Sekizinci Cumhurbaşkanı Merhum Turgut ÖZAL Raporu

HZMETE ZEL
T.C. CUMHURBAKANLII Devlet Denetleme Kurulu
ARATIRMA VE NCELEME RAPORU
RAPORUN KONUSU
Sekizinci Cumhurbakan Merhum Turgut ZALn vefat ile ilgili olarak yaanan sre ierisinde Hacettepe gerek Cumhurbakanl Hastanesinde
Yerlekesinde
gerekse
niversitesi
yrtlen salk hizmetlerine dair i ve ilemler ile olayn olu ekli ve lm sebebine ilikin olarak kamuoyuna yansyan dier iddialarn aratrlmas ve incelenmesi.
Ayn konu ile ilgili olarak Savclka yrtlmekte olan hazrlk soruturmasnn gizlilii ve dier hususlar nedeniyle internet sayfamzda Rapora snrl olarak yer verilmitir.
Tarihi : 04 / 06 / 2012 Says : 2012 / 2 Eki :-
HZMETE ZEL
HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu I
NDEKLER
NDEKLER .................................................................................................................................. I KISALTMALAR ............................................................................................................................... II GR................................................................................................................................................. 3 ALIMAYA LKN BLGLER................................................................................................. 3 I- ALIMANIN KONUSU VE DAYANAI .................................................................................... 3 II- ALIMANIN KAPSAMI VE YNTEM .................................................................................... 3 BRNC BLM ........................................................................................................................... 20 TURGUT ZALIN LMNE YNELK LER SRLEN DDALAR HAKKINDA YAPILAN NCELEMELER ........................................................................................................................ 20 I - SEKZNC CUMHURBAKANI MERHUM TURGUT ZALA LKN BLGLER ........... 26 II- CUMHURBAKANLII ANKAYA YERLEKESNN (KK) LEYNE LKN BLGLER ........................................................................................................................................................ 29 III- KKTEK SRECE LKN DDALAR.............................................................................. 64 IV- HACETTEPE HASTANESNDEK SRECE LKN DDALAR ....................................... 241 V- ZEHRLENMEYE LKN DDALAR ................................................................................... 347 VI- MERHUM TURGUT ZALIN LM LE LGL HUSUSLARIN YETERNCE ARATIRILMADIINA LKN DDALAR ............................................................................................ 391 KNC BLM ........................................................................................................................... 409 LM SEBEBNN TESPTNE YNELK YAPILAN NCELEMELER .............................. 409 I- TIBB UZMANLAR HEYET NCELEME RAPORU ................................................................ 409 II- LM SEBEBNE LKN TESPT VE DEERLENDRMELER. ........................................ 446 III- OTOPS HTYACININ BELRLENMESNE YNELK TESPT VE DEERLENDRMELER ........................................................................................................................................................................ 469 NC BLM ........................................................................................................................ 480 GENEL DEERLENDRME VE NERLER ........................................................................... 480 SONU .......................................................................................................................................... 584
HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 584
SONU
Sekizinci Cumhurbakan Sayn Turgut ZALn lmne ilikin olarak, aile fertleri, yaknlar ve dier kiiler tarafndan eitli iddialar gndeme getirilmitir. Szkonusu iddialarn kamuoyunda uzun zamandr tartlmasna ramen, konu ile ilgili olarak tm iddialar kapsayacak nitelikte bugne kadar herhangi bir idari aratrma/inceleme/soruturma yaplmamtr. zellikle 2010 ylnda aile fertleri tarafndan iddialarn tekrar youn bir ekilde yazl ve grsel medyada gndeme getirilmesi ile birlikte, konu hakknda hem Ankara Cumhuriyet Basavcl hem de Cumhurbakanmzn talimat zerine Kurulumuz tarafndan
soruturma/inceleme balatlmtr. Kurulumuzca yaplan almada merhum Turgut zaln lm ile ilgili olarak dile getirilen iddialardan; arlkla, idari i ve ilemlerle ilgili olanlarn aratrlmas ve incelenmesi zerinde durulmutur. Bu kapsamda, Merhum Turgut ZALn rahatszlanmas ve lm srecinde, gerek Kk yerlekesinde gerekse Hacettepe niversitesi Hastanesinde yrtlen salk hizmetleriyle ilgili i ve ilemlerin mevzuata ve bilimsel esaslara uygun olarak yerine getirilip getirilmediinin ve lm sebebine k tutabilecek hususlarn tespitine allmtr. Ayrca, lmn olu ekli ve sebebiyle ilgili tartmalarn aratrlmas yannda, kamuoyunda eitli defalar dile getirilen merhum Turgut zaln ldrldne ilikin iddialarn somut ve gvenilir delillere dayanp dayanmad hususu da incelenmitir. Cumhurbakanl Yce Katnn talimatlar uyarnca yrtlen almada; - ncelikle aile yelerinin bilgisine bavurulmu, daha sonra konuyla ilgili bilgisi olan kiiler tespit edilerek beyanlar alnm, - Merhum Cumhurbakannn lm gn yaanan srece ilikin kaytlarn ve sonrasnda vefatnn tartld ve eitli iddialarn yer ald yazl ve grsel medya ile dergi ve kitaplar taranarak kamuoyuna yansyan iddialarn tespitine allm, - Cumhurbakanl Genel Sekreterliinden Merhum Cumhurbakannn vefatna ilikin Kkn arivinde mevcut belgeler temin edilmi, - Merhum Cumhurbakannn vefat ile ilgili bilgi ve belgeleri temin etmek ve konuyla ilgili bugne kadar herhangi bir aratrma/inceleme/soruturma yaplp yaplmadn tespit etmek iin ilgili kurumlardan yaz ile bilgi istenmi, - Kkte salk hizmetlerinin organizasyonu ile bu hizmetlerin nasl ve kimler tarafndan yerine getirildii hususu tespit edilmi, Merhum Turgut ZALa sunulan salk hizmetleri ve vefatndan sonra yaplan ilemlerin deerlendirilebilmesi iin nceki Cumhurbakanlarna ait bu yndeki belgeler zerinde alma yrtlm,
- Merhum Turgut ZALn vefatndan nceki salk durumunun bilinmesinin lm sebebini izahta faydal olabilecei dncesiyle Trkiyedeki ve Amerika Birleik
Devletlerindeki gemi salk bilgi ve belgeleri ile vefatnda Hacettepe niversitesi Hastanesince dzenlenen hasta dosyas temin edilmi, toplanan bilgi ve belgeler ile ifadeler ibu raporun ilgili blmlerinde ayrntl olarak deerlendirilmitir. Ayrca, Merhum Cumhurbakan Turgut ZALn vefatndan nceki salk durumunun belirlenmesi, bu durumun vefatna etkisi, vefat srasnda uygulanan tbbi mdahalenin etkinliinin/yerindeliinin irdelenmesi, kaytlarda gsterilen lm sebebinin deerlendirilmesi, eldeki bulgular nda bakaca bir lm sebebi ihtimalinin aratrlmas ile lmn doal bir lm olup olmadnn tespiti amacyla, kardiyoloji, kalp damar cerrahisi, anesteziyoloji ve reanimasyon, roloji, i hastalklar (nefroloji- gastroenteroloji), tbbi farmakoloji, biyokimya ve adli tp uzmanlarndan oluan on iki kiilik Tbbi Uzmanlar Heyeti oluturulmutur. Yrtlen alma srasnda; zellikle merhum Turgut zaln rahatszlanma an, hastaneye gtrlmesi sreci ve hastanede yaplan ilemlerin berraklatrlmas ile ldrldne dair eitli iddialarn aratrlmas hususlarnda karlalan glkler/kstlar aada gsterilmitir. - lm gn olan 17 Nisan 1993 tarihinden almann yapld tarihe kadar 19 yl gibi uzun bir srenin gemi olmas nedeniyle, bilgisine bavurulan kiilerin olaylar tam olarak hatrlamakta glk ektikleri grlmtr. - Bilgilerine bavurulan ve beyanlar tespit edilen kiilerin kendilerine ve bir bakasna sorumluluk gelebilecei endiesinden hareketle baz bilgileri hatrla(ya)myorum gerekesiyle paylamaktan imtina ettikleri mahade edilmitir. - Merhum Cumhurbakannn vefatyla ilgili iddialarn muhtelif zamanlarda -zellikle son yllarda- yazl ve grsel medya araclyla gndeme ge(tiri)lmi ve kamuoyunda tartlm olmas nedeniyle, bir ksm beyan sahibinin yaad olaylar bu tartmalarn etkisinde kalarak edindii bilgilere gre yorumlad ve ynlendirmeye alt grlmtr. - Alnan beyanlar arasnda baz elikiler ve/veya hayatn olaan akna aykr hususlar tespit edilmitir. - Merhum Cumhurbakannn vefat ettii 17 Nisan 1993 tarihinin ncesinde ve sonrasnda yaanan srece tanklk eden baz kiilerin (dnemin Genel Sekreteri Em. Org. Kemal Yamak, Ankara Valisi Erdoan ahinolu, Genelkurmay II. Bakan Org. Fikret Kpeli, Hacettepe niversitesi Hastanesine intikalde ambulansta refakat eden yakn koruma grevlisi Turan nan, Merhum Cumhurbakannn kan rneinin saklanmasnn kamuoyuna yansd dnem (19951999) Hacettepe niversitesi Rektr olan Prof. Dr. Sleyman Salam vb) vefat etmi olmas
nedeniyle bilgilerine bavurulamamtr. te yandan bilgisine bavurulan baz kiilerin sorumluluk gerektirebilecek durumlarda len kiilere atf yaparak konuyu aklamaya altklar grlmtr. - Merhum Cumhurbakannn vefatnn zerinden uzun bir zaman gemi ve konuya ilikin belgelerin ariv mevzuat gerei saklama ykmllnn sona ermi olmas nedeniyle talep edilen bir ksm bilgi ve belgeye imha edilmi olduklar iin eriilememitir. - alma srasnda bilgisine bavurulan baz kiiler ile belge talebinde bulunulan bir ksm kurumun inceleme/aratrma konusuna ilikin evrakn Cumhurbakanl arivinde olduunu/olabileceini/olmas gerektiini belirtmesine ramen, Cumhurbakanl ariv hizmetlerinin yrtld Eitim ve Aratrma Mdrlnde Merhum Turgut ZALn grev dnemine ilikin inceleme/aratrma konusuyla lkal hemen hemen hi bir dokmann bulunmad tespit edilmitir. - Bilgisine bavurulmak zere ilgili kurumlarda o dnemde fiilen grevli olan personelin isim ve iletiim bilgileri kurumlarnda temin edilmek istenmitir. Ancak, kurumlarda gerek grevli personele gerekse o gn yaanan srece ilikin herhangi bir tespit/kayt/tutanak tanzim edilmedii iin ounlukla bu bilgiye eriilememitir. Szkonusu personele haricen edinilen bilgiler ile ulalmaya allm, bir ksm kiilerin (Hacettepe niversitesi Hastanesi byk acil servisindeki intrnler gibi) isim ve iletiim bilgilerine de ulalamamtr. - Merhum Cumhurbakannn vefat ile ilgili iddialarn nemli bir blmn dile getiren Sayn Semra zal ve T. Ahmet zaldan beyanlarnda vereceklerini ifade ettikleri bilgi ve belgeler ile Merhum Cumhurbakannn lmnn aydnlatlmasna matuf her trl bilgi ve belgenin gnderilmesi 10.02.2011 ve 19.10.2011 tarihli yazlarmzla ayr ayr ikier defa istenilmi olmasna ramen ad geenlerce Kurulumuza, kamuoyuna yanstlanlar dnda her hangi bir bilgi ve belge sunulmamtr. - Merhum Cumhurbakannn, gerek Trkiyede gerekse yurtdnda tedavi grd kurumlardaki salk dosyasnn temininde Raporun ilgili blmnde belirtilen glkler ve ok uzun sren gecikmeler yaanmtr. Bu nedenle Tbbi Uzmanlar Heyeti incelemesini 15.05.2012 tarihinde tamamlayabilmitir. - Kurumlarn zaman iinde tekilat yaplarnda ve alma meknlarndaki deiiklikler olmas ile personel sirklsyonu, baz tespitlerin yaplmasn ve iddialarn aratrlmasn gletirmitir. - Merhum Cumhurbakannn vefat ettii yldaki teknolojik alt yap ile bugnk teknolojik alt yap arasndaki gelimilik fark nedeniyle gnmzde yaplabilme imkn olan baz aratrma ve inceleme tekniklerindan (kamera grnts, iletiimin tespiti ve kayd gibi) yararlanlamamtr. rnein, 17 Nisan 1993 tarihinde yaanan srecin belirlenmesinde katks
olabilecei dncesiyle Trk Telekom A..den Cumhurbakanl Kkne ait telefon kaytlar yazl olarak istenmi, sistem deiiklii nedeniyle mevcut olmad bildirilmitir. -Yaplan alma, Anayasann 108. maddesinde yer alan snrl yetkiler nedeniyle idari aratrma ve inceleme kstlar ierisinde yrtlmtr. Yaplan alma neticesinde ulalan tespit ve deerlendirmelere ilikin aklamalar ibu raporun ilgili blmlerinde ayrntl olarak ele alnm olup aada ksaca zetlenmitir. 1 Merhum Turgut zaln vefat ettii dnem itibariyle Kkn ileyiine ilikin hususlarn aadaki gibi olduu tespit edilmitir. - Kkn i ve ilemleri, Cumhurbakanl Genel Sekreterlii Tekilat Hakknda Cumhurbakanl Kararnamesi, Cumhurbakanl Genel Sekreterlii Tekilat Grev ve Sorumluluklar Ynetmelii ve Cumhurbakann Koruma Hizmetleri Ynetmelii erevesinde yrtlmektedir. Kkn genel ileyii ve hizmetlerin yrtlmesinden Genel Sekreterin birinci derecede grev, yetki ve sorumluluunun bulunduu, idari ve sosyal hizmetlerden sorumlu Genel Sekreter Yardmcs, Bayaver ve Personel dari Mali ler Bakannn da bu kapsamda grev ve sorumluluklarnn olduu anlalmtr. - Bayaverliin sorumluluunda Merhum Cumhurbakannn resmi ve zel gnlk faaliyetlerinin kaydedildii ceride defterinin her gn itibariyle nbeti yaver tarafndan tutulduu, tutulan ceride defterinin beklenen amaca hizmet etmekten uzak olduu, daha nce grev yapan Cumhurbakanlar dneminde tutulan ceride defterlerindeki kaytlar ile karlatrldnda, defterin sol tarafnda yer alan zel meguliyetlere ilikin blmne, hi bir bilginin dercedilmedii, ceride defterinde Merhum Cumhurbakannn vefat ettii gnn sabah rahatszlanmas anna kadar geen sreye ilikin herhangi bir kaydn ve tespitin bulunmad grlmtr. - Konutta alan personelin seiminde herhangi bir usul ve esasn belirlenmedii, Konutta Cumhurbakan ve ailesi iin hazrlanan yemeklerin kontrol edilmesine ynelik bir sistemin oluturulmad, hazrlanan yemeklerden numune alnmad belirlenmitir. - Cumhurbakannn zatna ve ailesine salk hizmeti vermek zere zel doktorluk messesinin oluturulmad, gerek Kkte gerekse Konutta 7 gn 24 saat esasna gre salk hizmetinin planlanmad, bu kapsamda grevlendirilmi salk mdr, doktor ve dier salk personelinin bulunmad, mevcut doktorun da yarm gn mesai ile tm Kk personeline hizmet verdii ve hafta sonu alma zorunluluunun olmad anlalmtr. te yandan ne Cumhurbakannn zatna ne de Cumhurbakanl rgtnn tmne hizmet verecek herhangi bir tam donanml ambulansn bulunmad tespit edilmitir. 2 - Merhum Cumhurbakannn rahatszlanarak vefat ettii gn ankaya Kknde grevli doktor, hemire ve dier salk personeline ayn anda bilinli olarak izin verildii,
Cumhurbakanl resmi doktoru Prof. Dr. Hilmi zkutluya ulalamad, acil mdahalelerde kullanlmak zere hazrlanan ilk yardm antasnn ve bunu kullanacak salk personelinin bulunamad ve bu nedenlerle rahatszland anda acil tbbi yardm alamad hususlarnn kamuoyunda tartlan iddialar arasnda olduu tespit edilmitir. Merhum Cumhurbakannn grev dneminde Kkteki salk hizmetlerinin
organizasyonu ve ileyii ile personelin grev, yetki ve sorumluluklar, Cumhurbakanl Genel Sekreterlii Tekilat Grev ve Sorumluluklar Ynetmelii ile Salk Mdrlnn Grev ve Sorumluluklar Ynergesinde dzenlenmitir. Buna gre, salk mdrne Merhum
Cumhurbakanna dorudan salk hizmeti sunma mkellefiyetinin yklenmedii, doktorun ise, grevlendirme yaplmadka/emir verilmedike bizzat Sayn Cumhurbakanna ynelik salk hizmeti sunma mkellefiyetinin bulunmad anlalmtr. Ayrca yaplan alma esnasnda, Cumhurbakannn grev sresi ierisinde rahatszlanmas halinde yaplacak i ve ilemlere ynelik herhangi bir mevzuata ya da i dzenlemeye rastlanlmamtr. Cumhurbakanl Kknde 1993 yl itibariyle tm personele ve bakmakla ykml olduu aile fertlerine sunulan salk hizmetlerinin, bir hekim, bir di hekimi, bir di teknisyeni, bir hemire ve bir memur-daktilograf tarafndan yrtld, mevcut hekimin ise yarm gn esas ile alt anlalmtr. Cumhurbakanl tekilat dzenlemelerinde yer alan Cumhurbakanl zel tabiplii kadrosunun oluturulmad ve Salk Mdrl kadrosuna da 28.09.1992 tarihinden itibaren atama veya grevlendirme yaplmad grlmtr. Merhum Cumhurbakannn bizatihi bulunduu makamn gerei ve salk yks dikkate alndnda, zel tabiplik kurumunun ihdas edilmesinin zorunluluk arz ettii deerlendirilmektedir. Ancak, tekilat dzenlemelerinde yer almasna ramen
Cumhurbakanl zel Tabiplii kadrosuna ilerlik kazandrlmad gibi Cumhurbakanl rgt resmi doktoru olan Prof. Dr Hilmi zkutluya da bu ynde bir grev tevdi edilmemitir. Kamuoyunda Merhum Cumhurbakannn resmi doktoru olarak bilinen, Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi Kalp-Damar ve Hastalklar retim yesi Prof. Dr. Hilmi zkutlu ile 7. Cumhurbakan Sayn Kenan Evren dneminde 09.05.1983 tarihinde Hacettepe
niversitesindeki asli grevi devam etmek kaydyla yarm gn alma esasna dayal hizmet szlemesi yaplmtr. Bu szlemede, Prof. Dr. Hilmi zkutlunun grevleri arasnda Sayn Cumhurbakannn kendisi ve bakmakla ykml olduu aile fertlerine salk hizmeti sunmak olduu halde, daha sonraki yllarda yaplan szlemelerde bu ykmlle yer verilmeyerek grev tanmlamasnn ksmen daraltld, Sayn Cumhurbakannn kendisi ve bakmakla ykml olduu aile fertlerine ynelik salk hizmetleri ile ilgili bir dzenlemeye yer verilmedii gibi Prof. Dr. Hilmi zkutlunun grev tanmnn dahi yaplmad, ayrca mesai saatlerinin de gsterilmedii,
Merhum Turgut ZALdan nceki Cumhurbakan Sayn Kenan Evren zamannda Prof. Dr. Hilmi zkutlu ile yaplan ve o tarihten ayrld zamana kadar devam eden hizmet szlemeleri ve karlan kararnamelere gre alma saatlerinin hafta sonunu kapsamad anlalmtr. Bu aklamalar erevesinde, 17 Nisan 1993 tarihinin Cumartesi gn olmas nedeniyle Prof. Dr. Hilmi zkutlunun zel bir ii iin Kk dna kmasnn, yaplan hizmet szlemesi ve anlan kararname hkmlerine aykr olmad tespit edilmitir. te yandan, kamuoyunda Merhum Cumhurbakannn zel doktoru olarak bilinen, kendisini de bu ekilde tanmlayan ve 17 Nisan 1993 tarihinde Hacettepe niversitesi Hastanesinde dzenlenen tbbi tutana da bu unvanla imzalayan Dr. Cengiz Aslann zel tabip olarak resmi bir ekilde grevlendirilmedii anlalmtr. Merhum Cumhurbakanna verdii salk hizmeti dikkate alndnda zel tabiplik fonksiyonunu karlayan bir grev ifa etmedii de grlmtr. Zira stanbul ilinde ikamet eden ve zel bir hastanede beyin cerrah olarak grev yapan Dr. Cengiz Aslann; Merhum Cumhurbakannn yurtd seyahatlerinin tamamna yaknna katlmakla birlikte, genellikle yurtii seyahatlerine katlmad, Trkiyede bulunduu dnemlerde 7/24 esasna gre aktif bir salk hizmeti vermedii, ara sra stanbuldan gelmek suretiyle bir nevi salk danmanl yapt, Merhum Cumhurbakan ile uzun sreye dayanan tanklnn tesis ettii karlkl gven ilikisi ve aile dostluu nedeniyle, Merhum Cumhurbakannn sal ile ilgili kararlarn alnmas/uygulanmas konusunda etkin bir konumda bulunduu, gerek kendi gerekse bilgisine bavurulan dier kiilerin beyanlarndan anlalmtr. Merhum Cumhurbakannn salndan zel olarak sorumlu bir kiinin olmad, yaknnda 7 gn 24 saat salk hizmeti veren personelin bulunmad, salk personelinin hafta sonu alma mecburiyetinin olmad tespit edilmitir. Ancak, bu durumun sadece Merhum Cumhurbakannn grev yapt dneme ve vefat ettii gne mnhasr olmad, nceki Cumhurbakan dneminde de Kkte byle bir salk sisteminin (7/24) bulunmad anlalmtr. Buna gre, Merhum Cumhurbakannn vefat ettii hafta sonunda (Cumartesi gn) salk personelinin alma esaslarnn dier hafta sonlarna gre bir farkllk tamad, salk personeline alma mecburiyeti bulunmadndan o gn iin izin verilmesinin sz konusu olmad deerlendirilmitir. Btn bu hususlar gz nne alndnda, Cumhurbakanl Genel Sekreterlii tarafndan, Kkte yeterli bir salk sisteminin oluturulmad gibi Merhum Cumhurbakannn rahatszlanmas halinde kimlere haber verilecei, hangi salk kuruluuna gidilecei, hangi gzerghn takip edilecei, ilk tbbi mdahalenin nerede, nasl ve kimler tarafndan yaplaca, salk kuruluuna intikalin ne ekilde salanaca gibi hususlarda yeterli, ngrl ve alternatifli her hangi bir sre planlamasnn yaplmad da grlmtr.
Yukarda ifade edilen tespitler erevesinde, gerek dnemin Genel Sekreterliinin gerekse o dnemde Merhum Cumhurbakannn zel doktorluunu yapt ifade edilen kiilerin, Kkn salk sisteminin oluturulmasnda ve uygulanmasnda ciddi bir ekilde hatal/kusurlu olduklar kanaatine varlmtr. 3 - Acil mdahalelerde kullanlmak zere hazrlanan ve konutta bulunduu beyan edilen ilk yardm antasnn, Merhum Cumhurbakannn rahatszland ilk anda
kullanlamad/bulunamad iddia edilmitir. Merhum Cumhurbakannn rahatszland esnada ilk yardm kitinin herhangi bir ekilde kullanlm olduuna ve/veya arandna ynelik tespitte bulunulmamtr. Bu itibarla Kkte sz konusu acil yardm kitinin bulunup bulunmadn kesin olarak tespit etmek mmkn olamamakla birlikte, bu tespitin pratik bir faydasnn olmad da aktr. nk sz konusu salk kiti mevcut olsa bile bunu kullanarak ilk mdahaleyi yapacak bir salk grevlisinin o gn o saatlerde Konutta bulunmad, uygulana gelen salk sistemine gre de bulunma ihtimalinin olmad tespit edilmitir. Salk yks ve fiziki zellikleri bilinen ve Devletin ba konumunda olan Cumhurbakannn salk hizmetlerinin uzman bir ekip eliyle yrtlmesi asl olmaldr. Bununla beraber her trl ihtimal dnlerek, Merhum Cumhurbakanna yakn olarak alan (yaverlik personeli, koruma ve kat grevlileri gibi) kiilere acil durumlarda ilk mdahaleyi yapabilmelerini salamak amacyla eitim verilmesinin gereklilii kukusuzdur. Byle bir eitimin verildiine dair her hangi bir beyan ve bulguya rastlanlmamtr. Aksine zel doktoru Cengiz Aslann beyanndan Merhum Cumhurbakannn salk kitinin kullanm ile ilgili kendisinden bilgi istedii anlalmtr. Sal yakndan takip edilmesi gereken Merhum Cumhurbakannn salk kitinin kullanmn merak ederken, o dnem Genel Sekreterlikte Cumhurbakanna sunulacak salk hizmetini belirleme yetki ve sorumluluu olan ilgililerin bu durumu dnmemeleri ve gerekli tedbirleri almamalar dikkat ekici bulunmutur. 4 Kk yerlekesi ierisinde yapm dnlen salk nitesi ile mevcut salk hizmetlerinin iyiletirilmesi ynnde alnacak tedbirlerin, dnemin Hkmeti tarafndan yeterli denek ayrlmamas sebebiyle gerekletirilemedii iddias zaman zaman dile getirilmitir. Yaplan incelemede, 49. Cumhuriyet Hkmeti ile Merhum Cumhurbakan arasnda kamuoyuna da yansyan bir uyumsuzluun olduu, bu hususun bte grmeleri srasnda TBMM Plan ve Bte Komisyonu ve Genel Kurulunda yaplan aklamalardan ve kamuoyuna yansyan bilgilerden de anlald, ancak Cumhurbakanlnca teklif edilen bte
deneklerinden TBMMdeki grmeler srasnda komuoyunda iddiada edildii nemde bir tenkisin olmad,1992 ylnda TBMMndeki grmeler srasnda tenkis edilen denek ierisinde tam donanml bir ambulans almna ilikin talebin bulunmad, tenkisin daha ziyade
dier ara almlarna ilikin olduu grlmtr. 5- Merhum Cumhurbakannn, 1993 yl bandan vefat gne kadar gerek yurtii gerekse yurtd alma programlarnn planland ekilde aksatlmadan yrtld, ancak szkonusu programlarn mevcut salk problemleri dikkate alnmakszn youn bir ekilde hazrland ve belirgin bir salk sorunu grlmemekle birlikte yorgunluk ve fazla kilo gibi belirtilerin ortaya kt anlalmtr. 6 - Merhum Cumhurbakannn 17 Nisan 1993 tarihinde rahatszlanmasnn sebebi olarak, spor yapt srada/sabah jimnastii srasnda rahatszland, yatakta rahatszland, yataktan kalkarken rahatszland, yrrken rahatszlanarak aniden dt eklinde kamuoyunda farkl aklamalarn ve bunun zerine ina edilen eitli lm sebeplerine ilikin iddialarn/yorumlarn yer ald grlmtr. Merhum Cumhurbakannn spor yaparken rahatszland ynnde vefatn izleyen gnlerde aileye atfen medyada haber ve yorumlarn yer almas, Basn-Yayn ve Enformasyon Genel Mdrlnn internet sitesinde sabah jimnastiini yaparken rahatszland bilgisinin bulunmas, vefat ettii gn kamuoyuna yaplan aklamalarda spor yaparken rahatszlandnn belirtilmesi, daha sonra yazl ve grsel medyada bu ynde beyan ve aklamalarn bulunmas, bu beyan ve aklamalarn aile veya yaknlar tarafndan dzeltildii ynnde herhangi bir bilgi ve belgeye ulalamamas, Cumhurbakanl Basn Szcs G. Kaya Toperinin 17 Nisan 1993 tarihinde TRT televizyonunda yaymlanan aklamasnda, Merhum Cumhurbakannn sabah yatakta rahatszlandnn belirtilmesi, Cumhurbakanl Basn Merkezinden 17 Nisan 1993 saat 13.28de datm yaplan Anadolu Ajans kaynakl haberde G. Kaya Toperiye atfen Merhum Cumhurbakannn sabah yataktan kalkarken rahatszlandnn ifade edilmesi, 2000li yllarn bandan itibaren zellikle son yllarda Sayn Semra zal tarafndan srarl bir ekilde vefat ettii gn spor yapmad, yrrken aniden dt ynnde aklamalarn yaplmas, Merhum Cumhurbakannn o sabah nasl rahatszlandnn tespiti hususunda ciddi tereddtlerin olumasna neden olmutur. Btn bu anlatmlardan, 17 Nisan 1993 tarihinde Merhum Turgut ZALn spor yapp yapmad ile neden ve nasl rahatszland kesin olarak ortaya konulamamaktadr. Merhum Cumhurbakannn nasl rahatszland hususunun bilinmesi, raporun ilgili blmlerinde daha ayrntl olarak irdelendii zere, gerek o gn yaananlarn
anlamlandrlmasnda, gerekse lm sebebinin belirlenmesinde nem arz etmektedir. nk Hacettepe niversitesi Hastanesinde tanzim edilen tbbi tutanak ve lm raporunda imzalar bulunan doktorlarn tamamnn ortak beyan, Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin koroner arter ve kardiyak arrest olarak belirlenmesinde dier etkenlerin yannda kendilerine Merhumun spor yaparken rahatszland bilgisinin verilmesinin etkili olduu eklindedir. Bu
nedenle o gn sabah konutta yaananlarn doru olarak ortaya konulmas; Merhumun lm sebebinin deerlendirilmesi, buna bal olarak lm gn itibariyle, otopsi yaplmamasna ilikin uygulamann yerindeliinin/doruluunun belirlenmesi asndan da ehemmiyet tamaktadr. te yandan, alnan beyanlardan/kamuoyuna yansyan aklamalardan, Merhum Cumhurbakannn vefat ettii sabah konutta yaananlar net olarak ortaya konulamamakla birlikte, yaanan srece ilikin; - Merhum Cumhurbakannn sabah saatlerinde rahatszland, bu rahatszlktan Sayn Semra zaln ve garsonlardan Nesrin Fidann (Blackwood) bilgisinin olduu, - stanbulda olduu anlalan zel doktoru Cengiz Aslana telefon ile ulald, Cumhurbakanl resmi doktoru Prof. Dr. Hilmi zkutluya ulalmaya alld, GATA Komutanl telefon ile aranarak Kke doktor istendii, - Kk st kat personeli, yakn korumalar ve nbeti yaverlie haber verildii, bu kiiler tarafndan Kk st kat kndan kaytlarda ambulans olarak grnen araca Merhumun tand ve hastaneye hareket edildii kanaati edinilmitir. Ancak, yaanan bu srecin hangi zaman aralnda, hangi saatlerde ve hangi sralama ile olduu hususunda tespitte bulunmak mmkn olamamtr. Zira, alnan beyanlarda birbiriyle elien ifadeler ortaya kmtr. Kkte 16-17 Nisan 1993 tarihlerinde yaananlara ilikin beyanlarda geen aadaki hususlar; - Sayn Semra zaln, Merhum Cumhurbakannn 16 Nisan akam Kkte yemek yemediini beyan etmesine karlk, garson Ayhan Yahyalnn akam yemeinin mensn verecek ekilde yemek yediini belirtmesi, - Sayn Semra zaln Merhumla birlikte saat 24.00 sralarnda istirahata ekildiklerini syledii halde garson Mustafa Arslann saat 03.30-04.00 sralarnda Merhum
Cumhurbakannn halen bilgisayarnda altn beyan etmesi, - Prof. Dr. Hilmi zkutlu ve ei Prof. Dr. Sheyla zkutlunun Sayn Semra zaln 16 Nisan 1993 Cuma gecesi saat 23.30-24.00 sralarnda tansiyon ykselmesi ikayetiyle rahatszlandn ve mdahale ettiklerini belirtmelerine ramen, Semra zaln byle bir olay hatrlamadn hatta Prof. Dr. Sheyla zkutluyu hi grmediini ve tanmadn ifade etmesi, - GATA nbeti subay Dr. Mustafa Sarslmazn, 17 Nisan 1993 tarihinde nbeti devrald saat 09.00 sralarnda GATA Komutan Prof. Dr. mer Ylmaz arlak veya emir subaynn Merhum Cumhurbakannn salk kontrol yaptrmak amacyla GATAya geleceini kendisine sylemesine karlk, Prof. Dr. mer Ylmaz arlak ve emir subaynn beyanlarnda bu hususu teyit etmemesi,
- Prof. Dr. Sheyla zkutlunun sabah saat 09.15te Kk santralinden aranarak ei Prof. Dr. Hilmi zkutlunun sorulduunu beyan etmesi, GATA Komutan Prof. Dr. mer Ylmaz arlakn saat 10.00 civarnda GATAnn aranarak Kke doktor istenildiini ifade etmesi, beyanna bavurulan yakn koruma, garson ve dier kk alanlarnn nemli bir ksmnn Merhum Cumhurbakannn saat 10.00 sralarnda rahatszlandn belirtmesi, Nbeti Yaveri Remzi Karacann Merhum Cumhurbakannn saat 10.30 sralarnda rahatszland ve saat 10.50 de hastaneye hareket ettiklerini beyan etmesi, yaverlike tutulan ceride de hastaneye hareket saatinin 11.00 olarak yazlmas, Merhum Cumhurbakannn zel doktoru olarak bilinen Cengiz Aslann kendisinin Sayn Semra zal tarafndan aranma saatini 10.30 olarak beyan etmesi, - Merhum Cumhurbakannn sabah ne ekilde rahatszlandna ilikin farkl aklamalarn (spor yaparken/spor sonras/aniden dme/yatakta/yataktan kalkarken) yaplmas, - Merhum Cumhurbakann ilk gren kiinin kim olduu ile hangi halde ve nerede grdne ilikin farkl beyanlarn bulunmas, - 16 Nisan akam ve 17 Nisan 1993 sabah Kkte kimlerin bulunduuna ilikin deiik beyanlarn olmas, - Mustafa Arslan ve Sadiye Krslnn Merhum Cumhurbakannn rahatszland saatte Kkte olmadklarn beyan etmelerine ramen bu kiilerin o saatte Kkte olduklarn beyan eden birden fazla kiinin bulunmas, - Merhum Cumhurbakannn 17 Nisan 1993 tarihinde rahatszland yerin (yatak odas/spor odas eklinde) farkl ifade edilmesi, - Sayn Semra zal beyanlarnda, Merhum Cumhurbakannn araca/ambulansa sedyesiz koluna girilerek tandn ifade etmesine ramen, alnan beyanlarn nemli bir ksmnda Kk alt katta bulunan sedye ile araca/ambulansa gtrldnn belirtilmesi, - Merhum Cumhurbakannn rahatszland ilk anda kendisine mdahale yaplp yaplmad ynnde farkl beyanlarn bulunmas, - Merhum Cumhurbakannn rahatszlanmasndan hemen sonra bu sreci yaayan grg tanklarndan bazlarnn Kkte iken ld ynnde beyanda bulunmasna karn, bir ksm beyan sahibinin ise henz yaam belirtilerinin sona ermedii ynnde ifadelerinin olmas, - Sayn Semra zal 17 Nisan 1993 Cumartesi gn stanbula gideceklerini belirtmesine ramen, Merhum Cumhurbakannn datlan gnlk programnda stanbul seyahatinin 18 Nisan 1993 Pazar gn olarak grnmesi birlikte deerlendirildiinde; - 16 Nisan 1993 gecesi yaananlarn,
- 17 Nisan 1993 sabah Merhum Cumhurbakannn gne balamas ile araca/ambulansa konulmas arasnda yaanan srecin zaman aralnn, - Merhum Cumhurbakannn rahatszland saatin, - Rahatszlanma sonras ilk kimin tarafndan grldnn, - Sabah birden fazla rahatszlk geirip geirmediinin, - Kkte kendisine mdahale edilip edilmediinin, - Rahatszlanma sebebi ve eklinin, - Rahatszland yer ve bulunduu konumun, - Kimlere ne zaman haber verildiinin, - Ambulansa ne ekilde gtrldnn, - 17 Nisan 1993 tarihine ilikin gnlk programnn kesin olarak belirlenebilmesi mmkn olamamtr. Bu nedenle, 17 Nisan 1993 Cumartesi sabah Kkte yaanan olaylar ak olarak ortaya konulamamakta ve yaanan srecin hangi aamalar/sray ierdii tespit edilememektedir. 7 - Merhum Cumhurbakannn vefat ettii gn Kkte tam donanml bir ambulansn bulunmad; donanml ambulansn aks bittii iin kullanlamad; hastaneye eski model bir arala gtrld; ambulans ofrnn izinli olduu ynnde iddialar kamuoyunda yer almtr. Merhum Cumhurbakannn vefat ettii gn Hastaneye gtrlmesinde kullanlan aracn; 1970 model, 06 AS 136 plakal, Mercedes marka, 230 tip, siyah renkli ve kaytlarda cinsinin resmi ambulans olarak tescil edildii grlmtr. Grlecei zere tartma konusu olan ambulans, lmn gerekletii tarihte 23 yan doldurmu bulunmaktadr. Cumhurbakanl Genel Sekreterliinin talebi zerine, ekonomik mrn dolduran ara Ankara Tasfiye letmeleri Mdrl tarafndan 16.09.1999 tarihinde yaplan ak ihale sonucunda satlmtr. Aracn kolleksiyoner olan sahibine ulalarak yerinde yaplan tespitte, ara ierisinde tbbi donanmn bulunmad, sadece basit, eimli bir sedyenin bulunduu, ofr mahalli ile arka blm arasnda alp kapanabilen srgl bir camn olduu, arka blmde sadece bir kiinin oturabilecei sabit koltuun bulunduu, aracn koldan vitesli mekanizmaya sahip olduu grlmtr. Aracn, koldan dz vitesli olmas, srekli bir ofrn tahsis edilmemesi, ihtiya duyulduunda nbeti ofrlerden birinin grevlendirilmesi, ok sk kullanlmamas, eski model olmas, sevk ve idaresinde glk yaand kanaatini uyandrmaktadr. Kaytlarn incelenmesinden; Merhum Cumhurbakannn hastaneye gtrlmesinde kullanlan 06 AS 136 plakal ara dnda bakaca bir ambulansn bulunmad anlalmtr. Sayn Cumhurbakannn geirdii ameliyatlar ve genel salk durumu gz nne alndnda
zel donanml bir ambulansn Kkte bulunmasnn gereklilii aikrdr. Tbbi Uzmanlar Heyeti raporunda sz konusu araca ilikin; Merhum Turgut zaln Cumhurbakanl Kknden Hacettepe niversitesi Hastanesine gtrlmesinde kullanlan ve kaytlarda ambulans olarak geen aracn iinde bir sedyeden baka hibir ilk yardm malzemesi ve ila bulunmad, hastaya mdahale edecek hekim veya salk alannn ayakta durabilecei kadar tavan ykseklii olmad, bu nedenle ambulans olarak nitelendirilemeyecei, hayati tehlikesi olmayan ve sadece yrme problemi olan, rnein fizik tedavi gereken, hastalarn tanmasna uygun olduu eklinde deerlendirme yapmtr. Merhum Cumhurbakannn dneminde Kkte yedi gn yirmi drt saat hizmet verecek ekilde srekli bekleyen tam donanml bir ambulansn bulunmad anlalmakla birlikte, bu durumun sadece Merhum Cumhurbakannn dneminde deil, nceki Cumhurbakan dneminde de ayn olduu bilgisine ulalmtr. Buna gre, tam donanml bir ambulansn aksnn bittii iddiasnn da doru olmad anlalmtr. Ayrca, ihtiya halinde Garaj ve Ulatrma Amirliinde msait ofrlerden her hangi birinin ambulans kullanmak zere grevlendirildii, ambulans iin zel bir ofr grevlendirilmesi eklinde sabit bir uygulamann bulunmad da dikkate alndnda, ambulans ofrnn o gn izinli olduu ynndeki iddia da gerei yanstmamaktadr. Sz konusu ara kaytlarda her ne kadar ambulans olarak grlmekle birlikte, aracn eski model, bir adet sedyesi dnda tbbi adan yeterli donanma sahip olmayan, acil durumlarda bir ambulanstan beklenilen fonksiyonu ifa etme kabiliyeti bulunmayan, Merhum Cumhurbakannn rahatszlna ynelik bir mdahalenin yaplmasna imkn verecek boyutta (dar ve bask) ve donanmda olmayan, hayati tehlikesi bulunmayan ve sadece yrme problemi olan hastalarn tanmas iin kullanlabilecek bir hasta nakil arac olduu anlalmtr. 8 - Salk eski Bakan Halil vgnn Bakanl dneminde Cumhurbakannn kullanmna tahsis edildii belirtilen tam donanml bir ambulansn 1991 ylnda kurulan yeni Hkmet (49. Hkmet) zamannda geri ekildii iddia edilmitir. Salk Bakanl MD Bakanlnn 14.03.2011 tarih ve 3926 sayl yazsnda; Bakanlk dari ve Mali ler Dairesi Bakanl bnyesinde oluturulan komisyon tarafndan yaplan aratrma sonucunda, Hudut ve Sahiller Salk Genel Mdrlnce Cumhurbakanl Kkne bir adet Fiat Ducato marka ambulansn tahsis edildiinin anlan Bakanlkta alan personelin beyanlarnda ifade edildii, ancak tahsis karar, tahsis kararnn kaldrlmas ve ambulansn nasl geri alndna dair Bakanlklarnda herhangi bir belgenin bulunmad, ambulansn ne zaman ve neden geri gnderildii konusunda bir bilgiye de ulalamad belirtilmitir. Cumhurbakanl Genel Sekreterlii MBnin 10.03.2011 tarih ve 60 sayl yazsnda; Sayn Halil IVGINn Salk Bakanl dneminde Merhum Sayn Turgut ZALn hizmetlerinde
kullanlmak zere tam donanml bir ambulansn Cumhurbakanl Kkne tahsis edildiine dair herhangi bir belge veya teslim tutanann bulunmad eklinde cevap verilmitir. Bunun yannda, inceleme ve aratrma kapsamnda bilgilerine bavurulan Kk personeli, Salk Bakanl tarafndan Cumhurbakannn kullanmna tahsis edilen tam donanml bir ambulansn Kkte bulunduuna dair bir bilgileri olmadn, ayrca Kk iinde byle bir ambulans hi grmediklerini beyan etmilerdir. Sonu olarak, iddia edildii gibi tam donanml bir ambulansn Kke tahsis edilip edilmedii ve tahsis edildi ise hangi esaslarla alt, ne ekilde ve ne zaman geri alnd konusunda net bir bilgiye ulalmas mmkn olamamtr. te yandan, tartma konusu olan ambulansn dorudan Cumhurbakann zatna ynelik hizmette kullanldna ilikin herhangi bir delile ve beyana ulalmamtr. Dier taraftan, Merhum Cumhurbakannn grev yapt dnemde de nceki Cumhurbakan dneminde olduu zere, Kk knda l Salk Mdrlne ait bir ambulansn konvoya elik etmesi eklinde uygulama yapld anlalmtr. Bu itibarla, Salk Bakanlnca tahsis edildii belirtilen ancak kaytlarda tahsisine ilikin herhangi bir belge bulunmayan szkonusu ambulansn da l Salk Mdrlnn sevk ve idaresinde yukardaki ekliyle grev ifa etmi olabilecei deerlendirilmitir. 9 - Kk yerlekesi iinde yer alan Cumhurbakanl Muhafz Alay Komutanl bnyesinde bulunan salk nitesi, personeli ve ambulansndan Merhum Cumhurbakannn rahatszland srada gerekli tbbi mdahalenin ve hastaneye naklin daha hzl bir ekilde yaplabilecei anlalmakla birlikte, szkonusu birimden yararlanlmas iin herhangi bir planlama yaplmam olmas, rahatszln ciddiyetinin ve aciliyetinin yeterince kavranamam olmas ve ncelikle GATAya haber verilmi olmasndan dolay bu hizmetin temin edilemedii izlenimi edinilmitir. 10 - Merhum Cumhurbakan Turgut ZALn rahatszlanmas zerine GATAya gitmek iin Kkten hareket edildii, ancak yolda Hacettepe niversitesi Hastanesine dnld, Hacettepe niversitesi Hastanesine bilgi verilmedii, hastaneye gtrlmesi srecinde yolda gecikildii iddialar kamuoyunda yer almtr. Merhum Cumhurbakannn rahatszlanmas zerine; - Kkn konut ksmna gelen Bayaver ve nbeti yaver ile koruma polislerinin duruma nezaret ettii ve Kk kaytlarnda ambulans olarak grnen ara ile GATAya hareket edildii, - Merhum Cumhurbakannn bulunduu arata ofr Ali ren, aracn n blmnde Bayaver Kur. Alb. Aslan Gner, arka blmnde Ekip Amiri Bakomiser Turan nan ile koruma polisi Turgay Akgzn bulunduu, araca koruma ekiplerinin refakat ettii, trafik ekibinin ise konvoya eskortluk yapt, - Hastaneye seyir halindeyken Kzlay/Shhiye civarnda Bayaver Kur. Alb. Aslan
Gnerin talimat -yoldaki trafik younluu gerekesiyle- dorultusunda Hacettepe niversitesi Hastanesine dnld, - Hacettepe niversitesi Hastanesine ocuk acilden girilmesi sebebiyle hastane iinden dolalarak byk acile giri yapld, - Hacettepe niversitesi Hastanesine Merhum Cumhurbakannn geli nedeni ile ilgili bir bilgi verilmedii iin hastanede herhangi bir hazrln yaplmad, geldiinin renilmesi annda da Cumhurbakannn denetim amal veya ziyaret amal olarak hastaneye gelmi olabilecei ynnde genel bir kanaatin olduu anlalmtr. GATAya giderken Hacettepe niversitesi Hastanesine dnlmesi; - Tbbi tutanakta durumun aciliyeti, - Hacettepe niversitesi Hastanesinde yaplan basn bildirisinde, durumun vahameti, Nbeti Yaver tarafndan tutulan ceridede ulamn ksal ve Sayn
Cumhurbakanmzn durumu - Bilgisine bavurulan kiilerin bir ksmnn beyanlarnda trafiin younluu eklinde gsterilmek suretiyle birden fazla etkene yer verildii anlalmtr. Ayrca, 17.04.1993 tarihinde Osman Yetkinin ambulans dn tamiri iin
grevlendirilmesinden,
Hacettepe
niversitesi
Hastanesine
sebepleri
arasnda
ambulansn arzalanmasnn da yer alabilecei kanaati edinilmitir. Tbbi Uzmanlar Heyeti, Merhum Cumhurbakanna, gerek Kkte gerekse hastaneye gtrlmesi srecinde herhangi bir tbbi mdahale yapldna ilikin yeterli beyann ve tbbi dokmann bulunmad, bu kstl kaytlardan dolay Merhum Turgut zaln lm zaman ve ekli ile ilgili deerlendirme yaplamad, Kkteki olayn olduu andan hastaneye giriine kadar geen sredeki saniyeler ve dakikalar hayati nem arz ettiinden, yolun makul srede alnd kabul edilse dahi ilk yardm iin gerekli srenin ald, daha yakn bir hastanenin tercih edilmemesinin kiinin verilecek tbbi bakma yantn etkileyecek nemli bir dezavantaj olduu eklinde deerlendirmede bulunmutur. nceleme neticesinde; - Yol gzerghnn deitirilmesinde ne srlen, Cumhurbakannn durumunun aciliyeti-vahameti, yoldaki trafik younluu, en yakn hastaneye ulama dncesi ve aracn arzalanmas etkenlerinden hangisinin/hangilerinin esas belirleyici etken olduu ynnde kesin bir kanaate ulalamamtr. - Merhum Cumhurbakann hastaneye gtren aracn garajdan k saatinin Garaj Kayt Defterinde 10.45 olarak yazlmas, nbeti yaver tarafndan dzenlenen Nbet Kayt Defterinde (ceride) aracn arlma saatinin 10.55 olarak belirtilmesi, bilgisine bavurulan Kk personeli
tarafndan aracn GATAya hareket saatinin 10.00 il 11.00 aralnda farkl saatler olarak ifade edilmesi; Hacettepe niversitesi Hastanesinde alan hasta dosyasndaki belgelerde Merhumun hastaneye giri saatinin 11.15 olarak kaydedilmesi, nbeti yaver tarafndan dzenlenen ceridede bu saatin 11.20 olarak yazlmas, hastanede yaplan kan gaz tetkikinin ktsnda kaytl olan saatin ise 10.50 olmas, bilgisine bavurulan kiiler tarafndan Hacettepe niversitesi Hastanesine var zamannn 10.17 il 11.15 arasnda farkl saatler olarak beyan edilmesi hususlar birlikte deerlendirildiinde; Merhum Cumhurbakannn rahatszlanmas zerine Kkten GATAya hareket ve Hacettepe niversitesi Hastanesine var saatlerinin kesin olarak tespit edilmesi mmkn olamamtr. - Sayn Cumhurbakannn iinde bulunduu ambulansn Kkten hareket ettii saat ile Hacettepe niversitesi Hastanesine vard saat ve takip edilen yol gzergh ile intikal srasnda yolun trafie ak bulundurulmas ynnde alnan tedbirler (telsiz ile yaplan balant sonucu trafik eskortunun konvoya dahil olarak yolu amas) dikkate alndnda ve konuyla ilgili beyanlar deerlendirildiinde, Kkten kla Hacettepe niversitesi Hastanesine varn makul bir srede saland, bu veriler nda Sayn Cumhurbakannn ehrin ierisinde dolatrlmad ve bir zaman kaybnn da sz konusu olmad, yol makul srede alnsa dahi ilk yardm iin gerekli srenin ald deerlendirilmitir. - Hacettepe niversitesi Hastanesine ocuk acilden girilmesi sebebiyle hastane iinden dolalarak byk acile gelinme srecinin ise, ok ksa bir zaman kaybna sebebiyet verdii kanaati edinilmitir. - Merhum Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesine getirili nedeni ve salk durumu ile ilgili hastaneye yeterli bilginin verilmedii ve herhangi bir hazrln yaplmad, ancak bu durumun acil serviste o gn grevli olan doktor ve dier salk personelinin mdahalesinde bir gecikmeye mahal vermedii anlalmtr. 11 - Merhum Cumhurbakan Turgut ZALn hastaneye getirildiinde l m/sa m olduu ynnde tereddtlerin muhtelif zamanlarda dile getirildii grlmektedir. Merhum Cumhurbakann Hacettepe niversitesi Hastanesinde ilk karlayan ve hastanenin byk acil servisinde kap nbetisi olarak grev yapan Dr. Aysel Paaolu 27.07.2011 tarihli beyannda, () Benim kanaatim hastaneye l olarak geldii ve btn mdahalelere ramen geri dndrlmedii ynndeydi. Benim grdmde hibir canllk emaresi yoktu. Nabz ve tansiyon alnamyordu. Gz pupilleri dilate olmutu. El ve ayaklarda morarma balamt, idrarn da karmt. Benim gzlemime gre hastaneye getirildiinde en az 20-30 dakika nce lmt, veriler bu durumu gsteriyordu. Ben grdmde rahmetliye ne Kkte ne de ambulansta hibir mdahale yaplmamt. Ambulansta hibir donanm yoktu.eklinde gzlemini aktarmtr.
Hacettepe niversitesi Hastanesi byk acil servisinde ilk mdahaleyi yapan kdemli dahiliye asistan Dr. Mustafa Kadri Altunda tarafndan i hastalklar notu bal altnda dzenlenen doktor gzlem formunda, Merhum Cumhurbakannn durumu, Saat 11.15 te HTF byk acil polikliniine gelen Cumhurbakan Turgut ZAL'n ilk muayenesinde, tansiyonu alnmyordu. Nabz alnmyordu. Solunumu yoktu. Pupiller fixed dilateydi.() eklinde tanmlanmtr. Dr. Mustafa Kadri Altunda 25.05.2011 tarihli beyannda ise; () Ben ve dier doktor arkadalar ile yardmc salk personeli Sn. Cumhurbakann karladk. Ambulansta yannda kimler vard tam olarak hatrlayamyorum. Aracn nnde ofr ve bir kii vard, ancak bu kiinin kim olduunu hatrlamyorum. Ambulansn sedyesini kartmakta baya zorlandk. Rahmetli sedyede yatyordu, vcudunun ba ksmnn bulunduu sedyenin arka ksm 30-45 derecelik bir ayla nispeten dik duruyordu. Rahmetlinin ba yana doru kaymt. Benim ilk grdmde bilinci yoktu ve solunumu durmutu. Ayrca tansiyonunu ve nabzn alamadk. Muhtemelen kalbi ve solunumu nceden durmutu. Rahmetlinin bu haline halk dilindeki tanmlama ile l diyebiliriz, ancak o anki bulgulara baktmzda tbbi anlamda ldn syleyemeyiz.() eklinde tespitlerini paylamtr. Merhum Cumhurbakannn vefatndan sonra, Hacettepe niversitesi Hastanesinde dzenlenen Tbbi Tutanakta; () Hacettepe niversitesi Hastanesi acil servisine saat 11.15. de girilmitir. Burada yaplan tetkikte pupillerin geniledii, nabz ve solunumun durduu, kan basncnn alnamad tespit edilmitir.() eklinde aklamaya yer verilmitir. 17 Nisan 1993 tarihinde Hacettepe niversitesi Hastanesinde acil servis kap nbetisi olarak grev yapan Dr. Aysel Paaolu, dhiliye kdemli asistan Dr. M. Kadri Altunda ve acil serviste mdahaleye katlan dier doktor ve salk personelinin beyanlar ile doktor gzlem formu ve tbbi tutanakta yer alan bilgilerden, Merhum Cumhurbakan Turgut ZALn hastaneye getirildiinde tbbi olarak ld ynnde bir belirleme yaplamamakla birlikte; solunum aktivitesinin ve kalp ritminin bulunmad, gz bebeklerinin bym olduu (fixed dilate), nabznn atmad ve tansiyonunun alnmad hususlarnn tespit edildii anlalmtr. Tbbi Uzmanlar Heyeti de Merhum Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesi getirildiindeki durumuna ilikin, Merhum Cumhurbakannn Hacettepe Hastanesine kabulnde yaplan ilk tbbi muayenelerde kalp aktivitesinin, spontan solunumunun ve tansiyonun yokluu ile pupillerin fiks ve dilate olmasnn adli tp pratiinde hukuken somatik lm olarak kabul edilebilecei sonu ve kanaatine varmtr. Halk dilinde lm olarak kabul edilen somatik lm durumu ayn Raporda insan vcudundaki ana sistemden, dolam ve solunum sistemlerinin yapay destek almakszn almamas ve santral sinir sistemi fonksiyonlarnn durmas eklinde tanmlanmtr.
12 - Cumhurbakan Turgut ZALa Hacettepe niversitesi Hastanesinde asistan arlkl bir kadro ile ilk mdahalenin yapld, uzman hekimlerin srece daha sonra dhil olduu gibi yaplan tbbi mdahalelere ilikin baz iddialarn kamuoyuna yansd grlmtr. 17 Nisan 1993 tarihinde kdemli dahiliye asistan sfatyla Merhum Cumhurbakanna ilk mdahaleyi yapan Dr. Mustafa Kadri Altunda tarafndan i hastalklar notu bal altnda dzenlenen doktor gzlem formunda, Hacettepe niversitesi Hastanesi byk acil servisinde yaplan ilemler, Saat 11.15te HTF byk acil polikliniine gelen Cumhurbakan Turgut ZAL'n ilk muayenesinde, tansiyonu alnmyordu. Nabz alnmyordu. Solunumu yoktu. Pupiller fixed dilateydi. Hasta resusitasyon odasna alnd ve derhal entbe edildi, mayi yolu ald.
Eksternal kardiak masaja baland. Monitorize edildi. Kardiak elektrik aktivitesi yoktu. Dz iziyordu. Adrenalin, Bikarbonat, Atropin ve Kalsiyum yapld. Hasta suni teneffs ve eksternal kardiak masaj eliinde Kalp-Damar Cerrahisi youn bakm nitesi'ne nakledildi. (Youn bakm nitesine alnmadan iki kez defibrille edildi.) eklinde belirtilmitir. Merhum Cumhurbakanna ait hasta dosyas ierisinde bulunan, Kalp-Damar Cerrahisi youn bakm nitesinde Merhum Cumhurbakanna yaplan ilemlere ise Dr. Erhan Atahan (eki) tarafndan dzenlenen doktor gzlem formunda yer verilmitir. 17 Nisan 1993 tarihli Tbbi Tutanakta, Merhum Cumhurbakanna Hacettepe niversitesi Hastanesinde yaplan tbbi mdahale ile ilgili ilemler; () Hacettepe niversitesi Hastanesi acil servisine saat 11.15. de girilmitir. Burada yaplan tetkikte pupillerin geniledii, nabz ve solunumun durduu, kan basncnn alnamad tespit edilmitir. Uzman doktorlar hemen kalp masajna tbbi tedaviye balamlar, bu amala bacak toplardamarna katater ve akciere de tp koymulardr. Bu giriimler devam ederken Sayn Cumhurbakanmz suretle Kalp-Damar Cerrahisi Youn Bakm nitesine nakledilmi ve kalp cerrahlar, kardiyologlar, nrologlar ve anesteziyologlardan oluan bir konsltasyon ekibinin derhal srekli kontrol ve tedavisine alnmtr. Bu giriimlere ilaveten hemen geici kalp pili taklm, ayn anda intraaortik balon pompasna balanmtr. Btn bu giriimlere ramen Sayn Cumhurbakanmzn durumu ciddiyetini korumu ve hayati fonksiyonlarnda hibir gelime ve geriye dn gzlenmemitir. eklinde gsterilmitir. Hacettepe niversitesi Hastanesi Acil Servisi ve Kalp-Damar Cerrahisi Youn Bakm nitesinde yaplan mdahaleleri ieren i hastalklar notu, doktor gzlem formu ile mdahaleye katlan kiilerin beyanlar dikkate alndnda; Merhum Cumhurbakanna, byk acil ile dier ilgili servislerde o gn grevli (nbeti) olan asistan doktorlar (tp fakltesi mezunu olup sahasnda uzmanlk eitimi alan) tarafndan acil servis yeniden canlandrma odasnda mdahale edildii, Genel Cerrahi ABD retim yesi ve bir sre acil servis sorumlusu olarak grev yapan Do. Dr. Arif zdemirin de acil servisteki mdahaleye katlarak bu sreci ynettii, tbbi tutanak
ile lm raporunda isim ve imzas bulunan retim yelerinin ise olay tarihinin hafta sonu olmas nedeniyle kendilerine haber verilmesi zerine hastaneye gelerek youn bakm servisindeki mdahaleye katldklar anlalmaktadr. Merhum Cumhurbakanna Hacettepe niversitesi Hastanesinde yaplan mdahale srecine ilikin Tbbi Uzmanlar Heyetinin tespit ve deerlendirmelerine ise aada yer verilmitir. Hacettepe niversitesi Hastanesi byk acil servisine Merhum Cumhurbakan Turgut zaln kabulnde kalbin elektriksel aktivitesinin olup olmadna dair grsel ve/veya yazl belge olmayp hastay deerlendiren hekimin notunda monitrde kardiyak aktivitenin olmad, dz izginin grld ifade edilmektedir. Bunun zerine Merhum Cumhurbakan Turgut zaln resusitasyon odasna alnarak entbe edilip eksternal kardiyak masaja baland, resusitasyon amacyla verilen farmakolojik tedavi, suni teneffs ve eksternal kardiyak masaj eliinde kalp damar cerrahisi youn bakm nitesine nakledildii, bu srete Merhum Cumhurbakan Turgut zaln iki kez defibrile edilmi olduu anlalmtr. Kalp damar cerrahisi youn bakm nitesine kabul edilen Merhum Cumhurbakan Turgut zaln mevcut tablosunda deiiklik olmamas zerine eksternal kardiyak masaja srekli devam edilip adrenalin, lidokain, bikarbonat, kalsiyum, atropin ve deksametazon (dekort) ierecek ekilde ilalarla resusitasyonun srdrlmeye alld, ardndan arteriyal ve venz monitorizasyon ve femoral arter yoluyla da intraaortik balon pompas konularak Merhum Cumhurbakan Turgut zaln hemodinamik olarak daha yakn takip edilmeye ve desteklenmeye alld, takiben sa juguler ven yoluyla sa ventrikler geici pacemaker elektrodu yerletirilerek kardiyak pacing uyguland, pace spikelarnn gzlenmesine ramen ventrikl cevab alnamad, hemen dopamin infzyonuna balanp iki adet haemaccel uyguland, hastann tm bu tbbi abalara ramen klinik, muayene ve laboratuvar bulgularnda anlaml herhangi bir dzelme olmamas zerine 14:30da eks olarak kabul edildii belirtilmitir. Hasta dosyas incelendiinde, ALT, AST, LDH, Na, glukoz, kreatinin, CK ve fosfor dzeylerinin normalden daha yksek olduu, protein ve albmin deerlerinin ar dk olduu, klor deerlerinin, tetkiklerden birinde normalden yksek, dier iki tetkikte ise normalden dk olduu grlmtr. Dr. Erhan eki tarafndan dzenlenen kalp damar cerrahisi youn bakm nitesindeki tbbi kaytta, ... saat 12:30 dan itibaren endotrakeal tpten kan geliyordu. Endotrakeal tpnden sekresyon kanl geliyordu, devaml aspire ediyordu. ekilen akcier grafisinde herhangi bir patoloji tespit edilmedi. ... kayd dlmesine ramen bahsi geen akcier grafisinin hasta dosyasnda bulunmamas sebebiyle tbbi dokmanda geen bilginin teyidini yapmak mmkn olamamtr.
Merhum Turgut zalla ilgili tbbi kaytlarda ve beyanlarda digoksin kullandna dair bir bilgi olmamasna ramen o dnemdeki Hacettepe niversitesi Hastanesi Klinik Patoloji Laboratuvar efi Dr. Cumhur zkuyumcu beyannda, kendisine digoksin dzeyi llmesi iin gnderilen kann hemolizli olduu, sonu alnamad, bununla birlikte digoksin dzeyinin ok yksek deerlerde olduu iin cihaz tarafndan okunamad bilgisini aktarm ve bu bilgiyi not ettiini ifade etmitir. Ancak, hasta dosyasnda bu ileme ait bir kayda rastlanlmamtr. Merhum Cumhurbakanna Hacettepe niversitesi Hastanesinde yaplan mdahaleye ilikin hasta dosyasnn tetkikinde aadaki tespit ve deerlendirmelere ulalmtr. - Genel tbbi bilgilere gre; nabz alnamayan, solunumu olmayan, pupillerin fiks ve dilate olan bir kii acil servise ilk getirildiinde, salk ekibi tarafndan hava yollar kontrol edilip dardan verilecek havann akcierlere ulamasn salayan alet (endotrakeal tp) soluk borusuna yerletirilir. Yine e zamanl olarak kalp aktivitesinin takibi iin kardiyak monitre balanr. Ambu ile hava verilirken standartlara uygun olarak kalp masaj yaplr. Solunum ve dolam yardm yaplrken damar yolu alarak duruma uygun ilalar verilmeye balanr ve daha sonra yaplan mdahalelerin etkinlii deerlendirilir. Beyanlardan anlalaca gibi, byk acil serviste asistan doktorlarn (tpta uzmanlk rencisi), 6. snf intrn doktorlar ile 5. snf stajyer doktorlarn bulunduu, merhum
Cumhurbakanna ilk tbbi mdahalenin deiik ana bilim dallarndan gelen asistan doktorlar ile birlikte nbeti asistan doktor tarafndan yapld anlalmaktadr. Merhuma acil serviste yaplan ilk tbbi mdahalelerde hangi ilemin kim ya da kimler tarafndan yapldna dair bir kayt olmadndan ve bu yndeki beyanlarda tutarszlklar bulunmaktadr. Ancak, Merhum Turgut zaln byk acil servisine kabul edildii andan youn bakm nitesine nakledildii ana kadar kaytlardan anlalaca zere yukarda belirtilen ilk yardmdaki tm ilemlerin yerine getirildii grlmektedir. - Hacettepe Hastanesi Kalp Damar Cerrahisi Youn Bakm nitesinde ise, 1993 ylnda bu tr olgulara arteriyel ve venz monitorizasyon, intraaortik balon pompas, pacemaker elektrodu yerletirilmesi ve transfemoral kardiyopulmoner by-pass gibi ileri dzey ressitasyon ilemlerinin uygulanabildiinin bilindii, ancak arteriyel ve venz monitorizasyon, intraaortik balon pompas ve pacemaker elektrodu yerletirilmesi ilemlerinin yaplm olmasna ramen transfemoral kardiyo-pulmoner by-pass gibi uygulamalarn niin yaplmadna ynelik tbbi kaytlarda ve beyanlarda aklama bulunamamtr. - Genel tbbi uygulamalara bakldnda ressitasyonun ilk aamasnda sk aralklar (yaklak 5 dakikada bir) ile kan gaz lm yaplmas gerektii, daha sonra kan gaz lm aralklarnn hastann genel durumu ve kan gaz sonularna gre tekrarlanmas gerektii bilinmektedir. Merhum Turgut zaln hasta dosyasnn tetkikinde toplam 4 adet kan gaz lm
yapld, aralklarnn ise srasyla 39-22-48 dakika olduu, yaplm olan 4 adet kan gaz sonularnda iyiye gidi grlmediinin aikar olduu anlalmtr. Kan gazlarndaki oksijen deerlerinin anormal olduu gz nne alndnda sz konusu kan gaz tetkikinin daha sk aralklar ile baklmasnn gerektii, kan gaznn neden az sayda alld ile ilgili tbbi belgelerde bilgi olmad anlalmtr. Ayrca, biyokimyasal tetkiklerin sayca az yapld kanaati edinilmi, baz tetkiklerin (tam kan saym, kanama/phtlama parametreleri gibi) ise, hi yaplmam olduu belirlenmitir. - Kaytlardaki bilgilere gre, ressitasyon srasnda verilen sodyum bikarbonat miktarnn (toplam 2550 mL) ok yksek olduu, bu deerin salkl insan iin bile gerek sv gerekse sodyum yk asndan hayati sonular douracann bilinmesi gerektii, nitekim saat 12:39 da kan kan gaz sonu belgesinde elle yazl olan sodyum deerinin 182 mmol/L llmesi, daha sonraki lmde out of inst. range (high) sonucunun km olmas sz konusu hayati tehlike ihtimalini teyit ettii, bu konuyu aklayacak hastane dosyas ierisinde hekimlere ait bir deerlendirmenin bulunmad anlalmtr. - ALT ve AST, sodyum ve dier elektrolit dzeylerinde normalden daha yksek deerler saptand grlmtr. Bu deerlerin bir ksmnn kardiyo pulmoner ressitasyona (kalp akcier canlandrmas, CPR) bal olabilecei dnlmekle birlikte protein ve albmindeki ar dk deerlerin (albumin deerinin 1.2 g/dL, normali 3.2-4.5 g/dL, total proteinin ise 2.3 g/dL, normali 6.0-7.8 g/dL olduu), Merhum Cumhurbakannn bilinen hastalklar ve mevcut klinik durumu dikkate alndnda akut bir kardiyak olayla aklanamayaca dnlmektedir. Ancak, bu konuda herhangi bir incelemenin yapldna dair hasta dosyasnda da bir kayda rastlanlmamtr. - Hasta dosyasndaki kaytlara gre, fosforun 12.8 mg/dL (normali 2.3-4.7 mg/dL) olarak lld grlmtr. CPRn fosforu ykselttii bilinmekle birlikte kat ykselttii ile ilgili literatrde bir bilgi bulunamamtr. Baz farmastik ve toksikolojik maddelerin fosfor deerlerini bir miktar ykselttii bilinmektedir. Bu nedenle bu kadar yksek fosfor deerinin aklanmaya ihtiyacvardr. Ancak, bu konuda herhangi bir incelemenin yapldna dair hasta dosyasnda bir kayt grlememitir. - Hacettepe niversitesi Hastanesinde alnan kan rneinde kan re azotu normal iken, kreatinin dzeyi 2.1 mg /dL olarak tespit edilmitir. Merhum Cumhurbakan Turgut zaln Dzen Laboratuvar tarafndan 1987-1993 yllar arasnda yaplan tetkiklerine bakldnda, kan re azotu ve kreatinin dzeylerinin normal aralklarda seyretmi olduu anlalmaktadr. Kan re azot deeri normal olduu halde izole kreatinin ykseklii yapan durumlara bakldnda bunlarn kas ykm, simetidin, trimetoprim, sefalosporin gibi ilalarn kullanm, kanda keton, metanol ve isopropil alkoln olabilecei literatrden anlalmaktadr. Ancak, Merhum Cumhurbakannn tbbi kaytlarnda bunlarla ilikili bir durum saptanmamtr. Ressitasyon srasnda meydana gelen kas
ykmnn az olduu bilinmektedir. Merhum Cumhurbakannn tetkik sonularndaki CK deerinin CPR uygulamasna bal Ezilme Sendromu olasl ile hafif ykselmesinin (1642 U/L) kreatinindeki bu ykseklii aklamayaca; netice olarak, kan re azotu normal iken kreatinin dzeyinin yksek bulunmasnn aklanmas gereken bir durum olduu deerlendirilmitir. Ancak, hastane dosyasnda veya hekimlerin beyanlarnda aklayc bir yorumun yaplmam olduu tespit edilmitir. Merhum Cumhurbakannn Hacettepe Hastanesine kabulnde yaplan ilk tbbi muayenelerde kalp aktivitesinin, spontan solunumunun ve tansiyonun olmad, pupillerin fiks ve dilate olduu tespit edilmi olmas adli tp asndan somatik lm (insan vcudundaki ana sistemden, dolam ve solunum sistemlerinin yapay destek almakszn almamas ve santral sinir sistemi fonksiyonlarnn durmas somatik lm olarak tanmlanmaktadr) olarak bilinen duruma uygun olduu kanaatini oluturmaktadr. lm an Merhumun ilk dt an olarak kabul edilir ise aradan bu kadar uzun sre getikten sonra kiinin hayata dnmesinin mmkn olmad tbben kabul edilen bir gerektir. 13 - Merhum Cumhurbakannn naa zerinde otopsi yaplmas hususunun Hacettepe niversitesi Hastanesinde deerlendirildii, aileye (Sayn Semra zal) konunun sorulduu, ancak otopsi yaplmasnn aile tarafndan kabul edilmedii ifade edilmektedir. Sayn Semra zal ise, otopsi konusunun kendilerine sorulmadn, esasen sorulmasnn da gerekmediini, kendilerine nerilen konunun tahnit olduunu, bu ileminin de Merhumun naann defin merasimine kadar korunduu GATAda yerine getirildiini belirtmektedir. Yaplan aratrma ve inceleme neticesinde, Merhum Cumhurbakannn naa zerinde otopsi yaplmas konusunun gndeme gelip gelmedii hususunda aadaki tespitlere ulalmtr. - Sayn Semra zaln, Merhum Cumhurbakannn naa zerinde otopsi ileminin yaplp yaplmamas konusunda Dr. Cengiz Aslan dahil hi kimsenin kendisine bir ey sormadn, bu nedenle otopsiye izin vermedii ynndeki iddialarn doru olmadn, eer sorulsayd otopsinin yaplmasn isteyeceini, kendisine sorulan hususun tahnit ve mumyalama olduunu, bu meyanda sadece mumyalamaya rza gstermediini ifade etmitir. - lm raporunda isim ve imzas bulunan Hacettepe niversitesi Rektr Prof. Dr. Ahmet Yksel Bozer, Turgut ZALn vefatnda ne bir ihbar, ne bir klinik phe ne de otopsi yaplmasn dndrecek baka bir durumun olmadn, ksaca otopsi yaplmasn gerektirecek bir phenin bulunmadn; yine lm raporunda onay bulunan Hastaneler Bahekimi Prof. Dr. Celal elik Taar, lmn pheli olarak grlmediini beyan etmilerdir. - lm raporunda isim ve imzalar bulunan Prof. Dr. lhan Paaolu, Prof. Dr. Mehmet Kemal Erdem, Prof. Dr. Ali OTO ve Prof. Dr. Kubilay Varlnn ise, kendilerinin bulunduu
ortamda otopsi konusunun konuulmadn ve gndeme gelmediini ifade etmilerdir. - Otopsinin sorulmad, gndeme gelmedii ve deerlendirilmedii ynndeki beyanlara karlk; Dr. Cengiz Aslann Sayn Semra zala doktor arkadalar beni arac olarak gnderdiler otopsi yapalm m dedim. Fevkalade zgnd. Ben orasn burasn kestirmem, ld ite grmyor musun, geri mi getireceksiniz? dedi, Av. Bilgin Yazcolunun, resmi lm aklandktan sonra tedavi srecine katlan doktorlarn talebiyle Sayn Semra zala Cumhurbakanmzn vcudunda otopsi yaplmas konusunu atmda ben eimi paralatmam diyerek otopsi yaplmasn istemediini aka ifade etti., Musa ztrkn Hacettepe niversitesi Hastanesinde lm sonras Cumhurbakanmzn naa zerinde otopsi yaplmas ynnde Rektr Yksel Bozer, Doktor Cengiz Aslan ve mdahalede bulunan st dzey doktorlar kendi aralarnda konutuktan sonra Semra Hanma otopsi yaplmas ynnde neri gtrmelerine ramen, Semra Hanm otopsi yaplmasn kabul etmedi., Arif Ykselin, lm gn saat 22.00 sralarnda cenazesi GATAya gtrlmt. Burada ykanmas srasnda Kardei Korkut zal, olu Ahmet zal, GATA komutan mer arlak ve Bedrettin Dalan vard. Baka kiilerde olduunu hatrlyorum. Ancak isimlerini uan tam bilemiyorum. Ben burada Hkim olduumu, Adalet Bakanl Mstearl yaptm belirterek bu lmn pheli olduunu ve otopsi yaplmas gerektiini sesli olarak ifade ettim. Ama orada bulunanlar bu talebimi aile istemiyor diye olumsuz karladlar. Ben de bu durum yarn tartmal olabilir, dikkat etmek lazm diye syledim., ynndeki beyanlarn otopsi konusunun gndeme gelip deerlendirildii ve bu meyanda konunun aileye (Sayn Semra zal) iletildii hususunda kanaat oluturmutur. Hsn Doan, Prof. Dr. Hilmi zkutlu, Halil vgn ve Saffet Arkan Bedkn otopsi konusunun Sayn Semra zala sorulduu ynndeki beyanlar da bu kanaati glendirmitir. - GATA Komutanl tarafndan Kurulumuza gnderilen yaz ieriinden de anlalaca zere, Merhum Cumhurbakannn naa zerinde l muayene ve otopsi ileminin yaplmad, sadece defin merasimine kadar naan korunmas iin ksmi tahnit ileminin uyguland, ancak yaplan bu ileme ynelik bir tutanan da tanzim edilmedii anlalmtr. Grevi banda vefat eden Birinci Cumhurbakanmz Merhum Mustafa Kemal ATATRKn ve grevi banda rahatszlanp bilahare vefat eden Drdnc Cumhurbakan Cemal Grselin lmn mteakip yaplan tahnit ileminde hangi maddelerin kullanld ve tahnitin kimler tarafndan yapldna dair tutanak dzenlendii grlmtr. Bu aklamalar neticesinde; otopsi konusunun hi gndeme gelmedii ynndeki beyanlarn, otopsi konusunun gndeme gelip deerlendirildii ynndeki beyanlarla
rtmedii; gerek Hacettepe niversitesi Hastanesinde gerekse GATAda Merhum Turgut ZALn naa zerinde otopsi yaplmas konusunun bir ekilde gndeme geldii, ancak ailesinin (Sayn Semra zal) istememesi gereke gsterilerek otopsi ileminin yaplmad kanaatine varlmtr. 14 - Merhum Cumhurbakannn 17 Nisan 1993 tarihinde vefatndan sonra Hacettepe niversitesi Hastanesinde zel doktoru Cengiz Aslan tarafndan hatra ve/veya zehirlenme iddialarnn bertaraf edilmesi amacyla sandan bir miktar kesilerek Sayn Semra zala verildii ifade edilmitir. bu raporun ilgili blmnde yer verilen beyanlardan, Merhum Cumhurbakannn sandan bir tutamn kesilerek alnd anlalmaktadr. Alnan sa telini, Sayn Semra zal hatra olarak sakladn belirtmekle birlikte, Dr. Cengiz Aslan, Sa tellerini alrken ilerde zehirlenme iddialarnn ihtimalini dndm. Prof. Yahya Laleliye lmn sebebini biliyorsak ta ileride Fatih Sultan Mehmeti de misal gstererek kannda toksikoloji ile ilgili bir aratrma yaplp yaplamayacan sordum. O zamanki teknolojisiyle bir netice karamayz dedi. eklinde beyanda bulunmutur. Ancak, alnm olan bu sa telinin hatra amacyla m yoksa zehirlenme phesini izale etmek amacyla m alnd hususunda kesin bir kanaat oluturabilmek mmkn olamamaktadr. Merhum Cumhurbakannn alnan sa telleri zerinde bu gne kadar herhangi bir inceleme yaplmad Sayn Semra zal ve T. Ahmet zaln beyanlarndan anlalmtr. Dier taraftan, Sayn Semra zal beyannda, konunun aydnlanmasna bir katk salayacaksa bu sa tellerini yetkili makamlara verebileceini ifade etmektedir. Bu konudaki nihai deerlendirme soruturma ve kovuturma makamlarna ait olmak zere, Dr. Cengiz Aslan tarafndan phe/hatra gerekesiyle alnan sa tellerinin, aln tarz ve sebebi, bugne kadar nasl ve nerede muhafaza edildii gibi hususlar yeterince ak olmamakla birlikte, gnmzdeki teknolojik imknlar nazara alndnda, Merhum Cumhurbakannn alnan sa tellerinin zerinde inceleme yaplmasnn, pheli lm iddialarnn aydnlatlmasna katk salayabilecei deerlendirilmitir. 15 - Merhum Turgut ZALn olu T. Ahmet zal, 1998 ylnda babasnn lm ile ilgili katld bir televizyon program sonrasnda, kendisini Hacettepe niversitesi Tp Fakltesinde Laboratuvar efi olarak tantan ve doent olduunu ifade eden bir kiinin kendisini telefonla arayarak, rahmetli babasnn hastaneye getirildii srada alnan kan rneinin halen Hastanede bulunduunu ve mracaat etmeleri halinde bu kan verebileceklerini sylediini, bunun zerine annesi ile grp gerekli mracaat yapmaya hazrland srada, Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi Laboratuvarnda altn beyan eden baka bir erkek ahs tarafndan arandn ve bu ahsn kann iinde bulunduu tpn yere derek krldn sylediini, yazl ve grsel
medyada deiik zamanlarda gndeme getirmitir. Merhum Cumhurbakannn vefat ettii gn Hacettepe niversitesi Hastanesinde alnan kan rneinin Hacettepe niversitesi Erikin Hastanesi Klinik Patoloji Laboratuvar efi Do. Dr. Cumhur zkuyumcu ve Laboratuvar teknisyeni Hatice Gngr tarafndan zerinde alldktan sonra sakland ve 1996 ylnda Klinik Patoloji Laboratuvar Biyokimya Blm efi Yrd. Do. Dr. brahim nsal tarafndan laboratuvarda temizlik yaplmas/elektrik kesintisi srasnda atld ad geenlerin beyanlarndan anlalmtr. Yrtlen alma srasnda bu konunun dier laboratuvar alanlar tarafndan da bilinen bir durum olduu intiba edinilmitir. Do. Dr. Cumhur zkuyumcu beyannda, 17 Nisan 1993 tarihinde saat 12.00 sralarnda Hacettepe niversitesi Hastanesine geldiini, saat 14.00 sralarnda allmak zere kendisine Merhum Cumhurbakannn kan rneinin gnderildiini ve birden fazla test altn, digoksin dnda alt dier testleri hatrlamadn ifade etmekte; laboratuvar teknisyeni Hatice Gngrde beyannda, o tarihte icap olduunu, Cumhur zkuyumcu tarafndan saat 12.00 sralarnda protokol hastas olduu belirtilerek evinden arldn ve TORCH grubu ( oxoplazma gG, gM-CMV gG, gM- Rubella gG, gM) olarak ifade edilen bir kan almas yaptn sylemektedir. Her iki beyan sahibi de, Merhum Cumhurbakannn hasta dosyasnda bulunan test sonular arasnda o gn kendilerinin altklar test sonularnn bulunmadn ifade etmilerdir. Merhum Cumhurbakannn tbben ld ynnde genel bir kanaat olutuktan sonra ve lmnn resmen aklanmasndan (saat 14.30) ksa bir sre nce yapld belirtilen (saat 14.00) tetkiklerin hangi amala alld tespit edilememekle birlikte; tedavi amal olamayaca dnldnde, lm sebebini aratrmak iin istenmi/yaplm olabilecei ihtimalini akla getirmektedir. Ancak hangi tr tetkiklerin istendii, alld ve sonularnn ne olduu bilinemedii iin kesin bir kanaate ulalamamtr. Hacettepe niversitesi Rektrlnce, 1999 ylnda otomasyona geilmi olduundan daha eski tarihli bilgi ve belgelere ulalamad belirtilerek, 17 Nisan 1993 tarihi itibariyle Hacettepe niversitesi Hastanesi Klinik Patoloji Laboratuvarnda yaplabilen tetkik ve tahlillerin listesi bildirilememitir. Bu nedenle Do. Dr. Cumhur zkuyumcu tarafndan Kurulumuza sunulan ve Hacettepe niversitesi Hastanesi Klinik Patoloji Laboratuvarnda 1993 ylnda allabilecek kitlere dair listenin Tbbi Uzmanlar Heyeti tarafndan deerlendirilmesi sonucunda; belli tetkiklerle snrl da olsa laboratuvarda o tarihte lm sebebinin aratrlmasna ynelik alma yaplabilecei anlalmtr. Sakland anlalan kan rneinin kim tarafndan ve hangi amala alnd, laboratuvara tetkik iin kimin tarafndan gnderildii, hangi tr tetkiklerin istendii, kan rneinin laboratuvarda ne ekilde teslim alnd, teslim alnan kan rneinin hangi tetkiklerin ne amala,
ne zaman alld ve ne tr sonulara ulald, kan sonucun talep eden birime/doktora iletilip iletilmedii, iletilmi ise ne ekilde iletildii, hasta dosyasnda bulunmad anlalan ve kan rnei zerinde almak zere evinden telefonla arlan laboratuvar teknisyeni Hatice Gngrn beyanna gre yaklak sekiz sayfa olduu belirtilen sonularn akbetinin ne olduunun tespit edilebilmesi eldeki bilgi ve belgeler nda mmkn olamamtr. Kan rneklerinin hangi hallerde ve ne ekilde saklanacana dair bir dzenlemenin olmad, bu hususun daha ziyade laboratuvar efi ve/veya blm sorumlusunun inisiyatifinde olduu, genel uygulama olarak ihtiya halinde tekrar almak zere birka gn ve/veya zellikli durumlarda daha uzun sre kan rneinin sakland beyanlardan anlalmaktadr. Merhum Cumhurbakannn kan rneini saklayan Do. Dr. Cumhur zkuyumcu ise beyannda, Merhum Cumhurbakannn, Devlet by olmas nedeniyle yarn ihtiya olabilir, baka bir ey sorulabilir diye kan rneini sakladn, bu hususta kimseye bilgi vermediini ifade etmektedir. Bu ifadeden baka, kan rneinin hangi amala sakland hususunda bakaca bir bilgiye ulalamadndan deerlendirme yaplamamtr. Yrd. Do. Dr. brahim nsal beyannda, 1996 ylnda laboratuvarda yaplan bir temizlik srasnda, Merhum Turgut ZALa ait olduu sylenen kan rneinin de iinde bulunduu baz kan rneklerinin atldn, bu konuyu o dnem Klinik Patoloji Laboratuvar efi Prof. Dr. Aye Glen Haselik ile grtn, hastane ynetimine ise bilgi vermediini ifade etmektedir. Konuyla ilgili bilgilerine bavurulan laboratuvar Bateknisyeni Hseyin Atiktrk ve laboratuvar teknisyeni Sevgi Gm de, Merhum Cumhurbakanna ait kan rneklerinin elektrik kesintisi sonucu dipfrizlerdeki buzlarn erimesi nedeniyle zelliini kaybettiinden atldn beyan etmektedir. Hangi sebeple atld net olarak ortaya konulamamakla birlikte, Merhum Cumhurbakanna ait saklanan kan rneinin atld hususunun beyanlara gre sabit olduu anlalmaktadr. Ayrca, bu konunun klinik patoloji laboratuvar alanlarnca da bilindii kanaati edinilmitir. Dier yandan, Merhum Cumhurbakannn kan rneinin sakland ve daha sonra atld/kaybolduu ynndeki iddialar 1997-1998 yllarnda kamuoyuna basn yoluyla yansm ve 20. Dnem Tokat Milletvekili Hanefi elik tarafndan TBMM Bakanlna sunulan ve Sayn Babakan tarafndan yazl olarak cevaplandrlmas talep edilen 19.12.1997 tarih ve 7/4034-10031 esas sayl soru nergesi ile gndeme gelmitir. Bunun zerine, Hacettepe niversitesi Rektrlnce Hastaneler Genel
Direktrlnden konunun aratrlmas talep edilmitir. Hastaneler Genel Direktr Prof. Dr. Mustafa Artvinli tarafndan bu aratrma o dnem laboratuvar sorumlular olan Prof. Dr. Aye Glen Haselik ve Do. Dr. brahim nsala yaptrlm ve alma sonucu Hastaneler Genel Direktrlnce Rektrlk Makamna gnderilmitir.
bu raporun ilgili blmlerinde mahiyetine yer verilen sz konusu alma tetkik edildiinde aadaki hususlarn aklanamad/anlamlandrlamad grlmtr. - Sz konusu almada Merhum Cumhurbakannn kan rneini saklayan Do. Dr. Cumhur zkuyumcu ile grld belirtilmesine ramen kan rneinin saklanmasnn sylentiden ibaret olduu, herhangi bir bilgi ve kaydn bulunmadndan bahsedilmektedir. - Yrd. Do. Dr. brahim nsal beyannda, 1996 ylnda laboratuvarda yaplan bir temizlik srasnda, Merhum Turgut ZALa ait olduu sylenen kan rneinin de iinde bulunduu baz kan rneklerinin attrdn ifade etmesine ramen, Prof. Dr. Glen Haselik ile birlikte imzaladklar 13.02.1998 tarih ve D-8 sayl yazda, saklanan kan rnei ile ilgili herhangi bir bilgi ve kaydn bulunmad ve konunun sylentiden ibaret olduu belirtilmitir. - Merhum Cumhurbakannn saklanm olan kan rneinin, Turgut ZALa ait olduu kendisine personel tarafndan hatrlatlmasna ramen atlmas talimatn veren Yrd. Do. Dr. brahim nsaln, bu karar hastane ynetimine haber vermeksizin tek bana ald anlalm, beyannda ise bu kan rneinin tbbi adan olmasa da adli adan bir deer olduunu ifade etmitir. - Yrd. Do. Dr. brahim nsal, kan rneinin atlmas konusunda o dnem birlikte altklar Prof. Dr. Aye Glen Haselik ile grtn belirtmesine ve laboratuvarda alanlarn kan rneinin sakland ve atld hususundan haberdar olduklar kanaati edinilmesine ramen, Prof. Dr. Aye Glen Haselik beyannda, bu hususta bilgisinin olmadn belirtmitir. - Merhum Cumhurbakannn kan rneini saklanmas ve atlmas konusunun, ilgili personel arasnda konuulan ve basn araclyla kamuoyuna yansyan bir husus olmasna ramen, niversite ynetimince 1998 ylnda yaplan aratrma sonucunda konunun tespit edilememesi dikkat ekici bulunmutur. - 21. Dnem stanbul Milletvekili Emin irinin ikyetiyle balayan Ankara Cumhuriyet Basavclnn 2006 ylnda yapt soruturma srasnda, Hacettepe niversitesi Hastanesinden istenilen dier belgeler ile birlikte sz konusu aratrma sonucunun da gnderildii grlmtr. Szkonusu aratrma sonucunu havi yaz, ad geen Basavclk tarafndan konu hakknda verilen takipsizlik kararnn gerekeleri arasnda yer almtr. 16 - T. Ahmet zal, yukarda yer verildii zere, katld bir televizyon program sonras kendisini telefonla arayan ve Merhum Cumhurbakanna ait kan rneinin halen Hacettepe niversitesi Hastanesinde muhafaza edildiini sylediini, mracaat iin hazrlk yaptklar srada bir baka kiinin arayarak sz konusu kann dkldn sylediini, bu durumdan phelenerek o tarihte hissedar olduu Kanal 6 televizyonundan ismini hatrlayamad bir muhabiri konuyu aratrmas iin Hacettepe niversitesi Hastanesine gnderdiini, sz konusu
muhabirin gizli kamera ile yapt ekimleri izlediinde, laboratuvarda grevli olduu anlalan orta yal bir bayann, babasnn kannda bir insann kannda bulunmamas gereken baz maddelere rastlandn beyan ettiini dile getirmitir. Ayrca, T. Ahmet zaln yukarda bahsi geen laboratuvar grevlisi orta yal bayana ulalamad ve/veya ldrlm olabilecei ynnde beyanlarnn da kamuoyuna yansd grlmtr. T. Ahmet zal 26.10.2010 tarihli beyannda, Kanal 6 televizyonu muhabirinin gizli kamerayla ektii ve kendisinin izledii kaseti bulduunda Kurulumuza ulatracan ifade etmitir. Ancak, iki defa yazl olarak istenilmesine ramen bugne kadar bahse konu kaset Kurula intikal ettirilmedii gibi gizli kamerayla ekim yapt ifade edilen muhabirin ismi de bildirilmemitir. Bu nedenle gerek muhabirin bilgisine bavurulma, gerekse gizli kamerayla yaplan ekimin mahiyeti konusunda bir inceleme ve tespit yapabilme imkn bulunamamtr. Kurulumuzca yrtlen alma srasnda, orta yal olarak nitelendirilen bayan laboratuvar grevlisinin isminin Dilber Karabulut olduu, Hacettepe niversitesi Hastanesi laboratuvarnda 1982-2003 yllar arasnda salk teknisyeni/teknikeri olarak grev yapt, 2003 ylnda emekli olduu tespit edilmi ve bilgisine bavurulmutur. Dilber Karabulut beyannda, T. Ahmet zaln iddiasnda bahsettii gizli kamera ile yaplan ekimi teyit etmekle birlikte, esasen Merhum Cumhurbakannn kan tetkik sonularyla ilgili syledii hususun sonulardaki deerlerin alt ve st snrlarn (normal deerlerin) ok altnda veya stnde olmasna istinaden sonularn allak bullak olduunu belirtmekten ibaret olduunu, ancak sylediklerinin yanl anlaldn, arptldn, kendisinin ald eitim itibariyle sz konusu sonular deerlendirebilecek durumda olmadn ifade etmitir. Tbbi Uzmanlar Heyeti de Raporunda Merhum Cumhurbakannn kan deerlerinde anormalliklerin (ALT, AST, LDH, Na, glukoz, kreatinin, CK ve fosfor dzeylerinde normalden daha yksek deerler saptand, protein ve albmin deerlerinin ar dk olarak tespit edildii, klorr deerlerinin ise, tetkiklerden birinde normalden yksek, dier iki tetkikte ise normalden dk) olduunu ve bunun izahnn gerektiini belirtmitir. 17 - Sayn Semra zal 01.12.2010 tarihinde yaplan grmede, hatrlad kadaryla 1998 ylnda, halen ikamet ettii stanbul ili Saryer ilesindeki evine kendisinin olmad bir zamanda, 34 TC 245 plakal bir arala gelerek, kendisini Azeri olarak tantan ve grg tanklarnn beyanlarna gre ivesinden de yle olduu anlalan bir ahsn grmek istediini ve ok nemli eyler syleyeceini ifade ettii, ikamette bulunan korumalarn Sayn Semra zaln olmadn sylemesi zerine, bu ahsn kendisine iletilmek zere konuttaki grevlilere Turgut ZAL ldrdler, katili Azerbaycanda, ismi Hasan Ali olu (Hasan Ali Og, glikonorinaid ila, ERCYES OTEL, Beyazt, ehriyar Purnovruz, 517 91 85 ibarelerinin bulunduu bir kt
braktn, kd brakan kiiye ulamak iin yakn korumasn Azeri olduu iddia edilen kiinin kald otele gnderdiini, ancak bu kiiye ulalamadn, konunun stanbul Emniyet Mdrlne intikal ettirilmesine ramen bir sonu alnamadn ifade etmitir. Sayn Semra zal yaanlan bu olay ve braklan kttaki bilgiye istinaden ei Turgut ZALn zehirlendiinden phelendiini iddia etmektedir. Raporun Birinci Blmnde ayrntl olarak akland zere, szkonusu katta ismi geen ehriyar Purnovruzun lkeye resmi yollarla giri k yapmadnn belirlenmesi, kald beyan edilen otelin kaytlarna eriilememesi, geldii belirtilen araca ve srcsne ulalamamas, adgeene ait olduu beyan edilen ve dier tanklarca Asm Enenola verildii ifade edilen pasaport fotokopisinin stanbul Emniyet Mdrl stihbarat ubesinde kime verildiinin koruma polisi Asm Enenol tarafndan hatrlanamamas ve bir rneinin muhafaza edilmemi olmas, katta yazl ilacn/maddenin varlna ilikin literatrde herhangi bir bilgiye ulalamamas gibi nedenlerle belirtilen iddiann gereklii hakknda somut olarak herhangi bir kanaat edinilememitir. 18 - Sayn Semra zal tarafndan muhtelif yer ve zamanlarda mteaddit defalar, Merhum Turgut ZAL'n vefatndan bir gn nceki tarih olan 16 Nisan 1993 Cuma gn akam zeri Cumhurbakanl Badanman ve Basn Szcs G. Kaya Toperinin youn sraryla katld bir sergide itii limonata ile zehirlendii hususu iddia olunmutur. Sz konusu serginin iddia edildii gibi Bulgaristan Bykeliliinde deil, skp Caddesi (eski evre sokak) Kulolu Sokak Kasm Apt. No.5/1 ankaya adresinde bulunan Armoni Sanat Galerisinde gerekletirildii belirlenmitir. Merhum Cumhurbakannn 16 Nisan 1993 tarihli programnda, Armoni Sanat Galerisinde bulunan Trk asll Bulgar vatanda Vejdi Reidovun heykel sergisine katlacann belirtilmi olmas, o gn sanat galerisinin etrafnda evre gvenlik nlemlerinin nceden alnm olmas, Cumhurbakanl Koruma Mdrlne bal nc ekip olarak tarif edilen koruma polisleri ile refakat yaverinin sergi salonunda Cumhurbakannn katlmndan nce inceleme yapm olmas, sergiye davet edileceklere ilikin listenin Cumhurbakanlnca teyit edilmesi, YK Bakan dahil baz st dzey kamu grevlilerinin de sergiye itirak etmesi, daha nce alm bir sergi olmasna ramen Cumhurbakan gelecei iin kokteyl ve mzik dinletisi gibi hazrlklarn yaplm olmas, Merhum Cumhurbakannn sergiye katlmnn ani bir kararla olmadna, bilakis programlanm bir ziyaret olduuna iaret etmektedir. Armoni Sanat Galerisi sahibi Aynur Pehlivanlnn Kurulumuza verdii Merhum Cumhurbakannn sergiyi ziyaretine ilikin grntleri ihtiva eden video kaydnn yer ald CD ile TRT Genel Mdrlnden temin edilen ziyarete ilikin grntlerin izlenmesinden ve konuya ilikin alnan beyanlardan; Merhum Cumhurbakanna ikram edilen iecein
limonatadan ziyade, taze sklm portakal suyu olabilecei, Merhum Cumhurbakanna ikram edilen portakal suyundan, sergideki baz konuklarn ve kokteylde grev yapan garsonlarn da itii anlalmtr. Bu itibarla, elde edilen bilgilerden, Merhum Cumhurbakannn vefatndan bir gn nce szkonusu sergiye programna uygun olarak katld ve sergide portakal suyu itii anlalm olmakla birlikte, szkonusu sergiye katlanlardan dnemin Cumhurbakan Badanman Arif Ykselin konuya dair pheleri dnda zehirlendiine ilikin somut herhangi bir bilgiye, grntye ve tana ulalamamtr. 19 Selman Kayaba tarafndan yayma hazrlanan Devlet Srr isimli kitapta; Abdurrahman Korkut zaln, aabeyinin lmnn bir tertip olduunu, Kke birinin sokularak aabeyinin ldrldn, Kkn iine kadar girmi bir organizasyon olduunu, rahatszlanmasndan sonra azndan kpk geldii hususunun kendisini ilk grenler tarafndan ifade edildiini, kalpten len kiinin azndan kpk gelmeyeceini, kardeinin ak bir ekilde zehirlendiini, emniyet ve istihbaratn iinde bilinen kiilerin bu iin iinde olduklarn dile getirdii ynnde ifadeler yer almtr. Ayrca, Korkut zaln katld bir ksm televizyon programlarnda da Merhum Turgut zaln zehirlendiine ilikin benzer iddialarda bulunduu grlmtr. ddiann incelenmesi erevesinde kendisiyle yaplan grmede; () Konuyla ilgili sylemimin temeli grg tanklaryla yaptm grmelere dayanr. Zehirlenmesinin temel gstergesi azndan kpk gelmesidir. Azndan kpk geldiini bana Koruma Mdr Musa ztrk Kkte taziyeleri kabul ettiimiz srada syledi. () Kke adam sokularak rahmetlinin zehirlendii eklinde benim bir beyanm yoktur. Ayn ekilde bu hadisede Emniyet ve MTin bilgisi olduuna ynelik bir beyanm da olmamtr.() eklinde beyanda bulunmutur. Yaplan incelemede, szkonusu iddiada belirtilen azdan kpk gelmesi hadisesi, Merhumun rahatszlanmas annda yannda bulunan baz tank ifadelerince dorulanm ve Tbb Uzmanlar Heyetince yaplan almada szkonusu beyanlar da dikkate alnarak deerlendirme yaplmtr. ddiann geri kalan ksm ise Korkut zal tarafndan szkonusu ifadelerin kendisine ait olmadnn beyan edilmesi ve mezkur iddiada somut herhangi bir bilgi ve ahs isminin gememesi nedeniyle iddiann gereklii hususu deerlendirilememitir. 20 - Merhum Cumhurbakannn vefatnn zerinden 19 yl gibi uzun bir srenin gemi olmas nedeniyle, bilgisine bavurulan kiilerin yaad/ahit olduu/duyduu baz hadiseleri hatrlamakta glk ektii, kendilerine ve bir bakasna sorumluluk gelebilecei endiesinden hareketle baz hususlar hatrla(ya)mad ve/veya baka anlatmlar ile yazl ve grsel medya
araclyla kamuoyuna aktarlan haber ve yorumlarn etkisinde kaldklar grlmtr. Ancak baz beyanlarda ve/veya kaytlarda yer alan elikilerin/tutarszlklarn ise hayatn olaan ak ierisinde makul olarak izahnn mmkn olmad kanaatine varlmtr. Bu meyanda tespit edilen elikiler ve tutarszlklara ibu Raporun Genel Deerlendirme ve neriler blmnde ayrntl olarak yer verilmitir. 21 - Merhum Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesinin Byk Acil Poliklinii'nde Dr. M. Kadri Altunda tarafndan ilk muayenesinin yapld, bu muayenede hastann tansiyon ve nabznn alnamad, solunumunun olmad, pupillerinin fiks dilate olduu kaydedilmi, dosyada yer alan belgeler ve yaplan ilemler hakknda bilgi verilmi, ancak lm sebebine ilikin herhangi bir gr belirtilmedii veya tespitte bulunulmad anlalmtr. Ayn ekilde Kalp Damar Cerrahisi Youn Bakm nitesinde Dr. Erhan Atahan (eki) tarafndan dzenlenen doktor gzlem formunda da bu srete yaplan mdahalelere yer verilmekle ve tm abalara ramen hayati bulgularda dzelme saptanmamas zerine Merhum Cumhurbakannn saat 14:30'da kaybedildii not edilmekle birlikte, lm sebebine ilikin herhangi bir belirlemede bulunulmamtr. Merhum Cumhurbakannn rahatszlanmasndan lmne kadar geen zaman zarfnda yaanan srece ilikin dzenlenen tbbi tutanakta da lm sebebine yer verilmedii, lm raporunda ise, lm sebebinin koroner arter hastal ve kardiak arrest olarak tespit edildii grlmtr. Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin Prof. Dr. Ahmet Yksel Bozer tarafndan imzalanan 19.04.1993 tarihli gmme izin kdnda ise kalp yetmezlii olarak gsterildii anlalmtr. Yrtlen inceleme srasnda, lm sebebinin belirlenmesinde hangi tbbi verilerin esas alndna ynelik dzenlenmi herhangi bir belge ve/veya tutanaa ulalamamtr. lm raporunda imzas olan doktorlar, yukarda yer verilen beyanlarnda; Merhum
Cumhurbakannn lm sebebinin koroner arter hastal ve kardiyak arrest olarak tespit edilmesinde, - Daha nce kalp hastal geirmi olmasnn, - Sal ile ilgili gemi yaam yksnn, - Anlatlanlara gre sabah spor yaparken rahatszlanmasnn, - Hiper tansiyon hastas olmasnn, - Kalbinin kaslma gc ile ilgili rahatszlnn bulunmasnn, - Ar kilosu ve yann etkili olduunu, zehirlenme dhil lmnde pheyi artracak herhangi bir bilginin kendilerine verilmediini ifade etmektedirler. Ayn zamanda, tbbi tutanakta ve/veya lm raporunda isim ve imzas bulunanlar, lm
raporunda yer alan lm sebebinin arkasnda durmakla birlikte, - Prof. Dr. lhan Paaolu 22.08.2011 tarihli beyannda; Cumhurbakanmzn lm nedeni koroner arter rahatszlna bal kardiak arrest olarak yazlm ise de, otopsi yaplmadan normalde kesin lm sebebi belirlenmez. Net lm sebebi ancak otopsi ile belirlenebilir. Ancak Cumhurbakanmzn gemi yaam yks ve kalp ameliyat geirmi olmas nedeniyle lm sebebi olarak koroner arter rahatszlna bal kardiak arrest eklinde yazld. Bu ekilde verilen karar esasen afakdir.; - Prof. Dr. Kubilay Varl 24.05.2011 tarihli beyannda; Esasen otopsi lm sebebini bilinmesinde nemlidir, ayrca retici de olabilir. Grnrde herhangi bir sebep olmamakla birlikte Sn. Cumhurbakanna otopsi yaplmalyd diye dnyorum.; - Do. Dr. Metin Demircin ise, 05.12.2011 tarihli beyannda; Kesin lm sebebini belirlemek iin otopsi yaplmas gerekir. eklinde beyanda bulunmak suretiyle kesin lm sebebinin otopsi yaplmak suretiyle belirlenebileceini ifade etmilerdir. Merhum Cumhurbakannn hasta dosyasnn tetkikinde, Dr. M. Kadri Altunda ile Dr. Erhan Atahan (eki) tarafndan dzenlenen, doktor gzlem formunun, hikye, muayene ve hastaln gidii blmnde, muayene ve hastaln gidii ile ilgili bilgi ve bulgulara yer verilmekle birlikte hastann yksne dair herhangi bir kaydn bulunmad grlmtr. Merhum Cumhurbakanna Hacettepe niversitesi Hastanesinde mdahalede bulunan doktorlar, Merhum Cumhurbakannn 17 Nisan 1993 tarihinde nasl rahatszland hususunda yaknlarndan dorudan bilgi almadklarn, sabah spor yaparken rahatszland bilgisinin kendilerine kimin tarafndan verildiini bilmediklerini ifade etmektedirler. bu raporun nceki blmlerinde belirtildii zere, Merhum Cumhurbakannn vefat ettii gn rahatszland saatin, rahatszlanmas sonras ilk kimin tarafndan grldnn, sabah birden fazla rahatszlk geirip geirmediinin, Kkte kendisine mdahale edilip edilmediinin, rahatszlanma sebebi ve eklinin, rahatszland yer ve bulunduu konumun, ambulansa ne ekilde gtrldnn, hastaneye gtrlmesi esnasnda tbbi yardm alp almadnn kesin olarak belirlenebilmesi mmkn olamamaktadr. Eer Merhum
Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesinde hasta yks
alnm olsayd,
yukarda belirtilen hususlarn tespiti ile yaanan srece ilikin tartmalarn nne geilebilmesi ve Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin belirlenmesinde hayati nemi haiz yeterli veriye dayanlarak salkl deerlendirme yaplmas, yaplan bu deerlendirmeye gre de, Merhum Cumhurbakannn lmnde phe olup olmad ve buna bal olarak da l muayenesi ve otopsiye gereksinim duyulup duyulmayaca (grevi banda len bir Cumhurbakan gerei dikkate alnmasa bile) hususunda tespit yaplabilecei dnlmektedir.
Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin lm raporunda ve gmme izin kdnda iki farkl terimle ifade edilmi olmas ve lm sebebi ile ilgili deerlendirmeler hususunda Tbbi Uzmanlar Heyeti tarafndan varlan kanaat ve sonu aynen aaya alnmtr. Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin lm raporunda, Koroner Arter Hastal ve Kardiyak Arrest olarak kaydedilmi iken, Gmme zin kdnda ise Kalp Yetmezlii eklinde yer ald, her iki belgede niin birbirinden farkl klinik terimlerin kullanldnn anlalamad, kalp yetmezlii ve kardiyak arrestin bir ok klinik sendrom sonucunda ortaya kan klinik bir sonu olup kesin lm nedeni olarak deerlendirilmesinin mmkn olmad, her iki belgede birbirinden farkl tanlarn (tbbi terimlerin) yazlmas heyetimizde hekimlerin Merhum Cumhurbakannn lm nedeni ile ilgili kesin bir tanya varamadklar ynnde kanaat oluturduu, Merhum Cumhurbakannn hastaneye kabul edildii andan lmnn ilan edildii ana kadar yaplan tbbi tetkiklerde koroner arter hastal ve kardiyak arrest ile kalp yetmezliini gsterir herhangi bir tbbi bulguya kaytlarda rastlanlamad, Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin koroner arter hastal ve kardiyak arrest olarak tespit edilmesinde, daha nce kalp hastal geirmi olmasnn, sal ile ilgili gemi yaam yksnn, anlatlanlara gre sabah spor yaparken rahatszlanmasnn, hipertansiyon hastas olmasnn, kalbinin kaslma gc ile ilgili rahatszlnn bulunmasnn, ar kilosu ve yann etkili olduu ifade edilmesine ramen bunlar lm sebebini belirlemede tbbi bulgular ile desteklenmediinden tek bana yeterli olmayaca, dolaysyla tahmini lm nedeninin kesin lm nedeni olarak yazld, Cumhurbakan Turgut zaln vefatndan ksa bir sre nce 05.02.1993 tarihinde The Methodist Hastanesinde yaplan check-upnda elde edilen mevcut bilgi ve belgelerden anlald kadaryla Merhumun srt ve diz ars olduu, ancak herhangi bir kardiyovaskler sistemle ilgili yaknmas olmad, hafif bir kan ekeri ykseklii olduu, ekokardiyografide hafif sol ventrikl hipertrofisi ve hafif sol atriyum dilatasyonu, Talyum sintigrafisinde hafif dzeyde iskemi dnda fizik muayenede ve laboratuar bulgular ierisinde ciddi ve anlaml bir patolojik bulgu tespit edilmedii, ayrca sintigrafi tetkiki srasnda yaplan egzersiz stres testinde normal kan basnc cevab ile gs ars olmakszn 6,5 dakika kotuu ve testin yorgunluk nedeniyle sonlandrld, Merhumun kilolu oluu, hafif kan ekeri ykseklii ve hafif HDL dkl dnda kardiyovaskler risk faktrne sahip olmad, kan basncnn normal seyrettii ve belirgin hibir yaknmas olmad gz nne alndnda bu denli dk risk profili ile ani kalp lm olasl tamamen dlanamamakla birlikte uzak bir ihtimal olarak grld, Merhum Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesinde gerek byk acil servisinde gerekse kalp damar cerrahisi youn bakm nitesinde hekimin ykmllklerinden olan yksnn (yaknlarndan) alndna dair bir kaydn bulunmad, hasta yks alnm olsayd,
Merhum Cumhurbakannn lm sebebinin belirlenmesinde daha salkl veriye dayanlarak deerlendirme yaplmasnn mmkn olabilecei, Merhum Cumhurbakan iin risk ngrme yntemlerinden biriyle yaplan risk deerlendirmesine gre 5 yllk sakalm orannn yaklak % 80'e karlk geldii, baka bir yntemle hesaplanan kardiyak kkenli lm riskinin baypas ameliyat sonras 6 yl gemi olmas nedeniyle olduka dk tahmin edilebilecei, buna ilaveten egzersiz testinden hesaplanan Duke yrme band puanna gre 6.5 puana sahip olduu, dolaysyla da dk risk grubuna girdiinin grlecei ve bu hasta grubunda ortalama yllk lm riskinin % 3-4 ve be yllk sakalm orannn da en az % 80-85 arasnda tahmin edilebilecei, son olarak Merhumun tedavisinde kardiyovaskler mortalite, morbidite ve ani kalp lmn azaltt gsterilen o dnemde almas gereken tm ilalar (angiotensin dntrc enzim inhibitrleri, asetilsalisilik asit, statin, beta bloker) ald gz nnde bulundurulduunda eldeki bilgi ve belgeler nda Merhum Cumhurbakanmz Turgut zaln kalp nedenli ani lmnn beklenmedii ancak bu ihtimalin tamamen dlanamad, bu balamda ani lmde serebro vaskler olaylar gibi kalp d ve zellikle de doal lm nedenleri dndaki ihtimallerin de dnlmesi gerektii, Merhum Cumhurbakannn, prostat kanseri nedeniyle geirmi olduu prostat cerrahisinin ani lm asndan belirgin bir risk oluturmayaca, Dzen Laboratuvar tarafndan yaplan takiplerinde son dnemde PSA deerlerinde bir miktar art olsa da ani lm asndan bir risk tekil etmeyecei, Merhum Cumhurbakannn vefat ile ilgili beyanlar, tbbi belgeler, lmnden sonra kamuoyu gndemine gelen iddialar, vefatn beklenmedik bir anda olmas ve Hacettepe niversitesi Hastanesinde yaplan kan analizlerinde klinik durumuyla aklanmas zor olan anormalliklerin bulunmas birlikte deerlendirildiinde, lm nedeni olarak zehirlenme ihtimalinin de gz ard edilemeyecei; Merhum Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesi byk acil servisine getirildii srada bilincinin olmamas, kardiyovaskler kollapsn gelimi olmas, solunumunun olmamas ve idrar karma bulgusunun olmas, hipoksi gelimi olmasnn yan sra bronlardan fazla miktarda kpkl salg gelmesi, laboratuvar incelemesinde sodyum, glukoz, kreatinin, kreatinin kinaz, LDH ve karacier enzimlerinin (AST ve ALT) ok yksek bulunmas, ayrca, protein ve albmin deerlerinin ar dkl ile klorr deerlerinin deiken olmas gibi bulgularn organofosfat zehirlenmesini de dndrebilecei, Merhum Cumhurbakannn vefat ettii tarihte Hacettepe niversitesi Hastaneleri Klinik Patoloji Laboratuvarnda kolinesteraz testinin allabildii, alnan plazma ya da eritrosit rneklerinde bu test allm olsayd ve enzim aktivitesinde %25-50 aralnda bir d tespit edilseydi, organofosfat zehirlenmesini dndrecek nemli bir bulgu ortaya konulabilecei,
sonu ve kanatine varlmtr. Grlecei zere, Tbbi Uzmanlar Heyeti Raporunda; Hacettepe niversitesi
Hastanesinde belirlenen lm nedeni, tahmini lm nedeni olarak nitelendirilmekte ve gerek lm nedenine ilikin herhangi bir alma yaplmad ortaya konulmaktadr. Ayrca, ayn Raporda Merhum Turgut zaln gerek Trkiyedeki gerekse Amerika Birleik Devletlerindeki hastane ve laboratuvarlardan toplanan tm salk verilerinin deerlendirilmesi sonucunda; Merhumun lm nedeni olarak ani kalp lm olaslnn tamamen dlanamamakla birlikte uzak bir ihtimal olarak grld, kalp d ve zellikle de doal lm nedenleri dndaki ihtimallerin de dnlmesi gerektii ve baz bulgularn ise lm nedeni olarak organofosfat zehirlenmesini de akla getirebilecei ifade edilmektedir. 22 - Merhum Cumhurbakannn vefatndan sonra, lmnn pheli olduu iddialar, muhtelif zamanlarda kamuoyunun ve ilgili kurumlarn bilgisi dhiline girmi, gerek ulusal gerekse yabanc yazl ve grsel medyada lmnn pheli olduuna ynelik birok haber/yorum/makale yaynlanm ve bu konudaki iddialar ieren eitli kitaplar kamuoyuyla paylalmtr. Merhum Cumhurbakannn vefat ettii srete gerek Kkte gerekse Hacettepe niversitesi Hastanesinde yaananlara ilikin belirsizlikler, kaytlara geen lm sebebini destekleyecek yeterli derecede tbbi verilerin olmamas, lm raporunda imzas bulunan doktorlar da dahil olmak zere mdahale srecine katlan doktorlarn kesin lm sebebinin ancak otopsi ile tespit edilebilecei ynnde genel kanaatleri, Tbbi Uzmanlar Heyetinin Merhum Cumhurbakannn lm sebebine ilikin grleri dikkate alndnda, kesin lm sebebinin tespit edilebilmesinin otopsi yaplmas ile mmkn olabilecei anlalmaktadr. Ancak, Merhum Cumhurbakannn naa zerinde otopsi yaplmad, bilgisine bavurulan kiilerin beyanlarndan ve ulalabilen belgelerden anlalmaktadr. Merhum Cumhurbakannn lmnn pheli olarak deerlendirilmesine neden olabilecei dnlen olaylar/gelimeler/tespitler ana hatlaryla aada belirtilmitir. - Merhum Cumhurbakannn Genel Bakan olduu Anavatan Partisinin 18 Haziran 1988 tarihinde Ankara Atatrk Kapal Spor Salonunda yaplan 2. Olaan Kongresinde, Kartal Demira tarafndan aktan silahl suikast giriimine maruz kalm olmas, - Merhum Turgut ZALn Cumhurbakan ve Devletin ba olarak Trkiye Cumhuriyetinin kar karya olduu tm risklerin ve tehlikelerin dorudan muhatab olmas, - Kamuoyu tarafndan bilinen baz salk sorunlar olmakla birlikte youn olan yurtii ve yurtd alma programlarn aksatmadan yrtrken, beklenilmeyen bir anda lmnn ani olarak gereklemesi, - 17 Nisan 1993 Cumartesi sabah rahatszlanmas ve sonraki srete yaananlara ilikin
herhangi bir tespitin adli ve idari makamlarca yaplmam olmas, - Merhum Cumhurbakannn rahatszland dnemde Kkteki salk sisteminin sevk ve idaresinde ak ihmal, zafiyet ve eksikliklerin bulunmas, - lm raporunu imzalayan doktorlarn lm sebebini, herhangi bir tetkik ve otopsi yapmakszn belirlemi olmas gibi hususlar bir btn olarak deerlendirildiinde; Merhum Cumhurbakannn vefatnda pheli durumun varln artran yeterli emarelerin mevcut olduu
dnlmektedir. Kald ki ibu Raporun ilgili blmlerinde ayrntl olarak akland zere; - Merhum Cumhurbakannn tbben ld ynnde genel bir kanaat olutuktan sonra ve lmnn resmen aklanmasndan (saat 14.30) ksa bir sre nce (saat 14.00) Merhumun kan rnei zerinde tedavi amal olamayaca dnlen ve lm sebebini aratrmaya matuf olma ihtimali bulunan baz tetkiklerin yapld, - Dr. Cengiz Aslan tarafndan Merhum Cumhurbakannn zehirlenmi olabilecei ihtimali iddialarn bertaraf etmek zere sa tellerinden bir miktarn kesilerek alnd, - Merhum Cumhurbakannn naa zerinde otopsi ileminin yaplp yaplmamas konusunun deerlendirildii hususlar gz nnde bulundurulduunda, Merhumun naa daha Hacettepe niversitesi Hastanesinde iken o dnem itibariyle baz kiilerde Merhum Cumhurbakannn lmne ilikin bir phenin de olutuu intiba edinilmektedir. Ancak, lmn pheli olduuna dair adli mercilere herhangi bir bildirimin yaplmad ve bu nedenle de l muayenesi ve otopsinin yaplmam olduu anlalmaktadr. Yaplan inceleme srecinde otopsi yaplmamasna neden ihtiya duyulmad hususunda bilimsel gerekeleri ihtiva eden herhangi bir belgeye de rastlanlmamtr. Birinci Cumhurbakanmz Merhum Mustafa Kemal ATATRKn, hastalnn
balangcndan itibaren btn seyrinin doktor gzetiminde olmasna ramen, vefatndan 24 saat 10 dakika sonra doktorlar heyeti tarafndan naa zerinde otopsi yaplmasna neden ihtiya duyulmadna ynelik 11.11.1938 tarihli tutanak tanzim edilmitir. Hastal bandan sonuna yerli ve yabanc doktorlar tarafndan takip edilen Merhum Mustafa Kemal ATATRKn hastalnn ne olduu ve seyrinin nasl devam ettii bilinmesine ramen otopsi yaplmasna neden ihtiya duyulmadna dair Devlet ciddiyetinin gerei olarak gerekeli tutanak tanzim etmek lzumu hissedilmitir. Ancak, Merhum Turgut ZALn vefatnda, szkonusu uygulama yaplmamtr. Yukarda belirtildii zere, ne ekilde rahatszland, rahatszlnn seyri, Hacettepe niversitesi Hastanesine getirildiindeki durumunun ne olduu (l m/sa m) ynnde salkl bir bilgiye eriildiine ve deerlendirildiine dair kayt altna
alnm bir veri olmakszn otopsi yapma ihtiyac duyulmadan lm sebebi belirlenmitir. Merhum Cumhurbakannn lmnn pheli olduuna ve otopsi yaplmas gereine ynelik iddialara ilikin olarak Tbbi Uzmanlar Heyetince, varlan kanaat ve sonu aynen aaya alnmtr. Nedeni kesin belli olmayan ve/veya tan bulunmayan lmlerin pheli lm olarak kabul edilmesi gerektii, Merhum Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesi byk acil servisindeki ilk muayene bulgularna gre hukuken somatik lm halinin gereklemi olduu, lm yeri, zaman ve eklinin hastanede mdahaleyi yapan hekimlerce bilinmedii, lm raporu ve gmme izin belgesinde birbirinden farkl tanlarn yazlmas nedeniyle hekimlerde kesin lm nedeni hakknda bir kanaatin olumad, tetkik sonularnn bir ksmnn normal deerlere gre yksek/dk veya deiken olmasnn izahnn gerektii, Merhum Cumhurbakannn
rahatszlanma eklinin beklenmedik ve ani bir lm gsterdii, Dr. Cumhur zkuyumcu tarafndan, lmn resmi olarak aklanmasndan ksa bir sre nce digoksin dzeyi alld (hasta dosyasnda buna ilikin bir kayt bulunmamaktadr), naa henz Hacettepe niversitesi Hastanesinde iken otopsi yaplmasnn konuulduu hususlar birlikte deerlendirildiinde, nedeni kesin olarak belli olmayan Merhum Cumhurbakannn vefatnn pheli lm olarak kabul edilmesinin gerektii, Merhum Cumhurbakannn pheli lmnn adli makamlara bildirilmesinin zorunlu olduu, pheli lmlerde otopsi yaplp yaplmamas kararnn hekimlere veya aileye ait bir karar olamayaca, Cumhuriyet savclnca yaplacak keif ve/veya l muayenesi sonularna gre otopsi yaplp yaplmayacana karar verilmesi gerektii, adli makamlara bildirim yaplmam olmasnn mer mevzuata uygun olmad, Merhum Cumhurbakan Turgut zaln lmne ynelik phelerin ve zehirlenme iddialarnn akla kavuturulabilmesi iin ncelikle ailede var olduu beyan edilen sa telleri zerinde yaplacak baz tetkiklerin lm nedenine ynelik -zellikle zehirlenme iddialarna- cevap oluturabilecei, Kiilerin kesin lm nedenlerinin belirlenmesinde otopsi ileminin altn standart olarak kabul edildii, Merhum Cumhurbakannn naa zerinde otopsi yaplmad iin kesin lm nedeninin tespit edilemedii, rme olaynn istisnalarnn olduu, kimyasallarla etkileim durumunda (tahnit) uygun artlarda rmenin ksmen ya da tamamen engellendii, dolaysyla birok adli tbbi delilin korunduu, rmenin gerekletii cesetlerde dahi uzun yllar rmeden kalan kemik, trnak, sa artklar, sarld pamuk, kefen gibi eyalarndan toksikolojik incelemelerde faydalanld, feth-i kabir suretiyle yaplacak otopside faydal bilgilere ulalabilecei dikkate alndnda, Merhum Cumhurbakannn lm nedeninin belirlenebilmesi ve vefat ile ilgili phe ve iddialarn izah edilebilmesi iin -sonu alnp alnamayaca kesin olarak
bilinememekle birlikte- takdiri adli makamlara ait olmak zere feth-i kabir yaplmasnn uygun olaca sonu ve kaanatine varlmtr. Trk hukuk sisteminde grevi banda vefat eden Cumhurbakanlarna ve dier Devlet ricaline resen otopsi ilemi yaplacana, organ ve/veya doku rnei alnacana dair herhangi bir dzenleme bulunmamaktadr. Ancak 8. Cumhurbakan Merhum Turgut ZALn vefatnda yaanan srete gz nnde bulundurulduunda, grevi banda vefat eden Devlet Ricaline (Cumhurbakan, TBMM Bakan, Babakan, Bakanlar, yksek yarg organlarnn
bakanlar/basavclar, Genelkurmay Bakan ve Kuvvet Komutanlar gibi) mutlak surette otopsi yaplmasn ve vcuttan kan, doku, trnak gibi rnekler alnmak suretiyle tetkik yaptrlmasn ve alnan bu rneklerin belli bir sre muhafaza edilmesini salayacak bir dzenleme yaplmasnn uygun olaca deerlendirilmektedir. 23 - Merhum Cumhurbakannn vefatyla ilgili srete yaananlara ilikin kamuoyuna intikal eden iddialara duyarsz kalnd, konunun aratrlmas/incelenmesi/soruturulmasna ynelik olarak yetkili makamlara yaplan mracaatlarn da gerei gibi deerlendirilmedii ileri srlmtr. Merhum Cumhurbakannn vefatna ve bu srete yaananlara ilikin phe ve tereddtlere dair aratrma/inceleme/soruturma yaplmasnn gerekliliini kamuoyu
gndemine getiren talepler ve/veya yetkili makamlara yaplan mracaatlardan tespit edilebilenlere ilikin aklamalara aada yer verilmitir. a) Merhum Cumhurbakannn vefatndan dokuz gn sonra Gazeteci-yazar Mehmet Ali Birand tarafndan hazrlanan ve Show TVde 26 Nisan 1993 tarihinde yaymlanan 32. Gn programnda; Kkteki salk ve koruma hizmetlerinin organizasyon ve ileyiindeki yetersizliklere, Merhumun rahatszlanmasn takip eden srete, mdahale, hastaneye nakil ve dier bir ksm konulardaki aksaklk ve ihmaller ile srecin sevk ve idaresindeki boluklara deinilmitir. Ancak konuyla ilgili bir inceleme ve aratrma yaplp, srecin ynetiminde ihmal ve kast unsurunun olup olmad hususunda bir tespit ve deerlendirme yaplmakszn Cumhurbakanl Genel Sekreterliince, eletirilere cevap olmak zere 27.04.1993 tarihinde Mevcut ve mmkn olan btn imknlar kullanlm, Hacettepe'ye geliten itibaren hazr tutulan btn tbbi gayretler gsterilmi ancak "Takdiri lahi" byle tecelli etmitir eklinde yazl bir basn aklamas ile yetinildii grlmtr. te yandan, Cumhurbakanl Badanman ve Basn Szcs G. Kaya Toperinin, 17 Nisan 1993 tarihinde Kkte yaananlara dair Deniz Yaveri Yrb. Remzi Karaca tarafndan hazrlanan raporun Kkn arivlerinde mevcut olduu ynnde baz basn yayn organlarnda kendisine atfen haber ve yorumlar yer almtr. Cumhurbakanl Badanman ve Basn Szcs G. Kaya Toperi, 17 Nisan 1993
tarihinde Kkte yaananlara dair Deniz Yaveri Yrb. Remzi Karaca tarafndan hazrlanan raporun Kkn arivlerinde mevcut olduu kamuoyuna yansyan beyanlarnda yer almasna karn, Kurulumuz tarafndan alnan beyannda, rapor olarak hatrlad metnin Cumhurbakan Deniz Yaveri Yrb. Remzi Karacann Sayn Cumhurbakanna ynelik hislerini anlatan ve el yazs ile yazlan ve bir rneini sunduu metin olduunu ifade ederek kendisine atfen yaplan aklama ve haberleri tevil etmitir. Ayrca, konunun muhatab olan Deniz Yaveri Yrb. Remzi Karaca ise; Cumhurbakannn lmne ilikin bir rapor hazrlamadn, bu konuda Kaya Toperinin basnda kan rapora ilikin szlerinin doru olmadn, kendisinin cerideye yazm olduu hususlar rapor olarak deerlendirmi olabileceini beyan etmitir. b) Salk eski Bakan Halil vgn, 17 Nisan 1993 tarihinden ksa bir sre sonra, Merhum Cumhurbakannn vefatnda yaanan srece ilikin incelemede bulunduklarn ve ulatklar sonular Salk Eitim Vakf tarafndan karlan nce Salk adl aylk gazetenin zal zel Says bal altnda Haziran aynda yaynladklarn ifade etmitir. Ad geen gazetenin zal zel Says incelendiinde; Merhum Cumhurbakannn lmnn ele alnd, konu ile ilgili alnmas gereken salk tedbirleri, rahmetlinin rahatszlanmasna neden olan olgular ve rahatszln takip eden srete yaanan olaylarn deerlendirilmesinin yapld ve bu konuda uzman grlerine bavurularak rahmetliyi lme gtren ihmaller ile lmcl hatalara vurgu yapld grlmtr. Merhum Cumhurbakannn vefatndan yaklak iki ay sonra yaymlanan sz konusu gazetede, Cumhurbakan Turgut ZAL lme gtren ihmaller ile lmcl hatalara dikkat ekilmesine ramen, bu yaymdan sonra grevli ve yetkili makamlar tarafndan herhangi bir aratrma/inceleme/soruturma yapldna ilikin bilgi veya belgeye ulalamamtr. c) 20. Dnem Tokat Milletvekili Hanefi elik tarafndan TBMM Bakanlna sunulan ve Sayn Babakan tarafndan yazl olarak cevaplandrlmas talep edilen 19.12.1997 tarih ve 7/4034-10031 esas numaral soru nergesinde; Merhum Cumhurbakan Turgut ZAL'n
lmnn pheli olduu, lm olaynn zehirlenme dolaysyla olabilecei, lmnden nce alnan kann Hacettepe Tp Fakltesi Hastanesinde sakland ve saklanan kann kaybolduu, Kamuoyunda normal lmle deil ldrld eklinde kanaat uyand iddialarna yer verilmitir. Bahse konu soru nergesinin cevaplandrlmas maksadyla Devlet Bakanl tarafndan, ileri Bakanl ile Salk Bakanlndan yazl bilgi talebinde bulunulmutur. Devlet Bakanlnn 16.04.1998 tarih ve 00338 sayl yazs ile anlan Bakanlklarn grleri TBMM Bakanlna iletilmi, sz konusu nergede belirtilen hususlarla ilgili herhangi bir bilgi ve belgeye rastlanlmad ve Merhum Cumhurbakan'nn kan rneinin laboratuvarlarda
bulunduu eklindeki sylenti ile ilgili olarak yaplan aratrmada, herhangi bir kayt veya bilgi ile kan rneine rastlanlmad" ifade edilmitir. Bahse konu soru nergesi ile ilgili bakaca bir ilem yaplmad tespit edilmitir. d) 21. Dnem (1999-2002) Malatya Milletvekili Tevfik Ahmet zal ve 23 arkada tarafndan verilen 07.05.2002 tarihli Meclis Aratrmas almasna ilikin nerge ve gerekesinde; () lm annda yannda bulunanlarn ifadeleri ve kronolojik gelimeler deerlendirildiinde, Merhum Cumhurbakanmzn aniden lm ve lm sonras otopsi yaplmadan defnedilmi olmas daha sonraki gelimeler bu konuda bir takm kukularn domasna neden olmutur. Hal byle iken devlet olarak bir aratrmaya gerek duyulmadan hatta otopsi dahi yaplmadan sradan bir lm gibi deerlendirilerek ebedi istirahatghna tevdi edilmesi pek ok kukuyu da beraberinde getirmitir. Tm bu pheleri ortadan kaldrmak ve olay her ynyle aratrarak, toplum vicdann rahatlatmak amac ile nergenin hazrland belirtilmitir. Yukarda yer verilen gereke dnda, meclis aratrmas nergesinin ekinde konuyla ilgili herhangi bir somut bilgi ve/veya belge sunulmad grlmtr. Sz konusu nerge Genel Kurulun 21.05.2002 tarihli 102. birleiminde okunarak bilgiye sunulmutur. Genel Kurul gndemine alnan nerge, 21. Dnemin 01.10.2002 tarihinde sona ermesi nedeniyle Tzn 77. maddesi uyarnca arive kaldrlmtr. Bu nerge ile ilgili bakaca bir ilem yaplmad anlalmtr. e) 22. Dnem stanbul Milletvekili Emin irin tarafndan Ankara Cumhuriyet Basavclna 31.01.2006 tarihinde, 8. Cumhurbakan Merhum Turgut ZALn ldrld iddiasn ieren su duyurusunda bulunulduu tespit edilmitir. Sz konusu su duyurusunu ieren dilekenin talep ksmnda, Sayn Semra zaln rportajnda Cumhurbakan Sayn Turgut ZALn ldrldne kesinlikle inanmas, delillerin yok edilmesi, Hacettepe niversitesinde kan rneinin yok edilmesi, Sayn zaln zorla resepsiyona gtrlmesi, kendisine zel limonata iirilmesi, Sayn zaln zehirlendii formln yazlp braklmas ve Sayn Sleyman Demirelin Sayn zaln leceini nceden beyan etmesi gibi nemli iddialar da kapsayan ifadelerinin ihbar kabul edilerek, gerekli aratrma ve soruturmann yaplmas keyfiyetini arz ederim eklinde iddialarn dile getirildii, ancak herhangi bir somut bilgi ve belge verilmedii grlmtr. Ankara Cumhuriyet Basavclnca yaplan 2006/39285 numaral soruturma neticesinde, 02.03.2006 tarih ve 2006/21921 karar numarasyla; () Su duyuru dilekesinde ve Sayn Semra zaln Sabah Gazetesinde yaynlanan syleisinde yapt aklamalarn herhangi bir belgeye dayanmad, mevcut Hacettepe Hastanelerince dzenlenen raporlarn aksine Sayn
Cumhurbakanmz Turgut
ZAL'n lmnn zehirlenme
ile ilgisinin olmad, kalp
yetmezliinden meydana geldii anlaldndan, herhangi bir kii veya kiiler hakknda kamu davas almasna yer olmadna. eklinde takipsizlik karar verildii anlalmtr. f) Yukarda yer verilen talep ve mracaatlarn yannda Merhum Cumhurbakannn vefat tarihinde ve sonrasnda grev alan st dzey baz devlet yetkililerinin, konunun btn ynleri ile aratrld/incelendii/soruturulduu ynndeki beyanlarnn kamuoyuna yansd grlmtr. Bu kapsamda, Cumhurbakanl Genel Sekreterlii, Genelkurmay Bakanl, Milli stihbarat Tekilat Mstearl ve Emniyet Genel Mdrlnden alnan cevabi yazlarda, bugne kadar Merhum Turgut ZALn lmyle ilgili herhangi bir aratrma, inceleme ve soruturma yaplmad bildirilmitir Neticede, 2010 ylnda Sayn Cumhurbakannn Kurulumuza verdii aratrma ve inceleme grevi kapsamnda yaplan alma ile ayn yl iinde Ankara Cumhuriyet Basavclnn balatt soruturma dnda adli ve idari makamlarca konunun kapsaml olarak aratrlmad grlmtr. Yukarda yaplan tespit ve deerlendirmeler itibariyle ulalan nihai deerlendirme ve sonu aada gsterilmitir. Bu kapsamda, bahsedilmesi gereken ilk husus; dneme dair ortaya kan ve ksmen de halen devam eden kamu ynetiminin gvenlii ve ileyiine ilikin olarak tezahr eden nemli bir zafiyet ortamnn varldr. Merhum Turgut ZAL, grevi banda vefat eden bir Cumhurbakandr. lm, uzun sreli devam eden ar bir hastalk neticesinde olan ve beklenen bir lm deildir. lm, ani bir lm eklinde gereklemitir. Grevi banda ve ani ekilde len bir Cumhurbakannn lm her zaman pheli bir lmdr. Bu itibarla, lm nedeninin belirlenmesi amacyla herhangi bir otopsi ve/veya Kk yerlekesinde delil tespiti benzeri ilemlerin yaplmam olmas tam anlamyla akl tutulmas ile izah edilebilecek bir durumdur. yle ki, mezkur akl tutulmas dnemin ilgili Devlet organlarna ve merhumun yaknlarna tam anlamyla hakim olmutur. Bunun sonucunda da, lm nedeninin belirlenmesi konusunda gerek doktorlar ve aile yeleri tarafndan gerekse yarg organlar ve dier Devlet ricali tarafndan otopsi yaplmas konusunda gerekli ihtimam ve tavr gsterilmemitir. Kamu oyunda yaygn bir ekilde Merhum Turgut ZALn lmnn doal bir lm olarak grlmemesi ve ldrlm olabileceine ilikin lmn hemen akabinden itibaren geni bir yelpazede bir takm iddialarn ortaya kmasnn temel sebeblerinden birisisi de budur. Merhum Turgut ZALn lmnn zerinden 20 yl gemesine ramen bu sre ierisinde lm ile ilgili olarak ortaya atlan eitli iddialar hakknda bugne kadar herhangi bir idari aratrma ve inceleme ile kapsaml bir adli soruturma yaplmam olmas da ayn akl
tutulmasnn uzun yllar boyunca devam ettiine iaret etmektedir. Sz konusu akl tutulmas, esas itibariyle gerek grev banda len gerekse grevini yapmaya engel tekil edecek nitelikte ar hastala yakalanan Devlet adamlar hakknda izlenecek hukuki sre ve yntemlerin yazl hukuk kurallar olarak Anayasa ve dier mevzuatta tanmlanmam olmasndan
kaynaklanmaktadr. Bu konu tamamyla gelenee braklm olup Devlet hayatmzda zaman zaman yaanan inktalar nedeniyle bu konudaki gelenekler de tam olarak gelimi deildir. Nitekim, gerek merhum Turgut ZALn lm gerekse merhum Babakan Blent ECEVTin hastalk sreci ile ilgili ortaya atlan iddialar ve yaananlar bu konudaki eksiklii/zafiyeti tmyle teyit eder mahiyettedir. Bahsedilmesi gereken ikinci husus ise dnemin Cumhurbakanl yerlekesinde Cumhurbakanlarna sunulan salk hizmetlerinin kapasitesi ve kalitesi ile ilgili ciddi sorunlarn varldr. Merhum Turgut ZALn gemi salk bilgileri ve youn program trafii bilinmesine ramen derhal mdahaleye uygun ve yeterli salk personeli, ekipman ve donanml bir amblnsn bulundurulmam olmas kabul ve izah edilebilir bir ynetim anlay ve uygulamas deildir. Bu adan, Merhum Turgut ZAL rahatszland anda; kendisine ne gerekli vasfta ilk mdahale yaplabilmi ne de uygun bir ekilde ve tam zamannda hastaneye gtrlebilmitir. Sz konusu dnemde Sayn Cumhurbakannn acil bir rahatszlk geirmesi annda izlenecek yntem ve srelerin (ilk mdahaleyi yapacak salk personeli ile ara ve gerecin hazr tutulmas, takip edilecek yol gzergah ve gidilecek salk kuruluu, yol emniyeti ile ilgili tedbirler, son zamanlarnda yedii ve itii eylerin listesi ve numunesi, kulland ilalarn listesi, hasta yksne ilikin bilgiler vb.) tanmlanmam olmas nedeniyle, adeta, herhangi bir mahallede ayn ekilde vefat eden bir insan iin hane halk ve komular tarafndan yaplan i ve ilemlerin tesinde herhangi bir uygulama yaplamamtr. Bu itibarla, gerek rahatszlanma an ve ekli ile ilgili belirsizlikler ve elikiler gerekse lm nedeninin tespitine ynelik olarak gerekli otopsi ve dier ilemlerin yaplmam olmas ve alnan kan rnekleri ile ilgili yaplan tahlillerin akbetinin belirsizlii gibi hususlar Merhum Turgut ZALn lm nedeninin bugn itibariyle de bilinmezliini koruduunu gstermektedir. Kurulumuz tarafndan oluturulan Tbbi Uzmanlar Heyetinin de ulam olduu nihai bilimsel sonu da zet itibariyle bu istikamettedir. Tbbi Uzmanlar Heyetince ulalan sonuca; Trkiyedeki hastane ve laboratuarlar ile Amerika Birleik Devletlerindeki hastanelerden toplanabilen ve sonradan oluturulan salk dosyas ile ulalm olmas ve yllar getikten sonra yaplan bir alma olmas nedeniyle belirli bir ihtiyat pay ile yaklalmas gerekmektedir. Ancak, yukarda ifade edilen lm nedeninin otopsi yaplmadan tahmini olarak belirlenmi olmas karsnda; szkonusu bilimsel incelemenin yeni baz deerlendirme ve bulgular ierdii de aktr.
Merhum Turgut ZALn ldrlm olduuna ilikin ortaya atlan eitli iddialar hakknda ancak snrl bir inceleme yaplabilmitir. Somut baz olaylar ve bilgiler ihtiva eden mezkur iddialardan; zellikle, merhumun zehirlendiine ve yeterli tbbi yardm almadna ilikin merhumun yaknlar tarafndan dile getirilen baz iddialar incelenmitir. Merhum Turgut ZALn ldrlm olduuna ilikin ortaya atlan iddialarn nemli bir blmnn ise soyut nitelikte olup daha ziyade eitli ulusal veya uluslaras olgular/gelimeler temel alnarak ortaya atlan ldrlme nedeni etrafnda kurgulanan iddialar olduu grlmektedir. Bu nedenle, sz konusu iddialarn bu aamada aratrlmas ve ispatlanmas imkan bulunamamtr. Ancak, lm nedeninin netletirilmesinden sonra szkonusu iddialarn ciddiyeti/geerlilii hakknda dnlebilecei /inceleme yaplabilecei aktr. Bu nedenle, Tbb Uzmanlar Heyeti tarafndan mevcut tbbi veriler erevesinde nerilen, lm nedeninin belirlenmesine ilikin yntem ve srelerin gerekliliinin; Raporun yukardaki blmlerinde yaplan tespit ve deerlendirmeler muvacehesinde Merhum Cumhurbakan Turgut ZALn ailesi ile yarg organlarnn takdir edebilecei bir durum olduu kanaatine varlmtr. Yukarda zetlenen ve ayrntlar Raporun ilgili blmlerinde yer alan tespit, deerlendirme ve nerilerin gereinin yaplmasn teminen ibu Raporun, 2443 sayl Devlet Denetleme Kurulu Kurulmas Hakknda Kanunun 6. maddesi uyarnca Babakanla gnderilmesi gerektii ve ayrca Ankara Cumhuriyet Basavclna da raporun bir rneinin iletilmesinin uygun olaca deerlendirilmektedir. Sayglarmzla arz ederiz. 04.06.2012
(imza) Cemal BOYALI Bakan
(imza) smail Hakk SAYIN ye
(imza) Faik CECEL ye
(imza) Mehmet LHAN ye
(imza) Mehmet Ali ZKILIN ye

Sekizinci Cumhurbaşkanı Merhum Turgut ÖZAL Raporu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sekizinci Cumhurbaşkanı Merhum Turgut ÖZAL Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HZMETE ZEL

T.C. CUMHURBAKANLII Devlet Denetleme Kurulu

ARATIRMA VE NCELEME RAPORU

Tarihi : 04 / 06 / 2012 Says : 2012 / 2 Eki :-

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu I

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 584

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 585

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 586

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 587

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 588

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 589

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 590

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 591

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 592

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 593

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 594

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 595

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 596

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 597

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 598

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 599

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 600

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 601

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 602

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 603

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 604

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 605

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 606

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 607

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 608

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 609

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 610

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 611

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 612

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 613

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 614

Cumhurbakannn Hacettepe niversitesi Hastanesinde hasta yks

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 615

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 616

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 617

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 618

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 619

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 620

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 621

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 622

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 623

ZAL'n lmnn zehirlenme

ile ilgisinin olmad, kalp

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 624

HZMETE ZEL Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu 625

(imza) Cemal BOYALI Bakan

(imza) smail Hakk SAYIN ye

(imza) Faik CECEL ye

(imza) Mehmet LHAN ye

(imza) Mehmet Ali ZKILIN ye

You might also like