndr. Kopuk aamalarla yaayabileceimizi sanmamalyz. Eer baz tarihi rneklerden ders alacaksak; Zerdt, Musa, sa, Muhammed rnekleri son derece reticidir. Bu rnekler Ortadou toplumlar iin devrimlerin ve devrimcilerin nasl btnlkl, youn tempolu, ilkeli ve pratik olmalar gerektiine dair binlerce yl nceden bizleri uyarmaktadrlar. Ortadou

devrimleri kapitalist modernite kalplarna gre deil, kendi tarihi deerlerine uygun olarak ama gncel bilimle btnleerek baarl olabilir. Sonu olarak Ortadou toplumunda bunalm ve sorunlar aamada zetlemek mmkndr. Birinci aama; M.. 3500lerde kendini iyice belli eden hanedan, hiyerari, kent, iktidar, devlet ve snf olgularnn etrafnda gelien merkezi uygarlk sistemi, toplumsal sorunlarn kaynadr. Bu srece dtan kabile sistemi, iten brahimi ve Zerdtik dinsel sistemlerle yant verilmeye allmtr. kinci aama; slami uygarlkla son kn yapan merkezi uygarlk sisteminin MS 1200lere doru biriken sorunlarna kar Rnesans giriimlerini tam baarmayp talyan Yarmadasndaki kent uygarlk klarna ncl kaptrmakla bunalm ve sorunlarnn daha da derinlemesini yaama srecine girmitir. Gnmze doru ark Sorunu ad altnda yaanan nc aama; Avrupann merkezi uygarlk sisteminin hegemonyasn ele geirmesi ve blgeye ynelmesiyle birlikte 1800lerden itibaren yaanmaya balanmtr. Kapitalist moderniteye dayal gelien geleneksel ve modernist zm araylar ise sorunlarn daha da arlamasyla sonulanm, kriz, soykrm ve intihar eiine kadar varan olumsuzluklara yol amtr. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Alevilik karde li in zdr - I Krt Alevilerinin, imdi Krdistan sorunu diye bir sorunlar vardr. Meseleyi doru koymak gerekir. ster her snftan bakaldr, ister mezhepsel bakaldr olsun gnmzde bir ulusal amac da gz nne getirmek zorunda. Elbette Krdistann bir Alevilik sorunu yoktur, fakat Alevilerin bir Krdistan sorunu vardr. Bugn bir Elbistan, Pazarck dnelim. Oralar Alevi katliamndan tr boaltlmt, neden? nk orada Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesi geliiyordu.

Alevilerin bir Krt sorunu vardr Demek ki Alevilikle, Krdistan Ulusal Kurtuluu arasnda ok nemli bir iliki vardr. Hem Alevi, hem Krt olmalar Krdistan ulusal sorunu asndan onlarn durumunu daha da yakc klmaktadr. nk sorunu en derinden yaayan onlardr. Dolaysyla, kim diyor ki; "Alevilerin bir Krt sorunu yoktur bu en byk bir arptmadr. Belki de Hakkari Krtlerinden daha fazla -ki onlar iin de gnmzde nem kazanmtrMardinden daha fazla Alevilerin bir Krt sorunu var. nk boaltlan, en ok baskya ve katliama urayan yerler oralardr. Salt mezhep zelliklerinden dolay deil, ulusal zellii onlar tarih boyunca hedef durumuna getirmitir. Alevilik; Zerdtle baldr! Onun geleneklerini epey esas almtr. O da ulusal bir zelliktir. Dolaysyla; Krdistan Alevilii veya Krt Alevilerinin, Krdistan diye bir sorunu var mdr konusunu tartrsanz, birazck Alevilik geleneine bal olan birisi varsa, bundan sonra bu sorunu ok daha amansz ve son derece etkileyici bir biimde rahatlkla kabul eder. Ve hatta nc rol oynar. imdi Trk Alevilii, Anadolu Alevilii sz konusu olduunda bu konuda da hibir atma olamaz. Bunu bu gn, bu kesimlerin iinden hzla saflarmza gelenlerin de niteliinden anlamaktayz. brahim Kaypakkaya orum Alevisidir, ama Dersimde eylem organizesini yapt. Hatta Krdistan devrimini ve Krt milli meselelerini Kaypakkaya en ok ileme gereini, belki de en ileri dzeyde duydu. Bu tesadf deildir. O, en iyi Anadolu Alevisidir. Benim bilebildiim, en byk direnen, ser verip sr vermeyen diye tabir edilen bir kiiliktir. O, Krdistan meselesini iledi. Cumhuriyette hi kimsenin cesaret edemeyecei kadar iledi. O zaman bu neyi gsteriyor? Her kim ki, "Krt sorunu, Krdistan sorunu Alevileri ilgilendiremez veya "Trk Alevileri buna kar diyorsa o, en byk yalan sylyor demektir. Hi kimse, brahim Kaypakkaya gibi ne Alevi geleneine baldr, ne ondan gelir, ne de onun kadar bilinlidir. Buna benzer bildiimiz birok direnii var. Krdistan esas alyorlar, Krdistana geliyorlar. Demek ki; Trkiye Anadolu Aleviliinin de, Krdistan ve Krt sorununa doru yaklamaya olduka ihtiyalar var. nk kurtulular orayla balantldr. Tarih boyunca bu byle olduu gibi, gnmzde de bu kesin byledir. Nitekim gnmzde birok Anadolu Trkmen Alevisi saflarmza geliyorlar. Krt ve Trk Aleviler arasnda elikiler karlamaz. Tabii bu zel savan MHP diye bir kolu var, bunlar erkenden Anadolu Trkmenlerinin zerinde oyun dzenlediler. imdi daha da yaygn uyguluyorlar, o zel savan bir almasdr. Biz bunu iyi biliyoruz. Trkmenler younluklu olarak Anadolu, Toroslarda ve Karadenizde yaarlar. MHP, onlar zerinde zel etkileme yntemlerini gelitirmitir. Devrimciler bu konuda almalarn fazla gelitirmemilerdir. Onlar daha ok kent, aydn ve iileriyle uramlardr. Trkmen ve Alevi sahasn ihmal etmilerdir ama bu imdi gelitirilecektir. Dolaysyla biz, Anadolu Aleviliini kendi doal bir mttefikimiz olarak deerlendiriyoruz. Krt Alevilii ise; bundan sonra bu sorunla daha derin uramak zorunda. Burada sz konusu olan; "Aleviliin pek fazla ulusall yoktur deniliyor. Hayr, hem Krt Aleviliinin ok nemli bir ulusal sorunu vardr, hem de Anadolu ve Trkmen Alevisinin ok nemli bir ulusal sorunu vardr. rnein sylediim gibi, katliama en ok urayan Krt Aleviliidir, yine Trkiyede de basklara en ok urayan ve bakaldranlar Alevi kkenlilerdir ve onlar da ulusal sorunla en fazla ilgilenen kesimdir. Propaganda ile Krt ve Trk Aleviler arasnda elikiler karlamaz. Anadoludaki ile Krdistandaki Aleviler arasndaki kprler ok rahatlkla kurulabilir. Ulusal farkllklar bir engel deil, tam tersine birbirlerini glendiren, yani birbirlerine mttefik olma gibi bir konuma hizmet ederler. Yeter ki bunu doru ilemesini bilelim. Aleviliin tarihi znde Baba shak, brahim Kaypakkaya gibi rnekler var. Baba shak Adyamandan girdi, orum ve Tokattan kt. Ayn rejim tarafndan Amasyada derisi yzld. brahim Kaypakkaya orumdan kt, Dersimde byk eylemini koydu, Diyarbakrda ser verip sr vermedi, en byk eylemi orda koydu ve ahadete ulat. Aleviliin z, tarihsel gelimesi budur ve devrimci tarz da bu biimdedir. 17 Eyll 1996

Alevilik karde li in zdr - I I Aleviliin zn ve devrimci biimlenmesine ilikin tarihi ve gncel rnekleri gsterdim. brahim Kaypakkayay, Zeynep Knacy anlatm. Bunlar, kutsal deerlerdir, anlarna saygyla bal kalmak gerekir. Kesinlikle bunlar byk, tarihi rneklerdir. Her zaman ben de bunlara byk sayg duyuyorum. Biz, PKK eylemini de dediimiz gibi hem bunlar ortaya karanlar olarak, hem de anlarna en ok sahip kanlar olarak deerlendiriyoruz. Ve kimsenin kem gzlerle veya sahtekarca tavrlarla, ne Alevilik adna, ne Trklk adna, ne de Krtlk adna bunu zedelemeye ne hakk vardr, ne de buna frsat veririz. Byk deerlere sadece byk bal kalmak grevi onlarn ardllarna der.

Bir defa devletin Alevilie el at iyi grlp deerlendirilmelidir. kincisi, Alevilere, Aleviliin sorunlar doru gtrlmemitir. Dediim gibi, Kaypakkayann almalar gittike daha ok yozlatrld. Ulusal soruna en gl yaklam o gsterdi ama daha ardllar Kaypakkayann tezlerini hi gelitirmedii gibi, uygulamad da. Ardllar bunu yapmamtr. Belirttiim gibi, Alevilik bir kltrel olay oldu sanki ve Avrupada onun en yozlam ifadesi yaand. Alevilere, Aleviliin sorunlar doru gtrlmemitir. Bana gre, Trk Aleviciliindeki sorun bilimsel olarak tanmlanmtr. Eskiden Krtlk nasl ki dar ilkel milliyetilerin iiyse, devrimcilerin bu sorunla ilgisi olmayacaksa ki 1970lerde iyi biliyorsunuz Krt meselesi eittir, Krtlerin meselesi sosyalizm meselesi de eittir, sosyalistlerin meselesi olarak ifade ediliyordu. Trk faistleri, Trk milliyetiliini aldlar, gtrdler solculara fazla bir ey kalmad. Krtlerde de Krt meselesine ilkel milliyetiler sahip ktlar. kisi de yurtsever olamazlar, doru bir yurtseverlie ulaamazlar. Dar bir ovenizmi gerekletireceklerdi, nitekim gnmzde bunlar gerekleti. Ama sol, ne Krt sorununa beklenen bir yaklam gsterdi, ne de Trkiyede de bu Trk milliyetiliine kar doru yaklam, Trk yurtseverliini gelitirebildi. Trk Milliyetiliine MHP daha fazla sahip kt. Krtlerde de ilkel milliyetilik; Krt meselesi benimdir dedi. Bunu bozan yalnz biziz. Ben aka syleyeyim, ben bu tehlikeyi o zaman da sezdim, hatta Kemal Pirlerin bir sz de vard; Bizim solu da hizaya getirmek iin, Krt ulusal kurtuluuluunu gelitirmemiz gerekir diyordu. Zaten Kemal Pirlerin katlmlarnn temel nedeni buydu ve bu doru bir yaklam. Nitekim gnmzde rnlerini verdii ok ak. Krt yurtseverlii, bizim nderliimizde muazzam bir gelime kaydetmitir. Din ve mezheple ilgili birok slogan alp tekrar ilemek gerekir. Demek ki, Krt ulusal kurtuluuluu; devrimcilerin hatta sosyalistlerin en temel meselesidir. Bu, tartma gtrmez bir biimde kantland. nemli olan, imdi bunu Trkiyede kantlamak. Aslnda devletin de, MHPnin de elinden Trklkle ilgili birok slogan alnr. Din ve mezheple ilgili birok slogan alp tekrar ilemek gerekir. Trk solcusunun, aslnda din sorununu yeniden ele alp tartmaya ihtiyac vardr. Yine ulusal sorunu, kendi tarih sorunlarn ve kendi kimlik sorunlarn yeniden ele almaya imdi ihtiyalar var, bu ok ak. Kesin ok byk devrimcilerdi. Maalesef salam bir tarih ve teorik temelleri ortaya konulmad iin birok siyasi hata yaptlar. Bu hatalar gerekten onlar hak etmedikleri birok kayplara da gtrd. Gnmzde ite bunlarn almas iin, bizim atmz bu kanallar iyi deerlendirmek gerekiyor. Belirttiim gibi Toroslarda, Karadenizde, Egede yaayan Trkmen kesimle ilikilenmek gerekir, bunlar bana gre ok uygun. Ben gelenlerin durumundan bunu ok iyi ortaya karyorum. Zaten ii ve dier yoksullaan kesimler zerinde allr. Alevilik, bir yerde Trkmenlik; Anadolu Alevilii, Trkmen Aleviliidir. brahim Kaypakkaya, bu anlamda Anadolu Aleviliinin de bir temsilcisidir ve yle birok devrimci vardr. Bunlar, Trk meselesine en ok ilgi duyan kesimlerdi. Bunlara biz yabanc deiliz. Eer Avrupada byle bir yabanclama varsa, devlet eli ok gl olduu ve devrimcilerin ansna doru sahip klmad iindir. O gruplarda maalesef, TKKO, hatta THKO geleneinden gelen birok rgt bunu biraz yozlatrdklar iin durum bu hale gelmitir. Bunun da giderilmesinin yolu; kesinlikle sorunu doru ortaya koymak ve birbirimize muazzam g vermektir. Direnii Alevi gelenei canlanabilir. Ben imdi burada bir milli meseleyi fazla ama durumunda deilim. Nerden baklrsa baklsn u anda MHPnin elindeki Trk ulusuluu, sermayenin en eli kanl, halka ve emeki snflara en kar kesimi, aslnda normal bir faist de deil, en tehlikeli bir cinayet ebekesidir! Bunun milliyetilii veya Trkl olamaz! Klasik anlamda Trklk de deil, dikkate edilirse bu, gnlk caniler rgtdr. Bunlara, faili mehul cinayetleri ileme grevi verilmitir. Keke Bektailer, Trkmenler ve muazzam bir kesim olan Tahtaclar iine girilse, yine Karadenizde yaayan halk, devrimin ok doal bir mttefiki durumundadr. Bunlar iinde alma olmad, ancak allabilir. (...) Kald ki biz yalnz bununla da yetinmiyoruz, bugn hareketimiz Kogiriye ulat, oradan Karadenize ulayor ki buralar tarihte de Aleviliin younlat alanlardr. Geen gn bir gazetede; PKK, Sivasta Alevi timi kurdu diye yazyordu. ok ilgin, nemli oranda bundan korkuyorlar ve Sivas Aleviliine sahip kyor, Bu da, mthi bir ayrma yol aacaktr diyorlar. Yani baya titremeye balamlar. Bu, bence ok nemli bir gelime. PKKnin Kogiride gerillay oturtmasnn, Alevilik geliimine de nemli etkileri olacaktr. Bu bir balangtr, dzen orada bizden ok daha fazla tedbir almtr, onu da belirtmek gerekir. zellikle MHP, Toroslarda fazlasyla tedbir almtr. Son dnemde zellikle Karadenizde de, 12 Eyllden sonra dzen, tedbiri nasl ald? Yarsn, iktidara bakan yapt. Karadeniz, 12 Eyll faizminin en ok dikkat ettii blgedir, hatta Ordu gelenei vard, onu sndrmek iin ok zel bir Karadeniz plann hazrladlar. Tabii bu ciddi bir engeldir, bunu amay bilmek gerekiyor. Karadenize ve Toroslara ynelik, Trkmeni yeniden kazanmann inat abalarn srdrmek gerekiyor. Bana gre i Anadolu bile MHPyi bu ynyle fazla tayamaz. Ksaca Trkmen zerindeki faist oyun bitebilir. Dolaysyla; Alevi sorununun giderek devrime daha yatkn bir aamaya getirilmesi, bundan sonra da yabana atlamaz bir ihtimal, bir eilim ve bir g alma durumuna doru hzla geliyor. Tabii ki devrimci, sadece bir eilimle uramaz, buna dikkat ederiz ve dar yaklamayz. Genel devrimci akmn, ideolojinin gerekleriyle eliemeyiz. Genel siyasi hareketin eilimleri ile elimemek ve dar yaklamamak gerekir. imdi bunlar olmazsa, her grup nasl ki, Ben, ben diye bir paralanmaya yol atysa, her dar mezhepsel yaklam ve dar milli, snfsal yaklam kesinlikle devrimci hareketi bler. Trkiyede ounlukla bu byle olmutur. Bunun iin PKKyi ok geni yelpazede ideolojik ze kavuturduk, yine siyasi olarak ayn esneklii gsterdik. Ve bu, olumlu bir rnektir.

Ya hep ya hi tarz yerine ilkeli uzla esas al nmal


Tm zm ve tezlerimden uygarlklar birbirleriyle uzlamadan, birbirini yok edip zafer kazanncaya kadar savarlar gibi bir yarg elbette karlamaz. Yok edici diyalektik anlaytan kaynaklanan bu tr yarglar, felsefi anlaymda da amaya altm gibi, evrensel ak diyalektiine uygun bulmuyorum. Yok edici ular bulunsa bile esas olan, karlkl ballk ve birbirlerini besleyerek gelimedir. Toplumun doasnda daha ok bu diyalektik z iler. Uzlaarak, birbirini yok etmeden, karlkl beslemeyi esas alan ortak yaamlar toplumlarn esas halidir. Tarih ve gncellik bu doaya ilikin ezici bir ounluk sunmaktadr. Yok edici, ar tekiletirici iliki biimleri istisnaidir. Tpk aslanlarn hayvanlar leminde istisnai olmalar gibi. Devletli uygarlkla demokratik uygarln bir arada, birbirini yok etmeden, uzlaarak yaamalar mmkndr. Bunun iin ilk art uygarlklarn birbirlerinin kimliini tanyp saygl olmalardr. Kendi kimliini dierine zorla veya eitli avantajlarna, nclklerine dayanarak kabul ettirmek uzlama deil, yok etme yntemidir. Bu yntem tarihte bolca karmza kan ve gnmzde de toplumlarn eperlerine kadar yaydrlan iktidarsava yoludur. Avrupa, ksmen ABD, kapitalist sistemin hegemon gleri olarak, drt yzyl boyunca uygulanan iktidar-sava ynteminden gerekli dersleri karp ulus-devleti tmyle ykmadan, yeniden federal birlikler halinde ina etmeye alyorlar. nsan haklar, sivil toplum ve

demokratikleme argmanlarn kattrarak. Ak ki, ulus-devlet eski kat biiminden esnetilerek, daha zmleyici bir devlet arac durumuna getirilmek isteniyor. Rusya ve inde de benzeri gelimeler vardr. Katlkta srar eden Kuzey Kore, Irak, Suriye, Trkiye ve rana vb. daha sert ykleniliyor. Irak ibretlik olarak hedef seildi. Artk kaotik bir hal alan krizden en az kaypla ve fazla yara almadan kmak istiyorlar. Sistemin Roma tr bir imparatorluk yaayp yaamad tartlyor. phesiz Romadan ok daha etkili bir kresel ynetim vardr. ster hegemonik, ister imparatorluk olsun, bu iradenin gc tartlamaz bir arla sahiptir. Sistemini srekli restore edip ayakta tutmaya alacaktr. AB tr ktasal dzenlemeler Asya, Afrika ve Amerikada da gndemdedir. Ortadou iin Byk Ortadou Projesi (BOP) gelitiriliyor. BMnin reformasyondan geirilmesi dnlyor. Ekonomik, kltrel ve sosyal yeniden dzenlemeler sreklilik kazanmaktadr. Yani karmzda ve halen iinde gdldmz uygarlk sistemi, son ann en kaotik dneminden gese de bo durmuyor. Uzla refleksi var m denilirse, bence bu yntemi de hi eksik etmiyor. Kald ki, tarihinde ska denedii ve asl sonu ald bu yntemdir. Kar tarafn bilinlilii, rgtll ve zgrlk inisiyatifi zayf kaldka, sistem uzlama srelerinden hep baarl kmtr. rnein reel-sosyalizmi bata SSCB ve in rneinde grdmz gibi bu yntemle etkisizletirmitir. Modernizm, zaaflarn (ulus-devlet, endstriyalizm, pozitivizm) kullanarak bu baary elde etmitir. Ulusal kurtulu ve sosyal-demokratlar daha kolay asimile edip etkisizletirmitir. Anarist, feminist, ekolojik ve baz radikal hareketleri ise marjinalletirmeyi baarmtr. Tm bu gstergelere ramen, sistemin gc her ey deildir. Daha da tesi, en zayf dnemini yayor. Eer demokratik uygarlk cephesi hala istedii, gerekli ve hak edilmi olan kazanmlar elde edemiyorsa, bunun temel nedeni halen esas almas gereken paradigmatik devrimini tam yapmamas, yeterli program, rgt ve eylem gcne eriememesidir. Bunlar elde edilmeyecek ve eriilemeyecek hedefler deildir. Demokratik uygarlk hareketi kendi asli kimliine (zgrlk, eitlik, demokratlk) sahip karak, tarih-sosyal zmlemesini yaparak, program, rgt ve eylem biimlerini dnya, blge ve yerel apta ina edebilir. Dnya Demokratik Konfederalizmi; Asya, Afrika, Avrupa ve Avustralya iin blgesel demokratik konfederalizmler gndemletirilebilir. zellikle Ortadou iin Ortadou Demokratik Konfederalizm projesi mevcut kaotik ortam iinde olduka anlaml bir alma olacaktr. imdiye kadar iine dlen ya hep, ya hi taktik yaklamlarndan uzak durularak, sonuna kadar devrim veya sava ile bunun kart olan sonuna kadar Hz. sa tavr (bar), ok geleneksel ve komplike olan iktidar olgusu karsnda baarl ve etkili olamaz. Direni, isyan ve ina almalarn bir yaam biimi haline getirerek, zgrlk insiyatifini elden brakmadan, sistemin tm gleriyle yerinde ve zamannda uzlamalara varmak daha ok gelitirici ve kazandrc bir yntemdir. Ama tekrar etmeliyim ki, demokratik uygarln kimliimiz olduunu, uzlamaya girebileceini, fakat devletli uygarlk iinde kendini asla eritip yitirmeyeceini bilmemiz, yaplandrmamz ve korumamz artyla!.. Demokratik Uygarlk Manifestosu kitabndan alnmtr.

Gasp edilen tarihimizi ay klay p sahip kmal y z


Tarih boyunca demokratik ve yoksul sosyal kesimler mcadelelerinde yanl ata oynadlar. Dmanlarn sadece dmanlarnn silahlarn kullanarak yeneceklerini sandlar. Kendi zgrlk, eitliki ve demokratik karakterli yaplarna uygun silahlar gelitiremediler. Gelitirseler bile, baar veya baarszlklar halinde kolayca vazgetiler. Rakiplerinin daha gelikin silahlar kolaylarna gitti. Sadece askeri teknik ve aralarn deil, tanr inalarndan klk kyafetlerine, mimarilerinden akl tarzlarna, smr biimlerinden iktidar kurgulamalarna kadar daha nce tesis edilmi uygarlk zihniyet ve kurumlarn olduu gibi devraldlar. Veya iinde eriyip onlarlatlar. Rakipleriyle ayn ata oynamak sonuta bu oluyor.

Destans kahramanlklar boa gitti Smer uygarlna drt taraftan saldran Semitik ve Aryenik kabile efleri, Smer zihniyet ve kurumlarnn olduu gibi ya bana getiler ya iinde kullatlar. Binlerce yl kabile boylarnn destans, hala nameleri davul ve zurnayla yreklerimizi titreten kahramanlklar bylece boa akp gitti. Msr uygarlna saldran Apirularn ou kle, az saray brokratlarndan teye gidemedi. Bir brani kabilesini tanyoruz; hem Smer-Babil, hem Msr uygarlndan miras kalan. Onlar da hem kendi balarna hem dnyann bana bela oldular. Ne tam kleletiler, ne de tam zgrleebildiler. Med ve skit boylar Asur mparatorluuna kar yz yl direndiler, saldrdlar. Sonuta kopyalar olan Urartu ve Pers mparatorluunun yolunu atlar. Askeri efleri, ou da kullar olmaktan kurtulamadlar. Greko-Romen uygarlna kar dtan Keltik, Nordik, Gotik ve Hunik kabile direni ve aknlar, ite kle isyanlar ve tm etnik kkenli yoksullarn partisi olan Hristiyan direnileri be yz yl boyunca ard arkas kesilmeden devam etti. Elde edilen kazan, Roma tacnn silik bir kopyasnn, papalk ve baz kabile eflerinin balarnn ss olmaktan teye gidemedi. Aslanlara yedirilen, yaklan, armha gerilen milyonlarca direniinin ans uygarln buz kesilmi hesaplarnda dondu kald. Sasani ve Bizans uygarlklarna yedi yz yl boyunca direnen ve saldran Arap, Trk, Krt, Ermeni, Asuri, erkez, Helen boy ve kavimleri geriye eski uygarlklarn silik kopyalar olan sultanlk talaryla milyonlarca yoksul kabile, aa bendesi ve kle brakt. Direnenlerin tarihi z tarihimizdir Neolitik an byk devrimci toplumunun kutsallk dolu komnalist dzenlerinin tm uygarlklarn yiye yiye hala bitiremedikleri miraslar ise yreklerimizi, yreimi burkup durmaktadr. Bu mthi ve destans direnenler ve saldranlarn tarihini z tarihimiz saymalyz. Yani demokratik uygarlk tarihi. Fakat bu unutulan ve gasp edilen tarihi ayklayarak yazmal ve sahip kmalyz. Uygarlk talarnn sslerine sevdalanp, kabile ve tm etnisite, kavim yoksullarnn emeklerine, direni ve isyanlarna, kahramanlk ve bilgeliklerine ihanet eden silik ta sahiplerinin ve saray kullarnn tarihine asla sahip kmamalyz. Bu ayrm yaplmadan, demokratik uygarlk tarihi yazlamaz. Bu tarih yazlmadka da gncel zgrlk, eitlik ve demokrasi mcadelesi baaryla verilemez. Tarih kktr. Kkne dayanmayan bir canl nasl kendini devam ettiremezse, insan tr de sosyal tarihine dayanmadan zgr ve onurlu yaam yolunu seemez. Egemen uygarlk tarihi tek tarih olduunu, baka tarih olamayaca tezini esas alr. ndirgemeci ve dogmatik olan bu tarih anlayndan kopmadka, demokratik-sosyal tarih bilinci gelimez. Sanlmasn ki demokratik uygarlk tarihinin olay, iliki ve kurumlar yoktur veya eksiktir. Bilkis bu tarih en zengin materyalle doludur. En az uygarlk tarihi kadar mitolojisi, dini, felsefesi, bilimi, sanat, bilge, ozan ve yazarlar vardr. Yeter ki z paradigmamzla bakmasn bilelim, seip ayralm ve yazmasn bilelim! Dman ve rakiplerin silahlar, kurumlar ve zihniyetlerinden yararlanlamaz demiyorum. Ama en az yararlanmak kadar, kendi z zihniyet, kurum ve silahlarn oluturup esas almadka, onlarn zihniyet,

kurum ve silahlarna yenilmekten ve onlar gibi olmaktan kurtulunamaz. Demokratik Uygarlk Tarihi kitabndan alnmtr.

ktida r olu umlar n n esas hedefi kard r


Eer aile ve hanedan iktidar merkezli kurulmularsa toplumda iktidarclk ve devletilik ideolojisi ve pratiinin en gzde konular olmas anlalrdr. Ortadouda srekli iktidar ve devlet sorunlarnn yaanmas, zerinde ykseldikleri toplumun ailecilik ve hanedanclkla kaplanm olmasndandr. Karlkl birbirini besleyen sorunlardr. Bu konuda sorunlarn ideolojik ynn kavramak ok nemlidir. Sorun zme arac olarak dndkleri iktidar ve devlet gcnn tersine sonu dourduu, gsz, yaratcsz, klelikle dolu bir yaam rettikleri halen Ortadou toplumunun zihniyetinde anlalmaktan uzaktr. Bu ilikiler yuman sorunlarn ana kayna olarak yorumlamamz bu nedenledir ve ok nemlidir. ok erkenden fark ettiim bu durum nedeniyle demokratik ideoloji ve rgtlenmelere, tartma ve eylemlere byk ilgi gsterdim. Yaam bana, toplumsal sorunlarn zm yolunun buradan getiini her geen gn daha fazla retiyordu. Yine sanldnn aksine snf, iktidar ve devleti dourmuyor. Tersine hanedanclk, ailecilik (hiyerarik kurulular) zerine kurulu iktidar ve devlet oluumlar snflamaya yol aar. ncelik hiyerarik devleti ideoloji ve pratiindedir. Ortadou uygarlk tarihinde bu srecin ok yaygn yaandn tespit etmek mmkndr. Altan ste deil stten alta doru snflama eilimleri daha gldr. Daha da nemlisi birbirlerinin dnda olan bir devlet ve snf ilikisinden ok ideolojik ve pratik olarak i ie bir snf-iktidar ve devlet fenomeni yaanr. Olduka rtl yaanan bir sretir. yle ki snf; kabileci, aileci, hanedanc ve devleti ideolojik imgelerden tr adeta grnmez klnmtr. Bylelikle snf bilincinin gelimesi nlenmeye allr. Snf tahlillerini yaparken somut yaklamak nemlidir. Tarihte nasl olumusa byle yaklamak gerekir. Ortadouda toplum snflarken resmi aile, hanedan, iktidarlama ve devletlemeyle i iedir. Klelik sadece maddi emek zerine kurulmaz. ncelikle zihniyet, duygu ve bedenler zerinde ina edilir. deolojik klelik gelimeden maddi emek klelii gelimez. ok yaygn olan snf zelliklerinden kaynaklanan sorunlar grmek iin bu ynl btnleyici yaklam gstermek daha retici olacaktr. Ortadou toplumu zerinde iktidar ve devlet inalarn siyasi rant (gcn kar yaratmas) olarak grmek geree daha ok yaklatrr. Toplumsal birikimler efendi-kle ilikisinden ok iktidar ve devlet odaklarnn el koymas biiminde gerekletirilir. ktidar devletten daha yaygn bir olgudur. Devlet olmadnda iktidar younca yaanabilir. Dolaysyla iktidar odaklanmalar bir nevi kapital, sermaye tekelleri olarak deerlendirilmelidir. Kar olmadka iktidar olmann bir anlam yoktur. ktidar oluumlarnn esas hedefi kardr. Kardan ayr bir kurum olarak dnmek bir sapmadr. Bat sosyolojisinin aydnlatmaktan kat nemli bir konudur. Tekeller sadece kapitalist sistemle ve sermaye olarak kurulmazlar. Tarihte ezici ounluuyla iktidar tekelleri, gruplar olarak kurulurlar. ktidarsz kar dnmek olanakszdr. Bu tespit Avrupa uygarl iin de geerlidir. Hatta iktidar tekelleri daha rafine, klasik kar aralar olarak dnldnde tarihi daha iyi yorumlayabileceiz. Devlet iktidardan farkl bir olgudur, o da iktidara dayanr fakat farkl bir biimleni olarak. ncelikle birok iktidar oda birleerek daha ok kar elde edeceklerini olaslk dahilinde grdklerinde devletlemeyi iddetli bir tutku olarak amalarlar. Devlet daima farkl iktidar odaklarnn ortaklaa kar rgt olarak ina edilir. Dolaysyla iyapsnda kar paylar nedeniyle srekli ekime ve kavgalar hatta i savalar yaanr. Ancak devletin karlar iin ezici bir zarar haline gelmesi durumunda devleti paralama, yeni devlet ve iktidar araylarna girme gndeme gelir. Ortadou uygarl tarihi boyunca bu ynl saysz deneyime sahiptir. ktidar ve devlet tahlilleri 5.000 yl aan merkezi uygarlk srecinde daha gereki yaplabilinir. Avrupa uygarlnn 500 yllk tarihi iktidar ve devlet tahlilleri iin yetersiz bir mekan ve zamandr. Bu nedenle devlet ve iktidara ilikin zmlemeler yetkin yaplamamaktadr. Marksizm bu konuda tam bir cehalet rnei sergilerken liberalizm daha ince saptrmac tutumlar iindedir. Muhafazakar gler gerei daha iyi bilirler. Ama ifade etmeyi karlarna uygun bulmazlar. deolojik-mitolojik dili tercih edip saptrmac anlatm derinletirirler. Toplumda en ok iktidar ve devlet sorunlarnn gerek d klnmas zndeki kar oranlaryla balantldr. Uygarlk tarihi boyunca gelitirilen din ve tanr kavramlar gerek bir sosyolojik yoruma kavuturulduunda grlecektir ki devletin bir emasdr. Kral-tanr pratiinin ideolojik yceltilmesidir. Gnmzdeki ulus-devleti yeryzne inmi tanr olarak yorumlamak kadar laik ifadesiyle tanrsz klnm ayn rgt gibi deerlendirmek birbirinden zde farkszdr. Hegel bu konuda tarihi Marksa gre daha derin okumaktadr. Ortadouda toplum sorunlar her zamankinden daha ok gnmzde en yaygn ve youn yaanan aile, hanedan, snf, iktidar ve devlet sorunlardr. Demokratik Uygarlk Tarihi kitabndan alnmtr

Tarihsel direni ler ve zm aray lar


Avrupa uygarlk merkezli sosyal bilimlerin Greko-Romen uygarln orijinal kabullenmeleriyle gelitirilmesi, evrensel tarih yazm ve okumalarn ileri dzeyde arptmtr. Sosyal bilimlerin kendileri bu arptmalarn derin etkisini tamaktadr. phesiz her ideall a veya uygarlk kendini merkez ve orijinal sayma tutkularyla ykldr. Avrupa merkezi uygarlk bu konuda yine de kendine erkenden zeletirel yaklama erdemini gstermitir. Eletirel akmn gelimesi evrensel tarihin yazm ve okumalarn daha gereki (hakikate yakn) klmaktadr. Bu ynl sosyal bilim aratrmalar derinlik kazanmtr. Fakat tm bilimlerde olduu gibi sosyal bilimlerin de ar disiplinlere dnmesi gerein btnln datma tehlikesine yol amtr. Hegelin gerek btndr yargs Adorno da gerek btn deildir tepkisine dnmesi, durumu zetlemektedir. Makro evrensel tarihe duyulan tepkiyle bata ulusal tarihler olmak zere mikro tarihlere ar ynelim ak ki hakikatin btnln bozmu ve olumsuzluklar arttrmtr. Btnsel yaklamn mikro olay, olgu ve iliki srelerini ar ihmalinin bu sonuta rol olmutur. Doru ama zor olan, btnsel ve paral (makro ve mikro) yaklamlar gerekte yaand gibi i ie zmleyip sentezlemek yntemiyle sunabilmektir. Okuma yazma ve sunma abalarmda bu yaklama zen gsteriyorum. Hegelin evrensel tarih felsefesi kavram olarak gelitiricidir. Greko-Romen uygarlna dayandrmas ve fazlasyla metafizik arlkl olmas ar eletirilere yol amtr. F. Nietzschenin Hegele ynelik eletirisi reticidir. Soyut idealarna (geist) kar olanca gcyle ve aklyla somut yaam dayatmaktadr. Gerek somuttur demek ister. Bunu yaparken evrensel tarihi, soyutu tmyle gz ard etmez. Greko-Romencilii aar. Zerdte kadar uzanr. Orda tek tanrl dinci metafizie kar ahlak felsefesini aratrmaya koyulur. Acnn, cokunun felsefesini yapmak ister.

Toplum bilimcilii btnyle mikrocudur K.Marksn Sol Hegelciliine ksmen deindik. Ne kadar materyalist olarak kendini sunsa da pozitif metafizii at sylenemez. Fransz (mikro ulus tarihiliinin temeli) toplum bilimcilii btnyle mikrocudur. Bunda Fransz Devrimi ve ar ulus-devletiliinin, cumhuriyetiliinin pay byktr. ngiliz ekonomi-politiklii temelinde gelien ngiliz Tarih Ekol ise son derece pragmatisttir. Tm amac ykselen ngiliz imparatorluuna, hegemonyasna tarihsel arka destekler bulmaktr. deolojik temel salamaktr. Pratikle youn balantsndan tr Alman ve Fransz klarndan daha baarldr. Baarl olan sistemin felsefesi de baarl olur ama bu hakikati olduu anlamna gelmez. Her baar hakikat olmad gibi her yenilgi de yanl deildir. Bu gerei iyi bilmeden hakikate yryn doru yapamayz. Merkezi uygarlk sisteminin Smer kaynakl 5000 yl aan yry, evrensel tarih lehine en nemli argmanlarn banda gelir. Hegelin bu argman kullanamamas yeteneksizliinden, krlnden tr deil, Smerik aratrmalarn henz balamam olmasyla balantldr. brahimi dinlerin k kaynaklarna ilikin materyaller ok snrlyd. Kabile sisteminin nemi de pek anlalmyor veya neolitik sistemle birlikte oynad evrensel rol laykyla deerlendirilemiyordu. Ortam (Fransz ihtilali dnemi ve sonras) tmyle milliyetiliiyle (yeni dini argman) ve ulus-devletin tarih aratrmalarna almt. Her aydn, tarihi, kendi ulusal tarihinin peindeydi. Ak ki yaanlan devrimin karakterinden tr (burjuva hegemonyas) tm bu tarih yazmlar ar snf bak alaryla yklyd. Burjuva aydnlar ulus-devlet tarihiliinde baat rol oynarken; muhafazakrlar feodal aristokrasiye yeniden tarihsel temel ararken; demokratlar, sosyalistler de emekilerin, halklarn tarihini aratrmaya koyuluyordu. Toplum doas ise, snf bak alaryla yorumlanamayacak kadar karmak, esnek ve dolaysyla btnlkl ama paralarn nemini de ortaya koyan bir yaklam art klyordu. 20. Yzyln balarnda Eletirel Kuramla (Frankfurt Ekol) Analles Tarih Ekolnn yaklamlar, btn ve paral yaklamlar daha derinliine ilediler. 20. Yzyln ikinci yarsndaki bilimsel devrimler, sosyoloji bilimine de yansyarak daha dengeli anlatmlar ve aratrmalar mmkn kld. Gnmzde toplumsal dolaysyla tarihsel ve evrensel hakikate biraz daha yakn olduumuz sylenebilir. Eer diyalektikten bir ey anlyorsak; hakikate biraz daha yakn olmann yan banda byk yanllarn da bulunduunu iyi bilmek gerekir. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Dinle hayal edilen zmler maddi gere e dn m edi


Tarihte kavimler dinsel sorunlarn yansra kendi ilerinde mezhep sorunlar da yaad. Dinlerin kardelik, btnlk ve bar vaatleri maddi karlar karsnda snrl bir etkiye sahipti. Toplumda gelien snfsallk ayn kavmi oktan sorun ve kavga yumana dntrmt. Yahudilik gibi ok kk ve sk bir kabile iinde daha Musa zamannda en yaknlar arasnda ok sert kavgalara yol amt. Musann kardeleri Harun ve Maryamla ekimeleri enteresandr. sa yoksul Musevilere ncelikle sesleniyordu. Muaviye Ehli Beyte kar stnlk ve hanedan savana daha Muhammed lmeden balamt. slamda Hariciler iki bal, hatta bal halifelii Ali, Muaviye ve bni Astan kurtarmak iin lm karar alacaklard. Muaviyenin olu Yezit Kerbela lnde Ehli Beytin en sekin evlatlarn koyun boazlar gibi boazlayacakt. Her slamlaan halk hem kendi iinde, hem kendi aralarnda gibi yeni sorunlar beraberinde getirecekti. Kkl ran uygarl slam Araplar karsndaki yenilgisine ia mezhebini treterek yant vermek isteyecekti. Trk Seluk ve Osmanl hakim boy beyleri karlarn slamn hakim gelenei Snnilikte bulacaklard. Yoksul kesim Trkmen daha ok ia ve Alevilii seecekti. Krtler benzer bir blnmeyi yaayacakt. ktidarl beyler Snni olup Arap, Trk sultanlaryla ibirliini esas alrken yoksul ve onurlu kesim Alevi ve Zerdeti olacakt. Snf ve kavimler karlarn mezhep klf altnda srdrd Hristiyanln ilk yz yl mezhep blnmeleriyle de doluydu. Snf ve kavimler karlarn mezhep klf altnda srdrmek durumundaydlar. Her kavmin bir mezhebi olumutu. Latinler Katolik, Grekler ve Slavlar Ortodoks, Ermeniler Gregoryan, Asuriler Nasturilik bata olmak zere ok paral mezheplerle kurtulu arayacaklard. Ayrca imparatorluk dini olup olmamak arasnda da ciddi paralanma sorunlarn yaayacaklard. Yahudilik genel anlamda Hristiyanlk ve Mslmanlk dinlerini iinden karmakla yetinmedi kendi iinde kabilelere dek blnd. Yahudiye ve srailiye blnmesi yetmezmi gibi Fars ve Grek yanllar olarak da blnd. Daha sonra Dou ve Bat Yahudileri (Eskanazi ve Sefarat) olarak ayr bir blnme yaad. Kapitalist uygarlk anda laikilerle birlikte seklerci aydnlar da barndan kard. Bu dnemde Hristiyanlk byk reformasyondan geti. Protestanlk dodu, ulusal kiliseler oluturuldu. Uzak Dou uygarlklarnda Hindistan ve in bata olmak zere benzer dinsel ve mezhepsel blnmeler yaygnlap yeni sorunlar beraberinde getiriyorlard. Tm bu mezhep ve din sorunlarnn maddi temelini aratrdmzda yaygnlaan ve younlaan bask ve smr aygtlarnn temel rol oynadn grmekte zorluk ekmeyeceiz. ie geen maddi ve ideolojik tekellerin topluma kar yrttkleri bask ve smr savalar sz konusudur. Daha Smer ve Msr rahip devletinden beri bu sorunlar oluturulmu ve savalarla daha da bytlmlerdi. Bu da, yaad byk deneyimden sonra atei atele sndremezsin derken byk bir gerei dile getiriyordu. Tarihin sonu geldi denirken hakikate daha fazla yaknz ktidar sava demekti. Sava ise smryd. Dolaysyla iktidar ancak iktidarla savard. nk tatl karn baka yolu yoktu. Bylelikle 5.000 yl aan uygarlk tarihi bir yandan gnlk sorun reten tarih iken, zm arac diye ortaya atlan hayali zmler de sadece sorunlar yaygnlatrp younlatrm oluyordu. Smer rahiplerinin ne grkemli tanrlar mitolojisi, ne ayn kaynakl tek dinlerin tanr ve peygamberleri ne de ok bal mezhep paralanmalar derinleen klelie are olamyordu. Hayali zmler maddi zmlere dnemiyordu. ktidar ve smr tekelleri tm kavimlere tamakla yetinmeyip ulus-devlet temelinde toplumun en temel hcrelerine kadar szdnda oluan tablo sorunlarn tm topluma yaylmas anlamna gelir. 5.000 yllk zulm ve smr tekellerinin artk sorunlar szdracak dolaysyla karlarn arttracak baka toplum gzenekleri kalmadna gre gerekten de sonlar da gelmi veya gzkm olmaktadr. Bu anlamda tarihin sonu gelmitir derken belki de her zamankinden daha fazla hakikate yaknz. Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr.

Trkiye Cumhuriyetinin kurgulan (1) (...)


Osmanl mparatorluunda kademeli olarak nce kontrol, sonra iktidar eline geiren ttihat ve Terakki Cemiyeti, znde Yahudi militanlar ve sermaye glerinin ideolojik ve pratik ncln ifade eder. Cemiyette dier milliyetlerden kurucular ve yneticilerin rol belirleyici deildir. Trk ve Krt katlmclar da buna dahildir. Trk ve Krt eler daha ok Yahudi etkinliinin maskeleyicisi roln oynadlar. Kuruluunda cumhuriyetin ulusal kurtuluu yn kadar demokratik kurtulu yn de vard. Devrim olarak balangta demokratik ulusal glerin ittifak ile baarlmt. Komnistler, islam mmetileri, erkezler, Krtler ve Trklerden oluan bir ittifak sz konusuydu. Fransz ve Rus Devrimlerinde olduu gibi, Anadolu Devriminde de demokratik ulus karakterli yap komplocu yntemlerle diktatoryal ulus devlete dntrld. Burada da barol oynayan ngiliz hegemonyaclyd. Fakat cumhuriyet ulus devletiliinde sadece demokratik ulusal unsurlar tasfiye edilmedi. Yine nc rol oynayan be paadan Mustafa Kemal dndakilerin tasfiyesiyle de yetinilmedi. ngilterenin yeniden dzenlemek istedii Ortadoudaki minimal (ngiliz hegemonyasnda kalacak byklkte ulus devletler) ulus devlet sisteminin ke talarndan olan Trkiye Cumhuriyeti, Ulusal kurtulu savanda dnlenden ok farkl biimde, adeta yeniden tasarlanp ina edildi. srailin kuruluuna giden yolda Prosrail (srail ncesi devlet) bir devlet olarak kurguland. Musul-Kerkk meselesi (Krdistann paralanmas) bu konuda bir manivela olarak kullanld. Mustafa Kemal Paann nne konulan ya cumhuriyet ya Musul-Kerkk ikilemi bu anlama gelmekteydi. Burada da bir tala iki ku vuruluyordu. Hem Musul-Kerkk alnyor (Misak- Milliye aykr olarak) hem de orada srailin kuruluuna giden yolda bir ikinci Proto-srail Krt oluumunun temeli atlyordu. Byk Kuzey Krdistan paras ise cumhuriyet tarihi boyunca kan revan iinde braklarak kprdayamaz hale getirildi. Kendi mmet dincileriyle, ba mttefiki komnistlerle ve Krtlerle srekli kavgal olan, onlarn varln srekli inkar eden, sk sk provokasyonlarla imha ve idam eden bir cumhuriyetin gelime ve byme ans elbette olamazd. Kk bir aznlk olan brokratik Trk burjuvazisiyle Yahudi unsurlarn bu yeni snf jargonuna Beyaz Trkler denilmektedir. Bunlar laik milliyetilii ok kat bir din olarak benimseyip, cumhuriyetin tm demokratik unsurlarn tekiletirmilerdi. Cumhuriyet tarihi bu zn korunmasndan ibarettir. Menderes, zal, Erbakan ve Ecevit gibi baz devlet adamlar cumhuriyetin bu zn biraz ap, ierde demokratikletirme, darda ise Ortadouda minimalizmi ap maksimize etme srecine girmek istediklerinde hemen tasfiye edildiler. Minimal diktatoryal zn tun kanunu srarla korundu. Bunun iin Krtlere, mslmanlara ve komnistlere, hatta erkezlere ynelik provokasyonlar ve komplolarla tasfiyeler srekli gndemde tutuldu. Katliamlar, tutuklamalar ve idamlar hi eksik olmad. NATOya girildi. 1952den bu yana Trkiyeyi fiilen Alman merkezli gladio adl gizli NATO ordusu ynetti. Ordu vesayeti ve darbeleri denilen srelerin arkasnda hep gladio vard. Gladio ynetimi iin sa-sol, Alevi-Snni, Trk-Krt gerginlikleri srekli zmsz braklarak askeri ve sivil diktatrle gereke klnd. 1925ten sonra benzer rol Krtlere ynelik provokasyonlar oynuyordu. Souk savatan sonra Trkiye Cumhuriyetine yeni roller biilmek istendi. Ne de olsa srailin kuruluu tamamlanm, Ortadoudaki hegemonya ilerleme salamt. Sovyet Rusya tehdidi ortadan kalknca (1990), Ortadouda ABDnin tam hegemonyas iin tarihi gn domutu. Bu tarihi gnn nemini anlamak iin temel gstergemiz yine srailin konumu olmak durumundadr. srail kurulmu, ama gvenlik sorunlar halledilememiti. Arap milliyetilii tarafndan her an yutulabilirdi. Bunun iin kalc mttefiklere, yeni strateji ve taktiklere ihtiyac vard. 1920lerde Trkiye Cumhuriyetinde Beyaz Trk ulus devleti diktatrln oynad rol bu sefer Krdistanda Beyaz Krt ulus devletilii oynayacakt. 1990lar dnemi ikinci bir 1920ler dnemidir. 2000lerin balang yllarndaki kinci Krfez Sava iin de ayn eyleri syleyebiliriz. 1990larn balarnda Sovyetler Birliinin zl, kapitalist dnya hegemonyas (nder g ABD) iin yeni bir dman belirleme sorununu ortaya karmt. Sonuta srailin gvenlii temel alnarak, islam radikalizmi yeni tehdit veya dman olarak ilan edildi. Aa kan bu yeni gereklik, srailin blgedeki konumu zerinde yeniden dnmeyi zorunlu klmaktadr. srailin inas herhangi bir blge ulus devletinin inas deildir, olamaz da. srail sadece bir Yahudi ulus devleti de deildir. Byle anlalmakla yetinilemez. srailin kuruluuna giden sreci yeniden gz nne getirdiimizde, Siyonist Kongrenin toplanmas (1896), Sultan Abdlhamitin kska altna alnmas (1876-1909), II. Merutiyet darbesi, 31 Mart 1909da Abdlhamitin drl, 1 Ocak 1913te ttihat ve Terakki Cemiyetinin bir darbe ile iktidar ele geirmesi, 1914te bir oldubittiyle I. Dnya Savana girilmesi, Sykes-Picot Antlamas temelinde Ortadounun ngiltere ile Fransa arasnda paralanmas, Balfour Deklarasyonu (1917 Filistinde bir Yahudi yurdunun, srailin kurulmas plan), Filistinde ngiliz mandaclnn kurulmas ve TBMMnin ilan (ayn tarih, 1920), Ulusal kurtulu sava sonrasnda Lozan Antlamasnn kabul ile birlikte Beyaz Trk ulus devletiliinin demokratik ulus cumhuriyetiliini tasfiye edip (Ulusal kurtulu savandaki ittifak datma ve aznlk diktatrln kurma) CHP diktatrln kurmas (1923), 15 ubat 1925te eyh Saitin provoke edilmesiyle Krt katliamlar srecinin balatlmas (1925-38), ngiltere-TC ittifak (1939), srailin kuruluunun resmen ilan (1948), TCnin NATOya girii (1952), 27 Mays darbesi (1960), 12 Mart darbesi (1971), 12 Eyll darbesi (1980), iller-Demirel darbesi (1993), evik Bir darbesi (1998) ve en son Ecevite darbe ve AKPnin hkmete getirilii (2002), bunlara ek olarak I. (1990) ve II. Krfez Savalar (2001de grnteki Afganistann igali, aslnda II. Krfez Sava ve Irakn igali iin hazrlanan bir prova niteliindedir) gibi olaylarn ve benzer birok olayn birbirlerine zincirlemesine bal ve srail eksenli olduklarn grrz. Ayrca blgede kurulan ulus devletleri de (bunlar iin ayr bir blm gerekir) bu olaylar balamnda dnmek ve bu

zincire eklemek gerekir. Kilometre talar niteliindeki tm bu olaylarn i balantsna girmeden rahatlkla diyebiliriz ki, srailin ina sreci, blgede Anglosakson hegemonyasnn gelimesinin temel gstergesi durumundadr. srail, Osmanl mparatorluunun bilinli yktrlndan sonra blgenin yeni hegemonyasnn ekirdek gc olarak tasarlanm ve ina edilmitir. ngiltere-ABD hegemonyas dnyada neyse, blgenin yeni hegemonik gc olan srail de Ortadou iin odur. srail kk bir Yahudi ulus devleti deildir sadece, byk bir hegemonik gtr. Krt Sorunu ve Demokratik Ulus zm adl kitabndan alnmtr.

You might also like