Demir Kkaydn calan ve P.K.K.

zerine
(1992-2013)
Yaynlar
1

calan ve PKK zerine

(1992-2013)

Demir Kkaydn
Birinci Srm Mart 2013

Dijital Yaynlar ndir Oku Okut - oalt Dat

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

indekiler

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve P.K.K. ....................................................................................................................8 PKK'nn Baz zellikleri .........................................................................................................................................8 Krt Ulusal Hareketi'nin ve PKK'nn Zorluklar ve Snrlar ....................................................................................11 Krt Ulusal Kurtulu Hareketinde Yeni Dnem ve Sorunlar ..................................................................................16 Bir Tartmada calan'la lgili Deerlendirme ........................................................................................................21 Trk Solu ve Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ............................................................................................................23 "Asrn Davas"nn lk Gn zerine Deerlendirmeler ...........................................................................................27 Krtlerin Devrimi ....................................................................................................................................................29 calann Savunmas zerine Notlar ......................................................................................................................31 Savunmann nemi ve Tartlmas Gerei zerine ............................................................................................31 Orijinal bir Teorisyen Olarak calan ve Bunun Kkleri ........................................................................................33 Komnden Uygarla Gei Olarak Krt Ulusal Hareketi .....................................................................................37 Arafat ve calan .....................................................................................................................................................47 calana ve Kongra-Gele Mektup Hakknda ..........................................................................................................49 Abdullah calana Mektup: ................................................................................................................................53 Kongra-Gel Kongresini Hazrlayan Kurula Mektup: ..............................................................................................56 Avukatlara Mektup: ............................................................................................................................................57 calana kinci Mektup ...........................................................................................................................................58 zgr Gndeme Yazlar Derlemesine nsz .........................................................................................................65 calana Kar calan .............................................................................................................................................71 Anarizm, Milliyetilik ve calan ............................................................................................................................74 Niin Abdullah calan da Yazarmzdr? .................................................................................................................80 calann Dn ...................................................................................................................................................84 Tarihsel Perspektifte calann Konumu ve Yapmaya alt (Ge Gelmek ve Ge Kalmak zerine) .................103 Liberaller ve PKK...................................................................................................................................................115 3

Yeni Bir dneme Girilirken ngrler ve Grevler ............................................................................................121 Ortadou in Demokratik Manifesto ...................................................................................................................134 Ulusuluk Hayaleti ............................................................................................................................................134 Orta Dounun Tarihteki Yeri ............................................................................................................................134 Ulusuluk ve Orta Dou .................................................................................................................................... 136 Ulusuluk ve Dier Uygarlklar ..........................................................................................................................137 Ulusuluk ve Dil ................................................................................................................................................139 Ulus ve Ulusuluk Nedir? .................................................................................................................................. 140 Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar..................................................................................................................141 Ulusuluk ve Din ...............................................................................................................................................142 Demokratik ve Gerici Ulusuluk ........................................................................................................................143 Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk ............................................................................................144 Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii ...................................................................................................................146 i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk ..............................................................................................................146 Devrimci Marksistler ve Ulusuluk ....................................................................................................................149 Tarih ve Ulusuluk ............................................................................................................................................149 Osmanl ve Ulusuluk .......................................................................................................................................150 Trk Ulusuluu................................................................................................................................................151 Blge in Sonu ...............................................................................................................................................152 Demokratik Ulusuluun kili Karakteri .............................................................................................................152 Globalleme ve Ulusuluk .................................................................................................................................154 Deien Roller ..................................................................................................................................................155 Demokrasinin Koullar .....................................................................................................................................156 Seenler ve Seilenler .......................................................................................................................................157 Ordu ve Polis ....................................................................................................................................................159 Demokrasi ve Refah..........................................................................................................................................160 Demokrasi ve Eitim .........................................................................................................................................161

Demokrasinin Kayna .................................................................................................................................161 Politik slam ve Demokrasi ................................................................................................................................163 Brokratik Oligari ve Burjuvazi ........................................................................................................................163 Gler ..............................................................................................................................................................164 iler................................................................................................................................................................165

Sunu

Dne kadar calana ii bitik bir kriminal olarak baklrken birka hafta iinde mral diye bir makam haline geldi. Vizyonlaryla sadece Krtleri deil, hatta Krtlerdendaha fazla Trkleri etkilemeye balad. imdiye kadar calan ve PKK konusunda olay daha geni bir tarihsel perspektiften alan hibir inceleme kmad dense yeridir. Elbet kimi gazeteciler veya akademisyenlerin yapt kimi incelemeler vardr. Ama bunlar gerek anlamda sosyolojik olmaktan ziyade byle bir genelleme iin veri sunmaktan te fazla bir anlamlar olmaz teorik olarak. nk var olan politik durum ve karlar asndan konuya yaklarlar. Yani diyelim ki Trkiye Krt sorunundan nasl kurtulacak gibi bir balamda. Veya Blgede ABDnin stratejik karlarn savunmak iin nasl bir politika izlenmesi gerekir gibi sorulara cevap aradklar iin, daha batan bizzat bu amacn kendisini tartmayve sorgulamay dlam olurlar. Btn bu bilimsel ya da sosyolojik denebilecek almalar, builimi ve sosyolojiyi, politikann bir arac olarak ele alrlar. Bizde ise, politika bilimsel bir deerlendiremenin sonucu olarak belirlenir. PKK, caan ve Krt zgrlk Hareketini, Marksist kavramsal aralarla analiz eden ve Dnya apnda Bir Cumhuriyet ve Sosyalizm mcdelesi asndan deerlendiren hemen hemen hibir ciddi inceleme bulunmamaktadr. Bu yazlarn zgn nitelii budur. Ama yazlar ayn zamanda politik gelimelere bir mdahale amac ile de yazlmlardr. Yani sadece olaylar olup bittikten sonra yaplm deerlendirmeler deillerdir. Bizzat u derlemenin yaply ve yaynlan gibi aln zamanda gelimelere kk de olsa bir mdahale anlamn tarlar. Bu nedenle yazlarn bir ksm, sca scana, hatta bazan bilerek, olaylardan birka saat veya gn nce veya olaylardan hemen sonra elde fazla bir veri olmadan ayn zamanda dayandmz metodolojinin ve kavramsal aralarn gcn snamak aracyla yazlmlardr. Bu bakmdan ayn zamanda birer sosyolojik deney zellii de tarlar. Bugn aradan zaman getike onlarn bu snav bugn iin olduka baarl verdikleri grlmektedir. rnein, calan mralda mahkemeye ktnda, herkes calann bittiinden, cann kurtarmak iin yalvardndan sz ediyordu. Neredeyse olayn grnd gibi olmadn; calann muazzam bir stratejik dn yaptn; Bunun onun ok ciddi bir politikac olduunu syleyen tek yazardk neredeyse. Bu fikirleri yazp savunduumuz iin en yakn dostlarmz bile bizimle selam sabah kesmi, duymadmz hakaret kalmamt. imdi o zaman dediklerimiz parlak bir ekilde dorulanm bulunuyor. O zaman bizimle selam sabahi kesenlerin, hakaret edenlerin ise imdi o zaman calana ilikin deerlendirmelerini hatrlamak isteyeceklerini hi sanmyoruz. Ya da olay daha geni perspektifte ele aldmz, calann Dn gibi yazlarda ele alnan tarihsel eilimlerin aynen geerliliklerini srdrdkleri ve olaylarn genel gidi ynn
6

belirledikleri grleblir. Bu nedenle rnein bu yaz aynen bugn de geerliliini korumaktadr ve aradaki gelimelerce dorulanmtr ve dorulanmaktadr. Yazlarn ve ngrlerin neredeylse tek eksii, genel eilimin gerekte olacandan daha hzl gerekleecei gibi bir izlenim vermelerinde toplanabilir. Yani ngrler olaylarn nnden gitmektedir; olaylar ngrlerin ynnde ama daha yava bir hzla onlar izlemektedir. Bu da son derece normaldir. Genel eilimler atkan glerin mcadelesinin bilekesiyle kendisine yol bulur. Bu da akln birka mantki karsamayla kat ettii birka dakika veya saniyede ald yolu, tarihin bazan onlarca, hatta yzlerce ylda almasna yol aar. nmzdeki aylarda calan, PKK ve Krt hareketi giderek daha fazla gndeme gelecektir. Olaylar daha iyi grmek ve anlamlandrmak isteyenlerbu yazlar okuduklarnda gerein daha doru bir kavranna yaklam olurlar. Ama sadece bu kadar deil, Sosyalistler ve Demokratlar da somut politik mcadelede daha doru bir program, strateji ve taktikler btnn savunup uygulayabilirler. Demir Kkaydn 25 Mart 2013 Pazartesi

Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve P.K.K.

Bir Trk tarihisi, bir zamanlar Osmanl mparatorluunun egemenliinden kurtulan son ulusun Trkler olduunu sylemiti. Bu nermeyi bugn yle bir paradoksal nermeyle tamamlamak gerekiyor: Osmanl mparatorluu'nun egemenliinden hala kurtulamam son ulus da Krtlerdir. Krtlerdir, nk Trk modernlemesi ya da "burjuva devrimleri" -yine paradoksal bir ifadeyleburjuvaziye kar yaplm burjuva devrimleridirler. Bu "devrimler" Osmanl Egemenlii altndaki hristiyan uluslarn burjuvazisine kar Osmanl "Devlet Snflar" tarafndan rgtlenen ve ynetilen hareketler olmulardr. Bu nedenledir ki Trkiye Cumhuriyeti Devleti Osmanl mparatorluunun yaayan Ruhu olmutur. Osmanl mparatorluu egemenlii altndaki hrstiyan uluslar bu egemenlie ilk bakaldranlar oldular. Ancak bu ba kaldr, Balkanlar'da ve Anadolu'da zt sonulara yol at. Balkanlar'da Hristiyan Kapitalizmi, Mslman Prekapitalizmini yenip srerek baarya ular ve Balkan uluslarnn yolunu aarken, Anadolu'da Krt-Trk Mslman Prekapitalizmi Rum-Ermeni Hristiyan Kapitalizmini srerek ve yok ederek tasfiye etti. Bu sre kta Avrupas ve Britanya Adalar arasndaki geliim ztlklarna benzetilebilir. Kta Avrupa'snda Sen Barthelmi katliamlaryla burjuva geliimi bir ka yz yl geiktirilirken, ngiltere modern geliimin yoluna giriyordu. Trkiye Cumhuriyeti kurulduunda Eski Ermeni ve Rum burjuva konaklar, Krt ve Trk feodallerinin evlerine ya da Osmanl'dan miras Cumhuriyet adn alm devletin hkmet konaklarna dnmt. Bu tersine gidi Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin de gerilemesine yol at. Bundan sonraki dnemde Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin arlk merkezi kinci Dnya Savann zel koullar nedeniyle nce ran'a (Ksa mrl Mehabat Krt Cumhuriyeti), randa'ki yenilgiden sonra da Irak'a kayd. Bu dnem boyunca Trkiye Krdistan'nda (Kuzey Krdistan) hemen hemen hi bir ciddi ve kitlesel bir direni grlmez. Krt emeki ynlar zor ve dini tarikatler araclyla Trk gericiliinin oy deposu olarak kalrlar.

PKK'nn Baz zellikleri

1960'l yllarda Trkiye'de kapitalist geliimin hzlanmas ve ii hareketinin dou uyla birlikte yeniden doan Trk Sosyalist Hareketi (lk dou Ekim Devrimi Yllarnda olmutur) Krt ulusunun memnunuiyetsizliinde doal bir mttefik buldu. Trkiye'deki Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, Trk Sosyalist Hareketi'nin rahminde onunla ayn Marksist vokableri kullanarak gelimeye balad. 60'l yllar boyunca ayr bir kiilii olmad, 70'li yllar Trk Sosyalist Hareketinden kopma ve Kendi Kiiliini Bulma mcadelesiyle geti, 80'li yllar Trkiye Krdistan'nda Bamsz bir Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin douuna tanklk etti. 90'l yllarda ise mthi kitlesellemesi grlyor. Bu kitleselleen ve radikalleen hareket ise rgtsel ve politik ifadesini P.K.K.'da buluyor. Krt Ulusal Hareketi geliir ve glenirken, Trk sosyalist hareketi 1979'dan itibaren, nce kendi hatalar, sonra 12 Eyll darbesi ve en son olarak da Sovyetlerin dalyla birlikte, hzl bir dal ve zlme srecine girdi ve aslnda kk ve etkisiz evreler saylmaz ise. bir toplumsal g olarak yok olmu durumda. Bu k ylesine gl ki, ykselen Krt mcadelesi bile onu canlandracak bir soluk veremiyor. Trkiye Krdistan'ndaki Krt hareket ve partileri iki kaynaktan domulardr. Birincisi Irak Krdistannda mcadele eden hareketlerin uzantlar ve paralelleri. Bu daha ziyade airetlerden
8

g alan partiler 50'li ve 60'l yllarda krtler arasnda daha etkili ve organize idiler. Trk Sosyalist hareketlerinin uzants ya da paraleli olan partiler ise 70'li yllardan sonra daha etkili olmulardr. Trkiye krdistan'ndaki Krt hareket ve partilerinin bu blm, iinden ktklar Trk hareketlerinin problematiklerini ve snfsal eilimlerini aynen yanstmlardr. 1960'larn Reformist ve Burjuva sosyalist Trkiye i Partisi ve 1970'larin yine ayn karakterde ve Sov yet izgisindeki TKP'den kopan ya da onun paraleli olan parti ve hareketler Altn alarn 1970'li yllarda yaadlar ve zamanlarna gre, feodal ve airet geleneine dayal hareketlere gre byk bir ilerlemeyi temsil ediyorlard. Bunlarn en bilineni Kemal Burkay'n lideri olduu parti ve harekettir. Bu temel eilimdeki partilerin ve hareketlerin ortak zellii reformist olmalardr. Bunun yan sra Sovyet izgisinin sadk taraftar olmakla da malldler. Bir yandan PKK'nn temsil ettii radikalleme, dier yandan da sovyetlerin kyle birlikte hzl bir gerileme ve rme srecine girmi bulunmaktadrlar. Bu hareketler bugn PKK'nn temsil ettii radikal ve ynsal Krt hareketinin baarlarndan son derece rahatszdrlar ve iten ie onun yenilgisi ni beklemektedirler. Eer Trk Burjuvazisi, Trk ordusunun politikadaki geleneksel arln snrlayp, spanya'da Bask sorununun zmnde olduu gibi bir politikay uygulayabilirse, bu politikann Trkiye Krdistan'ndaki dayana muhtemelen bu partiler olacaktr. Bunlar imdilik srann kendilerine gelmesini bekliyorlar. sve kamuoyu Krdistan'daki gelimeler hakkndaki bilgileri daha ziyade bu izgidekilerin szgecinden ve yorumlarndan gemi biimiyle almaktadr. Bu evrelerin sveteki gc yanltc olmamaldr. Onlarn sve'teki gc Trkiye Krdistan'ndaki glerinden deil, sve'in politikasndan ve gemiinden gelmektedir. Trk Sosyalist Hareketinden kopan ikinci eilim Kk burjuva sosyalizminin ve radikalizminin damgasn tamtr. Maocu, Arnavutluku ya da Latin Amerika'daki Kastrist, Sandinist benzeri Trk hareketlerinin Krt paralelleridirler. Bunlarn iinde en bilineni ve doktriner olan Rzgari idi. Bu hareketler Altn alarn 1980'e kadar olan dnemde ksa bir sre ve Trkiye'deki radikallemenin bir yanss olarak yaadlar. PKK da bu kategoriden saylabilir. Ancak onun douu dierlerinden baz bakmlardan ayrlr ve bu ayrl noktalar PKK'nn dierlerine gre niin baarl olduunu anlamak bakmndan baz ip ular verebilir. 1970'li yllarda, zellikle 1974'ten sonra Trkiye'de kitlelerin muazzam bir radikallemesi ve kitle kareketinin ykselii yaanmtr. Ancak bu radikalleme tm toplum kesimlerinde senkronize olarak gereklemedi. nce ehirlerin isiz kesimleriyle, kk burjuvazi radikalleti. i Snf nisbeten sendikalar araclyla konumunu koruyabiliyor hatta gerek cret artlar salayabiliyordu. Bu, szkonusu radikalleme dneminde ayn zamanda ve bu nedenle i Snfnn sanayi ekirdei arasnda reformist sosyalizmin ve Sosyal Demokrasi'nin (TKP ve CHP) glenmesini de aklar. Krdistan ise daha geri toplumsal ilikiler nedeniyle radikallemede geri kalmt. 1978'lere gelindiinde artk radikallemi kk burjuva ve isiz kitleler yorulmaya balamken ilerin ve Krt yoksullarnn radikallemesi balamtr. te PKK bu dnemde domutur, ve zellikle kasaba ve ehirlerin yoksul genlii arasnda taban bulmu ve onun eilimlerinin ifadesi olmutur. PKK en son doan Krt hareketidir Trkiye Krdistan'nda. Dier yandan PKK'nn en az bilinen bir zellii de Krt ve Trk devrimcilerinin kurucular
9

arasnda birlikte yer ald ilk ve tek Krt hareketi olmasdr. Btn dier Krt hareketleri sadece Krtler tarafndan kurulmutur. PKK kkeni itibariyle Kastrist saylabilecek Trk hareketlerinin geleneinden kaynaklanmakla ve onlarn Krdistan'daki paraleli olmakla birlikte, gl bir Stalinist vokablerle konuur. Ama bu onun Stalinist olduu anlamna gelmez. Stalinist Krt hareketleri daha ziyade reformis t sosyalist Krt hareketleridir. O daha ziyade Vietnam ve in'deki kyl ve Ulusal Kurtulu hareketleriyle Kba ve Nikaragua'daki Kastrist ve Sandinist hareketlerin arasnda bir yerdedir. PKK'nn anti-demokratik eilimleri onun Stalinizminden deil, ulusal kurtulu hareketlerinin kendi karakterinden gelmektedir. Bu zellikler hangi ideolojiye bal olursa olsun btn hareketlerde grlmektedir. Dnya'da PKK'nn yapt trden iler yapmam ve yapmayan bir tek Ulusal Kurtulu Hareketi gsterilemez. Namibya, Filistin, Bask, rlanda vs. gibi btn ulusal kurtulu hareketlerinde benzer pratikler grlmtr ve grlr. Garip olan nokta onlarda ho grlen bu pratiklerin PKK'ya ve Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ne gelince ifte standarda tabi klnmasdr. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin hanet ya da Mcadele arasnda nc bir yola olanak tanmayan sert ve keskin elikileri her trl demokrasi ve tartma denemesini olanaksz klmaktadr. Savaan bir ordu, kendi saflar arasnda farkl strateji ya da tereddt lere tolerans gsteremez. Orada siyasetin deil, savan fizik yasalar belirleyicidir. Burjuva ordularnn mutlak itaat ile salad tek bir iradeye gre davranabilme zellii, Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nde de ancak tereddtllerin ya da farkl strateji nerenlerin tasfiyesiyle salanabilmektedir. Tarihteki en geni demokrasi kltrn alm, en entellektel devrimciler bile, rnein Bolevikler ve Jakobenler savan fizik yasalarna uymak zorunda kalmlardr. Teoride bu davranlarn politik ilkeler haline getirmeseler bile. Bu zellik, dier yandan PKK hareketinin plebiyen -jakoben karakterinin bir yansmasdr. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve PKK iinde modern ii snfnn ve bu snfla kader birlii etmi, radikal ve devrimci bir entelijansiya ok az bir arla sahiptir. nk Krdistan'n geri kalm sosyal gereklii hereyden nce byle bir oluumun nn kesmitir. Ulus, imajiner bir gereklik olarak varolabilmek iin "Biz"i tanmlamak zorundadr. "Biz" ise ancak "Bakas" ile tanmlanabilir. Ulusal uyanlar ve bilinlenmeler bu "Bakas"n hemen daima dier uluslarda bulmutur. Hemen hemen btn ulusal kurtulu hareketleri ve uluslama sreleri bir veya bir ka dman ulusa gre kendilerini tanmlamlardr. rnein Hristiyan balkan halklar, Yunanllar, Ermeniler iin bu "bakas" Trkler, Trkler iin de Ermeniler ve Rumlar olmulardr. PKK'nn bugn nderlik ettii hareketin bir dier zellii de szde ve eylemde gerek dmann ve "bakas"n dta deil ite aramasdr. PKK Trk ulusunu Dman olarak gstermez, srarla T.C.'den sz eder, yani Trk Burjuvazisinin devletinden ve Osmanl Devletinin yaayan ruhundan. Eyleminde de Trk sivili ldrmekten ekinir, Trk askeri ve polisi ldrr. Ama Krtler sz konusu olduunda sivili ldrmekten ekinmez. Bunun nedeni ise PKK'nn klelemi ve kleletirilmi Krt ulusunun kle ruhunu atmadka hi bir ey yapamayaca tesbitindedir. PKK kle ruhlu, ibirliki krde kar yrtmtr gerek savan ve aslnda hala da buna kar yrtmekte, Krt ulusuna bir kiilik kazandrmaya, onu kle ruhundan kurtarmaya, ba kaldrmay retmeye almaktadr. Krt Ulusu'nu baka bir ulusa kar tanmlayarak deil, kendi kleliine kar tanmlamaya almaktadr. PKK'nn nderlik ettii Krt Ulusal Kurtulu
10

Hareketi'nde "Biz"i tanmlamaya yarayan "Bakas", Trk emekilerini de ezen T.C. ve "Kle Ruhlu", "teslimiyeti" Krt'tr. Bunun tarihe yaklam bakmndan da ilgin sonular ortaya kmaktadr. Burjuva sosyalist ve reformist Krt hareketler, hemen hemen btn uluslarn yapt gibi her zaman var olmu bir binlerce yllk Kr Tarihi yaratmaya alrlarken ve Med'lerden beri Dou Anadalo'da kurulmu btn devletleri Krt olarak vaftiz ederlerken, PKK bu eilime taviz vermez hatta onla alay eder. Bu, uluslama srecinde ve ulus bilincinin oluumunda pek rastlanlmayan olduka yeni bir olgudur. Bu yaklam ve zgnlk kavranamazsa PKK'nn niye daha ok Krt ibirlikilere saldrd ve belki de Trkten fazla Krt ldrd anlalamaz. Onun yzeysel gzlemlerle en ok eletirilmi bu yan aslnda en ilgin ve takdir edilmesi gereken yandr. PKK Krdistan'n var olan en modern kitle hareketidir. PKK'dan nce az ok ciddiye alnacak gce erimi btn hareketler ya bir airete ya da mezheplere dayanyordu. Bu da onlarn temel zaafn oluturuyor, eski paradigmalar ap (din ya da soy kardelii gibi) onlarn yerine bir Ulus paradigmasn egemen klmakta yetersiz kalyorlar nisbeten blgesel olmaktan kurtulamyorlard (Barzani, Talabani vb.). PKK hi bir airet ya da mezhebe dayanmayan, btnyle Ulus paradigmasna gre ortaya km ilk kitlesel gc byk harekettir. Bu modern zellii nedeniyledir ki PKK sadece belli bir airet, mezhep ya da belli bir lke topraklar iinde deil, btn Krdistan'da (Trkiye, Irak, Suriye, ran Krdistanlarnda) btn mezhep, din ve airetler arasnda taraftar bulabilen ve rgtl ilk harekettir. PKK zellikle 1984 atlmndan sonra Trkiye Krdistan'nda artan bir hzla kitlesellemeye balamtr. Gcnn artmasyla birlikte daha fazla kendine gven ve esneklik de kazanmaktadr. Bu gn trkiye Krdistan'nda rgtl ve savaan tek g vardr ve o da PKK'dr. PKK'nn esas kayna ii, isiz ve yoksul kyl Krt genliidir. PKK'nn nderlik ettii gerilla hareketi ayn zamanda Trkiye Krdistan'nda Kapitalizm ncesinin tm toplumsal ilikilerini de havaya uurmaktadr. Bundan daha bir ka yl nce en atlgan hayal gcnn bile kavrayamayaca deiiklikler gerekleiyor. Airet balar paralanyor. Oullar ve kzlar kle ruhlu ve bazan da ibirliki babalarna kar kan ve soy balarn hie sayp ulus ban n plana kararak isyan ediyor, kayor ve PKK saflarna katlyor. zellikle kadnlar PKK'ya byk destek veriyor. PKK saflarna katlarak ev kleliinden kur tuluyorlar, gerilla oluyorlar. Erkek gerillalarla ayn ii yapyorlar. ktisadi gelimenin onlarca ylda gerekletirebilecei deiiklikleri PKK hareketi, hem de en zor alanda, kltr alannda birka ylda baarm durumda. Bugn PKK gerillalarnn te birine yaknn kadn ve kzlar oluturuyor. PKK hareketinin bu bakmdan sonular 1968'in Bat dnyasnda yaptklarna benzetilebilir. 1968 bir toplumsal hareket olarak yenilmitir ama politika ve kltr hayatnda artk geri dnlmesi bile dnlmeyecek yeni deerler, yeni kltrel geler getirmitir. Kadn Hareketi iin de benzer eyler sylenebilir. PKK da yenilebilir, ama onun araclyla gerekleen bu deiiklikler, bu kltrel alt st olu bir daha yok edilemez.

Krt Ulusal Hareketi'nin ve PKK'nn Zorluklar ve Snrlar

Ge gelmenin yukarda bazlarna deinilen olumluluklarn tayan PKK, ge kalmann olumsuzluklarn da yayor. PKK hareketinin nderlik ettii Krt Ulusal Hareketinin en byk talihsizlii, dnya tarihinin, belki de birka bin ylda bir grlen en byk alt st olularnn yaand; evrensel bir paradigma deiikliinin sanclarnn ekildii; Dou Avrupa'da olduu
11

gibi Ulusal Hareketlerin bile ulusal imtiyazlarn korunmas (zenginlik) veya zenginler arasna alnma (Baltk Cumhuriyetleri, Hrvatistan, Slovenya, Dou Almanya) gibi egoist, zenginlik tarafndan batan karlm, ifal edilmi zelliklere dayand; Gezegen apnda bir apartheit sisteminin ekillendii; dnyann koca bir Gney Afrika'ya dnt; Kapitalizmin Tarihsel bir zafer kazand; toplumu deitirmeye alan politik savaln yerini kendini deitirmeye alan sufiliin ald; Epikryen bir ahlakn egemen olduu; hemen hi bir devrimci kabarn grlmedii bir bir dnyada ge kalm bir ykselii yaamakta oluudur. PKK ve Krt Ulusal Hareketinin son yllardaki ykselii 1968'lerin devrimci kabarnn son kuu ldr. Ama bu l iitecek kimse yoktur artk. Bu durum Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ni ve PKK'y geni manevra alanlarndan ve geni mttefiklerden yoksun klmaktadr. Bu durum PKK'nn snrlar ve zayflklarnda belirleyici olmaktadr. PKK'nn baar iin sadece kendi gc yetmez. Egemenlerin elikilerinden yararlanabildii kadar Trkiye ve Dnya'daki ezilenlerin desteini ve sempatisini de kazanmak zorundadr. Dnya'daki ezilenlerin destei nasl kazanlabilir? Burjuva uygarln aynadaki aksi olan bir planl, eitliki ve demokratik toplum ideali Bat'nn ezilenlerinde hi bir titreime yol aamaz artk. Sosyalistler Burjuva uygarlndan baka bir uygarl programlatrmak zorundadrlar. Yeni Sosyal Hareketler, Proletarya nasl baskc ve brokratik burjuva devlet cihazn snfsz bir topluma gidi iin bir ara olarak kullanamaz ise, bu uygarln maddi aralarn da kullanamayacan gstermitir. Bu evler, bu yollar, bu otomobiller vs. ile her trl bask ve smr ortadan kaldrlamaz. Brakalm byle bir programn taslaklatrlmasn, henz bu sorun bile dnyada henz ok snrl bir kesimde bir problem olarak tartlmaya balanrken, ne kltrel birikimi, ne snfsal dayana, ne de paradigmes bu sorunlar ortaya koymaya olanak vermeyen Krt Ulusal Hareketi ve PKK'dan byle bir baka uygarl programlatrabilmesi beklenemez. Ve bu da, marjinal gruplar bir yana, PKK'nn dnyann ezilenlerinin sempati ve desteini kazanma ans olmad anlamna gelir. Vietnam savann salad destek gibi bir destek PKK iin olanaksz grnyor. Elbet Krt Ulusal Kurtulu hareketinde bu dolayl yedek g belirleyici deildir. Bu olmadan da baar kazanlabilir. PKK'nn baar iin esas sava yrtt Trkiye'nin ezilenlerinin desteini ya da sempatisini kazanmas gerekir. Ancak bylece Trk burjuvazisini ve T.C. devletini tecrit edebilir. PKK bu gerekliliin bilincindedir de, bu destei kazanabilmek iin elinden geleni yapt da inkar edilemez. Ancak burada da benzer snrlarla karlayor. PKK Trkiye Krdistan'nda ve Trkiye'nin batsna gm byk metropollarin neredeyse yarsn oluturan iiler ve yoksullar arasnda byk bir sempati ve destee sahip olmakla birlikte bunu rgtleme ve mcadeleye sokma yetenei gsterememektedir. PKK'nn esas egemenlik alan Trkiye Krdistan'nn en geri blgeleriyle snrl olmaya devam etmektedir. Bu durum her eyden nce onun Ulusal kurtuluu programatik snrlarndan kaynaklanmaktadr. PKK krdistan ehirlerini ve Trkiye'nin de ii ve ezilenlerini kazanabilmek iin, mcadelesinin nesnel sonularndan te onlar iin de bir program gelitirmek zorundadr. Ama bun u yapabilmesi iin onun bir Ulusal kurtulu Partisi olmaktan kp bir Sosyal Devrim partisi olmas
12

gerekir. Bu ise Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin kendi iinde bir devrim yaamasn gerektirir. Ne yazk ki PKK iinde byle bir dnmn unsurlar ok zayftr ve Ulusal Mcadelenin baarlarnn okusu altnda giderek de zayflamaktadr. PKK baar iin Trkiye'nin ezilenlerini kazanmak gerektiini sezmektedir, ehirlere yerlemesi gerektiini sezmektedir, bu yndeki skntlarn da gizlememektedir ama sorunun programatik ve stratejik boyutunu grememekte, zm taktik ve rgtsel giriim ve tedbirlerde aramaktadr. rnein artk fiilen bir toplumsal g olmayan dalm Trk Soluna her trl destei sunarak bu zaafn gidermeye alyor. Ama o cesedin artk kmldamas olanaksz gibi grnyor. Ya da eylem ve propagandasnda Trk ezilenleriyle bir hesab olmadn srekli vurgulamaya zen gsteriyor. Ama bu sefer ehirlerde olumu ve bir trl rgtleyemedii taraftarlarnn kontrolsz davranlar (rnein bir mazaya yangn bombas atlmas ve panik iinde sivillerin lmesi) btn propaganda ve eylemin mesajn bir anda yok edebiliyor ve kendisi ou kez kendisini destek amacyla yaplm bu eylemcileri gcendirmemek iin bu giriimlere sahip kmak zorunda kalyor. Bu durumda mcadelenin kendi dinamikleri yeni almlar ortaya karmad srece PKK'nn Trk ezilenlerinin sempati ve desteini kazanmas da ehirlerdeki Krt aznlklar rgtleyebilmesi de pek beklenemez. Bu snrlar aamayan PKK baz zel konjonktrden ve egemenler arasndaki elikilerden yararlanarak kendine bir manevra alan yaratmaya alyor. Ama bu da onun manevra alann aslnda uzun vadede snrlyor ve gven sarsc tutarszlklara yol ayor. Bunlar arasnda Trk devletiyle elikileri olan odan Yunanistan gibi devletlerin ok snrl sempati ve hogrleri saylabilir. Krfez savandan sonra Irak Krdistannda Batl lkelerin korumas altndaki blgedeki manevra olanaklar da PKK'nn lehine almtr. zellikle Barzani ve Talabani gibi geleneksel liderliklerin uzlamaclndan ylm ve onlara gvenini yitirmi birok Krt ve Pemerge PKK'ya katlmaktadr. PKK bugn Irak Krdistan'nda da hesaba katlmas gereken ve genliini soluyan, giderek glenen bir g olmutur. Bu gelime Barzani ve Talabani'nin ayaklarnn altndan kayan topra tutabilmek iin T.C. ile daha yakn ibirlii iine girmelerine yol amaktadr. PKK'nn Irak Krdistannda paraleli olan rgt de bir sosyal devrim partisine dnme yeteneinden yoksundur ve hatta daha da elverisiz bir konumdadr. Irak'taki bu geici durum uzun vadede PKK'nn baarsn garanti etmez. Batl lkeler ve Trkiye'nin garantrl altnda Irak'ta kurulacak bir zerk Krt blgesi (Trk Hkmeti buna tene olduunu bir resmi politika olarak aklad) geleneksel nderliklerin gc ve Irak Krtlerinin yorgunluu da gz nne alnrsa PKK'y bu desteinden ve gelimesinden yoksun klar. Geriye Suriye kalyor. Suriye imdiye kadar Trkiye'nin GAP projesine kar bir pazarlk kozu olarak PKK'ya tolerans gsterdi ve hatta destek verdi. Bunu iyi deerlendiren PKK hem bekaa vadisinde emin bir s buldu hem de Suriye Krdistan'ndaki Krtler arasnda ok byk bir destek elde etti. Suriye Krdistan'ndaki krtler Suriye vatanda bile saylmamalarna ramen PKK Suriye ile uzlamasn bozmamak iin, bizzat o Krtlerin de onay ile Suriye rejimine kar hi bir rgtlenme ve hareket gelitirmiyor, hatta Suriye rejimine bu Krtlerin desteini sunuyor. Aslnda bir aznla dayanan Suriye rejiminin de bu destee ihtiyac var. PKK'nn bulunduu zor artlar iinde, bizzat Suriye Krtlerinin de onayn alan bu uzlama elbette anlalr bir durumdur. Ancak Krfez sava ve Sovyetler Birlii'nin knden beri kprlerin altndan ok sular akt. Suriye artk ABD'nin bir mttefikidir. Filistin'de bir uzlama ile de desteklenebilecek bir Trkiye
13

ve ABD basks Suriye'nin PKK'ya verdii destei ve tolerans bir anda kaldrmasnn yolunu aabilir. Bu durumda PKK'nn tek esas dayana yine Trkiye Krdistan olarak kalr. Burada PKK yllarca ne byyp ne klen bir gerilla hareketi olarak bir sava srdrebilir. Ama bu bir baar getirmez ve uzun vadede onun gcnn azalmasna yol aar. Trk egemen snflar imdi bu avantajlarnn bilincinde olarak PKK'y Irak ve Suriye'deki destek slerinden yoksun brakarak, Trkiye'de Krtlere szde bir dil serbestlii salayarak ve MT araclyla Trkleri rk bir temelde rgtleyip Krt'lere jenosit ve srgn tehdidini kullanarak ve PKK ve onu destekleyen kitleleri askeri bakmdan ezerek PKK'y kitle desteinden yomsun hale getirme plann uyguluyorlar. Bu kmaz iindeki PKK ise, zamana kar bir yar iinde bu gnk elverili konumunda hi olmazsa Krt Ulusuna bir eyler koparabilmek iin, bir yandan askeri baarlar elde ederek ve sava batya yayma tehdidini kullanarak sertleiyor, dier yandan Trk Hkmetini mzakere masasna aryor ve amacnn ayrlmak olmadn, Krt gerekliinin tannmasn istediini sylyor. Ama Trk burjuvazisinin bu arya iki nedenle kulaklar sardr. Birincisi PKK bir ezilen yn hareketidir artk. Onunla uzlamak isyen etmi ynlarla ba edebilmenin zorluu kadar dier ezilenlere verecei cesaret bakmndan da tehlikelidir. Dier yandan Trk Ordusu Krdistan'da kesinlikle bir uzlamadan ve Krt gereini tanmaktan yana deildir ve ordunun arl eskisi gibi srmektedir. Dolaysyla Trk burjuvazisi bu gnk g dengeleriyle henz politik bir zm kabul etme noktasndan ok uzaktr. Bu da Krt halk daha ok aclar ekecek demektir. Bugnk verili durumda PKK'nn Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ni baarya ulatrmas iin bir mucize lazm. Bu mucize Trkiye'deki Krt ynlarn bir ayaklanmas ya da ani bir Kriz durumunda Burjuvazi ve ordunun tecrit olmas ve blnmesi gibi bir durum olabilir. Ancak imdilik byle bir belirti yok. Ksa vadede politik bir zm de yok. En byk olaslk gerilla hareketinin kroniklemesidir. Bu da onun gszlemesini getirir. Bu arada unutulmamas gereken baka bir gelime var. Trk ordusu ve burjuvazisi 200 yldr Bat Burjuva uygarlna olumaya o aile iine katlmaya alt. Bat burjuvazisi ise onu hep dlad, daha dorusu ne iine ald ne de tam karya itti. 200 yllk maceras olan bu modernleme abalarnn ideolojisi Kemalizm ise Bir yandan bat uygarlnn da snrlarnn ortaya kmasyla ve Trkiye'nin dlanmasyla, dier yandan Krt ulusal Hareketinin varlyla fiilen tm birletirici gcn yitirmi iflas etmi bir ideolojidir. Trk burjuvaz isinin ise onun yerine ikame edebilecei bir ideolojisi ve gc de yok. Bu Kemalist ideolojiyi nce sosyalistler zellikle 1970'li yllarn ykseliinde amalar bakmndan deil, o amalara ulaamamas ve yol at bask ve eitsizlikler nedeniyle epey eletidip yprattlar, sonra ykselen Krt hareketi Trk ovenizmi ve Krt gerekliini yok saymas bakmndan eletirdi. imdi ise islami hareket bizzat hedefinin kendisi bakmndan eletiriyor. Bat uygarlnn insanlara mutluluk getirmediini sylyor. Ne olduu belli olmayan bir slam Uygarl neriyor. Trkiye'de son yllarda yoksulluk iyice artt. iler ve sizler ihtiyalar olan ideolojiyi artk sosyalizmde bulamyorlar bu da slamc Akmlarn giderek ykselmesine yol ayor. Bugn stanbul'un i Mahallelerinde slamc Refah Partisi imdiden en byk partidir. slamc bir ykseliin nndeki en byk engel PKK'nn yrtt Krt Ulusal Kurtulu Hareketidir. Bu hareketin yenilgisi ve demoralizasyon Krdistan'n ezilenlerini yakn zamana kadar olduu gibi tekrar slamc partilere yneltebilir. Bu takdirde Byk ehirlerin iileri ve Krt yoksullarnn
14

desteini alan slamc Hareket iktidara gelir. slamclk burjuvazi iin de bir tehdit oluturmaz. nk o retim Aralarnn mlkiyetini sorgulamaz. Ayrca Burjuvaziye ihtiyac olan ideolojiyi de salar. Krt-Trk nemli deil, hepimiz mslmanz diyebilir. Bat Dlyorsa kapitalist hristiyan uygarla kar slam Dnyas diyebilir ve bu ona Ortaasya pazarlarnda avantajlar da salayabilir. Bu durumda byk bir olaslkla PKK'nn yenilgisi slamclarn zaferi anlamna gelebilir. Ancak PKK'nn zaferi Trkiye'yi Yunanistan veya spanya benzeri kinci snf ta olsa bir Avrupal yapar ve Trk burjuvazisini Osmanl art Kemalist Trk Ordusu'nun vesayetinden kurtarabilir. Tarihin garip alay, PKK'nn temsil ettii Krt Ulusal Kurtulu hareketi, 200 yldr modern kapitalist Bat'y rnek alm Trk burjuvazisinin ona benzemek iin son ansdr. Trk burjuvazisi ve Ordusu ise (ki bu ordu Trk modernlemesinin itici gc ve arac olmutur) PKK'y ezerek bu son ansn kendi elleriyle ve kanla bomaya alyor ve yllardr reddettii islamcla zaferi kendi elleriyle sunuyor. Biz ezilenler asndan ise PKK'nn mcadelesi, zafere ulaamasa bile, gezegen apnda bir Gney Afrika'ya dnen dnyada, siyahlarn beyazlara kar mcadelesi iinde bize nce kendi kle ruhumuzla savamamz gerektiini gsteren rnei, gc ve gszlkleriyle gemi ve gelecek arasnda bir kpr olaraktr. 2.4.1992 Stockholm

15

Krt Ulusal Kurtulu Hareketinde Yeni Dnem ve Sorunlar

Trk Devletinin Suriye'yi tehdidi ve basklara dayanamayan Suriye'nin Abdullah calan' baka lkeye yollamak zorunda kalmas ve Abdullah calan'n talya'ya gelmesi ile, Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin tarihinde bir dnem bitmi ve yeni bir dnem balam oluyor. Bu yazda bu dnemin sorunlar ve ksmen de gemi dnemin dersleri ele alnmaya allacaktr. Amerika Birleik Devletleri bir sreden beri Ortadou'daki konumunu daha da glendirmek iin yeni dzenlemeler yapmaktadr. Bu yeni dzenlemelerin en nemli ayaklarndan biri de srail ile Trkiye arasndaki sk ittifak ve askeri ibirliidir. Trk egemen snflar, yetmili ve seksenli yllara damgasn vuran, Arap lkelerinin geni pazarn gzeten ve Arap devletleriyle ve Filistin davasyla nispeten iyi ilikileri korumaya ynelik tavrn btnyle terk etmi ve kar cepheye gemi bulunuyor. Elbet bu geii kolaylatran, rnein Krfez savanda bir ok Arap lkesinin de ayn cephede yer almas; srail'in Filistin direniiyle masaya oturmas gibi gelimelerdir. Ancak yine de bylesine aktan bir kar tavr, Trk egemen snflar iin, kayplar karlayacak baka bir kazan ile rasyonel olabilirdi. Bu da, ken Sov yetlerin etki alannda ortaya kan Orta Asya ve Kafkas lkeleri; ve ksmen de Balkan lkeleridir. Amerika, bu kten yararlanarak gerek geleneksel Rus ve de Avrupa etkisine kar buralarda konumunu glendirmek iin Trkiye'yi bu alanda desteklemektedir . Amerika'nn btn bu dzenlemeleri ve stratejik hamleleri yapmasna yol aan en nemli nedenlerden bire de Hazar ve Orta Asya'daki Petrol ve doal gaz yataklardr ncelikle. Bu noktada Trk egemen snflarnn azn sulandran beklentiler ile Amerika'nn karlar akmakta ve bylece Trk d ve i politikas btnyle Amerika'nn yrngesine girmi bulunmaktadr. Fakat Orta Dou ve Kafkaslarn kesime noktasnda, yllardr gl bir gerilla hareketi srdren ve olduka plebiyen bir karakteri olan PKK bu yollarn emniyeti bakmndan ciddi bir sorun tekil etmekteydi. Ancak bu sorun dorudan doruya Amerika'dan ziyade Trkiye iin bir sorundu, Aksine, PKK hareketinin varl, Trk egemen snflarnn Amerika ve bakalarna kar, dolayl ve dorudan etkileriyle, pazarlk ve antaj gcn azaltt iin, bir yanyla olumlu bile saylabilirdi. Ancak son zamanlarda, bu konumda kkl bir deiiklik oldu. Amerika kesinlikle Irak'taki rejimi devirme ynnde bir kararllk iine girdi. Kongreden rejimin yklmas iin tahsisat karlmasyla ilgili tasarlar hazrlanrken, plann bir paras olarak, Barzani ve Talabani bir araya getirilip adeta kuzey Irak'ta otonom bir devletin temellerini atma ve Saddam' devirebilmek iin bir kpr ban salamlatrma projesine girildi. Ne var ki, bu plann bir problemi vard. Mttefik Trkiye, byle bir giriimi kabul edemezdi. Yar bamsz ve PKK'nn cirit att bir Gney Krdistan Trk Devleti iin kabul edilir bir durum deildi. Bu orta yattrmak iin ona bir garanti verilmesi gerekiyordu ki, Gney Krdistan'a ilikin projeyi kabul etsin. Bunun en salam yolu, PKK'nn Eitim, ynetim ve Lojistik destek ssn ortadan kaldrmak, askeri etkisini snrlamak olabilirdi. Bunun yolu da, Su
16

kartna kar PKK'y destekleyen Suriye'nin sktrlarak bu destei ekmesini salamak olabilirdi. Bu takdirde, Irak Planna Trkiye'de, ayrca ona Gney Krdistan'da daha etkili bir rol verilerek, kazanlabilirdi. Amerika, Trk genel kurmay araclyla bu plan devreye soktu. Tpk, krfez savandaki gibi, srail grnte olayn dnda ama pratikte fiilen iindeydi. Suriye'yi elindeki Trkiye'nin tehditlerine kar bu kozu terk etmeye zorlayan, sadece son yllarda, dnyann en gl ve tehlikeli sava makinelerinden birine dnm ve belki de, asker says ve askeri harcamalarn nfusa ve milli gelire oran bakmndan dnyann en byk bir ka ordusundan birine dnm olan Trk ordusu deildi. zellikle, Amerika ve srail'in basksyd. Bu plann bir paras olarak, nce Abdullah calan'a kar bir suikast hazrland. Suikast baarszla uraynca sz konusu askeri manevralara ve plann ikinci ksmna geildi. Abdullah calan, byk apl bir komplodan sz ederken yanlmamaktadr, kendisini Moskova zerinden Roma'ya snmak zorunda brakan gelimelerin ardnda, yukarda sz edilen dzenlemeler vardr. Abdullah calan, var olan Krt liderleri iinde, gerek uzun vadeli vizyonlar ve bu hedefleri gzden karmamasyla ama bunlar ayn zamanda en geni taktik esnekliklerle birletirebilmesiyle en yetenekli politikacdr. calan da her ciddi politikac gibi davranmakta, en kk elikileri bile hesap ederek, btn davranlarn ve mesajlarn bunlara gre ayarlamaktadr. Derler ki, smet nn, her sabah, Amerika, ngiltere, Rusya, Fransa gibi byk glerin, en nemli yayn organlarnn yorumlarn okutur, konumlarn ona gre belirlermi. Ecevit'in bile ilk balarda, lisan bilgisiyle ona bu ii yapt sylenir. Abdullah calan da, srekli olarak, btn byk glerin ve dmannn btn tavrlarn olabildiince dikkatli izlemekte, bu ynelii salayan karargah personelini srekli yannda bulundurmaktadr. Btn emperyalist lkelerin nemli gazeteleri, yorumlar, nemli demeler vs. derhal evrilip kendisine ulamaktadr. Abdullah calan'n demeleri dikkatlice incelenirse, en kk bir olana ve atla deerlendirip o ynde mesajlar verdii, davranlar gelitirdii grlr. Krt Ulusal kurtulu Hareketi iin, Suriye'nin basklara dayanamayp, calan' Suriye'den kmak zorunda brakmas ve PKK'ya her trl destei kesmesi, bir bakma Amerikan plannn baaryla uygulanmas olduu kadar, Krt Gerilla Hareketi iin de, nemli bir savan yitirilmesi ve bir dnemin bitmesi demektir. Bundan sonra, gerilla hareketi, gl bir lojistik destei yitirmi olacandan, eskisi kadar etkili olarak varln srdremeyecektir. Esasnda gerillann destekisi Krt kitleleri epeydir, srgnler ve Ky boaltmalaryla temizlenmi bulunmaktadr. Gerilla, ehirlere gm bu kitlenin desteini gnlk sava iinde dorudan doruya alabilme durumunda deildir. Gerillay, olaanst kahramanlk, fedakarlk ve askeri tecrbe kadar, kesintisiz lojistik destek imdiye kadar ki etkili pozisyonunu korumasn salyordu. Bu deiikliin, gerillada bir moral bozukluu ve ke yol amayacan farz etsek bile, gerilla varln srdrebilir ama eskisi kadar etkili olamaz. O daha ziyade, varln srdrerek bir moral kayna biiminde ilev grebilir bundan sonra. Bu yenilgi koullarnda, PKK liderinin nce Yunanistan ve Rusya'y denedikten sonra, Roma'ya gelmesi, yaplabilecek en akllca hamleydi. Ve eer orada kalmay ve bir Politik mlteci olabilmeyi, gereinde uluslar aras bir mahkemeye kma koullarnda bile, byk bir baar saylabilir ve Trkiye'deki Krt sorununun varln inkar eden, onu sadece d mihraklarn bir kkrtmas olarak gren gler iin bir anlamda yenilgi ve en azndan Krt sorununda ufak da
17

olsa tavizler verilebileceini dnen gler iin glendirici bir rol oynar. Abdullah calan, Amerika ve Avrupa arasndaki elikileri iyi izlemekte ve Avrupa'ya k bu elikiden yararlanmaya dayanmaktadr. u an gelimeler ortadadr. Taraflar glerini ortaya koymaktalar. Trkiye, calan'n Avrupa'da snma almas halinde, bunun kendisi iin bir yenilgi olacann bilinciyle, btn varn younu ortaya srmektedir. Her yola ba vurmaktadr. Buna karlk Krt Hareketi ise, aman kzdrmayalm bekleyelim gibi bir tavr iindedir. Avrupa elbette, Orta doudaki Amerikan etkisine kar, kendisi de bu ynde ibirliine ynelik ak sinyaller veren, Krdistan'n en byk ve Modern partisini elinin tersiyle atmak istemez, onu bir ekilde elinin altnda bulundurmak isteyebilir. Ama btn bunlar nihayet bir kayp ve kazan hesab sorunudur. Trkiye'nin iptal edebilecei sipariler, Avrupa'daki lkelerde konsolosluklar ve faist ve istihbarat rgtleri araclyla artk Trk devletinin bir beinci kolu halinde rgtlenmi Trk kitleleri de belli bir arla sahiptir bu kararlarn alnmasnda. Arlklara bu adan bakldnda Krt hareketi daha gsz bir konumdadr. Bunlara ek olarak, PKK'nn plebiyen nitelii, i demokrasisinin olmay, silahl bir rgt olmas gibi zellikler de belli bakmlardan Krt hareketi iin Avrupalnn seimini olumsuz olarak etkileyebilecek faktrlerdir. Ancak, Amerikan burjuvazisinden daha tecrbeli Avrupa burjuvazisi unu da bilir. PKK aslnda btn radikal ve Marksist sylemine ramen tipik bir ulusal kurtulu hareketidir. Bugnk liderlii, olabilecek en esnek liderliklerden biridir. Krt kitlelerinin urad bask ve yaam koullar deimediinden, bunun radikal isyanlar da var olacaktr. Bir nderliin otoritesinden yoksun bir radikalizm ok daha tehlikeli olabilir. O nedenle calan'n prestiji ve nderlii korumas uzun vadede Krt ulusal hareketini en azndan bir btn olarak ynlendirebilmek ve kontrol altnda tutabilmek iin byk neme sahiptir. te Filistin'de Arafat'n durumu, o artk savaan taraflar arasnda arabulucu rolndedir adeta. Ancak, Amerika'ya kar stratejisinde Avrupa'nn uzun vadeli karlar onu PKK'y destekleme zorunda brakabilir. Amerika iin de, Avrupa'nn elinde rehin olarak bulunan bir calan kabul edilemeyecek bir opsiyon deildir. calan bir ok kereler, anti amerikanclk gibi bir kompleksi ya da hedefi olmad yolunda; hakl mcadelelerinin desteklenmesi halinde her trl i birliini arzuladna dair mesajlar vermitir. Gerillann destei kesilmi ve calan Avrupa'ya snmtr, Amerika asndan, kendi planlar asndan, Trkiye'ye kar ykmlln yerine getirmitir. Gerisi Trkiye'nin iidir. Ayrca, her eyi bir ata oynamak daima yanltr. Risk payn azaltmak ve daima baka olanaklarn kapsn ak brakmak gerekir. Bu nedenle de Amerika, bir yandan Trkiye'yi memnun etmek iin PKK liderine kar sert ifadeler kullanmakta, dier yandan da, tamamen farkl telden alan beyanatlar da verdirmektedir. Bunlar da bir tr mesajdrlar. zetle, taraflarn hepsinin iinde, farkl karlar ve uzun, ksa vadeli farkl hesaplar vardr. Her somut durumda ne olaca, bu glerin mcadelesi sonunda ortaya kar. Bu nedenle, bu kritik anlarda, glerin ve arlklarn eit olduu momentlerde, kk bir arln bile tayin edici etkisi olabilir. Terazinin kefelerinde eit arlklar varsa, birine koyulacak kck bir arlk bile, btn dengeyi alt st eder. Bu nedenle, Krt ulusal hareketi, olaylarn hzland bu gnlerde varn younu ortaya koymal, ine deliinden k gese ondan yararlanmal, karncann bile deerini bilmelidir. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi bundan nce iki nemli aamadan geti. Birinci aama 1984'de
18

gerillann balamasndan 1992'ye kadar srer. Bu dnemde gerilla hareketinin ykselii; ehirlerde ayaklanmalar, bunun politikada yansmalar Krt ulusal uyannn ifadesi olan bir hareketin milletvekillerinin Parlamentoya girmesi; Trkiye'nin "Krt Meselesi"nin varln zmnen kabul etmesiyle belli bal izgilerini alr. Hatta Trk egemen snflar arasnda, bir ksm reformlarla sorunun zmn dnen gl bir eilim vardr. Bu dnemde, ykselen, ilerleyen taraf Krt Ulusal Kurtulu Hareketidir, gerileyen taraf Trk devletidir. Krt ulusal hareketi srekli yeni mevziler kazanmaktadr, Trkiye'de ise egemen snflar blnm durumdadr ve Krt Ulusal Kurtulu Hareketine Trk kitleleri de bugne nispetle olumlu bakmaktadrlar. Yine ayn dnemde Trkiye'de de Kitle hareketlerinin ksmi bir ykselii yaanmtr bunlarn yaratt nispi bir zgrletirici hava da egemendir. kinci Dnem 1992'den gnmze kadar olan dnemdir. Genelkurmay ve zel Sava Aygt yava yava btn inisiyatifi ele alr. Krt Milletvekilleri hapse tklr; gazeteler bombalanr; nderler ldrlr, Krt iadamlar ldrlr. Btn Trk Basn Genel Kurmayn askeri haline dntrlr; Krtlerin yaad blgeler, gerillann iinde yaad denizi kurutmak iin insanszlatrlr. Binlerce Ky boaltlr, Ormanlar yaklr, Milyonlarca insan ehirlere g eder. Tedbirler sadece Krtlere kar da deildir. Krt sorununda nispeten reformist bir zm dnen ve neren evreler tasfiye edilir. Eref Bitlis ldrlr; zal nce Cumhurbakanlna kaar, ama orada da temizlenir. Ailesi, bol bulunan yolsuzluk ve skandaller kullanlarak tasfiye edilir. Btn bunlarda ama yolsuzluklar deil, burjuvazinin bir kanadnn programnn susturulmasdr. Azn aan kimi Trk burjuvalar ya ldrlr (Sabanc) ya da Helikopterlerine arza yaptrlarak mesaj verilir ve canlarn kurtarmak iin areyi keye ekilmekte bulurlar (Cem Boyner). Bu dnemde gerilla her eye ramen varln srdrmeyi baarr. Krt hareketi zellikle diplomatik alanda kmsenmeyecek baarlar kazanr. Ne var ki, ayn etkiyi Trkiye'de ehirlere gm Krtleri rgtlemek ve harekete geirmekte gsteremez. Ama her eye ramen dnyadaki, pleblere dayanan en gl gerilla hareketi olarak PKK varln srdrr. Trklerin byk bir blm Genel Kurmayn destekisi haline dnr. Saldran Taraf Trk devletidir ve en kk bir reform abasna bile tahamml edilememektedir. "Krt Meselesi"nin zmni tann bile ortadan kalkmtr Olaylara yle geni bir tarihsel perspektifle bakldnda u gzlemlenir. 1990'larn banda, "Krt Sorunu" "barl bir zme" daha yakndr. Trk burjuvazisinin nemli bir kesimi, "Bask tipi zm"den yanadr; ve aslnda Krtlerin de nemli bir ksm buna eilimlidir. 1990'larn bandan itibaren bu gidi birden bire durmu ve geriye gidi balamtr. Bu geriye gidite, elbette, Krt Sorununda reformlar neren kanadn bile, tarihsel miyoplukla, gerillay bir terr ya da asayi vakas olarak ele almas ve onu ezmek iin sonradan kendisini de tasfiye edecek bir zel sava aygt yaratmasnn bir etkisi, hem de byk bir etkisi vardr ama; daha nemli etki, muhtemelen, uluslar aras alandaki byk deiikliklerdi r. 1990'larn banda ok nemli iki olay vardr. Birisi Dou Avrupa'nn kmesi. Bu rejimlerin ezilenlerle hi bir ilikisi olmamasna ramen, bir kar kutup olarak ezilenlerin hareketlerine daha geni bir hareket ve manevra alan salamalar ve nihayet yanl anlamalar ve illzyonlarn (yani ezilenlerin nemli bir blm iin bunlar yle olmamalarna ramen farkl bir anlama sahiptiler) moral sonular itibariyle ezilenlerin hareketlerinde gerilemeye neden olmas; dieri de Amerika'nn askeri alanda Dnyann tek sper gc olarak ortaya kmas ve bunun ilk
19

uygulamas Krfez Sava'dr. Her ikisi de, ezilenlerin hareketleri iin son derece olumsuz koullar ve gericiliin glenmesi demek olmutur. Belki baka dnya koullaryla senkronize olabilecek bir Krt Ulusal Mcadelesi bambaka bir sonu verebilirdi. Belki 1990'larn ortalarna doru, bir bar, belli bir "zm" sz konusu olabilirdi. Yani zal'n Plan gerekleebilirdi. Bu takdirde Trkiye, spanya benzeri bir lke olarak belki imdi Avrupa'nn yesi; siyasi ve iktisadi etkisiyle orta douda bir dev olarak ortaya kard. Ne var ki bu gereklemedi. zel Sava aygt, kesinlikle btn muhalefeti bastrd, eroin ticaretinden salad paralarla hem savan bir ksmn finanse etti hem ekonomiye bel li bir byme de salad ve btn Trk ulusunu adeta kendi zafer arabasna balad ve Trkler artk tam bir rme iinde bulunuyorlar. Belki 1930'larn Almanya's byleydi. Susurluk ve sonrasndaki gelimeler, en azndan zel sava aygt ile ordu arasnd a belli bir gerilimin yansmasn ifade ediyordu, ancak sonuta zel sava aygt henz zerrece bir zayflama gstermi deil. Krt Ulusal Hareketi'nin nemli bir baars olmadka da, bugnk izginin deimesi beklenemez. Krt hareketinin bu baary salamas halinde karlaaca glklere ise baka bir yazda deinelim. * Krt burjuvazisinin tavr. Bunlarn nemli bir blm bu gnk durumu frsat bilip, kendilerinin tannaca gn bekliyorlar. Bu salaklar, dadaki gerillalar ve PKK'nn rgtl gc olmazsa pe paralk deerleri olamayacan gremeyecek kadar kendine gvenden yoksun, kiiliksizdir. Burjuvazinin bir ksm ise PKK ile ibirliine ynelmekten baka are bulamamtr. * Trkiyede ise hemen hemen hi bir muhalefet kalmam grnyor. Tek kalan muhalefet de kendini yle ifade ediyor. Hani Kissinger'in dedii gibi isyan varsa sakn reform yapmayn. te imdi gerilla bitti, hadi reformlar yapn artk. Tabii bu gibi aptallklara kimse deer veremeyecektir. Ancak Krt hareketinin baarlardr ki, Krt meselesi ynnd reformistleri glendirir. Byle bir durumda artk hi bir muhalefet kalmam bulunmaktadr. Krt aznln partisi olan HADEP haricinde, Trkiye'de Krt sorununun zmn programlatrm ve bir programa sahip hi bir parti yoktur. Bu durumda burjuvazinin fraksiyonlar arasndaki eliki, Krdistan'da savan iki biimi arasndaki elikiye dnm bulunmaktadr. Bir yanda, normal ordu, dier yanda zel savan her trl kontrolden km ordusu. Bu elikidir ki, susurluk ve sonrasndaki atmalara yol amtr. Bir bakma, Krdistan'da bir para politik tavizler ieren zmden yana olanlar ile var olan politikann devamndan yana olan gler arasndaki savatr bu. lmlerden lm beenmek gibi. Ne var ki, bu eliki bile nemli imkanlar sunar. 10.12.1998 17:30

20

Bir Tartmada calan'la lgili Deerlendirme

Gkyz adl tartmac bizi yle eletirmiti: "Apo' yu ok begeniyor olabiliyor, hatta yazdiginiz gibi, O' nun kiymetini Mahir Sayin bile anlamamis olabilir. Bu sizin grsnzdr." Ona o zaman verdiimiz cevap yleydi: Apo'yu beenip beenmemek bir sorun deil. Apo bir ulusal hareketin plebiyen tabakalarnn nderi. Yani benim dnyamn dnda var olan bir gc doru olarak deerlendirme sorunu bu. Burada deerlendirmem, o hareketin veya kiinin kendi amalar asndandr. Benim amalarm asndan deildir. rnein zal, kendi snf asndan akll ve cesur bir politikacyd. Ama ayn parti ve snftan olmasna ramen Mesut Ylmaz bir kasaba politikacs bile olamaz. Aralarnda klas fark vardr. Vizyonlaryla, taktik esneklikleriyle, hedefleriyle vs. . imdi byle dediimde zal' beyenmi ve zalc m oluyorum? Hayr. Politikay ciddiye alan bir insan olarak, dmda var olan gler hakknda kendimi ya da ezilenleri yanltmayan, gereki bir deerlendirme yapm olurum. sabetli de olmayabilir. Bu ayr bir sorun. imdi ayn ey Apo iin de geerli. O belli bir ulusal hareketin, belli tabakalarnn eilimlerini yanstan bir politikac her eyden nce. O ulusal hareketin baars asndan baktmzda, Apo'nun btn dier Krt nderlere yirmi ektii ortadadr. Vizyonlar, taktik esneklikleri, hedefine ballklaryla byledir bu. An Krtlerin yayn organlarna bakn veya Med TV'de Burkay gibi Krt nderlerinin de davet edildii ak oturumlar falan izleyin. Abdullah calan ile dierleri arasnda be on gmlek fark var. Biraz politik tecrbesi ve sezii olan bunu grr. Ya da Apo'yu eletirenlere bakn. Selim rkkaya vs.. Onlarn eletirileri znde daha sa bir politikay ifade ederler, PKK'nn politikasnn zn eletirmezler. Bu iin ierie ilikin yandr. Ama politika sanatnn gerektirdii kaliteler asndan baktnzda, onlar Apo'nun trna bile olacak durumda deildirler. Son derece dar perspektiflerin ve kk ilerin insanlardrlar. Yani onlar da Krt Ulusal Hareketi'nin Mesut Ylmaz apndaki adamlardrlar. Tipik bir rnek: Apo Avrupa'ya geldi. Burada kalmas, politik iltica almas, kesinlikle etelere dayanan zel sava aygt ve ahinler iin bir yenilgi olur ve Trkiye'deki bugnk ar havann almasna biraz olsun hizmet edebilir. Bu ayrca Krt Ulusal Hareketi'ne muazzam bir moral ve g verir. Yani bir anda hava tersine dnebilir. Her ciddi politikac derhal bu durum yarglamasn yapmaldr. Ve buna gre davranmaldr. Selim rkkaya, biraz kaliteli bir politikac olsayd, derhal bir basn toplants dzenler, Apo hakkndaki eletirileri ne olursa olsun, Apo'nun bir politik nder olduunu; onu bir kriminal gibi davranmann sama olduunu; PKK yelerine iltica verilirken bu hareketin nderine ifte standartlarla farkl davranmann yanl olduunu; ona derhal Politik iltica hakk verilmesinden yana olduunu ilan etmesi gerekirdi. Ama rkkaya ve Wallraf'n yapt fiilen Apo'nun politik iltica almasna kar kan Trk hkmetinin ekmeine ya srmek oldu. Ayn srada bir de Apo'nun yaptklarna bakn. Adam Avrupa'ya yeni gelmi, bu ortamlar hi bilmiyor. lk bir ka gnlk bir bocalamadan sonra, Amerika Avrupa elikilerine vurarak srekli mesajlar vermeye balad. Bu mesajlar ve taktiklere baktnzda bugn hi bir Krt liderinin dnyadaki gleri ve ilikileri bylesine hassas ve doru deerlendirme yeteneinde
21

olmad ok aktr. Elbet Apo'nun da snrllklar var. rnein anladm kadaryla, baka bir lkeye gitmeyi, tabii biimsel olarak sanki kendi isteiyle gidiyormu gibi olacak, bir ekilde kabul etmi gibi grnyor. Bence burada yanl yapyor. Bence bunu kabul etmeyeceini, gerekirse lm orucuna vs. gideceini kesin bir ekilde koymas gerekirdi. Ama zaten ulusal hareketlerin zellii de budur. Yasir Arafat da, Beyrut'u terk etmiti. Aslnda, orada kalp lm gze alsayd, her ey ok baka olabilirdi. Ama Yaser Arafata gre, Apo'nun gsterdii performans yine de ok iyi. Yine de nerdiimiz gibi bir opsiyon tmyle kapanm deil. Mahir Sayn'n da Apo'nun kymetini anlamadn falan yazmadm. Apo'nun anlatt baz eyleri ve esneklikleri anlamadn yazdm. Bu ok baka bir ey. 07.01.1999 12:48

22

Trk Solu ve Krt Ulusal Kurtulu Hareketi

Eer Trk Solu diye bir ey kaldysa, bu kalanlarn Krt hareketi karsnda tavrlarna baktmzda iki kaln izgi grebiliriz. Bir yanda Murat Belge'den DP'ye kadar, daha ehirli, daha orta snf; genellikle TKP ve Dev Yol gibi geleneklerden gelenlerin ifade ettii bir izgi var. Bu izgi Krt Ulusal Kurtulu Hareketini varolan bir gereklik olarak desteklemeyi reddediyor ve onun karsndaki tarafsz ve aslnda Trk Devletinin iine yarayan konumunu, "Biz milliyetiliin her trlsne karyz" ya da "PKK da Genel Kurmay da anti-demokratik baskcdr bu ikisinden birini seme durumunda olamayz" gibi gerekelerle ifade ediyor. Bir de, Krt Ulusal Hareketini destekleyen Trk Solu var. Bu sol genellikle 1974 sonrasnn dier radikal akmlarnn geleneinden geliyor. Yaln Kk'ten, Sol rgtlerin birliine kadar bir yelpazeyi kapsyor. Bu hareket ve kiilerin Krt Ulusal Hareketini ya da bunun somut ifadesi olan PKK'y desteklemesi ise, PKK'nn ve onun mcadelesinin sosyalist olduu; muhtemelen bir Trkiye ya Orta Dou devrimine yol aaca gibi gerekelere dayanyor. Birinci Tavr, yani tarafsz tarafllarn tavr, PKK'nn ve Krtlerin mcadelesinin ezilenlerin mcadelesi, dolaysyla temelde hakl olduu konusunda susmakla kalmyor ama ayn zamanda; Krt Ulusal kurtulu Hareketi iinde, neyi ve hangi eilimleri yanstt gibi bir soruyu sormaktan da kayor. kinci Tavr ise, PKK'nn demokratik olmayan nitelikleri ve Milliyeti karakteri konusunda benzer bir krlk ve suskunluk iinde bulunuyor. Bu iki zt gibi grnen tavr, aslnda birbirini tanmlamaktadr ve ayn ortak varsaymlar paylamaktadrlar. Ortak varsaymlar paylatklar, onlarn farkl dnemlerin egemen sylemleriyle sorunu ele almalar yznden grlememektedir. Bununla demek istediimiz udur. Murat Belge veya DP gibilerinin problematikleri seksenli ve doksanl yllarn ideolojik iklimiyle belirlenmitir. Bu problematikler arasnda, anti emperyalizm, enternasyonalizm gibi szckler bulunmamaktadr. Hakim kavramlar: sivil toplum, demokrasi (bununula anlalan genellikle organizasyon ii demokrasidir), ok kltrllk vs. trnden kavramlardr. PKK'y destekleyen Trk solunun problematikleri yetmili ve altml yllarn ideolojik iklimini yanstmakta ve daha ziyade Demokratlk (demokrasi deil), anti -emperyalizm ve enternasyonalizm gibi kavramlara dayanmaktadr. Bunlarn szlklerinde ise, sivil toplum, demokrasi ve ok kltrllk gibi kavramlarn pek bir nemi yoktur. Bu ideolojik iklim farkllklar, tavrlarn ardndaki zdeki zdelii grmeyi engellemektedir. Vurgularn farkll, gerek ayrmn vurgularda olduu gibi bir grnme yol amaktadr. Ama her iki tavr da nem verdii kriterler ve tavrn belirleyen varsaymlar bakmndan ele aldmzda bu ortaklk daha iyi grlr. PKK'ya kar kanlar, gizli olarak u varsayma dayandrmaktadrlar karsamalarn ve dolaysyla tavrlarn: Bir hareket demokratik deilse desteklenmemelidir. Burada olumsuzluk, anti-demokratikliktir. Destekleyenlerin gerekelerinden hareketle baktmzda ise, onlarn da
23

gizli olarak yle bir varsayma dayandklar grlr. Bir ulusal Kurtulu hareketi milliyeti ise, ya da anti-emperyalist veya sosyalist deil ise desteklenmemelidir. Her iki tavrda ortak olan, nem verilen kavram bakmndan olumluluk atfedilenin o harekette bulunup bulunmamasdr. Ama bu olumluluk atfedilen kavra mlar ise, o toplumsal hareketin yapsna deil, ideolojisine ilikin kavramlardr. Yani, gerek, demokratlk, gerek anti emperyalistlik, gerek enternasyonalistlik, gerek rgt ii demokrasi vs. , bunlarn hepsi bir hareketi, toplumsal konumundan hareketle deil, ideolojisiyle tanmlamakta ve tavrn ona gre belirlemektedir. Her ikisinde de, toplumsal bir hareketi, onun nesnel konumundan hareketle deil, o harekete damgasn vuran ideolojisinden dolay belirleme sz konusudur. Bu anlamda, btn Marksist sylemlerine ramen, Tarihsel Maddecilii ret ederler, onu tekrar kafa st dikerler, Hegelyan yaparlar. Tarihsel Maddecilik, dnceyi varlk belirler der, varl dnce deil. Ancak, yukarda ifade edilen Trk Solunun kavraylarnda, Krt ulusal Kurtulu Hareketinin varl, nitelii, onun dncesine gre belirlenmektedir, o hareketin dayand toplumsal gcn Tarih ve Toplum iindeki nesnel konumuna gre deil. Bu metodolojik yanln kkleri, kk burjuvazinin sosyalizm anlaynda gizlidir ve zell ikle Trk solunda ok gldr. Bir ka rnekle bu kkleri aklamay deneyelim. Bir zamanlar, Sovyetlerin nitelii zerine bir tartma yrmt Trk Solu arasnda, btn bu tartma da ayn Krt sorununda olduu gibi, idealist kavramlarla yaplyordu. Bir partinin izgisinin o lkenin ya da toplumun sosyo - ekonomik yapsn belirledii gibi bir anlay egemendi. Hata bu mantksal samalklara kadar varyordu. rnein Sovyetler birlii ve benzerleri iin "Revizyonist lkeler" gibi bir kavram kullanyor du THKP-C geleneinden gelen hareketler. Revizyonist lke kavram. Mantksal olarak sama bir kavramdr. Revizyonizm bir sosyo ekonomik formasyonu ya da bir devlet biimini tanmlayan bir kavram deildir. Bir Gr, bir anlay, bir ideoloji revizyonist olabilir ama bir lkenin ya da toplumun sosyo ekonomik formasyonu ya da devlet biimi revizyonist olamaz. Sovyetlere o tartmalar iinde, kapitalist, sosyalist, ya da brokratik olarak yozlam gei toplumu gibi tanmlamalar yaptnzda, tanmnz yanl olabilir ama bu yanllk olguya ilikin bir yanllktr; mantksal kategoriler bakmndan bir yanllk yoktur ortada. Yani iki kere iki be eder gibisinden bir yanllktr bu. Ama Sovyetlere Revizyonist dediinizde, bu mantksal kategori olarak yanltr. rnein iki kere iki duvar eder gibi bir yanllktr. Cesur Masa, Krmz Ahlak gibi sama bir kavram yaratm olursunuz. Bylesine mantk dlna ramen, binlerce Trk Sosyalisti nasl olur da bunu grmeden bu grleri savunabilir? Bunun ardnda, dncenin varl belirledii gibi bir anlay yatmaktadr da ondan. Revizyonist lke dendiinde, o lkeyi yneten Partinin izgisinin revizyonist olduu noktasndan hareket edilmekte, o parti revizyonist ise, o lkenin de revizyonist olaca gibi bir sonuca ulalmaktadr. Aslnda o tartmada, Sovyetlerin sosyalist olduunu ya da kapitalist olduunu syleyenler de ayn varsayma dayanyorlard. Yani u tarihte kar devrim partiye egemen olmutur ya da Parti hep sosyalist olmutur diyenler, gizli olarak ayn varsayma sahiptiler: Partinin izgisinin
24

toplumun sosyo ekonomik yapsn belirledii; dncenin varl belirledii. . . Bu tartma iinde sadece Trokist gelenek, Tarihsel maddeciliin kavram sistemine dayanarak bu tartmay yrtyordu. lkenin nitelii onun sosyo ekonomik yapsndan hareketle kantlanmaya allyordu. Ve zmleme derinletike, sosyo ekonomik yapnn styap ve o st yapnn da sosyo ekonomik yap zerindeki etkileri incelenip kavramsallatrlyordu. Trk solu, sonra bu tartmay kapatt, ama tartmadaki yanllarnn metodolojik kklerine ynelmedi. Sadece olaylarca ald iin; Sovyetlerin u veya bu karakterde olmasnn bugn iin politik mcadelede kendini tanmlamada bir anlam olmad iin tartma kapanr g ibi oldu. Aslnda cerahat btnyle orada durmaktadr. Hatalar, genel ve temel sorunlardaki hatalardan kalamaz. Onlar sizden hzl koarlar. Ve kouyorlar. te Krt sorununda yine karnza, ham bu sefer almas daha zor olarak dikiliyor. Benzer idealist, varl dnceye gre belirleyen yaklam, yetmili yllarda, siyasetlerin birbirini "halk saflar arasnda" grme anlay ve tartmasnda da ifadesini buluyordu. O zamanlar, herhangi bir insan hakknda tavr , onun toplumsal konumundan hareketle deil, inanlar ve ideolojisinden hareketle belirleniyordu. Sadece insanlar deil, rgtler, hareketler iin de ayn ekilde tavr belirleniyordu. i olmanz, yoksullara dayanmanz veya kyl olmanzn bir anlam yoktu. En byk kapitalist de olsanz, inancnz veya ideolojiniz sizin toplumsal konumunuzu, dolaysyla da size alnacak tavr belirliyordu. Bylece, aslnda, birbirine en yakn, ki ou kez en yakn olduklar iin, ayn alanda rekabet ettikleri iin birbiriyle elikileri gl olan gruplar; sosyolojik olarak ayn toplumsal kesime dayanmalarna ramen ve tam da yle olduu iin ou kez; birbirlerini ittifak bile yaplamayacak kar devrimci g olarak grebiliyorlard. lk bakta, btn bu hatalar gemie aitmi gibi, alm gibi grlebilir . Ama Murat Belge'den, Yaln Kk'e; DP'den Devrimci Gler Birlii'ne kadar btn ayakta Trk solu olarak ne varsa; btn bu metodolojik yanl yaatyorlar ve Krt Ulusal Kurtulu hareketi karsnda ayn mantkla tavr belirliyorlar. Evveli gn Sovyetler karsnda hangi mantkla tavr belirleniyor, hangi metodolojik aralar kullanlyordu ise, bugn de ayn aralar kullanlyor. Krdistan'n bir Smrge olduu; Krt ulusunun ezilen bir ulus olduu; dolaysyla bu ulusal hareketin ezilmeye ve smrg eci tahakkme kar; ideolojisi, politikas ne olursa olsun, hakl bir hareket olduu; dolaysyla da desteklenmesi gerektii gibi bir anlay iki taraf iin de yabanc kalyor. PKK'y destekleyen rgtlerden hi birisi yle demiyor. Ben bir hareket karsndaki tavrm, onun nesnel konumundan yola karak belirlerim. Eer dnya apnda bir Proletarya Burjuvazi saflamas olsayd; bir Kurtulu hareketine kar tavrm, bu balamda ele alabilirdim. Ama bugn byle bir durum yok. Elimdeki tek ara, ezen ezilen ilikisidir tavrm belirlemek iin. Krt Hareketi, ezilen bir ulusun klelikten kurtulma savadr. Hakldr; emansipe edici (kurtuluu) karakteri vardr. Anti Emperyalist, Enternasyonalist, Sosyalist, Demokratik, anti hiyerarik olup olmamas bu hareketin hakl olup olmadn belirlemez. Yani onun dncesi varln belirlemez. Nasl Grev yapan iiyi iverene kar desteklemek gerekirse, bunun iin iilerden seksizimi, rkl, milliyetilii bir yana atmalar; anti -hiyerarik olmalar gibi koullara uymas istenemez ise; onlarn hakll toplumsal konumlarndan geliyorsa; Krt ulusal hareketi iin de ayn durum geerlidir. Ya da desteklemeyenlerden yle bir iddia duymuyoruz: PKK'y veya Krt hareketini
25

desteklemiyoruz veya onun karsnda tarafsz bir konum alyoruz. Bunun nedeni onun antidemokratik karakteri; milliyetilii; otoriter ve hiyerarici olmas deildir. Bunlara gre bir hareket karsnda tavr belirlenmez; onun nesnel konumuna baklr. Krt Ulusal hareketi ezilen bir ulusun hareketi midir? Bir smrgelie kar hareket midir? Hayr. Onun hakl bir konumu yoktur, dolaysyla ortada bir hakl ile hakszn sava yoktur. ki taraf da hakszdr. (rnein yle diyebilirler: PKK veya Krtler Avrupa Emperyalizminin; Trkiye Amerikan Emperyalizminin karlarnn aracdrlar. Dolaysyla iki emperyalist arasndaki bu atmada taraf olmak sz konusu deildir. ) zetlersek, ster PKK'y desteklesinler ister ona kar ksnlar veya szm ona tarafsz kalsnlar, btn Trk solu, Krt Ulusal Hareketi karsndaki tavrn; onun sosyolojik niteliklerinden hareketle deil; ideolojik ya da rgtsel zelliklerinden hareketle belirleme ortak metodolojik hatasyla malldrler. Toplumsal varlk ve dnce arasnda bire bir mekanik iliki olmadndan dolay da gerekliin baz yanlarna gzlerini kapamak zorunda, dolaysyla onu arptmak zorunda kalrlar. Btn Trk solu aa yukar bu durumda olduundan bu satrlarn yazarnn tavr anlalmaz kalmaya mahkum olur. Hem PKK'da demokrasi yoktur; hem bir milli harekettir; hem Avrupa'nn belli bir anlamada zaman zaman dengesidir demek hem de o hareketi desteklemek; plebiyen bir yan vardr ama sosyalist deildir; hatta kkenindeki sosyalizmden uzaklamak zorundadr demek; hem bu hareketin baarsnn, Trkiye ya da Orta Dou'da sosyalist bir devrim deil ama, yar emperyalist; Osmanl'nn klasik etki alannda etkisi olan daha gelimi ve nispeten daha demokratik bir Trkiye ya da Krt Trk federasyonuna yol aabileceini sylemek ve buna ramen desteklemek. Bu anlalabilecek bir tavr deildir varl dnceye gre belirleyen kafalar iin. Problem sadece bu kadarla da kalmaz. Bizzat Krt hareketi de bu trden bir destekten rahatsz olur. nk o da ayn, dncenin varl belirledii anlayndadr. Kendisinin bu gerekelerle desteklenmesi ona bir kfr gibi gelir ve adeta byle bir destein olmamasn ister. Bylece Tarihsel maddeciliin klasik yaklam ve metodolojisini kullanan bu tavr; bilinmez kalmaya mahkum olur. Bu tavr asndan; politik tavr allar bakmndan deil; ama metodolojik olarak, gerekeler bakmndan var olan atma bir kayk dvdr. Gerek metodolojik atma, bir susu biiminde, bu tavrn hi tartlmamas ve gndemden uzak tutulmas olarak, PKK'y destekleyen ve desteklemeyen Trk Solu ve bu tavr arasndadr. Tabii burada u soru kar. Solun bu tavrn belirleyen nedir? Yani solun dncesi byle olduu iin mi tavr yle ya da byle olmaktadr? Bu duruma baktmzda unu grrz. ehirlerin ok yoksullarna dayanan, varolara dayanan Trk hareketleri, PKK'y destekleme eilimi gstermektedir, buna karlk, ehir orta snflarna dayananlar, kar ya da tarafsz konumlar almaktadrlar? Yani DP ya da M. Belge yle dnd, metodolojik hatalar olduu iin "tarafsz" deildir; toplumsal eilimi ve karlar yle olduu iin tarafsz olmakta ve egemen olan, benimsedii varsaymlar iinde konumunu merulatrabilmek iin yle dnmektedir. Demir Kkaydn 09 Mart 1999 Sal 15: 37
26

"Asrn Davas"nn lk Gn zerine Deerlendirmeler

mral'da balayan duruma ile ilgili olarak sadece sabahki blmde calan'n yapt konumay bir kere izledim. leden sonra yapt konumalar ise izleyemedim ama dolayl olarak duydum. Bu ilk verilere dayanarak baz deerlendirmeler yaplabilir. lk olarak sylenmesi gereken udur: Abdullah calan, ne hukuki ne de politik bir savunma yoluna gitmemekte; mahkeme salonunu ve mahkemeyi politik ve diplomatik bir platform olarak deerlendirmektedir. calan'n Krt hareketinde en etkili nder olmasnn bir rastlant olmad bugn ok daha aa kmtr. Ne var ki calan'n politik perspektifi ve davran bir ok kii tarafndan anlalamamakta, onlar da tpk, zel savan psikolojik sava dairesinin istedii gibi soruna bakmaktadrlar. calan'n ne yapmak istediini nce Avukatlar anlam deil. Avukatlarn davay iki eksende politize etmeye altklar ortada. Bir yanyla A.Z. Okuolu gibi, davay T.C.'yi ve onun Krtler zerindeki zulmn mahkum etmek ve T.C.'yi "Mahkum sandalyesine" oturtmak iin vesile olarak deerlendirmek isteyenler ile, benzerini Hukuk ve "insan haklar" balamnda yapmak isteyenler. calan ise olaya, mahkemeye den bir sank olarak deil, savaan bir gcn nderi olarak bakyor. Onun iin, hukuki veya politik savunmann bir nemi yoktur. Mahkemenin de bir nemi yoktur. nemli olan, PKK ile T.C. arasndaki savata bundan sonra ne olacadr. O buradan azami bir sonuca ulamak iin, bar tekliflerini pe pee sralayarak ve jestler yaparak (Ailelere aclarn paylatn sylemesi; Yunanistan, talya, Rusya'y protesto etmesi; kendisine ikence yaplmadn sylemesi vs.) Trkiye'deki inkarc gleri keye sktrmakta ve Krt hareketine mthi bir hakl zemin sunmaktadr. Trk hkmeti bu uzatlan bar elini reddettii takdirde, bundan sonra olacaklarn suunu ve riskini peinen kabullenmi olacaktr. Dolaysyla, calan'n politik yaklam iinde Avukatlarn bir yeri bulunmamaktadr. Yani Mahkemenin adil veya baka trl olmasnn hi bir anlam yoktur calan iin. O bunu tartmaya girmemekte ve tartmann buraya girmesini engellemek istemektedir. Bu amacna ilk gn ulatn sylenebilir. lk gn calan'n zaferidir. nk calan, izledii stratejide sadece Trk devletine deil, kendi yannda grnen Avukatlara kar da savamak sorundayd. Onlara her hangi bir ekilde ipi kaptrmamalyd. lk sz alnda, kendisine herhangi bir bask yaplmadn zellikle belirterek insiyatifi ele ald ve davay bu tr zeminlerde srdrmek isteyen avukatlara gereksizliklerini gsterdi. En zor olan noktalardan biri buydu ve bunu baaryla uygulad. lk gn bunu baard gibi, en nemli mesajlarn vermi bulunuyor. Z. Okuolu, bu uyumazl daha nce fark ettii, calan' kendi politik savunma perspektifi iin kullanamayacan anlad iin davadan daha nce ekilmiti. Elbet ekiliinin resmi gerekesi bu ayrlk deildi. Davann ilk gn, dier etkili iki ismin de Avukatlar arasndan ayrlmasyla, ki kanmz onlarn da davadan ekilmelerinin ardnda, calan'n yaklamyla
27

kendilerinin yaklam arasndaki uzlamazl grmeleri yattdr, calan btn ipleri eline alm ve en byk tehlikeyi ustaca savuturmu bulunuyor. calan zetle unu sylemektedir: "Olan olmutur. Bu bir savat. Biz de bir ok kt iler yapm olabiliriz. Bunu iin zr dilemek gerekiyorsa zr de dileriz. Peki bundan sonra ne olacak. nemli olan budur. Kann dklmesini gerekten engellemek istiyorsanz ie bar elim, ite istediinizden fazla jestler. Bunlar iyi niyetimin kantdr. Demokratik bir biimde, biz krtlerin kimlii tannarak ve bizlere yasal olanaklar sunularak bir bar anlamas yapmalyz. Ben bunun iin bir frsatm. Burada yakalanm olmam bu mzakere iin bir talihsizliktir. Eer bu olanak kullanlmaz ise daha ok kan akacaktr." Elbette calan'n bu tavr, zel sava mekanizmas tarafndan af diledi, rk kt gibi yanstlacaktr. Bu normal. Ama Kimi Krtlerin ve Krt mcadelesine sempatiyle bakanlarn da, calan'n sylediklerinde keskin, mahkum edici szler bulamayp hayal krklna uramalar pek normal deil. Krt mcadelesinin bugn iinde bulunduu g durumu herhalde calan kadar iyi kavrayan yoktur. Krt hareketi bir trl, Krdistan'n belli blgelerinin dnda tutunamamtr. Dnya'daki dengeler bir Krt devletine olanak tanmamaktadr. Trkiye'de en gerici gler nfusun byk ounluunu pelerine takm bulunmaktadr. Trkiye ile elikisi olan devletlerin sunduu kimi lojistik olanaklar gvenilmezdir (ran, Suriye, Yunanistan). Talabani ve Barzani'den dier Krt nderlere kadar herkes PKK'ya kar bir tavrdadr. Daha saymakla bitmeyecek btn bu olumsuzluklar ortamnda ve bir de nderini dmana kaptrm bir hareket ortadayken, bu son derece zayf ve elverisiz durumdan, bir baar umudu karmak ve bir baarszlk halinde bile kar cepheyi blmek ve kendi cephesine g vermek ancak calan'n bugn izledii izgi ile mmkn olabilirdi. Kanmzca calan, kendi hedefleri asndan durumun gereki bir deerlendirmesini yapm olup ona uygun bir stratejik geri ekilme ile taktik esneklii baaryla birletirebilmektedir. calan'n ne yaptn anlayamayanlara u ksa olay belki bir eyi aklar. Filistin ile srail grmeleri baladnda, muhalefetten biri Mecliste, Rabin 'e yanlmyorsam,"siz imdi dmanmzla m baracaksnz; onunla m masaya oturacaksnz?" diye sormu. Rabin de, "elbette, insan ancak dmanyla bar yapar" gibilerden bir ey sylemi. Tam hatrlamyorum imdi. Ama fikir ortada. calan'n bunu iyi kavrad grlyor. calan'dan Trkiye'yi mahkum edecek sert szler bekleyenlerin anlamad da bu. Trkiye'nin kavrayaca ise pheli ama en azndan bunu kavrayan evre ve glere calan'n g verdii ortada. lk deerlendirme ve izlenimler bu kadar. Demir Kkaydn 01.06.1999 03:18:09

28

Krtlerin Devrimi
Yirminci yzylda baarya ulam ulusal kurtulu hareketlerinin fiili sonucu ne olmutur? Bu hareketler ister kapitalist, ister sosyalist yolu sesinler, pratik sonular itibariyle, basksndan kurtulmak iin savatklar lkenin, kendini yenilemesine, gemiin kalntlarndan kurtulmasna ve kendilerini stabilize etmesine hizmet etmilerdir. Fransadan Portekize hatta ABDye kadar, btn bu lkelerin en byk ans, smrge savalarnda yenilmeleridir. Kurtulu savalar, fiili sonularyla, egemen lkeler iin yaplan savalar olagelmilerdir. Cezayir ve Vietnam yenilgileri ve Drdnc Cumhuriyetin k, bu gnk Fransann refahnn temelini oluturur. Vietnam yenilgisi, ABD iin bir genlik as yerine gemitir. Portekiz, smrgelerde yenilmeseydi, bu gn Avrupann bir yesi olamazd. Bir an iin, Krtlerin gerilla savann baarya ulatn, Trk ordusunun yenilgi stne yenilgi aldn ve bamsz bir Krt devleti kurulduunu var sayalm. Bu devletin akibetinin bir Vietnam veya Angola veya Mozambikten farkl olmasn dndrecek hi bir neden yoktur. Byle bir yenilgi, Trkiyedeki rejimin Osmanl art ordunun vesayetinden kurtuluunun, gerek bir bat tipi demokrasinin yolunu aar; smrge ve ordu masraflarndan kurtulmu Trkiye ekonomisi, geni i pazaryla byk bir patlama yapar ve Trkiye imdi spanya, Portekiz ve Yunanistan benzeri bir refah dzeyinde benzer rejime sahip bir lke olurdu. O bamsz Krt devleti de, Cezayir, Angola veya Vietnam gibi iktisadi kriz ve yoksulluklar iinde; buna bal olarak diktatrlklerin penesinde yayor olurdu. Trkiyede, imdi Yunanistanda Arnavutlarn olduu gibi rnein, Milyonlarca Krt ii, hi bir hakk olmadan ve ucuz i gc olduu iin gz yumulmu kaak iiler olarak alyor olurdu. Krt Ulusal hareketinin ykseliinin yaratt oku ile soyunda Krtlk bulanlar, hatta yeniden Krte renenler, bu sefer kapa zengin Trkiyeye atmak iin, tpk Dou Avrupada milyonlarca insann yapt gibi, bu sefer soyunda Trk bulmaya alrd. Bu nedenle aslnda, nasl Cezayirliler Franszlar iin, nasl Afrikadaki smrgeleri Portekizliler iin savatysa, Krtler de Trkler iin savayordu. Krt hareketi, Trklerin batllama abalar iin tanrnn bir armaan idi. Krtlerin zaferi aslnda Trklerin batllama mcadelesinin bir zaferi anlamna gelirdi. Bu nedenle gerek Trk milliyetilerinin Krtlerin en byk destekisi olmas gerekirdi. Ulusal hareketler bu kaderden kendini nasl kurtarabilirdi? Sovyetlerin varl ve oluturduu denge bu lkelere belli bir manevra alan salamasna ramen, sosyalist devrim yapp planl ekonomiye geenleri dahil, hi bir lke kendini bu kaderden kurtaramad. Krt h areketinin ise, ne baar ne de baardan sonras iin onlar kadar bile ans yoktu. Bu kmaz ve sorunlar bu gne kadar hi tartlmad. Bu sorunu ciddi olarak dnp bir k yolu arayan yine Krtler ve daha dorusu Abdullah calan oldu. calan bu kmazn bilincindeydi ve yllarca Trklere btn dedii, Aptallk etmeyin biz sizin iin savayoruz aslndadr. Krtlere de dedii, ayr lke deil, insann deimesi nemlidir; Krdn kendi iindeki feodalizmin ve smrgeciliin yaratt kiilii yenmesi nemlidir eklinde zetlenebilir. Uzun yllar boyunca, nsandaki deiime ve ayrlmamaya yaplan vurgular, bir bakma yukarda ifade edilen kmazdan, el yordamyla k
29

arama abalardr. Yenilmi ve kaybetmi bir Krt hareketi, sadece Krtlerin deil, Trklerin de yenilgisi, Trkiyenin batllama ryasnn bitii anlamna gelirdi. te, calann karlmas ve Krt hareketinin ald ar darbelerle tam da bu noktaya gelinmi bulunuluyordu. Bu bakmdan mralda ortaya konan strateji, dnya apnda tartlmas gereken, ulusal kurtulu hareketlerinin kmazna bir cevaptr. Bu gnn dnyasnda, ulusal hareketlerin, artk Sovyetlerin dengesi olmad iin, hele Dnyann en kritik yerindeki Krtler iin, bamsz bir devlet kurma anlamnda ans yokt ur. Bamsz devlet kursa, bu devletin yirminci yz yldakilerden daha fazla refah ve demokrasiyi oturtma ans yoktur. te mralda ortaya konan yeni politika, bu iki kmaz da amaya ynelik bir stratejik devrimdir. Etkileri sanldndan ok daha yaygn ve derin olacaktr. Ve bu yeni strateji, bylece sadece Krt hareketini deil, Trkleri de kmazlarndan kurtarma yolu sunmaktadr. Yeni strateji, Krtlere zaferin yolunu aarak Trkleri Asyallktan, Trklere zafere ortak olma olana sunarak Krtlerin yeni smrgelerin kmazndan kurtuluunun yolunu amaktadr. Bu ulusal hareketlerin evriminde Krtlerin bir devrimidir. 28 Austos 2000 Pazartesi

30

calann Savunmas zerine Notlar

Savunmann nemi ve Tartlmas Gerei zerine
Abdullah calann Avrupa nsan Haklar Mahkemesine (AHM) verdii savunma, Smer Rahip Devletinden Halk Cumhuriyetine Doru adyla, aa yukar bin sayfa tutan iki ciltlik kitap halinde Trkiyede ve Avrupada yaynland. Kitap Trkiyede hemen toplatld. Bu kitap hukuki bakmdan bir savunma olarak hazrlanm olmakla birlikte, bu hukuki biim iinde bir Tarih Yorumu, bir Toplum Anlay olduu gibi ayn zamanda politik bir Programdr. Kitabn u an Orta Doudaki en dinamik ulus ve ulusal hareketin nderi tarafndan yazlm olmas, gerek bu nderin Krt Ulusal hareketi iindeki belirleyici arl; gerekse bu ulusal hareketin Orta Doudaki dengeleri giderek artan oranda etkileme ve hatta belirleme eilimi gstermesi nedeniyle, ierii ne olursa olsun, bir proje olarak, ister bu hareketin dostu, ister dman olsun, herkesin ciddiyetle okumas ve tartmasn gerektirir. u ana kadar, kitabn yazarnn bu zgl nitelii nedeniyle bile olsun bu kitap pek tartlmad. Bu onun, eitli lkelerin stratejleri, aratrmaclar, istihbarat grevlileri tarafndan okunmad ve bilinmedii anlamna gelmiyor elbette. Bu baylar kitabn tam da neminin farknda olduklar iin, onu unutturma ve gndemden uzak tutmaya almaktadrlar. nk kitap ok nemlidir ve Krtlerin hapsedildii gettonun dna kmay baarp okunabildii ve zerine tartlabildii takdirde, byk bir maddi gce dnme potansiyeli tamaktadr. Bu nedenle kitabn gzlerden ve bilinlerden uzak tutulmas, elbette psikolojik savan ve dezinformasyonun bir parasdr. Bu tavrn anlalmayacak bir yan yoktur. Egemen uluslarn, devletlerin baka trl davranmas dnlemez. Onlar Krt ulusal hareketini bastrmaya ve yok etmeye almaktadrlar. Savan kurallarna uygun olarak da, yapmalar gerekeni yapmaktadrlar. Tpk faili mehuller gibi, tpk ky boaltmalar ve daha bin bir trl sava biimi gibi. Peki ye sosyalistlere ve demokratlara ne demeli? Onlar u Trkiyede cidden biraz politika yapmak niyetindeyseler, yukarda belirtilen gerekelerle, bu kitab deerlendirmek, onun zerine tartmak ve onun karsndaki konumlarn belirlemekle ykmldrler. Ciddi politikaclarsa eer, kar dahi olsalar bunu yapmak zorundadrlar. nk Kitapta dile getirilen grler, Krt Ulusal Hareketinin izgisi; bundan sonraki evrimi zerinde belirleyici bir etkiye sahip olacaktr. Yani milyonlarca insann talepleri ve zlemleri bu kitapta dile getirilen fikirlerle yakndan balantldr ve balantl olacaktr. Ciddi bir politikac iseniz, byle nemli bir kitab, ister katln, ister kar olun, tartmanz gerekir. Eer ondaki fikirleri yanl buluyorsanz, o milyonlarca insana o fikirlerin yanlln gstermek diye bir sorununuz olmas gerekir. Dolaysyla o kitapta gelitirilen grleri tartmanz, varsa eletirilerinizi belirtmeniz gerekir. Peki Trkiye veya Krdistan sosyalistlerinde ve ilericilerinde byle bir tavr grlyor mu? Asla. Onlar da soldan ayn susu kumkumasn srdryorlar. Tartmayarak, zerine hi bir ey yazmayarak; yokmu gibi yaparak; susua getirerek o kitapla savayorlar. Fakat bu kitabn nemli yapan, sadece onu yazan kiinin kimlii, Krt hareketindeki arl deildir. Kitap, ieriiyle de ok nemlidir. Kitap, hi kimsenin bilmedii; hi bir toplumsal etkisi olmayan biri tarafndan yazlsayd da ierii bakmndan nemlidir. Bunu yle bir rnekle aklamaya alalm. Trkiyeden gelen tesadfen karlatmz sol
31

eilimli, hatta sosyalist bilinen kiilere, calann savunmasnn ok nemli olduunu syleyip, okuyup okumadklarn sorduumda, yle cevaplarla karlatm. Kitab devletin grevlileri hazrlam ve calana vermiler. O byle bir ey yazamaz. Byle bir cevap elbette, ezen ulusun ezilen ulusu hakir grn yanstr. Yani calann gerek slup, gerek dil, gerek nicelike byle bir kitab yazacak kapasitede olmad ve olamayaca. Bunu ancak egemen ulusun, istihbarat grevlileri veya stratejlerinin yazabilecei. Ama imdilik cevaplarn bu yann bir yana brakalm. nk burada anlatmak istediimiz baka bir ey, kitabnn, yazarnn kiiliinden bamsz olarak nemi. Biz bu kiilere aynen unu dedik: yleyse de bu kitap nemlidir, neminden bir ey yitirmez. Eer Trkiyede byle bir kitap yazabilecek bir devlet grevlisi veya grevliler topluluu varsa, iimiz ok zor demektir ve o zaman Trk devleti hakknda btn bildiklerimizi de gzden geirmemiz gerekir. Nasl oluyor da byle ok nemli, yeni ve ezilenlere gl silahlar sunabilecek fikirler gelitirip yazabiliyorlar; nasl oluyor da Tarihe byle yaklaabiliyorlar; nasl oluyor da byle projeler gelitirebiliyorlar? Trk solcular, kitabn slubu, dili ve hacmi gibi nedenlerle onun calan tarafndan yazlamayaca akl yrtmesini yapmaktadrlar ama kitabn ierii aksine onun bir Trk devleti grevlisi tarafndan yazlamayacann kantdr. Var sayalm ki bu kitab yazan bir Trk devlet grevlisidir, yine kitap deerinden bir ey kaybetmez. nk bu kitaba deerini veren, kimin tarafndan yazld deil, ierii dir. Bu fikri tersinden bir rnekle daha amaya alalm. Dnelim ki, calan bir muziplik yapmaya karar verdi, ve avukatlaryla gizlice anlaarak, bu kitabn kendisiyle ilgisiz baka bir isimle baslmasn salad. Kimse bu kitabn kimin tarafndan yazldn bilmiyor. Bu takdirde de bu kitap deerinden bir ey yitirmezdi. Yine tartlmas gerekirdi. Ama o zaman, gerekten kitabn iindeki fikirlerin nemini bilenler tarafndan, ieriinden dolay tartlrd. Hi bir olumlu veya olumsuz n veya bn yarg olmadan. Ama bu ieriin deerini anlamak iin, anlayabilecek kapasitede olmak gerekir. Mehur kak elmasnn hikayesi bilinir. Bu deerli ta bir balk bulur. Onu sadece gzelce ve parlak bir ta olarak grr ve bir ka kak karlnda satar. Elindeki hazinenin deerini kavrayacak bilgiden yoksundur balk. Cevahirin kymetini kuyumcu bilir. Maalesef bu kitap sz konusu olduunda, ne Trkler ne de Krtler arasnda byle cevahirin deerini anlayacak kuyumcular grlmyor. Egemenler bu kitabn ieriinin neminin farknda olduklarndan dolay susua getiriyor. Solcular ise ieriinin nemini anlayacak kapasitede deiller, srf biimsel zellikleri bakmndan bile onu, ezilen ulustan bir ndere layk grmyorlar. Kitap, egemen ulus asndan byle bir ifte komploya kurban gidiyor. Krtler asndan ise, durum tam tersi. Onlar kitabn neminin farkndalar, ama calan yazd iin farkndalar. Bu farkndalk calann otoritesinden geliyor. Eer bu kitap, calan tarafndan yazld bilinmeyen bir kitap olsayd, muhtemelen Krtler de bu kitab tartmazlard. Tam da bu durum, kitabn Krt cephesindeki tartmalarnn handikapn oluturuyor. Kitap, yazarnn kimliinden bamsz, dile getirdii fikirler bakmndan tartlamyor. Maalesef bylece anlalmas ve gerekten tartlmas olanakszlayor. Olgular, yntem, kavramlar dzeyinde, bilim d kayglardan arnm olarak deil, politikann bir fonksiyonu olarak
32

tartlyor ve yorumlanyor. Kitap, kutsal kitaplarn akbetine uruyor, yani zeri nde yorumlar yaplan bir metin haline dnyor. Yani kitap zerine tartmalar, skolastik bir karakter tayor. Bylece Trk tarafnda kitap Abdullah calan tarafndan yazld iin tartlmaz ve susua getirilirken, Krt tarafnda calan tarafndan yazld iin tartlyor ama tam da bu nedenle bilimsel olarak, olgular ve kavramlar dzeyinde tartlamyor. Biz bu kitab, her eyden nce, calan yazd iin deil, kim yazm olursa olsun, ieriini nemli bulduumuz iin, ieriinin tartlmasnn gerektiine inandmz iin tartmak istiyoruz. Esas olarak yapmaya alacamz budur. Bu onun niteliini, yani onun politik ve somut anlamn tartmayacamz anlamna gelmiyor. Hatta balangta onun niteliine, onu yaratan eilimlere, onun anlamna ilikin yazacaklarmz daha arlkl olacaktr. Giderek onun ayrntlarna ve ieriine girdike, onun kimin tarafndan yazlm olursa olsun, nem tayan ortaya koyduu sorular ve cevaplara gireceiz. * Aslnda calann bu kitab zerine bir kitap hazrlayp, kitab bitirdikten sonra yaynlamay dnyorduk. nk calann kitab, tartt problemler katalogunun zenginlii ve sistematik btnl ile kiinin fikirlerini onunla kyas iinde aklayabilmesi iin az bulunur bir temel sunmaktadr. Ne var ki, olaylarn ve tarihin giderek hzland bir dnemden geiyoruz. Birbiri ardndan sarsc alt st edici gelimeler yaanyor. Bunlar sca scana ele almak gerekiyor. Bu durumda, belli bir konu zerine younlamak, byke bir eser iin olaylara belli bir sre iin mesafe koymak ve onlardan uzaklamak adeta olanaksz hale gelmekte. Araya giren salk sorunlar vs. ise bunu iyice olanakszlatrmakta. Bu durumda, balangtaki savunmalar zerine kitap hazrlama projemizden vazgemek zorunda kaldk. Bunun yerine her biri bamsz ama ayn zamanda birbirini tamamlayan bir sistem iinde, haftada bir veya iki yaz halinde yazmaya karar verdik. 15 ubat 2002 Cuma

Orijinal bir Teorisyen Olarak calan ve Bunun Kkleri

Sze, Trkleri ve Trkiye sosyalistlerini ileden karacak bir nerme ile girelim: calan AHMye savunma biiminde hazrlad bu kitabyla, sadece ok iyi bir rgt, taktisyen ve stratej deil ayn zamanda nemli bir teorisyen olduunu da gstermi bulunmaktadr . Ya da bu nermeyi yle ifade edelim: calan Trkiye Sosyalist hareketinin kard, orijinal teorik grler gelitiren bir ka teorisyenden biridir. Hatta daha da somut konualm. Bu orijinal teorisyenlerin biri Hikmet Kvlcml dieri de Abdullah calandr. Trkiyede orijinal fikir gelitiren teorisyen hemen hemen hi kmamtr. Bu gerekten incelenmeye deer bir konudur. Ve muhtemelen Ouz boylarnn tarihe giri biimleriyle olduu kadar; modern Trk ulusunun yaratl biimiyle de ilgilidir. Ouzlar, ya da Anadoluda yaayan Trk boylar, byk lde gebedirler. Yani uygarlk ve snfl toplum ncesinin damgasn tarlar. Bu ayn zamanda yazsz kltrdr. En ak biimi Alevililiin kitapszlnda ve iirle szl bilgi aktarmnda ifadesini bulur. Tarihsel bakmdan bu olumlu nitelikler, ayn zamanda yazsz bir kltr demektir. Ama yazsz kltr de, analitik
33

dncenin gelimemilii; tarallk; kynn tesini grememe anlamna gelir. Orijinal fikirler ise, byk medeniyetlerin kltr ve bilim miras bir ekilde zmlenerek, alma sreci iinde ortaya karlar. Bu nedenle, Trklerin ya da daha dorusu Ouzlarn gebelii ve Alevilii ile Trklerden orijinal teorisyen veya sanat kmamas arasnda bir iliki olsa gerektir. Bu gebelerin elbette uygarla adapte olanlar; feth ettikleri uygarlk tarafndan kltrel olarak feth edilenleri de olmutur. Ama bunlar da, retimle ilgisiz bir devlet snflar kast olduklarndan. Byle bir yaratcl besleyecek kklerden yoksundurlar. Belki, insanlar kleletirme; yldrma, bin bir badireden devleti kurtarma alannda orijinal katklar olmutur ama bu da insanlk iin olmaz olsun denecek trden katklar olsa gerektir. Modern Trk ulusunun yaratlnda ise, Anadolunun Hristiyan haklarnn srlmesi ve katli veya mbadelesi orijinal bir fikir gelitiriminin kltrel ve ekonomik temellerini yok etmitir. Hristiyan burjuvazinin tasfiyesi ekonomiyi geriletmekle kalmam bylece bat burjuva kltr ile balar tmyle koparlm; buna karlk, harf devrimleri ve batllama abalaryla da binlerce yllk uygarlklar zincirinin kltrel mirasyla balar koparlmtr. Bylece sradanlk ve tarallk Trkiyenin btn dnsel ve kltrel hayatna da damgasn vurmu, hafzasn yitirmi ve izofrenik olarak doan bu Trk ulusunun, o aalk kompleksinin bir yansmas olarak hor grd Arap lkeleri kadar olsun, bir tek orijinal teorisyen yetitirememesi sonucu ortaya kmtr. Tek orijinal teorisyen Hikmet Kvlcmldr. O da Trkiye Cumhuriyetinin deil, Osmanlnn aydndr. (Nazm Hikmet ve Hikmet kvlcml, bu iki Hikmetler, olaanst Tarihsel koullarn bir araya gelmesiyle mmkn olmu, Osmanlnn, ya da Osmanlyla sonu gelmi uygarlklar zincirinin kuu ldr. Ekim devriminin dnyay sarsan rzgarlarnn ve bir imparatorluun knn rndrler.) Biricik orijinal dnr olan Kvlcml, orijinalliini, Trk ulusunun oluumunun tamamen tersi bir evrim gstermesine borludur. Trklk, batllama nam altnda btn tarih i unutmaya ve unutturmaya alrken, o tamamiyle o unutulan tarihe ynelmi, toplumu oradan hareketle anlamaya almtr. Trkiye Rum ve Ermeni burjuvazisini tasfiye ederek bat Burjuva uygarlyla btn kltrel ve ekonomik balar dinamitlerken, o Ekim Devriminin ilham ve etkisiyle, burjuva kltrnn en ileri yanlarnn mirass Marksizm araclyla bu Kltrn bozulmam zirve ve kaynaklarn tanyabilmitir. Ancak bu temel sayesinde, Tarihsel Maddecilie katk saylabilecek orijinal bir teori gelitirebilmitir. Trkiye sosyalist hareketi de, iinden kt ulusun btn zaaflarn zerinde tamtr, bu da ok normaldir. Elbette rn olduu toplumun damgasn tayacaktr. Ama Kvlcml gibi bir dnrle Trk toplumunun ve onun sosyalist hareketinin oluumlarnn birbirine zt bu nitelii, aradaki giderek alan makas, Kvlcml ile Trkiye Sosyalist hareketi arasnda korkun bir kopukluk ortaya kmasna da neden olmutur. Aslnda Kvlcml ile Sosyalist Hareket arasnda gibi grlen bu kopukluk, teoriyle Trkiye sosyalistleri arasndaki kopukluun zgl bir biimi ve grndr. Trkiyenin orijinal teorisyen yetimesini engelleyen tarihsel ve toplumsal mekanizmalarn bir ifadesidir. * imdi birden bire garip bir olay gerekleiyor. Abdullah calan, AHMye bir savunma hazrlyor ve bu kitap olarak yaynlanyor. Bu kitab okuduunuzda, eer daha nce
34

Kvlcmlnn kitaplarn okumu bir kimseyseniz, birden bire calann Kvlcml gibi binlerce yllk uygarlklar zinciri, hatta onun gibi uygarlklar ncesinin ilkel sosyalizmi ile megul olduunu grrsnz. Ayn konulara kafa yormaktadr. Hatta ilk bakta calann Kvlcmly okuyup da bu kitab yazdn bile dnebilirsiniz. Bu vesileyle yeri gelmiken calann Savunmas ile Kvlcml ilikisine ksaca deinelim. calan bu savunmasndan nce, bir de Urfa Davas ile ilgili savunmalarn yazmt. (Bu savunmalar kitabn sonunda, Dicle-Frat Havzasnda Tarih, Kutsallk ve Lanetin Simgesi URFA ve Hz. brahim Geleneini Gncelletirmek Hangi Anlama Gelir balklaryla yer alyor.) Biz nternette kitap yaynlanmadan aylar nce, tesadfen bu savunmaya rastladk. Zaten Hazreti brahimden sz eden ad, ilgimizi ekmeye yetti. Merakla okuduk. Ortada aknlk verici bir durum vard. calann bu savunmas ile Hikmet Kvlcmlnn son zamanlarda yaynlanm ve nternette u adreste bulunan (http://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/apkicin.htm ) Allah Peygamber Kitap balkl kitabyla mthi benzerlikler ieriyordu. Bunu evr emizdeki insanlara yle ifade ettik. Ya calan bu kitab okumu etkilenmi, ya da okumamsa ok benzer noktalara varm. Keke avukatlar bu kitap ile calann savunmas arasndaki paralellii grp, Kvlcmlnn bu kitabn calana gtrseler anlamnda szler syledik. Daha sonra tesadfen, PKK evrelerine yakn bir tandmz, Kvlcmlnn bu kitabn kendisinin grdn, calann ilgisini ekebilir diyerek, kendisine iletilmek zere calann avukatlarna yolladn; ama kendisine ulap ulamadn bilmediini syledi. calann bu kitab okuyup ondan etkilenerek mi, yoksa kendiliinden byle bir benzerliin ortaya ktnn, savunmann deeri ve burada ele aldmz calann orijinal bir teorisyen olmas bakmndan nemi yok. nemi yok, nk, eer calan, savunmasnda Kvlcmlnn bu kitabndan etkilenerek o fikirleri savunuyorsa, bu orijinal bir teorisyenin deerini bilip onun baln alabilme yeteneinde olduunu gsterir. Kvlcmlnn bu kitab yllardr nternet sayfalarnda duruyor. Epey bir sre nce de Trkiyede yaynlanm. Hi bir Trk sosyalist teorisyeninin, braklm bu ok nemli kitap zerine bir tartma amasn, bir kitap tantmas yazdn gren var m? Yok!.. Yoktur byle bir ey. Tarihsel maddeci din teorisinde bir devrim denebilecek bulular ieren; dinler tarihine bambaka bir gr getiren bu kitabn, hem de bir Trkiyeli Marksist tarafndan yazlm bu kitabn, layk olduu neme vurgu yapan bir tek yaz kt m sosyalist basnda. Sosyalist Basn bir yana itelim, Trkiyede genel olarak. Yok, yok, yok. imdi Trkiye sosyalistlerinin zerrece ilgilerini ekmeyen bu kitab, eer calan alm, okumu ve onun esinlendirdii fikirlerden savunmasnda yararlanmsa, en azndan, calann onun yaynlarn yakalayacak dalga boyunda olduunu; ayn frekansta olduunu gsterir. Yani Cevahirin kymetini grp, ondan yararlanacak durumdadr; buna karlk Trk Sosyalistleri, ellerinin altndaki hazinenin deerini bilmek bir yana, ona dmanca bir suskunluk iindedirler. nk orada tartlanlar onlarn ufkunun dndadr. Yani, eer Urfa Davas Savunmasndaki fikirlerini Kvlcmlnn bu kitabndan alm olmas halinde, bu yine calann ciddi bir orijinal teorisyen olduunu gsterir. Orijinal fikirleri grmekte ve deerlendirebilmektedir.
35

Yok eer calan, Kvlcmlnn bu kitabn bilmeden ve okumadan bu Urfa Davas Savunmasn yazmsa, bu onun ayn orijinal teorik yaklamlara ve sorulara bamszca ulatn gsterir. zetle, her halkarda, yani Kvlcmlnn tarttklarna bamszca varmak veya o tartlanlardan yararlanabilmek, karmzda orijinal bir teorisyen olduunu gstermektedir. Hukukular bir hukuk nosyonundan sz etmeyi severler. Yani bir hukukunun olaylara nasl yaklamas gerektiine ilikin bir n bilgidir bu. Belki somut sorunlarda yanl zmleriniz olabilir, ama bu sizin bir hukuku nosyonunuz olmad anlamna gelmez. calanda da bir teori nosyonu var. lerde grlecek, elindeki kavramsal aralar son derece yetersizdir; olgulara ilikin bilgileri snrldr ama btn bu eksikliklere ramen kendi iinde bir tutarll olan bir teorik sistem ina edebilmektedir. Teori her eyden nce en ilgisiz gibi grnen olaylar arasndaki grnmez ilikiyi bulmaktr. te calanda bu nosyon var. kard sonucun veya o sonucu karrken dayand bilgilerin doru olup olmamas nemli deildir; olaylar arasnda bu tr grnmez, derin ilikilere kafa yormas; onlar anlamaya almas nemlidir. Trkiye sosyalistlerinde olmayan ve calanda olan tam da budur. Hazreti brahim, Urfann Peygamberler Diyar olmas ve PKK Urfa davas ve bu gnn politik grevleri arasnda bir balant kurmak ve bunu tutarl bir mantk zinciriyle gstermek iin, insanda bir teori nosyonu olmas gerekir. Peki bu teori nosyonu nereden geliyor calana. nk Krt Ulusal Hareketi, Trk gerilii ve gericiliinin basks altnda ortaya ktndan, mcadele ettiinin btn olumsuz niteliklerinin aynadaki aksini retme eilimi de gsterir ou zaman. Geri calan byk lde Trkiye Sosyalist hareketinin rndr, Krdistan Demokrat partisi, Hoybun gibi geleneklerden gelmez. Ama teori sz konusu olduunda, yukarda da gsterildii gibi, Trkiye Sosyalist hareketinin sicili ok ktdr. Hi bir ey gkten zembille inmez, daima bir yerle rden bilinmeyen derinden ileyen bir damar olmas gerekir. Bu damarlardan biri, unutulmu bir tortu halinde Trk sosyalist hareketinin tamamen tersi bir evrimin ifadesi olan Kvlcmldr. calann 70li yllarda Kvlcmlnn eserleriyle tanmam olmas; o zamanlardan kafasnda bir tortu kalmamas dnlemez. 70li yllarn sonunda, htiyat Kuvvetin daha sonra PKK olacak, Apocularca yzlerce alnp okunduunu biz biliyoruz. Sanrz bunlar da yetmez. Bizzat Orta Dounun peygamber gelenei ile bir balants da var gibi. ocukluktan beri edinilen binlerce izlenimin birikiminin, edinilen kltrel mirasn yan sra; halk kitlelerinin derinliinde yatan bu gelenein, bizzat halk tarafndan calana retilmesi, aktarlmas da sz konusudur kanmzca. calan zaman zaman, bu gelenekle, kendi kiilii ve yaam arasnda balantlar kurar. Kimi zaman Musa, kimi zaman sa, kimi zaman brahim ile kendi yaam arasndaki paralelliklere dikkati eker. calann bu tr konumalar, ou kez hafzasn yitirmi, izofrenik, teorik dnme yetenei olmayan Trkler ve Trkiye Sosyalistleri tarafndan, megalomanlk, akln yitirmilik; Acann arlatanlklarnn bir benzeri olarak anlalr ve gsterilmeye allr. Aslnda, bu Peygamberler ile kendi yaam ve mcadelesi arasnda benzerlikler ve ortak yasalar arama ve gsterme bile calann teorik dnme yeteneinin ve orijinalitesinin bir kantdr. Ama daha da nemlisi kanmca, bu yetenek ile o paralellikler kurulan gelenek arasnda da bir
36

ban olduudur. calan, bir yanyla da, Orta Dou Peygamberler geleneinin son mirass gibidir. Hazreti Muhammet kendisinin son peygamber olduunu sylemitir. Evet calan bir peygamber deildir, olmayacaktr ve kendisinin de byle bir iddias yoktur. O modern bir ulusal harek etin rgtsdr. Ama bu ulusal hareketin rgts ve bir ulusun yaratcs, ayn zamanda, birdenbire bu peygamberler diyarnn birlii ve refahn neren bir projeyle ortaya kyor. Bu elbette modern toplumsal srelerle de aklanabilir. Ama baka bir bak asndan, o peygamberler geleneinin bir devam olarak da grlebilir. Krt ulusal hareketi, ayn zamanda, Krt komnnn paralan ve uygarla girii olarak da kavranabilir. Arap komnnn medeniyete geii, Muhammeti karmtr. Muhammet de kendini brahime balamtr. brahim de Mslmandr. Burada ayn zamanda bir kaynaa dn de sz konusudur. Teorinin, yani o zamanki teori olan dinin, yozlamalardan arndrlm z haline bir dntr bu ayn zamanda. (Bu biz sosyalistlerin de ihtiyac olan ve muhakkak yapmamz gereken bir grevdir. Yani biz sosyalistler de Marksizmin brahimlerine, Muhammetlerine dnmeliyiz, Muaviyelerin kirlettii retiden kurtulmalyz.) Krt ulusal hareketi, orta Dounun, bu gne kadar komn geleneklerini yaatm son halknn, yani Krtlerin, uygarla geii olarak da kavranabilir. Bylece bu blgenin uygarla geilerinin peygamberler araclyla gereklemesi gelenei bir yanyla hkmn icra etmektedir. Bu geiin peygamberi olarak da calan ortaya kmaktadr. Ama bu artk modern bir uygarla geitir. Peygamberlerin varlna olanak vermez. Modern an dini olan ulusuluun peygamberleri olan, ulus kurucularn dnemidir. Ama bu modern an da ylesine ge bir dneminde; dil ve etniye dayanan ulusuluun tm olumsuzluklaryla ortaya kt ve baar iin Krt ulusuluunun bu klasik biimi amak zorunda olduu bir dnemde ve u darma dan olmu binlerce yllk peygamberler topranda gerekletii iin; Krt komnn uygarla geiinde, peygamberler geleneinin yeniden canlanmas iin bir uygun olanak ortaya kmaktadr. Bu anlamda, calann kimi peygamberlerin hayat ile kendi hayat; dinler ile bu gnk hareket arasnda kurduu paralellikler bir megalomann sayklamalar deil, aksine calann bil e sandndan daha derin ilikilerin sezilii; tam da ondaki teorik orijinallik yeteneinin bir kantdr. 21 ubat 2002 Perembe

Komnden Uygarla Gei Olarak Krt Ulusal Hareketi

Geen yazda Krt Ulusal hareketinin Krt Komnnn zl olarak da ele alnabileceini yazyorduk. Trkiyede veya Dnyada Krt hareketine byle yaklaanlara pek rastlanmaz. Rastlanmayaca gibi, byle bir yaklam bir orijinalite olarak deerlendirebilecek kimse bulmak da olanakszdr. Zaten bu yaklamn ve byle bir yaklam bir teorik orijinalite olarak deerlendirebileceklerin yokluu, ayn olgunun iki farkl grnmdr. Burada Krt Ulusal Hareketine Krt Komnnn uygarla geii olarak bakmann Marksizmle balants zerine ksaca da olsa deinmek gerekiyor.
37

* Tamamlanmamlk, btn byk yaratclarn eserlerine damgasn vurmu gibidir. Onlar tam gizli hazinenin yerini sylerken len film kahramanlarna benzerler. Mozartn aheseri Requiem tamamlanmam bir eserdir. Marksn Kapitali de gerekte planlanann kk bir blm ve tamamlanmam bir eserdir. Tarihin snflar mcadelesi olduunu syleyen Marks, Snfn ne olduu zerine yazamadan lr. Kvlcml da bu gelenei srdrr. ki bin ylnn balarnda Kvlcmlnn bir eseri yaynland: Komn Gc (Dr. Hikmet Kvlcml, Komn Gc, Tarih bilimi Kitaplar, ubat 2000). Bu kitap da, Mozartn Requiemi veya Marksn Kapitali gibi tamamlanmam bir eserdir. (Biz bu eseri Kvlcml Sempozyumuna katlan bir katlmcnn bize vermesiyle ok yakn zamanda ilk kez grdk.) Bu kitap belli ki, hazrlanmakta olan bir eserin kendisi bile deil, ilk tasla. Fikirlerin ou daha sonra ilenmek zere, ham olarak, dncenin serbest ak iinde, kaynak vs. gsterilmeden, zaman zaman konudan konuya atlaylarla ifade ediliyor. Bir de bu el yazmalarn yayna hazrlayann keyfi olarak kendi yorumlarn yer yer koymas iin tuzu biberi oluyor. Ama btn bunlara ramen, kitap, tpk bir Requiem, bir Kapital gibi, bu henz taslak biiminde bile, arpc, alt st, ufuk ac niteliini sergiliyor. Tarihsel Maddecilik doarken, tarihin snflar mcadelesi olduunu sylemiti. Kvlcml, buna tarihin ayn zamanda, ilkel sosyalizm ile uygarlklar; medeniyet ve barbarlar mcadelesi olduunu eklemiti. Bu son tamamlanmam kitabnda, Komn Gcnde ise, insann ortaya kndan bu gne kadar, tm insanlk tarihini, Komnn oluumu ve uygarla geii ve deiimi tarihi olarak ele almaktadr. Kvlcmlnn bu kitabndaki bak asndan, T arih komnden uygarla gei ve komn elemanlarnn deiimi tarihidir denilebilir. Bu nerme de en azndan Tarihin snflar mcadelesi tarihi olduu kadar doru bir nermedir. Onunla elimez, onun daha derin ve doru olarak anlalmasn salar. Tabii btn bu yaklamlar, Marksizm diye Stalinizmin bitii deli gmleklerinden baka bir ey bilmeyenler veya otantik Marksizm geleneine pek yabanc olmasalar da onu kutsal bir kitap gibi belleyen, Avrupa merkezci bir dnce geleneine hapis olmu dogmatik Marksistler iin anlalmaz kalmaya mahkum veya olsa olsa, retiden sapma olarak grlebilecek bir tarih ve topluma baktr. Gerek Marksizmin, ya da Tarihsel maddeciliin, ya da gerek sosyolojinin gzlerden uzak bu evrimiyle bu gn ulat yer yle bir analojiyle daha iyi anlalabilir. Eskiden biricik bir astronomi vard, grnen n astronomisi, ister plak gzle, ister optik teleskoplarla baklsn, evrenin resmi detaylarda netlemeler gsterse bile esas olarak deimiyordu. Ancak artk sadece insan gznn alglad k alanyla snrl optik teleskoplarla evrene baklmyor, evren baka klar altnda da grlebiliyor. Kzl tesi, mor tesi, rngen, gamma, radyo vs. teleskoplar ve astronomileri de var. Ve bunlarn her birinin verdii evren resmi, grnr n verdiinden ok baka. Grnr kla kapkaranlk birer boluk gibi grnen yerler, birden bire muazzam radyo, rontgen veya gamma nlar yaynlayan alanlar olarak grlmekte, grnr k alan tm nemini yitirmektedir. nsanlk tarihine de, tpk Astronomide evrenin tarihine bakld gibi, baka klar altnda baklabilir. Bu klarn her birinin altnda tarih bize ok baka grnr. Kvlcmlnn yapt
38

tam da byle bir baka kla, baka dalga boyundan bakmadr. Klasik eserlerinde Tarihin snflar mcadelesi olduu anlayn da ieren, ama onu aan ve derinletiren, barbarlklar ve uygarlklar sava altnda baklr tarihe. Ve bu tarih, radyo astronominin grnr n astronomisinden ok farkl bir evren resmi vermesi gibi, insanlk tarihinin ok baka bir resmini sunar. Ama Kvlcml, Komn Gc adl eserinde, bir adm daha atm, bu sefer tarihe, daha baka dalga boylarnn altnda bakmtr. Tarih artk sadece snflar mcadelesi, sadece medeniyetler ve barbarlar grei deil ayn zamanda komnden uygarla geiin tarihidir. Bunu bizzat kendisi bu kitabnda yle belirtiyor: Bu kaba izgileriyle bile anlalabilir ki Medeniyetler Tarihi diye abartarak sansr ettiimiz ey: iinden ktmz komn kabuunu tekmeleyiimizdir: o zaman daima ileriye bak ve ka insanla iine girip kouturduu medeniyetin de ne anlama geldiini anlayamay (bir manyetizmaya tutulu) bnln kazandrmtr. Demek komn ekirdeimizi kanunlaryla bilmek, byk sansrmze e deer bir sosyal psikanalizin yerine de geer. Medeniyetler tarihi denen ey gerekte komnlerin snfl topluma geileri tarihidir: Tarihsel devrimlerin, medeniyetlerle komnlerin grei tarihidir. (s.294) * Kvlcml bu kitapta, Komn deimez bir z olarak deil, aksine srekli deien, medeniyetlerle veya verili uygarlk dzeyiyle iliki iinde farkl elemanlar ne kan, farkllam bu komnlerin farkl biimlerde farkl uygarlklarla iliki iinde uygarlamas ve komnn elemanlarn bu uygarlklar iinde de dnerek varln srdrmesi olarak ele almaktadr. Eer bir benzetme yapmak gerekirse, Komn kavram, olas bir birleik alanlar kuramnda olmas gereken ve kendisi drt temel kuvveti oluturan o henz ne olduu bilinmeyen kavramn ilevine benzer bir ileve sahiptir. Kvlcmlnn bilinen klasik kitaplarnda, Komn nispeten deimez olarak alnmaktadr. Bu, kendisinin deiimi zerinde durulmad Komnn medeniyetle ilikisi zerinde durulur. Bu balamda daha ziyade lkel Sosyalizm veya Barbarlk kavram kullanlr. Bunlar Komnn medeniyet karsndaki niteliklerini tanmlamaya yarayan kavramlardr. Komnn kendisini deil, onun unsurlarn, kimi niteliklerini ne karr ve tanmlarlar ve bu nitelikler aa yukar deimezdir. Ama komndeki deiimi ele aldnzda bu kavramlarn snrlar ortaya kar. Bu noktada, komn kavram, ok st dzeyde bir soyutlama olarak, kendisi de bizzat deien ve dnen bir z olarak ortaya kar. Bu kitapta, uygarlk bile komn olarak, onun elemanlarnn ne kmas ve dnm olarak grnr. Kitabn alt st edici yan tam da bu noktadadr. (lgintir, benzer yaklamlar calann savunmasnda da grlmektedir.) Bu genel ereve iinde,Kvlcml, komnn farkl uygarlklara gei biimlerinde, komnn farkl elemanlarnn ne kmasn ele alr ve bu geileri bir snflama denemesi yaparken Trk-Krt-Kafkas-Mool-in-Afrika Komn Elemanlar bal altnda u deinmelerde bulunuyor: 1- nce komnler vard: Aa ve orta konak aamasn yaayp oalyorlard. 2- Yukar Barbar Kent aamasna, Irak ortamnda geebildi. 3- Medeniyet: Kentlerin paralanmas ve federasyonu oldu. Yine ilkin rak kentlerinde ve arasnda... 4- Hz. Muhammedin slam medeniyetine (750ye dek) be-alt bin yllk tarih, kentlerin
39

medeniyete geii tarihi oldu. 5- Hunlarla 300-400l yllardan balayan ve Babrn Hint Kastlarnda snyle (1525) biten 1000 yl akn tarih, kent tabannn gebe oban komnlerle yeniden canlandrlmalar tarihi oldu. Kabaca Trklerin-Moollarn-Cermenlerin-Hunlarn-Macarlarn-Franklarn-Anglo Saksonlarn-Vizigot-Ostrogot ve Vandallarn-Slav ve Bulgarlarn- Daha kuzeyindeki VikingPolon-Fin komnlerinin tarihi, son 1000 yl iine giren kent tabannn yeniden canlandrl devrimde olup biter. Krtler ve Afrika komnleri, medeniyete bulasalar da, tarih ncesini fazlaca am saylmazlar. Hi deilse bu birbirini tamamlayan iki byk tarihsel devrimler anda rol oynam bulunmazlar. (Dr. Hikmet Kvlcml, Komn Gc, s.289-290) Yine ayn blmn devamnda unlar yazyor: Afrika-Krt Komnleri, medeniyet grelerine bulamadka komncl yaplarn kimi yerde korumu kimi yerde yozlatrp gerilik iinde smrge durumuna dmlerdir. Bu emperyalizm ve sosyalizm arasnda kanamak anlamnda tarihe en ge geliin rneklerini oluturmaktadr. (s. 291) Kvlcml bu satrlar yazdnda henz ortada ne PKK vardr ne de Krt Ulusal Hareketi ve uyan. Bu nedenle Kvlcmlda Krt ulusal hareketini ayn zamanda Krt komnnn uygarla geii olarak bir deerlendirme bulunmaz. Ama Krdistanda Komnn yaadna vurgu ok aktr. Afrika ve Krt komnn birlikte anmaktadr. * Kvlcmlnn bu kitabnn veya benzer yazlarnn varln bilmeden nce, Krtler ve Krdistan zerine 1979 ylnda yazdmz ilk sistematik yazda, Krdistanda Komnn yaad ve Krt Komnnn Krdistann tarihiyle balants zerine unlar yazyorduk: Krdistan tarih boyunca Antika Bezirgan Medeniyetleri arasnda ticaret yollarnn geti i bir blge olmutur. Onun dalk yaps Krtlerin ilkel sosyalist retim ilikilerini srdrmelerine olanak salamtr. Bu nedenle Krdistan n Asya medeniyetleri ortamnda ilkel sosyalizm geleneklerini nispeten yaatan bir yiitlik ve hrriyet adas olarak kalmtr. (...) Krdistan'n tarihi kaderini onun evre medeniyetlere gre bu coraf konumu ve ilikileri belirlemi saylabilir. Krdistan'n hayvancla (ve ona tekabl eden gebelie ve ilkel sosyalizme) dayanan geri toplumsal yaps : daima daha st bir ekonomi ve kltr dzeyindeki evre medeniyetlerin etkisi altnda bulunmasna yol amtr. evrede ise, binlerce yl kkleen tefeci -bezirgan sermaye buralarda modern kapitalist ilikilerin domasna olanak salamam; bu lkeler kapitalist geliime kar bir bakma erbetli (bakl) kalmlardr. 20. yzylla birlikte kapitalizm emperyalizm aamasna girmi; eski medeniyetlerin antika tefeci bezirgan sermayesi ile bat medeniyetinin Finans-Kapitali kader ortaklna ynelmiler; ekonomi ve kltr bakmndan etkisi altnda olduu evre medeniyetlerle birlikte Krdistan da, Bat emperyalizminin smrgesi ya da yar smrgesi durumuna girmitir. Tabii bu geliimle birlikte, Krdistan'da da modern burjuva ilikiler az da olsa filizlenmeye
40

balam dolaysyla burjuva fikirler de grlmeye balamtr. Ancak evre medeniyetlere kapitalizmin ge ve g girmesi; onlarn bir smrgesi haline dnmeye balayan Krdistan'a, daha da ge ve g girmesine yol am; dolaysyla Krdistan'da modern burjuva ulusal kurtuluu uyanlar ve hareketler ok ge doabilmitir. Krdistan'n kapitalist ilikilere ve dolaysyla burjuva demokratik devrimler ana bu son derece ge girii, ona zgl niteliklerini de vermitir. Krdistan'n smrgesi olduu - ve kendileri de modern ilikilere ge giren - evre medeniyetler de birer yeni smrge veya yar smrge olduklar ve onlar kendi burjuva devrimlerini yaparken, Krdistan henz onlara gre geri ilkel sosyalist ya da derebeyi ilikileri egemenlii altnda bulunduu iin; Krdistan derebeylii ya da airetilii Emperyalizm tarafndan, egemen lkelerin burjuva devrimlerine kar da zaman zaman kullanlmaya allmtr. Bu karlkl etkileimler sonucu; Emperyalist metropoller yalnzca evre egemen uluslarn anti emperyalist eilimlerine kar bir koz olarak kullanabilmek iin, Krt ulusunun Ulusal Kurtulu zlemlerine zaman zaman ilgi gsterir gibi yapm; ancak gerek petrole sahip; gerek sosyalizme hudut olmalar bakmndan bu lkelerin (zaten uluslararas finans-kapitalle uzlamaya hazr olan) egemen snflaryla derhal uzlam ve Krt ulusal kurtulu eilimlerini; hareketlerini satmtr. Sosyalist lkeler ve zellikle Sovyetler Birlii ise arpk Tek lkede sosyalizm formlasyonunun bir sonucu olarak, Krdistan' egemenlii altnda tutan ve Sovyetleri tecride ynelmi emperyalist lkeler karsnda nispeten tarafsz bir tutum taknan lkelerle ittifak stratejisini gtm; bunlarla aray daha fazla bozmamak iin de Krt ulusunun ulusal kurtulu zlemlerine kukuyla yaklam; Krt ulusunun ektiklerine gzlerini kapam; en azndan grse bile sesini karmamtr. Bu zgn durumun sonucu olarak Krtler adeta " Avukatsz Bir Halk" durumunda kalmlardr. Deien dengelere gre, Sosyalist ya da emperyalist kimi lkeler zaman zaman desteklese de, ilk frsatta egemen uluslarn hakim snflaryla uzlamay yeleyip desteklerini ektiklerinden: "Krde Krt'ten baka dost olmaz" sz adeta darb mesellemitir. (Sosyalist, say:83, 24. Temmuz.1979) Burada nemli olan, Krtler zerine yazdmz ilk yazda, Krt Komnnn Krt tarihinin ekillenmesindeki belirleyici rolne dikkattir. Bir daha bu konuya ayrntl olarak dnme olana bulamadk. Ama bu yazda dile getirilen fikirler kafamz srekli megul etti ve Krt ulusa l hareketinin ayn zamanda, Krtlerin uygarla geii olarak da, hatta biraz modern ada gerekleen bir barbar as gibi grlebilecei ynndeki dnceler ilk frsatta zerlerinde daha dikkatli durmak zere bir kenarda durmaya devam etti. Sonra birden, hemen hemen ayn gnlerde, Kvlcmlnn Komn Gc ve calann Savunmasnda benzer yaklamlarn bulunduunu grmek bizim iin byk bir srpriz oldu. * imdi, calann savunmasn okuyan, calann tam da yukarda aktarlan yazda dile getirilen ve tartlan noktalar tartt, benzer sorular sorduu, benzer olgular zerinde younlatn grr. calan Krt Olgusunu anlamak iin Tarihin derinliklerine, ilk neolitik devrime kadar gitmek zorunda kalyor. Kendisi bunu bizzat yle yazyor:
41

Krt olgusu zerinde nemli bir tartma yaplrken, phesiz sorunun bu aamaya gelmesinde nemli pay sahibi olarak, kapsaml, bilimsel ve zmleyici bir yaklam savunmann temeli haline getirmek byk nem tamaktadr. Dolaysyla derinliine olmasa da, ana hatlaryla uygarln tarihsel zmlemesini yapacaz ve eldeki sorunun kaynana inmenin yan sra, sorunun zmn de bu zmlemenin yol gstermesine balayacaz. (s.13, cilt:1) Bu yntem tpk, Kvlcmlnn hareket noktasna benzememekte midir? O da, Trkiyeyi anlamak iin onun iinden kt, daha dorusu bir trl kamad Osmanly anlamak gerekiyordu, Osmanly anlamak iin de, ta Smerlerden beri gelen uygarlklar zincirini; onlarn kurulu ve ykllarn anlamak gerekiyordu diyerekten tm bir antik tarihin zmlemesine girimiti. imdi ayn eyi Krtler balamnda calan yapmak zorunda kalmakta, Krt olgusunu zmlemek iin, blgenin tarihine girmekte, bu da onu, ister istemez, blge ayn zamanda uygarln doduu yar olduundan; btn tek tanrl dinlerin doduu yer olduundan, Kvlcmlnn Tarih Tezinin konusu olan Antik Tarih ile megul olmaya, tam da Kvlcmlnn tartt sorunlar tartmaya zorlamaktadr. Ve hayret verici bir biimde, birok konuda, Kvlcmldan habersizce, benzer sonulara ulamakta, benzer gzlemler yapmaktadr. Elbette calan ile Kvlcml arasnda kkten farklar vardr. Kvlcml bir Trk Tarihi yaratma durumunda deildir; o toplumun genel yasalarn aratrmaktadr. Buna karlk calan, Krt ulusal hareketinin nderi olarak, bir Krt Tarihi yaratmaktadr. Kvlcmlnn kavramsal aralar byk lde otantik Marksizmin gelimi kavramsal aralardr; calan ise, byk lde Stalinist gelenein kavramlarna dayanmakta, bundan kurtulduu noktalarda da burjuva sosyolojisinin kavramlarn kullanmaktadr; Kvlcml nispeten daha zengin ve derin bir olgular ynn ele almakta; calan ise, bizzat kendisinin de belirttii gibi, ikinci elden yzeysel kaynaklarla yetinmektedir. Bu liste uzatlabilir. Ama hayret verici olan, calann btn bu dezavantajlara ramen ulat, birok durumda Kvlcmlnnkiyle byk benzerlik ve paralellikler gsteren, grlerdir. Sorun calann btn bu dezavantajlara ramen bu benzerliin ve orijinalliin nasl mmkn olabildiidir. Benzerlikler onlarca konuda sralanabilir. Medeniyetin yaratclk efsanesinden, peygamberlerin ilev ve anlamlarna kadar. Bunlar tek tek almak ne gerekli ne de mmkn. Merak eden bu eserleri okuyarak bunlar kendisi bizzat grebilir. Biz bu paralellii sadece Krt Komn balamnda ele alalm. Krt Komnn sadece gemi deil, bu gn yaayan bir gereklik olarak ele almak ve bunu gnn tarihini anlamak iin kullanmak. Her iki yaklamn da ortak noktasdr. calann teorisyen zellii de tam bu noktadadr. Hi bir Trk veya Krt sosyalisti bulamazsnz soruna byle yaklaan. Onlar iin tarih, gemie aittir. Kvlcmlda ve calanda ise o, u an bizlerde yaayandr. Bu sanldndan ok daha derin ve olgun bir d ncedir. nsanlar da genellikle, ocukluk ve genliklerinde, gemilerine kafa yormazlar, aksine ondan kurtulmak ve uzaklamak isterler, ancak belli bir olgunluk dzeyine eritikten sonra, ocukluklarnn, aile ve evre geleneklerinin kendileri zerinde nasl belirleyici etkilerde bulunduklarn, kendilerinin adeta o bir zamanlar unutulmaya ve kendisinden kopulmaya allan gemiin yaayan hali olduklarn grrler. Bunlar fark etmek bireylerin yaamnda bir
42

olgunlamann, bir derinlemesinin ifadesidir. Benzer ekilde toplumun tarihinde de, bu gn yaayan gemi olarak grmek; en sradan ve olaan kabul edilene kafa yormak ve onun niin yle olduunu dnmek; tarih veya eyler niin olduklar gibidirler sorusunu sorabilmek bu olgunlama ve derinliin ifadesidir. Buna verilen cevaplarn doru ya da yanl olmasnn nemi yoktur; byle bakabilmek, bu sorular sorabilmektir nemli olan. calann savunmasn nemli yapan da onun bu nitelikleridir, kimilerinin sand gibi, olgular, kavramlar veya karsamal ar dzeyindeki doru ya da yanllar deil. * calann savunmas da, bir bakma Krt komnnn deiimi ve Krt olgusunun anlalmasndaki anahtar rolyle ilgilidir. calan, Kvlcmlnn yukardaki alntda aklanan yaklamn, Krt olgusunu kavramak iin temel metodolojik ara olarak kullanmaktadr. Ve muhtemelen bunu Kvlcmlnn bu eserini bilmeden yapmaktadr. Bunu baz alntlarla gstermeyi deneyelim: Savunmalarn ikinci cildinin banda Krt Tarihi in Bir ereve bal altnda daha ilk satrlarda unu yazyor: Krt tarihinin dm neolitik toplumdadr. Kavram olarak neolitik toplumun zmlenmesi ve bu ada Krtlerin prototiplerinin belirlenmesi, tarihin aydnlatlmasnda kilit rol oynayacaktr. Dikkatli bir gzlemci bu gn bile Krtlerin youn bir biimde neolitik toplum zelliklerini yaadklarn tespit etmekte glk ekmeyecektir (s. 43, cilt: 2) Burada calann Neolitik Toplum dedii, kelimesi kelimesine ilkel sosyalizmdir, komndr. Yani Komn, Krt tarihinin anlalmasnn dmdr. Bu tam da Kvlcmlnn dedii ve yapt deil midir? Yine bir baka rnek: Krtler btn g ve enerjilerini bu adan alp bu aa vermilerdir. Bu gnk Krt zihniyet yapsnn ok geri kalmas da esas olarak neolitik ada taklp kalmalarndan, adeta orada gnll braklmalarndan ileri gelmektedir. Sanldnn aksine, neolitik an etkileri halen dnyada kmsenmeyecek llerde varln srdrmektedir. Kyllk, maddi yaam ve zihniyet olarak neolitikten kalma bir toplumdur. Tarm kltr bata gelen zelliklerini bu ada edinmiti. (s.49, cilt:2) Burada geer ayak sylenmi gibi grnen bu fikir, yani kyn hala yaayan neolitik toplum olduu gr, son derece nemli bir metodolojik yaklamdr ve aynen Dr. Hikmet Kvlcmlda da vardr. rnein Kadn Sosyal Snfmz adl almasnda Kvlcml kelimesi kelimesine yle yazmaktadr: EN ALTTA: Kyllk katnn ekonomi temeli, Barbarlk an bir trl aamam toprak ekonomisidir. (...) (Dr. H. Kvlcml, Kadn Sosyal Snfmz, Kvlcm, Temmuz-Austos 1978, s.121) Bu toplumsal yapnn kavranmas iin ok nemli bir yntemsel yaklamdr. Marks, Kapitalde saf bir kapitalizmi alr. Bu, Kapitalin bir yanyla hep taze kalan niteliini salar. Kapitalizm, gelitike, meta retimi yaygnlatka dnya daha fazla Kapitalde ele alnan kapitalizme

43

benzeyecek, orada ele alnan yasalar daha gl bir biimde etkilerini hissettirecektir. Onun tkenmez tazeliinin nedeni budur. Ama bu onu ayn zamanda, somut snf mcadeleleri ve yaanlan somut gereklii tm ynleriyle anlamak bakmndan adeta kullanlmaz klar. Gerek kapitalizmde, ya da sermayenin gerek tarihsel hareketinde durum farkldr. Sermaye artk saf olarak yoktur ortada, bir kapitalizm ncesinin var olduu dnyada hareket eder sermaye ve bu eski toplum biimleri ile bir simbiyoz bir ilikiye girer. Onlar deitirirken kendisi de deiir. Onlar sadece tasfiye etmez, glendirir de. Zaten btn modern Yeni Sosyal Hareketler bu sermayenin gerek tarihsel hareketinin rn olarak ortaya karlar. Ama bu noktaya geli, metodolojik bakmdan bir sramay gerektirir. Gemi sadece gemi olarak deil, bu gn olarak, modern ilikilerle simbiyoz ilikisi iinde ele alnmaldr. Bunu yle ifade edelim. Bir an iin deli gmlei niteliini bir yana itelim. Tarihsel maddecilik kitaplarnn klasik emasn gz nne getirelim. lkel Toplum, Kleci Toplum, Feodal Toplum, Kapitalist Toplum, Sosyalist Toplum. Burada evrimsel bir izgi vardr. Bunlarn her biri birbirini izler. Ama bir arada karlkl ilikileri yoktur bu yaklamda. Tpk, tek hcreliler, yumuakalar, omurgallar, memeliler, maymunlar, insan gibi bir izgi sz konusudur. Byle bir sralamayla yaayan bir ekosistem, bir hayat birlii anlalamaz. Modern biyoloji ve paleantoloji artk bu zaman iinde birbirinden kopuk dizilemeyle yetinmiyor. Bu zaman iinde birbirini izleyenlerin, bir arada, ayn zaman ve mekan iindeki karlkl ilikileriyle canllar ve canllar tarihini anlamaya alyor. Trkiyedeki btn tarih, toplum ve strateji tartmalar aslnda bu zaman iinde birbirini izleyen bir retim biimleri anlayyla yaplmtr. Bu gnk btn sol rgtlerin program ve stratejilerini belirleyen altml yllarn strateji tartmalarnn temel metodolojik yanlgs budur. Burada tek istisna, Kvlcmlnn katksdr. O gemie ait olan bu gnk kapitalizm ile iliki iinde, bunlarn birbirini karlkl deitirmesi ve o el kitaplarnda renilen emaya hi uymayan bir baka gerekliin ortaya kmas ve bunun anlalmas iin kullanmtr. Finans Kapital ve Tefeci Bezirgan kaynamas kavram bu tr yaklamn bir rndr. Keza, yukardaki alntnn yapld Kadn Sosyal Snfmz yazs da bu anlamda Marksizme bu balamda byk bir metodolojik katkdr. Bu yazda Ky, Kasaba ve ehir, bir bakma, tarihsel olarak birbirini izleyen, lkel sosyalizm, antik medeniyet, modern kapitalizm olarak ama bir ve ayn zaman ve mekan iinde, bu farkl toplumlarn karlkl ilikileri olarak, tpk bir ekosistem gibi, bir hayat birlii gibi, ele alnr. te calan da, Krtlerin bu gn yaayan neolitik bir toplum olduunu sylerken, bu anlamda, ilkel sosyalizmi tarihe deil, bu gne getirmekte, bu ilkel sosyalizmin medeniyetlerle iliki iinde, ama ilkel sosyalizm veya neolitik niteliini koruyarak geirdii deiimi ve bu uygarlklarla iliki iinde deimi neolitiin, modern smrgeci ilikilerle girdii simbiyoz ilikilerle Krt gerekliini anlamaya almaktadr. Kitabn z bir yanyla budur. Ama bu tam da Kitabn yntembilimsel olarak en orijinal yann oluturmaktadr. Burada nemli olan udur. calan, btn bunlar, Stalinist kabuu atarak baarmaktadr. Stalinistler veya dogmatik Marksistlerin (yani bu dogmatik Marksistler pek ala Trokist veya baka bir ey de olabilir) bak asndan, calann Marksizmden uzaklamas gibi grnen ey, aslnda zne dnmesi, Marksizm sand Stalinist kavramlar terk etmesi, aydnlanmann
44

ideallerine yaklamasdr. Ne demokrat ne de sosyalist olmaya olanak tanmayan bir ideolojinin kabuklarn krp bir devrimci demokrat haline gelmesi, zne dnmesidir. Bylece aydnlanma idealleri bir yeniden doua uramaktadr. calann kendisi de bu durumun bilincindedir ve bunu yle ifade etmektedir: PKKnin k srasnda yeterince yaplamayan, reel sosyalizmin ematik yaklamlarnn yan sra, Krt ilkel milliyetiliinden duygusal etkilenmelerle daha sonraki kmazlarn, anlamsz kayplar ve aclarn temel nedeni olan ve hakkyla yerine getirilemeyen bu almay yap mak, gecikmi de olsa ve bu byk aclar pahasna da gelse, herkesin gc orannda yerine getirmesi gereken bir grevdir. Tabii ancak gc ve sorumluluu olanlar bu greve hakkn vereceklerdir. Kaln izgileriyle uygarlk zmlemesine girimemin anlam budur. Birok halk veya toplum iin bu netlemi olabilir. Onlarn ok kapsaml tarihsel ve toplumsal almalar bunu mmkn klmtr. Ama Krt olgusu iin bu gereklidir ve anlam kazandrmay bekliyor. Bunu yaparken, yine tarihsellik esas alnmak durumundadr. Her ne kadar parlak ve kaln bir izgide olmasa da, bir Krt tarihi vardr. Bu tarihi aydnlatmadan, gnmz grmek ve iinden klmaz hale gelen bu gereklii tehis ve tedavi etmek mmkn olmayacaktr. Tarihsel metot baarldnda, esiz bir zm gc ortaya kar ve ayn oranda ince bir kolayla yol aar. (s.13, cilt:1) * te, ister Tarih ile, ister ekolojik bir sistem gibi, farkl aamalarn ayn zaman ve mekanda bir arada karlkl etkiler iinde bulunduu gnmzle ilgilenin, btn yollarn Romaya kmas gibi her yerde karnza, yaayan bir gereklik olarak Kvlcmlnn ifadesiyle Krt Komn, calann ifadesiyle Krtlerde yaayan neolitik toplum ile karlarsnz. Krdistan, Anadolu, Mezopotamya, ran uygarlklarnn kesime noktasnda yaamalarna ramen, gebelii zorlayan dalk yap ve hayvanclk adeta onlarn tarih ncesini bu gne kadar yaatmalarna neden oldu. Medeniyete daha az bulam, onunla dorudan fazla bir iliki iinde bulunmayan Dersim gibi alanlar, 1938lere kadar pratik olarak medeniyetin etkilerinden muaf kald. Dersim syan denen olay, aslnda bir Krt isyan veya Zaza isyan deil, devlet, askerlik hizmeti, vergi tanmayan ilkel sosyalist Dersim adasnn, tpk Afrikann fethedilip smrgeletirilmesi gi bi, fethedilmesi ve smrgeletirilmesi, oralara devletin, verginin, askerliin, snflarn yani uygarln sokulmasdr. Krdistann medeniyete ok az bulam, otantik blgelerinde Alevilik, yani snfsz toplumun, kitapszln, szl kltrn, uygarla bulamamln, Komnn dini egemen olurken; Krdistann Uygarlk etkilerine daha ak blmlerinde, hem bu uygarlk etkilerinin sonucu, ham de uygarlamaya kar bir savunma mekanizmas olarak afiilik egemen oldu. afiilik, bir yandan bir uygarlk dininin mezhebi olarak Krt Komn zerindeki uygarln etkilerini yanstr. Medeniyetlerle iliki iinde glenmi Komnn despotik elemann yanstr ve glendirir. Keza, ksa namazlaryla, sava ve gebe bir toplumun ihtiyalarna da denk der. Ama bunun yan sra, afiilik, cmada Hanefiliin aksine yaygnl deil, eskilii temel alarak, Komn geleneklerinin medeniyet etkileri karsnda korunmasna ve srdrlmesine de olanak salamtr. Bu bakmdan Trkler ve Krtler arasnda temel farkllk olumutur. Normal gebe, medeniyete bulamam Trkmen ve Ouz kabileler genel olarak benzer durumdaki Krtler gibi
45

alevi olarak kalrlarken, medeniyete bulaan veya medeniyetten Mslmanlaanlar, blgenin ok farkl kltrleri i ie barndrmas ve bunun gerektirdii tolerans nedeniyle, eskilii deil yaygnl temel alan Hanefilik mezhebini benimsemi ve onu glendirmilerdir. Hanefilik bir bakma, medeniyet Rnesans yapan fatihlerin mezhebidir. Birok farkl gelenek ve adetleri ayn devlet btn iinde bir arada tutmay salar. Bu eilim Osmanlda rfi hukukun snrlarnn genilemesi ve buna karlk eri hukukun daraltlmas biiminde de grlr. Hatta Trkiye Cumhuriyetinin u Laiklii bile byk lde bu tarihsel gelenein devam olarak grlebilir. Ancak, afiilik, Komn koruyan bir ilev grmekle birlikte, bir uygarlk dininin mezhebidir. Dolaysyla bu uygarlk dininin kltrel elemanlarn komn yaayan bir dnyaya aktarmann da bir aracdr. Bylece, orta dou uygarlklar gelenei ve bu geleneinin kavramsal aralar bu komn tarafndan kullanlabilir, bunlardan beslenebilir hale gelir. Her eyden nce yaz ve yazl kltr, buna bal olarak analitik dnce geliir, bir tarih bilinci geliir. Bylece Uygarln kltrel silahlarna ve kavramlarna yabanc olmayan bir komn biimi ortaya kar. Zaten blgede yaayan Komn gelenekleri, calann Kitabnda da dikkati ektii gibi, uygarlklar tarihi boyunca, despotlarn, Nemrutlarn kleciliine kar direnii ve reform abalarn ifade eden Peygamberlik geleneini ve peygamberlerin ortaya kn besleye gelmitir. imdi byle bir arka plan olan Krt Komn, altml ve yetmili yllarda artk kar konulmaz bir biimde modern toplumla iliki iinde uygarlama srecine giriyor. Ama bu uygarlama, ayn zamanda ezilen bir ulus, bir smrge olma koullarnda gerekleiyor. Smrgelie ve klelie kar direni, elbette hala yaayan Komn geleneklerine dayanma durumunda kalacaktr. Eski a peygamberleri de dinlerini tamamen airetlere dayanan toplumlardan oluan bir dnyada yaymaya alrlard. Onlar gelimi biimlerinde airetleri bir araya getirmez, airet kardelii yerine din kardelii ile uygarlamann ve medeniyette bir tazelemenin yolunu aarlard. Yirminci yzylda, bu din kardeliinin yerine, airet kardeliine stn tutulacak kardelik Krtlk oldu. Bylece Krtlk, hem airet dzeninin zlmesini salayan hem de onun yerine eskiden dinlerin grd ilevi grebilen Komn geleneklerinin en azndan bazlarn uygarln iine aktararak onu daha bir katlanlabilir klan bir ilev yklenmitir. Ne var ki, Krt komnn uygarla geii, sadece Smrge koullarnda kleletirilmi bir halk olma erevesinde deildir, ayn zamanda ulusun dil veya kltr veya etniye dayanan tanmnn artk gelimi kapitalizmin artlarna uymad bir dnemde; ulusun tpk kapitalizmin ilk doduu dnemlerdeki gibi, yurttalkla tanmlanmasnn bir eilim ve ihtiya olarak ortaya kt dnemde gereklemektedir. Dolaysyla, Krt Ulusal Hareketi, hem Krt ulusal hareketi olmak, hem de Krt hareketi olmaktan kmak zorundadr. Blgenin yaps ve tarihi de bunu zorlar. Savunmann yapmaya alt da budur. 12 Mart 2002 Sal

46

Arafat ve calan
Arafat, 1950lerin ve altmlarn balarnn, smrgecilie kar ulusal kurtulu ve bamszlk hareketleri dneminin ocuudur. Filistin hareketinin btn nderleri gibi, Arap Milliyetilii hareketinden gelir. Bunlardan Havatmah ve Haba gibileri daha sonra 68lerin etkisiyle sola doru bir kayma gsterdilerse de, kkenlerindeki milliyeti doku her zaman belirli bir arla ve dolaysyla da ufuk darlna neden olmutur. calan ise, 68in ocuudur. Onun politiklemesinin temelinde Vietnamdaki Tet saldrsyla balayan, dnya lsndeki radikalleme vardr. Filistin hareketinin nderlerinin nnde, rnein srail Devletine kar mcadele eden, ve bu mcadeleleri sonunda, yaasn Arap ve Yahudi halklarnn kardelii son szleriyle idama giden, Yahudi Deniz Gezmiler olmad hi bir zaman, Ama calann ve PKKnn ideolojik ekillenmesinde Mahirler, Denizler tayin edici bir neme sahip oldular. Bylece daha batan kkten bir farkllk olutu Filistin ve Krt hareketi arasnda. Krt hareketi, daha batan kendisini ezen uluslarn ezilenlerini de kazanma, onlar dman grmeme anlayyla ekillenirken, Filistin hareketinin, en ilerici biimlerinde bile Yahudi ezilenlerini kazanma ve dman grmeme pratik hi bir anlam olmayan pazar vaazlarndan baka bir anlam tamyordu. Filistin hareketinde hi bir zaman, Yahudileri de kurtarmak gibi bir problem olmad, Krt hareketinde ise ezenini de kurtarmak her zaman temel bir yneliti. Filistin hareketinde hi bir zaman, srailde bir devrim iin Filistinlilerin safnda arpan Yahudiler olmad, ama PKK iinde yzlerce, Trkiyedeki bir devrim iin Krtlerin safnda arpanlar, hatta yneticiler oldu. Filistin hareketinde Kemal Pirlerin, Duran Kalkanlarn paraleli hi bir zaman olmamtr ve hayal bile edilemez. Ama daha da nemlisi ise, onlarn farkl snfsal eilim ve karlarn ifadesi olmalardr. Arafat, her bakmdan burjuva bir nderdir. Arap ve Filistin burjuvazisinin eilimlerini yanstr. Bat bakentlerinde onun Filistinli radikallere kar daha batan aka veya el altndan desteklenmesi; Arap lkelerinin mali yardmlar, son durumada onun Filistin burjuvazisinin eilimlerini ve karlarnn ifadesi olmasyla ilgilidir. Buna karlk calan ve PKK, kelimenin tam anlamyla Krt yoksullarnn, pleblerin eilimlerin i yanstmlar ve bunun ifadesi olmulardr. Krt hareketinin ok daha gl ve etkili olmasna ramen, Arafatn aksine, calann srekli dokunulmaz parya muamelesi grmesinin temel nedeni budur. Temeldeki bu ideolojik ve snfsal farkllklar, her ikisi de hakl ve ezilen ulusa ait iki hareketin farkl programlar ve stratejiler ve mcadele biimlerine ynelmesi sonucunu verdi. Birincisi, Milliyetilik anlay bakmndan, Krt hareketi gerek kkenindeki ideolojinin olanaklar gerek snfsal temelinin uygunluu nedeniyle, dil, etni ve kltre dayanan bir milliyetilikten, hukuki tanma dayanan bir milliyetilie kolayca geebildi. Filistin hareketi ise, aksine Araplkla snrl bir milliyetiliin snrlarn aamad gibi, balangtaki, Hristiyan Araplarn arlnda da yansyan laik karakterini bile yitirdi. Bylece Arap ve Filistin milliyetilii dine dayanan srail milliyetiliinin aynadaki aksine dnt. Krt hareketi de, Filistin hareketi de olaanst byk glerle kar karyadr. Tek balarna bu gleri yenmeye gleri yetmez. Bu kmazdan kurtulmak iin ideolojik ve snfsal temellerine
47

uygun olarak farkl yneliler gelitirdiler. Filistin hareketi, programatik dzeyde deiiklikler yapp stratejik bir yenilenmeye gitmedi. rnein, Arap ve Yahudilerin birlikte yaad, laik ve demokratik bir Filistin, hatta Orta Dou federasyonu gibi bir strateji ile ok daha geni bir cephe kurmay hi denemedi. Ne ideolojik ne de snfsal temelleri byle bir ynelie olanak salamad. Bu gn, diyelim ki Filistinlilerin, madem ben yaamyorum, sen de yaama diyen eylemleri sraile geri adm attrsa ve kck Filistin devleti kurulsa bile, bu devlet, srail iin ucuz i gc salayan bir Bantustandan farkl olmayacaktr. Ortaya bir Apartheit rejimi kacaktr. Ne Araplar ne de Yahudiler iin bir refah ve demokrasi getirmeyecek, her iki tarafta da gericilii glendirecek, gelir farklarn derinletirecektir. Filistinlilerin, Araplarn hi bir Yahudinin ruhunda titreimler yaratabilecek bir program yokt ur. Ama Krt hareketinin program, eer bilinse, Trkiyedeki insanlarn yzde yetmiinin de; Irakllarn da, Suriyelilerin de, Farslarn da ruhunda titreimler yaratacak bir programdr. Politikada, gcnz yetmiyorsa, g kazanmann iki yolu vardr. Birinci yol, hedefleri daha dar ve mtevaz klarak daha geni bir mttefikler manzumesine ulamaktr. Radikal hareketlerin sonunda fiilen geldikleri lml reformizm genellikle budur. kinci yol, hedeflerinizi daha da genileterek ve byterek yeni glere ynelmenizdir. Krt hareketinin yapt da budur. Bunu yle somutlayalm. Bamsz bir Krt devleti hedefiniz var diyelim. Buna ulaamayacanz gryorsunuz. G ilikileri buna el vermiyor. Bu durumda, rnein ksmi bir otonomi ve baz kltrel haklar noktasna ekilebilirsiniz. Bu noktaya ekilmenin size baz glerin desteini veya tarafszln salayabileceini dnebilirsiniz. Ancak bu stratejinin bir sakat yan vardr. Kar taraf iin bu bir baar olarak grleceinden, bu geri admnz daha byk zaaf olarak grlecek bylece o ksmi haklara da ulamanz olanakszlaacaktr. Bunu dengelemek, kar taraf kendinize raz edebilmek iin, el altndan radikallerin, terrist eylemlerin nn aarak, kar taraf kendinize raz etmeyi denemeniz gerekir . Bu nedenle, dnyann her yerinde, ulusal hareketlere burjuva nderlikler ve radikal hareketlerin terrist yntemleri bir arada bulunur. Bask veya Filistindeki bombalamalarn veya intihar eylemlerinin ardnda burjuvazinin kar taraf sktrmasna ilikin taktikler vardr. Ksmi reformlara ekilme ve terr ayn madalyonun iki yzdr. Bir de ikinci yol vardr. Krt devleti hedefinize ulamaya izin vermiyor koullar. Ama Ulusu Dil veya kltre gre deil, yurttalk hukukuna gre tanmlam daha byk bir btn iinde, ulusal bask ve farkllklar yok etmeyi hedefleyebilirsiniz. Bu stratejide, birincisinden farkl olarak, hedeflerde gerileme deil, byme ve radikalleme vardr. Byyen hedefler araclyla daha byk gler kazanlmaya allr. Tabii byle bir strateji, ezen uluslarn geni ezilen kesimlerini, muhalif kesimlerini de kazanmaya ynelik olacandan, terr yntemlerine gerek duymaz. Baars halinde ise, btn bir blgeyi alt st eder. Arafat ile calann fark, bu iki stratejinin farkdr. Bu iki farkl stratejinin ardnda ise, farkl ideolojiler ve snfsal eilimler vardr. Demir Kkaydn 23 Nisan 2002 Sal
48

calana ve Kongra-Gele Mektup Hakknda

Bundan bir sre nce Abdullah calana ve Kongra -Gel Kongresine (veya Kongreyi Hazrlama Kuruluna) ynelik olarak iki mektup ve bu mektuplarla birlikte yaz yolladk. Ne var ki, bu mektuplar muhataplarna ulatklarna ve okunduklarna emin olmadan yaynlamamaya da zen gsterdik. Bu nedenle varlndan kamuoyunun Grme Notlar araclyla haberdar olduu bu mektuplar imdiye kadar yaynlamadk. Bu durum da mektuplar hakknda bir ok speklasyonun ortaya kmasna yol at. Ortada varl bilinen mektuplar vard ve onlarn ierii hakknda ancak muhataplarn veya araclarn kimi dolayl gndermeleri bulunuyordu. Btn bu speklasyonlara ramen, mektup ve yazlarn muhataplarna ulatklarndan ve en azndan tamamen okunduklarndan emin olmadka bu speklasyonlara katlanp bu mektuplar yaynlamamaya zen gsterdik. imdi ise yaynlanan 09. Haziran.2004 tarihli Grme Notlarndan sonra yaynlamay bekletmek iin neden kalmam bulunuyor. Bu vesileyle bu mektuplar ve speklasyonlar hakknda baz aklamalar yapmak yerinde olacaktr. Mektuplar 5 Mays 2004 tarihinde yazld ve hemen Asrn Hukuk Brosu avukatlarna mail arclyla mektup ve yazlar mvekkilleri olan Abdullah calana iletmeleri dileiyle iletildi. Ne var ki ilk hafta mektup ve yazlar avukatlarn calana iletmeleri mmkn olmad. Ancak ertesi hafta ise calana verilmesi isteiyle idareye teslim ettiler. 19.05.2004 tarihli Grme notlarnda bu u ekilde bir ifadeyle yer ald: (calan) Ne getirdiniz? (Avukatlar) - Demir Kkaydnn drt tane kapsaml mektubunu, gazeteler ve kitap g etirdik. Kitaplar Yaba yaynevinden. Yaynevi sahibinin ayrca size selam var. liikte grlecei gibi aslnda drt kapsaml mektup deil, bir mektup ve yaz sz konusudur. Ama elbette yeri geldiinde konumann ak iinde mektup da denebilir veya yeri geldiinde mektup kavramn geni anlamda kullanarak, birisine zel olarak da yollanm olmalar nedeniyle mektup olarak da tanmlanabilir. Bu bakmdan ifadede bir yanl yoktur ama drt kapsaml mektuptan sz edilmesi ve bu mektuplarn ierii hakknda hi bir ey bilinmemesi bir ok speklasyonun olumasna yol at. Btn buna ramen, mektup ve yazlarn Abdullah calana verilip verilmeyeceini bilmediimiz iin, beklemeye devam ettik. Bundan sonraki 26.05.2004 tarihli Grme Notlarnda, calann mektubu ve yazlar ald ve en azndan mektubu okuduu kesinleti. Grme Notlarnda iki ayr yerde, yollanan Mektuba ilikin olarak calann u ifadeleri ve gndermeleri yer alyordu: Hayr bu doru deil. benim izgimde ben baa geeceim anlay yok. Ben baa geme sistemini yktm. Enkidu rneini baarl verdim. Bir yerde okumutum bir polis mdr Dev solcuya diyor ki sizin btn derdiniz bizi devirip yerimize gemekti. yi zm. Bizdeki klasik sol iktidar hedefliyor. Klasik solun izgisi bu. Wallersteini incelerseniz onda da grrsnz. Anlamanz gerekiyor. Ataerkil kltr nce yallar meclisi ile balyor daha sonra bu gnk
49

devlet olgusuna geliyor. Devlet Zulm , eitsizlik , despotizm , bask hep iktidar olgusuna bal olarak geliiyor.. Boockhin in bile iktidar konusunda kafas kark. Benim son on onbe yllk ideolojik krizim buydu ben iktidar olgusunu zdm , ideolojik krizi atm, bu konuda netletim. Demir Kkaydnn mektuplarn okudum. Ona da bir selam gndereceim. O da bu konular tartyor. Bu tartmalara devam etsin nk ok geni meselelerdir. kinci olarak Grme notlarnn sonuna doru yle ifadeler var: Demir Kkaydnla grrsnz. Baz nerileri var. Demokratik sosyalizmi ii ha reketi ve Krt hareketi ekseninde birlikte kuralm diyor. Demokratik Krt siyaseti onunla iliki gelitirir. Ortak bir rgtlenmede ayr seksiyonlar olabilir. Tartp model bulursunuz. Trkiye iin Trkiye seksiyonu demokratik sosyalizm partisi biiminde olur, iilere dayanr, Krt seksiyonu da iin demokratik Krt hareketi biiminde olur. sim nemli deil anlay byle olabilir. ( Kendisi Avrupa da yayor ) tamam bunlar orada gelitirir. Eskisi yenisi hep birlikte girebilirler. Ama demokrasiyi zmserlerse eskisi yenisi hepsi birlikte girebilir. Grme Notlarnda aktarlan calann bu cevap ve gndermeleri mektup ve yazlarn ierii hakknda yanltc olabilirdi. Ancak Avukatlarn hafzasna dayanarak, kstl bir grme sresinin youn gndemin basks altnda yaplan konumalardan ve ondan hatrda kalanlarla hazrlanan bir grme protokol olmas da gz nne alnmalyd. Ama daha nemlisi, bizim yolladmz yazlar muhtemelen iki yz DIN A 4 sayfasn atndan (ki 300 -400 sayfalk kaln bir kitap demektir. Bunun darenin kontrolnden gemesi ve calana ulamasnn da epey bir zaman alaca dnlebilir) calann bu yazlarn henz hepsini ve tamamn okumam olabilecei ve ama ayn zamanda mektup ve yazlara olumlu yaklat mesajn bir an nce iletme dncesiyle davrandn dnerek, Mektubu yaynlamadan nce, bir hafta sonraki grmeyi de beklemenin yerinde olaca sonucuna vardk. Ne var ki sonraki hafta, hava muhalefeti veya arataki arza nedeniyle, (ki bu hava muhalefeti ve arzalarn politik olduu ve daima Krt hareketine ynelik bir mesaj anlam tad herkesin bildii bir srdr.) Avukatlarn calan ile grmesi mmkn olmad. Bu hafta ise grld. (DEPlilerin serbest braklmasna bal olarak, Grmeye de izin verildi ve Devlet, bakn biz de atm atyoruz, atekese son verme kararnz gzden geirin mesajn verdi anlald kadaryla. Tabii o koca Trk devletidir. Krt hareketini muhatap almadndan konumasn byle yrtr.) Bunun zerine Mektup ve yazlar yaynlamak iin Grme Notlarnn yaynn bekledik. nk normal olarak, grmenin yapldnn ertesi gn, zgr Politikada Grmede ne kan konular hakknda ksa bir deinilmede bulunulur, ertesi gn de daha ayrntl ve dzenlenmi bir biimde, en ge Cuma gn yaynlanm olur. Bu hafta ise, (her halde gndemin youn olmas vesilesiyle) Cumartesiye kayd. Cumartesiye kaynca, biz de en azndan, ortaya kan boluu deerlendirmek ve Mektubu yaynladmzda ekleri olan yazlarn da kolayca ulalr olmasn salamak iin, yollanan yazlardan Orta Dou in Demokrasi Manifestosunu, Cuma gn (dn) yaynladk. imdi (Cumartesi) , biraz nce de, bu haftaki Grme Notlarnn yaynlandn grdk. Bylece daha fazla beklemek iin bir neden kalmad. Bu haftaki notlarda da, yolladmz mektup hakknda yine calann deinme ve gndermeleri bulunuyor. Bunlarn ne olduunu grelim: Grlerim darda, bilim adamlar arasnda tartlyor sanrm. Demir Kkaydnn
50

mektuplarn okudunuz mu? Dnya apnda deerlendirmeler diyor. Orada gzel bir rnek vermi. Kuyudan srt srta dayanarak kacaz diyor. Devlet bile iine girdii durumdan kendini syrmaya alrken, bizimkiler niye byle yapmyorlar? (Ayn metnin zgr Politikada yaynlanan versiyonu yle: Grlerim darda, bilim adamlar arasnda tartlyor sanrm. Demir Kkaydn'n mektuplarn okudum . Bunlar iin dnya apnda deerlendirmeler diyor. Orada gzel bir rnek vermi: "Kuyudan srt srta dayanarak kacaz" diyor. Devlet bile iine girdii durumdan kendini syrmaya alrken, bizimkiler niye byle yapmyorlar? ) Bir dier deinme de yle: Demir Kkaydn TVde, gazetede benim demokrasi ve sosyalizm anlaym aklayabilir. alr, kendisi nerdi, ben de evet dedim. Gazeteye yazyor deil mi? (Evet.) Daha aktif katlabilir. Benim demokrasi ve sosyalizm anlaym gelitirebilir. rgtsel eylere girebilir. Avrupada da Trkiyedeki parti gibi demokratik bir yaplanma olacak. Avrupada bu yeni yaplanma giriim komitesine girebilir. Bu ifadeler de, mektubun ve yazlarn ierii hakknda olduka yanl izlenimler yaratmaktadr. Aadaki mektup ve yazlar okuyan, calandan her hangi bir grev istemediini; zaten kendi demokrasi ve sosyalizm anlaym olduunu ve calan ve Krt Ulusal hareketini bu anlay ynnde etkilemek bir diyalog ve tartma ortam yaratabilmek veya bunun olumasana katkda bulunabilmek iin sz konusu mektup ve yazlar calana ve calann ahsnda Krt Ulusal Hareketine ilettiimi grebilir. Her okuyann grecei gibi mektuplar saygl, mesafeli ve eit dzeyde bir diyalogu hedeflemektedir. Ne var ki, her ilikide yanl anlamlar, her iki taraf iin de, her zaman iin normaldir. Zamanla giderilir. nemli olan bu ynde bir niyetin bulunmasdr. * Sadece calana mektup yazmamtk. Bir Mektup da, Kongra -Gel Kongresine veya Kongreyi Hazrlayan Kurula idi. Bu mektubun muhataplarna ulat ve okunduu da bize iletildi. Ne var ki, Kongre gndemine alnmad gibi her hangi bir ekilde tartma konusu da olmam. u sra i tartmalarn ve ok nemli bir krizin yaand bir dnemde, Ortadoulu bir insan sfatyla yazlm bir metnin gndeme alnmamas ve tartlmamasnda alacak bir durum yoktur. Zaten metin bir Kongre hazrlna smayacak, ok kkl bir bak as deiikliine dayanr. Kongreye sunulmu olmas onun bu ynde tartlmas iin bir vesile olabilir. * Bu vesileyle, ierii bir yana, mektuplarmzn politik anlam zerine de bir ka sz. Belli bi r eylemin veya szn, varlnn da politik bir anlam olur. Biz bu mektubu, calana ve Kongra Gele zellikle politik bir eylem olarak da yolladk. Ve aslnda bir politik eylem olarak, imdiye kadarki izgimizin bir devam ve yeni bir aamas olarak gr lmelidir. PKK Orta Douda devrimci ve demokratik bir programa sahip, etniye, dile, soya dayanan milliyetilie uzak biricik ciddi politik harekettir. Tam da bu nitelii nedeniyle, PKKnn ne dnya apndaki ne de blge devletleri arasndaki elikilerden ne de Trkiye egemen snflar arasndaki elikilerden yararlanp hareket ve manevra alann geniletmesi mmkn
51

olmamaktadr. Bu hareket u an tm dnyada, blgede ve bizzat Krtlerin kendi iinde de tam bir kuatlmlk altnda bulunmaktadr ABDnin Irak igalinin, Krt burjuvazisinin etniye, soya dayanan imdiye kadar gsz olduu iin, ban kaldrmayp dolayl biimde ifade eden milliyetiliine muazzam bir g katm bulunmaktadr: Bu savruluun etkileri, en son blnme ve tartmalarda grld gibi, Devrimci Demokratik Krt hareketini blnmenin ve yok oluun eiine kadar getirmiti. Buna karlk, bugn gerek dnyada gerek blgede, bu hareketin ittifak yapabilecei, desteini umabilecei ne sosyalist bir ii hareketi ve ne de devrimci bir demokratik bir hareket bulunmamaktadr. Trkiyede randa, Arap lkelerinde, brakalm, PKKy destekleyecek bir sosyalist hareket bir yana, devrimci veya demokratik bir hareket bile bulunmamaktadr. Bu bulunmayta, dnya tarihsel ve etkisi daha onlarca yl srecek kler kadar, gemi dnemin milliyetilie ve devletilie teslim olmakla sonulanm sosyalist ideolojik ve teorik mirasnn da nemli etkileri vardr. Dibe vurmuluk teorik sorunlara ilgiyi, genelleme yeteneini sfra indirmekte; bu ise canl bir teorik geliimi dolaysyla da hareketin yeniden canlanmas iin yeni teorik perspektiflerin ve genelleme yeteneinin ortaya kmasn engellemektedir, olumsuzluklar birbirini beslemektedir. Bu da calan ve PKKnn temsil ettii devrimci ve demokra tik ulusuluun mttefiklerden yoksun kalmas sonucunu dourmaktadr. te bu koullarda yazdmz mektup, Devrimci Sosyalizmin, yaratc Marksizmin Krt hareketine desteini ifadesinin de bir aracdr. Demokratik Krt Ulusal Hareketi, yani PKK ve calan, Trk ve Dnya sosyalistlerince tecrit edilmekte muhatap alnmamaktadr. Krt Burjuva etnik milliyetileri iinden ve dndan kuatp bir an nce kne abalamakta ve bunu beklemektedirler. Avrupa, yllardr tek tarafl atekes ilen etmi dnyann en byk gerilla rgtlerinden ve ulusal hareketlerinden birini, Kongra -Geli terrist rgt olarak ilan etmekte; ABD, PKKya kendini datp Barzani ve Talabaniye teslim olmas ve katlmas ltimatomunu vermektedir. te bu koullarda, dnyadaki tm glerin kar kt ve bu basklar karsnda hareketin bunald ve yalpalamalarn artt koullarda, Krt Ulusal hareketine, sadece Devrimci Sosyalizm ve Marksizm elini uzatmakta, sembolik da olsa desteini ve moral gcn sunmaktadr. Onlar kimse muhatap almamakta, herkes yokmular gibi davranmakta; yok olmasn istemekte ve beklemekteyken, tam tersi bir davran duru ortaya koyulmaktadr. Mektuplarn nesnel politik anlam budur. Ayn ekilde, sradan, politik veya rgtsel bir gc temsil etmeyen bir tek kiinin bir sosyalist olarak yazd bir mektuba verdii cevaplarla, (torik yanl anlama ve deerlendirme farkllklar bir yana, ki bu farkllklar vardr ve olmasndan daha olaan da bir ey yoktur) calann ahsnda, Devrimci Demokratik Krt Hareketi de, sembolik olarak, sosyalist ve ii hareketiyle bir arada grnmeye bile tahamml edemeyen liberaller veya ABDnin desteini garantilemek iin sosyalizmden olabildiince uzak durmann art olduunu dnen etnik milliyetilerden, ne kadar farkl olduunu bir kez daha kantlam; var olabilecek bir sosyalist ve ii hareketiyle ittifaka ne kadar hazr ve hasret olduunu ifade etmi bulunmaktadr. Yollanan mektubun ve calan tarafndan onlara gsterilen yanklarn somut politik ve tarihsel anlam budur. Bu esas ve nemli noktay bir an iin bile gzden yitirmemek, doru bir politikann olmazsa olmaz artdr. Aada calana ve Kongra Gel Kongresine yazlan mektuplar yer alyor. Mektuplarda sz edilen yazlara sayfamzdan kolaylkla ulalabilir. calana yolladm srada Beikinin
52

Eletirisi tamamlanmamt ve o zamana kadar yazlm ksmn yollamtm. Sayfann adresi yledir: 12 Haziran 2004 Cumartesi Demir Kkaydn

Abdullah calana Mektup:

Sayn Abdullah calan, Avukatlarnz araclyla size iletilmek zere yaz yolluyorum. Bu yazlar size verilir mi bilmiyorum? Baka bir arem olmadndan bunu ummaktan baka yapabileceim bir ey bulunmamaktadr. Bundan epey nce tesadfen karlatm bir avukatnza size yazlarm nasl iletebileceimi sorduumda, yaynlanm kitaplarn genellikle size verildiini, eer ortada yaynlanm bir alma olursa sizin okumanzn mmkn olabileceini sylemiti. Ne var ki, bunca abama ramen yazlarm yaynlayacak hibir kimse bulamadmdan, dorudan Avukatlarnz araclyla yazlarmn size iletilmesini denemekten baka arem kalmad. Bu yazlarn neler olduunu ksaca aklayaym. Bunlardan, Orta Dou in Demokrasi Manifestosu baln tayan, belki bu biim altnda yaynlanma olana olur ve size de ylece daha kolaylkla ular diyerekten bir derginin k bildirisi biiminde yazlmt. (Ne var ki bu giriim de gerek etnik milliyetilerin gerek Trk Sosyalistlerinin engelleriyle akim kald.) Bu biimsel zellii sarf nazar edilirse, yaz, gnmz Orta Dousu iin programatik bir belge, bir Manifestodur. Ve Yz elli yl nce Manifestoyu yazanlar, bu gnn Orta Dousunda yayor olsalard, bu yz elli ylda tarih, toplum ve doa hakknda ok daha gelimi ve birikmi bilgilerin nda nasl bir metin ortaya karrlard sorusuna somut bir cevaptr. kinci Metin, Yirmi birinci Yzyl in Bir Manifesto Gelecei ve Gemii Kurtarmak baln tayor. Bu metin de, belki byle bir biim altnda yazlrsa yaynlanma olana bulabilir dncesiyle, bir deneme biiminde, iki binli yllara geile ilgili olarak tertiplenmi, Gelecei Gemiten Kurtarmak; Gemii Gelecekten Kurtarmak balkl bir deneme yarmasna katlmaya uygun bir biim iinde yazlmtr. Ama bu biim sarf nazar edilirse, bu metin de, Manifesto yazarlarnn, yaasalard, iki binli yllara girerken, verili bilgi dzeyinde an problemlerine kar nasl bir Manifesto yazarlard sorusuna cevaptr. Hemen anlalabilecei gibi, bu iki metin aslnda birbirini tamamlamaktadr. Biri Dnya lsndeki problemlere, dier zellikle Orta Dou lsndeki problemlere younlamtr. nc Metin daha farkl karakterde. Aslnda tamamlanm bir metin bile deil, u sralar hala yazmaya devam ettiim bir almann imdiye kadar tamamlanm blm. Ama bu tamamlanm ksmda esas ifade edilmek istenenlerin nemli bir blm yer almaktadr. Metin, smail Beikinin grlerinin eletirisi biiminde, Alevilik, slam, Dinler, Ulus, Ulusuluk, Rasyonalizm gibi konular ele almakta ve yukarda belirtilen iki programatik metnin teorik arka plann oluturmaktadr. Yaz her ne kadar Beikinin grlerinin eletirisi biiminde yazlmaktaysa da, Beikinin
53

grleri sadece bu konularn almas iin bir vesile ve somut bir rnek ilevi grmektedir ve Beikiye verilen deerin de ifadesidir. Bu eletirinin onun kendisini amas ynnde yararl olabilecei dncesiyle grler Beikinin Eletirisi biiminde sunulmaktadr. Bu metni de yollamamn nedeni: bu metin, dier iki metinde programatik sonular halinde ifade edilen fikirlerin, teorik arka plannn aklanmasdr. Bu metin ile o iki programatik metnin ilikisi, Alman deolojisi ile Manifestonun ilikisine benzetilebilir. Manifestoda programatik sonular halinde ve tarihi aklamakta kullanlan yntem ve kavramsal aralar Alman deolojisinde gelitirilmiti. Beiki Eletirisi biimindeki metin de Alman deolojisi gibidir. Zaten metin znde, Tarihsel Maddecilii, yaanan tarih ve verili bilgi dzeyi nda eletirel olarak yeniden ina etmektedir. Bu inann sonular da programatik metinlerde ortaya kmaktadr. * Okuduunuz takdirde greceiniz gibi, metinler sizin yaklamlarnzla ilgin paralellikler ve akmalar iindedir. Her ne kadar farkl zneler asndan, farkl kavramsal aralarla da olsa, ilgi alanlarnn ve problematiklerinin ortakl en kr gzce bile grlebilir. Ayn ekilde politik ve programatik sonularnn da birbirini destekleyici nitelii kolaylkla grlebilir. En azndan ben byle gryorum ve size bu mektubu ve metinleri yollamamn nedeni de budur. Sizin yazlarnz okuyorum ve gelimenizi yakndan izlemeye alyorum. Sizin ne yaptnz ve yapmaya altnz anlayabilen, onun tarihsel gidi iindeki yerini ve anlamn grebilen ve takdir edebilen, hadi tek kiiyim demeyeyim ama, pek az kiiden biri olduumu rahatlkla syleyebilirim. Yoksullara, ezilenlere dayanan; eitliki ve demokratik idealleri olan ulusal kurtulu hareketlerinin kar karya olduklar tarihsel amaz aabilmek iin gsterdiiniz abalar ve kat ettiiniz yol kanmca ok nemlidir. Bylesine olaanst elverisiz koullarda, son derece snrl kavramsal aralarla, yaplan her eyin yanl anlalmaya uygun olduu ve kastl olarak da yanl yorumlanaca koullarda yaptklarnzn byk tarihsel nemi olduu kansndaym. Tarihin grnen yzyle deil, grnmeyen yzyle, derinden ileyen tarihsel ve toplumsal yasalar ve eilimlerle, tarihin derin dip akntlaryla daha ok ilgileniyorsunuz ve bu ger ekten bunun az bulunur ve giderek de daha az bulunan bir haslettir. Gnmzn olaylarn anlamak ve o sorunlar zebilmek iin gnmze birka bin yllk perspektiften bakabilen pek kimse bulunmamaktadr. Bu nedenle de yapmaya altklarnz, gnlk politikann ksa vadeli hesaplarnn basit bir teorize edilii olarak grlmektedir dolaysyla da hibir ekilde anlalmamaktadr. Gerek Sosyalistler gerek etnik milliyetiler yaptklarnz, sosyalizmden bir uzaklama, liberalizme bir kayma gibi gryor ve yorumluyorlar. Ben ise, sosyalizmden uzaklama gibi grnenin, brokratik sosyalizmin bukalarndan kurtulma ve devrimci demokratik ideallere bir st dzeyde geri dn, onlarn yeniden kefedilmesi, bu anlamda sosyalizmin zne daha fazla bir yaknlama olarak yorumluyorum. Sizin almalarnz anlayabilen pek az kiiden biri olduunu dndm gibi, benim almalarmn nemini ve anlamn da anlayabilecek, hadi tek demeyeyim ama, pek az kiiden biri olduunuzu dnyorum. En azndan almalarnz okuduumda bende byle bir kan olutu. Ve tam da bu nedenle almalarm dorudan size yollama gerei duyuyorum. Byle bir
54

izlenimimim olmasayd, yazlarm zel olarak size ulatrmak ve bu yazlar okumak iin dikkatinizi ekmek ynnde zel bir abaya girmez, vaktinizi almak istemezdim. Bu bakmdan abam yanl anlamamanz ve imkan olursa, yani yazlar size verilirse, zamannza kyp yolladm yazlar okumanz dilerim. Byle bir imkan olursa sonularn herkes iin ok verimli olabilecei sanyor um. Bu verimli sonu yle zetlenebilir. Kuyunun dibinde iki insan dnn, kuyunun duvarlarnda tutunabilecekleri hibir oyuk ya da knt yok. Tek tek kuyudan kmalar olanaksz. Ama bu iki kii, srt srta vererek, ayaklaryla kuyunun duvarlarna basarak, dz duvara trmanabilir, bir olanaksz gerekletirebilir ve birbirilerine destek olarak, o kuyudan kabilirler. te yaplmas gereken byle bir ey. Dnya i hareketi de, Krt demokratik ulusal hareketi de, tek tek iinde bulunduu kuyudan kamaz. Krt zgrlk hareketinin giderek ikna ediciliini ve ekim merkezi oluunu yitiriinin nedeni, onun politikasn gerekletirecek partnerlerden yoksun olmasdr. Tahrann, stanbulun, Badatn iileri, Demokratik Bir Cumhuriyeti bayraklarna yazmadklar srece, Krt zgrlk hareketinin abalar hep tek ayakl kalmaktadr ve kalacaktr. Ama te yandan, Krt zgrlk hareketi gibi devrimci ve demokratik idealleri benimsemi hareketler olmazsa, demokratik hedefleri ciddiye alan bir ii hareketinin douu ve gelimesi olanakszdr. Kitaplarnzda dile getirdiiniz grlerin iiler iinde, egemen uluslar iinde bir karl olmad iin, grleriniz Krt ulusal hareketince anlalamamakta ve onu belirleyememekte, grlerinizi tabulatrarak herkes kendi bildii politikalar uygulamakta, yani fiilen ortada, devrimci demokratik bir zgrlk hareketi bulunmamaktadr. Sizin adnza izlenen, bir yanda liberal, dier yanda klasik sekter solcu, politikalar ve bunlarn kr dv vardr. Yani ortada ne devrimci demokratik bir program ve stratejisi olan ve bunu gerekten uygulayan bir ulusal hareket var; ne de devrimci demokratik parolalar bayrana yazm bir ii hareketi. Siz ulusal hareketin, ulusal basklara son vermek iin, Orta Dou apnda devrimci ve demokratik bir projesi olmas gerektiini; ben de ii hareketinin yeniden bamsz bir g olarak ortaya kabilmek; snf bencilliinden, ekonomik mcadelenin tketiciliinden kurtulabilmek iin Orta Dou apnda bir devrimci demokratik bir projeye sahip olmas gerektiini sylyoruz. zgrlk hareketi iinde bunu bilerek, anlayarak syleyen ve savunan sizden bakas yok; sosyalist ve ii hareket iinde, bunu syleyen benden bakas yok. Bunlar birbirlerinden habersiz olduu ve srt srta vermedii srece kuyunun dibinden kmalar giderek olanaksz hale gelmektedir. Sz daha fazla uzatarak zamannz almak istemiyorum. Okuma olananz olursa, sylenmesi gerekenlerin metinlerde yeterince aklkla belirtildiini grrsnz. Bunlardan gereken sonular karma ve ortadaki olanaklar grmenin sizin iin bir sorun olacan sanmyorum. * Bu vesileyle en azndan bir konuyu daha bildirmek isterim. Size yolladm Ortadou in Demokrasi Manifestosunu, Ortadoulu sradan bir insan olarak, Kongra-Gel veya baka isimle kurulacak olan rgte program olarak nermek istiyorum. Yani
55

bu metni, ksa bir mektupla Kongra-Gel Kongresine de iletmeyi deneyeceim ve orada tartlmasn ve benimsenmesini delegelere ve kongre hazrlayclarna nereceim. Eer Metni okuma olananz olursa bu adan da deerlendirmenizi dilerim. almalarnzda baarlar dilerim Selam ve sayglarmla Demir Kkaydn 05 Mays 2004 aramba *

Kongra-Gel Kongresini Hazrlayan Kurula Mektup:

Kongra Gel Kongresini Hazrlayan Kurula Deerli Kurul yeleri, Kongra Gel kongresinin yaknda toplanaca biliniyor. Geri, KongraGelin ad ne olacak o da belli deil ve bu kongreyi hazrlayanlarn kuruluun adnn ne olduunu bilmiyorum. Bu nedenle, KongraGel Kongresini Hazrlama Kurulu gibi bir ad tayan bir kurul olup olmadn da bilmiyorum. Buna ramen, muhatab ileviyle tanmlamann en doru ifade olacan dndm. Bu bakmdan, yukardaki hitab bir organn ad gibi deil de ilevi olarak anlamanz ve KongraGel kongresini kimler hazrlyorsa onlarn kendilerini bu mektubun muhatab olarak grmelerini dilerim. KongraGelin tm orta douyu kapsayan, kitlesel ve demokratik bir rgt olmasnn hedeflendiini dnerek, Orta Doudan sradan bir insan, sradan bir Orta Dou yurtta olarak, iliikte yer alan, Orta Dou in Demokrasi Manifestosu balkl metni, Kongra Gelin kongresinde gndeme alnp, grlmesi ve Kongra -Gelin Program olarak benimsenmesi dileiyle sizlere iletiyorum. Umarm en azndan biimsel ya da hukuki olarak, sradan bir Orta Dou yurttann, Kongreye grlerini bildirme hakk ve grevi olduunu var saymakla yanl yapmyorumdur. Elbette her ciddi Kongrede olduu gibi, sunulan karar tasarlar ve metinlerin, Kongreden epey nce, delegelerin ve halk kitlelerinin bilgisine sunulmas, tartlmas ve grlerin olgunlamas gerekir. Sunduum metnin de, Kongreden nce, delege seimlerinde tartlmak ve seilecek delegeleri ve delegelerin grlerini belirlemek zere, Kongra Gel delegelerini seecek kitleye iletilmesini dilerim Bu metin zerine yrtlecek bir tartmann, bir program tartmasnn, zlenen modern ve demokratik bir rgtn olumas iin bir balang olma gibi ilevi de olabilir Yani metin sadece ieriiyle deil, Kongreden nce kitleler ve delegeler tarafndan tartlma ve delegelerin program anlaylarna gre belirlenme zelliiyle; modern ve demokratik bir almann yerlemesi zelliiyle hareketin geliimine ayrca katkda bulunabilir. * Ayrca calana yolladm daha baka metinleri ve bu metinlere ilikin mektubu da yine ek bir not olarak bilgilerinize sunuyorum. Sayglarmla
56

Demir Kkaydn *

Avukatlara Mektup:
Asrn Hukuk Brosunun Deerli Avukatlar, Bu maili adresine ilettiim arkadanzn sizlere ilettiini dnerek bu mektubu hepinize hitaben yazyorum. liikte Abdullah calana iletilmek zere bin mektup ve mektupla birlikte metin bulunuyor. Eer imkan varsa bunlarn kn alp Abdullah calana iletmenizi diler im. Ayrca bilmiyorum ama eer imkan varsa, bu mektup ve metinlerin birer kopyasn ve Kongra Gel Kongre hazrlama kuruluna ve PMM Bakanlk divanna iletmenizi dilerim. almalarnzda baarlar dilerim Selam ve Sayglarmla Demir Kkaydn 05 Mays 2004 aramba

57

calana kinci Mektup

Sayn Abdullah calan, Size avukatlarnz araclyla yolladm teorik ve programatik yazlar ve bu yazlara ilikin mektup vesilesiyle gsterdiiniz yanklar ve yaptnz nerileri gazeteler de ve internette yaynlanan Grme Notlarndan rendim. ncelikle nazik selamlarnz iin ok teekkr ederim. Bu vesileyle ncelikle, grme notlarndan edindiim izlenime gre, size aktarlan bilgilere ilikin bir dzelteme yapmam gerekiyor. Bu dzeltme basit bir ayrnt gibi grnse de, sizim de ikayet ettiiniz, gelimelerden tam ve doru olarak haberdar olmamann tipik bir rneidir. Grme Notlarna gre: Avukatlara gazetede yazyor deil mi? diye soruyorsunuz. Ve onlar da Evet diye cevap veriyorlar. Siz de bu bilgiye dayanarak baz neriler yapyorsunuz. Avukatlarn bu cevab yanl deildir ama doru da deildir. Bunu biraz aklamak gerekiyor. Trkiyede kan Gndem gazetesine iki haftada bir, bir buuk sayfay amayan bir yaz yazdm gz nne alnrsa, biimsel olarak gazete yazdm sylenebilir. Ancak, aa yukar alt aydan beri, Avrupadaki zgr Politikaya yazmyorum. Ksaca bunu ve nedenlerini aklama ve bu olgunun bir zmlemesini yapmann her bakmdan yararl olacan dnyorum. Ben milliyetilie kar ve kendini hibir milletten grmeyen sosyalist inanta bir insanm ama, tpk rklarn varlna ve ayrlna inanmayan ama sadece beyaz olduu iin rk bir baskya maruz kalmayan ve istemeden de olsa beya z olmann imtiyazlarn yaayan bir insan gibi, elinde olmadan Trk, dolaysyla egemen ulustan olmann imtiyazlarn yaayan bir insan olarak, Krtlerin ulusal baskya kar mcadelesini bir Trk sfatyla desteklemenin daha dndrc; PKKnn halklarn kardeliine dayanan politikalarn destekleyici ve tamamlayc olduunu dnerek, Krt organlarnda, ulussuz bir sosyalist olarak ve ulusulua kar deil; egemen ulusun iinden ezilen ulusun ulusal hareketini destekleyen bir insan olarak yazdm. Keza yine bu yaklamla rnein davran alannda calann Yaamn Savunmak in Trk Giriimi gibi giriimlerin kuruluunda ve iinde yer aldm. Dolaysyla hem bu sfatla yazn bizzat kendisi; hem de yazlarmn ierii egemen ulustan bir insann ezen ulusa bir destei olmakla snrlyd. Ne var ki, son yllarda Gney Krdistanda ortaya kan gelimeler, zellikle son be alt aylk dnemde, Krtler arasnda, hatta -son ayrlklarn da gsterdii gibi- PKKnn st dzey yneticileri arasnda bile, Barzani ve Talabaninin temsil ettii izgiye doru muazzam bir kay yaratmt. te bu kaya bal olarak sizin izginize ve politikalarnza kar bir tavr gelitiriliyordu. Ama bu dorudan sizin eletiriniz biiminde size ynelik olarak deil, Gazetede yazmaya hala devam eden ve sembolik olmaktan te bir anlam da olmayan Trk solundan kiilere ve bizlerin apszlndan hareketle solculua ve sosyalizme ynelik olarak yaplyordu. Yani, aslnda gazetede yazan Trk solcularna yaplan saldrlar size ve sizin temsil ettiiniz izgiye yaplan saldrlard.
58

En ileri PKK kadrolarnn nemli bir ksm bile, bunu bildii ve grd; bu defalarca dorudan ve dolayl olarak ifade edildii halde, sanki byle deilmi gibi yaparak, fiilen bu saldrlar tevik ediyorlard. Bu da tm eilimlerin kendini ifade etmesi ve demokrasi olarak tanmlanyordu. Bu durumda Krtleri desteklemek iin Krt basnnda yazan, zaten topu topu birka tane kalm Trk solcusu, PKKnn resmen izlediini syledii politikalar savunduu takdirde, bu politikalar Trklerin kendi egemen snf konumlarn korumaya hizmet ettii iin Trk solcular tarafndan savunulduu ve dolaysyla yanl olduu sylenebiliyordu. Bu zmnen, sizin ve PKKnn politikalarnn Krtle deil, Trk devletine hizmet ettii eklindeki eletirilerin kabul veya dorulanmas anlamna geliyordu. Bu durumda, Krt devrimci, demokrat ve sosyalist arkadalarn, eski an feodal kabadaylar kadar olsun, yiite davranmad grlyordu. Aslnda onlarn bizlere, hele siz yle geriye ekilin deyip, bu eletirilere yapanlara, syleyen bakalm ne demek istiyorsunuz? Ben sosyalistim, demokratm, bu sylediklerin ayn zamanda benim eletirimdir, PKKnn eletirisidir; calann eletirisidir demeleri ve bu saa savruluu kendilerinin gslemeleri gerekirken, byle bir tavr hibir ekilde gstermeyip, onlarla Trk sosyalistlerini srekli kar karya getirerek aslnda, sanki farkl grler arasnda dengeyi ve demokrasiyi savunurmu gibi yaparak, yapmalar gereken bu davrantan kanyorlard. Grnte Trk sosyalistlerini ama aslnda sizin temsil ettiiniz izgiyi daha batan ve yenik, savunulmaz bir duruma dryorlard. Yani sizden yz evirme ve size kar mcadele, Trk sosyalistleri zerinden yaplyordu. Tabii Trk sosyalistlerinin zaten savunulacak bir durumda olmamalar nedeniyle, Trk sosyalistlerinin ahsnda sizin temsil edip savunduunuz izgi yerden yere vurulmu oluyordu. te durum byle olunca, egemen ulusun iinden bir insan olarak Krt organlarnda yazmann devrimci demokrasi mcadelesine yarar deil, zarar verdiini grnce, bundan sonra Krt medyasnda yazmamaya karar verdim. Ve Krt devrimci demokrat ve sosyalistlerine de ama Krtleri desteklemek iin yazmaya devam edeceimi, eer isterlerse yazlarm alp bana sormadan yaynlayabileceklerini syledim. Yani onlara unu deme imkann da sundum. Evet ite o yazmyor, ama onun dediklerini biz alp yaynlyoruz. Bir hesabn varsa gel benle gr demeleri frsatn sunmu oluyordum. Ben yine dzenli olarak nternetteki sayfamda yazlar yazmaya devam ettim, bunlarn bir kopyasn her zaman Krt basnna da yolladm ama hibir zaman bir tek yazm bile alnp yaynlanmad. Bu kararmdan sonra aslnda Trkiyedeki Gndem gazetesine de yazmamay dnyordum. Ama Trkiyenin ortam farklyd ve buradaki tartmalar orada bilinmiyordu. Bu nedenle, buradaki bir tartmaya bal olarak orada da yazmamann doru olmayacan, yanl anlalabileceini dnerek, zaten iki haftada bir, bir buuk sayfa yazmann sembol ik bir destek olmaktan te bir anlam olmadn da dnerek, Trkiyeden bana bir ey sylenmedike normal olarak yazm yollamaya devam ettim. Hatta isterlerse daha sk da yazabileceimi bile belirttim. Trkiyedeki gazeteye yazmaya devam etmemin dolayl bir nedeni de uydu: burada gazetede yazmama kararm aklarken, aslnda kendileri alp yaynladklar takdirde yazlarmn daha bile fazla olarak gazetede yer alabileceini sylemitim. Ama olur da nternet sayfasndan almak
59

istemeyebilirler veya gazeteden ayrlm bir yazarn, baka yerde yaynlanm bir yazsn alp yaynlamay bir gurur sorunu vs. falan yapabilirler diye, Trkiyedeki benzer bir gazetede yaynlanan bir yazy daha kolaylkla, basndan yanklar vs. biiminde, fazla bir komplekse kaplmadan iktibas edebilmenin kapsn da ak tutmak istedim. Ama bu ak kapya ramen, kapdan ieri kimse girmedi ve bir tek yazm bile iktibas edilmedi. Her neyse, ite o Avukatlarnzn size syledii yazyor sz, biimsel olarak doru gibi grnmekle birlikte hibir ekilde sorunun zn ve gerei yanstmyor. Bu balamda Avukatlarnzn kastl olarak site yanl bilgi verdii gibi bir iddia veya imada bulunmak istemiyorum. Gerekten de Trkiyenin ortamnda bu bilinmeyebilir ve muhtemelen bilinmiyordur da. Ama daha geni anlamda bunun bilinmemesi de politik dar grlln, olaylar hakknda ku bak bir bakn bulunmamasnn dolayl bir soncudur. Gazetenin topu topu be tane kalm Trk solu kkenli yazarlarndan biri ayrlyor ve bu sizin avukatlarnzn ufku ve bilgisine bile girmiyor. Bunun yle bir vahameti de var. nk ben yazmayarak, ayn zamanda alarm zili alp sizi uyarmay da hedefliyordum. Gerekten, avukatlarnzdan birinin en azndan size gelimeleri anlatrken, Demir Kkaydn artk Gazetede yazmyor, diye aktarmada bulunacan da beklemedim deil. nk daha nce, yine tesadfen karlatm bir avukatnz araclyla, deien ruh halini anlatmtm ve Avukatnz bunu size iletmiti. Sizde rgtl bir ey var m diye bir reaksiyon gstermitiniz. Bu arka plana dayanarak, byle bir gelimenin de aktarlabileceini ummu ve byle bir bilgilenmenin durumun ulat kritik boyutlar hakknda sizi belki uyarc olabileceini de dnmtm. (Bu vesileyle, yeri gelmiken burada bir parantez aarak, Avukatlarnzn size aktarmalar hakknda dardan, uzun sredir nternetten izleme olana bulduum "Grme Notlar"ndan edindiim bir izlenimi aktaraym. Avukatlarnz size, sizin hounuza gidecek eyleri sizin hounuza gidecek biimde aktaryorlar. Bunu kastl yaptklarn sanmyorum ama byle. Bu sadece benim de deil birok kiinin de izlenimidir. Sanrm onlar hoa gitmeyecek eyleri syleme konusunda sk sk cesaretlendirmeniz ve reaksiyonlarnzla da bu cesareti pekitirmeniz gerekmektedir. Bu konuda ok fazla rnek var ama ben yine kendimle ilgili gibi grnen bir rnek vereyim. Biliyorsunuz, bir tarihte sizin Smer Rahip Devletinden... adl kitabnzla ilgili, hem susua gelen bu kitab susu kumkumasndan kurtarma amacna ynelik olarak; hem de konuyu bilimsel olarak tartma k ve karlkl dnsel geliime katkda bulunmak amacyla bir yaz yazmaya baladm. Elbette yaznn ilk banda kitabn tartlmadndan, tartt konularn neminden, tartlmamasnn nedenlerinden sz ettim. Avukatlarnz sadece bu ilk yazy aktardlar. Ondan sonra yazdklarmdan, ki onlar artk kitabn ieriine giriyorlar, gerek bir bilimsel tartma balatmay amalyorlard, hibir ekilde sz edilmedi. Bunun nedeninin ne olduu zerine epeyce dndm. nk o ksmda artk kitap zerine vg deil, bilimsel ve felsefi deerlendirmeler balamt. Ve bunlar aktarlmyordu. Ama bu sadece Avukatlarn tavr da deil. Kitabnz yaynlamsnz. Bu kitapta tarttnz konularda, Trkiyede bir eyler syleyebilecek insanlardan biri bir tartmaya giriiyor, kitabnz zerine bir yaz, hatta bir kitap yazmaya balyor. Bu durumda normal olarak, kitab
60

susutan kurtarmak, tartlr klmak ve bir yan rn olarak daha iyi anlalmasn ve kadrolarn eitilmesini salamak iin, bunun zerine balklama atlayp, bylece tartmay tevik edip, susu kumkumasna son vermeye almak iin Krt organlarnda yaynlamak gerekirken, hi biri yaynlamad bile. Sadece sizinle ilgili Avukatnzn aktard vgleri yaynladlar. Eh durum byle olunca, ben de baktm bizzat Krt hareketinin organlar bile yaynlama eilimi gstermeyip hatta gzlerden gizlemeye alnca, eh yazdklarmz da Trkler zaten, bunlar Krtlere satlm diye okumadndan, btn motivasyonum kayboldu ve ncsn yazdktan sonra braktm. (Bu vesileyle bu yazdm ilk yazy da iliikte iletiyorum.) zetle, gerek PKK iinde gerek evresinde, sizin her hangi bir grnzn, eletiriye alp tartlmas mmkn deildir. Bu da eletirinin, yukardaki Trk yazarlar rneinde olduu gibi, dolayl biimlerde ifade edilmesine, bu da herkes niyeti ve kayglar bildiinden, ancak erbabnn anlayabilecei ok zel bir dilin konuulmasna, birok ifade ve semboln zel bir anlam kazanmasna yol amaktadr. Bu durumda da fikirlerin z tartlmamakta, var olan dengelere gre o zel anlam kazanm sembollere gre tavrlar alnmaktadr. Eserlerinizin anlalmadndan yaknyorsunuz. Bence de anlalmyor. Ama bunun nedeni, onlarn gerekten tartlmamasdr. Ama bunun ortam da yoktur. Bunlar hakknda en kk bir eletirinin ifadesine imkan tannmad bir ortamda, tartma olmaz ve dolaysyla kavrama da gelimez. Bu nedenle, aslnda insanlar hoa gitmeyen eyleri aktarma konusunda cesaretlendirmek gerektii gibi, ak bir tartma ynnde de fiili davranlarla cesaretlendirmek gerekmektedir. Ancak o takdirde dedikleriniz gerekten kavranp uygulanabilir. Bunu yapabilecek tek kii de sizsiniz. Ancak bu takdirde, demokrasi zerine onlarca kitap yazmaktan daha deerli iler yaplm olur. Son savunmanzda giderek daha da byk nem verdiiniz Demokrasinin z, her eyden nce, zgr bir eletiri ve dn ortam, hibir eyin eletiri d kalmamasdr. Bu olmad srece kitaplarnz Kuran - Kerim gibi tekrarlanacak, ezberlenecek, znden kavranlmayacak dolaysyla da anlalamayacaksnz demektir.) Parantezleri burada kapatarak, Krt basnnda yazmama konusuna geri dnersek. (Bu yazmama srecinde yazdm yazlar da yine iliikte iletiyorum. Bunlar konunun daha iyi anlalmasn salarlar. Bunlarn okunduunu var sayarak bu gnk duruma gelelim.) Krt basnnda yazmama kararm gzden geirmem iin bir neden bulunmuyor. Ama bu Krt basnnda yazlarmla daha fazla katkda bulunmayacam anlamna hi gelmiyor. Bunu ksaca aklayaym. Krt basnnda egemen ulusun iinden ezilen ulusa bir destek olarak yazyorum, dolaysyla gerek teorik ve siyasi grlerimi tm plaklyla yanstmyorum ve zaten yanstamam d a. nk burada ortaya srekli yaadm bir paradoks kar: bir ulusal hareketin organnda ulusulua kar yazmak. Ne bunun yeri orasdr ne de oradakiler bunlar yaynlamak isterler. Artk, kendi siyasi ve teorik grlerimi dorudan ifada etmenin ve bu ynde kat edilecek yolun genel olarak demokrasi ve sosyalizm mcadelesine, dolaysyla da ayn hedeflere yneldii iin Krtlerin mcadelesine daha fazl katk yapma olana vereceini dnyorum. Sembolik egemen ulus iinden desteklerin artk eskisi kadar deeri ve nemi bulunmuyor da zaten. Ama dier yandan, Krt basnnda yazmamam, Krt basnnda yazlarmn yer almayaca, hatta
61

daha fazla katk yapmayacam anlamna gelmiyor. Yazlarm her zaman kendilerine de yolluyorum ve eer oradaki fikirlerin yaylmas gerektiini dnyorlarsa, bana sorma gerei duymadan istedikleri yazm istedikleri gibi iktibas edebilirler. Yani, Biimsel olarak Krt basnnda yazmamam, gerekte Krt basnna daha fazla katk yapmam anlamna da gelir aslnda. nk ben haftada en azndan yirmi otuz sayfa, dou bilimlerinden sanata, politik gelimelerden tarihe kadar, o verili durumda politik veya teorik olarak nemli grdm, akla gelebilecek her konuda yazlar yazyorum. zetle, Krt basnna daha fazla katkda bulunup bulunmamam, benim deil Krt basnndaki sorumlularn bir seimi olur. Ayrca bu benim elimi kolumu da serbest brakr. Bir gazetenin yazar olduunuzda, kafasnda sayfann nasl dzenlenecei ve yazlarn ka vurutan oluacandan baka bir kayg bulunmayan bir teknik elemann, veya yaznzdaki bir ifadeyi kendi kafasna gre yanl bulup onu sansr etmeye kalkan bir grevlinin snrlamalarna gre hareket etmeye ve onlar krmamaya alarak yazyorsunuz veya yazamyorsunuz. Ama bu biimde, fikirleri zgr ce yazma olana vardr bu zgrce yazlm fikirleri beenenler iktibas edebilirler. Ayrca, her ne kadar gerek sizin mdahaleniz, gerek son zamanlarda ABDnin Trk, ran ve Arap lkelerini yle kolay inemeyip Barzani ve Talabani'yi gereinde kendi karlar iin harcayabildii grld; buna karlk Trkiyede Krte yayn ve DEP millet vekillerinin serbest braklmas gibi kk ama sembolik gelimelerin de etkisiyle, o ilkel milliyetilie savrulu bir lde durulmu hatta gerilemi gibi grnyorsa da, ben bunun geici bir durum olduunu, o eilimlerin imdilik sipere yatp rzgara ayak uydurduunu ve dengelerin ilk deiiminde tekrar aynen ortaya kacan dnyorum. Bu Orta Dou hamuru daha ok su gtrr. Yani ortada belki de daha onlarca yl srecek alkalanma ve savrulmalar dnemi var. Btn gler ve eilimler ortada aynen durmaya devam ediyor. O zaman ayn filmi bir daha seyretmek; Medya TV veya gazete sayfalarnda, her sylediime egemen ulustan olduun iin byle diyorsun diyerek daha batan yenik durumda ve elleri kollar bal kalmak istemiyorum: yani size yaplacak saldrlar iin Trk solcusu olarak kum torbas olmak ve Trk solcusu olarak sizin konumunuzu zorlatrmak istemiyorum. Bu nedenle yazar olarak yer almadan yazlarmn Krt basnnca gerek grld takdirde alnmas en doru yol olmaya devam etmektedir. Toparlarsak, ben Trkiyedeki Gndeme yazdm yazlar haricinde Krt basnna yazmyorum. Ama ayn zamanda Krt ulusunun mcadelesine destek iin de ok daha fazla yazyoru m. Bu yazlarmn Krt bazn tarafndan alnmasyla hem nicelike daha fazla katkda bulunmu olurum hem de bu yazlar nitelike daha iyi olur. Olur da yarn yine durumlar ok ktleir, Krt basnnda ezen ulustan bir yazar olarak yer alma daha fazla katk salayabilirse, elbette tekrar yer almak ve yazmakta tereddt gstermem. Ama verili durumda, bu biimin, gerek Krtlerin mcadelesine, gerek demokrasi ve sosyalizm mcadelesine daha byk katk salayacan dnyorum. Yani paradoksal bir ifadeyle Krt basnnda yer almayarak, Krt basnna gerek nicelik gerek nitelike daha byk katkda bulunabilirim. * Sayn calan,
62

Bu mektuplarla deerli zamanlarnz alyor ve sanki kendi sorunlarmla sizi megul ediyormu gibi grnyorum, ama biraz dnlnce, aslnda genel sorunlar dile getirdiim, bunlar dile getirmek iin kendi bamdan geenleri, gzlemleri konu ettiim grlr. Bylece, ayn zamanda, sizin son grme notlarnda yapmaya altnz gerek durumun daha doru bir fotorafn edinme giriimlerine dolayl bir katk yaptm da dnyorum. Dardan ve aykr bir gzlemcinin dedikleri dolayl da olsa ok daha farkl renkleri ieren bir veri taban sunar. Bu vesileyle, bir noktaya daha aklk getirmek isterim. Yine Grme Notlarnda u ifadeler okunuyor: Demir Kkaydn TVde , gazetede benim demokrasi ve sosyalizm anlaym aklayabilir. (...) Daha aktif katlabilir. Benim demokrasi ve sosyalizm anlaym gelitirebilir . Gveniniz ve tevecchnz iin ok teekkr ederim. Ancak bu szlerinizin sembolik bir anlam olduun dnyorum. Sizin de gayet iyi bildiiniz gibi kimse kimsenin grlerini, gelitirmek bir yana doru drst anlayp aklayamaz bile. Siz bile onlarca yldr birlikte hareket ettiiniz yoldalarnzn sizi anlamadndan yaknyorsunuz. Yani onlarn anladnn sizin kendi anladklarnzla denk dmediini ifade etmi oluyorsunuz. Sizin yaadnza benzer tecrbeleri ben de yaadm. Bir dnem, yetmili yllarn sonlarnda ben de cezaevindeyken fiilen kendimi bir rgtn yneticisi durumunda buluvermitim. Yazdklarmn ve sylediklerimin, onlar en iyi anladn dndm arkadalarn elinde ve dilinde nasl deiip hi tannmayacak hale geldiini, kendimi nasl sylediklerimi tanyamaz halde bulduumu ve duyduum aresizlikleri gayet iyi hatrlyorum. Aslnda herkes, bakalarn anlyor ve aklyorum derken kendi anlayn dile getirmi olur. Bu nedenle, eer sembolik deil gerek anlamda anlalrsa benden mmkn olmayan bir eyi istediinizi dnyorum. Ne ben bunu yapabilirim ne de kimse. Kald ki ben bunu yapmaya kalksam bile sizin grlerinizi deil, kendi grlerimi anlatm olurum. Hasl mmkn deildir Kald ki, byle bir eye gerek de yoktur. Grleriniz, biraz okuduunu anlayan insan iin son derece aktrlar. Grlerinizin kavranmas iin gereken ey kanmca, grlerinizi aklayacak ve gelitirecek insanlar ve araclar deil; onlarn zgrce, hibir politik veya rgtsel kayg duyulmadan zgrce tartlmasdr. Bu takdirde onlarn ister kabul etsinler ister kar ksnlar, herkes tarafndan ok daha iyi ve doru anlald ve daha yaratc ve inisiyatif gsterilerek daha baarl bir ekilde uyguland grlebilecektir. Ama eer geni dnlrse, rnein u an bu mektuplar yazarak, sizin grlerinizi, kendi anladm ekilde, ki dolaysyla bu benim kendi grlerim de demektir, uygulayp gelitirmeye altm, fiilen bunu u an yaptm da dnlebilir. Ve bu da, eer sizin grlerinizi aklamak ve gelitirmek mmkn olsayd, u satrlarn bizzat kendisi, olacak eyin ne olaca hakknda somut bir fikir verir. Bu mektupla birlikte, size ayrca, eitli tarihlerde Krt ulusal hareketinin sorunlar hakknda yazdm, bir ksm da Gazetelerde yaynlanm birka yazm da iletiyorum. almalarnzda baarlar dilerim.
63

Salcakla kaln. Selamlar ve Sayglar Demir Kkaydn 15 Haziran 2004 Sal Ekler: 1) Gazetede yazmama konusunda, o srete yazlm yazlar. 2) Smer Rahip Devletinden ... kitab hakknda yazlm ve sonra devam edilmemi yaz. 3) Krt ulusal hareketinin sorunlar zerine yazlm yazlardan baz semeler.

64

zgr Gndeme Yazlar Derlemesine nsz

Berlin duvar ve Sovyetlerin kmesi sonucu, Doksanlarn banda btn dnyada sol hareket dibe vurmu durumdayd ama bu dnya tarihsel zelzelenin yol at tsunami dalgalar henz Krt hareketine pek ulamamt. Dou Avrupann k btn kurtuluu hareketleri olumsuz etkilerken, yine bu kn yaratt koullarda ABDnin Iraka saldrs ve bunun sonucunda oluan koullar, Krt zgrlk hareketinin bu dalgalarn altnda kalmadan ve onlarn etkisini pek hissetmeden bir sre daha ykseliini srdrmesine imkan salamt. Buna ek alarak ABDnin Iraka mdahalesinden sonra ortaya kan koullar, burjuvaziyi zaln dilinden Federasyonu bile tartmalyz noktasna getirmiti. Gazeteciler Bekaaya gidip calan ile Rportaj yapma kuyruuna girmilerdi. Bu koullarda, Krt zgrlk hareketi de en yksek noktalarndayken, Trkiyede zgr Gndem adl bir gnlk gazete karmaya balam ve sosyalistlerin ve sol entelijansiyann nemli bir blmn sayfalarnda toplam; zerindeki tecridi bir lde olsun yenmiti. te yandan henz o dnemde, zel Sava konseptiyle tm toplum sindirilmi ve rmeye balam da deildi. Dolaysyla o zaman entelijansiya ve sosyalistler de, Krt hareketiyle yan yana grnmekten bu gnk kadar ok ekinmiyorlard. Bylece aslnda bu gn Krt hareketinin yapmak istedii ey o zaman byk lde gereklemiti, en azndan zgr Gndem sayfalarnda, bu gnk sylemle bir Trkiye Partisinin ilikileri ve politik kltr az ok ve fiilen bulunuyordu. Ne var ki, duvarn k, hem demokratik glerde yaratt moral bozukluuyla, hem de en gerici milliyetilie salad fiili ideolojik ve politik stnlkle Trkiyede en gerici, en oven glerin saldrya gemenin koullarn da yaratmt. rnein dnn Orta Asya Sovyet Cumhuriyetleri, Trki Cumhuriyetler olarak gzlerini Trkiyeye dikiyorlar; Dou Avrupa lkelerinden gelen insanlar yaam sava iinde her eylerini sata sunuyorlard. Bu durum, tekilat Mahsusadan beri gelen, Ermeni Katliamlarn, alt Yedi Eyll pogromlarn yapm, en karanlk geleneklerin ve glerin toplumu istedii gibi rgtleyip manple edebilmesi iin olaanst elverili koullar yaratyordu. Dier yandan Krt zgrlk hareketi iinde de, bunun simetrisi saylabilecek bir gelime ortaya kyordu. Balangta PKK yoksul Krt genlerine dayanan bir hareket iken gerek kendi ykselii, ger ek Irak taki gelimelerin yol at gelimeler sonucu, Krt burjuvazisi, ayr partiler iinde var olmann Yoksul Krt Genlerinin partisi karsnda onlara bir yaama ans vermeyeceini grm, bylece PKKnn etrafnda toplanmaya balamt. Bu hem o harekete yeni olanaklar sunuyor hem de ayn zamanda Krt burjuvazisinin hareket zerindeki basncn ve arln arttryordu. te zgr Gndem gazetesi tam da dengelerin deimeye balad koullarda yayna balamt. Bu nedenle, bu gn bir arada grlmeleri hayal bile edilemeyecek kiiler, rnein bir Yaar Kaya ve bir Erturul Krk veya Metin ulhaolu ayn gazetenin sayfalarnda yer alabiliyordu.
65

Ancak sz konusu glerin basks altnda, gazetenin bu biimde varln srdrmesi giderek olanaksz hale geldi ve bugn calan ve PKK tarafndan, lkel Milliyetilik olarak tanmlanan, aslnda Krt burjuvazisinin eilimlerini yanstan ve Trk milliyetiliinin ters yz biimi olan akmn basksyla, zgr Gndem iinde ilk defa bir araya getirilmi bu kesimler, gazete kapatlarak dland. Selim rkkaya Dn Yakamzdan diye yazlar yazd. yle grnyor ki, o zamanlar calan, bu basklara kar durabilecek bir gte deildi. Ayn eilim daha sonra atekesi de rahata sabote edecektir. Trk devletinde, zaln Krt Sorununda reform izgisi tasfiye olur ve zel sava egemen olurken; PKK iinde de Krt burjuvazisinin, calann temsil ettii Trkiyeli ezilen ve demokratlarla ittifak izgisine kar gler calan tasfiye edemeseler bile, arlklarn hissettiriyorlard. Aslnda o zaman olan, bu gn olanlara ok benzemektedir. imdi de ayn gler, artk sembolikten te bir anlam olmayan, Trk sosyalisti yazarlara saldrarak bu stratejiye muhalefetlerini dile getirmektedirler. Ama o gnden bu gne deiin nemli bir faktr, calann bu gn bu izgiye, gerek rgtsel gerek politik ve ideolojik olarak daha gl bir direni gsterebilmesi ve farkl olan strateji ve programn daha da netletirmi olmasdr. Ama buna karlk, hareket eski gcnde deildir ve Krt burjuvazisinin gerek taban gerek rgt iindeki arl da gnden gne artmaktadr. calann Trk devletinin elinde esir bulunmas da, ek bir handikap oluturmakta, gerek stratejinin kendisine, gerek taktik manevralara kolaylkla Krtlerin mcadelesini satmlk damgas vurulabilmektedir. Aslnda Trkiye Partisi slogan veya calann nerdii, Hatip Dicle ve Pnar Selek veya Yurdusev zskmenler formlleri, gnlk gazete diline evrilirse, 1990larn bann, o zamanlar Yakamzdan Dn denilerek kovulmu ve kstrlmleriyle yeniden bir zgr Gndem karma niyeti olarak da grlebilir. Bu niyet, Pnar Selekin bu gnk lkede zgr Gndemin sorumlusu olmasnda en somut ve sembolik ifadesini bulmaktadr. Eer bu gnk lkede zgr Gndem, 1990larn bandaki zgr Gndeme yaklaabilecek lde, Trkiyenin entelijansiyasn, sosyalist ve demokratlarn okuyucular ve yazarlar arasna ekebilirse, byle bir gelime, yeni parti giriiminin bir Trkiye Partisi olabileceinin bir iareti ve olana olur. Yani bir bakma yeni partinin, Krt ulusal hareketinin ve Krtlerin partisi olmaktan karak, Trkiye ve Orta dounun devrimci ve demokratik bir partisi olup olamayaca lkede zgr Gndemin, bir zamanlarn zgr Gndemine yaklaan bir gazete olup olamayacanda grlecektir. Bu gnk g ilikileri ise her zamankinden ktdr. Trkiyenin aydn ve sosyalistlerinin ezici bir ounluu, zel sava dneminde tam bir rme iine girip, on yl ncekinden bile daha geri ve gerici konumlara geri ekilmi bulunmaktadrlar. Dier yandan, byle geri pozisyonlara ekilmeyenlerde bile, tamiri g yaralar ve krgnlklar bulunmaktadr. Ek olarak, doksanlarda, Krt hareketi glyd ve Duvarn kyle moral bozukluuna urayanlara bir ekim merkezi ve bir snak oluyordu. Bu gn ise, Krt hareketi, ar darbeler alm, byk g kayplarna uram bulunuyor. Trk Devleti ve Burjuvazisi, Avrupa birlii balamnda, kimi reformlarla elikileri yumuatyor. Bu durumda, Krt
66

hareketiyle yan yana bulunmaktan ise, Avrupa ile yan yana olmak hem daha ok gelecek vaat eder, hem de daha az tehlikelidir. Yani lkede zgr Gndem, gerekten deiim ve alm niyetini gsterip bunu kantlasa bile, Trkiyenin demokratik glerinin bu davete icap edip gazete sayfalarnda yer almas iin eskisi kadar ekici bir durum bulunmamaktadr. Ama onlarn bu davete gelmemesi, Krt hareketi iinde, byle bir dnm savunanlarn baarszl ve konumunun zayflamas anlamna gelir. Ama byle bir zayflama ise, ayn zamanda davet edilenlerin daveti reddedebilmeleri iin onlara yeni bahaneler sunar. Bylece kendi kendini besleyen bir olumsuzluklar zinciri oluur. Trk tarafndaki bu zorluklara ek olarak, Krt tarafnda da ek zorluklar bulunmaktadr. ABDnin orta douya mdahalesinden beri, tm dengeler deimi bulunmakta, Krt burjuvazisi, artk PKK ve calana kar aktan mcadeleye girmekte ve hatta son blnmelerin gsterdii gibi, rgt bile blecek gce ulamakta ve blmektedir. Blnmeyip geri kalanlarn byk ounluu da bu basnca kar duracak bir gte deildir. Dolaysyla, Krt burjuvazisinin, gerek eskinin zgr Gndemi gibi, Trkiyenin btn devrimci ve demokrat muhaliflerini toplayan bir gazete olmaya; gerek bir Trkiye Partisi olmaya direnii ve bu ynde yapaca sabotajlar daha gl ve daha cretkar olacaktr. Buna kar durulamaz m, elbet durulabilir. Ama bunun en byk eksii udur: Trkiyede calann savunduu izgiye partner olacak, devrimci demokratik bir program olan bir g yoktur. Byle bir politik akm yoktur. EMEP ve Sosyalist Demokrasi Partisi gibi kendileriyle Seim Blou oluturulmu iki kk parti, bu gnn dnyasnn sorunlarn kavramaktan ok uzaktrlar ve aslnda syleyecek szleri bulunmamaktadr. Geri kalanlar ise, ya Genel kurmay politikalarnn ya da kinci Cumhuriyeti ya da liberal denebilecek politikalarn destekleyicisi ve yedeidirler. Ya da kk radikal gruplarda olduu gibi, ileriye kaarak, devrimci ve demokratik mcadelenin grevlerine yan izmektedirl er. Bu partnersizlik, calann izgisinin en byk zaaf ve handikapn oluturmaktadr. Bu koullarda, kala kala, EMEP ve SDP kalmakta, o zaman da Krt burjuvazisi, hibir dinamizm gstermeyen ve pek bir gc de ifade etmeyen bu glerle yaplan bu ittifak rnek gstererek calann izgisine saldrs daha kolay ve ekici olmaktadr. Bu durumda calan ve PKK son derece zor bir duruma dmektedir. Krt burjuvazisine tavr koysa, Krt kitleleri iinde aniden ve tehlikeli biimde tecrit olma olasl bulunmaktadr. Yok koymasa, Krt burjuvazisinin tavrlar drt bir yandan kendi politikasn kemirmekte ve sabote etmekte, bu da potansiyel mttefiklerin daha da uzaklamasna yol amaktadr. Bu gidii ancak, Trkiyede ortaya kabilecek Krt zgrlk hareketinden ok daha tutarl ayn zamanda ehirli ve modern bir politik kltre de yaslanan, devrimci demokratik bir izgiyi savunabilecek bamsz bir hareket durdurabilir. Ancak byle bir akm, hareket ya da parti, Krt burjuvazisinin basksn da dengeleyebilecek bir kar arlk oluturabilir. Ancak o zaman, Krt zgrlk hareketi bu gnk belirsizlik ve yalpalamalarndan daha da kurtulup daha tutarl ve radikal bir politik ve stratejik bir konuma doru bir evrim geirebilir. Bu durumda devrimci demokratik bir program savunacak, esnek ve yaratc bir sosyalizme dayanan bir akm, bir odak, bir hareketin ortaya kmasnn hayati nemi vardr ve bundan sonraki gelimelerin izleyecei seyri bu belirleyecektir.
67

Byle bir Politik akm, bir hareket olduu takdirde, Pnar Selek ve Hatip Diclelerin isimlerinin sembolize ettii, Krt zgrlk hareketinin, Trkiyenin ve blgenin halklarn kardeletirme ve demokratik bir program temelinde birletirme projesi tekrar bir g kazanabilir. Ama byle bir akmn ortaya kabilmesi ise, bamsz bir program olan; modern bir politik kltre dayanan bir yayn veya yaynlar kombinasyonu atlacak ilk adm olabilir. Yani bir Trkiye Partisi veya btn devrimci ve demokratik muhalefetin topland ve kendini ifade edebilme olana bulduu, ksmen bir zamanlarn zgr Gndemi gibi bir lkede zgr Gndem gazetesinin baarlp baarlamayaca, bu gazete ve partinin dayand Krtler iindeki mcadele deil, tamamen onlarn dnda, Trkiye ve Orta Douda bamsz bir projesi olan bir yaynn, bir eilimin, bir odan ortaya kp kamamas tayin edecektir. Byle bir izgiyi ise, var olan ve ortal kaplam klasik anlaylarla kopumu, an sorunlar karsnda dnya apnda somut bir program olan bir sosyalist anlay or taya koyabilir. Daha ak ve somut olarak konuursak. Beikide Kafa Karkl: Tersinden Kemalizm Alevilik, Din, Ulus Politika ve Bilim zerine veya Marksist dien Ulus ve styaplar Teorisine Giri adl kitaplarda teorik temeli koyulan; Gelecei ve Gemii Kurtarmak ve Ortadou Demokratik Manifestosu adl yazlarda programatik ve stratejik ifadesini bulan bir sosyalist bir izgi. * te byle bir momentte, biraz da yukardaki szlere bir vesile bulabilmek iin, 1992 ylnda zgr Gndem gazetesine yazdmz yazlar derledik. nk ayn zamanda bu derlenen yazlar, o Tarihsel Maddeciliin yeniden inas ve bunun programatik sonularna giden yolun balangcdrlar ve bu balang ilk kez yine ilk kez yazl basnda ifadelerini zgr Gndemin sayfalarnda bulmutu. 1990larn banda bizim esas ilgi alanmz, genel olarak Siyah hareketi, Avrupadaki gmenler hareketi ve daha zel olarak da Almanyadaki Trkiyeli gmenlerin hareketiydi. Teorik ilgilerimizin esasn, Yeni Sosyal Hareketler, dnyann yeni ortaya kan siyah beyaz blnmesi, artk programn bir tr uygarlk program olmas gerei gibi konular oluturuyordu. Bunlar o zaman da ne Trkiyedeki sosyalistlerin ne de Krt hareketinin tartma konular arasnda bulunmuyordu. O zaman yazdmz hemen hemen btn yazlar, dardan bir siyah olarak yazlmtr ve dorudan politikaya ynelik olmaktan ziyade, uzun vadeli yeni sorular sordurmaya yeni perspektifler oluturmaya ilikin yazlardr. * Hikmet Kvlcmlnn bir lm yldnmyd yanlmyorsam. O sralar zgr Gndemde olan hem eski Dev-Genten tantm, hem de yllarca hapiste beraber yattm arkadam Erturul Krk, Kvlcmlnn lm vesilesiyle gazetede yaynlanmak zere benden bir yaz istedi. Krk daha nce de Sosyalizm Ansiklopedisini karrken, bu ansiklopedinin Kvlcml maddesi iin bir yaz yazmam istemiti. Ben de o zaman Tarihsel Maddeciliin Geliimi inde Kvlcmlnn Yeri balkl yazy yazmtm. imdi bu sefer de, zgr Gndem iin bir yaz istiyordu ayn konuda. Yazy yazp yolladm. Bu benim bir gnlk gazeteye yazdm ilk yazyd. Beenilmi olacak ki, Erturul gazetede misafir yazarlarn yer ald blm iin birka yaz yollamam istedi.
68

Bunun zerine ben de bu kitabn ilk blmnde yer alan yazy ve en sonda Yaynlanmayan Yaz blmnde yer alan Krt Ulusal hareketi ve PKK balkl yazy yolladm1. lk blmdeki yazlar okununca hemen u grlr. Yazlar Daha nce Krdistan Press iin 1985lerde yazlm makalelerdeki konular tartmaktadr ve hemen hemen ayn konudadrlar. Krt ulusal hareketine, Demokratik Cumhuriyet stratejisini nermekte, ayrlma hakknn ulus olmakla ilgisi olmadn sylemektedirler. Bu daha sonra Krt hareketinin yeni stratejisini selamlayan ve savunan tek sosyalistin biz olmamzn bir rastlant olmadn da gsterir. nk calann Demokratik Cumhuriyet veya Trkiye Ulusu gibi parolalarla ifadesini bulan stratejisi, bizim iin, yllar nce nerdiimize, bizden bamszca, olaylarn zorlamas ve el yordamyla ulamaya almasdr. Bu yaz misafir yazarlarn yazd ksmda yaynlandktan sonra, her halde yazlar iyi bulunmu ki, Erturul, haftada bir Forum kesinde ke yazs yazmam nerdi. Bu Kede, Metin ulhaolu, Aye Dzkan, Erdoan Aydn, Mahir Sayn gibi isimler yazyordu. Her biri dnml olarak haftada bir kez yazyordu yanl hatrlamyorsam. Bu ke iin yazdmz yazlar dikkatle okunduunda, Krt hareketi ve sorunlarnn hemen hemen hi tartma konusu bile yaplmad, esas konunun burjuva uygarlnn eletirisi ve baka bir uygarln programnn taslaklatrlmas sorunu etrafnda dnd grlr. lk yaz olan ve Krt hareketi ve Trkiye ile ok daha ilgiliymi gibi grnen Kemalizmin Yerini Ne Alacak? yazs bile, aslnda, Kemalizmin eletirisinin aydnlanma ve burjuva uygarlnn eletirisi olmas gerektii, bu anlamda Kemalizmin eletirilmedii fikrind e younlamakta ve bir bakma dier yazlar haber vermektedir. Burjuva uygarlnn siyasi formu olan milliyetilik; bunun nasl bir rk sistemin arac olduu; Turizm ve Zaman gibi rneklerle, bu uygarln kendisine ulalmaya allanlarnn
1

Bu vesileyle bu yaznn ilgin kaderinde ksaca sz edelim.

Bir sre ince svete bulunduum bir srada, Drdnc Enternasyonalin sve seksiyonu benden Krt ulusal hareketi ve PKK konusunda bir yaz istemiti. sve gericiliinin Olaf Palmenin ldrlmesini PKKya ve Krt Ulusal hareketine ykleme abalarna kar, bu parti ayn zamanda PKKy savunuyor ve onu destekliyordu. Ama bu destek PKKnn mcadelesi ve toplumsal yapsndan ziyade, sve iindeki politik mcadelenin ihtiyalarndan kaynaklanyordu. Yoksa, PKKnn ve politikalarnn sosyolojik bir analizine dayanmyordu. Bunu bildiim iin, batllarn her zaman istedii ve yabanc veya nc dnyallarn yapt gibi (nk genelleme yeteneinin kendilerine has bir yetenek olduunu dnr batllar ister Marksist olsun ister baka bir ey, deimez. Bizlere den o genellemeler iin informatif bilgi vermek olabilir.) informel deil, genellemelere ynelik bir yaz yazdm. Yaz sveceye cevrildi ve iletildi. Tahmin edilecei gibi, svelilere Krtleri acndrp,onlarn ne kadar kurban verdii, n e kadar kt yaad zerine bir yaz olmadndan, aslnda yazdan hi memnun olunmad. Bu onlarn istedii ya da bekledii ve altklar trden bir yaz deildi. Burada Krtler, Trkler ya da nc dnyallarn Batl karsnda tpk kadnlarn erkekler karsnda olduu gibi su ortaklna da deinmek gerekir. nk onlar da tam batllarn bekledii gibi davranrlar. Bu yaz ise byle deildi ve batan aa bir genellemeydi ve bir de utanmadan sveli Marksistlerin, dolayl olarak Staliniz m veya PKKnn ideolojik ve sosyal yapsna ilikin deerlendirmelerini de eletir iyordu. Ama bunu aktan da syleyemezlerdi. Her zaman olduu gibi, ierie ilikin itirazlar biimsel itirazlarn ardna gizlendi. Yaznn ok uzun olduu ve politik bir organda yar almasnn doru olmayaca, teorik organda yaynlayacaklar sylendi. Ama sonra onda da yaynlamadlar. Ancak yaznn hikayesi burada bitmiyor. Almanyaya geldik ve bu sefer yazy Alman solcularnn organlarna yolladk. Onlar d a yaynlamad. Bu sefer Trkiyedeki birka dergiye yolladk. Onlar da yaynlamad. imdi bir de zgr Gndeme yolladk. Ama zgr Gndemde de yaynlanmad. Bunun zerine, Yeni lke adl daha teorik organa yolladk. Onlar da yaynlamad. eitli vesilelerle eitli Krt organlarna da yolladk bir ok kereler hi birisi yaynlamad.

69

sorgulanmas; yani ayn zamanda gerek bir Kemalizm eletirisinin btn ip ular bu yazlarda grlebilir. Aradan bunca zaman gemi olmalarna ramen yazlar ele aldklar konular ve konuya yaklamlaryla hala tazeliini korumaktadrlar. Bu yazlarda ele alnan konularda, yaklamdaki evrim ve daha sonra ulalan nokta en ak biimde, Gelecei ve Gemii Kurtarmak balkl yazda grlebilir. Benzer ekilde, misafir yazar olarak yazlan yazlarda, yani Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Demokratik Cumhuriyet konusunda ele alnan konularda sonradan nereden nereye varld da Orta Dou in Demokrasi Manifestosu balkl metinde grlebilir. Bir bakma zgr Gndeme yazlan yazlar Yirmi birinci Yzyl iin yazlm bu Manifestolarn ilk taslaklar olarak da okunabilir. Bu gn varlan noktadan bakldnda, 1992de imdi bulunduumuz yerin teorik olarak kysnda olduunuz, kck bir adm atmamzn yeterli olaca grlebilir. Bu kk admn atlmas on iki yl gecikmi saylabilir. Bu gecikmenin nedeni, Lenin, Troki, Kvlcml gibi byk devrimci Marksist ve teorisyenlerin bizim zerimizdeki muazzam otoritesidir. Onlarn Uluslarn kaderini Tayn Hakkn savunurken nesnel olarak gerici bir milliyetilii savunduklarn dnememizdir. Benzer ekilde, Marks ve Engelsin muazzam otoritesi de onlarn dini bir inan, ideoloji, bilin biimi vs. olarak tanmlarken, burjuva aydnlanmasnn kategorileriyle dndklerini, yani aslnda kendi ortaya koyduklar retiyle, Tarihsel Maddecilikle elitiklerini g remememizdir. Yani Demokratik Cumhuriyet ile Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakknn birbiriyle elitiini Bu ikisini bir arada savunan Lenin, Troki, Kvlcmlnn otoritesi nedeniyle gecikmitir; Tarihsel Maddeciliinin kavramlaryla dini bir inan ve ideoloji olarak kabul etmenin elitiini grmemiz de, bu ikisini bir arada savunan Marks ve Engelsin otoritesi nedeniyle gecikmitir. 1970lerin sonunda Kvlcmlnn elikilerinin farkna varmamz ve onlar zmemiz bizi Otantik ve Devrimci Marksizme ulatrmt; kibinlerin banda, Marks Engelsin din ve styaplar; Lenin, Troki ve Kvlcmlnn Ulusuluk konusundaki elikilerini grmemiz ve onu zmemiz, Tarihsel Maddecilii yeniden ina etmeyi gerektirdi. Marksizm Aydnlanmann ocuuydu, gerekten aydnlanmadan bamszlaabilmesi iin baba katili olmas gerekiyordu. Bizim kendi evrimimiz asndan, Marksist babalarmzn katli olan ey; Marksizm asndan aydnlanmadan bamszlama, onun karsnda baba katlinden baka bir ey deildir. Daha nceki Marksistler bu baba katlini yapamadklarndan bu cinayeti ilemek bize dt. Marksizm artk tekrar eski entelektel gcn kazanabilir; Sosyalist Hareket ve i Hareketi tekrar bamsz bir program gelitirebilir. 09 Kasm 2004 Sal

70

calana Kar calan

calann grme notlarn ve buna karlk calann temsil ettii izgiyi savunduunu iddia edenlerin veya yle olduu dnenlerin yaz ve beyanatlarn okuyan aradaki ztl ve uurumu grmeden edemez. Bu ztl gizlemenin ya da meru gstermenin balca argmanlar unlardr. 1) calan dardaki durumu bilmiyor, bilseydi o da yle konuur ve davranrd. 2) calan biliyor ama taktik icab yle konuuyor. Durumun byle olmad, calann tam da ne dediini bilerek yle konutuu delil ve akl yrtmelerle gsterildiinde ise bu fark u argmanla meru gsterilmeye allyor: Aslnda onlar da calan gibi dnyorlar ama, onlar calan gibi konutuklar takdirde, bu gnk mthi kayn karsnda duramazlar, her ey kaybolur. Bunun iin o akmn iine girip, ona uyup kontrolden kmasn engellemek iin yle davranyorlar. Bu argman ise somutta, hala calan bir kerteriz noktas alanlar, ortadaki apak ztlk karsnda, izlenen politikalara aktan bir direniten caydrmann, onlar tereddtte brakmann bir aracdr. Bir para politikayla megul olmu, tecrbesi olan herkes bilir ki, politikada neyi sylemiseniz onu sylemi olursunuz. Kar bir politikay hangi gerekeyle savunursanz savunun o andan itibaren, o politikann bir aracsnzdr. zmn deil sorunun parassnzdr. Bu argman ayrca en temel tekzibini calanda bulur. calann durumun ne kadar kritik olduunu bildii ok aktr btn ifadelerinde. O niye byle akntya uyma taktii izlememektedir de, kar durmaktadr aktan ve hibir yanl anlamaya imkan vermeyecek ekilde? Aslnda en ideal zm calann imdi lmesi olurdu. Geri imdi canl canl mezarda ama yine de arada kafasn kaldrp bir eyler sylyor ve kulan ona dikmilerin kafasn kartrmaya devam ediyor. Bu durumda tek yol kalyor. Olanlar olmama evirmek iin, sylenenleri tahrif etmek ve onlara bambaka anlamlar yklemek. Ezilenler yollarn kaybetmemek iin, tpk pusula bilmeyen gemicilerin sahilden sahilde n gitmesi gibi, belli kiileri ve sembolleri kerteriz noktas m bellemitir. Bu kerteriz noktas ele geirilerek onlar yanltlabilirler. Hele bir at alan skdar gesin, gerisi kolaydr. Hep de yle olur. Stalin, Lenine kar savan Lenini bayrak ederek yapar. Muaviye Askerlerinin Mzraklarna Kuran- Kerim astrr. Kar taraf bir kere tereddde drp de o kritik anda olabilecek direnii krp engelledi mi? Gerisi kolaydr. Demir tavnda dvlr. Buras arktr. Binlerce yllk firavunlarn, nemrutlarn arkdr. Stalinlerin resimleri ve tarihleri deitirmesinden binlerce yl nce sapkn Firavun Eknaton ve kar mehur Neferetitinin lmlerinden sonra talardan kaznd yerdir. Orada her slale tarihi ve takvimi kendisiyle balatr. Orada, harflere kk bir iki nokta koyularak, kabul ediniz emri katl edinize evrilir. imdi olan da budur. Hala calana bal olanlar var ve o onlar uyarmaya devam ediyor. Yaplanlarn onun temsil ettii izgiye kar olduu anlalrsa, bu aniden bir d irence ve net bir
71

saflamaya yol aabilir. Onlar tereddtte brakmak gerekir. Bunun en iyi yolu, calana kar calan karmak olabilir. calann konumalarndan montajlar yaplarak, syledikleri balamndan koparlarak, kendi sesinden calan calana kar karlabilir. Bylece olas direniler tereddtler denizinde daha domadan boulabilir. Dn akam paltalk adl programda, arkn bu bin yllk geleneinin yeni bir versiyonu vard. calann eski konumalarndan yaplan montaj bu gnk calana kar karlyor; izlenen politikalar aslnda calann istedii izlenimi veriliyordu. in kts calan demiyor mu sk sk siz bu dediklerime dayanarak bir eyler yazarsnz diye. Kendisi demiyor muydu konuma ak iinde dikkatsiz sylenmi ifadeler temizleyin diye. Kim ne diyebilirdi ki? calan calana kar karmak iin bizzat calandan da izin alnmtr artk. ok mu soyut bu sylenenler. Somutlayalm. Buyrun u haberi okuyalm: KONGRA GEL Siyasi Komitesi yesi Cemil Bayk, Kerkk'n bir Krt ehri olduunu belirterek, Krtlerin Kerkk' kendi federe devletlerine katmalarnn yerinde bir tutum olduunu syledi. Bu mudur calan temsil ettii sylenen rgtn en itibarl gerilla komutannn sylemesi gerekenler? Trk devletiyle ayn dzeyde mi konuacaktr o? calann yapt paradigma deiikliinin en kk bir izi bulunabilir mi bu konumada? calann politikalarn zerrece anlam birisinin yle demesi gerekmez mi? Kerkkte Krtler, stanbulda Trkler, Badatta Arapa konuanlar, Basrada ii inancndakiler ounluk olabilir. Biz her dile, her ulusa bir devlet anlaynn yanlln savunuyoruz. Biz tpk ABDde olduu gibi ulusun bunlarla tanmlanmasna karyz, insan haklaryla zde bir yurttalk haklarndan yanayz. Yani bizler, Kerkkn Krt, stanbulun Trk, Badatn Arap, Basrann ii ehri olmasna karyz ve bunu deitirmek iin savayoruz. Programmz budur. Bunun iin de ncelikle, Krdistann Krt devleti deil, Krdistanda yaayan herkesin eit bir yurtta olduu; kendini Krtlk ya da baka bir dinsel, dilsel, etnik, kltrel, tarihsel ltle tanmlamayan bir devlet olmas iin; Trkiyenin Trk devleti deil, Trkiye denen topraklarda yaayan herkesin eit bir yurtta olduu; dilsiz, dinsiz, etnisiz; soysuz, tarihsiz, tpk ABDdeki gibi, insan ve yurttalk haklaryla tanmlanm demokratik bir devlet olmas iin mcadele ediyoruz. Bizim savamz, u veya bu ehrin etniye, dine veya dile gre tanmlanm hangi ulusa ait olduu iin bir sava deil; bu savan kendisine kar bir savatr. Krdistanda kendini Krtlkle tanmlamayan bir demokratik Cumhuriyet olduunda Kerkkn nfusunun ounun Krt olmas nasl bir politik anlama sahip olmaz ise; Trkiyede kendini Trklkle tanmlamayan bir demokratik Cumhuriyet olduunda stanbulun nfusunun ounun Trke konumas veya Snni olmas nasl bir politik anlama sahip olmaz ise yle. Ve o zaman ayn ilkeye gre tanmlanm bu demokratik cumhuriyetlerin ayr olmasnn da bir anlam olmaz ise yle. Bu da pratik ve somut olarak, Ortadou Demokratik Cumhuriyetidir. ABDnin Blgeyi szde demokrasi adna, dillere, dinlere etnilere gre tanmlanm uluslara blme planna kar
72

biz bizzat ABDnin kendisinin dayand ilkelere dayanlarak kar klabileceini sylyoruz. Wilsonun szde Uluslarn kaderini tayin Hakk ile deil; Washingtonlarn, Jefferson, Tom Painelerin, Lincolnlarn insan haklarn dayanan ulusuluklarnn geleneini savunuyoruz ve blge halklarn bunlar savunmaya aryoruz. Bu kadar zor mu bunlar sylemek? calana kar calan karp gerici ulusuluu savunmaktansa; Amerikaya kar Amerikay kararak devrimci ve demokratik ulusuluu savunmak gerekmez mi? 01 Mart 2005 Sal

73

Anarizm, Milliyetilik ve calan

Ortadounun ve hatta dnyann kaderi ile hangi ulusuluun stn gelecei arasndaki badan ok sz ettik. Bu ba Orta Doudaki, bir kitle temeli olan en demokratik hareketin nderinin Murray Bookchin ile ilikisi ve ondan esinlenmesiyle daha somut olarak da ortaya kmaktadr. Bu nedenle nce Murray Bookchinden balayalm. Bilindii gibi Bookchinin kitaplar ve konfederalizm konusunda yazdklar calann Demokratik Konfederalizm projesine ilham vermekte veya en azndan isim babal yapmaktadr. Bunlar Grme Notlarnda ok ak olarak grlebilir. rnein 16 Mart 2005 tarihli Grme Notlarnda grmeye elinde Bookchinin kitabyla geldii belirtiliyor: (Elinde M. Bookchinin Ekolojik Topluma Doru kitabyla gelerek) Bu elde tanan kitabn ayn zamanda tavsiye olduu herkes tarafndan bilinmektedir. Ayrca grmelerde Boockine ilikin olarak u szler geiyor: Marxn deer teorileri bir fecaat. Bu deer teorisi hakknda benim kukularm var. Yeni sol buna yeni yaklayor. oklukun yazarlar, Wallerstein, Bookchin bunlar yazyorlar. Ama sistematize etmede biz daha ileriyiz, daha pratiiz. Deer teorisinin kapitalizme kar bir kar koyuu yok.... Biraz aada yine u szler: zgrln Ekolojisini yine okuyorum. oklukun yazarlar, yine Wallerstein , Bookchin, analiz okulundan Braudel, bunlarn dncelerini nemsiyorum. Bookchinin grleri ve bu balamda da Liberter teori, Ortadoudaki belli bir rgtsel gc ve kitle desteini hala temsil eden en nemli demokratik hareketin nderinin grlerini dolaysyla Ortadounun geleceini bir ekilde etkilemektedir. Sadece bu aktel ve politik neminden dolay bile ele alnp tartlmas gerekir. Ancak sadece bu grlerin etkisi deil; fikirle rin kendisi de ilgiyi hak etmektedir. Bookchin ekolojik paradigmann neminin ilk kavrayanlardandr. Bu balamda son yllarda ekolojik paradigmaya ilginin artmasyla birlikte okunan bir yazardr. Son yllarda birka kitab Trkede yaynlanm bulunmaktadr. Ayrca birok makaleleri de yaynlanmtr ve yaynlanmaktadr. Kendisinin Marksist bir gemii bulunmaktadr. Ve Marksist gelenek iinde de, bir zamanlar onun en otantik savunucularyla (Trokist akmla) iliki iinde olduu iin, en aznda n olgular hakknda ve bilgi dzeyende Stalinist veya merkezci birok Marksistten bile daha salam olgusal bilgilere sahiptir. Bu da konunun ayrnt ve olgu dzeyinde bir tartmaya kaymasn engellemek iin iyi bir olanak sunmaktadr. * Stalinist bir brokratik diktatrln ve onun ideolojisinin Marksizm olarak bilinmesi nedeniyle, Marksizm yanl olarak devletilik olarak anlalmaktadr. Marksistler ve Anaristler arasndaki
74

daha nceki tartmalar hakknda yzeysel bilgiler de byle bir kany glendirmi bulunmaktadr. Ne var ki, bu batan aa yanl bir grtr, Marksistlerle Anaristler arasndaki fark Marksistlerin devleti veya hiyerarik sistemlerden yana, Anaristlerin devlete ve hiyerarik sistemlere kar olmalarnda deildir. Bu Stalinizmin yaratt bir yanlgdr. Otantik biimiyle Marksizm, anarizmden daha az devlet ve hiyerari dman deildir. Aksine, Marksistler, Anaristlerin artk devlet olmadn syledikleri eyin tam da devlet olduunu sylerler. rnein Paris Komnnde bir tek Marksist yoktu. O tamamen Anaristlerin artk devlet olmadn syledikleri modele gre olumutu. te Marksizm, bizzat anaristlerin oluturduu bu aracn devlet, proletarya diktatrl olduunu syler. Bu nedenle Engels, Proletarya Diktatrl ne midir? Paris Komnn bakn o Proletarya diktatrldr der. Ve Paris Komnnde bir tek Marksist yoktu. Yani gerekte devlete kar olan ve onun yok oluunun tarihsel ve toplumsal koullar iin mcadele edenler Marksistlerdir. Bu iliki tpk, milliyetilik karsnda, devrimci demokrasi ve Marksizmin ilikisi gibidir. Onlar milliyetiliin dile, dine, etniye dayanan gerici biimini milliyetilik olarak tanmlamakta, bunun almasn milliyetiliin almas olarak grmektedirler. Ayn ekilde anaristler de, devletin ge rici ve brokratik biimlerini devlet olarak tanmlamakta, bunun almasn devletin ortadan kalkmas olarak tanmlamaktadrlar. Marksizm ise, milliyetiliin almas denenin tam da milliyetiliin z; devletin ve hiyerarinin almas denenin tam da devletin z olduunu syler ve gerekten onlarn almasnn koullarn oluturmaya alr. Devrimci dnemin milliyetilii ile anarizm arasndaki bu yaknlk rastlantsal deildir. Anaristlerin aslnda nasl da znde devrimci demokratik milliyetiler olduunu Murray Bookchin rneinde imdi grelim. (Ama burada unu not edelim. Yiidi ldr hakkn yeme derler. Ulus konusunda Marksizm de Anarizm de ayn kavrayszla sahip olmutur. Marksistler ulus konusuna, nce btnyle ii hareketinin stratejisinin bir unsuru olarak baktklarndan; sonradan ise bizzat kendileri bilinsizce de olsa gerici ulusuluun merulatrcs durumuna dtkl erinden; burjuva devrimlerinin Humanist ideallerine balln srdren anaristler, devlet karsndaki tavrlaryla birlikte, milliyetilie kar daha bakl ve daha tu tarl bir konumdaym gibi grndler. Ne var ki bu grn aldatcdr. Anarizmin milliyetilik anlay, devrimci burjuvazinin milliyetilik anlayndan baka bir ey deildir; elbette bu milliyetilik, Marksistlerin, gerici milliyetilie kadar evrim geiren ve uluslar artk dil; din, etni vs. ile tanmlayan milliyetiliine gre ok ileri bir noktadr. Ama bu ileri nokta, aslnda Marksizmin iinde potansiyel olarak bulunan ama gelitirilememi milliyetilik aklamas ve alternatif programa gre burjuva dnyasnn ufku iindedir ve en demokratik biimiyle de olsa milliyetiliktir. Bu Bookchin rneinde de somut olarak grlr.) * Bookchin de btn Anaristler (buna rahatlkla imdiye kadarki btn Marksistler de eklenebilir) gibi, milliyetilii, onun gerici biimleriyle zdeletirmekte; onun devrimci biiminin milliyetilik olmadn sylemektedir.
75

Son derece ak olarak unu diyor yazsnn son cmlesinde: Milliyetilik Aydnlanmann ve toplumsal ve kltrel tinselliklerinde ak bir ekilde evrenselci olan onsekizinci yzyln byk devrimlerinin yrngesi dnda var oldu. Kltrel eitlilik ve onun daha hmanist zelliklerini asla grmezlikten gelmeyen, kendi toplumsal aktivitelerin in entellektel temellerini hazrlayan Aydnlanmaclar gibi zamann devrimcileri, kendilerini hereyden nce hibir entelektel, politik ve corafi snr tanmayan laik bir insan topluluunun yurttalar olarak grdler. Grld gibi, aydnlanmann vatanm yeryz milletim insanlk idealinin, milliyetilik olmadn sylemekte, sonraki dile, dine dayanan milliyetilii milliyetilik olarak tanmlamakta ve aydnlanmann bu ideallerine sahip kmaktadr. Yani bizzat kendi ifadesiyle tam anlamyla demokratik ve devrimci bir milliyetidir. Bu ayn blmdeki u satrlarda ok daha iyi grlebilir: (Bunlar ayrca yukarda sylediklerimizin doruluunun olgusal olarak bir Anarist tarafndan onaylanmas olarak da okunabilir.) Karakteristik olarak, bir Ulus ve onun daha nceki yneticileri arasndaki balarn radikal bir deiimini ortaya seren tarihsel dokmanlar yalnzca bir ksm insana deil bir btn olarak insanla ynelik olarak yazlmlard. Thomas Jeffersonun Bamszlk Bildirgesi insann fikirlerine gerek bir saygnn [Amerikallarn] ngiliz monarisi ile olan balarn koparmaya zorlayan eylerin ne olduunu bildirmesini gerektirir diyen dikkat ekici lde radikal szlerle alr. Bu iddiay, Fransz devrimi dokmanlarnda olduu gibi, bunu zorunlu olarak takip eden tm insanlarn eit yaratld ve Hkmetin tm glerini ynetilenlerin kabul eden insanlar arasnda kurulduu inancna dayandryordu. 4 Temmuz 1776 tarihli Amerikan Bildirgesi, Fransz devrimcilerine benzer bildirgeler iin teorik bir model oluturacakt. Milliyeti ifadelerin ok uzanda, hararetli bir ekilde kozmopolitan ve hedefi tm dnyaya ynelikti. Thomas Painenin nl vecizesi, Benim lkem tm dnyadr., yalnz Amerikann devrimci liderlerine zg deil di. George Washington insanln byk bir cumhuriyetinin bir yurtta olduunu bildirmekte hi tereddt etmemiti ve Benjamin Rush devrimin cumhuriyetin kanunlarna uymay saladn syledi. Hararetli bir Aydnlanma ruhuyla ifade edilen bir ifadesinde, John Adams syle demiti: smrgelerdeki savalara ramen, Bilim ve edebiyat hibir ulusa ait deildir. Milliyetilik ve dar grllkten zgrlemeleri byk bir vg kazanan Franszlara zgrlk, Eitlik, Kardelik deyiminin Benjamin Franklin tarafndan sylendii belgelenmitir. zgrlk nerede tehlike altndaysa diye bildiriyordu 1783 te oras benim lkemdir. Fransz Aydnlanmasnn dnrleri ve propagandaclar ruhen daha farkl deillerdi ve bu ruhu tamamen 1789 devrimine tadlar. Montesquieu, Norman Hampson tarafndan Fransz Aydnlanmasnn ilk byk yapt olarak syledii Pers Mektuplar (1721) nda defterine yle not almaktayd. Eylemde bulunduumda ben bir yurttam; fakat yazdm zaman ben bi r insanm ve Avrupann tm halklar ile Madagaskarda yaayan birinin olabilecei kadar tarafsz olarak ilgilenmekteyim. Bu evrenselcilik karakteristik olarak gerekte, Rousseau haricinde, tm Ansiklopedistlerde mevcuttu. Rousseaunun svire kkenliliini mistikletirmesi, demokratik fakat sklkla gerek yaamnda asla iinde olmad hayali bir krsalln iddetli bir duygusalln tayordu. Franszcann eitimli Avrupalnn dili olmas tesadfi deildir: Aydnlanma entelektellerinin evrensel bak, gerekte, zamanla romantikler, mistikler ve
76

sonunda rk ve etnik stnlk iddiasndaki bir ulusuluk kimlii tarafndan trplenecek olan laik bir cumhuriyetin ilkelerini [letters] yarattlar. Milliyetilerin milliyetiliin ne olduunu anlamamalarnn tipik bir rnei karsndayz. Ayn ekilde bu nedenle de yine milletlere ve milliyetilie kar, burjuva uygarlnn ufku dnda bir program gelitirememekte; Yeni bir enternasyonalizmden baka bir ey nerememektedir. Bu yeni enternasyonalizm ise, aydnlanmann idealinin bu gnk dnyaya uyarlanm biiminden baka bir ey deildir. Aydnlanma dneminin korkun dil farklaryla dolu dnyasnda, halkn gc elinde tutmasnn arac olarak, onun aydnlanmasnn arac olanak grlen okuma yazma ve standart bir dile sahip olma vurgusu, bu gnn elektronik anda, i gc glerinin tm dnyaya yayld ada, yerini ok kltrlle terk etmitir. Yani tpk aydnlanmadaki gibi dilin, dinin, etninin, politik olmayan olarak tanmlanmas sz konusudur; ok kltrllk bir bakma, laisizm gibi, bunlarn zel ve kiisel olarak tanmlanmasndan baka bir ey deildir. Kltr de politik olmayann dier addr. ok kltrll savunmak; tpk laisizmi savunmak gibidir. Dilin, kltrel elerin, etninin politik olmayan olarak tanmlanmasdr. Politik olann ayrln, yani milliyetilii var sayar: ok kltrllk milliyetiliktir. Yine milliyetilie alternatif olarak yeni bir enternasyonalizm nam altnda nerilen u satrlar en saf bir milliyetilikten baka bir ey deildir: Kltrel zgrlk ve eitlilik, vurgulamama izin verin, milliyetilik ile kartrlmamaldr. Farkl halklarn kendi kltrel kapasitelerini tamamen gelitirmek iin zgr olmalarnn gerekmesi yalnzca bir hak deil desideratumdur. Eer farkl kltrlerin muhteem bir mozayii, modern kapitalizmin yaratt, byk lde kltrszletirilmi ve homojenletirilmi bir dnyann yerini almazsa, dnya phesiz kasvetli bir yer olacaktr. Fakat ayn ekilde ele alrsak, eer kltrel farkllklar dar grl hale getirilir ve grnrdeki kltrel farkllklar, cinsiyetin, rkn ve fiziksel stnln biyolojik dncelerinde temellendirilirlerse, dnya tamamen blnecek ve insanlar kronik bir ekilde birbirleriyle kartlk halinde bulunacaktr. Tarihsel olarak, ehirlerin kabilelerden daha geni insani ilikiler beslemesine benzer ekilde, ulusal snrlar iinde yaayan insanlarn aikr olarak yabanclara kar daha ak olmalar nedeniyle akrabalk toplumlarndaki dar akrabalk temelinden daha geni bir toplumsal alan retmelerinden kaynaklanan bir anlay vardr. Fakat ne kabilesel ilikiler ne de ulusal snrlar, zengin fakat harmonize olmu kltrel farklkllarla tam bir btnleme duygusu yaratacak bir insanlk potansiyeli gerekletiremezler. Aslnda aydnlanmaya sahip ktn bu balamda da tekrarlamakta ve burjuva uygarlnn tesinde bir program olmadn itiraf etmektedir: Daha aka konuacak olursak, milliyetilikler Aydnlanmann uzun zaman nce stesinden gelmeye alt gerici ataclklardr. Bunlar, bask altndaki insanlarn silkinerek kurtulmaya altklar imparatorluklarn en kt zelliklerini tarlar. * Bu alntlar, anaristlerin niin milliyetiliin ne olduunu anlayamadklarn ve anlayamayacaklarn yeterince kantlar; nk kendileri mill iyetidirler; milliyetilik olmadn syledikleri ey milliyetiliktir; tpk artk devlet olmadn syledikleri eyin devlet, hem de proletarya diktatrl olmas gibi.
77

Anarizm, son durumada, eski toplumun kapitalizme tepkisidir, kk retmenin tepkisidir, bu nedenle, kapitalizmin pisliine tepkili bir duyarl temsil eder. Ama ayn zamanda onun ufkunu aamamay; ama yeteneinde olmay da. Devlet ve ulus karsndaki anarist reti (ki son durumada, devrimci demokratik ideallerin ifadesidir), bunlar aamayarak burjuva uygarln ama yeteneinde olmadn gstermektedir. Kapitalist uygarl ama yeteneinde bir uygarl hala modern ii snf programlatrabilir. Somut tarihte Marksist retinin yaad geri gidi ve ulusuluk tarafndan teslim alnma eklinde yaad geri gidi; somut tarihteki arplmalarndan soyutlanm biimiyle Marksizmin ve dolaysyla i Snfnn buna yeteneksiz olduunun kant olarak gsterilem ez. Aksine, yine kendini eletirerek ve aarak burjuva uygarln amaya ve kar bir program gelitirmeye yetenekli biricik snf olduunu kantlamaktadr ii snf Marksizmin ahsnda. Ancak Marksizm ulusuluun yzndeki peeyi atp, bu vampirin yreine tahta kamasn sokup onu yok edebilir. Milliyetilik vampirler gibi ancak karanlklarda yaayabilir. Marksist teorik aydnlk gcn arttrdnda, milliyetiliin gn grm vampirler gibi yanp kl olduu grlecektir. i snfnn onlarca yl srm olan yenilgisi ve dankl kimseyi yanltmamaldr. Dnya tarihine on ve yz yllarn perspektifinden bakldnda, ii snfnn bu gerileyiinin, Marksn dedii, kendi hatalar karsnda bir gerilemeden baka bir ey olmad da grlr. Anarizm veya kk burjuva sosyalizmleri (ki bunlarn pek ala merkezcilik denen biimleri de bulunmaktadr), antik alarn gebe veya orta barbarlarna benzerler; yktklar veya ykmak istedikleri medeniyeti kapsayacak bir retim ve kltr temelleri yoktur; ona sadece bir canllk verirler. Orijinal ve baka uygarlklar ise, tarm kefetmi, kentten kan, bir uygarl rgtlemeyi salayabilecek manevi ve maddi aralara sahip yukar barbarlar kurabilir. i snf Marksizm araclyla milliyetiliin, yani burjuva uygarlnn yzndeki peeyi atarak, modern an orijinal uygarlk kurabilme yeteneinde kentlileri olduunu kantlamaktadr. * Peki Bookchinin sylediklerinin calanda bir yank bulmasnn somut anlam nedir? lk bakka calann Bookchin demesi, Marksizmden bir gerileme gibi grlmektedir. Birok Stalinist ve Merkezci de bunu byle alglamaktadr. Ama yukardaki aklamalar nda bakldnda yle olmad grlr. calann Marksizm diye bildii, milliyetilik ve devletilik tarafndan kirletilmi, Marksizmle ilgisi olmayan bir Marksizm, daha dorusu bir Stalinizmdir. calann Bookchine sahip kmasndan demokrasi vurgusuna kadar btn son yllardaki teorik ve politik evrimi; aslnda gerici milliyetilie gre kendini tanmlam bir ulusal hareketin; vampir sryla (Trk milliyetiliinin rnei ve basksyla) ortaya km bir hareketin; kkenindeki altm sekizin demokratik ve devrimci geleneklerine; Krdistan yoksullarnn toplumsal eilimlerine dayanarak, kendini bir vampir olmaktan kurtarma abasdr. Btn bunlar kendini ama denemelerinden ve abalarndan baka bir ey deildir. Marksizm diye bildiinin kat ettii yolu tersine kat etmeye almaktadr calan. Marksizm aydnlanmann devrimci ulusuluundan gerici ulusulua, demokratik cumhuriyetten, gerici ulusuluu olumlayan, uluslarn kaderini tayn hakkna doru evrim geirirken; devlet dmanlndan devletilie doru evrim geirirken; calan, o gerici ulusulua gre olumu
78

bir ulusal hareketin nderi olarak, gerici ulusuluun snrlarn zorlayp; devrimci ve demokratik ulusulua; demokratik cumhuriyete doru; merkezi devletilikten konfederalizme doru evrim geirmekte, ama bir trl, tam anlamyla bu snrlar da aamamaktadr. Bu nedenle, calann Marksizmden uzaklamas, deer teorilerinde yanllar bulmas; Kurttan kutan zn dilemesi, devletsizlii; konfederalizmi savunmas vs. burjuva uygarlnn ideallerine el yordamyla bir dn olarak grlmelidir. Bu dn kaynan, orta dounun ezilenleri korumaya ynelik peygamber geleneklerinde; 68lerin devrimci demokratik zlemlerinin geleneklerinde; toplumun mesanelerinde yaam, komnn kadnlarca binlerce yl korunmu ve aktarlm geleneklerinde; Krdistann ezilen emeki kadn ve aznlklarnn demokratik zlem ve eilimlerinde bulmaktadr. Eer bu evrim, dnyada ii hareketinin ykseldii, demokratik cumhuriyeti veya daha tesini programlatrd koullarda onun etkisi altnda gerekleseydi, ok daha hzl ve byk admlar atarak bir yol alabilirdi. Ne yazk ki, sosyalistlerin bile, en alasndan gerici milliyetilere dndkleri bir dnyada ve Trkiyede gereklemektedir bu evrim. Sosyalistlerin maddi ve manevi bir desteiyle deil; onlarn engellemesiyle ve onlara ramen. Ama bu evrim ayn zamanda bir eyi daha da gsterir. calann burjuva ufkunu aamayan dnr ve yazarlara ilgi duymas onun dayand hareketin ve toplumsal tabakalarn snrllnn da bir yansmasdr. calan byk lde kyllere dayanan; iilere dayansa bile byk lde ruha ve kltrce kylle hatta airet ilikilerine gre ekellinmi bir hareketin eilimlerinin nderidir. Bu hareketin btn gc ve gszl calanda da yansmaktadr. Bunlar, Kk burjuvazinin ve kylln, burjuvazinin ufkunu aamayacann, onlarn tpk antik an gebe fatihlerinin medeniyet karsndaki konumlar gibi, ayr bir uygarlk yaratma yeteneinde olmadnn ama ona bir atlm ve canlanma verebileceinin de bir ifadesidir. Ama yine de bir zamanlar Trokinin dedii gibi, kylln devrimci potansiyellerini kmsememek gerekmektedir. Gnmz dnyasnda kendi gcyle ve tm engellemelere ramen byle bir evrim geirebilen, byle yoklamalar yapan kyllk, iilerin tekrar toparlanp baka bir uygarlk projesiyle tekrar ortaya ktklar; ve bunun yan rn olarak aydnlanmann tamamlanmam projesini de tamamlayacaklar bir hareket oluturduklar koullarda btn tahminleri aan bir devrimci potansiyel gsterebilir. 15 Nisan 2005 Cuma

79

Niin Abdullah calan da Yazarmzdr?

Abdullah calan yazarlarmz arasnda yer almaktadr. Elbette bu onun dorudan Kxze yaz yazd anlamna gelmiyor. Bunun koullarnn olmad herkes tarafndan bilinmektedir. Hatta koullar olsayd yazar myd? Bunu da bilmiyoruz. Yaptmz sadece onun kitaplarndan, ayr bir makale gibi okunabilecek bir blm olduu gibi aktarmak. Byle yapmamzn elbette sembolik, politik ve teorik anlamlar bulunmaktadr. Birinci ve en nemlisi. Abdullah calan, biimsel olarak Trkiye Cumhuriyeti yurtta olan ama aslnda szde vatandatan baka bir ey olmayan ve bu szde duruma son vermek isteyen Krtlerin ezici bir ounluunun mcadelesinin bayra ve nderidir. Hukuken calann mahkum edilmi olmas ve u an bir hapishanede tutuluyor olmas bu sosyolojik ve politik gerei deitirmez. Aslnda bu gerei Trkiyenin gizli servisleri de, politikaclar da, stratejleri de, Mehmetik gazetecileri de hasl herkes bilmektedir. Ortada gerekten samadan da te bir durum bulunmaktadr. Yz binlerce, milyonlarca taraftar ve destekisi bulunan bir toplumsal hareketin nderini hapiste tutmak, fiilen o yz binlerce, milyonlarca insann iradelerine ve grlerine kar bir basknn, zorun ifadesi ve itirafdr. Byle bir lkede, yz binler, milyonlarla llen eilim ve hareketler kendini ifade etme, rgtlenme ve toplumun ounluunu kazanma hakkna sahip deil ise, orada demokrasinin Dsinden bile sz edilemeyecei ok aktr. Ortadaki sradan bir polisiye olay, kriminal bir vaka deil, s osyal bir harekettir. calann hapiste bulunuu bu sosyal harekete ve eilime hibir zgrlk tannmamasnn; onun zerindeki im iy basknn rlplak ifadesidir. calan yazarlarmz arasnda zikrederek, ncelikle calann nderi ve bayra oldu u bu harekete uygulanan bask ve iddet politikalarna kar olduumuzu; ama sadece bu harekete uygulanan baskya deil; bu hareketi yaratan baskya ve inkara da kar olduumuzu; onlarn mcadelesini desteklediimizi hibir yanl anlamaya yer vermeyecek ekilde ifade etmeyi amalyoruz. Ama sorunun bir de komedi boyutu var. Trkiyede her Allahn kulu bilmektedir ki, DEHAPn veya HADEPin ald oylar ayn zamanda calann ald oylardr. Bu gn Diyarbakr veya dier ehirlerin belediye bakanl makamlarnda oturanlar; Belediye Meclislerini dolduranlar, oraya calann nderi olduu sosyal hareketin desteiyle gelmilerdir. Bu hareketin rgtsel ifadesi de herkes tarafndan bilinmektedir. Bu durumda, bu komediye son verilmesi iin, tm belediye bakanlarnn, meclis yelerinin; DEHAP-HADEP yelerinin; btn onlara oy veren kitlenin, vs. yani yz binlerce, milyonlarca insann calan gibi hapse tklmas gerekir. Ya da tersine calann da serbest braklmas gerekir. in kts, solcusundan sacsna, herkes bu oyuna katlmakta, bu komediye olsun son vermek iin kimseden ses kmamaktadr. MHPliler veya Trk Devletinin Genel Kurmay veya zel Sava Dairesi veya Hkmet veya derin ve s devletler bir para tutarlysalar eer, derhal btn Belediye bakanlarn; Belediye Meclisi yelerini; DEHAP ve HADEPin tm ye ve yneticilerini; hatta onlara tm oy
80

verenleri tutuklayp hapse tklmas gerektiini savunmaldrlar ve bunu uygulamaldrlar. Son Newroz ve 1 Mays gsterilerinin de bir kere daha kantlad gibi o insanlarn hepsi calan nder olarak tanmaktadrlar, en azndan zlemlerinin sembol olarak. in kts, kendine sol diyenler de ters taraftan bu oyuna katlyorlar. Onlarn da, eer btn onlar dardaysa, calann da darda olmasn talep etmeleri gerekir. Bunu yapmayarak, onlar da bu komediye sahnenin solundan katlyorlar. Bu komediye son vermek gerekiyor. Bu komedinin aktrlerinin ifte standardn ve ikiyzlln tehir etmek gerekiyor. Bu samaln grlebilmesi iin de calan ayn zamanda yazarmz kabul ediyoruz. Trkiyenin devrimcileri ve sosyalistleri, devrimcilik, sosyalistlik ve enternasyonalistlik yapmaktan demokratlk yapmaya g ve vakit bulamamaktadrlar. Bir para demokratlk yapmak iin gleri, zamanlar (ve tabii niyetleri) olsayd, imdiye kadar oktan, Krtlerin zerindeki baskya kar, onlarn zlemlerini kendi bayraklarna yazar ve bunun somut bir ifadesi olarak, bu basky ve ifte standartl komediyi protesto iin olsun, rnein sembolik bir protesto hare keti olarak, calan kendi yazarlar yaparlard. Bu oyuna en azndan katlmak istemediklerini ifade etmi olurlard. Ne yazk ki imdiye kadar byle bir ey grlmedi. Onlar yok calann gbeini kamasyla; yok Biji Apo slogannn ne kadar ilkel olduuyla; yok Aponun Marksizmi terk etmesiyle veya Avrupac olmasyla ilgilenerek, ne kadar devrimci sosyalist ve modern ve de anti emperyalist olduklarn kantlamakla megul bulunuyorlar. Senin grevin, insanlarn o ilkel Biji Apo slogann, hibir korku duymadan zgrce yrmesi iin mcadele etmektir. Ve Biji apo diyenler dedikleri iin, polisin iddetine uruyorlarsa, bu iddeti kendi zerine ekmek; bu iddeti protesto etmek iin gereinde Biji Apo slogan atmaktr. Burada o slogann anlam Biji Apo deildir artk; bakalarnn Biji Apo deme zgrln savunmaktr. Ama Trkiyenin sosyalistleri, ok sosyalist olduklar iin ve de ok modern, hele bir de birey olduklar iin byle kii putlatrmalarna gelemezler. te btn bu yaplmayanlarn nasl bir oyuna ortaklk anlamna geldiini gze batrmak iin; bu oyuna katlmadmzn da bir ifadesi olarak calan yazarlarmz arasnda yer almaktadr. Hasl, calann yazarlarmz arasnda yer al, her eyden nce tamamen politik bir anl ama sahiptir; politik bir duruu sergilemeye yneliktir. Ve ayn zamanda var olan btn dier solun politikalaryla bir fark vurgulamaktadr. * Ancak, calann yazarlarmz arasnda yer al sadece bir politik tavrn ifadesiyle ilgili deildir. calan, hi tannmam bir insan olsayd, ona yazar olarak yer vermenin hibir zel politik anlam olmasayd da, bu derginin yazarlar arasnda yer almas gerekirdi. ncelikle calan, dile dine etniye gre tanmlanm ve yle olumu bir ulusal hareketin nderi olmakla birlikte, bu tr bir milliyetilikle kopuma yolunda ciddi abalar iinde bulunan bir insandr. Sadece Krtler arasnda deil; Trkiyede ve Orta Douda bu ynde ciddi aba gsteren bir insandr. Biz ise, dile, dine, etniye, soya dayanan gerici mil liyetilik karsnda devrimci ve demokratik; insan haklarna dayanan; tm dillerin,dinlerin, etni ve kltrlerin eitliine ve bir politik
81

anlamnn olmamasna; ulusun tanmndan btn bunlarn dlanmasna dayanan bir ulusulukla bu gn orta douda bir ittifak yaplabileceini savunuyoruz. (Ki buna yanl olarak ulus devletin almas denmektedir; bu ulus devletin almas deil; ulus devletin dile, dine, etniye gre tanmlanmamasdr. Ama bu ayr konu.) te calan bir politikac, bir dnr, bir insan; bir yurtta olarak gerici milliyetilik karsnda devrimci demokratik bir milliyetilie yakn durduu ve bunu savunduu iin de gerici milliyetilie kar bir mttefik olarak yazarlarmz arasnda yer alabilirdi ve almas gerekmektedir. * Ne var ki sadece bu kadar da deil. Bu dergi ayn zamanda, dnyada eitliki bir dzen iin nasl bir program ve strateji gerektii; bir paradigma deiiklii sorununu tartmak iin de bir platform olmay amalamaktadr. te calan, bu anlamda da bu derginin yazarlar arasnda yer almas gereken bir teorisyendir. O da eski programlarn yetersizliini grmekte; yeni araylar iinde bulunmakta ve tartmaktadr. calan da farkl bir uygarlk paradigmasna kafa yormaktadr. Sanlann aksine, calan sadece bir politikac ve bir hareketin nderi deil, kanmzca ayn zamanda ciddi bir teorisyendir. Teorisyendir derken, soru sorma ve genelleme yapma yeteneinden sz ediyoruz. Ortaya koyulan cevaplarn doru olup olmamas teorisyen olup olmamayla ilgili deildir. Btn cevaplar yanl da olabilir. nemli olan soru sorabilme yeteneidir. rnein calan, bu gnk Orta Dounun sorunlarna zm ararken ta Neolitik devrime, Smerlere gitmekte, oralardan yola karak yeni zmler, programlar aramaya ve gelitirmeye almaktadr. Kendine gre bir teorik model sunmakta ve bundan politik sonular karmaktadr. Okuduu kitaplar ve tartt konular hep uygarlk kriziyle ve buna alternatif bir uygarln sorunlaryla ilgilidir. Foucault, Negri, Wallernstein, Bookchin vs. hep bu paradigma balamnda gndeme gelmektedir ve zaten onlar da bir ekilde hep bu paradigma balamnda kafa yoran yazar ve dnrlerdir. Kendini sosyalist olarak tanmlayanlar iinde calann kafa yorduu konulara kafa yoranlar neredeyse hi bulunmamaktadr. rnein onlar iin bir uygarlk paradigmas yoktur. Program sorunu yoktur. Elbette byle iman salam olanlara kar deer teorisinden, devlet teorisine her eyden kuku duyan ve onlar eletirmeye kalkan kukucu bir calann bu dergi sayfalarnda yeri olacaktr. Elbette, bizim verdiimiz cevaplar calann verdii cevaplardan ok farkldr. Ama bu dergi farkl cevaplarn tartma platformu olmay amalamaktadr. Farkl cevaplar, ancak benzer paradigmalar arasnda olabilir. Hi soru sormayanla veya yanl sorular soranlarla farkl cevaplar tartlamaz. Onlarla tartlmas gereken cevaplar deil, sorulardr, hatta soru sorma gerektiidir. Bu nedenle, bir program ve strateji tartmasnn bir platformu olduu iin bu derginin sayfalarnda calann yer almas gerekir. *
82

Elbette calana bir yazar olarak yer veriimizi baka trl yorumlayanlar da kacaktr. rnein Krtlere ya ekmek gibi tanmlayanlar kacaktr. Ya da Krtlerin iindeki gerici milliyetiler bunu Trklerin calana bir engel atmas olarak yorumlayacaklardr. Kimi dostlar, belki de iyi niyetle, calan yazar yaparak onun glgesinde kalrsnz diyeceklerdir. Ayrca byle bir kaygnn onlar asndan anlalr nedenleri de olabilir. Ancak biz abdestimizden eminiz. Zaten imdiye kadar yaptklarmz ve yapmadklarmz bu gibi yorum ve kukularn ne kadar temelsiz olduunu gsterir. Kald ki, bu gibi yorumlar sadece politik ve teorik dnme yeteneinde olmayan dar kafalarn kendini ele vermesinden baka bir ey deildir. Hele glgede kalp kalmama gibi sorunlarmz ve komplekslerimiz hi yok. in ilginci imdiye kadar hep bakalarnn grlerimizin glgesinde kalmaktan ekindiklerini ve somut i birliklerinden kandklarn grdk. Keke glgesinde kalnabilecek devrimciler, dnrler ve politikaclar olsa. Bu korkulacak deil, sevinilecek bir durum olurdu. 05 Mays 2005 Perembe

83

calann Dn

84

Birka gndr, u kenef basn yazarlarnn, adnn nne, Genelkurmay zel Harp Dairesinin direktiflerine uygun olarak Terrist ba rtbesini koymadan adn anmadklar Abdullah calan, ne olduysa btn byk basnn manetlerinin, yazar ve ba yazarlarnn konusu ve konuu oldu. Ne var ki, calan gazetelerin ba kesine sadece konuk da deil, artk rtbe-i tenzil eyledii de grlyor. Eskisi gibi Terrist Ba olarak da pek anlmaz olmu. Oktay Eki Trkedeki prejoratif anlamyla Adam diyerekten, bu rtbe indirimini ilan ediyor. Cneyt lsever krk yllk ahbabndan sz ederce Apo demekle yetiniyor. Erturul zkk, yazsnn banda bir kere Blc rgtn Ba dedikten sonra, yaznn geri kalannda ksaca calan diye devam ediyor. Radikal gazetesi, Bayram deil, seyran deil, Eski MT Mstear Mardmcs Cevat nein, yani TCnin stihbarat rgtnn eski iki numaral adamnn, stratejik analizlerini Tabular Yklyor balyla manete koyuyor. Bu yazda pek ala yle c mleler okunabiliyor: calan, Trkiye'ye teslim edilirken, Trkiye-ABD ilikilerine paralel olarak, ABD tarafnn Irak'ta kurulmakta olan Irak Krt Federe Ynetimi'ne olabilecek muhalefet unsurlarnn devre d braklabilme planlarnn bir paras olabilecei hususu zerinde durulabilmelidir. A. calan tarafndan formle edilen ve gelitirilmek istenilen demokratik cumhuriyet tezinin iinde hibir zaman kabul edilemeyecek taleplerin bulunduunun bilinmesi ve bu konunun tartlmazl, bahse konu dncenin ve detaylarnn deerlendirilmesinin zm araylarnda yararl olamayaca sonucunu karmamaldr. (...) A. calan tarihin en acmasz ve birok lke tarafndan da kullanlan bir terr rgtnn lideri olarak sahip olduu sorumluluunun gerei, hukuk sistemimizin tabii prosedr ierisinde cezasn ekerken, mcadele srecinin kazandrd ve psikolojik yapsnn ekillendirmeye alt yeni misyonunun imk nlarnn, silahlarn braktrlmas ve zmlerde uygun ekilde yararlanlabilmesi artlarnn oluturulabilmesi, kaybedilen zamana ve kaybedilen uygun konjonktre ramen i barn salanabilmesi almalarnda nemini korumaktadr. (Not: Belirtilen dnce ve neriler, zm iin gerekletirilmesi gereken makro seviyede strateji ve planlamalarn detaylar arasndadr.) Devletin en yksek noktalarnda en gizli bilgilere sahip olmu yazar ok ince ve dolayl biimde calann tezinden yararlanlabileceini ve calann nemini erbabnn anlayaca dille ak ak belirtmektedir. Yaz fazlalklardan arndrlp direk bir ifadeye kavuturulduunda ortaya kan cmleler unlardr: demokratik cumhuriyet (...) dncenin ve detaylarnn yararl olabileceini batan reddetmemek, yani bu tezle tartmak. A. calan(...)i barn salanabilmesi almalarnda nemini korumaktadr. Bunlar hep bambaka tonlar. Trkiyede u Krt Sorunu naml sorun ile Trkler ve devletleri uzun zamandr

85

ilgilenmiyorlard. Napoleon hallolmasn istemedii ileri Komisyona havale edermi. Trk devleti, daha da ileri gitti ve havaya ve kostere havale etti. Eer Kostar bozulmaz ve hava da muhalefet yapmaz ise, Krtler nderleri calana h aber iletip ondan haber alabiliyorlard. Bereket son gnlerde hava ve kosterin keyfi yerine geldi de tekrar bir grme gerekleti ve calan birden manetleri ve yorumcular kaplad. Trkiyenin btn gazetecileri de, sahibinden aport emrini bekleyen kpekler gibi, iyi saatte olsunlarn aznn iine bakarlar. Ancak oradan bir itiraz gelmeyeceini anladklar; oradan bir tiyo aldklar zaman belli bir konuda belli bir tavr alabilirler. mral Kosteri yaz yazabilseydi, Trk basnndakilerden daha kt bir gazeteci olmazd. O bile ne zaman arza yapacan, sahibinin eilimlerini Trk Basnndakilerden daha iyi bil iyor. Bu calann manet ve yorumlara geri dn belli ki yi saatte olsunlardan gerekli tiyoyu alm. Ne var ki bir srpriz deil bu. Olaylara kubak bakan bir gz de, ince ayrntlarda genel eilimleri yakalayan bir gz de byle bir gelime olacan rahatlkla tahmin edebilirdi. Kubak baka, genel eilimlere sonra geliriz. Zaten bu yaznn konusu bu eilimleri incelemek. Ama ince a yrntlara bir iki rnek verelim. ovenizm dalgasnn iyice ykseldii, Krtlere, hele mralya gidenlere lin teebbsleri yapld; herkesin sulularn yannda yer alarak en demokratik haklarn kullananlar sulad; smet Berkan gibilerin utan verici bir ekilde bir gn nceki szlerinden geri dndkleri gnlerde, Genel Kurmay ve ordu iindeki eilimleri yanstt, herkesin bildii bir sr olan Fikret Bila, yazlarnda zellikle calan hakknda ok ll bir slup kullanyor ve olaylarla araya mesafe koyuyordu. Bir baka belirti de uydu, arada Avukatlar deil ama kardei grtrld calanla. Kardei calann moralinin iyi olduunu syledi. Normal olarak aylardr grtrlmemesi nedeniyle baka trl olmas gerekir diye dnlebilirdi. Ve nihayet son grme notlarnda, calanda bir rahatlk grlmekte. Nedeni belli? Erturul zkkn Bu gnk MT mstearnn gemite calanla grmesinden sz etmesi; Savcnn son dnemde calana Demokratik Cumhuriyet zerine sorular sorma bahanesiyle grmesi; Radikale manet olan Eski MT bakan yardmcsnn yazlar. Ve MTin kitle yayn organ olan Hrriyetin yaz ve manetleri Trkiyeye egemen Devlet snflarnn; Nomena Klaturann egemenliini srdrebilmek iin kontroll olarak nemli deiikliklere gideceini gsteriyor. Ve bu deiiklikleri yapabilmek iin calan Kullanmak isteyecekler. Bu yukardaki eski MT Mstear Yardmcsnn yazsnda aka belir tiliyor. Ama kullananlar her zaman olduu gibi ayn zamanda kullanlrlar. Abdestinden emin olan ciddi politikaclar kullanlmaktan korkmazlar. Lenini Alman Genel Kurmay kullanmak istemiti kurunlu vagonla Rusyaya geiine izin verirken. Sonunda kimin kimi kullandn tarih gsterdi. Askerler politikadan anlamadklarndan, o kendi dar hesaplar ve ksa vadeli amalaryla birilerini kullandklarnda, hemen daima da kendileri kullanlrlar. PKKya kar mcadele

86

iin rnein, ABDyi kullandklarn dnyorlard. imdi, kimi generallerin, Ecevitlerin, MT eski bakan yardmclarnn dedii gibi, Amerikann kendilerini kullandn gryorlar. rnein, calan ABD tarafndan Trkiyeye teslim edildiinde, biz ABDnin calan Gney Krdistandaki oluuma Trkiyenin muhalefetini engellemek iin verilmi bir rvet olduunu yazdmzda; calann karlp Trkiyeye verilmesinin, ABDnin dnya ve Orta dou apndaki stratejik hedefleri balamnda anlalabileceini; ortada gere kten calann dedii gibi bir komplo olduunu yazdmzda, yazdklarmz alayla karlanyordu. Aradan daha on yl gemeden, nice generaller, Ecevitler calan Amerika bize niye verdi diye sormaya baladlar. Bunun en son rnei. Radikalin Manete ald eski MT bakan yardmcsnn makalesinde de ifade ediliyor: A. calan, Trkiye'ye teslim edilirken, Trkiye -ABD ilikilerine paralel olarak, ABD tarafnn Irak'ta kurulmakta olan Irak Krt Federe Ynetimi'ne olabilecek muhalefet unsurlarnn devre d braklabilme planlarnn bir paras olabilecei hususu zerinde durulabilmelidir. diye yazyor. Yani aslnda imdi calana hak veriyorlar adn a nmadan. calan mralda mahkemeye karldnda, herkes teslim oldu, bitti derken, biz ortada bir pazarlk ve mcadele olduunu, calann ok elverisiz koullara ramen ok cesur ve akllca davrandn yazyorduk Ne oldu? Aradan bunca zaman geince, calann hi de bitmedii ve teslim olmad artk ok ak. Bundan sz eden bile kalmad. Biz o zamanlar aksine, Trk devleti onu kullanrken onun da Trk devletini kulland; Zaten bitirmesi gereken gerilla savan bitirme eylemin bir bar taarruzuna evirdiini ve saldr inisiyatifini ele geirdiini yazyorduk. calan, hapisten hem rgtnn btnln korudu, hem Krt kitleleri zerindeki etkisini, zellikle kadnlar ve genler zerindeki etkisini pekitirdi. Bizzat devletin generalleri, PKK siyaseti kullanyor, siyaset yayyor siyasete yerleti diye feryat etmeye baladlar. Bu yenilginin ilanndan baka neydi? Yani u son be alt yllk hapislik gz nne getiri ldiinde ve bir bilano karldnda her eylere kadir Trk Devleti hapisteki calan kullanamad ama calan kendini kullanmak isteyen Trk devletini kulland. Muharebeyi kazanan bu gn daha gl olan calan. Bu calann hayatnda yeni bir ey de deil. Bu gn Trk devletinin elinde rehin olan calan, dn yllarca Suriyenin elinde de bir rehindi. Suriye Trkiyenin su kesme tehditlerin kar calan kullanrken, calan da Suriyeyi kulland ve gl bir gerilla rgt ve ulusal kurtulu hareketi rgtledi. Trkiyenin elinde esir oldu. Esarette Gerillay korudu ve politik bir hareketi gelitirdi. Tecrit olaca, politik etkisinin yok olaca sanlyordu. Bunu korudu ve gelitirdi. Ve iin ilginci bunu en kt artlarda yapt. Burada kt artlar derken hapishaneyi ve tecridi kast etmiyoruz. Uluslar aras ilikilerin durumunu kastediyoruz. ABDnin Krtler arasnda calana kar Barzani ve Talabaniyi silahla, parayla destekledii koullar kastediyoruz. Trkiyenin inkar politikalarna devam ettii koullar kast ediyoruz. Her ey calann politikasna ve hedeflerine karyd. ABDnin Barzani ve Talabaniye salad

87

destek ve orada elde edilen g ve kazanmlar muazzam bir savrulma yaratmt zellikle PKK kadrolar ve diyasporadaki Krtler arasnda. ok zaman nce deil, daha 2005 Newrozunun arefesinde, btn rgt calana yz evirmiti. Bir ksm zaten ayrlp gitmiti, kalanlar szde calana ballk yeminleri ederken, calann program ve dedikleri yokmuasna dnp davranyorlard. te imdiye kadar urunda savalan eyler orada bir bir gereklemiyor muydu? Trk devletinin geri adm ataca yoktu. Ama ite burada somut olarak gereklemiti. Artk eski Emperyalizm teorilerinin geerlii falan kalmamt. Sonra adeta bir mucize oldu. Newrozda yepyeni bir nesil kt ortaya hzr gibi. Kadnlar, genler calana ve Demokratik Konfederalizme sahip ktlar. calan fiilen satm bulunan rgt. Tekrar hizaya geldi. calann kitleyle ve rgtle ilikisi biraz Leninin Ekim Devrimindeki konumuna benzemektedir. Lenin Nisan Tezlerinde, o zamana kadar allm bilinen klieleri terk edip, yepyeni bir programla ortaya ktnda, bizzat kendi elleriyle yllarca eitip hazrlad rgtn tmden karsnda bulmutu. ylesine karydlar ki, bu Zinovyev ve Kamanevin Ekim Devrimini ihbar etmelerin kadar bile gitmiti. te bu koullarda, Leninin programna aadan Ki tlelerin ayaklaryla oy vermesi ve yoksul Rusya ii, kyl ve asker ynlarnn basks olmasayd, kendi rgt hizaya gelmez, hatta o rgt Leninin kuyruuna teneke balard. Eer Newrozda yoksul, kadn ve genler calana sahiplenmese, ayns calann da bana gelirdi. Ayrlanlarn yazdklarna baklabil ir bunun byle olup olamayacan grmek iin. Sanlr ki liderler ve rgtleri tam birbirine uyuur. Durum tam tersidir. Sanlann aksine, Lider kendisiyle ayn kafa ve anlaytaki insanlarn nderi olan kii deildir. yi lider kendisine en kar olanlarla bile bir i yapabilendir. Onlara hep ters dp sonunda hakll ortaya kandr. Lenin Partisinde ou kez az nlkta kalrd. Lenin, Zinovyev ve Kamanev ihbarclk yaptklarnda onlarn atlmasn istemiti. Ama zaten kendisi de ayn anlay sakatlklaryla malul organlar onlar atmaynca, onlarla birlikte almaya da devam etti. calann rgtnde de farkl deildir bu iler. calann yaz ve konumalarnn bizzat kendi rgtnden ikayet ve onlarn eletirileriyle dolu olmas bir rastlant deildi r. Hasl calan, diyaspora Krtlerinin ve bizzat kendi kurup gelitirdii rgtn en byk savrulmay yaad; ABDnin Dnya planlarnda Barzani ve Talabaniye stratejik bir nem verdii ve bu balamda btn gcyle Barzani ve Talabaniye destek o lduu; bu askeri, mali, diplomatik destein btn Krt burjuvazisinin aznn suyunu aktp, onlar bir m knats gibi ektii koullarda baard bunu. Bunu baarabilmesinin birinci koulu Krdistann yoksul ve ezilenlerine dayanmas ve onlarn eilimlerinin ifadesi olmasyd. Ama ikincisi ve belki daha da nemlisi, geri ekiliini ve taktik uzlamalarn; ierikte, yani programatik yaklamlarda daha radikal konumlara doru geile birletirebilmesidir. Eer bunu yapamam olsayd; gerekten bu grete kaybeden o lurdu.

88

Solcularn ou, bu iki zellii birletirmeyi bilmediklerinden; biraz politikann iine girip de belli uzlamalar yaptklarnda; bu uzlamalar taktik karakterde ve daha derinleen amalara hizmet arac olmaz; programatik hedeflerden vaz geilmesi, yani aslnda bir teslimiyet olarak ortaya kar. Solcularn ve sosyalistlerin calan anlamayp, genel geer klielerle, ihanet ettiini sylemelerinin ardnda aslnda kendil erinin teslimiyete giden uzlama mantklar vardr. Onlar calan mahkum ederken kendilerini mahkum ettiklerinin farknda deille rdir. Krt Milliyetisi de, Trk sosyalisti de calann teslim olduun syledi. Trk sosyalisti diyorsak onlar da aslnda Trk Milliyetisidirler. Krt Milliyetisi diyorsak onlar da Krt Sosyalistidir. En milliyeti Krtler Rzgari gibi en Marksist ak mlardandr da ayn zamanda. Ulusalclk sadece Trk Sosyalistlerinin bir zellii deildir. Evet milliyeti bir bak asndan, calan teslim olmu gibi grnr. Bamsz hatta birleik Krdistandan vazgemi; Demokratik Cumhuriyet ve konfederalizm gibi ne olduu anlalmayan bir programa gemitir. Ama soruna daha derinden baklnca, calanda milliyeti bak asndan gerileme gibi grnen, aslnda, dile, dine dayanan bir milliyeti likten; demokratik karakterde bir milliyetilie; burjuvazinin devrimci dneminin; i hareketinin btn 19 Yzyl boyunca hala savunduu her trl din, dil, etni, soyun hibir politik anlamnn bulunmad; belli bir yerdeki zgr yurttalara dayanan ve yeryzne yaylmay reddetmeyen ve asl hedefi yeryznde bir insanlk ulusu kurmak olan bir milliyetilie doru bir giditir. Demokratik Cumhuriyet tezi, bu ynde yaplm bir hamledir. ok geri bir ideolojik iklimde; ok geri kavramsal aralara ve yine yar kyl bir toplumsal temele dayanlarak yaplmasna ramen, hi kmsenmemesi gereken bir admdr. Daha sonra gelitirdii Konfederalizm ise, yine ii hareketinin ve burjuva devrimlerinin Demokratik Cumhuriyet mcadelesinin ayrlmaz bir paras olan; merkezi ve brokratik devlet cihazlarnn tasfiyesi ve paralanmas talebinin yeniden kefidir. Hem sadece bu kadar deil; ayn zamanda, bir diyari, bir ikili iktidara yol aabilecek bir gei program karakteri tar. Yani bir bakma, nc Enternasyonalin ilk drt kongresinde gelitirilmi Gei program anlaynn, bu unutulmu stratejinin, el yordamyla yeniden kefidir. Ama dnyaya, ulusu din, dil, etni ile tanmlayan bir ulusuluk asndan bakanlar iin; her dilin bir ulusu; her ulusun da bir devleti olmas lazm geldiine gre; calan bu hedeften geri adm atmtr. Dolaysyla da ulusun tanmn dile, dine, etniye gre yapan Trk milliyetisi de Trk milliyetisi de calan hedeflerinden vaz gemi; kendi cann kurtarmak iin bamsz Krt Devleti hedefini bir kenara brakm olarak tanmlayacaklardr ve yle tanmlarlar. Bunlarn hibir zaman anlamadklar ve anlamayacaklar, calann Bamsz Devletten deil; Ulusun dile, dine, etniye gre tanmlanmasndan vaz gemesidir. Bamsz devletten deil, dile dine gre tanmlanm uluslar ve bunlara dayanan devletler anlayndan vaz gemitir. Dolaysyla kendi dar ufuklar ve kavrama kapasitelerinin dnda olduu iin, calana ilikin btn deerlendirmeleri yanlgya mahkumdur. Sadece Krt milliyetileri yanlmyor, ayn ekilde Trk devleti de yanlyor. O da calann Trkiye Vatandal; Konfederalizm demesini bir gerileme olarak gryor ve lke

89

btnln korumak iin calan kullanabileceini dnyor. Dnyaya s adece dile ve dine gre tanmlanm uluslar ve ulusal devletlerin bak asndan bakanlarn calann ne kadar radikalletiini anlamalar zordur. Tpk Alman Genel kurmaynn Leninlerin yenilgiciliini anlamamas gibi. Aslnda Trk Devleti, Barzanilerle, Talabanilerle, ran ve Arap uluslaryla ayn ulus anlayna dayanmaktadr. calan bu ulusuluktan ayrlmaya almaktadr. Onun bu abasn onlarn her biri, bu gerici ulusuluktan baka bir var olu biimini tasavvur edemediklerinden, amalardan bir gerileme olarak grmektedirler. te bu ksaca anlatlan zellii nedeniyle, calan kullananlar kullanlacaklardr. Peki ama niin calan kullanmaya karar verdi Trk Devleti? Bunun iin Olaylara kubak bakmak; dnya leinde, ayrntlar arasnda kaybolmadan bakmak; genel snfsal ve toplumsal eilimleri analiz etmek gerekiyor. Bu da sonraki yaznn konusu olsun. 08 Aralk 2005 Perembe

-2Yaznn birinci blmn u szlerle bitirmitik: Peki ama niin calan kullanmaya karar verdi Trk Devleti? Bunun iin Olaylara kubak bakmak; dnya leinde, ayrntlar arasnda kaybolmadan bakmak; genel snfsal ve toplumsal eilimleri analiz etmek ger ekiyor. Bu ikinci blmde hangi gelimelerin bu ynde bir zorlamay yarattn daha geni bir perspektiften, sosyolojik ve tarihsel olarak ele almay deneyelim. nce ie alfabeden balayalm. nk ou dnce iin alfabesinde tkezliyor. Bu gnn dnyasndaki politik gelimeler, Avrupa - Amerika elikileri gz nne alnmadan anlalamaz. Bunlar bir yandan i birlii ama bir yandan da rekabet iindedirler. Bu rekabet ou kez dorudan deil, tpk souk sava dneminde olduu gibi dolayl b iimlerde ve araclar araclyla srmektedir. Elbette bu rekabet iindeki glere in, Japonya, Rusya gibi gler de eklenebilir. Ama bu gler iinde, bu gnk dnyada, ABDye kar bir g oluturabilecek biricik potansiyel Avrupada bulunmaktadr. Bu nedenle, dierleri genel bir analiz bakm ndan, bir kenara braklabilirler. Bir zamanlarn esas olarak kapal ky ekonomilerine ve art rnn vergiler yoluyla alnmasna dayanan dnyasnda, neredeyse srf lks tketim maddeleriyle snrl dnya ticareti bile, Hristiyanlk, slam gibi her trl soy, boy aidiyetini anlamsz klan bir styap gerektiriyordu. Bu gnn en sradan bakkalnda Portekiz sardalyasndan ili zmne, Yeni Zelanda

90

kivisinden, Brezilya mangosuna kadar uzak d ticarete en elverisiz rnler bile 12 mevsim bulunmaktadr. Yksek teknik rnlerini hi saymaya bile gerek yok. Lks tketim maddeleri ile snrl bir dnya ticareti bile, soylarn, blnd bir dnyaya dar gelirken; dnya ticaretinin bu gnk biimi yzlerce ulus de vlete haydi haydi dar gelir. Biz Marksistlerin deyiiyle, retici gler ve ilikilerinin geliim dzeyi var olan styapyla ve onun siyasi biimiyle uyumamaktadr. Bu uyumazlk sadece retim aralar zerindeki zel mlkiyetle snrl deildir. Marksizmin kurucularnn daha Komnist Manifestoda 150 yldan fazla bir zaman nce belirttikleri gibi, ulusal devletler ve snrlarla atmaktadr retici gler ve retim ilikilerinin bulunduu dzey. Marks-Engels enternasyonalizmi de zaten yle neid belirsiz, tarih ve toplum st bir kardelik ilkesi olarak ifade etmemilerdi. retici glerin geliiminin bu ulusal devletler ve snrlarla elikisine dayandryorlard. Bu maddi temel olmad takdirde onlarn kardelik vaaz veren bir papazdan fark kalmazd. 150 yl nce Marks-Engelsin Manifestoyu yazd gnlerde bile ulusal snrlar ve devletler insanln refah ve mutluluu karsnda bir engel oluturuyorduysa, varn bu gnk dnyada nasl bir engel olduunu siz dnn. O halde bu gnn temel sorunlarnn ardnda, retici glerin ve dnya ticaretinin bu gnk geliim dzeyinin gerektirdii bir dnya apnda sistem ve styapnn bulunmamas vardr. Bu temel alfabetik gerei gzden karan her analiz, her tavr daha ilk admda ipin ucunu karmaya mahkumdur. Zaten bu gn btn Trkiyedeki ve dnyadaki sosyalistlerin temel sorunu budur.Onlar ulusal snrlar ve devletleri yok etmek iin deil; o snrlar iindeki lkeleri dntrmek iin mcadele etmektedirler. Dolaysyla aslnda bu gnk dnyann sorunlarna verilmi bir cevaplar yoktur ve verili durumu savunmaktadrlar. Bu durumda iki trl zm vardr. Biri iilerin bir devrimiyle tm ulusal devletlerin ve snrlarn yklmas; retici glerin geliimine uygun bir styapnn ve siyasi sistemin kurulmas. Bu klasik ve unutulmu program bizden baka savunan neredeyse yok. Ulusal devletler ve snrlar retici glerin ve deiim ilikilerinin gerekli dzeyini karlamaynca bunun zm, gl olanlarn yaylmas biiminde kar. Bunun ad emperyalizmdir. Bunun da belli snrlar vardr. Dier yaylanlarla bir noktada karlalr ve buradan dnya savalar kar. Yani kapitalizm-emperyalizmin zm emperyalist yaylma ve iki dnya savann da gsterdii gibi, sonunda kanlmaz olarak savalardr. Bundan elli ve 90 yl nce bile dnya bu yaylmaya yetmiyor ve savalar oluyordu. Bu gnk dnyann daha kk olduu ok aktr. Bu gnk verili durumda, ABDnin dnyann karsna koyduu ve silah zoruyla uygulad program udur. Bu gnk dnya ticareti aslnda bir tek dnya imparatorluu gerektirmektedir. Bunu yapabilecek tm koullar da bende bulunmaktadr. Eer ben egemen olursam, bundan herkes karl kar. Koca imparatorluu elbe tte kendi bama ynetmem: gelin bana yardmc olun ben de sizin hakknz gzetirim.

91

Bir tr ortaan vasal szeren ilikisi gibi bir iliki sunmaktadr. Ve bu alanda Avrupay yedeine almak istemektedir. Eer Avrupa desteklerse, ABDnin bu plann baars en azndan grnebilir bir gelecek iin garantilenir. te Afganistan, Irak igalleri bu ynde, dierleri daha byyp palazlanmadan ve Avrupay uzlamaya zorlamak iin atlm devasa admlardr. ABDnin bu plann gerekletirmesinin nndeki tek engel Avrupadr. Avrupa demek her eyden nce Almanya ve Alman emperyalizmi demektir. Bunun etrafnda Fransa - Almanya ekseni, bunun etrafnda da Avrupa Birlii bulunur. Avrupa ise ABDnin bu planna karlk, yle yama yok, eski Roma ve Greklerin veya ortaa kral ve senyrlerinin arasnda olduu gibi, sen tepede byk aabey, biz orada kk karde ilikisini kabul etmiyoruz. Eit iliki kuralm eit partnerler olarak biz bu dny aya birlikte egemen oluruz demektedir. Ne var ki, ABD ve Avrupa da ok iyi bilmektedir ki, bu eitlik dier rakipleri tasfiye etse de bir sre sonra ABD ve Avrupa arasnda iki eitin rekabetine dnecei ve bunun da er veya ge savaa yol aaca kanlmazdr. Aslnda eit partnerlik geici bir uzlama ve atekesten baka bir anlama gelmemektedir. Bu durumda Amerika elbette, dnyann biricik askeri gc olduu bir dnemde, kendi elleriyle kendi mstakbel rakibine kulukalk yapmak istemeyecektir. te u an dnyadaki btn gerilimlerin ardnda, ABD ve Avrupa arasnda iradelerini birbirine kabul ettirme sava yatmaktadr. Avrupa (Almanya ya da Alman Fransz ekseni anlala) bu gnk dnyada ABDnin btn teknolojik, mali, iktisadi gcne bir parat sunabilecek dzeydeki biricik gtr. ABDnin fzeleri, Jumbolar, GPS sistemleri karsnda, Avrupann Airbuslar, Arianneleri, Galile GPS sistemleri var. ABDnin dolar karsnda Avrupann Eurosu var. Hata ABDnin uluslar aras tecrit olmuluu karsnda hkmetler ve halklar nezdinde geni bir sempatizan ve destek kitlesi var. Tek bir eksii var Avrupann, Siyasi bir irade ve bu iradenin arac olacak bir askeri g. Bu gcn temelleri atlm bulunuyor ama, siyasi bir irade olmad srece ABD politikalarna ara oluyor. ABDnin ekonomisi kt, dolar srekli tehlikede, boazna kadar borta, uluslar aras ortamda srekli tecrit ama Avrupada bulunmayan iki byk stnl var. Siyasi bir irade koyabilme yetenei ve bu iradeyi kuvvden fiile geirebilecek bir askeri g. Avrupa bunu, diplomasiyle, in ve Rusya ile yapt siyasi ittifaklarla dengelemeye alyor. Bu nedenle in ve Rusya, son durumada bu atmada Avrupann mttefiki olarak grlebilirler. ok kaba olarak dnyann, Avrupa, Rusya ve inden oluan, Avrasya Kara Blokuyla, ABD ve Japonyadan oluan Pasifik blou arasnda bir nfuz ve egemenlik atmasnn alan olduu sylenebilir. Bu atmann sonunda ya ABD Avrupay kendi nerdii, eski Roma Grek benzeri bir vasal szeren ilikisine raz edecek, en azndan grnr bir gelecek iin, kendisinin tepesinde bulunduu bir dnya imparatorluu kuracaktr; (Bu en azndan belli bir sre, bir pax-

92

Americana anlam tayabilir.) ya da Avrupa ABDye eit par tnerlii kabul ettirecektir. Ne var ki bunun kendi i mant bu olasl ortadan kaldrmaktadr. Eit partnerlik aslnda olanakszdr. Avrupann ABDye en azndan eit bir ilikiyi kabul ettirmesi ABD iin fiilen k demektir. Bu gnk borcuyla ABD iin eitlik, dolarn dnya paras olmaktan kmas dolaysyla k demektir. Yani Avrupann biricik dnya gc haline gelmesi demektir. Ama byle bir zm de her halkarda, yer yznde eit gte drt byk g demektir (Avrupa, Japonya, in, ABD, Rusya). Bu da fiilen yeni emperyalist paylam savalar. Bu da bu gn yeryzndeki ABC silahlar birka kere insanl yok edecek kapasitede olduundan, insanlarn, bir tr olarak doa tarihinin en ksa var olmu canl tr madalyasn ele geirmesinden baka bir anlama gelmez. nsan doann bir kmaz sokayd daha nice yok olmu dier trler gibi. ABDnin bir dnya egemenlii kurmas da, uzun vadede farkl bir sonu vermez. Hibir egemen g ebediyen orada kalamaz. Er veya ge bir takm rakiplerle atma kacak ve insanlk yok olacaktr. Tek kurtulu, uluslar ve snrlara kar bir devrimdir. Tm insanln uluslara ve ulusal devletlere kar ayaklanmasdr. Ama biz gelelim yine u gne. Bizler u an, dnya apndaki Avrupa ve ABD arasnda, dnyann nasl ekilleneceine iliki n atmann iinde yayoruz. Trkiyenin, Orta Dounun hatta Avrupann ileride alaca ekil, bu atmann gidiine ve sonularna baldr. Bu atmay gz nne almadan ne Avrupa, ne dnya, ne Orta Dou ne de Trkiyedeki ve Krdistandaki gelimeler anlalabilir. Bu atmada, her iki taraf da, yani Avrupa da, Amerika da kar taraf tecrit etmek, arkadan kuatmak iradesini kabule mecbur klmak iin bir yn stratejik ve taktik hamleler yapmaktadr. Avrupa, ABDnin Askeri igaline kar tm tepkileri yedeine almaktadr. zellikle Gney Amerika zerinden, ABDyi arkadan vurmaya almaktadr. in ve Rusya ile gl bir blok kurarak kar bir arlk oluturmaktadr. lkelerin iinde, ABDnin planlaryla durumu ve kar elien glere destek sunmaktadr. ABD de ayn ekilde hamlelerle Avrupaya cevap vermektedir. Avrupa iinde, ngiltere gibi geleneksel mttefiki ile Avrupa Birlii iindeki Alman egemenlii ve gcnden rahatsz Akdeniz (spanya, talya) lkeleri; tarihsel tecrbeleri nedeniyle geleneksel olarak Almanyaya her zaman kukucu yaklaan Almanya ve Rusya karsnda ABDda bir denge arayan Dou Avrupa lkeleri araclyla, Avrupay ta ii nden vurmakta; Byk Orta Dou Projesi ile, var olan gerici rejimlerin basks altndaki din ve dillerden halklar kendi yedeine almakta, Avrupann fiili mttefiki olan bu rejimleri arkadan kuatmaktadr. Ortadaki demokrasi, insan haklar, terrizmle sava gibi btn arpc sloganlar aslnda bu savan basit aralarndan baka bir ey deildirler. Btn o szler ve davranlar byle bir balam iinde somut anlamlarn kazanrlar. te bu savata, Trkiye, olaanst stratejik konumu nedeniyle, ABDnin planlar asndan byk bir nem tamaktadr. Birka gn nce Ricenin, Trkiyenin ABDnin dnyada en

93

ok nem verdii birka lkeden biri olduunu sylemesi bir nezaket gsterisi deildir. Avrupann, Orta Dounun, hatta buralar dnya egemenlii iin tayin edici nemdeki mcadelelerin getii yerler olduu iin, bir bakma dnyann gelecei, byk lde, Trkiyedeki gelimelerin nasl bir yol izleyeceine baldr. Ama Trkiyedeki gelimeler de, Dnya apndaki Avrupa ve ABD arasndaki mcadelenin gidiine baldr. Bunlarn nasl birbirini etkiledii; Trkiyenin nemi, Trkiyedeki glerin bu mcadeledeki yerleri de gelecek yaznn konusu olsun. 09 Aralk 2005 Cuma

-3Bu yaznn kinci Blmn yle bitirmitik. Birka gn nce Ricenin, Trkiyenin ABDnin dnyada en ok nem verdii birka lkeden biri olduunu sylemesi bir nezaket gsterisi deildir. Avrupann, Orta Dounun, hatta buralar dnya egemenlii iin tayin edici nemdeki mcadelelerin getii yerler olduu iin, bir bakma dnyann gelecei, byk lde, Trkiyedeki gelimelerin nasl bir yol izleyeceine baldr. Ama Trkiyedeki gelimeler de, Dnya apndaki Avrupa ve ABD arasndaki mcadelenin gidiine baldr. Bunlarn nasl birbirini etkiledii; Trkiyenin nemi, Trkiyedeki glerin bu mcadeledeki yerleri de gelecek yaznn konusu olsun. Trkiyenin nemine gelelim. ABDnin bir dnya imparatorluu kurabilmek, byle bir imparatorluu kurarak, dnya ticaretini ve dolaysyla da dnya ticaretinin dayanaca dolar ile de ka rlksz para basarak tm dnyadan deer transferi yaparak bu gnk refahn srdrmek, yani el kesesinden hovardalk yapabilmek ve dnyay soyabilmek iin temel blgede egemenlik kurmas gerekiyordu. Orta Dou, Orta Asya ve Gneydou Asya. Ama bunlar iinde en nemlisi elbette, dnya petrolnn esas byk blmn karlayan Orta Doudur. Bir insann elini koparsanz, ayan koparsanz, hatta gzn kr, kulaklarn sar etseniz o insan yaamaya devam edebilir. Ama kalbini, beynini aldnzda yaayamaz. Elbette bir insan vcudundaki her organ nemlidir ama bunlar iinde bazlar, hayati nemdedir. Onlar olmadan hayatiyeti srdrmek olanakszdr. Eer dnya ekonomisini de bir organizma gibi dnrsek, Orta Dou, Dnya ekonomisi Petrole temel enerji kayna olarak bal kald srece, dnya ekonomisinin ileyii iin hayati nemdedir. rnein bir Latin Amerika olmadan dnya ekonomisi, topal ya da sar bir insan gibi ilemeye devam edebilir. Ama Orta Dou Petrol olmadan bir saniye bile ileyemez. Trkiye bir Orta Dou lkesidir ve Orta Douya egemen olmu devletler zincirinin son halkas olan Osmanlnn devamdr. Sadece o kadar deil, Orta Dounun, insan, nfus, yzlm, eitim ve modernleme dzeyi gibi parametreler bakmndan en nde gelen lkesidir.

94

O halde, ABD asndan Trkiye gibi bir lkenin kendi yannda bulunmasnn hayati bir nemi vardr. Ama sadece bu kadar deil. Trkiye ayn zamanda, bir Balkan lkesidir ve yllardr Avrupa ile i ie yaamaktadr. ABDnin dnya imparatorluu iin, Avrupay siyasi iradeden yoksun brakmann hayati nemi vardr. Geri ngiltere, Akdeniz ve Dou Avrupa lkeleri farkl neden ve gerekelerle bir lde Avrupa Birlii iinde ABDnin dengesini oluturmaktadrlar ama bir ok byklk bakmndan bunlar kk lkelerdir. ounun nfusu Trkiyenin baz byk ehir lerininki kadardr. Trkiyenin Avrupa Birliine girmesi, Avrupa Birlii iinde Alman Fransz arlnn gl bir kar arlkla dengelenmesi; hatta ABDnin dengesi olan lkelerin kesin bir arlk ve stnlk salamas anlamna gelir. Bu da fiilen Avrupa Birliinin tam da ABDnin istedii gibi, ekonomik olarak entegre olmu ama siyasi, askeri ve mali bakmdan kendisine bir rakip olarak kmayacak; aksine kendisinin himayesine muhta olacak bir Avrupa demektir. Ve bu amacn gereklemesi, ABDnin dnya imparatorluu iin hayati nemdedir. En azndan Orta dou kadar nemlidir. Bu nedenle, ABDnin dnya egemenlii ve imparatorluu planlarnda, Avrupay siyasi bakmdan gsz ve iradesiz brakabilmek iin, Trkiyenin hayati nemi bulunmaktadr. Bu nedenledir ki ABD Trkiyenin Avrupa Birlii yelii iin tm arln koymakta, aktan veya perde gerisinden Avrupa zerinde esas basky ya pmaktadr. Aslnda, Avrupann Alman Fransz ekseninde, Trkiyenin alnmayaca ynnde tam bir anlama vardr. rnein Alman Yeil ve Sosyal Demokrat politikaclarn Trkiyeye mzakere kapsnn ak tutulmas ynndeki politikalar, onlarn Trkiyeyi yelie almak istedikleri anlamna gelmemektedir. Onlar sadece kapy kapamann aptalca bir politika olduundan hareket etmektedirler. rnein Hristiyan Demokratlarla ayrlklar, Trkiyenin alnmadan kapnn nnde tutulmas hedefinde deildir. Bu hedefe ulamak iin izlenen yollardadr. Hristiyan demokratlar bunu aka koyalm; dierleri daha yllar var, niye karya itelim, ot ve sopa ile gtmek iin Avrupa birlii yelii otunu niye bir kenara atalm, bu aptalca, karlarmza uymayan bir davran olur demekt edirler. Aralarndaki politik ayrlklarn z budur. Burada Trkiyedeki byk bir yanlsamaya da di kkati ekmek gerekiyor. Trkiyede yle bir grnm var. Sanki ABD Trkiyenin ABDye girmesini istemeyen, girerse, etkisini ve gcn kaybedeceini dnen orduyu destekliyor da, liberalleri ve burjuvaziyi ise, Avrupann burjuvazisi istiyormu gibi bir hava. Halbuki durum tam tersinedir.Trkiyenin Avrupaya girmesini isteyen ABDdir, gerekli reformlar yapmasn isteyen ABDdir; buna karlk Avrupann ekirdei, gerekte Trkiyenin girmesini istemez. Tam da bu nedenle Ordu ve devlet brokrasisi ile kar ortakl iindedir. Elbette bu dorudan syleme yansmaz, ama gerek durum budur. Yani Trkiyede devlet snflarnn arl ve liberal reformlarn yaplmamas, gerekte, ABDnin planlarna kar

95

durmak isteyen Alman Fransz ekseninin karnadr. Yani her ne kadar tersi bir grnm varsa da, Trkiyenin ABye girmesiyle Ordunun vesayetinden kurtulacan dnen ve bu nedenle ABye girmek isteyen burjuvazisi ile ABD kar ortakl iindedir; bu reformlar yapld takdirde, politika zerindeki arln ve zel ayrcalklarn kaybedeceini dnen Askeri brokratik tabaka ise, Trkiyenin Avrupa Birliine girmesini engellemek isteyen Alman Fransz ekseniyle kar o rtakl iindedir. Tabii burada, Trkiyenin byk ve gl bir lke olarak Avrupa Birliine girmesinin hayati nemi bulunmaktadr ABD bakmndan. Aksi takdirde, rnein, Krdistann ayrld, Trkiyenin batsndan ibaret bir Trkiye, Avrupa Birlii iindeki dengeleri alt st edecek bir byklk sunmaz. Avrupa Birlii de, yani Alman Fransz ekseni de, Trkiyeyi ancak klm haliyle alr. Yani, spanya, Portekiz veya Yunanistana yakn gelimilik dzeyinde, yar yarya ya da te bir klm bir Trkiye, Avrupa iin hi de fena olmaz. Hazmedilebilecek ve etki alann geniletmeye yarayacak bir byklktr. * Trkiyenin nemi sadece Orta Dou ve Avrupadan ibaret deil. Avrupann Rusya ile bir eksen oluturabilmesi tehlikesine kar da bir gtr ABD asndan Trkiye. Bir Kafkas ve Karadeniz lkesi olarak bu nedenle gerek bu blgelerdeki Rus etkisini dengelemek; gerek Orta Asyaya egemen olmak, yani Rusyay zayfla tmak; gerek Avrupa Rusya eksenini dengelemek gibi zellikleri nedeniyle de hayati nemi bulunmaktadr T rkiyenin. 19 Yzylda, Slav ve Hristiyan halklarn Osmanl mparatorluuna kar direnileri, arlk Rusyasnn iine geliyordu ve onlarda birer mttefik buluyordu. imdi ise bu filmin tersi oynanacaktr nmzdeki on yllarda. Rus etkisi ve egemenliine kar, Mslman ya da Altay Ural dil ailesinden diller konuan halklarn, ki ou ayn zamanda Mslmandr, gecikmi ulusal hareketleri, Trkiyenin ve ABDnin otomatik mttefikleri olu rlar ve onlarn etkisinin artmasna hizmet ederler. Trkiye bu bakmdan da din ve dil yaknlklar nedeniyle Arap ve ran etkisine kar ABD asndan desteklenecek bir alternatiftir de. Yani Kafkaslar Orta Asya, Rusyann zayflatlmas ve olas bir Avrupa Rusya eksininin arkadan kuatlmas iin de ABDnin planlarnda Trkiyenin hayati bir nemi bulunma ktadr. Hasl bu projeleri gerekletirmek iin ABDnin ihtiyac olan gl ve kendi politikalaryla uyumlu bir Trkiyedir. Bu nedenle ABD, IMF kanalyla ei grlmemi pompalamalar yapyor; Trkiyenin nazn ekiyor ve onun yava yava, itmeden, krmadan kendi hedef ve politikalaryla uyumlu hale getirmeye alyor. Aslnda Trkiyenin jeopolitik yeri, burjuvazinin karlar tam da anahtar ve kilit gibi ABDnin karlaryla uyuur. Yani Trkiye, demokratik reformlar yapp her eyden nce Krt Sorununu Bask modeli ya da baka bir biimde zd an, sadece ABDnin Ortadou, Kafkaslar, Avrupaya ilikin planlarna uygun davranm olmaz, ayn zamanda blgede Trk ve Krt burjuvazisinin etkisi

96

artar; hatta refah dzeyi ykselir ve alt snflar bile bundan nemalanr. Ama Trkiye bu reformlar yapmad takdirde, temelde Krt sorunundan dolay bir i sava yaayp blnmeye mahkumdur. Yani Trkiye artk byle de gidemez. Ya Krt sorununu halletmek, dolaysyla istemese de bymek ve etkisini arttrmak zorundadr; ya da sorunu imdiye kadar olduu gibi baskyla ezmeyi denemek, ama bu sefer blnmek ve klmek zorundadr. Yani Trkiye eskisi gibi gidemez, reformlar yaparsa, ama bu olmasa da byr, etkisi artar; yapmazsa, i sava kar yz binler milyonlar lr paralanr ve klr. Bu yollardan, Reformlar ve Yaylma ABDnin; nkar, bask, i sava ve blnme Avrupann karlarna uygundur. Yani Avrupa ve ABD rekabeti ve atmasnn izleyecei yol, byk lde Trkiyenin geleceini belirleyecektir. Ama bu atma Trkiyede ayn zamanda Trkiyedeki egemen gler arasnda bir atmadr. Yani Ordu ile burjuvazi arasndaki, siyasi iktidara kimin egemen olaca atmasdr 13 Aralk 2005 Sal -4Bu yaznn nc blmnn sonunu u cmlelerle getirmitik: O halde, ABD ile Avrupa atmas, Trkiyede Burjuvazi ve Brokrasi (Devlet snflar) atmas biiminde yansr. Bunlarn da politik ifadesi, Krt sorununun zm veya inkar ve baskdr. ok kaba hatlaryla imdiye kadarki blnme izgisi byle ifade edilebilir. nkar izgisinin stn gelmesi Avrupann ABD karsnda konumunu glendirir gcn pekitirir; Reform izgisinin glenmesi de ABDnin Avrupa karsnda. En temel glerin dizilii kaba hatlaryla byledir. Burada dnya apndaki iki byk emperyalist gcn rekabet ve mcadelesi bakmndan Trkiyenin nemini ve bu mcadelenin Trkiyedeki mcadelelerle balantsn koymaya altk. Tabi burada dnyadaki temel glerden sz ettik; ama bunlarn stratejilerinden ve stratejik dnlerinden sz etmedik. Bu iki g de birer emperyalist gtr. Bizler iin tavr, bunlardan birinin yannda yer almak deildir. Tpk birinci Dnya sava karsndaki sosyalistlerin tavr gibidir bizler iin tavr. Birinin saldrgan, dierinin savunma durumunda olmas, saldrgann haksz, savunma durumunda olann hakl bir sava gtt anlamna gelmemektedir. kisi de ayn bokun soyudur. Ayn durum Rusya, in, Japonya ve dier iri ufakl dierleri iin de geerlidir. Bunu her hangi bir yanl anlamaya meydan vermemek iin batan belirtelim. Zaten bizim bu iki emperyalist g karsnda Strateji ve programmz bellidir. Kxzn temel metinleri arasnda yer alan Ortadou in Demokrasi Manifestosu bu gler karsnda bir bakma asgari programmzdr. Byk Ortadou Projesi ve Sosyalist Strateji adl kitapta da kar Stratejimizi koyuyoruz. Bunu da bylece geer ayak not etmi olalm.

97

Burada bir durum yarglamas yapmaya alyoruz. Ama burada henz statik bir analiz yaptk, yani elien temel iki gc ele aldk, dikkati ve ana noktay gzden karmamak iin bir ok deikeni ve etkeni yok saydk ve temel eilimlere younlatk. Ne var ki, bu gler ayn zamanda, her savata olduu gibi , deiik strateji ve taktikler uygulamaktadrlar. Liberaller ve dogmatikler, bu deien strateji ve dnleri, sanki o gcn karakteri ve kar ve konumundaki deiimler gibi ele alrlar. rnein, Avrupann gszl nedeniyle birden bar kesilmesini ve ABDnin Irak igaline kar kmasn, Avrupann artk emperyalist olmad veya artk emperyalizmin eski anlamda var olmad veya Avrupann demokratik emperyalist olduu gibi yorumlarlar. Benzeri ABD cephesinde de vardr. ABDnin Avrupay geriden kuatmak ve Blge rejimlerinin ezdii gleri yanna ekip uzun vadede etkisini arttrmak iin yapt stratejik dn de, ABDnin Orta Douya demokrasi getirmek istemesi; artk eskisi gibi emperyalizmin geerli olmad trden sonular karlmasna yol amaktadr. Biz Marksistler bir gcn karakterini, konum ve karn, onun strateji ve politikasndan deil temeli maddi retim hayatnda bulunan ekonomi ve retim ilikileri temelinden ve onun zerinde ykselen snf ilikilerinden karrz. Bir gcn strateji ve politikasndaki deimeler onun karakterinin deitii; karlarnn deitii; konumunun deitii anlamna gelmez. Akllca strateji ve taktikler, ne bir gcn niteliini deitirir ne de onu hakl klar; ayn ekilde, en aptalca strateji ve taktikler de hakl bir mcadele yrten gcn hakllna zerrece halel getirmez. Somut konualm. Krt hareketi bir yn aptalca iler yapmakta, bir yn zaman, g ve moral kaybna yol amaktadr. Ama bunlarn hi birisi, onlarn hakl bir sava yrtt gereini deitirmez. Tersinden bir rnek, Avrupa, ABDyi tecrit edebilmek iin, verili gler erevesinde olduka akll bir strateji ve politikalar izlemektedir. Ama bu en akllca strateji ve taktikler bile onun, en azndan ABD kadar geri ve gerici ve tehlikeli bir emperyalist olduu gereini deitirmez. Bu aklamalar nda baktmzda, bu iki temel gcn, ABDnin stratejik bir manevrasyla ynnn deitiini grrz. BOP denen bu proje blge rejimlerini deitirmeyi hedeflemektedir. Blge rejimlerinin ezdii btn diller, dinler, uluslar hatta cinsler ABDnin birer mttefiki olmaktadrlar. Bu strateji deiiklii ABDnin demokratik dnmleri destekledii; karakteri, konum ve kar deitii anlamna gelmemektedir. Ayn ekilde, deimeye zorlad rejimler de, fiilen Avrupann birer mttefiki olmaktadrlar. Bu rejimlerin ABDnin planna kar direnilerini Anti emperyalizm gibi gstermeleri onlarn anti emperyalist olduu anlamna gelmemektedir. Uzaklara gitmeye gerek yok. Trkiyedeki son yllarda btn sosyalistlerin iici, anti emperyalist, enternasyonalist ve hatta komnist isim ve sylemleri, aslnda Trkiyeye egemen brokratik oligarinin karlarn korumaktan baka bir anlama gelmemektedir. Hatta onlar aslnda, ok da anti Avrupa Birlii olmalarna ramen, ABDnin Avrupay iradesiz brakma planna kar, Avrupa burjuvazisiyle kar ortakl iindedirler. Bizler olaylarn grnyle deil zyle ilgileniriz. z ve grnm ayn olsayd, btn bilim
98

gereksiz olurdu. z ou kez kendi zdd biiminde grnr. Yani Trkiyenin Avrupaya girmesine kar olanlar aslnda, Avrupann ABD karsnda eit bir g olmasndan yana i grrler fiilen. Tersi de geerlidir. Amerikaya allerjili nice Avrupa Birlikisi aydn ve liberal fiilen ABD ile kar ortakl iindedirler ve nesnel olarak onun amalarna hizmet ederler. Tekrar edelim, bir gcn strateji ve taktiklerindeki deimeler ve hakl gibi grnmler o gcn karakterinde bir deiiklik anlamna gelmezler. Bunu nce bir kenara yazalm. * imdi Trkiyedeki iki egemen gcn atmasna gelelim. Trkiyeye egemen iki temel g burjuvazi ve Brokratik Oligaridir. Burjuvazi Ekonomiye, Brokratik militer oligari politikaya egemendir. Bunlarn aralarnda hem bir kar ortakl hem de rekabet bulunmaktadr. Trkiyede esas mcadele bu iki g arasnda olmaktadr. Son yllarda iyice gl enen Anadolu burjuvazisi AK Partide ifadesini bulan stratejik dn ile, burjuvazinin klasik byk ehirler veya laik kesimini de en azndan yanna almay veya tarafszlatrmay baard. Anadolu Burjuvazisi, nceleri, 70lerdeki Ortadou pazar ve petro dolarlarn da ekicilii ile, nceden Avrupa Kart idi, ona karlk brokratik oligari Avrupa veya Batc idi. Ancak son yllarda Politik slam bayrak yapan burjuvazinin stratejik manevras sonucu, glerin bugn tamamen kar noktalarda durduklar grlmektedir. Kemalist brokratik oligari, Avrupa kart, Anadolunun slamc Burjuvasizi Avrupac. Bu stratejik dne bakarak bu glerin karakterinin, konum ve karlarnn deitii sanlmamal. Onlar ayn konum ve karlar farkl stratejilerle savunmaktadrlar. Koullar deiince, o koullara bal olarak karlar savunacak strateji ve taktikler de deimektedir. Bunu yapamayan gerileyip g kaybeder. imdiye kadar Brokratik Oligari yapamad, buna karlk Anadolu Burjuvazisi yapt. Erbakan ya da Erdoan da ayn snfn karlarn savunurlar bunu sadece farkl koullarda farkl stratejilerle yaparlar. slamc Anadolu Burjuvazinin stratejik dn ona geni bir kitle destei, byk ehirlerin laik burjuvazisinin desteini kazandrd. Bu da brokratik oliga rinin ciddi biimde tecridini getirdi. Ancak, brokratik oligarinin ikinci ve esas nemli tecridi, ABDnin dnya egemenlii planlaryla bu arada Ortadoudaki planlarla ters dmesi noktasnda oldu. ABDnin istedii gibi gl bir Trkiye iin, Trkiyenin Krt sorununu zmesi gerekmektedir. Ancak Krt sorununu zm bir Trkiye ABDnin karlaryla uyumlu, ABDnin karlarna hizmet eden bir ilev grebilir. ABD elbette Trkiyenin gerek egemeni brokratik Oligariyi karya itmeden; ordunun gcn zayflatmadan, ilikileri riske etmeden bunu yapmaktan karldr. Bunun iin imdiye kadar, Brokratik oligarinin, PKK ile inkar ve bastrma politikasn mcadelede onun taleplerine evet dedi ve bunun karlnda her zaman, eki Ge evet denilmesinden, Barzani ve Talabaninin fiili devletlerine ses karmamaya kadar bir seri ve adm adm, brokratik Oligariyi uzun vadede kendi sil ahyla vuran, bir strateji izledi.

99

Yani Genel kurmay ve brokrasinin Krtleri inkar ve bask politikas, aslnda tam anlamyla bir intihar politikasyd. PKKya kar mcadele adna her talebin karl, Barzani ve Talabaniye bir destek demek oluyordu. Szde Krtlere kar mcadele ad altnda, aslnda Krtler destekleniyordu. Ama desteklenen, devrimci d emokratik karakterli, yoksullara dayanan, en modern Krt hareketine kar; en feodal ve Krt burjuvazisine d ayanan Krt hareketi oluyordu. ABD asndan bu durum hibir sorun oluturmuyordu. Bylece hem Trk devleti hem de Krtler kendisine mahkum oluyordu. Ksa vadede, Trk devletinin Krtleri inkar politikas ABDnin karlaryla bir eliki oluturmuyordu. Bu politika srd srece, Krt hareketini bastrmak iin gerekli yardmlar karlnda Trk devletinin Orta Dou politikalarnda gerekli desteini salyordu. Ayrca uzun vadede, Gneyli Krtler iin salad gelimelerle, Trk devletini hizaya getirecek dnmleri de salam oluyordu. Bu gn hedefine ulam bulunuyor. Gney Krdistan, ABDnin salad petrol gelirleri ve koruma altnda on yldan fazladr hzla geliiyor ve her alanda ileri geiyor. Artk oray ekici yapan sadece ulusal basknn yokluu deil, ayn zamanda yksek gelir dzeyi. Trk devletinin inkar politikalarnn buna hibir cevab bulu nmamaktadr. Trk devletinin Krtlere sunabilecei hibir ey yoktur. Brokratik oligarinin eski inkar ve imha politikasnda srar, kesinlikle Trkiyenin bir Yugoslavya olmasyla, yz binlerce ve milyonlarca insann lm ve srlmesiyle sonulanr. Eer iler hala bu noktaya gelmediyse, bu ABDnin Trkiyenin blnmesinden, yukarda aklanan nedenlerle karl olmamasyla ilgilidir. ABDnin gl bir Trkiyeye ihtiyac var. Sadece Avrupa ve Rusyaya kar deil; Irak ve Orta dou iin de. Ancak Gl bir Trkiyenin desteini alm gney Krtleri araclyla , Araplara ve iilere politikalarn dikte ettirebilir. Trkiye ise, ancak, Krt sorununu zd, Krtlere zgrlk refah verdiinde gl bir Trkiye olabilir. Ama Trkiye Krt sorunun zp Krtlere zgrlk verdiinde, dier lkelerdeki Krtler iin bir ekim merkezi olur. Bylece etkisi gneye ve douya doru yaylr. Gc ve etkisi artnca Avrupann buna direnme gc azalr. Ancak Trk burjuvazisi, son derece korkak. Bu ynde en kk bir adm atacak cesareti bile yok. Erdoan, ancak gerekli izni ve destei aldktan sonra Krt sorunundan sz etmeye balad ve hemen ardndan geri vitese bast. Ordu ise hala nkar politikalarnn esiri. yle olmasa bile, kendi bana toplad cinleri datamayan byc gibi. Kontr gerillay, ovenizmi, faistleri bizzat kendi besleyip bytt. imdi bu politikalar artk tecride yol ap egemenliin tehlikeye drdnde, bu politikay nasl deitirip kabul ettireceini kara kara dnme ktedir. Barzani ve Talabaninin fiili bir devlet kurmas ve gelir dzeyinin ykseklii, PKKnn onlarca yldr yapamadn Trk devletine yaptracak duruma gelmitir. Artk koullar olgunlam bulunuyor. Artk doumun olmas iin bir ebeye ihtiya var. Ve yle grnyor ki, ABD bu ebelii yapacak.

100

Burjuvazi korkaktr dedik. Ama Trkiyenn gerek egemeni olan Brokratik Oligarinin bunu dengeleyen bir zellii olduu; aslnda burjuvaziden daha esnek ve dnmler yapabilme yeteneinde olduu unutuluyor. Hi unutmamal, bu brokrasi daha nc Selimlerle, kinci Mahmutlarla (ki kinci Mahmutun yaptklarnn yannda Atatrkn ve ttihat Terakkinin dnmleri ocuk oyunca gibidir) Fransadaki burjuva devrimlerinin hemen ardndan reform abal arna girmitir. Osmanlclk bu devletin brokratlarnca ortaya atlmtr. O olmam, slam denenmitir. O tutmam, Turanclk denenmitir. O olmam Ankara Hkmeti gnlerinde komnistlik ve Boleviklikle flrt edilmitir. Sonra Faizmin ykseliiyle en gerici biimlere geilmitir. Tek partiden ok partiye geilmitir. 27 Mays yaplmtr. Yani bu brokrasinin esneklii hi de kmsenm emelidir. Gc grdnde, ayakta kalabilmek iin, derhal gerekli dnmleri yapabilmektedir. Bylece, egemenliini bir yirmi otuz yl daha srdrme olana bulmaktadr. nn ok partili hkmete gemese, 27 Mays olmasa, Trkiyedeki ordunun egemenlii oktan biterdi. Hem de ok kkl bir devrimle. Yani yle grlyor ki, imdi stratejik dn ve hamle yaparak inisiyatifi ele geirme ve tecritten kurtulma sras, ABDnin de katalizatrl ve ebeliiyle Brokratik oligaride. Brokratik oligari bu dnm yapmad takdirde, dnyada ve Trkiyede olaanst tecrit olduundan, hem bir i sava hem de egemenliini tmden yitirme tehlikesiyle kar karya. Bu bask altnda, tpk AKPnin yapt stratejik dn gibi bir dn yapp tekrar konumunu uzun ylar iin pekitirmek durumunda. Stalinizm nasl bir kii veya belli bir takm grler deil; bir toplumsal kesimin egemenlik biimi ve karysa; Kemalizm de yledir. Kemalizmi imdiye kadar hep bir ideoloji ol arak tanmlayanlarn aknla dndkleri gnler yakndr. Krt bir Kemalizm, bugn sama ve olanaksz gibi grnebilir. nce Osmanlc, sonra slamc, sonra Trk, sonra laik, demokratik ve de batc olan bu kast egemenliini korumak iin, Krt de olur. Bunu yle bir rnekle somutlayalm. Stalin Rusyada devrimden sonra brokrasinin nderiydi. Daha sonra gelen ve Staline kar kampanya yapan Kuruef de, Brejnev de, Gorbaov da hep ayni brokratik kastn karlarn savunuyorlar, ama bunu deien koullara bal olarak farkl politika ve stratejilerle yapyorlard. Yani biz Stalinizmi, bir kiinin egemenlii deil, belli bir gcn egemen olduu bir rejim ve bu gcn egemenlii olarak tanmladmzda, ki gerek doru tanm budur, en anti Stalinist bilinen Gorbaov ya da Kruef de birer Stalinisttirler. Yani Kemalizmi bu brokratik oligarinin rejimi ve o oligariyi sembolize eden bir kavram olarak almak gerekir. Kemalizmin Krtleri inkar ile zde olduunu sananlar, yani onu bir ideoloji sananlar yanldklarn greceklerdir. Krt veya Krt -Trk ve de mozaik bir Kemalizm pek ala mmkndr. Nasl Gorbaovun veya Kuruefin temsil ettii trden bir Stalinizm mmkn ise. Elbette bu dnmlerin her biri, bir i atmayla, yeni duruma ayak uyduramayanlarn

101

tasfiyesiyle gerekleir. kinci Mahmut yenierileri katletmitir. kinci Merutiyet Padiahlar devirmitir. Atatrk, ttihatlar sa llandrmtr. 27 Mays Eminsulardan Talat Aydemirlere bir yn tasfiye gerekletirmitir. Elbette brokrasi iinde bu dnme direnecek gler kacaktr ve bu onlar arasnda ciddi atmalar beraberinde getirecektir. Ama bylece brokratik oligari, AK Partinin eli nden inisiyatifi alacak bu gnk tecrit durumuna son verecek ve nmzdeki on yllarda bu topraklar zerindeki devletin gerek egemeni olmaya devam edecektir. Ortalkta pek grlmeyen ama gerek gc elinde bulunduran bir egemen. Bunu yapacak g ve cesaret AK Partide yok. Halbuki tutarl bir laiklikle ve dile, dine dayanmayan bir milliyetilikle, pek ala Krtleri ve Alevileri ve ehir orta snflarn da yedeine alabilir ve Ordunun egemenliine son verebilirdi. O bunu yapacak yerde, korkusundan Alevileri ve ehir orta snflarn Kemalist brokrasinin kucana iten sylem ve politikalara yer verdi. Alevileri Mslman sayd; dinle ilgisi olmayan ehir orta sn flarna slamiyeti imento olarak nerdi; Krtlerin zlemleri karsnda Krt sorununun hayali olduunu syledi. Laik Burjuvazi ise bir btn olarak Avrupa ile birlemekten medet ummaktan tesini yapacak cesareti gsteremedi. yle grlyor ki, bu sefer de burjuvazinin korkakln ve gszln, brokratik oligari dengeleyip, gereken admlar atacak. Bylece hem ABDnin planlarna uygun bir gelime gereklemi olacak, hem de b rokratik oligari bu gn iinde bulunduu tehlikeli tecrit durumundan kurtulup, egemenliini ve geleceini uzun bir sre iin garantiye alacak. te calann yeniden gndeme gelmesi, znde brokratik oligarinin stratejik bir dn ile tecritten kurtulma giriiminin bir parasdr. 14 Aralk 2005 aramba

102

Tarihsel Perspektifte calann Konumu ve Yapmaya alt (Ge Gelmek ve Ge Kalmak zerine)
Ge gelmenin faziletlerinden yararlanamayanlar ge kalmann reziletleri iinde bunalrlar diye bir sz vardr. Ne var ki bu sz ykselen bir ii hareketinin veya ezilenler hareketinin srekli bir ykseli eilimi iinde bulunduu bir dnem gz nne alnarak ifade edilmi ve kullanlmtr. Bu nedenle bu sz belli tarihsel koullar erevesinde dorudur. nk belli bir snrdan sonra ge gelmek, sadece reziletler baheder ge gelene. Modern tarih, aa yukar on dokuzuncu yzyln bandan yirminci yzyln sonuna kadar, zaman zaman ksa sreli gerilemeler grlse de, ezilenlerin ve ii snf hareketinin srekli bir ykselii olarak grlebilir. On sekizinci yzyln sonunda Fransz devrimi olur. Geri be yl sonra, Thermidor ile bu devrimin gerileyii balar ve Napolyonun imparatorluu ile devrimin tm deer ve kazanmlar tasfiye olur ama onu 1830, onu 1848, onu 1871 devrimleri izler. 1871den sonra belki byk devrimler grlmez ama ii hareketinin dzenli bir ykselii, buna elik eden bir teorik ve entelektel canlanma ve egemenlik vardr. kinci Enternasyonal ve Alman Sosyal Demokrasisi bu dnemi karakterize eder. Avrupann neredeyse btn ileri lkelerinde ii hareketi, modern partileri rgtler. Byle bir ortamda Rus i ve Sosyalist hareketi doar. Ve sadece Avrupa leinde deil, Rusya leinde de ayn gidi eilimi grlr. i hareketi hzla ykselir, buna elik eden mthi bir entelektel canlanma ve egemenlik vardr. En iyi beyinler sosyalizme akar. te bu koullarda, Rus sosyalist hareketi, ge gelmi olmann faziletlerinden yararlanr. Hem de ifte faziletlerden, znel ve nesnel faziletlerden yararlanr. Nedir bu faziletler? Rus iileri, ngiliz ve Fransz iileri gibi, birka yz yl, yar esnaf el iiliine dayanan izbe imalathanelerinde geirmez, en modern fabrikalarda, en yksek konsantrasyon (younlama) iinde doar. Bu nesnel fazilettir. te yandan sadece maddi aralar bakmndan deil, manevi aralar bakmndan da benzer bir ge gelme avantajn yakalar. Leninin dedii gibi, Rus aydnlar, srgnler nedeniyle, Avrupann en gelimi dnce akmlar, en gelimi rgt tecrbeleriyle ilikiye geerler ve onlar Rusyaya tarlar. Bu da znel fazilettir. znel ve nesnel koullarn bu muazzam denk gelii ve bunun ii hareketinin srekli ykseliiyle bir arada bulunuu ve btn bunlarn Avrupann en Asyal, en antik devletinde gereklemesi, dnya tarihinde bir ei daha gelmemi o muazzam Rus Devrimini ve Devrimci Kuaklarn yaratr. Ne var ki, Rusyadan daha ge gelenler, ge gelmenin bu faziletlerini karm bulunurlar. Yirminci yzyln banda hem artk kapitalizm emperyalizm aamasna girdii iin, hem de

103

1920lerden sonra Sovyetlerde bir brokratik kar devrim olduu iin bu gidi, bu uygun korelasyon bir daha grlmez. Artk, modern kapitalist ilikilere ge giren lkeler asndan, ge gelmenin faziletleri ilemez olur, ge kalmann reziletleri ii hareketine ve sosyalist harekete damgasn vurur. Bu ne demek? Nasl bir mekanizmayla byle olmutur? Bunu biraz aklayalm. Marks, Kapitalde yapt kapitalist retim ilikilerinin analizinde, hep ngiltereyi rnek olarak kullanmasna atf yaparak, o zamanlar Avrupann geri lkesi olan Almanyaya, aldrmyorsun ama bu anlattm senin hikayendir der. Yani yarn br gn sen de aynen burada analiz edilen kapitalizme has ileyi yasalarnn egemenlii altna gireceksin der. Bu u demektir, ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gsterir . Gerekten de yirminci yzyl bana kadar, aa yukar bu ilke geerliliini korur. Bu nedenle, kapitalist ilikilere daha ge girmek, ayn zamanda ge gelmenin avantalarna sahip olmak anlamna geliyordu. Ne var ki, yirminci yzyln banda, kapitalizmin emperyalizm aamasna girmesiyle birlikte, artk ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gstermez . Yani az gelimi lkeler ilerde gelimi lkeler olamazlar, Almanyann, Rusyann getii yollar artk tkanmtr. Yani az gelimenin gelimesi sz konusudur. Bu durumda, artk, geri lkelerin ii snflar iin, bir Alman ya da Rus ii snf gibi, sonradan gelmenin avantajlar ilemez. rnein Rus ileri, Putilov fabrikalarnda Fordizm ncesi ar sanayi fabrikalarnda dodu, ama rnein Trkiye ileri, yirmilerden sonra Fordist fabrikalarda domad; hatta ar sanayi bile olmad, birka devlet tekeli haricinde bir tahta perdeciklerle ayrlm kk atlyelerin yar esnaf iisi olarak kald. Btn nc dnya iin bu geerlidir. Yani ge gelmenin de snrlar vardr, belli bir noktadan sonra ge gelmek, artk sadece ge kalmak olabilir. Bylece, belli bir snrdan sonra, ki bu snra kabaca yirminci yzyln ba diyebiliriz, geri lkeler iin, bir Almanya, bir Rusya ii hareketinin yaad, ge gelmenin faziletlerini yaama ans yoktur; onlar artk sadece ge kalmann reziletlerni yaayabilirlerdi. nk, ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gstermemektedir artk. Geri lkeler bir gn gelimi lkeler olmayacaklardr artk, onlar sadece daha az gelimi lkeler olabilirler. Artk az gelimenin gelimesi sz konusudur. Bylece geri lkeler iileri, maddi bakmdan en gelimi retim iinde doma ve gelime olanan yitirmilerdir. Yani ge gelmenin faziletlerini yaratan nesnel koul yoktur artk. Nesnel koul sadece ge kalmann reziletlerini yaratmaktadr. Ge kalmlk srf nesnel koullarla snrl olsayd gene iyiydi, benzeri bir tkanklk ve gerilie mahkum olma, rgtsel ve teorik dzeyde de gerekleir. Alman ve Rus sosyalist hareketi ve aydnlarnn en ileri dnce akmlar ve politik mcadele deneyleriyle ilikiye gemelerinin aksine en geri dnce akmlar egemen olur. Yani znel koul da yok olur. Bu nasl olur ve ne demektir? Rus devriminin bir kyl lkede tecrit olmas ve i savan yaratt ykmlar temelinde brokrasi bir kar devrimle iktidar ele alr ve Fransz devriminden beri gelen ykseliin rn olan Rus aydn ve devrimcileri kuan 1930lara gelindiinde ldrp tasfiye eder.

104

Benzeri, Komnist Enternasyonal ve onun prestiji ve otoritesi araclyla, dnyann dier lkelerinde de yaanr. Bylece geri lkelerde, eitsizliklere tepki ve/veya Ekim devrimi etkisiyle sosyalizme ynelen, toplumsal mcadeleye giren aydnlarn veya srgnlerde yaayanlarn, daha nceki Alman ve Rus devrimcilerinin aksine, an en ileri fikir akmlaryla ve rgt biimleriyle bir ilikiye geip onlar zmleme ans kalmaz. Marks-Engelsler Adam Smith, Ricardo; Hegel ve Feuerbach; Sen Simon, Owen, Fourierlerin brakt yerden balyorlard; Leninler ve Trokiler Marks -Engelslerin brakt yerden balyorlard. Ama 1920lerden sonra radikalleen aydnlar, SBKP tarihleri, Kuusinen, Politzer, Stalin, Maolarn skolastik kitaplaryla balamak zorundaydlar artk. Artk renilen, burjuva aydnlanmasndan bile geri, Marksizm grnmnde ama znde yntemsel olarak bir skolastik ve eklektik Stalinizmdir. Yani emperyalizme gei nedeniyle ii snfnn retim iliki ve tekniklerinde gerilie mahkum olmas gibi, Sosyalist dnce ve davran da, an en geri dnce ve teorilerine mahkum olur. Sonradan gelenin artk, daha da gelimi fikir akmlar ve rgtsel deneyleri tanmas ve zmlemesinin yolu tkanmtr. Bylece znel olarak ge gelmenin faziletlerini yaama sans da ortadan kalkm, sadece ge gelmenin reziletlerine mahkum olunmutur. Gerek entelijansiyann ve gerek ii snfnn bu gerilie ve az gelimilie; bu az gelimenin gelimesine mahkumluu, birbirini karlkl olarak da beslemitir. Bylece bir tersine seleksiyon dnemi balamtr. i hareketinin yokluu ve gerilii sosyalist teori, rgt ve pratikleri kakrdatm, bu kakrdam rgt, hareket ve dnceler var olan snrl ii hareketini demoralize etmitir. Bunlar karlkl olarak birbirini beslemitir. Bu geriye gidi, o dnemin sosyalist kuaklar arasndaki farklarda bile grlebilir. rnein, henz 1920ler ncesinde, yani brokrasinin zaferi ncesinde sosyalizmle tanm az gelimi lke aydn ve devrimcileri, sonraki btn Stalinist engellemelere ramen, yine de az ok orijinal, yaratc eserler verebilmilerdir. Ama 1920lerin ortalarndan sonra sosyalist olanlarda hibir teorik yaratclk grlmez. Tipik rnek olarak, Meritegiu ve Kvlcml zikredilebilir. Her ikisi de Stalinizmin zaferi ncesinin kuaklarndandrlar. Bu ayarda devrimci ve teorisyenler sonraki kuaklarda grlmez. Latin Amerika Stalinizmin etkilerine nispeten daha uzak olmasna ramen, benzeri ayarda yeni teoriysen kuaklarn ortaya kabilmesi iin, ta 1960larn ykselilerini, Cheleri beklemek gerekmitir. Che bile, teorik orijinalite ve genelleme yetenei bakmndan Maritegiuya hala uzaktr. Trkiyedeki sosyalist hareket asndan da bu grlebilir. Son durumada bir Osmanl aydn olan ve Ekim devrimi rzgaryla radikallemi Kvlcmly gz nne getirelim. Bir de , 1930larn Roosevelti ortaya karan, Amerikan ii hareketinden etkilenmi Mihri Belliyi gz nne getirelim. Mihri Belli, Amerika gibi bir yerde radikallemi, dnyay grm olmann btn znel avantajlarna ramen, aslnda Ekim devrimiyle radikallemi bir Osmanl Aydn olan Kvlcmldan, sadece teorik ap ve derinlik bakmndan deil, politik bakmdan da son derece geridir. Biri nc Enternasyonalin lavnda bir felaket grrken rnein,

105

dieri, kendisine teslim olunacak millet gereini, kendisine yknecek bir durumu grr. Benzeri, sanat alannda da grlebilir. Nazm Hikmet ile daha sonraki krklar ve elliler kuann airleri gz nne getirilsin. Ekim devrimiyle sosyalist olmu Nazm, hepsi iin ulalmaz olmaya devam eder. Ama politik ve ideolojik olarak da Nazma gre ok geridirler, Nazmn iirine bir i snf ve enternasyonalizmin kokusu sinmitir her eye ramen. O sonraki kuaklar ise ok daha milliyetidirler, daha kylcdrler, daha taraldrlar. Hasl ge gelmek her zaman bir avantaj deil, belli bir noktadan sonra, treni karmak, ge kalmann reziletleri iinde bunalmak demektir. Yirminci Yzyln tarihi bir bakma, geri lkelerin sosyalist ve ii hareketi gz nne alndnda, znel ve nesnel olarak ge gelmenin reziletleri iinde bunaln bir tarihidir. * imdi bu ge gelme ve ge kalma ilikisini, ulusal hareketler ve Krt Ulusal Hareketi bakmndan ele alalm. nk Ulusal Kurtulu Hareketleri aslnda bu ii hareketi ve sosyalist hareket rezileti madalyonun br yzdr ayn zamanda Yirminci yzylla birlikte, ileri bir lkenin artk geriye kendi geleceini gsterememesi yani az gelimen gelimesi ve yirmilerin ortalarndan sonra, brokratik kar devrim, yani Stalinizm felaketi maddi ve manevi olarak; nesnel ve znel olarak, en gelimi retim, teori ve rgt pratiklerine dayanan modern bir sosyalist ve ii hareketinin ortaya k ve ykseli ansn ve koullarn geri lkelerde yok etti. Ama tam da bu tkan, onun yerine, esas olarak kylle dayanan ulusal kurtulu hareketlerini ortaya kard. Bu hareketler kendilerini sosyalist olarak tanmladklar iin, onlarn ykselii, ii ve sosyalist hareketin ykselii gibi grnd. Aslnda, ii ve sosyalist hareketin ykselii gibi grnen, ulusal hareketlerin, kylln ykseliiydi ve bu ykseli de zaten ii ve sosyalist hareketin geri lkelerde olanakszlamas ve yok oluu koullarnda mmkn oluyordu. Bunu sembollerle yle ifade etmek mmkndr. inin bir Lenini, Trokisi olamad iin, (bunun znel ve nesnel koullar yoktu artk) bir Maosu olabiliyordu. Yani, ii ve sosyalist hareketin rezileti, ulusal kurtulu ve kyl hareketlerinin fazileti olarak ortaya kyordu. Geri lkelerde ii ve sosyalist hareket, ge kalmann reziletleri iinde bulanrken, ulusal hareketler, bu ulusal hareketlerin kendi geliimi bakmndan ge gelmenin faziletlerini yaamaya baladlar. Daha eyrek yzyl nce, Engels zamannda, ulusal hareketlere, Sudandaki Mehdiler nclk ederken, birden bire i hareketinin Stalinist yozlamaya uram biimiyle bile olsa (ki nc enternasyonalin ilk yllarnda byle bir durum da yoktu) teori, mcadele ve rgt gelenekleri, geri lkelerdeki ulusal hareketlerin manevi aralar haline dnyordu. Aslnda kylln maddi yaamnda da benzer bir dnm ortaya kyordu. Artk modern ordularda mekanik silahlar kullanmay enmi, radyo, gazete bilen, kara saban yerine pulluk kullanabilen baka bir kyllkt bu. Bu in ve Vietnam devrimlerinde ok ak grlr. Her ikisinin nc parti ve kadrolar, Ekim Devrimi ncesinin veya Ekim Devrimi ykseliinin ortaya kard kadro ve nderlerdir. Ulusal hareket, bu kadro ve nderleri devirir, bir zamanlar ii hareketinin burjuvazinin en

106

iyi beyinlerini devirmesi gibi, imdi de ulusal hareket ve kyl hareketi, i ve sosyalist hareketin beyinlerini, rgt deneylerini devirir. Ho hi Mingler, Mao e Tunglar, hep nc Enternasyonal kadrolardrlar. Onlar Kvlcml gibi, Ekim Devrimi rzgarnn sosyalist yapt insanlardr. Bu sosyalistler, kendi znel niyetleri ve kendileri hakkndaki tanmlar ne olursa olsun, nesnel olarak ulusal hareketleri ve kyl hareketlerini rgtlerler. Ancak Stalinizmin olumsuz etkisi bizzat bu hareketler zerinde bile kalite dnde etkisini gsterir. Sosyalist harekettekine benzer, Mihri ve Kvlcml rneklerinde deindiimiz trden bir kalite d, ulusal hareketlerde de grlr. Bu partilere baklrsa, Ekim devrimi ve ncesi kuaklarn kalitesini sonraki kuaklarn tutturamad grlr. Bayan Maolar veya Lin Piaolar, Mao, Lui, u, kuaklarnn kenarna bile varamaz. Bu geriye gidi dnya leinde de grlr. Cezayir, Kongo Kurtulu hareketlerinin teori ve nderlikleri, Mao ve Holardan ok daha geridir. 1920ler kuann dzeyine ta 1960larn ykseliinden sonra tekrar bir yaklama eilimi grlr, Amilcar Cabral ve Fidel Kastro gibilerde. Yani Ulusal kurtulu veya kyl hareketinin fazileti bile yirminci yzyl iinde bu fazileti yitirme eilimindedir. * Ama sadece 20. Yzyln ulusal kurtulu ve kyl hareketleri iinde byle bir faziletten rezilete, Mao ve Hodan Bin Bella ve Lumumbaya kay sz konusu deildir. ok daha geni bir tarihsel perspektif iinde, burjuva devrimlerinin tarihsel evrimi iinde de bir rezilete kay sz konusudur. Yani burjuva devrimlerinde de, belli bir snrdan sonra fazilet olana ortadan kalkmtr. Bu kavranlmadan, PKKnn ne yapt ve ne yapmaya alt kavranamaz. Ulusal Kurtulu Hareketleri znde birer burjuva devrimidirler. Burjuva devriminin kendi idealleri asndan ele aldmzda, bu hareketlerin ve devrimlerin u karakteristii grlr. Bu devrimler az gelimiliin gelimesi nedeniyle ne modern burjuvaziye ne de ii snfna dayanmazlar. Elbette iiler ve en yoksullar her devrimde olduu gibi bu devrimlerde de yer alr ve esas omurgay olutururlar ama bamsz bir snf olarak var olu deildir bu. Dolaysyla bu devrimlere kyllk ve plebiyen bir karakter damgasn vurur. Burjuvazi henz devrimci olduu ada, ulusu, bir din, dil, soy ile deil, insan haklaryla tanmlyordu ve ucuz devlet diyerek brokratik ve baskc devlet cihazna kar kyor, tm rgtlenme ve fikir zgrlklerini savunuyordu. Burjuvazi Jakoben iktidarnn yenilgisinden, Thermidordan sonra btn bu temel taleplerinin hepsini terk etti. Ulusu insan haklaryla deil, bir dil, etni, soy, tarih veya kltrle tanmlamaya balad, bylece o ulus tanmnn dnda kalanlar yurtta olmadklar gerekesiyle insan haklarndan otomatikman dlanm oluyorlard. Bir kyn bile ayrlabildii, brokatik ve askercil olmayan demokratik cumhuriyetin, Birinci Paris Komnnn yerini, imparatorluun imparatorsuz biimi olan brokratik, baskc militler devlet cihazlar ald. Burjuvazi bu program terk etti ama, ii snf btn 19. yzyl boyunca, Demokratik

107

Cumhuriyet bayrayla bu program savundu. kinci Paris Komn znde buydu. Ve bu 1917ya kadar byle geldi. Ve bu dnem boyunca, burjuva devrimlerine ii snf ve sosyalist hareket nclk ettii srece, burjuva uygarlnn devrimci dneminin talepleri ve idealleri ayn zamanda iilerin talepleri olarak varln srdrd. Bu en ak biimde Ekim Devriminde grlr Ekim devrimi, burjuva uygarlnn ve devriminin btn taleplerini gerekletirir . (Stalinizm bunlar ortadan kaldrmtr daha sonra. Stalinizm sadece sosyalist devrim asndan bir geri gidi deildir, Burjuva devrimleri ve uygarlnn idealleri asndan da bir geri giditir, burjuva uygarlnn gerici biimine bir dntr .) Ne var ki, burjuvazinin terk ettii, burjuvazinin devrimci dneminin ideallerini; Stalinist kar devrim ile birlikte, fiilen i Hareketi ve sosyalist hareket de terk etmi olur. Sosyalist Hareket devrimci demokratik ulusuluu da, brokratik ve askercil olmayan devlet talebini de terk eder tpk burjuvazi gibi. Bylece gerici burjuvazi ve Stalinist brokrasinn temsil ettii sosyalist hareket arasnda programatik olarak hibir fark kalmad. Var olan sosyalist hareket de aynen burjuvazi gibi artk ulusu dil, kltr, soy vs. ile tanmlyor; brokratik, militer, baskc olmayan; her trl dne ve rgtlenme zgrlnn bulunduu bir demokratik cumhuriyet program fiilen terk edilmi bulunuyordu. te, yirminci yzyln ulusal kurtulu hareketleri, belki kyl hareketinin kendi geliimi bakmndan ge gelmenin avantajlarn yaarken, burjuva devriminin idealleri asndan bakldnda, Ulusal Kurtulu Hareketleri bu bakmdan da bir gerilemeyi, dolaysyla ge kalmann reziletini ifade ediyordu. rnek olarak krt Ulusal hareketini ele alalm. eyh Sait veya 60larn Krdistan dalarnda dolaan akilerine gre, (ki bu akiler Sosyal syanclard ve PKK aslnda tam da bu gelenein zerine oturmutur.) dayand teori ve rgt biimleri ile ge gelmenin faziletini yaar. Ama bu fazilet aslnda dnya apnda, burjuva devrimlerinin otantik ideallerinden uzaklamas rezileti iinde bir fazilettir. Bunu anlayabilmek iin Tarihe ok geni bir adan bakmak gerekiyor. Astronomiden yle bir rnek verebiliriz. Dnyamz gnein etrafnda dnyor. Ama bu gne denen yldz da, Vega yldzna doru hareket ediyor. Vega yldz, gne vs. hepsi, Samanyolu galaksisinin kollarndan birinde dnyorlar. Samanyolu galaksisi ise baka galaksilere doru bir hareket iinde. inde bulunduu galaksi yn da daha byk bir galaksi yn iinde hareket ediyor o sper galaksi yn da genileyen bir evrende bulunuyor. Dnyann hareketini ancak bu btn iinde daha derin ve genel olarak kavrayabiliriz. Evrene byle baktmzda, dnyann gne etrafndaki hareketi tm nemini yitirir. Tarihe de byle bakmak gerekir ki gnmzdeki gelimeleri anlayabilelim. rnein Krt Ulusal hareketini yirminci yzyln ulusal hareketleri iinde bir yere yerletirebiliriz. Bu balamda Krt Ulusal Hareketi, 68 ykseliine dayandndan, bu ykselile ortaya km hareketlerle benzer zellikler tar (rnein Tamil Kaplanlar vs.). Bu bakmdan Ellilerin Cezayir ve Kongosundan ideolojik olarak daha soldadr. Bir Bin Bella veya Lumumbadan daha sosyalisttir rnein sylemi.
108

Ama yirminci Yzyl boyunca ulusal hareketleri gz nne aldmzda, Maolarn, Holarn kuandan daha geride oluun damgasn tar. Ekim Devrimi ncesi ve srasnn geleneklerine uzaktr. calan hibir zaman bir Komnist Enternasyonal, yani bir Dnya Partisi militan olmamtr. Ama onu ayn zamanda bir burjuva devrimi olarak ele aldmzda, btn bunlarn aslnda burjuva devriminin ideallerinin burjuvazi ve ii rgtlerince terk edildii, dile dine dayanan bir ulusulua ve brokratik askerci, pahal devlet ortadan kaldrma gibi bir hedefi olmayan, burjuva devriminin ideallerinin terki anlamna gelen bir anlaya dayand grlr. Yani yuvarlak hesap 1848 devrimi ve sonrasndaki btn burjuva devrimlerinin dayand anlaya dayand. Ama Krt Ulusal Hareketi bir yanyla Komnden Uygarla Gei olarak da grlebilir. Bu bakmdan, Ortadoudaki komnden uygarla geilerin, yani bu geilerin nderleri olan peygamberlerin gelenei iinde de grlebilir. Tpk dnyann gerek hareketinin tm o yldz sistemlerinin, galaksilerin, evrenin hareketinin bir toplam olmas gibi, Krt Ulusal hareketi de, her hareket gibi, tm bunlarn toplamdr. Dar bir bak asndan bir ykseli gibi grlen aslnda ok daha byk lekte bir gerileme iinde kk bir ykselitir. Ama o ok daha byk gerileme de ok daha geni bir tarihsel hareket iinde, rnein insanln uygarla gei serveninde, bambaka bir anlama sahiptir. * Burjuva devrimleri asndan 1848den sonra gelmi olmak ve hele 1920lerden sonra gelmi olmak, ge kalm olmaktr, ge gelmenin fazileti deil, ge kalmann rezileti sz konusudur. Devrimci ve Demokratik bir ulusuluk ve devlet anlay deil; gerici ve brokratik bir ulusuluk ve devlet anlayna dayanmak demektir. Geri lkelerdeki burjuva devrimleri olan bu ulusal kurtulu hareketleri, otantik burjuva devrimlerin aksine ulusu dile, dine, etniye, soya, tarihe gre tanmlarlar; burjuva uygarln gerici biimiyle damgaldrlar. lericilikleri bu gericilik iindedir. Keza Paris komn tipi devlet ve demokrasi diye bir sorunlar yoktur. Yani batan brokratik bir yozlamann, bir Bonapartizmin damgasn tarlar. Buna Antik tarihten bir analoji ile rnek verilebilir. rnein Trkler ya da Berberiler slamiyet iinde Rnesas yaptklarnda, bu kurulan devletler, ryen Emevi veya Abbasi devletlerin gre ilerici, demokratik bir karaktere sahiptirler; otantik slama, nispeten daha yaknlama eilimni temsil ederler. Ama bu Emevi ve Abbasilerin kendisi bizzat bir kar Devrimi temsil ettiklerinden; slam uygarlnn gericilemesi olduklarndan Berber ve Trklerinki bu gericilik iinde bir ilericiliktir ve otantik slam devrimine gre bir gericilik olmaya devam eder. Otantik slamda rnein tm Mslmanlar silahldr ve halife seilir. Ne Osmanlda ne de Selukluda, ne de Endlste bu grlmez artk. Fatih dorudan doruya Sultan olur. lk drt halife devrimdeki gibi bir demokratik seim ve herkesin silahll dnemi hi yaanmaz. Bu tasavvurlarn bile tesinde kalmtr. te aa yukar burjuva uygarlnda olan da budur. Trklerin veya Berberilerin gericilemi slam uygarl iinde nispeten demokratik ve ilerici reformlar yapmalar gibidir 1848 sonras burjuva devrimleri. Bunu ister iiler, ister kyller yapsn, bu temel karakter ortadan
109

kalkmaz. * Bu gidiin elbet hem znel hem de nesnel nedenleri bulunuyordu. Nesnel neden, yine az gelimiliin gelimilii noktasndayd. Az gelimiliin gelimilii gl bir ii snfna olanak tanmyor, bu da burjuva devrimlerinin otantik ve gelimi taleplerini bayrana yazacak bir toplumsal temel yoksunluunu yaratyordu. te yandan, Stalinizm araclyla alnan teori ve rgt znel olarak da bu devrimci ve demokratik ideallere kar bulunuyordu. Bylece kylle ve pleplere dayanan bu ulusal hareketler veya burjuva devrimleri, Jan Jak Rousseaulara, Marks ve Engelslerin bu gelenei srdrleri anlamna gelen programlara deil; bunlar tasfiye eden Stalinizmin programna dayanyorlard. Bu nedenle, bu ulusal kurtulu savalar ve burjuva devrimleri, daha batan bir brokratik yozlamaya uram devrimler olarak ortaya ktlar . Bir yandan, bir burjuva devriminin plebiyen ve kyl karakterini tarlar, jakobendirler; bir yandan bu jakobenlii tasfiye eden brokratik, baskc, militer, hasl Bonapartist zellikler tarlar. Tarih iinde birbirini izleyen bu iki farkl nitelik, bu devrimlerde bir arada bulunur. Bylece geri lkelerdeki burjuva devrimleri, aslnda otantik burjuva devrimlerinden bile daha geri, gerici milliyetilie dayanan; brokratik, militer bir devlet cihazna kar olmak diye bir sorunlar olmayan burjuva devrimleri olarak gerekleirler ve stne stlk bir de bunu sosyalizm bayrayla yaparlar. Bu devrimlerin hepsinde ayn zellikler grlr. Bir dile, dine, tarihe dayanan ulus tanmna dayanrlar Mao, in ulus devletini kurar, Ho, Vietnam kurar. Sovyetler Birlii ya da Amerika Birleik Devletleri gibi, biri burjuvazinin devrimci dneminde, dieri bu devrimci dnemin ideallerini tayan iilerce kurulmu her hangi bir kltr, din, dil, etni, tarih, soy gndermesi olmayan devletler kuran devrimler deildir bunlar. Bir dille, bir dinle, bir tarihle tanmlanm uluslar kurarlar. Gerici bir milliyetilikle damgaldrlar. Ve hepsi de istisnasz, brokratik bir diktatrlktr, demokrasi yoktur. Hibir zaman bir Paris Komnleri ve Sovyet iktidarnn ilk dnemleri gibi bir aama yaamazlar. Dorudan, hibir demokratik zgrln olmad brokratik bir devlet olarak ortaya karlar. Partiler deil, hepsinde istisnasz bir tek parti vardr ve o parti devlete egemendir. Hasl, yirminci yzyln geri lkelerdeki burjuva devrimleri olan ulusal kurtulu savalar, sadece Ekim devriminden deil, burjuva devrimlerinden bile daha geri bir program ve ideolojiye sahiptirler. Bu ok byk apl tarihsel gerileyi ve gericileme iinde bir ileri atltrlar. Tekrar ge gelme ve ge kalma balamnda sorun ifade edersek, sadece ii snf ve sosyalist hareket asndan deil; burjuva devrimleri asndan da, belli bir noktadan sonra, ge gelmenin fazileti deil, ge kalmann rezileti geerlidir. Burjuva devrimleri Fransz ve Amerikan devrimlerinden daha ileri gitmez. Daha geri gider. ilerin yapt burjuva devriminde, Ekim devriminde bir tek bu ileriye gidi grlr. Ama 1920lerden sonra bu da kalmaz. Ekim devriminden sonraki devrimler, ki hapsi znde ulusal kurtulu hareketleridir,

110

brakalm sosyalist devrimi bir yana; burjuva devrimi olarak bile, Amerikan ve Fransz devrimlerinden daha geri bir burjuva devrimciliini temsil ederler. Burjuva devrimini ge yapmak, rnein Rusyada olduunun aksine, daha demokratik daha kkl, daha gelimi bir burjuva devrimi deil; daha yozlam, gericilemi, brokratik arplmaya uram bir burjuva devrimi anlamna gelmektedir. Bylece geri lkeler tarihin ifte lanetini zerlerinde tarlar. i ve sosyalist hareket asndan o kadar ge gelmilerdir ki artk bir Alman ve Rus ii ve sosyalist hareketi gibi, ge gelmenin faziletlerini yaama ans yoktur. Burjuva devrimi asndan o kadar ge gelmilerdir ki, artk burjuva devriminin tm devrimci ve demokratik zelliklerini yitirmi, sadece modernleme arac ileviyle snrlanmlardr. te Krt Ulusal Hareketi ve PKK tam tamna byle bir ortamda dodu. Mao, Ho, Tito, Kastronun Krdistandaki paralelidir calan. in Komnist Partisi, Vietnam i Partisi ne ise PKK da odur. Daha batan brokratik bir arpklk iinde ama ayn zamanda yoksullara, kyllere dayanan plebiyen bir harekettir. Lumumba, Bin Bellalara gre bir ilerlemedir. Mao, Holara gre bir gerileme. eyh Sait, Hoybun, KDPlere gre muazzam bir ilerlemedir; Ama Burjuva devrimlerine gre bir gerileme. * Ne var ki, Krdistan Burjuva devriminin veya Krt Komnnn uygarla geiinin veya Krt Ulusal hareketinin nc bir talihsizlii daha vardr: Bu devrim yirminci yzyl devriminin zelliklerine sahiptir ama, yirminci yzyln son gnlerinde domu bir yirmi birinci yzyl burjuva devrimidir ya da ulusal kurtulu savadr. Ortaya kndan, (1984 emdinli ve Eruh baskndr. 1989da Btn dou Avrupa ker ve yirminci yzyl biter. Yirmi birinci yzyl sosyolojik olarak 1990 ylnda balar. Yani yirminci yzylda topu topu alt yl yaamtr. ylesine ge gelmitir ki bu ge geli, baar iin gler ve dengeler bakmndan sadece ve sadece bir ge kaln rezileti olarak ortaya kmaktadr. Tm dnya dengelerinin politik ve askeri bakmndan baarsn neredeyse olanakszlatrd bir dnyada ykselir. Zaten bu nc ge gelmilii ama onu bir burjuva devrimi ve ulusal kurtulu hareketi olarak ge gelmenin sorunlaryla bir yzlemeye ve onu ama abasna zorlar. Eer Krt Ulusal Hareketi, Altml ya da yetmili yllarda ortaya ksayd, o gnn dnyasnda ok geni bir hareket alan olur ve muhtemelen seksenli yllarda baarya ulaabilirdi. Yani baar iin gerekli dnya dengeleri asndan da bir ge kalma sz konusudur. Seksenlerin sonunda tam ykseli iindedir, Trk burjuvazisi uzlamaya eilim gsterirken Sovyetler ker. Bu yaratt moral bozukluklar, dalmalar, milliyetilii glendirmeler ile PKKy btn mttefik ve dayanaca elikilerden yoksun klar, Trk devletine ve

111

gericiliine bir piyango kar adeta. Buna ramen PKK ayakta kalmay, etkisini geniletmeyi baarr. Bunun zerine Trk devleti susurluk dzenlemeleriyle bir uzlamann yollarn oluturma denemelerine giriir. PKK buna atekesle cevap vererek bu eilimi glendirmeye alr. Ama Rakipsiz kalan ABD, Orta Douya egemen olma plann yrrle koymutur. Barzaniye salayaca destek karlnda Trk gericiliine calan sunar. nkar ve baskya dayanan glere bir tr byk ikramiye kar. Buna ramen calan stratejik bir dn yapar ve politik inisiyatifi gene kazanr. Bu srada 11 Eyll olur, dnya dengeleri deiir yine tecrit olur. Buna ramen yine de Trkiyede belli bir politik etki salar ama bu sefer ABD Iraka girer. PKK onun sonular ntralize eder. Her admda u grlmektedir. ABDnin blgedeki planlar iin Trk devletinin desteini garantilemesi karlnda PKKy ezme politikasna byk bir destek. Bu durum PKKnn bir politik ve askeri baar salamasn olaanst gletirmektedir. Bu politik ve askeri ge kalmln sonularndan kurtulabilmek iin PKK teorik, programatik ve sosyolojik ge gelmilikten kurtulmaya almaktadr . calann yapmaya alt znde budur. * PKKnn evrimi, ki calann evrimi demektir, calann ne yapamaya alt, yukarda anlatlan geni tarihsel balamlar iinde anlalabilir . PKK ve calann yapmaya alt, yukarda szn ettiimiz, ona politik bir baary engelleyen nc ge gelmiliinin yaratt amazdan kurtulmak iin, bir ulusal kurtulu hareketi ve bir burjuva devrimi olarak ge gelmiliin reziletlerinden kurtulmaya alma abasdr. Bu aba iki yndedir. Birincisi, burjuva devrimlerinin otantik ideallerine, yani her hangi bir dile, etniye, tarihe dayanmayan bir ulusulua gei abas. kincisi, Brokratik, baskc bir devlet yaklamndan, brokratik, baskc, militer olmayan, kitlelerin rgtllne dayanan bir devlet yaklamna gei abas . Kesin bir snr izmek mmkn deilse de, kabaca, Smer Rahip Devletinden Demokratik Uygarla balyla yaynlanan savunmas, ulusun dile, tarihe gre tanmlam bir ulusal hareketten ulusun dile ve etniye gre tanmlanmad bir ulusulua gei abas ve bunun teorik alt yapsnn oluturulmas gibidir. Bu Krt ulusuluuna, komnn, peygamberlerin, burjuva devrimlerinin demokratik ve eitliki ideallerinin damgasn vurmas abasdr. rnein Trk ulusuluunda byle bir nitelik hi yoktur. Onun tek vnd, devletler kurmas ve bunlarn mirass olmasdr. Halbuki calann kitab, Budadan Zedte, Burjuva aydnlanmasndan Komne tm eitliki ve insancl bir mirasla kendini tanmlar. Bylece Krtlk kendini tm insanln ortak mirasyla tanmlaynca, politik olann, bir dil, soy, etniyi ifade eden bir Krtlkle tanmlanmas ortadan kalkar; insanlkla ve onun ortak mirasyla tanmlanmas yolu alr.
112

Unutmayalm, calan, ulusu dille, etniyle, tarihle tanmlam bir ulusal hareketi dntrmeye almaktadr. Onu Krtlkle tanmlanm bir ulusal hareket olmaktan karp, demokrasiyle, insan haklaryla, eitlik idealleriyle, insanlarn kardeliiyle tanmlanm bir ulusal harekete dntrmeye almaktadr. Bunu ise ncelikle Krtln ieriini deitirerek yapmaya almaktadr. Orta Dou Demokratik Federasyonu, aslnda politik olann bir dille dinle etniyle deil, bir yer ile belirlenmesidir. Bu anlamda burjuva devriminin otantik ideallerine ger dn abasdr. Gerek Bir Halk Savunmak adl savunma kitabnda ve gerek dier konumalarnda calann zellikle devlete kar, halkn ve kitlelerin rgtllne vurgu yapt grlmektedr. zellikle Demokratik Konfederalizm ve Daha az devlet daha ok toplum vurgular da burjuva devrimlerinin, proleter devrimleri tarafndan da sahiplenilmi milite r, baskc brokratik olmayan; dorudan kitlelerin kendi inisiyatif ve rgtlenmelerine dayanan devlet biimine, yani burjuva devrimlerinin otantik ideallerine dn abasdr. Elbette calan Klasik Marksist gelenee ok uzaktr, onun Marksizm diye bildii Stalinizmdir. Bu nedenle calanda Marksizmden uzaklama gibi grnen sylem, aslnda Stalinizmden uzaklama; burjuva devrimlerinin devrimci dneminin ideallerine bir dntr. Ve bu anlamda, Marksizm aydnlanmann mirasnn gelitiricisi olduundan; c alan Marksizmden uzaklatka (Ki bu Stalinizmden, gerici bir milliyetilik ve brokratik bir devletilikten uzaklamadr) Marksizme daha yaklar. rnein calan, Marksist Kavramlarin i tutarll olan sistematiini bilmedii iin, brokratik devleti devlet olarak anlamakta; ama hibir brokratik yan olmayan devletin; demokrasinin bizzat kendisinin devlet olduunu anlamamaktadr. Dolaysyla brokrasinin olmamasnz ve tasfiyesini, devletin tasfiyesi ve almas olarak grmektedir. Bu sosyolojik yanl son derece normaldir. calan, Marksizm diye Stalinizmi renmi ge kalmann rezileti iinde domu bir nderdir. te yandan, bu gn dnyada ykselen bir ii hareketi ve Otantik Marksizmin bir canlan da yoktur ona bu devrimci demokrasiye doru evriminde kavramsal aralar ve itilim salayacak. Ortal baya post modern yzeysel demokrasi ve oulculuk sylemlerinin kaplad bir ideolojik iklimde, bu ideolojik ve teorik ortamn sunduu aralara dayanarak Stalinizmden kurtulmaya, burjuva devrimlerinin otantik hedeflerine dnmeye almaktadr. Ve btn bunlar, hapishanede, son derece elverisiz koullarda, adeta el yordamyla yapmaktadr. Kimi keskin solcular, bu grne bakarak, calann sosyalizmi ve Marksizmi terk ettiinden sz ederek, bunda bir saa kayma ve teslimiyet grmektedirler. Halbuki biz eyleri grnmyle deil zyle anlarsak, Marksizmden Uzaklama gibi grnenin Marksizmin kklerindeki burjuva aydnlanmasna, dolaysyla Marksizme bir yaknlama olduu grlr. Aslnda calann liberter teorisyenlerle byk bir rezonansa girmesi bir rastlant deildir. Bu tam da Stalinist brokratik devletilikten uzaklamann yansmasdr. Bu anlamda, calan, Liberterlere yaklatka bir anlamda sosyalizme yaklamaktadr. Daha dorus u, burjuva uygarlnn devrimci dneminin ideallerine ve programna yaklamaktadr. Bu ise, bu gnk dnyada ilerin de asgari programdr.
113

ilerin nlerindeki ilk grev bulunduklar devletlerin ulusu bir dil, din etni, soy ile tanmlamalarn ve brokratik, militer ve baskc mekanizmalarn ortadan kaldrmaktr. Yani Engelsin dedii gibi, Demokratik Cumhuriyettir. Somutlarsak, rnein bu gnn Trkiyesinde, Trk devletinin Trkln ortadan kaldrmak, onun her hangi bir dili, dini, etnisi olmamas, tm yurttalarnn istedii dili ana dil seme ve o dilde eitim grme hakk; brokratik, militer cihazn paralanmas ve btn iktidarn halkn rgtl giriim ve rgtlerinde toplanmasdr. Bu programa sahip bir ii hareketi, calann formle ettii programla hibir zorluk duymadan otomatik olarak ittifak kurabilir ve kurmaldr. Elbette, ii hareketi ve Krt ulusal hareketinin ilerdeki hedefleri farkldr. i hareketinin hedefi demokrasiyi yok etmektir. Deer yasasnn egemenliini yok etmektir . Bu gnk dnyada fiilen bir apartheit rejimine varan ulusal snrlar yok etmektir. Ama bu sonraki bir sorundur. Elbette calan bu program ayn zamanda bir Ezop diliyle, politik bir mcadele verdii iin, kar taraf tereddtte brakacak, paralayacak bi r dille ifade etmektedir. Bu programn zne kar olanlar onun bu biimsel zelliklerinden hareketle onun egemen devletle ve Kemalizmle bir uzlama olduunu syleyerek, aslnda kendi gerici milliyetiliklerini gizlemeye ve kitleleri yanltmaya almaktadrlar. Nesneleri zyle grme yeteneinde olmayan, sadece grnmlerle hkm veren sol da ayn koroya katlmaktadr. Bu baylara gre suda yzdkleri iin ve bala benzedikleri iin balinalar balk; ylan balklar ylan; yarasalar da kuturlar. Her hangi bir sosyal hareketin, teorinin veya programn, grnn deil, i yapsn, anatomisini anlama abalar yoktur. Aslnda byle davranmak ilerine gelmekte, bizzat kendilerinin de rn olduklar gerici milliyetilii da vurmaktadrlar. 10 Nisan 2006 Pazartesi demiraltona@gmail.com

114

Liberaller ve PKK
Liberallerin ve onlarn sosyalistler iindeki uzantlarnn hi sormad ve sorulmasndan holanmad soru udur: Barzani ile calan arasndaki fark nedir? Kiiler ve semboller dzeyinde sorulmu bu soru, politik ve rgtsel olarak yle de sorulabilir: PKK ile dier Krt ve/veya Krdistan partileri, zellikle KDP ve KYB (ve onlarn Trkiye'de ve dier paralardaki uzantlar) arasndaki fark nedir? Bu soru Programatik ve Stratejik olarak yle de sorulabilir: PKK'nn ve dier Krt/Krdistan partilerinin hedefleri (Programlar); kazanmaya ve yedee almaya alt gler ile karya ald gler arasndaki fark nedir? Bu soru sosyolojik olarak yle de sorulabilir: PKK ve dier Krt partileri hangi farkl snflarn konum ve karlar savunmaktadr? Bu sorular sormadan ve bu sorulara ak ve doru cevaplar vermeden, Trkiye'de ve Ortadou'da kimse doru drst, brakalm sosyalisti, demokratik karakterde bir politika yapamaz. Biz bu soruya son derece ak ve net cevaplar veriyoruz. PKK Krdistandaki pleplere (yoksullara), kadnlara, genlere dayanan, en modern, laik ve demokratik bir ulusulua ak ve buna evrilen devrimci demokratik karakteri ar basan bir partidir. calan da bu snfsal ve toplumsal eilimin rgtsel, politik ve teorik nderidir. Barzani ve dier btn Krt partileri, burjuvaziye ve airetlere dayanmaktadrlar, laik ve modern olmaktan ok uzaktrlar, devrimci demokratik deil, mcadele ettikleri lkelerin ulusuluuyla ayn gerici ulusulua dayanmaktadrlar ve bu eilimlerin nderidirler. * Sorunu byle koyup tartan liberale nedense rastlanmyor. Burada yanl veya doru bir cevaptan deil, sorunun byle sorulmamasndan sz ediyoruz. Diyebilirsiniz ki, calan Barzani ve Talabani'den daha anti demokratiktir. Bu ya nl da olsa bir cevaptr. Tartlr. Ama bu soru olmaynca bu cevap bile var olamyor. nk byle bir cevab ogularla kantlamak gtr. Kantlanamaz da. Ama rnein bizim savunduumuza benzer bir deerlendirme yaplrsa, o zaman niye daha demkratik bir eilimin desteklenmedii; niye PKK ve calan'n bu niteliinin vurgulanmad ve bunun mantki sonularn ortaya koyulmad sorular birbirini izleyecektir. Btn bu tutarszlklardanr kamann bir tek yolu vardr. Suyu batan kesmek, bu soruyu hi sorm amak. Bir para demokrat olan herkes, blge oligarilerine ve bunlardan en etkilisi olan Trk devletine kar mcadelelerinde genel olarak Krt hareketini desteklemelidir. nk baskya kar bir harekettir ve nesnel sonular itibariyle demokratiktir. Ama demokrat olan, Krtler iinde de, dierleri karsnda PKK'y desteklemelidir. Emperyalistler, Trk devleti ve Blge oligarileri ok ak olarak, PKK'ya kar dier partileri, Barzani ve Talabani'yi desteklemektedir. Bu anlalr bir durumdur. Ama Trkiye'deki sosyalistlerin, demokratlarn ve liberallerin, PKK'y dier Krt partileri karsnda desteklememeleri ve bir fark yokmu gibi davranmalar ak bir intihar
115

politikasndan baka bir anlama gelmez. Trk Devleti, Amerika, Avrupa, bunlarn politik eliti, istihbarat tekilatlar, ordular, stratejik aratrma merkezleri vs., bu fark ve farkn ne olduunu ok iyi bilmektedirler. Yani PKK'nn btn Krt/Krdistan partilerinden farkl olarak, Modern, Laik ve Plebiyen (Yoksullara Dayanan) bir hareket olduunu ok iyi bilmektedirler. Ama tam da bunu ok iyi bildikleri ve bu gerei dier uluslardan milyonlarca ezilenden gizlemek ve onu tecrit edebilmek iin, bu gerei gizlemek zorundadrlar. Onlar kar cephededirler ve byle davranmalarnda anlalmayacak hibir yan yoktur. Bu glere, yani Trkiye'nin egemenlerine, byk ve gl emperyalist lkelere kar olduunu, demokratik olduunu iddia eden glerin bu soruyu sormamalar ve sorduklarnda ak bir cevap vermemeleri kendileri hakkndaki kendi tanmlaryla elimektedir. Ama bu eliki, tam da Kk burjuvazinin karakterinin bir da vurumdur. Yani, mantksal olarak eliki olan, sosyolojik olarak eliki deildir. * Peki niin PKK'nn snfsal nitelii ile Trkiye ve Orta Dou'da politika yapabilmek aras nda kopmaz bir iliki vardr? Bu iliki en iyi bir analoji araclyla aklanabilir. PKK'nn nitelii, snfsal temeli ve programnn ne olduu, tpk duvarn kmesi ncesinde Soyetler'in nitelii gibidir. O zamanlar Sovyetlerin nitelii konusunda doru bir gre sahip olmadan, dnyada kimse doru drst brakalm sosyalisti, demokratik karakterde bir politka yapamazd. Sovyetler kapitalist bir lke olarak tanmland takdirde, " Dnya Teorisi"ni ortaya atan in veya onun Trkiye'deki uzantlar gibi (Dou Perincek ve partisi), birden bire en saldrgan emperyalist politikalarn yedei konumuna dmek kanlmazd. rnein bu bak mantk sonularna gtren Dou Perincek "Ege Ordusu Rus hududuna" diye slogan atyor ve bylece en azgn, en ahin Nato generalleriyle, en saldrgan ve sava emperyalist politikalarn savunucularyla ayn telden alyordu. Brakalm bir demokrasi veya reformlar cephesini, en gerici emperyalistlerin cephesinde yer alyordu. Benzer ekilde, Sovyetleri sosyalist olarak tanmlamak da, onun sosyalist olduunu syleyen emperyalistlerle ve kendi egemenliklerinin sosyalizm olduunu syleyen brokratik kastla ayn varsaym paylamak, dolaysyla orada eitsizlikler ve bask bir gereklik olduundan, tutarl bir demokrat olamamak; ezilenlerin sosyalizmden uzaklamasna yol amak; politik olarak da Sovyet d politikasnn, bu Brokratik kastn d politikasnn ve diplomatik manevralarnn basit bir arac olmak sonucunu veriyordu. Ancak Sovyetlerin hi de kapitalist olmadn, ama sosyalist de olmadn, orada kapitalist olmayan bir ekonomiye egemen brokratik bir kastn, bir "Nomenaklatura"nn egemen olduunu savunan doru bir zmleme, bylece ne emperyalist gericiliin ne de bu brokratik kastn yedei olmayan devrimci ve demokrat bir politikay mmkn klard. * te PKK'nn nitelii sorunu da Trkiye ve Orta Dou'da ayn durumdadr. Kimi radikal Trk solcularnn veya bir ok PKK'lnn kendisini grd gibi, PKK'y bir sosyalist rgt olarak, bir proletarya partisi olarak grmek ve deerlendirmek, tpk bir

116

zamanlar Sovyetler Birliini sosyalist grmek gibi sonular verir. Sosyalizmi diskredite eder ve PKK politikalarnn ve diplomatik manevralarnn basit bir arac olmakla sonulanr. Ama PKK'y dier Krt ve Krdistan partileri gibi, sadece bir ulusal hareket, bir Krt hareketi olarak grmek de, tpk bir zamanlar Sovyetler'i kapitalist bir lke olarak tanmlamak gibi en gerici politiklarn destekisi olmakla sonulanr. "PKK'nn dier Krt ve Krdistan partilerinden fark nedir?" sorusunu sormayan veya sorsa bile bu soruya yanl cevap verenler; yani zmnen ve fiilen onu sadece Krtlerin haklar iin mcadele eden bir Krt partisi olarak tanmlayan liberaller ve onlarn sosyalistler iindeki uzantlar (en tipik rnei DP'dir) son durumada hem Trkiye'de hem de Krtler iinde en gerici parti ve politikalarn nesnel destekisi olurlar. Bu nedenle PKK'nn nitelii konusunda ak bir gr, doru bir gr, ekmek kadar su kadar hayati neme sahiptir. * Trkiye'nin liberalleri bu sorudan niin kamaktadr? Niin kendi ayaklarna kurun skmaktadrlar? Bu mekanizma yle ilemektedir. Liberal demek burjuva demektir. Burjuvazinin en kendine demokrat diyenleri bile, 1848 devriminden beri ezilenlerden, pleplerden korkar. Burjuvazi on dokuzuncu yzylda, birka kere bu plepleri (Baldr plaklar, Donsuzlar (San Kilot), feodal beylere ve byk toprak sahiplerine kar bir ko ba olarak ne srd. 1791'de, 1830'da ve en son 1848'de. Ama her seferinde, bana toplad cinleri datamayan bycye dnd. Her seferinde Plepler bir sre sonra burjuvaziye kar yneldiler. Bu cinleri tekrar ieye sokmak iin, yani ezmek iin, burjuvazi tm programndan vaz gemek, tm sylediklerini inkar etmek, kendi kurduklarn ykmak; tekrar Napolyon avantryeleriyle, eski rejimin destekileriyle ittifak yapmak zorunda kald. lk Fransz devriminde o plepler henz modern proleterler haline gelmemilerdi, o nedenle onlar bir ko ba olarak kullanmak o kadar byk bir risk oluturmam ve kolaylkla ezilmilerdi. Ama onlar yava yava modern sanayiin rn iiler haline gelince, onlar kontrol etmenin gl daha bir ak olarak grlmeye balyordu. rnein daha 1848'in arifesinde, hala yar esnaf karakteini tayan lonca benzeri meslek esasna dayanan sendikalarda rgtl olsa bile, bu artk modern prolterler haline gelmi plepler, burjuvazinin karsna "Komnist Manifesto" gibi, bambaka bir programla kabiliyorlard. Burada onu yazan ve kabul edenlerin gc deil, nitelii, sembolik anlam nemlidir. Bu nedenle bir rastlant deildir, 1848'in burjuvazinin son kez demokratik zlemlerle ayaklanan kitlelerle ok ksa bir sre iin de olsa ayn saflarda olmas. Korkusu haklyd. Ve o gnden beri, burjuvazi kitlelerden korkar olmutur. Anti demokratik bir rejimin artk katlanlmaz olduu tipik Trkiye gibi lkelerde bile, burjuvazi (yani liberaller) kitleleri rgtleyip sokaa karmaya kalkmazlar, bundan korkarlar ve bu eilimdeki sosyalist ve plebiyen (devrimci demokrat) hareketlere kar g gizleyebildikleri bir dmanlk ve kuku beslerler.

117

Bu durumda, bu artk katlanlmaz olmu keyfi askeri brokratik oligarinin egemenliine kar ezilenlerin devrimci demokrat kitle hareketlerini destekleme ve rgtleme olmaynca, dayanlacak g, uluslar aras elikilerde aranr. ABD'nin Orta Dou'da "lml slam" plan veya Avrupa Birlii'nin kendisine rakip bir siyasi irade outurmasn engellemek iin Trkiye'nin Avrupa Birlii'ne girmesini desteklemesi ve bunlar iin gereken kimi reformlar, biricik gereki program ve ezilenlerin kitle hareketlerinin yerini dolduracak biricik g kayna olarak ortaya kar liberallerin baknda. O zaman, liberaller konumlarn bu glere gre belirlerler. Ama tam da bu gler bilmektedir PKK'nn plebiyen zelliini ve tam da bu nedenle PKK'y tecrit etmek istemektedirler. nk bu harketin baars, sadece Trkiye'ye deil btn blgeye gerici ulusulua dayanmayan, blge halklarn birltirebilecek bir demokrasi getirebilir. O zaman blgenin, emperyalist ihtiyalara uygun olarak bu gnk gibi birbirine kar kullanlmas mmkn olmaz. Emperyalistler bu hesapa, ok iyi bildikleri nitelii nedeniyle PKK'ya kar Barzani ve Talabini'yi desteklerer. Liberaller de, kitlelerden korktuklar ve bunun yerini dolduracak gc Amerika ve Avrupa'da bulduklar iin, otomatikman bu politikalarn destekisi olurlar. Bylece demokrasi zlemleri ile gerek yaptklar arasnda bir eliki oluur. Demokrasi isterler ama blgedeki ve Trkiye'deki en byk ve demokratik kitle hareketine kardrlar, onun baarsn istemezler. Bylece demokratik hareketten tecrit olurlar. Ve demokratik hareketi tecrit etmenin arac olurlar. Ama bu durum, onu kar olduu gler karsnda da tecrit eder. nk bu konumlaryla liberaller, aslnda Amerika ve Avrupa ile Trkiyenin askeri brokratik oligarisinden ok daha az ili dl olmalarna ramen (Trk ordusu Nato ysidir. Btn silahlarn hatta gnlk istihbartn bile onlardan alr), fiili politikalaryla bu glerin Trkiye'deki bir uzants olma grnmnden kurtulamazlar. Ve bylece aslnda kendilerinin destekisi olabilecek ehir orta snflarn, Askeri Brokratik Oligarinin yedeine terk ederler. ehir orta snflarnn bylesine Askeri Brokratik Oligarnin kontrolne kaymalarnn kendi sularnn sonucu olduunu; tutarl demokrat bir izgiyi savunamadklar iin onlarn oraya hapsolduunu gremezler. Ve tam bu durum nedeniyle, geni orta snflar ve iileri rgtleme potansiyeli gsteremezler. iler AKP'nin, orta snflar Askeri Brokratik Oligarinin yedek gc olmaya devam ederler. * Liberallerinn kurtuluun bir tek yolu vardr. Demokrasi mcadelesinin z gcn, Amerika veya Avrupa veya AKP'de veya Barzani AKP ibirliinde deil, Krt zgrlk hareketinin Plebiyen kanadnda grmek. Aka ondan yana tavr almak. O zaman liberaller PKK'nn bir trl baaramad Bat'nn ehirlerini rgtleme becerisini gsterip gerek bir g haline gelebilirler. Ama bu takdirde de Amerika ve Avrupa'nn desteini kaybedecekleri aktr. Askeri brokratik Oligarinin ve AKP'nin saldrlarn hedefi olacaklar da aktr. Bu saldrlar gze almadan da olumlu bir gelime ve tkankln almas mmkn deildir. Ama byle davranabildikleri an Liberal olmaktan kp bir demokrat haline gelirler.

118

* Liberaller ve onlarn uzantlar, bu gnk yaklamlaryla sadece iileri AKP'ye, orta snflar Askeri Brokratik oligariye mahkum etmezler; kendilerini ve Krt hareketini de gszle mahkum ederler. Ama daha nemlisi, bu miyop politikalar sonucunda kar ktklar askeri brokratik oligarinin mrn ve egemenliini glendirme ans sunarlar. Nasl m? ABD+AB+AKP+Barzani= Ilml slam denklemi karsnda, iyice tecrit olan ve egemenliini tehlikede gren Askeri Brokratik Oligari, bu denklemin tecrit edip yok etmeye alt PKK ile aktan ittifaka girip, yani onun nn ap, yani liberallerin korkusundan yapamadn yapp btn inisiyatifi ele alp, mrn bir elli yl daha uzatmann yolunu arayabilir. Bu sanldndan ok daha gl bir olslktr ve btn bilinen kalplar alt st olur. O zaman "bu memlekete komnizm lazmsa onu da biz getiririz" diyen Ankara Valisi gibi, en iyi ve hzl Krtle de soyunup liberallerin btn silahlarn elinden almakla kalmaz, cephesini korkun llerde geniletebiir de. Bu eilimin Askeri Brokratik Oligari iinde her zaman bulunduu aktr. Yaln Kk'ten, Erdal nn'ye kadar geni bir yelpaze bu stratejiyi savunmutur. Ancak bu stratejinin Askeri Brokratik oligari iinde glenmesi ve baat eilim halini almas, inkara dayanan konseptin iflasyla, yani ciddi askeri yenilgiler ve tecrit ile mmkndr. Ama o zaman liberaller tm silahlarnn elinden alndn , dayandklar tm kavram ve kabullerin tuzla buz olduunu greceklerdir. Ve bunu hazrlaya n bizzat liberallerin kendisidir. rnein Taraf, bu gn fiilen, byle bir stratejinin askeri brokratik olari iinde daha etkili olmasnn koullarn hazrlamaktadr muhtemelen. Ve yine muhtemelen byle bir stratejiyi savunanlar Taraf'a gerekli belge ve bilgiyi sunmaktadrlar. Yani tarihin liberallerle alay yle olabilir ki, liberaller askeri brokratik oligarinin Krt sorununa bir zm bulmasnn, rnein Krt ve Trk devletinin veay Anayasal vatandalkta bir Trkiye devletinin ve dolaysyla onun mrnn bir elli yl daha uzamasnn arac olabilirler. Ve imdi gidi de bu dorultudadr. * Tarihsel tecrbelere bakldnda, burjuvazinin korkakl karsnda, Askeri Brokratik Oligari daha kararl ve zorda kaldnda epeyce esnek de olabilme zellii gstermitir. rnein Burjuvazi kinci dnya sava sonrasnda, Demokrasi ve ok Partil Rejim isteme cesareti gsteremezken, o gnk dnyann deien dengelerini gren "Milli ef" nn, ok partili rejime gemi ve bu oligarinin egemenlinin bu gne kadar yaamasn salayan bir esneklii sisteme salamtr. Yarn ok sknca, Ilml islam projesi, liberallerin de desteiyle yerleip ehir orta snflarnn ve Alevilerin tepkisini arttrnca ve bu durumda Askeri Brokatik Oligari keye skp egemenliinin ve gcnn elirden gittiini grnce, stratejik bir dn yapabilir tpk nn'nn 1946'da yapt gibi. AKP ve ABD'nin Barzani ile ittifak karsnda PKK ile ittifak yapabilir. PKK modern ve laik bir harekettir, byle bir ittifak Alevilere ve e hir orta snflarna sadece muazzam bir enerji vermez byk lde iileri de kazanabilir. Bu olaslk sanldndan ok daha gldr. Ve Ilml slam projesi glenip mevziler

119

kazandka bunun gerekleme olasl artar. * Trkiye'de gelecei PKK ile ittifak yapan kurar. AKP (Anadolu Burjuvazisi) bu ans kard. Liberaller (Bat Burjuvazisi) bu ans tepmeye devam ediyorlar. Askeri Brokratik oligari ise bu kart henz oynamad. Oynadnda ne olur? Bu otomatikman onun egemenliini pekitirmez. Askeri Brokratik Oligari asndan bu kart oynamak, Alman Genel Kurmay'nn, Dou cephesinde rahatlamak iin Lenin'in Rusya'ya giriini salamasna benzer. Cinler ieden kar. Bundan kimin kazanl kaca belli olmaz. PKK'nn plep ve jakoben zellii ile Askeri Brokratik Oligari'nin Bonapartist zellii eliki iindedir. Ama PKKnn bu gnk durumda yeterince ortaya kmam brokratik ve Bonapartist bir yan da vardr. Trkiye'nin askeri brokratik oligarisi PKK'nn bu yanyla ittifak edip birs Krt -Trk brokrasisi biiminde egemenliini ve mrn uzatabilir. Ama byle uzlama iin bile, PKK'nn nnn almas, ayn zamanda, Trkiye'deki yoksullarn da hzl bir politizasyonu ve radikalizasyonu demektir. Ve PKK'nn esas baat eilimi, yoksullara dayanan radikal demokrasidir. Bu eilim o zaman kendini ifade ve Trkiyenin ezilenlerine anlatma olana bulabilir. Bu gn Krtleri lin etmek isteyen veya Apo'yu yakmak isteyen Trkiye'nin ehir yoksullar, imdiye kadar aldatldklarn anlaynca, yaktklarna tapmaya balarlar. Trk Askeri Brokratik Oligarisinin devletini ve mrn uzatabilmek iin byle bir giriimi, hi hesaplanmayan sonularyla, batda gerekleecek byle bir politizasyon ve radikalleme gerek bir demokratik devrimin vesilesi de olab ilir. Sonu ne olursa olsun, Askeri Brokratik Oligarinin stratejik bir dnle yol aaca gelimelerle, her halukarda, Brokratik ve Bonapartist gler ile, Plebiyen ve Jakoben gler arasnda bir hesaplama ve atma kanlmaz olur. Sonucu mcadele belirler: Sonucu bu gnden oluan kk de olsa birikimler belirler. Demir Kkaydn 22 Ekim 2008 aramba

120

Yeni Bir dneme Girilirken ngrler ve Grevler

Bir sredir ok alametler belirdi. yle grlyor ki, birka gn iind e eski parametrelerin hepsinin geersiz kald yepyeni bir dnem balayacak. Aslnda yeni dnem fiilen de balam bulunuyor. Alamet dediklerimiz yeni dnemin balamlnn ifadelerinden baka bir ey deil. Ama herkes, henz hala eski parametrelerle dndnden yeni durum kavranamyor. in dorusu, biz de birka gn ncesine kadar durumun pek farknda deildik. Elbet birka ay ncesine kadar bebek katili ya da terrist ba olarak anlan calann birden bire resmen mral diye bir makam haline gelmesi; BDP vekillerinin mralya gitmesi; calann bir muhatap olarak alnmas ok nemli gelimelerdi. Ama bunlar bile henz Erdoann Suriye ve Irakta skmlyla, bakanlk ihtiraslaryla ve seimlere kadar bir atmaszlk ortam yaratma taktik kayglaryla aklanabilirdi. (Elbet bugn de bunlar geerliliini koruyor. Ama baka bir balam iinde.) Ve byle bile olsa bu elbette zgrlk Hareketine yeni imkanlar ve hareket alanlar demekti. Bizzat u ana kadar kat edilmi yol bile birka ay nce tasavvur edilemeyecek bir kazanmn ifadesi olarak grlebilirdi. calan ilk kez bir siyasi muhatap, bir politik partner oluyordu. Bu bile bal bana muazzam bir yol ve kazant. Grmz aa yukar bu erevedeydi. Erdoann niyetleri ne olursa olun; bunlar nasl bir siyasi ve taktik manevrann arac olursa olsun en kk bir olanaktan yararlanmak; zaman zaman uzlamalar yapmak her savata mmkn ve gereklidir. nemli olan bunlardan kar taraf tecrit etmek; var olan gleri birletirmek ve arttrmak iin yararlanmak olduundan, kendine gvenen, abdestinden emin olan bu gibi manevralardan korkmaz ve bunlar bir olanak olarak deerlendirir. Stratejik hedeflerle taktik esneklii birletirmede calan ve Krt hareketinin eline kimse su dkemeyeceinden ihtiyatl bir iyimserlikle Sre i destekliyorduk ve tam da biraz byle deerlendirdiimiz iin bir yaz yazmaya ncelik vermemitik. Birka gn nce, hafta sonunda tesadfen Kadky HDKnn kahvaltsnda karlatmz Sebahat Tuncel de gelimeleri nasl gryorsunuz diye sorunca, bu anlamda bir eyler sylemeye altmda, Tuncelin yznden, ksa bir an iin, olay anlamadm, cevabmn ok klasik olduu anlamna gelebilecek ifade gelip geti gibi oldu. Bir ey sylemedi. Sonra kendisi orada bulunanlara ksa bir konuma yapt. Mcadelenin yeni bir biimde sreceinden, burada HDKnn ok nemli olacandan sz etti. Bunlar elbet her zaman duyulabilecek szlerdi. Ama burada zel bir anlamlar olduu seziliyordu. Bu basit gibi grnen gzlemler beni uyard ve gelimelerin zerine younlaarak dnmeye itti. Son gnlerde gezeteleri de ok dikkatli okuyamamtm kimi salk nedenleriyle. Btn gazeteleri taradm. Younlatka gelimelerin aslnda btn eski parametreleri deitirdii ve deitirecei giderek netleti.

121

Trk devleti stratejik bir dn yapmt. En nemli deiim buydu ve bu btn paramtreleri deitirmiti. Bunu gzden karmtk. * Younlap bir tarama yapnca, birounun yan sra sadece u haberler bile neyi gzden kardmz gsteriyordu: lki, Davudolunun Diyarbakra gitmesiydi. ileri deil, Dileri bakan gidiyordu. Bu bile yeterince ilgin ve nemliydi. Orada syledikleri ise, kendisinin gidiinden daha da ilginti. Gazetenin haberine gre: Dnya Sava sonras Trkiye ve Ortadou topraklarn gizlice paylatran Fransa ve ngiltere'nin imzalad Sykes Picot anlamasna dikkat eken Davutolu, "Sykes Picot'nun bize izdii o kalb kracaz" dedi. Snrlarn kaldran Avrupa'ya yeni Romac denmediini belirten Davutolu, "Onlar ne derse desin btn ehirlerimiz, kentlerimiz kendi hinterland ile buluacaktr" diye konumutu. Hele hele Davudolunun konumasnda, Yaln Kkn Trk devleti iin formle ettii ve Askeri Brokratik Oligariye nerdii stratejiyi temellendirdii aslnda ilikiyi doru formle eden Kerkk almayan Diyarbakr verir (bunu kimileri hep bir askeri ele geirme olarak anladlar. Yaln Kk bunu PKK ve Krtlerle ittifak yap, Kerk ele geirirsin, yapmazsan Diyarbakr kaybedersin alamnda sylyordu.) formlnn slamc bir sylemle ve Yeni Osmanlc bir perspektifle "Trk'yle, Krt'yle, Bonak'yla, Arap'yla her bir milletiyle yryeceiz ya da bizi lime lime edip kk paralara ayrmaya alacaklar eklinde formle etmesi ortada yepyeni bir durum olduunu kavramamz pekitirdi. Buna ek olarak Aysel Tulukun rfan Aktanla yapt konumadaki u szler: Bize gre konjonktr, Krtlerle birlikte olmay onlara dayatt. Krtlerle ittifak kurmann hem Ortadou'da hem de ieride onlara kazandracan grdler. Sava ve imha politikasyla Krtlerin siyasal geliimini engelleyemiyorlar. Her trl baskya ramen giderek byyen bir Krt hareketi var. Bence devlet yle bir karar verdi: Krtler kazanyor, biz kaybediyoruz, o zaman birlikte kazanmann yolunu bulalm! calan'n da bunu dnd kanaatindeyim. calan da savan artk bir tekrara dntn, kazandrmadn grd iin, mttefik olarak Trkiye'yi seti. Ortadou'da pek ok denge var ve Krt hareketi baka bir dengede kendini konumlandrabilirdi. Ama Krtler bunu deil, Trkiye'yle ittifak kurmay tercih etti. Tarihsel olarak bunun kazandracan ngrd calan. Yine ayn gn Karaylann Newrozla yepyeni bir sre balyor szleri. Gltan Kanak ve Demirtan Newrozda calann Ateesten ok daha te bir ar, stratejik bir ar yapabileceine ilikin aklamalar, ok daha temel anlamda yeni bir durum karsnda olduumuza ilikin yargmz pekitirdi. Elbette atekes bile nemlidir am a bunun balam, hengi deiiklik balamnda gerekletii daha da nemlidir. Atekesin nemi, gerek nemli olann neminin grlp, anlalmasn, tartlmasn engelliyordu bir bakma.

122

Birka saat nce mraldan dnen heyet adna Demirtan gazetecilere okuduu calann mesajn da dinleyince, herey kesinleti. Evet, Newrozla birlikte btn eski parametreler geersizleecek. Elbet mcadele srecek ve elbet Krt sorunu veya demokratikleme sorunu zlm olmayacak ve bitmeyecek ve bir sosyalistin, bir devrimci ve radikal demokratn bu sreci bir zm sreci olarak tanmlamas veya adlandrmas pek doru olmaz ama mcadelenin biimleri, hedefleri, mcadeledeki gler batan aa deiecek. Byle kritik bir durumun, bir politik depremin arifesinde, hibir gcmz ve etkimiz olmamasna ramen, elde hibir bilgi olmadan, iinde bir durum deerlendirmesi ve ngrler bulunan bir yaz yazmann hem tarihe bir not dmek; hem de ilerde salamak ve varsa yanlglarmz grmek iin art olduunu grdk ve bu yazya baladk. * Sadece ortadaki deiikliin nasl tm parametreleri deitirdiini gsterebilmek bakmndan ieriksel hibir benzerlii olmayan yle bir rnek ortadaki deiikliin nasl bir ey olduu konusunda bir fikir verebilir. Amerikada sosyalist bir devrim olduunu var sayn. Bu btn dnyadaki parametrelerin alt st olmas anlamna gelir. Var olan btn strateji ve taktikler, teorik tartmalar vs. bir anda hkmsz kalr; olaylarca alm olur veya kadk olur. Dnyann en byk gc kar bir g olmaktan km yanda bir g olmutur. Artk dnyann sosyalist olmas sadece bir zaman sorunudur ve akl almayacak kadar sancsz ve kolay olur. Tekrar edelim, ierik olarak deil ama kediye gre budu, Ortadou lsnde sonular itibariyle bylesine bir deiim sz konusu. Bylesine bir deiimde eski parametreler zerinden politika yapanlarn hepsi hzla yokolur gider. Esas nemli olan ve zerinde tartlmas gereken budur. Atekesler, hudut dna kmalar vs.. Btn bunlar bu deiimin iinde kk ayrntlardan baka bir ey deildir. Elbet eylem ayrntlarla ilgilenmeyi ngrr ve aytan ayrntlarda gizlenir. Ama btn bunlar artk bambaka bir erevede bir anlama sahiptirler. Deiikliin apnn anlalmas iin yle bir iki rnek daha ayktrc olabilir. rnein imdiye kadar Trk devletinin Krtlerin varln bile inkarna allmt, binlerce insann kan bunun iin dklmt. imdi Krtlerin blgedeki en byk koruyucusu ve destekisi Trk devleti olarak ortaya karsa, byle bir sylem zerinden ideolojik ve politik varlklarn srdrenler, hem Krtler hem de Trkler iinde bir anlamda bolukta kalrlar. Tpk Amerikada bir devrim olduunda btn politik varln Amerikan Emperyalizmine kar mcadele zerine ekillendirmi bir hareketin decei duruma derler. Ya da yle bir durum var sayn. Trk devletinin PKK gibi gerilla savanda ustalam bir rgtn silah brakmasn istemeyip, ii ardan alp el altndan onlar silahlandrdn hatta fiilen ibirlii yaptn dnn. Trk devletinin yeni stratejisi ve Ortadoudaki gelimeler byle durumlar ortaya karabilir ve muhtemelen de karacaktr. Bu deiiklik sadece Trkiyedeki politik mcadelenin parametrelerini deitirmeyecektir; Ortadoudaki btn dengeleri de deitirecektir. Bar sreci denen aslnda bir anlamda bu stratejik deiimin ve dnn

123

gerekletirilmesinden baka bir ey deildir. calan ve Trkiye Krtleri, Trk devletinin bu stratejik dn yapabilmesi iin olmazsa olmaz olduundan bugn calann mral diye bir makam haline geldiini gryoruz. Ama btn bu deiim, mcadelenin bittii, Krtlerin haklarn kazand, Trkiyenin demokratikletii ve demokratikleecei anlamna gelmemektedir. Btn bunlar iin mcadeleler srecektir; hatta bizzat bu mcadeleler bu deiimin aralar olaca gibi, bizzat bu deiim bu mcadelelerin bir arac olacaktr. Hatta denebilir ki, hibir gerek demokratikleme olmadan, var olan sistemin kendini yenileyebilmesi ve srdrebilmesi iin btn bu stratejik deiim gerekletirilecektir. imdi yle bir durum dnn mahalli idarelere idari yetkiler veren, gerek merkezi iktidar olduu gibi koruyan, ama anadilde eitime bile yer veren, fiilen Uluslar aras alanda bir sorun yaamamak iin, snrlar iine katmad Suriye ve Irakn Krt blgeleriyle snrsz bir ekonomik entegrasyon yaayan bir Trk-Krt Devleti, Firavunlar Nemrutlar andan kalma niteliini zerrece deitirmi olmaz; ama mrn ve gcn en azndan birka on yl uzatm olur. Hem Burjuvazi, yani AKP; hem de Snufu Devlet, Kvlcmlnn Firavunlar, Nemrutlardan kalma ark devletilii dedii, bizim Askeri Brokratik Oligari terimini kullandmz en temel iki egemen g, esas olarak bu dnmde anlam bulunuyorlar. Btn gezegenler srekli hareket halindedirler, bu hareketleri esnasnda dier gezegenlerin yrngeleri zerinde etkilerde bulunurlar. Bu etkilerden hareketle bir zamanlar Neptnn varl ve yeri hesaplanabilmi sonrada o gezegen o yerde bulunabilmiti. Ancak bu gibi etkilerden te, gezegenlerin belli bir dizilite bulunmalar gerekleir zaman zaman. O zaman etkiler istisnai bir g ve nem kazanrlar. rnein Gne ve Ay tutulmalar byledir. Hareketleri esnasnda bazan Gne, Dnya ve Ay, hepsi ayn doru zerinde dizilirler. ekim gleri birbirine eklenir. Gezegenlerin byle ilgin dizililerini eskiden mneccimler nemli olayarn habercisi sayarlard. Evren yle byk ve geni gezegenler ylesine kktr ki bu gibi dizililerin toplum hayatnda fiilen ciddi fizi ksel bir etkisi bile olmaz. Ama Snflarn ve sosyal ve politik glerin mcadelesinde byle dizililer gerekletiinde, rnein birbirine kar mcadele iindeki gler birden bire bir kar ortaklnda bulutuunda ve ittifaka yneldiinde , bunlarn farkl yrngeleri (toplumsal glerin konumlar ve karlar) deimemekle birlikte tm eski dengeler ve parametreler deiir. rnein kinci Dnya Savanda ABD, ngiltere ve Sovyetlerin ayn ittifak izgisinde birlemesi byle muazzam bir Kta kaymasyd. Dnya sonraki elli ylda bu kayma zerinde ekillenmiti. imdi olan byle bir deiikliktir. Herkes yllardr Trk devletinin Krtlerle savamasna ve Krtler iinde de Barzani ve Talabani ile ittifak edip PKK ile savamasna almt. imdi deien, bu Trk devleti Krtler ve PKK ile ittifaka ynelmi bulunuyor. Sre zerine sylenenler hep eski parametrelere dayanyor. Televizyon ve gazetelerde tahliller ve karsamalar, politika belirlemeler hep eski deimezler zerinden yaplyor eski

124

alkanlkla. Bu deiimin kendisi bir yn aktr imdiden bo drr. rnein artk Ortadou apnda bir projeniz, programnz, stratejiniz yoksa, bu yeni durumda bolukta kalrsnz. rnein MHPnin Trklk ideolojisi zerinden byle bir paradigma iinde yer almas ve bir program oluturmas bile olanakszdr. Bu durumda sudan km bala dner. Bu nedenle tm varlyla yok oluunu engellemeye alacaktr. Krtler iindeki ilkel milliyeti denenler de, bir Krt devletinden te birtasavvuru olmayanlar da tersinden ayn duruma deceklerdir. Bir yl sonra bu deiime ayak uyduramayan btn politik aktrlerin, 2002 seimlerinde btn dier partilerin silinip gitmesi gibi silinip gittii grlrse hi kimse armamaldr. Deiimi yle formle edebiliriz: Devlet ve (MT, MGK vs., buna Devlet Akl , Hikmeti Hkmet, Reason detat da deniyor) Burjuvazi (AKP) Krtlerle ttifak, bunun iin de Sava durdurma karlnda da PKKya legal mcadele olanaklarn sunmak. Bunu organize etmek iin de imdilik calan muhatap almakta anlam bulunuyor. * Peki, bu nasl mmkn olabildi? Ve ne gibi sonular olabiir? Elbet hereyden nce Dnyadaki ve Ortadoudaki gelimeler bunu zorlad ama bu zorlama yllardr vard. Nasl 28 ubat, Erbakan ve khnemi politikasn, kadrolarn ve sylemini tasfiye edip, Politik slamn yepyeni bir stratejisinin, parti ve kadrolarnn yolunu atysa, ona bir genlik as olduysa, Ergenekon tevkifatlar da Askeri Brokratik oligari iindeki khnemi gleri ve stratejileri tasfiye etti. Bu tabaka iindeki daha esnek olanlar, ayn kalabilmek iin deimeliyiz diyenleri glendirdi ve onlarn nn at. Zaten bu glerin el ve bel vermesi olmasayd, AKP bylesine cepheden bir harekata da cesaret edemezdi. Byle bir deiim olmasayd, Devlet Akl (MT, MGK) Yaln Kkn formlne gelmez; Krtler ile ittifak yapmann Trk Devletine neler kazandracan gremezdi. Yani diyebiliriz ki, nasl ordu ve brokrasi 28 ubat ile politik slam budad; yeni srgnlerin nn at ve ona bir genlik as yaptysa; Ergenekon tevkifatlar da Askeri Brokratik oligariyi ayn ekilde budad; yeni srgnlerin nn at ve ona bir genlik as yapt. Bu genlik as sayesinde Devlet Akl sermayenin akl ile akabildi. Bu akma, bu glerin arasndaki elikinin yok olmas; atmann durmas anlamna gelmemektedir. Bu glerin farkl Krtleri de olacaktr. Krtler iindeki farkl glerin de Farkl Trkleri olaca gibi. Genel olarak Krtlerle ittifak yaplacaksa, hangi gcn Krtler iinde hangi glerle ittifak yapaca da bir sorun olarak ortaya kar. Trkiyede devlet imdiye kadar PKKya kar Barzani ve Talabani ile ittifak yapt. AKP de bu izgiyi srdrd ve srdryor. Ama AKPnin Barzani ve Talabaniye dayanan gc ve Ortadou politikalar karsnda Askeri Brokratik Oligari bir sredir PKKnn desteklenebilecek ve ittifaklar yaplabilecek bir g olduunu fark etmi bulunuyordu. Ve bu gle birlikte AKPnin Barzani ve
125

Talabaniye dayanan slamc vizyonuna kar laik bir vizyon ve g olarak PKK ve calan pek ala bir kar denge oluturabilir. (DP, TKP, Halkevleri gibi sol hareketlerin son zamanlardaki Krt Hareketiyle yaknlama denemeleri ve flrtleri Askeri Brokratik Oligarinin kitle taban olan ehir Orta Snflar ve Aleviler iindeki bu yndeki kmldamalarn bir gstergesinden baka bir ey de deildi.) AKP asndan ise zincir yle kurulbilir. AKPnin Ortadou politikalarnn amura saplanmas, Irakn blnmenin eiinde olmas, Irak Krtlerinin, Trkiye ile ittifak ve hatta birlik hedeflerini aka ifade etmeleri, bu birlik ve ittifak iin Trkiyedeki Krtlerle barma zorunluluu, AKPnin btn denemelerine ramen PKKnn etkisinin krlamamas ve aksine artmas; Suriyede Krtlerin ve PKKnn birden bire nc bir g olarak ortaya kmas. Btn bunlar da AKPyi calanla bir uzlamaya, onunla askeri yntemlerle deil, baka yntemlerle mcadeleye, bunun iin de belli bir geri ekilmeye zorlam bulunuyor. AKP de u denklem karsnda kald: Trkiyedeki Krtlerle barlmadan, Barzani ve Talabani Trkiye ile baramaz ve Trkiye ile fiili bir birleme gerekletiremez. Trkiyedeki Krtlerle barmak iin de en etkili g olan calann izgisiyle bir ekilde anlamak gerekmektedir. Bylece Snufu Devlet ve AKP, farkl kayglar ve gerekelerle ayn noktada bulutular. Barzani ve Talabani de Trkiye ile barmak hatta birlemek, istemektedir ama Trkiye kendi Krtleri ile savarken bu bir ihanet gibi olacandan, savan durmas da calansz olmayacandan. Onlar da Trk Devleti ve AKP ile ayn noktada bulumu bulunuyor. O nedenle Barzani bu son srecin hazrlanma ve uygulanmasnda her trl kolayl gstermekten imtina etmiyor. ok nce Barzaninin zel kalem mdr Fuat Hseyin yle demiti: Eer iiler ran, Snniler de Arap dnyasn seerse, Krtler de Trkiye ile yaknlarlar. Trkiyenin de Krtlere ihtiyac olur. Birbirimizi sevmiyoruz ama sevmeye de ihtiyacmz yok. Amerika Badattan geri ekildiinde, atma yaanacak, Trkiyenin de baka bir ans olmayacak. Krtler bu artlarda Trkiyenin korumas altnda rahat ederken, bunun karlnda Trkiye, Kerkkteki dev rezervler dahil, Irakn kuzeyindeki blgenin petrol ve doal gazna dorudan eriim imkan elde edecek ve dolayl yollarla Kerkke sahip olacak. zetle artk petrol paralarnn ve dnya nimetlerinin tadn da am, bunca sava ylndan sonra biraz bar ve efah iinde yaamak isteyen Irak Krtlerinin Irak cehenneminden kmas iin, Trkiyenin kendi iindeki Krtlerle barmas arttr. Kendi iindeki Krtlerle barmas iin ise, silahlarn susmas, Silahlarn susmas iin de calann muhatap alnmas ve ona politik mcadele alannn almas arttr. Ama sadece bu kadar deil, ABD ve srail bile bu dnmden karldrlar ve desteklerler. rann nnn kesilmesi iin, Trkiyenin Krtlerle ittifak ABD ve srailin de karnadr. Bu deiimde kar zedelenen kesim, Trkiyenin iindeki Askeri Brokratik oligarinin eski stratejisine bal gler; Suriye, ran, Rusya ve indir. Ayrca ABDnin yannda ve mttefiki grnmesine ramen her zaman ona kar dengelere oynayan ve srekli rekabet iinde olan

126

Avrupa ve znde Almanya ve Fransadr. Sakine Canszlarn Parisin gbeinde vuruluu, bu glerin bu deiimi engellemek iin yapabileceklerinin ve gsterecekleri direniin bir ipucu olarak grlebilir. Elbet dnya apndaki gler ve bunlarn jeopolitik pozisyonlar ve karlar bu deiimi uzun zamandr zorluyordu. calan yllardr bunlar dile getiriyordu. Ama olaylarn zorlad bu politikalarn gereklemesi o glerin iinde ciddi deimeleri ve mcadeleleri gerektiriyordu. Bu deiimleri ya biri baarm dieri baaramam oluyor ya da konjonktr farkl konumlanmalara yol aabiliyordu. imdi bir bakma, btn Dnya apnda ve blgesel aktrlerin neredeyse hepsinin senkronize bir ekilde, tpk gezegenlerin ayn doru zerinde dizilii gibi, ayn ortak karlarda bulumas gereklemi bu da uzun yllardr bu olana bekleyen calann nn am bulunuyor. calan bu duruma yllardr hazrd ve verdii btn mesajlar buna ynelikti. Uzun yllardr programn ve vizyonunu koymu bulunuyordu. Teorik ve politik olarak bu yeni duruma, yeni parametrelere en hazrlkl g calandr. calan stratejik hedeflere ballkla taktik esneklii en iyi birletiren, tam da bu nedenle kendisini kullanmaya kalkanlar her zaman kullanm bulunan zeki ve vizyon sahibi bir politikacdr. Suriyenin elinde esirken (Geri Suriye ve Lbnan iinde dolaabiliyordu ama Suriye gibi bir muhaberat devletide bu mraldan bile daha riskli bir durumdur. Aslnda bir esirdi, bir rehineydi. Tpk mraldaki gibi.) Ortadounun en byk gerilla hareketini rgtledi. Trkiyenin elinde bir adada esirken Trkiyenin en byk demokratik parti ve hareketini rgtledi. imdi, Ortadounun en byk demokratik hareketini rgtleyip en byk devletinin bana gemeye adaydr. Muhtemelen artk calan bir Krt politikacs deil, bir Trkiye ve Ortadou politikacs olarak ortaya kacaktr. Ufku bir Krt devletinden tesini gremeyenler calan ihanetle sulayp AKP ile ittifaka yneleceklerdir. calan ise ilk elde programna Trkleri kazanmaya alacaktr. Muhtemelen bir sre sonra calan Trkiyenin ana muhalefet lideri olacaktr elinde Trkiye ve Ortadou iin bir demokrasi program olan. AKP bir sre sonra calan tecrit edip etkisini kracann hesabn yapmaktadr. Krtlerle bir barma, bireysel haklar; savan durmasnn ekonomiye kazandraca dinamizmin; Gney Krdistandan gelecek petoller ve paralarn bir sre sonra kendisini glendireceinin, Krtler arasnda calann altn oyacann; AKPnin Krdistanda da birinci Parti olacann hesabn yapmaktadr. Bu nedenle nmzde calan ve Krt zgrlk hareketine ynelik olarak basklarn, iddetin dier Krtlere olanaklarlarn almasyla birlikte gtrlecei yeni ok sert mcadeleler dnemi de bulunmaktadr. Tayyip Erdoan aslnda birikimsiz ve yeteneksiz bir politikacdr. Konjonktr ona ok yardm etti imdiye kadar. Yllarn adeta nadasta kalm, ilenmemi tarlas gibi duran bir Trkiyede

127

iktidar ald. Hibir ey yapmadan sadece ok byk aptallklar yapmadan durmas bile yeterdi. Ne zaman bir ey yaptysa aslnda azna yzne de bulatrd (Suriye politikas ve Gazzeye yardm rnein) ama bunlar bile onun baars ve yetenei gibi grnd. Karsnda doru drst bir politik rakip bile yoktu. Kendi apsz ama karsndakiler ondan da apzd. Ve imdiye kadar calana her yerde yenildi aslnda. Ancak imdi ve bundan sonra Erdoann ap (daha dorusu apszl) daha iyi grlecektir. Erdoan bir sre sonra baba bir hrsz tuttum a dnecektir. Getir gelmiyor, brak gitmiyor. * Bunu grmek iin mneccim olmaya gerek yok. AKP neden kaybedecektir? nk ancak calandan daha demokratik bir programla ona kar mcadele edebilir. Ama zaten daha demokratik olursa bir kar g olmaktan kar ayn ama iin bir mttefik olur. Bu olmayacaktr. nk AKP demokratik bir parti deildir. Burjuvazi ta bandan beri hibir zaman demokrat olmamtr. Demokrat olmad iin Teorik, Politik ve deolojik bir hazrl yoktur. calann mesajnn BDP heyeti tarafndan mraldan dnerken okunduu gn Erdoan, slamlk, Trklk ve Milliyetiliin vglerini yapyordu, birka yldr oluturulan anakkale anmalarnda. Nedense Rumlarn, Ermenilerin yani Hristiyan halklarn ad bile anlmyordu bu szmona kardelik ve ok renklilik sylevlerinde. calan ise, milliyetilii lanetliyor; Ermeni, Sryani, Keldani, Helenlerin katliyle milliyetiliin ykselii ve onun tm ortadouyu yangn yerine evirii zerine geni blmler bulunan kitaplar yazyor yllardr. Liberaller ya da Erdoan gibi katliamlar karsnda ttihat Teraikkiyi sulamakla yetinmiyor bir btn olarak ulusuluu mahkum ediyor. En son kitabndan bir alnt: Ulus devletiliin yol at en byk felaketler Ortadounun soykrm yaayan halklarna ilikindir. Anadolu ve Mezopotamyada erken milliyetiliin tuzana den Helen, Ermeni, Sryani ve Krt halklar, tarihin en eski yerel kltrlerini temsil etmelerine ramen, ulus devletiliin son yzyllk deneyimleri kendlerini tasfiyenin eiine kadar getirdi. (Abdullah calan, Demokratik Uygarlk Manifestosu, Beinci kitap, s. 545) Ya da u szlere bakalm: () Artk Ermeniler, Helenler, Sryaniler kendileri iin ulus devleti snrlar izemeyeceklerine ve varlklarn srdrmek zorunda olduklarna gre, en uygun seenein demokratik ulusal birliktelik zihniyeti ve Demokratik zerklik yaplanmas olduu aktr. Demokratik modernite ge de olsa blgenin her tarafndaki benzer sreleri yaayan kltrel gruplar ve halklar iin bir zihniyet sna, demokratik zerklik ise uygun yeniden bedenlenme modeliir. Blgede zengin bir miras tekil eden sadece etnik ve ulusal varlklar deildir. Dinler ve ezhepler de geni bir gruplar yelpazesini tekil eder. Geleneksel ve modern biimleriyle

128

dinlein ald yeni grnmlerin temsili ciddi bir sorundur. Ulus devletilik bunlarn dabyk ksmn tasfiye etti. Fakat artk kendisi and iinkendilerini ifa de etmek ancak Demokratik Ulus kuram ve kavramlar erevesinde mmkndr. (age. S. 546) imdi calann yukardaki szleriyle birlikte calann mesaj yollad saatlerde ocuksu ve suni anakkale msameresinde Recep Tayyip Erdoann sarfettii u szleri okuyalm: anakkale zaferi bir etnik kkenin, bir rkn, bir kavmin deildir. Bu byk zafere stanbul ne kadar sevindi ise Diyarbakr da o kadar sevinmitir. Bu muhteem kahramanlk karsnda zmir ne kadar iftihar etti ise Beyrut, Badat, am o kadar iftihar etmitir. Bizim millet, milliyet ve milliyetilik anlaymzn snrlar anakkalede izilmi, milliyet kavram anakkalede ruhunu, zn, kkn bulmutur. ehitliklerimiz bizim kimlik kartmzdr. Burada ayn zamanda bizim millet ve milliyet anlaymzn da adeta manifestosu yazlmtr. anakkalede ehitliklerdeki mezar talarnda stanbullunun yannda Diyarbakrl da var. zmirlinin yannda Bitlislisi var. 81 vilayet bu gn olduu gibi Anafartalarda, Arburnunda tek millet haline gelmi ayn mezar iinde birbirine karde olmutur. (Milliyet, 19.03.2013) Bu szler Snni slamta tanmlanm bir ulusuluun amentsnden baka bir ey olmad gibi, calann szleri karsnda Erdoann ne kadar arkaik kald hemen grlr. Dah a birsre nce Osmanl ordusunda Hristiyan Ermeni subaylarn kahramanlklar tartlyordu. Erdoann ufkunda, tpk Dileri bakannn saydklar arasda bir tek Hristiyan kavmin anlmamas gibi bir tek Hristiyann ad yok. Snni slamlkla tanmlanp Trklkle cilalanm bir ulusulukla Ortadouda bu yeni konumlann akibetinin ne olaca Suriyede oktan grld. Ortadou apnda bir projede Erdoann calan karsnda hibir ans yoktur. te Erdoan bu nedenle calan kullanaym derken calan onu kullanm olacaktr. Tpk Suriye ve Trk devleti gibi. Hatta bugn Krtlerle barn en keskin dmanlar grnen ama aslnda kltrel olarak ok da demokratik olan, CHPnin tabann oluturan ehir orta snflar yaknda en sk calanclar olursa kimse armasn. Byk aklar yk nefretlerden doar. calann Amerika gibi bakanlk da olabilir szleri, elbet politik taktik bir uzlama sinyali anlamna da sahipti ama bunu sylerken calann Erdoan deil kendini kastetmediini kim biliyor? * Bundan sonra Trkiye lsnde politika anlamszlaacaktr. Ortadou lsnde program, strateji mcadelesi balayacaktr. Ortadou iin bir program ve stratejisi olmayanlar Trkiye Politikasndan fiilen tasfiye olup marjinalleeceklerdir. Bu, Krt sorunu zlecek, Trkiye demokratikleecek anlamna gelmemektdir. calann serbest kalmas, KCK tutuklulularnn braklmas, btn bunlar olabilir. Ama btn bunlar Trkiyenin demokratiklemesi anlamna gelmez. Sadece demokratikleme mcadelesinin, silahl olmayan aralarla srdrlebilecei anlamna gelir. Silah oktandr bir baar arac olmaktan km, mesaj vermeye, misilleme yapmaya yarayan bir ara olmaktan teye bir ilevi kalmamt. Politik ve diplomatik manevralarn bir aracyd. Ne Trk ordusunun ne de

129

PKKnn askeri bir baar ans yoktu bunu yirmi yl nce calan zaten syledii gibi. Daha sonra da Trk Ordusunun generalleri de belli bir dzeyin altnda savala birlikte yaamay kabul etmeliyiz diye yllardr zmnen itiraf etmilerdi. * Evet, Trkiyenin demokratiklemesi mcadelesi yeni balayacak. Bu mcadele sanldndan ok daha zorlu geecek. Sonunda bir demokratikleme olmazsa bugnden ok daha kt ve geri bir duruma da gelinebilir. Ama hedefler ve aralar deimi bulunuyor. Eer hedefler ve aralardaki deimeyi ksa ve zl olarak ifade etmek gerekirse, bunu yle formle edebiliriz: imdiye kadar Trkiyede Trkler Krt sorununun nasl zleceini tartyordu. Bundan sonra Trkler ve Krtler Ortadou sorununu nasl zleceini tartacaklardr. Parametrelerdeki ve paradigmadaki deiim u popler formlasyonlarla da ifade edilirse daha iyi kavranabilir. Dnn ortak varsaym Avrupaya giden yolun Diyarbakrdan getii idi. Yani Avrupa ile birlemek iin Krtlerle birle, demokratikle, onlar tan. Buradaki hesap yanl, Avrupann demokratik bir Trkiye istedii idi. Sadece demokratik bir Trkiyeye hayr diyemeyecei iin deil; Trkiye Jeopolitik olarak Avrupann dengeleri olan Rusya ve ran karsnda otomatik olarak ABDnin mttefii olduu ve Avrupa Birlii iinde ikinci bir ngiltere olabilecei iin ve bykl ile Almanyann Avrupa zerindeki kontroln engelleyebilecei iin, Avrupa bunu istemezdi. Yeni balayan dnemin ortak varsaym ise, Diyarbakrdan geen yolun Kerkke gittiidir. Yani Krtlerle birleirsen, demokratikleirsen, onlar tanrsan Kerkke varrsn. Avrupann aksine Kerkkteki Krtler, Trkler, Araplar, Keldanier, Sryaniler, Asuriler demokratik bir Trkiyeyi iinde bulunduklar cehennemden kmak iin istiyorlar. Erdoann ise, Snni ve Mslman olanlardan tesine syleyecei bir ey yok. Ama btn bunlarn olabilmesi iin Trkiyenin Trkiye olmaktan kmas, bir dille, dinle, soyla, tarihle tanmlanmam gerek bir demokratik cumhuriyet olmas gerekiyor. Bu ise heryden nce binlerce yllk bu devlet cihazlarnn paralanmasn; tpk 1791 -93de birinci Paris Komnnde veya 1871de kinci Paris Komnnde veya Amerikada veya ilk slamn kt Mekkede olduu gibi, ezilenlerin zerinde yksel meyen, onlara hizmet eden basit, ucuz, toplu yaamann ihtiyalarn gidermeye ynelik bir devletin, artk devlet olmayan bir devletin, kurulmasn gerektirir. Byle bir devletin tohumlar ise, bizzat bu mcadele iinde oluturulabilir. * Peki, biz sosyalistler veya burada somut olarak devrimci veya radikal demokratlar btn bu denklemde neredeyiz ve ne yapmalyz? Bis sosyalistler, radikal demokratlar kk de olsa bir kar odak oluturmazsak, calan ve
130

krtk hareketinin btn demokratik dinamizmi, Devletiliin kendisini yenilemesinin, tpk Bizanstan Osmanlya geite olduu gibi, bir aracna dnebilir. Bu taze kanla Firavunlar andan kalma devlet, bir Krt-Trk devleti olarak rnein bir uzun sre daha kendini srdrebilir. Ama Devrimci Demokratik bir hareketin varlnda, Krt hareketinin demokratik dinamizmi, Ortadouda gerek bir demokratik devrimin olumasnn yolunu da aabilir. Her iki yol da imdilik ak grnyor. Elbet u an fiili bir gc temsil etmeyiz ama bunun nedeni programmzn, taktiklerimizin, teorik arka planmzn yanl olmas veya olmamas deil; tarihsel koullarn bunlarn serpilip gelimesi ve ortaya kmas iin bir imkan sunmamasdr. Dinozorlar ve memeliler aa yukarda ayn dnemde ortaya kmlard. kisi de scakkanl hayvanlard ama biri yumurtayla dieri plasentayla reme stratejisine sahipti. 150 milyon yl boyunca Dinozorlar daha stn ve baarl oldular. Ancak Dinozorlarn ortadan kalkmasndan sonra son altm milyon ylda memeliler gelime ve serpilme imkn buldular. Buna ramen gklere hala dinozorlar (kular) egemendir. Orada memeliler hala 150 milyon yl boyunca yaadklar gibi karanlklarda, maaralarda var olabilmektedirler yarasalar gibi. Baary belirleyen ou kez baka koullardr. Baka koullarda baarnn anahtar olacak zellikler bir baka koulda zayfln nedeni olabilirler. Ancak bu genel tarihsel ereveye ramen, btn bu koullar nceden hibir zaman bilinemeyecei iin, sanki varm gibi abalamak ve hibir ey olmasa bile sonra geleceklere bir rnek, bir miras, bir deneyler toplam brakmak da nemlidir. ine yeni girilen dneme en hazrlkl g elbette bu gnn politik aktrleri arasnda sadece calan ve Krt zgrlk Hareketidir. Ancak, biz her ne kadar somut bir gc temsil etmiyorsak da, teorik ve politik olarak hem temellerimiz hem de hazrlmz calann temsil ettii izgiden ok daha ileridedir. Marksizm'in Din ve Uus teorileri konusudaki en byk eksikliklerini giderdik. Bunlar somut politik ifadelerine kavuturduk. Teorik ve kavramsal arka planmz ok daha gl; calann gelitirmeye altndan ok daha tutal ve sistematiktir. calan olduka snrl bir teorik arka planla ve olduka eklektik kavramsal aralarla, olduka belirsizliklerle dolu bir program gelitirebilmitir. Bizim programmz, somut bir gce dayanmasa bile, bir program olarak bile Krt zgrlk Hareketini ve calan daha tutarl, ak, radikal ve demokrat pozisyonlara ekebilir, ona bir rnek oluturabilir. calann program btn eklektik ve eksik yapsna ramen bugn bize en yakn, en ittifak yaplabilir programdr. Bu hereyden ne byk bir anstr. Ancak kk bir gce ramen byk iler grlebelir. Modern snflar ve modern ii snf bir kahaftada milyonlarla rgtlenebilir. Onun bugnk darmadank hali kimseyi yanltmamaldr. Bunun mmkn olabildiini, ay iinde nternete yabanc kuaklarla bile
131

Kvlcml iin bir rnei olmayan Sempozyum rgtlenmesi gstermitir. calann ve Krt zgrlk hareketinin belli snrlar ve zaaflar vardr. Bunlar eklektik bir teori ve netlikten uzak bir programdan ibaret deildir. Hereyden nce Krtler arasna skm olmak; Modern snf ve tabakalar arasnda gl bir tabandan ve etkiden yoksun olmak olarak tanmlanabilir. zgrlk hreketinin demokratik hedeflerine ulaabilmesi iin hereyden nce Trkiyenin batsndaki ve Byk ehirlerndeki insanlarnn ounluunu kazamas veya onlarn tarafszln salamas gerekmektedir. zgrlk hareketinin Krtlerin youn olduu blgeler dnda ehirlerde baarzs kald bir sr deildir. Krt zgrlk hareketini oluturan tabann, ehirli ama ruha kyl yapsnn batnn ehirleri iin hibir ekicilii olmad, hatta ok itici bulunduu ve bulunaca bir sr deildir. Bu kltrel snrlar ve nyarglar, batda bir demokratik hareketin olumasndaki en byk engellerden biridir. Bunun iin kk de olsa radikal demokrak bir program etranda bir billurlama muazzam pratik neme sahip olur. Bu teorik ve ve kltrel avantajn Krt zgrlk hareketinin rgtsel ve politik gcyle birletirebiirse, birbirlerinin eksiklerini kapatp, ok gl bir alam oluturabilirler. Bakr da Kalay da tek bana yumuak metallerdir ama ikisinin kaynamas insanla a atlatan tuncu ortaya karmtr. ok uzun zamandr Krt hareketi iindeki milliyetiler ve Trk milliyetisinden bayka bir ey olmayan Trk ssoyalistleri karlkl bir kayk d v ve zmni bir uzlama iinde, calann Trkiyelilemek projesini fiilen sabote etmilerdir ve etmektedirler. Bunun en son ve somut rnei, byk umutlarla kurulan ve imdi brokratik, ruhsuz ve hantal bir aygta dnm bulunan HDKdr. Trk sosyalist rgtleri hepsi tutucudur, kk dkknlarnn tesini grmezler. Hepsi Krt zgrlk hareketenin etrafnda yaamaya alan parazitlerdir. Bu durum Krt milliyetilerinin de iine gelmitir. Onlarla birlik olarak hem sanki bir ey yaplyor gibi grnmeye devam etmiler hem de dnp Krtlere, bakn bu Trk sosyalistleri bir ey yapamazlar, bu calan bunlara niye bu kadar dkndr deme olana elde etmiler Krt hareketi iindeki konumlarn glendirmilerdir. Karlkl al glm ver glm bu gne kadar gelmilerdir. Bu oyuna son verilebilirse, HDKnn bugnk yaps paralanp, yepyeni bir program ve yap temelinde tekrar rgtlenebilirse, HDK gerekten Trkiye ve hatta Ortadoudaki btn demokratik glerin bir toplanma noktasna dnip gszlkleri gce dntrbilir. Bunun iin a) Net bir program gerekir. Biz bu program on yldr sunuyoruz. Bu yaznn arkasna hem uzun hem de ksa versiyonlarn tekrar koyuyoruz. b) HDK sadece bireysel yelik esasna dayanmaldr. Elbet rgtler var olabiir. Kimsenin kendisini lavetmesi istenmez. Ancak rgtler HDKda yer alan ve alan yeleri araclyla
132

bunlarn nicelii ve nitelii araclyla bir etkide bulunabilirler. c) BDP dahil herkesin ancak bireysel olarak katlabilduii ve farkl platformlar olusa bile bunlarn faaliyetlerinin ancak HDKnn tm yelerine ak biimlerde olabilecei; her yenin tm onluu kazanmak iin eit imkana sahip olduu bir biim kabul edilmelidir. Bu asgari koullar olmadka Trkiyede radikal demokrat bir hareket ve rgt yaratlamaz. Btn bunlar yapabilmek, iin de bu program savunan bir yayn ve HDK iinde de bu programve rgt biimini savunan bir platform kurulmas ilk adm olabilir.

Demir Kkaydn

20 Mart 2013 aramba 15:53

133

Erdoann anakkaledeki Milliyetilik Manifestosuna kar Ortadou in Demokrasi Manifestosu. Radikal Demokrasinin Ortadou in program

Ortadou in Demokratik Manifesto

Ulusuluk Hayaleti
Bundan yz altm yl nce, Avrupay kasp kavuracak 1848 devrimlerinin arifesindeki gnlerde, Marks ve Engels adl, henz otuzuna varmam iki gen, daha sonra Komnist Manifesto adyla nlenecek bildirilerine Avrupada bir hayalet dolayor, Komnizm hayaleti szleriyle balyorlard. Ama yirminci yzyln ve gnmzn hayaleti, Komnizm deil Milliyetilik oldu. Bu gn yazlacak bir bildirinin ilk szleri: Dnyada bir hayalet dolayor, Milliyetilik Hayaleti olabilir. Bu hayalet, bu gn grnd biimiyle, tam da Komnizm Hayaletinden sz ederek balayan bildirinin yazld gnlerde dodu. Ve bu hayalet, iinde bulunduumuz u gnlerde, yz yldan fazladr fel edip bld Orta Douyu, yeni kan deryalarna sokmaya hazrlanyor. Bu gn, tm Orta Dou, Verimli Hilal de denen blge, tarihindeki en byk yol ayrmlarndan biriyle kar karya bulunmaktadr. Blge, ya etnilerin, dinlerin, kltrlerin, uluslarn birbirini boazlad bir mezbahaya dnecektir ya da bu etniler, dinler, Kltrler, uluslar yepyeni bir atlm iin bir birikim ve zenginlik; blgeyi yzlerce yldr ektii aclardan kurtaran bir zemberek olacaktr. Blge binlerce yldr insanln kaderinde oynad tayin edici olumlu veya olumsuz rolleri bir kez daha oynamaya aday grnmektedir. nsanln geleceinin nasl ekilleneceinde, nmzdeki yllarda Orta Doudaki mcadelelerin sonular byk bir nem tayacaktr.

Orta Dounun Tarihteki Yeri

Bundan on bin yl nce, ilk kez insanlar srekli ktlk tehlikesinden kurtaran ve ancak Sanayi Devriminin keifleriyle ve dnmleriyle kyaslanabilecek, Neolitik Devrim denen, mlekilikten dokumacla; hayvanlarn ve bitkilerin ehliletirilmesinden ilk madenlerin ilenmesine kadar, saylmakla tkenmeyecek bir bulular manzumesi, o muazzam altstlk, kadn eliyle bu blgede gerekletirildi.

134

Bundan be bin yl nce, dzenli tarma ilk gei ve ilk kentlerin kuruluu da yine burada gerekleti. Tarmn salad zenginlikle ve bollukla birlikte, o artk rn farelerden koruyan kediler, o fazla rn iin topraklar srmeye yarayan kzler ilk kez buralarda birer tanr oldular. Tarm sayesinde ilk kez dzenli art rn burada ortaya ktndan tesadfi artklarn lenleri yerine, dnemsel ve dzenli kutlamalar olan bayramlar ve tatil gnleri ilk kez burada dodu. Tanr alt gnde evreni yarattktan sonra yedinci gnde dinlenmeyi ilk kez burada akl etti. Doann bahardaki uyan burada bayramlatrld. Ktlk ekonomisindeki ocuk kurbanlarndan hayvancln bolluk ekonomisine uygun hayvan kurban etmeye ilk kez burada geildi ve bu devrimler ilk kez burada bayramlatrlarak insanln hafzasna kaznd. Ama tarm ekonomisine gei insanl sadece ktlktan kurtarmakla kalmad, bunun bir de kefareti oldu: bu ayn zamanda uygarln yani snflarn, parann, devletin, yaznn da ortaya kmas demekti. Yaz, yani bilgi aacnn meyvesi, yani uygarla gei ayn zamanda masumiyetin yitirilii, cennetten kovulma idi. nsanolu Cennetten kovulup, yeryz cehennemine burada dt. Yine burada Habil ve Kabil adl kardeler arasndaki ilk cinayetin bir tarlada ilenmesi bir rastlant deil; gerek tarihin drst ve ocuksu bir saflkla anlatmdr. Tarmla birlikte ilk kez ehirler, yaz, rahipler, ticaret, para, tccarlar, snflar, devlet, ordular, siyaset, yani zetle uygarlk da ilk kez bu topraklarda ortaya kt. Bu gn Avrupann Avrupa Uygarlnn temeli olarak kendine mal etmeye alt Klasik Yunan Felsefesi bu topraklarn rn ve zirvelerinden biridir. Yunan matematikileri, doa bilimcileri, filozoflar, o zamanlar henz isimleri bile olmayan, yerlerinde bo bataklklar ve ormanlardan baka bir ey bulunmayan, Roma, Paris, Londra, Brksel veya Berlinde deil; skenderiyede, Babilde geziyorlar, alyorlar, tartyorlar ve bilgilerini zenginletiriyor; oralarda birikmi bilgileri snflandryorlar; o bilgilerden hareketle genellemeler yapyorlard. Daha sonra Avrupada doan kapitalizmle birlikte tm dnyaya yaylan, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alannn byk tek tanrl dini, Musevilik, Hristiyanlk ve slam bu topraklarda dodu ve geliti. brahim ve Muhammet bu topraklarda kervanclk yapyor, bu topraklarn binlerce yllk geleneklerinden szdkleriyle peygamberleiyorlard. Romann evrensel boyutlarnn yanss ilk evrensel din, sa araclyla bu topraklarda douyordu. Bu topraklar in, Hint ve ran uygarlklarnn yan sra binlerce yl boyunca, en byk uygarlk beiklerinden biri oldu. Dicle Frat ve Nil nehir boylarnda doan uygarlk, binlerce yl boyunca, tpk su yzndeki bir ya damlas gibi yava yava yayld. Tm Akdenizin Dousu, Afrikann kuzeyi ve Avrupann Gneyini kaplad. Bu bakmdan Akdeniz bu uygarln bir yayldr. Akdeniz binlerce yl boyunca, kapitalizmin dou anda Atlantik Okyanusunun ve bu gn giderek artan bir lde Pasifik Okyanusunun dnya ekonomisinde ki tayin edici roln oynad. Buna bal olarak blgenin siyasi biimi olan, ticaret yollarnn emniyetini salayan imparatorluklar, nceleri sadece Nil ve Dicle -Frat nehirleri boyunca yaylrken, daha sonra

135

btn dou Akdenizi, yksek yarmadalar (Anadolu, Yunanistan, talya) ve nehir boylarn kaplar hale geldi. Romallar Akdenize Mare Nostrum (bizim deniz) derlerdi; gerekte ise Roma Akdenize aitti. Blgenin iktisadi birlii, imparatorluklar yaratyor; imparatorluklar da blgenin birliine siyasi ve kltrel bir boyut verip onu glendiriyordu. Roma mparatorluunun snrlar, aa yukar, Bizans ve Osmanlnn da snrlar idi. Bu imparatorluklar, iyi kt bu uygarlk beiinde bir dzen salayabiliyor, tarihsel ve corafi olarak bir btn olan blge binlerce yl boyunca, insanln uygarlk beiklerinden ve zirvelerinden biri olma zelliini koruyabiliyordu. Bylece bir zamanlar Babil'in asma bahelerinin olduu yerlerde binlerce yl sonra bile, Abbasiler dneminde Badatta oldu u gibi, yeni ykseliler yaanabiliyordu. Fakat blge bu gn, bu gz kamatrc gemiiyle tam bir ztlk iinde yoksulluk, gerilik, atmalar ve perspektifsizlik iindedir. Doann ona bahettii petrol ve su gibi zenginlikler onun en byk felaketi olmutur. Ama sadece doa tarihinin ona bahettikleri deil, insanlk tarihinin ona bahettii zenginlikler de, yani binlerce yllk kkleri olan kltrler, diller, dinler de, yani bizzat kendi tarihi de onun bir felaketi olmutur. Blge, sadece maddi zenginliklerinin soyulmas karsnda deil, tarihinin alnmas karsnda bile tarihini savunamaz durumdadr. Bu zengin tarih uluslar tarafndan yama edilmektedir. Bu topraklarn ocuu olan Hristiyanlk, bu topraklarn binlerce ylk tecrbe ve bilgi birikiminin bir sentezi olan Klasik Yunan Felsefesi ve bilimi ve sanat, Bat ve yeni yaratlan Avrupa ulusu tarafndan Avrupalln bir bileeni olarak blgenin tarihinden ve bilincinden alnmaktadr. Hristiyanl ve Yunan Felsefesini Avrupaya brakarak, blgeyi slam ile tanmlayarak yoksullatranlar; blgenin bu manevi soyuluunun su ortakln yapmaktadrlar. brahim ve Musa Siyonist ulusularca; Muhammet Arap ulusularnca; sa Avrupa ve baka Hristiyan nfuslu ulusularca alnmtr. nsanln tarma geiini sembolize eden bayram olan Newroz, Krt ulusuluunun bayram olmutur. yonyal ya da Atinal veya Egeli Filozoflar Yunan ulusunun mlkiyetine geirilmitir. Saddam Nabukadnezarn Irak, Trkler Smer ve Hitit ve Osmanllarn Trk; Msrdaki yneticiler Neferetit ya da Ramsesin Msr ulusundan olduuna yemin etmektedirler. Blgenin tarihi uluslar ve ulusular tarafndan alnmakta, kendilerini dine, dile, etniye gr tanmlayan uluslarn mlkiyetine geirilmektedir. Blge, kendi tarihini mlkiyetine geiren bu gerici ulusuluklar mlkszletirmeden, kendi tarihiyle barmadan; Muhammeti Araplarn, Musa ve brahimi srailli Siyonistlerin; say Avrupallarn; Sokrat, Aristo, Arimet veya Sofoklesi Greklerin ve Avrupallarn; Nabukadnezar Saddam veya Irakllarn; Kavay veya Selahaddini veya Newrozu Krtlerin; Smerleri, Hititleri, Osmanly ya da Krolunu Trklerin mlkiyetinden kurtarmadan tekrar tarihine uygun bir kimlie kavuamaz.

Ulusuluk ve Orta Dou

Nasl oldu da, blge maddi ve manevi zenginliklerinin byle soyulmas karsnda suskun ve aresiz kald ve bu soyguna su orta oldu? Bu srrn anahtar, blgeyi kurt dalam srye

136

eviren, onun tarihini yama eden, yirminci yzyln hayaleti ulusuluktadr. Uluslarn birbirini boazlamasna ve her dil, din veya etninin bir ulusal devlet oluturmasna karlk den Balkanlama kavramnn bu blgedeki bir yarm adann, ayn zamanda da blgenin son imparatorluklar olan Bizans ve Osmanlnn kalbi olan blgenin adn tamas rastlant deildir. Din, dil ve airetlerin birbirleriyle att kaos ortamlarn tanmlamakta kullanlan Lbnanlamann da yine dnn bu uygarlk beiinden bir blgenin adn tamas da rastlant deildir. Ve bu gn Orta Dou, yeniden bir Balkanlama ve Lbnanlama felaketine doru doludizgin yol alyor. Bu gidii tersine evirmenin tek yolu, blgeyi byle Balkanlama ve Lbnanlama felaketlerine srkleyen tarihsel mekanizmay anlamaktan geer. Bu blge, in ve Hint gibi dier klasik uygarlk beiklerinin tersine, blgede modern kapitalist ilikilerin gelimesiyle birlikte ortaya kan dile, dine, etniye dayanan ulusuluk karsnda hibir savunma mekanizmas bulamamtr. Bu mekanizmay bulamad srece de para para olmaya ve kanamaya mahkmdur.

Ulusuluk ve Dier Uygarlklar

Dier uygarlk beikleri karsnda blgeye klasik alarda g veren her ey onun gszlnn nedenleri haline gelmitir. Hibir uygarlk beii, modern kapitalizmin ve ulusuluun saldrs karsnda, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk beii kadar zayf ve savunmasz olmamtr. in uygarl bir kyaslama olana salar. Orada onlarca farkl dilde ve lehede halk bulunmasna ve bu diller ve halklar arasndaki farklar Orta Doudaki dillerin ve halklarn farklarndan hi de az olmamasna ramen, Orta Douyu paralayan, neredeyse her dilin ve her dinin bir ulus oluturmas gibi bir sre inde yaamamtr. indeki diller, halklar ve dinler, dine, dile, soya, etniye gre uluslarn olumasna bak (erbetli) kalmlardr. Ulusuluk mikrobu inde bir hastala yol amam, in uygarlk alannn blnmesini getirmemitir. inde ulusal hareketler sadece Uygurlar ve Tibetliler gibi, farkl alfabe kullanan halklarda grlmektedir. Niin? nk inin seslere deil, piktogramlara dayanan arkaik yazs, farkl dillerin ayn ekillerle anlamasn mmkn klyordu. Bylece farkl dillerin farkl alfabeler ve yaz dilleri dolaysyla da farkl entelijansiyalar ve uluslar yaratmasnn maddi ve teknik koullar ortaya kmyordu. Bylece, in uygarlk alan, alfabesinin, Akdeniz uygarlk alannn seslere dayanan alfabesinden ok daha ilkel olmas sayesinde, ulusuluun kendisini kurt dalam srye dndrmesinden korunmu oluyordu. Orta Douda ise, hepsi de seslere dayanan, Latin, Yunan ve Arap alfabeleri, tam tersine bir gidi iin olaanst uygun koullar sunmutur. Bu sayede her dil, ayr bir yaz diline ve dolaysyla da bir entelijansiya ve tarih, yani millet yaratma olanana sahip olmutur. Orta Douya in karsnda kvrakln veren seslere dayanan alfabe, ulusuluk mikrobu karsnda gszlnn koullarndan biri olmutur.

137

Ama sadece in deil, Hint alt ktas da ulusuluk karsnda inden daha az erbetli olmamtr. Hindistanda da yzlerce halk ve dil bulunmasna ramen, bunlarn hi biri ayr bir ulus oluturmaya kalkmad. Bu ulusuluk, sadece kendini dinle tanmlayan ulusuluk biiminde, Hint alt ktasnn kuzeyinde, Pers ve slam uygarlnn etkisinde kalm blgelerde (Pakistan, Bengalde) bir varlk gsterebildi. Bunun nedeni de yine, Hint alt ktas uygarlnn arkaik karakterinde gizlidir. Tpk ktalarn hareketleri sonucu dier ktalardan izole olan Avustralya ya da Madagaskarn dier trlerin etkilerine kapanmas nedeniyle, oradaki canllarn yaayan fosiller olarak kalmalar gibi, Hindistan da, Himalaya dalarnn oluturduu almaz doal set nedeniyle, benzer bir sosyal izolasyon yaam, bir tr yaayan fosil zellii kazanmtr. D etkilerin ve baka halklarn istilalarnn bin ylda bir kere yaanmas nedeniyle; kapitalizm ncesi uygarlklarn temel eilimi olan kastlama orada en u noktalara varmtr. Byle bir sistemde, her etni, her dil, her halk ayn zamanda bir kast oluturmutur. Bu ise, her biri ayr halklardan oluan kastlarn ayr uluslar olarak ekillenmesinin, ayr bir burjuvazi ve entelijansiya karmalarnn maddi koullarn ortadan kaldrmtr. Buna karlk, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alan ise, tarihin yolgeen han gibidir. Srekli barbar halklarn istilalar ve imparatorluklar yklar, kastlama eiliminin gelimesine hibir zaman fazla olanak tanmamtr. Kast yaps, sadece belli ilerde belli blgelerin veya halklarn uzmanlamas eilimi olarak dou halinde kalm, Hindistandaki gibi bir geisizlik, bir dokunulmaz paryalar kast hibir zaman olmamtr. Bizzat kendileri blgenin bu zelliinin bir yansmas olan Hristiyanlk ve slam gibi toplumsal sistemi dzenleyen dinler de, byle bir kastlama eiliminin nnde bir engel olmulardr. Kastlama eilimi sadece Yahudiler ve Romalar biiminde varln toplumun gzeneklerinde srdrebilmitir. Hemen grlecei gibi, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alanna kvraklk veren kastlamama, yani farkl dillerin ve halklarn belli snflar ve meslekler biiminde, jeolojik katmanlar gibi talamamas da ulusuluk karsnda onu savunmasz brakmtr. ran Pers uygarlk alan ise, ulusuluun bu meydan okuyuuna, Pers, Sasani uygarlk birikiminin ve kltrnn slam altnda devam eden biimi olan iilikle; ulusu, yani siyasi olan, iilikle tanmlayarak cevap vermitir. Ulusun, dile, soya, kltre gre tanmlanmas karsnda, dine, ama ran uygarlk alannn dinine gre tanmlanmasnn, bu uygarlk alannn birliini ne kadar srdrebileceinin cevab henz ortada durmaktadr. Orta Dou ve Akdeniz ise bu soruya henz cevab bulabilmi deildir. Akdenizin kuzeyi ve Avrupann Gneyi bu cevab Orta Dou, Akdeniz alanndan Avrupa alanna geerek, yani kaderini blgenin kaderinden ayrarak en azndan kendisi iin ksmi zm bulmaktadr. Afrikann Kuzeyi, Mezopotamya, Anadolu ve Kafkaslar ise kanamaktadr ve byle giderse daha ok da kanayacaktr. Soyut bir olaslk olarak, blge iinden bir lkenin, yani Trkiyenin de, dier Gney Avrupa yarmadalar gibi yaparak, ulusu Avrupa yurttalyla tanmla yacak bir Avrupa Birlii erevesinde Balkan Halklaryla yeni bir birlie ynelmesi belki, sadece bu lkenin yangndan kamasn salayabilir. Bizans ve Osmanlnn kalbinin Balkan ve Anadolu olmas

138

byle bir olasl artrmaktadr. Ama yangn ve kanama blgeyi tketmeye devam edecektir. Ne var ki, somutta, bu giri, ancak, Krdistann dta kalmas ve bylece Trkiyenin Avrupann en byk ve kalabalk lkesi olmaktan kmasyla ve buna bal olarak Devlet Brokrasisinin iktidarn byk lde yitirmesiyle olabilir. Bu gnk Trkiyenin sahilleri ve bats ve ortasnda yaayan Trkler yanan evden kam olurlar. Yani imdi Kbrsllarn yapmaya altn veya Dou Almanlarn veya Dou Avrupallarn yaptn yapm olurlar. Ama bu da blgeye ilikin sorunu ortadan kaldrmaz. Eski uygarlklarn siyasi biimlerine tekrar dnmek mmkn deildir. Modern uygarln biimi olan etniye, dile dine dayal ulusal devletler ise, blgenin parampara olmasna, ulusal basklara, ulusal ve dinsel katliamlara, srekli atmalara yol amaktadr. Katliamlar ve zorla nfus deiimleri ve asimilasyon ile etnik ve dilsel snrlar ile siyasi snrlarn akmas salandnda bile, bunun yol at dmanlklar ve ortaya kan kk devletler ekonomik gelime iin ok byk bir engel oluturmaktadr. Blge sadece sava ve atma zamanlarnda deil, bar zamanlarnda da yoksulluk iinde kalmaktadr. Bu da, dnyann en byk petrol ve su rezervlerinden birine sahip olan blgenin, byk glerin bask ve oyunlar karsnda tam bir av alanna dnmesine yol amaktadr. Ve byk glerin mdahaleleri de tekrar yoksulluu, blnml ve byk glerin egemenliini pekitirmektedir. Yani kendi kendini besleyen ksr bir dng ortaya kmaktadr. Bu kmazdan nasl klr? Bu kmazdan kn bir yolu var mdr? Evet vardr. Eer bu baarlrsa, sadece blge iin deil, tm insanlk iin de bir atlm salanabilir. Bu are yine bizzat ulus ve ulusuluk denen modern fenomenin srrnda yatmaktadr.

Ulusuluk ve Dil
inin ve Hintin gsterdii gibi, ulusun ve ulusuluun dinle, dille, etniyle, soyla hibir ilikisi bulunmamaktadr. Eer olsayd, bu gn bu eski uygarlk beiklerinde dile, dine, etniye dayanan onlarca devlet olmas gerekirdi. Ama sadece in ve Hint deil, ulusuluun ilk douu ve ilk modern uluslar da, ulusun dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle bir ilikisinin olmadn kantlar. Kuzey Amerikada ilk uluslardan biri olan ABDyi kuranlar, gp geldikleri ngiltere'dekilerden baka bir dil ve soy ya da dinden deildiler. Gney Amerikann uluslarn kuran criollolar, kendilerine kar savatklar spanyollarla ayn dili, gemi i ve dini paylayorlard. Fransz devriminin ve ulusunun bayra olan renk, dile, etniye, kltre ya da dine ilikin en kk bir arm iermiyordu. lk uluslarn douunda bu ok aktr, ayn dili, dini, kltr paylatklarna kar sava iinde oluan Amerikan uluslarnn kendilerini dile, dine, soya gre tanmlamalar dnlemezdi bile. Ayn dilden ve dinden asillere ve krala kar sava iinde oluan Fransz ulusu kendini etnik, dilsel veya dinsel olarak tanmlamamt.
139

Balangta, yurtta ve insan neredeyse ayn anlamda kullanlyordu. Bylece, ulus smrgeci ya da feodal ayrcalklara kar tanmlanm siyasal birimin , haklar insan haklaryla tanmlanm yurttalarndan oluuyordu. Bu potansiyel olarak bir dnya cumhuriyeti fikrini bile ieriyordu Bu ulus, hem ierii bakmndan devrimci ve demokratikti, hem de din, dil, soy, kltr tpk politik alann dna atyor ve ilke olarak devletin onlar ka rsnda tarafszln savunuyordu. Politik olann, yani devletin, nasl dini olmuyorsa, dili, etnisi, kltr de olmuyordu. Ortak konuma dili ise sonradan dile dayanan ulusuluktakinden ok farkl bir anlama sahipti. Politik olann tanmlamasnn arac deil, teknik bir sorunun zm olarak bir anlam tayordu ve dier dillerin baka uluslar olarak tanmlanmasna yol amyordu. Alsas Lorenin Almanca konuanlar, kendini eitlik, zgrlk, kardelik ile t anmlam Fransz ulusundan ayr bir siyasi tanmlama iinde deildiler. Btn bu rnekler, bizlere ulusun ve ulusuluun znn dil, din, soy, etni, kltr, rk, tarihsel ortaklkta deil baka yerde aranmas gerektiini gsterir. Onun z politik olan tanmlamasndadr.

Ulus ve Ulusuluk Nedir?

Nasl Allaha inananlarn Allah hakknda anlattklarndan Allahn ne olduu anlalamaz ise, Ulusularn ulus hakknda anlattklarndan da ulusun ne olduu anlalamaz. Nasl insanlar Allah kendileri yaratm olmalarna ramen, Allah tarafndan yaratldklarna inanrlarsa; ulusular da uluslar kendileri yaratmalarna ramen, uluslar var olduu iin kendilerinin var olduuna inanrlar. Ve inananlarn Allah tanmlamas gibi Ulusu tanmlarlar. Bu tanmlama, her ulusta ve ulusulukta, tpk farkl tanr inanlarnda tanrnn tasvirinin deimesi gibi deiir. Ulusular, ulusal olan dnda bir var olu dnemediklerinden, ulusuluu da ulus gibi, tanmlarlar: her hangi bir ulusun karlarn ne almak olarak. Bu tanm ulusuluun ne olduunu deil, ulusularn ulusuluk hakkndaki tanmlarn gsterir. Hlbuki yntemsel ve mantki olarak, ulusuluk, ancak, kendi dndakine gre tanmlanabilir. Ulusuluk, ulusal olanla politik olann akmas gerektii anlaydr. Ama bu, politik olan diye bir alan olduu anlayn var sayar. Yani ulusuluk, rnein politik olann, zel olan dan ayr olmayaca gibi bir anlaya dtalar. Ya da rnein politik olann ulusa gre tanmlanamayacan ve ulusal olann zel olana ait olduu, bir inan ve vicdan sorunu olduunu savunan bir anlay da dtalar. Bu anlaylar karsnda bir diktatrlktr. Ulusularn ulusuluk tanmlar, aslnda ne olduu kantlanmas gereken eyi, bir kant ve k noktas olarak ele almakta, kendini reten, iine kapal bir daire oluturmaktadr. nsanlar ulusal karlar ne almamak gerektiine inanabilirler ama ulusal olan ile politik olann birlii dncesini savunuyorlarsa yine de ulusu olabilirler. Bu anlamda, enternasyonalizm ulusun deil snfn karn ne almasna ramen; ulusal olanla politik olann akmas ilkesini sorgulamad; buna dayand ve bunu savunduu iin ulusuluktan

140

baka bir ey deildir. Zaten tam da bu nedenle, ulusuluk, yirminci yzyl boyunca zafer yryn enternasyonalizm bayrayla gerekletirmitir. Ya da Enternasyonalistler ulusal bayraklarla hareket ettiklerinde zafer kazanmlardr.

Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar

Ulusuluun iki n koulu vardr. Toplumda, politik, yani devlete ilikin olan olarak tanmlanm ayr bir alann varlnn var saym. Politik bir alann varlnn kabul ulusuluun n kouludur. Ama bunun da n koulu, bunlarn ayr alanlar olduunu dnmektir. Yani zel ve Politik ayrm gibi bir kavray olmadan ulusuluk var olamaz. Modern toplum bu ayrma dayanr. Bu ayrm ise aslnda modernite ncesi toplumu dzenleyen dinlerin, politik alandan uzaklatrlmasnn aracndan baka bir ey deildir. Ulusuluun ikinci koulu bu ayrm ortaya ktktan sonra, politik olann tanmnda kar. Politik olan ister yurttalkla, ister dille, ister dinle, ister etniyle, ister belli bir blgede yaayanlarla snrlayan ve onlarla akmas ilkesine dayanan her anlay ulusuluktur. Bunlardan hangisinin geerlik kazanacan tarihsel ve ekonomik durum, snflar, onlarn ilikileri ve gleri belirler. Ulusuluk, ancak, nasl tanmlanrsa tanmlansn,(yani ister bir devletinin yurttalarnn haklaryla, ister etniyle, dille, rkla, dinle tanmlansn) ulusal olann zel, inan alanna, yani ulusuluun dinleri att yere ve kendisinin de gerekte ait olduu yere atlmasyla, yani politik olanla akmas ilkesinin reddedildii yerde biter . Ulusuluu, dine, dile, etniye gre tanmlamaktan vazgemek ulusuluun ve ulusal devletin sonu deil, ulusuluun daha reaksiyonur bir biiminin sonudur. Ulusuluk, nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann belli bir ekilde snrlanmas olduunda daima var olur . Uluslarn douunda politik olan ulusal olan deil, ulusal olan politik olan belirliyordu. Ulus politik olann kapsad yurttalardan oluuyordu. Politik olan ise, balangtaki nispeten demokratik ulusulukta, dil, dine, soya, kltre gre deil, btnyle tesadfi denebilecek, krallk ya da smrge idaresinin snrlarna gre belirlenmekteydi. spanyollarn Gney Amerikadaki idari blmlemeleri, Gney Amerika uluslarnn snrlarn oluturmutur. Ayn ekilde Kuzey Amerika uluslar da ngiliz smrge idaresinin izlerini tar. Fransz ulusu Krallnn egemenlik alanndaki yurttalar oluturuyordu. Bunun somut tarihte hibir zaman bu mkemmellikte gereklememi, baz arplmalara uram olmas bu zn deitirmez. Yani balangta ulusal olann snrlar kendini politik olann snrlarna gre belirlerken, sonradan ortaya kan dile, etniye, dine dayanan gerici ulusulukta, bunlara gre tanmlanm ulusun snrlarnn politik olannn snrlarn belirlemesi gerektii gibi bir sonuca ulalm ve bu n yarg bu gn tartlmaz bir yaygnlk kazanmtr. Ve bu gn artk insanlar uluslar olduu iin ulusularn var olduu dncesini tartlmaz bir hakikat gibi kabullenmi bulunuyorlar. Yani tpk, snflarn insanlarn kabul ve bilinlerinden

141

bamsz olarak var olduu ve nasl snflar olduu iin snf bilinci varsa ; insanlarn kabul ve bilinlerinden bamsz uluslar olduu iin de ulusuluun var olduu ve ulusal bilincin olutuu dncesine alm ve bunu hi sorgulamadan kabullenmi bulunuyorlar. Tpk tanrlar yaratan insann, kendini tanrlarn yarattna inanmas gibidir bu. Uluslar yaratan ulusular; uluslarn kendilerini yarattna inanmaktadrlar.

Ulusuluk ve Din
Ulusuluk modern an dinini, yani zel ve politik ayrmnn, kar devrime uram biimidir. Bu anlamda ulus da modern an tanrs saylabilir. Eitlii kuran bir tanr deil; devletin teli olan bir tanr. Eski uygarlklarda politik ve zel gibi ayrmlar yoktu. Politik ve zel ayrm, bu ayrm kabul etmeyen dinler ve dzenler karsnda bir diktatrlktr. rnein toplumdan yani kamusal olandan ayr bir devleti, siyaseti, zeli tanmayan, komnn kendisinden baka bir ey olmayan Alevilik, ben silahl adamlar tanmyorum, bende yaz yok, ben vergi memuru tanmyorum, ben bir inan deil, toplumun kendisiyim, onun dzeniyim diyemez. Dara kmann yerini mahkemeye kmak alr. Szl kltrn yerini zorla okula gidip yazy renme. Vergisiz ve silahsz bir toplumun yerini, vergiler, askerlik hizmeti alr. Byle davranmay kabul etmeyen imha edilir. Bir inan olmaya zorlanr. Aleviler de Aleviliin bir inan olduun kabullendikleri an artk, politik olann ayr olmasn ve politik olann ulusa gre belirlenmesini kabul etmiler demektir. Yani artk birer milliyetidirler. Sorun artk sadece nasl bir milliyeti olacaklarnda, yani politik olann neye gre tanmlanacandadr. Ayn ey, klasik uygarlklarn toplumsal ve siyasal dzenlerini salayan dinler iin de geerlidir. Mslman, ben eriat mahkemesinde yarglanp onun kararna uymak istiyorum; bu gnk devlete deil, o kadlarn maan karlayacak d evlete vergi vermek istiyorum diyemez. Dedii an yok edilir. Bylece Mslmanlk da ayn ekilde, zel ya da inan olarak tanmlanm gettoya tklr. Klasik uygarlkta slam'n stlendiini bu sefer ulus stlenir. Mslmanlar, slamiyet'in bir inan olduunu kabul ettikleri takdirde, politik olann dnda bir inan olarak var olabilirler. Mslmanln bir inan olduunu kabul eden her Mslman, aslnda politik olann ulusa gre tanmlanmasn kabullenmi bir milliyetidir de artk. Bu nedenle slami dzen hedefi, kendi iddiasnn aksine, baka bir uygarlk ve deerler sistemi deil, bu gnk ulusulua dayanan burjuva uygarlnn yaygnlatrlmasdr. Politik slamda dile gelen eriat devleti talepleri, eski uygarla ve onun politik biimine bir dn deil; randa veya dier eriat devletlerinde grld gibi, politik olann, yani ulusun, slamn belli bir yorumuna gre tanmlanmasndan baka bir ey deildir. Yani etnik veya dile dayanan gerici ulusulukla, rnein Trk ulusuluuyla ayrl zden deil, ulusun neye gre tanmlanaca noktasndadr. Etnik milliyetilik veya dile dayanan milliyetilik nasl etniyi veya dili politik alann tanmlamasnda kullanr ve etnik ve dilsel basklarn yolunu aar ve rnein dini zel alana hapsetmeye yararsa; politik slam da dini politik alann tanmlamasnda kullanp dier dinlerin, dinsizlerin ve laiklerin zerinde bir basknn yolunu

142

amaya buna karlk rnein etniyi veya dili zel alana hapsetmeye ve rnein randa olduu gibi, bylece birok etniyi ve dili bir arada tutmaya yarar. Bu anlamda dine ve onun belli bir yorumuna dayanan ulusuluk, dile, soya, rka dayanan demokratik olmayan gerici ulusuluun deiik bir versiyonudur. Bu anlamda, Molla oligarisinin veya Trkiyedeki Devlet oligarisinin ayrl modern ve gerici ayrm deil; ulusun hangi ayrmc kritere gre tanmlanaca zerinedir. Trk egemenleri, dile ve soya, ran egemenleri (veya Politik slam) dine (iilie) dayanarak egemenliklerini srdrebileceklerini dnyorlar. Milliyetiliin ya da ulusuluun zaferi, eski toplumlarn yaamn dzenleyen dinlerin, birer inan, yani zele ait, politika d oluunun kabulyle balar. Bu anlamda, bu gn inan denerek, zel olann gettosuna tklan dinler, kapitalizm ncesinin milletleri; bu gn onlarn ilevini yklenen milliyetilik de, modern an dinidir. Milliyetiliin cezas suunun cinsinden olmaldr. O nasl eski alarda bu gn ulusuluun yapt ii yapanlar inan gettosuna kapattysa, ona da ayn ceza verilmelidir. Ulusuluun cezas, onun politik alnn dna srmek olmaldr. Ne var ki, milliyetilii, en demokratik veya en gerici biimleriyle, dier dinlerin yanna, inanla tanmlanm zel olan gettosuna atmak henz bu burjuva uygarl ve toplumunun ufku iindedir. Burjuva uygarlnn ve ufkunun tesi ise, zel ve politik ayrmnn ald noktada balar. Ulusal olan zel olanda tutmak ayn zamanda politik olan ulusal olanla tanmlamak isteyen karsnda bir diktatrlk demek olacaktr. Bir snf mcadelesi arac olarak devlet olduu srece, politik olan ve dolaysyla da zel olan ve dolaysyla bunlarn nasl tanmlanaca sorun olacaktr. Snf mcadelesi arac olarak devletin ortadan kalkmas, ayn zamanda politik olann da yok olmas anlamna gelir. Ancak politik olan yok olduunda, onun neye gre tanmlanaca sorunu da ortadan kalkar.

Demokratik ve Gerici Ulusuluk

Hemen grlebilir ki, soyut bir olanak olarak rnein Osmanl Topraklar zerinde yaayan tm dinlerden, dillerden halklarn padiahn ve devletin egemenliine kar mcadele iinde, sonraki blnme ve aclara uramadan; dinler, diller etniler karsnda tarafsz; tpk ABDde ya da Fransz Devriminde olduu gibi nispeten demokratik bir ulusun ortaya kmasna yol aabilirdi. O zaman, bu Orta Dou uygarlk alan da, tpk in veya Hindistan gibi tarihsel btnln koruyabilir; halklarn boazlamalar ve katliamlarna uramadan yaayabilirdi. Yani, demokratik ve devrimci bir ulusuluk bile, bu uygarlk alannn tpk in veya Hintte olduu gibi btnln korumasn salayabilirdi. Osmanlya ulusuluk nce bu biimler iinde girdi. Bugn Yunan ulusuluunun sembol olmu, Velensinli Rigasn hedefi Osmanl topraklarnda her hangi bir dil, din, etniyle
143

tanmlanmayan bir ulustu. Tevfik Fikret, Padiaha Suikast dzenleyen Ermeni devrimcinin baarszlna zlen iirler yazyor; vatanm ruyi zemin milletin insanlk diyordu. Bu rnekler oaltlabilir. Yani bugnk gerici ulusuluun zafer bur kader ve biricik yol deildi. Ancak bu umut verici balanglar, kar devrimci snflarn mcadelede nderlii ele almasyla ve Osmanl Devletinin gericiliinin basksyla giderek geriledi ve ezildi. Ulusu bir dille, bir dinle, kltrle vs. tanmlayan bu ifte kavrulmu reaksiyoner milliyetiliin hayaleti komnizm hayaletiyle birlikte Avrupada (Almanya ve Orta Avrupada), ayn olaylar iinde ve ona bir cevap olarak ortaya kt. Yani dnyada gerici Ulusuluk Hayaletini ortaya karan Avrupadaki Komnizm Hayaletiydi Bylece burjuvazi hem demokratik grevler hedef olmadan bir modern devlet kurma olana elde ediyor hem de geni emeki kitleler demokratik hedeflerden uzak tutulup aralarnda atma yaratlabiliyordu. Bu bakmdan, etniye, dile, soya dayanan milliyetilik, burjuvazinin ezilenleri kendi ideolojik egemenlii altna almak iin bulduu en etkili silahtr. Dolaysyla bir snf mcadelesi aracdr. Tarihin snflar mcadelesi olduu gerei, kendini tarihin ulu slar mcadelesi olduu biiminde gstererek hkmn srdryordu. Yani Tarih tam da snflar mcadelesi olduu iin, uluslar mcadelesi olarak grnmektedir. Uluslar mcadelesi, burjuvazinin ezilen snflara kar mcadelesinin bir biimidir. lk zamanlarn nispeten demokratik ulusuluu, bundan sonra her yerde gerici ulusuluk karsnda birbiri pei sra yenilgiler almaya balad. Devrimci Demokratik ulusuluun son ykselii ve baars, Amerikada Kuzeyin Gneye kar zaferinde grld. Amerika bu gn hala modern uygarln modeli ve ideali olmaya devam ediyorsa, bunu, siyahlar ulusun tanmndan dlayan gerici ulusulua kar savamay gze alp bu zaferi kazanmasna borludur. Amerikann ulat refah ve zgrlklere ulamak isteyen her toplum ve blge, ulusu dile, dine, soya, rka gre tanmlayan gerici ulusulukla savamay gze almak ve ona kar zafer kazanmak zorundadr. Bu gn bile Amerikaya meyden okumak isteyen Avrupann yapmak zorunda olduu ve yapmaya alt, bunu Prusya yolundan, yukardan gerekletirmekten baka bir ey deildir.

Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk

Burjuvazinin dnm ve gerici milliyetiliin kesin zaferi Amerikann politikalarnda son derece ak olarak grlebilir. Ulusu, beyaz adamla, yani rkla tanmlayan gneyin gerici ulusuluu ve ulusu byle tanmlayan eyaletlerin ayrlmas karsnda Kuzey, bu uluslarn kendi kaderini tayin hakkdr, ulusu neyle tanmlayacaklarna onlar kendileri karar verirler demedi; (geri Kuzeyin burjuvazisine kalsayd bunu demeye de hazrd) ulusun byle tanmlanmasna kar bir sava balatt. Ama ayn Amerika, yirminci yzyln banda, Wilson Prensipleri ile ulusun sadece dile, etniye, kltre, yani gerici burjuvazinin gerici
144

ulusuluuna gre tanmlanmasn evrense l bir kural haline getiriyordu. Bir zamanlar Gneye kar, topraklar kle sahibine fahielik deil, gmen kyllere karlk yapsn diye savaan Amerika, tm dnyaya, burjuvazinin dine, dile, soya dayanan milliyetiliine fahie olmay dayatyordu. Hibir devletin, dil, din, rk, soy ayrmcl yapamayaca gibi bir ilkenin yerini (nk gneye kar sava bu ilkede gerekesini buluyordu), uluslarn kaderini tayn hakk ilkesi, yani btn devletlerin dine, dile, soya, rka gre tanmlanmasnn meruiyeti almt. zgr kyllerin demokratik ulusuluunun yerini gerici bir emperyalizmin gerici ulusuluu almt. Bu gn de durum deimi deildir. Globalizmin hayranlar; Ulus Devletin sonunun geldiinden sz edenler; ABDnin Iraka zgrlk getirdiinden sz edenler bir eyi unutuyorlar, eer iddia edildii gibi Amerika hala o devrimci demokratik geleneklerini korusayd, askeri ve ekonomik gcn, tpk Gneye kar savanda yapt gibi, ulusun ve politik olann, dile, dine, soya, kltre, dine gre tanmlanmasna ve tanmlayan dev letlere ve hareketlere kar kullanmas gerekirdi. Bu ise, nesnel olarak iilerin ve yoksul kyllerin desteklenmesi ve savunulmas anlamna gelir. nk byle bir ulusuluktan kar olan tek toplumsal kesim onlardr. Ama o Afganistanda, Nation Bildungun (Ulus inas) eriata gre yaplmasn onaylamakta ve tevik etmekte; Irak geici hkmetini, tm dinlerden, milliyetlerden dengelere ve etnik, dilsel ve dinsel llere gre kurmakta ve bu tr milliyetilie bir atlm vermekte; Trkiye gibi ulusu etni ve dille hatta dinle tanmlayan, srail gibi din ve soyla tanmlayan rk devletlere en byk destei sunmakta; demokratik bir orta dou projesini ve ulusun tanmndan dili, dini, etniyi dlamay savunan Krt zgrlk hareketine kar, Ulusu Krtlkle tanmlayan Barzani ve Talabaniyi desteklemektedir. Bylece yerli egemen snflar ve ABDnin karlar, ulus tanmlar tencereyle kapa gibi birbirine uymaktadr. Aralarndaki sorun, ulusun neye gre tanmlanacanda deil, hangi etniye ve dine veya dile gre tanmlanacandadr. karlar bu noktada atmaktadr. ABD bylece yeni boazlamalarn yolunu amaktadr. Buna ihtiyac vardr, imparatorluk ancak, dinlere, dillere, etnilere gre blnm bir dnyada kurulabilir ve srdrlebilir nk . Dile, dine, etniye dayanan gerici ulusulukla, emperyalizm ve imparatorluk planlar etle trnak gibi birbirini tamamlar. O halde blgedeki mcadele, ister blge gericiliklerine, ister ABDye kar mcadele olsun, bunlar kesinlikle, dine, dile soya dayanan gerici milliyetilikle bir mcadele olmak zorundadr. Daha dorusu, devrimci ve demokratik bir ulusuluk iin mcadele, otomatikman ABDye ve Blge gericiliklerine kar bir mcadele de olur. Onlarn ayrl, ulusun dile, dine, soya gre tanmlanmasnda deil; hangi dine, hangi dile ve soya gre tanmlanacandadr. Elbette ezeni de ezileni de dine, dile, soya dayanan iki ulusuluk karsnda ezileni desteklemek gerekir. Ama bu destek bir politik destek olmaldr. Bu destek ayn zamanda byle bir ulusulua kar ideolojik ve teorik bir eletiri ile ve onun politik alternatifinin

145

yaratlmas abalaryla birlikte yrtlmelidir. Aksi yndeki her dnce ve davran son durumada, gerici ulusuluk anlayna bir teslimiyet, devrimci ve demokratik hedeflerin yitirilmesiyle sonulanr.

Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii

1848 devrimlerinde ilk kez Almanyada kan, soya, dile, etniye dayanan bu gerici ulusuluk, dier lkelerin burjuvazisi de ayn gerici zellikler tadndan hzla yayld. Ama onun kendisini reten bir dinamii de vardr. Bir ulus bir kere kendini byle tanmlad m, dier devletler, halklarla ilikisini de bu kritere gre tanmlamaya balar. Yani bakalarn baka dilden, dinden, olduklar iin bask altna alr veya onlarla o nedenle iliki kurar. O zaman, rnein bu baskya kar ama yine kendini dil ile tanmlayan bir ulusuluu dourur ve retir. Ama bu sefer o yeni olan ve kendini ayn kriterlerle tanmlayan ulus da ayn eyi yapar ve bu bylece gider. Bu sre ve dinamik, bir bakma, iinden hayatn doduu var saylan organik orbada ilk kendi kopyasn reten molekln harekete geirdii, canllar yaratan, yeni hareket biiminin ortaya kna benzer. Bu ulusuluk karsnda, Antik tarihten ve tarih ncesinden gelen btn dil, din, kltr, etni bu yeni ulusuluun kendi ablonuna gre kolaylkla dizebildii proteinlerin yap talar olan amino asitler gibidirler. Ya da bu ulusuluk bir vampir gibidir; kann iztiini de bir vampire dntrr. Ta ki btn yeryz vampirlerle dolana kadar. Gerici ulusuluk, biraz da bu kendi harekete geirdii, kendini reten dinamii nedeniyle bir kere ortaya ktktan sonra, bu dile, soya, etniye, dine dayanan gerici ulusuluk bir saman yangn gibi tm dnyay kaplamtr. Ulusuluk zafer yryn demokratik deil bu gerici ulusuluk zerinden yapmtr ve bu gn artk dnyada bir ulusa ait olmayan bir tek santimetre toprak; bir tek insan kalmamtr. Dnya artk vampirlerin dnyasdr. Ama bu gerici ulusuluun ilerleyiine ve tarihsel zaferine en byk katk ayn zamanda ii hareketinden ve sosyalistlerden gelmitir; bu ulusuluk zafer yryn asl enternasyonalistlerin eliyle gtrmtr. Burjuvazinin demokratik ve cumhuriyeti ulusuluu terk etmesinden sonra da, onun devrimci ve demokratik dneminin ideallerini savunan iiler ve sosyalistler bunu demokratik cumhuriyet biiminde bir sre savunmaya devam ettiler.

i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk

Birinci Enternasyonal ve i hareketi Amerikan savanda, Gney karsnda Kuzeyi karsnda en kk bir tereddt duymadan desteklerken, ayn zamanda bu demokratik ulusuluu gerici ulusuluk karsnda savunmu oluyordu. Bu anlay erevesinde daha sonra uluslarn kendi kaderini tayin hakk olarak tanmlanan ey, kendini rnein bir etniye gre tanmlayan bir ulusun kendi kaderini tayn hakk olarak deil; ulusu etniye veya dile gre tanmlamay reddedenlerin bir hakk olarak alglanyordu. Yani eer kendini, gerici ulusuluun kriterleriyle tanmlamyorsa, btn dillerin, dinlerin, kltrlerin eitliine

146

dayanan, bunlarn politik bir anlamnn olmad bir Demokratik Cumhuriyette, isteyen bir ky bile, bunlar savunduu takdirde ayrlabilirdi. Cumhuriyet zgr komnlerin birlii olar ak anlalyordu ve bunu engelleyecek bir mekanizme olmamalyd. Engels, rnein mehur Alman Sosyal Demokrat partinin program taslann eletirisinde syle yazyordu: "O halde, merkezi cumhuriyet. Ama, l798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan baka bir ey olmayan bugnk Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. l792'den l798'e kadar, her Fransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan modeline gre, tam idari zerkliine sahipti; bizim de aynen sahip olmamz gereken ey budur. Bu zerkliin nasl rgtlenebileceini ve brokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti bize gstermi bulunuyor." Yani Uluslarn kaderini tayin hakk, Demokratik cumhuriyetin otomatik sonucu idi. Ama bu hak, ulusu bir dille, dinle, etniyle rkla tanmlama hakk deildi; demokratik cumhuriyet bu hakk reddediyordu. Amerikan i savann tereddtsz desteklenmesinin anlam da buydu. Ne var ki iki kanaldan bu demokratik ulusuluk ii hareketine egemen ikinci ve nc enternasyonal partilerince terk edildi. Daha Birinci Dnya Sava ncesinde, Bat Avrupann neredeyse btn sosyalist partileri, burjuvazilerinin emperyalist yaylmaclnn bile destekisi olmulard. Elbette bunun ardnda, o zamanki Sosyalist ve i hareketinin ekirdeini ve esas byk blmn oluturan lkelerin smrgelerden aldklar karlardan krntlarla iileri ve sendikaclar kendi zafer arabalarna balamalar vard. Yani bu dnyadaki ii hareketinin imtiyazl bir zmresi haline gelenlerin kendi zmre ve ksa vadeli karlarn savunmalaryd. Bu temelde, Kapitalist lkelerdeki btn Sosyal Demokrat partiler fiilen, bu gerici milliyetiliin savunucular haline gelmiler ve devrimci ve demokratik program terk etmilerdi. Elbette, bu kolay zaferde, bir ulus teorisinin ve uluslara ilikin bir programn olmamas kadar; sosyalist teorinin iindeki, onun organik bir bileimi olmayan ama iinden kt Aydnlanmann kalnts olan ilerlemeci tarih anlaynn ve Avrupa merkezciliin etkileri buna bal olarak ezilen uluslarn ve smrgelerin bir mcadele znesi olarak grlmemesi de bu gericiliin ii hareketine egemen olmasn kolaylatrmtr. Ne var ki, 1917devrimininden sonraki gelimeler, balangta sava ve devrim dneminde bu milliyetilie kar mcadele iinde ekillenmi nc Enternasyonal partilerine de egemen oldu. Bunun nedeni, geri lkede balayan devrimin, ileri lkelere yaylamamas, bu tecrit ve sava ve i sava sonucu olarak da Rus i snfnn fiili yok oluu koullarnda, bir Brokratik tabakann bu devleti ve bunun prestiji ve rgtsel gcyle de nc Enternasyonali ele geirmesiydi. Bu da bir kere balaynca kendini besleyen bir sre yaratt. Brokrasinin milliyeti, dier lkelerdeki partileri ve ii hareketini Sovyet diplomasi ve d politikasnn bir avadanl olarak deerlendiren stratejileri pe pee kapitalist lkelerde ve geri lkelerde yenilgilere yol ayor, bu yenilgiler de bizzat gericiliin egemenliini glendiriyordu. Bylece rnein 1929

147

buhran gibi, tarihin grd en byk ve kapsaml buhranlar, hibir baar kazanlmadan ve Almanyada olduu gibi tayin edici yenilgilerle ve moral bozukluklaryla sonulanyordu. Faizm ve kinci Dnya sava bu gnahlarn kefareti ve cezas olarak gerekleebilmiti. ktidarn her trl demokrasiden uzak, brokratik, merkezi devlet aparatna borlu olan bir brokrasi, demokratik bir cumhuriyeti savunamazd. Bylece kapitalist lkelerde burjuvazinin ve Sosyal Demokrat partilerin yaptn bu sefer Sovyetler ve nc Enternasyonal partileri de yapyordu. yle ki en kt durumda bile, her trl dil, din, etni, kltr politik tanmlamadan dlamas ve tm dillere, kltrlere eitlik sunmas gereken Sovyetler Birlii topraklarnda, dillere, soylara dayanan uluslar ve milliyetler yaratlyordu. Sovyetler Birlii adnn ve bayrann her trl dile, etniye, dine ilikin armdan azade; politik olan ulusal olandan dlayan ve snrlar tanmayan gndermeleri bile unutulmu bulunuyordu. Ama bu brokrasinin zarar sadece ii hareketine olmad, smrgelerde ve geri lkelerdeki devrimci demokratik karakterdeki Komnist Partilerdeki ideolojik etkileri ve idari dayatmalar araclyla, devrimci bir kyl tabanna dayanan devrimci demokrasinin de, devrimci demokratik geleneklere ve programa yabanclamasna, Fransz devriminden bile daha geri bir ulusuluk anlayna ve brokratik devletlere yol ayordu. Nerede bu hareketler baarya ulatysa (Yugoslavya, in, Kba) Sovyet brokrasisine ramen oldu. Sovyet brokrasisinin tek etkisi, kendi gerici ideolojisini ve brokratik devlet ve burjuvazinin devrimci dnemi kadar bile olsun demokratik karakteri kalmam gerici milliyetilik hastaln onlara bulat rmak oldu. Bylece ne ileri lkelerin ii hareketlerinde, ne geri lkelerin kurtulu savalarnda ne de bizzat o Sosyalist denen lkelerde, burjuvazinin devrimci dnemindeki kadar olsun ilerici, yurttala dayanan bir ulusuluk ve demokratik bir program olmad. Hep kendini dile, soya, kltre gre tanmlayan uluslar kuruldu. Ulusal tarihler yazld ve ulusuluk vld. Btn bu nedenlerle, Tarihin garip alay, Ulusuluk hayaletinin dnyaya egemen olmasnn en byk sulusu bizzat Komnistler olmutur. Bylece, devrimci ve demokratik ulusuluu savunacak hibir modern snf kalmyordu. Burjuvazi de, iiler de gerici ulusuluun savunucularna ve yayclarna dnyordu. Hibir ezilen snf kalmyor, Balkanlarn, inin devrimci kyll ayn gerici ulusuluu savunan partilerin nclnde hareket ediyordu. Dnyadaki, kendini dile, soya gre tanmlayan uluslarn ou kendine sosyalist diyenler tarafndan kuruluyordu. Ama sosyalist hareket bu gerici ulusulua dayannca bu sefer burjuvazinin de kendini sosyalist olarak tanmlamamas iin bir neden kalmyor ve gerici milliyetilik kendini sosyalizm olarak ifade ediyordu. Bylece dnn milliyetilerinin kolayca sosyalist olmalar ve sosyalist bir sylem bir gelecek vaat etmediinde de ayn kolaylkla tekrar saf milliyetilere dnmelerinde hi de alacak bir yan kalmyordu. Bu nedenle btn dnyada, dine, dile, soya, kltre dayanan milliyetiliin en militan savunucularnn eski sosyalistler veya sosyalizm yknden kurtulmu eski sosyalistler olmas hi de artc deildir.

148

Bu yle yerlemi bir gerici ulusuluk anlaydr ki, rnein Avrupa Birliinde oldu u gibi, ABDnin rekabetine kar ortak bir siyasi irade oluturabilmek iin, Avrupada dine, dile, dayanmayan bir ulusun, yukardan reformlarla kuruluuna veya globallemenin ve post Fordist retim yntemlerinin ve elektronikteki devrimin bir sonucu olarak burjuvazinin btnyle ekonomik kayglarla, ok kltrllkten, ana dilde eitim hakkndan, yani u szde ulus devletin sonundan sz edilmesine ve bu yndeki reformlara bile kar kmaktadrlar. Bylece, kendi sosyal konumlar veya znel istemleri ne olursa olsun, en gerici oligarilerin en militan destekileri haline gelmektedirler.

Devrimci Marksistler ve Ulusuluk

Ama btn bu gerici milliyetilik karsnda milliyeti sosyalizm anlayna kar m cadele edip, sosyalizmin devrimci geleneklerini savunma abasnda olmu kk radikal sosyalist akmlar da daha iyi bir durumda deildirler. Onlar bir kere, tarihin bu geri gidiinin nesnel koullar haline geldiini, yani dnya iilerinin yz yl nce kat ettikleri yolu, bu sefer dizlerinin zerinde kat etmesi gerektiini grememekte, demokratik bir cumhuriyet hedefini hor grp, gereklikle ilikisi olmayan, gelimi lkelerde bir buhran dneminde ii hareketinin kendi deneyleriyle bir ikili iktidara varmasnn yolunu amaya ynelik Geisel Talepleri tekrarlamakla yetinmekte, ama gerekte bir karl olmad iin de pratikte tipik sendikal -ekonomik mcadeleye gmlerek, iileri gerici Ulusulua kar devrimci ve demokratik bir mcadeleden uzak tutmakta, fiilen gerici milliyetilie hizmet etmekte ve iileri tecrit etmektedirler. Ama bunlar ayn zamanda, gerici bir ulusuluu da savunmaktadrlar. nk en iyi durumda, yani her ikisi de etniye ve dile gre tanmlanm ulus ve ulusal hareket karsnda, sadece Uluslarn Kaderini Tayin Hakkn savunarak, ulusun neye gre tanmlandn hi problematize etmeyerek ve gerici ulusulua kar bir ideolojik mcadele ve politik program gelitirmeyerek, fiiliyatta ok devrimci bir grnm altnda gerici ulusuluu da savunmu olmaktadrlar

Tarih ve Ulusuluk
Devrimci demokratik bir ulusuluun yani Demokratik bir Cumhuriyetin ulusunun etnisi, dini, dili, soyu olmad gibi, tarihi de olamaz. Hem genel olarak uluslarn tarihi yoktu r, hem de etniye, soya, dile, dine dayanan ulusuluun aksine, demokratik bir cumhuriyetin yurttalarndan oluan bir ulusun tarihe de ihtiyac yoktur. Halbuki, an sosyalistlerin yazlarna bakn, hepsi, o etniye, dile, soya gre tanmlanm uluslarn tarihlerinden, onlardaki demokratik geleneklerden sz etmektedirler. Uluslarn demokratik geleneklerinden ve tarihlerinden sz etmenin kendisi gerici bir ulus anlaynn ifadesinden baka bir ey deildir. Ancak soya, dile, dine, kltre dayanan ulusuluklarn bir tarihe ihtiyac vardr. Demokratik bir ulusuluun, hibir dile, dine, soya, kltre dayanmad iin bir tarihe de

149

ihtiyac da yoktur. Devrimci ve Demokratik bir ulusuluk bir tarih yaratmaz ve yar atamaz. Tarihi onun kendisiyle balar. Ve gerekten devrimci ise, onun ilk grevi kendisinin bir an nce sonunu getirmektir. Tpk ezilenlerin iktidar arac olacak bir devletin esas grev inin kendisinin snn hzlandrmas gibi. Byle bir ulusuluk da ilk planda, ulusal olan ile politik olann akmasn, yani snrlar amay, ne kadar demokratik olursa olsun ulusal devletlerin sonunu hedeflemelidir. En eski ulus olan Amerikan ulusunun bir tarihi yoktur. Ama gerici ulusuluun diyalektii yledir ki, gerici ulusulua dayanan btn uluslarn nedense yzlerce ve binlerce yllk tarihleri vardr. Gerekte bu tarih yoktur yaratlmtr. Bu tarih insanln tarihi yama edilerek ina edilmektedir. Ve bunun en byk sulularndan biri de, demokratik, ilerici ve hatta heretik ulusal tarihler yaratan ve yaza n sosyalistlerdir. En byk gericilik, en devrimci tarihilik biiminde grnmektedir. Orta Dou, ancak tarihi kendisiyle balayan, tpk, dilsiz, dinsiz, soysuz, kltrsz ve geleneksiz olduu gibi tarihsiz bir ulus veya uluslar olduu takdirde tarihine uygun davranm olur.

Osmanl ve Ulusuluk
te, Roma, Bizansn devam olan, Orta Dou Akdeniz uygarlk alannn imparatorluu olan Osmanlnn ulusuluk karsnda nasl kurt dalam srye dndnn anahtar ulusuluun bu biiminde gizlidir. Ulusuluun henz devrimci olup, ulusu yurttalk haklaryla tanmlayan biiminin rzgarnn estii zamanlar; o topraklarda ne modern kapitalist ilikiler ne de byle bir ulusuluu bayrak edecek burjuvazi vard. Bunlar ortaya ktnda ise, artk ne burjuvazinin byle cesareti kalmt ne de byle bir ulusuluun rzgar. Keza onda byle devrimci ve demokratik bir ulusuluu savunacak gte bir ii snf da yoktu. Byle bir snf ortaya ktnda ise, o snfn btn partileri oktan Stalinizmin ayn gerici ulusuluunun egemenlii altna girmi bulunuyordu. Orta Douya dier uygarlklar karsnda gcn veren, halklarn ve dillerin kastlamamas ve seslere dayanan bir yaz gibi zellikler, onun para para olmasnn ve gszln temelini oluturdu. Bylece blgenin son imparatorluu olan Osmanl hem Mslman devlet snflar hem de ezilen Hristiyan halklarn burjuvazisi tarafndan gerici bir ulusuluun batana ekildi. Demokratik ve Cumhuriyeti ulusuluun sadece ok clz yanklar grlebildi. Uluslar dile, dine, soya gre tanmlayan gerici ulusuluk, ulusu ayn ekilde tanyan egemen ulus veya o dinden ve dilden olanlar bask altnda tutan bir arkaik rejime kar nesnel olarak ilerici ve kurtuluu bir ilev grebilir, ama bu onun gerici zn ortadan kaldrmaz. Bu anlamda Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklarnn ulusuluu nispi bir ilericilik tamsa da, kendi benzeri Osmanl egemen devletiliinin nce dine ve sonra etniye, dile ve rka dayanan ulusuluunun ortaya kmasna ebelik de yapmtr. Kendilerini dile ve etniye gre tanmlam Balkan uluslar Osmanl egemenliine kar

150

mcadeleleriyle nesnel olarak ilerici bir ilev grdlerse de; demokratik ve devrimci bir ulusulua dayanmadklar iin, sadece Osmanl egemenlerini deil, Mslman ahaliyi de Balkanlardan srdler. Eer gerekten demokratik karakterde olsalar ve byle zgrlkler getirselerdi, o Mslman ahali kolayca, keyfi ve baskc Osmanl egemenliine kar kazanlabilir veya tarafszlatrlabilirdi. Yani Balkanlardaki ulusal hareketler, bir Fransz devriminin Alsas Lorendeki Almanlara salad zgrlkleri salama yoluna girmeyerek, o gerici ulusuluun kendisinin benzerlerini yaratmasnn yolunu at. Bylece Balkanlardan atlan Mslman ahalinin ayn gerici ulusuluunu ortaya kard. Anadolunun Hristiyan halklarn katleden ve srenlerin nemli lde Balkanlardan kaan Mslmanlar ve onlara dayanan devlet snflar olmas rastlant deildir. Keza, Balkanlardaki gerici ulusulua dayanan devletler de kurulduklar andan itibaren dayandklar ulusuluun gerici zelliklerini birbirlerine kar da gstermilerdir. Her biri tanmn, etniye, dile, soya, dile gre yaptndan, her devletin topraklarnda yaayan dier din, etni, ve dillerin tasfiyesi ve dolaysyla bunun iin atmalar, katliamlar ve srgnler gndemden dmez olmutur. Bunun en son rnei, Yugoslavyann paralanmasnda grld. Balkanlama gerici ulusuluun bir rndr.

Trk Ulusuluu
Bir yandan gerici ulusuluk rneine gre, dier yandan bizzat Mslman devlet snflarnn egemenliklerini korumak iin kendilerine bir ulus yaratmak zorunda olmalar nedeniyle ekillendiinden, yani bir devlet snflarnn egemenliini korumann arac olduundan, Trk ulusuluu bandan beri en kk bir ilerici ve kurtuluu zellik tamamtr. Balkan ve dier Hristiyan uluslarn ulusal hareketleri kadar olsun nesnel olarak ilerici bir karakteri bile olmad. Trk ulusuluu, Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklara dayanan ulusuluunun aksine, onlar gibi Osmanlnn egemenliinden kurtuluun bir arac deil, Osmanlnn egemen kastnn egemenlii ve imtiyazlarn korumasnn bir aracyd. Bu ulusuluk Alman emperyalizminin Hint yolunu amak ve Rusyay arkadan kuatmak iin gelitirdii Panislamizm ve Pantrkizm ideolojilerinin de etkisiyle her zaman emperyal ve rk bir karakter de tad. Ama ayn zamanda bu ulusuluun en byk destekileri, Rum ve Ermeni burjuvazisi karsnda Mslman ahaliden bir Trk ulusu yaratarak kendine dayanaca bir ulus yaratma ihtiyac iindeki Yahudi ve Sabetayc liman ehirleri burjuvazisinin de karlarnn da bir ifadesiydi. Kendine Trklerin atas diyen ve kelimenin gerek anlamnda da yle olan (Trklerin atas o ise ondan nce Trkler diye bir ey de olmamas gerekir ve aslnda yoktur da) Atatrk, Osmanl devlet snflar ile Levantn Yahudi burjuvazisinin karlarnn bu akmasn sembolize ediyordu. O Selanikte Sabetayclarn modern okullarnda eitim grm bir Osmanl generaliydi. Bylece Mslman Osmanl devlet brokrasisi ve liman ehirlerinin Yahudi ve Sabetayc burjuvazisi, tpk Allahn insan kendi suretinde yaratmas gibi Trk ulusunu kendi suretinde yaratt. Ama kendisi, slam zrhyla zrhland iin dil ve din haricinde, bizzat Yunan ve

151

Ermeni uygarlklarnn mirasn srdren Bizans tarafndan kltrel olarak fetih edilmi bir snf ve kastt. Bylece yaratlan Trk ulusu, Kltrel olarak Bizansl, yani Rum ve Ermeni; dil olarak Trke, din olarak slam oluyordu. Hafzasn yitirmi bir Rumluk ve Ermenilik; uydurulmu bir dil (Trk Dil Kurumu), uydurulmu bir Tarih (Trk Tarih Kurumu) ve uydurulmu bir slamiyete (Diyanet leri) gre tanmlanan bu ulus tam anlamyla izofrenik bir varlktr artk. Ama nasl Balkan ulusuluu Trk ulusuluunu kendi rneine gre yarattysa; Trk ulusuluu da Krt ulusuluunu kendi rneinde yaratt. Kendi btn hastalklarn ona da aktard ve ona aktard hastalklarn yaratt zaaflarla egemenliini srdrd.

Blge in Sonu
Ulusu, soya, dine, kana, dile, tarihe gre tanmlayan gerici ulusuluklarn hi birisinin blgenin sorularna bir zm getiremeyecei ok aktr. Yaplmas gereken, ulusun tanmndan dili, dini, soyu, kltr, dili dlamaktr. Dili, dini, ulusu, soyu, ve tarihi olmayan; ulusu yurttalara; yurttalar haklarna gre tanmlayan bir demokratik ve cumhuriyeti yap bir k sunabilir. Blgede, Devrimci ve Demokratik dnemin kaynaklarna dnerek; ABDnin ve blge egemenlerinin ihtiyac olan gerici, dle, dine, etniye, tarihe dayanan ulusulua kar, tpk Amerikadaki Kuzey eyaletlerinin Gney eyaletlerine kar savat gibi savaacak, gerici ulusuluk karsnda demokratik ve cumhuriyetilie dayanan bir ulusuluk gerekmektedir. Bu gn var olan uluslarn ve ulusularn hepsi byle demokratik bir ulusuluun karsndadr. Amerika bu gerici ulusuluun en byk tevikisidir. O halde, Trklerin, Krtlerin, Araplarn, iilerin, hasl tm dillerden, kltrler den, dinlerden ve soylardan insanlarn, ulusu dile,dine, soya, kltre gre tanmlamaya kar kanlarnn bir araya gelmesi gerekmektedir. Trkiyeli iiler ve halk, ulusu Trk soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Trklerle blnmeden, Krdistanl iiler ve halk, ulusu Krt soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Krtlerle blnmeden; Irakl, Suriyeli veya baka lkeli iiler ve halk; ulusu Arap soyu, dili, kltr ve tarihi ile tanmlayan Araplarla blnmeden; Yahudiler ulusu Yahudi soyu, dini, kltr ve tarihiyle tanmlayan Yahudilerle blnmeden ne her hangi bir lke demokratikleebilir ne de blgenin paralanml ve kanamas durdurulabilir.

Demokratik Ulusuluun kili Karakteri

Bu devrimci ve demokratik ulusuluun genel olarak dnya ekonomisi ve zengin lkeler; zel olarak blge ve geri lkeler bakmndan ok farkl anlamlar vardr. Bu gn amzda, globalleme ylesine gelimitir ve zengin ve fakir lkeler arasndaki fark ylesine almtr ki, ileri lkelerdeki, en demokratik ulusuluk bile, dnya apndaki bir rk ayrmclnn, dnya apndaki bir apartheit sisteminin arac olmaktadr. Amerika ya da Avrupa m? Bunlar kendi ilerinde, ulusun tanmndan btn dinsel, dilsel tanmlar

152

dlarlarken, dayandklar ulusuluk, dnyann yoksullarnn bu hudutlarn dnda kalan gettonun duvarlar iinde tutulmasnn arac olmaktadr. Bu, en ilerici tanmlara dayanan, btnyle demokratik karakterdeki ulusuluun ve ulusal snrlarn bile retici glerin bu gnk gelimilik dzeyinde gerici karakterinin bir yansmasdr. Klasik uygarlklar anda, dnya ticareti henz ok kk ve lks mallarla snrlyken bile, ticaret yollar in, Hint, ran ve Orta Dou-Akdeniz alanlarnda imparatorluklar gerektiriyordu. Bu gn ise globalleme akl almayacak boyutlara ulamtr. Mallarn ou dnyann baka lkelerinden gelmekte ve bizzat o mallarn kendileri de baka lkelerde retilmi mallardan olumaktadr. Byle bir dnyada, ne kadar byk olursa olsun ve ne kadar demokratik kriterlere gr tanmlanm olursa olsun, ulusal devlet hibir zaman sorunlara bir zm getiremez. Ulusal devletlerin olduu bir dnyada tek zm, dnya apnda bir imparatorluk olabilir. Kapitalizmin ve emperyalizmi n zm nerisi budur. Ama bu zmn kendisi bir elikidir. mparatorluk ancak bakalar paralanm ve blnm, glerini birletiremez durumdaysa mmkndr. Yani dnyay bir imparatorluun egemenlii altnda birletirmek onu olabildiince kk, iradesiz ve gsz paralara blmekle olur. Bu eilim ister Avrupann ABD tarafndan eski ve yeni diye blnmesi giriimlerinde, ister Irakta siyasi olann dinler, diller ve etnilere ve onlarn dengelerine gre tanmlanmasnda aka grlmektedir. Bu hibir zaman bir zm olamayaca gibi, ayn zamanda ok kan ve ac demektir. Buna cevap ise, mrn oktan doldurmu ve bu imparatorluun stratejisine hizmetten baka bir ie yaramayan, dile, dine gre tanmlanm uluslar hi olamaz. Bunun bir tek cevab vardr: politik olann tanmndan ulusal olan kaldrmak. Tm ulusal snrlar havaya uurmak. nsanlarn hak ve grevlerine gre olumu demokratik bir dnya cumhuriyeti. gcnn serbest dolam. Bu bakmdan, gerek dnya apndaki sorunlar bakmndan; gerek zengin lkelerin iileri bakmndan, en demokratik bir ulusuluk bile bir gerici programdr . nk, artk o Ulusuluk, tm mallar ve sermaye serbest dolarken, i gcnn serbest dolamnn nnde bir engeldir. Dolaysyla dnya apndaki apartheit sisteminin bir arac olarak, zengin lkelerden olmayan insanlar yoksullarn topland bir rezervatta tutmann arac olarak ilev grmektedir. Dnya apnda ve ileri lkeler asndan program, ulusun tanmndan dili, dini, soyu dlamak deil (ki zengin lkelerde bu byk lde gereklemitir), nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann ulusal olana gre tanmlanmasna son vermek ve ulusuu, layk olduu yere, dinlerin arasna, inan alanna, zel alana yollamaktr. Bu pratik olarak btn snrlarn kalkmas anlamna gelir. Aslnda dnyann yoksullar imdiden ayaklaryla bu programa oy veriyorlar. Denizlerde, da doruklarnda, nehirlerde; yayan ya da derme atma kayklarla, gemi ambarlarnda, trlarla bin bir yoldan o ulusal snrlar ve duvarlar amaya, hapsedildikleri rezervattan ya da dev Bantustandan kamaya alyorlar.

153

Bu anlamda dnya apnda i gcnn serbest dolam; gittii yerde alan ve vergi verenin tm sosyal ve siyasal haklara sahip olmas, her demokrat ve sosyalistin, her iinin savunmas gereken asgari bir programdr. Ama zaten bu program, fiilen, ulusal devletlerin sonu ve ulusal olann zel ve inan alanna tklmasndan baka bir ey de deildir. Ne var ki, byle bir program, zengin lkelerin emeki ve iilerince savunulmamaktadr. Savunulmamasnn nedeni de udur: Byle bir programn gereklemesi, zengin lkelerin dzeyinde belirli bir dmeye yol aar. Hem zengin lkeler ile yoksul lkeler arasndaki eitsiz mbadeleden doan deer transferi son bulur; hem de zengin lkelerde i gcnn fiyatnn dmesine yol aar. Kimse daha kt sonular iin mcadele etmeyecei hatta onlara kar direnecei iin, gelimi lkelerin iileri byle bir demokratik programa kar durma eilimindedirler. Ama zengin lkelerin iileri ve cretlileri istemedike yeryznden kapitalizm kalkmayacandan, bu ayn zamanda insanln kmazn da gstermektedir. Yoksul lkelerin iileri dnya apnda eitliki bir dzeni; ulusal snrlarn kaldrlmasn isteyebilir ama yapamaz; zengin lkelerin iileri ise yapabilir ama istemez. Bu amaz, dnyadaki ezilenlerin karsnda bulunduu en byk amazdr ve bu amaz zlmedike, brakalm sosyalizmi insanln yaamas bile mmkn grlmemektedir. * Ama nc dnyada, yani zengin lkelerin dnda, mparatorluun blme ve gszletirme stratejisine kar, devrimci ve demokratik ulusuluk hala bir savunma mevzii olarak ve birletirme potansiyeliyle, emperyalizmin bl ve hkmet stratejisini bo drmek iin ilerici ve kurtuluu bir ileve sahiptir. rnein, Orta douda, ABD veya Avrupa gibi bir Demokratik Cumhuriyetler birlii, hem blgenin insanlarna daha byk bir refah, daha kansz bir yaam sunar; hem de ABD ve dier emperyalistlerin planlarna kar koymak iin daha byk bir g ve irade birlii salar. Ve o zaman belki Tarih byle daha uzun bir yoldan, bu gnk yaam dzeyleri ve gelirler arasndaki derin blnmle bir son verip, dnyann cretlilerinin ortak bir programda birlemesinin koullarn yaratabilir.

Globalleme ve Ulusuluk
Dnya apnda globallemenin ve i gc glerinin etniye, dile, dine gre tanmlanm uluslar belli bir zorlamas bulunmaktadr. Kendini dile, dine gre tanmlayan devletlerin ve uluslarn giderek ekonomik gelimeyi engelleyici bir ilev grd ortaya kmaktadr. rnein, ana dilde eitimi reddetmek ve zorla asimilasyon, hem toplumsal atmalar kesinletirmekte, hem i gcnn gereken eitimi salanamamakta, burjuvazi rekabet gcn yitirmesi sonucunu vermektedir. Bunun iin iki farkl ulusuluk anlaynn damgasn tayan bir rnek alnabilir. rnein, Franszca bile konuamayan Zidaniyi Fransz milli takmna almakta bir kompleks gstermeyen Fransa, Zidaninin att gollerle dnya ampiyonu olurken; Almanyada doup

154

bym ve Almancaya Trkeden daha hakim Trkiye kkenli futbolcularna, soya, kana, dile dayanan ulusuluunun gelenekleri nedeniyle ykselme ve milli takma girme olanaklar tanmayan Alman futbolu gerilemektedir. Almanyann bu gerici milliyetiliinin kurban olan bu futbolcular ise, yine ayn milliyetilik kanalndan Trkiyeyi dnya ncs yapmaktadr. Ya da ana diline hakim olamayanlarn baka dilleri renemedii bunun ise i gcnn eitimini zorlatrd ve kalitesini drd bilinen bir gerektir. Btn bu gibi nedenlerle, burjuvazi, dnyada genel olarak, milletin tanmndan dili, dini, etniyi dlama eilimine girmi bulunmaktadr. ok kltrllk ya da ulus devletin sonu sylemlerinin yaygnlamas, aslnda burjuvazideki bu deiimin bir ifadesid ir. Bunun yan sra, imdi Avrupa Birliini oluturanlar gibi, bir zamanlar kendini genellikle soya, dile gre tanmlam uluslardan oluan devletlerin, ABDye rekabet edebilmek; kk devletlerin ulusal pazarlarnn bukalarndan kurtulmak iin birleme eilimine girmeleri ve Avrupa ulusu erevesinde bu kimlikleri, ar ekimle, yukardan ve Prusya yoluyla giderek politik alann dna itmek zorunda olmalar gibi eilimler de zellikle, Trkiyede, devlet snflar karsnda burjuvazinin dile, soya, dine dayanmayan bir ulusulua geme eilimi gstermesine yol amaktadr. Bu her ne kadar eski gerici milliyetilie gre bir ilerleme anlamna gelirse de, demokratik ve cumhuriyeti olmaktan ok uzaktr. Demokratik Cumhuriyet sadece ulusun tanmndan dili, dini vs. dlamaktan ibaret deildir. O ayn zamanda pahal, baskc, brokratik olmayan, ulusun ounluunun iradesine kar kullanlamayacak bir cihaz demektir ve bu nedenle bu gnk pahal, baskc, brokratik cihazlarn paralanmasn gerektirir. Burjuvazi ise i buralara gelince son derece korkaktr ve buralara gelir diye korkmakta ve Brokratik oligariye kar tutarl bir tavra girmemekte srekli onunla uzlama yollar aramaktadr. O gl devletten, demokrasiyi engelleyen mekanizmalardan hi de vazgemek niyetinde deildir

Deien Roller
Ama btn bunlara ramen, ister globalizmin yaratt eilimlere ve Avrupa ile entegrasyon abalarna; ister siyasi iktidar elinde tutan brokratik oligariye kar bir cevap olarak olsun Trkiye politikasnda, ulusuluk sz konusu olduunda, burjuvazi ulusun tanmndan dili, dini, etniyi karmaya daha eilimliyken, Sosyalistler aksine var olan yapy sorgulamaktan kanmakta ve var olan ulusuluk anlaynn savunuculuunu yapmaktadrlar he m de anti emperyalizm ve anti kapitalizm adna. Bylece, devrimci demokratik hedefler gden sosyalistler ve devrimci demokratlar iin, Burjuvazi ve liberaller en azndan taktik ittifaklar yaplabilecek yol arkadalar haline gelirken, var olan btn sosyalist rgtler ve bunlarn etkisi altndaki ii hareketi; kar cephede yer almakta; gerici ulusuluun bir savunucusu olarak ortaya kmaktadrlar. Bu da onlarn egemen brokratik oligarinin en byk destekisi olmasna yol amaktadr. Pek ok kiinin kafasn allak bullak eden bu fenomenin srr ite yine Stalinizm kanalndan

155

sosyalizme sinmi bu gerici ulusuluk anlayndadr. Bu durumda, var olan sosyalistler artk, devrimci demokrasi mcadelesinin mttefikleri deil, onun karsndadrlar. Onlar sosyalist ve anti emperyalist bir sylem iinde gerici milliyetiliin savunuculuunu yapmaktadrlar. Ve onlar iiler arasndaki almalar ve etkileriyle, ii hareketinin gerici milliyetiliin bir destekisi olarak ilev grmesine yol amakta; demokratik hedefleri bayrak yapm, tm gayr memnunlar birletirecek bir politik ii hareketinin olumasnn nne en byk engel olarak kmaktadrlar. Bylece devrimci demokrasi bakmndan eski ablonlara uymayan bir durum ortaya kmaktadr. rnein Trkiyede, kinci Cumhuriyetiler de denen, Liberal burjuvazinin eilimlerini yanstanlar; aznlklar, en azndan birer geici yol arkada olarak; sosyalis tler ve onlarn kontrolndeki ii rgtleri ve hareketi ise kendisine kar mcadele edilecek gerici milliyetiliin birer savunucusu olarak ortaya kmaktadr. likilerin bilinen hibir ablona smayan bu ters yz oluu, aslnda demokratik mcadelenin nemini hi de kk grmeyen; gerici milliyetilikle de ba pek ho olmayan birok sosyalistin bile, kendinden ve pozisyonundan korkarak; var olan sosyalist ve ii rgtleriyle bir kopumaya gitmesini ve devrimci ve demokratik bir muhalefetin saflarnda birlemesini engellemektedir. Bu ters yz olular nedeniyle bir rastlant deildir, Krtlerin, ezilenlerin mcadelelerinin en iyi savunucularnn sosyalizme uzak duran liberallerden ve kinci Cumhuriyetilerden kmas; buna karlk sosyalizmi dilinden drmeyenlerin bu mcadeleleri ve sorunlar gndemden uzak tutanlar olmas. Sosyalistlerin byk bir ounluu iin bu tam anlamyla elikili bir durumdur. Onlarn ou bu sistemin kurbanlar, znel olarak milliyetilie zerrece sempati duymayan insanlar olmalarna ramen, bu gn iinde bulunduklar nesnel konumlaryla kendi znel niyetlerine kar durmaktadrlar. Onlarn bu elikiyi zebilmeleri iin, ulus teorisinin Marksist bir aklamasnn ve bu ynde ideolojik mcadelenin hayati bir nemi bulunmaktadr.

Demokrasinin Koullar
Ulusun, yurttala gre; gerici milliyetilik karsnda olua gre tanmlanmasndan sz ettik. Peki, byle demokratik bir cumhuriyetin yurttalar iradelerini nasl gerekletirebilirler? Bunun temel art snrsz bir dnce ve rgtlenme zgrldr. Yani her trl dnce ve rgtlenme zgrl ortamnda tm farkl grlerin rgtlenmesi ve ounluu kazanmak iin eite, idari veya ekonomik kayrma veya basklara uramadan dierleriyle yarmas. Ama bu yetmez. O farkl fikirler tm topluma kendini nasl duyuracaktr? Fikirlerin, programlarn doruluunun gc sermayenin veya devletin gcn nasl ap da geni kitlelerin bilgisi ve bilincine ulaacaktr? Bunun iin, tm basn ve haberlemenin sermayenin, iktidarlarn ve devletin denetimi ve manplasyonlarndan azade olmas arttr. Yurttalarn tm olgular ve grler hakknda, o grler hukuki, siyasi veya ekonomik bir engellemeye uramadan bilgi sahibi olabilmesi,
156

doru kararlar verebilmesi; doru seimler yapabilmesi ve yanl seim ve kararlarn deitirebilmesi iin olmazsa olmaz bir kouldur. Nasl, hava, su olmadan yaamak mmkn olmaz ise, medya zerinde sermaye ve devletin her trl kontrol ortadan kaldrlmadan demokrasinin gereklemesi mmkn deildir. O halde, var olan btn yayn olanaklarnn; matbaalarn, katlarn, frekanslarn ve kanallarn kesinlikle devlet ve sermayenin kontrol dnda olmas yani bu alanda zel mlkiyetin ve devletin sz hakknn kaldrlmas, demokrasinin gereklemesinin modern toplumda olmazsa olmaz kouludur. Devlet ya da hibir zel mlk sahibi hibir yayn organnn sahibi olmamaldr. Tpk su, toprak ve hava gibi, haberleme olanaklar da tm topluma ait olmaldr. Bunlar, tm nfus arasnda, rgtlerin, cinslerin, snflarn, eilimlerin nfus iindeki oranlarna; aldklar oy oranlarna veya ye saylarna gre bltrlmelidir. Devlet sadece bu datmn teknik yanlarn zmekle grevli ve yetkili olmaldr. Biz medya zerinde devlet ve sermaye kontrolnn olmamasn; hukuki, siyasi ve iktisadi engellerin yok edilmesini demokrasinin gereklemesinin olmazsa olmaz koulu olarak gryoruz. Son yllardaki btn kritik gelimeler, medyann nasl bir manplasyon arac olarak kullanldn gstermitir. Bundan kurtuluun bir tek yolu medyann btn toplum kesimleri ve rgtler arasnda paylatrlmasndan geer. Sonsuz bir bolluk olmadndan, nasl herkese emeine gre ise, herkese yesi veya ald oy veya nfus iindeki oran kadar ilkeleri, bu dalm belirleyen ilkeler olabilir.

Seenler ve Seilenler
Ama gerek bir demokrasi iin sadece bu yetmez. Demokrasi, prensip olarak aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden, yani ounluun kararna uyulmad takdirde uymayanlara zor uygulamay kabul eden, usulne uygunsa bunu meru gren bir rejimdir. Ama byle bir demokrasi pek ala gerici bir milliyetiliin de arac olabilir. Nfusun byk ounluu, biz ounluk Mslmanz, o halde mademki demokrasi aznln ounlua uymasn gerektirir, o halde biz ounluk olarak okullarda slam dini okunmasn kararlatryoruz veya kimsenin ba ak dolamamasn kararlatryoruz diyebilir. Ya da ounluk, ounluk Trke konuuyor, o halde demokrasiye gre aznlk da ounlua uyup Trke konumak zorundadr diyebilir. Genel olarak demokrasi, yani aznln ounlua uymasn ilke olarak benimseyen rejim, kendi bana gericilikle elimez pek ala gericiliin arac olabilir. Bu bakmdan bizlere lazm olan, zel trden, aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasidir. Aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasi olmadan demokrasi ilerici bir ilev gremez. Dil, din, kltr vs.nin eitlii ve siyasi alnn dnda tanmlanmas, yani devletin bu alanlardaki kesin tarafszl ve karar yetkisinin olmamasnn, aznlklarn haklarnn korunmas ve garantiye alnmas bakmndan nemi burada da ortaya kmaktadr. Nfusun ya da bir toplantya katlanlarn ounluu sigara iiyor diye kapal yerlerde sigara

157

iilmesine izin verilmesi gerici bir demokrasidir rnein. lerici, aznlk haklarn gzeten bir demokrasi, bir tek kii bile sigara imiyorsa ve iilmesine raz gelmiyorsa, o bir tek kiinin bakalarnn zehirleriyle zehirlenmeme hakkn savunan demokrasidir; bir tek ocuk iin bile, ana dilde eitimi salayan bir demokrasidir. kiinin anlad bir dil iin bile, dier dillerle eit haklar tanyan; hatta aznlkta olduu iin, her zaman olacak fiili eitsizlii gidermek iin onu kayran, pozitif ayrmclk uygulayan demokrasidir. kiinin inand bir dine bile, milyonlarca insann inand bir dinle ayn eit haklar tanyan bir demokrasidir. Evet, tam bir hukuki zgrlkler ortamnda; medyann devletin ve sermayenin kontrol ve manplasyonlarnn dnda olarak tm bilgilerin edinildii bir ortamda; aznlklarn haklarn garanti altna alm zel bir demokraside bile hala halkn iradesinin nasl gerekleecei sorunu zlm olmaz. nk demokrasi, temsili olarak uygulanabilir. Bir kyde veya gebe airetindeki dorudan demokraside olduu gibi, milyonlarca insann bir araya gelip bir karar almas ve aldn yine kendilerinin uygulamas fizik olarak mmkn deildir. nsanlar ancak belli temsilciler araclyla bu ilikiyi temsili organlara devrederek demokrasiyi gerekletirebilirler. Ama byk nfus ve alanlarn ortaya kard bu sorunun zm baka sorunlar da beraberinde getirir. rnein temsili organlar belli d ar blgeler iindeki oranlara gre mi yoksa olabildiince byk birimler seilerek nfus iindeki oranlara gre mi temsil edilmelidirler? Veya bu temsilcilerin kendini seenlerin iradesinden bamszlamas ve kendisini seenlerin deil de rnein bakalarnn veya kendisinin karlarn savunmasnn nne nasl geilebilir? Demokrasi bu sorunlara da ak cevaplar vermelidir. rnein elbette gerek ounluun iradesinin yansmas iin nispi temsil biimleri gerekir. Ama bu takdirde, kimin hangi blgenin temsilcisi olaca, hangi blgeye gre grevini yerine getirmedi diye geri alnabilecei nasl belirlenecektir? Her blgeden bir tek kiinin seilmesine dayanan sistemler ise bu sorunu zer ama, nfus iindeki grlerin gerek oranlarda yansmasn engeller. Btn bu sistemlerin mahzurlarna minimuma indiren, hem nispi temsili salamaya ynelik, hem de seilenlerin srekli denetimini salayan ve geri almasn mmkn klan mekanizmalara ihtiya vardr. Bu mekanizmalardan bazlar unlardr: rnein partisinden istifa edenin ayn zamanda temsilcilikten de ekilmi olmaldr. nk temsili demokraside, sistemli grleri ve programlar olan siyasi partiler, grlerin ve oranlarnn belirlenmesinin olmazsa olmaz kouludur. Seimler aslnda kiiler deil, grler arasndadr. Bir baka mekanizme, siyasi konularda kesin bir dokunulmazlktr. Bir baka mekanizma, kendisini seenlerin eilimlerine denk davranmad takdirde seenlerin temsilcilerini geri alabilme hakkdr. Bir baka mekanizma, seilenlerin kendilerini seenlerin yaam ve sorunlarndan

158

uzaklamamalar iin, ortalama bir ii cretinden yksek bir cret almamalardr.

Ordu ve Polis
Ama btn bunlar da yetmez. Devlet demek ordu, polis, mahkemeler, hapishaneler, vergi memurlar demektir. Bu cihazn kendisi silahldr ve ok gldr, bu cihaz oluturanlarn, ulusun ve onun temsilcilerinin iradesine hizmet eder durumda kalmasnn, onlardan bamszlamamasnn garanti altna alnmas gerekir. Tm toplumlarn tarihi, devletin siyasi iradeden bamszlama, onu bask altna alma veya onun yerine geme veya onu kendi karlar dorulusunda manple etme eiliminde olduunu gstermektedir. O halde bu mahzurlar giderecek mekanizmalar gerekir. Bunlar neler olabilir? lk elde, ordunun, hele Trkiye gibi Osmanldan kalma politikay belirleme geleneinin olduu bir lkede, batanbaa yeniden rgtlenmesi gerekir. Bunun ilk koulu, dzenli ordunun lavdr. Radar, uak, gemi gibi zel ve kendi halkna kar kullanlamayacak gler hari, dzenli ordu kalkmal, onun yerini tpk svirede olduu gibi, tm vatandalardan ve alan insanlardan oluan milis almaldr. Byle bir ordu sadece demokrasinin gereklemesi iin art deil, ayn zamanda onun halka kar kullanmann da nnde bir engeldir. Btn deneyler gstermektedir ki, dzenli ordular siyasi iktidarlar tarafndan da ezilenlere kar kullanlmaktadr. Byle silahl alan yurttalardan oluan bir ordu ezilenlere kar kullanlamaz. Ama byle bir ordu ayn zamanda en iyi savunmadr da. Byle btn halkn her zaman birka saat iinde milyonlarca kiilik tm lke sathna yaylm bir ordu haline dnebilecei bir lkeye kimse saldrmaya cesaret edemez. Byle bir ordu, en korkun silahlara, en gl dmanlara kar en etkili cevaptr. Byle bir lke, ancak bir nkleer saldryla tmden yok edilerek ele geirilebilir ama yle ele geirilmi bir lke de ele geirenin de iine yaramaz. Ama byle bir ordu, ayn zamanda, baka lkeleri tehdit potansiyeli de tamaz. Silahl yurttalardan oluan ordular iyi savunma aracdrlar ama ok kt bir saldr aracdrlar. Bu nedenle, lkenin komularyla ilikisinde onlara korku salmaz ve onlar askeri masraflar ykseltme, fakirleme ve demokrasiden uzaklama ynnde deil aksine olumlu ynde etkiler. Ama bunlar kadar nemli olan bir sonucu da udur: byle bir ordu ayn zamanda ucuz bir ordudur. lke savunmas ulusal hslann ok kk bir blmn alacandan, bte aklarna ve enflasyona yol amas sz konusu bile olmaz. Bylece dzenli bir ordunun harcamalarndan yaplan tasarruflar, yatrmlara ve sosyal harcamalara aktarlabilir. ssizlik azalr ve refah ykselir. sizlik azalp refah ykseldike de bir orduya olan ihtiya azalr, demokrasi pekiir, yurttalarn lkelerine ball artar ve saldr tehlikesi azalr. Ama sadece bunlar yetmez. Btn karar alc memurlarn her dzeyde seilmesi gerekir. Tpk, Amerikan filmlerinde olduu gibi, Jrilerin, Polis amirlerinin, yerel idarecilerin de seimle gelmesi gerekir. Osmanl kalnts kaymakamlk valilik gibi makamlarn kaldrlmas
159

gerekir. Ulus topluluklarn zgr iradeleriyle birlemesinden oluur. Her dzeyde otonomi ve zgr iradeyle, ekonominin kendi yasalarnn gerei olarak bir birlik temel olur. Ama bu da yetmez. Ayn zamanda, seilmi memurlarn emri altndaki dier memurlarn da, her zaman ortaya kabilecek keyfi emirlere direnecek gc olmas gerekir. Bunun iin, memurlarn tayin, terfi gibi ilemlerinin, yine bu memurlarn bamsz memur sendikalarnn tuttuu sicillere gre belirlenmesi gerekir. Devlet memurlarnn btn ayrcalklarna son verilmesi gerekir. Onlarn imdi ordu evlerinde veya ayrlm blgelerin yazlk veya lojmanlarnda olduu gibi, toplumun gzlerinden uzak bir kast gibi yaamalarna son verilmesi gerekir. Ancak btn bu gibi koullarn birlii iinde bir demokrasiden ve demokratik cumhuriyetten sz edilebilir.

Demokrasi ve Refah
Trkiyeye egemen brokratik oligari, demokrasiyi bu lkenin insanlarna hibir zaman layk grmemektedir. Onlar demokrasi ile toplumun ilikisini alt st etmektedirler. Bunun iin ne mantken ne de olaylarca kantlanamayacak varsaymlar vardr. Bunlarn birincisi, demokrasinin ancak belli bir refaha ulatktan sonra mmkn olacadr. Bu gerekeyle, batdaki kadar refah olmadna gre o kadar da demokrasi olmayaca sylenmektedir. Bu tarihin en byk yalanlarndan biridir. Bu gn demokrasinin beii olarak grlen Kuzey Avrupa lkelerinin hi biri, bu gnk demokrasinin temeli olan kurallar getirdiklerinde zengin lkeler deillerdi. O zamanlar Osmanl, Hint, in ok daha zengindi. sve, zengin olduu iin demokrasi olmad. Yoksul sve, demokrasi olduu iin zenginledi. Kald ki, sistemin mant ile de bu sonuca ulalabilir. Demokrasinin olmamas daima gl bir devlet cihaz, bu da retici olmayan militer ve brokratik harcamalarn ykseklii, dolaysyla yatrmlarn azalmas; genellikle enflasyon, dolaysyla pahallk ve issizlik demektir. Ve pahallk nedeniyle ortaya kan memnuniyetsizlii ve tepkileri bastrabilmek iin daha az demokrasi ve daha gl ve pahal devlet cihaz gibi bir fasit daire ortaya kar. Demokrasinin olmamas ayrca yoksullarn ve ezilen snflarn aleyhine alr her zaman. Demokratik haklarn olmad yerlerde iiler ve yoksul kesimler rgtlenip haklarn savunamazlar. Bu da toplumda eitsizliklerin artmasna yol aar. Bu eitsizlikler de tekrar bunlarn yol at patlamalar bastracak gl cihazlara ve bunlar da demokrasinin giderek azalmasna doru bir gidi yaratr. Ama sadece bu kadar da deildir. Demokrasinin yokluu burjuvazinin bile aleyhine alr uzun vadede. Demokrasi olmayp ezilenlerin ve iilerin haklarn savunamad yerl erde, sermaye art deeri arttrmak iin modern teknik kullanmak gereini duymaz. Art deeri, daha uzun ve youn alma, daha dk cret zerinden salayarak dier kapitalistlerle rekabet etmenin yolunu bulur. Ama bu da geri teknoloji kullanmn besler ve emek
160

retkenliinin dk kalmasn dolaysyla lkenin geriliini pekitirir. Yani teknik ilerleme ve emek retkenliinde bir art iin de demokrasi olmazsa olmaz koullardan birisidir. Dnyann en gelimi lkelerinin ayn zamanda en demokratik lkeler olmas bu nedenledir. i haklarn savunanlar baya maddecilikle sulayanlarn, demokrasi sz konusu olduunda, demokrasiyi zenginlemenin sonucu olarak grmeleri ve demokrasiyi topluma layk grmemeleri, bizzat kendilerinin baya maddeciliinin kantdr. O halde, gerek teknik ilerleme, gerek toplumsal eitlik ve gerek demokrasinin pekimesi iin demokrasi biricik zm ve balang noktasdr. lkeler zengin olduklar iin demokratik olmaz, demokratik olduklar iin zengin olur; toplumlar sosyal eitsizlik az olduu iin demokratik deildir, demokratik olduklar iin sosyal eitsizlikler azalmtr.

Demokrasi ve Eitim
Brokratik oligarinin bir dier yalan da, demokrasinin ancak eitimle elde edilebileceidir. Bunlar, aslnda ne kadar ilerici olduklarn syleseler de lanetledikleri Abdlhamitin demokrasiye kar argmannn tekrarlamaktadrlar. O da , kullanmasn bilmeyen cahil halka demokratik haklar vermek; ocuun eline bir silah vermek gibidir, tutar babasn vurur diyordu. Suya girmeden nasl yzme renilemez ise, demokrasi iinde yaamadan da demokrasi renilemez. Demokrasinin eitimi yine demokrasidir. Kald ki burada, nemli olan halk demokrasi konusunda eitmekle kendilerini yetkili ve grevli grenlerin kendilerinin demokrasi konusunda eitilmeleri gerektiidir. Eiticileri kim eitecektir? Onlar yine ancak halk kendisi eitebilir. Hsl, halka demokrasi konusunda eitim vermeye kalkanlarn aslnda kendilerinin eitilmeye ihtiyalar vardr. Ve bu demokrasi retmenlerinin ilk renmeleri gereken de, demokrasi eitiminin ancak demokrasi iinde renileceidir.

Demokrasinin Kayna
Bu gn niin Trkiyede demokrasi mcadelesi bylesine zayftr? Trkiyede niin hi bir zaman demokrasi gelimemitir? Btn dnyada, demokrasinin kayna vardr. Birincisi kanda toplumun demokratik gelenekleri. kincisi, henz devrimci ve demokratik dneminde bir burjuvazinin varl. ncs ii hareketidir. Dnyann en demokratik lkelerinde bu nn srayla bir bayrak yar gibi demokrasi bayran ele geirdiini grr. rnein ngilterede ilk Magna Karta, krala kafa tutan airet eflerinin iidir. Yani kanda toplumun gelenekleri. Tam bunlar artk Krala kar glerini

161

yitirdiklerinde, bu sefer burjuvazi, demokratik mcadelenin bayran ele alr. Burjuvazi demokratik barutunu tkettiinde ise ii hareketi. Trkiyede bu koul da hibir zaman olmamtr. Binlerce yllk mutlak devletilik, batdaki senyrler gibi krala kafa tutacak bir tabakann ortaya kmasna olanak salamamtr. rnein ilk yllarnda Osmanl sultanlar bir bakma, eitler arasnda birinciydiler. Ama uygarlatka derhal kle kap kullarna dayanmlar ve dier zerk beylere yaama yans vermemilerdi r. Bu Dounun binlerce yllk devlet geleneinin en lanetli sonucudur. Kandalk demokrasisi, sadece siyasi bir gc temsil etmeyen muhalif tarikatlar ve devlet gcnn ulaamad yerlerde, rnein da balarndaki Alevi kylerinde komn olarak yaayabilmitir. Burjuvazi, doduunda, oktan devrimci barutunu yitirmiti ve zaten tam bu nedenle de demokrasi bayrayla deil, gerici ulusuluun bayrayla egemenlik mcadelesi vermiti. Kald ki, Ermeni katliamlar ve mbadeleler ile Anadoludaki bu zayf bur juvazi bile tasfiye edildi. Ve onlarla birlikte hala demokratik gelenekleri bulunan iiler de tasfiye oldu. Onlarn tasfiyesiyle demokrasinin en byk dman devletilik, derebeylik ve tefeci bezirganlk glendirildi. Daha sonraki sosyalist hareket ise, Sovyet d politikasnn bir arac olarak kald. Sadece altm ve yetmilerin kitlesel kabarnda biraz demokrasiyi gelitirecek eler vard. Ama bu hareketin nesnel demokratik karakterine karlk, ideolojisiyle demokratik deildi ve ilham ald brokratik kastlarn da etkisiyle demokrasiyi burjuva diye kmsyor, anti demokratik yntemleri kutsuyordu. Bylece nesnel olarak demokratik karakterdeki ii ve yoksul tabakalara dayanan hareketler bile bir demokratik etki ve gelenek bile brakmyorlar, demokrasiye kar alyor, kedi iplerini ekiyorlard. Ayn zamanda bu hareketler hepsi de gerici bir milliyetilii desteklediklerinden, devletin yapsn hibir ekilde tartma konusu yapmyorlar, gerici ulus tanmlar karsnda devrimci ve demokratik, yurttala ve haklara dayanan bir ulus tanm iin mcadele etmiyorlard. Ancak 1990larn banda Sovyet brokrasisinin ve onun o muazzam ideolojik arlnn kmesi, eski demokratik hedeflere geri dnn koullarn yaratt. Bu bile, globallemenin ideolojisinin, yani ok kltrllk ve ulus devletin sonu gibi ideolojik kavramlarn egemenlii altnda, yani bir ideolojik gericilik ikliminde; sivil toplum kurulularnn demokrasi mcadelesinden kan rts olduu; yar resmi devlet ya da sermaye destekli arpalklar ilevi grdkleri koullarda batan arpk bir biimde olutu. Bylece, iten demokrasi zlemleri bile Sivil toplum, ok kltrllk, ulus devletin sonu gibi, aslnda dnya apnda bir ideolojik gericiliin sylemleri biiminde ortaya kt bu da sosyalistlerin demokrasi mcadelesinden uzak durmalarn pekitirdi ve bir zeleiri srecine girmelerini engelleyici, onlar talatrc bir etki yapt. Bylece, demokrasi sahipsiz kald. En tutarl demokrasi savunucusu olmas gereken sosyalistler demokrasiye uzak ve bunu kmseyen bir konumda kalyor; demokrasi zlemleri ise globalizmin gerici ideolojik saldrsnn kavramlar iinde kendini ifade

162

edebiliyordu.

Politik slam ve Demokrasi

Politik slamda ifadesini bulan ve yoksul iilerin memnuniyetsizliini kendi yedeine alan Anadolu burjuvazisi ve Mslman burjuvazi demokrasiden korkmaktadr. Dini olan zel olan, inan olan olarak tanmlama ve devletin gerek bir laikliinin deil; Kemalizmin resmi devlet slam karsnda kendi slamn devletin resmi slam yapmann kavgasn vermektedir. rnein Diyanet ilerini kapatmak; btn imam ve mezzinlerin, btn din adamlarnn o cemaatlerin gnll balaryla geinmesi; dinle ilgili btn resmi okullarn kapanmas ve dini eitimin cemaatin kendi olanaklarna braklmas; okullardan din derslerinin kaldrlmas gibi gerek bir demokrasinin olmazsa olmaz koullar iin hibir giriimde bulunmamaktadr. Byle davrandka da modern ehir hayatn yaayan orta snflar ve Alevileri, buna kar tek garanti grdkleri anti demokratik karakterdeki devlet oligarisinin kollarna atmaktadr. Hlbuki bir para tutarl demokratik tavr ile yani devleti inanca ilikin olandan tamamen dlayan ve tarafszlatran; inanc politik alann dna atan gerek bir laiklik ile btn ehir orta snflarn ve Alevileri yanna kazanp en azndan tarafszlatrabilir ve iktidar gcnn ordu ve brokrasiden parlamentonun ve seilmi temsilcilerin eline geiini salayabilir. Ama bunu yapmamaktadr. nk gerici zn korumakta, tutarl bir demokrasinin kendisine kar alacan bilmektedir. Politik slam, ayn tutuculuu ve demokrasi korkusunu ulus tanmnda gstermektedir. Ulusun tanmndan, dil, din, etniyi dlayacak ve bylece tm dillere ve kltrlere eitlik salayacak ve bylece rnein Krtlerin ve dier aznlklarn desteini kazanabilecek, bylece Ordu ve brokrasiyi tamamen tecrit edecek yerde; bir zamanlar insanlarn yer ekiminin olmadna inanmalar halinde dmeyeceklerini savunanlarn mantyla Krt sorununu yok sayarsanz yok olur diyerek, Trkiyedeki en byk demokrasi gcn karya itmekte. Dile, etniye dayanan rk milliyetilie destek vermektedir.

Brokratik Oligari ve Burjuvazi

Burjuvazinin bu korkakl sayesinde Brokratik oligari, aslnda her biri demokratik zlemlerin ifadesi olan hareketleri, birbirine kar kullanma olana elde etmektedir. Bu nedenle Trkiyedeki rejimin bu dengelere dayanan ilgin bir Bonapartist karakteri vardr. Brokratik oligarinin egemenliinin ve gcnn devam iin, Anadolu burjuvazisinin slam' bayrak etmesinin ve demokratik zlemlere cevap vermemesinin ve demokrasi konusundaki korkaklnn hayati bir nemi vardr. Eer, Anadolu burjuvazisi olmasa, devlet oligarisi egemenliini byle srdrp hala bu gnk gibi gcn koruyamaz. Ama bu brokratik oligari de olmasa, Anadolu burjuvazisi, geni gayr memnun emeki kesimleri byle kendi politik slam bayra altnda toparlayamaz. Bu burjuvazi, slam', yar resmi devlet dini yapmak istedii ve gerek bir laiklikten kat

163

iin btn ehir orta snflarn ve Alevileri brokratik oligarinin bir yedei haline getirmektedir. Brokratik oligarinin byle glenmesi karsnda, onun dayatmalarndan bezmi emeki kesimler ve hatta byk ehir burjuvazisi bile bu sefer politik slamn ardnda saf tutmaktadr. Kemalist brokratik oligari ile politik slam' bayrak yapm burjuvazisi, birbirinin can dman gibi grnmelerine ramen birbirlerinin en byk i birlikileridir. Gerek bir demokratik hareket kt an onlar, onun karsnda derhal birleeceklerdir ve o zaman onlarn arasndaki zdelik ok daha iyi grlecektir. * Ayn zdelik blgedeki uluslar aras gler bakmndan da geerlidir. Bu g n sanki ABD ile blgenin brokratik ve molla oligarileri; ABD ile iiler kar gler gibiymi gibi grnmektedirler. Hlbuki politik olann tanmndan her trl dini, dili, kltr dlayan gerekten demokratik bir hareket karsnda bunlarn hepsi ayn gerici milliyetiliin savunucusu olarak ortaya karlar. te her eyden nce talar yerli yerine oturtmak iin, blgenin ve Trkiyenin bu gn iinde bulunduu sefalete son vermek iin; eiinde bulunulan kanl gelimelerden kurtulmak veya en azndan bir zm alternatifi karmak iin bir gerekten demokratik ve cumhuriyeti bir program gerekmektedir.

Gler
Peki byle bir program ykseltecek hangi gler var bugn? u an byle bir program olan biricik g Krt hareketidir. Krt hareketi de, en ykseldii zamanlarda, demokrasi dman ve ulusu soya, dile kana gre tanmlayan geleneklerin etkisi altndayd. Ne ulusal baskya kar, ulusun tanmndan dili, dini dlayan demokratik ve cumhuriyeti bir programa sahipti ne de kendi sinin ve hedeflerinin demokratik bir karakteri vard. Onun demokratik karakteri, gerici bir milliyetilie kar yine ayn milliyetilik anlayna dayanmasna ramen, ezilen bir ulusun hareketi olmasndan kaynaklanyordu. Kendisinden ve taleplerinden ziyade mcadelesinin nesnel sonular demokratik karakterdeydi. Yine de bu hareket belli zellikler tayordu. Onun sosyalizmden kaynaklanan ideolojik gelenekleri ve yoksullara dayanan yaps, iinde bir demokratik ulusuluun oluup gelimesine de olanak sunuyordu. PKK tm etnilerden, kltrlerden, dillerden ve dinlerden insanlar iinde barndryordu. PKKnn kendisi tam anlamyla laik ve dil, din, kltr ve soyu politik olann tanmndan dlam bir rgtt. Taraftarlar iinde Mslmanlar kadar Ezidiler, Aleviler ve Hristiyanlar; Krtler gibi Trkler bulunuyordu. PKK hibir zaman bir Krt rgt deil, her zaman bir Krdistan rgt olmutu. Bu sadece Trkiyede deil, Orta douda bile pek grlen bir zellik deildir. Yani PKK, politik olandan dili, dini, soyu, kltr dlam; demokratik bir ulusuluun prototipi zellikleri kendi yapsnda tayordu. Hem bu zellikleri, hem yoksullara dayanan plebiyen yaps; hem Sovyetlerin knn
164

onun ideolojik bukalarndan kurtarmas; hem de tm dnya lkelerinin kendilerine kar bir cephe oluturup en kk bir savunma olana bile brakmad koullarda, bu hareket, ilk kez, Ulusuluun ilk ortaya kt an demokratik ve devrimci ulusuluunu el yordamyla yeniden kefetti. Ne var ki bu kefedi ve formlasyon, ar bir darbenin alnd ve byk bir tecridin yaand koullarda, bir imhay engellemek iin yaplan taktik manevralarn ve diplomatik sylemlerin iinde ifade edildiinden onun bu zgl nitelii bizzat kendi taraftarlarnca bile yeterince kavranamad ve onun ifade edildii taktik biimler ve ilk kez el yordamyla kefedilmi olmasnn zorunlu kld kavramsal belirsizlikler; iinde tad gemiin izleri kadar ideolojik iklimin moda kavramlarnn etkileri onun znn ve neminin kavranmasn engelledi. Bylece onun ifade edili biiminin zellikleri bahane edilerek herkes tarafndan dland. Liberaller onu eski Stalinist kalntlar nedeniyle anlamad; Stalinistler kulland terminoloji nedeniyle bir ideolojik gericilie teslimiyet olarak grdler; demokratlar diplomasi ve taktik zellikleri nedeniyle Kemalizmle bir uzlama ve teslimiyet olarak grdler; Krt burjuvazisi de byle bir pazarlk veya kandrmaca olarak anlad ve yle uygulamaya kalkt. Btn bunlarn yan sra, zaten demokratik cumhuriyet unutulduu ve Trkiyenin sosyalistleri demokratik olmayan bir milliyetiliin savunucusu olduklarndan, program ve ars hi bir zaman bir yank bulamad ve karlksz kald. Bu karlkszlk srerken, ABDnin Irak igali PKKnn projesinin btn ikna ediciliini ve ekiciliini Krtler arasnda bile yitirmesine yol at. PKKy destekleyen veya zaten mecburen desteklemek zorunda olan Krtlerin hepsi, dile, soya, dayanan milliyetilie doru muazzam bir kay yaad. Bu kay, bizzat PKK ve devamcs rgtlerin bile, calann byk prestijine ramen bu gidiin akntsna kaplmalarna yol at. Projeyi bizzat kendi rgt bile savunamaz ve savunamaz oldu. Bylece devrimci ve demokratik bu ulusulua gre tanmlama denemesi, daha doup ayaklar zerinde durma frsat bile bulamadan yok olma tehlikesiyle kar karya geldi.

iler
Bu koullarda bizler politik olann (ulusun) tanmndan dili, dini, soyu, kltr, tarihi dlayan Demokratik Cumhuriyet hedefiyle ortaya kyoruz. Bu program sadece Trkiyenin deil blgenin sorunlarna biricik zmdr. Programmzda, iiler iin, kyler iin ekonomik veya zel istemleri arayanlar bulamayacaklardr. nk ancak bir demokratik cumhuriyette iiler hedeflerini ve istemlerini en ideal biimde savunma olana elde edebilirler. Bu koullar olmadan, bu koullar varmasna talepler sunmak sadece kafa karklna ve siyasi belirsizlie yol aar. iler bu gnk ekonomik mcadelelerin bitiricilii iinde yok olmak ist emiyorlarsa, demokratik cumhuriyet bayran ykseltmelidirler.

165

Ancak, yukarda aklanan Demokratik Cumhuriyet bayran ykselten iiler bamsz bir politik hareket oluturabilir ve tm gayr memnunlar bir cephede toplayp bu gnk gibi tecrit durumlarna son verebilirler. Fabrikasnda, i kolunda veya genel olarak cret dzeyindeki bir dzelme iin sava sadece iileri ilgilendirir ve dier gayr memnunlar kazanamaz: bu da iilerin tecridine ve yenilgilerine yol aar. Ama eer iiler, demokratik bir politik hareketin ban ekerlerse, o Alevilerin, Krtlerin, Kyllerin, ehir orta snflarnn, blge halklarnn ve hatta burjuvazinin belli kesimlerinin bile desteini kazanabilir. Brokratik oligarinin keyfiliinden ve ilkel milliyetiliinden bkm; demokratik bir ulusuluun salayaca geni olanaklar gren hi de kmsenmeyecek bir burjuva kesimi bile bulunmaktadr. Ama ancak bylesine geni kesimler birletirilerek, blge oligarilerinin egemenliine son verilip, Amerikann blgeyi dine, dile, soya dayanan kk devletlere blme ve onlar birbirine kar kullanma planlarna bir cevap verilebilir. Ancak bylece blge iine itildii mezbahadan kurtulabilir. iler ancak demokrasi bayran ykseltirlerse iktisadi durumlarnda bir gelime salayabilirler Ama bunun iin ilk art, iilerin ncelikle kendilerinin politik olan dile, dine, soya, tarihe dayanan ulusulukla blnmesidir. Biz balarsak bakalar bizi izleyecektir. 10 ubat 2004 Sal

Ksa Versiyon:
1) Gerek bir eitlik iin, ulusun tanmndan her trl, dil din, tarih, "etni", soy, kltr, "rk" belirlemesi kalkmal, ulus bunlarla tanmlanmaya kar tanmlanmaldr. Bu somut olarak u tedbirlerle gerekleebilir. Herkese istedii dili anadil olarak seme ve anadilinde eitim hakk olmaldr. (Ana dilini renme hakk deil. Bu farkldr dillerden birine stnlk salayp eitsizlii arttrr.) Ortak bir konuma ve yazma dili gerekip gerekmediine; gerekiyorsa bunun hangi dil olacana demokratik ulusun yurttalar tartarak ve oylayarak karar verirler. Okullarda herkes ana dilinde ama ayn ortak tarihi okumaldr. Bu tarihi, lkedeki ve komularndaki btn dillerden, etnilerden, dinlerden, kltrlerden, cinslerden eit miktardaki temsilciler ortaklaa yazmaldrlar.

166

Eer olmasna karar verilirse, din ve ahlak dersleri, yeryzndeki tm byk din ve inanlardan eit sayda temsilciler tarafndan ortaklaa yazlmaldr. Devletin tm inanlar karsnda eit ve tarafsz olmas iin, Diyanet lavedilmeli, imam hatipler normal okullara evrilmelidir. Diyanet gibi kurumlarda imdiye kadar alanlarn madur olmamas iin geimleri gnll olarak cemaatler tarafndan karlanmayanlar devletin baka ilerine yerletirilmelidir. Devlet sadece inanlar arasnda eitlii salamak ve aznlk inanta olanlar aleyhine oluacak fiili eitsizlikleri gidermekle ykml olmaldr.

2) Yurttalarn en geni ekilde rgtlenebilmesi, hakkn koruyabilmesi, hakszlklara ve eitsizliklere kar mcadele edebilmesi iin. Snrsz bir dnce, ifade ve rgtlenme zgrl derhal uygulamaya gemeli, bunlar snrlayan tm yasalar derhal ve otomatik olarak geersiz olmaldr. Devletin, firmalarn, rgtlerin, partilerin ve bunlarn btn organlarnn btn kararlar, btn tartmalar tm yurttalarn bilgisine ak olmaldr.

3) Demokrasinin gerekleebilmesi, yurttalarn doru kararlar verebilmesi iin her eyden nce doru bilgilenme gerekir. Doru bilgilenme iin ise, medyann devlet ve sermayenin tekelinden ve egemenliinden kurtulmas gerekir. Bunun iin de Tm medya ve yayn faaliyeti, matbaalar, frekanslar, kanallar, katlar toplumsallatrlmal, devletin ve sermayenin elinden alnmal ve yurttalarn ve rgtlerinin emrine verilmelidir. Medya olanaklar, tm rgtler, partiler, inanlar, fikirler, akmlar, meslekler, cinsler, yalar, blgeler vs. arasnda ye saylarna ya da nfus iindeki oranlarna gre datlmaldr. Bu dalmn gerek oranlar yanstmalar iin sk sk ayarlanmaldr

4) Yurttalarn zerinde ykselmeyen, onlardan bamszlamayan ama onlara itaat ve hizmet eden bir devlet cihaz iin: Tm dzeylerde yetki ve sorumluluk seilmi organlarda olmaldr. Osmanl art, Firavun ve Nemutlar zamanndan kalma valilik, kaymakamlk gibi merkezi olarak atanan ve belirlenen tm makam ve organlar lavedilmedir. Tm emniyet, asayi ve savunma kuvvetleri bu seilmi organlarn emrinde ve kontrolnde olmaldr. Tm seilmi yneticiler ve organlar kendilerini seenlerin bete birinin oyuyla geri alnabilmeli ve seim yenilenmelidir. Tm seilenler seildikleri sre iinde ve almalar esasnda ortalama bir alann gelir dzeyinde cret almaldr.

167

Memurlarn tayin, terfi, seim ve emeklilik ilemlerinde bamsz memur sendikalarnn tuttuklar siciller esas alnmaldr. Asker sivil adalet ikilii ve memurlar hakknda dava iin izinler kalkmal. Kanun ve yasalar karsnda mutlak eitlik olmaldr. Mahkemelere jri usul gelmelidir.

5) Bu biimsel eitlii ve demokrasiyi salayan tedbirlerin yan sra, asgari lde ekonomik ve sosyal eitsizlikleri kaldrmak iin Devlet her yurttaa i bulmak, bulamyorsa, sendikalarn ve bamsz tketici teekkllerinin tespit edecei, asgari geim endeksine uygun gelir salamakla ykml olmaldr. Tm yurttalar iin genel salk ve emeklilik sigortas olmadr. Sigorta, dorudan sigortal yurttalarn seilmi temsilcileri tarafndan ynetilmeli ve denetlenmelidir. Gelecek nesiller arasnda kltr, eitim ve iktisadi farklardan doan eitsizlikleri asgariye indirmek iin, her ocuk iin parasz kre ve anaokulu salanmaldr. Tm eitim ve aralar parasz olmal, dk gelirli ailelerin ocuklar ekstra desteklenmelidir. Tm aznlklarn gerek hayatta fiilen ortaya kacak bizzat matematik bir aznlk olmaktan doan dezavantajlarn bir lde ortadan kaldrabilmek iin kotalar ve pozitif ayrmclk uygulanmaldr.

168