Dikkat Dikkat Sayn Seyirciler !! Not Hakkndaki Aadaki Not`a Baknz Yoksa Ters Teper .

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

Notlar hocann derste(2007-2008) anlatt ksmlardan derlenmi ve Glten Kazgann ktisadi Dnce Tarihi kitab ile Vural Savan ktisatn Tarihi adl kitaplarndan da faydalanlarak zenginle tirilmi tir. Hazrlanan bu notun ticari hibir beklentisi yoktur. Tamamen sevap amal olup bilimsel kaygdan olduka uzak olmay tercih etmitir.Neden acaba ? Vay efenfim uray eksik uras gedik ahan buras da yanl diyorsanz Fatih Kansoy` bildiriniz kansoy@gmail.com J.S.Mill Ne tam bir klasik iktisat ne de tam bir sosyalisttir. Sosyalizmden ciddi etkilenmeleri olmutur. i cretlerinin artmasn cret fonunun artmasna yahut ii saysnn azaltlmasna balayan Mill bu fonun kolay ekilde artmayaca iin ii cretlerinin artmas iin iilerin iten karlmasn nermitir. Sosyalist dnrlerden etkilendikten sonra bu grnden vazgemitir. * Mill zel mlkiyetin snrlandrlmas taraftardr. Marx tarafndan topik sosyalist olarak adlandrlan iktisatlar arasndadr. * cretli iilikten kooperatifilie geilmesini savunmutur.

Klasik Okul retileri Genel Hatlar o Evrenselcilik o Tmden gelim yntemi o Soyutlayc bak as o Homoekonomikus savunmas Tarihi Okul Klasik retiye eletiri olarak ortaya kmtr. Klasik okulun varsaymlarna getirdii eletiriler ise : Evrenselcilik zerine : Her zaman her yerde deimez iktisat kanunlar yoktur. Tarih iinde farkl dnemlerde farkl ekonomik yaplar vardr. Her lkenin kendine has iktisadi sistemi olduu iin bu yaklam doru deildir. o Tmden Gelimcilie: Tmden gelim metodu yerine tme varm yntemini benimsemilerdir. Teorilerini olutururken olaylardan teorilere gidilmelidir anlay hakimdir. o Soyutlamacla: ktisat anlaynn tarihsel olaylara ve ilikilerden ve gereklere dayandrlarak oluturulmasn savunmulardr. o Homoekonomikus: nsanlarn sadece kendi maddi karlar peinde komadklarn ve itibar grme, grev arzusu,hizmet ak,yardmlama gibi hasletlerle hareket eden bireylerin olduunu savunmulardr. Eski Tarihi ve yeni/gen tarihi okul olmak zere ikiye ayrlrlar Schomoller,Sombart, ve Weber nemli isimleri arasndadr Sombart kapitalizmin kaynan Yahudilikle, weber ise Protestanlkla aklar Bu okula gre gereklere dayanmayan iktisat teorisi topyadan ibarettir. * Ekonomiye devletin mdahalesine olumlu bakarlar. Bu yzden kimi evrelerce sosyalist olarak adlandrlrlar. ktisadi liberallemeye kar grler ortaya atmlardr. Sanayi devrimiyle birlikte Avrupa yeni bir aa giriyor. Bu an en nemli zellii retimin, imalatn makineyle yaplmasdr. Sanayi kapitalizmi ann en nemli iktisadi gstergesi fabrika sisteminin ina edilmi olmasdr. o www.marmaraiktisat.com sayfa 1

 Fabrika sisteminin ok nemli sosyal sonular olmutur. Snflar ortaya km ve snfsal mcadeleler balamtr Bata ngiltere olmak zere tm Avrupa da gelime ve refah artlar gzlemlenmitir. Ancak gelir dalmnda istenilen ekilde adil datm olmamtr. Gelir dalmnn neden olduu bu eitsizlik nedeniyle ngiltere bata olmak zere Almanya ve Fransa gibi lkelerde ok ciddi eletiriler gelmitir. Bu eletirileri tek bir at altnda toplamak mmkn deildir. Ancak snflandrlabilir. rnein baz eletiriler sosyal reformlarla bu eitsizliin giderilebileceini dnrken bazlar ise sistemin toptan deimesi gerektiini dile getirmilerdir. Sismondi: inde yaad toplumun gereklerine eilip krizlerin nedenini bulmaya almtr Klasiklerin zaman ve mekandan syrlm soyutlamalarna kar karak liberal retiyi eletirmitir Sistemde tam istihdam dengesinin kendiliinden olumadn syleyerek iktisadi krizleri inceleyen ilk iktisat olmutur Makineleme isizlie ve satn alm gcnn azalmasna neden olur grn benimsemitir. Devletin ekonomiye mdahalesini savunmutur. retim aralarnn zel mlkiyetine olumlu bakmtr. Sistemin arzasnn giderilmesi iin kk burjuvazinin oluturulmasn istemitir. Sendikalamann ve makinelemenin kontrol altna alnmasn nermitir. Saint Simon Evrimci tarih felsefesini benimsemitir. Makinelemenin insann refahn arttraca grn savunmutur. Israrla sanayilemeye nem verilmesini istemitir. Snflar aras atma fikrini desteklememitir. deal Sanayi Rejiminin liberal bir sistemde deil otorite ile gerekleeceini dnyor ve politik devlet yerine ekonomik devlet anlayn ne srmtr. Bilim adamlarna ve mhendislere toplumun ynetici mevkilerinin verilmesini savunmutur. zel mlkiyete kar deil ancak mlkiyet hakknn toplumsal yararlar amacyla kullanlmas gerektiini ne srmtr. almadan gelir getiren faiz kurumunun bir smr olduunu dnr. Ancak kapitalistlerin kar Saint Simona gre merudur. Robert Owen Sosyalizm ifadesini ilk kez kullanan ve sosyal refah reformlar dnen ngiliz iktisatdr. Hrriyet ve sermest rekabet kurumlarnn devlet mdahalesinden uzak olmasn sosyal adaletsizliin nedeni olarak grmtr. retim aralarnn mlkiyeti ortadan kaldrlmaldr. Bireylerin bir araya gelerek topluluklar oluturmas gerektiini sylemitir. Bu birlikteliklerde her trl retim ve tketimin ortak olarak yaplmasn savunmutur. Mlkiyetin zel deil ortak olmasn savunmutur. Emek borsas kurarak iki yl iletmitir. Bu borsay kurmadaki ama : 1-kar ortadan kaldrmak 2-Herkes emeine gre ihtiyalarn giderme imkan vermek. Kendi fabrikasnda ocuk ii altrlmasna izin vermemitir. www.marmaraiktisat.com sayfa 2

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

 Sendikacl ve kooperatifiliin geliiminde Owenn dnceleri son derece etkili olmutur. Maln adil fiyatn o maln retim masraflarna eit olan fiyat olarak aklamtr. Charles Faurier nsan ilikilerinden Newtoncu kanunlarn geerli olduunu dnmtr. nsanlarn duygu ve dncelerini gerekletirebildii ve tatmin edebilecei imkan bulduunda toplumun gerek mutluluk dzeyine ulaacan belirtir. S.Simon, Sismondi,R.Owen gibi dnrlerin ii snfn sefalete srklediini dnr. Bu sefaletten kurtulmann yolu ise retici ve tketicileri kapsayacak birliklerin kurulmas olduunu syler. Bu birliklere Phalanx adn verir. Merkezi planlama yerine yerinden ynetim yaklamn nermitir Sanayileme yerine topraa dnlmesini benimsemitir. Profesyonel yneticiler yerine bireylerin kendi kendilerini ynlendirmesini savunmutur. Rekabetin israfa neden olduunu sylemi ve rekabet aleyhine tavr almtr. Louis Blanc Fransz ihtilalinin amacna ulamadn dnmtr. Elde edilen zenginliin sadece burjuva ve zengin kesime yaradn dnr. Toplumdaki snflar arasndaki farkn birbirleriyle karlatrlamayacak kadar fark olmusa zgrln hibir ie yaramayacan dnr. (Yani a karnna zgrlk olmaz diyor adam hakl ) Blanc`a gre eer mlkiyet doal bir hak olarak kabl edilecekse bu ferdi mlkiyetten ziyade Kollektif mlkiyet olmaldr. Toplumda ortaya kan ekonomik dengesizlik ve smrnn kaynan rekabete dayandrr. Ekonomiye devlet mdahalesini savunur ve devlet iin Fakirin Bankeri ifadesini kullanr retim sektrnn kamulatrlmasna ynelik bir program mevcuttur. Pierre Joseph Prudhon (ilgin insan, anaristim diye vnyor ) Kendisini anarist olarak nitelendiren ilk toplumsal reformcudur ve anarist doktrinin kurucusu olarak kabul edilir. Faiz ve rant gelirlerini hak edilmi gelir olarak grr. (elikili insan) Mlkiyeti hrszlk olarak grmtr ve mlkiyetin her trlsne kar kmtr. Prudhon`un ne olduu belli deildir ne sosyalisttir ne liberaldir ortal kartran bir eleman Prudhon mlkiyetin ortadan kaldrlmas nnden en byk engel olarak devleti grr ve devletin ortadan kaldrlmasn ister. Devlet ortadan kalkmal ki mlkiyet de ortadan kalksn Owen gibi oda mbadele bankas kurulmasn teklif eder ilerin birlik oluturmas fikrine kar kmtr Karl Rodbertus Devletin ekonomiye mdahalesini savunur. Sistem olarak kapitalizmin karsnda fakat ihtilale scak bakmamtr. Geimlik cret gelirlerinin toplamnn, ulusal retimin tmn tketmeye yetmeyeceini dolays ile kriz ve savalarn tetikisi olduunu belirtmitir. Ferdinand Lassale Sorunlarn oy ile zlebileceine inand iin ii partisinin kurulmasn nermitir. www.marmaraiktisat.com sayfa 3

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

 Kooperatifilikten yanadr cretlerin en az geim creti dzeyinde olmasn nermitir. Bu yaklamna ise Tun Yasas adn vermitir. Bu yasay ise Malthus`a dayandrarak aklamtr. Karl Henrick Marx Kendisini bi limsel sosyalist sismondi Saint simon gibi sosyalistleri ise topik sosyalist olarak nitelendirmitir. Kendisi bunlar eletirirken bakalarnn eletirmesine iddetle kar kmtr Kapitalist sistemi iilerin smrsne dayandrlm bir sistem olarak grr ve bu sistemdeki sorunun zmn sistemi tamamen terk ederek/ykarak zlebileceini dnyor. Marx kapitalist sistemin eletirisini yanllarn ortaya koymasna ramen alternatif bir sistem ortaya koymaz Marx`a gre klelik->Feodalite->Kapitalist Sistem->komnist sistem->sosyalist sistem eklinde bir sre ileyecektir. Marx`n emek deer kuram Ricordo`nun emek deer kuramna dayanr. Emein deerinin ls emein geimi iin gerekli olan emek zamandr. Gayri safi rn: sabit sermaye(c) + artk deer (s) + deiken sermaye (v) Artk rn: kar,rant,faizden meydana gelir Smr Haddi: S/V Artk Deer Haddi: kart+rant+faiz / cret Kar haddi: S/C+V Marx`a gre emein mbadele deeri denir fakat kullanm deeri erefsiz kapitalist tarafndan ele geirilirok kzar buna Henry Gossen Neoklasik okulun kurucularndan Alman iktisatdr Maksimum refaha ulalmas iin kanun gelitirmitir bunlar 1. Azalan marjinal fayda 2. Tatminin maksimumlatrlmas 3. Faydann ktlktan domas Marjinalizmin ilk aklaycsdr. William Stanley Jevons ktisadn bir fizik bilimi gibi evrenselleebilmesi iin matematie brnmesini nermitir. Ksmi denge analizi ile fiyat oluumuyla ilgilenmitir. Jevons`a gre zevk veren veya acy nleyen herhangi bir eya,hizmet veya davran bir faydadr. Birey-toplum, snf-snf ilikilerini yapt matematiksel tahlillerde ihmal etmitir. Emek arz teorisi vardr. ilerin para ba cret sistemine gre altn farzeder ngilizdir bu eleman

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

Carl Menger ktisadn yerel kimliinin olamayacan ve evrensel yasalara ulaabileceini iddia eder. Azalan fayday saysal ifadelerler aklamaya almtr. Menger arz ve talebin ne tarafnda belirlendiini bulmaya almtr. Menger faydal olan her eyin mal olmadn sylemi ve maln drt unsurdan meydana gelebileceini sylemitir. Menger`e gre mallar alt ve st mal olarak ayrlrlar. Ayrca ekonomik olan ve olmayan mallar diye bir snflamas da vardr sayfa 4

www.marmaraiktisat.com

 Bu abimizde Avusturya okulunun kurucusudur.

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

Leon Walras (makro iktisattan hatrladnz dimi ? hatrlayanlara 10 puan) Topran kamulatrlmasndan yanadr. Walras, Jevons`un aksine deiim teorisinin temeline marjinal fayda analizini yerletirmitir. Genel denge analizini matematik olarak aklamasyla tannr Walras emmi derki ekonomide hem mal piyasas hem de faktr piyasas ayn anda dengede olabilir. Buna da kendi ifadesi ile en anl denge der. Walras Fransz olmasna ramen Lozan okuluna mensuptur ve bu okulunun kurucusu saylr.

Vilfredo Pareto Walras hocasna ok ya ekmitir oda paretoyu Lozan okuluna kabul etmitir. Kendisi italyandr. Optimalite ve yeni refah teorisi adl teorilerin ncsdr. Kaynaklarn etkin dalm zerinde durmutur. Ultra liberal iktisatdr. Walras`n analizlerini matematiksel olarak gelitirmeye almtr.

J.Schumpeter. (ok nemli bu amca iktisat tarihi yksek lisans yapacaklar bu notlarla yetinmesin) Ekonomide meydana gelen istikrarszlklarn nedenini giriimcilerin ykc etkisine balamtr. ktisadi bymeyi yenilie balar,yeniliin olmas ise ancak giriimcinin mevcudiyeti koulundan mmkndr der ve son olarak derki giriimcinin oluabilmesi iinde kredi olmas gereklidir. Ekonomik dengenin yklmas yeniden yaplmas iindir der Kapitalist toplumun bir sre sonra yklmaya mahkum olduunu enteresan bir ekilde ne srer. Yazd eser iktisadn incili olarak adlandrlr. Kendisinin grleri o denli farkldr ki bu abimizi bir okul mensubu olarak grmek doru deildir. E.Bhm-Bawerk (marx emiceye baya saydrmtr) Schumpeterin ifadesi ile Burjuvann Karl Marxdr nk aklamalar ile kapitalist snfn kar ve faiz ad altndaki gelirlerini hakl karmtr. Avusturya okulunun temsilcisidir. En nemli katklarndan biri nihai fayda kuralna dayal olarak fiyat analizidir. Alt ve st fiyat snflarnn olduundan bahseder ve derki eer fiyat alt snra yakn olumusa alc st snfa yakn bir noktada olumusa satcnn faydasnadr. Marx`a faiz teorisiyle eletirmi ve Marx hakknda yle byle biiler demitir.. Bawerk Demiki: Bugn mevcut olan mallar, insan ihtiyalarnn tatmini ynnden teknik olarak daha stn mallardr ve gelecekteki mall ara nazaran daha yksek fayda salarlar. Faiz oran bir fiyat kavram olup bugnk mallar ile gelecekteki mallar arasndaki deer farkn yanstr. Alfred Marshall (adamm byk iktisatt) Politik iktisatdan ziyade iktisat terimini kullanan ilk iktisatdr daha ncesinden politik iktisat eklinde bir kullanm vard. Talep kanununda talebi belirleyen faktrler aras ilikiyi oraya koymutur. Tketici rant ve esneklik gibi neoklasik iktisadn temel grlerini aklamtr. retim zamanlarn ok ksa, ksa ve uzun dnem olarak ayrmtr. www.marmaraiktisat.com sayfa 5

Say ve Fisher`in kuramlar zerine katkda bulunarak makro iktisatla da ilgilenmitir Mikro iktisat diye adlandrlan iktisat blmnn ve neoklasik iktisadn babasdr. Fisher` in miktar teorisini almalar ile dorulamtr. Tam rekabet artlarnn ancak gelir dalmn optimal olduu taktirde maksimum refah yaratabileceini savunur ktisat ilminin nl isimlerinden J.M. Keynes, A.C. Pigou, Joan Robinson, Piero Sraffa, D.H. Robertson gibi iktisatlar A.Marshall yetitirmitir (bouna adamm demedik ) ktisad servet ilmi olarak deil insan davran ilmi olarak grr ktisatn iine ahlakn katlabilecei ynde grleri mevcuttur. Walrasn aksine Ksm Denge Analizini gelitirmitir. J.B.Clark Amerikaldr Blm kuramn en iyi ekilde aklamtr. Ona gre blm kuram azalan verimler yasasna tabi olmaldr.Bu yasa hem toprakta hem emekte hemde sermayede geerlidir. Test Sorularna Ynelik Pratik Notlar: (Byle bir al ma metodunu knyor ve benimsemiyor olsam da yapmadan edemedim.) Devlet Mdahalesine Evet Diyenler: Tarihi okul,Sismondi,Saint Simon,Robert Owen,Charles Faurier, Prudhon,Karl Rodbertus, F. Lassale,Karl Marx,Merkantalistler Devlet Mdahalesine Hayr Diyenler: Klasikler,Neoklasikler,Marjinalistler,Fizyokratlar i birlikleri kurulmal diyenler: R.Owen,F.Lassale,Charles faurier i Birliklerine kar olanlar: Prudhon zel Mkliyete hayr diyenler: Robert Owen,L.Blanc,Prudhon zel Mlkiyete evet diyenler: Sismondi, Saint Simon,klasik ve neoklasikler Mbadele borsas: R.Owen,Prudhon Klasik okulu eletirenler: nc sosyalistler,marx ve engel, tarihi okul. Makineleme ve sanayileme ktdr diyenler: sismondi,karl marx,Charles faurier makineleme iyidir diyenler: klasik ve neoklasikler,Saint simon kk burjuva snfnn olumasn isteyen: sismondi merkezi planlama yerine yerinden ynetimin olmas gerektiini syleyen: Charles faurier devleti fakirlerin bankeri olarak gren ve Kollektif mlkiyeti savunan : Louis Blanc sorunlarn oy mekanizmas ile zlebileceine inanan ve tun yasasn karan : ferdinand lassale marx`a gre : kar haddi: s/v+c , artk deer haddi: kar+rant+faiz/cret, smr haddi: S/v faydacl ilk bulan : benthamdr piyasa faydasndan bahseder azalan marjinal fayday ilk bulan: Henry gossen iktisadn evrensellemesi iin matematie brnmesi gerekir diyen jevons iktisadn yerel kimlii olmaz evrensel kimlie ulaabilir diyen: menger mallar alt ve st mal diye snflandran : menger faydal olan her ey mal deildir diyen: menger genel denge analizini matematiksel olarak acklayan : Walras kaynaklarn etkin dalm zerine duran: pareto istikrarszlklar giriimcilere balayan: schumpeter schumpeter iktisadi bymeyi neye balar: krediye,giriimciye yenilie www.marmaraiktisat.com sayfa 6

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

marx faiz konusunda eletiren: bhm bawerk fiyatlarn alt ve st snflar olduunu syleyen : b.bawerk Vize ncesi:

ktisadi Dnceler Tarihi Ders Notlar

"Osmanl mparatorluunda Devlet ve Ekonomi" adl dev eserinde ilk defa farkl bir ekilde dile getirdi i "Osmanl ktisadi Dnya Gr lkeleri"ni 3 bal kta toplam. Bunlar. ae (provizyonizm) lkesi : ktisadi faaliyetin amac,insanlarn ihtiyalarn karlamaktr.Binaenaleyh retilen mal ve hizmetlerin mmkn olduu kadar bol,kaliteli ve ucuz olmas ,yani piyasada mal arznn mmkn olan en yksek dzeyde tutulmas hedeftir. (syf:45-46) Gelenekilik: Sosyal ve iktisadi ili kilerde yava yava oluan dengele,eilimleri mmkn olduulde muhafaza etme ve de ime e ilimlerini engelleme ve herhangi bir de i me kt taktirde , tekrar eski dengeye dnmek zere de imeyi ortadan kaldrma iradesinin hakim olmas eklinde tanmlanabilir (syf: 48) Fizkalizm: En genel ve ksa tanmyla fiskalizm hazineye ait gelirleri mmkn olduu kadar yksek dzeye kartmaya al mak ve ulat dzeyin altna inmesini engellemektir(syf:50) Merkantalizm 16. yzylda Bat Avrupa'da balam ekonomik bir teoridir. Merkantalizm'e gre bir milletin refah anaparann miktarna bal dr ve kresel ticaret hacmi de i mez. Ekonomik servet veya anapara devletin elinde tuttuu, altn, gm miktar veya ticari de er ile temsil edilir. Bu da di er devletlerle olan ticari dengenin olumlu ynde olmas ile en iyi ykseltilir. Merkantalizme gre, ynetim ekonimide korumac bir rol oynamal , d satm desteklemeli ve d al m snrlandrmal dr. Bu fikirler zerinde duran ekonomik sisteme merkantalist sistem denir. Fizyokrasi, insan toplumlarnn tabii kanunla ynetilmesi. Tabii kanun felsefesinin dnce dnyasna egemen olduu 18. yzylda, Fransa'da gelien bir okul da bu adla anlmaktadr. Okul mensuplar, "fizyokratlar" diye tanmlanr. Okulun nde gelen temsilcisi Dr. F. Quesnaynn eserlerinden biri, Droit Naturel, yani "Tabi Kanun" bal n tamaktadr. alarnda ok ksa bir sre etkili olmakla beraber, Fizyokratlar, iktisadi dnce biimlerine getirdikleri yeniliklerle bugn de anl rlar. ktisadi dzenin ileyi ini, soyutlama yntemi ile kurduklar bir model erevesinde anlama abalar, toplumu ilevlerine gre birbirinden ayrmalar, servetin kaynan mbadele de il retim srecinde aramalar, tarm retimini dnce sistemlerinin merkezi yapmalar, bal ca zellikleri arasnda saylabilir. Fizyokratlar fayda (util) kavramnn llebilece ini savunmulardr. Toplam Fayda Maksimum noktada iken Marjinal faydann sfr olacana ynelik kesin varsaymlarda bulunmuladr.

www.marmaraiktisat.com

sayfa 7